INOR / NORBAIT / EDONOR
A) Inor Añadiremos I- si el interrogativo empieza por N y E- si empieza por Z. Estas formas toman distintos significados según las empleemos en oraciones afirmativas o negativas. Inor alguien (Inor ez nadie) Inoiz alguna vez (Inoiz ez nunca) Ezer algo (Ezer ez nada) Normalmente, este tipo de formas, se usan en negativas, interrogativas y condicionales. Vamos a ver un ejemplo de cada. Adibidez Si sube alguien, llama: Inor igotzen bada, deitu. [Condicional] No ha subido nadie: Ez da inor igo. [Negativa] ¿Ha subido alguien?: Inor igo da?. [Interrogativa]
Como hemos visto en la oración negativa del ejemplo anterior, estas formas se niegan 2 veces. La primera negación sería la partícula, (en el ejemplo de abajo, inork) y la segunda el EZ, que es muy frecuente olvidarlo. Adibidez El trabajo que nadie quiere hacer. Inork egin nahi duen lana. Gaizki!! Inork egin nahi EZ duen lana. Ondo!!
¿Qué has dicho? Nada. Zer esan duzu? Ezer. Gaizki!! Zer esan duzu? Ezer EZ. Ondo!! ¿Con quién andas? Con nadie. Norekin zabiltza? Inorekin. Gaizki!! Norekin zabiltza? Inorekin EZ. Ondo!! … pero tampoco es cuestión de negar las cosas 3 veces :-) Adibidez No entiendo nada. Ez dut ezer ez ulertzen. Gaizki !! (ez, ez y la partícula ezer) Ez dut ezer ulertzen. Ondo !!
En vizcaíno, es muy común este uso, que en batua, sería incorrecto. La frase anterior se diría Ez dut ezebez ulertzen. (ellos usan ezebez en lugar de ezer ez) En ocasiones, para dar mayor fuerza a la expresión, usamos la partícula ERE. Adibidez ¿Ha venido alguien? Nadie. Inor igo da?. Inor (ere) ez.
A.1) Inongo, Inolako Se usan para expresiones del tipo ningún problema, ningún chico. Adibidez No hay ningún problema. Ez dago inolako arazorik. Aquí no vive ningun profesor. Hemen ez da inongo irakaslerik bizi.
B) Norbait (nor edo nor) NOR: norbait nor edo nor [nonor] ZER: zerbait zer edo zer [zeozer] NOIZ: noizbait noiz edo noiz [nonoiz] NON: nonbait non edo non [nonon] Este tipo de frases se usan en oraciones afirmativas, interrogativas, condicionales y negativas. Veamos un ejemplo de cada. Adibidez Alguien ha tirado una piedra. Norbaitek harri bat bota du. [Afirmativa] ¿Has hablado con alguien? Norbaitekin hitz egin duzu? [Interrogativa] Si hay alguien, díselo. Norbait badago, esaiozu. [Condicional] Alguien no está aquí. Norbait ez dago hemen. [Negativa]
Como hemos visto en los ejemplos anteriores, estas formas pueden declinarse, aunque nondik y nora tienen dos formas posibles: NORA nonbaitERA / NORAbait NONDIK nonbaitETIK / NONDIKbait B.1. Inor ≠ Norbait
Diferencia 1: No ha pagado nadie: Inork ez du ordaindu. Alguien no ha pagado: Norbaitek ez du ordaindu.
Diferencia 2: Ez du inork ordaindu. Ondo !! Ez du norbaitek ordaindu. Gaizki !!
Diferencia 3: Inork deitzen badu, abisatu. Norbaitek deitzen badu, abisatu. Ambas significan si llama alguien, avísame. ¿Cuál es la diferencia? En el primer ejemplo, el que habla, no espera ninguna llamada, en el segundo, si se espera alguna llamada , en cambio.
B.2. Nola edo hala Esta estructura, es parecida a la forma zer edo zer. Las formas más frecuentes, son éstas:
Nola edo hala: de una forma u otra Zelan edo halan: de una forma o de otra Non edo han: en un sitio u otro Nora edo hara: a uno u otro sitio Nondik edo handik: de uno u otro lado
Adibidez De una manera u otra tenemos que venir. Nola edo hala etorri behar dugu. Tendremos que ir a un sitio o a otro: Nora edo hara joan beharko dugu.
C) Edonor (nornahi norgura) Las tres, son formas equivalentes: NOR edonor nornahi norgura ZER edozer zernahi zergura NON edonon nonnahi nongura NOIZ edonoiz noiznahi noizgura
Adibidez Aquí viene cualquiera. Hona norgura (nornahi) badator. En cualquier bar tienen wifi. Edozein tabernatan daukate wifi.
D) Cuadro resumen con todas las formas declinadas
Zer? Zein? Zertarako? Zelan? Zergatik?
ezer ezein ezertarako ezelan ezergatik
zerbait zerbaitetarako zelanbait zerbaitengatik
edozer edozein edozertarako edozelan edozergatik
Nor? Nork? Nori? Noren?
inor inork inori inoren
norbait norbaitek norbaiti norbaiten
edonor edonork edonori edonoren
Non? Nongo? Nora? Nondik? Noiz? Nola ?
inon inongo inora inondik inoiz inola
nonbait nonbaiteko nonbaitera nonbaitetik noizbait nolabait
edonon edonongo edonora edonondik edonoiz edonola