I. JUD JUDUL PERC ERCOBAA BAAN : PEMBUATAN GARAM KOMPLEKS DAN GARAM RANGKAP II. TUJU TUJUAN AN PER PERCO COBA BAAN AN : Mempela Mempelajari jari pembua pembuaa! a! "a! #i$a%#i$ #i$a%#i$a a &aram &aram ra!&'ap ra!&'ap 'upri 'upri amm(!i amm(!ium um #ul$a "a! &aram '(mple'# eraami! emba&a )II* #ul$a m(!(+i"ra. III. LATAR LATAR BELAKAN BELAKANG G Garam merupa'a! +a#il rea'#i a!ara a#am "a! ba#a, rea'#i!-a iala+ rea'#i !erali#a#i. Sejumla+ a#am "a! ba#a mur!i e'uiale! -a!& "i/ampur "a! larua!!-a "iuap'a!, ma'a a'a! er"apa 0a 'ri#ali! -a!& eri!&&al -a!& "i#ebu "e!&a! &aram. Garam i"a' memili'i /iri%/iri '+a# #uau a#am aau ba#a, &aram er"iri "ari 'ai(! "a! a!i(!. Kai(! "a! a!i(! er#ebu a"a -a!& merupa'a! i(! '(mple'# #e+i!&&a membe!u' #e!-a1a '(mple'#. Garam%&aram -a!& me!&a!"u!& i(!%i(! '(mple'# "i'e!al #eba&ai #e!-a1a '((r"i!a#i aau &aram '(mple'#. Garam '(mple'# berlai!a! "e!&a! &aram ra!&'ap. Se!-a1a aau &aram '(mple'# merupa'a! #e!-a1a -a!& erbe!u' 'are!a pe!&&abu!&a! "ua aau lebi+ #e!-a1a #e"er+a!a, -a!& ma#i!&%ma#i!&!-a "apa ber"iri #e!"iri, #e"a!&'a! &aram ra!& ra!&'a 'ap p "ala "alam m laru larua a! ! a'a! a'a! eri eri(! (!i# i#a# a#ii
me!j me!ja" a"ii i(!% i(!%i( i(! ! '(mp '(mp(! (!e! e!!!-a. a.
Pembelajara! Pembelajara! me!&e!ai #e!-a1a '(mple'# '(mple'# i!i merupa'a! merupa'a! +al -a!& pe!i!& "alam 'imia a!(r&a!i', ma'a perlu "ila'u'a! per/(baa! u!u' mempelajari pembuaa! &aram '(mple'# "a! &aram ra!&'ap.
I2. I2. TEOR TEORII DAS DASAR AR Pembe!u'a Pembe!u'a! ! #e!-a1a #e!-a1a '(mple'# '(mple'# '((r"i!a#i '((r"i!a#i iala+ perpi!"a+a! #au aau lebi+ pa#a!&a! ele'r(! "ari li&a! 'e i(! l(&am, ma'a li&a! beri!"a' #eba&ai pemberi pemberi ele'r(! "a! i(! i(! l(&am l(&am #eba&ai #eba&ai pe!erima pe!erima ele'r(!. ele'r(!. A'iba A'iba "ari perpi!"a+a! perpi!"a+a! 'erapaa! ele'r(! i!i, pa#a!&a! ele'r(! ja"i mili' ber#ama a!ara i(! l(&am "a! li&a!, li&a!, #e+i!&& #e+i!&&aa erbe! erbe!u' u' i'aa! i'aa! pember pemberi%pe! i%pe!erim erimaa ele'r( ele'r(!. !. Kea"aa Kea"aa!%'e !%'ea"aa a"aa! ! a!ara mu!&'i! #aja erja"i. Namu!, ji'a pa#a!&a! ele'r(! iu eri'a 'ua, ma'a
i'aa! '(ale! #ejai "apa erbe!u'. Pr(#e# pembe!u'a! i'aa! a!ara pemberi% pe!erima ele'r(! er#ebu "apa "iuli#'a! "e!&a! per#amaa! : M 3 :L 4 M:L Dima!a M 5 i(! l(&am, "a! L 5 li&a! -a!& memili'i pa#a!&a! ele'r(! )riai, 6778*. Se!-a1a '((r"i!a#i "apa "ibe"a'a! me!ja"i "ua je!i# -aiu '(mple'# !eral "a! i(! -a!& "alam +al i!i pali!& #e"i'i #au "ari i(! er#ebu +aru# merupa'a! i(! '(mple'#. Sala+ #au 'ara'eri#i' 'ara'eri#i' #e!-a1a '(mple'# iala+ ba+1a i(! '(mple'# aau '(mple'# !eral -a!& me!-u#u! #e!-a1a er#ebu ma#i+ #eri!&'ali mempera+a!'a! i"e!ia#!-a "alam larua!. Me#'ipu! "apa erja"i "i#(#ia#i par#ial. Mi#al!-a #e!-a1a -a!& #emula "iuli# 9 KBr.&Br 9 #ebeul!-a me!&a!"u!& i(! era+e"ral ;&Br <=9% "alam pa"aa! Kri#al "a! i(! i!i eap mempera+a!'a! 'euu+a!!-a ji'a "ima#u''a! "alam larua! "a! +ar&a "i#(#ia#i me!ja"i 'e/il )Da- "a! Selbi!, 677>*. Garam '(mple'# merupa'a! &aram%&aram -a!& memili'i i'aa! '((r"i!a#i )&aram -a!& "apa membe!u' i(!%i(! "a! #ala+ #au!-a i(! '(mple'#*. C(!(+ "ari &aram '(mple'# iala+ Cu)SO<*9)N<*9. Garam ra!&'ap a'a! eri(!i#a#i me!ja"i i(!%i(! '(mp(!e!!-a 'ei'a "ilaru'a!. C(!(+ lai! "ari &aram '(mple'# -a'!i ;C()N>*?=Cl> aau C(Cl>.?N> -a!& ber$u!&#i #eba&ai li&a! iala+ N> #e"a!&'a! Cl iala+ "iluar "aera+ '((r"i!a#i )#u'ar"j(, 67@8*.
2. METODE PERCOBAAN <.6 Ala "a! Ba+a! 6. Ala Ala%Ala -a!& "i&u!a'a! "alam pe/(baa! i!i -aiu abu!& rea'#i "a! &ela# bea'er. 9. Ba+a! Ba+a!%ba+a! -a!& "i&u!a'a! "alam per/(baa! i!i -aiu #erbu' CuSO<.89O, amm(!ium #ul$a "a! eil al/(+(l.
<.9 Pr(#e"ur Kerja A. Pembuaa! Garam Ra!&'ap Kupri Amm(!ium Sul$a 6. Seba!-a' 9,8 & CuSO< "ilarua! "a! amm(!ium #ul$a 6 & "alam 6 mL a'ua"e#, "ipa!a#'a! pela!%pela! #ampai #emua &aram laru. 9. Larua! "i"i!&i!'a! #ampai erbe!u' e!"apa! "alam pe!a!&a# e#, "a! "i"iam'am #au malam. >. E!"apa! "ipi#a+'a! "a! "i'eri!&'a! 'emu"ia! "iimba!&. <. Re!"eme! -a!& "iper(le+ "i+iu!&. B. Pembuaa! Garam K(mple'# Teraami! Temba&a)II* Sul$a 6. Seba!-a' 9,8 & CuSO<.89O "iimba!&, "ilarua! 'e"alam 8 mL amm(!ia pe'a. 9. Seba!-a' @ mL eil al/(+(l "iamba+'a! #e/ara perla+a!%la+a! melalui "i!"i!& &ela# #e+i!&&a larua! eruupi (le+ al/(+(l. Ja!&a! "ia"u'"i&(-a!&, "iuupi "e!&a! 'a/a arl(ji, "ibiar'a! #au malam #ampai e!"apa! erbe!u'. >. E!"apa! -a!& erbe!u' "ipi#a+'a!, "i/u/i "e!&a! /ampura! larua! amm(!ia "e!&a! eil al/(+(l )6:6*. <. Larua! "i/u/i "e!&a! eil al/(+(l. 8. E!"apa! "i'eri!&'a! "a! "iimba!&. ?. M(l amm(!ia -a!& berea'#i "i+iu!&. C. Perba!"i!&a! Si$a Garam Tu!&&al, Garam Ra!&'ap, "a! Garam K(mple'#
6. Se"i'i CuSO< "ima#u'a! "alam abu!& rea'#i "iamba+'a! 8 mL a'ua"e#, 1ar!a larua! "iamai. 9. Se"i'i &aram pa"a per/(baa! )A* "ilaru'a! "alam 8 mL a'ua"e#, "emi'ia! ju&a &aram pa"a per/(baa! )B*. ar!a larua! -a!& erja"i "iba!"i!&'a!. >. Garam )A* "a! )B* "ipa!a#'a!, "iamai -a!& erja"i.
2I. ASIL DAN PEMBAASAN A. Daa Pe!&amaa! 6. Pembuaa! &aam ra!&'ap 'upri amm(!ium #ul$a Perla'ua! %Am(!ium #ul$a "iimba!& 6,8< & ) 'ri#al *
Pe!&amaa! %Kri#al ber1ar!a biru mu"a
%CuSO< "iimba!& 9,8>< &
%Kri#al be!i!&
%CuSO< "a! am(!ium #ul$a "ilaru'a! "alam
%Larua! ber1ar!a biru
6 ml a'ua"e# %Larua! "i"i!&i!'a! "alam 'ul'a# #elama 9 +ari
%Kri#al me!&e!"ap ) 1ar!a biru
#ampai erbe!u' e!"apa!
mu"a *
%E!"apa! "ipi#a+'a! "i'eri!&'a! "a! "iimba!& %Bera 'era# #ari!& 5 ,>6@7 & %E!"apa! "i+iu!& re!"eme!!-a
%Bera 'ri#al 5 6,?77?&% ,>6@7&56,>@
9. Pembuaa! Garam K(mple'# eraami! emba&a )II* #ul$a
Perla'ua! %Cu#O<.9O "iimba!& 59,8>9 &
Pe!&amaa! %Kri#al ber1ar!a biru mu"a
%Kri#al "ilaru'a! "alam 8 ml amm(!ia pe'a
%Larua! ber1ar!a biru ua
%Larua! "iamba+ eil al'(+(l melalui "i!"i!&
%Terbe!u' "ua lapi#a!, b1a+ biru
&ela#
ua aa# be!i!&
%Diuup "e!&a! 'a/a arl(ji "a! "ibiar'a! "ua
%Kri#al me!&e!"ap )1ar!a u!&u*
+ari
%E!"apa! erpi#a+ "e!&a! $ilra
%E!"apa! "ipi#a+'a! "a! "i/u/i "e!&a! /ampura! amm(!ia: ea!(l )6:6* %Di/u/i "e!&a! ea!(l
%Bera 'era# #ari!& 5 ,>>@8 &
%Di'eri!&'a! "a! "iimba!&
%Bera e!"apa! 5 9,<7> &% ,>>@8 & 5 9,68<8 &
>. Perba!"i!&a! #i$a &aram u!&&al, &aram ra!&'ap "a! &aram '(mple'#
•
Perla'ua! Se"i'i CuSO< 3 8 mL a'ua"e#
•
Pe!&amaa! Larua! ber1ar!a biru mu"a )33*
•
Se"i'i &aram A 3 8 mLa'ua"e#
•
Larua! ber1ar!a biru mu"a )3*
•
Se"i'i &aram B 3 8 mLa'ua"e#
•
Larua! U!&u
•
Dipa!a#'a!, larua! per/(baa! A
•
A 5 ar!a eap
"a! B
B 5 /('la 3 e!"apa! /('la
B. Per+iu!&a! 6. Pembuaa! &aram ra!&'ap 'upri amm(!ium #ul$a •
•
Rea'#i
CuSO< . 8 9O 3
M
,6>
,?6 F 6 %>
R
>,@6 F 6 %>
,?6 F 6 %>
S
?,99F 6%>
•
•
9 )N<*9 SO<
Cu )N<*> )SO<*>
Ma##a Cu )N>*< )SO<*> 5 >,@6 F 6 %> F <67,8 5 6,87@9 &ram
% >,@6 F 6 %> >,@6 F 6 %>
5 9. Pembuaa! &aram '(mple'#
•
•
M(l N>
•
•
Bera am(!ia -a!& "ipa'ai 5 ,>9 F <,< 5 6,<@ &ram
•
Rea'#i ;C()9O*8=SO< 3
;Cu)N>*<=SO< 3 89O
Mula%mula
: ,6
,@9@
%
Rea'#i
: ,6
,<
,6
Seimba!&
:
,<9@
,6
%
C.
Pemba+a#a! Per/(baa! i!i a"ala+ me!&e!ai pembuaa! &aram ra!&'ap "a! &aram '(mple'#. Garam merupa'a! +a#il rea'#i a!ara a#am "a! ba#a, pr(#e#!-a "i#ebu !erali#a#i "ima!a #ejumla+ a#am "a! ba#a mur!i -a!& e'iale! "i/ampur "a! larua!!-a "iuap'a! #e+i!&&a a'a! eri!&&al #uau 'ri#al -a!& i"a' memili'i /iri%/iri '+a# #uau a#am aau ba#a )2(&el, 677*. Garam ra!&'ap "ibe!u' ji'a "ua &aram me!&'ri#al ber#amaa! "alam perba!"i!&a! m(l ere!u, "a! "alam larua! &aram ra!&'ap a'a! eri(!i#a#i me!ja"i i(!% i(! '(mp(!e!!-a )Riai, 6778*. Garam%&aram -a!& memili'i i'aa! '((r"i!a#i )&aram%&aram -a!& "apa membe!u' i(!%i(!, #ala+ #au!-a iala+ i(! '(mple'# "i#ebu &aram '(mple'#* )Su'ar"j(, 67@8*. Per/(baa! -a!& perama a"ala+ pembuaa! &aram ra!&'ap 'upri amm(!ium #ul$a. Amm(!ium #ul$a "iimba!& 6,8< &ram "a! CuSO < "iimba!& 9,8>7 &ram. Amm(!ium #ul$a "a! CuSO < #ela!ju!-a "ilaru'a! "alam 6 ml aua"e# #e+i!&&a me!&+a#il'a! larua! -a!& ber1ar!a biru. Garam amm(!ium #ul$a merupa'a! &aram -a!& 'ri#al #abil "ari i(! N <3 era+e"ral -a!& 'eba!-a'a! laru "alam air. Garam "ari a#am 'ua!-a eri(!i#a#i #ebelum!-a "a! larua!!-a #e"i'i ber#i$a a#am, rea'#i -a!& erja"i : N<3 3 9O
N> 3 >O3
)2(&el, 677*
Garam%&aram emba&a )II* umum!-a ber1ar!a biru, bai' "alam be!u' +i"ra, pa"a maupu! larua! air )2(&el, 677*. Larua! #ela!ju!-a "i"i!&i!'a! "i "alm lemari e# #elama "ua malam. Pe!"i!&i!a! "ila'u'a! u!u' memper/epa pembe!u'a! aau pe!&e!"apa! &aram 'upri amm(!ium #ul$a, "ila'u'a! #elama "ua malam 'are!a '(mple'# Cu membuu+'a! 1a'u -a!& lam "alam pe!&&a!ia! li&a!!-a. Gambar larua! -a!& #u"a+ "i"i!&i!'a! a"ala+ beri'u :
E!"apa! erli+a pa"a &ambar "i aa# "ima!a e!"apa! i!i a"ala+ merupa'a! &aram 'upri amm(!ium #ul$a. Larua! amm(!ia ji'a "iamba+'a! pa"a larua! emba&a )II* #ul$a "alam jumla+ -a!& #e"i'i a'a! me!&+a#il'a! e!"apa! biru #uau &aram ba#a )emba&a #ul$a ba#a* "e!&a! rea'#i : CuSO< .89O 3 9 )N<*9SO<
Cu )N>*< )SO<*>
Ji'a rea&e!#ia -a!& "iberi'a! berlebi+a! ma'a e!"apa! "apa laru 'embali "a! 1ar!a me!ja"i biru ua, -a!& "i#ebab'a! (le+ erbe!u'!-a i(! '(mple'# eraami!( 'upra )II*. Cu)O*9.CuSO<
3 @N>
9 ;Cu)N>*<=93 3 SO<9% 3 9O%
)2(&el, 677* E!"apa! 'ri#al "i#ari!& "e!&a! me!&&u!a'a! 'era# #ari!& u!u' memi#a+'a! 'ri#al "ari $ilra!-a, lalu "i'eri!&'a! "i "alam (e! a&ar #i#a larua! "alam 'ri#al +ila!&. Kri#al -a!& ela+ 'eri!& "iimba!& "a! bera!-a 6,>@ &ram. Re!"eme! -a!& "i+a#il'a! a"ala+ @?,>7 H -a!& berari &aram amm(!ium #ul$a "ari +a#il rea'#i erbe!u' #eba!-a' @?H. Gambar 'ri#al amm(!ium #ul$a "ari per/(baa! a"ala+
Kri#al -a!& "i+a#il'a! ber1ar!a biru mu"a. a -a!& me!-erap 1ar!a pa"a pa!ja!& &el(mba!& ere!u "ari #i!ar ampa', ma'a 0a iu a'a! me!eru#'a! 1ar!a '(mpleme!er -a!& !ampa' pa"a maa 'ia. CuSO < a!+i"ra ber1ar!a biru 'are!a me!-erap #i!ar i!$ramera+, CuSO<. 89O biru 'are!a me!-erap 1ar!a 'u!i!&, Cu)O*9)N>*
=93 ber1ar!a biru 'are!a me!-erap 1ar!a +ijau 'e'u!i!&a!
<
)S(e'ar"j(, 67@8*. ar!a biru -a!& erja"i "i#ebab'a! (le+ erbe!u'!-a i(! '(mple'# eraami! emba&a)II* ;Cu)N>* <= 93. Sru'ur "ari &aram ra!&'ap 'upri amm(!ium #ul$a i!i a"ala+. SO< N> SO<
N> Cu
N>
SO< N>
SO< )C((! "a! il'i!#(!,67@7* Sebe!ar!-a a"a "ua m(le'ul 9O "alam '(mple'# er#ebu, !amu! jara'!-a er+a"ap i(! pu#a #a!&a jau+ "i#ba!"i!& "e!&a! empa N > -a!& a"a. Gari# puu#%puu# -a!& me!&+ubu!&'a! SO < "e!&a! Cu merupa'a! ale!#i primer "ima!a SO< a"a "iluar "aera+ '((r"i!a#i #e+i!&&a mu"a+ puu# "a! erbe!u' i(!
;Cu)N>* <=93. .al i!i me!u!ju'a! ba+1a &aram ra!&'ap ji'a "ilaru'a! "alam air a'a! eri(!i#a#i )S(e'ar"j(, 67@8*. Per/(baa! 'e"ua a"ala+ pembuaa! &aram '(mple' eraami! emba&a)II* #ul$a. CuSO<. 9O "iimba!& 9,8>9 &ram lalu "ilaru'a! "alam 8 ml a#am amm(!ia pe'a -a!& "ila'u'a! "alam rua!& a#am, 'are!a amm(!ium -a!& "i&u!a'a! ber#i$a pe'a "a! mu"a+ me!&uap. Larua! -a!& "i+a#il'a! ber1ar!a biru ua. Amm(!ia pe'a beri!"a' #eba&ai li&a! -a!& a'a! me!&&a!i'a! li&a! per&i ) 9O*. Li&a! N> lebi+ 'ua "aripa"a 9O #e+i!&&a a'a! lebi+ mu"a+ ba&i N> u!u' me!&&a!i'a! 9O )S(e'ar"j(, 67@8*. Larua! "iamba+'a! eil al'(+(l melalui "i!"i!& &ela# bea'er #e+i!&&a larua! eruupi (le+ eil al'(+(l. Pe!amba+a! ea!(l berujua! u!u' me!&i'a m(le'ul air -a!& er"apa "alam larua! -a!& mu!&'i! "apa me!&&a!&u pr(#e# pe!&e!"apa!. Larua! "iuup "e!&a! 'a/a arl(ji u!u' me!&+i!"ari '(!a' "e!&a! u"ara, lalu "i"iam'a! #elama "ua malam. Larua! ja!&a! #ampai me!&alami &(!/a!&a! 'are!a "apa mempe!&aru+i pr(#e# pe!&e!"apa!. K(mple'# Cu membuu+'a! 1a'u -a!& lama u!u' pe!&&a!ia! li&a!% li&a!!-a. Se!-a1a '(mple'# -a!& membuu+'a! 1a'u -a!& lama "alam pe!&&a!ia! li&a!%li&a!!-a "i#ebu #e!-a1a '(mple'# lembam )Riai, 6778*. Gambar larua! #eela+ "i"iam'a! #elama "ua malam a"ala+ #eba&ai beri'u :
Larua! -a!& "i+a#il'a! ber1ar!a u!&u "e!&a! a"a!-a e!"apa!. E!"apa! -a!& erbe!u' "i#ari!& "e!&a! 'era# #ari!&. Kemu"ia! "i/u/i "e!&a! /ampura! amm(!ia : eil al'(+(l )6:6* -a!& berujua! u!u' me!&+ila!&'a! pe!&((r "a!
'(!ami!a! -a!& er"apa "alam e!"apa! 'are!a m(le'ul pelaru amm(!ia a'a! me!ari' m(le'ul%m(le'ul amm(!ia #i#a -a!& mu!&'i! i"a' berea'#i, #e"a!&'a! eil al'(+(l a'a! me!ari' m(le'ul eil al'(+(l -a!& #ebelum!-a "iamba+'a!. Pe!/u/ia! "ila'u'a! la&i me!&&u!a'a! ea!(l 9 ml u!u' me!/e&a+ erja"i!-a i(!i#a#i,'are!a ji'a "iamba+'a! "e!&a! aua"e# &aram a'a! eri(!i#a#i me!ja"i i(!%i(! pe!-u#u!!-a )K+(p'ar,9>* E!"apa! "i'eri!&'a! "i"alam (e! a&ar erbeba# "ari $ilra!-a,lalu "iimba!& "a! bera!-a #ebe#ar 9,68<8 &.Gambar "ari Kri#al -a!& #u"a+ 'eri!& a"ala+ #eba&ai beri'u
Kri#al -a!& "i+a#il'a! ber1ar!a u!&u -a!& merupa'a! Kri#al "ari &aram '(mple'# eraami! emba&a)II*#ul$a.Kri#al u!&u merupa'a! 1ar!a '(mple'# "e!&a! be!u' pla!ar #e&ii&a > N
SO<
N>
Cu
> N
N>
Garam '(mple'# eraami! emba&a)II*#ul$a )Su'ar"j(,67@8*
Re!"eme! Kri#al -a!& erbe!u' "i+iu!&,Re!"eme! -a!& "i+a#il'a! a"ala+ 7<,H.al i!i me!u!ju''a! /u'up ba!-a' &aram -a!& erbe!u' "ari per/(baa! i!i -aiu 7<,H. Per/(baa! era'+ir a"ala+ perba!"i!&a! #i$a &aram u!&&al "e!&a! &aram ra!&'ap "a! &aram '(mple'#,#e"i'i CuSO <.89O "ilaru'a! "alam 8 ml aua"e# me!&+a#il'a! larua! ber1ar!a biru mu"a)33*.Rea'#i -a!& erja"i pa"a &aram u!&&al a"ala+ #eba&ai beri'u CuSO< 3 <9O
)Cu)O*<*93 3 SO<9% )2(&el.677*
Larua! i!i merupa'a &aram u!&&al Cu)II* -a!& memili'i 1ar!a biru bai' "alam be!u' +i"ra, pa"a maupu! "alam larua! air, 1ar!a i!i '+a# u!u' i(! era a'u('upra)II* )2(&el, 677*. Garam pa"a per/(baa! A "a! B ju&a ma#i!&%ma#i!& "ilaru'a! "alam 8 ml a'ua"e#. Larua! pa"a &aram ra!&'ap ber1ar!a biru mu"a )3* !amu! 'ura!& pe'a "aripa"a &aram u!&&al, #e"a!&'a! &aram '(mple'# larua!!-a ber1ar!a u!&u. Perbe"aa! 1ar!a i!i erja"i pa"a &aram%&aram er#ebu 'are!a a"a!-a perbe"aa! pe!-erapa! #i!ar ampa' "e!&a! pa!ja!& &el(mba!& -a!& berbe"a pula. ar!a -a!& erli+a merupa'a! merupa'a! 1ar!a '(mpleme!er -a!& "ieru#'a! "ari 1ar!a -a!& "i#erap )S(e'ar"j(, 67@8*. Kei&a larua! er#ebu "apa "ili+a pa"a &ambar beri'u :
Perla'ua! #ela!ju!-a a"ala+ mema!a#'a! larua! &aram ra!&'ap "a! &aram '(mple'# #elama beberapa me!i. Larua! &aram ra!&'ap i"a' me!&alami peruba+a! 1ar!a #eela+ pema!a#a! #e"a!&'a! larua! &aram '(mple'# ber1ar!a /('la "e!&a! e!"apa! /('la. Peruba+a! 1ar!a -a!& i"a' erja"i pa"a larua! &aram ra!&'ap "i#ebab'a! pema!a#a! member 'e!ai'a! e!er&- leel pa"a #plii!& "ari (rbial " pa"a l(&am Cu. Se+i!&&a jara' "ari (rbial e& 'e 9& me!ja"i lebi' jau+ #e+i!&&a e'#ia#i ele'r(! a&a' #uli "a! i"a' erja"i peruba+a! 1ar!a -a!& berari. Rea'#i -a!& erja"i #aa &aram ra!&'ap "ilaru'a! "alam 8 ml a'ua"e# a"ala+ : Cu )N>*< )SO<*>
/u 93 3 >SO< 9% 3 < N> )2(&el, 677*
ar!a /('la pa"a larua! &aram '(mple'# "i#ebab'a! (le+ erbe!ue!"apa! +iam -a!& relaie ba!-a'. E!"apa! +iam bera#al "ari /u)II* -a!& er('#i"a#i me!ja"i /u)III* 'are!a a"a!-a pema!a#a! "a! membeba#'a! &a# SO9 -a!& mu"a+ "i'e!ali "ari bau -a!& #eperi elur bu#u' . ali i!ila+ -a!& membe"a'a! &aram '(mple'# "e!&a! &aram ra!&'ap. Garam '(mple'# -a!& "ilaru'a! "alam air "a! i"a' meembe!u' i(!%i(!-a !amu! me!ja"i i(!%i(! '(mple'!-a. Rea'#i -a!& erja"i a"ala+ : Cu )N>*< SO< 3 99O
; Cu )O9* 9) N>*<= 93 3 SO< 9% ) (&el, 677*
2II. KESIMPULAN Si$a "ari &aram '(mple'# -a'!i ji'a "ilaru'a! "alam air a'a! erurai me!ja"i '(mple'# "a! i(!!-a, #e"a!&'a! #i$a &aram ra!&'ap ji'a "ilaru'a! "alam air a'a! eri(!i#a#i me!ja"i i(!% i(! pembe!u'!-a.
DATAR PUSTAKA C((!, .A "a! il'i!#(!, 67@7, Kimia Anorganik Dasar , UI pre##, Ja'ara.
Da-, M.C "a! J. Selbi!, 677>, Kimia Anorganik Teori, UGM Pre##, (&-a'ara. K+(p'ar, S.M, 9>, Konsep Dasar Kimia Analitik , UI Pre##, Ja'ara. Riai, , 6778, Asas Pemeriksaan Kimia Edisi Pertama, UI, Ja'ara. Su'ar"j(, 67@8, Kimia Koordinasi, Ri!e'a Cipa, Ja'ara. 2(&el, 677, Buku Teks Analisis Anorganik kualitatif makro dan Semi Mikro Jilid 1, PT. Kalma! Me"ia Pu#a'a, Ja'ara.
LAMPIRAN SKEMA KERJA 1. Pembuaa! &aram ra!&'ap 'upri amm(!ium #ul$a 2,5 g CuSO4 + 1 g ammonium
-
Dilaru'a! "alam 6 mL a'ua"e#
-
Dipa!a#'a! pela!%pela!
-
ul$aDi"i!&i!'a!
-
Di"iam'a! #au malam
Endapan
-
Dipi#a+'a!
-
Di'eri!&'a!
-
Diimba!&
-
Di+iu!& re!"eme!
Rendemen
2. Pembuaa! &aram '(mple'# eraami! emba&a )II* #ul$a 2,5 g CuSO4.H2O
-
Diimba!&
-
Dilaru'a! "alam 8 mL amm(!ia pe'a
-
Diamba+ @ mL eil al'(+(l
-
Diuup "e!&a! 'a/a arl(ji
-
Dibiar'a! #au malam
Endapan
-
Dipi#a+'a!
-
Di/u/i "e!&a! larua! amm(!ia : eil al'(+(l )6:6*
-
Di/u/i "e!&a! eil al'(+(l
-
Di'eri!&'a!
-
Diimba!&
-
Di+iu!& m(l amm(!ia -a!& berea'#i
Hasil
3. Perba"i!&a! #i$a &aram u!&&al, &aram ra!&'ap "a! &aram '(mple'#
Sedikit CuSO4
-
Dima#u''a! "alam abu!& rea'#i
-
Diamba+ 8 mL a'ua"e#
-
Diamai 1ar!a larua!
Hasil
a!am pada pe!"o#aan pe!tama
a!am pada pe!"o#aan kedua
- Ma#i!& ma#i!& "ilaru'a!
Dalam 8 mL a'ua"e#
% Dipa!a#'a! % Diamai
- Diba!"i!&'a! 1ar!a larua!
Hasil
Hasil
Ja1aba! Pera!-aa! 1. Apabila &aram ra!&'ap 'upri amm(!ium #ul$a "ilaru'a! "alam air ma'a
a'a! eri(!i#a#i me!ja"i Cu93, N<3, "a! SO<9%, #e"a!&'a! &aram '(mple'# eraami! emba&a)II* #ul$a "ilaru'a! "alam air a'a! eri(!i#a#i me!ja"i ;Cu)N>*<=3 "a! SO<9%.
2. Garam ra!&'ap apabila "ipa!a#'a! ma'a a'a! me!&+a#il'a! larua!
ber1ar!a biru ua. Se"a!&'a! apabila &aram '(mple'# "ipa!a#'a! ma'a larua! me!ja"i biru mu"a a"a e!"apa! 'e+iama! "a! a"a bau.
