1946-1949 ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Β

ς)l.ίδέρη, γ ιά τήν έλλη ΥI1(ή γλώσσα.

Ν . ΡΟΔΙ ΤΣΑ

τα Χρόνια τής Κρίσης Β'

1946-1949

σι δ έ ρ η ς / π εισ τή ρια

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Είναι σε όλους γνωστο πω ς το ΚΚΕ.. απο την

πρώτη στιγμη τής ϊδρυσής του έθεσε σαν στόχο την κατακτηση τής έξουσίας. Άκολουθlbντας τη μαρξιστι­ κή- λενινιστική θεωρΙα κω τό σοβιετικό πρότυπο θεώ­ ρησε πώς μόνο με μιά ένοπλη εξέγερση μπορούσε νά πετύχ ει στό σκοπο αύτό.

Άδύναμο στην άΡχη δεν ήταν σε θέση νά κάμει πολλά πράγματα. Νόμισε όμως πώς τού δόθηκε ή εύκαιρία με το Β ' Παγκόσμιο πόλεμο, όπως άκριβώς ό κομμουνι­ σμος κυριάρχησε στη Ρωσία με ΤΟν Α

'

Παγκόσμιο,

"Ετσι, στη διάρκεια τού πολέμου, έπιχείρησε δυο φορες νά αποκτήσει τΟν έλεγχο τής χώρας. τη μιά φορά (εΙναι ό

«πρώτος γύρος»). ένόσω οί ΓερμανοΙ βρίσκονταν άκόμα έδώ,

οί "Ελλ ηνες κομμουνιστες προσπάθησαν μΙ; τΟ

Ε.Α .Μ.-Ε.Λ.Α .Σ.. που έλεγχό τα ν άπ ' αύτούς, νά γίνουν ή μοναδική στρατιωτικη δύναμη που θά έπαιρνε στά χέρια τη διακυβέρνηση της χώρας μετά την άναμενόμενη απα­

χώρηση τών Γερμανών

όμως τότε.

'0

(/942-1944).

Δεν τα κατάφεραν

»δεύτερος γύρος» εΙναι τό αίματηρο

Δεκεμβριανο κίνημα (Δεκέμβριος 1944). Άλλα καΙ τότε dπέτυχαv. Μετα άπ ' αύτό. έιι.-a να ν ιόν «τρίτο γύρο»

(/946-1949).

πού κράτησε τρισήμιση χρόνια καΙ συντά­

ραξε τη χώρα. Τό απ ο τέλεσμ α ήτα ν καΙ πάλι νά ήττηθεί

τό Κ.Κ.Ε. και νά τεθεί έκτός νόμου. Μετά τη μεταπολίτευση τού

1974,

όταν τό Κ.Κ.Ε.

μετά dnb τριάντα περίπου χρόνια νομιμοποιήθηκε' καΙ πολλά στελέχη του γύρι σαν άπο τό έξωτερικο στην 'Ελλάδα. παρουσιάστηκε μιά έντο νη κίνηση γιά τη δια-

-9-

φώrιση ,ώl' γε)'οvόrωv ,ής έποχής

1946-1949.

Βιβλία,

πcριοδικά. Ιφημερίδες, άφιέρωσα.ν κα; άφιερώνουν χιλιά­

δες σελίδες κα; Λ:άθε εν τυπο, συνήθως άπό τι, σκοπιά τής παράταξης στiιν όποία dvήκει, προσπαθεί νά παρου­ σιάσει καί νά έξηγήσει δσα τότε έγ ι να ν. Οί άντιφάσεις

δμως καί οί dvτιθέσcις ε/ναι πολλές.

-10-

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α '

ΑΠΟ ΤΟ

1918

Ι . ΤΟ Κ.Κ.Ε. ως το

ΩΣ ΚΑΙ ΤΟ

1947

1940

Τό Κ ,Κ .Ε , Ιδρύθηκε τό τίτλο « Σοσιαλιστικόν

1918 στόν Πειραιά. μέ

'Εργατικόν Κόμμα

τον

Έλλά­

δοτ; », για να μετονομαστεί μετά άπό δυο χ ρό νι α

('Απρίλιος 1920) σ Ι: .. Κομμουνιστικόν-ι. Κατόπιν προσχώρησε στη Γ' Διεθνή κι ετσι άποδέχτηκε την ϋ π ο χ ρέωση και τών άλλων κομμουνιστικών κομμά­ των . να θεωροϋν, όπως άναφέρεται στον

.. Κομμουνιστική;

10

όρο της

Διεθνοϋο-' , δτι " ή δικτατορία του

προλεταριάτου είναι αναγκαία" καί δτι χρέο; τών κομμουνιστών

ε ίναι

« νά

δημιουργήσουν

παντοϋ,

δίπλα στη νόμιμη οργάνωση. ενα μυστικό όργανι­ σμό, πού θα είναι Ικανό; στην κρίσιμη ώρα να εκτε­ λέσει τό καθήκον του πρός την επανάσταση " (δροι Ι

καί 3), Έπίσης χρέος τών κομμουνιστών είναι "χω­ ρ Ι ς κ αμι ά έ π ι φ ύ λ α ξ η να ϋποστηρίζουν όλες τΙς σοβιετικές δημοκρατ ίεξ στού; αγώνες πο υ κάνουν εναντίον της άντεπαναστάσεωο-, (όρος

14), • Εφαρμόζοντα; τό Κ ,κ'Ε, τΙς δεσμεύσεις αύτές, πού

άπόρρεαν από την προσχώρησή τουστή Γ' Διεθνή, τό

1920 στράφηκε εναντ ί ον της έθνική; πολιτική; του , Ελευθερίου Β ενιζέλου , Στην έφημερίδα .. ' Εργατικό; . Αγών » της .. Κεντρική; 'Εκτελεστική ; Έπιτροπής γ ι α τίς δμάδες των κομμουνιστών στρατιωτών τού

Μετώπου .., άναφέρονται τα άκόλουθα:

-11 -

..' Αφοϋ

τόσον καιρό έστρώσαμε της Βαλκανικήο ,

τής Ρωσίας καί της' Ανατολής τα βουνά καί τού; κάμπου; με τα κουφάρια μας καί με τό σκοτωμένο

αΊμα μας έβάψαμε τό χωμα καί τΙς πέτρετ τουτ.άφοϋ ΟΙ άφέντει; που κυβερνάνε μας δέσανε με τΙς βαρια; άλυσίδετ; τής οργανωμένη; βίας σαβανώνοντας τα

σπιτικά μας μέ τη μαυρίλα τής δυστυχίαξ,

;: Ρ Χ 0-

νται τώρα με την άπαίσια ί κ α ν ο­ ποίηση του θριάμβου των να μας ζ η­ τήσουνε ψ ή φ ο ε ύ γ ν ω μ ο σ ύ ν η μ ε γ ά λ ω μ α τ η.ς

.. π

;

για τ ό

α τ Ρ ί δ ο ς" κ α Ι γ ι α

τ η ν ά π ε λ ε υ θ έ Ρ ω σ η

τ ω ν

..ύ

π ο δ ο ύ­

λ ω ν ά δ ε λ φ ω ν ... Αυτό έκήρυξε δ Αϋγουστοτ, δ μεγάλος άφέντηξ, δείχνονται; στα χάσκοντα πα­ ράσιτα τής πλουτοκρατίαξ, που λέγονται Λαϊκή

αντιπροσωπεία. τ α κ α ι ν ο ύ Ρ γ ι α ό Ρ ι α τ ή ς

..μ

ε γ α λ υ ν θ ε ί σ η ς Έ λ λ ά δ ο ς .. κ α Ι τ α

νευρόσπαστα χ ε ι ρ ο κ ρ ο τ η σ α ν ε κ α ί Χύ σ α ν ε θ ε Ρ μ α δ ά κ Ρ υ α Ρ α ς ..

, Αλλα

.. έ

θ ν ι κ ή ς Χ α­

(!!!)'

καί ή Κεντρική έπιτροπη του Κ .Κ.Ε. δε δί­

στασε να φωνάξει παραμονα; έκλογων του Ι 920, με τό επίσημο

.. ' Εκλογικό

πρόγραμμα .., σε κρίσιμες

ώρες γιά τό " Ε θ νο ξ:

« Κάτω ή έπιστράτευσιξ. Ζήτω τα Σοβιέτ καί δ

σοσιαλισμό; .. Ι!!!' 'Ό ταν τό ριάδη ς

1928, ;:γινε

;:γινε

στό

αρχηγός του Κ .Κ.Ε . ό Ν. Ζαχα­

κόμμα « ή

πλήρης σοβιετοποί­

ηση .., . Συνέπεια αυτης τής τακτική; ήταν τό Κ .Κ .Ε. νά ταυτιστεί με την πολιτική τοϋ Στάλιν (τό όρθό: να γίνει υποχείριο) καί νά εγκρίνει τΙς πολλές έσωκομ­

ματικέ; του έκκαθαρίσειξ των

tt(i)v 1928-1936.

Έ­

τσι, δεν εΙναι περίεργο τό ότι τό Κ.Κ.Ε. υίοθέτησε δχι

-12-

λίγες άντεθνικέ; θέσεις , δπως φαίνεται άπό τΙς άκό­ λουθες

1924:

ε π ί σ η μ ε ς

διακηρύξεις του:

-Όσο διαρκεί ή διαίρεση καί ή καταπίεση της

Μακεδονίας καί της Θράκηξ, άδυνατοϋμε νά άπο­ φύγουμε εναν Ιμπεριαλιστικό

πόλεμο. Γι ' αύτό

καί άγωνιζόμαστε για την ενοποίηση καί την άνε­ ξαρτησία τών τριών τμημάτων (Σ .Σ . Γιουγκοσλα­

βικού, Βουλγαρικού,

"Ελληνικοϋ) της Μακεδο­

νίας καί της Θράκης ..'. (Έκτακτο Συνέδριο).

1931 :

- Ή 'Ελλάδα ε!ναι κράτοι; «ίμπεριαλιστικό ..,

που κατέκτησε δια της βίας όλόκληρεξ περιοχέ; κατοικημένε; από άλλες έθνότητεξ (Μακεδονία

καί Θράκη) .... ΤΟ Κ.Κ.Ε . διακηρύττει εν όνόματι τών βασικών αρχών του μπολσεβικισμού, για τη Μακεδονία καί τη Θράκη το σύνθημα τού δικαιώ­ ματος της αυτοδιάθεση; μέχρι πλήρουι; άποχωρι­ σμοϋ άπο το 'Ελληνικό Κράτος, τού δικαιώματος

για άνεξάρτητη Μακεδονία καί Θράκη καί υπο­ στηρίζει δραστήρια την έπαναστατική πάλη τού πληθυσμού των περιφερειων αυτών για την εθνι­ κή τους άπελευθέρωση ». , (Κεντρική επιτροπή).

1934: ..' Η

ύποστήριξη καί ενίσχυση τών έθνικοεπα­

ναστατικών όργανώσεων των' εθνικών μειονοτή­

των καί ή στερέωση των δικών του οργανωτικών θέσεων μέσα σ' αυτές, δίπλα στην καθημερινή του πάλη για δλα τα ζητήματα καί τα πιο έλάχι­ στα,

των εθνικών μειονοτήτων, πού παλεύουν

ένάντια στην έθνική , οίκονομική καταπίεση της άστικοτσιφλικάδικη;

• Ελλάδας

καί ή άναγνώ­

ριση στίς μειονότητες αϋτέ; τού δικαιώματο; της αυτοδιάθεση; μέχρι καί του κρατικού άποχωρι­ σμοϋ, θα επιτρέψει στο Κ .Κ .Ε . να κερδίσει την

εμπιστοσύνη τών καταπιεζομένων μειονοτήτων

-13-

καί νά τΙς κάνει συμμοχοι«; τού προλεταριάτου στην έπερχόμενη έπανάσταση στη χώρα μας . ΤΟ

Κ .Κ.Ε. πρέπει νά παλέψει άποφασιστικά γιά την καταπολέμηση

τού

έλληνικοϋ μεγαλοεθνισμοϋ

καί τις έκδη λώσεις του μέσα στίξ γραμμές του » . ' Με την κατάλληλη φανερη καί μυστική το υ δμ ωτ;

οργάνωση το Κ.Κ.Ε., εκμεταλλευόμενο τΙς δύσκολα; εθνικέ; μας καταστάσειξ, άπόκτησε αξιόλογη δύνα­ μη. Αύτό φαίνεται άπό τον άριθμό τών ψήφων, που πήρε στίτ; έκλογές άπό το

1923: 1926: 1928: 1932: 1933: 1935; 1936:

1923 ως καί ·20.000 ψήφοι 42.000 .. 14.000 .. 50.000 50.000 99.000 .. 73.000 ..

το

1936:

Με τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936(Mεταξίi) ,

το Κ .Κ .Ε . εξαρθρώθηκε. 'Από τά στελέχη του άλλα φυλακίστηκαν, άλλα δραπέτευσαν στη Ρωσία, άλλα

εγιναν καταδότεξ κι άλλα κατέφυγαν στην παρανο­ μία .

2.

ΤΟ Κ.Κ.Ε, άπο το ΤΟ

1939 ή

1940

ως κα! το

1944

Ρωσία εΙ χε υ πογ ρ ά ψ ε ι με τη Γερμανία

το «Σύμφωνο φιλίας και μη έπιθέσεωξ .. καί ΟΙ ελλη­ νες κομμουνιστ έξ άκολουθώντας την πολιτική γραμ­

μη της Μόσχαξ, θεωρούσαν το β ' παγκόσμιο πό λε­ μο , που μόλις είχε άρχίσει, σάν Ιμπεριαλιστικό . Έγραφε χαρακτηριστικά δ παράνομο; « Ρ ιζοσπά­ στης

..;

« Οί

• Αγγλογάλλοι

με γιστάνες πολεμούν για τα

δικά τους κεφαλαιοκρατικά καί ίμπτριαλιστικά

-14-

συμφέροντα ενάντια σ' δλη την άνθρωπότητα, ή όποία με τη σειρά της ~χει συμφέρο να στραφεί σύσσωμη έναντίον τους) .9

Όταν δμως τό

1940

κηρύχτηκε ό έλληνοϊταλικός

πόλεμος, τό Κ.Κ.Ε. επρεπε να λάβει θέση . Μη μπο­ ρώντας να κάνει διαφορετικά και μη ~χoντας κομμα­ τικό συμφέρον να προκαλέσει τό εθνικό φιλότιμο, ό φυλακισμένος ήγέτης του Ν. Ζαχαριάδης εδωσε στΙς

2. Ι Ι . 1940

-μέσω της 'Ασφάλειας- επιστολή, με την

όποία στρεφόταν κατά τών 'Ιταλών. τη γνησιότητά της

αναγνώρισε ό ίδιος ό

Γεν.

Γραμματέας

του

Κ.Κ .Ε. στό Ζ' Συνέδριο του Κ.Κ.Ε. ('Οκτώβριος

1945) καί την ξαναδημοσίευσε στό "Ριζοσπάστη » . Να ενα απόσπασμά της:

,,' Ο

φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την 'Ελ­

λάδα πισώπλατα, δολοφονικά καί ξετσίπωτα μέ σκοπό να την ύποδουλώσει καί έξανδραπσδίσει.

Σήμερα δλοι οί " Ελλη νες παλεύουμε για τη λευ­ τεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία.

•Η

πάλη θα είναι δύσκολη καί πoΛU σκληρή . Μα ενα ~θνoς , που θέλει να ζήσει, πρέπει να παλεύει άψη­ φώντας τού; κινδύνου; καί τις θυσίες. Ό λαός

της ' Ε λλάδας διεξάγει σήμερα ενα πόλεμο έθνι­ κοαπελευθερωτικό ενάντια στό φασισμό του Μου­ σολίνι-.ι?

Δέν πέρασε δμως πολί) καιρόξ καί στΙς

26.11.1940

με

νέα επιστολή του ό Ν . Ζαχαριάδης αλλάζει θέση. Θεωρεί πως ό πόλεμος κηρύχτηκε &πό τό Γεώργιο καί τό Μεταξϋ και ζητεί Ρωσική μεσολάβηση για σύναψη εΙρήνης. Έγραφε άνάμεσα στα ΟΙλ/α:

..: Η • Ελλάδα

δεν εχει καμιά θέση στόν Ιμπερια­

λιστικό πόλεμο άνάμεσα στην' Αγγλία και 'Ιτα­ λία-Γερμανία

(...)

ΟΙ

πολεμικέ;

δυνάμεις της

'Αγγλίας να φύγουν δλες άπ ' τα χώματα καί τα

-15-

νερά τής , Ελλάδας. Μέ βάση τού; δυο αύτούς δρους νά ζητήσουμε άμέσως άπό την κυβέρνηση τής ΕΣΣΔ νά μεσολαβήσει γιά νά γίνει έλληνοϊ­ ταλική εΙρήνη. Αύτό σήμερα εlναι τό μοναδικό έθνικολαϊκό συμφέρο , ΚαΙ ή πράξη εχει άποδεί­ ξει δτι μόνον ή ΕΣΣΔ σήμερα εσωσε την εΙρήνη καί οϋδετερότητα τής Γιουγκοσλαβίας-Βουλγα­ ρίας- Τουρκία; ...' ι

την 'ίδια τακτική τήρησε τό Κ.Κ .Ε. και δταν έκδη­ λώθηκε ή Γερμανική έπίθεση κατά τής χώρας μας . Σ'

εκθεση

Μέσης

πρός

τ~

. Ανατολής,

Βρετανικό

Στρατηγείο

τής

τη Βρετανική Κυβέρνηση και

την' Ελληνική κυβέρνηση τού Καίρου άναφέρεται : ,,'Υπάρχουν μάλιστα καί ένδείξεις δτι κατεβλή­

θησαν τότε προσπάθειαι άκόμη καί σχηματισμού κυβτρνήσεω; τής άριστεράς πρός συνεργασίαν με

την Γερμανικήν κατοχήν. 'Αλλά αΙ προσπάθειαι δεν έπρόλαβαν νά εύωδοθοϋν διότι μετά δίμηνον άπό τής εΙσόδου των Γερμανών

• Ιουνίου 1941) έξεδηλώθη

(27 . Απριλίου-22

ή αίφνιδιαστικη έπίθε­

σις τής Γερμανίας κατά τής Ρωσίας, ή όποία διέ­

λυσε τάς παραισθήσεκ » . ]2

• Αλλαγη

τής πολιτική; τού Κ.Κ .Ε. έπέφερε μονάχα

ή Γερμανική έπίθεση έναντίον τής Ρωσίαξ, όπότε καί ή 6η

, Ολομέλεια

διακήρυξε με άπόφασή της την

1.7.1941: {(. Ο

φασισμός καταπατώνταξ κάθε Ιχνοτ; λευτε­

ριάς μέσα στίξ χώρες, όπου έπικράτησε, ύποδού­

λωσε καί άφάνισε μιά σειρά άπό άλλες χωρες

(..)

Μέσα στη βράση τού σημερινού δεύτερου παγκό­

σμιου πολέμου ή φασιστικη παράταξη Χίτλερ­

Μουσολίνι ξαπόλυσε ταυτόχρονα τόν άντισοβιε­ τικό πόλεμο. ' Ο γερμανικό; φασισμός μπλεγμέ_ νος στά γρανάζια τής πολεμική; μηχανής πού ό

-16-

ίδιος εβαλε σε κίνηση, φόρεσε τώρα τον μανδύα

του παγκόσμιου άντισοβιετικοϋ σταυροφόρου γιά νό συντρίψει τη σοβιετική έξουσία » , "

Ή 7η 'Ολομέλεια, τό Σεπτέμβριο του 1941 , "καθό­ ριζε δτι με την είσοδο της Σοβιετικήξ 'Ένωσης άλλάζει ό χαρακτήραξ του πολέμου.

'Ο πόλεμος

είναι προοδευτικό; πόλεμος τών λαών έναντίον στη φασιστικη βαρβαρότητα » . " 'Ενώ πρίν κατηγορούσε τίς άντιγερμανικα; χώρες

δτι διεξάγουν Ιμπεριαλιστικό πόλεμο, τώρα, με την είσοδο της Ε.Σ.Σ.Λ. στόν πόλεμο, θεωρούσε πώτ; "ή αντοχή καί ή άποφασιστικότητα της' Αγγλίας να συνεχίσει τόν πόλεμο καί μετά την κατάρ­ ρευση της Γαλλίας, σημειώνει την πρώτη πολε­ μική άποτυχία τού χιτλερισμού .. (άπόφαση 8ης 'Ολομέλειας- 'Ιανουάριος

1942).ι,

Στη διάρκεια της Κατοχή; ή δράση τού Κ,Κ .Ε . δεν ήταν καθαρό εθνική καί έπωφελήξ. Κύριος σκοπόξ

του ήταν ή πραγματοποίηση τών άπώτερων στόχων του, δηλαδή: α) ή μονοπώληση τήι; εθνική; προσφο­ ράς στά δύσκολα εκείνα χρόνια και β) ή άρπαγή της έξουσίας καί ή έγκατάσταση κομμουνιστικού καθε­ στώτος, στην κρίσιμη στιγμή , δταν δηλαδή θ' άπο­ χωρούσαν τά γερμανικό στρατεύματα κατοχήξ. του­ το

φαίνεται

καθαρό

άπό

αύτά

πού γράφει ό Λ.

Γληνός στο βιβλίο του «Τί είναι καί τί θέλει τό ΕΑΜ ; » . Λέει συγκεκριμένα :

"ΔΕν άρκεϊ νά καταχτηθεϊ ή λευτεριά, πρέπει καί να στερεωθεί καί νά κατοχυρωθεί. ΚαΙ αύτό δεν μπορεί νό γίνει άλλιώς, παρά αν ό λαός κρατήσει

στα χέρια του τη λευτεριά του, καί εξασκεί τά κυριαρχικά του δικαιώματα άπεριόριστα και στόν

καιρό της εΙρήνης . Τώρα πού εχασε ό λαός τη λευτεριά του, τώρα καταλαβαίνει τι σημασία εχει

2

-17-

να την κρατήσει πάντα αύτός στά χέρια του καί νά μην την έμπιστεύεται σ' άλλους . Αύτό σημαίνει, πως μόλις διώξει ό λαός τούς ξένους καταχτητέξ :

α) Θά βγάλει κυβέρνηση άπό την ηγεσία τού έθνικο-απελευθερωτικοϋ παλλαϊκού άγώνα, άπό τά κόμματα καί τίς όμάδε; πού θα τον όδηγήσουνε στην πάλη καί στη νίκη .

β)πως θ' λαϊκες

άποκατασταθοϋν άμέσως δλες οί

έλευθερίεξ,

έλευθερία

τού

λόγου,

τού

τύπου καί της συγκέντρωσης, καΙ θα δοθεί γενική

άμνηστία.

.

γ) Πώς άμέσως θά προκηρυχθούν εκλογές γιά

συνταχτικη

, Εθνοσυνέλευση,

πού θα συντάξει τό

λαοκρατικό πολίτευμα τής χώρας , σύμφωνα μέ την κυρίαρχη λαϊκη θέληση. Τό δεύτερο αύτό μέρος τού έθνικοαπελευθερωτικοϋ άγώνα είναι η φυσικη συνέχεια καί όλοκλήρωση τού πρώτου. ' Η άποκατάσταση καί κατοχύρωση τής έσωτερι­

κής λευτεριάς. Τό να δέχεσαι τό πρώτο μέρος καί να μη δέχεσαι τό δεύτερο, σημαίνει πώς επιβου­ λεύεσαι τη λευτεριά τού λαού καί πώς θέλεις νά

διώξεις τόν ξένο τύραννο γιά νά μπείς εσύ στη θέση του. Αύτοί είναι ΟΙ μόνοι πραγματικοί σκο­ ποί ενός σημερινού έθνικοαπελευθερωτικοϋ άγώ­ να, δπω; βγαίνουνε μέσα άπό τίς άντικειμενικές συνθήκεξ καί την άληθινή θέληση τού λαού ...'. Καθαρότερα φαίνονται οί σκοποί τού Κ .Κ.Ε. στην Έκθεση πού εστειλε τόν 'Ιούνιο του

1943

ο Γ.

Παπανδρέου στό Βρετανικό Στρατηγείο Μέσης Ά­ νατολήξ , στη Βρετανική Κυβέρνηση καί στην 'Ελ­

ληνική Κυβέρνηση τού ΚαΤρου. Γράφει έκεί σχετι­ κά:

-18-

_' Επίστευε το κ.κ.Ε. δτι, δπως Ο Α '

Παγκόσμιο;

Πόλεμος ~φερε τον κομμουνισμόν είς μίαν χώ­

ραν, την Ρωσίαν, Ο δεύτερο; ~πρεπε νά τον επε­ κτείνει τουλάχιστον είς ολόκληρον την Εύρώ­ πην». Γι' αύτό άπό την περίοδο της κατοχήτ; προετοίμαζε την επικράτησή του. Αύτό φαινόταν άπό -τό γεγονό; δτι είς την ύπαιθρον τα αντάρ­ τικα σώματα του ΕΛΑΣ κατηργουν τας τοπικάς

άρχας άκόμη καί την είρηνοδικειακηνδικαιοσύ­ νην καί έγκαθίστων «Σοβιέτ», καθώξ έπίσης και άπό το γεγονό; δτι άφώπλιζαν συστηματικώς τα άλλα έθνικά σώματα δια να διατηρήσουν την μονοπώλησιν της ύλικης ένόπλου δυνάμεως, την οποίαν να χρησιμοποιήσουν διά την έπιβολην -της κυβερνήσεως του ΕΑΜ., δηλαδή του κομ­ μουνιστικοϋ κόμματος•.

Προχωρεί μάλιστα πιό πέρα ό Γεώργιο; Παπανδρέου στην 'ίδια ~κθεση καί θέτοντας το έρώτημα:

«Ποία μέσα σχεδιάζουν νά χρησιμοποιήσουν διά την πραγματοποί ησιν τών σκοπών των οί κομμού­ νιστέξ: » δίνει την άκόλουθη άπάντηση: « Θ ά προσπαθήσουν. πρώτον να καταλάβουν βιαίως την εξουσίαν μετά την Κατοχήν, όχι δια να επιβάλουν άμέσως την Σοβιετικην Δημοκρα­

τίαν άλλά διά να επιδείξουν την ύλΙΚΙ1ν των δύνα­ μιν και δια νά σχηματίσουν αύτοl την Οίκουμενι­ κήν Κυβέρνησιν καί ϋπαγορεύσουν την σύνθεσίν της κατά το συμφέρον των. Θά επιδιώξουν κυρίως

νά επηρεάσουν την σύνθεσιν του στρατοϋ. «Δέ« είμεθα -γράφουν είς την τελευταίαν καταστατικήν των άπόφασιν- άντίπαλοι του Στρατοϋ, Θά άξιώ­ σουμε δμωτ; να τον ξεκαθαρίσουμε άπό τα φασι­ στικά άντιλαϊκά στοιχεία του, ώστε νά μείνουν

μόνον τα παιδιά τοϋ Λαοϋ», Και φυσικά θά χαρα-

-19-

κτηρίζουν ώς -άντιλαϊκά» στοιχεία όλα όσα δεν

θα άποδέχωνται τά; διαταγάς των. ΕΙς τό κείμενον που έστειλαν πρός τους άρχηγους δια την συμμε­ τοχήν των εΙς την Οίκουμενικήν Κυβέρνησιν προσθέτουν ώς όρον "την έμπρακτον καΙ μετά πάσης εύρύτητοξ ίκανοποίησιν των έθνικών μας άγωνιστών, ΚαΙ βεβαίως δεν ήμποροϋν μόνον την

παροχην τών δικαιοτάτων ήθικών καί ύλικών

αμοιβών, άλλα την άξίωσιν όπως πυρήν του νέου στρατοϋ της έλευθερουμένης

• Ελλάδος

εΙναι τα

άντάρτικα σώματα ώστε να διατηρηθεί ή έπανα­ στατική σύνθεσις και

πολιτική εξάρτησις τοϋ

νέου στρατοϋ άπό τό Κ.Κ .Ε . Τό 'ίδιον βεβαίως θα επιδιώξουν καί δια τα Σώματα

ροφυλακή καί

' Αστυνομίαν.

. Ασφαλείας ,

Και­

Και εΙς την έξωτερι­

κήν των πολιτικην, έπίση; ϋπό τό 'ίδιον πνεϋμα προσδιορίζουν την πορείαν των. Γράφουν: "Θα

κάμουμε την 'Ελλάδα πολιτικά καί οικονομικά άνεξάρτητη άπό κάθε ξένη ίμπεριαλιστικη Μνα­ μη» -ύπονοοϋντες φυσικά την

'Αγγλίαν, Αύτά

εΙναι τα μέσα με τα δποία σχεδιάζουν χρήσιμο­ ποιοϋντες τόν ύπό της πορείας του πολέμου ύπα­ γορευθέντα μεταβατικόν σταθμόν να φθάσουν εΙς την πραγματοποίησιν «τοϋ τελικοϋ των στρατηγι­ κοϋ σκοποϋ-, ό όποίος παραμένει πάντοτε καί μάλιστα « στό συντομώτερο χρονικό διάστημα»

έσωτερικώ; μέν ή Σοβιετική Δημοκρατία, ήτοι δικτατορία του Κ.Κ.Ε. καί έξωτερικώς ή ϋπαγωγή

τής

• Ελλάδος εΙς τό Ρωσικόν σύστημα τών Σοβιε­

τικών Δ ημοκρατιών- .!' Φυσικά,

τΙς

μύχιες

αυτές

έπιδιώξεκ;

του,

τό

Κ.Κ .Ε. φρόντισε, δπω.; καί τό 'ίδιο όμολόγησε, να

μην τΙς αποκαλύψει στΙς -πλατιέ.; μάζες του έλληνι­ "ου λαοίι».18

-20-

"Ετσι, όργάνωσε τό Ε.Α .Μ. ("Εθνικό' Απελευθερω­ τικό Μέτωπο και τό στρατιωτικό σκέλος ΤΟυ Ε.Λ .Α .Σ.

(Έθνικός Λαϊκός' Απελευθερωτικό; Στρατόξ), Και στην δλη δραστηριότητά του άλλοτε στράφηκε με

λύσσα κατά του κατακτητή και άλλοτε τόν αγνόησε προκλητικά.

Σπανιότατα επέδειξε συνεργασία με

άλλες εθ ν ι κες άνταρτικέξ όμάδες (δπως στό Γορ γό­ πόταμο στί;

25.1 Ι. Ι 942). Πρός τό τέλος τής περιόδου

τό Κ.Κ.Ε. προσπάθησε να εξοντώσει τούς άντίθε­ τους πρός τα σχέδιά του, είτε αυτοί ήσαν μεμονω­ μένα πρόσωπα είτε άνταρτικέτ όμάδες. Έκτός άπό την τρομοκράτηση των κατοίκω ν της

ϋπαίθρου, διέταξε τη σφαγή προυχόντων η κατασυ­ κοφάντησε άλλους, ώστε αυτοί να θεωρηθοϋν σαν προδότες και να έκτελεστοϋν

θρωπο τρόπο.

' Ακόμα

-

συ νήθως μΙ: άπάν­

και με άνωφελεϊ; έκτελέσειξ

μεμονωμένων Γερμανών, προκάλεσε άντίποινα τών κατακτητών με συνέπεια πολλοί

να φύγουν στα

βουνά και να ζητήσουν την προστασία του Ε.Λ .Α.Σ . Τέλος, δε δίστασε ν ' άναλάβει καί άμεσες στρατιω­ τικ/:ς έπιχειρήσειτ; εναντίον του Ε .Δ .Ε .Σ . , Ε .Κ .Κ.Α . κλπ. *

' Α λ λα καί ή γενικότερη πολιτική του Κ .Κ .Ε. σε κρίσιμα έθνικά θέματα δεν ήταν εκείνη πού επρεπε . " Ε βγαλε στην έθνικη μειοδοσία έδάφη τής Μακεδο­ νίας

μας

και

της

Θράκης

μας .

' Ενδει κτι κά τής

θέσεώς του αύτής είναι τα ακόλουθα: Με συμφωνία και συνενοχή του Κ .Κ.Ε .. εγραφε ή

*'0

Δημ . Παρτσαλίδη; σ ε τελευταία σ υνέντευξή του

(..Κυριακά­

τικη ' Ελε υθε ρο τυ π ία » , 6-1~ 1980) λέει πώς ήταν « λάθος , t:'Υκ:λημα~

τικ" λάθος» ή έκτέ λεση τού Συνταγματάρχη Ψαρροϋ καί ή διάλυ­ ση τού τμήματά; ΤΩ\) .

-21-

άριθ, Δ.

206/9.5.1943

διαταγή το;' Βουλγαρομακεδο­

νικοϋ κομιτάτου Περλεπέ πρός τη διοίκηση «Κομι­ τετ Μακεντόνσκη Μπουλγκάρσκη .. Καστοριάξ: ,, ' Ε ντέλλεσθε όπως άδρανήσητε λήψιν μέτρων

άφορώντων εΙς τήρησιν τάξεως περιφερείας . 'Εν­ τείνατε δίωξιν Νέα διαταγή

. Ελλήνων

έθνικιστών μόνον> •. Ι 9

(4372/30.5.1943)

το;' ϊδιου κομιτάτου

άνάφερε:

,,'Ως προηγουμένως σάς άνεκοινώσαμεν πρέπει νά καταβάλ ητε προσπαθείας, ώστε νά είσθε έπι­ φυλακτικοί εναντι των ' Ιταλών, ενφ εκ παραλλή­ λο υ

πρ έπει

ν'

άποφ εύγητε

πάσαν σύγκρουσιν

μετά των άνταρτών, διότι κατά τό ετος

άποδειχθfi ποϋ θα κλίνη ή πλάστιγξ . ό

• Αξων,

1943 θ ' ' Εάν νικήση

ή Βουλγαρία θα γίνιι μεγάλη και θα

συμπεριλάβη δλου; τούς άδελφούς .

•Αν

νικήσω­

σιν οί Σύμμαχοι, τότε πάλιν Τι Βουλγαρία θα γίνιι

μεγάλη ,

διότι θα είναι μετά της μητρός της

Ρωσίας καί όλη ή Βαλκανική θα είναι εΙς χείρας τών Βουλγάρων . Έπαναλαμβάνομεν ότι πρέπει ν'

άποφεύγητε πίίσαν μετά των ανταρτών σύγ­

κρουσιν.

Έχει

προβλεφθή

καί

διακανονισθή

ώστε οί παρά τών άνταρτών συλλαμβανόμενοι ήμέτεροι να μη θίγωνται, άλλά νά συνεργάζωνται

εΙλικρινώς . Προσοχή , προσοχή, άπό ήμετέρους προδόταξ , διότι άλλως θα έπέλθιι μεγάλη έθνική

ζη μία. Σημειώσατε καί άποστείλατε καταλόγου; τών κυριωτέρων αντιδραστικών παραγόντων ' Ελ­ λήνων»>,20

Όπως

άναφέρει τό

επίσημο παραπεμπτικό

βού­

λευμα τοϋ Συμβουλίου τοϋ "Ελληνικού Γραφείου 'Εγκληματιών πολέμου, στη διάρκεια τής Βουλγαρι­

κης κατοχή; στη Μακεδονία καί Θράκη άπό τό Μάϊο το;'

1941

ώς τίς

20

'Οκτωβρίου

-22':'"

1944, οΙ

Βούλ-

Συνταγμ.ατάpχηc ψcφpό<;

- 23 -

γάροι καί οι συνεργάτεξ τους τοϋ Ε.Α.Μ .-Ε.Α .Α .Σ .

διέπραξαν τα παρακάτω έγκλήματα: «Ι) 'Εκ προμελέτης άπεφάσισαν καί έσκεμμένως έξετέλεσαν όμαδικά; άνθρωποκτονίας 'Ελλήνων

πολιτών, ήτοι

315 εΙς την πόλιν τής Δράμας, 143 εΙς Χωριστήν, 102 εΙς Προσωτσάνην, 130 εΙς Κύργια, 195 εΙς Δοξάτον, 90 εΙς Κορμιστήν, 33 εΙς Πλατανόβρυσιν, 26 εΙς Φιλίππους, 14 εΙς Λευ­ κώνα , 21 εΙς ' Αγγίσταν, καί εΙς λοιπας πόλεις κα ί χωρία . 2) 'Ενήργησαν συστηματικήν τρομοκρα­ τίαν κατά των κατοίκων Έλλήνων, φονεύοντες , βασανίζοντες,

βιάζοντες.

3)

Ύπέβαλλον τού;

"Ελληνας πολίτας εΙς βασάνουξ, οΊον έκτύπων τούτους άνηλεώς μέχρι; αίματος, κατεθρυμμάτι­ ζον τα άκρα τούτων, έζεύγνυον τούτους και τού; μετεχειρίζοντο ώς ύποζύγια πρό; μεταφοράν δια­ φόρων βαρών, καταιμάτωνον αυτους τρυπώντες

δι '

αίχμηρών οργάνων κλπ.

4)

'Εγκατέλειπον

έσκεμμένως Έλληνας πολίτας εΙς τόν έξ ασιτία; θάνατον άφαιροϋντες είτε όπο μορφην φορολο­ γΙ ας είτε αύθαιρέτως πάντα τα πρό; το ζήν άναγ­ καϊα, Έξετόπισαν χιλιάδας 'Ελλήνων άνεl> άπο­ χρώντο; λόγου στρατιωτική; άσφαλείας.

6) . Ε­

γκαθείρξαντο χιλιάδας 'Ελλήνων έν φυλακαίς, στρατοπέδοις, κρατητηρίου;

ανευ άποχρώντοι;

λόγου στρατιωτική; ασφαλείας, κρατοϋντες τού­ τους καί ύπό συνθήκας άπανθρώπουτ.άνευ ϋδατο;

καί τροφή; καί γυμνούς. 7) Μετήγαγον εΙς Βουλ­ γαρίαν "Ελληνας πολίτας δια πιεστικού τρόποι>

ασκοϋντες σωματικήν κα! ψυχολογικήν βίαν, ίνα χρησιμοποιηθωσιν ούτοι εΙς έργασίας έξυπηρε­

τούσας τάς άνάγκας τοϋ έχθροϋ, ως καί έχρησιμσ­ ποιήθηκαν τφ δντι δια την κατασκευή όδών,

-24-

όχυρωμάτων κλπ.

8)

Κατέβαλον επ ιμόνοιις προ­

σπαθ είας π ρός άλλοίωσιν τοϋ έθνικοϋ φρονήμα­ τος καί τής έθνική; συνθέσεως των ύπ' κατεχομένων

εδαφών,

ητοι

αύτών

άπηγόρειισαν

τήν

χρήσιν τή ς ελληνική; γλώσσης την είς τάς ελλη­ νικά; έκκλησίαξ ένάσκησιν τών θρησκευτικών τών

. Ελλήνων

καθηκόντων, έπέβαλον την εΙς την

βουλ γαρικήν γλώσσαν άλληλογραφίαν, την σ ύν­ ταξιν τών έπιγραφών των καταστημάτων. των έ π] ιών μνημείων τοιούτων και την των όνομ ά των

των μετα βολήν εΙς βουλγαρικη ν κατάληξιν, έ πέ­ βαλον ομαδικά; έκτελέσειξ καί έκτοπίσευ; ' Ελ­ λήν ων πολιτών καί άπάντων των

. Ε λλήνων

δη­

μοσίων ϋπαλλή λων, έγκαταστ ήσαντεξ βουλγαρι­ κάς οίκογενείαξ είς ας καί διένειμαν ελλ ηνl κας γαίας κλπ.

9)

' Α φ ή ρ εσ αν βιαίως, διήρπασαν καί

έλεηλάτησαν ίδιωτικάξ περιουσία ς, ήτοι τάς τών 'Ελλήνων πολιτών, ήτοι δημητριακούξ καρπο ύς, αί γοπρόβατα, ζώα μεγάλα, τιμαλφή, οίκιακά ε π ι­ πλα καί σκε ύη καί παν κινητόν αυ τών.

10)

~ Επ έ­

βαλον άθεμ ίτο υς και ύ περόγ κοιις ε ί σ φο ρ άι; κα ί

επιτάξεις , φορολογοϋντεξ και έπιτάσσοντ εξ πά­ σαν κινητην καί άκίνητον περιουσίαν είς ποσο­ στόν φόρου ή έπιτάξεω; ίσον πρός τη ν άξίαν των. Ι Ι)

" Ην άγ κασα ν 'Ελληνίδας

άσ έλγειαν,

12)

διά τή ς

βίας ε ί ς

Κατέστρεψαν κακοβούλω; ίδιο­

κτησίας ' Ελλήνων, ήτοι άπετέφρωσαν δι' έμπρη­ σμοϋ χιλιάδας οικιών 'Ελλήνων πολιτών " . " Στο

100

άρθρο τοΟ Συμφωνητικου άνάμεσα στούς

άντιπροσώπου; του Κ .Κ .Ε . , του Βο υλγαρικού Στρα­ το υ, του Ε.Λ .Α.Σ. καί τ ής Π.Ε .Ε .Α ., πο ύ εγινε στ Ι ς

20.9.1944 στό

Μελισσοχώρι τής Μακεδονίαξ άναφέ­

ρεται:

• Τό

Ε.Α.Μ ., το Κ .Κ.Ε . καί δ Ε,Λ.Α.Σ . άναλαμβά-

-25-

νουν να σχηματίσουν μίαν Διεθνή Μακεδονίαν

μετά τό τέλος του πολέμου»." Σε συνέδριο , που εγινε τό

1944

καί πήραν μέρος

εκπρόσωποι του Ε.Α.Μ .-Ε .Λ.Α.Σ. καί του Σ.Ν.Ο.Φ . (Σλαβικοϋ

' Απελευθερωτικού

Μετώπου), καταρτί­

στηκε σύμφωνο που περιλάμβανε τα έξης άντεθνικά: "Ι . Αί έπαρχίαι Κιλκίξ , Παιονίας, 'Αλμωπίας, Γιαννιτσών,

' Εδέσσης, ' Αριδαίας ,

Φλωρίνης καί

Καστοριά; έκχωροϋνται άπό τό ΕΑΜ·ΕΛΛΑΣ ώς ζώνη δράσεως της ΣΝΟΦ .

2. ' Η

ΣΝΟΦ εχει τό δικαίωμα να επεκτείνει τη

ζώνη της δράσης της καί σε άλλες νοτιώτερεξ έπαρχίεο , μετά την έξασφάλιση πλήρους κυριαρ­ χίας στίς παραπάνω έπαρχίεξ.

3. Ό

Βουλγαρικό; Στρατό; κατοχήξ της Μακεδο­

νίας παίρνει την υποχρέωση να καταλάβει τα άστικά κέντρα της Μακεδονίαξ, ϋστερα όπά την αποχώρηση

τών Γερμανών καΙ

τούτων (τών κέντρων) είς τας

4.' Αποφασίζουν άπό δημιουργία

την παράδοση

, Αρχας

του ΕΑΜ.

κοινοϋ ΕΑΜ καί ΣΝΟΦ την

αυτόνομου Μακεδονικού Κράτους

Σ ο β ι ε τ ι κ η ς

Ό Ρ γ ά ν ω σ η ς, τό όποίο θα

ζη τή σει να μπε] κάτω από την προστασία της Ρωσίας.

S.

Για την ενίσχυση ΕΑΜ-ΣΝΟΦ αναλαμβάνεται

ή υποχρέωση της πλαισίωση; τής Διεθνοϋξ Με­ ραρχίας που θά Ιδρυθεί στό Καϊμακτσαλάν άπό

Βουλγάρους άξιωματικοϋ; καί ό έφοδιασμο; της με πυρομαχικά.

6.

Νά φροντίσουν ΟΙ Βούλγαροι για την κατασυ­

κοφάντηση κάθε δυναμικού έθνικιστικοϋ στοι­ χείου στίς αρχες κατοχήτ, ώστε να μη άναπτυχθεϊ έθνικιστικη κίνηση . Καθιερώθη τέλος ή σημαία της Σοβ , Δημ, Μακεδονία; ή βουλγαρική τοι-

-26-

αύτη, με άντίθετον φορά χρωμάτων καί με αστέ. ρια στό κέντρο. Δια τόν Βουλγαρικόν Στρατόν (Ύπογραφη) λοχαγό; ΚΑΛΤΣΕΦ

Δια τό ΕΑΜ-ΕΛΛΑΣ (Ύπογραφη) ΤΖΗΜΑΣ23

Τό Κ .Κ .Ε ., δμως, συνεργάζεται καΙ με τον εχθρό , δπως άποδεικνύουν τα πιο κάτω γεγονότα: α)

•Η

απελευθέρωση άπό τού; Γερμανού; στελε­

χών του Κ .Κ.Ε . από τΙς φυλακες της' Ακροναυπλία; στίς

2.7.1941."

β) Τό σύμφωνο ανάμεσα στόν Ε .Λ.Α .Σ. καί τοϋ; Γερμανού; της

30

Μαρτίου

1944 (<<Μη

πυροβολείτε

Γερμανού; ..)." γ) ΤΟ σύμφωνο Ε .Λ.Α.Σ. -Γερμανών της

1.9.1944

στό Λειβάδι της Μακεδονίας . Μ' αύτό «ο Ε.Λ.Α .Σ .

αναλαμβάνει την υποχρέωσιν νά μη έμποδίση την ϋποχώρησιν του Γερμανικού στρατού .»" Τέλος, τ α Δ ε κ ε μ β Ρ ι α ν α (από

1944),

2 Δεκεμβρίου

μαρτυροϋν από μόνα τους τί καταστροφέξ

προξένησε τό Κ.Κ .Ε . στη χώρα μας. "

' Αλλά

ό τρί­

τος γύρος πού ακολούθησε (Ι 946- Ι 949) έπέφερε πολύ χειρότερα δεινά. Σημ ειώσ εις Ι.

... Ριζοσπ άστητ, 12. 13

2.

Βλέπε τπίσημη Ικδοση τ ου ΙΕΚΕ (Κ)

θνη;

ΙΙ:ΟΙ

• Αθήνα 1921, ..Σαράντα

17 . Απριλίου 1920.

..' Η Κομμουνιστική

Διε ­

χρόνια τοϋ ΚΚΕ .. σελ. 5S~S9 .

3. ..Σαράντα Χρόνιο τοϋ Κ .Κ .Ε. », σελ . 59.()(). 4. • Ριζοσπάστη; », 27.9.1920. 5. Κ . Κόκ κινοξ, Τά Χρόνια τή; κρίσητ, σελ. 21. 6. Ευ . " Α βέ ρ ωφ-Γοσ ί τ σαξ , ..Φωτιά και τσεκούρι », Άθήναι 1976, σελ . 33. 7. «Σαράντα Χρόνια του Κ.Κ.Ε ..... Αθήνα 1964. σελ . 323.

-27-

8. Βλέπε ..Σαράντα χρόνι α του Κ .Κ .ε ... σελ. 363. 9.• Ριζοσπάστης, 13.10.1939. 10. ..Σαράντα χρόνια τοϋ K.K.b.• Άθήνα 1964. σελ . 744. IJ. Κ . Κ όκκινοτ , σελ . 41. 12.' Εφημερίδα « ' Εμπρός _ 20.11.1978. 13 Σαράντα Χρό νια του Κ .Κ .Ε Ά θή να, I ~ . σελ . 466. Ι4 Σα ρά ντ α Χρόνια τοϋ Κ .Κ .Ε Ά θήνα, 1964. σελ . 469-470. IS• ..Σαράντα Χρόνια τοϋ κ.Κ .Ε .», 'Αθήνα. 1964 σε λ. 471. Ι6. Δ. Γληνός ... ΤΙ είναι και τι θέ λει τό Ε Α Μ .. Άθήνα !944,σελ . 40-41 .

17.' Εφημ. « ' Εμπρός .., 20.10. 1978. 18. Κ . Κόκκινοξ , σελ. 82. 19. Κ . Κ όκκινοξ , σελ . 127. • 20. Κ. Κόκκινοξ, σελ . 127-128. 21. Δ. Γατ όπουλος... ' Ιστορία τή; Κατοχή ; » , τ .Γ " , ' Αθήναι , σελ. ΙΙΗ Ι.

22. 23. 24. 25. 26. 27.

Κ . Κ όκ κινοξ , σε λ.

Κ . Κόκκινοι; σε λ .

198-199. 157-158.

Κ . Κ όκκινοξ, σελ. όΙ-όό.

Κ. Κόκκινοτ, σε λ. Κ. Κ όκκινοτ, σελ.

171-)73. 195-197.

Σύμφωνα μι άντικε ιμενι κοϋ; ϋπο λογι σμφύ; ατή διάρ κε ια τώ ν

Δεκεμβριανών: ΠΡΩΤΟΝ : 'Έπεσαν μα χόμενοι κατά τών κομμουνιστικών δυνά ­ μ εων σε δ ιάφο ρα σημ εία της πρωτ εύουσ ασ

474

άξιωματικ:οί τ(αν Ένόπ λων Δυνάμεων

2.1 Ι 7

όπλ ί τες

ΙJ ) άξιωματικοί tfjς Χωροφυ λακή ; αξ ι ωματ ικοί τή;

52

• Αστ υνομίας

Π όλεων

άξ ιωματι ιco ί του Π υροσβεστι κοϋ Σώματος

4

Ι4 3 υ παξιωμα τικοί τή; Χω ροφ υλακής

39

υ παξιωμα τ ι κοί τής

382

• Αστυ νομίας

Χωροφύλακ ες

J40 . Αστυφύ λακε ς j

Π υροσβέστες .

ΔΕ ΥΤΕ ΡΟ Ν: Σφα γιά στηκα ν με τόν πι ό άπά νθρωπο τ ρόπο , μετά

ά πό έντoλtς . ά λ λα καί για προσωπική εκδίκηση, lιπό δ ι ά φορου; κομμου νιστέσ

56.373 άτομα , 275 Κ ληρικοί

συνολικά . άπό τα ό ποί α ήσαν.

-28-

239 120 264

' Εκ παιδευτ ι κοί Γι ατρο ί Συνδικα λιστέ;

Ο Ι δεκάδα; χιλ ι άδες των d λλων θυμάτων ( ά δ ια τρίτωτ; φύλου, ή λι­ ιctας καί f;παγγ έλματ ος) ήσ αν δ. νθρωποι τοϋ λαου . ΤΡΙΤΟΝ : Σύ ρθη καν

46.871 δ.τομα

σαν δ μ η ροι των κομμουν ιστώ ν,

πολλοί άπό τού; ό ποιου; δεν ξαναγύ ρ ι σαν . Σ υνο λικά . οΙ " Ε λλ η­ νες καί οΙ ' Ε λλη νί δες που

l 'X,aoav

τη ζωή τ ου; στη διά ρκεια τ ου

Κόκκινου Δεκέμβρη, ανέρχονται σέ:

65.000 (Ιξήντα

πέντε χ ιλ ιά ­

δες) .

Καί δλοι αυτοί εχαάαν τη ζωή του; άπό τού; κοαμουνιοώ; σέ ένα μ ονάχα μήνα.

ΟΙ Γερμανοί,

• Ι ταλοί

καί Βού λγαροι Ιξετ έ λ εσαν άπό τ η ν ά ρχ η

ως τ ό τέ λος τή ; Κ ατοχή; ρου; lί λ λες

88.000.

68.000 Έλληνες

έναν μονάχα μή να, τ όν Δ εκέμβριο του άτομα καί

και εί χα ν "άρει όμ ή ­

Α ίιτά σε τέσσ ερα χρόνια. Ο Ι κφμμ ουνι σώ; σ '

πή ραν δμ ή ρους

46.87 Ι

1944,

σκότωσαν

56.373

άτομα .... ΟΙ κομμ ουνιστ έ;

(άρθρογ ράφοι . συγγραφεϊξ, στρατιωτικοί και πο λιτικοί 1Ιγέτες)

άποκαλοϋν

άκό μη

κα ί

σήμερα τη ν περί ο δο αϋτην

Δεκέμβρη -Ι! Κ . Κόκκινοο , σ ελ .

235-236 .

-29-

« Μεγάλο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β '

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ

1945-1946

Α' ΦΑΣΗ: Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ 30Υ ΓΥΡΟΥ

1,' Η στα α)

έσωτερικη πολιτική κατάσταση

1945-1946

Ή συμφωνία τής Βάρκιζας ΣτΙς

30 Δεκεμβρίου 1944 ό

άρχιεπίσκοποξ

"Αθη­

νών Δαμασκηνό; ανέλαβε την άντιβασιλεία, ένω στίς

'Ιανουαρίου

3

1945,

μετά άπό την παραίτηση

το υ Γ, Παπανδρέου , σχηματιζόταν κυβέρνηση ύπό

τόν Νικόλαο Πλαστήρα. Στις

12

Φεβρουαρίου

1945,

μετά άπό σκληρες

διαπ ρ αγμα τεύ σεις δεκαπέντε ημερών, ϋπογ ρ ά φ η κε ανάμεσα στην κυβέρνηση και τό Κ .Κ,Ε. η σ υ μ φ ω­ ν ί α

τ

ij ς

Β ά Ρ κ ι ζ α ς.

Τό πρακτικό καθόριζε ως εξης τις αρχες της Συμφωνίας, γιά τις όποίες συμφώνησε και το Κ .Κ .Ε .:

,,' Η

Κυβερνητική αντιπροσωπεία εξεδήλωσε κα­

τά την σύσκεψιν ταύτην την σταθεράν θέλησιν της Κυβερνήσεως, δπωξ άνευ νέας αίματοχυσία;

τερματίση την θλιβεράν έσωτερικήν κρίσιν, άπο­ καταστήση την ενότητα του Κράτο υς καί έπανα­ φέρη την έ σωττρ ι κη ν καί πολιτικήν όμαλότητα. Ούτω μόνον θα δυνηθή ό ελληνικός λα ός ν ' άνα­ λάβη

την δημιουργικήν πρ οσπάθειαν δια την

άνοικοδόμησιν της χώραξ έ κ τών ερειπίων , τα

-31-

όποία σκληροί αγώνες πρός τού; έξωτερικούτ; εχθρους, και ό άδελφοκτόνοξ πόλεμος έπεσώρευ­ σαν. ''Ι να δε ή έπελθοϋσα συμφωνία προσλάβει

τόν χαρακτήρα ενός άκαταλύτου ήθικοϋ συμφώ­ νου , έκφράζοντφ; τας έπιταγά; της πολιτική; συνειδήσεως του ελληνικου λαοϋ, ή Κυβερνητική

, Αντιπροσωπεία έζ ήτησεν δπως δι' αύτοϋ διακη­ ρυχθή ή σταθερά θέλησις του ελληνlκου λαού δια την άνάπτυξιν έλευθέρω; καί όμαλή; πολιτική; συνειδήσεως των πολιτών, ή ειρηνική διαφώτισις και διάδοσις πολιτικών Ιδεών καί ό σεβασμός

πρός τας ελευθερίας, τας όποίας ό Καταστατικό; χάρτης του 'Ατλαντικού καί αί άποφάσεις τής Τεχεράνης διεκήρυξαν καί ή συνείδησκ τών δι' αύτας αγωνιζομένων ελευθέρων λαών άπεδέχθη . Κατά την διάσκεψιν διεπιστώθη πλήρης συμφω­ νΙα άντιλήψεων τής άντιπροσωπείας τού Ε.Α.Μ, έπι των άρχών τούτων» '. ΣτΙς διαπραγματεύσει; για τη Συμφωνία της Βάρ­ κιζας μιλώνταξ ό ήγέτη; του Κ.Κ .Ε. και τουΕ.Λ.Α .Σ .,

Γ. Σιάντος , εκανε την άκόλουθη δήλωση:

,,' Αντιμετωπίζουμετό

πρόβλημα της εΙρήνευσης

τής χώρας καί τής άποκατάστασης τών λαϊκών ελευθεριών. Δηλώνουμε καί πάλι πως εϊμαστε διατεθειμένοι να συντείνουμε, με όλες μας τΙς δυνάμειξ, στην πραγματοποίηση αύτοϋ τοϋ σκο­

που, που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να μπή η χώρα στό δρόμο τής όμαλής δημοκρατική;

εξέλιξης,της άνοικοδόμησηςκαί της προκοπή;...' Ή συμφωνία πρόβλεπε:

«Ι .. Αμνηστία γιά όσα αδικήματα είχαν διαπρα­

χτε], έκτό; άπό εκείνα του κοινοϋ ποινικού δι­ καίου.

2)

Πλήρη πολιτική ελευθερία του Κ.Κ .Ε .

καί του Ε.Α.Μ.

3) - Αμεση

-32-

ι'.ίρση τού στρατιωτι-

κοϋ νόμου στην περιοχή τής πρωτεύουσας . ΣτΙς άλλες περιοχέ; τοϋ κράτου; θα ίσχυε μέχρι την έγκατάσταση των νόμιμων πολιτικών και στρατι­

ωτικών άρχών.

Διεξαγωγη δημοψηφίσματοξ

4)

μέσα σ' ενα χρόνο καί στη συνέχεια εκλογή συ­ ντακτική; συνέλευσης.

5)

'Εκκαθάριση τοϋ κρα­

τικοί> μηχανισμού άπό δσους συνεργάστηκαν με τόν κατακτητή .

6) •Αποστράτευση

τοϋ Ε.Λ .Α.Σ .

καί παράδοση άπ' αύτοϋ; στΙς κρατικέ; άρχες

41.500 τυφεκίων, 1.050 οπλοπολυβόλων, 650αυτο­ μάτων, 315 βαρέων πολυβόλων, 55 ομαδικών δλμων, 52 πυροβόλων διαφόρων διαμετρημάτων καί 15 συσκευών άσυρμάτων , 7) 'Απελευθέρωση τών δμήρων πού κρατούσε τό Ε.Α .Μ ...' . Τό Κ .Κ.Ε. κατάληξε στη συμφωνία αύτή έπειτα άπό μερικέ;

διαπιστώσεις,

οί

σπουδαιότερα;

άπό

τίς

όποία; ήσαν οί άκόλουθες: Ι) Ή άποτυχία τοϋ Δεκεμ­ βριανοί> κινήματος

2) ή

λιποταξία καί ή άπειθαρχία

πού εΙχε παρουσιαστεί στούς κόλπου; τοϋ ΕΑΜ

3) ή

επιδίωξη νά μην τιμωρηθούν πολλοί άπό τού; ήγετες του πού βαρύνονταν με άποτρόπαια εγκλήματα τοϋ κοινού ποινικοϋ δικαίου και

4) ή άνετη προετοιμασία

του λεγόμενου 30υ γύρου. Χαρακτηριστικέ; είναι οί πιό κάτω δηλώσεις, σε μεταγενέστερο χρόνο, έπιφα­ νών κομμουνιστών :

..Για

μας ή συμφωνία τής Βάρκιζας άποτελοϋσε

μια υποχώρηση που θα μας επέτρεπε να άνασυντά­ ξουμε τΙς δυνάμεις μας για νά έξαπολύσουμε μια

καινούργια έπίθεση .. (Ν. Ζαχαριάδηο, Συνέντευ­ ξη,5-8-1950)4

..' Η

Βάρκιζα μας εδωσε τη δυνατότητα να άνα­

συνταχθούμε καί να προχωρήσουμε σε καινούργιο ξεσήκωμα»

(Ν.

Ζαχαριάδης

1949).'

3

-33-

-

5η

• Ολομέλεια

« ' Η Βάρκιζα άποτελοϋσε μια υποχώρηση πού

θα μας επέτρεπε να άνασυντάξουμε τίς δυνάμεις μας καί να εξαπολύσουμε μια καινούργια έπίθεση, Ήταν ενας άπαραίτητοξ ελιγμός» (Ν . Ζαχαριά­ δηξ: 6η 'Ολομέλεια «<Υστερ ' άπ '

1949).6

τη στρατιωτική μας ήττα, τό

Δεκέμβρη του Ι 944, ή συμφωνία τής Βάρκιζας στά­ θηκε ενας άπαραίτητοξ έλιγμό; για την άνασύν­

ταξη τών λαϊκών δημοκρατικών δυνάμεων.» πόφαση 6ης 'Ολομέλειας -

9

'Οκτωβρίου

(' Α­ 1949).'

«Χωρίτ; την πολιτική τής Βάρκιζας δε μπο­ ροϋσε να νοηθεί τρίτος ένοπλος άγώνα;» (Ν . Ζαχαριάδης

-5

Αυγούστου

1950).'

« Τό σύνθημα της όμαλής δημοκρατική; εξέλι­ ξ ης μας διευκόλυνε να κατακτήσουμε τίς μάζες και να τίς πείσουμε γιά την άνάγκη τής καινούργια;

έξόρμηση;» (Δ . Παρτσαλίδης

1950).' ,,' Η

-

7η

. Ολομέλεια

Συμφωνία τής Βάρκιζα; θεωρείται ενας

έλιγμό; σωστόξ, ενας ελιγμός άπαραίτητοξ . "Εναξ t λιγ μ ός πού μας επέτρεψε να άναδιοργανωθοϋμε,

να άνασυγκροτηθοϋμε, να ξεκινήσουμε τον και­ νούργιο άγώνα» , (Δ. Παρτσαλίδηξ, "Κυριακάτικη "Ελευθεροτυπία»

. Αξίζει

6.1.1980) .

άκόμα νά σημειωθεί πως ούτε όλα τα όπλα

τους παράδωσαν οΙ άντάρτες του Ε .Λ.Α .Σ . ούτε όλοι

οΙ κομμουνιστέξ αποδέχτηκαν όσα συμφωνήθηκαν

στη Βάρκιζα. 'Ανάμεσα σε δσουι; άρνήθηκαν εlναι δ "Αρητ; Βελουχιώτη; (Τον' Απρίλιο του ρύχτηκε ως

..ντεβιασιονιστή;»,

1945 άποκη­

από το κ.Κ .Ε. καί

τόν 'Ιούνιο τού ίδιου χρόνου εξοντώθηκε από τίς

δυνάμεις

της

'Εθνοφυλακήξ)!»

με ΙΙλλους

4.000

αντάρτες που φυγοδικούσαν στα βουνα καθώς και

-34-

αλλοι

8.000

πού κατάφ υγαν στη Γιουγκοσ λαβία καί

τη Β ουλγαρία.

'Α ξίζει να σημειωθεί πώ τ; την ίδια έποχή πού οί " Ελλ ηνες προσπαθοϋσαν να λύσουν το δ ρ άμα τους και κατ άλη γαν στη συμφωνία τη ς Βάρκιζας, οί μεγά­ λοι νικητέξ του Β ' Παγκοσμίου πολ έμου ρύθμιζαν μυστικά, ε ρ ή μ η ν τών λαών, στη Γιάλτα καί στό Πότσ δαμ τί ς τύχες τής περιοχή; μας καί του κόσμο υ , Σε λίγο ή χώ ρα μας παρεχωρ είτ ο κατά

90%

σφαίρα έπιρροή ; τής ' Αγγλίας ( Η Π Α ) καί

Σβ ο.

στη

10% τή ς

' Ε νωσε ' ως 1111

.. ..

β) Οί κυβερνήσεις τών χρόνων αύ τών

• Ενώ

θ ά π ερίμ ενε κανείς δτ ι μ ε τη συμφων ία τή ς

Βάρκιζας , ή χώρα μας θ ' άκολουθο ϋσε τό δ ρό μο τής ά νο ι κοδ ο μ ή σεωξ, τα πράγματα άκο λο ύθησαν δ ιαφ ο ­

ρετικη τροχιά . καί

ή

"Από

τρομερή

τη μια πλε υρά τα πο λλά ερεί π ια

οίκονομικη

κατάσταση

άπό

τόν

πόλεμο και άπό την αλλη τα άχαλιναγώγητα πάθη , οί άντ ε κδικήσειξ, ο ί διώξει ς κλπ. δημιούργησαν μια ε κρυθ μ η πολιτική κατάσταση . ΟΙ κυβερνήσει; δια δ έ­

χονταν ή μια την αλλ η , χωρις καμιά το υς να μπορεί να έπιτελέσε ι σπουδαίο εργο και νά έπιλύσει το ο ί κονο­ μικό

χάος

" Ε τ σ ι , στ«;

και

να

συναδε λφώσει

8 . Απρι λί ου 1945

Τ Ωι> ς

" Ελλ η νεε .

ή κυ βέ ρν η σ η Π λα­

στήρα άν τ ι καταστάθη κε άπ α ϋ π η ρεσ ια κ ή κυβέρνηση του ναύαρχ ου Πέτρου Βούλγ αρη , ή ό πο ία ταν ' Οκτ ώ­ βριο παραιτήθηκ ε για νά τη δ ιαδεχ τεί τη ν Ι Νο εμ­ βρίου ταν

1945 μια

βραχύβια (20 ήμερων) κυβέρνηση ϋπό

Παναγιώτη

. Αθήνα

Κανελ λόπουλο .

Τότε

ήρθε στην

ό βρετανό; ϋ φυ που ρ γόξ εξωτε ρι κών Μάκ

Νή λ, ό ό ποίος επιδίωξε εύ ρύτε ρο κυβερνητικό σχή­ μα ( βα σ ιλό φ ρ ο νες-ά ν τι β ασιλ ι κούς ) .

-35-

'Έτσι , στ ί ι;

22

Νοεμβρίου

1945

σχηματίστηκε κυβ έρνηση υ πό

τόν άρχη γό τών φιλελευθέρων Θεμιστοκλή Σοφ ού­ λη .

•Η

κ υβέρνηση αύτή, μετά την άποχώρηση άρκε­

τών μελών της, κράτησε ως τίς έ κλογές συντ ακτ ική; Βουλή ξ π ου εγ ιναν στίς

31

Μαρτί ου

1946.

ΟΙ έ κλο­

γές διεξήχθησαν κάτω άπό την εποπτεία συμμαχική ; έ πι τροπήξ, στην ό πο ί α μ ετείχαν άντιπρόσωποι τών " Η νωμένω ν Πολιτειών, τής Βρετανίας καί τής Γαλ­ λ ί ας . ' Η Σοβι ετική " Ενω σ η , αν και προσκ λή θηκε ν α στ ε ίλ ει άντι π ροσώ πους της , άρνήθηκ ε , με τη δικαιο­

λογί α πώς δέν έ πεμ βαίνει

στά

έσωτε ρ ικά ξένων

χωρών. Προφανώς δε ν ή θελε νά δη μ ιου ργή σ ε ι άνά­ λογο π ρ οηγούμ ενο γιά τί; α λλ ες Βαλκανικέ; χώρ ε ς , άλλά κ αι γι α ν ά μπ ορ εί ά ρ γότε ρ α ν' άμφισβητησ ει

τό άποτέ λεσμ α . !' Στί; έκλογ«; δεν πήραν μέρος (έκα­ ναν άποχη) τό Κ .Κ .Ε . μέ άπόφαση τής

7.2.1946

(θ ά

κάνουμε λόγο πιό κάτω γι' αύτη) καί άλλοι πολιτι­ κο ί παρά γοντες , δπως ό κ . Γ . Καφα ντ άρη ς , ό 'Εμμ ,

r . Κ αρτά λη ς , ό Σβώλ οξ , ό

Τσουδερόξ , ό

μώ.-ος κ. ά , Ψήφισαν

1.850.000

Ή λ . Τσιρι­

Ι .222.000 άτο μ α, σε σύνο λο

εγγεγ ρα μμένων. "Αν υπολογ ιστεί δμως τό

γ εγονός πώ ς ΟΙ έκλογικοί κατάλογοι είχαν συντα­

χθεί πριν δέκα χ ρόνια και μ ερικώ; μονάχα είχ α ν ά ναθεω ρ η θεί (καί έ πομένωξ πο λλ οί ψηφοφόρ οι δ έ

β ρ ίσ κονταν

στη

χωροφύλακε;

ζω ή ) ,

100.000 στρατιωτικοί και (σ ε σύνο λ ο 130.000) δεν ψηφισαν γ ιατ ί

ό πηρετοϋσα ν εξω άπό την εκλογική τους περιφέ­ ρ ει α , το ποσοστό τη ς ά π αχης , γι α πολιτ ι κο ύ; καί φυσιο λογικού;

λόγους (άρρωστοι, άπόντες

δε ν ξεπερ νά ε ι τ ό

25%.

κ λπ. ),

Κι αύτό τό ποσοστό ενα

15%

μπορεί να θε ω ρ ηθε ί με τ ις πιό πο λλες πιθανότητ ες, σαν πο λιτικό ποσοστ ό άποχή τ ; Σ ' αϋτ ό ιiλλωστε τ ό συμ πέρασμα κατάλη ξ ε καί ή " Ε πιτ ρο πή των ξέ νων

πα ρατ η ρ ητών, ή γνωστή μ ε τό δνομα AMFOGE " .

-36-

• Επομένως

ε ίναι εντελώς άβάσιμο εκείνο που διακη­

ρύχτηκε άπό τούς κομμουνιστέξ , δτι δηλαδή ή άποχή εφθασε στό

ΤΙς

50%. 354 εδ ρες τή ς

Βοu λής τΙς διαμοιράστηκαν τά

κόμματα πο ύ πήραν μέρος στϋ; ε κλογές . ώς έξή ς; Κόμματα

Ψήφ οι

%

'Έ δρες

611.000

55,2

206

Ι , ' Ηνωμ ένη Π αράτα ξις 'Εθ νικόφρόνω ν ( Σ υ νασπ ισμό; Λαϊκού ,

, Ξθνικοφιλε λευθέ ρ ων

Σ. Γόνατά ,

Μεταρρ υθμισ τικοϋ τ ου φι λε λε όθερου ' Απ . 'Α λε ξα νδ ρή )

2, " Εθνι κή Πο λ ιτι κή 'Ένωσις (Σ υνασ π ισμός Β ε νι ζε λ ι κών φ ιλτλευθέ-

ρων τ ο υ Σ . Βε νι ζέ λ ου, Λημο κρατι-

"ου Σοσ ι αλ ι στι κού το ύ Γ . Π α πανδ ρέου. ' Ε νωτ ι κ ού τ ο υ Π. Κα νε λ λόπουλου)

214.000

19,3

3. Φι λε λ ευθε ρσι ( του Θ . Σοφούλη) 4.. Εθνικό Κ όμμα ' Ελλάδος

Ι59.5 00

14,4

68 48

(τού Ν. Ζ έ ρβα)

66.000

6

20

58.000

5,1

12

5. Διάφορα

ά λ λ α κόμμα τα

(' Εθν ι κοφρόνων . . Αγροτι κό, . Ανεξάρ τη τοι)

35413

Στην ου σία τΙ ς ε κλογές κέρ δισε τό Λαϊκ ό κόμμα . πού από τί τ;

206 εδ ρες

171. ' Αξίζει

άκόμα νά σημειωθεί δτ ι μετά τΙς εκλογες

του συνασπισμοϋ του , πήρε τΙς

δ σ υνασπισμ ό; τής " ' Ε θνι κή ; Π ολιτικήξ

' Ενώσεως ..

διαλύθη κε , Τό Λαϊκό κόμμα όμως ως τώ ρα ήταν άκέ φαλο κ α ι τ ο διοικούσε τε τρ εμελή ; επ ιτρο πή, " Ε τσι, μετά τη ν παρ αί τηση τ ο υ

1946

Θε μ,

Σ οφ ο ύλη , στ Ις

4 ' Απρι λ ί ο υ

σ χηματί σ τηκ ε π ρο σω ρ ι ν ή κ υβ έρ νη ση ϋ πό τ όν

-37-

Π αν . Που λί τσα , με τη συμμ ετοχή εκπροσώπων τή ς « Ή νω μένη ς Παρατάξ εως ' Εθ νικοφ ρό νων » κα ί τή ς

« ' Εθνι κής Πολιτική; 'Ε νώσεωτ;- .

' Α πρ ιλίου

Ά λλά στίς 17 1946 εξελέγη άρχη γός τού Λαϊκού κόμμα­

τος ό Κ ων. Τσαλδά ρης ό ό ποίος σχημάτι σε πλέον άμιγη κυβέρνη σ η άπό τό συνασπισμό του μονάχα. Ή νέα Β ο υ λ η ( Δ ' 'Αναθεωρ ητική Βο υλή , ό πως όνο μάστη κε) άποφάσ ι σ ε να γίνει την

1 Σεπτεμ β ρ ί ο υ

δ η μοψήφισμα γ ια τό πολ ι τε ι α κό (μ ορφή τού

1946

πολιτεύματος ) . Στό δη μοψηφ ισμα πή ραν μ έρο ς δ λα

τά κόμματα (δεν υπή ρξ ε πολ ιτι κή άποχ η) κα ί ψήφι­ σαν

1.664.920.

' Α π, '

αύτοϋ; τό

68,3% (1. 136.280)

ψηφισαν ύπέρ τού βασιλέ ως , ένώ ύ πέ ρ της δη μο κ ρα­

τίας τό

31,5% (524.771). " Ετσ ι , στίξ 29 Σεπτεμβρίου

1946 δ

Γεώργι ο; δ Β ' γύ ρι σε στην 'Ελλάδα .

2, '11 στάση

τού Κ.Κ.Ε . μετ α τη Βάρκι ζα

Σημ ειών εται πι ό πάνω πώτ; ο ί ή γ έ τ ε; τ ο ϋ Κ .Κ.Ε .­

Ε . Α . Μ . -Ε.Λ. Α. Σ.

ύ πογ ρά φοντας τη συ μφωνί α τή;

Βά ρ κιζας δεν ήσαν εΙ λικρινείς . Δ εν ένδιαφέρονταν για τ η στε ρ έωση ενός σωστοϋ δη μοκρατι κού καθ ε­ στώτος στη χώ ρα, άλλ ' ήθε λαν να κερδίσουν χ ρόνο, ώστε νά π ροετο ιμαστούν κ ατά λληλα καί, κ ά νοντας τόν

30

γύ ρο , ν α κατα λ ά βουν την έξουσία. Γι ' αυ τό

καί πο λλοί άπό τ ούς άντά ρτες κρ ύβονταν στα βουν ά , ά λλο ι κατάφ υγαν στίτ γ ειτονικές βαλκανικ ές χ ώρες , έν6'> μεγάλο ς άριθμός δ πλων δεν παραδ όθηκε ο τό κ ράτ ο ς. Ε ί δικ ότ ερα : α ) " Ω ς τ ό τ έ λο ς τ ο ϋ Δ εκ εμβρί ο υ

τού

1945

άνακ αλύ φθηκαν άπό τΙς εθνι κέ; δυ ν άμε ις

κρυμμένα

41.43 7 τουφέκια , 810 πολυβόλα, 2010 αυτό­ 168 βαρείς όλμο ι, 137 άντ ια ρματικά τουφέ κια 3.534 περ ί στροφα. ι-

ματα, καί

β)Τ ό κορ υφαίο στέ λεχος τοϋ Κ .Κ . Ε . Κ . Κ α ραγιώ ρ-

- 38-

γη ς , στό γράμμα του τή ς

18 Μαρτίου 1948 πρός τό Ν.

Ζαχαριάδη, έγ ραφε τα εξής άποκαλυπτικά: « Είναι δυστύχημα που ή σημαντική άπόφαση τή ς ή γεσίας γ ια τ η ν άπόκρυψη του όπλισμοϋ, δεν σ υνοδε ύτηκε τεχνικά καί άπό την άπόφαση να

βγουν στό εξωτερ ικό

καί

ολο ι αύτοί

που τα

ε κ ρυ ψ α ν » , I '

Τελ ευταία ό Δ . l1αρτσαλί δης διακήρυξε:

« Μ ετά τη Βάρκιζα δεν παραδώσαμε τα δπλα δλα.

Κρατήσαμε μιά έπιφύλαξη γιά να δοϋμε που θα πάει δλη αύτη ή κατάσταση στην Έλλάδα. Καί έ να μέροτ; τών δπλων τό κρ ύψαμε » )" Παρόλα αύτά τό Κ.Κ.Ε. ως τά τέ λη του

1947, ϋ ποκ ρ ι­

νόταν π ώ τ; ε ίν α ι νομοταγ ές κόμμα. "Οπως γράφει δ

Εύαγ γ.

' Αβέρωφ,

με τη συμφωνία τής Βάρκιζας τό

Κ .Κ.Ε . είχε άποκτησει « κ αθε στ ώξ νομίμου πυλιτ ικοϋ κόμματο ξ , μ ε τίς έ φ η με ρ ί δεξ του να κυκλοφορο ϋν

ε λεύ θερ α , μέ τα μέλη του δεκτά στΙς " Ε νο π λεξ Δυνά­

μεις

καί

στΙς

• Υπηρεσίεξ

'Ασφαλείας (έφόσον,

βέβαια, καλύπτονταν άπό την αμνηστία) ." την εντο­ νη δραστηριοποίησή του άνάλαβε δ γε νι κός Γραμμα­ τέας του Ν . Ζαχαριάδης . Τον εφερε στίς

1945 στό

30

Μαίου

άεροδρόμιο τής 'Ε λευσίνα; ενα βρετανικό

άερ οπλάνο,

,,' Ο

άρχηγός

τ ου Κ .Κ.Ε., πού

πρίν

πιστευόταν πώτ; ε ί χε πεθάνει σ τό Νταχάου, έ π ανε ρχ ό­ ταν τώρα •- με την αί γλη τής μακράξ όδύνη ς και ξένος πρός κάθε ευθύνη για τίς άποτυχί εξ του

Τόν

'Ιούνιο του

1945,

στη

12η

1944».1'

'Ολομέλεια του

Κ.Κ.Ε, φαινόταν δ ιαλλακ τ ι κότ, Δήλωσε τότε:

.,: Η να

έξωτε ρ ι κ η πολιτική τής Έλλάδος επ ρε πε

ε lvαι

ρεαλιστική

και

να

κινείται

μ εταξύ

ένό ς πό λο υ ε ϋρωπαι οβα λκαν ικοϋ, μ ε έπ ίκεντρο τη

-39-

Σοβιετική Ρωσία, και ~νός πόλου μεσογειακοϋ, με έπίκεντρο την' Αγγλία», 19 Σε λόγο του δμως στη Θεσσαλονίκη τον Αϋγουστο

του ίδιου χρόνου ήταν έπιθετικόξ, είπε:

,," Αν

χρειαστεί,

τό

ένδοξο

θούριο

(.. 'Εμπρός

Ε-Λ.Α.Σ., για την Έλλάδα ..) Ο' άντηχήσει και πάλι στα φαράγγια και στί; κορφέξ των βουνών μας».20

Στό Ζ' συνέδριο

roi\K.K .E. τόν 'Οκτώβριο τοϋ Ι 945,

δήλωσε πώι; τελικό; σκοπό; τοϋ κόμματο; ήταν: "ή νίκη στην

(....) καί

. Ελλάδα

τής Λαϊκή; Δημοκρατία;

ή καθιέρωση μιας σοσιαλκομμουνιστικήξ

κοινωνίω; -.»

Τέλος σε κύριο άρθρο στό βριο

1945, μιλούσε

..Ριζοσπάστη "

το Δεκέμ­

για « β ρετανικ ή κατοχή •. καί . άνά­

μεσα στα αλλα, εγραφε: « Τό πρώτο εθνικό αίτημα αύτή την ώρα είναι να

φύγουν οί "ΑΥΥλοι. Ή βρετανική κατοχή ήταν έπί ένα χρόνο τό μόνο εμπόδιο για την ανόρθωση τής Χώρας

(....)

'Ο 'Ελληνικά; Λαός αντιμετώπισε

τόσες θύελλες καί κατά τα τελευταία δέκα χρόνια εκαμε τόσες θυσίες γιά τη λευτεριά του , ώστε δεν θα καταθέσει τα δπλα δσο δ έν θά εχ ει έξασφαλίσει την είρήνη και το μέλλον τού τόπου του κατά τον τρόπο πού τό καταλαβαίνει ό Λαός". Ζ2 Για να ϋλοποιήσει τα σχέδιά του αύτά τό Κ.Κ.Ε. εργάζεται ασταμάτητα και άοκνα.

' Εκμεταλλεύεται

την οικονομική δυσπραγία, πού φυσικό είναι να παρατηρείται μετά τα τόσων χρόνων δεινά και ταυτό­ χρονα καλλιεργεί ενα κλίμα πολιτική; φοβίας και τρομοκρατίαξ ,

κυρίως στοίις κατοίκου ; της ϋπαί­

θρου . Παράλληλα με την εντονη κομματική όργά-

-40-

νωση και την κομμουνιστική προπαγάνδα επιδίωξε νά διοργανώσει κομματικού; του πυρήν«; στό στρατό καί άπό άξιωματικοίπ; και όπά στραΤΗί1τες.2 3

Στην προσπάθειά

του τό Κ .Κ.Ε. νά κερδίσει

χρόνο καί να προωθήσει τις έπιδιώξευ; του πή ρε, δπωξ είδαμε πιό πάνω, την άπόφαση γιά την άποχή άπό τίς βουλευτικές έκλογες της

1946.

31

Μαρτίου του

" Η ξε ρε άκόμα, πώς έ πειτα άπό τό πρόσφατο

όργιο αίματοι; τών Δεκεμβριανών, οί μετοχέξ του στό λαό είχαν μειωθεί. Παρόλα αυτά, δταν πιό ψύχραιμα άργότερα έκρινε την άποχή, βρήκε πώς δέν ε{χε κάνει τη σωστή έπιλογη καί άπόδωσε τη σχετική άπόφαση στην έπιμονη του Ν. Ζαχαριάδη. Στό

..Γράμμα

της

Κ.Ε . του Κ .Κ.Ε. πρός δλα τά μέλη του Κομμουνιστι­ ΚΩυ Κόμματος της 'Ελλάδος , τό

1956, άναφέρονται

τά άκόλουθα: Τά κομματικά μέλη που έκφράζανε τις διαθέσεις του έλ λη νι κοϋ λαο ϋ, ζ η τούσαν συμμετοχή στυ;

εκλογές της

31

του Μάρτη του

1946.

Ή συμμε­

τοχη στίτ; εκλογές και οί βέβαιες έπιτυχίεξ του Ε.Α.Μ . θάδιναν νέα δυνατή ώθηση στό λαϊκό δημοκρατικό κίνημα. Μέ την έπιμο νη δμως του σ. ΖαχαρΙάδη παίρνεται άπόφαση γιά άποχή μας άπό τΙς εκλογές, παρ ' δλο πού ΟΙ διαθέσεις τών μαζών καί τό συμφέρον του κι νήματος ϋπαγόρευε τη συμ­

μετοχή σ '

αϋτε;

και ϋπήρχε καί έκφρασμένη

γνώμη άδελφών κομμάτων ϋπερ της συμμετοχήξ .

,Η

συμμετοχή

στίι; εκλογές θά επέτρεπε στό

κόμμα ν ' αναπτύξει δλες τις δυνάμεις του μαζικοϋ λαϊκο ϋ κινήματος και νά καθορίσει με επιτυχία

την παραπέρα πορεία του . Τό σεχταριστικό λάθος τη ς άποχήτ; είχε βαρύτατε; συνέπεια; », ,.

Πάντως, πολύ πρίν άπό τΙς εκλογές, καθώς θά

-41-

δειχτεί πιο κάτω, στι; πρώτε; έπιχειρήσεκ; τού 30υ γύρου, το Κ.Κ.Ε. είχε πάρr.ι την άπόφαση γιά την ενοπλη άναμέτρηση, Παράλληλα προσπαθούσε νά επηρεάσει τη διεθνή κοινή γνώμη. Σ' αύτό το βοή­ θησε πρόθυμα ή Ε.Σ.Σ.Δ. καί ΟΙ κομμουνιστικέ; βαλ­ κανικέι; χώρες.

3. 'Η

άπόφαση γιά τον

30

γύρο

'Η προκαταρκτική άπόφαση για την εναρξη τού ενοπλου άγώνα, που. κράτησε πάνω άπό τρία χρόνια καί εμεινε γνωστόξ σαν 30ς γύρος , πάρθηκε στη βουλγαρική κωμόπολη Πετρίτσι, κοντά στα έλλη ­ νικά σύνορα, στίι;

15 Δεκεμβρίου 1945."

Σε σύσκεψη

πού έγινε εκεί, καί πού πήραν μέρος μέλη τού Κ.Κ .Ε.

και Βούγλαροι καί Γιουγκοσλάβοι άξιωματικοί, ώς επίσημοι εκπρόσωποι τών Γενικών' Επιτελείων τών χωρών τους , άποφασίστηκε ή δημιουργία τού «Δημο­ κρατικού Στρατού

• Ελλάδος ..

(Δ.Σ .Ε.), στον όποίο

άμέριστη θά δινόταν ή βοήθεια άπό τίς γειτονικές χώρες . 'Αποστολή του, ή κατάληψη της έξουσία; στην ' Ελλ άδ α .

•Η

τελική δμως άπόφαση πάρθηκε από τη 2η

'Ολομέλεια της Κ .Ε. τού Κ.Κ .Ε . στίς ρΙου τού

1946.. Αξιοσημείωτα είναι

12 Φεβρουα­

δύο πράγματα:

α) Ή άπόφαση αυτή λαμβανόταν λίγο μετά άπό το

λόγο τού Στάλιν της

9

Φεβρουαρίου

1946, πού

ϋπο­

στήριξε πώς εlναι αδύνατη ή ειρηνική διεθνής εξέ­ λιξη μΙ: το καθεστώξ της καπιταλιστική; οΙκονομίας (άρχή ψυχρού πολέμου)" καί β) πώτ; τά επίσημα κομμουνιστικά κείμενα μιλούν οχι για εναρξη, άλλα

για ά ν ά π τ υ ξ η τού ένοπλου αγώνα, πράγμα που σημαίνει πως οί κομμουνιστέξ ποτ ε δεν παραδέχτη­ καν πώς σταμάτησαν τόν ένοπλο αγώνα -άπλώ; άνέ-

-42-

στειλαν Ισωξ- και, επομένως , οί διακηρύξεις γιά δημοκρατία, κλπ. ήσαν ϋποκριτικέξ , Γράφει χαρα­ κτηριστικά τό

1956 ή

Κ.Ε. τού Κ.Κ .Ε . στο περίφημο

« Γ ρά μμα » της πρός τά μέλη τού κόμματος:

«Τό Φλεβάρη τού

1946 ή

καθοδήγηση τού κόμμα­

τος πήρε στη 2η 'Ολομέλεια τής Κ .Ε . άπόφαση

γ ιά προσανατολισμό πρό; την άνάπτυξ η τού ενο­ πλου ά γώνα -ι? ?

Φυσικά, στην επίσημη άπόφαση τής 2ης "Ολο­ μέλειας , πού άνακοινώθηκε τότε, τίποτα δεν άναφ έ­ ρεται

γι ά

"νοπλη

άναμέτρηση .

Μερικά; μονάχα

νύξεις - καί μάλιστα διφορούμενες- γίνονται ,

που

φυσικά έπρεπε ν ' ακολουθήσει ό άνταρτοπόλεμο;

για να γί νουν με σαφήνεια άντιληπτέξ άπό τον λαό.

, Αναφέρουμε ΤΩ

μερικέξ χαρακτηριστικέ; περικοπές:"

Κ.Κ.Ε.

ενωμ έν α ,

θα

« παλαίψε ι

παλλαϊκά ,

παλλαϊκά,

άποφασιστικά,

σκληρά,

δπω ι;

στά

1940/45 " . «Τό ε.Α .Μ. πρέπει να υ ποστη ρίξει , να βοηθήσει καί νά ενισχύσει κάθε πρωτοβουλία καί προσπά­ θεια

(...).

Τό Ε.Α .Μ . εχ ε ι την υπέρτατη δημοκρα­

τική λαϊκή υποχρέωση νά δηλώσει κατηγόρημα­

τικά

δτι θ'

άντιμετωπίσει

' ψύχραιμα,

μα

καί

άποφασιστικά, κάθε προσπάθεια τής ενωμένη; άντίδρασης , ντόπιας καί ξ ένη ο-. «Πρώτο βήμα πρΩς την κατεύθυνση αυτή εlναι να σταματήσει ό λαός με τη μαζική λαϊκή αύτοάμυνά

του και με τά ίδια μέσα που χρησιμοποιοϋν οί δολοφόνοι τ ου, την έ ξ ο ν τ ω τ ι κ η τ Ρ ο μ 0κ Ρ α τ ί α».

«Οί λαϊκες όργανώσειξ να παλαίψουν με δλα τά

μέσα και να δώσουν δλες τίς θυσίει;». « Στού; εχθ ρού; μας ν ' άπαντήσουμε με τά ϊ δ ι α

-43-

'Α ντιψτες (άντρα;; κa; γυ ναίκα;)

-44 -

σ κ λ η Ρ α

μ έ σ α, άποφασιστικά καί μέχρι τη

νίκη»,

Πρώτη επιχείρηση θεωρείται ή επίθεση κατά του Σταθμοϋ ΧωρΙκής Λιτόχωρου Κατερίνης στ«; Μαρτίου

4,' Ο

30

1946.

«Δημοκρατικόξ Στρατός 'Ελλάδας- (Δ.Σ.Ε.)

α)

.Η

.Ο

«Δημοκρατικότ στρατό; τής' Ελλάδαο- όργανώ­

θηκε

διοργάνωσή του

άπό

τό

Κ.Κ.Ε.

με

άρκετή

Πυρήνα του άποτέλεσαν οί

4.000

επιτηδειότητα .

περίπου άντάρτες

τοϋ Ε.Λ.Α.Σ. πού , μετά τή συμφωνία τής Βάρκιζας, δεν είχαν καταθέσει τα όπλα, άλλα είχαν καταφύγει σε όρεινά μέρη. Πολλοί άπ ' αύτούς καταδιώκονταν γιά εγκλήματα κοινοϋ Ποινικού Δικαίου καί, έπομέ­

νως, δεν είχαν άμνηστευτεϊ, καί ΙΙλλοι ήσαν φανατι­ κοί κομμουνιστέξ, πού, κατάλληλα καθοδηγούμενοι

άπό τό κόμμα, θ' άποτελοϋσαν τη βάση για τόν επό­ μενο γύρο, άφοϋ, δπω; επανειλημμένα άναφέρθηκε, ή

Βάρκιζα στην πραγματικότητα άποτέλεσε

ενα

εΙδος έκεχειρίαξ για την άνασύνταξ η τών δυνάμεων. Αύτός ό άριθμός πιστεύεται Αύγουστο τού παρατηρήθηκαν

1946.

πιί)ς δροϋσε ως τόν

τα πρώτα άνταρτικά τμήματα

στη

Βόρειο

νταν από δμάδες τών

200

κυρίως από στελέχη

του

'Ελλάδα,

άποτελοϋ­

αντρών καί προέρχονταν Ε.Λ.Α .Σ .

των περιοχών

Νάουσας καί Βόλου." Στην Πελοπόννησο δρούσαν περίπου

300 άντάρτεξ,

χωρισμένοι σε

15

δμάδες καί

με σπουδαιότερο καταφύγιο τόν Ταύγετο . Ό έπισι­

τισμός τους γινόταν άπό όσα ιiρπαζαν με διάφορες έπιθέσειξ. 'Ήδη άπό τόν 'Ιούνιο του

1945

εΙ χε άνα­

διοργανωθεί ή λεγόμενη ~('Eπιμελητεία τοϋ άντάρ­ τη»,30

-45-

Σιγά-σιγά στρατολογήθηκαν καί άλλοι άντάρτεξ. Άλλοι άπ ' αύτούς ήσαν Ιδεολόγοι, που πίστευαν πώ; μ' αύτό τον τρόπο θά πετύχουν τά όνειρά τους, άλλοι ήσαν άφελείς, άλλοι διωκόμενοι καί όχι λίγοι άνηλικοι (l6-Ι8 χρόνων) .

•Η

συνθηματολογία που χρησιμοποιούσαν στο ;;ργο

τους ήταν αύτή περίπου: "Βγήκαμε στο βουνό γιά να προστατευτούμε άπό τοϋ; μοναρχοφασίστεξ .

' Αντιδρούμε.

Πρέπει νά

σώσουμε τό Λαό άπό την καταπίεση που ϋπάρχει,

άπό το φασισμό που ξαναεγκαταστάθηκε στην

Έλλάδα.

'Αρχίζει ό τρίτο; γύροτ, Προσέξτε .

'Ελάτε μαζί μαο, αύτη τη φορά είμαστε βέβαιοι για τη νίκη».»

, Αργότερα,

Ιδίως το

1948-1949.

έφαρμόστηκε ή

βίαι η στρατολογία . Σύμφωνα μέ τοϋ; ϋπολογισμού; τών είδικών μελετητών, ό Δημοκρατικό; Στρατός

. Ελλάδαο- (ΔΣΕ) τόν 6.000 άντρε; και

μοϋσε

'Οκτώβριο του τό Δεκέμβριο τού

1946 άριθ­ 1946 8.000

άντρες." τα επόμενα χρόνια, δπως θά δοϋμε αύξή­ θηκε μέχρι

28.000-30.000

πληρώνονταν

οΙ

άντρες περίπου . άφοϋ ανα­

χιλιάδες

νεκροί

και

οΙ

βαριά

τραυματίες. Φυσικά, τόν άριθμό τών ανταρτών μεγά­ λωναν σιγά-σιγά από τα τέλη του εμπαιναν στην Πρόκειται για

Έλλάδα από

8.000

1946

καί όσοι

τη Γιουγκοσλαβία.

"Ελληνεξ άντάρτεξ, που μετά τη

ουμφωνία της Βάρκιζαξ, κατάφυγαν στη Γιουγκο­ σλαβία. 'Εγκαταστάθηκαν στο στρατόπεδο Μ πού λ­ κ ε ς.

5υ χιλιομ , Β .Δ . τού Βελιγραδίου και εκεί

εκπαιδεύονταν στον άνταρτοπόλεμο , στα σαμποτάζ καί τη συλλογή πληροφοριών. Ρ Τό στρατόπεδό τους μάλιστα είχε έπισκεφτεϊ το Μάρτιο του

1946 καί ό

Ν,

Ζαχαριάδης . ΟΙ άντάρτες αυτοί άρχισαν να μπαί­ νουν στη χώρα μας σταδιακά από τό

-46-

1946

καί πρό-

σφεραν πολλά στόν αγώνα τών ανταρτών. "Οταν ό

άνταρτοπόλεμο; βρισκόταν στο κορύφωμά του, το Μάρτιο τού πάνω (σελ.

1948, Ο Καραγιώργηξ, καθώ; είδαμε πιο 39), θεώρησε «δυστύχημα .., που δε βγή­

καν καί άλλο ι άντάρτες τού Ε.Λ.Α .Σ. στο εξω τ ε ρ ι κ ό μετά τα Δεκεμβριανά .

Γενικά , κατά διαστήματα ό ό( Δ . Σ. Ε. »

είχε στη

διάρκεια τού άνταρτοπόλεμο υ διαρΟρωθεί ως εξής ; Η Στην άρχη δρούσε με βάση ό μ ά δ ε ς από 30 ως 50 άτομα. ' Από τόν 'Ιούνιο το ύ 1946 ως τά τέλη του 1946 οργανώθηκε σε « σ υ γ κ Ρ ο τ ή μ α τ α », Τά αποτελούσαν 2-3 διμοιρίες , άπό 2 όμάδεξ ή καθεμιά (συνολικά 50-80 άντάρτετ το κάθε συγκρότημα) . . Από τά τέλη τού 1946. δταν άρχιζαν νά μπαίνουν στό ελληνικό εδαφος καί άντάρτει; από τ ό Μποϋ λ­ κες, σχηματίστηκαν

ύ π α Ρ Χ η γ ε ί α,

καθ ένα τώρα περιλάμβανε

2-3

καί το

συγκροτήματα (όργα­

νωμένα σε λόχους καί τάγματα), Κάθε δύο ϋπαρχη­ γεϊα άποτέλεσαν τα Γ ε ν ι κ α π ε Ρ ι φ ε Ρ ε ι α κ α

,Α

Ρ Χ η γ ε ί α . Στί ς

28

1946- λ ί γο μετά «Γ ε ν ι κ ο • Α ρ­

'Οκτωβρίου

τίς μάχες στη Νάουσα-Ιδρύθηκε το

χ η γ ε ϊ.ο τού Δημοκρατικού Στρατού

Έ λ λ ά δ α ς.. .

'Αρχηγός του τοποθετήθηκε ό

Μάρκος Βαφειάδη ς, για τον οποίο ό Ε .. Αβέρωφ στό βιβλίο του « Φωτι ά και Τσεκούρι- γράφει: -Γεννημένοξ στη Μικρά . Ασία τό τό

1923 στην

1906, κατ έφυγε

ΚωνΙλη καί δ πε ι τ α στ"

Θεσσαλο­

νίκη. 'Εργάσθηκε γιι'ι μερικά χρόνια ώς καπνερ­ γάτης στην Καβάλα, άλλά άπό την άφιξή του στην

. Ελλάδα

υπήρξε προπάντων ένα δραστήριο

μέλος τού Κ.Κ.Ε.

(...). ΟΙ

μόνιμοι αξιωματικοί τού

'Επιτελείου τού Ε.Λ.Α.Σ. Μακ εδονίας , πού κατά κάποιον τρόπο ήταν οΙ δάσκαλοί του στην τέχνη του πολ έμου. μι λούσαν γ ιά τη «στρατιωτική ίδιο-

-47-

φυϊα

του»

. Αρχη γό;

(....).

Φάνηκ ε

ώς

Ο

ένδεδ ειγμ ένο;

τών νέων επαναστατικών ομάδων. ' Ο

«Στρατη γό;

Μάρκο; » εδε ιξε άμέσως δ τ ι ήταν

στρατιωτικό; ή γ έτη ς .•, 35 'Από τη συγκρότηση τ ού Γ ενικ ο ύ

. Αρχηγείο υ

θεωρ είται πως άρχί ζει ή β ' φάση το υ άνταρτοπόλε­ μου, πο ύ κρατ άει ω ς τα τ έ λη τού

1947.

Στη φάση

αύτη ο ί άντάρτ ετ; δ ρ ο ϋ ν κυρίως κατά « τ άγ μ α τ α» μ ε

δύναμη

200-250

αντρών , Στα

1948-1949

( γ ' φάση)

συγκροτήθηκαν καί οί λε γόμε νες «έλαφρέ; ταξιαρ­

χί ε.; », ποϊ είχαν τη μορφη τών αντίστοιχων μονάδων τ ο ϋ τακτικού στρατού .

Ό ό πλ ισ μό; τού Δ .Σ .Ε . ήταν σημαντικός. " Ε ν α μέρος τ ου όπλισμοϋ του ήταν έκείνοξ π ού ε ίχ ε άπο­ κρυβ εί μ ετά τα « Δε κεμ β ριανά .. καί είχε κατάλ ληλα συντηρηθεί , Στη δ ιάρ κε ι α δ μως τ ού αγώνα το" έφο ­ δ ι άσ τ η κε μ ε νεότερα . σύγχρονα με την εποχή τ ουξ, όπλα από την Ε .Σ .Σ .Δ . και τΙς άλλες όμόφρον έξ της βαλκανικέ ι; χώρ ες (πολυβόλα, δλμοι, άντιαρματικ ό

και αντιαεροπορικό ϋλικό κλπ). Στη διάθεσή του ή

, Α λβανία

ε ίχε θέσει καί πλοιάρια για τη μ εταφορά

έφ οδίων στη Ν ότιο Έλλάδα καί στα νησιά . Στο βιβ λίο τού "'ί) .

•Αβέρωφ-Τοσίτσ α

(σελ .

226)

υ πά ρ χ ε ι ;: να ς χαρακτηριστικό ; χάρτης, δ που σημει­

ώνο ντ αι

τά « Σ τρατόπεδα

διαμονή; και έκπαι δεύ­

σ εω ς , οί βάσεις άνεφοδιασμ οϋ και οί κατευθύ νσεις ι

δ ι α δ ρο μ ώ ν» τού Δ.Σ.Ε. » κατά μήκ ο; τών βορείων συνόρων μα ς.

β)

Ή βίαιη στρατο λογία 'Εκ είνο ι

ΠΩΙ')

« Δ η μο κ ρ ατι κ ό

κ ατατάχτηκαν ε θε λ ο ν τ ι κά στ όν

Στρατό »

δ εν

-48-

ήσαν

τόσοι

πολλοί ,

ώστε νά μπορο ύν νά βγάλουν πέρα νικηφόρα τον άνταρτοπόλ εμο που ξεκίνη σε το Κ.Κ .Ε . Γι '

αύτό γρήγορα οί κομμουνιστ έξ κ ατάφυγαν

στη μέθοδο τη ς βίαιης στρατ ολογίας οχ ι μονάχα ανδρών. ά λ λά καί γυναικών ά κόμα , 'Υπάρχο υν π ά­ μπ ολλες σχ ετικεξ μ αρτυρίες . 'Εδώ ά ρκεϊ ν' άναφε ρ­ θ εί μ ονάχα ή μαρτ υρία τ ο υ ' Αθ ανασίου Παρτ ο ό λα '

άπό το χω ρ ιό Κάρπι τη ς Μ ακε δονίαξ : " Τον Ν ο έμβρ ιον τ ου

1946

οί άντάρτ ες εί σήλθον

ε ι ς το χωρίον του καί προέβησαν ε ις βιαίαν στρ α­

τολογίαν.

Δέκα

ε κ τών συγχωριανών του ,

οί

όποι οι ήρνήθησαν νά τοϋ; άκολουθήσουν , ε ξ ε­ τ ε λ έ σ θ η σ α ν ε π ί τ ό π ο υ . Ό Παρτούλα; δ ι α να σ ωθή τ ου ς ήκ ο λούθησ ε » . >

'Υπάρχο υν άκ όμα και άρκετ έξ μαρτ υρί ες π ου μι ­ λ άνε γ ιά άντ ίδ ρ αση τών γ ονέων που ά λλ οι έ κρυβαν τα παιδιά τυ υς ϋπου μπ οροϋσαν , για να μη τού; τά πάρουν οι άντάρτε ξ , και αλλοι με κάθ ε θυσί α φυγ ά­ δευαν τ ' αγ ό ρ ι α και τ α κ ορίτσια τους στί ς πό λει ς .

'Ε πίσ η ς πολλοί άντά ρτεξ , βίαια στρατο λογημένοι ,

δτα ν του; δ ινόταν ή ευκαιρία δραπέτευαν και παρα­ δίδο νταν στον έθνικό στρατ ό . Γ ενι κά , μ ε τ ά συνθήματα που χ ρ η σ ι μο πο ιοϋ σ α ν

οί έ κπ ρόσω ποι τ ου Κ .Κ .Ε . ("ό μη ων μ εθ ' ήμών έσ τί καθ ' ήμών) και μέ τ ο κ λ ίμα έ κφο βισμοϋ πο υ δη μ ι­ ού ργ ησ α ν και

που συνο δευόταν

άπ ό έκτελέ σ ε ιτ,

ά ρπαγέτ; ϋ π α ρχόν τω ν , βίαιη στρατο λογία των νέων , κλπ . ε ίχ αν κάνει τη ζωη τ ών κατοίκων της υπαίθ ρου αυτόχρημα τραγική και έφιαλτική .• Η κατάσταση

αύτη δεν ξέ φυγε και τής προσοχή; τών ίδιων τών κομμουνιστών. Τον

'Οκτώβριο του

1948

ό Δημ,

Β λαντδ.ς σε μια σπάνια «κ ρ ί σ η» είλικ ρινείω ; όμο λ ό­ γ η σ ε:

4

-49-

,, 'Όπου μπαίνουμε σπάζουμε πόρτες, παίρνουμε καί την τελευταία μπουκιά απ' τόν φτωχόκοσμσ , δέ ρνουμε κλπ. καί άναγκάζουμε τόν κόσμο να κρύβει τά παιδιά το υ καί νά μα ς βρίζε ι » . "

γ) Ή στΡατηγική τοο

Ό άνταρτοπό λεμος εξαπολύθηκε μ ε προκαθορι­ σμένο, φυσικά, σχέδιο, στο οποίο δ ια κρί νονται δύο φάσε ις. Στην πρώτη φάση (ως καί τό

1946)

εγι ναν

τολμηρ ές, αίφνιδιαστικέ; καί συντονισμένες έπιθ έ­ σ εις κα τά άπ ομ ονωμ ένων , κυρίως , όρ εινών , Σταθμών

Χ ωρΙκής . Προφανη ; σκοπότ; τους ήταν νά δείξουν τη δυναμική παρουσία τους κι έτσ ι να κά νο υν ευ κο­

λότερη την πολιτική τοϋ νόμιμου τότε Κ .κ.Ε. στίς έ κ βι αστ ι κέ; του άπαιτήσεις, άλλά, βασικά, μέ την προοπτική τοϋ άναμενόμενου σκληρού στρατιωτι­

κοϋ άγώνα να εξαναγκάσουν τίς εθνι κέ; δυ νάμε ι; άσφαλε ίας να συμπτυχτο ϋν στα αστικά κέντρα, ώστε να μείνει ε λεύθε ρο το έδαφος για την εγ κατάστασ η βάσεων έφοδι ασμοϋ καί έξόρμη σηξ . Ά κόμα , από τόν Αύ γουστο τοϋ

1946,

προσπάθησαν με δμάδε ς

δολ ιοφθο ρέ ων καί ναρκοθέτησαν δη μόσιου; αύτοκι­ νητ όδρομους, άνατίναξαν γέφυρα; κ λπ. " . 'Ιδιαίτ ε­ ρα , γ ι α να πετύχ ουν την ε λεύ θερ η ε π ι κ ο ινω νί α μ ε

την' Αλβανία, Γιουγκοσλαβία και Βου λγαρία (που

τους ήταν άπαραίτητη για τον άνεφοδιασμό η για ανάπαυλα τών άντρων) , φρόντισαν να εκκαθαρίσουν τού; ό ρε ι νού; όγκου; του Καϊμακτσαλάν, Β έρμιου, " Ο λύ μ που καί Πίνδου. Στη Στερ εά 'Ελλάδα καί την

Πελοπόννησο φρόντισαν νά καταλάβουν κι έδώ τούι; ό ρε ι νού; όγκους για. να έ νισχύσ ουν τη στρατι ωτική του ς θ έση και κυρίωξ, για να εχ ουν την εϋχέρεια

v'

άσκοϋν έπιθέσει ξ άντιπερ ισπασμοϋ κι έτσι να διευ-

- 50-

κολύνεται

ή

δράση

τους

στη

Βόρειο

. Ελλάδα,

Φυσικά, πάντα ϋπήρχε και ή τρομοκράτηση των κατοίκων της ύπαίθρου (έκτελέσειξ , πυρπολήσεις σπιτιών κλπ) , ώστε να μή μποροϋν ν' άντιδράσουν. Στη δεύτερη φάση (από τό

1947 καί

έξης), καθώι;

θα διαπιστωθεί από τίς έπόμενες σελίδεξ του βιβλίου αϋτοϋ , οί άντάρτες έπιτέθηκαν και έναντίον μεγάλων άστικών κέντρων και εκαναν και

.. τακτικέξ»

μάχες,

έγκαταλείποντω; τόν άνταρτοπόλεμο. Έκτός δμως άπό την «τακτική •• αυτή, την καθαρό «στρατιωτική»,

πέρα από την όργάνωση εκτεταμένου δικτύου πλη­ ροφοριών από δλα τα σημεία της χώραξ , ΟΙ ήγέτες

του "Δ.Σ .Ε ." και μάλιστα ό Μάρκο; Βαφειάδης από­ βλεπαν και στην «ίδεολογικη»

κατάρτιση

των ά­

νταρτών.

"Έτσι

πολεμούσαν

μέ περισσότερο

πείσμα

καί,

φυσικά, με περισσότερη άπόδοση, δ) Οί "σύνδεσμοι »

Για να παρακολουθεί τΙς κινήσει; τών εθνικών δυνάμεων κλπ ., καί έπομένωτ; να πετύχει καλύτερα τού; σκοπού; του, τό Κ.Κ .Ε. διοργάνωσε καί ευρύ­ τατο δίκτυο

.. πληροφοριών ••

στην ύπαιθρο και στίς

πόλεις .

Σ' αύτή του την ενέργεια ενισχύθηκε σε μεγάλο βαθμό και από την αμνήστευση άπό τή Συμφωνία της Βάρκιζας

-

και έπομένω; έλεύθερη κυκλοφορία­

πολλών φανατικών κομμουνιστών που βαρύνονταν

μέ έγκλήματα, καί από τό γεγονός δτι ως τό τέλος του

1947

τό Κ .Κ .Ε. ήταν νόμιμο καί δρούσε ανενό­

χλητα. " Ε τ σ ι , με άπόφαση τή; Κ.Ε. τοϋ Κ .Κ .Ε . τη ς

. Απριλίου 1946 δημιουργήθηκε -51-

17

ή λεγόμενη -Αύτοά-

μυνα», ή

όποία.

είχε σαν άποστολή, έκτό; τών

άλλων. και την «όργάνωση Κέντρων πληροφοριών,

εΙς ας ϋπήγοντο οί στρατολόγοι. ΟΙ καθοδηγηταί, οί καταδόται, οί τρομοκράται τού 'Εθνικόφρονος πλη­ θυσμού καί οί δολιοφθορείς » . "

"Ολοι τους. δπωτ; ήταν φυσικό, άπόφευγαν νά έμφανίζονται ενοπλοι καί δροϋσαν συνωμοτικά. Τον Μάιο τού

1948, το Κ.Κ .Ε. δημιούργησε και

το θεσμό τών Π ο λ ι τ Ι κ ώ ν

Έ π ι τ Ρ ό π ω ν τών

πόλεων και της ϋπαίθρου .. Αποστολή τους ήταν:40

α)

Ή οργάνωση προσβολών στΙς πόλεις και

στην ϋπαιθρο με σκοπό την εμμεση ένίσχυση τού πολεμικού εργου του «Δημοκρατικού Στρατοϋ», β)

Ή

-διαφώτιση- μέ έντυπο ύλικό, κυρίω;

τών έργατών, και ή έξώθησή τους σέ μαζικές έξεγέρ­ σεις, με σκοπό την παράλυση της οίκονομίας καί της δημόσιας τάξης.

γ) Ή διάβρωση τών ένοπλων δυνάμεων. δ)

.Η

έξασφάλιση νέων μαχητών .

ε) Μέ τούς παρατηρητέξ της ύπαίθρου, ή παρατή­

ρηση

τών

κινήσεων

τών

έθνικών

στρατιωτικών

τμημάτων. στ)

.Η

διάδοση ψευδών πληροφοριών για την

όργάνωση τών θέσεων. τη δύναμη καί τον οπλισμό τους και για δήθεν προθέσεις τους, με σκοπό την

παραπλάνηση τοϋ έθνικοϋ στρατοίι στίς διάφορες

ένέργειές του. Παρά τη σημαντική προσφορά των πολιτικών

έπι τρόπων και τών «συνδέσμων» ό Ζαχαριάδης δέν έμεινε εύχαριστημένος .• Η 3η

• Ολομέλεια

της κ.Ε .

τού Κ .Κ .Ε. εκανε την άκόλουθη έκτίμηση:

«'

Η δουλειά τού κομμουνιστών στΙς πόλεκ, τό

ξεσήκωμα τού λαϊκού άγώνα σ' αύτές .

κ α θ l>-

σ τ ε Ρ ε ί ... Στίτ; μεγάλες πόλεις δεκάδες χιλιάδες

-52-

όπαδοί μας κρατούν μια λίγο, είτε πολϋ παθητική καί δισταχτική στάση ενώ πολλοί κομμουνιστέξ καί συμπαθοϋντες δεν κάνουν τίποτε, είτε σχεδόν τίποτε ... Είναι περίεργο, άκατανόητο καί άπαρά­ δεχτο να σκοτώνωνται στίς πόλεις όπαδοί μας χωρίς να προβάλουν αντίσταση, να πιάνωνται,

ειρηνικά, ενώ ξέρουν δτι θα έκτελεσθοϋν ...'!

5.

Ό Ιθνικός στρατό; 'Η 'Ελλάδα βγήκε από τό Β' Παγκόσμιο πόλεμο

αίμάσσουσα καί καταερειπωμένη. 'Ο στρατός της ήταν σχεδόν μηδαμινός. Στίς αρχες του μοϋσε

30.000

1945

άριθ­

αντρες , γιά νά φτάσουν στά τέλη του

ίδιου χρόνου τ«;

70.000.

'Εξαιτίας όμως του αυξανό­

μενου κινδύνου αυξάνονταν σταθερά κι [τσι στι;

άρχl:ς του

1946 οί "Ενοπλεξ δυνάμεις τής Χώρας α­ 92.000, τόν "Ιούλιο του 1947 120.000, μέσα του 1948 αυξήθηκαν σε 167.000 άντρες .

ριθμοϋσαν ενώ στα

, Άλλα

ΟΙ εθνικl:ς αίηες δυνάμεις δέν ήταν δυνατόν

να διατεθούν δλες για την καταπολέμηση των άνταρ­

τών καί μάλιστα στη Βόρειο' Ελλάδα, όπου ό κίνδυ­ νος,

καί έπομένωξ, καί ή ανάγκη το άπαιτοϋσαν

περισσότερο.

'Ένα

σημαντικό

μέρος

τους

ήταν

έγκατασπαρμένο στην Κεντρική 'Ελλάδα καί την Πελοπόννησο , καθώι; καί σέ άλλες περιοχέξ, δπου καί εκεί ϋπήρχαν l:πιθέσεις τών ανταρτών για αντι­ περισπασμό .

"Άλλο [να ακόμα μεγάλο μέρος άπό τόν στρατό, που άνήκε στά 'Όπλα καί τΙς Ύπηρεσίες, δέ μπο­ ροϋσε νά χρησιμοποιηθεί σΙ: έπιχειρήσειξ άνταρτο­ πόλεμου.

" Ά λ λωστ ε

κι

αύτες

ΟΙ

έμπειροπόλεμεξ

μονάδες του στρατοϋ τόν πρώτο καιρό δεν είχαν έξα-

-53-

σκηθεϊ στην τέχνη του άνταρτοπόλεμου καί πολλες φορέ; μάλιστα κάτω άπό πολύ δυσμενείξ καιρικέι; συνθήκες . 'Ο στρατό; . ά ρχ ισε νά άποδίδει άπό τη στιγμη που Ιδρύθηκαν οί Λόχοι 'Ορεινών Καταδρο­ μών (Λ .Ο .Κ .), που άποτελοϋνταν άπό θαρραλέους

καΙ σκληραγωγημένους άντρες, έ κπαι δ ευ μένο υς στην τέχνη τοϋ άνταρτοπολεμου .

• Επίσης , όταν το 1948 ό 'Αμερικανό; στρατηγό; Τζέιμς Βαν Φλητ

ανέλαβε την διεύθυνση τής Μικτή; Στρατιωτική; αποστολης στη χώρα μας, ή « τα κτι κή » του στρατοϋ βελτιώθηκε αισθητά,

,Η

κατάσταση έξάλλου στη Χωροφυλακή, στην

άρχή, δεν ήταν Ικανοποιητική . Ήταν όλιγάριθμη , χωρϋ; τήν άναγκαία εκπαίδευση καί τά άπαι τούμενα

γ.ά τΙς περιστάσεις ύ λικά έφόδια, Για ν ' αξιοποιηθεί άποτελεσματικά άπό τίς

Σεπτεμβρίου

19

1946 ύπή­

χθη κάτω άπό τίς διαταγδ; του Στρατοϋ, Τέλος , ή δημιουργία των « Μονάδω ν

' Αμύνης

' Υ παίθ ρου (Μ.Α .Υ.) συνέβαλε κι αύτή στην άντιμε­ τώmση τΙΙΙν άντρων τού «Δ.Σ.Ε . ».

,Ο

έξοπλισμότ; του στρατοϋ στην άρχη ήταν πολύ

περιορισμένος. "Ελειπε ό άναγκαϊο; όπλισμός και

τα άπαραίτητα γιά την άντιμετώπιση ενός άνταρτο­ πόλ εμου

μέσα .

ΟΙ

- Αγγλοι ,

άντιμετωπίζοντας ΟΙ

'ίδιοι μεγάλη κρίση από τΙς συνέπειες του Β' Πάγκο­ σμίου πολέμου καί άπό τη διάλυση της άπέραντη; καί προσοδοφόρου αύτοκρατορίας τους , δ εν είχαν τη διάθεση να βοηθήσο υν, Μονάχα μετά τό " Δόγ μ α Τροϋμαν»

(11.3. 1947) καί την' Αμερικάνικη στρατι­

ωτικη καί οίκονομικη βοήθεια στη χώρα μας άλλα­ ξαν τα πράγματα καί ή 'Ελλάδα απόκτησε κατάλ λη­ λο καί επαρκή εξοπλισμό, ώστε ν' αντιμετωπίσει άποτελεσματικά τό «Δ .Σ.Ε . ",

Τέλος , πρέπει νά σημειωθεί καί ό ρό λος του ναυ-

-54-

τικοϋ και της άεροπορίας στά κρίσιμα έκεϊνα χρό­ νια. Τό ναυτικό μετέφερε στρατεύματα και έφόδια, διενεργούσε άποβάσεις και βομβαρδισμούς στόχων καί με τίς περιπολίες του εμπόδιζε τόν άνεφοδιασμό

με στρατιωτικό Ολικό τών παραλίων περιοχών τής

Νοτίου

• Ελλάδος (Ιδίως τής Πελοποννήσου και

Θεσσαλίας), ενώ ή άεροπορία με τα αναγνωριστικά άεροπλάνα επισήμαινε τούς έχθρικού; στόχους και με τά βομβαρδιστικά της τούς εξουδετέρωνε η κάλυ­ πτε τΙς μαχόμενες δυνάμεις του έθνικοϋ στρατοϋ, Τό

1946, ndpd τη μειωμένη δράση τών Ένόπλων Δυνά­ 599 νεκρού; καί 350 αίχμαλώτους."

!!εων, είχαν

6. 0\

έπιχειρήσε«; στην πρώτη φάση

Έδώ θα γίνει σύντομη άναφορά με χρονολογική σειρά στΙς πιό σπουδαίες έπιχειρήσευ; του

1946,

άρχίζοντας άπό την κομμουνιστική επίθεση ενα­ ντίον του Σταθμοϋ Χωροφυλακήξ του Ρ ο υ ηjς Κατερίνηξ, τη νύχτα τής

Λ ι τ ό Χ ω­

30 Μαρτίου 1946,

παραμονή των βουλευτικών εκλογών, άπό τΙς όποίες

είχε κηρύξει άποχη «πρώτη πραγματική μου » , 43

τό Κ.Κ.Ε.

Θεωρείται ώς

ή

εκδήλωση του άνταρτοπολέ­

α) Στο Λιτόχωρο

Βρίσκεται κοντά

στη

σιδηροδρομική γραμμή

Λάρισας-Θεσσαλονίκης. τη νύχτα τής

1946

30

Μαρτίου

ή δμάδα τού καπετάν Μπαρούτα επετέθη κατά

τού Σταθμού ΧωρΙκής, ό όποίος παρά την άντί­ σταση πού πρόβαλε, τελικά εξουδετερώθηκε. Τότε

πολλοί κάτοικοι βρήκαν τό θάνατο καί πολλά σπίτια

εγιναν παρανάλωμα τής φωτιάς .

-55-

0\ άντάρτες άποχώ-

J

~

'; .ι

~_";_;.~

. ....... ,,ιΙ:; , .•.•

ρησαν παίρνονται; μαζί τους όπλισμό και διάφΟρα αλλα έφόδια.ν'

β) Στο άκρωτήριο Κίσσαβος Στί; 4 Σεπτεμβρίου 1946 ή ..' Ακτοφυλακίξ - ΑΚ 483.. διαπίστωσε κινήσει; άνταρτών άπό τη θάλασσα κοντά στό ακρωτήριο τής Στερεά; Έλλάδας « Κίσ, σαβος ... Στην προσπάθειά της νά τού; έμποδίσει

δέχθηκε άπό την ξηρά βολές άπό όλμους και βαριά πυροβόλα, μέ συνέπεια νά εχει τρείς νεκρούτ; καί δύο τραυματίεξ.".

γ) Στό χωριό Άλιάκμων 'Έγινε στίς

14

Σεπτεμβρίου τού

J946.46

δ) Στήν Πυρσόγιαννη

Βρίσκεται στην " Η πει ρο , κοντά στά 'Αλβανικά

σύνορα. 'Όταν στίς Ι9 Σεπτεμβρίου δέχθηκε κομ­ μουνιστική έπίθεση, ό έκεί σταθμό; ΧωρΙκής πρό­ βαλε σθεναρή αμυνα άλλά στό τέλος ϋπόκυψε. Ό διοικητής

του ϋπομοίραρχφ; Κούρκουλας σφά­

χτηκε.:"

ε) Στα ΣΟΙJριιαα Βρίσκεται στά έλληνογιουγκοσλαβικά σύνορα και δέχθηκε έπίθεση στϋ;

20

Σεπτεμβρίου

194648.

στ) Στή Δεσκάτη Βρίσκεται στό νομό Γρεβενών, κοντά στά δρια μέ τούς νομού; Κοζάνης , Λάρισας και Τρικκαλων.

-60-

Στίι;

24 Σεπτεμβρίου 1946 άνταρτική

όμάδα υπό τόν

«καπετάν 'Υψηλάντη», συνεπικουρούμενη καί άπό

τη ληστοσυμμορία τού Ζαραλή και ίσως και άπό μιά συμμορία' Αλβανών, έπετέθη έναντίον τής κωμοπό­

λεως Δεσκάτη , που υποστήριζαν χωροφύλακες καί ενας

μικρό;

λόχος

στρατού .

την

προηγούμενη

νύχτα ΟΙ έπιδρομείς είχαν κόψει τά σύρματα τού

τηλεγράφου καί τού τηλεφώνου τών γύρω χωριών. ΟΙ πολιορκημένοι άφοϋ άντιστάθηκαν ως τΙς

9

μ.μ,

έκαναν εξοδο καί βγή καν στα γύρω υψώματα, άφοϋ είχαν

47 νεκρο ύ;

καί άρκετού; τραυματίεξ καί άγνο­

ούμενους. 'Αξίζει να σημειωθεί πως τα σώματα δύο άξιωματικών βρέθηκαν φοβερά άκρωτηριασμένα. ΟΙ

άντάρτεξ, που είχαν μεγάλες άπώλειες, άφοϋ άδεια­ σαν τίτ; άποθήκες τής

UNRRA

καί αρπαξαν δσα τρό­

φιμα υπήρχαν στην κωμόπολη, άποσύρθηκαν στά βουνά." ζ') Στη Νάουσα

Ή έπίθεση είχε όργανωθεϊ σε συνεννόηση με κομμουνιστέξ, πού ζούσαν μέσα στην πόλη. ΣτΙς Ι Ι

τό βράδυ τής Ι "Οκτωβρίου του Ι 946 έργάτε«, άφου έκοψαν τά σύρματα τηλέφωνου και τηλέγραφου τής πόλης, εβαλαν φωτιά σt σπίτια διαφόρων έπιφανών κατοίκων και πυροβολούσαν δσου; έβγαιναν έξω

άπ ' αύτά γιά να σωθούν. την ίδια ώρα όμάδα σαμπο­ τέρ ανατίναξε τη γέφυρα, που σύνδεε την πόλη με τη

Βέροια. Ταυτόχρονα όμάδες ανταρτών κύκλωσαν

ενα λόχο στρατού, που είχε στρατοπεδεύσει στα περίχωρα καί τόν απέκλεισαν. 'Έ τσι , ίίλλες όμάδεξ

ανταρτών έμπαιναν άνενόχλητες στην πόλη και με πολυβόλα, χειροβομβίδες και όλμους έπετέθηκαν κατά τού Σταθμού ΧωρΙκής. ΟΙ χωροφύλακες άμύν-

-61-

θηκαν άποτελεσματικά όλη τη νύχτα, όποτε τΙς πρω­ ινl:ς ώρες ό πολιορκημένο; εξω άπό την πόλη λόχος στρατοϋ κατόρθωσε νά διασπάσει τόν κλοιό καί νά μπεί στη

Νάουσα.

Ταυτόχρονη

άντεπίθεση

των

χωροφυλάκων εβαλε τους άντάρτες μέσα σε δυό πυρά, οί όποίο ι καταδιωκόμενοι και άπό άλλες στρα­ τιωτικέξ ένισχύσειτ, που εφτασαν το πρωί, έφυγαν

στα βουνά, χωρί; να μπορέσουν να πάρουν όπλισμό καί τρόφιμα, Όπως παρατηρήθηκε, ή επίθεση κατά της Νάουσας απέτυχε, άλλα άποτελεί καί μια κάποια έπιτυχία τουξ, άφοϋ οί άντάρτες τόλμησαν νά έπιτε­ θοϋν εναντίον μιας σημαντική; πόλης.'Ο η) Στο Σιφα ΣτΙς

13 Νοεμβρίου 1946 1.000 άντάρτεξ

έπετέθη­

σαν κατά του Σκρα, που βρίσκεται στό νομό Κιλκίς ,

κοντά στά γιουγκοσλαβικά σύνορα, καί που τό υπο­ στήριζαν δύο διμοιρίετ, ΟΙ αμυνόμενοι κράτησαν όκτώ ώρες, άλλά στό τέλος ϋπόκυψαν. ΟΙ άντάρτες προέβησαν σε άπερίγραπτες ώμότητεξ, έξόντωσαν δσους άπόμειναν άπό τη φρουρά καί όσοιις τη βοή­

θησαν.

'Ανάμεσα σ' αύτού; ήταν καί Τι δασκάλα

Βασιλική Παπαθανασίου."

Ο) Σέ άλλα χωριά τής Μακεδονίας Τον Νοέμβριο του

1946 ΟΙ

άντάρτεξ, στην προ­

σπάθειά τους νά δημιουργήσουν διαβάσεις πρός τη Γιουγκοσλαβία, έξόντωσαν τΙς φρουρέξ Χωροψιιλα­

κης που βρίσκονταν στόν

'Α

Ρ Χ ά γ γ ε λ ο, Ν ώ­

τ ι α, Μ ά ν δ α λ ο, Π λ ι κ ά τ ι

- Χιονάδων,

Κρουσίων και Ν υ μ φ α ί ο

Φλώριναξ .»

-62-

Βάθη

ι) Στην Πελοπόννησο Οί l:πιθέσεις τών ανταρτών, συνοδευόμενες πά­

ντοτε με φοβερά καί άποτρόπαια έγκλήματα ξένα πρός την ψυχοσύνθεση τής συντριπτική ξ πλειονότη­ τας του 'Ελληνικού λαοϋ και άπαράδεκτη γιά την πολιτιστική του παράδοση , ήταν πoλλtς . Χαρακτη­ ριστικά άναφέρονται ή τραγωδία του Βασσαρά, γρα­

φικοϋ χωριού στόν Πάρνωνα, καί ή επίθεση κατά του Σταθμοϋ Χωροφυλακής Παλαιοχωρίου .

Στό Βασσαρά η έπίθεση έγινε στΙς

22 Νοεμβρίου

1946." "Ισχυρό; ενοπλες όμάδες κομμουνιστών υπό τόν Πρεκεζέν, Κωνστανταράκον καί Πανούσην, εί­

σήλθον έντός του χωρίου Bασσαρίi, ερποντετ δε καί άνυπόδητοι επλησίασαν τούς σκοπούς του άποσπάσματοςοϋς αίφνιδίασαν.ΟΙ αίφνιδιασθέν­

τες χωροφύλακες ήμύνθησαν έπί 4ωρον περίπου, τελικώ; δε έκάμφθησαν καί παρεδόθησαν, έφο­ νεύθησαν επί τόπου τέσσαρεξ χωροφύλακε;μετα­

ξυ τών όποίων ό άποσπασματάρχης Κρητικό; Φραγκίσκος, ΟΙ δέ υπόλοιποι δέκα εξ συνελήφθη­ σαν καί δέκα τρείς έξ αυτών εξετελέσθησανκατά τρόπον σκληρόν και

άπάνθρωπον έξωθι τοϋ

χωρίου Bασσαρίi. τα πτώματά των ευρέθησαν

γυμνά καί παραμορφωμένα άπό τα βασανιστή­ ρια».»

Έξάλλου «την 6ην πρωϊνήν τής 3ης Δεκεμβρίου

1946, 200 ενοπλοι κομμουνισταί Ι,πό του; Λά­ τσην,

Κονταλώνην ,

Πρεκεζέν

καί

Πανούσην,

έπετέθηκαν αΙφνιδιαστικώς κατά τής δυνάμεως χωροφυλακής Παλαιοχωρίου καί του έκεί διαμέ­ νοντος

μεταβατικού άποσπάσματοξ.

βληθεϊσα δύναμις ανήρχετο εΙς

-63-

. Η προσ­ 60 ανδρας υπό την

διοίκησιν τού

' Ανθυπολοχαγού

Σωτηρίου Φρύδα

'ι(α\ 10\\ άνθυπασπιστού Καταβάτη . Οί επιτεθέντες

έχ ρησιμ οποίησαν βαρύ όπλισμό ε κ πολυβόλα/ν θέσεων , δλμων καί ταχ υβόλων αυτομάτων, έχ ρ η­ σιμοποίησαν δε προσέτι καί πολλά ς χειροβομβί­

δας . Μ ετά ώριαίαν σκληράν μάχην έ φο ν εύ θ η ό ήγή­

τωρ τού άποσπάσματοξ άνθυπολοχαγόξ Σωτήριος Φρύδα ς εκ Βόλου καί τό άπόσπασμά του ευ ρεθέν πρό ύπερτέρων δυνάμεων διελύθη.

'Εκτόξ τού

ανθυπολοχαγού , έφονεύθησαν οί: Κ. Φουρνόδαυ­

λος ,

ϋπενωμοτάρχηξ.

Καψά λη ς ,

. Ανδρέας

και οί χωροφύλακεξ : Λ . ' Αρναούτητ, Σωτήριος Χα­

αιώτη ς καί Σπϋροξ Παπαδημητρίου. έτραυματί­ σθησαν δέ πολλοί. ' Ε ν ι σχ υ τ ι κ ή δ ύναμι ς σταλεϊσα έ κ Λ εωνιδίου, δέν

κατώρθωσε να φθάση έγκαίρω; στό Παλαιοχώρι , καθ '

ΟΤΙ αντιμ ετώπισε καθ' όδόν πολλά; ένέ­

δρω; » . 5S

ια) Στη Θράκη Τόν Δεκέμβριο τού

1946,800

άντάρτες πέρασαν

τά βουλ γαρικά σύ νο ρα και χ τύπησαν τις φρουρές στην

Κ υ Ρ ι α κ ή

καί τόν Κ ό Ρ υ μ β ο. "

ιβ) Στο Φί.αμπουράρι Ζα γοριού Στα τ έλη τού καλοκαιριού τού « Κ α πε τ άν

Βασιλάρα; »

Ήπείρο υ

καί

Μακ εδονία;

εφτά απομονωμένα

1946, Ο

καταλάβει

r.lxr.

σάν

έ λασί της στά

άπόλυτος

δρια

κύρι οξ

χωριά , στα όποία δεν υπήρχε

Σ ταθμ όξ Χωρ γ'κήξ . Όί αρχ " ς γ ια νά τον ά ντι με τω π ί­ ζο υ ν ο ργ άνω σα ν μι α διμοιρία από ντόπιου; με έπικε -

-64-

φαλής ντόπιο μόνιμο αξιωματικό.

' Αργότερα

δμως

ή διμοιρία αύτή μετακινήθηκε σε άλλο μέρος. Μετά τά Χριστούγεννα Ο διοικητηξ ΧωρΙκής του γειτονι­ κοϋ

Μέτσοβου υπομοίραρχο; Μούργας (γνωστό;

σαν -Λύκο; ..) ειδοποιήθηκε πώς Ο Βασιλάρας με

20

μόνο άντρες βρισκόταν στό χωριό Φλαμπουράρι στό

, Ανατολικό

Ζαγόρι.

διστάσει πήρε

Ό ϋπομοίραρχο; χωρί; να

10 χωροφύλακεξ

καί

20 έθνοφρουρούξ

καί όδοιπορώνταξ δλη τη νύχτα έφτασε στόν τόπο, που του υπόδειξαν. 'Αλλ' Ο άντίπαλοξ είχε πάνω άπό

άντάρτες, οί όποίοι επιτέθηκαν κατά των

100

Χωρ/κων καί, άφοϋ σκότωσαν του; περισσότερουξ, αιχμαλώτισαν

έντελώ;

-

τού;

άλλους.

Τότε τοο; γύμνωσαν

χειμώνα καιρό- καί τού; περιέφεραν σε

τρία χωριά, δίνονται; εντολή στού; κατοίκου; να τοϋ; βρίζουν και να τού; πετροβολοϋν , Στό τρίτο

χωριό ό Βασιλάρας άπελευθέρωσε τούς έθνοφύλα­ κεξ,

ένώ

οί

χωροφύλακετ;

τουφεκίστηκαν καί

ό

Μούργας σφάχτηκε.ϊ?

ι γ') Στην Ύπάτη

Στϋ;

30 Δεκεμβρίου 1946 εκατό άντάρτεξ επιτέθη­

καν εναντίον τοϋ Σταθμοϋ Χωροφυλακήτ; Ύπάτης, κοντά στη Λαμία.

. Από

τοϋ; δεκαπέντε χωροφύλα­

κε; άλλοι σκοτώθηκαν καί άλλοι τραυματίστηκαν, ένώ άλλων ή τύχη άγνοείται . υ

7.

'Εκτελέσεις κληρικών

ΟΙ κομμουνιστέξ, τόσο έξαιτiας της θεωρητική; τους τοποθέτηση; εναντίον τής θρησκείαξ, δσο και

επειδή οί κληρικοί διαπνέονταν άπό έθνικά φρονή­ ματα, στράφηκαν εναντίον τους. Πολλοi

5

-65-

t

ν ά Ρ ε-

τ ο ι,

φ ι λ ή σ υ Χ ο ι καί ά θ ώ ο ι Ιερείς συνελή­

φθησαν, βασανίστηκαν καί

164

άπ ' αϋτου; εκτελέ­

στηκαν σ' δλη τη διάρκεια του άνταρτοπόλεμου. ΟΙ έκτελέσευ; κληρικών είχαν ήδη αρχίσει άπό τόν ΕΛΑΣ καί τού; Βουλγάρους την Κατοχή

(1942-

1944) καί συνεχίστηκαν με εντεινόμενο ρυθμό στα

1946-1949.

Στη συνέχεια άναφέρουμε μερικέ; ένδει­

κτικέτ; περιπτώσει; του

1946,59

την Ι η Αυγούστου σκοτώθηκε με χειροβομβίδα

ό άρχιμανδρίτηξ Βησσαρίων Χαϊδευτός , τή ς Μητρο­ πόλεως Βεροίας καί Ναούσης. ΣτΙς

9

Σεπτεμβρίου δολοφονήθηκε, ενώ πήγαινε

να δεί τό παιδί του πού φοιτοϋσε στό Γυμνάσιο Γρε­ βενών, δ έφημέριοξ του χωριού « Δεσπότη; .. Ιερέας Στέργιο; Λιόλιος . τα μεσάνυχτα της

14

" Ο κτω βρ ί ο υ συνελήφθη

άπό δέκα άντάρτες δ Ιερέας του χωριοϋ Πρίνος Θεσ­ σαλίας 'Αθανάσιος Παλιούρας. ΟΙ άντάρτεξ έσφα­ ξαν τόν φιλήσυχο Ιερέα στην αυλη του σπιτιοϋ του με τρείς μαχαιριέτ; στό λαιμό, τρείς στό στήθοι; καί μια στην καρδιά .

8.

ΟΙ σοβιετικες προσφυγες στόν Ο.Η .Ε . Στην προσπάθειά του τό κομμουνιστικό μπλόκ

νά επεκτείνει , μέσω του Κ .Κ .Ε. την απόλυτη επιρ­ ροή ΤΟΟ και στην' Ελλάδα ή και νά κερδίσει « με γ α ­ λύτ ε ρ α κέρδη επί ιiλλων πεδίων .., δΙ: δίστασε να καταφύγει και στόν Ο .Η .Ε . , για δήθεν καταπάτηση τών δημοκρατικών θεσμών στην 'Έτσι,

"Ενωση

στΙς

-

21

'Ιανουαρίου

προφανώ; σ'

• Ελλάδα . 1946 ή Σοβιετικη

ενίσχυση του Κ .Κ.Ε. και

άφοϋ δύο μέρες γρηγορότερα είχαν προκηρυχτεί εκλογες γι ' άναθεωρητικη βουλή για τίς

-66-

31-3-1946-

πΡόσφευγε στό Συμβούλιο Άσφαλείας τοϋ Ό .Η.Ε . καί ζητοϋσε να φύγουν τα βρετανικά στρατεύματα

άπό την 'Ελλάδα, γιατί υπήρχε «κίνδυνοι; για τη διε­ θνή είρήνη -•.εο

Ό " Ελληνας πρωθυπουργό; Θεμιστοκλή; Σοφού­ λης δήλωσε δμω; άμέσω; πώ; «τα βρετανικά στρα­ τεύματα ευρίσκονται έν

. Ελλάδι

με την άπόλυτον

συγκατάθεσιν τής ελληνικής κυβερνήσεωξ καί δροϋν

εν είλικρινεί συνεργασία μετ' αύτήτ;». Παρά τη δήλωση δμως αύτη ή σοβι ετική προ­

σφυγή συζ ητήθηκε στό Συμβούλιο Λονδίνο άπό την Ι ως καί τίς Τήν

• Ελλάδα

6

. Ασφαλείαξ στό 1946.

Φεβρουαρίου

στην άρχη έκπροσώπησε ό ϋπουργό;

τών 'Εξωτερικών Ι. Σοφιανόπουλοξ, γνωστό; για τα φιλοκομμουνιστικά του αίσθήματα

καί ό όποίος

εμμεσα συμφώνησε με τοϋ; Σοβιετικούτ , ϋποστηρί­ ζοντας -παρά τίς εντoλi:ς της ελληνικής Κυβερνή­ σεως-πώς για να μείνουν τα βρετανικά στρατεύματα στην' Ελ λάδα, χρειαζόταν ή όμόφωνη συγκατάθεση

cλων τών συμμάχων (κι έπομένωι; καί τής διαμαρτυ­ ρόμενης Ρωσίαξ), Μετά απ' αύτό ό πρωθυπουργό; απέλυσε τόν Ι. Σοφιανόπουλο και στη θέση του διό­

ρισε τόν Κ . Ρέντη, ό όποίος εφυγε άμέσως γιά τό Λονδίνο καί εκπροσώπησε τη χώρα μας στ«; ύπόλοι­ πες συνεδριάσεις τού Συμβουλίου

. Ασφαλείας .

τη σοβιετική πρόταση υποστήριξε με πρωτοφα­ νες πάθος δ περιβόητος ' Αντρέι Βισίνσκυ , γνωστόξ καί άπό τίς σταλινικέτ; δίκες τοϋ σμό τής

. Αγγλίας

1935.

Για λογαρια­

μίλησε ό υπουργόξ της επί τών

'Εξωτερικών Άνιοϋριν Μπέβιν, δ όποίος δήλωσε : Μετά

την

άπελευθέρωση

«μία

Κυβέρνησις

εξ

όλων των κομμάτων έσχηματίσθη, Συνεφωνηθη

δτι, έφ ' όσον δεν ϋπήρχεν ούτε άστυνομία, ού­

τε στρατός, ούτε πολιτική διοίκησιξ , βρετανικά

-67-

στρατεύματα επρεπε νά μεταβούν εΙς τη Έλλάδα με

την έγκρισιν τοϋ Στρατάρχου Στάλιν

Εϋρισκόμεθα

εκεί

ώς

σύμμαχοι

και

(....).

έγγυηταί ,

δι ότι μας έ κ άλε σε ν ή κυβ έρνησι ς της χώρας . "Αν

ή

ε λλ ηνι κ ή

κυβέρνησις δεν μας θέλη , δεν θά

παραμ είνωμεν - •.

Τελικά τό Συμβούλιον

• Ασφαλείας . Ιδού

άγνόησε τη σοβιετική προσφυγή .

ουσιαστικά ή άπόφασή

του:

«Το Συμβούλιον ελαβεν υπό σημείωσιν τάς γενο­ μ ένας ϋπό των άντιπροσώπων της Σοβ .. Ενώσεως, Μεγ. Βρετανίας καί

τά;

άναφερθεϊσα;

• Ελλάδος

δηλώσεις , ώς καί

υπό των άντιπροσώπων και

άλλων' Εθνών γνώμας, ώς και την παρουσίαν τών βρ ετανικών στρατευμάτων Εν

. Ελλάδι.

Αί δηλώ­

σεις κατεχωρίσθησαν εΙς τά πρακτικά των συν ε­

δριάσεων του Συμβουλίου , τό όποίον βεβαιώνει δτι θεωρεί οϋτω τό ζήτημα ως τερματισθέν- .

· Αλλ '

ή κομμουνιστική πλευρά δεν ήσύχασε . ΣτΙς

24 Αυγούστου του ίδιου χρόνου, ή «λαϊκή δημοκρα­ τία .. τής Ούκρανία ς - μιά άπό αύτες που συγκροτοϋ­ σαν την Ε .Σ .Σ .Δ .

· Αοφαλείας τη ς

-

προ σφεύ γοι, πάλι στό Συμβο ύλιο

του Ο .Η.Ε. , κατά τη ς Μ. Βρετανίας καί

Έλλάδας. ϋ ποστ η ρίζονται; δτι τά βρετανικά

στρατεύματα στη χώρα μα ς βοηθούσαν τοο; « μο να ρ­

χικού;» στη ν καταδίωξη των «δημοκρατικών- πσλι­ των και ε πι π λέο ν ή

. Ελλάδα

δημιο υργοϋσε προκλή­

σεκ; κατά μήκο; των συνόρων της μ ε του; βόρειους

γεί τονές τη ς. Π ρόσθετε μάλιστα δτι τό θέμα την έ ν διέφε ρε ιδια ίτερ α γιατί είχε « κ ο ινά σύνορα με τά Βαλκάνια.ι.. ».»! "Ας σημειωθεί πως τη ν Οϋκρανικη προσφυγή υποστήριξε εκ μ έρους της Ρωσίας ό τωρι­ νός ϋπου ργόι; των ' Εξωτε ρ ικών ' Α ν τ ρέ ι Γκρομύκο,

·Η

χώρα μας αντέτεινε ότι, άντίθετα, ε κείν η δέχεται

-68-

προκλήσ ειτ; άπό τού; γείτονές της . Τελικά, στίτ; Σεπτεμβρίου

1946, μετά

20

άπό άμερικανικη πρόταση,

τό Συμβούλιο ' Ασφαλείας μέ ψήφους

9-2 άποφάσισε

ν ' άπ οστείλει 'Επιτροπή επι τόπου, άλλα που να

κινείται ελεύθερα και από τις δυό ιiλευρες τών συνό­ ρων, να έρευνήσει πώς έχουν αληθινά τα πράγματα και να υποβάλει τα πορίσματά της. Ή άπόφαση δμω; αυτή δέν πραγματοποιήθηκε γιατί ή Ε.Σ.Σ.Δ. άσκησε ΥΕτσ Προφανώς δέν τη συνέφ ερε να πλ η­

ροφορηθ εϊ δ κόσμος τι γινόταν στό Παραπέτασμα!

9.

'Ο ρόλος τών βαλκανικών κομμουνιστικών χωρών Τό ξεκίνημα και ή όλη διάρκεια του άνταρτοπό­

λεμου έδειξε πώς δεν ήταν δυνατόν τό μεγάλο αύτό έγχείρημα ν ' αρχίσει και πολύ περισσότερο νά κρα­ τήσει

3]/ ,

χρόνια, χωρί; την άμ έριστη διπλωματική ,

υλική καί , σε μερικέτ; περιπτώσειξ, και στρατιωτική βοήθ εια τών γε ι τονι κών κομμουνιστικών βαλκανι­ κών χωρών και Ιδιαίτερα τή ς' Αλβανίας , τής Γιου­ γ κ οσλ α β ί ας κα ι τή ς Βου λγαρία ς .

ΣτΙς

27

'Ιουνίου

1947

υποβλήθηκ ε στ ό Συμβού­

λιο ' Ασφαλεί ας ή έκθεση τή ; 'Επιτρ οπή; Έρ εύνη ς πού συγκρ οτήθηκε άπό τόν ΟΗΕ , για τό

• Ελληνικό

ζ ήτη μα. Σύμφωνα με την εκθεση αύτή, ένα μέρος του άποδεικτικοϋ

ϋ λικοϋ

άναφερόταν

και

στα

εξής

θέματα:

..α)

Α Ι τ ι ά σ ε ι ς τ ή ς Έ λ λ ά δ ο ς π ε Ρ ι ε ν ι­

σχύσ εω ς του έν Έ λ λ άδ ι ά ν τ α ρ τ ο π ο­

λ έ μ ο υ ύ π ό τ η ς Ά λ β α ν ί α ς, Β ο υ λ γ α­ Ρ ί α ς κ α ι Γ ι ο υ γ κ ο σ λ α β ία ς . Μολονότι οί σύνδεσμοι των τριών αυτών κρατών κατ ' έπανά­ ληψιν απέκρουσαν τας κατηγορία; αύτάξ και

-69-

ήμφισβήτησαν το κϋρος -τοϋ άποδεικτικοϋ ύλικού το όποιον είχε παρουσιασθή ϋπό της Έλλάδος πρός ύποστήριξιν των κατηγοριών αυτών, «δέν

εφεραν έπαρκείτ; άμέσους άποδείξεις διά νά άντι­ κρούσουν το

. Επί

έλληνικόν

άποδεικτικόν υλικόν .

τΌ βάσει των γεγονότων τά όποία έξηκριβώ­

θηκαν ϋπό τής' Επιτροπήξ, προκύπτει δτι ή Γιου­ γκοσλαβία και είς μικρότερον βαθμόν ή νία

καί

ή

Βουλγαρία

, Αλβα­

εί χαν ενισχύσει τόν εν

Έλλάδι άνταρτοπόλεμον ..

β) Α Ι τ ι ά σ ε ι ς τ η ς

(ch. Ι, Sec. Α: 4) • Ε λ λ ά δ ο ς π ε Ρ i ά ν α­

μίξεως των β ο ρ ε ί ω ν της γειτόνων

εΙς τάς έ σ ω τ ε ρ ι κ ά τ; της ϋ π ο θ έ σ ε ι ξ κ α ί π ε Ρ ί π Ρ ο θ έ σ ε ω ς τ ω ν ν ά ά π ο σ π ά­ σ ο υ ν τ μ ή μ α τ α τ ο ύ Έ λ λ η ν ι κ ο ϋ έ δ ά­ φους (Μακεδονία τού ΑΙγαίου και

Δ υ τ ι κ η Θ Ρ ά κ η). Προσήχθη άποδεικτικόν ϋλικόν ένώπιον της 'Επιτροπήξ. διά τού όποιου

κατεδεικνύετο δτι

..ϋπήρχε

εν Γιουγκοσλαβία μία

όργάνωσις καλουμένη ΝΟΦ (Έθνικόν

• Απελευ­

θερωτικόν Μέτωπον), εΙς έκ των άντ ικτιμενικών σκοπών ηϊς όποίας ήτο ή άπόσπασις της Έλλη­ νικήξ Μακεδονίαξ και ή ένσωμάτωσίξ της έντα; της Γιου-γκοσλαβική;

• Ομοσπονδίας ....

Τόσον ό

Γιουγκοσλάβο; δσον και δ Βούλγαρος άντιπρό­

σωπος ήρνήθησαν την άνάμιξιν της ΝΟΦ εΙς ένεργείατ; ώς τάς άναφερομένα; εΙς τάς έλληνικάς αίτιάσειξ. Πάντως, μολονότι ώρισμένοι έκ τών μαρτύρων κατέθεσαν δτι δεν είχαν άκούσει περί τοιούτου εϊδους ενεργειών της ΝΟΦ, αί άποδεί­

ξεις των σχέσεων της ΝΟΦ πρό; το Μακεδονικόν κίνημα ήσαν τόσον

πολυάριθμοι, ώστε όλίγη

άμφιβολία νά μείνη επί τού σημείου αύτοϋ κατά την γνώμην της 'Επιτροπή; ..

-70-

(Ch.

Ι,

Sec.

Β:

5).

γ) Α Ι τ ι ά σ ε ι ς τ η ς 'Ε λ λ ά δ ο ς π ε Ρ

i πΡ

0-

κλήσεων συνοριακών επεισοδίων ϋ π ό της 'Αλβανίας, Βουλγαρίας,Γιου­ γκοσλαβίας κ α ί π α ρ ό μ ο ι α ι κατηγορίαι

κ' τα τής "Ελ λ ά δ ο α

"

τ ω ν Χ ω Ρ ω ν .• Η

έ κ μέρους των τ ρ ι ώ ν

;

. Επιτροπή έλαβεν ύπό ση­

μείωσιν τά; εκατέρωθεν κατηγορία; καί κατέλη­ ξεν εΙς τό συμπέρασμα δη « ο μέγα; αριθμό; των επεισοδίων, αί άλληλοκατηγορίαι και ή εύκολία μέ την όποίαν αί έκατέρωθεν 'Αρχαί μεγαλοποι­ ούν μικροεπεισόδια και τά μετατρέπουν είς σοβα­ ρά; συγκρούσει; συνοδευομένας από άνταλλαγήν

πυρών καί αίματοχυσίαν, αποτελούν άπόδειξιν των τεταμένων σχέσεων μεταξύ των χωρών αύτών»,

δ) 'Α λ β α ν ι κ ο ί , Β ο υ λ γ α Ρ ι κ ο ί κ α ί Γιουγκοσλαβικοί Ισχυρισμοί δ τ ι τ ό σ η μ ε ρ ι ν ό ν καθεστώς τ ή τ; Έλλά­ δ ο ς ε Ι

τ όν έ

λ ά δ ι

vα ι ύ πεύθυvον δια i: μ φ ύ λ ι ο ν π ό λ ε μ ο ν.

Ή Έλλ ηνική

v •Ε

λ­

κυβέρνησις ήρνήθη να παρουσιάση οίανδήποτε άπόδειξιν πρός άνατροπήν των Ισχυρισμών αύ­ των, με το επιχείρημα ότι τυχόν άνάκρισιξ επί τοϋ

θέματο; αύτοϋ θα έσήμαινε άναποφεύκτωξ άνάμι­ ξι ν εΙς τα έσωτερικά τής Έλλάδος, πράγμα το όποϊον ϋπερέβαινε το πλαίσιον των αρμοδιοτή­

των τής "Επιτροπήξ. Κατά συνέπειαν το ένώπιον της

"Επιτροπήξ άποδεικτικόν υλικόν ήτο κατ'

ανάγκην μονόπλευρον.

'Εν πάση περιπτώσει , ή

'Επιτροπή έτόνισε δτι έξ ίδίω; πείρας είχε διαπι­

στώσει, ότι «υπήρχε έν 'Ελλάδι, και ίδίως είς τάς

. Αθήνας

καί την Θεσσαλονίκην, άρκετη πολι­

τικη έλευθερία, ελευθερία τοϋ λόγου, του τύπου

καί συνελεύσεως, παρά τας άνωμάλουξ συνθήκαξ. Πράγματι, από τας τέσσαρω; χώρας πού έπεσκέ-

-71-

φθη ή 'Επιτροπή, μόνον εΙς την 'Ελλάδα ήκουσε «μάρτυρά; οί όποίοι έπέκρινον την κυβέρνησιν η

έδέχθη άντιπροσωπείας έλευθέρων όργανώσεων

(...). Πάντως

υπήρχε

..μεγάλη

ποσότης άποδεικτι­

κοϋ ύλικοϋ, διό του όποίου κατεφαίνετο δ:rι τό

ίδιο τό ΕΑΜ εΙχε παραβιάσει τού; δρους τής Συμ­ φωνίας τής Βάρκιζαξ, άφ ' ένό; διά τής μη έκτελέ­ σεως των υποχρεώσεών του περί παραδόσεωξ του

όπλισμοϋ του εΙς την κυβέρνησιν καί άφ ' έτέρου δια της ύποκινήσεωξ τών όπαδών του να άποκρύ­ ψουν τον όπλισμόν των καί να έγκαταλεί ψουν την

. Ελλάδα η νά μπουν είς την παρανομίαν-ιν Άπό την εΙCΘεση τής 'Επιτροπή; που άντιμετώπι σε οπωσδήποτε το θέμα μέ κάποια διπλωματικό­ τητα , φαϊνεται καθαρά ή διασύνδεση τού Κ .Κ .Ε. μέ τΙς γειτονικέ; κομμουνιστικέ; χώρετ;

.Η

διασύν­

δεση αυτή όμολογήθηκε καί άπό μάρτυρες που κατέ­

θεσαν στην ίδια 'Επιτροπή του Συμβουλίου ' Α σφα­ λείας . "Ιδού μερικέ; ένορκε; καταθέσετε:

". ο

Φ ώ τ ι ο ς Κ ο ν τ ο π

, Αwίβας ,

δημοδιδάσκαλο;

Μάρτιον τού

1943

a ν ο ς ii καπετάν

έκ

Δολιανών ,

τόν

κατετάγη είς τον ΕΛΑΣ καί διε­

τέλεσε διοικητή; τάγματος. Ούτος καταθέτει δτι μετά την συμφωνίαν της Bάριcιζα ς άνεχώρησε δι'

. Αλβανίαν.

ΤΟ ταξίδιον όμω; διηυκόλυναν οΙ

σύνδεσμοι τού Κ.Κ .Ε ., οΙ όποιοι συνειργα ζοντο

μέ τάς άλβανικά; άρχάς. ΕΙς τά Τίρανα μας ϋποδέ­ χθη ό Στέφανος Γκραποτσικαξ, διοικητή ; τής άστυνομίας. Τά εξοδα καί την διατροφή ν κατά το

ταξίδιον έπλήρωσαν αί άλβανικαί άρχαί . Ης τό Ροϋμπικ μας έ ξώπλισαν καί μας ώργάνωσαν εΙς

στρατιωτικού; σχηματισμούς, τΌ φροντίδι πάν­ τοτε τή; άλβανική; ιcυβερνήσεως . Γην

-72-

25 Νοεμ-

βρίου

1946, μετέβην είς Βελιγράδιον διά γιουγ­

κοσλαυικοϋ άεροπλάνου, έκεϊθεν δέ εΙς Μποϋλ­ κες. Διά την διατροφην καί λοιπόν έφοδιασμόν, προσεκολήθημεν εΙς την γιουγκοσλαυικην στρα­ τιάν του Νόβι-Σάτ .• Από του Μαίου

1946

έλει­

τούργησεν είς Μποϋλκετ; στρατιωτική σχολή ϋπό τό όνομα Σχολή Στελεχών. 'Ως μαθηταί έγένοντο

δεκτοί μέλη τής ΕΠΟΝ, διακριθέντα διά την κομ­ μουνιστικην δράσιν των. ΑΙ δύο πρώτα ι τάξεις

τής Σχολή; έσχημάτισαν δύο εργατικά; ταξιαρ­ χίας. αϊ δποίαι μετά τό πέρας τής έκπαιδεύσεωι; τών στελεχών των είργάσθησαν είς την υπό κατα­ σκευην σιδηροδρομικην γραμμήν του Μπρίσκο

Πάβλα Μπάνοβιτς, έν συνεχεία δέ έστάλη σαν είς την 'Ελλάδα ώς μέλη ένοπλων συμμοριών. Τό στρατόπεδον του Μποϋλκετ, συνεχίζει ό

μάρτυς, τό έπεσκέφθη, έκτός του Ζαχαριάδη, ό

όποίος μας ώμίλησε διά μακρών. τονίζων ότι ό

'Ελληνικό; Λαός καί τά

80%

του στρατοϋ ήσαν

παρά τό πλευρόν μας , καί διάφοροι Βούλγαροι καί Γιουγκοσλαϋοι άξιωματικοί. "Ολοι όσοι έ­ τραυματίζοντο κατά τάς μάχας μέ τόν "Ελληνικόν στρατόν η την χωροφυλακήν, έστέλλοντο είς τό

στρατόπεδον

τού

Μποϋλκετ;

πρό;

νοσηλείαν,

'Όσοι δμως έτραυματίζοντο βαρειά, έστέλλοντο είς άλβανικά Ό

ii

γιουγκοσλαυικά νοσοκομεία ».

Γ ε ώ Ρ γ ι ο ς- Γ κ ά τ σ ι ο ς άπό την Ζίτσαν

τής ' Η πεί ρου , άρτεργάτης καί άνθυπολοχαγόξ του ΕΛΑΣ, μετά την Βάρκιζαν εφυγεν εΙς ' Αλβανίαν καί

έγκατεστάθη εΙς τό Ροϋμπικ.

.. Έφοίτησα

εϊς την στρατιωτικην σχολήν του

Ροϋμπικ, τον Μάϊον τού 1945, άΨ!1γεϊται ό Γκά­

τσιοξ , καί με κατέταξαν είς την τρίτην τάξιν, είς την όποίαν έξεπαιδεύοντο άξιωματικοί και καπε-

-73-

ταναϊοι ,

•Η

διδασκαλία

καί

αί

στρατιωτικαί

άσκήσεις εΙς την σχολ ην άπέβλεπαν εΙς τό να μας τονώσουν τά άντιφασιστικά μας φρονήματα, ώστε νά ύπάγωμεν είς την' Ελλάδα καί να έγκαθιδ ρ ύ­ σωμ εν λα ϊ κή ν δημοκρατίαν » ,

Ό

Ε ύ σ τ ά θ ι ο ς Β α λ τ α δ ώ Ρ ο ς άπό την

" Εδ εσσαν, σιδηροδρομικός ύπάλληλος ύπηρέτησε

ώς άνθυπολοχαγόξ του ΕΛΑΣ . Μετά την Βάρκιζαν εστάλη ύπό του Κ.Κ.Ε . εΙς Γιουγκοσλαυίαν δια να έκπαιδευθή καί κατόπι ν εν συνεργασία μετά τής

Ν .Ο.Ψ.

να

αγωνισθ(i

• Ελλ ηνική τ;

·· ΤΟν Αϋγουστον " Ε πι τρο πη ν λαυίαν.

δια

την αύτονόμησιν τής

Μακεδονί ας .

του

ΊΞρεύνης,

1945,

καταθέτει είς την

επ ήγα

στην Γι ουγκοσ­

'Επέρασα τα σύνορα με μία όμαδα τιϊς

ΝΟΦ καί έφθάσαμεν ε ί ς Μ οναστήριον .. Από έκε!

έπήρα άδεια να πάω στό Βελιγράδι. βίλλαν

(TOPEIDER

Νο

' Εκεί είς μίαν 28) εμενεν ό Τζήμαξ , πρέ­

σβυς του ΕΑΜ είς τόν Τίτο. Τόν Φεβρουάριον

τoίi 1946 μέ έ κάλεσαν εΙ ς τα Σκόπια. 'Εκεί, παρ α τή ς

Κεντρ ική;

Έπιτροπής ,

εΙχε

σχηματισθή

επταμελές Γραφεϊον, τό όποϊον ώνομάσθη « Λ α ϊ­ κόν ΜέΤα/ΠΟ\' » καί είχε σκοπόν την όργάνωσιν τοϋ

άγώνος

εναντίο ν

τής

Έλλάδος .

Είς

ΤΙ1ν

σύσκεψιν πού ε γι νε ήσαν παρόντα; καί δύο ά ντι­ πρόσωποι τοϋ γιο υγκοσ λα υικο ϋ Κρ άτους . Μετα­

ξύ τών θεμάτων πού συνεζ ητήθησαν ήσαν και τα εξής : Ι) Τό Γραφεϊον ε πρε πε να συγκ εντρώση καί όργανώση

« άχ τί δε; »,

τούς

2)

« π ρόσφ υγ ας» ε ξ

Έλλάδος σέ

Δύο φορές την εβδομάδα να γίνων­

ται δι αλέξει ς άπό άντιπροσώπ ουξ τη ς γι ουγ κο σ ­ λαυική; Κυβερνήσεωξ τής ΝΟΦ ε Ις το μέγαρ ον Ντ έλτσεφ , είς τός όποίας νά τονί ζεται ή σημασία το υ ά γ ώ νος.

3)

" Ο τ ι ε π ρε πε ο λο ι νά ε Ι ν α ι ε τσ ιμο ι,

- 74-

ώστε όταν έδίδετο τό σύνθημα νά πάνε στην

. Ελλάδα

πρό; δράσιν .

Τό πρόγραμμα αϋτό ετέθη σε έφαρμογη καί

ύστερα άπό λίγο καιρό έπεράσαμε τά σύνορα συνοδευόμενοι

άπό

εναν άξιωματικόν

καί

εξ

στρατιώτας του γιουγκοσλαυικοϋ φυλακίου» ,

Ό Μ ε Χ μ ε τ Κ ο τ σ ι ν α κ ο, 'Αλβανό; διατελέσας διοικητή; τής' Ασφαλείας Τιράνων. περιέπε­ σεν εΙς την δυσμένειαν τής Κυβερνήσεως Χότζα καί λΙΊΟ πρίν συλληφθή κατέφυγεν εΙς την 'Ελλάδα. 'Εξετασθείς ώς μάρτυς παρά τής Έ πι τροπή; Έ ρεύ­ νηξ, είπε μεταξύ αλλων και τά εξης: «Ήμουν μέλος τoίi Κομμουνιστικού κόμματος' Αλβανίας . Την

'Ιουλίου

γείφ

1946.

15

εΙς σύσκεψιν γενομένην εν τφ ϋπουρ­

'Εξωτερικών εΙς Τίρανα, έλήφθη άπόφασις

σπως προμηθεύσωμεν εΙς τού; "Ελληναξ συμμορίτας δπλα καί πολεμοφόδια Ιταλική; καί γερμανική; προ­ ελεύσεως.

Τό

ϋλικόν

τούτο

παρεδόθη

. Αλβανία.

"Ελληναξ άντάρτας εν

εΙς

τούς

«Αν δεν ϋπήρχτ

δικτατορία εΙς 'Αλβανίαν καί ήμποροϋσε ό πι. ηθυ­ σμός νά μιλήση όταν ή 'Επιτροπή θά μεταβή εκεί,

άκόμη και το. μικρά παιδιά θά τής έλεγαν δτι τό

ϋλικό εστάλη εΙς τούς συμμορίτας ...... Ό Χ Ρ ή σ τ ο ς Β ε λ ι α ν ί δ η ς άπό την Φλώ­ ρινα, ξυλουργό; ϋπηρέτησεν εΙς τό τάγμα τoίi Γκό­ τσεφ καί κατόπιν εΙ ς τόν ΕΛΑΣ . Τόν "Οκτώβριον

τοϋ

1945

μετέβη

εΙς Γιουγκοσλαυϊαν

καί εκείθεν

εστάλη εΙς την 'Ελλάδα με συμμορίαν τής ΝΟΦ ϋπό

τόν Σιάπκαν, Ούτος καταθέτει τα εξης μεταξύ άλλων :

«Τόν Σεπτέμβριον τού

1946 ή

όμάδα μου ένισχύθη

και με αλλας όμάδας εκ Γιουγκοσλαυία; καί

. Αλβα­

νίας αί όποϊαι μεταφέροντο δι' αυτοκινήτου την νύκτα εκ Μοναστηρίου εΙς Κορυτσά καί κατόπιν εΙς

τό Βάρνικ , δπου ώπλίζοντο , εκείθεν δε όδηγούμενοι

-75-

uπσ

του

διοικητού

του

. Αλβανικοϋ

μεθοριακού

φυλακίου, διήρχσντο τα σύνορα παρά την Πέτραν Παπαδήμα. "Οταν είχαμε τραυματία; τούς βάζαμε στα μουλάρια την νύχτα και τούς μεταφέραμε στην

. Αλβανία,

στην Κορυτσά και άπό έκε! τού; πήγαι­

ναν στη Σερβία. Ά θ α ν ά σ ι ο ς Π α Ρ τ ο ύ λ α ς. Έγεννήθη εις το χωρίον Κάρπι το του

1946 οί

19J6.

Γεωργός. Τον Νοέμβριον

άντάρται είσήλθον εις το χωρίον του καί

προέβησαν εΙς βιαίαν στρατολογίαν, Δέκα έκ τών συγχωριανών του, οί όποϊοι ήρνήθησαν να τούς άκο­ λουθήσουν, έξ ετ ελέ σθ η σ αν έπί τόπου. ' Ο μάρτυς διό νά σωθή τούς ήκολούθησε ένταχθεiς εις την συμμο­

ρίαν του καπετάν Μαύρου. Τόν Δεκέμβριον έδραπέτευσε καί παρουσιάσθη εις τά; 'Εξεταζόμενο;

ό

. Αρχάς.

τέως συμμορίτη; Παρτούλας

καταθέτει καί τα έξής: "Εις τός

J946

1946

26

Νοεμβρίου του

μέ την συμμορίαν του καπετάν Μαύρου, κυκλώ­

σαμε τό χωριό Μάνδαλος . Πήραμε δ.τι ύπήρχεν .

. Εφορτώοαμε

ενδεκα κάρρα καΙ έφύγαμε πρό; το

Παϊκον καί έπειτα προς τά σερβικό σύνορα μεταξύ τού

. Ελληνικού

φυλακίου

υπ '

άριθ ,

33

καί του

Γιουγκοσλαυϊκοϋ. Έμείναμε έκεί έπί τρείς ήμέρες, κρυμμένοι διό νό μή μάς βρουν τα άεροπλάνα . Χάρις

δμω;

είς

τούς

Σέρβου;

είμεθα

έξησφαλισμένοι.

Αύτοί μας έπροστάτευαν άπό τά άιφοπλάνα . Κάθε φορά πού τα άεροπλάνα έπλησίαζαν καί υπήρχε φόβος να μας άνακαλύψουν, οί Σέρβοι εβαλλαν καί τα ήνάγκαζαν να άπομακρυνθο ϋν. ΕΙς τας

3

Δεκεμ­

βρίου τά ζ ώα όδηγούμενα από Σέρβους, μας εφεραν όπλα αγγλικό καί

γερμανικά. Εις τούς παλαιούς

άντάρτες έδωσαν αυτόματα και εις τού; νέους χειρο­ βομβίδες .

Kai

ό μάρτυς καταλήγει: «Βλέποντα; τΙ

-76-

εκαναν οί Σέρβοι, οί όποίοι εδιδαν δπλα εΙς τού; Έλληνας, ήγανάκτησα κι εφυγα. ΟΙ άλλοι που με

άντελήφθησαν έφώναξαν:

..Είναι

φασίστας που θέ­

λει νά γυρί ση. Καθαρίστε τον », Τότε ερριξα τΙς χει­

ροβομβίδες έναντίον τους καί κατάφερα νά ξεφύγω.» 'Ο Δ ε υ κ α λ ί ω ν Φ ι λ ι π π ί δ η ς, ετερος τέως συμμορίτης άπό τόν

•Ανδρέαν . Αλμωπίατ,

κτημα­

τίαξ, υπηρέτησε εΙς τα τάγματα Γκότσεφ έν Μακεδο­ νία

καί

κατόπιν

έν Σερβία,

έκεϊθεν δέ τό

1945

άπεστάλη εΙς την' Ελλάδα πρός συμμοριακήν δρα­ σιν.

. Αργότερον

παρεδόθη

αύτοβούλως

εΙς

τας

Έλλ ηνικάς άρχάς. Κατέθεσε:

..Τόν

Σεπτέμβριον τοϋ

1944

κατετάγην εΙς τό

Μακεδονικό Τάγμα τού ΕΛΑΣ, τό όποιον έτέλει υπό

την άρχηγίαν τών Γκότσεφ καί Οϋδρα, Τό τάγμα

άποτελείτο έξ

• Ανω

600

περίπου άνδρών καί είχε εδραν εΙς

Κορυφήν, δπου έμείς έξεπαιδεύθημεν.

την

18ην

'Οκτωβρίου μετά πορείαν

25

ώρών

εΙσήλθομεν εΙς τό Σερβικόν εδαφος . Είς τό χωρίον Μρέζισκο παρηλάσαμεν άδοντες τον Μακεδονικόν Αϋτονομιστικόν Ύμνον, Ο δε άρχηγός τού συγκρο­

τήματος Γκάτσε μας ώμίλησεν εκθέσω; τού; λόγους δι' οϋ; κατεφύγαμεν εΙς Σερβίαν: Τό

Κ.Κ .Ε.

• Αγγλων

καί

ό ΕΛΑΣ υπό την πίεσιν τών

δεν ήμποροϋν νά κάμουν φανερόν αύτονο­

μιστικόν άγώνα πρός τό παρόν. Αύτό δμως δέν συμ­ φέρει εΙς ήμάς τού; Σλαυομακεδόνα; καί δι' αύτό θά συνεχίσω μεν τόν άγώνα με την βοήθειαν τών άδελ­ φών μας Σέρβων.

Τόν

Νοέμβριον

μετεκινήθημεν

εΙς

Περλεπέν

δπου ώπλίσθημεν μέ δπλα Βουλγαρική; προελεύ­ σεως. Σέρβοι άξιωματικοί μας έξεπαίδευσαν εΙς τόν άνταρτοπόλεμον και ΟΙ Βούλγαροι Γιάντσης, Ποζα­

ρένκαξ, Ρούσκας, τών όποιων οί γονείς ήσαν μέλη

-77-

τοϋ Πολιτικοϋ Συμβουλίου τής Όχράνα εΙ ς Έδεσ­ σαν, μας έ δί δ ασ κ α ν βουλγαρικά . Βραδύτερον μετε­

φέρθημεν εΙς Μοναστηριον όπου την 4ην Δεκεμ­

βρίου

όλόκληρον

τό

Μακεδονικόν συγκρότημα,

ήτοι τα τάγματα Έδέσσης, Φλωρίνης, Καστοριά; συνεκεντρώθησαν εΙς τό γήπεδον Μοναστηρίου καί ένώπιον στρατιωτικών ΙCαι πολιτικών Σέρβων βαθ­ μούχων ώρκίσθημεν ώς στρατιώται του Τίτο.

Κατά τούς έκφωνηθένταξ ϋπό

. Ελλήνων κα!

Σέρ­

βων λόγους, ώς καί κατά τόν λόγον τόν όποϊον έξε­

φώνησε μετά διήμερον δ Διοικητή; τής Μεραρχία; Μοναστηρίου, άπό τοϋ έξώστου του κτιρίου τής Μεραρχίας , μάς έλέχθη ότι σκοπό; μας ήτο δ άγων διά την άνεξαρτησίαν τής' Ελληνική; Μακεδονίας. Κατόπιν τό συγκρότημα κατενεμήθη κατά τ άγμα­

τα εΙς διαφόρους πόλεις τής Γιουγκοσλαυίατ .

Τό Πάσχα τοϋ

όλο τό σύνταγμα συνεκεν­

1945

τρώθη εΙς Σκόπια , έπί τό εύκαιρία τής άλώσ εω ο τοϋ Βερ ολίνου , έκάναμε παρέλασιν μαζΙ μέ τα Σερβικά στρατεύματα κα] κατόπιν μάς ώμίλησεν ό Οίίδρας, ό

όποΙος μας είπεν : ότι ύπαρχει

..Δια

νά μη δίδουμε παρεξηγήσει ξ,

•Ελληνικός

Στρατό; εΙς την Σερβίαν, θα

συγχωνευθούμε μέσα στά σέρβικα στρατεύματα δ­

που θά είμεθα καμουφλαρισμένοι καί, όταν ελθη ή ώρα, θα κατεβούμε να πολεμήσουμε μέ τα άλλα άδέλ­ φια μας γιά νά έλευθερώσουμε την Μακεδονίαν »,

• Αλλος

μάρτυς , δ Βασίλειος Νοίτσης ή Καπετάν

Νικηταξ. άπό τόν

• Αγιον

Παντελεήμονα Φλωρίνης ,

κεραμοποιό; και μέλος τού Κομμουνιστικού Κόμμα­ τος , τόν 'Οκτώβριον

1944

ηκολούθησε εΙς Σερβίαν

τας αύτονομιστικά ξ δρδάς τού Γκότσεφ , έκείθεν δέ

άπεστάλη εΙς την

•Ελλάδα,

διά να όργανώση και

λάβη μέροτ εΙς τας αυτονομιστικά; συμμορίαε , ώς

-78-

Καπετάνιος όλοκλήρου τής περιφερείας Καϊμακτσα­

λάν. Μεταξύ τών άλλων είπε: « '

Αργότερα

850 άνδρες

τού ΕΛΑΣ έσχηματίσαμε

τό Πρώτον Σύνταγμα Μακεδόνων, υπό την άρχη­ γίαν τοϋ Γκότσεφ , τό όποιον, κατόπιν συνεννοή­ σεως Τίτο καί Γκότσεφ, υπήχθη είς την σερβικήν

'Επιμελητείαν και ένετάχθη είς τον σερβικόν στρατόν , την

26 ' Απριλίου 1945

διετάχθη ν νά

μεταβώ είς Σκόπια, ίνα λάβω μέρος εις συνέδριον στελεχών. Τούτο ελαβε χώραν την

1945

28

'Απριλίου

καί παρευρίσκοντο ό Λάζαρος Κουλίσεφ ,

Πρωθυπουργόξ

• Αμπας ,

τής

Μακεδονία;

Βαρδαρίου, ό

Γραμματεϋ; τού Κομμουνιστικού Κόμ­

ματος Μακεδονίαξ, Μίχοβιτς, ώς άντιπρόσωπο;

τοϋ Τίτο, καί άλλοι , εν συνόλω "Ιούνιον

1945

20 πρόσωπα.

Τον

ήλθον είς Καϊμακτσαλάν ό Καπε­

τάν Πάνος, μέλος τοϋ

. Αρχηγείου

'Ανταρτών

Δυτική; καί Κεντρική; Μακεδονία; και ό Καπε­ ταν Κατσώνης καί μάς εφεραν δπλα, προερχό­

μενα εκ Σερβίας . Συγκεκριμένωξ τον "Οκτώβριον

1946 ό Κατσώνη; μετέβη 100 φορτία (δλμους, πίατ ,

είς Σερβίαν καί εφερε τυφέκια) , Σημεία είσό­

δου διά Γιουγκοσλαυίαν ήσαν ή ήμιονικη όδός ή άγουσα από τα Καλύβια Κατσαβοϋ πρότ; Σερβίαν μεταξύ Μπέλλα Γρότα και Κόζακ καί ή άγουσα από Κοτρώνι είς Προφήτην

' Ηλίαν . . Η

Σερβία

ενίσχυσε τον άγώνα τών συμμοριτών δια στρατιω­ τικοϋ ίματισμοϋ καί παντός είδους υλικοί) ,

την

21

Αύγούστου 194ό ελαβε χώραν εν Γιουγ­

κοσλαυία συμφωνία μεταξύ Κ .Κ.Ε. καί Κ.Κ .Γ . τό

Καϊμακτσαλάν πέρασαν

' Από

πρός Γιουγκοσλαυίαν

δύο άτομα προερχόμενα εξ 'Αθηνών διά νά την πραγ­ ματοποιήσουν.

Κατόπιν τής συμφωνίας αύτής με­

τεφέρθη εκ Σερβίας τον Νοέμβριον

-79-

1946

άφθονος

όπλισμός, ό όποίος άπεκρύβη εΙς άποθήκας καί μας διενεμήθη μετά την

'Ιανουαρίου

6

1947. 'Υπάρχουν,

είς Καϊμακτσαλάν και αλλαχου πολλαί τοιαϋται άποθήκαι περιέχουσαι ίματισμόν, αρβυλα καί όπλα εΙς άρίστην κατάστασιν. 'Η Σερβία μας παρεϊχεν μεγάλην υποστήριξιν δεχομένη

τού;

τραυματία;

εΙς

Στρατιωτικά

της

Νοσοκομεία. ' Ε γώ ό Ίδιος έθεραπεύθην άπό στρατι­ ωτικουτ Ιατρού; εΙς Μοναστήριον. Είς Ραμνασμπόρκ Ρέμμα κατεσκευάσθη άπό ήμας νοσοκομείον έλα­ φρών τραυματιών, ΟΙ βαρέως τραυματισμένοι, δια των όδών τας όποίας άνέφερα άνωτέρω, μετεφέροντο εΙς Σερβικά Νοσοκομεία ». Τέλος, ό τέως συμμορίτη; Πέτρος Ραμανίδητ, άπό το χωρίον Πρόβατά Σερρών, καταθέτει, ότι μετά την λεηλασίαν των ελληνικών φυλακίων Πρασοχω­ ρίου καί 'Α γγίστου τον' Απρίλιον το υ διωχθεϊσα ϋπό του

. Εθνικοϋ

1947 ή

συμμορία

στρατοϋ ήναγκά­

σθη να είσέλθη είς τό βουλ γαρικόν έδαφος . «Συγκεντρωθήκαμε, καταθέτει, περίπου

135

άν­

δρες είς το βουλγαρικόν φυλάκιον όπου μας ~δω­ σαν ψωμί καί μαρμελάδα. Τρείς Βούλγαροι στρα­

τιώται μας ώδήγησαν την ίδίαν νύκτα είς το χωρίον Πέτροβο . ΤΟ άπόγευμα της άλλης ήμέρα ς

μετέβη μεν πεζή

εΙς

το χωρίον Κατοϋντζα καί

έκεϊθεν εΙς Πετρίτσι , Μας έδωσαν φανέλλες καί έσώβρακα

βουλ γαρικά

καί

έπεβιβάσθημεν

είς

έμπορικήν άμαξοστοιχίαν δια να φθάσω μεν μετά

20

ώρες εΙς την κωμόπολιν Μπιρκοβίτσα, όπου

ώδηγήθημεν είς το στρατόπεδον. 'Εκεί συνηντή­ σαμεν καί Έμείναμεν

άλλους 500 'Έλληνες συμμορίτας . 10 ήμέρες καί μετά 50 άπό μας έπεβι­

βάσθημεν δύο φορτηγών αυτοκινήτων την 3ην πρωϊνην τής 7ης Μαίου καί μετεφέρθημεν πλη-

-80-

σίον των "Ελληνικών συνόρων, βορειοανατολι­ KίiΊς του όρους' Αλή-Μπουντούλ , "Εκεϊ μας εδω­ σαν καινουργή δπλα Ιταλική; κατασκευήξ, φυ­

σίγγια, αύτόματα, χειροβομβίδες καί νάρκεξ, ώς καί άπό τρείς κουραμάνα; του βουλγαρικοϋ στρα­ του στόν καθένα μας. Μετά πορείαν ήμισείαξ ώρας είσήλθομεν είς τό

• Ελληνικόν εδαφος,

δπου

έφθάσαμεν νύκτα είς τό Μπόζ-Ντάγκ καί ήνώθη­ μεν μt

50

άλλους συμμορίτας. Τό γεγονός δμως

δτι μπήκαμε άπό την 'Ελλάδα στην Βουλγαρία καί δτι οί Βούλγαροι μας εδωσαν δπλα καί πυρο­ μαχικα καί μας εοτειλαν πάλιν στην' Ελλάδα για να πολεμήσουμε , μου έγέννησαν την βεβαιότητα,

δτι δ άγών τόν όποίον έκάναμε έστρέφετο έναν­ τίον της Πατρίδος μας καί δι' αϋτό άπεφασίσαμε ό συγχωριανός μου ' Απόστολο; 'Αρβανίτη; και

tyιI> να παραδοθούμε ..!!63 'Άλλωστε

καί στην

'Εφημερίδα

Βελιγραδίου δημοσιεύτηκε στίξ

3

..Μπάρμπα ..

του

Νοεμβρίου

1949

τό έξης σχετικό: « ' Αμέσως μετ α τό ψήφισμα τής Κόμινφορμ (σσ:

δια του όποίου κατηγγέλλετο ό Τίτο), οΙ ήγέται του Κ.Κ.Ε . συνεφώνησαν τυπικώ; με αύτό, άλλα επι εν ετος άπέφυγαν να ταχθοϋν άνοικτά κατά της Γιουγκοσλαβίαξ. 'Υπήρχαν σοβαροί λόγοι δι ' αύτό .. Η Γιουγκοσλαβίαύπεστήριζε τό άπε­

λευθερωτικό κίνημα του έλληνικου λαοϋ, 'Ό ταν δμως άρχισε να διαγράφεται η προοπτική τής ήττης, τότε η ηγεσία του Κ.Κ.Ε . έπέρασε άνοικτά

είς την καμπάνιαν κατά της Γιουγκοσλαβίαξ,δια να έπιρρίψη εΙς αύτην την εύθύνην τής αίματοχυ, σίας ...

Οί χώρες αύτές, λοιπόν, χωρϋ; νά παύουν να

6

-81-

έχουν tδαφικες βλέψεις προς τη χώρα μας, ενί­ σχυαν το Κ.Κ.Ε.

καί δεν παρέλειπαν σε κάθε

εύκαιρία νά κατηγοροϋν οργανωμένα την' Ελλά­ δα

πώς κακομεταχειρίζεται δήθεν ϋπάρχουσε;

μειονότητα; κλπ.

. Ιδού

μερικά δείγματα αύτής

της συμπεριφoρiiς τουο

-

ΤΟ Μποϋλκες της Γιουγκοσλαβίω; φιλοξένησε μετά τα Δεκεμβριανά

-

8.000

άντάρτες.

Τόίδιο στρατόπεδο έγινε κέντρο έκπαιδεύσεω; καί άνεφοδιασμοϋ τών πρώτων άνταρτών.

-

ΤΟ καλοκαίρι τοϋ

1945

οί έφημερίδει; τών Τι­

ράνων, τοϋ Βελιγραδίου καί τής Σόφιας έξαπέ­ λυσαν μιά έντονη έκστρατεία γιά άνήλεη κατα­

πίεση ανύπαρκτων μειονοτήτων μωαμεθανών

, Αλβανών

στην 'Ηπειρο κα] Σλάβων της Μα­

κεδονίας."

-

ΣτΙς

15

Δεκεμβρίου

1945

στό Πετρίτσι της

ΒουλγαρΙας Γιουγκοσλάβοι καί Βούλγαροι ά­ ξιωματικοί άποφάσισαν μΙ: εκπροσώπου; τού Κ.κ.Ε . τη δημιουργία τού «Δ .Σ.Ε .».

-

Όπως μαρτυρεί το «Γράμμα .. της Κ.Ε. τού

Κ.Κ.Ε. τοϋ

1956

«τα αδελφά κόμματα- τών

βαλκανικών κομμουνιστικών χωρών έδωσαν τΙς συμβουλές του; στοϋ; έλληνες κομμουνι­ στές σχετικά με τη στάση του; στί; έκλογές της

-

31 .3.1946.

'Η Ε .Σ.Σ.Δ. με τίς προσφυγές της στόν ΟΗΕ θέλησε να Ι:πηρεάσει ύπερ τοϋ Κ .Κ.Ε . τη διε­ θνη κοινή γνώμη .

-

Έδάφη των χωρών αότών έγιναν κέντρα άνε­ φοδιασμοϋ καί όρμητήρια κομμουνιστών κατά

τά έτη σελ .

1946-1949 83).

(βλέπε σχετικά τό χάρτη της

'Εφόδια σέ τρόφιμα, οπλισμό (κυρίως Ρα/σι-

-82-

,.

r τ ρa " ό ΠΙ6σ

\

,.,

Ι

-,

,..,

-

/

-'

βάσε ι,

}( α H\ι ~ νν o ει ~

Ο ια Ο ρ ομWν.

Α

_... ..

,r

Ο

/ .

,-

i-ι

,

6 ι σ μδ ν iι , ...11'\ i.ttcι , δe Uαr ι.ι, . α ν ι. οδ ι a ο μ oiί .

Β ΟV "J,.Ο \J ρ Ι α t ι.

4

/ - . σ

)

, __ ..J.- ..........

...._,... . . ._.-.-.R

- 83 -

Ο

'r' Λ

Γ Α

ι·

/

Ρ /

Α

,..- . ~

κής κατασκτυήξ) κλπ. δόθηκαν ιiφθονα στούς άντάρτες.

-

Όλες οΙ Βαλκανικέ; κομμουνιστικέ; χώρες

δέχτηκαν παιδιά, που άρπάχτηκαν άπό τΙς ε­

-

στίες τους στό «παιδομάζωμα» του

1948.

Βούλγαροι πήραν μέρος τό

λεγόμενη

1949 στη

« κυ βέ ρνη ση του Βουνοϋ»,

-

Λόχος

•Αλβανών,

καθώτ; σημειώνεται πιό κά­

τω, πολέμησε στό πλευρό τών ανταρτών στό Βίτσι, τόν Αϋγουστο

-

1949.

Τοϋ; τελευταίου; μήνες του βοήθησε

τοϋ;

άντάρτες

1948 ή

Ρουμανία

νοσηλεύοντας

στά

νοσοκομεία τούς τραυματίε; άνταρτετ.»

•Αλλά

καί

τά άπομνημονεύματα

τοϋ

' Εμβέρ

Χότζα. πού δημοσιεύτηκαν τελευταία, δέν άφή­ νουν άμφιβολία γιό τη βοήθεια. Γράφει ό 'Αλβα­ νός ήγέτης:

»Δέν θέλω νά μιλήσω έδώ γιά την διεθνή βοήθεια καί υποστήριξη πού δώσαμε στό κ,κ.Ε. και στόν

έλληνικό απελευθερωτικό άγώνα, παρ' όλες τΙς πολυ δύσκολες συνθήκε; όπου βρισκόταν ή χώρα

μας που μόλις εΙχε άπελευθερωθεί άπό τό ζυγό τών εισβολέων,

»Ας

έκφρασθοϋν

οί ίδιοι

οί

'Έ λλ η νες σύντροφοι σχετικά μ' αύτό τό θέμα » ." "Οπωτ; διασώζει ό Ε . Χότζα, αύτό τό άναγνώρισε καί ό ίδιος ό Στάλιν μιλώντας στην ήγεσία του Κ .Κ.Ε. : «'Οφείλετε νά πείτε δτι δεν ήσασταν περικυκλω­

μένοι γιατί είχατε στό πλευρό σας, στό βορρά, την' Αλβανία και τη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσ­ λαβία καί οΙ τρεΙς ϋποστήριζαν τόν δίκαιο άγώνα σας . Αύτό τονίζουμε εμείς »; "

ΚαΙ όλα αϋτά οΙ κομμουνιστικέ; χώρες δεν τά πρό­ σφεραν όπως ϋποκριτικά δήλωσαν άπό συναδελφικό χρέος γιά τούς «αγωνιζόμενου; γιά ελευθερία καί

-84-

δημοκρατία». Καθώς θα δειχθεί σε άλλο κεφάλαιο

του βιβλίου, πέρα άπό άλλα όφέλη πού προσδοκοϋ­ σαν , απέβλεπαν και σε άνταλλάγματα, πού δεν ήταν

τίποτε άλλο, άπό παραχώρηση ελληνικών έδαφών.

, Απ'

αυτά ή 'Ελληνική Κυβέρνηση άλλα τά εβλεπε

καί άλλα καλά τά προαισθανόταν καί τά μάντευε. Γι' αυτό στΙς Ο .Η .Ε.

30

Νοεμβρίου του

προσφυγη

έναντίον

1946 κατέθεσε στόν , Αλβανίας , τής

της

Γιουγκοσλαβίατ; καί τής Βουλγαρίας με την κατηγο­

ρία

πώς

βοηθοϋν

"Οργανισμό;

τούς

άντάρτες."

'Ο

Διεθνή;

μετά άπό συζήτηση άποφάσισε τη

σύσταση τής " Έ πιτροπή; Έρεύνης , γιά την έκθεση

τής όποίας εγινε λόγος πιό πάνω, πού θα έρευνοϋσε

έπ! τόπου την κατάσταση. Ή Ε.Σ.Σ .Δ. άναγκαστικά συμφώνησε, γιατί πιθανή άρνησή τη; θά σήμαινε

στά μάτια του κόσμου, πώς υίοθετεϊ τΙς έλληνικες καταγγελίεξ . Ή

έπιτροπη

έντεκα

τοϋ Ο.Η .Ε . ,

πού την άποτελοϋσαν

μέλη-αντιπρόσωποι

των ίσάριθμων μελών

του Συμβουλίου ' Ασφαλείας, άρχισε την ερευνά της

άπό τόν

'Ιανουάριο του

1947.

'Επισκέφτηκε τη

χώρα μας καί ήρθε σε έπαφή και με εκπροσώπου; του Κ.Κ .Ε. άκόμα, δπως έπίσης πήγε καί στη Βουλ­ γαρία , τη Γιουγκοσλαβία καί την' Αλβανία . Κατά­

ληξε στη Γενεύη, δπου στίτ; τό πόρισμά τηξ . Κατά

ΟΙ

23 Μαίου 1947 εξέδωσε πλειοψηφία (9-2) δέχτηκε πώς

βόρειοι γείτονές μας βοήθησαν με κάθε μέσο

(υλικό, καταφύγιο, περίθαλψη, βάσεις, εκπαίδευση, όρμητήρια) του; μαχόμενους άντάρτα; του ..Δ.Σ.Ε .» .

.Η

Ε .Σ.Σ .Δ καί ή Πολωνία , πού μειοψήφησαν, θεώ­

ρησαν υπεύθυνη την έλληνικη κυβέρνηση .

-85-

Σημειώσ εις

J. Τό κ .κ .ε και ό ο υμμ οριτοπά λεμοτ , " Αθ ήναι 1961. σ ελ. 5. 2. "Όπου παραπάνω. σε λ . 6. 3. Γ . Δαφνή ξ , Συνοπτική Ι σ το ρ ί α τής σ υγχρόνου ' Ελ λιΙ δος, σελ. 189. 4. Α. Γσ ηγο όνη, <ο ' Η μ εταπο λεμική 11 Μεραρχ ία 'Αθηνών .., ' Α­ θή να ι 1966. σ ελ . 47. 5. ..Πο λεμ ική 'Αρετή των έλλ ήνω ν», σ ε λ. 70S. 6. « Πο λεμ ι κ ή • Αρετή Τιί)ν. Η λήνω\'", σε λ. 705. 7. :' Η νέα κατάσταση και τά καθή κοντά μαο- ι-Σαράντα χ ρό ν ι α κ λπ .., σελ . 580. 8. « Πολε μ ι κ ή • Αρ ετή .., σελ . 705. 9.• Πολεμική , Αρετή , σ ελ. 705. 10. Ε. 'Αβέρωφ-Τοσ ίτσας, σελ . 167. Ι Ι . Γ . Δαφνης , σελ. 202. 12. Λ επτομερέστ ερα βλ έπε στϋ ; σ ελ ίδ ε ς 213-216 το ύ βιβ λ ί ου το υ Ε.

. Αβέρωφ

πο υ άναφέραμ ε π ιό πάνω .

Ι3. Γ . Δαφνη ς, σε λ.

J4.

203. Ι 90. 'Αρετή .., σελ . 705.

Γ . Δαφνη ς , σελ .

15, «Π ο λεμική 16. .. Κ υριακάτικη Πρωινή ' Ε λευθ ε ρο τ υ π ί α .., 6. Ι. Ι 980. 17. Ε . Άβ έρωφ , σελ. 190. 18. Ε . " Α βτ ρωφ, σελ . 201. 19. Ε. 'Α­ βέ ρωφ, σε λ . 201. 20. Ε . 'Αβ έρωφ , σ ελ 203. 21. Ε. 'Αβέρωφ , σελ . 204. 22. Ε . • Αβέ ρωφ . σελ. 204. 2.3. ..Πο λεμική ' Αρετή » , σ ε λ. 693. 24. « Σα ρ ά ντα χρόνια κλπ », σ ε λ . 645-646. 25. Ε . Άβέρωφ, σ ε λ . 219. 26. Ε . Άβέρωφ , σε λ. 208. 27. « Σ α ρά ντ α Χρόνια κ λπ .., σελ . 646. 28. ..Σαράντα ΧΡ όνια κλ π ... σε λ . 544. 546, 547 κλ π. 29. Ε. ' Αβέρωφ , σε λ. 219. 30. Γ . Δαφν~ς , σε λ . 210. 31. Ε . Άβέρωφ, σελ. 221. Π 1:. " Α βέ ρωφ. σελ. 225. 33. Π ο λεμική" αρετή , σελ . 686. 34. Π ο λ εμική 'Αρ ε τή , σε λ , 688 κα ί 691. 35. Ε . . Αβέ ρωφ, σ ελ. 225, 227.

-86-

36.

Τό Χρο νικό τ ή; αντ εθνική ; άνταρσίας , 'Έ κδοσ η Παν ε λλη

νίου

• Ενώσεως ΧωρΙκής , . Αθήνα 1947. σελ . 45. 37. Τό Κ .Κ .Ε . και ό σ υ μ μ ορ ιτοπ ό λεμο; .., . Αθήναι 1961. σ ελ . 39. 38. .. Π ολεμική Άρ ετή .., σ ελ . 688 κα ί 69 1. 39." Α λ . Τσ ηγοόνη ; . • Η Μεταπ ολεμική Il Μ ε ραρχ ία ' Αθηνών στ ό σ υμμ οριτ οπ όλεμο 1945-1949, • Α θήν αι Ι 966, σ ελ. 47-48. 40. Β λέ π ε: •Α λ . Τσιγγο ύνη, σ ε λ . 53 καί Δ . Ζα φ ειρόπο υ λ ος , ..' Ο άντ ι συ μ μο ρ ι α κό; άγώνας .., σ ελ . 3 1. 41. ..Τό Κ .Κ.Ε . καί ό σ υμμ ο ριτοπόλ εμος , σ ε λ. 33. 42. Γ . Δαφ ν ής. σε λ . 222.

43. Ε. "Αβέρωφ . σ ε λ. 220. 44. Γ . Δαφ ν~ς. σ ελ. 21 Ι. 45. Πολεμική ' Αρετή . σ ε λ . 7 12. 46. Ε . • Αβέρωφ , σ ελ . 221. 47. Ε . " Α βέ ρωφ , σ ελ . 221 . 48. Ε. " Α βέ ρω φ , σελ . 221 . 49. Ε. " Α β έ ρωφ , σε λ . 221-222. Γ . Δα φ νή ; σε λ . 212. 50. Ε . " Α βέ ρωφ, σ ε λ . 222-223. Γ . Δαφνή ς σε λ . 212. 51. Γ . Δαφν~ ς . σ ελ . 212. 52. Γ . Δαφ νή τ ; σ ε λ , 2 12. 53. Δ . Ζαφειρόπουλος , ,,' Ο ' Α ντισυμμοριακός , Α γ ών .., ' Α θήναι 1956, σε λ . 182. 54 Τό Κ.Κ. Ε. κα ί ό Συμμοριτοπό λεμ ο; .., σελ. 103. 55 Τό Κ .Κ.Ε . κ α ί ό Συμμ ο ριτο πόλεμος - , σ ε λ . 103. 56. Γ . Δαφνη ς, σελ . 2 Ι 2. 57. F..

" Α βέ ρω φ , σ ε λ .

23 Ι .

58. Ε . 'Αβέρωφ . σελ . 253 • Γ . Δαφνή; σ ε λ . 213. 59. Κ . Βο βολ ίνη; ,,' Η ' Εκκλησία εΙς τον άγ ω να τ ή ς έλευθε ρίας ». . Αθήναι, σ ελ. 288. 289. 325. 60. Γ. Δ αφνήξ , σε λ. 196-198 - Ε . " Α βέ ρωφ , σ ελ . 206. 61. Β λέπ ε Άβέρωφ. σ ε λ . 243·Γ . Δαφνής . σε λ . 213. 62. Δ . Κούσου λα , ΤΟ τίμημα τή; ' Β λευθ ε ρ ί αο , σ ε λ . 238-240. 63. Τό Χρονικό τή ς άντεθνι κ ή; άντ α ρσ ί ας, 'Έ κδ οση Π α νε λλη­ νίου " Ενώσ εω; Χω ροφ υλακήξ , ' Α θ ήνα 1947, σε λ. 42-49. 64. Ε . 'Αβέρωφ . σ ελ . 198. 65. Β λ έπε : Ε , 'Α βέρ ωφ, σ ελ. 439, σ η μ . 2. 66 ' Ελευ θε ρο τυπία .., 2.1.1980. 67 ' Ε λ τυθ τ ρο τυπ ί α- 5. Ι . 1980. 68. Β λ έπ ε σχ ετι κ ά : Ε . . Αβέρωφ , σ ελ . 248-250. Γ . Δαφ νη ς, σ ε λ . 213·2 14

-87-

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ '

1947

1,' Ατενίζοντας Τό

το

]947 εΙναι

1947

ενα άπό τά τρομερότερα χρόνω τού

άνταρτοπόλεμου . Παράλληλα κι άπό τΙς δ υό πλευρες

πάρθηκαν σπουδαίες άποφάσεις, που επρόκειτο νά κλιμακώσουν ακόμα περισσότερο τίς συγκρούσ ει;

και που σημάδευαν Ιδιαίτερα τα κατοπινά γεγονότα.

, Από

την π λευρά το υ Κράτους , ή κατάσταση άρχί ζει

να ξεκαθαρίζει καί να μπαίνει σέ κάποιο «κανάλι » . Σ'

αυτό

συνέβα λαν τά άκόλουθα:

α) το " Δ όγ μα

Τρούμαν» και ή οίκονομικη ενίσχυση, που δόθηκε στη Χώρα μας άπό τίς Η .Π.Α. β)

.Η

άπόφαση τής

'Επιτροπή; τού ΟΗΕ, πού, καθώς σημειώνεται πιό

πάνω . δικαίωσε την έλληνικη πλευρά στην καταγγε­ λία της γι ά τό ρόλο τής Βουλγαρίας , Γιουγκοσλα­

βίας και

' Αλβανιας,

κι ετσι έξ ύψωσε την' Ελλάδα

στό διεθνες επίπεδο, γ) Ό σχηματισμός κυβερνή­ σεως εύρύτερηι; παραδοχής ύπό τόν γνωστόν δημο­

κράτη άρχηγό των φιλελευθέρων Θεμ, Σοφούλη και δ)

•Η

θέση έκτό; νόμου του Κ.Κ.Ε., πού ως τότε άνε­

νόχλητο προπαγάνδιζε κι ενίσχυε τόν άγώνα των ανταρτών .

•Από

την πλευρά τών άνταρτών δ άγώνας κλιμα­

κώνεται, παρά τίς άντιθέσεις στοϋ; κόλπου; τής ήγε­ σίας του Κ.Κ.Ε ., όπως θά δοθεί ή ευκαιρία νά γίνει λόγος σε ιiλλες σελίδες αύτοϋ τού βιβλίου. Ειδικό-

-89-

τερα : α) ΤΟ Κ.κ.Ε. πετάει πια το προσωπείο τής

«δημοκρατία;» και με τη Γ" Όλομέλεια κηρύσσει φανερά τόν άνταρτοπόλεμο. β) 'Εντείνεται ή βίαιη

στρατολογία κατοίκων τής ύπαίθρου στό άνταρτικό στρατόπεδο. γ) Κορύφωμα τής κομμουνιστικήξ α­ νταρσία; αποτελεί ο σχηματισμό; τής λεγόμενη; «κυβέρνηση; του Βουνοϋ» στό τέλος του χρόνου. Τραχύ; πλέον ό άγώνω; τό

1947.

Πρόκειται για

καθαρά οργανωμένα; έπιχειρήσεις. ΟΙ άντάρτε; προ­ σπαθοϋν να θέσουν κάτω από τόν ελεγχό τους σημαντικού; άκόμα ν ' βολή,

χώρους,

ενώ

το

Κράτος,

ανέτοιμο

αντιμετωπίσει άποτελεσματικά την έπι­

περιορίζεται

να

«κρατήσει»

τΙς

κρίσιμες

θέσεις καί, σε περιορισμένη κλίμακα, όργανώνει έκκαθαριστικέι; έπιχειρήσεκ.

2.' Η

έσωτερικη πολιτική κατάσταση

'Η Κυβέρνηση του Κ. Τσαλδάρη, που εΙχε προέλθει άπό τΙς έκλογες του Μαρτίου του

1946 κρινόταν

πο>ς

δεν ήταν ή ενδεδειγμένη για ν' άντιμετωπίσει τόν

κίνδυνο για τή χώρα που εΙχε άρχίσει να ένσκήπτει με τη βεβαιότητα και τη μανία ένός τρομεροϋ φυσι­ κοϋ φαινομένου. Ό σπουδαιότερος λόγος ήταν πως ή

κυβέρνηση στηριζόταν στην έμπιστοσύνη ένός

κόμματος, ένώ οί περιστάσεις άπαιτοϋσαν κυβέρ­

νηση που ν ' απολαμβάνει, εί δυνατόν, την έμπιστο­ σύνη τής συντριπτική; πλειοψηφίας του λαοϋ . 'Έτσι, δταν ό Τσαλδάρης γύρισε από ταξίδι ποϊ εΙχε κάνει στην Ούάσηκτον, παραιτήθηκε, γιά να διευ­ κολύνει ευρύτερο κυβερνητικό σχήμα.

' Αλλα στη

φάση αυτή δεν κατορθώθηκαν καί πολύ σπουδαία πράγματα.

Στίς

24

'Ιανουαρίου

]947

όρκίστηκε

κυβέρνηση υπό τον Δημ , Μάξιμο, στην όποία μετεϊ-

-90-

χαν ή «'Ηνωμένη Παράταξις 'Εθνικοφρόνων- (οί Λαϊκοί με τοϋ; συνεργαζόμενους), οί Φιλελεύθεροι του Σοφ. Βενιζέλου, τό Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό του Γ. Παπανδρέου , τό

• Ενωτικό του Παν.

Κανελλό­

πουλου καί τό 'Εθνικό του Ν . Ζέρβα.' Την Ι ' Α π ρ ι λίου

1947 πέθανε

Ο Βασιλιά; Γεώργιο;

Β ' και στό Θρόνο άνέβηκε Ο Παϋλοξ . Μετά τη δια­ πίστωση πώς ή εύρύτητα τοϋ κυβερνητικού σχήμα­ τος δεν

ήταν εκείνη που επέβαλαν οί δύσκολοι

καιροί, καταβλήθηκε προσπάθεια καί σχηματίστηκε κυβέρνηση συνεργασία; Λαϊκοϋ καί Φιλελευθέρων (άλλα την υποστήριξαν καί άλλα κόμματα) με πρω­

θυπουργό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη

(7 Σεπτεμβρίου

1947). Πρώτο έργο τής Κυβερνήσεως ήταν να χορηγεί στού; άντάρτες άμνηστ εία , με τόν δρο να παραδο­ θοϋν με τον όπλισμό τους μέσα σε δύο μήνες . Μολο­

νότι ή προθεσμία παρατάθηκε, οί άντάρτες ούσια­

στικά δεν άνταποκρίθηκαν στην εκκληση τοϋ φιλε­ λεύθερου ήγέτη : μονάχα

3.419

άντάρτες (και αυτοί

δχι μάχιμοι) παραδόθηκαν'. Βέβαια, δ πω; γράφει Ο Ε . ' Α βέ ρωφ , «σημειώθηκαν μερικέ; συμφιλιωτικές χειρονομία; ή μία, ή σημαντικότερη εγινε κατά τρό­ πον άσυνήθη : στό φύλλο των Τάιμς του Λονδίνου τής 1θης Σεπτεμβρίου

1947, έδημοσίεύοντο

άποσπά­

σματα μιας έπιστολή; που Ο Μάρκος είχε άπευθύνει πρός τη μεγάλη άγγλικη έφημερίδα καί με την οποία υ πέ βα λ λε

κατ'

ουσίαν συμβιβαστικέξ

προτάσειξ .

Δήλωνε δτι πίστευε στην κοινοβουλευτική δημο­

κρατία καί τό άπαραβίαστο των συνόρων , ζητοϋσε μια

γενική

συμφιλίωση ,

μιλοϋσε

για διάφορους

Ορους( ...) Ό Σοφούλης δεν θέλησε να άκούσει τίποτε άπ ' δλα αύτά κα! καθόριζε σαφώ; τή θέση του : δεν ήταν δυνατό να γίνουν διαπραγματεύσεις

-91-

μεταξύ Κυβερνήσεως ή όποία ένεργοϋσε βάσει λαϊ­ κή ς έντολής, καί μιας μειοψηφίας ποϋ έννοοϋσε να

Ι:πιβληθεί μΙ: τή φωτιά καί με τό αΙμα. 'Επεσήμανε, l:π ι πλέον, δτι δλα δσα ζητούσε δ Μάρκος, καί πολύ περισσότερα ακόμη, περιελαμβάνοντο στίς προγραμ­

ματικέ; δηλώσεις τής Κυβερνήσεως ενώπιον τής Βουλής ...

»'

' Αλλά καί τό Κ.Κ.Ε. δεν ήταν εΙλικρινές, καθώ ς εδειχνε ή άπόφαση τής Γ' 'Ολομέλειας ν ' άγωνι­ στεί ενοπλα. Συνέπεια όλων αύτών τών γεγονότων ήταν νά έφαρ­ μοστεί σκληρή πολιτική :

Ή κυβέρνηση

στίς

24

Δεκεμβρίου εθεσε εκτός νόμου τό Κ.Κ .Ε . , που ως τότε δρούσε έλεύθε ρ α.

3.' Ο

άμερικανικός παράγοντας

Στη σκληρή κυβερνητική πολιτική άσφαλώς συνέ­ βαλε καί ό συμμαχικότ παράγονταξ. "Εβλεπε σαφώ; πιας ή έγκατάλειψη τής

• Ελλάδος

έκ μέρου ς του

σήμαινε ύποταγή τη ς στό κομμουνιστικό μπλόκ με όλες τίς φοβερέτ συνέπειες καί γ ια την ί δια τή χώρ α καί γιά τη δ η μοκ ρατ ι κ ή Εύρώπη.

Ή

' Α γγλί α , που είχε αναλάβει νά βοηθήσει τη

χώρα, άνακοί νωσε στίς

21 Φεβρουαρίου 1947 πως

ή

οικονομική κρίση που άντιμετώπιζε δέν τής έπέτρε­ παν άπό τίς Ι ' Α π ρ ιλίου

1947 νά

βοηθήσει , οίκονο­

μικά στην άνόρθωση. 'Επιπλέον. πάλι γ ιά λόγους

οίκονομίαο , ήταν ϋποχρεωμένη ν ' άποσύρει καί τά στρατεύματά τη ς άπό τήν Έλλάδα. Μπροστά σ' αύτή την κατάσταση που διαμορφωνό­ ταν ή έλληνικη κυβέρνηση ζήτησε άμέσωξ την ο ί κο­ νομική

βοήθεια

των

Η .Π .Α.

Πράγματι,

ό

τότ ε

πρόεδρο; Τρούμαν μέ μήνυμά του στο Κογκρέσο

-92-

I ~,

ζητοϋσε στΙς σει

ένα

12 Μαρτίο υ 1947 την

μεγάλο

κονδύλιο

εγκριση νά διαθέ-

γιά την ένίσχυση

τής

'Ελλάδος καί τή ς Τουρκίαξ. Πρόκειται γιά τό γνω­ στό

..Δόγμα

Τροϋμαν »,

στό όποίο

άναφέρονται

μεταξύ άλλων καί τα εξή ς:

.....

Αύτη ή ϋ πα ρ ξις του "Ελληνικού Κράτ ους

απειλείται σήμερον από τάς τρομοκρατικάξ ένερ­ γ είας μερικών χιλιάδων ένοπλων , ύ πό κομμου νι­ στικην ήγεσίαν, οί όποίοι άψηφοϋν τας

, Αρχάς ...

Ή Έλλάς πρ έπει να λάβη βοήθειαν διά νά γίνει μία αϋτοσυντήρητοξ δημοκρατία σεβομένη εαυ­ τήν, ..

Αί Ήν . Πολιτείαι πρέπει να προσφέρουν την βοήθειαν αύτήν ... Δέν ύπάρχει άλλη χώρα πρό; την όποίαν δύνατα ι να στ ραφή ή 'Ελλάς ... Πιστεύω δη πρέπει να άποτελέση πολιτικην τών

'Ην. Πολιτειών ή ϋποστήριξκ; έλευθέρων λαών, ο! όποίοι άνθίστανται έναντίον ύποδουλώσεως ϋπό ένόπλων μειονοτήτων

ii δι'

έξωτερικών πιέ­

σεων ... Πρέπει νά προβώμεν είς άμεσον και άπο­ φασιστικήν ένέργειαν ... Οί έλεύθεροι λαοί τής

ϋφηλίου στρέφονται πρός ήμας δια να τού; βοη­ θήσωμεν να διατηρήσουν την έλευθερίαν των ...

... :Ένα

μόνον βλέμμα έπί τοϋ χά ρτου αρκεί δια

νά άντιληφθώμεν δτι ή έπιβίωσις καί ή άκεραιό­ της του' Ε λληνικοϋ 'Έθνους εχουν σοβαρωτάτην έπίδ ρασ ιν έπ!

ενός πολύ ευρυτέρου πλαισίου .

'Εάν η Έλλάς τεθή υπό τόν ελεΥχον μιας ένό­ πλου μειοψηφίας, αί συνέπειαι έπί τής γειτονική; Τουρκία; θα είναι άμεσοι και σοβαραί. Σύγχυσις

καί άταξία δυνατόν νά έξαπλωθή εΙς όλόκληρον

την Μέση ν

•Ανατολην ...

καί

...

τοϋτο θά εχη

βαθεϊαν έπίδρασιν επι τών χωρών έκείνων της Εύρώπη; αί όποίαι αγωνίζονται να διαφυλάξουν

-93 -

την έλευθερίαν των. ένώ άνορθώνουν τάς έκ του πολέμου καταστροφάξ .... » .4

Τό άμερικανικό Κογκρέσο εδωσε την εγκρισή του νά διατεθούν και

300.000.000 δολλάρια στην 100.000.000 στην Τουρκία . ' Η σχετική

'Ελλάδα άπόφαση

ϋπογράφτηκε άπό τον πρόεδρο Τρούμαν στί; Μαίου

1947.

2

Έπιπλέον ό άμερικανόξ ύπουργός τών

' Εξωτε ρ ι κών Τζώρτζ Μάρσαλ κάλεσε τίς άναπτυγ­ μένες Εύρωπαϊκέξ χώρες νά βοηθήσουν μαζί με τις

ΗΠΑ, οικονομικά τις καταστραμμένα; χώρες τής γηραιάς Ήπείρου να βροϋν τό προπολεμικό τους

επίπεδο ζωής (Σ Χ έ δ ι ο Μ ά Ρ σ α λ). Σύσκεψη πού συνήλθε τον 'Ιούλιο τού απουσίασε

"

1947

και άπό την όποία

Ε.Σ .Σ.Δ . άποφάσισε νά διατεθοϋν γιά

το σκοπό αύτό μέσα σε τέσσερα χρόνια

17 δισεκα­

τομμύρια δολλάρια.

'Η εισροή, λοιπόν, μεγάλης οικονομική; βοήθειας στην 'Ελλάδα τής επέτρεψε να «σταθεί στα πόδια τη;» καί νά έκσυχρονίσει το όπλοστάσιό της, έτσι

ώστε σε λίγο να είναι σε θέση ν' άντιμετωπίσει άπο­ τελεσματικά την κομμουνιστική άνταρσία .

4.' Λπο

την πλειιρα των άνταρτών

Οί άντάρτεξ στίι; άρχες τού

1947

εχουν ετοιμαστεί

πυρετωδώς νά κλιμακώσουν τον ενοπλο αγώνα τους

πού τό Κ .κ.Ε. εχει άπό τόν προηγούμενο χρόνο επί­

σημα -χω ρις βέβαια ν' άνακοινωθεί- άποφασίσει . Ταυτόχρονα προβαίνουν σε μερικέτ ενέργειες, άπό τις όποίες αλλες άποσκοποϋν στην έξασφάλιση ϋλι­ κοϋ και στρατού καί lJλλες στην παραπλάνηση τής διεθνοϋι; κοινής γνώμης, γιά νά φανοϋν δτι δήθεν ... διώκονται

χωρίς

...

να φταίνε.

σπουδαιότερες ;

-94-

Σημειώνονται οί

1

α) Ό Μάρκο; επισκέπτεται τΙς Βαλκανικέ; πρωτεύ­

ουσες για να έξασφαλίσει πολεμικό ϋλικό και να πετύχει διάφορες

διευκολύνσεις . Καθώξ εγραψαν

ξένοι συγγραφείς δ άρχηγό; τού «Δ.Σ .Ε .» ϋποσχέθη­ κε

•• β

ε λ τ ι ώ σ ε1ς συνό Ρ ω

v .. και

«κ α θ ε σ τ ώ ς

μ ε ι ο ν ο Τ ή τ ω ν .. στη Βόρειο "Ελλάδα.> β) Τό Κ.Κ .Ε . άποφασίζει πλέον ν' άνακοινώσει πώτ;

άναλαμβάνει την καθοδήγηση τού άνταρτοπόλεμου, ΣτΙς

25

" Ι ουνί ου

1947, άφοϋ

πριν είχε έπισκεφτεϊ τό

Βελιγράδι, την Πάργα και τη Μόσχα, δ Ν. Ζαχαριά­

δης δήλωσε στό συνέδριο τού Κ .Κ.Ε. στό Στρα­ σβούργο:

«-Εχουν πληρωθεί δλες οί προϋποθέσει; για τη δημιουργία στην 'Ελλάδα μιας 'Ελεύθερης Κυ­ βέρνησης », Γι' αύτό δμως ήταν άπαραίτητη ή «βοήθεια δλων τών Κομμουνιστικών Κομμάτων

για να επιτευχθεί ή τελική νίκη »,• Ή Γ "Ολομέλεια της Κεντρική; 'Επιτροπή; τού Κ.Κ.Ε .

που συνήλθε στΙς

Ι 947 στην

•Αθήνα

12-15

Σεπτεμβρίου

τού

συζήτησε την «πολι τική κατά­

σταση καί την πορεία τού έθνικοαπελευθερωτικοϋ δημοκρατικού

αγώνα

τού

λαού

της

• Ελλάδος ...

"Ερριξε τότε τό προσωπείο και «καταδίκασε άποφασιστικά δλους τοϋ; δισταγ­

μού; καί τις ταλαντεύσευ; πού εκδηλώθηκαν άπό μεμονωμένους κομμουνιστέξ στη συνεχή και μέ­

χρι τέλους διεξαγωγή τού λαϊκού και άπελευθε-' ρωτικοϋ αγώνα, δισταγμό; και ταλαντεύσεις που

δε συμβιβάζονται με την Ιδιότητα μέλους τού Κ.Κ .Ε . » .' Όπως άποκαλύφτηκε τελευταία ύπijρξαν καί σώ­

φρονεξ φωνές, πού θέλησαν να εμποδίζουν την άνά­ πτυξη τού άνταρτοπόλεμου, "Ενατ; άπ ' αύτούξ που

αντέδρασαν ήταν δ καπετάν Φώτη; Βερμαίος (λοχα-

-95-

γός Φοίβος Γρηγοριάδης), ό όποϊο; άποχώρησε άπό τη σύσκεψη λέγοντας:

α Μην τραβάτε γιό ενοπλο άγώνα. ΕΙναι καταδικα. σμένος . Θά την πάθουμε. ' Εγώ δεν θέλω νά είμαι συνυπεύθυνοξ. !

'Αλλά ό Ζαχαριάδης καί ή Σταλινική ήγεσία τοϋ Κ.Κ.Ε.

εμεινε

άνυποχώρητη.

•Ασφαλη;

έκείνη ,

ονειρευόταν νίκες καΙ έξουσία, χωρί; νά υπολογίσει τό αΊμα και την ταλαιπωρία χιλιάδων άνθρώπων.

γ)

•Αναγκαία

όμως γιά τη συνέχιση τοϋ άνταρτοπό­

λεμου είναι ή ϋπαρξη ίκανοποιητικοϋ άριθμοϋ α­ νταρτών.

•Ο

Μάρκος χρειαζόταν. όπως άργότερα

εγινε γνωστό,

50.000

άντρες.- Παρά και τη βίαιη

όμως στρατολογία (μερικοί άνεβάζουν τό ποσοστό τών βίαια στρατολογημένων στό

70%)

άντρων καί

γυναικών δέ μπόρεσε ποτέ οϋτε "αν νά προσεγγίσει τόν άριθμ ό αυτό . Κι αυτό όφείλεται στό γεγονός πώ.;

ένας μεγάλος άριθμόξ του λιποτακτούσε. "Ετσι, στά

τέλη τοϋ 1947 ό άριθμό; του υπολογίζεται στΙς 27.840 (Φεβρουάριος 1947: 13.000 - •Απρίλιος 1947: J6.000) 'Απ' αότοϋ; οί 3.000 βρίσκονταν στην Πελοπόννησο. ΙΟ δ) 'Ενώ τό Κ .Κ.Ε. ανακοίνωσε τΙς άποφάσεις γιά τόν

άγώνα (πολλες άπό τΙς όποίες ήδη είχε υλοποιήσει σε μεγάλο βαθμό), προσπαθοϋσε νά έμφανιστεϊ στη

διεθνή κοινή γνώμη σάν

... διωκόμενο (κι ας σημειω­

θεί άκόμα δέν είχε τεθεί έκτο; νόμου). Κι αύτό έπι­

χειροϋσε νό τό πετύχει με δηλώσεις -άλληλοσυ­ γκρουόμενε; πολλες φορέτ του .

-

διαφόρων στελεχών

'Υπενθυμίζουμε σχετικό το δημοσίευμα τών

ΤάΙμς (βλέπε πιο πάνω σ ελ .

9 Ι).

ε)' Αποκορύφωμα στην δραστηριότητα των κο μμ ο υ­

νιστών άποτελεί τελικά ό σχηματισμός .

..κάπου

στά

βουνά της 'Ελλάδος , « π Ρ ο σ ω Ρ ι ν η ς Δ η μ 0-

-96-

Κ Ρ α τ ι κ ή ς Κ υ β έ Ρ ν η σ η ς » , Πρωθυπουργό; καί

'Υπουργό; Στρατιωτικών ήταν ό Μάρκο; Βαφειά­ δης. Ό σκοπός τοϋ Κ .Κ .Ε . ήταν προφανής. Πέρα άπό τόν ψυχολογικό άντίχτυπο, αν κατόρθωνε να έγκατασταθεί σέ μια έλληνικη έπαρχία κοντά στα σύνορα , όπως λ .χ . στην επαρχία Κονίτσης, θα εδινε τό πρόσχημα στίξ κομμουνιστικέ; χώρε; για διπλω­ ματική άναγνώριση .

5.

Οί έπιδρομες τών ανταρτών

α)

•Ο

χαρακτήρας τών έπιδρομών

"Οπωτ; άναφέρθηκε και στην άρχη τοϋ κεφαλαίου αϋτοϋ, σί έπιδρομέι; τών άνταρτών τώρα είναι πιο σ υ ν τ ο ν ι σ μ έ ν ε ς καί πιό ε ν τ ο ν ε ς, στη Βό­ ρειο

. Ελλάδα,

την Κεντρική, την Πελοπόννησο καί

ακόμα καί την Κρήτη καί μερικά νησιά. Μονάχα στό χρονικό διάστημα από την Ι Μαρτίου ως

• Απριλίου

Ι 947 εκαναν

91

10

έπιδρομέτ, Είδικότερα,

στο τέλοτ; του χρόνου οί άντάρτει; έπιχειροϋν έπ ιθ έ­ σεις έναντίον σημαντικών κωμοπόλεων με σκοπό όχι απλώς να πάρουν έφόδια καί να δημιουργήσουν έντυπώσειξ, άλλα και να τίς κρατήσουν. 'Ιδιαίτερα έπισημαίνεται ή κομμουνιστική επίθεση εναντίον τής Κ ό ν ι τ σ α ς, πού ο! κομμουνιστέξ την προόρι­

ζαν γιά εδρα τής

.. Προσωρινή;

τους κυβέρνηση; » ;

Στην προσπάθειά τους να παραλύσουν κάθε αντί­ δραση

τοϋ

πληθυσμού

τής ϋπαίθρου συνέχισαν.

συστηματικά πλέον, τόν έκφοβισμό . 'Έτσι, τίς έπιδρομέξ τους οί άντάρτες τις συνόδευαν

μέ κάθε είδος άρπαγέξ καί βιαιότητες . Δέ σεβάστη­ καν τις περιουσίες τών κατοίκων της ϋπαίθρου, άλλα σε κάθε ευκαιρία και κάθε χρεία τους τοϋ; αρπαξαν

7

-97-

τα ζώα τους, τα κτηνοτροφικά καί γεωργικά τους προϊόντα. 'Αλλα άκολούθησαν πολλά χειρότερα , τα όποία ή ϋπαιθρο; δε γνώρισε ούτε σε εποχες που στέναζε κάτω άπό άλλόφυλους κατακτητέξ :

' Αθρόες

έκτελέσευ; άθώων , σφαγέι; καί άκρωτηριασμοί άνυ­

περάσπιστων γυναικών, γερόντων καί παιδιών. βα­ σανισμοί ,

βιασμοί,

πυρπολήσεις

δημοσίων κατα­

στημάτων, κοινωφελών Ιδρυμάτων, εκκλησιών, σπι­ τιών (με τούς ένοίκους μέσα σ' αϋτά) , άκόμα καί

ολόκληρων χωριών. 'Υπάρχουν περιπτώσει; που οί άντάρτεξ στίξ βίαιες έπιδρομέ; τους δε σεβάστηκαν ακόμα ούτε τη ζωή στενών συγγενών και φίλων τους .

. Ιδιαί τερα

όμως το μίσος τους έκδηλώθηκε έναντίον

των δημοσίων υπαλλήλων, τών κοινοταρχών, τών

έπιφανών κατοίκων, και μάλιστα έναντίον των δα­ σκάλων και τών Ιερέων, Μονάχα στά Γρεβενά τό Μάρτιο τού

1947 σκότωσαν

ί ε Ρ ε ί ς.

" Ετ σι, μαρτυρική δεν άπέβη μονάχα ή

Ρωσική 'Εκκλησία του

σχεδόν δ λ ο υ ς τ ο ϋ ς

1917!...

Μπροστά σ' αυτή την κατάσταση πολλοί κάτοικοι πήραν τό δρόμο της « π ροσφυγιά; » . "Ως τό Μάρτιο του

1947

οί πρόσφυγες υπολογί ζονται στίς

400.000,

που πέρα άπό την άνθρώπινη πλευρά είχαν κι άνυπο­ λόγιστες συνέπειες για την ο ικονομία της χώρας. "Άλλωστε ό κλονισμόξ της , στά δύσκολα αύτά χρό­ νια, ήταν κι ~νας άπό τού; σκοπού; του Κ.Κ .Ε . β) Οί έπιδρομ}.ς

Σύμφωνα με τα στοιχεία πού υπάρχουν, τό

1945-1947

πραγματοποιήθηκαν άπό τού; άντάρτετ.! '

502 S99 3 .351

έπιθέσεις έναντίον στρατιωτικών τμημάτων έπιθέσεις έναντίον πόλεων και χωριών λεηλασίες

-98-

Ι 15 άνατινάξεις σιδηροδρομικών γραμμών 125 άνατινάξεις σιδηροδρομικών γεφυρών καί 163 άνατινάξεις όδικών γεφυρών, Στη συνέχεια άναφέρονται μερικές άπό τίς έπι­

δρομές αύτές. Στή

Βουβούσα

Έγινε

στίς

4.1.1947,

τής μέ

'Ηπείρο υ

πολλού; νεκροί«; και

τραυματίες . ΟΙ άντάρτες έκτέλεσαν κατοίκουξ, αρ­ παξαν τρόφιμα και στρατολόγησαν βίαια πολλούι; νέους.

Στό

Σουφλάριο

Έγινε στις

Θεσσαλίας

και άκολούθησαν πολλές

4.1.1947

βιαιότητες. Στό

Μεσοχώρι

Έγινε στίς

τής

Λαμίας

Στην έπιδρομή του; αυτή οΙ

4.1.1947.

άντάρτες σκόρπισαν τό θάνατο και την καταστροφή.

Στήν

περιοχή

Άριδαίας

'Επειδή οί κάτοικοι ένό; χωριού άρνήθηκαν νά στρατολογηθούν στό άντάρτικο , οί κομμουνιστέξ

στίξ

12

Φεβρουαρίου

1947

έξετέλεσαν δώδεκα α­

ντρεξ, Cξι γυναίκα; και δύο βρέφη καί τραυμάτισαν IiΙJ.ους δώδεκα χωρικούς.

' Ακόμα,

έκαψαν

48

σπί­

τια.ι-

Στόν

Βελβενδό

Στίτ; άρχές

. Απριλίου

Κοζάνης

τού

-99 -

1947.

οί άντάρτες έπι-

τέθηκαν έναντίον τής κωμόπολη; αύτής καί έπιδό­ θηκαν σέ έμπρησμούς. Έκαψαν τα σχολεία, τό Στα­ θμό

ΧωρΙκής, τό Ταχυδρομικό Γραφεϊο και

40

σπίτια. Μέ την πυρκαϊά βρήκαν τό θάνατο εξι γυναί­ κες. ΟΙ

κάτοικοι εντρομοι κατάφυγαν πρόσφυγεξ

στην Κοζάνη ."

Στόν

Πάρνωνα

ΟΙ έπιδρομές τών άνταρτών παρουσιάζουν εντα­ ση την έποχη αύτη στην Πελοπόννησο. Στίς 'Απριλίου του

1947 στό

23

βουνό Πάρνωνας τής Λακω­

νίας οί άντάρτες έξόντωσαν όλοκληρωτικά ενα λόχο Χωροφυλακής άπό

Στη

93

άντρες."

Φλώρινα

Ή άκριτικη Φλώρινα επανειλημμένα άπειλήθηκε άπό τούς άντάρτες άλλά άντεξε σ' όλες τίς έπιδρο­

μές. Ή πρώτη επίθεση έναντίον της εΥινε στίτ; Μαίου

1947,

ή δεύτερη, άπό

Μαίου και ή τρίτη στίς

31

1.000 άντάρτες

στί ξ

19 29

του ίδιου μήνα. Και οί

τρείς έπιθέσεις στοίχισαν στούς άντάρτες πολλούς νεκρούτ.'>

Στό

Κιλκίς

ΤΙς ίδιες ήμέρες

(29-30 Μαίου 1947)400 άντάρτεξ

έπιτέθηκαν κατά του Κιλκίς, άλλά άποκρούστηκαν , Σ τ ο ύ ς

Μ ε τ α ξ ά δ ε ς

"Εγινε στίτ;

25

'Ιουνίου

τ ο υ

1947.

-100-

-Ε β Ρ ο υ

Ι

..;ιr" , .

..~

i Ι

:, '

,

t .. ' .

~I '..

ι

Ι

.....

Ί -'Ι

,

- JOI -

Ka ταo rρ αμμειιες . 'll. κ). ησιις

.

.

-1 02-

(σ .

102-1 03)

Ka τaστpaμμ ίνo ι

-

j;i~~::: ,k

Προς

τα

'Ιωάννινα

ΟΙ άντάρτες εθεσαν στόχο τους ν' άποκτήσο υν σε πρώτη φάση καί ενα τμήμα τής " Η π ε ί ρο υ. Όντας

έκε! έγκαταστημένοι και άσφαλή έπικοινωνία θά

είχαν με

τΙς

, Αλβανία-και

βάσεις άνεφοδιασμοϋ τους

-

στην

θα μπορούσαν με τΙς έπιθέσειξ τους ν'

άσκοϋν περισσότερη πίεση στό κράτος.

"Ετσι, τη νύχτα τής

"Ιουλίου

13

1947, 3.600 άντάρ­ ..Δ.Σ.Ε . » , με

τες, πού άποτελοϋσαν όχτώ τάγματα τού

άριστο όπλισμό, πέρασαν τά άλβανικά σύνορα. Κατέλαβαν τη γέφυρα Μπουραζάνι πού εΙχε τερά­ στια στρατιωτική σημασία , κι άπό κεϊ χωρίστηκαν

σε δύο τμήματα: Τό ενα κατευθύνθηκε πρός την Κ ό­

ν ι τ σ α,

όπου μάταια στί; Ι 7 τού ίδιου μήνα προ­

σπάθη σε να την καταλάβει, και τό άλλο πρός την "Ηπειρωτική πρωτεύουσα, πού aς σημειωθεί εΙ χε

ελάχιστο στρατό. Στις

J7

χιλιόμετρα εξω άπό τα

'Ιουλίου εΙχε φτασει

22

"Ιωάννινα, δπου δμως καί

καθηλώθηκε. Χάρη δμως καί στην αεροπορία, γρή­ γορα άναγκάστηκε νά υποχωρήσει πρός την Πίνδο, άφου άφησε

107 νεκρούξ.

Τούς πολλού; τραυματίε ι;

οί άντάρτες τούς πήραν μαζί τους. " Στά

Γρεβενά

ΟΙ άντάρτετ , ενισχυμένοι καί άπό έκεινου; που

είχαν μπεϊ άπό την • Αλβανία. μετά την αποτυχημένη έπι δρομ η πρός τα

"Ιωάννινα, τώρα

άντρες με πυροβόλα, στίτ;

λίου

1947 προσέβαλαν

3.30'

5.000

τό πρωί τής

περίπου

25

Ίου­

άπό όλες τις κατευθύνσευ; τα

Γρεβενά. 'Η όρεινη καί απομονωμένη αύτη κωμό­ πολη , πού βρίσκεται κοντά στην Κοζάνη, σήμερα πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού , άριθμοϋσ ε τότε

-106-

14.000

κατοίκουξ, άπό τού; όποίους οί περισσότεροι

(8.000)

ήσαν πρόσφυγες της κομμουνιστική; λαίλα­

πας. Τό επιθετικό σχέδιο, έκτό; από τίς καταλήψειξ των

δημοσίων

κτιρίων,

πρόβλεπε

ίδιαίτερα

την

άρπαγη έφοδίων καί φαρμάκων .

Τά Γρεβενά τίς δύσκολε; έκεϊν«; ήμέρες υποστήριξε μια δύναμη από

και

50

500

στρατιώτετ,

100 χωροφύλακεξ

Μ.Λ.γ. μέ τέσσερα πυροβόλα, δύο έλαφρά

δρματα μάχης καί λίγους δλμους . 'Επικεφαλή; ήταν

6

άντισυνταγματάρχηξ Κώστας Τζανταζής , παλιό;

πολεμιστήι; τήτ; Μ .

'Ασίας και τη ς "Αλβανίαξ .

Ό σπουδαίος αύτός άξιωματικός, επειδή φοβόταν

αίφνιδιαστικη επίθεση των ανταρτών, έκρυβε εξω από την πόλη ενα λόχο άπό

120 στρατιώτεξ ,

με τόν

όποίο σκόπευε να θέσει ανάμεσα σε δύο πυρά. τούς ύποψήφιους έπιδρομεϊξ. Στίς

25

'Ιουλίου όμως δεν

αίφνιδιάστηκε όλότελα, γιατί μισή ώρα πρίν άπό την

επίθεση , είδοποιήθηκε σχετικά άπό άνθρώπουτ του. "Έλαβε τα τελευταία μέτρα του καί ετσι, εκπλη"τοι ΟΙ άντάρτεξ, βρήκαν τα πυρά τοϋ έθνικοϋ στρατοϋ να τούς περιμένουν. Δύο ώρες περίπου μετά, στίς

5 π.μ.,

δύο λόχοι στρατού κατάφεραν να διασπάσουν τόν κλοιό των πολιορκητών καί μαζί με τον κρυμμένο

λόχο άντεπιτέθηκαν, 'Εν τφ μεταξύ είχαν καταφθά­ σει καί άεροπλάνα, πού , μόλις φώτιζε, σφυροκοποϋ­ σαν

τΙς

θέσεις

των

άνταρτών.

Στίς

10

π .μ,

ή

επιχείρηση των κομμουνιστών είχε λήξει οίκτρά μέ

197

νεκρουτ; καί

200

τραυματίες, ένώ άλλοι

300

αίχμαλωτίστηκαν. "Επίσης στό πεδίο τών συγκρού-­ σεων

έκγατέλειψαν

. Αντίθετα,

65

αύτόματα

και

150

δπλα .

οί άπώλειες των εθνικών δυνάμεων ήσαν

μικρέξ .ι?

-107-

Στή

Θράκη

Τή νύχτα τής

30

' Ιουλίου

1947 άντάρτε; έπιτέθη­

καν έναντίον πέντε κωμοπόλεων τής Θράκης. Την άλλη μέρα

(31 'Ιουλίου) , Αλεξανδρουπόλεωτ .

Στήν

Άράχωβα

έπιτέθηκαν κατά τή ς

Βοιωτίας

Τη νύχτα τής 5ης Αύγούστου έναντίον τής

Στο

, Αράχωβας

1947

έπιτέθηκαν

κοντά στούς Δε λφούς.

Σταυρό

Στίς

6 Αύγούστου 1947 διακόσιοι άντάρτε; έπιτέ­

θηκαν κατά τοϋ χωριοίι Σταυρόξ . Τήν κατάσταση έσωσε τό Ναρκαλιευτικό (ΝΑ)

2065 πού

μέ τό πυρο­

βολικό του άνάγκασε τού; έπιδρομεϊξ ν ' άποσυρ­

θοϋν με βαριές άπώλειες . Στήν

Στίς

Κορινθία

14 Αύγούστου 1947 ένενη ντ α άντάρτε; έπέ­ ' Ερατεινή καί Πάνορ­

δραμαν έναντίον των χωριών

μος. Τούς έπιτιθέμενου; έσωσε τό πλοίο «' Ακτοφυ­

λακίς

561...

Στη

Νάο υσα

τη νύχτα τής 18ης Αύγούστου

1947 οί

ά""άρτες

έπιτέθηκαν πάλι έναντίον της Νάουσας, άλλα άπα­ κρούστηκαν,

Στην

π ε ρ ι ο χ η

τού

Μετσόβου

ΟΙ άντάρτες, στην προσπάθειά τους ν ' άπομονώ­ σουν την "Ηπειρο άπό τή Θεσσαλία , έπιχτίρησαν να

-108-

θέσουν κάτω άπό τόν ελεΥχό τους, την έθνική όδό 'Ι ωαννίνων-Τρικκάλων. Τό στρατηγικότερο σημείο­ μήκου;

35

χιλιομέτρων. ήταν εκείνο τής περιοχή;

Κ α τ ά Ρ α ς-Μ ε τ σ ό β ο υ, που φρουροϋσε ό έθνι­ κος στρατός . ΕΙδικότερα: ΤΟ τμήματος αϋτοϋ, ό π ο υ

δ υ τ ι κ Ο ιiκρο του

μ ι ά

μ ε γ ά λ η γέφυ ρα ,

προστατευόταν με π υ Ρ ο β ό λ α, έ ν α

τ ά γ μ α,

ταξιαρχία των

Ii

Ρ μ α τ α κ α ί

τό κ ε ν τ Ρ ι κ ό (Κατάρα) με μιά

1.300

άντρων, ϋπό τον συνταγμα­

τάρχη Κ . Δόβα, με τέσσερα πυροβόλα, δύο έλαφρά ιiρματα μάχης καί δλμοι«; (στΙς

-

18 Σεπτεμβρίου 1947 - ή ταξιαρχία

ήμέρα τής κομμουνιστική; έπιθέσεω;

είχε ένισχυθεϊ μέ ιiλλους

500 ιiντρες) καί το

ά ν α τ ο­

Ι. Ι κ ό (στά ύψώματα Καρακόλι, Τσο ύμα καί Μπού­

τσουμα Βρύση στο Μέτσοβο) φρουροϋσε το

584

τάγμα πεζικοϋ ϋπό τόν άντισυνταγματάρχη Γ. Παλα­ ντα ένισχυμένο άπό ένα ουλαμό όλμων.

ΟΙ άντάρτει; έπιτέθηκαν στΙς

18 'Οκτωβρίου , στΙς 10 5.000 άνταρτών, ένώ

τό βράδυ , μ' ενα κύριο σώμα άλλες

3.000

σε γενικες

άπ ' αύτούς φύλαγαν τΙς διαβάσεις . Νά, γραμμές,

Μετσοβίτης Εύ.

πώς

περιγράφει

τή

' Αβέρωφ-Γοσίτσαξ στο 299-302.

μάχη ό

βιβ λίο το"

«Φωτιά καί Τσεκούρι », σελ .

•'Η

έπίθεση διήρκεσε, μέ μικρές διακοπέξ, εννέα

ήμέρες καί έννέα νύχτες.

Τά κύρια χαρακτηριστικά της ήταν τά άκόλουθα:

-

Την ίσχυρότερή τους επίθεση ΟΙ επιτιθέμενοι

ενήργησαν άπο τήν αύγή τής 19ης με δύναμη

τριών ταγμάτων καί μltiς διλοχίας, εναντίον των θέσεων του τάγματο;

584.. Η

μάχη συνεχίσθηκε

με σφοδρότητα καί άπό τά δύο μέρη επι δεκάωρο, καί χαλαρώθηκε ελαφρώς τΙς άπογευματινl:ς ώ­ ρες,

χω ρΙς

ΟΙ

επιτιθέμενοι νά

έπιτύχουν την

έκπόρθηση τών θέσεων τών άμυνομένων,οί όποίοι

-109-

έμάχοντο άποφασιστικά και θαρραλέα. Κατά τη

διάρκεια

της

όλοήμερης

αύτή;

μάχης ,

άλλο

τάγμα του Δ .Σ.Ε. , καλυπτόμενο άπό την όμίχλη. παρέκαμψε άπό ανατολών τη διάταξη του

584

τάγματοξ, και κατέλαβε τό απέναντι. νοτιανατο­

λικά του Μετσόβου , χωριό , τό 'Ανήλιο. ' Α πό έκεί προχώρησε πρός τη χαμηλότερη συνοικία του Μετσόβου, ή όποία δέν έφρουρεϊτο, καί έτσι χωρίς δυσκολία κατέλαβε τη μισή περίπου κωμό­ πολη .

-

τη νύκτα της Ι9ης.πρός την 20ή έπσνελ ή φθ η­

σαν σφοδρότερες οί έπιθέσειξ τών έπιτεθεμένων κατά τών θέσεων του

584 τάγματο;

στά ϋψώματα

Καρακόλι και Τσούμα, με Ισχυρά μέσα πυρός όλμους, πολυβόλα, όπλοπολυβόλα και χειροβομ­ βίδες και ή μάχη άγρ ια καί άπό τά δύο μέρη σε άρμη

και

άποφασιστικότητα ,

διήρκεσε

πέντε

ώρες. Τίς πρωινές ώρες οί έπιτιθεμένοι άναγκα­ σθηκαν νά υποχωρήσουν στά

όποία ε ίχαν ξεκινήσει

-

σημεία άπό τά

(...)

'Από τη ς 2Ιης ή πίεση έγινε μεγαλύτερη

(... )

Στό Καρακόλι, οί πολιορκημένοι είχαν βρεθεί

σέ έξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση, επειδή άρχι­ ζαν νά στερούνται πυρομαχικών και τροφίμων, καί ή πίεση πού ύφίσταντο ήταν συνεχη; καί

Ισχυρή .

•Ο

άνεφοδιασμότ; τους εγινε δυνατό;

δταν δύο ήμέρες καλοκαιρία;

(23

καί

24)

επέτρε­

ψαν στά άεροπλάνα νά πραγματοποιήσουν πολ­

λές ρίψεις έφοδίων

-

(.... ) • Η κωμόπολη του Μ ετσόβου είχε άνακαταλη­

φθεί άλλα είχε και πάλι έγκαταλειφθεϊ λόγω βολών άπό τό • Ανήλιο και επιθέσεων πού έξαπο­

λύοντο άπό κάτω πρός τά πάνω. Οί κάτοικοι , άφοϋ άρχικώς είχαν βοηθήσει τό τάγμα, είδαν τα

-110-

σχολεία τους νά καίγονται, τά σπίτια του; νά λεη­ λατοϋνται, τόν δήμαρχο του; (Βασίλειο Ζαούση)

νά αύτοκτονεϊ την ώρα πού θά συνελαμβάνετο, καί είχαν είτε κρυφθεί στα ϋπόγεια , είτε τραπεί πρός τα υψώματα πού κατείχε τό τάγμα. Ζοϋσαν στό δάσος

ή μέσα

στοϊε; θάμνοιις , συχνά με

βροχή, και τό στρατιωτικό τμήμα επρεπε κάπως

νά τούς βοηθεί άπό άπόψεως διατροφής . Αύτό δέν ένίσχυε βέβαια την άμυνα .

.Η

έννεαήμερος μάχη ήταν μιά σειρά επιθέσεων

καί άντεπιθέσεων καί ώς έπί τό πλείστον, έξαπε­

λύοντο τη νύκτα , και συχνά τά εγχειρήματα άπό τά δύο μέρη. γίνονταν άπό τίτ; πιό άπρόσιτ«; τοποθεσίεξ . την ήμέρα γινόταν συνήθωτ; πυκνή άνταλλαγή πυρών δπλων πεζικού και δλμων.

Αύτη ύπή ρξ ε σέ γενικέ; γραμμέ; ή μάχη εως τό βράδυ τή ς ένατη; ήμέραξ . την ε π ομένη, στί ;

Στί;

άπό

28, οι

28,

ή πί εση εμειώθη

(....)

ενισχύσει; α ίιτές , ύποστηριζόμενες καί

βολές

πυροβόλων και δλμων,

εξαπέλυαν

Ισχ υρή επίθεση κατά τών τμημάτων τοϋ Δ .Σ .Ε. που ϋπερήσπι ζαν τ ί; προσπελάσει; πρό; Μέτσοβο.

,Η

άντίστασή τουτ , άγρια στην άρχή, έξησθέ­

νησε πρός τό βράδυ. Υι ά να μετατραπεί τη ν έπο­

μένη σε άμυνα όπιοθοφυλακών. ΟΙ πολιορκητέ;

εσπειιδαν νά άποσυρθοϋν, γιατί κινδύνευαν να μετατραπούν σε πολιορκημ ένουξ .

την 30η 'Οκτωβρίου, επέτειο της άπελευθερώ­ σεω; τη ς περιοχή ; άπό τόν τουρκικό ζυγό , τό

1912. άκούγονταν

ΟΙ τελευταίοι πυροβολισμοί. ΟΙ

άνδρε.; τού Μάρκου έξηφανί ζοντο κατα διωκόμε­ νοι άλλά αρνούμενοι τη μάχη . "Εφτυγαν γρή-

-]11-

γορα,

γιά νά άναπαυθοϋν σε μέρο; όσφαλές :

πέραν ιών συνόρων

•Η

(...)

άπoγoήτεuση στού; κόλπου; τοϋ Δ.Σ.Ε. ϋπήρ­

ξε βαθειά. "Οπω; εγνώσθη άργότερα άπό τό μηνι­

αίο περιοδικό τοϋ Στρατοϋ τοϋ Μάριων Βαφειάδη

..Δημοκρατικό; Στρατό; 'Ελλάδος .. (τεϋχο; Ά­ πριλίου 1948), οΙ διοικητέξ τών ταγμάτων κατηγο­ ρήθηκαν .. γιά έλλειψη φαντασίαξ καΙ πρωτοβοι­ λίας ». Γι' αυτόν τόν λόγο, είπαν οΙ κριτικοί, ..δεν μπόρεσαν νά προσαρμόσουν τοι',ς άγώνες στί; συνθήκο; της στιγμης ...

•Ο

Δ.Σ.Ε. ε{χε χάσει την πρώτη άληθινή μάχη

τοϋ άνταρτοπολέμου, Πρώτη γιά τη σημασία τών

άντικειμενικών της σκοπών, γιά τη διάρκειά της, γιά τόν αριθμό τών άνδρών που είχαν συμμετά­ σχει ».

Στην

ΣτΙς

'Ιτέα

" Ο κτωβρίου

23

1947

διακόσιοι

πενήντα

άντάρτες επιτέθηκαν εναντίον της 'Ιτέας . Τή φρου­ ρά της δμω; ένίσχυσε άποτελεσματικά τό ναυτικό. Στη

Μουργκάνα

Τό Νοέμβριο του

1947

ΟΙ άντάρτετ; προσπάθησαν

νά θέσουν κάτω άπό τόν έλεγχό τουξ τίς περιοχέτ Παγκαίο υ, Μουργκάναξ , Φιλιατών, Παραμυθιά; καί Σουλίου,

άλλά δεν τό κατόρθωσαν,

Μουργκάνα,

κοντά

στά

σύνορα

Μονάχα στη

τής

. Αλβανίαξ ,

κατόρθωσαν νά έγκατασταθοϋν,

Ή

μάχη

- Αμεσος

της

Κόνιτσα;

στόχο; του Κ.Κ .Ε . , μετά τό σχηματισμό

-112-

της «Προσωρινή; Κυβέρνηση; .. του βουναϋ , ήταν

να εξασφαλιστεί μi κάθε θυσία μέσα στην ελλΨ~ΙCη έπικράτεια, μια σημαντική πόλη για εδρα τους. Μια

τέτοια επιτυχία καΙ τό ήθικό των ανταρτών θα εξύ­ ψωνε άκόμα περισσότερο καί στΙς κομμουνιστικέ ; χώρες, που εύνοοϋσαν τόν άγώνα τών συνοδοιπόρων του; για την κατάκτηση της έξουσίατ, θά εδιναν τό πρόσχημα να την άναγνωρίσουν επίσημα . 'Επελέγη ή

άκριτική

κατοίκου;

Κόνιτσα, καί

που

βρισκότα ν

τότε άριθμοϋσε κ οντά

στ'

5.000 . Αλβανικά

σύνορα , "Επειτα ή γεωγραφική της θέση (τα άπό­ τομα βουνά που την περιβάλλουν άπό βορρά-νότο και

άνατολικά-δ υτικά

κυλάει

ό

ποταμό;

. Αώος)

συνέβαλε άποφασιστικά στό να μπορέσουν οί άντάρ­ τες να τη διατηρήσουν , αν την επαιρναν . 'Εναντίον ,

λοιπόν, της Κόνιτσα; στράφηκαν την αλλη ήδη ήμέρα άπό τό σχηματισμό της κυβέρνησήξ του; οί κομμουνιστέξ, άνήμερα τα Χριστού γεννα του 1947 ( ξημερώνοντας

25 Δεκεμβρίου 1947). ' Αλλ'

aς έκτε­

θοίιν τα σχετικά μέ τη μάχη , όπω ς τά περιγράφει με άντικειμενικότητα, στό βιβλίο του, Φωτιά και Τσε­ κούρι .., ό Ε .. Αβέρωφ (σελ.

308-314). • ' Από αύτη την κατεύθυνση (δηλαδή άπό τόν . Αώο) , εναντι της όποία; δέν υπήρχε καμιά φυσική προστασία, ΟΙ άνδρες του Μάρκου εξαπέ­ λυσαν την α ίφνιδιαστική του; έ πίθεση . την έξα­ πέλυσαν πρό της αύγής της ήμέρας τών Χριστο ι >­ γέννων, τρείς εως τέσσερεις ώρε.; μετά τη λειτουρ­

γία του μεσονυκτίου, στ Ις εξl τό πρωί τή ; 25η ς Δεκεμβρίου . ΟΙ άντάρτες κατόρθωσαν \'ά φθά­

σουν άπαρατήρητοι μέχρι ς άποστάσεως

200-300

μέτρων άπό τόν κατοικημένο χώρο, άλλα οί σκο­

ποί έσήμαναν έγκαίρω; συναγερμό, και πuιcνά πυρά προερχόμενα από τα περισσότερα σπίτια

8

-113-

ϋπεδέχθησαν τά άνταρτικά τμήματα. Δέν πρόφθα­ σαν έτσι νά εισχωρήσουν στούς δρόμους της μικρή; πόλεως .

Μετά την άποτυχία τoίi αΙφνιδιασμoίi, ή τακτι­ κή άλλαξε άμέσως .• Η έπίθεση γενικεύθηκε, ;;νας

εκπληκτικος άριθμος δλμων κάθε διαμετρήματα; άρχισε νά βάλλει κατά τής πόλεως, καί γιά πρώτη φορά πυροβόλα εβαλλαν κατά τών ίσχυροτέρων σημείων της άμύνης.

Πολύ δυτικότερα, στην πεδιάδα, δύο Ισχυροί

λόχοι ένισχυμένοι άπό χωροφύλακε;καί Μ .Α .γ. , ϋπό έναν άξιο διοικητή, τον λοχαγο Θεόδωρο Βήτο, φρουροϋσαν τη γέφυρα Μπουραζάνι, κλει­ δί

τών συγκοινωνιών της

περιφερείας με την

, Αλβανία .

ΟΙ δύο λόχοι δεν πρόφθασαν κάν νά

άμ υνθoίiν.

Συνετρίβησαν άπό

πυκνότατα

πυρά

κάθε είδους, τά όποία διήρκεσαν δύο ώρες . Ούτε ενα άξιωματικός δεν διεσώθη .

. Αρκετοί

άνδρες

κατόρθωσαν νά καταφύγουν σε γειτονικού; λό­ φους. Ένας άπό τούς κυριοτέρου; δρόμους πρός τον βόρειο γείτονα ήταν εντελώς ελεύθερος. Πρό.; βορράν τή; κωμοπόλεως, δηλαδή πρό; την

, Αλβανία ,

ένας λόχος τoίi τάγματος

582,

πού βρ ι­

σκόταν πολύ κοντά στη μεθόριο. άναγκάσθηκε νά

άποσυρθεϊ βιαστικά. Ένας δεύτεροι; λόχος τoίi ίδιου τάγματοτ, έΥκατεστημένος λίγο πιο πίσω, τον άκολούθησε μετά άπό μικρή αψιμαχία. "Α ντι­

μετώπιζαν, τηρουμένων τών άναλΟΥιών,

..πλημ­

μύρα άνταρτών-. Τά άλλα σημεία άνθίσταντο δλα,

άλλά

ή

πίεση

ήταν

πολύ

Ισχυρή,

•Η

κύκλωση ήταν τόσο στενή κα! οΙ θέσεις τών πολι­ ορκημένων είχαν τόσο περιοριστεί, ώστε αν άνοι­ γόταν ενα ρήγμα, όλα μποροϋσαν νά τε λειώσουν μέσα σε δύο ώρες. Γιά νά συμπληρωθούν τά άτυ-

-114-

χήματα, τό τζιπ τού Δόβα, που πήγαινε νά έπιθεω­

ρήσει απειλούμενε; θέσεις προσέκρουσε περί τό μεσημέρι τής πρώτη; ήμέρατ; σέ νάρκη καί ό άξιος διοικητή; τών πολιορκημένων τραι.ματί­ σθηκε σοβαρά .

' Ε π ρ ό κε ι το ,

χωρίς

άμφιβολία, περί

έπιθέσεως

όλκής καλά διευθυνομ ένης καί διεξαγομένης άπό άνδρες που πολεμοϋσαν γενναία .

. Αργότερα,

έγινε γνωστό δτι τη μάχη διηύθυνε

προσωπικώ; ό Μάρκος. Τό Στρατηγείο του ήταν

έγκατεστημένο

στην

Καστάνιανη ,

χαριτωμένο

μικρό χωριό βορειοανατολικά τής Κονίτσης , σε άπόσταση Ι 7 χιλιομέτρων . Ήταν ή πρώτη φορά που παραμέρι ζε τούς έξ έπαγγέλματοι; στρατιωτι­ κοϋ; καί κατέβαινε ό ίδιος στό στίβο.

Τό σχέδιο ένεργείαξ είχε πολλά κοινά σημεία με τό σχέδιο τή ς μάχης τού Μετσόβου , συμπεριλαμ­ βανομένου τού σχεδίου τής παραπλανήσεως τού

άντιπάλου. Γιατί με μια άπότομη καί ταχεία στροφη τών

δυνάμεων που

είχε συγκεντρώσει

στη Μουρ­

γκάνα, καί μέ άλλες που μετέφερε άπό άλλοϋ , λίγο πρίν άπό την έπίθεση, Ο Μάρκος εlχε κατα­ λάβει σέ βάθος δλη τη γύρω από την Κόνιτσα

περιοχή . Πρότ; νότον, πρό; τα 'Ιωάννινα. την είχε καταλάβει σέ βάθος μεγαλύτερο τών 40 χιλιο­ μέτρων . "Ο λα τά στρατηγικά σημεία τiΊς περιφ­ χής , με τό Καλπάκι ώς άξονα τού φράγματος, κατελαμβάνοντο άπό ισχυρέ; δυνάμεις . Πλέον

τών

10.000 μαχητών έφραζαν τοϋ; δρόμους που

οδηγούσαν στό πεδίο τής μάχητ, Γιά τή μάχη είχε διαθέσει δύο άπό τΙς καλύτερε; καί ένισχυμένεξ ταξιαρχίετ; του 32α

- τη ) 6η καί την

- συνολική; δυνάμεως 7.000 άνδρών. -115-

Είχε δια-

θέσει έ πι πλέ ον δύο λ όχου; δο λιοφθο ρέων, δύο πυρο βολαρχ ί α; ό ρε ι βατι κοϋ πυρο βολι κού τών

75.

μεγά λο α ρ ιθμό όλμων. κα ί γι ά πρώτ η φορά άντια­ εροπο ρι κά πο λυβόλα . Μετ ά άπό μιά

άνάπαυλα, τό βράδυ τη ς 25 ης

Δ εκεμβρίου, ή μάχη έπανελή φθη , ά γρια. έως τό πρωί τής 31ης τού μηνός . Δε" ε ίχε πα ρά μ ικρέ; δια κο πέξ , καί, μ ολονότι στο σύνολό της ήτα,' άβέβαιη, οί ιJ περασ πιστές ύ πεχ ρεοϋντο ,'ά ύπο χω­ ρη σουν σε διάφορα σημ εία, Πρός την πεδιάδα , μιά, ό ρμ η τ ι κή έπίθεση τών άνταρτών τούς έπέτρεψε νά καταλάβουν τό κάτω

μέρος της πόλεως. ΔΙν έπετεύχθη ή άνακατάληψή το υ άπό το ύ; ύπερασπιστ έξ , άλλά κατόρθωσαν νά άντιμ ε τωπίσουν την προέλαση τών έπι τι θ εμ ένω ν σε μιά πρόχειρη γ ρ αμμ ή άμύνη ; πο υ έσχηματι­ σθη μέσα σε δαιδάλο υς στενών δ ρό μων .

Πρός βορράν, τά τάγματα

582

στό Μ πουραζάνι ) και

υπό τόν ϋ πε ρασ πιστ ή

584,

(έκτό; τού λόχου

τού Μετσόβου στην προηγούμενη μάχη 'Αντι­ σ υνταγματάρχη Γ. Πα λαντά , [καμαν περιορισμ έ­

νες συμπτύξε ις, έκάλυπταν τη ν πόλη , στί; παρυ­ φ ές τη ς, σέ δλο τό μήκος τη ; καί κατείχαν τό στ ενόμακρ ο βραχώδη λό φο τού Προφήτη 'Ηλία . Ήταν πρός τά εκεί, πρ ός βορράν, τό τελ ευταί ο πρ οπύρ γιο της πόλεως .

• Αν

έπεφτε τό προπύργιο

αύτό, κάθε άμυνα θά ήταν άδύνατη .

Όί ύ πε ρασπι στ έ; τού λόφου άνθίσταντο, γιατί είχαν πλήρη συνείδηση της άποστολή ; των .

.Ο

δ ιοι κ ητ ή; των, ό Ταγματάρχη; Περίδης . -στήν Κατοχή , ένας ά πό τσίις κα λ υτέρο ικ; καπεταναίους το ύ ΕΔΕΣ- ήταν μεταξ ύ τους, γ ιά νά τού; ύ πενθυ­ μ ίζε ι τη σημασία το ύ άΥώ\'ο; Τον Δεκέμβριο τού

1947,

-116-

(...)

παρά τη ν απίστ ευτη

πίεση αυτών τών αιματηρών Χριστουγέννων, τό

άστρο τής Κονίτση; έλαμπε πάντοτε . Μόνο που ή λάμψη του ήταν άσταθή;

(...) • Αν

καί ή φρουρά

άνθίστατο, ή κατάσταση συχνά φαινόταν άπελπι­ στική. τη νύκτα τής 30ής Δεκεμβρί ου έπιστεύθη ότι όλα τελε ιώνουν.

Μέσα στην πόλη, οι ϋπε ρ ασπιστσ ί κρατούσαν.

Τά σπίτια στα όποία είχαν όχ υρωθεί άπε"αλ~ πτοντο

. Αλλά

μικρά

φρούρια

Ικανά να αντισταθούν .

στόν γυμνό επιμήκη λ ό φο ή κατάσταση

γινόταν άφόρητη. Οί βολές τών πυροβόλων καί

τών όλμων δεν ήταν πλέον το χειρότερο άπό τα κακά.

γιατί

"ώχες

τών

βράχων

προστάτευαν

άρκετά καλά τού; ύ π ε ρ ασπι στ ές τουξ . ΟΙ τελευ­ ταίοι δμω; ήσαν έξηντλημένοι καί έπρεπε νά άπο­ κρούουν συνεχώς έπιθέσεις τμημάτων. πού συχνά ήταν ανανεωμένα και άναπαυμένα ,

Στίς

9

ή ώρα. τό βράδυ της 30ης. μιά άγρια επί­

θεση άπεκρούσθη. Τά μεσάνυκτα, μιά δεύτερη

έπίθεση, άγριότερη, καί άκάμπτω; πεισματική , κατόρθωσε να καταλάβει το τέταρτο περίπου τού στενόμακρου λόφου -τη νοτία αίχμή του- άλλα ό λόχος που τόν υπερασπιζόταν μπόρεσε νό υποχω-

ρήσει καί να ένωθεί με τοϋ; άλλους δύο.

• Ακριβώς

~

πρό της αυγη ς της 3lης , οί άντάρτα;

εξόρμησαν πάλι άπό πολλές κατευθύνσει; . " Υπήρ­ ξαν φάσεις κατά τΙς όποίες ό άγών ήταν μιά άγρια πάλη σώμα μέ σώμα . ήλίου

οί

. Αλλά

επιτιθέμενοι

μέ την άνατολή τού

άπεσύρθησαν,

Κατόπιν,

έπικράτησε σχετική ήρεμία. Παρετηρεϊτο άπλώς άνταλλαγη λίγων πυρών σέ όλη την περίφέρεια. Οί άνδρες διηρωτώντο αν ήταν ή ήσυχία που προ­ ηγείται της μεγάλης θιJέλλης . Δεν επρόκειτο περί αυτού . Ήταν ή πρώτη άμφι-

-117-

ταλάντευση του εχθρού : οί ένισχύσειτ πού προ­ χωροϋσαν συγκλινοντα; κατά τοϋσιδηροϋ κλοιού . άρχιζαν νά τόν σπάζουν. Δύο ήμέρες προηγουμένωξ, εlχε πέσει τό Καλ­

πάκι , πού τό είχε εκπορθήσει ή Σχόλη ' Ε φέδ ρων

• Αξιωματικών της Κερκύρσς - που μετετράπη άπό τη μια ήμέρο στην άλλη σε τμήμα κρούσεωτ, τμήματα ΛΟΚ , και άνδρες της vιιι Μεραρχίας . Με τό Κα λπάκι έλεύθερο, τα τακτικά τμήματα έκάλυπταν ελαφρώς τα πλευρά τους καί προχω­ ρούσαν κατά μήκοξ της άμαξωτή ς όδοϋ άνατρέ­

ποντω; κάθε άντίσταση . Τό μηχανικό άκολουθοϋ­ σε καί κατασκεύαζε π ρόχ ε ι ρε; άλλα καλές γέφυ­ ρες έπί τών βάθρων τών παλαιών γεφυρών πού

είχαν δλε; άνατιναχθεϊ. ' Εν τφ μεταξύ , στίς

30,

μια διλοχία ϋπό τόν

Ταγματάρχη Γεώργιο Λυγεράκη, που ήταν και

αύτός άπό τού; παλαιού; καπεταναίου; τού ΕΔΕΣ, έφθανε στην Κόνιτσα . Είχε διασχίσει απόκρημνα

βουνά, εlχε περπατήσει μέσα σε χειμάρρους . και

είχε περάσει άπό μέρη πού εθεωρούντο ΠΡΟΚΤΙ­ κώς

άπροσπέ λαστα ,

. Εβιάζετο

ή

διλοχία

όχι

μόνο γιά λόγους καθηκοντοο ήθελ>: νά φθάσει

πρίν άπό μιά όμάδα ΛΟΚ , που έπιχειροϋσε τό ίδιο τόλμημα άπό άλλη κατεύθυνση . Τά ΛΟΚ , είσήλ­ θαν στην πόλη νωρίς τό πρωί της άλλης .. Η άμυνα της πόλεω; είχε Ενισχυθεί πρό τη ς άφίξεως τών μεγάλων ένισχύσεων,

Στην άμυνα τής πόλης συνέβαλε άποφασιστικά

καί ή αεροπορία, με τις ρίψει; έφοδίων καί τίς επιθετικέ; έξορμήσεις. Μεγάλη επιτυχία της θεω­ ρείται ή ανατίναξη τών πυροβολείων τών άνταρ­ τών.

Τό ήθικό είχε πάλι παίξει τό ρόλο του. Ή Κόνι-

-118-

τσα ε ίχε σωθεί. Οϋτε καί αύτη τη φορά ϋπήρχε

πόλη έλληνικη γιά νά έγκατασταθή ή «Πρόσω­ ρινη

Δημοκρατική

Κυβέρνηση

της Λεύτερης

' Ε λλά δας », Καί , σαν να μην εφθανε αύτό, ΟΙ έλευθερωτέξ καί οί ϋπασπισταί της Κόνιτσας επαιρναν τη διαταγή νά καταδιώξουν τον εχθρό.

Ή καταδίωξη, εγινε, άλλά όχι σε μεγάλο βάθος. Δεν εΙ χε έννο ι α και δεν άξιζε πολλες θυσίες, έφό­ σον, με τη μεθόριο δίπλα τους, ΟΙ άντάρτες μπο­

ροϋσαν νά άποφύγουν την κύκλωση. Θά άπωθοϋ­ ντο απλώς καί θά πήγαιναν νά άναπαυθοϋνκαί να άναδιοργανωθοϋν με κάθε άσφάλεια,

- Αλλωστε,

αν όρισμένα τμήματα του Δ .Σ .Ε . άπεσύροντο , κάποτε μάλιστα άτάκτως , άλλα πολεμοϋσαν με πείσμα. ΟΙ διαβάσεις πρός την Καστάνιανη , οδρα του Μάρκου. άμύ νοντο Ισχυρότατα και τα πυρο­ βόλα καί ΟΙ 6λμοι των ανταρτών ήταν πάντοτε εν πλ ή ρει δράσει .

'Ο αντικειμενικό; σκοπό; της καταδιώξεως ήταν νά άπαλλάξει με κάθε κίνδυνο την Κόνιτσα καί τη

γύρω περιφέρεια, Ό σκοπό; επετεύχθη μέσα σε μια εβδομάδα καί στΙς

7

" Ι ανουα ρ ίου ακούονταν

οί τελευταίοι πυροβολισμοί. Στο

πεδίο

νεκροί καί

της

μάχης

βρέθηκαν

240

77 βαριά τραυματισμένοι .

άντάρτες

οι συνθήκεξ

έ πέτ ρε π αν την μεταφορά και νεκρών και τραυμα­ τιών. Με βάση τΙς πληροφορΙ ες πολλών αΙχμαλώ­

των, ΟΙ άπώλειεξ του Δ.Σ.Ε. ϋπελογίσθησαν σε

J .300 άνδρες περίπου έκτό; μάχης . οι απώλειες τών τακτικών τμημάτων ανήλθαν σε

513 νεκρούξ,

τραυματία; καί άγνοουμένουξ.

Ήταν ή δεύτ ερη μάχη δλ κη ς που εδόθη, άλλα ήταν πολυ πιο επικίνδυνη γιά τοίJζ έθνι κό φρ ον εξ,

-119-

λόγω

της

γει τνιάσεωξ

τών

συνόρων

και

τών

μέσων που είχαν χρησιμοποιηθεί. 'Ως πρός τόν άριθμό των συμμετασχόντων, είχε άνέλθει , έπ] τόπου καί στην περιφέρεια, σε περίπου άνδρες.

.Η

38.000

κυβερνητική πλευρά, κατά

τήν τελική φάση, είχε ρίξει στη μάχη

- σε στρογ­ - 10.000 αξιωματικούς καί στρα­ τιωτες, 5.000 έθνοφρουρού; και περί τού; 1.000 χωροφύλακεξ και Μ .Α . Υ., δηλαδή συνολικά 16.000

γυλούς άριθμοϋ;

άνδρες, καί με τού; άνδρες τής ταξιαρχία; τού Δόβα

18.000

περίπου.

Πολλά συμπεράσματα προέκυπταν γιά τΙς δύο πλευρές

(...)

Τό σημαντικότερο ήταν ίσως δτι τό

ήθικό και τό πείσμα τών άμυνομένων άπεκαλύ­ πτετσ

-

για να λεχθεί τό έλάχιστο

-

ίσο πρός τό

πείσμα των επιτιθεμένων.

Τού; τελευταίους, τού; έβεβαίωναν ότι άπό την άλλη πλευρά τού όδοφράγματος βρισκόταν «ή σαπίλα στην ϋπηρεσία του ίμπεριαλισμοϋ και τοϋ ξένου καπιταλισμού» . ΟΙ άντάρτες λοιπόν, μετά άπό δέκα όκτώ μήνες, και τώρα καλύτερα παρά ποτέ, άντιλαμβάνονταν υτι ΟΙ άλλοι πολεμούσαν, παρ α κάθε άντιξυότητα, με μεγάλη άποφασιστικότητα καί με τη θυσία τή ς ζωή; τους. Πράγμα πού, στούι; καιρού; μας , δεν

γί νεται στην ϋπηρεσία των άλλων άλλά μόνο στην ϋπηρεσία των πεποιθήσεων . 'Ως πρός τού;

άμυνομένουο, αύτοί έβλεπαν καλύτερα τίτ; άντι­ κειμενικέτ δυσκολία; τού αγωνος, άλλά τό ήθικό τους

άνήρχετο

κατακορύφωτ .

Τό

πνεϋμα

τοϋ

στρατοϋ της "Αλβανία; άνεγεννάτο στόν μεταπο­

λεμικό 'Εθνικό Στρατό. Δέν ήταν άπαραίτητο νά είναι κανε«; βέβαιος για τή νίκη γιά να πολεμά μέχρυ; έσχατων .

.Η

προγονική πολεμική κραυγή

-120-

«'Ελευθερία ή Θάνατο; .. είχε ξαναπάρει δλο της τό νόημα » .

Στην πόλη , για την τιμηθεί ή ήρωϊκή στάση τών

κατοίκων της, άπονεμήθηκε τό .. ' Αριστείοάνδρείας » ,

γ)

Ή σταΔρωση του παπα-Σκρέκα

Τό

1947

ό ίερός Κλήρος πρόσφερε, έκτό; τών

άλλων κληρικών, κι ενα μάρτυρα, που υπέστη το ίδιο μαρτύριο με τό Χριστό. Πρόκειται για τόν Ιερέα Γεώργιο Σκρέκα, έφημέριο του χωριοϋ Μεγάρχης Τρικκάλων, πού μετά όπά βασανιστήρια , σ τ α υ Ρ ώ­

θ η κ ε άπό τού; κομμουνιστέξ ά ν ή μ ε Ρ α τ η Μ ε­

Υ ά λ η Π α Ρ α σ κ ε υ η πάνω σ' ενα ελατο, που εΙχε σχήμα Σταυροϋ , Να μερικά άποσπασματα σχετικά με το μαρτύριο του, άπό τη σχετική Εκθεση που υπό­

βαλε την Ι η Μαϊού 1947 στην 'Ιερά Σύνοδο ό Μητροπολίτη; Τίκκη; Χερουβείμ:

την 27ην Μαρτίου

1947 δ

ίερεύ; Γεώργιο; Σκρέ­

κας έπληροφορήθη εΙς τό χωρίον Μεγάρχης, δτι οί έαμοκομμουνισταί Μεγάρχης εκαμαν συμβού­ λιον είς δ άπεφασίσθη νά τον άπογυμνώσουν άπό παντός περιουσιακού στοιχείου . Όντως την νύ­ κτα τής 27ης πρός την 28ην Μαρτίου μεταβάντεξ

οί λησταντάρται εΙς την οίκίαν του του άφήρεσαν

'"

(τά πάντα)

...

Μη άρκεσθέντεξ δμως εΙς ταϋτα,

άφοϋ έξεκένωσαν τού; σταύλους εκ τών ζώων και έπεφόρτισαν τον πατέρα του ίερέως καί τόν θείον

του' Αθανάσιον Σκρέκσν να συνοδεύσουν τά ζώα εΙς το χωρίον Πρόδρομοξ, άκολουθούμενοι ύπό δύο ένόπλων ληστανταρτών, ένέκλεισαν τόν ίερέα Γ εώργιον Σκ ρέκαν έντό; ενός εκ των σταύλων κι

-121-

εκεί ήρχισαν νά τόν δέρουν άγρίωξ, ζητοϋντεξ παρ' αύτοϋ καί άλλα χρήματα .

. Η πρεσβυτέρα του άκούσασα τάς φωνάξ και οΙμωγάς τοϋ συζύγου της προσέτρεξε εΙς τόν

. Ισκαριώτην . Αθανάσιον

"Ιτσιον, κομμουνιστην

εκ τών σπουδαιοτέρων στελεχών τού Κ.Κ.Ε. καί

εΙς άλλα μέλη τής αύτοαμύνης Μεγάρχης, εκλι­ παρούσα μετά δακρύων την άπελευθέρωσιν τού συζύγου της καί την κατάπαυσιν τού ξυλοκοπή­ ματος. Δυστυχώς, ό εν λόγφ

• Ισκαριώτη;

καί οί

άλλοι δεν ήθέλησαν νά άκούσουν την παράκλη­ σίν της, καί ούδέν έπραξαν ύπέρ τού συλληφθέν­ τος. την Ιδίαν νύκτα περί τό μεσονύκτιον παρέλα­

βον τόν Ιερέα Γεώργιον Σκρέκαν αίμόφυρτον, ήμίγυμνον καί άνυπόδητον και ώδήγουν τούτον πρός τό χωρίον Γοργογύριον.

Ή

πρεσβυτέρα

σπεύσασα καί πάλιν πρός τόν "Ισκαριώτην

·1-

τσιον καί τούς συντρόφους του παρεκάλεσε τού­ τους νά ύπάγουν μαζύ της εΙς Γοργογύριον, διά νά ίδουν τι θ' άπογίνη δ Ιερεύς. Μη δυνάμενος ό

• Ι τσιος

νά άρνηθή μετά δύο άλλων κομμουνιστών

εκ Μεγάρχης,

ήκολούθησαν την πρεσβυτέραν

μέχρι Γοργογυρίου. Όταν εφθασαν εΙς Γοργογύ­ ριον έπεσκέφθησαν τόν άπαχθέντα Ιερέα έκεί

όπου είχαν τούτον φυλακίσει, καί ό δήθεν όπερα­ σπιστής του "Ιτσιοξ προσεποιεϊτο ότι θέλει δήθεν

νά τόν σώση, άλλά δεν δύναται, ενώ αύτός ήτο ό ήθικός αύτουργός τού όλου δράματος. Ό μελλοθάνατο; εζήτησε τόν Ιερέα Γοργογυ­

ρίου, δστκ καί μετέβη να τόν ίδη. Ούτος παρεκά­ λεσεν τόν επ! κεφαλής τών ληστοσυμμοριτών, όπως άφεθή δ ίερεύ; νά έπιστρέψη εΙς την οίκογέ­

νειάν τού, άλλ' ό άρχιλ ηστήξ τφ άπήντησεν δτι:

..άλλοθεν

λαμβάνει διαταγάς καί τίποτε δεν δύνα-

-122-

ται νά κάμη », έζήτησεν μόνον εν ζεϋγο; καλτσών διά τον μελλοθάνατον καί ό ίερεϋ; Γοργογυρίου

έξεδύθη τΙς κάλτσα; του καί τα εδωκεν, ό δε "Ιτσιο; εδωκεν εν παλαιόρασον καί έσκέπασε την γυμνότητα τού μελλοθανάτου. 'Εν βαθυτάτη συγ­ κινήσει καί μετά δακρύων μετ' όλίγων ήσπάσθη ό με λλοθάνατος τον παρηγοροϋντα αύτόν έφημέ ­

ριον Γοργογυρίου , αυτόν τά έξ ή ς :

,,' Ο

είπών μεταξύ ιiλλων προς Θεόξ γνωρίζει τί θ' άπυγίνω .

'Εάν διά του μαρτυρίου μέ καλεί πλ ησίον Του. ας

εΙ ναι εϋλογημένον το όνομά Του. τό θέλημά Του ας γίνη -, ΚαΙ οϋτω άπεχωρίσθησαν, Καθ' ήν στι­ γμ ή ν τόν άπήγον εκ Γοργογυρίου, ίδών την πρε­ σβυτέραν του μακρόθεν. τής είπεν: ,,'Εδώ είσαι καί σύ, Παπαδιά; "Ελπιζε είς τον Θεόν. ' Εκεί νοι;

διευθύνει, υπομονή ".

Κατόπιν

τον παρέλαβον

μαζύ των ΟΙ εφιπποι λησταντάρται καί ώδήγησαν

αύτόν εις το χωρίον Τύρναν. Πρό; παραπλάνησιν

τής πρεσβυτέρας εθεσαν αυτόν επl 'ίππου , άναχω­ ροϋντεξ

εκ Γοργογυρίου, άλλ'

όλίγον έξωθεν

αυτού έπέζευσαν τούτον, ϊνα βαδίση πρός τον Γολγοθά του πεζός, διότι ό ϊππος μετ' όλίγον έπέ­ στρεψεν άνευ άναβάτου εΙς τό Γοργογύριον. Είτ;

την Τύρναν έστάθμευσαν

εΙς

την οίκίαν

Καλαμάρα, του όποίου ή σύζυγος μετέβη να κάμη ενα καφέ εΙς τον μελλοθάνατον Ιερέα, αλλ' <ως

δτου φέρη τον καφέ οΙ άντάρται άπαγαγόντες τόν ίερέα, εψυγαν και ούδένα αϋτη εϋρεν έκεϊ ,

. Εκ

Τύρνης μετηγαγον τόν ίερέα, έν τΌ ίδί~ άθλι­

εστάτη καταστάσει διατελούντα, εΙς Ξυλοπάροι­

κον

καί

εκείθεν

εΙς Νεραϊδοχώριον,

εκεί

δε

φυλακίσαντες τοϋτον άνά πάσαν ήμέραν κατέβα­ σάνιζον αυτόν άπό τής

29-3-47

μέχρι τής Μεγά­

λης Παρασκευήξ , όπότε καί έσταύρωσαν αυτόν ,

-123-

έπΙ σταυροειδοί>ς δένδρου έλάτης, καί δταν έξε­ ψύχησεν ερριψαν αύτόν εΙς μίαν χαράδραν, τε­ λείως γιψνόν, σκεπάσαντες τό λείψανον μέ κλά­ δους και με σωρόν πετρών, μέ τόν σκοπόν να χαθοϋν τά ίχνη του.

Μόλις δμως άπηλευθερώθη τό Νεραϊδοχώριον, είς έκ τών αξιωματικών του Στρατοί>, ό Νικόλαο; Χονδρός, άναζητήσας τό λείψανον εύρεν τοϋτο είς ην κατάστασιν περιγράφομεν, Προσκαλέσω;

τόν Ιερέα του Ν εραϊδοχωρίου έκήδευσεν αύτόν προχείρως έκεϊ, καί εθαψεν αυτόν εΙς Νεραϊδοχώ­ ριον .

, Αλλ '

ό άδελφός τοϋ σταυρωθέντοξ Ιερέως Κων­

σταντίνος Σκρέκαξ. μεταβάς μέχρι Νεραϊδοχω­ ρίου, άνεκόμισε τό λεί ψανον και μετέφερε τούτο

εΙς Τρίκκαλα, δπου τφ έγένετο πάνδημος κηδεία εΙς ην συμμετέχομεν καί ημείς έκφωνήσαντει; αύτφ λόγον , λαβόντες ώς θέμα τό του Παύλου ρητόν

.. ,,' Εγώ

γάρ τά στίγματα του Κυρίου εν τφ

σώματι μου βαστάζω....

- Ανω

δε τών

60

Ιερέων εκ

των χωρίων κατελθόντεξ, συνώδευσαν μέχρι του νεκροταφείου τό λείψανον, βαστάζονες οί ίδιοι το φέρετρον

(...)

Αί κακώσεκ; του σώματος του ίερέως Γεωργίου Σκρέκα ήσαν αί έξf\ς:

Ή κεφαλη ~φερε τρει;

όπάς, άνά μίαν εΙς έκαστον κρόταφον καί μίαν είς τό μέσον, διότι έκαρφωσαν τό κεφάλι με περόνια. 'ΕπΙ τής δεξιάς πλευράς εφερεν μίαν λογχιά.

Λόγω των πολλαπλών καταγμάτων, αΙ χείρες καί οί πόδες ήσαν κομματιασμένοι κα] οΙ όφθαλμοΙ έξωρυγμένοι ... Δέν παραλείπομεν δέ νά γνωρίσω­

μεν τΌ 'Iερ~ Συνόδφ, δτι πρόκειται περί Ιερέως, δστις άπετέλει τό σέμνωμα τής Ιερωσύνης έν τΌ

-124-

Πωτα-ΣKpέκaς

. Α Ρχlμα νδρίι ης Μόδεο rυς

-125Ι

,

-

έπαρχίι;ι ημών, διότι ούδεμιά; χριστιανική ; άρε­ τής έστερεϊτο- .»

δ) Έκτελέσεις άλλων κληρικών

Τόν ίδιο χρόνο, έκτός άπό τόν παπα-Σκρέκα, μαρτύ­ ρησαν και πολλοί ιiλλοι κληρικοί, δπωξ: 19

Στις

20

Μαρτίου συνελήφθη

ό ίερέας Σωτήριος

Παπασωτηρίου, έφημέριος "Ασπροκκλησιάι; ΤΡΙΚ­ κάλων. "Οπω; γράφει στην άπό

31-5-47 άναφορά του

ό οίκεί ος Μητροπολίτηξ,

«Ώδηγήθη είς τό χωρίον Τσαπουρνιά της έπαρ­

χίας Γρεβενών. Καθ ' όδόν έδέρετο άνηλεώς , ότέ μέν διά μαστίγων, ότέ δέ διά ροπάλου, τέλος δΙ: τού

άπέσπασαν τάς τρίχας της γενειάδος του

τελείως . Είς Τσαπουρνιάν έξηκο λούθησαν νά τόν κακοποιούν, κτυπώντεξ καί δ έροντ ες τούτ ον , κα­

τόπιν δέ lθαψαν αύτόν χωρί ; να είναι νεκρ ός.

Μετ' όλίγον τόν έξέθαψαν και ήρχισαν πάλιν τά βασανιστήρια, μετά τούτο δέ, διά δευτέραν φοράν

τόν εθαψαν ήμιθανή, Τέλος τόν έξέθαψαν και

πάλιν και τότε κατέσφαξαν αύτόν δια μαχαίρα; καί

προχείρω; τόν lθαψα ν ά λλά νε κρό ν όντα

πλέον ..,

τη νύκτα της

31ης

Μαρτίου πρός Ι 'Απριλίου [κα­

ψαν ζωντανό τόν έφημέριο τής Μεγάλης Τάρνας

"Εβρου Ιερέα Παναγιώτη Παπακωνσταντίνου η Πα­ παδόπο υλο .

Στίτ;

5

' Α π ριλίου κατακρήμνισαν σε βαθιά χαράδρα

τόν ιερέα ' Ανδρέα Τσιουβάρα, έφη μέριο τού χωριού Μοναχύτιο Γρεβενών.

~τις

9

' Α π ριλίου θανατώθηκε ό

Μόδεστος

• Ανδρομανάκοτ,

άρχιμανδρίτη;

ήγούμενο; τής μονής

Σταγιάδων Τρικκάλων , Γράφει σχετικά στην άνα-

-126-

φορά του

πρός την

"Ιερά Σύνοδο

(31.5.1947)

ό

Μητροπολίτης Χερουβείμ: «" Ανθρωπος

άνυποκρίτου άρετής, είλικρινηξ καί

φιλαλήθης, πνευματικώς κατηρτισμένοτ, άνίκα­ νος άπό χαρακτήρο; ού μόνον να διαπράξη, άλλα καί να σκεφθή τό παραμικρότερονκακόν. Δια τής διδασκαλία; του έπ ' έκκλησίαξ καί τού ζωντανού

παραδείγματός του, δια τών συμβουλών καί νου­

θεσιών του είς τού; χριστιανού; καί δια τή; έξο­ μολογήσεωξ, ην τΌ αδείl1 ήμών έξήσκει είς τα χωρία, κατέστη το άντικείμενον τού άπολύτου σεβασμού των χριστιανών καί με το ή ρεμον ϋφος του είχε κατορθώσει πολλούς να φέρη είς την όδόν τής ευαγγελικής ζωής. Εϊχομεν τοποθετήσει

τούτον προσωρινω; ώς έφημέριον Μαλακασίου, δπου διέπρεψεν ώς λειτουργό; καί πνευματικό; καί κατώρθωσε να προσελκύση είς τό μυστήριον

τής έξομολογήσεω; δλα τα πέριξ τής μονή; του καί τής έφημερίαι; του χωρία

την νύχτα τής 2ας

(...) , Απριλίου 1947 συνελήφθη

εν

Μαλακασίω υπό τών άναρχικών και συνοδείQ ώδηγήΟη νύκτωρ εΙς' Αμπελοχώριον δπου εφΟα­ σεν την 7ην π.μ, τής 3ης

, Απριλίου .

Είσήλθεν εΙς

τόν ναόν, ήσπάσθη τόν έφημέριον καί έβοήθησεν

αύτόν είς την άκολουθίαν τού "Ορθρου. ' Ε ρω τη­ θείς παρ' αύτοϋ διατί συνελήφθη άπήντησεν δτι πρός άνάκρισιν τόν συνοδεύουν μέχρι Καστα­ νιάς, δπου τό

• Αρχηγείον .

'Εκείθεν ώδηγήθη είς Καστανιάν, δπου εμεινεν εΙς την οΙκίαν τού Στέλιου Κόφφα. Έρωτηθείς εν Καστανιά ύπό τοϋ έφημερίου άπήντησεν, δη κα]

αύτός δεν γνωρίζει την αΙτίαν τής συλλήψεώς του και ώς μόνην αίτίαν, νομίζει την παρατήρησιν

πού έκαμε εΙς τούς συμμορίταξ να μη γράφουν

-127-

εξωθεν του ναοϋ . Ήθέλησεν να του προσφέρη καφέ, άλλα δεν έδέχθη καί έζήτησεν όλίγον νερόν μόνον. Δι ενυκτέρευσεν εν Καστανιά και ό έφημέ­ ριος τοϋ Cδωσcν δ να κλινοσκέπασμα. την δέ έπο­ μένην 4ην

•Απριλί ου ,

ήμέρα ν Παρασκ ευή ν. τον

παρέ λαβεν ή συνοδεία καί ανεχώρησαν δια τον

Κλεινοβόν, εκείθεν δε ώδηγήθη είς Καλογριανήν. την ήμέραν των Βαϊων , ως άναφέρει ό έφημέριος

Καλογριανή; μετέβη είς τον ναόν. ' Ε ρω τή σω; δε τον έφημέριον, αν θέλη νά τον βοηθήση οϋτο; τον εδέχθη πάλιν εύχαρίστωτ , εί πε δε είς τον έφη­ μέριον τά έξ ης: «Θέλω να λειτουργήσω δια τελευ­

ταίον φοράν κα] νά κοινωνήσω, διότι δεν ξεύρω εάν θά κο ινωνησω άλλην φοράν, οδη γούμαι πρό; το μαρτύρων υπό π έντ ε κομμουνιστών •..

. Εμ οίρα­

σ εν τά βάϊα είς τούς χριστιανούξ. Περί το τ έλος της λειτουργίας έξεφώνη σεν λόγον συστήσας είς

τούς χριστιανού; αγάπην καί όμόνοιαν, μετά το τέλος δε του λόγου του ήσπάσθη τον έφημέ ριον λέγων: « Είναι Ο τελευταίος μου άδελφικος άσπα­ σμό ς, Πάτερ Βασίλειε ». τοϋτο ήκουσεν ΤΟ ε κκλη­ σίασμα καί ήρχισαν όλο ι να θρηνοϋν μετά των δύο Ιε ρέ ων.

'Ο

έφη μέριοτ; τον έπαρηγόρησεν

είπών: ,, " Ελπ ιζ ε ε ί ς τόν Θ εόν, άδελφέ μου . Είναι μεγάλος » . Μ ετά την λειτουργίαν οΙ κομμουνισταί ήθέλησαν να τόν παραλάβουν άμέσως

ιcαί νά

φύγουν, άλλά τού; παρεκάλεσεν ό έφημέριοξ νά

μεταβούν εΙς την οίκία» του. Τότε οΙ δύο κομμού­

νισταί συνώδευσαν τον Μόδεστον, κι εκεί τούς προσέφερεν ό έφημέριοτ δ.τι είχεν, Εις την πρε­ σβυτέραν, ή όποία τούς ήρώτησε ν διατί συνέλα­ βαν τόν άγιον τοϋτον άνθρωΠΟΥ, άπή ντ η σαν, δτι

τον όδηγοϋν δια μίαν άνάκρισιν καί θα έπι­ στρέψη .

• Επειδή

ήτο κατάκοποξ, διότι δ ι ' όλης

-1 28-

της νυκτός έβάδιζεν πεζός , του εδωκε ζώον ό

ίερεύ; μέχρι Χρυσομηλιας .

.. ' Από

την Χρυσομ ηλιάν τόν ώδήγησαν εΙς Π ερ­

τούλιον, την 6ην κατά τας

5

' Απριλίου

Κυριακην τών Βαίων

μ .μ., δπου καθ' όδόν συνηντήθη μετά

του έφημερίου Περτουλίου καί τφ εΙπεν δτι εΙναι ό ήγούμενος Σταγιάδων καί άτι τόν μεταφέρουν δια άνάκρισιν εΙς τό

' Αρχηγ είον . • Ο

Ιερεύς Περ­

τουλίου ένεθάρ ρυνεν αύτόν, ούτος δε άπήντησεν, δτι:

..εχω

την συνείδησίν μου i]ρεμον, διότι ούδέν

κακόν έπραξα ... Μεταξύ των συνοδευόντων του­ τον ήσαν ό Βασίλειο; Στεργίου

ii

Στυλογιάννη;

καί Χρ. Σακαβάρας, κάτοικοι Μαυρελίου . « την Ιδίαν εσπέραν έκ Περτουλίου ώδηγήθη εΙς

Νεραϊδοχώριον.

'Εν Νεραϊδοχωρίω την Μεγά­

λην Δευτέραν τό άπόγευμα, 7ην

' Απριλίου,

εΙδον

τούτον οί κάτοικοι Ν εραϊδοχωρίου όδηγούμενον &ίς τό άνακριτήριον τών άναρχικων, σιδηροδέ­ σμιον. την μεθεπιφϋσαν 9ην

' Απριλίου Μεγάλην

Τετάρτην, έθ εάθη δεδεμένος με σχοινίον μαζϋ μέ

άλλους τρείς, οίτινες ήσαν με τόν ίδιον σχοινίον δεδεμένοι, ώς πρόβατα έπΙ σφαγήν, ώδηγήθησαν δέ

εΙς

την

θέσιν

..Μπαντανίκα»

έξωθεν

του

Ν εραϊδοχωρίου .

.. • Ο

νέος

αύτός μάρτυς

τού

• Εθνους

καί της

" Ε κ κλ ησίαξ έξετελέσθη δια σκαπάνη; (κοινώξ κασμά), άφοϋ πρώτον ποικιλοτρόπως έβασανί­ σθη. Πρό της έκτελέσεώξ του ταν άπεγύμνωσαν, πρός καταισχύνην, και άφοϋ διά ποικίλων βασα­ νιστηρίων, μαχαιριών καί ξυλοκοπημάτων , κατε­

βασάνισαν τοϋτον,

κατόπιν δια του αίχμηροϋ

μέρους του κασμά έθ ραυσαν τό κρανίον του καί

ούτω παρεμορφώθη τελείως ή κεφαλή του. Τόν !:ξετέλεσαν εΙς μίαν στάσιν του σώματα; κυρτό-

9

-129-

ειδή κα! τό σώμα του ελαβεν μορφην κουβαριού . ΑΙ κακώσειξ όλοκλήρου του σώματος ήσαν έμφα­ νείς εκ του ξυλοδαρμοϋ καί τών μαχαιριών. «Μετά του Μοδέστου εξετελέσθη δια βασανιστη­ ρίων καί ό Δημήτριος Ξάνθης . . Ανευρεθέντες όπά του στρατοϋ, εΙς ην θέσιν ανωτέρω περιγράφομ εν. ένεταφιάσθησανύπό του Ιερέως Νεραϊδοχωρίου .. »

ΣτΙς

14 •Απριλίου,

ϋπέκυψε άπό τα βασανιστή-

ρια, ό ίερέα; Κων. Σπανός , έφημέριοξ

"Αγίου Γεωρ­

γίου Νεράϊδας Εύρυτανίας. Στίς

25 ' Απριλίου

έκτελέστηκε, μετά άπό βασανι­

στήρια, ό έφημέριω; Μεγάλου Κεφαλόβρυσου ίε­ ρέας Κων/νος Μαργαρίτης .

ΣτΙς

4

Μαίου σφάχθηκε ό Ιερέα; 'Ισίδωρος Καβα­

τσίγης ή Κοβατσιάδης, έφημέριοτ

. Απλιά

Σιατί­

στης.

ΣτΙς

6 Μαίου εκτελέστηκε ό Ιερέας Εύθύμιος Λιά­

κος, έφημέριος Παχιάλκυα Κοζάνης .

ΣτΙς

19

Μαϊού Βούλγαροι άvτάρτες μπήκαν στό

χωριό· Α γιος Παντελεήμων

τόν ήλικίαξ

62

' Αμυνταίο υ ,

λήστεψαν

έτών έφημέριο αρχιμανδρίτη Εύάγ­

γελο Δηλιγιάννη καί στη συνέχεια , άφοϋ τόν εσυραν

άπό τα γένεια εξω στό δρόμο, τόν σκότωσαν μΙ: διά­ φορα φονικά όργανα' τόν αφησαν επί τόπου διά­ τρητο σε όλα τα μέρη του σώματός του. Τόν Μάιο σφάχτηκε ό Ιερέας Γεώργιος Καλώστος,

έφημέριοξ Καστανιώ; Φθιώτιδας . Τόν 'Ιούλιο σφάχτηκαν στη Μουσουνίτσα οί ί ερεϊ;

Κων/νος Μπούστρας, έφημέριο;

'Ανατολή« καί

, Αλέξανδρος Λάγιος, έφημέριοξ Δάφνης Φθιιότιδας . ΣτΙς 28 Σεπτεμβρίου, θανατώθηκε μετά άπό σκληρά βασανιστήρια, δ Ιερέας Βασίλειος Παπαγεωργίου, έφημέριφ; Παναγίας "Ιερισσοϋ .

ΣτΙς

6

'Οκτωβρίου μετά άπό βασανιστήρια ρίχθηκε

-130-

σέ χαράδρα

500 μ.

της Εύρυτανίας καί βρήκε θάνατο

ό πρώην δάσκαλος ίερέας Χρήστο; Κακκαβάξ, ΣτΙς

' Ο κτωβ ρίου σφάχθηκε ό ίερέας Δημήτριος

7

Κολλάτος, έφημέριος Πυργετοϋ Λαρίσηξ .

ΣτΙς

20

'Οκτωβρίου, σκοτώθηκε μπροστά στην

' Αγία Τράπεζα του ναοϋ της Θεοτόκου δ έφημέριος Τουρκολέκα Μεγαλοπόλεως

'Ιωάννης Πετρόπου­

λος .

6." Η

άντίδραση τού Κράτους

α) Ή στρατηγικη πού άκολουθήθηκε Τό Κράτος καί τό

1947 περιορίστηκε

κυρίω; στην

άμυνα. την τακτική αύτη έπέβαλαν τρείς παράγο­ ντες: α)

•Η

ελλειψη ίκανοποιητικοϋ άριθμοϋ στρα­

του. 'Όπως καl"σέ άλλη 'σελίδα του βιβλίου αύτοϋ άναφέρεται, ό στρατός πού μποροϋσε νά χρησιμο­ ποιηθεί γιά

έπιχειρήσεις "ταν δλιγάριθμος. Τδν

'Απρίλιο του

1947 άνερχόταν σέ 104.000 άντρες και 120.000. •Αλλ ' άπ ' αϋτον, μόνο τό 58%, δηλαδή 66.780 άντρες "σαν μάχιμοι, οΙ ϋπόλοι­ ποι άνηκαν σέ ύπηρεσΙες .. Αλλά καί άπό τούς μάχι­ τόν 'Ιούλιο σέ

μους αύτούς δέν "ταν δυνατόν να χρησιμοποιηθοϋν δλοι έναντίον τών ανταρτών. Στόν άνταρτοπόλεμο του

1947 χρησιμοποιήθηκαν μόλις 24.800 άντρες. 40 Τάγματα καί 36 Λόχοι "Ορεινών Κατα­

δηλαδή

δρομών (Λ .α.Κ .)'". β)

•α

όπλισμός του στρατοϋ δέν "ταν ό άναγκαίος

οϋτε ποσοτικά ούτε ποιοτικά. γ) Ήταν έπιβεβλημένη ανάγκη να διαφυλαχτοϋν

από τούς άντάρτες τά αστικά κέντρα καί άλλες στρα­ τηγικέ; θέσειξ.

'Εν τούτοις, δμωξ, δέν ελειψαν και οί έκκαθαριστι-

-131-

κές έπι χει ρ ή σε ι ξ , ΟΙ όποίες, όπως ήταν φυσικό , δεν

μποροϋσαν νά

έχουν

τό

επιθυμητό άποτέλεσμα .

Έπρεπε ό έθνικό; στρατός μονάχα στη Στερεά, τη Θεσσαλία καί τη Βόρειο ' Ελλάδα. ν ' έκκαθα ρί σει ­ και μάλιστα χρησιμοποιώντας κι αύτός τό δύσκολο

είδος του

..άνορθόδοξου

πολέμου»

- 26.000 τετραγω­

νικά χιλιόμ ετρα. ΚαΙ για τό' λόγο αύτό δεν έμειναν επι πολ ύ στην 'ίδια περιοχή . τη μιά ήμερα επρεπε νά βρίσκονται εδώ, την άλλη έκεί και την τρίτη άλλου. Πάντως ή σπουδαιότερη στρατιωτικά έκκαθαριστι­

κη επ ιχεί ρ η ση τής χρονιά; ήταν εκείνη, που έφερε

τό κωδικό όνομα « Τέρμινου;»,

β) Οί έπιχειρήσεις Στα

Βαρδούσια

Στά Βαρδούσια τής Ρούμελη ξ, στά τέλη του Μαρ­ τίου,

τμήμα

στρατοϋ

καταδίωξε σε

άντάρτες . Ό άπολογισμός :

•Η

έ π ι Χ ε ί Ρ η σ η

• Άρχισε

στΙς

200

« Τ έ Ρ μ ι

9 •Απρι λίου

'ίδιου μήνα. Πήραν μέρος

βάθος

v

ο Ι) ς~~21

καί τελείωσε στίς

16.000

1.300

άντάρτες νεκροί.

30 του

άντρες με ορ ειβα­

τικό πυροβολικό και όλμους καΙ με άεροπορική ϋπυ­ στήριξη .

ντριβή

. Απέβλεπε

στον εγκλωβισμό και τη συ­

τών ανταρτών πού δροϋσαν στϋ; όρε ι νες

περιοχέ; τής Κεντρική;

• Ελλάδος

καί παράλληλα

στην πτώση του ήθικοϋ τών άνταρτών. Ένα τμήμα στρατοϋ ξ εκίνησε άπό τη Λαμία και μέσω Καρπενη­ σίου κατευθύνθηκε στά βόρεια . Τό δεύτερο τμήμα ξεκίνησε άπό την Ήπειρο καί

-132-

άκολουθώντας τόν 'Αχελώο καί τού; παραποτάμου; του κατευθύνθηκε άνατολικά, Τό τρίτο τμήμα ξεκίνησε άπό τη Θεσσαλία καί κατευθύνθηκε δυτικά. Καί

τα τρία

συνέκλιναν στό ίδιο

σημείο ;

στην

Πίνδο, Παρόλη τη μαχητικότητα του στρατού κα ί μάλιστα

κάτω άπό δύσκολα; καιρικέ; συνθήκεξ (χιονοθύελ­ λες καί καταιγίδεξ), δεν κατορθώθηκε νά έγκλωβι­ στοϋνοί άντάρτες . Ό

κύριό; δγκοτ; τους

ίiφησαν

100

647

είχε διαφύγει.

νεκρού; (οί

τραυματίες καί

412

'Ε π ι Χ ε ί Ρ η σ η

100

αΙχμαλώτους .

,,' Ι

έ Ρ α ξ ..

'Επιχειρήθηκε, άπό την Ι ως τΙς

31

Μαϊού για να

έκκαθαριστοϋν οί περιοχέ; Καμβουνίων σίων

-

'Εντούτοις

πέθαναν άπό τό κρύο),

-

' Αντ ιχ α­

Χασίων.

'Ε π ι Χ ε ί Ρ η σ η Κράτησ ε άπό τΙς

"π ε λ α Ρ γ ό ς"

7 ως

τΙς

15

"Ιουνίου καί άπέβλεπε

στην εκκαθάριση των περιοχών της 'Όσσας, του Μαυροβουνίου και του Πη λίου.

Έ π ι Χ ε ί Ρ η σ η Κράτησε άπό τΙς

« Κ ύ κ ν ο ς .)

12 ως

τΙς

30

"Ιουνίου

1947 και

άπέ­

βλεπε στην εκκαθάριση των περιοχών του' Ολύμπου καί των Πιερίων γιά την άπελευθέρωση τής άμαξι­ τής όδο ϋ Κ οζάνης- Έ λασσόνας-Λάρισας καί για την

άΠΟΚΟΠΙ1

της

όδοϋ

άνεφοδιασμοϋ τ ων άνταρτών

μέσω Καϊμακτσαλάν-Βερμίου-' Ολύμπου- "Ορθρυοτ;

-133-

πράς τη Στερεά 'Ελλάδα που έμενε άνοιχτή καΙ έλεγχόμενη άπ ' αύτούξ .

Έ π ι Χ ε ί ρ η σ η

..κ

ό ρα ξ ..

'Απέβλεπε στην εκκαθάριση τής περιοχή; Γράμ­ μου-Σμόλικα-Βοϊου καί κράτησε άπό τΙς ως τΙς

22

'Ιουλίου

1947 καί

8

'Ιουνίου

εξελίχθηκε σε δύο περιό­

δους.

Έ π ι Χ ε ί Ρ η σ η

..τ

ί Υ Ρ ι ς ..

' Α πέ βλε πε στην εκκαθάριση τής Ρούμελης και κρά­ τησε άπό τΙς

ως τΙς

6

Έ π ι Χ ε ί ρ η σ η Κράτησε άπό τΙς βρίου τού

12

Σεπτεμβρίου

..Λ

α ί λ α ψ ..

19 Σεπτεμβρίου

ως τΙς

1947.

12

'Οκτω­

καί άπέβλεπε στην εκκαθάριση τής

1947

Οίτης, τής Γκιώνης, των Βαρδουσίων καί τού Τυμ­ φρηστοϋ ,

Έ π ι Χ ε ί Ρ η σ η

.. 'Ε

Ρ ι ν ύ ς»

Κράτησε άπό τΙς Ι Ι Νοεμβρίου ως τΙς

1947

9 Δεκεμβρίου

καί άπέβλεπε στην εκκαθάριση της βόρεια;

Πίνδο" κα] τού Γράμμου .

Σημ ειώσεις ι . Ε.

2. 3. 4. S.

σ ελ .

Δαφνηζ, σελ.

Ε . 'Αβέρωφ, σελ .

. Αβέρωφ,

259 Κ.Κ .•Γ. 288 Κ .Ι(. -Γ. Ε . • Αβέρωφ, σελ. 292-293. Δ. Κούσουλατ , σε λ . 236. Ε . . Αβέρωφ, σελ . 2S Ι.

Δαφνής , σελ,

-134-

217. 218.

6. Ε .. Aβtρωφ, σελ. 281-282. 7.• Ριζοσπάστη;», 8-10-1947. 8. Κυριακάτικη Πρωινή' Ελευθεροτυπία. 13-1-1980. 9. Ε . Άβέρωφ, σελ. 251. 10. r. Δαφνής , σελ. 223- Ε . Άβέρωφ, σε λ. 256, 273. Ι Ι . Γ. Δοφνής, σελ. 223.

12. Ε. ' Αβέρωφ , σ ελ . 255. 13. Ε . Άβl.ρωφ , σελ . 271 . 14. Ε. ' Αβέρωφ, σελ . 280. 15. Ε. ' Αβέρωφ. σελ. 281. 16. Ε. Άβέρωφ, σελ. 282-283 καί 519. 17. Πολεμική • Αρετή . σελ . 7 Ι 2. 18. Κ . ΒοβολΙνης. σελ. 322-325. 19. Κ . ΒοβολΙνης , σελ. 327, 322-323.347, 327, 314, 307. 316, 343, 199, 347, 321. 20. Γ . Δαφνης, σελ . 219. 21. Βλέπε: Ε .. Αβέρωφ, σελ. 277-281 καί Ζαφ ειρόπουλο ς. σελ . 213 κ.ε.

-135-

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ '

1948 Ι. Χρονια σκληρής πάλης Το

είναι ενας κρίσιμος χρόνος και για τις δύο

1948

παρατάξεις . Τυχόν έπιτυχίεξ

i\

άποτυχίες προδικά­

ζουν την τελικη έκβαση . Για τοϋ; άντάρτες ή μΙ1

ϋπαρξη

θεαματικών επιτυχιών όδηγεϊ στη διαπί­

στωση πως ό χρόνος έργάζεται εναντίον τους. Για

τις εθνικές δυνάμεις ή μη καταστολή τής άνταρσίαξ

βάζει σέ σκέψεις γιά το αν θα επιτευχθεί ή ύποταγή τους . Γι' αύτό και Το

1948 και

οί δύο πλευρές παίρ­

νουν σπουδαίες άποφάσεις και έρχονται σε σκλ ηρες συγκρούσειξ μεταξύ τους . ΟΙ άντάρτες με την διπλωματική και ϋλικη βοήθεια των κομμουνιστικών χωρών κάνουν άπεγνωσμένες

προσπάθειες να έδραιωθοϋν σε μιά άκριτικη επαρχία

και να δημιουργήσουν κατάσταση. Δεν τα καταφέρ­ νουν

•Ο

.

στρατόξ, με τον σύγχρονο εξοπλισμό του. επιχει­

ρεί να εκκαθαρίσει πλήρως τη χώρα, κι αύτότ; τυ; πολλες έπιτυχί ει; που εχει στο

- παρά ενεργητικό του -

δεν κατορθώνει νά πετύχει άπόλυτα το στόχο ΤΩ! } . 'Η κομμουνιστική άπειλη συνεχίζει Έλλάδα

-

-

ίδίω; στη ΒΔ

νά ϋπάρχει.

Χύνεται και άπα τούς δύο άντιπάλους πολύ αϊμα , χωρίξ ή πλάστιγγα του πολέμου να κλίνει άποφασι­ στικά και τελεσίδικα πρός το μέρος κανενόξ.

-137-

2. .Η

'Από την πλευρα τού Κράτους

κυβέρνηση Σοφούλη, παρά τού; έσωτερικούξ

κλυδωνισμού; που ϋφίσταται, συνεχίζει να κατευθύ­ νει τις ένέργειε; τών 'Ενόπλων Δυνάμεων. Τώρα, προστίθεται καί ό συμβουλευτικό; ρόλος τού στρα­ τηγού Βαν Φλητ, άρχηγοϋ τής' Αμερικανική; Στρα­

τιωτική;

'Αποστολή; στην 'Ελλάδα από τΙς

Φεβρουαρίου

24

1948.

Οί "Ενοπλεξ Δυνάμ~ις, με τόν ϊδιο αριθμό αντρών που είχαν τό

και

με τη

(με

500

1947 (135.000), άλλα εξοπλισμένες δημιουργία 97 Ταγμάτων 'Εθνοφρουρώ;

άντρε; τό καθένα), αναλαμβάνουν μια γιγαντιαία

προσπάθεια

να έκκαθαρίσουν

τη

χώρα.

"Εχουν

βάλει ώς στόχο να απαλλάξουν ως τό τέλος τού χρό­ νου τη χώρα άπό τη φοβερη αύτή περιπέτεια. Για να στερήσουν τοϊ«; άντάρτετ; άπό την άναγκαστική ένί­

σχυση τών κατοίκων τής υπαίθρου καί άπό τού; πλη­ ροφοριοδότες τους, εκκενώνουν πολλά χωριά πού

βρίσκονταν κοντά σέ περιοχέξ πού είχε στόν έλεγχό

του Ό "Δ.Σ .Ε.» και τού; φέρνουν στά πλησιέστερα αστικά κέντρα. Ό άριθμός τους, μαζί με τού; πολ­

λούς που είχαν φύγει άπό μόνοι τους για να γλιτώ­ σουν, ανέρχεται στίτ;

700.000.'

Τό τίμημα δμως για τό "Εθνοτ; είναι μεγάλο. Τρομε­ ρός συνωστισμό; στΙς πόλεις κα! πολύ μεγάλη οίκο­ νομική επίπτωση (εγκατάλειψη καλλιεργειών- συ­ ντήρηση προσφύγων).

Στύ τέλος τοϋ χρόνου ή συστηματική εκκαθάριση της ΠελOΠOVΝήσOυ καί στη συνέχεια τής Ρούμελης­ Κεντρική; 'Ελλάδας άρχίζει ν' άποδίδει τού; άνα­ μενόμενους καρπούξ.

-138-

\ 3. 'Από .Η

την πλευρά τών άνταρτών

άπογοήτ ευση τών κομμουνιστών άπό τη μάχη

της Κόνιτσας ήταν μεγάλη. Δε μπόρεσαν ν' αποκτή­ σουν μια εδρα για την « Π ρ οσ ω ρ ι νή Κυβέρνησή » τουξ,

με

συνέπεια

οί

γειτονικέξ

κομμουνιστικέξ

χώρες νά μη ν εχουν τό πρόσχημα νά την «άναγνωρί­

σουν» και να προπαγανδίσουν διεθνώς .

•Ακόμα

ό Μάρκος Βαφειάδης διαπίστωσε πως ήταν

άδύνατο ν '

άναμετρηθεϊ κατά παράταξη με τον

'Εθνικό στρατό . Γι' αϋτό πήγε στό Βελιγράδι καί ζήτησε στρατιωτική βοήθεια καί κυρίω; άεροπο­ ρικη κάλυψη. Δεν τα κατάφερε. Πήρε μονάχα πολε­ μικό ϋλικό (δλμουξ, όπλα, άντιαρματικά και άντιαε­ ροπορικά πυροβόλα κλπ) .

• Η • Αλβανία

εθεσε σ τη

διάθεσή του και μερικά μικρά σκάφη γιά τόν άνεφο­ διασμό με δπλα των άνταρτών της Πελοποννήσου.

Οί πολύνεκρες μάχες του

1947 και ή σκληρή άναμέ­ 1948. επέβαλαν την

τρηση, πού διαφαινόταν, τό

αύξηση του άριθμοϋ τών ανταρτών. καθώξ έπίση; και την εξύψωση του ήθικοϋ του; .

λεια της Κεντρική; συνήλθε στίς

28-29

.Η

4η

• Ολομέ­

'Επιτροπή; τοϋ Κ.Κ .Ε .• πού 'Ιουλίου

1948.

στην άπόφασή

τηξ, ανάμεσα στά άλλα. διαπιστώνει πα/ς γιά να μπο­ ρέσει να καρποφορήσει ό άγώνας του, πρέπει: «α) Νά αύξήσουμε τη δύναμη του Δ.Σ.Ε. στό διπλάσιο . Τό Γενικό

•Αρχηγείο

πρέπει να έξα­

σφαλίσει τΙς ετοιμοπόλεμε; καί στρατηγικέ; έφε­ δρείες του . Τό ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ θά πραγματο­

ποιήσει συγκεκριμένα τό καθήκον αύτό κανονί­ ζοντας ποσό καί χρονικά όρια κατά περιοχέα. β) Να καλυτερέψουμε τόν εξοπλισμό του στρατοϋ

μας πρώτ ' απ' δλα με πυροβολικό.

-139-

γ) Να βελτιώσουμε τόν επισιτισμό του στρατοϋ, την υπόδηση καί τό ρουχισμό του.

δ) Να δυναμώσουμε την πολιτική δαυλιά έτσι πού

ό κάθε μαχητή; νάναι κάθε μέρα συγχρονισμένος πολιτικά. Οί αύθαιρεσίει; καί οί τραμπουκισμοί από τούς άνωτέρου; πρός τούς κατώτερου; πρέπει να χτυπηθούν κατακέφαλα. Στην καλή πολιτική δουλιά βρίσκεται ή πηγή για. να στερεωθεί καί υψωθεί ακόμα πιο πολύ ή πειθαρχία καί για. να. λείψουν οΙ λιποταξίες πού παρουσιάζονται, κυ­

ρίως σε κείνα; τίς . μονάδεξ, δπου οί Πολιτικοί 'Επίτροποι δεν κάνουν καλά τη δουλιά τους .

ε) Πιό θαρραλέα να. τραβήξουμε γυναίκες στα μάχιμα τμήματα. Με τόν ήρωισμό καί την αύτο­ θυσία τους οί γυναϊκεξ, όπως καί οί σχηματισμοί τής ΔΝΕ κέρδισαν τιμητική θέση. μέσα στό ΔΣΕ καί άποτελοϋν μέσα στα τμήματα παράγοντα πει­

θαρχίας, κίνητρο μαχητικότητω; καί υπόδειγμα πολεμικής έπίδοσηο-,»

Άλλά καί ή 5η 'Ολομέλεια της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε., που συνήλθε τόν 'Ιανουάριο του

1949,

να. τί άναφέ­

ρει για την έπιστράτευση τών γυναικών τό « Στό

1948 έχουμε

]948:

μια. σοβαρή βελτίωση στη δου­

λια μέσα στκ γυναίκες .

.Η

γυναίκα έγινε βασικό

συστατικό στοιχείο και άνεκτίμητοξ παράγοντας στη ζω ή καί δράση του ΔΣΕ. Χιλιάδες μαχήτριες

πολεμούν Ισάξια δίπλα στον αVΤρα καί πολλες φορέτ; καλύτερα άπ ' αύτόν. τη γυναίκα πρέπει νά την περιβάλουμε μέσα στο ΔΣΕ με την απαραί­ τητη αγάπη, εκτίμηση και σεβασμό, πού όλα αύτά

τα κατάχτησε με την πάλη καί τό αΊμα της καί να

την προωθοϋμεάποφασιστικά ανάλογα με τΙς ίκα­ νότητές της . Πρέπει να βοηθήσουμε την ΗΛΕΓ στην καλή δουλιά πού κάνει καί να κινητοποιή-

-140-

σουμε όλες τις έφεδρείες που το γυναικείο κίνημα εχει γιά τον άγώνα μας καί τό ΔΣΕ όπου ή μαχή­ τρια εγινε παράγοντα; δύναμης, άμιλλας και άνά­

πτυξης, παράγοντας άπαραίτητος σήμερα γιά το στρατό μας. »3

Αύτό τό χρόνο ή όργάνωση τών ανταρτών, πού υπολογίζεται

σέ

γίνεται

22.500,

σε

«μεραρχίει;»,

καταργείται δηλαδή το «' Αρχηγείο περιοχών» καί ή έκπαίδευσή του; γί νεται τέτοια ώστε να τούς παρέχει την ευχέρεια νά συνάπτουν μάχες με τακτικό στρα­ τό. Παράλληλα συντηροϋν καί Ιππικό (έχουν

500

ίππους)4. Τέλος είσάγουν στά τμήματά τους τό θεσμό του «κομματικού κομισάριου». Γιά νά άπαλύνει τό Κ.Κ.Ε. τό εγκλημα του «παιδομαζώματοο-, γιό τό

όποίο θό γίνει λόγος πιό κάτω , και παράλληλα γιό νά δημιουργήσει έντυπώσσιξ στό εξωτερικό, στΙς Μαίου

1948

3Ι

διό του Μάρκου ζητεί κατάπαυση τών

έχθροπραξιών, χω ρΙς δμως καί νά εγκαταλείπει τό «έπιθετικό» ϋφο; .. Η έλληνική κυβέρνηση έλίχτηκε

επιδέξια: Δεχόταν συζήτηση για την κατάπαυσητών εχθροπραξιών, αν προηγουμένως οι κομμουνιστέξ έπέστρεφαν τά άπαχθέντα παιδιά. • Ο Μάρκος, δπω; ήταν επόμενο, σιώπησε ... Ένώ μέ τΙς άπειλες καί τΙς ί:πιδρομές τους οί άντάρ­ τες άπειλοϋν τά πάντα, κρίση ξεσπάει στό κομμουνι­ στικό στρατόπεδο. ΣτΙς

28

'Ιουνίου

1948

βλέπει το

φώς τής δημοσιότητας ή διαμάχη άνάμεσα στον Στά­

λιν καί τόν Τίτο. Τό Κ.Κ.Ε. βρίσκεται σε πολι)

δύσκολη θέση . Ό Ζαχαριάδης είναι με τό μέρος τής Μόσχας, ενώ ό Μάρκοι; συμπαθεί τό Βελιγράδι. Τό κόμμα -τό μόνο- δεν παίρνει θέση. Φοβάται την μανία τοϋ Έρυθροϋ Τσάρου, αλλό εχει άνάγκη καί

άπό τη βοήθεια τή; Γιουγκοσλαβίαξ. Παρόλα αύτά ό

-141-

Τίτο βοηθάει τού; ελληνες άντάρτες ως την άνοιξη του

1949.

Στό διπλωματικό τομέα ή Σοβιετική " Ε νωσ η δημι­ ουργεί θόρυβο στόν Ο.Η.Ε. ΑΙτία ή άνακοίνωση τής

Βαλκανική;

' Επιτροπήξ, πως ΟΙ βόρειοι γείτονές

μας βοηθοϋν, πράγματι, τού; άντάρτες καί ή πρό­ ταση γιά τη δημιουργία μιας -Διεθνοϋ; Δυνάμεως που θά ηλεγχε τα kλλ ηνικά σύνορα », ΣτΙς βίαιες

συζητήσεις που εγιναν στην Γ' Γενική Συνέλευση του Ο.Η .Ε. στό Παρίσι (Σεπτέμβριος - Νόεμβριος

1948) δ Ρώσος άντιπρόσωπος , δ περίφημος Βισίνσκυ - γνωστός ώς δημόσιος κατήγορος στΙς περίφημεξ έκκαθαριστικέξ δίκες του Στάλιν του 1935 - ύποστή­ ριξε μέ πάθος τού; άντάρτεξ, χωρίς νά φεισθεϊ. .. καί χυδαιολογιών

(!) γιά δσους ύποστήριζαν την έλλη­

νική ύπόθεση. Παρόλα αύτά ή Γενική Συνέλευση,μέ πολύ μεγάλη πλειοψηφία, στίς

9

Νοεμβρίου

1949

εκανε δεκτά τά πορίσματα τής Βαλκανική; "Επιτρο­

πής και καταδίκασε τη βοήθεια τών κομμουνιστικών χωρών πρό; τούς άντάρτες .

Στά τέλη του

1948,

άρχίζει να δρα διαλυτικά στό

Κ .Κ.Ε. και ή διαφωνία άναμεσα στον Ζαχαριάδη καί τόν Μάρκο , ώς πρός την στρατιωτική τακτική τών

ανταρτών. 'Από τον Νοέμβριο άναλαμβάνει ουσια­ στικά καθήκοντα στρατιωτικοϋ άρχηγοϋ δ πρώτος

καί όργανώνει έπιθέσεκ; ψεις του

1948).

-

-

σύμφωνα με τΙς άντιλή­

εναντίον σπουδαίων πόλεων (Δεκέμβριος

Τά άποτελέσματα θά τον άπογοητεύσουν, Οί

άπώλειες τών ανταρτών στη διάρκεια του

μεγάλες:

16.662

νεκροί καΙ

10.667

παραδοθέντες. '

-142-

1948 είναι

αιχμάλωτοι καί

\

4.

Τό παιδομάζωμα

α) Τό σχέδιο της άΡπαγης καΙ ή έκτέλεσή του Τό Κ.Κ .Ε . ήδη άπό το. τέλη τού τού

1948, πρόβλεπε

1947 καί

τΙς ο.ρχες

πώς ό άγώνας του πιθανότατα θά

κατάληγε σε άποτυχία καί γι' αύτό έλαβε ένα άπάν­

θρωπο μέτρο, πού οί συνέπειές του ήσαν πολύ έπιζή­ μιες γιο. το κράτος καί ως ενα σημείο εξυπηρετούσαν τα σχέδιά του για το απώτερο μέλλον. Τό μέτρο αύτό, το σκληρό, ήταν το δεύτερο π α ι δ ο μ ά ζ ω­ μ α,' δηλαδή ή άρπαγη ο.πο τΙς παραμεθόριες περιο­ χές

καί ή

μεταφορά

στΙς

παιδιών, κυρίως ήλικίας

11

κομμουνιστικές χωρες ως

15 χρόνων.

ΤΟ τρο­

μερό αύτό μέτρο μονάχα ΟΙ άλλόφυλοι και άλλόπι­

στοl Τούρκοι μπορούσαν νά συλλάβουν καΙ νά

έφαρμόσουν. οι ιi μ ε σ ο ι σ κ ο π ο Ι πού έπεδίωκε το Κ .Κ .Ε. με την ενέργειά του αύτη ήταν: α) Ή άπο­ δυνάμωση

τών ακριτικών περιοχών άπό μία νέα

γενιά, γαλουχημένη μέ τα ελληνοχριστιανικά Ιδε­ ώδη β) ή τρομοκράτηση των κατοίκων της ϋπαίθρου, ώστε ν' άναγκαστοϋν, αν δέν προσχωρήσουν στίς τάξεις δροϋν,

τών ανταρτών, τουλάχιστον να μην άντι­ η

νά

ϋποχρεωθοϋν

νά

: καταφύγουν

στΙς

πόλεις, άφήνοντατ; έτσι ελεύθερο το πεδίο δράσεως στούς άντάρτες καί , ταυτόχρονα, δημιουργώντας για

το

Κράτος ενα τεράστιο πρόβλημα περιθάλψεώς

τους στΙς πόλεις γ) Ή καταστροφή της 'Εθνική; οΙκονομίας. Ή έξάρθρωση των καλλιεργειών καί ή καταστροφή της κτηνοτροφίαξ, δσο αύτές έξαρτώ­

νται όχι μονάχα άπό όσα παιδιά άρπάχτηκαν, άλλα καί άπα τη φυγη έκείνων που διέτρεχαν τόν κίνδυνο της άρπαγή; καί των οίκογενειών τους, κατάστρεφε οίκονομικά μεγάλες περιοχέξ.

-143-

Αύτό, δπως και ό

Ο .Η . Ε . έπεσήμανε, άποκτάει Ιδιαίτερη σημασία, αν

ύπολογιστεί δτι δε βρισκόμαστε σε περίοδο είρήντκ, άλλά π ο λ έ μ ο υ, όταν οί περισσότεροι ένήλικες ήσαν στρατιώτε; ή είχαν στρατολογηθεί θεληματικά ή βίαια άντάρτετ .

Μα ά π ώ τ ε Ρ ο ς σκοπό; ήταν ή δημιουργία φανα­ τικών κομμουνιστών, πού έπιστρέφονταξ άργότερα στη χώρα, θα έξιιπηρετοϋσαν τα κομμουνιστικά σχέ­ δια για την κατάκτηση της έξουσίας. Τό

παιδομάζωμα

εγινε

μέ

κοινό

πρόγραμμα

του

Κ.Κ.Ε . καί τών γειτονικών κομμουνιστικών κομμά­ των. Κύριος είσηγητη; θεωρείται ό ϋπουργότ; Παι­ δείας της «Σερβική; Δημοκρατίαο- της Γιουγκοσλα­ βίας Μίτρα Μίτροβιτς Τζίλας .• Η Είδική 'Επιτροπή του Ο .Η .Ε. γράφει για την προγραμματισμένηάρπα­

γή των παιδιών: «Σύμφωνα με άναφορέξ, φαίνεται π,ος ύπάρχει

πρόγραμμα για τη μεταφορά των παιδιών άπό περιοχές της

'Ελλάδας σε

όρισμένει; βόρειες

χώρες κάτω άπό τόν ελεγχσ των ανταρτών. "Αν και ή ΕΙδική ' Ε π ιτροπή δεν ξέρει ποιός εχει την υπευθυνότητα για το σχέδιο, όπως συμπεραίνεται

άπό πολλες άνακοινώσειξ ραδιοσταθμών τών κυβερνήσεων αύτών, αύτό έκτελεϊται μέ τη βοή­

θεια καί τη συγκατάθεση των κυβερνήσεων αύ­ τών.»?

, Αλλα καΙ δ παλιός κομμουνιστηξ καί Γονικό; 'Επι­ θεωρητης του Παιδομαζώματος Γεώργιος Μανού­ κας, άνάμεσα στα άλλα, εγραφε:

Κατ' άρχην τό σχέδιον προέβλεπε να έπεκταθή

εΙς δσον τό δυνατόν μεγαλύτερον βάθος εΙς τόν

ελληνικόν χώρον, να έπισημανθοϋν άνω των

50.000 θυμάτων, να καταγραφοϋν καί να εΙναι ετοιμα πρό; μετακίνησιν πρό; ασφαλείς περιο-

-144-

χάς, εξ ών θά ήτο εϋκολοξ ή προώθησίξ των πρός τάς όμόρους χώρας, άπεφασίσθη δε νά καταγρα­ φοϋν τά ήλικίας

ετών, πλην δμως τό μέτρον

3-14

τοϋτο άνετράπη, διότι προέκυψαν ανυπέρβλητα

έμπόδια, δπως: άδέλφια μεγαλύτερα δε ήθελον νά άποσπασθοϋν τών μικροτέρων καί ήναγκάζοντο ενώπιον τής άρνήσεως ταύτηξ, να λαμ βάνουν και νήπια' άλλα καί μητέρες έθετον ώς δρον να άκο­ λουθήσουν μη δεχόμεναι νά διαχωρισθούν των ενηλίκων τέκνων των, όπότε πολλαί εξ αύτών

έλάμβανον καί

. Αργότερον

τα

βρέφη

καί

τά νήπιά των .

εύρέθησαν εκ τής καταστάσεως αύ­

τής , περί τάς

2.000

νήπια

ij

βρέφη-.»

Έτσι, οί κομμουνιστέξ εχοντας δημιουργήσει ενα κλίμα έκφοβισμοϋ τών κατοίκων, άλλοτε με έκφοβι­ σμούς καί α λλοτε με τη διαβεβαίωση γιά την ανεύ­

ρεση των χαμένων γονέων,

με τό πρόσχημα τής

ij

προστασίας και την ϋπόσχεση τής εύτυχίαξ, άρπα­

ξαν χιλιάδες παιδιά. Ή εφαρμογη τοϋ άποτρόπαιου μέτρου αρχισε τόν 'Ιανουάριο τοϋ

1948

καί πρό­

βλεπε δτι ή συγκέντρωση θά γινόταν σε χωριά πού

ελέγχονταν από τούς άντάρτες, καί θά περατωνόταν τά

τέλη

Φεβρουαρίου ,

•Η

άποστολή

τοος ,

στΙς

χώρες πού θά τά δέχονταν, με όρισμένα άπό πρίν δρομολόγια, μέσω κυρίως τής ' Αλβανίας, όλλiι καί

τής Γιουγκοσλαβίαξ καί τής Βουλγαρίας, θά άρχιζε την

Ι

Μαρτίου

1948.

'Επίσημα τό Παιδομάζωμα

αναγγέλθηκε άπό την « κυ βέ ρνη ση .. τοϋ Μάρκου

Βαφειάδη στίς

11

Μαρτίου

1948 άπό τό ραδιοφωνικό

σταθμό τοϋ Βελιγραδίου. Γενικά, γιά τό πως συνήθως συγκεντρώνονταν τά παιδιά, γράφει δ έλβετός δημοσιογράφος Ν.

Ba..-

seches : <>'Όταν

!ο

οΙ άντάρτες φθάσουν εΙ ς ενα χωριό, συγκεν-

-145-

τρώνουν τού; κατοίκοικ, πρός τούς όποίους ενας έξ αύτών αναγγέλλει την άπόφασιν όπως τα παιδιά -μεταφερθοϋν εΙς άσφαλή μέρη

και μακράν τών

πολεμικών ζωνών». "Οτι δέ «εύτυχώ; τα φιλόξενα σλαβικά κράτη έδηλωσαν ότι είναι πρόθυμα νά προ­

στατεύσουν τά άπειλούμενα παιδι'ά» . Συνεπώς οί γονείς όφείλουν έντός δύο ώρών νά συγκεντρώσουν εΙς την πλατείαν του χωριοϋ τά παιδιά από

7 μέχρι 15

έτών διά να αναχωρήσουν».'

'Αλλ' έδώ δέ θ' άσχοληθοϋμε διεξοδικά μέ τό Παι­ δομάζωμα, μια καΙ τό όλο δράμα εχει παρουσιαστεί

σέ άλλο τόμο των «Πειστηρίων». 'Εδώ, γιά την πλη­ ρότητα τοϋ βιβλίου , θα παραθέσουμε: α) Μερικές χαρακτηριστικέ; περιπτώσεις άρπαγίϊς παιδιών καί τΙς άντιδράσεις τών γονιών τους. β) Μερικά στοιχεία γιό τόν αριθμό τών άπαχθέντων, γ) Μερικές διαπι­ στώσεις γ.α την τύχη τών άπαχθέντων καί δ) Έλάχι­ στα δείγματα άπό τό διεθνή αντίκτυπο πού είχε ή

έγκληματική αύτη πράξη: α) Χαρακτηριστικέξ περιπτώσει; άρπαγης:

-

'Από τό χωριό Σκοπό; τής Φλώρινας άρπάχτη­

καν Ι 3- J4 παιδιά την (δρα πού κοιμόνταν! Γράφει ό Μανούκας: «την πρωϊαν της έπομένητ, δταν ταϋτα

ώδηγήθησαν εΙς τό χωρίον' Α νταρτικόν καί έξύπνη­ σαν, άνεζήτουν τους οίκείου; των! Τό περιστατικό έπροξένησε κατάπληξιν καί εΙς αύτού; τού; συμμο­ ρίτας διά την πρωτοτυπίαν του»!

-

ΟΙ τρείς οίκογένειεξ (γυναϊκετ-παιδιά των άδελ­

φών Τσιάγκα απ' τό χωριό Ζέρμα τής Κόνιτσας όδη­ γήθηκαν

στό

παραπέτασμα

χω ρΙς

νά

γνωρίζουν

τίποτε οΙ τρείς οΙκογενειάρχες άδελφο],

-

Στό Ιδιο χωριό οΙ κομμουνιστέξ κατακρεούργη­

σαν τη γυναίκα του δάσκαλου Θφμίi Μήτση (6lδιος

βρισκόταν στην Κόνιτσα) καί πήραν στην ' Αλβανία -/4ό-

τα παιδιά.με τη δικαιολογία πως εκεί θα «συναντή­ σουν τη μάνα τους » !

-

• Αρκετοί

γονείς εκαναν άπεγνωσμένες προσπά­

θειες να κρατήσουν τά παιδιά τους: Στην ~Kθεση τής Είδικής ' Επ ιτ ροπή ; τού Ο .Η.Ε. άναφέρεται σχετικά: «Σε μερικά χωριά παιδιά κρύφτηκαν για ν' άπο­

φύγουν την εξορία καί σε ενα χωριό στόν " Ε β ρο

άναφέρθηκε δτι γονείς λιθοβόλησαν άντάρτες πού επαιρναν τα παιδιά τους).IΟ Ό Μανούκας άναφέρει πώς στό μικρό χωριού­ δάκι Μεσόβραχος στην Καστοριά (κοντά στην

Καλυβρύση καί τη Διποταμιά), μια γριά, ή όποία τόν «φιλοξένησε» στό σπίτι της κάποιο βράδυ, είχε κρύψει τό παιδί της, γιά νά μη τής τό άρπα­

ξουν, μέσα στό σταϋλο , «Είχε κάμει μεγάλο λάκκο μέσα στη γή κι είχε χωμένο τό παιδί κάτω απ ' τό παχνί τού ζώου . Τό «καταφύγιο» , είχε μικρή τρύπα άπ ' την όποίαν επαιρνε αέρα τό παιδί και άπ ' f:κεί τό τροφοδο­ τοϋσε δταν εδινε τροφη στά ζώα . 'Έτσι δεν φα­ νταζόταν κανείξ, δτι ήμποροϋσε νά είχε άνθρωπο κρυμμένο κάτω απ' τα κόπρανα των ζώων. και δεν

ήμποροϋσε νά ύποψιαστεί τΙς κινήσεις τηξ». 'Επειδή όμως και ΟΙ προσπάθειες άποκρύψεως

τών παιδιών δεν ήσαν πάντοτε άποτελεσματικέξ, άρχισε μιά, χωρίς προηγούμενο, άκάθεκτη φυγη δσων κατοίκων τής υπαίθρου μπορούσαν πρός τα άστικά κέντρα.

' Ηταν

ό μόνος τρόπος, που τούτ; είχε

άπομείνει, να σωθοϋν . 'Υπέστησαν την ταλαιπωρία

αύτη τής « εσωτε ρικ ή ; προσφυγιάξ -, γιατί ενιωθαν τι σήμαινε ν '

άποχωριστοϋν για πάντα ζωντανό τό

παιδί τους . Χαρακτηριστικά εΙναι τα δσα γράφει δ Ε .

. Αβέρωφ-Γοσίτσαξ:

-147-

..Οί

σκηνέ; που έγιναν σέ ορισμένα χωριά ήταν

αύτόχρημα τραγικέτ. Μητέρες, εξαλλες άπό άπελ­ πισία, έπετίθεντο "ατό των άνταρτών,

..Αλλες

άγκάλιαζαν τα παιδιά τους καΙ δεν τα άποχωρίζο­ νταν παρά δταν κτυπήματα με τόν ύποκόπανο τί;

εριχναν χάμω. ΣτΙς εύτυχέστερεξ περιπτώσεκ;

-

Ο

γράφων γνωρίζει τρείς -οί γονείς καί τά παιδιά τους εφευγαν τρέχοντας πρΙν τους φθάσουν οΙ άντάρτες: ήταν προτιμότερο να φύγουν στα βουνά

καί τού; λόγγους έγκαταλείποντα; τα πάντα ...... ".

β) Ό άpιθμiJς των dπαχθέvrων

.Ο

Γ . Μανούκας άναφέρει, πώς τό σχέδιο πρόβλεπε

την άρπαγή

..άνω

των

50.000.. παιδιών, αλλα έξαιτίω;

των δυσχερειών δεν μπόρεσαν να μετακινήσουν δλον αύτό τόν αριθμό. ΟΙ 'Ελληνυώ; αρχές, μετά άπό

συστηματικές έρευνες, βρήκαν πώς

χθέντα παιδιά ξεπερνοϋν τΙς

τα άπα­

28.000.

Οί κομμουνιστέξ , παραποιώντας την αλήθεια καί

προσπαθώντας ν' αποσείσουν την έλληνικη κατηγο­ ρία, ύποστήριζαν και στούς διεθνείς όργανισμούς κα! από τούς ραδιοφωνικούς σταθμούς των χωρών του παραπετάσματοξ, πώς ό άριθμό; τους ανέρχεται τΙς

12.000.

Σύμφωνα με μαρτυρία τής ΕΙδικής Έπι­

τροπή; του Ο.Η.Ε.12 α) Ο κομμουνιστικόξ ραδιοφω­ νικός σταθμός

..' Ελεύθερη "Ελλάδα» ύποστήριξε 4.400 παιδιά μεταφέρθηκαν από 59 χωριά τής , Ελλάδος σε βορειοτερεξ χωρες ... β) ΣτΙς 9 ' Απριλίου 1948, Ο ραδιοσταθμό; του Βελιγρα­ δίου είπε δτι 7.000 "Ελληνόπουλα έφθασαν στην πόλη αύτη καί στΙς 12 ' Απριλίου 1948 μετάδωσε δτι 12.000 . Ελληνόπουλα αναμένονται να μοιραστούν στΙς

14-3-1948

« δτι

-148-

στην

' Αλβανία,

Γιουγκοσλαβία, Τσεχοσλοβακία

και Ούγγαρία,

, Αλλ' 10

αύτότ; ό άριθμός άφορά μονάχα τις πρώτες

5-

ήμέρες τού Παιδομαζώματος . ΟΙ κομμουνιστέξ

ήθελαν ν'

άποφύγουν την παγκόσμια κατακραυγη

και νά Ισχυρισθούν πώς δλα αυτά τά παιδιά

(12.000)

ήσαν παιδιά κομμουνιστικών οικογενειών .. ΟΟ.Η.Ε. δμως, μετά άπό επίπονα; καί πολύμηνες έρευνες τής

Είδικής

, Επιτροπή;

γιά τά Βαλκάνια, υπολόγισε τά

άπαχθέντα παιδιά σε

άπό τά όποία

23.697,

βρίσκονταν στη Γιουγκοσλαβία, νία ,

2.001

3.000

στην

3.801

10.000

στη Ρουμα­

'Αλβανία ,

στην Ουγγαρία. καί

2.660 στη Βουλγαρία , 2.235 στην Τσεχοσλοβα­

κ{α . Ο

Νεότερη έρευνα τού

1950 τήςϊδιας

' Ε π ι τ ρ ο π ή ξ , υπο­

λόγισε διασκορπισμένα στΙς Βαλκανικέξ χώρες

παιδιά."

28.000

Πιό κάτω παρατίθεται πίνακα; που δείχνει τόν άριθ­ μό τών άπαχθέντων παιδιών κατά Νομού; καί που βρέθηκαν το

1950 σέ παιδουπόλευ; τού Παραπετά­ ' Ανέρχονται στΙς 28.010." πρέπει δμως - σ ' ενα γενικότερο άπολογισμό - τά

σματος. Θά

θύματα τοϋ παιδομαζώματος νά ϋπολογισθοϋν σε

50.000, 17.000

δεδομένου δτι

23.000

παιδιά άπήχθησαν,

γεννήθηκαν στό Παραπέτασμα και

157-8.000

άνήλικοι νεαροί άντάρτες έκπαιδεύτηκαν συστημα­ τικά στα κομμουνιστικά σχολτϊα .» γ) Διαπιστώσεις για τηυ τύχη τους

Τά παιδιά που άρπάχτηκαν - '"γιά νά δοϋν καλες ήμέ­ ρες ..!

-

ταλαιπωρήθηκαν άφάνταστα, Μερικά , μέσα

στό φοβερό έκεϊνο χειμώνα; βρήκαν τό θάνατο στό δρόμο, μερικά πέθαναν στΙς πιεστικέ; καί άθλιες

-149-

παιδουπόλεις, ένώ άλλα σκοτώθηκαν

ij

αΙχμαλωτί­

στηκαν στό μέτωπο των έπιχειρησεων, δταν μετά άπό

...

έκπαίδευση στάλθηκαν στην

. Ελλάδα

νά

...

πολεμήσουν. Νά μερικέ; μαρτυρίες ξένων: Ό "Επίσκοποξ

CABOT

ιοοσε .

«Πώς τα πήραν τά παιδιά είναι μια θλιβερη Ιστο­ ρία. ΟΙ γονείς δεν τολμοϋσαν καν ν' αντιδρα_ σουν...

Σέ

μακρές

τυραννισμένε;

γραμμές

παιδιά τα εσερναν πάνω σε χιονισμένα

τά

βουνά,

ρακένδυτα , άνυπόδητα, παγωμένα. "Οσα έπιζοu­ σαν άπό τίς ταλαιπωρίες

τά συγκέντρωναν

σε

κοπάδια και τά μετέφεραν στίς χώρε; όπου θά διδάσκονταν πώς νά μισοϋν τόν Λαό τους » . " Ό Άγγλος δημοσιογράφος F.A. νοιοτ.

« Ε ίναι άδύνατο να πε] κανείς με βεβαιότητα πόσα παιδιά

;;χουν

άπαχθεϊ,

Μερικά

-ίσως

πολλά­

έχουν χαθεί στό δρόμο, γιατί ή μεταφορά τους

ανάμεσα σε βουνά περπατώνταξ. δεν ήταν εϋκο­ λη, Ιδίως τό χειμώνα. Γιά τού; γονείς ή άπαγωγη ενός παιδιοϋ άπό τού; κομμουνιστέξ είναι χειρό­

τερο κακό κι άπό τό θάνατο ακόμη τοϋ παιδιού. Ή

γενική

είκόνα

ήταν

άφάνταστα

τραγική .

'Όταν τά παιδιά τά συγκέντρωναν, τσίριζαν καί

ΟΙ μητέρες θρηνούσαν καί ίκέτευαν , Κάθε προ­ σπάθειά τους να κρατήσουν τα παιδ ιά βάναυσα

άποκρούονταν. ΟΙ χωρικέι; ήσαν τρομοκρατημέ­ νες

κι ήξεραν πώς κάθε άντίσταση ήτανε μά­

ταιη».'" Ό

RENE

τιιεο .

«Μεγάλος

άριθμός

παιδιών,

χάθηκε .

• Εκατόν

τρεϊ; θάνατοι σημειώθηκαν σε παιδιά που μετα­ φέρθηκαν στην Ρουμανία » . I ' -15θ-

δ) Ό άντlκτυπος

ΣτΙς 6-3-1948 ό Έλληνικός Έρυθρός Σταυρός

διαμαρτυρήθηκε ~ντoνα πρός τόν Ο.Η .Ε., τό Σύνδε­ σμο Συλλόγων Έρυθρών Σταυρών και τη Διεθνή

Ένωση Προστασία; Παιδιών. Να το σχετικό τηλε­ γράφημα:

« Έλληνικός

'Ερυθρό; Σταυρό; διαμαρτύρεται

έντόνω; δι' όμαδικην άπαγωγην

' Ελληνοπαίδων 4-16 έτών ύπο ανταρτικών συμμοριών τΌ ϋποκινή­ σει έχθρών δρώντων έκτό; της χώρας καί άποβλέ­ πουσαν είς έξόντωσιν δια θανατώσεως' Ελ ληνι­ κης φυλης . Καταγγέλλοντας τό βάρβαρο τούτο

μέσον, άντίθετον πρό; άνθρωπιστικά; αρχάς, έ­ ξαιτούμεθα αμεσον έπέμβασιν άρμοδίων 'Οργα­ νισμών» .

'Επίσης, την ίδια ήμέρα ό Έλληνικός Έρυθρός Σταυρός Νεότητος απευθύνθηκ ε τηλεγραφικά στό

Σύνδεσμο Έρυθρών Σταυρών Νεότητος στη Γενεύη και ώς έξης κατάγγειλε την άρπαγη των παιδιών:

«Έρυθρός Σταυρόξ 'Ελληνική; Νεότητο; θεω­ ρεί καθήκον του καταγγείλη εΙς δημοσίαν γνώ­

μην, ειρηνικά; όργανώσειξ, το τρομερόν εγκλημα μαζική; άρπαγή; "Ελληνοπαίδων

4- 16 έτών

ϋπό

ανταρτικών συμμοριών καί μεταφοράξ των εΙς ξένα κράτη. ΣΤΟΠ. Χιλιάδες Έλληνικών οίκο­ γενειών βλέπουν άρπαζόμενα βιαίως τα τέκνα των μt σκοπόν έξοντώσεωξ τού "Ελληνικού γένους εΙς βόρειον

' Ελλάδα

ΣΤΟΠ .

' Ο ' Ερυθρός

Σταυ­

ρός "Ελληνική; Νεότητος επιμένει εΙς τό καθή­ κον συνδέσμου 'Οργανώσεων πρός προστασίαν τών αθώων παιδιών τα όποία είχον την φοβεράν αϋτήν άτυχίαν » ,

-151-

Ή Δ ' 'Αναθεωρητική Βουλή των 'Ελλήνων έκανε στίς

5-11-1948 την άκόλουθη έκκληση: ,,' Η Βουλή των' Ελλήνων διαπιστοϋσα

δτι έφαρ;

μόζεται συστηματικώ; ϋπό τών σομμοριτων, πρό­ γραμμα γενοκτονία; δια του παιδομαζώματος και

τής όμηρίας. 'Ότι ή σημειουμένη απαγωγή όμή­ ρων είναι άποτέλεσμα ένοπλου και ωμής βίας άσκουμένης είς βάρος χηρών και όρφανών, των

οποίων οί προστάται έσφάγησαν ύπό των συμμο­ ριτών,

Άποφασίζει

Διαμαρτύρεται πρός απαντα τόν πεπολιτισμένον κόσμον και είδικώτερον πρός τας Βουλάς τών έλευθέρων έθνών και ποιείται εκκλ'lοιν πρός τόν

Ο.Η.Ε. δπωτ; ελθη άρωγός εΙς τό ανευ προηγουμέ­ νου τοϋτο δράμα των Έλλήνων καί χω ρήση άνευ άναβολής εΙς την λήψιν πρακτικών και άποτελε­

σματικών μέτρων, τόσον δια τόν έπαναπατρισμόν των άπαχθέντων, καθώς και δια τον τερματισμόν της άνηκούστου ταύτης τραγωδία; ... Ή

'Εκκλησία

, Αρχιεπίσκοπο

τής

Έλλάδος με έμπνευστή

τόν

Σπυρίδωνα, γνωστό γιά τούς έθνι­

κούς του άΥωνες άπο τότε πού ήταν μητροπολίτης "Ιωαννίνων, όρισε την

29-12-1949

ως « ή μέ ρ α πέν­

θους ... Στό σχετικό μήνυμά του έλεγε ό άείμνηστος Έλληνας Πρωθιεράρχης: «' Η σημερινή έπέτειο; τής σφαγής των νηπίων

τής Βηθλεέμ καθωρίσθη συμβολικως ιός ήμέρα 'Εθνικοϋ Πένθους.

' Αλλα

το πένθος έμφωλεύει

εΙς τας καρδία; όλων των Έλλήνων μονίμως και σταθερώτ;

και

δεν θά έκριζωθή έκεϊθεν παρά

μόνον δταν τό άνοσιούργημα έπανορθωθή και

-152-

άποδοθώσιν εΙς τοϋ; μητρικού; κόλπους τά βαναύ­ σως άπαχθέντα παιδιά της

Ό

ΟΙκουμενικός

• Ελλάδος.

Πατριάρχης

' Αθ η ναγ ό ρας

δή­

λωσε: « Μ ήτ η ρ Μεγάλη 'Εκκλησία και ήμείς, συνοχή

καρδία; συμμετέχοντα; εΙς όδύνην, βαθύτατον

πόνον άδελφή; 'Εκκλησία; και εύσεβοϋτ; ποι­ μνίου αύτή; βιαία παρά πάντα άνθρώπινα δίκαια, άρπαγή καί μεταφορά μακράν μητρική; άγκάλη ς, εξω ορίων θεοφρουρήτου κράτους συνεχιζομένη κατακρατήσει τριών περίπου μυριάδων έλληνο­ παίδων, διάπυρον έκφράζομεν εύχήν δπως θείον βρέφος Βηθλεέμ καταυγάση τόν νοϋν κα] την καρδίαν εργατών άπαισίου εγχειρήματοξ είς άπό­ δοσιν έν τάχει άπαχθέντων παιδί ων άποθρηνού­

σαις οίκογενεία«; αύτών».

Ό Πάπας Πίος ΙΒ ' δήλωσε: «Θρηνήσωμεν δτι εΙς την Χριστιανική ν Εύρώπην εκατοντάδα;

παιδί ων

άπεσπάσθησαν κατά

την

μικροτέραν των ήλικίαν άπό τοϋ; κόλπους των γονέων των κα] άπό τά σχολεία της πατρίδος των, διά να μορφωθοϋν η μίϊλλον διά νά παραμορφω­ θοϋν άπό ξένους διδασκάλους, δρώνται; κατά δια­ ταγήν ίεροσύλων απαγωγέων».

'Η 'Ακαδημία των Βρυξελών, διαμαρτυρήθηκε στίξ

4-4-1950: «Συνδιαμαρτύρεται μετά της ' Α κα δ η μίαε ' Α θ η ­ νών, τιθεμένη υπεράνω πάσης Ιδέας πολιτική; χροιάς, άναλαμβάνει το καθήκον δπω« , έντός των ορίων της

δραστηριότητος αύτης , ύποστηρίζη

πάσαν ένέργειαν άποσκοποϋσαν είς την άνασύ­

στασιν των τραγικώι; διαμελισθέντων έλληνικων εστιών και εΙς τόν κολασμόν, ώς όφείλεται, τόσον

καταφόρων, δσον καί ειδεχθών βιαιοπραγιών έναν-

-153-

τίον τών πλέον στοιχειωδών αρχών του δικαίου

και του σεβασμού τής άνθρωπίνη; άξιοπρεπείαο- . Πέρα από τίς Ι:πίσημες παραστάσευ; στόν Ο .Η.Ε. τής συντριπτική; πλειοψηφίας τών κρατών κατά τη συζήτηση τής' Ελληνικήξ προσφυγήξ, διαμαρτυρή­ θηκαν μέ δηλώσεις, δημοσιεύματα, έπιστολ η καί τηλεγραφηματα πρός τόν

. Αρχιεπίσκοπο . Αθηνών

Σπυρίδωνα καί οί πιό κάτω:

Οί ήγέτες τής ΑΙθιοπίας ,

' Αιτής ,

Βολιβίας, Γαλ­

λίας, Δανίας, '!ράκ, '!σλανδίας, 'Ισραήλ, Λιβάνου, Μεξικοϋ, Νορβηγίας, Σουηδίαξ, Χιλή; και Φιλιππί­ νων, οί κυβερνήσεις

, Αιτής,

Αύστραλ ίαξ, Γαλλίαξ,

Καναδά, Ν. Ζη λανδίας, Νικαράγουας, Νορβηγίας καί Νοτιοαφρικανικήτ; Ένώσεως , οί υπουργοί Έ­ ξωτερικών Βενεζουέλας, Δομινικανή ; Δημοκρατίαξ ,

. Ιράν

και Λιβάνου, οί θρησκευτικοί αρχηγοί

ε πί σ κο πο ;

Κανταβρυγίας,

, Αρχιεπίσκοπο;

. Επίσκοπο;

Ούψάλας Σουηδίαξ.

. Αρχι­

Λονδίνου ,

'Επίσκοπο;

Νορβηγίας, τό ΟΙκουμενικό Συμβούλιο τών 'Εκκλη­ σιών, οί άρχιραβίνοι τής 'Ιερουσαλήμ και του Λον­ δίνου , ό Πρόεδρος τής Γαλλικής Βουλής , ή Βουλή τών

'Αντιπροσώπων

τών

Η .Π .Α . ,

οΙ

Δήμαρχοι

Παρισίων, Μασσαλίας και Λυών, τό συμβούλιο τής Γαλλικής Δημοκρατίας, τό Πανεπιστήμιο τής Λισ­

σαβώνας , ή Χ .Α .Ν., ή " Ενωσ η Δανίδων γυναικών, ή ' Ε θν ι κή Ένωση Νορβηγίδων, ή Όμοσπονδία Γυ­

ναικείων

' Οργανώσεων Σουηδίας, ό Γυναικείος Σύλ­

λογος Μεξικού Κ.α. Τέλος,

μετά

από

έλληνικη

Συνέλευση ελαβε στίς

27

προσφυγή,

Νοεμβρίου

ή

Γενική

1948, την

άκό­

λουθη - άπόφαση :

.Η

Γενική Συνέλευση συνιστά την εΙ ς ' Ελλάδα

έπιστροφήν των ' Ελληνοπαίδων, ατινα εϋρ ί σ κ ον­ τα ι μακράν των εστιών των , έφ ' δσον αϋτά τα παι-

-154-

διά, ό πατήρ

ii μήτηρ έν απουσία αυτού ii αυτης ό

πλησιέστεροι; αυτών συγγενής, έκφράσουν πρός

τοϋτο έπιθυμίαν, Καλεί όλα τά Μέλη τών Ήνωμένων 'Εθνών καί

άλλα Κράτη επί τοϋ έδάφου; τών όποιων εύρί­ σκονται τα παιδιά αύτά, δπως λάβουν τά άναγκαία μέτρα δια την εκτέλεσιν της παρούσης συστά­ σεως.

'Επιφορτίζει τόν Γενικόν Γραμματέα. δπωι; ζητή­

σ1] άπό την 'Επιτροπην τοϋ Διεθνοϋς 'Ερυθροϋ Σταυρού καί από την "Ενωσιν των 'Οργανώσεων

. Ερυθρών

Σταυρών καί της Έρυθράς

• Ημισελή­

νου , νά όργανώσουν και να έξασφαλίσουν την έπαφήν μετά τών

. Ερυθρού

'Εθνικών 'Οργανώσεων τοϋ

Σταυροϋ τών ένδιαφερομένων Κρατών.

έπΙ τιρ σκοπώ δπως εξουσιοδοτήσουν τας κας

'Οργανώσεις τοϋ

•Εθνι­

Έρυθροϋ Σταυροϋ , ίνα

λάβουν εΙς τα ένδιαφερόμενα Κράτη τα αναγκαία μέτρα δια την έφαρμογήν της παρούσης συστά­ σεω;»,

S.

Δολοφονίες επισήμων

Τόν Μάιο τοϋ

1948

τόν σημάδεψαν

δύο τραγικέ;

δολοφονίεξ , έκείνη τού ϋπουργοϋ Δικαιοσύνη; Χρί­ στου Λαδά καί έκείνη τού άμερικανοϋ δημοσιογρά­

φου Πώλ Πόλκ: 'Ο

Πρώτος

δολοφονήθηκε

την πρωτομαγιά

Σάββατο-στην είσοδο τοϋ ναοϋ τοϋ γίου Καρύτση στην

•Αθήνα.

• Αγίου

-Μ.

Γεωρ­

Τό θύμα ήταν σπου­

δαίος δικηγόρος καί άνηκε στη λεγόμενη άριστερή πτέρυγα του Κέντρου .• Ο δολοφόνος Στρατή; Μου­

τσογιάννης (ό όποίος δεν εκτελέστηκεκαί κυκλοφο­ ρεί έλεύθερος σήμερα) δήλωσε πως ένεργοϋσε με

-155-

έντολη του Κ .Κ.Ε . την ίδια μέρα, στί;

10.30 '

τό

βράδυ, δ ραδιοφωνικός σταθμός τών κομμουνιστών

επλεκε το έ γ κ ώ μ ι ο του δολοφόνου κι 'κανε .κκληση στα μέλη του κόμματος να δολοφονήσουν τόν Πρωθυπουργό κ α

i

δ Ρ ι σ μ έ ν ο υ ς ύ π ο υ Ρ γ ο ύ ς!! 'Αδίστακτα

μέτρα αδίστακτων άνθρώπωνί!!' Ό δεύτερος, δ Πόλκ, ήταν δημοσιογράφος του άμε­

ρικανικοϋ συγκροτήματο; "Κολούμπια». ΕΙχε .ρθει στην

• Ελλάδα

για να κάνει ερευνα σχετικά μέ τόν

άνταρτοπόλεμο, Συναντήθηκε μέ έκπρόσωπου; της ελληνικης κυβερνήσεως και σκόπευε να συναντήσει καί τό Μάρκο στά βουνά. 'Εξαφανίστηκε δμως στΙς

9

Μαϊου

1948

από τη Θεσσαλονίκη καί στίτ;

17

Μαίου βρέθηκε το πτώμα του έκβρασμένο σε μια άκτη τής Μακεδονική; πρωτεύουσας .

'Η

δικαστική

άρχη άποφάνθηκε πώς ήταν κι αυτό θύμα του Κ.Κ .Ε . για να μη φέρει ό άτυχο; δημοσιογράφος στο φώς τά

συμπεράσματά του (που ήταν καταπέλτη; κατά του Κ .Κ .) , αλλα και για ν ' άποδοθεί ό θάνατός του στό κράτοτ, μέ όλες

τΙς

προπαγανδιστικέ; συνέπειες

έναντίοv του καί ()περ των ανταρτών.

6,

ΟΙ έπιδρομες τών άνταρτών

Όπως και πιό πάνω άναφέρεται, ΟΙ άντάρτεξ βιά­ ζο ντ αν

μέσα

στό

1948

νά

πετύχουν

[να τελικό

ευνοϊκό άποτέλεσμα καί γι ' αυτό έντείνουν τΙς έπι­

χειρήσεις του; κατά του Κράτους .

' Από

τα κύρια

χαρακτηριστικά ε!ναι ή ενταση του ναρκοπόλεμου,

που ώς συνέπεια, έκτό; άπό τα ιiλλα, είχε καί τό θάνατο πολλών αμάχων, καθώτ; καί την καταστροφη

αυτοκινήτων καί σιδηροδρομικών συρμών. Στα μέσα του

1948 ΟΙ

άντάρτες εχουν καταφέρει να

-156-

έλέγχουν τό μεγαλύτερο μέρος απο τις όρεινές περιοχές στό έσωτε ρικό και όλόκληρη την παραμε­

θόριο περιοχή κατά μήκο; των συνόρων μι: τις κομ­ μουνιστικέξ χωρες . '" Στό τέλος τού χρόνου, σύμφω­

να μέ τό σχέδιο τού Ζαχαριάδη, επιτίθενται και εναντίον πό λεων τη ς Β . "Ελλάδος χωρις δμως ούσια­ στικά άποτελ έσμ ατα .

" Ακόμα

οί κομμουνιστ ές , δταν

πιέζονται άπό τις έθνι κέ.; δυνάμεις. δε παραλείπουν να κάνουν καί έπιδ ρομές γι . άντιπερισπασμό και για ν'

άνακουφιστοϋν οί πιεζόμενες άπό τό στρατ ό

περιοχ ές.

Γενικά, μ έσα στό

1948

οί άντάρτ ες εκαν αν τις εξ ης

έπ ι δ ρο μέξ : ει

Έπιθέσεις έναντί ον στρατ , τμημάτων ~)

706 958 2.415 207 202 217

χωριών καί πόλεων

»

Λ εη λασίε ς σέ χωρία

, Ανατινάξει ς

σιδηρ. γραμμών γεφυρών

όδι κών γεφυρών

"

' Ε νδε ι κτι κά, άναφέ ρονται μ ερικ ες άπό τι ς έπι δρομέτ; αύτ έ ς :

Στη ν

Πάρνηθ α

τη νύχτα τη ς 5ης Φ εβρου αρί ου που

κομμ ο υνιστ έ τ;

ε π ι τέθηκαν

1948 εκατό

και

περί­

κράτησαν

για

λί γες ώ ρες τό χωρι ό Πύλη στην Πάρνηθα της ' Αττι­ κη ς . " Σ τ ό

.Α

σ β ε σ τ ο Χ ώ Ρ ι

Θ ε σ/κ η ς

τη νύχτα τή τ; 9ης πρό ς lOη Φεβ ρουαρίου εξα κό­ σιοι ά ντ ά ρτ ες μ ' ενα ό ρει β ατ ικό πυρο βολ ι κό εί σέ β α­ λα ν στ ο

. Ασβεστοχώρι

κι

-157 -

άρχ ι σ αν α πό

. κεί

να

βάλλουν κατά τής Θεσσαλονίκης. Καταδιώχτηκαν

άμέσω; καί μόλις εκατό διέφυγαν. ΟΙ ύπόλοιποι εξοντώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν." Στα

Καλάβρυτα

Την ίδια έποχη επιτέθηκαν έναντίον τών Καλα­ βρύτων, χωρΙς όμως νά μπορέσουν νά κάμψουν την

άμυνα τής φρουράξ, Ύ ποχώρησαν με πολλές άπώ­ λειες. Στή

Δημητσά'να

ΣτΙς 3θ Αύγούστου προσπάθησαν οί άντάρττξ να

θέσουν κάτω άπό τόν ελεγχό τους την αρκαδική Ιστορική κωμόπολη Δημητσάνα. ΑΙφνιδίασαν κα] κατάσφαξαν τούς σκοπού; στο φυλάκιο (παρεκκλή­ σιο) τής ' Αγίας Παρασκευήξ, άλλά παρά τίς προ­

σπάθειες του «συγκροτήματο; του Μαινάλου", ενι­

σχυμένου καί από άντάρτα; ιiλλων περιοχών τής Πελοποννήσου, αναγκάστηκαν ν' αποχωρήσουν μέ πολλες άπώλειεα . Στήν

ΣτΙς

'Ιερισσό

8

Σεπτεμβρίου

επιτέθηκαν εναντίον τής

" Ιερισσού στη Χαλκιδική.

Ή φρουρά αμύνθηκε

άποτελεσματικά, συνεπικουρούμενη καί από τό ΝΑ

2033 του Πολεμικοϋ Ναυτικοϋ που εβαλε εναντίον τών επιδρομέων. 24

Στήν

Καστοριά

Τή νύχτα τής 19ης Σεπτεμβρίου

-/58-

1949 δ

Μάρκος

επιχείρησε να καταλάβει την Καστοριά, εδρα τοϋ Β' Σώματοτ; Στρατοϋ , άλλα άπωθήθηκε. 'Εναντίον τής αμυντική; γραμμή; Καστοριάς (θέ­

σεις Μπίκοβικ καί Πάσκοβο) επιτέθηκαν οί άντάρ­

τες και τη νύχτα τής 27η ς Δεκεμβρίου

1948, αλλα

καί

πάλι χωρίς αποτέλεσμα.

Στην

Καρδίτσα

Τη νύχτα τής Ilης πρός 12η Δεκεμβρίου πολυά­

ριθμοι άντάρτες, πλήρως εξοπλισμένοι, επιτέθηκαν εναντίον τής Καρδίτσας, όπου έκτότ; άπό τούς

κατοίκουξ, έμεναν καί

30.000

2.000

πρόσφυγες. ΟΙ έπιδρο­

μείς κατόρθωσαν να εΙσβάλουν στην πόλη (μολονότι ή στρατιωτική φρουρά κράτησε τίς θέσεις της) καί μέσα στί; ΙΗ ώρες που εμειναν σ ' αύτη και πριν έκδι­ ωχτοϋν, προέβησαν σε πλήθος λεηλασίες καί βιαιό­ τητες. Σκότωσαν

37

πολίτες, τραυμάτισαν

φεύγοντας άπήγαγαν

980

105,

ένώ

πολίτες (γυναίκες, για­

τρούς, δικηγόρους, έμπόρους κλπ). 'Ακόμα &καψαν τό σιδηροδρομικό σταθμό, δυό άλευρόμυλους και σαράντα σπίτια και λεηλάτησαν τό νοσοκομείο καί τετρακόσια πενήντα σπίτια.θ

Στή

Νάουσα

κ α ί

την

'Έδεσσα

Δέκα ήμέρες άργότερα, τη νύχτα τής 22ας πρός 23η Δεκεμβρίου οί άντάρτες επιτέθηκαν εναντίον τής Νάουσας και τής Έδεσσας . Οί φρουρέξ όμως των πόλεων δεν αίφνιδιάστηκαν και άντιμετώπισαν άποτελεσματικά τούς έπιδρομεϊξ. Οί άντάρτεξ είχαν

500

νεκρού; και

1.000

τραυματίετ.>

-159-

7.

'Εκτελέσεις Κληρικών ΚαΙ το

1948

οί κομμουνιστέ; συνέχισαν τΙς έκτ ε­

λέσεις άθώων κληρικών της ϋπαίθρου .

. Ιδού μερικέξ

ένδεικτικέι; πτριπτώσειξ:" ? ΣτΙς

-

4 Φεβρουαρίου θανατώθηκε μετά άπό φρικτά - Ανω Κοπάνου ΒεροΙας

βασανιστήρια δ Ιερέας

. Αθανάσιος

Π έσος. Τόν ίδιο μήνα σφαγιάστηκε

αγρια ό Γεώργιος Μαγαλιός, έφημέριοι; τού χω­ ριού Πρόδρομο; της ίδιας περιοχήξ, Στην περιοχή της Κόνιτσαξ εκτελέστηκαν οΙ Ιε­

-

•Αθανάσιος

ρr.ίς :

Γεράσης, έφημέριοτ; τού χω­

ριού 'Αμάραντος, έπειδή εναντιώθηκε στό -Παι­ δομάζωμα .. καί φυγάδευσε

25

νέους, Π ερικλή;

Κανάριος , έφημέριοτ; Κάντσικου καί ΚωνΙνος Τσάγγας, έφ η μέ ρ ι ο; Ζέρμας. « Ας σημ ειωθεί πώ ς

ή πρεσβυτέρα του και οί κόρε; του άπη χθησαν στό Παραπέτασμα. Στη Φθιώτιδα στΙς

-

13 "Ιανουαρίου έκτελέστηκε ό

Ι ερέας Βασίλειο; Δανέλλης.

-

Τόν

. Απρίλιο

χρόνων

τού

1948 εκτελέστηκε ό ήλικίαι; 78

έφημέριοξ τού χωριού Μικρό Δέρειο

Σουφλί ου

Ίωάwης Γιαννακόπουλος , ό δποίος

πα λιότερα εΙχε βασανιστεί καί άπό τού; Βουλγά­ ρους .

-

ΣτΙς

26

Σεπτ εμβρίου θανατώθηκ ε δ Ιερέας Χρή­

στος Ζησο ύληξ, της Μητροπόλεως Δημητριά­

δος.

8.

ΟΙ έκκαθαριστικές έπιχειρήσεκ; του στρατοϋ Ό στρατόξ τό

τ ον

1948, Ιδίως

άπό τόν Φεβρουάριο ώ.;

. Οκτώβριο, έκανε πολύν εκρες έπιχειρήσειξ,

άλλα δε μπόρεσε να έκκαθαρίσει άποτελεσματικά τΙς

-160-

1/

-1 61-

έστίετ; τών ανταρτών. Οί σπουδαιότερα; έπιχειρή­

σεις του είναι: Με το σχέδιο

..π

έ Ρ γ α μ ο ς»,

(28

Φεβρουαρίου

-6

Μαρτίου) προσπάθησε νά εκκαθαρίσει το βουνό Μουργκάνα στά ελληνοαλβανικά σύνορα, πού τό κατείχαν

1.300-2.000

άντάρτες, άλλα δεν το κατόρ­

θωσε. Ή νέα επιχείρηση

, Απριλίου)

..' Ιέραξ» (30

Μαρτίου

-5

για τόν ίδιο σκοπό δεν άπόδωσε τα ανα­

μενόμενα άποτελέσματα. Τόν Μάρτιο και τόν

. Απρίλιο

ξεκαθαρίστηκαν τό

Βέρμιο καί τά Κρούστα.

Τόν

' Απρίλιο

θεια

καί τόν Μάιο άναλήφθηκε προσπά­

έκκαθάρισηξ

6.000 άντάρττξ . έπιτυχία, νεκρούς,

άφοϋ

310

τής

Ρούμελης,

δπου

δροϋσαν

ΤΟ σχέδιο ν «Χαραυγή» είχε μερική

εΙχε

ώς

συνέπεια

τραυματίες καί

άντάρτες

610

αΙχμαλώτους. 'Α­

995

κόμα καταστράφηκαν πολλές κομμουνιστυώ; έγκα­ ταστάσεις

καί

περιήλθε στά

χέρια

τού

στρατοϋ

σημαντικό πολεμικό ϋλικό, Οί "Ενοπλεξ Δυνάμεις

είχαν

202 , Αλλά ή

άντρες εκτος μάχης καί

27

άγνοούμενους.

μεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρηση τής

χρονιας ήταν ή «Κορωνίξ»

(14

'Ιουνίου

- 22

Αύγού­

στου), πού επεδίωκε την εκκαθάριση του Γράμμου. Θεωρείται ώς « ή μεγαλύτερη , ή δυσκολότερη καί ή πλέον φονική μάχη εκείνου του πολέμου-π άφοϋ είχε ώς συνέπεια τίς άκόλουθες άπώλειες : τ ε ς:

νεκροί

2.500,

αιχμάλωτοι

τραυματίεξ: πάνω άπό

792,

τραυματίες :

3.000. Σ τ Ρ α τ ό 5.085, άγνοούμενοι 70.

Στην επιχείρηση πήραν μέρος κάλυψη

άεροπορία;

Γράμμο υπήρχαν

καί

12.500

40.000

άντάρτες,

"Ο

ν τ ά ρ­

ς:

νεκροί :

στρατό; με

πυροβολικού,

καυ.οοο στά γύρω βουνά .

.Α

- λιποτάκ τεξ: 1.053,

1500

ενώ

στό

στό Βίτσι

Μάρκοξ, πού περίμενε

κάποτε αύτήν την επίθεση τού στρατού, είχε όχυρώ-

-162-

σει την περιοχή (τα περίφημα λεγόμενα

«' Άπαρτα

Κάστρα-) και πρόβαλε Ισχυρότατη αντίσταση. Με­ τα άπό πολλές καταλήψεις καί άνακαταλήψευ; δια­

φόρων στρατηγικών θέσεων, μετά άπό έπιτυχί«; καί άποτυχίεξ και των δύο άντιπάλων, ατά τέλη Αυγού­ στου του

1948 τά

«Άπαρτα Κάστρα » καί όλόκληρ ο

τό συγκρότημα του Γράμμου είχε καταληφθεϊ άπό τό Στρατό . ΟΙ άντάρτεξ εγκατέστησαν καί όχύρωσαν

την εδρα τής « Π ροσω ρινή ; Κυβέρνησης .. βορειό­ τερα, στό χωριό

Π υ ξ ό ς,

κοντά στη λίμνη τής

Πρέσπας.

ΣτΙς

10 μέ 15 Σεπτεμβρίου καταλήφθηκε καί ή

Μουρ­

γκάνα και οΙ εκεί άντάρτες καταδιώχτηκαν στήν

, Αλβανία.

Τό χειμώνα όμως ξανάρχονταν από τή

Γιουγκοσλαβία καί αρχισαν να καταλαμβάνουν πάλι όχυρε; θέσεις (δπω; καί σέ μέρη του Γράμμυυ). ΣτΙς

6 Σεπτεμβρίου

στόν όρμο του Φωκιανοϋ

' Αργο­

λικοί) τό πλοίο « Πολεμιστή; .. άνατίναξε καί βύθισε κομμουνιστικό

πετρελαιοκίνητο,

κατάφορτο

άπό

πολεμικό υλικό, που προοριζόταν για τοϋ; άντάρτες τής Πελοποwήσου . Στό τέλος το υ χρόνου

11 .000 στρατός

(ή 9η Μεραρ­

χία, ΛΟΚ κ.α.) άνάλαβε τη ν έπιχείρηση έ κ κα θα ρ ί­ σεως τής Πε λοποννήσου άπό τοϋ; πού

δροϋσαν εκεί .

, Α πρίλιο

•Η

4.000

άντάρτετ ,

επιχείρηση τελείωσε τόν

του επόμενου χρόνου.

Σημ ειώσ εις Ι . Ε . 'Αβέρωφ, σελ. 328. 2. • ' Εξό ρμ ησ η » , 1·8-1948.

3. ..Δημοκρατικό; Στρατός .., τεϋχφ; 2/1949. 4. Πολεμική . Αρετή , σελ . 663. S. Γ. ΔαφVΉς. σελ . 225. 6. Βλέπε: Ν. Ροδίτσαξ, -Γό δεύτερο παιδομάζωμα .., έκδοση Σιδέρη .

-163-

1. S UPPLEMENΤ Νο . 8 (Α I514), σελ . 19-20. 8. Γ . Μανούκος, ..Παιδομάζ ωμα .., Ε κδοση β ' . "Αθήνα ι 1969, σ ε λ . 22·23. 9. Έ φ η μ.• ' Ακρόπολ ις ., . 15.6.1948. 10. SUPPLEME NΤ Ν ο. 8 (Α/514), σελ. 31. 11. Ε . "Αβέρωφ-Γοσίτσα . ..Φωτιά και Τσεκούρ ι ..,Ικδ. .. ' Εστία», 'Αθήνα 1916 3. σελ . 326-321. 12. S U PPLE MENΤ, Νυ 8 (Α/5 14) , σ . 19. 13. Κ ι::cs ίng' s contcmporary Archivcs. D~cmbcl 4- 11 σ ι:.λ.9669 . L igu ~ de Societes de 101 C roi x-Rouge: Co nseiI de go uvemew χχl Ε Sts§ion· Monte-C.arlo 1950. G eneve (Suisse). σελ . 94 . 14. KetSing 's Contcmporary A rchi v~ . April I-8. 1950, σ ε λ . 10624.

15.

Γ. Μ ανούκα, - Π α ιδομάζωμσ ... E Kδ. Β ' .: Αθήναι

1969. σελ . 26-

21. 16.

Γ . Μανούω. . Πα ιδομ άζωμα ",. ( κ:δ. Β ' , • Αθήνα ι 1969, σ ε λ. 5. 17. Ό μιλία του στη Γερουσ ία τω ν Η.Π .Α. 27-2- 1950. 18. Έλληνι κή " Α νταρσί α ( βλ . Γ. Mανoύιc o : Παιδομάζωμα Εκδ.

Β " 'Αθήνα ι

1969, σε λ . 4~ ) .

19. Έφη μ . tnde ρend en ce . 20. Π ο λεμική . Αρ ετ ή , σελ . 693. 21. Γ . ΔαφVΉ ς, σελ. 320. 22. Ε . ' Αβέρωφ , σε λ . 320. 23. Γ . Δαφ\r'iς, σε λ . 223-224. 24. ..1l 0 λ.εμικη "Αρετ ή .., σ ελ . 7 12. 25.

Ε.

26 27. 28.

Ε . " Α βέ ρωφ. σ ε λ .

• Αβέ ρωφ ,

σε λ .

4Q6...407.

401.

Κ . Rof\nλίvης . σ ελ . 2 Κ8 • Ε.

' Αβέρωω ,

σ ε λ.

1. 30. 331. 343. 294. .1 IR.

349.

- 164-

ΚΕΦΆΛΑΙΟ Ε'

1949

1. Ή

άποφασιστική άναμέτρηση

Άν τό Ι 948 δημιούργησε κρίσιμη κατάσταση με άμφίρροπα άποτελέσματα, τό

1949, καί

μάλιστα τό

καλοκαίρι του, εΙναι ή έποχη που ΟΙ δυό αντίπαλοι εχοντας συνεγε ίρει δλες τους τίς δυνάμεις , ερχονται

σε μιά άποφασιστική σύγκρουση, σ' εναν υπερ πά­ ντων αγώνα , που θ' όδηγοϋσε,

δπως

άποδείκνυε τό νικητή καί θά

παρατηρήθηκε,

στη

«λύση

τού

δράματος ..,

, Από

τη μιά πλευρά τό Κ Ρ ά τ ο ς παίρνει πλέον τά

τελευταία άποφασιστικά του μέτρα για να εξουδετε­ ρώσει

-

σε μια τελευταία ίσως εύκαιρία

-

τόν άντί­

παλο. Γι ' αύτό, καθώξ θα δειχθεί πιό κάτω, σφυρη­ λατr.ί πιό πολύ την ενότητά του που έπισφραγίζεται με το σχηματισμό Κυβερνήσεως' Εθνική ; Σωτηρίος στηριγμένης σε εύ ρύτερη λαϊκη βάση καί αναλαμ­ βάνει τη μεγάλη εξόρμηση με αρχιστράτηγο τον 'Αλεξ . Παπάγο,

ΟΙ κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ε ς συγκεντρώνουν κι αυτοί όλες τους τίς δυνάμεις και προσπαθούν να κρατήσουν τά

όρεινά όχυρά τους. Παρά την βοήθεια τών γειτονι­ κών κομμουνιστικών χωρών

και την χωρ«; προη­

γούμενο διπλωματική υποστήριξη από τη Σοβιετική

Ένωση, βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, Τό γεγο­ νός πως το Ι 948 δε μπόρεσαν νά πετύχουν το θέαμα-

-165-

τικό άποτέλεσμα που περίμεναν, δημιούργησε έσω­ τερική κρίση με συνέπεια την άντικατάσταση τοϋ Μάρκου Βαφειάδη κα! άλλες κομματικέξ μεταβολές . Δυσμενή επίπτωση τοϋ; τελευταίους μηνες εΙχε καί ή στάση τοϋ Τίτο, πού ~παψε τόν άνεφοδιασμό των ανταρτών καί ~Kλεισε τά σύνορα της χώρας του μέ την

• Ελλάδα .

Οί δραματυώ; και πολύνεκρεξ μάχες στό Γράμμο

καί στό Βίτσι, εκριναν τόν πόλεμο . Τό Κ.Κ .Ε . βγήκε νικημένο στρατιωτικά και ήθικά .

.

2.

Ή έσωτερικη πολιτικη κατάσταση

Τά

πολεμικά

άποτελέσματα

1948

δημιούργησαν

μεγάλο σκεπτικισμό στούι; κυβερνήτεξ.

"Εβλεπαν

πως, παρά τΙς στρατιωτικέ; έπιτυχίετ ; τό Κράτος δεν εΙχ ε μπορέσει έπί δυόμισι χρόνια νά έξουδετερώσει τού; άντάρτες τοϋ Κ .Κ.Ε .. Επιβαλλόταν λοιπόν ή

λήψη σοβαρών " άποφάσεων. Π Ρ ώ τ η

άπ ' αυτες ήταν ή διεύρυνση τής λαϊκή;

βάσεως της Κυβερνήσεως . Αυτό θά βοηθοϋσε καί δ ι π λ ω μ α τ Ι κ ά καί ή θ ι κ ά τό λαό μας. Διπλω­ ματικά εδειχνε σ ' δλο τόν κόσμο πως δεν υπήρχε μιά δήθεν -μοναρχ οφασιστική κυβ έρνηση, που κα­

ταδίωκε τού; άντιπάλους της Υιά πολιτικά φρονή­ ματα.

' Αντίθετα.

τόν πόλεμο

..κανε

στην π Ρ α γ μ α­

τ ι κ ό τ η τ α μιά μ ι κ Ρ η μ ε ι ο Ψ η φ Ι α , που μέ

ξένη ύλικη καί ήθικη βοήθεια, καί άντίθετα με τη συντριπτική πλειοψηφία τοϋ λαοϋ της 'Ελλάδος

έπιχειροϋσε νά καταλάβει βίαια την εξουσία. "Ε λεγε χ αρακτ η ρ ιστι κά γι α την πίστη των κυβερνώντων στά δημοκρατικά Ιδεώδη στη Βουλή στίτ

3

Φεβρουαρίου

, Αμύνηξ

1949 δ

tlilv

'Ελλήνων

τότε ύπουργός ' Ε θνι κ ή;

και άναμφισβήτητος δημοκράτη;

-166-

-

δπως

εδειξε άλλωστε και ή μετέπειτα πολιτεία του

- Πανα­

γιώτης Κανελλόπουλος « Δη λώ άπό του επισήμου τούτου βήματος ότι ΟΙ μετέχοντ εξ της Έλληνικης Κυβερνήσεως εχουν

στερεόν και άκλόνητον πίστιν πρό; τού; δημο­ κρατικού; καί κοινοβουλευτικού; θεσμού; καί δτι εlναι άποφασισμένοι αύτην ταύτην την δημσ­

κρατικότητα τών θεσμών νά ύψώσουν ώς σημαίαν κατά τού κομμουνισμού. Θά συνεχίσωμεν τόν άγώνα κατά τού κομμουνιστοσυμμοριτισμοϋ μέ­ χρι της νίκης, εν όνόματι των δημοκρατικών Ιδεωδών»;' J

Ή θ ι κ ά ή διεύρυνση της κυβερνήσεως βοηθούσε,

γιατί έξύψωνε τό ήθικό λαοϋ καί στρατοϋ.

- Ετσι,

στίξ

20

'Ιανουαρίου

1949

σχηματιζόταν

Κυβέρνηση 'Εθνική ; Σωτηρία; πάλι με τόν Θεμι­

στοκλή Σοφούλη και άντιπρόεδρο τόν ' Αλεξ . Διο­ μήδη . 'Η νέα κυβέρνηση άπολάμβανεν την εμπιστο­ σύνη της συντριπτική; πλειοψηφίαξ τού κοινοβου­ λίου και μάλιστα των δημοκρατικών κομμάτων. την καταψήφισε μονάχα ή "Οταν στίξ

24

'Ιουνίου

• Ακρα Δεξιά . 1949 πέθανε Ο

γηραιός πρω­

θυπου ργός, ή κυβέρνηση συνέχισε άρραγή; τό νικη­ φόρο εργο της , με πρωθυπουργό τώρα τόν

. Αλεξ .

Διομήδη .

β) Δ ε ύ τ ε Ρ η σημαντική άπόφαση πο υ συνέβαλε

στην άποτελεσματικη άντιμετώπιση τού κινδύνου ήταν ή άνάθεση της άρχιστρατηγίαξ στόν

' Αλέξαν­

δρο Παπάγο, τό στρατηγό που όδήγησε στη νίκη της

•Αλβανίας τό 1940-41. ' Ενωμένος, ομοψυχος καί άποφασισμένος γιά κάθε θυσία Ο στρατό; ρίχτηκε στ όν άγώνα .

-167-

3.

Τό στρατηγικό σχέδιο

• Ο •Αλέξανδρος

Παπάγος, εχοντας άπόλυτη δίκαιο­

δοοία καί έλευθερία κινήσεων ώς πρός τό στρατιω­ τικό

τομέα,

άφοϋ

όρισε

άρχηγό

του

Γ .Ε.Σ .

τό

στρατηγό Γ. Κοσμά, εθεσε σ' έφαρμογή τη λεγό­

μενη τακτική «των κλοιών καί έΥκλωβισμων». '

Καταδίωξε ό στρατό; άδιάκοπα καί χωρΙς άνάπαυλα, ήμέρα καί νύχτα, τού; άντάρτες σέ όλο τό πλάτος καί βάθος. 'Εντάθηκε καί στΙς

3

ΜαρτΙου

1949 όλο­

κληρώθηκε ή έκκαθάριση τής Πελοποννήσου, που

εΙχε ήδη άρχίσει ή '9 η Μεραρχία άπό τΙς 12 Δεκεμ­ βρίου του προηγο ύμενου χρόνου .

ΟΙ έκκαθαρίσευ; συνεχίστηκαν προοδευτικά καί στη Στερεά Έλλάδα (Ι Μαίου

- 19

Ίουνίου), μέ συνέ­

πεια οί άντάρτες ν ' άναγκαστοϋν τελικά να συμπτυ­ χτοϋν στά όρεινά όχυρά τους στό Γράμμο καί τό Βίτσι. 'Εναντίον τους έκεί έφαρμόστηκε τό σχέδιο

..Πυρσόο -

που έπέφερε την έξουδετέρωσή τους .

Ή κρίση στό άντίπαλο στρατόπεδο

4. .Η

μη εόνοϊκη για τού; κομμουνιστέξ εκβαση του

άνταρτοπόλεμου τό

1948,

τοϋ; δημιούργησε πολλα

προβλήματα. Κατάλαβαν πώς ό χρόνος πια δούλευε

έναντίον τους . Χαρακτηριστικό εΙναι τό περιεχό­ μενο τής άπόφασης τής 5ης

του Κ.Κ.Ε .• που συνήλθε

1949.

. Ολομέλειας τής Κ .Ε . στΙς 30 καί 31 'Ιανουαρίου

στό Γράμμο. 'Εκεί, άνάμ εσα στα άλλα. άναφέ­

ρονταν και τα έξης γενικά "καθήκοντα »:

12.

Στόν τομέα τής άνάπτυξης και τή; βελτίωσης

τοϋ ΔΣΕ, τά καθήκοντα πού μπαίνουν μπροστά μας εΙναι:

α) Νά έξασφαλί σουμε κατά περιοχή, Μεραρχία

-168-

καί Γενικό' Αρχηγείο, τΙς έφεδρείε; που προβλέ­ πει τό σχέδιό μας . 'Οποιαδήποτε καθυστέρηση στό σημείο αυτό θαχει τΙς συνέπειες που εΙχε καί στό

1948.

Ή αξία τοϋ κάθε πολιτικού καί στρατι­

ωτικοϋ ήγέτη καί τοϋ κάθε στελέχους μας θα κρι­ θεί με βάση την ανταπόκρισή του στό κύριο αυτό καθήκον , β) Να άνεβάζουμε την ήθικοπολιτικη στάθμη τοϋ ΔΣΕ βελτιώνοντας διαρκώ; τού; δεσμού; του με το

λαό

καί

ξεριζώνοντας

κάθε ϋπε ρ βασία

σε

βάρος του . Πρέπει να χτυπήσουμε κατακέφαλα το πλιάτσικο που άτιμάζε ι το μαχητή που το κάνει. Πρέπει να χτυπήσουμε κάθε έξίσωση μεγαλοβιο­ μήχανου και έπαγγε λματοβιοτέχνη όταν κάνουμ ε κατασχέσειξ

στίτ;

πόλεις .

την

περιουσία

του

επαγγελματία καί βιοτέχνη δεν επιτρέπεται να τή θίγουμε σε καμιά περίπτωση . στρώματα πρέπει νά

•Απ '

τα λαϊκά αυτό.

εισπράττουμε

μόνον την

εθνική είσφορά. Πρέπει στ Ις πόλεις νά άποφε ύ­

γουμε τΙς ασκοπες καταστροφέξ, Τά καθήκοντα

αυτά πέφτουν κυρίως στοϋ; ΠΕ ." Ο θεσμόξ αύτό; πέτυχε. δικαιώθηκε άπ ' τη ζωή καί πρέπει νά τόν στερεώσουμε παραπέρα. γ)

• Αδιάκοπη,

στρατιωτική

συστηματική. επίμονη πολιτικό­

βελτίωση

των στε λεχών

κα ι τοϋ

στρατοϋ μας . Κατάχτηση της σταλινικήξ πολεμι­ κής έ πιστή μηξ , Συνεχήτ; πολιτικόι; συγχρονισμός, σωστός πάντοτε στρατηγικό; προσανατολισμός ολόκληρου τοϋ στρατοϋ , ηγετών, στελεχών, μα­

χητών καί μαχητριών .

• Αποφασιστική

βελτίωση

στόν τομέα της ταχτικήξ δπου υπάρχουν σήμερα οΙ κύριεξ άδυναμίες ιιας, δπω; εδειξαν οί έπιχει­ ρήσεις στην " Εδεσσ α, Σοφάδεσ, Μπίκοβικ. Πρέ­ πει να μάθουμε να έξασφαλίζουμε την άπαραίτη-

-169-

τη ϋπεροχη δυνάμεων καί την άναγκαία συγκέ­ ντρωση πυρός, δπου κάθε φορά τη χρειαζόμαστε για

να πετυχαίνουμε τούς άντικειμενικού; μας σκοπούξ .

Πρέπει νά μάθουμε να παίρνουμε μα καί να κρατάμε τΙς πόλεις. ΟΙ μάχες στη Νάουσα καί στό Καρπενήσι δεϊξαν καθαρά δτι οί σκοποί μας αύτοί εΙναι πραγμα­ τοποιήσιμοι, φτάνει εμείς να ξεπεράσουμε άποφασι­ στικά τΙς άδυναμίε; που δείξαμε στΙς μάχες της "Εδεσσαξ,

•Αρδέας, Σοφάδων,

κλπ. στόν τομέα της

όργάνωσης καί διεύθυνση; τών έπιχειρήσεων. δ) Να έξασφαλίσουμε τόν άπαραίτητο έφοδιασμό τοϋ ΔΣΕ

σέ όλα τα είδη καί ύλικά. Να τοϋ εξασφαλίσουμε την άναγκαία δύναμη πυρός. ε) Να στερεώσουμε την πειθαρχία. Να έξασφαλΙ ­ σουμε την άπόλυτη έκτέλεση της διαταγήξ . Να άπο­

κλείσουμε όποιοδήποτε τραμπουκισμό άπ ' τα πάνω πρός τα κάτω . Νά στερεώσουμε και ξαπλώσουμε την έσωτερικη δημοκρατική ζ ωη στό ΔΣΕ με βάση τη

δημοκρατική συνέλευση , όπου ό κάθε μαχητή; καί

μαχήτρια θα μπορεί να άναπτύσσει την άνώτερη πρωτοβουλία για τό καλό τοϋ ΔΣΕ και να κριτικάρει

καί διορθώνει όλα όσα εμποδίζουν τη βελτίωση και άνάπτυξή του.'

ΕΙδικότερα. τά σπουδαιότερα προβλήματα ήσαν α) η ελάττωση τοϋ άριθμοϋ των ανταρτών (ήδη πολλοί άπ ' αύτούς εί χαν σκοτωθεί σε πολύν εκρεξ μάχει; τοϋ

1948 καί

των αρχών τοϋ

1949,

β) το πεσμένο ήθικό

τών ανταρτών, που εβλεπαν δτι ως τώρα δεν κατάφε­

ραν τίποτε καί ήδη

κινδυνεύουν να χάσουν τόν

άγώνα, και γ) οί τεταμένε; σχέσει; άνάμεσα στους ήγέτε; τους.

Για να καλύψει τΙς ανάγκες του σε αντρες τό Κ .Κ .Ε .

-170-

συνέχισε τη στρατολογία νέων και γυναικών . 'Υπο­

λογίζεται δτι το 1949 στρατολογήθηκαν βlαια 6.006 άντάρτεξ."

. Ακόμα μεταφέρθηκαν άπό την παιδό­ ..Φάτσανο;» της Οϋγγαρία; παιδιά του « παιδο­ μαζώματο;», ήλικίας 15-16 χρόνων καί ρίχτηκαν στον πόλεμο .• Απ' αυτά ιiλλα βρήκαν το θάνατο κι πολη

ιiλλα αίχμαλωτίστηκαν άπό τό στρατό.' Σε πρό­ σφατα

... Απομνημονεύματά »

του κι αύτός ό

' Αλβα­

νός ήγέτης " Εμβέ ρ Χότζα παρατήρησε:

• Υποδείξαμε

στούς "Ελληνεξ συντρόφους μας δτι

δ άντάρτικος στρατός τους πρέπει κατά πρώτο λόγο νά συνδεθεί με τόν λαό άπό τόν όποίο εχει άπομακρυνθεϊ.

»'

Ό Γιουγκοσλάβος συγγραφέας Ντ . Κλιάκιτς , γρά­ φει πώς σε άναφορά τοϋ ϋπαρχηγοϋ του Μ. Βαφει­ άδη , Κικίτσα, πού εχει στη διάθεσή του, άναφέρο­

νται καί τά εξης σημαντικά:

Στις

15

'Ιανουαρίου, οί άντάρτες μπήκαν στην

Φλώρινα. ΣτΙς πόλεις που καταλάμβανε ό ΔΣΕ, ΟΙ πολιτικοί κομισάριοι προσπαθούσαν να στρατεύ­

σουν ανδρες γιά νά συμπληρωθούν ΟΙ μονάδες .

, Αλλά

στην Πελοπόννησο, στην Θεσσαλία κα ί

στην Ρούμελη, ή προσπάθεια αύτη δεν εlχε επιτυ­ χία, 'ίσως επειδη δ ΔΣΕ ε[χε μεγάλες άπώλειες ,

γεγονός πού έπιδροϋσε στο ήθικό του πληθυσμοϋ. ΟΙ

νεοφώτιστοι

και

απειροι

νεαροί άντάρτες

μαζικά σκοτώνονταν. ' Τό ήθικό των ανταρτών το Κ .Κ.Ε . προσπάθησε νά το εξυψώσει μέ έπιθέσευ; εναντίον στρατιωτικών στό­ χων, χωριών και πόλεων, καθώς και με μεγαλόστο­

μες διακηρύξεις γιά δήθεν

βέβαια μέτρα). ΣτΙς νικότ;

σταθμός

..άνακωχή» (στά δικά του 27 'Ιανουαρίου 1949 δ ραδιοφω­

τής

α Προσωρινής

-171-

Δημοκρατική;

Κυβέρνησης Λεύτερης' Ελλάδας .. άπο το Βελιγράδι έξέπεμπε:

..Προτείνουμε: Ι . Να άποχωρήσουν άπό τήν "Ελλάδα άμέσως δλες

οι

ξένες

στρατιωτικέξ δυνάμεις, δλες οί

ξένες άποστολές, νά σταματήση κάθε ξένη Ιμπε­ ριαλιστική έπέμβαση στη Χώρα μας, να άκυρω­

θοϋν δλες οί συμβάσεις καί οί συμφωνίες που θίγουν τήν Ισοτιμία καί άνεξαρτησία της πατρί­ δας.

2.

Να γίνη άμέσως άνακωχή. ΟΙ άντίπαλοι στρα­

τοί θά κρατήσουν τίς θέσεις που κατέχουν σήμε­ ρα.

3.

Να

δοθή

άμέσως

γενική

άμνηστία

χωρΙς

κανένα περιορισμό, νά άποκατασταθοϋν άμέσως δλες οί πολιτικέξ, συνδικαλιστικέ; καί λαϊκέ;

έλευθερίεξ, να δοθή πραγματική Ισοτιμία σε δλες τΙς έθνικέ; μειονότητες .

4.

Να άρχίσουν άμέσως διαπραγματεύσεις για να

σχηματιστή Κυβέρνηση δεκτή καί άπό τα δύο μέρη . Ή Κυβέρνηση αύτή να έφαρμόση τή συμ­ φωνία καί μέσα σε δύο μηνες να κάνη έλεύθερες έκλογές. δπου ό λαός θα άποφανθή τελεσίδικα

καί κυριαρχικά για τό ποιός θέλει να τόν κυβερ­ νήση καί πως θέλει νά κυβερνηθή, Αυτl:ς είναι οι προτάσεις μαρ>.8

•Η

κυβερνητική άπάντηση δόθηκε, έμμεσα, με τίς

προγραμματικέ; δηλώσεις της κυβέρνηση; Σοφούλη στή Βουλή στΙς

..' Ο

2

Φεβρουαρίου

1949:

έθνικός άγων κατά του συμμοριτισμοϋ θά

ένταθή εΙς τό επακρον, με την πεπnίθησιv Ι:πΙ της τελική; νίκηξ, ijτις θα έπαναφέρη τήν εΙρήνην, την γαλήνην καί τήν όμόνοιαν μεταξύ του' Ελλη­ νικοϋ Λαοϋ ». 9

-172-

Οί έσωτερικέι; διαμάχες γιά τό πο ιός φταίει γιά τό δτι δ « ΔΣΕ » δέν κατορθώνει να κερδίσει τόν πόλεμο

καί οί άλλες άντιζηλίεξ, εφεραν την καθαίρεση του στρατηγού Μάρκου Βαφειάδη καί την άνάληψη τής ήγεσίας άπό τον Ν. Ζαχαριάδη καί στη συνέχεια το σχηματισμό «ε λ λ η ν ο β ο υ λ γ α Ρ ι κ ή ς κυβέρνη­ σηο- , ΕΙδικότερα, ηδη άπό τό Νοέμβριο του

Ν.

1948,

δ

Ζαχαριάδης είχε ουσιαστικά παραμερίσει τό

Μάρκο και είχε αϋτό; άναλάβει τη στρατιωτική ήγε­ σία του άντάρτικου .

.Ο

ίδιος κατεύθυνε καί τίς έπι­

χειρήσεις εναντίον τής Νάουσας, του Καρπενησίου

καί τής Φλώρινας .

•Η

διαφορά άνάμεσα στούξ δύο

κομμουνιστέξ ήταν πώς ό Ζαχαριάδη; πίστευε στη νίκη των άνταρτών μέ «τακτικετ;» μάχες , ενω δ Μάρ­ κο; Βαφειάδης πώς οί δυνατότητες των άνταρτών ήταν μόνο ή διενέργεια «παρτιζάνικων » έπιδρομών, Νίκη μέ « τακτικό » άνταρτικό στρατό καί κατάληψη τής έξουσίαξ μποροϋσε νά γίνει μόνο μέ τη στρατιω­ τική ένίσχυση των κομμουνιστικών χωρών, Κατά τα

επίσημα άρχεία του Φόρεϊν Όφις, που δημοσιεύο­

νται τελευταία, «ή διαμάχη άντανακλά έπίση; την βαθιά

διαφωνία μεταξlJ των

εκπαιδευμένων στη

Μόσχα κομμουνιστών κι αυτών που δεν εΙναι διατε­ θειμένοι να θυσιάσουν τά kλληvικα έθνικά συμφέ­ ροντα στό βωμό των σ ο β ι ε τ ι κ ω ν σ υ μ φ ε Ρ Ο­ ν

τ

ω ν.

.Η

διαφωνούσα όμάδα μπορεί &Τ01 να

θεωρηθεί σαν εχθρική κομμουνιστική αίρεση , Τιτοϊ­ κοϋ τϋπου- .»

, Αλλ'

ή γνώμη του Βαφειάδη

-

δ ' Ε μβέ ρ Χότζα τόν

χαρακτηρίζει «καλό κομμουνιστή καί Ικανό διοι­ κητη »!'

- δέν επικράτησε. Ό Ζαχαριάδη; ήταν

Ισχυρότερος . Ή επίσημη άπόφαση γιά την άντικα­ τάσταση του Μάρκου πάρθηκε άπό τη 5η 'Ολομέ­ λεια τής Κ.Ε . του Κ .Κ .Ε. στίς

-173-

31

'Ιανουαρίου

1949

και έπίσημα άνακοινώθηκε άπό τόν Ραδιοφωνικ ό Σταθμό

της

-Προσωρινήξ

Φεβρουαρίου

Κυβέρνηση ;» στί; 4 1949. Νά τό σχετικό κείμενο . δπου

μάλιστα υποκριτικά γίνεται λόγος για « β α ρ ι ά άρρώ­ στια, τών άπομακρυνομένων: «'

Η Πέμπτη 'Ολομέλεια της Κ.Ε. τού Κ .Κ .Ε .•

παίρνοντας υπ' όψη της δτι πολλούς μηνες οί σύντροφοι Χρύσα Χατζηβασιλείου και Μάρκος

Βαφειάδης ήταν βαριά άρρωστοι καί δεν μπορού­ σαν ν' άνταποκριθοϋν στά καθήκοντα πού τούς είχε άναθέσει Τι Κ,Ε. τού Κ .Κ .Ε .• άποφάσισε όμό­ φωνα να τούς άπαλλάξη άπό κάθε κομματική δουλειά. « Λεύ τε ρ η 'Ελλάδα . Γράμμοε,

•Ακόμα.

31

Γενάρη 1949)~ . ι t

μετά τρείς ήμέρεξ, κατηγόρησε ώς

..όπορ­

τουνιστέι; .. (καιροσκόπους) και άπομάκρυνε ~ξι άπό τούς σπουδαιότερου; άρχηγούς των ανταρτών, δπως τόν Κικίτσα, τό Γιαννούλη κ.ά, Μάλιστα Τι άπόφαση

της' Ολομέλειας άνάφερε και τά άκόλουθα, πού δεί­ χνουν σε ποιό σημείο ε{χαν φτάσει οί ένδοκομματι­ κές εριδες στην Κ.Ε . τού Κ.Κ .Ε. « Βασικό; εχθρός καί κίνδυνος μέσα στό Κ .Κ.Ε. στά

1948

στάθηκ ε δ όπορτουνισμός. Δίπλα στϋ;

δεξιες και όπορτουνιστ ικέτ θεωρίες δτι δ μοναρ­

χοφασισμόξ κατόρθωσε νά πετύχει μιά σχετική πολιτικοστρατιωτικη σταθεροποίηση, καί ότι κα­ τά συνέπεια ό άγωνας μας δέν εχει προοπτική και πρέπει νά περιοριστούμε σ ε παρτιζάνικη δράση

ώσότου μας σώσει μιά «ένοπλη βοήθεια άπ ' εξω » , θεωρίες

πού

δείχνουν σπάσιμο

άπέναντι στίς

δυσκολία; και συνθηκολόγηση μπροστά στόν έχθρό, εχουμε άπό άνώτατα κομματικά στελέχη έκδηλώσεις όπορτουνισμοϋ στην πράξη . έκδηλώ­ σεις κάμψης καί λιποψυχία; μπροστά στά προ-

-174-

βλήματα τής ένοπλη; πάλης, καθώς έπίσης άπό

άλλα άνώτατα στελέχη προσπάθεια νά ξεπερα­ στοϋν οί δυσκολίες μέ τραμπουκισμού; και σακα­ ρακίστικες μέθοδες, πράγμα που φέρνει σε άντιθέ­ σεις με τό λαό και γίνεται στοιχείο έλάττωση; τής μαχητική; άπόδοσης καί επίδοση; τοϋ ΔΣΕ

(

....)

Τά ήγετικά στελέχη επηρεάστηκαν καί υπέκυψαν σε ξένες μικροαστυώ; καί άντιδραστικές έπιρ­ ροές, που μεταφέρουν στό κόμμα την ιδεολογία τής

ϋποταγή;

στον

έχθρό

και

όδηγοϋν

κατ '

εύθείαν στην προδοσία. Τό κόμμα χτύπησε άπο­ φασιστικά τό συνθηκολόγο όπορτουνισμό μέσα στί; γραμμές του καί ή δίχως κανένα συμβιβασμό έξοντωτική πάλη ένάντια στΙς πανικόβλητες ό­ πορτουνιστικές έκδηλώσευ; άποτελεί άποφασι­

στικό παράγοντα για τη νίκη . ' Η 4η όλομέλεια ϋπόδειξε, σαν

lva

σταθερό παράγοντα για να

ξαναβρούν τα στελέχη μας που παραστράτησαν άπ '

τό σωστό δρόμο τη στενή σύνδεση μέ τη

βάση, την υπερνίκηση τής άπομάκρυνσης , της άπόσταση; απ ' τ/ βάση -. » την προεδρία τής

..Κυβέρνηση;-

ανάλαβε

δ

Ι.

"Ιωαννίδηξ, που άπό πολλού; κομμουν ιστέξ θεωρεί­ ται

ώς δ -κακό;

δαίμονας τού Κ .Κ.Ε . ·14 κα ί ώς

«ϋπεύθυνοξ για τΙς σφαγέ; χιλιάδων όμήρων του Δ εκεμβριανού

κινήματος στην περιοχή τής

• Ατ­

τικήξ .!>

Τόν διαδέχτηκε κατόπιν δ ίδιος ό Ζαχαριάδηξ, άλλα

κι αύτότ; την έγκατάλειψε για να την άναλάβει , ανά­ μεσα στίς

30 Μαρτίου

με

5 ' Απριλίου 1949 δ Δ .

Παρ­

τσαλίδης. Ό Ζαχαριάδης διατήρησε τά καθήκοντα του Γ εν. Γραμματέα τού Κ.Κ.Ε. καί τού Προέδρου

- 175-

τοϋ Πολεμικού Συμβουλίου. Γιά την

..... «κυβέρ­ ' Αβέρωφ:

νηση» αυτή. παρατηρεί δ Ε.

-ΤΟ έκπληκτικό δμω; ήταν άλλο: τρείς Βούλγα­ ροι

κατελάμβαναν θέσεις πρώτης γραμμής:

ό

Πάσκαλ Μιτρόφσκυ, Πρόεδρος τοϋ ΝΟΦ (δηλα­ δή , τοϋ «Σλαβομακεδονικοϋ Μετώπου 'Εθνική;

, Απελευθερώσεωο-), 'Επισιτισμού,

ό

άναλάμβανε το Ύ πουργ εϊο

Στάβρο

Γκότσεφ ,

τού ΝΟΦ,

όριζόταν Διευθυντή; Μειονοτήτων στο 'Υπουρ­ γείο 'Εσωτερικών καί δ Βαββέλη Κότσιεφ γινό­ ταν τακτικό μέλοξ . τοϋ

'Ανωτάτου Πολεμικοϋ

Συμβουλίου ". Ι6

Φυσικά, ή ύποστήριξη αύτη δέν ήταν χωρΙς άνταλ­

λάγματα, Καθώς θά δοϋμε σε άλλο κεφάλαιο, ήδη ή 5η

•Ολομέλεια ϋποστηριξε τη δημιουργία μιας -άνε­

ξάρτητης Μακεδονίας » . Αυτό -έθνικό ξεπούλημα, βέβαια

-

κάθε άλλο παρά μποροϋσε νά έξυψώσει το

Κ.Κ.Ε. στό έσωτερικό της χώρας .

' Αντίθετα,

ανοιγε

τά μάτια καί τών άφελών άκόμα ... 'Ό λη αυτη ή κατάσταση [κανε άκόμα πιο βαριά την άτμόσφαιρα στην ήγεσία τοϋ Κ.Κ.Ε . Χαρακτηριστι­ κες είναι ΟΙ μετριοπαθείς προτάσεις της « Π ροσωρι­ νής Κυβέρνηση; » , που έγιναν στΙς και

που

ζητούσαν

ελεγχο τού

Q.H.E.

διεξαγωγή

30

Μαίου

έκλογων

ϋπό

1949 τον

Ή έλληνικη κυβέρνηση θεω­

ροϋσε όμως ώς άπαραίτητη προϋπόθεση την κατά­

θεση των δπλων άπό τού; άντάρτες. Τά πράγματα γιά τον Ζαχαριάδη δυσκόλεψαν άκόμα περισσότερο, δταν στΙς ]Ο 'Ιουλίου

1949 ό Τίτο άνα­

κοίνωσε πως κλείνει τα έλληνογιουγκοσλαβικ:ά σύ­ νορα .

-176-

S.

σι επιδρομες τών άνταρτών

'Από τΙς έπιδρομέξ των ανταρτών τού

1949

άλλες .

είχαν χαρακτήρα άντιπερισπασμοϋ καί άνακούφι­

σης των στόχων που δέχονταν έπιθέσει; του στρα­ τού , άλλες

άπέβλεπαν

άπλως

στην τόνωση τοϋ

ήθικοϋ των ανταρτών καί άλλες σκόπευαν άποφασι­ στικά στό να πάρουν σημαντικέ; πόλεις καΙ να έγκα­ τασταθοϋν έκεϊ . Γενικά, οί άντάρτες το

1949 εκαναν: 250 έπιθέσευ; εναντίον στρατιωτικών τμημάτων , 278 έπιθέσε«; εναντίον χωριών καί πόλεων, 121 άνατινά­ ξεις σιδηρ οδρομικών γ ραμμών, 67 άνατινάξεις σιδη­ ροδρομικών γεφυρών και 53 άνατινάξεις όδικών γεφυρών." ' Α πό τΙς έπιθέσειξ αότες οΙ πιό σημαντι­ κες έγιναν μέσα στό διάστ η μα ενα μήνα: ΙΙ ρίου-ΙΙ Φεβρουαρίου

. Ιανουα­

1949.

Στη

Νάουσα

ΣτΙς

'Ιανουαρίου Ι949 τέσσ ερυ; ταξιαρχίες επετέ­

11

θησαν εναντίον τη ς πόληξ, που την υποστήριζαν

460

άντρες. Μετά άπό γενναία ιiμυνα ή φρουρά εξουδετε­

ρώθηκε γιά ν ' άκολουθήσουν πρωτοφανεΙς βιαιότη­

τες εκ μέρους των έπιδρομέων, ΣτΙς τέσσερις ήμέρες που κράτησαν την πόλη λεηλάτησαν καί πυρπόλη­ σαν σπίτια, τράπεζες, δημόσια κτίρια καί εργοστά­ σια καί πήραν μαζί τους τρόφιμα καί φαρμακευτικό ϋλικό. 'Επίσης άπήγαγαν

409

άντρες καί

210 γυναϊ­

κες, ένώ λίγο πρίν εγκαταλ είψουν τη Νάουσα σκό­ τωσαν στην κεντρική πλατεία τό Δήμαρχο Νικόλαο Θεοφίλου." .

12

-Ι77-

Στό

Καρπενήσι

Τη νύχτα της

19 Ίανουαρίου 19495.000 άντάρτες

με

έπικεφαλης τού; «ταξίαρχου; .. Γιώτη (χ. Φλωράκη)

καί Διαμαντή

) έπετέθησαν έναντίον του Καρ1400 άντρες. Ή έπί­

(

πενησίου που τό υποστήριζαν

θεση απέβλεπε στό να δημιουργήσει αντιπερισπα­ σμό καί ν' άνακουφιστεϊ ή Πελοπόννησος από τΙς εκκαθαριστικέ; έπιχειρήσεις του στρατοϋ.

Ή φρουρά άντεξε ως τό πρωί τής

21

'Ιανουαρίου ,

όπότε καί έξουδετερώθηκε. Κι έδώ ακολούθησαν ΟΙ βιαιότητες της ΝάουσΌς.

'Ακόμα

1300

άντρες καί

γυναίκες έπιστρατεύτηκαν στά βουνά. ΟΙ δυσμενείς καιρυώ; συνθήκε; (βροχές, χιόνια). ή ναρκοθέτηση τών όδών, ή ανατίναξη τών γεφυρών

που συνέδεαν την περιοχή καί ΟΙ ένέδρετ , καθυστέ­ ρησαν την άνακατάληψη τής πόλεως από τό στρατό , με συνέπεια οί άντάρτε; νά μείνουν στό Καρπενήσι

δεκαοχτώ ήμέρες.

Ό

Άλ. Παπάγος, που μόλις είχε άναλάβει την

άρχιστρατηγία τών ' Ενόπλων Δυνάμεων τής χώραο, χωρί; νά μετακινήσει στρατό άπό την Πελοπόν­ νησο, παρά μονάχα τό στρατηγό Θ. Τσακαλώτο

_

στόν όποίο καί ανάθεσε την αρχηγία του Α ' Σώμα­

τος Στρατοϋ

-

άντεπίθεση στίς

ενήργησε, παρά την κακοκαιρία,

9

Φεβρουαρίου

1949,

με συνέπεια

μέσα σε τέσσερις ήμέρες ν' άνακαταλάβει την πόλη και την περιοχή. Ι'.

ΣτόΛεωνίδιο ΣτΙς

21

'Ιανουαρίου

Κυνουρίας

1949 πολλΕς δμάδες ανταρτών 1000 άνδρες) έπέδραμαν ένα­

(συνολικό γύρω στού;

ντίον του Λεωνιδίου καί αρπαξαν τρόφιμα καί αλλα

-178-

χρειώδη. Δε χάρηκαν δμως για πολύ τό κατόρθωμά τους. την άλλη μέρα καταδιώχτηκαν άπό τίς εθνικες δυνάμεις και αφησαν

250

νεκρούς.'Ο Στην επιχεί­

ρηση της σωτηρίας της πόλης συνέβαλε άποφασι­

στικά καί το πολεμικό ναυτικό μας με το Στη

Στίς

N.A .2I9021.

Στρατονίκη

10

Φεβρουαρίου

1949

άντάρτες έπιτέθηκαν

έναντίον της κωμόπολης Στρατονίκη στό νομό Χαλ­ κιδικής. Ή φρουρά άμύνθηκε με επιτυχία καί σ'

αύτό συνέβαλε καί ό άποτελεσματικόξ βομβαρδι­ σμός των κομμουνιστικών θέσεων άπό τό Ν αρκαλι­ ευτ ι κό (ΝΑ) Στη

2156."

Φλώρινα

τη νύχτα της Ι Ι πρός

12

Φεβρουαρίου

1949,

ενα

μόνο μήνα μετά τό Καρπενήσι, πέντε ταξιαρχίε; ανταρτών μέ λόχοικ; δολιοφθορέων, Ιππικό, μπαζού­ κας καί εϊκοσι πυροβόλα τών

75

και

105 χιλιοστών

κτύπησαν την άκριτική Φλώρινα. την Επίθεση είχε

σχεδιάσει ό Ίδιος ό Πρόεδροι; του Πολεμικοϋ Συμ­ βουλίου τού «Δ.Σ.Ε.» Ν. Ζαχαριάδηξ. ό όποϊο; μάλι­ στα την προόριζε καί γιο. έδρα του . . Η εκτέλεσ η της

έπιχείρηση; άνατέθηκε στόν καπετάν Γούσια, ενα . από τούς σπουδαιότερου; καπετάνιους τού ΕΛΑΣ καί θανάσιμο

έχ θ ρό

του Μάρκου Βαφειάδη, πού

στην πολιτική του ζωή ήταν «μπαλωματή; », την πόλη υ π οστ ή ριζ αν δύο μεραρχία; στρατού ϋπό

τόν στρατηγό Νικόλαο Παπαδόπουλο η Παππού. Παρά τΙς πρώτεξ τους έπιτυχί«; οί άντάρτεξ (το πρωί τή; Ι 2 Φεβρουαρίου είχαν καταλάβει τρία προκεχω­ ρημένα φυλάκια πρόι; Β. , δύο προ; Ν . καί είχαν

-1 79-

κάνει καί μερικές διε ι σδύ σεις στ η ν πόλη ) . δέ ν μπ ό­ ρεσαν ν α τη ν καταλάβουν. Ό Πωτποίκ μέ Ισχ υρή

καί σύγχρονη άπό πολλά σημεία άντεπί θεση του στρατού άνα κατά λαβ ε στί ς

12 Φ εβρ ουαρί ο υ

τα φ υλά­

κια πού είχε χάσει καί ως τό από γευμα ε ίχε αίχμα λω­

τίσει

καί

200

άντάρτες άπό

έ κείνου; πού εί χα ν

εισ βάλει στη ν πόλη. Νέα άντεπίθεση των ανταρτών δεν άλλαξε τη ν κατάσταση ύπερ αυτών .

• Αντίθετα

στρατ ιωτικέ; ένισχύσει; που κατέφτασαν, δράση της άερσπορ ίας καί τα υτόχρονα; έπιθέσει; ά ντ ι πε ρ ι­ σπασμοϋ του στρατσ υ. στό Β ί τσι , άνάγκ ασαν τούς άντάρτες ν ' άποσυρ θοϋ ν .... Α λλοι άπ ' α ύτούς κ ατά­

φυγ αν σ τ ην

. Αλβανία.

άλ λοι στη Γιουγκοσλαβία

καί άλλοι στό καταφ ϋγι ο τοϋ Γ ράμμου . ΟΙ άπώλειές τους ήσαν μεγά λε ς. Στη μά χη βρέθηκαν

783 νε κρο ί,

ένιΟ ό πραγματικότ άριθμός πρέπει νά ά νέ βε ι στοϋ;

1000.• Ακόμα ϋπολογίζετα ι

πώ ς είχαν

1.500 τραύμα­

τίες (πού τους πήραν μαζί τους πέρα άπό τα σύνορα). ένι;'

αιχμαλωτίστηκαν, Κρίνοντας τη μάχη στη

350

Φ λώρινα « '

6

Ε.

•Αβ έρωφ

γρά φε ι:

Η . μαζι κή έπίθεση κατά πόλεων στοίχιζε ακρι­

βά .• Η Φλώρινα έπ ρό κει το να εΙ ναι ή τελευταία

έπιχεί ρησ η αύτού τού είδους. Οί οΙωνο ί δέν ήταν καλοί ώς πρός τη στρατιωτική τέχνη τού Ζαχαρι­ άδ η . Θά γί νο νταν πολύ χειρότεροι ». »

Στόν Τόν

Γράμμο

. Απρίλιο

τού

1949 μια

άριστα έκπαιδr.ι>μένη

καί έξοπλ ι σμένη μέ νεότατο σοβιετι κό πολεμικό

μεραρχία αντα ρτών έ πετέθη κατά τού Γ ράμμου .

•Από τών 6

<να παρατηρητήριο. μάλιστα. των ανταρ­ Γάλλος πφ ιητήτ; Πώ λ ' Ελυά ρ ζή τη σε άπό

τούς στρατιώτεξ

- μιλώντας άπό διακόσια μεγά-

-180-

φωνα- να αύτομολήσουν πρός τούς άντάρτεξ, χωρι; να φοβηθοϋν τίποτε, Μα ή πρόσκληση δεν

είχε κανένα αποτέλεσμα. οι άντάρτες κατόρθω­ σαν δμως ν'

άνακαταλάβουν σποιιδαίες θέσεις

στην περιοχή, τίς όποίες καί διατήρησαν για άρκετό καιρό.>

Στό Νέο Πετρίτσι κ α ί τούς Μεταξά­ δ ε ς

Τό Μάιο τού

1949 οί

άντάρτεξ Ι;καναν επιτυχείς

έπιδρομέτ σε κωμοπόλεις καί χωριά, πού βρί­ σκονταν κοντά στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο. "Ετσι, στίς

5 Μαίου έπιτέθηκαν στό Ν έ ο 15 Μαίου στούς Μεταξά­

Π ε τ Ρ ί τ σ ι καί στίς δες." Στό

Στρατώνιο

ΣτΙς

'Ιουνίου

6

1949,

άντάρτες επιτέθηκαν ενα­

ντίον τού Στρατωνίου της' Αρναίας Χαλκιδικήξ .

Στην επιτυχή άπόκρουση των επιδρομέων. έκτό; από τη φρουρά, συνέβαλε καί τό Ν .Α .

6." Εκτελέσεις

2065."

Κληρικών

Ό κλήρο; τής επαρχία; υπήρξε κι αύτη τη χρο­ νια ό στόχο; της εξοντωτική; μανίας των κομμού­

νιστών.

Πολλοί

κληρικοί

συνελήφθησαν και

βασανίστηκαν, ένω άρκετοί άπ ' αύτούς έκτελέ­ στη καν.

Να δύο-τρείς περιπτώσεις:" ΣτΙς

4 ' Απριλίου 1949 εκτελέστηκε

ό έφημέριοι;

της Όξυας Κονίτσης Χρήστο; Ζούκης.

-181-

ΣτΙς

10

'Απριλίου

1949

σκοτώθηκε άπό νάρκη,

που είχε τοποθετηθεί κάτω από την' Αγία Τρά­ πεζα ό Ιερέας

. Α ναστάσιος

Καφαντάρης της

Μητροπόλεως Θεσσαλιώτιδας καί Φαρσάλων.

ΣτΙς

13 "Ιουνίου 1949 έκτελέστηκε ό ίερέας Στέ­

φανος Χατζηφωτιάδης

ii

Τρασανίδηξ, τής Μη­

τροπόλεως Σιδηροκάστρου.

7.

ΟΙ l:κκαθαριστικές έπιχειρήσεις τού στρατού

, Αναφέρθηκε

προηγουμένως ποιό ήταν τό στρα­

τηγικό σχέδιο των κυβερνητικών δυνάμεων. Οί

έκκαθαριστικα; έπιχειρήσεκ αρχισαν άπό την Πελοπόννησο.

' Εφαρμόστηκε τό στρατιωτικό 12 Δεκεμβρίου 1948 ως 1949) καί ως τίς άρχές , Απριλίου

σχέδιο «Περιστερά» (άπό τΙς

31

Μαρτίου

έξουδετερώθηκε άπό την 9η Μεραρχία ή έκεί κομμουνιστική άνταρσία. ΟΙ άρχηγοί έξοντώθη­ καν, ένώ αλλοι

2040 άντάρτες βρήκαν τό θάνατο καί J799 λιποτάκτησαν πρός τΙς κυβερνητικές

δυνάμεις

ii

αίχμαλωτίστηκαν,

"Εκκαθαριστικέ; έπιχειρήσεις γίνονταν παράλ­

ληλα καί στη Στερεά' Ελλάδα και τη Θεσσαλία. ΟΙ

άντάρτικες δυνάμεις τού Διαμαντή καί του

Γιώτη, μετά την άνακατάληψη του Καρπενησίου άπό τό στρατό, καταδιώχτηκαν έπί σαράντα ήμέ­ ρες εως ότου εφτασαν καί κρύφτηκαν στην Πίνδο. ΣτΙς

6

Μαρτίου

δετερώθηκε άνταρτών

Ή

(250

τελικη

•Ελλάδας

1949

κοντά στην Καρδίτσα έξου­

όλόκληρο

σχεδόν

τό

Ιππικό

τών

νεκροί) ."

όμως

έκκαθάριση

της

Κεντρική;

εγινε άπό τό Α' Σώμα Στρατοη υπό τόν

στρατηγό Τσακαλώτο. Αύγούστου

' Από τΙς 4 Μαϊου ως τΙς Ι 1949 έφαρμόστηκε τό σχέδιο «Πύραυ-182-

λος .., στό όποίο πήραν μέρος

50.000

στρατιώτες .

ΤΟ «χτένισμα .. αύτό στοίχισε στούς άντάρτες

1059 νεκρούξ, 2558 αιχμαλώτου;

καί

1021

λιποτά­

κτες." ΤΟ τίμημα όμως δεν ήταν άσήμαντο καί για τΙς εθνικες δυνάμεις . Μέσα σε τρείς μήνες

(απο τΙς

20

'Ιανουαρίου ως τΙς

οί νεκροί καί οί τραυματίες

20' Απριλίου 1949) εφτασαν σε 4.332 αξι­

ωματικοϋ; καί στρατιώτες.3 0 Οί άπώλειες των ανταρτών σ' αυτό τό διάστημα (μαζί με έκεϊν»; τής

Πελοποννήσου)

νεκροί καί

8.011

ήσαν

τρομακτικέξ:

6.225

αιχμάλωτοι καί λιποτάκτεξ.υ

Μνημονεύουμε έδώ ένδεικτικά καί την έκκαθά­ ριση της περιοχή; Σάμου- "Ικαρία; από το στρατό και το Ν .Α.

2229 (10

Γενικότερα.

οί άπώλειες τών άνταρτίόν δλο το

Μαρτίου

1949 (συμπεριλαμβανομένων

1945).32

καί εκείνων της συ­

γκρούσεωξ στο Γράμμο καί το Βίτσι) άνήλθαν σε νεκρού; καΙ

11.946

8.68 Ι

αΙχμαλώτους καί λιπο­

τάκτες."

8.

Ή τελιιetι πάλη στο Γράμμα καΙ το Βίτσι

, Αφοϋ

ξεκαθαρίστηκαν τά έδάφη της Πελοπον­

νήσου, της Στερεά;

• Ελλάδος

καί της Θεσσαλίας,

οί έθνικές δυνάμεις, σε μια αμείλικτη καί χωρυ; διακοπή καταδίωξη (για να μη προλάβουν «ν' άνασάνουν- οί άντίπαλοι) στράφηκαν εναντίον τών όχυρών τους καταφυγίων στό Γράμμο και τό Βίτσι.

Έτσι, στΙς αρχες "Ιουλίου

1949

ξεκαθαρίστηκε

το γειτονικό Καϊμακτσαλάν, όπου βρίσκονταν

1.300 οί

άντάρτες. Πάνω άπό

ύπόλοιποι

κατάφυγαν

400

εξοντώθηκαν, ενώ

στη

δπου καί άφοπλιστηκαν,

-183-

Γιουγκοσλαβία,

. Από

τΙς

2

ό!ς τΙς

30

Αυγούστου

1949

έφαρμό­

στηκε τό σχέδιο -Πυρσοο-, σε τρεΙς φάσεις. Στην

Α'

φ ά σ η

(2-8

Αυγούστου) προβλεπόταν π α­

ρ α π λ α ν η τ ι κ η επιχείρηση κ α τ ά τ ο ϋ Γ Ρ ά μ μ ο υ. Σκοπό; ήταν να νομίσουν οΙ κομ­ μουνιστές δτι αύτό; εlναι δ κύριος στόχος τών κυβερνητικών δυνάμεων καί ν' άποσύρουν δυνά­ μεις άπό τό Βίτσι. Στη β' φ ά σ η

(10-16 Αυγού­

στου) προβλεπόταν έκκαθαριστικέξ έπιχειρήσεις στό Β ί τ σ ι και στην Γ' φ ά σ η

(24-30 Αυγού­ στου) έπιχειρήσεις στο Γ Ρ ά μ μ ο . • Η έφαρμογη τοϋ σχεδίου ανατέθηκε στην Α' Στρατιά υπό τόν άντιστράτηγο Κ. Βεντήρη . (Α'

Σώμα: Τσακαλώτος, Β ' Σώμα: Μανιδάκης, Γ' Σώμα: Γρηγορόπουλος), με πλήρη εξοπλισμό καί άεροπορική κάλυψη . Οί άντάρτες στό Γράμμο

καί στό Βίτσι είχαν πάνω άπό 12 χιλιάδες άντρες. ΟΙ πιθανότεροι αριθμοί είναι: Βίτσι,

5.000

7.000

στό

στο Γράμμα, ένώ κοντά βρίσκονταν

(μέσα στά 'Αλβανικά σύνορα 6μως)" έφεδρεϊετ;

άπό

2.500

θεραπευμένους τραυματίες. Είχαν στη

διάθεσή τους σύγχρονο όπλισμό άπό όλμου; και άντιαρματικά (ΑΙΑ) καί άντιαρματικά (ΑΠ) πυ­ ροβόλα. Τό πολεμικό συμβούλιο το" _Δ.Σ .Ε .», άσφαλισμένο έκτϊνο στην

. Αλβανία,

μολονότι

εβλcπε την τρομερή Ούελλα νά ξεσπάει κατεπάνω των ανταρτών, άπαιτοϋσε άπό τού; δύστυχουξ μαχητέ; του «άμυνα επί τόπου, χωρίς την παραμι­

κρη

Ιδέα

'Εμβέρ

έγκαταλείψεωι; θέσεω;» .

Χότζα στά

Μάλιστα ό

-' Απομνημονεύματά

του»

άναφέρει τό συλλογισμό τους: « "Οπω; καί νά έχουν τά πράγματα, δ Δημοκρατι­

ΙCός Στρατός 'Ελλάδας βαδιζοντας άπό ήττα σε ήττα ύποχρεώθηκε νά υποχωρήσει καί νά πάρει

-184-

θέση στην περιοχή του Βίτσι καί του Γράμ­ μου

(...)

Σκεφτόντουσαν: «ΤΟ Βίτσι εΙναι κατά τον καλύ­ τερο τρόπο οχυρωμένο και απόρθητο, αν ό εχθρό;

μας επιτεθεί εδώ, θα υπογράψει τη θανατική του καταδίκη. ΤΟ Βίτσι θα γίνει ό τάφος του μοναρχο­ φασισμοϋ. ΚαΙ δμως ό εχθρός υποχρεώθηκε να εξα πολύσει αύτη την επίθεση γιατί δεν είχε άλλη διέξοδο , εΙναι στο χείλος της άβύσσου

(...)

Παρ' όλα αύτά λίγο πρίν την τελευταία επίθεση του έχθ ροϋ πληροφορήσαμε τούς 'Έλληνες συν­ τρόφους δη ή ~φoδoς θα ελάμβανε χώρα στίξ Ι Ο Αϋγούστου στό Βίτσι καί όχι στό Γράμμο. Αύτη ή πληροφορία επέτρεπε στούς Έλληνες συντρό­ φους να μην «πιαστούν στόν ϋπνο », Μα άκόμα

καί μετά άπό αύτό, έξακολουθοϋσαννα πιστεύουν δτι τό καίριο κτύπημα θα δινόταν στό Γράμμο. Κατά τη γνώμη τουξ, ε'ίτε δ εχθρος κτύπαγε στο Βίτσι, ε'ίτε στό Γράμμα, ήταν το 'ίδιο. Σκεφτό­

ντουσαν:

..Αύτό

δέν άλλάζει τίποτα για μας.

" Ε χου με πάρει όλα τα άναγκαϊα μέτρα τόσο για τό Βίτσι όσο και για τό Γράμμο. Τό Βίτσι είναι άπόρθητο, οχυρωμένο στόν υπέρτατο βαθμό, δλες

οί γραμμές άπ ' δπου δ i:χθρός μπορούσε να διαβεί είχαν γίνει άδιάβατες.

Ό έχθρό; δέν είναι σε

θέση να μεταφέρει τούς βαριούς οπλισμού; του

άπ ' αύτη τη ζώνη, ή νίκη θα μας ανήκει ..."

..Πυρσός Α ' .. καταλήφθηκαν τα 1425 καί 1356. "Εμειναν έκτός μάχης

Με την επιχείρηση

όχυρά σημεία

583

άξιωματικοί καί στρατιώτ εξ,

Ή επιχείρηση « Πυ ρσό ι; Β ' εκταση

.. στό Βίτσι (που είχε 300 τετραγωνικά χι λιόμετρα) άρχισε στίξ 10

Αύγούστου, ενώ μαίνονταν άκόμα στό Γράμμο. Με έπιθέσεις άπό πολλά σημεία , μετά άπό σκληρές καί

-185-

πολύνεκρες μάχες στην Τσούκα καί το Λέσιτς, έξου­ δετερώθηκε ή άντίσταση τών άνταρτών πού το δποστήριζαν.

, Αξίζει

να σημειωθεί πώτ; με το μέρος τών άνταρτών

πολέμησε καί lνας λόχος , Αλβανών (βρέθηκαν 20 νεκροί

' ΑλβανοΙ

στρατιώτες).

άντάρτες βρήκαν το θάνατο

ΠολλοΙ άπο τους

(1182

νεκροί καί άλλοι

τόσοι τραυματίεξ), ένώ μεγάλος άριθμός τους κατά­ φυγε στην

' Αλβανία.

Στά χέρια τών έθνικών δυνά­

μεων περιήλθε βαρύ πολεμικό υλικό.

, Η νίκη στο Βίτσι ούσιαστικά lKptVE την ~Kβαση του άνταρτοπόλεμου. Με την έπιχείρηση «Πυρσόξ Γ' .. στο Γράμμο

- δπου

πάλι χω ρΙς να υπολογίζει το αίμα τών άνταρτών, δ Ζαχαριάδης με το «Πολεμικό του Συμβούλιο άπό το

, Αλβανικό

~δαφoς, πρόβαλε μάταιη κι άδικαιολό­

γητη άντίσταση

-

καταλήφθηκαν οί οχυρες θέσεις

Κόντρα, Πολίγκα, Μανόπυλο, Σλήμνιτσα, Καλύβια, Κατσαρά, Τσάρνο, "Οτόριτσι , Γκάση κ.α ., πού, σε

μια άπεγνωσμένη προσπάθεια υποστήριξαν

5.000

άντάρτες που είχαν συρρεύσει άπο όλα τά γειτονικά μέρη .

,Ο

άπολογισμότ για τού; άντάρτε; ήταν αυτόχρημα

τρομερός : κτες,

992 νεκροί, 1.000 αΙχμάλωτοι καί λιποτά­ 1.500 τραυματίες . Ό στρατό; ε'χε 1795 αντρες

έκτος μάχης. Γράφει σχετικά με τΙς μάχες αυτές δ 'Εμβέρ Χότζα:

.' Ο

Νίκο; Ζαχαριάδης μου έδήλωσε δτι τό Βίτσι

~πεσε άπό λάθος ενός συγκεκριμένου διοικητή» .

Αύτό; δέν διέθεσε το τάγμα του στον τομέα του

μετώπου που του ήταν ϋποδεδειγμένο καί αυτός δ ίδιος δεν βρέθηκε στο πεδίο τών μαχών. Ήταν λοιπόν αύτό; δ διοικητήξ , κατά τη γνώμη του. ή αιτία τής ήττατ; του Βίτσι και γι' αυτό μου είπε

-186-

«εχουμε πάρει μέτρα, καί τόν εχουμε καταδικά­ σει .... Ο σύντροφος Νίκο; εδινε ~δώ μία εξήγηση

πολύ άπλοϊκη για μια τόσο βαριά ήττα

(...)

" Ο λη ή ύποχώρηση τών στρατευμάτων του Γράμ­ μου με μια έξαί ρεση , <γινε μέσα στην άταξία,

δπωξ σ ' αύτη τοϋ Βίτσι . Στρατιώτεξ καί διοικητέξ του

δημοκρατικού

στρατοϋ

ψιθύριζαν

μεταξύ

του ς για δ,τι άφοροϋσε την έσφαλμένη άμυντικη τακτική που έφαρμόστηκε στό Γράμμο. Ό σύ­

ντροφος Ζαχαριάδης μας τό έπιβεβαίωσε ό ί­ διοο- . >

Με τΙς έπιχειρή σειξ του Αυγούστου του

1949

ό

άνταρτοπόλεμο; ουσιαστικά είχε λήξει με την πλή­ ρει ήττα των κομμουνιστών . Ή έκατόμβη ΚΙ άπιΙ τα δύο μ έρη ήταν μεγάλη στόν φοβερό αύτό Αϋγουστο:

α) 'Εθνικός στρατός :

• Αντάρτεξ: 2.280

3.960 άντρες εκτός μάχης . β) 3.000 τραυματίες και 1632

νεκροί,

α ιχμάλωτοι .

Ο ί άντάρτεξ, που επέζησαν μετά τη λήξη του άνταρ­ τοπόλεμου, ύπολογίζεται πως τό φθινόπωρο του

1949

άνέρχονταν σε

16.000. • Απ' αύτους* 8.000 5.000 στη Γιουγκοσλα­

κατάφυγαν στην ' Αλβανία,"

βία καί

3.000

. ' Α ναφέρει

στη Βουλγαρία. 'Όσοι δεν κατόρθω-

σχετι-:ά δ 'E μ βt ρ Χότζα :

..Οί

N E lλ η νε ς σύντροφοι

δεν ήταν ρε α λιστέι;. Π ολλοί φυγάδες , μεταξύ τους πολλ οί δημο­ κρατικοί πολεμ ιστα; σε ά τα κτ η φυγή, ήτα ν θποχρεωμένοι νά άνα­

οονταχθοϋν στό δι κό μας έ δαφος.

Ti

μπορο ύσα μ ε νά κάνουμ ε;

τοϋ; ύποδεχθ ήκαμε καί τού; έγκα ταστήσσμε σε καθορισμένου; χώρου;

(...) , Αργότ ερα

ό Ζαχα ριάδης ισχυ ρ ί σθ ηκε

πού ε ί χα ν δεχτεί τού; "Ελ ληνετ; φυγάδε ς ήταν ο ί

..δτι οι μόνοι . Αλβανοί, ενώ οί

Γιουγ κ οσ λάβοι, όχ ι μόνο δεν το ύ; ε πέτ ρε ψαν να περάσουν στό ~δα φός τους, άλλ α και του; κ τύπη σ αν πισώπλατα. Μπορ εί κα ι να μην ήταν δτσ ι . Δ εν ξέ ρουμε να τό ποϋμε με βεβαιότητα » . θεροτυπ ί α,

3. Ι .1980).

-IR7-

( ' Ε λευ­

σαν νά φύγουν στίς κομμουνιστικές χώρες είτε παρα­

δόθηκαν είτε περιπλανώμενο ι εδώ κι ε κεί ώς το τέλο; τού χρόνου εξοντώθ η καν.

9. Ή άναγνώριση τής ήττας Τό Κ .Κ.Ε . , μετά τη συντρ ι β ή του στό Β ίτσ ι κα ί στό Γράμμο , κατάλαβε πιά πως Ιχασε καί τόν τρίτο

γύρο. Μολονότι το παραδέχθηκε μέσα του , έντού­ τοις ... Ιψαχνε γιά φραστ ικά σχήματα γ ιά νά την

παραδεχτεί καί δημόσ ια. ΣτΙς 16 'Οκτωβρίου 1949 με διάγγελμα τής « Προσωρ ινή; Δ η μοκρατική; Κ υ­ βέ ρνη σης .. δήλωνε ϋποκ ρι τι κά καί έξαπατώντασ τούτ όπαδούς του, πως α υτό δ ιέκοψε τόν πόλεμο γιά νά

μη καταστρέψε ι τη Χώρα . "Ελεγε χαρακτ ηρ ι­

...

στικά:

..ΟΙ

άνταρτικεξ δυνάμεις είχαν διακόψει τ Ις έπι­

χειρή σε ις καί σταμάτησαν τόν αγώνα γιά νά άπο­ φευχθεϊ ό λοκληρωτικό; άφανισμός τής

• Ελλά­

δας »,

Παρ άλληλα δμω; δεν άφη νε τού;

... λεονταρ ισμούξ. .. Γεν ικο ϋ •Αρχηχείου .. στ Ις 28 1949, άναφέρονταν:

Στό διάγγελ μ α του 'Ο κ τω β ρ ίου το υ

..Οί

κύ ριες δυνάμ ει ς του Δ .Σ .Ε . στ α μ άτ η σα ν τΙ ς

πολεμικεξ έπ ιχειρήσ ε ιξ . Α ύτ ό δμως δ εν σημαίνε ι συνθηκ ολόγη σ η καί υποτ αγή. Δ ε ν σημ αί νει ό τι κατέθεσαν τά δ πλα , Ό πόλεμος στ α μάτη σε. δ

άνταρτοπόλεμος συνεχίζεται » . " Π α ρ ό λα δμως αυτά, στ η ν άπόφασ η τη ς 6ης λεια ς τη ς Κ . Ε . τού Κ .Κ .Ε .

(9

'Οκτωβρίου

. Ο λ ομ έ­ 1949) μπο­

ρεί κανείς νά δια κ ρίνε ι την ά ν α γ ν ώ Ρ ι σ η τη ς ήττας και την π ικρ ία :

Τό κόμμα. ό ργανώνο ντας καί καθο δη γώντα ς τη ν νέα ενοπλ η π άλ η ' 'χ ά ρ αξε τ η μοναδική σωστή

- 188-

γραμμή

στρατού

με

σκοπό την άνατροπη τού μοναρχοφασισμού .

τής

δημιουργίας

λαϊκού

' Ε­

πεξεργάστηκε ταχτική σωστού συνδυασμού τού πολέμου ταχτικοϋ στρατού με τόν παρτιζάνικο πόλεμο .• Α νοιξε πόλεμο ένάντια στόν οπορτουνι­ σμό, πού συνθηκολογούσε μπροστά στΙς δυσκο­ λίες, διαπίστωνεσταθεροποίησητοϋ μοναρχοφα­ σισμοϋ, άδυναμία τού ΔΣΕ να νικήσει χωρίτ;

έξωτερικη ενοπλη στρατιωτική βοήθεια καί ζη­ τοϋσε, ούοιαοτικά, τη διάλυση του λαϊκοϋ μας στρατοϋ (...) την έκβαση τής φετεινη; άναμέτρη­ σης με τον εχθρό καθόρισ ε τό γεγονός δτι τό κόμ­

μα, μ έ σ α σ ε σ υ ν θ ή κ ε ς π ο ύ ο ί δ υ σ κ 0-

λίες γιά τ ό ν άγώνα μας μεγάλωναν

εξ αίτίας κ υ ρ ί ω τ τ ή τ; π ρ ο δ ο σ ί α τ; του Τ ί τ ο , (εκμετάλλευση τής τιτοϊκή; προδοσία; άπό του; άμερικάνουξ, περισσότερηεπιμονή τους νά κρατήσουν τό προγεφύρωμάτους στην' Ελλά­ δα, μεγαλύτερη ενίσχυση στό μοναρχοφασισμό κλπ), δε μπόρεσε νά λύσει τό βασικό πρόβλημα των έφεδρειών του ΔΣΕ καί τοϋ έφοδιασμοϋ των

τμημάτων του τής κεντρική; καί Νότιας 'Ελλά­ δας, δεν καταφερε νά σπάσει την κατάσταση πού δημιούργησε ό μοναρχοφασισμό; στίς πόλειξ,

γιά νά έξασφαλίσεινέες δυνάμεις στό ΔΣΕ καί γιά νά συνδυάσει ενα γερό μαζικό κίνημα στίς πόλεις με τόν πόλεμο του ΔΣΕ στά βουνά. »" Τέλος, τό Πολιτικό Γραφείο της Κ .Ε. του Κ.Κ.Ε., με

άπόφασή του στίς

Ι

I-l Ι .1949,

άλλαξε

τροπάριο,

μιλούσε γιά δπλα των άγροτών καί «άλλα τινά»: «τα δπλα που κρατούν σήμερα οί έξοπλισμένοι άγρότες Οά στραφοϋν ενάντια στοϋξ έκμεταλλευ­ τές καί θά ένωθοϋν με τίς δυνάμεις μας».'"

-189-

Σημειώσ ειc Ι . Ε. 'Αβέρωφ, σελ .

2 3 4.

414. • Αρετή .., σελ. 695. Δημoιcρατιιcός στρατό; 2, 1.2/1949. Γ. ΔαφVΉς, σ. 228.

5.

Ν . Ροδίτσαε. σ .

Πολεμική

57.

6. .. ' Ε λ ευθε ροτυπ ία .. 4.1.1980. 1. _' Ακρόπολιο-, 8.12.1919. 8. Ε. 'Αβέρωφ, σελ . 413. 9. Ε .• Αβέρωφ, σελ. 414. 10 Κυριακάτικη 'Ελευθεροτυπία .. 13.1.1980.

11

' Ελευθεροτυπία .. 2.1.80.

12. Ε . . Αβέρωφ, σελ. 415. 13. ..Δημοκρατικό; στρατό; ..,

τεύχος

Ι4 .'Επιστολη τοϋ Λευτέρη Χασάπη

2/1949. .. Κυριακάτικη

ροτυπία ..

18.11.1979. 15• .. ' Α κ ρόπολ ι ς .. 8.12.79.

16.

Ε.

17. 18. 19.

Γ. Κοσμά . Έλληνικο! Πόλεμοι, σελ.

•Αβέρωφ,

20.

Ε.

σελ.

435.

309-310. 226 - Ε . " Αβέρωφ , σελ . 409. σελ. 425 -Γ. Λοφνης, σελ . 2 2fι. σελ. 423.

Γ. Δαφνής, σελ . Ε,

• Αβέρωφ, ' Αβέρωφ.

21

Πολεμική Άρ ετή .., σελ .

712.

22 23. 24. 25.

Πολεμική Άρετή .., σελ.

712.

Ε.

' Αβέρωφ, Ε . • Αβέρωφ, Ε . ' Αβέρωφ,

26... Π ολεμική 21. 28.

σελ. σελ.

σελ .

429. 433. 440.

"Αρετή» σελ.

712.

Κ . Βοβολίνης : σελ . Ε . "Αβέρωφ , σ ελ .

331,320,311 . 432.

29. Ε . 'Αβέρωφ, σελ. 438. 30. Ε . . Αβέρωφ, σελ . 434. 3J . Ε . 'Αβέρωφ, σελ. 434. 32.... Π ολεμική " Α ρετ ή .., σελ, 7J2. 33, Γ . Δαφ..,η ς, σ ελ . 228. .14. Ε . . Αβέρι,lφ . πελ . 442. 35. ,, 'Ελ ευθεροτυπία .. 3-1-1980 . 36. .. ' Ελευθεροτυπία .., 3· Ι -1980.

-190-

'Ελευθε­

~

.

37. Ε. ' Αβέρωφ, . ΠΩλ ,μ ι κη , Αρ,τή _ , σ'λ . 463. 3&. Ε . ' Αβέρωφ , σελ . 464. 39... Σαράντα 'Χρόνια κλπ .. σελ . 580-581. 40. Ε . ' Αβέρωφ, σελ. 464.

_191 -

ΚΕΦΑΛΑIO ΣΤ'

Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ

•Ο

άνταρτοπόλεμος, στα τριάμισι χρόνια που κρά­

τησε, είχε τρομακτικέ; συνέπειες για τη χώρα μας, χειρότερες από έκεϊνε; του πολέμου του

1940- 1941

καί της Κ ατοχη ς .

Πέρα άπό την εξαψη τών παθών κλπ. οί άπώλειες ήταν τρομερέ; σε άνθρώπινες ζ ωες και ύλικες φθο­ ρές.

' Επίσης

ξοδεύτηκαν πολλά χρήματα καί καθυ­

στ έρησε για πολλά χρόνια ή αποκατάσταση τών ζημιών άπό την Κατοχή και γενικά ή όλη οίκονομι­

κοπνευματικη ανάπτυξη τής Χώρας. Τώρα τό Έθνος είχε ν' ανορθώσει ;;να σωρό έρείπια που προκάλεσε ή ξενική Κατοχή καί ό άνταρτοπόλεμοξ .

. Αλλ '

ας

δειχθ εί λεπτομερέστεραό απολογισμό; του δραματοτ. ι: Ο ΈθνικΟς στρατός Οί πιθαν ότε ρο ι άριθμοί, με βάση στοιχεία παρμ ένα άπό τις ϋπάρχουσεξ στη διάθεσή μας πηγέξ, είναι :

α) Ένοπλες Δ υνάμεις' Νεκροί άξιωματικοί και όπλίτες

. ' Η . Α εροπορία tl lE

νεκρού;

ϋ παξιωματ ι κ οό; ίπτάμενοικ; καί

36

15.969

;ιειριστεζ ά ξιωματικ οϋι; κα ί

37 άξιωματικού;

6

χειριστ έτ; τρα υ­

ματί α ; Γ'Εκθεση υποπτεράρχ ου ' Αναγνωστόπο υλου. Ε . " Αβέρωφ, σελ .

13

52 1.

-193-

Τραυματίες αξιωματικοί κα ί όπλίτες

, Αγνοούμενοι

37.557 2.001

β) Χωροφυλαχή: Νεκροί άξιωματικοί καί όπλίτες Τραυματίες αξιωματικοί καί όπλίτε;

. Αγνοούμενοι

2.

1.515 2.239 159

Οί Ά νταρτες

Νεκροί που βρέθηκαν ,στα πεδία τών μαχών 36.839 Ύπολογιζόμενο σύνολο νεκρών

50.000

Τραυματίεξ: ό άριθμό; τους δεν ε!ναι δυνατό να ϋπο­ λογιστεί, αλλα είναι πολύ μεγάλοτ;

3,

Ό Άμαχος πληθυσμος

Πολίτες , που εκτελέστηκαν

• Ιερείς,

που εκτελέστηκαν

Πολίτεξ που σκοτώθηκαν από νάρκει; Πολίτες που άπήχθησαν Παιδιά που άπήχθησαν Π ρόσφυγες-ι'iστεγoι

4. 'Επιχειρήσεις

ανταρτών

Είσβολέξ σε οικισμού;

ΒολΕς δ πλων καί οίκισμών (περίπου)

, Επιθέσεις

4.123 165 931 20.000 28.000 750.000

2.030 3.150

κατά καταυλισμών στρατοϋ

καί χωροφυλακή;

1.446

ΒολΕς βαρέων η μέσων δπλων κατά καταυλισμών στρατοϋ καί χωροφυλακής

-194-

510

S.

Καταστροφέ; άπα άντάρτες

Λεηλασίες σε χωριά καί πόλεις

7.690 476

Καταστροφέ; όδικών γεφυρών Καταστροφα; σιδηροδρομικών γραμμών

525 330 50

Καταστροφέ; σιδηροδρ. γεφυρών Καταστροφέ; έκκλη σιών Καταστροφέ; σχολικών κτιρίων (ολικά

ij

μερικά)

139 100.000

Ζημιές σπιτιών

6. •Υπολογισμός Σύμφωνα ντονισμοϋ

καταστροφών σέ δραχμές

μέ ύπολογισμούς

(1950-51) ό

τοϋ

Ύ πουργείου

Συ­

ϋπολογισμό; τών καταστρο­

φών σέ δραχμες εΙναι ό άκόλουθος: Γεωρ'Υlκά μηχανήματα

Koi Προϊόντα

Κτηνοτροφικά προϊόντα

-

4ξΙας

ζωσ

Δάση, δασικά προϊόντα, ξυλεία " Ε ργοστάσ ια , ΤΕχνικά μέσα κλπ.

2.500.000.000 2.000 .000 .000

700.000.000

ΟΙκοδομές. τρ6φφα ,,1.π.

300.000.000 210.000 .000 Ι .500 .000 .000

OΙιωδoμιιcές ιcαΙ 6ΥροτικΕς έΎΚατασιάσεις

4.000.000.000

Πφυρες, σιδηρ . γραμμές, αύΤOΙCΊvητα κ:λπ.

Δαπάνες Υιό συντήρηση προσφόγων, καταπολέμηση άνταρτών και 6π6 T~ν f:ΎΚατάλειψη καλλιεργειών καΙ λοιπών ΙΡΥατων

3.500 .000 .000

Σύνολο

- Αν οί

14.710.000.000

καταστροφέξ ϋπολογιστοϋν σε δολλάρια άγο-

ραστική; άξίας τοϋ

1949 (τότε το δολλάριο είχε 15 900 εκατομμύρια δ"λ­

δρχ.), τότε άνέρχονται σε λάρια .

-195-

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ'

Ή ΕΘΝΙΚΉ ΜΕΙΟΔΟΣΙΑ ΤΟΥ Κ.Κ.Ε.

Ι. Ύπακοη στά ξένα κομμουνιστικά κελεύσματα

'Εκτό; από αύτη την ί δ ι α τ η ν ε ξ α π ό λ υ σ η τ ο ϋ α ν τ α Ρ τ ο π ό λ ε μ ο υ, τό Κ .Κ.Ε. μειοδότησε κατά τη διάρκεια τών ετών εθνικά μας θέματα ,

.Ή

1945-ι 949

σε πολλά

ήγεσία του ακολούθησε μοι­

ρολατρικη καί άδιαμαρτύρητα τακτική δούλου ύπο­ ταγμένου τυφλά στΙς άπαιτήσεις καί τά κελεύσματα των γειτονικών κομμουνιστικών κομμάτων, που άπέ­

βλεπαν σε Ιδιοτελείς σκοπού; καί πού ήταν και

κείνα δργανα του Κ.Κ. της Σοβιετική; Ένωσης. 'Ακόμα κι αύτη ή έπιστροφη του Γενικοϋ Γραμμα­ τέα Ν. Ζαχαριάδη από τη Γερμανία στην Έλλάδα­ μετά τη λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου

-

με

αγγλικό-συμμαχικό τότε άεροπλάνο θεωρήθηκε προ­ δοσία του κομμουνιστικοϋ κινήματοξ . Όπως, πρό­ σφατα άποκαλύφτηκε,' ό Ζαχαριάδης χρειάστηκε ν'

Μολογηθεί γιά την ενέργειά του αύτη άργότερα ενώπιον του ίδιου του Στάλιν καί μπροστά στούς Μαλένκωφ , Μολότωφ,

. Εμβέρ

Χότζα καί άλλους

σημαίνοντες κομμουνιστές!!!!

, Αλλά καί την «κριτική- του

'Εμβέρ Χότζα καί του

Στάλιν γιά τόν άνταρτοπόλεμο έπρεπε να δεχτοϋν αδιαμαρτύρητα ΟΙ ελληνες κομμουνιστέξ. Σε τελευ­

ταία συνέντευξή του το σπουδαίο κομμουνιστικό στέ­ λεχος Μήτσοι; Παρτσαλίδηξ άποκάλυψε:

-197-

"Έν πάση περιπτώσει, όμως, ό Στάλιν μίiς ε Ιπε αϋτα . ΚαΙ δπω; εκείνη την εποχη ήταν γενικά τέτοια ή νοοτροπία μας- κ Ρ ί ν α μ ε π ώ ς "ρ έ­ π ει ν ά ε χε ι δ ί κ ιο ό Στά λι ν κα ι όχ ι ε μ ε ί ς - .' Κ α ι χα ρ α κτ η ρισ τ ικ ά τ ού φ όβου πο υ αί σθάνοντα ν οί

lλλ ηνες κομμο υνιστέξ μπροστά στό Στάλιν εΙναι καί έκεϊνα , πού ένε υσε ό Πατ ερο ύλης μετά τη συνάν­

τηση αύτή, όπως μίiς τά διασώζει Ο ' Ε μ βέ ρ Χ ότζα: « Ση κώθη κε καί άφοϋ έσφιξε το χέρι του καθένα, κατευθύνθηκε πρ όξ .τήν πόρτα .

• Ηταν μιά μακρυά

σάλα και τη στιγμή πού φθάναμε στην έξω πόρτα,

Ο Στάλιν μας φώναξε:

-

Μιά στιγμή, σύντροφ οι . Φιληθ είτε σύντρ οφ ε

Χότζα και σ ύντροφε Ζαχαριάδη , Έφιληθήκαμε. "Ο ταν βρέθηκε lξω ό Παρτσα λί­ δης πρόσθεσε:

-' Ο

Στάλιν δ έ ν έχει ό μοιό του. Συμπεριφέρθηκε

μαζί μας σαν ενας πατέρας. Τώρα δλα έχουν ξεκαθαρί σει-.!

" Ε π ρεπε νά πεθάνει ό Στάλιν, ν ' άποδιωχτοϋν οΙ διά­ δοχοί του άπό την εξουσί α καί να άρχίσει ή -ά πο­ σταλινοποίηση- του Κροϋτσεφ ( 1956), γιά να μπ ορέ­ σει τό Κ.Κ.Ε . νά δεί κα ί με άλλο μάτι τΙς ένέ ρ γειές του κατά τη διάρκ εια τ ο ϋ άνταρτοπόλεμο υ. Χειρότερο δμως άπ ' δλα αϋτά ήταν τό ξ επού λη μ α έλ ληνι κών έδαφών, πού ϋποσχόταν στου; βόρειους γείτονέ; μας το Κ.Κ.Ε., μετά την επικράτησή του,

γιά άντάλλαγμα τής βοήθειας πού του πρόσφεραν στην ένοπλη άνταρσία του. Γενικά, ή ξενοδουλεί α τών ήγητόρων του Κ .Κ .Ε . στη Ρωσί α φαίνεται κα ί ά πό τι ς πι ό κάτω δηλώσε ις τ ο υς στο Συνέδριο τ ο υ Κ όμματος τό

-

' Ι. ' ΙωαWΊ δης : . ' Η

1950:

θέση τ ου κα θενός μα ς , στ ό

-198-

Κόμμα εΙναι συνάρτηση της τοποθέτησής του ~ναντι της Σοβιετική; " Ενωση; » ,

Βλαντάτ; « Είμαστε οΙ στρατιώτες τής μεγάλης

-

στρατιά; τού Στάλιν. Όπου όδηγεί ό Στάλιν, εκεί εΙναι ή νίκη βέβαιη» .

2.

Στο Βορειοηπειρωτικό

Μετά τη

• Ελλάδα ,

λή ξη

τού

Β'

Παγκοσμίου

πολέμου, ή

εκτός άπό τά Δωδεκάνησα και την Κύπρο ,

ζήτησε νά τής παραχωρηθεί καί ή Βόρειος "Ηπει­ ρος , που δ άκμαϊο; καί σε συντριπτική πλειοψηφία πληθυσμός της ήταν έλληνικόξ.

Τό Κ .Κ.Ε . , άντί νά ταχθεί κι αύτό ύ πέ ρ τών εθνικών μας δικαίων είχε ... άντιρρήσεις . Αι,τό διαπιστώνεται

άπό τΙς άκόλουθες άποδείξεις. Στη

συνέντευξή

του

'Ελευθεροτυπία» της

στην « Κυ ρ ια κ άτ ι κ η

6- Ι -1980

Πρωινή

ό Παρτσαλίδης άνα­

φέρει: (Ό

Ζαχαριάδηξ)

• Ελλάδα,

« μετά τό γυρισμό του στην

σε μιά σύσκεψη τού Πολιτικού Γρα­

φείου τού Κ .Κ .Ε ., εβαλε πραγματικά τό θέμα της Β.

Ήπείρου ό Ζαχαριάδητ, Είπε δτι σε περί­

πτωση που θά γινότασ'μιά εισβολή στη Βόρειο "Ηπειρο

άπό

τ ην

ελληνική

πλευρά

έμείς ,

τό

κ.κ.Ε. , θά διατυπώσουμε τη διαφωνία μας . Θά δη λώσουμε δτι δεν συμφωνοϋμε .• Αλλά, αν έγκρι­

θε! ή αύτονομία της Βορ ." Ηπείρου άπό την πλει­ οψηφία τού ελληνικού πολιτικού κόσμου έμείς θά πειθαρχήσουμε».

• Αλλά

καί στό « Γ ράμμα » τού Κ .Κ.Ε. τό

1956 άναφέ­

ρεται ή ιiποψη αύτη τού Κ.Κ .Ε . τού "Ιουνίου τού

1945: «"

Αν ή δημοκρατική πλειοψηφία άποφάσιζε εί­

σβολή τού έ λληνικοϋ στρατού στη Βόρ εια "Ηπει-

-199-

ρο, τό Κ.Κ.Ε . θά διατύπωνε τΙς άντιρρήσεις του, μά θά πειθαρχοϋσε-,Ό 'Εμβέρ Χότζα, που ή χώρα του " Αλ βανία θιγό­ ταν άπό την άπελευθέρωση της Β . 'Ηπείρου, δέ θεώ­

ρησε...

άρκούντως Ικανοποιητική τη στάση τού

Ζαχαριάδη και γι' αύτό τού ζήτησε ν ' άναθεωρήσει τό λάθος του, που τόλμησε ~στω καΙ να συζητήσει θέμα Β. 'Ηπείρου. Άναφέρει σχετικά στά « 'Α πο­ μνημονεύματά » του:

«' Ο

σύντροφος Ζαχαριάδης έδήλωσε μεταξύ τών

άλλων: "Αν τά άλλ!" δημοκρατικά κόμματα ζητή­

σουν

την

αύτονομία

της

«Β.

' Ηπείρου» ,

τό

Κ .Κ.Ε. θα συμφωνήσει μαζί τους(!) ' Αμέσως τό κόμμα άνοιχτά διαμαρτυρήθηκε και προειδοποί­ ησε ότι θα στρεφόταν άποφασιστικά ένάντια σέ τέτοιες άπόψεις. Μετά απ' αύτό το γεγονός, προσκαλέσαμε να μας συναντήσει ό σύντροφος Νίκος Ζαχαριάδης καί τού ~Kανα αϋστηρη κριτική, θεωρώντας τη δήλω­ σή του σάν μιά άντιμαρξιστικη συμπεριφορά καί

εχθρική

πρός την

'Αλβανία. Τού είπα όρθά­

κοφτά ότι ή « Βό ρε ια "Ηπειροξ» ήταν αλβανικό

~δαφoς καί δεν θα γινόταν ποτέ ελληνικό. 'Επιθυμώ να τονίσω μ ' αύτή την εύκαιρία ότι ό σύντροφος

Ν Ικος

Ζαχαριάδης

αναγνώρισε

τό

λάθος του, παραδέχθηκε ότι σοβαρά εσφαλε άπό αύτη την άποψη καί ϋποσχέθηκε να διορθώσει το λάθος του» . '

Άλλ ' όχι μονάχα Ο Ν. Ζαχαριαδηξ, άλλά και οί άλλοι κομμουνιστέξ άναθεώρησαν την «έλληνική»

του ίίποψη (τό ότι δηλαδή δέν θα είχαν « άντ ι ρρή­ σεις .. αν τό ~θνoς μας άπελευθέρωνε τη Β . " Η πει ρο),

ΚαΙ την άναθεώρησαν επl τό ά ν τ ε θ ν ι κ ό τ ε Ρ ο: Στο «Γράμμα » τοϋ

1956 τ ό

Κ .Κ.Ε . άναφ έρ εται :

-200-

"Δtν

έπιτρ έπεταl

ν'

άφήσουμε

απαρατήρητη

τη

σ ω β ι ν ι σ τ ι κ η του δήλωση με τη Ααίκη Δημο­ κρατία της Π.Γ .

που

• Αλβανία; (...) αποτελεί

' Η άπόφαση αύτη τοϋ

στίγμα για τη... Ιστορία τοϋ

Κ.Κ .Ε . καταδικάστηκε άνοιχτά άπό τον τόπο μας

μόνο το 1950»;• Ό Παρτσαλίδης στη συνέντευξή του, που προανα­ φέρθηκε, είπε: «ΤΟ Πολιτικό Γραφεϊο, δυστυχώξ, άκριτα αποδέχτηκε αϋτην την άποψη (τοϋ Ζαχαρι­

άδη). Φυσικά ή άποψη αύτή κάθε άλλο παρά σωστή είναι , 'Αργότερα, ό Ζαχαριάδης πραγματικά εκανε αύτοκριτικη γι ' αύτό το πράγμα » ,

3, ' Ανεξάρτητη

Μακεδονία

Τό Κ .Κ .Ε . κατά τα χρόνια αϋτά δε δίστασε ν ' άνα­ γνωρίσει την ϋπαρξη « σλα βομ α κ ε δο νικοϋ λαοϋ » καί να ταχτεί ϋπέρ μιας «ά νεξά ρτη τη ; » Μακεδονίαξ , που

δε μπορούσε , μελλοντικά, παρά να πέσει στα νύχια

τών

βορείων γειτόνων μας.

1.500.000 τών

Κι

αυτό ,

δταν στό

έλλή νων κατοίκων τού μεγάλου αυτού

τμήματος της χώ ρας μας, μονάχα τό

1/100

μιλούσε

σλαβικ έξ δι α λ έκτου ξ . 7

Ή προδοτική αύτή συμπεριφορά του Κ .Κ .Ε. δεν επιβεβαιών εται μονάχα άπό την συμμετοχή Βουλγά­ ρων στην « Π ρ οσ ω ρ ιν ή Κυβ έρνησή» το υ, άλλα κ αί

άπό τΙς πιο κάτω επίσημα; κομμουνιστικέ; μαρτυ­ ρΙες, για τΙς όποίες δε χρειάζονται σχολιασμοί:

Ή 4η "Ολομέλεια της Κεντρική; 'Επιτροπή; του Κ .Κ .Ε . ('Ιούνιος

1948),

στο άρθρο

8

της άπόφασή;

της «υ πογ ραμμίζει την έξαιρετική συμβολή , που ό σ λ α β ο μ α κ ε δ ο, ν ι κ Ο ς λ α Ο ς προσφέρει στο

κοινό εργο της λευτε ριάξ. 'Η συμμετοχή του σλάβο­ μακεδονικοϋ λαού στον άπελευθερωτικ:ό άγώνα είναι

-201-

i

παλλαϊιcη και όλοκληρωτική. Με την πάλη του αί"η

ό σλαβoμαιcεδόνιιcoς λαος άνοικοδομεϊ στέρεα τη λεύτερη, Ισότιμη ζωή του, κατοχυρώνει και έξασφα­

λίζει με το αϊμα τών παιδιών καί κοριτσιών του το λαϊκοδημοκρατικό μέλλον του » , 8. Ή 5η

"Ολομέλεια ('Ιανουάριος

1949)

στην άπό­

φασή της, ανάμεσα στά άλλα, άναφέρει:

..Στη

Βόρεια ' Ελλάδα ό μακεδονικό; (σλαβομακεδό­

νικος) λαος τάδοσε όλα γιά τον άγώνα και πολεμά με μιά όλοκλήρωση ήρωισμοϋ και αύτοθυσίαξ ΠΩ'" προ­ καλοϋν το θαυμασμό . .Δέν πρέπει να ύπάρχει καμιά άμφιβολία ότι σαν άποτέλεσμα της νίκης τοϋ ΔΣΕ

και της λαϊκης έπανάστασηξ ό μακεδόνικοτ; λαό; θα βρεϊ την πλήρη έθνική αποκατάστασή του ετσι όπως τη θέλει Ο ίδιος, προσφέροντας σήμερα το αϊμα του

για να την άποχτήσει. ΟΙ μακεδόνα; κομμουνιστές στέκονται πάντα επικεφαλης στην πάλη του λαοϋ

τους . Ταυτόχρονα οί μακεδόνεξ κομμουνιστέι; πρέ­ πει να προσέξουν τις διασπαστικέ; και διαλυτικές ένέργειες πού ξενοκίνητα σωβινιστικά καί άντιδρα­

στικά στοιχεία άναπτύσσουν, για να διασπάσουν την ενότητα άνάμεσα στό μακεδόνικο (σλαβομακεδό­ νικο) καί τον ελληνικό λαό, διάσπαση πού μόνο τόν κοινό του εχθρό, το μοναρχοφασισμό και τον άμερι­ κανοαγγλικό Ιμπεριαλισμό , θα ώφελήσει. Παράλ­ ληλα τό Κ .Κ .Ε . πρέπει ριζικά να βγάλει άπ ' τή μέση

όλα τά εμπόδια, νά χτυπήσει όλες τις μεγαλοελλαδί­ τικε; σωβινιστικέτ έκδηλώσεκ και τά εργα που προ­ καλούν δυσαρέσκεια και δυσφορία μέσα στό μακεδό­ νικο λαό καί ετσι βοηθοϋν τοϋ; διασπαστέξ στην

προδοτική άντίδρασης.

δράση τους, ενισχύουν τό εργο της Ό σλαβομακεδόνικος και ελληνικός

λαό; μόνον ενωμένοι μπόροϋν νά νικήσουν. Διασπα­ σμένοι μόνον ήττες μποροϋν νά πάθουν . Γι αϋτό ή

-202-

ενότ ητ α στην πάλη τ ών δύο λαών πρέπει νά φυλάγ ε­ ται σαν κό ρη όφθαλμοϋ καί να ένισχύεται καί να δυναμώνει σταθερά κα ί καθημε ρινά ...9 Στ ο Δάρκωφ τ ης' Οστράβα ς της Τσεχ οσ λοβ ακί α; οί

... Βού λγα ροι

δάσκαλοι τ η ν εξ ης ίσ τορία κα ί γεωγ ρ α­

φία μάθαιναν στά παιδι ά του Παιδομαζώμ ατ ος:

,,' Η

μεγάλ η Βου λγα ρία πε ριλάμβα νε δύο νότ ιους νομο ύς :

τον νομό Μ α κ ε δ ο ν ί α ς καί τόν νομό Θ Ρ ά κ η ς. καί βρεχότα ν άπό τη Μ εσόγειο . Ι ?

Τό Κ . Κ .Ε . στό " Γράμ μα» του του

,,' Ο

1956

άναφέρει:

Δ.Σ.Ε . με τη ν καθο δήγη ση τοϋ Κ .Κ .Ε . πολέ­

μησε ήρωικά πάνω άπό δύο χρόνια . Έ λ λ η ν ε ς καί Μ α κ ε δ ό ν ε ς

εχυσαν το α\μα τους γιά τη

λ ε υ τερ ιά » . ι ι

Σημ ει ώσ ε ις Ι . oc ' Ελευθερο τuπ ( α -,

2

3

5.1.1980.

Κ υ ρ ι ακάτ ι κη Π ρω ι νή ' Ε λευθε ροτ υ πί α Ε λευθ ε ρο τυ π ί α ..,

6. 1.1980 .

5.1.1980.

4 Σαράντα Χ ρόνια .., σελ . 645. S. ''' Ελευθεροτ υπί α .., 2. 1.1980. 6. ..Σαράντ α Χ ρόνι ο . σεί.. 645. 7. Ε . • Αβέ ρωφ, σ ε λ . 423. 8 Σ α ρ άντα Χ ρό νια .., σ τλ , 565. 9 Σαράντα χ ρό νια .., σελ . 577. 10. Ν . Ροδίτσασ ..ΤΟ δε ύτ ε ρο π α ι δομ άζω μα» , 1Ι . ..Σαράντα χ ρόνι α ... σελ . 646 .

-203 -

σ ελ.

77.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η '

Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΑΡΤΟΠΟΛΕΜΟ

(1\

Η ΩΡΑ ΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ)

Ι. Οί ερμηνείες για την ηττα Τριάντα χρόνια τώρα μετά τόν άνταρτοπόλεμο , όλες οί πλευρες προσπαθούν να βροϋν τι ήταν εκείνο, που όδήγησε στην ήττα τών κομμουνιστών καί τη νίκη τών 'Εθνικών δυνάμεων . Πoλλtς άπόψεις διατυπώ­ θηκαν:

ΟΙ κομμουνιστεξ

στην άρχη άπόδωσαν την ήττα

τους στό κλείσιμο τών συνόρων άπό τόν τι το καί τη λήξη τοϋ άνεφοδιασμοϋ τους άπό τη Γιουγκοσλα­ βΙα. Αύτό ιiλλωστε διατυπώθηκε καί στην άπόφαση της 6ης

. Ολομέλειας

τοϋ Κ.Κ.Ε . τοϋ

1949.

Αύτό

όμως δεν εΙναι άκριβές. Μάλιστα. όπως γράφει δ Γιουγκοσλάβος Ντράγκιαν Κλιάκιτσ στό βιβλίο του γ ι α τό Μάρκο Βαφειάδη,

"ή γιουγκοσλαβική κυβέρνηση εχει επανειλημ­ μένα

καί

μέ

όργη

άπορρlψει

τΙς

κατηγορίεξ

αϋτέξ»;'

•Αλλά

καί δ στρατηγό; τοϋ "Δ .Σ . Ε. ' Κίκιτσαξ , όπως

φαίνεται άπό το 'ίδιο βιβλίο, άρνεϊται να δεχτεί την έκδοχη αύτή . 'Αναφέρει πως ό Ζαχαριάδης, "με χιλιάδες τεχνάσματα καί συκοφαντικέ; έπινο­ ήσεις προσπάθησε να ξεπλύνη άπό τόν εαυτό του την εύθύνη, κατηγορώντας άλλους καΙ πρώτα-

-205-

πρώτα τη Γιουγκοσλαβία ... ΚαΙ λέει στην συνέ­

χεια ό Κίκιτσαο

.. ' Ιδιαίτερα

βρώμικος ήταν ό

Ισχυρισμός τοϋ Ζαχαριάδη για την «μαχαιριά στην πλάτη .. πού δήθεν εδωσαν στόν ΔΣΕ οί γιουγκοσλαβικέξ παραμεΟόριες μονάδες.

• Α ναμ­

φίβολα , τό πολιτικό κλίμα τοϋ Σταλινισμού, πού έπικρατοϋσε τότε στά άδελφικά κόμματα. ήταν

εύνοϊκό στοιχείο για τόν Ζαχαριάδη για νά κατα­ σκευάζει τέτοιες τερατώδεις συκοφαντίες .• Αλλά ό Ζαχαριάδηξ, παρ' δλα αύτά, δεν μπόρεσε νά βγάλη άπό τόν εαυτό του καί άπό τό πολιτικό γραφείο τής κεντρική; έπιτροπήξ τοϋ Κ.Κ .Ε .• τό

βαρύ φορτίο τής εύθύνης για την συντριβή τοϋ κινήματός μας καί τοϋ στρατοϋ » , '

Σοβαρή εξέταση τών γεγονότων πείθει κάθε καλο­ προαίρετο μελετητή. πα/ς ή στάση της Γιουγκοσλα­ βίας ιiλλαξε οϋσιαστικά μετά την ιiνοιξη τοϋ

1949,

δταν ή Πελοπόννησος εΙχε εκκαθαρ ιστεί όλοσχερώς καί ή νίκη τών εθνικών δυνάμεων ήταν βέβαιη . "Επειτα, τούς άντάρτε; βοηθοϋσαν σταθερά ή

•Αλ­

βανία καί ή Γιουγκοσλαβία. Τό μόνο πού μπορεί να πεί κανεΙ ς εΙναι πα/ς ή κρίση Στάλιν> Τίτο ε π ι τ ά­

Χ υ ν ε

την ήττα τών ανταρτών .

ΑΙτία της ijττας θεωρήθηκε όπό τούς κομμουνιστέι; άργότερα ή τακτική του Ζαχαριάδη και των ιiμεσων συνεργατών του Μπαρτζώτα, Βλαντά κ.Ii., οί όποίοι

μάλιστα τό

1950

καθειρέθηκαν άπό τό κόμμα. Ό

Ζαχαριάδης κατηγορήθηκε γιά καταπίεση τών συ­ νεργατών του. για λαθεμένη τακτική στόν άγώνα, για

κακή του προετοιμασία. για άπομάκρυνση άπό τούς έργαζόμενους κλπ .

Για την τρομερή καταπίεση πού έπικρατοϋσε ατό

..δημοκρατικό .. Κ .Κ .Ε .

άνάμεσα στα στελέχη γράφει

-206-

ό Λευτέρης Χασάπης, ενας άπό τού; κρατούμενου; κομμουνιστέξ της

,,' Ακροναυπλίαε ..;

"Στην ' Α κροναυπλί α ή ίωαννίδικη ήγεσία είχε κόψει την φωνή τών συντρόφων, Δ εν τολμούσε κανείι; νάχει γνώμη για τα στελέχη που διόριζε δ

• Ιωαννiδης.

Να κρίνει καί να καταγγείλει την

τυχόν άνάρμοστη διαγωγή τους σαν κομμουνι­ στα; και προπάντων σαν στελέχη του κόμματο; » , ,

•Αλλα

και για τη συμπεριφορά του Ν. Ζαχαριάδη

άπέναντι στό Μ. Βαφειάδη (με τόν όποίο είχαν δια­ φορέ; επί της τακτική; του άνταρτοπολέμου) γράφει δ ϊδιος Λ . Χασάπης: " τα προσωπικά του Μάρκου για τη συμπεριφορά του Ζαχαριάδη απέναντί του τα βρίσκει μικρ οπα­ ρεξηγήσεις κι ότι -κακώ; κάνει δ Μάρκοξ να τα

συνδέει με την πολιτική γραμμή του κόμματο; ». Μα οΙ προσωπικέ; διαφορέ; καί ή πίκα του Ζαχα­ ριάδη ένάντιά του προέρχοντανάπό τΙς διαφορές

τους για τη γραμμή του κόμματοξ, για τόν άγώνα του ΔΣΕ. Δ εν τσακώθηκαν γιά τα σύνορα τών

χωραφιών τους. Έπειτα ή τραμπούκικη συμπερι­ φορά τοϋ Ζαχαριάδη να ξευτιλίζει καί να ταπει­ νώνει τό Μάρκο μπροστά στούς άξιωματικούξ, να τόν βρίζει χυδαία καί να του κάνει καί τόν παλι­ καρά.

,,' Αν

νομίζεις πως εΙσαι παλικαράς, εΙμαι

κι έγώ παλικαρά; ... Δεν έχει και πολιτικό χαρα­ κτήρα αυτή ή συμπεριφορά να ξευτιλίζει τόν

άρχηγό του ΔΣΕ μέσα στην βράση του άγώνα!! πως θ ' άνταποκριθεϊ αύτό; δ άρχηγόξ των ανταρ­ τών στά καθήκοντά του; ΜΙ: τί εμπιστοσύνη θα πειθαρχήσουν ΟΙ μαχητέ; σ' εναν ταπεινωμένο καί ξευτιλ ισμένο από τό Ζαχαριάδη; Κάποιον σκοπό έπιδίωκε δ Ζαχαριάδης μΙ: τόν εξευτελισμό των βασικών στελεχών . Δηλαδη αύτoUς πού διό-

-207-

ριζε Ρ ίδιος σε θέσεις ήγετικές. "Οπωτ; τόν

, Ιωαν­

νίδη άφοϋ του φορτώνει ενα σωρό άδυναμίες κι έλλείψε«; (άκατατόπιστοτ; πολιτικά, άγράμματοξ, άνίκανος νά μάθει μιά ξένη γλώσσα, δσες φορέτ;

ii

αρχισε νά μάθει ρωσικά,

αλλη γλώσσα , τά

παράτησε στη μέση καί μέ προσωπικές άδυνα­

μίες, δίχω; βέβαια νά τίς όνομάζει κι δλα αυτά τ' άπαλύνει με τό

..στηρίζεται

μόνο στη φυσική του

έξυπνάδα ».

,Ο

Μ. Βαφειάδης διώχτηκε άνηλεώς, παρά την άπο­

κατάστασή του το

άπό το

80

1956 (το 1961 άποκλείστηκε πάλι ..λόγω της όξύτητος της ΚΡΙΤΙ­

Συνέδριο

κης του ». Γράφει χαρακτηριστικά ό Κλιάκιτσ:

..' Η

Πολίχνη που ζεί ό Βαφειάδης στη Σιβηρία,

μ έ μηνιαία σύνταξη

140

ρουβλίων, έπιλέχτηκε νά

είναι πολυ μακριά (περίπου 9()() χιλιόμετρα από

όποιαδήποτε ελληνική παροικία στη Σοβιετική "Ενωση

.Ο

(...)

στρατηγό; Μάρκος δεν ελαβε στο παρελθόν

ποτέ άδεια να βγεί εξω άπό τή Σοβιετική "Ενωση δήλωσε ό έκδότηξ του βιβλίου. ΤΟ

1969,

ή σορόξ του άδελφοϋ του που πέθανε,

στην Π ράγα, κρατήθηκε σε ψυγείο γιά δέκα μέρες άναμένονταξ

την αφιξη

του

Μάρκου γιά την

κηδεία, άλλά οί σοβιετικέ; αρχές δέν του έπέτρε­ ψαν νά ταξιδέψει στην Τσεχοσλοβακία» .

Οί κατηγορία;

(« ή

κριτικη») κατά του Ζαχαριάδη

γιά λαθεμένη στρατηγική (σύναψη

..τακτικών

μα­

χών»), διατυπώθηκε άπό τον 'Εμβέρ Χότζα άμέσως μετά τη λήξη του άνταρτοπόλεμου. Γράφει σχετικά στά

..' Απομνημονεύματά .. του

ό

' Αλβανος

κομμου­

νιστής ήγέτης:

..' γ πήρξε

λοιπόν άνάμεσα στά δύο κόμματά μας

-208-

μια διαφωνία αρχής πάνω σ' αύτό τό ζήτημα έπίσης.

Βασιζόμενοι πάνω στην έμπειρία τής δική; μας έθνικοαπελευθερωτική; πάλης

έκτιμοϋμε δτι ό

έλληνικός δημοκρατικό; άγώνω; δέν έπρεπε να γί νει ένας ταχτικό; πόλεμος, αλλα να διαφυλάξει τόν χαρακτή ρα του παρτιζάνικου πολέμου , μέ τίς

μεγαλύτερων ή μικρότερων διαστάσεων μονάδες του

(...) , Από τη

μεριά μας, νομίζαμε ότι αύτός ό παρτιζά­

νικος πόλεμοι; έπρεπε να πολεμήσει σύμφωνα μΙ: την παρτιζάνικη ταχτική , δπω; μας τό διδάσκουν οί

δάσκαλοί

μας

Μάρξ,

"Ενγκελξ ,

Λ ένιν και

Στάλιν. Πώς λοιπόν μπορούμε να αποκαλέσουμε ταχτικό στρατό αύτή την .να/ση τών άντάρτικων δυνά­ μεων πού οργάνωσε τό ΚΚΕ σε μία έποχή πού δέν

είχαν οϋτε τα άναγκαϊα στελέχη, οϋτε τάνκξ, οϋτε αεροπλάνα, οϋτε πυροβολικό, οϋτε διαβιβάσεις, οϋτε ρουχισμό, οϋτε τρόφιμα, οϋτε ακόμα τα απα­ ραίτητα έλαφρια δπλα; Πιστεύουμε ότι αύτές οί άπόψε«; τών

Έλλήνων συντρόφων

δέν είναι

σωστές .• Η ήγεσία τού Κ.Κ.Ε. χαρακτηρίζονται; τη συγκρότηση των άνταρτών, ταχτικό στρατό, Ικανό, κατ' αύτή, για «την πολεμική στρατηγική και ταχτική ενός ταχτικού στρατοϋ» στρατηγική

καί ταχτική οι όποίεξ τελικά ποτέ δεν έφαρμό­ σθηκαν),

ούτε μάλιστα σκέφθηκε σοβαρά και

μαρξιστικάτον τρόπο μΙ: τον οποίο αύτό; ό στρα­ τός θα μπορούσε να άνεφοδιασθεί» ." Ή νέα ήγεσία του Κ.Κ.Ε. το

1956 (6η

Πλατιά 'Ολο­

μέλεια) βρήκε κι αύτή τα «λάθη» που . έγιναν. Να μερικό χαρακτηριστικά άπσσπάσματα άπό την

14

-209-

« '

Α-

ναιωίνωση .. καί τό περίφημο «Γράμμα .. πρός δλα τά μέλη του κόμματοξ:

«' Η . Ολομέλεια διαπίστωσε δτι ή καθοδήγηση του κόμματο; καί πρώτ ' άπ' δλα ό γενικό; γραμ­ ματέας της ΚΕ του ΚΚΕ σ. Ζαχαριάδης κάνουν σοβαρά πολιτικά λάθη σεχταριστικού χαρακτή­ ρα. Τά λάθη αύτά έξηγοϋνται σέ σημαντικό βαθ­ μό

άπό

τό γεγονός δτι ίσαμε

τελευταία δέν

ξεσκεπάστηκε καί δεν κριτικαρίστηκε δπως επρε­ πε ή λαθεμένη άριστερίστικη πολιτική του σ .

Ζαχαριάδη στην περίοδο τοϋ άγώνα του έλληνι­ κοϋ λαοϋ

1946-1949.

Ό σ. Ζαχαριάδης , αντί ν'

άναλύσει κριτικά τή δράση του κόμματοι; σ' αύτή την περίοδο, να κάνει έκτίμηση τών λαθών του καί να βγάλει σωστά συμπεράσματα για το μέλ­ λον. προσπάθησε μέ κάθε τρόπο, διαστρεβλώνο­ ντας τα γεγονότα, νά δικαιολογήσει τή λαθεμένη του γραμμή. νά μειώσει τη σημασία των λαθών που <κανε ο ϊδιος προσωπικά καί ή καθοδήγηση το υ κόμματος . ΈπΙ πλ έον ό σ . Ζαχαριάδης κα ί

κατοπινά συνέχισε έπίπονα νά ϋπερασπίζει τη σεχταριστική γραμμή και προσπαθούσε νά την

έπιβάλει στο κόμμα . Όλα αύτά άποπροσανατόλι­ ζαν το κόμμα, το έμπόδιζαν νά χαράξει σωστή πολιτική γραμμή καί ταχτική, πού ν ' άνταποκρί­ νεται στη σημερινή κατάσταση της χώραξ, καί φρενάρανε τη συσπείρωση όλων τών πατριωτι­

κών δυνάμεων τοϋ έλληνικοϋ λαοϋ, στην πάλη γιά μιά άνεξάρτητη δημοκρατική

• Ελλάδα.

»Γά σοβαρά πολιτικά λάθη που <κανε ή καθοδή­ γηση τοϋ κόμματο; συνδέονται μέ τό γεγονό; δτι πολλά χρόνια τώρα σπουδαιότατα ζη τή μ ατα της

πολιτική; καί της ταχτική; του κόμματο; δεν τά

συζητούσε καί δέν τά έπεξεργαζόταν ή Κεντρική

-210-

" Ε πιτροπή τοϋ ΚΚΕ σάν συλλογικό καθοδηγη­ τικό όργανο του κόμματοξ, ενώ άποφάσεις πάνω

σε πολλά σπουδαιότατα ζητήματα τίς επαιρνε εξ όνόματος τής ΚΕ του ΚΚΕ μια μικρή όμάδα μέ έπικεφαλήξ τό σ . Ζαχαριάδη. "Ολα αότά έμείω­ ναν τό ρόλο τής Κεντρική; "Επιτροπήξ σαν συλ­ λογικοϋ καθοδηγητή του κόμματοξ, έπνιγαν την πρωτοβουλία καί τη δραστηριότητα τής μάζας τών μελών του κόμματοξ, ϋπόσκαπταν την έσω­ κομματική δημοκρατία, εμπόδιζαν την ανάπτυξη της κριτική; και αυτοκριτική ς , παρεμπόδιζαν την ανάπτυξη τών καθοδηγητικών στελεχών και τη συσπείρωσή του . Γιά τά σοβαρά πολιτικά λάθη πού εκανε ό σ. Ζαχαριάδης καί γιά τη συστηματική άπό μέρους

του παραβίαση τών αρχών τής εσωκομματική; δημοκρατίαξ, ή 'Ολομέλεια ,κρινε άπαραίτητο νά τόν καθαιρέσει άπό γενικό Γραμματέα τής ΚΕ τού ΚΚΕ καί νά τόν βγάλει άπ ' τό Πολιτικό Γρα­ φείο .. Η

. Ολομέλεια

διαπίστωσε έπίση; ότι γιά

την κατάσταση που δημιουργήθηκε στό κόμμα μαζί με τό σ. Ζαχαριάδη, σοβαρή ευθύνη έχουν καί τ' ιiλλα μέλη του Πολιτικοϋ Γραφείου καί Ιδιαίτερα

δ

σ.

Μπαρτζιώτας.

• Η • Ολομέλεια

καθαίρεσε τό σ . Μπαρτζιώτα από τη θέση του

γραμματέα τής ΚΕ καί τόν εβγαλε προσωρινά άπό τό Πολιτικό Γραφείο. (Ή άνακοίνωσηϊ.! -Μιλώνταξ για τίς λαθεμένες θέσεις τού σ. Ζαχα­ ριάδη σ '

αύτή την περίοδο δεν έπιτρέπεται

v'

άφήσουμε άπαρατήρητη τη σωβινιστική του δή­

λωση γιά τη Λαϊκη Δημοκρατία τής

. Αλβανίας .

Στην άπόφαση του ΠΓ τής ΚΕ του ΚΚΕ πού γρά­ φτηκε άπ '

τόν σ . Ζαχαριάδη τόν 'Ιούνη

-211-

1945

τονίζεται: . " Αν ή δημοκρατική πλειοψηφία άπο­ φάσιζε

είσβολη

του

~λληνιιcoυ

στρατού

στή

Βόρεια "Ηπειρο, το ΚΚΕ θά διατύπωνε τίς άντι­

ρήσεις του μα θα πειθαρχοϋσε. 'Η άπόφαση αϋτή του ΠΓ που άποτελεί στίγμα για την Ιστορία του

ΚΚΕ καταδικάστηκε άνοιχτα άπο τον τύπο μας μόνο το

1950.

'Η δράση της καθοδήγηση; του κόμματο; με έπι­ κεφαλ ης το σ. Ζαχαριάδη χαρακτηρίζεται

άπό

άντιφατικότητα , ταλαντεύσει; και μια σειρά

1.0-

ντροκομμένα

πολιτικά λάθη .

Μετα τη Βάρκιζα οι' κομμουνιστεξ καί δ λαος άνασυγκροτοϋσαν

τις δυνάμε ις τους. Το κόμμα

είχε τεράστια έπιρροή στην πόλη καί στό χωριό. Τα κομματικά μέλη που έκφράζανε τίς διαθέσεις

του ελληνιιcoυ λαοϋ ζητούσανε συμρετοχή στίς εκλογες της

31

του Μάρτη του

1946.

Ή συμμε­

τοχή στίς εΙCλOγες καί οί βέβαιες έπιτυχίε; του

Ε .Α .Μ . θάδιναν νέα δυνατή ώθηση στό λαϊκο δημοκρατικό κίνημα. Με την έπιμονή όμως του σ. Ζαχαριάδη παίρνεται άπόφαση για άποχή μας άπό τίς έκλογές , παρ ' δλο που οί διαθέσεις των μαζών και τό συμφέρον τού ιcινήματoς ϋπαγόρευε

τη συμμετοχή σ' αύτε; καί ϋπήρχε κα] έκφρα­ σμένη γνώμη άδελφών κομμάτων ϋ πε ρ της συμμε­

τοχήτ; 'Η συμμετοχή στίς εκλογες θά επέτρεπε στο κόμμα ν ' άναπτύξει όλες τίς δυνάμεις του μαζιΚ'οίί λαίκοϋ κινήματοξ καί νά καθορίσει μ ' επιτυχία τήν παραπέρα πορεία του .

Το σεχταριστικό λάθος της άποχης εΙχε βαρύτα­ τες συνέπειες σ' όλη την παραπέρα έξέλιξη του

λαϊκου ιcινήματoς . 'Από το άλλο μέρος, ϋστερα

άπο μερικού; μηνες σε πoλιJ λιγότερο εύνοικε; συνθηκες , δταν ή έπιρροή του κόμματο; είχε

-212-

έλαττωθεϊ, ή καθοδήγηση του κόμματο; άποφα­ σίζει τη συμμετοχή στο δημοψήφισμα πο υ εδωσε τή δυνατότητα στήν άντίδραση να διαφημίσει το

-δημοκρατικο- χαρακτήρα του δημοψηφίσματος. -Ε τσι ΟΙ ένέργειες τής καθοδήγησης τοϋ κόμματος εκείνο τό ν καιρό έριχ ναν νερο στο μύλο τών

άντιδραστικών δυνάμεων. ΤΟ Φλεβάρη του τος πήρε στή 2η

1946 ή καθοδήγηση τοϋ κόμμα­ , Ολομέλεια τής ΚΕ άπόφαση για

προσανατολισμό προς τήν άνάπτυξη τοϋ ένοπλου άγώνα .

• Ωστόσο ή

καθοδήγηση του κόμματο; δεν

έπαιρνε κανένα πραχτικο μέτρο για τήν πράγμα­ τοποίηση αυτής τής άπόφασης . Δεκαπέντε δλάκερους μήνες ΟΙ κομματικά; όργα­ νώσεις δ έν εί χ αν σαφή προσανατολισμό και περί­ μεναν όδηγίες για άνάπτυξη τοϋ ένοπλου άγώνα.

.Ο

άγώ νας αύτο; άρχισε να διεξάγεται σε κάπως

σημαντική κλίμακα μόλις στο δεύτερο έξάμηνο τοϋ 3ης

1947, δηλαδή 15 μήνες μετα • Ολομέλειας τής ΚΕ, ενώ ή

τήν άπόφαση τής άπόφαση για τον

ένοπλο άγώνα δεν μπορούσε να μη γίνει γνωστή στον εχθρό . Σ' αυτό το διάστημα ΟΙ μοναρχοφα­ σίστες κατόρθωσαν με τη βοήθεια τών άγγλων καταχτητών να στερεώσουν τις θέσεις τους , νά δημιουργήσουν κρατικό μηχανισμό και σημαντι­

κες ένοπλες δυνάμεις . Τον ίδιο καιρό με την τρο­ μοκρατία πού άρχισε στη χώρα οί δυνάμεις το υ

κομμουνιστικού κόμματο; εξασθένισαν σημαντι­ κά. Οί δημοκρατικέ; μαζικέ; όργανώσειξ , που ήταν στή ριγμα του κόμματοτ, χτυπήθηκαν και διαλύθηκαν πράγμα πού όδή γησε στην παραπέρα μείωση τή ς επιρροή ; μέσα στίς μάζες . "Ετσι ΟΙ

συνθήκεξ για τη διεξαγωγή τοϋ ένοπλου άγώνα σε

-213-

σύγκριση με το

1946 άλλαξαν

ούσιώδικα και όχι

προ; όφελος τού κόμματοι; .

.Ο

ΔΣΕ μέ τήν καθοδήγηση τού ΚΚΕ πολέμησε

ήρωικά πάνω άπό δυο χρόνια . "Ελληνεξ και μακε­

δόνες εχυσαν το αίμα τους γιά τή λευτεριά καί το καλό τού λαού. 'Ωστόσο ή έκβαση τού άγώνα ήταν προδικασμένη δχι μόνο γιατί ή καθοδήγηση τού κόμματο; δεν είχε καθαρό σκοπό και με τις άντιφάσευ;

και

τί.;

ταλαντεύσει;

τηξ,

με

τήν

έλλει ψη προπαρασκευή; τού άγώνα αφησε και πέρασε άχρησιμοποίητη ή

1947, άλλα και γιατί

περίοδο; τοϋ

1946-

με τή σεχταριστική τη; πολι­

τική διευκόλυνε το σχέδιο τού εχθρού για τήν άπομόνωση τού κόμματο; άπό τις μάζες τών εργα­ ζομένων. Ή σεχταριστική αύτη πολιτική εκδη­ λώνεται στην παραγνώριση των συμμάχων μας

τοϋ ΕΑΜ, στο σχηματισμό μονοκομματική; κυ­

βέρνησης άπό κομμουνιστεξ στήν περιοχή της 'Ελεύθερη; 'Ελλάδας το Δεκέμβρη τοϋ

1947, που

ξεκινούσε άπο τήν αντίληψη πώς ό ένοπλος άγώ­ νας

1946-1947 δέν

ήταν άντιιμπεριαλιστικόξ, έθνι­

κοαπελευθερωτικοξ

και

δημοκρατικδτ;

άγώνας

άλλά σοσιαλιστική έπανάσταση ,

Όταν έληξε ό ένοπλος άγώνας, μπροστά στο ΚΚΕ μπήκε τό καθήκον νά άναλύσει βαθιά και

κριτικά δλη τή δράση του τής τελευταία; περιό­ δου . Το καθήκον όμως αύτό δεν είχε εκπληρωθεί

μέχρι την 6η "Ολομέλεια τής ΚΕ και της ΚΕ τού ΚΚΕ (το .Γράμμα") .' Στήν περίοδο της προετοιμασία; και στην πορεία τής διεξαγωγής

τού ενοπλου άγώνα ή σεχταρι­

στική πολιτική

τής καθοδήγηση;

έκδηλώνεται

στό δτι δεν πήρε σχεδόν κανένα μέτρο για την lνωση και συσπείρωση των πατριωτικών δυνά-

-214-

μεων. Αύτό εχει άμμεση σχέση ιcαι μέ τήν έκτί­ μηση τού χαρακτήρα τού διεξαγόμενου ενοπλσυ άγώνα. Αύτόν το ν α γώνα, πού μποροϋσε να εχει

έπιτυχία μόνο σαν άντιιμπεριαλιστικάξ έθνικοα­ πελευθερωτι κο; δη μο κρατικόξ , δ Ζαχαριάδη; τον θεωρούσε σοσιαλιστική έπανάσταση .

•Η

σέχτα­

ριστική αύτή πολιτική βρήκε τήν έκφρασή της στήν παραγνώριση καί ϋ ποτί μησ η των συμμάχων τού

Ε .Α .Μ .• στο σχηματισμό μονοκομματική;

κυβέρνηση; το Δεκέμβρη το ύ

1947,

στή ν ά λλα γή

τής θέσης τού κόμματο; στσ μακεδονικό ζή τη μα κλπ .

.Η

λαθεμένη άριστερίστικη αυτή πολιτική είχε

σαν αποτέλεσμα τήν ά π ο μ ό ν ω σ η τ ο υ κ ό μ­

ματο ς άπ ό τ ί τ; π λ α τ ι ε

;

μά ζε ς καί τήν

ήττα τού προοδ ευτικοϋ-δημοκρατ ι κοϋ κινήματο; τό 1949_.' • Α λλοι υποστ η ρίζουν

πω ς

ή

συ μφωνία

Στάλιν­

Τσώρτσιλ κλπ. για - σφαί ρες έmρροής - μετα το Β ' Παγκόσμιο Π ό λεμο , που άφη νε τήν ' Ελλάδα στην

επιρροή των

" Άγγλων,

έπαιξε άποφασιστικό ρό λο

στήν καταστολή τής κομμουνιστική; έξέγερσηξ.!

' Ε κείνο δμως που επαιξε σοβαρά σπουδαίο ρόλο στήν ευτυχή για τό Έθνος καί τή Δημοκρατία

έ"βαση τού άνταρτοπό λεμου και μπορεί να θεωρηθεί ή βασική αΙτία τής νίκηα, είναι ή ενότητα τής συ­ ντριπτικήτ; πλειοψηφίΟζ τοϋ "Ελληνικοϋ λαού, που

ήταν άντίθετη στο Κ .Κ .Ε. Τό Κομμουνιστικό "όμμα δεν

αποτελεί

παρα μια πολι) μικρή

μειοψηφία.

Μο λονότι το Κ.Κ .Ε . προσπάθησε να φτασει ενα στρατό

50.000

άντρών, δεν το κατόρθωσε ποτέ. Στήν

πιό καλή του στιγμή δεν ξεπέ ρασε τiς

30.000 άνδρες,

άπό του; όποιου; πολλοί ήσαν άνή λικοι, γυναϊκε; καί βίαια στρατο λογημένοι .• Αν τό

-215-

1948

δ .Δ.Σ .Ε .•

ήταν στρατιωτικά Ισχυρός, όσο ήθελε ό Μάρκος, θά μποροϋσε ίσως να έκβιάσει μια κάποια -συμβιβα­ στική .. λύση. Τά πράγματα απόδειξαν ότι βρισκόταν

μακριά άπο το λαϊκό καϊ έθνικο αίσθημα. Στην νίκη των εθνικών δυνάμεων, βέβαια, έκτό; άπο την όμο­ ψυχία τής μεγάλης πλειοψηφίας του λαοϋ μας συνέ­ βαλε

άποφασιστικα

καί

ό

άρτιος

στρατιωτικό;

έξοπλισμοτ; άπό τϊς ΗΠΑ , με Ισχυρή μάλιστα καί

άποτελεσματική πολεμική αεροπορία.

2,

Ή σημερινή γνώμη των κομμουνιστών

Τώρα άρκετοί κομμουνιστε; ~χoυν -μεταμεληθεϊ .. για το ξεκίνημα του άνταρτοπόλεμου. Δήλωσε τε­ λευταία άπερίφραστα ό Δημ , Παρτσαλίδηξ:

..ι 'Έπρεπε να περάσουμε αυτα πού περάσαμε, να

πάθουμε αύτα που πάθαμε με τον έμφύ λιο πό λεμο . Γιατί δέν επρεπε. σε καμιά περίπτωση να φτά­ σο υμε έμείς στον έμφύλιο πόλεμο , όσο και α" ιiλλoι ~σπpωχναν σ ' αύτόν, έμείς δεν έπρεπε να

άφησουμε νά όδηγηθοϋμε στην γενική ~νoπλη

σύγκρουση . "Επρεπε να περάσουμε, λοιπόν, αϋτά πού περάσαμε , για να δοϋμε μπροστά μας ....

'Εντούτοις ϋπάρχουν και ΟΙ «δογματικοί- κομμουνι­ στές. Δε θα επισημανθεί πάλι εδω ή εθνικη μειοδο­ σία για τη Βόρειο "Ηπειρο, για την όποία έγινε λόγος πιο πάνω . Μερικά όμως σημεία μιας πρόσφα­ της συνέντευξης του Γενικού Γραμματέα τού Κ .Κ.Ε . Χαρίλαου Φλωράκη (καπετάν Γιώτη του άνταρτοπό­ λεμου)

πρός τούς ξένους άνταποκριτέτ , ή

όποία

μάλιστα δημοσιεύτηκε -πεοικομμένη .. στο δημόσιο­

γραφικο όργανο του κόμματος, το -Ριζοσπάστη-, είναι Ιδιαίτερα έντυπωσιακή, άφου μεταξυ των άλ­

λων κάνει λίγο καί για «περιποιήσευ; που προσέφε-

-216-

ραν τα Κράτη τη ς' Ανατ, Εύρώπηξ στίς χιλιάδες των ' Ε λληνοπαί δω ν κατά το παιδομάζωμα, που άπήχθη­ σαν για να γλιτώσουν άπό τόν 'Εθνικό Στρατό-Π!"

Σ η με ιώσ ει ς

Ι . ..Π ρω ι νή , Ι 7.Η .1979. 2. «' Α " ρό π ολη » , 8.12.1979. 3... Κ υ ριακάτικη 'Ελευθεροτυπία .., 18.11.1979. 4. ,, ' Ε λ ευθε ροτ υ π ί α .., 2.1.1980 . 5. ..Σαράντα χ ρόνια » , σ ε λ . 641-642. 6. «Σα ράντα χρό\:ια "λπ » , σε λ . 645-646. 7 Σαράντα χ ρό νια» , σελ. 71R. 8 Πρωινή .., 17.11.1979. 9 Κ υριακάτικη Πρωινή "Ε λευθεροτυπία», 6.1.1980. 10 Βραδυνή », 30.12.1978.

-217-

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ Στο βιβλίο αύτό, όπως και στά ιiλλα της σειράς « πει­ στήΡl α ,~ , δέν έκτίΟε νται προσωπικες έκτιμήσεις κα; κρί­ σεις

σχετικά

μέ

τόν

άνταρτο.πόλεμο

τού

1946-49.

Παρα τίθενται άπλώς τά γεγονότα καΙ τά λοιπά στοιχεία που συνδέονται μέ την περίοδο έκείνη καΙ μένει πλέον στον άναγνώστη να βγάλει τα συμπεράσματά τού για δσα εγιναν τότε καΙ για τό μέγεθος της συμφοράς που προ­ ι(λ ή θηκF. π τ η Χ(lφα άπα την κομμΟIJ v ιστική άνταρπία.

. Ωστόσο

πρέπει να σημειωθεί έδώ δη ένας άντικειμε.

"',κος και άμερόληπτος μελετητης τώ ν γε γονότων

l KCi-

νων δύσκολα μπορεί να άγνοήσει το σαφή στόχο τού

ΚΚΕ. να καταλάβει με τη βΙα την έξουσΙα καΙ νά επιβά­ λει στή χώρα τον κομμουν ιστικό όλοκληρωτισμό. Γιά

την επίτευξη τού στόχου του αυτού προετοΙμασε καΙ πραγ­ ματοποίησε τόν « τρίτο γύρο », την έθνοκτόνο έκείνη σύ­ γκρουση για τη ν όποία βαρύνεται εξολοκλήρου. ΜπορεΙ τό Κ ΚΕ. με τη γνωστη καΙ προσφιλή του μέ­ θοδο της λr.γόμενης «αύτοκριτικής» νά θέλει νά έρμηνεύει την άποτυχία στις έπιδιώξεις του έκείνες ώς λάθος τακτι­ κης της ήγεσίας του.

.Η

έρμη νεία που δ/νι, εΙνal μονό­

π λευρη. ,jποκcψεVI1\-ή. Τδ βασικο είναι ότι ό λαός, στον όποίο θέλησε να έπιβάλει τή δικτα τορΙα του, Ι!χει συνηθΙ­ σει να ζεΙ ελεύθερος κα; να υπερασπίζεται την έλευθερ ία

του με κάθε θυσία καΙ άποτελεσματικά. ·Ολοι δσο ι άγνό­ ησαν τη θέληση τού 'Ελληνικού λαού να ζεΙ ελεύθερος ήττήθηκα ν. ΤΟ ,διο επαθε καΙ το ΚΚΕ. το

-219 -

1946-49.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

9 ΚΕΦ . Α '

Άπ ό τό

Ι. Τό Κ.Κ .Ε . ως τό

2.

Τό Κ.Κ .Ε άπ ο τ ο

1818

1940 1940

ως καί τό

ως κα! τό

1944 11 14

1944

ΚΕΦ . Β '

Ή ΑΡΧΉ ΤΟΥ 30υ ΓΥΡΟΥ (ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ

1945-1946)

Ι.Ή έσωτερικη πολιτική κατάσταση στά

1945-1946 29

α . " Η συμφωνία τη ς Βάρκιζα;

β. Οί κυβερνήσει; τών χ ρόνων αυτών

2: Ή 3.' Η 4.' Ο

στάση τού Κ .Κ .Ε . μετ" τη Βάρκιζα άτόφαση γιά τόν

γύ ρο

30

29 33 36

β : Η βίαιη στρατολογία

40 42 42 45

γ .' Η στρατηγική του

47

δ. Οί

48 50 52 5R 59 62

« Δ η μο κ ρ ατ ι κ ό; Στρατότ » (Δ .Σ.Ε.)

α ." Η δ ι ο ργ άνωσ ή το υ

..σύνδεσμοι ),

5. Ό Έθνικός στρατός .. __ 6. Οί έπιχειρήσεις στήν πρώτη φάση _ 7. Ο Ι εκτε λέσει ; Κ ληρικών _.. 8. Οί σοβιετικέ ς προσφυγές στόν Ο .Ή .Ε. 9.' Ο ρόλος των Βαλκανικών κομμο υνιστικών χωρών ΚΕΦ. Γ '

1947 I:Ατενίζοντας τό 1947 2. Ή έσωτερικη πολιτική κατάσταση 3: Ο άμερικανικό; παράγοντα; 4. ' Από την πλευρά τών άνταρτών

-221-

81 82 84 86

5.

Οί επιδρομ έ; των άνταρτών

α: Η στρατηγική που ακ ολουθήθηκε

89 89 90 108 Ι 12 1(7 117

β . ΟΙ έπιχειρήσεκ ;

118

α . ' Ο χ αρα κτήρα; των έ π ιδ ρομώ ν

β. Οί έ πιδρομέ; γ " Η στα ύρωση τού πα πα-Σκρέκ α

δ. ' Ε κτελέ σε ι; άλλων Κληρικών

6:

Η αντίδραση τοϋ Κράτο ι«;

ΚΕΦ. Δ' Ι948 Ι . Χ ρονιά σκληρή ; πάλη ς

Ι 23

2. 'Α πό την πλευρά 3. ' Από την πλε υρό. 4. Τό παιδομάζ ωμα

124 I2j 129 129 134 135 137 141 142 146 146

α . Τό σχέ διο


τ ο ύ Κ ρά τ ο υ; των ανταρτώ ν

άρπαγή ; και ή Εκτέ λεσή το ,

β : Ο άριθμός των άπαχθέντων

γ . Διαπιστώσει ; γ ι ά την τύχη τους δ : Ο αντίκτυπο;

5.

Δο λοφονι ε; ε πισ ή μω ν

δ . Οί έ π ιδ ρο μέ ; των άνταρτων 7. ' Ε κ τ ε λ έ σ ε ι ; Κ ληρικώ ν 8. Οί έκκαθαριστικέ τ; επιχ ειρήσει;

του στρατού

ΚΕΦ . Ε '

1949 Ι " Η ά ποφασιστ ιτη άναμέτρηση .. . . . . . . . . . . . . .. 2.' Η έσωτε ρ ι κη πολ ιτική κατάσταση 3. Τό στρατη γ ικ ό σχ έδιο 4. ' Η κρίση στό άντίπα λο στρατόπεδο . _. . . .. 5, Οί επ ι δ ρο μ ες των ανταρτών _- . . 6 . ·Eιcτc λέσεις Κληρικών _. . _. 7. Οί έ κκαθα ρι σ τι κ έτ; έπτχειρήσευ; τού στρατού .. S: H τελική πάλη στο Γράμμο κα ί τό Βίτσι 9.' Η άναγνώριση τής ήττας

-222-

151 152 154 154 163 167 168 169 174

ΚΕΦ. ΣΓ Ο ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ

1.' 0 2. Ο ί

'Εθνικ φ; στρατ ό;

3.' Ο άμαχο ς π λ ηθυσμ ό ς 4.' Επ ι χε ιρή σεις άνταρτων

179 Ι 80 180 180

5. Κατ αστροφές από άντ ά ρ τα;

181

6 .'Υπ ο λΟΥισμός κ ατ αστροφών σ ε δ ραχμ ες

181

ά ντάρτ ες

................................

ΚΕΦ. Ι '

Η ΕΘΝΙΚΗ ΜΕIOΔΟΣΙΑ ΤΟΥ Κ .Κ .Ε. 1 .'Υπακοη στά ξένα κομμο υν ι σ τι κ ό κε λεύσματα

2. Στό Βορ ει οηπειρωτικ ό 3.' Α νεξά ρ τ η τ η Μακεδονία

183 185 187

ΚΕΦ . Η '

Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΑΡΤΟΠ ΟΛΕΜΟ Ι. οι ερμ η ν εϊ«; γι ά τη ν ηττα

191

2.' Η

202

ση μ ερι νή γνώ μ η των κομμ ουνιστών

-223-

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΊ'ΤΟ ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟ

1980,

ΣΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑ­

ΦΕΙΟ "ΕΚΔΟΤΙΚΗΕΛΛΑΔΟΣ» Α.Ε.

-

ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ

8 -

ΑΘΗΝΑ

-

ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΟΙΚΟ "Ι. ΣΙ­ ΔΕΡΗΣ .. ΣΤΗ ΣΕΙΡΑ ,ΠΕΙΣΤΗΡΙΑ.

ΚΥΚΛΟΦΟΡΗ Σλ Ν ΣΤΗ

ΣΕ I Ρλ

" Π Ε I Σ Τ I/ I' I Α" ι . Ν. .IIJIEP.vTIAEH: . 0 XPΙΣTI A~IΣ~IOΣ ΚΑΙ το I]POB .\H~IA ΤΟΥ KO~IMoγ :-; IΣMO Y.

2.

, Ι /Α ΦΟΡΩΧ : . Χ Ι.\ Η . ΤΟ

3. ..ι.

4.

. ΙΑΡΤΥΡΙΟ εκ οτ ,\, Α ογ.

ΣΟ.ΙΖι:.Ό'·IΤΣΥ,Λ" : «A ~ ATO A ΙΙ Κ ΑΙ Δ ΥΣ Η .

Δ Η ΦΟΙ'ΩΧ : . φ γ .\A K I Σ~ IE."' O I ~I APTY P εΣ ΚΑΙ ΙΙΡΩ ΕΣ

1..HN

ΕΣΣΔ.

5. «11 Ε Κ θ ΕΣ IΙ ΤΩΝ λ Γ Γ,\ I K Ω ~ Ε Ρ ΓλΤ I Κ Ω Ν Σγ NΔIKλTΩ~ ..

6..I/A . lm. .Ι /Π pF.m.\'.

ΣΙ. InNF.. κ.~/Σ. ι f :l'. .\'()l'λΌ

. ΙΡ().\':

. ΕΛ ΕΥ θ Ε Ρ I Α ΤΗΣ ΤΕΧ:-;ΙΙΣ. ΕΛ Ε γ θ Ε Ρ I Α ΤΗΣ E III ΣT H ~ I H Σ ΚΑ Ι ~IAP:ΞΙ Σ~IOΣ.

7. Ν. ΡΟJΙΤΣΛ : «1 0 Λt;γΤt:ιΌ ΙΙλI ΔO ~lλz.S1MA9 1948. 8. Ζ Ι'. Ι ,ι ω κ : .A N AΤO ~ II A ΤΟ)' KOM~IOY NIΣMOY . 9. 1.1 } ΊΖΙΙΕ .. • ΚIΝΕ;ΙOl ΑΝ Ξ ΕΡΑ ΤΕ. ... 10. ΦI'.. Λ·ΣQ } ·,Ι ΦΕ·Ι ·Τ() .. • το ΠΡΑΞΙΚ ΟΙΙΗΜΑ Τ1IΣ IΙΡΑ ΓλΣ. 1948. 11. ANJl'EA I,ΙΤI'1,ΗI : .ΤΟ ' Μ Ε ΓΑ " Ο' ΛΕκnI Β Ρ Η. 11. Τ. .\'.ι.IΙΟΝΤ , . 11 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩ:-; KO~I~I O YNI ΣTIKΩ N ΕΙΙΙΚΡΑΤΗΣΕΠ:-; .

13. λ". KOλ-ΚJΛ'O }" : . 1941 -1945 : ΤΑ χρο . ' Ι Α "ΓΗ1: KPIΣΙIΣ.. .... "Ι .ι...ι/,," .ι ιπ εΖΑ ΝΣΟ.'·: .Σ γΝΤΟ :\ 1 1 1 rtPAr:,\IATEIA ΣΟ Β ΙΕΤΟ­ ΑΟ Π Α Σ ΠΑ ΧΡΙΙΣΗ ΤΩΝ ΙΙΟΑΠΙΚΩΝ . ΣΤΡΑΤι ΩΤι ΚΩ Ν

ΚΑΙ θPHΣK E\ΤIKΩ~ ΑΡΧ"'.... 15. •ν, ιt Ζ . κε.\'AΓι.~,,· , . Ο Λ ΟΣ ΤΟΥ ΚΟΚΚΙ:-;Ο\' ΙΙΡΟΛ ΠΑΡΙΟΥ . 16. • Ε.\ [Υ θ Ε ΡΟ ΣY~ΛIKAΤO ΣΤΗ ΣΟΒΙ [ΤιΚIΙ [:"ΩΣΗ . 17. ΓΚΕΟΡΓΚ Ι .ΙΙΛ ΞΙ.Ι ΙΩΦ, . 0 ΙΙΙΣ,.ΟΣ ΡΟΥΣΛΑΝ . 18. 1'. A1'U"' , . ΣΥ :-; ΙΙ ΓΟ Ρ Ι Α ΠΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΙΙ ΠΟΥ ΠΑΡΑΚΜΑΖΕΙ .

19. 20. •"/.

«:'\ Ι ΕΤΑ ΤΗ Ν λΝΟI.ΞΙΙ ΤΙΙΣ ΠΡλΓλ Σ.

ΡΟΛ / ΤΣΑ : «Τ Α

XPO:"llIA

ΤtιΣ ΚΡΙΣΙΙ Σ : Ο"

1946·1949»

ΔΡΧ .