00496

ΒΑΣΙΑΗΣ Α. ΚΑΡΑΑΣΗΣ

ΣΥΡΟΣ 1 8 3 2 - 1 8 5 7 Σταυροδρόμι ΐης ανατολικής Μεσογείου

AIAÄKTOPIKH

ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΑΘΗΝΑ 1985

G

Στους γονείς μου

ΓΚι

- tm

ΒΑΣΙΛΗΣ Α. ΚΑΡΔΑΣΗΣ

Σ Υ Ρ Ο Σ

1832-1857

Σταυροδρόμι χης ανατολικής Μεσογείου

ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ

Ο σχηματισμός του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους τα 1832, επέτρεφε τη δηαιουργία ενός εθνικού oi.HOvom.ncv συ­ νόλου. Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι οι σημαντικότερες από άποψη κεφαλαίων οικονομικές λειτουργίες χου ελληνισμού συντελούνταν έξω από τα εθνικά σύνορα, από χους έλληνες της διασποράς. Ωστόσο είναι εξ I'ÜCL βέβαιο GXÌ n εθνική εγχώρια οικονομία από τις πρώτες ήδη δεκαετίες τ ne ίδρυσης ίου ελλη­ νικού βασιλείου, απέκτησε τη δίκη τ τ.ς .:ι,α ι.ογ \· J L I C . uç αττοτέλεσαα των επιλογών και δραστηριοτήτων ιο\

Κράτους και των >_.-

όιωτικών παραγόντων στον χώρο της οιπονοίΐίας. Στο νεοσύστατο κράτος, στην Ελλάδα της οθωνικής ίΤΌχης, η ναυτιλία ήταν ο τομέας που αττορροοούσε ίο υεταλύττ^"••:• utooe των επενδυμένων κεφαλαίων. Σ αυτή την κατεύθυνση συνέτειναν μια σειρά λόγοι, ανάιιεσα στους οποίους ήταν π επι \ε ιρηματ ι κή πείρα της προεπαναστατικής περιόδου, η παρουσία ειδικευμένου εργατικού δυνααικού στα. παράλια και τα νησιά της χώρας και η δυνατότητα πραγματοποίησης βραχυχρόνιου κέρδους.Κάτω από αυ­ τές τις συνθήκες και παρά τις αδυνααίες της να περάσει σε α­ νώτερες μοοοές τεχνολογίας. η ελληνική ιστιοοόοα ναυτιλία στάθηκε ικανή να ανταγωνιστεί σε όλη τη διάρκεια της βασιλεί­ ας του Όθωνα τις ναυτιλίες άλλ^ν κοστών στη··, ανατολική Με­ σόγειο. Βάση αυτής της σνςπτ,'ίης τ.οι ελληνικοί. Γ.ι,ιπορί κοί ναυτι­ κού υπήρξε το PiauxTüMpj ιστt ,κέ mnoote, τς οποίο με έδρα τη Σύρο γνώρισε σημαντική npóol/C ui. τό τ ε'λο·: του Κριμαϊκού πο λέααυ. Η Ελλάδα και ειδικά η Σίρος. αρ.οτελεοε την πύλη διείσ­ δυσης των Βιομηχανικών προϊόντων της δυτικής Ευρώπης στην τε-

•'i

Ίì ;.-./,:. Χ Ί ι c.i

ir,j.>:ivr,:ci

\'-j · ι.··.'·' τ η ν ί ,ί-.'.ί'Ρ) 'ctif> : . Λ ' τ μ τ Μ ; ί f'c'i'

;rn ί L 11 :; •

v.-i;ι L Λ ι ;J C; κ α ι τ ο υ ε μ ^ α -

ι ,ε>;Γ.ετιΧ; ς Ι Ϊ Ο Ι ; •'ίΜοΧ.ούΰτ,Ίίίτν τ η ν ί δ ρ υ σ η

Γ.ΧΧΤ;· ,t;:cn'· f...··:: ι. Χ ε ι'f.";. Ι

!

. ; τ α > ϋ γ ή vrr 6 ^ . r p i u w y j: u ν η

C'a κ.· υ x X r X r v

.ε I.TOÌ

1-.LÏL

'tot·'

τ η ν CU.;.-OVO-

v o i ' ; <-'ip'|!'λ ό γ ο υ ς : e )\'π e·! ! ; -

ί η ς Y.v<-.\: i.rj.y.-\,')>},.; ι. evo

ί.Ι.' ,1 •

ι

ν

οτι. r. r:.::''rt:c

iiiu

\"J

π . χ;; η ς τ η ς Γ •::\-L '-IITC OS v.r.·-

'.ïoi·' riL'Ti-L

π "i; ;<. Î'OOÎIV τη_ μ; γ ί : Χ ύ \ ε ρ η Γ\ Α-

·'

Γ

': ! ·. Γ''.';'α. :ί.e, AL;7;JAVACCÌT;C ... V ' ι / • · e \ ' i y.'ci.'CJü

'VI :

L.-;!'V ;

Γ-ΐ'*-·ί ι. η Γ.ι ε ς η χ ε ν ύ ; .

η \ :Ϊ Ι,ΊΤΤΓΓ ΐ· - Ρ ·

μ> ·.'.:'.:."'.'". ίc-ì !. )..;·:; xc;ul;;t_.

(· i ε­

Dvóurim

τα m x u i

ITO υ στ:;-

<:,ρ:τσχηρ:-θ'ίί;ΐίϊν,

υν.ος

e·:· αχντίίΧε! ε ς ' - i l . ti χ ρ ρ -

ί,)7ί'Λος miXó

ε , ϊ ο ε ό η ί ε ς λόγο.;,

rji ÎT\-

Ί u ί.-..ι'.'ί'1-j^ ϊ<"••-., ϊ'"·':'.;^'•-'! t ::OÎ'C, L V Ï v ' p p p I p q e ε1 ρ LIT. η ε; 0!.îl(?Vi;ν'ες

CTOV

τη Χννυςίϋή

iif;i.

οιεί;νή

i_i'p.'-T';.-f'C

-J :.•;··.' ν·.'; .v.u

K V Ì V U A I K ης Ì Ì L U O Y C Ì O Ì .

τ ε ν Ο ι. f ί; ν Αν

ε ρ ρ lΆΑ. y--<"· ν μ f: v w

t:''(•:;, ε ν γ ε ί ' ν ν ε ν ^ ε ς ;

τηε

;:·..χι'>\· τ !.; ν μ η χ ε ν ί ε ρ ό ν

• ' •••ι:'· "=~ Γ- . ;: ; : -'*\Î'L :••.••. ;Χ:.εν-.\ ;:'.- Κ ,

vu pu

^ ης Ανεχειλής.

ν.άιιι αϊτό

ί ο npucp-.r

α.χνοΧϋνι.ν.όν ει.εβυΧη

εεετερει.'

ici··

ναινοτν(Π,μι.τΧεί'εε

τ ο ν KÜXLTLKOV

χ- Χ ' Α ε ε ν

·:Γ :·•;,• ~ή τ η ν - , ν ρ : . ο χ ή . τ . ε ε * ; £", r j· f 1 ".: Ί^ " τ j > i ο. ν τ ό σ ο

εΧΧηνιεή

Ο Ί Ο ι) o r o Α \ ε τ π Χ : . ν ό

γενιΓμό

τετ. 1 μ ε γ π Χ ε ν

ο:;νάμνων

•Στο ί;ε-ϋμό 7ίθ(· η Σ ύ ρ ο ς νομ.ι κ ό ; ; ó v ì p s νΜ;ης

της χερος

t;rcfifu ας , τ ό τ ε

χαρεντηpLGTi-hu νεόΊπτης

/νρ.ημε.

της εαεχής.

(ΠίοτεΧεσε

το στίουοεαοτερε

γ ι α μιο ορισμένη

ο.-ιοι αΑ.ήμ;ε·τε

εεν (Ίερεί

;ι.·ηί'ί'Χ\ει. : Γ: \ Î.1 f ·;ΙΧΧΓ·.

tnió

ό σ η ι;.π; ι, ΙΓΤΧΟ τ ο ν σ ν τ ε ~

·χαρ:ί

ΐιερΑοΧο

γε\Ί,ι;ή ε ρ μ ή ν ε υ α

τ ο υ UOL v t n a . KOÜ L ν ο ν ο μ ι κ ο ύ

AXXAAcr

ε-

οιεο-

τ η ς εΧΧηγ ι α χα

σχημε·:τιομού τ η ς

vxi λ α μ β ά ν ε ι ,

υ ϊ ΐ ό ψ η 'ι-ης τ η

u'i.o μ ε ι ρ π . U D Ì : τ η ς ο ν ε λ ο ν ε ι ' . (Π.ην η !:>.Χτι···ι,ι;ιΊ ι ϋΧ(ιρΐ.Ο'νραφΙ·ί

•\ ο:. ÌM.'T;-=< ν-α-'Ί r e ι o r ο ••;ni.unaii'.if)!.'

'ioli

, η ν ι ìi'.ii

LL ίΤ1

Hf.-

ι.ην

3

κεφάλαιο αναλύεται διεξοδικά η μορφή του συριανού εμπο­ ρίου καθώς HOL η συγκρότηση της κυρίαρχης τάξης των εμ­ πόρων. Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζεται η ναυτιλία της Σύρου, με ιδιαίτερη έμφαση στα ζητήματα του ανταγωνισμού ανάμεσα στο "παραδοσιακό μέσο μεταφοράς, το ιστιοφόρο και το νέο μέσο, το ατμόπλοιο. Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφε­ ται η ανάπτυξη ορισαένων κλάδων της βιοτεχνίας και βιο­ μηχανίας, και ακόμη η ναυπηγική. Τέλος στο τέταρτο κεφά­ λαιο εξετάζονται οι τομείς της χρηματοδότησης KOL των ασ­ φαλειών. Σ αυτό το κεφάλαιο εμφανίζεται η προσπάθεια της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος να παρέμβει στην αγορά της Σύρου5 και οι αντιδράσεις των τοπικών ανταγωνιστών της. Το υλικό πάνω στο οποίο στηρίχτηκε η εργασία, είναι στο μεγαλύτερο μέρος του πρωτογενές. Χαρακτηριστικά πρέ­ πει να σημειώσω τον κυρίαρχο ρόλο των Αρχείων του Υπουρ γείου Εξωτερικών της Γαλλίαα. Ιδιαίτερα οι ετήσιες αναφο­ ρές ίου γάλλου εκπροσώπου στη Σύρο για την κατάσταση της τοπικής οικονομίας, αε το πλήθος των στατιστικών στοιχεί­ ων που περιέχουν, αποτέλεσαν σημαντική πηγή της έρευνας. Το αρχειακό υλικό που χρησιμοποιήθηκε, συμπληρώνεται από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, και ιδιαίτερα απο τους ωακέλλους της Συλλογής Ι„Βλαχογιάννη. 0 τοπικός τύπος από την πλευρά του μου έδωσε τη δυνατότητα να προσεγγίσω πλη­ ροφορίες ειδικού και γενικού περιεχομένου. Τέλος οφείλω να επισημάνω τη σπουδαιότητα του υλικού που βρίσκεται στο Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τραπέζης. Ολες σχεδόν OL θεματολογικές ενότητες του I.A. υπήρξαν πηγές πληροφοριών για την εργασία. Αρκεί να σημειώσω ότι οι πληροφορίες που ατιεκόμισα από το I.A. δεν περιορίζονται στο οικονομικά πε­ δίο αλλά επεκτείνονται και στο πολιτικό και κοινωνικό για τη Σύρο και την υπόλοιπη Ελλάδα. Στην προσπάθεια μου να παρουσιάσω με τον καλύτερο δυ-

ü

νατό τρόπο αυτή την εργασία, στάθηκε σημαντική η βοήθεια ορισμένων ανθρώπων. 0 Σπύρος Ασδραχάς με τη διάθεση που πάντα τον διακρίνει, με εξόπλισε με θάρρος και πίστη στα πρώτα κυρίως βήματα της ενασχόλησης μου με την έρευνα. "ίο ίδιο θετική ήταν η συνεισφορά του Γιώργου Δερτιλή. Οι δυο τους συνέβαλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση της μελέ­ της μέσα από το πλήθος των κριτικών παρατηρήσεων που μου έκαναν. Απόλυτα ευνοϊκή ήταν εξάλλου η συνεργασία μου με τους συναδέλφους μου ερευνητές του Ιστορικού Αρχείοι, μέσα από την ανταλλαγή απόψεων στις σιναντήαεις σας. Τέ­ λος οφείλω να ευχαριστήσω θερμά τους Ε.Βερέμη και Π.Κοζά­ κο, καθηγητές του τμήματος Πολιτικών Επιστημών, ROI δέχ­ τηκαν να μελετήσουν την εργασία μου HOL να αποτελέσουν urλη της εισηγητικής επιτροπής για την έγκριση της ως διδα­ κτορικής διατριβής.

**

Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο

Π Ρ Ώ Τ Ο

Ε. Μ Π Ο Ρ Ι Ο

.«

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε Μ Π Ο

A' Ρ

ΙΟ

I. To πλαίσιο ανάιιχυξης_του_συρtavoû

εμπορίου

Μέ την κήρυξη της ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους, τα με­ γάλα κέντρα του ελληνισμού στα οποία είχε πραγματοποιηθεί η ελληνι­ κή οικονομική αναγέννηση πριν την Επανάσταση, έμειναν έξω από τα σύνορα του βασιλείου. Στην ελλαδική οικονομία η Σύρος διαμορφώθηκε σε οικονομική πρωτεύουσα του ανεξάρτητου κράτους και σημαντικότερα εμπορικό κέντρο του χώρου της ανατολικής Μεσογείου. Διατηρώντας ένα ευρύ πλέγμα επικοινωνιών με Ανατολή και Δύση που στηριζόταν στην ιστιοφόρο ναυτιλία, η Ερμούπολη έγινε η φυσική γέφυρα στις ανταλλα­ γές εμπορευιιάτων ανάμεσα στους δύο κόσμους. Βιομηχανικά αγαθά της Ευρώπης και αγροτικά προϊόντα της Ανατολής συνιστούσαν έναν τεράστιο όγκο εμπορευιιάτων τα οποία με ενδιάμεσο τη Σύρο κατευθύνονταν στα εμπορικά λιμάνια της Ασίας, -της Μαύρης Βάλαοαας

και της δυτικής Ευ­

ρώπης. Πέρα όμως από τον διααετακοαιστικό ρόλο της, η Σύρος υπήρξε το μεγαλύτερο εισαγωγικό κέντρο του ελληνικού βασιλείου. Με αφετη­ ρία το λιμάνι της αναπτύχθηκε ένα πλατύ ακτοπλοϊκό συγκοινωνιακό δίκτυο από μικρά ιστιοφόρα που μετέφεραν εισαγόμενα εμπορεύαστα στα λιμάνια της υπόλοιπης χώρας. Σε αικράτερα βαθμό η Σύρος ήταν τόπος εξαγωγής των εγχωρίων προϊόντων. Στον τομέα των εξαγωγών η Πάτρα πα­ ρουσιάζει τη μεγαλύτερη κίνηση από όλα τα Λιμάνια του ελεύθερου ελ­ ληνικού κράτους, φαινόμενο που προφανώς οφείλεται στις μεγάλες εξα­ γωγές αταψί&ας

από το λιμάνι της.

Με το τέλος των ελληνοτουρκικών εχθροπραξιών HOL τη

δημιουρ­

γία κράτους από ένα τμήμα του ελληνισμού, σημειώθηκε άνοδος των εμπο­ ρικών ανταλλαγών στην ανατολική Μεσόγειο. Το στάοι καί οι άλλοι δη­ μητριακοί καρποί ήταν τα βασικά εμπορεύσιμα προϊόντα από την Ανατο­ λή προς τη Αύση. Η ευρωπαϊκή αιτοκα?^λιέργεια αδυνατούσε να καλύώει τις ανάγκες διατροφής των δυτικοευρωπαϊκών πληθυσμών. Η σταθερά υψηλή ζήτηση των χωρών της γηραιάς ηπείρου, η οποία γινόταν ακόμη υψηλότερη σε συνθήκες κρίσης της σιτοπαραγωγής στη Δύση, επέβαλε τη συνεχή ροή σιτοφορτίων από τη Ρωσία,

την οθωμανική αυτοκρατορία και

7

την Αίγυπτο. Η Ρωσία τόσο εξαιτίας της ποιότητας

αλλά

HOL εξαι­

τίας του όγκου παραγωγής, ήταν ο πιο σημαντικός προμηθευτής δημη­ τριακών προς την Ευρώπη. Με τη σειρά τους οι ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης, και ανάμεσα τους κυρίως η Αγγλία Kau η Γαλλία διοχέτευαν τα βιομηχανικά προϊόντα τους στην τεράστια αγορά

της Ανατολής.

Τα προϊόντα της αγγλικής υφαντουργίας είχαν τη μεγαλύτερη συμμετοχή στις δυτικές πωλήσεις προς τις ανατολικές αγορές. Πριν την Επανάσταση οι πιο ανεπτυγμένες οικονομικές λειτουργίες του ελληνισμού συντελούνταν από έλληνες πάροικους στα σπουδαιότερα εμπορικά κέντρα των Βαλκανίων και της Εγγύς Ανατολής. Οι. έλληνες έ­ μποροι είχαν σε μεγάλο' βαθμό τον έλεγχο του εισαγωγικού και εξαγωγι­ κού εμπορίου της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης και άλλ.ων εμπορικών πόλεων της περιοχής. Παράλληλα στον ευρωπαϊκό χώρο ολοκληρώθηκε η διαδικασία που είχε αρχίσει πριν από την έναρξη του Αγώνα, με βάση την οποία διαμορφώθηκαν σημαντικές ελληνικές παροικίες στα σπουδαία εμπορικά λιμάνια της Δύσης. Στο Λονδίνο, τη Μασσαλία και την Τεργέ-, στη οι ελληνικοί οίκοι συμμετείχαν δραστήρια στις εμπορικές επιχει­ ρήσεις αυτών των πόλεων με τα κέντρα της Ανατολής. Η αισθητή παρου­ σία ελλήνων της διασποράς στο εαπόριο Ανατολής-Δύσης στάθηκε ιδιαί­ τερα ευνοϊκή για την ανάπτυξη του εξωτερικού εμπορίου και της ναυτι­ λίας του νεοδημιούργητου ελληνικού κράτους. Η Σύρος ήταν ο τόπος που περισσότερο από κάθε άλλον επωφελήθηκε από την άνοδο του εμπορίου στην ανατολική Μεσόγειο και τη μεγιστο­ ποίηση του ρόλου των θαλάσσιων επικοινωνιών στην περιοχή. Η γειτονι­ κή θέση της προς την Μ.Ασία αποτέλεσε τον κρίκο της σύνδεσης της με την τεράστια

οθωμανική αγορά. Η Σύρος δεν είχε μια αυτόνοαη οικονο­

μική ανέλιξη. Η πορεία της στηρίχτηκε αποκλειστικά στις εμπορικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν στην ανατολική Μεσόγειο. Από τη δική τους πλευρά οι έμποροι της Ερμούπολης διέθεταν ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους. Οι

/

• *

8

Χιώτες HOL οι Σμυρνιοί, ιδιαίτερα

οι πρώτοι, είχαν στενές συγγε­

νικές σχέσεις με τους έλληνες εμπόρους και τραπεζίτες της διασποΡ°ζ"? γεγονός που από το παρελθόν είχε οδηγήσει στην ανάπτυξη της εμπορικής συνεργασίας τους. Αλλά και εκεί που δεν υπήρχε το συγγε­ νικό στοιχείο, η κοινή καταγωγή αποτελούσε ισχυρό δεσμό, που εξασφά­ λιζε τη συνεργασία ανάμεσα στα δύο εμπορικά κυκλώματα της Σύρου και τον

εξωτερικού. Ερμοι/πολίτες έμποροι όπως οι Ράλληδες, ο Θ.Ροδακανά-

κης, ο Ζ.Νεγρεπόντης, ο Ζ.Βούρος, ο Ε.Τζιτζίνιας κ.ά. συνεργάζονταν στενά με τους εμπορικούς οίκους που είχαν ιδρύσει οι συγγενείς και οι συμπατριώτες τους στα εμπορικά κέντρα της Ανατολής και της Δύσης. Τα λιμάνια του εξωτερικού στα οποία συγκεντρώθηκε ο ελληνισμός της διασποράς, ήταν οι κατεξοχήν τόποι προέλευσης και προορισμού των εμπορευμάτων που τιερνούσαν από τις αποθήκες της Ερμούπολης. Πέρα τέ­ λος από την εμπορική συνεργασία, οι Ερμουπολίτες είχαν εξασφαλισμένη μια εύρ"ωστη και αταθερή πηγή δανειακών κεφαλαίων από το εξωτερικό." Αυτό τό τελευταίο στοιχείο συνετέλεσε αποφασιστικά στη διαμόρφωση της Ερμούπολης σε εμπορικό κέντρο. •

II. Τεχνική H O L είδη του εμπορίου της

Ερμούπολης

Οι έποικοι της Ερμούπολης ασκούσαν το εμπόριο στους τόπους της καταγωγής τους πριν από τό ξέσπασμα της Επανάστασης. Είχαν απο­ κτήσει μια τεράστια πείρα του εμπαρεύεσθαι, ιδιαίτερα χρήσιμη για χη διευκόλυνση των εμπορικών επιχειρήσεων τους στη νέα τους εγκατά­ σταση. Διέθεταν ένα ευρύ δίκτυο πληροφόρησης μέσω των ανταποκριτών χους αχούς

τόπους προμήθειας

και διοχέτευσης των εμπορευμάτων στο

εξωτερικό KOL την ελληνική επικράτεια. Τον ρόλο του ανταποκριτή των εμ'ίιόρων ασκούσε ο εμπορικός οίκος με τον οποία συνεργάζονταν, ή κά­ ποιος μόνιμος αντιπρόσωπος τους. Η αλληλογραφία μεταξύ τους ήταν πο­ λύ τακτική. 0 ανταποκριτής ενημέρωνε τον συριανό έμπορο π.χ. για τη σοδειά του προϊόντος στον τόπο παραγωγής καθώς και την τιμή αγοράς του φορτίου. Ταυτόχρονα τον πληροφορούσε για το ύφος του ναύλου μετά-

9

φοράς που

πρόσφεραν ou πλοίαρχοι στα λιμάνια της Ανατολής και

της Δύσης. Στην περίπτωση που ο ερμουπολίτης έμπορος ήταν καί πλοιοκτήτης, τότε κέρδιζε σημαντικά οφέλη. Διότι όχι μόνο μείω­ νε το ατομικό του συνολικό κόστος της αγοράς του εμπορεύματος, αλλά επιπλέον αποσπούσε κέρδη από τη μεταφορά φορτίων άλλων εμπό­ ρων. Έχοντας υπόψη του όλες αυτές

τις πληροφορίες, ο έμπορος προ­

χωρούσε μέσω του ανταποκριτή του στην αγορά του εμπορεύματος και τη φόρτωση του σε κάποιο, σχεδόν πάντα ελληνικό πλοίο. Πολλές φο­ ρές και ιδιαίτερα σε συνθήκες οικονομικής ευφορίας, ο έμπορος προέ­ βαινε σε προαγορά μιας ορισμένης ποσότητας του προϊόντος, εκδίδον­ τας συγχρόνως συνάλλαγμα σε βάρος του υπέρ του παραγωγού με ημερο­ μηνία πληρωμής το χρόνο παράδοσης του εμπορεύματος. Αυτός ο τρόπος αγοράς και συναλλαγής αφορούσε τα αγροτικά προϊόντα. Ήταν συνηθι­ σμένο το φαινόμενο της προαγοράς σταφίδας αττό την Πάτρα, βαμβακιού από τη Λειβαδιά και γεννημάτων από τις παραδουνάβειες περιοχές. Σε ότι

αφορά την αγορά βιομηχανικών ειδών από τη Δύση, η πληρωμή

γινόταν συχνά με συνάλλαγμα εξοφλούμενο μετά 3-4 μήνες ή κατά την εμφάνιση του στο Λονδίνο, στη Μασσαλία, την Τεργέστη, δηλαδή στους τόπους αγοράς των εμπορευμάτων. Συνήθως ο αγοραστής του εμπορεύματος από τον συριανό έιιποοο δεν ήταν από πριν εξασφαλισμένος. Έτσι το' εμπόρευιια ερχόταν στη Σύ­ ρο για να κατατεθεί

στην αποθήκη της διαμετακόμισης

(transit).

0 έμπορος ήταν υποχρεωμένος να καταβάλει στο Τελωνείο Σύρου τέλος διαμετακόμισης 1^ επί της αξίας του εμπορεύματος, ή 2% αν αυτό ή5 ταν ελαφρύ KOL ογκώδες, για δικαίωμα αποθήκευσης 4 μηνών."" Σε όλο αυτό το διάστημα ο έμπορος είχε την ευχέρεια να πουλήσει το εμπόρευ­ μα στην πιο συμφέρουσα τιμή ανάλογα με τη ζήτηση που εκδηλωνόταν στις διάφορες αγορές. Οι ανταποκριτές του ήταν αυτοί που τον ενημέ­ ρωναν για την κατάσταση των τιμών στους τόπους τους. Στο βαθμό που ο έμπορος έκρινε τις

^ .*

τιμές πολύ χαμηλές για να του αποφέρουν ικανο-

10

ποιητικό κέρδος, κρατούσε το εμπόρευμα στη διαμετακόμιση με την ελπίδα να ανυψωθούν OL τιμές στους τόπους διοχέτευσης του προϊόν­ τος. Είχε τη δυνατότητα δηλαδή να ανανεώσει το δικαίωμα αποθήκευ­ σης για άλλους 4 μήνες καταβάλλοντος το ανάλογο διαμετακομιστικό τέλος. Εξυπακούεται ότι αυτή η δυνατότητα ίσχυε και στην περίπτω­ ση που στο μεταξύ είχε πουληθεί ένα μέρος της ποσότητας του εμπο­ ρεύματος, οπότε ο έμπορος συνέχιζε την αποθήκευση της υπόλοιπης ποσότητας. Όλα αυτά με έναν αντικειμενικό περιορισμό που προερχό­ ταν από τη φυσική ουσία του προϊόντος. Με άλλα λόγια ο έμπορος μπορούσε να ακολουθήσει αυτή τήν τακτική σε εμπορεύματα όπως υφά­ σματα, σιδερικά, δέρματα, δηλαδή κυρίως σε βιομηχανικά προϊόντα. Δεν μπορούσε όμως να διατηρήσει για πολύ καιρό στη διαμετακόμιση εμπορεύματα που είχαν κίνδυνο να αλοιωθούν. Σε αυτή τη δεύτερη πε­ ρίπτωση η διαπραγματευτική δυνατότητα του εμπόρου ήταν χρονικά πε­ ριορισμένη. Προτιμούσε να τα πουλήσει με ελάχιστο ή με καθόλου κέρ­ δος. Όταν ο έμπορος αποφάσιζε την πώληση του εμπορεύματος, οι τό­ ποι προέλευσης και προορισμού του προϊόντος προσδιόριζαν το

είδος,

του εμπορίου και τις ταμιευτικές υποχρεώσεις προς το Δημόσιο και τον τοπικό δήμο. Οπότε έχουμε τίς ακόλουθες περιπτώσεις: α) Εάν το προϊόν είχε παραχθεί στο ελληνικό βασίλειο και ο αγοραστής του ήταν εγκατεστημένος στην Ελλάδα, πρόκειται για εσωτερικό εμπόριο. Δεν υπήρχε καμμιά τααιευτική υπο­ χρέωση προς το Δημόσιο, ωστόσο στον τόπο κατανάλωσης η τι­ μή επιβαρυνόταν με 2% δημοτικό

ΦΟΟΟ

επί της αξίας του εμπο-

ρεύματος που εισέπραττε ο τοπικός οήμος. β) Εάν το προϊόν είχε παραχθεί

στην Ελλάδα και ο αγοραστής

ήταν εγκατεστημένος στο εξωτερικό, τιρόκειται για εξωτερικό και συγχόνως εξαγωγικό εμπόριο. Με την αναχώρηση του

εμπο­

ρεύματος από την αποθήκη της διαμετακόμισης, το Τελωνείο y Σύρου εισέπραττε εξαγωγικό τέλος 6%.'

11

γ) Εάν το προϊόν είχε παραχθεί στο εξωτερικό και ο αγοραστής ήταν κάτοικος της ελληνικής επικράτειας, πρόκειται για εξω­ τερικό και συγχρόνως εισαγωγικό εμπόριο. Με την παραλαβή του από τη διαμετακόμιση, η τιμή του επιβαρυνόταν κατά 10 ή 15% εισαγωγικό τέλος επί της αξίας του υπέρ του Δηιιοσίου και ακόμη με 2% επιπλέον υπέρ του δήμου

στον τόπο κατανά­

λωσης του προϊόντος.δ) Τέλος εάν το προϊόν είχε παραχθεί στο εξωτερικό και ο αγopc στης ήταν κάτοικος επίσης μιας χώρας του εξωτερικού, πρόκει ται για διαμετακομιστικό εμπόριο .. Οι εισπράξεις του Τελω­ νείου Σύρου σε αυτή την περίπτωση δεν ξεπερνούσαν το διαμε τακομιστικό τέλος, το οποίο είχε ήδη καταβληθεί τη στιγμή της κατάθεσης του εμπορεύματος στη διαμετακόμιση ή τη στιγ­ μή της ανανέωσης του δικαιώματος της κατάθεσης. Αυτό το τελευταίο είδος εμπορίου, το διαμετακομιστικό εαπόριο, σχημάτισε τον πυρήνα των οικονοαικών δραστηριοτήτων στην Εραούπολη για πολλές δεκαετίες. Στη δεύτερη θέση το εισαγωγικό εμπόριο υπήρξε επίσης σημαντικός παράγοντας πλουτισμού για τους συριανούς εμπόρους. Δίπλα σ αυτές τις ιδιαίτερα κερδοφόρες εμπορικές επιχειρήσεις πρέπει να συνεκτιμηθούν τα μεγάλα οφέλη του ελληνικού δημοσίου. Οι τελωνει­ ακές εισπράξεις της Σύρου αποτέλεσαν μια από τις μεγαλύτερες πηγές εσόδων του Κράτους σε όλο το διάστημα κατά το οποίο η Ερμούπολη ή­ ταν ο μεγάλος διαμετακομιστικός σταθμός της ανατολικής Μεσογείου. III . Ερμούπολη, μια ειιπορική κοινωνία 0 πληθυσμός της Ερμούπολης στο. διάστημα 1821-1856 παρουσιάζει την ακόλουθη εικόνα: Πίνακας 1 1821

/

•*

150 κάτοικοι

1828

13.805

1832

15.469

1834

12.392

1B4D

12.446

12

1841

12.203

1842

11.170

1843

12.201

1844

12.151

1848

19.410

1850

19.977

1853

19.981

1856

16.830

• Πηγές: "Ερμής, αρ.203, 6 Φεβρουαρίου 1843, σ. [1]" "Αίολος", αρ.28, 24 Φεβρουαρίου "1845, σ.[4]" "Αίολος", αρ.346, 24 Μαρτίου. 1851, σ.[43" "Αίολος", αρ. 599, 25 Φεβρουαρίου 1856, σ.[3]" "Εφημερίς των Αγγελιών", αρ. 16, 21 Δεκεμβρίου 1840, σ.[ΐ]' "Εψημερίς των Αγγελιών", αρ.96, 30 Μαρτίου 1843, σ.425* E.Kolodny, Ερμούπολις-Σύρος, Γέννησις και εξέλιξις μιας ελ"'ληνικής νησιωτικής πόλεως, Ε.Ε.Κ.Μ., Αθήνα 1969, τ.Η', σ.255. Το 1821 η παραλία του νησιού, κάτω ακριβώς από την παλαιά πόλη της Άνω Σύρου κατοικείται από 150 άτομα. Απασχολούνται στην αλιεία. (fxa μικρεμπόριο και σε άλλες υπηρεσίες του λιμενιού όπως την τροφοδο­ σία των πλοίων, μεταωορές, υγιειονομείο κ.λ.π. Το 1828 ο πληθυσμός της Ερμούπολης ανέρχεται σε 13.805, ενώ το 1832 φτάνει τις 15.469, αύξηση η οποία πρέπει νά προήλθε σε ένα μεγάλο αέρος της, από την προέλευση Ψαριανών προσφύγων που εγκατέλειψαν την Αίγινα μετά το θάg υατο του Καποδίστρια. Στη δεκαετία 1834-1844 έχουμε μια σχετική σταθερότητα στην κίνη­ ση του πληθυσμού, ο αριθμός του οποίου το 1844 παρουσιάζεται μειω­ μένος σε σχέση με το 1832 λόγω της μετακίνησης Υδραίων και περιορισιιέ9 νου αριθμού Χίων προς τον Πειραιά. Επίσης το 1842 ορισμένες οικογέ­ νειες Ψαριανών και Χίων μετακινήθηκαν σε τουρκοκρατούμενα νησιά και τη Σμύρνη. Παράλληλα το 1843 έχουμε αθρόες εγγραφές Ψαριανών στο· δημοτολόγιο οι οποίοι κατοικούσαν από πολύ πριν στην Ερμούπολη. Στο διάστημα 1844-1848 σημειώνεται μια θεαματική άνοδος του πληθυσμού

13

οφειλόμενη στην ιδιαίτερα ευνοϊκή οικονομική συγκυρία για το εμπό­ ριο και τη ναυτιλία της Σύρου. Τέλος μετά από την πληθυσμιακή στα­ σιμότητα κατά την πενταετία 1848-1853, ο αριθμός των κατοίκων της πόλης παρουσιάζει σοβαρή μείωση στη στατιστική του 1856. Η σοβαρή οικονομική κρίση στη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου είχε ως συνέ­ πεια την εγκατάλειψη ·της Ερμούπολης από αρκετούς εμπόρους, ναυτικούς και απασχολούμενους στο ναυπηγείο της πόλης. Οι Χιώτες υπήρξαν αναμφισβήτητα η πολυαριθμότερη προσφυγική μερίδα. 0 Τιμ. Αμπελάς

ανεβάζει τον αριθμό τους σε 4.500 κατοίκους,

δηλαδή το 30?ό περίπου του συνολικού πληθυσμού της πόλης. Αυτή την αναλογία της χιακής κοινότητας σε σχέση με το σύνολο των κατοίκων υπολόγισε και ο E.Kolodny στη μελέτη του για τη δημογραφική εξέ­ λιξη της Ερμούπολης.

Η σύμπτωση δεν είναι τυχαία, αφού KGL οι

δύο στηρίζονται στην ίδια έγκυρη πηγή, το δημοτολόγιο της Ερμούπο­ λης. Σε ότι

αφορά τη συμμετρχή άλλων προσφυγικών προελεύσεων στον

συνολικό πληθυσμό, οι Κρήχες, οι Ψαριανοί. οι Σμυρνιοί και οι Κυδωνιάτες, αποτελούσαν σημαντικές πληθυσμιακές κοινότητες." 0 ακριβής υπολογισμός του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της πό­ λης παρουσιάζει ορισμένες δυσκολίες. Η επαγγελματική κατανομή του πληθυσμού όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται από εφημερίδες της εποχής αφήνει πσλλά ερωτήματα. 0 "Ερμής" αναφερόμενος για το 1841 καταγράφει 4.676 άτομα απασχολούμενα σε διάφορα επαγγέλματα. Ωστόσο ο αριθμός των 500 χαρακτηριζομένων ως εμπόρων είναι πολύ μικρός, ενώ οι αναφε­ ρόμενοι ως άλλοι βιομήχανοι - προφανώς για να διαχωρίζονται από τους εμπόρους - ανέρχονται σε 1.100. 7ο πρόβλημα της εξεύρεσης της ακρί­ βειας στην επαγγελματική ταξινόμηση είναι τεράστιο. "Ενα ακόμη παρά, 1 7 δείγμα: 0 "Αίολος""1 αναφέρει ως συνολικά απασχολούμενους 7.662 άτομα το 1850. Χαρακτηρίζει 370 άτομα ως εμπόρους και 1830 άτομα ως βιομηχάνους. Επιπλέον χαρακτηρίζει 2.515 άτομα ως κτηματίες, πράγμα που έρχεται σε αντίθεση με όλες τις

άλλες πηγές που μνημο­

νεύουν στοιχεία γχα την επαγγελματική διαστρωμάτωση στην Ερμούπολη.

/ .9

14

Kat στις δύο περιπτώσεις η καταγραφή δεν είναι ακριβής. To πιο σίγουρο είναι ότι ένας μεγάλος αριθμός εμπόρων κατανέμεται, σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής - στην κατηγορία των βιο­ μηχάνων. Ωστόσο υπάρχει ένας άλλος τρόπος να προσεγγίσει κανείς με σχετικά μεγάλη ακρίβεια την αλήθεια. Η εγγραφή των επαγγελμάτων των δημοτών στο Μητρώο του δήμου επιτρέπει μια σαφώς ακριβέστε­ ρη προσέγγιση στο πρόβλημα, χωρίς βεβαίως να το λύνει ολότελα. Η δήλωση του επαγγέλματος στις δημοτικές αρχές ήταν δεσμευτική, διότι με βάση το επάγγελμα του ένα άτοιιο ήταν υποχρεωμένο για τις ανάλογες φορολογικές καταβολές προς το δημόσιο και τον δήμο. Έτσι το ποσοστό 30% του αριθμού των εμπόρων στον ενεργό πληθυ­ σμό της πόλης είναι ο πιο αξιόπιστος υπολογισμός. Οι έμποροι όχι μόνο αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του οι­ κονομικά ενεργού πληθυσμού, αλλά επίσης κατείχαν τις σπουδαιότε­ ρες θέσεις στην οικονομική και. κοινωνική ιεραρχία της πόλης. Δυ­ στυχώς δέν διαθέτουιιε στοιχεία που να μαρτυρούν το μέγεθος των * περιουσιών και τη συνολική συσσώρευση κεφαλαίου από τους εμπόρους. 0 F.Thiersch

ÌΒ

υποστήριζε ότι το 1833 υπήρχαν στη Σύρο τρεις

χιλιάδες εμπορικοί οίκοι. Συγχρόνως ανέφερε ότι 200 έμποροι διέθε­ ταν κεφάλαιο της τάξεως των 50.000 φράγκων ενώ υπήρχαν 50 έμποροι με μεγαλύτερο κεφάλαιο. 0 Βαυαρός επισκέπτης υπολόγιζε

ότι το κυ­

κλοφορούν εμπορικό κεφάλαιο στην Ελλάδα, είτε σε ποοιόντα, είτε σε εμπορεύματα, ανερχόταν σε 300.000.000 Φράγκα. Το εαπόριο της Σύρου διακινούσε τα 2/3 αυτού του ποσού. Η γαλλική προξενική αρ­ χή υπολόγιζε ότι υπήρχαν στη Σύρο 600 έαποροι και 20 συγκροτημέ­ νοι εμπορικοί οίκοι, ενώ το συνολικό ειιπορικό κεφάλαιο στην Ερ­ μούπολη ήταν αξίας

2.520.000 φράγκων.''" 0 γάλλος πρόξενος διαφω­

νούσε σημαντικά με τις εκτιμήσεις του Thiersch, TLÇ οποίες έκρινε ανακριβείς και υπερβολικές. Ώσχόαο είναι φανερό ότι πρόκειται για μετρήσεις διαφορετικών μεγεθών. 0 Thiersch αναφέρεται στην κύκλο-

15

φορία εμπορικού κεφαλαίου στην Ελλάδα και. τη Σύρο. Από την άλλη πλευρά ο επικεφαλής του γαλλικού προξενείου στη Σύρο υπονοούσε τα ιδιόκτητα εμπορικά κεφάλαια στην Ερμούπολη. Δυστυχώς δεν υπάρ­ χουν άλλες αναφορές σχετικές με την κυκλοφορία και τη συσσώρευση εμπορικού κεφαλαίου για την εποχή, ώστε να διαπιστωθεί η ακρίβεια των πληροφοριών του F.Thiersch και του γάλλου προξένου. Με τις διαθέσιμες πηγές αυτό το πρόβλημα είναι απροσπέλαστο. Έτσι δεν μπορούμε να απαντήσουμε σε ερωτήματα σχετικά με τις ροές εμπορικών κεφαλαίων ή την άμεση σχέση με άλλες οικονομικές δραστη­ ριότητες, για τις οποίες γνωρίζουμε

ότι αναπτύχθηκαν από τους ερ-

μουπολίτες εμπόρους. Περιοριζόμαστε λοιπόν-στην περιγραφή θεμάτων που αφορούν την κοινωνική συμπεριφορά των εμπόρων και την ένταξη τους στο τοπικό και ελλαδικό πολιτικό πλαίσιο. pi

Χιώτες συγκροτούσαν την πλειοψηφία των εμπόρων. Η εξέλιξη

της Ερμούπολης σε μεγάλο εμπορικό κέντρο σχετίζεται απόλυτα με την παρουσία του χιακού προσφυγικού πληθυσμού στο νησί. Η χιακή κοινό­ τητα περιελάμβανε τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ειιπορικοί 7 21 , 2 κόσμου. Οι Ράλληδες,

οι Σκαραμαγκάδες, ο Αμβρόσιος Δαμαλάς,"

ο Παντολέων Ψύχας, ο Θεόδωρος Ροδοκανάκης, ο Ιωάννης u.a.

Κασσαβέττις,

είναι ορισμένα μόνο από τα ονόματα τών Χίων μεγαλεμπόρων. . Από τις υπόλοιπες πληθυσμιακές κοινότητες τη μεγαλύτερη συα-

μετοχή στο εμπόριο είχαν οι Σμυρνιοί, ασχολούμενοι κυρίως με το μικρεμπόριο. Στο στρώμα των μεγαλεμπόρων ανήκαν: OL Στερεοελλαδί7 "Χ

*? /ι

7 ^

τες Ηλίας Κεχαγιάς,

Νικόλαος Γιαγιντζής, Διαμαντής Μάνιαρης.~ 26 ~ 0 Θεσσαλός Νικόλαος Μεταξάς και μετά το θάνατο του, ο γιος του 27 Αχιλλέας Μεταξάς* 0 Υδραίος Αντώνιος Νίκας" Οι Μακεδόνες Αθανά28 σιος Λαδόπουλος, Αργύριος Ταρποχτζής. Τέλος ανάμεσα στους μεγα­ λέμπορους της Ερμούπολης διακρίθηκαν οι αδελφοί Αντώνιος και Φραγ29 . γούλης Σαλάχα καταγόμενοι από την Άνω Σύρο. Σε όλη την περίοδο που εξετάζουμε εκδηλώνεται μια ισχυρή τά­ ση για συνεργασία μεταξύ των εμπόρων που ανήκουν σε ομοιογενείς

« *

16

πληθυσμιακές κοινότητες. Καταρχήν παρατηρείται το φαινόμενο της συνεργασίας στο επίπεδο των κοινών εμπορικών εταιρειών . Ενδει­ κτικά μόνο αναφέρουμε τις εταιρείες των Ράλληδων από τη Χίο, των Ταμβάκου-Μαυρογορδάτου επίσης από τη Χίο, των Κεχαγιά-Γιαγιντζή από την Άμφισσα. Εκεί που παρατηρείται ευρύτερα το φαινόμχνο της συνεργασίας είναι στις περιπτώσεις αλληλοκάλυφης στις εμπορικές συναλλαγές. Για παράδειγμα έμποροι με κοινή κα­ ταγωγή ήταν συχνά οι εγγυητές στη λήφη δανείων. σημχιώνεται ιδιαίτερα στους Χιώτες, μια γενική

Αντίστροφα αποφυγή οικονο­

μικής συνεργασίας με εμπόρους που ανήκαν στις άλλες πληθυσμιακές ομάδες. IV. Εμπορική τάξη και πολιτική εξουσία !·

Εκείνο που χαρακτηρίζει την πολιτική συμπεριφορά των ερμου-

πολιτών είναι

αδιαφορία για συμμετοχή στην ευρύτερη ελληνική πο­

λιτική σκηνή. Σε αντίθεση με τα κυρίαρχα κοινωνικά στρώματα άλλων γεωγραφικών περιοχών της χώρας, όπως της Πελοποννήσου, της Στερεάς, των νησιών του Αργοσαρωνικού, τα οποία μονοπώλησαν την κρατική διοίκηση στο μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα.J

οι έαποροι της Σύρου

δεν παρουσιάστηκαν σε καμμιά περίπτωση στο προσκήνιο των πολιτικών εξελίξεων. Μάλιστα οι μαρτυρίες του συριανού τύπου συγκλίνουν στο γεγονός ότι μάλλον με δυσφορία οι ερμουπολίτες αντιμετώπιζαν ακόαη 32 και αυτή την απλή συμμετοχή στις βουλευτικές εκλογές.

Ο αριθμός

των υποψηφίων βουλευτών σε σπάνιες περιπτώσεις ξεπερνούσε τον αριθ­ μό των εκλεγομένων. Ταυτόχρονα παρατηρείται το Φαινόμενο να υποβά­ λουν υποψηφιότητα πολιτικοί

που δεν είχαν καμμιά άμεση σχέση με

το τοπικό κοινωνικό πλαίσιο, ακριβώς εξαιτίας της αδιαφορίας των ερμουπολιτών για βουλευτική εκλογή.

Τα άτομα που διετέλεσαν βου­

λευτές Σύρου, τουλάχιστον για την περίοδο που μας αφορά, δεν είχαν ούτε την ελάχιστη συμμετοχή στην κοινωνική και οικονομική ιεραοχία ... 35' της πόλης.

17 Ασφαλώς το φαινόμενο της απουσίας ενός πολιτικού και δι­ οικητικού ρόλου ατιό τους ερμουπολιτες

έχει. την εξήγηση του. 0

Κ.Τσουκαλάς αναφερόμενος στη συμπεριφορά της άρχουσας τάξης στην Ελλάδα γράφει:

"Πραγματικά η έλλειψη κεφαλαίων, η στασι­

μότητα της παραγωγής, του εσωτερικού εμπορίου, και γενικότερα ο αργός ρυθμός ανάπτυξης των μηχανισμών καπιταλιστικής συσσώρευσης, κατέστησε τον κρατικό μηχανισμό χώρο προνομιακό που οδηγούσε μα­ κροπρόθεσμα όχι μόνο στην πολιτική εξουσία αλλά και στο κέρδος", γεγονός που προκάλεσε την δίψα για μονοπώληση του κρατικού μηχα­ νισμού από την άρχουσα τάξη της ηπειρωτικής Ελλάδας. Ακόμη και αν η

άποψη αυτή ισχύει για την πολιτική συμπεριφορά της ελλαδι­

κής άρχουσας τάξης, δεν συμβαίνει τό ίδιο για την αστική τάξη στην Ερμούπολη. Η εμπορική τάξη στη Σύρο ασκεί απευθείας την τοπική πολιτι­ κή εξουσία. Δεν υπάρχουν άλλες μερίδες της αστικής τάξης οι οποί­ ες να αμφισβητούν τον κυρίαρχο οικονομικά και κοινωνικά ρόλο της. Αντλεί τη δύναμη της από δραστηριότητες που αναπτύσσονται στον εξωελλαδικό χώρο. Συμμετέχει στη διανομή ενός πλεονάσματος που διαμορφώνεται κυρίως έξω από τα σύνορα του ελληνικού βασιλείου. Η συσσώρευση του εμπορικού της κεφαλαίου εξαρτάται από εξελίξεις •που σημειώνονται στο εξωτερικό, τις οποίες η άρχουσα τάξη της Ερ­ μούπολης είναι ανίκανη αντικειμενικά να επηρεάσει. σαφέστατα

Ενδιαφέρεται

για τη διασφάλιση της οικονομικής καί κοινωνικής της δύ­

ναμης στον τόπο που ασκεί την εξουσία, δηλαδή την Ερμούπολη. Αντί­ στοιχα οι έμποροι γνωρίζουν ότι η διατήρηση και η συνέχεια της πο­ λιτικής και οικονοιιικής εξουσίας τους είναι σχεδόν ανεξάρτητες από τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις. Η δυνατότητα τους να οικείε ποιούνται ένα μέρος του υπερπροιόντος που διαμορφώνεται στο εξωτε­ ρικό, είναι σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστη από την κατανομή του εγχώ­ ριου πλεονάσματος. Οπότε η αδιαφορία της άρχουσας τάξης της Ερμού­ πολης να συμμετάσχει στον κρατικό μηχανισμό είναι δικαιολογημένη.

18

Αυτό δεν σημαίνει ότι

δεν συνδιαλέγεται, με την κεντρική εξουσία.

Αντίθετα στο μέτρο που μπορεί να προκαλέσει ευνοϊκές ρυθμίσεις νομοθετικού καί θεσμικού χαρακτήρα για τη διευκόλυνση των οικονο­ μικών δραστηριοτήτων της, τότε εμφανίζεται διεκδικητική, πολλές φορές πολεμική, απέναντι στον κρατικό μηχανισμό. Επίκεντρο της τοπικής πολιτικής εξουσίας υπήρξε ο δήμος της Ερμούπολης. Στο μεγαλύτερο διάστημα του 19ου αιώνα η διεκδίκηση της δημοτικής αρχής χαρακτηρίστηκε από το έντονο πολιτικό πάθος και τον φανατισμό των αντιμαχομένων παρατάξεων. Ο δικομματισμός κυριάρχησε στα τοπικά πολιτικά πράγματα. Δύο παρατάξεις γνωστές με τα ονόματα χιακή

και αντιχιακή μερίδα,

συγκρότησαν τους

τοπικούς πολιτικούς φορείς. Τη χιακή μερίδα αποτελούσε η πλειοψη­ φία του χιακού πληθυσαού, συγκαταλέγοντας στις τάξεις της τους πιο γνωστούς μεγαλεαπόραυς, Ο Ιωάννης Λ.Ράλλης, ο Αμβρόσιος β.Ράλ­ λης, ο Ιωάννης Α.Ράλλης, ο Ααβρόσιος ΔαμαΧάς,

ο Ζαννής Βούρος.

είναι ορισμένοι μόνον από το πλήθος των Χίων που χρημάτισαν δήμαρ­ χοι, πάρεδροι και μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου της Εραούπολης. Η αντιχιακή μερίδα συσπείρωνε όλες τις υπόλοιπες κοινότητες του πληθυσμού. Αντίθετη προς τους Χιώτες αμφισβητούσε έντονα την πολι­ τική εξουσία των τελευταίων. Ηγέτες της αντιχιακής παράταξης ήταν ανάμεσα σε άλλους ο Νικόλαος Γιαγιντζής, ο Ηλίας Κεχαγιάς και ο Αργύριος Ταρποχτζής. Κατηγορήθηκαν συχνά από τους αντιπάλους τους Χιώτες, ότι καθοδηγούνταν από τον υπουργό Δημήτριο Χρηστίδη" και τους πολιτικούς φίλους του στο νησί. Οι δύο πολιτικές παρατάξεις συνεδρίαζαν στις δύο τοπικές Λέ­ σχες που οι ίδιες είχαν ιδρύσει. Εκεί εξυφαίνονταν τα.σχέδια αντι­ μετώπισης των αντιπάλων και οι συγκρούσεις που τροφοδοτούσαν X L C 39 ειδήσεις και τα σχόλια του τοπικού τύπου." Οι εφημερίδες της Ερ­ μούπολης συμμετείχαν ενεργά στον πολιτικό αγώνα στο πλευρό της μιας ή της άλλης παράταξης. Η αρθρογραφία σχετικά με τις τοπικές πολιτι­ κές διαμάχες είναι συχνότατο Φαινόμενο στον συριανό τύπο, φαινόμενο

19

που κορυφώνεται, στις παραμονές των δημοτικών εκλογών.

Τότε

οι εφημερίδες μετατρέπονται, σε προπαγανδιστές των παρατάξεων που υποστηρίζουν, ενώ δεν παραλείπουν να απευθύνουν τις μεγα­ λύτερες κατηγορίες σε βάρος των αντιπάλων για δωροδοκίες, ρου­ σφέτια και απειλές

προς τους δημότες.

Οι δημοτικές εκλογές διεξάγονταν συχνά μέσα σε κλίμα δυσπι­ στίας. Τότε οι ηττημένοι θεωρώντας πλαστό το αποτέλεσμα της ψη­ φοφορίας προσέφευγαν σε ενστάσεις και έγγραφες διαμαρτυρίες προς τις κρατικές αρχές. Οι κυβερνήσεις της Αθήνας απέφευγαν να αναμι­ χθούν στις συγκρούσεις των δύο πολιτικών μερίδων. Εκτος από την περίπτωση του Δ.Χρηστίδη, ο οποίος φέρεται· σταθερά ως ενεργός συμμέτοχος υπέρ της αντιχισκής μερίδας. Σε τρεις ωστόσο περιπτώ­ σεις που ήταν αναγκαία η παρέμβαση του Όθωνα και των κρατικών αρχών, η στάση τους ήταν αντίθετη προς τους Χιώτες. Αυτή η συμπεριφορά της κεντρικής εξουσίας απέναντι στους Χιώτες προερχόταν από το γεγονός ότι OL τελευταίοι διακρίνονταν ιδιαίτερα για την αντίθεση τους σε κυβερνητικές αποβάσεις. Επίσης διότι οι Χιώτες ασκούσαν την εξουσία σε έναν περιορισμένο γεωγρα­ φικά, αλλά καθόλου ασήμαντο χώρο της ελληνικής επικράτειας, τον οποίο η ελλαδική πολιτική τάξη αδυνατούσε να ελέγξει. Πέρα από αυτό η άσκηση της εξουσίας από την εμπορική τάξη στη Σύρο σήμαινε την έμπρακτη αμφισβήτηση του δικαιώματος της ελλαδικής άρχουσας τάξης να ελέγχει πολιτικά όλο τον γεωγραφικό χώρο του ανεξάρτητου κράτους Οπότε εκεί που η κεντρική εξουσία είχε την ευχέρεια παρέμβασης στο τοπικό πολιτικό πλαίσιο, και αυτή εμφανιζόταν στις εμπλοκές των δημοτικών πραγμάτων της Ερμούπολης, κρατούσε εχθρική

στάση προς

τις πολιτικές επιδιώξεις των Χίων.Όλα αυτά όμως δεν στάθηκαν ικα­ νά να παρεμποδίσουν τους Χιώτες από τον έλεγχο της τοπικής πολιτι­ κής εξουσίας. Και στις περιπτώσεις ακόμη που ο δήμαρχος δεν ανήκε στη χιακή μερίδα, οι χιώτες έμποροι αποτελούσαν την πλειοψηφία του Δημοτικού Συμβουλίου.

20

OL χιώτες μεγαλέμποροι δεν αρκέστηκαν στην άσκηση εξουσίας μέσω του τοπικού δήμου. Ενδιαφέρθηκαν και πέτυχαν τον έλεγχο του σημαντικότερου θεσμικού οργάνου στο οποίο συμμετείχε ο εμπορικός κόσμος της Ερμούπολης, του εμπορικού επιμελητηρίου.

Το χιακό

στοιχείο αποτελούσε την αναμφισβήτητη πλειοψηφία στην κοινωνία των εμπόρων. Έτσι η εκλογή του μεγαλύτερου αριθμού των μελών στο συμβούλιο

του επιμελητηρίου δεν ήταν δύσκολη υπόθεση για τους

Χιώτες. Το εμπορικό επιμελητήριο κάτω από την ισχυρή παρουσία των Χίων έλαβε αποφάσεις απόλυτα

εκφραστικές των συμφερόντων της εμπο­

ρικής τάξης της Σύρου. Στάθηκε ο καλύτερος υπερασπιστής των θέσεων των μεγαλεμπόρων απέναντι στην κρατική πρακτική στον τομέα του ε­ μπορίου και, της ναυτιλίας. Διατύπωσε προτάσεις προς τις οθωνικές κυβερνήσεις για την εξυπηρέτηση του συριανού εμπορίου. \Η εμπορική τάξη της Σύρου παρουσίασε έντονη ανάιιιξη και στους κοινωνικούς θεσμούς της πόλης. Στο χώρο της εκπαίδευσης και του εκ­ πολιτισμού, στο χώρο της περίθαλψης, OL έμποροι συμμετείχαν ενεργά στη διοίκηση των θεσμών. *" ΐους συναντάαε στις εφορείες των εκπαι\ δευτικών ιδρυμάτων που είχαν ως έργο την ανάπτυξη του ιιοροωτικού επιπέδου στην Ερμούπολη. Ίδρυσαν τις Λέσχες της πόλης με σκοπό την ανταλλα-yfj

εμπορικών πληροφοριών, την ενημέρωση στις πολιτικές εξε• 43

λίξεις και τη διασκέδαση τους.

Συμμετείχαν στη διαχειρηση του Νο­

σοκομείου και ακόμη πρωτοστάτησαν στην ανέγερση των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων της πόλης. Μέσα από αυτή την πολύμορφη συμμετοχή σε πολιτικούς,

οικονο­

μικούς και κοινωνικούς θεσμούς η άρχουσα εμπορική τάξη επέβαλε την εξουσία της στο χώρο της Ερμούπολης. Με αυτόν τον τρόπο κατοχύρωνε την αδιαμφισβήτητη κυριαρχική της θέση στο τοπικό πολιτικό και κοι­ νωνικό σύστημα και επιχειρούσε τη διατήρηση αυτής της θέσης της. Αυτό όμως το μοντέλο πολιτικής και ιδεολογικής συμπεριφοράς από μέ­ ρους της ερμουπολίτικης άρχουσας τάξης, που όμοιο του δεν έχει να επιδείξει" ο ελλαδικός αστικός χώρος, θα εξαλειφθεί στις τελευταίες

21

δεκαετίες του αιώνα,

όταν θα πάψουν να υφίστανται ou εξωγενείς

όροι που επέτρεψαν τη γέννηση και συγκρότηση της κοινωνίας των εμπόρων στην Ερμούπολη. Όταν θα αλλάξουν οι προσανατολισμοί του διεθνούς εμπορίου, η εμπορική τάξη της Σύρου, θα χάσει την ιδιοτυπία της και τη μοναδικότητα της. V. Κοινωνική ζωή

και συμπεριφορά

Οι χωριστοί συνοικισμοί των πληθυσμιακών κοινοτήτων αποτελούν το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο στην κατανομή του πληθυσμού μέσα στα όρια του δήμου της Ερμούπολης. Η κοινή καταγωγή των προσφύγων ήταν η βάση πάνω στην οποία δημιουργήθηκαν OL χωριστοί συνοικισαοί. Έτσι έχουμε τα Ψαριανά, τα Υδραί^κα, τα Κασσιώτιικα, τα Καρδαμυλίτικα, τον Βροντάδο.

Πολλές από αυτές τις ονομασίες παραμένουν και

σήμερα στην Ερμούπολη. Οι χώροι τους οποίους οι πρόσφυγες επέλεξαν για κατοικία σε ορισμένες περιπτώσεις συναρτήθηκαν από τη φύση των οικονομικών δραστηριοτήτων τους, και σε άλλες περιπτώσεις από την οικονομική τους δύναμη. Για παράδειγμα οι Ψαριανοί έχτισαν τα σπί­ τια τους πάνω ακριβώς από τον χώρο του ναυπηγείου, γύρω από την εκ­ κλησία της Μεταμόρφωσης, διότι οι περισσότεροι από αυτούς εργάζον­ ταν στο ναυπηγείο. Οι Χιώτες κατοίκησαν στην περιοχή που-βρίσκεται γύρω από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου., Οι ιιεγαλέαποροι. από τον χιακό πληθυσμό έχτισαν τα πολυτελή σπίτια τους στην ανατολική άκρη αυτής της περιοχής, που ονομάστηκε Βαπόρια και θεωρείται η περιοχή με την ομορφότερη θέα. Οι κατοικίες που χτίστηκαν στην Ερμούπολη

στη διάρκεια της

εμπορικής της ακμής αποτελούν μεγάλη απόδειξη της συσσώρευσης πλούτου στους έμπορους της πόλης.

Η άρχουσα τάξη προσανατολίστηκε

πολύ νωρίς στην υιοθέτηση δυτικών προτύπων στον του,έα των οικοκατασκευών. 0 επηρεασμός της δυτικής αρχιτεκτονικής είναι ένα γεγονός που εμφανίζεται καθαρά στα σπίτια που έχουν μείνει όρθια στη σημε­ ρινή Ερμούπολη, ιδιαίτερα στον παλαιό συνοικισμό του χιακού πληθυ­ σμού. Τα σπίτια διακρίνονται για τον μεγάλο όγκο τους και την υπέ­ ροχη αρχιτεκτονική διακόσμηση στο εσωτερικό τους. Άνετοι χώροι με εξαιρετικές τοιχογραφίες που συνήθως απεικονίζουν ιστορικές μορ­ φές του αγώνα της ανεξαρτησίας. Όλα αυτά μαρτυρούν το υψηλό κό-

s t

22

στος κατασκευής των οικοδομών. Ένα σημαντικό μέρος του διαθέ­ σιμου κεψαΧαίον

των εμπόρων διοχετεύθηκε στην ανέγερση των κα­

τοικιών τους, δείγμα της αφοσίωσης τους στην αναπαραγωγή του αστικού τρόπου ζωής στη δυτική Ευρώπη. Αυτό το στοιχείο επιβε­ βαιώνουν διάφορες πληροφορίες σχετικές με την ένδυση των ανώτε­ ρων κοινωνικών στρωμάτων.. Υιοθετείται η ευρωπαϊκή φορεσιά για την οποία καταναλώνεται ένα σημαντικό μέρος του εισοδήματος σε εισα­ γωγές ρούχων από το εξωτερικό.

Η μίμηση της γαλλικής γυναικείας

μόδας προκαλεί γενναίες χρηματικές καταβολές για αγορά των προϊ­ όντων της ξένης υφαντουργίας από την Τεργέστη και τη Μασσαλία, Οι δύο Λέσχες

αποτελούσαν τους κατεξοχήν χώρους κοινωνικών

συναθροίσεων της άρχουσας τάξης.

Η "Λέσχη "Ελλάς" όπου συγκεν­

τρωνόταν το χιακό στοιχείο και η "Λέσχη των Ερμουπολιτών" τόπος συγκέντρωσης των υπολοίπων προσφυγικών πληθυσμών, δεν ήταν μόνο οι έδρες των δύο τοπικών πολιτικών παρατάξεων. Συγχρόνως αποτελούσαν χώρους αναψυχής και διασκέδασης. Εκεί οι εομουπολίτες συζητούσαν 48 για τις οικονομικές επιχειρήσεις τους, τα πολιτικά γεγονότα της εποχής, τα μικρά και μεγάλα προβλήματα. Η ανάγνωση βιβλίων και εωηι

'μερίδων, η χαρτοπαιξία, το μπιλιάρδο και οι χοροί συμπλήρωναν τις ' ' 49 ασχολίες των θαμώνων στις Λέσχες. VI. Εμπορική κίνηση

1833-1842

Το ελληνικό εξωτερικό εμπόριο γνώρισε σημαντική πρόοδο μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Αυτή ήταν η συνέπεια της ανόδου των εμπορικών avxaWayuv

μεταξύ Ανατολής και Δύσης,

Παράλληλα σημειώθηκε μια σχετική ανάπτυξη του εσωτερικού εμπορίου με επίκεντρο τη μετακίνηση φορτίων ανάμεσα στα νησιωτικά και ηπει­ ρωτικά λιμάνια.

23

Πίνακας

2

Εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδας 1833-1840 (Σε δ ρ α χ μ έ ς ) Εισαγωγές

Εξαγωγές

1833

12.267.773

5.534.219

6.007.310

23.809.302

1834

16.438.363

6.772.110

8.500.000

31.710.473

1835

16,179.145

9.779.900

11.312.754

37.271.799

1836

15.905.389

12.803.222

13.191.549

41.900.160

1837

18.374.617

7.522.307

25.091.075

50.987.999

1838

21.751.283

6.739.770

31.384.630

59.875.683

1839

18.599.167

7.330.438

28.325.053

54.254.658

1840

20.270.004

8.748.477

41.663.195

70.681.676

Διαμετακόμιση

Σύνολο

Πηγή: . .Strong, ό.ιι.,σ. 133 Στο διάστημα μιας επταετίας όλα τα είδη του εμπορίου παρου­ σίασαν αυξήσεις. Ειδικότερα το εξωτερικό εμπόριο, με όλες τις μορ­ φές του, σημείωσε θεαματική πρόοδο. Το 1840 οι εισαγωγές ξένων ειδών στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 65% σε σχέση με το 1833. Αιχμή των εισαγωγών στην επταετία 1833-1840 ήταν το 1838 οπόταν η αύξη­ ση τους σε σχέση με το 1833 ανέρχεται σε 77%. Οι εξαγωγές εγχωρί­ ων προϊόντων με σημαντικές διακυμάνσεις στην εξέλιξη τους παρουσίασαν το 1840 αύξηση κατά 58% έναντι του-1833. Το 1836 οι εξαγω­ γές είχαν το ανώτερο σημείο τους φτάνοντας στα 12.803.222 δραχμές. Στο διαμετακομιστικό εμπόριο οι ρυθμοί αύξησης της αξίας του είναι πραγματικά εντυπωσιακοί. Εκτός από το 1839 κατά το οποίο η αξία του διαμετακομιστικού εμπορίου της χώρας υπολείφθηκε της αξίας που σημειώθηκε στο προηγούμενο

έτος, το διαμετακομιστικό ειιπόοιο ακο­

λούθησε σταθερά ανοδική ετήσια εξέλιξη. Το 1840 η αξία του είχε σχεδόν επταπλασιασθεί συγκριτικά με το 1833. Τέλος το σύνολο των τριών μορφών του εξωτερικού εμπορίου αυξήθηκε περίπου τρεις φορές την επταετία 1833-1840 με άξονα το διαμετακομιστκό εμ,πόριο η αξία του οποίου το 1840 κάλυπτε το 70% περίπου της συνολικής αξίας του εξωτερικού εμπορίου.

24

Στο ίδιο διάστημα το εμπόριο της Σύρου πραγματοποιούσε το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού εμπορίου της χώρας. Τα λίγα α­ ριθμητικά στοιχεία που διαθέτουμε επιβεβαιώνουν αυτό το γεγονός. Χαρακτηριστικά μόνο το πρώτο εξάμηνο του 1834

οι εισαγωγές του

λιμανιού της Ερμούπολης ανήλθαν σε 5.234.757,83 δραχμές, δηλαδή σε 31,855 του όγκου των εισαγωγών όλου του έτους. Οι εξαγωγές από τη Σύρο για το εξωτερικό πάλι το πρώτο εξάμηνο του 1834 έφτασαν σε 2.456.784,45 δραχμές,

που'σημαίνει το 36,3% των ετήσιων εξαγω­

γών της χώρας. Τον επόμενο χρόνο 1835

οι εισαγωγές στη Σύρο ήταν

12.280.930 δραχμές, που αποτελούν το 15,9% των εισαγωγών όλης της χώρας. Ενώ οι εξαγωγές του λιμανιού της Ερμούπολης με 5.837.575 δραχμές κάλυπταν το 57,9?ο του συνολικού όγκου των εξαγωγών της S2 Ελλάδας. Τέλος το 1839" οι εισαγωγές του συριαού εμπορίου ήταν 6.768.972 δραχμές, δηλαδή το 36,4?ί του συνόλου των ελληνικών ει­ σαγωγών. Την ίδια χρονιά OL εξαγωγές από το λιμάνι της Ερμούπολης ανήλθαν σε 4.489.066 δραχμές, που αποτελούν το 61,2% των εξαγωγών της χώρας. Η έλλειψη στοιχείων για το εμπόριο της Ερμούπολης την περίο­ δο 1833-1840 δεν επιτρέπει να προχωρήσουμε σε συιιπεράσματα σχετι­ κά με την ακριβή συμμετοχή του εμπορίου της πόλης στο ελληνικό ε­ ξωτερικό εμπόριο. Ωστόσο είναι σίγουρο ότι αυτή η συμμετοχή ήταν μεγάλη αν κρίνουμε από τα αποσπασματικά έστω στοιχεία που παραθέσα­ με. Εξάλλου δεν μπορεί να αμφισβητηθεί σοβαρά ότι η Ερμούπολη εί­ χε την μερίδα του λέοντος στην ετήσια αύξηση του διαμετακομιστικού εμπορίου που παρουσιάζει ο πίνακας.. Σε όλη αυτή την περίοδο που ακολούθησε την ίδρυση του ανεξάρ­ τητου ελληνικού κράτους, η Σύρος σημείωσε έντονη δραστηρί,ότητα στις εμπορικές ανταλλαγές με ξένες χώρες. Το εμπόριο της πόλης διεξαγό­ ταν σχεδόν αποκλειστικά από έλληνες εμπόρους. Η ξένη παρουσία πε­ ριοριζόταν σε 2 αγγλικούς ειπιιορικούς οίκους, OL οποίοι αποσκοπού­ σαν στην προώθηση αγγλικών εμπορευμάτων στην πεοιοχή. Πραγματικά τα αγγλικά προϊόντα κυριαρχούσαν στις προελεύσεις δυτικών εμπορευ­ μάτων στην Ερμούπολη. Απέναντι στους ευρωπαίους ανταγωνιστές τους

25

ÖL Άγγλοι είχαν το πλεονέκτημα να διαθέτουν φθηνά εμπορεύματα πλατιάς κατανάλωσης στις ανατολικές αγορές. Χαρακτηριστικά το 53 1834

οι αγγλικές εξαγωγές εμπορευμάτων στη Σύρο ήταν

αξίας

4.500.000 φράγκων, ενώ οι συνολικές αγγλικές εξαγωγές στην Ελ­ λάδα ανέρχονταν σε 6.000.000 φράγκα.

Το λιμάνι της Ερμούπολης

δεχόταν το 7 5 Λ του "συνόλου των αγγλικών εξαγωγών προς την Ελλά­ δα. Ανάμεσα στα αγγλικά εμπορεύματα τα υφάσματα της βιομηχανίας του Μάντσεστερ είχαν κερδίσει τις καταναλωτικές προτιμήσεις των κατοίκων στα ελληνικά αστικά κέντρα. Χαρακτηριστικό

αυτής της

μεγάλης εισροής αγγλικών προϊόντων στη Σύρο είναι ότι οι ειιποριΗοί οίκοι της Αγγλίας που προωθούσαν τα προϊόντα της χώρας προς τη Σύρο, ανήκαν σε έλληνες έμποροι ς εγκατεστημένους στο Λονδίνο, το Μάντσεστερ και το Λίβερπουλ. μεσα

Αυτό το στοιχείο υποδηλώνει έμ­

αλλά καθαρά τα σημαντικά προνόμια που είχαν OL ερμουπολίιες

έμποροι στον τομέα της οικονομικής συνεργασίας με τους έλληνες τπς διασποράς. Γενικότερα όμως το αγγλικό εμπόριο κυριαρχούσε στις ε­ ξαγωγές δυτικών προϊόντων στην ανατολική Μεσόγειο. Την ίδια. εποχή οι εξαγωγές της Αγγλίας στην περιοχή ήταν αξίας

60.000.000 Φράγκων.

Στις εισαγωγές της Σύρου σπουδαία παρουσία είχαν ακόαη η Τουρκία, η Αυστρία και η Γαλλία. Η Τουρκία εμφανιζόταν ως ο Βασικότερσς προμηθευτής αγροτικών προϊόντων που αντιπροσώπευαν συνολι­ κή αξία 3.228.105 φράγκων. Ζώα από τη Σμύρνη και την Κω, λάδι από τη Σμύρνη, καπνός από τη Θεσσαλονίκη, ξυλεία

από το Βόλο, κάρβουνο

απο την Ικαρία, ήταν ορισμένα απο τα ποοιοντα που προέρχονταν απο τις περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σίγουρα όμως οι δημητρια κοί καρποί από τη Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη και τη Θεσσαλονίκη αποτελούσαν τη μεγαλύτερη αξία μέσα στο σύνολο των εισαγωγών της Ερμούπολης από την Τουρκία. Η Αυστρία με τη σειρά της είχε αρκετή συμμετοχή στις εισαγωγές αποικιακών, κατασκευαστικής ξυλείας, χ>^ασμάτων από το Βέλγιο KOL την Αγγλία, ειδών κιγκαλερίας και σχοινιών EivaL αξιοσημείωτο ότι οι ελληνικοί εμπορικοί οίκοι της Τεργέστης

26

προμηθεύονταν υφάσματα από την Αγγλία, τα οποία στη έστελναν στη

συνέχεια

Σύρο. OL εισαγωγές από τη Γαλλία το 1834 ανήλθαν

στο ύφος των 606.813 φράγκων. Τα αποικιακά, ο κατεργασμένος κα­ πνός, τα είδη κιγκαλερίας, τα δέρματα, τα φάρμακα, τα αρώματα κ.ά., αποτελούσαν το σύνολο σχεδόν των γαλλικών εξαγωγών. 0 γάλ­ λος πρόξενος ομολογούσε ότι το γαλλικό εμπόριο στην περιοχή' δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντικό, γι αυτό διατύπωσε ορισμένες προτάσεις που κατά τη γνώμη του θα διευκόλυναν την αύξηση των γαλλικών εξαγωγών στη Σύρο. Πρότεινε να εγκατασταθούν γαλλικοί εμπορικοί οίκοι στην πόλη, οι οποίοι να προσφέρουν φθηνά προϊόντα στην α­ γορά, ανταγωνιστικά με αυτά που διακινούσε το αγγλικό και το αυ­ στριακό εμπόριο. Τέλος, η Μάλτα, το κρατίδιο της Τοσκάνης, το Γιβραλτάρ, χα νησιά του Ιονίου, η Ρωσία είχαν πολύ μικρή συμμετοχή στις εισαγω­ γές της Σύρου. Εκείνο που χαρακτηρίζει τις "εξαγωγές αυτών των πε­ ριοχών προς την Ερμούπολη είναι ότι στην πλειοώηψία τους αποτελού­ σαν προϊόντα της αγγλικής βιομηχανίας. Επίσης άξιο παρατήρησης εί* ναι το γεγονός ότι για όλο το διάστημα 1833-1840 οι εισαγωγές στα­ ριού από τη Ρωσία παρουσιάζονται υποβαθαισαένες μέσα από τις πλη­ ροφορίες της εποχής. 0 πρόξενος ισχυρίζεται ότι η. αύξηση των δα­ σμών στα εισαγόμενα δημητριακά το 1836, ήταν ανασταλτικός παρά­ γοντας στην κίνηση του εαπορίου δημητριακών μεταξύ Ρωσίαε και Ελλαδάς. Τη διετία 1837-1838 το συριανό εμπόριο σημείωσε σημαντική πρό­ οδο. Το λιμάνι της Σύρου έγινε το σπουδαιότερο στο χώρο της Ανατο­ λής.

Το γεγονός αυτό είχε άυ-εσες επιπτώσεις στο ελληνικό εξωτε­

ρικό εμπόριο και ειδικότερα στον τομέα της διαμετακόμισης. Τα εμπο­ ρεύματα που πέρασαν από τις ελληνικές αποθήκες στο διάστημα αυτό. σχεδόν τριπλασίασαν την αξία τους συγκριτικά με το 1836, όπως φαί­ νεται στον πίνακα 2. Αυτή η ιδιαίτερα ευνοϊκή εξέλιξη των ετών .1837 και 1838 διακόπηκε απότομα το 1839. Η κρίση του Ανατολικού

27

ζητήματος (1839-1841)

επηρέασε κατά τό πρώτο έτος τουλάχιστον,

αρνητικά την κίνηση του εμπορίου στη Σύρο με δυσμενείς συνέπειες για το ελληνικό εξωτερικό εμπόριο.

Η εγκατάλειψη της φιλορωσι-

κής πολιτικής από την κυβέρνηση της Αθήνας και οι κακές διπλωμα­ τικές σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας έπαιξαν ανασταλτικό ρόλο στην πο­ ρεία των εμπορικών ανταλλαγών της περιοχής. 0 κίνδυνος πολέμου στην Ανατολή υποχρέωσε τη Ρωσία να λάβει μέτρα περιορισμού των εξαγωγών σταριού από το εδαφός της, εμπόριο που γινόταν αποκλει59 στικά από έλληνες. Στο τέλος του 1840 η Υψηλή Πύλη εφάρμοσε αυστηρά μέτρα που παρεμπόδιζαν αντικειμενικά τη διακίνηση εμπο­ ρευμάτων από την Ελλάδα προς την Τουρκία.

Έτσι το 1839 το

εμπόρ-ο διαμετακόμισης της Σύρου μειώθηκε με συνέπεια να. μειωθεί και το αντίστοιχο ελληνικό εμπόριο. Τέλος το 1840 υπήρξε σημαντι­ κή άνοδος που οφείλεται στις μαζικές εισροές εμπορευμάτων στη δια­ μετακόμιση της Σύρου,

στην οποία παρέμειναν αρκετό καιρό για να

διοχετευθούν αργότερα στην ανατολική αγορά. 62 Το 1841

το εμπόριο της Ερμούπολης παρουσίασε αισθητή ανά­

πτυξη. Συγκεκριμένα οι εισαγωγές από χο εξωτερικό ανήλθαν σε 11.943.625 φράγκα ενώ οι εξαγωγές ήταν 5.194.730 φράγκα. Στον τομέα του εσωτερικού εμπορίου οι εισαγωγές από την ελλαδικτί, ενδο­ χώρα ήταν

1.714.750 φράγκα, και οι εξαγωγές προς αυτήν ήταν

5.190.208 φράγκα. Εξωτερικό και εσωτερικό εμπόριο της Σύρου αποτελούσαν συνολική αξία 24.043.313 φράγκων, δηλαδή περίπου 26,5 εκατομμύρια δραχμές. Το 1842 υπήρξε σημαντική μείωση των εισαγωγών από το εξωτερικό, οι οποίες ανήλθαν σε 9.576.009 φράγκα. Οι εξαγωγές σημείωσαν αικρότερη πτώση φτάνοντας στο ύφος των 4.587.534 φράγκων. Αντίθετα το εσωτερικό εμπόριο παρουσίασε αύξηση κατά 500 χιλιάδες υιράγκα σε σχέση με το 1841. Αυτή η αύ­ ξηση οφείλεται στην μεγάλη άνοδο των εισαγωγών από το εσωτερικό, ΧΤ

)ζ χώρας, οι οποίες ανήλθαν σε 3.258.324 φράγκα, ενώ οι εξαγωγές

της Σύροι προς την υπόλοιπη Ελλάδα έπεσαν στα 4.284.180 φράγκα. Συμπερασματικά

ο τομέας του εμπορίου που παρουσίασε έντονες ave-

28 κατατάξεις ήταν το εισαγωγικό εμπόριο της Σύρου, με την αισθη­ τή μείωση των εισαγωγών από το εξωτερικό κατά 2,36 περίπου εκα­ τομμύρια φράγκα, και την αύξηση των εισαγωγών από το ελληνικό βασίλειο κατά 1,54 περίπου εκατομμύρια φράγκα. Η μείωση των ει­ σαγωγών από το εξωτερικό οφείλεται αποκλειστικά στον μεγάλο όγκο που παρουσίασαν οι εισαγωγές ξένων ειδών κατά το 1841, πά­ ρα στη μειωμένη ζήτηση τους. Όπως ήδη επισημάν8ηκε, το εμπόριο είχε ξαναβρεί τον παλιό ρυθμό του στο μέσον περίπου της κρίσης του Ανατολικού ζητήματος. Με τη σειρά της η σημαντική αύξηση των εισαγωγών από το- εσωτερικό της χώρας το 1842, είναι πλασμα­ τική και οφείλεται στην οικονομική κρίση που έπληξε την εγχώρια παραγωγή το 1841, η οποία είχε ως συνέπεια τη μείωση των εξαγω­ γών από την αγροτική ενδοχώρα προς τη Σύρο. Πι νάκας 3 Εισαγωγές της Σύρου 1841-1842 (Σε φράγκα) 1841

/Ο

1842

Ο' /Ο

Αγγλία

5.333.493

44,8

2.892.672

30,2

Τουρκία

1.927.932 1.472.422

16,2

2.473.839

25,8

12,4

1..102.608

11,5

Ρωσία

785.805

6,6

1,.357.515

14,2

Γαλλία

684.173

^ 8

705.438

Αίγυπτος

550.910

α,6

406.692

~,4 4,2

Τοσκάνη

455.442

3,8

280.692

Ολλανδία

371.536

3,1

199.008

Μάλτα

166.947

63.765

2,1 0,7

55.359

0,6

38.421

0,4

Αυστρία

Σαρδηνία

32.112

1,4 0,7

Νησιά Ιόνιοι>

65.414

0,5

ΣΥΝΟΛΟ

11 . 396. 1 8 6

9,.576.009

Πηγή:ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol.3, p. 23-39, έκθεση της 27 Μαΐου 1844.

29 Πίνακας 4 Εξαγωγές της Σύρου 1841-1842 (Σε φράγκα) 1841

0'

ToUpMLQ

3 .465.781

66,8

Αίγυπτος

.]_.,347.453

26

1842

/Ο

3.448.278

75,2

565.263

12,3

303.025

5,8

405.234

8,8

Νησιά Ιονίου

30.232

0,6

30.546

0,7

Τοσκάνη

13.950

0,3

1.233

Γαλλία

13.131

0,3

69.381

Ρωσία

10.645

0,2

-

Αυστρία

248

-

3.600

Αγγλία

-

-

62.559

Ρωμαν,κό κρότο;3

~*

_

1.440

Τυνησία

ΣΥΝΟΛΟ

5.184.465

1.5

1,4

4.587.534

Πηγή: ό.π. OL πίνακες

3 και. 4 εμφανίζουν τη συμμετοχή των ξένων κρα­

τών στο εξωτερικό εμπόριο της Σύρου τη διετία 1841-1842. Το 1841 στις εισαγωγές της Ερμούπολης η Αγγλία είχε πολύ μεγάλη συμμετοχή που κάλυπτε το 44,8 της συνολικής αξίας των εμπορευμάτων που ήρ­ θαν στή Σύρο. Με αρκετή διαφορά ακολουθούσαν τα προϊόντα με προέ­ λευση την Τουρκία και την Αυστρία. Το 1842 τα πράγματα άλλαξαν σημαντικά. Η συμμετοχή της Αγγλίας μειώθηκε στο 30,2%, ενώ αντί­ θετα υπήρξε μεγάλη αναλογική αύξηση των εμπορευμάτων της Τουρ­ κίας που έφτασε στο 1J4 των συνολικών εισαγωγών της Ερμούπολης. Η συμμετοχή των αυστριακών εξαγωγών παρέμεινε στα ίδια επίπεδα με το 1841, παρά το γεγονός ότι αυτές μειώθηκαν σε ονομαστική αξία κατά 370 χιλιάδες φράγκα. Η Ρωσία υπερδιπλασίασε τη συμμετο­ χή της, αποτέλεσμα της θεαματικής αύξησης των ρωσικών εξαγωγών .προς τη Σύρο. Στις εξαγωγές της Σύρου η συμμετοχή της Τουρκίας είναι εντυ­ πωσιακή. Το 1841 κάλυψε το 66,8?ό των

/

•*

συνολικών συριανών εξαγωγών

30

Kau το 1842 η Τουρκία μόνη της απορρόφησε τα 3J4 των εξαχθέντων εμπορευμάτων από την Ερμούπολη. Η Αίγυπτος ήταν η δεύτερη σε ση­ μαντικότητα αγορά για τα προϊόντα του ερμουπολίτικου εξαγωγικού εμπορίου. Η σοβαρή

μείωση της συμμετοχής της στις συριανές εξα­

γωγές το 1842 έχει απόλυτη συνάρτηση με την αύξηση της αναλογικής συμμετοχής του τουρκικού κράτους τον ίδιο χρόνο. Ουσιαστικά πρό­ κειται για πλασματικές μεταβολές που οφείλονται στην αποτυχία της Κρητικής επανάστασης του 1841.

Μέχρι αυτό το έτος OL πωλήσεις

εμπορευμάτων προς την Κρήτη υπολογίζονταν ως εξαγωγές προς την Αίγυπτο. Μετά όμως την επαναφορά του νησιού κάτω από τη σουλτανι­ κή κυριαρχία η Κρήτη φερόταν ως τμήμα της ευρύτερης οθωμανικής αγοράς. Τα προϊόντα που κυριαρχούν στις εισαγωγές και εξαγωγές της Ερμούπολης είναι" χαρακτηριστικά για το εμπόριο που διεξάγει η πό­ λη. Βιομηχανικά από τη Δύση και αγροτικά εμπορεύματα από την Τουρ­ κία αποτελούν τα σπουδαιότεοα προϊόντα στις αγοραπωλησίες της Σύ­ ρου. "Οσον αφορά την αναλογική συμμετοχή του καθενός από αυτά στο εμπόριο της Σύρου κατά το διάστημα 1841-1842, αυτή ήταν στο μέγαλυτερο βαδμό αποτέλεσμα των πολιτικών γεγονότων που συντάραξαν την περιοχή κατά την κρίση του Ανατολικού ζητήματος. Στις εισαγωγές από την Αγγλία υπήρξε σοβαρή μείωση των πωλή­ σεων στα υφάσματα (από 3.592.731 φράγκα το 1841, σε 2.005.245 φρά­ γκα το 1842), στα σιδερικά κάδε είδους (από 682.467 φράγκα το 1841 σε 234.068 φράγκα το 1842 και τέλος στα αποικιακά (από 392.835 φρά­ γκα το 1841 σε 137.776 φράγκα το 1842). Στα ίδια πεοίπου προϊόντα ανάγεται η μείωση των εισαγωγών από την Αυστρία, ήτοι στα αποικιακά (από 538.502 φράγκα το 1841 σε 288.090 φράγκα το 18425, στα βαμβα­ κερά (από 252.073 φράγκα το 1841 σε 125.283 φράγκα το 1842).Η πτώ­ ση στις εισαγωγές αυτών των εμπορευμάτων στη Σύρο το 1842 οιοείλεται αποκλειστικά στο γεγονός ότι η ανατολική αγορά άργησε να απορροφή­ σει τις α8ρόες εισροές τους στη διαμετακόαιση της Ερμούπολης κατά

31

τα προηγούμενα έτη 1840 και 1841. Είναι- χαρακτηριστικό ότι τα •προϊόντα στη διαμετακόμιση της Σύρου το 1841 ανήλθαν σε 11.628.494 φράγκα ενώ το 1841 η αξία τους ήταν μόλις 7.223.210 φράγκα. Τα δασμολογικά μέτρα που πήρε η τουρκική κυβέρνηση σε βάρος των εμπορευμάτων που προέρχονταν από το ελληνικό έδαφος, και το δυσμε­ νές πολιτικό κλίμα στην περιοχή δυσκόλεψαν την ομαλή προώθηση προϊόντων προς την Τουρκία. Οι έμποροι της Σύρου απέφυγαν

οποιεσ­

δήποτε αρνητικές συνέπειες για τις περιουσίες τους (χρεοκοπία κ.λ.π. ) από μόνο το γεγονός ότι

τα εμπορεύματα που διακινούσαν

προς την οθωμανική αυτοκρατορία δεν είχαν κανένα πρόβλημα αλοίωσης. Μπορούσαν να διατηρηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα στις αποθήκες. Οι ίδιες αιτίες προσδιόρισαν τις εξελίξεις που σημειώθηκαν στις προελεύσεις εμπορευμάτων από τήν Ανατολή προς την Ερμούπολη. Η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας και η άρση των δασμολογικών περιορισμών στις εξαγωγές σταριού από τη Ρωσία επηρέασαν ευνοϊκά τη

διακίνηση δημητριακών και άλλων ποοι-

όντων από τις δύο ανατολικές χώρες προς τη Σύρο. Το 1842 τα"φορ­ τία δημητριακών καρπών από την Τουρκία αυξήθηκαν (από 293.328 φράγκα το 1841 σε 376.425 φράγκα το .1842},: όπως και η κατασκευα­ στική .ξυλεία (από 28.485 φράγκα το 1841 σε, 165.627 φράγκα τα 1842), και

το εμπόριο λαδιού (από 40.622 φράγκα το 1841 σε 174.726 φρά­

γκα το 1842). Πολύ πιο εντυπωσιακή ήταν η άνοδος των ρωσικών εξα­ γωγών. Τα δημητριακά τα οποία σχεδόν διπλασιάστηκαν σε αξία (από 561.438 φράγκα το 1841 σε 1.045.377 φράγκα το 1842), και τα παστά ψάρια που είχαν μεγάλη κατανάλωση στην Ελλάδα (από 9.089 φράγκα το 1841 σε 216.351 φράγκα το 1842), έκαναν ιδιαίτερα έντονη τη ρωσική παρουσία στις εισαγωγές της Ερμούπολης. Οι εξαγωγές από τη Σύρο προς το εξωτερικό παρουσίασαν ορισμέ­ να κοινά σημεία μεταξύ τους. Τα υφαντουργικά KOL τα αποικιακά προϊ­ όντα είχαν μειωμένες πωλήσεις στην ανατολική αγορά, αν και δεν

32

μνημονεύεται πουθενά ÓXL υπήρξε χαμηλότερη ζήτηση αυτών των εμπο­ ρευμάτων. 0 γάλλος πρόξενος θεωρούσε ως αιτία αυτής της εξέλιξης την ανάπτυξη

του ρόλου των ατμοπλοϊκών συγκοινωνιών στην περιοχή ι

της Μεσογείου. Η μεγάλη έκταση των γραμμών και η σύνδεση των κυ­ ριότερων λιμανιών της Μεσογείου μεταξύ τους έδωσαν τη δυνατότητα στο τουρκικό εμπόριο να συνάψει απευθείας εμπορικές σχέσεις με τη Δύση χωρίς τη μεσολάβηση της Σύρου. Από την άλλη πλευρά OL αποστολές εμπορευμάτων από την Ερμούπολη προς τη δυτική Ευρώπη χαρακτηρίζονται από την υψηλή" συμμετοχή μεταξιού εγχώριας παρα­ γωγής. Η αύξηση των εξαγωγών που σημειώθηκε σ αυτό το προϊόν προς την Αυστρία (από 9.387 φράγκα το 1841 σε 118.539 φράγκα το . 1842) και τη Γαλλία (από 5.535 φράγκα το 1841 σε 26.397 φράγκα το 18':2) οφειλόταν στην πρόοδο της κατεργασίας της μεταξάς τους έλληνες παραγωγούς. Τέλος

από

στις εξαγωγές προς την Αγγλία οι

οποίες ανήλθαν σε 62.559 φράγκα το 1842 τα σιτηρά αντιπροσώπευαν μια αξία ύφους 54.000 φράγκων. Η εικόνα που σχηματίζει κανείς από τα αποσπασματικά αλλά συγχρόνως και ενδεικτικά, στοιχεία για την κίνηση του εμπορίου \ στη Σύρο την πρώτη δεκαετία της οθωνικής περιόδου, συνίσταται στη μεγάλη συμμετοχή του τόσο στο ελληνικό εξωτερικό εαπόριο όσο 1^.1 στις εμπορικές ανταλλαγές του χώρου της ανατολικής Μεσογείου. Η Ερμούπολη κατέλαβε αναντίρρητα την πρώτη θέση στο εισαγωγικό εμπόριο της χώρας. Από το. λιμάνι της διοχετεύονταν προς το εσωτε­ ρικό όλα τα ξένα προϊόντα που κέρδιζαν τις καταναλωτικές προτιμή­ σεις του ελληνικού αστικού πληθυσμού στις πόλεις. Ταυτόχρονα η Σύρος αποτελούσε ένα βασικό εξαγωγικό λιμάνι για την Ελλάδα. Ένα σημαντικό μέρος της εγχώριας εξαγώγιμης παραγωγής στέλνονταν στο εξωτερικό με τη μεσολάβηση του συριανού ειιπορίου. Στον τομέα των συριανών εξαγωγών ήταν εμφανής η απουσία της σταφίδας, το εμπόριο της οποίας γινόταν σχεδόν αποκλειστικά από το λιμάνι της Πάτρας, -Τέλος από τα στοιχεία της εξέλιξης του συριανού εμπορίου αυτή την περίοδο φανερώθηκε ο τεράστιος ρόλος της Ερμούπολης στις διεθνείς

33

εμπορικές ανταλλαγές. Η αγορά της Σύρου υπήρξε μια απέραντη αποθήκη εμπορευμάτων με τελικό προορισμό κατά πρώτο λόγο την Τουρκία και δευτερευόντως τη δυτική Ευρώπη. Κατά τον γάλλο πρόξενο

"η Σύρος όφειλε την ανάπτυξη της στις εμπορικές σχέ­

σεις της με την οθωμανική αυτοκρατορία". Πραγματικά το συρια­ νό εμπόριο ήταν σε πολύ μεγάλο βαθμό εξαρτημένο από τους προ­ σανατολισμούς του τουρκικού εμπορίου, σε τελική ανάλυση από τις επιλογές και τις αποφάσεις της οθωμανικής κυβέρνησης. Αυτή η έντονη εξάρτηση του εμπορίου της Ερμούπολης από εξωτερικούς παράγοντες καθιστούσε ιδιαίτερα προβληματική την αναπτυξιακή του πορεία στις περιπτώσεις που το πολιτικό κλίμα στην περιοχή περιείχε διπλωματικές και πολεμικές συγκρούσεις. Αυτό θα φανεί πιο καθαρά αργότερα στη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου (1853-1855). Το συνολικό εμπόριο της Σύρου ανάμεσα

στά .1832-1842 παρου­

σίασε μια σχετικά σταθερή αξία πάνω από 15 εκατομμύρια δραχμές. Τα στοιχεία της γενικής κίνησης του εαπορίου των ετών 1834, 1835, 1841 και 1842 οδηγούν σε αυτή την άποφη. Στη δεκαετία

1832-1842

το εμπόριο της Σύρου παρουσίασε σοβαρή καθίζηση μόνο μια φορά, και αυτό^ξαιτίας της πολιτικής κρίσης του 1839-1841 στην Ανατο­ λική Μεσόγειο.Ιδιαίτερα

το 1839 η κίνηση του ερμουπολίτικου

εμπορίου μειώθηκε σημαντικά. Αυτή η πτώση οφείλεται αποκλειστικά στις εισαγωγές της Ερμούπολης που το 1839 ανήλθαν μόλις σε 6.768.972 δραχμές ή 6.153.611 φράγκα. Παρά το μειονέκτημα ότι δεν έχουμε αναλυτικά στοιχεία για τις εισαγωγές αυτού του χρόνου, είναι

βέβαιο ότι το αναμφισβήτητα μικρό μέγεθος των εισαγωγών

οφείλεται: α) στη μείωση των εξαγωγών ανατολικών αγροτικών προϊ­ όντων προς' την Ελλάδα εξαιτίας της διπλωματικής στάσης της στο Ανατολικό ζήτημα, και β) στη μείωση των εισαγωγών δυτικών βιομη-χανικών εμπορευμάτων εξαιτίας της αδυναυ.ίας προώθησης τους στην οθωμανική αγορά.

34

VII. Εμπορική νομοθεσία, ελεύθερο λιμάνι

Η πρώτη δεκαετία της βασιλείας του Όθωνα περιλαμβάνει ένα πλούσιο νομοθετικό έργο αναφορικά με το εμπόριο.

Κανείς δε

μπορεί να αμφισβητήσει ότι την περίοδο αυτή μπήκαν τα θεμέλια για την οργάνωση και τη λειτουργία του ελληνικού εμπορίου. 0 μεγάλος αριθμός των νόμων και των διαταγμάτων που δημοσιεύτηκαν φανερώνουν το μεγάλο ενδιαφέρον της κρατικής αρχής για την ανά­ πτυξη του εμπορίου της χώρας.Αναφέρουμε ορισμένα μόνο διατάγματα που αφορούν: Το νομισματικό σύστημα, τα μέτρα και τα σταθμά, ιην εκδίκαση των εμπορικών υποθέσεων, την οργάνωση του εμπορικού κό­ σμου στις μεγάλες πόλεις, τη σύσταση υγειονομείων και λοιμοκαθαρτηρίων κ.ά. Παράλληλα το Κράτος προχώρησε σε συμφωνίες για το /-ρ co εμπόριο με ξένες χώρες

και σε ταχυδρομικές συμβάσεις.

Η ελλη­

νική εμπορική νομοθεσία που εφαρμόστηκε στο διάστημα 1833-1842, ήταν εμπνευσμένη από τον γαλλικό εμπορικό κώδικα. Σε πολλές δε περιπτώσεις περιείχε διατάγματα επακριβώς μεταφρασμένα από τη γαλ­ λική εμπορική νομοθεσία. Όμως το ζήτημα δεν είναι να επιβεβαιώ­ σουμε την ύπαρξη ενός καλά συγκροτημένου νομοθετικού εποίκοδοιιήματος, αλλά να εξετάσουμε τις επιπτώσεις που είχε η εφαρμογή του στο εμπόριο της Σύρου Ορισμένα από τα βασιλικά διατάγματα βρήκαν ευνοϊκή απήχηση από τους ερμαυπολίτες εμπόρους. Κυρίως πρόκειται για διατάγματα που- αφορούσαν την οργάνωση των εμπόρων και την προστασία της λει­ τουργίας του εμπορίου όπως ήταν η δημιουργία εμποροδικείου και η σύσταση εμπορικού επιμελητηρίου. Άλλωστε αυτά είχαν προταθεί από τους εμπόρους πριν εφαρμοστούν από το Κράτος. Στις περιπτώσεις που ÖL κρατικές αποφάσεις δεν έβρισκαν σύιιφωνο τον ειιπορικό κόσμο, ο τελευταίος εκδήλωνε ανοιχτά την αντίθεση του και διατύπωνε διαφοροποιητικές προτάσεις εναρμονισμένες με το εμπορικό συμφέρον του. OL έμποροι δεν αρκούνταν στην έκφραση των απόώεων τους μέσω των αναφορών του επιμελητηρίου. Μέσα από τις σελίδες του τύπου, η αρ­ θρογραφία τους ήταν πολύ καυστική προς τις οθωνικές αρχές όταν

35

διαφωνούσαν στις κρατικές ρυθμίσεις του εμπορίου. Την περίοδο 1833-1835 ο εμπορικός κόσμος της Σύρου επι­ ζητούσε την ίδρυση εμπορικού επιμελητηρίου

στην πόλη. Το

1833 η Κυβέρνηση ζήτησε από τους συριανούς εμπόρους να υποβά­ λουν σχέδιο για την λειτουργία εμπορικού επιμελητηρίου. Το σχέ­ διο που διαμορφώθηκε από επιτροπή των εμπόρων τον Οκτώβριο του 1833

ήταν σε γενικές γραμμές όμοιο με το Β.Διάταγμα της 22

Μαίου 1836 με το οποίο αποφασίστηκε η σύσταση εμπορικών επιμε­ λητηρίων στο Ναύπλιο, την Πάτρα και την Ερμούπολη.

Οι διαφο­

ρές τους υπήρχαν στον αριθμό των μελών (5 στο σχέδιο, 6 στο διά­ ταγμα), στον χρόνο άσκησης του εμπορικού επαγγέλματος για να θεω­ ρείται ένας έμπορος μέλος του επιμελητηρίου (10 χρόνια στο σχέδιο, 5 χρόνια στο διάταγμα), στη διάρκεια της θητείας της διοίκησης του επιμελητηρίου (1 χρόνος στο σχέδιο, 3 χρόνια

στο διάταγμα).

Όμως η πιο σημαντική διαφορά τους βρισκόταν στο γεγονός ότι το σχέδιο προέβλεπε το συμβούλιο να αποτελείται αποκλειστικά από μέλη της εμπορικής κοινότητας, ενώ το διάταγμα όριζε πρόεδρο του συμβουλίου τον νομάρχη της περιοχής, Είναι προφανές ότι οι Συρια­ νοί επιθυμούσαν ένα ανεξάρτητο συμβούλιο από τον παράγοντα κράτος. Αντίθετα η Κυβέρνηση τοποθετώντας τον εκπρόσωπο της στη διοίκηση των επιμελητηρίων ενδιαφερόταν για την ανίχνευση των απόφεων και διαθέσεων των εμπόρων, HOL προπαντός για τον επηρεασμό τους, Σύιιιρωνα με το Β.Διάταγμα καθήκοντα του επιμελητηρίου ήταν η υποβολή γνωμών και προτάσεων για την πορεία και τη βελτίωση του εμπορίου και το ενδιαφέρον του για τη συντήρηση δημοσίων έργων και καταστη­ μάτων που αφορούσαν το εμπόριο. Τ

"

,

.

.

Το επιμελητήριο φρόντισε ααεσως με τη συγκρότηση του

72 να

γνωστοποιήσει στην κυβέρνηση τη γνώμη του για την κατάσταση του εμπορίου της Ερμούπολης. KOLVÓ γνώρισμα των αναφορών που προω­ θήθηκαν προς την κρατική αρχή την περίοδο 1836-Ì837 ήταν η αντί­ θεση του εμπορικού κόσμου προς την τελωνειακή νομοθεσία.

36

Ο τελωνειακός οργανισμός του Καποδίστρια της 25 Μαρτίου 1830 διατηρήθηκε σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της οθωνικής περιόδου, 73 μέχρι το 1857 που εφαρμόστηκε νέο τελωνειακό σύστημα.

Η βά­

ση του στηριζόταν στον κατ εκτίμηση της αξίας δασμό που ανερ­ χόταν σε 1 0 Λ στα περισσότερα εισσγόμενα είδη. Σε πολύ

μικρό

αριθμό εμπορευμάτων ο δασμός ήταν ανάλογος με τις διαστάσεις και το βάρος των αντικειμένων.

Στις εξαγωγές ο δασμός ήταν

6Λ επί της αξίας του εμπορεύματος. Το ταμιευτικό πνεύμα του δημοσίου κυριαρχούσε στο πρώτο τελωνειακό σύστημα του ελληνι­ κού κράτους.

Πραγματικά η εφαρμογή αυτού του τελωνειακού συ­

στήματος απέδωσε σημαντικούς πόρους στο δημόσιο ταμείο. Οι συ­ ριανές εφημερίδες δεν έχαναν την ευκαιρία να το υπενθυμίζουν στις διάφορες κυβερνήσεις όταν αναφέρονταν στην έλλειφη έργων υποδομής στην Ερμούπολη. Το επιμελητήριο θεωρούσε ότι το δασιιολόγιο του Καποδίστρια και ÖL συμπληρώσεις που έγιναν από την Αντιβασιλεία, ήταν οι αι­ τίες που δημιούργησαν την ύιοεση του συριανού εμπορίου το 1836. Οι συριανοί έμποροι προέβλεπαν ότι το τοπικό

εμπόριο θα κατα­

στρεφόταν στο άμεσο μέλλον κάτω από το βάρος των τελωνειακών δασμών.

OL εκπρόσωποι των εμπόρων έκριναν ότι το 1Ώ% εισαγω­

γικό τέλος ήταν πολύ υφηλό, γι αυτό και προξενούσε πολλές δυσκο­ λίες στο εμπόριο της χώρας. Μέσα σε αυτό το κλίμα της γενικής αντίθεσης προς το καποδιστριακό τελωνειακό σύστημα ήρθε η απόφαση της κυβέρνησης με την οποία αυξάνονταν οι δασμοί εισαγωγής ξένων δημητριακών καρπών. Στις διαμαρτυρίες του εμπορικού κόσαου για τη θέσπιση της νέας φορολογίας των σιτηρών η κρατική αρχή απάντη­ σε ότι μ αυτόν τον τρόπο ισοσκελιζόταν η μείωση του εξαγωγικού δασμού των δημητριακών της εγχώριας παραγωγής.

Η κρατική λογική

είναι ενδεικτική του ταιιιευτισμού πού την καταδίωκε. Σύμφωνα με αυτήν η μείωση ενός εξαγωγικού δασαού προϋπέθετε την αύξηση του εισαγωγικού τέλους στο εισερχόμενο εμπόρευμα. Έτσι το Κράτος

37

έλυνε και το πρόβλημα της ενθάρρυνσης MOL της προστασίας της εγχώριας παραγωγής. Στην πραγματικότητα όλα αυτά ήταν προπέ­ τασμα καπνού. Διότι οι εξαγωγές εγχώριων σιτηρών ήταν ελάχιστες σε σύγκριση με τις εισαγωγές δημητριακών από το εξωτερικό, αφού η εγχώρια παραγωγή ήταν ανεπαρκής για την ικανοποίηση της εσωτε­ ρικής ζήτησης. Επομένως OL μεταβολές των δασμών σε βάρος των ει­ σαγόμενων δημητριακών επιβάρυναν το εμπόριο και την κατανάλωση, ενώ ταυτόχρονα επέτρεπαν σημαντική αύξηση των εσόδων του Δημο­ σίου. Τέλος θά πρέπει να προστεθεί ότι αυτά τα μέτρα αποφασίστη­ καν μετά την καταστροφική επίδραση του χειμώνα του .1835-1836 στην εγχώρια παραγωγή σιτηρών σε πολλά μέρη της χώρας, γεγονός που θα απέφερε την αύξηση των εισαγωγών δημητριακών. Αυτό και μόνο το στοιχείο είναι ικανό να ,-ποκαλύφει τους ταμιευτικούς προσανατολισμούς του Κράτους στην εφαρμογή της νέας φορολογίας επί των δημητριακών. Το πλήγμα ήταν μεγάλο για τους εμπόρους της Ερμούπολης που σε μεγάλο βαθμό στήριζαν τις επιχειρήσεις τους στη διακίνηση σταριού από τις 78 εσωτερικό της χωράς.

παραδουνάβειες

περιοχές προς το

Η δημοσίευση του διατάγματος "επί του φόρου των επιτηδευμά79 των" δημιούργησε την έντονη αντίδραση των εμπόρων στην Ερμούπο80 λη. Το διάταγμα προέβλεπε τη φορολογία όλων^εων επαγγελματιών του ελληνικού βασιλείου με βάση τους καταλόγους των φορολογουμέ­ νων κάθε τόπου. Αρμόδια για την κατάρτιση των καταλόγων ήταν η τοπική διοικητική αρχή. Για τους εμπόρους ο φόρος ήταν 5% επί των εμπορικών κερδών. Πρακτικά όλα αυτά σήμαιναν ότι

οι έμποροι ήταν

υποχρεωμένοι να δημοσιοποιήσουν προς τις αρχές το ύφος των πραγ­ ματικών εμπορικών κεφαλαίων τους, τις πηγές δανεισμού τους και όλα τα περιουσιακά στοιχεία τους. Αυτό ήταν η κύρια αιτία της αν­ τίθεσης του εμπορικού επιμελητηρίου προς το διάταγμα. Όπως χαρα81 κτηριστικά ανέφερε στο υπόμνημα του της 2 Σεπτεμβρίου 1836 •'ποίος είναι ο

t •*

έμπορος εκείνος όστις θέλει ευρίσκει το συμφέρον

38

του να καθ υποβάλλεται, εις μάρτυρας, ή να παρουσιάζη τα βιβλία του; Μόνον όταν θέλει τις να απατήση θέλει κάμει χρήσιν αυτού του μέσου. Οι πλειότεροι θα προτιμούν να υποβληθώσι εις πάσαν θυσίαν, αλλ όχι ποτέ να παρουσιάσωσιν εις το κοινόν το ιερώτερον των πράγμα, τα κατάστιχα του επιτηδεύματος των". Η σθεναρή αντίθεση του εμπορικού επιμελητηρίου έφερε αποτε8? λέσματα. Με νέο διάταγμα η Κυβέρνηση τροποποίησε τις προηγου. μενες αποφάσεις της που αφορούσαν την κατάρτιση καταλόγων των φορολογουμένων εμπόρων. Το νέο

διάταγμα προέβλεπε την κατάταξη

των εμπόρων σε πέντε κλάσεις ανάλογα με το είδος του εμπορίου που ασκούσαν. Ελάχιστη φορολογική εισφορά ήταν 15 δραχμές. Ακο33 λούθησε μια αναφορά προς τον Όθυ να μέσω της εφημερίδας "Ελπίς" με τις υπογραφές 107 εμπόρων της πόλεως. Διαμαρτύρονταν για τη θέσπιση του φόρου "επί των επιτηδευμάτων" HOL του νόμου "περί χαρτοσήμου".

Η "Αθηνά."

με τη σειρά της κατάγγειλε τους Βαυα­

ρούς αυλικούς εμπνευστές των διαταγμάτων γράφοντας σε κύριο άρθρο της: "Αν οι ξενοκράται μας λοιπόν σκοπόν έχουν αμετάθετον να εκτε­ λέσουν τα εις την Ελλάδα σχέδια της Βαυαρίας με τας νέας μάλιστα Αυστριακός MOL άλλας προσθήκας, προλαμβάναμεν να τους ειδοποιήσωμεν ότι δεν θέλουν επιτύχει του σκοπού των, και ήτο καλήτερον MOL δι αυτούς και δια την Ελλάδα, καθώς και δια τον θρόνον του Οθωνος, να τους παραιτήσωσι". Δείχνοντας μάλιστα την καλή θέληση του επιμελητηρίου της Σύρου, η "Αθηνά" γνωστοποιούσε ότι το όογανο του συριανού εμπορικού κόσμου ποότεινε να καταβάλλεται ετήσιος φόρος από τους εμπόρους της πόλης από 20 μέχρι 400 δραχμές ανάλο­ γα με την κλάση που ανήκε ο καθένας. Την ίδια εποχή το επιμελητήρια προωθούσε ένα παλιό αίτημα της εμπορικής τάξης: Την ανακήρυξη της Σύρου σε ελεύθερο λιμάνι. Τον Ιανουάριο του 1837 το δημοτικό συμβούλιο ζήτησε από την Κυβέρντ)ατ) - να εγκρίνει την ατέλεια του λιμανιού.

Οι έμποροι συνέχισαν τυς

αναφορές τους καταδείχνοντας χους ?\όγους που επέβαλαν ελεύθερο

39

λιμάνι, στη Σύρο.

Πραγματικά τα επιχειρήματα τους ήταν πολύ πει­

στικά: α) Τα τέλη εισαγωγής επί των

εμπορευμάτων που προορίζον­

ταν για την ελληνική ενδοχώρα θα διατηρούνταν όπως και πριν· Οπό­ τε ou εισπράξεις του δημοσίου από την κίνηση εμπορευμάτων προς το εσωτερικό δεν θα μειώνονταν. Βέβαια το δημόσιο ταμείο Sa έχανε 80-100 χιλιάδες δραχμές από την κατανάλωση αδασμολόγητων προϊόντων από τον συριανό πληθυσμό. Αυτή η απώλεια όμως θα καλυπτόταν κατά ένα μέρος από τη μείωση των μισθών των τελωνειακών υπαλλήλων μετά από τον φυσιολογικό περιορισμό του προσωπικού του Τελωνείου, β) Το Κράτος θα έχανε τις εισπράξεις από τέλη διαμετακόμισης μετά την κατάργηση του διαμετακομιστικού καταστήματος. Και αυτή η απώλεια όμως 'cu ισοσκελιζόταν από την ενοικίαση των αποθηκών στους έρμουπολίτες εμπόρους γ) 0 καθορισμός ελεύθερου λιμανιού στη Σύρο θα έφερνε τεράστια οφέλη για- το ελληνικό εξωτερικό εμπόριο. Αναμφι­ σβήτητα το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού εμπορίου της χώρας γι­ νόταν με τις επαρχίες της οθωιιανικής αυτοκρατορίας. Η Σύρος

χρεω­

στούσε την ύπαρξη της στο εμπόριο με την τουρκική αγορά. Η ατέλεια του λιμανιού θα προκαλούσε πλήθος αγοραστών από τα τουρκικά παράλια στην Ερμούπολη για να προμηθευτούν ξένα KOL ελληνικά εμπορεύματα. δ) Η ατέλεια του λιμανιού θα γινόταν αφορμή να επιστρέφουν στην Ελ­ λάδα έλληνες κάτοικοι του εξωτερικού προσκομίζοντας σημαντικά ειιπαρικά κεφάλαια. Τέλος, το επιμελητήριο σημείωνε χαρακτηριστικά: "Τα συμφέροντα του δημοσίου είναι αχώριστα από τα των υπηκόων. Εάν αληθεύη ότι δια του ελευθέρου λιμένος η Σύρος εξέρχεται από την δεινπν θέσιν της και το εμπόριον της εμψυχώνεται

και ανθεί μάλιστα, το δη­

μόσιον εις τοιαύτην περίστασιν δεν ειμπορεί να θεωρηθή ζημιωμέναν εξ εναντίας

και τινας θυσίας αν κάμη, αύται δεν είναι ειμή προκαχα-

βολαί. Πραγματική και επαισθητή ζημία του δημοσίου ήθελεν είναι η καταστροφή της Σύρου, της εμπορικωτέρας του βασιλείου πόλεως". Ένα χρόνο μετά η Κυβέρνηση απέριφε το αίτημα του συριανού RR εμπορικού επιμελητηρίου. Σύμφωνα με τον γάλλο πρόξενο ο καθορισμός

ÜO

ελεύθερου λιμανιού στη Σύρο θα υποκινούσε -παρόμοιες απαιτήσεις από άλλες εμπορικές πόλεις της χωράς και δα έβλαπτε το εμπόριο της Πάτρας και του Ναυπλίου. Έτσι εξηγούσε την κυβερνητική άρ­ νηση. Ωστόσο οι αληθινοί λόγοι θα πρέπει να αναζητηθούν στην ταμι­ ευτική λογική του Κράτους που κυριαρχούσε σε όλες τις επιλογές του R9 που αφορούσαν τελωνειακούς διακανονισμούς.

Το Κράτος έβλεπε με

αντιπάθεια οποιαδήποτε δασμολογική ρύθμιση που πιθανά θα απέφερε μείωση των εσόδων του Δημοσίου. Χωρίς να παραβλέπουμε τις άμεσες δημοσιονομικές ανάγκες του Κράτους, οι οποίες αντικειμενικά πίεζαν για την εφαρμογή μιας ταμιευτικής νομοθετικής πολιτικής απέναντι στο εμ.copio, ταυτόχρονα νομίζουμε ότι έλειπε από το Κράτος μια πο­ λιτική μακροπρόθεσμων συμφερόντων. Αυτή η τελευταία θα προϋπέθετε την προστασία του συριανοί.εμπορίου και την αποφασιστική ενίσχυση του με τον καθορισμό της ατέλειας του λιμανιού της Σύρου. Με όλα αυτά δεν θεωρούμε ότι η Σύρος θα απέφευγε την κατοπινή παρακμή της. Η δημιουργία ελεύθερου λιμανιού στην Ερμούπολη σε κααμιά περίπτωση ι δεν θα μπορούσε να αντισταθεί μακροχρόνια στην εισβολή του ατμόπλοίου στη Μεσόγειο. Το ζήτημα του ελεύθερου λιμανιού δεν έκλεισε. Στο τέλος,του 1839 η κυβέρνηση'πρωτοτύπησε με ένα σχέδιο που καθόριζε τη Δήλο ε90 · , , λευθερο λιμάνι. πρόταση την οποία είχε διατυπώσει ο t- .Thiersch ..-,'.' 91 e . ' ,, -ζ πριν απο / χρονιά.

Επόμενο ήταν το σχέδιο να κατατρομάξει τους

εμπόρους της Ερμούπολης, OL οποίοι αντιμετώπιζαν πολύ σοβαρά το ενδεχόμενο της αναχώρησης τους προς TLÇ εμπορικές πόλεις του οθω. 92 " , μανικού κράτους.

Οι έμποροι της Σύρου είχαν εκφράσει απο το 1835

την αντίθεση τους αε χη δημιουργία ελεύθερου λιμανιού στη Δήλο. Αυτή η αντίθεση τους περιέχεται αε έγγραιοο των Λ.Ράλλη και Θ. Άμοιρου της 19 Ιουλίου 1835 προς τη Νομαρχία των Κυκλάδων,χ^ Μετά χη γενική κατακραυγή της εμπορικής τάξης η κυβέρνηση αναγκάστηκε να ματαιώσει την εφαρμογή ταυ σχεδίου της.

41

θα μπορούσε να πει κανείς ότι. το σχέδιο της Κυβέρνησης να ανακηρύξει τη Δήλο

ελεύθερο λιμάνι ήταν από κάθε άποψη προκλη­

τική και συγχρόνως συμβολική ενέργεια. Από τη μια πλευρά εμφανι­ ζόταν να ενδιαφέρεται για την προστασία και ανάπτυξη του εμπορίου. Από την άλλη όμως ο προσανατολισμός της στη Δήλο που απείχε ελάχι­ στα μίλια από τη Σύρο, ήταν επόμενο ότι θα απέφερε τις διαμαρτυρίες των συριανών εμπόρων." Και δικαιολογημένα διότι η μετακίνηση από τη Σύρο στην έρημη Δήλο απαιτούσε τεράστιο κόστος για τους εμπόρους (αποθήκες, κατοικίες, κ.ά.). Η Κυβέρνηση δείχνοντας ότι συναισθόνεται τις ευαισθησίες του εμπορικού κόσμου ματαίωσε το σχέδιο της. Έτσι κέρδιζε διπλά. Αφενός έμεναν απρόσβλητοι οι ταμιευτικοί πό­ ροι του Δημοσίου από τελωνειακά έσοδα, και αφετέρου η αδιαλλαξία ήταν στο μέρος των εμπόρων και όχι νου Κράτους. Το 1842 ο καθορισμός ελεύθερου λιμανιού ήρθε ξανά σχο προσκή­ νιο μετά από πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Εκτός από τη Σύρο νέοι δι­ εκδικητές εμφανίστηκαν: Η Πάτρα HOL ο Πειραιάς. Οι εφημερίδες της Εύρου, της Πάτρας και της Αθήνας πρωτοστάτησαν στην επίδειξη των πλεονεκτημάτων που παρείχε καθεμιά πόλη σε σχέση με τις υπόλοιπες.' Το εμπορικό επιμελητήριο της Ερμούπολης αντέταξε τα δικά του επιχει95 ρήματα προβάλλοντας τη Σύρο ως μοναδική λύση στο πρόβλημα. Σύμφωνα β1

με την άποψη του η Σύρος ήταν αναντίρρητα ο κορμός του ελληνικού εξωτερικού εμπορίου, ένας τόπος που συγκέντρωνε το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών κεφαλαίων της χώρας. Η δημιουργία ελεύθερου λιμανιού είχε σκοπό να προσελκύσει αγοραστές από την οθωμανική αγορά" η Σύρος ήταν η πόλη που είχε συνάφει τις σημαντικότερες εμπορικές σχέσεις με το τουρκικό κράτος. Η αναγκαία υποδομή (κτιριακά συγκροτήματα, αποθήκες, προστατευτικός μώλος στο λιμάνι, ιοάρος κ.λ.π.) υπήρχε ήδη στη Σύρο σε αντίθεση με την Πάτρα και τον Πειραιά όπου η υποδομή ήταν ελάχιστη αν όχι ανύπαρκτη. Η Κυβέρνηση διέκρινε στον ορίζοντα την οξύτητα που θα προκαλούσε στις άλλες πόλεις ο καθορισμός του ενός από τα τρία λιμάνια σε ελεύθερο λιμάνι. Αφού λοιπόν της έλειπε

,, .*

42

η τόλμη να -προχωρήσει στην υλοποίηση των σχεδίων της προτίμησε να μη δώσει συνέχεια στο ζήτημα. Βέβαια

το πρόβλημα δεν έπαψε

να απασχολεί τους συριανούς εμπόρους. Τα αμέσως επόμενα χρόνια θα το επαναφέρουν και θα διεκδικήσουν τον καθορισμό του λιμανιού τους σε ελεύθερο λιμάνι, χωρίς ποτέ να το επιτύχουν. Το εμπορικό επιμελητήριο δεν περιόριζε τα αιτήματα του στην ανακήρυξη της πόλης σε ελεύθερο λιμάνι. Παράλληλα προωθούσε και άλλες προτάσεις που θα βοηθούσαν να συνεχιστεί η εμπορική ανάπτυξη της Ερμούπολης. Το 1837 ο αντιπρόσωπος του επιμελητηρίου στο εμπο­ ρικό συνέδριο της Αθήνας Λουκάς Ράλλης είχε μαζί του μια σειρά αιτημάτων:

1) Να παραταθεί ο χρόνος καταβολής των χρεών των εμπό­

ρων προς το Τελωνείο. 2) Να ελαττωθεί το τέλος διαμετακόμισης από 1 σε 0,5°ό. Ανάμεσα στα υπόλοιπα ήταν η ίδρυση νέου λοιμακαθαρτηρίου, η βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών του Τελωνείου και η δια­ τήρηση του ισχύοντος συστήματος μέτρων και σταθμών. Το 1838 αμέσως μετά την άρνηση της Κυβέρνησης να δεχτεί την απαίτηση των εμπόρων , 97 . για ελεύθερο λιμάνι στπ Σύρο, το επιμελητήριο ζήτησε:

1) Τπν ε­

λεύθερη κυκλοφορία του τουρκικού νομίσματος. 2) Τη μείωση του χρόνου κάθαρσης των προερχομένων από την Ανατολή. 3) Τη μείωση των

#

δασμών και 4} Την παράταση του χρόνου εξόφλησης των χρεών προς το •Τελωνείο. Από όλα αυτά τα αιτήματα που υπέβαλε

το επιμελητήρια η

Κυβέρνηση δέχτηκε μόνο δυο: Να ιδρύσει νέο λοιαοκαθαρτήρια και να μειώσει ελάχιστα ταν χρόνο κάθαρσης. Η πίεση των εμπόρων προς την Κυβέρνηση αφορούσε επιπλέον την εξωτερική πολιτική του Κράτους στον τομέα των διπλωματικών σχέσεων με την Τουρκία. Είδαμε ότι η κρίση του Ανατολικού ζητήματος δημι­ ούργησε πολλά προβλήματα στο εμπόριο της Σύρου, αε την Τουρκία. Το 1842 η τουρκική κυβέρνηση πραγματοποίησε ορισμένες τελωνειακές μεταρρυθμίσεις HOL υπέγραφε εμπορικές συμφωνίες με την Αγγλία και 98 ΧΤ| Γαλλία. Αυτές OL- τουρκικές ατιοψάσεις ευνοούσαν την ανάπτυξη απευθείας εμπορικών σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση χωρίς τη μέσο-

43

λάβηση της Σύρου. Προφανώς η ελληνική στάση στη διάρκεια των τουρκοαιγυπτιακών διαφορών του 1839-1841 είχε οδηγήσει σε με­ γάλο βαθμό στη λήψη αυτών των αποφάσεων από την Υψηλή Πύλη. Το νέο τουρκικό τελωνειακό σύστημα και η δημιουργία υποδομής για την ανάπτυξη των διεθνών εμπορικών συναλλαγών της αυτοκρατορίας δημιουργούσε πολύ μεγαλύτερα εμπόδια στην πρόοδο του συριανού εμπορίου. Όλα αυτά υποχρέωναν την ελληνική κυβέρνηση να επανεξε­ τάσει το δέμα της σύναψης εμπορικής συμφωνίας με την Τουρκία, το οποίο δύο χρόνια πριν είχε γίνει η αιτία σοβαρής εσωτερικής πολ:.99 , . . τικής κρίσης. Τελικά το υπουργείο του Δ.Χρηστίδη δεν τόλμησε να προχωρήσει στη διευθέτηση των εμπορικών σχέσεων με την Τουρκία 100 προς μεγάλη απογοήτευση του εμπορικού κόσμου της Σύρου. VIII. Εμπορική κίνηση 1843-1848. Η περίοδος 1843-1848 σημαδεύεται από σημαντικά πολιτικά γε­ γονότα που επηρέασαν τις εσωτερικές και χις διεθνείς πολιτικές ε­ ξελίξεις. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1843 ξέσπασε επανάσταση ο ι ην'Ελλάδα. με την οποία επιβλήθηκε το συνταγματικό καθεστώς στη χώρα. Te Ì84B τα κράτη της Ευρώτιης συγκλονίστηκαν από δημοκρατικά επαναστατικά κινήματα ενώ την ίδια εποχή περίπου σημειώθηκαν σοβαρές συγκρούσεις στις ελληνικές επαρχίες. Σ αυτό το διάστημα το εμπόριο της Σύρου παρουσίασε μεγάλη δρα­ στηριότητα. Αυτό οφείλεται κυρίως στο εμπόριο των δημητριακών που έγινε ο πιο κερδοφόρος

τομέας εμπορικών επιχειρήσεων στην Γοιαού-

πολη. Οι πίνακες των μεγεθών του εσωτερικού και εξωτερικού εμπορίοι επιβεβαιώνρυν τη σημαντική συμμετοχή του συριανού εμπορίου στ ι e σ\' % - Μ 101 ,ταλλαγες

εμπορευμάτων στον χώρο της ανατολικής Μεσογείου.

.ι ια

τ/ην ίδια περίοδο 1843-1848 δεν υπάρχουν δημοσιευμένα στοιχεία ανα­ φορικά με την εξέλιξη του εμπορίου της χώρας. 0 γάλλος πρόξενος της 102 Σύρου ανέφερε προς την προϊσταμένη του αρχή οτι το συνολικό μέγεθος των εισαγωγών και εξαγωγών του ελληνικού βασιλείου κατά την τετραε­ τία 1843-1846 ήταν 34 εκατομμύρια δραχμές περίπου. Το ποσό αυτό

44

φαίνεται να εκφράζει, σε μεγάλο βαθμό χην πραγματικότητα, αν λάβουμε υπόψη ÓTL Ο Γ.Strong

υπολογίζει τις εισαγωγές

και εξαγωγές του 1840 σε 29 εκατομμύρια δραχμές και ο D.Dakin για την περίοδο 1845-1855 σε 33-34 εκατομμύρια. Το.σπουδαιότερο πρόβλημα όμως ανάγεται στην αξιοπιστία των στοιχείων. 0 εκπρόσωπος του γαλλικού κράτους θίγει αυτό το ζήτη­ μα σε όλες σχεδόν τις αναοορές του για την κίνηση του συριανού -εμπορίου στη διάρκεια αυτής της περιόδου. Στις περισσότερες πε­ ριπτώσεις αποδίδει την ευθύνη για την αναξιοπιστία των αριθμητι­ κών στοιχείων στις τοπικές κρατικές υπηρεσίες (Τελωνείο. Λιμεναρ­ χείο κ.λ.π.), τις οποίες μάλιστα κατηγορεί συχνά για συνειδητή υποβάθμιση των αληθινών μεγεθών καί άλλοτε για ανεπάρκεια γνώσεων στη σύνταξη των σχετικών καταλόγων. Είναι πραγματικά δύσκολο να ερμηνεύσουμε την κατ5 έτος δια­ κύμανση των διαφόρων τομέων του εμπορίου στη

Σύρο. Τα στοιχεία

που διαθέτουμε δεν προχωρούν σε ανάλυση του εξωτερικού και εσω­ τερικού εμπορίου της πόλης σχετικά ux τα εμπορεύματα, τους τόπους προέλευσης και προορισμού τους. Από την άλλη πλευρά οι παρατηρή­ σεις του γάλλου προξένου για την εξέλιξη ίων διαφόρων μεγεθών εί­ ναι ελάχιστα διαφωτιστικές. Τέλος ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα είναι η έκταση του λαθρεμπορίου. Το ωσιυόαενο αυτό χωρίς να είναι και­ νούργιο, έλαβε ιιεγάλες διαστάσεις στο τέλος της εξαετίας 18431848. Έτσι τα επίσημα στοιχεία του προξένου δεν

δίνουν τη σωστή

εικόνα που παρουσίασε τα εμπόριο αυτής της περιόδου. Ενδεικτικά ανσφέρουμε ότι το εμπόριο δημητριακών εμφανίζεται υποβαθμισμένο στους πίνακες του εμπορίου της Σύρου την περίοδο 1846-1847. Πολ­ λές

πληροωορίες ωστόσο επιβεβαιώνουν ότι το εμπόριο αυτών των προϊ­

όντων

αποτέλεσε τον άξονα των εμπορικών επιχειρήσεων KOL τον μο­

χλό της ανάπτυξης χης ναυτιλίας και της ναυπηγικής στην Ερμούπολη. Όλα αυτά δυσχεραίνουν την προσπάθεια να εξεταστεί σε βάθος και με ακρίβεια η εξέλιξη του συριανού εμπορίου στο διάστημα 1843-1848.

45 Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει

την εξέλιξη του εξωτερικού και εσω­

τερικού εμπορίου της Ερμούπολης την περίοδο 1843-1848 με βάση τα στοιχεία των γαλλικών προξενικών εκθέσεων. Στην ανάλυση μας επισημαίνονται οι περι­ πτώσεις που ο πρόξενος διαφωνεί με.την ακρίβεια των στοιχείων. Πίνακας 5 Εξωτερικό και εσωτερικό εμπόριο της Ελλάδας 1843-1848 (σε φράγκα) Εξωτερικό εμπόριο

•

Εισαγωγές Εξαγωγές

Γενικό Σύ

Εσωτερικό εμπόριο Σύνολο

Εισαγωγές

Εξαγωγές

Σύνολο

Εμπορίου

1843

9.571.186 3.984.057 13.555.243 3.092.632 4.854.017 7.946.649

21.501.89

1844

11.549.283 3.007.296 14.556.579 3.199.755 5.904.899 9.104.654

23.661.23

1845

10.924.243 2.199.424 13.123.667 3.133.637 5.362.072 8.495.709

21.619.37

8.7SÓ.947 2.9Ü0.263 11.667.210 2.406.981 5.230.970 7.637.. 95.1

1846

19.325.16

1847

14.974.911 1.001.081 15.975.992 1.721.023 5.294.654 7.015.677

22.991.66

1848

13.029.859 1.332.405 14.362.264 2.103.248 6.908.591 9.011.839

23.374.10

Πηγή:

Α.Μ.Α.Ε.. C . C C , Syra, vol. 3, p.167, 243, 341 αναφορές με ηαεροιιηνία 25.11.1848, 24.12.1849 και 22.11.1850 αντίστοιχα.

Είναι, φανερό από τα στοιχεία του πίνακα ότι

η συνολική αξία του συριανού

εμπορίου στο διάστημα 1843-1848 κυμάνθηκε σταθερά σε υώηλά επίπεδα. Δεχόμενοι την παρατήρηση του γάλλου προξένου ότι OL εισαγωγές του 1846 ήταν στην πραγματικότητα υψηλότερες κατά 2 εκατομμύρια φράγκα.

έχουμε μέσο μέγεθος 22.4

εκατομμύρια φράγκα ή 24,6 εκατομμύρια δραχμές για το γενικό εμπόριο της Σύρου στο διάστημα 1843-1848. Αυτό σημαίνει ότι το συριανό εαπόριο αντιπροσώπευε πάνω από τα 2|3

του ελληνικού εμπορίου σ αυτή την περίοδο. Η Σύρος αναντίρ­

ρητα κατείχε ακόμη την πρώτη θέση ανάμεσα στα εμπορικά κέντρα της χώρας. Οι εισαγωγές από το εξωτερικό για το 1844 εμφανίζονται σημαντικά αυξη­ μένες σε σχέση με την αξία τους το 1843. Η αύξηση τους που φθάνει σε 2 εκα­ τομμύρια φράγκα οφείλεται στο αεγαλύτερο uépoç της στη θεαματική άνοδο των εισαγωγών δημητριακών. Η χαμηλή συγκομιδή αυτών των προϊόντων στην Ελλάδα και τη Δύση οδήγησε στις αγορές πολλών φορτίων δημητριακών από τη Ρωσία και την Τουρκία.

Χαρακτηριστικά οι εισαγωγές δημητριακών στη Σύρο το 1844

ήταν 1.379.262 φράγκα, ενώ το Î843 ήταν μόνο 418.116 φράγκα, που σημαίνει i

46

μια αύξηση ύφους 961.146 φράγκων. Γενικότερα όμως OL εισαγωγές τροφίμων το 1844 παρουσίασαν άνοδο σε σύγκριση με το 1843. OL αγορές ζάχαρης, οινοπνευματωδών, ρυζιού, μπακαλιάρου και παστω­ μένων ψαριών από το εξωτερικό έψτασαν

σε 667.413 φράγκα. Αυτά

τα πέντε είδη είχαν 39,4?ό κατά μέσον όρο αύξηση των εισαγωγών τους από το εξωτερικό. Παράλληλα αυξήθηκαν οι εισαγωγές υλικών για τη ναυπηγική η οποία από το 1843 και μετά αναπτύχθηκε πολύ στη Σύρο και στα άλλα ναυπηγεία τής χώρας. 0 μέσος όρος αύξησης των ναυπηγικών υλικών ανάμεσα στα 1843-1844 ήταν 36,4?ό. Η αξία τους έφτασε το 1844 στο ύόας των 562.701 Φράγκων. Τέλος το 1844 υπήρξε μια δικαιολογημένη μείωση κατά 613.931 φράγκα των εισαγω­ γών ειδών πολυτελείας από το εξωτερικό (αρώματα, μεταξωτά μαντή­ λια, βαμβακερά κ.λ.π,1. Είναι Φανερό ότι οι ελλείψεις τροφίμων στην Ελλάδα επέβαλαν την αλλαγή στις καταναλωτικές προτιμήσεις προς τα εισαγόμενα εμπορεύματα, οδηγώντας στην αύξηση των εισα­ γωγών δημητριακών και τροοίμων και επακόλουθα στη μείωση των ει­ σαγωγών ειδών πολυτελείας. Νομίζουμε ότι αυτή η εξέλιξη στις πω­ λήσεις τροφίμων προς την ελληνική ενδοχώρα ήταν η αιτία της ανό­ δου των εξαγωγών της Ερμούπολης προς χο εσωτερικό σε πεοισσοτερο από J. εκατομμύρια Φράγκα το 1844 σε σύγκριση αε το 1843. Η εγχώρια παραγωγή δημητριακών παρουσιάστηκε μειωμένη HKL τον επόμενο χρόνο 1845 γεγονός που οδήγησε στην ύώωση των τιμών. Αντίστοιχα το 1846 αυξήθηκαν σημαντικά οι εξαγωγές σταριού προς 1 DR την. Αγγλία KOL τη Γαλλία.

Το 1846 δεν συνέβη τίποτα που να δι­

καιολογεί τη σοβαρή μείωση των εισαγωγών στο εξωτερικό εμπόριο. 0 πρόξενος ισχυρίζεται ότι οι μεταφορτώσεις εμπορευμάτων από πλοίο σε πλοίο "έκρυψαν" από τα

στοιχεία του Τελωνείου εμπορεύ­

ματα συνολικής αξίας 2 εκατομμυρίων φράγκων. Τη διετία 1847-1848 σημειώνονται σοβαρές διακυμάνσεις στα μεγέθη του εξωτερικού και εσωτερικού εμπορίου της Ερμούπολης. Το 1847 οι εισαγωγές από το εξωτερικό έφτασαν τα 15 εκατομμύρια

47

φράγκα περίπου και, γέμισαν τις αποθήκες με βιομηχανικά εί­ δη και με υλικά για τα ναυπηγεία της χώρας. Το 1847 οι κα­ ταθέσεις εμπορευμάτων στη διαμετακόμιση ανήλθαν σε 5.566.005 φράγκα έναντι 2.607.472 φράγκων το 1846. Αυτό το γεγονός φανε­ ρώνει την αδυναμία διάθεσης όλου του όγκου των εισαγωγών του 1847, γι αυτό και οι εξαγωγές

του 1847 ήταν μόλις 1.001.081

φράγκα, χαμηλότερες κατά 2 j 3 περίπου σε σχέση με τις εξαγωγές των περασμένων ετών. Επίσης το 1847 οι εισαγωγές από το εσωτε­ ρικό παρουσίασαν σημαντική μείωση, αντίθετα με τις εξαγωγές προς την ελληνική επικράτειο που κυμάνθηκαν στα ίδια επίπεδα. Οι αγορές εμπορευμάτων από το εσωτερικό στηρίζονταν εξολοκλήρου στην παραγωγή των ελληνικών επαρχιών. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι οι πολεμικές συγκρούσεις και η έξαρση τπς ληστείας στην ύπαιθρο το J on/

περιόρισαν τις τοπικές παραγωγικές οραστηριοτητες

και πολύ περισσότερο εμπόδισαν τη μεταφορά εμπορευμάτων από την ενδοχώρα προς τα λιμάνια. Από την άλλη πλευρά οι εξαγωγές προϊ­ όντων από τη Σύρο κατευθύνονταν αποκλειστικά στα αστικά κέντρα. τα οποία βρίσκονταν έξω από τις εστίες των πολιτικών αναταραχών. Το 1848 οι εισαγωγές από το εξωτερικό, μειώθηκαν Φυσιολογικά άλλα παρέμειναν σε .υψηλά επίπεδα. Οι εξαγωγές προς το εξωτερικό παρουσίασαν μικρή βελτίωση σε σχέση με τις εξαγωγές του 18431846. Είναι άξιος παρατήρησης ο ισχυρισμός του γάλλου προξένου ότι οι επιχειρήσεις μεταφόρτωσης από το ένα πλοίο σε άλλο έλα­ βαν τόση έκταση ώστε το πραγματικό μέγεθος των εισαγωγών και εξα­ γωγών ήταν 30% μεγαλύτερο από τα επίσημα στοιχεία που του έδωσε • , . - no _ , . το ιελωνειο.

λτο εσωτερικό εμπόριο οι εισαγωγές εμφάνισαν μι­

κρή άνοδο. Αν λάβουμε υπόψη τα γοαιίόμενα του συριανού τύπου αυτή οφείλεΐαι στην κατάπαυση των εσωτερικών ταραχών την άνοιξη του 1848. Στις εξαγωγές της Σύρου προς την υπόλοιπη Ελλάδα υπήρ­ ξε σημαντική αύξηση περίπου 1,6 εκατομμυρίων Φράγκων. Το πιθανό­ τερο είναι ότι πρόκειται για πωλήσεις των εμπορευμάτων που είχαν

48

συσωρευθεί στη διαμετακόμιση στη διάρκεια του 1847. Το εμπόριο κατά εθνικότητα προέλευσης και προορισμού των εμπορευμάτων παρουσίασε ορισμένες διαφοροποιήσεις την πε­ ρίοδο 1843-1848 σε σχέση με την περίοδο 1833-1842. Η Αγγλία κράτησε το προβάδισμα στις εισαγωγές βιομηχανικών προϊόντων. Τα προϊόντα της αγγλικής υφαντουργίας κυριάρχησαν στις συνολι­ κές εισαγωγές της Σύρου. Ταυτόχρονα σημειώθηκε σημαντική αύξη­ ση στις εισαγωγές από τη Ρωσία, εξαιτίας της ανόδου του ειιπορίου δημητριακών και τροφίμων. Για την ίδια αιτία οι εισαγωγές από την Τουρκία διατηρήθηκαν σε υώηλά επίπεδα. Οι εισαγωγές ειχπορευμάτων από την Αυστρία φαίνεται να σημείωσαν κάμόη προς το τέλος της εξαετίας 1843-1848, προς όφελος του αγγλικού εαπορίου 11 ? ", , . όπως σημειώνει ο γάλλος πρόξενος.

Αυτό σημαίνει όχι π κααώη

σχετίζεται με το εαπόριο-υφαντουργικών προϊόντων, διότι σε αυτά τα είδη η Αγγλία και η Αυστρία ήταν ανταγωνίστριες. Στις εισαγω­ γές από τη Γαλλία OL αγορές μπακαλιάρου παρουσίασαν θεααατική αύξηση. Επίσης OL εισαγωγές ακατέργαστων δερμάτων εαΦανιστηκαν *, υψηλές με ανάλογη οπισθοχώρηση των εισαγωγών κατεργασαένων δερ­ μάτων. Αυτή η εξέλιξη οφείλεται στην ανάπτυξη των εργασιών της συριανής βυρσοδεψίας, ίέλος ακολουθώντας τις υποδείξεις του προ­ ξένου το γαλλικό εμπόριο προώθησε με επιτυχία Φθηνά υφαντουργικά προϊόντα. 0 μπακαλιάρος,.τα δέρματα και τα τσόχινα υψάαματα απο113 τελούσαν τα 2 ρ των εισαγωγών από τη Γαλλία αυτή την περίοδο. Στον τομέα των εξαγωγών οι πληροφορίες που έχουμε είναι ε­ λάχιστες και συγκλίνουν στην άνοδο των εξαγωγών δηαητριακων προς τη Δύση. Η Αγγλία, η Ιταλία και η Γαλλία απορρόφησαν μεγάλες πο­ σότητες δημητριακών από την αγορά της Ερμούπολης. Μας είναι άγνω­ στη η εξέλιξη των εξαγωγών βιομηχανικών ποοιόντων της δυτικής Ευρώπης προς την οθωμανική αυτοκρατορία. 0 γάλλος πρόξενος σε αν­ τίθεση με την προηγούμενη τακτική του, δεν αναφέρεται στο ευπόριο υφαντουργικών προς την Τουρκία. Αυτό αας επιτρέπει να πιστεύουμε

49

ότι μειώθηκαν OL αποστολές αυτών των προϊόντων προς την τουρ­ κική αγορά. Η ανάπτυξη των ατμοπλοϊκών συγκοιVCOVLÓV και οι ε­ μπορικές συμφωνίες της Τουρκίας με τα δυτικά κράτη αποτελούσαν ισχυρές αιτίες για να προκαλέσουν μείωση στις συριανές εξαγωγές. Στο εσωτερικό εμπόριο σημειώθηκε σταθερή κατ έτος αύξηση των εξαγωγών της Σύρου. Το εμπόριο τροφίμων και βιομηχανικώ\ προι όντων ήταν η αιτία αυτής της αύξησης. Η μεγάλη κατανάλωση μπακα­ λιάρου και παστών ψαριών προστέθηκε

στις ανάγκες που δημιούργη­

σε η χαμηλή εγχώρια παραγωγή δημητριακών. Οι ιδιαίτερα σημαντικές πωλήσεις των προϊόντων της αλιείας υποδηλώνουν μια αλλαγή στα βα­ σικά είδη διατροφής των κατοίκων των

πόλεων.

Οι ίδιοι αστικοί

πληθυσμοί απορροφούσαν τις ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες εισα'·' , , .115. γομενων υφασμάτων απο το εξωτερικό. . VΙΧ. Μεταρρυθμίσεις

της εμπορικής

νομοθεσίας.

Την 25 Μαίου 1842 εκδόθηκε ο νόμος "περί οργανισμού των 1

τελωνείων του Κρότους".

16 0 νόιιος δεν έοερε σηιιαντικες μεταβο­

λές στο ισχύον τελωνειακό καθεστώς. 0 VÓLLOC περιείχε διατάξεις σχετικά με τις διατυπώσεις που έπρεπε να τηρούνται κατά την ειοα*-. γωγή και εξαγωγή εμπορευμάτων MOL κατά τη μεταιοοοά τους μέσα στα σύνορα της επικράτειας (Κεφ.Δ'και Ε'). Επίσης είχε διατάξεις που αφορούσαν τη διαμετακόιι,ιση των εμπορευμάτων(Κεφ.Β'Χ)ριζε τέλος τις περιπτώσεις δίωξης για τη διενέργεια λαθρεμπορίου. Με τπ θέ­ σπιση του νόμου της 25 Μαίου 1842 το Κράτος αποσκοπούσε στην κα­ ταπολέμηση του λαθρεμπορίου που σχεδόν τις περιοχές της χώρας.

είχε λάβει μεγάλη έκταση σε όλες Οι υποχρεώσεις των πλοιάρχων

και των εμπόρων ήταν ιδιαίτερα αυστηρές στις διατάξεις του νόαου. Την ίδια ημερομηνία δημοσιεύτηκε και τοΒ .Διάταγμα "περί •σχηματισμού των Τελωνείων HUI των αιοορώντων τη προσωπικόν αυτών". Με το διάταγμα τα τελωνεία του Κράτους διαιρέθηκαν σε έξη τμήμα­ τα. Το τελωνείο Σύρου Α'τάξεως ανήκε στο δεύτερο τμήμα που περι­ λάμβανε όλα τα νησιά των Κυκλάδων.Ειδικά για το τελωνείο Σύρου

,rf .*

5Ü

"δια την πληθύν των εργασιών του τελωνείου και. της διαμετακο­ μίσεως Σύρας" ορίστηκε προσωπικό 25 υπαλλήλων με μεγαλύτερους μισθούς από τους υπαλλήλους των άλλων τελωνείων της χώρας. Το διάταγμα όριζε με έμφαση τα καθήκοντα και τις ευθύνες όλων των υπαλλήλων. Τη δημοσίευση·του νόμου της 25 Μαίου 1842 ακολούθησαν οι έντονες διαμαρτυρίες του εμπορίου κόσμου της Ερμούπολης και των άλλων εμπορικών κέντρων της χώρας. Η γνώμη τους ήταν ότι οι ασφυκτικές και χρονοβόρες διατυπώσεις του νόμου έπλητταν την ομαλή διεξαγωγή των εμπορικών επιχειρήσεων. Το εμπορικό επιμε119 λητήριο ζήτησε την άμεση τροποποίηση του νόμου. Η κυβέρνηση μπρος στην κατάσταση που είχε δημιουργηθεί πήρε την πρωτοβουλία να συσταθεί επιτροπή με σκοπό να μελετήσει τον νόμο και να ει­ σηγηθεί μεταρρυθμίσεις στις διατάξεις του. Στην επιτροπή συμιιετείχαν εκπρόσωποι των εμπορικών επιμελητηρίων, απουσίαζαν όμως ' ! 20 ' εκπρόσωποι των πλοίαρχων. Αυτό το τελευταίο είχε σημασία όπως θα αποδειχθεί στη συνέχεια. Την 18 Μαρτίου 1843 η Κυβέρνηση δημοσίευσε τον vói LO "περί τχ

-

ι/ -

οργανισμού των Τελωνείων του Κράτους

.· 121 με τον οποίο ουσιαστι­

κά αναθεωρούσε τον παλαιό νόμο. Αν συγκρίνει κανείς τις διατάξεις του νέου νόμου με τις παλαιές θα διαπιστώσει ότι οι τροποποιήσεις που είχαν γίνει διευκόλυναν μόνο το εμπόριο. Αντίθετα οι υποχρεώ­ σεις των πλοιάρχων παοέμειναν το ίδιο αυστηρές όπως K O L πριν. 0 νόμος όριζε μεγάλες χρηματικές ποινές για τους πλοιάρχους που δέν θα τηρούσαν τις προβλεπόυ,ενες διαδικασίες καχά την φόρτωση και εκφόρτωση των πλοίων. Για να γίνει αντιληπτή η αυστηρότητα του νόμου απέναντι στους πλοιάρχους αναφέρουμε δύο ενδεικτικά παραδείγματα: α) Το άρθρο 16 αναφερόταν στο δηλωτικό που ο πλοί­ αρχος ήταν υποχρεωμένος να συντάξει κατά την άφιξη του πλοίου ..στο λιμάνι. Το δηλωτικό έπρεπε να περιλαμβάνει όλα τα μεταφερό­ μενα εμπορεύματα χωρίς να εξαιρούνται αυτά που είχαν οι ναύτες

5J

και ÖL επιβάτες μέση στις

αποσκευές τους. Η ανακρίβεια του δη­

λωτικού σε σχέση με το πραγματικό φορτίο του πλοίου σήμαινε μεγάλες χρηματικές ποινές σε βάρος του πλοιάρχου, β) Το άρθρο 55 όριζε ότι όλα τα πλοία υπόκεινται/ στις υποχρεωτικές διατυ­ πώσεις του Τελωνείου και του Υγειονομείου ανεξάρτητα αν μετέ­ φεραν εμπορεύματα. Αυτή η διάταξη ήταν ιδιαίτερα επιβαρυντική για τα πλοία

που δεν είχαν φορτίο και απλά επιχειρούσαν προσω­

ρινή στάθμευση σε ένα λιμάνι,., ή έψαχναν για ναύλο. Τα πλοία έχαναν 2 και 3 ημέρες σε διατυπώσεις και ύστερα συνέχιζαν το ταξείδι τους. Η πίεση που δέχτηκε η Κυβέρνηση από τους εμπόρους δεν αφο­ ρούσε μόνο τον νόμο τπς 25 Μαίου 1842 αλλά και το ίδιο το τελω­ νειακό σύστημα του Κυβερνήτη που είχε διατηρηθεί απαράλλαχτο σττο τις οθωνικές κυβερνήσεις. Την άνοιξη του 1843 προβαίνοντας σε ένα θεαματικό άνοιγμα προς τον εμπορικό κόσμο, η Κυβέρνηση ανέθεσε σε μια επιτροπή από εμπόρους της Ερμούπολης να εισηγηθεί ένα νέο δασμολόγιο που να στηρίζεται στο τέλος επί της τιμής του 12? ξένου προϊόντος στον τόπο της παραγωγής του. ~ Επίσης η Κυβέρ­ νηση απαιτούσε το νέο σύστημα να επιτρέπει τη χωρίς δασυούς ει­ σαγωγή πρώτων υλών για κατεργασία από την εγχώρια βιομηχανία. · > • •

Οι φήμες που κυκλοφόρησαν στην πόλη-έλεγαν ότι η Κυβέρνηση ήθελε να επιβαρύνει με υψηλούς δασμούς όλα τα ξένα βιομηχανικά προϊόντα για να ενθαρρύνει την ανάπτυξη της βιομηχανίας του κόσ­ τους. Ακόμη να προσελκύσει κεοάλαια και εργάτες από το εξωτερικό. Δεν γνωρίζουμε τι απέγιναν τα κυβερνητικά σχέδια και τι περι­ είχε η εισήγηση - αν συντάχτηκε τελικά - της επιτροπής των εμπό­ ρων της Σύρου. Στην ποοκειμένη περίπτωση λοιπόν μπορούμε να δια­ τυπώσουμε εικασίες και μόνο. Αυτές σχετίζονται με τις εσωτερικές και τις διεθνείς πολιτικές εξελίξεις του 1843. Η αναθεώρηση του τελωνειακού συστήυατος απαιτούσε πολιτική ηρεαία KOL άνεση χρό­ νου. Το πολιτικό κλίμα όμως στην Ελλάδα δεν ήταν καθόλου ευνοϊκό

52

για την Κυβέρνηση και τον Όθωνα, πράγμα που επιβεβαίωσε η ε­ πανάσταση της 3 Σεπτεμβρίου. Από την άλλη πλευρά την άνοιξη και το καλοΗαίρί του 1843 η Κυβέρνηση είχε σοβαρά προβλήματα στις διπλωματικές σχέσεις της με τις Δυνάμεις, εξαιτίας της αδυναμίας της να καταβάλει τα τσκοχρεωλύσια του εξωτερικού δανείου. Αυτές οι συνθήκες στον εσωτερικό και τον διεθνή χώ123 ρο" μπορούσαν να ανατρέώουν κάθε κυβερνητική πρωτοβουλία που αποσκοπούσε στην αλλαγή του τελωνειακού συστήματος. Ένα ακόμη θέμα που προώθησαν οι έμποροι της Ερμούπολης στην εξαετία 1843-1848 ήταν η κατάργηση ιης κάθαρσης των προερ­ χομένων από την οθωμανική αυτοκρατορία. Όπως cibane

το 1838

η Κυβέρνηση είχε μειώσει ελαφρά τη χρονική διάρκεια της κάθαρ­ σης. Το 1842 το εμπορικό επιαελητήριο ζήτησε να επιτραπεί στους πλοιάρχους να ξεφορτώνουν τα εαπορεύαατα αμέσως μετά την άφιξπ του πλοίου στο λιμάνι, άσχετα αν το πλοίο και οι επιβάτες βρί1?4 σκονχαυ στο λοιμοκαθαρτήριο. "~ Η απάντηση της Κυβέρνησης στο αίτημα των ειπιόρων ήταν αρνητική. Το 1845 ο τοπικός τύπος πρόβαλε την άποψη να καταργηθεί η κάθαρση διότι έβλαπτε την ανάπτυξη των εμπορικών ανταλλαγών της Σύρου με την Τουρκία, και επακόλουθα την πρόοδο του ελλη125 νικού εμπορίου. Η προβολή του θέιιατος από τον τύπο της Ερ­ μούπολης συνέπεσε με τη χρονική περίοδο που η Βουλή συζητούσε τον νόμο περί υγειονομείου. Ορισμένοι βουλευτές έκαναν ποόταση να, επιτραπεί η ελεύθερη κοινωνία της Σύρου με τα μέρη της Τουρ] 26 κίας. 0 πρωθυπουργός Ι.Κωλέττης που ανέλαβε να απαντήσει." έδωσε ένα καλό δείγμα των διαφορετικών αρχών του Κράτους και των εμπόρων της Ερμούπολης. Κατά τον Κωλέττη η Τουρκία ήταν η οπισθοδρόμηση, ο βαρβαρισμός, η ααάθεια. Η Ελλάδα όφειλε να αναπτύξει τις σχέσεις της με τη Δύση για να θεωρείται μέλος της ευρωπαϊκής κοινωνίας. 0 Κωλέττης τελείωσε την αγόρευση του μέσα σε κλίμα ενθουσιασαού των βουλευτών: "αλλά να καθιερωθή δι' ενός νόμου η ελευθέρα κοινωνία μετά της Τουρκίας, τούτο ε ι -

53

ναι καταστρεπτικόν και της ηθικής και της πολιτικής μας υπάρξεως". Μετά από αυτές τις διαβεβαιώσεις του Κωλέττη προς τους βουλευτές ότι η Ελλάδα ανήκε

στη Δύση , η κατάργηση της κά­

θαρσης στη Σύρο μετατέθηκε για αργότερα. Τον Νοέμβριο του 1845 εκδόθηκαν νόμοι και διατάγματα σχε­ τικά με την κάθαρση. Αποφασίστηκε ο διπλασιασμός των υγειονομι­ κών δικαιωμάτων των πλοίων και η μείωση της διάρκειας της κά­ θαρσης από 9 σε 7 ημέρες. Χ. Εμπορική κίνηση

(1849-1857)

Η περίοδος που ακολούθησε ως το 1857 ήταν στο μεγαλύτερο της διάστημα οδυνηρή για το εμπόριο της Σύρου. Διεθνή και εσωτε­ ρικά γεγονότα επηρέασαν αρνητικά τις εμπορικές επιχειρήσεις και κατ επέκταση όλο το .φάσμα των οικονομικών δραστηριοτήτων στην Ερμούπολη. Ιδιαίτερα οι πολιτικές εξελίξεις στον διεθνή χώρο. με αποκορύφωμα τον Κριμαϊκό πόλεμο (1853-1856). έπληξαν καίρια την τοπική οικονομία. Στο εσωτερικό ο αποκλεισμός των λιμανιών τπς ί\ λάδας από τον άγγλο ναύαρχο Πάρκερ συνέβαλε καθοριστικά στη μείω­ ση των εμπορικών δραστηριοτήτων στην Ερμούπολη. Γενικά χα εξωτε­ ρικά γεγονότα και η στάση του ξένου παράγοντα απέναντι στο ελλη­ νικό κράτος, έπαιξαν καταλυτικό ρόλο για ΐην οπισθοχώρηση του ε­ μπορίου την περίοδο 1849-1857. Επίσης σε ένα σημ.αντικό βαθμό προ­ δίκασαν την οριστική νέκρωση του διαμετακομιστικού εμπορίου της Σύρου στα επόμενα χρόνια. Τη διετία 1846-1847 το εαπόριο δημητριακών καοπών με την Ευ128 ρώπη είχε λάβει τεράστιες διαστάσεις.

Αυτό το γεγονός είχε θε­

τικό αντίκτυπο στην κίνηση της εμπορικής ναυτιλίας της Σύρου που εκμεταλλεύθηκε με τον καλύτερο τρόπο την ύψωση των ναύλων μ,εταωοράς από τη Μαύρη θάλασσα προς τα δυτικά λιμάνια. Το 1848 όμως η υψηλή παραγωγή δημητριακών στις ευρωπαϊκές χώρες συνέβαλε στην πτώση των τιμών των δημητριακών στις δυτικές αγορές. Συνέπεια αυτής της κατάστασης ήταν να μειωθεί η ζήτηση δημητριακών από

/ ,»

54

την Ανατολή. Παράλληλα επαναστάσεις και κινήματα συγκλόνισαν τις ευρωπαϊκές χώρες. OL δυτικές οικονομίες περιήλθαν σε κρί-τ ση που είχε άμεσο αντίκτυπο στις εμπορικές ανταλλαγές με τα κράτης της Ανατολής. Η πτώση των συναλλαγών και η έλλειψη του χρήματος στις δυτικές αγορές επέφεραν σωρεία πτωχεύσεων εμπό­ ρων και τραπεζιτών. Αυτές οι εξελίξεις στη δυτική Ευρώπη είχαν πολλαπλές επι­ πτώσεις στο εμπόριο της Σύρου. Το εμπορικό ισοζύγιο της πόλης με τη Δύση ήταν πάντοτε παθητικό διότι οι αγορές εμπορευμάτων από την Ευρώπη ξεπερνούσαν τις πωλήσεις. Ιδιαίτερα την περίοδο 1847-1848 οι αγορές προϊόντων από τη Δύση δημιούργησαν τεράστια εμπορευματικά αποθέματα στις αποθήκες της διαμετακόμισης. Η έλ­ λειψη ρευστού κεφαλαίου στις ευρωπαϊκές αγορές εξανάγκασε τους πιστωτές των συριανών εμπόρων να απαιτήσουν την άμεση αποστολή 129 μεταλλικού από τη Σύρο. Η ανταπόκριση των εμπόρων της Ερμούπολης είναι ενδεικτική των κερδών που είχαν αποκομίσει από την ανάπτυξη του εμπορίου τη διετία 1846-1847. Η αξία των μεταφερθέντων χρηματοδεμάτων με τα ξένα ατμόπλοια επιβεβαιώνει την ετοιαότητα των εμπόρων στην απαίτηση των εξωτερικών πιστωτών τους. Το 1847 τα γαλλικά ατμό­ πλοια είχαν μεταφέρει χρηματοδέματα αξίας 726.303 φράγκων προς το εξωτερικό. Το 1848 μόνο η γαλλική ατμοπλοία μετέφερε χρηματο­ δέματα ύψους 2.185.046 φράγκων, από τα οποία τα 2.073.247 φρά­ γκα ήρθαν από τη Μασσαλία.

Αυτή η εντυπωσιακή κίνηση μεταλλι­

κού προς το εξωτερικό συνεχίστηκε και το 1849 με μικρότερους ό131 μως ρυθμούς.

Τη χρονιά αυτή τα γαλλικά ατμόπλοια μετέφεραν

χρηματοδέματα αξίας 1.546.766 φράγκων, από τα οποία η Μασσαλία δέχτηκε 1.275.459 φράγκα. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα αυστριακά ατμόπλοια του Λόυδ μετέφεραν το μεγαλύτερο μέρος ταυ εξαγομένου • μεταλλικού από τη Σύρο.. Δυστυχώς όμως δεν έχουμε επαρκή στοιχεία 132 γι αυτή τη δραστηριότητα της αυστριακής ατμοπλοίας.

55

Η μεγάλη εκροή μεταλλικού από την Ερμούπολη προς το εξω­ τερικό MOL η νέκρωση του εμπορίου δημητριακών προς την Ευρώπη, δημιούργησαν μεγάλη ανησυχία στην αγορά. Το μεταλλικό εξαφανί­ στηκε από την πόλη KOL η τιμή των ξένων συναλλαγμάτων ανέβηκε. Οι πτωχεύσεις και η ανυποληψία των εμπόρων έγιναν αισθητές στην αγορά. 0 δήμαρχος της Ερμούπολης Αργύριος Ταρποχτζής," ο διευθυντής του Πρακτορείου της Ε.Τ.Ε. Ιωάννης Α.Ράλλης και ο Γεώργιος Γιουρδής

ήταν οι πρώτοι που ανακοίνωσαν την

πτώχευση τους. Οι μεγάλες υποχρεώσεις της Ερμούπολης προς το εξωτερικό είχαν αλυσιδωτές επιδράσεις στο ελληνικό εμπόριο KOL την ίδια την Εθνική τράπεζα. OL έμποροι έσπευσαν να ζητήσουν μεταλλικό από τους χρεώστες τους στην ελληνική επικράτεια. Η γενική έλλει­ ψη του μεταλλικού χρήματος από την ελληνική αγορά έφερε την Ε­ θνική στο χείλος της καταστροφής την άνοιξη του 1848. Αλλά αυ­ τό θα το εξετάσουμε σέ άλλο κεφάλαιο. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η Ερμούπολη πέρασε με μικρές απώλειες τη διεθνή οικονομική κρίση του 1848. Οι έμποροι μπόρε­ σαν και ανταπεξήλθαν στις εξωτερικές υποχρεώσεις τους. Νομίζουμε όμως ότι αυτό οφειλόταν προπάντων στο γεγονός ότι τη διετία 18461847 οι Συριανοί είχαν ανοίξει πιστώσεις προς εμπόρους της Ελ­ λάδας και της Ανατολής από πωλήσεις δυτικών προϊόντων. Έτσι η εξεύρεση μεταλλικού μπόρεσε να καλυφθεί από ρευστά κεφάλαια της ελληνικής εσωτερικής αγοράς και της αγοράς των οθωμανικών πόλεων.. Από την άλλη πλευρά η κρίση του εμπορίου σιτηρών έπλη­ ξε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό την ελληνική εμπορική ναυτιλία. Δι­ καιολογημένα το συριανό εμπόριο και η ναυτιλία προσδοκούσαν ότι η οικονομική ανάκαμψη στη δυτική Ευρώπη και η άνοδος των τιμών των δημητριακών θα έβγαζαν τη Σύρο από την ανησυχία και την αβε­ βαιότητα. Δυστυχώς όμως τα γεγονότα του 1850 ήρθαν να διαψεύσουν τις ελπίδες των εμπόρων της Ερμούπολης.

/ *

XI . Α γ γ λ ι κ ό ς

α π ο κ λ ε t σμός

Τον Ιανουάριο του 1850 η άρνηση της κυβέρνησης Κριεζή ve ικα­ νοποιήσει T L Ç απαιτήσεις της Αγγλίας οδήγησε στην επιδείνωση των 1 36 ελληνοαγγλικων σχέσεων.

0 αγγλικός στόλος υπό τον ναύαρχο Πάρ-

κερ απέκλεισε τον Πειραιά, τη Σύρο. τη\ Πάτρα και την Κόρινθο. Στις 18 Ιανουάριοι·

]Β50 δύο αγγλικά παλειιι κά σκάφη απέκλεισαν το 1

λ m e νι της Ερμούπολης."

Την I'ÒLC πέρα ο άγγλος πρόξενος στή\ πό~ ^138 λη Ρ.Ουίλκι νσων εξέδοοε την αν.ολοιθη ανακοίνωση: Προξενείον της Α.Β.Μεγαλειόιητος Σύοα 16:30 Ιανουαρίου· 1850 Κύριε Νομάρχα." Διετάχθην παύά τη;: A.L. ".οι ιπουρΊοί της Α.Β.Πεγαλειότητος παρά τη Α.Π. τω Βασιλεί της Ελλάδος, να οας γνωστοποιήσω, ότ- από σήμερον ο λαύαρνος Σερ Πάρκερ διέταξε τους Διευθυν­ τά·;. "ϊΟι Βασιλικού Αγγλικού Ναυτικού να μην επίτροποι·", εις οι δε-, Ελληνικόν Πλοίον να εκπλεύση του λιιιενος Σύρου ιιέχρις ου αποδεχθώσι παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεις αι απαιτήσεις της Αγγλικής ΚυΒεονήσεως. Ρ.Ουιλκε ναών 0 αγγλικός αποκλεισμός έδωσε ένα αποφασιστικό π,λήγιια σε βάρος του ελληνικού εμπορίου και ιδιαίτερα σε βάρος του. εμπορίου της Σύ­ ρου. Οι αποστολές εμπορευμάτων προς το εσωτερικό της χώρας σταυάτηααν.

Οι. παραγγελίες προϊόντων στην Ελλάδα MCL το εξωτερικό αναστάλ-

θηκαν. Οι Άγγλοι· έλπιΐσν ότ ι μποοστά e αυνή τη δεινή κατάσταση για το εμπόριο, οι έμποροι -δα πίεΐ,α·- την ελληνική κυβέρνηση ve αποδεχτεί τελικά τις

αγγλικές αξιώσεις.""' δε πείσμα όμως τω\ προσδοκιών

τρυς το εαπορικο επιιιελητήαι ο αποτελο-ι,-^ενο στην πλειοωηφια του από τους πγγλόφιλους Χιώτες, έστειλε unvuu.c συυπαοόστασης στην κυβέρνη­ ση Κριεςύ εκοράξοντας παοάλληλα την 'αντίθεση του' O T L C αγγλικές απαιΪ!ίΏ τησεις.

57

O L αγγλικές ενέργειες δεν στρέφονταν μόνο σε βάρος του συptavou εμπορίου. Τα γαλλικά και. χα αυστριακά συμφέροντα διακυβεύ­ ονταν από τον αποκλεισμό της Σύρου και των άλλων μεγάλων λιμανιών της Ελλάδας. 0 άγγλος πρόξενος ειδοποίησε τους συναδέλφους του προξένους των άλλων χωρών στην Σύρο, ότι

οι αγγλικές αρχές θεωρού

σαν άκυρο κάδε να,υλοσύμφωνο που θα υπογραφόταν από έλληνα πλοίαρχο και ξένους υπηκόους. Η αντίδραση της Γαλλίας και της Ρωσίας προς την αγγλική πο­ λιτική απέναντι στην Ελλάδα υπήρξε

άμεση και καθοριστική γιο την

εξέλιξη των γεγονότων.OL δύο χώρες έβλεπαν ότι ήταν η κατάλληλη εποχή να εκμεταλλευτούν τη δυσφορία του Ό8ωνα και της ελληνικής κυβέρνησης προς την Αγγλία. Ταυτόχρονα να προστατεύσουν χα οικο­ νομικά συμφέροντα τους οτην περιοχή. Με έντονες διπλωματικές πα­ ρεμβάσεις προς τον άγγλο υπουργό των Εξωτερικών Λόρδο Πάλμερστων η Γαλλία και η Ρωσία πέτυχαν την κατάπαυση του αγγλικού αποκλει­ σμού. Στη Σύρο τα πολιτικά αισθήματα της εμπορικής τάξης εναντιω~142 θηκαν στην Αγγλία και έγειραν προς το μέρος της Γαλλίας. Σύμφωνα με τον τοπικό τύπο η ζημιά του εαπορίου της Σύρου στο διάστημα του αποκλεισαού ανήλθε σε 5 εκατοαμύρια

οραχαές.

Την άνοιξη του 1850 OL ειδήσεις από τη δυτική Ευρώπη ήταν ευχάριστες. Το εμπόριο του βαμβακιού KOL των δημητριακών άρχισε να κινείται.

OL τιμές των δημητριακών στη άύση υψώθηκαν και τα

ιστιοφόρα πλοία που μέχρι τότε έμεναν δεμένα στα λιαάνια της Μαύ145 ρης θάλασοας άρχισαν πάλι τα ταξείδι-α τους. Το Πρακτορείο της Ε.Τ.Ε. στην Ερμούπολη ανέβασε το όριο των πιστώσεων ανοικτού λο­ γαριασμού από 50.000 δραχμές σε 75.000 δραχιιές.

Οι τιμές των

ξένων συναλλαγμάτων μειώθηκαν στην αγορά της πόλης. Οσχόαο αυτή η σχετική βελτίωση δεν έμελλε να έχει συνέχεια. ,Το 1851 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί άφοβα καταστροφική χρονιά για τους σιτέιιπορους σε όλες τις εμπορικές πόλεις της Δύσης MO.L 147 της Ανατολής. Η σιτοπαραγωγή στην Ελλάδα, στη νότια Ρωσία

58

Hat στις παραδουνάβειες περιοχές καταστράφηκε ολοσχερώς, εξαι­ τίας της ανομβρίας που έπληξε την άνοιξη του 1851 όλη την Ανα­ τολή. Στο μεταξύ οι σιτέμποροι είχαν προβεί σε προαγορές φορ­ τίων ελπίζοντας ότι οι τιμές των σιτηρών στη δυτική Ευρώπη θα συνέχιζαν την ανοδική πορεία του 185Π. Οι εξελίξεις των τιμών στην Ευρώπη δεν τους διέψευσαν. Το πρόβλημα ωστόσο βρισκόταν στην αδυναμία της Ανατολής να εφοδιάσει με δημητριακά τη Δύση. Η νέκρωση του εμπορίου δημητριακών το 1851 ήταν η αιτία πολλών πτωχεύσεων. Οι χρεωκοπίες των ελληνικών εμπορικών οίκων στην Ερμούπολη και το Λονδίνο προκάλεσαν μεγάλη αναταραχή στις συ­ ναλλαγές σε βάρος της αξιοπιστίας του ελληνικού εμπορίου. Η πτώχευση του οίκου "Υιοί Π.Ράλλη" στη Σύρο άφησε χρέος περισ­ σότερο από ένα εκατομμύριο δραχμές στην Κωνσταντινούπολη και το 149 Λονδίνο. Στο Λονδίνο η χρεωκοπια του οίκου "Καστελης και Γιαυστιάνης" άφησε χρέος 6 εκατομμύρια δραχμές περίπου σε εμπο]50 ρικούς οίκους της Ανατολής. OL ελληνικοί εμπορικοί οίκοι που εμπορεύονταν δημητριακούς καρπούς βρέθηκαν σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Η ζημιά των σιτε­ μπόρων του Λονδίνου υπολογιζόταν σε 9 εκατομμύρια δραχμές από την καταστροφή της σιτοπαραγωγής."1

Τα συναλλάγματα των ελλή­

νων εμπόρων της Οδησσού δεν γίνονταν δεκτά στην αγορά του Λον­ δίνου εξαιτίας της δυσπtστίac που επικράτησε σε Θάρος τoυc μετά "" . ., . , • . 152' τις πτωχεύσεις των ελληνικών εμπορικών οίκων. Στην Ερμούπολη η γενική κίνηση του εμπορίου περιορίστηκε στις εισαγωγές βιομηχανικών ειδών από τη Δύση. Όλοι σχεδόν οι σιτέμποροι έχασαν σημαντικές περιουσίες από την κρίση του - 153 , , Γ εμπορίου των δημητριακών. της Σύρου υποχρεώθηκε να

Ταυτόχρονα ο εμπορικός κόσμος εξοφλήσει άμεσα τα χρέη προς τους

δυτικούς πιστωτές του που κινδύνευαν να χρεωκοπήσουν από στιγ­ μή σε στιγμή. Η τιμή των ξένων συναλλαγμάτων ανέβηκε τόσο που η αγορά τους ήταν ασύμφορη για τους εμπόρους.

Το 1851 η εξα-

59

γωγή μεταλλικού μόνο προς τη Γαλλία ανήλθε σε 1.5.87.762 φρά­ γκα, ξεπερνώντας την αξία της εξαγωγής μεταλλικού του 1849. Το

1850 η εξαγωγή μεταλλικού στη Γαλλία είχε περιοριστεί σε

692.401 φράγκα.

155

Το 1852 η κατάσταση βελτιώθηκε σημαντικά. Η ζήτηση δημη­ τριακών στην αγγλική αγορά παρουσίασε άνοδο.

Παράλληλα η σι­

τοπαραγωγή ατην Ανατολή κυμάνθηκε σε αρκετά υψηλά επίπεδα, γε­ γονός που επαναδραστηριοποίησε το εμπόριο των δημητριακών προ­ ϊόντων. Την ίδια χρονιά οι εισαγωγές στη Σύρο μειώθηκαν κατά 694.721 φράγκα σε σχέση με το 1851 διότι η αγορά είχε πλημμυ­ ρίσει από ξένα βιομηχανικά εμπορεύματα, τα- οποία μόλις το 1852 κατορθώθηκε να πουληθούν. Σ αυτό το τελευταίο οφείλεται η αύξη­ ση των εξαγωγών κατά 2.853.913 φράγκα έναντι του 1851. Στο μεταξύ η κακή σοδειά δημητριακών στην Αγγλία και τη Γαλ­ λία γέννησε πολλές ελπίδες στους συριανούς εμπόρους για το μελ­ ί 58 λον των επιχειρήσεων τους. Οι τιμές υφώθηκαν και έγιναν πολ­ λές παραγγελίες φορτίων από τη Μασσαλία καιτσ Λονδίνο. Το εμπό­ ριο των σιτηρών άρχισε να συγκεντρώνει πάλι το ενδιαφέρον των περισσοτέρων εμπόρων της Σύρου» Το 1853 η ανάκαιχόη του εαπορίου, της ναυτιλίας και των ναυπηγικών δραστηριοτήτων ή«κν σημαντική 159 και στηρίχτηκε σχεδόν αποκλειστικά στο εμπόριο των δημητριακών." XII. Κριμαϊκός

πόλεμος

Την ίδια χρονιά άρχισε ο Κριμαϊκός πόλεμος (1853-1856). Σε πρώτη φάση ο πόλεμος έφερε αντιμέτωπους τη Ρωσία και την Τουρ­ κία. Αργότερα οι μεγάλες δυτικές δυνάμεις έλαβαν μέρος στις εχ­ θροπραξίες στο πλευρό των οθωμανικών στρατευμάτων. 0 πόλεμος ανα­ ζωπύρωσε τις βλέψεις της Ελλάδας για απελευθέρωση του ελληνισμού των τουρκικών εδαφών. Παρά τις συστάσεις των δυτικών διπλωματών η βασιλεία καί όλος σχεδόν ο πολιτικός κόσμος ενθάρρυναν σε μεγά­ λο βαθμό τις επαναστατικές κινήσεις που ξέσπασαν αχτιν Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία. Αυτή η στάση της ελληνικής κυβέρνη-

60

σης οδήγησε στη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας και Τουρκίας στις 10 Μαρτίου 1854, και στην έναρξη των πολεμικών προετοιμασιών του ελληνικού στρατού. Δύο μήνες αργότερα η Αγ­ γλία, και η Γαλλία υποχρέωναν τον Όθωνα να διακηρύξει την ου­ δετερότητα της χώρας και να σχηματίσει κυβέρνηση με επικεφαλής τον Α.Μαυροκορδάτο. Την ίδια στιγμή αγγλικά και γαλλικά στρατεύ­ ματα εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά. Το τέλος των πολεμικών συγκρού­ σεων στις τουρκοκρατούμενες περιοχές έφερε την ήττα των ελληνικών κινημάτων. Από την άλλη πλευρά ο πόλεμος στην Ανατολή έληξε με την ήττα της Ρωσίας στην Κριμαία και την υπογραφή ειρήνης ano τους εμπολέμους τον Μάρτιο του 1856 στο Παρίσι. G Κριμαϊκός πόλεμος σήμανε μεγάλη αναστάτωση στις ειιπορικές ανταλλαγές μεταξύ Δύσης και Ανατολής.

Οι εμπόλεμοι αναγκάστη­

καν να πάρουν μέτρα που ουσιαστικά δυσκόλευαν την ομαλή

εξέλιξη

του εμπορίου. Τον Μάρτιο του 1854 η ρωσική .κυβέρνηση απαγόρευσε 1 6? την εξαγωγή δημητριακών από τα λιμάνια του κράτους. Το μέτρο αυτό αποσκοπούσε αφενός στη συντήρηση του πολυάριθμου ρωσικού στρατού και αφετέρου να φέρει σε δυσχερή θέση την ευρωπαϊκή αγο­ ρά της οποίας η ζήτηση δημητριακών ήταν υψηλή εξαιτίας της χαμηλήΓ συγκομιδής του 1853 και 1854."*

Οι αγγλογάλλοι με τη σειρά

τους περιόρισαν τις εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων προς την Ανα­ τολή. Από τη μια πλευρά οι ανάγκες των στρατευμάτων τους σε τροφές και ρουχισμό

και από την άλλη η επικρατούσα αναταραχή στην τουρ­

κική αγορά δεν δημιουργούσαν αντικειμενικά ευνοϊκές προϋποθέσεις για την κατανάλωση δυτικών βιομηχανικών προϊόντων. Τα μέτρα αυτά έπληξαν σημαντικά το συριανό εμπόριο. '

Οι

σιτέμποροι της Ερμούπολης είχαν προκαταβάλει μεγάλα κεφάλαια για την προαγορά δημητριακών από τη Μαύρη θάλασσα. Τα πλοία είχαν συμ­ φωνήσει υψηλούς ναύλους για τη μεταφορά των φορτίων στην ελληνική ενδοχώρα και τη Δύση. Η έλλειψη σταριού σε όλη την Ελλάδα πήρε α­ πελπιστικές διαστάσεις. Στη Σύρο, η τιμή του άρτου αυξήθηκε κατά 30?ό περίπου μέσα σε 3 μήνες, ενώ τα αποθέματα σταριού ήταν ελάχι166 στα.

61

Η κατάσταση έγινβ εκρηκτική όταν τον Απρίλιο του 1854 δια­ κόπηκαν ou διπλωματικές σχέσεις μεταξύ της Ελλάδος και της Τουρ­ κίας. Τον Κάϊο η τουρκική κυβέρνηση απαγόρευσε στα ελληνικά πλοία να προσεγγίζουν τις τουρκικές ακτές. Τα ελληνικά πλοία υποχρεώ­ νονταν να ξεφορτώσουν στην Ερμούπολη τα δυτικά εμπορεύματα που προορίζονταν για την οθωμανική αυτοκρατορία. 0 αυστριακός λόυα τα μετέφερε στην συνέχεια στους τόπους κατανάλωσης αυξάνοντας τον ναύλο κατά 25^. Η οικονομία της Ερμούπολης μπήκε σε μεγάλη δοκιμασία. Το εμπόριο δημητριακών από τη Ρωσία, και την Τουρκία σταμάτησε εντε­ λώς. Η ναυτιλία περιορίστηκε στη μικρή ακτοπλοΐα που συνέδεε τη Σύρο με τα λιμάνια του εσωτερικού. Μόνο οι εισαγωγές δυτικών βιομηχανικών ειδών παρουσίαζαν ορισμένη δραστηριότητα, αλλά και αυτών οι πωλήσεις ήταν ελάχιστες.

DL εισαγωγείς τα αγόραζαν

με την ελπίδα ότι σύντομα οι ελληνοτουρκικές διπλωματικές σχέσεις θα εξομαλύνονταν. KaL πραγματικά δεν άργησαν να επιβεβαιωθούν. Τον Ιούλιο ο Σουλτάνος ανακοίνωσε ότι επιτράπηκε η πλεύση ελ169 ληνικών πλοίων στα τουρκικά λιμάνια.

Αυτή η εξέλιξη ενώ διευ­

κόλυνε την κίνηση του συριανού εαπορίου δεν έλυνε σε κααιχιά πε,α. 170 ' ριπτωση το πρόβλημα. e» •• Τα πράγματα άλλαξαν όώη το 1855. 0 πόλεμος είχε μεταφερθεί πλέον στην Κριμαία. Έτσι έγινε δυνατή η εξαγωγή δημητριακών α­ πό τις παραδουνάβειες περιοχές, αρχική εστία των πολεμικών συγ171 κρούσεων. Στις 27 Μαίου 1855 μετά από πολύμηνες διαπραγματεύ­ σεις οι εκπρόσωποι της Ελλάδας και της Τουρκίας υπέγραψαν στην Κάνλιτζα, προάστειο του Βοσπόοου, συνθήκη εμπορίου KOL ναυτιλίας 172 ανάμεσα στα δύο κράτη. Η συμφωνία αυτή είχε . τεράστια σημασία για το συριανό εμπόριο, το οποίο ήδη από το 1839 προσδοκούσε την υπογραφή της από τα δύο μέρη. Την ίδια εποχή που υπογράφτηκε η συνθήκη της Κάνλιτζας η ρωσική κυβέρνηση επέτρεψε την εξαγωγή φορτίων με δημητριακά, με μόνη την προϋπόθεση να προορίζονται για

ουδέτερες χώρες. Η ελληνική κυβέρνηση τηρώντας τα προσχήμα­ τα δημοσίευσε ένα νόμο που προέβλεπε ποινές για τους πλοιάρ. 173 χους που δε θα συμμορφώνονταν με τη ρωσική εντολή. Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με τον πιο απλό τρόπο. Τα ελληνικά πλοία έφερναν τα φορτία σταριού στο λιμάνι της Σύ­ ρου, όπου τα ξεφόρτωναν στη διαμετακόμιση. Αμέσως μετά τα ξαναφόρτωναν και συνέχιζαν το ταξείδι τους για το Λονδίνο, .τη Μασσαλία KOL αλλού. Στις περιπτώσεις που το ναυλοσύμφωνο ανέφερε ως τόπο προορισμού τη Σύρο, αγγλικά και γαλλικά πλοία αναλάμβαναν τη μεταοορά του φορτίου στη Δύση. Τυπικά η απο­ στολή του προϊόντος στη δυτική Ευρώπη εαψανιζόταν ως εξαγωγή 174 της Σύρου.Η υψηλή ζήτηση δημητριακών στην Ευρώπη απέωερε τεράστια κέρδη στους σιτεμπόρους και την ελληνική ναυτιλία. Είναι εν­ δεικτικό' τοι· μεγάλου όγκου των δημητριακών που διακινήθηκαν ότι σε 3 1J2 ιιήνες έφτασαν στη Σύρο: 123 πλοία Φορτωμένα με 39.648.000 κιλά στάρι 243

"

"

'* 81.648.000' κιλά καλααπόκι

17

"

"

"

5.684.000 κιλά κριθάρι

"

"

"

1.596.000 Λ λ ά σίκαλη

5'

Είναι ευνόητο ότι όλες σχεδόν αυτές οι ποσότητες των δημη­ τριακών που έφτασαν στη Σύρο, μεταφέρθηκαν πάνω σε ελληνικά ιστιοφόρα. Δεν είχε επιτραπεί ακόμη η φόρτωση αγγλικών και γαλ­ λικών πλοίων στη Μαύρη θάλασσα. Οι.αποθήκες ήταν αδύνατο να χω­ ρέσουν αυτόν τον τεράστιο όγκο των δημητριακών προϊόντων. Οι έμποροι της Σύρου αναγκάστηκαν να νοικιάσουν αγγλικά πλοία που βρίσκονταν στο λιμάνι και να τα χρησιμοποιήσουν ως αποθήκες. Το ενοίκιο ενός πλοίου-αποθήκη ήταν 110 δραχμές την ημέρα. „Αυτό και μόνο αποδεικνύει τα υφηλά κέρδη που εξασφάλισε στους εμπόρους η επαναδραστηριοποίηση του εμπορίου των δημητριακών. Από την άλλη πλευρά τα τέλη διαμετακόμισης ξεπέρασαν κάθε προη­ γούμενο.

63 Η κατάπαυση του πολέμου και η υπογραφή της ειρήνης ανά­ μεσα ατούς

εμπολέμους διέκοψαν την εντυπωσιακή ανάπτυξη του

εμπορίου των δημητριακών στην Ερμούπολη.

Από τον Φεβρουά­

ριο του 1856 η ρωσική κυβέρνηση είχε καταργήσει το μέτρο που υπαγόρευε στα πλοία που φόρτωναν δημητριακά να τα ξεφορτώνουν 1 7R σε ουδέτερα λιμάνια._ Έτσι η δυτική ναυτιλία ιδιοποιήθηκε ένα μεγάλο μέρος των μεταφορών που πραγματοποιούσαν πριν τα ελληνικά πλοία. Επίσης περιορίστηκε ο μεσολαβητικός ρόλος της Σύρου, διότι τα ξένα πλοία δεν είχαν κανένα λόγο πλέον να προσεγγίσουν στην Ερμούπολη. Συμπερασματικά η κίνηση του εμπορίου στην Ερμούπολη το 1856 και 1857 παρουσιάστηκε μειω­ μένη σε σχέση με το 1855. Η συμμετοχή του δυτικού εμπορίου, στις πωλήσεις δημητριακών της Ανατολής και η ανύώωση του ρό­ λου του ατμόπλοιου στις μεταφορές υποβάθμισαν σε αρκετά μεγά­ λο βαθμό τη σημασία της Σύρου στις εμπορικές ανταλλαγές της Ανατολικής Ρίεσογείου. Οι πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζουν την κίνηση του ε179 ξωτερικού εμπορίου της Σύρου το 185/. Οι εισαγωγές απο xc εξωτερικό

ανήλθαν σε 13.726.813 δραχμές. Η αξία κατά προϊόν

ήταν: Υφάσματα κάθε είδους 4.229.118 δοαχμές, δημητριακά 1.146.394 δραχμές, ζάχαρη 1.096.413 δραχμές, ακατέργαστα δέρμα­ τα 894.299 δραχμές, σιδερικά 545.725.δραχμές κ.ά. Τ'α υωάσμαχα ήταν το σημαντικότερο εμπόρευμα αποτελώντας τα 30?ό περίπου του συνόλου των εισαγωγών. Η κατανάλωση ξένων υφασμάτων στην Ελλά­ δα είχε αρχίσει να παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Θεαματική άνοδο παρουσίαζε η εισαγωγή ακατέργαστων δερμάτων, πρώτη ύλη των βυρ­ σοδεψείων της Ερμούπολης των οποίων η δραστηριότητα είχε προο­ δεύσει σημαντικά. Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης ήταν η καθίζηση των εισαγωγών κατεργασμένων δερμάτων. Η αξία

του προϊόντος μό­

λις έφτανε το 14% σε σύγκριση με τη\ αξία των εισαγωγών κατεργα­ σμένων δερμάτων. Αξιόλογη παρουσία είχαν οι εισαγωγές υλικών

/ *

rΝ

-"• C

î>

e

--Λ


r-


CNI CNI

—

ιΛ

.Λ

ΓΝΙ

ΙΛ

vC

CNI

CNI

CM

er

ce iA

1^

ο

e; CNI

-Γ

r-

CNI

\— CNI

~

~ CNI

~·

Ά

osi

j\

CNI

Ο

es

—

r^


CNI

^

^


c;

_"-,

-.η l»>

!-"Λ

CNI

VC CNI

LA

—

LT\ •vT VC -J

; I

vC CNI

<Î

ο

»»>

Γ~

1—

•—

evi

—<

ir.

u-\

ι_Λ

vo

χ·

r-

-^.


cz

CM

SN

LT,

X

CM CNI


rs !^I

CNI

CNI

—

ο UN

-r

~

—

:•

~

•

s"

£> \C Ο

INJ N»i

• ο Ν/1

INJ

NU

INJ

• ο VI

Vsl Ni) ON

su

VI

INJ •Ο Ι—·

INJ

x>

ON

ro

Os

,

VJ ~-J

i—'

S—'

-J

-^J

NC

.ON

• (—·

*V I

• fifiV

S3

}-* INJ

»J

' '

ΝΛ

--J

Π3

Ο

œ α

• ΓΟ ο NO

~. s*'

— ~,

V>i

fisC • ON

V

*

VI CD

Vi

C3

CO

fi-

Ο

Αγγλία

s NO ON -•J

Αμερι,κ

NO

fi· --J sO

VJ INJ

;

ON

• SO

> \X)

h- '

h—

NyJ

•ON

C2

co

VJ

'—

ho

t— NO

INJ

—·

e

• Ο

ο

VJ J> CO

NJ

l·— INJ

co -ο

VI

J>

CO -Ο

XvaxnCa

1—· VJ

N3

•

N) VJ

""

~ J~

ON

-~J ~J N/l 03 l

~

z:

fi-

Vi ~~J NU

N/1

VJ

~ — ~ ? ^ • ο ro • ο 1—

κ.α

a

INJ NO

ON

EOurrvi.

Ο

ο

ο

X>

Κράτη

r~^

, Αιγυπτι

INJ NO s^J N/i

ON

f> ^J

I—• i_ Γ

Os

Λ Τ

ON

ON

• CC

• Os £>.

CO

ON 1

INJ

'— fi• •N T INJ Ì-"

*--'

;

φ

ON ^J sXI

•£ > \ t

•

'—'

"~~

\ j «

ON

I i I

VJ .Ε­ ι—1

PsJ ON

vr.

'-

1

•—»

!

• V·* V

'

1

Vi

|

t—4

• ON

«N J

--J

-~J SJ-l

U CO

'—

|sj

ο

.— • INJ ~—. l·

Γαλλία

1

V4

VJ1

oo

—,

Ολλανδύ

^

'

Vi

NO

Πρίγκητι του

ON CD

Os NC

"

ON VJ (NJ

ON

NO'

Ο

INJ •sj

NA>

INJ J-*l

ο

ι

s*,

ΓΝ.

x> CT

fi·

fi-

™

V«l

co ^ j

IN; IN;

:--^ C5

is;

ο-

INJ

ί—*

ο ο

σ .^

INJ ON ~J

-O*

Vi <—3

INJ

/_

V

V! sO 02

CO ~J fNJ

CO

NO

c^

-J

1

·-*>

Δουνάβε

Ρωσία

S ~J ON -Ο

cc

INJ

--J

• • ^

• ce

ΙόνLOL Nnoou

CS

Ν-Π

NJ NO

ON

α ν»

—i_>

sy*

co c-·

INJ

ce r,w

03

fi­

!

!

t—'

fi• < · INJ ÏS2 !—' • -J NO CD

|

S

ro

i _ J

VJ

. 1 —

CD

INJ ^J ON

ON

?

Γ

-J

Σαρδην

ν

SO NC Vi

CS

~w*<

V -Ε­

c-

r"

ΤουρΜίι i—>

OS

NJ

ON

NO

-C·

x>

•v o c:

-^1 ON C_J

fi­ as c;

INJ

Vi

V

1

-j

'^

er

ΐυνο\α ÌN:

?•

ΓίΙϊΓ.Ι,-ΰΓ!

CSI

•C

CSJ

—

Ιαοχ

,

•

C3 CS

CM C~^

: : ' ! lA

CM

•


72 CC r~*

•

PA CM

~~? CC

ο

»

~ —-

"^

_-, -^.

—'Λ -*Λ

CC

J\

-A

*

as


a

'•Ο

CM

! Pi

-M

>.

.

1

>

•

;

-T\ '^C

-Λ <3"

^as

•J~\

CM

i*-s ^H ^H

;

«

*

r-i


OS CS4

—

i

.—

Ö

a

ΓΛ

i

•

*

-A ΓΑ CM

LA LA

ON

^·

CM

r^
LA .—I

su

dD^

C

r--

.—ι • .-^

'

a Csl

Γ3

"

-H r-H

PA

α

SC CO

CO sO

c

as

CC

a

ι

sC f^->

1

^ sc

CD LA

α

ers

Tonj

*

a

•"-"•*

•—i

ano y 1

-

ΓCM

1

UN

! as

| '

'

ON CO

'-A <3· '—ι • ΡΑ

\YQ

LA

*

>*-s

PA

'·

f—i

DßLlA Ι Λ Ο

ι

i j >

λ'-idu ~

D

cc

CM Ο

•J"\

Γ

CC


•

LTS p·-

CD

•—ί

J ^

•

.—r

CM

α

r~-

υΛ —I

a

a

U"S

CM

r—I

PA

LA

p^

Csl sO«

r—1

QS

._-

*vj

OD

•

D

(\ J

liiy

a

V>

•^•

—-T

•

1

CD

Ά "A

MD ί !

LA

CM ί— Γ-

• >/s

~ττ

s ι

r
LA _Λ CO

>

β

r~j

!

1

CM

—; α

CM m CO

3 OS

r-~

Γ-

a

«

p^ u^

OS

LA

a

PA sC

LA

CM

*

a

,,

C J

'

.Ά

1 CDI CD ON

r~

' ; r^

a

a

. !

ON

OS ON

—1

CD CM •

—

*

~

'C

Π '-G

—

v>

α


CO CD

CO

•-H

.nay

C2

PA

LA

CsJ ι—t

.ûdx as ,vs id 3 J < T ι

•

CO CD uS

ι-» CM

PA CM OS

,—.

-A


.—t

r—1

^ Os ι

!

-^ CO JN

PA CO -Λ

Ο .—ί

OS
PA


^0

CD O)

CM -A

.—1

(^

—


sO

ι

1

CS4 ΓΑ

•

!


•-A

,— Ο CD 0


CD sO

Γr^s

r^


ι

GO !

a

CO

CM

—ι

C3

OS p-^ 1—

CO

:·—; so i—i

•:—:

α

• CO

^ CM

Γ»

ON so LA

PA LA CM

r-

LA

ON

a sO CM

LA

SC

.—»

CM

CD ·—t

!3Tly/

LA

SC

CM

as CTS

ι

SO

,-A

f—i

1

Ο CM


r~


«

CM

as iA

-Î

LA


* --a» rA
3_

Ö

Η CJ

CD

CO

α CO


»

•

sC r—t

PA CM

Cl· α en.

vO -A CD

03 i—I


»
r*~« -—-i

PA

α

i ^ i

J^l CD

a

~«

i—^

α α

CM fS. SO


CO

•
•

—1 CM

•
M

KS.

CM

^r

CD ι—i

•

>—(

a

X

^<

•a

^c

Η

•a

•3

'—t

CN <~-i

c a

r-

3

*a

> ,< - j

IJLT

>

^3

3

U ï

CJ ^1

CO

<£

•a

a

CO -D

CS4 CM Γ-;

•

ON rA

>

w CD

-< *t

CL

•a

!-»

ω a

C)

-^2~*

CO

CM

CM CL

«a o

CM CM CD

G Ul Q s_/T i-*

cïï

' *^! ^i

a

— Q.

>-^ ^ "*

^! CC·

~

:

— Cl.

JÏ

^< ""'

ÇCL

'"_

—,

-*

^ -

J


^

^_ .~' — ..

"•

-^2, \ ;

A :

<1 -?;

—;

•ci

67

αξία

της ναυπηγικής βιομηχανίας. Η

της ξυλείας, των σιδε­

ρικών και των σχοινιών ξεπέρασε το 1 εκατομμύριο δραχμές. Στον πίνακα των εισαγωγών παρατηρούμε ακόμη την εισαγωγή ξυλείας για οικοδομές και επίπλων. Αυτό είναι ένα δείγμα της έκτασης που έπαιρναν οι κατασκευές πολυτελών οικοδομών από τα αστικά στρώματα στην

Αθήνα και την Ερμούπολη.

Αναφορικά με τους τόπους προέλευσης των εμπορευμάτων δεν επήλθαν σημαντικές διαφοροποιήσεις. Πίνακας? Συμμετοχή των ξένων κρατών στις εισαγωγές της Σύρου το 1857 ιι προέλευσης

Αξία

(δραχμές)

Ποσοστό

% στα σύνο)

Αγγλία

4 .719.722

34,4

Τουρκία

2.955.001

21,5

Αυστρία '

2 .655.253

19,3

Γαλλία

1 .991.900

14,5 2,5.

Ολλανδία

343.125

Σαρδηνία

336.800

Ρωσία

278.436

2

Αμερική

252.016

1,8 /'

Διάφορα κράτη

194.540

1,4

Το 68% των εισαγωγών ήταν από τις τρεις μεγάλες δυτικές δυνάιιεις Αγγλία, Αυστρία και Γαλλία. Παράλληλα ήταν αξιόλογη η συμμετοχή της Τουρκίας, που ήταν στη δεύτερη θέση των εισαγωγών της Ερμού­ πολης από το εξωτερικό. O L εξαγωγές της Σύρου ανήλθαν σε 4.012.798 δραχμές όπως δεί­ χνει ο πίνακας που ακολουθεί. Τα προϊόντα της συριανής βυρσοδε­ ψίας κατέχουν την πρώτη θέση με το εντυπωσιακό μέγεθος των 2.674. δραχμών που αντιπροσωπεύει, το 66,7?ό των συνολικών εξαγωγών της Σύ ρου. Τα συριανά δέρματα είχαν μεγάλη κατανάλωση στην Τουρκία και

*α

•JA • — !

CQ CM

iJ

^0

o

J

••3 CM CO

JA . ί

U

CM

,-, r~ci CO

H

11

d

•
CM

co
CM CO

ΡΛ ι—1

JA

ON

CD



r~


CO CO CM

CA 'JA .-A

.—1

CD

•—t

CA

CD

σν CM

CO CM JA

CO


—.

ι—I


CM CO VO

CO LA

3 CO • - J

JA -A

,~A

.—>

ΓΑ

•-H

:— 1'


VA CM ΓΑ ΓΑ ι 1

CM

CM

o
JA


r-


"A

-A


,V\

Cv


^, vu

< 1

•

CG

__,

JA •JA w, .

•


3 Ο

ON

•~t

Pp^

r--

r\ϋ

.

Ο CD

3

•

rA

(

1

LA MD

vO

CM CO

ο
.—1

CM

CM

-

--a

vO

3

CM

CM

-

va

Λ Λ Γ. —t

03 LA CO

CM

.—i

ΓΑ

DV in

CD

J..\

JA

Ο

r—

Γ-

*

3 JA

CM

OA CM

•

i

a' P»

-cf 'JA

CM •DA

GA

oj

r-

vQ

CO

PI

CO CN

" ^ * l

CM

ca
.—;

—.

CM

—1



JA

ι

vQ

CM CM LA

vO «—1

?M

3

a

VQ CO

C-4

OA ΓΑ CM

CM -—t


-

•

•

ΓΑ

CO LA

CM

vO :

<—t

• Η

CM LA


y

CM

p.

r.—ι

CM CO •-CÌ"

—.

r-.

CM

s

r^

Ì

CG CVJ

1

LA

CO CM LA

rA

Γ*~^


CO

CJN CA vO

JA CM CM

.—1 ••—t

OA

^^

ΓΑ ΓΑ CM

— 1

.

•riy

IH

1

a

-d·

ΓΑ CM VQ

CM

3


,-4

CO

CM

r-

'JA

a

<Τ LA

ΓΑ

VO OA


α

cr ο

OD

-3

a.

VO CM UA

·—( ΓΑ

a r!_

'-τ­

­

_,

_ -o"

~, ~

~>

• • ;

,.r*

^C3 J

^ -J ^

'" 'c

3- S

•-*^

'J

"d

-,

> -1

Ο

o

>

CD. Ο

Di

CU CO

ί­ α

en cu

LT> Ci --»D x Ul

* . j

Γ-^

Q 3-

—


UA

.—1

.1M

Ό

3

03 ΓΑ

ΓΑ ΓΑ

UA

3

«. _ ., ci.

α

v—j

LA

D>

^

•S

CD >^ .-•c' ": ,-< ^? .~— ';; - j

'Di­ ci .

—1

-u r3

3"

~

* ™Γ v.^7

> — -

~

α •

>

-• CL Ο

j

' *c

C3

— !

•

w

D_

^

v_,) -J

•a -i

< <:

α

1

-•

^

-cri

d

~^ m r-\

R -G Ο TD Q>

^r - .

,_ < r-

J — ^

X

ο c*

R Ι

> •

i

ο TD

~X "ΪΖ C^ Cr-

r-

Γ­

R

α

^_ ^ <* c. T— ^ ~ — ^ R s

;_r r·

r~

f, *

u-i

:

;-.

R

X R H

>•*

R

m

Η Ο Χ R.

^

"C R

TD —i Ρ Q TT

~ R* «-t

Π \Γ\

C· t~.

c

T j

Ο

^

"CZJ

R , X r·

— — r~

R X

a H

m.

TD =J R Q H ., „Ρ - R

>"

•*r R

\

•^1

^J Ο

ο

ON

t\>

co ND

VAI

Αγγλία

k—·

X>J NT1

-~J f-O

i>

CD CD

Αμερική

•

..

h-' CD rvj

V-'

• •Ο

*CD

N/l

NO ~-J

ho

Αυοτρία &

t—' -J

t—·

•p-

ON

•

«y—

x>J ΝΛί

ON

-o .•xcj

1—'

t-^

άλλα Γερμανικά κράττΊ

r-.

ON

Ο

i—•

VJl

VAJ

co .CD

f-O

*χ / ι

ON CD

NJ

CD ho

ÌNJ

NO

ON

AJI

CD

i> 1—•

VjJ

(NO

Γαλλισ

~J • • co ON

NO

CD

*

HLTimXOÇ

-J ND

t—·

•

^J Ο 1—

Ι\

.NO

'

NO 1—'

NO INO K) ~J

~J fx3 Ο

V— INJ

α

N/>

1ÓVIOL

4> ΝΛ

f

νήσοι

χ/>

Ί -^1

σ

ο

N3

.ON co co

i—•

co

INO

[NJ

ο ON

Ο ON

του

-J Ο

Δουνάβεως

ι—'

ON I—-

4>. \ j j

tN3

I—>

UJ

co ο

i—'

ON

ο

N3

\Γ CD ΝΛ)

X^i

(NJ

• x/i

.!-0

.NO

• Ι—"

NO ~~J

J>

co f—i

ON xO CO

XJJ

CD -P-

1

C*

r-o

VP NO

rsj CD

Τουρκία \—'

X/l !—•

^> -P"

CD

!S5

Ν3

co

Σύνολα ανά

ON

INO

co

i—J

ON

ΝΛ

V/1

-Γ>

ο

• ON

Ρωσία

μ-

• co ο ο

Πριγκιπάτα

t

INJ

χ/1

• NJ«i ~~J -J

NO NO

X*l ÎN0

- j J>

•

x/l INO

NO

i—*

NO NO

ON U-Î x/l

ο co

CD

^J CD N:

NW

vn

-E>

• X/l ~J "-J

I—· χ/1

•

\Α

νη

σ%

,

(S3

• t—'

INJ

CD

NJ-l 1—' 1—>

Κ!

y—>

x> '. , 4>

CD

εμπόρευμα

70

στις περιοχές του Δούναβη. Ακόμη και η αυστριακή αγορά απορροφούσε ένα μέρος των εξαγωγών κατεργασμένων δερμάτων. 0 παρακάτω πίνακας φανερώνει τους τόπους προορισμού των εξαγωγών της Σύρου. Πίνακας 9 Συμμετοχή των ξένων κρατών στις εξαγωγές της Σύρου το 1857 Τόποι προορισμού

Αξία

Τουρκία

(σε δραχμές)

Ποσοστό % στο σύνολο

~2.67A.082

66,6

Παραδουνάβειες περιοχ.

703.858

17,5

Αυστρία

233.911

5,8

Αίγυπτος

162.239

4

Αγγλία

131.526

3,3

107.182

2,7

Διάφορες χώρες

.

XIII. Τελωνειακές ε ισποάξειç,νέα

τελωνειακή νοιιοθεσία

Σε όλη την περίοδο 1849-1857 οι εισπράξεις του Τελωνείου της Σύρου ήταν υφηλές και αποτέλεσαν τη σημαντικότερη πηγή εσόδων του Κράτους. Το γεγονός αυτό επισημαίνεται συχνά από τον τύπο της έπο­ ι on χής και τις συζητήσεις στη Βουλή και τη Γερουσία. OL εφημερί­ δες της Ερμούπολης φρόντιζαν να το τονίζουν κάθε φορά που διατύ­ πωναν παράπονα για την έλλειώη κρατικού ενδιαφέροντος για έργα , ,' „ 181 _ υποοομής στην πόλη. Πραγματικά η δημιουργία των περισσοτέρων δημοσίων έργων στην Ερμούπολη στηρίχτηκε σε δαπάνες ταυ Δήμου και σε εισφορές των ειιπόρων. Μόνο μετά από πολλές πιέσεις των παραγόν­ των της Σύρου καί μακρόχρονες συζητήσεις στη Βουλή και τη Γερουσία , 182 r αποφασίστηκε η κατασκευή της προκυμαίας στο λιμάνι. Για να συ­ γκεντρωθούν τα χρήματα επιβλήθηκε φόρος στα πλοία που προσέγγιζαν Ι Q-Z

στη Σύρο.

Γενικά το Κράτος δεν ανταποκρίθηκε στις ανάγκες της

Ερμούπολης για έργα υποδομής. Η εξέλιξη των τελωνειακών εισπράξεων στη Σύρο ήταν ανάλογη με

71

τη διακύμανση itou παρατηρήθηκε στην κίνηση του εμπορίου της πόλης. 8α πρέπει όμως να συνυπολογίσουμε τη διόγκωση του λαθρεμπορίου ιδιαίτερα στην περίοδο 1849-1851, γεγο­ νός που αποτέλεσε αφορμή να γίνουν πολλές συζητήσεις στις

184

Λέσχες και να γραφτούν αρκετά άρθρα στις τοπικές εφημερίδες^

Η όξυνση του φαινομένου τη διετία 1849-1851 είχε τη ρίζα της στην κακή πορεία των εμπορικών συναλλαγών. Η έλλειψη ρευστών κεφαλαίων και η μείωση των ατομικών περιουσιών υποχρέωναν τους εμπόρους να στραφούν στο λαθρεμπόριο. 0 πίνακας που ακο­ λουθεί εμφανίζει τις εισπράξεις του Τελωνείου της Σύρου από τέλη εισαγωγής και τέλη διαμετακόμισης

την περίοδο 1847-1858.

Ακόμη παρουσιάζει τις αντίστοιχες εισπράξεις των τελωνείων όλης της χώρας συμπεριλαμβανομένου και του Τελωνείου της Σύ­ ρου. Οι τελευταίες αναφέρονται στα έτη 1851-1858 διότι το 1851. ήταν η χρονιά που οι κρατικές υπηρεσίες άρχισαν να δημο­ σιεύουν στατιστικά στοιχεία. Πίνακας 10 Τελωνειακές εισπράξεις (σε δραχμές) Σ V Ρ 0 Σ Τέλη εισαγ. Τέλη διαμετ. 66.281 1847 920.507

Ε ΛΛ Α Δ Α Τέλη εισα^. Τέλη διαιιετ.

1848

991.117

69.100

-

-

1849

1.081.061

80.103

-

-

1850

1.079.000

91.389

-

-

1851

1.159.761

79.504

2.789.122

100.020

1852

875.304

60.794

1.923.211

72.107

1853

946.483

50.810

1.919.266

61.776

1854

856.260

53.345

1.618.083

59.822

1855

1.365.295

291.141

2.386.412

443.444

1856

1.601.000

148.534

3.088.929

202.689

1857

1.381.194

82.292

3.336.603

89.664

1858

1.538.414

49.365

3.723.216

54.560

Πηγή :

"Τηλέγραφος των Κυκλάδων", αρ. 89, 19 Ιανουαρίου 1857 Α.Μανσόλας, Πολιτειογραφικαί

, ό.π., σ. 187.

72 Στον πίνακα είναι

έκδηλη η κάμψη των εμπορικών συναλλα­

γών στη Σύρο την τριετία 1852-1854 γεγονός που επηρέασε τις τελωνειακές προσόδους του τοπικού Τελωνείου. Επίσης τα στοι­ χεία επιβεβαιώνουν ότι στην τελευταία φάση του Κριμαϊκού πο­ λέμου και μετά τη λήξη του, το εμπόριο της Σύρου σημείωσε αλ­ ματώδη ανάπτυξη. Ιδιαίτερα για την άνοδο του εμπορίου των δη­ μητριακών είναι ενδεικτική η εντυπωσιακή αύξηση των τελών δια­ μετακόμισης που εισπράχθηκαν το 1855. Αυτά τα τέλη σχεδόν εξα­ πλασιάστηκαν σε σύγκριση με τα τέλη διαμετακόμισης του 1854. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι τα τέλη διαμετακόμισης από την κατάθεση δημητριακών καρπών στις αποθήκες συμμετείχαν με 210.000 δραχμές στο συνολικό ύφος των διαμετακομιστικών τε185 λών που εισέπραξε το Τελωνείο το 1855. Η πτώση των δια­ μετακομιστικών τελών στα επόμενα έτη ήταν φυσιολογική και ο­ φείλεται στη μείωση του διαμετακομιστικού εμπορίου της Σύρου για τους λόγους που ήδη αναφέραμε. Για να διαπιστωθεί καλύτερα η μεγάλη συμμετοχή των εισ­ πράξεων του Τελωνείου Σύρου στα έσοδα του Κράτους, κατασκευά­ ζαμε τον ακόλουθο πίνακα. Αυτός δείχνει την ποσοστιαία συμμε­ τοχή' των εισπράξεων του Τελωνείου της Σύρου από τέλη εισαγωγής και διαμετακόμισης στις αντίστοιχες εισπράξεις των τελωνείων

®

όλης της Ελλάδας. Πίνακας 11 Τέλη εισαγωγής Σύρου /

Τέλη διαμετακόμισης Σύρο

τέλη εισαγωγής όλης της χώρας% τέλη διαμετακόμισης όλης 1851

41,6

79,5

1852

45,5

84,3

1853

49,3

82,3

1854

52,9

89,2

1855

57,2

05,7

1856

51,8

73,3

1857

41,4

91,8

1858

41,3

90,5

73

Είναι φανερό OIL στη Σύρο εισπράττονταν σε μέση αναλο­ γία το 50?ό περίπου των τελών

εισαγωγής όλης της χώρας και

πάνω από χ ο 80?ό των τελών διαμετακόμισης. Δεν είναι καθόλου άτοπο να ισχυριστούμε ότι ώς το 1857 οι εισαγωγές της Σύρου αντιπροσώπευαν το μισό μέγεθος των εισαγωγών όλης της χώρας και ταυτόχρονα τα 4J5 του ελληνικού διαμετακομιστικού εμπο­ ρίου. Η υπεροχή της Σύρου

έναντι των άλλων λιμανιών της χώ­

ρας είναι αναμφισβήτητη. Θα διαρκέσει όμως για πολύ μικρό .χρονικό διάστημα, διότι τη δεκαετία του 1860 η ανάπτυξη του Πειραιά'

θα οδηγήσει στην αφαίρεση των πρωτείων του εμπο­

ρίου από την Ερμούπολη. Οι ενέργειες των συριανών εμπόρων για να καθοριστεί η ατέλεια του'λιμανιού της πόλης συνεχίστηκαν και τη δεκαετία 1850-1Β60. Οι εφημερίδες δεν έπαώαν να προβάλλουν το πρόβλη1,87 μα. -· Συχνά ανέτρεχαν στις προσπάθειες του επιμελητηρίου την περίοδο 1837-1842 για να καταλήξουν ότι η ατέλεια του λιμανιού της Σύρου ήταν ο ανεκπλήρωτος πόθος του εμπορικού κόσμου της. Στα επιχειρήματα τους αντέγραφαν τις απόώεις τιον είχε εκφράσει το επιμελητήριο στο παρελθόν. Ωστόσο οι οθωνικές κυβερνήσεις θεωρούσαν ότι το ζήτηιια είχε κλείσει . • fl·

προ πολλού.. Γι αυτό και δεν έδωσαν Ησαμιά απάντηση στις συ1 RR ' νεχείς εκλήσεις του συριανού τύπου. 0 τελευταίος βλέπον­ τας ότι η ατέλεια του λιμανιού δεν γινόταν αποδεκτή από τις αρχές πρότεινε τη μείωση του διαμετακομιστικού τέλους, με απώτερο σκοπό να ποοσελκυστεί το εξωτερικό εμπόοιο τηε Τουρ, 189 ,. . , • „' ο'> κιας. Και σ αυτό το αίτημα όμως η Κυβέρνηση απέφυγε να δώσει απάντηση. Το 1857 ψηφίστηκε από τη Βουλή ο νέος τελωνειακός νό­ μος,. Προηγήθηκαν συσκέψεις του επιμελητηρίου.με εκπρόσωπο ion

της Κυβέρνησης που ήρθε στη Σύρο ειδικά γι αυτό τον σκοπό. Πρόθεση του νομοθέτη ήταν - σύμφωνα με τους ισχυρυσμούς του -

74

να προστατευτεί η εγχώρια -παραγωγή. 0 νόμος προέβλεπε ορι­ σμένα τέλη για κατηγορίες εμπορευμάτων. Έτσι ο δασμός των προϊόντων που παράγονταν στην Ελλάδα ήταν 12-18%, ο δασμός στις εισαγόμενες πρώτες ύλες ήταν 5?ό, ο δασμός για τα είδη πολυτελείας 15?ό και ο δασμός για τα υπόλοιπα προϊ­ όντα - που ήταν και τα περισσότερα - οριζόταν σε 10?ό. 0 νέος νόμος ήταν πολύ μακριά από το να δικαιολογεί τους κυβερνητικούς ισχυρισμούς για προστασία της εγχώριας παραγωγής. Αντίθετα θα μπορούσε κανείς να προσδώσει ταιιιευτικό χαρακτήρα στο- νέο τελωνειακό σύστημα. Το ύφος του δασμού πάνω στα προϊόντα που παράγονταν στην Ελλάδα είχε ελάχιστη διαφορά με τον γενικό δασμό ιϋ%. ΕπίσηΓ ο vouoçÊ δεν κατάργησε αλλά απλώς μείωσε τυν δασμό στις εισαγόμενες ',. 191 πρώτες ύλες. . Η εφαρμογή του νέου νόμου έωερε γενική αναστάτωση 192 στις συναλλαγές των εμπόρων της Σύρου. Εμφανίστηκε το φαινόμενο να επιβάλονται τεοάστιοι δασμοί π.χ. 505Ό σε ει­ σαγόμενα κουμπιά, 45?ό σε. εισαγόμενα πμνιά κ. ά. Ακόμη ο διο­ ρισμός του επιδιαιτητή από τη Νομαρχία, σε περίπτωση δια­ φοράς μεταξύ του εμπόρου και του τελωνείου οδήγησε στα ύ­ φη τους δασμούς ορισμένων προϊόντων. Οι -φατικοί υ7ΐάλληλαι πιστοί στα καθήκοντα τους απέναντι στον εργοδόϊη χους προ­ τιμούσαν να επιβαρύνουν υπέρογκα τους εμπόρους χάριν των εσόδων του Δημοσίου.

73

XIV. Επίλογος Το εμπόριο χης Σύρου παρουσίασε μεγάλη δραστηριότητα τις πρώτες δεκαετίες του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. 0 διαμεσολαβητικός ρόλος της Ερμούπολης στις εμπορικές λαγές

ανταλ­

της ανατολικής Μεσογείου ενίσχυσε σημαντικά τη δέση

του ελληνικού εξωτερικού εμπορίου σ αυτή την περιοχή. Η Σύ­ ρος οφείλει την ανάπτυξη της στις εμπορικές σχέσεις που α­ ναπτύχθηκαν με τις επαρχίες της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ωστόσο διαπιστώσαμε από τα προηγούμενα κεφάλαια ότι παρά την υψηλή δραστηριότητα του, το εμπόριο της Σύρου παρέ­ μεινε στάσιμο σε απόλυτους αριθμούς. Αυτό-είχε ως αποτέλε­ σμα να μειώνεται διαχρονικά η συμμετοχή της Σύρου στο μέγε­ θος του ελληνικού εαπορίου. Οι αιτίες αυτής της εξέλιξης πρέπει να εντοπιστούν πρώτα και κύρια στη δημιουργία MOL ανάπτυξη άλλων εμπορικών κέντρων στην Ελλάδα. Η μεγάλη πρό­ οδος του εξαγωγικού εμπορίου της σταφίδας της Πελοποννήσου αποτέλεσε παράγοντα καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη 193 του λιμανιού της Πάτρας. Η Πάτρα έγινε το επίκεντρο της εξαγωγής σταφίδας προς τη Δύση. Από την άλλη πλευρά ν, μεταφορά ιης πρωτεύουσας του βασιλείου στην Αθήνα το 1834 έπαιξε τεράστιο ρόλο στη δημιουργία του Πειραιά. Το λι,υάνυ του Πειραιά που παρουσίαζε ελάχιστη εμπορική κίνηση μέχρι τότε, απέκτησε στη συνέχεια μεγάλη σημασία στο εισαγωγικό 194 εμπόριο της πρωτεύουσας. Έτσι η Σύρος απώλεσε τη μονα­ δικότητα της στο ελληνικό εξωτερικό εμπόριο μετά τη συγκρό­ τηση ανταγωνιστικών εμπορικών κέντρων στον ελλαδικό χώρο. Εξάλλου η εξέλιξη του εμπορίου της Σύρου επηρεαζόταν άμεσα και καθοριστικά από την πορεία των εξωτερικών πολιτι­ κών και OLKOVOLIIKÓV πραγμάτων. Αφενός ο έντονος ανταγωνι'σμός των μεγάλων δυνάμεων για τον έλεγχο των πολιτικών εξε­ λίξεων σ αυτή την κρίσιμη γεωγραφική περιοχή της Μεσογείου, και αφετέρου οι οικονομικές κρίσεις των χωρών με τις οποίες

/

•*

76

195 η Σύρος είχε συνάψει σημαντικές εμπορικές σχέσεις, είχαν μεγάλο αντίκτυπο στην κίνηση του συριανού εμπορίου. Η πε­ ρίοδος που μελετάμε, διακρίνεται τόσο για την όξυνση των διακρατικών συγκρούσεων στην ανατολική Μεσόγειο, όσο και για

την οικονομική κρίση του 1848 που έπληξε τη δυτική

Ευρώπη. Αυτά τα εξωτερικά γεγονότα είχαν πολύ μεγαλύτερη επίδραση στη Σύρο απ ότι στα υπόλοιπα εμπορικά κέντρα της χώρας. Όλα αυτά ήταν αρκετά για να οδηγήσουν στη βαθμιαία ελάττωση του ποσοστού συμμετοχής του εμπορίου της Σύρου στο γενικό εμπόριο της Ελλάδας. Στον εξωτερικό χώρο η εξέλιξη του συριανού εμπορίου παρουοίασε τα ίδια συμπτώματα. Η παρέμβαση της Σύρου στις διεθνείς εμπορικές ανταλλαγές μειώθηκε. Σ αυτό το συμπέρα­ σμα καταλήγει κανείς

βλέποντας τη μεταβολή που επήλθε στο

συριανό εμπόριο με την επέκταση του εμπορίου δημητριακών σε βάρος των άλλων προϊόντων, και ιδιαίτερα σε βάρος των δυτικών βιομηχανικών αγαθών. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η Ερμούπολη έπαψε να τροφοδοτεί τις ανατολικές αγορές με βιομηχανικά προϊόντα. Απλά μειώθηκαν οι ροές αυτών των εμπο­ ρευμάτων που κατευθύνονταν στην Ανατολή μέσω της Σύρου. Αντίστροφα στην περίοδο 1846-1855 υπήρξε μια εντυπωσιακή - χ -' - * -197 άνοδος του εμπορίου οημ,ητριακων. Ποιες ήταν οι αιτίες αυτών των εξελίξεων; Πρώτα απ όλα η εμπέδωση του ατμόπλοιου στον τομέα των μεταφορών. Δέν εξετάζουμε εδώ το ατμόπλοιο από την τεχνολογική του διάσταση και το πλεονέκτημα που αυτή διαμόρφωσε χάριν του ατμόπλοιου σε. βάρος του ιστιοφόρου. Αυτό το ζήτημα θα δι­ ερευνηθεί στα επόμενα κεφάλαια. Μας ενδιαφέρει όμως η α\Χα~ ,γή των όρων άσκησης του συριανού εμπορίου, την οποία απο­ δίδουμε στην επέκταση των ατμοπλοϊκών συγκοινωνιών της Μεσογειου. 198

77

OL διεθνείς ατμοπλοϊκές γραμμές συνέδεσαν απευθείας χα λιμάνια της δυτικής Ευρώπης με τα μεγάλα εμπορικά κέντρα της Ανατολής και κυρίως της οθωμανικής αυτοκρατο­ ρίας. Οι έμποροι αυτών τών πόλεων μπορούσαν να παραγγέλ­ νουν αγσδά από την ευρωπαϊκή αγορά και να εφοδιάζονται με αυτά μέσω του ατμόπλοιου. Δεν είχαν πλέον κανένα λόγο να απευθύνονται στην Ερμούπολη γιο να αγοράσουν δυτικά εμπο­ ρεύματα. Αυτό το τελευταίο.είχε μεγάλη σημασία, διότι εξα­ φάνιζε το κέρδος του διαμεσολαβητή εμπόρου της Σύρου και παράλληλα μείωνε την τιμή αγοράς του εμπορεύαατος προς ό­ φελος του Οθωμανού εμπόρου. 0 υφ.ηλότερος ναύλος μεταφοράς με ατμόπλοιο σε σύγκριση με τον ναύλο μεταφοράς με ιστιο­ φόρο δεν ήταν ικανός

να αποτρέώει τον ανατολίτη έμπο­

ρο να χρησιμοποιήσει το ατμόπλοιο. Διότι σίγουρα η διαφορά τοί ναύλοι ήταν πολύ μικρότερη από το κέρδος του συριανού εμπόρου. Αν το ατμόπλοιο υπαγόρευσε την απευθείας πώληση δυ­ τικών εμπορευμάτων προς την ανατολική αγορά, δεν σήμαινε καθόλου ότι σε αυτή τη Φάση ευνοούσε ανάλογα τη διακίνη­ ση αγροτικών προϊόντων και ιδιαίτερα δημητριακών, από την Ανατολή προς τη Δύση. Τα. ατιχόπλοια δεν ταξίδευαν στις παραδουνάβειες περιοχές και τη Μαύρη θάλασσα, που ήταν οι κατ εξοχήν εξαγωγικοί χώροι δημητριακών καρπών. Η διαιιόρφωση των ακτών του Δούναβη σε ορισμένα σημεία δεν επέτρε­ πε την προσπέλαση πλοίων μεγάλης χωρητικότητας όπως ήταν τα ατμόπλοια. Από την άλλη πλευρά ο ανταγωνισμός των δυ­ τικών χωρών με τη Ρωσία δεν δημιουργούσε τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη σύναφη ατμοπλοϊκών δρομολογίων με τα ρωσικά λιμάνια. Τέλος οι ατμοπλοϊκές εταιρείες απέφευγαν τη φόρτωση των πλοίων τους με δημητριακά προϊόντα, εξαι­ τίας του μεγάλου όγκου τους που καθιστούσε τη μεταφορά

78

αυτών των εμπορευμάτων

οικονομικά ασύμφορη. Όλα αυτά σή­

μαιναν τη διατήρηση της κυριαρχίας του παραδοσιακού μέσου της ναυτιλίας, του ιστιοφόρου, στον τομέα των μεταφορών δη­ μητριακών. Αλλά αυτό

ευνοούσε τη συνέχιση του ρόλου της

συριανής ναυτιλίας και κατ επέκταση του συριανού εμπόρου στο εμπόριο τυν δημητριακών της Ανατολής. Έτσι η μεταστροφή των συριανών εμπόρων προς το

εμπόριο των δημητριακών επι­

βλήθηκε κατά ένα μεγάλο μέρος από την ανάπτυξη των ατμοπλοϊ­ κών συγκοινωνιών. Αυτό δεν αναιρεί σε καμμιά περίπτωση την ύπαρξη άλλων παραγόντων όπως ήταν η έλλειψη αποθεμάτων στα­ ριού και η εξαιτίας

αυτής ανύψωση των τιμών στη Δύση. Μόνο

που οι παράγοντες αυτοί είχαν εντελώς πρόσκαιρο χαρακτήρα, αντίθετα με τις επιπτώσεις από την εγκαθίδρυση των ατμοπλοϊ­ κών γραμμών που ήταν μόνιμες. Η ,Σύρος έπαψε να κατέχει σημαντική θέση στο εμπόριο της Ανατολής, όταν η επέκταση των διασυνδέσεων ανάμεσα στα εμπορικά κέντρα της Μεσογείου μέσω του ατμόπλοιου, έκανε περιττή τη διαμεσολάβηση της Σύρου στις διεθνείς εμπορικές 199 Ανταλλαγές. ' Η εμπορική τάξη της Σύρου δεν μπόρεσε να αν­ τισταθεί στην είσοδο της νέας ναυτιλιακής τεχνολογίας που μετατόπισε τα κέντρα εμπορικών επιχειρήσεων της Μεσογείου.

/ 9

Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο

Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο

Ν Α Υ Τ Ι Λ Ι Α

s,»

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β' ΝΑΥΤΙΛΙΑ

Ι. Ελληνική ναυτιλία, προβλήματα

προσδιορισμού

Η προεπαναστατική ελληνική εμπορική ναυτιλία γνώρισε σημαν­ τική ανάπτυξη με χρονική αφετηρία τα μέσα του 18ου αιώνα.

Αρχι­

κό κέντρο των δραστηριοτήτων της ήταν τα δυτικά παράλια της χώ­ ρας και κυρίως το Γαλαξείδι και το Μεσολόγγι. Αργότερα στο τε­ λευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα Sa αναπτυχθεί η εμπορική ναυτι­ λία των νησιών του Αιγαίου, με άξονες την Ύδρα, τΐ-f Σπέτσες και τα Ψαρά. Τα πολιτικά γεγονότα αυτής της περιόδου στη Δύση και. την Ανατολή έδωσαν σημαντική ώθηση στο ναυτικό εμπόριο των νησιών του Αιγαίου. Ο ρωσο-τουρκικός πόλεμος του 1768-1774 και η γαλλική επανάσταση έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη ττις ναυτιλίας του Αιγαίου τον 18ο αιώνα. *" Ωστόσο η χρυσή εποχή "lîlÇ ακαής της προεπαναστατικής εμπορικής ναυτιλίας ήταν η πρώτη δεκαετία του 19ου αιώνα, που συμπίπτει με τους ναπολε­ όντειους πολέμους. μπορικό στόλο των

Η μεταωορά δημητριακών καρπών από τον ε­ νησιών του Αιγαίου απέιοερε τεράστια κέρδη

στους έλληνες ειαποροκαραβοκυραίους. Αυτή η πλούσια ειιποροναυτυλιακή δραστηριότητα παρουσίασε έντονη κάαώη μετά τη λήξη των ναπολεόντειων πολέαων που κοουψώθηκε τις παραμονές της επανάστάσης του 1821.

Στη διάρκεια του Αγώνα τα παραδοσιακά ναυτι­

λιακά κέντρα του Αιγαίου πρωτοστάτησαν στις ναυτικές επιχειρή­ σεις εναντίον των Τούρκων, μετατρέποντας τα εμπορικά τους πλοία σε πολεμικά. Αυτή η σημαντική προσφορά των νησιών του Αι­ γαίου προς την Επανάσταση, είχε ως αποτέλεσαα να αειωθεί η εμποροναυτιλιακή δύναμη τους. Παράλληλα κατά την περίοδο της ε­ πανάστασης η Σύρος επωψελοΰαενη στον αέγιστο βαθμό από την α­ πουσία ισχυρών ανταγωνιστών, ανέλαβε την πρωτοκαθεδρία της ελ5 , ληνικής ναυτιλίας.

Στο νέο ελληνικό κράτος η Ερμούπολη θα α-

,ποτελέσει το κέντρο .'των ειιποοοναυτ! λιακών δραστηριοτήτων της χώρας. Το λιμάνι ταυ νησιού που πριν την Επανάσταση ήταν κατα­ φύγιο των πειρατών, έγινε αετό το 1832 το σπουδαιότερο λιμάνι ταυ ελλ.ηνικού βασιλείου.

81 Η συριανή ναυαλία ακολούθησε παράλληλη πορεία προς το εμπόριο της πόλης. Προσανατολισμένος στις διεθνείς μεταφο­ ρές, ο στόλος της Σύρου είχε γεωγραφικό χώρο των επιχειρή­ σεων του όλη τη Μεσόγειο θάλασσα. Τα συριανά ιστιοφόρα έ­ πλεαν καθημερινά στο λιμάνι της Ερμούπολης μεταφέροντας εμπο­ ρεύματα των τριών ηπείρων. Αυτή η δραστηριότητα συνέβαλε στη συσσώρευση σημαντικών κεφαλαίων στους πλοιοκτήτες της Σύρου, γεγονός που επέτρεψε τεράστιες επενδύσεις στη ναυπήγηση ιστιοφόρων πλοίων και την επέκταση των ναυτιλιακών επιχει­ ρήσεων. Ωστόσο υπάρχουν αρκετές δυσκολίες να προσδιορίσουμε την ακριβή δυναμικότητα της συριανής ναυτιλίας. Η ανάλυση της ε­ ξέλιξης του νηολογίου της Σύρου δεν είναι καθόλου επαρκής και δόκιμη μέθοδος για να διατυπώσουμε συιιπεράσμστα για τη δυναμικότητα του συριανού εαπορικού στόλου. Η εγγραυη ενός πλοίου στο νηολόγια της Σύρου δεν είναι ταιτόοηιΐΓ, έννοια ιιε την επιλογή της σημαίας. Το 1842 ο γάλλος πρόξενος σνα^έοει:" 'Εδώ και αρκετό καιρό το ρωσικό προξενείο της Κωνσταντινούπο­ λης παραχωρεί με σχετική ευκολία στους έλληνες πλοιάρχους το δικαίωμα της χρησιμοποίησης της ρωσικής σημαίας. Το ποσό που καταβάλλεται μειώθηκε από 1000 ρούβλια σε 200 ρούβλια. Οι έλληνες πλοίαρχοι κάνουν μια εικονική' πώληση του πλοίου τους σε κάποιο ρώσο. Αρκετά πλοία γραμμένα στο νηολόγιο των Κυκλάδων έφθασαν πρόσφατα από την Κωνσταντινούπολη με τα χρώματα της Ρωσίας."Αυτό το φαινόμενο, να χρησιμοποιείται η ρωσική σημαία γνώριζε άνθηση στις φάσεις που οι διπλωαατικές σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας δεν ήταν ευνοϊκές για την προσέγγιση τουρκικών λιμανιών από ελληνικά πλοία. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται στις αρχές του αποκλεισμού του λιμα­ νιού της Σύρου το 1850.

Οι πλοίαρχοι έλπιζαν ότι αε τη ρωσι­

κή σημαία θα αντιμετώπιζαν την απαγόρευση των ταξειδιών των

/ «

82

ελληνικών πλοίων που επέβαλαν OL άγγλοι. Αυτός προφανώς ήταν ο λόγος που υποχρέωσε τον ναύαρχο Πάρκερ να γενικεύσει την εφαρμογή της απαγορευτικής διάταξης για όλα τα πλοία, ανεξάρ­ τητα από τη σημαία τους, που

ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι

ο

της Ερμούπολης.

Είναι ακόμη χαρακτηριστικό ότι στη διάρκεια

του Κριμαϊκού πολέμου οπόταν η χρήση της ρωσικής σημαίας ήταν απρόσφορη για τα ελληνικά πλοία, η ελληνική κυβέρνηση απευ­ θύνθηκε στις Η.Π.Α., για να της επιτρέψει να κινήσει τον ελληνικό στόλο με αμερικανική σημαία.' Από την άλλη πλευρά είναι περισσότερο δύσκολο να εντοπί­ σουμε τις ροές των κεφαλαίων που προέρχονταν από τη δραστη­ ριότητα της συριανής ναυτιλίας.

Στην αριθμητική δύναμη του

ελληνικού ειιπορικού ναυτικού την Ι Ιανουαρίου 1853 περιλαμβά­ νονταν και σκάφη με ιδιοκτήτες έλληνες κατοίκους τουρκικών εδαφών, όπως της Χίου και των Ψαρών.

Είναι λογικό να υποθέ­

σουμε ότι τα περισσότερα από αυτά τα πλοία είχαν νηολογηθεί στην Ερμούπολη, που ήταν το κέντρο της συγκέντρωσης χιακών , ' , '. .' 12 „ ,και φαριανων πληϋυσιιων. Σ αυτή την περίπτωση όμως η κεφα­ λαιακή συσσώρευση απορροφάται από την Τουρκία και όχι από την Σύρο. Όλοι αυτοί οι περιορισμοί που δικαιολογημένα αναφέρθη­ καν δεν μπορούν να διαστρεβλώσουν τον σημαντικό ρόλο της ε­ μπορικής ναυτιλίας της Σύρου στις πρώτες δεκαετίεε του ανε­ ξάρτητου ελληνικού κράτους. Η ανάπτυξη συμπληρωτικών οικονο­ μικών δραστηριοτήτων προς τη ναυτιλία π.χ. ναυπηγήσεις πλοί­ ων, ναυτοδάνεια, ναυτασφάλειες, ανάπτυξη που όμοια δεν έχει να επιδείξει κανένα από τα υπόλοιπα ναυτιλιακά κέντρα της χώ­ ρας, είναι σαφής απόδειξη ότι η

Ερμούπολη αποτέλεσε το επι­

χειρησιακό κέντρο της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Τα συμπεράσματα που καταλήγει κανείς παρατηρώντας τους πίνακες

νηολογίων που έχουν δημοσιευθεί

για τη δυναμικότητα

SP

m VJ1

V·

VJ

m

co

co

co

CO

VI

ro

V· t—·

V

•fi­

hO

hO

Κ)

co

co

Vi VJ

ο

co 4>

co

V.

-fc4>

OD •t> Vi

M

hO

ho

N3

Vi

-t>

•Ο

ho ho Ο

co

CO •p-

(—'

CO

-f> Ο

CO V

sO

CO VJ CO

co

co

VJ VI

VJ

ho

hO

4>

ri

CD

R <

C"

ο =

ιΟ

Vi VJ CO

K3 VI

SO

D

4>

ho •-J

-^J

Ο

CJ

ο

VJ ν-ι

• 1—'

co

VJ

X >•

wc

j3

>-^ ο. -J

Ι—' CD Vi

Ο Ι

V-CO

ν>

s

• Q

\~· Vi ho

ci

V SO

CD V> hO SP

Vi

•s VI

VI

^J vi

ro

VI

ν;

V VJ

CD Ο

v-•

hO

so

α

vD OS

ο

o

ο t—'

i>

-J>

Vi CD hO '

Vi

ho -O

hO VJ

CO

Vi

hO

hO

!—'

CO VJ

?

CO

-J

~J

Ο -j O

V ο NC

hO es

ho

hO VJ

ab

>—·

so

VJ

»^

•-~J

hO Vi ~-j

rs) os Os

ho

-J

so so

»•J s/i ι—

r-.

ho Ο

ho

V

Vi

sO

i—•

Vi Vi

VJ VI

co

vu

Ο ·ί>

i>

hO ho co

V< ON

hO

ON -Ο

-T>

hO

i>

VJ SD

Os

.!> co

->J

ι—

VI hO

hO SO

t>

VJ

ν:

V!

!—

VJ

sC

4>

ι—' CO

•ι—

-f>

s*l 1

CO hO

CD ho

>

VC

1—' S-J -«J

1—' l—

c

-~J

VI V

hO ί—1 1—'

Vi

CD VJ

w"-<

c

V· VI

CD X J"* B< Q -=5

-J

1 ' r-v OS

_,

^c

;—:

SC •e-

ho ho

1 ' OS

VI

-v

VC

hO

-CD

Ο

0>

Vi

VI •Ο Vi

VJ

l

hO

VI

ι—<

VJ

\—'

VJ

•ν

so

CD

VJ

σ co

Cs

Vi

CO

CfN Ο

VI

•Ο

^ <

)—'•

!—ι •

—

>

so

cz

CO­ SO

CD CO

sO

CO

h—'

-J

Os

SJ1

'VI VI

hO CJ

α

ho

J> hO

CJ

hO

84

χης ελληνικής ναυτιλίας στο διάστημα 1834-1855, πιστοποιούν τη μεγάλη πρόοδο του ελληνικού εμπορικού στόλου. 0 πίνακας που προηγήθηκε παρουσιάζει την εξέλιξη της ελληνικής ναυτιλίας αυτή την περίοδο. Από τον πίνακα παρατηρούμε ότι

η ελληνική εμπορική ναυ­

τιλία παρουσίασε σημαντική ανάπτυξη μετά το 1845. Είναι η φά­ ση της έντονης ναυπηγικής δραστηριότητας που σημειώθηκε στην Ελλάδα λόγω των ιδιαίτερα υψηλών ναύλων στις μεταοορές των δημητριακών. Είναι χαρακτηριστικό ότι έπρεπε να περάσουν 13 χρόνια μετά την κήρυξη της ελληνικής ανεξαρτησίας, ώστε η χω­ ρητικότητα των ελληνικών πλοίων να υπερβεί τη χωρητικότητα του προεπαναστατικού ελληνικού εμπορικού στόλου. Το 1813 η χωρητικότητα των ελληνικών πλοίων έφτανε τους 153.580 τόνους,""" ε'νώ τ/3 1821 είχε μειωθεί στους 61.449 τόνους.

Αυτή η καθυ­

στέρηση υποδηλώνει με τον καλύτερο χρόπο το μεγάλο πλήγμα που δέχτηκε η ελληνική ναυτιλία στο διάστημα 1815-1832, αφενός εξαιτίας της λήξης των ναπολεόντειων πολέιιων KOL αφετέρου • εξαιτίας της ελληνικής επανάστασης. Η μείωση του ρόλου της πα­ ραδοσιακής ναυτιλίας στις διεθνείς μεταφορές, και ιδιαίτερα , '·15 , ' ., ' της υδραιικης ναυτίΛίας, ήταν το αποτελεσαα αυτών των γεγονο* των. Αυτό ακριβώς το στοιχείο διαφοροποιεί τη νέα ελληνική ναυτιλία από την προεπαναστατική. 0 εμπορικός στόλος του α­ νεξάρτητου ελληνικού κράτους προσανατόλισε κατά κύριο λόγο χη δραστηριότητα του στις μικρές ακτοπλοϊκές μεταφορές ανάαεσα στα νησιά KOL τα παράλια της χώρας. Αντίθετα πριν από την επανάσταση η ελληνική ναυτιλία διενεργούσε επιχειρήσεις σε όλο το χώρο της Μεσογείου. 11. Ε κτιμήσεις για _ τη δυνασικότπτ α τ η e ν α υ τ ι λ ι α e της Σύρου. Η Σύρος με το διάταγμα "περί διαιρέσεως των λιμένων του Κράτους" της 4ης Ιανουαρίου 1833

είχε τοποθετηθεί ως "πρωτεύ-

85

ων λιμήν" επικεφαλής του δεύτερου νοι>τιλιακού διαμερίσματος της χώρας. Η χώρα διαιρέθηκε συνολικά σε πέντε ναυτιλιακά διαμερίσματα. Δέκα χρόνια αργότερα το διάταγμα της 7

Ιου­

νίου 1843 αποφάσισε τη συγχώνευση του Δ'και Ε'διαμερίσματος. ναυ­

Τα στοιχεία για την εξέλιξη της συριανής εμπορικής τιλίας

κατά την περίοδο 1832-1857 είναι σίγουρα ανεπαρκή.Οι

πηγές της εποχής ελάχιστες φορές αναφέρονται στη δύναμη του εμπορικού στόλου της Σύρου. 0 πίνακας που ακολουθεί, παρά το γεγονός ότι δεν δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα της ναυτι­ λίας της Σύρου, λειτουργεί ικανοποιητικά στο επίπεδο της σύγκρισης ανάμεσα στην ναυτιλία της Σύρου και της Ελλάδας. Πίνακας

13

Εξέλιξη του εμπορικού στόλου 1840-1855 ΕΛΛΑΔΑ

ΣΥΡΟΣ i

ΠΛΟΙΑ

ΤΟΝΟΙ

ΤΟΝΟΙ

A

Α

Α

Β

Α

1840

211

257

2.410

28.560

2.354

1848

200

449

2.108

75.306

2.527 1.456

17.309 237.914

1^50

245

504

2.534 1.482

18.070 248.131

1851

222

462

2.890 1.437

20.011 237.082

1852

240

460

2.825 1.375

19.696 228.055

1853 1855

93.289 2.307

85.393

83.501 96.859

634 131

Β

ΠΛΟΙΑ

635

1.400 119.942

B 837

16.549

4.153 3.538 1.525

Β 94.041

247.995 32.396 264.405

Πηγές: F.Strong,ό.π., σ. 159 "Αίολος", αρ.382, 16 Φεβρουαρίου 1852, σ. [2]. "Ένωσις", αρ.289-156, 10 Ιουνίου 1854,[1]. "Πανδώρα", 1-7, (1850-1857) ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p.203, α ν αφορά της 20.4.49 Από τα στοιχεία του πίνακα είναι Φανερή η πρόοδος της ναυτι­ λίας της Ερμούπολης. Ανάμεσα στη δεκαετία 1840-1850 η συνολική χω­ ρητικότητα του-εμπορικού στόλου της πόλης υπερτριπλασιάστηκε.

86

Εξάλλου το 1855 η χωρητικότητα των συριανών ιστιοφόρων ήταν τέσσερις φορές μεγαλύτερη από τη χωρητικότητα της συριανής ναυτιλίας του 1840. Εκείνο όμως που αποτελεί το πιο σημαντι­ κό γεγονός είναι η συγκέντρωση των πλοίων μεγάλης χωρητικό­ τητας στη Σύρο, δηλαδή των πλοίων πάνω από 30 τόνους. Έτσι ενώ το 1840 τα πλοία·Β 'κλάσης της Σύρου αντιπροσώπευαν σε χωρητικότητα το 30,4?ό του συνόλου, το 1855 η σχέση αυτή αυ­ ξήθηκε σε 45,4?ό. Αυτό αποδεικνύει ότι την δεκαπενταετία 1840-1855 χο λιμάνι της Σύρου υπήρξε ο πόλος συγκέντρωσης της μεγάλης ελληνικής ναυτιλίας.

Αντίθετα φθίνουσα ποοεία

παρουσιάζει η αναλογική συμμετοχή των συριανών πλοίων κάτω από 30 τόνους

στο γενικό σύνολο της χωρητικότητας των ελλη­

νικών πλοίων της Α'κλάσης, ίο 1840 τπ σικρά συριανά σκάφη αποτελούσαν το Ι4.έΛττκ συνολικής χωρητικότητας πλοίων Α'κλά­ σης . Το 1855

όαως η σχέση αυτή είχε μειωθεί στο 4.3V. Τα πα­

ραπάνω βεβαιώνουν ότι η ναυτιλία της Σύρου προοδευτικά προσα­ νατολιζόταν όλο και περισσότερο στις διεθνείς αεταοορέτ.αφή­ νοντας ελεύθερο τον χώρο της μικρής ακτοπλοίας σε άλλα ναυτικά κέντρα των νησιών του Αιγαίου. Έχει αναγερθεί πολλές οο~ ρές ότι η ανάπτυξη του εμπορίου των δημητριακών από τη Μαύρη θάλασσα την περίοοο 1845-1855 ήταν ιδιαίτεοσ

ελκυστική για

τους έλληνες, πλοιοκτήτες. Οι υώηλοί ναύλοι στις μεταφορές αυ­ τών των προϊόντων από την Ανατολή προς τη Δύση, προφανώς οδή­ γησαν πολλούς συριανούς πλοιοκτήτες στην απόφαση να εγκαταλεί­ ψουν τίς μεταφορές ανάμεσα στα παράλια μέρη τής χώρας, και.να εισέλθουν στις μεταφορές του ευρύτερου μεσογειακού χώρου. Αναφορικά με τη διαχρονική εξέλιξη της δυναμικότητας της αυριανής

ναυτιλίας, αυτή

ακολούθησε πιστά την πορεία του ειιπο-

ρίου σιτηρών. OL υψηλοί αριθμοί σε πλοία KOL χωρητικότητα που εμφανίζονται το 1848 οφείλονται κατά κύριο λόγο στην ευνοϊκή περίοδο 1846-1848 για το εμπόριο των σιτηρών. Η αείωση του

87

1851 έναντι, του 1850 κατά 5.500 τόνους περίπου προκλήθηκε -προφανώς (α) από τις πωλήσεις πλοίων σε ρώσους πλοιοκτή­ τες, (β) από τις δόλιες βυθίσεις πλοίων που πήραν μεγάλη έκταση το 1850, (γ) από την οπισθοχώρηση των σιτομεταφορών εξαιτίας της αφθονίας του προϊόντος

στη όυτική Ευρώπη.

Οι ίδιοι λόγοι καθόρισαν την ακόμα μεγαλύτερη μείωση του 1852. Η σχετική άνοδος του εμπορίου των δημητριακών στο τέ­ λος του 1852 και η θεαματική αύξηση του κατά το 1854 επηρέ­ ασαν τις θετικές εξελίξεις του νηολογίου της Σύρου στα έτη 1853 και 1855. Η άρση της ρωσικής απαγόρευσης στις εξαγωγές δημητριακών με πλοία ουδέτερων χωρών, προκάλεσε την εντυ­ πωσιακή άνοδο των ναύλων και την επαναδραστηριοποίηση της συριανής εμπορικής ναυτιλίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η χω­ ρητικότητα των συριανών σκαφών Β'κλάσης να ξεπεράσει για πρώτη φορά τους 100 χιλιάδες τόνους. Ανάμεσα στα ελληνικά ναυτικά κέντρα η πρώτη θέση της Σύρου ήταν αναμφισβήτητη. Αυτή τη θέση η Σύρος θα την δια, . ,16 , . . τηρήσει για πο,\υ καιρό

MOL μονό στο τελευταίο τέταρτο του

19ου αιώνα θα παραχωρήσει την πρωτοκαθεδρία της ελληνικής ναυτιλίας στον Πειραιά.

0 παρακάτω πίνακας εμφανίζει την

αναλογική συμμετοχή των κυριοτέρων λιμανιών της χώρας

στό

συνολικό δυναμικό της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Πρόκει­ ται για μεγέθη που αφορούν τα θεωρούμενα μεγάλα πλοία, δη­ λαδή τα πλοία πάνω από 30 τόνους.

/

• *

88

Πίνακας

14

Αναλογική συμμετοχή στο ε θ ν ι κ ό νηολόγιο 1840

1855

Πλοία Β'κλ.

Τόνοι Β')ι[λ.

30,7«

30,4«

41,6«

45,4«

Γαλαξείδι

9,9»

7,9«

9,8/0

9,7«

Ύδρα

9,8«

9,8«

7«.

7«

Σπέτσες

9,7«

15,8«

Σαντορίνη

1%

8,5/ό

4,5«

/• Ρ '

Πειραιάς

1,1«

1,4«

6,2^0

6«

26,2«

20,9«

Λιμάνια Σύρος

Υπόλοιπα λ ιμαν. 31,855.

Πλοία Β 'κλ.

10«

Τόνοι Β κλ

10,5« 0

16,6«

. Π η γ ί ς : F. Strong, Ó_._TU_, σ.159 "Πανδώρα",

7 , 1856-1857, σ. 162-165

0 πίνακας αποδεικνύει ότι η Σύρος κατείχε την πρώτη δέση ανάμεσα

στα ναυτικά κέντρα της Ελλάδας σε όλη τη δεκαπενταετία

1840-1855. Η συμμετο'χή της στη μεγάλη ελληνική ναυτιλία όχι μό­ νο ήταν υώηλή το 1840 και το 1855, αλλά επιπλέον στο διάστημα , αυτό παρουσίασε εντυπωσιακή αύξηση. Επίσης είναι χαρακτηριστικό ότι το 1840 η συμμετοχή της Σύρου στη συνολική χωρητικότητα των ελληνικών πλοίων Β'κλάσης ήταν διπλάσια από τπ συμμετοχή των Σπετσών, που ήταν το δεύτερο αξιόλογο λιμάνι της χώρας. Το 1855 η χωρητικότητα των

συριανών σκαφών ήταν τετραπλάσια από τη χω­

ρητικότητα των πλοίων του λιμανιού των Σπετσών που εξακολούθησε να κατέχει τη δεύτερη θέση μετά το λιμάνι της Σύρου. Τέλος είναι αξιοσημείωτη η συγκέντρωση της μεγάλης ναυτιλίας σε λιγότερα ναυτικά κέντρα το 1855 σε σύγκριση με το 1840. Αυτό φαίνεται από τη φθίνουσα συμμετοχή των υπόλοιπων λιμανιών της χώρας στη μεγά­ λη ελληνική ναυτιλία III. Μορφή της ναυτιλιακής

επιχείρησης.

Η προεπαναστατική ναυτιλία στηριζόταν στο συνεταιοικό σύ18 Γ , , . ', στημα. Ι υρω απα τους ισχυρούς πΛΟΐοκτητες συγκεντρωνόταν ένας μεγάλος αριθμός μικρών επιχειρηματιών που συμμετείχε στην ίδιο-

89

κτησία των πλοίων. Το κεφάλαιο εμπορίας του πλοίου εξασφαλι­ ζόταν μέσω του συστήματος της σερμαγιάς. Πρόκειται για εται­ ρικό κεφάλαιο στη διαμόρφωση του οποίου συνέβαλαν έμποροι, πλοιοκτήτες και ναύτες. Αυτός ο τρόπος της άρθρωσης

της προ­

επαναστατικής ελληνικής ναυτιλίας σήμαινε (α) τ-ην ταύτιση ε­ μπόρων και πλιοκτητών και (β) την πληρωμή του πληρώματος από τα κέρδη του φορτίου. Ήταν συχνό το φαινόμενο οι ναύτες να συμμετέχουν στη σερμαγι,ά, δηλαδή στο εταιρικό εμπορικό κεφά­ λαιο. Στην ανεξάρτητη Ελλάδα η μορφή της ναυτιλιακής επιχείρη­ σης εμφανίζεται έντονα διαφορετική. Αυτό τουλάχιοτον συμπεραί­ νεται από τη μελέτη διάσπαρτων πληροφοριών αναφορικά με τη συγκρότηση κάι λειτουργία της συριανής ναυτιλίας. Στο επίπεδο , 19 . . της πλοιοκτησίας

επαναλαμβάνεται σε ιακροτερη όμως κλιαακα.

το φαινόμενο του εμπόρου-πλοιοκτήτη. Πολλοί μεγαλέαποροι της Σύρου ήταν αποκλειστικοί κάτοχοι ή συνιδιοκτήτες καραβιών. Αυτοί κατείχαν την κυριότητα του εμπορεύματος και καθόριζαν τους τόπους φόρτωσης και ξεφόρτωσης τον πλοίου. Δηλαδή μέσω της πλοιοκτησίας οι έμποροι εξασφάλιζαν .τον πλήρη έλεγχο της διαδικασίας μεταφοράς του φορτίου. Αυτή η. πεοίπτωση εμπαροναυτιλιακής επιχείρησης προϋπέθετε την αγορά του*-;:ϋ.πορεύυατος και στη συνέχεια, την αποστολή του πλοίου στον' τόπο (οόρτωσης. Με άλλα λόγια η πλοιοκτησία εξυπηρετούσε την εμπορική δραστηριό­ τητα του κατόχου του πλοίου. Τέλος αυτή η μορφή λειτουργίας της ναυτιλιακής επιχείρησης επέτρεπε τη συμμετοχή του πλοίου και στις μεταφορές εμπορευμάτων που δεν ανήκαν στον έμποροπλοιοκτήτη, συμβάλλοντας έτσι στην αύξηση .των κερδών του. Όμως είναι σίγουρο ότι σε συνθήκες οικονομικής ευωορίας αυ­ τό το ενδεχόμενο αποτελούσε δευτερεύουσα επιδίωξη για τον συ­ ριανό έμπορο.

90

Παράλληλα με την εμποροπλοιοκτησία έχουμε την ανάπτυξη μιας καθαρόαιμης εφοπλιστικής τάξης στη Σύρο. 0 εφοπλιστής ήταν κάτοχος του πλοίου αλλά όχι και του εμπορεύματος. Τα κέρδη του εξαρτιόνταν από το ύφος των ναύλων στα διάφορα λι­ μάνια και όχι από την τύχη του εμπορεύματος. Στην περίοδο που μελετάμε το εφοπλιστικό κεφάλαιο ήταν αδύναμο και κατα­ κερματισμένο. 0 σχηματισμός του στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό στη δανειοδότηση της κατασκευής του πλοίου. Αυτό επέφερε την έντονη εξάρτηση των πλοιοκτητών από τους ναυτοδανειστές. Βα μπορούσε να πει κανείς ότι οι ναυτοδανειστές ήταν οι πραγμα­ τικοί κάτοχοι

των πλοίων. Στη φάση αυτή οι ιδιοκτήτες των

πλοίων αποτελούσαν και τους πλοιάρχους των καραβιών. Η συ­ γκέντρωση του εφοπλιστικού κεφαλαίου θά πραγματοποιηθεί αρ­ γότερα, οπόταν θα εαοσνιστεί και η ισχυρή τάξη των συριανών εφοπλιστών. 0 αριθμός του πληρώματος ήταν ανάλογος με τον χαρακτηρισμό της κλάσης•του πλοίου και την χωρητικότητα ταυ."

0 πλοιο­

κτήτης είχε την υποχρέωση να προσλάβει τα 3J4 του Ίίληρώματοε ι

από έλληνες υπηκόους.

Η σχέση εργασίας βασιζόταν στην κατα22 ' βολή μισθού προς το πλήρωμα. Γο διάταγμα της 15 Δεκεμβρίου 1836 προέβλεπε και.τις

περιπτώσεις συμφωνίας για την καταβο­

λή μεριδίου επί των κερδών του πλοίου ή του φορτίου προς τους ναύτες, δστόσο η έλλειψη οποιασδήποτε πληροφορίας για τέτοιου τύπου σχέσεις εργασίας υποδηλώνει ότι η καταβολή μισθού απο­ τελούσε το γενικό χαρακτηριστικό στις συμφωνίες ανάμεσα στους πλοιοκτήτες και το πλήρωμα. Τέλος η διάρκεια της εργασίας ήταν ορισμένου χρόνου π.χ. για ένα ταξείδι ή αορίστου χρόνου και προβλεπόταν από τη συμφωνία προσληώης του ναύτη. * Τό ίδιο διάταγμα απαγόρευε στον πλοίαρχο να απολύει ναύτες του πληρώματος πριν από τη λήξη της σύμβασης εργασίας.-

Παράλλη­

λα όμως έδινε τη δυνατότητα στον πλοίαρχο να πραγματοποιεί απολύσεις μετά από συμφωνία με τους ενδιαφερόμενους ναύτες

91

ή για λόγους ασφαλείας. Και στις δύο περιτιτώσεις ήταν υπο­ χρεωμένος να απευθυνθεί για την έγκριση ή απόρριψη των ενερ­ γειών του προς τις προξενικές και λιμενικές αρχές. Εξάλλου το άρθρο 74 του ίδιου διατάγματος απαγόρευε κατηγορηματικά στους ναύτες να διακόπτουν για οποιοδήποτε λόγο την παροχή εργασίας προς τον κυβερνήτη του σκάφους. Τέλος το διάταγμα όριζε ποινές που έφταναν μέχρι τον περιορισμό της τροφής, τη μείωση του μισθού, και την κράτηση για τους ναύτες που πα­ ραβίαζαν τις υποχρεώσεις τους και τις εντολές του πλοιάρχου. IV. Κίνηση του λιμανιού τ η e

Ερυούπολης

Ια μικρά ελληνικά σκάοη είχαν τον αποκλειστι­ κό έλεγχο της διακίνησης των προϊόντων στο εσωτερικό του κρά­ τους. Ταυτόχρονα έκαναν μεταοορές ανάιιεσο στη Σύρο

και τα

γειτονικά νησιά και παράλια π.χ. Χίο, Σάμο, Ικαρία, Σιιύρνη. Έφεσσο. Από την άλλη πλευρά τα ελληνικά πλοία μεγάλης χωρητηκότητας και κυρίως τα συριανά καράβια, είχαν εκτεταιαένες επιχειρήσεις στο εξωτερικό. Πρέπει ωστόσο να αημειώσουαε ότι η ελληνική σημαία είχε

πολύ μεγαλύτερη παρουσία στις περιο*

χές της Ανατολής παρά στα λιμάνια της δυτικής Ευρώπης. Είναι ενδεικτικό ότι στη διάρκεια του 1840 2.509 ελληνικά πλοία έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη, 1.500 στα Δαρδανέλλια, 1.000 στη Σμύρνη, ενώ μόλις 230 πλοία ταξίδευαν στην Τεργέστη KOL 100 στη Μασσαλία. Δεν αναφέρεται καιιιιιά άφιΕη ελληνικού πλοί. , . , 25 ου σε αγγλικό λιμάνι. Στις θαλάσσιες μεταφορές της Σύρου κυριαρχούσε η ελληνι­ κή ναυτιλία. Στις αφίξεις και αναχωρήσεις του λιμανιού τα σκά­ φη, με την ελληνική σημαία κατείχαν σταθερά την πρώτη θέση. Αυ­ τό το γεγονός οφειλόταν στο μεγάλο πλήθος των πλοίων της μικρής ακτοπλοΐας που καθημερινά μετέφεραν εμπορεύματα από την Ερμού­ πολη στα άλλα λιμάνια της χώρας και αντίστροφα.

,

*

•

*

•

92

Όμως η εξέταση του δείκτη των αφίξεων και αναχωρήσεων •πλοίων στο λιμάνι της Ερμούπολης δεν είναι η κατάλληλη μέθο­ δος για να εντοπίσουμε τη δραστηριότητα της ελληνικής ναυτι­ λίας στην κίνηση του εμπορίου της Σύρου. Για παράδειγμα ένα υδραίικο πλοίο 20 τόνων που έρχεται 50 φορές στη διάρκεια ε­ νός χρόνου στην

Ερμούπολη, ισοδυναμεί με αφίξεις 50 ελληνι­

κών πλοίων χωρητικότητας 1.000 τόνων. Σίγουρα έχει μεγαλύτε­ ρο ενδιαφέρον να γνωρίσουμε τη συμμετοχή του ελληνικού εμπο­ ρικού στόλου στην αξία των μεταφερομένων εμπορευμάτων από και προς τη Σύρο. Δεν διαθέτουμε πλήρη σειρά στοιχείων αναφορικά με την πα­ ρουσία των διαφόρων εμπορικών στόλων στη Σύρο για όλη την πε­ ρίοδο 1832-1857. Όιιως οι πληροφορίες που παρέχει ο γάλλος πρόξενος για χα έτη 1843-1848 και εν αέρει για το 1842 δεν παύουν να είναι ενδεικτικές. Το 1842 τα αγγλικά πλοία

είχαν έντονη παρουσία στη Σύ' , 26 Τ , ρο και ιοιαιτεοα στις εισαγωγές του λιμανιού. ία αγγλικά πλοία μετέφεραν το 97,3?ό της αξίας των εμπορευαάτων που το αγγλικό εμπόριο έστειλε στη Σύρο. Βλέπουμε ότι η αγγλική ναυ­ τιλία ασκούσε αποκλειστικό έλεγχο στιε αεταωορές αγγλικών τιοο· »

-

•

•

-

·

-

ιόντων προς την Ερμούπολη. Αξιόλογη επίσης ήταν η δραστηριότη. 27 τα της ρωσικής, της τουρκικής KOL της αυστριακής σημαίας. Η αυστριακή ναυτιλία όφειλε τη σημαντική θέση της στις αφίξεις εμπορευμάτων της Σύρου στη συνεχή ανάπτυξη των ατμοπλοϊκών με28 ταφορών της εταιρείας Λόυδ.^ Την ίδια χρονιά το 58% της αξίας των εξαγωγών της Σύρου προς το εξωτερικό, μεταφέρθηκε πάνω σε πλοία με ελληνική ση29

μαία.

•' '

'.

Είναι προφανές ότι αυτή η μεγάλη δραστηριότητα της ελ­

ληνικής ναυτιλίας στηριζόταν στη διακίνηση του τεράστιου όγκου των εξαγωγών της Σύρου προς την Τουρκία. Αυτό επιβεβαιώνεται έμμεσα από τη χαμηλή παρουσία της τουρκικής ναυτιλίας η οποία

93

μετέφερε μόλος το 18,7?ό της αξίας των

εμπορευμάτων που η

Σύρος έστειλε στην οθωμανική αυτοκρατορία.

Η αυστριακή

σημαία ανταγωνιζόταν σε ένα βαθμό τουλάχιστον τα ελληνικά πλοία στις εξαγωγές της Σύρου. Τα αυστριακά πλοία και κυ­ ρίως τα ατμόπλοια του Λόυδ μετέφεραν το 28,6?ό των συνολικών εξαγωγών της Σύρου τιρος το εξωτερικό.

Το μεγαλύτερο μέρος

αυτού του φορτίου διοχετεύθηκε από τα αυστριακά ατμόπλοια προς την Τουρκία εξαιτίας των συχνών ταξειδιών της εταιρεί­ ας Λόυδ προς την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και την Κρήτη. Είναι ακόμη χαρακτηριστική η πλήρης σχεδόν απουσία της αγ­ γλικής, της ρωσικής και της γαλλικής σημαίας στις μεταφορές εξαγομένων εμπορευμάτων της Σύρου. Αιτία αυτού τοι γεγονότος ήταν ότι το εξαγωγικό εμπόριο της Ερμούπολης με αυτές τις τρεις χώρες βρισκόταν σέ πολύ χαμηλά επίπεδα. Από την άλλη πλευρά- τεράστιο ρόλο έπαιζε η έλλειψη τακτικών ατμοπλοϊκών γραμμών στη Σύρο και στα άλλα σημαντικά λιμάνια της Ανατολής από τα αγγλικά και τα γαλλικά ατμόπλοια. Τέλος θα πρέπει να τονίσουμε ότι το εμπόριο της Σύρου με τα λιμάνια του ελληνι­ κού κράτους γινόταν σχεδόν αποκλειστικά με μικρά πλοία της ελληνικής ναυτιλίας. 0 πίνακας που ακολουθεί εμφανίζει την πααοστιαία συμμε­ τοχή διαφόρων εθνικών στόλων στις μεταφορές εισαγομένων και εξαγομένων εμπορευμάτων της Σύρου την

εξαετία 1843-1848.

0 πίνακας περιλαμβάνει το εσωτερικό και εξωτερικό εμπόριο του λιμανιού.

CD

Γ<Λ

OS

'-Α

'-A

Cs|

est


CO

so

Ο

os.

ΓΑ

csi

so

#—ι

\0

Csl

sc

-r~

'X)

CT\

PA

- 1

• — I ι

r-»

ΓΑ

Œ3

Ο

1

r!s


so OD

·—{

.

-A

A,

CSI

r-i

"VA

σ

α LÜ


CX! '—t

CSI

—t


PA

uA


H

fA

PA

.-H

-π

α


co

co

as ca

ο

PA

—'

α

LA'

,—!

α

—)

α

• co

3 Ο

ο


33

LA, Ά

H1

CO

ON

-Λ

va ΓΑ

ΓΑ

a

•

u)

α

co ΓΑ

ΓΑ

en sO


5

?— 3

CSI

~ '^-* •α ο. α 3 β

CXI

>

a

ΓΑ

CSI

η

ί­ α ta ~i

<—ι

sO

ΓΑ

G\

PA

co

so


CSI

Ol

sO

rA

iA

CO

CO

CSI

,—I

ΓΑ

en ΓΑ

PA

CO CO

CD

ιΛ

Lu

.

α. „

co

r»

r-

ΓΑ ΓΑ

ΓΑ

CO

ΓΑ

CO

ι—I

PA

ΓΑ

CSI

ΓΑ


lA


PA

CO

\0

-CT

α

ΓΑ

CL

.-< ^

LU

— —


CD

3 €33

-

-CT

"i

χ

-3

5

,-<

ϊ3

.-e

.·--;

ι

,<

α.

α

α ι_

«*

ιΑ

<ί

CSI

.

α.

^

α > α

~ <* ΓΑ Ι ΓΑ <Γ ΓΑ

»

α.

,—t

ο

α 3

<—Ι

> 1

en

α 3

en en

• CJ* CJ CJ* .CJ· CJ• CJ• t.

_

ο•

I-_J

ο

ίΓ Ο

-irr

α Ώ­ α > α

< -* ο

—1

Ü Jw

„ Lu

«t

< 5

α

3

'3 CL

Η

-G

Γ Ακ

«

SJ

-er

Ì-·

CCC"

ΓΑ

CJ

UH ω

x

Ufi •CT

,

ΓΑ

>

CD

CSI CSI

<3·

Γ-

un

2: Uj

LA

es!

α

α. co.

Ο

1

CM

3 ο

2:

LSI

çr


so

Ti

un

ON

sO


SO

,-A

ιΑ

co
rA

5; à?

α

un

::-! q

LuK

95

Η δραστηριότητα της ελληνικής ναυτιλίας στις μεταφορές εμπορευμάτων από και προς τη Σύρο πραγμαιικά είναι εντυπωσια­ κή. Τα ελληνικά πλοία ελέγχουν σχεδόν πλήρως τις εξαγωγές ε­ μπορευμάτων από τη Σύρο. Παράλληλα στις εισαγωγές κρατούν την πρώτη θέση αλλά δέχονται τον έντονο ανταγωνισμό της αγγλικής ναυτιλίας. Ωστόσο πρέπει να ομολογήσουμε ότι η μεγάλη συμμετο­ χή της ελληνικής σημαίας στον τομέα των μεταφορών του συρια­ νού εμπορίου, έτσι όπως παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα, οφείλεται στο γεγονός ότι συμπεριλάβαμε το εσωτερικό εμπόριο της Σύρου, το οποίο διενεργούσε αποκλειστικά η μικρή ελληνική ακτοπλοΐα. Για να έχουμε μια σαφέστερη εικόνα για την παρου­ σία της

μεγάλης

ελληνικής ναυτιλίας στο λιμάνι της Σύρου

καταρτίσαμε τον παρακάτω πίνακα. Αυτός περιέχει τη συμμετοχή διαφόρων εθνικών στόλων μόνο στις μεταφορές του εξωτερικού εμπορίου της Σύρου την περίοδο 1843-1846.

Πίνακας 16 Αναλογική συμμετοχή στο θαλάσσιο εμπόριο της Σύρου

Ε ι. σ α γ ωγές Σημαία

1843 0' /Ο

1844 0' /Ο

Εξ αγωγέ ς

1845 0' /Ο

1846 0' /Ο

1844

1843 0' /Ο

«Εν w

0' /Ο

1845 /Ο

1846 0> /Ο

Ελληνική

23

33,3

23,9

21,4

63,$

68,7

62,6

58,7

Αγγλική

49,3

43

45,3

46,8

6,6

2,4

1,1

8

Μ

12,4

11,3

10,8

13,1

6,2

11,9

11,9

11,6

15

3,4

1,9

4,5

? ι·-

-_

-

-

-

1,3 2,5

5,1 1,2

8,9

Αυστριακή

8,5

5,3-

Οθωμανική

.5,7

6,9

7,2 6,8

Ρωσική

4,2

1,8

6,4

7,6 ·

Ολλανδική

2,4

2,6

3,2

4

Γαλλική

1 5,9

2,9

2,4

2,9 .

0,2

4,2

4,8

3,1

1,6

άιάφορες σημαίες

0,8

Π η γ ή ; ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 172,αναφορά της 25 Νοεμβρίου 1848.

96

Ο πίνακας επιβεβαιώνει την ισχυρή συμμετοχή της ελληνι­ κής ναυτιλίας στις μεταφορές εμπορευμάτων από και προς τη Σύρο. Όπως δείχνουν τα παραπάνω στοιχεία τα αγγλικά πλοία μετέφεραν στη Σύρο το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής αξίας των εισαγομένων εμπορευμάτων. Αυτό βρίσκεται σε συνάφεια με το γεγονός ότι οι εισαγωγές βιομηχανικών ειδών από την Αγγλία αποτελούσαν τεράστιο όγκο στις συνολικές εισαγωγές του λιμα­ νιού. Η

μεγάλη

ελληνική να.υτιλία. ήταν στη δεύτερη θέση,

την οποία όφειλε στα συχνά ταξείδια στις επαρχίες της οθωμα­ νικής αυτοκρατορίας." Στον τομέα των εξαγωγών η ελληνική ατ\μαία

κατείχε σταθερά την πρώτη θέση με μεγάλη διαφορά από

τις άλλες σημαίες. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η εικόνα της ναυτιλιακής κίνησης στο λιμάνι της Σύρου επιβεβαιώνει τη φύση και τον χαρακτήρα του συριανού εξωτερικού εμπορίου. Η Ερμούπολη, διαμετακομιστικός σταθμός της ανατολικής Μεσογείου δέχεται βιομηχανικά προϊόντα από τη Δύση, τα οποία στη συνέχεια προω­ θεί προς την Τουρκία, ϊο αγγλικό εμπόρευμα έχει πρωταρχικό πρρορίσμό τις αποθήκες της Σύρου. Τα αγγλικά πλοία αναλαμ­ βάνουν τη μεταφορά των βιομηχανικών αγαθών της χώρας τους προς τη Σύρο. Για δύο λόγους είναι αδύνατη η συνέχιση του ταξειδιού τους προς την Τουρκία. Πρώτο διότι το αγγλικό εμπό­ ρευμα θά μείνει στη διαμετακόμιση της Σύρου για αρκετό καιρό μέχρις ότου να πουληθεί. Δεύτερο διότι ο συριανός έμπορος, κάτοχος του φορτίου, πολύ φυσικά προτιμά

να στείλει το ε­

μπόρευμα στην Τουρκία με πλοία της συριανής ναυτιλίας.Έτσι εξηγείται η υφηλή παρουσία του αγγλικού-εμπορικού στόλου στις εισαγωγές της Σύρου και παράλληλα η παντελής απουσία του στις εξαγωγές του λιμανιού. Όσον αφορά τις άλλες σημαίες βλέπουμε ότι η αυστριακή ναυτιλία πραγματοποιεί επιχειρήσεις και στους δυο τομείς του

97

εξωτερικού εμπορίου της Σύρου. Τα αυστριακά πλοία αφενός ε­ λέγχουν το απευθείας εμπόριο μεταξύ Σύρου και Αυστρίας και αφετέρου συμμετέχουν στις ανταλλαγές της Σύρου με την οθωμα­ νική αυτοκρατορία. Αυτό το τελευταίο το οφείλουν στις μετα­ φορές που κάνουν τα ατμόπλοια του Λόυδ από την Ερμούπολη προς ορισμένα λιμάνια της Τουρκίας. Τέλος η οθωμανική ναυτι­ λία, αποτελούμενη στο μεγαλύτερο μέρος της από πλοία ελλήνων υπηκόων της, είναι εντελώς αδύναμη να ανταγωνιστεί τους έλλη­ νες. Όπως για το συριανό ειιπόριο, έτσι και για τη συριανή ναυτιλία η οθωμανική αυτοκρατορία είναι ο προνοαιακός χώρος για να ασκούν τις επιχειρήσεις τους. 0 πίνακας 17 που ακολου­ θεί ενισχύει σε μεγάλο βαθμό αυτή την άποψη. Πίνακας 17 Θαλάσσιο εμπόριο της Κωνσταντινούπολης το 1846 Ελληνική σημαία

967.000 τόνοι

Αγγλική και ιονική σημαία

505.000

"

Ρωσική σημαία

365.000

"

Σημαία της Σαρδηνίας

305.000

"

Αυστριακή σημαία

284.000

"

Γαλλική σημαία

70.000

"

Σημαία της Νεάπολης

51.000

"

Πηγή : Ε. About, ό.π., σ. J.27. Η ε λ λ η ν ι κ ή ν α υ τ ι λ ί α κ α τ ε ί χ ε την πρώτη θέση και υ π ε ρ ε ί χ ε σημαντικά έ ν α ν τ ι άλλων εθνικών στόλων σ τ ι ς . μεταφορές εμπορευμά­ των του λ ι μ α ν ι ο ύ της Κωνσταντινούπολης V.

Η συριανή

ναυτιλία

την π ε ρ ί ο δ ο

1846-1857

Τη δ ι ε τ ί α 1846-1848 η άνοδος του εμπορίου των δημητριακών σήμανε τη θ ε α μ α τ ι κ ή ανύψωση των ναύλων στα τ α ξ ε ί δ ι α των πλοίων

98 itou μετέφεραν δημητριακούς καρπούς προς τη Δύση. Η ελληνική ναυτιλία η οποία

διενεργούσε σχεδόν αποκλειστικά το εμπόριο

αυτών των προϊόντων αποκόμισε

αυτή την περίοδο σημαντικά

κέρδη. Αυτή η ευνοϊκή κατάσταση οδήγησε πολλούς στην κατα­ σκευή νέων πλοίων, γεγονός που εμφανίζεται τόσο στον αριθμό των ναυπηγήσεων αυτής της περιόδου, όσο και στην εντυπωσιακή 32 αύξηση του νηολογίου της Σύρου. Η ελληνική ναυτιλία και ει δικότερα τα συριανά σκάφη διέθεταν σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των ξένων ανταγωνιστών τους στα λιμάνια της Ανατολής: α) Η ελληνική ναυτιλία πρόσοερε χαμηλότερους ναύλους στους ενδιαφερόμενους εμπόρους σε σχέση με τους ναύλους που πρό­ σφεραν οι ξένοι πλοίαρχοι.

Αυτό οφειλόταν στο χαμηλότερο

κόστος της κίνησης ενός ελληνικού πλοίου έναντι ενός πλοίου με ξένη σημαία (.μικρότερο πλήρωμα, χαμηλότεροι μισθοί, χα­ μηλότερα έξοδα διατροφής-}, β) Οι ναυλώσεις των πλοίων γίνον­ ταν συνήθως στη Σύρο, απ όπου τα πλοία αναχωρούσαν για να Φορτώσουν δημητριακά σε κάποιο λιμάνι της Ανατολής.

Οι συ­

ριανοί έιιποροι που έλεγχαν το εμπόριο των δημητριακών ποοτιμούσαν να κλείνουν ναυλοσύμφωνα με ελληνικά σκάφη γ,' Η ελλη­ νική ναυτιλία συχνά χρησιμοποιούσε τη ρωσική σημαία στα ταξείδια της. Αυτό ευνοούσε τπν κίνηση των ελληνικών πλοίων στα λιμάνια της Μαύρης θάλασσας."7

δ) Οι έλληνες πλοίαρχοι

συνήθιζαν να ταξιδεύουν -κάτω από τις πιο δύσκολες καιρικές συνθήκες. 0 πίνακας που ακολουθεί δείχ'νει το ύφος ορισμένων ναύ­ λων μεταφοράς σιτηρών από λιμάνια της Ανατολής προς τη Δύση που διαμορφώθηκαν στη διάρκεια του 1847.

99 Πίνακας

18

Ναύλοι μεταφοράς δημητριακών το 1847 Λιμάνι επιβίβασης Λιμάνια Μακεδονίας

Λιμάνι προορισμού Μασσαλία

Ναύλος ανά τόνο 3 8 , 1 - 52,9 δραχμές

Αίνος και Σατάλια

11

67,7

Σκάλα - νόβα

Ì!

42,3 - 59,3

'

Σμύρνη

II

50,8

»

Λιμάνια Ρωμυλίας

II

52,9

Αλεξάνδρεια

Ίι

29,6 - 6 2 , 1

'

33,9 - 55,1

'

Οδησσός

II

Λιμάνια Δούναβη

II

59,3

Κερτς

II

28,6 - 7 6 , 2

Σύρος

II

38,1

Λονδίνο

Τανγκαρόκ Κερτς

106

Σύρος

Οδησσός

II

Πηγή: ΑΜΑΕ: C.C.C.

S y r a . , v o l . 3. p . 243

-124.5 114,1

II

Τανγκαρόκ

!

40

-41,8 30,9

. αναφορά της 2'-

Δεκεμβοίου 1849. Αυτοί οι ναύλοι πον πταν κατά γενική ου.ολογία υωηλοί δεν δια~ 38 τηρήθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα." Πολλοί λόγοι συνετέλεσαν στην πτώση των ναύλων που ακολούθησε. Πρώτα απ όλα η.μείωση των τιμών πώλησης των δημητριακών στη δυτική Ευρώπη κατά τη διετία 39 1848-1849.

Στη συνέχεια ο αποκλεισμός του λιμανιού της Σύρου

από τους άγγλους τον Ιανουάριο - Φεβρουάριο 1850 κατά τη διάρκεια των Παρκερικών γεγονότων. Ακολούθησε η επάρκεια της παραγωγής δημητριακών καρπών στη δυτική Ευρώπη κατά τη διετία 1851-1852. Αυτή η περίοδος των πέντε χρόνων 1848-1852 αποδείχτηκε οδυνηρή για την ελληνική ναυτιλία και πολύ περισσότερο για τα συριανά σκάφιχιτου είχαν τη μεγαλύτερη συμμετοχή στις μεταφορές δημητριακών στη Μεσόγειο.

ÎOD

'Ενα ακόμη γεγονός που εξίσου συνέβαλε στην αδράνεια της ελληνικής ναυτιλίας ήταν οι σκόπιμες βυθίσεις πλοίων. Χωρίς να είναι καινούργιο αυτό

το φαινόμενο πήρε τρομακτικές

διαστάσεις σε αυτή την περίοδο. 0 γάλλος πρόξενος αναφέρει ότι το 20?ό των ασφαλισμένων πλοίων ναυαγούσαν.

Οι αιτίες

των δόλιων ναυαγίων είναι προφανείς. Οι πλοιοκτήτες είχαν δανειστεί σημαντικά κεφάλαια για τις ναυπηγήσεις των πλοίων τους την εποχή που το εμπόριο των δημητριακών είχε σημειώσει ,42 μεγάλη ανάπτυξη. 0 πρόξενος γράφει χαρακτηριστικά: μίζω ότι

"Δεν νο­

περισσότεροι, από το 1J4 των πλοιοκτητών έχουν τα

πλοία τους ελεύθερα από ναυτοδάνεια. Αυτά είναι κυρίως τα πλοία κάτω από 100 τόνους". Με την απραξία του εμπορικού στόλοι στο διάστηαα 1848-1852 οι πλοιοκτήτες βρέθηκαν σε μεγάλη αδυναμία να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους απέναν­ τι στους ναυτοδανειστές τους. Προτιμούσαν λοιπόν να βυθί­ σουν

τα πλοία

τους στη.διάρκεια ενός ταξειδιού αεταβιβάζον-

τας έτσι την υποχρέωση αποπληρωμής

του δανείου στις ασφα­

λιστικές εταιρείες. Σε πολλές περιπτώσεις οι ελληνικές προ­ ξενικές αρχές που ήταν υπεύθυνες να διερευνήσουν τα αίτια των ναυαγίων που πραγματοποιούνταν στην περιοχή τους, κατηγο­ ρήθηκαν Ύΐά απόκρυώη των συνθηκών κάτω από TIC οποίες έγιναν 43 ' ' * τα ναυάγια. Αυτές οι ενέργειες των ελλήνων πλοιοκτητών είχαν πολλα­ πλές επιπτώσεις στην οικονοιχία της Σύρου και κυρίως στον το­ μέα των ναυτασιοαλίσεων και των ναυτοδανείων. Αλλά το σπου­ δαιότερο ήταν ότι το ελληνικό εμπορικό ναυτικό έχασε την α­ ξιοπιστία του στους διεθνείς εμποροναυτιλιακούς. κύκλους. Οι έλληνες πλοίαρχοι υποχρεώθηκαν να ποοσωέρουν πολύ χαμηλότε­ ρους ναύλους γιά να βρουν φορτία. Αυτό συμπίεζε ακόμη περι­ σσότερο τα κέρδη της ελληνικής ναυτιλίας.

101

Η αντίδραση των ξένων κυβερνήσεων ήταν άμεση στην προ­ σπάθεια τους να προστατεύσουν τα συμφέροντα των ασφαλιστικών εταιριών και των εμπόρων τους. Πρώτη η αυστριακή κυβέρνηση προέτρεψε τις ασφαλιστικές εταιρείες της χώρας της να διακό­ ψουν την ασφάλιση των 450 ελληνικών πλοίων που ήταν ασφαλι44 σμενα κυρίως σε εταιρείες της Τεργέστης. 1ον Ιούλιο του 1850 εκδόθηκε εγκύκλιος από τη γαλλική κυβέρνηση που στάλ­ θηκε στο εμπορικό επιμελητήριο της Μασσαλίας με σκοπό να κοινοποιηθεί στους ασφαλιστές-ιδιώτες και στις ασφαλιστικές εταιρείες της πόλης.' Η εγκύκλιος ανέφερε: Κύριοι, Πληροφορούμαι ότι, ένεκα της δυσάρεστοι; καταστάσεως, εις ην κατήντησε το ελληνικόν ναυτικόν εκ της υπερβολικής εκπτώσεως του ναύλου, εκ των προϋπαρχόντων δανείων και εκ των τελευταίων προς αυτό

καταναγκαστικών πράξεων της Αγ­

γλίας, ευρίσκεται σήμερον εις τοιαύτην θέσιν, ώστε ιχετά μεγίστης περισκέψεως πρέπει να αναδέχωνται τους επί των πλοίων των κινδύνους οι ημέτεροι ασφαλασται-'. Ουδέν των εν Σύρω ασφαλιστικών καταστημάτων ηδυνήθη να ανθέξη εις χα ολέθρια επακόλουθα των από τίνος μάλιστα χρόνου πολλαπλασιασθέντων

ναυαγίων, τούτο δε δύναται να αναγκάση

τους εφοπλιστάς ή πλοιάρχους Έλληνας να αποταθώσι προς ξένας ασφαλείας. Μολονότι οι παρ ημίν ασΦαλισταί δεν αγνοούσιν αναμφιβόλως την κατάστασιν χαύτην, ουχ ήττον όμως θεωρώ καθήκον μου να φέρω εις γνώσιν υμών είδησιν ενδιαφέρουσαν επί τοσούτον την ασφάλειαν των γαλλικών κεφαλαίων. 0 επί του Εμπορίου υπουργός Δουμάς. Η εγκύκλιος του γάλλου υπουργού έφερε ένα σκόαη πλήγμα σε βάρος της υπόληψης της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας.

ζ .»

102

OL λόγοι, που προκάλεσαν την έκδοση της πρέπει να αναζητη­ θούν και σε άλλες αιτίες πέρα από τα ύποπτα ναυάγια. OL μό­ νιμες ανταγωνιστικές βλέψεις της γαλλικής ναυτιλίας προς την ελληνική σημαία στη Μεσόγειο μάλλον έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ενέργεια του γάλλου υπουργ.ού του εμπορίου. Άλ­ λωστε αυτή η εποχή ήταν η πιο κατάλληλη ευκαιρία για τους ξένους ανταγωνιστές της ελληνικής ναυτιλίας. Όπως φαίνεται και από"την εγκύκλιο το γαλλικό εμπόριο έδινε ιδιαίτερη σησασία στην εξέλιξη της συριανής οικονομίας. 0 γάλλος πρόξενος της Σύρου είχε φροντίσει πολλούς αήνες πριν από τη δημοσίευση της εγκυκλίου να ενημερώνει την προϊσταμένη του πρχή για την κατάσταση της ελληνικής ναυτιλίας. Από αυτόν προέρχονταν όλες σχεδόν οι πληροφορίες που αφορούσαν την α­ δράνεια του ελληνικού εμπορικού στόλου και την χρεωκοπία των ασφαλιστικών καταστημάτων της Γύρου. Οι συχνές αναφορές του προξένου σχετικά με τις δύσκολες συνθήκες της συριανής ναυτι­ λίας αυτής της περίοδοι» υποκίνησαν την ενέργεια του γάλλου •υπουργού εμπορίου. Κοινό χαρακτηριστικό σε όλη την διάρκεια του 1850 ήταν η δυσμενής στάση των ξένων ασφαλιστικών εταιρειών απέναντι στα ελληνικά πλοία. Τα ασοάλιστρα που πλήρωναν οι έλληνες πλοιοκτήτες και πλοιαρχρι στο εξωτερικό έφτασαν να είναι τρι­ πλάσια από τα. αντίστοιχα ασοάλιστρα που πλήρωναν οι ξένοι. Στην Τεργέστη οι αυστριακές εταιρεχες αρνούνταν να πληρώσουν 49 τα ασφάλιστρα μετά τη βύθιση ενός ελληνικού πλοίου. Αυτοί οι ιδιαίτερα επιβαρυντικοί όροι που επέβαλαν OL ξένες εται­ ρείες ποός την ελλπνικτί ναυτιλία συνεχίστηκαν και τα επόαενα χρονιά. Η κρίση που έπληξε την εμπορική ναυτιλία επιβεβαιώνεται από την εξέλιξη των μισθών των πληρωμάτων. Τη διετία 18461847 ο μέσος μισθός των ναυτών ήταν 50 δραχμές τον μήνα."'

103

52 To 1850 έπεσε στις 35 δραχμές και ένα χρόνο αργότερα συνέ­ χισε την πτώση του φτάνοντας στις 30 δραχμές τον μήνα. Από την άλλη πλευρά το κόστος της διατροφής των πληρωμάτων παρου54 σίασε ομοίως πτωτική τάση. Από 59 λεπτά το 1850 μειώθηκε 55 σε 50 λεπτά το 1851.

Αυτή η ελαστικότητα στους μισθούς και

το κόστος διατροφής ήταν οι κύριοι παράγοντες που επέτρεψαν ρτηνελληνική ναυτιλία να αντισταθεί μέσα στις ιδιαίτερα

κρί­

σιμες συνθήκες αυτών των ετών. Την κρισιμότητα των περιστάσεων αποδείχνουν οι ναύλοι 1

που σημείωσαν θεαματική πτώση. Τον Οκτώβριο του 1850 τα ναυ­ λοσύμφωνα που υπογράφηκαν στη Σύρο για τη μεταιοορά δηαητριακών από την Αλεξάνδρεια προς τα λιαάνια της Αγγλίας όριζαν ναύλο 28,5 δραχμές ανά τόνο για τα ελληνικά πλοία KOL 33,7 δραχμές για τις φορτώσεις ξένων πλοίων. ληνικά πλοία ναυλώθηκαν στο

Τον Ιανουάριο του 1851 ελ­

λιμάνι της Οδησσού για ταξείδι

ως το Λονδίνο προς 44,1 δραχμές ανά τόνο, ενώ ξένα πλοία ναυλώθηκαν προς 50,5 δραχμές.

Τον Απρίλιο η κατάσταση χει­

ροτέρευσε. Τα ελληνικά πλοία δεν έκαναν κααιιιά φόρτωση στην Οδησσό ενώ τα ξένα πλοία ναυλώθηκαν προς 46,7 δραχμές ανά το58 νο. Επίσης τη 2η τριμηνία του 1851 μόνο τρία πλοία ναυλώθη­ καν στην Ερμούπολη ενώ παράλληλα πάνω απ'ό 50 πλοία ήταν παρο59 , . . πλισμένα στο λιμάνι.

δστόσο σχετική ανάκαμψη παρατηρείται

κατά τή διάρκεια του β'εξαμήνου του 1851, η οποία συνεχίστηκε και τα έτη 1852-1853. Χαρακτηριστικά τον Απρίλιο του 1853 ο ναύλος για τη μεταφορά δημητριακών από τη Σύρο προς την Αγ­ γλία ήταν 51,9 δραχμές ανά τόνο.

Την ίδια εποχή ο ναύλος

για τη φόρτωση δημητριακών στη Μαύρη θάλασσα και προορισμό τα λιμάνια της Αγγλίας ήταν 62,3 - 67,4 δραχμές ανά τόνο. Κατά το τέλος του 1853 η υώηλή ζήτηση δημητριακών στη δυτι­ κοευρωπαϊκή αγορά ανέβασε στα ύψη τους ναύλους. Στη Σύρο τον Ιούλιο του 1853 ο ναύλος μεταφοράς δημητριακών στη Μασσαλία

10ά

ήταν 46,6 δραχμές και τον Σεπτέμβριο έφτασε στις 73 δραχ6? μές ανά τόνο. Στα λιμάνια της Μαύρης θάλασσας OL ναύλοι ήταν επίσης ανεβασμένοι. Στο ταξείδι Οδησσός-Μασσαλία ο ναύλος ήταν 101,6 δραχμές και στο ταξείδι Τανγκαρόκ-Μασσαλία ήταν 118,6 - 127 δραχμές ανά τόνο. Από τα ίδια ρωσικά λιμάνια για ταξείδια με προορισμό το Λονδίνο οι ναύλοι ήταν 93,4 δραχμές και 124,5 δραχιιές αντίστοιχα. Βλέπουμε ότι οι ναύλοι στο τέλος του 1853 πλησίαζαν το ύφος των ναύλων της χρυσής περιόδου J846-1847. Το ελληνικό ναυτι­ κό προσανατολισμένο σχεδόν αποκλειστικά στις μεταφορές δημητριακών άρχισε σταθερά να βρίσκει τη χαμένη δραστη­ ριότητα του. Η επαναδραστηριοποίηση της ελληνικής ναυτιλίας οφει­ λόταν σε μεγάλο βαθμό στην έκδοση του νόμου "περί βιβλια­ ρίου " (libretto) που ψηφίστηκε από τη Βουλή τον Νοέμβριο toi 1851.

0 νόαος υποχρέωνε τους έλληνες πλοιάρχους να

τηρούν βιβλίο όπου γράφονταν όλα τα ναυτοδάνεια τα οποία είχαν λάβει οι πλοίαρχοι. Η θέσπιση του βιβλιαρίου σήασινε ουσιαστικά τη διαωάνεια των χρεών κάθε σκάωους και αν­ τικειμενικά περιόριζε τις ναυταπάτ,ες. Αυτό το τελευταίο στοι-χεία συνέβαλε στην επαναπόκτηση της εμπιστοσύνης της ελληνικής ναυτιλίας'στις διεθνείς μεταφορές.

Έτσι τα

ασφάλιστρα για τα ελληνικά πλοία KOL τα φορτία τους μειώ­ θηκαν και ο ελληνικός εμπορικός στόλος έβρισκε πλέον εύκο­ λα φορτία για μεταφορές. Ωστόσο η ανάκαμψη στις επιχειρήσεις της μεγάλης ελλη­ νικής ναυτιλίας διακόπηκε απότοαα τον Μάρτιο του 1854 όταν η ρωσική κυβέρνηση έλαβε τα γνωστά απαγορευτικό μέτρα στην εξαγωγή δημητριακών από τα λιμάνια της. Αυτή η φάση του Κριμαϊκού πολέμου άσκησε πολλαπλές δυσμενείς επιδράσεις στην ελληνική ναυτιλία και προπάντων στη ναυτιλία της Σύρου.

]05

Εκατοντάδες πλοία έμειναν δεμένα στο λιμάνι, της ιχόλης και οι ναύλοι noi; είχαν συμφωνηθεί πριν από τη ρωσική απα­ γόρευση χάθηκαν για τους έλληνες εφοπλιστές. Περίπου 3.500 ναύτες πλοίων του νηολογίου της Σύρου απολύθηκαν.

Τον

Μάρτιο επίσης, μετά την έκδοση της ρωσικής απαγόρευσης, η γαλλική κυβέρνηση πρότεινε στα ελληνικά πλοία που ήταν αγκυροβολημένα στη Μασσαλία, να μεταφέρουν στρατεύματα και πολεμοφόδια στην Ανατολή.

Η πρόταση ερχόταν σε μια

εποχή που τα μεγάλα ελληνικά πλοία βρίσκονταν σε ολοκλη­ ρωτική απραξία. Οι όροι της γαλλικής πρότασης δεν ήταν ευκαταφρόνητοι. 0 συριανός τύπος εξηγεί την άρνηση των ελλήνων πλοιάρχων να αποδεχθούν τη γαλλική πρόχαοη, από τον φόβο μήπως υποχοεώνονταν να αεταφέρουν πολειιικό υλι. ' 67 κό και στην Ελλάδα. Η ακινησία του ελληνικού εμπορικού στόλ.οι μεγάλωσε ακόμη περισσότερο εξαιτίας της χειροτέρευσης των διπλωιιατικών.σχέσεων Ελλάδας ·- Τουρκίας. Τον Μάιο τον 185& η τουρκική κυβέρνηση απαγόρευσε τις προσεγγίσεις ελληνικών πλοίων στα λιμάνια της αυτοκρατορίας. Η ανεργία των ελ­ λήνων ναυτών υπερέβη κάθε προηγούμενο και έγινε το οξύτερο κοινωνικό πρόβλημα στην Ερμούπολη. Από την άλλη πλευρά η ευρωπαϊκή ατμοπλοία επωφελήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την τουρκική απαγόρευση μεταφέροντας τα δυτικά εμπορεύματα στα τουρκικά λιμάνια. Αρκεί να σημειώσουμε ότι ο αυστρια­ κός Λόυδ ανύψωσε τους ναύλους των ατμόπλοιων του κατά 6Ρ 25?ό. Στο τέλος του 1854 οι ναύλοι μεταφοράς δημητριακών στην Ευρώπη σημείωσαν γενική πτώση, όπως εμφανίζεται και στον παρακάτω πίνακα:

106 Πίνακας

19

Ναύλοι, μεταφοράς δημητριακών την 1.12.1854 Λιμάνι φόρτωσης Συρία

Λιμάνι προορισμού

27,5 δραχμές

Μασσαλία

Αλεξάνδρεια

II

Θεσσαλονίκη

II

Συρία

25,4 21,2-23,3

Λονδίνο

Αλεξάνδρεια Θεσσαλονίκη Πηγή;

Ναύλος ανά τόνο

II

36,3 28

-29,8 2.5,9

ΑΜΑΕ, C.C.C.·, Syra, vol. 4, p. 291, επιστολή 1.12.1854

Η κρίση του ελληνικού εμπορικού ναυτικού συνεχίστηκε ως την άνοιξη του 1855, όταν η κυβέρνηση της Ρωσίας κατάργησε τα απαγορευτικά μέτρα στις εξαγωγές σταριού από το έδαωος της για τα λιμάνια ουδέτερων χωρών. Αυτός ο όρος επέτρεοε τη μο­ νοπώληση των μεταοορών δημητριακών από την ελληνική σημαία. Τα ελληνικά σκάωη

πραγματοποιούσαν εικονικές εξαγωγές από

τα ρωσικά λιαάνια στη Σύρο, απ όπου στη συνέχεια τα φορτία διοχετεύονταν στη Δύση. Αυτή τη θετική εξέλιξη για την ελληνι­ κή σημαία ευνοούσε ακόμα περιασότερο η ανεπάρκεια δημητριακών στη δυτικοευρωπαϊκή αγορά και η εξαιτίας αυτ,-ής υψηλή ζήτηση δημητριακών από την Ανατολή. Οι ναύλοι σημείωσαν εντυπωσιακή 69 άνοδο.

Από τις παραδουνάβειες περιοχές στη Μασσαλία ο ναύ­

λος ανέβηκε στις 76,2 - 84.7 δραχμές ο τόνος. Επίσης το ÌOLO φορτίο με προορισμό το Λονδίνο κόστιζε 98,6 - 103,8 δραχμές ο

τόνος. Οι υψηλοί ναύλοι διατηρήθηκαν ως τον Ιανουάριο του

1856 όταν οι αντιμαχόμενες μεγάλες δυνάμεις υπόγραψαν συνθήκη ειρήνης, η οποία σήμανε το τέλος του Κριμαϊκού πολέμου. Η ελ­ ληνική

ναυτιλία δέχτηκε τον ανταγωνισμό των ξένων εθνικών

στόλων γεγονός που περιόρισε τη δραστηριότητα τους. ΠαράλληλαΌ μεγάλος ανταγωνισμός των πλοίων έφερε την πτώση των ναύλων, τόσο που μόλις ξεπερνούσαν τη μ,ισή αξία των ναύλων που αναφέ-

107

ραμε για την άνοιξη του 1855.

OL ναύλοι, θα συνεχίσουν την

πτωτική πορεία τους και- ως εκ τούτου τα κέρδη της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας θα περιοριστούν. Την

ίδια εποχή επιχειρήθηκαν στην Ερμούπολη ναυπηγικές , 71 αναπροσαρμογές που αφορούσαν τη μείωση της χωρητικότητας των μεγάλων πλοίων για να είναι δυνατή η πλεύση τους μέσα στον Δούναβη, ιδιαίτερα κατά τους μήνες του καλοκαιριού και του φθινοπώρου οπόταν η ανομβρία κατέβαζε τη στάθμη των νερών του ποταμού και έκανε δύσκολη την πρόσβαση των πλοίων μεγάλης χωρητικότητας. Αυτή η διαφοροποίηση στις ναυπηγοκατασκευές της Σύρου επιβεβαιώνει τον αναπροσανατολισμό της συριανής ναυτι­ λίας σχεδόν .αποκλειστικά προς τον τομέα των σιτομεταφορών. Η επέκταση των ατμοπλοϊκών γραμμών στην ανατολική Μεσόγειο άφηνε μοναδικό ελεύθερο πεδίο δράσης για την μεγάλη ελληνική ναυτιλία τη διακίνηση του εμπορίου των δημητριακών καρπών. Από τα πράγματα λοιπόν επιβλήθηκε η αναπροσαριιογή των ναυπηγοκατασκευών, γεγονός που βοήθησε την ελληνική ιστιοφόρα ναυ­ τιλία να συνεχίσει ως ένα βαθμό τουλάχιστον την ισχυρή παρου­ σία της στο θαλάσσιο εμπόριο της Ανατολής. Παρά τις ναυπηγικές αναπροσαρμογές το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας της ελληνι­ κής εμπορικής ναυτιλίας στον ευρύ επιχειρ,ησιακό χώρο της Μεσο­ γείου απέκτησε μεγάλες διαστάσεις. Οι διεθνείς ατμοπλοϊκές εταιρείες έλεγχαν πλέον ένα σημαντικό μέρος των εμπορικών με­ ταφορών της Μεσογείου. VI. Η παρουσία

του ατμόπλοιου

στο εμπόριο

τηςΣυρου.

72 Η συμμετοχή του ατμόπλοιου στο εμπόριο της Σύρου άρχι­ σε με την εγκατάσταση της γραμμής της αυστριακής ατμοπλοϊκής εταιρείας Λόυδ στην ανατολική Μεσόγειο το 1837. Η αυστριακή εταιρεία συμπεριέλαβε το λιμάνι της Ερμούπολης στους σταθμούς

/ .»

108

της συγκοινωνιακής γραμμής των ατμόπλοιων της. Την ίδια χρο­ νιά μια κρατική γαλλική εταιρεία άρχισε ταξείδια με δικά της ατμόπλοια από τη Μασσαλία στη Σύρο και τη Σμύρνη. Παραδόξως και σε αντίθεση με τον αυστριακό Λόυδ η γαλλική εταιρεία δεν επέτρεψε τη μεταφορά εμπορευμάτων στα γαλλικά ατμόπλοια. Η γαλλική εταιρεία θα λειτουργήσει ως το 1845, οπόταν κάτω από το βάρος του κόστους λειτουργίας της γραμμής της θα διακόψει τα ταξείδια της στην περιοχή-. Σε όλο αυτό το διάστημα ο Λόυδ της Αυστρίας μονοπώλησε την παρουσία του ξένου ατμού στις ε­ μπορικές μεταφορές της Ερμούπολης. Την ίδια περίοδο το αγγλι­ κό ενδιαφέρον περιοριζόταν στο εμπόριο του Ιονίου διαθέτοντας μια ατμοπλοϊκή γραμμή σ αυτό τον χώρο. Την τετραετία 1842 1845 εμφανίστηκε m a νέα αγγλική ατμοπλοϊκή εταιρεία που πραγματοποίησε ταξείδια στη Σύρο και σε άλλα λιμάνια της ανα­ τολικής Μεσογείου. Τα χαμηλά κέρδη υποχρέωσαν την εταιρεία να σταματήσει τη λειτουργία της. Το 1846 τα ατμόπλοια της ε­ ταιρείας

Rostand εγκαινίασαν τη νέα γαλλική συμμετοχή στην

ατμοπλοϊκή συγκοινωνία της Σύρου μεταφέροντας και εμπορεύμα­ τα σπάζοντας έτσι το μονοπώλιο του Λόυδ. Το 1851 η γαλλική Rostand διέκοωε τα ταξείδια της και τον ίδιο χρόνο μια νέα . γαλλική εταιρεία με την επωνυμία Messageries Nationales έκα­ νε την εμφάνιση της στις ανατολικές γραμμές. Το 1851 επίσης εγκαινιάστηκε η αγγλική παρουσία στο εμπόριο της Σύρου με την εταιρεία των θαλασσίων μεταωορών του Λίβερπουλ και της Γλασκώβης. Τέλος το 1856 η εταιρεία Παπαγιάννη και Μουσαμπίνη του Λίβερπουλ έθεσε τα ατμόπλοια της στις εμπορικές μεταφορές της Μεσογείου.

Ένα χρόνο αργότερα ιδρύθηκε, η πρώτη ελληνική α­

τμοπλοϊκή εταιρεία, η Ελληνική Ατμοπλοία, με έδρα την Ερμού­ πολη . Η συμμετοχή της ατμοκίνητης ναυτιλίας στο εμπόριο της Σύρου εμφανίζεται από την αξία των μεταφερομένων εμπορευμάτων πάνω σε ατμόπλοια από και προς την Ερμούπολη. Δεν διαθέτουμε

109 πλήρη σειρά στοιχείων γι αυτή τη συμμετοχή. 0 γάλλος -πρόξενος στις περισσότερες ετήσιες εκθέσεις του περιοριζόταν στην ανα­ φορά της δραστηριότητας των γαλλικών ατμόπλοιων. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις τόνιζε με έντονο τρόπο την αυξανόμενη ανταγω­ νιστικότητα του νέου μέσου μεταφορών έναντι του ιστιοφόρου. 0 εκπρόσωπος της γαλλικής κυβέρνησης στη Σύρο είχε προβλέψει από το 1843 ότι η επέκταση των ατμοπλοϊκών συγκοινωνιών στην ανατολική Μεσόγειο δα επέφερε-τη μείωση της παρουσίας της ιστι­ οφόρος ναυτιλίας και παράλληλα την παρακμή του συριανού εμπο74 ριου. Η σύγκριση της συμιιετοχής των. δύο μορώών ναυτιλιακών επι­ χειρήσεων στις εμπορικές μ.εταφορές της Σύρου προϋποθέτει να ληφθούν υπόψη όλοι οι παράγοντες που συγκροτούσαν τον επιχει­ ρησιακό ναυτιλιακό χώρο αυτή την περίοδο. Έτσι πρέπει να αξιο­ λογηθεί κατάλληλα το γεγονός ότι το εσωτερικό εμπόριο της Σύ­ ρου, το οποίο αποτελούσε τουλάχιστον το ΐ|'3 της συνολικής αξίας του συριανού εμπορίου, γινόταν σχεδόν αποκλειστικά από τα μι­ κρά ελληνικά σκάφη. Αντίθετα τα ξένα ατμόπλοια στις περισσότερες περιπτώσεις είχαν τη Σύρο μοναδικό λιμάνι προσέγγισης στην Ελ­ λάδα. Επίσης δεν πρέπει να υποτιμηθεί το γεγονός ότι η αγγλική ιστιοφόρα ναυτιλία η οποία έλεγχε το μεγαλύτερο μέρος των ει­ σαγωγών του λιμανιού της Σύρου δέχτηκε τον ανταγωνίσιμο της αγ­ γλικής ατμοπλοίας στη Μεσόγειο πολύ αργά, μόλις το 1851. Στον πίνακα που ακολουθεί ειίΦανίζεται η συμμετοχή της ξέ­ νης ναυτιλίας, ατμοπλοϊκής καί ιστιοψόρας, όπως και η συμμετο­ χή της ελληνικής ναυτιλίας στο εαπόριο της Σύρου. 0 u-έσος όρος της ποσοστιαίας συμμετοχής της ξένης ατμοπλοίας κατά την εξαε­ τία 1843-1848 ήταν 11,2?ό στη συνολική αξία των εμπορικών μεταφο­ ρών της Ερμούπολης. Με βάση όσα αναφέρθηκαν το ποσοστό αυτό δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο. Για να διαπιστωθεί η σημαντικότητα της παρουσίας των ξένων ατμόπλοιων στη Σύρο αρκεί να παρατηρή-

I

ο

α

u_r


νΟ

,-, ~> - ^-, ^

Γ­

α

ΓCG

CD —Α 02

Ρ-

CD C^ S\

;"?

κ>

<Γ

^τ

Γ-

—, u\


"~!

Ο

α οCQ

Ο ίΜ

Ο t i C^i

νΟ

:·> ,_,

-—* ·-* νΟ

υΛ CV f"\

ο ο α\

•Ο

^Q Γ"

Ο -Λ

Γ33 •ON

>α <τ r-Λ

~1 U5

>

α

3

r-

^ Μ •Μ Γ -

ΓΝΙ

^i r~ "*"Μ S| •s\

r-

—*

<>l

*—t

—

23

α | r-

Ill σουμε ότι στα κράτη που διέθεταν ατμοπλοούσα και ιστιοφόρα ναυτιλία

ατις

μεταφορές εμπορευμάτων από και προς την Ερμού­

πολη, δηλαδή για την Αυστρία και τη Γαλλία, τα ατμόπλοια είχαν μεγάλο προβάδισμα έναντι των ιστιοφόρων. Στη μάχη του ανταγωνισμού τους το καθένα μεταφορικό μέ­ σο είχε τα δικά του πλεονεκτήματα. Η ατομική πλοιοκτησία και το χαμηλό κόστος διαβίωσης του πληρώματος, ιδίως στις περιπτώ­ σεις των ελληνικών πλοίων, επέτρεπαν στο ιστιοφόρο την παροχή χαμηλότερων ναύλων μεταφοράς σε σχέση με το ατμόπλοιο, πράγμα πολύ ελκυστικό για τους εμπόρους της εποχής. Από την άλλη πλευρά το ατμόπλοιο προϋπέθετε διαφορετικές μορφές συγκρότησης της ναυτιλιακής επιχείρησης (κρατικές ή ιδιωτικές μετοχικές εταιρείες). Επίσης επιβαρυνόταν με το υψηλό κόστος αγοράς χης καύσιμης ύλης (γαιάνθρακες) και τις δαπάνες μιοθοδοσίσς και διατροφής του πληρώματος οι οποίες ήταν πολύ μεγαλύτερες από τις

αντίστοιχες δαπάνες του ιστιοφόρου, διότι εκτός των άλλων

τα πληρώματα στα ατμόπλοια ήταν πολυπληθέστερα και σε κάποιο βαθμό εξειδικευμένα. Συγχρόνως ο προχωρημένος τεχνολογικός εξοπλισμός και το μέγεθος του ατμόπλοιου παρείχε μεγαλύτερη ασφάλεια από το ιστιοφόρο, το οποίο με τον παραδοσιακό εξοπλι­ σμό του ήταν έρμαιο των δυσμενών καιρικών συνθηκών. Έτσι το ατμόπλοιο είχε τη δυνατότητα να εκτελεί τακτικά δρομολόγια κατά τη διάρκεια όλου του έτους, που ήταν πολύ σημαντικό γεγο­ νός για τους εμπόρους που επείγονταν να στείλουν προϊόντα και χρήματα στις ξένες αγορές. Τέλος οι συχνές ειδήσεις για δόλια ναυάγια των ελλήνων πλοιάρχων συνετέλεσαν στη δημιουργία και την ανάπτυξη κλίματος δυσπιστίας απέναντι -στο παλαιό μέσο θαλάσ­ σιας μεταφοράς και συνεπώς ενίσχυαν την εμπιστοσύνη των εμπορι­ κών κύκλων της εποχής προς το ατμόπλοιο.

112

VII. Η στάση των κεφαλαιούχων της Ερμούπολης στις προ­ σπάθειες για την ίδρυση εγχώριας

ατμοπλοϊκής

εταιρείας.

ΑΤΙ όσα έχουν αναφερθεί είναι φανερό ότι η ανάπτυξη του συ­ ριανού εμπορίου ήταν άρρηκτα δεμένη με την ομαλή και ασφαλή διε­ ξαγωγή των θαλάσσιων μεταφορών. Ταυτόχρονα η Σύρος από τη θέση της ήταν ανοικτή στα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα της δυτικής Ευ­ ρώπης. Ένα από αυτά ήταν η χρησιμοποίηση του ατμού στον τοιιέα '

των μεταφορών. Οι έμποροι της πόλης είχαν διαπιστώσει έγκαιρα ότι οι ατμοπλοϊκές συγκοινωνίες εξασφάλιζαν την κανονική και γρήγορη εκτέλεση των παραγγελιών τους στη Δύση KOL τις πωλήσεις εμπορευμάτων στην Ανατολή. Γι αυτό τόυ "λόγο χαιρέτισαν με ιδιαί­ τερο ενθουσιασμό την έναρξη δρομολογίων από τα ατμόπλοια του αυ­ στριακού Λόυδ και της γαλλικής κυβέρνησης το 1837. Το εμπορικό επιμελητήριο της Σύρου σταθερός εκφραστής των συμφερόντων της ε­ μπορικής τάξης συχνά διατύπωσε προτάσεις προς το ελληνικό κράτος για την ίδρυση ατμοπλοϊκής συγκοινωνίας που θα συνέδεε τηυ Ερμού­ πολη με λιμάνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, τα οποία είχαν με­ γάλο .οικονομικό ενδιαφέρον για το συριανό εμπόριο. δστόσο είναι χαρακτηριστικό όχι για μεγάλο χρονικό διάστημα η Σύρος εμφανίστηκε ουσιαστικά αδιάφορη στο ζήτημα του φορέα που θα αναλάμβανε την επενδυτική πρωτοβουλία να υλοποιηθούν αυτές οι προτάσεις.- Είναι και αυτό μια απόδειξη ότι η Σύρος ήταν

OLKOVOUL-

κά και ιδεολογικά αποκομμένη από τον υπόλοιπο εθνικό κορμό, στο εσωτερικό του οποίου εκφράστηκαν ισχυρές προσπάθειες για τπ συ- . στάση ελληνικής ατμοπλοϊκής εταιρείας. Έτσι παρά τη διαπιστωμένη θετική στάση των κεφαλαιούχων της Σύρου στην επέκταση του ρόλου του ατμόπλοιου, οι ίδιοι δεν ανέλαβαν κσμμιά πρωτοβουλία για να ιδουθεί ατμοπλοϊκή εταιρεία στην Ελλάδα. Ακόμη και στις περιπτώσεις που άλλοι οικονομικοί φορείς ανέλαβαν αυτή την πρωτοβουλία π.χ. Εθνική Τράπεζα, έμπο-

poi Πάτρας, η Σύρος τήρησε ουδέτερη, αν όχι εχθρική στάση, 75 Στην προσπάθεια των Ε.Τ.Ε. - Η.Τοσίτσα του 1849 μόνο δύο έμποροι της Σύρου δέχτηκαν να εγγραφούν μέτοχοι στην υπό ίδρυση εταιρεία.

Και οι δύο ήταν υπάλληλοι του Πρακτορείου

της Ε.Τ.Ε. στην Ερμούπολη - Δ.Μάνιαρης και Σ.Κοντός. Στην 77 προσπάθεια των πατρινών εμπόρων του 1853' η Σύρος στάθηκε αδιάφορη. Παρά τις συνεχείς εκκλήσεις της '.'επί της συστάσεως επιτροπής" και τις διαβεβαιώσεις των Πατρινών ότι. η Σύρος So αποτελούσε κέντρο των επιχειρήσεων της εταιρείας, οι εραοιπολίτες έμποροι απουσίασαν ut εντυπωσιακό τρόπο από τα μετο­ χικά κεφάλαια της εταιρείας. Φυσικό επακόλουθο ήταν να απο­ τύχει και αυτή η -προσπάθεια. Είναι κεφαλαιώδες ζήτησα να διερευνηθούν οι λόγοι που ε­ πέβαλαν στην εμπορική τάξη της Σύρου αυτή τη συμπεριφορά, η οποία χαρακτηρίζεται αφενός από την ελλειόη επενδυτικών πρω­ τοβουλιών και αφετέρου από την άρνηση συμμετοχής, OIL e υπό ίδρυση εταιρείες. Η σύσταση αμιγούς συριανής ατμοπλοϊκής εταιρείας .προυπέθετε την επένδυση σημαντικών κεφαλαίων, τα οποία τνια\ αδύνατε να διατεθούν από τους τοπικούς κεφαλαιούχους. Η αγοοα της Σύ­ ρου ήταν σίγουρα ανεπαρκής να τροφοδοτήσει με κεφαλαιακούς πό­ ρους m e τέτοια επένδυση. Από την άλλη πλευρά ο προσανατολι­ σμός τοι τοπικού εμπορίου στις ανταλλαγές με τα παράλια του οθωμανικού κράτους, και ακόμη η επέκταση του εμπορίου των δη­ μητριακών, εξυπηρετούνταν σε μεγάλο βαθμό από τα ελληνικά ιστιοφόρα, από τα οποία πολλά ανήκαν σε εαπόρους της Ερμούπο­ λης. Η άνοδος του εαπορίοι των δημητριακών αναμφίβολα επηρέασε αρνητικά την εγκαθίδουση ατμοπλοϊκής εταιρείας στη Σύρο, και θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής οτσν ε­ ξετάζονται οι αιτίες της αδιάφορης στάσης των συριανών κεφα­ λαιούχων. Οι τελευταίοι ανίκανοι πλέον να αντισταθούν στην

IIA

εισβολή της ξένης ατμαπλοούσας ναυτιλίας στον τομέα

των μετα­

φορών βιομηχανικών προϊόντων, έβρισκαν προνομιακό πεδίο δράσης τις σιτομεταφορές, τις οποίες το δυτικό ατμόπλοιο ήταν αδύνατο να ελέγξει για λόγους που ήδη αναφέρθηκαν. Είναι προφανές ότι η παραδοσιακή μορφή της ατομικής ναυτιλιακής επιχείρησης επαρ­ κούσε στον αυξανόμενο προσανατολισμό του συριανού εμπορίου προς τον τομέα των σιτομεταφορών. Αυτό το γεγονός εξασφάλιζε τη συ­ νέχιση στην ανάπτυξη της ιστιοφόρος ναυτιλίας και ταυτόχρονα περιόριζε την αναγκαιότητα αιας συριανής ατμοπλοϊκής εταιρείας. Αλλά πως μπορεί να ερμηνευθεί η επιβεβαιωμένη αδιαφορία των συριανών κεφαλαιούχων απέναντι στις προσπάθειες που κατέ­ βαλαν ισχυροί οικονομικοί φορείς στην Ελλάδα για να δημιουργή­ σουν ατμοπλοϊκή εταιρεία: Γιατί ο εμπορικός κόσμος της Εύρου προκλητικά απουσίασε από τα μετοχικά κεφάλαια των οίο εταιρειών; Η εξήγηση αυτής της συμπεριφοράς πρέπει να αποδοθεί αποκλειστι­ κά στην ιδεολογική και οικονομική συγκρότηση της άρχουσας εμπο­ ρικής τάξης τπς Σύρου, έτσι όπως την περιγράφαμε σε προηγούμενα κεφάλαια. Η ποωτη προσπάθεια εκδηλώθηκε το 1849 από την L.T.E. και τον Μ.Τοσίτσα, που ανήγγειλαν την ίδρυση της Εταιρείας Ελ­ ληνικών Εμπορικών Ατμόπλοιων και Διορύξεως του πορθμού του Ευ­ ρίπου. Αυτή την περίοδο οι συριανοί έμποροι ανα^μετώπιζαν αε εχθρότητα την προσπάθεια που κατέβαλε η Εθνική τράπεζα να διει­ σδύσει στον χρηματοπιστωτικό τομέα της Ερμούπολης και γενικότε­ ρα της ελληνικής οικονομίας. Θα ήταν παράλογο λοιπόν για τους Συριανούς να επενδύσουν κεφάλαια σε μια επιχείρηση που ιδρυόταν από ανταγωνιστέε τους. Όπως ήταν επόμενο οι έμποροι της Σύρου αδιαφόρησαν στην πρόσκληση που χους απεύθυναν οι Γ.Σταύρου - Μ. Τοσίτσας. Ανάλογη ήταν η στάση των Συριανών στην προσπάθεια που κατέ­ βαλαν οι έμποροι της Πάτρας το 1853. OL ανταγωνιστικές διαθέσεις του εμπορικού κόσμου των δύο πόλεων είχαν εμφανισθεί απο το 1842

115»

όταν συζητήθηκε το θέμα της ατέλειας ενός λιμανιού στην Ελ­ λάδα. Στο διάστημα που μεσολάβησε ως το 1853 η Πάτρα είχε ανα­ δειχθεί στο σημαντικότερο εξαγωγικό λιμάνι της χώρας και διεκ­ δικούσε έντονα την πρωτοκαθεδρία του ελληνικού εμπορίου. Οι Συ­ ριανοί δικαιολογημένα από την πλευρά τους δεν έβλεπαν με καλό μάτι την ανάπτυξη της Πάτρας. Πίστευαν ότι η δημιουργία ατμο­ πλοϊκής εταιρείας με έδρα την Πάτρα θα ενίσχυε την ανταγωνιστι­ κότητα του λιμανιού της Πελοποννήσου έναντι της Σύρου. Ακόμη •και οι υποσχέσεις των Πατρινών ότι η Σύρος θα γινόταν το κέντρο των επιχειρήσεων της εταιρείας δεν έφεραν κανένα αντίκρυσμα. Διότι η εμπορική τάξη της Σύρου άμεσα ή έμμεσα ασκούσε σε με­ γάλο βαθμό τον έλεγχο των μεταφορών τοι Αιγαίοι μέσω των συ­ ριανών ιστιοφόρων πλοίων. Θα ήταν παράλογο για τους συριανούς εμπόρους να παραχωρήσουν έστω και ένα μικρό μέρος των επιχειρή­ σεων τόυ Αιγαίου στους ανταγωνιστές τους εμπορο'γαιοκτήμονες της

Πάτρας. VIII. Η ίδρυοτι της· Ελληνικής Ατιχοπλο"ιας στη Σύρο το Ι65~ Το 1855 η Εθνι,κή τράπεζα ανέλαβε για δεύτερη ιοορά την πρωτο­ βουλία για σύσταση ατμοπλοϊκής εταιρείας. 0

Δ.Μάνιαρης, διευθυν­

τής του Πρακτορείου της Ε.Τ.Ε. στη Σύρο, απευθύνθηκε σε 119 εξέ­ χοντες εμπόρους και τους προσκάλεσε να συνδράμουν στο μετοχικό 78 κεφάλαιο της νέας εταιρείας. Η ανταπόκριση των Συριανών χωρίς να είναι αρνητική ωστόσο ήταν ελάχιστη, δς τις 20 Σεπτεμβρίου 1Β55 μόλις 25 έμποροι είχαν εγγραφεί για μετοχές συνολικής αξίας 79 40.000 δραχμών. Την ίδια εποχή οι έμποροι της Πάτρας είχαν δη­ λώσει συμμετοχή ύφους 102.200 δραχμών στο αετοχικό κεφάλαιο της 80 εταιρείας. 0' Γ.Σταύρου σε επιστολή του προς τον Δ. Μάνιαρη εξέ-° φραοε τη λύπη του για τη χααηλή συαιιεχοχή των συριανών κεφαλαιού­ χων,' και κάλεσε τον πράκτορα της Ε.Τ.Ε. νσ προτρέψει τους εμπόρους της πόλης για μεγαλύτερη ανταπόκριση, ώστε η Σύρος να μην απουσιάΓ,

·, >

σει για μια ακόμη 'ψαρά απο ενα τόσο εθνωψελες έργο,

/ .»

81

υποννοωντας

116

•προφανώς τη στάση τον Συριανών στις δύο προσκάθειες ιωυ προη­ γήθηκαν. Η πρωτοβουλία της Διοίκησης της Ε. Τ. Ε. υποστηρίχθηκε θερμά aito τις κυβερνήσεις τυν ετών 18Γ>5-18:>6. του Α. Μαυροκορδάτου και

στη συνέχεια του Λ. Βούλγαρη. Η ψήφιση νόμων αναφορικά με

τη λειτουργία της υπό ίδρυση ατμοπλοϊκής εταιρείας" " δημιούργησε κλίμα αισιοδοξίας για την πραγματοποίηση των φιλόδοξων στόχωντης Ε^Τ.Ε,'-Στις 28 Οκτωβρίου ÌM6,

εγκρίθηκε' η σύσταση

της Ελληνικής Λτμοκλο'ικής Εταιρείας ^ ειο'άγοντσς ουσιαστικά το ελληνικό ατμόπλοιο στις συγκοινωνίες του κράτους, ωστόσο •παρέμενε αδιευκρίνιστη η έδρα της εταιρείας. Στα τέλη του 1856 η Γενική Συνέλευση τον μετόχον υστέρα από υπόδειξη του ! . Σταύρου αποφάσισε τον καθορισμό της Ερμούπολης ως έύρας

της

εταιρείες. Η εγκατάσταση της Ελληνικής Ατμοπλοίας στη Σύρο α­ σφαλώς εγκαινίασε ένα καινούργιο κεφάλαιο για τη συριανή ναυ­ τιλία. Η -επιλογή της Ερμούπολης για έδρα της εταιρείας ήταν αποτέ­ λεσμα αφενός αντικειμενικών συνθηκών που δημιουργούσαν η φύση και η διάρθρωση του ελληνικού θαλάσσιου εμ'ίορίου', και αφετέρου υποκειμενικών επιδιώξεων από μέρους της Εθνικής τράπεζας. Το 1857 η Σύρος παρέμενε το αναμφισβήτητο κέντρο του ελληνικού εμπο­ ρίου και συγχρόνως σημείο συνάντησης τον Θαλάσσιων δρόμων της Α­ νατολής. Η εγκατάσταση της εταιρείας στη Σύρο εξασφάλιζε τη σύν­ δεση της ελληνικής ενδοχώρας με τον κατεξοχήν εμπορικό χώρο της εγκράτειας. Ταυτόχρονα με την προοπτική της πραγματοποίησης ταξει&ιών σε εμπορικά λιμάνια του εξωτερικού εξασφαλιζόταν η σύνδε­ ση της αποοήκης εμπορευμάτων της ανατολικής Μεσογείου δηλ. της Γύρου με τα κέντρα προμήθειας και αποστολής προϊόντων. Είναι χαρακτηριστικό ότι η απόφαση για τον καθορισμό της έδρας της εταιρείας στη Σύρο ήλθε μετά την ψήφιση του" νόμου TOS'που επέ­ τρεπε την πραγματοποίηση ταξειδιών σε λιμάνια του εξωτερικού axa ατμόπλοια της εταιρείας,Από την πλευρά της Ε3νικής τράπεζας

117

η Σύρος σ αυτή τη φάση αποτελούσε τον σημαντικότερο οικονομι­ κό χώρο εξεύρεσης και συγχρόνως τοποθέτησης κεφαλαίων, που ήταν η απαιραίτητη προϋπόθεση για την ισχυροποίηση της θέσης της μέσα στην ελληνική οικονομία ΗΟΙ για την επέκταση των ερ­ γασιών της. Η ιδρυτική Γενική Συνέλευση πραγματοποιήθηκε στις 3 ϊανουαρίου 1856 στην Αθήνα.

Το ιδρυτικό κεφάλαιο ανήλθε σε

1.094.500 δραχμές αποτελούμενο από 2.189 μετοχές αξίας 500 δραχμών. 0 πίνακας που-ακολουθεί εμφανίζει τη συμμετοχή κεφα­ λαίων από διάφορες περιοχές της Ελλάδας και του εξωτερικού. Είναι εμφανής η υψηλή παρουσία του Κράτους, της Εθνικής τρά­ πεζας K m των ελλήνων της διασποράς. Ιο Δημόσιο και η Ε.Τ.Ε. κατείχαν συνολικά το 54,8% των μετοχών της εταιρείας. Από την πλευρά τους οι κεφαλαιούχοι-της διασποράς διέθεταν το 23Dc πε­ ρίπου του ιδρυτικού κεφαλαίου. Αξίζει επίσης.να σημειωθεί η πλήρης απουσία κεφαλαίων από την Πάτρα. Οι Πατρινοί απέσυρα». τις δηλώσεις εγγραοής μετοχών OL οποίες όπως αναφέρθηκε, τον Σεπτέμβριο του 1855 cwxava\

τις ]02.200 δραχμές. Προφανώσ αυ­

τή ήταν η "εκδίκηση" των κεφαλαιούχων της Πάτρας για τον καθο­ ρισμό της Σύρου ως έδρας της εταιρείας. Τέλος από τα στοιχεία? του πίνακα φαίνεται ότι η Σύρος υπερδιπλασίασε τη συμμετοχή της στα κεφάλαια της εταιρείας σε σχέση με τον Σεπτέμβριο του 1855, γεγονός που οφείλειται στην εγκατάσταση της εταιρείας στην Ερ­ μούπολη. Στον πίνακα 22 παρουσιάζονται οι συριανοί μέτοχοι με τον αριθμό των μετοχών και την αξία τους. Το Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας συγκρότησαν οι Κωνσ|νος Βολανάκης, έμπορος από την Κρήτη, Ηλίας Κεχαγιάς, έ­ μπορος από την Άμφισσα, Πέτρος Ράλλης, έμπορος από τη Χίο, Αμβρόσιος Δαμαλάς, έμπορος από τη Χίο και δήμαρχος της Ερμού­ πολης και Αλέξανδρος Δομεστίνης, πλοίαρχος από τα Ψαρά. Η επι­ λογή των προσώπων έγινε μετά από συνεννοήσεις του Δ.Μάνιαρη

ili ν α > ·ί κ ç 2 I IòpuxLiid Kt.çuXaui της Ελληνικής

Μέτοχοι

Ht:τοχες

ΑΊμοκΧοιας

Συμμεχ ο vu

Λξίσ Με ι οχ li ν

0' /Ο

Δημόϋ'ιο

800

36,,5

400.000

Ε θ ν ι κ ή Τ ρ άν, ε ζ α

400

'18.,3

200.000

Σύρος

188

8 ;,6

94.000

Ομογενείς Πάντσευτερ

84.000

Λ7-

168

*3

'Μα cren λ t'a

89

4,1

44.500

Λί'β-φπουλ

03

3,8

41.500

Κον j ,'ίολη

40

1,0

20.000

Βουκουρέστι.

40

1,8

20.000

Λ Ο VÒL ν ο

30

1,4

1J.000

Αλεξάνδρεια

28

1,3

14.000

υδτ;σϋ'ός

10

0.5

5.000

0,5

5.00Ü

Άαατερνταα

*

10

498

:49.0Q0

innata .ιόνιοι» Κέρκυρα

71

Κεφαλληνία

00

;

»2

:.7

30.000 5,9

13]

65.

Αθήνα

144

.6,6

Πύργος

14

0,6

7.000

2

ο,ι

1.000

12

0.5

6.000

Καλαμάτα Άρτα Σύνολο

ÜQXBi.

2.189

ΙΑ J E . Τ . Ε . , XXV.

100

1,094.500

Έ ρ γ α , Α ' Ν α υ τ ι λ ι α κ ά , φ ά κ . 32 ( 1 3 5 1 ) ,

...Καταστατικό Ελληνικής Ατμοπλοίας,- σ. 12-19,

119

RS με τη Διοίκηση της Ε.Τ.Ε. στην Αθήνα." Ορισμένα μέλη του Δ.Σ. της εταιρείας, όπως ο Κεχαγιάς και ο Δαμαλάς, ήταν γνωστά από το παρελθόν ως έμπιστα πρόσωπα της Εθνικής στην πόλη. Είναι εν­ δεικτική η υποβαθμισμένη παρουσία εμπόρων χιακής καταγωγής στο πρώτο Δ,Σ. της Ελληνικής Ατμοπλοίας. Οι παλαιές αντιθέσεις της Ε.Τ.Ε. και των χίων εμπόρων ασφαλώς επηρέασαν τις αποβάσεις των ηγετικών κύκλων της Ε.Τ.Ε. Τον Ιούλιο του 1857 η εταιρεία έκανε έναρξη των δρομολογίων στι.ς θαλάσσιες συγκοινωνίες του εσωτερικού.86.Τα ατμόπλοια "ΥΔΡΑ", "ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ", και "ΒΑΣΙΛΙΣ­ ΣΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ" που αγοράσθηκαν στο εξωτερικό από το ελληνικό δημόσιο, παραχωρήθηκαν στην εταιρεία. Πίνακας

22

Συριανοί έμποροι μέτοχοι της Ελληνικής Ατμοπλοϊκής Εταιρείας κατά τη Γενική Συνέλευση της 3.1.1857 10

5.000

2) Διαμαντής Μάνιαρης

6

3.000

3) Σωκράτης Ι.Ράλλης

10

5.000

ά) Ελπιδοφόρος Λαδόπουλος

10

5.000

5) Παντολέων Ψύχας

10

5.000

6) Πέτρος Ράλλης

10

5,000

7) Π.Ρογκότης

'β

3.000

8) Ανδρέας Ναύτης

ίο

5.000

9) Κωνσταντίνος Ι.Βολανάκης

10

5.000

10) Ηλίας Κεχαγιάς

10

5.000

11) Δημήτριος Βαωιαδάκης

20

10.000

12) Ζαννής Α.Βούρος

10

5.000

13) Δημήτριος Καλλάρης

5.000

14) Αλέξανδρος Δομεστίνης

ID 10

5.000

15) Αμβρόσιος Δαμαλάς

10

5.000

16) Λουκάς Κορέσης

10

5.000

17) Κυριάκος Χαραλαμπίδης

10

5.000

18) Αχιλ. Ν,Μεταξάς

10

5.000

19) Γρηγόριος Πάικος

6

3.000

1) άθ. Βουτζινάς

ΣΥΝΟΛΟ ÜimH

188

94.000

IAiETE, XXV, Το-,α. Α 'Ναυτιλιακά, « h . 32 (1351)

Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο Β Ι Ο Μ Η Χ Α Ν Ι Α

-

Τ Ρ Ι Τ Ο Ν Α Υ Π Η Γ Ι Κ Η

«

Arco lip LÌ ι: η άποψη rivai εμφανές ότι με την ίδρυση της Εται­ ρείας Ελληνικής Ατμοπλοίας στη Σύρο επιτεύχθηκε η συνεργασία ενός τμήματος του συριανού εμπορικού κόσμου με την Εθνική τρά­ πεζα.

Εκείνο όμυς που προέχει είναι να εξετάσουμε αν ουτό το

γεγονός συνιστά μια εκτεταμένη διαφοροποίηση τον διαθέσεων της εμπορικής τάξης της Σύρου απέναντι στους ανταγωνιστές της στον ελλαδικό χόρο. Είναι, σίγουρο με βάση όσα έχουν αναφερθεί, ότι η σύσταση της ατμοπλοϊκής εταιρείας το 1837, πραγματοποιήθηκε σε μια πε­ ρίοδο κατά την οποία ήρθαν στην επιφάνεια τα ίχνη της δομικής κλίσης,

που αργότερα -Sa οδηγήσει, στην κάμψη του εμπορίου «αι. της

ιοπουόρας ναυτιλίας της Ζύρου. Η εμπορική -τάξη εξασθενημένη από την μακρά υφεση'της περιόδου 184C-1855, ήταν ανίκανη va πα­ ρακολουθήσει την αυξανόμενη με ταχύτατους ρυθμούς επέκταση τον ατμοπλοϊκόν συγκοινωνιών στην ανατολική Πεσόγειον''και ταυτόχρο­ να ανήμπορη να αντισταθεί, όπως έκανε στο παρελθόν, στην εισβο­ λή της Ε'.';,Ε. στην τοπική οικονομία. Αυτοί οι λόγοι υπαγόρευσαν την αλλαγή στη στάση ορισμένων μόνο συριανόν κεφαλαιούχων. Διό­ τι, ο αριθμός των 19 συριανών μετόχων είναι πολύ μικρός και ακόμ.η από τον κατάλογο απουσιάζουν σημαντικοί εκπροσωΐϊΌΐ του εμπορι­ κού κόσμου, κυρίως από τις-τάξεις της χιακής κοινότητας. Τέλος η εγκατάσταση της εταιρείας στην Ερμούπολη αποτελούσε αναμφι­ σβήτητα ένα ελκυστικό στοιχείο για τους τοπικούς ισχυρούς οικο­ νομικούς παράγοντες, που πιθανά πίστευαν ότι με αυτόν τον τρό­ πο η Σύρος θα έμπαινε από καλύτερες θέσεις στη μάχη του ανταγω­ νισμού με το ξένο ατμόπλοιο στις εμπορικές μεταφορές της περιο­ χής-

' ·

/ .β

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

.'

-

Γ'

ΝΑΥΠΗΓΙΚΗ

Γ . . 1 . ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ L·

ί_δ_ε π λ η_γ_ ί_ ο^_τη ς

πνό ητ υζ ης

Διαβάζοντας κανείς τον συριανό-τύπο της εποχής, εντυπω­ σιάζεται, 'από το πλήίϊος των άρθρον που αναφέρονται στις δυνα­ τότητες της χώρας για την ίδρυση βιομηχανικών μανάδων. Οι λέ­ ξεις "βιομηχανία" και "βιομηχανική πρόοδος" συναντώνται πολύ συχνά στην αρθρογραφία τον εφημερίδων της Ερμούπολης. Πως εξη­ γείται αυτό το φαινόμενο; Η Σύρος ήταν μια HOι νυνία ανοιχτή στα ξένα οικονομικά ιδεολογικά ρεύματα της εποχής. Η οικονομία της συνδεόταν "w-.'sa. με τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες χης Δύσης, Η οικονομική πολιτική των χωρών αυτών και το επίπε­ δο των δικονομικών δραστηριοτήτων τους, σε ένα βα-Ομό τουλά­ χιστον επηρέαζαν χην οικονομική ζωή της Σύρου. Τέλος η εαοάνιση των βιομηχανικών καταστημάτων την ίδια εποχή οτην Ερμούπολη, επέβαλε αντικειμενικά τον προβληματισμό γύρω από τη δυνατότητα ρΥομηχσνιηής ανάπτυξης στους οικονομικούς παράγοντες της κόλης. Γα ερωτήματα που δημιουργούνται, ωστόσο, είναι πολλά. Η τολμηρότητα και το ;τροι;2ημένο επίπεδο των συζητήσεων της επο­ χής, δεν σημαίνει ότι ήταν σαφές τι εννοούσε ο καδένας όταν αναφερόταν στη βιομηχανία. Σε μια σημαντική εκ8εση του υπουρ­ γού των Εσωτερικών Αναστασίου Λόντου το 1843,~ (Παράρτημα

1.1

C. 389) ο όρος βιομηχανία παρουσιάζεται συγκεχυμένος. Διατυπώ­ νεται τόσο για τη δραστηριότητα των βυρσαδεψικών βιομηχανιών της Σύρου, όσο και για την κατασκευή των ενδυμάτων της οικογε­ νείας της into τη γυναίκα της Ευρυτανίας. Η εφημερίδα "Αίολος" της Ερμούπολης θεωρούσε βιομηχανικές πρώτες ύλες προϊόντα όπως το λάδι, ο καπνός και η, σταφίδα.^ Το ίδιο συγκεχυμένες παρουσιάζονται στην αρθρογραφία της εποχής οι έννοιες προστατευτισμός και ελεύθερος ανταγωνισμός.

123 Κατά του αρθρογράφο του "Αιόλου" Ο προστατευτισμός ήταν μια θεωρία, στην οποία πίστευαν όσοι φοβούνταν μελλοντικές πολε­ μικές συγκρούσεις μεταξύ των κρατών:

"Ολοι οι λόγοι των στη­

ρίζονται ειιί του φόβου και της υποθέσεως μιας πολεμικής συγ­ κρούσεως, την οποίαν νομίζουν ταίντοτε έτοιμον να εκρραγή με­ ταξύ των λαών". Οι οπαδοί του προστατευτισμού εμφανίζονταν ως θιασώτες της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας των κρατών τους και της υποτέλειας των άλλων χωρών; κυριαρχίαν επ αυτύν,

"Το έθνος αυτό

θέλει έχει την

θέλει τους αναγκάζει να υποκείπτουν εις

τους νόμους του, κάμει' και αυτούς επί τέλους υποτελείς". Αντίθετα όσοι υποστήριζαν τον ελεύθερο'ανταγωνισμό χωρίς 5 δασμολογικούς φραγμούς ήταν υπέρ της ειρήνης:

"Ολα τα επιχει­

ρήματα των εκπηγάζουν από την εμπιστοσύνην την οποίαν

έχουν

εις την από μάλλον εις μάλλον στενήν και ειρηνικήν ένωσιν των εθνών". Παράλληλα οι οπαδοί του ελεύθερου ανταγωνισαού ήταν υποστηρικτές της φιλίας και συνένωσης των κρατών:

"Οι λαοί,

λέγουν οι οπαδοί της εμπορικής ελευθερίας, έχουν ακσταμάχητον και φυσικήν κλίσιν εις το να συνενούνται και να συγκοινυνοννται". Και όπως ήταν επόμενο, εφόσον ο καθένας προτιμά την ει­ ρήνη

από τον πόλεμο, ο "Αίολος" έπαιρνε σαφέστατη θέση υπέρ

του ελεύθερου ανταγωνισμού, καλώντας τους κρατικούς και τους τοπικούς παράγοντες να ασπασθούν τις απόώεις του. Πάντως αυτή η ερμηνεία των θεωριών του προστατευτισαού και του φιλελευθε­ ρισμού δεν εμπόδιζε τον "Αίολο" να απαιτεί συχνά από το κράτος τη δασμολογική προστασία υπέρ των βιοαηχανιών και βιοτεχνιών της Σύρου. Όλες οι απόώεις που διαμορφώθηκαν στη Σύρο και διατυπώθη­ καν μέσα από'τις εφημερίδες της εποχής σχετικά με τις δυνατό­ τητες βιομηχανικής προόδου, διέθεταν το γνώρισμα ότι σχεδόν πάντοτε αναπτύσσονταν σε σύγκριση με το παράδειγμα των δυτικών χωρών. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό γινόταν για να κατα-

/ «

124

λήξει ο αρδρογράφος στο συμπέρασμα, ότι η Ελλάδα δεν ήταν τό­ σο πλούσια σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους, όσο η Αγγλία ή η Γαλ­ λία, ώστε να μπορεί να ανσκτύξει την εθνική βιομηχανία της. Αυτές οι γνώμες

συνέτειναν

στο ότι η Ελλάδα 9α ευημερούσε

μ:έσϋ της γεωργίας και του εμπορίου. Η αναφορά στο εμπόριο συ­ νοδευόταν με την προβολή της Σύρου ως κέντρου των εμπορικών ανταλλαγών στην_σνατολική πεσόγει.ο, και της επιρροής της στην οικονομική ανάπτυξη της χύρσς,

Η δικαιολογία που συχνά iroo-

σφεροταν ος προς'την αδυναμία να δημιουργηθεί ισχυρός, βιομη­ nco'i7 λαιων και την ανυπαρξία διαθέσιμου εργατικού δυναμικού. χανικός "τομέας, σχετιζόταν με την απουσία επενδυτικών

Η μεταφορά

αγροτικού πλεονάσματος στη μεταποίηση προυπέίντε?

σύμφωνο με ορισμένες οικονομικές αντιλήψεις, την καταστροφή , ... 8 ..'. της αγροτικής παραγογης και των γεωργικών εργαλείων: "ÜCV είναι σπόνεισ να Οέλη -ΐις να χαλάση το ινίον τον,

δια να το

κάμη βελόνας, πατά την κοινήν πσροιμ.ίαν;" Αυτά συμπληρώνονταν με, τη· διαβεβαίωση ότι μια ενδεχόμενη επένδυση στη βιομηχανία περιέκλεινε την ανασφάλεια της πραγματοποίησης κερδών, τ γ στιγ­ μή ito υ η τοποθέτηση κεφαλαίων στο εμπόριο απέεεοε υόηλά κέρ.' 9 δη.

Οι εκφραστές αυτόν τον αντιλήψεων προχωρούσαν τόσο ιιαλν, ,

ώστε έ[ρ·3αναν στο σημείο να ισχυρίζονται ότι συνέφερε η εξαγω­ γή πρώτων υλών από την Ελλάδα προς το εξωτερικό, διότι με αυ­ τόν τον τρόπο το εθνικό εμπόριο θα είχε σοβαρά οφέλη από τη διακίνηση ποοιόυτων της κατεργασίας των ελληνικών ποώτων υλών r

. 10

οτο εξωτερικό. Δεν έλειπαν βέβαια οι παράγοντες με την αντίθετη ακριβώς γνώμη, ότι υπήρχαν προοπτικές για τη δημιουργία εθνικής βιο­ μηχανίας. Αυτές OL ιδέες έδιναν ιδιαίτερο βάρος στο σχηματισμό •ενός θεσμικού πλαισίου που συνέκλινε στον προστατευτισμό της εγχώριας παραγωγής με την καθιέρωση δασμών επί ομοειδών προι-

125

όντων που εισάγονταν από το εξωτερικό, και, παράλληλα τη θέσπι­ ση δασμολογικής ατέλειας

επί των εισαγομένων πρώτων υλών.

Πράγματι η προστασία της συριανής βιομηχανικής και βιοτεχνικής παραγωγής αποτέλεσε τον κύριο άξονα γύρω από τον οποίο κινήθη­ καν τα αιτήματα των

εργαστηριαρχών

της Ερμούπολης σε όλη αυ­

τή την περίοδο. Οι ίδιες απόψεις από πολύ νωρίς έθεταν την α­ νάγκη της ίδρυσης τραπεζικού φορέα με πρωτοβουλία του

κρά­

τους, με σκοπό να χρηματοδοτεί τις βιομηχανικές επιχειρήσεις 12 με χαμηλό επιτόκιο.

Ήταν ακόμη η εποχή που η Εθνική τράπε­

ζα παρά τη θετική πορεία της και την κατάκτηση σημαντικών θέ­ σεων στον ανταγωνισμό της με τους παραδοσιακούς πιστοδοτικούς φορείς, εμφανιζόταν δύσπιστη ως προς το μέλλον της ελληνικής βιομηχανίας, και συνεπώς ήταν φειδωλή στη αεταωορά κεφαλαίων προς τη βιομηχανία. Αυτές ήταν οι κυρίαρχες απόώεις στη Σύρο σε ό,τι αφορούσε την εθνική οικονομική ανάπτυξη.

Οι πρώτες, οι οποίες κατέλη­

γαν στο συμπέρασμα ότι ήταν αδύνατη η συγκρότηση ισχυρής εγχώ­ ριας βιοαηχανίας, είχαν κύριο εκφραστή την εφημερίδα "Αίολος". Οι δεύτερες, οι οποίες επίμονα έθεταν την προοπτική Βιομηχανικής ανάπτυξης, υποστηρίζονταν από την εφημερίδα "Ένωσις". Η " Ένωσις" εκφράζε τα πολιτικά, κοινωνικά και OLKOVOUIKO συμφέροντα των Χ ίων, δηλαδή των μεγ'αλεμπόρων της πόλης, που είχαν ισχυρές διασυνδέσεις με ξένους εμπορικούς οίκους και οπωσδήπο­ τε ήταν οι ουσιαστικοί

φορείς της τοπικής βιομηχανικής δραστη­

ριότητας. Αντίθετα ο "Αίολος" συσπείρωνε την αντι-Χιακή πληθυσμική κοινότητα, η οποία

ασχολούνταν κυρίως με το μικρεμπόριο.

Ήταν

Φανατικός αντίπαλος των Χίων και ποόΒαλε ιιε έντονο τρό-

πο τά

λαϊκά, κοινωνικά στοιχεία.

J Ι. Βιομηχανικοί και βιοτεχνικοί κλάδοι στην Ερμούπολη 1832 - 1857. Η εξέταση των κλάδων της βιοτεχνικής παραγωγής στη Σύρο δεν

/ .*

είναι, π λ ή ρ η ς , ύν.ος

άλλωστε αναφέρθηκε π α ρ α π ά ν ω . Ετιιχειρεί-

χαι περισσότερο μια καταγραφή δρσστηριοιήτον στους τομείς για τους ο reo ίο υ ς διαθέτουμε στοιχεία, τ;σρά μ ι α ανάλυο'η τους. Η ιεράρχηση intoppici, από δύο χαρακτηριστικά: α ) ϊη σημαντικότητα του κάθε κλάδου κ σ ι β ) την επάρκεια τ ο ν δ ε δ ο μένίΐν π ο υ ό ι σ ο έ τ ο υ μ ε . Τέλος η π α ρ ά θ ε σ η των στοιχείων/ γίνεται uoou π ρ ο η γ ή θ η κ ε έλεγχος, στο μέτρο π ο υ αυτό ή τ α ν δυνατό, για την ακρίβεια κσ-ι την αξιοπιυτέα τους. BU[JC/J^: ε δ ι κ ή ς

·«

β»

Η Οι ρσοδεψι-κη βιομηχανία .ήταν αναμφισβήτητα ο

κλάδος π ο υ σηαειοσε τ η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ανάπτυξη σ τ η Σύρο την π ε ­ ρίοδο 1 G 3 2 - I 0 5 7 , Δ ε ν υπάρχει σ ύ μ π τ ω σ η τον π λ η ο ο ο ο ρ ι ώ ν που αναφέρονται στα ποώτα βυρσοδεψεία-της πόλης. 0 γάλλος π ρ Ο ξ ε 1 /,

νος α ν α φ έ ρ ε ι ' ' ά τ ι το 1327 λειτουργούσαν σ τ η Εύρο 5-6 β υ ρ σ ο οεώεία. Στον επικ'οδειο λάνο

του ~-'ΐσ τον ΰά.νστο το-- Παναγιά—

ι η r>ü,\CUi.ci ο Γι·ε-- ο οι υς i ÌGVUJ ν du ι. a (7 j.Cu ι. -..u^ μ ν η μ ο ν ε ύ ε ι

οτι

ιΟ

π ρ ώ τ ο βυρσοδεψικο κατάστημα ιδρύθηκε στην π ό λ η το 1829 από , 1 6 τον Π.Κσλουτσ. ί έλος ο Τιμολέων Αμπελάς αναφέρει _" ως πάλαι c5r-Λ „ , , 17 I-CÌJU πα',αΟ ι,pu--: . !.ο κατσσ ι^ιμα L O U ί_μμπνυυι|/\ εαΛοιυepou

-Ο

meo ίο συστήθηκε το 1 8 3 4 . Πιθανότατα η διαφορά τ ω ν τριών α π ό ψεον βρίσκεται ουσιαστικά σ τ ο τι. εννοούσε ο καθένας μιλώντας για β υ ρ σ ο δ ε ψ ε ί α . Π α ρ όλα αυτά τ ο θέμα της εμφάνισης του π ρ ώ ­ του βυρσοδεψείου στην Ερμούπολη δ ε ν είναι τόσο σημαντικό. Η αλή-ϋεισ είναι ό τ ι τα καταστήματα τ ο υ Καλουτά και του Σαλούσχρου α π ο τ έ λ ε σ α ν τις σπουδαιότερες μονάδες της συριανής β υ ρ ­ σοδεψίας κατά το μεγαλύτερο διάστημα του 19ου α ι ώ ν α . Ο αριδμός τ ω ν βυρσοδεψικών εργαστηρίων α ν ε ρ χ ό τ α ν σ ε 12 18 , , 19 το 1 8 5 1 .

Το 15δ>2 ο αριθμός τους είχε μειωδεί σ ε 7 . ' Η ο ι κ ο ­

νομική κρίση τ ο ν ετών 1852-1055, για'την οποία αναφερθήκαμε διεξοδικά σ ε

άλλα 'κεφάλαια, ή τ α ν η αιτία για τ η μ ε ί ω σ η της

δραστηριότητας της συριανής βυρσοδεψίας. Η στενότητα του χ ρ ή ­ μ α τ ο ς , οι χρεοκοπίες τον εμπόρων, η αδυναμία απορρόφησης εμπο-

127

ρευμάτων στις ανατολικές αγορές, που ήταν τα φαινόμενα της κρίσης, αναμφισβήτητα έβλαψαν τη βιομηχανία κατεργασίας δερ­ μάτων στην Ερμούπολη. Ωστόσο η βυρσοδεψία παρέμεινε μια από τις πιο αναπτυγμένες βιομηχανίες της Σύρου ως το τέλος του 19ου αιώνα. Αυτό οφείλεται κυρίως στη λειτουργία των εργο­ στασίων του Π.Καλουτά και του Ε.Σαλούστρου. Η τεχνική που χρησιμοποιούνταν για την κατεργασία των δερμάτων σημείωσε σημαντικές βελτιώσεις με την πάροδο του χρόνου. Τα καταστήματα που λειτουργούσαν στη Σύρο κατά τη διάρκεια του Αγώνα είχαν το χαρακτήρα του ταμπάκικου παρά του βυρσοδεψείου. Απασχολούσαν έναν τεχνίτη και έναν εργάτη.

Η εργασι.α τους συνιστούσε σε πρώτη φάση την ξήρανση

των δερμάτων μέσα σε μεγάλους λάκκους. Σε δεύτερη φάση γινό­ ταν η δέώη των δερμάτων μέσα σε εκχύλισμα δεψικών υλών που προέρχονταν κυρίως

από βελανίδια. Στις δύο φάσεις της κατερ­

γασίας ήταν απαραίτητα το νερό και το αλάτι της θάλασσας, γι αυτό

και χα εργαστήρια εγκαταστάθηκαν στην παραλία της 21 -

Ερμούπολης.

Τα παραγόμενα δέρματα ήταν χοντρά και σκληρά,

και βέβαια υπολείπονταν σημαντικά στα κατεργασμένα δέρματα της γαλλικής βυρσοδεψικής βιομηχανίας, η οποία

ήταν ο βασι­

κός προμηθευτής της ανατολικής αγοράς εκείνη την περίοδο. Συμπερασματικά το κατεργασμένο προϊόν περιείχε πολλή εργασία, απαιτούσε πολύ χρόνο KOL η ποιότητα της κατεργασίας ήταν χα­ μηλή. Επακόλουθο αυτής της κατάστασης ήταν η διαμόρφωση υψη22 λών τιμών στην πώληση των κατεργασμένων δερμάτων. Κατά τη δεκαετία 1840-1850 ο Π.Καλουτάς, πρώτος αυτός, χρησιμοποίησε μύλο στο εργοστάσιο του. Ακολούθησαν ο Ε. Σα-· λούστρος και ο' Ζαννής. Οι 12 μύλοι από τους οποίους 2 είχαν ξύλινα περιστρεφόμενα πτερύγια, δούλευαν χωρίς διακοπή για να αλέσουν το φλοιό της βελανιδιάς και του· πεύκου. Με αυτό τον τρόπο οι δεώικές ύλες είχαν καλύτερη απόδοση στη δέψη

ζ .*

120 των δερμάτων, με «ποτέλεο'μα η ποιότητα τους να είναι ανώ­ τερη ο'ε σχέση με το παρελθόν, χωρίς όμως κ α L -πάλι- να συγκρίνονται, με τα γαλλικά κατεργασμένο δέρματα." Τα δέρματα για κατεργασία ήταν συνήθως δέρματα χονδρών ζώων,.αγελαδινά , βακέτες, μσροκίνια και πολύ λίγα γι δοτόμαοα. Στην πρώτη περίοδο της • Βυρσοδεοικής στη Σύρο ως το' ΙδάΟ,

τα ζώα αγοράζονταν από την ελληνική επικράτεια ζων­

τανά -και. σφάζονταν στα σφαγεία της Ερμούπολης. Αργότερα ό­ ταν η ζήιηση των βυρσοδεψείων γι,α ακατέργαστα δέρματα αυξή­ θηκε; η εξωτερική αγορά έγινε ο βασικός 7:ρημηθευτής της συ­ ριανής βυρσοδεύικής βιομηχανίας. Η Αργεντινή, η Γαλλία, η Αγγλία και η Τουρκία ήταν

οι κυοιότεροι πωλητές ακατέργα-

στων σερμστων στην ίίρμουποΛ'η.

ζ,την περίπτωση συτη τα σερ-

ματα έ?ταν αν στην αγορά είτε ξηρά είτε'υγρά, δηλαδή ήταν έ­ τοιμα για κατεργασία. Από την άλλη πλευρά η αγορά των δεόι:κών υλών γινόταν σχεδόν αποκλειστικά από τις περιοχές της Ελλάδας. Βελανίδια και κομμάτια ξύλου βελανιδιάς και πεύκου κυρίως από τη Μάνη ite ι τη Στερεά έρχονταν στην Ερμούπολη για να πουληθούν στους βυρσοδέψες. ϊα κατεργασμένα δέρματα διοχετεύονταν κατά το μεγαλύτερο μέρες στο εσωτερικό της χόρ,ας. Αλλά η ανάπτυξη του κλάδου επέ­ τρεψε σημαντικές εξαγωγές κατεργασμένων δερμάτων ήρας

το εξω­

τερικό. Η Τουρκία και η Αίγυπτος και σε μικρότερο βαθμό ορι­ σμένες αγορές της δυτικής Ευρώπης ήταν οι , 2 5 όντων της συριανής βυρσοδεψίας. ' Γενικά ",26 οτι η εγκατάσταση νέας τεχνολογίας στην μάτων ήταν σημαντικός παράγοντας τόσο για ραγωγής και τη βελτίωση της ποιότητος του για την κατάκτηση εξωτερικών αγορών.

αγοραστές των προιμπορεί να πει κανεί ' . . κατεργασία των δερ­ την αύξηση της πα­ προϊόντος, όσο και

Είναι πολύ ενδεικτική στην προκειμένη περίπτωση η σταθε­ ρή μείωση των εισαγωγών κατεργασμένων δερμάτων από το εξωτε-

129

piHÓ, σε αντιδιαστολή με τηυ προοδευτική αύξηση των εισαγω­ γών ακατέργαστων δερμάτων για κατεργασία στα βυρσοδεψεία της πόλης. O L εισαγωγές δερμάτων και τομαριών από τη Γαλλία 27 μειώθηκαν κατά 16% ανάμεσα στα έτη 1841 και. 1842. Την ίδια περίοδο οι εισαγωγές αυτών των εμπορευμάτων από την Αγ7R γλία μειώθηκαν κατά'81,8?ό. Αντίστροφα οι εξαγωγές κατεργα­ σμένων δερμάτων προς την Τουρκία αυξήθηκαν το 1842 κατά 45?ό 29 σε σχέση με το 1841. 0 πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει την αξία των εισαγωγών δερμάτων και τομαριών από τη Γαλλία στο διάστημα

1843-1846 και 1849-1851 με πλοία γαλλικής ση­

μαίας. Πίνακας

23

Εισαγωγές δερμάτων και τομαριών από τη Γαλλία (σε φράγκα) 1843

Πηγ ή :

'

212.292

1844

320.482

1845

154.762

1846

130.104

1849

142.511

185,0

194.800

1851

178.300

ΑΜΑΕ, C.C.C.,

Syra, vol. 3, p. 175, επιστολή της 25

Νοεμβρίου 1848" vol. 3. ρ. 300, επιστολτ'; -ης 8 Μαρτίου 1850* vol. 3, ρ. 364,.επιστολή της 20 Απριλίου 1851" vol. 3, ρ. 439, ;

επιστολή της 26 Ιουλίου 1852. Στα 142.511 φράγκα που αντιπροσωπεύουν τη συνολική αΕ,ία των εισαγωγών δερμάτων και τοααριών από τη Γαλλία για το 1849, τα ακατέργαστα δέραατα ανέρχονταν σε 86.511 φράγκα και τα κα­ τεργασμένα σε 56.000 φράγκα.

Το 1850 τα ακατέργαστα δέοματα

130

ήταν e. ξ to'ς 164.800 οράγκυ ενω τα κατεργασμένα δέρματα ήταν αξίας

μόλις

30.000 φράγκα'.

Τέλος; το 1851 η αξία

των ακατέρ­

γαστων δερμάτων ήταν 148.455 φράγκα και η οξία τον κατεργα­ σμένων έφτανε το 29.QU5 φράγκα. " Να σημειωθεί ότι. στα μεγέ­ θη του πίνακα δεν περιλαμβάνεται η αξία τον δερμάτων που ει­ σήχθηκαν με ελληνικά σκάφη. Αρκεί να λάβουμε υπόψη ότι η α­ ξία των ακατέργσοτων δερμάιων που μιεταφίρ^ηκαν στη Σάρο από ελληνικά πλοία'κατά το L350, ήταν μεγαλύτερης αξίας από 300.000 -φράγκα.3 • Λυτή η εξέλιξη στο εμπόριο δερμάτων μεταξύ Γαλλίας και Σάρου επιβεβαιώνει τη μεγάλη πρόοδο που γνώρισε η συριανή βυρσοδεψία αυτή την περίοδο. Η αναλογική συμμετοχή των δύο κατηγοριών δερμάτων στις γενικές εισαγωγές αντιστράφηκε υπέρ των ακατέργαστων δερμάτων. Όλες οι πληροφορίες συγκλίνουν σ αυτή τη διαπίστωση. 0 γάλλος πρόξενος σηιτείωνε το 10^3; ""* ''Πριν μερικά χρόνια οι εισαγωγές μας σε κατεργασμένα δέρματα στη·,Σύρο ήταν αρκετά σημαντικές* αλλά μετά την ανάπτυξη που πήραν τα βυρσοδεψεία η ζήτηση κατεργασμένων δερμάτων- αειέ-Βηκε σημαντικά, και σήμερα περιορίζεται σχεδόν ολοκληρωτικά στην εξαγωγή ακατέργαστων δερμάτων του Μπουένος- Άυρες αιιό τις απο­ θήκες της Μασσαλίας προς τη Σύ,ρο'". Όαως παρά την άχ'Οοο της εισαγωγής ακατέργαστων δερμάτων η συνολική αξία των γενικών εισαγωγών δερμάτων -".αρουσίαζε πτωτική τάση εξαιτίας της χαμη­ λής τιμής των ακατέρτ Σύμφωνα με την έκθεση xco προξένου της 28 Ιουνίου 1853, η οποία αποτελεί την πληρέστερη αναφορά του για τη βυρσοδεψία 35 της Σύρου

η παραγωγική δυναμικότητα των συριανών βυρσοδε­

ψείων, ανερχόταν σε 27.500 κατεργασμένα δέρμαια βάρους 528.825 κιλών."' Οι απασχολούμενοι εργάτες έφταναν τους 200. Κατά ερ­ γοστάσια είχαμε:

131

- Το Βυρσοδεψείο του Καλουτά διέθετε 4 μύλους, απασχο­ λούσε 90 εργάτες και κατεργαζόταν 15.000 δέρματα το χρόνο, βάρους 288.450 κιλών. - Το βυρσοδεψείο

του Ε.Σαλούστρου διέθετε 3 μύλους,

απασχολούσε 80 εργάτες και κατεργαζόταν 11.000 δέρμα­ τα το χρόνο, βάρους 211.530 κιλών. - Το βυρσοδεψείο του Ζαννή διέθετε 2 μύλους, απασχολού­ σε 20 εργάτες και κατεργαζόταν 500 δέρματα το χρόνο, βάρους 9.615 κιλών. -- Τέσσερα βυρσοδεψεία μικρής δυναμικότητας διέθεταν 3 μύλους, απασχολούσαν 20 εργάτες συνολικά και κατεργά­ ζονταν 1.000 δέρματα το χρόνο βάρους 19.230 κιλών. Πέρα όμως από τους 200 εργάτες τα επτά βυρσοδεψεία απασχολού­ σαν 20 μυλωνάδες στο άλεσμα των δεψικών υλών. Το ημερομίσθιο των βυρσεργατών ήταν 2-3 δραχμές ενώ των μυλωνάδων ήταν 2 δραχ­ μές. Η τιμή αγοράς των τομαριών του Μπουένος Άυρες, τα οποία αποτελούσαν τον κύριο όγκο των ακατέργαστων δερμάτων, ήταν 1,3 δραχιιές το κιλό. Η τιμή πώλησης του κατεργασμένου δέραατας ήταν 2,02 δραχμές το κιλό. Με βάση τα παραπάνω η αΕ,ία της αγο­ ράς των 528.825 κιλών

δερμάτων του κλάδου ανερχόταν σε 687.482

δραχμές. Ενώ τα συνολικά έσοδα από την πώληση των κατεργασμένων δερμάτων ήταν 1.068.226 δραχμές. Ας επιχειρήσουμε έναν κατά προσέγγιση υπολογισμό του κέρδους για όλο τον βιομηχανικό κλάδο KOL για κάθε επιχείρηση. Αυτό ση­ μαίνει ότι θα καταλήξουμε σε ένα διάστημα τιμών κέρδους, ειοόσον δε

μας δίνεται το ακριβές ημερομίσθιο του εργάτη της βυρσοδε37

. ψιας. Σύμφωνα με τον Α.Ν.Βερναρδάκη η ετήσια απασχόληση των ερ­ γατών προς το τέλος του αιώνα ανερχόταν σε 250 ημέρες. Λαμβάνον­ τας υπόψη το γεγονός ότι δεν επήλθε καααιά ουσιαστική μεταβολή των σχέσεων εργασίας η οποία θα απορούσε να προκαλέσει μείωση των ημερών απασχόλησης ως το 1885 χρονικό σημείο αναφοράς του A.N.

131

Βερνάρδου η, δεχόμαστε ότι ο εργάτης της βυρσυδεφικής βιομη­ χανίας στη Σύρο το 1032 εργαζόταν 250 ημέρ'ες κατ έτος, Τχσι έχουμε: α) Το κατώτατο κέρδος του κλάδου εάν ίΐεορησουμε ότι. ÖL 200 εργάτες αμείβονταν με το ίδιο ανώτατο ημερομίοί; LO τον 3 δραχμών. Σ αυτή τη φανταστική περίτη'οση οι ετήσιες απολαβές των εργατών ήταν 150.000 δραχμές (200X3X250). Την ίδια στιγμή οι ετήσιες απολαβές τον 20 μυλονάδον έφταναν τις 10.000 δραχ­ μές (20X2X250), αφού σάμφονσ. με την' πηγή μας όλοι OL μυλωνά­ δες είχαν ησεροαίσΐΚο 2 δραχαές. OL συνολικές ετήσιες απολαβές τον έρ ρ?ζομένον στη βυρσοδεψία, έφταναν τι.ς 160.000 δραχ­ μές. Τέλος το ''καθαρό κέρδος" του κλάδου ανερχόταν σε 26}ϋ'4% επί του "συνολικού κόστους", το 07ioio αν καταμερισθεί στις 7 επιχειρήσεις του κλάδου αντιστοιχεί σε ""καθαρό κέρδος" '5,1% για κάαε επιχείρηση, ' ΰίίος ήλη ανααέρδπκε πρόκειται για το κατώτατο κέρδος, β) Το ανώτατο κέρδος του κλάδου εάν δεορήσυυμε όχ\. οι 200 εργάτες αμείβονταν με το ίδιο κατώτατο ημε­ ρομίσθιε τεν 2 δραχμών. Σ αυτή την επί.σης φανταστική ίίερίπτωση,οι. ετήσιες απολαβές τον εργατών ήτα'- 100.000 δραχμές (2Ο0Χ2Χ,250), ενώ οι συνολικές ετήσιες απολαβές εργατών και μυλονάδεν έφταναν τις 110.000 bpay\iéç.

Ίο ανώτατο "καθαρό κέρ­

δος' του κλάδου ανερχόταν σε 33,6λ επί του "συνολικού κόστους". Ομοιος η κάθε επιχείρηση του κλάδου είχε ανώτατο "καθαρό κέρ­ δος" ύφους ά,δκλ, Ανάμεσα σ αυτές τις δυο ακραίες τιμές 3,7% και 4,8?= βρισκόταν το πραγματικό κέρδος κάθε επιχείρησης, Στη τος τιμών

μέΐ}οδο που επιλέξαμε του υπολογισμού ενός διαστήμα­ κέρδους, ανάμεσα σε ένα ανώτατο και ένα κατώτατο

όριο, υπάρχουν οι ακόλουθες παρατηρήσεις: α) Οι πραγματικές ετήσιες απολαβές των 200 εργατών ήταν αρκετά χαμηλότερες από 150.000 δραχμές, προσεγγίζουσες το ύφος τον 100.000 δραχμών. Διότι είναι σίγουρο ότι το ημερομίσθιο των 3 δραχμών ήταν η αμοιβή ενός περιορισμένου αριθμού ειδικευμένων τεχνιτών. Εν-

133

δεικτικά αναφέρουμε ότι ο γάλλος Laurent, αρχιτεχνίτης στο βυρσοδεψείο του Π.Καλουτά, κέρδιζε 3,3 δραχμές την ημέρα. Η τεχνική της κατεργασίας του δέρματος τον περασμένο αι.ώνα, δεν απαιτούσε μεγάλο αριθμό ειδικευμένου εργατικού προσωπικού. β) 0 αριθμός των απασχολουμένων ήταν σταθερός κατά τη διάρ­ κεια του

έτους. Διότι η εποχικότητα που χαρακτηρίζει τη σφα­

γή των ζώων δεν είχε καμμιά επίδραση στη ροή ακατέργαστου δέρματος προς τη βυρσοδεψία. Τα τομάρια του Μπουένος Άυρες εισάγονταν από τη Μασσαλία σε μεγάλες ποσότητες και αποθηκεύ­ ονταν στη διαμετακόμιση, με αποτέλεσμα, απ όσο τουλάχιστον γνωρίζουμε, να μή σημειώνεται έλλειψη της ακατέργαστης ύλης στην αγορά γεγονός που θα μπορούσε vu προκαλέσει εποχική μείωση των απασχολουμένων, γ) Δεν υπολογίζονται οι δαπάνες για αγορά δεψικών υλών

διότι δεν διαθέτουμε πληροφορίες για

την ποσότητα που απαιτούνταν στην κατεργασία του δέραατος. Αυτές οι δαπάνες θα πρέπει να ήταν εξαιρετικά χαμηλές αν σκε­ φτούμε ότι ένα κιλό βελανίδια από την εγχώρια παραγωγή κόστι­ ζε 0,2 δραχμές στην αγορά της Σύρου. EÎVOL ενδεικτικό ότι ο πρόξενος απέφυγε να αναφερθεί στο ύώος αυτών των δαπανών, προφανώς διότι ήταν ασήμαντες. Από όλα αυτά συαπεοαίνεται ότι το πραγματικό κέρδος της καθεμιάς βυρσαδεψικής επιχείρησης ήταν πολύ κοντά στο ανώτατο όριο του 4.8?ί. Όμως σε καμμιά πε­ ρίπτωση δεν έφτανε το ύψος του κέρδους που απέφερε η εαπορική επένδυση. Αυτή η δραστηριότητα της βυρσοδεώικής ριοαηχανίας στη Σύ­ ρο προβάλλονταν στις στήλες του τοπικού τύπου KCL ιδιαίτερα στις αναφορές του γάλλου προξένου προς την προιστααένη του αρ­ χή στο Παρίσι. Κεντρικό σημείο των προξενικών αναφορών ήταν η προοδευτική κατάκτηση νέων αγορών πώλησης των προϊόντων της συριανής βυρσοδεψίας στην οθωμανική αυτοκρατορία. Το γαλλικό εμπόριο "ενδιαφερόταν άαεσα για τη δυναμικότητα των βυρσοδεψι-

134

κόν καταστημάτων ττ)ς Ερμούπολης, Το εμπόριο δερμότυν κατεί­ ! χε τη δεύτερη ί.·έο".; μετά την εξαγογή μπακαλιάρου στις εμπορι­

κές εξαγογές της Γαλλίας προς τη Σύρο με τελικό προορισμό τη\' Ελλάδα και την οΟεμανική ε;;ικραιεια.

Τα αυριανά δέρμα­

τα ήταν χονδροειδή ;ιαL κακότεχνα σε σχέση με τα προϊόντα χηο γαλλικής βιομηχανίας. Ωστόσο. διέθεταν ένα σημαντικό πλεονέ­ κτημα στον μεταξύ τους ανταγωνισμό: Χαμηλότερη τιμή πύλν,σης, Πι έΧΧηνες s;α.ι . •

οι οθωαανοί υπήκοοι έδειχναν μεγαλύτερη τρο,

.

,

, 3 9

τίμηση στο of) η ν ο δέρμα, έστο και χονδροοτιαγμένο. 0 συριανός τύπος ασχολήθηκε κυρίως με την ανάγκη να ενι σχυδεί η βυρσοδεψική βιομηχανία από το κράτος, Διατύηοσε συ­ Γ

χνά το σίτ,αα \'3 καταστηθεί το τέλος εζσγυγής 6 :ί και σε πε­ ρισσότερες περιπτώσεις πρόβαλε την άποψη το

ρ

m o τε.Λ.π·:

i m στον ρυρςτοοίοη πάτα την εςαγογη τον κ τ ε ρ ^ α ο μ έ ν ε υ δ έ ρ μ α τ ο ς , 40 ΛΛΛ0Τ£ αναφερόταν; στις ουσχε ρε ι ες του νεΧά.δε α:εον να ρρει σανειακα ;;ε':'αΛαια εςσιτισς του υυη-. 41 λου επιτοκίου σΐην α^ορα της πόλης. t in

rr ' "ι",,. · ι

' Π δανειοδότηση του κλάδου αποτελεί σίγουρα κλεοδί στην εξέταση της βυραοοεψικής βιομηχανίας στην Ερμούπολη, Δυατυχός δεν v'ió.pvovv

oc ozi r πληροφορίες για το χερε αϊτό όπου μ

βυρσοδεψία αντλούσε δανειακούς πόρους. Η μόνη έγκυρη πληροφο­ ρία έρχεται ano τους πιστωτικούς καταλόγους του Πρακτορείου της Ε. Τ. Ε. *" Οι κατάλογοι, αναφέρουν γ νόστους βιομηχάνους, όπως ο Π.Καλαυιάς, ο Ε.Σαλαυστρος και ο Ι.Μαρι. νάΉης να έχουν πιστώσεις ανοικτού λογαριασμού. Στην αρχική φάση της λειτουρ­ γίας του Πρακτορείου τα -πιστωτικά όρια που ατιολάμβαναν ήταν χαμηλά, και κυμαίνονταν μεταξύ 10-Ι5χιλιάδες δραχμές. Το 1857 όμως οι δύο σημαντικότεροι βυρσοδέψες, ο Π.Καλουτάς και ο Ε. Σαλούστρος, διέθεταν πίστωση ύψους 75.000 δραχμ.ών. Τον Σεπτέμ­ βριο του ιδίου έτους ο διευδυντής του Πρακτορείου πρότεινε στη Δικοίκηση να αυξήσει το πιστωτικό όριο για τους δύο βυρ-

135

σοδέψες σε 150.000 δραχμές.

2ς δικαιολογία της πρότασης του

έφερε ότι MOL οι δύο βιομήχανοι απολάμβαναν υψηλές ιιιστώσεις στη δανειακή αγορά της Σύρου. 0 διευθυντής ανέφερε χαρακτηρι­ στικά ότι. οι έμποροι δερμάτων προμήθευαν με 100-150 χιλιάδες ακατέργαστα δέρματα τις δύο βιομηχανίες, πληρωτέα σε 9 μήνες. Αυτό σημαίνει ότι η Ε.Τ.Ε. όχι μόνο δεν ήταν ο αποκλειστικός δανειστής της βυρσοδεψίας, αλλά ούτε και ο κυριότερος. OL πε­ ριορισμοί που έθετε η Τράπεζα στις χορηγήσεις δανείων είχαν ως συνέπεια OL βυρσοδέψες να απευθύνονται στο ιδιωτικό εμπο­ ρικό κεφάλαιο, αναγκαζόμενοι να καταβάλουν υψηλό τόκο. Η βυρσοδεψική βιομηχανία της Σύρου δεν έπαψε να αποτελεί ως το τέλος του αιώνα τη σημαντικότερη βιομηχανική δραστηριό­ τητα όχι μόνο για την τοπική οικονομία αλλά και για την Ελλάδα. Το 3862 τα κατεργασμένα δέρμ"ατα κατείχαν τη δεύτερη θέση στα ··. . , 45 εξαγωγικά προϊόντα της χώρας μετά τη σταφίδα.' " Η συριανή βυρ­ σοδεψία είχε σίγουρα τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην ελληνική εξαγωγή οεραάτων. 0 Α.Μανσόλας ανέφερε λίγα χρόνια αργότερα

:

Ή βυρσοδεψική βιοαηχανία είναι aia από τις μάλλον ευδοκιαπσάσας εν Ελλάδι, αν όχι

η μόνη". Η πρόσκαιρη μείωση του εισαγω­

γικού τέλους στα ακατέργαστα δέρματα

είχε θετική επίδραση

στη δραστηριότητα των βυρσοδεψείων της Σύρου.

Το 1874 τα

τρία ατμομηχανικά βυρσοδεψεία στο σύνολο των δέκα βυρσοδεψικών βιομηχανιών της πόλης, κατεργάζονταν 220.000 δέρματα ετη49 σίως. Η επαναφορά όμως του παληού δασαολογίκού συστήματος και η σύσταση βυρσοδεψείων σε περιοχές της Τουρκίας, της Αι­ γύπτου και της Ρουμανίας, περιόρισαν τις δυνατότητες μεγαλύτε, _ . , . 50 ρης επέκτασης της συριανής βυρσοοεψιας. Βιοτεχνία Μαντηλιών: Η βιοτεχνία κατασκευής μαντηλιών [κεφαλοδεμάτων ή καλεμκερίων]

έκανε την εμφάνιση της στη Σύρο το

13·:»

1833 ή λίγο πουν.

χ

Πρόκειται για .ένα κλάδο χειροτεχνίας μ ε

εξατομικευμένη εργασία, O L 3 0 0 περίπου γυναίκες π ο υ απασχο­ λ ο ύ ν τ α ν στην κατασκευή μαντηλιών εργάζονταν στα σπίτια τους, ανεξάρτητα η μ ί α ααό την άλλη. Ό λ ε ς οι φάσεις της χάραξης σχεδίον και του χροματισαοί πάνυ στο π«vu γίνονταν μ ε το χ έ ­ ρι.. Δεν έχουσε στοιχεία γι.α τον τρόπο π ο υ οι κατασκευάστριες π ρ ο μ η θ ε ύ ο ν τ α ν το πανί και για τον.. xp6.:v.c noi) διέθεταν το π ρ ο ­ ϊόν τους. Πρόκειοαι για μ ?.. cr putting out σ χ έ σ η ; Αυτό είναι το πιο πιίλσνό. 0 μεγάλος σρίίίαάς τ ο ν γυναικών, η κ α τ οίκον απα­ σ χ ό λ η σ η τους, η χαμηλή πσρσ^ογικόχητα τους άρα neu το π ε ρ ι ο ­ ρισμένο Μέγεθος της ατομικής 7:αραγι;γής, είναι οτοιχεία που επέτρεπαν τ η ν έτπφξη συστήματος υπεργολαβίας. Λυτό σήμαινε ότι, oouüuivoi έσπεροι αγόεσίσν π α ν ί και βσοικέσ τα έδιναν στις γυναίκες για να χάνουν

ύλες, ν ε: ε

μαντήλια για λογαρια­

σμό τους. Tic π λ ό ρ ο ν σ ν μ ε ακακοπη ναι πι:λοάσαν οι ίδιοι το Γ >σ π ρ ο ϊ ό ν της εργασίας τ ο ν , υναικών, Μ ύπαρξη αυτής της σ χ έ ­ σης μεταξά εμκάοων και κστε-σκευασ ; ριεν ήταν ένα πολύ σ υ ν η δ ι σμένο ρσινόυινο της προκσπιταλιστικής περιόδου σ τ η Δύση. Ό λ ε ς οι πληροφορίες π ο υ έχουσα για τ η ν οικοτεχνία μ α ν ­ τηλιών σ τ η Σύρο, αποδείχνουν το αδιάκοπο ενδιαρέρον τον τυ-" 53 . ναικών για την τύχη του προϊόντος τους. λες φορές μέσω του τύπον'""'

οημ.οσιοπαιουν πολ-

και τον επιστολών τους προς τ'ην

Κυβέρνηση την αγονία τους για την πώληση των μαντηλιών τους. Βασικό σημείο τον αναφορών τους ήταν πάντα η εξασφάλιση των προυποίΧέσεον για τη διοχέτευση του προϊόντος στην εγχκίρια αγορά, με τη δέσπιση προστατευτικού δασμού σε βάρος των εισα­ γομένων μαντηλιών από το εξωτερικά. Στις συνεχείς αναφορές τους 7tpoç τον '00 ω ν α και το υπουργείο Οικονομικών ζητούσαν την επιβολή δασμού 40-50:0 στα εισαγόμενα μαντήλια. Οι ενέρ­ γειες τους δεν έφεραν σημαντικά απαιελέο'ματσ. Η Κυβέρνηση αποφάσισε να αυξήσει το εισαγωγι nu τέλος σε 20?ό για πέντε

ετη

137

Το πρόβλημα ήταν πραγματικά οξύ. Τα μαντήλια που εισάγον­ ταν από τη Δύση ήταν πολύ φθηνότερα στην ελληνική αγορά, ακό­ μη και με την επιβάρυνση του τέλους εισαγωγής 10?ό που προέβλε­ πε η τελωνειακή νομοθεσία. 0. λόγος ήταν απλός. Η βιομηχανική παραγωγή μαντηλιών στο εξωτερικό διέθετε σημαντικά πλεονεκτή­ ματα σε σύγκριση με τη χειροτεχνία μαντηλιών στη Σύρο. Τέτοια ήταν ο καταμερισμός εργασίας, η χρησιμοποίηση μηχανών, επομέ­ νως και η υψηλότερη παραγωγικότητα του κλάδου. Βέβαια τα ξένα βιομηχανοποιημένα μαντήλια έχαναν σε ποιότητα από τα συριανά χειροποίητα μαντήλια. Είναι σίγουρο όμως ότι αυτό το στοιχείο δε

βάραινε τόσο πολύ στις προτιμήσεις του μεγ.αλύτερου μέρους

των ελλήνων καταναλωτών. Αντίθετα· η χαμηλή τιμή ήταν το ιδιαί­ τερα

ελκυστικό στοιχείο του ξένου προϊόντος.

Σιδηρουργεία: Η σιδηρουργία ελαφρών ειδών αναπτύχθηκε νωρίς στη Σύρο. ΐσ σιδηρουργεία που δημιουργήθηκαν ήταν εργαστήρια στα οποία κυριαρχούσε η ατοαική εργασία του σιδηρουργού παοά το ε­ πενδυμένο κεφάλαιο. Αυτό φαίνεται από το είδος των προϊόντων που κατασκευάζονταν και από το μέγεθος της παραγωγής.

Τα σι­

δηρουργεία τροωοδοτούσαν την τοτιική και την εγχώρια κατανάλωση. Κατασκεύαζαν καρφιά, βίδες, αλυσίδες καί άγκυρες για τα συριανά ναυπηγεία, σίδερα για τις οικοδοαές, κλειδιά και κλειδαριές. δστόσο η παραγωγή των σιδηρουργέ ίων δεν κάλυπτε ούτε την αυξημέ­ νη ζήτηση των ναυπηγείων', ούτε τις ανάγκες των οικοδομικών κατα­ σκευών. Η εισαγωγή ειδών από την ξένη αγορά για τη ναυπηγική και τις οικοδομές παρέμεινε πολύ υψηλή στο διάστημα αυτό.

Σχετικά

μεγαλύτερη πρόοδο γνώρισαν τα εργαστήρια κατασκευής λεβήτων και αποστακτήρων. Σημαντική βελτίωση του εταπέδαυ των σιδηρουργικών εργασιών σημειώθηκε το 1861 με τη σύσταση του σιδηρουργείου της Ελληνικής

/ *

A'ijjcnuü;.mie; ιστοί ρεισς. io εργοστάσιο που οημιουρ", ιμηκε γι.α να αντί υοτοοίσει τις λειτουργικές ανάγκες τον ·στυο;ΐλοιον της Εχοιρείος, δεν περιορίστησο σχην υποχρέωση του αυτή. ΠραμήΏευσε τις βιομηχανίες >σσι βιοτεχνίες της Σύρου με ατμομηχανές koi λέβητες, arra τελώντας γ L ft μεγάλο χρονικό διάστημα τη σπουδαι ό;ερη σιδηρουργική μονάδα στην Ερμούπολη bl Ö'GJIOl;VQ;i.Ol L Q ,

" rεf δi ;ν ι κ ά

ο ι ο σ η ν ο ι ία ε ης Ελλάδος"

ότιος .την αποκαλεί ο γάλλος π ροςενος, ει.χ: ξη. 0;. oc

υνοτχοιοι χρησιμοποιούσαν ελιάς κακής ποιότητας γιο ·:·':ν το λάδι τοις σε οαοοάνι . οχηρίοοντσν οττοολει-

στ Ι KG OTIC * c. s V-' ì- i - ί j

εμπειρικάς γνώσεις χους, ορού δε

διάθεταν καθόλου

άρτιση. Λυτοί οι πσρό~;οντος είχαν ως συνέπεια vu σσοούνια κατώτερης ποιοτατοσς'σε σύγκριση σε τα σν~ .GO

• νια

«Hi

' i^>

ιοαλιας "ί '•'. <">

Λά οστού οι , ι η στιγμή που

ί Ο, " ΐ fi V G. •. i ί '- ι j

ι",

ϋ

οε τα 4οΙ.οοο κιλά. Τα ξένα σαπούν ϋ εισάγονταν οπό τη ί τηνλίτολία, την νοητή και τη Ζάκυν ο, οι συριανός οικογε αησπ χους στα covo προϊόντα, πσροΛο QUI. ήταν oMpi. ράτορο οοο co είδη τηι τοκ^κος σσποονοκοι ισς, Αυτός όσο.· ο λόγος που έκανε τους σσπουνοποιούσ να ζητήσουν την τελονοιοκή προστασία του ελληνικού όηαοσιου.""' Δεν πέτυχαν όμος τίπο­ τα παραπάνω από αυτό ιχου ήδη υνιήρχε : Δασμός 10;ά στα εισαγόμενα προϊόντα από το οξωτερικο. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης ήταν η εξαφάνιση αυτής της ριοτεχνιας, Γο 1870 δεν υπόονε κσ_/ , , 60 νενα σαπουνοποιειο στην ορμοοστολη. n

•

ν

61 ,

Ο ι νοπνε uuax οπο 11 α :

λ

οεκαπεντε μικρά οινοπνευματοποιεια υπήρ­

χαν στη Σύρο. ooooowouaóav κυρίως κρασί και ρακί και κατά δεύτερο'-Χόγα άλλα οινοπνευματώδη ποτά- Η ετήσια παραγωγή κρασιού ανερχόταν σε 370.000 κιλά ίϊερί.χου, arcò τα οποία το ΐ{3 της πο­ σότητας διοχετευόταν σε άλλες περιοχές της χώρας και στο εζω-

139

τερικό. Τόποι προορισμού του συριανού κρασιού ήταν τα λιμάνια της Ανατολής. Το συριανό κρασί φημιζόταν για την καλή του ποιότητα, την οποία διατηρούσε και στις πιο δύσκολες συνθήκες μεταφοράς του. Από την άλλη "πλευρά η ετήσια παραγωγή του ρα­ κιού ήταν 150.000 κιλά περίπου, ενώ η τιμή του ήταν αρκετά υψηλή, 0,8 δραχμές το κιλό. Το κρασί και το ρακί αποτελούσαν βασικά είδη στη διατροφή των ελλήνων αυτή την περίοδο. Πέρα όμως από την κατανάλωση των κατοίκων της Ερμούπολης, τα ελλη-νικά και ξένα πλοία που προσέγγιζαν στη Σύρο προμηθεύονταν κρα­ σί και ρακί σε βαρέλες για τους ναύτες τους. Παιγνιοχαρτοπριία: Το 1850 συστήθηκε στη Σύρο ένα εργαστήριο παιγνιόχαρτων που ανήκε στον Σ.Σααώωνίδη. ' Η σπουδαιότητα του δεν πρέπει να ήταν μικρή, αν κρίνουμε από τη συχνότητα των πλη­ ροφοριών Trou δημοσιεύονται ο'το συριανό τύπο. Κατασκεύαζε τρά­ πουλες που πωλούσε στην τοπική αγορά αλλά και στο εξωτερικό. 0 Σαμώωνίδης είχε μάθει την τέχνη στη Γαλλία, γι αυτό και τα τραπουλόχαρτα ήταν απομιμήσεις των γαλλικών προϊόντων. Όμως ο ανταγωνισμός δεν προερχόταν από τα γαλλικά προϊόντα αλλά από τα παιγνιόχαρτα της Βενετίας. Τα τελευταία πωλούνταν στην ίδια τιμή, με τις τράπουλες του Σ.Σαμώωνίδη στην αγορά της Ερ­ μούπολης. ' Το στοιχείο του έντονου ανταγωνισμού προκάλεσε την παρέμβαση του τύπου υπέρ των συριανών προϊόντων.

Το αί­

τημα που διατυπώθηκε ήταν η ενίσχυση της παιγνιοχαρτοποιίας, με τον καθορισμό προστατευτικού δασιαού από την κυβέρνηση σε βάρος των εισαγομένων παιγνιόχαρτων. Παρά το γεγονός ότι οι εκκλήσεις δεν έφεραν κανένα αποτέλεσαα, το εργαστήριο συνέχισε τη δραστηριότητα του για πολλά χρόνια. Η επιχείρηση έκλεισε γύρω>στα 1870. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του τοπικού

τύπου,

τα αίτια ήταν η επιβάρυνση της παιγνιοχαρτοποι.ίας με το τέλος εισαγωγής του χαρτιού από το εξωτερικό, και ακόαη η μεγάλη πο­ σότητα λαθραίας εισαγωγής ευρωπαϊκών τραπουλόχαρτων.

y ,*

140 Βσφική:"

Είχε μικρή αν anruft)

σε σχέση μι; τις άλλες βιομηχα­

νίες και βιοτεχνίες στην Epuot'iioXr;. Λειτουργούσαν 26 εργα­ στήρια βαφιπής που απασχολούσαν 130 εργάτες. Τσ προϊόντα που βάφονταν στα εργαστήρια, με κύριο είδος τις βράκες, διοχετεύ­ ονταν σκοκλειστι. κσ G χ ην εγχώρια α "γ ο ρ d. Υπαρχο ι-ν ακόμη στην Ερμούπολη, Το πεδιλοκοιεία των ΑδεΧΤιδμ βουράκη με 40 εργάτες, OL οποίοι είχαν αά&ει την τέ-· _ . . 6Η χνη στη Ι α\λΐα και. ίο πεδυΧοποιειο του Κ.Ρουλη. " Ιο κτενο. 6°οών

ποιειο χοιν ΐ-ιιχσλοβί'τς και Βραιςλερ.

Οι τεχνίτες του εργο­

1 Οι εγχοριοι. στασίου ύτσνκαταναλυτέe Γερμανοί και πληοώνονχσν >χε u^r-Xoi'c I.ULK, Κ ;IUOUGUV τα ς ε ν ι ι ι κ τινδούς. ένια.

γεγονός που καθιστούσε προβληματική τη λ ε ι τ ο υ ρ γ ί α ποιείου.

Ε ο ; α σ τ η ρ ι α ι' •: Γ. \ α - ο : ί \ α α τ L >-: i't r

UKCUp.l li,

τον οτοιον

(.GVlipCiiul'Ì ί Π , ΙίΠραΙΙΞυΛε.ς .· EC^C.'{iJJ iCV

τ ο υ HTTVC τα π ρ ο ϊ ό ν τ α

HCl ϋ IO UCi.iT't.-

pino. ÎIÎ.

Επίλογος

Αοκετάε λώγοσ riven [ u ϊ. ji-v't.iuû τ" ε Λ ε ΐ·! '

χους έλληνες

κούς για τη διερεύνηση τον πσρσνόντϋν που εμπόδισαν την ζη της Ελλάδας στο δρομολόγιο της βιομηχανικής Gvcrxufcnc το 19ο αιώνα. Η συζήτηση, π οποία σίρ κό τησ. στάδιο. :χει

ροισκεται στο

ήδη αναδείξει ορισμένους πόλους γύρω από

τους οποίους συγκεντρώνεται τα ενδιαφέρον των ιστορικών: α) 0 αγροτικός τομέας TCOU κυριαρχούσε στη διάροροση της εγχώριας οικονομίας, παράλληλα μ.ε το μικρό μ.έγεθος του κλήρου

β) Τα

χαμηλού ύφους αγροτικό πλεόνασμα που διαμορφωνόταν στην αγροτικη χιαραγυγη.

Μ οικειοποίηση του υεν περιοριζόταν στους

γαιοκτήμονες αλλά και.'άλλες οικονομικές ομάδες ιδιοποιούνταν ένα τμήμα του αγροτικού πλεονάσματος μέσω των μηχανισμών της αγοράς. -•' γ) Η αδυναμία μεταφοράς του πλεονάσματος στον δευ­ τερογενή τομέα με τη μορφή της επένδυσης από όλους τους φο­ ρείς που συμμετείχαν στην οικειοποίηση του αγροτικού πλεονά­ σματος.

Όλα αυτά-χωρίς αμφιβολία αποτελούν καίρια ερώτημα-

Ml

τα για τους ιστορικούς στην προσπάθεια χους να διατυπώσουν μύα θεωρητική άποψη αναφορικά με την ελληνική οικονομία του 19ου αιώνα. Στην προκείμενη περίπτωση της Σύρου ο οικονομικός της χώρος, παρόλο που η υπόσταση και η συνέχεια του εξαρτάται στο μεγαλύτερο βαθμό από εξωτερικούς παράγοντες, δεν αποτε­ λεί φαινόμενο που λειτουργεί έξω από τα πλαίσια της διάρθ­ ρωσης της ελληνικής οικονομίας. Σχεδόν το σύνολο της μεγά­ λης εμπορικής ναυτιλίας διενεργούσε τις επιχειρήσεις του στις διεθνείς μεχαοορές της Μεσογείου, όπως άλλωστε έκανε και το συριανό ναυτικό.

Μόνο που ο εμπορικός κόσμος της

Σύρου ασκούσε αποκλειστική κυριαρχία σε όλες τις μοροές οι­ κονομικής δραστηριότητας. .Αυτό το στοιχείο διαφοροποιούσε τους'συριανούς εμπόρους από τους υπόλοιπους έλληνες εμπό­ ρους. Αν οι τελευταίοι περιόριζαν τις επιχειρήσεις τους στο εμπόριο προϊόντων και χρήματος, OL Συριανοί τις επέκτει­ ναν από πολύ νωρίς και στον δευτερογενή τομέα, εγκαθιδρύον­ τας αξιόλογες βιοτεχνικές και βιομηχανικές μονάδες. Η Σύρος ήταν ένας οικονομικός χώρος με περιορισμένα γεω­ φυσικά όρια. Αυτό το δείκ>μένο προσδιόριζε την απουσία ενδοχώ­ ρας που να παράγει ποοιόντα για ανταλλαγή σε'μεγάλη κλίμακα. Η πρωτογενής παραγωγή του νησιού δεν ήταν αρκετή ούτε για την αναπαραγωγή του αυτόχθονου πληθυσμού. Στην αγροτική ενδοχώρα κυριαρχούσε η αυτοκατανάλωση των προϊόντων της συριανής γης και ο μικρός, κατατεμαχισμένος κλήρος,ιδιοκτησία του γηγε­ νούς πληθυσμιακού στοιχείου. Έτσι εξ ορισμού η έναρξη βιο­ μηχανικής ανάπτυξης ήταν αδύνατο να προέλθει από την έξοδο αγροτικού πληθυσμού από το εσωτερικό του νησιού προς την Ερ­ μούπολη, ώστε να συγκροτηθεί η εργατική δύναμη της συριανής βιομηχανίας. Πέρα όμως από την ανεπάρκεια των οικονομικών πα­ ραγόντων, η διαφοροποίηση στο κοινωνικό και πολιτισμικό πε-

IH?. δίο του συιόχίίονου πληθυσμού προς την ερμουπολίτικη κοινω­ νία, εμπόδιζαν την προσέλευση των τιαλαιύν κατοίκων του νη­ σιού προς την πόλη, ϋ εμπορικός κόσσος της Ερμούπολης ήταν η κοινωνική ομά­ δα που αποσπούσε ένα μέρος του αγροτικού π\εονάσματσς της Γ..ΧΧάους

και του χώρου της υνατολι. κής Μεσογείου, τιου προερχόταν

από την εμ/τορευματοποίηση της αγροτικής, παραγωγής. Η ιδιοποίη­ ση ταυ πλεονσοματ-ος μέσω -των κερδώίν από χΐ] συμμετοχή στις διε­ θνείς ανταλλαγές,

ήταν η βάση πάνω στην οποία θεμελιώθηκε η

κνρισπχισ τον συριανού εαποριου.

U ir ω e δισπι στωσσμε ου.ως οι

έμποροι. τοαιοδετούσαν το μεγαλύτερο τμήμα των κερδών τους στην επέκταση xcv εμπορικών όραστηριοττίτων τους και, στη ναυπήγηση πλοίων. Τνσ άλλο τμήμα, του κεφαλαίου, όχι ανάξιο λόγου, κστευθυνόταν σιην κατασκευή πολυτελών κατοικιών., δείγμα τον ο­ ποίον διασώζεται, και σήμερα στην Ερμούπολη''

επίσης κατευθυ­

νόταν σε έξοδα κοινονικής παράστασης τον ερμουπολιτόν μεγαλε­ μπόρων, σί;.ΐΛ:ΐονα με τα δυτικά πρότυπα (ένδυση, συμμετοχή σε ,ίοι νυν-κες εκοηλωσεις κ . α . ;.

Μυτος ο τεΛευτσιας τρόπος χρη­

σιμοποίησης του κεοσλαίου ήταν απαραίτητος όρος για τη ôicrσοάλυση χου κύρους πας τοπικής πολιτικής και κοινωνικός εξου­ σίας των μεγαλεμπόρων της Σύρου, Αυτά τα αίτια όμως, η ροή "κεφαλαίων στο εμπόριο, η κατα­ σκευή ιδιόκτητων σκαφών, η διατήρηση κοινωνικού κύρους, δεν αρ­ κούν να εξηγήσουν τη στρατηγική αποχή των εμπόρων aicó επενδύσεις στον δευτερογενή τομέα. Το πρόβλημα σχετίζεται με τις εγγενείς αδυναμίες του κλάδου της βιομηχανίας στη Σύρο να αντλήσει σημαν­ τικά εμπορικά κεφάλαια. Ας πάρουμε γαιι παράδειγμα τη βυρσοδεψία της Σύρου, τον σημαντικότερο κλάδο της .ελληνικής βιομηχανίας αυτή την περίοδο. Οι εγγενείς αδυναιιίες "της συριανής βυρσοδεψί­ ας εστιάζονται: α) Στην έλλειψη εγχωρίων υλών", έλλειψη που ανα­ γκαστικά οδηγούσε τους εμπόρους στην αγορά δερμάτων από το εξω-

143

τερικό. Όμως η μεταφορά τους από το Μπουένος - Άϋρες

στις

αποθήκες της Μασσαλίας και από εκεί στη Σύρο, σήμαινε υψηλό ναύλο μεταφοράς. Ακόμη το κέρδος του γάλλου εμπόρου που μεσο­ λαβούσε στη διαδικασία της μεταφοράς του εμπορεύματος και τα έξοδα αποθήκευσης στη Μασσαλία, ανύψωναν το κόστος της πρώτης ύλης. Όλοι αυτού OL παράγοντες συντελούσαν στον σχηματισμό υψηλής τιμής πώλησης των ακατέργαστων δερμάτων στην Ερμούπολη, β) Στην τεχνολογική καθυστέρηση που συνιστούσαν η εμμονή σε πα­ λαιές μεθόδους κατεργασίας και η έλλειψη μηχανολογικού εξοπλι­ σμού. Μόλις στο μέσον της δεκαετίας του 1850 τα δύο μεγαλύτερα βυρσοδεψεία της Σύρου έβαλαν σε κίνηση αταόμυλόυς, πράγμα που καθόλου δε

σήμανε την έναρξη γενικότερων τεχνολογικών μετα­

σχηματισμών. Η τεχνολογική ανεπάρκεια σε αντίθεση με την προχω­ ρημένη τεχνολογία της άύσης ήταν ένα σημαντικό σειονέκτηαα τυς συριανής βυρσοδεψίας στον ανταγωνισμό της προς την ευρωπαϊκή στις αγορές της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Και βέβαια προαήνυε την κατάληξη αυτού του ανταγωνισαού σε βάρος της βιομηχανίας της Ερμούπολης, εφόσον δεν εκσυγχρονιζόταν η τεχνολογία της. γ) Στο υψηλό κόστος της απασχολούμενης εργατικής δύναμης. Διό­ τι η απουσία μηχανολογικού εξοπλισμού επέβαλε την εκτετααένη απασχόληση, εργατικού προσωπικού. Αυτό σ έναν χώρο όπου το εργα­ σιακό δυναμικό ήταν ανεπαρκές για τις τοπικές οικονομικές δρα­ στηριότητες, αποτελούσε ΐίοβαρό παράγοντα αύξησης των ημερομισθί­ ων στη βιομηχανία. Η ανεπάρκεια του εργασιακού δυναμικού ήταν γενικό φαινόμενο για την Ελλάδα του ίΘ'αιώνα.'

Αναγέρθηκαν ή­

δη οι λόγοι που έκαναν αδύνατη την προσέλευση αγροτοκτηνοτροφικού πληθυσμού από την ενδοχώρα στην Ερμούπολη. 0 αοναδικός χώρος απ όπου η'βιομηχανία θα απορούσε να αντλήσει εργασιακό δυναμικό ήταν

οι μάζες των ανέργων ναυτικών στις περιόδους

κρίσης των μεταφορών. Ωστόσο και η περίπτωση αυτή δεν απορούσε να αποδόσει σημαντικά αποτελέσαατα. Αωενός διότι οι ναυτιλιακές κρίσεις προυπεθεταν κάμψη στις εμπορικές ανταλλαγές, οι οποίες

εξασσενιμσν σε μεγάλο βαίμό την πορσγογική δυναμι κότηχα χ αϊ ν ουριανόν βιοτεχνιών και βι αμηχανιών. Λρεχέρου διότι οι, άνερ­ γοι, ναυτικοί αποχεΧοίσαν to κατεξοχήν α ν,'ειδίκευχο εργασιακό δυναμικό, extra άστε η πράοληψη τους να καταλήγει αντιοικονο­ μική για τις επιχειρήσεις τ ης Ερμούπολης. Μ αυτόν τον τρακ ο νομίζουμε όχι εξηγούνται, χα υφηλά ημερομίσθια ο'τον δευτερο­ γενή χοι

: ;^

'J W ;J ο ' ί ;-' I y.^

μ icq.

Ο L / ; U '_ '.

Αυχύ χα χαρακχηρισχικσ - κοινά για όλες σχεδόν τις βιο­ μηχανίες και βιοτεχνίες χίις

. !__i J C

_. ^j ,_ u ! À Ο L* 'S! D V CI '<.'•VC

Kc.pO

σχον δευτερογενή τομέα, ποΧυ χαμηλότερο· ano χο κέρδος που απέφερε η εμποροναυτιλιακή δραστηριότητα. Σχη βυρσοδεψία, χον ισχυρότερο κΧαεο της ελνχινικης μι

.ηχανιας αυχη την πε-

ριοδο, το κέρδος δεν ξετχερνούσε χο 3δ

χη στιγμή που ένα

ιο'Χί.οοορο τφαγαστϋεοιuvxac OVO ταμείο σε τα δάνεια κατασκευής τον.

στη Μεσόγειο εξοοΛοι

Αυτό χο χαμηλό ποσοστό κέρδους

δεν επέχρεύε την αυτόνομη Χειχουργία ;:ης βιοσηχανίας.. Οι πρ: τοβουΧίες βιομηχανικών και βιοχεχνικόν επενδύσεον ξεκίνησα',' ι

'

'"

ano εσπεοουσ που αετεοεοσν κεφάλαια ασο το εαποοια στον οευτερογενη

χσι η εςερ

μηχανιας•ano

pio, χ ην ποοεια και την εξέλιξη που αυτό αΗοΧοΰ'Χμτε, η χ α. ν σχεδόν απόλυτη. Επόμενο

ήχσν χο τέλος'

αυτής

της πρώιμης βιο­

μηχανικής περιόδου σχη Σάρο υα επέλθει με χην παρακμή του διαμετακομιστικού εμπορίου χης Σύρου τη δεκαετία: χον 1860. Λίγα νοόνια αογόχερα ένας νέοε; βιομηχανικός τομέας 5α κάνει ' , 79,,την εμοανιση του, σχηριςομενος κύριος-στην υφαντουργία. ι\εος βιομηχανικός τομέας από χην άποψη εχγς διάρθρωσης και της Χει τουργίας του, ο οποίος 3α σηματοδοτήσει την οικονομική ανά­ πτυξη του νησιού για πολλές δεκαετίες.'

Γ.2

ΝΑΥΠΗΓΙΚΗ

Ι. Γ ε ν ι Μ ά Η παλαιότερη αλλά και η σύγχρονη ιστοριογραφία έριξε σχε­ δόν αποκλειστικά το βάρος της στη μελέτη του εμπορίου και της ναυτιλίας της Σύρου,

περιορίζοντας αντικειμενικά τη σημασία

της ναυπηγικής βιοτεχνίας στη διαδικασία της οικονομικής ανά­ πτυξης του συγκεκριμένου χώρου. Qç εκ τούτου ακόμη και σήμερα παραμένουν άγνωστες πολλές πτυχές των ναυπηγικών δραστηριο­ τήτων, με αποτέλεσμα τη σχετική καθυστέρηση της ιστορικής έρευ­ νας που στοχεύει στη διατύπωση κάποιας θεωρίας αναφορικά με τη διάρθρωση και το χαρακτήρα της ναυπηγικής στη μετεπαναστατική Ελλάδα. Άλλωστε το γεγονός ότι η χρονική περίοδος: που αρχίζε·ι με την ίδρυση του ανεξάρτητου κράτους και τελειώνει στα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1850 με τον Κριμαϊκό πό­ λεμο, είναι η σπουδαιότερη φάση της μεγάλης ανάπτυξης πού γνώ­ ρισε η ναυπήγηση ιστιοφόρων πλοίων στην Ελλάδα ήδη από τον J8ο αιώνα,, σηματοδοτεί στο μεγαλύτερο βαθμό την ανάγκη για τη διερεύνηση της δραστηριότητας ίων συριανών ναυπηγείων, στο μέτρο που τα^ελευταία ήταν το κέντρο των ναυπηγικών εργασιών όλης της χώρας. Το τέλος αυτής της περιόδου θα σημάνει την εί­ σοδο του ατμόπλοιου στις εγχώριες μεταφορές KOL τη δημιουργία των πρώτων υποδοχών για την ανάπτυξη της κατασκευής και επι­ σκευής ατμομηχανών και ατμόπλοιων στο ελληνικό κράτος, πάλι με επίκεντρο

την Ερμούπολη. Η ναυπήγηση ιστιοφόρων θα συνεχιστεί

με φθίνοντα ρυθμό μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, υποκαθιστάμενη στη μακρά διάρκεια από τη

ναυπήγηση ατυόπλο ίων. Έτσι

αυτό το μέρος της εργασίας μας που αίοορά τη ναυπηγική βιοτε­ χνία στη Σύρο αποκτά αντικειμενικά ξεχωριστή σημασία στην κα­ τεύθυνση του σχηματισμού ορισμένων υποθέσεων για την δραστη­ ριότητα αυτού του τομέα της ελληνικής οικονομίας «ατά τον προ­ ηγούμενο αιώνα. Οι πληροφορίες στις οποίες βασίζεται η παρού­ σα μελέτη πηγάζουν κυρίως από τις εκθέσεις του γάλλου πρόξενου

ανή Σύρο προς την προιστιαιένη νου αρχή στο Π α ρ ί σ ι . Ta π λ ή ~ (!ος τον στοίχεiuv και η πληρότητα τους εLVrri γνυριοεα ;.;.:. των προξενικών εκ?εο'εον, πράγμα που τους π ρ ο σ δ ί ν ε ι τερο χαρακτήρα ανάμεσα στις άλλες πήγες που

J_ì_.

7ρ

ν α'υπ η γ ε ι ο

ιδιαί­

ερευνήθηκαν.

τ ιτ ς* Σ ά ρ ο υ .

Η νσυπηγ; κή-ακοΧεύδεισε πιστά' ..τ.ην πορεία

ί\.;ν δύο έκαμα·.-

τικοϋερον ιοαεον της ο up ι ε. ν ης πι - "·ί ο VQJ ί ι. υς , του εΐίτιοριου και της ναυτιλίας. . πλήρες ενσραονιααένη με αετούς, G L βάοει ς -γ;, a την o:vGH'ti;r,rj της ναυπηγ ικης βιοτεχνίας στη .:,ερε τοποθετήθηκαν ίο J 8 2 4 . Οι ήι'αρίανϋί πρώορυγες εγν;εα; σοτά-9η.κ~ν ο την παρ Λ ία. όπουδημιούργηααν

τα πμώτα εργαστήρια <εκ ι σκευής πλοίο-.- στο

ν η σ ί . "" Στον διάρκεκ α" τον Αγώνα θα δεχτούν εις πρώτες π α ρ ε γ γ ε λύες από την -ύεμέρνίΊοτ) της επαναΰτατικής Ρλλάδαε γιε '.ην κατασκευή πυρπολικών.'' Στο μεταξύ η π ρ ο σ ά λ ε ι ο η Χίον εμκκρ.οον στη ναυπηγό. ;; ή ιΐχνη, επέρερε τ η-.' -ποιοτική β ε λ τ ί ο σ η τ ι; ν ερ·:·ασιυν.

Ή δ η πετά την ίδρι.-οη του ανεξάρτητου

ελληνικού

κράτους

το ναυπηγεί'GÌ! της Σύρου κατείχε τη επουδαιοτεΠ:) 3·εεη στα;ν κατασκευή, εμπορικών ιστιοφόρου π λ ο ί ω ν μέσα ε την έλληνα.κή ε π ι ~ »φάϊε'ια. ..Σε. αυτή τν/ν εξέλιξη σναεχεινε άλλοετε HOL. η επιβρά­ δ υ ν σ η τον .puS-μού. τον νααπηγικώα εργασιών στην Στίέτσες, εξαιτίας του προσανατολισμού

Ύδρα

και τις ηα-

τον δυο ν η σ ι ώ ν στην

ταο'κευή. ιταλεμ-ικών πλοίων'για την εξυπηρέτηση των αναγκών

του

Αγώνα. Η .ταχύτατη 7ΐρόοδος του εμπορίου και των μετο.φορών π ρ ο ­ ο ι ώ ν ι ζ α ν τ η μ ε γ ά λ η ανάπτυξη των ναυπηγικών

δραστηριοτήτων

cfTTjv Ε ρ μ ο ύ π ο λ η . • Το .Ϊ845 η 'εκίαση που .περιλάμβανε,ο χώρας ή τ α ν i2,tìQD τ,μ. και ανήκε

των ναυπηγείον

στο δήμο της [Ερμούπολης.

Ώς εκ

τούτο'υδεν; υπήρχαν ιδιόκτητες μόνιμες εγκαταστάσεις

των ναυ-

ΐτηγών, eXXa.qi τελευταίοι ενοικίαζαν ένα μέρος του

ναιαεηγείου

γ^α τηνήαπο.θήίίευσίί της ακατέργαστης ξυλείας τ ο υ ς . Εξάλλου ο

147

παραγγελιοδότης του πλοίου πλήρωνε ενοίκιο της τάξεως των 15 έως 20 δραχμών,

ανάλογα με το χώρο που καταλάμβανε το

ναυπηγούμενο πλοίο για το διάστημα που απαιτούσε η κατα­ σκευή του. Συνήθως η μία κατασκευή διαδεχόταν την άλλη, τουλάχιστον μέχρι την περίοδο που η εμπορική κρίση και στη συνέχεια ο Κριμαϊκός πόλεμος επηρέασαν βαθύτατα όλες τις οικονομικές δραστηριότητες στην Ερμούπολη. Από τις πληροφο­ ρίες που διαθέτουμε εξάγεται το-συμπέρασμα ότι σε όλη την έκταση του ναυπηγείου υπήρχε η δυνατότητα ταυτόχρονης κατα­ σκευής 40 περίπου μεγάλων πλοίων.

Μάλιστα η ανεπάρκεια

του χώρου οδήγησε ορισμένους από τους- ναυπηγούς - προιρανώς αυτούς με τη μεγαλύτερη δραστηριότητα - να αγοράσουν γειτο­ νικές εκτάσεις στην παραλία για λογαριασμό τους.

0 πάγιος

εξοπλισμός του ναυπηγείου περιοριζόταν στα εξής: Μεγάλα στο μήκος ξυ\α πάνω στα οποία καθόταν η τρόπιδα (καρίνα; του πλοίου. Ξύλινοι κορμοί (φαλάγγια) και σακκιά άμμου για να στηρίζουν τις δύο πλευρές χαμηλά της γάστρας. Λεπτά επιμή­ κη ξύλα ίμπουτέλια ή ντερέκια), για να στηρίζουν τα ώηλά σημεία στα στραβόξυλα. 0 "εργάτης", ξύλινος μοχλός, που ήταν απαραίτητος για την καθέλκυση του πλοίου. Παράλληλα, σχαι.. .

.

' ,

'

,

' 8

•

νια και σύρματα συμπλήρωναν τις πάγιες εγκαταστάσεις. Όταν κάποιος παράγγελνε ένα πλοίο, όριζε στον ναυπηγό τις επιθυμητές διαστάσεις του. Με βάση αυτές άλλωστε, σύμφωνα 9 με το Β.Δ. της 17 Νοεμβρίου 1833, γινόταν η καταμέτρηση της χωρητικότητας των πλοίων. Η πληρωμή του ναυπηγού, προς τον οποίο δίνεται το ενοίκιο εφόσον ο χώρος είναι ιδιόκτητος, συμφωνείται είτε με ημερομίσθιο, είτε και κυρίως με αποκοπή. Παράλληλα υπήρχε ένα σχεδόν μόνιμο απασχολούμενο προσωπικό κάτω από τις προσταγές του ναυπηγού. • Λέμε σχεδόν μόνιμο αωού ο αριθμός του ήταν δυνατό να ποικίλει ανάλογα με τις επιλογές του ναυπηγού και σύμφωνα με τις απαιτήσεις της κατασκευής.

148

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εργαζόμενοι σε μια συγκεκριμένη' ναυπήγηση του σκάφους πληρώνονταν από τον παραγγελιοδότη και όχι από τον ναυπηγό. Μέσα στο ναυπηγείο εργάζονταν κα­ θημερινά ειδικευμένοι τεχνίτες και ανειδίκευτοι εργάτες. Απασχολούνταν καλαφατάδες, μαραγκοί, καρφωτές, μακσρατζήδες και άλλες ειδικότητες. 0 μεγάλος αριθμός τους επαληθεύ­ ει τη σημαντικότητα του ναυπηγείου τόσο για την τοπική συρια­ νή οικονομία, όσο και για την ευρύτερη ελληνική. Το 1845 οι εργαζόμενοι στο ναυπηγείο αναφέρονται σε Γ.500 περίπου, ενώ 11 το 1851 αναφέρονται 1.073 και το 1852 962 απασχολούμενοι. Αν υπολογίσουμε ότι η μεγάλη ανάπτυξη του ναυπηγείου σημειώ­ θηκε πριν το 1850, ενώ αντίθετα στα χρόνια που ακολούθησαν και ιδιαίτερα στη φάση του Κριμαϊκού πολέμου εκδηλώθηκε ση­ μαντική ύφεση των ναυπηγικών εργασιών, τότε δικαιολογείται απόλυτα η μείωση του εργατικού δυναμικού ανάμεσα στα έτη 1845 και 1852 σε παραπάνω από.500 εργαζόμενους. Δεν παύει ωστόσο το σύνολο των απασχολουμένων στο ναυπηγείο να είναι πο*Χύ σπουδαίο σε σχέση με τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό της Ερμούπολης, ο οποίος το 1850 ανερχόταν σε 7.650 άτομα.χ Οι κατάλογοι από τα Γ.Α.Κ. και τα στοιχεία από το Αρχείο του Δήμου Ερμουπόλεως περιέχουν πλήθος από ονόματα κατασκευα­ στών πλοίων. 2στόσο στους 'εκλογικούς καταλόγους των προσφυγι­ κών κοινοτήτων για το 1843 καθώς επίσης και στο Μητρώο του Δήμου του 1852, οι περισσότεροι από αυτούς αναφέρονται ως μα­ ραγκοί, ξυλουργοί, λειπτουργοί και καλαφατάδες, γεγονός που σημαίνεα. ότι εργάζονταν ως τεχνίτες στο πλάι των ναυπηγών και περιστασιακά μόνο προέβαιναν στη ναυπήγηση μικρών πλοίων. Οι Χιώτες υπήρξαν αναμφισβήτητα οι πρωταγωνιστές της πλούσιας οικονομικής δραστηριότητας που σημειώθηκε στο-ναυπηγείο της Σύρου σε όλη την εικοσιπενταετία 1832-1857.

Πρώ­

τος από όλους ο Νικόλαος ϊ.Παγίδας, γιος ναυπηγού πρόσφυγα.

149

Κατασκεύαζε αποκλειστικά ιστιοφόρα μεγάλων διαστάσεων και χωρητικότητας. 0 ίδιος ήταν ιδιοκτήτης πλοίων, τα οποία είχε εντάξει στο δίκτυο των εμπορικών μεταφορών. Την ίδια στιγμή ο Ν.Παγίδας διέθετε εμπορική πίστωση 15.000 δραχμών από το Πρακτορείο της Ε.Τ.Ε.",

ποσό αρκετά σημαντικό, που

διοχέτευε στην αγορά ξυλείας. 0 Ν.Παγίδας κυριάρχησε στο •ναυπηγείο

της Σύρου γιατί OL κατασκευές του διακρίνονταν

για την τεχνική τους που απέφεραν ταχύτητα και ευελιξία, και ακόμη για την ασφάλεια των υλικών. Έτσι ενώ κατασκεύα­ ζε κατ έτος το 16-20?ό, περίπου του συνόλου των ναυπηγούμε­ νων πλοίων, αυτά αντιπροσώπευαν χο 30-35% της συνολικής α­ ξίας TC'-JÇ. 0 ίδιος ήταν ο πρώτος έλληνας ναυπηγός που κα­ τασκεύασε ατμόπλοιο σε ελληνικό ναυπηγείο.0 Ζαννής Κουφούδάκης, ο Χριστοφής Κρυστάλλης, ο Παντολέων Μάσκας, ο Μικές Ποτούς, ο Φραγγούλης Σέχας και ο Αντώνιος Παππατζιός, όλοι Χιώτες επίσης σπουδαίοι ναυπηγοί της Ερμούπολης. Τους δια­ κρίνουν κοινά γνωρίσματα με τον Ν.Παγίδα: Ιδιόκτητα

πλοία

για εμπορικές μεταφορές, εμπορική χρηματοδότηση από την Ε­ θνική τράπεζα, κατασκευή σκαοών μεγάλης χωρητικότητας. 0 Ζ. Κουφουδάκης KOL Ο Ν.Παγίδας

κατείχαν

τη μερίδα του

λέοντος στη ναυπήγηση των πλοίων. Κατασκεύασαν το 30% του συνολικού αριθμού των πλοίων, των.οποίων η.αξία υπερέβαινε το 50?ό της συνολικής αξίας

των ναυπηγημένων ιστιοφόρων.

Άλλοι σημαντικοί ναυπηγοί ήταν ο Νικόλαος Σολομός KOL Ο Αθανάσιος Καμπούρης από τις Κυδωνιές της Μικράς Ασίας. 0 ναυπηγός κατείχε την ακατέργαστη αλλά και την κατερ­ γασμένη ξυλεία, την οποία παράγγελνε σε ξυλεαπορικούς οί­ κους της Τουρκίας και της Ρωσίας. Η ξυλεία μεταωερόταν για λογαριασμό του πάνω σε ρυμουλκούμενες σχεδίες και σε ατμό­ πλοια. 0 έμπορος πλήρωνε εισαγωγικό τέλος 5% επί της τιμής της και την εναπόθετε στις προσωπικές του αποθήκες. Τα άλ-

, .·

13ü

λα υλικά που σπα ι τ πόντο ν γιο τη

ναυπήγηση, πωλούνταν α ι ην

αγορά της πόλης an όν.ον τα αγόραζε ο πορσγγελιοόάτης σύμεονα tic το σχέδιο ναυπήγησης. Πιο συγκεκριμένα, 7ΐα\α.d διαφό­ ρων ειδών από την Αγγλία και τη Μάλια, σχοινιά και TidcroirXoL οι;/) την ϊερ-μ-σ-'η, προκες από την Αγγλία και την Τεργέστη, άγκυρες, ελυείδες, αίδερο και μσκσράόες από την "Αγγλία. Η μεγάλη άήτηση πριν

για αρ ι συχνά υλικά οδήγησε στην ίδρυση ί >

ακύ to 1£3Π cpvcu π;ρίι·.ν σι-δηροι ρ.γίας uni μακεράδων. "

Αυτά. τα προϊόντα της βιοτεχνίος κατόρθωσαν υα ανταγωνιστούν με επιτυχία τα ειοε;γόμ.ενα e. KG την Αγγλία αντίστοιχα είδη. Όλα τα υλικά που εισόγονισν, εκτός βέβαια της ξυλείας, ετ. ι ρερι· νον ία ν μ.ε εισαγωγικό τε.χος ιΧχ:· επι της

κατ εκτιμ.η—

ιπν" τίμιες του·.:, λ'α σημειεάεί όχι αυτές οι τεράστιες ποοάπή­ χες διο-εειμεε υλικού ,'ia τις νανπηνοκετσσκευες στην αγορά σλυπταν πόνε τη ςηίηση του τοι; ικου vaurn νεποιοεσεν ταυτόχρονα καχσ μεγάλο μερρς και ιe Υελεε

τα εργαλεία που· χρηοχ.μποιούν ιεν σε όλες τις οάσεις

της ναυπήγησης ενός πλοίου ήταν: πριόνια, ΰκε7ΐάρνισ, σειριά '.IU.L· τριετένισ εε τη οποία ήταν εεοόιαεεενος κά3ε εργαζόε.ενος cvavuyu με την ειδικότητα III. £ Η τ ι ση α ε i_c γ u

του, το κόστος ~ης ναυπήγησης ._

Το κόστος νσυπηγηοης του πλοίου εξαρτιόταν σχεδόν απο­ κλειστικά από τις διαστάσεις του και τους κοινόχρηστους χώ­ ρους, που διέθετε (κουκέτες, κουζίνα, κ.λ,π.). Στο συνολικά κόστος - ανεξάρτητα από το ύφος τον

- η αμοιβή του ναυπηγού

και τον απασχολουμένων σε όλες τις φύσεις της ναυπήγησης - J 17 ' , αντιπροσωπεύε ποσοστό y'u% περίπου. Το υπόλοιπο 70"ό ήταν η συμμετοχή του κόστους των υλικών. Το τελευταίο σημείωσε ση­ μαντική άνοδο |isxd χο 1043 ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρι σης, η οποία επέφερε την αύξηση της τιμής των υλικών στους

151

τόπους προέλευσης. Αντίθετα όμως σημειώθηκε αξιόλογη πτώση στο μισθό του ναυπηγού και στα ημερομίσθια κατά επαγγελμα­ τική κατηγορία την ίδια περίοδο.

Η συμπίεση των μισθών

και ημερομισθίων των απασχολουμένων μετέβαλε τη σχέση που αναφέρθηκε σε 80% υπέρ του κόστους υλικών και 20?ό για το 19 μεταβλητό κόστος. Αυτό ουσιαστικά σήμαινε και διόγκωση της "εξάρτησης" των ναυπηγικών εργασιών στη Σύρο από το εξωτερικό στο μέτρο που οι πρώτες ύλες κατά το μεγαλύτερο μέρος τους ήταν εισαγόμενες. Εξάλλου στη μείωση του συνο­ λικού κόστους δεν πρέπει να υποτιμηθεί η επίδραση που άσκη­ σε η έλλειψη παραγγελιών στο χρονικό διάστημα 1849-1855. Από διάφορες πηγές επισημαίνεται ότι τα ναυπηγούμενα σκάφη στην Ερμούπολη ήταν χαμηλού κόστους, χαμηλότερου ίσως, από αντίστοιχα πλοία που κατασκευάζονταν στο εξωτερικό. Οι μαρτυρίες που

έχουμε υπόφη μας συμφωνούν στο παραπάνω

στοιχείο, αν και έχουν διαφορετικά χρονικά σημεία αναφοράς. Ακόμη είναι σημαντικό ότι αυτές οι πηγές προέρχονται κυρίως από ξένους (Leconte, Roujoux, About), με αποτέλεσασ να πε­ ριορίζονται οι τοπικές και εθνικές σκοπιυ,ότητες για τη διό­ γκωση των στοιχείων με στόχο τη διαφήμιση των εργασιών του ναυπηγείου. Επίσης αυτοί OL ξένοι αξιωματούχοι και περιηγ<δτές που-μας παρέχουν ÛLÇ πληροφορίες, χαρακτηρίζονται από διαφορετικά κίνητρα σιη συγγραφή των έργων και αναωορών τους, έτσι ώστε να αποκλείεται η πιθανότητα αντιγραφής του ένα α­ πό τον άλλον. 20 0 γάλλος πρόξενος αναφέρει χαρακτηριστικά: "Τα πλοία που κατευθύνονται στην πώληση, γενικά είναι άριστα ιστιοφό­ ρα, αλλά ελαωράς κατασκευής HOL άκομψα. Επίσης παρέχονται '> . . , . 2 0 σε χαμηλές τιμές." Αργότερα πάλι ο ποόξενος σημειώνει: "8α μπορούσαμε να αποδώσουμε την ταχεία ανάπτυξη της ελληνι­ κής εμπορικής ναυτιλίας στη

φθήνεια των ναυπηγοκατασκευών."

-

-. - - -

.

-152

21 0

CLeeonte

παρέχει πληροφορίες για το κόστος κατασκευής

•πλοίων στη Σύρο και, τη Μασσαλία. Σύμφωνα με τις τιμές που αναφέρονται ένα πλοίο 300 τόνων κόστιζε στη Σύρο 58.000 φράγκα (65.000 δραχμές περίπου), ενώ στη Μασσαλία ένα πλοίο ίδιας χωρητικότητας κόστιζε 122.500 φράγκα. Εξάλλου- ο γάλλος 22 •περιηγητής Ε.About αφού βεβαιώσει ότι τα πλοία που κατα­ σκευάζονταν στην Ελλάδα κόστιζαν κατά 2[3 λιγότερο από τα γαλλικά πλοία'καταλήγει : " Έ ν α πλοίο χωρητικότητας 100 τόνων που μεταφέρει 140 βαρέλες βάρος, στοιχίζει 17.816 φράγκα στη Σύρο και 46.000 φράγκα στη Μασσαλία." Αλλά και η "ΤΙαν23 δώρα"

αναφερόμενη στην κατάσταση της ναυπηγικής διαπιστώ­

νει ότι "αι τιμαί [ενν. των πλοίων]είναι μέτριαι." Κατά τη δική μας άποψη το στοιχείο του χαμηλού κόστους εξηγείται από μία σειρά λόγων που σχετίζονται τόσο με το στα­ θερό κεφάλαιο που επενδύεται στη συγκεκριμένη βιοτεχνική πα­ ραγωγή όσο και με τη φύση των υλικών που χρησιμοποιούνται στις ναυπηγοκατασκευές. '.Καταρχήν η τιμή της παράλιας γης που περιλάμβανε ο χώ­ ρος του ναυπηγείου ήταν χαμηλή. Τα κτήματα του ναυπηγείου διακρίνονταν σε ιδιόκτητα και δημοτικά. Στην πρώτη περίπτωση η ιδιοκτησία υπήρξε κυρίως αποτέλεσμα καταπάτησης της παρά24 λιας γης από τους πρόσφυγες ναυπηγούς. Το φαινόμενο αυτό, όχι μοναδικό αλλά γενικό για μεγάλο μέρος της γης που κατέ­ λαβαν οι πρόσφυγες, επέτρεψε να αποκτηθούν εκτάσεις

χωρίς

να καταβληθούν χρήματα από τον ιδιοκτήτη τους. Στη δεύτερη περίπτωση, εκεί δηλαδή που οι αντιστάσεις των καθολικών της^ Άνω Σύρου ήταν ισχυρές, η γη περιήλθε στην ιδιοκτησία του 75 δήμου Ερμούπολης"

και ο ναυπηγός υποχρεωνόταν, όπως αναφέρ­

θηκε, στην καταβολή ενοικίου, αζίας

15-20 δραχμές ανά ναυπη­

γούμενο πλοίο. Σίγουρα το ενοίκιο ήταν πολύ χαμηλό αν αναλο­ γιστούμε ότι πλοίο, 400 τόνων κόστιζε γύρω στις 70.000 δραχμές Ηαι το ενοίκιο ήτανμόνο 20 δραχμές για το δίμηνο ή τρίμηνο της κατασκευής του. Το χαμηλό ενοίκια μπορεί εύκολα να εξη­ γηθεί από τη θέληση των δημοτικών αρχών να ενισχύσουν την το­ πική ναυπηγική. Ι

......

153 DL πάγιες εγκαταστάσεις χαμηλής στάθμης έως ανύπαρ­ κτες συνέτειναν στον σχηματισμό χαμηλού κόστους. Ουσιαστι­ κά έχουμε, τη συνέχιση της υποδομής που συναντάμε στη διάρ­ κεια των τελευταίων χρόνων της οθωμανικής κυριαρχίας. Πρό­ χειρα κατασκευασμένες αποθήκες για το φόβο της απώλειας της κυριότητας του εδάφους συμπλήρωναν τις πάγιες εγκαταστά­ σεις. Οι ναυπηγοκατασκευές υστερούσαν από πλευράς τεχνολογι­ κού εξοπλισμού, αφού το πλοίο της εποχής κατασκευαζόταν με βάση την εμπειρική γνώση του ναυπηγού κάτι που επιβεβαιώνε,t . , 2 6 ται απο διάφορες μαρτυρίες. Το κόστος των υλικών ήταν ένα πρόσθετο ευνοϊκό στοιχείο για την ύπαρξη χαμηλού κόστους κατασκευής. Η ξυλεία που χρηαιμοποιούνταν ήταν πιο μαλακή, λιγότερο ανθεκτική και επακό­ λουθα φθηνότερη από την αντίστοιχη του εξωτερικού. Γι αυτόν τον-'λόγο η διάρκεια ζωής των πλοίων που κατασκευάζονταν στην 27 Ερμούπολη δεν ξεπερνούσε τα δέκα χρόνια. Τέλος το κόστος εργασίας ήταν σίγουρα υψηλό για τα ελλη­ νικά δεδομένα της εποχής σε σύγκριση με τους μισθούς άλλων κλάδων, ακόμη και σε σύγκριση με τους μισθούς των υπαλλήλων 28 του Δημοσίου και της Ε.Τ.Ε. Ωστόσο πρέπει να συνεκτιμηθούν δύο σημαντικά στοιχεία στον προσδιορισμό,του ύφους των ημε­ ρομισθίων. Πρώτο ότι τα ημερομίσθια καθορίζονταν σε μεγάλο βαθμό από την οικονομική συγκυρία της κάθε χρονικής στιγμής. Το 1846 κυμαίνονταν από 3,35 δραχμές έως 9,2 δραχμές με μέσο 29 ορο 5,3 δραχμές, ενώ το 1847 κυμαίνονταν από 4,8 δραχμές έως 10,6 δραχμές με μέσο όρο 7,9 δραχμές.

Κατά την περίοδο

της κρίσης .-όμως μειώθηκαν σημαντικά και. κυααίνονταν μεταξύ 1,48 δραχμές και 4,95 δραχμές με μέσο όρο 3,46 δραχμές. Δεύτερο ότι η απουσία μόνιμης εργασίας από τη ιούση της απα­ σχόλησης και μόνο, φυσιολογικά ωθούσε βραχυχρόνια στην άνοοο των ημερομισθίων των εργαζομένων στο ναυπηγείο. Δυστυχώς δεν διαθέτουμε πληροφορίες για τα αντίστοιχα ημερομίσθια των απασχολουμένων στα ναυπηγεία των αναπτυγμέ­ νων χωρών της Δύσης την ίδια περίοδο. Αυτό όμως δεν μας απο­ τρέπει σε καιιμιά πεοίπτωστ· από του να προβούμε στη διατύπωση

f

•»

154

ορισμένων υποθέσεων σχετικά με τους όρους που συνθέτουν το κόστος ναυπήγησης στη Σύρο και στο εξωτερικό. Θεωρούμε αρ­ κετά δεδομένη την ύπαρξη πάγιων εγκαταστάσεων, όπως και τε­ χνολογικού εξοπλισμού σε χώρες όπως η Αγγλία και η Γαλλία, . "Που επιβάρυναν οπωσδήποτε σε μεγάλο μέρος το συνολικό κόστος κατασκευής.' Ακόμη τα υλικά, είτε πρόκειται για ξυλεία, είτε · για σιδερένια κατασκευάσματα, θα πρέπει να ήταν υψηλότερου κόστους στο εξωτερικό έτσι που να δικαιολογείται η μακρότερη διάρκεια ζωής του ξένου πλοίου. Τα πλοία που κατασκευάζονταν στη Σύρο είχαν το μεγάλο προτέρημα να είναι ελαφρά και γρήγορα. Αυτό το στοιχείο ο'υνδιαζόμενσ με τη ναυτική παράδοση των. ελλήνων ναυτίΗων και τη γνύση των θαλάσσιων δρόμων δημιουργούσε σοβαρά πλεονεκτήματα υπέρ της συριανής άλλα και γενικότερα της ελληνικής εμπορικής ναυτι,λίας στον ανταγωνισμό της με τις ξένες σημαίες στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Μάλιστα κατά την περίοδο της οικο­ νομικής ανόδου, πριν δηλαδή από την κρίση του 1848. τα έσοδα από τρία ταξείδια του πλοίου κάλυπταν πλήρως το κόστος κατα­ σκευής του.

Αυτό συνέβαινε στη φάση που οι ναύλοι των μετα­

φορών είχαν φτάσει σε υφηλά επίπεδα, έτσι που η πλοιοκτησία ασκούσε τεράστια οικονομική έλξη στον εμπορσναυτιλιακό κόσμο της Σύρου. Σ αυτές τις συνθήκες οφείλεται η μεγάλη ζήτηση για κατασκευές πλοίων που αναπτύχθηκε στην Ερμούπολη, κατά την τριετία 1846-1848. Σ αυτούς τους θετικούς παράγοντες που απέφεραν την αριθμητική άνοδο των ναυπηγούμενων πλοίων στη Σύρο θα* πρέπει να προσθέσουμε τους ευνοϊκούς όρους χρηματοδό­ τησης από την τοπική χρηματαγορά. Το τελευταίο θα αναλυθεί εκτενέστερα στο επόμενο κεφάλαιο της εργασίας. Στο σημείο αυ­ τό αρκεί να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με την εφημερίδα της Ερ­ μούπολης "Αίολος",

το ναυτικό της Σύρου κατά τα 2|3 ανήκε

ουσιαστικά στους ναυτοδανειστές.

155

Η ανακοπή της οικονομικής προόδου μετά το 1850 θα επη­ ρεάσει αρνητικά τη δραστηριότητα του συριανού ναυπηγείου, με αποτέλεσμα την κατακόρυφη πτώση των εργασιών του. Χαρα­ κτηριστικό σε αυτήν την περίπτωση είναι το γεγονός ότι μει­ ώθηκε σημαντικά ο αριθμός των ναυπηγήσεων με φυσικό επακό­ λουθο τη μείωση της δύναμης του συριανού εμπορικού ναυτικού. Αντίθετα η χωρητικότητα των συριανών πλοίων αυξήθηκε, πράγμα που σημαίνει ότι

ενώ τα ναυπηγεία κατασκεύαζαν μικρότερο

αριθμό σκαφών σε σχέση με την προ του 1850 περίοδο, προσανα­ τολίζονταν σε σκάφη μεγαλύτερης χωρητικότητας. Η τακτική αυτή προφανώς ήταν προϊόν της στροφής του ναυτικού κόσμου της Ερμούπολης για ταξείδια και σε μακρύτερες θαλάσσιες απο­ στάσεις και κυρίως προς τη βόρεια και. νότια Αμερική.

J. ^ · Au να ιιικότητα του ναυπηγείου. Στους πίνακες που ακολουθούν παρατηρούμε τις εργασίες του συριανού ναυπηγείου όσο και των άλλων ναυπηγείων της χώ­ ρας.

Τα στοιχεία τα αντλούμε από τέσσερις διαφορετικές ππ-

γές. Από το Δημοτικό 'Αρχείο Ερμούπολης, από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, από το αθηναϊκό περιοδικό "Πανδώρα", και ακόμη από τις εκθέσεις του γάλλου προξένου. Στα σημεία που τα στοι­ χεία επικαλύπτονται υπάρχουν ελαφρές διαφοροποιήσεις, οι ο­ ποίες άλλωστε εμφανίζονται κατά την ανάγνωση των πινάκων. Κα­ τά την άποψη μας βαρύνουν περισσότερο τα στοιχεία που δίνον­ ται από το Δημοτικό Αρχείο της Ερμούπολης και τα Γενικά Αρ­ χεία του Κράτους διότι διαυορφώνονται από τα "δηλωτικά" που ήταν υποχρεωμένοι να συντάσσουν οι ναυπηγοί όταν τελείωνε η διαδικασία της ναυπήγησης, όπου βεβαιωνόταν π κατασκευή του πλοίου. Έτσι στον πίνακα 24 παρατηρείται η δραστηριότητα του συριανού ναυπηγείου για το διάστημα 1833-1840.

/ *

156 Πίνακας*24 Πλοία που ναυπηγήθηκαν στη Σύρο (1833-1840) 1833

45

1835

45

1837

55 Από τα οποία 28 πάνυ από 60 τόνους

1838

34

1839

35

"

"

"

2 "

"

*' 33 "

"

1840

64

"

"

"

8 "

"

"

II

Πηγές:

·

"

10 Α'τάξεως και 24 Β'τάξεως 56 "

Τ. Αμπελάς, ό.π., σ. 636 Γ.Strong, ό.π,, σ. 149

Στον πίνακα 25 παρατηρούμε την ετήσια και κατά είδος κα­ τασκευή ιΛοί'ων στην Ερμούπολη για τα έτη 1840-1865. Εδώ δια­ κρίνουμε ότι στο διάστημα 1840-1850 ο αριθμός των πλοίων που κατασκευάστηκαν στην Ερμούπολη ήταν σταθερά υψηλός. Από το 1851 ως το .1855 είναι ^εμφανής η κατακόρυφη πτώση του αριθμού των κατασκευασμένων πλοίων

εξαιτίας των συνθηκών της κρίσης.

Στη-διάρκεια της οικονομικής κρίσης οι εφημερίδες αναφέρθηκαν πολλές φορές στη ναυπηγική απραξία απαιτώντας από τις κυβερνή­ σεις της εποχής να βοηθήσουν στην ανάκαμψη των ναυπηγικών -εργα­ σιών. Ανάμεσα στα μέτρα που πρότειναν ήταν η εξάλειψη του εισα­ γωγικού δασμού στην ξυλεία και τα διάφορα εργαλεία.

Ακόμη ει­

σηγήθηκαν την κατασκευή αμαξωτών δρόμων από τα δάση προς τα πα­ ράλια της χώρας, για να διευκολυνθεί ή εκμετάλλευση της ελληνι35 νικής ξυλείας και η μεταφορά της στα ναυπηγεία της Γύρου. Με αυτόν τον τρόπο ο τοπικός τύπος πίστευε ότι 3α σταματήσει η διαφυγή χρηματικών κεφαλαίων προς το εξωτερικό για την εισαγω­ γή ξυλείας. Επισήμαινε τέλος ότι τα τίλοία

που κατασκευάζονταν

στην Ερμούπολη αλλά και στην υπόλοιπη ελληνική επικράτεια, υστε­ ρούσαν σε στερεότητα έναντι των ξένων, εξαιτίας της εισαγωγής μαλακής ξυλείας,, τη στιγμή που στα δάση της χώρας αφθονούσε η σκληρή ξυλεία, κατάλληλη για την κατασκευή στερεών και με με-

157

γσλύτερη διάρκεια ζωής πλοίων. Όταν μάλιστα στο τέλος του 1855 η τουρκική κυβέρνηση απαγόρευσε την εξαγωγή ξυλείας με σκοπό την υποβοήθηση της ναυπηγικής στα ναυπηγεία της Α­ λικαρνασσού και της Ρόδου, το πρόβλημα για τις ναυπηγοκατασκευές στη Σύρο έγινε οξύτερο.

Η έλλειψη οποιουδήποτε μέ­

τρου στήριξης των ναυπηγικών εργασιών από την ελληνική κυβέρ­ νηση επέτεινε την αδυναμία των συριανών ναυπηγείων να συνεχί­ σουν τον ανταγωνισμό τους στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Και όχι μόνο αυτό. Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των γειτο­ νικών ναυπηγείων της Τουρκίας οδήγησε πολλούς τεχνίτες να εγκα­ ταλείψουν τα ναυπηγεία της Ερμούπολης KOL να μεταφερθούν στα , 3 7 τουρκικά νησιά και παράλια. Στον ίδιο πίνακα βλέπουμε ότι η ανάπτυξη των εργασιών'κατά

τη διετία 1856-1857 υπήρξε εντελώς

περιστασιακή, γεγονός που εξηγείται από το ότι το τέλος της κρίσης ευνόησε κατά κάποιο τρόπο και συνέτεινε στην αύξηση της ναυπηγικής δραστηριότητας μέσω της ανάκαμψης των εμπορικών αν­ ταλλαγών. Κατά την οκταετία 1858-1865 η ναυπήγηση πλοίων μειώ­ θηκε σημαντικά. Η εξέλιξη αυτή οφειλόταν στην ανάπτυξη του ρό­ λου των ατμόπλοιων στο χώρο της Μεσογείου, που υποχρέωσε τη συριανή ναυτιλία να ακολουθήσει τις επιλογές του τοπικού εαπορίου, και να προσαρμόσει τη δραστηριότητα της σχεδόν αποκλει­ στικά στις μεταφορές δημητριακών. Φυσικά δεν αναωερόιιαστε μό­ νο στην ίδρυση της Ελληνικής Ατμοπλοίας, αλλά πολύ περισσότερο στη γενίκευση της χρήσης του ατμόπλοιου στις εμπορικές μεταφο­ ρές και ιδιαίτερα στις μεταφορές δυτικών βι ou. Ήχανικών προϊόντων

. 38 _ Ι κατά την περιοοο αυτή.

,

,

ε-νοεικτικο πάντως του περιορισμού των

εργασιών του ναυπηγείου της Σύρου είναι ότι το εργοστάσιο της Ελληνικής Ατμοπλοίας, όπου επισκευάζονταν τα ατμόπλοια της ε>xcupiaç ,. απορρόφησε ικανό ανθρώπινο δυναμικό του ναυπηγείου, συνεισφέροντας αντικειμενικά στην περαιτέρω εξασθένιση του. Με-'βάση όλα αυτά τα στοιχεία εξηγείται η φθίνουσα πορεία της ναυπηγικής ιστιοφόρων σκαφών στη Σύρο από το 1857 και έπειτα.

,.·

— C

l·"

CD

*n

π in

;··

r· in

o> >*

~ ι

ε*

Ti «

Η c-

C Q

r

i.—•< i** in

~ ^ 1rs

S

D

e

3 Ξ

>ü

a

.-:

S r

O

Χ Pi

w

ί 5

i. -c <

μ·

-vi *-^

f"! in

r-„ "Ξ η in

τ ; o> π in

Η

•-·—·— ν

Η

IVJ NJ

ο 1840

vi

>— 1 8 4 1

ω t— w

·

^

t— -

χ

3

Cv vj

(—'

·

I—

NJ

^

U

Μ

ι -

N3

i—<

IS3

t—'

• N3

(S

5v

Κ) Ν

184.5

.£>

Ο

^ .O

^ ON

1 ο/ / 184-1

£•

-»J

N3

H ι—

£ · 1 Ο/, ν -E- x u ^

M

Ul

l -

-vl

C?\

-J .

VJJ

-

1—

\ji

χ

-vi

R,

CD

I—

H-

I—'

l>0

1—

y-

£> 1—.

τ

J

- < ->-+ t ~

— X

sc l o a /

Q

1—• vji ι n/iQ a Ν

t >

H

M

(S

t>

J.U--ÎO

_

.c- 1B49 ë

V.r.

KJ

CD CJ

ì

1 8 4 2

vi

i

—

-

h

O

t

—

'

v

J

V

>

Γ

ΙΌ —

vji 0

~ Ο C ;5 Ο­ χX Π E in

a

m

—. :r rπ

e

S c

I

e «-i j . Τ2

VW —

—! 3 •t

~ . ΤΞ m in

*

ΓΗ ~

3 2 -. 3 ι:

' -
t-,

-Μ CS Χ E X G -<

!-

>

.3« «

~ «i a

π

vo :•

r· η un

t—

l·—

I—>

Cl

j

j

v

l

h

J

C

!vj

t— ΓΟ

>— ι—

i—' ON

-3 \>l l p v r i — ! Vj* J . i > - > u __,_ CD

Iv5

CE

5

VJl

ON - i ö - ? - i -

3

in

' vl

>— ' C Ol

>—- i g e o -S· 0 . 0 - - Z .

G _,

V-P

i—

- J

Γ-Ο

M 1 oc-! -vi • 1 ° - ' ' '

m —,

κ?-. ·

,

H- 1 8 5 4

.—,

I—·

VÛ

-Ο-

-L> -Ì.KJJJ

ς-; I

rs3

s—' CJv

tvj

νΠ

-C- 1 o r . ' CS -"-Ο.»Ο

33 -jv,

IM

Ji

rvj ί

1JI

^

vji Ν

u

j>

3

t

>-

\ j 1858

v>

NJ

~. ^ ν ^

X -C!SÎ

I—

4> I—'

ÎV3

I—

V—

i—

W

.

·—

S aj

>-'

te

IS3

r\3 SO -vi

tv:

|v3

INJ

-vi vo 0\

Ivi

1—

t-^

·

vj CO

> — _ .

•

ui

• '—

CE

f—

vw vfi

•

1—»

IvJ

—

—

fv;

•-*.

»—

ts:

vx

•—

1—

ι—• ι

Ο

PO

ι

i—

—

NJ

t—

Ο

v^i 03 -vi

^^ vo

\jj I—

v i i —

—

' - j j l —

.p-

CN

C2

es

!>o J . O J 7

VÎ

œ

:>

v/>

Γ-J

e:

rsi

'w*

vw

L-

^ ' £ 1361

I— 1 v W v n r v j ! —

•.χ

fo

>—

l--

ro t—

-ivo

'

-E>

£> 1 8 6 2

v*l

CT· ÌOOJ

va

m

-vi

4>

«vi '-.n

*

iofau

V^J

vo

vu ι—

1 " 6 4

-E-

S 1865

I—• I—' vj v M N3 i—' v^i vO vj Ov -^ CD U l v ^ l v O C T v X i l v J - C - C D C ^ ' v j

rvj es

o c a

3N

tvj

£>

-ι p c 7 J.OJ /

cs ve

ΣΥΝΟΛΟ

ί Ν >

3

--3

ίΓ\ ΓΓ*Ν

ti

—^

> ^ „_,;

ι—1

r^ f^\

CM —ι

ΡΛ

1

ι -ο X J

'J-> ~

> ο

:—'

^3 ON ON

>

CL 3 X

ί-Π Ο

< j ~

ι 1

*

U3

ΞΓ Ρ

> 3

>

3

*_; Ο ^<

iO^?V

4

co ce

1

•


ΓΛ ΓΛ

_·Λ

*"S

vO

r~^ J\ CM

,-


_

*N p-\

.— ON r-~, u-N

1

Ό CM

vO

x\ CM

-"

ninnpd3|j

'<

aiHiAda^i ν

-J

i- 1- -"— t j

•ON

UN

CO ON

r^

co

ο

-Λ CSI KN

CO CM ΓΛ

CO \G

•JN CO NO

CN! NO CO

co ON

•-Λ 'JN

CM -TN

CO

NO

•co

,—i

CD ON •"Ν

οr^ r-

CM

—1

CM


NO

CM

—1

ON

ON CO ON

•CO


\0

Ό


Ό

CM

—'

CSI

—:

CM

ο

ι

r: --τ

1


ON

fN

ON

α

cs(

>JN

r~ r ^

ON

ON

.—I

ON

LPI

CM

!»

CM

.—·

r»

**Ν v·*

co

CM CM

ON

NO

-Λ CM

CM

ON

UN

CM

CO

.—( i

• "Olii \aX3d^ |

IL··.,

co


CM

-
B1H"ID>j

ON •.Λ

~N co

CO

ι

νο

ΝΟ

Ο .**N '

CM

•

ON

.—1 '—i


•—t

-A

co

—I

s-.

vO

s\

i

00

CM

ON -ι

if\

30

-η

j>

CM

•-ο

—

ί—1


^> r>-

-Λ CM

<3 CM

! \ CM

r~-

'-Ο

C '-t

CM —I CM CM CM

I—(


. . OM l i Ο;, y

•—I —t

TDCJ3\OH02

CM CM —i CM

od3-to>j iDçdp^Tloy

1D13\CJ

r~-

ο

,/N '30


UN CM CM

ι—1 •^N.

CM

iDddpäDJ

/.€

NO

:*N CM

"-0

•—!

CO

DiMidg

CO CM

51 ^

r-Λ

CM
ON

CM Nû

Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο

Τ Ε Τ Α Ρ Τ Ο

.·- Χ Ρ-ΗΜ A L ß Π Ι Σ Τ 2 Τ Ι Κ Ε Σ . . Δ Ρ Α Σ Τ Η Ρ Ι Ο Τ Η Τ Ε Σ "". •"'-.".:'".

Α-Σ-Φ Α Λ Ε Ι Ε'Σ

."•-·'- '•·---- ' -;•."•

:'"

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ' ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ - ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ Ι. Μορφή της χρηματοπιστωτικής

αγοράς

Η ανάπτυξη του εμπορίου -προϋποθέτει αφενός αυτοχρηματο­ δότηση MOL αφετέρου εξωτερικές πηγές χρηματοδότησης των εμπορι­ κών εργασιών. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να αναπτυχθεί πα­ ράλληλα και ο τομέας παροχής χρηματιστικών υπηρεσιών και να ε­ ξασφαλιστεί η καλή λειτουργία τους. Έτσι, αμέσως μετά τον ε­ ποικισμό της Ερμούπολης και σχεδόν παράλληλα με την ανάπτυξη των εμπορικών δραστηριοτήτων από τους πρόσφυγες αναπτύσσεται με ανάλογο ρυθμό ο χρηματοπιστωτικός τομέας. Η έκταση και το ύφος των ' χρηματοπιστικών εργασιών που έγιναν στη Σύρο στις πρώτες δεκαετίες μετά την ίδρυση του ανε­ ξάρτητου ελληνικού κράτους δείχνουν πόσο απαραίτητη είναι ULC αν,άΧυση τους σε Βάθος. Η απάντηση στα ερωτήματα γύρω από τη σύν­ θεση και συγκρότηση, την πιστωτική ικανότητα και την εξέλιξη του πιστωτικού κυκλώματος του νησιού θα προσδιοοίσει σε πεαό βαθμό και με ποιο τρόπο συνετέλεσε στην οικονομικά ποόοόο της Ερμούπολης. OL έμποροι και στη συνέχεια τα ασιοαλιστικά καταστήματα που οι ίδιοι δημιούργησαν, ήταν OL ποώτοι χρηματοδότες του ειιπορίου. Το υψηλό ποσοστό κέρδους προσέ^ερ'ε σε ορισμένους εμπόρους τη δυνατότητα χρηματοδότησης άλλων συναδέλφων τους. Έτσι οι περισσότεροι από αυτούς ήταν συγχρόνως δανειστές και δανειζό­ μενοι μέσα σε ένα εμπορικό κύκλωαα αυτοχρηματοδότησης, με τα εμπορικά κέρδη που επανεπενδύονται στο εαπόριο με τη μορφή των πιστώσεων. Ήδη : από την εποχή του Αγώνα, οπόταν έχουαε και τα πρώτα δείγματα της μελλοντικής άνθησης του διαμετακοσαιστικού εμπο­ ρίου στπ Σύρο, παρατηρούνται χρεοπιστώσει ανάαεσα στους εμπορους.

Προσανατολισμός των οανειων ήταν το εμπόριο κυρίως του

σταριού και ακόμη ή ναύλωση και κατασκευή ιστιοφόρων πλοίων.

/ *

Πίνακας

27

Ποσοστό στο σύνολο των πλοίων

Ποσοστό στο σύνολο της χωρητ.

Μέσος ορός των τόνων κάθε πλοίου

134.318

25,3

52,5

147,8

643

44.337

17,9

17,3

69

Γαλαξείδι,ον

162

17.982

4,5

7

Σκόπελος

152

•11.981

4.2

4,7

76,8

Ύδρα

333

11.141

9.3

4,4

33,5

Πειραίεύς.

257

9.112

7.2

3,6

35,5

Σκισδος

153

9.098

4.3

3,6

59.5

3.586

255.671

Τόπος

Πλοία

Σύρος

909

Σπέτσαι

Σύνολο

Χωρητικότητα

100

100

Πηγή : Ó.TI.

Πίνακας «^

28

Αξία των πλοίων που ναυπηγήθηκαν στη Σύρο

Έτη

Πλοία

Αξία σ&. δραχμές

184Ó

67

2.039.190

1847

65 65

1848

78

1849

65

1850

80 80

1851

43 43 ··

598.970

1852

42. 42.

580.470

1853

41

1854 /'

28

1855

52

1856

77

1857

96 96

2.348.900

1858

57 57

.1.200.350

-

2.914.240

1.558.730

58 iTViCC:

Δ τι Lio τ L.MC ÌTILIOT L.MC cΑoΟvΥ Γr i r , :.ri-c

Γ.Α.Κ . .

Ιΐ'λλο

· • >-: ; . ν

•·.:: • =. r- -γ t. -ία

1 . Βλσ ί ;." • ;: ι ..Ί:. Xt.a«c - " ρ ϋ ο ν π ο Χ ι

111

71.3

loi

Στον πίνακα 26 αναφέρεται η δραστηριότητα των ναυπη­ γείων όλης της χώρας κατά είδος πλοίου στο διάστημα 1843-1858. Έτσι προχωρήσαμε στη σύνταξη του πίνακα 27. Εδώ παρατηρούμε ότι στο διάστημα αυτό τα ναυπηγεία της Ερμούπολης κατασκεύα­ σαν το 25,3°ό περίπου των πλοίων που ναυπηγήθηκαν σε όλη τη χώρα. Εντυπωσιακό όμως είναι το γεγονός πως η χωρητικότητα των ναυπηγημένων πλοίων στη Σύρο ανέρχεται στο 52.5?ο της συνολικής χωρητικότητας. Ακόμη η μέση χωρητικότητα αυτών των πλοίων είναι σημαντικά υψηλότερη στη Σύρο απ ότι στα υπόλοιπα ελληνικά ναυπηγεία. Τέλος ο πίνακας 28 παρουσιάζει τη συνολι­ κή αξία των πλοίων που κατασκευάστηκαν στην Ερμούπολη για τα χρόνια που διαθέτουμε πληροφορίες. Είναι Φανερή εδώ η πτώση των ποσών που διατέθηκαν στη ναυπήγηση των πλοίων, η οποία Φυσιολογικά ακολούθησε την πτώση του αριθμού των Μετασκευα­ σμένων σκαφών.

V. Μια προσσριιογή που δεν έγινε Την περίοδο Απρίλιος 1853 - Μάρτιος 185ώ""' έγινε στη Σύ­ ρο η πρώτη ναυπήγηση ατμόπλοιου στην Ελλάδα από τον ναυπηγό Ν. Παγίδα. Το ατμόπλοιο χωρητικότητας 36 τόνων, μήκους 16 πηχών και με μηχανή που η δύναμη της ήταν 20 ίπποι αγγλικής κατασκευ40 ής, κόστισε 8.100 δραχμές, KOL ναυπηγήθηκε κάτω από την επι­ στασία του Ευριπίδου , γνωστού από τις προσπάθειες του για την ίδρυση ατμοπλοϊκής εταιρείας το 1852. 0 ιδιοκτήτης του Μ.Παπα­ δόπουλος, έλληνας έμπορος εγκατεστημένος στη Σμύρνη, το έθεσε στην ακτοπλοϊκή συγκοινωνία των τιαράλιων περιοχών της Μ.Ασίας. Πρόκειται για τεχνολογικό επίτευγμα, το οποίο όιιως σε καμιά περίπτωση δεν σηματοδότησε την έναρξη μιας περίοδοι αναπροσανατο­ λισμού και ποιοτικής αναβάθμισης στις ελληνικές ναυπηγοκατασκευές: Διότι η ναυπηγική της Σύρου εξαρτιόταν αποκλειστικά από τις κατευθύνσεις του τοπικού εμπορίου και της ναυτιλίας. Η ταχύτατη

/ .»

162

εισβολή του ατμόπλοιου στην ανατολική Μεσόγειο καθόρισε σε πολύ μεγάλο βαθμό τις επιλογές των κλάδων της τοπικής οικο­ νομίας. Έτσι οι εμπορικοί οίκοι σχεδόν περιορίστηκαν στο εμπόριο δημητριακών καρπών και οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις στη διακίνηση αυτών των προϊόντων πάνω σε ιστιοφόρα. Πέρα όμως από την επενδυτική απουσία των επιχειρηματι­ κών κύκλων της εποχής η τεχνολογική υποδομή του ναυπηγείου ήταν αδύνατο να ανταποκριθεί στις

ανάγκες της κατασκευής

ατμόπλοιων με στόχο τον ανταγωνισμό στον διεθνή χώρο. Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι απαιτήθηκε ένας χρόνος περίπου για την ναυπήγηση ενός πολύ μικρού ατμόπλοιου που αρκούσε μόνο για την ακτοπλοϊκή συγκοινωνία γειτονικών περιοχών της Τουρκίας. Και ακόμη ότι η μηχανή του αγοράσθηκε από το εξω­ τερικό. Όπως ήδη αναφέραμε οι εγκαταστάσεις και η τεχνολογία στα συριανά ναυπηγεία είχαν αρχαϊκό χαρακτήρα. Η τεχνική 41 u κατάρτιση των ναυπηγών ήταν περιορισμένη. Η αναπροσαρμογή των εγκαταστάσεων στα δεδομένα ενός νέου και σύγχρονου ναυ­ πηγείου απαιτούσε μεγάλης έκτασης επένδυση παγίου κεφαλαίου. Η δημιουργία νεωλκείου, αναβάθρας καί άλλων εγκαταστάσεων ήταν ένα τεράστιο κόστος. Επίσης η ναυπήγηση ατμόπλοιου υπα­ γόρευε την εισαγωγή σκληρής, δηλαδή ανθεκτικής ξυλείας, και ακόμη την εισαγωγή μεγάλων ποσοτήτων σίδερου.' Μάλιστα η κα­ τεργασία του σίδερου και η χρήση του ως πρώτη ύλη στους λέ­ βητες και τις μηχανές ήταν αδύνατη από τα υπάρχοντα σιδηρουργεία της Ερμούπολης, και είχε ως προϋπόθεση την προσέλευση ξένων τεχνικών για την εκμάθηση των μεθόδων κατεργασίας των υλικών στους έλληνες ναυπηγούς και σιδηρουργούς.

Αυτό το

τελευταίο πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερε αν λάβουμε υπόψη ότι το 1874 ακόμη, μετά από 13 χρόνια λειτουργίας του εργοστασίου

163

της Ελληνικής Ατμοπλοίας στη Σύρο, με αποκλειστική δραστη­ ριότητα την επισκευή των ατμόπλοιων της εταιρείας και την κατασκευή ατμομηχανών μικρής ιπποδύναμης και λεβήτων, αρχι­ μηχανικός του εργοστασίου ήταν ο άγγλος Smith.

Όλα αυτά

συγκλίνουν στο ότι το επενδυτικό κόστος για να δημιουργηθεί η απαραίτητη υποδομή ήταν τόσο υψηλό ώστε περιόριζε τις δυ­ νατότητες για την ποιοτική αναβάθμιση των εργασιών του ναυ­ πηγείου. Το συριανό ναυπηγείο θα συνεχίσει για πολλά χρόνια να κατασκευάζει ιστιοφόρα σκάφη όπου θα παρουσι-άσει ορισμένα ση­ μαντικά επιτεύγματα.

βς το 1893 οπόταν ναυπηγήθηκε εξολο­

κλήρου το πρώτο ελληνικό ατμόπλοιο στη Σύρο,

η δραστηριό­

τητα του ναυπηγείου στον τομέα των ατμοκίνητων πλοίων έχει να επι-δείξει τις επισκευές των πλοίων της Ελληνικής Ατυοπλο'ίας και την κατασκευή ορισμένων μικρών ατμομηχανών.

Ώστοσο

η φθίνουσα εξέλιξη των εργασιών του δεν εμπόδισε το ναυπηγείο της Σύρου να. κατέχει ως το τέλος του περασμένου αιώνα την ο-

•

. 4 7

πρώτη θέση ανάμεσα στα ναυπηγεία της χωράς.

166

Με την ανεξαρτησία απόκτησαν σημασία Hat οι πιστώσεις από το εξωτερικό και βεβσίυς η Εθνική Τράπεζα, που εγκαταστά­ θηκε στην πόλη την περίοδο 1842-1845, αρχικά με τον ανταπο­ κριτή της και μετέπειτα με το Πρακτορείο της. Παράλληλα αναπτύσσονται οι πιστώσεις από το εξωτερικό. Οι. τιρομηθευτές εμπορευμάτων της Δύσης συνήθως ήταν εμπορικοί οίκοι που συνεργάζονταν μόνιμα με τους .αντίστοιχους της Σύρου.· Παρείχαν στους τελευταίους τη δυνατότητα αποπληρωμής των χρεών. σε διάστημα τριών KOL τεσσάρων μηνών, ώστε η συναλλαγή είχε ουσιαστικά τη μορφή ισόχρονης πίστωσης από τον έμπορο της Μασ­ σαλίας, της Τεργέστης ή του Αονδίνου

προς τον έμπορο της Ερ­

μούπολης. Σε αυτήν την περίπτωση ο Συριανός ήταν υποχρεωμένος να αποστείλει μεταλλικό ή συναλλαγματική ή τραβηκτική στο ε­ ξωτερικό κατά τη λήξη της εξόφλησης του χρέους του. Η συναλ­ λαγματική ή συνάλλαγμα εχε,ι εκδοθεί από κάποιον τραπεζικό οί­ κο του εξωτερικού π.χ. Σίνας, Rotschild,ανέγραφε την αξία σε ξένο νόμισμα και γινόταν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην αγο­ ρά της πόλης. 0 αγοραστής της φρόντιζε να την αποστείλει έγκαι­ ρα, δηλαδή κατά τη λήξη του χρέους του,στον προμηθευτή του του εξωτερικού. 0 τελευταίας εξοφλείται από τον τραπεζικό οίκο εί­ τε κατά'την αναφερόμενη επί του σώματος ημερομηνία λήξης, είτε κατά την εμφάνιση της συναλλαγματικής. Η τραβηκτική εκδίδονταν από εμπόρους της Σύρου, με την οποία έδιναν εντολή σε κάποιον ανταποκριτή τους στο εξωτερικό να εξοφλήσει το αναφερόμενο ποσό στον κομιστή της τραβηκτικής. Στην περίπτωση αυτή α συριανός έμπορος έστελνε την τραβηκτική στον προμηθευτή ταυ.

Πέρα όμως από μέσο πληρωμής η τραβηκτική

ήταν και μέσο χρηματοδότησης. Την ιδιότητα αυτή αποκτούσε όταν εκδίδονταν από τρίτον έμιζαρα

ή από συνεργαζόμενο εμπορικό οίκο

του εξωτερικού. Το πιο συνηθισμένο μέσο πληρωμής την περίοδο ιιου εξετάζουμε υπήρξε η συναλλαγματική με τις ιδιότητες που

167

•περιγράφαμε. Αυτό διότι η αποστολή μεταλλικού περιέκλειε πολ­ λούς κινδύνους από ναυάγια και πειρατές, όπως επίσης και ευ­ θύνες για τον πλοίαρχο, γι αυτό και ο ενδιαφερόμενος πλήρωνε ναύλο 1·-25ό της συνολικής αξίας του χρηματοδέματος. Εξάλλου το γεγονός ότι οι εκδότες συναλλαγματικών, τραπεζικοί οίκοι του εξωτερικού, είχαν μεγάλο κύρος

στη διεθνή αγορά και επο­

μένως γενική αποδοχή, διευκόλυνε τη χρήση της συναλλαγματικής HOL συγχρόνως περιόριζε τη χρήση της τραβηκτικής ως μέσου πληρωμής στις εμπορικές συναλλαγές. Τα είδη των δανείων που συνάπτονταν στην Ερμούπολη, ήταν στο μεγαλύτερο μέρος τους ναυτικά και εμπορι,κά δάνεια. Ακο­ λουθούσαν σε πολύ μικρότερο ποσοστό χα δάνεια σε γεωργοκτηματίες που κάλυπταν προφανώς ασήμαντο μέρος του συνόλου. Η θέ­ ση ίου συριανού εμπορίου και της ναυτιλίας στο φάσμα των το­ πικών οικονομικών δραστηριοτήτων εξηγεί την υπεροχή της πρώ­ της κατηγορίας. Η σχεδόν ολοκληρωτική απουσία γεωργοκτηματιών στην Ερμούπολη που να παράγουν αγροτικά προϊόντα για ανταλλα­ γή, εξηγεί το ελάχιστο ποσοστό των δανείων της τρίτης κατηγο­ ρίας. Το γεγονός ότι δεν διαθέτουμε παοά περιθωοιακέε πληροωο« •

.

-

•

-

'

•

ρίες για την τελευταία κατηγορία δανείων στην Ερμούπολη πάν­ τα για την περίοδο 1832-1857, δεν 'εμποδίζει τη σε βάθος εξέ­ ταση του τομέα των χρηματοδοτήσεων στη Σύρο. Τα δάνεια σε γεωργοκτηματίες είναι αυτονόητο ότι δεν άσκησαν καμμιά επίδρα­ ση στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας. 0 λόγος είναι ότι ο αγροτικός τομέας ήταν σχεδόν ανύπαρκτος στην Ερμούπολη. Σε σύνολο 1.061 εκλογέων που αναγράφονται στους καταλόγους των δημοτών με δι.καίωμα ψήφου το 1843 κατά πληθυσμιακή κοινότητα, υπάρχουν μόλις 24 γεωργοκτηματίες, ήτοι ποσοστό μόλις 2,35ο 2 περίπου.

. 168

Στον τομέα τον εμπορικών δανείων επικράτησε ο προεξο­ φλητικός δανεισμός των εμπορικών συναλλαγμάτων. 0 δικαιού­ χος του ποσού που αναγραφόταν πάνω στη συναλλαγματική, η ο­ ποία είχε περιέλθει στα χέρια του ύστερα από κάποια εμπορική συναλλαγή, προσέφευγε σε κάποιον από τους τοαικούς τραπεζίτες ή τους εμπόρους της πόλης, και προεξοφλούσε τη συναλλαγματική, επιβαρυνόμενος με τον τόκο προεξόφλησης. 0 F.Strong

μας πλη­

ροφορεί ότι κατά το 1840 το προεξοφλητικό επιτόκιο στη Σύρο ανερχόταν σε 1—2?ό κατά μήνα, όσο στην Αθήνα και την Πάτρα. Για την ίδια εποχή αναφέρεται ότι το επιτόκιο στις επαρχίες της χώρας κυμαινόταν μεταξύ 2-3?ό κατά μήνα. Τα περισσότερα συναλλάγματα χαρακτηρίζονται ως "όψεως μετά τρεις-τέσσερις μήνες", και έπρεπε οπωσδήποτε για να μπορέσουν να κυκλοφορή­ σουν στην αγορά και να παίξουν το ρόλο του πιστωτικού χρήματος να έχουν δύο υπογραοές αξιοχρέων εμπόρων ως εγγυητών. Η οικονομική επιφάνεια τόσο του πληρωτή όσο και των εγγυητών προσδιόριζε το ύφος του επιτοκίου. ,

Γα συναλλάγματα που παρουσιάζονταν στην αγορά της Ερ-

μοόπολης προς προεξόφληση, ανέγραφαν ως πληρωτές εμπόρους κυρίως από τη Σύρο και βεβαίως από την..υπόλοιπη Ελλάδα. Αυ­ τό επειδή, τα εμπορεύματα που έφταναν στη Σύρο για λογαριασμό των χονδρεμπόρων πωλούνταν στη συνέχεια σε άλλους εμπόρους της Ερμούπολης και της ελληνικής επικράτειας. 0 χονδρέμπορος ήταν οφειλέτης σε εμπόρους του εξωτερικού, αλλά Mai ο ίδιας πιστωτής των μικρεμπόρων στο εσωτερικό της χώρας, Υπάρχει με άλλα λόγια μια κλιμακωτή με τη μορφή αλυσίδας σύνδεση στον χρηματοδοτικό τομέα της τοπικής οικονομίας. 0 τύπος των πιστώσεων έχει την ακριβώς αντίστροφη διά­ σταση στις περιπτώσεις εξαγωγών ελληνικών προϊόντων. 0 χονδρέ­ μπορος της Σύρου προμηθευόταν π.χ. κουκούλια και σταφίδα από τους τοπικούς εμπόρους της Πελοποννήσου, προϊόντα τα οποία

169

στη συνέχεια μεταπωλούσε στο εξωτερικό. Συνήθως υπέγραφε συ­ ναλλάγματα υπέρ των μικρεμπόρων της συγκεκριμένης περιοχής. Παράλληλα ο Συριανός χονδρέμπορος δεχόταν συναλλάγματα εμπο­ ρικών οίκων του εξωτερικού τρίμηνης ή τετράμηνης προθεσμίας. Άλλη μορφή εμπορικής πίστωσης που επικρατούσε στην Ερμούπολη ήταν η πίστωση, κατά την οποία ο δανειζόμενος κατέθετε στον πιστωτή του γραμμάτιο ίσης αΓ^ίας, εγγυημένο από άλλον έμπορο που διέθετε αναμφισβήτητο κύρος ανάμεσα στον εμπορικό κόσμο. Ιδιαίτερα ανεπτυγμένος ήταν ο τομέας των ναυτικών δα­ νείων. Το ναυτικό δάνειο δινόταν από τον ναυτοδανειστή προς τους πλοιοκτήτες και πλοιάρχους, είτε για την κατασκευή πλοί­ ου, είτε για την εμπορία προϊόντων

(αγορά και κόστος μεταφο­

ράς). Έτσι το ναυτοδάνειο κατέληγε στη δεύτερη περίπτωση να παίρνει· τη μορφή εμπορικής πίστωσης. Η χρονική διάρκεια τους ήταν σχετικά μικρή, συνήθως έξη μηνών. 0 τόκος

αρκετά υώη-

λός, υπερέβαινε τις περισσότερες φορές το 20?ό. Ακόμη ο ναυτοδανειστής ή οι ναυτοδανειστές ήταν έμποροι της πόλης ή κά­ ποια από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Η ανάπτυξη του εμπορικού ναυτικού της χώρας και η'συσσώρευση εμποροναυτιλιακών κεφα­ λαίων είχαν ως συνέπεια την 'επέκταση του ναυτοδανεισμού και σε ναυτικούς άλλων περιοχών όπως της Κάσου, των Σπετσών, του Γαλαξειδιού. 0 δανειζόμενος πλοιοκτήτης ή πλοίαρχος ήταν υπο­ χρεωμένος να ασφαλίσει το πλοίο ή το φορτίο του, ανάλογα με τον τύπο του ναυτοδανείου οε κάποια από τις ασφαλιστικές εται7 ρείες της πόλης ή του εξωτερικού.' Τέλος, σχετικά με τα πρόσωπα που μετείχαν στο χρηιιατοπιστωτικό κύκλωμα της Ερμούπολης, διακρίνονται όσοι αετέρχονταν σταθερά το επάγγελμα του τραπεζίτη όπως ο Ιωάννης Αργέντης, και αυτοί που περιστασιακά πραγματοποιούσαν χορηγήσεις. Οι τελευταίοι, οι οποίοι άλλωστε ήταν και οι -περισσότεροι, ανή­ καν" κατά πλειοψηφία* στο στρώμα 'των αεγαλεμπόρων όπως ο Αμβρό-σιος Ααμαλάς, ο Νικόλαος Γιαγιντζής, ο Ηλίας Κεχαγιάς, ο Πανα­ γιώτης Γεραλόπαυλος και πολλοί άλλοι.

Ì70

II. Ο ρόλος τυν ναυτασφαλειόν. OL ασφαλιστικές εταιρείες λειτουργούσαν κυρίως ως ασφα­ λιστικές και ναυτοδανειστικές. Ορισμένες από αυτές ασκούσαν και την προεξοφλητική πίστη ναυτοδανείων και εμπορικών συναλ­ λαγμάτων. .

. .·

. •

Στην αποτίμηση της σημασίας των ασφαλιστικών εταιρειών υπάρχει ένα πρόβλημα που έχει εντοπιστεί και από άλλους σύγχρόνους ερευνητές.

Παραμένει άγνωστος ο κύκλος των εργασιών

και το ύφος χρηματοδότησης της ναυτιλίας από τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Οι ισολογισμοί, τους οποίους σύμφωνα με τις κα­ ταστατικές διατάξεις ήταν υποχρεωμένη να δημοσιεύει η Διοίκη­ ση των εταιρειών δεν δημοσιεύονται στον τύπο της Σύρου ή της Αθήνας. Πάντως, η ανάπτυξη που σημειώθηκε στον τομέα της ίδρυ­ σης ασφαλιστικών καταστημάτων στην Ερμούπολη την περίοδο 18291846, η οποία άλλωστε συνέπεσε με τη'φάση της συνολικής οικο­ νομικής προόδου της Σύρου, πείθει ότι τα ασφαλιστικά καταστή­ ματα αποτέλεσαν ενισχυτικούς παράγοντες για την άνοδο της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Η πρώτη ασφαλιστική εταιρεία στη Σύρο ιδρύθηκε το 1825 ως .

9

μετοχική εταιρεία με τίτλο "Ασφαλιστικόν Κατάστημα".

Η εται­

ρεία διαλύθηκε το 1827 αλλά επανιδρύθηκε μετά από δύο χρόνια με την επωνυμία "Ελληνικόν Ασφαλιστικόν Κατάστημα". Τον Αύ­ γουστο του 1830 έκανε την εμφάνιση της μία νέα ασφαλιστική επιχείρηση στην πόλη με τίτλο "Φιλεμπορική".

Τα καταστατικά

των δύο πρώτων επιχειρήσεων (Παράρτημα IV.2 σ. 482> to καταστα­ τικό του "Ελληνικού Ασφαλιστικού Καταστήματος") αποτελούν ση­ μαντικές πηγές πληροφόρησης για τη φύση, τη λειτουργία και τις εργασίες των ασφαλιστικών καταστημάτων. Οι επιχειρήσεις αυτές ήταν ανώνυμες μετοχικές εταιρείες με πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Τα κεφάλαια που διέθεταν τόσο το "Ελληνικό Ασφαλιστικό Κατάστημα" όσο και η "Φιλεμπορική"

171

ανέρχονταν σε 300.000 φοίνικες, ήτοι, 300.000 δραχμές. Η ονομαστική μετοχή της πρώτης ήταν 600 φοίνικες (600 δραχ­ μές) και της δεύτερης 1.000 φοίνικες (1.000 δραχμές). Υπήρχε ένα ανώτατο όριο 10 μετοχών που μπορούσε να αποκτή­ σει ο κάθε εγγεγραμμένος μέτοχος. OL μέτοχοι ήταν υποχρεω­ μένοι να καταβάλλουν το 20?ό έναντι της συνολικής αζίας

των

μετοχών που κατείχαν στο "Ελληνικό Ασφαλιστικό Κατάστημα". Στη "Φιλεμπορική" το καταστατικό όριζε το 10?ό. Η υπόλοιπη αξία των μετοχών ήταν κατατεθειμένη στο ταμείο των εταιρει­ ών με τη μορφή συναλλαγματικών εγγυημένων από δύο εμπόρους της πόλης. Σε περίπτωση ζημιών για τις εταιρείες οι μέτοχοι απέσυραν τις συναλλαγματικές τους και, τις αντικαθιστούσαν με πραγματικό χρήμα στα ταμεία των καταστημάτων. Τη Διοίκη­ ση αποτελούσαν ένας διευθυντής και δύο σύιιβουλοι, εκλεγόμε­ νοι οπό ένα εννεααελές συμβούλιο μετόχων των οποίων η θη­ τεία ήταν 6 μήνες. Η Διοίκηση συγκαλούσε τους ιιετόχους σε τακτικές συνελεύσεις στο τέλος κάθε εξαιιήνου για την έγκρι­ ση του απολογισμού των εργασιών της εταιρείας. OL εργασίες διακρίνονται σε ασφαλιστικές θαλασσίων κιν­ δύνων KOL σε δανειοδοτικοί:. Η ασφάλιση θαλασσίων κινδύνων αφορούσε είτε το σώμα του πλοίου, είτε εμπορεύματα που μετα­ φέρονταν στη Μεσόγειο και τη Μαύ'ρη Θάλασσα. Τα ασφάλιστρα ήταν ανάλογα με το ταξείδι π.χ. από Σύρο για Καλααάκι σε 113/Ó επί της αξίας του ασφαλιζομένου Φορτίου., ενώ από Σύρο για Κρήτη σε 3|8% αντίστοιχα. Η Διοίκηση της εταιρείας είχε το δικαίωμα της αναπροσαρμογής των ασφαλίστρων και ελάμβανε προμήθεια 1™ο επί της αξίας

του ασΦαλιζοαένου εαπορεύυατος.

Στις περισσότερες περιπτώσεις η ασφάλιση κάλυπτε και τη δό­ λια βύθιση του πλοίου από μέρους του πλοίαρχοι. Αυτό το στοι­ χείο θα αποβεί ολέθριο κσχά την περίοδο 1850-1856 για τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, όπως θα αναπτυχθεί παρακάτω.

172

Εξάλλου η Διοίκηση είχε τη δυνατότητα από το καταστατικό να δανείζει σε ένα άτομο ποσό μέχρι 4.000 δραχμών με υποθήκη πραγματειών. Σε αυτή την περίπτωση το δάνειο ανερχόταν στα 2|3 της αξίας των υποθηκευμένων εμπορευμάτων.. Παράλληλα η Διοίκηση χορηγούσε δάνειο με την αιια.ίττ}στ) της κατάθεσης εγ­ γυητικής συναλλαγματικής με τρεις υπογραφές, του δανειζομέ­ νου και δύο ακόμη εμπόρων, από τους οποίους ο ένας υποχρεω­ τικά έπρεπε να είναι μέτοχος της ασφαλιστικής εταιρείας. Τα στοιχεία αυτά, όπως προκύπτουν από τα καταστατικά των δύο πρώτων ασφαλιστικών καταστημάτων της Σύρου, παρέχουν μία κατατοπιστική εικόνα της εκτεταμένης δραστηριότητας αυ­ τών των επιχειρήσεων, και δείχνουν πόσο η δομή και η λειτουρ­ γία τους ήταν εξελιγμένες για την εποχή. Αυτό δείχνει άλλω­ στε και η νομική τους οργάνωση ως ανωνύμων μετοχικών εται­ ρειών, καθώς και η ύπαρξη των "μορφών διοργάνωσης και των δι­ οικητικών οργάνων που αναφέρθηκαν. Είκοσι σχεδόν χρόνια αργότερα, υπήρχαν επτά ασφαλιστι­ κές·, επιχείρησε ι ς του ιδίου τύπου, δηλαδή όλες μετοχικές, διοικούμενες από ένα διοικητή και -δυο· συμβούλους.

Χαρακτη­

ριστικό είναι πως ορισμένα διοικητικά στελέχη συμμετείχαν σε δύο και τρεις εταιρείες ταυτόχρονα, όπως ο Παναγιώτης Γεραλόπουλος και ο Στέργιος Κοντός, πράγμα που αντικειμενι­ κά απέφερε την ύφεση στον ανταγωνισμό μεταξύ των εταιρειών και ουσιαστικά την οικονομική αλληλεξάρτηση τους. Είναι εξί­ σου χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι μέτοχοι του "Ελληνι­ κού Ασφαλιστικού Καταστήματος" μετείχαν και στα κεφάλαια της 12 "Φιλεμποριχής".

Και όχι μόνο αυτό. Το καταστατικό της δεύ­

τερης αναφερόταν στη συνεργασία ανάμεσα στις δύο επιχειρήσεις. Αυτή προσδιοριζόταν στην άτυπη συμφωνία ρισμό

για τον κοινό καθο­

του ύψους των ασφαλίστρων, όσο και στην από κοινού

ασφάλιση εμπορευμάτων που η αξία χους ξεπερνούσε'τα επιτρεπό-

173

μένα από το καταστατικό όρια. Πρόκειται για σαφείς ενδείξεις που μας οδηγούν στο συ­ μπέρασμα ότι επικρατούσε ολιγοπωλιακή οργάνωση στον ασφαλι­ στικό τομέα της τοπικής οικονομίας. Με αυτόν τον τρόπο αντιμετοπχιζόταν ο ανταγωνισμός των ξένων ασφαλιστικών καταστη­ μάτων ο οποίος, όπως θα διαπιστώσουμε παρακάτω, ήταν ιδιαί­ τερα έντονος. Εξάλλου τα ασφαλιστικά καταστήματα είχαν εξα­ σφαλισμένη την προτίμηση του εμπορικού κόσμου της Σύρου στο μέτρο που σημαντικό μέρος του αποτελούσε το μετοχικό δυναμικό των εταιρειών. Τα ασφαλιστικά καταστήματα της Ερμούπολης είχαν έντονη και καθοριστική παρουσία στην οικονομική ζωή

της πόλης,

ιδιαίτερα ως το 1849. Πάντως η δραστηριότητα τους που. σημα­ τοδοτείται από τον ευρύ κύκλο των εργασιών τους σύμφωνα με τις δημοσιεύσεις του τοπικού τύπου, συνοδεύτηκε από τον οξύ ανταγωνισμό με τα ασφαλιστικά καταστήματα του εξωτερικού, κυρίως της Κωνσταντινούπολης., της Οδησσού και της Τεργέστης, στα οποία μάλιστα συμμετείχαν και ου.ογε.νείς έμποροι αυτών των πόλεων. Πολλά ελληνικά πλοία και ίοορτία ασφαλίζονταν r

,-.

• 15

στα καταστήματα του εξωτερικού

,

j τα οποία χορηγούσαν και

χρηματικά ποσά στους έλληνες πλοιάρχους με τη μορφή των ναυτοδανείων.

Το γεγονός αυτό ωστόσο δεν μειώνει τη σημαντι­

κή συμβολή των ασφαλιστικών εταιρειών της Σύρου στην πρόοδο της εμπορικής ιστιοφόρου ναυτιλίας. Οι λόγοι που οδηγούσαν τους έλ.ληνες πλοιάρχους να ασφα­ λίζουν τα πλοία και τα φορτία τους σε επιχειρήσεις του εξω­ τερικού ήταν οι εξής: Πρώτο, τα μάκρυνα ταξείόια των ελλη­ νικών πλοίων στη Μεσόγειο γεγονός που εξανάγκαζε τους πλοι­ άρχους να ασφαλίζουν τις περιουσίες τους και να δανείζονται από τα ασφαλιστικά καταστήματα που ήταν εγκατεστημένα στους τόπους φόρτωσης των εμπορευμάτων. Δεύτερο, η αναμφισβήτητα μεγαλύτερη οικονομική δύναμη των ξένων εταιρειών δημιουργού-

/ .»

174 σε στους ναυτικούς

και τους εμπόρους το κίσδημα γι.α τη

βέβαιη αποπληρωμή τους στ ι. ς περιπτώσεις θαλασσίων ατυχη­ μάτων. Τρίτο, η κακοδιοίκηση των εταιρειών της Σύρου και η χρονοτριβή στη διαδικασία της έρευνας' των ατυχημάτων , '

17

στοιχεία που έχουν τονιστεί από τον τύπο της Ερμούπολης. Τέλος, οι πλοίαρχοι που είχαν κατασκευάσει τα πλοία τους με ναυτοδάνεια από την αγορά της Σύρου, και αυτοί

ήταν πολ­

λοί, είχαν κάθ-ε λόγο να απέχουν από δανειοληπτικές σχέσεις με τα καταστήματα της Ερμούπολης και να προσανατολίζονται στο εξωτερικό. Διότι αφενός η συνεχής πρόσβαση στην-τοπι.κή δανειακή αγορά ήταν ανέφικτη και αφετέρου στις περιπτώ­ σεις που η πρόσβαση ήταν δυνατή η θέση τους επιβαρυνόταν επικίνδυνα. III . Η κρίση 1849 - 1851 *

Στον ανταγωνισμό τους με τα ξένα ασφαλιστικά καταστήμα­ τα οι συριανές επιχειρήσεις άντεξαν ως το 1849/ Αυτή την εποχή ανακόπηκε η ευτυχής πορεία που επαινούν οι εφημερίδες της πόλης. Οι ασφαλιστικές εταιρείες μειιά&ηκαν από επτά σε πέντε." Η δυσμενής εξέλιξη θα συνεχιστεί. Τον Δεκέμβριο του 1849 λει­ τουργούσαν μόλις τρεις εταιρείες από τις οποίες μόνο η μία ή-. α

-

19

ταν βιώσιμη. Η είσοδος της ελληνικής ναυτιλίας στην οικονομική κρίση εΗείνης της περιόδου και έπειτα το ξέσπασμα του Κριμαϊκού πο­ λέμου συρρίκνωσαν τις εργασίες των ασφαλιστικών εταιρειών στη Σύρο και στο εξωτερικό. Καθοριστικός όμως παράγοντας αυτής της εξέλιξης υπήρξε η έλλειψη νομοθετικής υποδομής που να προστα­ τεύει τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις 'από ναυταπάτες και δόλια ναυάγια.

"

.

.

"^

Η πρόοδος του εμπορικού ναυτικού μέχρι το 1848 είχε παρα.κινήσει πολλούς να ναυπηγήσουν πλοία, εφόσον προέβλεπαν ότι οι

175

ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες θα συνεχίζονταν. OL ναυτοδανειστές, βέβαιοι ότι ήταν εξασφαλισμένοι-, προέβαιναν σε αθρόο δανεισμό με υψηλό επιτόκιο. Οι κατ όνομα μόνο ιδιο­ κτήτες των πλοίων ασφάλιζαν τα σκάφη στις ασφαλιστικές ε­ ταιρείες της Ερμούπολης. Όταν όμως την περίοδο της κρίσης οι ναύλοι και τα ταξείδια μειώθηκαν, βρέθηκαν αδύναμοι να εξοφλήσουν τα χρέη τους. Και έκαναν αυτό που ήταν πιο ανώ­ δυνο. Βυθίζοντας επίτηδες τα πλοία, επιβάρυναν τα ασφαλι­ στικά καταστήματα τα οποία εξαναγκάζονταν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις των πλοιάρχων προς τους ναυτοδανειστές. Η επιτυχία της ενέργειας ήταν στις περισαότερες περιπτώσεις εξασφαλισμένη: οι έλληνες πρόξενο-, στο εξωτερικό, υπεύθυνοι εκτιμητές των αιτίων των ναυαγίων, έδειχναν συχνά περιορι. . . " , . 20 Q σμενο ενδισωερον στην άσκηση των καθηκόντων τους. 0 πλοίαρχος είχε τη'δυνατότητα, τουλάχιστον ως το 1851, να δανείζεται από διαφορετικές εταιρείες και ιδιώτες χωρίς να υποχρεώνεται στην εγγραφή των ναυτοδανείων σε βι­ βλιάριο, κάτι που προβλεπόταν από τη νομοθεσία, σε χώρες του εξωτερικού για την προστασία των ξένων ασφαλιστικών εταιρι­ ών. Το αποτέλεσμα ήταν οι δανειστές να αγνοούν ότι το πλοίο ήταν υπερχρεωμένο. Αυτό ήταν άλλωστε φυσικό εωόσον ο πλοί­ αρχος είχε κάθε συαφέρον να αποκρύπτει ταδάνευα που προηγου­ μένως είχε λάβει, ενώ οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις και οι ιδιώτες ναυτοδανειστές ήταν εγκατεστημένοι σε διαφορετικούς τόπους. Όταν το πλοίο βυθιζόταν ήταν σίγουρο πώς οι δανει­ στές θα έχαναν τα χρήματα τους. Η δια νόμου υποχρέωση των ελλήνων πλοιάρχων να διατηρούν βιβλιάριο ναυτοδανείων ήταν αίτημα των ξένων ασφαλιστικών καταστημάτων ήδη από το 18Û6. Με αφορμή ορισιιένα ύποπτα ναυά­ για οι εταιρείες της Κωνσταντινούπολης εξέδοσαν αναφορές στις οποίες ζητούσαν από την ελληνική κυβέρνηση τη θέσπιση

176

νόμου που να -προβλέπει τη διατήρηση βιβλιαρίου από τους έλ­ ληνες πλοιάρχους. Στο αίτημα αντέδρασε αμέσως ο τύπος της Σύρου ισχυριζόμενος ότι η παραδοχή αυτού του μέτρου από το ελληνικό κράτος θα σήμαινε την παρέμβαση του στην ανάπτυξη της εμπορικής ναυτιλίας, της οποίας η μεγάλη πρόοδος βασιζό­ ταν αποκλειστικά στην ελεύθερη από παρόμοιους νομοθετικούς 21 περιορισμούς λειτουργία της. Τους ίδιους λόγους, δηλαδή τα ύποπτα ναυάγια των ελληνικών πλοίων, επικαλέστηκαν οι ασφαλιστικές εταιρείες του Λό'υδ στην Τεργέστη όταν με ανα­ κοίνωση τους ειδοποίησαν ότι έπαυαν τη χορήγηση ναυτοδανείων προς ελληνικά πλοία. Η απόφαση τόυ Λόυδ όπως ήταν φυσικό προκάλεσε την πολεμική του εμπορικού στοιχείου στη Σύρο και. 22 την Τεργέστη. Οι αντιδράσεις αυτές ήταν δικαιολογημένες. Ακόμη δεν είχαν φανεί στον ορίζοντα τα σημάδια της κρίσης και. της συρροής tu ν δολίων ναυαγίων, που θα έφερναν την ε­ ξαφάνιση των συριανών ασφαλιστικών επιχειρήσεων. Η εικόνα που παρουσίαζε ο ασφαλιστικός τομέας ήταν τό­ σο οικτρή, ώστε ο βουλευτήςΎδρας Ιωάννης Δαμιανός εισηγήθη­ κε στη Βουλή το νομοσχέδιο "περί ααοιβαίας ασφαλείας των , . . .23 πλοίων του ελληνικού εαπορικού ναυτικού".*"

Το νομοσχέδιο

όριζε ως κεφάλαια της υπό ίδρυση εταιρείας το σύνολο της αξίας των πλοίων με ελληνική σημαία,-των οποίων η χωρητικό­ τητα ξεπερνούσε τους 30 τόνους, (άρθρο 1 ) . Έκαστος ιδιοκτή­ της υποχρεωνόταν στην καταβολή ποσού ίσου με το 3% της αξίας του πλοίου του κατά τον πρώτο χρόνο από τη σύσταση της εται­ ρείας και 2% κατά τον δεύτερο χρόνο, (άρθρο 10). Κάθε πλοίο ασφαλιζόταν στην υπό ίδρυση εταιρεία για τις περιπτώσεις ναυα­ γέ ίου, προσάραξης, πυρκαϊάς και πειρατίας (άρθρο 1). Είναι ενδιαφέρον ότι οι διατάξεις του νομοσχεδίου προέβλεπαν τη χορήγηση ναυτοδανείων από τα αποθεματικά κεφάλαια της εται­ ρείας (άρθρο 33).

Επίσης προβλεπόταν η δυνατότητα να ασφαλί-

177 ζονται εμπορεύματα μεταφερόμενα πάνω στα ασφαλισμένα πλοία, εφόσον το αποθεματικό της εταιρείας ξεπερνούσε τα 2,5 εκα­ τομμύρια δραχμές. (άρθρο 35). Η διοίκηση της επιχείρησης, αποτελούμενη από ένα διευθυντή και έναν υποδιευθυντή, θα διοριζόταν από τον βασιλέα, (άρθρα 19 HUL 21). Έδρα της εταιρείας θα ήταν η Αθήνα, (άρθρο 1 ) . Η αντίδραση του εμπορικού κόσμου της Σύρου στο νομοσχέ­ διο ,'ηταν άμεση. Το εμπορικό επιμελητήριο της πόλης απέστει­ λε τις παρατηρήσεις του προς την κυβέρνηση, εκφράζοντας την αντίθεση του όπως μας πληροφορεί η εφημερίδα "Αίολος". Στο κύριο άρθρο της στις 24 Φεβρουαρίου 1851,~

εξηγούσε τους

λόγους για τους οποίους η ψήφιση του νομοσχεδίου θα ατιέΐί'ερε την εξαφάνιση του εμπορικού ναυτικού της χώρας. Ανέφερε ότι. τα περισσότερα ελληνικά πλοία ήταν υπερχρεωμένα σε πολλούς δανειστές, επομένως ήταν-ευνόητη η τάση των πλοιάρχων για δόλια ναυάγια. Όταν ένα πλοίο βυθιζόταν και η υπό ίδρυση εταιρεία πλήρωνε τα ασφάλιστρα, στην πραγματικότητα εξοφλού­ σε τα χρέη των εμφανιζομένων ως ιδιοκτητών προς τους δανει­ στές τους. Κατά την εφημερίδα το φαινόιιενο των ναυταπατών το οπ:οίο είχε ήδη οδηγήσει στον αποδεκατισμό των ασφαλιστι­ κών καταστημάτων της Ερμούπολης, θα εντεινόταν ακόμη περισ­ σότερο μετά την έναρξη λειτουργύας της νέας επιχείρησης. Το αποτέλεσμα θα ήταν η άδικη επιβάρυνση των μη χρεωμένων ιδιοκτητών πλοίων. Το άρθρο τελείωνε με τη διατύπωση: "ϊας παρατηρήσεις της Σύρου πρέπει να λάβουν προ πάντων οι Νομοθέται μας υπ όψιν διότι η νήσος αύτη είναι ο γνωμών του Ελ­ ληνικού ναυτικού και εμπορίου". Η Βουλή ανταποκρίθηκε στην άποψη των Συριανών, το νομοσχέδιο ανακλήθηκε. Οι αντιδράσεις των φορέων της Ερμούπολης ήταν δικαιολογημένες. Οι ναυτοδαν'ειστές ήταν οι ουσιαστικοί ιδιοκτήτες των ελληνικών πλοίων, 25 κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της συνολικής αξίας τους.

178

Τον Νοέμβριο του 1851 η κυβέρνηση ψήφισε το νόμο "περί βιβλιάριου ναυτοδανειων" (libretto).

Η δημοσίευση του

σχεδίου, τον Ιούνιο, είχε -προκαλέσει πολλές αντιρρήσεις 27 και σχόλια στους κύκλους της Ερμούπολης.

Η άποψη που επι­

κρατούσε ήταν ότι η υποχρεωτική καταγραφή των ναυτοδανειων σε βιβλιάριο από τους πλοιάρχους Sa εμπόδιζε την απρόσκοπτη ανάπτυξη της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Σύμφωνα με τους Ερμουπολίτες η πρόοδος του εμπορικού ναυτικού της χώρας εί­ χε στηριχτεί στην ελεύθερη παροχή δανειακών κεφαλαίων προς τους ναυτικούς. Η παρέμβαση του κράτους με τη θέσπιση αυτού του νόμου εμπόδιζε τη συνέχιση αυτού του δανεισμού, στο μέ­ τρο που οι υπερχρεωμένοι πλοιοκτήτες ή πλοίαρχοι αδυνατού­ σαν πλέον αντικειμενικά να αντλήσουν πόρους από τη δανειακή αγορά. Ταυτόχρονα όμως, εμφανίστηκε και η γνώμη ότι ο νόμος θα σταματούσε την καθοδική πορεία της ναυτιλίας, επειδή θα περιορίζονταν σε μεγάλο βαθμό οι δόλιες βυθίσεις πλοίων. Διαπιστώνουμε έτσι μ'ια σημαντική διαφοροποίηση στις σχετι­ κές με το βιβλιάριο απόψεις τον Συριανών. Η οικονομική κρί. ση είχε καθοριστικά επηρεάσει αυτή τη διαφοροποίηση θέσεων.. 0 ναυτικός κόσμος της Ερμούπολης προτιμούσε πλέον να αποδεσμευθεί από ορισμένα προνόμια ή καλύτερα διευκολύνσεις ν.ον παρείχε ο παραδοσιακός τρόπος χορήγησης ναυτοδανειων, προ­ κειμένου να διασφαλίσει τη συνέχεια της δραστηριότητας του στις θάλασσες, της περιοχής. Βέβαια ο νόμος "περί βιβλιαρί­ ου" ερχόταν πολύ.αργά να προστατέψει τους ναυτοδανειστές, οι οποίοι είτε ήταν ασφαλιστικές εταιρείες, είτε ήταν έμπο­ ροι της πόλης είχαν πλέον μειωθεί κατά μεγάλο μέρος. Ιδιαί­ τερα τα δύο ασφαλιστικά καταστήματα που συνέχιζαν τη λειτουρ­ γία τους, αντιμετώπιζαν οξύ πρόβλημα επιβίωσης. Παράλληλα οι δημοσιεύσεις αγωγών για τη μη πληρωμή ναυτοδανειων εντυπω29 σιάζουν με τη συχνότητα που εμφανίζονται- στον τοπικό τύπο."

179

Η στενότητα δανειακών κεφαλαίων, που ήταν το αποτέλεσμα των πτωχεύσεων των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και των εμπόρων, ε­ πέτεινε την κρίση στον τομέα των ναυτικών μεταφορών. Επιπλέον η δυσπιστία των δανειστών προς τους πλοιάρχους επέφερε σημαν­ τική πτώση των ασφαλίσεων. Αυτό ήταν το κύριο γεγονός της περιόδου μέχρι το 1856. Ωστόσο η παρακμή των ασφαλιστικών καταστημάτων δεν είχε τοπι­ κό χαρακτήρα. Εξίσου μειωμένη εμφανιζόταν η πορεία των ασφα­ λιστικών εταιρειών σε εμπορικά κέντρα του εξωτερικού και ει­ δικά στην Κωνσταντινούπολη και την Οδησσό. Η ζημιά κάθε μετό­ χου των εταιρειών της Οδησσού ανερχόταν στο 15% του ποσού της κεφαλαιακής συμμετοχής του, με τυνέπεια την πλήρη σχεδόν 30 οικονομική αποτυχία των επιχειρήσεων. Στην πραγματικότητα όμως η παρακμή των ασφαλιστικών επι­ χειρήσεων της Σύρου ήταν για

τους ξένους η μεγαλύτερη επιβε­

βαίωση της κακής πορείας του ελληνικού εμπορικού ναυτικοί. Η εγκύκλιος του γάλλου υπουργού εμπορίου Dumas που εκδόθηκε την 20 1ουλί(:υ 1850 έκανε ειδική αναφορά στην -εξαφάνιση των ασφαλιστικών καταστημάτων της Σύρου.

0 "Αίολος" της Ερμού­

πολης επιχείρησε να διασκεδάσει τις άσχημες εντυπώσεις που ά­ φηνε η εγκύκλιος της γαλλικής κυβέρνησης. Η' εφημερίδα σε πρω­ τοσέλιδο άρθρο με τίτλο "Το Ελληνικών ναυτικόν προσβαλλόμενον υπό της Γαλλικής κυβερνήσεως" απέδοσε την κακή κατάσταση του ελληνικού εμπορικού ναυτικού στον εκπεσμό των ναύλων και στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, ενώ μικρή ευθύνη καταλόγισε στις καταχρήσεις και τα δόλια ναυάγια από τους έλληνες πλοιάρχους. Επίσης ανέφερε ότι τα ασφαλιστικά καταστήματα της Οδησσού και της Κωνσταντινούπολης βρίσκονταν σε πολύ πιο δυσχερή θέση από 32 τα αντίστοιχα της Σύρου. Ωστόσο όλη αυτή η προσπάθεια από μέρους των συριανών κύκλων ήταν στην πραγματικότητα μια κενή επιχειρηματολογία. Αυτό θα αποδειχτεί αργότερα όταν ο εμπορι-

180

κός και ναυτικός, κόσμος της Ερμούπολης θα ζητήσει τη θέσπιση του νόμου "περί βιβλιαρίου" καί .άλλα προστατευτικά μέτρα. Η εικόνα της φθοράς των συριανών ασφαλιστικόν επιχειρήσεων παρέμεινε αναλλοίωτη. Μόνο το 1857, με την οικονομική ανά­ καμψη, θα δημιουργηθούν τρεις επιπλέον ασφαλιστικές επιχειρή­ σεις. Αυτές μαζί με την εταιρεία "ΕΛΛΑΣ" θα συνεχίσουν τη δραστηριότητα του ναυτασφαλιο'τικού τομέα της τοπικής οικονο33 μίας. Ιότε όμως, η Εθνική Τράπεζα είχε ήδη κυριαρχήσει στη χρηματιστική αγορά της πόλης. Έτσι οι εγχώριοι επιχει­ ρηματίες θα ήταν πλέον- αναγκα,σμένοι να περιορίσουν τις δρα­ στηριότητες τους κυρίως στις ασφάλειες. IV. Στοιχεία

Ερμηνείας

0 τομέας των εμπορικών' και ναυτικών δανείων, καθώς και οι ναυτασφαλίσεις πλοίων και εμπορευμάτων, γνώρισαν σημαντι­ κή ανάπτυξη στην Ερμούπολη ως το 1848, σε μια πορεία παράλ­ ληλη με τις λοιπές οικονομικές δραστηριότητες. Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από την απότομη και γρήγορη οικονομική πρόοδο της Σύρου που είχε αρχίσει πριν ακόμη από την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Είναι φάση διάχυτης εμπι­ στοσύνης ανάμεσα στους οικονομικούς φορείς της πόλης και συγ­ χρόνως βεβαιότητας για ανεμπόδιστη

συνέχιση της οικονομικής

ανόδου. Αυτοί οι συντελεστές ευνόησαν τη στερέωση ενός εθιμι­ κού πλαισίου πάνω στο οποίο στηρίχτηκε η λειτουργία της αγο­ ράς δανείων. Πλευρές του πλαισίου υπήρξαν ο μεγάλος αριθμός των δανειστών και οι χαμηλές απαιτούμενες εγγυήσεις των οφει­ λετών. Το πλήθος των δανειστών διευκόλυνε την αύξηση του συ­ νόλου των προσφερομένων δανειακών κεφαλαίων στην αγορά. 0 α­ κρογωνιαίος όμως λίθος αυτού του πλαισίου ήταν οι περιορι­ σμένες εγγυήσεις που ήταν υποχρεωμένος να καταβάλει ο δανει­ ζόμενος. Η χαλαρή νομοθετική- υποδομή δεν παρενέβαινε παρά σε

-J

3 J -i Π. η

m

T) Ϊ -

·" —!

PJ

m

>·* •c ε -< QcX> η.

R

η

Ο Γ\

~ *·

Η

P X)

-ta

ε

< 7ί C χ

>* R»

C

ε
• Κ)

co •ο

ι co

m

X) t-

-D> .O Ζ

Ρ

x>

•

>νΛΐ

l·-^ co

U i

<*

• VD \^ι

CD X

zs.

ri

X )

«

Ι—'

Ο •& rr\

xb χ; C C

c

•c

R Χ) r-% Ο C I—'

CO ui

X) r~\ Ο C CO v/i

»·

-

Q

.£-

* i

•

i

R

c

4> £>

(— R;

r-» Ο Z3

Γ 1 Ν

R —ί

Λ

J>

χ R

Π

ri

to

m

3» r~» C

>* >* R-

^ >* <.

R. Q Η Γ" r*J "Ρ Ο R Ρ Q •

'•v^J

^

ι/Ί

>*

0

~ •e r-

^η t-

^0

lT>

X) r· X

-e

•

1 — '

ro •—'

0

c

< r0 C

^co —· -PK>

t

..*-

• 1—•

3> X!

~J \*l

0

C-

C« H R

3> Q -S r- " R

c>

>"•

cO ιΠ

•f>

3>

C-

f—(

'ce —'

e ("χ

—: ^ 0 ο < R

ν

Γ­ α Η CK

-'

— R;

r-» Ο

Ζ3 01>

ri

Ρ Q


P3 TP R

η

m

>" ^ >* R> ιΠ "< c-H

>•

X

o>

Ο

m;

X R 1

3>

ri m

•e

1—•

c-

>^

vC

η

•Θ

• p

Γ­

η XD ! X Q C

ΡΙ«

"5

^C X3

R Q -S

R —{.

m

ro

1—

CD •O

J>

3» Q

r-,

c c

X

Q

(-^ co •

ni

<: ε

1—·

CD

·*

1—'

Q

•

•

Ί

fS2

V»!

D C

•

Q

θ 01 XD Xi Ο C R X)

co

Q

•e

m

C~v

X·

Ο

3> Q

H

1—'

£> ON

1—'

j

•

H c-\ 0 C

r-

R X)

vu

R

3»

R X)

.(—'

VjJ

m

ζ

«-

INI

Κ)

ο c

**

>* r-

i~

J . μ~\

r->

^Ο

·*

IO ν/·· -J

N> -f>

0

X)

W

*» •

V*l

c> 3

m

ζ

•

-C-

νΟ

XD Χ)

-π R Χ)

~ \/' XεD

R Χ)

ι— -d*

~ÏZ d j-\

*» **

»s

•e π

m x>

m ρ

Ο

1

0

c

VA!

r

-

LTV

χ> - c~» c-ΐ

ε

<

υ

-^ ο < c

c>

<Η R

4>

»

m

>* >" >* R. ri si ιΠ PJ < c » —X R R. C

>•

C>

R G

*& Γ"

fi

tvj V^J

Q

>•

rr "P ρχ C χ; c~ X

fi

^

:00 —*

ri

σ-

χ;

r-, Ο C

X>

W^

-e

•

ΙΓ-Ο

X P 1

h= ro

4>

^

ΓΠ
ε

Q r in

ΓΠ

>-· >* R>

ιΠ

Ο X

ri c;

Tr« XI

• —

J

ex Ò

c-,

IN;

1

Ο C

"

CD

N3 •e η

>-

xc

c c i c

c

< ε Q

un

c

>* XD X Ο C

R X)

bs c

;>"

\ π

co Ul

182

έσχατες περιπιώσεις στο χρηματοπιστωτικό κύκλωμα. Έτσι δη­ μιουργήθηκε αυτός ο εντελώς φιλελεύθερος εθιμικός κανόνας. Αυτή την εποχή ακριβώς αναπτύχθηκαν οι εγχώριες ασφαλιστικές εταιρείες και οι ιδιώτες-δανειστές κατείχαν σημαντική θέση στο χώρο της δανειοδοτικής δραστηριότητας. Όταν όμως μετά το 1848, η οικονομική ανέλιξη ανακόπηΜε, τότε διαταράχτηκε και το εθιμικό -πλαίσιο που ρύθμιζε τις κάθε λογής δανειακές σχέσεις. Περιορίστηκε ο αριθμός των δα­ νειστών εξαιτίας των πτωχεύσεων, με επακόλουθο να γίνει χα­ μηλή η προσφορά κεφαλαίων στην αγορά. Ταυτόχρονα έγιναν και αυστηρότερες οι απαιτήσεις στις εγγυήσεις των δανείων και τις ασφαλίσεις τω-ν πλοίων. Γι αυτό ακριβώς OL οικονομικοί παρά­ γοντες της Σύρου ζήτησαν σε αυτή την περίοδο την παρέμβαση του κράτους και τη θέσπιση ενός νομικού οικοδοιιήματος που θα αντικαταστήσει το ξεπερασμένο εθιιιικό πλαίσιο, θα βοηθήσει την πάταξη των καταχρήσεων και κερδοσκοπιών και θα συντελέσει στην έξοδο από τπν κρίση. Υπάρχει όμως και ένας ακόμη παράγοντας που συνετέλεσε, μετά' το 1856, στην επαναφορά της οικονομίας σε m a πιο σταθε­ ρή πορεία. Πρόκειται, για την Εθνική τράπεζα. Η κρίση των προηγουμένων ετών. εξαφανίζοντας τους ιδιώτες και τις ασφα­ λιστικές εταιρείες από τον·χρηματοδοτικό τοαέα της τοπικής οικονομίας, είχε ανοίξει το δρόμο για τη διείσδυση της Κεντρι­ κής τράπεζας στην οικονομία του νησιού. V. Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, évac δυνος

επικίν­

ανταγωνιστής.

Η ιδέα για τη δημιουργία τοπικής τράπεζας η οποία θα διευκόλυνε την πρόοδο του εμπορίου στη Σύρο είχε αναπτυχθεί σε τραπεζίτες του εξωτερικού και σε εμπόρους της πόλης αρκετά

183

Tipiν την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας. Ο J.W.Grass στις προ­ ταθείς του για ίδρυση τράπεζας στην Ελλάδα το 1835, περι­ λάμβανε τη Σύρο μέσα στα σχέδια του. 0 άγγλος τραπεζίτης θεω­ ρούσε ότι σε περίπτωση που εδημιουργείτο τραπεζικό υποκατά­ στημα στην Ερμούπολη, η πόλη θα εξελισσόταν σε χρηματική α­ ποθήκη της Ελλάδας και της Τουρκίας.

Οι διαπραγματεύσεις

όμως μεταξύ του Grass και της ελληνικής κυβέρνησης δεν είχαν αίσιο τέλος- Τον Οκτώβριο του 1840 ορισιιένοι Χιώτες ανέλαβαν την πρωτοβουλία να συσταθεί τράπεζα στη Σύρο, αλλά η προσπά­ θεια τους απέτυχε. Τα σχέδια προέβλεπαν την\ ίδρυση ετερρόρυθμης εταιρείας με μετοχικό κεφάλαιο 150-20C χιλιάδες δραχμες και με δανειοδοτικό και προεξοφλητικό χαρακτήρα.

3e'

Η υλοποίηση των σχεδίων ερχόταν σε αντίθεση αε τα συιιφέροντα μερικών ειιπόρων οι οποίοι ασκούσαν τραπεζικές δρα­ στηριότητες. Η ειοημερίδα "Ερμής" σε κύριο άρθρο της στις 6 Απριλίου 1840

έγραφε μεταξύ άλλων: "Επειδή λοιπόν τινές

εκ των κυρίων μεγαλεμπόρων μας, ενεργούν και συναλλαγααχικάς επιχειρήσεις, οσάκις δύνανται να ελπίσωσιν ω^έλειαν τινά. δεν επιθυμούν, ως επληροφορήθημεν, να συστηθή τακτική τραπεζιτική εταιρία, ήτις θέλει ενασχοληθή βεβαίως και εις τ^αύτας εργα­ σίας δια να μη στερηθώσι το εντεύθεν προκύπτον μικρόν και ασήμαντον κέρδος". Είναι φανερό ότι η αγορά και η πώληση συναλλαγμάτων είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις. Τα συναλλάγματα ήταν αναγκαία για την εξόφληση χρεών προς το εξωτερικό. Επομένως οι έιιποροι που ασχολούνταν με την πώληση συναλλαγμάτων, είχαν κάθε λόγο να "αρνούνται" τη δημιουργία τοπικού τραπεζικού φορέα. Εάν προ­ σθέσουμε και τη δικαιολογημένη αντίθεση των ευπόρων που δανοιοδοτούσαν τις οικονοιιικές δραστηριότητες στην πόλη, είτε με την προεξόφληση συναλλαγματικών, είτε αε τη χορήγηση εμπο­ ρικής πίστωσης, τότε εξηγείται το γεγονός ότι δεν στάθηκε δυ-

t Λ

- 184

•

" *

νατή η δημιουργία τοπικής τράπεζας στην Ερμούπολη. Τα αμέσως επόμενα χρόνια όμως οι τοκογλύφοι και οι κά­ θε είδους τραπεζίτες δα είχαν να αντιμετωπίσουν έναν ισχυρό­ τατο αντίπαλο: την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία με δι­ ευθυντή τον Γεώργιο Σταύρο έκανε έναρξη των εργασιών της στην Αθήνα στις 22 Ιανόυαρί'ου 1842. 0 Γεώργιος Σταύρος, ο οποίος είχε χρηματίσει κατά το πα37 ρελθόν τραπεζίτης στην αγορά της Σύρου, γνώριζε προφανώς τις αντιθέσεις των εμπόρων της Ερμούπολης στην περίπτωση δημιουρ­ γίας υποκαταστήματος της Ε.Τ.Ε. στην πόλη. Η πλειοψηφία των μεγαλεμπόρων είχε επιδεικτικά απουσιάσει στην πρόσκληση για συμμετοχή τους στο μετοχικό κεφάλαιο-της τράπεζας, (βλ.πίνα­ κα 40 )· Το 1842οι Συριανοί μέτοχοι της Εθνικής ήταν μόνο τέσσερις: 0 Νικόλαος Γιαγιντζής, ο Ιωάννης Α.Ράλλης, ο Γεώρ­ γιος Γιουρδής με 10 μετοχές'ο καθένας και ο Στέργιος Κοντός με 5 μετοχές. ,

Την άνοιξη του 1842 το Γενικό Συμβούλιο όρισε ανταποκριτή

της τράπεζας στην Ερμούπολη τον Ν.Γιαγιντζή, έμπορο από την Άμφισσα. 0 ανταποκριτής ανελάμβανε ανάμεσα στα άλλα καθήκοντα του να προσελκύσει μετόχους στην Ε.Τ.Ε. από τον συριανό εμπο­ ρικό κόσμο. Η κεντρική διεύθυνση της τράπεζας ενδιαφερόταν άμεσα για την εγγραφή περισσοτέρων μετόχων από τη Σύρο. Η πραγματοποίηση αυτού του στόχου

θα σήμαινε ουσιαστικά ότι α

εμπορικός κόσμος της Ερμούπολης αποδεχόταν τις λειτουργίες 3R της Ε.Τ.Ε., αλλά και την ίδια την Τράπεζα.

Το καταστατικό

σαφώς όριζε ότι είτε στην περίπτωση υποκαταστήματος (άρθρα 85-86), είτε στην περίπτωση πρακτορείου (άρθρα 93-94), το προσωπικό ταυ έπρεπε να αποτελείται από μετόχους της τράπε­ ζας. Οι προσπάθειες του-Ν.Γιαγιντζή δεν απέφεραν κανένα απο­ τέλεσμα. Κατά την άποψη του η έλλειψη κάθε επιθυμίας στους Συ­ ριανούς να εγγραφούν μέτοχοι στα κεφάλαια της τράπεζας, αίρει-

185 λόταν στη δυσπιστία που τους διακατείχε απέναντι της.

Ou

λόγοι αυτής της δυσπιστίας είχαν τις ρίζες τους στο παρελθόν, όταν οι έμποροι της Ερμούπολης απώλεσαν τα κεφάλαια που εί­ χαν επενδύσει στην Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα του Καποδί­ στρια, η οποία είχε διαλυθεί χωρίς όμως να αποδοθούν τα χρή­ ματα στους μετόχους της. Επιπλέον οι μικροί έμποροι αδυνα­ τούσαν να εγγραφούν μέτοχοι, επειδή οι εργασίες τους απαι­ τούσαν ρευστό κεφάλαιο. Τέλος κοινή ήταν η αντίληψη των ε­ μπόρων της Σύρου, ότι τα χρήματα τους θα κατευθύνονταν στην ίδρυση υποκαταστημάτων της Ε„Τ.Ε. στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα. Αυτή την εντύπωση τους δημιουργούσε το γεγο­ νός ότι το καταστατικό έδινε ιδιαίτερο βάρος στη διενέργεια ενυπόθ-,'ΐων δανείων, αφού όριζε ότι τουλάχιστον τα 2 J 3 του συνολικού χρηματικού κεφαλαίου θα διοχετεύονταν στην ενυπό­ θηκη πίστη ( άρθρο 2 ) . Το Γενικό Συμβούλιο δεν αρκέστηκε στις πληροωορίες τοι Ν.Γιαγιντζή. Τον Ιούλιο του 1842 έστειλε τον βασιλικό επί­ τροπο Lemaitre KOL τον Ευθύυιο Κεχαγιά, για να εξετάσουν χις δυνατότητες δημιουργίας τραπεζικού υποκαταστήματος στη Σύρο. Αποτέλεσμα αυτής της αποστολής ήταν η έγγραφη διατύπωση των από­ ψεων των εμπόρων στην επιστολή της 13 Ιουλίου 1842, που απηύ­ θυνε το εμπορικό επιμελητήριο της πόλης προς το υπουργείο Εσω- 41 n . • , τερικων.

υι εαποροι^απειοευγαν να οεσμευτουν στο κύριο πρό­

βλημα της αγοράς μετοχών, προέτρεπαν όμως το Συαβούλιο της Ε.Τ.Ε., να προχωρήσει στη σύσταση υποκαταστήματος στην πόλη τους, ενώ εγνώριζαν ότι αυτό ήταν αδύνατο εξαιτίας ακριβώς 42 της έλλειψης μέτοχων που θα αναλάμβαναν τη διεύθυνση του. Το σημαντικότερο είναι ότι έκαναν γνωστές τις αντιθέσεις τους στον τρόπο διενέργειας των προεξοφλήσεων που όριζε το κατα­ στατικό. Ζήτησαν την απάλειψη

του χρονικού περιορισμού

των 15 ημερών που τυπικά ήταν απαραίτητος για την έγκριση

,« Λ

186

του καταλόγου των εμπόρων, οι οποίοι 8α είχαν τη δυνατό­ τητα να παραδίνουν στην Τράπεζα συναλλάγματα προς προεξό­ φληση. Επίσης ζήτησαν να περιοριστεί η απαίτηση του κα­ ταστατικού (άρθρο 2)-για τρεις υπογραφές επί του σώματος του προεξοφλουμένου συναλλάγματος σε δύο, και να αυξηθεί η προθεσμία λήξης των συναλλαγμάτων από τρεις μήνες σε τέσσερις. Στην πρώτη περίπτωση αιτιολογούσαν την αντίθε­ ση τους ισχυριζόμενοι ότι το όριο των 15 ήμερων εμπόδιζε σε μεγάλο βαθμό την ταχύτητα στην κίνηση των εμπορευμάτων. Στη δεύτερη, το εμπορικό επιμελητήριο υπογράμμιζε ότι οι διατάξεις του καταστατικού έθιγαν το κύρος των εμπόρων και υπονόμευαν το συριανό εμπόριο, επειδή τα προεξοφλού­ μενα συναλλάγματα στην τοπική αγορά έφεραν μόνο δύο υπο­ γραφές και ανέγραφαν προθεσμία μέχρι τεσσάρων μηνών. Τέ­ λος το Διοικητικό Συμβούλιο ίου επιμελητηρίου είχε την πεποίθηση ότι η επιμονή της Ε.Τ.Ε. στην εφαρμογή των κατα­ στατικών διατάξεων, θα περιόριζε το ρόλο του υπό ίδρυση υποκαταστήματος στο νησί. Στις απαιτήσεις αυτές των συρια­ νών εμπόρων, η ικανοποίηση των οποίων θα σήμαινε, την κα­ ταστρατήγηση του καταστατικού, η Διεύθυνση της Ε.I.E., α­ πάντησε αρνητικά και πάγωσε ουσιαστικά κάθε άμεση ενέργεια . 4 3 για τη σύσταση υποκαταστήματος. Βεβαίως η προσπάθεια της Εθνικής να διεισδύσει στις εμπορικές συναλλαγές της Ερμούπολης δεν σταμάτησε·.

Αν­

τίθετα και παρά την απογοήτευση του Συμβουλίου της συνεχί­ στηκε έχοντας ως άξονα το τραπεζογραμμάτιο. Η εκτεταμένη χρήση του ήταν σίγουρο ότι αποτελούσε το ευνοϊκότερο μέσο για την είσοδο της Ε.Τ.Ε., στις τοπικές αγορές της επι­ κράτειας, επομένως και στην αγορά της Σύρου. 0 Ν.Γιαγιντζής, πιστός στην εξυπηρέτηση των αναγκών και των συμφερόντων της τράπεζας, φρόντιζε να εξαργυρώνει τα τραπεζογραμμάτια

187

-που του έστελνε το Κεντρικό με μεταλλικά νομίσματα που κυκλοφορούσαν στην αγορά της πόλης. OL έμποροι δέκτες των τραπεζικών γραμματίων, εξοφλούσαν τα χρέη τους από αγορές εμπορευμάτων στην ελληνική επικράτεια, αποστέλλοντας τα χαρτονομίσματα της Εθνικής. Αυτή η διαδικασία τους

απάλαα-

σε από το ναύλο και τα ασφάλιστρα που επέβαλλε η αποστολή μεταλλικού με τα ιστιοφόρα που έκαναν τη συγκοινωνία ανάμε­ σα στα νησιά και τα παράλια της χώρας. Ακόμη εξοφλούσαν με τραπεζογραμμάτια τα χρέη τους προς το Δημόσιο Ταμείο για δασμούς KOL φόρους. Παράλληλα όμως ο τεράστιος όγκος των συναλλαγών με τη Δύση γινόταν υποχρεωτικά σε μεταλλικά νομίσματα παραδεκτά στις ξένες αγορές, ή με συναλλάγματα που ανέγραφαν ξένο νόμισμα. Έτσι ο Συριανός - ακόμη κι αν δεν είχε εχθρική διά­ θεση απέναντι στην Εθνική - δεν είχε κανένα λόγο να εξαρ­ γυρώνει το μεταλλικό που διέθετε με τραπεζογραμμάτια, πέ­ ρα από τις υποχρεώσεις του προς την εσωτερική αγορά και. το Δημόσιο Ταμείο. Επακόλουθα η εξαργύρωση τραπεζογραμματίων που ενεργούσε ο ανταποκριτής της Ε.Τ.Ε.

δε

μπορούσε να

ξεπεράσει το ποσό του χρέους της Σύρου πράε τους τόπους παραγωγής των εμπορευμάτων που μέσω της Ερμούπολης εξάγον­ ταν προς το εξωτερικό. Οι εισφορές προς το Δημόσιο Ταμείο ήταν αντικειμενικά μικρού μεγέθους, για να αποτελέσουν το μέσο διείσδυσης του τραπεζογραμματίου στο συριανό εμπόριο. Εξάλλου το γεγονός ότι η Σύρος ήταν κατά κύριο λόγο λιμάνι εισαγωγής ξένων πραγματειών, τότε γίνεται ευ,ωανής η αδυνα­ μία του τραπεζογραμματίου να εισχωρήσει στις συναλλαγές της αγοράς. Ταυτόχρονα η λογική της εξασφάλισης και του συμ,φέροντος επικρατούσε και στον έμπορο των άλλων μερών ττ

)ζ

χώρας, οι οποίοι για να εξοφλήσουν τα χρέη τους προς

τους Ερμουπολίτες εμπόρους έστελναν τα τραπεζικά γραμμάτια

•

-

.108 _

της Εθνικής. Το φαινόμενο που ΐίαρουσιάζεται τελικά είναι αφενός η ανταλλαγή

τραπεζογραμματίων στην αγορά της Σύρου

να κινείται σε χαμηλά επίπεδα, και αφετέρου η εισροή τρα­ πεζογραμματίων στην Ερμούπολη να υπερβαίνει την εκροή τους προς το εσωτερικό της χώρας. Τα αποτελέσματα ήτσν ακριβώς αντίθετα από αυτά που ε'.ιιδίωκε η Διεύθυνση της Ε.Τ.Ε. Οιέμποροι παρουσιάζονταν στον ανταποκριτή όχι για να δώσουν μεταλλικό και να πάρουν τραπεζογραμμάτια, αλλά για να • εξαργυρώσουν τα τραπεζογραμμάτια που είχαν περιέλθει στα χέρια τους με μεταλλικό. 0 Ν.Τιαγιντζής στηριζόμενος στο άρθρο 34 του καταστα­ τικού το οποίο όριζε ότι η Ε.Τ.Ε. ήταν υποχρεωμένη στην εξαργύρωση των τραπεζογραμματίων μόνο εάν αυτά παρουσιά­ ζονταν στην έδρα της τράπεζας, δηλαδή στην Αθήνα, απέφευ­ γε την ανταλλαγή με μεταλλικά νομίσματα των τραπεζογραμ­ ματίων που διέθεταν οι έμ,ποροι της Σύρου. Στη Διοίκηση η οποία ενδιαφερόταν για τη σύναψη καλύν

σχέσεων με τους το-

. ΐίΐΗούς εμπόρους, ισχυρίστηκε πως αυτός ήταν ο μοναδικός τρόπος για να εξασφαλιστεί η κυκλοφορία του χαρτονομίσμα­ τος στην Ερμούπολη. Βλέποντας αυτή την κατάσταση το Κεντρί κό υπαγόρευσε στον ανταποκριτή του να μην ανταλάσσει τρα­ πεζογραμμάτια τα οποία επρόκειτο στη συνέχεια να σταλούν σε άλλα μέρη ή να παραδοθούν στο Δημόσιο Ταμείο. Η "έξοδος του χαρτονομίσματος της από την πιο εμπορική πόλη της χώ­ ρας ήταν ανώφελη για την Εθνική.

V I . Η ίδρυση'του Πρακτορείου

Παρά τις αντίξοες υτη Σύρο,

της Ε.Τ.Ε.

συνθήκες που συναντούσε η Εθνική

στις 7 Μαρτίου 1845 το Γενικό Συμβούλιο της

τράπεζας ενέκρινε ομόφωνα την εισήγηση του Γ.Σταύρου, ο

189 οποίος πρότεινε την ίδρυση Πρακτορείου στην Ερμούπολη. Είχε προηγηθεί έγγραφο Κωλέττη προς τον Γ.Σταύρο

του υπουργού Εσωτερικών Ιωάννη με το οποίο συνιστούσε την

ίδρυση υποκαταστημάτων στις εμπορικές πόλεις της Σύρου, Πάτρας και Ναυπλίου. Σύμφωνα με τον υπουργό τα εμπορικά επιμελητήρια που λειτουργούσαν στις τρεις πόλεις θεωρού­ σαν ότι οι προεξοφλήσεις εμπορικών συναλλαγμάτων από τα υποκαταστήματα της Εθνικής θα εμψύχωναν το εμπόριο. Η απόφαση αποδεικνύει τη βαθιά πίστη της Ε.Τ.Ε.,ότι θα αντιμετώπιζε τελικά με επιτυχία το παραδοσιακό σύστη­ μα των χρηματοπιστωτικών λειτουργιών στη Σύρο. Αποδεικνύ­ ει την επιμονή της

να σπάσει την ολιγοπωλιακή συγκρότηση

της τοπικής αγοράς χρήματος και παράλληλα να πείσει για την αναγκαιότητα της λειτουργίας της στην Ερμούπολη. Σε ανττ) του την προσπάθεια διέθετε ένα μεγάλο όπλο, ιδιαί­ τερα ελκυστικό, το οποίο επεδείκνυε με πολλή πρόκληση: το χαμηλό επιτόκιο στις προεξοφλήσεις MOL τις πιστώσεις ανοικτού λογαριασαού που, οριζόταν από το καταστατικό της, πολύ κατώτερο από το επιτόκιο που είχε δίαιιορψωθεί στην αγορά της Ερμούπολης. 0 Γ.Σταύρος και οι συνεργάτες του ήλπιζαν οι προεξοφλήσεις να αποτελέσουν τον Δούρειο ίπ­ πο για το πέρασμα του τραπεζογραμματίου της Ε.Τ.Ε., στην τοπική αγορά. Ταυτόχρονα όμως, η πρόταση του Γ.Σταύρου να αυατα^εί

Πρακτορείο και όχι Υποκατάστημα, δείχνει ότι

οι αμφιβολίες και οι ιοόβοι παρέμεναν για ττι Διοίκηση. Η αναμέτρηση με τον αντίπαλο θα ήταν αργή και με πολλούς κινδύνους. Στο διάστημα 14-23 Μαρτίου ο Γ.Σταύροζ και ο Lemaitre πήγαν στη Σύρο για να συσκεωθούν αε τους συριανούς μετόχους της Ε.Τ.Ε., για θέματα σχετικά με τα άτοαα που θα αποτελού­ σαν το προσωπικό του Πρακτορείου. Αποφασίστηκε ο διορισμός

i

,» Λ

190

του Ιωάννη Α.Ράλλη ως διευθυντή του Πρακτορείου,

και

του Ν.Γισγιντζή ως συμβούλου. Επίσης, μετά από εισήγηση • των τελευταίων αποφασίστηκε η πρόσληψη του Ιωάννη Αργέντη, γνωστού τραπεζίτη της πόλης, ως ταμία του Πρακτορείου. Οι αποφάσεις που αφορούσαν τον Κανονισμό λειτουργίας του Πρακτορείου απασχόλησαν το Γενικό Συμβούλιο σε αρκετές συνεδριάσεις, ενώ η οριστική έγκριση του Κανονισμού (Πα­ ράρτημα Ι\/.3σ.49ΐ) έγινε στη συνεδρίαση της 7 Απριλίου 1845. Σύμφωνα με το πρώτο άρθρο του το Πρακτορείο ε,ίχε τις εξής αρμοδιότητες: ' α'Να προεξοφλεί συναλλαγματικές και άλλα εμπορικά γραμμάτια πληρωτέα στην Ερμούπολη ή την Αθήνα. β 'Να πραγματοποιεί πιστώσεις ανοικτού λογαριασμού μετά από έγκριση του Γενικού Συμβουλίου. γ'Να δέχεται άτοκες καταθέσεις χρημάτων και να εξο­ φλεί επιταγές σε βάρος των καταθέσεων. δ'Να ανταλάσσει τραπεζικά γραμμάτια της Εθνικής με ·,

νομίσματα. • ε'Να εκδίδει γραμμάτια σε διαταγή, πληρωτέα στα τα­ μείο

του Κεντρικού καταστήματος είτε κατά την εα-

φάνιση τους, είτε μετά την παρέλευση ορισμένων ημε-· ρών από την εμφάνιση. στ'Να πληρώνει και να εισπράττει χρηματικά ποσά για λογαριασμό της Ε.Τ.Ε. 0 κανονισμός λειτουργίας του Πρακτορείου ήταν απόλυτα σύμφωνος με τις διατάξεις του καταστατικού της Ε.Τ.Ε., σε ό,τι αφορούσε τον τρόπο και. τους όρους των προεξοφλήσεων. Η Διοίκηση εμφανίζεται συνειδητά να υποβαθμίζει τις γνωστές από το παρελθόν αντιθέσεις των Συριανών εμπόρων για το συ­ γκεκριμένο ζήτημα. Εμμονή στο γράμμα του καταστατικού της ή ακλόνητη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της, ή μήπως και τα δύο;

191

Ωστόσο η ισχυρή θέση των αντσγωνι.στών

της εμπόρων στο

παραδοσιακό σύστημα χρηματοδοτήσεων της Σύρου Sa αναγκά­ σει την κεντρική διεύθυνση της Ε.Τ.Ε., να κάμψει πολύ γρήγορα τη θέληση της και. να μεταβάλει στο άμεσο μέλλον την τακτική της υποχωρώντας από τις αρχικές της θέσεις. VII. Επιδιώξεις της Ε.Τ.Ε. και

ιδιοτυπίες

της τοπικής αγοράς. Το Πρακτορείο έκανε έναρξη των εργασιών του στις 12 Απριλίου 1845. 0 Ι.Α.Ράλλης είχε στείλεΐλ έγκαιρα πίνακα με την κατάταξη των εμπόρων ανάλογα με το εύρος των εμπορικών τους επιχειρήσεων (βλ. πίνακα 30 όπου δημο­ σιεύονται τα ονόματα, ο τόπος καταγωγής και η πίστωση που έλαβαν τελικά από το Πρακτορείο οι αεγαλύτεροι έαποροι της Σύρου), Παράλληλα η διεύθυνση του Πρακτορείου κατέστρωσε τον πιστωτικό κατάλογο των εμπόρων, ο οποίος μετά από γνωμοδότηση του Λουκά Ράλλη

εγκρίθηκε από το Γενικό

Συμβούλιο στις 11 Μαίου 1845. 0 κατάλογος περιείχε το α­ νώτατο χρηματικό ποσό το οποίο μπορούσε να χορηγηθεί οε κάθε έμπορο του κατάλογου είτε με προεξόφληση, είτε με πί­ στωση ανοικτού λογαριασμού, είτε και με τους δύο τρόπους. Η εγγραφή του ονόματος του εμπόρου KOL του ποσού που δι­ καιούται να δανειοδοτηθεί στον πιστωτικό κατάλογο δε ση­ μαίνει βέβαια ότι το ποσό τελικά χορηγήθηκε. Είναι μεγάλος ο αριθμός των εμπόρων, ιδίως κατά την περίοδο 1845-1847, που δεν έκαναν χρήση της πίστωσης τους. είτε από εχθρική διάθεση προς την Τράπεζα, είτε από υπερεπάρκεια άλλων πη­ γών χρηματοδότησης. Εννοείται ότι ο πιστωτικός κατάλογος ήταν ανοικτός, δηλαδή έμποροι οι οποίοι δεν είχαν αρχικά συμπεριληφθεί στον κατάλογο, είχαν τη δυνατότητα να ζητή­ σουν οποιαδήποτε στιγμή την εγγραφή τους. Ακόαη η Τράπεζα

Πίνακας

^έχοντες έμποροι

Α'τάξης

30

Τοίχος καταγωγής

Πίστωση που έλαβαν από το Πρακτορείο

ίμβάχος-Μαυρογορδάτος

50.000 δρχ.

Χίος

.2.Βλαστός

50.000

ρόδ. Ροδοκανάκης

20.000

ί^ν"στ.Φραγκιάδης

50.000

. '

έμποροι, Α'τάξης τέργιας Κοντός ,λεξ. Σ-Κάππαρης

II

50.000

II

10.000

'LDL Π.Ράλλη

30.000

ϊημ.Μιχαήλ & Σία

20.000

Ιαννης

Α.Βουρος

Αμβρόσιος

20.000

Χίος

20.000

8.Ράλλης

Ιάκυβος Ράλλης

30.000

Γαλάτης &. Σία

25.000

fi.Γαλάτης

25.000

Μεταξάς - Οικονόμου

Κεφαλληνία

50.000

Κεχαγιάς

Στερεά Ελλάδα

50.000

Μακεδονία

50.000

-',Γιαγιντζής

Λαδόπουλος - Πάικσς

30.000

Χίος

Κ.Σ.Γαλάτης

Ιωάννης Καλαυτάς ί Σία

10.000

Ιωάννης Κασσαβέτης

50.000

Αλεξ, Ξηραδάκης

15.000

Αντώνιος Σαλάχας

Πηγή

iAJETE,

30.000

Άνω Σύρος

XX. Υποκαταστήματα, Α Τ ε ν ι π ά ,

φάκ. 5.

193

είχε το δικαίωμα να αυξάνει ή να μειώνει τα πιστωτικά πο­ σά του καταλόγου. Αυτό είχε να κάνει με τις πληροφορίες που είχε η Διοίκηση για την πορεία των εμπορικών εργασιών των εμπόρων. 0 πιστωτικός κατάλογος διακρίνεται

για τις

χαμηλές πιστώσεις τις οποίες δύνανται να κάνουν χρήση οι Συριανοί έμποροι. Η Εθνική ξεκινούσε την προσπάθεια της με σύνεση και επιφυλακτικότητα, στοιχεία άλλωστε που θα χαρακτηρίσουν την πολιτική της στην Ερμούπολη σε όλη τη διάρκεια της περιόδου που εξετάζουμε. Αξίζει όμως να σταθούμε στις σχέσεις του Ι.Α.Ράλλη με τη Διοίκηση της Ε.Τ.Ε., έτσι όπως διαμορφώθηκαν κατά την έναρξη της λειτουργίας του Πρακτορείου. Τον ίϊάιο του 1845, ο διευθυντής του-Πρακτορείου διετύπωσε μια σειρά προ­ τάσεων προς το Γενικό Συμβούλιο, OL οποίες ήταν πραγματικά αντίθετες με το γράαμα και το πνεύμα του κανονισμού του Πρακτορείου

.

0 I.A.Ράλλης είχε την

άποψη να αποφασίζει το Πρακτορείο και όχι το Γενικό Συμ­ βούλιο της Εθνικής για τα δάνεια με ανοικτό, λογαριασμό που χορηγούνται στη Σύρο. Συγχρόνως πρότεινε τα κατατιθέμε­ να ως εγγύηση γραμμάτια να γίνονται δεκτά χωρίς τριτεγγυη­ τές, όπως προέβλεπε ο κανονισμός του Πρακτορείου KOL το καταστατικό της Ε.Τ.Ε., δηλαδή να απαιτείται μόνο η υπογρα­ φή του δανειζομένου. Επίσης υπέδειξε αντί για εγγυητικά γραμ­ μάτια στις πιστώσεις ανοικτού λογαριασμού, να γίνονται δεκτά: 1) εμπορικά γραμμάτια το πολύ 6μηνης προθεσμίας, 2"' Ομολο­ γίες ασφαλισμένων ναυτοδανείων, προθεσαίας

ενός έτους ή αο­

ρίστου χρόνου και 3) εμπορεύματα της διαμετακόμισης, των οποίων η αξία να υπερβαίνει κατά το 1|3 το ποσό της χορηγού­ μενης πίστωσης. Επίσης ζήτησε από το Γενικό Συμβούλιο να δοθεί η δυνατότητα στο Πρακτορείο να προεξοφλεί συναλλαγμα­ τικές με υπογραφές αξιοχρέων εμπόρων χωρίς να περιλαμβάνον-

194-

ται απαραίτητα στον πιστωτικό κατάλογο. Τέλος ο Ι.Α.Ράλ­ λης πρότεινε το ταμείο του Πρακτορείου να παραδέχεται .οποιοδήποτε νόμισμα κυκλοφορεί στην αγορά στην τρέχουσα τιμή του (υπογ. του συγγ.) και με προσωπική του ευθύνη. Ίο Γενικό Συμβούλιο.συζήτησε με λεπτομέρεια τις προ­ τάσεις του Ι.Α.Ράλλη και. μόλις, στις 28 Ιουνίου 1845 του γνωστοποίησε τις αποφάσεις του.

Δέχτηκε να είναι το Πρα­

κτορείο αρμόδιο για τις χορηγούμενες με ανοικτό λογαριασμό πιστώσεις. Δέχτηκε την κατάθεση εμπορικών γραμματίων προ­ θεσμίας όχι ανώτερης των 6 μηνών" έθεσε όμως τον περιορι­ σμό να φέρουν δύο υπογραφές εμπόρων του πιστωτικού κατα­ λόγου επιπλέον της υπογραφής του πιστούχου. Ακόμη έκανε δεκτή την πρόταση να κατατίθενται εμπορεύματα της διαμε­ τακόμισης ως εγγύηση, με την προϋπόθεση όμως η αξία

τους

να-υπερβαίνει κατά τα 2J3 το ποσόν της πίστωσης.-Η Διοίκη­ ση αρνήθηκε να γίνονται δεκτές από το Πρακτορείο ομολογίες ναυτοδανείων επειδή δεν παρείχαν - σύμφωνα με τον ισχυρι-

t

σμό

της - εξασφάλιση για την Τράπεζα. Τέλος δεν ενέκρινε

να προεξοφλούνται συναλλαγματικές, των οποίων οι υπογραφές δεν ανήκαν σε εμπόρους του καταλόγου., και ακόμη επιφυλάχθη­ κε να αποφασίσει αργότερα για την παραδοχή νομισμάτων στην τρέχουσα.τιμή τους. Το νόημα των προτάσεων του Ι.Α.Ράλλη αλλά και των απο­ φάσεων του Γενικού Συμβουλίου είναι φανερό. 0 διευθυντής του Πρακτορείου εξέφραζε τις αντιλήψεις των Συριανών εμπό­ ρων, αφού άλλωστε και ο ίδιος ήταν ένας από αυτούς. Με τις προτάσεις του απεδείκνυε το πως ο ίδιος αλλά και το στρώμα 'των εμπόρων ως σύνολο, αντιλαμβάνονταν την πρόοδο στις σχέ­ σεις μεταξύ της Ε.Τ.Ε1, και των Συριανών, με ποιες προϋπο­ θέσεις ήταν δυνατή η ανάπτυξη των εργασιών.του Πρακτορείου. 0 Ι.Α.Ράλλης παρέβλεπε ουσιαστικά στις προτάσεις του τον

195

ι,δρυτικό νόμο και τις καταστατικές διατάξεις της Ε.Τ.Ε. Όλα αυτά βεβαίως όχι αναίτια. Γνώριζε πολύ καλά ότι η μόνη δυνατότητα προόδου για τον κλάδο της Εθνικής στην πόλη, σε αυτή τη φάση τουλάχιστον, άρχιζε τη στιγμή κατά την οποία Sa αποδεχόταν τους όρους με τους οποίους λει­ τουργούσε το υφιστάμενο χρηματοπιστωτικό σύστημα στη Σύρο. Η Διοίκηση σίγουρα δεσμευόταν από τα άρθρα του κατα­ στατικού της, τα οποία προέβλεπαν σημαντική εξασφάλιση για την Ε.Τ,Ε., σε όλες τις περιπτώσεις δανείων, γι αυτό και απέρριψε τις κυριότερες προτάσεις του διευθυντή του Πρακτορείου. Το βέβαιο ωστόσο είναι ότι το Γενικό Συμβού­ λιο δεν αρνήθηκε αβασάνιστα τις προτάσεις του Ι.Α.Ράλλη. Στην επιστολή της 28 Ιουνίου 1845 προσπαθώντας να δικαιολο52 γήσει ;.την αργοπορία της στις αποοασεις έγραφε: " ήταν δύσκολο καθ όσον το εννοείτε, το να συμβιβασθή η ου­ σία των προτεινομένων εγγυήσεων με τας οικείας τυπικός του Καταστατικού διατάξεις". Παράλληλα όιιως το Γενικό Συμ­ βούλια έδειχνε διατεθειμένο να παραχωρήσει ορισμένες αραοδιότητες προς το Πρακτορείο "αισθανόαενον την ανάγκην του να χορηγηθώσιν ευκολίαι τίνες εις τας σχέσεις των εμπόρων της πόλεως σας μετά του Πρακτορείου....". Αυτές οι αρμοδιό­ τητες ασφαλώς δεν κάλυπταν τις απαιτήσεις που περιείχαν οι προτάσεις του Ι.Α.Ράλλη. Η έγκριση των πιστώσεων από τη δι­ εύθυνση του Πρακτορείου, και η επέκταση των εγγυήσεων από μέρους των δανειζομένων απεικόνιζαν το πόσο στενό ήταν το έδαφος της Ε.Τ.Ε., για ουσιαστικές παραχωρήσεις προς τους αντιπροσώπους της στη Σύρο. Τα σπουδαιότερα όμως εμπόδια πήγαζαν από

τις ιδιάζου­

σες συνθήκες της τοπικής αγοράς. Η χααηλή κυκλοφορία του τρα­ πεζογραμματίου της, παράλληλα με την υπερτίμηση ορισμένων ξέ­ νων νομισμάτων στις εμπορικές συναλλαγές της Ερμούπολης, απε-

/ .»

-

-• - •

'196

τέλεσαν τον γολγοθά στην πορεία της Ε.Τ.Ε. στην πόλη. Λυτά τά δυο προβλήματα που σχετίζονταν άμεσα μεταξύ τους, έβαζαν οε δοκιμασία την υπόσταση και λειτουργία του πρώτου πιστω­ τικού ιδρύματος της χώρας στο νησί. Όπως ήδη τονίστηκε, η Εθνική στήριζε την ευόδωση της λειτουργίας, της στη Σύρο, στη διακίνηση του τραπεζογραμμα­ τίου της. Τα μέσα που χρησιμοποιούσε για την επιτυχία αυ­ τού του σκοπού .της ήταν η χορήγηση προεξοφλητικών κυρίυς πιστώσεων, πιστώσεων ανοικτού λογαριασμού κα&ύς και η αν­ ταλλαγή τραπεζικών γραμματίων της με μεταλλικά νομίσματα τα οποί..: διέθεταν οι έμποροι. Στόχος όλων αυτών των ενερ­ γειών ήταν η συσσώρευση μεταλλικού στα ταμεία της Τράπεζας τιου να καλύπτει την αναλογία κυκλοφορούντων τραπεζικών γραμ­ ματίων και μεταλλικού αποθέματος που καθόριζαν ο ιδρυτικός νόμος και το καταστατικό της.

Απαράβατος λοιπόν όρος για

την επέκταση της κυκλοφορίας του τραπεζογραμματίου- της, δη'λ,αδή για την αύξηση των κερδών της Τράπεζας, ήταν η συσσώ­ ρευση όσο το δυνατόν μεταλύτερου μεταλλικού εναποταμιεύμστος. δς εκ τούτου, ήταν επιβεβλημένη από τα πράγματα η ανα­ ζήτηση μεταλλικού στη Σύρο,

στην πλέον εκχρηματισμένη αγο­

ρά της ελληνικής επικράτειας, εκεί όπου το ισπανικό δίστη­ λο, το γαλλικό Φράγκο, το τουρκικό γρόσι, η αγγλική στερλί­ να, το αυστριακό φιορίνι και το γερμανικό τάλληρο, κυκλο­ φορούσαν ευρύτατα, ακόμη και στις. καθημερινές συναλλαγές του λιανικού εμπορίου. Η υπερτίμηση όμως ορισμένων νομισμά­ των όπως το δίστηλο, το γαλλικό πεντόφραγκο και το τουρκι­ κό εΐίίοσάρι, υπέσκαπτε την προσπάθεια της Τράπεζας. Η Διοί­ κηση γνώριζε πολύ καλά ότι η παραδοχή.αυτών των νομισμάτων, δα σήμαινε ζημιά για την Τράπεζα, αφού ου έμποροι ήταν πρό­ θυμοι να τα ανταλλάξουν με τραπεζογραμμάτια στην τρέχουσα .. τιμή τους, η οποία ξεπερνούσε την τιμή διατίμησης που όριζε

i

197

το Β.Δ. της 8120 Φεβρουαρίου 1833. {Παράρτημα IV.ΐσ.480). Με άλλα λόγια η Ε.Τ.Ε. έχανε από την διαφορά της τιμής στην οποία τα δεχόταν στην Ερμούπολη και της τιμής στην οποία το υπολόγιζε στο απόθεμα της ή τα διέθετε στα υπόλοιπα μέ­ ρη της ελληνικής επικράτειας. Από την πλευρά τους οι έμπο­ ροι -ήταν αδιανόητο να δεχτούν ανταλλαγές νομισμάτων σε μι­ κρότερη τιμή από αυτή που τα νομίσματα είχαν στην πόλη τους αλλά και σε πόλεις του εξωτερικού με τις οποίες συναλάσσονΐαν. Μετά από 5 μήνες λειτουργίας του Πρακτορείου, η Διοί­ κηση έβλεπε με απογοήτευση αλλά όχι και με-απελπισία, ότι το πρόβλημα της χαμηλής κυκλοφορίας των τραπεζογραμματίων της στη Σύρο παρέμενε άλυτο. Τα τραπεζογραμμάτια είτε έαεναν αδιάθετα στο ταμείο του Πρακτορείου, είτε στην καλύτε­ ρη περίπτωση ανταλλάσσονταν με το μεταλλικό των εμπόρων, χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει ότι κυκλοφορούσαν στην το­ πική αγορά. Οι Συριανοί εξακολουθούσαν να στέλνουν τα τρα­ πεζογραμμάτια στις ελληνικές επαρχίες και να πληρώνουν με αυτά τα χρέη τους προς το δημόσιο ταμείο. Το σχέδιο της Εθνικής να διοχετεύσει το χαρτονόμισμα της στη Σύρο, σκόν­ ταφτε και σε άλλο εμπόδιο: το τουρκικό νόμισμα. Η κυκλοφο­ ρία του είχε απαγορευτεί με το Β·.Δ. της 17 j 29 Αυγούστου 1833.

Το διάταγμα 'αυτό, επικαλείται συχνά το Γενικό Συμ­

βούλιο στις συνεδριάσεις του αλλά και ο Γ.Σταύρος στην αλ­ ληλογραφία του με το Πρακτορείο, διατάσσοντας την απαγόρευ­ ση των συναλλαγών σε τουρκικά νομίσαατα.

Είναι αλήθεια ότι

με την πάροδο του χρόνου η εσωτερική αξία του τουρκικού νο­ μίσματος είχε μειωθεί κατά πολύ σε σχέση με την ονομαστική αξία του. Αυτή η κατάσταση ήταν αποτέλεσμα δύο γεγονότων: α) Της σκόπιμης νόθευσης των νομισμάτων από τις οθωμανικές κυβερνήσεις για την ενίσχυση του Ταμείου του Σουλτάνοι και

198

β) Του ψαλιδίσματος

τον νομισμάτων ano τους εμπόρους,

τόσο για κερδοσκοπία, όσο και. για την κακότεχνη κατα­ σκευή τους. Qç εκ τούτου το τουρκικά νόμισμα απαγορευό­ ταν να γίνεται δεκτό στο ταμείο της Τράπεζας. Ωστόσο ένα μεγάλο μέρος των ρευστών κεφαλαίων τον εμπόρων αποτελούν­ ταν από τουρκικά νομίσματα. Φανερώνοντας εξαίρετη ε7αμονή η Διοίκηση έστειλε τον Ευθύμιο Κεχαγιά στην Ερμούπολη στις αρχές Οκτωβρίου για να διερευνήσει τα αίτια της όχι και τόσο ελπιδοφόρας πο­ ρείας τον Πρακτορείου. Στην

έκθεση κου υπέβαλε μετά την

επιστροφή του στην Αθήνα (Παράρτημα. IV.4 σ. 497,απόσπασμα της έκθεσης), αναφέρθηκε ατούς

λόγους για τους

οποίους

η Ε.Τ.Ε., αδυνατούσε να ανταλλάξει το τραπεζικό της γραμ­ μάτιο. 0 Κεχαγιάς εκτιμούσε "ότι οι πληρωμές των Ιυρι,ανών για εμπορεύματα που διοχέτευαν στην Τουρκία,· γίνονταν σε ισπανικά δίστηλα και τουρκικά, εικοσαριά. Αυτά τα νομίσμα­ τα είχαν κατακλύσει το οθωμανικό κράτος και μάλιστα σε τι•

μή ανώτερη από την πραγματική τους αξία-. Φυσιολογικά λοι­ πόν,, κατά τον Κεχαγιά, τα .νομίσματα αυτά έφταναν στην αγο­ ρά της Ερμούπολης υπερτιμημένα* το ισπανικό δίστηλο είχε τιμή 6,10 δραχμές αντί 6 δραχμές που υπαγόρευε η διατίμη­ ση,ενώ το τουρκικό είκοσάρι υπολογιζόταν στην τιμή των 5,25 δραχμών. Η ανταλλαγή τραπεζογραμματίων με αυτά

τα νο­

μίσματα ήταν επιζήμια για την Τράπεζα, πράγμα που τε,λικά εμπόδιζε την κυκλοφορία των χαρτονομισμάτων της. Τέλος ο Κεχαγιάς δεν παρέλειψε να καταλογίσει ευθύνες στη διεύθυν­ ση του Πρακτορείου για την τακτική της να δέχεται υπερτιμη­ μένα νομίσματα στο ταμείο του αντίθετα με τις καταστατικές διατάξεις της Τράπεζας. Η Διοίκηση απευθύνθηκε

στον πράκτορα της με φανερή

διάθεση να μην οξύνει την κατάσταση, και τον προέτρεψε να

199 αποφύγει κάθε συναλλαγή με υπερτιμημένα νομίσματα. Τον διέταξε να τα δέχεται μόνον ως παρακαταθήκη με τόκο που χ

ν

θα οριζό ο αργότερα.

Η Διοίκηση ανέφερε χαρακτηριστικά:

"Αλλ ότι το Συμβούλιον με λύπην του επαρατήρησεν, είναι η επικρατήσασα μεταξύ των εμπόρων της πόλεως σας συνήθεια της επί

επικαταλλαγή παραδοχής τίνων νομισμάτων, κατέστη κοι­

νή και εις του Πρακτορείου το Ταμείον, περίστασις ήτις, αναγκαίως δίδουσα χώραν εις κολλυβιστικάς πράξεις πάντη α­ νοικείους εις τα έργα του, όχι μόνον αντίκειται εις την αξιοπρέπειαν του Καταστήματος, αλλ αντιβαίνει και εις τους κανονισμούς της Τραπέζης, καθ ους επί μόνη τη βάσει της διατιμήσεως συγχωρείται να γίνωνται δεκτά τα νομίσματα. Αντιβαίνει δε προς τούτοις και εις τα συμφέροντα της Τρα­ πέζης, παρεμποδιζομένης εντεύθεν της κοινότερος εις την πά­ λιν σας κυκλοφορίας των Τραπεζικών Γραμματίων, ένεκα της παρά του Πρακτορείου εμφυχουμένης παραδοχής των τοιούτων νομισμάτων. Αλλά παρά ταύτα, γεννάται και έτερον άτοπον, ότι το πλείστον μέρος του χρηματικού του Πρακτορείου συγκροτούμενον από νομίσματα επικαταλλαγμένα. δεν δύναται να χρησιμεύση εις πρόχειρον δοθείσαν ανάγκην της Τραπέζης, χωρίς ζημίας του Ταμείου, όπυ^ συνέβη κατά την εσχάτην αποστολήν του ημετέρου Ευθυμίου, ότε, επειδή'το χρηματικόν του Πρακτορείου εσύγκειτο όλον από δίστηλα, εδέησε να ζητηθή άλλοθεν απέναντι των σταλέντων Γραμματίων Μεταλλικόν, και η επιτυχία τούτου οωείλεται εις την πρόθυμον συνδρομήν την οποίαν υμείς, Κύριε Πράκτωρ, εσπεύσατε να τω χορηγτί„59 σετε. Μέσα σε αυτό το άσχημο κλίαα που είχε δηιιιουργηθεί, ο Ι.Α.Ράλλης - στον οποίον είχε κοινοποιηθεί προηγουαένως η έκθεση του Ευθ.Κεχαγιά - εμφανίστηκε με την επιστολή του στις 20 Οκτωβρίου 1845 (Παράρτημα IV.5,σ.500'.- να συμφωνεί

200

γενικά με τις απόψεις από το

του απεσταλμένου της Τράπεζας, γύρω

θέμα των υπερτιμημένων νομισμάτων. Αντέδρασε έντο­

να όμως στην εντολή της Διοίκησης να μην ανταλάσσει τρα­ πεζογραμμάτια με νομίσματα στην τρέχουσα τιμή. Το επιχεί­ ρημα του ήταν σωστό: 0 ανταγωνισμός με τους Συριανούς θα βλάψει την Εθνική διότι οι έμποροι θα πάψουν οποιαδήποτε συναλλαγή με το Πρακτορείο στην περίπτωση που ο ίδιος α­ κολουθήσει τις διαταγές της Διοίκησης. Στον ισχυρισμό του Κεχαγιά ότι το ταμίας του Πρακτορείου προέβαινε σε κολλυβιστικές πράξεις δεχόμενος συναλλαγές με νοαίσματα στις τρέχουσες τιμές, αντέταξε την άποψη ότι η προσαρμογή της Τράπεζας στους διαμορφωμένους νόμους της αγοράς ήταν αναγΜαίσ και επιβαλόταν στο μέτρο που η ETE επιθυαούσε τη συ­ ναφή καλών σχέσεων με τους εμπόρους της πόλης και την ευπέδωση του τραπεζικού γραααατίου της. Η προσπάθεια του I.A. Ράλλη να κάμψει τη φρόνηση τπς προϊσταμένης.του αρχής στην Αθήνα απέβη άκαρπη. Ωστόσο ο όγκος

του προβλήματος της

υπερτίμησης θα εξαναγκάσει την Τράπεζα να επανέλθει αργότερα. όταν θα διαπιστώσει ότι η πραγματικότητα ήταν σκλη­ ρή και ξεπερνούσε τις δικές της διαθέσεις. Το -χαμηλό όριο πιστώσεων που επέβαλε π Διοίκηση στο 6Γ Πρακτορείο με το ποσό των 600.000 δραχμών ήταν ένα επι­ πλέον γεγονός που σ αυτή τη φάση σημάδεψε τις ήδη τετααένες σχέσεις μεταξύ τους. Το Συμβούλιο του Πρακτορείου δι­ εκδικούσε άρια πιστώσεων τουλάχιστον 1.000.000 δοαχιιών. με ' . , '•/ 61 α . ραση τις χρηματουοτικες ανάγκες του τοπικού εμπορίου. Και εδώ όμως, η επιμονή του Ι.Α.Ράλλη και του Ν.ΓΊαγιντζή δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα. Την ίδια εποχή - Νοέμβριος 1845 - το Γενικό Συμβούλιο της Ε.Τ.Ε. αποφάσισε την έναρξη εργασιών Ταμιευτηρίου από το Πρακτορείο της, στην προσπάθεια της για αύξηση του με-

2o: ταλλικού της αποθέματος. Όρισε τόκο 6% και χρονική προθεσμία για τις αναλήψεις. Το πρόβλημα της χαμηλής κυκλοφορίας των τραπεζογραμ­ ματίων εξακολούθησε.

Τον Σεπτέμβριο του 1846, συνέβη

ένα γεγονός που επιδείνωσε τις σχέσεις της Διοίκησης με το Πρακτορείο. Η Τράπεζα, βρέθηκε στην ανάγκη να συγκεν­ τρώσει μεταλλικό, ÒLÓXL διαπίστωσε ότι υπήρχε κίνδυνος να παραβιάσει τον νόμο που προέβλεπε την αντιστοιχία με­ ταξύ των τραπεζογραμματίων της που κυκλοφορούσαν στη χώ­ ρα και του ταμιακού της αποδέματος σε μεταλλικά νομίσμα­ τα.

Το Γενικό Συμβούλιο ανέθεσε στον Ευθύμιο Κεχαγιά

να ταξιδεύει στην Ερμούπολη για να προσκομίσει το μεταλ­ λικό εναποταμίευμα του Πρακτορείου. Εξετάζοντας την κα­ τάσταση του ταμείου ο Κεχαγιάς έμεινε έκπληκτος, παρατη­ ρώντας διαφορά της τάξεως των 64.419,62 δραχμών. Το πλέ­ ον οδυνηρό ήταν ότι* το μεγαλύτερο μέρος του ποσού των 127.308,10 δραχμών που βρέθηκαν στο ταμείο, αποτελούν­ ταν από ισπανικά δίστηλα και απαγορευμένα τουρκικά νο­ μίσματα.

0

ταμίας Ι.Αργέντης είχε αποδεχτεί τα δίστηλα

στην τρέχουσα τιμή τους 6,8 δραχμές. Στην έκθεση του ο Κεχαγιάς κατηγόρησε το Συμβούλιο του Πρακτορείου για κολλυβιστικές πράξεις, ενώ άφησε να εννοηθεί ότι η παραδοχή αυτών των νομισμάτων από τον ταμία έ'γι,νε για κερδοσκοπι­ κούς λόγους. Τέλος, έκφρασε υπόνοιες για κατάχρηση από τον Αργέντη σχετικά με τις ελλείψεις του ταμείου. Είναι εμφανές όμως, ότι ο Κεχαγιάς απέφυγε επιμελέστατα να θί­ ξει τον Ι.Α-.Ράλλη. Η αντίδραση του Γενικού Συμβουλίου ήταν αστραπ,ιαία. Αποφάσισε την απόλυση του Αργέντη ως υπεύθυνου για καταχρήσεις και ακόμη "να επαναληφθή αυ­ στηρά η απαγόρευσις εις το Ταμείον του Πρακτορείου της επί επικαταλλαγή παραδοχής νομισμάτων οιωνδήποτε, καθώς

/ «

2Ü2 και η -παραδοχή νομισμάτων άλλων παρά των της Διατιμήσεως, και εις την τιμήν την οριζομένην εις την διατίμησην". Η συνέχεια ήταν εντυπωσιακή. 0 Ι.Α.Ράλλης με ειαστολή του,

κάλυψε τιλήρως τις ενέργειες του ταμία του Πρα­

κτορείου, ισχυριζόμενος ότι δεν πρόκειται για καταχρήσεις αλλά για παραβλέψεις του διευθυντή και του συμβούλου,και •πρότεινε την ανάκληση της απόλυσης του Αργέντη. Πρόβαλε ως δικαιολογία για την παραδοχή υπερτιμημένων νομισμάτων ότι δεν είχε οριστεί το ύόος του τόκου για την παρακατά­ θεση υπερτιμημένων νομισμάτων στο ταμείο του Πρακτορείου. Όταν το Γενικό Συμβούλιο αρνήθηκε να δεχτεί τις απόψεις του, ο Ι..Λ,Ράλλης πρότεινε την κατάργηση του από διευθυν­ τή του Πρακτορείου θεωρών εαυτόν μή απολαύοντα δια την εμπιστοσύνην της Τραπέζης."

ταύτα

Τελικά, η διαφορά 5α

λήξει με την απόλυση του Αργέντη και την πρόσληψη του Δια­ μαντή Πάνιαρη, πρώην διευθυντή του Τελωνείου Σύρου,"στη 69 θέση του ταμία. 0 Μάνιαρης 8α αποδειχτεί στο μέλλον ο έμπιστος άνθρωπος της Διοίκησης στη Σύρο, ενώ παράλληλα θα αποτελέσει εον υπονομευτή.του Ι.Α.Ράλλη. Αξίζει όμως να σταθούμε λίγο στην περιπέτεια που πέ­ ρασε το Πρακτορείο. Η έντονη αντιπαράθεση - συχνά με αρ­ κετά σκληρό τόνο - μεταξύ Σύρου και Αθήνας επισκίασε σί­ γουρα το άσχημο κλίμα στις σχέσεις των δύο μέρων. Παρατη­ ρώντας την τακτική του Πρακτορείου, ιδιαίτερα του Ι.Α.Ράλ­ λη, αλλά και τις εντολές της Διοίκησης, διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για τις δύο διαφορετικές αντιλήψεις που αναφέρ­ θηκαν προηγούμενα. Το Πρακτορείο, παραβίασε κατάφωρα τις αποφάσεις του Γενικού Συμβουλίου και·δέχτηκε υπερτιμημένα νομίσματα ικανοποιώντας τη

θέληση των εμπόρων της Σύ­

ρου. Είναι αλήθεια πως αυτές οι ενέργειες εξυπηρετούσαν τη λύση του καυτ,ού προβλήματος

της εμπέδωσης της ETE στην

203

αγορά της πόλης, όχι όμως με τους όρους και. τις προυπο- . θέσεις itou υπαγόρευαν τα άρθρα του καταστατικού και οι αποφάσεις του Γενικού Συμβουλίου. Την ίδια εποχή η ΔιοίΗηση θεωρούσε ότι υπήρχαν οι κατάλληλες προϋποθέσεις που θα επέτρεπαν την αύξηση της κυκλοφορίας των τραπεζι­ κών γραμματίων. Πίστευε ότι η έλλειψη νομισμάτων της δια­ τίμησης από την αγορά θα εξανάγκαζε τους εμπόρους να συμ­ μορφωθούν. Να πάψουν δηλαδή τις ανταλλαγές με υπερτιμη­ μένα νομίσματα και να στραφούν στα τραπεζογραμμάτια της Ε.Τ.Ε. Το γεγονός ότι-η Διοίκηση δεν πέτυχε τον σκοπό της και η κατηγορηματική αντίθεση της στις .ενέργειες του Πρακτορείου, είχαν ως αποτέλεσμα τη χειροτέρευση των σχέ­ σεων των δύο πλευρών.

VIII. Οπισθοχώρηση της Εθνικής, διακοπή των ερ­ γασιών του Πρακτορείου. Αυτά τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η ETE την έκαναν να σκέπτεται σοβαρά αν ήταν σκόπιμη η συνέχιση της λειτουρ­ γίας του Πρακτορείου, "αφού κατά τα φαινόμενα δεν είχε λόγο 70 ύπαρξης στη Σύρο". Οι συνθήκες ήταν πραγματικά κρίσιμες για την' τύχη του Πρακτορείου. Η διαμάχη μεταξύ των εμπόρων της πόλης και της Τράπεζας, φαινόταν να καταλήγει πανηγυ­ ρικά υπέρ των πρώτων. 0 Γ. Σταύρος με έξυπνη και ελικτική τακτική προσπάθη­ σε να πείσει τους Συριανούς για τις αγαθές διαθέσεις της Ε.Τ.Ε. απέναντι τους. Γι αυτό η Διοίκηση αποωάσι,σε τον διορισμό του Στέργιου Κοντού, κατόχου 5 μετοχών της Τράπε­ ζας, ως συμβούλου του Πρακτορείου. Συγχρόνως μείωσε τον τό­ κο των προεξοφλήσεων κατά μισή μονάδα (από &% σε 1,5%). Το Γενικό Συμβούλιο προφανώς αποσκοπούσε στην προσέλκυση

.204

περισσοτέρων εμπορικών γραμματίων για προεξόφληση, πράγ­ μα που θα είχε ως; .αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη κυκλοφορία των χαρτονομισμάτων της Εθνικής. Προηγούμενα

είχε ζητηθεί η γνώμη του "θεμελιωτού

της Τραπέζης", Ι.Γ.Ευνάρδου, ο οποίος και συγκατάνευσε στη λήψη της συγκεκριμένης απόφασης. Έλπιζε κατ αυτόν τον TpÓ7ro η Εθνική στην επέκταση της κυκλοφορίας τον τρατιεζογραμ.ματίων της- μέσω του προεξοφλητικού δανεισμού. Άλλωστε ο Ευνάρδος ήταν πάντοτε υπερασπιστής της άποψης πως η Ε,Τ.Ε. όφειλε να επιδιώξει την εξάπλωση του χαρτονομίσματος της στην αγορά της Σύρου μέσω των προεξοφλήσεων. Ενδιαφέ­ ρον στη φάση αυτή (Φεβρουάριος 1847) προκαλεί η διάθεση του Γ.Σταύρου να επιτύχει μείωση του ύώους και των άλλων επιτοκίων, ήτοι του επιτοκίου στις πιστώσεις ανοικτού λογσριασμ'ού καθώς και του επιτοκίου ενυπόθηκων δανείων. Συν­ δέει όμως την επίτευξη αυτού του στόχου με την παραδοχή από μέρους της κυβερνήσεως δύο όρων: α) Μεταβολή της ανα­ λογίας εναποτσμιεύματος στο ταμείο της Τράπεζας"και τρα•

πεζογραμματίων σε κυκλοφορία, από 1J3 σε· 1)4 και β) Ενα­ σχόληση των ταμείων του Δημοσίου σε ορισμένες'εργασίες της τράπεζας, όπως εισπράξεις και πληρωμές πελατών της. Βλέποντας ότι η συσσώρευση μεταλλικού από το Πρακτο­ ρείο, παρέμενε χαμηλή KOL ότι αυτό δημιουργούσε μεγάλες δυσχέρειες για το μεταλλικό εναποταμίευμα του κεντρικού της ταμείου, τον Οκτώβριο του 1847, η Διοίκηση διέταξε τον

Ι.Α.Ράλλη να σταματήσει τις πληρωμές προς τους εμπό­

ρους σε μεταλλικά νομίσματα. Προσπαθεί έτσι να τους εξα­ ναγκάσει να χρησιμοποιούν το τραπεζργραμμάτισ της Τράπε­ ζας στις συναλλαγές τους. Η απόφαση δημιούργησε πανικό στους Συριανούς, ιδιαίτερα σε αυτούς που εμπορεύονταν με το εξωτερικό, οι οποίοι άλλωστε ήταν και η πλειΌφηφία

205

των πελατών του Πρακτορείου. Σε επιστολή του προς τη Διοίκηση ο Ι.Α.Ράλλης δικαιολογούσε τη δεινή δέση των εμπόρων: "Διότι έκαστος είχε τας ελπίδας του με την Πίστωσιν του παρά της Τραπέζης, και αιφνιδίως ευρέθη ανοικτός, και εις εποχήν μάλιστα καδ ην όλοι οι έμπο­ ροι κατά το μάλλον ή ήττον είχε διάταξη έκαστος αγο­ ράς προϊόντων και να το σύρωσι το φέρον αυτών, άλλοι δε ένεκα της επικρατούσης αχρηματίας και. δυσπιστίας εις Αγγλία είχον να,κάμη εμβάσματα εις μεταλλικόν, και άλλοι να ξεκινήσωσι πλοία εφοδιάζοντες τα με τα έξοδα του διάπλου των. Και όλοι ούτοι είχον τας ελπί­ δας των εις το Πρακτορείον, και αφού δεν υπήρχε "Μεταλ­ λικόν κατέφυγον εις τα Γραμμάτια, τα οποία εγύριζον εις την αγοράν δια να τα ανταλλάξωσιν εις τους Παντοπώλας και μικρούς εμπόρους με ζημίαν προς ΐ|2 και εν τοις εκατόν. Οι έχοντες λαβείν από συναλλάγματα δεν τα εδέχοντο δι όλου εις πληρωμήν, και έλαβον χώραν ουχί ολίγοι φιλονικίαι λογοτριβαί και διαιιαρτυρήσεις". Παρ όλη την αντίδεση του με το υ,έτρο που έλαβε η Διοί­ κηση, ο Ι.Α.Ράλλης δήλωσε ότι το Πρακτορείο θα εκτελέ­ σει κατά γράμμα τις εντολές της. Είναι άξια προσοχής σε αυτή τη φάση η τακτική του Διαμ.Μάνιαρη ο οποίος εγκαινιάζει την κρσφή - από τον Ι.Α.Ράλλη βεβαίως - αλ­ ληλογραφία του προς τον Γ.Σταύρο

και τον Θεόφραστο Χαι

ρέτη, γραμματέα της Διοίκησης. Στις επιστολές του ο τα­ μίας του Πρακτορείου υπονοιιεύει ουσιαστικά τον Ράλλη, παρουσιάζοντας με τον πλέον άσχημο τρόπο τη διαφωνία του τελευταίου με την απόφαση του Γενικού Συμβουλίου της Ε.Τ.Ε. Είναι άγνωστο εάν η τακτική που εγκαινίασε -Ό Μάνιαρης έναντι του διευθυντή του έγινε κατόπιν προ­ τροπής της Διοίκησης ή αποτέλεσε δική του πρωτοβουλία.

/ .*

206

Πάντως είναι σίγουρο πως και οι δύο πλευρές είχαν κάδε λόγο να διατηρήσουν μυστική αλληλογραφία. II Διοίκηση διότι προφανώς είχε κλονιστεί η εμπιστοσύνη της προς τον Ράλλη μετά τις κατ εξακολούθηση παραβιάσεις των εντολύν της και την κακή πορεία των εργασιών του Πρακτορείου. 0 Μάνιαρης διότι αποσκοπούσε στην ανάπτυξη καλών σχέσεων με την Α·3ήνα, εφόσον απέβλεπε στη σταδιοδρομία του στους κόλπους της Ε.Τ.Ε., με την κατάληψη της -δέσης του διευ­ θυντή του Πρακτορείου στο μέλλον, πράγμα που αργότερα πέτυχε παρακάμπτοντας την άτυπη ιεραρχία του Πρακτορείου. Είναι χαρακτηριστική λοιπόν, η επιστολή του προς τον Γ. Σταύρο

στις 2G Οκτωβρίου 1847. Μεταξύ των άλλων πληροφο­

ριών που μεταβιβάζει για τις αντιδράσεις των συριανών εμπόρων στην απόφαση της τράπεζας για παύση των πληρωμών σε μεταλλικό,γράφει : "Προχθές το Σάββατον, ήλθεν-ο κύ­ ριος Ράλλης εις το πρακτορείον πολύ αγανακτισμένος, και με XéjftL που είναι τώρα ο κύριος Σταύρος να υπάγη εις την αγοράν να ειδή και να ακούση περί των Τραπεζικών Γραμματίων, ότι τα προσφέρουσι με εν τοις εκατόν ζημίαν και κανείς δεν τα θέλει. Και τι να τα κάμωσιν οι άνθρωποι δίδουν ασήμι και μάλαμα και τα πέρνουσι, και η Τράπεζα δυσκολεύει και αρνείται την ανταλλαγήν των. Τούτο είναι κακόν μέτρον κύριε Μάνιαρη, μόλις εσυνηθίσαμεν τους αν­ θρώπους να δουλεύωνται με την Τράπεζαν και να περνούν τα Γραμμάτια της. και. τώρα τους αφήνομ'εν εις την λάσπην, καλήτερα να το παύσουν διόλου το Πρακτορείον παρά να τους αρνούνται τας πληρωμάς και πότε τώρα εις την ανάγκην και εις και

την κρισιμοτάτην περίσταση της Ευρώπης. Με είπε άλλα πολλά

"..

Μετά από μία εβδομάδα

ο i.A.Ράλλης 9α παραβεί τις

εντολές του Γενικού Συμβουλίου χορηγώντας πιστώσεις σε

207 μεταλλικό. Η ενέργεια

αυτή που δεν είχε άλλο στόχο πα­

ρά να διευκολύνει XLÇ ανάγκες των εμπόρων της Σύρου, θεωρήθηκε αδικαιολόγητη για το Γενικό Συμβούλιο. Στη συνεδρίαση του της 30 Οκτωβρίου 1847,

μετά από έκθε­

ση τον Γ.Σταύρου, αποφάσισε την παύση των εργασιών του Πρακτορείου. Στην απόφαση αναφερόταν: "0 Κύριος Διευ­ θυντής εξέθεσε τα περί Πρακτορείου Σύρου, το οποίον καίτοι ρητώς διαταχθέν να τήρηση το παρ αυτώ Μεταλλικόν άθικτον εις την διάθεσιν της Τραπέζης, διέθεσεν αίφνης όλον το Μεταλλικόν, εν ω ουκ έδει, ότι. τα Τραπεζικά Γραμμάτια εις Σύρον δεν ευρίσκουν καμμία,ν

ευκολίαν

κυκλοφορίας. Και τούτα κυρίως διότι εις μόνον αυτό το μέρος της Ελλάδος επεκράτησε συστηματική όλων των ειδών των Νομισμάτων υπερτίμησις παράλογος, ότι δια ταύτα και όσα εν εκτάσει επί του προκειμένου εξέθεσε θεωρεί την ανάγκη του να ληφθή υπ όψιν η διάλυοχς του αυτόθι Πρακτορείου, καθό όχι μόνον ασυντελούς καθιστα­ μένου εις τον κοινωφελή της Τραπέζης σκοπόν. αλλά και προσκόμματα φέροντος εις αυτήν κ.τ.λ'. Ότι ο επί του Λογιστικού Κύριος Ευθύμιος Κεχαγιάς απεστάλη προχθές είς Σύρον, δια να προαναγγείλη τας παρατηρήσεις

ταύ*

τας, και ότι επιστρέφας σήμερον έωερε παραλαβών το αυ­ τόθι Μεταλλικόν του Πρακτορείου εκ Δρ. 32.000.- εις χρήματα και 48.000.- εις Τραπεζικά Γραμμάτια. Ότι φρο­ νεί αναγκαίον χωρίς αποτόμως ευθύς να διαλυθή το Πρα­ κτόρευαν, να τω απαγορευθή όμως η εξακολούθηση των χο­ ρηγήσεων επί του παρόντος, Να διαταχθή δε καθ όσον εισ­ πράττει επί των χορηγημένων, να τα εμβάζη εις την Τράπεζαν, και εφεξής, αν η Σύρος δεν συμμορφωθή με

την κοινήν

τάξιν εις την τιμήν των νοαισμάτων ιδίως κατά την διατίμησιν, τότε αναγκαίως να διαλυθέ ολοτελώς το Πρακτορείον.

>

/ .»

208 Επρότεινε δε να ζητηθή παρά της Κυβερνήσεως το να τεθή αυστηρώς εις ενέργειαν το περί διατιμ,ήσεως των Νομισμά­ των διάταγμα, ως μόνον δυνάμενον να φέρη και εις Σύρον την nixutχουμενην τάξιν εις το αντικείμενον τούτο. Ταύ75 τα συζητηθέντα ενεκρίθησαν ομοφώνως". Στον πίνακα που -περιέχει την • κίνηση του Ταμείου του Πρακτορείου για το μήνα Οκτώβριο του 1847, διαπι­ στώνουμε με ακρίβεια τη δυσχερή πορεία του Πρακτορείου που εξανάγκασε τελικά τη Διοίκηση να διακόψει τις -ερ­ γασίες του. Οι μηνιαίες πληρωμές του Πρακτορείου σε μεταλλικό ανήλθαν σε 442.804 δραχμές, ενώ οι πληρωμές ο'ε τραπεζογραμμάτια μόλις σε 275.225 δραχμές. Οι αντί­ στοιχες εισπράξεις του ανέρχονταν σε 208.326,37 δραχ­ μές σε, μεταλλικό και σε 230.200 δραχμές σε τραπεζογραμ­ μάτια. Επίσης η είσπραξη μεταλλικού από διάθεση τραπε­ ζογραμματίων στους εμπόρους, ήταν 3.825 δραχμές ενώ η αντίθετη ανταλλαγή, δηλαδή η εξαργύρωση τραπεζογραμμα­ τ ί ω ν στο Ταμείο του Πρακτορείου, ήταν 24.850 δραχμές. Αυτά' σημαίνουν ότι τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο υτχήρξε εκροή μεταλλικού από το Πρακτορείο, ύφους 255. 502,63 δραχμών (Πληρωμές σε μεταλλικό μείον εισπράξεις σε μεταλλικό, επιπλέον τη .διαφορά υπέρ της παθητικής εξαργύρωσης). Αντίστοιχα η εκροή τραπεζογραμματίων ανήλ­ θε στο ύφος των 24.000 δοαχμών (Πληρωμές σε τραπεζογραμ­ μάτια, μείον Εισπράξεις σε τραπεζογραμμάτια, μείον τη διαφορά «ατά της ενεργητικής εξαργύρωσης). Είναι εμφανές ότι η Τράπεζα δικαιολογημένα διέκοώε τη λειτουργία του Πρακτορείου της στη Σύρο. Διότι το τα­ μείο

του Πρακτορείου διέθετε μεταλλικό ^.στην αγορά αντί

να συσσωρεύει. Τον μήνα Οκτώβριο η αξία του μεταλλικού ιιου το Πρακτορείο διοχέτευσε στην αγορά, ξεπέρασε την

Πίνακας

3

Κίνηση TauCLOL ΕΙΣΠΡΑΞ :ΕΙΣ Τραπεζ.

ΠΛΗΡδΜΕΣ Τραπεζ. Γραμμάχ.

Συν|τα

Σύνολο

ΜΙεταλλικό

Γραμμάχ.

E/ut X.C Λόγο

Σύνολο

Μεταλλικό

Î48.896

148.896

—

—

99.385

20.560

78.825

---

3.-350

5.350

—

—

3.800

3.250

550

—

48.910

47.110

—

1.800

6.942,5

5.142,5

37.990

21.410

—

16.580

49.950

26.125

23.825

19.960

19.960

—

32.540

26.440

4.100

31.654, 4

15,954,4

9.350

12.230

10.230

2.000

46-180

36.455

28.011

19.511 8.142,8

17.192, 8

17

27.215, 5

—

li.000

—

1.80C

52.980

29.750

6.650

17.067,5

15.592,5

2.275

—

—

18.750

18.700

50

—

—

.8.520

7.345

1.175

—

25.490

8.915

10.225

6.350

--

14.590

8.465

6.125

—

9.725

—

38.000

28.650

9.350

—

8.500

—

16.570

12.270

3.850

—

9.050

—

4.004

1.079

2.-925

—

15.250

6.350

1.948,5

16.000

29.860,87

3.212,37

14.700

16.58C

11.948

3.440

1.765

1.675

—

—

—

—

—

4.454

4

4.450

53.504

29

51.475

2.000

45.310

10.560

32.750

2.000

24.607,8

13.000

—

2.250

500

1.750

—

—

2.000

5.000

35.925

19.500

1.1.425

5.000

5.670

2.670

3.000

—

37.607, 8 7.000 18.860 22.132 #> 24.280

10

18.850

7

19,625

2.500

16.550

7.725

6.325

2.500

15

19.125

5.140

26.825

1.102 5

20.600

5.140

—

2.700

10.700

600

7.400

2.700

2.700

—

900

— 30.896

78.896

— 334.95

Πηγή:

—

—

900

—

6.850

100

6.750

—

48.000

—

1.265

440

825

—

—

—

1.000

334,95

ΙΑ JETE, XXI. Αλληλογραφία, ά . π . , φάκ. 454, Σύρος 1845 - 1848

1.000

ος 1847) •

\ΑΓΗ

'ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Τραπεζ. .

Τραπεζ.

Ποσά -προηγου­

Μεταλλικό

Γρσμμάχ.

Γραμ.Πάτρας

μένης ημέρας

235.942,83

130.417,83

104'.Ό00

1.525

; 284.753,83

5.050

234.392,83

123.267,83

109.525

1.600

; 235.942,83

2.600

192.425,53

78.700,53

111.725

2.000

234.392,83

175

207.415,33

86.865,33

118.100

2.450

192.425,53

11.525

175.332,83

65.132,83

107.750

2.450

207.415,33

3.450

174.122,83

6'2.750,83

111.100

2.600

175.322,83

150.102,83

39.327,83

108.175

2.600

174.122,83

143.938,43

31.288,43

110.050

2.600

150.102,83

—

146.298,43

28.523,43

115.175

2.600

143.938,43

—

137.628,43

20.283,43

114.800

2.600

146.298,43

—

126,1Ρ7,43

21.131,43

110.150

2,600

137.628,43

—

112.998,63

3.923,63

106.475

2.600

126.187,43

—

115.644

10.319

.102.725

2.600

112.993,63

—

103.084

12.084

88.400

2.600

115.644

—

98.630

12.080

83.950.

2.600

103.G84

—

90.436

24.611

64.425

1.500

98.630

αΟητική

Σύνολο

2.000

— -

—

.

503,2

54.000

575

90.436

84^003,2

20.003,2

63.600

400

55.078,2

—

70.813,2

22.613,2

48.150

—

84.003,2

—

65.231,2

30.331,2

34.850

—

70.813,2

—

67.816,2

31.491,2

, 36.100

225

65.231,2

—

75.816,2

32.091,2

43.300 -

425

67.816,2

—

81.766,2

32.191,2

49.575

—

75.816,2

—

4.135,2

1.985,2

2.150

—

81.766,2

—

5.135,2

1.985,2

3.150

—

4.135,2

4.800,25

1.600,25

3.200

—

5.135,2

—

• *

—

50

55.078,2 *

211 αξία των διατεθέντων τραπεζογραμματίων στο ίδιο διάστημα κατά 230.000 δραχμές. Επίσης στον ίδιο πίνακα παρατηρούμε ότι στο διάστημα 11-20 Οκτωβρίου το Πρακτορείο χορήγησε όλο σχεδόν το μεταλλικό του ταμείου του παρά τις ρητές εντολές της Διοίκησης. Η διακοπή των εργασιών του Πρακτορείου έγινε δεκτή με πολλά σχόλια και ερωτηματικά στη Συ'ρο και την Αθήνα. Η κατάργηση του άφηνε ένα χρέος ύψους 63.538 δραχμών το οποίο όφειλαν να πληρώσουν οι έμποροι που είχαν δανειοδο­ τηθεί από το Πρακτορείο μέσα σε ένα σύντομο χρονικό δισ77 στημα. Σ! αυτό το σημείο τελειώνει η πρώτη φάση της δραστη­ ριότητας του Πρακτορείου στη Συ'ρο. Η έναρξη του τον Απρί­ λιο του 1845 συνοδεύτηκε με τις πολλές ελπίδες που έτρε­ φε η Ε.Τ.Ε. για την πρόοδο του κλάδου της στο μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της χώρας. Τα προβλήματα όμως που συνάντη­ σε (δυσπιστία των συριανών εμπόρων, έλλειώτι συνεργασίας και συμμετοχής στα μετοχικά κεφάλαια της Τράπεζας, αλλά κυρίως το πρόβλημα της υπερτίμησης των νομισαάτων) δημιούρ­ γησαν σοβαρά εμπόδια στην πορεία του Πρακτορείου. Ε«ναι α­ λήθεια ότι σε όλο το διάστημα της λειτουργίας του, η Διοί­ κηση της Εθνικής και ο ίδιος ο Γεώργιος Σταύρος κατέβαλαν σύντονες προσπάθειες για να καμοθούν οι δυσχέρειες που υπονόμευαν την παρουσία της Τράπεζας στην πόλη. Η διάώευση των ελπίδων τους οφείλεται στην άκααπτη θέληση των Συριανών να παραβούν τις συνήθειες της τοπικής αγοράς, και στην κατ επανάληψη καταπάτηση των εντολών τους από τους προϊσταμένους του Πρακτορείου στη Σύρο, δηλαδή τον Διευθυντή Ι.Α.Ράλλη KOL τον Συ'μβουλο Νικόλαο Γιαγιντζή.Οι τελευταίοι συμπεριφερόμενοι ως αληθινοί εκπρόσωποι τον στρώματος των εμπόρων, αντιμετώπισαν.τα προβλήματα της

,/ .*

212 Τράπεζας στη Σύρο μέσα από ένα διαφορετικό οπτικό πεδίο από εκείνο της Διοίκησης στην Αθήνα. Η παύση των εργασιών του Πρακτορείου διευκόλυνε ο­ πωσδήποτε τη συνέχιση της δραστηριότητας των τοκογλύφων τραπεζιτών της πόλης. Παράλληλα έθιγε κατάφωρα τις εμπο­ ρικές δραστηριότητες των μικρών εμπόρων που επωφελούνταν μέχρι τώρα .από τη χρηματοδότηση'των εργασιών τους με τον χαμηλό τόκο τιου πρόσφερε η Εθνική σε σχέση με τα επιτό­ κια της αγοράς. Τέλος, σε πολύ μικρότερο βαθμό η αιιόψαση του Συμβουλίου της Ε.Τ,Έ. προσέβαλε τα συμφέροντα των μεγαλεμπόρων, αφού αυτοί και μόνον αυτοί είχαν την ευκαι­ ρία, να δανείζονται από την ξένη αγορά. Ι Χ. Εξέ τ α σ η τ u ν ε ρ γ α σι ω ν του Π ρ α κ τ ο ρ ε ί ο υ 1845 - 1847 Στους πίνακες που ακολουθούν βλέπουμε αναλυτικά το νψος των πιστωτικών εργασιών του Πρακτορείου για το διά­ στημα! 1845-1847. Πίνακας Προεξοφλήσεις

32

Πιστώσεις ανοικτού .. λογαριασμού

ΣΥΝΟΛΟ

1845

123.015,72

1.784.855,10 ·

1.907.870,82

1846

197.700,47

3.125.702,85

3.323.403,32

1847

335.053,04

3.793.364,93

4.128.417,97

Πηγή;

ΙΑ JETE,

IV.

Απολογισμοί-Ισολογισμοί, Α'Απολογισμοί

Η φύση του συριανού εμπορίου δεν δικαιολογεί το χαμηλό ύψ-ος των προεξοφλήσεων του Πρακτορείου. Ja γραμμάτια που έ­ φταναν στην αγορά της Ερμούπολης προέρχονταν από πωλήσεις

213 εμπορευμάτων στι.ς ελληνικές πόλεις και. επαρχίες. Την τριετία 1845-1847 οι εξαγωγές

προϊόντων από τη Σύρο

προς το εσωτερικό ήταν σε υψηλά επίπεδα και είχαν μέση ετήσια αί,ία

5,8 εκατομμυρίων δραχμών. Παρά το γεγονός

ότι δεν μπορούμε να εντοπίσουμε το μέρος αυτής της α­ ξίας που κάλυπταν οι πληρωμές με γραμμάτια, είναι λο­ γικό να υποθέσουμε ότι ήταν της τάξεως των 2-3 εκατομ­ μυρίων δραχμών. Αυτό σημαίνει ότι οι έμποροι απέφευγαν να προεξοφλήσουν γραμμάτια στο ταμείο του Πρακτορείου και προτιμούσαν τους τραπεζίτες της αγοράς. Η στάση τους αυτή είναι απόλυτα δικαιολογημένη.· Διότι μ αυτόν τον τρό­ πο εκμεταλλεύονταν τη συνήθεια της αγοράς που απαιτούσε μία μόνο υπογραφή πάνω στη συναλλαγματική. Η τακτική τους εμπόδιζε την παρέμβαση της Εθνικής στην πόλη. Οι χα­ μηλές προεξοφλήσεις του

Πρακϊορείου είχαν αποτέλεσμα

τη μικρή κυκλοφορία των τραπεζογραμματίων της Ε.Τ.Ε. Να σημειωθούν επίσης ορισμένα χαρακτηριστικά σχε­ τικά με τις πιστώσεις ανοικτού λογαριασμού που χορήγη­ σε το Πρακτορείο και που εμφανίζονται στον πίνακα, ο οποίος περιέχει την κατάσταση των πιστώσεων ανοικτού λο78 γαριασμού της 7 Μαρτίου 1846. Το Πρακτρρείο παρείχε πίστωση 150.000 δραχμών στον πράκτορα Ι.Α.Ράλλη, διπλάσιο ποσό από την αμέσως'επόμενη πίστωση του Θεοδ.Ι.Ραδοκανά79 κη. Την 7 Μαρτίου 1846 είχε χορηγηθεί στον I.A.Ράλλη το 1J 3 περίπου του συνόλου των πιστώσεων ανοικτού λογα80 ριασμού. Τέλος σημαντικές πιστωτικές δυνατότητες είχαν και οι άλλοι μέτοχοι της Ε.Τ.Ε., Νικόλαος Γιαγιντζής και Ηλίας Κεχαγιάς, Στέργιος Κοντός και Γεώργιος Γιουρδής. Αργότερα στους τελευταίους θα αυξηθεί το ποσό της πιστώ­ σεως σε 50.000 δραχμές.

/ *

Πίνακας

33

Κ α τ ά σ τ α σ η της χρήσεως των π ι σ τ ώ σ ε ω ν ανοικτού

λογ|σμού

7 Μαρτίου 1046 . " · Ό ν ο μ α κ α ι επώνυμο

Ανοιχαείσα

Ποσό σ ε χ ρ ή σ η

Ποσό σε εκ­ κρεμότητα

πίστωση 150.000

126.818,04

23.181,96

Παποδάκης-Πηλείδης

30.000

1,23

29.998,77

Α δ ε λ φ ο ί Ψύχα

15.000

Ιωάννης À.Ράλλης

9.220,63

5.779,37

5.000

1.342,55

3.657,45

15.000

11"! 324,73

3.675,27

' 20.000

13.437,60

6.562,40

Στέργιος Κοντός

20.000

16.912,23

3.087,77

ΓεώργιοςΤιουρδής

20.000

16.189,08

3.810,92

Α. Λαδόίΐουλος-Γ. Πάϊκος

30.000

Αντώνιος Μπενάκης

25.000

Αμβρόσιος Δαμαλάς

50.000

Δ.Κ.Κυπαρίσσης

15.000

14.163,63

.

.50.000

46.664,33

3.335,17

Αλ.Σ.Κάππαρης

25.000

12.484,13

12.575,87

Ιωαν.Κασ&αβέτης

30.000

Γιαγιντζής-Κέχαγιάς

50.000

22.707,73

27.292,27

Χ"Κυριάκας-Τζούρος

10.000

7.681,23

2.318,77

Κων|νας Κατλάς &. Σία

25.000

12.637,15

12.362,85

Μ.Κ.Σαλβάγος

15.000

• 14.057,40

942,60

Δ.Ι.Τζστζώνης

15.000

14.802,75

197,25

Θ.Ι.Ροδοκανάκης

75.000

Αρ.Δ.Ταρποχτζής

25.000

Μ.Α.Στεφανάκης

10.000

8.566,10

1.433,90

Γ.Διαμαντίδης

25.000

5.153,33

19.846,67

Σταματιάδης-Νικόλαιδης

20.000

Ζαν.Δ.ΠετροΗΟΗκινος Κων[νος Απ-οστόλου Πέτρος Ράλλης ά. Σία

Υ ι ο ί Π.Ράλλη

770.000

•

30.000 2.501,10

22.498,90 48.170

- 1.830

836,37

30.000

75.000 18.470

.

6.530

20.000 376.905,47

Πηγή : ΙΑ|ETE, XXI. Αλληλογραφία, ό.π.

.393.094,53

215 Προχωρώντας σε σύγκριση των ποσών που χορηγήθηκαν από το Πρακτορείο της Σύρου, το Κεντρικό της Αθήνας και RI το υποκατάστημα Πάτρας, επιβεβαιώνουμε τη χαμηλή απο­ δοτικότητα του κλάδου της Εθνικής στη Σύρο σε σχέση με τους άλλους δύο. Πίνακας -34 Προεξοφλήσεις Σύροξ

Αθήνα

1845

123.015,72

4.252.396,50

1846

197.700,47

4.258.338,85

1.435.023,18

1847

335.053,04

. 5.181.748,34

4.158.045,93

Πηγή :

Πάτρα '"'--'

IAJETE, IV. Α π ο λ ο γ ι σ μ ο ί - Ι σ ο λ ο γ ι σ μ ο ί , Α'Απολογισμοί Πίνακας

35

Πιστώσεις Ανοικτού Λογαριασμού Σύρος

Αθήνα

Πάτρα

1845

1.784.855,10

3.420.622,06

1846

3.125.702.85

4.467.920,41

1.^3.727,05

1847

3.793.364,93

6.583.589,31

2,1688.392,67

Πηγή ;

ΙΑ J ETE, 6.π.

Παρατηρούμε στους πίνακες 34 και 35 ότι τα ποσά που χορηγήθηκαν από προεξοφλήσεις στη Σύρο την τριετία 18451847 είναι ασήμαντα συγκρινόμενα με τα αντίστοιχα του Κεν­ τρικού και της Πάτρας για το διάστημα 1846 και 1847 που λειτουργούσε το υποκατάστημα. 0 όρος για τρεις τουλάχιστον .υπογραφές επί του συναλλάγματος ή του γραμματίου που είχε θέσει· η Διοίκηση, επέδρασε αρνητικά στο μέγεθος του προε­ ξοφλητικού δανεισμού του Πρακτορείου, όχι όμως και στους άλλους δύο κλάδους της Εθνικής, όπου και εκεί ίσχυε ο πε-

CSI

CM

ON

r—1

*\

ON

<î

co

r-~ .—ι e• r~

US

«

CSI SD

co r~-

CSI CSI

CSI

·—1

».

». ο CSI

r—1

CSI •

<—<

r-~ .—1

*.

UN

Ο

ON

r~

»

CSI OS


SO

r-vi

ΙΛ lA

OS

fN

*. s D·.

•

r'N

r—1

K\

Csl

CSI

r-v

SO Csl

•

=i t)

^£*\> ·-Q>. u;

ι—

>·—·

UJ

fi

ο

<

Q. 1—

ίέ

'"""'

" ce <:

^_

••v3Γ

^ ^.

=L -3

3 Ο

H

c ce —t

K

χ

e

CL

C

Η

_; ω

Η

ω

ο

_: Q ~* C

s

e

S

: Γ-ν l«~·.

1—Ï

0 ·. vT

*
r~)

Ο•

c

r—i

ο

l-v CD

^-1

-4

c

uJ" LJ G CL

CL

LTN

in

»CT s< ç~

1

C •s

β

r

χ:

a

e

—'

CL

e e

_) ω

• ·—.

•a

C H1 C

>c

CL

co

*_; > C~ > cr H· -; C

Ò u_" iL;

t k-ï

p. C Ji %r—

C

c

*^. ;_". d

> c <: ?^

•

H

b un

c

_; f~> *c~ H* J_i U-

c

P C3 S

5CL

>ω c

r^ C?

V

!

•o

C:

-: —

Ì_ C >r—

c

SC ON

r^so

•

tA Ο

C3

% ·

2ai

r—J

c

co

a

a.

%

0 r*

t> _Î

0_ LJ Ζ

Lü

-^ a c

x

L_

1_

•

0 _3 U)

—< Ci i—

-s

C: *3 K>

a Ä

&

α

™>

Ln

Ρ

U_T

wf\ CD

CSI

LTvi

r<"N

CM

!*AS

f^N ;

CD CD

C |

r:

Ni

ON

«2 0_

-η-

Lu

LT\ P» 0

0»

*

se! î 1 1

'—i

CSJ —i y^i.

co V j "

"

CSI CSI

Η1

U-

to3 H

t

G Κ Ö -j x/~'

_; Jc5v ZZ. u,ô" —s

1

Ο 2;

Uj 0

~

»-C G_ Hu 3;

Q CL Ο 3V G

»i

•ol

- j

U^ Ul

to

•*-}

X L_

-J

-( a

•

sO sO

Q. y-

t—H t—

c

,-i vr

•0

S0

e

3. 0 2

^. D

w

ω

l·-» es

c

' • —

a

0


a

ω

_; ~* CJ

CL

-3

CSI

co

CJ Ο C zt

2: •C

CSI

&

«0

p-

<

SO Γν νί

N^

3 Ο

CL H> D

>-

vt

OS

Ξ> D

£

CG 1Λ1 <_J

D CSI

t)

Ο

_5 "3

Zi Lv

f » CD vT • Csl CSI

«rr

t*~\

>

ω

LT

csj

I—

> «ω CÇ

—

t . I

Q

Çr

> ο

CZ

LT C

α ο

>3 Η ti

ce

c ο

< c c:

s -3 ο

»e

C2ITL te 2Γ

CSI

ρ

CI k_r,

• ·.

LH Ο Ο

PN t-H Csl

L/> 3 U

CM 1^

CS!

o << ο ο

fv

co#- v T ο ο ce •vt

ο ο

SO V?" CO •—(

Csl UN

Csl r-t

•

Csl

Csj tA

f—l KN

ω

α? Χ _J 0

>
>

LJ

to «c^sc

UJ·

ω

Ο _Q. I

Zi W

a

<
c

UJ1 UJ

•

ζΗ D. Ο

^_ "5 _1

<3

H Pi

VD

fs!


r-i

«^

r.


vO

ΓΑ vO


IA vO

ιΑ

i H

CM

*\

ON •Ν-

vO


*-j

ι—ί

r-H

Η

ΓΑ CNi tA

CM

< j *

Ό

VO

l A

i-I

«

CO ΓΑ

LA CO.

r—·> ON•

ο ΓΑ

r
rA Ο

ο


ON

r-

ΓΑ C-.

<}-

VC

ο ιΑ

ΓΑ

•--{

ΓΑ

C-N!

VO CM

•

vO LA

t>

.— >ο .-< ο ο w χ

vO

ü

CO

k/> 0) :Ν

ϋ > ο

t: Ο Nji

Γ­ ΙΑ LO

α s a

>

»_j

er

>α c_ >w σ *~i ω

> p-

v~

ü


*P" X

Φ

„ 1


c? LU

er

>

ο > a L/1 - }

U

to

^3 Η

to _3

χ •Ο Η

•CJ-

ι—i

<—I

VO

•

>

Ö »_1

U1

ο a 2i.

. j

ω to

P

MO £·'->

ö Ρ Ο >J

>

Ç-' υ D

t~

si

ev-

5

O j "

5 o "~< a ex L)

ι—

e

w

>

•™~

H_

>
a

ω

>

to

ΐ-Γϊ t "

u

Ό

ο

»_5

Ρ > r-3 CT* Ο ~"i.

ο -ι C

>-J

U^k£r ω ω

_ Ì

X ο ^£T CC3

CO


•

Çη

L J

> a ο ο to χ χ ο »ο Ρ ο κ- > α. —j

Χ

^>

^i3 t

^î

1-3

a a

VO r-l

«D

.

1

*~ 3

l^-j''

b > Ο "D

r-l

j

1 Ci

•a

νο

ΓΑ Ο

ω to *~ a. ω X a

ι—i

Γ>

f i

l_n 3

CO ON

•

ω

e:

C

ΓΑ VD C-g

ON

K

r^~

Η 3

ω

_ j

Zi.-

a

ι—

Ln ö

to a Η

-^

^j

X CT

1—1

-o


—— ωCL ^ i<: ç^

»,_>

\r\

H. t:

c. P"

Η D

c; £ χ

ω «X to_ a >1— ώ

r^

c_ H *a [~~ a -H

Η

Ö v _> -1 P1-

D Ο

V"\

χ

2Γ

a:

Ö Ο Ο UJUJ

\

_ J

ο X Ό t—

Q Γ-

Ο X C

V

>-

r>j

w

t—!

«c

ο

X

\o ο

_>

i-3

VO

VO VA ?A

b <

• r»—î

Ο


00 ΙΑ

r^

». ο

•V

CL-

c V—

t—

t~1 - r -

νΟ


ο

^Ο

r~rtA

(NI

r

*

CM

ο ο rL

lA CO

•N.

ο ο ο

CN f—( i—l

ο
Κ". vO

• ο • .-Η• CSI

ιΑ tA CO

ϋ Ο

rA CA tA ΓCM

0_ LU rA νο csj

vO ιΑ

VO Γ~|

•el­ eu

CO

ON-

Γ-.

νο _> to α ti

»a =L

a

Q.

Ui

ω to *3

_a> χ

t-»

to _Ρ>

ο

LO

<—i

!—

Χ ί­ α. ut ÜJ

ο ο ω a

ω to »_ω > Λ χ

_3

Ο -

a

—>

Ρ

to'

-*k

10

>

'Ρ-

to

Χ

Ξ>Ο UJ" U

α

> α. < e

a ο y j · νΟ

LJ •"

Β Q. Ο SΌ -J

<3

a t-> a ZL

^pX 9O LU·

ω ο

Q-

3

ω to

*3 Ρ

to -3

C

->

Ο X Ό


co

Çr •Ο CL

<ω χ

Ö

ο. σ C u

-5 _3

216 -

ριορισμός. Αυτές οι διαφορετικές συνέπειες ανάγοντα στη συνήθεια του εμπορίου της Σύρου, την απλή και εύκολη -προ­ εξόφληση συναλλαγμάτων με μία μόνο υπογραφή στους τραπε­ ζίτες της πόλης, συνήθεια που δεν παρατηρείται στα δύο πλλσ εμπορικά κέντρα. Οι πιστώσεις ανοικτού λογαριασμού του Πρακτορείου παρουσιάστηκαν μικρότερες από τις αντί­ στοιχες χορηγήσεις της Αθήνας και μεγαλύτερες από τις πι­ στώσεις ανοικτού λογαριασμού της Πάτρας. Η κύρια αιτία αυτής της υπεροχής έναντι του υπ[τος Πάτρας ήταν ο συγ­ κριτικά μεγαλύτερος όγ?ίος εμπορικών δραστηριοτήτων που συντελούνταν στην Ερμούπολη και βέβαια η μεγαλύτερη ασφά­ λεια στις εγγυήσεις που παρείχαν οι συριανοί έμποροι'. Τέλος οι πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζουν τους ανά εξάμηνο·, απολογισμούς του Πρακτορείου στο διάστημα μέχρι τη διακοπή των εργασιών του, ήτοι μέχρι και το β'εξάμηνο 82 του 18ά7..

ι

ON

fA

r-v CO ΓΑ

ο

co

vD vO

CO fA

CO

ο

ΓΑ .—I

i-v ON

co

LA

Ο ΓΑ ON ΓΑ

co vo

t—I CSI CSI

LA

co

co

ON

Csl

VO

ON

vx

LA

LA r-v

•a-

VD SD

vj OS ΓΑ

CO

vi­ co

t-v

IA

rA

CS] Ο

LA CL

co r-K

-3

—\

Ô ·_G. >

Β

UJ

vo ·

a

2Ϊ

a -> »_) cz

> 3

Ρ

ω e

Η

it:

α.

»? << S-

s

_ — ÎX <£ ι—

Ρ

»Â-T UJ C

_; z>

sc

c_

ι—

i •

Η

ω

Β

^F

Β

> Β Ο »~

S 'fr >

«e

-2

*_: > L/i

v

Ό

ω

^

* Q »£Γ

SÌ

>

_)

Ui

^:

U-" —4

Η

o

CL

CL > F l->

Β CL Ο c^.

F

^ > ' " C χο u r—

co

Zi.

tO

UT

C Q. E

-3

Β

Ρ"

> Β Ρ" «3 >-> Β

Β u_"

Β

ο

»er

J

Η b

u X Β

»-3

ω

Ρ Β-

Β - j

t—

-> CT

>

CL Β

rvj

Β 2C

-J

Β

— ' Q !

^ -a

Ε

•χ

ο

S

^ Ρ Ü) _; «: c.

»E

Β D

»c OS Β

P"

Ε C

»ω

-c

Ü :

Q S

ΓΑ

LP

Β

'Β

C

,—

>- UU^ ^ο UJ o_ >· \^ tj

»—>

Kj)

û T S'

CSI

ο

Β

CL


ι

Ö

ο *-*

-J Uà

UJ

Β

αα 1—

ίΟ

vx·

«t

G_

ir

vi­

vo a »·. co co <* r

-c —s

ο

H

F-H

CSI

LT

ο r»

^

CSI Οχ


•

CSI vD FA

-3

•vT

c CSI ι—! Ό

Ο ιΑ

ο-

•

«

^

LA CD


ΓΑ Ο vT

co Γν ON LA

r—Ι

CO ι—i

co

Sii

C1J Ws

-r

c

CL-

CSI CSI Csl

Lü s^

SC CG

*·.

VC Lr< Γν

S SO vT


Β

ο

ο

LA Csl

»-

ΓΑ VC

*

•

»3 zi Β

•

E

Ή Β

^e

Ο

1_

1 h-'

'

ZXZ i

0_UJ ζ LLJ

Β CL 1—

e E

c

LÜ

Η

*-3

ν .«

E Β

i

Β S

ω α

χ

^

~ Β^ CL

Ο

_3

Β

CL r->

-3

l_n

— - ε

•

ΓΑ

Β Η »Β ~ί

*2;

UJ

C Ζ

1—

co

•

ω Β »3

zi. »ο

LU

ΙΑ •vi­

VA ON csl LA

"_J

Ο -a;

CSI

•s

LT·

Β

co

CO CSI

-< • > E

b -ι e • to t— CL

Β •>

ί-

LA' KN

Os r-v

PA CSI C i-v

•vt

->

Ο Β ti -E

"vT Cs

* N

W ι

ι_η -3

ω

Β CL Ο 3-

Ü

£

-> ρ-

Η

Β

»-D • >

Β »Ρ

»Ë ο

Β

er —ι

•<

•Ο

Β

Ε

3Ο UJ~

ω ο α ι—

Β "0 Ο LU" ÜJ

v

Η

^• 2ί

us ω

Ca

Η

—_ • >

ζ^

Ό

α

CL

ο

-ρ-

S" Χ3

<=t

<3

^.

V

E »Er ^;

3O LULü Ο

cz

3 ω Β

CS-

cr "0

c

C

3-

t—

«s

X X

Πίνακας Συριανοί

40

μέτοχοι της Ε . Τ . Ε .

3 842

1846

Γεώρ.Γι,ουρδής

10

Ιωαν.Α.Ράλλης

10

Νι,κ.Γοαγι,ντζής

10

Νι,κ.Γι,αγιντζής

5

Στέρ.Κοντός

5

Στέρ.Κουτός

5

25 1847

20 1848

Διαμ.Μάνιαρης

15

Δίαμ.Μάνι,αρης

15

Α8.Δ.Κρίνος

10

Α9.Δ.Κρίνος

10

Ιωαν.Α.Ράλλης

10

Ιωαν.Α.Ράλλης

10

Ιωαν.Κασσαβέτης Ιωαν.Περίδης

5

-5

Ιωαν.Κασσαβέτης

5

Ιωαν.Περίδης

5

Νι,κ.Γιαγιντζής

5

Νυκ.Γυαγυντζής

5

Στέρ.Κοντός

5

Στέρ.Κοντός

5

_2

Ελένη Ρήγα (Μάνυαρη)

3

58

Ελένη Π.Ζωντανού

Ελένη Ρήγα (Μάνιαρη)

60 J 849 Κληρον.Κ.Αποστόλου

1851 ' 20

Κληρον.Κ.Αποστόλου

20

Δίαμ.Μάνιαρης

15

Δι-αμ.Μάνι,αρης

15

Αθαν.Δ.Κρίνος

10

Αθαν.Δ.Κρίνος

10

Ιωαν.Κασσαβέτης

S

Ιωαν.Κασσαβέτης

Ε.

Ιωαν.Περίδης

5

Ιωαν.Περίδης

C

Γι,αγι,ντζής-Κεχαγι,άς

5

Γι,αγυντζής-Κεχαγυάς

5

Στέρ.Κοντός

5

Στέρ.Κοντός

5

Αμβρ.Δαμαλάς

5

Ελένη Ρήγα (Μάνιαρη)

3 2

Ελένη Ρήγα(Μάνιαρη) Ελένη Π.Ζωντανού

' 3

2

70

Ελένη*Π.Ζωντανού

75 1852

1854

Κληρον.Κ,Αποστόλου

20

Κληρον.Κ.Αποστόλου

20

Δυαμ.Μάνιαρης

15

Διαιχ.Μάνί-αρης

15

Α9αν.Δ.Κρίνος

10

Αθαν.Δ.Κοίνος

10

Ιωαν.Κασσαβέτης

5

Ιωαν.Κασσαβέτης

5

Ιωαν.Περίδης

5

Ιωαν.Περίοης

5

Γυαγιντίής-Κεχαγι-άς

5.

Γιαγιντζής-Κεχαγιάς

5

Στέρ.Κοντός

5

Στέρ.Κοντός

5

co

ι/\ ιΛ

·-.

CD

co·-. ο

CM (Λ >—Ι

CD

α ο ο

r-

ΓΛ

<

*

r-l Ο r-

•^ ο

CD Ή Ο

•

t-\

CO

c• 1

KN

r— Ο

CTN

Ο Γ-Λ

en i—l

CD

·—1

CN

ο

r~l

r—i

ΙΛ ΚΛ

Ο CA r. ι—I

VD Ο • CD

CM CM

NO

'

Ι ->

ο

P

ti

ο

Ì r <

ö \'~ Χ

Ο ui to £

r^

-·*

CD r~i D Ο »J

Ο

>-

ΓΛ

C.

>-

LP

ö S

α

> * J

cz

ι—ι U1

α. ο Η•y

•=C

cz

ο

a

h-

ί­

ο

ρ H

es "-c?

C.

^·

CM

ce

Ol ιΛ.

1Λ Oi

CM

—ΐ

Γ;

LU­ CO

u>

-t i

3

tJ Ο Ο Cl

X

ο

_> ri χ

ί^"~ t- 2

ω to

P:

ο. j

U>

a

ω χ ο -3

Ci H -ö C


« <-> _Ο3 >-* — , 3. . B μ h— >-

cr

r-H

> £T

D^' CT Ρ '

ω r-<

- 1*. cv

N J

ti

G LU"

CD (M

r—1 r—(

H

a

r± N P" XCv.

cr ca

LU

fr >

Ο

Ό

CL

υ?

Ο Ο r—1

.

ο

UJ-


u> ο ω to

»Ο υ

S Ο

*_> CL ρ·

b

Ρ D

Ο Ρ

ω

ϋ

^ >LU Ö tO C Lo" LU

-^ —Ì

b" Ρ-

ο

ο κ

^;

Ο

ι—

t—ί

l

C

α. ο ο α Χ

ο ο

^

"•Ο

Ε^

^

NJ Η

ο

Ci Η ^f

v

O s<

b ·Ό κ CL ti cz

*-


c-;

L>

Χ _3 ζ>

**. ω

f—i CM

«;' ti

\'—•

=L ω

ο c_

r- ο *ί-~ α

ι— .

CO.

Χ « t; Ρ

> s:

r. ». e r ι_η

»Ö CL

CL

ON

-s Ο ρ Τ "

> ο

σ

Ol

CM

ö

ο-

LTV LT\

Ο

co

«3 Ο S

*.

IK

ΙΛ

ON

ο

CN

ΓΡ D ο ίΟ

NC

•

β

CD l^i

NC

NC LT\ C NO NO

c

MD

LTS

r~r—

<£

ν^

co

T~-

•
t

C\

LT,

CNl

KN.

Ο

<

zu <1

0_ LU Nit:

ζ> ο

\ο

r~-i Os Ό

κ%

rσ^

CM Ο

r-

Λ

[—. CM MD

NC

ο

CM

CM ιΓ\

NO CM

CM

CM

CO

LH

Vi


.3

to Ο

>

0 0 CM OS

Ö -Ö Η

Ö

=L

Ö Ρ Ö Η

Ο i l i ·' r-ί P-

3 ω to

a a.

>~

3 Ρ v

to • u £ ri a o a.

-> P

Ο­ Ι ^ -y

> -^ ti to" ω ο — υι r— -ρ· ο Χ .* CV U3 χ

u ω to to

LU

ο

"J

ω Π­ α l·—

Ö

υι

κ-η

ω ï- j %

.Ϊ

χ Ι ­

3 C Ui Χ .1 ND Ο Ο

to -3

ν

to

3 Ρ

to _ }

C

^ .*

Ο LCT

ω ο α. c;

5

"' _> Ο s ο

Ι ­

Ο

Ρ Ö

ρ cO

o. zi. ^ω -çr X Λ s>- a CL o UJ" ο ω 9N Ö ο -3 Ο-

c

<3

NO

LU

<

Ο­ Ι—

α 'Ρ­ •ο Α -J ο

UJ^ UJ

ν

>

tìp LJ

NÇT

>c:

Α ι !fìο. Λ G. ! j α Χ ά <~

5

Αμβρ.Δπμαλάς

5

Ελένη Ρήγα('ίάνιαρη)

3

Ελένη Ρήγα(Μάνιαρη)

3

Ελένη Π.Ζωντανού

2

Ει.ρ.Γαβαλάδινα

2

Ιωαν.Λόης

'Ελένη Π.Ζωντανού

2

Ειρ.Γαβαλάδινα

2

_1

Αγγελ.Ευσ.Κωστάκη

2

70

Ουραν.Ευο.Κωστάκη

2

Θάλ.Ευσ.Κωστάκη

2

Παρήσιος Χρυσοχόος

2

Κων.Χρ.Κουτο'οδόντης

2

Μπατού σύζ.Μ.Σ.Γαλάτη

2

Ιωαν.Λόης

1

-

90 1857

3855 Κληρον,Κ.Αιτοστόλου

20

Κληρον.Κ.Αποστόλου

20

Διαμ.Πάνισρης

15

Διαμ.Μάνισρης

16

Αδαν.Δ.Κρίνος

10

Αθαν,Δ.Κρίνος

10

Ιωσν.Κασο'εβέτης

5

Ιωαν.Κασσαβέτης

Ιωαν.Περίδης

5

Ιωαν.Περίδης

Γ ιαγιντζής -Κεχαγιάς

5

Γιαγιντζής-Κεχαγιάς

5

Στέρ.Κοντός

5

Στέρ.Κοντός

5

Αμβρ.Δαμαλάς

5

Αμβρ.Δαμαλάς

5

Ελένη Ρήγσ(Μάνιαρη)

3

Ελένη Ρήγα(Μάνυαρη)

3

Άννα Ραυασου(Δούναβη) 3

Άννα Ραύσσου(Δούνπβη)

3

Ελένη Π.Ζωντανού

2

Ελένη Π.Ζωντανού

2

Ειρ.Γαβαλάδινα

2

Ειρ.Γαβαλάδινα

2

Αγγελ.Ευσ.Κωστάκη

2

Αγγελ.Ευσ.Κωστάκη

2

Ουραν.Ευσ.Κωστάκη

2

Ουραν.Ευσ.Κωστάκη

2

θάλ,Ευσ.Κωστάκη

2

Βάλ.Ευσ.Κωστάκη

2

Παρήοιος Χρυσοχόος

2

Παρήσιος Χρυσοχόος

2

Κων.Χρ.Κουτσοδόντης

2

Κων.Χρ.Κουτσοδόντης

2

Μπατού σύζ.Μ.Σ.Γαλάτη Ζ

Μπατού σύζ.Μ.Σ.Γαλάτη

2

Ιωαν.Λοης

1

Ιωαν.Λόης ""

1

Ανώνυμη

1

Ανώνυμη

' '

"

5

1 95

94

Π η γ έ ς : ΙΑ JETE. VI. Μέτοχοι-Μετοχές, ΙΑ JETE, XXΙ. Αλληλογραφία,

5

φάκ.Α (252)

ό._π._

223 Χ. Η κρίση του 184 8 Η παύση χον Πρακτορείου προκάλεσε την άμεση HOL συλ­ λογική αντίδραση του εμπορικού επιμελητηρίου της πόλης. ρ

Το επιμελητήριο σε έγγραφο του προς τη Νομαρχία Κυκλάδων διατύπωσε την αντίθεση του με την απόφαση της Διοίκησης Μαι εξηγούσε τα αίτια που απέφεραν τη χαμηλή κυκλοφορία των τραπεζογραμματίων της Εθνικής στο εμπόριο της Σύρου: 1) Η πτώση της σιτοπαραγωγής στη χώρα επέβαλε τις εισαγω­ γές μεγάλων ποσοτήτων σίτου από τη Ρωσία, την Τουρκία και την Αίγυπτο, 'Εγινε αναγκαία λοιπόν η αποστολή μεταλλικού σε αυτές τις χώρες για την αγορά φορτίων σταριού. 2) Η παραγωγή μεταξάς, πρινοκοκκίου και σταψίοας

στις ελληνι­

κές επαρχίες εμφάνισε σπουδαία μείωση και απέτρεψε πολ­ λές παραγγελίες των συριανών εμπόρων για πωλήσεις στο ε­ ξωτερικό. Άμεση συνέπεια αυτοί του γεγονότος ήταν η κάμψη των αποστολών τραπεζογραμυατίων προς τις επαρχίες για εξόφληση αγορών ελληνικών προϊόντων. OL. δύο παραπάνω λόγοι κατά το εμπορικό επιμελητήριο της Ερμούπολης, επη­ ρέασαν αρνητικά την κίνηση των χαρτονοιιισαάτων της Τράπε­ ζας-

' •

• '

Το επιμελητήριο απέφυγε με .χαρακτηριστικό τρόπο να θίξει το καίριο ζήτημαtτης υπερτίμησης των νομισμάτων, που ήταν το σημαντικότερο πρόβλημα της Εθνικής στην προ­ σπάθεια της να παρέμβει στην αγορά της πόλης. Αξίζει ακό­ μη να επισημανθεί ότι η Διοίκηση του εαπορικού επιμελητη­ ρίου απαρτιζόταν σε αυτή τη φάση από πρόσωπα, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είχαν αρκετά φιλικές σχέσεις με την Τράπεζα. Μέλη τον επιμελητηρίου ήταν ο Ιω.Κασσαβέτης με πίστωση 30.000 δραχμών από το Πρακτορείο μέχρι τη διακο­ πή του, ο Ηλ.Κεχαγιάς, ξάδελφος του Ευθ.Κεχαγιά, με πί-

/

• *

224-.

στωση 50.000 δραχμών, ο Λμβ.Δαμαλάς, γαμβρός του Λουκά Ράλλη με πίστωση 50.000 δραχμών., ο Λ3.Λαδόΐΐουλος, ένθερμος υποστηρικτής της ιδέας για τη δημιουργία υποκαταστή­ ματος στην πόλη πριν από την ίδρυση του Πρακτορείου, με πίστωση 50.000 δραχμών, ο Κον.Πάγκαλος με πίστωση 80.000 gΛ

δραχμών, και ο Ι.Μ.Απαλύρας με πίστωση 5.000 δραχμών. Από το Συμβούλιο του επιμελητηρίου απουσίαζαν ονόματα όπως Ταμβάκος, Μαυρογορδάτος, Βλαστός, Ροδοκανάκης και άλλοι μεταξύ των Χ ίων μεγαλεμπόρων, οι οποίοι άλλωστε ήταν οι βασικοί αντίπαλοι της Εθνικής. 85 Στις 5 Φεβρουαρίου 1840

μετά από εντολή του υπουρ­

γείου τον Εσωτερικών ο Αστυνόμος Κυκλάδων απαγόρευο'ε τις συναλλαγές στην πόλη με .νομίσματα υπερτιμημένης αξίας. και απείλησε τους παραβάτες με βαριές κυρώσεις. Παρ όλα αυτά όμως η προσπάθεια της κρατικής αρχής να εφαρμόσει τον νόμο της 8j20 Φεβρουαρίου 1833 "περί διατιμήσεως των ξένων νομισμάτων" δεν είχε αανένα

αποτέλεσμα. Εξαιτίας

π,υτου του γεγονότος η Διοίκηση της Τράπεζας δεν φαινόταν πρόθυμη να ανακαλέσει την απόφαση της για διακοπή των ερ­ γασιών του Πρακτορείου. Αλλά και οι έμποροι από την πλευ­ ρά τους, παρέμεναν αμετάπειστοί και σταθεροί στις συνή­ θειες της αγοράς. Προχώρησαν μάλιστα σε αντίποινα κατά της Εθνικής. Προειδοποίησαν τους οφειλέτες τους σε όλη την Ελλάδα, να μη στέλνουν τραπεζογραμμάτια για την εξό­ φληση των χρεών τους, διότι δεν πρόκειται να γίνουν δεκτά. Το διάστημα που μεσολάβησε ως την επανέναρξη των ερ­ γασιών του Πρακτορείου στα τέλη του 1848, σημαδεύτηκε α­ πό σπουδαία γεγονότα που συντάραξαν τόσο τις διεθνείς εμπορικές σχέσεις, όσο και την

ίδια την Εθνική τράπεζα.

Οι φιλελεύθερες, επαναστάσεις στη Δυτική Ευρώπ.η επέφεραν σημαντικές ανακατατάξεις στην πολιτική σκηνή- ορισμένων

225 χωρών της γηραιάς ηπείρου, και έπληξαν τις οικονομικές ανταλλαγές της Δύσης με την Ανατολή. Οι εξεγέρσεις και ο πόλεμος είχαν ως αποτέλεσμα την κάμψη του εμπορίου, την αδυναμία εξόφλησης χρεών και επακόλουθα ένα μεγάλο αριθμό 7ΐτωχεύσεων από εμπορικούς και τραπεζικούς οίκους. Αυτές οι δυσχερείς εξελίξεις αγκάλιασαν και την R7 Εθνική τράπεζα. 0 λόγος είναι εμφανής. Σε συνθήκες κρίσης των εμπορικών συναλλαγών είναι έντονη η ανάγκη διατήρησης των παραδοσιακών χρηματικών μέσων. Τα μεταλ­ λικά νομίσματα ήταν απαραίτητα αφενός για την εξόφληση άμεσων οφειλών κυρίως στο εξωτερικό και αφετέρου για την

αντιμετώπιση του επισφαλούς υΐκονομικού μέλλοντος.

Κυριαρχούσε η έλλειφη εμπιστοσύνης προς το χαρτί, δη­ λαδή το τραπεζογραμμάτιο, που δεν εκφράζε ουσιαστικά τίποτα, παρά μόνο ίση αξία σε χρυσό ή ασήμι. Οι έμπο­ ροι προσπαθούσαν ιιε κάθε τρόπο να απαλλαγούν από τα χαρτονομίσματα, ιιε σκοπό να διασώσουν την οικονοαική τους επιφάνεια στους πιστωτές τους του εξωτερικού. Άμεση συνέπεια αυτής της πραγματικής και καθόλου φανταστικής ανάγκης, ήταν η συσσώρευση χιλιάδων τραπε­ ζογραμματίων στα Ταμεία της Ε.Τ.Ε., και η τεράστια εκ­ ροή μεταλλικού αποθέματος. Τα γεγονότα αυτά έβαλαν σε δοκιμασία τη λειτουργία της Εθνικής τράπεζας τους πρώ­ τους μήνες του 1848. Χωρίς άλλο αυτές οι δραματικές ε­ ξελίξεις για την Τράπεζα, χειροτέρευαν τις σχέσεις της με τους εμπόρους της Σύρου, μέρος που περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στην ελληνική επικράτεια είχε ανάγκη για εξεύρεση μεταλλικού, εξαιτίας του ανοίγματος των υποχρεώσεων του προς το εξωτερικό. Αυτά σε μια φάση που η Διοίκηση είχε διακόψει τις πληρωμές του Πρακτορείου στην πόλη,ήταν επόμενο να κάνουν αδύνατη την επαναλει­ τουργία του.

226 β--

Την ίδια εποχή όμως, η κρίση εμφανίστηκε περισσότε­ ρο απειλητική για το διεθνές εμπόριο και βεβαίως για τους Συριανούς. Οι πτωχεύσεις ορισμένων τραπεζικών οί­ κων του εξωτερικού επέφεραν την περικοπή των πιστώσεων προς τη Σύρο. Συγχρόνως οι εμπορικές επιστολές που έρ­ χονταν από το εξωτερικό απαιτούσαν από τους Ερμαυπολίτες μεταλλικό για την εξόφληση των οοειλών τους. Συνέπεια αυτής της δύσκολης κατάστασης ήταν η μαζική εκροή μεταλ­ λικού στους τόπους προμήθειας των εμπορευμάτων σε Λύση και Ανατολή.

Δείγμα της έλλειψης χρημάτων και της πτώσης

των πιστώσεων στην αγορά της Σύρου αποτελεί η ύψωση του προεξοφλητικού τόκου ανάμεσα στους εμπόρους της πόλης σε 15% και μάλιστα με τρεις και τέσσερις υπογραφές επί DO

του σώματος των γραμματίων". u Είναι προφανής η τάση για εξασφάλιση από τους-κινδύνους μη πληρωμής εξαιτίας των πτωχεύσεων. Στο μεταξύ η αξία ορισμένων νομισμάτων υπερτιμήθηκε ακόμη περισσότερο. Χαρακτηριστικά το δίστηλο υπερτιμήθη­ κε στη Σύρο, στην Τεργέστη, στην Κωνσταντινούπολη και 89 στις αγορές της Ρωσίας. Το ίδιο και τα πεντόφραγκα. Η απουσία συναλλαγμάτων επί εξωτερικού δυσκόλευε τα πράγματα, και τα λίγα που παρουσιάζονταν στην Ερμούπολη 90 υπερτιμώνταν εξαιτίας της μεγάλης ζήτησης. Ανάλογες συνθήκες επικρατούσαν και στις άλλες πόλεις της χώρας και ιδίως στην Αθήνα. Οι έμποροι προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να περισώσουν ό,.τι ήταν δυνατό από την περιουσία τους, πιέζοντες τους οφειλέτες τους και πιεζόμενοι από τους πιστωτές τους. Η κατάσταση θα μπορούσε να περιγρα­ φεί με τη φράση: " Q σώζων εαυτόν σωθήτω".

227

Έτσι οι κάτοχοι τραπεζογραμματίων έτρεχαν κυριολε­ κτικά στα ταμεία

της Εθνικής για να τα εξαργυρώσουν με με­

ταλλικό, ασκώντας το δικαίωμα που τους παρείχε ο ιδρυτικός νόμος της Τράπεζας. Η κατάσταση του ταμείου της Ε.Τ.Ε. το 1848 παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα: Πίνακας ΑΙ Κατάσταση του ταμείου της Ε.Τ„Ε. το 1848 (σε δραχμές) Μεταλλικό

Τραπεζικά Γραμμάτια σε κυκλοφορία

Ιανουάριος

690.000

1.974.000

Φεβρουάριος

616.000

1..870.000

Μάρτιος

215.000

J.564.000

Απρίλιος

130.000

1.240.000

Μάιος

150.000

1.128.000

Ιούνιος

133.000

917.00C

Ιούλιος

. 144.000

752.000

Αύγουστος

253.000

414.000

Σεπτέμβριος

481.000

974.000

Οκτώβριος

692.000

1.185.000

Νοέμβριος

971.000

1.159.000

Δεκέμβριος

Φ-

1.080.000

1.234.000

Πηγή: Ι ,Α.Βαλαωριίτήςΐ ό.π., σ.20, υποσ.•(α). Στο τέλος του Μαρτίου απειλήθηκε η συνέχιση της λειτουρ­ γίας της Ε.Τ.Ε. Η εκροή του μεταλλικού της εναποτααιεύματος προς τους κατόχους των χαρτονομισαάτων πυροδοτούσε τα θευ.έλια της. Η Διοίκηση χωρίς να χάσει την ωυχραΐίΐία της

προ­

σπαθούσε να βρει τρόπους για να βγάλει την Τράπεζα από το αδιέξοδο της. Μία από τις πρώτες ενέργειες της ήταν η άιιεση απαίτηση όλων των χορηγηθέντων πιστώσεων κατά το παρελθόν, μεταξύ αυτών και προς τους Συριανούς ειιπόρους πριν τη διακο­ πή των εργασιών του Πρακτορείου. 'Ελπιζε έτσι σε δύο πράγμα-

,, ,*

228 .τα: α) Να συγκεντρώσει με τ αλλ ι. κ ό για την κάλυψη του απο­ θεματικού της κενού και β) Να μειώσει -όσο ήταν δυνατό τα ανοίγματα της Τράπεζας. Η κοινοποίηση της απόφασης του Γενικού Συμβουλίου 9] προς τον Ι.Α.Ράλλη, επέφερε την-άμεση αντίδραση χου τελευταίου. 0 Ράλλης εμφανίστηκε υπερασπιστής των εμπό­ ρων και βεβαίως του εαυτού του, εφόσον και ο ίδιος χρεω-92 στούσε προς το Πρακτορείο. 'Πρότεινε προς τη Διοίκηση να περιορίσει τις απαιτήσεις τϊ]ς. Οι έμποροι να εξοφλήσουν τις οφειλές τους προς το Πρακτορείο σε τρεις μήνες, κατάβάλοντας το 1j3 του χρέους τους κάθε μήνα. Στήριξε τη δι­ καιολογία της πρότασης του "εις τας παρούσας δεινάς περι­ στάσεις" του εμπορίου. Και δεν είχε άδικο. Μήπως όμως και. η Τράπεζα από την πλευρά της δεν είχε δίκαιες απαιτήσεις; Παρ όλα αυτά η Διοίκηση θα φανεί για μία ακόμη φορά υποχω­ ρητική, και θα περιοριστεί στα πλαίσια της πρότασης του Διευθυντή του Πρακτορείου: Τρίμηνη διορία προς τους οφειλέ­ τες της Ερμούπολης για να εξοφλήσουν τις οφειλές τους. Την ίδια στιγμή ο Ι.Α.Ράλλης διατύπωσε μία ακόμη πρόταση προς τη Διοίκηση. Τα ταμεία της Τράπεζας, να δέ­ χονται τα τουρκικά εικοσαριά στην τιμή των 5,24 δραχμών κσι τα ισπανικά δίστηλα στην τιμή των 6,8 δραχμών, δηλα­ δή στην τιμή που κυκλοφορούσαν στην αγορά της Σύρου. Η σκέψη του·Ι.Α.Ράλλη είναι σαφής. Τα τουρκικά νομίσματα ήταν τα μόνα που είχαν εκτεταμένη κυκλοφορία στην πόλη, σε'αντίθεση με άλλα ξένα νομίσματα που είχαν γίνει περι­ ζήτητα. Έτσι οι έμποροι θα κατόρθωναν να εξοφλήσουν τα χρέη τους προς το Πρακτορείο, και η Εθνική θα μπορούσε να αντεπεξέλθει στις δύσκολες περιστάσεις. Η Διοίκηση με τον ισχυρισμό ότι δεν ήθελε σε καμμία περίπτωση να ενισχύσει την κερδοσκοπία, ειδοποίησε ότι η παραδοχή

229

τουρκικών εικοσαρίων επιβαλόταν να γίνεται, στην τιμή των 5 δραχμών, όπως ανταλάσσονταν στην αγορά της Αθή94 νας. Η διαφορά των 24 λεπτών ήταν πραγματικά πολύ μεγάλη, και επόμενα ο όρος της Τράπεζας συνάντησε την απογοήτευση των εμπόρων της Ερμούπολης. Στις 4 Απριλίου ψηφίστηκε ένας σημαντικός νόμος με σκοπό να βοηθήσει την Τράπεζα να αντιμετωπίσει τη δυ­ σχερή κατάσταση της. 0 νόμος "περί της εξαργυρώσεως 95 των τραπεζικών γραμματίων", προέβλεπε: Άρθρο 1. Η Εθνική Ελληνική Τράπεζα απαλάτχεται επί πέντε μήνας από της δημοσιεύσεως του παρόν­ τος Νόμου, της προς εξαργύρωσιν των γραμματίων αυτής υποχρεώσεως.. Άρθρο 2. Τα .τραπεζικά γραμμάτια θέλουν είοθαι δεκτά καθ όλον το διάστημα της αναστολής της εξαρ­ γυρώσεως των, εις τα δημόσια τααεία αε ωιοέλεια δύο τοις εκατόν υπέρ του παρουσιάζοντος, υπερχίμησιν, η οποία θέλει αποδίδεσθαι υπό της Τραπέζης εις την Κυβέρνησιν. Άρθρο

3. Η Εθνική Τράπεζα υποχρεούταν να πληρόνη

τόκον ίσον του παρ αυτής λαμβανοιιένου δια τα επί υποθήκη δάνεια της εις τον κάτοχον τοιούτων γραμ­ ματίων κατά την λήξιν της ανωτέρω πενταμήνου προ­ θεσμίας. Άρθρο

4. Τα εις κυκλοψορίαν γρααιιάτια του κεντρι­

κού-της Τραπέζης καταστήματος και των υποκαταστημά­ των αυτής δεν θέλουσιν υπερβή εις ουδεαίαν περίπτω­ σιν καθ όλον το ανωτέρω διάστημα το ποσόν του ενός εκατομμυρίου και πεντακοσίων χιλιάδων δραχμών.

.

230

Άρθρο 5. Μέχρις ου η Εθνική Τράπεζα επαναλάβη την εξαργύρωσιν των γραμματίων της, τα υπερβαίνοντα τον ρηθέντα όρον γραμμάτια αυτής θέλουν τεθή εκτός κυκλοφορίας, και αποταμιεϋθή εις το αποθεματικόν αυτής χαμείον, επιτηρήσει των Προέδρων της τε Βου­ λής και Γερουσίας. Άρθρο •

6. Η Τράπεζα θέλει υτιοβάλλει καθ εβδομάδα

εις το επί των Εσωτερικών υπουργείον ακριβή κατάστασιν του ενεργητικού και παθητικού της, δημΰσιευουσα αυτήν HCL δια τίνος των εν τη πρωτευούση εφημερίδων.. Άρθρο 7. 0 επί των Εσωτερικών υπουργός θέλει δημο­ σιεύσει και εκτελέσει τον παρόντα νόμον. 0 "παρόν νόμ,ος ψηφισθείς παρά τε της Βουλής και της Γερουσίας και παρ ημών σήμερον κυρωθείς θέλει δημοσιευθή και εκτελεσθή ως νόμος του Κράτους. Εν Αθήναις την 4 Απριλίου 1848. 0 8 Ώ Ν 0 επί της Δικαιοσύνης υπουργός Λ.Ι.ΚΡΕΣΤΕΝΙΤΗΣ Η αναστολή της εξαργύρωσης των τραπεζικών γραμματίων

δεν μπορούσε να φέρει τα ποθούμενα από τη Διοίκηση αποτελέσματα, εξαιτίας των όρων που τέθηκαν από τον νόμο της 4 Απριλίου. KOL αυτό για δυο λόγους: α) Το άρθρο 3 προέτρεπε ουσιαστικά τους κατόχους τραπεζογραμματίων να τα διαφυλά­ ξουν για όλα το διάστημα της πεντάμηνης αναστολής. Έτσι θα αποκόμιζαν όφελος 10"ό, που ήταν ο τόκος των ενυπόθηκων δανείων της Τράπεζας. Επέβαλε δηλαδή έμμεσα την άρση της κυκλοφορίας των τραπεζογραμματίων και ενίσχυε τη συγκέντρω-

231 ση τους στα χέρια ορισμένων με κερδοσκοπική διάθεση, β) Το άρθρο 4 περιόριζε την ποσότητα των κυκλοφορούντων χαρτονομισμάτων. Με δεδομένη μάλιστα τη διαφύλαξη ενός ορισμένου αριθμού τραπεζογραμματίων στα χέρια των κερδο­ σκόπων, ο νόμος επέφερε τη χαμηλή χρηματοδότηση του εμπο­ ρίου και επακόλουθα τη συνέχιση του αδιεξόδου για την Τράπεζα. Παρά το γεγονός ότι ο νόμος είχε συνταχθεί με τη συγκατάθεση εκπροσώπων της E.T.F.., η δημοσίευση του ξε­ σήκωσε θύελλα συζητήοεων στους κόλπους των μετόχων της Εθνικής. Η ανάγνωση των πρακτικών των Γενικών Συνελεύσεων των μετόχων μας έδωσε τη δυνατότητα να διαπιστώσουμε με ακρίβεια όλο το φάσμα των απόψεων που εκφράστηκαν στο διά­ στημα Απριλίου - Ιουνίου. Οι συζητήσεις χαρακτηρίζονται από τον βαθύ στοχασαό των μετόχων και από τις αγωνιώδεις 96 προσπάθειες τους να* αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Δύο σύμβουλοι της Τράπεζας διακρίθηκαν στις πολυήμερες συζη­ τήσεις. 0 Λουκάς Ράλλης και ο Ιωάννης Σούτσος, καθηγητής Πλουτολογίας στο Πανεπιστήμιο. 0 πρώτος πρότεινε την ανα­ γκαστική κυκλοφορία των τραπεζογρααματίων και την αύξηση του ορίου κυκλοφορίας τους σε 3.000.000 δραχμές. Πίστευε ότι με αυτόν τον τρόπο αφενός η Τράπεζα θα αποφύγει την κερδοσκοπική διάθεση ορισμένων, και αφετέρου το εμπόριο θα επωφεληθεί προσανατολιζόμενο στις χρηματοδοτικές δυνα­ τότητες.της Τράπεζας. Έτσι η Εθνική θσ βοηθούσε το εμπό­ ριο να βγει από την κρίση. 0 Σούτσος θεωρούσε ότι η υπο­ χρεωτική κυκλοφορία των τοαπεζογραμαατίων ήταν άδικη για τους συναλασσόμενους και ασύμωορη για το κύρος της Ε.Τ.Ε. Αντιπρότεινε την αύξηση του ορίου κυκλοφορίας τους σε 2.000.000 δραχμές. Η πλειοψηφία των μετόχων της Τράπεζας, και ο ίδιος ο Γεώργιος Σταύρος συυΛοώνησαν με τον Ι.Σούτσο.

/ .»

•232

Στο μεταξύ το εμπορικό επιμελητήριο της Σύρου ισχυριζόμενο ότι ο νόμος της h Απριλίου ευνοούσε την Τράπεζα, με έγγραφο του προς το υπουργείο Εσωτερικών 97 •υτις 13 Απρι λίου," ζήτηαε την επαναλειτουργία του Πρακτορείου, την παράταση του χρόνου εξόφλησης τον εμπορικών χρεών και τέλος την αύξηση του ορίου της κυκλοφορίας τον τραπεζογρσμιίατίων, χωρίς όμως να συμ98 φωνεί στην "αναγκαστική κυκλοφορία τους. Είναι σίγουρο ότι με το έγγραφο του εμπορικού επιμελητηρίου που ζητούσε την επαναλειτουργία του Πρα­ κτορείου και την παράταση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων, διαφώνησε η πλειοψηφία των εμπόρων της Ερμούπολης. Επηρεασμένοι μάλλον από τους Χίους, γνω­ στούς πολέμιους της Εθνικής, οι περισσότεροι έμποροι θεωρούσαν πλέον ότι η παρουσία της Ε.Τ.Ε., στο νησί είχε βλάψει περισσότερο παρά είχε ωφελήσει τα συμφέ99 ' • ροντα του εμπορίου, ϊην ίδια περίπου εποχή η εφημερίδα της Ερμούπο­ λης "Αίολος" παρέθεσε σε τρία συνεχόμενα φύλλα της, επιστολή ενός εμπόρου με την υπογραφή Μ (Παράρτημα IV,6, σ

· 506)

π ο υ

αναφερόταν στα αίτια της κακής πορείας

της Εθνικής. 0 επιστολογράφος πρότεινε ορισμένες αλ­ λαγές στις διατάξεις του καταστατικού τ7]ς Τράπεζας με στόχο να εξομαλυνθούν οι σχέσεις της με τους εμπό­ ρους της Σύρου και ακόμη να διασφαλιστεί η ομαλή και θετική εξέλιξη των εργασιών της. 0 επιστολογράφος διακρίνεται για τον αντιπολιτευτικό του τόνο: "Το καταστατικόν της Ελληνικής Τραπέζης -είναι η μόνη αιτία -ίων δυσκολιών τας οποίας και αυτή απαντά και εις την εξαργύρωσιν των γραμματίων της, και εις το επίφοβον και ανυπόληπχσν αυτών, και προς την μη ελευθέραν κυ-

233

κλοφορίαν των...".

0 κυνισμός χου είναι φανερός:

"... διότι, να δίδω έξω τας αργυράς δραχμάς μου και η Κυρία Τράπεζα να τας κχίζη εις χτήματα και τρεχούμενους τόκους και να έχη ζωγραφισμένα πολλά εκατομμύρια και bia

100.000 δραχμών ανάγκην να καχανχήση να μην εμπορή

να βασχαχθή ως ηκολούθησεν εις τας αρχάς του Απριλίου ε.ε. .

Τέλος είναι εντυπωσιακή η σαρκαστική ειρω-

νία του, αλλά και η περιφρόνηση χου προς τον Γ.Σταύρο : " Η μόνη δε φιλοτιμία του διευθυντού της Τραπέζης Κυ­ ρίου Σταύρου κατά το διάστημα ενός ήμισυ έτους υπήρξε να ζητή επιμόνως να εκπέση την τιμήν των νομισμάτων εις την Σύραν, ήγουν τα πεντόφραγκα εις 5,58 αντί 5,60 και τα δίστηλα εις 6,00 αντί 6,10 και προς δικαιολογησίν του έλεγε και έφαλλεν εις διαφόρους οίτινες χου έκαμναν παρατηρήσεις, ότι .ένεκα τούτου τα τραπεζογραμμάτια εις την Σύρον δεν εμπορούν να κυκλο.φορήσωσι, και τόσα άλλα ληρήματα, ότι δηλ. τα κατατρέχομεν ημείς και. χλ. και αφού του έκαμαν παραχηρήσεις τας πλέον απλουστέρας εις ταύτην την ασυλλόγισχον του απάντησιν ότι αυτή η αύξησις των τιμών των νομισμάτων, είναι ούχε της υποθέσεως του ως προς την Τράπεζαν, ούτε δύναται να χην εμπόδιση, και μ όλα ταύτα πάντοτε επέμενεν εις χην προχέραν χου γνώμην, και καχέφυγεν εις μόνον χο πείσμα να διάλυση χο ενταύθα Πρακχορείον, λέγων άλλο, εις χην Σύρον ευρίσκεχαι όλον χο μεχαλλικόν, και οι έμποροι χο εξάγουν εκτός της επικραχείας. Ας κρίνη τώρα ο καθείς τας παρατηρήσεις του διευθυντού της Εθνικής Τραπέζης και το πείσμα του και της διαλύσεως του ενταύθα Πρακχορείου. Και ποχε μεν ο ταμίας δεν τον ευχαριστεί, πότε δε άλλοι και μυρία άλλα ληρήμαχα. Κύριε Σχαύρε..' σας ειδοποιώ όχι όταν χο εμπόριονέχη ανάγκην χινά, ούχε οι λεγεώνες των σχραχευ-

234-

"μάτων όλων των δυνάμεων εμπορούν να τον σταματήσουν αϊτό τον σκοπό ν του. Και αν αγαπάς," μάθε ότι αφού OL έμποροι της Σύρου εις διάστημα τριών μηνών επλήρωοαν τα χρέη των προς εξόφλησιν του Πρακτορείου δραχμές 500.000 έστειλαν εις Μασοαλίαν, Τεργέστην και Κωνσταντινούπολιν υπέρ τα δύο εκατομμύρια δραχμών και μεταλλικόν και άνευ του Πρακτορείου-σου την βοήθειαν. Αλλ όσα έλεγες, Κύριε Οικονομολόγε, περί των νομισμάτων, της αυξήσεως τις τιμής αυτών, και τόσσς άλλας ανούσιας αι­ τιάσεις, δεν είχον καμμίαν αρχήν' αλλ ο πόνος σου ήχο • να μας φόρτωσης με τραπεζογραμμάτια και να κομπάζης εις τι,υ θρόνον σου. Ημείς δε εδώ τα εγναρίζαμεν ΗΊΙ αϊ, ψωναί σου και σι αγανακτήσεις σου και του υπαλλήλου σου έκαμναν ολίγην εντύπωσιν εις τα τύμπανα της ακοής μας, και σείοντες προς αυτόν τας κεφαλές μας όσον και­ ρόν μας τα έψαλλε μετ ολίγον του εστρέφομεν τα νώτα „ 103 n , . , . , εύσχημος". 0 επιστολογράφος προτείνε στη Διοίκηση ', να περιοριστούν τα υποθηκικά δάνεια., να απαγορευτούν οι πιστώσεις ανοικτού λογαριασμού, να προσανατολιστεί η Τράπεζα στην προεξοφλητική πίστη, και ακόμη την ανα­ γκαστική κυκλοφορία των τραπεζογραμματίων της. Όλα αυ­ τά μέσα σε ένα ευρύ πλαίσιο αλλαγών του καταστατικού της, η πραγματοποίηση των οποίων κατά τη,γνώμη του επι­ στολογράφου θα είχε ως συνέπεια την αγορά πεντακοσίων μετοχών από τους συριανούς εμπόρους. Σε όλο το διάστημα που η εξαργύρωση των τραπεζικών γραμματίων είχε ανασταλεί, παρουσιάστηκαν στο ταμείο του Πρακτορείου τραπεζογραμμάτια' αξίας 153.990 δραχμών. Οι κομιστές καρπώθηκαν ένα όφελος ύψους 3.079,8 δραχμών, όπως όριζε ο νόμος της 4ης Απριλίου 1848.

Τον Οκτώ­

βριο η Τράπεζα ήταν έτοιμη.να επαναλάβει την εξαργύρωση

235 των τραπεζογραμματίων της. Η πραγματικά συνετή MOL χωρίς ακροβατισμούς πολιτική της Διοίκησης είχε σταθεί το πιο σημαντικό πλεονέκτημα της Ε.Τ.Ε., στη μάχη της εναντίον της κρίσης. Την ίδια στιγμή στη Σύρο, η Τράπεζα έβλεπε τους αντιπάλους της-εμπόρους και ασφαλιστικά κατασχήματανα παραπαίουν και έτσι να της ανοίγεται ο δρόμος για ε­ πανάληψη των εργασιών της, με περισσότερες τώρα ελπίδες για πρόοδο και ανάπτυξη του κλάδου της. Στο τέλος του 1848, το Πρακτορείο επαναδραστηριοποίησε τις λειτουργίες του με το ίδιο προσωπικό. 0 Στέργιος Κοντός ορίστηκε αναπληρωτής του διευθυντή Ι.Α.Ράλλη εξαιτίας της απουσίας . . , 105 του τελευταίου στην Τεργέστη. XI. Προσαρμογή της Ε.Τ. Ε. στους κανόνες

συναλλα­

γών της τοπικής αγοράς. Με την επαναλειτουργία του Πρακτορείου, η Διοίκηση συνέστησε να γίνει προσεκτική χρήση των πιστώσεων της Τράζας, προέτρεψε μάλιστα να δοθεί βάρος στην προεξόφληση βραχυπροθέσμων συναλλαγματικών και γραμματίων και να απο­ φευχθεί η δανειοοοτηση μέσω πιστώσεων ανοικτού λογαρια­ σμού εξαιτίας της ρευστής κατάστασης στο εμπόριο. Η υλοποί­ ηση των εντολών της'θα γίνει ευκολότερη, με την παραίτηση του Ι.Α.Ράλλη από τη διεύθυνση του Πρακτορείου. 0 Ράλλης ισχυρίστηκε ότι ήθελε να αφοσιωθεί στις εαπορικές εργασί­ ες του, που βέβαια δεν πήγαιναν καθόλου καλά. Σύνταιια ο Ι.Α.Ράλλης θα

κηρύξει πτώχευση του ειτττ.ορικού του οίκου.

106

Στις 30 Ιουνίου 1849, το Γενικό Συμβούλιο αποφάσισε τον ορισμό του Διαμ.Μάνιαρη ως διευθυντή του Πρακτορείου, .ύστερα από σχετική πρόταση του Γ.Σταύρου.

Η επιλογή

του Μάνιαρη ήταν επιβεβλημένη οτο μέτρο που αυτός είχε αναδειχτεί στον πιο έμπιστο άνθρωπο της Διοίκησης στη

236 Σύρο. ..0 Μάνιαρης είχε φροντίσει κατά καιρούς να αγο­ ράσει αρκετές μετοχές της Εθνι.κής με προφανή σκοκό να. καταλάβει τη δέση του διευθυντή. Το μέλλον θα επιβε­ βαιώσει με τον καλύτερο τρόπο για τη'Διοίκηση την ορ­ θότητα της εκλογής του [-'Ιάνιαρη ας διευθυντή του Πρα­ κτορείου. Επί των ημερών του το Κεντρικό δεν 3α συναν­ τήσει κανένα εμπόδιο στην εφαρμογή των εντολών του στη Σύρο. Ιδιαίτερα Sa αναγνωριστεί ο πολύ σημαντικός ρόλος του Ηάνιαρη για την ano^uyri

ζημιών του Πρακτο­

ρείου σε όλες τις πτωχεύσεις εμπόρων της πόλης κατά 108 το διάστημα 1848 - 1852. Όπως ήδη τονίστηκε η κρίση του 1848 έφερε φοβερή αναστάτωση στο εμπόριο της Ανατολής και στις ανταλλα­ γές της Σύρου. Το Πρακτορείο σε αυτή τη φάση της επα­ ναλειτουργίας

του απέφυγε τη χορήγηση δανείων μακρα-

7φο3έομου χαρακτήρα. Αντίθετα δόθηκε βάρος

στις προε­

ξοφλήσεις συναλλαγμάτων συντόμων λήξεων. Οι εντολές της Διοίκησης ήταν να αποτραπούν δοσοληψίες με σιτε­ μπόρους εξαιτίας της μεγάλης κάμψης του εμπορίου των δημητριακών. Έτσι παρά το γεγονός ότι συνέβησαν αρκε­ τές πτωχεύσεις γνωστόν εμπόρων σιταριού στην Ερμούπολη« του Α.Ταρποχτζή και του- Γιουρδή, η Τράπεζα δεν υπέστη 109 καμμιά ζημιά στα συμφέροντα της.Παρακολούθησε με μεγάλη ψυχραιμία πολλούς αντιπάλους της να χάνουν τις περιουσίες τους και ορισμένους να αδυνατούν να ορθοπο­ δήσουν από την οικονομική κρίση. Παρατηρώντας την αλληλογραφία του Πρακτορείου δια­ πιστώσαμε ότι κύρια εργασία του κλάδου της Εθνικής στην ,-*' Ερμούπολη αποτέλεσε η διαπραγμάτευση συναλλαγμάτων επί του εξωτερικού καθός και οι πωλήσεις νομισμάτων. Η γε­ νική αχρηματία στην αγορά και η ανάγκη εμβασμάτων από

237

τους εμπόρους προς το εξωτερικό, έκαναν τη Σύρο πρό­ σφορο έδαφος για παρέμβαση της Ε.Τ.Ε., στην αγορά της πόλης, μέσω των πωλήσεων ξένων συναλλαγμάτων. 0 Μάνιαρης στην τακτική τουαλληλογραφία γνωστοποιούσε προς το Κεντρικό τις τιμές αγοράς συναλλαγμάτων επί Λονδίνου, επί Μασσαλίας και 'επί Τεργέστης στη Σύρο και σε άλλες εμπορικές πόλεις της Ανατολής. Ανάλογα με το αν OL τιμές στη Σύρο κρίνονταν συμφέρουσες κάθε στιγμή, απο­ στέλλονταν στην πόλη συναλλάγματα επί του εξωτερικού προς πώληση. Αυτή η λειτουργία προϋπέθετε για την Εθνική να συμμορφωθεί με τους κανόνες των συναλλαγών στην"πόλη. Πρώτα απ όλα με την εθιιιοταξία της αγοράς που συνίσταται στα εξής:

α) π καταβολή των χρημάτων απο τους

αγοραστές δεν γινόταν αμέσως, αλλά μετά από παρέλευση 21 ημερών. Ήταν σχεδόν αούνατο

να βρεθούν πελάτες πρό­

θυμοι να εξοφλήσουν συνάλλαγμα προ των 21 ημερών β) Στο μέτρο που η εξόφληση γινόταν πριν από τις 21 ημέρες, ο αγοραστής κέρδιζε τόκο 9% για τις

ημέρες που μεσολα­

βούσαν από τη συμφωνία παράδοσης του συναλλάγματος μέχρι- την εξόφληση του. Αν η εξόφληση γινόταν μετά την 21η ημέρα, πράγμα πρυ ήταν και το πιθανότερο, τότε ο αγοραστής υποχρεωνόταν να καταβάλει τόκο 9% για τις επιπλέον ημέρες που μεσολαβούσαν ως την ημέρα πληρωμής του συναλλάγματος, γ) Τα συναλλάγματα ανέγραφαν τετρά­ μηνη προθεσμία πληρωμής. Στην πεοίπτωση που η προθεσμία ήταν μικρότερη των 4 μηνών, ο αγοραστής υποχρεωνόταν να καταβάλει τόκο 3-h % για τις ημέρες που απαιτούν­ ταν μέχρι, τη συμπλήρωση των h αηνών. Τέλος, και αυτό -είναι το πιο σημαντικό, η

εξόφληση γινόταν με τα νομί­

σματα που κυκλοφορούσαν στην Ερμούπολη- και σε τιμές

Π ί ν α κ α. ς 4 2

Εηκαδάρισις λιρών Στερλινών 350 πωληθέντα ν εις τους κυρίους Μίίενάκην .και- Ηηταράκην την 24 350

τρέχοντος·.

λήξεως 30J.11 Ιανουαρίου 1854 επί Αλεξιάδην Λέλταν και Σίαν προς 'Δρ.

29

Αρ. 10.150

Τόκος ημερών 52 προς 4?ό

58 .64 Ομού

Δρ. 10.208,64

Ύ υ ε σ ι ς 20 ημερών δια την προπληρωμήν προς 9%

50,17 Δρ. 10.158,-^7

Δ ι α μ ε σ ι τ ι κ ά 1 "ί 6

.

Υπόλοιπον εις νομίσματα αγοραία

10 ._1_5_ Δρ. 10.148,5/

Υπερτίμησις των της Διατιμήσεως νομισμάτων 3,20% Καδπρόν προϊόν

!24_,_72 Δρ. 9.523,^0

Εκκαθάοισις λιρών Στερλινών- 544,10 πωληθεισών εις τον κύριον Η.Κ.-Σαλβάγον την 22αν 300 244 ——^— 5 4 4 , 1 0

τρέχοντος

**

3 ημερών όψεως επί του κυρίου·Π.Ράλλη Γενικού 1 0 , , Ελλην. Προξένου εις Λονδινον προς Δρ. 29 Τόκος ημερών 105 προς l\% '

• .

Δρ. 15,790,50 l^hlL Δρ. 15.974,72

Ύ φ ε σ ι ς 20 ημερών δ ι α την προπληρωμήν προς 9%

79, 87 Δρ.

Δια μεσιτικά 1?ό»

.

•Υπόλοιπον εις νομίσματα αγοραία Υπερτίμησις των της Διατιμήοεως νομισμάτων 3,20?ό Καθαρόν προϊόν Εν '. Σύρω την 24 Οκτωβρίου 1853 Qj_ lAJETE:' XXI. Αλληλογραφία, ό.π., φάκ. 4 5 6 , Σύρος 1853-1856

15..394.85 Λ^ΛΖΙ

Δ ρ . 15.879,0ο 508,1.2 Δρ. 15.370.94

239

αγοράς. Ήτοι τα δίστηλα προς 6,18 δραχμές (τιμή δια­ τίμησης 6 δραχμές), τα γαλλικά πεντόφραγκα προς 5,68 δραχμές (τιμή διατίμησης 5,65 δραχμές), τα γερμανικά εικοσαριά προς 5,85 δραχμές (τιμή διατίμησης 5,78 δραχ­ μές), τα οθωμανικά εικοσαριά προς 5,27 δραχμές και τα ρούβλια προς 51 δραχμές. Ταυτόχρονα, σύμφωνα πάντα με τα έθιμα της αγοράς συνη3ιζόταν να γίνεται έκπτωση lJ2?ó ή και περισσότερο ανάλογα με το μέγεθος της υπερ­ τίμησης, επί των τιμών όλων ανεξαιρέτως των παραπάνω νομισμάτων, όταν με αυτά ο αγοραστής εξοφλούσε το συ­ νάλλαγμα. Αυτός ο τελευταίος όρος, δηλαδή η πληρωμή να γί­ νεται με ανατιμημένα νομίσαατα της αγοράς, δημιουργού­ σε σοβαρά προβλήματα στην Εθνική. Για να εισέλθει στο χώρο της αγοραπωλησίας συναλλαγμάτων θα έπρεπε να απο­ δεχτεί την υπερτίμηση, η οποία μάλιστα ήταν αρκετά υψηλή όπως βλέπουμε από τις τιμές των ξένων νοαισιχάτων. Στην κατάσταση αυτή η Τράπεζα έδειξε αεγάλη προσαρμογή ευνοούμενη άλλωστε από την έλλειψη χρημάτων στη Σύρο. Έτσι το Πρακτορείο αποδεχόμενο τον όρο να εξοφλούνται τα συναλλάγματα με υπερτιμημένα νομίσματα από τους αγο­ ραστές, αποκτούσε ξένα νομίσματα, τα οποία δεν μεταβί­ βαζε στο Κεντρικό, αλλά τα χορηγούσε στην αγορά της Ερμούπολης πάλι στην υπερτιμημένη αξία τους μέσω των δανείων ή της ανταλλαγής τραπεζογραμματίων. Πέρα όμως από τπν εθιμοταξία που κυριαρχούσε στις πωλήσεις συναλλαγμάτων, η Εθνική είχε να αντιμετωπίσει και άλλες δυσκολίες. Αυτές έχουν να κάνουν με τις δια­ κυμάνσεις των τιμών σε νομίσματα και συναλλάγματα, τό­ σο στην αγορά της Σύρου όσο και στις ξένες αγορές. Συ­ χνά παρατηρείται το φαινόμενο να φτάνουν στην Ερμούπολη

/ .»

240 πολλά συναλλάγματα ετιί Λονδίνου ή επί Μασσαλίας από την Κέρκυρα ή από την Πάτρα,

με; συνέπεια την πτώση

.της τιμής τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα περιΒώρια κέρδους για την Ε.Τ.Ε., ήταν πολύ χαμηλά, -σχεδόν ανύ­ παρκτα. Άλλοτε πάλι συμβαίνει τα δίστηλα να υπερτιμύνται στην Κέρκυρα. Τότε όσοι από τους εμπόρους της Σύ.,

112

ρου κατείχαν αρκετή ποσότητα οιστηΛον

/ αγόραζαν συ­

ναλλάγματα απ.ό την Κέρκυρα, διότι ήταν φθηνότερα από τα συναλλάγματα που πουλούσε το τραπεζικό κύκλωμα στην Ερμούπολη. Αυτό όμος μείωνε τις δυνατότητες της Ε.Τ.Ε., και των τραπεζιτών να πουλήσουν τα δικά τους συναλλάγματα. Η έλλειψη ασφάλειας για την εξόφληοη συναλλαγμά­ των ήταν ένα ακόμη πρόβλημα για την Εθνική. Οι οδηγίες του Κεντρικού προς το Πρακτορείο να μη διαθέτει συναλ­ λάγματα παρά μόνο σε εμπόρους του πιστωτικού καταλόγου αποτελούσαν πολυτέλεια σε αντί)

τη φάση. Οι συνθήκες

εξανάγκασαν την Τράπεζα να περιστείλει αυτές τις απαι­ τήσεις της αργότερα. Σε όλη αυτί] την περίοδο 1849-1852 είναι χαρακτηρι­ στική η απουσία μεταλλικού από ττιν αγορά. Τα λίγα νο­ μίσματα που κατά 'καιρούς παρουσιάζονταν, ήταν υπερτι­ μημένα τα δίστηλα έφταναν στις 6,18 δραχμές και τα πεντόφραγκα στις 5,70 δραχμές. Ταυτόχρονα κυκλοφορού­ σε πλήθος από τουρκικά νομίσματα, με συνέπεια οι έμπο­ ροι, να αδυνατούν να πληρώσουν τις οφειλές τους προς το Δημόσιο και προς την Τράπεζα. Κατέληγαν

μάλιστα να

ομολογούν με αγανάκτηση ότι: "έχομεν χρήματα και δεν έ11 ζ χομεν", εννοώντας ότι διέθεταν οθωμανικά νομίσματα. Πάντως παρατηρείται

το γεγονός οι έμποροι να φρον­

τίζουν να εξοφλούν τα χρέη τους προς το Πρακτορείο.

241 παρά να κάνουν εκτεταμένη χρήση των πιστώσεων ανοικτού λογαριασμού που τους διέθετε η Εθνική. Διότι είχαν έντο­ νο φόβο ότι οι συνεχείς και αλυσιδωτές χρεωκοπίες

εμπό­

ρων στην Ερμούπολη και αλλού θα επηρέαζαν και τη δική τους

θέση.

Την δύσκολη κατάσταση επέτεινε στο με­

γαλύτερο βαθμό η ακινησία των ελληνικών εμπορικών πλοί­ ων στα λιμάνια της ανατολικής Μεσογείου, εξαιτίας του παγώματος των εμπορικών ανταλλαγών. Οι ναύλοι ήταν χα­ μηλοί και οι έλληνες πλοίαρχοι είχαν χάσει την εμπιστο­ σύνη των εμπόρων λόγω των δολίων ναυαγίων. Και τα δύο είχαν ως αποτέλεσμα την πολύ χαμηλή εισροή χρηματικού στην Ελλάδα, και ιδιαίτερα στη Σύρο,

XII; ίο πρόβλημα της υπερτίμησης

και η αντιαε-

τώπιση του. Στα τέλη του 1852, άρχισε από τις στήλες του τοπι­ κού τύπου μια πολύ ενδιαφέρουσα αρθρογραφία αναφορικά με την υπερτίμηση των ξένων νομισμάτων. Η απόφαση της οθωμανικής κυβέρνησης να απαγορεύσει τη χρήση ξένων νομισμάτων, στις συναλλαγές των αυτοκρατορικών υπηκόων της, έδωσε αφορμή στον "Αίολο" να περιγράφει την υπερ­ τίμηση που κυριαρχούσε στην Ερμούπολη."

Προσδιόρισε

ως αιτία του γεγονότος τη δυσαναλογία εσωτερικής και ονομαστικής αξίας στα νομίσματα του. ελληνικού κράτους, πράγμα που κατά την εφημερίδα προκαλούσε την έξοδο των δραχμών από την επικράτεια. Σε αυτή τη φάση ακριβώς η Εθνική βρήκε την κατάλ­ ληλη ευκαιρία να ξαναθέσει το πρόβλημα προκαλώντας συ­ ζήτηση με τους εμπόρους της πόλης. 0 Λουκάς Ράλλης απεσταλμένος της Τράπεζας στην Ερμούπολη, συνάντησε τους παλιούς του γνώριμους αρκετά εξασθενημένους από

Α

•»

242 την-εμπορική κρίση και ίσως ανίσχυρους να αντιταχθούν στη ' θέληση της Ε.Τ.Γ.., για συνδιαλλαγή. Στη συνέλευση των εμπόρων

TTOU

έγινε στη Λέσχη της πόλης στις 23 Φε­

βρουαρίου 1853/ ' ^ ο Λ.Ράλλης παρουσίασε τις απόψεις της Τράπεζας"' ' (Παράρτημα IV.8,σ. 519) Στην αρχή της ει­ σήγησης του ανέλυσε το ενδιαφέρον της Εθνικής για την πρόοδο του -τοπικού εμπορίου, που εκφράστηκε με τη δη­ μιουργία του Πρακτορείου της. Προσπάθησε μάλιστα vu αποδείξει την καλή διάθεση της Διοίκησης τονίζοντας κατάλληλα τις μεγάλες δανειοδοτικές δυνατότητες της Τράπεζες μέσο των χαμηλότοκον προεξοφλήσεων και πιστώ­ σεων ανοικτοί' λογαριασμού προς τους εμπόρους. Χαρακτη­ ριστικά ανέφερε ότι η Εθ-νική απέβλεπε πρώτιστα στην ανάπτυξη του εμπορίου, εvu αντίθετα η κτηματική πίστη την απασχολούσε δευτερευόντως. Στη συνέχεια ο Λ.Ράλλης αντιπαρήλθε τους ισχυρισμούς ορισμένων για τα αίτια" της υπερτίμησης προβάλοντας την άποψη ότι η υπερτίμηση W-ήρξε αποτέλεομα κακόν συνήθειων που επικράτησαν κατά το παρελθόν στις εμπορικές συναλλαγές της πόλης. Ακόμη, ανέπτυξε τις ζημιές τον εμπόρων της Ερμούπολης

από τη

συνεχή υπερτίμηση τ&ν ξένον νομισμάτων, αφού υποχρεώνον­ ταν να δέχονται την καταβολή χρεών από τρίτους μετά από ορισμένη προθεσμία σε νομίσματα τα οποία στ.ο μεταξύ εί­ χαν υπερτιμηθεί. Επίσης, μίλησε για τα εμπόδια που η υπερτίμηση προκαλούσε στις συναλλαγές του Πρακτορείου με τους εμπόρους, κάνοντας ανέφικτη την ομαλοποίηση των οικονομικών τους σχέσεων. Τέλος, πρότεινε τη δη­ μιουργία επιτροπής από το εμπορικό« επιμελητήριο της πόλης η οποία να μελετήσει και να εισηγηθεί τη λύση του προβλήματος.

^

243

Στις σκέψεις HOL προτάσεις του απεσταλμένου της Εθνικής στη Σύρο Λ.Ράλλη, απάντησαν οι δύο εφημερίδες lip της πόλης. 0 "Αίολος" χαρακτήρισε κατηγορηματικά ως χίμαιρα τις απόψεις του Λ.Ράλλη, και διαβεβαίωσε ότι η υπερτίμηση των ξένων νομισμάτων στην τοπική αγο­ ρά, ζημίωνε το εμπόριο της Ερμούπολης, ενώ παράλληλα ήταν οφέλιμη για το εμπόριο των επαρχιών του ελληνικού κράτους. Προσδιόρισε ως μοναδική αιτία της υπερτίμησης την έλλειψη του εθνικού νομίσματος στις συναλλαγές μετά τη διαρροή του στους τόπους της οθωμανικής αυτο­ κρατορίας με τους οποίους η Σύρος διατηρούσε εμπορικές σχέσεις. Εντόπισε τους λόγους της εκροής των μεταλλικών δραχμοΐν στην ανισότιμη σχέση ανάμεσα στις ονομαστικές και εσωτερικές αξίες των δύο νομισμάτων, η οποία ευνο­ ούσε"'^ τουρκικό νόμισμα. 119 Στη συνέχεια η "Ένωσις" σε κύριο άρθρο της ασχολήθηκε διεξοδικά με το ζήτημα της υπερτίμησης. Το άρθρο εντυπωσιάζει πραγματικά για την πληρότητα των επιχειρημάτων και το υώηλό επίπεδο των προτάσεων του. Μας πληροφορεί ότι σε συγκέντρωση εμπόρων που προσκλήθηκαν από το εμπορικό επιμελητήριο της πόλης συζητήθηκε το θέμα της υπερτίμησης. Στη συγκέντρωση OL έμποροι διαπίστωσαν ότι η συσσώρευση τουρκικών εικοσαρίων στην αγορά της Ερμούπολης επέφερε μεγάλη βλάβη στα συμφέροντα τους, γι αυτό αποφάσισαν να "εμποδισθή η κυκλοφορία (του τουρκικού νομίσσατος), και να περιορίσθή εις μόνας τας συναλλαγάς μετ άλλων νοαισμάτων, μέ άλλους λόγους να πωλήται KŒL να αγοράζηται ως εμπόρευ­ μα." Είναι" εντυπωσιακό το γεγονός πως οι εύποροι αρνή­ θηκαν οποιαδήποτε συνδρομή της κυβέρνηαης για την αντι­ μετώπιση του προβλήματος, ισχυριζόμενοι ότι η τελευταία στάθηκε πάντοτε αδιάφορη στα αιτήματα για τη βελτίωση

7ΑΆ

τον

cjJ.7i.opίου της πόλης. Η εφημερίδα διατύπωσε στο άρθρο

της πολλές σκέψεις για μετατροπές στο νομιοματικΰ κ CIL πιστωτικό σύστημα της χωράς και της Εθνικής, μ.ε σκοπό να διευκολυνθεί' η ανάπτυξη τον εμπορικών εργασιών στην Ερ­ μούπολη. Ο στόχος αυτός προϋπέθετε τη μείωση των επιτο­ κίων της Τράπχζας σε 6?ό για. τι,ς πιστώσεις ανοικτού λο­ γαριασμού και 5?ό για τις προεξοφλήσεις, σύμφωνα με την πολιτική τον τρα'ίίεζύν στα ξένα κράτη. Τέλος η Ένοσις ζήτησε από το κράτος να παραχώρησε ι το Νομισματοκοπείο στην Εθνική, για να μπορέσει 7] Ε.Τ.Ε. να αντικαταστήσει το μεταλλικό της απόθεμα uno ξένα νομίσματα σε δραχμές, πολλαπλασιάζουσα έτσι την κυκλοφορία του εθνικού νομίσμα­ τος στην ελληνική

α^ορά.

Τα άρθρα των δύο εφημερίδων, αλλά κοι οι διαβουλεύ­ σεις του Διαμ.Μάνιαρή με τους εμπόρους γύρω από το θέμα, προκάλεσαν εκτεταμένες συζητήσεις στους κύκλους της πό,λης. Οι γνώμες που εκφράστηκαν από τις στήλες των εφημε­ ρίδων

ενισχύουν την άπουη ότι η συνέχιση της υπερτίμη­

σης των νομισμάτων καθιστούσε ανέοικτη την εξομάλυνση , . 120 „ των σχέσεων του Πρακτορείου και τον έμπορων.

ϋι τε­

λευταίοι, κάτοχοι μεγάλων ποσοτήτων τουρκικών εικοσαρίων και γαλλικών πεντόφραγκων, αδυνατούσαν να εκπληρώ­ σουν τις υποχρεώσεις τους προς την Τράπεζα. Διότι τα μεν πρώτα δεν ήταν δεκτά στο ταμείο του Πρακτορείου, τα δε δεύτερα είχαν μεγάλη διαφορά τιμής, και έτσι πιθα­ νή εξόφληση χρεών με αυτά 3α σήμαινε σημαντική ζημία για τους εμπόρους. Το αποτέλεσμα ήταν να επιβαρύνονται οι οφειλέτες από τους τόκους υπερημερίας και να δημι­ ουργηθεί πραγματικό αδιέξοδο και για τις'δύο πλευρές.

245

Ένα περίπου μήνα αργότερα μετά την επίσκεψη του Λ. Ράλλη στην Ερμούπολη, μία απόφαση του υπουργείου Οικονο­ μικών έβαλε φραγμό στις ενέργειες των εμπόρων και της Τρά­ πεζας. Το υπουργείο κοινοποίησε διαταγή του προς όλα τα ταμεία του κράτους στις διάφορες πόλεις, να δέχονται τα τουρκικά εικοσαριά στην τιμή των 5,2Π δραχμών. Την ίδια στιγμή στην αγορά της Ερμούπολης χα τουρκικά εικοσαριά κυκλοφορούσαν στην τιμή των 5,16 δραχμών, ενώ η πραγματική τους αξία σύμφωνα με την εισήγηση του Λ.Ράλλη δεν υπερέ121 βαίνε τις 4,95 δραχμές. Οι δυσκολίες στη δραστηριότητα του Πρακτορείου υπα­ γόρευσαν στη Διοίκηση την 15 Σεπτεμβρίου .1853, να αποφα­ σίσει τη μείωση του προεξοφλητικού επιτοκίου της σε 6%, γεγονός που προκάλεσε ευνοϊκές αντιδράσεις στους εμπό122 ρους της πόλης. Η Εθνική με αυττ\ την ενέργειαεπιθυαούσε να περιοριστούν οι πιστώσεις ανοικτού λογαριασιιού από το Πρακτορείο και παράλληλα να επεκταθούν τα βραχυπρόθεσαα ". 123 δάνεια.

Φοβόταν προφανώς ότι πιθανή χειροτέρευση του

προβλήματος της υπερτίμησης θα δυσκόλευε τους ειιπόρους να εξοφλήσουν τα χρέη τους σε μια πε&μοδο που οι πτωχεύσεις συνεχίζονταν στην αγορά της Ερμούπολης. Η'Διοίκηση είχε κάθε λόγο να προβλέπει χειροτέρευση της κατάστασης. Παρά την παρέλευση 8 μηνών από τη συγκέντρωση των εμπόρων της 23 Φεβρουαρίου 1853, η απόφαση να σταματήσουν οι συναλλα­ γές με τουρκικά νοιιίσματα δεν είχε υλοποιηθεί. Στο ιιεταξύ τα γαλλικά πεντοφραγκα είχαν ανέβει στις 5,80 όραχϋές. Να σημειωθεί εδώ ότι η Διοίκηση εκμεταλλευόμενη την υψηλή τιμή των συναλλαγμάτων επί του εξωτερικού στην Ερ­ μούπολη, άρχισε πάλι τις αποστολές συναλλαγμάτων για δια­ πραγμάτευση στο Πρακτορείο. Αποδέχτηκε πλήρως τα έθιμα της αγοράς, παίζοντας το ρόλο του τραπεζίτη-κολλυβιστή

/ n

246

μ ε αρκετά κ έ ρ δ η . Επιπλέον έ δ ε ι ξ ε μ ε γ ά λ η

εμπιστοσύνη

στις ε κ τ ι μ ή σ ε ι ς του Δ . Μ ό ν ι α ρ η που α φ ο ρ ο ύ σ α ν την ε ν δ ε ­ χ ό μ ε ν η π τ ώ σ η της τιμής των λ ι ρ ώ ν και π ε ν τ ό φ ρ σ γ κ ω ν , cntoφεύγοντας π ι θ α ν έ ς ζημιε'ς στα κ έ ρ δ η τ/ης.

Χαρακτηριστικά

το ]853,- το Πρακτορείο δ ι έ θ ε σ ε σ τ η ν αγορά της Σύρου συ~ .12! 5 ναλλαγματα άξιας IIA.626,10 δ ρ α χ μ έ ς . ' " Σε σ χ έ σ η με τους α ν τ α γ ω ν ι σ τ έ ς - τραπεζίτες που π ω λ ο ύ σ α ν σ υ ν α λ λ ά γ μ α τ α ,

το

Π ρ α κ τ ο ρ ε ί ο είχε μεγαλύτερες δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς 'να ε ξ α σ φ α λ ί ζ ε ι καλύτερες τιμές και ταυτόχρονα νσ διαπραγματεύεται" μ ε π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο υ ς α γ ο ρ α σ τ έ ς . Τα σ υ ν α λ λ ά γ μ α τ α π ο υ σ τ η ν αγορά ε ί χ α ν ε κ δ ο θ ε ί από τραπεζίτες και

διέθετε εμπόρους

του εξωτερικού με· εγνωσμένα κύρος, γεγονός που

διασφά­

λ ι ζ ε σε μ ε γ ά λ ο βαθμό τα σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τον β γ ο ρ α σ τ ώ ν . Έ τ σ ι , την α ν α φ ε ρ ό μ ε ν η Ίίερίοδο, το Π ρ α κ τ ο ρ ε ί ο π ο λ ο ύ σ ε

συναλλάγ­

μ α τ α επί Λονδίνου σε λίρες μ ε τ ι μ ή 2 9 , 7 0 δ ρ α χ μ έ ς , ενώ οι υ π ό λ ο ι π ο ι τραπεζίτες της Ε ρ μ ο ύ π ο λ η ς τα δ ι έ θ ε τ α ν στην τ ι μ ή τον 29,50 δ ρ α χ μ ώ ν . • Α υ τ ή η ε κ τ ε τ α μ έ ν η δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α της Τράπεζας σ τ η ν πώληση συναλλαγαάτων αποτελούσε συγκυριακό

φαινόμενο

στις φάσεις που οι τ ο π ι κ ο ί έ μ π ο ρ ο ι ήταν υ π ο χ ρ ε ω μ έ ν ο ι

να

ε ξ ο φ λ ή σ ο υ ν χ ρ έ η τους στο ε ξ ω τ ε ρ ι κ ό . Κ α ι αυτό ε π ε ι δ ή η ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή κ ρ ί σ η στο εμπόριο της Μ ε σ ο γ ε ί ο υ δεν είχε ε κ λ ε ί ­ ψ ε ι ,απεναντίας ο Κριμαϊκός π ό λ ε μ ο ς που ε ί χ ε α ρ χ ί σ ε ι το 1853, ε π έ τ ε ι ν ε τ η δ υ σ χ ε ρ ή κ α τ ά σ τ α σ η των ε μ π ο ρ ι κ ώ ν α ν τ α λ ­ λ α γ ώ ν σε Α ν α τ ο λ ή και Δ ύ σ η . Σ υ χ ν ά ο Δ.Μάνιαρης

επικαλού­

μενος ειδήσεις για τ η ν ε μ π ο ρ ι κ ή απραξία (συμβούλευε τη Δ ι ο ί κ η σ η να διακόψει την α π ο σ τ ο λ ή σ υ ν α λ λ α γ μ ά τ ω ν στην Ε ρ ­ μ ο ύ π ο λ η διότι η ζ ή τ η σ η τους ή τ α ν σε-πολύ χαμηλά

επίπεδα.

Π ρ α γ μ α τ ι κ ά , μετά από·6 μ ή ν ε ς , η τιμή τ ω ν σ υ ν α λ λ α γ μ ά τ ω ν σ η μ ε ί ω σ ε σ η μ α ν τ ι κ ή π τ ώ σ η . Ταν Ιούνιο του 1854 οι λίρες π ω λ ο ύ ν τ α ν μόλις 2 9 , 3 0 δραχμές ενώ υ π ή ρ χ α ν ενδείξεις

για

247

μεγαλύτερη μείωση. OL ενδείξεις έγιναν πραγματικότητα την περίοδο της κατοχής του Πειραιά από τους Αγγλογάλ127 λους που -συνέπεσε με την εμφάνιση της επιδημίας της χολέρας στην Ερμούπολη

1 9R

και μετέπειτα στην Α9ήνα και

τον Πειραιά. Η ταυτόχρονη έλλειψη μεταλλικού στην αγο­ ρά επέδρασε στην άνοδο της υπερτίμησης και την απου129 σία νομισμάτων σε τιμές διατίμησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κατάσταση που επικρα­ τούσε στην πόλη με τα υπερτιμημένα νομίσματα εξανάγκα­ σε την εφημερίδα "Αίολος" να επανέλθει με κύριο άρθρο ΤΤ

)ζ σχετικά με το πρόβλημα

.

0 αρθρογράφος ανέφερε ότι η υπερτίμηση είχε επεκταθεί και σε άλλες πόλεις τους•ελληνικού κράτους με καταστρε­ πτικές συνέπειες για

τις εμπορικές συναλλαγές. Σε αυ­

τή τη φάση δημιουργεί εντύπωση το γεγονός ότι η Διοί­ κηση και το Πρακτορείο απέουγαν να πάρουν οποιαδήποτε πρωτοβουλία για τη θεραπεία του προβλήματος των υπερ­ τιμημένων νομισμάτων. Ίσως η προκλητική αδιαφορία που είχαν

επιδείξει κατά το παρελθόν OL κυβερνήσεις της

χώρας, καθιστούσε απίθανη για τους ιθύνοντες της Εθνι­ κής οποιαδήποτε παρέμβαση του Δ'ημοσίου. ' Οι εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και πι πολεμικές συγκρούσεις στην Ανατολή το 1854 άσκησαν αρνητική επί­ δραση στην πορεία των εργασιών του Πρακτοοείου αλλά και της Τράπεζας γενικότερα, όπως άλλωστε Φαίνεται από τον πίνακα 44 , όπου αναγράωεται η εξέλιξη των κερδών του Πρακτορείου. Μάλιστα, η Διοίκηση έσπευσε στις 18 Δεκεμ­ βρίου 1854, να ενημερώσει τον πράκτορα της ότι αδυνατού­ σε να διαθέσει το συνηθισμένο ποσοστό επί των κερδών στο r . . 1 3 1 προσωπικό της. εξαιτίας των δυσμενών περιστάσεων. Σύμφωνα με τον Διαα.Μάνιαρη "το εμπόριον εξακολουθεί εις

t •«

243

μεγίοτην νέκρωσιν noi- HI. εργασίσι του Πρακτορείου ημέρον ιχαρ ημέρσν ελστχούνχαι". " " Παρ όλα αυτά τα πισχωτικά άρια του καταλόγου τυν ε μ/πόρων της Σύρου

διατηρήθηκαν υψηλά με

ανώτατο όριο τ t. ς 75.000 δραχμές, το οποίο η Διοίκηση φρόν­ τιζε να αυξάνει στις 100.000 δραχμές κάθε χρόνο κατά το διάστημα Ιουνίου - Οκτωβρίου, μήνες TÌOV παρουσίαζαν σχε­ τική ανάκαμψη στην κίνηση του ευπορίου. Όταν τον ΙουνΊΟ του 1855 η ρωσική κυβέρνηση επέτρε­ ψε τις εξαγωγές δημητριακών από'τα λιμάνια της, το ευ.πόριο τον δημητριακών καρπών παρουσίασε θεαματική άνοδο. 0 όγκος των εξαγωγών ήταν τόσο αεγάλος ώστε δημιούργησε " " -, , -' . , ' . 133 ν·, προρλημα στην καλτυη τον αναγκών της ροσικής αγοράς. Το εμπόριο τον δημητριακών όπως έχουμε τονίσει, την περί­ οδο αυτή αποτελούσε την κυρία πηγή εσόδον για τους συ­ ριανούς εμπόρους, αλλά και γενικότερα για την οικονομία του νησιού. Τα πλοία που για πολλά χρόνια παρέμεναν σχε­ δόν ακίνητα στα λιμάνια της Μαύρης θάλασσας., παρουσίασαν σημαντική δραστηριότητα μεταφέροντας στην Ερμούπολη και από εκεί στη Δύση, χιλιάδες τόνους σιτηρών. Η εισροή μεταλλικού στην αγορά ήταν επόμενο να προ­ καλέσει πτώση στην τιμή "τον. συναλλαγμάτων. Η λίρα έοτασε στην πολύ χαμηλή τιμή των 23,35 δραχμών

χωρίς αγορα­

στές μάλιστα. Οι ασχολούμενοι αποκλειστικά με την αγορα­ πωλησία τον συναλλαγμάτων προσπαθούσαν να διατηρήσουν όσο το δυνατόν υψηλότερη την τιμή χους, συνεννοουμενοι να μήν προσφέρουν συναλλάγματα ή προχωρώντας σε εικονικές -135 αγοραπωλησίες μεταξύ τους. Εν τούτοις η συνέχιση του Κριμαϊκού πολέμου με τις τεράστιες στρατιωτικές δαπάνες των αντιμαχόμενων μεγάλων δυνάμεων, οι οποίες άλλωστε είχαν και το μεγαλύτερο με­ ρίδιο στο διεθνές εμπόριο, δεν επέτρεψε την έξοδο από την

249

κρίση. Η Διοίκηση της Τράπεζας μιμούμενη το παράδειγμα ξένων τραπεζικών ιδρυμάτων ανέβασε τον τόκο των προε136 ξοφλήσεων σε 8?ό. Είναι εμφανές ότι αποσκοπούσε στη μείωση των χορηγήσεων της με τελικό στόχο να αποφύγει δυσάρεστες συνέπειες για τα αποθεματικά της κεφάλαια. Η εμπειρία του 1848, δεν είχε ξεχαστεί στον Γεώργιο Σταύρο

και στα στελέχη του κεντρικού καταστήματος. Σε

ιδιόχειρη επιστολή του στις 22 Νοεμβρίου 1855, ο διοι­ κητής της Ε.Τ.Ε., προέτρεψε τον πράκτορα να αποφεύγει να δέχεται καταθέσεις με ή χωρίς τόκο, καθώς και κατα­ θέσεις ταμιευτηρίου, επειδή οι καταθέτες ζητούσαν την επιστροφή των χρημάτων τους σε μεταλλικά νοιιίσαατα ε­ μποδίζοντας την ομαλή λειτουργία της Τράπεζας. Τον Απρίλιο του 1856 οι συριανοί έμποροι είχαν μεγάλη ανάγκη μεταλλικού για αποστολές στο εξωτερικό, διότι η τιμή των ξένων συναλλαγμάτων ήταν πολύ υώηλή και συνεπώς απλησίαστη. Η λίρα πωλούνταν 30,10 όραχιιές σε συναλλάγματα άμηνης προθεσαίας. Έτσι οι έαποροι με πολύ κόπο κατόρθωναν να συγκεντρώσουν το απαιραίτητο ποσό. και να το στείλουν στους πιστωτές ,τους του εξωτερι­ κού. Συγχρόνως και εφόσον είχαν, έστελναν μεταλλικό για αγορά συναλλαγμάτων σε τόπους όπου η τιμή τους ήταν , -

-

-

,'·_.„•

Ì38

χαμηλότερη απο την τιμή στην αγορά της Σύρου. Η βοήθεια του Πρακτορείου προς τον εμπορικό κόσμο της πόλης σε αυτή τη φάση ήταν πολύ μικρή. Η Τράπεζα βρισκόταν σε αδυναμία ve. διαθέσει εκτεταμένα τα τραπε­ ζικά της γραμμάτια στην Ερμούπολη και πολύ περισσότερο μεταλλικά νομίσματα. OL έμποροι γνωρίζοντας την κατά­ σταση της Τράπεζας απέφευγαν να απευθυνθούν στο Πρακτο­ ρείο για να ζητήσουν μεταλλικό. Η προσφυγή τους στο τα­ μείο του Πρακτορείου γινόταν περιορισμένα και μόνο την

250

περίοδο της αγοράς κουκουλιών και σταφίδας από την Πε­ λοπόννησο. Τότε ΐ] έλλειψη νομισμάτων σε τιμές διατίμη­ σης στην Ερμουκολη και η χαμηλότερη τιμή τυν νομισμά-

] 39 ' των στη Μεσσηνία και την Αχαία, ρους

, εμπό­

επέβαλαν στους

να επαναδραστηριοτιοιήσουν τις σχέσεις τους με το

Πρακτορείο. Έκαναν χρήση τυν πιστώσεων τους ή προεξο­ φλούσαν συναλλάγματα εσωτερικού για να .αποκτήσουν τρα­ πεζογραμμάτια. Η απανιόχητα. τον τελευταίων επέφερε την υπερτίμηση τους

σε ποσοστό 5,5!ο εξαιτίας της περιστα­

σιακής υψηλής ζήτησης τους. Η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί 'σε βάρος όλων των παραγόντων uou- μετείχαν στις οικονομικές δραστηριότητες στην Ερμούπολη, εμπόρων, Εθνικής τράπεζας και Δημοσίου Ταμείου, επανέφερε το θέμα της υπερτίμησης στο προσκή­ νιο των συζητήσεων από τις στήλες του τοπικού τύπον

και

στις συναντήσεις του εμπορικού συλλόγου. Να σημειώσουμε 'εδώ όχι η τιμή του τουρκικού εικοσαρίου στην αγορά είχε ανέλθει, σε 5,43 δραχμές ενώ παράλληλα και ταυτόχρονα η •κυβέρνηση ανακοίνωνε ότι από την 1η Σεπτεμβρίου 1356 τα ταμεία του Δημοσίου δε τιμή των 4,95 δραχμών.

9α τα δέχονταν πάνω από την Αυτή η τιμή ήταν η αντιστοιχία

ανάμεσα στις εσωτερικές αξίες των δυο νομισμάτων, της δραχμής και του οθωμανικού εικοσαρίου. . Μία νέα εφημερίδα της πόλης ο "Τηλέγραφος των Κυ­ κλάδων" στην έκδοση του της 11 Αυγούστου 1856,

παρέ­

θεσε πρωτοσέλιδο άρθρο το οποίο είχε τίτλο "Περί του τουρκικού και ελληνικού νομίσματος". 0 αρθρογράφος επι­ χείρησε να καταγράψει· το νομισματικό παρελθόν στην Ελ­ λάδα και τη Σύρο (Παράρτημα ΐν.9,σ.526)Τόνισε πως το εί­ δος και ο προσανατολισμός τον συριανού εμπορίου οδήγησαν αναπόφευκτα στην υπερτίμηση των ξένων νομισμάτων και ιδίως

251

του ισπανικού

διστήλου και του τουρκικού εικοσαρίου.

OL προμηθευτές σταριού στη Ρωσία δε

δέχονταν παρά μό­

νο τα δίστηλα στις πληρωμές τους με συνέπεια ο σιτέμπο­ ρος της Ερμούπολης αλλά και άλλων πόλεων, vu αγωνίζεται κυριολεκτικά για να εξασφαλίσει δίστηλα, με φυσικό επα­ κόλουθο την υπερτίμηση τους. Όσον αφορά το τουρκικό εικοσάρι, το νόμισμα αυτό ήταν πραγματικά αναγκαίο στις περιπτώσεις που ο συριανός έμπορος αγόραζε προϊόντα από μέρη της γειτονικής αυτοκρατορίας. Οι σκόπιμες αλλοιώ­ σεις και φθορές των τουρκικών νομισμάτων που ουσιαστικά μείωναν την εσωτερική τους αξία δεν επηρέαζαν την ανταλ­ λακτική τους σχέση με τα νομίσματα του εξωτερικού. Αν­ τίθετα στη Σύρο κυκλοφορούσαν υπερτιμημένα εξαιτίας των χρηματικών υποχρεώσεων προς την Τουρκία, ίο εντυπωσιακό για το επίπεδο των· οικονομικών γνώσεων και αντιλήοεων της εποχής είναι ότι ο αρθρογράφος αντιπαρήλθε την πολυ­ συζητημένη άποψη στην Ερμούπολη να κοπεί εθνικό νόμισμα με λιγότερο μέταλλο σε περιεκτικότητα, ισχυριζόμενος ότι μια τέτοια λύση θα οδηγούσε στην αύξηση των τιμών των ξένων προϊόντων που αγοράζονταν με δραχμές και επο­ μένως την επιβάρυνση του ελληνι-κού εμπορίου και της βιο­ μηχανίας. Η ίδια εφημερίδα επανήλθε μετά από δύο εβδομάδες με νέα στοιχεία και ενδιαφέρουσες προτάσεις. Παρέθεσε μάλιστα και πίνακα που παρουσίαζε την εξέλιξη της υπερ­ τίμησης από το 1848 μέχρι το 1856.

Το άοθρο ανέφερε

ότι στο διάστημα 1833-1848 δεν υπήρχε υπερτίμηση, πράγ­ μα που δεν ευσταθεί. Είδαμε ότι η Εθνική τράπεζα αντιμε­ τώπισε το πρόβλημα από τον πρώτο καιρό της ίδρυσης του Πρακτορείου της στην Σύρο. Παρ όλα αυτά ο πίνακας της εφημερίδας παρέχει ακριβή στοιχεία που συμπίπτουν με τα

/

232 στοιχεία nov

δι,αΒέτοιμε ατιό .την τραπεζική αλληλογρα­

φία όλης αυτής της περιόδου.. Πρέπει ακόμη να συμπληρώ­ σουμε Ó T L τα -ποσοστά υτίερτίμησης αναφέρονται στο σύνο­ λο τον ΐ-σίερτιμημένον νομισμάτων.

Πίνακας

43

Υπερτίμηση στην Ερμούπολη (σε σχέση με τη δραχμή) 1848

εκ της Γαλλικής επαναστάσεως δια την Γήτηπιν του •κεντοοράγκου υχερτίμηση lJ2có

1843'

1%

1850

1

ll?5<

1851

1

ΐ[2.°ϋ

1852

1 1\2%

1853

Μάρτιος - εκ της ζητήσεος μεταλλικού εις Κωνσταν­ τίνο ύπ,ολ ι ν lia τα ί-ίεντί,ικ^οικα. ο mu·'

1853

1 ÛVν t cç 2, e _>"e

1853

i Ο υ Λ Ι u ^ i^'ij.!

'ΐ854

Σεπτέμβριος 3,80;ό

1855

Φεβρουάριος 3,90?ό

1855

ι ία ι

1855

Οκτώβριος 4,70%

1856

Μάιος 4,90°u

1856

Ιούλιος 5,35^

1856

Ι ο ύ λ ι ο ς 5,35;ό

1856

Αύγουστος 5,50%

1856

19 Αυγούστου 5,95 - 6%

Πηγή:

4,10%

"Τηλέγραφος τον Κυκλάδων",. αρ. 69, 1856,

25 Αυγούστου

α. [1]

Διακρίνουμε καθαρά ότι σε διάστημα 9 χρόνων σημειώθη­ κε

τεράστια άνοδος της αξίας των ξένων νομισμάτων στην α­

γορά της

Ερμούπολης σε σχέση με τις τιμές που όριζε η κρα-

253

τική διατίμηση. Επιπλέον παρατηρούμε ότι την περίοδο Μάχου - Αυγούστου 1856 η υπερτίμηση εμφάνισε αύξηση κατά μία ολόκληρη ποσοστιαία μονάδα. Είναι απλό να φανταστούμε πόσο δυσμενής ήταν αυτή η εξέλιξη για τους δανειστές, αλλά Μαι πόσο ευχάριστα αισθάνονταν οι οφειλέτες παλαιών χρεών. Η ανοδική τάση που ήταν άγνωστο εάν και πότε θα σταματούσε, επηρέαζε το σύνο­ λο των συναλλαγών ανάμεσα στους εμπόρους, γεγονός που εντόπισε και ο αρθρογράφος του "Τηλέγραφου των Κυκλά­ δων" (Παράρτημα IV.10,σ.531 Και όχι μόνον αυτό. Κατηγό­ ρησε όλες τις κυβερνήσεις που προηγήθηκαν για αδιαφορία και έλλειψη πρωτοβουλιών να λυθτί το πρόβλημα. Σίγουρα η εφημερίδα δεν είχε άδικο. Πραγματικά OL υπεύθυνοι των . · • , 143 οικονομικών υπουργείων κατά καιρούς, κράτησαν ατιοσταση από το ακανθώδες πρόβλημα του τοπικού εμπορίου, και δεν είχαν καμμιά απολύτως συμμετοχή στις προσπά­ θειες της Εθνικής και των εμπόρων της πόλης. Στο μεταξύ το τουρκικό νόμισμα ουσιαστικά είχε κα­ τακλύσει την τοπική αγορά. Για να μπορέσουν να ανταπο­ κριθούν στις υποχρέωσε ι ς«*τους στην Δύση οι Συριανοί έστελναν εικοσαριά στη Σαύρνη για ανταλλαγή με ευρωπαϊ­ κά νομίσματα. Στιχ; αρχές Σεπτεμβρίου η -υπερτίμηση ανέΙήή βηκε σε 6,5%. OL στιγμές ήταν κρίσιμες και οι έμπο­ ροι αποφάσισαν να συγκεντρωθούν για να λάβουν ιιέτρα που θα βοηθούσαν στην ανακοπή της ανοδικής τάσης των τι­ μών των ξένων νοαισμάτων. Στην συνέλευση αποφασίστηκε "κοινή συναινέσει" ο εκπεσμός των τιιιών ορισμένων νοαι­ σμάτων στίς συναλλαγές της Σύρου.

" Υπήρχαν όαως πολλές

δυσκολίες που απέτρεπαν την πρακτική εφαρμογή αυτού του μέτρου:τα διαφορετικά συμφέροντα ανάμεσα στους πιστωτές και τους χρεώστες και ακόαη, η ααζική εισροή τουρκικών

•

-

- -254 - '

νρμιομάτων από την Τουρκία με την οποία η Σύρος εξακο­ λουθούσε να έχει. σημαντικές συναλλαγές. /Αντίθετα μάλι­ στα τα πράγματα χειροτέρεψαν, η υπερτίμηση ανέβηκε μέ­ χρι το τέλος του 1856 σε 6,7 - 6,V>%} τα τουρκικά εικο­ σαριά διατηρήθηκαν στις 5,43 δραχμές KOL τα συναλλάγμα­ τα επί του εξωτερικού σε υψηλές τιμές. Στην επιστολή του της 11 Νοεμβρίου 1056 ο Διαμ.Μάνιαρης ανέφερε με χα­ ρακτηριστικό τρόπο:

"Τα συναλλάγματα έγινον χδες ως έ­

πεται. Αγγλίας 30-30,10 δρχ., Γαλλίας 1,18 δρχ., Τεργέ­ στης 2,80 δρχ., πληρωτέα με νομίσματα υπερτιμημένα ήτοι με αγγλικές λίρες προς 30 δρχ., Ναπολεόνια 23,80 δρχ., Κρεμέτζες 14 δρχ., οθωμανικές λίρες 27,25 δρχ., εικοσα­ ριά 5,43 δρχ., και αναλόγυς τα λοιπά. Το άτζιον των Τραπεζικών 6,60-6,5%. Λυπηρότατον μη αιαθανόμενοι οι έ­ μποροι Σύρου

την οποίαν υποφέρουσι ζημίαν υς εκ της κα­

θημερινής υπερτιμήσεις των νομισμάτων και μη'θέλοντες συμμορφο3ώσι με την διατίμησιν.'" Το 1857 η Εδνική αποφάσιοε να παρέμβει περισσότερο δυναμικά ο*το κύκλωμα χρηματοδοτήσεων της Ερμούπολης αε δύ*ο σημαντικές ενέργειες της. Μετέτρεώε το Πρακτορείο σε Υποκατάστημα ύστερα από σχετική απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των Μετόχων στις 19 Ιανουαρίου 1857.

Η α7ΐό-

φαση ήρΰε σε μια εποχή που οι εργασίες του Πρακτορείου προεξοφλήσεις και πιστώσεις ανοικτού λογαριασμού - πα­ ρουσίαζαν βελτίωση μετά την οπισθοχώρηση που εμφάνισαν στη

διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου. Εξάλλου και τα κέρ­

δη του β'εξαμήνου του 1856 είχαν αυξηθεί' σημαντικά σε σχέση με τα κέρδη των ετών 1854 και 1855. ακολουθώντας •μια ανοδική πορεία που άρχισε από το τέλος του 1855. Την ίδια στιγμή οι έμποροι του νησιού αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα που είχαν να κάνουν με την έλλειψη ρευ-

255 στων στην αγορά, την -πληθώρα τουρκικών νομισμάτων, και την περικοπή των πιστώσεων από το εξωτερικό. Τον Μάρ­ τιο του 1857 το Γενικό Συμβούλιο της Ε.Τ.Ε., ενθαρρυνόμενο απο την ευνοϊκή γι αυτήν κατάσταση στη Σύρο, προ­ χώρησε σε μια γενναία απόφαση που αφορούσε αποκλειστικά το Υποκατάστημα της στην Ερμούπολη.

Μείωσε τον τόκο

των προεξοφλήσεων και των πιστώσεων ανοικτού λογαρια­ σμού σε 7?ό. Η Ε.Τ.Ε. έλπιζε ότι οι έμποροι Sa εκτιμήσουν κατάλληλα την εύνοια της προς το τοπικό εμπόριο και στη­ ριζόμενοι στην καλή διάθεση της 5α "κτυπήσουν" τις νο­ μισματικές ανωμαλίες της αγοράς. Συγχρόνως η Διοίκηση ανανέωσε τον πιστωτικό κατάλο­ γο του Υποκαταστήματος, και όρισε ανώτατο πιστωτικό ό­ ριο τις 75.000 δραχιιές για τους Αδελφούς Καλουτά. τον A3.Λαδόπουλο και Υιό, το'ν Αθαν.Κρίνο, τον Αλεξ.Ξηραδάκη, τον Αχιλ.Μεταξά, τον Στ.Πρώιο, τον Γ.Κ.Ράλλη, τον Δημ.Βαφειαδάκη, τον Εμμαν.Ευστρατίου, τον Ζαννή Α.Βούρο. τον Εμμαν.Βικέλα, τον Ιωαν.Κασσαβέτη, τον Ιωσήφ Βοτάρο, τον Κ.Ι.Βολανάκη, τον Κωστή Ι.Γαλάτη, τον Κωνστ.Πάγκαλο, τον Κων.Φραγγιάδη, τον Νικ. Βλαστό, τους Νικ.Γιαγιντζή και Ηλ.Κεχαγιά, τον Πέτρο Ράλλη και Σία,'τον Στέρ.Κοντό και τους βυρσοδέψες Εμμαν.Σαλούστρο και Παναγ.Καλουτά. Το Υποκατάστημα άνοιξε ξεχωριστές πιστώσεις σε ώαριανούς πλοιάρχους, πολλοί από τους οποίους ήταν πλοιοκτήτες. Το ποσό που ανοίχτηκε για τους εύπορους και βιομηχάνους ήταν 5.633.000 δραχμές ενώ το ποσό που ανοίχτηκε για τους ψαριανούς πλοιάρχους ήταν 1.360.000 δραχμές. Δηλαδή η συνολικά ανοιγμένη πίστωση έφτασε τα 6.993.000 δραχ­ μές. 0 κατάλογος ήταν ενδεικτικός τόσο για την οικονο­ μική επιφάνεια των εμπόρων, όσο και για την επιθυμία της Τράπεζας να ενισχύσει την ανάκαμψη του εμπορίου της Σύρου.

/

,'

• *

256

Την ίδια περίπου εποχή άρχισε να λειτουργεί η Εται­ ρεία Ελληνικής Ατμοπλοίας στην Ερμούπολη. II εταιρεία δη­ μιούργησε πολύ στενές σχέσεις με το Υποκατάστημα της Ε. Τ.Ε., μέσω του οποίου διενεργούσε όλες τις εισπράξεις και πληρωμές της. Τον'Μάιο ιδρύθηκε η πυρασφαλιστική ε­ ταιρεία "ΦΟΙΝΙΞ" με πρωτοβουλία της Εθνικής τράπεζας. Το Υποκατάστημα ανέλοβε

να αντιπροσωπεύει τον "ΦΟΙΝΙΚΑ"

στην Ερμούπολη. 0 κλάδος της Εθνικής τράπεζας στη Σύρο και οι νέες εμπορικές εταιρείες που ιδρύθηκαν με την' πρω­ τοβουλία και τη συμβολή της Ε.Τ.Ε., αποτέλεσαν τους κύ­ ριους αναζωογονητικούς παράγοντες του τοπικού χρηματο­ πιστωτικού τομέα μετά τη μακρόχρονη κρίση που προηγήθηκε. Τα παραπάνω δε

σημαίνουν πως ξεπεράστηκαν όλα τα

εμπόδια που συναντούσε η Τράπεζα στη Σύρο. Μάλιστα τους τελευταίους μήνες..χou 1857 ο Δ.ίίάνιαρης αναφέρθηκε "σε συνεχείς επιστολές του στην επικρατούσα αχρηματία στην •

ίϋολη, στην άνοδο της τιμής των ξένων συναλλαγμάτων, στη δυσπιστία μεταξύ τον εμπόρων-' και στο νέο κύμα πτωχεύσεων στο εξωτερικό.

Τα γεγονότα αυτά έδωσαν τη δυνατότητα

στο Υποκατάστημα να διαδέσει πλήδος συναλλάγματα επί του εξωτερικού σε υψηλές τιμές 'στην αγορά. Η δύσκολη περίστα­ ση εξανάγκασε τους προμηδευτές-εμπόρους του Λονδίνου να απαιτήσουν από τους Συριανούς την αποστολή μεταλλικού ή τουλάχιστον την αποστολή συναλλαγμάτων σύντομης προ3εσμίας, για να συνεχίσουν να τους στέλνουν προϊόντα της Αγγλίας. Και αυτή η Τράπεζα της Αγγλίας ανέβασε τον τόκο προεξοφλήσεων σε 12% - εντυπωσιακό· ποσοστό πραγματικά 1 για να εμποδίσει την εκροή μεταλλικού από τα ταμεία της. Βεβαίως με ανακούφιση στις 18 Δεκεμβρίου του ίδιου 152 έτους' ο διέυ&υντής του Υποκαταστήματος ειδοποίησε ότι η νέα κρίση ξεπεράστηκε και οι εμπορικές συναλλαγές

ι

257

σημείωσαν ανάπτυξη. Στο κλείσιμο του απολογισμού του 1857 εμφανίστηκε ανάγλυφα η πρόοδος του Υποκαταστήμα­ τος στον τομέα των κερδών του (βλέπε πίνακα 44), τα οποία για πρώτη φορά ανέβηκαν πάνω από το επίπεδο του 1852, και συγκεκριμένα πάνω από τις 120.000 δραχμές σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Εξάλλου, και τον επόμενο χρόνο το 1858 τα κέρδη παρουσίασαν συνέχιση της ανοδι­ κής τους πορείας, με αύξηση h2% σε σχέση με τα κέρδη του 1857. Τον Ιούνιο του 1858 η Ε.Τ.Ε., είχε ,υπερβεί το ό­ ριο κυκλοφορίας τραπεζογραμματίων σε σχέση με το μεταλ­ λικό απόθεμα της. Έτσι αναγκάστηκε να ειδοποιήσει τα υποκαταστήματα της να αποφύγουν νέες χορηγήσεις και να προσπαθήσουν να συγκεντρώσουν μεταλλικό από τους οφει­ λέτες.Στη Σύρο όπου το ειιπόριο την ίδια εποχή εαωάνιζε σημεία στασιμότητας, το εμπορικό επιμελητήριο αντέδρασε .σε έγγραφο του προς την κυβέρνηση, ισχυριζόμενο ότι ενώ η ίδια κατάσταση για την Τράπεζα είχε παρουσιαστεί και το 1856, τότε δεν είχε ληφθεί κανένα μέτρο εναντίον των οφειλετών. Εντυπωσιακό υπήρξε στη συνέχεια το ξέσπασιια του Γ.Σταύρου, εξαιτίας του "σημαντικού φεύδους" όπως λέει, που διέδιδαν οι έμποροι της Σύρου. Οι αντιθέσεις του παρελθόντος επανέρχονται στο προσκήνιο, μόνο που τώρα το υπεροπτικό ύφος το έχει ο διοικητής της Ε.Τ.Ε., και όχι ο εαπορικός κόσμος της Σύρου. Τους αποκαλεί κνώδαλα και κασίδηδες και απειλεί να τους συντρίώει. 153 Γράφει χαρακτηριστικά προς τον Διαμ.Μάνιαρη: J "Τι θέ­ λουν αυτοί οι άνθρωποι, να δεσπόζουν και να ωαντάζωνται, ενώ η θέσις των δεν είναι αυτή.' Πως απετόλμησαν να γρά­ ψουν εν ψεύδος τόσον σημαντικόν και πως η μεγάλη μου υπομονή το ανέχεται χωρίς να τους καταδιώξω, διότι αντί

ι

Π ίνακ ο e 4Α Κέρδη ταυ Πρακτορείου Ποσά ανά εξάμηνο

Ποσά ανά χρόνο

•Ρ

17.023,94

17.023,94

α

15.077,46

α

1045

1846 -.

Τ

α

1047

Ρ 1848 -

29.970,08

-

22.658,62

u β

•

9.115,62 17.747,64

Ρ

30.046,69

α

35.613,17

β

39.109,68

α

52.259,40

Ρ

51.923,70

1052

α

58.043,26' 58.549,17

1853

β α

48.493,90

1854

β α β

"24.744,49

1850

1851

1055

47.794,33

74.722.85 · 104.183,10

116.592,43

96.016,93

·

1856

α

32.288,61 40.534,20

1857

β α

Ρ

74.592,94

α

89.891,77

β

82.997,03

1Α|Ε.Τ.Ε\,

—

62.497,36

24.065.42' ' 27.928,49

Πηγή:

28.452,47 .

37.752.87

Ρ

/

—

52.629,50

47.523,03

- α

1058

—

19.336,85

• α

1849

34.077,99

19.000,53

51.993,91

72.822,81

47.003,20 121.596,14 — 172.883,80

XX Γ. Αλληλογράφο α, ό.ιτ., ψακ. 454-457,

Σύρος 1845-1859.

259

ευγνωμοσύνης μας πληρώνουν με αχαριστία, απατούν δε επι­ σήμως την κυβέρνησιν. Δεν αρκεί τούτο αλλά σας φοβερί­ ζουν, ÖL κασίδηδες, ότι η Ιονική Τράπεζα δα συστήση κλάδον της και αυτοί δια των μεγάλων κεφαλαίων των και δια της προστασίας του Σιορ Δεκόζη Βούρου θα συστήσουν άλλην τράπεζαν και να πλημμυρίσουν και την γην και την θάλασσαν από χρήματα. Δεν εντρέποντσι τα ανθρωπάρια ούτω πως να εκφράζωνται.Ημεγαλορρημοσύνη τους σήμερον δεν έχει απέρασιν". Είναι περισσότερο από φανερό ότι το σκηνικό έχει αλλάξει. Παντοδύναμος ο Γ.Σταύρος έχει αντιληφθεί ότι η εποχή που οι Συριανοί μπορούσαν με επιτυχία να αντισταθούν στην παρέμβαση της Εθνικής στο εμπόριο της πόλης έχει ο­ ριστικά παρέλθει. Παρ όλα αυτά η υπερτίμηση θα παραμείνει για αρκετά χρόνια καίριο πρόβλημα γι.α την τοπική οικονομία πράγμα που επιβεβαιώνουν η αλληλογραφία του Υποκαταστήαατος και η ειδησεογραφία του τοπικού τύπου. Το πρώτο στις συχνές αναφορές του ενημέρωνε τη Διοίκηση για το μέγεθος της υπερτίμησης. 0 τοπικός τύπος εκτός από τις ειδήσεις για τις τιμές των ξένων νομισμάτων, μετέφερε και απόψεις α­ γνώστων αρθρογράφων σχετικές με .το θέμα. Είναι χαρακτηρι­ στικό ότι υπήρχε κοι-νότητα σκέψεων για την ανάγκη ίδρυσης νομισματοκοπείου, με σκοπό να καλύώει τη χρόνια έλλειψη ελληνικού νομίσματος. Από τον "Τηλέγραφο των Κυκλάδων" μαθαίνουμε ότι η κυβέρνηση εξετάζοντας την ενδεχόμενη δημιουργία του νομισματοκοπείου εμποδίστηκε από το μεγά­ λο κόστος της εισαγωγής του απαραίτητου μηχανικού εξοπλι­ σμού. Ακόμη τονίζεται από όλους η μεγάλη ζημιά σε βάρος του εμπορίου της Σύρου από τη διαιώνιση της υπερτίμησης. Ot ανοιγμένες πιστώσεις για τους εμπόρους από το Υποκα­ τάστημα έμεναν άχρηστες, επειδή η Εθνική δε δεχόταν προς

260 -προεξόφληση συναλλάγματα τι G υ ανέγραφαν νομίοματα με υπερτιμημένη αξία. Και ήταν λογική η στ ο ση της Ε.Τ.Ε. Άσχετα με την υπερτίμηση των τραπεζογραμματίων

της

στην αγορά της Σύρου, τα μεταλλικά της αποθέματα

εκτι-

μωνταν σε νομίσματα της κρατικής -διατίμησης. Τέλος οι έμποροι από την πλευρά τους εξακολούθησαν τις συζητήσεις στον εμπορικό σύλλογο της πόλης. Παρ όλο που διαπιστώ­ νεται μία μεγάλη διάθεση ανάμεσα τους για τη λύση του προβλήματος, αποδεικνύεται ο'υγνρόνος ότι οι δυνατότητες 154,παρέμβασης τους ήταν μικρές.

Όμως τώρα η Εθνική μπο­

ρούσε από καλύτερες δέσεις va αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Η τιμή του τραπεζογραμματίου της ανέβηκε στο ίδιο περί­ που ποσοοτό με την υπερτίμηση των ξένων νομισμάτων. Αυ­ τή ήταν η κατάληξη της αυξηαένης ζήτησης που παρουσιά­ στηκε στο χρονικό διάστημα 1856 - 1858, για αποστολές τραπεζογραμματίων στις ελληνικές· επαρχίες και την κα­ ταβολή χρεών προς το-Δημόσιο. Εξάλλου η κυκλοφορία χαρτονομισμάτων μικρής αξίας διευκόλυνε την εξάπλωση τους στις καθημερινές συναλλαγές του λιανικού εμπορίου. Παράλληλα η σταθερότητα που παρουσίασε το τραπεζογραμ­ μάτιο σε όλη τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου, επέτρε­ ψε να εμπεδω&εί στην συ.νείδηση των εμπόρων, οι οποίοι εξίσωναν πλέον το χαρτί με το μέταλλο. Αυτή η ευνοϊκή εξέλιξη στην κυκλοφορία του τραπε­ ζογραμματίου της ήταν η πιθανή αιτία που η Εθνική δεν ανέλαβε το οποίο

καμμία πρωτοβουλία για τη λύση ενός ζητήματος κατά το πσρελδόν είχε προκαλέσει την κατ επα-

νάληώη ανάμιξη των ανθρώπων της στις συνελεύσεις των εμπόρων και ήτις

επιτροπές μελέτης και υποβολής

προτά­

σεων για το θέμα προς την κυβέρνηση. Αν και η αλληλο­ γραφία τόσο του Κεντρικού όσο και ιδιαίτερα του Πρακτο-

261

ρείου κάνουν συχνή μνεία για την υπερτίμηση λείπουν ot ενέργειες και από τις δυο πλευρές για τη διευθέτη­ ση του προβλήματος. Την ίδια στιγμή η κυριαρχία της Ε.Τ.Ε., στο χρημα­ τοπιστωτικό κύκλμμα ήταν σχεδόν απόλυτη, οι χορηγήσεις της και συνεπώς τα κέρδη της σταθεροποιήθηκαν σε υψηλά επίπεδα. Οι έμποροι μετά τη δυσάρεστη έκβαση που είχε γι αυτούς η παρατεταμένη κρίση των ετών 1848-1855, άλλα­ ξαν την τακτική τους απέναντι στο Υποκατάστημα, συνει­ δητοποιώντας πλέον ότι πιθανή συνέχιση της πολεμικής τους ..προς την Εθνική ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία. Οι ίδιοι είδαν τις πιστοδοτικές δυνατότητες των μεγά­ λων εμπόρων-να συρρικνώνονται, ενώ παράλληλα οι προ­ μηθευτές τους του εξωτερικοί περιέκοοαν τις πιστώσεις τους προς την αγορά της Εραούπολης, φοβούμενοι επανά­ ληψη των πτωχεύσεων που απέωεοε η κοίση των προηγουαε, 155 _ . . νων ετών.

Ιχετικα με τους ανταγωνιστές της - όσους οια-

σώίίηκαν στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό - χρηματο­ δότες του εμπορίου της Σύρου, π Εθνική πλεονεκτούσε «.πλέον σε πολλούς παράγοντες: Διάθεση τραπεζογραμματίων, μεγάλο ύφος πιστωτικού ορίου συνολικά προς το εμπόριο της πόλης και ατομικά σε κάθε έμπορο του πιστωτικού καταλόγου. Ακόμη η Ε.Τ.Ε., μετείχε στην αγορά, έχοντας τους μικρότερους κινδύνους εξαιτίας ισχυρών εγγυήσεων που απαιτούσε όταν δάνειζε. Συμπερασματικά ο κλάδος της Ε.Τ.Ε., στην Ερμούπολη έχει πρόσφορο έδαιοος από εδώ και στο εξής για να κυριαρχήσει με μεγαλύτερη ευκολία και σιγουριά στον χρηματοπιστωτικό τομέα της συριανής οικονομίας.

ι

ο

ω ra­ un -J ω fc>

»ω 03 e

•—ι

CO CSI vj ve Ι

ι

Ι

ι

Ι

ι

Ι

ι

.—Ι -=3"

ο·

CM .—ί

•a•—ι

CM

SO

•aLA

•aCM

"vu

329

y. *ο

OS Cs|

ο

co

co •er

CD

ΓΑ

c

ON

vO

s*:

un a

kJI

ω

e

•a Q H U/>

•er s

_5

D

~v

Q. Τ H

^ω «3 —1

i e

ι

ι

ce

L A C O O C O C S I L A C O V O ο ·—< co · Γ Α < r •—ί ο ΓΑ

LA

Γ­

< j o o s r ~ C N v c c o < r

œ

t—

• >

vo
Λ

Ν

vo '—ι
ΌΟ sC

Γ­

r*s ON

ΟΟ

LA

î—.

r--

ce

c

PS

csi C Cs.

es

"*>

U» „ α

u£

C

P

ET

= e

— , >~ \c

C U3

X ·=;

3

Η

o

•

£-

'

-<: ο £
°

x . L A P s , L A c s i c s i c r v p s . L A L A r —

< J - O S S C C O C Q

S a

-J ω

_} ο

L P l O V O C V I O i — i v O v c r j V ' — i t T i r O - a · ' — ! U " \ œ r - - - r A C v o p s < j - p - \ . o s . " A ^ - ! c s i p s o s r A

», ,_ •—

o « s Β Q.

a

« a - L A f A o s L A O s C O C s i o s c s t O r>-H r~r ~ - \ c . . . ·—i f V PS —I PN

>

CL

->

UP J U)

cr

&

ο un ω

to cz

2

o p s i — < r PS LA Λ r^ e S C C C L n ^ ' C s i ^ C C r ^ c o o s . o s - c " ' — e; '—* ve e : PS.

CSI

^i

—i

Ν

1-=

Ν

· •

Λ

•

C

^

ο

Ξ. ο j

;— C -< G w

ι—ι ι

ο 3. b

S_2

Ö Β >uü

s_>

-S

un ω t j . v o o f ^ i ^ - — *cr ^ - ' O u > ^ r ^ .-< > - OLAP S
i a r ^ o \ r » c M L r \ v o i * » i r . r>~ v r — i c s i i A \ c c s j c c c o ^ A < r r - -a a - vcoo K PS \ , --CTa - r— \ c fΓΑA P
?Ο ,< !=
< c ssoi ΓΑ CSI Ο­ PS ΡΑ

nr

LA


vo

θ­

α:

r— •θ­

α;

α

co

OS

**»J

—~J

LA

OD

CD

i-L>

CSI LA CO

ΓΑ US CO

slLA CO

LA LA CO

SO LA CO

r-» LA CO

CD LA CO

OS LA CO

£1 i— i

262

_XJ.JJ__.

Ύ C

1i> έ_ L°'1'J ΜΑ!

ε ρ ' ι α·σ LUV C

του

JLPÜ -"L'i 0 1L5J ^ΡΙΞ ήίί LLP Ç 1 f ' 4 ü

Π ρακτ ορε ί ου

-

κ Π. ι

1 857

Επιχειρώντας την εξέταση των χρηματοδοτικών εργασιών του Πρακτορείου στο διάστημα 1840 -- 1856 και του Υποκατα­ στήματος, παρατηρούμε ότι μεταβλήθηκε σε μεγάλο βαθμό η σχέση προεξοφλήσεων και πιστώσεων ανοικτού λογαριασμού ·;;ού" υπήρχε στην πρώτη φάση της λειτουργίας του Πρακτορείου, δηλαδή υς το ]847. Σ-Χον πίνακα 45 .διαπιστώνουμε ότι. ενώ προηγούμενος οι προεξοφλήσεις αντιστοιχούσαν στο 1ΰ% τον πιστώσεων ανοικτού λογαριασμού, από το 1848 και, μετά το ειδικό βάρος τους αυξήθηκε, αποτελώντας στις περισσότερες περιπτώσεις πάνυ ακό το 60?ό τον πιστώσεων ανοικτού λογα­ ριασμού. Αιτία αυτής της μεταβολής ήταν η σταθερή πολιτι­ κή του Πρακτορείου βασιζόμενη στις .εντολές της Διοίκησης, να αποφεύγει τη χορήγηση δανείων με ανοικτό λογαριασμό και να προσφεύγει, στις προεξοφλήσεις. Αυτό επειδή οι προ­ εξοφλήσεις έχουν το χαρακτήρα βραχυπρόθεσμου δανείου αν­ τίθετα με τις πιστώσεις ανοικτού λογαριασμο-ύ που συνήθως είναι αόριστης διάρκειας. Έτσι μειώνονταν οι πιθανότητες επιβάρυνσης για το Πρακτορείο σε περιπτώσεις χρεοκοπίας των οφειλετών του. Το κριτήριο αυτό προσδιόρισε τις δα­ νειοδοτικές εργασίες του Πρακτορείου σε

όλη την περίοδο

που ακολούθησε την επαναλειτουργία του. Πάντως πρέπει να τονιστεί ότι και οι έμποροι της Σύρου που είχαν ανοιγμένη πίστωση στο. Πρακτορείο, απέφυγαν να κάνουν χρήση του δι­ καιώματος τους, κυρίως εξαιτίας των γνωστών νομισματικών ανωμαλιών. Είναι εξίσου εμφανές από τον πίνακα 45, ότι το συνο­ λικό ύφος των πιστώσεων του Πρακτορείου γνώρισε μια μεγά­ λη κάμψη κατά τα έτη 1852-1856. Μόλις το 1357 το Υποκατά-

„*

Πίνακας

46

Προεξοφλήσεις Κατάστημα

Πρακτ ορείο Σύρου

Κεντρικό

Γραμμ atta

Γραμμάτια 1.437

5 6

25 47

7

Ποσό 123.015,72

Ποσό 4.252.396,50

Υτιοκ j μα Γραμ|τια

Πάτρας Ποσό —

—

197.700,47

1.382

4.258.338,85

664

1.453.023,28

76

335.053,04

1.530

5.181.748,34

2.313

4.158.045,93

8

167

374.313,43

1.276

3.687.786,10

4.319

4.483.008,04

9

443

1.323.130,83

1.109

3.027.528,27

3.823

3.512.644,98

0

536

1.346.210,15

1.010

2.812.065,95

4.499

4.645.596,61

1

448

1.634.427,02

810

2.024.823,77

4.974

5.459.914,25

2

326

1.378.659,02

827

2.337.196,36

5.540

5.216.183,77

3

207

1.303.367,07

863

2.409.871,11

5.325

4.716.969,74

4 -

190

1.344.421.84

817

2.778.907,75

4.339

3.692.536,96

5

213

1.357.685,24

745

3.022.015,88

4.687

4.915.460,81

6

190

1.453.385,88

719

2.938.332,22

3.791

5.766.608,47

1

315

2.114.337,18 •

814

3.446.739,91

4.426

9.624.910,02

ίή:

ΙΑ ! ETE, ό.ιι.;

Πίνακας

47

Πιστώσεις Ανοικτού Λογαριασμού Πρακτορείο Σύρου

ή : ό.ιι.

Κεντρικό Κατάστημα

ΥΤΤΟΗ ! μα Πάτρας

1.784.855,10

3.420.622,06

3.125.702,85

4.467.920,41

1.633.727,05

3.793.364,93

6.583..589,31

2.688.392,67

29.022,34

3.147.569,64

855.753,45

1.795.602,14

3.142.742,15

529.328,14

3.600.319,39

3.758.261,05

1.018.258,78

3.806.462,72

3.669.482,47

2.773.797,14

2.903.365,06

4.723.615,39

2.290.278,28

1.957.995,10

4.841.627,60

2.210.996,32

1.414.317,08

4.767.269,03

.1.703.980,56

2.-123.154,39

5:747.007,50

2.115.910,91

2.015.239,42

6.486.740,19

3.978,212,29

5.105.346,09

8.890.912,99

5.175.755,39

264 στίγμα πλέον, κατόρθωσε vu διαθέσει στην- αγορά της Σύ­ ρου πι. στ LÌCCI, ς αψηλότερες από τις αντίστοιχες του 1851. Αντίθετα στην περίοδο 1840-1851 οι συνολικές -πιστώσεις του Πρακτορείου παρουσίασαν ανοδική τάση που δισκόΐΐη«ε το 1852. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι οι χρηματοδο­ τικές δραστηριότητες του -Πρακτορείου δεν επηρεάστηκαν αρνητικά από την κρίση του 1848, ενώ δεν συνέβηκε το ίδιο κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου,όπου η ύ­ φεση των πιστώσεων υπήρξε πολύ μεγάλη. Η ανάκαμψη που εμφανίζεται το 1857, όταν οι προεξοφλήσεις ξεπέρασαν γιο πρώτη φορά τα 2 εκατομμύρια, και οι πιστώσεις α­ νοικτού λογαριασμού επίσης για πρώτη φορά τα 5 εκα­ τομμύρια, δεν σημαδεύτηκε από μόνιμα χαρακτηριστικά. Ήδη το 1858 νέες δυσχέρειες έπληξαν την Εθνική και τους εμτιόρους της Σύρου μ:ο:ι υποχρέωσαν το Υποκατάστη­ μα να μειώσει τις πιστώσεις του.Ά ς προχωρήσουμε οιη σύγκριση των εργασιών ιου Πρακτορείου με τους άλλους δύο μεγάλους κλάδους της Ε.Τ.Ε., στην Αθήνα και στην Πάτρα, στους πίνακες 46 και 47. Αναφορικά με τις προεξοφλήσεις διαπιστώνεται το προβάδισμα του'Υποκαταστήματος Πάτρας ασφαλώς λό­ γω της.πληθώρας γραμματίων εσωτερικού στα χέρια των σταφιδοτιαραγωγών και σταφιδεμπόρων της περιοχής-. Το Πρακτορείο της Σύρου διενεργεί τις χαμηλότερες προε­ ξοφλήσεις σε σχέση με χους δύο άλλους κλάδους της Τράπεζας. Υπάρχει όμως σημαντική διαφοροποίηση στην κατά μέσον όρο ονομαστική αξία των προεξοφληθέντων γραμματίων. Χαρακτηριστικά κατά τό

1851 το ποσόν των

1.634,427,02 δραχμών που προεξοφλήθηκε στη Σύρο αντι­ στοιχεί σε 448 γραμμάτια (μέσος όρος 3'.648 δραχμές κα­ τά γραμμάτιο). Στην Αθήνα την ίδια περίοδο co ποσόν

f Λ

266 των 2.024.023,77 δραχμών itou προεξοφλήθηκε αντιστοιχεί σε 810 γραμμάτια (μέσος όρος 2.500 δραχμές »ατά γραμ­ μάτιο). Τέλος στην Πάτρα η

αναλογία προεξοφληθέντος

ποσού και γραμματίων είναι 5.459.9.14,25 προς 4.974 γραμ­ μάτια

(μέσος όρος 1.098 δραχμές κατά γραμμά-τιο). Τα

στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν τον χαρακτήρα του εμπορίου που διεξάγεται στους διαφορετικούς χώρους που δρα η Εθνική τράπεζα: α) Στη Σύρο πραγματοποιείται εμπόριο "μεγάλη εμβέλειας αναφορικό μ.ε τα εμπορευματικά είδη και τους τόκους εμπορίας. Εισάγονται προϊόντα κό.θε εί­ δους με κατεύθυνση όλες σχεδόν τις επαρχίες του κρά­ τους. Φυσικό φαινόμενο είναι λοιπόν τα γραμμάτια μ.ε υψηλή ονομαστική αξία. β) Στην Πάτριι το εμπόριο της στα^ίυας

κατέχει κυριαρχική θέση. Η περιορισμένου επι­

πέδου παραγωγή ανά παραγωγό και το αλυσιδωτό εμπόριο της σταφίδας είναι* οι λόγοι της. πολύ χαμηλής ονομαστι­ κής αξίας των γραμματίων που προεξοφλούνται στο εκεί Υποκατάστημα.

-

•· - ·

Σχετικά με τις πιστώσεις ανοικτού λογαριασμού, το Πρακτορείο βρίσκεται στη δεύτερη θέση και συγκεκρι­ μένα μετά το Κεντρικό μέχρι το 1051, υποχωρεί όμως στην τρίτη θέση την περίοδο 1852 - 1856, ενώ υπερτερεί και πάλι των πιστώσεων ανοικτού λογαριασμού της Πάτρας κατά τη διετία 1857 - 1858. Αυτή η εξέλιξη δικαιολογεί­ ται από το γεγονός ότι το εμπόριο της Σύρου προσβλήθη­ κε στον μεγαλύτερο βαθμό από τον Κριμαϊκό πόλεμο- σε σχέση με το εμπόριο των δύο άλλων πόλεων. Qatóoo

μας είναι άγνωστο το, ποσό των εξωτερικών

πιστώσεων που διοχετεύτηκε στο. εμπόριο της Ερμούπολης όλη αυτή την περίοδο. Έχοντας υκόψη μας ότι το ποσό

ι

267

αυτό θα πρέπει να ήταν πολύ υψηλό, όπως τουλάχιστον απορρέει, από την αλληλογραφία του Πρακτορείου, συ­ μπεραίνουμε ότι οι συνολικές χρηματοδοτήσεις στη Σύ­ ρο γνώρισαν την πλέον σημαντική ανάπτυξη στο ελληνικό βασίλειο.

268

ÌLI V_L_ I-1LL^ilii^

'

H παρουσίαση του τιεριγραφικού υλικού' σχετικά με τη δραστηριότητα και- τη λειτουργία των πιστωτικών φορέων της τοπικής οικονομίας υπήρξε αναγκαία "προκείμενου να εξηγηθούμε τις συμπε.ρι. φορές αυτόν χον φορέων. Στον τόμε π της πίστης είναι, σαφής. η σφοδρή σύγκρου­ ση ανάμεσα στον κόσμο χων μεγαλεμπόρων της Σύρου HOL της Εθνικής τράπεζας. Αυτή η σύγκρουση, άλλοτε έντονη και άλλοτε υτιοβόσκουσα υπήρξε ο κεντρικός άξονας γύρο από τον

οποίο κινήθηκε το 'όλο σύστημα χρηματαγοράς

στη

Σύρο στο μεγαλύτερο μέρος της περιόδου που εξετάζουμε. Το ενδιαφέρον της Ε.Τ.Ε., για ουσιαστική παρέμβαση της στην οικονομία του νησιού είναι-απόλυτα κατανοητό. Έχει ανάγκη μεταλλικού που να καλυτιτει τις προϋποθέσεις που όριζε

το καταστατικό της,, αφού το μεταλλικό και μό­

νο αυτό γίνεται αντιστάθμισμα του όγκου κυκλοφορίας τον •ιραπεζογραμ-ματίον της. Παράλληλα την ενδιαφέρει η αύξη-. .ση του μετοχικού της κεφαλαίου, βασική προϋπόθεση για να αυξηθεί η κυκλοφορία τον τραπεζικών γραμματίων. Είναι λοιπόν απόλυτα φυσική η προσφυγή της στον οικονομικό ε­ κείνο χύρο, όπου και σημαντικά εμπορικά κεφάλαια υπάρχουν και

άφθονο μεταλλικό επισωρεύεται. Άλλωστε -η συμμετοχή

της Σύρου στο διεθνές εμπόριο και τις μεταφορές που διε­ νεργούνται στο χόρο της Μεσογείου εξασφαλίζει τις συνι­ στώσες αυτές εκ προοιμίου. Τελυκός. κρίκος της αλυσίδας των

στόχων του πρώτου πιστωτικού ιδρύματος της χόρας

είναι η διάθεση του τραπεζογραμματίου μέσω των χορηγή­ σεων. ϊην

ίδια εποχή όμως η ομάδα των μεγαλεμπόρων είναι

κυρίαρχη στη Σύρο. Η ισχυροποίηση τους, αποτέλεσμα του

269 αποκλειστικού ελέγχου που ασκούν στον τομέα της πίστης, είναι επόμενο να σταθεί το κυριότερο εμπόδιο ενάντια στος βλέψεις της Ε.Τ.Ε. Η συγκρότηση αυτής της πιστωτι­ κής ομάδας σχην Ερμούπολη πρέπει να διαχωρίζεται από αντίστοιχες κυρίαρχες ταξικές ομάδες, οι οποίες ασκούν την πίστη στον υπόλοιπο ελληνικό χώρο. Στη Σύρο δεν υπάρχουν αγροτικές καλλιέργειες που να απαιτούν αγροτι­ κή πίστη βασισμένη στην τοκογλυφία, όπως συμβαίνει σε άλλους οικονομικούς χώρους του βασιλείου. Η χρηματοδό­ τηση των εμπορικών εργασιών, όπως την περιγράψαμε, θε­ μελιώνεται στις χαλαρές εγγυήσεις που καταβάλλουν οι δανέ-ζόμενσι, καθώς και στο μεγάλο πλήθος των δανειστών. Και οι δύο παράγοντες καθορίζουν τόσο την απρόσκοπτη λειτουργία, όσο και τη μακροβιότητα του τομέα της πίστης στο συγκεκριμένο χώρο. i

Η θέληση της Ε.Τ.Ε., να παρέμβει στην αγορά χρήμα­ τος της Σύρου έρχεται να διαταράξει τις παραδοσιακές πιστωτικές σχέσεις. Η αντίδραση των μεγαλεμπόρων που συσπειρώνονται γύρω από χους Χίους, είναι άμεση και αποφασιστική. 8α μπορούσε να υποθέσει κανείς τη συλ­ λογιστική των εκπροσώπων του τοπικού πιστωτικού τομέα: "Εμείς μπορούμε να δανείσουμε μόνο το μεταλλικό που διαθέτουμε στα ταμε'ία μας. Γιατί η τράπεζα του Γ.Σταύρου να έχει τη δυνατότητα να κυκλοφορεί τριπλάσιο χρήμα, και μάλιστα "χαρτί", από το μεταλλικό της απόθεμα;" Επό­ μενο έτσι ήταν το τραπεζογραμμάτιο να αποτελέσει τον βασικό πόλο σύγκρουσης των δύο μερών. Παράλληλα, οι τε­ ράστιες υποχρεώσεις του συριανού εμπορίου στις χώρες προμήθειας των προϊόντων μείωναν αντικειμενικά τη χρη'στική αξία του τραπεζογραμματίου της Ε.Τ.Ε. Αυτά τα δε­ δομένα προσδιόρισαν την αρνητική στάση των Συριανών α-

270 πένοντι στην Εθνική, 'που περάστηκε καταρχήν με την απο­ χή τους σκό το μετοχικό κεφάλαιο της Ι" «Τ. E., και στη συνέχει.α με τη

χαμηλού ύψους συναλλαγή τους με τον κλά­

δο της Τράπεζας στην Ερμούπολη. Επικλέον το γεγονός ότι. οι. έμποροι της Σύρου έλεγχαν σχεδόν αποκλειστικά την κίνηση του μεταλλικού στην καλύτερα οργανωμένη χρηυ.στσ.-. γορά της ελληνικής επικράτειας, τους μετέτρεπε στους μεγαλύτερους υπονομευτές τηςΈ.Τ.Ε., στην απόπειρα της τελευταίας να εκσυγχρονίσει τον παραδοσιακό πιστωτικό σύστημα της χέρας. 0 εκσυγχρονισμός έγκειται στην έκδο­ ση του τραπεζογραμματίου της, στη μορφή και. στον τρόπο διενέργειας τον δανείων της. Το μεταλλικό, το οποίο συρρέει, σε μεγάλες ποσότη­ τες οτη Γύρο μέχρι τουλάχιστον το ξέσπασμα του Κριμαϊ­ κού πολέμου, αποκτά

τις ιδιότητες του εμπορεύματος

με επακόλουθο η αγωνιώδης αναζήτηση του

από την Ε.Τ.Ε.,

να προσδιορίζει και την τακτική της απέναντι στους αν­ ταγωνιστές της. Αυτή η τακτική αμυντική και με παραχορησεις κατά το κρότο διάστημα της εγκαθίδρυσης του Πρα­ κτορείου, αν και πάντα μέσα στα όρια των διατάξεον του καταστατικού της Ε,Τ.Ε., μεταλλάσεται σε επιθετική μετά το 1852, οπότε έχει. μειωθεί η δύναμη τον μεγαλεμπόρων εξαιτίας της παρατεταμένης εμπορικής κρίσης. Είναι

άλ­

λωστε χαρακτηριστικό ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η Ε.Τ.Ε.

αναγκάστηκε να υποστείλει τη διάθεση της για

τ αν εκσυγχρονισμό των πιστωτικών σχέσεων στην τοπική οικονομία, προσφεύγοντας σε παραδοσιακές κερδοσκοπικές ενέργειες, όπως οι αγοραπωλησίες συναλλαγμάτων σε υιεερ,τιμημένα νομίσματα. Ήταν την εποχή, κατά την οποία η Διοίκηση αντιλήφθηκε ότι η πάταξη των ϋπερτΊμητικών τάσεων των ξένων νομισμάτων ήταν πολύ πιο περίπλοκη υπόθεση απ ότι στην αρχή είχε θεωρηθεί - και αυτό την

271 οδήγησε να αναπροσαρμόσει- τελικά

την αντιμετώπιση του

προβλήματος. Ωστόσο είναι βέβαιο ότι ο εμπορικός κόσμος της Σύρου, στο εύρος τουλάχιστον που γνωρίσαμε στα προηηούμενα κεφάλαια, δε

συμμάχησε ποτέ με την Ε.Τ.Ε.

Η μικρή αύξηση του αριδμού των μετόχων από την ομάδα των μεγαλεμπόρων και γιατί όχι, η πολύ μικρή συμμετο­ χή των Συριανών στα κεφάλαια της Ελληνικής Ατμοπλοίας, αποτελούν ουσιαστικό αποδεικτικό

στοιχείο αυτής της

άποψης. Απλά η πτωτική τάση του εμπορικού κέρδους και η συρρίκνωση του κύκλου των εργασιών των εμπόρων επηρέασε, θετικά για την Τράπεζα τις σχέσεις της μαζί τους. Αποκομμένος από τις πιστώσεις του εξωτερικού και με περιορισμένη δυνατότητα χρηματοδότησης από την τοπική αγορά, ο εμπορικός κόσμος της Ερμούπολης εξαναγκά­ στηκε

να επανεξετάσει τις ληφοδοτικές σχέσεις του με

την Ε.Τ.Ε. Σε μια οικονομία με έντονα τα ίχνη της προ­ σεγγίζουσας παρακμής του παραδοσιακού εμπορίου, η Ε.Τ.Ε. εδραιωνόταν ως ο αδιαφιλονίκητος φορέας του πιστωτικού τομέα της.

ι

,<.»

Σ Η Μ Ε Ι δ Σ Ε Ι Σ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ A' ΕΜΠΟΡΙΟ

1. Γι,α τις οικονομικές δραστηριότητες των ελλήνων της δι,ασποράς την ειχοχή αυτή βλ. αναλυτικά F.Thiersch, Η Ελλά­ δα του Καποδίστρια, (τίτλος πρωτοτύπου: De l'état actuel de la Grèce et des moyens d'arriver à sa restauration), Αθήνα 1972, τ. Β', σ." 71-73" Α. Συγγρός, Απομνημονεύματα, Αθήνα 1908, τ. Α " Κ.Τσουκαλάς, Εξάρτηση και αναπαραγωγή. 0 κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στην Ελ­ λάδα (1830-1922),Αθήνα 1977, σ. 266-289. 2.0 γάλλος πρόξενος αναφερόμενος στους χιώτες εμπόρους της Ερμούπολης γράφει: "OL Χιώτες αλληλοϋποστηρίζονται* κά­ νουν επιχειρήσεις μόνο με τους .συμπατριώτες τους, από τους οποίους πολλοί και πολύ πλούσιοι, διευθύνουν ισχυρούς εμπο­ ρικούς οίκους στη Μασσαλία, το Λιβόρνο, την Τεργέστη, το Λονδίνο, την Οδησσό, κλπ."·Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C. , Syra, vol. h, p. 55, αναφορά της 28 Ιουνίου 1853. Το εμπορικό επιαελητήριο με επιστολή του την 27 Αυγούστου 1837 προς τη Γραυ.υ.ατεία των Εσωτερικών αναφέρεται στους εμπόρους της Ερμούπολης: "Όλοι κατά το μάλλον ή ήττον έχουν συγγενείς και οικείους εις τας πρώτας πατρίδας των, και κανένας δεν θέλει αρνηθή πόσον οι' τοιούτοι δεσμοί ενισχύουν και αναπτύσσουν το εμπόριον εις ένα μάλιστα τόπον εις τον οποίον εγγύησις πλέον σ,ξιόχρεως της συγγενείας και οικειότητας δεν υπάρχει. NOL εις αυτούς τους δεσαούς πρέπει να αποδοθή κυρίως το εκτεταμένον εμπόριον, το οποίον ενεργεί μέχρι τούδε η Σύρος επί της Τουρκίας". Βλ. Ι.Βλαχογιάννης, Χιακόν Αρχείον, Αθή­ να 1910, τ. 5, σ. 361. Στη μεγάλη δραστηριότητα που ανέπτυ­ ξαν οι

χιώτες έμποροι και στις διασυνδέσεις των μελών της

χιακής κοινότητας αναιοέρεται ο Τ . Thiersch, ό.π., α. 69-70. Βλ. τέλος C. Agriantoni, Les debuts de l'industrialisation en Grèce, Doctorat de 3e Cycle,Παρίσι,1984, σ. 54.

274

3. Πάλι ο γάλλος πρόξενος αναφέρεται στους

εμπόρους

της Ερμούπολης "Αλληλοϋποστηρίζονται* προσκάλεσαν τα κε­ φάλαια των συγγενών τους από την Ευρώπη των οποίων οι ε­ μπορικοί οίκοι είναι πολύ πλούσιοι, ακμάζουν στο Λονδίνο, στο Λιβόρνο, στην Τεργέστη, στην Ανκώνα, στη Γένοβα, στη Βιέννη, στη Μασσαλία. Οι έλληνες της Ευρώπης ανταποκρί­ θηκαν σ αυτήν την πρόσκληση και έστειλαν σημαντικά κεφά­ λαια στη Σύρο". Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 36, αναφορά της 27 Μαίου 1844. 4. Ενδεικτικά μόνο παραθέτουμε την πληροφορία που μεταβίβασε ο γάλλος πρόξενος προς το υπουργείο των Εξωτε­ ρικών στο Παρίσι, σχετικά με τη δραστηριότητα του εμπορι­ κού οίκου Ράλλη στην Ερμούπολη: "0 οίκος Ράλλη, ο σημαν­ τικότερος ανάμεσα στους εμπορικούς οίκους των Χίων, έχει καταστήματα στη Σμύρνη, στην Οδησσό, στην Τεργέστη και στο Λονδίνο. 0 ανταποκριτής του στο Μάντσεστερ έχει ανα- λάβει την παραγγελία των αγορών των βαμβακερών υφασμάτων.. Τα στέλνει μέσω του Λίβερπουλ στη Σύρο, στη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη". Βλ. το υπόμνημα του γάλλου προξέ­ νου τον Ιούνιο 1835 στο ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. Ì, p.138. To ίδιο υπόμνημα έχει δημοσιευτεί από τον Ι.Δημάκη με τί­ τλο: "Το εμπόριον της Σύρου και η κατάστασις εις τας Κυκλάδας (συμφώνως προς υπόμνημα γάλλου προξένου του έτους 1835) στην Επετηρίδα της Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών (Ε.Ε.Κ.Μ.), Αθήνα 1964, τ. Δ', σ. 595-627. 5. 0 τελωνειακός οργανισμός του Καποδίστρια προέβλε­ πε τέλος διαμετακόμισης 1% για μικρά και 2% για ογκώδη εμπορεύματα, με δικαίωμα αποθήκευσης τριών μηνών. Η αντι/ βασιλεία με το Διάτ,αγμο της 25 Μαρτίου 1835 καθόρισε ανώ­ τατο όριο αποθήκευσης τους 9 μήνες. Η οριστική μορφή δό­ θηκε με νέο διάταγμα την 15 Ιανουαρίου 1836 με το οποίο

275

το δικαίωμα αποθήκευσης επεκτάθηκε ο'ε τέσο'ερις μήνες »αι. το ανώτατο όριο παραμονής των εμπορευμάτων στη διαμετακόμιση ανέβηκε στα 2 χρόνια. Βλ. σχετικά: 'ΤJ£I)Ui:ilLÌLJc1^-J5^Ì5riiDiÌefcì^,1s Η Ρ · ^» 30 Ιανουαρίου 1836, α. 4.F. Strong, Greece ο;; a kingdom, Λονδίνο 1842, σ. 1.19-120 και Γ. Thiersch, Ó^ÌT._, σ. 85. 6. Βλ. "Εφηιιερίς της Κιβερνήαεως" , αρ. 74, 10 Δεκεμβρίου 1836, σ. 135, διάτσγμα "Περί τον δημοτικών φόρων'του J837" της 5 Δεκεμβρίου 1836. 7. Για όσα αφορούν την τελωνειακή νομοθεσία της περιόδου 1830-1857 βλ. Α.Ν.Βερναρδάκης, Περί του εν Ελλάδι ευπορίου, Αθήνα 1085, cf.. 79'" Α.Μανούλας, H o U li:kPiIlaJ:iH-;iI'-LJL^Jj°_£ii2ilÎGi περί Ελλάδος, 2η έκδοση με εισαγωγή 3.Βερέμη - Σ.Πον.αγεωργίου - Κ.Παπαθανασοπου-· λοι>, Αθήνα 1980, σ. 17.1-173" Γ.Δερτιλής, Οικονομία lLHl·_&t?'-L?Di-ί\£ί 'l_liPTL0vc> vtiy-J Ελλάδα, του 19ου αΐ·_ό_να (προσωρινός τίτλος), υπό έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής' Τρατιέζης, ο. 22-27. 8. Την πληροφορία, αυτή αναφέρει ο "Εριιής", αρ.200'; Ì6

Ιανουαρίου 1843, σ. [1]. 9. Το ζήτημα της μετάβασης των Χ ίων στον Πειραιά

απασχόλησε έντονα τη χιακή κοινότητα της Ερμούπολης και τους Χιώτες του εξωτερικού. Σε πρώτη φάση οι σημαν­ τικότεροι έμποροι με επικεφαλής τον Λουκά Ράλλη πρωτο­ στάτησαν στο να πραγματοποιηθεί ο συνοικισμός των Χίυν στον Πειραιά·. Αργότερα οι" Χιώτες άλλαξαν γνώμη, με α­ ποτέλεσμα ένας περιορισαένος-αριθμός να εγκαταλείψει 'τελικά τη Σύρο. 0 Ι. Βλαχογιάννης, ό.π.7 ΐ· 5, αποκα­ λύπτει σημαντικά έγγραφα από τις ενέργειες των Χίων να μεταβούν στον Πειραιά. Βλ. επίσης Β.Τσοκόπουλος, Πει-

,ι •»

276

ραιάς .1835 - 1870, Αθήνα 1984, σ. 53-61. Τέλος ο γάλ­ λος πρόξενος κάνει συχνές νύξεις στην αλληλογραφία του για την πρόθεση των Χίων να μεταβούν στον Πειραιά. 0 πρόξενος εξετάζει τις οικονομικές επιπτώσεις που θα είχε η μετακίνηση των Χίων εμπόρων στην οικονομία της Ερμούπολης. Βλ., ενδεικτικά ΑΜΑΕ, C.C.C. , Syra, vol.1, p. 84, επιστολή της 30 Σεπτεμβρίου 1834 και ρ. 192-193, επιστολή της 15 Ιουνίου 1836. 10. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., vol. 2, ρ. 330-332, επιστο­ λή της 18 Οκτωβρίου 1842. 11. Βλ. "Ερμής", αρ. 203, 6 Φεβρουαρίου 1843,

σ. [1]. 12. 0 "Αίολος", αρ. 447, 16 Μαρτίου 1853, σ. [lj αναιοέρεται στις αναχωρήσεις εργαζομένων του ναυπηγείου. 13. Τ. Αμπελάς, Ιστορία της νήσου Σύρου, Ερμούπο­ λη 1874, σ. 601. 14. E. Kolodny, "Ερμούπολι,ς - Σύρος. Γέννησις και εξέλιξις μιας ελληνικής νησιωτικής πόλεως", Ε.Ε.K.M., Α£ήνα 1969, τ. Η', σ. 268. 15. Ε. Kolodny, ό.π. 16. "Ερμής", αρ. 203, 6 Φεβρουαρίου 1843, σ. [Ι]. 17. "Αίολος", αρ. 346, 24 Μαρτίου 1851, σ. [4]. 18. F- Thiersch, ό.π., σ. 83. 19. F.. Thiersch, ό.π.. σ. 71. 20. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 1, p. 91, επιστολή της 4 Νοεμβρίου 1834. 21. 0 Ιωάννης Λαυρεντίου Ράλλης και ο Λουκάς Ράλλης ήταν

οι πιο γνωστοί ανάιιεσα στη μεγάλη οικογένεια των

Ράλληδων. 0 πρώτος υπήρξε μέλος της δημογεροντίας την

277

π ε ρ ί ο δ ο 1827-1820 και. δ ή μ α ρ χ ο ς της Ε ρ μ ο ύ π ο λ η ς τ η ν π ε ρ ί ο ­ δο 3 8 4 3 - 1 8 4 6 . Γι.« τ η δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α τ ο υ βλ. _ó.jf. , ο.

Τ.Αμπελος,

6 0 3 - 6 0 6 . Για σης γεα τ η ν π ε ρ ί ο δ ο της δ η μ α ρ χ ί α ς

του Ι.Λ.Ράλλη βλ. Σ τ ο tot ο. ο'. 6 6 1 - 6 6 6 ' Λ .

Φραγγιδης,

Ιστορία της ^n'iç/oi^J^pqu, 2η έ κ δ ο ο η , Α θ ή ν α 1 9 7 5 , σ. 461-4 6 3 . 0'Λουκάς Ράλλης ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ ε ο τ ο ν Πειραιά, το 1 8 3 6 , όπου α ν έ π τ υ ξ ε π λ ο ύ σ ι α έ μ π ο ρ ο ι ροίπεζική δραστηριότητα, καιχ ρ η μ ά τ ι σ ε δήμαρχος της πόλης.·· Βλ. σ χ ε τ ι κ ά Λ . Ρ ά λ λ η ς , "Ιδιόγραφοι αναμνήσεις και αποκαλύψεις επεισοδίων της ελλη\»ι.ΐίής ε π α ν α σ τ ά ο ε ο ς " , σ τ ο ^ιελ_τύ)_π·)ς Ιστορικής κ α ι Εθνολογικής Εταιρείας

( Α .I.E. Ε . ) ; τ . 4 , 1892-189-5, α.

4 7 5 - 5 1 2 , Λ S ή ν α 19.10' Δ. Β ι κ έ λ α ς , Λοι,πής Λά_ρας_, Α θ ή ν α χ.χ.,

(ο τίτλος του έργου α π ο τ ε λ ε ί π α ρ ά φ ρ α σ η τ ο υ ο ν ό μ α ­

τος Λ ο υ κ ά ς Ρ ά λ λ η ς ) " 3'.Βλαχογιάννης, ό.π. , τ . 1-5' Β . Τσοκοτούλας, ό.π. 2 2 . Β Α μ β ρ ό σ ι ο ς Δαμαλάς ή τ α ν δ ή μ α ρ χ ο ς της Ε ρ μ ο ύ π ο ­ λης τ η ν π ε ρ ί ο δ ο 1 8 5 3 - 1 8 6 2 κ α ι γαμπρός τ ο υ Λουκά Ρ ά λ λ η . Για τ η δ ρ ά σ η του β λ . σ χ ε τ ι κ ά Τ. Α μ π ε λ ο ς , ό.π^_, σ. 6 7 3 - 6 8 7 " Α . Φ ρ α γ ι ί ο η ς , ό.π. , ο\ 4 6 8 - 4 7 2 ' Ζ. Β ά ο ς , Α μ β ρ ό σ ι ο ς , Ι. Α α μ α λ ά ς , Δτη-νπνος Γ ο υ ο υ π ά λ ε ο ε ] 0 5 3 - 1 8 6 2 . Α θ ή ν α 1 9 7 Γ Ε.ίίόκκινος, Λόγος ε π ι κ ή ο ε ι ο ς ε κ φ ο ν η " ε ί ς κατά τ η ν ε ν Ε ρ μ ο υ π ό Λ £ £ Σ άρ ο ν δ ημο τ ε λ ή ;< ηδ ε ί ο. ν του α ο ι δ ino ν Α μ13 ρ ο σ ίου Ι. Α α μαλά, Αθήνα 1870. 23. Βλ. Α.Δρακάκης, Ιστορία του οικισαου της Εριιουπόλεως (Σύρας), Αθήνα 1983. τ. Β', σ. 196-198, όπου υπάρ­ χουν στοιχεία για τη δραστηριότητα του Ηλία Κεχαγιά. 24. Βλ.' Εενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ), Συλλογή Ι. Βλαχογιάννη, Έ Ιδιωτικοί Συλλογαί, φάκ. 215, Νικ.Γιαζι'τζής 1724-1871, όπου υπάρχουν σημαντικά.'εγγραφα από την εμπορική αλληλογραφία του Ν. Γιαγιντζή. Βιογραφικά στοι­ χεία βλ. Τ.Λάηπας, Αναγνώστης - Νικόλας ΓιαγτΓ,ής, Γιοργά-

^ ,*

278

κης Πσπσηλιόπουλος, Άμψισσα 1973, σ. 9--30. 25. 0 Δ.Μάνι,αρης διακρίθηκε ως κρατικός υπάλληλος στη διεύθυνση και επιθεώρηση των τελωνείων της χώρας. Υπήρξε επιθεωρητής του Τελωνείου Σύρου για πολλά χρό­ νια και από το 1846 ταμίας και αργότερα διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας στη Σύρο. Βλ. στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του στον Η.Γεωργίου", ο εξ Αμπελάκι ων εθνικός ευεργέτης Αδαμάντιος Β.Μάνιαρης, Αθήνα 1949. 26. Πολλά στοιχεία για τη δράση του Ν.Μεταξά βλ. "Λόγος αυτοσχέδιος εκφωνηθείς εις την κηδείαν του μακαρίτου Νικολάου Μεταξά υπό του γυμνασιάρχου Γ.Σουρία", στην εφημερίδα "Αίολος", αρ. 559, 4 Ιουνίου 1855, σ.[2]. 27. 0 Α. Νίκας υπήρξε μέλος της δημογεροντίας της Ερμούπολης το 1827. και το 1831. Διάσπαρτες πληροφορίες για τις εμπορικές επιχειρήσεις του HOL την πολιτική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της επανάστασης βλ. στα έργα Τ.Αμπελάς, ό.π., και Α.Δρακάκης, Ιστορία του οι­ κισμού

, ό.π., τ. Α', Β'.

28. 0 Αργύριος Ταρποχτζής υπήρξε πληρεξούσιος της Ερμούπολης στις Εθνικές Συνελεύσεις της Τροιζήνας και της Επιδαύρου, δημογέροντας και δήμαρχος την περίοδο 1846-1848. Το 1848 το εμπορικό κατάστημα του Α. Ταρποχτζή χρεωκόπησε και έκτοτε ο ίδιος εξαφανίστηκε από το οικονομικό και πολιτικό προσκήνιο της Ερμούπολης. Βλ. σχετικά Τ.Αμπελάς, ό.π., σ. 666-669* Α. Φραγγίδης, ό.π., σ. 463-464* Α. Δρακάκης, Ιστορία του οικισυού

,

ό.π., τ. Α', σ. 244 και αλλού* Στο ίδιο, τ. Β', όπου -υπάρχουν διάσπαρτες πληροφορίες. 29. 0 Α. Σαλάχας αντιμετώπισε με αρκετά φιλικά αι­ σθήματα τους πρόσφυγες που ήλθαν στη Σύρο. Αντίθετα ο

279 αδελφός του Φρογγοΰλης κατηγορήθηκε για τη σκληρή του στάση απέναντι στους πρόσφυγες. Επίσης αναφέρεται ότι είχε αναπτύξει έντονη φιλοτουρκική δραστηριότητα. Βλ. σχετικά Ι .[Βλαχογιάννης, ό_·_]ΐ·_, τ. 5, σ. 546. Το 1852 οι Αδελφοί Σολπχα διέθεταν 4 πλοία και

πολλά κτήματα

στη Σύρο, τα οποία τους απέφεραν εισόδημα 40 χιλιάδων δραχμόν. 'Βλ. IAJETE, XXI. Αλληλογραφία, Γ "Εγγραφα Εμμίσθων Υπυκατοοτημ.άτων προς το Λογιστικό Τμήμα της Ε. Τ. Ε. ,· φόκ.·455, Σύρος 1849-1852, επιστολή της 23 Ιουλίου ]852. 30. Βλ. κατάσταση πιστώσεων που περιέχει τα ονό­ ματα την .πιοτούχων και τον εγγυητόν τους ατο ΙΑ |Εϊίΐ. ό.π., φσκ. 454, Σύρος 1045-J848, 'έγγραφο του Πρακτο­ ρείου της 17 Μαίου 1848. " 31. Βλ. σχετικά Κ.Τσουκαλάς, ΕΙ/ίρΎηαη PCLLÌ2TÌÌ-_LL_LJ

11

' ό· · > °·

ιίετασντίίίατισυός ηαι

και • αγαπα-

2J 7-226" Γ.Δερτιλής, Κοινωνικός

στρατιωτική rufiìi^ric/r] 1880-1909.

Β'έκδοση, Αθήνα 1977, σ. 103-107" Κ. Ϊίοσκωο, Η ί: θνική και κοινωνικέ! συνείδηση στην Ελλ.ηδα, Γ'έκδοση, Αθήνα 1978, σ. 83-105. 32. Είναι χαρακτηριστικό.ότι από τους 6 χιλιάδες Ίΐου είχαν δικαίωμα ψήφου στην-Ερμούπολη μόνο 1.500 ά­ τομα ψήφισαν στις βουλευτικές εκλογές της 4 Νοεμβρίου 1Β53. Στις προηγούμενες εκλογικές διαδικασίες ο αριθ­ μός ήεαν ακόμη μικρότερος. Βλ, "Ένοσις", αρ. 289-125, 5 Νοεμβρίου 1853, σ. [2]. 33. Το 1844 -έδεσε υποψηφιότητα και εκλέχτηκε βου­ λευτής στην επαρχία Σύρου ο Ι .Κωλέττης., Επειδή όμως είχε εκλεγεί ταυτόχρονα και σε άλλη επαρχία,της χωράς ακύρωσε την εκλογή του στην Ερμούπολη και αντικαταστά­ θηκε. Το 1.849 εκλέχτηκε βουλευτής ο Δ.Χρηστίδης σε συμ­ πληρωματική εκλογή. Βλ. Τ.Λμπελάς, ό.π, , σ. 700.

,, .*

280 34. Βλ. "Αίολος", αρ. 631, 13 Οκτωβρίου 1856, σ. [3]. Η εφημερίδα αναφέρεται στις βουλευτικές εκλογές του 1856: "

Εκ των συμπολιτών μας, ασχολουμένων

εις τα ιδιωτικά έργα των μηδείς επιθυμεί την βουλευτιτικήν θέύιν". Το 1856 εκλέχτηκαν τρεις βουλευτές στην επαρχία Σύρου αντί των τεσσάρων βουλευτών που προέβλε­ πε ο εκλογικός νόμος. Είναι πολύ πιθανό η μείωση αυτή ·• να προήλθε για τους λόγους που επικαλείται ο "Αίολος". 35. Βλ. τα ονόματα των εκλεγέντων βουλευτών της επαρχίας Σύρου σε όλες τις βουλευτικές περιόδους των ετών 1843-1856 στο έργο Λ.Μπίστης "Αι εκλογαί από του 1821 μέχρ·- σήμερον και οι κατά ταύτας αντιπρόσωποι της Άνδρου και των λοιπών Κυκλάδων",Ε.Ε.Κ.Μ.. Αθήνα 1962, τ. Β', σ. 769-817 και ιδιαίτερα τον nivauc στη o.S04. 36. Κ.Τσουκαλάς, Εξάρτηση και αναπαραγωγή

,ό.π.,

σ. 219. 37. Αυτή η θεωρητική άποψη διατυπώθηκε πρώτη φορά από τον Κωνσταντίνο Τσουκαλά. Βλ. σχετικά 11η Συνάντη­ ση Ιστορικού Αρχείου Ε.Τ.Ε., 18 Δεκεμβρίου 1980, σ. 7 και σ. 14, παρεμβάσεις Κ.Τσουκάλα. 38. Q Δ.Χρηστίδης καταγόταν από την Κωνσταντινού­ πολη. Υπήρξε βουλευτής, γερουσιαστής και υπουργός σε πολλές κυβερνήσεις. Ήταν γνωστός για τα φιλικά αισθή­ ματα του προς τη Γαλλία, και για την προσήλωση του προς το Γαλλικό κόαμα. Διετέλεσε Διοικητής της Σύρου την περίοδο 1835-1840. Κατηγορήθηκε συχνά ότι στο διάστημα της παραμονής τοι στην Ερμούπολη προκάλεσε την πολιτική διάσπαση του συριανού πληθυσμού. Σύαωωνα με δημοσιεύματα μιας μερίδας του συριανού τύπου ο Δ. Χρηστίδης φέρεται αναμιγμένος σε ενέργειες που αποσκο­ πούσαν στον επηρεασμό των ψηφοφόρων υπέρ των υποψηφίων

F

281

της αντί.-χιαχής μερίδας π.χ. υποψηφιότητα του Ν.Γιαγιντζή το 1852. 0 Δ.Χρηστίδης διέθετε πολιτικούς φί"λους στην Ερμούπολη και μεταξύ αυτών τον εκδότη της εφημερίδας "Αίολος" Ιωσ, Ησαΐα. 0 "Αίολος" έσπευδε πάντα να αντικρούει· τις κατηγορίες σε βάρος του Χρηστίδη και ταυτόχρονα να εξυψώνει το ευεργετικό ενδιαφέρον του ως υπουργού υπέρ του συριανού εμπο­ ρίου. Αντίθετα από τους αντιπάλους του κατηγορήθηκε ότι ως υπουργός Οικονομικών δεν έλαβε κανένα μέτρο για την ενίσχυση του εμπορίου της Ερμούπολης. Ωστόσο πέρσ από την υπερβολή και τον φανατισμό που διακρίνει την κριτική του φιλοχιακού τοπικού τύπου απέναντι στον Δ.Χρηστίδη, είναι γεγονός ότι η πολιτεία του στο υπουργείο των Οικονομικών συμπίπτει με την ψήφι­ ση νόμων, των οποίων η εφαρμογή προκάλεσε αγανάκτηση και διαμαρτυρίες στην Ερμούπολη. 39. Ενδεικτικά βλ. "Ένωσις", αρ. 289-41, 19 Μαρτίου 1852, σ. [3]. Η εφημερίδα κατηγορεί την αντιχιακή μερίδα: "Ας ρίψουν το βλέμμα των και επί των έξω της κάλπης ψηφοφόρων, (προς διαφθοράν των οποίων Ματέβαλον, και καθ εκάστην καταβάλλουν πάσαν προσπάθειαν, εργαζόμενοι νυχθημερόν εις-την Λέσχην των Ερμουτιολιτών δια να πεισθώσι περί της τύχης των). 40. Πραγματικά είναι πολλά τα άρθρα του συριανού τύπου υπέρ της μιας ή εναντίον της άλλης παράταξης. Όσοι από .τους αναγνώστες ενδιαφέρονται θα πρέπει να μελετήσουν τις δύο σημαντικότερες εφημερίδες της πε/ριόδου 1840-1857, τον "Αίολο" και την. ^Ένωση". 41. Τα αποτελέσματα των εκλογών για το εμπορικό επιμελητήριο δείχνουν την εξής εικόνα: Τον Δεκέμβριο

282 του 1849 εκλέχτηκαν έξη μέλη MOL ανάμεσα τους τέσσε­ ρις Χιώτες, οι Π.Ράλλης, Α.Δαμαλάς, Δ.Ταμβάκος, Ι. Κσσσαβέτης. Βλ. "Αίολος", αρ. 70, 15 Δεκεμβρίου 1849, σ. [4]. Τον Δεκέμβριο του 1849 εκλέχτηκαν έξη μέλη από τα οποία πέντε μέλη ήταν Χιώτες, οι Ζ.Βούρος, Γ. Μαυρουδόγλου, Σ.Κοντός, Π.Ψύχας και Ι.Πάγκαλος. Βλ. "Αίολος", αρ. 279, 17 Δεκεμβρίου 1849, σ. [3]. Τέλος το 1855 τέσσερις Χιώτες εκλέχτηκαν στο 6μελές συμβού­ λιο του επιμελητηρίου. Ήταν οι Ζ.Βούρος, Π.Ράλλης, Λ.Ευμορφόπουλος KOL Κ.Χαραλαμπίδης. Βλ. "Αίολος", αρ. 552, 16 Απριλίου 1855, σ. [1]. 42. Βλ. σχετικά Ι.Βλαχογιάννης, ό,π., τ. 5„ 43. Η Λέσχη "Ερμής" δημιουργήθηκε πρώτη το 1836 στην Ερμούπολη. Στην ίδρυση της συνέβαλαν έμποροι από όλες τις πληθυσμιακές κοινότητες με πλειοψηφία τους Χιώτες.

Αργότερα - δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε, ωστό­

σο νωρίτερα από το 1841 - η αντιχιακή μερίδα ίδρυσε τη "Λέσχη των Ερμουπολιτών". 0 Κανονισμός της Λέσχης "Ερμής" αποτελείται από οκτώ κεφάλαια. Στο κεφάλαιο Α'με τίτλο "Σκοπός της Λέσχης" αναγράφεται: "1. Σκοπός της Λέσχης είναι να προμηθεύη εις πεπολιτισιιένους άνδρας μίαν καθημερινήν, ευάρεστον και ωφέλιμον διασκέδασιν, συνισταμένην εις εμπορικός πληροφορίας, πολιτικός ειδήσεις,

χορούς κατά προσδιορισμένος

εποχάς, συγκεχωρημένα παιγνίδια και μουσικός αρμο­ νίας" κάθε άλλος σκοπός είναι αλλότριος εις αυτήν και απαράδεκτος." 2. Προς επιτυχίαν του σκοπού είναι αναγκαίον η Λέσχη να έχη* α') μίαν οικίαν σνάλογον με τας ανάγκας της KOL καλώς διηρημένην. β'μίαν

283 συλλογικήν εφημερίδαν όσον το δυνατόν πληρεστέραν και εις διαφόρους γλώσσας, γ') ένα Μπιλιάρδον. δ') εν κα­ λώς εφωδιασμένον Καφφενείον. ε') εν Ημερολόγιον των εισερχομένων και εξερχόμενων πλοίων". Βλ. σχετικά Ι. Βλαχογιάννης, ό.π., σ. 225-229. Για το ίδιο θέμα Α. Συγγρός, ό.π., σ. 62-68' Ι.Τραυλός - Λ.Κόκκου, Ερμούπολις, Αθήνα 1980, σ. 61-62. • 44. Α. Φραγγίδης, Ó.TC. , σ« 413. 45. Για την αρχιτεκτονική των σπιτιών της Ερμού­ πολης υπάρχει η πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη των Ι.Τραυ­ λού - Α. Κόκκου, ό.π., σ. 153-183. Επίσης στις σ. 188197 του έργου οι συγγραφείς δίνουν μια εξαιρετική ει­ κόνα της διακόσμησης των εσωτερικών χώρων των κατοι­ κιών. Τέλος στο βιβλίο υπάρχει ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό για τις σωζόμενες κατοικίες της Ερμούπολις. 46. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra,' vol. 1, p. 129, αναφορά του Ιουνίου 1835. 0 γάλλος πρόξενος αναφέρεται στην ενδυμασία των ερμουπολιτών κατοίκων: "Με το που πατάει κανείς το πόδι του σ αυτό το νησί, ξαφνιάζεται για το ευρωπαϊκό χρώμα ενός μέρους του πλη9υσμού* οι περισσότε­ ροι έλληνες έχουν εγκαταλείψει την παραδοσιακή (natio­ nal) ενδυμασία για να υιοθετήσουν τα φράγκικα ρούχα". Στο ίδιο, ρ. 137 ο πρόξενος σημειώνει ότι οι γυναίκες των Xiuv προσπαθούν να μιμηθούν τη γαλλική μόδα και παραγγέλνουν τα φορέματα τους στη Μασσαλία και την Τερ­ γέστη. Τέλος ο Α.Συγγρός, ό.π.,

σ. 63 γράφει: "Εν ω,

ως είπον, η φειδώ περί την τροφήν έφθανε μέχρις υπερ•βολής,

ως προς την περιβολήν, και μάλιστα των Κυριών,

αι δαπάναι ήσαν δυσανάλογοι προς τα μέσα των κατοίκων. Οι συρμοί της Εσπερίας παρηκολουθούντο, ούτως ειπείν, καχά βήμα παι πλείσται των εν Σύρω δεσποίνων εκόμιζον

284 τους ιματισμούς και τα "καπελλίνα" MOL τα της υποδή­ σεως ακόμη εκ της Εσπερίας, OL μεν μεγαλέμποροι δια των εκεί ανταποκριτών αυτών, οι δε ναυτικοί δια των πλοίων των". 47. Το 1833 ιδρύθηκε στην Ερμούπολη το "Ελληνικόν Μουσείον". Στις 15 Ιουνίου J834 ο Νεόφυτος Βόμβας άρχισε να παραδίδει μαθήματα Φιλοσοφίας "τρις της ε­ βδομάδος". Βλ. Ι.Βλαχογιάννης,ό.π., σ. 107-108, δη­ μοσίευμα της εψημ.- "Α8ηνά", 4 Ιουλίου 1834. Στο Μου­ σείο διδάχτηκαν επίσης τα μαθήματα της Γενικής Ιστο­ ρίας από τον Ν.Βάμβα και του Εμπορικού δικαίου από τον δικηγόρο Κ.Πλατύ. Βλ. σχετικά "Αθηνά", αρ. 212, 16 Ιανουαρίου 1835,'σ. 864. Άλλες πληροφορίες για τή δραστηριότητα του "Ελληνικού Μουσείου" του οποίου η λειτουργία υπήρξε ολιγόχρονη, βλ. "Αθηνά", αρ. 220, 13 Φεβρουαρίου 1835, σ. 892 και το ίδιο αναδημοσιευ­ μένο στον Ι.Βλαχογιάννη, ό.π., σ. 176-180. Επίσης στην "Αθηνά", αρ. 221, 16 Φεβρουαρίου 1835, σ. 896' αρ. 222, 20 Φεβρουαρίου 1835, σ. 901" αρ.

223,23

Φεβρουαρίου 1835, σ. 905. Βλ. ακόμη Ι.Τραυλός-Α.Κόκ­ κου, ό.π., σ. 53-54. Το 1839 συστάθηκε η "Φιλολογική Λέσχη" στην Ερμούπολη. Βλ. σχετικά Ι.Βλαχογιάννης, ό.π.,

σ. 406-409, 410-411. Τέλος για τη θεατρική

ζωή στην Ερμούπολη αυτή την περίοδο βλ. Ι.ΤραυλόςΑ.Κόκκου, ό.π., σ. 55-56.

*

48. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p.59, αναφορά της 28 Ιουνίου 1853. 49. 0 Α.Συγγρός, ό.π., 62-68, περιγράφει με εξαι/

ρετικά γλαφυρό τρόπο τις διασκεδάσεις και τους χορούς της ανώτερης κοινωνίας της Ερμούπολης στις Λέσχες της πόλης. Επίσης και παρά το γεγονός ότι αφορά μεταγενέ-

285

στερη χρονική περίοδο, είναι. θαυμάσια η περιγραφή του Εμμανουήλ Ροίδη, Άπαντα, Αθήνα 1978, τ. Ε', σ. 37-55, "Ψυχολογία Συριανού συζύγου", για τους;κοινωνικούς τρόπους συμπεριφοράς των ευπόρων κατοίκων της Ερμού­ πολης. 50. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 1, p. 86, επιστολή της 1 Οκτωβρίου 1834. 51. ΑΜΑΕ, C.C.C.,, Syra, vol. 1, p. 195,επιστολή της 6 Ιουλίου 1836. 52. Βλ. Ι.Βλαχογιάννης, ό.π., τ. 5, σ. 417-418, έγ­ γραφο του εμπορικού επιμελητηρίου προς.τη Δημαρχία της Ερμούπολης. 53. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 1, p. 137, αναφορά του "Ιουνίου 1835. Όλα τα στοιχεία που αφορούν την εμπορική κίνηση της Γύρου το 1834 προέρχονται από αυτή την αναφορά του γάλλου προξένου με τίτλο "Το εμπόριο της Σύρου και η κατάσταση στις Κυκλάδες", ό.π., ρ. 126-142. • 54. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 1, p. 56, Επιστολή της 12 Μαΐου 1834. 55. ΑΜΑΕ, C.C.C.,Syra, vol. 1, p. 191, επιστολή της 15 Ιουνίου 1836. 56. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 1, ρ. 288,επιστολή της 12 Φεβρουαρίου 1838. 57. Βλ. σχετικά Ι.Πετρόπουλος-Α.Κουμαριανού, "Περίο­ δος βασιλείας του Όθωνος 1833-1862", στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΓ", Αθήνα 1977, σ. 81-84. 58. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 2, p. -33, επιστολή της 5. Αυγούστου 1839. 59. ΑΜΑΕ, C C C , Syra, vol. 2, p. 167,επιστολή της 9 Νοεμβρίου 1840. ì

ι» •*

'

- •

. -

286

60. Στο

ίδιο.

61. ΑΜΑΕ, C.C.C, Syra, vol. 2, p. 33, επιστολή της 5 Αυγούστου 1839. 62. Τα στοιχεία για το εαπόριο της Σύρου τηυ περίοδο •1841-1842 προέρχονται από ΑΜΑΕ, C.C.C-, Syra,vol. 3, p. 23-39, έκθεση της 27 Μαΐου 1844. 63. OL αθροίσεις των στοιχείων παρουσιάζουν ελάχι­ στη διαφοροποίηση, με τα σύνολα των εισαγωγών και εξαγωγών του 1841 που δίνει, ο πρόξενος. Συγκεκριμένα σύμφωνα με τον πρόξενο ο όγκος των εισαγωγών του 1841 ήταν 11.896. 186 φράγκα και ό όγκος των εξαγωγών ήταν 5.184.465 ωράγκα. Είναι φανερό ότι OL διαφορές αυτές δεν αλλοιώνουν την εικόνα των πινάκων. 64. Βλ. σχετικά ί.Πετρόπουλος - Α.Κουμαριανού, ό.π., σ. 83. 65. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 2, p. 422-423, επιστο­ λή της 21 Ιουλίου 1843. Βλ. επίσης ΑΜΑΕ, C.C.C.Syra, vol. 3, p. 30-31, αναφορά της 27 Μαίου 1844. 66. ΑΜΑΕ, C.C.C.. Syra, vol. 1, p. 140,αναφορά του Ιουνίου 1835. 67. Είναι αρκετές οι πηγές άπό τις οποίες μπορεί κανείς να αντλήσει

πληροφορίες για την εμπορική νομοθε­

σία αυτής της περιόδου. Θα προτείναμε: "Εφηιιερίς της Κυ­ βερνήσεως"* F. Strong, ό.π.* Α.Μανσόλας, ό.π,*

Α_Ν.Βερ­

ναρδάκης, ό.π. • 68. Βλ. σχετικά Ν.Δραγούμης, Συλλογή των περί του ε­ μπορικού ναυτικού και των Προξενείων της Ελλάοοε επισή­ μων πράξεων, Αθήνα 1850, σ. 105-225. 0 συγγραφέας παρα­ θέτει τις εμπορικές συνθήκες της Ελλάδας με τα ξένα κρά­ τη. Επίσης ο F. Strong, ό.π.. σ. 127-128 αναφέρει όνομα-

287 στιχά τις χώρες με τις οποίες είχαν υπογραφεί εμπορικές συνθήκες. 69. Για τις ταχυδρομικές συνθήκες και συμβάσεις βλ. Κ.Γίαπαθανασόπουλος, Ελληνική εμπορική ναυτιλία (1833-1856), Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1983, σ. 113-125 και σ. 352-383 (παραρτήματα). 70. Βλ."ολόκληρο το κείμενο του σχεδίου Ι.Βλαχογιάν­ νης, ό.π., τ. 5, σ. 58-60. .71. Βλ. σχετΊκά "Εφημερίς της Κυβερνήσεις", αρ. 23, 30 Μαίου 1836, σ. 24, διάταγμα"περ'ί συστάσεως εμπορικών επιμελητηρίων και εμπορικής εταιρίας" της 22 Μαίου 1836. Βλ. επίσης το επεξηγηματικό σημείϋμα της Γραμματείας των Εσωτερικών προς τον Νομάρχη Κυκλάδων, σχετικά με τη λειτουργία και τον τρόπο συγκρότησης του εμπορικού επι­ μελητηρίου της Σύρου" Ι.Βλαχογιάννης, ό.π., τ. 5, σ. 248-252. 72. Δε

διαθέτουμε στοιχεία για τους εμπόρους που

αποτέλεσαν το πρώτο συμβούλιο του εμπορικού -επιμελητη­ ρίου της Ερμούπολης, ωστόσο η "Journal de Smyrne" ανα­ φέρει τη διαμάχη που έλαβε χώρα ανάμεσα σε δύο παρατά­ ξεις που στόχευαν στον έλεγχο των μελών του συμβουλίου. Την πρώτη παράταξη αποτελούσαν έμποροι με "κύρος, οι ο­ ποίοι ήταν και οι νικητές τον εκλογών.. Τη δεύτερη συγ­ κροτούσαν "αγράμματοι μικρέμποροι, μπακάληδες και τε­ χνίτες". Μάλλον πρόκειται για τις δύο γνωστές παρατά­ ξεις, τη χι.ακή και την αντιχιακή. Βλ. το κείμενο της εφημερίδας στον Ι .Βλαχογιάννη, ό.π., τ. 5, α. 261-262. 73. Βλ. σχετικά Γ.Δερτιλής, Οικονομία και διαμόρ
288

74. Ο Γ.Strong, £^J^, σ. 122-124 παραθέτει πίνακα με εμπορεύματα των οποίων το δασμολόγιο

ήταν ανάλογο

με το βάρος και, τις διαστάσεις τους. Τα εμπορεύματα αυτά ήταν κυρίως τρόφιμα, αποικιακά και μέταλλα. 75. Βλ. αναλυτικά Γ.Δερτιλής, Οικονομία και δια­ μόρφωση κράτους

, ό.π.

76. 1.Βλαχογιάννης, ό^π., τ. 5, σ. 274, έγγραφο του εμπορικού επιμελητηρίου προς τη Γραμματεία των Εσω­ τερικών με ημερομηνία 2 Σεπτεμβρίου 1836. 77. Βλ. σχετικά το ενδιαφέρον άρθρο της εφημερίδας "Jrvirnal de Smyrne" για τις επιπτώσεις της νέας φορολο­ γίας στο εμπόριο των δημητριακών της Ερμούπολης στον Ι. Βλαχογιάννη, ό.π.,

τ. 5, σ. 244-247.

.78. Οι εξελίξεις στο εμπόριο των δημητριακών έφε­ ραν μεγάλα -κλάματα

σε όσους εμπορεύονταν αυτά τα προϊ­

όντα. Το 1837 έγιναν αρκετές πτωχεύσεις εμπόρων στην Ερμούπολη. Χρεοκόπησαν οι Μαυρογορδάτοι και Σία, Πετρίτζης, Β.Τομπακάκης με 80 χιλιάδες δραχμές χρέος και ΦΠούρπουρας με χρέος 120 χιλιάδων'δραχμών. Βλ. "Αθηνά", αρ. 451, 7 Σεπτεμβρίου 1837, σ. 1841. 79. "Εφημερίς της Κυβερνήσεως", αρ. 34, 15 Ιου­ λίου 1836, σ. 49, διάταγμα "περί φόρων επί των επιτη­ δευμάτων" της 6 Ιουλίου 1836. Βλ. επίσης την ενδιαφέ­ ρουσα κριτική προς το διάταγμα που διατυπώνει σε κύριο άρθρο της η "Αθηνά", αρ. 359, 8 Αυγούστου 1836, σ.1465. 80. Η "Αθηνά", αρ. 365, 29 Αυγούστου 1836, σ.1492 αναφέρει: "Λέγεται ότι οι έμποροι της Σύράς ανεγέρθησαν εις την κυβέρνησιν, ζητούντες προθεσμίαν εξ μηνών δια να τελειώσουν τας υποθέσεις των και τότε ή αλλού να με­ ταβούν ή να διαλύσουν όλως διόλου τα εμπορικά των κα-

289 ταστήματα, και τούτο εξ αιτίας του περί επιτηδευμάτων νόμου με τον οποίον δεν δύναται να συμμορφωδούν". .81. Βλ. σχετικά Ι.Βλαχογιάννης, ό.π., τ. 5, σ. 274-282, όπου καταχωρείται όλο το κείμενο του υπομνή­ ματος. Μετά από πέντε ημέρες, δηλαδή την 7 Σεπτεμβρίου 1836 εκδόθηκε

το διάταγμα "περί της εκτελέσεως του

νόμου του φόρου τον επιτηδευμάτων" που επεξηγούσε ορι­ σμένα άρδρα του διατάγματος της 6 Ιουλίου 1836. Βλ. σχετικά "Εοημερίς της Κυβερνήσεως", αρ. 45, 9 Σεπτεμ­ βρίου 1836, σ. .78 82. "Εφηιιερίς της Κυβερνήσεως", αρ. 71, 4 Δεκεμ­ βρίου 1836, σ. 127, διάταγμα "περί του φόρου των επι­ τηδευμάτων ως προς τους μετερχομένους το εμπόριον" της 27 Νοεμβρίου 1836. 83. Βλ. Ι,Βλαχογιάννης, ό.π.,

τ. 5, σ. 324-325,

αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Ελπίς" της 14 Φεβρου­ αρίου 1837. Η εψημερίδα δημοσιεύει και επιστολή ενός ερμουπολίτη εμπόρου για τα γεγονότα που διαδραματίστη­ καν στη Συ'ρο πριν και κατά τη διάρκεια της σύνταξης της αναφοράς. Σύμφωνα με την επιστολή ο,Δ.Χρηστίδης κατέβαλε έντονες πιέσεις προς τους εμπόρους και τη δημοτική αρχή για να μη στείλουν την αναφορά προς τον βασιλιά. Με τον ίδιο τρόπο περιγράφει τη δραστηριότη­ τα του Δ.Χρηστίδη και η "Journal de Smyrne" σε αντα­ πόκριση της από τη Σύρο. 8λ. σχετικά Ι.Βλαχογιάννης, ό.π., τ. 5, σ. 347-348. 84'. "Εφημερίς της Κυβερνήσεως", αρ. 42, 15 Αυ/γούστου 1836, σ. 65, νόμος "περί χαρτοσήμου" της 14 Αυγούστου 1Β36. 0 νόμος περιείχε 56 άρδρα και προέβλε­ πε την πληρωμή χαρτοσήμου κα3ως και το ύψος των τελών του. Κάλυπτε όλες σχεδόν τις εμπορικές συναλλαγές (συ-

,» .*

290 ναλλαγματι,κές,εξοφλητήρια, κ.ά.) και. ακόμη όλα τα έγ­ γραφα ΐχου είχαν προέλευση τις διοικητικές Hat. δικα­ στικές αρχές. 85. "Αθηνά", αρ. 423, 27 Μαρτίου 1837, σ, 86. Γ. Βλαχογιάννης, ó.1t.,

1721 .,

τ. 5, σ. 319-320.

87. Έγγραφο του εμπορικού επιμελητηρίου της Σύρου με ημερομηνία 27 Αυγούστου 1837. Το δημοσιεύει ο Ι.Βλα­ χογιάννης,6.π.--,- τ. 5, σ. 358-364. Βλ. επίσης "Αθηνά", αρ.476, 6 Οκτωβρίου 1837, σ. 1967. 88.ÂMAE, C.C.C., Syra, vol. 1, p. 308, επιστολή της 25 Απριλίου 1838. '. 89. Για τις ταμιευτικές βλέψεις του Κράτους οι οποίες εμπόδισαν την ανακήρυξη ελεύθερου λιμανιού στη Σύρο βλ. τα.σχετικά άρθρα της "Journal de Smyrne" στον Ι .Βλαχογιάννη, ó.-u.,

τ. 5, α. 271 και 306. ΓΙβλ. την

ίδια άποψη* του 0.Δημητρακόπουλου, "Στροφή της κυβερνη­ τικής πολιτικής προς την εσωτερική ανάπτυξη της χώρας", στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, ό.π., σ. 184. 0 συγγραφέας θεωρεί ότι' εκτός από τους ταμιευτικούς, λόγους, η κυβερνητική άρνηση να ανακηρυχθεί η Σύρος ελεύθερο λιμάνι υπαγορεύτηκε από την αδυναμία ελέγχου του νησιού από πράξεις λαθρεμπορίου, δστόσο η κυβερνητική πρωτο­ βουλία του 1839 να γίνει η Δήλος ελεύθερο λιμάνι, διαώεύδει την ύπαρξη τέτοιων φόβων από μέρους του Κράτους. 90. Βλ. τις πληροφορίες του γάλλου προξένου στο AIÌAE, C.C.C., Syra, vol. 2, p. 71, επιστολή της 19 Δε­ κεμβρίου 1839.

ο

''

ί

••

*

'•*

91. Βλ. σχετικά F. Thiersch, ό_.π., τ. Β', σ. 86-87. 92. ΑΜΑΕ, ό.π. 93. Βλ. σχετικά Ι.Βλαχογιάννης, ό.π., 216.

τ.5, σ. 207-

291 94. Ο Ι. Βλαχογιάννης, ό.π., τ. 5, σ. 488-515, πα­ ραθέτει άρθρα από δύο εφημερίδες της εποχής: "Καρτερία" (Πάτρα). "Ελληνικός Παρατηρητής" (Αθήνα). Επίσης δημο­ σιεύει αποιράσεις του επαρχιακού συμβουλίου και του ε­ μπορικού επιμελητηρίου της Σύρου. Για πρόσθετες πληρο­ φορίες βλ. "Ερ_μτ}£",

αρ. 192, 21 Νοεμβρίου 1842, σ.

1105, αρ. 195-196, 19 Δεκεμβρίου 1842, σ. [1]. Για το ίδιο ζήτημα βλ. Γ.Κορδάτος, Εισαγωγή εις την ιστορία της ελληνικής κεφαλαιοκρατίας, 6η έκδοση, Αθήνα 1977, σ. 40-42. 95. Ι. Βλαχογιάννης, ό.π., τ. 5, σ. 501-510. έγ­ γραφο του επιμελητηρίου με ημερομηνία Ì3 Δεκεμβρίου 1042. 96. Ι.Βλαχογιάννης, ό.π.,

τ. 5, σ. 326-331, έγ­

γραφο του εμπορικού επιμελητηρίου Σύρου με τίτλο "Οδηγίαι δια τον κύριον Λ.Ρσλλην, ως αντί-πρόσωπον ταυ Εμπο­ ρικού Επιμελητηρίου Σύρου παρά τω εις Αθήνας Εμπορικώ Συνεδρίω".

· • . _ · · ' .

97. Βλέπε σχετικά ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 1, p. 308-311.

.-7 -

•; ·•' ...

98. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 2, p. 3Γ2, επιστολή της 14 Αυγούστου 1842. Οι τελωνειακές μεταρρυθμίσεις αφορούσαν κυρίως την κατάργηση των εσωτερικών τελωνείων της Τουρκίας και την επιβάρυνση των εισαγομένων εμπο­ ρευμάτων με ένα και μόνο δασμό κατά την είσοδο τους στο τουρκικό, έδαφος. Αυτό το μέτρο έπληξε το εμπόριο της Σύρου διότι οι αγοραστές εμπορευμάτων στις τουρκι­ κές επαρχίες δεν είχαν πλέον κανένα λόγο να απευθύνον­ ται στη διαμετακόμιση της Σύρου* πράγμα που έκαναν στο παρελθόν για να αποφεύγουν τις αλεπάλληλες τελωνειακές

f

Λ

292 επιβαρύνσεις Ματά τη μεταφορά εμπορευμάτων

στο εσωτε­

ρικό της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι τουρκικές μεταρ­ ρυθμίσεις ουσιαστικά μείωναν τους εισαγωγικούς δασμούς στα εισαγόμενα προϊόντα, γεγονός που είχε σημαντικές μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ανάπτυξη της τουρκικής οι­ κονομίας. 0 Α. Βερέμης: "Οι οθωμανικές μεταρρυθμίσεις (Τανζιμάτ)", Ιστορία του Ελληνικού έθνους, ό.π., σ.170, σημειώνει: "OL μεταρρυθμίσεις, αν και δεν εφαρμόστηκαν με συνέπεια, δημιούργησαν ωστόσο τις προϋποθέσεις για αλλαγές που δεν,ευνοούσαν πάντοτε τους Τούρκους, δς α­ ποτέλεσμα του Τανζιμάτ μειώθηκαν σημαντικά οι δασμοί στα εισαγόμενα είδη ώστε η αυτοκρατορία να περιέλθει σε κατάσταση αποικίας καθώς διέθετε φθηνές πρώτες ύλες και μεγάλες αγορές για τα- βιομηχανικά προϊόντα της Ευ­ ρώπης. Η εισροή φθηνών προϊόντων έπληξε άμεσα .TLÇ οθω­ μανικές βιοτεχνίες και κατέστρεφε πολλές παραδοσιακές συντεχνίες, αποθαρρύνοντας παράλληλα την ανάπτυξη εγ­ χώριας βιομηχανίας. 99. Βλ. σχετικά Ι.Πετρόπουλος - Α.Κουμαριανού, ό.π., σ. 79-80. 100. Δικαιολογημένα ο Δ.Χρηστίδης θεωρήθηκε από την πλειοψηφία των συριανών εμπόρων ως κακός οιωνός του εμπορίου της Ερμούπολης. 0 κωνστάντινουπολίτης πολι­ τικός είχε πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλες τις περιπτώσεις που ο εμπορικός κόσμος της Σύρου απευθύνθηκε προς τις κυβερνήσεις ζητώντας την ικανοποίηση διαφόρων αιτημά­ των, ή αντιτάχτηκε στην εφαρμογή ορισμένων μέτρων του Κράτου*ς. Η ^ητεία'του Χρηστίδη ως Δ'ιοικηΐή της Σύρου' -την περίοδο 1835-1840 συμπίπτει με επιβαρυντικούς για το εμπόριο νόμους του Κράτους. 0 ίδιος όπως είδαμε

293

άσκησε σωρεία πιέσεων και απειλών προς τους εμτιόρους να συμμορφωθούν προς τις κυβερνητικές αποφά­ σεις. Τη διεχί-α 1841-1843 χρημάτισε υπουργός των Εσωτερικών και αποτέλεσε τον ισχυρότερο κυβερνητι­ κό παράγοντα αυτής της περιόδου. Στο CÒLO διάστη­ μα η εμπορική τάξη της Ερμούπολης βρήκε την αρνη­ τική αντιμετώπιση της Κυβέρνησης τόσο στο αίτημα της για δημιουργία ελεύθερου λιμανιού στη Σύρο όσο και στην απαίτηση της για σύναψη εμπορικής συμ­ φωνίας με την Τουρκία.

;,. '

101. Τα αριθμητικά μεγέ8η για την εξέλιξη του συριανού εμπορίου την περίοδο 1843-1848 προέρχον­ ται από την γαλλική προξενική αλληλογραφία. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ C.C.C., Syra, vol. 3, p. 166-179, αναφορά της 25 Νοεμβρίου 1848 για το εμπόριο ηαι τη ναυτιλία της Σύρου την περίοδο 1843-1846"ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 194-198, αναφορά της 12 Μαρτίου 1849 για το εμπόριο και τη ναυτιλία μεταξύ Σύρου και Γαλλίας την περίοδο 1847-1848* ΑΜΑΕ, C.CC.,, Syra, vol. 3, p. 241-250, αναφορά της 24 Δεκεμβρίου 1849 για το εμπόριο και τη ναυτιλία της Σύρου το 1847' ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 340347, αναφορά της 22 Νοεμβρίου 1950 για το εμπόριο κσι τη ναυτιλία της Σύρου το 1848. 102. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 171, ανα­ φορά της 25 Νοεμβρίου 1848. 103. F. Strong, ÇKTU_, σ. 133, πίνακας εισαγω­ γικού, εξαγωγικού, διαμετακομιστικού και παράλιου εμπορίου της Ελλάδας 1833-1840.

294 104. Βλ. του -πίνακα χου D.Dakin σχετικά με την εξέλιξη του εξωτερικού εμπορίου της χώρας την περίο­ δο 1833-1883 noi' αναδημοσιεύει, ο Κ.Τσουκαλάς. Κοινω­ νική ανάπτυξη και. Κράτος, η συγκρότηση του δημοσίου χώρου στην Ελλάδα, Αθήνα 1981, σ. 215. ICS. ΑΜΑΓ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 168, αναφο­ ρά της 25 Νοεμβρίου 1848. 106. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 170, αναφορά της 25 Νοενβρίου 1848. 107. "Αίολος", αρ. 74, 12 Ιανουαρίου 1846, σ.[1]. Βλ. ετιίσης την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ομιλία, "περί σιτηρών" του βουλευτή Κ. Προβελέγγιοι στη Βουλή. "Αθη­ νά" αρ. 1317, 23 Μαίου 184fr, σ. 3" αρ.

1319, }u Hai ci

1846, σ. 3. 0 ομιλητής αναφέρεται σε τιμές σταριού στην εγχώρια παραγωγή και. κατανάλωση σταριού και στις εισπράξεις των τελωνείων της χώρας από το εμπόριο αυ­ τού του προϊόντος. 108. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol.. 3, p. 95, επι­ στολή της 30 Νοεμβρίου 1845. 109. Βλ. σχετικά Β-Σιουπόερας, "Περίοδος εσωτερι­ κών ανωμαλιών και εξωτερικών πιέσεων (1847-1853'". Ιστορία του ελληνικού έθνους, ό.π., σ. 133-134. 110. ΑΜΑΕ. C.C.C., Syra. vol. 3. p.342,. ανα·. ο­ ρά της 22 Νοεμβρίου 1850. 111. "Αίολος", αρ.. 196, 15

Μαΐου 1848, σ . [4],

112. ' ΑΜΑΕ, C.C.C.. Syra, vol. 3, p. 198, avacDρά της 12 Μαρτίου 1849. 113. ΑΜΑΕ, C.C.C.. Syra, vol. 3, p. 175, αναφορά της 25 ΝοεμΜ-ου ^ 8 - 8 .

295 IIA. Κ.Τσουκαλάς, Εξάρτηση »ci αναπαραγωγή. ..-. ., ό.π., σ. 229. 115. Κ.Τσουκαλάς, ό.π., σ. 228. 116. "Εφημερίς της Κυβερνήσεως", αρ. 12, 2 Ιου­ νίου 1842, σ. 67, νόμος "περί οργανισμού των τελωνεί­ ων του Κράτους" της 25 Μαίου 1842. - ..'.""•'ϊίϊ'.- Βλ.ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 2, p. 311, επι­ στολή της 14 Αυγούστου 1842. 118. "Εφημερίς της Κυβερνήσεως", αρ." 12, 2 Ιου­ νίου 1842, σ. 80, διάταγμα "περί σχηματισμού των τε­ λωνείων και "των άφορόντων το προσώπικόν αυτόν" της Λ·. 25 Μαίου 1842.

\

•.••--' 119.• Α.ΜΑΕ, C.C.C.,'Syra, vol. 2, p. 332, επιστο­ λή της 18 Οκτωβρίου 1842.

-

120. Αί-'ιΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 2, p. 398, επιστο­ λή της 30 Απριλίου 1843. Στην ίδια επιστολή βλ. τις κριτικές παρατηρήσεις του προξένου προς τον νόμο της ..'.19 Μαρτίου 1843. 121. • "Εφημερίς της Κυβερνήσεως", αρ. 8, 22 Μαρ•"•"·•"-'τιου"Ί843, σ. 9, νόμος "περί οργανισμού των τελωνείων -· του Κράτους" της 19 Μαρτίου 1843. "• -".•••.^„..Γ. 12*2.,_.ΑΜΑε,". CX.Ç.,

Syra, vol. 2, p. 394-395, ε-

. ,.παττολή της 21 Απριλίου 1843. Αυτή η επιστολή του προ­

r

ξένου είνα,ι η μόνη γνωστή μας πηγή που αναφέρεται στην πρωτοβουλία της Κυβέρνησης να τροποποίησει το καποδιτελωνειακό σύστημα.

oxpianó .

.

•

.

"

_

'

.

'

*

-

123. Για το πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα και τις διεθνείς εξελίξεις που αφορούσαν τη χωρά βλ. Ι.Πετρόπουλας - Α .-Κουμάρι ανού, ό.π., σ. 88-90.

296 124. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, voi. 2, p. 332, επιστο­ λή της 13 Οκτωβρίου 1842. 125. Βλ. "Ερμής", αρ. 296, 9 Φεβρουαρίου 1845, σ. [2]* "Αίολος", αρ. 31, 17 Μαρτίου 1845, σ. [1]' "Αίολος", αρ. 38, 5 Μαΐου 1845, σ. [1]. 126. Βλ. την ομιλία του Ι.Κωλέττη στην "Αθηνά", αρ. 1234, 15 Ιουλίου 1845, σ. 4. 127. "Εφηαερίς της Κυβερνήσεως", αρ. 31,.3 Δε­ κεμβρίου 1845, σ. 35 νόμος ''περί διατιμήσεως των Υγει­ ονομικών και Λοίμοκαθαρτικών δικαιωμάτων"της 25 Νοεμ­ βρίου 1845 και σ. 100,

διάταγμα "περί .διαρκείας των

καθάρσεων" της 25 Νοεμβρίου 1848" ΑΜΑΕ, C.C. C , Syrs, vol- 3, p. 94, επιστολή της 30 Νοεμβρίου 3 845. 128. Βλ. τις προξενικές αναφορές αυτής της περιό­ δου. Επίσης Ι.Ν.Βεοφιλάτος, "Σκέψεις περί της εμπορι­ κής εν Ελλάδι ναυτιλίας", Οικονομική Επιθεώρησις", 10, φ. 118. Δεκέμβριος 1882, σ. 429. 0 κακός χειμώνας · των ετών 1846-1847 στην Ευρώπη επέωερε την καταστροφή της παραγωγής σταριού.Σημειώθηκε μεγάλη ύώωση στις τι­ μές το& προϊόντος και στο κόστος διατροφής.Η μείωση τω\ καταναλωτικών δυνατοτήτων του πληθυσμού είχε ως αποτέ­ λεσμα την εμφάνιση βιομηχανικής κρίσης.Βλ. σχετικά J.P.Rioux,La revolution industrielle 1780-1880,Παρίσι 1971,σ. 341. 129.

AMAL,

C.C.C.,Syra. vol. 3, p. 299. avauopa

της 8 Μαοτίου 1850. 130. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 397, αναοαρά της 12 Μάρτιοι· 1849. 131. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syr&. vol. 3. p. 299, αναφορά τις 8 Μάρτιοι 1850. 132. Η αυστριακή στμσπλοία ócciXr τη μεγαλύτερη δραστηριότητα της στη μεταιοορ- χρηματοδεμάτων σε αν-)-

κρίση ut. τσ γαλλικά axuóre.n. «, στο γεγονό;. c u xc XQξείδια χου αυστριακού Λόυδ ήταν TILG τακτικά. Io 184Β εξήχθηκαν από τη Σύρο μέσω του Λόυδ χρημαχοδέματα αξίας 3.445.362 φράγκων ενώ μέσω των γαλλικών αχμοπλοίων μεταφέρθηκε μεχαλλικό αξίας

2. J85.046 φρά­

γκων. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 347, αναφορά της 22 Νοέμβριου 1330. .133. Βλ. "Ερμής", αρ. 379, 2 Μαρτίου 1849, ο.Ι (Παράρτημα). Δημοσιεύεται, πρόσκληση των

συνδίκων

Αθανασίου Λαδόπουλου και Δημητρίου Δούκα προς τους δανειστές του πτωχεύσαντος- Α. Ταρποχτζή. Ανάμεσα στα ονόματα των δανειστών υπάρχουν έμποροι του ε­ ξωτερικού (Τοσίτζας, Γ.Ιουστινιάνης), ασφαλιστικές εταιρείες της Ερμούπολης ("Αργοναύτες", ."Φίλοι Α­ σφαλιστές") έμποροι του Πειραιά (Αδελφοί Γεραλόπουλοι) και πολλοί μεγαλέμποροι της Σύρου. Αυτό είναι μια ακόμη απόδειξη των αλυσιδωτών διασυνδέσεων ποι. χαρακτηρίζει το παραδοσιακό κύκλομα χρηματοδότησης του εμπορίου της Σύρου. Να σημειωθεί ότι η πτώχευ­ ση στοίχισε στον Α.Ταρποχτζή τη θέση του δημάρχου που κατείχε από το 1846, Η Κυβέρνηση αναγκάστηκε ve τον απολύσει και να διορίσει νέο δήμαρχο της Ερμούπολης τον Ν.Πρασσακάκη. 134. 0 Ι.Α.Ράλλης ήταν κάτοχος 320, μετοχών α­ ξίας 208.000 δραχμών της ασφαλιστικής εταιρείας "Φιλεμπορική". Τα πολλά

ναυάγια από τα οποία τα πε­

ρισσότερα ήταν ύποπτα, πλοίων που ήταν ασφαλισμένα στη "Φιλεμπορική" υποχρέωσαν τους μετόχους να καταβάλουν όλο το ποσόν της αξίας των μετοχών τους, όπως προέβλεπαν τα καταστατικά των ασφαλιστικών εταιρειών. Η πτώχευση του Ι.Α.Ράλλη ήταν φυσικό επακόλουθο αυτ

ήζ

)Ç εξέλιξης. Βλ. την επιστολή τοι Δ.Μάνιαρη,

tr

αντικαταστάτη του Ι.Α.Ράλλη στη διεύθυνση του Πρακτο­ ρείου της Ε.Τ.Ε., προς τον συνάδελφο του στην Αθήνα

f

.*

298

Β.Χαιρέτη, στο ΙΑ|'ΕΤΕ, ό.π., επιστολή της 15 Μαρτίου' 1850. Τέλος ο "Αίολος", αρ. 326, 4 Νοεμβρίου 1850, σ. [4]δημοσιεύει αίτηση του Ι.Α.Ράλλη χρονολογημένη από την 16 Ιουνίου 1850, για παραχώρηση της περιου­ σίας του προς τους δανειστές του λόγω χρεωκοπίας (Παράρτημα IV.7,σ.517) .Στην αίτηση αναφέρονται οι αι­ τίες της πτώχευσης και ζητείται η παύση της καταδίω­ ξης του. 135. 0 Γ.Γιουρδής, σιτέμπορος, κοινοποίησε την πτώχευση του στις 20 Σεπτεμβρίου 1850. Το χρέος του έφθανε τις 200 χιλιάδες δραχμές. Εγγυητές του ήταν ο­ ρισμένοι από τους μεγαλύτερους έμπορους της πόλης. Βλ. ΙΑjETEs ό.π., επιστολή της 27 Σεπτεμβρίου 1850. 0 γάλλος πρόξενος αναφέρει στην επιστολή του της 7 Οκτωβρίου 1850: "Ένας οίκος της Ύδρας, οι αδελφοί Γιουρδή εγκατεστημένοι στη Σύρο και τον Πειραιά πτώ­ χευσαν με παθητικό περισσότερο από 500.000 δραχμές." 0 εμπορικός οίκος Γιουρδή διέθετε 4 ιδιόκτητα πλοία για τις μεταφορές σταριού, τα οποία πουλήθηκαν σε πλειστηριασμούς. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ, C.C.C.,

Syra, vol.

"3, p. 333. 136.Βλ. Β.Σφυρόερας, ό.π., σ. 137-141. Βλ. επίσης την ανάλυση των γεγονότων από τον γάλλο πρόξενο" ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 258, επιστολή της 5 Φεβρουα­ ρίου 1850. 137. "Αίολος", αρ. 284, 21 Ιανουαρίου 1850, σ.[1], 138. "Αίολος", ό.π., σ. [3]. 139. ΑΜΑΕ, C.C..C, Syra, vol. 3, p. 263, επιστολή της 10 Φεβρουαρίου 1850.

299 140. "Αίολος", αρ. 285, 28 Ιανουαρίου 1850, σ. [2] και. "Ερμής", αρ. 399, 15 Φεβρουάριου 1850, σ. 3. Πραγ­ ματικά στην πόλη κυριάρχησε ένα αντιαγγλικό κλίμα. Η επέτειος των αποβατηρίών του Όθωνα στην Ελλάδα γιορ­ τάστηκε με πρωτοφανή ενθουσιασμό από τους κατοίκους της Ερμούπολης. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ, ό.π., ρ.264. 0 "Αί­ ολος" , ό.π., γράφει χαρακτηριστικά: " Την 25 επανηγυρίσθη εις την Πόλιν μας και εις την άνω Πόλιν λαμπρώς παρά ποτέ άλλοτε,η επέτειος εορτή των αποβατηρίών της A.M. του πολυαγαπητού ημών Άνακτος. Η προς το Βασι­ λικός ζεύγος ενθουσιώδης του λαού αφοσίωσι'ς ήτον απαραδειγμάχιστος, δεν παρέλειψε κανέν μέσον δυνάμενον να απόδειξη το αίσθημα του τούτο. Ζητωκραυγαί αδιάκο­ ποι £ στολισμοί των Ιερών Ναών, Λεσχών, Καφφενείων, και πολλών ιδιωτικών οικιών με σημαίας και εικόνας των Βασ. προσώπων. Φωταφία γενική, και κανονιοβολισμοί ελάμπρυναν την ημέραν ταύτην. Η Λέσχη δε των Ερμουπολιτών ήτις έμελε να δόση τον συνήθη δια την Εορτήν χορόν, ανέφερε δια της Εφορίας της εις τον κ.Λήμαρχαν ότι με λύκην αναβάλλει ένεκα των διατρεχόντων τον χο­ ρόν, επιφυλασσόμενη να τον δόση λαμπρότεραν* παρετηρήθη, ότι ούτε τα Αγγλικά ατμόπλοια ούτε ο Β.Πρόξενος, έλαβον μέρος εις την Εορτήν". 141. "Αίολος", ό.π.

=

142. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 291, επιστολή της 28 Φεβρουαρίου 1850" Β.Σφυρόερας, ó^rc., σ. 340. 143.Τ ηύ πληροφορία, η οποία προφανώς προήλθε από .το εμπορικό επιμελητήριο της πόλης, δημοσιεύουν δύο εφημερίδες της Ερμούπολης' ο "Ερμής", αρ. 399, 22 Φε-

,<

•»

300

βρουαρίου

1850, σ.

[2]και

ο "Αίολος", αρ. 289, 25

Φεβρουαρίου 1850, σ. [2]. 144. Βλ. τις επιστολές με ημερομηνία 5 Απριλίου 1850 MOL 12 Απριλίου 1850 που έστειλε το Πρακτορείο της Ε.Τ.Ε., στη·Σύρο προς το Κεντρικό στην Αθήνα στο ΙΑ|ETE, ό.π.Στην επιστολή της 5 Απριλίου ο Δ.Μάνιαρης γράφει χαρακτηριστικά^ "Κατά τας χθεσινάς ειδή­ σεις Λονδίνου

το εμπόριον ήρχισε να κινήται,

επωλήθησαν αυθημερόν 18 χιλιάδες

Βάλλαι Βάμβακος,

των οποίων αι τιμαί υψώθησαν, και κατά συνέπειαν εζητήθησαν χθες και παρά του Ποακτορείου χρήματα και εδώσαμεν περί των 35 χιλιάδων. Απεστάλησαν δια των σηαερινών "ατμοκίνητων ικανά χρήματα δι Αλεξάνδρειαν, Σμύρνην και Σέρρας δι αγοράν βαμβακιών. Προσθέτουσι τα γράμματα Λονδίνου ότι και τα γενήματα εζητήθησαν και έλαβον επιτόπιον ανεβασμόν έως δύω Σελήνια". 145. Βλ. ΙΑ |ETE, όπ., επιστολή της 16 Αυγού­ στου 1850. 146. Βλ. ΙΑ|ETE, XX. Υποκαταστήματα, Β'Αρχείο Υποκαταστήματος Σύρου, φάκ. 2, (1850-1855), επιστολή της Διοίκησης της 19 Σεπτεμβρίου 1850. 147. ΙΑ|ETE, XXI. Αλληλογραφία, ό.π., επιστολή της 16 Μα'ίου 1851. Βλ. επίσης ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 378, επιστολή της 3 Ιουνίου 1851. 148. Βλ. IA j Ε Τ Ε, ό.π., επιστολή της 29 Αυγούστου 1851. Επίσης την 5 Σεπτεμβρίου 1851 η Διοίκηση πλη­ ροφορείται από τον πράκτορα της τα εξής: "Εκ Λονδίνου γράφουσι ότι η εκ,εί Τράπεζα ανέβασε το προεξόφλημα δια όλα εν γένει τα συναλλάγματα των εκείσε ελλήνων

301

;

εμπόρων εις το 7 - 1ο?ό, και ότι όλοι οι Άγγλοι, εν γένει' ήρχισαν να φθονώσι και κατατρέχουσι τους έλλη­ νας εκεί εμπόρους ένεκα της χρεοκοπίας του Καστέλλη και άλλων τινών ελληνικών καταστημάτων". 149. ΙΑjETE, ό.π., επιστολή της 27 Ιουνίου 1851. 0 Δ.Μάνιαρης για να καθησυχάσει την Τράπεζα ότι δεν διέτρεχε κανένα κίνδυνο από τη πτώχευση του οίκου "Υιοί Π.Ράλλη", αναφέρθηκε στην οικονομική κατάστα­ ση των εγγυητών του. Ανάμεσα στους εγγυητές ήταν ο Μικές Πότους, ναυπηγός και ιδιοκτήτης αρκετών πλοίων" ο Στέφανος Κάππαρης ήταν κάτοχος και -μέτοχος πλοίων και θαλασσαδανειστής. Όλοι οι εγγυητές ήταν Χιώτες. 150. ΙΑ j ETE, ό. it., επιστολή Δ.Μάνιαρη προς Β. Χαιρέτη της 15 Αυγούστου 1851. 151. ΙΑ|ETE, ό.π., επιστολή της 19 Σεπτεμβρίου 1851. 152. Η κατάσταση για τους έλληνες εμπόρους -του Λονδίνου είχε γίνει πραγματικά εκρηκτική. Έδοσαν εν­ τολή στους χρεώστες τους στην Ερμούπολη να μη τους στέλνουν συναλλάγματα με προθεσμία μεγαλύτερη από δύο μήνες (.') διότι "θεωρούνται ως μηδέν". Τις δει­ νές περιστάσεις απεικονίζει με τον καλύτερο τρόπο η πληροφορία ότι "και αν ακόμη εν μόνον ελληνικόν κατάστημα ήθελεν πέσει εν Λοδίνω είναι όλοι χαμένοι Γ" Βλ- ΙΑ{ETE, ό.π., επιστολή της 3 Οκτωβρίου 1851. Τον Δεκέμβριο χρεωκόπησε ο ελληνικός εμπορικός οίκος του Σκαναβή της Κωνσταντινούπολης με υποκαταστήματα ατό Λονδίνο και τη Βιέννη, με αποτέλεσμα να ενταθεί η δυσπιστία σε βάρος των ελλήνων εμπόρων. Βλ. IAJETE»

302

ό.τι., επιστολή της 12 Δεκεμβρίου 1851. 153. 0 διευθυντής του Πρακτορείου συμβούλευε τη Διοίκηση να μην εμπιστεύεται χορηγήσεις σε σιτέμπορους, ιιαρά μόνο όταν εξασφαλίζει αξιόχρεους εγγυητές. Βλ. σχετικά ΙΑ|ETE, ό.π., επιστολή της 14 Νοεμβρίου 1851. 154. Η τιμή των συναλλαγμάτων Λονδίνου από 28,90 δραχμές την 17 Οκτωβρίου 18-51, έιοτανε στις 29,25 δραχ­ μές μετά από δύο μήνες. Βλ. ΙAjΕΊΕ, ό.π., επιστολές της 17 Οκτωβρίου 1851 και της 12 Δεκεμβρίου 1851. 155. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 438, αναφορά της 26 Ιουλίου 1852. 156. Βλ. ΙΑ|ETE, ό.π., επιστολές της 16 Ιανουαρίου 1852 και 3 Σεπτεμβρίου 1852. 157. ΑΜΑΕ, D.C.C., Syra, vol. 4, p. 66-67, αναφο­ ρά της 28 Ιουνίου 1853. 158. ΙΑ JETE, ό.π., επιστολή της 10 Δεκεμβρίου 1852. 159©, Προς το τέλος του 1853 σημειώθηκε μεγάλη έλ­ λειψη σιτηρών στην Ερμούπολη και την υπόλοιπη Ελλάδα, με αποτέλεσμα να μειωθούν επικίνδυνα τα αποθέματα και οι τιμές του άρτου να υψωθούν σημαντικά. Τον Οκτώβριο η Βουλή ψήιηισε vóuo με τον οποίο καταργούσε μέχρι την 31.12.53 το τέλος εισαγωγής δημητριακών με σκοπό να πέσουν OL τιμές για να αντιαετωπιστεί η σιτοδεία. Βλ. σχετικά "Ένωσις",

αρ. 289-123, 22 Οκτωβρίου 1853,

σ. [2]. 160. Για τα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην Ελλάδα και την Ανατολή κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου βλ. αναλυτικά Σ.Παπα­ δόπουλος, "0 Κριμαϊκός πόλεαος και ο ελληνισμός".

303

Ιστορία του ελληνικού έθνους, ό.π., σ. 143-168. Ση­ μαντικές -πληροφορίες για τις εξωτερικές εξελίξεις . δημοσιεύονται επίσης στις εφημερίδες της Ερμούπολης "Αίολος" και "Ένωσις". Τέλος για την αγγλική πολι­ τική αυτή την περίοδο, αλλά και τις συνέπειες του Κριμαϊκού πολέμου, βλ. περιεκτικά D.Thomson, En­ gland in the nineteenth century,Λονδίνο 1983, p.157158; 161. Τις οικονομικές επιπτώσεις του Κριμαϊκού

*'

πολέμου στην αγορά της Κωνσταντινούπολης 'περιγράφει ο Α.Συγγρός, ό.π., σ. 246-255. '

,

162. Βλ. σχετίΗά "Ένωσις", αρ. 289-143, 11 Μαρ­ τίου 1854, σ. [3]* Επίσης ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 197, επιστολή της 28'Μαρτίου 1854. 163. Μ ρωσική απαγόρευση δημιούργησε προβλήματα • στην τροφοδοσία της δυτικής αγοράς με σιτηρά. Αυτό τουλάχιστον αποδεικνύει η εντολή του γάλλου προξένου της Σύρου να συντομεύσουν την αναχώρηση τους τα πλοία • που ήταν φορτωμένα με στάρι και κατευθύνονταν στη Γαλ­ λία. Βλ. "Ένωσις", αρ. 289-143, 11 Μαρτίου 1854, σ.[3]. Να σημειωθεί ότι η παραγωγή σταριού στη Γαλλία κατά το 1853 είχε παρουσιάσει σημαντική μείωση σε σχέση με το 1852.Από 3.570 εκατομμύρια κιλά το 1852 έπεσε στα 2.390 εκατομμύρια κιλά το 1853.Βλ. τον σχετικό πίνακα που δη­ μοσιεύει ο 8.R.Mitchell."Statistical Appendix",The Fon­ tana Economic History of Europe,The Emergence of Indu­ strial Societies-2^ έκδοση,Λονδίνο 1979,σ.759-760. 164. 0 Α.Συγγρός περιγράφει με εξαιρετικό τρόπο του πλουτισμό των.εμπόρων της Κωνσταντινούπολης που αναλάμβαναν την πώληση ειδών διατροφής και ρουχισμού στα στρατεύματα των δυτικών Δυνάμεων. Βλ. σχετικά Α.Συγγρός, ό.π. 165. Βλ. τη σχετική επιστολή του γάλλου προξένου της 28 Μαρτίου 1854. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra,'ό.π.

· .

'

304

166» Το πρόβλημα της ανεπάρκειας σιτηρών στην Ερ μούπολη έγινε εφιάλτης για τις χαμηλές κοινωνικές τά­ ξεις εξαιτίας της ύψωσης των τιμών του άρτου. Η σιτοδεία οξύνθηκε ακόμη περισσότερο όταν άρχισαν να συρ­ ρέουν στην πόλη έλληνες από τα τουρκικά εδάφη από τον φόβο του πολέμου και της εκδίκησης των τούρκων. Μπρος στην αγωνία της επιβίωσης του πληθυσμού το δημοτικό συμβούλιο με ψήφισμα του κάλεσε τον Δήμαρχο Α.Δαμαλά να φροντίσει για τη μετάβαση των προσφύγων σε άλλα νησιά με έξοδα του Δήμου. Την ίδια εποχή, Μάρτιο του 1854, η δημοτική αρχή ενδιαφέρθηκε να α­ γοράσει 270 χιλιάδες κιλά σιτάρι από τη Ρωσία με έν­ τοκο δάνειο από τους μεγαλέμπορους της πόλης με εγ­ γύηση του δήμου και ενεχυρίαση του εμπορεύματος. Στην πρόσκληση του Δημάρχου να εγγραφούν δανειστές ανταποκρίθηκαν ελάχ.ιστοι μεγαλέμποροι. Βλ. " Τνωσις", ας. 289-145, 25 Μαρτίου 1854, σ. [3]. Για το πρόβλημα της σιτοδείας και τις τιμές άρτου βλ. τις εφημερίδες "Αίολος",αρ. 487,14 Ιανουαρίου 1854, σ. [3]" "ΐνωσις", αρ. 289-135, 14 Ιανουαρίου 1854, σ. [4]" " Έ νωσις", αρ. 289-143, 11 Μαρτίου 1854, σ. [3]' "Αίο­ λος", αρ. 514, 22 Ιουλίου 1854, σ. [1]. Το τελευταίο δημοσίευμα αφορά γενικότερα την έλλειψη σιτηρών σε όλη την εγχώρια αγορά. Τέλος ο γάλλος πρόξενος ισχυ­ ριζόταν τον Μάρτιο του 1854 ότι τα αποθέιιατα σιτηρών στην Ερμούπολη μόλις έφταναν για κατανάλωση 40 ημερών του πληθυσμού. Στην επιστολή του αναφέρει ότι το πρό­ βλημα δημιουργήθηκε από τη μαζική προσέλευση απολυμέ­ νων ναυτικών στην Ερμούπολη εξαιτίας της απραξίας του ελληνικού εμπορικού ναυτικού. Σε άλλη επιστολή του υπολογίζει τους άνεργους ναυτικούς που ήρθαν στην Ερμούπολη σε 3.500 άτομα και τους έλληνες πρόσφυγες από τα τουρκικά ε&άωη σε 10 χιλιάδες. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 201 και 218, επιστο-

305

λες της 28 Μαρτίου 1854 και. 17 Μαίου 1854 αντίστοι­ χα. Προφανώς' αυτός ο πληθυσμός εγκατέλειψε την Ερ­ μούπολη όταν τον Ιούλιο αποκαταστάθηκαν οι σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας και λίγο χρόνο αργότερα η ρω­ σική κυβέρνηση επέτρεψε την εξαγογή σιτηρών με αποπ-: τέλεσμα την επαναδραστηριοποίηση της ελληνικής ναυτιλίας. 167. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 217-227, επιστολή της 17 Μαίου 1854. Την ίδια εποχή οι στρα­ τιωτικές επιχειρήσεις στην Ανατολή εντάθηκαν με αποτέλεσμα να επέλθει σοβαρή κάμψη των αγοραπωλη­ σιών στο Λονδίνο και την Τεργέστη. Βλ. ΙΑ JETE, ό.π., επιστολή της 29 Απριλίου 1854. 168. ΑΜΑΕ, ό.π. 169. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 245-24-6, επιστολή της 27 Ιουλίου 1854 και ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 249, επιστολή της 4 Αυγούστου 1854. 170. 35ο πλοία ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι της Σύρου περιμένοντας την άρση της απαγόρευσης των εξαγωγών, δημητριακών από τη Ρωσία. Κοντά σ* αυτά τα προβλήματα προστέθηκε και η προσβολή της Ερμούπολης από χολέρα. Από την 1η Ιουλίου μέχρι την 4 Αυγούστου .πέθαναν

146 άτομα στην πόλη, γεγονός που υποχρέωσε

την Κυβέρνηση να επαναφέρει την υποχρεωτική παραμο­ νή των πλοίων στο λοιμοκαθαρτήριο κατά την προσέγ­ γιση τους στο λιμάνι. Τα αποτελέσματα αυτής της κα­ τάστασης για το εμπόριο ήταν κα'ταστροφικά. 0 Δ.Μάνιαρης γράφει χαρακτηριστικά "Το εμπόριον έπαυσεν όλως διόλου". Βλ. σχετικά ΙΑ|ETE, ό.π., επιστολή της 5 Αυγούστου 1854.

> .*

306

171. AMAE, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 321, επιστολή της 15 Απριλίου 1855. 172. Βλ. Σ.Παπαδόπουλος, ό.π., σ. 165. 173. AMAE, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 326, επιστολή της 27 Μάιου 1855. 174. AMAE, C.C.C, Syra, vol. 4, p. 330-331, επιστο­ λή της 24 Ιουνίου 1855. Βλ. επίσης Α.Συγγρός, ό.π., σ. 250-251. 0 συγγραφέας μαρτυρεί ότι ένα μεγάλο μέρος των εξαγωγών δημητριακών από τις παραδουνάβειες περιοχές και κυρίως κριθάρι για τα ζώα των στρατευμάτων, διοχε­ τεύθηκε μέσω της Σύρου στην Κωνσταντινούπολη. 0 ίδιος εμπορεύθηκε κριθάρι με αυτόν τον τρόπο. 175. Βλ. AMAE, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 351-352, επιστολή της 5 Αυγούστου 1855 και ρ. 385, επιστολή της 14 Νοεμβρίου 1855. 176. AMAE, C.C.C, Syra, vol. 4, p. 346-347, επι­ στολή της 29 Ιουλίου 1855. 177.^.0 πρόξενος ομολογεί ότι η σύναψη ειρήνης έιοερε μεγάλη λύπη στους εμπόρους της Ερμούπολης. Βλ. σχε­ τικά AMAE, C.C.C, Syra, vol. 4, p. 429, επιστολή της 10 Μαρτίου 1856. 178. Πολλοί έμποροι δημητριακών υπέστησαν οικονομι­ κές ζημιές από την κατάργηση των ρωσικών περιορισμών. Ένας από αυτούς ήταν και ο Ανδρέας Συγγρός. Βλ. σχε­ τικά Α.Συγγρός, ό.π., σ. 254-255. 179. Archives Nationales,F.12," serie 2670.

307

180. Βλ, την ομιλία του βουλευτή Σύρου Σ.Δάρα στην "AOrjva", αρ. 1224, 10 Ιουνίου 1845, σ. 2. Επίσης την ομιλία του ίδιου βουλευτή όταν ζήτησε την κατα­ σκευή υδραγωγείου στην Ερμούπολη με δαπάνη του Κράτους στην "Αθτινά^, αρ. 1259, 11 Οκτωβρίου 1845, σ. 4. 18Ϊ. Βλ. χαρακτηριστικά τα δημοσιεύματα των εφημε­ ρίδων: "Αίολος", αρ. 227, 18 Δεκεμβρίου 1848,' or. [3]* "Αίολος", αρ. 252, 11 Ιουνίου 1849, σ. [2]' "Αίολος", αρ.* 320, 23 Σεπτεμβρίου 1850, σ. [3]' " Ένωσις", αρ. 289-42, 26 Μαρτίου 1852, σ. [3]. 182. Βλ. σχετικά "Αίολος", αρ. 259, 30 Ιουλίου 1849, σ. [4], 183. "Εφημερίς της Κυβερνήσεως", αρ. 28,. 13 Αυ­ γούστου 1849, σ. 31, νόμος "περί επιβολής φόρου,' επί των εις τον λιμένα Σύρου καταπλεόντων πλοίων προς κα­ τασκευήν προκυμαίας" της 7 Αυγούστου 1849. 184. Βλ. "Αίολος", αρ. 232, 22 Ιανουαρίου 1849, er. [4]' "Αίολος", αρ. 277, 3 Δεκεμβρίου 1849,σ. [1], κύριο άρθρο με τίτλο "Οι Λαθρέμποροι"" "Αίολος", αρ. 320, 23 Σεπτεμβρίου 1850, σ. [3]' "Αίολος", αρ. 337, 20 Ιανουαρίου 1851, σ. [1]. Επίσης ο γάλλος πρόξενος γράφει χαρακτηριστικά: "Έχω

ήδη πολλές φορές σημειώ­

σει προς την Υπηρεσία τα πράγματα σχετικά με το λαθρε­ μπόριο. Οι,αρχές, αντί να σκεφθούν να θέσουν τέρμα οΓαυτή την παράνομη δραστηριότητα που

επιφέρει μεγά­

λη ζημιά στα συμφέροντα του Δημοσίου Ταμείου, φαίνεται / ν α θέλουν να το αφήσουν να αναπτυχθεί περισσότερο.Η πελιοφηφία των κατασχεμένων εμπορευμάτων επιστρέφεται στους ιδιοκτήτες τους ύστερα από ανώτατη διαταγή. Οι

308

λαθρέμποροι δρουν σε τόσο μεγάλη κλίμακα» ώστε οι τίμιοι έμποροι δεν μπορούν να διαθέσουν τα εμπορεύ­ ματα τους. Τα παράπονα έχουν γενικευθεί. Κάθε ημέρα διαδίδεται ανοιχτά ότι κάποιος έμπορος εισήγαγε την τελευταία νύχτα τόσες μπαλλες τσόχας, μεταξω­ τού υφάσματος, 'τόσα κιβώτια λουλάκι. OL κατώτερες αρχές πρώτες βοηθούν τους λαθρέμπορους ή τουλάχι­ στον κλείνουν τα μάτια στις παράνομες πράξεις". Τη συμμετοχή υπαλλήλων του Τελωνείου σε πράξεις λα­ θρεμπορίου υπαινίσσεται σε ειρωνικό άρθρο της η ε­ φημερίδα "Journal de Smyrne". Γράφει σχετικά: "0 £.κτιμητής του Τελωνείου πέθανε πρόσφατα. EÎVOL ο ίδιος που με αποδοχές 150 δραχμές τον μήνα, ανακά­ λυψε το μυστικό να χτίσει με αυτές τις οικονομίες ένα από τα πιο όμορφα σπίτια στην πόλη καινά αφήσει στους κληρονόμους του 12-15 χιλιάδες δραχμές. 0α αναγνωρίσω ότι πρέπει να χρειάστηκε πολλή τάξη και οικονομία για να απολαύσει τέτοια πράγματα μέσα σε 4-5 χρόνια. 0 διάδοχος του, που εργάστηκε πολύ και­ ρό κάτω από τις διαταγές αυτού του σώφρονα ποοισταμένου, αποδεικνύεται άξιος του σχολείου που αποφοί­ τησε". Βλ. το κείμενο της εφημερίδας στον Ι.Βλαχο­ γιάννη, ό.π., τ. 5, σ. 262. 185. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 5, p. 109, επιστολή της 30 Ιανουαρίου 1857. Ένα χρόνο νωρίτε­ ρα ο "Αίολος", αρ. 591, 1 Ιανουαρίου 1856, σ. [31, αναφερόμενος στις τελωνειακές εισπράξεις του τοπικού τελωνείου το 1855 ανέβαζε τό ύφος των εισπράξεων από σιτηρά σε 250.000 δραχμές. Προωανώς εννοούσε τις ειπσράξεις όλων των κατηγοριών (διαμετακομιστικά τέλη. τέλη εισαγωγής, τέλη εξαγωγής).

309

£

ά μετά το 18.61. Η αξία των εισαγωγών η ο-

1^

}ί

νχν1ί

κε ζ τιηίσ

μποριο του λιμανιού του Πειραιά αναπτύχθη-

διάστημα 1844-1850 ήταν σταθερά

Ηύ%

κάτω από

α

« δ Ρ Χ μ ε ς έφτασε το 1861 τα 19 εκατομμύρια Γ)

\ύ

-

1

e €){0.t°\ ^ ρ γ έ ρ α σ ε τα 30 εκατομμύρια δραχμές. Οι ε ξ α %0 00 δ α ε το 1 8 ή 4 και , -χ3θ.° Ρ Χ ^ ζ ανέβηκαν σε 9.464.000 D γωγές -\Q0· Βλ.·> σχετικά Β.Τσοκόπουλος, ό.ττ., er. 184. δΡαΧ

''

' 0Ν· " Α ι : ο λ ο ^"' α Ρ '5 1 0 ' 2 4 Ιουνύου 1854, σ. [ 1 ] , 1" ' ,,Γ τίτλο "Η ατέλεια του Λιμένος Σύροι>"

κύρ^° ö P

.536, 25 Δεκεμβρίου 1854, σ." [1]* "Αίολος",

r

..Αίολος"' <

κ α ρ ύ ο υ 1856 5 σ. [Ι]' "Αίολος", αρ. 598,

91

αρ.· " ' ^υ 1856, σ. [1]' "Ένωσες", αρ. 341, 8 Οκτω0 [ 1 ] ' " Έ ν ω σ ι ς " , αρ. 342, 15 Οκτωβρίου 18 ΦεβΡ ^

ßP t 0

Π.]·

η

(Τ ·

*

'

voi» ϋΧ°

23

του ^ ^ 10

*

,ryCi ενδιαφέρον η ανάμιξη του γάλλου ι φ ο ξ έ '/ Ίασ ττίζ ατέλειας του λιμανιού. Στην αναφορά ΐην^ου

'QricC

κροϋ* -""

1δ52 αναφέρθηκε στις αποτυχημένες

tü v

Συριανών να ανακηρυχτεί η Σύρος ελεύ-

Hßl,

συνέχισε: "

η Γαλλία έχει εμπορι-

ι

9ερ°

κθ ΤΌλμω να π ω πολιτικό συμφέρον να μ η ν

ιιό ^

£-btì^et η σπουδαιότητα της Σύρου, της οποίας

ε

αφψ ot

' „αΐοικοι έχουν συνηθίσει να θεωρούν τους

Μ

, προστατευόμενους της Γαλλίας, και αυτούς

x

ta^ °

χ ρ ή σ ο υ μ ε μ ε όλα τα πρακτικά μέσα για να

Λ

/ „,.πε την επιρροή της Ρωσίας που έχει πολλές

£L

itpéit εξο υ δ

ερμουπολίτες". Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra,

tft0uç

vol- 4, Ρ' 189.

,Λ,Ό\Ο£_"»

(

αρ· 638, 1 Δεκεμβρίου 1856, σ. [ 1 ] .

^ ^ ,< [".Δερτιλής, Οικονουία και διααόριρωση κράτους

α χ

-

-J. 26-27.

6.*"

/

•

·

'

.

'.

'

310 192. Βλ. "Τηλέγραφος των Κυκλάδων", αρ. 100, 6 Απριλίου 1857, σ. [1]κΰριο άρθρο με τίτλο "AL τελωνιστικαί εκτιμήσεις και το δασμολόγιον"* "Τηλέγραφος των Κυκλάδων", αρ. 126, 8 Οκτωβρίου 1857, σ. [3]" "Τη­ λέγραφος των Κυκλάδων", αρ. 129, 29 Οκτωβρίου 1857, σ. [3]* "Ένωσις", αρ. 301, 4 Απριλίου 1858, σ. [1]" "Ένωσις", αρ. 305, 2 Ηα'ίου 1858, σ. [1] 193. Στοιχεία για την εξαγωγή σταφίδας από το λιμάνι της Πάτρας

βλ. "Αθηνά", αρ. 1318, 26 Μάιου

1846, σ. 4, ομιλία του βουλευτή Δάρα' "Τηλέγραφος των Κυκλάδων", αρ. 138, 31 Δεκεμβρίου 1857, σ. [3], έκθε­ ση του υτί-ουργού Οικονομικών Αλ.Κουμουνδούρου για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας (Παράρτημα ο.

) ' Κ.Βεργόπουλος, Το αγροτικό ζήτημα στην Ελ­

λάδα, β'έκδοση, Αθήνα, 1975, σ. 113. 194. Β. Τοοκόπουλος, ό.π. 195. Για τις οικονομικές κρίσεις τον 19ο αιώνα βλ. αναλυτικά J.P.Rioux,ó^., σ. 139-Μ6. 196. 0 R.Cameron,La France et le develoopement économique de 1 Europe 1800-1914, Παρίσι 1971, σ. 76,αναφέρει ότι η πολιτική και οικονουική κρίση την περίοδο 1848-1851 έπληξε καίρια τον ρυθμό της οικονομικής ανάπτυξης στη Γαλλία. Βλ. επίσης σ. 74 και 85. Στα πολιτικά γεγονότα του 1848 KOL τις ε­ πιπτώσεις τους στις οικονομίες των δυτικών χωρών α­ ναφέρεται και ο J.P.Rioux, .ό.π., σ. 141. 197

Η άνοδος του εμπορίου των δημητριακών που κινή­

θηκαν από τη Σύρο προς την Ευρώπη ανάμεσα στα έτη 18461855 ήταν ασφαλώς αποτέλεσμα των μεγάλων διακυμάνσεων που σημείωσε η παραγωγή αυτών των προϊόντων την ίδια περίοδο. Βλ. τον πίνακα του B.R.Mitchell, "Statistical Appendiχ".j^ju

311 190. £

£

όλες σχεδόν

.; αναφορές του ·,

aia κίνηση του" εμπορίου τ.·•·•.; Σύρου, ο γάλλο;: εξετάζει, τις επιπτώσεις τ . ατμοπλοίου στο της πόλης και τον ανταγον·. ζ'/ό ανάμεοα στο ·. ταφοράς και το ιστιοφόρο. 199 · Βλ. τις ενδιαφέρουσες επίσημανσει λο του ατμοπλοίου σε σχέοτ; μ.ε το εμπόριο τη. που διατυπώνει ο Κ.Τσουκαλάς^ Κοινωνική avr Κράτος,

, ό.π., σ. 223, υποσ. 77.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β' ΝΑΥΤΙΛΙΑ

1. Βλ. αναλυτικά Σ.Μάξιμος, Το ελληνικό εμπορικό ναυτικό κατά τον 18ο αιώνα, β'έκδοση, Αθήνα 1976, σ. 21 κ.ε." Β. Κρεμμυδάς, Εισαγωγή στην ιστορία της νεοελληνι­ κής κοινωνίας (1700-1821), Αθήνα 1976, σ. 115 - 133* Ν.Σβορώνος, Επισκόπηση της νεολληνικής ιστορίας, Αθήνα 1976, σ. 51-52" Γ.Λεονταρίτης, Ελληνική εμπορική ναυτι­ λία (1453-1850), β'έκδοση, Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού-Μνήμων, Αθήνα 1981, σ. 47-50' Σ.Ασδραχάς, Ελληνική κοινωνία και οικονομία, Αθήνα 1982, α. 64 κ.ε. 2. 0 Β.Φίλιας, Κοινωνία και εξουσία στην Ελλάδα, Η νόθα αστικοποίηση, 1Β00-1864, Αθήνα 1974, σ. 38-39,ο Β, Κρεμμυδάς, ό.π., σ. 116-118, ο Ν.Σβορώνος, ό.π., σ. 52, ο Γ.Λεονταρίτης, ό.π., β. 50 και σ. 52, θεωρούν ότι οι διεθνείς πολιτικές εξελίξεις έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της ναυτιλίας του Αιγαίου. 0 Γ.Λεονταρίτης τονίζει επιπλέον ότι η πειρατίσ συνέβαλε αποφασιστι­ κά στη διαμόρφωση κεφαλαίου στα νησιά της

περιοχής. 0

Β.Κρεμμυδάς, ό.π., σ. 116-118, τοποθετεί ως βάση της ανάπτυξης της ελληνικής εμπορικής'ναυτιλίας την εμπορευ­ ματοποίηση της παραγωγής. Τέλος ο Σ.Ασδραχάς, ό.π., υπο­ στηρίζει ότι: "Η ανάπτυξη του ελληνικού εμπορίου ωφελή­ θηκε από την πολιτική διεθνή συγκυρία είτε γιατί αυτή έδιωχνε τα ευρωπαϊκά καράβια από τη Μεσόγειο (ιδιαίτερα ο Επταετής πόλεμος, 1756-63, ο πόλεμος της Αιιερικανικής ανεξαρτησίας 1778-83, και οι πόλεμοι της Γαλλικής επανά­ στασης) είτε γιατί ευνοούσε άμεσα την ελληνική ναυτιλία (Κιουτσούκ Καιναρτζί, 1774, Αιναλί Καβάκ, 1779). Η ανά­ πτυξη ωστόσο της ναυτιλίας είναι το σύνδρομο της όλης εμπορικής διακίνησης ανάμεσα στην Ανατολική και Δυτική Μεσόγειο στον IH'αιώνα, διακίνηση που

γίνεται μέσα σε

' 313

συνθήκες ανταγωνισμού, ιδιαίτερα ανάμεσα στους Γάλλους και τους Άγγλους τιου επιτρέπει τη συμμετοχή των Ελλή­ νων στο εμπόριο των εθνών αυτών ήδη στο πρώτο μισό του αιώνα. 3. Βλ. σχετικά Γ.Λεονταρίτης, ό.π., σ. 52-57 και Σ.Ασδρπχάς, ό.π., σ. 63. ,4. 0 Γ'.Λεονταρίτης, ό.π. , σ. 57, υποστηρίζει ότι Τ| κρίση της ελληνικής ναυτιλίας μετά τη λήξη των ναπολεόν­ τειων πολέμων υπήρξε μια από τις σημαντικότερες αιτίες για την έναρξη της ελληνικής επανάστασης του 1821. 5. Για τη δραστηριότητα του λιμανιού της Σύρου πριν από την επανάσταση αλλά και κατά τη διάρκεια αυ­ τής βλ. Α.Δρακάκης, Η Σύρος επί Τουρκοκρατίας, τ. Α', α. 78 και σ. 109-113' επίσης Α.Δρακάκης, "0 λιμήν της Σύρου προ του οικισμού της Ερμουπόλεως", Κυκλαδικά 1, 1956, σ. 23-28" ακόμη του ίδιου, Ιστορία του.οικι­ σμού

, ό.π., τ. Α', σ, 77-79 και σ. 214-226" Κ.

Ρόζος, Οι νησιώτες του Αιγαίου στον Αγώνα, Αθήνα 1971, α. 116, .185 και 189" Α.Βακαλόπουλος, Η'επαναστατημένη Ε_λ.λάδα ηπειρωτική και Αιγαίο μεταξύ 1826-1829, Θεσσαλο­ νίκη 1976, α. 92-100. 0 συγγραφέας παρουσιάζει πληροφο­ ρίες από κείμενα του ελβετού περιηγητή Louis-André ^Gosse. 6. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 2, p. 332, επιστο­ λή της 18' Οκτωβρίου 1842. Πβλ.^επίσης την πληροφορία που αντλεί από fov γάλλο πρόξενο" της Ερμούπολης ο Κ. Τσουκαλάς,Κοινωνική ανάπτυξη....., ό/π., σ.223. 7. ΑΜΑΕ: C.C.C., Syra, vol. 3, p. 291, επιστολή της 28 Φεβρουαρίου 1850.

/ ,*

314

8. "Αίολος", αρ. 285, 28 Ιανουαρίου 1850, σ.[2]. 9. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 220, επιστολή της 17 Μαΐου 1854. 10. Πβλ. τις απόψεις του Κ.Τσουκαλά, ό.ΐΐ. , σ. 221, για τις αντικειμενικές δυσχέρειες που εμπίπτουν στην εξέταση της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με τον συγγραφέα οι δυσχέρειες αρθρώ­ νονται γύρω από ένα βασικό πρόβλημα που έγκειται στον προσδιορισμό της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας ως τμή­ ματος ενός ευρύτερου οικονομικού συνόλου, δηλαδή της ελληνικής οικονομίας. 11. ΑΜΑΕ, ό.π., ρ. 219. 12. Βλ. σχετικά Κ.Τσουκαλάς, ό.π., σ. 223. 13. Γ.Λεονταρίτης, ό.π., σ. 60* Κ.Παπαθανασόπουλος, ό.π., σ. 37 και υποσ. 4, σ. 241. 14. "Πανδώρα" 4 (1853-1854), σ. 174-175. 15. Η μείωση της ναυτικής δύναμης της Ύδρας υπήρ­ ξε ιφαιματικά εντυπωσιακή. Σύμφωνα με τον Pouque^ille το 1813.η Ύδρα διέθετε 120 πλοία χωρητικότητας 45.000 τόνων. Το 1840 τα πλοία του νηολογίου της Ύδρας ανέρ­ χονταν σε 462, από τα οποία 380 ήταν κάτω από 30 τόνους συνολικής χωρητικότητας 2.079 τόνων και 82 πλοία ήταν πάνω από 30 τόνους με συνολική χωρητικότητα

9.201 τό­

νους. Η θεαματική αύξηση του αριθμού των πλοίων της Ύδρας παράλληλα με την εντυπωσιακή πτώση της χωρητι­ κότητας του υδραίικου στόλου αντικατοπτρίζει την αλλα­ γή του προσανατολισμού στις επιχειρήσεις της ναυτιλίας της Ύδρας.

Πολλά και συγχρόνως αικρά σε χωρητικότητα

315 πλοία απασχολούνταν στο παράλιο εμπόριο της χώρας. Το ίδιο φαινόμενο χαρακτηρίζει έστω σε μικρότερο βαθμό τη μετεπαναστατική δραστηριότητα της ναυτιλίας των Σπετσών.-Βλ. σχετικά τον πίνακα του Pouqueville στον Γ.Λεονταρίτη, ό.π. τ και επίσης Γ.Strong, ό.π., σ. 159. Είναι αξιοσημείωτη η άποφη του Σ.Ασδραχά, ό.π., σ.64, ηου

ισχυρίζεται ότι οι εκτιμήσεις του Pouqueville για

χη χωρητικότητα τον πλοίων της προεπαναστατικής ναυ­ τιλίας είναι υπερβολικές. 0 συγγραφέας διατυπώνει συγκρίσεις για τη δυναμικότητα της υδραίικης ναυτιλίας με τους εμπορικούς στόλους άλλων ναυτικών δυνάμεων της εποχής.

.

16. Ενδεικτικά το 1864 η Σύρος διέθετε 703 πλοία με συνολική χωρητικότητα 103.866 τόνους (μέση χωρητι­ κότητα 148 τόνοι). Στη δεύτερη θέση από πλευράς πλοίων η Ύδρα με 447 πλοία, ενώ σε χωρητικότητα οι Σπέτσες που διέθεταν πλοία συνολικής χωρητικότητας 37.632. Αξιόλογη δύναμη παρουσίαζαν τα λιμάνια του Γαλαξειδίου και του Πειραιά. Βλ. τον σχετικό πίνακα στον Α. Ηανσόλα, Πολιτειογραοικαί. ... , ό.π., σ.<200. Το 1875 η Σύρος, πρώτο λιμάνι της χώρας, διέθετε 653 πλοία συ­ νολικής χωρητικότητας 83.587 τόνων (μέση χωρητικότητα 128 τόνοι). Βλ. Α.Βερναρδάκης, ό.π., σ.. 231. Παρά τη σημαντική μείωση της ναυτικής της

δύναμης στο διάστη­

μα 1864-1875, η Σύρος εξακολουθούσε να είναι το σημαν­ τικότερο ναυτικό κέντρο στην ελληνική επικράτεια. 17. Βλ. A.Andréadès, La marine marchande grecque, -Journal des Economistes,

Παρίσι 1913.

18. 0 Β.Κρεμμυδάς, ό.π., σ. 128 και σ. 175-187, έχει ασχοληθεί διεξοδικά με τη συγκρότηση, την οργάνωση και τον τρόπο λειτουργίας της προεπαναστατικής ελληνι­ κής ναυτιλίας, και ακόμη με τα κοινωνικά και οικονομικά

4

316

χαρακτηριστικά των φορέων που συμμετείχαν στην κίνηση του ελληνικού εμπορικού ναυτικού. Για το ίδιο θέμα βλ. Σ.Ασδραχάς, ό.π., σ. 63. 19. Οι πληρέστερες πληροφορίες έστω ενδεικτικές για την πλοιοκτησία της συριανής ναυτιλίας παρέχονται από τους πίνακες των ναυπηγημένων πλοίων στην Ερμούπολη. Ορι­ σμένοι από αυτούς μου παραχωρήθηκαν ευγενικά από τη Χρι­ στίνα Αγριαντώνη. Οι πίναΗες αυτοί βρίσκονται στα Γ.Α.Κ., Συλλογή Ι.Βλαχογιάννη, Ε'Ιδιωτικοί Συλλογαί, φάκ. 297, Χιακά-Ερμουπολιτικά και επίσης στο Αρχείο του Δήμου Ερμουπόλεως, Ναυπηγικά. Καλύπτουν τις περιόδους 1846-1847, 1850-1852', 1857-1859. 20. Βλ. Ν.Δραγούμης, ό.π., σ. 44, άρθρο 27 του διατάγματος "περί αστυνομίας της εμπορικής ναυτιλίας" της 15 Δεκεμβρίου 1836. 21. Ν.Δραγούμης, ό.π., σ. 24, άρθρο 5, του διατάγ­ ματος "περί εμπορικής ναυτιλίας" της 14 Νοεμβρίου 1836. Jo διάταγμα της 15 Δεκεμβρίου 1836 "περί αστυνομίας της εμπορικής ναυτιλίας" όριζε στό άρθρο 28 ότι ο κυβερ­ νήτης του πλοίου Β'κλάσεως ήταν υποχρεωμένος να προσλαμ­ βάνει και παιδιά όχι περισσότερα από το 1|5 του συνολι­ κού αριθμού των ναυτών . Γενικά πάντως σε κάθε πλοίο, ανεξάρτητα από τη χωρητικότητα του ήταν υποχρεωτική η πρόσληψη παιδιών. ~· 22. Ν.Δραγούμης, ό.π., σ. 63, άρθρο 69, του διατάγ­ ματος "περί αστυνομίας της εμπορικής ναυτιλίας". 23. Στο ίδιο, σ. 64, άρθρο 74. 24. Στο ίδιο,, σ. 60, άρθρο 61.

317-

25. F.Strong, ό.π., ϋ. 153. 26. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 27-28, αναφορά της 27 Η α ίου 1844. 27. ό.κ. 28. Τα αυστριακά ατμόπλοια είχαν αισθητή παρουσία· στο εμπόριο της Σύρου μετά την έναρξη των δρομολογίων της εταιρείας Λό'υδ το 1837. Ήδη το 1841 πραγματοποιού­ σαν μεταφορές πολύ μεγαλύτερης αξίας σε σχέση με τις μεταφορές που έκαναν τα αυστριακά ιστιοφόρα. Πιο συ­ γκεκριμένα το 1841 τα αυστριακά ατμόπλοια μετέφεραν εμπορεύματα αξίας 853.600 φράγκων, ενώ η αυστριακή ιστιοφόρα ναυτιλία πραγματοποίησε μεταφορές αξίας 379,.750 φράγκων. Η κατάσταση μεταβλήθηκε εντυπωσιακά υπέρ του ατμόπλοιου κατά το 1842. Σ αυτόν τον χρόνο χα ατμόπλοια του Λόυδ μετέφεραν στη Σύρο προϊόντα οξίας 1.632.945 φράγκων, ενώ τα αυστριακά ιστιοφόρα μετέφεραν προϊόντα αξίας μόλις 227.273 φράγκων. Δηλα­ δή ανάμεσα στα έτη 1841-1842 το αυστριακό ατμόπλοιο αύξησε τη συμμετοχή του στο θαλάσσιο εμπρρια της Σύ­ ρου κατά 9Ό% τη στιγμή που η συμμετοχή των ιστιοφόρων με αυστριακή σημαία μειώθηκε κατά 40?ό. Η εντυπωσιακή αυτή πρόοδος συνεχίστηκε και στα επόμενα χρόνια. Βλ. ό.π., ρ. 33-35. 29. ό.π., ρ. 29. 30. ό.π. 31. Ενδεικτικό γεγονός για την ισχυρή παρουσία της -αυστριακής ναυτιλίας στο θαλάσσιο .εμπόριο της Σύρου είναι ότι οι εξαγωγές της Ερμούπολης προς τα αυστριακά λιμάνια υπολείπονταν σημαντικά από τις εξαγωγές που 'πραγματοποίησε η αυστριακή σημαία από το λιμάνι της

318 Σύρου. To 1842 η αξία των εμπορευμάτων που διοχετεύθη­ καν στις αγορές της αυστριακής αυτοκρατορίας ανήλθε σε 405.234 φράγκα ενώ η αξία των εμπορευμάτων που μετεφέρθηκαν πάνω σε αυστριακά πλοία από την Ερμούπολη για διάφορα λιμάνια του εξωτερικού ήταν 1.312.831 φράγκα. Είναι προφανές ότι η αυστριακή σημαία δεν αρκούνταν στις μεταφορές προϊόντων από τη Σύρο προς την Αυστρία, αλλά είχε κατευθύνει τη δραστηριότητα της και προς άλ­ λα λιμάνια, κυρίως της Ανατολής, Βλ. ό.π. , 32. 0 γάλλος πρόξενος περιγράφει την περίπτωση ενός πλοιοκτήτη από τη Μύκονο ο οποίος πραγματοποιών­ τας ένα ταξείδι με το νεοναυπηγημένο πλοίο του εξόφλη­ σε το δάνειο για την κατασκευή του πλοίου, κάλυψε τα έξοδα του ταξειδιού και είχε κέρδος. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 201,. αναφορά της 20 Απριλίου 1849. 0 Ε About, Η Ελλάδα του Όθωνος, (τίτλος πρωτοτύπου: La Grèce contemporaine) Αθήνα χ .χ., σ. 126-127. αφη­ γείται με μυθιστορηματικό τρόπο μια παρόμοια περίπτωση ναυτικών στη Σύρο. Οι πληροφορίες αυτές

επιβεβαιώνουν

την τεράστια συμβολή των υψηλών ναύλων στην ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας σ' αυτή την περίοδο. 33. Βλ. C.Leconte', Etude économique de la Grèce, de sa position actuelle, de son avenir,Παρίσι 1B47, σ. 389, υποσ. (1). Επίσης στις ειδήσεις του τοπικού τύκου και στις αλληλογραφίες του πράκτορα'της Ε.Τ.Ε. Δ.Μάνιαρη και του γάλλου προξένου, συχνά διαπιστώνεται ότι οι ναύλοι στα ελληνικά πλοία ήταν χαμηλότεροι από τους ναύλους των ξένων πλοίων. 34. Βλ. σχετικά την αλληλογραφία του γάλλου προ­ ξένου κατά την περίοδο 1853-1856, ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra,, vol. 3-5.

319

35. C.Leconte, p.π. ,σ. 389. 36. Στο ίδιο, υποσ. (1). 37. Γ να τον υπολογισμό του ναύλου ανά τόνο σε δραχ­ μές έγινε επεξεργασία των αρχικών στοιχείων που περιέχει ο πίνακας του γάλλου προξένου. Έτσι χρειάστηκε να γίνει, αναπροσαρμογή των μονάδων βάρους και των νομισματικών μονάδων ως εξής: ένα charge (γαλλική μονάδα βάρους) ίσο με 130 κιλά περίπου' ένα γαλλικό φράγκο ίσο με 1,1 δραχ­ μές' ένα quarter (αγγλική μονάδα βάρους) ίσο με 250 κιλά' ένα αγγλικό σελλίνι (shilling ) ίσο με 1,29 δραχμές. Για την ισοτιμία των μονάδων βάρους.βλ. C.Leconte , ό.τι. ,ο• 387-389. Πρέπει ωστόσο να σημειυΒεί ότι στην προξενική αλληλογραφία η σχέση charge

και κιλού εμφανίζεται ελα­

φρά διαφοροποιημένη. 'Την περίοδο 1855-1856 στις συχνές αναφορές του για τους ναύλους, υπολογίζει το charge

ίσο

με 125 κιλά και άλλοτε ίσο με 127 κιλά. Εμείς διατηρήσαμε την ισοτιμία-που απορρέει από τις πληροφορίες του C.Leconte για όλη την περίοδο που καλύπτει η εργασία. 38.Ενδεικτικά μόνο βλ. τη γαλλική προξενική αλληλογρα­ φία αυτής της περιόδου. Επίσης Ν.θεοφιλάτος, ό^η.,

σ.429.

39. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 313, επιστολή τον Μάιο τον 1850. 40. "Πανδώρα", 5, (1854-1855), σ. 11. 41. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra,ό.π. 42. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3. p. 326, επιστολή ,της 18 Ιουλίου 1850. Αυτή η πληροφορία ε-ίναι αρκετά σημαν­ τική διότι επιβεβαιώνει τα μεγάλα χςέη της μεγάλης ελλη­ νικής ναυτιλίας. Εξάλλου η εφημερίδα "Αίολος" αρ. 350, 21 Απριλίου 1851, α. [1], αναφέρει ότι τα 2}3 της συνο-

,» .*

320 λικής αξίας του ελληνικού εμπορικού στόλου ανήκαν σε ναυτοδανειστές και. όχι. στους φερόμενους ως ιδιο­ κτήτες των πλοίων. 43. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 313, επιστολή τον Μάϊο του 1850" "Αίολος", ό.π. 44. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 321, επιστυλή της 26 Ιουνίου 1850. 45. "Αθηνά"; αρ. 1706, 10 Αυγούστου 1850, σ. 3. Την είδηση δημοσιεύει και ο "Αιών", αρ. 1086, 2 Αυ­ γούστου 1850, σ. [1]. 46..Η εφημερίδα "Αίολος", αρ. 318, 9 Σεπτεμβρίου 1850, σ. [1], σε κύριο άρθρο του με τίτλο "Το Ελληνικρν ναυτικόν προσβαλλόμενον εκ μέρους της Γαλλικής κυ­ βερνήσεως" καυτηρίασε την εγκύκλιο του γάλλου υπουργού, τη χαρακτήρισε άδικη και υποβολιμιαία σε βάρος της ελ­ ληνικής εμπορικής ναυτιλίας (Παράρτημα III.2,0.455). 47. Στην επιστολή του της 18 Ιουλίου 1850, ο γάλ­ λος πρόξενος τελείωνε με την εξής φράση: "Νομίζω πως αυτές οι συνθήκες που περιγράφω (ενν. για την άσχημη πορεία της ελληνικής ναυτιλίας και τις χρεωκοπίες των ασφαλιστικών καταστημάτων) ενδιαφέρουν πολύ τις ασφαλιστικές μας εταιρείες". Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., 5yra, vol . 3, p.326. Λίγες ημέρες αργότερα ο υπουργός εμπο­ ρίου της γαλλικής κυβέρνησης θαεκδόσει την εγκύκλιο του. 48. Βλ. ΑΜΑΕ, ό.π. 49. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 329, επιστολή της 22 Ιουλίου 1850. 50. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 435, επιστολή της 24 Ιουλίου 1852.

321

51. AMAE, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 323, επιστολή της 18 Ιουλίου 1850. 52. AMAE. ό.π. 0 αριθμός τον απασχολουμένων ναυτών στα ελληνικά πλοία ανερχόταν α αυτή την περίοδο σε 24.300 και το σύνολο των ετήσιων αποδοχών τους ήταν 10.200.000 δραχμές περίπου. 53. AMAE, C.C.C., Syra, vol. 3, p.. 383, εταστολή της 9 Ιουνί-ου 1851.. 0 Ο.Δημητρακόπουλος, J^JX^, σ. 182, t αναφερόμενος στην περίοδο του Κριμαϊκού πολέμου γράφει ότι ο μηνιαίος μισθός των ελλήνων ναυτών ήταν 140-150 δραχμές. Ισχυρίζεται μάλιστα ότι το ποσόν αυτό αντικα­ τοπτρίζει την εξαθλίωση και την προλεταριοποίηση των ναυτών. Είναι αλήθεια ότι οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης πάνω στο πλοίο - εντατική εργασία εξαιτίας της έλλειψης μηχανών και οργάνων, ταξείδι κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες - ήταν ιδιαί.τερα επι­ βαρυντικές για τους ναύτες. Ωστόσο η εκτίμηση για το υψος του μισθού κρίνεται υπερβολική, και μάλλον αντα­ ποκρίνεται σε ελάχιστες περιπτώσεις αμειβομένων ναυ­ τικών. 54. ΑΜΑΕ, ό.π. 55. AMAE, C.C.C.,

Syra, vol. 3, p. 383, επιστολή

της 9 Ιουνίου 1851. 56. AMAE, C.C.C., Syia, vol. 3, p. 332, επιστολή της 7 Οκτωβρίου 1850. 57."Αίολος",, αρ. 339, 3 Φεβρουαρίου 1851, σ. [2]. 58."Αίολος", αρ. 350, 28 Απριλίου 1851, σ. [3]. 59. AMAE, C.C.C., Syra, vol.. 3, p. 389, επιστολή της 29 Ιουλίου 1851.

322

60. AMAE, C C C , Syra, vol. 4, p. 16-17, επιστολή της 6 Απριλίου 1853. 61. Στο ίδιο. 62« AMAE, C.C.C., Syra, voi. 4, p. 105, επιστολή της 15 Νοεμβρίου 1853. 63. "Εφημερίς της Κυβερνήσεως", αρ. 35, 15 Νοεμ­ βρίου 1851. 64. 0 γάλλος-πρόξενος γράφει χαρακτηριστικά: "0 νέος νόμος περί libretto ξαναζωντάνεψε την εμπιστοσύνη των ξένων προς την ελληνική εμπορική ναυτιλία KUL τερ­ μάτισε τις ναυταπάτες". Βλ. σχετικά AMAE, C.C.C., Syra vol. 4,p.

17. Επίσης στην επιστολή του της 27 Ιουλίου

1853 γράφει: "Το επιτόκιο ασφάλισης τείνει να μειωθεί επειδή δεν γίνονται πλέον ναυταπάτες μετά το νόμο περί βιβλιαρίου". Βλ. AMAE, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 90. 65. AMAE, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 217-218, επι­ στολή της 17 Μαίου 1854. .. 66. Βλ. "Ένωσις" , αρ. 289-143, 11 Μαρτίου 1854,σ.[3]· 67. 0 A.Andréadès, ό.π., σ. 18, υποσ. 5, γράφει: "Οι έλληνες πλοιοκτήτες, σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τη Ρωσία, αρνήθηκαν να μισθώσουν τα πλοία τους στους συμ­ μάχους. Έχασαν τεράστια ποσά και το εμπόριο της Μαύρης θάλασσας διακόπηκε, υποχρεώθηκαν να δέσουν τα πλοία τους στα λιμάνια". Δε

γνωρίζουμε την πηγή απ όπου ο συγγραφέ­

ας άντλησε τις πληροφορίες, δστόσο δε

νομίζουμε ότι αυ­

τές ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Το δημοσίευμα της εφημερίδας "Ένοσις", ό.π., αφήνει να εννοηθεί ότι μόνον ο φόβος της μεταφοράς πολεμοφοδίων στο ελληνικό

323 -

έδαφος στάθηκε εμπόδιο για τους έλληνες πλοιάρχους να μισθώσουν τα πλοία τους στις δυτικές δυνάμεις. Άλλωστε το 1835 η ελληνική ναυτιλία παραβίασε κατ εξακολούθηση τους όρους εξαγωγής δημητριακών που ε­ πέβαλε, η ρωσική κυβέρνηση, μεταφέροντας τεράσιιες ποσότητες δημητριακών στη δυτική ΕυροΊπη, Η κρίση •που έπληξε την ελληνική ναυτιλία την περίοδο του Κριμαϊκού πολέμου δεν επέτρεπε σε καμμιά περίπτωση την εκδήλωση αισθημάτων αλληλεγγύης από τους έλληνες" πλοιοκτήτες και πλοιάρχους προς τη Ρωσία.' 68. ΑΗΑΕ, ό.π., ρ. 220. 69. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra. vol.. 4, p. 355, επιστολή της 8 Αυγούστου 3 855. 70. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 5, ρ. 25, επιστολή της ID Σεπτεμβρίου 1856. 71. ΑΜΑΕ. C.C.C., Syra, vol. 5, p. 128, επιστολή της 18 Μαρτίου 1857.

'

72. Για το θέμα αυτό βλ.αναλυτικά,t Β.Καρδάσης Κ.Παπαθανασόπουλος, "Ευρωπαϊκή ατμοπλοία και συριανό εμπόριο (1833-1853), Ιστορικά, τ. 3, υπό έκδοση. 73. "Αίολος", αρ. 609, 12 Μάιου 1856, σ. -[1]' "Ένωσις", αρ. 227, 12 Οκτωβρίου 1856, σ. [3]. 74. ΑΜΑΕ, C.C.C.,Syra, vol. 2, ρ. 422-424, επιστολή της 21 Ιουλίου 1843. 75. 0 Κ.Παπαθανασόπουλος, ό.π., σ. 126-169, περι­ γράφει την προσπάθεια της Ε.Τ.Ε., και του Μ.Τοσίτζα. 0 συγγραφέας μας έδωσε μετά από την εργασία του τη δυ­ νατότητα να παρακολουθήσουμε τις αποτυχημένες ενέργειες

,, Α

324

για ίδρυση ατμοπλοϊκής εταιρείας στην Ελλάδα την πε­ ρίοδο 1849-1854, ορισμένες από τις οποίες είναι εντε­ λώς άγνωστες στη σύγχρονη ιστοριογραφία. 76. Κ.Παπαθανασόπουλος, ό.π., σ, 132 και 136. 77. Κ.Παπαθανασόπουλος, ό.π., σ. 182-227. 78. ΙΑ|ΕΤΕ, XXV Έργα,-Α', Ναυτιλιακά 32 (1351), Εταιρεία Ελληνικής Ατμοπλοίας (1855-1872), αντίγραφο του πρωτοτύπου κατα"λόγου με ημερομηνία 20 Σεπτεμβρίου 1855. 79. ΙΑ|ETE J ό.π., ημερομηνία καταλόγου 20 Σεπτεμ­ βρίου 1855. 80. ΙΑ|ETE, ό.π., ημερομηνία καταλόγου 25 Οκτωβοίου 1855. 81. ΙΑ|ETE, Β'Αρχείο Υποκαταστήματος Σύρου, φάκ. 2., ό.π., (1850-1855), επιστολή της 19 Ιουλίου 1855. Χαρακτηριστικά ο Γ.Σταύρος γράφει: "Ευαρεστηθήτε να μας αναφέρετε τι γίνεται περί της Ατμοπλοϊκής Εται­ ρίας και διατί δεν εγγράφονται. Μέτοχοι. Προτρέψατε δε τους εμπόρους να μη φανώσιν αδιάφοροι και εις ταυτην την εθνωφελή περίστασιν". 82. Επί πρωθυπουργίας Α.Μαυροκορδάτου τα νομοθε­ τικά σώματα της χώρας ψήφισαν τον νόμο ΣΠΑ'"περί συστά­ σεως ατμοπλοϊκής συγκοινωνίας μεταξύ των νήσων και των παραλίων μερών της Ελλάδος" της 22 Απριλίου 1855. 0 νόμος αποφάσιζε τη σύσταση μετοχικής ατμοπλοϊκής εται­ ρείας (άρθρο 1), η οποία υποχρεωνόταν να θέσει σε κίνη- ση 3-4 ατμόπλοια

στις εσωτερικές συγκοινωνίες του

Κράτους και να κατασκευάσει εργοστάσιο όπου θα επι-

α'κευάζονταν οι. μηχανές των ατμόπλοιων της εταιρεί­ ας (άρ9ρο 2). Η Κυβέρνηση παραχωρούσε στην εταιρεία αποκλειστικό προνόμιο 12 χρόνων, καθόριζε τη συμμε­ τοχή του Δημοσίου στα κεφάλαια της εταιρείας με ανώ­ τατο όριο 400.000 δραχμές και. ακόμη εξασφάλιζε ετή­ σιο τόκο ως 5?ά για τα κεφάλαια των μετόχων (άρδρο 3 ) . 0 νόμος περιείχε και άλλες- σημαντικές διατάξεις, όπως ατέλεια στην εισαγωγή των αναγκαίων υλικών για τη ο.υντήρηο'η και επισκευή των μηχανών και των ατμόπλοι­ ων, παραχώρηση οικοπέδων για τη- δημιουργία ναυπηγεί­ ου Η.ά. Βλ.

ΙΑ|ΕΤΕ,

XXV. Έργα, ό.π., Καταστατικό

α. 3-7. Η κυβέρνηση Δ.Βούλγαρη που διαδέχτηκε, τον Λ.Μαυροκορδάτο, ψήφισε στις 20 Οκτωβρίου 1856 τον νόμο Τ03'"περί τροποποιήσεως του περί ατμοπλοϊκής συγκοινωνίας κ.τ.λ., ΣΠΑ 'νόμου"· Το πρώτο άρδρο του νόμου Τ03'έδινε τη δυνατότητα στην εταιρεία να πραγματοποιεί συγκοινωνίες με το εξωτερικό "άνευ βλάβης της εσωτερικής συγκοινωνίας". Βλ. ΙΑjETE, ό.π., Καταστατικό, σ. 8-9. 83. ΙΑ|ETE, ό.π., Καταστατικό, σ: 9-12. 84. ΙΑ|ETE, ό.π., Καταστατικό, σ. 12-19. 85. IAjETE, ό.π. 86'. Βλ. τα δρομολόγια των ατμόπλοιων της εται­ ρείας στις εφημερίδες της Σύρου: " 'Ε_νωσι_£" , αρ.266, 12 Ιουλίου 1857, σ. [3] και αρ. 268, 26 Ιουλίου 1857, σ. [4]* -"Τηλέγραφος των Κυκλάδων", αρ. 114, 16 Ιου­ λίου 1857, ο. [3]' "Αστήρ των Κυκλάδων", αρ. 32, 23 Νοεμβρίου 1857, σ. [3]. 87. Η επέκτασ'η των ατμοπλοϊκών γραμμών αυτή την περίοδο δεν αποτελεί αποκλειστικό φαινόμενο της περιο­ χής της' ανατολικής Μεσογείου. Είναι χαρακτηριστικό.ό-

/ ,*

326 το στο διάστημα 1840-1860 η ατμοπλοούσα ναυτιλία πεν­ ταπλασίασε τη συνολική χωρητικότητα της. Από 368.000 τόνους το 1840 έφτασε σε 1.710.000 τόνους το 1860. Βλ. P.BairochJ Commerce extérieur et développement économique de 1 Europe au XIX

siècle, Παρίσι 1976, σ. 34.

δστόσο γενική άποψη από αρκετούς ιστορικούς φαίνεται vu είναι ότι παρά τη μεγάλη και γρήγορη πρόοδο των ατμοπλοϊκών συγκοινωνιών σε διεθνές επίπεδο, το ιστιο­ φόρο συνέχισε τη δική του ανάπτυξη κυριαρχώντας ουσια­ στικά

στο χώρο των θαλάσσιων μ,εταφορών. 0 S.Lilley

αναφέρει ότι η δημιουργία των clippers τη δεκαετία του 1850 βοήθησε σημαντικά το ιστιοφόρο να αντιμετωπίσει με επιτυχία το νέο μέσο μεταφορών ως το τέλος περίπου του 19ου αιώνα. Βλ. σχετικά S.Lilley,"Technological progress and the'industrial revolution 1700-1914",The Fontana ......,ό.π., σ. 210. Ακόμη ο Ε.J.Hobsbawm συγ­ κρίνοντας τα μεγέθη ναυπηγικής ατμόπλοιων και ιστιο­ φόρων στη Μ.Βρεττανία, καταλήγει στο συιιπέρασμα ότι μόνο μετά το 1880 OL ναυπηγοκατασκευές ατμόπλοιων άρ­ χισαν να υπερέχουν σε απόλυτους αριθμούς χωρητικότητας έναντι των ιστιοφόρων. Βλ. σχετικά Ε.J.Hobsbawm, In­ dustry and Empire, Λονδίνο 1983, σ. 114. Τέλος ο Ρ. Bairoch,ό.π., σ. 70, παραθέτει στοιχεία για τη συμ­ μετοχή της ατμοπλοούσας ναυτιλίας στη συνολική χωρη­ τικότητα της παγκόσμιας ναυτιλίας. Το 1840 η συμμετο­ χή αυτή ήταν 16%, το 1880 έφτασε το 62°ό KOL το 1900 ήταν 89?ά. 0 ίδιος θεωρεί ότι καθοριστικός παράγοντας γι αυτή την ταχύρρυθμη εξέλιξη των ατμοπλοϊκών μετα­ φορών υπήρξε η διάνοιξη του πορθμού του Σουέζ το 1869.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ' Β Ι Ο Μ Η Χ Α Ν Ι Α - Ν Α Υ Π Η Γ Ι Κ. Η Γ.1. ΒΙΟΜΗΧΑΝΊΑ 1. Βλ. Γ.Α.Κ., Υπουργείρν των Εσωτερικών, Χ,Βιο­ μηχανία - Οικοτεχνία, φάκ..252. 2. Βλ. σχετικά "Αίολος", αρ. 346, 24 Μαρτίου 1851, σ. [1]. 3. Βλ. το κύριο άρθρο της εφημερίδας "Αίολος", αρ. 239, 12 Μαρτίου 1049, σ. [1], με τίτλο "Ελευθερία του Εμπορίου". 4. Στο ίδιο. 5. Στο ίδιο. 11

· Στο ίδιο.

7. Βλ. "Αίολος", αρ. 256, 9 Ιουλίου 1849, σ. [1], όπου αναφέρεται: "Τα εργοστάσια, τα Βιομηχανικά καταστή­ ματα συσταίνονται τ© πλείστον δι εταιριών, απαιτούντα όχι ολίγα κεφάλαια, τα οποία εις την Ελλάδα ελλείπουσι" έπειτα είναι και η ολιγανθρωπία.

Ό λ η η πληθύς του

λαού της Ελλάδος μόλις φθάνει το εν εκατομμύριον". 8. Βλ. "Αίολος", 9. Στο ίδιο.

ό.η. '• '

1Û. 'Αίολος", αρ. 346, 24 Μαρτίου 185.1, σ. [1]. 11. Βλ. ενδεικτικά το κύριο άρθρο με τ.ίτλο "0 ένδο­ ξος συναγωνισμός" στην εφημερίδα "ΐνωσις", αρ. 289-55, 2 Ιουλίου 1852, σ. [1]. Στο άρθρο υποστηρίζεται: "Ανάγκη πάσα προς τούτοις ν αύξηση τον δασμόν των ξένον προϊόν­ των (εννοούμεν εκείνων εκ των οποίων κατασκευάζονται και εν Ελλάδι) δια να καταναλίσκωνται πλειότερον τα ημετερα, και ούτω να εμψυχούται μεν η βιομηχανία μας να εξαγάγηται δε ολιγώτερον χρηματικών εκ "της Ελλάδος* να διάταξη ατέλε,ιαν επί της ακατέργαστου ύλης".

328 12. Στο ύδιο αναφέρεται; "Το κυριώτερον δε πάντων, φρονούμεν, είναι* να συστήση Τράπεζαν, ήτις να δανείζη επί μετρίω τόκω τα χρήματα αυτής εις τους πένητας και τίμιους βιομηχάνους, εργοστασιάρχας, γεωργούς". 13. Η πορεία για τη βιομηχανική ανάπτυξη 8α απο­ τελέσει αργότερα το επίκεντρο συζητήσεων ανάμεσα σε σημαντικούς εκπροσώπους της οικονομικής επιστήμης στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. Ενδεικτικά μόνο βλ. τις απόψεις που διατύπωσαν οι Ι.Σκαλτσούνης, Σκέψεις πε­ ρί της εν Ελλάδι βιομηχανίας, Αθήνα 1868' Α.Οικονόμου, Η ελευθερία του εμπορίου και η ελληνική βιομηχανία, Αθήνα 1869* Ι.Σούτσος, £Ιλουτολογ_ία, β'έκδοση, Αθήνα 1882' Α.Ν.Βερναρδάκης, ό.π., σ. 80-103. ΙΑ. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 79, έκ­ θεση της 28 Ιουνίου 1853. 15."Πατρίς", αρ. 712, 31 Δεκεμβρίου 1879, σ. [3]. 16. Βλ. Τ.Αμπελος, ό.π., σ. 709. 17. Για τη ζωή και τη δραστηριότητα του Ε.Σαλούστρου, βλ. Α.Δρακάκης, Ιστορία του οικισμού

, ό.π.,

τ. Β'σ. 194. 18. "Αίολος", αρ.- 349, 14 Απριλίου 1851, σ. [2]. Κατά την εφημερίδα τα 12 βυρσοδεψεία της πόλης κατεργά­ ζονταν 45.000 δέρματα ετησίως. 19. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra

, ό.π., ρ. 79.

20. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, ό.π. , ρ. 79. 21. Για τις τεχνικές μεθόδους της κατεργασίας των δερμάτων, βλ. ση» X-X'j

τ

Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, 2η έκδο­

· Ζ'σ. "932-933. Βλ. ακόμη C Agriantoni,

329

(UT^Ì

ο.

64. li συγγραφέας αναφέρεται στις αρχαϊκές

μεθόδους κατεργασίας των δερμάτων. 22. Η τιμή πώλησης των κατεργασμένων δερμάτων αυτή την περίοδο έφτανε στα επίπεδα της τιμής πώλησης των γαλλικών δερμάτων. Το στοιχείο αυτό αποτελούσε σημαντικό μειονέκτημα για τα -προϊόντα της συριανής βυρσοδεψίας, αν λάβουμε υπόψη ότι η ποιότητα τους ήταν πολύ κατώτερη από την ποιότητα των γαλλικών δερ­ μάτων. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, ό.π. 23. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, ό.π.,. ρ, 80. 24. 0 "Αίολος", αρ. 447, 16 Μαρτίου 1853, α. [1] γράφει: "Τα βυρσοδεψικά καταστήματα κατεργάζονται κατ έτος 50.000 κομμάτια δερμάτων, εξ ων τα 2|3 πορίζονται δια του εμπορίου εκ Της Βραζιλίας, τα δε λοιπά εκ της Αιγύπτου και της λοιπής Τουρκίας, και έως 2.500 εκ του εσωτερικού". Για το ίδιο θέμα βλ. επίσης "Αίολος", αρ. 349, 14 Απριλίου 1851, σ. [2]. Τέλος ο γάλλος πρό­ ξενος αναφερόμενος στην προέλευση των ακατέργαστων δερμάτων, γράφει όχι τα δέρματα της Αργεντινής έρχονταν στην Ερμούπολη από τις αποθήκες της Αγγλίας και της Γαλλίας. Χαρακτηριστικά:""Τα δέρματα "Μπουένος Άυρες", έρχονται από τη Γαλλία και την Αγγλία" τα αγελαδινά από τη Ρωσία" τα "σφάγια" (boucheries) [προφανώς πρό­ κειται για ορισμένο τύπο ακατέργαστων δερμάτων]ατιό την Κωνσταντινούπολη και την Αίγυτετο". Βλ. ΑΜΑΕ,

C.C.C.,

Syra , ό.π.* ρ. 80. 25. 0 "Αίολος", αρ. 349,14 Απριλίου 1851, α. [2], μας πληροφορεί: "

εκ του αριθμού τούτου (ενν.

45.000) των κατεργαζομένων [δερμάτων]τα ήμισυ δαπανά το εοωτερικόν, τα δε λοιπά αποστέλλονται εις την Τουρκίαν και Αίγυπτον

και μέρος εις Τεργέστην".

330

26. To 1855 τα δύο μεγαλύτερα βυρσοδεψεία, του Π.Καλουτά HOL του Ε.Σαλούστρου, τοποθέτησαν ατμομηχα­ νές στους μύλους τους εγκαινιάζοντας έτσι την παρου­ σία του ατμού στη βιομηχανία της Σύρου και της Ελλά­ δας. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 356. 27. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 32, έκθεση της 27 Μαίου 1844, αναφορικά με την κίνηση του εμπορίου της Σύρου το 1842. 28. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, ό.π. , ρ. 28. 29. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, ό.π., ρ. 30. 0 πρόξενος αναφέρει ποσοστό αύξησης των εξαγωγών κατεργασμένων δερμάτων προς την Τουρκία 14,5?ό. Προφανώς έχει κάνει λά&ος στον υπολογισμό. Το 1842 οι εξαγωγές από

τη Σύ­

ρο προς την Τουρκία ανήλθαν σε 142.353 φράγκα, δηλαδή 156.582 δραχμές περίπου, ενώ το 1841 οι εξαγωγές ήταν 98.224 φράγκα,δηλαδή 108.046 δραχμές περίπου. 30. ΑΜΑΕ. C.C.C., Syra, vol. 3, p. 364, επιστολή της 20 Απριλίου 1851.

31. AMAf, C C C , Syra, ό.π. 32. ΑΜΑΕ, C.C.C, Syra, vol. 3, p. 439, επιστολή της 26 Ιουλίου 1852. 33. Τα ακατέργαστα δέρματα εισάγονταν σχεδόν απο­ κλειστικά από ελληνικά KOL γαλλικά πλοία. 0 πρόξενος αναφέρει ότι το 1850 η αξία των εισαχθέντων ακατέργα­ στων δερμάτων με ελληνικά ιστιοφόρα ήταν διπλάσια από την αντίστοιχη που μεταφέρθηκαν με γαλλικά πλοία στη Σύρο. Βλ. ΑΜΑΕ, C C C , Syra, vol. 3, p. 364, επιστολή της 20 Απρ'ιλίου 1851.

331 -

34.Βλ. την επιστολή της 25 Νοεμβρίου 1848 στο ΑΜΑΕ, C.C.C., Syro, vol. 3, p. 175. 35. Όλα τα στοιχεία που δημοσιεύονται, αναφορι­ κά με την κατάσταση της συριανής βυρσοδεψίας το 1852 υπάρχουν στην έκ8εση της 28 Ιουνίου 1853 την οποία απηύθυνε ο γάλλος πρόξενος προς τις γαλλικές αρχές. Βλ. ΑΜΛΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 79. • 36. £ς μονάδα βάρους ο πρόξενος χρησιμοποιεί την οκά και ως μονάδα μέτρησης τον τιμών -χρησιμοποι­ εί συνήθως το γαλλικό φράγκο. Η -ιιετατροπή του στο κείμενο μας έγινε υπολογίζοντας την οκά ίση με • 1282 γραμμάρια και το φράγκο ίσο με 1,10 δραχμές. 37. Α.Ν.Βερναρδάκης, ό.π., σ. 53. 38. Βλ. σχετικά AMAE, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 364, επιστολή της 20 Απριλίου 1851. 39. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, ό.π ., ρ. 365.Το 1856 τα κατεργασμένα δέρματα αντιπροσώπευαν τη μεγα­ λύτερη α^ία

στα εξαχθέντα εμπορεύματα της Σύρου κατα­

κλύζοντας τις ελληνικές και οθωμανικές αγορές, τις οποίες έλεγχε η Γαλλία στο παρελθόν. 0 γάλλος πρόξε­ νος θεωρούσε ότι η ετήσια παραγωγή δερμάτων από τα βυρσοδεψεία Καλουτά και Σαλούστρου ανερχόταν σε 7-8 εκατομμύρια δραχμές. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 5, p.' 205-206, έκθεση της 29 Σεπτεμβρίου 1857. 40. Βλ:"Αίολος", αρ. 349, 14 Απριλίου 1851, σ. [2]και "Αίολος", αρ. 447, 16 Μαρτίου 1853, σ. [1]. 41. 0 "Αίολος", αρ. 447, 16 Μαρτίου 1852, σ.[1], στη

γενική αναφορά του για τη βυρσοδεψία του νησιού

332 αναφέρει μεταξύ άλλων: "Αυτομάτως προήχθη η προσοδο­ φόρος MOL επωφελής καθ όλα βιομηχανία αυτή, και είναι πράγμα παράδοξον, διότι ήτον φυσικώς αδύνατος ο συνα­ γωνισμός των βιομηχάνων μας μετά των Ευρωπαίων, διό­ τι απαιτούνται κεφάλαια αδρά τα οποία επί πιστώσει λαμβάνει μ αδρότερους τόκους, και διάφοραι άλλαι ευκολίαι ας στερείται, ενώ η Ευρώπη και αφθονίαν κεφα­ λαίων προμηθεύει εις την βι,ομηχανίαν της με μικρούς τόκους, και ευκολίας και προνόμια. Μολονότι δε αναγνωρίζομεν, ότι ουχί τα προνόμια, αλλ ο συναγωνισμός είναι εκείνος όστις προάγει και τελειοποιεί την βιομηχανίαν, μ όλα ταύτα τούτο δεν δυνάμεθα να το εφαρμόσωμεν εις την ημετέραν βιομηχανίαν, καθ όσον ευ­ ρίσκεται εις πλήρη ανισότητα με την Ευρωπαικήν ένεκα τής ως είρηται αφθονίας των κεφαλαίων και της σμικρότητος των τόκων". Όλα αυτά για να καταλήξει ο αρ­ θρογράφος στην έκκληση προς την Κυβέρνηση να παραχω­ ρήσει "ή την ατέλειαν των εισερχομένων εκ του εξω­ τερικού προς κατεργασίαν δερμάτων ή την επιστροωήν του τελωνείου (πρίμας) κατά την εξαγωγήν αυτών κατειργασμένων". 42. Βλ. σχετικά ΙΑ[ETE, XX.Υποκαταστήματα, φάκ.5 (671) όπου βρίσκονται πιστωτικοί κατάλογοι του Πρακτο­ ρείου Σύρου. 43. Βλ. την επιστολή της 15 Σεπτειιβρίου 1857 του διευθυντή" του Υποκαταστήματος της Ε.Τ.Ε.. .Διαμαντή Μάνιαρη στο ΙΑ|ETE, XXI. Αλληλογραφία, Γ ' Έγγραφα Εμ­ μίσθων...... ό.π., φάκ. 457, Σύρος 1857-1859.

333

4 4 . Βλ. σ χ ε τ ι κ ά Α-ί-ΐανσύλας, AROγραΌι>tP.L-U:^.i312Q!'?PPk~ /LLJJi£Jt..JJiV.-J:l-'::~^ iLLÎly.'V.î Αί>ήνα Jo76, a, 2 6 - 2 7 . Την ί δ ι α άιιούη έ χ ε ι η C. Agrinntr.ni ,ό^ν_.,, σ. 6 5 . 45. To 1862 η εξαγωγή σταφίδας ανήλθε σε 13.235.870 δραχμές. Στη δεύτερη, δέση ήταν η αξία των εξαχδέντων δερμάτων ύφους 2.604.609 δραχμών. Ακολουθούσαν κατά σει­ ρά άξιας τα -προϊόντα: Σύκα, Λάδι, Βαλανίδια και Δημη­ τριακοί καρποί. Βλ. την Έκθεση για το Εξωτερικό Εμπό­ ριο της' Ελλάδος στην εοηαερίδα Εραούπολις, -αρ. 14, 21 Νοεμβρίου 1864, α. [4]. 46. Βλ. Α.ί1σ\Ό'όλας·, Πολιτειογραοικαί• . . .. , ό.π., α. 116. 47. Βλ. σχετικά Ι ,Σκσλτσούνης,

CKJU,

σ. 26.

.48. Η εφημερίδα " Ε pu ο ύπολι ς", αρ. 278, ]4 Φεβρουα­ ρίου 1870, σ. [1], αναφέρει σχετικά: "Λπό της ελαττώ- . '. σεως του εισαγωγικού δασμού η εισαγωγή των δερμάτων εδιπλασιάοδη. Τα βυρσοδεψεία ηύξησαν της εργασίας αυτών και σήμερον δέρματα κατεργαζομενα εν τοις Γβυρσοδεόίοις της Σύρου αποστέλλονται εις το εξωτερικόν και εν μέρεσιν εν οις υηάρχουσι βυρσοδεψεία, και τούτο μαρτυρεί την πρόοδον και βελτίωσιν της παρ ημίν βιομηχανίας". 49. Τ.Αμπελος, ό.π., σ. 708-709. 50. Η ί&ρνατ) βυρσοδεψείων στην Αίγυπτο, την Τουρ­ κία και τη Ρουμανία φαίνεται ότι επηρέασε με ιδιαίτερα αρνητικά αποτελέσματα την κίνηση της συριανής βυρσοδεψείας. Διότι η τελευταία απώλεσε το μεγαλύτερο μέρος των αγορών διάδεσης των προϊόντων της. Είναι ενδεικτική η πληροφορία που αναφέρεται στην εφημερίδα "Ήλιος", ότι

334 ένας μόνο εισαγωγέας δερμάτων στη Ρουμανία αγόραζε από τα βυρσοδεψεία της Σύρου δέρματα αξίας τεσσάρων εκατομ­ μυρίων δραχμών πριν από τη σύσταση βυρσοδεψείων στη Ρου­ μανία. Βλ. "Ήλιος", αρ. 452, 3 Οκτωβρίου 1853, σ. 2. 51. Σε άρθρο της Α.Κ. στην εφημερίδα "Αθηνά", αρ. 472, 18 Σεπτεμβρίου 1837, σ. 1942, σημειώνεται: "Ολίγον κατ ολίγον εμψυχώσαμεν την βιομηχανίαν αυτήν και προ τεσσάρων ήδη ετών είμεθα εις κατάστασιν να εφοδιάζωμεν την επικράτειάν μας από αυτά χωρίς να έχωμεν την ανά­ γκην των ξένων κεφαλοδεμάτων". 52. Είναι σίγουρο ότι με την παρέλευση του χρόνου σημειώθηκε σημαντική διαφοροποίηση στις σχέσεις εργα­ σίας και εκμετάλλευσης του προϊόντος της βιοτεχνίας μαντηλιών. Πρόκειται γιτι πέρασμα από την οικοτεχνία στη βιοτεχνικού τύπου οργάνωση της παραγωγής-. Έτσι το 1874 η βιοτεχνία μαντηλιών του Δ.Ευαγγελίδου απασχο­ λούσε 40-50 εργάτριες. Συγχρόνως υπήρχαν τρία τυποβαφεία που εργάζονταν για την εκτύπωση σχημάτων πάνω στα μαντήλια και τα οποία απασχολούσαν 50 εργάτες. Βλ. σχε­ τικά Τ. Αμπελος, ό.π., σ. 712. 53. Στα Γ.Α.Κ., Υπουργείον των Εσωτερικών, XI Εμπόριον, ο φάκελλος 255 περιέχει σημαντικό αριθμό εγγρά­ φων που αφορά τη βιοτεχνία των μαντηλιών της Σύρου. Πιο συγκεκριμένα πρόκειται για επιστολές των γυναικών που έφτιαχναν

τα

μαντήλια στη Σύρο προς τις κρατικές

αρχές, και ακόμη επιστολές που οι υπηρεσίες του Κράτους αντάλλαξαν μεταξύ τους. 54. Βλ. σχετικά τα άρθρα στις εφημερίδες "Αθηνά", αρ. 472, 18 Σεπτεμβρίου 1837, σ. 1942' "Αίολος", αρ. 32, 24 Μαρτίου 1845, σ. [4] τίου 1845, σ. [4].

"Αίολοα". αρ. 33, 31 Μαρ­

335

55., Βλ. ΛΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 205, έκ­ θεση της 20 Ακριλίου 1B49 και ΛΚΛΕ, C.C.C., Syra, voi. 4, p. 79 και p. 82, έκθεση της 28 Ιουνίου 1853. 56. Όί:ως φαίνεται., .arca την αλληλογραφία του γάλ­ λου προξένου η Αγγλία και- σε μικρότερο βαθμό'η Γαλλία με την Αυστρία, ήταν οι χώρες προέλευσης τον μεγαλύ" τερου μέρους σιδερικών αντικειμένων στην αγορά της Ερμούπολης.

.

.

57. Βλ. Α.Μανσόλας, Πολιτειογραφικαί. ...·., ό.π. , σ. 109-110, Α.Αοσιος, Κρίσεις και σκέψεις περί της ελλη­ νικής ατμοπλοίας, Αθήνα 1869, υ. 10, Τ. Λ μπελάς., ό.π., σ.7-11. 58. Βλ. την αναφορά του γάλλου προξένου στη σαπουνοκοιία της Σύρου στο ΑΐίΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 82, έκθεση της 28 Ιουνίου 1853. 59. Βλ. τις ειδήσεις για πρόοδο των εργαστηρίων σαπουνοποιίας, καθώς και τις εκκλήσεις για παρέμβαση του Κράτους υπέρ των συριανών προϊόντων με τη θέσπιση εισαγωγικών δασμών πάνω στα ξένα σαπούνια, στην εφημε­ ρίδα "Αίολος", αρ. 31, 17 Μαρτίου 1845.' σ. [4]και αρ. 48, 14 Ιουλίου 1845,. σ. [4]. 60. Βλ. Τ.Αμτεελάς, ό.π., σ. 714. 61. "Όλες οι πληροφορίες για την οινοπνευματοποιητική παραγωγή της

Σύρου παρέχονται στην προξενική αλ­

ληλογραφία. Πιο συγκεκριμένα βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 81, έκ9εση της 28 Ιουνίου 1853. Ακόμη το 1S55 ο πρόξενος, έγραφε μια λεπτομερή αναφορά σχετικά με την οινοπαραγωγή στις Κυκλάδες. Στην αναφορά του περιγράφει τις μεθόδους και το κόστος της καλλιέργειας

,» *

336

των αμπελιών

στα νησιά των Κυκλάδων, τις τιμές και τους

τόπους πώλησης των κυκλαδίτικων κρασιών. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C. C , Syra, vol. 4, p. 307-316, επιστολή της 28 Ιανουα­ ρίου 1855. 62. Βλ. το τμήμα της έκθεσης του γάλλου προξένου που αφορά τη βιοτεχνία παιγνιόχαρτων στην Ερμούπολη στο ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol.4, p. 82, επισιολή> της 28 Ιουνίου 1853. Τον Φεβρουάριο του 1852 η εφημερίδα " Ένωσις" αναφέρει ως ιδιοκτήτες της επιχείρησης χους Σ.Σαμψωνίδη και Β.Γιαννούτσο. Όλες οι άλλες δια του τύπου αναφορές περιορίζονται στο όνομα του

Σαμφωνίδη,

για τον οποίο η "Ένωσις", αρ. 179, 21 Οκτωβρίου 1855, σ. [2]γράφει: "0 νέος ούτος αριστοτέχνης έμα&ε την Χαλκογλυφίαν, έτι δε την Ξυλογλυφίαν και την Λιθογλυφίαν καί άλλας έτι παρόμοιας τέχνας και ευκολοτέρας μεθόδους εν τη Γαλλία, έχων τας πρώτας αρχάς εξ Αθηνών και νουν επιτηδειότατον προς την Καλλιτεχνίαν". Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στις αρχές του 1852 η Αστυνομία απαγόρευσε τη λειτουργία της παιγνιοχαρτοποιίας, και κατάσχεσε τις τράπουλες στη βιοτεχνία και τα καιοενεία της πόλης.-Τελικά η επιχείρηση

επαναλειτούργησε αε­

τό από ένα μήνα. Βλ. σχετικά "Ένωσις", αρ. 289-37, 20 Φεβρουαρίου 1852, σ. [3]. 63. Βλ. "Ένωσις", αρ. 167, 29 Ιουλίου 1855, σ.[3]. 64. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, ό.π. 65. Το 1856 μπροστά στο φάσμα του έντονου ανταγωνι­ σμού ο Σαμφωνίδης σκεπτόταν να μεταφέρει το εργαστήριο του στην Τουρκία, πράγμα που τελικά δεν πραγματοποίησε. Βλ. "Ένωσις", αρ. 220, 24 Αυγούστου 1856, σ. [2] και 229, 26 Οκτωβρίου 1856, σ. [2].

337

GG. Βλ. ' ^ - j m o ^ X i ç V αρ. 279, 21 Φεβρουαρίου 1870, σ. [1]. 67. Βλ. τις σχετικές πληροφορίες της έκθεσης του γάλλου προξένου με ημερομηνία 28 Ιουνίου 1853' ΛΜΑΕ, C.C.C·., Syra, ό.τχ.^ 6Ö

· "Ένοσις", αρ. 222, 7 Σεπτεμβρίου 1856, σ.[2],

69. Βλ.

"ALMV",

αρ. 1542, 22 Ιουλίου 1857, σ. Α

και. αρ. 1635" 19 Ιουνίου 1858, cf. 3. Επίσης βλ. Ρ. Ava- « σχασόπουλος, Ι στορ ίο. της ελλην ικής βιομηχανίας ΙΒ-ΛΟ-1940, Αθήνα 1946, τ. Α', σ. 127 και σ. 133. 70. Βλ; Αί-'ιΑΕ, C.C.C. , Syra, vol. 4, p. 83, επι­ στολή της 28 Ιουνίου 1853. 71. Βλ. την πολύ καλή διαπραγμάτευση του ζητήματος της ιδιοκτησίας στην αγροτική οικονομία του 19ου αιώνα από τον Κ.Τσουκαλά, Εξάρτηση και π'ναπαραγογή. ..... , ό.π., ο.' 65-84. Η έκταση της μεγάλης ιδιοκτησίας στην Ελλάδα πριν από την προσάρτηση της Βεσσαλίας, δεν ξεπερνούσε το 10?ό της συνολικής καλλιεργήσιμης γης. Βλ. σχετικά Κ.Τσουκαλάς, ό.π., σ. 82. 72. Η διαμόρφωση μικρού αγροτικού πλεονάσματος στην ελληνική γεωργία ήταν συνέπεια της ύπαρξης έντονων προκαπιταλιστικών σχέσεων, όπως η οικογενειακή οργάνοση της παραγογής, η χαμηλή παραγωγικότητα, η καλλιέργεια με'στόχο την αυτοκατανάλωση. Αυτά τα φαινόμενα χαρακτη­ ρίζουν τη μικρή ιδιοκτησία στο μεγαλύτερο διάστημα του 19ου αιώνα. Βλ. σχετικά Κ.Μοσκώφ, ό.π., σ. 119-120' Β. Παναγιωτόπουλος, "Η βιομηχανική επανάσταση και η Ελλάδα '1832-1871" στο Εκσυγχρονισμός και βιομηχανική επανάσταση

338

στα Βαλκάνια τον 19ο αιώνα, Αθήνα 1980, σ.227-228" Γ.Δεριλής, Ελληνική οικονομία (1830-1910) και βιο­ μηχανική επανάσταση, Αθήνα 1984, σ. 75 73. 0 Κ.Τσουκαλάς, ό.π., σ. 90, διαπιστώνει ότι η υπεξαίρεση αγροτικού πλεονάσματος από τα εμπορικά κυ­ κλώματα μέσω της εμπορευματοποίησης της αγροτικής παρα­ γωγής απέκτησε μαζικό χαρακτήρα τη δεκαετία 1850-1860. και κυρίως μετά το 1875-1880. Εξάλλου οι έλληνες ιστο­ ρικοί έχουν δώσει.ιδιαίτερη έμφαση στην ιδιοποίηση αγροτικού υπερπροιόντος από το Κράτος μέσω της φορολο­ γίας. Κατά τη γνώμη τους το Κράτος ήταν ο πιο σημαντι­ κός παράγοντας

άντλησης αγροτικοί' πλεονάσματος. Βλ.

σχετικά τις μελέτες των Κ.Τσουκαλά, ό.π., ο. 86-89" του ιδιουΤ Κοινωνική ανάπτυξη

, ό.π., σ. 51-57"

Κ.Μοσκώφ, ό.π., σ. 122-124" Γ.Δερτιλή, ό.π.. σ..45. 74. Βλ. την εμπεριστατωμένη ανάλυση που διατυπώ­ νει ο Γ.Δερτιλής, ό.π., σ. 67-95. Παρέχει μια σαφή εικόνα σχετικά με την αδυναμία των παραγόντων που ιδιοποιούνταν τμήματα του αγροτικού πλεονάσματος, να το μέτατρέψου^ σε κινητήρια δύναμη για την εκβιομη­ χάνιση της χώρας, επιχειρώντας επενδύσεις στον δευτε­ ρογενή τομέα. Εξετάζει'δηλαδή τη συμπεριφορά των γαιο­ κτημόνων, των μικροϊδιοκτητών, των εμπόρων, των χρη­ ματιστών και του Κράτους. 75. 0 Κ.Τσουκαλάς, Κοινωνική ανάπτυξη

, ό.π..

σ. 198, τονίζει ότι η άρχουσα τάξη της Σύρου αντλούσε πλεόνασμα από έναν ευρύτατο γεωγραφικό και κοινωνικό χώρο, " στο πλαίοιο του οποίου η επικράτεια της κυ­ ρίως Ελλάδας δεν αντιπροσώπευε παρά ένα περιθωριακής σημασίας ψυχίο".

539

- 76. Η τάση των μεγαλεμπόρων γιο: κατασκευή πολυ­ τελών κατοικιών στην Ερμούπολη έκανε την εμφάνιση της την.πρώτη δεκαετία της Οθωνικής .περιόδου. OL υψηλές δαπάνες δεν περιορίστηκαν μόνο στον τομέα των οικοκστασκευών. Λκόμη HUI. ο οικιακός εξοπλισμός π.χ. έπι­ πλα προερχόταν από το εξωτερικό. Βλ» σχετικά 1.Τραυ­ λός - Λ.Κόκκου, ό.π., σ. 156-183. Άλλωστε το φαινύ• • μενο της διοχέτευσης ενός σημαντικού τμήματος του κεφαλαίου στην κατασκευή

πολυτελόν σπιτιών δεν ήταν

. αποκλειστικό φαινόμενο τον συριανών εμπόρων. 0 !(. Τσουκαλάς. Εξάρτηση και αναπαραγωγή

, ό.π., α.

242, ο Κ.Ποσκώο, ό.π., σ. 127, ο Γ.Αερτιλής, ό.π. , υ. 86-87, περιγράψουν την αντίστοιχη συμπεριφορά των ελλήνων της διασποράς που εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. 77. Βλ. σχετικά ΛΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 1, p. 137 στο υπόμνημα του γάλλου προξένου για το εμπόριο της Σύρου το 1835. Βλ. επίσης Ι.Δημάκης, "Το εμπόριον της Σύρου.....",ό.π., σ. 609. Τέλος βλ. Α.Συγγρός, ό.π., σ. 62-68, όπου αναφέρονται πληροφορίες για τον τρόπο ζωής και την κοινωνική συμπεριφορά των εύπορων κοινωνικών ομάδων της "Ερμούπολης. 78. 0 «.Τσουκαλάς, ό.π., σ. 94-96, 105-135, κα­ ταλήγει σιο συμπέρασμα ότι ο υπεράριθμος αγροτικός πληθυσμός που εγκατέλειψε την ύπαιθρο δεν συγκρότησε την εργατική δύναμη .των πόλεων. Αντίθετα επέλεξε α­ νάμεσα στη μικροαστικοποίηση με τη μεταφορά του στις πόλεις και τη μετανάστευση στα παροικιακά κέντρα του ' εξωτερικού. 0 Β.Παναγιωτόπουλος, ό.π.,-- σ. 224-229, ισχυρίζεται ότι η μικρή ιδιοκτησία

/ ,«

έπαιξε ανασταλτι-

340

MÓ ρόλο στην έξοδο αγροτικού πληθυσμού προς τα αστι­ κά κέντρα, όπου θα μπορούσε να μετατραπεί σε εργατι­ κό δυναμικό. 0 Γ.Δερτιλής, ό.π., σ.47-53, επισημαίνει τις συνθήκες που επέβαλαν στενότητα στην αγορά εργα­ σίας και επακόλουθα έλλειψη εργατικών χεριών στις πό­ λεις. Η C.Agriantoni, ό.π. , σ. 149, έχει την άποψη όχι. μόνο στην Ερμούπολη συγκεντρώθηκε πολύ ρωρίς ένας μόνιμος εργατικός πληθυσμός , σε αντίθεση με τα άλλα αστικά κέντρα όπου αναπτύχτηκε σημαντικά το φαινόμενο της εποχικής προσέλευσης εργατών από την ενδοχώρα και τα νησιά του Αιγαίου. 79. Η C.Agriantoni, ό.π.,

εξετάζει αναλυτικά τη

μορφή που πήρε η βιομηχανία της Ερμούπολης στις τελευ­ ταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα.

341 Γ. 2

ΝΑΥΠΗΓΙΚΗ'

1. Ου συγγραφείς που ασχολούνται, με την ιστορία της Σύρου αφιερώνουν τις περισσότερες

φορές κ aito ι ο μικρό μέ­

ρος των εργασιύν τους στη δραστηριότητα των συριανών ναυ­ πηγείων. Όμως ελάχιστες είναι οι μονογραφίες αναφορικά με αυτό τό δέμα, οι οποίες άλλωστε δεν καλύπτουν τις α­ παιτήσεις της σύγχρονης ιστορικής έρευνας. Στα έργα με γενικό'περιεχόμενο ανήκουν τα ακόλουθα: Τ.Αμπελάς, ó_jx_. , ο'. 636 καί 706 ' Α. Λαιμός, Η εμπορική ναυτιλία της Χίου. Αθήνη. ±963, σ. 135-140' Κ.Μ.Αντωνόπουλος, Ιστορία του ε­ μπορικού ναυτικού, Πειραιάς 1963, σ. 235' του ιδίου,, "Αι-ι-ά του ιστίου εις τον ατμόν", στα Μαυτικά Χρονικά, Α­ θήνα, 1964, σ. VII" Α.Λρακάκης, Ιστορία του οικισμού...., ό.π., ΓΤ. 273.274. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι εξει­ δικευμένες εργασίες ί

Ν.'Κοτσοβίλληξ "Τα'νεώρια και τα

συνεργεία της Σύρου" στο Φουστάνοε. ,Ηαερολΰγιο Α.', Αθήνα 1902,. σ. 285-288'του ιδίου, "Το ναυτικόν της Σύρου, 18281901", στο Φούστανος, Ημερολόγιο Α^, Αθήνα. 1902, σ. 12713Β" Δ.Κρίνος, "Ναυπηγεία και Σιδηρουργεία της Σύρου τον 19ον αιώνα" στη Ναυτική Ελλάδα, αρ. 252, Αθήνα .1954. Όλοι σχεδόν OL συγγραφείς των παραπάνω έργ'ων επαναλαμ­ βάνουν τις ίδιες πληροφορίες, εκτός από περιορισμένες εξαιρέσεις, πληροφορίες που περιθωριακά μόνο αγγίζουν τη1,' ουσία της σπουδαιότητας των συριανών ναυπηγείων κατά τον περασμένο αιώνα. 2. Βλ. Κ.Βακαλόπουλος, ό.π., όπου δημοσιεύεται έκθε­ ση του Ελβετού.Gosse με περιγραφή των δραστηριοτήτων του συριανού ναυπηγείου κατά το 1827. Επίσης ο Α.Δρακάκης, ό-π., σ. 273-274 δημοσιεύει πληροφορίες για τις κατασκευ­ ές πλοίων στη Σύρο.

342

3. Βλ. Α.Λιγνός, Αρχείον της Κοινότητος Ύδρας, τ. IV, 1829-1832, Πειραιάς 1931, σ. 194 και 196. 4. Βλ. "Αίολος",.αρ. 29, 3 Μαρτίου 1845, σ. [2]. 5. ό.τι. 6. ό. ι1. 7. ΑΜΑΕ, C.C.C.,Syra5 vol. 3, p. 204, αναιρ-ορά της 20 Απριλίου 1849. 8. Βλ. Α.Ι.Τζαμτζής, Ναυτικοί, Καράβια και Λιμάνια, στην έκδοση της Εθνικής Τραπέζης' της Ελλάδος ,Ελληνική Ε­ μπορική Ναυτιλία, Αθήνα 1972, σ. .104-105 και σ. 460-461. 9. Βλ. Ν.Δραγούμης, ό.π., σ. 75-77. -' 10. ΑΜΑΕ, C.CX., 5/ra, vol. 3, p.381, αναφορά της 9 Ιουνίου 1851. 11. Βλ. σχετικά "Αίολος", αρ. 29, 3 Μαρτίου 1845, σ. [2]και ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 77, αναφορά της 28 Ιουνίου 1853. 12. Στην εφημερίδα "Αίολος", αρ. 346, 24 Μαρτίου 1851, fr

σ. [4]υπάρχει αναλυτική καταγραφή του απασχολουμένου εργα­ τικού δυναμικού στην Ερμούπολη κατά επαγγελματικές κατη­ γορίες. 13. Το μέγεθος των εργασιών για τους ναυπηγούς της Σύρου αντλείται στο μεγαλύτερο βαθμό από τις καταστάσεις και τα δηλωτικά έγγραφα των ναυπηγημένων πλοίων. Βλ. σχεΛ

τικά^ Δημοτικό Αρχείο ξρμουπόλεως, Ναυπηγικά" Γ.Α.Κ.., Συλ­ λογή Ι.Βλαχογιάννη, Χιακά-Ερμουπολιτικά, 1844-1858, φάκ. 296. Οι τόποι καταγωγής των ναυπηγών απορρέουν από τους εκλογικούς καταλόγους του 1843, βλ. Γ.Α.Κ., Συλλογή Ι. Βλαχογιάννη

ά.π., και από το Μητρώο του δήμου του 1852.

343 14. JAjETE,XX.Υποκαταστήματα φάκ. 5, όπου υπάρχουν οι πιστωτικοί κατάλογοι- των .εμπόρων της Σύρου. 15. Για τα υλικά HOL τις χώρες προέλευσης τους, β\. ΛΜΛΕ, C.C.C., vol. 3, ρ. 205 και στο ίδιο, vol. 4, ρ.77 • 16. Χαρακτηριστικά στην αναφορά του της 20 Απριλίου 1049 ο γάλλος πρόξενος γράφει: "Με μια λέξη, βρίσκει κα­ νείς στο ναυπηγείο αυτής της πόλης όλα τα αναγκαία υλικά στις ναυπηγοκστασκευές. Αυτή η συγκέντρωση σ ένα σημείο, πρώτων υλών και βιομηχανικών ειδών που το εμπόριο φέρνει στις αποθήκες του νησιού, συνέβαλε στην .ανάπτυξη των ναυκηγοκστασκευών". Βλ. ΛΐΊΑΕ, C.C.C. , Syra, vol. 3, p. 205. Και ακόμη στην αναφορά του της 28 Ιουνίου 1853 τονίζει εμφαντικό: "Τα άλλα ναυπηγεία της Ελλάδας και των οθωμανικών παραλίων προμηθεύονται κατά μεγάλο μέ­ ρος τα υλικά κατασκευής από' αυτή την αποθήκη και τα μα­ γαζιά (ενν. της Σύρου). Βλ. ΑΗΑΕ, C.C.C., Svra, vol.4,ρ.77. 17. Βλ. σχετικά Αί-ÎAE, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 207209, αναφορά της 20 Απριλίου 1849, όπου υπάρχει αναλυτική περιγραφή τον εξόδων κατασκευής πλοίων στο ναυπηγείο της Ερμούπολης κατά το 1846 και 1847. 18. Είναι σίγουρο ωστόσο ότι διακυμάνσεις στις τι­ μές κόστους κατασκευής είχαμε και πριν από τη φάση της οικονομικής κρίσης. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι κατά την περίοδο που προηγήθηκε από την κρίση, η μεγάλη ζήτησητων νέων πλοίων επέφερε την

άνοδο τόσο του κόστους

των υλικών όσο και του κόστους της εργασίας. Έτσι ενώ ο Γ.Strong,

£ΛΙΙ· *

σ. 148_, μειώνει το κόστος κατασκευής στη

Σύρο σε 166 δραχμές ανά τόνο για το 1840, ο M.Roujoux στην έκθεση του της 20 Απριλίου 1849 μας -πληροφορεί ότι το 1846 η ίδια αξία είχε ανέβει στις 167 ανά τόνο, το 1847

344 σε 214 δραχμές και το 1848 σε 241 δραχμές ο τόνος. Βλ. ακόμη Γ.Α.Κ. Συλλογή Ι.Βλαχογιάννη, Χιακά-Ερμουπολιτικά 1844-1858, φάκ. 297, την κατάσταση των ναυπηγηθέντων πλοίων στη Σύρο κατά το έτος 1850. 19. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 3, p. 406-410, όπου υπάρχουν αντίστοιχοι πίνακες κόστους κατασκευής πλοίων κατά το 1851. 20. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C^, Syra, vol. 3. p. 204, αναφο­ ρά της 20 Απριλίου 1849. . 21. C.Leconte,

ό.π., σ. 384.

22. Ε.About, ό_.π.,

σ.124.

23. "Πανδώρα'.', 5, (1854-1855), σ. 165. '·

24. Από το πλήθος των άρθρων που γράφτηκαν στον το­

πικό τύπο για το ζήτημα της κυριότητας της γης βλ. ενδει­ κτικά "Ερμής", αρ. 200, 16 Ιανουαρίου 1843, σ. [Γ]. Χα­ ρακτηριστικά ο σπουδαιότερος ναυπηγός της Ερμούπολης, ο Νικόλαος Παγίδας, κατείχε πολύ μεγάλη έκταση γης στην παραλία" βλ. "Αίολος", αρ. 565, 16 Ιουλίου 1855, σ. [1]. 25. "Αίολος", αρ. 592, 8 Ιανουαρίου 1856, σ. [2]. Καλείται η δημοτική αρχή να σπεύσει στον καθορισμό του ενοικίου και να αντιπαρέλθει τα εμπόδια που προβάλλουν οι αυτόχθονες καθολικοί διεκδικώντας την κυριότητα του χώρου του ναυπηγείου. 26. Σχετικά ο F.Strong, ό.π.,σ . 147, αναφέρει "Οι έλ­ ληνες ναυπηγοί δε

γνωρίζουν καθόλου τη θεωρία της ναυπηγικής,

η τέχνη τους στηρίζεται αποκλειστικά στην πρακτική. Ακόμη κα- , τασκευάζουν εξαιρετικά δείγματα

ναυπηγικής αρχιτεκτονικής"

μερικά από τα σκάφη τους, ιδιαίτερα οι γολέτες, είναι γένι-

345

κώς αποδεκτά από τους ναυτικούς, ως τέλεια μοντέλα, και οι ιδιότητες ναυσιπλοΐας τους

εξαιρετικές". Αλλα και ο

M. Roujoux σημειώνει με τη σειρά του:. "Το ταλέντο των ναυπηγών δημιούργησε τη φήμη τους".Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol. 4, p. 77,

αναφορά της 28 Ιουνίου 1853.

27.. Βλ. ΑΜΑΕ, C'.C.C, Syra, vol.3, p. 204, ανα­ φορά της 20 Απριλίου 1849, όπου αναφέρεται: "Η μέση διάρ­ κεια τους (ενν. των πλοίων) είναι 10 χρόνια". Και ακό­ μη ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra

vol. 4, p. 77, αναφορά της 28

Ιουνίου 1853: "Τα πλοία που κατασκευάζονται κατά παραγ­ γελία ή για λογαριαομό τον

ναυπηγ'ών για να

πουληθούν

οε πρώτη ευκαιρία δεν είναι συχνά προσεγμένα: 0. σκελε­ τός τους είναι ελαφρύς* το υλικό δεν είναι πρώτης ποιό­ τητας" η μέση διάρκεια τους σπάνια ξεπερνάει τα 10 χρό­ νια. ....".

·

20. Βλ. σχετικά με το δέμα τον τ)μερομισ9ίων την α­ νέκδοτη εργασία του Π.Πιζάνια, Μισθοί και ημερομίσθια στην Ελλάδα 1841-1912: Η περίπτωση

των τραπεζικών "υπαλ­

λήλων. 29.. Βλ. την ανάλυση του κόστους κατασκευής πλοίου 380 τόνων, που ναυπηγήθηκε το 1846 από τον Νικόλαο

Πα­

γίδα στο ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol.3, "ρ. 209, αναφορά της 20 Απριλίου 1849. 30. Στο ίδιο, την ανάλυση του κόστους κατασκευής πλοίου 342 τόνων, ναυπηγημένου το 1847 από τον Νικόλαο Παγίδα. 31. Σε έκθεση του για το κόστος ναυπήγησης στη Σύ­ ρο κατά το 1851 ο γάλλος πρόξενος αναφέρει ότι τα ημε­ ρομίσθια των εργαζομένων στις ναυπηγοκατασκευές καταμε-

346

ρίζονται ως εξής; Ελάχιστο ημ|θιο

Μέγιστο ημ|θιο

Μαραγκοί

1,35 (σε F.F.)

3,60 (σε F.F.)

Καρφωτές

2,70

".

3,15

Πριοναστές

2,70

"

3,60

Καλαφατάδες

3.60

"

Α,50

Υπολογίζοντας την αξία του γαλλικού φράγκου σε 1,10 δραχ­ μές, πηγάζουν οι τιμές που αναγράφονται στο κείμενο. Βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol.3, p. 411. 32. Το εμπόριο σταριού αποτέλεσε τον κύριο παράγοντα που προσδιόρισε τη γρήγορη αποπληρωμή του χρέους ή έστω γενικά την κάλυψη του κόστους κατασκευής του

πλοίου.

Τα συριανά ιστιοφόρα σκάφη κυριάρχησαν στις μεταφορές δη­ μητριακών από τη Ρωσία και την Αίγυπτο στη δυτική Ευρώπη. Βλ. σχετικά ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, vol.3, p. 201, αναφορά της 20 Απριλίου 1849. Στο ίδιο θέμα αναφέρεται και ο Ε. About, ό.π., σ. 126-127. 33. "Αίολος", αρ. 350, 21 Απριλίου 1851, σ. [1]. 34. Σε κύριο άρθρο ο "Αίολος" , αρ. 447, 16 Μαρτίου 1853, σ. [1]πραγματεύεται τα προβλήματα που εμποδίζουν τη συνέχιση της αναπτυξιακής πορείας των συριανών ναυπη­ γείων. Χαρακτηριστικά γράφει: "Η μεγάλη δε αύτη εθνικτί κα ειδική δια τον τόπο μας βλάβη ηδύνατο να μετριασθή τουλά­ χιστον, (αν όχι να προληφθή καθ ολοκληρίαν) εάν εις τας δεινός περιστάσεις της εσκέπτετο και η ιδική μας κυβέρνησις,όπως όλαι αι πατρικαί κυβερνήσεις κάμνουν εις τοιαύτα σπουδαία και κοινωφελή έργα αντικείμενα, και εχορηγούσε κάποιας ευκολίας KŒL προνόμια εις την ναυπηγίαν υ.ας, του-τέστιν ν αφήση ελεύθερον τέλους την από το εξωτερικόν ερ~ χομένην ναυπηγίσιμον ξυλείαν, αφού το Κράτος δεν παράγει αρκούσαν ποσότητα τοιαύτης, ν απαΧλάξτ) παντός τέλους τα

347"

•παλαιά και άχρηστα ιιλοία και τα ναυάγια άτι να χρησιμευουσιν εις μετασχηματισμόν νέων πλοίων, HÜL τέλος ν αφήση όλος ατελή πάντα όσα είδη απαιτούνται δια την νανπηγίαν". 35. " ' E v m c " , αρ. 191,· 13 Ιανουαρίου 1856, cf.[3] και αρ. 233, 23 Νοεμβρίου 1856, σ. [1]. 36. Βλ. τα παραπάνω φύλλα της εφημερίδας "ΐνωο'ΐς" α

χα8ώς και 'LIllXLÏfîSiiS^JE^^IÎl^iiiiÉ.^^''1» Ρ· ^0, .10 Νοεμβρί­ ου 1856, σ. [1], 37. "Αίολος", αρ. 447, 16 Μαρτίου 1853, σ. [1]. 38. Πολύ σημαντικά στοιχεία αναφορικά.με την επέκτα ση του ρόλου των ατμόπλοιων περιέχονται στη^ εργασία του Α.Ν.Βερνσρδάκη,εκ_π_._, σ. 197-204. Επίσης βλ. Κ.Ν.Αντωνό­ πουλος, ό. π. , σ. 194-206' Α.Λαιμός, ό.π. , σ. 116.. Ακόμη στις εφημερίδες της εποχής αναφέρονται πολλές πληφορορίες για τη δραστηριότητα ξένον ατμοπλοϊκών εταιρειών ο'τον τομέα τον μεταφορών. Βλ. " ΐνωσις" Ηαι "Τηλέγραφος των Κυκλάδων". Τέλος βλ. την προξενική αλληλογραφία ιης περιόδου 1844-1857 στο Αί-ìAE, C.C.C. , Syra, vol. 2-5. 39. Βλ. τις σχετικές ειδήσεις από την εφημερίδα "Αίολος",αρ. 499, 8. Απριλίου 1854, σ. [3]και από το ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra,vol. 4, p. 78-79, αναφορά της 28 Ιουνίου 1853. Ακόμη .βλ.Κ.Ν.Αντωνόπουλος, ό.π., σ. 236. 40. Την πληροφορία για το κόστος κατασκευής την αντλούμε από τoyγάλλο πρόξενο, βλ. ΑΜΑΕ, C.C.C., Syra, ό.π., ενώ ο Κ.Ν.Αντωνόπουλος, ó.7c., αναφέρει ότι το πλοίο κόστισε 6.000 τάλληρα χωρίς όμως να δημοσιεύει, την πηγή του..

348 41. Ο.Δημητρακόπουλος, ό.π. , σ. 185. 42. Η εφημερίδα "Ένωσις", αρ. 217, 3 Αυγούστου 1856, σ. [ïj αναφέρεται στην κατάσταση του ναυπηγείου και επισημαίνει τη χαμηλή ανάπτυξη των τεχνικών μεθόδων. Υπενθυμίζει συγκεκριμένα ότι η ανταγωνιστικότητα του συ­ ριανού ναυπηγείου" εξαρτάται από την κατασκευή σιδηρών πλοίων, που να •είναι ανθεκτικά KOL ταχύπλοα. Υποστηρί­ ζει ακόμη ότι για να αποφευχθεί η διαρροή κεφαλαίων στο εξωτερικό θα πρέπει να εξοπλιστούν κατάλληλα τα σιδηρουργεία και μηχανουργεία και να μετακληθούν ξένοι για τη μετάδοση τεχνικών μεθόδων ναυπήγησης στους έλληνες σιδηρουργούς, ώστε τα ατμόπλοια της Ελληνικής Ατμοπλοί­ ας να επισκευάζονται στην έδρα της εταιρείας και όχι στο εξωτερικό. 43. Τ.Αμπελάς, ό.π., σ. 711. 44. Μεγάλο επίτευγμα θεωρήθηκε η ναυπήγηση του ιστιο­ φόρου "Αργώ" στο ναυπηγείο της Σύρου το 1871. Το πλοίο ανήκε στην εταιρία Βάτη και το φορτίο του ανερχόταν σε 42.000 κιλά. Βλ. Τ.Αμπελάς, ό.π., σ. 706 και Ν.Κοτσοβίλλης, "Το ναυτικόν

, ό.π., σ. 128.

45. 0 Κ.Ν. Αντωνόπουλος, ό.π., σ. 238 γράφει: "Δευ­ τέρα επιτυχία έλαβε χώραν με την ναυπήγησα το 1893 ταυ σιδηρού ατμόπλοιου, του γνωστού ως "ΑΘΗΝΑ" του Τζών, βιομηχάνου του Πειραιώς. Το "ΑΘΗΝΑ" ήτο χωρητικότητας 172 τόννων, αλλ η μηχανή του, κατασκευασθείσα εις τα σιδηρουργεία της Εταιρείας, προσέδιδεν εις το σκάφος τα­ χύτητα 14 ναυτικών μιλλίων". 46. Βλ. Σχετικά Τ.Αμπελάς, ό.π.

349 47, Να XL γράφει, ο Α.Μ.Βερναρδάκης, £·_]}_'_, °'· 221: "Και όμως υπάρχουοιν 6 σπουδαία, ναυτιηγεία εν Ελλάδι και τινά άλλα μικρά' πάντων τούτον πρωτεύει το της Ερμουπόλεως, ιδρυδέν δια μετοχών τη πρωτοβουλία του δήμου. Το ναυπηγείον τούτο, εν ο εργάζονται 1500 εργάται και. εν ω ναυπηγούνται ετησίως 50-100 πλοία 11-15.000 τόννων χω­ ρητικότητας, αξίας 3-5 εκατομμυρίων δραχμών, είναι ου μόνον το σπουδαιότατων εργοστάσιον της Σύρου, αλλά και εν των οπουδαίων της Μεσογείου". Βλ. ακόμη Ν.Κοτσοβίλλης, ''ία νει'ιρια

'/-ό.ιι., er. 285-288.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ' ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ - ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ

Ι.Βλ. σχετικά Α.Δρακάκης, Ιστορία του οικισμού

,

ό.π., σ. 247-279. Αναφορικά με τη νομική υπόσταση των μέ­ σων πληρωμής - συναλλαγματική, τραβηκτική, κ.λ.π. - βλ. την εργασία του ίδιου,"Πρωτότυποι νομικοί θεσμοί εις την οικιζομένην Ερμούπολιν 1821-1830", Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου 18, 1971 σ. 169-222. 2. Γ.Α.Κ., Συλλογή Ι .Βλαχογιάννη, ΕΊδιωτικαί Συλλογαί, φάκ. 296, Χιακά

Ερμουπολιτικά, εκλογικοί κατάλογοι

κοινοτήτων της Ερμούπολης. 3.F. Strong, ό-π., σ. 109. 4. Η πληροφορία για το αναφερόμενο ύφος του προεξοφλη­ τικού επιτοκίου στην περιοχή της Πάτρας, επιβεβαιώνεται από επιστολή του Ευθ.Κεχαγιά, απεσταλμένου της Ε.Τ.Ε. Βλ. ΙΑ JETE, XXI. Αλληλογραφία, 0'Ιδιώτες, φάκ. 1 (1844), υτίοφ.Κ., επιστολή της 19 Ιουνίου 1844. 5. Παρόλο που ο Γ.Strong, ό.π., αναφέρεται σε τρεις υπογραφές αξιοχρέων εμπόρων επί του σώματος της προεξο­ φλούμενης συναλλαγματικής στις περιοχές Σύρου, Αθήνας και Πάτρας για το 1840, αυτό δεν φαίνεται να ισχύει για την αγορά της Σύρου. Το έθιμο των δύο υπογραφών αντί τριών, αποτέλεσε βασικό στοιχείο σύγκρουσης των συριανών εμπόρων και της Εθνικής κατά την εγκατάσταση του κλάδου της στο νησί. 6. Για ότι αφορά τις συμβάσεις ναυτοδανείων, το ύφος χου τόκου, τη διάρκεια αποπληρωμής του χρέους και άλλα στοιχεία, βλ. τις αγωγές ναυτοδανειστών εναντίον τρίτων για τη μη πληρωμή του δανείου στις εφημερίδες της εποχής "Αίολος" καί "Ένωσις".

••-·-•

•

· -35-1 -··

••

-

-

· ·

7. Γ. Strong, ό.π. 8. Ενδεικτικά ο Κ.Παπαίίανασόπουλος, ό.. π., σ. 59 γράφει: "Η ίδρυση τον εταίρε ιόν αυτών, αηοτέλεομα της ανάπτυξης του εμπορίου και της ναυτιλίας τις δύο πρώτες δεκαετίες της βα­ σιλείας του ΌΒωνα, γινόταν με Β.Διάταγμα,

χωρίς όμως να

δημοσιεύεται συγχρόνως στο σχετικό φύλλο της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως το καταστατικό της εταιρείας ή έστω μικρή περίληψη του καταστατικού της. Το

γεγονός αυτό, σε συν­

δυασμό με το ότι η κυβέρνηση δε δημοσίευε τους ισολογισμούς των εταιρειών που υποβάλλονταν υποχρεωτικά στο Υπουργείο των Εσωτερικών κάθε εξάμηνο, δε μας επιτρέπει να έχουμε σα­ φή γνώση ούτε του μεγέθους των κεφαλαίων των εταιρειών ούτε, πολύ περισσότερο, του κύκλου εργασιών τους. Με αυτόν τον τρόπο Sa μπορούσαμε ενδεχομένως όχι μόνο να σχηματί­ σουμε μια αρκετά κατατοπιστική εικόνα του ύυους

χρηματο­

δότησης της ναυτιλίας από τον ιδιωτικό φορέα, αλλά και να ελέγξουμε άλλες πληροφορίες σχετικές με το θέμα, που αναφέρουν ότι ο κύριος όγκος του ελληνικού' εμπορικού στό­ λου ασφαλιζόταν στο εξωτερικό". 0 συγγραφέας αναφέρεται στις πληροφορίες που δίνει ο βουλευτής Ύδρας Ι.Δαμιανός, στην,.έκθεση του νομοσχεδίου "περί αμοιβαίας ασφαλείας του ελληνικού εμπορικού ναυτικού", στην εφημερίδα "Αιών", αρ. 1135, 7 Φεβρουαρίου 1851, σ. [2]. 9. 0 Α,Αρακάκης, Ιστορία του οικισμού

, ό.π., σ.

276, αναφέρει: "Εκτός των ατομικών ναυτασφαλίσεων, κατά το αυτό έτος 1825, εμφανίζεται εις την Σύρσν και η πρώτη ασφαλιστική'εταιρεία, υπό τον τίτλον "Ασφαλιστικόν Κατά­ στημα". Η εταιρεία αυτή εξηκολούθησε τας εργασίας της έπί τριετίαν, ήτο δε συμμετοχική εταιρεία, το κεφάλαιο της οποίας είχε καλυφθεί από πολλούς εμπόρους. Κύριον έρ­ γον της ήτο η ασφάλισις κατά των εκ της πειρατίας κινδύνων,

/

352

φαίνεται όμως ότι περιελάμβανε εις τα ασφαλιζόμενα και πλοία με εμπορεύματα προοριζόμενα δια τον ανεφοδιασμόν τουρκικών στρατευμάτων και τροφοδοσίαν αποκεκλεισμένων φρουρίων

". Δεν είναι επομένως ακριβής η πληροφορία

που δημοσιεύει ο Τ.Αμπελάς, ό-τι. , σ. 623 ότι το πρώτο ασφαλιστικό κατάστημα που ιδρύθηκε στην Ερμούπολη ήταν ο "ΦΟΙΝΙΞ", με διευθυντή τον Νικόλαο Πρασσακάκη. 10. Στα Γ.Α.Κ., Συλλογή Ι.Βλαχογιάννη, Ε'Ιδιωτικοί Συλλογαί, φάκ. 215, Νικ.Γιαζιτζής 1724-1871., υπάρχει η εμπορική αλληλογραφία του Νικ.Γιαγιντζή και του προγόνου του. Ανάμεσα στα άλλα υπάρχουν τα καταστατικά του "Ελληνίκού Ασφαλιστικού Καταστήματος" και της Φιλεμπορικής". Τέλος υπάρχουν πολλά .ασφαλιστήρια συμβόλαια που καλύπτουν εμπορεύματα ιδιοκτησίας .του Νικ.Γιαγιντζή και των συνερ­ γαζομένων με αυτόν εμπόρων. Τα ασφαλιστήρια έχουν εκδοθεί από τις δύο παραπάνω εταιρείες καθώς και από το ασφαλι­ στικό κατάστημα "ΦΟΙΝΙΞ". 11.Βλ. "Αθηνά", αρ. 986, 23 Ιανουαρίου 1843, σ. 4493, όπου δημοσιεύεται κοινή ανακοίνωση των επτά ασφαλιστικών καταστημάτων της Ερμούπολης με την οποία ευχαριστούν τον ; πρόξενο της Ελλάς στον Ελλήσποντο Νικ. Βιτάλη, για το ενδιαφέρον του και τη συνδρομή του στη διαλεύκανση ναυα­ γίων που αφορούσαν ασφάλειες των εταιρειών της Σύρου. 12. Οι μέτοχοι των δύο καταστημάτων αναγράφονται στο τέλος των καταστατικών, βλ.σχετικά Γ.Α.Κ. , ό.π. 13. Στο καταστατικό της "Φιλεμπορικής" εταιρείας στο Δ'μέρος με την επωνυμία "Εργασίαι της Εταιρίας άρθρο 15 αναφέρεται ρητά: "AL αμοιβαί των ασφαλειών θέ/ λουν κανονίζεσθαι συμφώνως με τους Διευθυντάς του Ελλη­ νικού ασφαλιστικού καταστήματος δια το αμοιβαίον συυ,ψέρον

553- ·

των ασφαλιζομένων και των καταστημάτων αυτών". Και. πα­ ρακάτω στο άρίίρο 17 τονίζεται.: "Όταν η τιοσότης (ενν. των εμπορευμάτων) υπερβαίνει την ασφαλιζομένην παρά της εταιρίας; το περιπλέον Βέλει προσφέρεται, ει.ς το Ελληνικόν ασφαλιστικών κατάστημα ανίσως αμοιβαίως συμφωνη8ή". ΙΑ.Παρά-λληλα τα ασφαλιστικά καταστήματα ανέπτυξαν και κοινωνική δραστηριότητα. Το καταστατικό τους όριζε ότι το 1Ώ% των κερδών τους 8α χορηγείται στο Γυμνάσιο της Ερμούπολης. 35. Στην εντυπωσιακή πραγματικά έκδεση του ο.Ι. Δαμιανός πληροφορεί τη Βουλή ότι οι έλληνες ναυτικοί πληρώνουν κά3ε"χρόνο σε καταστήματα του εξωτερικού ασφά­ λιστρα ύφους 2.233.179 δραχμών, ενώ η πραγματική ζημία μόλις ανέρχεται σε 600.000 δραχμές και η.τελικά πληρωνόμενη από τις ξένες εταιρείες είναι 400.000 δραχμές. Εντοπίζει κατ αυτόν τον τρόπο διαρροή χρηματικού ποσού ύφους 1.833.179 δραχμών προς το εξωτερικό με τη μορφή ασφαλίστρων. Βλ. σχετικά "Αιών", ό.π. Στην έκδεση του βουλευτή Ύδρας απάντησε η εφημερίδα της Ερμούπολης /'Αίολος", αρ. 342, 24 Φεβρουαρίου 1851, σ. [1]. Στο άρ­ θρο χαρακτηρίζονται ανυπόστατα και υπερβολικά τα στοι­ χεία που ανέφερε ο Ι.Δαμιανός, συνομολογείται όμως ότι ορισμένα πλοία ασφαλίζονται σε ασφαλιστικές επιχειρή­ σεις του εξωτερικού. Από την πλευρά μας νομίζουμε ότι ο "Αίολος" έχει απόλυτα δίκιο. 0 Δαμιανός παρουσιάζει το σύνολο των ελληνικών πλοίων αρ,ιθμούμενο την 1 Ια­ νουαρίου 1850 σε 1α92 σκάφη, χωρητικότητας 248.131 τό­ νων και ολικής αξίας 37,219.650 δραχμών'ως ασφαλισμένο στο εξωτερικό. Είναι σίγουρο όμως ότι αυτό δεν ευσταθεί.

/ ,*

354 Kca τούτο διότι, δεν ήταν υποχρεωτική από τον νόμο η ασφάλιση των πλοίων, παρά μόνο στις περιπτώσεις που το σκάφος είχε κατασκευαστεί με θαλασσοδάνεια. Εξάλ­ λου είναι λογικό να υποθέσουμε - γεγονός που ο Δαμια­ νός δεν αναφέρει στην έκθεση του - ό τ ι ορισμένα από τα πλοία του ελληνικού εμπορικού στόλου είχαν ασφαλι­ στεί σε εταιρείες της Σύρου. 16. "Ερμής", αρ. 345, 17 Αυγούστου 1846, σ. [1]. 17. 0 "Αίολος", αρ. 523, 23 Σεπτεμβρίου 1854, σ. [2] με αφορμή την ίδρυση ασφαλιστικής εταιρείας στην Πάτρα αναφέρεται στα αίτια που προκάλεσαν την αποτυχία των ασφαλιστικών καταστημάτων της Ερμούπολης. Η κακή δικοίκηση των εταιρειών εντοπίζεται HOL νωρίτερα από την

ίδια εφημερίδα*βλ. σχετικά "Αίολος", αρ. 278,

10 Δεκεμβρίου 1849, σ. [1]. 18. "Αίολος", αρ. 233, 29 Ιανουαρίου 1849, σ. [3]. 19. Βλ. το κύριο άρθρο της εφημερίδας: "Αίολος", αρ. 278, 10 Δεκεμβρίου 1849, σ. [1], με τίτλο "Τα Ασφα­ λιστικά Καταστήματα". 0 αρθρογράφος επισημαίνει την καΜή οικονομική κατάσταση των καταστημάτων που συνεχίζουν να λ.ειτουργούν, και προτείνει τη συμβολή όλων των ενδια­ φερομένων εμπόρων και ναυτικών της Σύρου ατην προσπάθεια διατήρησης τους σε λειτουργία. 20. Το χαμηλό ενδιαφέρον των προξενικών αρχών στη διαλεύκανση των ναυαγίων που συνέβαιναν στις περιοχές του εξωτερικού, ήταν αποτέλεσμα της ανικανότητας ορι­ σμένων προξένων αλλά και του χρηματισμού τους όπως άλ­ λωστε κατάγγειλαν και τα ασφαλιστικά καταστήματα της Σύρου προς την κυβέρνηση. Η τελευταία έδειξε ανοχή στην

355

τιμωρία συγκεκριμένων περιπτώσεων αδιαφορίας από μέ­ ρους; ορισμένων -προξένων. Βλ. σχετικά "Αίολος", ό.π. Επιπλέον τα δύο ασφαλιστικά καταστήματα "ΕΛΛΑΣ και "ΕΝΩΣΙΣ" με αναφορά χους της Π

Απριλίου 1851 προς

τους βουλευτές της Σύρου Δ.Χρηστίδη, Α.Μάμουκα και Ι,Μαρηγηό επισημαίνουν την ελλειπή δραστηριότητα των ελληνικών πολεμικών πλοίων στην πάταξη της πειρατίας, φαινόμενο που συτή την εποχή είχε -[άρει μεγάλες δια­ στάσεις. 0 "Αίολος", σρ. 354, 19 Μάιου 185.1, σ. [1], δημοσιεύει την αναφορά .κάνοντας δυσμενή σχόλια για την κυβέρνηση σχετικά με τα προβλήματα των δολίων ναυαγίων και της πείραχίας. 23. Βλ. το κύριο άρθρο της εφημερίδας "Ερμής", αρ. "'345, 17 Αυγούστου 1846, σ. [1 ], όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται: "0 νομοθέτης λοιπόν ο θέλο>ν να καταστρέόη το εν τη Ελλάδι ενεργοΰμενον και καδ εκάστην σημαντικό­ τατα εκτεινόμενον εμπόριον και το ναυτικών της, ας τα δέσμευση οπωσδήποτε, ας υποχρέωση δηλ. τους εμπόρους \ιας να επιδεικνύωσχ και να κατασταίνωσι τα κεφάλαια των, ως γίνεται εις την Αυστρίαν και αλλαχού, όταν λαμβάνωσι την άδειαν του μετέρχεσθαι το επιτήδευμα αυτά, ας υποχρέωση και τους πλοιάρχους μας να κρατώσι βιβλίον εγγραφής ναυτοδανείων, δια να κατασταίνωνται πασί­ γνωστα και αυτών τα χρέη, και ως εκ τούτου ας τους δέσμευση,

ώστε να μην δύνανται' πλέον να έχωσι την πα-

ραμικράν πίστωσιν, ουδέ να επιχειρώσιν, ωφελούμενοι από τας περιστάσεις, της επιχειρήσεις- και κερδοσκοπίας, τας οποίας επεχείρουν και επιχειρούν, εξ ων σημαντικότατα • ωφελήδησαν και ωφελούνται, και ας ήναν βέβαιος, ότι δια του μέσου αυτού, θέλει καταστρέφει εντός ολίγου καιρού και το Ελληνικών εμπόριον και το σημαντικώτατον

356

ναυτικόν της Ελλάδος

". Και παρακάτω ο αρθρογρά­

φος επιβεβαιώνει: "...... Αι της Ελλάδος ασφαλιστικοί εταιρείαι, αι συνιστώμενοι από Έλληνας εμπόρους, οίτινες είναι κατά πάντα σύμφωνοι με την ημετέραν γνώμην, προσφέρονται πρόθυμοι και με ανοικτός αγκάλας αναδέχονται πάντα κίνδυνον επί των εθνικών πλοίων. Απορούμεν μάλιστα πως οι κύριοι πλοίαρχοι μας, οίτι­ νες εξασφαλιζόμενοι εν τη Ελλάδι έχουν όλας τας εγ­ γυήσεις της ευνομίας και της δικαιοσύνης, Mai πρόχει­ ρα τα μέσα της ικανοποιήσεως, αποφασίζουν να εξασφα­ λίζονται εν τη αλλοδαπή, και μάλιστα εις τόπον όποι η δικαιοσύνη είναι εισέτι προβληματική". 22. Την απόφαση των ασφαλιστικών εταιρειών τυυ Λόυδ δεν υιοθέτησαν η ασφαλιστική εταιρεία Τεργεστίου, η Ασφαλιστική Συμμαχία, η Ελληνική Ασφαλιστική Τράπεζα και η Φιλαυτοκρατορική ασφαλιστική εταιρεία, στις ο­ ποίες προφανώς συμμετείχαν και έλληνες ομογενείς της Τεργέστης. Προς αυτές εκδόθηκε ευχαριστήρια ανακοίνωση 28 ελληνικών εμπορικών οίκων της Τεργέστης όπου εκφρά­ ζεται και η αντίθεση με την απόφαση του Λόυδ. 0 "Ερμής", αρ. 347, 14 Σεπτεμβρίου 1846, σ. [1], δημοσίευσε τόσο τη σχετική με τη διακοπή παροχής ναυτοδανείων προς τους έλληνες απόφαση του Λόυδ, όσο και την ανακοίνωση των εμπόρων ομογενών. Επίσης στο επόμενο φύλλο της η ίδια εφημερίδα δημοσίευσε νέα ανακοίνωση του Λόυδ στην ο­ ποία αποκρούονταν η προσπάθεια επιβολής δυσμενών εν­ τυπώσεων σε βάρος της εταιρείας, ενώ παράλληλα ισχυ­ ρίστηκε ότι η συγκεκριμένη απόφαση προστάτευε ουσια­ στικά το ελληνικό εμπορικό ναυτικό. Τέλος στο ίδιο φύλ­ λο

δημοσιεύεται ανακοίνωση 25 ομογενών ελλήνων της

"357

Τεργέστης με την οποί α γνωστοτϊοιούν την απόφαση τους να πάψουν τις συναλλαγές τους με τον Λόυδ, διαμαρτυ­ ρόμενοι για. την εχδρική στάση της αυστριακής εταιρεί­ ας. Βλ. τα σχετικά κείμενα "Ε^μήζ", αρ. 348, 21 Σεπ­ τεμβρίου 1846, σ. [4]. 23. Βλ. Πρακτικά της Βουλής, Σύνοδος Α', Περίο­ δος Γ', Τόμος Πρύτος, σύν. Ι Ζ--', 28 Δεκεμβρίου 1850, α. 307-321. Αποσπάσματα του νομοσχεδίου δημοσίευσε και ο "Αίολος", αρ. 339, 3 Φεβρουαρίου 1851, σ. [3] και αρ. 340, 10 Φεβρουαρίου 1851,, σ. [4].24. "Αίολος", αρ. 342, 24 Φεβρουαρίου 2851, σ.[1], 25. Σύμφωνα με την εφημερίδα "Λίολ_ος", αρ. 350, 21 Απριλίου 1851, σ.

[1],"οι ναυτοδανειστές κατείχαν

στην πραγματικότητα, τα 2J3 της συνολικής αξίας των πλοίων του ελληνικού εμπορικού ναυτικού. 26. "Εφημερίς της Κυβερνήσεως", αρ. 35, 15 Νοεμ­ βρίου 1851, νόμος ΡΠΔ'"περί βιβλιαρίου ναυτοοανείων (Libretto). 0 νόμος περιλάμβανε δεκατρία αρ3ρα και βα­ σικός αρχιτέκτονας του ήταν ο Ι.Δαμιανός,. 27. Βλ. το σχέδιο νόμου στην εφημερίδα "Αίολος", αρ. 357, 9 Ιουνίου 1851, σ. [1]. Προηγείται η θ-ετική σε γενικές γραμμές κριτική του νομοσχεδίου. Βλ. τη συ­ νέχεια στην ίδια ευηαερίδα, αρ. 358, 16 Ιουνίου 1851, σ. [2] και αρ.

359, 23 Ιουνίου 1851, σ. [3]. Βλ. επί­

σης το ενδιαφέρον έργο του Α.Ναύτη, Παρατηρήσεις επί του νομοσχεδίου περί βιβλιαρίου (Libretto),Ερμούπολη 1851. 0 συγγραφέας, δικηγόρος της πόλης^ πέρα από την κριτική του προς το νομοσχέδιο προχωρεί σε επιπρόσθε­ τες επισημάνσεις και αντιπροτείνει ένα ολοκληρωμένο νομοσχέδιο αποτελούμενο από δεκαέξι) άρ9ρα. Πρέπει να

ζ .*

358 σημειώσουμε ότι ο νόμος που τελικά εγκρίθηκε περιείχε •πολλές από τις παρατηρήσεις του Ανδ. Ναύτη. 28. Χαρακτηριστικά ο "Αίολος"f αρ. 357, 9 Ιουνίου 1851, σ. [1]γράφει: "Μολονότι δύναται να είπη τις, ότι η παραδοχή του βιβλιαρίου θέλει δεσμεύσει την Ναυτιλία μας, καθότι δια της ελευθερίας ανεπτύχθη αύτη σημαντι­ κά αναπληρούσα δια της κυκλοφορίας των δανείων εις με­ ρικός επιχειρήσεις την απραξίαν εις ην αι περιστάσεις της ελλείψεως των ναυλώσεων την κατήντουν. Μολαταύτα, επειδή πολλά έλαβον χώραν ατοπήματα ένεκα της κατα­ χρήσεως της ελευθερίας ταύτης και ηκρωτηριάσθη η υπόληψις εν γένει του ναυτικού, αναγκαίον θεωρούμεν το μέτρον του βιβλιαρίου όχι βεβαίως με την ιδέαν του ότι δι αυτού θέλομεν φθάσει εις τον λιμένα της σωτηρίας της ναυτικής μας υπολήψεως, αλλά τουλάχιστον, διότι τεθήσονται εκ μέσου αφορμαί τίνες αι οποίαι ευκόλυναν τους διανοουμένους την κατάχρησιν ναυτικούς". 29. Σε κάθε φύλλο σχεδόν των τοπικών εφημερίδων "Αίολος" και "Ένωσις", ιδιαίτερα μετά το 1851, δημο­ σιεύονται αγωγές ναυτοδανειστών εναντίον πλοιάρχων. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι δανειστές ανήκαν στον κύκλο των μεγαλεμπόρων της πόλης. Παραθέτουμε ένα χα­ ρακτηριστικό δείγμα αγωγής από την εφημερίδα "Αίολος", αρ. 349, 14 Απριλίου 1851, σ. [2]. ΑΓδΓΗ Αμβροσίου Δαμαλά, εμπόρου, κατοίκου Ερμουπόλεως κατά Σταύρου Τζαμαδού και Γεωργίου Πουλή, αγνώστου ήδη διαμονής KOL κατοίκων Κρανιδίου.

359 Περί πληρωμής ναυτικού

δα,νείον,

cu δισ-χήλων 650

liât των ν α υ τ m o ν τόκων Ενώπιον του Εμπορικού τ\ίΤ)\ιατος των εν Σύριο Πρωτοδικών Οι εναγόμενοι Σταύρος Τζαμαδός και Γεώργιος Πουλής, εδανείσδ,ησαν κατά την 22 του Σεπτεμβρίου 1848 από τον υπογεγραμμένον Αμβροο'ΐον Δαμαλάν δίστηλα 650 ναυτικών και αλληλέγγυος επί του πλοίου βρικίου η "Κοιλάς", τόνων ελληνικών 223, 30|94 της_ιδιο­ κτησίας του Σταύρου Τζαμαδού, και πλοιαρχουμένου σπ.ό τον Γεώργιον Πουλήν με μηνιαίο'ν ναυτικών τόκον προς 2 1 {Ά επί τοις εκατόν. Το κεφάλαιον και τον τόκην υπεσχέδησαν να πληρώσουν οι μνηοδένιες χρεώσται μετά μήνας εξ αφ ης ημέρας υπέγραφαν το Συμβόλαιον εις την διαταγήν μου. Εις περίστασιν δε μη πληρωμής κατά την προΟεσμίαν τσύτην,' το μεν κεφάλαιον να εξακολουθή ναυτικών με τον αυτόν τόκον, αλλ οι ναυτικοί τόκοι να θεωρούνται, έγγειοι εις πάσαν εξαμηνίαν, το δε δάνειον να είναι πληρωτέον εις πάσαν αναςήιησιν. Προς ασφάλειαν δε του δανείου, έδωκαν υπέγγυον το πλοίον τον η "Κοιλάς"' επειδή δε μέχρι σήμερον οι ειρημένοι χρεώσται Σταύ­ ρος Τζσμαδός και Γεώργιος Πουλής δ.εν εφροντισαν να πληρώοωσι το κεφάλαιον και όλους τους ναυτικούς τόκους, και επειδή ο δανειστής είναι ελεύθερος να τους ενάζη μετά την προσδιορισΏείσαν παρέλευσιν των μηνών εξ. Δια ταύτα ο υπογεγραμμένος Αμβροοιος Δαμαλάς προσκαλώ τους εναγομένους Σταυρόν Τζαμαδόν και Γεώργιον Πουλήν, να εμφανισθώσι εις το ακροατήριον του εμπορικού τμήματος των εν Σύρω Πρωτοδι-

/ ,*

360

χών, την πρώτην δικάσιμον αυτών ημέραν πέμπτην της εβδομάδος μετά παρέλευσιν της νομίμου προθεσμίας από της επιδόσεως, δια να δικασθώσι Hat καταδικασθώσι. Α. Να πληρώσωσιν εις τον υπογεγραμμένον Αμβρόσιον Δαμαλάν, αμφότεροι οι χρεώσται Σταύρος Τζαμάδός και. Γεώργιος Πουλής αλληλεγγύως τάλληρα δίστηλα Ισπανίας εξακόσια πενήντα και τους απλήρωτους ναυ­ τικούς τόκους αυτών, μέχρι της επιδόσεως της αγω­ γής 2 ΐ|4 επί τοις εκατόν κατά μήνα, προς εξόφλησιν του από την 22 Σεπτεμβρίου 1848 ναυτικού Συμβο­ λαίου. Β. Να πληρώσουν τους εγγείους τόκους επί των Μεφαλαίων και των τόκων συγκεφαλαιομένων μέχρι απο­ πληρωμής . Γ. Να πληρώσουν τα δικαστικά έξοδα. Δ. Ν απαγγελθή κατ αυτών η προσωπική κράτησις. Παραγγέλεται εις κλητήρ της περιφερείας των εν Σύ­ ρω Πρωτοδικών να επιδώση αντίγραφον της παρούσης προς τον παρά τω ενταύθα Πρωτοδικείω κύριον Εισαγ'γελέα συμφώνως με το άρθρον 145, παρ. 6 της Πολιτι­ κής Δικονομίας αγνώστου ούσης της διαμονής των Σταύ­ ρου Τζαμαδού και Γεωργίου Πουλή, συγχρόνως δε θέλει δημοσιευθεί και δια της εφημερίδος ο Αίολος προς γνώσιν των εναγομένων. Εν Ερμουπόλει την 7 Απριλίου 1851 Αμβρόσιος Δαμαλάς 30. Βλ. "Αίολος", αρ. 423, 27 Σεπτεμβρίου 1852, α.

361

31, Βλ. την εγκύκλιο στην εφημερίδα "Αιόν", αρ. 1706, 10 Αυγούστου 1050,

0.2.

52

· · "Αίολος", αρ. 318 , 9 Σεπτεμβρίου 1850, σ.[1]. 33, Το 1855 ιδρύθηκε η "Ένωσις Ψαρριανόν" και το 1857 τα "Ψαρμά", από μέλη της κοινότητας τον Ψαριανόν της Ερμούπολης. Είχαν ναυτασφαλιοτική δραστηριότητα κυ­ ρίως, και πε ρ ι ορισμένα

ναυτοδανειστική. Βλ. σχετικά

"Αίολος", αρ. 582-583, 19 Νοεμβρίου 1855, σ. [3], και cp. 589, 17 Δεκεμβρίου 1855, σ. [3], "'ΕνοσΐΓς_", αρ. 188, 23 Δεκεμβρίου 1855

σ. [3] και "Τηλέγραφος τον

Κυκλάδων", αρ. 93, 16 Φεβρουαρίου 1857,' σ. [1]. Τον Φεβρουάριο του 1857 με προτοβουλία της Εθνικής τράπεζας ιδρύθηκε στην Λδήνα η πυρασφαλιστική εταιρεία "Φοίνιξ". Τον Ιούνιο τον

ίδιου έτους το πρακτορείο της εταιρείας

άρχισε τις εργασίες του στη Σύρο με διευθυντή τον Ηλία Κεχαγιά και σύμβουλο τον Δισμ.Γ'κίνιαρη. Τέλος τον Αύγου­ στο του 1857 αποφασίοτηκε από τη Γενική Συνέλευση των μετόχων της εταιρείας η εξασφάλιση και δαλαοσίυν κινδύ­ νων. Βλ.."Τηλέγραφος τον Κυκλάδον", αρ. 92, 9 Φεβρουαρί­ ου 1857, σ. [4], αρ. 110, 15 Ιουνίου 1857, σ. [3] και αρ. 120, 27 Αυγούστου 1837, σ. [3]. 34. "Α8ηνά", αρ. 262, 33. Ιουλίου 1835, σ. 1035-1036. 35." Ι.Βλαχογιάννης, Χιακόν Αρχείον, τ. Ε', ό.π., σ. 426. 56. "Ερμής", αρ.'82, 6 Απριλίου 1840, σ. [1]. 37, Βλ. Μ.Ευλάμπιος-Δ.Καλογερόπουλος, Η εν τη Εθνι­ κή Τροπέζη και το Κοινοβούλιο δράό'ΐς Ευθυμίου Ι.Κεχαγιά, Αθήνα 1930, τ, Α', σ. 8.

362

38. ΙΑ Ι ETE, XXI. Αλληλογραφία, Α'Ανταποκριτές, φάκ. 64 Σύρος, επιστολές της 14 Ιουνίου και 15 Δεκεμβρίου 1842. 39. ΙΑ{ETE, ό.π., επιστολή της 14 Ιουνίου, 1842. 40. Βλ. Μ„Ευλάμπιος~Δ.Καλογερόπουλος, ό.π., σ. 8-9. 41. ΙΑ JETE, ό.π. 42. Συγκεκριμένα το καταστατικό της Ε.Τ.Ε. (άρθρα 84-86) όριζε ότι το προσωπικό των υποκαταστημάτων αποτε­ λείται από 4 έως 9 μετόχους, δηλαδή διευθυντή συμβούλους και προσωπικό. 43. Σ αυτή τη φάση ο Ι.Γ.Εϋνάρδος παρότρυνε τον Γ. Στα,ύρου να προχωρήσει στην ίδρυση υποκ|τος στη Σύρο. Βλ. Επιστολαί Ι.Γ.Ευνάρδου προς Γεώρ. Σταυρόν 1841-1843, Αθήνα 1923, όπου χαρακτηριστικά αναφέρεται: "Ένα απα­ ραίτητο πράγμα για την αληθινή επιτυχία της Τράπεζας, είναι να μπορέσει να αυξήσει τις προεξοφλήσεις κατά τό­ πους, και γι αυτό

πρέπει να αυξηθούν οι εργασίες της

Τράπεζας, και ένα υποκατάστημα στη Σύρο". Επιστολή της 27 Ιουνίου 1843. 44. Είναι ενδεικτικό των δυσκολιών που συνάντησε η Εθνική στην εγκατάσταση της στη Σύρο, ότι πολλοί από τους συγγραφείς έργων που περιγράφουν την ίδρυση και την εξέλιξη της Ε.Τ.Ε., αναφέρονται ιδιαίτερα στην προσπάθεια του Γ.Σταύρου και της Διοίκησης για δημιουρ­ γία υποκαταστήματος στη Σύρο. Χαρακτηριστικά ο Ι.Α.Βα­ λαωρίτης, Ιστορία της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος 18421902, Μέρος Α', Αθήνα 1902, σ. 15-16, γράφει: "Εκ των πρώτων της Διοικήσεως μελημάτων υπήρξεν η προς ίδρυσιν

363 - ·

υποκαταστημάτων μέριμνα, της επεξεργασθείοης το Κατα­ στατικών χου 18/4 3 Γενικής των μετόχων συνελεύσ~εως χο~ ρηγηοάσης την όδεισν προς σύστασιν υποκαταστημάτων εν Σύρο και εν έτερα της- Ελλάδος πόλε ι μη ορισθείση. Αλλ αι. προς ίδρυοιν υποκαταστήματος εν Σύρω προσπά­ θεια!, προσέκρουσαν κατά μεγάλων δυσχερειών. Η Σύρος, ως η εμπορικωτέρα κατά την επ'οχήν εκείνην πόλις του Κράτους, επύμενον ήχο να επισύρη πρώτη την προο'οχήν της Διοικήσεως της Τρατιέζης, αλλ ακριβώς εν Σύρω τα προσκόμματα ήσαν και. μεγαλύτερα λόγω ποικίλων ιδιορ­ ρύθμων της

πόλεως ταύτης εμπορικών εθίμων-, εν οι ς

και η υπερτίμησις πάντων εν γένει των νομισμάτων". • Οι βιογράφοι του Ευθυμίου Κεχαγιά, Μ.Ευλάμπιος-Δ. Καλογερόπουλος, ό.π. ,. α. 8, αναφέρουν: "0 Σταύρου γνωρίζων την εν Σύρω αγοράν ως χρημπα'σας τραπεζίτης της πόλεως ταύτης και μη θέλων να θίξη τους πρώην εκεί συνάδελφους του, εδίσιαζε, να υιοθέτηση χη\· κρότασιν του να συστηση εις

την Ερμούπολιν υποκατάστημα.

Μη δυνάμενος όμως ν αρνηθή προέτρεφεν τον Lornaìtre, όπως α ίδιος μετοβη εις την νήσον και μελετηση κατά πόσον είναι σκόπιμος η εν τη πόλει ταύτη ,ίδρυσις χοιούιου υποκαταστήματος". Τέλος ο Ε.Στασινόπουλος, Η ι στορ ία της Εθνικής Τραπέζ ης της' Ελλ άδος, 184.1- 19ίν5, Α8ήνα 1966, σ. 38,γράφει: "Μία από τις πρώτες φροντί­ δες του Διοικητού ήταν ν άνοιξη υποκατάοτημσ. στη Σύ­ ρο, στο μεγάλο αυτό εμπορικό κέντρο της Ελλάδος των πρώτων χρονών της ελευθερίας. Αλλά η λειτουργία του υποκαταστήματος στη Σύρο βρήκε μεγάλες δυσκολίες και προσκόμματα.,... Οι πανέξυπνοι Χιώτες που κυριαρχούσαν 'στη Σύρο, δεν ήταν δυνατό ν ανεχθούν άλλους συναγωνι­ στές στο μεγάλο εκείνο εμπορικό λιμάνι".

364

45. Ένα επιπλέον ενδεικτικό γεγονός των δυσμε­ νών συνθηκών για την Ε.Τ.Ε. στη Σύρο είναι, ότι στο διάστημα 1842-1845 ελάχιστα ενυπόθηκα δάνεια χορηγή­ θηκαν σε Συριανούς, όλα σχεδόν σε γεωργούς

κατοίκους

της Άνω Σύρου. Πρόκειται για τον Ι.Φ.Δούναβη, Α.Δαλέζιο, Δημ.Τζούρο, Α,Ρούσσο, Νικ.Σαργολόγο και Πετρίτζη. Στους φακέλους των δανείων που υπάρχουν

στο

Ιστορικό Αρχείο της Ε.Τ.Ε., δε συναντήσαμε άλλες αι­ τήσεις Συριανών οι σιιοίες να απορρίφθηκαν. Αυτό ση­ μαίνει ότι έλειπε το ενδιαφέρον για λήψη ενυπόθηκου δανείου' πολύ περισσότερο βεβαίως αυτό ισχύει για τους Ερμουπολίτες. Άλλωστε σε πίνακα των αμοιβών των ανταποκριτών της Ε.Τ.Ε., οι οποίες κυρίως απέρ,ρεαν από τα ενυπόθηκα δάνεια, παρατηρούμε τα πολύ χαμηλά κέρδη του Νικ.Γιαγιντζή σε σχέση με τα κέρδη των ανταποκριτών σε περιοχές όπως την Αιγιαλεία, την Αχαία, την Κορινθία κ.ά. Βλ. ΙΑjETEtXXI. Αλλη­ λογραφία, 8'Ιδιώτες, φάκ. 1. 46. ΙΑ j ETE, III. Πρακτικά Συνεδριάσεων, Α'Πρα­ κτικά Γενικού (Διοικητικού) Συμβουλίου, συνεδρίαση της 7 Μαρτίου 1845. 47. IAJETE, ό.πΐ 48. Βλ. στο ίδιο, συνεδρίαση της 24 Μαρτίου 1845. Επίσης βλ. ΙΑ J ETE, XXI. Αλληλογραφία, ΙΖ'Εξερχόμενα Εξωτερικού-Εσωτερικού, βιβλ. 4, όπου αναγράφεται η επιστολή που έστειλε ο Γ.Σταύρος προς τον Ι.Α.Ράλλτι στις 26 Μαρτίου 1845. Μεταξύ άλλων γράφει: "Τα γνω­ στά ευγενή και φιλόκαλα αισθήματα σας ουδ ελαχίστην δίδουσι χώραν εις αμφιβολίαν ότι εκτιμούντες και πε­ ρί πλέον ποιούμενοι το κοινωφελές της τοιαύτης συ-

365

στάσεως (ενν. του Πρακτορείου) προΟύμως θέλετε αποδεχθή τον διορισμόν σας, και ουδέ κόπων ουδέ μερί­ μνης; θέλετε φεισθή προς την ευστοχον διαχείρησιν των υπό την υμετέραν ιδίως διεύδυνσιν εμπιστευόμενων συμ­ φερόντων του τρωτογενρύς τούτου κλάδου του εθνικού καταστήματος της Τραπέζης. 49. OL καλές σχέσεις του Λ.Ράλλη με τους Χιώτες, η ανάπτυξη του εμπορικού του οίκου και τέλος η έντονη δραστηριότητα του στο πολιτικό και H O I V U V I K Ó πεδίο της πόλης,πριν την αναχώρηση του για τον Πειραιά, συνέτειναν στην απόκτηση μεγάλου κύρους από μέρους του μεταξύ τον εμπόρων της Ερμούπολης. Πολλές φορές ο'το μέλλον η Διοίκηση fia του ζήτησε.ι τη διαμεσολά­ βηση προκειμένου να εξομαλυνθούν προβλήματα που αν­ τιμετώπιζε κατά καιρούς στις σχέσεις της με τους εμπόρους. 50. ΙΑ|ETE, XXI. Αλληλογραφία, Γ Έγγραφα Εμμίσδων φάκ. 454, Σύρος 1845-1848. 51. ΙΑ JETE, XX. Υποκαταστήματα, Β'Αρχείο Υποκατα­ στήματος Σύρου, φάκ. 1, 1845-1849. 52. Στο ίδιο. 53. Το άρθρο 1 του νόμου "περί τραπέζης" της 7|19 Ιουλίου 1843 και το άρθρο 36 του καταστατικού της Ε.Τ.Ε., όριζαν: "Το εναποταμίευμα της τραπέζης δεν πρέπει να ήναι ποτέ ολιγώτερον

του ενός τρίτου του

εις εμφάνισιν απαιτητού παθητικού της, συγκειμένου εκ γραμματίων και ανοικτών λογαριασμών. Το υπόλοιπον του εν γένει ιχαθητικού της τραπέζης,' θέλει αντιπροσ6ί-

,

366

πεύεσθαι εις το Ταμείον της από εμπορικά γραμμάτια, ή ομολογίας, με προθεσμίαν όχι μακροτέραν των τριών μηνών, και φέροντα και ενός τουλάχιστον εμπόρου ή τραπεζίτου υΐΐογραφήν. Το όλον των παρά της τραπέζης οφειλομένων ποσοτήτων δια τα εις κυκλοφορίαν γραμμάτια, δια τα πα­ ραδοθέντα εις αυτήν Μεφάλαια δι ανοικτού λογαριασμού,' και δια πάσαν άλλην παρακατάθεσιν χρημάτων, αφαιρέσει του εναποταμιεύματος, δεν πρέπει να υπερβαίνη τα πραγ­ ματικά της κεφάλαια". 54. Βλ. "Εφημερίς της Κυβερνήσεως", αρ. 25, 29 Αυγούστου 1833 55. Βλ. Ι .Βλαχογιάννης, ό_.π._, σ. 54-57, όπου δημοσιεύεται άρθρο της εφημερίδας "Αθηνά", αρ. 83, 25 Ιανουαρίου 1833, σ. 311, με τίτλο "Περί των. κυκλο­ φορούντων εις την Ελλάδα Τουρκικών νομισμάτων". Βλ. επίσης Α.Συγγρός, ό.π., τ. Α', σ. 148-J50. 56. Βλ. IAjETE, XXI. Αλληλογραφία, ό.π. Στην πολύ σημαντική αναφορά του με ημερομηνία 5 Οκτωβρίου 1845, ο Ευθύμιος Κεχαγιάς υπέβαλε σπουδαίες προτάσεις για τη βελτίωση του τρόπου διενέργειας των πιστώσεων ανοι­ κτού λογαριασμού. Συγκεκριμένα πρότεινε την κατάθεση εγγυητικών γραμματίων από τον δανειζόμενο επί του πο­ σού που πραγματικά δανειζόταν, και όχι επί του ποσού που ανέγραφε ο πιστωτικός κατάλογος. Με αυτόν τον τρό­ πο η Ε^Τ.Ε. μείωνε τη συνολική αξία των κατατεθειμένων γραμματίων στο χαρτοφυλάκιο της, και ουσιαστικά διευ­ κόλυνε την αύξηση των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων ,της.

367-

57. ÏAJETE, XX. Υποκαταστήματα, ό.π., επιστολή της 12 Οκτωβρίου 1845. 58.

1Λ|Ε1Ε,

ό.π.

59. IAJEÏE, XXI. Αλληλογραφία, ό.π., επιστολή της 20 Οκτωβρίου 1845. 60. Σε επιστολή του με ημερομ.ηνία 9 Νοέμβριοι; 3845 ο Γ.Σταύρος γράφει, μεταξύ τον άλλον: ".....αι προεξοφλητικοί πιστώσεις του καταλόγου δεν ορίζονται . ει μη ος απλή εκτίμηοις της πιστώσεως εκάστου ατόμου, και επόμενος δεν δύνανται να ήναι υποχρεοτικαί, αλλ απλός χρησιμεύουσιν ος κανών προς ρόδμιαιν των προεξο­ φλητικών εργσσιόν μετά τον λοιπών, εντός πάντοτε του επιτετραμμένου ολικού ποσού της Πιστόσεος του Πρακτορείου". Αυτά για να υπαγορεύσει παρσκάτυ-ότι "

δι όλας τας εργασίας του το Πρακταρείον, να

έχη υπ όψιν ότι δεν ιιρέπει ποτέ να υπερβή τον όρον τον 600.000 δραχμών της πιστώσεως του". Βλ. ΙΑ.("ETE. XX. Υποκαταστήματα, ό.π. 61. Η αύξηση του πιστωτικού ορίου για το Πρακτο­ ρείο πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 1846 σε 1.000.000 δραχμές. Η Διοίκηση δικαιολόγησε αυτή τη μετατροπή στην αύξηση του μεταλλικού της αποδέματος κατά τη συγ­ κεκριμένη περίοδο. 62. ΙΑ|Ε Τ Ε, XX. Υποκαταστήματα, ό.π. 63.. Με'βάση το πρόβλημα της κυκλοφορίας τον τραπε­ ζικών γρομ.ματί.ον της η Εθνακή προσπάθησε να διεισδύσει ο'τον χώρο τον ναυτικών δανείων, διότι ήταν αηόλυχα

βέ­

βαιη ότι 3α αποκομίσει μεγάλα κέρδη διαθέτοντας το χαρ-

368

τονόμισμα της στους ναυτικούς. Έλπιζε και δικαιολογη­ μένα άλλωστε, ότι με ένα εξίσου χαμηλό ύφος επιτοκίου με αυτά που πρόσφερε στους εμπόρους στις προεξοφλήσεις και τους ανοικτούς λογαριασμούς, θα ανταγωνιστεί με επιτυχία τα υψηλά επιτόκια, που όπως τονίστηκε κυμαίνον­ ταν μεταξύ 20-30?ί, και με τα οποία δάνειζαν τους ναυ­ τικούς οι έμποροι και οι ασφαλιστικές εταιρείες της Σύρου. Εξάλλου ήταν ιδιαίτερα ελκυστικό για την Ε.Τ.Ε. το γεγονός ότι τα ναυτοδάνεια είχαν βραχυπρόθεσμη διάρκεια

πράγμα που ευνοούσε την κάλυψη του ταμιακού

της αποθέματος. Ταυτόχρονα όμως η Διοίκηση έθεσε απαρά­ βατη

προϋπόθεση την εξασφάλιση των κεφαλαίων της που

θα διοχέτευε για την ενίσχυση της εμπορικής ναυτιλίας, και για τούτο

απαίτησε τη θέσπιση νομοθετήματος που

θα υποχρέωνε τους πλοιάρχους να διατηρούν βιβλίο εγ­ γραφής των ναυτοδανείων που λαμβάνουν (Libretto). Από τις ενδείξεις που έχουμε υπόψη μας φαίνεται πως ο πρωθυπουργός Ιωάννης Κωλέττης προς τον οποίο ο Γ.Σταύ­ ρος ανέπτυξε τις απόψεις της Εθνικής, απέφυγε ή αρνή­ θηκε να δεχτεί μια τέτοια νομοθετική ρύθμιση. Δυστυχώς δε

διαθέτουμε στοιχεία που να επιβεβαιώνουν αυτή την

υπόθεση. Ίσως όμως δεν είναι καθόλου άσχετη με αυτήν η αντίληψη του συριανού' εμποροναυτιλιακού κόσμου και του τύπου, οι οποίοι και στη συγκεκριμένη φάση, αλλά και αργότερα, ήταν ριζικά αντίθετοι με τη θέσπιση του Libretto επειδή περιόριζε την ελευθερία των πλοιάρχων στη σύναψη ναυτικών δανείων. Βλ. ΙΑ|ETEΤ XXI. Αλληλο­ γραφία, ΘΊδιώτες, φάκ. 3, 1846, επιστολή του Σ.Αντω­ νιάδη προς τον Γ.Σταύρο

και πρόχειρο απάντησης του

τελευταίου. Επίσης "Ερμής", αρ. 345, 17 Αυγούστου 1846, σ. [1], και "Αίολος", αρ. 357, 9 Ιουνίου 1851, σ. [1],

369 αρ. 358, 16 Ιουνίου 1051, σ. [2], και αρ. 359, 23 Ιουνίου 1851, σ. [3]. 64. ΙΑ JETE, III. Πρακτικά Συνεδριάσεων, ό.π., συ­ νεδρίαση της 20 Σεπτεμβρίου 1846.. 65. Η κατάσταση του· Ταμείου σε μεταλλικό είχε ως εξής: 19.565 Ισπανικά δίστηλα προς 6 δρχ. το καθένα = 117.390 37 Γερμανικά τάλληρα 6,5 Ρωσσικά

5,78

r

ή,ΑΙ

' =

20,66

-

5,58

1 Γαλλικό

'

213,06

Σε αργυρές δραχμές

-

81

Τέταρτον 8ου ισπανικού

π

36,50

1 Σωβράνα

.

=

1 Βενετικό

=_

3

3

.JJLJîi 117.8U6.fii

Η αξία τον τουρκικών νομισμάτυν ήταν: 1.436,5 Τουρκικά εικοσαριά προς 5,24 δρχ.

=

7.527,26

=

93

2,40

=

1,6.80

26,'20

-

890.80

Τουρκικά εικοσαριά

5,24

=

655

68

Αργυρά εξάγροσα

1,55

=

105,40

50

Αργυρά πεντάγροσα

.1,30

-

15,5 Όμοια παλαιά 7 34 125

6

Ρουμπιέδες Τουρκικές λίρες

·

Σε χαλκό

65 148

·•• -

-

Ι27_^ΜΟ

Διαπιστώνουμε πως το σύνολα σχεδ-όν του μεταλλικού στο ταμείο αποτελούνταν από ισπανικά δίστηλα, τα οποία το Πρακτο­ ρείο είχε δεχτεί στην τιμή των 6,8 δραχμών το καδένα. Έτοχ

370 η Τράπεζα είχε ζημιά ύφους 19.565 Χ 0,8 = 15.652 δραχ­ μών, αφού η διαφορά των τιμών αγοράς και διατίμησης ήταν ακριβώς 0,8 δραχμές. Παράλληλα η ποσότητα των τουρκικών νομισμάτων ανέρχονταν σε 9.501,26 δραχμές, ποσό που η Ε.Τ.Ε., δε

μπορούσε να συνυπολογίσει στο

μεταλλικό απόθεμα της, εξαιτίας της απαγόρευσης στην κυκλοφορία των τουρκικών νομισμάτων που είχε θεσπίσει το Β.Δ., της 17|29 Αυγούστου

1833.

66. ΙΑ|ETE, III. Πρακτικά Συνεδριάσεων, ό.π., συ­ νεδρίαση 27 Σεπτεμβρίου 1846. 67. ϊΑ|ETE, XXI. Αλληλογραφία, Γ ' Έγγραφα Εμμί­ σθων

, ό.π. 68. IAJETE, III. Πρακτικά Συνεδριάσεων, ό.π.,

συνεδρίαση 10 Οκτωβρίου 1846. 69. 0 Διαμ. Μάνιαρης ήταν πρόσφυγας από τα Αμπελά­ κια Θεσσαλίας και φίλος του Ευθ.Κεχαγιά, του Ηλία Κεχα­ γιά και του Νικ.Γιαγιντζή, γεγονός που ίσως επηρέασε την απόφαση για την επιλογή του ως ταμία και λογιστή του Πρακτορείου. Στην αρχή ο μισθός του καθορίστηκε σε 50 δραχμές, αλλά πολύ σύντομα αυξήθηκε σε 65 δραχμές. 70. ΙΑ|ETE, XX. Υποκαταστήματα, ό.π., επιστολή της 8 Φεβρουαρίου 1847. 71. Βλ. ιδιόχειρη επιστολή του Γ.Σταύρου προς τον Ι.Α.Ράλλη της 16 Φεβρουαρίου 1847 στο ΙΑ JETE, XX. Υποκαταστήματα,ό.π., και Επιστολαί Ι.Γ. Ευνάρδου

, ό.π.,

σ. 102-103, επιστολή της 27 Ιουνίου 1843. 72. ΙΑ JETE, XXI. Αλληλογραφία, ό.π., επιστολή της /

20 Οκτωβρίου 1847. · 73. Βλ. ΐ Α|Ε Τ Ε, XXI. Αλληλογραφία, ό.π.

371 - • 74. ΙΑ J ETE!, III.. Πρακτικά Συνεδριάσεων, ό,π. 75. Στο ίδιο. 76. Η διακοπή της λειτουργίας του Πρακτορείου έδωσε λαβή σε ποικίλες σκέψεις και εικαο'ίες τόσο των .εμπόρων της πόλης όσο και του τύπου. Οι πρώτοι πίστευ­ αν·; συμφωνά τουλάχιστον με την -περιγραφή του ίιάνιαρη, ότι η παύση του Πρακτορείου ήταν ένας ελιγμός από μέ­ ρους της Διαίκηο'ης που απέβλεπε στην περικοπή ορισμέ­ νων-πιστώσεων, μ.εταξύ των οποίων του I.A. Ράλλη και του Αμ.βροοίου Β.Ράλλη,

μέσω ενός νέου Κανονισμού

του Πρακτορείου και ότι αυτό 8α· ετιανπλειτουργούσα .κανονικά στο άμεσο μέλλον. Βλ. προσωπική επιστολή' Διαμ. Μάνιαρη προς τον Γ.Σταύρο-, ΙΑ}ETE, XXI. Αλλη­ λογραφία, ό.π. , επιστολή της 3 Νοεμβρίου 1847. Πε­ ρισσότερο εντυπωσιακά είναι τα σχόλια που συνοδεύουν το άρθρο της εφημερίδας "Ελπίς", αρ. 4 2 1 , 7 Νοεμβρίου 1847, σ. .1724. 0 αρθρογράφος, ο οποίος προφανώς αντλεί τις πληροφορίες του από ανθρώπους της αγοράς στη.Σύ­ ρο, καταλογίζει ευδύνες στον ταμία του Πρακτορείου Μά• νιαρη για κολλυβιστικές εργασίες με κερδοσκοπικό χα­ ρακτήρα σε συνεργασία με το7ΐικούς παράγοντες. Επίσης το σρδρο κάνει μνεία του προβλήματος της υπερτίμησης των νομισμάτων, παρουσιάζοντας την ως εμπόδιο στην ε­ ξάπλωση των εργασιών της Τράπεζας στο νησί. Τα σχόλια αυτά προκάλεσαν την άμεση αντίδραση της Ε.Τ.Ε., μέσω του Ευθ.Κεχαγιά, η οποία δημοσιεύτηκε στο επόμενο φύλ­ λο της ίδιας ειοημερί-δας. με ημερομηνία 14 Νοεμβρίου 1047, σ. 1729, όπου δηλώνεται απερίφραστα πως ο ταμίας του Πρακτορείου απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Δι/ οίκησης.

•*

372

77. Στο σύνολο των 663.538 δραχμών που ανέρχον­ ταν τα χρέη των οφειλετών, ο Ι.Α.Ράλλης χρεωστούσε 92.908,52 δραχμές, ο NIM.Μεταξάς 56.689,88 δραχμές MOL ο Αμβρόσιος Β.Ράλλης 44.827,10 δραχμές. Βλ. ΙΑ J ETE, ό.π.,

επιστολή 29 Οκτωβρίου 1847.

78. 0 πίνακας σημειώνει την κατάσταση που εμφάνιζα οι πιστώσεις ανοικτού λογαριασμού κατά τη συγκεκριμέ­ νη ημερομηνία, δηλαδή στις 7 Μαρτίου 1846. Αυτό σημαί­ νει ότι στη συνέχεια κάποιοι χρεώστες πληρώνουν ένα μέρος της οφειλής τους, και κάποιοι άλλοι δανείζονται το υπόλοιπο ή συνήθως ένα μέρος από το υπόλοιπο της πίστωσης που δικαιούνται να λάβουν. 79. Από παρόμοιες καταστάσεις της ίδιας εποχής, διαπιστώνεται ότι ο Θεοδ. Ροδοκσνάκης δεν έκανε χρή­ ση της πίστωσης'του παρά πολύ σπάνια. Βλ. IÄJETE ό.π. 80. Σε όλη τη διάρκεια της περιόδου που ήταν δι­ ευθυντής του Πρακτορείου, χορηγείται στον Ι.Α.Ράλλη το ΐ|3 του συνόλου των πιστώσεων ανοικτού λογαριασμού. Αν συνυπολογίσουμε

ότι

σημαντικές πιστώσεις χορηγούν­

ταν και στον σύμβουλο Νικ. Γιαγιντζή και στους μετό­ χους της Ε.Τ.Ε., στην Ερμούπολη όπως ο Γεώργιος Γιουρδής, ο Στέργιος Κοντός, τότε καταλήγουμε στο συμπέρα­ σμα ότι το Πρακτορείο απευθυνόταν στην πραγματικότητα σε λίγους εμπόρους, οι οποίοι μάλιστα απέφευγαν να κάνουν χρήση του μεγαλύτερου μέρους της πίστωσης τουςΈτσι

η χρηματοδοτική παρέμβαση της Εθνικής στην πόλη

ήταν αντικειμενικά περιορισμένη. 81. Στην Πάτρα ιδρύθηκε υποκατάστημ,α με διευθυντή τον Στέφανο Παππά, μετά από απόφαση του Γενικού Συαβου-

"373 "'

λίου. OL εργασίες του που άρχισαν τον Φεβρουάριο του 1046 στέφθηκαν μ.ε επιτυχία, πράγμα που επισημαίνεται, συχνά από τα διοικητικά όργανα της Ε.I.E., για να υπογραμμιστεί έτσι η αντίθετη, αρνητική για χα συμφέ­ ροντα της Τράπεζας, εξέλιξη που παρουσίαζε το Πρακτο­ ρείο της στην Ερμούπολη. 82. Δεν υπάρχουν τα στοιχεία για τη χρήση του α' εξαμήνου του 1847, κατά τη διάρκεια του οποίου όμως γνωρίζουμε ότι τα κέρδη του Πρακτορείου ανήλθαν στο ύφος τον 29.970,88 δραχμών. 83. ΙΑ | ETE, XXI. Αλληλογραφία Ε'Έγγραφα Υπουρ­ γείων προς την Ε.Τ.Ε., IV..Υπουργείο Εσωτερικών, φάκ. 1 (1841-1856).' 84. 3 Α | Ε Τ Ε, XX. Υποκαταστήματα, ΑΤενικά, φάκ. 5 (671), όπου βρίσκονται ανάμεσα στους άλλους OL ταστωτικοί κατάλογοι των εμπόρων της Σύρου. 85. ΙΑ}ETE, XXI. Αλληλογραφία, Ι σθων

Εγγραφα Εμμί­

, ό.π. 86. II πληροφορία περιέχεται σε προσωπική επιστο­

λή του Διομ.Μάνιαρη προς τον συνάδελφο του στην Αθήνα, Βεόφ. Χαιρέτη, με ημερομηνία 23 Φεβρουαρίου 1848, βλ. ΙΑ JETE, ό.π. Μάλιστα ο Ηάνιαρης γράφει ότι και ο δι­ ευθυντής του Πρακτορείου αστιαζόμενος τις απόψεις των εμπόρων της πύλης προσπαθεί να εξοφλήσει γρήγορα το χρέος του, προφανώς γ-ια va αποδεσμευτεί από τις υπο­ χρεώσεις του-προς την Τράπεζα. Είναι χαρακτηριστικό ότι καθ όλη τη διάρκεια των κρισίμων για την Ε.Τ.Ε. 'περιστάσεων, τα στελέχη της στην Αθήνα''διατήρησαν

/

•»

374

μυστική αλληλογραφία με τον ταμία του Πρακτορείου, ένδειξη ότι το κύρος του Ι.Α.Ράλλη ήταν πολύ μειω­ μένο στους κύκλους της Τράπεζας, ενώ αντίθετα ο Μάνιαρης είχε ανέβει στην υπόληψη τους. 87. Τα σημαντικά στοιχεία που αφορούν τις επι­ πτώσεις της κρίσης του 1848 στις εργασίες της Εθνι­ κής τράπεζας περιέχονται στην έκθεση του διευθυντή Γ.Σταύρου προς τη. Γενική Συνέλευση των μετόχων την 31 του

Ιανουαρίου 1849, όπου συζητήθηκε ο απολογισμός έτους 1848, βλ. ΙΑ|ETE, IV. Απολογισμοί - Ισο­

λογισμοί, Α 'Απολογισμοί. 0 Γ.Σταύρος στην έκθεση του εντόπισε τη δυσμενή θέση της τράπεζας στη διάρ­ κεια του 1848 ως προι,όν των εξωτερικών γεγονότων, συγχρόνως όμως διαπίστωνε ότι οι κερδοσκοπικές όσο και αντιπολιτευτικές διαθέσεις ορισμένων επέτειναν την κρίσιμη κατάσταση της Ε.Τ.Ε. Επίσης για το ίδιο θέμα βλ. Ι.Α.Βαλαωρίτης, ό.π., σ. 19-26 και ακόμη Μ. Έυλάμπιος - Δ.Καλογερόπουλος, ό.π., σ. 26-43. 88. ΙΑ j ETE, XXies Αλληλογραφία, ό.π., επιστολή Διαμ. Μάνιαρη της 31 Μαρτίου 1848. 89. ΙΑ|ETE, XXI. Αλληλογραφία, ό.π., επχστολή Διαμ.Μάνιαρη της 8 Μαρτίου 1848. 90. ΙΑ|ETE, XXI. Αλληλογραφία, ό.π., επιστολή Διαμ.Μάνιαρη της 22 Μαρτίου 1848. 91. ΙΑ j ETE, XX. Υποκαταστήματα, Β'Αρχείο Υποκα­ ταστήματος Σύρου, ό.π., επιστολή της 21 Μαρτίου 1848. 92. ΙΑ J ETE, XXI. Αλληλογραφία, ό.π., επιστολή της 22 Μαρτίου 1848.

375

"93. Στο ί δ ι ο . 94. Ι Α | Ε Τ Ε , XX. Υποκαταστήματα, ό . π . , επιστολή της '13 Απριλίου 1848.

;

95· _!!>?.TJ1J;£-LT-k^ Ξ,ϊίζ Ji l ; ᜚ v ji a £yC!

α

Ρ · 1Û> ^ Απριλίου

1848 " 96. ΙΛ|Ε1Έ, III, Πρακτικά Συνεδριάσεων, ΒΉρακτίτ κύ Γενικών Συνελεύσεων τον Μετόχων. Οι συνεδριάσεις της Γενικής Συνέλευσης κράτησαν περισσότερο από 7 C

μήνες, 97. ΙΑ[ETE, XXI, Αλληλογραφία, Ε "Εγγραφα Υπουρ­ γέ ίο ν

', ό.π.

98. Μοναδική μαρτυρία υς προς αυτή τη δέση του επιμελητηρίου της Σύρου μας παρέχεται από το ΙΑ|ETE, III. Πρακτικά Συνεδριάσεων, ό.π.

Είναι όμως επιπλέον

γνωστό ότι ο Ευθ.Κεχαγιάς κάλεσε τον εξάδελφο του Ηλία Κεχαγιά και τον Δισμ.Μάνισρη να βολιδοσκοπή­ σουν τις διαθέσεις τον ευπόρων της πόλης σε

περί­

πτωση πιθανής μελλοντικής αναγκαστικής κυκλοφορίας των τραπεζογραμματίων της Εθνικής. 0 Μάνιαρης απάν­ τησε με εμπιστευτική του επιστολή στις 18 Απριλίου 1848,

ως εξής: "Και είμεθα αμφότεροι γνώμης, δια να

μην καταδεχδη η Τράπεζα τους επιβάλλει την κυκλοφοριαν των Γραμματίων της δια της βίας. Διότι το μέτρον τούτο Βέλει αναστατώσει το παν και μάλιστα εις Σύρον". Βλ. ΙΑ J ETE, XXI. Αλληλογραφία, Γ ' Έγγραφα Εμμίσθων ό.π. 99. Στο ίδιο. 100. Κατά τον Διαμ.Μάνιαρη, ό.π.," επιστολή της 23 Ιουνίου 1848, ο επιστολογράφος ήταν ένας από τους

/

•*

,

376

Θεόδωρο Ροδοκανάκη και Ζαννή ΝΙεγρεπόντε, γνωστούς εμπόρους της πόλης. 101. "Αίολος", αρ. 199, 5 Ιουνίου 1848, σ. [3]. 102. "Αίολος", αρ. 200, 12 Ιουνίου 1848, σ. [2]. •103. Στο ίδιο. 104. ΙΑ JETE, XXI. Αλληλογραφία, Ε ' Έγγραφα Υπουρ­ γείων

, ό.π., όπου υπάρχουν αναλυτικές καταστάσεις

των κομιστών τραπεζογραμματίων. 105. ΙΑjETE, III. Πρακτικά Συνεδριάσεων, Α'Πρακτικά Γενικού (Διοικητικού) Συμβουλίου, συνεδρίαση της 13 Σεπτεμβρίου 1848. ·.

106. Η πορεία των εργασιών του Ι.Α.Ράλλη μέχρι

την πτώχευση του εμφανίζεται ανάγλυφα στην εμπιστευτι­ κή αλληλογραφία του Διαμ.Μάνιαρη προς τον Γ.Σταύρο αλλά και τον Θεοφ. Χαιρέτη, γραμματέα της Τράπεζας στην Αθήνα. 0 Μάνιαρης φρόντισε σε όλη τη διάρκεια της κρίσης να μεταδίδει πληροφορίες σε βάρος του πρώ­ ην

διευθυντή του για την εξέλιξη των εμπορικών του

εργασιών. Έτσι πληροφορούμαστε ότι τον Φεβρουάριο του 1849 ο εμπορικός οίκος του Ι.Α.Ράλλη στην Ερμού­ πολη απέλυσε όλους τους υπαλλήλους του εξαιτίας της οικονομικής απραξίας, βλ. IAJETE, XXI. Αλληλογραφία, Γ'Έγγραφα Εμμίσθων...... ό.π.. φάκ. 455, Σύρος (18491854), επιστολή Μάνιαρη προς Χαιρέτη της 16 Φεβρουαρί­ ου 1849.

Αργότερα ο Ι.Α.Ράλλης διαβλέποντας προφανώς

την άσχημη κατάσταση της εμπορικής του θέσης εξόφλησε όλο το χρέος του προς το Πρακτορείο, βλ. ΙΑ(ETE, ό.π., .'επιστολή Μάνιαρη της 5 Οκτωβρίου 1849.

377

107. IA|LTE, III. Πρακτικά Συνεδριάσεων,

O.K.,

συνεδρίαση 30 Ιουνίου.1049. 3(38. ΙΛ j Ε Τ E « XX. Υποκαταστήματα« Β 'Αρχείο Υποκατα­ στήματος Σύρου, φάκ. 2 (1850-1855), επιστολή 3 Ιουλίου 1851, στην οποία α-ΛοΟίΟε,χαι έπαινος

τιρος. τον Διαμ.Μάνια-

ρη γι,α την απρόσκοπτη λειτουργία του Πρακτορείου παρ όλες τις πτωχεύσεις. 109. I.AJETE, XXI. Αλληλογραφία, Γ "Εγγραφα ΕμμίσΏων. . ... ό.-ίΐ.,' επιστολή της 14 Νοεμβρίου 1851. 110. IAjCTE, ό.ιι., επιστολή της 10 Οκτωβρίου 1351. Ili. IAJEÏE, ό.π., επιστολή της 12 Οκτωβρίου 1849. Te συναλλάγματα επί Λονδίνου που· έφταναν στην Ερμοίίίολη από την Πάτρα συναντούσαν σοβαρά εμπόδιο στην πώληση τους, εξαιτίας της δησπιστίας τον εμπόρων της Σύρου προς τους εμπόρους της Πάτρας. 112. 1Α'|ΕΤΕ, ό.π., επιστολές με ημερομηνία 10 Ιανου­ αρίου 1851, 38 Απριλίου 1851 και 16 Μαίου 1851. Αντίστρο­ φα στις περιόδους που η πόληση συναλλαγμάτων στην Τεργέ­ στη ήταν συμφέρουσα για τους πωλητές, ο Μάνιαρης προέτρε­ πε τη Διοίκηση να στέλνει συναλλάγματα-.προς διαπραγμά­ τευση εκεί και όχι στη Σύρο. 113. IAÎETE,

ό.π., επιστολή της 6 Ιουνίου 1851.' -

Ί14. Την 3U Απριλίου του 1852 ο Μάνιαρης ανέφερε ότι οι χρεοκοπίες εμπόρων στο εξωτερικό και την Πελοπόννησο προκάλεσαν αναξιοπιστία μεταξύ των εμπόρων της Σύρου και παραπέρα, νέκρωση του εμπορίου της πόλης. Βλ. ΙΑ(ETE, a·'

ό .,π.

s .e

37^ 378 115. "Αίολος", αρ. 430-431, 25 Νοεμβρίου 1852, σ.[1]. 116.

ΙΑ|ΕΤΕ,

ό.π., φάκ. 456, Σύρος (1853-1856), επι­

στολές της 24 Φεβρουαρίου 1853 των Λουκά Ράλλη και Διαμ. Μάνιαρη. Επίσης " Ένωσις", αρ. 289-89, 25 Φεβρουαρίου 1853, σ. [1]. 117. ΙΑ|ETE, ό.π., υπάρχει η έγγραφη εισήγηση του Λ.Ράλλη προς τους εμπόρους η οποία αργότερα τυπώθηκε και διανεμήθηκε στην Ερμούπολη. 118. Βλ. σχετικά "Αίολος", αρ. 445, 3 Μαρτίου 1853, σ. [1]όπου αναφέρεται: "Εξετάζοντες την αιτίαν της ανα­ τιμήσεως ευρίσκομεν αυτήν κυρίως εις την έλλειψιν εθνι­ κού νομίσματος δυναμένου ν αναπληρή τας εσωτερικός ανάγκας, διότι το ελληνικόν. νόμισμα διατιμηθέν κατά την πραγματικήν της ύλης αυτού αξίαν απεροφήθη εις ξένα κρά­ τη και ιδίως εις την Τουρκίαν, όπου ευρίσκει επαισθητήν ωφέλειαν κατά παραλληλισμόν αυτού και του τουρκικού νο­ μίσματος, και ένεκα τούτου αντεκατεστάθη δια ξένων νο­ μισμάτων. Το συναλλαγματικοί δε εμπόριον αφ ενός ανάγκην έχον αποστολής μεταλλικού νομίσματος εις την Ευρώππν «ρ

και διώκου τούτο αναγκάζεται να το υπερτιμή, καθόοον πρό­ κειται να το αφαίρεση από τας ανάγκας του τόπου, εν ελ­ λείψει ως είρηται εθνικού νομίσματος τας ανάγκας ταύτας θραπεύοντος" αφ ετέρου το εσωτερικόν εμπόριον, το εκτός της αγοράς μας, ευρίσκον ωφέλειαν εις την ανταλλαγήν του νομίσματος δι εμπορευμάτων, καθόσον το λαμβάνει εις μι­ κράν ανατίμησιν και το πληρώνει εις την μόνον εν τη αγο­ ρά μας υπάρχουσαν υψηλήν των b% ανατίμησιν, υποστηρίζουν την ολέθριαν αυτήν αρχήν, ήτις δυστυχώς βλέπομεν ότι αν/τί ελαττώσεως εις αύξησιν καθεκάστην προβαίνει".

37.9

119. "ΐνιιαις", op. 289-90, 5 Μαρτίου 1853, σ.[1]. 12

° · "'£±'«ίΗ£'\ «Ρ· 289-91, 12 Μαρτίου 1833, σ.[3].

Ανώνυμος έμπορος ρε υπογραφή "Φ" οχ άρθρο ίου υποστηρίζει τις αποφάσεις της συγκέντρωσης τον εμπόρων, ενώ συγχρό­ νως εκδηλώνει, τη θέση ότι. εξακολούθηση της υπερτίμησης Sa διαιωνίσει το πρόβλημα, της χαμηλής προσφοράς χρημα­ τικών κεφαλαίων από το Πρακτορείο προς τους πελάτες του εμπόρους. Βλ. επίοης την απάντηση από τις στήλες της εφημερίδας "Αίολος", αρ. 447. .16 Μαρτίου .1853, σ. [2], στην οποία περιέχονται ορισμένες αντίδετές από­ ψεις με αυτές του επιστολογράφου της "Ενώσεως". Μάλιστα οι εφημερίδες fia επανέλθουν σε προσεχή φίλλα τους για το συγκεκριμένο 8έμα με ενδιαφέρουσες υυμπληρωματικές απόψεις, βλ.σχετικά " 'Ενω°Η'"> 1853, σ. [2] και "ÀÇo\o£.",

σ

Ρ · 289-92, 19 Μαρτίου

αρ. 448-449, 8 Μαρτίου 1853,

ο·. [3]. 321.. Βλ. IAJETE, ό.π., επιστολές με ημερομηνία 19 Μαρτίου 1853 και 26 Μαρτίου 1853, κα&ώς και 1Λ|ETE, XX. Υποκαταστήματα, Β'Αρχείο Υπακατσσεήμστας. Σύρου. φάκ. 2 (1850-1855) επιστολή της 24 Μαρτίου 1853,' όπου η Διοί­ κηση γνωστοποιεί στον πράκτορα της ότι απέστειλε έγγρα­ φη διαμαρτυρία στο υπουργείο Οικονομικών για την προα­ ναφερθείσα: διαταγή του. 122. Βλ. ΙΑ|ETE, ό.π., επιστολή της 1 Σεπτεμβρίου 1853, και, IAJETE, XXI. Αλληλογραφία, ό.π. 123. lA'JETE, XX. Υποκαταστήματα, ό.π.., επιστολή της 13 Οκτωβρίου 1853. 12.4. ΙΛ | Ε Τ Ε, XXI. Αλληλογραφία, ό.π., επιστολή της 15 Οκτωβρίου 1853.

380

125. Βλ. σχετικά τον απολογισμό των εργασιών του Πρακτορείου το 1853 και συγκεκριμένα τη μερίδα "Συ­ ναλλαγματικοί επί του εξωτερικού" στο IA J ETE, Ó.TC. , επιστολή της 22 Οκτωβρίου 1853. 126. ΙΑ|ETE, ό.π., επιστολές της 25 Φεβρουαρίου 1854 και 18 Μαρτίου 1854. .. 127. Την ίδια περίοδο η αλληλογραφία του Πρακτο­ ρείου με τη Διοίκηση της Ε.Τ.Ε., αποκαλύπτει σημαντικές και λεπτομερείς πληροφορίες για το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα και το εξωτερικό. 0 Διαμ.Μάνιαρης συνεχίζον­ τας την τακτική που είχε εγκαινιάσει από το 1848 με τα επαναστατικά κινήματα της δυτικής Ευρώπης, μετέφερε προς την Α9ήνα ειδήσεις γύρω από την κίνηση των αντι­ πάλων στρατευμάτων στην περιοχή της Κριμαίας, τις οποίες πληροφορούνταν κυρίως από τους επιβάτες των πλοίων που axóSuxuav στην Ερυούπολη, ερχόμενα από την Κωνσταντινούπολη. Συγχρόνως τόσο ο Θεόφ. Χαιρέτης όσο και σπανιότερα ο Γεώρ.Σταύρος περιέγραφαν στον διευθυντή

του Πρακτορείου της Σύρου την κατάσταση

στην πρωτεύουσα, τις απόψεις και τις ενέργειες των πο­ λιτικών πρωταγωνιστών της εποχής. Βλ. σχετικά ΙΑ|ETE, ό.π., και πιο συγκεκριμένα την αλληλογραφία του πρά­ κτορα κατά την περίοδο 1853-1854, και την αντίστοιχη· του κεντρικού καταστήματος την ίδια περίοδο στο ΙΑ]ETE, XX. Υποκαταστήματα, ό.π. 128. 0 Διαμ.Μάνιαρης ανέφερε σε επιστολή του στις 6 Ιουλίου 1854 ότι "το εμπόριον και τα συναλλάγμα­ τα εις την αυτήν νέκρωσιν" για να επαναλάβει αργότερα, ήτοι στις 23 Σεπτεμβρίου 1854, ότι εξαιτίας της χολέ-

381

ρας " ο τόπος και το εμπ,όριον πάσχουσα "δεινός". Βλ, σχετικά ΙΑ JETE, XXI. Αλληλογραφία, 6.it. .129. ΙΛ|Γ7Ε, ό.π. ,επιστολή της 22 Αυγούστου 1034. 130

· "Λίολο£."ι «ρ. 527, 23 Οκτωβρίου 1854, ο\[ΐ].

131. ΙΑ | ETE, ό.π. Την ίδια περίπου εποχή η Λ ι. οίκη­ ση αποδέχτη·.«; σχετική αίτηση του Δήμου Ερμουπόλεως για χορήγηση δανείου 80.000 δραχμών με ανοικτό λογαριασμό και με υποδηκη ακινήτων. Βλ, σχετικά IAJETE. ό.π., ein-

«

στολή της 28 Δεκεμβρίου 1854. 0 δήμαρχος της πόλης Αμ­ βρόσιος Λαμαλάς, ο οποίος πρέπει να σημειωθεί ότι δια­ κρίθηκε για τα οιλικά του αισθήματα προς την Εθνική, είχε πραγματικά μεγαλεπήβολα σχέδια για τη δημιουργία κοινωοελών

έργον στην. Ερμ"ούπολη. Το δάνειο σύμοονα

με την εφημερίδα ''Α^ίολος_", αρ.

538, 8 Ιανουαρίου 1855,

σ. [2] 5α χρησιμοποιηθεί για την ανέγερση δημοτικού Παντοπολείου στην πόλη, επιχείρηση που δεν άργησε νσ πραγματοποιηθεί. Ταυτόχρονα ο τοπικός τύπος ασκούσε δριμεία κριτική στην κυβέρνηση για την παντελή έλλει­ ψη ενδιαφέροντος προς τη δημιουργία έργων υποδομής στην Ερμούπολη. 132. ΙΑ JETE, ό.π, ετα στολή

της 20 Φεβρουαρίου

1855. 133. Οι ρωσικές αρχές ορισμένων σιτοπαραγωγών πε­ ριοχών της Μαύρης δάλασσας ανακοίνωσαν τον Αύγουστο του 1855 ότι όλος, ο εναποτααιευμένος

όγκος τον σιτηρών

τους είχε εξαχθεί προς το εξωτερικό. Ειδοποιούσαν μ.άλιστα τους πλοιάρχους των σιτοφόρων πλοί-ων να μην πλέουν προς αυτές τις περιοχές, διότι το ταξείδι τους θα απέβαινε άκαρπο. Την πληροφορία μεταβίβασε προς την Αδήνα ο

382

Διαμ.Μάνιαρης στην επιστολή του της 21 Αυγούστου 1855. Βλ.σχετικά ΙΑ|ETE, ό.π. 134. Στις περιπτώσεις που η τιμή των συναλλαγμάτων επί του εξωτερικού παρουσίαζε πτώση στην αγορά της Ερ­ μούπολης η Εθνική φρόντιζε μέσω του Διαμ.Μάνιαρη να αγο­ ράζει συναλλάγματα από αξιόχρεους εμπόρους της πόλης. Οι λόγοι της αγοράς συναλλαγμάτων από την Τράπεζα πρέ­ πει να ήταν: α) Να διαθέτει το συνάλλαγμα μέσω των εκπροσώπων της σε άλλα μέρη της χώρας και του εξωτερικού, εκεί δηλαδή όπου συνέφερα περισσότερο εξαιτίας της υφωμένης τιμής τους. β) Να εκπληρώνει υποχρεώσεις της ίδιας της Τράπε­ ζας στις οικονομικές της σχέσεις με τραπεζικούς οίκους του εξωτερικού, όπως π.χ. Rotschild, Σί­ νας κ. λ.π. 135. ΙΑjETE, ό.π., επιστολή της 1 Σεπτεμβρίου 1855. 136. ΙΑ j ETE, XX. Υποκαταστήματα, επιστολή της 18 Οκτωβρίου 1855. Η εφαρμογή της απόφασης άρχιζε από την 1 Νοεμβρίου 1855. 137. Στην επιστολή του ο Γ.Σταύρος ανέφερε: "Όταν ο μόνος τόπος το να κυκλοφορούν τα Γραμμάτια μας πρέπει να ήναι

η Σύρος, και OL καταθέτοντες τα χρήματα εντόκως,

ατόκως, ή δια του Ταμιευτηρίου ζητούν την επιστροφή εις μεταλλικά, καλόν είναι να μην δεχόμεθα καταθέσεις του λοιπού". 0.Διοικητής της Ε.Τ.Ε.επανήλθε στο χρόνιο πρό­ βλημα της χαμηλής κυκλοφορίας των τραπεζογραμυιατίων / στην Ερμούπολη και. την εκροή μεταλλικού από το ταμείο του Πρακτορείου. Βλ. IAJETE, ό.π.

383

138. Αναφορικά με την κατάσταση -των συναλλαγμάτων και τις ενέργειες τον Συριανών εμπόρων βλ, ΙΑ JETE, XX. Αλληλογραφία, cl.1t., επιστολή της 11 Μαρτίου 1856. 139. Μολονότι η υπερτίμηοη ορισμένων ξένων νομιc/μάτων είχε δισδοΒεί HOC σε άλλα μέρη της χωράς δεν είχε τις διαστάσεις που η υπερτίμηση είχε λάβει στην · Ερμούπολη. Έτοι ο Συριανός-έμπορος που χρεωστούσε σε κάποιον παραγωγό, π.χ,, της Αχαίας από αγορά, στα­ φίδας, γνώριζε πολύ καλά ότι ήταν

επιζήμια η αποστο­

λή μεταλλικού για την εξόφληση της παραγγελίας,- τη στιγιιή που η τιμή του γαλλικού πεντόοραγκου ήταν 5,85 δραχμές στη Σύρο, και οπουδήποτε αλλού η τιμή του ίδιου νομίσματος ήταν χαμηλότερη. 140. "Τηλέγραφος; των Κυκλάδων", αρ. 67. 11 Αυ­ γούστου 1356, σ. [1] στο άρδρο με τίτλο "Περί του Τουρκικού και Ελληνικού νομίσματος". 141. Στο ίδιο. 142.

"Τηλέγραφος των Κυκλάδων", αρ. 69, 25

Αυγούστου 1856, σ. [1] στο κύριο άρθρο;με τίτλο "Περί νομίσματος Ελληνικού". 143. Ίσως δεν είναι άσχετο γεγονός με την έλλει­ ψη ενδιαφέροντος προς το 8έμα από τις κυβερνήσεις της Αδήνας, ότι υπουργός των Οικονομικών και αρμόδιος για τέτιοιου είδους ζητήματα επί σειρά ετών υπήρξε ο Δη­ μήτριος Χρηστίδης, γνωστός για τη μεγάλη αντίθεση του προς τους χιώτες εμπόρους, 144. Βλ. ΙΑ|ETE, ό.π, επισΐολή της 2 Σεπτεμβρίου 1056.

s .*

384

145. "Τηλέγραφος των Κυκλάδων", αρ. 71, 8 Σεπτεμ­ βρίου 1856, σ. [3]. 146. Βλ. ΙΑ|ETE, ό.π. 147. ΙΑ|Ε Τ Ε, XX. Υποκαταστήματα, ό.π., φάκ. 3, (1856-1860), επι,στολή της 19 Ιανουαρίου 1857. 148. Αναφερόμενη στην απόφαση του Γενικού Συμβου­ λίου της Τράπεζας η Διοίκηση έγραψε σχετικά: "το δε μέτρον τούτο ελήφθη ίνα παύσωσι του λοιπού οι αυτόθι έμπο­ ροι να καταφεύγωσιν εις τας εν Ευρώπη πιστώσεις των, ευρίσκοντες εν Σύρω πρόχειρα κεφάλαια και ούτω δοθή επέκτασι,ς εις τας εργασίας του ι>πό την υμετέραν Α'-εύθυνσιν Υποκαταστήματος. Ελπίζομεν δε ότι οι κ.κ. έμποροι, εκτιμώντες την συγκστάβασιν της Τραπέζης (την εξαιρε­ τικώς δια την Σύρον μόνον γενομένην), θέλουσι του λοι­ πού τακτοποιήσει τα συναλλάγματα των συμφώνως με την διατίμησιν της κυβερνήσεως. Της δ εκπτώσεως ταύτης των τόκων προσδοκώαεν εντός ολίγου ευάρεστα αποτελέ­ σματα". Βλ. ΙΑ[ETE - ό.π, επιστολή της 15 Μαρτίου 1857. 149. Η παρατήρηση των κατηγοριών των χρηματοδο­ τούμενων και των ονομάτων τους στον πιστωτικό κατάλογο του 1857 αποδείχνει τη στροφή της Ε.Τ.Ε.στη Σύρο και προς άλλες επαγγελματικές ομάδες εκτός των εμπόρων. Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνει η επιστολή της 15 Σεπτεμ­ βρίου 1857 του Διαμ.Μάνιαρη, ο οποίος πρότεινε την αύ­ ξηση του πιστωτικού ορίου προς τον Παναγιώτη Καλουτά και τον Εμμανουήλ Σαλούστρο στις 150.000 δραχμές, διό­ τι όπως ισχυρίστηκε ο κύκλος των εργασιών τους ήταν πολύ μεγάλος και οι ευκολίες που τους παρέχονταν από τους εμπόρους ήταν εξίσου σπουδαίες. Μάλιστα ο διευ­ θυντής του Υποκαταστήματος συμπλήρωνε την πρόταση του

385

ζ η τ ύ ν τ σ ς α ν ι' ύ ο υ' η τ ο υ ι e L σ e ω τ χ κ ρ υ ο ρ ί ο u Α ' α α ξ ε ως σ ε

100.000 δραχμές. Βλ. σχετικά

ΙΑ|ΕΤΕ,

XXI. Αλληλογρα­

φία, φάκ. 457. Σύρος (1857-1859).. Η πρόταση του Μάνιαρη έγινε δεκτή και. στα δυο σκέλη της από το Γενι­ κό Συμβούλιο στη συνεδρίαση της .17 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους . Βλ. ΙΑ [ETE, XX. Υποκαταστήματα, ό.π., επιστολή της 19 Σεπτεμβρίου 1857. 150. ΙΑ|ΠΈ, U.U., επιστολή της 30 Μαΐου 1857. Εξαλλου με έγγραφο του διευθυντή του

" Φ Ο Ι Λ Ϊ Κ Ο Σ " Λ.Να­

ζού της 18 Σεπτεμβρίου 1857, γνωστοποιήθηκε στον Λιαμ.Μάνιαρη ότι εκλέχτηκε σύμβουλος του Πρακτορείου της εταιρείας στη Σύρο, και αναπληρωτής του πράκτορα. Ηλία Κεχαγιά. 15.1. Βλ. σχετικά IAJETE, XXI. Αλληλογραφία, επι­ στολές μ.ε ημερομηνία 27 0κτοβρίου 1857 και 1? Νοεμβρίου 1857. 152. Βλ. IAJETE, ό.π. 153. Βλ. σχετικά IA J ETE, XX. Υποκαταστήματα, ό.π., τις τροσ^ίακές επιστολές του Γ. Σταύρου ,προς τον Δισμ. Μάνιαρη με ημερομηνία 10 Ιουνίου 1858, 16 Ιουνίου 1853, 24 Ιουνίου 1858, 28 Ιουνίου 1850, και την επιστολή της Διοίκησης την 28 Ιουνίου 1858. 154..Βλ.-σχετικά την αλληλογραφία των ετών 18571859 στο IAJETE, XXI. Αλληλογραφία, ό.π. και τις τοπι­ κές εφημερίδες " "Ενοσις", αρ. 300, 21 Μαρτίου 1858, σ. [1], αρ. 319, 7 Μαΐου 1860, ο.

[4] και σρ. 321, 21 Μαΐου

I860, α. [4], καθύς και "Τηλέγραφος τον Κυκλάδων", αρ. '153, 15 Απριλίου 1858,σ. [1], αρ. 160, ;3 Ιουνίου 1858,

σ. [1].

386

155. DL φόβοι αυτοί είχαν συγκεκριμένη βάση HOL δεν άργησαν να επαληθευτούν. Κατά το β'εξάμηνο του 1858 συνέβηκαν 5 πτωχεύσεις στην Ερμούπολη, η μία κα­ τόπιν της άλλης. Πρόκειται για τους εμπόρους Α.Φινάκη & Σία, Μ.Α.Στεφανάκη, Ιωάννη Σπανούδη, Χ"Κυριάκο Τζούρο, και το βιοτέχνη Αντ.Παρασκάκη. Οι νέες χρεο­ κοπίες προκάλεσαν μεγάλη-δυσπιστία στην αγορά και πολ­ λοί απέσυραν τις υπογραφές τους από εγγυητικά γραμμά­ τια άλλων εμπόρων. Πολύτιμος για άλλη μία φορά ο Διαμ. Μάνιαρης κατόρθωσε να αποφευχτεί οποιαδήποτε

ζημιά

στα συμφέροντα της Τράπεζας. Βλ. ΙΑ|ETE, ό.π., επιστο­ λές του υποκαταστήματος με ημερομηνία 6 Ιουλίου 1858, 13 Ιουλίου 1858, 29 Ιουλίου 1858, 26 Οκτωβρίου 1858, 23 Νοεμβρίου 1858 και" ΙΑ Δεκεμβρίου 1858.

t

*

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

«>

••m

t

•·

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Χ

(

την

2, CJ ij V C . 1-

Το

ut-or]

iil

' Υν:ουργ<:~ον

;ον

'

u-,-.oi:pyctc

ùc;ir.:;,ijL!/i)

lô-rù

ειρ,ε

εις

κοορη

μ ε": ε ρ ".ς ; ; ε γ ^ λ ε ΐ ι ' ν - Ί τ ο ζ Pi. ο μ μ ρ α ν

Eaa~£oiy.~)v)

έρετύοεις

~cpi

των

εις

•pi

ÏO'JC·;:

•..'•.ειοτη-:.'.'. e:VÌ::Ì;"'. τ ο ν - - >ι",ρ~:;'.'pi-uiv, ,· '* .-- ο ι ;. Ρ o o o ve

του

>Î. ·.'„

ενΐν.α

i.;u;c

ν'',

v'r-

!

ΰ.Λιατ:·ρ

'^λλάόα

vvcp::,^

5UCÌ;'.Ó.\C*J

ve

e u a::;cTÌ;; :.;;OÌ£--.CC;'.Ì :

"ης

συλ .αγϊίρ

των c?vv ρ·-σο;ν .ανωμαΛίί,-ν

ε ' : ι : : ρ α τ ε lirp.

;.'

σύμ- cove. μ.<

OÌ~OU ε : : ο ο ; ' . ε ι τ ο

των

sir

τ:.-.

ν·., ave·:/.:.;

τ ; ; ν -^ «. ι i, ~ τ.'. ,

,,

\>. .r.'lyj.w -ιην τ ι μ ή ν

.o. ν τ ι > : ν τ ν ρ : > ι . τ.·;:

ν:χ αν~.·';έ ρ:·: ε ^ ρ ε ^ - τ ^ ς

·,: ρ ω "."·.'.· ν/.;· Λ , e u ~ · , ν ε ς Μ

ν'-τΐ· ;Î t

τ : α ; χ : γ ο ν τ -- », ή υ..ι-.ρ ρ : υ ν ..."

t

ri •

ν.ρύς A0v-|V,

»

εις

ί

•ν: --: e ι Ρ'Ί* •'·•-·;: ^ • · -· a - p e i ο ν ; e. ε ι ρ έ γ ο ν τ α ι είναι,

ΰ

:υν L'

.ri

τι

*

:-:at

έρνίς»

>;6ν ή ημιοελνιωμενον

τοιούτον

τρ-jvo o.Cu J

Y^iiûlOV •

62.COD .·" r-.'":^v.i

2Ï0.CC0

pi«. B:'.;ipa;:i άλ.-.οτε μεν μεγο-.λης

ποσότητος

μέχρι ρΟΟ χιλί,ύ^ν όραχ.ετησίας, ννν 6ό , " Δερμ~~:: 5*

:cps.vo?
'7. ; ά.&ί

ICO,eco 21 t C00

Έα.:-;·\ν.^.ί υλο.ι'

20-.ί,£θ2 c e · . ? /'i-

εκ " τ ο ύ τ ω ν ? ί π . τ ε ρ γ κ ζ ό μ ε ν α ÌÌC.C

273.I?6

εισαγόμενα

τίροΐ'όντσ. Λ'1·ίετ·:'.:'ύ)τά α ' 61,•;* (;.· ο ρ ε μ α τ α ρ'ζυνν.ρι.'"',

vctpókTia

)'.λπ*

γ'ί.ανίιύλια

M

I2S.ÌÓ5

tf

.12.000

II

5G.C0Û

IC.eco

It ι

• ·// ·

;ÎC·:-

20j.ß;;5

390 B'M&Uya α ' Σ κ ο υ τ ί δ ι ά κάπας κ λ π ,

δ ρ χ . 169.270

β'άμπαδικά

"

26.71^

γ'φλανέλαι

"

2^.507

6'διάφορα άλλα

"

„20.000

α ' Σ κ ο υ φ ο ι , κάλτζες κ λ π .

"

18.000

β'Κανταπολάμ'ια

"

^92.000

γ ' ί ί α ν ι κ ά διάφορα

" Ι.θΑ-6.332

6'Ιίανικά καραβιών

"

75·000

"

810.850

Γ'Βαμβακερινά

ε'Κημα

'

" 2.Μ*2.Ιδ2 Δ'ϊΐήλινα α γ γ ε ί α • α'ΐζουκόλια κλπ.

»

β ' Σ ο υ π ι έ ρ ε ς * πιάτα κ λ π .

2^.966 "

ί*3·577 68.^3

Ε'*Υελικά α'Φιάλαι λευκαί καί μαϋραι κ λ π .

"

65·9£>7

ι

βνΤζάμια κλπ.

"

39.27§ 105.2^5

*_Ελαβον ,. ιδιαιτέρως ως θέμα τάς άνωτέοω ύλας διότι, ως ειρηται, αύ­

ται είναι σημαντικής άξιας καί διότι επί των υλών αύτων υπάρχουν εντός τοΰ Κράτους ιδιαίτερα επιτηδεύματα η κλάδοι τοιούτων βιομη­ χανιών, οιτινες μ'δλην τήν άτέλειαν των εν χρήσει μεθόδων καί των εργαλείων, καί μ'ολον τόν ίσχυρόν συναγωνισμόν τόν οποίον αποτε­ λούν τά εκτός τοΰ Κράτους τοιούτου είδους βιομηχανικά καταστήματα, μ,ολαταΰτα υφίστανται καί διατηρούνται, καί εις τινας μάλιστα παιρετηρηθη ανάπτυξίς τις καί πρόοδος, ως θέλει εύαρεστηθή νά παρατήρη­ ση 'Λ

Υμετέρα Μεγαλειότης εκ τής κατωτέρω συνοπτικής εκθέσεως τής

καταστάσεως των κλάδων τούτων.

• ·/ / . ·

yn ιίοταί,ουργια ·.-'

jii-ç μ ε ν

διευθυνομενον

πολλού

r.pj

'm.ς i.Ci.A'-.'jiac: ν dr:o η α λ ο γ ε κ ι α ς

εν

ενέργεια

ti'vc-.-ς, το οτνοϊον

..ναΐο.ο'Ί".*.μαJ

παράγει- ε ί δ η

μεταζωτών αν

καί

ύ α α ο η α τ ω ν , t. ς μανυυ<\.ι. α }

κατά τι

er. ; ς ρ u fi ί; ·τ r. ρ Λ τ Γ: ν εςωΟεν

δ " ω ς r:t". ρΛ των ;:ατοί;α}ν Εις

£• !..ιί, σ υ ν δ ρ ο μ ή ς και

έ;.ίοης

ν'Πς' 'ά'νφερνήε'εως,

μηχανών κατ-ασκ ε ύ χ ο ν τ α ι

και

ε ι αττγομε νων ,

e u ti τ')·ν σ τ ε ρ ε ό τ η τ α

τ η ν 'Ύδραν ύ τ ά ρ χ ε ι

he

^ουναυκι ερας,

των χ α ί

τοιούτον

τα θ'.;οια$ τ.ροτιμωνται

-ce; β ά ρ ο ς

κατάστημα

το ί ρ η μ η τ η ρ ι ο ν

οί',ου .61 ε ν τ ε λ ε σ τ ε ρ ω ν

ε ρ γ α λ ε ίο;ν

υ ν clef, ο ρ.?. ύ γ ' ε μ α τ α κα. Γ. ι ο ίο; ς

ΙΙυρον κ α ί

είς

; ; O A O I Ç , ν::.!.ι

πόλεις

οομε vrti

εις

καί Λ."

ί δ ι α ς έκεΐ

το ί.αυ~;Λΐον,

εναοωελως

επιτηδεύματα

ο τ ο ; ; ;;:·..ράγεται

η μετάζηΓ

VJ ' - /

ει

Ο LCiOC"

:νης . σ α ε υ α ζ ο υ ν ò i r ; ope

•C τ ο

ύωασχατα ο ι α κ ρ ι ν ο η ε ν α

τα.ς λ ά τ ρ α ς

τ η ς γαι'ίΤ-νοωοι ι α ς . /ωα

οίκον; t

ίνάΛίνα

ιοιως

την Πρωτεύουο'αν , ύ κ ά ο χ ο υ ν μ ι κ ρ ά

Τιΐς μ ε Τί.-. ζ ο υ ω α ν τ ι κ η ς ν;;-.;, ι ο ι ω ς άλλας

ζωνάρια. ν~·\ο τ ο υ

των*

ώΐ·ς τ α ς ο η μ α ν τ ι κ ω τ ε ρ α ς την

τιου 4

συστημένου

J ν ο. ι. οι e n e i ο Μοναχοί του ΪΊροφ'ροο- Πλ. ι ο ν> ; δ ι ο α χ ο ε ν τ ι δ ί ο υ τοχ -,Ί του τ ή ν . τ ί χ ν η ν » μ ε τ έ ρ χ ο ν τ α ι α ύ τ η ν ν:ρδ vu-λλοϋ εις

τίνα

«

,·

t

χε ιροτεχνημο;τα

τίνα: ες α υ τ ό ν δ ι α την φ ι λ ο κ α λ ι τ ν

κα

τον»

νταοτατα

εν Γ ι "ο υαουργε:,ον πληροφορίας εις όλους σχεδόν τους Κομοϋς οι κάτοικοι καί ιδίως αι γυναίκες των χωρικών κατα­ σκευάζουν μόναι τον εκ του ερίον

τά ενδύματα των c-ικογενειων των*

Υπάρχουν δε ιιαντοϋ καί μικρά τίνα καταστήματα δ ici την κατασκευήν τοιούτων ύε-ασματων*

Ιδίως £>-: κατά τ'ς επαρχίας Ευρυτανίας, Αιτω­

λίας, Λεί'αοείας, Σκοπέλου, ν'αρυστίας, Λακεδαίμονος, Γορτυνίας, ϊ ρ ι -ιεόλεως κλπ. κατασκευάζονται υ,ικροί τάπητες, οιτινες αν καθυστερούν εν μέρει ως προς . το αχεδιον καί την προσαρμογή ν των χρωμάτο'ν« έ ­ χουν 6λ« τά λοικά προσόντα του καλοϋ υηάσματος κο;ί διακρίνονται οιά την οτερεότητά των,' li εις τάς είσκτάς του Παλο.μιυίου κατα­ σκευή ο-ιαφόρων τε άλλων καί

των εις μανδύας τοο ίτω:ικοδ χρησιμευ­

όντων απεοειςεν επίσης ευκολ.ον την εισαγωγή ν του οικονομικού τού­ του ενδύματος.

..//.

392 Καί επί τέλους ή διά συνδρομής της Κυβερνήσεως σύστασις τοΰ εν TÇ Πρωτευούση 'Ελλ. Φεσουργείου εδωσενΰπαρξιν εις μίαν νέαν βιομηχανίαν, ύποσχομένην σημαντικάς ωφελείας ειςτό

Κράτος.

Βαμβακερινά υφάσματα. *Η κατασκευή επίσης βαμβακερινών υφασμάτων κατωτέρων χρήσεων είναι εκπαλαι είσηγμένη εις τδν Έλληνικόν λαδν. Κ'ολην δε τήν ευθηνίαν καί τδ εύπδριστον των ,εζωθεν εισαγομένων, αϊ οικογένεια!, πρδ πάν­ των των χωρικών ενδύονται με υφάσματα των χειρών των. Π,ρό δέ της επαναστάσεως καί αί οίκογένειαι.. των εύκαταστατωτέρων κατοίκων κα~ τεσκεύαζον προς χρήσίν των διάφορα τοιαύτα υφάσματα. Ό κλάδος οΰτος ελαβεν ιδίως κατά την Αργολίδα βελτιώσεις τινάς ώς έκ των εισαχθέντων εις τάς εν ιίαλαμιδίψ είρκτάς μικρών εργοστασίων, διαδοθείσης της κατασκευής διαφδρων βαμβακερινών υφασμάτων, ως στρωμνών, πανταλωνίων καί καραβοπάνων κτλ. Καί τελευταΐον ως εκ τζν ε­ πίσης διά συνδρομής της Κυβερνήσεως συσταθέντος εν Πάτραις Βαμβακοκλωστικοΰ Καταστήματος, τδ οποίον εξακολουθεί νά παράγε ικανής πο­ σότητος νήμα, κατάλληλον δ'ιά τήν έπιτδπιον χρήσιν καί προτιμώμενον ένεκα τούτου κατά λεπτά 20-30 ή όκά τοΰ Αγγλικού νήματος. Ιδιαιτέρως δε υπάρχουν είδη τινά της βιομηχανίας ταύτης, ως αι. κάλτζ&ι, σκούφοι κλπ. ατινα έπασχολοΰν εν ικανόν μέρος τοΐ5 πληθυσμού των νήσων τοΰ Αιγαίου, αν οχι καί μ ανάλογον ωφελειαν διά τήν ελλειψιν έντελεστέρων εργαλεία^· Βυρσοδεφική Ή κατωτέρα βυρσοδεφική, περιοριζόμενη εις την κατεργασίαν διαφόρων δερμάτων μικρών ζώων, μετέρχεται εις πολλάς πόλεις.

Ε Δέ κατεργασία

τδν μεγάλων ζώων, εισαχθείσα μεταγενεστέρως διά συνδρομής της Κυβερ­ νήσεως εϊς Πύλον καί ακολούθως εις Σύοον καί αλλάς τινάς πόλεις, έδωσε σημαντικήν ωσησιν εις τδν κλάδον τούτον, τοΰ οποίου αι πρόσο­ δοι συντελούν εις τήν άνάπτυξιν, ην έλαβε παντού η σκυτοτομία, καί ιδίως είς τάς νήσους. Αι πληροψορίαι δέ}τάς οποίας το ύπουργεΐον ήδυνήθη νά συλΛέξ-ç, Μεγαλειότατε, καθόσον άφορφ τά έξοδα τής μετακομίσεως των ανωτέρω πρΕτων υλών είναι αϊ εξής:

Ύ)Ί> .ov.

.,L:V ••.;,V)Ç

Ι * ί:αΐλθί;, CC'.V

OL

~'.·0 ο;:ν.οπν ε ς ο υ ΐ ο.-;-.οο··;θ/·..ης

avf-vrcpyc-o'cov

εΐ·.ν μ ε ν οι. C I U C H I ν ^ ϊ ο υ δρ« Ol

Ι Ο Ί lC'.,''ûp'.C'V

7:λθίίθν

εις

ΚΛ;:..

60-ί'Ο

'CG C ï C v i j O c C

Cpopü

2» Κ .'Λ τ:', 'ιόν ν,ερί <;:ορο?,ογίΰς τ δ ν r o c Vu ντο.: ν Ι.ομον η μ ε τ ά ζ η , εςο;· Î'Q\ J

γ ο μ ε ν η ε;'- roü Κ ρ ά τ ο υ ς , u-ληρώνει · ε γ γ ε ι ο ν μ ε ν φόρο ν : , , ... Ι o;
.'.^V

one

O'.O.Oi-C s - ' j ; · ) ν/ t - ' · • ; t.; j ι.

h.-· ς ολα ι.·. μ έ ρ η κ α ι

hco '-.?

••;·•./·. e ι c e

ιοιως εις

την

ΛγγΛίαν,

/..luv xc-i

.'.'.'"..Λ'/.',ν, Ο;Ό;Ι ε ι σ ά γ ε τ α ι

η μετ-'Λί,η,

;·>.;:povc, j

u:.\o;;, ε κ Ί ο ς ]-i--you vvo'; οι )cc. ι· ο μ ^ τ ο ς εγ·-

γρ«ν.ϊς- -ν - '.;.,·:·;ϊ,νοντος ε ι ς

χ

-τοις ο/ο ορχ*

ίαλ~ υεν

Λ,;> «τ—~

so/--/ort τ η ς εκ τ ο υ ^ υ ρ ^ α ι κ ο υ

.'CCpv-.'.OTC

-ν^

eie

ν Λ ι ν έ ν;', μί ./

.'

'„._,.,

:ι ν α ι

έ ρ γ α τ Γι ς ι δ ι ο. ς έ r. t ; '. ρ ο. τ ε ι e ς ,

'tcf-Ci τ έ λ ο υ ς

εξαγωγής, oiav

ειν.

ο 0 ε ν ε ζ αγ ο ν τ ce ι

2 . Καυλός κ α τ ά τ;, : : ά ν τ ο τ ε μ ι κ ρ ό τ ε ρ ο ς

&ρ.

25

3·

Ι : ρ ο ν ή 3 ε ι α ι ;;?,-,

δρ.

20

if.

Ί'εΛος céne··, τ ο ι ς ο/ο έ /ε Γ. τ η ς ε ί ο α γ ω γ η ς τ η ς ε ι ς αυτΡΙς

"reco-τ η ι ο ς ακατέργαστου

η <_>κα

-

την

Ήλλάδα της

μ ε τ ά ς η ς λ ο γ ι ζ ό μ ε ν η ς ηρός

ό ρ α χ . 2ρ

δο.

•

250

δρ. 762 i 2

* ti; ι ά e'τ η ό;:ά μετ·:'ξηο κ α ' Γ χ ι ρ γ α ο ' μ ε ν η ς χ ά ν ε ι μ ε ν οι

τον

βάρους τ η ς ,

προοαπομ'τα δε α ς εν. των ε π ι τ ι Ο ε μ ε ν ω ν χρω'μάτων, δυνατοΛ δ ε νά υ π ο λογ ι c>rJ~j ε λ ά τ τ α ο ' ι ς μ έ χ ρ ι ς 2ρ τ ο ~ ς ο/ο ή τ ο ι Uta

οκά τ ο ι α ύ τ η ς μ ε τ ά ζ η ς δ ί δ ε ι , μ έ χ ρ ι

/vouyeva κρος ορ-'χ. 5 ^ ^ ς ^ : / 0 / Ì L U

δ ρ ά μ ι α 100 τ η ν

cuav.

τ ε ο Ο α ρ ά κ ο ν τ α μ α ν δ ύ λ ι α , ποι-

εΐ'.αοτον. Δεν εν.αμ:'. την

ο,ναλογισ.ν

394 των εξόδων, ιδίως καθόσον άφορα τό τελώνιον της εισαγωγής έπί της κατειργασμένης μετάξης ως καί επί των λοιπών διδτι αύται αντιπρο­ σωπεύουν πολλάς νέας banavaç,

κοινάς καί πρδς τδν "Ελληνα βιομή-

χανον. Βον. Μαλι,ωυ 100 οκάδων αποστελλομένων εκ τής Λαμίας είς Βωλον έξοδα μετακομίσεως. Ι» άγωγι άπδ Ααμίαν είς Άμαλιούπολιν δρ. 8 2. τέλος εξαγωγής εκ τοϋ 'Ελληνικού λιμένος 6 τοις ο/ο πρδς 80 λεπτά ή όκά λογιζομένου 33* Ναϋλος εκείθεν μέχρι τοϋ Βώλου

"

4,80

"

h

"

8

4. τέλος εισαγωγής είς τδν Τουρκικόν λιμένα πρδς 10 τοις ο/ο

δρ.24,80 έξοδα αποστολής αύτων έκ της Τουρκίας είς Ελλάδα Ι» τά αυτά έξοδα τδν ΰπ.άρ 1,3 *'*+ δρ. 20 2. εισαγωγής τέλος είς την 'Ελλάδα πρδς 10 τοις ο/ο

" η

8 52:80

Μάλινα υφάσματα*σαγιάκι 250 πήχας περιέχει 35 όκάδας μαλί* τδ μαλι πλυνδμενον χάνει πλέον τοϋ ημίσεος τοϋ βάρους του* πωλείται δέ πρδς μίαν δραχμήν εως μίαν κ'ημίσειαν ή πήχη. Τά άμπάδικά* η αύτη αναλογία τοϋ μαλιοΰ πωλούνται δέ πρδς λεπτά « πήχη » 8ο/· η Γ

. Βαμβακιού 84 οκάδων έξοδα μετακομίσεως εις Εύρώπην Ι. Ναύλος πρδς δρ. 2 1/2 τδ καντάρι 2. έξοδα ασφαλείας, αποθηκεύσεως κλπ.

δρ. 5 " 6

3- τελώνιον εξαγωγής έκ τής Ελλάδος προς 6 τοις ο/ο πρδς Ι 1/2 δρ. την οκάν

"

7?20

4. τελώνιον εγγραφής είς τδν Ευρωπαϊκόν λι­ μένα 1/2

__"__?.!§£ δρ.Ιδ,δΟ

.·//..

:

Y) j

;. '.. :-:οος c ι ς

MHO e: C-'. ι

2 Go }«

ι*"· Ί ì -'> Ο

"^

εςοό\

t

..

t .....

'J·./.'.οος 6 vote o/o 'όρ, 12

o;u; ν

'ci;a,'.i.t- ς ν . λ ~ ,

"

12

ιι

Γς

29 οο-·; 'f.-,Γ, cu της πυρϋ-ης μετ-\;ίθ. ειο-γ^γης π ν του εις την

·.: ι ο'-ve·!::

Η

;.,·,,.•

ρ Ci

δρ. ^ε . ι.

vw-.ceu t u c ί •> ρ Ί "J •-• »-> οτ·;. ν ω ς μ η ι ce. ο α γ ό μ ε ν α ι

•Λ- f<, ν » τ ε ρ ο α κ α τ ε ο γ - Μ α ί ο ι

M*V

>

•••.;;;:.'..\.' ,vr?.i

eu ς

ΗίΤΛΤ'Γοηί.ο·! ori το up. ν τα ϊ-

> υπάρχουν :-ΟΛ :-.Cioc .ελοΛνουντau cr;o;uo'virioc c ι .ς ι r. f ΰ λ Λ η υ , έΐ.ν μ ε ν ri ve; ι. .1. c u £. ο y ι i ς :ομενος τ Γ, ς ο-.ύ·:οτερο- β::οείος? ο V ' . -. »" il' ε y Γ. u 5M'. ι r. vu ς ;'/:-'.''.Aatt\i .'.;.ατερ· ü[/i;;jie:v . ο : ε λ ε !.ο,ν ί'| ο ι··.\'ρορ.'\ν too τ ρ ο ς •ι

» α'ου

" 0 TH-ÌM: Ο / Ο . ,-.-.ν o c

:

6ρ:.-; _; .*.)>»

ι-.

>

'

/.u i c

irpóoóou \£υ

> _

Ì;:OL 29

/•

u-j ν ο ι.-ς

eV-.'.-e-'.t ρ ο υ ν

ν;ν : - ; ς

ciXXeov -io

î'.au

λάς> 8εο*ΐΓ

δεί,ον

TOUCUKC.

τ';ν

με>!ΐν

τέλους

ce'ν

>c"f.i των μεσ'.ον

ενίΜΓμενον

μ ε · τ*ρ.

(

εκ

.)...-

- r

Ί %

•i ''-''

ορπμμον

ε'

το"; τ ό κ ο υ

κ ο λ ο ε ο α ι ~u

πλουτουντα

τ:ολ-

ασύγκριτη

ουχ

ήττον

υποχε:

r^ap ά υ τ ο ν , ως η Ί ΐ λ " ΐ ; ά ν π α ρ α τ η ρ η ο ί ) ή» » ,-iöio.i-v ςη νήματα,

τ ω ν κε<ρ.'Λλαύυν.

και τυ

UOLCOÇ

ανετ.ιτή~

μηνα.νι'ίν HCC ^ μ η ν α . υ ο ν ρ γ ί ΐ ' . ω ν

uXXo>v c v c t i i j ü v

Κατ-αατη-

βιομηχανιών«

πα ρ α β ο λ Γί ς "l'iv-j ο ' υ γ ί ί ο ι σ ι ς '

τ α υ ε i ρη-ρίνων

au

δεχόμενα

ο,\Λ·7. οι,;·:ονομι.Η·7.

ελλείοΗν

o'.ot(-;v

αυνσ.γοιν t ο μ ο ΰ η~<.ί μ ε τ π ζ ύ

·;ιοοί'οντα«

npoo^e-.öCeXv',

i ' ;

uAc-.v, κ α τ α ν τ ο ύ ν

το. π ρ ο τ α ,

α . ο ρ ά τ ό ΌΥ\\\ηνχ\,::ό\>

μ ά τ ο > ν , , ά ς >ίί·.ί π ο λ λ ϋ . ν

* i

o/o

ACiuc-j < ^ o

καίτοι

κρότων

Λ.λλο:οοο Op TTOOC

τΏν ε ρ γ α τ ώ ν ,

KocC ε π ί

εις

νοΓς

CVM : : . C ~

c/o*

eXvov,

'ρορολογουμευπ<

τηο

τοις

/• ·.

oi

uooexv ε Χ ^ ί ό -

τοιούτον

ΗαΐίΜργ-ομενα

καΟόρον

;o

50

ο ."jyM. ν τ ι < ;-MJ ς>ί Λ/;•' •.•_..-' ο.--Ό vie>*."_., ν τ^ν

υχεόδν

γ φ -.εριο'εοτερον pia

ήτοι 5

; ύ ópetv.

ε -J ν e* *.· ΐ· ν

f I

r

' l~' V.' -.

u οςελειον

ι;ν.'/. u ε ρ ι ο υ ο ν ο ο , C T . ι

,'..-·

'-V

5α;::άνας

ν ' : ς ^ α ρ ^ γ ο γ t vAc

έ^νΰν.

ι) υ τχ··ί.ρεχουν

του

:ζ<·?.ραγωγΐί<:·'όν

Τ'6 - ^ υ ν α γ ό ΐ ί ε υ ο υ bue: ciocipóocov

όλον

δυυά·

τούτον,

σι>στΐ|μα.το)υ

396 τά έθνη ταΰτα είς τάς βιομηχανίας των καί πρδ πάντων διά των δα­ σμολογίων των, ηθελον οδηγήσει εις συμπεράσματα όλως διόλου εναν­ τία, καί τόσον ή ΰπαρζις των ανωτέρω βιομηχανιών, όσον κ'πάσης άλ­ λης » ηθελεν εισθαι προβληματική» θεωρούν επομένως τό ύπουργείον δΰσκολον νά εξακρίβωση μέχρι τίνος ολα ταΰτα έπενεργοδν επί της Ελληνικής βιομηχανίας, κατά πόσον δύναται αυτή νά Βεωρηθ^ υποδεέ­ στερα, η ποία είναι ή καθαρά πρόσοδος αυτής, δέν δύναται νά ευρη τον λόγον ειμή είς τήν υπαρξιν αυτήν των ανωτέρω βιομηχανιών, καί αυτήν νομίζει ώς τόν άσφαλέστερον οδηγόν ώς πρδς τά μέτρα, τά οποία δύναται νά λάβη ή Κυβέρνησις υπέρ αυτών. Καθόσον είναι άναντίρρητον, οτι βιομηχανίαι, αί'τινες, ως ελαβον τήν τιμήν ν'αναφέρω, ηδυνήθησαν απέναντι όλων των ανωτέρω προσκομμάτων νά διατηρηθωοι καί νά βελτιωθώσιν εν μέρει, είναι αι μαλ?^ον πιθαναί νά εύδοκιμήσωσι, καί επί τούτων πρέπει, φρονώ νά έπιστήσιρ κατά προτίμησιν τήν προσοχήν της ή Κυβέρνησις. Τδ υπουργεΐον, άνερευνων τους λόγους της υπάρξεως τόσον των ειρημένων βιομηχανιών, όσον καί πολλών α Λων , νομίζει δτι κατά μέγα μέ­ ρος τά μέσα, ατινα ενισχύουν τόν ''Ελληνα βιομήχανον νά άντέχη είς τόν συναγωνισμόν, τόν όποιον τφ προξενούν είς τήν πατρίδα του τά ζένβ βιομηχανικά καταστήματα, τά ευρίσκει ούτος

κατά πρώτον λόγον

εις τάς,σχηματισθείσας έξεις καί τάς ανάγκας της επιτόπιου καταναλώ­ σεως των προϊόντων του, χαί στασιν.

ιδίως εις τήν κοινωνικήν του αυτήν κατά^

0 Έλλην έχει δύο γενικάς κλex σεις βιομηχανίας, εις ας ώς

ε~ί τό πλείστον ενασχολεΐται* ναύτης η εμποροναύτης εν καιρφ ωφε­ λειών τοΰ κλάδου τούτου, καί γεωργός η κτηματίας πάντοτε. Υπό τό τελευταΐον επάγγελμα είναι συγχρόνως καί κτηνοτρόφος καί βιομήχανος, καί ή οικογένεια του, περιλαμβάνουσα τό μικρόν έργοστάσιόν του, δια­ κλαδίζεται η συγκεντρόνει εν εαυτξ τάς πολυειοεϊς ταύτας επιχειρή­ σεις.

Εχων, ύψ'όποιονδήποτε εύρεθίϊ επάγγελμα, έξησωαλισμένον τόν

αρτον του, καί ων φύσει ολιγαρκής η μάλλον δεινως σκληραγωγούμενος εις τάς στερήσεις, ευχαριστείται καί ε'ς τά r μικρά κέρδη της βιομη­ χανίας του, αν καί πολλάκις τοιαύτα δέν εκκαθαρίζωνται η περιορίζωνται είς ευτελή τίνα άντιμισθίαν της εργασίας του. Το υΐϊουργεΐον

έ­

χει κατά τοΰτο πολλά παραδείγματα, ατινα αποδεικνύουν, οτι η τοιαύτη

/_ • «/ /» ·

:ι ς o.uciv'opov ot. ;: ο ve,'· ι)·, ο ν ο ΰ -

Ocoiς

νου

τον

ααμν

Ο T:V ; i ;/,

Ί ί) V

Va': Γ,'·, γ : • ' / Μν :

η ο λ ο γ ι σμ,οί * Τ'·.

eva;;; ο ι ε α ο ν ν

τ ο ι α ύ τ α υ Γ; σ τ ο ι χ ε ί α

ται

νά Κίΐΐααΐι',ν^ίϊΐν

έάν

y.oi

ήτον

το·.1,

οααα; ' μ ' χ η τ ο ν

α υ τ ή ν α.αντοτε

ενισχύουν

τήν>

e · ; ι τ ε τ ρ α μ . IV-OV , ή θ ε λ α

μεγάλως,

αλληνικήν

εκφράο'ει

εοαεμηενοι

την

?ααί

1/

ότι

ο

,-ii,o'li,i];-;"'.i'Oç ν τ ο

,,ίΛλην

τίνα

λόγον

viöv

'tir

τό

αύράαμς ci τ ί ν ε ς

συναγααα-ομον , τόυ ciò. ν t o

-μο'αμί ρ ο ν oaciav

λεοαν

τίνα

Kf.Î

μηχανών

ενιοχόουυ

διά

έθνη

'θά 'μ D t p Λ ε λ λ η ν ι κ ά

ν·, a t

e ντελεστέοα

t'ii. μ ά λ λ ο ν

την

λ-.^ΐ·Λ',:-ι

ι'Λ U ^' ; f ; *-' ν-,- ;^· ι ν' Ιj

/- ·;7

ν to ν

μου

,

•'

ν '.'. .'Vt Ci-

a,-·.;.α αα·. ν α >ίαι

-T'ÌG

pa aaypSviCLv

ει-c

'tVtiV

Τ Ϊ α ρ ο ί - ο ν τ α των

οόχ'.',ν

κερί-σΐάοεων

νΓ?ν ξ έ ν ο ν

της

α ρ γ ί α ς τ';)'·.' ν ά " ε ρ γ ά ζ ο ν τ α ι · γυναίκες

ο.ι

μη γι,γνώσκουααι ηλεΓοτον

ηαλτζων

îtai

ενυυμά· των.

ΟΤΙ

χρόνου

αργαί.

vtitpav φ ι λ ο " · : ο ν ί α . ν τον

a~-iov·, '·;ν τ ό

εος

δύνανται

δι ο?*,ον

τό

έν

Εις μέγιστος

δε a i

?

ìtópai

έτος,

L1

^* * ' · · ί". ·~ *.—

των

à

.ταί,'ς

το>ν

του

τωναιόλεων μένουν εργα~

κερδίζουν

μεταφερόμε-νον

ϊ'ϊΛί]0ύς _5ε μ ε γ ύ λ ι ρ ' τ . - Ì J T W V μ ε τ ά . τ ω ν μ η τ έ ρ ω ν

c;t

ήμεραις

τοϋ Α ι γ α ί ο υ ,

μόλις

τοι

γεωργός,

πληθυσμός

καί

c\·

εξοιτεριν.βν

της^ τ ά ξ ε ά ς τ ω ν ,

όλλοδαιιης

-/Α

*" ,

παράδεί,γμ,α παρά

των κωμοπόλεων

Λι;αοΊχι

. 1

την. ευτεΛεστατην

και

\i'-.

εΑαττονει

» ' 1 1 1 ! ΐ Λ ">

Παραλεί-Τί^, οχι

επιτήδευμα

της

j*·' ι. a ***

τοι-ουτ^ου

",Τ ί " ι

ίχοι

v r t

ον ι

Gto'.'r··/:

εγχ«ριω

των

ε:*.υφελΰς.

ε?', τ ή ς

/·

ύαοχε'ρ'ιου

βλαχοποιμένων,

τι

κεγαλαία·ν

1] ^αο j • C Ο ν η Ο I C ç

π ρ ο ν ο ο ύ σ α >tai

τ ο ώντε/νίμωτερου

ααασαι σχεδόν

Ηατάλληλον

δ ta

>

-.

χειροτεχνιΏν.

Τουρκίας μεταβαινόντων

:;αί αατέοτη--

η ε οι ceco e ο ν ,. ο ν ν α τ α ι

. ν ε ς τ Ιο •••

γινόμενου

uaû'ci οίδεταί,

ισχυρον

προεκτεί.ε ι

s-.VTDV

η τ ο ;;c^i;avaYJtu.^ct

της

με

ΐ

.

τηςί

taxavicjv^

ο πο!,μ.ην5

ζομευαι

.

f- - •-> ι

ηα\.

τον

t

Λα 0 ο ο ο υ η ε λ Λ ε ί μ ι ς

Tîciji'.^v ύλ~)υ ε κ τ ΐ ο ΐ μ α ι ν ,

ίΐρ'άΐους,

τούτων i

ίλλαν.

ΤΟ Κ ρ ά τ ο ς «

του

ταυτην

~a Cy^zjii:.

,aoct(

vrac. .οι. τ ο ν με

^Λατί'να

cìcap··

υ π έ σ τ η Ρα ν­

•.V50 0V >:ai. α ν α π τ υ ς ι ν τ α ν

ν

C-

r

etc

του Κράτους

ι ,* r~ τ ·;-ν J^ '•ν α/-ί »τ -·f^ Οr·; tτ ·--- •^ -~" ~ ,—--'·., α fi*^·>ν· ι] ν-,

ιοιαιτερον

ανοτερυν

β ι ο μ η χ α ν ι κ ά κ α τ α σ τ ή μ α τ α CCT^ÎG·

- Γ; ']'(':. /; Γ, ν Ο Τ ί"!. Ί ε •· ( ς

ιόέαν, 5 )

εκείνων

άιτετίλεσαν

μ c; π ο α υ -/tec η ν

ίόέαν

*s •; **-. /"Λ

ο/ν

αννέσχου

;:ατ

και

»τάραο ε ι γμο,τα τ<ις α ν τ ί opt

xa

ονρτα ν 6 ν τα ε ν τ ό ς

αε' /—. ·-- ,' . ·. Γ_.t C > 7* ,/*:.,-^

τοις

ΛΛ· ν•·'"'•' li-v.« βί· οΊμ· ηΊ να ι « νν τα·ν<

νε;;ο'τί

τ ω ν "jn..);ρίίν

τούτου μόνον

6.<;cìov μ ε γ ά λ α

ιόν

οτ.«Λ } τ η ν εις

τ ο ι α υ τ η ν ϊίαταο'τα.ο'ΐν έχει.

;:îxovc:;'ï 'ίματα ταν η α τ ο ί α ο ν

δύναν­

βιομηχανίας τολμηρών

υ-

των

έκ

τω

ολιγοήμε έΐΐιεατριδε

398 καθ'έκάστην ε'ς την Τουρκίαν προς θητείαν η προς άνεύρεσιν εργα­ σίας» μ'οχι μικράν ζημίαν τοϋ ήθικοϋ των. Υπάρχουν δε παραδείγ­ ματα καί εν τξ πρωτευούση καί κατά τάς νήσους του εις τάς εργά­ τριας πληρονομένου ευτελέστατου ημερομισθίου, λογιζομένου από *f0-60 λεπτά την ήμεραν. Τά καταστήματα επομένως η αί βιομηχανίαι, αιτινες δύνανται, φρονώ, Μεγαλειότατε, νά ευδοκιμήσωσι-ν εντός τοϋ Κράτους, είναι. Ιον. Έ μεταξουργία, περιοριζόμενη είς την έζΰφανσιν μανδυλίων, ζωναριών, καί μεταξωτών άλλων απλών υφασμάτων των επιτόπιων χρή­ σεων, και εις την γαΓτανοποιΓαν, Ή

ετησία εισαγωγή των'πρώτων μόνον αναβαίνει είς δρ. 62.000 περί­

που, εκτός των άλλων, ατινα έχουν

εκτεταμένον στάδιον επιτοπίου

καταναλώσεως » Περί της συστάσεως τοιούτων καταστημάτων συνετάχθησαν μεν παρά τοϋ υπουργείου δυο Νομοσχέδια, αλλ'εισέτι δεν εσυζητήθησαν. 2ον. Ή έριουργία. "Ως προς τόν κλάδον τούτον δύναται ή Κυβέρνησις πολλά νά πράξτρ. α'Δυναται ευκόλως, καθ'ας ελαβον πληροφορίας, νά είσαγάγρ την κατα­ σκευήν των λεγομένων αμπαδικών, καθώς καί τοϋ προς Ηα-ΐασχευτ\\> καπών χρησιμεύοντος σκουτιού λεγομένου, διά της συστάσεως δύο τοιούτων Κα­ ταστημάτων κατά την Στερεάν, όπου υπάρχουν στοιχεία τίνα της τέχνης ταύτης. *Η επιτόπιος κατανάλωσις των δύο μόνον τούτων προϊόντων α­ ναβαίνει είς δραχμάς Ι95-984. β'Δδναται επίσης νά εισαγάγ^ καί εκείνην τοϋ σαγιακιοϋ κατά τόν αυ­ τόν τρόπον. *Ε μόνη δυσκολία, ήτις κατά τοΰτο παρουσιάζεται, είναι ή ελλειψις τοϋ καταλλήλου μαλιοϋ, το οποίον εν τ? Τουρκία υπάρχει. Αλλά φρονώ, ότι η "Ελληνική βιομηχανία έχει πολλά άλλα πλεονεκτή­ ματα της εν Τουρκία, δυνάμενα νά ένισχΰσωσιν αυτήν προς πάντα συναγωνισμόν. Έκτος δέ τούτου τά ίδια πρόβατα, τά οποία παράγουν τό ειρημένον μαλί, εισέρχονται κατ έτος εις το Κράτος, παί άμα υπάρ­ ξουν- τοιαϋτα. καταοτήματα, θέλουν κατά προτίμησιν πωλεί εις αυτά οί ποιμένες τό μαλίον των. γ * Ή Κυβέρνησις επίσης δύναται νά ενίσχυση τους κατοίκους εις την

• • / /

· ·

<:'j.Vi-'.v -·> Γ. M

:

.

1

r

~\ * ·•:• r.-. : >., ο γ ρ α ν ι ι- ;: ! ; κατ:", vr; / -'..•·>

ν

δ ' :'i ' Λ ο ς κ'!'.υ •:'.;•'.· ή 'άη: Ρ.ρνηαι,ς ν ε ν ι, ο ν ύ ο υ ^ α Ί< π ρ ο σ τ α τ ε ύ ο υ σ α ι? ή ν .:•·. ΐ· ς -ασο^υργεί'ον , δ ί ν α τ α ι , \ ά σοεληση

χύ

:

Λ«

:.\>

σημαντικά την εγχ'ηοιον

pic

'.ίν;7%·.'Λ",;·:ν., καυοαον 'Cu ετησιαος ε ι σ α γ ό μ ε ν α

C-;.Ì;-L\~V α ε σ ι α avai
εις

ιοι-Ρε ο ι δ ο μ ε ν α

i-Γ'Λ« νρύνϋδΟ ϊ ; ε ρ ί κ ο ν 4

"Ολα τ-fi μ ε ν ρ ι

υαα.ρ τ ο υ ^ α ν α σ τ ή μ α τ ο ς τ σ υ τ σ υ , εν α ρ ο σ τ ο 7 ε υ τ ι κ ο ν ι;:·.!.•...·•<•>.·;! '. ι

και. ε α ν η , α ' μ ν ρ ν η σ ι ς αασαασισ-Ί να

-ι?:/.ος εα;. ~<ον ε σ α ο ε ν r

.ΟV

C ίj V

συνηγορούν

C/. V ..( il CV- <\ Ι- V- ΐ Ι ;Χ t

;

ει. σ α γ ο χ να ν ' coiwv

ΤίΛ Ç

*ivp Ο 1* -- Ο C 0 {^

'.."

f-,:'. Ο L- . . V.'

/ . ί '. g

ΰνΰς ταν νηοαν, μετερχονοοα συνην

)•...

ii-'iAfcv ί;.'. Ρί,'.αι τσυ,ναχ i c r o v κσΛαν 5

Γ

τ'ασιν

ε α ν ά ρ ι α · τ ι vin» ε ρ γ α λ ε ί ω ν

της α ο ι ό τ η τ σ ς . τ ο ν ,

να ;:.οηνη:.ασί, oi-c ~.p

i) μ η χ α ν α ν , τ ό σ ο ν

ρε*

σληοοοορίαι.

;

κα

ιπουργει ον εις

f'.VV

O"C>.:VÎÎ'

*-• ' ; ί· ; .

την

όσον ;•:,-, f. τν ; ν τ σ χ υ α ε ρ ο ν η ενάν-νοτ Γ: ρ·:··, ν :α ην

γ · ο γ ' ν αΡταν« Ile ρ Γ. τ ο ύ τ ο υ δ ζ η τ ή : η σ α ν λ ε α τ ο μ ί ρ ε σ τ ε ρ α ι υαορααει το

εις

;:-:.ΐΓΛ\'./-ΰ·

·.'; ί' ·.··•

σ α τ η ς ,.υρ.',ρ οi:';=:^q Λ ο UV öuv'kCAco'f;.t e t c Ti* t · α υ τ ό ν

'.;ήν οι-e- οα». ν Λής τ e χ ν η ς τ α ύ τ η ς , ε e ν ou à t. e υ Luv ~

"TOntnv^ui

U V . ' . / ;:'.', ί U. / tctpaAC'^c;,·

TcpfjQ τ ο * Υποϊ.ίργεΐον, Αλλ 'ί,*ντοο"ί<ύτό ονχ ^>

.

νά

ctiiavGg

ή τ τ ο ν òuvavrctr

ü νε--.ο*.ίΓ)γ·.ο·.s εις

;ta ί δ ύ ν η Coat

b

".

li ρ ι ο μ η χ α ν ι α α υ τ ή ουναταί. ευκο/..«ς λ;::νι. ε'.τιτυχρίς

επτεταμ

εζο5α της μετακομίοεο,ς

^

ftPÌ"

του ε ν τ δ ς

χ ά ρ τ ο ο π α ν τ ο ί ω ν χρήσεων â v a p a t v c î ,

εις

τ3ν

παρο.κολουΟονν';ες α υ τ ά

: α 5 ι ο ν συνάγουν ι σμου ϋ " ε ρ των

*Η ";••*'-ΡJ°^2i,ir'*

*

τον.

νά συο"νηΟΰ)ο'ΐ, >ιοΑ 'άλλη το ι-:-, ντο.*

τ ο ίφ.-'.-.'ϊος. ϊ.χ μ ε γ ί λ α

όχι. τ η ς κ α λ λ ί σ τ η ς

tuiai'

ν ανατιτύζωοΐ' τ ο. ς Lpyacto-.c

όντο;ν τουΊων- εϊί τ η ς α λ λ ο δ α π ή ς , >'-ο,ί ο ι χορτιγοι>ν

ï:cpl· ί^ν c^çiovxiovv

τοϋ Κράτους 5ρ0

τιγ-ol' κίνδυνο

εντοπίων« ",'.ί'.τανο-.λιοτίομενου

2 C 6 . 0 0 0 ρ : ε ρ ί ;;ου. Iv.-.ii civ

τιόΐ-ότητι^ς, ηδύνσ.το τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν μ ε τ ρ ί α ς

ποιότητος

400 χαρτί νά κατασκευασθεί εντός τοϋ Κράτους, καθόσον, ως πληροφορούμαι, πολλά ράκη

εκ της Ελλάδος εξάγονται .ετησίως έκτδς τοϋ Κράτους,

χρησιμεύοντα προς τοιοϋτον σκοπόν, καί αϊ λοιπαί πρδται δε υλαι καί στοιχεία κατά μέγα μέρος υπάρχουν. Ώ ς μέσα προς ταχείαν βελτίωσιν η είσαγωγήν των βιομηχανιών τούτων θεωρώ, Μεγαλειότατε, την σύστασιν τοιούτων Καταστημάτων εντός τοϋ Κράτους. Καθόσον η αποστολή νέων εκτός τοΰ Κράτους πρδς τοιούτον σκοπόν δεν θέλει ποσώς η πολλά βραδέως συντελέσει. Εκτός των αμφι­ βολιών περί των γνώσεων των, ή Κυβόρνηοις, δαπανώσα είς την εκπαίδευσίν των, ευρίσκεται είς την ανάγκην μετά την έπάνοδδν των νά τοις χορηγξί καί τά μέσα διά την έζάσκησιν της βιομηχανίας των, καθ*α συ­ νέβη μέχρι τούδε. Ένω με τάς αύτάς σχεδόν δαπανάς δύναται, μεταφέ­ ρουσα τεχνίτάς δεδοκιμασμενης ικανότητος καί αποκατασταίνουσα αυ­ τούς, νά εχτ) περισσοτέραν βεβαιότητα περί της επιτυχίας των, επενερ­ γούσα εν ταυτω ταχύτερον καί συντονώτερον εις την βιομηχανικήν άνάπτυξιν τοϋ λαοϋ. Έ επί τούτω γενομένη Β,παρατήρησις της

Υμετέρας

Κεγαλειότητος επί ενός των προκατόχων μου ώδήγησε τό ΎπουργεΓον είς τό νά έφαρμψση επωφελώς τό μετρον τοΰτο διά της συστάσεως των αγγειοπλαστικών καταστημάτων, καί των προταθέντων ηδη νά συστηθωσιν έτερων.διά την βελτίωσιν τοϋ ελαίου καί τοΰ οίνου.

Ηθελεν εισδαι

επομένως ώφελιμον εάν καί επί των ανωτέρω βιομηχανιών εσυσταίνοντο άπ'εύθείας παρά της Κυβερνήσεως τοιαύτα καταστήματα, η εάν διά Κόυ.ου έπροκαλεΐτο διά δημοσίου συναγωνισμού η παρ'ιδιωτών εργολάβων σύστασις αύτων υπό ορούς η παραχωρήσεις τινάς εκ μέρους της Κυβερνήσεως _^ μεταξύ των οποίων ήδύνατο νά συμπεριληφθξ καί η προς τινας,

δηλαδή

τό ΰελουργεΐον καί χαρτοποιεΐον, παραχώρησις ολιγοετούς τίνος προνο­ μίου, όπερ ηθελεν ελαττώσει πολύ τάς δαπανάς της Κυβερνήσεως. Ουχ ήττον

ήθελε συντελέσει εις τήν βελτίωσιν καί διάδοσιν ωφελίμων

τεχνών καί επιτηδευμάτων, εάν εσυσταίνοντο πασά της Κυβερνήσεως δύο τεχνοδιδασκαλεϊα είς δύο σημαντικώτερους Νομούς, καί εάν μετερρυθμίζετο πρδς τον αυτόν σκοπόν καί τό ένταΰθα Σχολεϊον των Τεχνών, περί ου

πρό πολλοΰ είχε συνταχθη παρά. τοΰ Υπουργείου τό ανήκον (Νομό)

σχέδιον.

•·//..

'

*

r- •,

ι :\ ;;p :•;•·.

);

•:·. ί

t"\"\ci'[

ε ις

tob

σ ε ν τ ε ; . · . ι.ν

e ι. ς

'- ' '.'.. π : ο ;·.•?• ν ., }<««.· .;ν . ο ...'.:. υοεμιεί.

τις

:οι,ον yip/.;, ν ί α

ε^: ίΡΧ»,

:ν. : ίν;··Λ\ι

'if:. •'την

- .Λ/.ην; κ η

/εχ-νο.εοεεχε'ί

s

εολλευ

"pò *

ν- Υ ι· e e: r . p;ov

-,

χ

;

>t ε μ η χ α ν κ χ ι.ν

αρχαίου

'ν -

» t e

ϊ

εν

.ν

cuoci,

Î ι·.·.

ΟΟΛΟ'ΊΊ ; ι

,

U t

•:.;.:

ν>

ν

r/yai

εε·

>

o/'."acn';-j.o"k!o.'vo^

5

εδν

you

• Ο Ι ."'.Ο

C-

εγχίε-ρ^εν

•' •»

'-.' Ί ' ΙΙΛί '.·' ..

ti Ι- Ί" ί ν ε.

Ί ι ::ε·ν

\t.

ί

C

'Γ VÌ V

ι ε ε ν ς •::<.

'ct.v;sv

.,

·::ί-οαγί·;γ.;ς

[

^

ε,ο.ερθΛθ·γ>.ον

χε· ρο-

T.pc-iovc'.jV

er:ι ßcAXoy.Svou

C Ι- C : aYO" r '.C\ ! iJV

:-V

: : ι , \ ·. ώ?.Ο Λ .·.0·

Λ'

του

'Ηορ.ηχανί'εν »

ρ;

δ;

OUCiC t C-I·..·»

ί

ε::ι

τι-νεν

ερ

Γ

r Γ ΠΥ· 'Χ Ο V 'ϊ. ε. Ι- Ο ν Ι Ό Γ 'CO V . KO'XlX'V'-C t.'.'.i'-. οναχο,ί

'; • ι ί

<· .•-•;ν .71VI κ ο υ ί εε'εοι.

τ:-\ι-

ν;·.

er. ι

f

Ί'

εν;- - i.wovì

η

Ι ν

,

Τaν

.. ?

.-.

^ ·>. K . J V ,

i ιο σ ν ο ο ο υ Rμ

ή J'-U t 'icp VÏJCÎLC

ι :•-: Λ 0 Γ ί.

ρ ε ε,

Λαομολο-

7;ολυει0;';ς<;

ciu'c'iç,

*

at. o i ' a y Ρ ε Ι c e

:·:ΟΛΛ.Ο , >

7-: ρ ο

ί. Ο Vi'.:.". ' po:c'c.o)v y ε ε α ρ ρ υ ΐ . χ ι ο ι ν . Î O U ει·ργ}

;ε\!,

o'.p/jov

ενεργεί^

up6ο3ου

,, *

υποφέρει

L 'ι

SC

ν.ί.ι

ν-χ

' αλληνικης ΓΛαττ;;σ^ οκοΐου

νιιΐΐΐζ

!•·'.'•.··} 17ΐ χ-'.ν ι-Λ ç « εΧ>

Λ -ι

Λοννος

YKOunycTo

<«

•»

re

7:0.

συνεε. ε ε ε ν ο ν ΐ α . ^ ο ν ρ γ ε ; , cv ,

ερ

Ac,i-r. t . r-:'y.>

Λ·0

υ ο ρε: ν. ω ν

•.·*ε.·)-;;ερΑΐ:·.·>ν

«%Γ

ε νι

ι ; ΰ γ ε . - c ί- ο ε η τ o c

ci>7iK i \.·ε ε Ί ί . ' ί ο ς

Avo: e» τ ά σ ι - α ς

έεε;.χεείς

μέρος

νελ ει '{'•'•'

χ μ e χ ε ε ε. ς

Μ ε: ν α μ e γ α

το

)

ν ε.

βιομηχανίες,

plcv-j

υ ε ο .:'•

^ -iC

μ έ γ α Λ <• . ;· ς

-ròv

νεονργυς

(υνίογροαρη)

'ECÌWÌCÌHÌICV (IÖ33--Ißc2),

Χ.Βιομηνανί«

à02 J. 2. (ΕΚΘΕΣΕ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ)

ΜΕΓΑΛΕΙΌΤΑΤΕ: Έπιχειρών νά υποβάλω ύπ'οψιν της Υ.Κεγαλειδτητος την από της εγκαθιδρύσεως της Βασιλείας εν τξ

Ελλάδι

βαθμιαίαν άνάπτυξιν του τόπου, καί την ΰλικήν αύτοΰ ά­ χρι σήμερον πρδοδον καί κατάστασιν, δεν ανατρέχω εις την περιγραφήν της επί Τουρκοκρατίας υλικής καταστάσεως των χωρών, αΐτινες συγκροτοϋσι σήμερον τδ Βασίλειον της Ελλάδος.

Η κατάκτησις αρπάσασα παν τό κατοικήσιμον καί

παραγωγικόν μέρος της γης από των πρφην ιδιοκτητών, οιτινες έμειναν δουλοπάροικοι, κατέστησε δι αυτοΰ τούτου αδύ­ νατον της γεωργίας την πρδοδον, καί ενάρκωσε τάς παραγωγικάς δυνάμεις* ελεεινή όθεν ητον \ κατάστασις της Ελλάδος, οτ#ν ερρίφθη εις τδν υπέρ ανεξαρτησίας αγώνα" διαρκοϋντος δι'αύτοΰ, εί καί ευγενή προσπάθειαι κατεβλήθησαν ει καί ετέθησαν τά πρώτα θεμέλι.α του μέλλοντος πολιτικού οργανι­ σμού της, πδίσα όμως απδπειρα πρδς βελτίωσιν της υλικής κα­ ταστάσεως τοϋ τόπου απέβαινε ματαία, αφοΰ ο πδλεμος ητον .ή ένασχόλησις πάντων. *Ε ερήμωσις τοΰ τδπου ητο πολλάκις μέσον επιτυχίας κατά τοϋ έχθροΰ, καί ούτος διά τοΰ πυρός καί τον σιδήρου κατέστρεφε και πόλεις καί οικίας καί δένδρα, καί αφινεν ερείπια καί ερημον γήν νά μαρτυρωσιν, οπδσον κα­ ταστρεπτική ΰπηρχεν ή διάβασίς του. *Η μεν δουλεία έτεινε παραλύουσα τά κοινωνικά στοιχεία, η δ εμπόλεμος, εν μέσψ σφαγών εμπρησμών καί ερημώσεων, ζωή εγέννησεν εζεις ποικίλας καί πολέμιας προς την εργασίαν. Η μετάβασις εις έργα χρ^ζοντα τοΰ ζωτικοΰ αέοος της ειρή­ νης, άπτ>τει ήσυχωτέραν εποχήν, καί τοιαύτη ητον ή επί τοΰ αειμνήστου Κυβερνήτου, όστις κατώρθωσε καί διαρκοΰντος τοΰ πολέμου, νά δώσ^ ωθησίν τίνα καί εις την γεωργίαν. Αι μετά τδν θάνατον αυτοΰ ανωμαλίαι ηπείλουν τήν εξαφάνισιν παντός τοΰ πρδτερον διά πολλών προσπαθειών κατορθωθέντος, αλλ ευτυ-

hiYi

χω ς η aie ta

'.Ci £0:1 < α ς της : .εγ •< :: \ ε ι ο -ι: ι j τ ο ς π ρ ο ι: λσ.ΙΙα τ ο υ ς κ; ν ΰ ΰ ^ ο υ ς , τ ό έ θ ν ο ς οΌμ;ΐων συνηΌ-κΓσΰη π ε ρ ί Κ Γ-'. I

ÜIU

τ V Κ",

C:

:5;:Hjct:ç της Οημοο'ί.οις τάζεις

ó.vc/.,vfìcv η δημοσία πίστις« Κόμοι ετέθησαν ν.σ.'ι νεαι εγ­ γυήσεις εόίΟησαυ εις τά π;.φο,γωγΐ;:ά στοιχεία τοΰ τόπου.. u'u'io, Γίν και οιάμορα εξωτερικά, τε και εσωτερικά προσκομ· μ α τ ο: ε,Οράουνο.ν την εΰεργετ ικήν εογσσίαν τ Γ) ς Χυβερνηαεως μολοντούτο ί'οηυυυμενη αυτή εν γένει υπό της ευφυίας net" της προς την ταξί ν τάοεως του

ΐχληνικοϋ λαού-, και υπό

της ενμενε ι. ci των εύεργετίδων δυνάμεων, αι'τινες ίχαιρον και χαΐρούπι βλ έπαυσα ι την

Ι,λλάοα σναπτυσσομενην καί

προοεεύουεαν, ήουνηΟη νά οω-ση οθησιν' εις τή'ν υλική ν το ι τόπου αναπτυαμν, και ν« j ν t.-υμο,ηια,ν τωοντ:· πρυοοον της κοινωνικής ::.:π "αστκσεί ·ς . Τους λόγους μου τούτους e 7ί t f; c pr : u oiijvv at επόμεναι apt!πιητ ικαι πληροπορισι, όσας εκ των επίσημων πηγών ησνυηΟην να, συλλέξω. ωαν η αυςηοις του πληθυσμού υ;;ο:ρχνι εν τον αωιλονει κητών γμειων της οικονομικής προσοου ένας τόπου, η ;·.,λλα<: ενει να πα ri evo ta or ς προς τούτο τα μάλλον ευαρεοτα οιυομε« να οιόν·„, ενω κατά το ϊο3^ ο αριθμός των κατοίκων αυτίίς α~ ν£β„ι·νεν εί,ς 6ϊ2,6θο γυνάς, σήμερον apt Οϊ,'ουνται εν aJjx~) κά­ τοικοι: 15O'-i-fi1232. ενασχολούμενοι εις την ,ναυτιλιαν και την γεωργίαν.

Σκτός τοΰτου ποικίλη έπΗλΟεν η ',άνάπτυξις, κ-πί

Οαωμαςία η πρόοδος των πόλεων, δευτερεύουσα όμως καί παρα.·; ροπού

vive:,

• τ η ς λ·τερε·..ς

'ν*

^ΛΛαοος ο ι κ ο π ΐ ο ι κ ο ι ,

ε?ί π α λ α ι ο τ έ ρ ω ν

χρονών

μ ά χ ι μ ο ι , ως εκ τ η ς γ ε ω γ ρ α φ ι κ ή ς δόσεως τ ο ΰ τ ό κ ο υ κ α ί των ε κ ε ΐ π ο λ ι τ ι κ ώ ν περί πετειί3ν βιασμένοι πέ τ ε λ ο ύ ν , ο ΰ τ ω ς ε ι π ε ί ν ,

νά π ε ρ ι π ο ι ω ν τ κ ι

τά οπλρ , α ­

τ ό φ υ τ ω ρ ι ο ν των ε θ ε λ ο ν τ ώ ν

στρατιωτών,

Την δ ι ά τα. όπλα κ λ ι σ ι ν σ υ ν έ τ ε ι ν ε νά δκχτηρησν) κ α ι μ ε τ ά τ η ν άποκα'τάστΓίσι ν τ η ς ε ι ρ ή ν η ς των ο ρ ί ω ν μ α ς ' η α θ λ ί α

κατάστασις

404

καί η ένεκεν αυτής αδιάκοπος ανωμαλία* ητο λοιπδν επδ•μενον ώς έ« τούτου, όπως ή υλική πρδοδος των επαρχιών αύτδν μειονεκτώ έπαισθητως των λοιπών μέρων τοΰ Κράτους, Λογίζομαι όμως ευτυχής, δυνάμενος νά διαβεβαιώσω, οτι πρδ τίνος, επελθούσης τής τάξεως διά των συνετών μέτρων, ων την εφαρμογήν δι.έταξεν η Κυβέρνησις της

Υμετέρας Νε-

γαλειδτητος ò ζήλος καί ή προσπάθεια πρδς πδσαν άνάπτυξιν αναφαίνονται καί εκεί τδσον ζωηρά, ώστε εντός μικρού δια­ στήματος δχινάμεθα νά προσδοκώμεν τήν αυτήν, ώς καί εν τοις λοιποις τμήμασι τοϋ Βασιλείου, ευάρεστον πρόοδον. Η

Ελλάς, εγκαταλελειμμένη εις τους ιδίους αυτής πδ-

ρους ηδυνήθη νά συμπλήρωση τάς κατεστραμμένας κώμας καί χωρία αυτής καί ν'άνεγείρ-ç εκ οεμελίων τάς *Αθήνας, τδν Πειραιά, τήν Άμαλιοΰπολιν, τήν Σπάρτην, τήν Χαλκίδα, τήν Λαμίαν, τδ Κεσολδγγιον, τδ Καύπλιον, τδ

Αργός καί τάς Πά­

τρας« Πληροφορίας ακριβείς της αμέσως μετά τήν κατάπαυσιν τοΰ πολέμου, καταστάσεως των πραγμάτων δεν είναι δυνατόν *,νά εχωμεν" γνωστόν όμως είναι, οτι ή Κυβέρνησις τοΰ Καποδιεπιμόνως ενησχολήθη εις τήν πρώτην των πολιτών άπο-

cxpîov

χατάστασιν καί τάς βάσεις πάλλων επωφελών έργων εθεσεν. Ούτω δε αι πρωται τοΰ οικισμού καί της καλλιέργειας της γης ανάγκαι ειχον ικανοποιηθή. *Επειδή όμως ούτε ακριβείς, ούτε λε­ πτομερείς τούτων πληροφορίας εχω, ώς ειοηται, περιορίζομαι νά καταδείξω τήν άπδ της αισίας αφίξεως της Τ.Κ. πρόοδον« Από της εποχής ταύτης μέχρι.της σήμερον, κατά τάς ακρι­ βείς απαριθμήσεις καί καταιιετρήοεις τών Κομαρχων τοΰ Κράτους, ai 9^ι92? οίκίαι, δσαι ήσαν τότε, αξίας δρ. 97»8ΐ0,269 άνεβιβάσθησαν είς 203,605,αξίας τδ όλον δραχ. 323,66?,857· Ή

Ελλάς δέν είναι σιτοφδρος χώρα, καί τούτου ένεκα

ουδ'εν αυτή άρχαιότητι επιμελεΐτο τήν σιτοσποράν. Εχουσα

4 Π.δ

ά λ λ ω ς π α ρ α κ ε ί μ ε ν ο ς τοοΐ;> ε ύ φ ο ρ ο υ ς τ ά. ς ζ e ν α ς ν: e δ ι ά δ α ς, σ τ α ;

ροιηιενη κ ε φ α λ α ί ω ν , ? αί εργαλε ίων , ;:αί ενεργούσα την μικράν κα,λλι ε ργειαν , δεν η δ υ ν α τ ο νά σ υ ν α γ ο ν ι οΰ,- 7 και TCC ρ ι. up ι- συη ένεκεν τούτνυ, ο :··::>•: ς ικανοποί,ηΟ^υ'ί. ν αι ανάγκα ι' νου οσημ.ε·ραι αυξάνοντος πληθυσμού της

8

καί επήρκεσε σχεδόν πάντοτε «,

ή CL'-.y-ccv εισαγωγή σίτου κατά το J.o>;;, μη. εύφορου έτους, α·ν£βη< μέχρι- ?00,( 000 κοίλων* α*·;ου άφαι. pcGöot ;ια Γ όσα εξηνδηολαν, ως αποδεικνύεται άπό τα δημόσια τελονιακά βιβλία*

!

Λλλ ένδτος

τρία και ε κόπε ινα εκατομμύρια περί·creavi;!, των αναγκών αυτής, κατά T U επίσημα αποτεΛεσμα-'-α των υημοπρασιων

υπάρχει δε γν;-·.--

οτόν ότι η παράγωγη τβν δημητριακών καρκδν βεpa ι οντάι δια δι~ïc/.O'iV.-yv, ατινα ειοιν οι επίσημοι τιτλ*,;,» "il μικρά καλλιέργεια., αο noi έπινΡαπΓί va επαναλάβω τούτο« δεν δα vaiai νά -.ί^ράζη πολύ έπέκεινα τ Γ; ν άναγκαν τον καταναλίο«· τδν« Η πρόσοδος της σταλίδας εις τά δέκα μόλις ^κατομρύρ-,α λίτρων περιε-στρί-αετο προ< του αγώνος, μετά δε τούτον και- πέραν cru

χο'ύ Ιο,ό-ί· ε τους J δεν σημειοϋται διακεκοιμάνας εις τά όημό-

ι.Γζ. ., L ... <^ ι, u

'j./-/·-!-. /.Î.-U-.

»,··-ς ε ·'- '-

ιη ς

• -,α , ) { ι ; ς

ε>. ν. ι,ι.-'.,μι.ς

*....'«

»t."

Aavci^v ΙΙατραν ;,-.αι Αιγιον του xoj'r, η προσοεος ανεραινεν εις δραχ» 7I»Hó' f ε\α; ή του ϊε>5 αναβαίνει εις δραχ» 3~·'2,Ϊ22»

Ξ.-:

τοΟχου aïïOocu;tv''cc«t, οτι η παραγωγή της στ^.φίδος υτιηρχε προτερον λίαν μικρά, διότι, καε'όλον το διάστημα τοΟ αγώνος ύγκαταλεί<;:·θεΐσα.ι αι ο'ταφΐδά]'.πελοι χέρσοι , αι. μεν ν,^τεστρΑ/οησ-πν, σι 6ε ο~5οε]:.ίαν *;oô:'oôov εδιόον* ιιαρατηρητεον δ έ , ότι ai φν-τειαι τον

C.A'AKV

μερΰν της

Ελλάδος, εισί νεάταται* ν.αί

το Iò;/.i. εζ·.ίχ6ησ.-;ν oi ,000.0.00 Λίτρίον«

μολαταύτα κατ

έκτοτε δε «ς ε χ τ«ν νέων

φυτειών η πρόοδος υπάρχει μεγίστη» il. νο^ος ομ^ς του μτρίυτος, κο^τ^στρεψασα την. παράγωγη ν , δίν επέτρεψε \!ά γν'.:!ρίσωμεν τά αποτελεσ;'.ατα --της προόδου ταύτης« Kbtö'ö/.ας όμως τά πληροφορίας, στηριζομένας εις την 7:ειραν >κιί

406 τάς επιτοπίους παρατηρήσεις, η εφετεινή παραγωγή ηθελεν ύπερβη τά 80,000,000 λίτρων, παραχθησόμενα άπδ 160,000 στρέμματα γης » αντί 20,000 τα όποια ύπηρχον πρίν πεφυτευμένα. Τον αριθμόν των πεφυτευμένων ηδη στρεμμάτων γαιών ουνάγομεν εκ της παράγωγης, υπολογιζόμενης κατά μέσον ορον άνά 500 λίτρας καθ'εκαστον στρέμμα« *Η εκτασις των αμπέλων άπδ 25,000 στρεμμάτων οσα ύπηρ­ χον προ της επαναστάσεως αναβαίνει ηδη εις 700,000 στρέμμα­ τα, εζ ων &ί 450,000 βεβαιούνται άπδ τάς δηλώσεις καί κατα­ μετρήσεις, οΐτινες έχρησίμευσαν ως βάοις της φορολογίας, at be περιπλέον μέχρι των 700,000, συγκείμεναι άπδ φυτείας ηλι­ κίας των 5 ετών, απδ διαφόρους αλλάς επιτόπιους έρευνας· Καθ'ολα ϋε τά διδόμενα, αϊ ενεργοΰμεναι ηδη αναθεωρήσεις θέ­ λουν τάς αναβιβάσει εις 4,000,000 στρέμ. Η παραγωγή κουκουλιών , φθάνουσα

κατά- τό

ΐ84θ

των

εις δραχ. 650,000

μόνον, αναβαίνει ηδη εις δραχ. 5,523,000 κατά τδ επίσημον απο­ τέλεσμα των δημοπρασιών, καθ ας ή αξία τοΰ εγγείου φόρου, ήτοι του δεκάτου, ανέβη είς δραχ. 540,000, αντί δραχ. 65,000 είς ας ανέβαινε κατά τδ Ι840. Παράγεται δέ άπδ 1,500,000 μωρεας., αντί των 380,000 όσαι ύπηρχον πρίν τοΰ-1834, καθ'ην εσχάτως ενήργη­ σαν απαρίθμησιν οι Νομάρχαι καί κατά τάς διά τάς έθνικοΓδιοκτήτους μωρέας δηλώσεις της φορολογίας. Των σύκων της Μεσσηνίας ή παραγωγή αναβαίνουσα κατά τδ ΐ84θ εις 41,5-64 καντάρια ορμαθων, έφθασε κατά τδ παρελθδν έ­ τος (διότι τοΰ τρέχοντος έτους την παραγωγήν άγνοοΰμεν εισέτι) εις 92,000 καντάοια κατά τά βιβλία της εξαγωγής, μή συμπεριλαμ­ βανομένης της εσωτερικής καταναλώσεως. Τδ ποσόν τοΰτο παρήχθη ΓΚ 260,000 συκοδένδρων, αντί 50,000, οσα ύπήτχον πρό τοΰ Ι834. 0 αριθμός ούτος, των ως ανωτέρω εθνικο'ιδιοκτήτων συκοδένδρων, αποδεικνύεται απδ τάς δηλώσεις των πολιτών καί τάς αναθεωρήσεις, των ^δέ ιδιοκτήτων άναβαινδντων εις 100,000 αντί 20,000, οσα ύπηρ­ χον πρίν, από διαφόρους πληροφορίας καί καταμετρήσεις.

40/

' Ave t. "-αρ-r. p ί'.λλρ·;· e ν όέ τΟν κ ρ ό ο ο δ ο ν τ ο ϋ ΙΟ'ΐΟ r p c ç ' τ ο υ r/cpcXC^viOç CVOVÇÎ >-C;Ö ör.· ο y δ £ ν υ κ Ο ο χ ο υ ο ι ν ù n o ó r . ' ζ ε ι ς τ η ς ν. ο tv

πο-ρο-γωγης »

τ/) ς έί'ί'-Υ'αγίν;, e ' c-.\;-/y.\r. t ç :

avr.p.-; .uvouc;i.ν

eie

επίσημοι

τ ο îictt OMO t'r.ç

τ οΰ τ ε λ ω ν ε ί ο υ

}•>· λάμων ^

ο ρ α χ«

"ροτερον

Hcaarp άο.ς εί. ν ε ν ρ κ ί τ η ο ε ο ori τ ο υ ς ;·:·:·;ΐοΙ·,;ους ε ' ς

U.!·,. υ ;_,.:·, c.iroo-ctuvvcrcii

η κ;φ^γ',ογν;, δ ο δ τ ι

o;:t>ç ά ν α γ ^ ά -

τ ή ν ύ^οτο,γύν « ;:roci. ve ς έ σ χ α τ ε ς

υ ε ι ο ν ς ""Λ ."•-ρι. Ομήο'ε ι ς aap,' τ ω ν Ι'ομαρν^νν α ν α β α ί ν ε ι

ε ι ς 7*'·00,

ci.ç. το Λημόε'ί,ον κ ρ ε ο ε ο ο ν ;<ατί. ι ό τ ρ έ χ ο ν

; O p C 0 . 0 0 0 ;;xC

- ι. r. \,· ' ?· r,- ν £;ημο·πον οραχ

:o;-j

--.-,?•-.·•

.•.va

y. ij

/.;·.:

ο;. v^pcw 'C'.pcvvorjCi ς x t c ,

Ce':?;;-.', c-τί, κ ο λ λ ο ν

::ροΓόντον

t o &;./;αί?:μίΛ

ι·ις e t c

Δημοσίου.

Luci ο ν; ;ε

own

γ ;

t..,r·

νΟν v.',f; τ;'."'."Γγί!ννίρΐ

öricvöo να r.poc

τ η ς £:πι;:αρ7:ίας· i>;;if

: ν μ ε ν ο ν μ ε το. -του έγγειοι) φ ό ρ ο υ .

•et

αυτής,

ενεργή-

.,Uv'?.u.v. e v o v:;· .Loy!.- u v c p a t v c v μ ο / α ς ε ι ς ο;

tVC.·' 0 0 ,

rori

o'tt

τί.ς. .ο>υχ'ς τ η ς

Κίλτ^ΡτρεΟε ί· ο ε χ ϋ ρ ό ς 5

υ ε.ρ t ν·μος τ ο ν εν.α.ιο-οενορ··.»*.'.

ri-.A

σΛ.τινερ

: : ο 5 ' . 6 θ ΐ··,ατα το .ιορ !-, ε ν υ τ ο -ναρελ-

&ον ε ν ο ς e ν ;; ; ; : ι ο'< ·. ν ε ι ς

•Λ ci.)-jci\> 0 0 0 . ;.'.τ t. ν

cut

1

ο ρ.-·· χ,.

(;':ΐι ;ρ-;ον£τη ύ'Λμρχε

Άχλος

την

ο ε ν νμ:ν\>ατο va. χ ρ η σ ί μ ε υ ε ς

ν;ρος α π ο ο ε ι ς ΐ · ν

ταο ύ λ α ι α ς , εαημεΙο;ο'α y.uvov την 'ερδοοδον

Τύ α υ τ ό crcparci κ α ι ως τίρός τ ά ς χ ρ ο ν ο λ ο γ ί α ς ,

νοϋ άντι-

ΐ'αρί'ΓτΪΧλ^ν οηλ„ τα ς ε π ο χ ά ς , >taö α ς ε ΐ ί ι ο η μ ο υ ς ή δ υ ν ' . μ ε υ α νά

ε-

χί-j J i t: ν a : ι ο 5 ε t ς ε t ς -. .-·.:, T.^/ki':vie/,i'XL ε ί Ρ π ρ ο . ς ε ί , ς ::ατα το lo^'-:· (.Aaupccvo) 6c αες

το έ τ ο ς α υ τ ό ,

νάγιας είχε

εηιτη-

;:α6 ο η ν ε α των τ·ραγ|ΐο.τϋν το:.ζ,ις Τΐολλας

,

νά i.j .c-:voTr.oi.p|o"î ^ - ^ π ρ ο μ η θ ε ι ώ ν ε Λ θ 3 ε ν ) ;

^''= ^

>ν

α

^Ρ Χ»

avcßncav

εις

όρ:/.χ* 2 , 1 0 9 , 3 - 5 ?

ϊ 5 5 ρ ? ί , Ι 3 5 .ατ;ο τ έ λ η

;-αι

<.'p'iv« ρ ο , , , ^ ρ ν e::o τκΛη ε ς π γ ω γ η ς . Τ;) δ ε τιαρελΟον έ τ ο ς

5ρν.ν« i f , I > I s 0 I I , )iriC Jifcia τύ μ έ χ ρ ι 3 0 0 , 0 0 0 0ελουσι.ν

urjcpP-vj

at

e.«

είσαγωγ~>ς εις

τ ο ΰ ο ε . δ Ί δ ό μ ε ν α κ α τ ά δραχ».

ε ι ρ π ρ ά ζ ε ι ς τοΰ τ ρ έ χ ο ν τ ο ς

έτους.

408

Άλλα πολλάς μυριάδας δραχμών πρέπει νά προσθέσωμεν ετι, οηως ευρωμεν τήν αληθή άναλογίαν* διότι πολλά

ουσιώδη

προΓόντα, ώς ή σταφίς καί τά σΰκα π.χ., ων η αξία προσδιωρίσβη εκ των προτέρων καί καθ'ην οφείλει νά λάβη φδρον ο Τελώνης, αντί νά πληρώσωσι 6 ο/ο, ώςκατά τό 183^, επλήρωσαν μδνον 2 ο/ο. Ούτω περί τό έκατομμύριον είσεπράχθη όλιγώτερον αφ*οσα ηβελον εισπραχθξ, αν è φόρος έλάμβάνετο ομοιομόρφως καί έφυλάττετο ή αύτη αναλογία της φορολογίας του 183^. Ούτω αι τελωνιακοί εισπράξεις ηθελον παρουσιάζει ηδη δραχ. 6,000,000. 'Εκ τούτων εξάγεται, οτι δεν πρόκειται ειμή περί συγ­ κριτικών αναλογίων προς ανεύρεσιν απλώς των σχέσεων της πα­ ραγωγές, άνευ σκοοοΰ, επομένως υπερασπίσεως η μομφής του μονίμου προσδιορισμού"τών φόρων καί της ελαττώσεως εκείνων της εξαγωγής, ήτις, αντί της φαινόμενης ζημίας, μεγάλας προ­ ξενεί ωφελείας. Έποίησα δε περί τούτου λόγον, ίνα αποδείξω, ότι, επειδή οί τελωνιακοί φόροι του παρελθόντος έτους δέν ή­ σαν τά 6 εκατοστά ως τό Ιο3^, δεν ηδύναντο νά χρησιμεύσουν '«ος βάσις συγκρίσεως, της εμπορικής κινήσεως των ετών 183^καί Ι856. *Η ναυτιλία ανήκει κατά μέγα μέρος εις τάς νήσους* διότι αι νήσοι ώς μη ύποκύφασαι έπιτοπίως εις τάς περιπέτειας ολας τοΰ πολέμου καί των ανωμαλιών, καί μή εχουσαι νά εξακολουθήσωσι τδ έργον της γεωπονικής αναπτύξεως, ήτις άλλως ειεαρουσιάζετο λίαν πεοιωρισμένη, υπάρχει καί ή εκτασις των γαιών καί η ευφορία αύτων, επεδόθησαν εις τδ tfóiov αυτών εογον, την Καυτιλίαν, ήτις ανεπτύχθη τφόντι θαυμασ'ως. Ούτω ενφ πρό της επαναστάσεως ηριθμοϋντο πλοία μόνον 4^9» χωρητικδτητος τόνων 5^*000, ω ν

τ

ά πλείστα, ι να μή εΐπωμεν τδ όλον,

κατέφαγεν ό αγών, τοΰ οποίου ή ένδοξος διεξαγωγή οφείλεται είς άτομικάς προσπάθειας καί θυσίας ηδη συμποσούνται εις

'AG9

."v-vov ^Ji.r|,j0 Cv,<- <•:•; av:ooc IKVUCTCT!. 0(·α

^539» 'UÜV

t:î:i.c:-.v';y

,

ν«-'-:

et

υ ; ; v.'.-j'i'ai

copte'.;; s . Î'.C:· VtiV,

ras,

;ίνριουρ ί-ΐονη

'licvic/ppivv

be

Ó.V-'ÌXOYCC."·.'*

ά\·;:υ ' p ^ c w ε ν γ ο ν ε ί ,

•Ιρ.νίος ν ό ο ν .

l'iti, V:'.

n i e d-j.. (K<0<. a •;.·.· Ν. a

ΗΟΛΙ,Γ

τ ο υ ;:oo];Oii;

•;• ?: •·; r; y ο r ;': ·ν y ' ci òr. ν ·:._ν s> ÌCC ΟχΟ;, ••:;;-câ τ ή ν σ ν ν ρ ν

G t ó l'i

ό aptCuóc

; u v H'UJVÒV

ó ; ' i ~< {'5?-2 sï''--'~> '-":':x

?:OVCCQ'

'ί,'-ς 6-;/.ijf;r; ι ς κ α ι . ' ν α ς (iiccxpi Ο','.η^·::;. ς * ! λ:-.Λ.·,.;;; ;, ^ " τ ρ - ο τ ρ ο ρ ; . a c e v Ο'.ποτί-'Λ;; ;· ρ ί , ρ ο ς ν η ς γ ο ·.•;*»

ο .;:"·•%' t'inop-·: >..··".•::; •v.v;i.ìL'ii:0':it.'-;r-:l· α,ι>νη 5 κ α ν Ί

,\ογον : Λν

Λ'.: . ^- r; ^" ^

!

Ο^ου

Κ C- ί·

\ο

ro;;ots

'ν U V . ; '.Ο V

ή μ ε ρ ο ; · . t o « ; ο ν Γ ; .ν^ί:αι.vnt ο :ως ε ο ' ρ α τ ^ ρ .

ε ι ς l^t-pato.,

περ'κοί)

^cG/jtuu»

fii»'.-oy ;

••.'•ι·'

προϊόν

KCÌL

<>·ΐ!., <:xt μ έ χ ρ ι

·:ν e ι ο

τρχνιτΰν

ce·:,Γ. C I Q ο ρ α χ ,

e t c ΠΡτρος,

cl'ov''cv

uv - e t ς iuXAUve.q

c v pr»;";ip:'-;oK/ivjo'"s.?i'ij^

r·.· '.'-.>'Υ'εtοίχλ-',^τικον

> .β

ΰ*.'·'ί·ονο»αι, >irtü"

ροΛον-

e:··. 4 0 J

^ υ ν α γ ^ ν ί ζ ο τ σ ί , c v ì'':^':.r:'^'

ϋλον

τά πλείο'ΐΛ

;-;C.CL

CV

c t p 'AOTÎVCÎÇ^

Έ ρ μ ο ν : · / · ? . · : ; ι ηα,ί c v έ ; ί θ ΐ ; ? ϋ . ο ' τ ρ ί « ο . , έ ν

&5 î<&t ó t ' ; o p a

£

ρ ?:-';". ι Οο '.ι-

τ ι.· ν 5 0 ο / ο . /vit

β υ ρ ο ' ο ' ;: ΥΓ.":·. t v " "Γρρ.οΐ.'ττ-ίλε :> , Λ π ο · 7 χ 6 λ / . ο ν Ί η

λης

cru ν δ ν α -

pc-rapoK/.uiJ-cuic: έργ-..'.o ν ή ρ t a . ,

jiUvV-'Q iccxu

ών τ ο r p o l ' ó v

tiü-vcj'-! C Ì Ì Λυρο^ην»^

έλ-~.τ~

.;

'iouico rio'ν·.-, ort ρί·ν; ν.ρι cj;otVpcv cuo

7 ο -'.'ό 51 ρ

<, .·. !, .

... ι i\ s.

Η [it ev.pp'c.v'« Gov c i ve. ι ! ; i !.:.· V ,

va u'c;ö

ιό

J C i . KVUii'C'Cii

.ν

ο:τος

ό ι ο ρ γ«-.' t. ζ ο μ ^ ν ο ν

;:ρΟ::α^ν n-cl· ο υ ο ί ς 5 - : - 9 ? 5 ö ; - ' j ? £:V:0

5

δυο

τον ο ε ρ -

γΛυ;;ορρ!,ζοχΐ!» CV ΐ : τ ε ν ο 7 ΐ ο ι ~

Acp«Seiet.

Ποικίλα

τ ά Κ ρ ά τ ο ς , χ ο ; ροτεχνΐ;ν.π.'·:<. s

410

ατινα μέγαν άποτελοΰσι πλοΰτου, εξεταζόμενα ακριβώς, καί ατινα δέν δύναται νά uapCôij ò έπιθυμδν άκριβη ερευναν της οικονομικής καταστάσεως της Ελλάδος. Καί ταΰτα πάντα τι­ μώμενα μυριάδας εκατομμυρίων κατώρθωσεν η λιτδτης καί η άκρα φιλοπονία, παλαίσασα καθ'ολων τών δυσχερειών καί των παντοειδών στερήσεων* διδτι. εκτός κεφαλαίων τινών έξωθεν ελθδντων καί καταβληθέντων εις οίκοδομάς εν

Αθήναις, Πά-

τραις καί εν Έρμουπδλει, τά λοιπά εισί προσδντα της εσω­ τερικής άναπτδξεως καί τών οικονομιών. Ό Έλλην, δούλος καί οιονεί ξένος εν τ§. ιδία αυτοϋ πατρίδι, διότι πάσα

η

ακίνητος περιουσία, έκτδς ενός πεντηκοστημορίου, πρίν της επαναστάσεως ανήκεν εις τους δεσπδτας του nei μετά την επανάστασιν μετεβιβάσθη εις τδ Δημόσιον, ύπήρχεν ηναγκασμένος, όπως παράξ^ εκ του μηδενός εν τω μέσφ των δυσχερειών, όσας παρέχει Κράτος άρτισΰοτατον,καί μετά πολλών αιώνων δουλείαν καταστρεπτικήν άνεδεχθέν καί διεζαγωγόν επί οκταετίαν εξοληθρευτικώτατον πν'λεμσν. "Εν ετι βλέμμα επί τών εργασιών της Εθνικής Τραπέζης ικανδν υπάρχει, όπως άποδείξρ την πρόοδον τοΰ τόπου. Κατά τδ Ιδ^3 '«£ εμπορικαί χορηγήσεις της Τραπέζης ανέβαινον είς δραχ. 9i5>S0,OOO κατά δέ τ'ν πρώτην έξαμηνίαν τοΰ τρ'χοντος έτους, διότι της δευτέρας εζαμηνίας ò απολογισμός δέν έγένετο ετι, είς δραχ. 15,910,000. Ηκολοΰθησεν αρα την αυτήν αναλογίαν της προόδου καί ο δημόσιος προϋπολογισμός* Τδ τοιούτον απέβαινεν αδύνατον. α') Διότι 600,000 περίπου στρέμματα εθνικής γης εγένοντο ιδιόκτητα καί πληρόνουσι κατά τό πλείστον 3 τοις ο/ο εγγειον φόρον επί της αρχικής αξίας αυτών. Πάσα επομένως οια­ δήποτε βελτίωσις, καί τοιαύτη ύπηρξε μεγίστη, δέν δύναται νά πρόσθεση επί τοΰ προϋπολογισμού. / β') Διότι ai φυτεΐαι δέν παράγουσιν, ειμή μετά δεκαετίαν. Ούτω δέ è προϋπολογισμός τοΰ τρέχοντος έτους άντιπροσω-

4 η

κευει ουχί

τ η ν Tipo iiî.): V.Ì;V Lo.c « ν α ν ο τ υ ς ι ν 'ίης π α λ Λ ί ε ρ γ ε ι α ς ;:αι. τ η ν π?ρουπαν γ')

οίον

Δ ι ό τ ι τ.ολλΰν χ ι λ ι ά δ ω ν

': συχωνες,. έ λ α ι ο ν ε ς , λίαν

α υ:

στρεμμάτων ε θ ν ι κ ά

χτήματα

ο ' τ α φ ι υ ί ^ ν ε ς , μύλοι. χ α ι άλλα

τοι·*

::ροσοδ εφορα χτημ.ατα. α π α λ λ ο τ ρ ι ώ θ η κ α ν , , h a t c;:o-

3

y.£vc

αν-ri τής όλης προοουου, την οποίαν πρυτερον ελαμρα-

νε τό δημόσιον; λαμγάνει ήδη εγγειον μόνον φορον* χαί, δ') Διότι όιά του ονοτηματος τον δηλώσεων, και του εχ τ^νκροτερο;ν προσδιορισμού μονίμου φόρου, τδ οποίον εισήχθη τελευταΐαν ; η οοοολογία δ£ν παρακολουθεί χατά βήμα την πα­ ρ αγωγή ν» .Κα£ e·;::•;·ς τα δημόσια έσοδα 5 ε\αμ εν.ί

της Κυβερνήσεως

του Καποοιστρΐον) έμθαοχν δι όλον το όιάονημα άπό ΙΟ ο.εβρουα. οίο;;· Λυ,ίο μεν;

30 Σει^τεμΟριου ΧοοΙ εις οοιν, Ic^'^.iOD'f5

)

r- ... ί-'".'

r

-

^,-Γ-Τ

/Ν-ϊ~

ί -"

_ '

'

J


» εις i;oiy« ^..OJjjj ο.·.> χατ έτος χατχ μεοον ορον 4 ave<• Γ Ο j^'J. .ί ο £->_< ί OV..V /GO Ηαί ε~εχεινα s εισκραχΟεν U.'->.; J .' Ο, -'*· / v

α.αστημστι ,λλά

• ' . i . - ! · ' · - · | V- .1 j

τίνες

i- ι

μενον

μαλιστ(

;ς α π ο ο ε ι ε ι ν

συγχριτι^α

jöHV

τεεσαρων

-.ipogei το::, η ι ο χ ν ρ ο τ ε ρ α α π ο ο ε ι ς ι ς n o c e τ;ΛΓΐοτεραν

ί-

Γ' f.~

;^<. ν *.',/-.:

CV:J

:o

v

ri

^- - ,

le· ^2,

ι

ÛI-Î'V?--

VC OC O O P O O

itìv i ii ι Λ e; t u y ττις ττοοοοου τ η ς

τ ο ν τ ο ε», ν.αραϋαΊα

ò£V

Ελλάδος* και· τ ο ν ε π ο -

κ υ ρ ι ο τ έ ρ ω ν τ:ορο?ν τ ο υ ι:ρουτ-θ/\θ-

γ ι σμου τ ι ν ΰ ν e v e ν , x a û à μ ά λ ι σ τ α γ ε γ ο ν ό τ α ε λ σ β ο ν χ ώρα ν . ή α φ ι ξ ι ς wctL η ε ν δ ρ ό ν ι σ ι ς τ η ς Υ , Ι Ι ε γ α λ ε ι ό τ η τ ο ς ' χ α ί η μ ε τ α β ο λ ή της Γ*.

Σ ε π τ έ ς Γ ; ρΓου.

Ε ι σ ε η ρ ά ν δ η ο σ ν aitò ε γ χ τ η τ ί Η ο υ ς φόρους« ir

f

Κατά

*0μ.

:ό έ τ ο ς .ί-533

'·

h%322,930

Ιδ5·5

'"

6, Ci 3,619

Ιδ^;3

"

5,^29,599

!t

Τ Ο <" .'"

,!

8f682,0îi4.

*0μ. O nj l a

δραχ.

1!

Aito. τ ε λ · ; ! ν ι α χ α ς

ει^οπρ-ςεις,

λα τα τ ο έ τ ο ς ldpj>

όραχ.

-2,ΟΙ9,3δ'5

412 Όμ.

τδ έτος Ι836

οραχ. 2,538, if 77

€

0μ.

"

18^3

η

2,6^3,812

*0μ.

"

1856

11

4,319,000

1833

οραχ.

17,000

Μ

86,7^5

*Απδ 6ασυ. Κατά τδ έτος *Ομ.

Μ

·θμ.

'!

'Ομ.

«

1836 1845

»1

199,341

1856

Ι!

287,639

Παρατηρώ, οτι είς τάς τελωνιακάς εισπράξεις των ετών Ι836 Hat Ι845 εμπεριέχονται και τά δικαιώματα επί μεταφορ^, καταργηθέντα πρδ τίνος,'και τά οποία είς μέγα άνεβαινον ποσδν. Τά έξοδα δέ της διοικήσεως καί εισπράξεως όλων των εσδδων αναβαίνουν είς οραχ.

2,079,253·

Άλλ'ή αυξησις των εσδδων, ή άνάπτυξις εν γένει, συνεπάγει νέας ανάγκας, γεννφ νέα συμφέροντα, ατινα πρέπει νά ικανοποιηθωσι.

Ε αυξησις επομένως τ£3ν εξόδων υπάρχει συνέ­

πεια αναπόφευκτος τ?ίς προόδου του έθνους. Καί όμως αϊ νέαι αύται ανάγκαι ουδδλως εθεραπεύθησαν, τά δημόσια έργα μόλις ηρξαντο, τά απολύτως αναγκαία διά την ΰπηρεσίαν πλοία μας λ'είπουν ετ*,, ο στρατός είναι ανεπαρκής καί τοΰτο επαισθητόν λίαν άποκατέστη καί εις την οίκονομικήν ΰπηρεσίαν. *Εχομεν ανάγκην KG^tóuv νπαλλήλων καί όμως τοις προσφέρομεν τους ιδίους μισθούς, όσοι αονικως εκανονίσθησαν* καί επειδή δι'αύτων ούτε νά αποζήσωσι δύνανται δέν δυνάμεθα ούτε αυτούς νά διατηρήσωμεν εις την ΰπηρεσίαν ούτε άλλους ικανούς καί άξιους νά ελκΰσωμεν. Νδμος των πολιτικών συντάξεων καί νόμος της αΰξή~ σεως των μισθών, δι ο εκατομμύριον δραχμών δεν θέλει επαρκέ­ σει, πρέπει πρδ πάντων νά φηφισθωσι, διότι άλλως ή υπηρεσία έπαισθητώς ζημιοΰται. Ούτω ή αυίησις των εσόδων τοΰ Κράτους, ούτε τάς πρώτας καί ουσιώδης ανάτκας της υπηρεσίας ηόυνήθη

• A13 ι>·:ανοποι.v'i'JX)

ε ν ι,

ί!ρο£το.ζα ν τ . υ τ α ,

OÎ.Ô-ÎI

γίί-7-i. κα/νής / / υ ρ ε ρ ν η ο ί - ω ς

s

,·.μει ς ,υπο ;f;r.;;;c ι ς μ α ς , την Cat. ν

Λ ζ ! c u p i r: ct. ce ν ημ^ον, ττρό r. à ν τ ιο ν

^ρετ^ί.

etat

τ α κ'ρ&ΐίί,

^νΓ.> ο:ι· î t p o ç αίτι.νεΓ >;at

ai

στοιχεία

τα ς

va

X$. τερΰν'< ^ ρ ύ ς Ì-..V

^ λ η ρ ί α ' . ;Î-ÏCC v a

τ η ν ? : pò ο o c ν vex ΐ ί ά μ ν η

· ;:.UÌ;V-VtC;. ' / . μ ι

ϊί';ς JCVV.C

-r

.^CHCUppi-C-li

ϊ"μ~ τ έ ρ α ς

τ:iv .Λ

Βρίομ Ι?:^7, e,

Jw\Aa.ooç s

4'ftç

~oo;-:a^cipoÀ.vh> TO ρήματα*

lcp7c

i'αγαλοϊ-ότη-ιος ,

Οΐΐ'.ονομ s κ-jy

VT:';;ÎOOÇ

Ιπουργος >

V ' Ì Ì V t ' ^ V V .r>VV-'f)V

(ρ).

%ι

t n a v o n o tv, 6 ? a t υ

>. û t u ' T a ' c o ç 0ί:ράττ.'.ον ü a i ' η ι ο τ ό ς 0 c"i.

την

ύ;··£ρ π α τ ρ ί δ ο ς ;-."χταβλ

Ϊ : ' , .:';ptrc6Ài.-
uoc':u

ε ϋ ε ρ γ ^ ' ί t be/, ς

PVVCCOVTC· ι μ ε

.LU ο υ η e ι ; : ΰ ν ο μ ι . ) . η ; : :r. -vt.·. ci -ϊ ce ο t ς v.jC, te, O.OYC;"C:,

και.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

II

•

ûi'i

I L I . ΐ.;;;οχ

IT,.··

! •·•·•;· ?Γ

Κ >Λ,·ρος; νή'εος μ. ι'αρά, τ ρ α χ ε ί α α α ι Ω/νΛγΡ;:αρα ; ΪΙ'.ΌΝ'

5 e f i CM)

rpò της εθνικής r;vcycpc;;:;-ç;

>;αΐ.-ï'U·. νομιςομενη υγιε!,

και εχουε.α òùo λιμένας, ;;GI

κείμενη εν τα ;;;riii γαν Κυκλάδων. Ιρ'ραν την άκμην, την άς'ίαν και την γίρ-ην της ν';·3ου ταύτης αποτελεί σήμερον ί)

--ρμου.ίο.,ι ον κοινον εμε ορε ι ον ν κα ιοευτηρι ον 5·:ο:ι ο'.;>οαΛ"

μ.ος τοΰ' αιγαίου, κολις ν ε ο. και πολυάνορ:ο.τος ·; κακίίς μεν κτίοΟειεα ες c pvpiç, βελτιούμενη 5c οεημέραι κεί òiou:cvμένη ΐΐ'ίλΓ;;; ;ο~.ο 'ί·:όν κατά καιρούς όηχ^ρχαν και οημοτικαν θυμ,3ούλαν. -· ί;·ν O K O C Ü V η γνώμη και εκ ι μ έλε to: οεμςερει ν ο. έχει καντ^τε την νεμιμον υαοατ -ηρι ζ ι ν κάρα Ï C ·ΐ r= Q ^ομαρχιας και- της /.υΗερνηεεας5 καΟας hat η του εμτορικον

.ΜΚ·.-

μιεητηριου* Δ to. τους κογοίΐς, /-'0i-;ç οκοιους εςενριο'εμεν αλκοεε εν TC; ; ανεΛΛηνια.?, η κτιεις .κ ε. ι η ο·, ou:r;c ις της πόλεις ταοιης ημεκηεη ε-ς εκ της λυγερέ ρεεί?ς μέχρι τίνος. κ-1, ναι καιρός ερας '.ε εηεοντίςε ε!- οΓ/Γουοαιοτερον οι κεντες c !:ν ν ε ε ~.ζ'-

i ες .

Λ =—

αρίστης οιοικήεευς και τεροαγο-γης της

το Α ι γ α ί ο ν και την

:ης προ ε.χληνΐκην ε κ ι κ ρ α τ ε ι α ν . , ικ: ε ι τ ο έθνος

>μο y JÎC κα/. ή ΐ ΐ α τ ε ο ί α σ ι ς κ α ι υ ί ο ι κ η ο ι ς Ι<3 εν γενείΛετος κ α ί αλλίος ο φ ε λ ε ι το Α ι γ α ί ο ν δ ι ά τ ο ΰ καραοε'ΥΊ i a t o ρ !

Α

τεμεα

.'-•- t*

ν

]ν ι κ α ν ό τ η τ α τ ο υ <· \ε.·.Λην·.Ηου χ ε ε α : ; τ η ρ ο ς >:at

τ η ν τ;ρονοιαν τ η ς κ ν ρ ε ρ ν η ο χ ω ς ημ.ε-ν πάρα τ ο ι ς σ ι ν , ο ό α , c·'.'.(7μέτ:τονταί

την

ξενοις εονε-

Λνο,τελήν δ ι α τ ο υ Λ ι . γ α ί ο υ ,

όπου έ χ ε ι την .-Ηυρίαν ρί-ζαν κ α ί άΐΐμην ηαί

ιοχυν τδ

Ελλη-

νί,κόν« ,- Η

Ε ρ ' ρ ο υ π ο λ ι ς , δ ε ύ τ ε ρ ο : κ ό λ ι ς -τοΰ

λ ε ί ο υ κατά κ\?(6υε;ιόν μ ε τ ά τ ά ς

Κ?·.ληνι>ίθΰ βαοί,-

Αθήνας, πρωτεύει

àvavrtp-

ρητως ΐίασων τ ΰ ν "·:ό.\ειον ΤΟυ κ ο λ ο β ο ϋ τ ο ύ τ ο υ ;·:ο.ί α τ ε λ ο ύ ς βα~ Ό ι λ ε ύ ο υ »ίατά την ε μ π ο ρ ι κ ή ν KCÌC την β ι ο μ η χ α ν ι κ ή ν α ζ ί α ν κ α ι

416

τήν κοινωνικήν ήμερότητα καί χρηστότητα. Ό πληθυσμός αύτης, υπερβαίνων τάς 25,000 ψυχών, δεν έλαττοϋται, άλλ'έξ εναντίας αυξάνεται έπαισθητώς κατ'ετος, κτιζομενων νέων καί κάλων οικιών, καί ανοιγομενωυ νέων κα­ ταστημάτων, αν καί ή εμπορία καί η βιομηχανία καί ή ναυτιλία της πδλεως ταΰτης. ήλαττώθη ουκ ολίγον κατά τά ετη ταΰτα εκ καιρικών περιστάσεων, η μή εμψυχουμενη υπό της Κυβερνήσεως. Ό λαός της Έρμουπόλεως είναι μιγάς σχεδόν εκ παντός

Ελληνικού καί ξενικοί; λαοΰ καί όμως,

τό άξιοπαρατήρητον, μάλλον φιλόνομος, φιλοδίκαιος, εύ­ τακτος, ήσυχος καί φιλόπατρις παρά τους άμίκτους εκεί­ νους λαούς των

Ελληνικών χωρών, οιτινες, (ως ποτέ οι

νεώτεροι *Αργειοι, πολύ ανόμοιοι των ομηρικών Άργείων, των επί Αγαμέμνονος), νομίζουσιν ανοήτως εύτυχίαν καί οόξαν της κοινότητος την

άμιξίαν καί ασυγχωνευσίαν με­

τά των άλλων ομογενών, η αλλογενών λαών. Οι νεώτεροι

Αρ~

γεΐοι εμεμψιμοίρουν προς τους άλλους 'Ελληνας, τους συνελδόντας εις τδ

Αργός επί του εθνικού πολέμου, ποθοΰν-

τ,ες τδν μονήρη βίον. Αφοΰ δε ανεχώρησαν οι αλλοδαποί "Έλληνες, μετενόησαν διά τάς μεμψιμοιρίας εκείνας καί 6ιά τήν νΰν^,πτωχείαν καί αδοζίαν της κοινότητος αυτών. Τοϋτο επα6ον, πράξαντες ως προς τους Κασίους, οί

Αμορ-

γηνοί, καί τίνες των περί Πύλον Κεσσηνίων- ως προς τους Επειρώτας, τους μεταναστεΰσαντας εκ τοΰ βασιλείου της Νεαπόλεως διά τον επικρατούντα εκεί Αατινικόν φανατισμόν. Μέχρι σήμερον αργειάζουσι παοαδόξως καί τίνες των Κορυ­ φαίων Συρίων, τών κατοίκων δηλαδή της Κοουφής πεοί τήν Ερμοΰπολιν, καίτοι ωψεληΕεντες καί ωφελούμενοι ούκ ολί­ γον εκ της νέας ταύτης πόλεως, τιμώμενοι αμα, ως Ζύριοι καί ''Ελληνες πολΐται, πανταχού.

Ας μή λησμ<νώσιν οί μο-

νασ'ταί ούτοι αδελφοί, οτι άλλο 6οηοκεία καί άλλο πατρίς. *Άν οί Κορυφαίοι ως προς τους Έρμουπολίτας εχωσι ξενικήν

τίνα εκκλησιαν, τήν Αατινικην, την οποίαν ως χρι'στιανικήν καί αοελφήν τιμά προσηκόντως, ό,τε πολιτικός και ò εκκλησιαστικός της

Ελλάδος νόμος, δεν είναι ορθόν,

ουδέ συμφέρον του τόπου νά βεωρωσιν ως ίενους αυτών τους άλλους

Έλληνας, η νά θεωρωνται ντ. αυτών,ως ζενοι.

'Έλληνες οι μεν καί οι 6ε, ομογενείς, ομόγλωσσοι, ομόψρονες καί σύνοικοι καί συμπράκτορες, εισί πάν τ ρ ελεύ­ θεροι ν'άκολουθώσιν, όπως προαιρωνται, τό

Ιταλικόν,·

η τό Έχληνικόν δόγμα κατά τά θρησκευτικά, μη παθόντες δια τοϋτο νά θεωρωνται καί ν αγαπωνται αμοιβαίως δια τό κοινόν συμφέρον, ως αδελφοί καί σύντροφοι«

Επειδή

δε οι ορθόδοξοι 'Έλληνες πράττουσι τοΰτο προς τους Λα­ τίνους ποοθύαως, οντες φύσει φιλελεύθεροι καί φιλισόνομοι κοτά τάς ευαγγελικάς καί φιλάνθρωπους αρχάς

της εκ­

κλησίας αυτών καί της πολιτείος, οφείλουσι καί οί Δυτικοί κατά τίν αυτόν λόγον νά φερωνται προς τους ορθοδόξους , είτε συνοίκους, είτε μή. Οι φιλόνομοι καί Φρόνιμοι των ορθοδόξων θελουοιν ενωσιν καί οχι χωρισμόν διά μικρές εκκλησιε.στ ικάς διαφοράς. Αυτό τοΰτο πρέπει νά θελωει πάν­ τοτε καί οι φιλόνομοι καί φρόνιμοι των Λατίνων. lire πάν­ των δε οι πνευματικοί αύτων ποιμένες τοιαύτας νουθεσίας καί οδηγίας χρεωατοΰσι νά δίδωοιν εις τό ποίμνιον.

0

γράφων την παροΰσαν διατρι'ήν, διοικήσας άλλοτε συνοικούντα ς Λατίνους μετά των

Ορθοδόξων Έλληνας κατά τάς αοχάς

ταύτας, ηκουσε πάντοτε δικαίας ευχαριστίας παρ αμτοτερων των μέρων, πείθων τους πάντας εις τά ευλόγα, τά δίκαζα και τά νόμιμα τοΰ κράτους συμφέροντα,

Ξμεΐς α-»:~π?_εν Η ~ '

τιμώ'αεν, ως 'Έχλτινες, ου μόνον τούο Λατίνους, ονττ: "-;ριστιανούς χα' ομογενείς, αλλά καί τους αλλοθοίσκουτ συυ,πολίτας ημών, οίον Κουοουλχιάνους καί Αρμενίους.

/ ,*

Ισραηλίτας, ω-e και

zoi

418

*Η *Ερμούπολις ζωοποιεϊ τήν νησον πάσαν Hat στο­ λίζει και καλλιεργεί« "Ως τινας μικράς αποικίας αυτής θεωρητέον τά χωρία Έπισκοπεΐον, Τάλαντα καί Χροϋσα, εις α έζέρχονται το θέρος τινές των Έρμουπολιτων. Έπεσκέφθην εσχάτως τδ *Επισκοπειον καί μέ ηρεσεν. Απέχει 3/^ TTÎÇ ώρας από της πδλεως, όσον τδ Ακροπέ6ιον (Βουρνδβας) από τδν Αιγιαλον τοϋ Σιλλυοΰ περί Σμύρνην, η τδ Κορυφάσιον (Κουκλουζας) άπό της πόλεως αυτής» *Η οοδς διορθωμένη, ολίγος δε καί εύκολος ό ανή­ φορος.

Εκ των πρώτων καί πολυκτημόνων Έρμουπολιτων ο

κύριος Νικόλαος Μεταξάς, καταγόμενος εκ της Θεσσαλίας, καί νυν κάτοικος του

Επισκοπείου, εκτισεν εξ ιδίων καί

αφιέρωσεν εις την κοινότητα την εκκλησίαν του χωρίου, τδν Προφήτην

Ηλίαν. Λυτοΰ εχουσι καλάς αγροικίας καί οι

κύριοι,Κορεσης, Βλαστδς καί άλλοι *Ερμουπολΐται, τάς ο­ ποίας έπεσκεφθην μετά του αγαθού πολίτου καί άζιοτίμου εμπόρου κυρίου Α.Βουτσινά, τοΰ ζενίζοντός με εις τδ χω­ ρίον. Την εκκλησίαν ταύτην πανηγυρίζουσι κατ έτος ο£

Ερ-

μουπολιται, ως καί τάς αλλάς. Ca Χρουσαιοι έκτισαν καί αυ­ τοί καλήν εκκλησίαν, τήν Παναγίαν, αλλ εισέτι ασκεπαστον, . »ς ακούω, καί επομένως αχρηστον. *Ίσως τώρα ò από της χολέ­ ρας πανικός φόβος, φέρων πλείονας πάροικους εις τό χωρίον τοΰτο, συντέλεση είς τδν σκεπασμόν καί τήν αποτελείωσιν της εκκλησίας αυτής. Εννοείται δε, οτι μέχρις ού απολαύσωσιν ιδίους πόρους αι εκκλησίαι, είναι δίκαιον νά βοηθδνται ρπωσοΰν, όσον είναι χρεία, εκ τοΰ εκκλησιαστικού Τα­ μείου των

Ερμουπολιτών.

Δέν ερεύνησα εισέτι εντελώς πάντα τά πεοί

Ερμουπό-

λεως καί της λοιπής νήσου. Καθ όσον όμως κρίνω εκ της επδψεως των πραγμάτων, χρειάζεται ο τόπος ούτος καί δύνα­ ται- νά ενεργήσρ κατ ολίγον πολλάς αναγκαίας βελτιώσεις.

*j.9

ϋ:'ζ ά ρ χ ' ί ς οχποοη μ έ ρ ο ς τ ο ν Χ t V-?- '-OC Τ ;·:ο. ι os. Χανο'.ροι.μη-· χανΐ;:ς£

ι: ;·:-•'. μ ο·, ν Γ,ΛΧΟ λ ά θ ο ς , vi' ',ίλε LG^CH

νηοηδίον^

νου :-.οι;-ΰντος

τόν Αιηένα,

ρον . τ ό Δ·;.ρ.ÌUTJ'-.C'l··:·;·) s δ ' ο ό ο ν

-ι ην* μετα·\ ύ τ ο υ

((:•;) ού κ ε ί τ α ι

της Ο α λ ί σ σ η ς ,

σημε·

'Μ δυο τ ο ^ τ α

ϋχάλματο: ηλαττ»ν.ί:·.ν 'τ.'] ν ' K ^ ' Ì A Ì ; U'-.V τ ο υ Λ ι η ε ν ο ς «

ïïîvat

χ ρ eta. " o i r . ó v va ι. ρ ο a y Oil baov τ ο δ υ ν α τ ό ν ο μΓ.'λοο-, ο • \. · , ν r ••· ' ο ι.α. τον αυτόν ('Ì-ÌOT.CV t l/n;v με· γίσν^ν δηλαδή του λιμένας ο,αςαλρ ιαν ,', ve "ρ t ν r; άλλος ε·τι μα\ος εκεί oy,G>.a υι:ηρχε προτερον το Λοιμοααοαρτηριον, γινονόνου σνγ· ρόν:·ς αλειοτυυ τίνος υρμίοαου δια τα ς [;άρ·πας ι. ντο ς του λίμίνος» "Ι&ας κα£ αλλ,ος τρίτος μαλος αατά το Λοί,ν.ο;.'·:« δ^ρνί; ::<;. ον, άνατεΐναν αρος τό piγάλον τοί; λιμέVCC

ι.ίϊΛΟν.

va ουντεΛη

•rpi'à'vt ) ή μεγλλη

τον, της *. / ' -

ι

cj\)

·ι.ν.

'i

[

\J

>ÌCTC-. τ ο ε ν ό ν e t c

την ο;θ"Γα~ c.i-'cv. uve-, !.·ρυ·πίρι ον τ ι (c'vv-,'•>

--

.-

, ,•

ι :

:ς κ λ α τ ε ι α , ε ι ς • -·· •;,

-·· J

·-' Ì -

>•' --'

' - J- -

ην coclea·.:. ( - -> :

*

r,yr> κ α ι ο α ι γ ι α - τ ο ς '••fr

V Γι Μ ' " · ' : ' '-Î

"* i

"·:."**

V'*-

' "

"•>

'

η ς τ·:ροτο|>.!·ς τ ο ν κ α λ α ι ο υ ταν .ο υ p i t ; ν Γα ι.ο:ί.να ταντο: ÎOIÎC εν? ε ι r."OTC η Λυ-

1'

ο ι Λ ο α ο α ο ν w£ ρ ε α υ ο ο ι; »ς<,-

OCC CK α η ν α Ο ί α ν τουτίΓίτο· ι

·,/ :·τ *r

Xi)v κρτηαιανην VCL'OÙOV»

: v

τα o , ;',a'"vcx, t·;'. o:;oi.a ;-iCty,cva τΟ i l i C i Î α ί χ η μ ί ζ ί ^ ϊ ι ν ο λ ί γ ο ν •"ορμουν-δλεως ^ X a t c ' a v .

τ η ν μ ε γ ά λ η ν κα£ toprïfav

το σχεδιο:::·0'\' l i a v t o i t y A r î c v ,

είς

την ευμορςύο.ν )tat τ η ν κ α θ α ρ ι ό τ η τ α τ η ς

ηαί

ΧΕρη.ού;ΐολί.ς

ΐής

Οταν >ίτισθΠ ία<ρά τ ή ν iiXciTctav

την

'ίί

έχει

dcXhi-

σχολεία

αννιελεοα

ηο.ί

7CO. t & e ί Λ ν Η':·.'-την χρη ο το Α C-ε ι α ν .

ι;:ανά κ α ί καλσ.^

Υ.αχν. τ ο υ τ ο ε ί ν α ι

ΐ ί α α ν ο ς , tOyCAoiìoa. )'.αι <οφεΑθυν.ενη » Λ ρ ε ι α ς , ε τ α ι

ον&χν

piρλιοοφίην

αυτό

Οημόαιο: τήν

πολύ ά τ ι ε ­

όμως μεγα.·\.ητι

εντός του Γυμναοιου,

οϋ μ ό ν ο ν -εις τ ά ς μ ε λ ε τ ά ς των ακουδαστων ;;ai

/ .*

ασύ«

πόλεις.

ί ο ι ο τ ι «•',," ΚΓ/Λ ά ξ ι ο υ ς ο ι ο α υ κ ά λ ο υ ς , ΐ ϊ ε ρ ι ^ ο ι ο υ τ ι ε ν η

jiC'.t·' ΐϊληρεο'τόρ(ΐν

cv

(.. tJO. \i

χρησιμείτων δ ι · 5 α -

420

σκδντων, άλλα και των συγγραφδντων καί των νομικών. *Ε *Ερμούπολις, ως καί ή Σμύρνη καί τδ Βυζάντιον καί ή Κέρκυρα καί ε£τις άλλη πδλις *Ελληνίς, δεν είναι μόνον πδλις εμπορική, βιομηχανική καί ναυτική, άλλα καί εκπαιδευτική καί συγγραφική, καί ως τοιαύτη πρέ­ πει νά εχη καί μεγάλην βιβλιοθήκην κοινήν. Ετι χρειά­ ζεται ΌρφανοτροφεΓον τι, δεχδμενον καί ανατρεφον ορφα­ νά καί πτωχά παιδία, καί άποκαθιστων αυτά πολίτας εργα­ τικούς καί χρησίμους αντί κλεπτών καί κακούργων, επειδή ύπάρχουσι κ εδω, ως καί εν Σμύρνη καί Βυζαντίψ καί Αθή­ ναις, πολλά πτωχά παιδία περιπλανώμενα καί φθειρόμενα η­ θικώς εν ταΐς οδοΐς προς ζημίαν καί όνειδος της κοινωνίας, καί συμβάλλοντα, ούτως ήμελημενα, εις τήν διαφοοράν ωσαύ­ τως των χρηστότερων παιδίων. Αυτή καθ εαυτήν ή ελλειψις των ορφανοτροφείων εν τοιαύταις πδλεσιν είναι καιάκρισις τδν κοινοτήτων καί της αρ-χής τοΰ τόπου. Πρδς ένίσχυσιν καί αυξήσιν της Έρμουπδλεως διά τδ συμφέρον αυτής καί του κράτους αρμόζει νά εχ^ ή Έρμούπο>sig κατά τδ δίκαιον κατορβωτικότερον λδγον εν τοις Έλληνικοΐς πράγμαοι, καί νά εισακούεται προθύμως ετερωθεν παοά των αρμοδίων άρχων καί της Κυβερνήσεως εις τά καλά καί δί­ καια πλέον παρά πολλούς άλλους τόπους. Ευ6.

Πηγή: *Εφημ. Αίολος, ά ρ . 5>ΐ8» 19 Αυγούστου Ι δ 5 ^ , σ . ( ΐ ) .

42] ;},:;·: A?:..Ì:;J ;

1 1 . 2 . i>

ί·Λς ο Λ ί γ ο τ ε ρ ο ν

τ α ν e·:;, μην;>ν ο ι α e r η μ.

•ρ'.οτ (,ΐίΊ ί

••'.οι ν ω"-η Χμ" έ ρ γ α αύ

ο ν τ ά Hcc'i.· ΐί-.'JLv ν:

ιαλόν,

χ α ί e ι. /ι. ο τ t "; '.L·•-. •.· \» αρί·;·.ν

;<αί ε ν ί ο γ ε ι α ν

V-'···<;

ÎÎ/;IÎÎVO-

ο υ τ'ρ.' τ υ χ ο ϋ ε α ν -

; τ α ν τ ο ρ ετ.σ. C ν ο υ *

Τό ο η α ο τ ι χ ό ν v.ac X'.>vououc~cv Λ TU :•:?'ι υ λ ο ν ο ν Ï O Î J Ï O φ ι-λ ο. ν -·,-•'- / •' ! /· -;• ;;ε;.Η. ::ου ε τ ρ σνεγερ< ) οαο έμενε s κ α ^ ο α ο ν α ρ ο ρ α τ η ν ο ι , η ο ο ο μ ρ ν 5 avcaiu;,.'.vpu>v ; : a i η α ρ ί . ο ' τ ε Ι-Λ - . , , . ·

ca του

ι

τ ο υ ?;Ac υ :">:·: α α ε ρ α ϋ ι ο τ α τ ο

cu^ol.iv

έ τ ο ι μ ο ρ ρ V,:UÜ v p r ' ά ν ί μ ν ε ρ ί ί η ο&εν

(5-ri";f.>:ct- e ν χ α ι ευρ\ρμ,:ρον σαενη του C A U U

ci,f

τουρ

ο ί. n e w r a r - ;α·"- e n

Ì:;Ì Ο ε μ ε Χ ί α ν

;<α ί· ε ι ρ ο.\ ι.γας

Όμεμ

io μέρος

Γ.ι»τ6

Tf;.\n tov'r.i, ·;> ε;:ι·

^"ταοτρμ·-τ";ς α α ο π α ϋ t ο τ ο μ ε ν ο ν ε υ ρ υ μ α ρ ο ί ' η 3 η ne:,

;αο·..;ς c ·. IT ο η ρ ί; ·,Ό υ μ έ χ ρ ι ou κατασ;α. vaaiaajL ν ε?: ν έ ο υ );cu τ:/ Λ ο ι ÏIC. μ ε θ 7 ]

/vC' t

'p l V C l

VεΛC i ΟV

VÓ Ι:ΟΟθ:.'Μ!Γ. ϊειαν

TP" Ο Ι - ; 0 . ^ p~p-in. fr

c o ^ ε ν. vi":ν α.ιν.

' ί ' . χ ο η ν.αί ε ρ ε τ υ α ά Ό η τ ο ι ο ύ τ ο ς " Μα ι e/-.η ο ν: η ; : ε ρ ι α ν τ α ν 5

*

r

f

εστερεί'το /• -.

ρροντις

.:ΛΟΓ

t

t

ε 1- " τ η ν ο ΐΓ'.τ uc:;:îjV ; ί α ι ^ υ ν τ ρ ρ ν μ

ϊ'ο ά ρ ^ ' Λ ο γ ο ν όιά

με3εζ«

α^αυτως τηρϊει

θμΐίην

ουνϊρομαν

η Λημοτ«

μετεφερεν

KoXouG'ipojct , ε λ α Ρ ε Μαύ'τελος λεως μ α ς .

τ-'J ν ε;;;:α;ταν e τ ι ν ex τ ο υ ν . α τ α σ τ ρ -

χοα, ιτοΧΧα

το οποίον τ.ΰλλΰν

η

ανήγειραν

δ ω μ ά τ ι α α υ τ ο ΰ c s, ν ο υ

C-ΛΛ c u p o a t i c p c

ε ί ς πάτάλληλον

οιτινες

αζί,οχρέου

οχι

;eai vert ο ο μ - a v t a μέρος

ενταύθα πατάν-· μόνον rry;>u-

τ η ν δημοτ«

εγγυηο"εο^ς

βίρλιο-

του επιστάτου

ε ι , χ α ν ο'υμ',νΠ κ α ι η ό χ ' ν α ν τ ο νά ε ζ α -

τ;ρ6νοι<->ν ν ά " ρ Ό μ η Ο ε υ Ο « σ ι

ε δ δ ο η 'M'.ÏCOI.α μ,ορφη

ερναΧείαν

-,

ε oc·:.'7Ί

::ρο χ ρ ο ν ώ ν

ε ζ α σ φ α λ ί σ : : . σ α α υ τ ή ν οι

κατ·;' τ ω ν Μ α τ α χ ρ ή ί ΐ ε ω ν

χειρουργικού /

~ ρ χ η μ-:ç Οι α u p •:.·-. ς - o a a p v q c

εκ-Γ'.μπν c " i , a ; : c i ; ; j v , ένεκα*

,

οι.;;;ρια τ ο υ Γ ν μ ν α σ Ι ο υ

ήχο ::αρημελημενον

c."-: ρ η ci τ α.

γενικήν χαρ'«ς

;:αι

>

ν ε α κρ/ξί'-Χληλα

ε ι ρ τδ μουροτροφεί'ον

τοϋτο

σ.-·ίί:ύη

της πό­

422 Των επτά Δημοτικών μας σχολείων τό ύλικόν ητον πεπαλαιομένον καί αχρηστον πλέον χωρίς νά ληφθή πρδ χρόνων φροντίς περί της ουσιώδους αυτής ελλείψεως καί ανενεώθη ηδη άνελειπώς* χάρις 6ε εις την ακραν έπιμέλειαν των εφορευτικών ε­ πίτροπων καί την πρόθυμον συνδρομήν της Δημοτ. αρχής, τά πρώ­ τα ταύτα εκπαιδευτικά καταστήματα είναι τά μόνα εν τη Ελλάδι υπάρχοντα 6ιά την ακρίβειαν καί τάξιν της διάασκαλίας, καί διά τά άφθονα μέσα τά οποία χορηγώνται υπέρ της μορφώσεως της νεολαίας μας» Τδ άτοπον της συνδιδάξεως των νηπίων αρρένων καί θηλοίων εις εν καί τό αυτό σχολείον καί ή στενότης αυτοϋ ένεκα της ύπεραυξήοεως του άριθμοΰ των, εδωσεν άφορμήν εις σΰστασιν νέου Σχολείου των νηπίων αρρένων τό οποίον εν τω αμα παρασκευασθέν καί εγκριθέν εντός τοΰ τρέχοντος μηνός ανοίγει τάς πύλας τοΰ υπό την διεύ&υνσιν αξιόλογου διδασκάλου. Την ελλειψιν γενικής χάριν των δημοσίων περιπάτων καί ευ­ ρύχωρου οπωσοίν οδοϋ ησθάνθημεν καί αισθανόμεθα άπαντες ή δη­ μοτική αρχή καί τοϋτο δεν παρέλειψε, αλλά διά συντόνου φροντί6ος έσπευσε νά διαγραφή η ανέωξις τοιαύτης οδοϋ φερούσης από •ζήν τ.όλιν προς τους προς μεσημβρίαν έξωθεν αυτής κήπους καί νά έγκριθ^ παρά. της Διοικητ. αρχής καί αν δεν έμεσολαροΰσε τό πε­ ρί αποζημιώσεως των καταστρεφομένων ιδιοκτησιών ηθελεν ηόη είσθαι προχωρημένη η άνέωξις διά προσωπικής κοινής εργασίας* μο­ λαταύτα ήγορ'σοησαν πολλαί καί εντός ολίγου εξαλείφεται πάσα δυσκολία προς εναρξιν των έργων« Αι οδοί της πόλεως καί προ πάντίον η τής αγοράς καί τοΰ

2ο-

μοΰ απητουν ταχείαν επισκευήν διότι τής πρώτης κατε<τ5άρη τό λ ι θόστρωμα

ή όέ δευτέρα έστερεΐτο λιθοστοωματος κ? ί ν,χό π'ντοτε

βορβορώδης ένεκα τούτου* επισκευαστή όθεν τό τής πρώτης λιθόστρωμα καί πλησίον αυτής καί τό των λοιπών οδών καί κατεσκευάσθη τέλειον τό λι,οόστοωμα τής δευτέρας.

klb

Οι.

τον

γ ε ν ι wo Ι

όχεχν.ι

'::;ç

ο υ ο C o n e u O c ι .αχ; ν c'ooCopoi.ïïv θΛΐ.γου

Ì:\'ÌCC

V-'v'"'· α ν · : ^ ν

Î:;VC>V.:.CI Ο μ ο ι ο ι

~CAC.CÌQ

έκκ·". C •".' r> ' C ο'ί •.];:••·-. ν κ α ί

e? \· ν ι, ;;·Λ'Γ·.ϋΊ')Γ ου ν 'C.v. Ρ υ λ ι. ν α κ ο ι

τον vi ti'

κολύμοτα,,

ciò-.y^'y.

OVTÏIÎJ e; κ

.

.'·/;. Λ ο ι? ν

κοκομορρο

ατο~

'•

:<::• ΐϋ',ναρ ι •"> : - ·.» ;] α γ ό ρ ι · ; μ .'.-.ς α ν; ο ν.\ Λοιχανοοοονε I O w . ο -

àia

θ'"οϊ-;χ

"ολυν

ε;:ρονμ. » ο υ ν

• üCfiiV σ ν ο γ η ο ο ΐ e f

^

.

.

F

. . ~ . ...

*

ακκοοροικν

; ο\) iitvro";.;/\f;i, ou

*

*

i.:ópp.i. ο;.η etc

το

κοοο-

·

r:.ovpÇ, -κοι όντόρ ολίγου ορχοτοι ή έγγραφη .τΓ.·ν μετόχων κο ' η ÎV

•ν.ρ.' i ç

iQ ο ; . κ - ο ο χ ο ς

.•.ovoli _'

•r-.'

.

'.:

αριο/.ογον

ήτις

1

•

:

!.·•

i'

""-.••

ι

'J"

V! i;jp'">v ο ' . κ ο υ ο μ η ρ ο τ η r. J . η τ ρ ο>V.CA'Ji··

: o t ε/·κ·ν.·

r ν sic ', CM " : r; ρ ι- .ΡοΛον τοο GÌ. ::ον νρηο'ί.μ.ον οια κο.τοικ ί. ον ".'ης

OOV

κ '.Ι

Ο. Γ. Ι Ο ; θ ; C ...

λ

r

ov.vpp-i.'ioç,

s

~

>

r

ο ir- -epic cr;i μθΛαι.:-ς

r

*

...

i

ν

και

^οτ.ον;

Ο ι cry-:.· e . :οο ·-. τ ο υ οο-κοο ., ι κ ο Λ ο ο υ ·:;;· ου ν;r,-. ». ο c/.ACl··; ι. ς

ουτη

e: ν e '·' Λ ν >;·;: ποοίτον

κανό

της

óto-rao'pcwc

α ο ο μ ν e·;· ν -"C'liCAWv} τ";ν

•JE^Ç

της

νυκτερινής

p-wvciiv^ u u u o i h u v

υκηρετοι-ον

τον

κτλ»

κ.*.ι

όργανον,

τικος της

μ:·, ς α ρ χ ή ς

οΐίατάρΓο,ς τ ο υ

Tcirponc'tν την

σόο'ταο'ΐν

'·ιο.ί

euvòpou^v

ηουνί(\

καί

η αόλις

τοϋ

την

λ α α ο α c y ρ ta'.ex

τ Μς

ΐης

CÎCXOTC μ ε γ ί σ τ η '

εις

i f

της

άλ­

;\ημο~

άόίί.κοτίον

e t c . Τΐαοαν ώρο.ν

et,vat

υ ι cor ο ρ α

μέρους

ή· μ ε ί ί ο ο ι ς Λ'..

"Ώ

επικροτεί τον

<· _ · < - ^ ; ο Λ ΐ τ η ς α μ ο ρ ί , μ ν ο ς ηο"ί t i c τ: ρ :._,*; ω ν ο CÖ Γ ö t c p - v E T ' z t τ:*, nAcov αι.οοκ,εντρα μ έ ρ η τηΛ π ο λ ε ο ί ς » ^ f

"αρ^νοχΛη—

Ιϊι ρηνοφυΛάκί.;ν * caro y. ι

:·ο,\ίτου

οτιο.ρο,δειγμ.ίτιστος

εκ

θ ά μ α τ ο ς των

η. '.ρ:.!!ν'] τ ο ΰ αρχής*

sta

ταύτα καθώς καί

λα . ο ν μ Ρ α ί ν ο ν τ α · ---roiοματ" ε κ ρ ο κ ^ λ ε ο σ ν

ÔÎ,'!

TÜV ή ο υ χ ί ο ς

>

έ-

χορηγεί τάρι-ρ

και

άςιο^οίVOJV ~

Λ'

rt:-i7a\> ut-oo.v

424

Τά αξιόλογα Δημοτ. κτίρια τοϋ Κρεωπολείου, Ιχθυοπω­ λείου καί Σφαγίου είχαν καταντήσει εις αχρηστίαν, διότι οπού ηρεσκεν εις εκαστον έσφαζε καί περιέφερεν εν τρ πδλει Μαί εκρέμαζεν εις πασαν γωνίαν τά προς πώλησιν κρέατα* δι αύστηρας ηδη απαγορεύσεως της Δημ. αρχής ή κατάχρηοις αυτή έξαλείφθη ώστε τά μεν Καταστήματα ελαβον την θέσιν των, ή 5ε

πόλις έκκαθαρίσθη' από τάς επιβλαβείς τών αιμάτων ακαθαρ­

σίας« Ή

κατά την αιμασίαν σειρά των εργαστηρίων ήτον εις

πλήρη άταξίαν αποκλειόμενης της ελευθέρας διόδου εκ των επισκιάδων (τέντες) τάς οποίας όπως ελαχεν ανήρτουν καί εκ της κατ'εκτασιν της οδοΰ εκθέσεως διαφόρων πήλινων καί αλλο)ν τοιούτων ειδών* καί την κατάχρτ,Ήν ταύτην έθεράπευσεν ή Δημοτ. αοχή κατασκευάσασα ισομεγέθης τάς στήλας τών επισκιά­ δων Καί περιορίσασα εντός αυτών τά εκτιθέμενα είδη. Έ

προς πώλησιν εκτιθέμενη ξυλεία παντός εί'δους κατα-

κλείει τάς οδούς, διότι δεν υπήρχε κοινόν προς εναποταμίευσιν μέρος καί τοΰτο έθεράπευσεν η αρχή ^ροντίσασα νά παραχωρηθώ εΐ(ς τον δημον εθνικόν γήπεδον κ^τάλληλον παοά τω αίγιαλφ. Ε ευρύχωρος τοϋ

υθωνος Πλατεία μεγίστ ν είχεν ανάγκην

δενδροφυτείας χάριν της δημοσίου υγείας καί διά καλλωπισμόν και τούτο οεν εμεινεν άνευ αροντιοος και εις ΟΛ,ιγα ετη α;ιολογον θέλει άποκατασταθή τό δημόσιον τοϋτο μέρος ττίς πόλεως. Ό

φωτισμός καί ή καθαριότης της πόλεως είχαν παρημεληδη

χαί διά συντόνου φροντίόος ευρίσκονται ηδη αμφότερα ταΰτα ε'ς την εφικτήν εντελή κατάστ.τσι ν. Ποτέ ή Δημοτική αρχή δέν εϊχε λάβει πρόνοιαν διά τους φ .'λακισμένους τάς. έ~ισήμα;ς ημέρας,

τό οιλάνθοωπον 6έ έργον

της περιποιήσεως καί διατροφής αυτών εξεπλήρωσεν ηοη κατά τό Πάσχα τοϋ Ϊ.Ξ.

ή25 Λ'ζο

τ ο υ ο*;μου v.. ;;•? c icp;.;·:^ μ' η μ ο ο υ ν ο ν

yçcoc.

ν·'.-·, e ρ τ ω ν τ ε Ο ν ε ο tc.;v ο ν · ν Γ ρ ο μ η α ~ ν TWν

-

έ ν ran "

1

r--.-,:o "-.cÎ-J<-»''ντου

TOI': Λην.οτ,.

•μη α δ ι ά φ ο ρ η ·;οχα ουγ:;ρο\'-;·;ς ν, ο η μ ο τ * τον

δήμου τ ά λ ε α ι ν

τη·"; α ο ρ τ ή ς

ί.οοΌΓίομε ί ci; JÌC.C

και Toino

CCGOCVWV

ο.ρχη ε ι ς

τ Πν τριΟν

ε " t. σ η μ ο ν

5εν

Î^DÎACI^CV1.

τ η ν but. ο α ^ ά ν η ς

ΐ ε ρ ' ' ρχίον,

vr'.pi. ν τ ("ν

r.'/ολε ί ω ν ι

liT|-fiiì.

-Υ<:μ<

Ι ο υ ν ί ο υ ΐΖ^χ,

" Α ί ο λ ο υ , α ρ . 550

11.3. ( ,Τ.ΪΛΪΪΏΙ

Άττολυτωζ

AliiJuï'IlCCÏ'Ti-'-lITC.ia/.EÏOÏ)

α ν α γ κ α ί α εΟεωρη'^η τ::/.ντοτε r; • ύττ.'.ρξις Δ η μ ο e ί ο υ

Κ α τ α σ τ ή μ α τ ο ς τ:ρΐ>ς ν ρ η σι, ν τ ο ΰ Παντοπο^λεί ou e t à ÖI,V a i

oc-οί

σ.(ϊ)

K:,:C iCÀC'-.TCÏc.i τ η ς Π ' λ ε ω ς

τ<-υ ά ρ τ ο υ λ ^ ν ' ν ω ν

ν5. CMHCXOCDICÌU3~

τ α ύ τ η ς σ.ν;ί την

κ * Λ . " ί . τά or.oto: ο ι ά τ ο σ τ ε ν ό ν

πί'.ίλ.«·. tc.\i τ η ν ε λ ε υ ^ ε ρ α ν :

ό,6ια^:οΐ;θν C;;Î;.'C:;pc u.v

αυγν:ο.ιvr;vir.v

ττώλησί-ν

τ ο ϋ τ ο τ ο ν ο,~

::αί συγνηόυω<~ ε τ η ο ϊ ε ν ο ι > ν

>U>.I τ η ν U'y'rtccv "φΰυηΛ'.λλ,ουο'αν κ α ι

την

i.c~

Λΐ,ν αοχ'ΐμου','αν.' ài ü u i ' V ' C i c τ ο ι ο ύ τ ο υ ο Ο ε ν η α τ ^ ο τ ή μ α τ ο ς α π ε φ α σ ί σ θ η ή5η τ?1 συνεργεί·:.', τ η ς Λημοτί·::ίμς rrponrivcor

μ.:-.ς ο ρ ν η ς ή τ ι ς γεν'νο.ίο,ν κ α ί

συνορομήν αν-χόν/^εΐα:

θ έ μ ε ν η ν·:*; λ-ί-Ρη μ ε γ α ν α ρ ι θ μ ό ν

τολλάς μεθέξεων»

ετοιμον

υ π ο χ ρ ε ω θ ε ί ς ;<αί π ρ ο τ ι ­

426

Τδ Σχέδιον του έταιροσυμφώνου tó οποίον η

Επιτροπή

συνέταξε δημοσιεύομεν παρακατιών δια νά λάβωσι γνώσιν οι επιθυμούντες νά λάβωσι μεθέξεις. Είμεθα βέβαιοι, οτι ευθύς θέλουν συμπληρωθΐ) αϊ άπαιτοΰμεναι μεθέξεις, διδτι καί ωφέλεια χορηγείται καί ασφά­ λεια αποχρώσο:. Ή

θέσις εις ην μέλλει νά έγερθί} τό κατάστημα είναι

λίαν κατά/\.ληλος. Δεν οιστάζομεν δέ' · νά είπωμεν απδ τοΰδε, οτι και τό άξιόλογον τοΰτο Κατάστημα εντός ολίγων ετών μένει καθαρά ιδιοκτησία του Δήμου, όπως καί τό Κρεοπωλεΐον, τό όποιον άπεπλήρωσεν η'δη ολας τάς προς τους μετόχους υποχρεώσεις του καί

αποτελεί μίαν α ό τάς ουσιώδεις καί αναμφισβήτη­

τους τοΰ Δήμου προσόδους. Τό σχέδιον τοΰ Παντοπωλείου είναι λαμπρόν διαγραοέν παρά τοΰ Μηχανικού Ké Μεταξά καί ευρισκόμενον εις τδ Γραφεΐον της Δημαρχίας,

• Αριθ. Η επί των προπαρασκευαστικών εργασιών τοΰ ανεγερθησομένου έν ττ;. πάλει ταυττ) Καταστήματος τοΰ Δημοτικού Παντοπωλείου Επιτροπή. Διακηρύττει οτι Ε πόλις αυτή ήτις διά την φιλοκαλίαν των κατοίκων της καί της προθύμου συμπράςεως καί συνδρομής των

Αρχων της, ε-

μορφώθη καί απέκτησε διάφορα φιλανθρωπικά, εκπαιδευτικά καί άλλα Δημοτ. Καταστήματα, ησθάνθη πρό πολλοΰ τήν ανάγκην της υπάρξεως ενός Δημ. Καταστήματος, χρησίμου διά την αγοραπωλησίαν των άρτων, λάχανων κ.λ.π. τά οποία εκτιθέμενα εις τ.'ς οδούς καί πλατείας εκφέρουν ακαθαρσίας τήν υγείαν προοβαλλουοας.

427

Ko, τ f e υ τ ο λ χ ν

τίμ; Λ η μ ο τ . * .-= ' ρ χ fj f.; ε ρ γ α σ θ έ ν τ ε ς ; ο κ ί

ι tj{c ι]; ε νου ΊΟ υ του ίίΐ'νε" .,ο.μεν τ ο J.UT;>.OÎ:;·. χ-ικυν τ η ς ή τ ι ρ ϊ". ροκ ε ι. τα ι. ν ' άναλάίΐϊ; τ η ν ο LG. μ ε ΰ ε ρ . ε ο ν

piaç

ν ο υ JPcvroTU'Xc ι-ου % ν υ ό ^ ο ΐ ο υ

·:;γ;'.ρ ι, Οό ν εν:τ ί Ο ε χ α ι

ιΗ-ροχεί'ον, ομού με %6 ο χ ί ΰ ι ο ν ίρ:ρα>:αΛου ν ι α L ο ί ε ν να

λΛ ο·αι μ ε 0ερε ι ρ ν ά. ,ααρευρεΟ'οαι ν ε ι ς

ο'-κοδομυν,,

ετα»υ] : .θϊ;ν

τ ο ΓράφεUov Ί'ρρ

ήμερων c .r:o οηριερον P i a v a

εγγραοω»

ν ο α ο α ο ν ?;.5ν λίρ-Όηοομ. ε ν co ν με-Οεμεων.» jit, ο'χευομεν

^

ε ι e τ ο Ζ.μ-

;

' - p i ' ρ χ ί α ς ε ν τ ο ρ ει?:οομ c't

:_·Τ'. ι<~

ανεγεροΐ-υ

τ ^ ς ό^νεγεοΟνμ. ρ μ ό ν η ς

οι. ουμ:.ο/α· ναι- μας ό σ ο ι

του ά υ -

\*

μα-αμρουη ;;αΟοοον α α ί •;•<-' έ ρ γ ο ν ε ί ν α ι

. . . · < - f1 i <•·

t

aoLcrc'.'ïriaop οτι· ο apiCpór; χα\; μ ε ό ό ρ ε α ν

ποχρίεαα

οελει

φιλόαολον

έ γ γ υ η ο ε ι ρ >·:> C (οραλ·;ι;Ί, viecp'νονται

ειρ

νους

ρεΐθ;;ονΐί; , JL ι ; V

il'J

.'..0 .. : L p ρ· μ !• Ο '.'

.'. :

αρμουαο?. ι ς Ρ

^7;tTpO':vj

^ τ α ι ρ ι κον ,:.υρ.ρο/>.ο ι ο ν r:.να ί/<ειμεν;">ν

έχον

τρν

Παντοπωλείου

ανεγεροιν

εις

.,

s...

ϋιρμουίιΟ/ν ι ν » Ι·Λ Τ

;ΐί.ς

βόλοι

SÓAct

ανεγπρΡμ ε ι ς

Vt_t

;α:τάατημο. ε ^ τ δ ς τ ο ϋ ο α ο ί ο υ ϋ ό λ ε ι

7j α γ ο ρ α π ω λ η σ ί α τ ο ν λ ά χ α ν ω ν , άρτων

f. ιό ove.

τροφίμων,

ευτος ïi.

τ'

όαοί'α, Τϊίολωνΐα ι· ε ι ς

"iî ο ι α ο ο ο μ ή ϋ ό λ ε ι cv

OT:C:D:JV,

.

γί-

και- τιαντος

χ α ς ο ο ο ύ ς χα ί εν

γε~

copi αμε.νίον ο.:··:ο(ίηκων. εγερθεί

·5.γορί?.:'ο";ί\>τορ· οί'.ίοαεοου κ ε ί μ ε ν ο υ ii.c-.xa τ ο

οικοδομή

έ α ^ ν ο μ α ο Ο ε ι Λημοτι-îtcv ΠαντοταΛεΓον , α α ί ί ί ε λ ε ι

χ ρ η σ ι μ ε ΰ ο ε ί. ίός κ ο ι ν ό ν inviti

Ερμοΰτ-ολ-ιν λ ι θ ό κ τ ι σ τ ο ς

όκί

τ ο ΰ νοο'.ρσ, τ ο ΰ Δ^μου

ν

ι:· ρά τ η ν 7:λα.τείο:ν

τμ Δ η μ α ρ χ ί α παρακο.τ;τχί:·Οειμενον / " χ ί ο ι ο ν ,

ΟΟ^νος, οιαγοα-

<Î''CV ΐίο.ρά ν ο υ ΐ;ηνο.νι;:οϋ Δ'υρου λοχν.γοϋ KupC-u; Γ ε ρ α σ ί μ ο υ Μεταίμ'

428

Γί Tó Παντοπωλεΐον θέλει γίνει 6ιά μεθέξεων, κατά τους παρακατιών διαγραφόμενους ορούς, μετά την εξδφλησιν των οποίων μένει πλήρης καί ελευθέρα ιδιοκτησία τοϋ Δή­ μου Έρμουπόλεως. Δ' Τά κεφάλαια της εταιρίας κανονίζονται εις Δραχμάς.

*

1^3,000

ήτοι διά την δατ-.άνην της οικοδομής Δρ. απρόβλεπτα έξοδα

....,«.

72,64θ

"

Ιδ,2ΪΟ

"

23,32.6

προς 25 ο/ο

"

_2§ Α §2^

τδ όλον

»

1^3,000

δι άξίαν γηπέδων ύπσ τοΰ Δήμου αγορασθέντων ως εγγιστα διά ζημίαν εκποιήαεως των μεθέξεων

Ξί Τδ ανωτέρω ποσδν των Κεφαλαίων διαιρείται εις μεθέξεις 572 εκάστη εκ δρ. 250 συνισταμένη* πάσα δε μ ε θεξις πληρόνεται παρά τών κυρίων μετόχων διά μόνον δρ. 200 αι δε δρ. 50 λογίζονται ώς κέοδος χάριν της συνδρομής των.

Οταν συμπληρωθξ ό αριθμός των ώς ειοηται ανωτέρω με­

θέξεων δεν γίνονται κατ ουδενα λόγον όεκταί άλλαι * «

ΣΤί Πάς δημότης Έρμουπ. καί τοΰ Δήμου μη εξαιρουμέ­ νου είναι δεκτός εις την αγοράν μεθέξεων αι οποία', στηρί­ ζονται εις γραμμάτια έντοκα προς Ι ο/ο τόν μήνα* τά δε γραμμάτια ταΰτα, τών οποίων η κυριότης μεταβιβάζεται δι οπισθογραφήσεως θέλουν δοθεί υπό της Διευθύνσεως εις τους μετόχους, οτ~ν αποπερατωθώ ή οικοδομή καί καταστοωσωσιν αί λειμοί, πάσα 5έ' πληρωμή γενομένη παο5 τώυ μετόχων μέχρι της εποχής ταύτης θέλει καταφαίνεοθαι από τάς αποδείξεις της Διευθύνσεως. Ζί Πας μέτοχος οφείλει νά πληρόνη τά τών μεθέξεων του οφειλόμενα χρήματα επί εγγράφω προσκλήσει τή^ Διευθύν­ σεως εις δύο τοεΐς η καί περισσοτέρας' δόσεις, καί θέλει λαμβάνει διά πασαν πληροηιήν απόδειξιν παρά τοϋ Δημοτ.Ταμείου.

429

r.'

t

,

. ,

c

.'/

Ootl-C ti- OCV

η

θελε τ;ληρί·;ιΤ) τ·.' ?ίαπ''· της ΛιευΟύνυεκς ζη­

τούμενα ηρηματα εντός της κρεΟεομίλας την' υ Η ο Ce, ν αυτή θέ­ λει τάξει· είο την αρ6ο;:ληο£ν της, 5 ια γράς-εταΐ του ν. α τα λόνου 'fi·; ν μετο,μνν ν.αι υαννε t τα ι εις αποςημ ι ν'Λ. ι ς αν η ν ρ ι; ι« τό ααλεο-η εμού-ης την εζουνααν της Λιει>Ούνοεο)ς να ιτωλη είς άλλους τός τοιαύτας μεθέξεις υν.6 τους ορούς τοϋ κ\-· ροντος, ίί ü i n ' v U V ü u è ε κ ι 'τ υ e ο ι >' οα λ ι ; : Ì V τ ω ν λαν

της εταιρίας

ÏÎX^'.'COUÎ-U

να εγγρι >

; υαοϋηαην κατά τους τυαους κ ρ ο ς εςασςα--« αν της' εταιρίας μίμοι της ααοτιοεος αυτΐ)ν

αυγ-ρονυς vr.. τυραο.α-,/-.ι. ση αυτήν αν το εγ?:ρινυ « '?.' ε Ι οοο';ματα του Ι:αντοτ;αλε Γαυ & ιαμε ιρι.ςομε να ύν.ο τη.; α .^νοεας θέλουν όαο;;λε ι οτικας μρηοιμεύε ι είς την αληοατον τοααν τ·αν μ ε ο α ε α ν , H G ι το αεριαοευον ΟεΛει ααηρν· υ Γ. ο'-ν.Μ εις μρευλυτρον ε

τον μ.Γ.δέσεων κατ avaXovCav

*:τ '.;.;, ν ο ν αα6 τ-λ γναμ.μάτια iati ύαο~α;εουμέ· ων τΰν μετόχων νά ϋέμανται αυτό evi νομ. ί μ. ο οημοσιευομλνη Τίροι'κλ.ησε ι και Λιευ-υυ^μεως α-ος '. ρο/.α:α;ν εντός χ~· το υΛίγατεπον υμεραν^ ver:: ;::-.;.-,·.ΐ;;;:τν --'•:•: υ οαοιαν •:-vci ο τυΐ'.ορ εαι του •;• laOoo ιμου μρεαλΟαοου όιά τε ταά-ς κ ο ρ 6 ν το. ς. καί

αννόντας»

κ,. j-.au η>· ì:coiHV!uLy oc τα ετ^α-ια et ocra--α

. ο ι, ι.. • V

τ ο α : ο λ ε ι ο υ c i v ac;:oüv α ρ ο ς Τϊληρωαην τ ο ϋ τ ό κ ο υ τ ο ν μ ε θ έ ξ ε ω ν , ô ό λ μ ο ς ε γ γ υ ά τ α ι , α α ί υ.αομρεοΰται e t c τ η ν πληραμήν αυτών π ρ ο }·λ;)λΐ|σομε νου τ ο ΰ α ν ο ί ο ν τ ο ς όηα ' ο μ ~ τ ο ς τ ο ϋ ^νμβουλί,ου i.

l o ϋυ,μοτ. Γαμ.ειον 6ε/·.ει ο ι α χ ε ι , ρ ι ς ε ο Ο α ι

;:•;-. C ::λ η/η·η· : 'ς v w

εντολην

6ί ατυπί: " ε ι ς . ε ^ ' ^ . μ ο ι Ρ η

τ α ς ε ι ΰ,-,ραςεις

τ η ς & ι ευϋΰναε»>ς υτ-6 τ ' . ς λ ο γ ι ο τ ι ν . α ς

τ ο ϋ εκί-ν/ορτtοηιένου τά ν.ερί

ΧΛ* η- δί.r-,νομ.ή ΐ ο υ τόΐ'.ου κ-aC χ·->εωλύτρου θέλει, îcax * Γ,ζαμ.ην tu ν »

νομίμως

τούτον, ενεργείται

430

IBI Ουδείς των μετόχων έχει τδ δικαίωμα νά ζήτηση την πληρωμήν της καταβληθείσης μεθέζεώς του, άλλως παρά τδν διαγραφόμενον εν τφ παρόντι τρόπον, ήτοι, εκ της των προσόδων τοΰ Καταστήματος άποτίσεως. ΙΓί

Η Μίσθωσις των δωματίων καί παντός άλλου μέ­

ρους τοϋ Παντοπωλείου θέλει ενεργείται υπό της Διευθύν­ σεως χωριστά δι εκαστον δωμάτιον η θέσιν τδν Δεκέμβριον εκάστου έτους, διά τό έρχδμενον, ύπδ της Διευθύνσεως κα­ τά τους τύπους των παρά τοϋ Δήμου ενεργούμενων δημοπρα­ σιών εκτός της εγκρίσεως της Β.Νομαρχίας ή τάξις αυτή η κατά τόν Δεκέμβριον ενοικίασις διά τδ πρώτον έτος δύναται νά μην τηρηθί}, η διεύθυνσις οφείλει νά προσδιορίση μέρος χατάλληλον τοΰ Παντοπωλείου εις τό όποιον θέλουν παραπέμπεο&αι οι παρεπίδημοι καί πάντες όσοι δεν δύνανται νά ενοικιάζωοι δωμάτια η οι καθ'ύποχρεωσιν της αρχής προς πύλησιν, παραπεμπόμενοι, τό· μέρος δε τούτο θέλει ωσαύτως μισθοΰτιι κατά τους ανωτέρω ορούς υπό τόν ρητόν ορον τοϋ νά εισπράττε ο μισθωτής από τους πωλητάς ποσόν ενοικίου οοι•ρθησόμενον διά διατιμήσεως της Διευθύνσεως τήν οποίαν θέ­ λει έχει ετοιμον τήν ήμέραν της ενεργείας της Δημοπρασίας. «ft

ΙΔί Ό Δήμος

Ερμουπόλεως αναδέχεται την ύποχρέωσίν

του νά επισκευάζω, καί συντηρη ιδίοις αναλωμασι τό Παντοπωλεΐον, καί νά μη συγχωρά εις ουδένα εκ τών πωλούντων Λά­ χανα, αρτον, οπώρας, καί λοιπά κατά

τήν εννοιαν τοϋ προ-

μνησθέντος αρθ. Ι καί τους περί τούτων Κδμους καί Β.Διατάγ­ ματα νά πωλη εις αλλάς θέσεις της πόλεως ur-.ρά εις τάς τοΰ Καταστήματος προσδιορισθησομένας. ΙΕΓ Ανατίθεται ή διεύθυνσις της έταιοίας εις πενταμε­ λή έπιτροπήν συνισταμένην από τόν Δήμασχον δύω Δημοτ. Συμ­ βούλους, κ~ ί δύω μετόχους της εταιρίας έκλεγοιιέ νους άπό τήν ολομέλειαν διά σχετικής πλειονοψηφίας καί θέλει προεόρεύεσθαι από τόν Δημαρχον.

4 31

:o i v . r o y ϊ ρ·:; ;'.i; ino

ε::>, 'civ

vc.\r.i

> ρ ν κ- p : : c u c ^ o : - τ ί.;:Πν

'V(;0 LÌV;-.:.-'O):'H; θ έ λ ε ι .

χους ν,.

ο ι α; ·.·.'; ρ υ τ τ ο ν co: ;o'iV τ ό τ ε

ο τ-.ν

ο'υντ:.;.",μ,τ. ι

:;ε

εγγροερωρι.

r:vvj7:i ον

,ΐ· ί.· ρ;·;*; τ :·'.!- Μ ι · " χ ϊ ' ς

ji-y ε ν ε-Ί ο ε ν ί-.

χαι

μετό­

ν ' : ?/_·; τΓ;ν /.νμ·

εκλέγετε.!.

ενέργεια

.'..ρμονν.ϋ/·.*;. ι, τ η ν i..:u. t o y

ΐ^νς

του αρμοοιυυ

Γ,γ:<ρί··ο,; υ .ο τ η ρ Λ.;-:, AL Ì, νΟυν<

cr;i-

εργ~'ν.;.Η·;";ν ν;ροεί ρ ε υ ο μ ε ν ;

ί : ~ροντ'ύ.σε ι· ν ά óyypcxprj

τ^ντο*

νί;Λει-

c vr:i!.oi:o\jaa

ο η μ ο υ ι ε υ υ ε i,

'CijÇ ε τ:-: ι

cO

/ρρι,ου

Λ.Ο\-·Λ t

% ρ ο : ; α ρ α σ κ ε υ ε . ο ε ι, )·.;•.; ν

εργ-ο

>,-, jj';". Ι. τρΟΓ,Ί'ι

η·...,;;

'

ppi-o;

ι ' ς ϊ 1 °' e ( -'' }

4J>Z

U.U.

ΣΥΡΙΑ

(Οικονομική και κοινωνική εξέλιξη τής

Ερμούπολης)

Κατά πασαν περίστασιν εύάρεστον, η δυσάρεστον, οι Ελληνες κράττουσι καλώς καί φρονίμως εάν πρδς τοις άλ­ λοις ένασχολώνται έμβριθως, επιμελώς και άνενδδτως ε£ς την υλικήν καί την ηθικήν εαυτών βελτίωσιν, διότι ούτω μδνον άποβαίνουσι τά πάντα έν τέλει πρδς όφελος αύτων. ' Εν φ πολλοί χάσκουσι πρδς τους *Ρώσσους και "Αγγλους καί Γάλ­ λους καί είτινας άλλους ξένους λαούς, σταυρδνοντες τάς χεί­ ρας εξ αγνοίας καί αθυμίας, ημείς συμβουλεύομεν καί προτρέπομεν τους πάντας νά κτίζωσιν οικίας, ν'αύξάνωσι την κτηματικήν περιουσίαν, νά συνιστωσι νέα καταστήματα, νά κάμνωσι θαρραλέως νέας επιχειρήσεις επικερδείς οιασδήποτε, καί συγ­ χρόνως

νά κατασηευάζωσιν ατμήρη καί οδούς αμαξωτούς καί σχο­

λεία καί ορφανοτροφεία καί cXxi

άλλο κοινωφελές έργον, παρέ­

χοντες αμα έκαστος νέαν υπδληψιν εις τδ έθνος δια της ηθικής βελτιώσεως τοϋ χαρακτήρος καί της διαγωγής. Πικρδν τδ καθάρσιον, αλλά καί ωφέλιμον. Ό φρόνιμος προβλέπει, μή γίν$ το κακδν, ο συνετός δε πάλιν τδ στρέφει εις καλόν, , Περί της νήσου Σύρου έγραφαν πρδ-τινων ετών η Αιγιναία, συντασσόμενη υπδ του γνωστοΰ αρχαιολόγου Μουστοζΰδου, καί πρό τούτου περί τά τέλη τής παρελθούσης έκατονταετηρίδος Αατΐνδς τις ιερεύς Σύριος. Αγνοοΰμεν, αν έγραφε καί άλλος* τις. Παρακινοΰμεν δε τήν φιλδκοινον δημαρχία'ν τής *Ερμουπόλεως νά επιφόρτιση τινά τών λογίων τής νήσου, η άλλον "Ελλη­ να φιλόλογον, τήν συλλογήν τής ύλης καί την σύνταξιν μιας πληρέστατης καί ευμεδδοου μονογραφίας περί Σύοου, ιδίως δέ τής καλής δων.

Ξρμουπόλεως, πρωτευούσης τής νήσου καί των Κυκλά­

0 αξιότιμος καί επιμελής γυμνασιάρχης Σύρου κύριος Σου-

ρίας η ò κύριος Καστανής ηδύνατο ίσως' νά ενασχοληθ^ καί εις τοΰτο. Περί τής παλαιάς ιστορίας καί τής αρχαιολογίας τής νήσου ταύτης δεν λέγομεν πολλά επί τοϋ παρδντος. Άρκεΐ νά σημειώσω-

433

μεν ο τ ι αύτη έγέννηΡε του φιλόσοφου Οερεκΰδην, άλλον του νεωτέρου αθηναίου, διδάσκαλου του μχ-γάλου ΠυΟαγδρου, τον πρώτον et (tô ν τα περί μετεμφϋχύσεως.

Ο θειος

ονομάζει Συρίην την νήσου ταύτηυ, ο 6c ΙΙαυσαυίας

Ομηρος λέγει

αυτήν 'Ιωνικήν, πι.0αν\"ς κσθδ κατοικηΟεί'σαν εκπαλαι, y ς καί κατά τους νεότερους χρόνους, υ "(to των

ϊώυ^ν*

Κεχρί της εθνικής "ήμΰν επαναστάσεις η Σύρος ν.χ'ον .' ασήμαντος καί ολίγον κατοικημένη καί πτωχή, μή έχουσα παιδείαν και τόχυο-,ς, ούτε ναυτιλίαυ*

Ακμάζει, δε cup ης

συνφκίσΟησαν εν αυττί φεύγοντες των βαρβάρου την κσταδρο~4 μην, χΐοι, σμυρναίοι, κυδωνιεΐς, ψαρρισνοί καί αλ,λοι ληνες πανταχόθεν.

Ελ­

Ι! θεσις της νήσου είναι κεντρική εν τφ

Λίγαίφ, κειμένη κατά τδν όιάπλουν της CM ôucucîv εις Σμνρνην, ΐ.νδ<.·>ν'ας,

Ιίλλησποντου κ'αί αλλ.οΰ ερχόμενης πολλής ναυτιλίας.

Επειδή ί:δ άπαξ κτισΟσισα ευ αυτί} 7:ολις αξιόλογος, η "2ρμούπολ',ς, '--'ς προοάύρινόν εμπορείου κατά την κοιυήν κρίσιν» εστσρεωΟη e ς πρωτεύουσα τσΰ νομοί» τ Γ? ν Κυκλάδων, 'εο'εται αυαμφιρόλ'.κς ή πδλις αύτη και μετά την ελευΗάρωσιν του Βυζαντίου σταθμός αναγκαίος τοϋ παγκοσμίου εμπορίου, επομένως uà' κα~ τοικημενη και ακμάζουσα ετι π .Λ. e ο ν εν το μεΛΛοντι, εαυ μα/Μ — Cta η κυδόρνησις τδν τόπων τούτων φροντίζη ΰπόρ αύτης, μή ε­ νεργούσα τι κατ αυτής» Καί η μεν

Κρμούπολις περιέχει 22,000 σταθερών κατοίκων,

πολλοίς πάροικους καί παρεπιδημοΰντσ-ς καί πολλά εμπορικά καί βιομ.ηχανικά καταστήματα.

Η κατάστ^σις της πδλείος ταύτης καί

υλική καί ηθική Β^λτιοϋται όσημεραι επαισθητΰς. Οί Έρμουπολΐτσι είν.τι λαός άγχίνους, φιλομαθής, φίλεργος, εύτακτος, φι­ λόπατρις, σπιχε,ιρηματικός άγαδοποιός, «φελωυ καί τιμών άληΟΰς διά τ£ν προτερημάτων τούτων καί την νησον καί τδ Αιγαίον καί τό έθνος«

Ξχουσι 5ε τεσσάρας εκκλησίας, την Μεταμόρφοσιν,

καρ ν; ευρίσκεται η κατοικία του αρχιερεως, τήυ Κοίμησιυ της

434

Παναγίας, καί τδν αγιον Γεώργιον εν τω κοινοταφείψ, πά­ σας καλώς διατηρουμένας, καί αλλην μεγίστην καί καλλίστην πασών, τήν νυν κτιζομενην, τδν αγιον Νικδλαον, κτίριον όντως άξιοθεατον εν τφ Αιγαίψ. Ενταύθα υπάρχουσι πολλά καί καλά σχολεία, δημόσια καί ιδιαίτερα, εν οις διδά­ σκονται ύπερ τους τρισχιλίους μαθητάς, περίπου τδ εβδομον του ολικού πληθυσμού των έρμουπολιτών«. 'Ερχονται δε εις τά σχολεία ταύτα καί ουκ ολίγοι μαθηταί εκ της

Ιωνίας

καί άλλων μερών της δούλης Ελλάδος καί εκ διαφδρων νή­ σων του Αιγαίου.

Ενταύθα ύπάρχουσι πολλά καταστήματα

δημόσια καί ιδιωτικά, περί ων λεγετωσαν άλλοι τδ δέον» Εμείς εζ αρχής α~ό του 1824 καί μετέπειτα, θεωροΰντες την

Ερμουπολιν ως πόλιν σταθεράν καί μελλομεγάλην, πα-

ρεκινήσαμεν πάντοτε καί τους εμπόρους νά μένωσιν εν αυτ§, κτίζοντες καλάς οικίας, καί τους υπαλλήλους της κυβερνή­ σεως νά φροντίσωσιν εγκαίρως περί σχεδίου καί τακτικής κτίσεως της πόλεως ταύτης. Άλλ'οι πολλοί των 'Ελλήνων καί των ζενων καί αυτή ή κυβερνησις έφρόνουν εσφαλμένως ',διαλυθησδμενον οσονούπω τον συνοικισμόν της *Ερμουπόλεως, καί διά τοΰτο δεν έφρόντισαν περί σχεδίου καί προαγωγής αυτής. Μόλις από τίνων ετών επείσθησαν οι πάντες εκ των πραγμάτων οτι ή Έρμοΰπολις είναι αναγκαία καί σταθεοά πδλις, δυνάμενη νά ώφελξ•το Έλληνικδν Κράτος τοσούτον μάλλον, όσον ευνοείται καί βοηθείται ύπό της κυβερνήσεως η αυζησίς καί πρόοδος αυτής.

Εκτοτε απεφασίσθη νά γίντ;

καί τακτικόν της πόλεως σχεδιον, τό οποίον ενεργουμενον εύστδχως, ποονοία καί επιμελείς της δημοτικής αρχής, εύμόρφωσεν οπωσοΰν την πρώην δύσε ι δη όψιν της πόλεως αυτής« 0 αιγιαλός τοΰ λιμενος εκρηπιδώθη καλώς καί τακτικώς* ο πρδ του Διακομείου απόβαθμος καί αι κυριώτεραι της πδλεως οδοί έλιθοστρώθησαν κάλλιστα* έσχηματίσθη ωραία πλατεία

A 33

δ ε ν δ ρ ό φ υ τ ο ς Σ.ν τ£> μεσφ τ η ς πολεο-ς

o t x t a l · ν ε·:: ι,

o'TCpr.c'.l· 5 '..;Ρ"Χΐ·:ι s ;J.T ;, ζοντπ-.ι O.OI;Z;CO?C<.MÇ σα π ρ ο ς é a ^ X c i K v μ ε ί ζ ο ν α τ ο υ λ υ μ έ ν ο ς ' nat

ιχβνοπ^λεΐον

το.ι-εις τον

μεγαλπι

μ.ωλονετα ι V) θ ά λ α σ ­ σ-.,αγειον, ηοεωκαλε νον

ε κ τ ί σ Ο η ο π ν ; ; σ λ ~ ς , ε π ί τ η δ ε ς ;<αί εμμισΟοί'ίν»

/ΐρίσοϋον é'ii)OÎcr.v τ υ ϋ δ ή μ ο υ * οαονούπφ κ τ ί ζ ε τ α ι

α ϋ τ ο ν σ>ίθ7;ύν πσ.ί 7 : α ν τ ο π ; ) λ ε ϊ ο ν " οδού αμπςοτο.ί

τ.-'.ι ?-:ατ-ολίγον 7: Γ. ρ ι,

ποΛιν

TÎIV

-

;CO.L

προς τ.·..·.

Λ···Ή"··»

ou*

ανοίγον« i-

τα · τ ι ve·.

λιπε»

6ε της νήσου, συνοικιοτεον. λιμενος.τίίς

ώπι. οε των δίδυμων- των προ τού

Ιζομου πόλεως νησιδίων, υπάρχει φί.ρος} πτισδείς <

επιτηοείως και διατηρούμενος ππλπς ττρός ασφάλειαν των πιφ:>« πλεοντων.

il ϋρυούπολις 7:εριεχει πολλούς έμπειρους >ίαί φ ι -

λα^οί'-ους ΐίνδο^ς, ν.αί πεπαιδευμένους παί ικανούς προς τδ συγγράφε tv; :-.πί πε:;ι ποιούμενους επιμελές την ελληνυιην i:cu» ijîtr.v και v.:;:.aavt

^χεί oc ή

j_pyονπο/,ις προςενους κπι ν-'ο-

προζένους f óicvwòiV-JV Δ υ y-'.μ. ει·;· ν καί λατινικήν εκκλησιών καί τ;αpc)i;;A^ci!. ον διο.μπρτυρομενον. ΪΙ£Ιο-"; L 5ε φυλαί χπί Ορησ:<εΓαι της οικουμένης διάγονο'ι nei

αυτοϋ, ως παοί. ;:άσι τοις ελλησιν, εν

ισονομία. π:·.ι ισοτιμως :π·;ι m-^'^ç» ii ώρμο-.·7ΐθΛΐ,ς περιλπμ-^νει εν μέρει την δεοιν της αρ­ χαίας πόλεος Tei ν Συρίων, των συγχρόνου.' τοϋ περεκύόου, οστε ; δύναται ;:πτ ππρίρειπν ve. ονομαοΌ^ καί σήμερον πς'λις αύτου του φιλοσόφου* ΠιΟπνως η παρ'; την

Ιλομαύπολιν Κορυφή κατφκεϊ-

το καί τό πάλαι ν~ό των Συρίων ας τις. ο.;ιρ6πολις, αναγκαία προς ασγ-·ίΛεΐ:;·.υ αυτών >:ατ£ των εχθρικών ε7;ιδ·ρομ.ων« Ρους δ£ νυν

κορυφαίους, έλληνας οντάς ΐ',αί ορθοδόξους, παρέσυραν κρό

'ίολλον εις τον κο.7:ισμόν τους πλείστους ci πορυφ.-.ιοί- τον c:-:o.vδαλοτχιων προσηλυτιστών et πανούργοι ταραζίαι ΓεζουΪτ·.-.1, πολεμοϋνιες διηνεχως την εκπλη^ίαν του 'τόπου δ te* παντός μέσου« * Αριθμούνται δε, περίπου ÏCCC οικογενοιαι λατίνων καί μόλις rnr* Χ \ί yj

*

*

'..,«,.Î,',I',.U, κ>;ί\, \J ^ -J t, v.1 V

»:~--ί» e ••· I

ίς Κορν-οΓΊς. Οι ορθόδοξοι 'Ερμουπολΐται πα-

436 ραπονοΰνται δικαίως ότι πολλοί των "Λατίνων, φανατικοί οντες, αποστρέφονται αυτούς, καίτοι ώφεληθέντες πολλαχώς καί τιμηθέντες καί εύτυχοΰντες οπωσδήποτε καί αυτοί μετά των Έρμουπολιτών. Είναι αληθές όμως, οτι σήμερον πολλοί των κορυφαίων λατίνων μετά τοϋ σεβασμέου καί εμπείρου επι­ σκόπου αυτών αποδεικνύουσιν άγάπην καί έμπιστοσύνην πρδς τους ορθοδόξους συμπολίτας αυτών καί την οφειλομένην καί πρέπουσαν προσκδλλησιν εις τά τοϋ έθνους συμφέροντα, μη αρ­ νούμενοι την πατρίδα καί τό έθνος διά λογούς θρησκείας,, ώς πράττουσι μωρώς καί απαισίως άλλοι τινές εξ αυτών κατά δια­ φόρους περιστάσεις. Μεταξύ των εμπορικών τοΰ ελληνικού βασιλείου πόλεων δύ­ ναται πρό πασών η αγαθή έλληνοτρόφυς οτι έχει βιομηχανίαν τινά. AL

Ερμούπολις νά καυχηθξ,

κυριώτεραι των τεχνών αυτής

είναι βυρσοδεψία, ναυπηγία, σιδηρουργία, άλφιτοποιΪα, ζαχαροπλαστική, σκυτοτομία, λεπτουργία, βαφική, σαπωνοποιΓα κτλ. ϊ'ά δε προϊόντα των τεχνών τούτων καταναλίσκονται εντός της ελληνικής καί της^οθωμανικής επικρατείας τά πλείστα, στέλλον­ ται δέ τίνα εις Τεργέστην καί άλλαχοΰ.

Ε βυρσοδεψική κατερ­

γάζεται περίπου 50,000 δέρματα κατ έτος, καί τούτων μέρος ζη­ τείται εκ της Γερμανίας. Ά ν ή κυβέρνησις έβοήθει την άνάπτυζιν της βιομηχανίας ταύτης, ηθελεν αυξηθφ αΰτη πολύ πλέον, πα­ ρέχουσα μεγαλητέραν ωφέλειαν καί πρδς τόν τόπον καί προς τό δημόσιον. *Η κυβέρνησις δύναται προς τούτο νά έπιστρέφρ μέν τόν τελωνιακόν δασμόν (πρίμαν), νά επιβάλΐ} δέ μείζονα οασμόν επί των έξωθεν εισαγομένων δερμάτων. Ή εμπορία της

Ερμουπόλεως είναι παθητική, συνισταμένη

η πλείστη εις είσαγωγήν ξένων προϊόντων προς χρήσιν των επι­ κρατειών ελληνικής, τουρκικής καί άλλων. Τά δε δύω τρίτα της όλης εμπορίας γίνονται μετά της Αγγλίας, ώστε ή Έρμούπολις είναι πραγματικώς σταθμός τις τοΰ αγγλικού εμπορίου. Κοινωνεί

ί\ΎΊ

της 1αΛ·Μας OLÌ.; ,.AJ;;:;A; α ς ν -μ ε te c/Caç ό.ιά Κ^';>:.:ϊ'/ν~ί 4

\
-ης Ί'υυρκιας και τ ν,-Γ,

Ροσ~

μετά της Βροχ-ιλίας ini του

Ρ ί ο υ και ταυ ϋίκ-ερου, και μετά της

"Ολλανδίας ν,σ.ί

άλλων

Τ ivwv μ.ερ~>ν. Ά λ λ ο τ ε η ^ρητη και τ6-;:οι τίνες της λΊκραοίας, της ΰενοαλίας'και της Μακεδονίας ήγοραζον e ν;: 6 την j_-ρ"ίi.ον>·ΐο/^ί '> 5 νυν oc κρο , ηΡευοντ·;.! cciz cu··;e'-e.ς C H της J.-.Uρό^ης, tocte ή εμπορία της

Ερμου'Γόλεος ηλαττωΟη καί ελα-C"·

•ΐ,'ο'ύται cï'.ai.cC!}'i-:JÇi nOvc.rc'.i. δε " νά.. εμνυνμοδΓ; κατ-' τ ι , καταρ­ γούμενης ολοτελίος της καθάρσεις των εκ της Τουρκίας προερ­ χομένων ;c?(.of«v καί εκι-ρατ^ν, καί κ.αταβα βαζομέ νου toi) τελώ-« νιακου όαομοϋ επί τίόν εϊααγομενον. Ουτ^ς ωφελουμένου .-ρμου'άλε^ς } ο'υναςελε ι ται ν;.:ί

εμκορίου της

του

το οημοαιον^

διότι "ρ·ός τοις άλλοις ολιγοστευει καί η λαθρεμπορία. υγείας οναης εν τη ucupnia αρο πολλού, αποδεικνύεται π α ν *rr> μάταια και ^λαΡερα η κα^αρσις, εμκοο1,;Τουοα μόνον και ελαττονοικΛ. τον ετηοιον αρίτμον ταν ερχονενον εις την <·,υ~ ρον άγορ:-οτΰν καί εμπορευμάτων« προτάαεις τοΰ

^υμνερει πμοαετι, κατά τάς

επιμελητηρίου νά παΰΰ'η τύ εαιοηαλες κ-·ί κ α -

ταχοηοτικον οΰατ-μα τ-η ς εκτιμήο^ίος, καοιερουμενης μ.ιας στα­ θεράς τελανι-,,-.κπς διατιμήσεις, καί απλοτοοιουμενων jq.'.a τι~ν άλλων τε/νϋνι-ακον τυπαν καί οιοομενον είς τ δ εμπόοι ο ν της Dûpou παρά της κυβερνήσεως ο^«ν άλ/^ον αζημί'.ο.ν CU::CAC;**;V Υνϋμοδότησιν του

Έπι,μελητηρΓοτ». Τό τ:ερίεργον ΐίαί ας ι σκατά-

κρί-του αληθώς, οτ«, icyjjci

εισέτι, ή επί Ι'υυερνήτου γενομένη

δΐ-ατίμηοίς. άν και τά εμπορεύματα δε

>;αί ποιότητας'

Ì:^.XS

9.ς φαίνε tat

έκτοτε ηλλαζαν τιμάς, rive

ot κ α τ ' καιρούς ύ-.ουργοί των

ο'?ίονομΐ",'.3ν ένά^χολοΰντ-αι μ..χλλον εις άλλα πράγματα κ.αί Όχι ε;,ς την δΓ,μ.οε'άν. οικονομ,ίαν. Γημε ι έτερον δε οτι τ'> εν *Ερμουτςόλει κατάστημα τ η ζ εθνικής τραπέζης Α',-ί;ληοεν ουκ ολίγον την εμτΓορίαν αυτής διά τδν τιιοτώοε-^ν, α'Γτανες είνον έλαττ'Λ-

,< ,*

438

©ρ κατά την έμπορικήν κρίσιν τοϋ 1848 διά τάς τότε ανω­ μαλίας της Ευρώπης, όθεν οι ''Ελληνες έμποροι διατηροΰσι την έμπορίαν της Σύρου δια πιστώσεων* ως πασίγνωστον. Ή ναυπηγία της Έρμουπδλεως ωφελεί πολύ την πδλιν ταύτην καί πολλαχως» Αυτή εδω γίνεται αρίστη καί συμφέρου­ σα διά την καλήν των πλοίων κατασκευήν καί την οίκονομίαν της δαπάνης εις τδ πρδχειρον της αναγκαιούσης ύλης καί των αναγκαίων πιστώσεων, τέλος δε διά τδ κεντρικδν της θέσεως, εν τφ Αιγαίφ.

Ηκμασε δε ή ναυπηγία αυτή μάλιστα κατά τά

ετη 184-6 καί 18^7» καί παρέσχε είς τδν τδπον ικανά κεφάλαια. Κατά την ληξιν τοϋ 18^0 έτους τδ νηΓλόγιον της

Ερμσυπδλεως

περιείχε πλοία πρωτοβάθμια 245, δευτεροβάθμια 504 τδ όλον 7^9? φέροντα τόνους 9?*2δ9,

Κα

^ ναυτικδν πλήθος εκ 4,800

ανδρών. Λογιζόμενης δέ της αξίας του ναυτικού τούτου ανά 100 δραχ, τδν τδνον, αξίζει τδ ναυτικδν της

Ερμουπόλεως

περίπου 10 εκατομμύρια δραχ. ποσδν δφειλδμενον τδ πλείστον εις τους εμπόρους της πδλεως ταύτης. Απέπλευσαν δέ εκ του λιμένος της Έρμουπόλχως κατά τδ 18,50 πλοία 5«532, εξ ων τά 820 μόνον εψερον ξένας σημαίας. Αποθανόντος τοϋ μακαρίτου Βρυώνη διδασκάλου της ναυτικής εν Έρμουπδλει (οσιις διαδδοας επί πολλά ετη ολίγας ναυτικάς γνώσεις, ωφέλησεν ουσιω­ δώς τδ εμπορικόν της 'Ελλάδος ναυτικον), ουδεμία πρόνοια εγένετο ούτε πάρα της κυβερνήσεως, ούτε παρά της νομαρχίας, ούτε παρά της δημαρχίας, περί ευρέσεως καί συστάσεως άλλου ναυτικοδιδ^σκάλου. Καί όμως τδ της

Ερμουπ'λεως καί της λοι­

πής Ελλάδος ναυτικδν λογίζεται κατ αριομδν των πλοίων μετά τδ της Αγγλίας, της Γαλλίας, της

Αμερικής καί της Αυστρίας,

αναλόγως δέ τοΰ πληθυσμού της ελληνικής επικρατείας ως προς τδν της Αγγλίας καί της Γαλλίας δεκαπλάσιον μεν τοΰ

Αγγλι­

κού, είκοσαπλάσιον δέ τοΰ Γαλλικού. Οι δέ ναΰται "Ελληνες συναριθμούνται εν τοις αρίστοις τοΰ κόσμου διά τε τολμην

. 439

ηαί *ε.χι τηδειοτητα ·;:αί ολίγάρκειαν και σ;·!νροσυνην K U I αν« ορείαν, καί διά το ααλότ ι. μον >:nC Ορ-στήριον καί επιχειρη­ ματία cv τίίν 7θλοιάρχ:.··.ν <, Ί;ά έλληνι>:ά ìCÀol'a ταξιδεύουν ;;«ντον εντός της Μεσογείου îr.u τ:ίραν του- Jlpr-uXctou πορθμοϋ εις την Άγγλίαν, την

Ολλανδία-.', τ ή ν

Λμερι;;ήν και άλλα ΐΐαρ'^ίε«·

άνεί,α μέρη της οί/ΐουμένης. jj'.cai νοϋμεν V.'ÌV δημοτικών αρχήν της

Ερμοιπνόλευς οτι"

δαπάνα Κί-ί-Τ ' έτος περίπου ΪΟ,ΟΟΟ δραχ« εις τον καθαρισμού • καί τον φο;τισμυν της πόλεως καί εις εζαικονόμησιν τον άπο­ ρων« Τοιαΰνην δαταΐνην γινομένην άτιό το?; κοινοί), δεν ^βλέ'ΐεΐ τις otri εν ^ivsvr, ove εν ^.ανσταντινου7α:Λει « '.Ιατρούς ε~.ΐι;';ήμονας η ^λ'ρμούτ'.ολις έχει. περίπου IG, f. ξ ών ò εις ct vat, καί 6 typ ι, ομενος τοΓ> νομοί; ιατρός« άλλος δε τις τον Δημοτικού "οσοκομειου, άλλος τοϋ Αοιμο::α6αρτηρίου, και o.s\>':oç, καηρονεται υαο τ ο ι-· οημου, iva εττισκετα,;εται τους αîiopo'jç e:->pc:*.Vi

ια:%ρχεΐ oc ομοίως και δημοτική μαία ;:κι δημο­

τικός εμβηλιαστης. j?ó δημοτικον νοσο;αμειον της Έρμουκόλεως εκτίσδη κρό ϊτολλα-ν ετάν καί ηνζήΟη ακολούθως O H συνεισφορών v.o.l açaopc·:μάταν 'λλληνικ~ν, δεχομενον παντός γένους και πάοης "θρησκείας ασθενείς,; χοΰ

και οίατηρουμενον τακτικώς» Το ο. ετησιον ειουοηνα

νοσοκομείου τούτου συνίοταται εκ νου φόρου I/k

τοις 0/0

επιβεβλημόνον οιά νόμου επί των εμπορευμάτων, /ta' έξ ετησίας βοηθείας της αγγλικής κυβερνήσεως ^00 δραχ. γενομένης διά την 6ερα,.;ε*αν νινα·ν άγγλων ναυτών νοσηλευθέντων ένταΠοα καλόίς* Καί το μεν ετησιον εισόδημα τοϋ νοσοκομείου αναβαίνει εις 20,000 υρ·;ν. αερ'νΐου, η δ'έτησία δαπάνη εις 35.COO' αναπληρού­ μενου τοϋ ελλείποντος υ;;:υ- της κοινότητος. ΕισηλΟον δε κατά τό έτος ϊο^Ο είς τό νοοοκομεΐον'τούτο ο,οδενεις, άνδρες μεν &•)'·'• ^ γυναίκες δε 05* w-i ά^εΡανον μόνον 51* '"ό νοσοκομεΐον συντη­ ρεί ;α'ά ΐά έκθετα η νόθα, ος 65 ετησίως κα'τά μέσον όρο ν, καί δααανα είς αυτά περίπου y,000'

δραχ.

440

Έν

Έρμουπδλει ύπάρχουσι 5 τυπογραφεία, h βιβλιο­

δετεία, 3 βιβλιοπωλεία, J5 εφημερίδες

Ερμης, Αίολος, 'Έ-

νωσις. Υπήρχε και άλλη, Μ β α ρ ο ν , παύσασα προ ολίγου. At εφημερίδες αύται συντάσσονται καλώς καί διαδίδονται παν­ τού. Ή

Έρμουπσλις έχει, ώς προείπομεν, πολλούς λογίους

καί επιοτημονας διδασκάλους, δικηγόρους, ιατρούς, έμπδρους κτλ« τους οποίους παρακινοΰμεν καί ημείς ως φιλοπάτριδας καί φιλοκοίνους, νά γράψωσιν,οταν καί όσον εύκαιρωσι,διατριβάς αναγκαίας καί οίας αλλάς συγγραφάς,μικράς καί μεγάλας,παρέχοντες ούτω καί αυτοί ερανδν τίνα προς συντήρησιν καί κδσμησιν τοϋ αναγκαίου της πόλεως ταύτης τΰπου καί προς•ωφελειαν καί ασκηοιν της διδασκόμενης αυ­ τόθι αζιολδγου νεολαίας,καί πρδς ένίσχυσιν των περί αυ­ τονομίας^ καί ευνομίας εθνικών μόχθων καί αγώνων.Ή πδλις αυτή ως εκ της θέσεως καί της κοινωνικής αυτής καταστά­ σεως είναι οφθαλμός του ελληνικού βασιλείου πρδς την βράκην καί την Μικρασί-.ν,καί εστί·-, φ^τδς προς τ5 ΑΪγαΤο'' v.ü.t εμπορική* τις ν.αί ^".υτ'·Χ·.-νκή T,'.rs—\,* η\ι~>ν πο5ς την ticcî^vri,ον. 1ùVA'çzpz,\, ",ρ-χ εις τ^ ε6νος νά Ρελτιοΰται καί νά προάγεται ή πδλις αυτή κατά πάντα,βοηθούμενη παντ&νύθεν καί βλέπου­ σα καλώς πανταχοΰ. / Ευθδφρων.

Πητη: *Έ(θημ.,,ΑΈνωσις" άο. 289-156, 10 Ιουνίου Ιο5^, σ. (Ι).

.VU

Π.5.

;:;:ι Ϊ; -Τί,Ι

Τά ,,.

..

. ;

ϋρο.γμτ.τ:·', CM,^c3cti.οϋοι M..8 ε:ο·.ΰτην , ο · α ou τ;ερι. /• ,

» -,

'

-

-

Κ.Λρηστ t ü o u ελί.ιοο.ς ϊΐοο;;ίο.

- « . -ί

~

'>*

>'·

εις

'

τ ο υ ; : ο ι ν ο υ ηο^-ν ευΛογοι,,

}·••-•·ζ ε κ λ έ ^ α ο α ^ ο υ λ ε υ τ ή ν

ε^ετυχεν

'Cην ε κ λ ο γ ώ ν

τ η ς ;ι·το ολην

την

"

τοΰτον

τον > -s

ζ·σ.νυρα,

r^c η ο λ -

C;:T:OIV.

7;poo'i-:xÜcia τ ο υ ·;.νΟοώCUV τ ο υ ε UÌ; ο π ι-ο

• · ; Λ"· υ τ i-Ài:·, ς , ;:αί τ η ς β ι ο μ η χ α ν t a p , ;:αί έ ξ ρ . ι ρ έ τ ω ς

το: έσ; u'u-.'C ύ·~οβ\ηύ?:\;τα ;T.\p α ύ τ ο ν ε ι ς

<•

κ α ι ο e !. η

τον ά ί ι ό τ ι μ ο ν

XDv Τίερί.οτ'οε::;ν μ . - ρ τ υ ρ ε ϊ ' ί α ι η ε υ γ ε ν ή ς : ο υ τ ο υ " ρ ο ς μ~;ν ο , v.. a;;: ο ρ e. της

•ΪΛίΛ'«

τ η ν Κουλήν

ρ,ρ.ρτνροϋαι

νομο-ν/εόια-

po;:vy.:.ii. ; ' ς -ίρος ε ς-:·, e;:;·-:: Λ ι ο t ν τ ο υ / ν ΐ μ ε ν ο ς -^ριίερι μ ο υ ; ; ~ λ ε ; : ς , ν : ε ο ί ο.νεγεοο'ί.ν.-ς }'.·:· t έ τ ε ρ ο υ φ - ρ ο υ ε ι ς τ ό ν α υ τ ό ν ' Xtyxvp-.« ot-'ς

7ÏC;:C î'. iO."cpi c'-ν.ου E V Î O Î ,

-- i.cpi

c .ι;.;ευης

ου:· xit

περί

όιορ6ώοεως

-c: υ Λ ι μ - ε ν ο ς ΐ η ν ο υ

- ;:εοι

c-J-_U ε ο ς τ ο ν μ ε τ α ς ο ι κ : : · . ν τ η ν

ο.' ·. •· ·' ε t ο υ

t . .

;;··/ ί

,εις i

f

*

χορηγηθείς

Στενοτ-χυΛ-Ον

ί-Ι Τ(.·Λ Ι',ιου ϊίΤΛ

γεφιψν.

^oivi·: ~

τ ν· ç C'uy.o.--

t

του *,

Γΐ;ουργου

:

*

-^.Λρηο'τtοου,

f

ενιο t f i u j ' i v Γχυτον ως : ; ρ ο ο τ : : τ η ν τ ο υ ε μ π ο ρ ί ο υ TCOU ,οτε. ι ν ο υ ο ι ν α ν ο τ ο Λ ο ν η τ ο υ ς ;<.:··Λ τ ο υ ς μ ε μ Ο ε ν τ α ς "î^pc<> νι·. ~

ο-'ϊ·\ι

του J οεν

..

..

.V_.

r.

_

>,

ρ<;ερϋνωθο.οο.ς »,

ου v.*. ρη;.τ ι. ο ο υ , _^ργ>" ioi.":uccc ε Λ ' ϊ ι ς ο ν τ ε ς *;ο.ρ η δ υ ν ' μ ε δ α παρί. νά. 6ε:οοήοωμεν τ η ν ε κ λ ο γ ή ν τ ο υ ύ ς ε υ *>

τα

ν-ς, ως ο η ο ε ν

^ρμου;

Λογικ

*.

r

• πράγμα-

ο ιν.ρ ι ου cu ::".r.' ολονΛηο ι α ν τ .ς i : - c c ç μ α ς . .τ,υχομεοα οε ve,

r/;rpcv *:rC ά λ λ ο υ ς μ ι μ ο ύ μ ε ν ο υ ς

τ

ή

υ

ρλε-

οορ.σ'τηριότητρ κ P. ί π ρ ο ο υ μ ί α ν

τοϋ

]1.ΧοΓ·;;τ Cocu ''ρός τ ο ;:·.:• ι υόν >u:.\óv { ÎIC.Ê θ έ λ ο μ ε ν είοΌ·Λΐ π ρ ο or uuuou ε"/»:·, ι ν ε τ-.! > ει ".ρο.γμ.Γ?,τα. Κ ε χ ρ ί τ ο υ ο ε π-αριστα·

»,

ε ν ο Λ ι μ ΊΊ ν Ι·ΐ.'_

il.-'-

•".λ

εΛεεινον

A/\o:;a-c

τρεπετ-..i ε i r

συνετέ ν

ο

ΛΤ> ;.ην

ούν,ιτο.ι

L.-.

τ.%ς η μ έ ρ α ς τ η ς

νειμω-

Άιχό^ζρεω να μ ε τ α -

•".I ε υ J " μ ί α τ « ν .τ ο λ ι τ ω υ ό L e. τ ά

ο ι ; μ ρ α : νοντ-·Λ εν τ φ λ ι μ έ ν α ί ί ο ι ο ς Λθΐ;.ον

>»ίΛ

^ ε α μ α κ;-ä ε;ιαστον

Ο υ ο τ υ ν η μ ο τ α )ί::χ ' εαεινας

να μην ε κ ρ ι ν ή

τοιαυ"

τας

"':ρ.'.ζε ι ς

Γ-μερ-χς, 'ί τ . ο υ ρ γ ο ΰ ,

442

όστις μόλις άναβάς εις την *Υπουργικήν εδραν, πρώτην έλα­ βε φροντίδα νά θεραπεύσε δεινόν πολυχρόνιον, του οποίου η θεραπεία παρημελειτο μέχρι τουδεϊ Άπό του έτους iBjüA ειχεν αποψασισδρ παρά της Αντιβασιλείας ή κατασκευή τοϋ μώλου, καί ειχεν έκδοθξ τό άπό δ (20) 'Οκτωβρίου lZj>h διά­ ταγμα, το κανονίζον τά περί της κατασκευής ταύτης καί ορίζον νά γείνρ αμέσως εναρζις αύτης, καί όμως δεκαπέντε ετη παρηλθον έκτοτε, χωρίς νά ένεργηθρ τό παραμικρόν* οι δε δυστυχείς πλοίαρχοι προσήρχοντο μετά φόβου καί ανησυχίας πολλής ri ς τδν λιμένα μας. Άπέκειτο λοιπόν είς τόν Κ. Χρηστίδην ή τιμή του νά πραγματοποίηση τάς εύχάς των εμπορο­ πλοιάρχων, είσάγων αυτός εις την Βουλήν, κς

Υπουργός των

Εσωτερικών, τδ περί της κατασκευής τοϋ μώλου τούτου νομοσχέδιον. Εύχόμεθα καί ιδωμεν τάχιστα εγκεκριμένον παρά των Νομοθετικών Σωμάτων τό νομοσχέδιον τοΰτο, καί την εναρζιν της εργασίας, εξ ης θέλει παύοει το αθεράπευτον εκείνο κα­ κόν της καταστροφής τών πλοίων εντός το5 λιμένος της εμπορικωτέρας πόλεως της

Ελλάδος.

Μετά χαράς δημοσιεύομεν τό νομοσχέδιον καί την περί αύτοϋ εκθεσιν του αξιότιμου Υπουργοί καί Βουλευτού μας, γενομένην κατά την h του παρόντος μηνός.

ο e e 'Ν Ε Λ Ε Ç

ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ,

Τό έ π ό μ ε ν ο ν ν ο μ ο σ χ έ δ ι ο ν θ έ λ ε ι

είσαχθ^ ε'ς

τήν Βουλήν

παρά τ ο ϋ η μ ε τ έ ρ ο υ ε π ί τών ε σ ω τ ε ρ ι κ ώ ν υ π ο υ ρ γ ο ύ κ α ί

θέλει

ύ π ο σ τ η ρ ι χ δ τ ) π α ρ ' α ΰ τ ο ϋ κ α τ ' τήν σ υ ζ ή τ η σ ι ν . ' Ά ρ θ ρ ο ν Ι . Τά ε ν τφ λ ι μ έ ν ι

τ η ς *Ερμουπδλεως π ρ ο σ ο ρ μ ι ζ ό -

μ ε ν α ' π λ ο ί α υ π ο β ά λ λ ο ν τ α ι ' ε ι ς πληρωμήν δ ι κ α ι ώ μ α τ ο ς π ρ ο κ υ μ α ί α ς ί σ ο ν μέ τ ο ε ι σ π ρ α τ τ ό μ ε ν ο ν δ ι κ α ί ω μ α ό ρ μ ο υ , α δ ε ί α ς αναχωρήσεως καί

δ ι κ α ι ώ μ α τ ο ς φ ά ρ ο υ , συμαώνως μέ τ ό α π ό S Φ ε β ρ ο υ α ρ ί ο υ 1^3"·

h'i~5

vient

λ '.v.cv ι :t; ν o i : ' ; . t ωμ-^Τίον . ·. υ lo/crrv·-,-·.· του

τοΰ

τ ε λ ^ ν ε ' ου

με νου

Zvpouj

εν:[

cuoipo

- . ο ^ ο ΰ , îtc'.-ï-' τ-.'ς 'jc«:pf 1

li " ! Ο

ΤV V

.ΙΛ.

Λ

'Λοϋοον

μένο-ρ,

:

!

·• 'Ι i '"- " Ρ Ι V

-

<·.: t

!

:^ νι?ίην

"• χ.'

C'.cvqv

;;pcoi'aXJ.6vcwv

;JÎ,Ç α ν ε γ ε ρ ο ι - ν

γ.

,,ΐ,ς >:•*:.-?.ο'it ν τ ο υ

J

/·

i t

ρ.

CcXct

ετέρου

;:-.\ι

-.ίκτ"' τ ' · ί ' ο ^ ρ ο ν

'.· ·· - α ν η Of i, ·τ·:ρί-ς έ > < τ ε λ ε : ; ι ν νο

- » -.

e-

w

-' ειθ".:ρ;'..<: ι ς

òι;'..->:'-ώμοιτος θ έ λ ε ι

V -^ ·' w " Γ'

r

τ-Γ- >ìv.!.ó τ ο ν

ί^.'

ti)

^ροηγουμε;?ατα

ουνο-

<τμ:·λομεν;·ν

.-_·/•..-, ν·; ς,

υ::ο

ε.-"Vι»:;·.^ - , · , . . . ' . · · . . .

ετηοαας ^oectç

i::c.ç

,'-,

τ ο υ ;;•:'. τ

ε^ακολουοη

-fJ

μέχρι

τ?ίς

τ.'; ν ε ν τ ε λ ή

Υ".ον, « ς

τ ο ΰ J'-ατά τ ο 7 ΐ ρ ο ί | γ ο . υ μ ε ν ο ν

ν ο υ ; ; ρ τ ] μ α τ ι κ ο ΰ ,οοοοΰ ε:< ί ω ν tw-vi;:···.·,;

Τινν έ υ

cic"o~

ar:o

yc-;xu,

Τ Ο : ; ο:ν:;*.*ιxc ν ; ε ν o u ;:ε : .-.λ~: ί ο υ 5;,:': τ ε Ti,

''-';ζ

^σεαρας

"CC'J .:αρ·: ·• ν ο ς

T-HTLXCV

νρ·;-,μ-:τυ:ον.

.••j.,\t'."

(. ί j i

Ι Ç?:7.V'JÎ

•-.pOpev Λ'-·

uv

Ι

>.oir.-; . γ ; - . : · τ ο ς ,

'·'- - Ο

ευε;ε;:;;

Tei y

άνο:'£θλι;ίο;ιε-«

νιΐρου«

Λίμενος,

ΐ-ι-ίίς τ ί ν

• '.

yevou

λΐ-

r

••(•-ι OOÌ...CUCVUV ε ρ γ ί ^ ν ,

~

αυτόν

1QV

CiVCUjVe

ρ,

<•

cra.a-::'0.iciv

Ί:ΟΟ::Ό':'.·:-Λ-(·.(

., >

"ΛοΟρον

r

Tpo.;i,;".L,c.\>»

:ντεϋϋεν ειοτφ.:-.ττυμευ·α θέλουν νρηεαμε-ΰ_~

. ί

,ν V

6 ι · . τ ί ^ ε ι,ς

υημοΐΐ:::

Ιϋρν.ουττόλί"ν;ς ά:·:ό τ ΰ ν

^"π'-^τ^ν

e !,.-; π pet τ τ ό ­

··.. ι.

ι . »

CT'O'.i !.. Ο !. Vi•': y

2 το'ίτ. ο / ο τ η ν

δ η , Ό ο ι ω ν υ:\ολόγ;::ν

'ί :

γοκφ

Γ-'". ;.

'

Λ

Tivv

ε;:

T I UEO^-'ct,

ε

r.'".t,ο'ΐίϊ'ΐου

r,r..-,\

ουμτίληρ^.είος αί-οπερίτυο'ΐ ν

;toii, TIÌV α τ ΐ ο ο ο ϋ ΐ ν

ρ αρορον

κατοί>;·ίν των

επί

ε te

εΐ.ατ;ραχΟησομΐτΓίς π α ρ α λ ί α ς

γ η ::;.:.:•;• v . ;

i-.i.'vpOV

γ.ιΟπ ; ' . - τ '

Ti'

^,<,

τ^ερί

ii

C'.Ti-·-... • .: • L Ç

TOV

όημον.:ύον έ ρ γ ω ν

.Z';0''.C IHCVÎ'.''V

κανονιομί;ν^*

COVyy

Οί-ΛΓ·,

διευθύνονται

;υζΟ·

Ρε

444

υπό τριμελούς επιτροπής συγκείμενης εκ δύω μελών διοριζομέ­ νου ύ«ό της κυβερνήσεως και ένδς εκλεγομένου ύπδ τοΰ δημοτι­ κού συμβουλίου* τά καθήκοντα της επιτροπής ταύτης θέλουν ορι­ σθεί διά Β. διατάγματος. Αρθρον 6. Προς τδν σκ'οπόν της ταχείας ενάρξεως των έρ­ γων θέλουν προκαταβληθρ ύπδ τοΰ δημοσίου δραχμαί τριάκοντα χιλιάδες" τδ ποσόν τοϋτο θέλει άποδοθη εις πέντε σας δδσεις, άρχομένας εν έτος μετά τήν δημοσίευσιν του παρδντος νόμου. Έ ν Αθήναις τήν k Ιουνίου Ιδ49· 0 6 Ω Κ, Δ.ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ.

Ε Κ θ Ε Σ Ι Σ Περί κατασκευής προκυμαίας εις

Ερμούπολιν,

. Πρδς τήν Βουλήν. Κύριοι, 0 πρώτιστος εμπορικός λιμήν τοΰ Κράτους, é της Έρμουπόλεως, ποοσβαλλόμενος ύπδ των άνατολικομεσημβρινών άνεμων καί επαπειλούμενος υπό δυστυχημάτων, τά οποία καθ ολην αυτών τήν σφοδρότητα ανε^άνησαν πρό πάντων κατά τους χειμώνας των ετών lSj4 καί Ιο37ι πρέπει αναγκαίως νά εξασφαλισθώ;. Ε Κυβέρνησις πεοί πολλοΰ ποιούμενη τήν άνάπτυξιν τοΰ εμπορικού ναυτικού, ως καί τοΰ συναναπτυσσομένου εν Ελλάδι εμπορίου, οψε'λουσα δε ιδίως ν: προνοήσιρ διά τους λιμένας, οιτινες ενόνουν τό ε'υ καί τό άλλο πλεονέκτημα, καί τοιούτος είναι „κατ'εζαίρεσιν è λιμήν της Σύρου, έψοόντισεν άπό τοΰ

ή «

τ·:;,ν >'.:•ΐοΛ.-. η/.ο-·. ,;;:ον \-.f. ο;νν ν. ν ο ς :.7:ο·''υ«

xrvococ-c

Xu γ ην τ ::ν ;av

o-'coov

τοοοος τ<ον, ;:οι

τον

co;o oov

'.:f.:;.ti

:.ο-οο·

κ:ι

ai

οι

ΐουνου

tC.i ι ρ ο . : t.,

<

•

Γ

-•-»

οιρον . ιν>;;·:;•'•:ι ε ι r

το

-•

ε ; 'ο'τηοε

!

:

π ο τ ό ;•:·:-ΐρούς οερι

c.i

ορμοόνι

α/-.Λ ·;ΛΟΟΙΟ.ΟΟ·,·ΜΟ, θ ο ε · -

ο υ ν τ . . Λ ε ο ' τ I.ÎÎOV μ ε GOV τ η ν

νηοι^Γου

ν

'OV

..:•:·'t ve ι τ > μ ε γ ο Λ η

του-

οι·οί,:·ητι~

·ήχ'"· '"·' ' ϊ ύ Ο ι κοτό: μ ε γ ι ο ΐ ο ν

του

εο:ι·

τ ό ν y. e e w

1

ορον,

e ά γ ι ο ς ]\ι:;όλ

oc,

vepo;:αοά

τοιούτου καταοχευά-·

è vói:

υοπ-,,-.νη , G V O I C I v o u o o

v o - i ô ' | ; ; i i ; ; υοΟΛΟ-γ ι ο'., ο υ ς μ ε ν ρ ν ς

."'.α­

V CUC··'-"'.' ο ο ι ο ν ,

·,οι·ν

Τι'·"' ομ^τος

.

}:ι·.τ.·. κ ο , ι ο ο υ ρ ν. η;.· ν ι κ ο ί

ν';

<£ν .-~'Κ·>ν:ν CVG"

ι.

t;c o o i

ν ν (ος μ ό ν ο ν

<•· '' Ρ ·": '··

~

ς ν--. γ\ :->UOÓOO:J:"UC ι

i:.ri\'.cp~i.o\'.c\>-

;::·:>

<

:α τ.'.-:'.-. ϋ'·:οιο ο Λ.'..': ο ν ο υ τ ο ; ' x p i G o c v π·..te. \ν y.. ,:/:OV ;'.
Î:Î:)OI'..V

o6:

)if.i τ ο ι·

ι.

Cl!

·. · ι ' .. ;. ν

);ο.τ..-. τ ο υ ς

γε~

.ς ν ο ς. ε κ α τ ο μ μ υ ρ ί ο υ oprtvy/jv

«ς

εγνιοτ';« -

• ν ·χ ο • ;.ü ' r. ι Λ ε ρου

Λ

'.'-'·-

όημον,

c.: ;::>;.·-i ο ν , n e

f

>

εναντίον

•::ς«

...

j·

u AiuirV >

^

/

-

: ο ; . Λ . ς .-.ϋςΕΐ,ς v. L: :..CAO nx c i v · : ι

av;coov : Î O I V : J V

;:ο. ι

το

χρ^ος

ν·.. ù p c v c | j ^

Γ-, ο - · - .

Τ·'

7ίερι

η κατ;'σ ταυ ι ς

7

.-•ν Ci v e

σνμ-ocpov,

τ η ς .ο··":;^,νης.

ουγ^χρεΖ

ir

r

;^ΛΛ.

if

t

α ν ο ν, ι

cncicVj

.. *

1

:

εις

r

τιΛΐ.·νμ£-.ν?ΐ.

£;, .:v.,T.i.-c'.y

γ'νο^ν

ουμαρί-τηοιν,

t

την

ô-c'exv

τ'. Ç»i.-

επειδή όλοι ovcôcv ci î

οι·.:ορους

τ·υ

-ίΐολυό''·:Γ:νονι

\κ: c-'.va;-cvö^ ' ìiiccv

p;)s to·.ου υηαρνουν ì..-ι αι c:.o/.ciai

î:rci

oute

no-T~'.0'}'.cvr;v , και η &t χ·?, too υ ν η υτίαγορεύει νά· ανατί 6εντ;Ί

τον

-

ω;;ε/\ει το

"εοιπτονει

ί

*

ν.'.υτί./>. ί α ν κο.ι

^

./·

.;.ν-

·

τήν

τ-'

CV y i v c i

ούτε

της .

τ'ον ε τ ι ςημ.ι·ί·;ν- ά ν ε μ ω ν υ ε ν

όΤμ· οον-λί :'ε ι

εν

οημοοίον

> .

^ π υ ν ο τ ο -'-.ν y.v;i. p o A e ç κ α ι

ν .-•... :. ,Ϊ ν. ο ο ·'• u ο ς τ *• ·.' f a v u l i (·„>.

ε ς ο ρ ο α λ ι ,ο;-: ε ν ό ς

μ,όνον 'τον

ί

<:'..νην r ; ;;v

*

•

r

r

f

t

c

t

creo:. ·:ς >u: ι οι,-·, ο κ χ ^ ο ρ ο ι ν έχουν

νο:υ-

ν·:' ο υ ν ε ι ο ς έ ρ ω ο ι ν

ορεις

τ υ ν TCOOÎ'.C C u e v e v σ κ ο ; . υ ν , ;ο·.τα γ.ί .·ν ε ϋ λ ο γ ο ν • :• ν α λ ο γ ί α ν , ε ο ϊ : ω ρ η 9 η υ μ , ω ν ο ν ;^ο τ - . Γ ν . ρ ^ ο ς τί-ς ό ι - ; { ο ι . ο ο υ ν η ς ν;\ er. ι μΛ ri fi y η ο ο : ; . . ν η ε ι ς ,\ e τ"-·-, ε ι ς 1· ί , .

C

οεν u

ιον

υνόμεδα

Λΐμ·:νο

t ν· ν τ ·_? ν ;-;c:. %C"T^ACCVT(X

ν ά έτα-Ράλλο/μεν

;<

.*

εις

τ ά 7;λοΐα

ììACirt» ί'εον

i";.\/v

τίλος

ειτειοη

;cipov

των

446

ορίων τοΰ ορθοΰ ?*.όγου, εκρίθη κατάλληλον καί άνεπαχθές νά περιορισθώ ή ύποχρέωσις αυτή εις εν ποσόν ί'σον με τδ ηδη έπιβαλλόμενον επί των πλοίων τέλος. Τό τέλος 6ε τούτο φέρει ετησίως, καί κατά μέσον ορον κεφάλαιον εκ 6ραχ. 25,000 ώς εγγιστα. Ενταύθα όφείλομευ νά παρατηρήσωμεν, οτι διά νά ευρωμεν πρόθυμους τους ναυτιλωμένους εις την πληρωμήν του επι~ βληθησομένου νέου τέλους, συμφέρει νά γενή προηγουμένως εναρζις της εργασίας. Παρατηροΰμεν ωσαύτως οτι εάν κατ αρ­ χάς έπαρκέσωσιν 25 - 30,000 δραχμαί, τά ακόλουθα ετη η δα­ πάνη θέλει αυξήσει κατά λδγον της προόδου τοΰ έργου καί του βάθους της θαλάσσης. Οι λόγοι ούτοι γεννωσι την ανά­ γκην μιας προχείρου προκαταβολής διά την έναρξιν των εργα­ σιών καί την εζεύρεσιν άλλου πόρου, όστις θέλει χρησιμεύσει εις τ' επόμενα ετη προς συμπλήρωσιν τοΰ απαιτουμένου διά την ποδοδον τοΰ έργου κεφαλαίου. Προς τον σκοπόν τοΰτον αφ ενός μέρους ζητείται νά προκαταβάλτ) τό δημόσιον εν δάνειον εκ δραχμών τουλάχιστον 30,000 κα"Χ αφ ετέρου νά επιτραπ^ ωοτε νά.συναχθφ καί χρησιμεΰ^ εις την ιδίαν έργασίαν τό γιγνόμενον εκ τών οφειλομένων εις τό δημόσιον υπό των κατόχων των επί της παραλίας οικοπέδων της Έρμουπδλεως, συμφώνως μέ τό Διάταγμα άπδ -£ 'Οκτωβρίου lBj>k. Τό καθυστέρημα τοϋτο, φέρον. ώς εγγιστα τδ ποσόν δραχ. 90,000 προσδιορισοέν έκτοτε διά την κατασκευήν της αίμασίας της ρη­ θείσης πόλεως, ουχ ήττον εμεινεν οφειλόμενον, καί τό δημόσιον κατέβαλεν ολην την δαπάνην της αίμασίας. Επειδή δε ετέθη η αρχή τοΰ οτι ή δαπάνη τοΰ μώλου είναι Λίκαιον νά επιβαρυντι κυρίως τους αμέσως εκ τοΰ έργου ωφελουμέ­ νου, καί δέν υπάρχουν ι οχυροί λόγοι, δι' ους ίκειλε τό δημόσιον ν αναδεχθ^ αυτήν, εκρίθη ευλογον τόσον τό ποσόν της προκαταβο­ λής 'των δραχ. 30,000, σσον καί τό προκύπτον κε,'λαιον εκ των

L\i.\l

χα; υ ντερην-άτυν τον iv'.Lpy

cu.

τ ο οημο.:.Ίον ;

ϊ.Λα>.ί·;ν ν;;' 5:r:

ολο^μ.ερ:.^;; OU;!.".'..\Tji.:ii

οι-,'.ον;εόο:\·

ετον

οι.

π ' w P'." ! tv

ΐοy

το

τοατου

cut

ΐ " \ > ^":

' ' ι '-..

περί

.

w.-v

ου

ο.· ε ι λ ο μ ε ν ο υ

'-rcpi.optoOy

«•p.;

Λ ! *

το

εν

ν Λ η {, er ; -: ο.-, χ •*• -41 τ -.•; ι

ό.μμοοιον

τ έ λ ο ς fi ε λ κ ι

ut·

Γ

Λογον

r..:,rocoAouCc ι

":j !î 1· C."0•. ( : η τ ο ι : ρ ο ς

-...ίσον

ϊΐ::ρ:χλί(·; υ ' .'.rvoocCo'iv

ΐ•';'·' ίΛ7Χ·;τερ%τ:. : Ί ν τ ο υ μο.-.ου, μ έ χ ρ ι ς

T-'C'ca τ ο

t uv

τον

τε·\θ'.; · ' C A C I

-• Υ-'-'ί-'-

της

εις

του

τούτου

πο· "i' ü

μόνον

νολοιι

i j f : > . OV> ! ' υ π , , ο υ τ:

ί'.αι ;:?,VJ-JI

:·;•:•• ι p o θ',· ν . ν ou c υ« Δ ε ν -οχίν.-ΛΐοΟ.Λ ΐπυς

τουτ-οις

τα v.v.yo\;ç υ . . ο Λ ο γ ΐ Ρ μ ο υ ς

εμμονον,

.'•.·:;. ν . c τi ν;ν. t. ε ι ς

;.poo';. Î o u i -p τ μ ν μενος ορός

εν

τ.'ς

των

τιολύ e v i - μ ό μ ε ν ο ν

ïîv'.i

κροτερος

εκ : ·:νε,:ς?

τ Γ;;: ο ν τι"·'. ε·· c ò ò v ο μ?'·\ος μακρές

"ελει

\ ; - . - Ï J - L ι.

νι;;ον

e

η κυβερνηεις

ι

εγγνήεεις

y'.

εντεινό­

ως

^εγιονος

τομ/εαν,

αλλ

ν'. ε:;ιτύϊομεν

τ ο ϋ πμο.τοΟ Η Ο Ί 6>, .*

τότε

ÎÏACI

η οαη.νη ci*;

t'y

ημνεον μήκους

ο.-;-·" ε

α ύ τ ς ς τμς

λογον

cio^r.i τοϋ

ο λιμρν

κατ·', τ δ μ έ ρ ο ς

υεΛομευ

;ργ-οίας

;:εο.Μτε'κο

vue

ευρειοι

ο ρ · , :τ!·2·.:]ν

τ μ ς ανάν;-:.)·:,,

TCOOJCU

είν/.ι

μι~ μι~

r.o.w

οτι

μέχρι

κεν-

σβ:χί.μς,

κ.αί

τ ο ΰ τ ο Όμι μ ό ν ο ν

;:·:·:C Ο ε ύ τ ε ρ ο ς

(χ,νευ .ν υ τ ο ν

ασ";··..'.ε ι α

ótri

V'ÌÓ'AC,ινται

εις

-μ-^ειο;νΡ?ί · ν ά ε ν ε ρ γ ί ; · . ^ μ ε τ

ου

ατ,οτελε-

υπολογισμούς

CÎVCÎL

urc

?ίαΟ e r o ν

H'.cvovicFn

τεοέντα μέγ^ότον

τ ο υ iu-cocu τ ο υ

κίνδυνου

τον

ο " ο υ μ. ri ς

toste

αυτή te/.et

r

τοΰ μ;'λου

·:;:-Αρος e7α

εκ

πιθανότερους

ν ά 0".:εροΓ} τ ο ν

""Ι^κνος ·ςης; κ - ; τ : : σ ; ί ε ν μ ς

Ιεσιν

ci τ η μ "-'Τησ^μ.εν,

οΐι

ε:·:τ.'.αιν τ ο υ μ:::Λον

χ;·>ρίς «μο.:ς

εις

ve' κ ά ν ^ μ ε ν

! --,η τ ou μεν!"; τ ο υ - ν ι ι ι ε ν ο ς

pC1jOir.-„'·.!

«οαυτ.;

όλους

• ν ..••.χ'.·",'·:.: ς τ ο υ '„εε ; > τ ε ~ - μ α κ ο ν ς υ α τ ; : : ν μ ς , α.·..-..-·, ν. α ι, ε υ τ ο ς

ομ'.τον

γερΟζ

ί.

~ ; ί ς or?Gt.;'c ο μ ο Λ ο ς

ό μ ι ο υ μ ε ν:-ς

νείοης,

;.-.'..;.

;-;c

ε κ α τ ό ν έ ρ ' ι ν . ο ν τ α . 7;ο·.ο.

KCTX^KCVC'.O'?'!}

μ Dipo..' _ ρ ο ν ε υ ,

ρ.μ τ η ν

κ·\ι

cv,c; υ τ τ ο λ ο γ ι

ìitìO'iccì:·-

μ-λΡ-

Ì;<Ì.:;;IVJ

η έκτ·"οις

εμιοειροτεμνον

ìt-r-'ì-ciC'i'- ".e ι. V ci oit

;:ρό·:.··;ο-.ον εοε.'η

v;t ο . ' ^ ο ο ι ο α η α ο μ ε ν ο τ ι , μ

α;;θ·

ε;·; όρον.

α τ ί α ρ α ί τ μ τ ο ν ν ά αν;: νέου

t'. ειοτιλεοντα ϊϊ·-;λν κο;ί

μόλου, K.XOÌCÌ.

η κάΟαρΡίς

;:Γ?.?ΟΤΪ. .ε ι τοΰ

448 λιμένος, διότι ένεκα της κατασκευής της αιμασίας καί διά τάς ελλείψεις των πλοιάρχων ο λιμήν γέμει ακαθαρσιών, καί μετ'όλίγον θέλει κατασταθξ} απροσπέλαστος είς τον αίγιαλδν καί δια τά μικρας χωρητικδτητος πλοία* καί επειδή η πρδς τούτο απαιτουμένη δαπάνη δεν είναι ευτελής, συμπεριελήφδη καί τδ έργον της καθάρασεως είς τδν νδμον. Τά ò£ περί εκτελέσεως καί. διευθύνσεως της σπουδαίας ταύτης εργασίας έκανονίσθησαν εις τδ υποβαλλόμενον νομοσχέδιον σύμφωνα με τά ηδη νομοθετηθέντα διά την κατασκευήν της αίμαοίας Πειρεως. Αύται είναι αϊ βάσεις επί των οποίων στηρίζεται τδ ύποβαλλδμενον νομοαχέδιον. Τδ σπουδαϊον καί κατεπείγον τοϋ πράγματος καθίσταται ομολογούμενον° τ5. όέ προτεινόμενα μέσα είναι καί ανεπαχδξ καί δίκαια. *0 λιμήν της Γύρου, εξασ^~λιζδμενος ούτω θέλει ενισχύ­ σει τήν ναυτιλίαν καί ΐΐροσέτι 5ελει ελαττώσει τά έξοδα των εγχωρίων πλοιάρχων, όσοι έχοντες συμφέρον νά μένωαιν ελλιμε­ νισμένα τά πλοΐα των εντός του λιμένος τούτου, αναγκάζοντες νά καταφεύγωσιν εν ωρα χειμώνας εις άλλους λιμένας.

Έ ν Αθήναις τήν ΙΑ *Ιουνίου Ic49· Ό επί των 'Εσωτερικών υπουργός Δ.ΧΡΗΣΪΙΔΗΣ.

Πηγή: Έφημ. "Αίολος^, άρ. 25^-, 25 Ιουνίου 164-9, σ· (ϊ)

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

III

450 III.l.C H ΑΤΕΛΕΙΑ TOY ΛΙΜΑΝΙΟΥ THE ΣΥΡΟΥ) Μολονότι, ημείς έζεφράσαμεν την ιδέαν μας, συμμερισθεΐσαν παρά πολλών, τοΰ οτι οι πομπωδώς διακηρυχθεΐσαι νέαι βελτιώσεις καί μεταρρυθμίσεις εν τ$ Τουρκία είναι ανεπαρκείς διδτι έλλείπουσιν άπδ την φυλήν των

Οθωμανών

τά απαιτούμενα στοιχεία πρδς συμμδρφωσιν της εκτεταμένης Αυτοκρατορίας ταύτης μέ τδ ΕύρωπαΓκδν δίκαιον, μολαταύτα επειδή αι βελτιώσεις αύται ηρχισαν νά δελεάζωσι πολλούς καί νά θέττωσιν αυτούς εις θέσιν ώστε νά σκέπτωνται περί εγκαταστάσεως των έν τ?) Τουρκικρ, όφείλομεν εγκαίρως νά επιστήσωμεν την προσοχήν της ημετέρας Κυβερνήσεως εις παν, οτι άφορα τδ Έ^ληνικόν Έμπδριον, σχετικώς με τάς διατρεχούσας ταύτας ιδέας καί σκέψεις· Είναι αναμφισβήτητον, δτι τά πρώτα στοιχεία της προδδου καί αναπτύξεως τοΰ έθνους μας οφείλονται εις τδ έμπδ­ ριον, διδτι η Ελλάς ως εκ-της Γεωγραφικής θέσεως της εί­ ναι Κράτος

Εμπορικδν καί Καυτικόν·

Άφοΰ απεδείχθη έτ:ί του παρόντος αδύνατος η εις βαθμόν τίνα ανάπτυζις της βιομηχανίας μας διδτι συναγωνισμός δεν είμπορεΐ νά ύπαρξη μεταξύ της νηπιαζούσης βιομηχανίας μας καί της γιγαντιώδους ΕυρωπαΓκής βιομηχανίας, αφοΰ ή

Ελλάς

συνισταμένη κατά τδ πλείστον εκ ξηρών Νήσων καί ορεινών τδ«ων δεν έμπορει νά ονομασθη τόπος γεωργικός, έπεται οτι τά στοιχά της ζωής της είναι τδ Έμπδριον καί Ναυτικόν τά όποια πραγματικώς καί τήν τρέφουν καί την αποκαθιστούν γνωστήν εις τδν Εόσμον διά της επιμιξίας των λαών της μετά των λαών όλων σχεδόν των γνωστών Κδσμων. Οθεν επ αυτών οφείλει νά στρέψ-ç προ πάντων τήν προσοχήν 'της ή Κυβέρνησίς μας, εάν πατρικώς σκέπτεται. Τδ Έμπδριον ακολουθεί τάς ευκολίας αϊ όποΐαι τοΰ χορη­ γούν καί έργαο'ίαν καί κέρδη, πολλάκις δέ τρένει κατόπιν καί των κοινών ακόμη ειδήσεων τάς οποίας η φήμη παριστά μεγάλας.

4M

τ ο ύ τ ο . ; ..'•;: ο ; : · τ ^ α ·

>

.

*

.

.

.

.

τις

*

>

.

;··;;.ΰγί·!·: ν*

,

.

,

•

o'\r ":cpavr>,

*•

οτι

>

at

~

^

r.v ·.;•<•> To •.';";;; ι, a μ ε τ α ρ ρ υ ο μ ι τ-ε ι. ς ο.··ον ο·.νε~ ι τ ύ χ ε ι ς •αν υ ".: ο t e Ο';·-.-·, νοΑατο vva ν ε λ ο υ ν ολΑΐα'ει το' ' i' : aaòpiov κ α ι

;:αι

V e.

ε ρ.'.·:ο ρ ι;; η αχη^ροη ε α ι i,c\'O'.-c t. rAr-,.ïïi,;-,;i.\i c ι r τα

τ ο ν τ ρ ουο;; ι;α>ν ^ t •: ε; \:; • ν (.CACI t .·...,

"Ζ'.'·'·.;, η ν ι α ο ν ) -.ίτμαορι ov Hat

i-.f;p ι σ α ο τ ε ρ α ν o.y ο-.την ο υ \ ο τ α ι

τις

τριάκοντα πέντε

ηοη

της Τουρκίας ε ί ν α ι p;'ο" ι ς τ ο ν

'κλληνικοιί

ος

r? „

πι,

τ η ς . ι ο υ ρ κ ι α ς - το α υ ρ α α α ι κ ο ν

.Οι.) ^μκοριον η κ τ α ν ι ς AOIÎIOV του .ιιμπορι οι; τ η ς Lap pic. ο ι c-λον το t/..-.,.v ώ μ - ο ρ ι ο ν , ε ς α ν τ η ς

• *·.-;• Λ

Cl·;.:

ICÛ/M

Λιμένων

Γ.μαορίου κ α ι Κ α υ τ ι κ ο ο α α ο α π α σ α ς ό ι ά "

;τν οναχα·ν τ ο υ ααο τη ΟΚΑογχνα

>C

c;:c»··

παλαίει,

ο τ η ς Α'ύρου κο;ί cai τ £ ς' έ / ρ η α ί μ ε υ ο ε ν

J

c ' ; ρ ι :μς

Κλλάοος ο ο τ ι ς

.ο <.; Λ ου τ ο ν ε μ α ο ο ι α ^ ν

ετη

βλαβην

ν . a υ τ α ο ο η OC c ν οεν

ί:-"Λ ν; ε ς ο ν τ . ι α v-. ^.εσ;: ίαραγμον* 0 -μονός ομ~ορια\.ς λ ι μ ή ν τ η ς

προ-

5

?'·>.>

;Αΐς

C

-,

S ,

::· ;;;.·.!;;.τ·:·:ι

5

t

%

i

c·././-. ccr.o χη-toc-

τ;: i:/kCOvc;?T'i:v.(c77 a ~ c o n AI-OOC

ÎMOCÎ G ' i ' r,rρ; !' α ς

M

;••/-. έκαμε ν ε ι μ ή

C*/'..AO

καοτααεις τ . 3

:•

*

-.

.·ηα:οριΚϋυ

την

cAcvocpiav

α·:;ιμεΑ7ίτηριον

*

υ.-·.ς ^ν L.i-i.-.L, ,„•„•. ο ο:·::, ι ΟΛΟγημευας » σήμερον '.·. t α ι τ ι α ι TCÌοι α ι τ ί α ς .• Aia· Ρ'.;'_·ι·ί ' ςθ'.'ϊμ-i εν

τ ν ^ ο'τουο

IÜVCOA ι κο.ι

η {.'.ναγ::ί) ε ν ό ς

εΛευύερου

-.λ/,αοι ^ ι μ ε ν ο ς αν.-Ό.ο'ρευ^τος. Ή Λτελεια

τοϋ λ ι μ ί ν ο ς

VtCpcç τ ο υ • εμ-,ορί-ου χου

μοις ό ε λ ε ι

ε^ελκύοει

Οέσιν

τ δ ο ο υ δt·ό; τ η ν

τ η ς Νήσου μ α ς καΟός ό ι ά τ η ν ε ι ς

τον λι-γ.ί-.-

να τ η ς σ υ γ ; ο : ν τ ρ ο ο Ί ν τ ο υ ν ί α ^ τ ι κ ο ΰ , >:αί ό ι ά τ ή υ ευϊ'.ολίαν izi-Giuzcw, νεκ:·:ημ^τ;χ

τ η ν ' ά μ ο ι β ε ι α ν τοϋ. υ ομ Coy α τ ό ς « α ί 'ri'x OTTO to. OTttoo'Sfpcoxc

λ ι α ! . /Γης Τ ο υ ρ κ ί α ς Π ' ? , ε ι ς «

ΑΜ

μέγα

03ωμ.;>.νι;'.ΰυ Πόλε:;·υ τ β ν εχδντ^ον ανο.γ-

;-τμνΐ τ ο ν ^'υρον.~?';ί&ν κ α ι är»oi;:ia;cov π ρ ο ϊ ό ν τ ω ν , γεογρσι;Ηκήν

αύθις

στερούνται '

ai

ολλς' άλλα ομ.πορι?ίαί

τον Τιλεοπαρά­

452

Οΐ'δείς άλλος της *Ελλάδος Αιμήν δύναται ν'άμψισβητήσρ τήη άπαίτησιν ταύτην τοΰ Αιμένος της Σύρου, διδτι αν πρόκειται, ως ειρηται, νά τεθΐ) φραγμός εις την απέλευσιν τοΰ εμπορίου, τόν φραγμόν τούτον μδνος δ Λιμήν μας δύναται νά υποστήριξη ως εγγύτερος των Εμπορ.Λιμέ­ νων της Τουρκίας, ως συναγωνιζόμενος μετ αυτών καί διδτι δι'*αυτοΰ γίνεται η μεγάλη διαμετακόμησις καί ανταλ~ λαγή των Ευρωπαϊκών καί Τουρκικών προΓόντων. "Οθεν εάν πρόκειται περί ατέλειας ενός των Ελληνικών Λιμένων, μδνος ο της Σύρου είναι ο κατάλληλος* αλλ ας ελθωμεν καί εις αριθμητικήν τίνα παράστασιν τών ζημιών τάς οποίας ένδεχόμενον νά φοβείται η εξουσία δι εαυτήν, εν πε­ ριπτώσει παοαδοχής τοΰ μέτρου τούτου, μολονότι οιαδήποτε υλική ζημία δεν.πρέπει νά την πτοήση, απέναντι μεγάλης εθνικής ωφελείας, διότι τά συμφέροντα τοΰ Δημοσίου πρέπει νά είναι αχώριστα από τά των πολιτών. *Η ατέλεια τοΰ Λιμένος Σύρου σπουδαίως εξεταζόμενη δεν είναι μέγα πράγμα υλικώς διά τό

Εξωτερικόν Έμπόριον,

<$λλ'εχει τοσαύτην σημασίαν ήθικήν εις τά ώτα τών εμπορευο­ μένων, ώστε άνευ αναλογίας ελκύει αυτούς καί παράδειγμα η Οδησσός, η Τεργέστη καί ή Αιβόρνος, αι οποΐαι εκ τοΰ μη δντος ύπερηυξύνθησαν καί απεκατεστάθησαν μεγαλοπδλεις εμπορικαί, άπειρον ωφέλειαν πρ,οξςνήσασαι καί εις εαυτάς καί εις όλον τό Κράτος τοΰ οποίου έκαστη αποτελεί μέρος καί κατά τό Εσωτερικόν καί κατά τί

Εξωτερικών

Εμπόριον.

*Ε ατέλεια τοΰ Αιμένος Γύρου θέλει περιορισθεί εις τά εν τ^ Νήσω καταναλυσκόμενα είδη καί πολλά μάλιστα εξ αυτών Θεωρούμενα επιβλαβή εις την Έλληνικήν Γεωογίαν καί Βιομηνανίαν δύνανται νά εξαιρεθώσιν, υποβαλλόμενα εις τέλος ϊελωνιακόν, ως ο σίτος, ο καπνός, τά οινοπνεύματα, τά χαρτοπαί­ γνια, οι

οΓνοι κλπ. αφοΰ επιφυλαχθή τό δικαίωμα είς τό

εμεοριον

ϊΐ,-ς

άίΓΟοτολην

'ιό ο π ο ί , ο ν

' '".'. I

Oli.

'

.r

Λ

_'./..ε π b ί~>.

ηημοοιον Οελει

/.οιπον

ν ο ν πευτν/εοντα

εκ

ν;.:ο.οεοεΐ

::·πτ:.'ν·εΛεκ'.Ί ς ^;:y

luov

τ?ις ί'ελωνι,ακ.-ίς "co ο π ο ί ο ν

τεν

y'f. ι

'it'"' ε. ;.:ε υ (ο ν

etc

προϊόντα

i, π ι > : ρ α τ ε ι1 ;· ν

ο ^uv

<<.ποε;|:-π.;ν τ μ ς

οε

J

η cca-;vernai| J

αυτ-

εελει

Λ υ Vff.

τ ο υ Λ rι "μf uεr . . ~ ι

οΐ,οτι

ουντηρμοεος

ή εςουεύχ

/.iyX\

Α'

;:<-'.τ " έ τ ο ς

oc

τέλη ες

πέεου

της

ε f.

εών

εκα-

και

ε;λ-

αυτν^ν ε'.γεαρεεΗ:>οΊ, τι'.

εκ

οιο.μί,το^εμιοείος,

οευ

υρου

Τελώνια;;;/

ν; ρ e e?'/ο ρ C'ζ ε'f c. ι

τεν

V-Λ

7cpocï:rjCr; τ ο -περόν

y.v.i

πεν^Άων

του

τότε

οπ-ελειβν-

Ρυνε:ρ·. ο μ ε ι τ ε ' ι

W τ ο υ ε-ημοαΓου <···όρων ε , τ ι ς

λοι

ε·.,οτεοι>!μν

Ε)..ληνι.ν:-.'

δρε·.γμ£>ν* ,α/αυ

: απενε-.ντ ι μ ε ρε ε

-cu

ε3 μ1 ηi ι α ν

οίπει

χΐ·Λΐ·πό:-.>ν

τ::· ν ν ^ ί - · " · ' , ν

ov

εις

XÎJÇ CI τ ε/-.ε ι « ς

/-.eς τ·.;θ'-:;.ς • ') ^ιαμεταηομιμΜς εςΌΧ:;

;;ρε·ς

^υνϋ:ρ:α

Λ <~

' ~*Λ ./

cov

χορηγούν

V. Κ ι CI ί\ Ό

•ομ7:ορΐΗ-. t m Λ

εν:/;: ο acq α. ε ύ υ ε ο. ς >ίαι. τ ο υ τ - ο ν

είνε.ι

.';vcJ·-

ενοικί-

η

ζημία

του

έλευ--

η ίεεζη.

αναεό-ουκτος

υπε-" ι-

f- -

νεμενης ε.υεηεεε;ς των ν.:·: τ OLÌ; e;· ν του τόπου της μι ομηχσν ιο,ς «

το;/

«

*

5 ..

τον

•

εμεε·ε-!·εν J

*

•"< :' ε Λ

ίειε.

ναυιηγίαν, μονν

διότι

διότι

παρέχουν

:rpoç

στεΐ-ερίζον

UAVJV^

ευκολίας,

v ερχόμενα

εξέρχεται

ναυτιεε-ί

οι ει ς

ο'^τηριος

τ?]ς Τονρ?·:1·τ.ς·

I'rjooi

βλ~ρμν

ναυπηγούς

]ΐες

νε'.ν":ηγεΐ»7.

iòta

ο'.ύ-foi ' π τ α . ί ο μ ε ν

ε-εε-ίΟΛίευ ε χ ο ρ η γ η ο ε ^ ι ε ν

a v r e i Γ.>·;ο·μΐ)

ρΟν υν-ο.ρ^λλονται.

της

λα. ρ 6 ν τ ε ς CÎÎ τ η ς - Σ ΰ ρ ο υ

ημεϋς

την

τον

$

διότι

τe

ν α υ ά γ ι α , rwv

"χ]λ/·.ά·''ϊα 5 ι ά 'Γελ(ονια)ΐόν

οενεμ.όν.

κο.ι

a v "ο λ α ι

ν.α.ί

η Κίρσος, ουδεμίαυ ole;

εεμ^ηιό

Kc. —

ατελειαν

την

αϊ'ίτνερ"

VvÀoÎV.v ο:ναγκε.ί·.-,ν

ΐε^οιον

ν* ΰ ^ α ρ τ ί σ ω ο ι

τόπε-1

πΛοιων

των

αυτούς

προς κατ::.εχευην

òtte

το π ρ ο ζ ύ μ ι ο ν

iixOï-r

εις

και

Λνατο/νης

ο:ς σ τ ε ρ ο ύ ν re··.!, OL τ ό π ο ι

έίμ,Όεν ;ε;.οαγομ.ενην ουτε

οί

τ ο υ ς ί'πεΛΛίτερους

ϋλ:.«

îj ε.'-Λ'ΐν τ ί ν α γαετον

όλοι

μας

:~ε;;ευην

ΟΓ-ιομανιΤίΧ-.C

XLS.TICÏ'.V

του Λ ι μ έ ν ε ς

τε

ά ν α ρ ι εμίμνους au

.·

του«'

Ttc cr:oic.

νέα. π λ ο ί α

εις

evraμα~

454

At πατρικαί Κυβερνήσεις οφείλουν νά προβλέπωσι καί μετά δραστηριότητος να ενεργωσι κάντα οσα συντελούν δια την εΰημερίαν καί τήν πρόοδον τοβ τόπου* καιρός είναι καί η Κυβέρνησίς μας νά δδσρ άκρόασιν εις οσα τρ" υποβάλλονται αγαθά καί σωτήρια μέτρα άπδ τά αρμόδια πρόσωπα οια5 είναι οι Έπιμεληταί τοΰ εμπορίου της Νήσου μας καί ο τύπος ο εκφράζων αγνήν την θέλησιν των λαδν του τόπου* εάν δε δύ­ σπιστη ας ζητήσρ έπιτοπίους πληροφορίας διά των μέσων της, αλλ*ας μην αδιάφορη, διότι παν οτι εμπορεΐ ηδη νά ενεργήσρ οπωσοΰν ευκόλως καί επωφελώς, δυνατόν κατόπιν καί αν πράξρ νά μην άποβρ λυσιτελές. βς εν παρδδω δέ παρατηροϋμεν εις τους Κυβερνώντας μας, οτι δλίγιστοι μεγάλοι Εμπορικοί οίκοι απέμειναν εις την Πόλιν μας καί σπουδαίαν σχετικώς εκπτωσιν υπέστη η ναυπηγία μας* α·ς ευαρεστηθοΰν νά έξετάσωσι τουλάχιστον τάς αφορμάς της λυπηρας ταύτης εκπτώσεως,· διότι έκτουτου περί πολλών θέλουν φωτισθεί καί ίσως κεντηθεί η φιλοτιμία των νά φάνωσι ν ενεργητικοί· \

Τό ημετερον χρέος φρονοΰμεν οτι εζεπληρώσαμεν διότι δίς

καί τρίς εξεθεσαμεν τάς ουσιώδεις εδνικάς καί τοπικάς ταύ­ τας άνάγκας καί έπεκαλέσθημεν εν ονόματι τοΰ *£λληνικοδ Έ μπορίου καί Καυτικοΰ καί ιδίως τοΰ της Πόλεως μας τήν δέουσαν θεραπείαν* ας ενεργήσωσιν ηδη τό καθ εαυτούς καί οι Κ» Επιμεληταί καί αι λοιπαί άρμόδιαι

Αρχαί, αν καί πολλά πρίν

εγγραψαν, ως ομολογούν τά αρχεία των.

Πηγή: Έφημ. Αίολος, αρ. 598, Ιδ Φεβρουαρίου Ι8ρ6, σ.(Ι).

ίΟΐ

il] .2. το :-:^.'.::.:!:;c2, λ.-γτ.αχ:: Π

J : J : K J . .

J.

. V

. j .

Ιίολύς . ε γ ί ν ε τ ο λ ό γ ο ς περί, tΓ;ς ε γ κ υ κ λ ί ο υ τ η ς Γ α λ λ ι κ ή ς Ìi-iipCOVi!"/:!'': e.;, ης ι-' •

ι-

ΙΌ

>

.•..•A.'V.'.ÌVI

κυν . α υ τ ι . κ ο ν κ α κ ό ς ο'υν ι.

:α -Û •; Ι ς;. ε κ ι ζ ν, λ o u

:

ται

αι κοοκαλεσασαι

'. Λ û V Γ

Γ ρ ο ς τ ο υ ς ;ανγ

ÜTC·

τ ο ί ·αρύ τ ο ΰ ΐ ο ••::ορ> α ι ε ν τ ε υ ι ε ν νεραι,ας μ ε τ α χ ε τ ε υ ^ η α α ν }

O"Ì-ÌJ.Ì-%. U f-.ç μ α ς

πληρο-

ο'^εΐΑομεν επ C U - "

Υ Cr.· ν :'•._·;·. e.····:-.·.: c: ν α':"; ς καρατηρήοί;ι. ς μ α ς , .ι ρε ι. ς • ν α ο α ρ ε ι η J αλΛ,ικη ε γ κ υ κ α ι ο ς α φ ο ρ] ; ας ε ς wv ο η όεν .ς ν α υ τ ι -.Λα μ:·::- καε ι ο τ -'.*f α ι. ο λ ι γ η ς πι ci cue. c ^ i ' i , τ'ην ε~ λ'ττ'ΛίΓΐν

τ £ ν ν . Ολο; ν , τ η ν

Α γ γ λ . κ ο λ ι ρ ρ κ ί α ν >-: te C τ Λ ν α υ τ ι κ ά

.ίΡ·-?ΐ'. '" î 'ί-"'·•- ανγγο'οήος_] όέ ο κ ρ ο κ α λ ε ε α ς τ η ν κ ε ρ α υ ν ο " 6 λ ο ν . •.· τ ο υ ε ε κ α μ ε ν ,

i ι-.ταγή ν τ :

ο τ ι ο ν υ ε μ ι α έχεται,

.ο ν :ς;;ΐ)Γ, .ν ν α ι α α η ο ε ς ο τ ι η ε κ α τ τ ο ε ι ς

αληΟει-

τα-ν ναυ-α>ν ε σ τ ε ν ο ν α ρ η σ ε

t o v ' . y r i ' : o v μ α ς κ α α κ ς -:->i ο]·ΐ] ;;c^ iU/.av cCv:;v ν α υ τ ι κ ο ν , κ.^'. r.«'. ν α ι GÌ. i cv π α ο α τ η ρ η ε ε α ς , Οτι- κ α τ ά τ',ν δ υ σ τ υ χ ή τ ο: υ τ η ν επον ·,ιεν ε/-α.. ον νμ;ι_>.-.>.ν

α ε ι ο τ ε ρ α ίκ\Λαοο*ια α μ α ρ τ ή μ α τ α αα> o c a

τ αν ε U' . -J , e . κ:ο:ον ••ooVwV ενταύθα ce ααοατηοπυ"εν οτι εις ναυτικον εοΛυαρι εμο·' oaciov το ζ^Ληνικον εεν '-' " '- '- . Ί '·

είναι ουνατ-βν νά μή συμ,-rj καί- κάκοια κατάχρησις καί civ καλά'; έζετάση τις π'Λιν την "κατά; ρησιν κατ;' μέγα .μέρος Οελει την εΰρει ovt εις την ευγχυζομένας με την

αλλην. σημαίαν, αλλ'είς σημαίο.ς ζενας ελληνικήυ, όιοτι γραικοί ε re αυτής υπάρ­

χουν. Τά ?ίαταναγ;ιαστιπά ε;; μέοους των 'Λγγλων μέτρα έζημίωσα ιέ εμποριον uai το ναυτι-ίον V':-Ç* ςημί-αν υ;α;ς τ:|ν oicotav υ~ε φεραν γενναίως, :;άριν της ε;?νικης τιμής ;:αί ητ-ζ έ7:ανορείθη καΟοεεν CJÒV προεεβαλεν εινή μικρόν γέρος τοϋ νχυτικου, evio oiu τοιαύτης κααος ι;υ. ιας , ως η .τρο;;ε ιμε νη , ή Τα'λλ . ΚυΠερνηαις ολόκληοον ε^λαφε το ναυτιαόν μας :'.αί ανυπολογι ο τον επηνεγκεν εις αυτό ζημίαν.

/ H

456

"Οτι τδ Έχλην. ναυτικόν έχει χρέη, δεν άρνούμεθα, ή υπαρξίς του όμως δεν δύναται νά υποφέρη εξ αυτών κλονισμδν τίνα, διότι είναι ομολογούμενον οτι τδ μεγαλήτερον μέρος αύτοϋ συντηρείται εξ ιδίων κεφαλαίων των πλοιάρχων καί ιδιο­ κτήτων καί είναι ωσαύτως βέβαιον, οτι καί οι δανεισταί του, οί'τινες είναι εν γένει "Εχληνες, έδειξαν διαγωγήν πατριωτικήν δια μεγίστης συγκαταβάσεως καί της δυνατής συνδρομής την οποίαν έχορήγησαν εις τδν άξιδλογον αυτόν κλάδον της Έλλ'ην. βιομηχανίας πρδς τιμήν της σημαίας μας. *Κ ειρημένη εγκύκλιος κάμνει ιδίως λόγον καί περί των ασφαλιστικών Καταστημάτων της Σύρου ως πλησιάζοντα δήθεν νά καταστραφώσι καί τδ μέρος αύτδ οφείλομεν ν'άνασκευάσωμεν 6ιά την ύπερβολικήν του έκφρασιν. Τά ασφαλιστικά μας Καταστήματα είναι ·Εταιρίαι, συνιστά­ μενοι άπό μόνας σχεδόν τάς μεθέξεις τών συμπολιτών μας με μικρά κεφάλαια σχετικώς με τάς ανάγκας τοϋ εμπορίου καί της ναυτιλίας μας, καί άνευ της ελαχίστης ξένης συνδρομής, ουδ αυτής Κυβερνήσεως μας τήν ύποστήριξιν καί μολαταύτα, εξησίτάλι^αν τδ μεγαλήτερον μέρος τδν πλοίων μας, πολλά ξένα πλοία, μέγα μέρος της εκτεταμένης εμπορίας μας, καί άφοΰ υπέστησαν κολοσσαίας ζημίας εκ τών θαλασσίων δυστυχημάτων τοΰ βαρέως Cr

χειμώνος τδν οποίον διήλθομεν, καί εκ της πολιορκίας τών Άγ­ γλων, διετηρή&ησαν καί διατηρούνται άνευ κίνδυνου διαλύσεως καί πότε J οτε τά ασυγκρίτως αυτών ισχυρώτερα Καταστήματα της Κωνσταντινουπόλεως καί

Οδυσσοΰ επαθον εις τρόπον ώστε άλλα

διελύθησαν καί άλλα άληθη τρέχουν διαλύσεως κίν&υνον» Πιστεύομεν, οτι ή Γαλλ. Ευβερνησις έννόησεν ηδη οποίον αδικον εκαμεν εις τήν Ελλάδα δΐ ενός μέτρου το οποίον δλοι γνωρίζομεν, οτι επροκαλέσθη εξ εσφαλμένων πληροφοριών τινών κακοθελητών μας, ίσως υπαλλήλων της, καί είμεθα Βέβαιοι οτι θέλει θεραπεύσει τήν οποίαν ήνέωξε -πληγήν εις τδ δυστυχές

i\y;

.!VVJ"-:'V.:OL"', }·.;'. L

ν,ν C'.';':rr;'<; τ η ο ο

;-/'.a""-i:)Oc: v.^.c

"θί.Λ·:;:ι,ζ

: . V'iOT'J C • : Γ, i. χ'ν. Γ| UP ( ·. υ τ ή ν ί; ύ γ ν e-: ·. ι Γ; ν ο υ'·:•-Α ,

-t'C'L t .-,

/

/ _

--<; p. t î:pov α ο ν η α ι . ν τ>>ν c v

3

Η ρ· • ' . -.if': ι ν ;'-•"- 'feu

.·

·. r

^."οτελν'.^'Γ-.τος

ν. ο ρ γ ο e τ η •'.ö ;\;λε ι;;ν t Ο :.'" ι Ο

<*

:"cpo]u:v

τ ο υ ν ίνχ'^αΛί-.,ίΟϋΐν ,ν UVVO'ÎJÇ'V; ε π ρ α τ ο ς

ÏJV _·.Λ~ τη

!

λοιν:; il ν'•-Λ ο τ ι nu.'.·. ^:J. τ

Ρτ-.ve·.. V C V : C A C Î . ρκολί::ν ι ό·':;'νε ν

ΐΐ,νΐί :

π6η τ

t. ν

ώς

τι-ντοτε

rïfivfi :

εοειχϋη,

τηΐ'."ν:'. ε τ δ λ η η ο τ ί ν

προ:;·. τ;>ν c.oì^j.Actay

:"α··εις

• i -" •; ο.':'.''-!·../-."·::τον t

ι.·.\Ληνϋν

την

ο L ο τ ι.-

>

ι'

,

r

cv

·:·;·ρ;(ι : : ρ ι - ι . μ φ τ ο

n->'i .Γ';;·ΐμ· Π " i· . % i or âvoc. « ο.ρ

·|ΡΤη5 t . .. -

τη εν

νί. ο ί ρ ο υ υ

τ

προ:·& ι.με ν η ν

ove

ί·,ΛΛ,

uWavc

σήμα ι , c ç ,

r x o i :ϊτ-·'.ο'ΐ ν ότι

;.ο>νδυ"-C

0:;λει

J ε ir·, v e t o

ε υ; ίσε

.",

ΛΛ-Λην*

ευνος«

9 Σεπ-rc;·;-'pCcu Ι - ! > 0 ,

σ.

(ΐ)

458 III.3. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ TCY ΥΠΟΒΛΗΘΕΝΤΟΣ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ ΠΕΡΙ ΑΜΟΙΒΑΙΑΣ ΑΣ3ΑΑΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ. *Υπεσχέθημεν νά επκρέρωμεν παρατηρήσεις τινας επί του υποβληθέντος είς την Βουλήν παρά τοϋ βουλευτού "ϊδρας Κ. Δαμιανού νομοσχεδίου περί αμοιβαίας ασφαλείας του εμπορικού Ελλ. ναυτικού καί την υποσχεσίν μας εκπληροϋμεν σήμερον« Έπαινοϋμεν τόν Κ.Δαμιανδν διά τά πατριωτικά του αισθή­ ματα, καί τδν ζήλον τόν οποίον εδειξεν επί του ναυτικού αντι­ κείμενου περί ου πρόκειται, δυστυχώς όμως τό νομοσχεδίου του, οχ ι μόνον ωφελος δεν υπόσχεται, αλλ'απεναντίας προοιμιάζει τήν εζόντωσιν τοϋ ναυτικού μας. Ό καταναγκαστικός συνεταιρισμός ούτε εις την Ευρώπην είναι γνωστόν, πολύ μάλλον εις τό άρτιγενες έθνος μας, εις τδ όποιον, κατά την ομολογ'αν τοϋ ιδίου Κ.Δαμιανού, δέν είναι αναπτυγμένον ούτε τοΰ ατ.λοΰ. συνεταιρισμού τδ πνεΰμα' αν ο Κ. Δαμιανός αντιτάξιρ, οτι δεν είναι άγνωστος η ομοίας φύσεως αλληλασφάλεια εΐ"ς τινας ναυτικάς πόλεις της Γαλλίας τφ άπαντωμεν οτν αληθώς ύΤ:άρχει τδ τοιούτον εις πδλιν τίνα Γαλλικήν μικρας ναυτικής αξίας, με τήν παρατήρησιν όμως, οτι καί εκεί δεν εί­ ναι καταναγκαστική, αλλά προεραιτική η άλληλασφάλεια. «*- 6ελει ί'σως ερωτήσει τις, ποΰ στηρίζεται ό φόρος των ιδιο­ κτητών των πλοίων κατά της παραδοχής της αναγκαστικής συνασ^αλείας: - η άπάντησις είναι πρόχειρος. Te

Ελλην. ναυτικόν δεν

πρέπει ν αρνηθωμεν, οτι κατά τό πλείστον μέρος απαρτίζεται από πλοία κατασκευασμένα με τήν δυνατήν οικονομίαν καί επομένως ολιγοχρόνια καί καταβεβαρυμμένα με χρέη'ποΐος λοιπόν εγγυάται είς τους ίδιοκτήτας πλοίων μεγάλης αζίας καί ελευθέρων χρέους, οτι είναι έξησψαλισμένη η περιουσία των ολη από εταιρίαν εις τήν οποίαν αυτοί μέν καταβάλλουν πραγματικά κεοάλαια, οι δε λοιποί συνεταίροι αέρα διότι τά πλοΐα των ανήκουν εις τους δανειστάς των^ ποΪ££ εγγυάται είς τους καλούς ιδιοκτήτας τούτους,

4i»9

ort

•:>.·"·: ο Λ cc ; 3 ;"• η r x p i o u c L , ' .

ο ε ν JcAci

ÔOA ι •.· ν·:-·, υ:Λγ Ι "ι. -• ·:5 νείοτΡν ,

/• r

O,;OIA'V

èuTcXoGucvr-, o f ' .

5

T.. :f;ov

:.Οι:.Γ,·Χ

ί

-

i

ε'.ΐ'ΐ

• -j'y'Xicyzvci

t ;.ο;ς

f

::.·'.ι

τ-

':·αι

f

τ ο ν OÏ:''V

ν:οϊος

εγγυάται,

ίΐ',υΐ'ις,

ε ϊ ς ιούς

e et ν ε : φ ο ο . . ε ρ ο ν

ά "·• ' : ο φ : ^ r; L ·:';: ι u o v o . i ç του

με

C O ; H U " .οι·'.ν.

[:ον

τ-pp e r p e o p a J. ι

οντε

αο-,^Λεις

πνοιενομενος •;'!"' /·

τ η ν τ;εριουο£ο:ν

f.'..Ο

τον)

:C-:'-VVÎÎOV <;·Ο-

τ; ι σ τ e o e < τ ο ν ^υμοσχεο t ου ,

τ^ν τιμήν

τΓίς

"^λλην.

5'..;.ι ?:·:-:τ';

^ .-. i·

Ο. V U ι

:μ ν ο . ν α υ τ ι . ) · : ο ν :ι

•: ο y ν ~ υ τ ι κ ο ν Λ

ο ε ν η υ ε / . ε . τ^οτε

κηβους

μ-:'./, t o ΤΟ.

ο,ύτ-ην

M/,Ì.CV

Οι 1

τους

Τ ' : ÒAOI'C. κ ρ α τ ο ύ ν

'•·'•• >1Γ·

χί άε?.;

η;·

εγγυητος,

ονμρρ. ":ΐ'.ρ·~.οεν. : η·-;ομενον·

i„v.ç δ ε ν I t r - . c i ρ ε ρ η •C/'.Ct'-.C

MAI. μοΛ':ν::·:ϋ·

ε--,''ΛΌμενη Ρ

\y> χκ-ν A À O I ^ V

0 !.;".ΉΑ:Ροε t p τ;-ν ε κ τ ι -

ουν.-ύ::

ν ' . . n :; Ι .l'.ri ε ι ς

OCA ε ι /-.ctr.cv

τυν

e ν. τ e Ό '•' ρ ο ν ο ιι ; ' e. ι e·, Α Α ω ν ο ι •:.; «•-

θί·μ:·:τ ι

cu ν .

εν . γ ν ν ο ε ι

- ρ ή μ α τ α τ·:ον μ η ν - ν τ ε ς

ç ô p w v v:r,ρι-0'·:.'.:·"ε;ί;ν η λ . τ τ τ ο . ε ν η ς χ ε ί Γ - ο ν α cX-TOvr-i, μ υ Λ α ς τ-.'-.ς ^ O A C Ì K A P ^ μήοε.',ον

^ληο^νουοι ν

e

po:e o ç

' ~-

ν α Α. . '.

εις

ί-'

.*μ ι 3 ο μ ε ν 5

ζην-te.ν

e;-: τ η ς μ η r/c"C'.';-'?.-\r,o'v.t':c1 t o .

~ t

οτ ι

:ην

V) Τ ' Μ ) ι.;·.ι.-ε;>ι ν Ί

r

ri

ο ο ν CÌVO-.I

*

)Λ

r

s

)

ο. υ τ η η ο:,Αηοης

..'.ι··

τ ι ·"'. τ η ς ό υ ο τ υ ν ι .ν. ς τ ο υ , γ ε ν ι •·:.'.·ν ο ρ ν κον, '

ne· t

τουτεεττι »

Γ

ι-Οι-ως Λημητρtc*Ki^v

λίζοντ^ι

τ

ν?εη flrnr-

με

ε ι ς ρενας

του και επη^οεν τηρ

την οποίί'ν

υ 'ρ·ροντη.ς

τούτου

υτίε;<υ·.;.·εν

η ouc

εί'τε

-

είτε

διότι-

ε ι ς αττρ.Λζίο.ν :ου,

εΗ^υοί^ς

c*v:ò τ ό β ' , ρ ο ς

ν.^ύλους

κροιοντων

ε^ιηρατειας

ενεΐ'.α

δυο;:υλί;-ς

η τ ι. ς

αΛ λ ο ϋ ο G ε ν

ο··:]! ε ρ ι ν η ρ ;ίατο:ατ'Μ'ίεος τ ο υ χ σ ι

δ it' ν « έλα:;-ροΟοίν Τ"ί·ς

Γ, ε ν « ν

ε ι ς τ ο ν α υ τ ι χ ό ν μ σ ς δυσ:;όλ;:·ς α ο φ :

αυτοί) r.-ορτία,

tu'

pc-Orάλε ιο.ν « ν τ ο υ ' χοι

κ"φ?'.:ον

Ηο:·:π::ημ'.:ς η τ \ ς α ; : ε ό ο ί η

oc

τ η ν μ.οτα^οραυ

eie

δ ι ά τ η ν ο.;:ρ·.·.ζΟαν τ ο ϋ ε μ π ο ρ ί ο υ

ÀotJióv της

":ρηοιμεχ;ει

'

ουχί

υπα ρ χ e ι

ε ι ς την

π α ρ α ι τ ο ύ ν ηοη ο ι

τ ο ν 'άΟ','^λί α τ ρ ω ν , εμ::οροΰν

η^-ίη-

"\o'-::p-

τά ο·ιοΤα

ν 'άπαντήοίοαι .

460 Μολονότι δε τό ναυτικόν μας υπέφερε ζημίας εις μόνα τά ένταΰθα Καταστήματα πλέον τών 6,000,000 δραχμών, μολα­ ταύτα και σήμερον ακόμη ολα τά καλά πλοία δεν έπαυσαν του νά ηναι δεκτά εις ασφάλειαν καί ένταΰθα καί είς τήν Ευρώπην καθώς καί είς τήν Κωνσταντιν. καί Όδυσσόν* ò λόγος δε τοϋ οτι επληρώθησαν μεγάλης ίοδτητος άσφάλειστρα εις ξένους είναι ανυπόστατος, διότι, καί πολλά ολίγα επληρώθη­ σαν καί άσυγκρίτως περισσοτέρας ύπέφερον, ζημίας, παρ Όσας έδωσαν ωφελείας εξ ασφαλίστρων. *0 Κ. Δαμιανός, ως ανήκων εις ναυτικήν νήσον γνωρίζει βεβανως, οτι πολλά πλοία είς τοιούτον τρόπον είναι επιβεβαρυμμένα μέ χρέη, ώστε δυσκόλως δύνανται νά οικονομίσωσι καί τά ολίγα εζοοα της αναχωρήσεως των - πώς λοιπόν θέλουν δυνη6§ νά πληρώσωσι τήν πρώτην αδράν προκαταβολήν τήν οποίαν τοις επιβάλλει τό Νομοσχέδιον* άπάντησιν εύρίακομεν ε t ς τόν τόπον των δημοπρασιών η εις τάς εικονικός πωλήσεις. Πολλά

Ελλην, πλοία φέρουν μετόχους ξένους, ò νόμος δι

αυτούς δεν δύναται νά ηναι υποχρεωτικός η λοιπόν περιπλοκάς θά^ επιφέρουν η 6ά πωλώσι τάς μετοχάς των καί εις ην κατάστασιν ευρίσκεται η ναυτιλία, έκαστος οΛ^οεΐ οποΐαι θέλουν εισθαι αι συνέπειαι τοιούτων Βίαιων μέτρων. Άφίνοντες τά καθέκαστα τοϋ Νομοσχεδίου τά οποία θεωρούμεν δυσεφάρμοστα διά τάς πρλλάς διατυπώσεις τάς οποίας απαι­ τεί καί ιδίως ένεκα του ακαταλλήλου της εορας τοιαύτης εται­ ρίας εις τόπον μή παραθαλάσσιον, παρατηροΰμεν εν μόνον εις τόν Κ.Δαμιανόν* καθήν έχουμε μακράν πεΐραν εκ των άσφαλ. Κ.αταοτημάτων τά οποία πρό 23 περίπου ετών ενταύθα υφίστανται οι κατά τό Νομοσχέδιον πσοκαταβολαί των

Ελλην» πλοίων, με το πο-

λυέξοδον της συντηρήσεως της εταιρίας καί μέ ολίγιστα θαλασσοδυστυχήματα, θέ.-ουν εξαντληθώ τάχιστα καί τότε θέλει επέλθει η ανάγκη της αναλογίας.των ζημιών*πώς θέλουν πλησωθτ^ 6έ at

. 461

v

TOI··'.', υ'CXI. :_,;·;•,· Ι. ι"'. I- ( . "··-'· iiAOlC. μ Ο Λ ί ς r.-.V^.V.VCCVvfX τις

α ς U".o;.cc-ri ".'• ct •

ει. .α Λ A.;:· ς ταηενμ; υ«. ετεΛ:-η η ν::α>τυ:η κριοις >·:•:'. ι· ο αοιε-

ςοοος Λ e ;.-υ ρ ι ν e; ο ς rov ο::οι.ον οπι,Ροεν της c f. Λ ει αμηοει. ι εν:.;::] ηγεουη φ^υη ϋατα του ',ομοΡχεο ι-ου του ίν*ί:ιο:μΐο.νού μέρους του ναυτικοί) κο.ί του εμπορίου της -·:6λε6ς μ;"ς, όοτε IJV'.'.|,:'.-.-.--,'!J

ρ :'. ç : : ε ρ ί

> > ν απευουνν; οορα»

ι'~: εμ-:ορ;,;:ον μ α ς ε ~ ι μ ε Λ η τ η ρ ι c v τ ο ύ τ ο υ ϊ ί ο φ α τ η ρ η ο ε ι ς ν^ρ.ος τ η ν

>!, α υ μ ε ρ ν η σ ι ν»

Ια·.ς ^ ( φ α τ η ρ η τ ε ι ς μας οέ τ-:/, ν τ a ς έ ν ν ο ο υ ν τ ε ς εκιμε^ητηριου,

μετο·. τ ο ροντος

του ν α υ τ ι κ ο ύ μας ε ι ς

ουνιστ^μεν

υντέρ τ ο υ ο'υμ<ρε-

τ : : ?,, : : ο υ λ ε υ τ ι::α αωματα την μ. η

κ ί φ α δ ο χ ή ν τ ο υ Κομό σ χ ε δ ί ο υ ή τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν ΐΐρός

την τ ρ ο α ο λ ο γ ι α ν

τ ο ν ο':-'.ο.··;όν τ ο υ ν αφαιρεΟίΙ ο κ α τ α υ α γ κ α ο τ ι;:ός

τε ό ε;:ού^ιος

ημείς

Hai

α υ ν ε τ α ι , ρ ι ααός Οελει

του

ό ρ ο ς ><αί τό­

άκουε ί;? Γ. ι ; : « ι ά κόσον. c p C a i

;;:.i e v-p,iOc->"c-',i. ο υ ν α ν τ α ι να 11, ve: ι σι

δ ι α ν α ς ε ι ς του ^ομο^νε·-

6 ίου» ίο-ς τ ι α ρ α τ η ο η ν ο ι ς τ η ς Lu ρ ο υ κ.' .iT::i

μ α ς υ;, ο | ι ν

οιοτι

η νηεας αυτή ε ί ν α ι

ο γν^μον

. . η ν , ν ο . υ τ ι α ο ϋ )'-" ί τ ο υ ε μ π ο ρ ί ο υ *

[Τηγί] :

' ^ η μ . "ΑίΓαλσς" , « ο .

3^2,

2^ Φεβρουαρίου ϊ Γ ^ Ι ,

«.(ϊ)

ΗΟί

III .Α. (ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΪΕΣ ΣΥΡΟΥ· ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΔΡΑΣ TES Ε­ ΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑΟΥΔ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ) Δέν έλάβομεν μέχρι, τούδε μέρος εις οσα ο εγχώριος τύπος έγραψε περί της μεταρρυθμίσεως της γραμμής των Αυστ. Ατμόπλοιων της *Εταιρίας Αδϋδ, διότι- είδβτες την έπιρροήν της Αυστριακής πολιτικές επί τοϋ ενεστδτος Κυ­ βερνητικού μας συστήματος, ειχομεν πεποίθησιν οτι αι πα­ ρατηρήσεις ημών, ηθελον ναυαγήσει κατά σκοπέλων. Δεν έλά­ βομεν μέρος, διδτι αϊ επί της ανανεώσεως της συνθήκης·γε­ νόμενα ι συζητήσεις έν τοις υπό τό κράτος της δουλοπρεπείας διατελουσι Νομοθετικοΐς ήμων Σωμασι, άντηχοΰσιν άκδμη ε£ς τά ωτα ήμων. Δεν έλάβομεν μέρος διδτι ένω εις την συνθήκην αναφέρεται* οτι διά πα σα ν τροτ:οποίησιν αυτής της γραμμής απαιτείται νά ζητηθρ η συναίνεσις της

Ελ.Κυβερνήσεως, ή

Εταιρία τοϋ Αόυδ αναφέρει είς τδ υπόμνημα αυτής, οτι χαί­ ρει τό δικαίωμα ν αγ·ρ καί φέρτρ την κίνησιν των Ατμόπλοιων της όπως τα ίδια της συμφέροντα ύπαγορεΰουσι. Δέν έλάβομεν μέρος διότι η Κυβέρνησίς μας, ύποθάλπουοα δυστυχώς τά αλλό­ τρια συμφέροντα οχι μόνον δέν έλαβε μέρος εις την ύπδ τοϋ Κυρίου Τοσίτζα προταθεΐσαν *Ελλ. Άτμοπλοικήν Έταιρίαν, άλΧά καί παρενέβαλλε πλαγίως τοσαΰτα προσκόμματα, ατινα εματαίωσαν πασαν ελπίδα της συστάσεως αυτής. Δέν έλάβομεν μέρος, διότι ίδομεν μετά πόσης υποκρισίας εμπαιγμοί έκαμε τόσον ,' κρδτον ή Κυβέρνησις, ζητήσασα διασαφήσεις από τά επιμελητήρια, άπό τά Δημοτικά Συμβούλια·, πέμφασα επίτηδες άπεσταλμένον ένταΰτα, συγκροτήσασα εν

Αθήναις δικηγορικόν συμβοΰλιον, καί

άφοϋ υφ'ολων ηκουσε τ αυτά, οτι συμφέρει δηλαδή νά μένουν τά πράγματα εν φ κείνται, καί οτι δικαιούται νά τά διατήρηση έν τοΐς αύτοις, αυτή έπραξε το εναντίον. Δέν έλάβομεν τέλος πάντων μέρος διότι δέν συμφωνουμεν μέ τους Συντάκτας τοΰ

Ερμου καί Αιόλου, οτι δήθεν διά της

μεταρρυθμίσεως ταύτης καταστρέφεται το εμπόριον τοΰ Κοάτους, τδ'Ναυτικόν μας, καί 'ιδίως η *Ερμουπ'ολις ερημοΰται. Δέν συμ-

' 463

ο'της ε μ α ο ρ ι ο ν ,

//,. η;) η ycrw α η ς α α ο γ ε -

< !-·: -:

?

ι; y yci.hu: ν , δ'ι α ; ι η

ΕάΛαρ μ ι κ ρ ό ν; έ χ ε ι

διότι

τα τ ε λ ε ι ό τ ε ρ α

ZÌI τ ο ν ε μ π ο ρ ε υ μ ά τ ω ν

ο α ο ι α εαρον η'.:α:υετο α.··.Λυτε ε κ ε ί θ ε ν ,

'te. 7:noyvp.;f. υετο. ι

τά

no η

α υ τ ό ς τ ό ς ^ηΎ-'ς τΓ-\>* διό. τ η ς τ ρ ο α ο α ο ι τ α ' ε ω ς μ ά λ ι σ τ α

ano

τ α ό τ η ς α ρ ο ν ο ΰ ρ π ν οτΐ·

θέλουν

επεηταΟη τ λ ε ι ό τ ε ρ ο ν

ο ' ε ι ς μ α ς * ^ •''">•'- ο ι α ο ο ρ π ν μ ε ρ α ν , οτερου;:εί;α.

Λθν c i ^ v ^ v o C ^ c v ,

μας βλείίομεν

όμνοριζομόνας,,

νόμενον,

c;;;c»

c .τεαταυΐ ν τ η ς α α ο ι α ς ηοη

διότι μήτε

μήτε

τάς αυναλλαγάς

τ ο ν α υ τ ι κ ο ν μ α ς ΐίαταετ.τρε*

άυε-υ μάλ-ιοτα :·:α.ί ο ν ο υ ν ε χ ή ς Νομάρχης y. e ς 5 ία. τ ' ; ρ S ;.·.:• •

οο oui. τ η ς " ρ ο ς τ η ν Ι ί ν ρ £ ρ ν η ΰ ΐ ν δ ι κ α ι ο λ ο γ η μ έ ν η ς του}

au

( ή τ ι ς αεια-οτε ε : : α ς ι « ς

εςετ,.μησε

εαΟέεεας

τ α ς c;;c^'Ctç τ ο υ ; να

γ ί ν ν ; π α ρ α δ ε χ τ ή η ιτρότα:~ίς τ ο υ , α ε ρ ί κ α ρ α τ ό α ε α ς τ ο ν α ρ α ν e i e τ ό oc ' ί ε ρ γ ε ο ' τ η ς δ ι ά τ ο υ ΓΙειραι Γ ϊ φ ο σ ο ρ μ ι ς ο μ ε ν ο ν ;>τμο.*"

"Ρ .. "ì *

.

'

β

* »

κ α ι τα Γ!':Λ,Η;::.-.τμοπλοια ε χ ο μ ε ν κ α τ : : OC: ^ t Αγγλική εταιρία ετοιμάζεται να αυρνηορ ο ο ν , >ÎO. t, CTSi Λ:_λα·^0θδροχ1 αν εις την -,Λλαδα.

τ,αοιον. ο ι ο π

£εν ?υηχάνουμεν τέλος

κάνταν, δ ι ό τ ι

evi? π ρ ο τ ε ρ ο ν η Κυ~

£ ε ρ ν ηε-Ί, ς ε λ α μ χ α ν ε %•-• ς .-ajew—α.ί.?;'-ς ε ι υ η α ε ι ς τερο-ν ήμίϊν ;

s

ηδη ΟέΛει τ α ς λαμΟανυι

-αα· ':μ ·.· υ Γ. ς ,

οι

εατανήρου,

ε^φ apca'r.pov

τ ι α ν.-ς

μ ε τ α φ ε ρ ό μ ε ν ο ι , από

κο.ί où

εε

ουο η μ έ ρ α ς ρραε-ε--

τίροτερον κ α ι

τοοακις

της

.α,α;ν~ς ε α ι . ; α τ α ι τ η ς ώυρ-,·.·"'ης κ α ι έμενον

.':!-:· αηοας ε ν τ α ύ θ α

Λτμ^τϊλοίου

εκ Τουρ:: ί α ς } η δ η τ ε λ ο ύ ν

εις

εμτίοδιζόμενοι

Άτμόπλοιον,

δ ι ευΟυνεσΟαι

ΗαΟας :ta.i

;

ο:τ .'ευθείας ε ί ς

τόν

ï c p o c i ô i c p i c y a v των»

μας{

Διό. ν ' « α ο ο ε ί ς - α μ ε ν

ό'£τι

καταμο>ρίΓΌμεν ε ι ς

τ'ς

ΐι>:ρί τ η ς Tpouctttoiijcccic οληΠής τ η ς

τ ' , ν α λ η δ ε ι α ν τ α υ λογαη»

στάλας της ε φ η μ ε ρ ί δ ο ς

ημανμ'την

ταύτης δ ι α τ α ς ι ν της ε τ α ι ρ ί α ς .

ιο'νορίας χρόνος

των -οαενεων ημών«

γ.Ζλλον

θελε ι άκοοείςεί.

0 5έ

τ ό β ά σ ι μ ο ν ή μη

464

"-ΑΤΜΟΠΛΟΙΑ ΤΕΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΑΟΥΔ. *Δπδ της Ι Μαρτίου έμβαίνει έν ενεργεία ή νέα θαλασσοδρομική διάταξις των ατμόπλοιων της αυστριακής εταιρίας τοΰ Αόυδ, προστιθέμενων νέων θαλασσοδρομιων, η επαυξανομένων των ύπαρχουσωυ και έπιταχυνομένων. Τα εκ Τεργέστης διά Κωνσταντινούπολη ατμόπλοια θέλουν αναχωρεί άπδ Τεργέστης κατά παρασκευήν αντί «ατά πέμπτην, καί θέλουν φθάνει εις Κωνσταντινούπολιν κατά Κυριακήν.

Επι­

στρέφοντα δε θέλουν αναχωρεί άπδ Κωνσταντινουπόλεως κατά δευτέραν και θέλουν φθάνει εις Τεργέστην κατά τρίτην. Ή μα­ κρά καί διά τους οδοιπόρους όλους οχληρά διαμονή εις Σύρον θέλει ελαττωθρ, επειδή τά ατμόπλοια της Ανατολής πρώτον θέ­ λουν εγγίζει εις Πειραιά καί έπειτα εις Σύρον, είς τρόπον ώστε οι δι

Αθήνας επι βάτα ι θέλουν αποφεύγει τοΰ λοιποΰ την

αφ ενός εις άλλο ατμόπλοιον μετάβασιν. Αι δι

Αγκώνα καί Ελλάδα θαλασσοδρομίαι θέλουν γίνεσθαι

τοΰ λοιποΰ κατά πασαν εβδομάδα, καί τά ατμόπλοια αυτών θέλουν εγγίζει εις ϊ-ίολφέτην, καθώς καί εις αλλ,ους λιμένας τοΰ Κοριν­ θιακού κόλπου. 0 σύνδεσμος των γραμμών τούτων μέ την της Ανατολής μένει ως υπήρχε. Εξακολουθεί η πλαγία γραμμή άπό Πειραιώς δι

*

Υδραν, Σπέτσας καί Ναύπλιον, καί προστίθεται α?Λη νέα

γραμμή άπδ Πειραιώς διΈΰβοιαν. Οι εβδομαδιαίοι δρόμοι μεταξύ Κωνσταντινουπόλεως καί θεσ­ σαλονίκης εκτείνονται μέχρι Βώλου, >:αί επειδή κατά τδν πλουν τοΰτον θέλουν εγγίζει καί ε'ς ,Ξεροχΰρι καί Στυλίδα, ή 'Ελλάς θέλει έχει τοιουτοτρόπως διπλήν οχέσιν μετά τής Κωνσταντινου­ πόλεως, ήτοι διά τής Σμύρνης άφ'. ενός καί διά τής Θεσσαλίας άφ' ετέρου. *Ε Σμύρνη συγκοινωνεί ηδη μετά τής Κωνσταντινουπόλεως καθ'έβδομάδα διάτων άτμοτΛοίων τής εταιρίας Αόΰό, ατινα πλέ-

àGb

.:.';.·.'..Ό'-e:·, ν : ι ν ο ν " ι.• Λ'.:;.·.'r; {

—:ργ

',•••'-" ν'-'

όνοι

.'•>·.,. . . . 1. . . . ' i ι,'

V'OOü'VCw".: ' ε ; : τ ••-'> ('• '•. ξ; Ι Γ ρ-"Ό.·ν-:;λλι.·:ί,

«··. /. ·3Γ,,

:Λ'ί»Λ

ν:/.ην

ί,,,.-"...

.•ν,.'ρίν'ί'.ίρι-ϋν

ile λ λ Ι ; : ο λ ι ν

u : ί. λ η γ ο υ α α

κίς

s

t'^ii

,·'·-·Λ

i.-r.....·/. Κ;ονίτ

ν nvou·

Ï;OXIVC OI:C-XI;'\'V'Î::!,

opaoycotat οι

oooyot

ημερ·:?Γ·,ί I •;..>

<ν .^C::;.\\::\

oî

»,c.v

;•··.·'.'

J:.pv. j'.UOOü

y-:/pt

•Ι

ί !--'•---• ; - · ' ' ί

' ï C V ύ υ C ΐ ϊ ~ ρ Ο "J

ν -->

' i - - f •—' -*

Yî,VES

.·:. γ ι ν ο ν •; υ

•.tc-i·-.·-:-/'·'

·»

jUpt-GCV^

i;-r.ι

.•.;V-.Î:V

*-' * i ; V

'(- ;

(εν'·>

.•vfr:-.v.-.r,.'

^Î,AOJV

C I C:

C c J / v C t ·<•-•') 'flL,tr'i·

c-por-OL

OC •'".i.OJVi'0

y-Aüvv

ìli*, i-

ö

L.

...

t

K'J; i.M.tv : ·. C ' · ' ... .J·.,

f S

Ί

M":

i-.', ;'..)·._• Τ '. V Τ ί- V ;

... .'. ,

.::ΛΐίΤθΐ 'icv·;: Γ. ι· c

., '*• -^ ) * \? Γ; ί ; Ρ

ν.' . y-ε av.

l Ο .-- ~ ν

.» ν c '„' y s. ν

έ ν c py ε ι α ν

' ~ x) t*„α. c ï i p r i VCÌ'.'.V

υ::ο

?'c.t

Λ

"'ϊ y

ν Γ; ς

ι f.

ι. :•, ι· ·.·. i.

. ~

ίϊ,.

XC.LCliJ'J'X

.ciac

τητ

ν e "'-VI - ·ί ρε'ΐ'χ.·._,υ εντός

& ι f..: •;·:-. Ç i v

e

· ».-.»

,-

'-•.•ς eno":',··.>'·;•'•; c ;;;;

<

νέχ

••-CGO JVTJC 5 i\r.
-ν ο Ο κ ο ν ^ ν . ο ϋ τ ci-ν

:v.;iiav

;:::.(•

ααΐ'.ν ν.7.,

ΛαΛπεΐΙαν

η·:·.-.

\-. = -<>

in.·>).ν L r. ν J

θέλει

at'-iôvjXo t a -

" l i p ι δ :-.ν ο ΰ

Οα.Λα.σεοδρ'η'.ΐ y y , i-ta

της

::aucHCC?Ti)y. η;.·, ε ρ -.ν

η

»tec ι

(Π'')« κόλις

της

u T y -Ο - ϊ λ ο ι α ζ -

y ε

την

Ια'"

την

r..ac-

τ-(;·••< .-ΐς

σ,ν

ϊ^ργάίν^,

*

s ν - Τ ' , ν '-γ-·· .i A c t ντου s

v. --/ c

'.·1:

,w-.p.\

.·, *. îif..-. ;. ;

/ .*

cp-joy.-.-.u-jç Λ

*--,

·.-

• V * -'"ι» 1 -'

*-

V ^'•"

*• / t r

με

ΤΟ ο ι ο υ α ι ο ν -'•' ι-

*

*

S -

ν*

Γ; '; Ο Ο • : '"'Ο'"'; ^ .,- — ' " Γ i ' r . ν

y

,

/ΐ'Υ >ί'-ί*-"

466

τάς Αθήνας δίς της εβδομάδος (δπαξ "διά του *Ισθμου, και δίς κατ ευθείαν διά τον Πειραιδς ε&ς Ηαύπλιον καί δίς είς τήν Ευβοιαν* - δεκατετράκις τον μηνδς μ£ την Κέρκυραν, δω~ δεκάκις μ£ τήν Ζάχυνθον, τετράκις διά της Κεφαλληνίας καί τετράκις διά της Άγιας Μαύρας* - άπαξ τΐίς εβδομάδος με τήν Σμύρνην καί την Κωνσταντινούπολις καί άπαξ τ^ς εβδομάδος με τδν Πύργον καί μ£ τήν Μρναν διά Κωνσταντινουπόλεως, καί κατά τδ θέρος έξάκις τοΰ μηνός με τδ Γαλάζιον* - δίς του μηνός με την θεσσαλονίκην, Θεσσαλίαν καί Στυλίδα* - τέλος δ£ δίς τοΰ μηνός με την Άλεξάνδρειαν κατ ευθείαν, δίς με την Αλεζάνδρειαν διά Σμύρνη κατ ευθείαν, καί τιάλιν δίς μ£ τήν Άλεξάνδρειαν διά Σμύρνης και Βυρηττοϋ. Ό μ-:τά της Βηρυττοΰ σύνδεσμος θ£λει γίνεσθαι δίς του μηνός κατ ευθείαν απδ Σμύρνης, καί δίς διά της Σμύρνης εις Αλεξάνδρειαν. 'Ώστε βάλλονται εις συγκοινωνίαν αί επόμεναι νεαι πόλεις· Εις μ£ν τήν Αύστρίαν, *Ραβάζ, Σλεζ Ίαβλανάζ, Καρλδπαγον, Κακάρσκα, Κεγλίνη καί Μιλνά. Εις δε τήν Ίταλίαν, Μολφετη καί Μεσ.σίνη. Εις δε τήν %ΈΆλάοα, Μεσσαλόγγιον, Άμφισα, "Ύδρα, Σπετσαι, Χαλκίς, Στυλίς καί Ξηροχωριον. Εις δε τάς

Ιονίους

Νήσους, Αγία Μαύρα (Αευκάς). Εις δε τήν Τουρκίαν, Άντίβα,ρι, AL

Δυρράχιον, Βαλόνη, Καριτία, Βωλος, Μερσίνα (Ταρσός), Άλεξανδρεττα, Ααοδίκεια, Καΐφα καί Ίόππη. Προσέτι δ£ ή Μελίτη· Της αλβανικής γραμμής, δεν δύναται νά γίνρ εναρξις ειμή αφοΰ αφαιρεθτί ò εκεΐσε υπάρχων σήμερον αποκλεισμός. *Ε είς τδ Ξηροχώριον προσπελασις εξαρτάται εισέτι εκ της συστάσεως εκεϊσε ενός υγειονομείου" ο δ£ κατά τά παράλια της Καραμανίας δρό­ μος 6£λει απολήγει εις Ίόππην εως νά αοαιρεθξ ή μεταξύ Σύρου και

Αλεξανδρετης λοιμοκάθαρσις, τδ οποίον, κατά τδν Γίαρατηρη-

τήν της Τεργέστης, ελπίζεται νά γίν-g ρσονούπφ.

Λΐ·ς 'co' Yf-Γ: ν ε ι ο ν ν ν ι ς οταΐ-ρια·: -.ς

ν^(·: ί>ΐ;::τ i.V. ν ;'-'•·· ζ

'·•-'•>

cuvracic;

rr;ii.-:v ; | Î I , I ; ?ÎCÎI OcA;;t

"'Φ''-.YV-

οηνοοι

Γ.υ^'Γ) ocïovoo7i'a { π ο', ρ e χ ο y e-α 17'.uvae

t"!v

Il ..

,/ ,*

,!

-C.

,ί·-ρ.

Ocppovi'.pi.ou

» >.,.·/

468

II1.5. Ε ΕΛΛΗΝΙΚΕ ΑΤΜΟΠΛΟΪΚΕ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Μετά τήν σύστασιν της Εθνικής 'Ελληνικής Τραπέζης, ουδέν έργον εταιρικδν σημαντικώτερον επαρουσιάσθη, άπδ τδ προκείμενον τής άτμοπλοΓκής έτειρεία. Καί η Κυβέρνησίς μας, καί η Τράπεζα, και οι εις τάς μεγαλοπόλεις ομογενείς μας άπαντες συντρέχουν γενναίως καί με 'Ελληνικά αληθώς αισθήμα­ τα τδ μέγα τοΰτο έργον. Μεγίστη 6ιά τοΰτο προσοχή, διότι με­ γίστη καί ή τής φρονήσεώς μας δοκιμασία. Υπάρχουν εν τξ ε­ ταιρεία ταΰτρ ολα τά στοιχεία τά δυνάμενα νά σκεψθωσι καλώς, υπάρχουν έν τξ επιχειρήσει ταΰτ^, ολαι αϊ προσ&οκίαι καί προδδου καί κέρδους.'Εάν δεν επιτΰχωμεν, δέν δυνάμεθα νά δικαισλογηθωμεν κατ'ούδένα τρόπον, δεν δυνάμεθα νά εχωμεν κάνεν θάρρος, διά τήν αυτήν η αλλην επιχείρησιν σημαντικήν. Ποεπει εις τά πρόθυρα των πόλεων μας, είς τά όρια τής μικράς επικρα­ τείας μας, va γράφωμεν με κε-.:>αλ7.ια γράμματα, ΕΙΜΕΘΑ ΑΝΙΚΑΝΟΙ. ΔΕΝ ΕΠΙΧΕΙΡΟΪΜΕΚ ΠΛΕΟΝ ΜΗΔΕΝ. *Η εκλογή τής επιτροπής συγκείμενης παρά τών εχόντων μεί­ ζον συμφέρον, καί τών ικανών περί τά τοιαϋτα, μας δίδει ευλοι

ÇQV άφορμήν νά εικάσωμεν άδιστάκτως, οτι θέλει επέλθει aîciov αποτέλεσμα.

Αλλά προκειμένου περί τοσούτον εθνικού καί σπου­

δαίου έργου ήθέλαμεν παραβξ τδ καθήκον τοϋ δημοσιογράφου, εάν* δεν εδίδομεν καί ημείς τινάς ιδέας, καθ όσον ειμεδα εις θέσιν νά γνωρίζωμεν πολλά παρά των εκτός τής Ελλάδος ομογενών μας, τδ μεγαλείτερον συμφέρον εις τήν εταιρείαν εχόντων, καί καθό­ σον ακούομεν, οτι εις

Αθήνας γίνεται λόγος περί τίνων προτά­

σεων, αϊ όποΐαι δέν έλπίζομεν νά γίνωσι δεκταί παοά των κυρί­ ων μετόχων, διότι άληθως η έταιοεία ήθελε καταστραφή«. Φρονοΰμεν ανεπίδεκτον αντιλογίας, οτι η εταιρεία αυτή δέν «ρέπει νά ηναι ειμή καθαοά ανώνυμος εμπορική εταιρεία ύπό την επωνυμίαν "Ποσειδών" η "Αδιδ

Ελληνικός" η αλλην,

καί οτι επομένως τά πάντα πρέπει νά κανονισθώσιν κατά τους

Λ 69

vuacoup νησις

):?. ι. v.r. capa a o o v a μας côa/aopo TU ς

*r

αττον

διά

TUV U H O O Î W V

τ η ν γν.",ιην

τ ou Tpovio'v)

;:O:0LCCV.Î.':.I

της

της

ετηιρειον

ΐ·~υ'ίίΛ'»

ôvappcuç.

"'^ι·

vov

ενοιατριpaacv .εις

va

pap··

την

e o e if, ·', V (οετε

tpvo.ciav, το

eu,pa

τούτο».

ντη εχονο'α μεγιοτην ε;:ταο'ι. ν, προ-πανTuv ir οι; ν-; ι va'e;-;εaa,η •.re·!.· ο ν TOT:OV θελε ι C;Ì/.C(,CI oia ;:εντρον ι ' .

··.· t.:

tiöv rpY'Giuv της*

iï ΟΛ-εΰρε·:. ις δεν rivai. δυοπολος* διότι

τ:-.ς "V.c· -t.. ε ν ο υ : :-a ρ ;

ί>

c a a o p t a a > . ç e τ ο·, ι ρ ε ι α ς > i

ε>:.'..εγε-ϊ.'Μ

;:r;•·.(•;

;a:v*pov

μογ·:>λτ:ί T-cpiv Pipa, Ì O U V Ì C . f ι: et·

vi.

-.

TO":OV aap

!

^

εναιρει- ς

προκείμενου

τ δ τ; ο ν υ π ί , ο χ ο υ ν <•

»,.

u'uppapowa:-. μετά

.",

riaxV

γίνονται

τ φ ο τ ο γ ο ν τ α ί · ai,

ΐ-;αρρησίας,

cav

»

τάμε·Ρ •>

V| ό τ ι

euïïopi>aa

ε 4

-

7ΐρ£ — . /,

T I C TJ^C.'-CV a a p - t o p ;μ=*

JIÏ.V

ή^ί'τ/.Γ'.υ.εν τ ο ν ;::a

st.'.aocvç

ενΐ;ρ. υ ^ α ρ ν ο υ σ ι TIC τοϋ

cat

£\ληνικόν

. ··

'•

γι"·Λθ L Te ο;χ τ η ς TUTC!

ovWa xaC

έ ς ε ν - . ο .rj ' ε t ς π ο ί ο ν

-,

ο Toaoc

οιαγορους

;i.

δεν

ôïfttpcua

}

TTÎV

_

ερηγονρ; a κεντριν·η ' t.-

o.-.c;· t. /· ~

f

διευθύνεις

της

εταιεείε.ς

o.vTaaoapi. v c î · - 1

yc

νρ, (r-ôir.Gu.cir aepu tav γενικών συμφερόντων,

•"' O V i

-/\.'"xt την διευΟυ-νοιυ όλ;:·ν, ;::•'.-

U - Ό Ο - —' L

Ο; ca v a;L;pc!-pa Ta p^aa T'" av-1-τονμενσ ο ι C;:?.O'ÎOV κλαδον, apo~ ßXcact- :;ερί όλων. τ5ν άναγκΟν, τ-ροετοιμάζει νέα. μέσα προαγωγής της tata·-, ι-ρε ·. α ς, ε ι vat, τέλος .ο. ca^aApop της εταιρείας. Ï-GV

aav AGI-·

αντη or.v τε^η εις τον κ·ΛταλΛηλυτερ.ον Toaov δια va eau Ι-ΛΓ-ΖΓ,

TÌÌX. C 6'- εν€υνπ, ό>:\» μ~κοοΟεν δ. Η c {m τ y. ε'υμ<·;εοοντα Jtci μσκοόυεν 1' '

'

'

bec-g i.i-i.ar~',Ί,-ις, ο','-ο ,ο·.ςει ο a·:··, ρ ·,'.;. v a ç j ε:*.εΐΟεν eva

όστις

ν ν. &uc\>0iJ;;·.!,

άγρόν

του,

ρ ϊ τ ρ ν 5 /ΐ~ρός Ευτυχές μ··.ρ., a.,:Ì

ρ; ν τ.',

οι

"ί-.ον ό ι ά τ η ν

είς

τον

ΰε

με va

μεν^

ούτος τύ

το\' έ χ ο ν τ α ει.ς

ε:'.>τ-ΰεν ' : ' μ ο γ ε ν ε " ς

.*

.

T a p ν.,\::ον

Γ

ι

ιοιοκτηοΊκς Ρημαντικας

C-JÇ T o a o v

τί>ς

οιεν.αι

διευΟΰνοεως

οτ;]).er.ντι:--:a KTrj]î.aTa τ ο υ τιε]ί<ιει· έ ν α τί

πληροφορούμεθα, οτι

Φ

t

ποΛλας

]ΐεν - ε κ λ έ γ ε ι

οτ;οΐον γράρ»ει

κεντρ.ικην

l

k

!

ve': π ρ ά τ τ Γ ) . καί

Οεοροϋν

διοί'Ουνσιν,

υπη-

την

οι

TCXCΓ.ονες τ δ ν

ντ^ουργων

η ο η ως > : α τ α λ λ τ ) λ ό τ ε ρ ο ν "ΰρον*

Τοντο

τδ-

δ ε γ.ο:ς, ο;παλ-~

470

λάττει από την πρδληφιν, τήν οποίαν τινές, μη καλ£ός σκεπτό­ μενοι., ήθελαν λάβει θεωροΰντες, οτι

^εραληπτικδς φερόμενοι,

πρδς τόν τόπον$ τόν οποίον κατοικουμεν προτείνομεν καί η­ μείς την Σΰρον. Αέγομεν δέ μή καλώς σκεπτόμενοι, διότι ή Σύρος γενομένη κέντρον, δέν άποκτα βεβαίως μηδέν προνδμιον μηδέν πλεονέκτημα των λοιπών 'Ελληνικών πδλεων, της διαμο­ νής των ατμοκίνητων ορισθεισομένης εις εκαστον τόπον κατά τάς ανάγκας αυτοΰ, καί εζ ίσου αναπληρούμενων τδν αναγκών του τόπου, δι"ενός πρακτωρείου. Εις την έταιρείαν όμως, παρέζει ανεκτίμητους ωφελείας, Καί πρώτον μεν, η Σύρος περιέχει εν έαυτρ πλήθος εμπό­ ρων καί ναυτικών ευκατάστατων καί εμπείρων, εκ των οποίων ή διεύθυνσις δύναται νά βοηθηται εις πάσαν σκεψιν καί εις πάσαν ενέργειαν. Δεύτερου* παρέχει μεγίστην υλην εργασίας των ατμοκίνητων, καί διά την ημεδαπήν καί διά την αλλοδαπήν. Τρίτον* διά τάς συχνάς καί εύκολους σχέσεις αύτης μέ ολας τάς εμπορικάς πόλεις θέλει εισθαι είς θέσιν νά προνοξ καί προ­ βλέπει ευκόλως καί μέ μικράς δαπανάς ολα τά αναγκαία διά την έταιρείαν, οίον εργαλεία, άνθρακας, άλλα πράγματα, καθόσον μάλιστα υπάρχει καί ή ευκολία των ατμοκίνητων της εν Αιβερ•κούλ ατμοπλοϊκής εταιρείας των φιλογενων Παππαγιάννη και Μουσαμπίνη έγγιζούσης δίς του. μηνός εις τόν λιμένα μας. Τέταρτον" ή προαγωγή της εταιρείας ηθελεν εισθαι εύκολωτέρα 6ιά τάς μεθ'ολων των εκτός ομογενών σχέσεις των εμπόρων της Σύρου. Πέμπτον* α£ άναγκαΐαι μεταρρυθμίσεις, ως προς τους σταθ­ μούς, τάς ώρας κλπ. τάς οποίας αδύνατον ή ποακτική νά μη κα­ ταστήσω αναγκαίας, θέλουν γίνεσβαι ευκόλως καί εύστδχως. "Εκτον* τό κυριώτερον ήθελε δοδη προς απαντάς τους μετό­ χους καί πρδ πάντων προς τους εκτός δείγμα στερεόν επιτυχίας,

471

; ί r- ι. ·,·,Οελεν εΛ.;:\·οει την .••.•Li;!, οτοσυνην αυτών* ·ίΟοτι, ιμ.;)-/,.ο;ν· ί'.εί ', οτι v.o. C ή 'ΐΑλην ΐΐ·;ή εταιρεία εκλεγεί ως κέντρον, τό·rcav οεοο^ιματμένον s Kr-t τον oroïov ;/.t cXXat ecu. ρ ο Γα·., ήτοι η λ ^.Λ.-.ι./ίη Ί-::.ι η ^ν^τρι^'η εςί:/.;(·^νΐθ- οικ xr.ç. εν τη 'ί·λλό.όι cpyc;:-'ί,ς των, Ji'ct όχι μόνον έζκλεξαντο 5 /ί·.

.ί ι

άλλα

J

v'.i.t fiCavcAr-il-ov ο τ:-: ν ηΛΛ'/.ςα ν» a t οτι- ΟΑοι. εννυμουμεϋα, iì r τ.·\ι. «ε te. p"-t(..s

{....

/·

• ϊτL

(ΧΛ.-Μ ]',C'f. : ; Λ ! , γ θ ν f r./

>..,,,

/

Î

^..^

Vi ν ' υ . , η ;, . = , τον ο τ ι κet

_

οτι

:r;,'.'.: -.Γ ς

ϋεν οοηγήταΐ αΐτινες

Jîôvtpov

Λ', ,ίΐρ-.:ονΛ

Ci. V '." b / ·. Ο j* I i ', Ι

CAAOÇ

Μ':ν θέλουν

ί.ν:.ο την

εις

'Λ.ει·ρ~·.ν τ^ν

ν'-·

..-;-yvcc'jpucv KAÏÎ.

λο;

c".iHQ\'.'-:r.i

e^vécac; :

Γί .

η cv J α Λ. Λ. ι a τ,;ν ι-.ασο'αΛικν

ν ίί\ι

;;ει>"

οιευΟυνεται- α';~;ο εμ"ο-

oc ;·:ε ντ.νον vaoci/via ν εν^:ορ',Ηην- -ΊΟΛΙ.ν< Γ: η ν ,

τον

_ /»

η <;. τ ~. ι ρ e t α υεν

yoctc-.'v ε τ - α ρ ε ι ω ν , ε* cuv

C/V/ÎÎ.οίον Λημϋ^ oç

(pep ci'.'.;ci!v, c:-: το c του ο τ ι *•

ι:·: e-ν " ν ε ύ ρ α ,

Ciicy.c κ ε ν τ ρ ο ν

"C Γ". V ., .\t -JV C', Ç AUpOVr

cvc.vcfccv ΐ ό ν

•iev oc ι

τι ve. μρονον

ort

Ί;} ν

XO

·:• ι

~'.r·

ΙΙΟΙΟ

Ü "

cv ,,n\,i;t.«

OV;;1.

-;"»ρ t o o : . Ο".'0 <Ο j :. 'J.' ς .· Ζ \'

C*v». ÎJ U i >1· V

C t V»7. !/

ο e

C.1'. Vi.-·. f f...". t. .". t ç

/*,0i>

Ο'ί'ον vivivvrcit o ^ » μ«ΐ ιοιοΐόΛειαν, Λ Λ Α Π μ ε την ctAtKptvctav .'.CU

ϊ'"·ον ε ν ε ο τ ι

~ t.!

ν ο ν τ.ν. t ε ι ς

ÏW ε ζ η ς ,

ϊον

i't/,ηθε;

εάν ύ::ερΐνχύαμ

1"υ£ί:ρνΐμε·5.ς α^ομλεκουαα ε ι ς

.

ν

- 'ν

ο -:ς ΐΐρος

t

τ:νεΟμα,

ί-ίρη ot ' ^ ο λ ϊ τ α ι , 2ον η &tcv;:ip«v το^ιον

OcXct α κ ο τ υ χ ε ι

ουμμερον

ωόητο,ί

ct-ς TÖU'COJ

η ΡιεύΟυνσις

*

1/

το πρώτον α:ΐαντημ.Γν, .;T'L τοια.υτην

,-'.;ει υϋναντ','ΐ ιιονον ρ··-οι> nut

το ομ"ορ>, nôv

την ΰνχ'.'.οιv-cjvtav

ω^ελε tav

o'tC-,ν a"LÓ το ;.μ"ΐορι;:όν μ ί ν ο ν

ο:;οι,{·>ν "οί?ί,ι τ ι ς ν·..;.

Ηυοι.£οτΓ.ο:·-ΐ· ο ε ::ερ!./.·τ·.»^α-

ntv.'.ït. ::£vûyvr-ç ve* ÎJÎÏÎ. ραρυνΟωοα με

μη ό ι δ ό ν τ α ν μεγ£στην

V;JV

'-, 5

οι

μη έ χ ο ν τ ε ς

'

ουοεμ^.αν γν::;ριν

οι. ε.-ίοοιοοννες » ο;τως γ t ν c τ;/, ι

και· ε ι ς

C

'

ιοεαν τον

να ΛΟ..· cv·"--·*

αΛΛα ε/ίαγ-^εΛ-

472

ματα την κατάχρησιν ως ιδίωμα του επαγγέλματος. Οι έμπο­ ροι πλέον πάρα πάντα άλλον, θέλουν εισθαι άγρυπνοι μεν 6ιά την Ηαλήν περιποίησιν των επιβατών, και τήν ασφαλή μεταφοράν των πραγματειών, φιλότιμοι δέ μεγάλως, ώστε κάνέν παράπονον νά μη γίνηται. Διότι οχι μόνον ευρίσκουν τό συμφέρον αύτων εις τοΰτο, καθότι τά ατμοκίνητα θέλουν έχει πλειοτέρας εργασίας, αλλά καί διότι, φύσει, έχουν, με­ γίστων ευαισθησ'αν διά την ύπδληψιν αυτών, ήτις είναι τδ μεγαλείτερον κεφάλαιον, καί παντός εμπόρου, καί πάσης εμπο­ ρικής επιχειρήσεως. Την γνώμην ταυτην ύποστηρίζομεν καί διά της πείρας των διερχομένων τήν Ελλάδα διαφόρων ατμοκίνητων, είς τά όποια πκντοτε παρετηρήθη, οτι τά εμπορικά καί ευκο­ λίας καί περιποιήσεις καλητερας δίδουν εις τους επιβάτας πα­ ρά τά άλλα. Ή μεταφορά δε των επιβατών καί των εμπορευμάτων δεν δύναται νά ηναι πλέον πολυδάπανος τοϋ δέοντος, διότι εις μεν τδ έσωτερικόν υπάρχουν καί πλοία ευκολύνοντα την συγκοινωνίαν, καί έάν ή τιμή ηναι μεγάλη τά αμοκίνητα δεν θέλουν έχει εργασίαν η μικράν πολΰ" διά δ£ τό εζωτερικδν υπάρχει ο συναγωνισμός μετά των αλλοεθνών ατμοκίνητων, καί σναγκαίως πρέπει νά συμμορφωθώμεν κατά τάς περιστάσεις. Άλλ ενταύθα υπάρχει καί εν έτερον πλεονέκτημα, τό οποί­ ον μδνον οι περί τδ έμπόριον ενασχολούμενοι κατανοούν. Ό έ­ μπορος εις πάσαν πραζιν, την οποίαν επιχειρεί, γνωρίζει νά ευρίσκ^ την οίκονομικωτεραν οδδν, κάμνει υπολογισμούς είς τά μικρδτερα πράγματα, δεν περιφρονεί καί την μικροτέοαν οίκονομίαν, καί αύτη είς μεγάλην επιχείρησιν παριστά μέγιστον κέρδος. Καί εις τά εζοδα οδεν της διευθύνσεως, καί εις τάς δαπανάς των επισκευών, καί εις τάς διαφόρους αποστσλάς, καί εις πάντα, 6ελει ενεργεί μετά της δεούσης οικονομίας.

Εκ της οικονομίας &έ

ταύτης τί έπεται ] οτι η εταιρεία εμπορικές διευθυνομένη θέλει εισθάι είς θέσιν ν.αΐ ενθυνώτερα νά εργάζηται καί νά ώφελήται.

473

f

474

Δέν πρέπει όμως ν*άκατώμεθα* εάν γίνρ τί χαλδν, θ

άποδοθξ) εις τδ ύπουργειον, εάν γίνρ τι κακδν, πάλιν

εις τδ ύπουργεΓον θ'άποδοθ^, διδτι έκαστος κατανοεί, ό­ τι μεγάλως ζυγίζει

είς τήν πλάβτιγκα τη*ς προκειμένης

υποθέσεως ή γνώμη καί ή επιρροή αύτοϋ. Τδ παρδν ύπουρ­ γειον εδειξεν αξιέπαινον σπουδήν και «ροθυμίαν διά την πράγματόποίησιν του εξόχως Έχληνικοΰ τούτου έργου. Εχει δε έκτδς των άλλων εγγυήσεων τδ μέγα καί άνεκτίμητον προσδν, του οτι περιλαμβάνει δύ« επίσημα πρδσωπα της κατ εξοχήν ναυτικής νήσου, λέγομεν τόν Βαύλγαρην Πρωθυοουργόν καί

τδν Μιαοΰλην ύπουργδν» *Η επιτυχία καί πρό­

οδος της επιχειρήσεως ταύτης οχι μόνον θέλει δώσει νέαν δδξαν προς άπαντα τά μέλη τοϋ υπουργείου, αλλ εξιδιασμένην νέαν εύγνωμοσύνην προς την νήσον, ήτις σήμερον παρά πάντα άλλον τρόπον έχει τήν πλειοψηφίαν εις τδ ύπουργεΓον. Τάς μικράς ταύτας παρατηρήσεις με τήν μεγαλητεραν συντομίαν εκτεθείσας, δίδομεν με τήν είλικρίνειαν μεθ ης εγρά­ φησαν, εις τάς ειλικρινείς περί της προδδου τών *Ελληνικων έργων καρδίας.

Πηγή: *Εφημ. Τηλέγραφος τδν Κυκλάδων, αρ.59» 16 1856, σ. CI).

Ιουνίου

, - y Γ; :\ «, t

> ;

ve

χι (.:

τϋν

OP:çc . .'.'.

i

Οι. cpopo' ν υ ν

'C'i.'-.;.:rv!,'V,.

~ ι.

Ιν\

s. t* ί-1-

','-.<:.\

.'. e,,.

.·". ι

e

ν.-ν

;:•':;> co ν ; : c v

ή cpo'Ci. r ορ-

oc

:i'::

:.υ:Λ".οι·

ciν ru

.' ρ-±ρ Ρ< c o e

όορι .?•;' ,

cu

- /-7 '•-·'

i .

;;I

::v

"; l C · e.

Ο ι Γ.

>

•

ν - τ π ο ο ν ο,"ο

τον

Γ« ^

^ / . . . .'. î -

'

. ./

^

.·-'

:··.Λ·'.ον, ε e cu

-,

«Λ

ί- . ;-

·.

,/

Τ

ο ..ι. μ?,

occupe

.-Γ·;:άρν) re ν': μ o p . , OCVÌ

/

c e : '•'i

• . «

ce,

occup

••'

—

C

.ν '"

».

cp-cup

,;:'.-•; voc . ο ι •• .

αν e i ν ι C~O« ".'.γ-; C O V Î U Ç ct.

, - -'-

,·.'-'

ΐ-.υ«

;ν' .ο~ο\; Ι μ τ co- ε τ ο ι μ ο ν

~ -

ΛΛ"οc·-oins.

χι. Χ.

κοίλον

e· ρ τ η ν

λογ; e t o o c c c ; f

'

^

:

: Ρ χ ι, Λ * .·', •••να p o c o

3

,' - -

..

η cccccc! c,«:

Ο ·.;'< '

Î-.".:C/.\

Ρυμ-,•;..: ^ ι C",XÌCO..JO v i

.". , -'rît-.

'ν,οΰ •/"p·.".."-"!: c. r u c u

ου.: o o o o c u r ,

υ

-, ·ι~ .j.'.ouv o-ot· c.;üi., c u

.

.• " ν CL L ·;•: ; c o

OO.V, , ο ο

VGOi.

j

χ ο t:/,. p u . v r e ν ΐΓρ-

c-ου

cooo.c"pc c u ·'·. ι

OC

f.ve· o c ç τ ο ν

c-, υ v.; ν τιμο-,ν c

' ,.

G'.CU

:-:..· ι.

ένφ eco ccvvpc Ρρς i.op%p ffer; ε ρ ν ; : χ α ι

·....

το; : c ν'

κ·

'

476

Κ. Tt νά σε* πω αδελφέ τδ βλέπω.καί εγώ, ^τι δεν δίνει χέρι πλ£ον Μα κάμη κανείς καράβι- εις την Συραν. Διά τοΰτο βλέπεις οτι ο Νταρσανας εις την

Ρδδον άνοιξε, καί ολρ μέ­

ρα αυξάνει* εις την Κάσσον, εις τδ Καστελλόριζο, καί εις τήν Σάμον φθιάνονται πολ/.ά παρτίδα, τά οποία ελλείψανε από την Συραν, καί αν δεν "_apij η Κυβέρνησες κανένα μέτρο ο νταρσανάς μας θά χαθρ δλοτελΰς, καί 6ά είναι μεγάλη ζημία διά τόν τδπον, καί διά τους δουλευτάδες όπου ζουν απδ αυτόν'. Γ. TC θέλεις νά κάμρ η Κυβέρνησις* ve' εμπόδιση τδ μονοπωλεϊον των κερεστετζί δων*, αλλά τότε πρέπει νά φροντίστ) αύτη νά φέρτι τδν κερεστέ, καί νά γίνρ έμπορος. Κ. Δεν είναι ανάγκη ούτε κερεστέ νά φέρη, ούτε έμπορος C

νά γίνρ. H Κυβέρνησις έχει πλούτη καί θησαυρούς από τους οποίους ποτέ δέν εφρδντισε να ωφεληθί), καί ενταυτψ νά οφελησ-ç καί τους υπηκόους της. Πδσα δάση εθνικά δέν είναι εις τήν Εύβοια καί εις άλλα μέρη της

Ελλάδος, τά οποία ημπορούσαν

ν'-χρησιμεύσουν διά κατασκευήν πλοίωνί καί απδ τά όποια ή Κυβέρνησις ηθελεν έχει ολο τδ χρηματικόνο~οϋ πάγει εις τήν Τουρκίαν διά την αγοράν κερεστέδων πρδ τόσ. χρόνια, καί οι Ελληνες οποΰ ολημέρα φδιάνουν παρτίδα ήθελαν έχει καί αυτοί τδ διάφορο τους, καί απδ τοΰτο ήθελαν παρακινηθεί καί άλλοι καί άλλοι, διότι όλοι σχεδόν οι '"Ελληνες είναι θαλασσινοί, δια. νά φθιάσουν καράβια, καί με αυτόν τόν τρδπον ησελε αυξήσει πολύ το ναυτικό μας. Τώρα αυτά τά δάση είναι ως νά μην είναι, διότι

αν επιχειρισδζς νά κόψι^ς ξύλα διά ναυπηγείαν ποεπει νά

τά κόν^ς κοντά, διότι δρόμοι δεν υπάρχουν, καί τ-' Τώα δέν ημπο ρουν νά κουβαλούν ξύλα μεγαλήτερα τοΰ Ι "i/c

μέτο'υ. Λοιπόν μ έ ­

νουν άχρηστα τά δάση, ζημιονεται η Ε.υοέοντισις διότι οέν πωλεί τά ξύλα, καί ζημιδνονται καί οι θαλασσινοί μας, οι όποιοι πρέ­ πει νά αγοράζουν τόν ξένον κερεστέ, καί νά τόν πληρώνουν οσο θέλουν οι κερεστετζί5ες* Έ ν φ με ζί

εξοδον των μισθών των Δα-

477

t

..

.

•ον\-.'·;'-·:ν cr:r.v

.

,

.

•;:.':·,-ια.>·"ΐ:ι

,-

,.

>

)

ι

>

"•:•;• ρ?, το.·. ·•/ρ ο ν t. α eie -αυτούς ηρ.ο-

!o;i.;>c ve; re.;: 3 τουρ ·:·'ν;·.γ>ί.'>.ιουο. ορομευρ ο tu να /tcc"Cj.:\Goyy e t r; τ ί Ο ρ ύ ε ς ε ι ν · α , μ ε γ ' λ : - . ι ρ , ΊΟ ,.ουνο, :-'νουν

t

Λν.-.το/.ην. e·.;•:'.y o t

;cv

εσ αο^.εϋηεαν . <..

ι. e

Ì

'<

μ:·ο.

ve

ve-

ΛΛΛα τ ο υ ; ; ; ; : c i )

όταν αυτοί

·.·:·•. ε ι ' α ε ί

>ουν

f.

r;: r -'j.'l τχυί'.η e··,·'- ν α τ a .

pcy'Xi ι

; t • f)

.·/.

e.·'·e c-.Aì-'Ov.-'P-:'

oì

Zov\'cvx:-..{

ααι. ν τ α ρ σ α \ ν . ρ *c.")C

,tov,

Κιαιουν u t α ν Î C C O I C . V

·ποοτααιν

ci

a>r- ο t r.. ν Λ ε ν ϊ ' Ο λ υ ν ί .

ί : e ν -,

; t :"-. C ' e ,-·.-.:.'"= Ί e. τ ι-ν Ηερεστε;α·α> α : : ο τ'.-. ,.>cuva n t p '«.t; α?;ρογΐ .'••'·. ι. , cera ιό

o a c t o v η.'-εΡΓ.ν εμεί- c'^p.-.c; ν ν t ^:.'. α ε ρ ό η ,

ρον vojp

,-ι.'- τ η ν ::ε v c \ !. α ν , ; : α ι t i ' ;.ουν

ό'•.oy θα t p o v v •π

h .έλος, s

:.ν;τ Ί\' τ ρ . 1 ε υ α ο Λ ν α ν .

-..Ct

τυ

ή Oc?·, ε ε υ κ ο λ ύ ν ε ι

:?ιοναη

τ ο ν ν ν α ρ α α ν α η α ο î-:r.·:',

/ 1. '.'. ί·

(L. Ο '

uà ν ε

e;'.CL

λ><~> ά ν η ΓαμΟίονηε >.ρ α π ο ρ \ C Γ Ο'L c e O Ï L :ÌC'-.L α υ τ ό

ειααι

γ;:?.I.OV

v.r. ι α γ ν ό τ ε ρ α

rat

το

ν. e t

; . ε ε ε ο τ ε t-73 κ ι

-co μ ο ν ό ; : : : ; ·

ti:ci

τ η ς ca· ε ν -νου

Tj i;c; >ii-.cxc;;c-:cc-vv την τιμήν της ζνχί,ιας^ μεταρ. ερουν ·:·. οα .-ν ατ·ο τ ρ '

ή ία-, ααυεουν en;e το να

Λνο:τοαην, και e τ ρ t c a αεοει το μονό

ι:·-.;/χ toy τουρ« ;ε η 'yC.VAa.iQ να. ααμουν υεατρον

ειρ

1

την

Α-.: ην·.-.. &τ·νν τυ •-..·**. ν e ο;ς το κ,-μουν

μα e γ ο λεν^ · oit KC.".Î|~

'cepa.

iijujipc^vc -vit Κί'.μουν τουρ uocpoyr. ?;·-;;t ;;po •;·;.:·.ν•'..'.•:%; oeopemp

όιά νά κ:..; ε ρ',- ο.υν τ;·', ^υλ^ τηρ ν-;·.υ:ρηγε ίας * υκοΰ είναι

τόπον

^•.v.'-Yiicü'o t Oie. το ;•·:.(•'• ον τ ο 3 εΟ,-ουε ÎÎ-M τ^\) ucot;;Jve

F. •'ε ι ο; ir

".^;;εις Ot :·•:.''. to μ^ο'τρο iOtì:o\;j, ;ίαΙ aunt et vat ο," ;

ν.οϋ \ :ρ, κλην οι. τρανοί :";)': y τά ουΧΛογουντα!. αυτά.

478

*Απέναντι τοιούτων ισχυρών λόγων ουδεμία άλλη εισχω­ ρεί παρατήρησις η εκείνη τοΰ οτι η Κυβερνησίς μας, και οί βουλευταί μας οδηγούμενοι άπό τ'ς αληθείας ταΰτας τοΰ βιο­ μηχάνου μας δύνανται, πρίν έπελθτι σπουδαία τις όπισθοορδμησις τοΰ ναυπηγείου μας, νά έπιφέρωσιν αυτψ την ανήκουσαν θεοαπείαν«

Πηγή:, Έφημ. "Ένωσις, αρ. 233ΐ 23 Νοεμβρίου Ι856, σ. (Ι).

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

IV

Ol

,-xJ _ d i

ut

<3Ι

Μ

LAVO Μ

Ι J - J - -3- o j o j

I

vo.^ojvorovcvjÎr\tA

Ι

1 VO L A

1

Ι VO L A Ι Α L A

~ii J H "

IOS I V_1 1 1 *—* I 1 ^1 Ö Ι *>>OI iti ! XI A l 1 ^i •-j 1 1 ->Ι lt
ϊ* ι

S S S ^ £Τ Η ί ^ ^ ^ - 4 - - 4C-OO J H I A O J M I A LAIAONOJOJOOO IN-CO OJ ο S 9 Ìf> ^ ° ' £ >ϋ Sii 9 ^ ^ ^ C O = ° C ^ 0 0 -3" - * tA ΓΑ CO CO CO ON Ο LA LA Κ · ΐΑ *

ο ' *

(\J ν ο c o ο σ-. O N ο -ci- » Λ O N - 4 - Γ Α Ο Ν - 4 - ^ ο ο ν ο , e * * * " * * " * * ' * * * * ? « » « » # » * i » » # . e » # . * *

LAVO t ; , H

e

L>-Μ Ο -5- L A J - O , ψ* ^ ^ ·» «* · *

L A > A c q i i M M ( Λ Ο Ο Λ ) Ο L A v û r A r A ν ο ."A r A c o c o VO C N c o - d - ο -> - d - O - V O VO t > OJ OJ OJ OJ OJ M M OJ M M OJ M M OJ OJ OJ OJ OJ OJ OJ OJ

r-

ÎS! I U l ! 3 IKJ1

ο 1 -^1 ίϋ 1 ^ i M

|»->|

fi. ι κ ι επ s-ui W ? u-

s ι ι 1

1

I1- Ö^ I

ΙΙ Ο·ι Ι 1 Cil ί ί^Ι

0 0 0 4 · Λ | ΐ Λ ί Μ ν ΰ ί Γ Al Ο Ο . Ν OJ Η Ι Λ Φ H M A l ι Α L A M - d - OJ M o - VÛ Ο "* 1 Q.I G . - M f y o O v O i N j n j i C-c 1

*·-* 1 a1 AK ai

\ Η Η ν θ ( Λ ( \ | ν ΰ ΐ Λ ( Μ θ 0 4 · « 3 θ Ο Η ! ν ο θ Λ 4 - ν θ Η Ν S J - Ο Ο Ο Ν Ο Ο O N V D CO CO ON CTi L A V O Η Μ Ο Ν Ο Ο . Ά ΓΑ CO -3" Γ Α ΟΟ - J - Γ Α Γ > - ν θ I N c O O N V O M M î A _ j - Γ Α £>- ' i N H H r j H H n j H H 4 - 4 - o j

rA-3-rAvo

r A OJ OJ OJ J -

O Ο O V O ί Λ Ο Ν Ι Λ Η ^ , Λ Λ ν ΰ - Χ ΐ Λ ν θ : 0 . · Λ Ν Η Η 4 Η « COCO Λ ( Μ Η ί Λ Ο Ο ΓΑ O.J M ON VC M M X ) OJ O - C O CA [ > - C O ON O - V O L A Γ Α ON OJ 1-4 O - a i V O L A > 0 L A U A M A i v û C ^ M K N C ^ O O M O O \ M O C ^ O J r A c O V O v O M O O N O O M Q -4

O J V O L A OJ O C O C O C O OJOJ r H M M

CL!

O N ^ · -4" OJ M J - OJ M Γ Α Γ Α f A Ι Α Γ Α M OJ Q L A J - -.* ,-A O J M M O J 1 H M O J O J OJOJ OJ OJ OJ OJ

Ι) D

X

1

Ο

ο

Β

> Ti13 e r »Γ Η Η

»

ι I

Ο •ι ο S Ο >ι O v -» CJ> ο 31 «-; Ρ- ->* - a i

Ό Η ^ CU • - - 1 • ~"~"Τ~ ~

•

—«

r-

Ο L A L A L A r A C O L A r A c o O V O V O V O V O V D V O O r A O c O v O v O V O ON r A ν ο ί Λ Η Ο O J O J O J - d - v O L > - - d - v O L A O N O ^ C r N O N O N O N f A r A c O v û OJ r A < r ( Λ Η Ο Η Ι Λ ON ON ON ON 1>-'X> CO D - C O C^-CO CO CO CO CO CO CO CO L A C O CO OJ A OJ ON ON ON CO

•••

-i

ψ, ™ .ί-*-« (

t—Ή

—»-^» •* ^

r- - * 4 h ( « * 4 t » » 4

wfll

\ ι 9

Ι Ι ι ι s ι ι

>O0 • ON

ι ι ι « Ρ", ι ο ι *-* ι ρ\ Ο

Ι Ι

ε; ι ο ο ν

ι ι ι


• ο- « . νο < . ι

3 Ι ο ι Κ 9

>

·

• .

· 3 CO » Ο Ο . ω l-l Ü Q . r Ζ

Μ

Ι

Ι

«Ü ι

Οι 9

• VO Μ Μ Μ • Μ ν ^ ^ ^-^

co

VO M

?

J

li

α ι >* ! > ο / < - ä > - d • S U Ο TX. ι Ε-, Ι ο ι α, ι . > . « > > - > • d 0 > - 0 > 3 < ι Q.IA-»-»-» Ι Ο ! )~^i ^Z ι 5> ο . % ! ι c) *G Î S > ^ a : i Ι i Ι i

ι

3

: :i ι ι ι ι

ζ

3: Η > u o o *c : > * 3 ^ < -> ο cL U a u A & t

e•

G 0 M-«rtii -> > •>•>?• J « O > C«3 * 0 * 0 »c

5' X X X S X » j j _ . j - j = *•<;; ^ ; ^ ; ^ < < : o > - > . ) - ο f < » ^ ; Ei i j > - > - > ~ * 3

c< f n

«ι* <; ·< j i t

«

.> »o> •s

. O» • 1ST » V

·>

"

.

I

• -*"%

• ^ Q-»-» W W
• ο α > a ö Β o

• o << _M ™ • o » O '» c aΒ ä M ce «

o

O. Q.._| O M

ce

> a ο *o α

-£> s c î te *-» O ' «! H j {J Q .

Ν

• << Β > !P O

.

'

^

Λ

M

^

Q. Β

P

a

>«o Ρ

>i) ï

-*

X

*o Ρ

Ο

J

-

S

»

i îcr

-» > A ο Ì Ì P O B * 0 = 3 0 0

»Η

ί , Η έ π :

«

-·»

S

J

s χ χ

O

-

»

> 3 îjier Β 0 » 0 =

Η iri

j ä j j j j i - c r ·

S

>

-

>

^

Î

J

Q

a o . d > Q - Ä Ì · A SΓ α . ο α . α . .-< i J O υ O v i

S

> H : u ?

c«;f^MÊ-t-q

Ρ X >

O -> A

-» O * Ρ > X O O 3 :-* α α .

ter χ α r

w-i U-l

»

l » J U ^ U^J k-4 !—i i~A \—ί Ι—Λ <-\ Ι

"Ί I

r

Ο 3L^i ^ «Ο Ο 3 ν ί » « £-· irH -U c ^ c-·

1 M AJ ( A 4 · LAVO D-cO O N O H C J KN_S- LAvO O-cO ON O M OJ fA J " LA 'O !>- · t

,,

> O . •^ Ά - J — ' «O 0> 3 > -» β Ö ' - » - —^ o o. a y • > î j Q_*-> * - > O A1 CO > Β »-i << o-co u > N c v > •> o M M O M M O « . o ~> * d α H o c> M ο ) ^~- CL •> 3 Β »~'v^ü^iN~-'>_^Q. Q . Ο Ο Ö U CO CC Ti. c s r - - ^ - ~ s ( T U Ο Ρ > M t -ι r o ^ ; s ο ο v o ^ c o o j ^ i ο . χ ç j E = 3 ^ - ' ^ -' 0 * < - ί Ο . O U o s - » o o . - < : ε > O N » Ö s:"*-» SQ jp-vi r e i s ν A»-» v r v i r - c ^ - H C D i d d V V ^ i y j Lf t f *!= * 0 < 3 · 0 V M M U»0> Ο.Ξ -P α ^ V !C" : C d ? a - ^ > _ » > > > içr «=-»-. MD V V > > ο»ο«ονν·<; Ο :

=

ι Ώ- S , U Q_

s

· \-A

> α • a Ρ

• »ci u>

. o ,< g

> > ' • ο <

• a

>

>

> -» O i f l o

VJ « ο <• -—.,—» ο <» * * - S y " \ > < co ο s <» Ο CVJ w " ! > · Ο %·» COON

α.

1

»

t

» ON > (Ο­ M V ^

> ÎS > ©

• tï

I

•«

«J

?

. . >- - 6 Ρ > >-*o v_- >I

•

,

• a

. ŒL . • U • M

»• %_> S

» ^ s ο · c^oo

. . *o * * a • «-ο

P

» *_»

• CO • M

«J

o. <• a

C5

• O

^-x

X

1

• << > r< <

>• 3>

• V£ï Ο CM CT» OS Ο

•

1

'

> •—\ •—Ν • - ^

. · oo » ·> n

'

» N^·

>
Ι V ^

. vO · M

• M

• 1A

*o

» ^~\

!>

• Μ

S ι « ι


> >

> c-> ·

Ι

ο· ο *· a

V

' M • 1 < >CO · • co '

Ι Ι ι Ι Ι Ι

» ·

• c^

;1

;!

";; C> <; .·- e;« ; · ·.-•> .-ι ο ;-' α Λ Ο ·- .·! :-' .-ι ::- · Ί (•>

;.·!

e-

Ο

••.->

ν:

^·!

ί' ο <~Υ ι^-* <"*' Ί co

η

•το

**—Η

^"}

:>· Ο

<

ν; ^ C ·

<".

.-·

.'·':

·*•>

-.-· '.}

ν._* *·—s

j-i

ri

-J

ν-·» Ο

*

Ι'3

Ο >• --ν ν-;- <

ο <

<

f

^ e:-·

Ο

<«".'! ·-!

^

~'

'.' > Ό*."î · < . ; .ο " -· * Ó Ον. ' ' ,"-ί

Ο

c

«

-•

:'„

Ο

---.

-ο

·

Ci

·'.'! ;'-'

τ-·, ;.> .-:•;-

*

Ο

c

Ο

C

·

'.: » **

'

• Ί

»

CO ν ^ " 9

*

'-" Λ

*

Ο

4

* .-. *

»

·>

ii

>

•~ϊ

ί"-> »

; ;

-•'"

. - î . :.

»

O

-ι

»

*

O"* c*

*

4 4

β

ä

-e

&

; vi

*

^—^ · Ï - ί <

:--ï t ..Λ »

*

a

Λ

•

»

s

ι

«

, -

\Ί '·

Λ

-J

Ζ,

4

J'j

li

*

β

•»

·

.-")

β

•

Ο

»

*

J

>

3

-ί

*

·

•

·

a

.

"»

*

<

a

s

•

»

*

»

>

a

»

?

»

e

·

Λ

e

9

·

φ

;

»

ï

•

*

*

*

»

ï

»

i

1

i-!

i

• »

« *

*

I

*

t
-Î

Ο *-£ *

*

*.; * *

«

ci

e

Ν «

,;* ο » a

<» *

<

', '·?. :-' '·? !V

ο

ι-ί

'-".

;.' ο e·, ο·. ο-.

Ο

\}

ν.-ι

-i

·•>

·~ΐ

ο

:

<•·-

;:. " <"· > ' ,'- G Ο r' Ο :·-·' .-; :ΐ <•*•·•'.'; e • ? ο Ό

C">-'.

<"' ''-:•'· <·!*•·-•:

.' >

CJ <~> <

"Ο

;Ί

.)

•-•• ;•·; •--.

Ο·. : >

Γϋ

Cï

ν-ί

"i :

ο .*.- ;; χ

^,. ^ ,-. < Η <"; ΓΛ

ο

ο

ο-· e-·. ο·· «.:· ^:

•

*

»

»

t

» J

»

*

j

«

·

/ . _ / » ' ΐ

J »

*

»

»

* ·

>

*

i

i - i »

S — .

~

* »

J

*

.

>

5

î ":

t

*

fî

» ·>

^ *

M

ί

ο

482 IV. 2, EAAHHIRON ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ (ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ) Οι υπογεγραμμένοι γνωρίζοντες τήν ανάγκην ενός καταστήματος ασφαλι­ στικού των θαλασσίων κίνδυνων, καί την ωφέλειαν, η'τις δύναται νά προκύφρ εξ αύτοΰ κατά την πρδοδομ καί εκτασιν τοϋ εμπορίου ταύτης της πόλεως επί τψ αυτψ σκοπφ εσχημάτισαν μίαν Έταιρίαν ύπδ τδ όνομα *Ελληνικδν Ασφαλιστικό ν Κατάστημα, συντάξαντες αυτήν εις τάς ακολούθους βάσεις καί άμετατρέπτους συμφωνίας. Μ έ ρ ο ς

H ρ δ τ ο ν

Κεφάλαια καί Συμβολαί, ήτοι μερίδες "Αρθρον Ι. Τα Κεφάλαια της Εταιρίας προσδιορίζονται εις 50.000 ήτοι πενήντα χιλιάδας ισπανικά δίστηλα φέροντα Γρόσια έητακοσίας πεντήκοντα χιλιάδας άρ. 75^.000 καί διαι'·

ρούμενα εις πεντακόσιας άρ. 500 συμβολάς,

ήτοι Μερί­

δας ανά εκατόν δίστηλα ή μία, ήτοι γρόσια χίλια πεν­ τακόσια, διδομένης της αδείας προς τους Διοικητάς ν αυ­ ξήσουν, εάν ή χρεία τό καλεση, τά Κεφάλαια εως 60.000 \

δίστηλα καί τάς συμβολάς είς 600.

^Αρθρον 2. Επειδή ή Εταιρία αυτή είναι συντεταγμένη είς Ά δίτταν ουδείς των Συμβολαίων, ήτοι μετόχων δεν δύναται, είς οποιανδήποτε περίστασιν, νά ijvai υπόχρεος περισσότεροαπό τήν ολόκληρον ποσότητα της Συμβολής η των Συμβο­ λών, τάς οποίας έλαβε. *ΆρΘρον 3. *Η μεγαλύτερα εκάστου ποσότης, της οποίας δύναται νά μέ­ θεξη είς τήν παροϋσαν Έταιρίαν, θέλει είναι μέχρι των δέκα συμβολών, ήτοι Γρόσια 15.000. Αρθρον 4. Οι μέτοχοι, ήτοι ΣυμΒολαΐοι, θέλει καταράλουν αμέσως εις τό Κιβώτιον της Εταιρίας είκοσι τοις εκατόν επί τής ποσότητος των συμβολών των* από δε τά περιπλέον θέλει καταβάλουν' κατά καιρούς οσα ηθελον αναγκαιουν εις τήν χρείαν τής Έΐαιρίας καί διά τά οποία περιπλέον Κεοάλαια δθ τά ο/ο θέλει δώσουν χρεωστικάς ομολογίας μέ δύο έγγυητάς αλληλένδετους* αύται αι ομολογία ι θέλει κατατε­ θούν εις τό Κιβώτιον της Εταιρίας.

'.;··''.

? ,

. ν ε ·ϊ ; " ν α

;iÀ:'»

.1^0tc::;0 ι· . ...'.·• . . J - . o , ·.·..<*•-·. ·,

•.::·.τ·.;. ?-o''-."j Ì ε ν

OV

τηρει'τεί

" ; -"VC ! ri-i-.C .

ΤΟ Ο Γ · . θ ί θ ν J'iC: :.' λ: L CV C À C I ,

οta

ίχνελογερ

V.ÌV ενμ:.:ο.ν:ν

Τοιοετης

έει-ςημίεν

1

f-.'......

,

/·

·'.'•-.

Λ

.,,»-.

τοε1,

γυ,μϊει

οΛΟΐ'./.ηρο·:;

?

r

.-

:

μετ^.εν • .-•

τους

··

C

.'·*....,.",. t

ι·

ι^ιος,

ν.εει

της

οεε.ρολ·" Γους

...

.··'_

ούτε

»

ο;, .-/ρvpry'.'·."

CC -î:.--p-.-tT-V.;V ..ε t.

>•:'.··. t.

·τη ! ; :ο·ν' • ι.ι;ν « ..ο έ ε

'.'·;.:.'..'

τής

εις

ούτε.ο

α ν <

7': -ε ?,;'.:.viji; εε·ρ:·,Λ'·.ι...υ τ ε υ αε·... ρ ΐ ε . ν .

ο υ ] ! j -ο -uctiov

: !• C Ί"-·:Γ c:'-'\\\'·ο.\.·.£ ': Ον·

ν;, ν

ν.νο ',"(.···.' ;>·Λΐ. ". Λ ο γ ε ν

i.;:C;:Cî.T;.'.pO.η LC/^Cl

\ C

-··

εντ,εεγου

ι. )·;

ίο

της ζυγοστεΟμ. ν ς

ρ . . . . , . . ' .,,.,-

Λ, 'VO'J

ζημίας

σε>μ';ΐ:τ<.είτΰύεης, . ο Πρε;:τε>ρ

τ ο ν ::?:ρ:\α^ηαει

ε vi.:·.:.?, ι; •;•'.·;"/_£ ι c-'.ç

την

bla·'

ε HO ό τ ο υ 4

•"

ο ε. ν u o v a . , . ν τ ο ,

τχρία'νχσι. ν

ϊό\^λεγαρ\ΐΓ'.ο'μον

. . •',

otvpcvov

v : ; a ç ; ; r : ' , v ß o , v p c ••.c. ρ;', ·ο.·ν

Κεε. ί,ρ ν ε Λ κ-,Γ. θ έ λ ε ι (

εις

·εεριετ:\εεε;ς

;•:•·:·. ν ·:.'.<ντ ρ ώ α ε ι -

r

τ;ρ·".γμ~ τ ι ε ό ν - i t a i

ηγεεν

'.; £ί / Ο / . ε ε ε ν ί,εε

e v o : Λ/η'::.·...·.ι α μ ε ε ν ς

θόλε:

V] ν ο t_ . T ' o o o ' c v

τ·.'

uÌvìf/ic'

*|!'0 V Ì - V U ' / . O . , 1

6 L ετήλε.γ

i;vr:;",.,'i'ij.~i

ΐ'ί(" Π:';'Ό

εΟ.,Οε'Ο

.-^νη;;ει

ο κ ο ΐ ο ς · Ci λ e ι

ε:

μόνον

ε^εον

τ οy

εις

κετε

την

ε ν ν Γ. α;.τ) C "i ά ν ε , , ί γ ο ς ,

ν.

., ον.'.ν •;:; εατετεοεινονον ε·.

Λογ...,. ^

:.-. οι :•:.' ι.οινοτε.. τ η " ; κ α τ ε . τε>ν

ε

~ν

: ε ι. :

il.-Ή; ε

υς ρις 6ε

ι

......

ευε,ρο

Οάνε.το/r

eie

:'.. ν·-:ι

ει:Λ

ν

ν:·

ίρητηευυν

εοϋ

cs-μη, ΚΛΤ

ηεΐ-c

' εεει

τεν

'

;;ληοον6ν.οι

Η"τε

εου,

εις

ε. ο ν ή ν

//

ν α ρ ε "νιε,: ε ρ ε

jtret

Λ

ί)ίλει

ίίηλ-,εη

-ρνν

e.

u. „

ου

cCACl

Ρελε·.

'

να

îu;·

δια

ι

οιε:νει.\κ *'

' " ι ' · · .

ζ ε / ύ . Ο α ρ ί ο ι , ν •ϊ··..·ν

ρ; G η μ ε χ pi.

6εν

Î C \ J , /;<ο·-

τ ο υ α ε ο ν .··: - o v r c v ·

τΡς

ήμερος

j t r - r . o v o v i αΟη

!'.:•. υ·::ε?:;ι. ν ο*-.ο ι- <ν, ; t i ν ο υ ν ο ι

ε:·ίί. CVÎ) ν τ ή ν

η

ÎCGL

χρέος

1 1 1 ί

οιε^υείν

ελή^'

t

._α o t κ η τ ε ν

εεο;ρρΐ;ί·εεε ι, ς εευτο

< --,

νην

θανόντος.;

οϊ"·ν

θ/\ον

!ν

ο·ι

;-::·. ι

τ<εν ο υ μ ^ ο λ κ ν

"•'"·: υΐ;:·ν.:.μ,ΊΤι-; εε.ι

Λ :•!•-.) 'ί5"·ν, τήρ

τον.?..

ιενοετητοι

ν-Λ ι α ο Λ η ε ε

η ' t o ΟΛΟ\> τ ο ν α υ μ ρ Ο Λ ^ ν

oj o p . : ε , τ ο ρ ο -

α ε ι ι ε ο Λ " toi- Ζ'< pet

ουνο.τ,νι

μέρος,

την

χ ο >.;-;, -.ι

^ «.- \J

.Ρ-εη O/V.vov

Ι.'.Ρ.ΛΓ. ν u v o u s .

Οι. a r c ' . ' ε ο. ι·

Δεν

ι »·• · ι

της

οε

ουμ-ο-

της

τελε

ενα:ε?νε:?

λεροντες

τε.λευτης.

UUÎT;

t

484 Κ ε ρ ο ς

Δ ε ύ τ ε ρ ο ν

Διεύθυνσις της *Εταιρίας "Αρθρον 7· Ή Διοίκησις των εργασιών της 'Εταιρίας άφιεροΰται εις τρεις Διοικητάς εκ των Συμβολαίων, οιτινες διά εξ μήνας θέλει διοικήσουν την Έταιρίαν άμισθί* εξ αυτών, οί 6ΰο θέλει υπογράφουν αδιαφόρως, καί ο τρί­ τος θέλει άναπληροΓ τον τόπον τοΰ ελλείποντος, ετι δε, εις ενα Πράκτορα, καί ενα Γραμματέα συμβολαίους, η μη, τους οποίους οι Διοικηταί θέλει έκλ.έξωσι συμφώνως με­ τά των Συμβουλών, καί θέλει εχωσι την αδειαν νά προσφέ­ ρουν εις αυτούς μηνιαΐον μισθόν τριακοσίων, ε;ως τετρακο­ σίων Γροσίων με προσθήκην τοϋ κέρδους, όπου δώστ) ò 6εδς, εως δύο Ρυμβολων διά τδν Πράκτορα, καί άλλων τόσων δια τδν Γραμματέα δια νά τους κάμωσι προθυμωτερους» Αρθρον £'. Εκ τοΰ Καταλόγου των Συμβολαίων θέλει διορισθτ· μια Εννεαμελής

Επιτροπή, ήτις θέλει χρησιμεύσει ώς Συμβούλιον

καί θέλει ενόνεται, τού?νάχιστον άπαξ τοϋ μηνός διά νά σκέπτεται περί των υπο£έσεων της ,

Εταιρίας, καί νά δια-

τάττη την γενική όιεύθυνσίν της. Έ κ των μελών ταύτης της Επιτροπής θέλει εκλέγονται οί τρεις Διοικηταί διά εξ μήνας,

οι δέ π©ΰοντες Διοικηταί θέλει εμβα'νουσιν εις

τόν αριθμόν της Έννεαμελοΰς

Επιτροπής τοΰ Συμβουλίου,

αντί των διαδεχθέντων αυτούς εις την Διοίκησιν. Αρθρον 9·

Εάν η&ελον ακολουθήσει σημαντικαί ζημίαι, (ο μή γένοιτο) αΐτινες ηθελον ΰπερβή το ήμισυ τοΰ ολοκλήρπυ Κεφαλαίου, ο Πράκτωρ καί οι ενεργεία Διοικητά^ θέλουν εισθαι υπόχρεοι νά συγκροτήσουν γενικήν των Συμβολαίων συνέλευσιν, καθ'ην θέλει αποφασίζεται διά της φής-<ου των πλειόνων, εάν, al εργασίαι της λυθώ η

Εταιρίας, πρέπρ νά .αναβληθούν καί νά δια­

Εταιρία* εάν δέ γνωμοδοτηθρ τοΰτο, η 'Εταιρία

θέλει διαλυθρ πραγμπτικως, οφέποτε ηθελον παύσει όλος οί κίνδυνοι, όσοι ήθελε τύχωσι προσυμφωνημένοι* εάν δέ γνωμοδοτηθ^ νά εξακολο-υθήση ή Εταιρία, έκαστος Ζυμβολαΐος

• ·//« ·

vpv

c.r.o

•..:•;•"-ν p i ' ' ν , ·.·.·;> ο υ

•:·. ί;,·:·\:-:ολθ";.;:;τ, ;

ΐα

.'ι. Ο Ο [•',/·-'

τον

prpJivrc'V

:!.rc:i-OLcv *.κ:ν CU:/.-:: ι

"Λ

U'/.' t p £ CO VV ïj CO.u ί',"ί·.ΛΟ'

Xvp ;',o/.e:£c}v , V] χ α ρ ά ό ε χ ο μ ό ν η

εε;γεΙ

:·:•:· ν e ν μ ε ο ε γ γ ν ο ν

-

•:Ί"-:·:Ί ou-Γ:· ή ·, ο'ί ε ν.ο.ί 6 L ' ο : · : ο ι , α ν ό ή ε ο τ ε OC


εν

ν ·.· vajJAvp^ovi

v

ί. ερ.'-Λ·Λ IT-, C i i C t v r ; ι>;Τ Ι VC. UC/\.i'l

γ ο ν Hf.ve.pc/.v,v

;;ρε;:ει

::/.;;;:L;V;I ,

ενεο

ο. ι τ £ y. ν » ·Γ-!ir?te V v.e.vov C ε ο υ ν

ooeor.Xc ί c o

.-oc·.'.- •i'f.vi;«;/- :: •;: ο ο .ν. τ ο υ . . . α τ ^ α ι ";ρ.^.τ:.'ς , κ α ι iL 0 . ' ; ν Γ . Τ ί ' L· ,

ε !. ? ν ν "'·. Τ ν.'V

' ,~ /^ ^; \ί

,-Ο;'.

5

<•

r;V'\:jio\ij

•- .' J V

L, !J" V e p ·•. j .·. ι V

\. . •._

t-->C

. .· ν *.- - - -~L· ^

i^

".'."•

πνελείου «

..ί

ρολών

'"Civ

'·. C O T O I Î "

δε

εις

ΐ;>ν i i p u : : o o p a

π îccipo;.·;'·-.'.

δίδει,

τριν.ηνί"ν

ν/.Oc

τί";:'; ·'. o o c e·. '.";· Εκς Î ;-'-•.·. C Ο ε λ ε ι κητ-ρ

;:ρο·;ε ι Te ι

γένι,:.ι

: :-:ρ'-οτην·:--; ι , s

ο

εις

γρίνυ

" .Χ.7;ι~οθ:θ!>ν

ÎÔIU'ÎV

;ος

ci,c

TCuu,,pcv,

oLép,;cûct

Οία'ουο

εταιρίας.

γίνεται

ο λογι-ρι·Γ-.ομάς εις

ν

' αοοτ: .<':μ ί:;.

> ^ τ;:. .ος τ ο-ν χ ρ ό ν ο υ ρ,ν.ο ν ο ν > ; α ι ρ υ ν " η ς

του

χεροονς,

ÀO ΊρΜΟί). ; ' v V . l p c 3 c λ πΓι !.·„••'•.', '. Λ

òveoe ò

* /

/

το&ς

Oc,'.r:i

ΔιοιΟελει

ί

Γ;^γ-

CÜ;,..Γ. ι ...τ-' ί. ρ''·."•• ς .

ΡυΡτη^εύίς

ενμίίολό'^υ ηυελεν

οιανεχηΟΠ τό

το ε~ αλ·

ó^e-'-.-JV, .C;'U\'C LUyOpâp 1ίχθ?α".ΛΟΊ)

-

«

τους

της

;·:Λθ''αι 6 δ ; ) ρ ο ς θ ε ό ς

I o v."vi r

'tuV

\'T:.JV

είς

v

τους

οΛοκ-'·ηρου^

Τ,Ϊ.· ν Λ-νγροΑ-"·. I:JV , κ ι

αιανεχηΟεΐ

Λ',Οί,-

ÌJ

.ης

'ελει

τον

"CVC

Γρον-ματέα

Γ.ί-τούς η γ ε ν ν ν η

Ci-Xoi.

νουο.

Kf.'

e ι ς ηι,νε 6ε . ε ΐ ί , η η ν ι π ν

ο;; ν;;.·· .e v o i r

T r e - u a ' ε ί Χ.^ ί, * e t ρ οε

!

TO)V

!

α'; ς. Ί ΐ τ α Λ ρ ί ν ς ,

γνεγην

.Ο L O

:-:a'..'i'Hopi'XXf;T-.-·!.

-ευμνΟυΛΟορ

>'••'-"•-

την

Te;

- ·^ τ e ·. ι. ρ ι. - ·. »..·£/.£ ι

':':;

J p j - n C !/ Ο V

ν,~ι oo.c

;:si

O K C l.i'.V

υεηρετον,

',•>!.

ε ι. r

U'iX-ovt. ^ c c i

_ •.·.

χρόνους"

bîi

'cov

ο;:

t.

τ αν

Ü Ì. e ι. Ì:7;'Ì'")V

)•·" 1·

νό.'μιο~οίκτοι ν ολΛονς,

. /.-. i i v i j V L Κ .'V

:i(: Τ".ί

net.

·:εΛει

":.! ε τ η ν

(·) ι ί \: .•••.', .κ. V·.-· ì

υ ί'·.;:ο|:'.·/'Λ'.ίσι ν-, o r o t o v

. r v.?

νουν

ρ
^ ν Γ ^

ρερους

486 Μ έ ρ ο ς

Τ ρ ί τ ο ν

Έργασίαι τη"ς Εταιρίας *Αρ8ρον 1^. Αι Έργασίαι της *Εταιρίας περιορίζονται άνευ εξαι­ ρέσεως είς ασφαλείας θαλασσίων κινδύνων, καί είς τδν τοκισμδν των πραγματικών κεφαλαίων* οι Διοικηταί καί οι Σύμβουλοι μ'ολον τοϋτο θέλουν σκεφθη* ακολούθως» έάν έγκριθτ; συμφέρον νά δανείζωσι καί διαπδντια, ήτοι ξε­ κομμένα εις πλοία καί πλοιάρχους άπάσης ησυχίας* ^Αρθρον Ι5>· Οι κίνδυνοι εις βάρος της Εταιρίας θέλει είναι διά μέν την μερικήν άβαρίάν όταν ΰπερβξ είκοσι τά έκατδν, διά δέ την γενικήν άβαρίαν, όταν ύπερβρ δέκα τά εκατόν, εκτιμώμενων των πραγματειών κατά την άξίαν αύτων είς τον τ6πον τοΰ φορτώματος, ώς θέλει σημειωθη καί σαφήνισθτ} είς τδ Άσ^αλιστικόν. "Άρθρον Ιο. Αι άμοιβαί θέλει πληρόνονται παρά μέν τδν Συμβολαίων είς κάθε τριμηνίαν άνευ τδκου, παρά δέ των γνωστών έμπδρων καί μη Συμβολαίων ρίς τδ τέλος εκάστου μηνός, καί παρά των μη γνωστών καί μην εχόντων σταθεράν όιαμονην είς την πδλιν, ευθύς εις μετρητά. *Αρθρον 17. Ή μεγαλητέρα ποσδτης, την όποί<χν δέλει ασφαλίζει ή Εταιρία επί τοΰ αύτοΰ ποσοΰ θέλει είναι μέχρι των εξ η οκτώ τά έκατδν επί του Κεφαλαίου διά ολην την Μεσδγειον θάλασσαν* εξαιρείται όμως ò Εύξεινος πόντος διά τδν πλουν τοΰ χειμώνος μόνον, ήγουν άπδ την πρώτην τοΰ 'Οκτωβρίου

μέχρι της 30ης Μαρτίου, 6τε θέλει α­

σφαλίζει μέχρι τών πέντε τά εκατόν επί των Κεφαλαίων. "Όταν τύχη ασφάλεια περί των θαλασσών εξω τοΰ πορθμοΰ τδν Γαδείρων δέλει γίνεται σκέφις μεταξύ τών Διοικη­ τών καί των Συμβούλων, καί θέλει γνωμοδοτεΐται καί αποφασίζεται τδ συμφερώτερον. "Αρθρον 18. "Οταν το

Άσφαλιστικόν γεμίση από τδ Γοαφεΐον της

*Εταιρίας, é Πράκτωρ θέλει έχει την αδειαν νά προτείνη εις όσους εμπδρους η άλλους θέλουν ν'ασφαλίσουν— ιδιαιτέρως μέ τάς αυτάς συμφωνίας καί επί τοΰ αυτοϋ

ΛΟ ,-.'.Λΐ(;τι;:ου-..

:ο

-.

λοΰνορ.

">'

5

tei

T v i p C •'"';, τ ο δ ε ν λ λ ο

λί.Οί,εητ \ ί

l'î.Ot της

v.;u.pir.r

MWV.VV! va

ενλει,

^-

lie cw\r?p

.ι

r

v i Λί,.·,ο:".ί·

έχουν

τ ο OÎ,XO.IC;VU

τ ο υ JIOCAVO--

ν ά τ ο ν ί ζ ο υ ν νΛ

με την υνογρ::γην

ouo εγγυητών

ρ.'.ν- e.'.·-·.

οι·'.'. / ν ο γ ν ρ ι ν , ο μ ο ν

η μ ι . ο υ ο ι ά λογ.ν.ρ!.ε.ε'μον

,νν,ν-Avi.^

οε,νε ι,σουν -.

v e ν ημ. ι-ον

a ; w ντ.νε ι ε , υ μ ε -

ον-ΑηΛενεετον,

ουχν/μενοι,

CÎ. e evo; Τ.ο.ι τ ο ν α υ τ ό ν χ ρ ε ί ο σ τ η ν

Λ

ff,

ìpv
(:

•• i/'.:'.i

;ο'·> c-uo ^ '">·.' ν;: λ ει,

ι: ν ε ι ς ve. χ ΐ · ; ι ν ,

?

pOpov

o c τ;· υ τ η ς τ η τ ο.:.-

• '

t-

ες·; ς

εεεα •*·

f

: : ; u ν ε ;; loci·;.· ν ο--·\, ν ν . ν ε ν τ ε ε α ν

Trv τε;.ί

y. η ve-;-υ ε τ ι . ρ έ μ ε ύεοί'.';-,;ην r o v y v M ' C ι:-:'" ν μ η ύ ε ο ε ε t v τ: ν;:ν ε t r; Tv.vcf'-.ν <ρΟορ-'ν, ό υ ν ε . μ ε ν ο ι ν ' : ^ ρ ο ν ν ό ρ ο υ ν et· α τ ο ι - α έ - ! Ίν. : ; ρ α γ μ " ' . τ ε Ι .ίς Λ·εμ.λννο;:ε· · ç - . ε ! r ν ε ο ' έ ρ ; η ν ττρ.ρ . τ η ρ ."->< ;: ο. ι ρ t a ο μ?:χρΐ-

,:ν:η

TOTTV Λ

·!Γ,

«,-.

τ λ ν o v o vpt.

V'',l·

;ι'. Οι

róv άλλον

τ ο ν μ•-, •.-:'.

..ι οι ce. < .·.;/'. e ι (^υ,·. :\u'.·'*: ι

•ft·.-ν ΐΛΐ.οι;;ητ^;ν

r

f -.'

—

οεΛε·,

τηρεί

η χρειε,: τ : ; ;:a.a:oy υπόχρεος

. f

r

or.'..-/, e.,

<"

citi

f

ο

τ.Ληρε;

f

f

'

v e τ:·.ς " α ρ α τ η ε τ ) ,

εκνατου μηνός

ν~ ο,,-ιν. οΛην

j\.i.pt)Ttp-·ν, >;c.i τ ο ν Λ ο γ α ρ ΐ · : ? ε χ ε ν

..ίΥενίον

e :. Ο Γ; >. ε,; π r.

ε^εν •J::..'·, ε ι

ε ν τ »y τ ε / . ε ι

v a ρν.Λη

το

εχ^'Ρ^Α·

η ε ι . ^υχ.Ρο Ρ . ν ν .

ff·:

•«τιοοε ι ς ε ι ρ

ναι

τ ο υ b-j.\>r.i \-,ι

τε: ε ; ε . τ ο ν

ν:*, ι

/Ι

A- e i e ο : : ο ι ε - ν νέί,-οε

7

τοονον

την

όταν

ννΑει

ει-

λη.,-Oüoc ι ε ν τ ο υ

TUV ε ν U U T O ε υ ρ ι ε ; ; ο χ ε V I V V

μετρητΰνί 'ΛρΟοου'ίίΙ.

'••.νει, οι-και. ω μ τ. ε ν TU. χ L A U / CV:;, τ η ς Ji .'DTCctpCa θ έ λ ε ι λ ν ι ; ο ο ' ο τ η · ν ο ς , τν;ν α ε ο ι , ε , ν r'-. u-:p ' Λ ι. ζ ε ι. ε τ ι δ ε τ ο h]u. ο υ τ·νν ooiov u...„x"c>. ι, ,/ov ν εν.ι. τ ο ν α ν ν ο υ a d ; . Λ.\ιπτί>ίθ\» ο· ν ]L.TPÎ.;:OL

και

Τ:"·, ε.·: τ ο ύ τ ο υ

If

„ν·ελο<Λ .Α. Οελει

οητ,,

ε ΐ-ναγοχε-νν χ ρ ή μ ν τ α Ο ε λ ε ι

..τα.!, ρ ι.-'.Γ.

τ.

ΰληρόνει. ό τ 'ν ομος

ε;ι τ ο υ . α λ Λ ο υ μ έ ρ ο υ ς

ÎÎCCL μ ε ε ι τ ε ί α ν

ε ι ς μεοίτας

ο ι c:c . ν λ ι ζ δ ν ε ν ο ι

Ccv η ν α ι

μένουν η

r..p'r;

.vre. ι, ρ ta.

χρεί.ς.

τυχου··

c u t c ; v Ι^νΤίχλό-

Ycu .TwV :Χ.:χ[ίολε.'ίον. ApVpCV

... <.-. « ;. • t ç .icf-ìi.._,-: Γ'.(. ι ν υκΐ'Αίτ.-.ι,ο;) μ.ηί,'ο,:)

τρητοί ς ,

Ι

η ( , η μ. e Γ. ς

( τ η ν 07:cf.av

,'Λ·:..\ΟΙ.

ιρουμε\ ; ^..'ν

τ pi.:, τ...·, ε'.-:... τ ο ^ ν ι ε TU">C-

ο ίει.η'.'Ίο^

488 τρεις μήνας άπδ την ήμέραν, καθ'ην εγεινεν ή εγκατάλειψις εκ μέρους τοΰ άσφαλι'σθέντος" εάν εις τδ διάστημα τοΰτο επαρρησιάσθη είς την Έταιρίαν ή νόμιμος απδδειξις του ναυαγίου, η της ζημίας. Ή

Έϊαιρία όμως έχει

τδ δικαίωμα, αμα ως λάβη την άπδδειζιν τοΰ απευκταίου νά πλήρωση αμέσως τδν άσφαλιζόμενον, έκπτίπτουσα εν τά έκατδν τδν μήνα, καί δια τους άλλους τρεις μήνας της ρη­ θείσης διορίας. "Αρθρον 23.'Οσάκις συμπεση διαφορά μεταξύ της Εταιρίας καί των ασφαλιζομένων, θέλει καθυποβάλλεται αμέσως εις Αιρετοκρισίαν, εκλεγομένων των υποκειμένων αμφοτέροθεν, μεταξύ των ειδημονεστέρων καί εύυποληπτοτέρων, εμπόρων* όταν 6έ καί οι δύο Αιρετοί Κριταί διαφωνήσωσι μεταξύ των, ούτοι οι δύο θέλει εκλέςουν τρίτον, καί ή απόψασις %ον τρίτου θέλει εκτελείται ανεκκλήτως καί αμέσως. Άρθρον 2k. Αι αβαρίαι, όσον μερικαί, δσον καί γενικαί εισθαι εις βάρος της Εταιρίας, καί θέλει πληρόνονται κατά τόν τρό­ πον οποϋ διαλαμβάνει τό Άσφαλιστικόν, τδ οποίον θέλει δίδεται εις χείρας του ασφαλιζομένου. *Αρθρον 25·Τ<*ΰτα ομολόγησαν καί ύπεσχέθησαν οι υπογεγραμμένοι νά φυλάζωσι καί νά έκτελέσωσιν ακριβώς καί άπαρασαλεύτως* είς κάθε παράβασιν επικαλούνται της Σεβαστής Κυβερνήσεως, των Νόμων, καί της Δικαιοσύνης* πρδς βεβαίωσιν των οποίων αντίγραφον τοΰ παρόντος θέλει εναποτεθή εις τά αρχεία της Σ.Κυβερνήσεως. I*f Νοεμβρίου'IS'29 εν Έρμουπόλει της Γύρας. Ν.Καλλέργης

10

Α.Τζίφος

Α.ΗΕκας

10

Δημ.Κ.Ροΐδης

2

Γ.Γ.Γκιώνης

10

Δ.Κ.Καίήλιας

2

Α.Δούμα

IQ

Θεόδωρος Ξένος

10

Κ.Βαλσαμάκης

10

'Εμμανουήλ Ξένος

10

Κιχαήλ Μαρίνης

2

Ευστάθιος Σουγδουρης 10 Π.Γεραλόπουλος

10

Ιωάννης Σΐδερικούδης

10

h

'.'. ν ii'-'ji.-'. Y C •• ' 7: I '.:*.;'

λ ί · : ΐ . λ t ^"ί, i;C

l ' . i r i . î i ï p i . Cr, •η

ι-·,. V . ' - '

.:!

-.-ι··

j ici pi '. r: : ρ w -. ζ j-i.'.tj'ij ;"••:. e. .",0 j .!·'"· ι- o r

Jbv;r;nvvivor

i.iü.1' ί

. I ' . I O U 'i' .'; C

...

=

ι •,.,..,

,- <·

3

τ,

τ

-ι

Λημρΐρί.ος

y

1.:; >;:-',:: ...χ.· υ

3

6

Λ s Acq;.~ r;:;>v5c;

ο

h , . * • . · . . . .

,

ΧΟζρρ-Λς

h

IO

^

S » .

·-

.'

' ' ^ - - "'. "'

·

- ' ι Λ '.

·}

'

Γ"

. - ί.- ---V. /'. ' . ν '..'. '.· Ο ί^

'~· ν * .'. '... \J ~Jj '.' ί_: ι j

i . Ο ι^ /,'

ΐ*. . .,

ί

0>,ί:ι.μ;ίς

Ιρηγορί.ος

_'

J. '.

ικ:ΐ;-:ς

Κί;>νθ ;'e. ν ϊ ί· vor. i i c v p ./reo ν/, o r

y

" τ ί ' . r .> c; r Τ < Γ:: \L τ • - r J.C·, ·. ν ν η;;

:

'i 0

/::,ΟίΛ " . . r v

;.·

';;·'•·•·" Γ;ς / . ; i i . c ; c : j o i ; .ou ι. ν;;;'.· Ι ' ι / • ο ?-Γ r r

.VTÎ ,.τρς ;.-;'.·υτ ί ,-.οι;·;;,;.ρης

3

Γειϊρν^ς

~: "•

^" "• ". • ' '· ' ' • '. - •"' .^ΛίΟ.μ-,ς

Ι;

ii . χ ' ϋ ο υ α ν ο ς ( , /· Γ ε ώ ρ γ ί Λ , ς Ecrr,ç.v*jc λζ-iyc;,-,μ-;;ργ,.,μ·

ρ 10 ;y

ΙΟ

Γ . Kr ρΓ'-γίΓίννάνίης

IC

ώ Ι ί Ο ' Ί Ο'ΛΧ t C i

ΙΟ

η ν ί ύ υ ν ί . ο ς ,^ο,λ ί χ ν ο ς

ρ

u r i \tr-/-/, ρ

ΙΟ

Δυσανάγνωστη

6

.••.νί-',γί'.-ϊνη C-t.I ;:ι,',η

ρ

ι 5

h υ er; e: "

"

•

'

2

.

10 ί ν

5

' ci Γ e. υ ,V-;:Ì

Iljr.

.... *

< 1 ι ι· \ '•

—• «/ Ο V

"

'•

".;

'

!

' - ;

—ι

.10

Γεώργιος

Δουρ-'.ς

3

Νΐΐ'.ο,λαος

Ο^αραχύ ν η ρ

:

J ο-Γ. •••• ;.•

..//

ti JI

3

Α.Î1.3· ;ο:ο't λ ε ί ο υ

?

Σ?;αρλά'ιος

2

Κ&; ν J τ .

-γγεΛΓ.Η--;

ΐθ·

rcp^aiòrouXor

' Λ 7C ο e? ί ό λ ο υ

";>

490

Νικολής Αναστασίου Κυριάκου Πεπα Α ν τ ω ν ί ο υ

Βελησσαρίου

Μ.Μπαλαμπά νος Μαρία Κ>^Ελευθερίου Γ . Σ τ . Δούκας

Κ.Α.Τσαμαδός

10 if

Αντώνιος

Βελησσάριος

6

5 5 5

Νικόλαος

Ελευθερίου

5

Ι ά κ ω β ο ς Καγκάδης Κ.Μεταξάς καί Συντροφιά

HTD'f: f . A . K . , Συλλογή Ι.Βλαχογιάννη» Ε· Ί δ ι ω τ ι κ α ί Γυλλογαί, φάκ. 215, Ν . Γ ι α ζ ι τ ζ η Ι 7 . 2 4 - Ι 8 7 Ι .

«

3

5 10

M) iv.3.

ΚΓ.:>;".?:::;:.">:: ï-r.v !::.v : Ì Y C V . ; I O ; :

J ; ·'_• υ ί

ΛρΟρ0

ι -.

'ύ Ai. οργαοκ:·. ι του εν ΖΌρ'-> ìÌp:-.;:TOpc ι- ου er υ ν ·• οτατα t co ς cc/.jç' ν εν ν; ο ο ι y.'.:'.' ex :.;ις kpocc,Cv-'-o;oci.p, ^υν:.Λλ,νγγο:τι.":^ν ο.α ι αΛλ-;ν>

n,;vr|j:;.!Tcc.;v t v

,;:Vj

.·

;

Λ,ρίίου^όηϊΐ , t ..

ci'CC

i t

εν

.'W'.ÎVCVUÇC ι >

?

.η p u r e r . ;-:"*u ε ι GOXOocie COI. "C!. ο τ ο σ ο ω ν ο t. ;ν

.'. ο·'. ο\ν"ι'. ο Λ c ι

Γ:

του

OC -OTO1. "Ι'ΤΤΓνΐ UCCI'" '• OÏ'VC.Tu'.' OTO'O) ' . , , -r <* e . ,

αν

ο ν τ ο / ν μ α η t::i

α τ α ϊ ε £ CVT'.VV

.'-.'•'S'î'.Vi'.'l Ίνΐ.Ο'Λ

e·;;; a v i oc ι

s

, „ e,, ..

L- ' „ '

ν

. .',.. .Vi* V

TOI

vj y.c-J y;)\K^::q. avrò τ η ς

τ ο c t v a i . :-•-

ν ο μ ι ο μ α T;OV :•:•:. ι

;

ί

;·•..!.•

OOOOV,.

. ::·Λ-. 1X> VO

<Λ)"ΙΛ:-;ου*

'C'::{'•,υ Γ.^ός c u e o ì u - χ ρI ι.

OGV) :.'. ίί,α.;:.;ς ;:::;. κ α ο c o o v

.:;>'.(;

ÎCVÛUÎ'IUV

*". C' .· ' G "J .

^/pvicrcaç,

r::.v:';ov •v.·".·:',\\c.

'·-"' ν c v t a A ' i ì v τ<α - ν- ,^,^ i

ι ο ν o c ν nc-or

.ο

ν α ς « "''"'·" Y c o c v i a rvC^opf^v ;

ti

y o.;c>i. Î J V ,

Ο Κά^αλογοο ;ννϊάττεται

τρε;·ρ τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν

ο c ^ o -içcrici ?

va r w o · . ? : ο . τ ε σ τ η μ ε ν ο ς · ει', τ ε

uuc.

c·..:;

t

,

Λ

Ci-ς apocc'ÒOATJOÌ, ν Cj,o:opt;a;v u c o v p o p w V

υ ο ό τ ο υ i'rvi-î-iov

' « ό λ ο ν τ en;

οιαοοόν

at

Λ./ηνο.ς.

Tt;y ÒC;:T;JV

?.i'.V.'J .'.Vi~'!.'fï.l

rjl -

v - a v p o c c c , ce, « ν

» - r. '

es. ς

!

3*

ci μη ^υναλλό.γμο:να. εααοριοά

τ ο ν ο ι OTCiT!· 7'οΰ λ α τ • λ ό γ ο υ , ο μ ο λ ο γ ο ύ ν , éveoe; ά ζ ι ο ν π Ξ ί ο ν ,

ν ove;,

Afì^p,

'

λ'υΌλουλίυυ

κατ-α Λ. ο· γ ο ν

.cpocijO'.Acnìy.cvou

acoou

της

χράττοζης.

τ ο υ -,οσου νι;ν r m o p u v ,

ε γ γ ρ ά φ ε το. ι

etc

>ογα~

ο λ a ν ··."'"• ν ν"cyoi'-.^.'yjv xcï> Σχίν<τ.λλάγν..α·ίος.. cï~c c;:oó-· « τον, CL .re c,coôc:cvo)\ , ï C I X Î ; Ò C I αΟογρά··; y υ , TÎCOI ε χ ο μ έ ν : ο ν CLÇ. ,., .. , ^ .. .- -. ..." ..., /· *» "^ ^ TOV JipOCC ΟνΛηΎ Ι ;ίΟ'·.! i.V..'. Τ'.·.!'·. <ογ;'·ν 'Π; ζ Ό ι ρ Ο υ . ΛΟ κϋ< OV ~C 'l'OU'iC

492 πρέπει νά ρναι έντδς του ορού της λειπομένης ελευθέρας πιστώσεως ένδς των πιστούχων τουλάχιστον. Τά μέλη τοΟ Πρακτορείου οφείλουν, ύπδ ιδίαν των εύθΰνην απέναντι της Τραπέζης, νά μην ύπερβαίνωσιν ποτέ τδν 6ιαγεγραμμ£νον εν τφ Προεξοφλητική Καταλδγψ ορον τδν πιστώσεων ως έρρέθη εν τψ προηγουμένψ παραγράφω. Δύ­ νανται όμως νά περιστέλωσιν η καί νά παύσωσιν ολοκλήρως την πίστωσιν οσάκις νομίσωσιν οτι αι περιστάσεις καί τδ συμφέρον της Τραπέζης τδ απαιτούν. Αρθρ.

4. Αι δι'ανοικτων λογαριασμών χορηγήσεις συνίστανται είς πιστώσεις άνοιγομένας επί υποθήκη ακινήτων κτημάτων, η επί άτομικρ ομολογία με έγγΰησιν δύο τουλάχιστον άξιοχρέων υπογράφων, των οποίων η μία πρέπει νά ηναι εμπδρου η τραπεζίτου. Των ούτω ανοιγομενων πιστώσεων κάμνει χρησιν ο πιστωτής κατ'άρεσκειαν δσον καί οπότε θέληση, παρομοίως ενεργών καί την άπδδοσιν .χωρίς νά υπόκειται εις ώρισμενας προ­ θεσμίας, αλλ υπό τον ορον οτι καθ'έκάστην περίοδον τεσ­ σάρων μηνών, τδ όλον των από μέρο-υς του γενομένων άπέ-

,

ναντι πληρωμών εις τδ Ταμεϊον τοϋ Πρακτορείου, νά ηναι τουλάχιστον ίσον με τδ ποσδν της πιστώσεως οπού έκαμε χρησιν.

^

Αρθρ. 5· Αι & L ανοικτών λογαριασμών χορηγήσεις αποφασίζονται παρά του Συμβουλίου της Τραπέζης, είναι δε η πρόσκαιροι, δι ωρισμένην, δηλ. περίοδον χρόνου, η διαρκείς. Αι πρόσκαιροι, εκτός ανανεώσεως, κλείονται εις τό τέλος του (ορισμένου χρόνου, καί τό εις χρέος τοΰ πιστούχου ποσόν εξοφλείται αμέσως. Αι διαρκείς κλείονται κατ'αιτησιν τοΰ πιστούχου έξοφλοϋντος συνάμα δσον οφείλει κεφάλαιον καί τόκους. Οι τοιούτοι λογαριασμοί, καί τοϋ πρώτου καί τοϋ δεύτερο» είδους, δύνανται νά κλεισθώσι καί εις πάντα άλλον καιρόν, αμα τδ Συμβούλιον της Τραπέζης τό άποφασίσ^, εΓτε δια πα-

..//..

493

ρ •.·' • f• .. v. t ν Ί.ν ν υ u-/|':r,.-::.....y.',iC W'jv c ' y y v n v ί.• ' ·•;' ν , e >•':;: ο t. ο ι. . >·;-··.|·i-O'iC α λ λ ρ ν

-.f. ι C-.'.',

α μ ρ ο::'-· [•;•;-; C i v yoci.;.;v ,: ;.' vu ίΥ'αμ

: !

'•-ν'ήζ

;;i

*Vi'-' '- Ç ύ-'-'Ç

^Q τ ό ν . τ·;ι. α τ ο ' Ο χ ο ν

ioc/LüQ ν ο ϋ Λογ;ρΓ; trv:;;y.ov ν ο υ , ôp r. ί·λ:;ι e: ί ς • χ ρ ί'ο •_'; '."•:.· υ r p o , a : ; : p G v

μηνός,

τ.-·ν vos;.·; ν«

MI j c u c v o v

ομοίως,

λ ΰ μ α ο . ;. α ο'ροΰ

;;ατχ.;?· ι-ρονταος

κατά

του

ενός

ν 'cv.iopYa; tcwcf ι- ν

i';v ixp'>.. C'-r'.Gc '- , κ α θ

ί.ν.ν, ·;•::·.•.. ο υ » ε ι ς 3 μαμ

;IÌ-£TT:-OCIC C V V ι -...over', ι

νυ^ον

ipacer; t n o v

5

ν : : ο γ . γ ρ ρ : ν ; ν -~ ν υ ν

έ;":ί. ί τ ' ο υ * ΪΟ.· Γ ο -.-.ρμάτιον f.·.-oto • ci υ μ:: e ρ ι λ α μ -

ν,αιον • Λ'»

r

Τ

τ;.'- ος;

:.αί τους

νοκους

μιά'ς

έ.γαμηνίας *

: ι, μ.:; :",\î;M';ur;p ;::·<να ' α μ ; ~v.y~'.LOCIy

'*•

;

,

ν.

ι .ρ ••:TO .IC!. ο ν c v r p y r ' ,

roi) ύ - . ε γ γ Ο ο υ

^t-.'-w'ì νυ

του

ΛΟΥ·:-ρι. <••: ΰμ. ο u

•/. ••.»c/.v-v.^o-f. ι. :·.ςν ciG';:pt> :.ν c ~ i

Γρ'μμα,τ Lou. ovvf.v.M, , α ν

·:.' ι·ον··;>.. IV

:

.:-ί';ο·; ;ι,·..;υ

:

*ΐ "· ο:γ:;ρ^ vur?t , · ν κ ν ο ι ν ν :

'·•• '•:'.·)υ C i p

'α κ α τ ν τ ί ' . '

JTüCli

ΐι.· ::

·ίϊ·". ·:'. cr;-'0.-.j t o c νΐ; ••·. t, α μ α e.t. τ'.ρ'^σι ν c t p Τ ρ α · νομ. t - μ α - α ,

ει, τ ε o u : μ - τ ν ι ρ ο ρ α ρ

L: ·, ς ο:λ-

1

λογ-'-ρ . i

H'-ζ

r

TP ρ -

o"'?r.-;pf. τ:'-ν ÎO.CCO,

. p£j*rc. c t p o.\i,Yi:j';Ci'.··:. îictv'iY'.i ;· ο

ο;:

τον

r. , ..,,,-.-, p*' ·-,,

λον

ε ς y-pvuv

μ : orpf-yor ι-ς., e v i o c

voi; ~J,pzir:o:>c ί-: ν 5 ύ ν α ν τ : α .

6< vit. -.··•·'.. c:Tcyi;;. t | - π ' γ υ ρ ο ε ι

-ι.ν

λογιζο-

i-iip. ν •• ·' ς e ν; ι ά ν ο μ ι κ Γι ο μ υ " \ θ γ Ι ? ' . .

C'.vv.'; *:··νου \ ό >;λ e; Γ cuΐ'.ον

evo

ve', π λ η ρ ·.>·:;•,•> τ ό

•"•Ç. 'i'ÌC ' "^'·ίί ·· ·"ί·'·''!ζ Ϊ ί ^ ' · ^ ς ν - ν

yv -tfCcA·': ν τ ο \ . s : ; ! p ; c c t <φϋρ«

vii Γ vxp-r-.i •

,! ,

e::·, ν·::ο·ονρ:γ, γ < : ν ο ν ε ν : . ς

Τα μ ί λ η by

ούτος

:coo6v 11 e ν ά Λ

ν..'; νιο ν '; ι »Γ ν'"? ι ο ι ν : ϊι·:ς

η Γ. ι· ν-η :J :.• ς

λ',γον

:;:jv

Ι"

c t p i:poiiì';0-:ic.v ï./':

puv

κοϋ Ι^'ΤΛΟτρμοτοο

· ' evepY^

'

'(^-.y δεν

/;•·'·'. V'( iXCO1.''. 7ίΛ η ' 07CC--

(UM.! τ η ς εμ;ρ

Ί: ;] ν

:u'!rav

5 r. f: ':• 0 υ ν ο ι ν τ ο Γ> .·•; ;; ν τ ρ t ·

6ΐΐ;.·αντΐ);ηυ

ò ι'.·;;·. , : o p t ;:··•;: :: ·.'.:! τ·...ι ν-<; ι, ρ , 1.1-re δι

J VA.

>'

o/o»

Το Si;xiH'i.'&p<: J-'ov '.V';ciAct «' υ : Μ

r

'f

·. τμ\ι:···ν c v t

;:αν·::.0 ίυζ ι υ

νηι

<

494

καί va χορηγρ εις τδ Συμβούλιον της Τραπέζης όσας ζητηθ?) πληροφορίας» "Όλο«, οι έμποροι ο£ έχοντες πίστωσιν εις την Τράπεζαν, Hat μετ'αυτής είτε αμέσως, είτε εμμέσως διά τοΰ Πρακτο­ ρείου συυαλλατδμενοι καί υπογράφοντες συνάλλαγματικάς είτε πρδς ίδιον όφελος, είχε

πρδς όφελος άλλων, υποβάλ­

λονται εις την δικαιοδοσίαν των εν Αθήναις Δικαστηρίων ώς πρδς ολας τάς διενέξεις, αϊ όποιαι τυχδν ήθελαν άναφυρ έκ των συναλλαγμάτων η εκ των επί άνοικτφ λογαριασμέ πι­ στώσεων, επίσης καί οι επί υποθήκη κτημάτων αποκτώντες 61 ανοικτού λογαριασμού" πίστωσιν, η κατ'αλλον τρδπον δανειζό­ μενοι, ώς πρδς τάς κυρίας αιτήσεις καί ώς πρδς τάς διαφοράς τάς γεννουμένας κατά την κατάσχεσιν, η κατά την διαδικασίαν περί την άναγκαστικήν εκπο'ιησιν. Επομένως πάς αίτων λαμβά­ νων πίστωσιν, οιανδήποτε χρήσιν καί αν κάμιρ αυτής, καί πας δανειζόμενος

θεωρείται οτι έζελέζατο κατοικίαν εις Αθή­

νας, ώς πρδς ολας ·τάς δίκας οσαι δύνανται νά γεννηθώσιν εκ των σχέσεων του πρδς τήν Τράπεζαν, εχουσαν δικαίωμα νά ένάγρ αυτούς ενώπιον τών εν

Αθήναις δικαστηρίων.

Περί της Διοικήσεως τοΰ Πρακτορείου 'kpQp- IO. *Ε Διεύθυνσις τοΰ Πρακτορείου Σύρου σύγκειται εξ ενός Πράκτορος μεθ ενός συμβούλου τοΰ οποίου ή υπηρεσία διαρ­ κεί επί εν έτος, καί ή εκλογή του ενεργείται εις τάς αρ­ χάς εκάστου νέου έτους παρά τοΰ Γενικού Συμβουλίου. Αρθρ. II. *0 Πράκτωρ πρέπει νά ρναι ιδιοκτήτης δέκα Μέτοχων, ο δε σύμβουλος πέντε* αύται δέν θέλουν μένει κατατεθειμέναι εις τήν Τράπεζαν έφ'ολην τήν διάρκειαν της υπηρεσίας των. Αρθρ. 12. Διά τήν παραδοχήν είς προεζό-λησιν παντός συναλλάγμα­ τος, απαιτείται η συναίνεσις τοΰ Πράκτορος καί τοΰ συμβού­ λου.

../Α.

495

Αφ«

Ιρ<

ί.:χει. '.;;; C C U Î O V

G ,:(:..):-:•••

το ί ρ α γ ε ο ο ν

c-ievOOvt; », 'ι/', τ ο υ Àcyt. A ΐ ν - χ ί ,

popAYCt· e ..,<...· ι

^pCpcl'lr

Ι, ν' !. ν^ V

1..^. ,' ρ Ι.

eι

.-.r..-: ε ι . ο υ ,

τ η ν . A V T A A O ^ P ; , σι. ν ,

ουναλλαγναί.'(ΐ':·ν.

CAI. σ. υ'ο γ f. •.*.:•: wie

τ:· e Ci

es.

VA.VOYPY ο;

τον

!.'.•..- ,·:)ί .. ν

yK'^-

/•

π

I'

J ρ".',"ο l· ο υ ;·•:'.'.'.• 'ü.io/vAVjA ι>'.(ΐ <•

ΐ ' : ε ι ς iHcvay^v

ΓρΑμμ«ΐί.;<

υτογρ,ο>οντα!. παρά

τ ο ν ΙΙοά-

j'.TCpo..:, »:•:·'.C τ ο ν α υ μ ϋ ο ύ λ ο υ > * Λ'6 Iîp.'".;'.tC':ôi'c.'V oc·'.· ί λ ε ι. ν ό σ τ ί λ λ ' ο .·ι-;"ϊθ::λοι»ν }.αταστ;νρΛ'ι'ος με

αντι-γο:·.:;•<:;ν τ ο υ ι.α·Αημ κ ρ ί ν ο υ , τ ο υ , ο υ ν ΐ ο π υ μ ε ν ο ν

οΛ:ο; νι-ς ο.τ.·.<. ι· τ ο ι γ ; · : ; ν α ς υ t.:":.cr.:;.v;vi.;;:'.c ) : r ' . r : : ü ' i c p i . ^ (

r- ,.

Α·Ό:,:,ν κ ••.·' τ ο:'••'•: Λ e-.'''.ς .ι υ .

ν ο ϋ \Αχμοίου

άτ:£· τ·.'·ς ε ρ γ α σ ί α ς

'Γ,:1 r.iz".v

,φορ.

t

v

.

oc

c u e ΐ ί ' . ζ οο'Ά,ρ CAO.~

τ ο ΰ 7ί~οΓγηο'£ντος

ι:;: A:J\; ;:c.u^p;ov

ν

i l -

r

μηνόςΓ

κεροον

o c a ApOAAOovv 6 t re τ f 0 e e1.- rx L ε ι ς

τ ο ΰ Ι Ι ρ α κ τ υ ρ : Γου,, θ ί λ ο υ ν *. . .

AA^OTAC

εΑΐο'ηρ

»r«

.

5

'.^.ev, ι η ν ir·, e; » A O Ί ω ν γ e A·.,-ν

OVO τ,οι-τ'Λ A e p L P v c i .

τ > ν ; Î::AJ

ό ορό^τ^ο, ΠΑΪ

! .'^ t ·~ -' C- '• ' ^ ' V

Ι ο υ ν ί ο υ ; ; ^ t iiu nciiovs-^pi-ox!

Λΰηναι

τήν7

Λ·;ριλύου

ε γ ; : ρ C \* ο \' το. t

CÎÎACXOV

Ο':6ό(ορος Α.Ϊ!οοίδ·ης lo'oopor;

Γ.Ι-Ι.

10^5

Λντωνόπουλοϊ

Ρί'Λλης ^ 3-ε;^6ΰθ!|ς Λουκίίς

"Ράλλης

V Α - >

Υιούς.

( ν Γ.ογρ-\ ;-• Γ. ς )

Γ^Σναΰρος

Π,ΛαζΓ/ρΓίς

~

οιυΐου»

1 7 . Οι Λ c r r . ρ'.-.·: μ ΓΗ JÎC-,Ι· τ·:; J^xcoTT! ονΐιΑΐ

>/ o c

Vvvv c p y a o LC-.V ' τ ο υ i.p-.-'.;-;\üpr;vi-\i >•:.: ι \;-,ζ

ο;, ' O i e ΑΑατον

τ ε-.ο _

6 ιό;

û i r τ η ν : Δι. -.ν··-'uvo'i· ν τ ο υ .••.;: ν τ ρ u : ο ο

Cv'"i.i'..'-0"Oi-.oc; e··--f. L/.ct ν ο o u i ' v i ' v n

το

οεκαημορον

ΑΟ:Τ;Λ

496 Τροπολογία του άρθρου 16. Ή κατά τδ άρθρον 16 αμοιβή απεφασίσθη ν'απονέμεται του λοιποΰ, τά δύο τρίχα

εις τδν Πράκτορα, καί τδ εν τρίτον είς τους υπαλ­

λήλους τοϋ Πρακτορείου, κατ'άναλογίαν τοϋ μισθού των. Πρακτικά *+ο Γενικής Συνεδριάσεως του Συμβουλίου της 13 Μαρτίου 18^7

Ή ανωτέρω τροπολογία μετερρυθμίσθη ως 6ιά τοϋ ύπ'άρ* 5^7 εγ­ γράφου της Διευθύνσεως της 15 τρέχοντος πρδς τδ Πρακτορεΐον, &ατά τούτο μδνον οτι, ή πρδς τους υπαλλήλους του Πρακτορείου αμοιβή περιωρ'ίσθη κανονισθεισα εις μδνον εν τοις εκάτδν επί των καθαρών κερδον. 'Ενεκρίθη ή ανωτέρω μεταρρύθμισης k$

Γ.Συνεδρίασις

3 Ι ο υ λ ί ο υ Ιδ^7·

β.Χαιρετης

(υπογραφή)

Πηγή; Ι Α / Ε . Τ . Ε . , Ι . Καταστατικά-Χανονισμοί-Όργανισμδς της Ε.Τ. φάκ.

1(^91).

?

IV.Α.

( Λ

• J-O:Î':C·\ν\

'C'ijV

e

t

«

«

β

ϊ:ερί

τ;'ίς

t

ε ν : τ e ·.)•.·(·.· ι. ς

ί',υτ;·;ν

- - S-

/·• !—

:;cu.p;:\!uiv, ; ϊ

εις

' '" \ r

Γΐ-.:/.ν.ί:ζι;;:"·\! Γρ:ρ.'.ρατ Ci. ν s

C.OV

co ς

τ υ .7;:-ΊΟΓ;, ΟΌΐ'.-j Mtl.

opci/V.-.y

i; ;.: i.i.". l e. τ η ν

;:αΐθ-:ΐυΐ^

τ ο ι r: υ τ c. ς

τ ο Λ p.*.· ε ί : : ε ΐ ' ν

;:εί

e ι, ς

είς

/Jupov,

oyi

τό μέλλον,

ε ν ': ;;:.Τι.ίλλ i'j.\oii ν ρον: ο υ

••"-Mio ς * ο:::.·ν

ες

ςερ:·ντος

e'·-, ν:·.··,"·;'.') ς ν ί-'.λλον,

ι'τοΐε

ερπιr

ycvov

:-> -:;-."c

to uovov

i.cv; r ivi,;:ov

ΐ"0

1

.. r

pppicr

οΛ

'iO\:

·/'.·•·.ν. !,ατΛi;.":.t ε ι ς

εμεορενματί-ν

ΐΰν του

.'· ο.η^λ)»

η τρς

ταυτυυ ν·-., oicnçiviivcai

ΟΛ,~ τ ι μ η σ ε ο ς ,

cui τοϋ-εε

c ^ ^ i ό t.cv

συμ7:ερι-λ:ρρ'άνονταί.

τ/< Τ ο υ ρ ; : U'.cx P i ; c o o : ' p t a οΛιυν

o'ycoov

τ αι.'τ η ν Ηο.τΓ.γοριαΛ'^

y.o.i

ενεργονν

π α-1 e

ο co ν

•r :v:v.7;c·

t

i l

εμεορους · ανιεγη'-σμενους

6,10

δ;.·:'

Λοιεον,

',:ληοί;':·ηυ i·

)·

π ρ ο ς ôp*

λη-ρο6οο'·.ων κ;μ,·.;ΐΐα

C:-'.ÎOT~ >

A, etc

)

r

x civxa

της

Ί t

voui. ::;::;-

α γ ο ρ ά ς ν.σ.ι

εις

διατιμήσεις

i?}25,

}'ατά

ve

τ~;ν :ε-:λη" 'ι ί vrcv

ε " ι ν:ε-:-..τε ι.

1| - ί ρ τ ρ ο υ σ α τ η ς

λογιζόμενο:

τ . : Ί ρ α π ε ς ι ÎV.

f - C Ο.'."1.

ο υ; ι ••;•;: ρ ο ν

υομCoy.-?:.τα ε κ τ ό ς

'Cs;>v r.εμ:;ορι?-:(όν

ο ι evi,,, ο ν

V f , - · : " :'·ν n

τ ι ν et U " ; p : . o ; .

ουο

τι.'.ι

τ

",:·.. ρ.'. α ε ο

τουρ

:r-UT^ a î i i ' i j j i c o r r.oó,? c o v

0 t Yf

ν;•-•?;.-:ι, ν

:'.λ.-.·.-;γ.-ι·-.ί

εειν:

(iV.'.'î/il'.i.OC, '.ïpuC-'yi VC"'-?. Ί, C i p

.'ων ο ε

:•;/-.·,'; ρ η

Λ.η-:,:cu ο ε ι ::ç > · ;•.-·-1-

.XC

τουτην

••ι

. τ , α ι τ ε ι ν : ι- ν - ο υ ν ; ; υ ΐ " ; -.·>

(

•

nc.G'

«

τ..: ς

Λ.ν:-ν-;λΐ:·:ί·ν

ερυττος

o.u»

;;!p.r;><-

εοροι

:c« χ .

! >

V ό.να;,·«. Ì 1

•ηι'ένεν

τ:·:,

r

χ ο υ τ νί

ivi ν :τρ.".·λ.-ν. f;~:

y\"

ύς

Xï'.V

>

ουε;ν..ρ.ρ..ς - τ ο ύ τ ο - ο ε ν γ ι ν ε τ . α -.- 1

JlL.>s

, .

î

ρ νρ^οις

ov

.cyc-Vt-S )

...·.

TÌÌV ευ;::·.ι D t-cv

•.:;,";, C r

ι

> ... ν /

υτ οουνην

ι·

-,

•opyyci-

.-..;ir.i"' r.vv-:Xo-popiV:c τ α \

•.•ein -K'Viit

1 !:

κ'.ι

'ÌDI;

0;:τ;.;ρρί. ο υ

'j

ί:ργ.".Γ.ΐΓ. α υ τ ή y.

.L· '.. ν -j. ι

/

Ì:;;ÌICC;Ì'

<-

<• ·: ν

γοιρ

την

C.F.O

τ:ρ;

τ·;, ον'.οια

çu<

_:ΛΪ£: :

ι

δευτΐρ^ν 'Ci!

λόγο, συμχ':ριλαμβ·'νοντα ι εις την ::.ρ')χ ην 5εν νρησιμεΰ.Ο'ο.Ή ν ύλο-

//' /

498 τελως είς την -μεγάλην ταύτην έπασχδλησιν, ειμή μόνον εις τάς πρδς τδ δημόσιον πληρωμάς καί διά τα εμβάσματα εις τάς επαρ­ χίας* Διά ταΟτα έκρινα χρ£ος μου νά καθυποβάλλω και τούτο υπδ σκέψιν Σας. Συγχρόνως δ£ ας με συγχωρηθτ} νά παρατηρήσω οτι ή Τράπεζα μέχρι τούδε αντί νά σπεύσρ, αν οχι εις την εντελή θεραπείαν, τουλάχιστον εις την περί,στολήν του κακοΰ τούτου, απ εναντίας, νομίζω, τδ ένεψύχωσεν, συμμορφωθεντος εν μέρει, καί αύτοϋ του Πρακτορικοϋ Ταμείου με την κακήν ταύτην συνήθειαν, ώς δεχόμενου καί τούτου, οχι βέβαια υποχρεωτικώς, αλλά μολον­ τούτο με συμ^ωνουμενην επικαταλλαγήν, δίδουσαν ούτω πως χώραν καί εις κολλυβιστικάς πράξεις, δυναμδνας νά εχωσι πρδς τοις άλ­ λοις καί τάς ακολούθους συνεπείας. Α' Εν περιπτώσει συρροής τακτικών εργασιών του Πρακτορείου, ανκγκαζομενου τοϋ ταμείου, φυσικψ τφ λδγφ, νά επασχολήται καί εις ταύτας, δύναται νά γεννηβτί δυσκολία εις την διεκπεραίωσιν των. Β'Διά τήν εκάστοτε συμφωνουμενην επικαταλλαγήν καθίσταται ενο­ χλητική εν γένει ή ληψοδοσία του Καταστήματος. Γ'Ένδεχόμενον νά επισωρεύεται ποσότης μεγάλη διστήλων εις τδ ταμεΐον, των οποίων εν ανάγκη ή Τράπεζα ένεκα της επικαταλλαγής των, δεν δύναται νά κάμ^ χρήσιν πρδχειρον χωρίς νά υποκύψ^ ò ταμίας εις τήν εκ ταύτης ένδεχομένην ζημίαν, καί τοιούτον τι συνέβη κατά τήν όλιγοήμερον εκεί διαμονήν μου, δτε, ώς επαρατήρησα, τδ πλείστον μέρος τοϋ χρηματικοί; τοΰ ταμείου συνίστατο εις δίστηλα.

.

.

•

Έ π ί τέλους δε νομίζω παρατηρήσεως άξιον οτι εκ της σιωπη­ λώς παραδεχόμενης αυτής συνήθειας των επικαταλλαγών καταντά τδ Πρακτορείον νά μετέρχεται πράξεις μή συγχωρούμενας άπδ τδ Καταστατικδν της Τραπέζης, καί αντιβαίνουσας εις τήν άξιοποεπειαν Αυτής, μολονότι δεν έχει τήν παραμικράν εις τοΰτο μετοχήν. Προσθέτω τελευταΐον, οτι ευχής έργον ηθελεν είσθαι αν ή Διεύθ'υνσις εσυχώρει είς.τδ Ποακτοοεϊον καί τοΰ Ταμιευτηρίου τήν

.·//·.

OiT-f/l V

: o Y Ο.", 1· <•_'.*.

••.ι.

ι ί' ι(;

Τ..1Μ

Γ Vf;'

:Ηθμη~

\;

Υ"·:ο'.·-α£ vc'.ic-:i '^ί όλον : .ίΊυϋνμ ι-oc; Le\aYti .^

It'i'jY"-; î

•Λ".

το c c ß u t (ύ:χ.γΡ'-'-\"ό)

. ;ιι Λ Λ s r, i-J* ,5 /.Xi. "-rt·- » Α ; λληλογραφία ^ Fi ./;.. "1;γγρ;·;
1.1./

?;ατ··."ίΓ.ΤΓ;":ί.Γ'.τ«ν ' Φ ο ς τ δ -Λογι,οτι ·<6 Τμήμα τ η ς £Λ . ίΛ ΐ . J·".. >Λ

ρος

.ι. f:, ·• 'Ί r ρ *-1C -; :.

t

" Υτ.ο

....Γ... ' Ι " ' " ;-:C>Î.4^

500 .5. (Απάντηση -'ίου Ι.Α,-Ράλλη στην έκθεση του Ε.Κεχαγιά)

Πρακτορεΐον της Εθνικής Τραπέζης

Πρδς την Διεύθυνσιν της Έθνικη

της Ελλάδος

Τραπέζης της Ελλάδος

άρ, 51

Εις Αθήνας

Έ ν Σύρψ την 20 'Οκτωβρίου 18^5 Κύριε Διευθυντά

Ευχαρίστως ειδον οσα ò κύριος Ευθύμιος Κεχαγιάς ειπεν εις υμάς προφορικώς περί τοΰ αποτελέσματος της ενταύθα αποστο­ λής του, καί οσα κατά την ενταύθα ολιγοήμερον διαμονήν του παρετήρησε καί επληροφορήθη, καί δι εκθέσεως του υπό την σκέψιν τοΰ Γ.Συμβουλίου της Τραπέζης καθυπέβάλλε. Εις τδ. άπό 3 τούτου εγγρα^όν μου,έπληροφορήθητε οτι κατα­ γίνομαι άνενδδτως εις τδν περιορισμδν των πιστώσεων, εκείνων οιτινες δεν εκαμον ούτε κάμνουν αναλδγως χρήσιν της ανοιχθείσης πρδς αυτούς πιστώσεως* καί

σας βεβαιώ οτι δεν θέλω λείφει νά φέ­

ρω εις ισορροπίαν βαθμηδδν την ειοχωρήσασαν κατάχρησιν εις τδν κλάδον τοΰτον εναντίον τοΰ αρ. 3&" τοΰ καταστατικού της Τραπέζης. Περί δε τοΰ μέτρου καθώς έμΦίναμεν σύμφωνοι μετά τοΰ ρηθέντος κυρίου Κεχαγιά τοΰ νά διαιρεθξ τδ όλον ποσδν της εις εκαστον χορηγημένης πιστώσεως τμηματικώς εις ισάριθμα γραμμάτια, τοΰτο προς τδ παοδν καθίσταται όυσκολώτατον * καί μολονότι ει^ιαι ύποχεωμένος νά υπακούσω εις την άπόοασιν τοΰ Γ.Συμβουλίου, σας παρατη­ ρώ με δυσαρέσκεια μου, οτι τδ νά Γητώμεν από καιρδν είς καιρόν νά μεταβάλλωμεν οσα παραδεχόμεθα δεν κάμνωμεν άλλο παοά νά φαινώμεθα ευμετάβλητοι εις τάς πράξεις μας* μοί ωαίνεται δέ καταλληλότερον "οσαι αιτήσεις εμφανισθούν από τοΰδε νά γίνωνται τμημα­ τικώς, διά δέ τάς προϋπάρχουσας νά προσπαθήσω νά λάβω υποχρεωτικάς αποδείξεις περιορισμού της πιστώσεως των, χωοίς νά ανταλλάξωσι τά γραμμάτια, καί ύποπέσωσιν εις νέα έξοδα ένεκα της μεταλλαγής ταύ-

ΜΗ

•:;/.-\'.. c ν r. i.r; | : . ε ρ ί ΐ ' . ο ν ς . ('_Pv--i.'....fj

ι,'

·;..·„ ε ι ς ο / α -

y-.! j Oui.'ία";;;' '-. ;-ri. ρ υ υ \•;.'. ;...·. Λ--.e, ν e ν ;:• •••0, ο Λ ο, ί Λ ·.-,;·•;,·:••. ν ciç το

(ενίοτε":·) ,εεερ· ;.-ΐ"εε\) μ ε τ ρ ο ν , :

Zi ς i c τ ρ · ; μ^τε'ρ,ι '..Vir. ε λ λ ε ε ρ

ν] οΛ i-{c-:'cr\K
·

'iöv έ μ ε ο ρ ε ν

ρ;-::: π?: ο ' τ Γ; ρ ε ε ρ ε ^ ε ρ μ μ ;

ΐ<εν ε ι e; ε ε ί . ε μ ε ν η ν

ερνερ'ε:Γ.ν

e "-": ι. :-•: f ~' ": '·'; -:"^<τ.χ ν c;v ν ή Ο ε i c v εν γένει.

^υνρΡη τ ι ν ρ ν ,

αχι

ενεργεί-αν

κατά

Pir/'Cpuv

νομι εμά"

κ ο , ί ρ ο υ ς οϋεμε ν α υ ο ε . ν

ο ε ν ε γ > · ν ε τ ο i.· Λ.••.{•ς' ";εες :!>jv;)i!.'.L,oi'.t:v;ni

ενρμερέ-ν^ν

ΰιόαι

CÛVOV"

' ϊ ί εεν:.;<όν

cyτy

vô;; !• ο μ ε μ<

ετεαε-εν μη ε ^ ε ε ε ο ν •' i ενεΛεν εραρεεεεί. ;^ετε ποσότητες cip ΐες εμπορί..κ·ες -<εν • : . , <•- i , t.-

i-i^eptoç

r

εεε"εεοεε

•ι.·.Τοοο:·-ν

1

;

wV

c u •.'·•; :

,- f

να. εε'·'<εντ

XpCi-iü V.;· V C-'.P'ÜC) V ε !. p TCCC τ -i c y C 'C *p i.

ι"".'·'·.-.Ό •-'• ' •'-ο K/\/.ì|V \;::oppc:.)Ciì. ν ε ρ ο ς •j ;·.".·•·.·•;..··.' το-.! ε υ μ ε · ε . ε ο ν

τ ο ν ε ε ρ ε κ ν ο ν τ Γ.

ε;νε.'>ε.εε. ε ε ι ε ν ο ο »

ovo τ~ε

:ι.ς

J.;::O"! CVCÎC

ν:-.

CL'V:.A,-.UYP

χα c v\ οε <•••:.· ι η εΛρεεεϊ; n ι· ς νομιεμε^ της e ι ετ ι μηεεορ ενευ εεικεεελλεγί,ρ: ;ε ί c;::.;;,^ εειενεε' ε ε ν c 7;.:: ρ;: ο υ υ cup εες ελερε:ε.ερ ο'νμi.',i

Vü! C ', C

:ν%ΰ τον, λίς όε ν ' έμε.ορεεμε να ο ερεεεε:

·- .J t •'-. ;

ν r-. λο-ν.'άνε. 6nc t-ονόεεϋτε νόριεεε ε";ί C.:Ìότι

C l\ \ Γ;

0 7Co\u:iÂ;p;:ca-:cpcv α ύ ν ί

V C i V ..". V

1 ; -• ·.'.-..'; j .

; ;, i- c. ^*

είς %ό Πρακτορείου εέν Η~ε-

(.

G 7-.C U C I?

·*•·,-· '. ·ν> Ο :

ιν

voptc'i;-

* ' ^.i'. \' Ci U p

i.vi.'.~ Ο

'Ρ μ-:: ρ ο.;: ν ΙΙ-'Τ-ΛΓ o'yer uc r; .'n ü c τ ο ί!ο··'.κχοοε ι ο ν MÌ:>^'CJ

Γ.·'.·'. \

CTI

' p ' i C T Ö O C UOV

0-) Î O ,p'"'i. ;;;,ov '••:.:_ γ ι ν";τ- v ι r.tv.ii,

-.>,•<: ì"ii. ,

ύί

;αυοί·:μον ύκάρνει'

ρ·:ρ:.,".;-μτ.ν:.>ρ . ::;·.ι

i_ ..y.-;, vj-p OU ciii.'C'.-OL ε ι Vf/1

•r-.ϋτομς ^ ..." r - ' Π Ρ 'i··ν·.·'·.:..-.-·ν,ς

TC;V UCOTÌOCÌLV,

να τ ο u : ; . p ; i c f c cî: ά λ λ ο υ y.coovc

ε υ ρ ί σηοντηι.

ν α OLCijaU "OC

υποχρεωμένοι

vi

καρ.'.ε ε ρν ι.· τ·;·. L ·•.".•:' ~:ρ'.-·ε-·-ρορό\· c νε: νομύπμ-.·.τ·ν c ί ς υψί')λ··"'ς τ ι μ ε . ρ

τε

Ρ, ι. Λ \'-.·-. cv-ia^Xi. : · ε ι \ '

π ι ο''";·;.

?ροι

μη όεχόμενοι

//

er.::

ou Kt./.oi, αγορ·:χτ;τ."ΐ

... ναγ>'.·.νο'μο v e ι

CÌU^W ε ν \,.<':{·,ος ΐ ν ί ς

cuv;.. u

οιόομενης αυτά

ενύΌ"

ε i. ς α υ τ ο ύ ς

υκο^ϊ,ροϋν

μήνας

502

διά νά συνάξωσι τδ ίδικδν των. "Επειτα συμφέρει εις τδ έμπδριον διά μικράν ζημίαν εκ του νομίσματος, επικρατούσαν είς ολα τά μέ­ ρη κατά καιρούς, νά άφίνρ τους άγορασιαζ-νά πηγαίνωσιν είς την πλησίον μας έπικράτειαν, άπδ την οποία άλλοτε ειρχοντο πλήθος αγοραστών, καί ένεκα πολλών

άλλων αυτών ιδίως καί της διαφοράς

τοϋ νομίσματος δεν πλησιάζουσι πλέον την άγοράν μας* δεν είναι λοιπβν η άναγκαστικώς επικρατήσασα κακή συνήθεια ήτις υπαγορεύει τδν εμπορον, αλλά συμμορφοϋται με τό συμφέρον του κατά τάς περι­ στάσεις* άλλο, τά προερχόμενα πλοία μας εξ Ευρώπης έπιστρέφουσιν έχοντα τά κεφάλαια των η ναύλους των κατά τδ πλείστον εις δίστη­ λα,τά όποια δίδουσιν είς τους θαλασσοδανειστάς,καί έπιστρέφουσιν εις

Αλεζάνδρειαν, Κωνσταντινοΰπολιν, καί λοιπά μέρη. Έ κ δε τοϋ

εσωτερικού μας σχεδόν τά της διατιμήσεως μδνον εισάγονται, καί πολλά ολίγα είς δίστηλα. Πλήθος άλλων παρατηρήσεων έκ της ολημερινής πείρας καί της καταατ'σεως τοϋ εμπορίου μας αποκτημένην εμποροΰσα νά σας αναφέ­ ρω επί τοϋ αντικειμέν.ου τούτου, αλλά παύω επειδή αρκετά ώμίλησα. Τδ Πρακτορεϊον όθεν δεχδμενον τδ δίστηλον είς την τιμήν των δρ. 6,8 καί εις ποσδτητα ανάλογον τδν αναγκών του, ποτέ εκ τούτου δεν θέλει ζημιωθξ), διότι οι ίδιοι του πιστοΰχοι εις τά συναλλάγμα­ τα των έχουν τήν ανω συμφωνίαν, καί πληρόνοντες λαμβάνουσιν έκ τοϋ Πρακτορείου πάλιν τό ίδιον νόμισμα είς τήν ιδίαν τιμήν. Διά νά λάβρ δε ανάγκην η Τράπεζα εκ των μετρητών τοϋ Πρακτορείου, τότε ποέπει νά ευρέθη τδ Ταμειον του με εκατόν πεντήκοντα η διακοσίας χι­ λιάδας δραχμάς διά νά εμβάσει τήν ζητουμένην ποσδτητα, η άλλως πως νά εξάντληση όλως διόλου τό Ταιιεΐον του, πράγμα τό όποιον δεν δύ­ ναται νά γίνΐ}. Διότι τό Ποακτοοεΐον ποτέ ποσότητα υπερβαίνουσαν τάς εξήκοντα μόλις εκατόν χιλιάδας δραχμάς δεν έχει είς τδ Ταμειον νου, έκ των οποίων τά μεν είναι Γραμμάτια Τραπεζικά, τά όε είς δίστηλα καί άλλα νομίσματα μεταλλικά της διατιμήσεως, καί είς τοιαυτην περίστασιν πάλιν εμπορεΐ νά εμβάσιρ μικράν ποσδτητα ζητηθεΐσαν. Σας ειπον οτι τό Πρακτορεϊον δεχδμενον χάριν ευκολίας τοϋ εμπο­ ρίου καί τών συμφερόντων αυτοΰ - τοϋ Πρακτορείου -, το δίστηλον, πλην πάντοτε εις ποσότητα μετοίαν δεν θέλει εισδαι καί υποχρεωμένον >·ά παραδεχθΐ} ολην τήν χρήσιν των διαφόρων πιστώσεων εις τό νόμισμα τοϋτο* έζ άλλου ιιερους ό Tau-ίας τότε μόνον δέχεται τό όίότ-λον me avec ειπον εις U C Î O Î C Ç ποσότητας, οτ^,ν Βλεπτ ότι cc~c—

503

ρεΐ ά;'.'.ϋλυ'τως να καμντ; τάς · πληρομάς του καί εκ του ενός νομί-\ σματος καί" εκ τοΰ άλλου«

Οταν δε βλέπιχ ότι' μόνον το δίστηλον

επισωρεύεται, τότε παύει ατό του νά δέχηται αυτό. Προ τεσσάρων έτων τό νόμισμα τούτο επωλεΐτο επί εκικαταλλαγξ περισσότερον πέντε λεπτά άφ'ότι σήμερον τρέχει, καί μόλις, ευρίσκέτο. η κακή συνήθεια ήτις τό παρεδέχετοί οχι.

Κτον

Κτο διότι εις την-

Τουρκία ν τά λοιπά £ύρωπα'ικά νομίσματα δεν εκτιμΰντο καταζίαν καθ εκείθεν μεν ηρχοντο πλήθος εζ αυτών ενταύθα, εντεύθεν δε τό δίστηλον δι'εκεί. Διά νά ουνάξρ τις από τό νόμισμα τούτο δέκα χι,λιάόον ποσότητα, είμαι βέβαιος οτι και πέντε ημέρας^εάν χάσν) δεν θέλει τ5. cvpn, κο;θάς καί δι'οποιονδήποτε άλλο νόμισμα.. Τέλος 7·;άντων διά νά -ροδί) τις περί τούτων όλον πρέπει νά δοκι­ μάσει καί εκ πείρας, άνευ της οποίας δεν δύναται με μόνην την θεορίαν νά έξάίιρ συμπέρασμα καθαρόν διά. νά δυνηθνί νά ετΐΐ-^έρτι οποιανδήποτε νσμι. ζομένην θεράπευαν. "θ τ α ν ό κύριος Κεχαγιάς έ'.ρθασεν ενταύθα τό Ταμείο ν- μας δεν είχε Ti-ipct τό ποσόν μόλις πεντήκοντα χιλιάδων εσύγκειτο από Γραμ­ μάτια Τραπεζικά εκ δε τοΰ μεταλλικού εν μέρος είς νομίσματα της διατΐ.μή^ευς, καί αλλο εις δίστηλα. Και μολοντούτο εις όιά.στημα δΰο ίμερων τό Ταμειον του Πρακτορείου ευκολύνθη από συνάξεις ιδίας του το ποσόν εζήχοντα χιλιάδων δραχμών. Σι vat. αληθές οτι αμέσως δεν ηόύνατο νά εχρ ως εκ τΐ]ς εκτάσεως της δοσοληψίας του τόσον ποσόν εις εν μόνον νόμισμα, καί ηναγκάσΟη. πλην χωρίς ζημίαν καί δυσκολίαν νά χορήγηση την ποσότητα ταύτην. Καμμία δε κολυβιστική πράςις κατά συνέπειαυ τοΰ ΐΓαραδεχομενου τούτου νομί­ σματος όεν εγ,τ.ρρεϊ

νά γεννηθ-g μέ βλαβην της αξιοπρέπειας τοΰ κα­

ταστήματος, διότ-ι τό νόμισμα τοϋτο είναι συμφωνημένου εις πληρω­ μή ν τ~<ν Συναλλαγμάτων ως σας ειπου ανωτέρω,.καί άκολύτως & καθείς τό λαμβάνει. Ή

έκ γ,ερονς, τοΰ Συμβ*α·λίου σύστασις περί της βαθμηδόν άπα-

γορενσει;ς των τοιούτων νομισμάτων εις τό .Ταμειον του Πρακτορείου, καί η προς αν;6

παραχώρησις 't'oû νά δέχηται τά επί έπικαταλλαγί)

κυκλοφορούντα, νομίσματα, πλην εις την διατετιμένην άξίαν των εν

J

„ .*

504 ειδει παρακαταθήκης με συμφωνίαν τόκου όρισθησομένου, τούτο μόνον, συγχωρήσατε μοι νά σας ε£πω άπδ τώρα, επειδή καί επιθυ­ μείτε ναάκούσητε τήν γνώμην μου, νά μήν ορισθί) διόλου επί ματαίψ. Είμεθα δε πολύ μακράν νά δυνηθωμεν νά ακολουθήσωμεν τάς συνήθειας τδν τής

Ευρώπης τραπεζών, αλλάς ευκολίας παρέχουσας

εις τδ εμπορίου καί λοιπάς πράξεις των, καί έχουσας πολυειδη μέσα διά τήν τάξιν καί ρυθμδν τδν πράξεων των. Περί δε της κυκλοφορίας των Τραπεζικών Γραμματίων εντός της πόλεως μας, σας λέγω οτι αυτή γίνεται καθόσον πρέπει, επει­ δή άδιακόπως περιφέρεται εντός της αγοράς μας ερχόμενον έξωθεν καί επιστρεφον πάλιν όθεν ήλθε και τ ανάπαλιν 5ιά τήν ευκολίαν της μεταφοράς, εις τρόπον ώστε με τόν καιρόν ή κυκλοφορία των Τραπεζικών Γραμματίων θέλει γίνεται τακτική καί κατά μέγα μέ­ ρος, καί θέλει άντικαταστήση τήν ελλει'ψιυ του εθνικού νομίσμα­ τος τόν τίτλον μόνον φέροντος. Καί εις τήν περίστασιν ταΰτην ιδού με τόν καιρόν καί τά επί επικαταλλαγρ νομίσματα θελουσιν εκλείψει άπό το Ταμεϊον του Πρακτορείου, τόσον πολύ προσβάλοντα διά κολυβιστικάς πρά'ζεις, ώς νά μήν υπόκεινται καί τά λοιπά της διατιμήσεως νομίσματα εις τήν ιδίαν καί χειροτεραν κατηγορίαν. Ai Βεγ.

τά σφαν.

τά ολανδικά φλωριά, τά αυστριακά,

ι

τά Βενετικά τά Πεντόφραγκα λίραι στερλίναι, καί τόσα άλλο; νομί­ σματα ολα υπόκεινται εις επικαταλλαγήν. Καί έπειτα τό Ταμεϊον έχει λίρας η αλλ.·? τοιαύτα τά οπονα έτυχε

νά ζητώνται με πέντε

δέκα λεπτά περισσότερον δεν πρέπει νά τά δώσι^ παρά μόνον είς τήν διατετιμενην άξίαν των* αλλονά ζηττ; ò ταμίας νά κάμνη έργα κολλυβιστοΰ,καί άλλο

τδ

νά ζητ§ νά κάμνη κολυβιστικάς πρά­

ξεις βέβαια παραβαίνει τά καθήκοντα του, καί τοϋτο ποοώς δεν εμπορεΐ νά ύπαρξη. Σας έπαρατήρησα οτι τά πλείστα εκ των Τραπεζικών Γραμματίων εστάλησαν εις Πάτρας οχι διά νά σας εμποδίσω από του νά μας στεί­ λετε έξ αυτών, αλλά μάλιστα νά σας παρακινήσω νά με στείλετε καί άλλα, διότι εκείθεν έξαπλουνένης της κυκλοφορίας των εις τά λοι­ πά μέρη της Πελοποννήσου, καί γινομένης γνωστής της ευκολίας (τήν οποίαν) παρέχουν αποστελλόμενα αντί χρημάτων μεταλλικών, εμβάζωσιν αυτά εδώ διά τάς πληρωμάς των, καί εξακολουθεί τοιουτστοόπως ή

305

ά δ ι ά π ο π ο ς :-:υκλο ;.·ορ.ία των, e ν ύ O J « στέλλονται

κατευθείαν αυ­

τ ό θ ι α ν α γ κ ά ζ ε τ α ι η Τ ρ ' π ε ζ α νά τ', εξαργύρωση nett ούτω χ ά ν ε ι

εν.

μ έ ρ ο ς της (αμελείας των. 'Γ'ό νά μένουν όε κυκλοφορούντα ε ν τ ό ς

της

ηόλειος ρ . ς με τοϋτο θ έ λ ε τ ε νά εί'πη ο τ ι π ρ έ π ε ι ν ' Tcauciociv οι έμποροι

τάς εμπορι.πάς ve·;ν ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς ·

Εν ο λοιπόν 'έχουσι

πρό­

χ ε ι ρ ο υ την εύκολίαν των Τραπεζικών Γραμματίων πως. νά πέμν- ω α ι υ μεταλλικά- ρ ι ο ο κ ι νουνεΰοντες και έ ς ο δ ε ύ ο ν τ ε ς , άναΥλ;αίαυ δ ι ά την όλημερινήν εμπορεΐ

"θση όε ποσότης ήτοι

ο ι κ ι α κ ή ν χ ρ ή σ ι ν των Jtc.'Coi;ajv θέν

νά κυκλοφορπ δ ι ά την τμηματικήν αυτών δ ι α ί ρ ε σ ι ν *

τ ό αφ όλας τάς ε π α ρ χ ί α ς έπισωρευόμενον

Ζπειτ'·

ενταύθα χαλκό νομ. ι σμα βιά-~

ζου τον κα>: ενα να εςοοευχγ ano αυτό δ ι α να ελαφρύνεται πως »μοεΛε π ρ ο τ ί μ α ò κ α θ ε ί ς νά έςοόεύη τό έλπσχοώτερον, ζ ε τ α ι καί ε ι ς αυτήν ακόμη την π ε ρ ί σ τ α σ ι ν

η!?ελε λ ο ι π ό ν α ν α γ κ ά ­

νά μ ε τ ο . χ ε ι ρ ί ζ η τ α ι

τό

ε ι ς μ ι κ ρ ό ν τμήμα πάλιν ε ι ς τ ά ς έμπορικάς δοσοληψία/ς τ ο υ , καί απο­ τελούντες

ε ι ς ποσότητα νά πέμπωσιν εςω. 3

'

J

Γ·Πί

χας παρατηρήσεις μου τ α ύ τ α ς eνόμισα αναγκαίου και καθήκον μου εν τούτω νά σας κα0ν:;οβάλλω έν έ κ τ ά σ ε ι , · περί των o a c i u v οκε~ α*η~ε καί υμ,εΐς ορι,μωτερον,

ίσως εγώ απατωμαι·

Ως εκ της π ο λ υ ε -

ν ο ν ς μου· πε'ρ5*Γ όχως ενταύθα καί αΧλσ.Υ^οΰ γνωρίζυν τό σύστημα,

τάς

σ υ ν ή θ ε ι α ς , καί τάς α ν ά γ ι α ς τοϋ εμπορίου δεν 6υναμαι_ αλλάς πως νά έκορασ~£» ΣΓίΌε νά ευρέθη ò μέσος ορός

τοϋ »ά. -συυυιασοΰσι

φέροντα των εμπορευομένων με ε κ ε ί ν α της Τρ:ιν:ίζΐ]ζ

τά συμ­

επιφυλαττομέυης

τ η ς α ζ ι ο π ρ ε π ε ί α ς τ η ς , δ ι ά νά δυνηδωμεν ούτω καί την ώωελειαν Τραπέζης νά αυςήσωμεν όιά τοΰ κλάδου της τ ο ύ τ ο υ , καί τό νά έμφυχωσωμεν υπέρ άμαοτέρωυ την οποίαν πείσΟητε ό τ ι

της

εγ.χ6ριο\ι

καταγίνομαι

νά. συμπράττω με όλη υ ε κ ε ί υ η υ την προθυμία-ν μεδ ης μεν« με την άνηκουσαν προς υμάς υπόληψιν. -:

Ο Πράκτωρ •

-

•

#

»τ ίου ,,,» , .\ , ·. 1ω. Α Ρο.λ,της. '.υπογραφή}

Πηγτμ lA/'-Ü.T.'Z., XXI . Α λ λ η λ ο γ ρ α φ ί α , Γ ' (

Εγγρί^α

εμμίσθων

Ύτεο-ια-

^ σ τ η κ ά ^ ω ν Η por. "τό Λ ο γ ι σ τ ι κ ό Τμήμα της Ιιΐ.ΊΜ,., ίάκ.^,ά;;^, ' . ^ ρ ο ς j.."-Vì5-i/:'.·;:.-

.

IV.6. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΟΚΣΛΙΑΝ ΤΟΥ ΑΕΙΟΤΙΜΟΥ ΦΙΛΟΙ Κ· ΛΟΥΚΑ

ΡΑΛΛΗ

(Απόψεις συριανοδ έμπορου γιά.-**ν πορεία τ^ς ETE) Τήν οποίαν εκαμεν εις τήν εν Αθήναις γενομενην συνελευσιν της Εθνικής 'ελληνικής τραπβζης* ήτις καί κατεχωρήθη εις την Ε λ ­ ληνική ν εφημερία η Καρτερία. Κΰριε Συντάκτα της εφημερίδος τοϋ Αιόλου. .»...Σκοπδν δεν εχω ούτε νά προσβάλλω την ομιλίαν του ρηθεντος φίλου μου, άλλ'ουτε νά πολεμήσω την γνώμην καί δοξασίαν του. Επειδή όμως η ομιλία αυτή τοΰ αξιότιμου φίλου μου, περιεστρεφετο εις αντικείμενα μεγίστης σοβαρότητος, δηλ. περί Τραπέζης καί περί Τραπεζικών Γραμματίων, προς δε τούτοις καί περί τοϋ ν'αύξηθξ ή ποσότης κατά τρία εκατομμύρια Τραπεζικών γραμματίων, ήτις νά ηνα ι υποχρεωτική εις τδ κοινδν διά πληρωμάς κάθε είδους, καί περί τοϋ νόμου της τετάρτης Απριλίου Ε.Ε. καθώς καί περί της ασφαλείας την οποίαν χαίρει ή Τράπεζα ώς προς τά χρόη της, καί περί της

ωφελείας την οποίαν αυτή μέλλει νά παράσχη εις τό

εμπδριον καί εις τήν βιομηχανίαν καί εις τήν γεωργίαν καί ένεκα των μέτρων τά οποία ο 'φίλος μου συμβουλεύει νά ενεργηθούν απδ τήν εξουσίαν καί απδ τάς βουλάς ύπερ της Τραπέζης, καί επειδή αναφέρει τινά πράγματα διά τάς Τράπεζας της Αγγλίας, καί Γαλ­ λίας, καί επειδή είμαι καί εμποοος καί 'Έλλην, έστοχάσθην άναγκαΐον νά δόσω εις τό κοινδν της

Ελλάδος τάς ακολούθους παρατη­

ρήσεις περί τοΰ αντικείμενου τούτου καί αρχίζω τάς αύτάς παρατη­ ρήσεις άνευ προοιμίων καί οχι χάριν

επιδείξεως άλλ'άπδ τό κύριον

της υ~ο6εσεως. Τό κατασταστικόν της 'Ελληνικής Τραπέζης είναι ή μόνη αιτία των δυσκολιών τάς οποίας καί αυτή απαντςί καί εις τήν έξαργύρωσιν των γραμματίων της, καί εις τό επί^οβον καί άνυπόληπτον αυτών, καί προς τήν μή ελευθεραν κυκλοφορίαν των, καί

ιδού" εις ποίο:ν

αλλην Τράπεζαν τοιούτου είδους ηκούσθη μέχρι τοΰδε νά δανείζω καί υποθηκην ακινήτων κτημάτων J εις καμμίαν.

507 Εις πο'αν Ήρας τούτοις αλλ:'.ν Τρακεζην, έγιναν οι. ούτοι -λε­ γόμενοι τρεχούμενοι λογαριασμοί κ^Ο ον τρόπον η

.ολλη>··ική ϊρά»

πόζα τους έχει, εις καμμιαν. .Ijiç ποί •:·.·/ αλλ η ν Τοά^εζαν δίδονται, ai ine χώνεις ως ΐά δίόει η

ελληνική -εα~ε...,α, -νς ουοεμιαν, . Αύται >.·.:·•·.ί· άλλα ι /-?•.?• είοεις του καταστατικού της Τραπέζης εί­

ναι τά αίτια τοϋ κ:;κοΰ, ;:αί της μή ελευθέρας κυκλοφορίας τί;ν γραμ­ μάτιων της,, Καί 'Ό; ς προς τ ή ν ά.αιτίαν των ύποΟηκ-Ών , 'τοΰτο είναι και καο'ί~ γν:ο.~·τον και αναντίρητον οτι* μολονότι ή Τράπεζα έχει κεχάλαι·;· 5 εκατομυρια και εν εκατομυριον και --*---.ÇvO εις ΐρ;α~ε;,ογραμματια, τ« οτίοΐα και αυτά, κατά μέρος 7Φε::ει νά λογίζονται ως κεφάλαια, μολαταύτα όεν ήτον εις κατάοτασιν κατά τάς ορχάς του va απάντηση εις την ανάγκην της*

Λποιλίου

;JTI be "ροοΟετω οτι η ".ίοσοτης

τβν γραμματίων τούτων της εθνικής τρατΐέζης, δεν ήτον δυνατόν να ετο-ρουειασ^η ΟΛΟκαηρας ο ice μιας, ί:;ς αναφέρει ο κυριοο Λουκάς Λΐις εις την εκοεσιν του

r'c.A.-

καθ cri οχι μόνον οι β^οιλικοι ταμtat

Cv'-'Λ-'-.χτον ες αυτών και οι ιοιωται. και τα πρακτορεία. α Αλά και εις την αυτήν την ίοίαν ΐράπεζαν βέβαιος γραμμάτια εύρ.ιοκοντο. Πάλιν λέγω- η ϊράπεζα εύρεΰη εις κατάαταοιν νά μη ουνηΟζί νά άπαντήσψ είς την ανάγκην της, και η Κυ;ίερνηοις με τάς βούλας την έ'ευεεν, οιο-τι αν ΚΛΛίος η ϊραηε._,α εαεοια-ρι ;. ετο μόνον εις προεςεφλητικα. ta δι εκτοκιομόν ήθελαν ;νυ:ι?^ονορεϊ καθ εκάατην άςί'ονα χρή­ ματα εις αυτήν, καί όεν ηυελεν έχει την παραμικράν ουοϊ'.ολιαν εις καμμίαν κερί ο·τ:.σι ν, όχι 5 L εν εκατομ-ιιύριον καί 500 χιλ»

άραγ^

ί'^ϊ-ίΐεί'ογραη-Λατιιον τά or.ota-iryct είε κύκΧοαοοίαν, αλλά και τά δ ι πλάο'ΐα αν ήοιίν,. οέν ηυελεν ,εχη ;:οτέ τόν ΐΓαραμικρόν κίνόυνον. Λλλά την σήμερον έθαβαν 2.';CC0w0 εις ύν;ο;ήκας }:τη·;ν'των. ;ιαί κύριος οι6ε πεαην u^tav δύνανται νά έχουν. "Κννοω be αξιαν τδ ό­ τι: οπόταν Οελήεη ;;αί λ.-!·ρει ανάγκην ή Τράπεζα νά εχ^ χρήματα. '•-"Javo Γ)ε ότι »at· τα 2/3 άςίζονοιν, ο,λλά κραγμ^τικά ούχι ιδανικά»

508 Επειδή 66 loca, με χρήματα δεν έχουν πολλή ν σχεσιν. 'Αλλά φο­ βούμαι, μήπως τά κτήματα ταΰτα δεν άξίζουσιν μήτε τδ 1/2 της ανω ποσότητος 2500000 δραχμών εις τοιαύτην περίστασιν. Άλλα τοΰτο ίσως άπό αγνοιαν εκτιμήσεως: ενώ επ' αύτης της οικίας τά κακαβούλια της Μάνης έχουν άξίαν καί δύω βράχοι, αλλά μέ­ νει νά ίδώμεν καί εις τήν στιγμήν της ανάγκης της τραπέζης ποίος τους αγοράζει. Της Αγγλίας ή τράπεζα μήτε νομίσματα ξένα δεν δέχεται δι'ύποδήκην, οχι κτήματα καί άγριοελιαις κατά τδν Κΰριον

Ιάκωβον 'Ρίζον.

• Ώ ς πρδς τό βί δηλ. τδ περί τρεχούμενων λογαριασμών πα­ ρατηρώ "ότι, οχι μόνον άσυλλόγιστος καί αστόχαστος πράζις είναι, άλλ ένταυτώ καί παράδοξος. Ό λογαριασμός ό τρεχούμενος ανοί­ γεται εις τήν τράπεζαν, η ΰπδ έγγΰησιν δύω άλλων ατόμων, η με ύποθήκας. Οι περισσότεροι δε είναι υπό εγγυήσεις. Λοιπόν καί τδν πρωτοχρεώστην δίδει μίαν πίστωσιν η τοάπεζα καθ υπόθεσιν διά 50 η 100 χιλιάδας δραχ. Ό βί εγγυητής έχει επίσης πίστω­ σιν άπδ τήν τράπεζαν διά 5000 μόνον δραχ. ό δε τρίτος εγγυητής είναι συνή&ως ò υπηρέτης τοϋ δανειζομένου. Έ ν τοσούτψ ο δεύτε­ ρος εγγυητής είναι δεκτός καί μολονότι η ιδία τοάπεζα δίδει εις αΰ.τόν βαούτητσ καί πίστιν διά δραχ. 5000 αυτή ή ιδία τδν δέχε­ ται έγγΰησιν διά 100000. Αληθώς πολύ συνάιρεια ιδεών καί συνά­ ψεων, ο εστί εις περίστασιν δυστυχίας τοϋ πρωτοχρεώστου, ή τρά­ πεζα μενε·ι με τάς διαληφθείσας εγγυήσεις. *Αλλο ως προς τους τρεχούμενους λογαοιασχιούς. *Άν τις έ­ μπορος η βιομήχανος άξιωθ^ καί βάλη εις τάς χείρας, τήν πίστω­ σιν τοΰ τρεχομενου λογαριασμού, ετελείωσεν δι αυτόν τδ πάν, διδτι σιμά εις τά ιδικά του πολλά η ολίγα κεωάλαια γίνεται καί ή πίστωσις τήν οποίαν έχει από τήν Τράπεζαν ενα αναπόσπαστον κε άλαιον δι αυτόν καί τοΰτο ίσως δεν γίνεται άπό όλους ανεξαι­ ρέτως πλην ίσως. 2 τοις ο/ο νά τά επιστοεοουν καί νά μείνουν ε­ λεύθεροι απδ χρέος τοΰ τρεχομενου τδ πολύ διά μίαν εβδομάδα, όθεν••'κτήζονται καί αυτά. καί θάπτονται, αλλ είναι καί άλλο* αν

ò πρωτοχρεώστης η κλονίζεται η al

υπόθεσε ι. ς του δέν έχουν

καλή ν λάμψιν η αι φήμαι είναι έναντίαι δι'αύτόν, ή Τράπεζα μέ τάς ανω καλάς εγγυήσεις μένει θεατής αδιάφορος καί αναί­ σθητος. Ώ ς προς το τρίτον διά τάς πιστώσεις τάς οποίας δίδει ή τράπεζα καί αυταί έχουν μεγάλην ομοιότητα με τό στερεότυπον. Τοΰτο γνωρίζω, Κύριε Συντάκτα, εκ τοϋ πλησίον. Αυτή η τράπεζα, η ή διεύδυνσις αυτής έδωσε τάς πιστώσεις απαζ εις τους εδω έμπορους κατά τα Ι Ο Η - εις άλλον 500C η εις αλ/.ον IOOOC καί εις άλλον 150000. Πολύ καλά. Σας βεβαιώ, κύριε συν­ τάκτα, καί προσκαλώ κάθε ανθρωπον αν τοΰτο εμπορεΐ κανείς νά το άρνηθξ οτι από τά 18^3 έως σήμερον καί αν δεν διελύετο το ενταύθα Πρακτορεΐον ηθελεν εξακολουθεί νά πιστώντ; έκαστον μέ αυτήν την ιδίαν πίστωσιν ήτις προ εξ ετών του εχορηγήθη.

Αλλ

αν καλά ύπηγαν αι υποθέσεις του ή τουναντίον, τό ίδιον εξακολου­ θεί νωρίς την παραυικράν αλλοίωοιν ως προς τήν πίστωσιν. επομέ­ νως ταΰτο όλα αφού οι έμποροι καί οι βιομήχανοι καί οι. κτημττίαι καί οι πλοίαοχοι καί τό κοινόν τά γνωρίζουσι, καί ει; τ' οποΐα άλλο τι δεν Βλέπομεν παρά. μίαν αμιταβολον 6ιά&εσ·„ν zzi

:.ν-

τοΰ καταστήματος καί διά τους προεκτεθέντας λόγ·. υς, πϊ-: ειν-.ι, δυνατόν ώστε τό κοινόν νά ύπολήπτεται η αυτό η τά γοαιίϋάτιά ζζν~. αδύνατον διότι νά δίδω εξω -τ'ς αργυράς δραχμ&ς μου καί

η Κυοί~

Τράπεζα νά τάς κτίζτ) εις κτήματα καί τρεχούμενους τόκους καί νά εχτ; ζωγραφισμένα πολλά εκατομμύρια καί δι 100000 δραχμών ανά­ γκην νά καταντήστ! νά μήν εμπορ^ νά ρασταχθί ως ηκολούθησεν εις τάς αοχάς τοΰ

Απριλίου ε.ε. ταύτα πάντα ε«.κάζουσι τίν άμ-νίί3ο-

λον Θέσιν της* καί αν τότε εβαστάχθη, εγώ φοονώ οτι εξακολου­ θούσα τό ίδιον σύστημα, Θέλει ελοει εις περι σπασμούς καί μεγαλύ­ τερους καί ανοικονόμητους.

*ις έλθω καί εις τόν νόμον της ^ -'·.-

πριλίου" ο φίλος μου Κύριος Λουκάς κατά ·:.έοος λέγει κατά τοΰ νόμου τούτου, καί οτι αντί ιατ-ρίας

/ .*

ό αυτός νόμος προξενεί εις

510

τήν Τράπεζαν ζημίαν, καί εγώ τούτο δεν τδ αρνούμαι οτι κατά χι. θέλει ζημιωθεί ή Τράπεζα. Άλλα καθώς καί 6 Κύρί,ος A« Ile — τζάλής εις την εκθεσίν του καταχωρηθεΐσαν εις την εφημερίδα ή ΑΘΗΝΑ υπ'αριθ.

συμφωνώ καθ ολοκληρίαν με αύτδν τδν κύριον

οτι ή ζημία δεν θέλει υπερτερήσει τάς τρεϊς χιλ. δραχ. επειδή τά ταμεία του κράτους δεν έμποροΰν νά συνάξουν εις τραπεζογραμ­ μάτια περισσότερον τοΰ ενός και ήμισυ εκατομμυρίου δραχμών εις αυτούς τους πέντε μήνας, καθότι τδν προσόδων ο καιρός δεν εί­ ναι κατ'αυτήν τήν εποχήν* επομένως καί περισσότερον τούτου δεν είναι δυνατόν νά ηναι ή εισπραζις, Τοΰ δε τόκου ή ζημία είναι διόλου ασήμαντος" καί αν ή τράπεζα ηναι ασφαλής καί αυτήν τήν μικράν ζημίαν δύναται νά αποφυγή, συνάζουσα αυτά προς ενός μη­ νός πρδ της λήξεως τών πέντε μηνών'επομένως

ή Κυβερνησις εχο-

ρήγησεν tv μέγα ευεργέτημα εις τήν Τράπεζαν με αυτόν τδν νόμον* διότι άλλως αυτή έκλονίζετο.

Ας ιδωμεν τώρα ποίαν ανταμοιβήν

ελαρεν ή Κυβερνησις αντί τή-ς σωτηρίας τήν οποίαν έχορήγησεν εις τήν Τράπεζαν, δτε ελαβενανάγκην αυτής; ουδεμίαν. "Εκαστος εξ ημών γνωρίζει οτι οσάκις εν κατάστημα ιδιωτικδν η δημόσιον κλονισθφ, διά νά απόκτηση τήν προτεραν του ύπδληφιν, πά,ντοτε με θυσίαν τήν απολαμβάνει, καί ας αιτιάται η Τράπεζα αυτή έαυτήν. Ε μόνη δε φιλοτιμία του διευθυντού της Τραπέζης Κυρίου Σταύρου κατά τδ διάστημα ενός ήμισυ έτους υπήρξε νά ζητ§ επιμό­ νως νά έκπεσε τήν τιμήν των, νομισμάτων εις τήν Σύραν, ήγουν τά πεντόφραγκα εις 55$ αντί 5όΟ καί τά δίστηλα είς 600 αντί 610 καί προς δικαιολογησίν του έλεγε καί εψαλλεν εις διαφόρους οιτι\*ες τοΰ έκαμναν παρατηρήσεις, οτι ένεκα τούτου τά τραπεζογραμμά­ τια είς τήν Σύρον δεν έμποροΰν νά κυκλοφορήσωσι, καί τόσα άλλα ληρήματα, οτι δηλ. τά κατατρεχομεν ημείς καί τλ. καί αφοΰ του έκαμαν παρατηρήσεις τάς πλέον απλουστέρας είς ταύτην τήν άσυλλόγιστόν του απάντησιν οτι αυτή ή αυξησις τών τιμών τών νομισμάτων,

blJ

î.vca

οu-rc- τ η ς ϋαοΠεοεάς τ ο ν ο ς r;pcc τ η ν ϊ ν · ά : : ε ζ α ν . 5 /

.. ^

>

r

> ff \

~

c u r e ού·

f

την Kii'JO.ji. ^ ' Ί J.X.7 ι. u ';•/•/.'. τα ν tv: ν::·. ν τ ο τ ε cric lieve ν e t c την κο ο τ epa ν του γνωηην, ;;.·αι. χατεφνγεν εις μόνον τ υ iciq

να τ Λ ι

ν.Ί òι.αλΰ:.·'•;:. τυ όνταυαα Πρακταρεϊον, λεγον άλλο, οτι εις τ',ν λυρον ευρίσκεται όλον το μεν-Λλικον , v.u. ι οι έμποροι το ενά­ γουν εν.τός της εαι::ρατε ίας *

'λ.ς ;ιρ ν νν^ /ci'ρ:·, ò καθείς τ':ς πα~

ρατηρήαεις τρυ διευθυντού της εΰνικης τρααεζης ;:αί τό πείσμα του y.ui

της οιαλύο'εως του ενταύθα Πρακτορείου,

*.α ι ποτέ μεν ο ταμίας δεν τον ευ/αριοτει, ^ , τ £ &ε άλλοι ïcci-C μύρια άλλο. λη βήματα/ λυριε λ'ταϋρε, ο~ς :iü'or;oiy οτι ο τ; τό εμκυριον εχ\; ανάγκην τινά, ούτε αϊ λεγεώνες τον στρατευμύτιον b'i'jjv των δυνάμεων εμτ:οροΰν να τό οταματήοουν από τον σκοκόν του. Καί άν αγαπάς, μάδε οτι ααοΰ οι έμαοροι της Ζύ·ρου εις όιάατημα .τ ρ tir,· μηναν εαλήρ^ααν τά χρέη ν·;ν κρός έςόοληοιν τοΰ Πρακτορείου ορα.ν. 560000 εοτειλαν εις λαοοαλίαν, ϊεργεοτην καί · 1ά_->νοτο:ντ.ι νούτϊυλι ν υκερ τά ούο εκατομμύρια ορα-/μών και μεταλλικόν καί άνευ τοϋ Πρακτορείου cou την δοήόειαν, ίΐΛλ oca έλεγες, ^υριε ΟικονομοΛογε, περί ~ον

νομιεμ.'ατον ,

της αυςη • ει·.·ς της τιμής αυτίον, και Torac αλΛας ανουοιας αιτιασεις, οεν ειμον καμμιαν αρχήν

•

)ι , ) :

α Λ. Λ Ο πόνος εου να μας ^ορτίοσης

με τραπεζογραμμάτια καί νά ^οκτίάζτ-ς εις τόν Gpcvov ρου* Μίμεϊς 6ε εδ;~ τά έγνωρίςαμεν καί.αι φωναί σου ι:α;ό αι αγανακτήσεις ττου ηαί

τοΰ υπαλλήλου σου έκαμναν ολίγην εντύπωοιν εις τά τύνικανα

της ακοής μ.ας, ααί οείοντες -ρός αυτόν τάς κευμρου,··νΐον αυτής το or.oiov η ται .

.-λΛας ΟΛη σερε

; ΓιρΏτον ΐίύριε CXACO

σας ζητήοχι την ουγ^/ά-ιην σας 6ιά τδ

βαρύ ταύτης της διεξοδικής ρου διατριβής"* έπειτα δε'οας εΙ'ορκιζω νά μην εκλάβετε τάς ο>'.ολουΰους "'νρε-.τηρήο'εις μου ύαδ οι-

512 πλουν τινά σκοπδν, διότι σας λέγω ζχω καί ήλικίαν καί ζω ανεξαρτήτως και χωρίς ανάγκην. Άλλ'έκΒετω είς ταοτην μδνον γυμνήν την αδολον γνώμην μου καί αρχίζω εις κεφάλαια. Ι. Τδ καταστατικόν της τραπέζης είναι 6υνατδ νά μεταρ­ ρυθμισθώ αν δεν ηναι, τουλάχιστον νά σταματήσετε τδ κακδν των υποθηκών. 2. Να κλείσουν οι αυτοί ανοικτοί λογαριασμοί, καί νά μην ανοίξουν πλέον* εκτδς οποίος έμπορος, η ιδιοκτήτης, η βιομήχανος, η γεωργός, η στρατιωτικός η πολιτικός έχει ίδια του περισσεύματα εις μετρητά εις την τράπεζαν, νά εχη τοιού­ τον καί ποτέ άλλέως. 3· Κ"ά περιορισθώ δλη ή εργασία της Τραπέζης είς προε­ ξοφλήσεις γραμματίων καί εξωτερικών συναλλαγμάτων τδ ολιγώτερον με δύω ύπογραψάς, καί νά εγκρίνωνται δεκτά διά προεξόολησ,ιν υπό επτά συμβούλων της Τραπέζης οί'τινες νά ψηφοφορωνται με σχετικήν καί μυστικήν πλειοψηφίαν ως προς τήν άσφάλειαν των υπογράφων» h. Οι διαληςθεντες επτά σύμβουλοι νά ηναι δι αυτήν τήν ,ύπηρεσίαν η εβδομαδιαίοι η κατά μήνα, καί νά εκλέγονται εκ τοΰ συνόλου των συμβούλων με λαχνούς, παρά τοΰ διευόυντοΰ της Τραπέζης, επί παρουσία όλων τών συμβούλων αυτής. ρ. Οι επτά σύμβουλοι νά εισέρχονται δίς της εβδομάδος ει (COMITATO) συνεδρίασιν, προς επις:ήφισιν η καταφήφισιν όσων γραμματίων η συναλλαγμάτων ήθελαν έλθει είς τήν τράπεζαν προς προεξόολησιν* καί ταΰτα νά παρουσιάζωνται εις τον ταμίαν διά νά είδοποι^ τους ρηθέντας συμβούλους περί της καταστάσεως των μετρητών τοΰ ταμείου πρότερον. 6. Κανείς νά μήν εχτ} δικαίωμα νά ποοεξοςλ^ εις τήν τοάπε ζαν γραμμάτια η συναλλαγματικάς, παρ δσοι είναι μέτοχοι αυτής καί εις κάθε μίαν μεθεξιν νά εχ·ζ δικαίωμα ò μέτοχος νά προε­ ξοφλώ δρ. 6000, καλώς εννοουμένου οτι τά παοουσιασ5έντα παρ' αυτοϋ γραμμάτια νά ψηοοψορώνται από τους επτά συμβούλους αν ηναι οεκτα.

5.13

7t Ούδενος είδους κατασχεθείς ή ει: ι οη/έο'ε ι ς η

τοιούτου

είδους ν;μθ<.ρυλο;ίτι:ίά μέτρα παρά ótαδίκων η ;α νενός είδους χρ£συ~ εις την τρά,πεζαν vói μην ηναι δ ε κ τ ά ί 0 Η τραντεζα να .=;?·: ο ι-orj γραμμα-ν t a

ο» ρaν

'..'- G ί ί h ϋ ν Ο Υ ρ C. ';"

οιορικν.

ein:/

ν.α ι. να η ν α ι

υ Γ. κ

ο ι. α τ α γ ή ν ο η μ. ε« >pao'avvuv

εις την Λ ή ς ι ν και μετά την λ η ς tv αυ-

ματα αυτής, καί cU6 τ'. -;ρ'-.Ητωρεΐα, Ό ηναι εις ypeoc.

εις

κάτοχος αυτών να μην

διαμαρτυρήσεων η αλλ^ν εμπορικών και νομικών

κανόνων* καί.αυτά oc τί. γράμμα τ t. ο- 6ς κρός το είδος ν', ηναι μ ο ν ο Ì: ιί) η εις ν ο σχήμα των, εν μόνον ες αυτών ν;.·.. εκδιοη η τρατχζο: οχι καί ti δεύτερον και τρίτον,,

Λ,-'ωλοσΟάντος αϋτοΰ κ α ~

Τ·-'', ι: crac τ α σι ν va αττοοει ?cv\>ri ο io ιοκτητης νομικός την αταολειαν του ααί acoî;

δώσει τ

απαιτουμένης άόχαλείάς εις την τράκε« • ς ο/ο" έν-ί τοϋ ποσού καί va του εκιστρέ·

του

L-~V ;

ί"ν ~'· ο)ΐΐλοΐ·τ:τί 9.

νά ΥΙ ν·}

χρήματα**

Συμμερίζομαι

την γνάμην

τ ρ α π ε ζ ο γ ρ α μ μ ά τ ι α καί

οιοραχμα,

του Κυρίου

* Ράλλη ως προς

ο ε κ ά δ ρ α χ μ α ?<αί αεντάόραχ>:α κ α ί

αν J C A C T C κ α ι μ α ^ ο ο ρ α χ μ α . Λυτή η μ ε ο ο ο ο ς έ χ ε ι

dine· ) Πλάτος μέγα* διότι,

,

A.

t ν/

χο

^latibU-

ς τίόν αλλαν πλεονεκτημάτων καί

εις την πλύοιν των φορεμάτων 'έχουν νά φθείρονται, πολλά. Ιο. Καί ο αριθμός τοϋί κεα-αλαίου τούτου είναι καί ό ο^άαλμός τοΰ διευθυντού θέλει

στρογγυλός

- γίνει τοιούτος εως νά

:

o.Houc ij τά περί τραπεζικών γραμματίων* λέγω δε ότι καί τ-ρία. ε ­ κατομμύρια θέλει εισϋαι ολίγα νά ή.ναι εις κυκλοσορίαν αν ή ε ­ πομένη γ VE'μ. η μ.ου ::ραγμο'.τοποιηΟτί ' καί πάλιν εν έκο.τομ,μύρί ον ε ί ­ ναι παρατΐολύ, αν η κυζέρνησις καί τά νομοθετικά σώματα δεν βοη­ θήσουν την τράπεζαν καί τδ τ-εοιεργότερον χωρίς ζημίαν καί ρλά« |5ην τινός. 'Κ ΚυΟέ:;·νηο"ις "••'α δ top tog τους ταμίας'νά μην ηναι δεκτά όιά τους αμέσους καί έμμεσους ςόσους τους ο:;οίους ου νά ζουν ε ι -

4

•#

514

σ

μ

μή εις τραπεζογΡ ^ "

τ,,α

* έπομμένως κάθε επαρχίας κάθε πό­

λεως, χώρας καί X«P î o y ° νά φυλάτττ; 6ι'ολ°

υ τ ο δ

Xaê δ

C

ου

ΧΡ ν *

eêXct Ηαί

είσθαι ήναγκασμένος *&*

ντοτε

τραπεζογραμμά­

τια 6ta νά πληρών? τους φόρους του. *Ας στοχασθρ έκαστος πδσα τοι-αδτα γ ρ α μ ^

τ ι α θ£λο

^*ν εισθαι ^ακρ&ν του ταμείου

της τραπέζης καί «ολλ&κςς αυτά θέλουν εισθαι εις ελλειφιν καί θέλουν πληρωνεσ&αι με όφελος πρδς τόν. «άτοχον αύτω.ν 6ιά την ανάγκην τ

ο ϋ

άλλου. Ποία λοιπόν ή ανάγκη της σκληράς

6ου

εκείνης καί φρι»<*> £ λ^ζεως "νά ηναι υποχρεωτική ή κυκλο­ φορία των τ ρ α π ε ζ σ Υ Ρ α ^ α τ Γ ω ν " επομένως μέ τδν ρηθέντα τρόπον οι πολΐται ει vat ευχαρίστως υποχρεωμένοι. Καί προσέτι ό τρό­ πος καί τδ ύποχρεω τ ι κ ° ν είς τδν εζω κόσμον ακούεται οτι ή *Ελληνική τράπεζα έζεδωκε χαρτία υποχρεωτικά* αΰτη ή λέζις ύποχρεωσις

είς τ ^ ν ^ ε Ρ ^ τ ^ 0 1 ν ταύτην καί είς πάσαν άλλη ν

εί<~ καυνχίαν άκοήν δεν σημαίνει καλά* καί επομένως πειράζε­ ται καί βλάπτεται Τ* ε 'ξ ω πί'στωσις ως προς τδ έμπόριον καί δι' άλλα βοηθήματα ά*δ τ ° έζωτερικόν της 'Ελλάδος. *0 φίλος μου πρδς τούτοις ΚυΡι°ζ *Ράλλης παρέδραμε καί ηθέλησε νά διακρί­ νε τδν φοίνικα ^οΰ αειμνήστου Κυβερνήτου ως χαρτονομίσματα από irr

τραπέζης ΎΡαμμάτια. Άλλ'οταν, φίλε μου, καί τά τρα-

«•^^«^^„,,,,Λ^, rivai υποχρεωτικά, είναι ac πεντάδοαναα ιιεταλπε ςογραμματ ια„<*" λικά καΓθέλΓι καταντήσουν ώς οι φοίνικες εκείνης της εποχής. *Άς στρέφω τώρα * α ί πΡ°ζ τ?'ν Κυβέρνησιν. Έυνοω οτι ή Σ. Κυ„' ,„Λ „ ειν^,ι ^?,.~. πεπεισμένη αδιστάκτωο- οτι ή• τοάπεζα ρερνηοις "·" . -» είναι στερεά, είναι άσ^αλήζι είναι τέλος πάντων ακλόνητος. 'Όταν λοιπόν οι ταμίαι τοϋ Κ.ρ»τους συνάζουν αυτά καί τά στέλουν είς τό κεντρικδν ταμείον bi'avxf,v

κ α

'

δι

ά τάς άνάγκας της, είναι τόσα

πεντοφραγκα, τόοά δίστηλα* διότι αυτή ούτε χρηματοδέματα έχει νά οτείλη είς Yia-CCoXicv καί Άνατολήν, ούτε είς τάς τοιαύτας τραπεζικά- έπιχεί-Ρ^εις αναμιγνύεται .Αυτής αϊ ανάγκα ι ει»αι νά πληρωνη μισθούς * α ί

α ύ τ ο ύ

ζ εντός τοΰ κράτους* επομένως καμμίαν

33!>

ιον

ζημι,αν η δ ε ν ς-ερονν«

Γ;ι.r την υ;:ηρεν χ α ν

TOO ·;·.εντριι:ρ.ν

Apex. ε ο ι ορίαο~αμεν όλα τ«;; μ έ ρ η

χάρις

τ^υεχου

ζημίαν,

ρίς

τζρόπαομαα 7 >:".t->p C r; α;α\ηρ.'ς Χ έ ζ ε ι ς ,

τοΰΧάχιοτον

την

ε.νΐ'··."χ.··ϋ'ι ν τ ό υ:-;ο;:;ρε<·}τι jcóv * η μΧΊαις των λ ό γ ο υ ρ ο υ

oTL η .•.ρ.'-.'ί'εί.,ί'. civr-'.i αα^αΧης κ--M· α ύ τ α ι α ι έ;:·-'.τ'.ν;:,;'.·';Ί;·:, αν δ ε ν

συνάζονται

εις

ααΛα ία.ι κ α ν έ ν α αο ; ·;ου oc ν έ χ ο υ ν , cet

-. ~Ρ "

*^ι

ι- τούτου«.

εχου αι

.-.ν ·:ε

l'acciai

τ ο υ - -V ρ ί· ο υ α χ α υ •. ο υ

C ri . ί C Ο CO ί

orv

είναι τα

της αυάγ-,ης.

η /-υρερνηοι ς οι;.··.:·.«

ως "ρε-ς

Γ εαατοντααΧααιάΓ'ονται . l'ai

e·; ς "'.pec,

υαουη;:αι ίΐε

την ο ' τ ι γ μ ή ν

;,;ο·

την aüa'avcuav

είναι,

τν

e t c i'üp'xv τ α

-/

τ·

ν.εχραν-ύ5ι; •.- -S*·

e- V U

1 <'·>-- ί

!J

πόνος του η τον ci, αλλ ο. II.

Ο τί?;ος τής ϊρααεζης ν·', η vet ι y τοις ο/ο τόν χρόνου. "Λ Τράπεζα εις την Χηζιν των γραμματίων της ή αυναΧ-

ΪΧ.

λαγχ.αι ι :·χν της παι εν περιπτά..;ει δυ·;κοΧιάν etc την πΧτ;ραμην , νά άπ'.ΧΧί ττεται από τόν νόμον 6 te' διαμαρτυρήσεις ααί διμαστ ι·?:ης ουζη~ήαε'Λ»ς, και μόνον με μίαν αν.ααοράν τοΰ Ταμία είς τόν Ποόεορον του δικαστηρίου τ S ν Προ>τοδικ"ν νά ζητυ την καταοίαfiv τ(;ϋ 7:ρ:·.·-ί; „

1

ν αα >. εγγυητου η εγνυηταν ήτις να του

y

ί

/·

ις την αμεαειαν

'ηρ αη^εας

ρηγειτ-. ι εντός της ημε

η ααμαορταην του ιΐροεορου να καταοιο;αεταΐ. αυτός, και να απο-ζημι-y :·.αι την .ίαααει,αυ αν ένεκα της αμελείας του η^εαεν

προ­

κύψει ζημία εις αυτήν» I;:·» iO αρ.,ρον ο. έχει μεγιρτην επιρροην εις το να ε.ο'.υ,;:τό:ους»

oy της

i'at

τ ο ΰ τ ο α ς XcVi-n υ α ' ο α ι ν τ ό

^ ...

-Φ-'-εςης, και αναμνΐρολ(;ς

JiOû'ic.ç ΐ-'-*-"οχ:Λς

νέας,

;;ελει

έχει

• ·'

j".''r. Τ'ά •ίΧί.ονεκΊ.'τιμ'ο.ΐα nove,

α;:ο την ^ υ ρ ο ν

ΐΐ'ϊί . ï r o a a c - ••- τ-η ς ,

της Τ ρ α π ε ς η ς , κ α ν ανο,Λογικν

Γίυηΐ.ουλιο αεντ;-~ .

τά π ρ ο ν ό μ ι α , να έ χ ο υ ν

τους

» τΰ-

και

τ.. υαο?ία~

ο?ς itcoç τ ο

υ^ονρεωτι

τα,οτηματα >ατι τα '-epa;: τ ;ο ρ ε ta. α υ τ ή j.i>« κόν ' δ η λ .

// .

ι

r

/

Ας εν·ν·.ο..α· κ α ι

νά ;:υ!'.ΛομυροΠ·ν

'·

εν

.·'

έτερον

ir

ο.ρ^ρον

ιά Τρ :.τ:εςογρ:-,μνάτια νχ:ί

υτα^νρεος η .1ρα7.?α.α να τ α ε;.αργυρών.}.

;ipoç τ ο ι ς

νά μην η ν;: ι

α.ΛΛοις ο r-.υριο

516

'Ράλλης φέρει εν παράδειγμα την εις την

Αγγλίαν πραζιν

του έτους 179» καί τό έφετεινόν της Γαλλίας εις τάς Τρά­ πεζας των, καί ώς πρδς την Γαλλικήν τφ απαντώ ότι εις την Α'

διακήρυξιν του Νόμου 6ιά νά αύξηνθοΰν τά τραπεζογραμμά­

τια είς 350 εκατομμύρια, καί νά μην ρναι υπόχρεοι αι τράπεζαι πρδς εξαργύρωσιν, ενθυμεΓται λέγω ò Κύριος 'Ράλλης κάλ­ λιστα οτι τδ συνάλλαγμα της Γαλλίας έπεσε 15 τοις ο/ο απδ την τιμήν την οποίαν είχε πρίν της 23 Φεβρουαρίου ΐδ^δ. Ως πρδς την

Αγγλίαν, του λέγω δ,τι καί ο ι6ιος γνωρίζει καλή-

τερον άπδ έμε καί 'όλος ò κδσμος τδ εξεύρει, οτι οτε τοΰτο £γεινε, η χρυσι^ γινναία αγορασμένη με χαρτιά αξιζεν 2ί

σελίγγια

πληρωτέα εις χαρτιά, καί 30 σελίγγια κατά την εκβασιν των μα­ χών της, καί τδ συνάλλαγμα ητον εις Μάλταν δίοτηλον, ò

?8 πένες διά εν

καί είς την Βιεννην 6 ή λίρα, εις δε τά Ι8ΐ8 δτε

Ρο6ερτος Πείλ γραμματεύς των εσωτερικών εφερεν εν Κομοσχε-

διον είς την Βουλήν των κοινοτήτων, καί εθεσπίσθη ώστε ή Τρά­ πεζα της

Αγγλίας νά ηναι υποχρεωμένη νά ανταλαττη τά τραπε­

ζογραμμάτια της με χρυσόν, την ιδίαν στιγμήν, τδτε τδ συνάλ­ λαγμα άνέρη 4c πένες εις την Κάλταν καί 10 εις την Βιεννην. Τοϋτο δε ώνομάσθη Peel-act. Τοιαύτην έπιρροήν έχει τδ νά υπο­ χρεούται καί νά μην υποχρεούται ή Τράπεζα νά άνταλάττρ τά γραμμάτια της με μεταλλικδν όταν της ζητηθούν.

*

Κ.

JlUlÎt

ε-ρημ. ZiisOiZgL

» <*Ρ· 199* 5 Ι ο υ ν ί ο υ 18^8, σελ. (3) α ρ . 200, 12 Ι ο υ ν ί ο υ 1848, σελ. (3) ά ρ . 2 0 1 , 19 Ι ο υ ν ί ο υ 18^8, σελ. (2)

b)l ;' . ,*

;

IV. 7 . ^ i v

1

Λ

Ιωάννου

>;

τ

Σ

ΛμΛροσί. ου " ρ.άλλϊ) κ α τ ο ί κ ο υ l:Jp)iOVv;cXci-iÇ. κ τ η μ α τ ι κ ή ς ϊ:αραχορήο ; εως

licfi

έ vir. ι c.ν τ υ ν εν .Η·;:Ο

ϊ

^ΰρφ

ίίρ'.οτοδι;:ΰν«

τ ο υ Λ •;..;• ρ -ρπχρυ τ ο υ l^Ab

"τους εινον

τα(.?τ-.μμα .εν λ υ ρ ^ ,

^

οί.ς ΐ ί · , ς ; : α τ α τ ο Ιο-:·/ o c i v u ç 'ncpiwicccic υττί'ίτην ζ η μ ί α ς i n t e αο,ί

της èurefucccç

μηδ^ν ι ν η ν

τ.ρς cu'TOpï.r/ç

της τ ι μ ή ς

της ανάμεος αολλον ιρορτίον γ ε ν ν η μ ά τ ω ν ,

σαν eie.

ε μ π ο ρ ι η ο ν 3
r

τα>ν γ ε ν ν η μ ά τ ω ν

τ α ô^cnec ε;:ιοληδη~

τιμήν,

;•>'. -^"."iV-i:xï- UUÎ'.'.I μο η ν α γ κ α σ α ν vo. Τί,αυαω τ α ς ε μ α ο ρ ι ^ α ς -ΐ!. χ?, ι ρ-'ι-:·/ ζ ι ς μου κ α ί

vet 7"popcó ε ι ς

ε-

τ η ν όι-άλυοΊ ν α α ί επαΟάρι ou ν

τ £ ν ε;:;:ρενΠν vr.ovc îr.t;v τ ο ν ε μ π ο ρ ι κ ο ν μου " κ α τ α σ τ ή μ α τ ο ς . Πο5ς τ ή ν Χημίαν τ e. υ τ η ν π ρ ο ο ε τ ε Ο η :α<.ί ε τ έ ρ α η έ ξ η ς » Λΐ-ς τ η ν • '- ί.·^

-ντ:-'ν·-•:'. . ;.α α Λ. ι,στι-κην

^τ'-1 ρ ι αν τ η ν

-Ηλεμαορι«·

>-

e υ e τ υ χ ί α ν e: ι υ α ο : ί α ε ι ς τ η ς <• •

ρ:ΐ-ας

·

:

,

„

ι

τ : α · τ η ς '.". ;.'vc-vv το·-"·; :::ν ε τ ι ς η μ ι ο ι

καταβΟΛη e τ::·', σα αιαοΛοσυη, ΟΛΛΚ μ ο ι

•

e?

, ,

?

<·

*

οατε. ου μ ό ν ο ν η

ςητειται

κ α ι άλλη εν ι

";"ίΡημαν-

τιναοτερα καταρολ:} χρημ.άτον ~ρος αληρομην των . ζ η μ ι β ν α ύ τ η ς , Ε π ε ι δ ή £ν τ ο ι α ΰ τ η η α τ α σ τ - ' ο χ ι

τ ο ν π ρ α γ μ ά τ ω ν .αδυνατώ νά

πληρ^οω τά χ ρ έ η μ ο υ , ε π ε ι δ ή Cit τ ο ϋ

ϊοο-λογιο'μοΰ

ααί- τ η ς κοααχγραςης τ ο υ

ενεο-

γ η τ ι κ ο ΰ ;:ci α α θ η τ ί ' ί ο ΰ η α ' εκ των β ι β λ ί ω ν μου α π ο δ ε ι κ ν ύ ο ν τ α ι . τ<χ ve òli στ υ νήμα τα μ ο υ ueu Ή τ ι μ ι ύ τ η ς

μου»

Δ ι α τ α ΰ τ α καταΟετο:ν τά 'εγγραπΛ τ α ύ τ α c ù ç

τδ

οί,ΐίαστήριον

wv ετο'ι,μ.ος ν·'. ^πσ.ν^Α-άμο. την α ϊ τ η σ ι ν μου α υ τ ο π ρ ο ο ώ π ω ς ε ν τ φ y.npo•ανν,ρΓω "του έμ.τ-'ορι.ϊ'.ηΓ) τμμνιατος των κν Σύρο Ι·f.»ojÌ;οôtîîfjν ot'i^. τ ο ν ο<:;νειτ;~;ν μ.ου c u v e Λυτο-προο'ό-ως

f

είτε

cui

κατ·' τους

ίκαρουορισν-ούς

518 τοϋ νόμου κεκλημενων, έξαιτοΟμαι: Ιον. Νά γενρ δεκτή ή περί παραχωρήσεως των κτημάτων μου αίτησις. 2ον. Κ απαλαχθδ άπδ πδσαν χατα6£»ξι,ν η&ί ΐφοοωπικήν κράτησιν διά τα εν τψ ίσολογισμφ χρέη μου. 3ον. Κά διαταχθξ ή προσωρινή έκτελεσις τ?|ς αποφάσεως nal ν ανασταλρ πδσα

καταδΓωζις«

*Εν Έρμουπδλει τ§ 16

Χουνϋου Ι850

Ιωάννης Α. *Ράλλης

ΠΗΓΗ: Έφημ. ^ΙλκβλδΰΙΊ <*ρ. 326, 4 Νοεμβρίου Ι850, σελ. (4).

519 IV.Β. (CMI/.ΙΛ ϊΰΥ'Λ.Ρ-ιΛΛΙΙ Π Α

c

Έν

L'p]iouT'.6?.CL

;

Συνεορ .:.·::'ΐς

την

a'HW ΥΠίΡΤΪΜΙίΣϋ)

23 Φ ε β ρ ο υ ά ρ ι ο υ

του εμπορικού

προεδρεύοντος

σώματος χ ν

1'353 τη λ έ σ χ η

τ ο υ Π ρ ά κ τ ο ρ ο ς Δ.ίιί,ν ι e ρ η ν

του νομάρχου κ υ ρ ί ο υ GLκονομίοη

7εαρδυτος

' ο ς ιεροεορου

του

έ 7C ι μ e λ η τ η ρ ί ο υ «

Κύριοι,Συγχαίρω εμαυτόυ ότι, λαμβάνω την ευχαρίστησιυ κο ί την

ΐι

~

μην νά συγκάδη^αι εντ·.χ·06α εν μέσω τΐίυ' άζιοτίμου εμπορικού σώμα­ τος της

i;py αυπόλεως πλησίον 5ε πολλών αρχαίων φίλων μεΟ co ν πολ

λά\ις συνεκι ν'δώνενσα , συνέπα&Λ καί συνηργάσθην, ε~ί εμπορι >:Γ3ν αντικειμένων

καί επί ουσιωδών συμοορόντων της νέας μ>'ς πόλεως

ταύτης. *'~ν,'Α αντικειμένου πάλιν όλως εμπορικού προτίΟεμαι Κύριοι ve* ο-:~ς καμο η&η Λογον ενων φιλικην εντοΛην πάρα της αραπεςης, κα? ι ιδιω π~ρα του αξιότιμου διοικητού" αυτής» Πρόκειται'δέ περί της υτΐερτιμηοεως εν γένει πάσης νομισματικής άζίας μεταλλικής' η μή έν ΐ« πόλει ταΰτη.

Αλλ' ι.ρ'ν ομιληοω περί του προκειν.ένου lôicoc

συγχωρήσατε voi ν:' σ~ς εΐπω ολίγα περί των της Τραπέζης δ;.ας v.o. τανοήιετε ποιον το κ ι νουν αυτήν. Και εις αύτην ττχ'την την περίστ.: σιν η ΤρΊιτεζα Κύριοι αν καί εχη οιττως. την πρόΟεσιν, δηλ« ει vat δανέtenν.';\ επί υποΟτέρ^ καί προεζοςλητική σύγχρονος, τό πρώ­ τον -μέρος τον εργασιών αντης, δηλ« τό επί υποθήκη δανείζει ν δέυ είναι ούόέ ήδύνατο va rivai ο κύριος σκοπός της συστάσεως αυτής καο οτι το·,: co ει vet έργον αλ.-νου ειοους Τραποςων. ^υνετεινε οε η Τράπεζα καν'ί:ζοχην εις την ελάττωσιν των υπέρογκων τόκων, ους εύρε κατά την εηοχην της συστάσεις αυτής, κο:ί U7có ταΰτην την c~ πονίν 'εαρέσχε μεγάλη ν ευεργεσίαν, μεγάλην ουνδρομήν εις τους ίόΐ'ΟΗτήτας κυρίως· Σκοπός πρώτιστος της ϊρα.πέζης ητον -ο'υμ.,-ωνα με τό π VGL·}:.::. και τον αληθή τφοοριομόν των Τρο.πεζων νά οιευκολύν

520 τάς έμπορικάς συναλλαγάς, είσάγουσα κεφάλαια εις τδν τόπον πραγματικά καί τεχνητά και χορηγούσα αυτά επί προεξοφλήσει και δι ανοικτών λογαριασμών προς τό εμπδριον καί την βιομηχανίαν επί μετριοτερψ τδκφ, αλλά καί έκ των εργασιών τούτων τών αποκλειστικώς εμπορικών, οι ίδιοκτήται εμμέσως ήθελαν καί ως εκ τούτου ούχ ήττον ώφεληθή. Τοιούτου οντος του κυρίως σκοπουμένου της Τραπέζης, κατανοείτε Κύριοι οτι ή Τράπεζα* ωφειλεν νά επιστήσω την προσοχήν της νά κατευθύνρ τά κεφάλαια της εκεί οπού εδρεύει τδ ελληνικδν εμπό·» ριον, διά τούτο έσύστησεν υποκατάστημα εις Πάτρας καί Πρακτορεϊον εις *Ερμούπολιν. Εις την πδλιν ταύτην επεστησεν ιδίως την προσοχήν της καί έπροθυμοποιεΐτο νά μετακοινώνη αυτόθι αφθονώτερα τά χρηματικά της μέσα, ελυπήτο δε μάλιστα πολύ καθ'οτι δεν έβλεπε αρκούντως αντιπροσωπευόμενο> τό εμπδριον της Έρμουπδλε™ ως εν τι) Τραπέζι} ως μην έχουσα πολλούς μετόχους έκ τδν της *Ερμουπδλεως, αλλ'ουχ ήττον ή Τράπεζα δεν παρεκλεινε ποτέ. Λεν α­ πέτρεψε ποτέ την προσοχήν της απδ τήν *Ερμούπολιν, άλλία bt κρίσιμος περίστασις σπανία είς τά χρονικά των εθνών τδ 18^8 Κύ­ ριοι, διεβεβαίωσεν τήν Τράπεζαν δτι καλώς εσκεφθη, καλώς έκρινε περί της *Ερμουπδλεως. Ευρέθη τότε ή Τράπεζα της

Ελλάδος καθώς καί ολαι αϊ Τράπεζαι της

Δυτικής Ευρώπης, εις δύσκολον περίστασιν καί έχρειάσθη ν'άνακαλεσΐ) τά κεφάλαια της πρδς καιρόν όπως διεξελθη του κινδύνου» Καί, Κύριοι, τό λέγω με μεγάλην μου εύχαρίστησιν τδ λέγω πρδς ΐΕΐμήν της

Ερμουπόλεως, ή πδλις αυτή ηκουσεν προθύμως καί εννόη-

σεν τό κρίσιμον της στιγμής, καί εν διαστήματι τριών μηνών, μετεβίβασεν εις τήν κεντρικήν Τράπεζα διά τοΰ Πρακτορείου αυτής, τά τρία τέταρτα σχεδόν όλης της οφειλής της. Uta νά μήν ενδιατρίβω εις λεπτομέρειας PLupioi περιορίζομαν νά ειπώ εν ολίγοις οτι τδ εμπδριον της

Ερμουπόλεως κατεδειξεν α-

ριδήλως οτι έχει ζωήν εν έαυτφ, ότι δικαίως απολαμβάνει τήν ην χαίρει υπόληψιν ως κεντρον εμπορίου ευρύτατου, αύτη δε μόνη ή περίστααις ηρκει διά νά πείση τήν Τράπεζαν οτι ποεπει νά έπι-

52.1 ,,'-ΐΓ.Ρον τ ' ν προσο-'ήν α υ τ ή ο * ε π ί τ ο ΰ ον.τ:οοίου τ ο υ .-> Τ.-;·ι. άζουο'α

ve ν .

και.

•'•CCCL ν *

-Ç

ε π ι τ ο ευουτεοον ε:

... /. r με τ ' α υ τ ' ; ς λ η · ο δ ο α ' e ς ' τ η ς .

_- . / Οι. Λογοί.

, / r.M-roi Κ ύ ο ι ο ι a a r ~εί·3ουν ά ν τ μ ο ι Λ ε κ τ ω ς κ α ί car υ::ο~ v v oc e-·7 · ' ' _.',^ α ι τ ι α ν ο ι η ν ή ^ραττεζα ß"Ct,vcv va εμ ;λε:-η ε γ γ υ «

COIKVUOVV , < - ' ' ·

J

'

puvöeor. ο ύ τ ω ς ε ι π ε ί ν

' '

ο'τενώτερον

'('.e μ ε τ ι', τ η ς

"

'Κο~

: ε ο ο ν και. ν·. ^co'Gt-Ç ττις t π ο λ λ ά κ ι ς ί;οιήοασα τ ο ύ τ ο α ν τ ι κ ε ί μ ε ν ο ν γ.ονν,ύΑα _ /-c'uT! ε π ι τ ν τ - ' ε ο τ ε ρ ο ν e i e τον κ ο ι ν ω φ ε λ ή τ ο ύ τ ο ν α'κο-· μελέτης f-'rü ^δωκεν ούηγCi-ς ε ι ς τ ό ν α ς ι υ τ ι μ ο ν Πράκτορα α υ τ ή ς 7:6ν τ η ς s £ 7 : ε ς ό ρ τ ι σ ε ν δ ε κ α ί ε μ έ ν ά συμπράξω μ ε τ α υ τ ο ύ Κ'-οίον Μάνιαρ~; :-,6ν τ ο ύ τ ο ν » no oc τ ο ν ο' * • •

ι.. ., • . • -.,,ρετήοηοεν ότι ν.έ όλη ν αυτήν την μεγίατην ε ". ι θ υυ.ί ο. ν δεν ηουνηοη ,£ "εση εις ενεργειαν αρκετά κε^ι-./.αια εις τ α υ τ η ν ν'τη-ν των ελληνικών πόλεων α ι v. a t ε ι ο ε ν ο τ ι τ ο -.·.> -;τ.ι.'>ο'κομμα προηρμετο ε:·, της υπερι ιμηαείος παοης νομ.ιμεγπλυτε -•-r,,r καί κατά δεύτερον λδγον έκ τοϋ ουο'αναλόγου τόκου» eματ ικης ο.--,*-* * ' ' ~cvzo είναι καδηκον αυτής καί προτίθεται νά. ε:-;ι ,:έ, CL··ν ο ;-•'-•

ι α ν , αλΛα τ ο πρώτον c i ν α ι ε π'.ν ay;: ε ς ν α τ ο pr, τ η ν &νν:<.-Π, ._/,.„ Λ ρυλ''-ογος των ε]ΐ"ορων τ η ς Λ.:μουπο/\εο;;ς« π χ car. CL α »,. , _ ^-."vy? ι ο 2 ς Jτ ό ί ' . ν τ ι κ ε - ί μ ε ν ο ν τ ο ϋ τ ο ' r.ai έζ.Γ.τ".οε ν α ευοη ε.. ". '-'•-. ν ι e ε π^'1· ' • ' · »• : Λ ' „ , . r.ί'ον τ ό c;i7:óotov vîïc ΓΓρ-^ουνίόλε-ΛΤ., κ α τ ' ; ; υ γ ε ν ole α υ ­ τ ό ν .»ογον · ι_ r. • ,7 ι ,.-,^ζς τ ο τ ^ο ε: κ^ι <· •:•·-·'" » μ •ε τ ο· ο ν . Καί εγώ ο;υτος^ ελ-Cc'iv αύτοτίοοοώτοος • ' ένταΰr, »%»-. _^„ urte' ΐΐο?ν?·.·ίν μ ε γ ά λ ω ν κ α ί μ ι κ ρ ώ ν εν/κόοων κΐίί ε ζ ή τ η ^ α . t'C

ε/ν'χΛι).-·-

s»

'

ι'

·

. .

„οΓ· ι ό συιΐ'-νίρον τ ο ϋ έ μ π ο ο ί ε υ τ η ς πόλεως

εύοίοκεται

:, ^ Λ Λ Γ ου τουτ-.iv τ ο υ ουνα/.' . τ ε ο ^ α ι e το ρ:ον τ η ς 1,ρμου-;ολε(ος νρςωοτο) να ομολογήσω ι .μη'... ν/ ""ν - εμ UCOQ •--

. ,-.- vßjtiilouv τ η ν σ υ ν : Η · ε ι α ν τ α υ τ η ν και θεωρούν · α υ τ ή ν

•ι απαντ-Ί -;•-(. ζ.μμ - ι ρ ν ·> C/^ι-γοι, • ο,-νΐγι·:;τοι _< · > •.-.ογους τίνα; εΰροτειναν. TCO.Λ. Uc-· t. 0'-V 0

". ,. ' ε ν δ ύ ν α ν τ α ι , νά υ π ο σ τ ο ύ ν τ*'» ν Ρ ά σανό ν τ ο ϋ ο ρ 6 ο υ λ6ο ι τ ι ν ε . ς oyi-'sΛ ' * ' . Λ "/-, ι ι) ε λ λ ε ι - ' - ι ςν "Λνο-όνου cOvt;-.oO ν ο α ί ο μ α τ ο ς ώς τ ί ν ε 3ς ο ι ι ' yoUj icon.' e ' _ · · · ' •· ^ »,·

„, 5^ υ ε ί ν α ι :Ι

τ;>ς τ

·.'.'- 0ΐ' ·'·'°'

ΐ1ον

'='-

λόγος αποχρών* Vü: v

'

Ί ί διατί)ΐηοι ς αριΟμίζει

νομιομ.ίΐχων 'καί τ α ϋ τ α α ν τ ι ^ α τ α ο τ α ι ν ο υ ν

0, τ η ν t.·-- ,/··',ν Î J ά φ θ ο ν ο υ ε ΰ ν ι κ ο ΰ , ά ν τ α ϋ τ α εςέλΟωσι ",ίαί τ ο e ., »--,.; τυοετ:.ί ι- χ α Ο ' ο τ ι αα'.·«ς των Γ έ ν ω ν , ούτω >ί·-·ί τ ό cCvu'.óv

*., .-,.,-, ν ' ν ν"μ!< ρ ^ετ • ι ιuüv

α/ιΛ α ν ύ ν ν ν < . α ε τ α ι 4 ευ

:

ΛΛΛ' .ΟΙ

.-».ν ο ε ν υτ-ιαρν^ α ρ χ ε τ ο ν

νο c i v : n

.ενόν

τ ο υ ο;'.e—

522

ποϋ μας και άλλης θεωρίας άντικείμενον* διά τάς προχείρους ληψοδοσίας μας όμως υπάρχει τδ τραπ;-ζικόν γραμμάτιον τδ ό­ ποιον αντιπροσωπεύει τδ μεταλλον, και είναι μεταλλον καθ'οτι κατά πασαν στιγμήν παρουσιάζεται ò κάτοχος αυτοΰ είς τήν Τράπεζαν και ανταλλάσει αυτό είς μεταλλικά αρα είναι μεταλλον, αλλά μη γάρ τούτα καθ'ο χαρτί καί οχι μεταλλον καί μη δυνάμενον νά εζέλθη τοϋ τόπου δεν ύπερτιμήθη επίσης^ Μη γάρ τδ 5δραχμον δεν υπερετιμήθη επίσης αναλόγως τοϋ μεταλλικού, εως καί το μικράς αξίας τ οχληρδν αυτοϋ χαλκουν νόμισμα υπερετι­ μήθη κατά Ι και Ι

2, καί άπεστη καί τοΰτο εκ της αγοράς της

Ερμουπδλεως, δυσκολευομενων των λιανικών ετι ληφοδοσιών, αρα πάντων υπερτιμηθέντων αναλόγως, λείπεται καί ο λόγος της ύπερτιμήσεως είναι πράξις άνευ λόγου οΰτως ειπείν. Παραλείπω άλλους τινάς λόγους καθ 6 πολύ ανίσχυρους αρκεσθείς εις τδν ΐϊρολεχθεντα καί τόν ουσιωδεστερον καί ήττον ασβενεστερον. Είίανέρχομαι όθεν εις σπερ παρά πάντων ηκουσα, οτι δηλ. συμφώνως κακίζουν τδ πράγμα, τδ θεωρούν επισφαλές καί έπιζήμιον, αλλ'εγινε, λέγουν, συνήθεια καί θεωρούν δύσκολον την διόρθωσιυ αν καί πολλοί επιθυμούν νά ήθελε καταδειχθρ τρόπος διορ­ θώσεως. Όταν ο πάσχων αναγνώριση οτι ασθενεί πολύ ευκολώτεI

ρα αποβαίνει τότε η θεραπεία, αρκεί

καί ηδη νά τό δελ-g ό εμπο­

ρικός σύλλογος, καί τό πράγμα ευθύς κατορθοΰται, καί άπαλλάτεται η πόλις από μίαν πληγήν ήτις Κύριοι 6ά καταντήσρ μίαν ημετ^,ν όισανίατος, διότι τώρα είναι ακόμη εις την γεννησίν της. Ιδήτε τά έν τ§ γείτονι Τουρκία γενόμενα, άλλ'έκεΐ έχουν οί έμπο­ ροι νά δικαιολογηθούν OTL ή μονάς τοϋ Τουρκικού νομίσματος τδ

γρδσι

στηριζδμενον επί

TcÛ

κιΒδήλου πενταρίου καί

τοΰ χαρτονομίσματος, είναι σαθρά, καί η ύπερτ iiincic τοΰ ξένου νομίσματος είναι φυσική συνέτεια της κιροηλίας της μο-αδος τοΰ Τουρκικού νομίσματος άλλα παρ'ήμΤν τοιαύτη όικαιολόγησις δεν δύναται νά εχ^ χώραν της βάσεως τοϋ νομισματικού μας συστήμα­ τος, ούσης πραγματικής καί μονίμου.

Αν υπερτιμάται κατά και­

ρούς ε'ν οποιονδήποτε νόμισμα, αν τούτου ανάγκην τίνα έχει το εμπόριον, τοΰτο γίνεται παντού καί πάντοτε, αλλ'αι επιτοπιαι ληψοδοσίαι ολαι διατί νά μην γίνονται κατά τά νενοιιίσμενα, ποίος έκ των εμπόρων ενταύθα ωφελείται" ουδείς* απεναντίας

523

<_·Λ·',·Ι·

.ζημιουυται . Χ α ϋ ' ο ν ι οι

εμνχ-poi

τ ε λ ο ύ ν τ ε ς or.o

"" >αν ι<,/ί'ι γ;-: ο ν ^.χ» ';χει e ι ς την αγυμ;

τιμου '"''"!ç '-ί-ΆΓ, :εο;ς, υ:·ουται 5 ι·

ϋϋ

ε;.··ς να συν '.ςουν

ν

το

αντι-

-» >^''-i- ι^ου ςημια Λεπτά .ι.υ

διατί ο{όείς ο λόγος αλλ·' τό ζημιοϋται τάχα ò μικροόμαορος oci-ctç αο;λεΐ εις άγοραοτάς εςα-Οεν η εκ της επαρχίας ερχόμενουςj ονοόλίΐς* ν.Γί.ο'οτι καί ούτος ο;;;ος αληρώνεται κληρώνει· ::::ι εναλλάξ, λοίος λοιαόν ο ελειται,.ο ε-'.μ; 8ε ν ερχόμενος με ζημίαν του έρμουτϊολίτου καί το'ΰτο άνευ οκοκοϋ* όχι μόνον δίδουν μακράς ~:ροΟεομίπς. όχι μόνον 'ε ί ναι καί ε:ιί των αυτών μακρών προθεσμιών α~ νεκτικώτατοι καί επιεικέστατοι, αλλά και αμυιβήν έταίραν, άνευ ρ υ 5 c j '. ι '• ς α ν '.γ ; : η ς α ρ ο α·· ; -coo υ ο ι ν , μ 6 ν ο ν 61 ά. τ ή ν ε υ χ α ρ ί σ τ η ο ι ν , e υ τ ε Τφετίει νά το χ α ρ ά κ τ η ρ ί e n ΰζιΟυμουοα

τ ι υ ά ς νά ζ η μ ι ο ΰ ν τ ; ι·» Π Τ ρ ά π ε ζ α

να ΰαρεςη ολας τας ουυΓτας

ευκο»\ιας "rpoç τ ο εντιςηΛου

ρμίΐόρΐ-ον τ η ς 'ί^ρμου.τόλευς, δ ι ά υ α ν τ ο α ε λ ^ τ α ι ?

λοιπόν

τ α ι τη^ "ροο'οχην σ α ς ε κ ί τ ο ϋ α ν τ ι κ ε ι μ έ ν ο υ

καί αυτή

επικαλεί­

τ ο ύ τ ο υ , ο α ε ρ .ε vói vi' ε ~

ρ ε ι ύ μ ~ ς μο.λ.λον η τ η ν Τ ρ ά α ε ζ α ν * α ν τ>ναι σ υ ν ή θ ε ι α , α ν έ γ ι ν ε er. ci δη" α ϋ τ η o'I> ζ η μ ι ο ΐ ά ν ε υ λ.όγου, δ ι α τ ί ν ά .μη ζ η τ ή σ ε τ ε ί:?.;, ααομι.:.ς να τ η ν ν,ερααευοετε,

π ο λ υ χ ρ ο ν ί ο υ , καί υ μ ε ΐ ς #

αϊ

>

ουντονω-

;) Λ ι β ό ρ ν ο , α υ τ ή η Τ ο υ ρ κ ί α , η

i.y.iipvrj Γ.ότε ααεηάο'ΐοαν κ α ί ε π έ φ ε ρ α ν

:οι

εζις

τ η ν διόρδίοσιν κακ·~·ν έ ζ ε ω ν

ε ι ς την ετίοχην ταύτην της προόδου

*

,, } 1

J·

;ΐροσγι ν ο μ ε ν η ν , και οαημε:τε αναλγ :ι εις τ ην κ "μιεεαν " ~ έπαυΓημίνην ζι^μίαν c a ç j Έ ν υ ν μ η δ η τ ε ο τ ι κατά τό 1^3^ εζητή-

α.τε την εί^αγν>γην τοΰ ,31 β?., t a p ίου ( L i b r e t t e · ) τίόυ ναυτικών δανεία·ν, Ι,·1 J Τ θ••l'-.

'

•

KLÌIS. OC τό - - - - άποκροΰοατε δ ι ά λόγους μικ.ρμς ά ζ ί ο . ς , λόγους άνευ »et:·ς οε >·:αι αςιο;'·ατο:κριτους. και αοου επεστηοε επαι.σ^ηταηέ ι α ^ χ θ ε ΐ ς , ί·:ατ·αοτρετ;"ΐκάς ζ η μ ί α ς , τότε τό άνεζητήσατε T::Lpa τ η ς Κυ~' ;

βερνηοεως μετά ·: ::ουοης καί παρακλή~ε:ως καί τό απηλαύσατε ]tf.v μετά ι

δ ε κ α ε τ ί α ν π ε ρ ί α ό υ ί αλλά 1:óao^, άκρίρά ετ;λήροσεν ή 'Χρμοΰπολις αυτήν αύτη ς ι η ν μετο·.μ.£λειαν,, » Τοιούτου

t

ε»'0ους ζημία ε π α ^ ε ι λ ε ΐ

•

•

Κύριοι κο:ί τ-.άλιν την

Ερυούπολιν

καο ό τ ι τό ;;ακόν npofiaïvov καθ ηχ.εοαν δύναται νά φβάο'η ε ι ς ανώτα­ το».' βαΟμόν, ό'.-,τν σ-'εόαετε νά το Οεεαπεύοττε

a p i ν κορυί;ωΠ^, δ ι ά

νά μην πληρώνετε ακ:Ήβ·ά την a 5 i c \ c p i a v ο α ς . Σκε'.ρδητε Κύριοι- ο τ ι η κατάχρη··;ι ς αυτή- π ρ ο ο ^ ά λ λ η

τ'αληΐ'ίη ηα.ί κ-ίλβς έυυοί'μευα συμ·; ·'. η^ντ

524

τοΰ εμπορίου της Έρμουπδλεως: Ι* Πολλοί φοβούμενοι καί δικαίως την""άχαλίνωτον ΰπερτίμησιν των νομισμάτων αποτρέπονται νά πωλωσιν ενταύθα τά εμπορεύματα των. 2. Πολλοί 6έλοντες νά εκτοκίσωσιν χρήματα αποτρέπονται 6ιά τδν ανωτέρω λόγον, η απαιτούν άνώτερον τόκον οιά νά καλύψωσιν την ένδεχομένην ζημίαν. 3» "Οτι άποτρέπεσθε άπδ τάς μετά τοϋ Πρακτορείου ληφο6οσίας σας αί'τινες αν δεν ήσαν τά νομισματικά προσκόμματα, ήθελαν γίνεσθαι συνεχέστερα καί επωφελέστερα συνάμα. *f. 2ημιοΓσθε φυλάσσοντες εις τά Ταμεία σας νομισματικάς αξίας έπιζημίως εισπραχθείσας οπδτε επιστρεφομένων είς τδν παρά τ^ Τραπέζ-g λογαριασμόν σας, ήθέλατε ωφελεΐσθε τον τδκον καί έχετε πάντοτε διαθέσιμον τδ άντίτιμον, εις μεταλλικά η μη κατά την άρεσκείαν σας. Διατί δε ν'άποστερήται η Έρμούπολις τοσούτων ωφελημάτων καί πλεονεκτημάτων^ 6ιά μίαν κακήν συνήθειαν^ άλλ είναι τούτον λογικόν^ αφήνω είς τήν σύνεσίν σας ν.'αποφανθτ). Ε Τράπεζα Κύριοι επί τοσοΰ~ τον έμβλέπει καί εκτιμά τδ μεγαλεμπόριον της Έρμουπδλεως, ώστε επρόκειτο νά ελθρ επί τφ σκοπφ τούτφ καί ό ίδιος Κύριος Διοικητής της Τραπέζης ένταΰθα καί ηθελεν έλθξ μετ εμοΰ, αν ίσως η συγκαλεσθεΐσα καί διαρκούσα γενική συνέλευσις της Τραπέζης εις ην πρόκει­ ται νά συζητηθώσιν σπουδαία αντικείμενα μάλιστα επί υπομνήματος δοθέντος παρά τοΰ αξίου επί τοϋ λογιστικού ύπαλλπλου της Tpa-nclriç έπανελθδντος ποδ ολίγου, δέν τδ έπέτρεπεν ν'άπομαχρυνδξ εκ της Πρωτευούσης. Διά ταΰτα Κύριοι έγραψε προς τδ Πρακτορεΐον επε-τόρτισεν καί εμέ νά τδν αντιπροσωπεύσαμεν καί ν& ενεργήσωμεν ολαις δυνάμεσιν νά φθάσωμεν εις εν αισιον αποτέλεσμα, ϊοϋτο Κύριοι ποοαδοκάται από υμάς από τήν σύνεσίν σας, απδ τήν μακοάν πείραν σας. Τδ δε συμφέρον σας αυτδ υπαγορεύει καί ο ορ&ός λόγος τδ απαιτεί. Τδ πράγμα είναι ευκολον, εύκολώτατον, αναθέσατε είς τό επιμελητήριδν σας τήν περί τούτου φροντίδα, ô συνετός πρόεδρος αυτοΰ καί αντιπρόσωπος της Κυβερνήσεως καί τιμών διά της παρουσίας του την συνεορίασίν σας ταύτην θέλει τό ενισχύσει πρδς τήν αιοίαν εκπεραίωσιν τοΰ έργου.

bib

i>jvi'.vvcci;i

τ ο ν c].:r.cp.'.0V) ε ι ς

òpicCeίσαν

ήμέρ:·ν η α μ μ ί α σ υ ν α λ λ α γ ή )

/;αμμ.οα ν.γορα::;.!ληρι.α εμ~ο;:·ευμ.:<τ·^ν, κ α μ μ ι α ;;ληρ^μη η ειο'™ρ;.·.:;νς &£v ΰ ε λ ε ι

τοΰ λοιποί) γ ί ν ε σ ϋ α ι

είμη


TU ΐίαλαι,ά "/ρ e η όσα ευρεΟηΓαν γ ε ν ό μ ε ν α : : ρ ί ν , ο ί α μ ι α ς cot. σ-Γ.ησομάνης ;·.αί e i e η

/

^ί

Λ'

/ .

t:

·

,.

δίλουν

7:ληρίινεσΰαι

τό ο ύ-.αιον ' σ τ η ρ ι ζ ο μ έ ν η ς //

*

•

ft

1/

>. ·.

f

έίποτότ-'εως. f

f

ITC oc νομ ι,-.-νατ α α ς υ Γ . π ο τ ι μ ω ν τ α ι αν σύμφορη cv η πολλά να τ:', μετο:v c i o i a O f l αοί' το ε η ^ ύ ο ι ο ν , αλλ η 'Jâc r i ν <ν κ ο τ ι εως εστί; τ ο τ ρ α τ ; ε ς ι ; : ο ν η η ΒοσΐΛΐ;:η !

J

~

fi.'

>

„

Διατι^ησις .

•

.

.

;

twv t

νομιομαρ;ν. *

'S

'••

,

f

ο ί ο υ τ ο τ ρ ο κ ^ ς cr.cp••-• -ULJcrj ;o έ ρ γ ο ν εςε~Ληοαυη ο α;:ο;;ος ο υ τ « o v o c i i ζ η μ ? . ο ΐ ί τ α ι , ζ ά ν τ ε ς 5ε ά ~ ο . λ λ ' τ τ ο ν τ α ι . τ ο ΰ λ ο ΐ 7 ; ο ύ , τ ό σ η ς a ô i u o v uaC •απρο; /.ενάτου θολοί. αν

;usçt

οιευ;'.ολυ ν:;η

J.ο oc εμ."·:οριαν τ η ς τ^ολευς τ α ύ τ η ς τ:ο.α;ε ι οΐ:;ς >·;αί, τ;:;ανο7:οιη : :'εϊ έτ-'ι μ ά λ λ ο ν ά ν α π τ υ ο α ό μ ε ν ο ν •

ιο'ως η ~ονη ε ν ό ς α ρ χ α ί ο υ συναοεΛ^-ου ηοεΛ:· σ υ ν τ ε λ έ σ ε ι

GHPIV ι

τοΟ ;-.οι ν.:--ελοϋς "ρ'γμΓ.,τος τ ο ύ τ ο υ ουόόν άλλο 8 έ λ ε ι

«

εις

ευο

ciccai

» /.

Λουαας Ράλλης ^υπογρας-η;

Πηγή:

ÏA/^x.S.,

XXI. Α λ λ η λ ο γ ρ α φ ί α ,

«αττίοτημάτΉν κ ο ό ς τ ό Α ο γ ι σ τ · ; κ ό Σύρος

Irff·;—I:i3o,

Γί " Ε γ γ ρ α φ α Έ μ μ ί σ & ω ν ϊ*μημα τ η ς 1-,Τ,".-].,

4

ϊπο-

aaJu^bj

526

IV.9. ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ Δεν άπηγδρευσεν ή Κυβέρνησις την κυκλοφορίαν του Τούρκι­ κου εικοσαριίου καί της λίρας, άλλα διεταξεν, οτι άπδ της πρώτης τοϋ προσεχούς Σεπτεμβρίου θέλουσιν εισθαι 6εκτά είς τά δημόσια ταμεία, τδ μεν είκοσάριον προς δραχ. h και 95 ή δε λίρα προς

δραχ. 25 καί k2. Είπαν καί έγραψαν πολλά, περί της κυκλοφορίας των νομισμά­ των τούτων, περί της αξίας καί εξαγωγής τοϋ

Ελληνικού νομίσμα­

τος,, καί περί της απαγορεύσεως η διατιμήσεως των Τουρκικών νομι­ σμάτων. Δεν εύρίσκομεν όμως περιττδν νά εκθεσωμεν καί άλλα τινά περί τούτων. Πρδ των IC33, η αξία των νομισμάτων ανελογίζετο εν τ^ Ελ­ λάδι, προς την άξίαν τοϋ Ισπανικού δίστηλου, η'δέ αξία αυτοΰ (ΐίαραβλεψθέντος παντάπασι τοϋ προεισαχθέντος ατελώς, νομισματι­ κού μετρρυ τοϋ φοίνικος) ήριβμειτο κατά τάς κοινάς δοσοληψίας είς γρόοια, καί ηύξανεν αιφνιδίως καί συνεχώς κατά τδν ονομαστικδν αριθμόν των γροσίων, διότι αφ ενός μεν διά νέων νομισμάτων της Τουρκίας, έλαττοϋτο ή πραγματική τοϋ γροσίου αξία, καί άφ'έτέρου το δίστηλον εζητεΐτο καί ύπερετιματο διά την ανάγκην τοϋ εμπορίου των ρωσσικων σίτων: καθότι μδνον τό δίστηλον είσήτετο αζημίως εις την

Ρωσαίαν.

Ολαι καί ου μικραί αποταμιεύσεις

Ισπα-

νικοϋ νομίσματος, εν 'Υδρα, Σπετζαις, Ύαρρφ, καί άλλαχοϋ, μετεκομίσθησαν βαθμηδόν είς την 'Ρωσσίαν. Αμα ηρξατο ή τακτοποίησις των πραγμάτων της "Ελλάδος, έπρε­ πε νά έκλειψη τοιαύτη νομισματική κατάσταοις, επιβλαβής είς τδ εμπδριον, καί εναντία της κοινής πίστεως καί της δικαιοσύνης. *Έτοιμάσθη όλως Έλληνικόν νέον νομισματικόν σύστημα, καί εξεδόβοσαν νεα νομίσματα καθαοοΰ χρυσού καί αργύρου. Άλλα δεν έδύναντο ταΰτα μόνα νά αρκέσωσι πρδς εξαφάνισιν της πεπαλαιωμένης συνήθειας της αυξομειώσεως της αριθμητικής αξίας των νομισμάτων, καί εξ α­ νάγκης διά μιας άκαμπτου

αποφάσεως, άπηγορευδη, hv.t ποιντί δημεύ­

σεως, η κυκλοοοοία των τουρκικών νομισμάτων, καί άπεβλήοη, ου μό-

•ι:>ιι

10 ypi>-:.;U'..,. C'..V.:" V.-y.l Τ] y p r p i Ç

'-pi ν μ η ο ο ς

.^πετιτΌν

ΐ,'ησουο.,

ivrr

Ο Vi'-'.

τ-.', μ ε τ ore V'.'· Λ1 " α "£'. VC £>.(;! ζ .

Ονοτι. όπερ

*.n.~')ir,

εθύνν.ο

5i.'òv

ì . . t -,

η'co τ ο μ ο ν ο ύ

V e r;

ν

'.εν-:;

ϊ -, -.

•

>

πσρότητες

ο : ; Ρ τ η μ ε ν ;;ι

Λ!? ο υ 6 ε

-.ολλ'.',ίΐς

e;: ο

ΟΓ;Γ·'_, 4

Ό*,,

Λ?. ~'v;-· c-t CÎTT)

ot

εςεϋθ-εης.'αν

5οοη

üyecopot

~uv

ευριε^:όμεν~

-\ 1'.νγ-'<:ο η ο ι ς Πί,ς α λ ? . ο υ ς

ΪΛλ'ΐ'.'ΐΐ-.Όν

Το;:ους οτι.

της

*.} ά ρ ι σ τ η

υ υ ^ κ ο >Α;"ι α ς ,

τοι.αυτης

νόμισμ:-:,

5ic'

ν>.λιά&ω^

ϊτρο-εχ.ερο.ν.τες

;:-::τε-

nr,'.oc-:picv

vit μ η φΰγτ-j a r . ó

ve* o?:>;CiJ Γ'.υτ,ο ε ι ς

μ'-

την

Lupov,

τ ά Τ α μ ε ί ' ·.· : ; ΤΓίΓ

^ΛΛαοος.

Γί.ροε?;υ(Γ.ν εζαγωγη

-,οιοτης

τοϋ

βερα'ο^ς

ν^

ταΰτα,

CVCKC. τ η ς

εγίνετο,

ένεκα

νομίομ^τος,

καί

εΓΓ'.Υΐογης

του

τοϋ

ευμφ'ροντοί

η "ρ>:·'.γματι;ίή

cei1.ο.ÎT Η

τιμον,

"V>.ypU!y.ee'

τ η ς Γ.:;>ορητου

r-.ÀÀo ά ρ γ υ ρ ο ν ν

ήν".γί:.--.Γ.ΰη

rp,v.-;

,1

urei μ ε γ ά λ α ι

-.ντι

νίίμ.ίσματος » η ^ ί

o'-'cp : ; r . c c Î v c v

ύποπτα,

ΐ'-εοπλεονασε το. ••;α.\;-:ουν

>eaü ύ ; : ε ρ ε τ ι μ ή · - η

xpri'coc,

'•x":-ccc-o-av τ ί ν ε ς ,

evTou

ί

ι„

".ληρ:·«ιο.£

ο te. χα/Οί-ου*

;

>:at

τα

ÎCC,C c7:poTty.;'

--.ντ •-.··..-· .".γη ν >,v- >: • »· c ;>ε;:ΐ:!. ν;-· ?ο·, ç a / c ' y . To

ycvi::yç

Λΰ ο υ

... ί · . * ·, ι ; m

y c ô ' o v rei

εγι,ν^ν·!;ο

ò":;o. 'μων

νομιομά-

θ:

- .. -ι. T.* y / . ν / ^ — Ι*

VOM'. • . ' · . ,

ve

μετΓ./· ο υ ν α μ ε ν . ι ν·.ι> s.-.v-

icóa-i.yr- τ ω ν x p u o C v t

-. J ι-·*

εν

t

*c-e-;cp-~·

Τ ρ ύ π ε ς ΐ τ ι ^ σ ι- ε pyc. σ ι •:·: ι

~τνχεν

cvió

vpucouv

ι"-.ργυρου

cuucpiîee'.v τ:-J-λ c u ν τ η ς ί ο υ ρ;;,i-r-.c,

te ci

Η'.il

υ π ά ρ χ ο ν τ ^ ν y.c.Ai-ovct eery.ΟΤΪΛΟί­

ve' μ ε τ ^ ι ο μ i c G w a i ·

CLο'ήχοησ-.-.ν ο;ς

','. ;e (,

ι.

αφΰονί·..·τερον

y.o.i

ς μ ε τ α ο ο ρ .ς ν ο μ ι σρ.:.-··.τ«ν»

,ΐ','.
·

S

r: ce ν ν ο τ ε

• ·.

τι;ν

:ι:ί·.:.τΓ'.ο ~r-·Γ?:;;Γ· ιι e : θ"·

εζητεΓτο

.'jufiCV

€(.',c/.i HCV /\.ot ν;-'.)y . t.·./.. e. ;:cci

ν. υ κ η ρ χ ε ν

/Λ'ρον .;<.?!.ι

· ν ? · >c τ α υ -

Λ/. Λ C1.C ΐ'ι',ν

ε ι·;-ίθ\·:',ριυν

."»)'.ο•·.'.·;ς μ ε τ ε - ^ ε ο ε τ ο % • μ η

ί '. -. •.

ςυ

νουοοΰν

ο·;· cv.i.uc t ο ν .

Cr J'-,'•'] e

τιμήνη

ων,

ιό

Λί

TOC

^λΧ':Ρί έχον

ον.·ειλε

ποαγι.^τ

ι > ' η ν îccti, ο ν ο μ ^ ο τ ι . κ ή ν

ν·5μ.",πμα, MOTI: νά ε ^ ί ' γ η ν α ( . ω ς ζ ϊ'.ϊ.'γ ε τν. ι

το

τί;;

üsiTi'iajecu-'c'ri ì c a G a p o v

ί.ΐ',τός

'^γμλί^ς,

αί,ιαν.

τοΰ-Κρίτους

Γαλλίας,

ίνευ

νό ( ;.ισ·!.α

"υ.ιοϋτον

μ:.·./«.t "τce

JILVOCVOU

*Λμερ t/ϊΓ-ς , >:AÎC,

s

-

.^-

lco-

ζημ'ο:ς •>

<•

ου

t

μ-·

52B

λίστα τό νδμισμα θεωρείται, ως εμπόρευμα, πρέπει νά ρναι τοι­ ούτον, είς τους Τδπους εκείνους, οπού αντί πολλών έξωθεν ει­ σαγομένων εμπορευμάτων, δεν είναι δυνατόν νά ληφθξ εις εξαγω­ γών, ειμή άργυρος καί χρυσδς. Τοιούτος τόπος είναι καί ή 'Ελ­ λάς. Πρέπει δ£ νά παρατηρήσωμεν, βτι τδ Έλληνικόν νόμισμα» δέν ητο μείζονος αξίας, αναλόγως πρδς τδ Άγγλικόν η Γαλλικόν νό­ μισμα, καί τοΰτο άποδείκνυται, εκ του οτι δέν εξήχθη διά την

Αγ-

γλίαν καί Γαλλίαν άνταλλασσόμενον με Άγγλικόν η ΓαλλίΜον νόμι­ σμα, άλλα κατά τδ μέγιστον μέρος εξήχθη διά την Τουρκίαν, οπού οί Κομισματέμποροι θηρεύουσιυ διαφόρους ωφελείας διά της ανταλ­ λακτικής των νομισμάτων καί κατά μέρος, εξήχθη εις ανταλλαγήν εμπορευμάτων. Μακράν λοιπδν ή ιδέα, του νά χειροτέρευση τό νόμισμα διά νά μην εξέρχεται τοϋ Κράτους.

Αν έχειροτέρευε κατά τι, δέν ήθελε

συμβΐ) άλλο, ειμή νά πληρώνωμεν περισσότερον εις ανταλλαγήν τΰν ε­ μπορευμάτων εκείνων, αντί των οποίων δέν έδύνατο νά ληφθρ ειμή χρυσός καί άργυρος. Έ ά ν δε τδ Έλληνικόν νόμισμα ητο επιζήμιον η απαράόεκτον ως εμπόρευμα εις την Ευρώπην, ήθελε προκύψει η ανάγκη*των συνα-.λαγματικων, καί των τραπεζιτικών μεταβιβάσεων των χρη­ μάτων, καί ή διά ταΰτα δαπάνη, ήθελε τιέσει εις βάρος τοΰ εμπορίου καί της βιομηχανίας, εις βάρος των αναλυτών καί της κοινωνίας εν γένει. Δέν πρέπει νά πράζωμεν ουδέν διά νά εμποόίσωμεν τήν έζαγωγήν του

Ελληνικού νομίσματος* τοιαύτα μέτρα ανήκον ποτέ εις τήν επο-

χήν της απροοδεΰτου οικονομικής.

Ιδού η Γαλλία, εκ των εξ διλιο-

νίων νομισμάτων, τά οποία έκοψε, μόλις τό ήμισυ αυτών μένει εν τζ Γαλλία κατά τους τελευταίους υπολογισμούς" ΐδοΰ η Αγγλία* από τοϋ Ι8ΐ6, μέχρι των Ιδ53 εκοφε τρία διλιόνια, καί πολύ πλέον τοΰ ημίσεος αυτών εξήχθη εις τό εξωτερικόν. Όλον εν γένει τών Ευρω­ παϊκών Κρατών τό νόμισμα, εξέρχεται είς τό έξωτερικόν καί τούτο περιποιεΐ τιμήν καί ύπόληφιν είς τά Κράτη ταΰτα.

529

J.V μ ό ν ο ν μ έ σ ο ν ονστηοιηι,εν

ν·.Χ

tua

ν-'-. εμμ:μεν ε ί ν ι κ ο ν

αργ^νιαχηΛόν

τελειότερον

;

civili

vc:\icvx'..s

να

1^μΐΓμο<.το::ο~ε~ον » }{.*'.•-

τά τ η ν τροπο-.ίοιουμενην μ ε τ ά τ ά ς π ε ρ ί ο τ ά ο ' ε ι ς μ ς μεΟοοον ΛγγΛΐ:;:ς,

το C T O I C V να ε ρ γ α ς η τ : : ι a;cr'--.;:vr;v-iuo'TüiC, ε ι ς

o't-v των τ ε τ ρ ι μ μ έ ν ω ν , εν

'»y

κο:ί ε ι ς

ι.ετα

τ η ν π'.ία ν ο ρ co-

τ η ν ε κ δ ο σ ί ν. τινιον ν ο μ ι σ μ ά τ ω ν .

.,γγ/..ί.τ., -και εν τη Ι σ Λ λ ι α ,

μ. ι, ε-μα, ε ά ν δ ε ν

της

ηοε:/..ε ε ; ; λ ε ι · ν ε ι

Και

TC: cwi:-iOy

νρ~

c ι ρ γ ά . ' ο ν τ ο π& ια;:δ";^ς τά Κομι- οματον.οΌτ Ι;'..

ν ην ΰΐ;οτ ; .ϋί,ν

τ ο υ ;-r.',uop':i:o;:oîtctcu, e. ς

.πρ ι, νο·-

ελυη

μισμάτον νόμος, όστις δεν ειν-ί'.ι εΰκολον νά αμομα,νΟωμον από του/

ς.

'·.:'.'· c o - 1

ί

:τν;τα.ςη ::>ς έμπορεν.μ:':".τα, τ--»·

s.t,·.!. τ ι

ξεν:ί, ν ο μ ί σ μ α τ α , ζ ^ α γ ο ο ε ν ^ ν I l e χ ρ t r . ό τ ο υ ςΟάσωμεν δ ε ν δ,-ηγάρΓ-εε

τ η ν Λεπτομ,ερη εις

τ · - ϋ τ α } καλείς "oiovkry. ή

την ?ίυκλθγ·ορίαν #

τ ο υ ciî'.oacipttrj κ α ί

• ~

>

• ί'.ν c'ij'iW, ρευο'ΐν

της κ ύ κ λ ο ς ο ρ ί α ς ,

νηο ce uovi ο ί,-y.c

~.

διότι

- ~

t

κυκ/·.οςοριαν.

e

»

της

λίρας.

υ-γrj τ η ν :·.:ι·;τ..γο-

να α'

JJOUVI'.TO

Κυβερνησις

ετΓαυοεν ε ν τ?ί ΐ ο υ ρ κ ί ς ; τ ο i

,

.

» -

~

σύστημα

*

VöV.V" ρ,μ&·\ης, ;*;?:!. α ρ ι θ μ η τ ι κ ή ς ν.υς-:μεΐί;;σε£.;ς τ-· re ν τ ί- ν ο ν Τ: '· λ ε (·: e • κ α ι σμ-'-τος» ^υμ,ί:-1 ν ε ι αϊ/τη ε ν τ -g αγόρ-;

r.A/\'jv rcrzwv, αΛ/,α ουμρν.ι v e t

ες

εμκορικων

δί,ο»· η τ ι κ η " ρ ά ζ ι ς κ α δ ά ς ο'.λλοτε. c^iopCcm

5 - ^

f «

^

ΐ,ο·-(.·ν ο υ τ η ς ν ο μ ι ο μ ; ' . τ ω ν , • ICCJCCC

εις

της λ ί ρ α ς ,

τ.ί/.^α ;·νυ : :·ερνησις, t

και

—

S

i

ουχί

s

i

f

τινός

«ς

νά ; ; Γ Ο ~

πράς ό δ η γ ί α ν

ε κ α ο τ σ κ Î'.I.C' "C-;C~C '-'-" οριΓουο~την

i

•

f

αζιαν

των

>

/-

f -,

τ ο υ τ ε:υτο οη·ε i-^cî, vet τίραςτι,

την κοί-νήν Η υ : ; Λ θ ν ο ρ ' α υ ξ έ ν ο υ Ξν τ ο ν τ ο ι - ς ,

by

καί

.ici ις.ο.ρν/ϊΛ'.^ι ν τν>υ cup . ε ρ υ ν τ ο ς -

•κ^της. Τ ο ν τ ^.UIÜ ~ ρ : χ τ τ ε ι

και

<δ:;>ειλε δε η Ζ υ Ρ ε ρ ν η π ς

τ ή " ά ς ί α ν τοϋ ε^κοσαρίου

του κ ο ι ν ο ν ,

εργασιών,

επι,τρε-

νομίσματος,

το Orr'pvov ?;ο]ϋ.οματοκο~εΐον

μ^ς,

ποεπει

νά

τε-

ε ν ε ρ γ ε ι · ' - ν κ-χυ ooev ο / ε ο τ ν , ο ι α να 5'.οΓ^η, ως ε κ ο ^ ο ν ά λ λ ο τ ε * < * ì ί Ρ Ο ν' ·'.'- V ίί ν ;t α 5, G ^ς τ η ν κ α Ο η μ ε ρ ι ν ή ν ν.:.ι ηυ.ι·.·07.;;μ.:

;:υ);λθί;-·ορ'"·:·.ν» χ ο ο η μ ο ' - ι ο ν ο ϋ ν τ τ ^ ι vat νt π ο . έ ρ " ; ;;ρημτ'.τ ι κ . ί ν τ ι ν ά ζ η C'Λ τούτου, W A A όμως εοειΑει να. υπο-.-ερ^ αυτήν ν.:ς tj.vv.yno.inic-

\ Ι w C. V

την οα·:μ-νην • υτ;ερ της ;:οινης ευτ?.Γίο'ς, :-.^0ώς^δαπάνα υπέρ της κ ο ι VT;C• etcì- .-νλεi.c.r /'.r;.t r..-\ct£''Cov e-.»vu-jv αναγκών τ"!';ς κ ο ι v a v n ç t

530

Σ,Σ. Καταχωροΰμεν την ανωτέρω έμβιθρ διατριβήν περί νομισμά­ των, συμφωνούσαν με τά παρ'ήμων προεκτεθέντα. Μεταξύ ταύτης καί της ημετέρας υπάρχει αυτή μδνη η διαφορά, δτι ημείς έλάβομεν όπως λέγεται τδ

Ελληνικδν νδμισμα} ως έχον πλειοτέραν

άζίαν τοΰ πεντοψράγκου, η νυν υποστηρίζει οτι δεν έχει πλειο τέραν τούτου. Καί ημείς τοϋτο ζητοΰμεν.

Πηγή ·: Έφημ· "ϊ]}^£γΡαΦ0£_τ§ν Κυκλάδων", άρ.ό7, II Αυγούστου 13.56, σ. (Ι) * •

55J iv.m.

Καί

υ••;?.£ ;·•(.-:iiXMAïcs I;;.;;:Î;:Ï}:OÏ

c/JOt.ς λο,μ,Γ.'νί-,μί-.ν τόν λ ό γ ο ν CHu'.VO.

ήμων cv Λ' > '

Ì;;CV

περί

ι.-· .·;'.;· fi ( . C . Ç

'λ"!λληνι;'.οΰ

νόμισμα·

TICO™. τ η ρ η υ ε ι ρ

H K I

}·:•-'.(,

π e. ο

ι

cn;c".oni κ α ι ν.·/,ρ c..w.«v ον,μοοι ογρ;.μ υν Τΐραγματευ^ει c^c Γ: ν'; 7"'ρασΐή ·.".'-.•;?. e ν μ"λλ:ον τ:'] ν μ ε γ ί ο'τ··}ν ;-.αί κ α τ ε κ ε ivcuc-'ccv i-.-.C';. η δ έ ο υ σ α 7tpovoie.

•.ναγίίη C;CCÎ.TV!Ç

£ " . ! 0'..'Γί! O V

VOV

poijOctc'.v

ì'pTOV,

>'j:,i.

P i a ν-. ζηνηο^-μενι ο ς ο Ο

UVUp

CIÇ

piipsXpOV

Ì: •',-.£ σ vv ο ρ *_μ'; ν " ΰΐ·ά vi. ••'. ν ·.;'." s y. •'.•'-/;'.ε ν τ έ λ ο ς ,

ΚΟΛσ.Μ

τ·'.ς ΗρΓ·:υγ:'ς

τ.:-.Γ·ϊ'.τ.ο\ί~ ÎÎJV iro/vt-Tcov« Tour τ ο ν a o u o c u ο ν Ou ; u

'.·

υ^ουογΟ'

fcOv^) rÂcov ή τ ο ύ τ ω ν 6 ι ά ρ ί ο ο Ί ε »

Atti va j'.o.tcx.eeιC'.:.;-;ÌCV «e ε τ ι

U-.J.AAOV

Xi\v ό.ναγ7ίηυ 'C'-.V'ì'-yj z','.^>L~

; :·. _ ι :·.

I 1 1« V

;-χ·• ' •:•·:

r.

·,σω-ς ο υ ο ε " : ο τ ε

τ η ς σ ρ μ η ς Jitxt

του

ε/.κ,-ον υνΐ ο;, t v

τα

ί,:.Όΐ; ο "ι,ν·.ν./,

; Ιν·ρ3 y ·;•;'/>ι τ ο υ ΪΛ-'frj ouocv.t> εκ τ η ς Γ α λ λ υ ν η ς

υί:ερτί·|·ηαι.ς«

ε^αναστνεε^ς

την ζ η τ η σ ι ν

όιύ

τεϋ

•πεντί'ν.ορ-'γκοιι υ : : ε ρ τ ' μ η · ε α ς ήμ-ΐσυ τ ο £ ς . ο / ο , Li''i-ν cv »

11

»« »

"

Ι5ρ0 εν ήμισυ

II

Ι!

Τ;'·"-)

Η

Ι!

Π

Η

Vàyj) ì-.αρτιον

Δρ. Τ

Ι!

"

1 . 1/2

Γ,

II

ti

ιι

"

.

il

\ι

V,

•Ι

«Ι

Î!

2 . 70

H

»

" 2 . 85 " 2 , 90 »".;3 « 3ο

Ι!

if

Η

II

II

»f

II

i>

Π

!»

It

-.cîc τ η ς ζητρ,~

σεως μ ε τ α λ λ ι κ ο ύ

είς

Ko) ν σ τ Γ-·, ν τ t ν 5 ο ι ά τ ;' 1[εντζΐ.;·:^νΐ;ίά) Η

II

Ι!

)ί

ff

;t

lì

Π

u

.,

Ι ο?ρ

Ιούνιον ÌCUAIOV

"

ιι. tu ν

".

3 » 90

"

f

Η

S A

t ,

10

Ιι.

70

532

Τδ έτος

Ι856 Μάιον

Δρ« 4

β

90 ήμισυ τοις ο/ο.

" η

" ιι

" Ίούλιον » Αύγουστο ν

" 5 . 35 " 5 * 50

"

"

"

"

Αυγούστου κατά τάς 19

5 » 95 «· 6.

" "

" "

"

"

Έ κ του πίνακος τούτου εξάγοντας συμπεράσματα αλάνθαστα, βασιζόμενα εές τα πράγματα καί οχι είς άπλας θεωρίας τά έξης. Ι. Ή

Έρμούπολις δεν γεννφ την ύπερτίμηοιν, διότι επί

δεκαπέντε ετη ουδεμία ύπερτίμησις ύπήρχεν, αλλ ή ανάγκη. Ερχισε δε από την αυξησιν μόνου τοΰ Γαλλικού« 2. Ύπερτίμησις δεν ηρχισεν ειμή όταν εξέλιπε τδ εγχώριον νόμισμα. 3. *Η ύπερτίμησις έβάδισε με βραδέα βήματα κατ αρχάς, αλλ' από τδ έτος 1853» Ηαί εδώ εβάδιοε με μεγάλα βήματα» k.

Έ κ της ύπερτιμήσεως της τιμής του είκοσαρίου, αντί νά

έλαττωοτ; ή ύπερτίμησις ^υξησε κατά "μισυ τοις εκατόν μένοντος τοΰ είκοσαρίου εις την τιμήν 5·^3· 5· "θτι ή ζημία καταντά τόσον σημαντική καί σπουδαία ώστε η κυβέρνηοις δεν δύναται νά μένη αδιάφορος. .6. "Οτι ή ύπερτίμησις δεν ελαττοϋται ποτέ μάλιστα αυξάνει, καθότι γίνεται τρέχουσα τιμή. 7· "Οτι ή ύπερτίμησις υπάρχει εν μικρφ καί είς άλλα ιιέρη τοΰ κράτους καί αδύνατον νά μήν προοδεύσω καί εκεί, όταν ή προτίμησις καί ζήτησις των νομισμάτων γίνεται καί εκεί* καθότι ό χωρικός ό­ ταν ι δη, οτι τδ πεντόφραγκον αμα τδ λάβη τδ αλλάσση αμέσως πλειότερον, θέλει τδ δέχεσδαι καί ως τρεχούμενον. καί όταν απαζ αρχίσρ ή ύπερτίμησις νά γίνεται τρεχούμενη αδύνατον νά μή προοδεύση. Τό οτι δέ μέχρι τοΰδε δέν έξετάθη επί πολύ δέν σημαίνει τίποτε, διότι καί εις

Ερμούπολιν δέν υπήρχε επί δεκαπέντε ετη, ενώ μετά

23 ετη αυξάνει κατά μήνα. ΆμφιβάΑλομεν δέ εάν μέχρι τοΰδε ή

Αγ­

γλική λίρα δέν ηνζησε καί εις Αθήνας καί άλλαχοϋ καθό ζητούμενη. Έν, έκτάσει ώμιλήσαμεν, εις τάς προηγουμένας διατριβάς μας πε~

533

οι

. t e ι e e τη,'; υ τ ;~ ρ τ ί μ η σ ε ce-"ς r e e τ ο υ μ ε ? · ; υ

τ•

f >·;•'-" ν ε ν ^ ε ρ ι Λ η , ε ι

o/v/ç τ α ρ

τ : ; ς α ι ο c i o c c "=) i; ς πεοι

; f.: l i

τούτου

Λ'

t u c c ' ç ?'.·;>.t- vvrvo-C;

ceci-

•ι υ τ χ ρ ι ι μ ϊ μ η ρ

ÎOU

;

o c CÎUT.M « . • »

; γ ε ν \ μ μ η .<;?! - π ; ς έ?-.λ e'•','•';;oc τ ω ν tv'--î-îoit.-:v ν ο ; ε ω ς τ ω ν i^cviovj τ ce oî-'ot'a ; : α τ α τ a ς α ν ά γ > : α ς

C)Xr.Oyl O'J Ci ΙΛ'-lv Vi. Ο , - α μ ί η Ο Ο ν "Ο CV γ. C'£'-'. VO 'ΛΛλΟ, 21 ί . \ λ ί ; ι : > ι ς

;,r;.\ ;. ν

του εγχωρίου

εγενετο

;:·χοί> μ η '.".ερί, έ χ ο μ ε νϊμς c o i c

; C.'JÏCD,

,1 ε κ ο μ ε ν ω ς

•/-. ; Lì . . . '

νομίσματος

ουμοεροΟοης

c;: rrjç

vrtep-

τνμς υ.';:;;:,. y η ς τ Ί ; ;

τμχ ε ι ς άλλα νομίσματα μ ε ·

τ t.*./·,,.·", γ Γ , ζ ί

ν. e ι •-' '.. ι γ 1· e τ

νομίσματος

ε γ ε ν ε τ ο , . ως έ κ τ η ς κ α ύ σ ε ω ς τ η ς

εκτυ/ιωεεαμ; α ρ ο χρονών /il·.-, v a μ ε ν ω ο t ÎCC ε γ χ ώ ρ ι α τουΛανί:

με

G ί~. - α V . J V

'ί • J C

.

r

ν;·μΐί:μο:τα

το ::εν:ο'·;οαγαον ;

πρέπει

ve. TO. ε ς ι ο ω σ ω μ ε ν

νποοοίνετοντεο ε ι ·

τ ι νι ιι ν τ η ν

C / • ν V ...'.' '.-. c^ C / ς «

r

r

t

ì

-i-a v:e μενωεα

r

t

':"

. /•

t

ir

5 s

*a εγχώρια νομιοματα invai *:αλον Has. ετι C , M -

γω~εοαν :-"Γαν vi &;^..·''.·]·.εν του πεντοαράνκου ώετε νά μι] σνμοερν} ι; ε.,^γωγ.; των. Διό.

νά ένωαεν aaCovov vóyi-vax, εαειοη

ειμεΡα μιω:ρύν αοάτας.

νά έςιοώτωμεν την 5 ρ τ-'. ·μμ ή υ με το μράγκον, παί τότε έχοντες κοινού ui:coc.

α α ντοτε •.~οομη.·ω;υαενθί,. .."i.--.r

ότι. 1

e . VIM

Q'-'l-.ìQ

/.ZyOV\

;ι:*.ί τ α υ τ ο χ ρ ό ν ω ς ve' r e c a t e -

εε·;ντι:ίϋς .ε;: τ ΰ ν ν ο μ ι σ μ ά τ ω ν

-;ocov i)

- - -i

ει.ς

T O c c ? a v t. ο ν ;t::C τ ο "iprc,y>iov,

T O ; ) fiAO'J .

τούτον

όϊ,δομενυν

τ·'·-; 7;.,Vi}pi-);vc:ç. i'; ;. I Ü γ ο ρ ε υ ί y

YLvg a p r o u v î

--ι

r

εγνκρν:·ν

. J*

,σταΰεροΓ <., ^.(,:j i o · · ι > ;

i]

:ς

/.ρ-μ^^ζ

νομιεμ^

";-»"t-C\V

TO;V C./-./-.CPO,™
vovLo^^Ttv

::Λ,ι;,

XC:ÜT·:· ό ί δ ο μ ε ν

ε ' / ; τ η ν άρ;:ην "Ο"J

OAUV

μ.όνον

υ?·, η ν σ κ έ ψ ε ω ς ,

μενομεν

6ε

τ ο υ ό τ ι , τ ό νόμι,-;;.' μ α ς μ ί ϊ ρ ί ζ α ι . να ε χ η τ μ ν

wwUV <

j ^ ' ' ^

f

—

'./

ν μόνον

των ε ξ ο ϋ ^ ν

τΓ;ς εκτνίΤ'.ί-οεος,

534

καί συμφωνοΰμεν μόνον τά «Ερματα νά εχωσιν ελάσσονα τίνα άξίαν, αλλά νά εκτυπωνται εις περιορισμένον αριθμόν διά νόμου. Πρδ πάντων 6ε θεωροϋμεν άναγκαίαν την εκτύπωσιν

Ελληνικού

νομίσματος, άρκοϋντος είτε εν τφ ήμετέρφ είτε εν άλλου εθνονς νονισματοκοπείφ, καθότι άλλως αδύνατον νά μην έκλίπη. KaC οποι­ ονδήποτε έθνος παύση νά έκτυπών^ νομίσματα θέλει βεβαίως αισθαν­ θώ την ελλειψιν. Οτι δε ο Κομοθέτης μας του 1833 ^σθάνετο την ανάγκην της υπάρξεως καί της διατηρήσεως τοϋ εγχωρίου νομίσματος, εξάγεται απδ ιό οτι διέταξε μόνον δι εγχωρίων νομισμάτων νά γίνωνται αι πληρωμαι εις τά ταμεία, προσωρινώς δε επέτρεψε την διά ξένων νο­ μισμάτων κατά την διατίμησιν πληρωμήν. * Αλλ'ημείς ουδέποτε σκεφθέντες περί νομίσματος, τδ προσωρινώς τδ έκάμαμεν παντοτεινως, μη δυνάμενοι νά πράξωμεν καί άλλως διά την παντελή ελλειψιν εγχω­ ρίου νομίσματος* ιδού δ νόμος, άρ. 15« "πληρωμαί είς τδ εθνικδν ταμεΐον οέν γίνονται του λοιπού ειμή είς 'Ελληνικά νομίσματα, κα­ τά τήν εν τφ παρδντι κανονισμψ διατίμησιν". αρ. 16. "Άπό αυτόν τδν κανόνα εξαιρούνται π ρ ο σ ω ρ

ι ν ω ς καί μ έ χ ρ ι

ν ε ωÎ1

τ έ ρ α ς

δ ι α τ α γ ή ς

τά κάτωθι σημειούμενα νομίσματα «λ.

ειν,αι δε τά της δ ι α τ ι μ ή σ ε ω ς , ε ι ς α π ρ ο σ τ ί θ ε τ α ι σήμερον τ δ ε ι κ ο σάριον. Εις τήν πρώτην περί νομισμάτων διατριβήν μας αριθ. ό2 εξεθέσαμεν τήν ανάγκην, εις ην καί η άκαμπτος δικαιοσύνη ευρέθη τοΰ νά παραδεχθ?) αγοραίαν τδν νομισμάτων διατίμησιν. Οντω σήμερον εκδί­ δονται δικαστικαί αποφάσεις όρίζουσαι τήν πληρωμήν κατά τήν αγο­ ραίαν διατίμησιν όταν δεν υπάρχω εναντία συμφωνία. Καί αληθώς, όστις δηποτε είναι δικαστής δέν δύναται νά ζημιώση τον οφειλέτην αδίκως, καί ενφ ο δανειστής ομολογεί, οτι ούτω εσυμφώνησεν, οτι ούτω εδ'.νεισεν, το δικαστήριον νά ειπί}, οτι πρέπει νά πληρώσρ ο οφειλέτης πλέον πέντε η εξ τοις εκατόν.

Ηδελεν εισοαι δέ παρά-

δοζον, ενφ ο νομοθέτης όέν επιτοέπει τόκον παράνομον καί πλέοο

533

·;ου

ονμ-μίνιμ,εντορ.

ν-. Ρ ι ?'•?'. Ρ τ ο ν

εις

-.τΧηρ-ιομ.μν

ύ..ει-.ύ-.'?:ου.

το;:ου

θ\Λ?.: ι Χ ί τ η ν

'ί?ύ 6 ι }·„ ' .'">' Ο'Τ ';,ο ι e. c\)OcO"\T'-:'.v ßtf-'.νμ.ενΓ'. λον

CjiA'jC.,

c'iv,

voi

μόνης

i'.r-w'cc. ϊ;·.ν

f.-ε-.'.ν μ ο . ς ,

ι δ ο ύ ;ΐΠς* ή ό ι ^ τ ί μ η ν ι ς

της

ο ν ε ν ;cc;i

YOpWvC·.

ϊ * ;•· î, o

TJOCOU • τ ο

ο~οΐον

τ-ραγμ-τικως

!

Iv- -y έδ·:'".νει.σε

μερον :

- ~ ' -ν.

τις

ό 6;ειΧετης *

-<*-

">"

τ£ν

·.

*·

"* / *"''. • Ί' Γ *

Γ' Γ

*

•

•·*/π^"·1 ~ ί ·* •( ν

c:· . r

δύναται

COCU·.)

^

Ό.

οραχ. οεν

üi;\ii::;;-

ÎÎO:t

εις

'-'Γ'"-'! r ' v - r r . >

i.()'.'V!Qi,ol··;

εκπεοχ^

vec

νομίμως .* '

<·

*'-''rr"*

οτι

T'^V

οεν

va

-ο«

;'i'' ; piç

99'·'

ε-'.-ττον , ;::χι - ι - Λ^γ:;

ι;:

ειτίαο'Τμριον

•.ai a u C a C p c T o v

C.:ν. — ονι

/-

Ί":.·.-;.

_

Τ *-· ^'Π*.'. •"-V

' : cr..j;-:cr

·<Ί,..··*Ι.'·'.Γ;

ΰ tr: : ι μ : μ ; ε ς - ; ς ".\.ηρι;μι;ν

va Acip^civ^ • Ο ^ ' ό ψ ι ν

^Γ;ν ν ο μ ι σ μ ; ' : : . ο ν .

1',ν

evi

~γορ.'-:ΐ.ου ν ο μ . ι - ΐ μ σ τ ο ο s- Γ· λαμ ν··:·', ν r τ a t ' îiairr-.· τ μ ν

rev τήρ

au^r.mv

το

civru

.'-'r

ν ατομανίο'τ; την

c:Ycpat-'; ν ο μ ί ^ μ ο : ΐ α ,· ο ύ τ ε

ο.--

την

TC*X«

•Ρ "·"-"·:* '"·..'-'•• : ;'w ;-.:·:0ο * : : : τ ι μ : ; JCM^ VU. νο)· ιΰμ.ατ··'. ~.Λεον τ η ς τοις

ατ;ο

δο'εντος

«ι)-

το>;

ύ γ ο ρ α ι α νομ,ίομ-.·.τ:ί,

όνν~ται·

*

il·'Οι ς

1

err:.; ε ν

παρά.

ν ανο,γν^ριο«^

'.'Cî'-Tij ή civ.'i

r.oc'cv? ' ί ο ν τ ο υ t^p VÎJ

εναγόμενος *

:;'!ο''.;."Λ"

δ t u a <· οϋτ<-- s, va μετ^.-άτΧιρ

γ ι Vìi

οεν

χιΧισ.ς

τούτο»

:

νον. ι·σμ.';τ;ον γ ί ν ε τ α ι

οεν

• <'C

. u v e ΐ'.*. ι

ν<Λ ^ ρ ά ξ ο ο ' ΐ

1

ιιΧί,γιως

••Y '>P-· ^o:v ;· ν <.·.γομ·:.'.ιαν

ου'.Γ;στι;-:ί·;ς

C;cc':if;oi;y.cvcv τ ο ΰ

UyCiXïîVj

V

Kvf'-r-.r.y'y; - co-C , >ÎO.£ ο ύ 5 Î; C ς

ί·μ:.·-.;ς VC 'l

exec

α ν

ο δικαστή-";

ο υ ν·::-ν •·.•: γ π ς ,

ουχί

Η·:.ι

τμς

"ληρωμμς^

;ÌSÌ. τ ο μ ε ο ο ς

τούτο

ε~οχ;μ va

c;c-

οΐ,ότ;,

ού­

l ì t v - r c t ' . · ·, r C \oc\oc, τε

εις

μ;,05.,

\ίν

οντος

ό:·.νει,ο'τ'ν

7,ί..ρ·:.;;ει. o c

ο'υμ-piß'v'Ci όίόει

την ^-rcicov

άμίοχ^ς

-. ;'ι-' ύ τ : ε ρ τ ί μ η < ; ι ν ο ~ ο υ

μενοΛ,

οτ;. ό ε ν

CcX?~t !

,-ιντη ε ι. ν α ι ;ην Λ-w W

. ν.

i;v

i.^cpr». t o t

ότοϊαν οτι.

πλειότερον, f.^c^-ctev

«* . ί.

..· r ϋ ο V

τμν

* ·· - < •.' - C 1>

Λ.

ΟεΧουν

ύανζισχ-'/Λ

ούτε

τοπ ο τ ι

τον ~ελκι

ο,ε ιλίτην

ζη-

αταματη-ει

ε>'.·αοτος υ ν α λ ο γ ι , ζ ό -

τυχαίαν αυ^ηιίΐν,

Λ ι;-rig τ ο υ τ ο ι ο ν τ ί υ

ν α δ tv. α ο τ ν. ρ ι--», ο ν ν α ν τ ο α r.pi-r.ci

;

?•>£.'-.>

ην αυν-οραμει

:; ν,ν::-.ντι?.<ρ;·>τοο ν ο μ ι κ ή

ot

öt>'.rciov,

;:α';δτί-

cvoicy.cx.-.i,

"λ.ηρόν-ε·. Î'.C.T'

c-i-.oi.cv μ ό ν η ν ; U . T ' , . ν ό μ ο ν i

at

-^μρΕϊτο.τα το

να

ü^ewarv

ο'ύτω c;:iTU'j-;^tvr. ι. ;:pç-ic,

va

f

εί.ς

•.Jrlrriyci~oç

ν 'a;:.oXûuC';Cùv xp.'jatv,

a .r C ν « ν T a t

εις

οντες τ ri ν

,

536

τύχην, διδομένων τδν νομισμάτων εις__οιαν όήποτε τιμήν όρίσωσιν 6ύο η τρεις τραπεζίται. Επειδή όμως τδ ζήτημα είναι πολύ σπουδ&ιον καί είναι α­ νάγκη νά γίν$ τι μέτρον Χυβερνητικόν αμεσον, και νά δημοσιευ­ θώ χωρίς νά προσβληθώ η αξιοπρέπεια του δικαστηρίου* φρονοΰμεν άναγκαΐον τό προκείμενον ζήτημα νά τεθρ παρά του υπουργείου εις σΰσκεψιυ 10 νομομαθών, δηλ· "εάν η συμφωνία εις αγοραία νομίσμα­ τα ^ναι ισχυρά καί εάν μόνον κατά τήν απδφασιν πρέπει νά εκπίπτε­ ται ή αυξησις ή γενομένη κατά τήν εποχήν της συναλλαγής, ή δε πλη­ ρωμή νά γίνεται πάντοτε κατά τήν δι&τίμησιν"* καί ή γνωμοδότησις αυτή νά σταλεί οπού ανήκει καί νά δημοσιευθρ ως οδηγός εις τους τόπους δπου υπάρχει ή αυθαίρετος αυτή νομισματική εκτίμησις με τήν λέξιν αγοραία. 'Όπως δήποτε ή Κυβέρνησις οφείλει νά λάβυ. συνομΛ

καί δραστή­

ρια μέτρα, τά μεν άμεσα, τά δ£ σπουδαιότερα, καί ενεργητικά, αρ­ κεί μόνον νά ένασχοληθξ καί δεν άμφιβάλλομεν 6τι θέλει ευρει τό καλήτερον. Αι Βουλαί πρέπει νά εργασθωσι σπουδαίος νά νομοθετήσω« σιν ο,τι άναγκαΐον τροποποιήσεως, καί νά διατάξωσιν αυαττ\ρως οτι ουδεμία συμφωνία αγοραίας διατιμήσεως θεωρείται ισχυρά, μη επιτρε­ πομένου μηδέ τοΰ όρκου εις ολας τάς μετά τήν δημοσίευσιν του νόμου γενομένας συμφωνίας.

Πηγή: Έφημ. ΠΙηλέγραΦ02_των_Κυκλάδων", άρ.69, 25 Αυγούστου l8f,6, ο. (Ι)

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

538

Π Η Γ E E

Ι. ΑΝΈΚΔΟΤΕΣ

Γενικά Αρχεία του Κράτους Υπουργείου των Εσωτερικών, IX. Μεταφοραί-Επικοινωνίαι, φάκ. 244-245* Χ. Βιομηχανία-Οικοτεχνία,φάκ. 249254* XI. Εμπόριον,ψάκ. 255-259 Συλλογή 1.Βλαχογιάννη, Ε' Ιδιωτικοί Συλλογαί,φάκ. 215 Μικροί Ιδιωτικοί Συλλογαί, Ν.Γιαζιτζή 1724-1871" Φάκ. 292-297, Χιακά-Ερμουπολιτικά 1819-1858 Αρχείον Σχεδίων Πόλεων, IB' Νομός Κυκλάδων, 51.2) Εριιούπολι-ς 1839-1861 Για τα Γενικά Αρχεία του Κράτους βλ. Κ.Α.Διαμαντής, Τα περιεχόιιενα των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Α9ήνα 1972, τ. Α' Δηύοτικό

Αρχείο Εριιουπόλεως

Εκλογές Σχέδιο πόλεως Ναυπηγικά Ιστορικό Αρχείο ττις Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος Ι. Καταστατικά-Κανονισμοί-Οργανισμός της ETE,φάκ. 1(491), 3(491) II. Αρχεία Διοικητών και Διευθυντών,ιοάκ. 1(1545),6(1551) III. Πρακτικά Συνεδριάσεων, Α' Πρακτικά Γενικού (Διοι­ κητικού) Συμβουλίου* Β' Πρακτικά Γενικών Συνελεύ­ σεων των Μετόχων IV. Απολογισμοί-Ισολογισμοί, Α' Απολογισμοί VI. Μέτοχαι-Μετοχές,φάκ. 4(252) Χ. Δάνεια, ΙΑ' Αιτήσεις Δανείων" ΙΓ ' Δάνεια εξοφλημένα XX. Υποκαταστήματα, Α' Γενικά,φάκ. 5(671)* 8' Αρχείο

• •

Υποηατουΐήμα,τος Σύρου,van. 1-3,33

XXI. Αλληλογραφία, A' Αντακακρι.τες,VOM. 64' \" (Ξγ\ραψα Εμμίοΐίυν Υπον.αταστημάτον νρος

χα Λαγιατικά Τμή­

μα χης ΕΤΕ,οάκ. 454-453' Ε' Εγγραφα Υπουργείων προς την ETE, Π'. Υπουργείο Εσωτερικύν' Θ' Ιδι.υτες.ηάκ. 1' ΙΖ' Εξερχόμενο. Εξωτερικού-Εϋϋ'ίερικου XXV. Εργα. Α' Καιηιλιαηά,οάπ.

32(1351), 36, 39

ELU το Ιστορικό Αρχείο της ETE βλ. Ε,Λιάτα, Γενικό Ευρετ ήρ ι ο του Ιοτορικου Αρχείου -ι ης.. Εθνικής Τραπέζης, Αδήνα 1980

.

•

• « •

Archives du Ministèro des Affaires "Etrangères Correspondence Consulaire et: Commerciale,·Syra. vol. 1-5 Archives nationales E. 12, serie 2670

II. ΔΗΠΟΠΕΥΜΕΝΕΣ Ι.Βλαχογιάννης, Xiouóv Αρχείον, Αθήνιι 1910, χ. 1-5 Επιστολσί' Ι.Γ. Ε'ϋνκρδου προς Γεύργιον Σταυρόν

1841-1843, Eöv

• κή Τράπεζα της Ελλάδος, Αδήνα 1923 Ιϋχορι.'.ό Αρχείο Ε iE, Συναντήσεις ερευνητύν, 11η Συνάντηση 13 Δεκεμβρίου 1980 Α.Λιγνός, Αοχείην της^κοινότητος Υδρας (1778-1832), Πειραιάς 1921-1931, τ. ΙΕ' Πρακτικά της" Βουλής

III. ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ •Εοημερίς της Κυ|3ερνήοεος Αι_ολο_ς, Ερμούπολη Αοτήρ τον Κυνλάδον, Ερμούπολη

1844-1856 1856

Ε vug ι ς , Ε ρμού rccXi)

1851-1860

EjQurjg, Ερμουκολη

1838-1851

Ερμοίι;ηλις, Ερμοι'κυλη

1864-1869

540 HXtoç, Ερμούπλη

. 1838-1851

Πατρίς, Ερμούπολη

1874-1883

Τηλέγραφος των Κυκλάδων, Ερμούπολη

1856-1858

Αθηνά, Αθήνα

1834-1857

Αι,ών, Αθήνα

1838-1857

Οικονομική Επιθεώρησις, Αθήνα Πανδώρα, Αθήνα

1882 1852-1859

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Ι. ΕΛΛΗΧΟΓΛΏΣΗ . E.Abou!. : Η Ελλάδα του ΟΟονος, (τίτλος -πρωτοτύπου : La Cròco contemporains), Αδήνα χ.χ. Τ.Αμπελάς: Ιστορία της νήσου Σύρου, Ερμούπολη 1874 ——:

"Λουκά Ράλλη ενέργειαι και -προτάσεις", Κ.Φ.Σκοπός, Ημε­ ρολόγιο ν 1095, σ. 59-64

Γ . Ανασϊ·σο'07;ουλος: Ιστορία της ελληνικής βιομη,χανίας 18401940, Λ3ήνα 1947, τ. 3 Α. Α ν δ ρ ε ο υ : II πολιτική του εξ·:? τ ε ρ ικου εμπορίου ε ι ς την Ελλά­ δα 1830-1933, Λδήνα 1933 Κ.Ν.Αντυνόπουλος: Ιστορία του" εμπορικοί ναυτικού, Πειραιάς . 1963 •

: "Aitò του ιστίου εις τον ατμόν", Ναυτικά Χρονικά, αρ. .686, Αίΐήνσ 1964, σ. Ι-ΧΧΙ

Σ.Αοδραχάς: Ελληνική' κοινονία και οικονομία, Αδήνα 1982 "

:

L0l!^L·-ώ-£^εÒL¥lLJl':l·L·.Jd^ Εταιρεία Μελέτης λεου- L\.M;VL σμου-ιίνημυν, Λϋηνα Ι9ϋ2

Α.Βακαλόπουλος: Η επαναστατημένη Ελλάδα ηπειρωτική και Αι­ γαίο μεταξύ 1826-1829, θεσσαλονίκη 1976 Κ.Βαηαλόπουλος: "Νέες ειδήσεις για τα νησιά Σ-ύρα,Σάμο,Σίφ­ νο και Νάξο στα 1828'', Μνημοσύνη, 6(1976-1977), σ.257298 Ι.Α.Βαλσωρίτης; Ιστορία της Εδνι.κής Τραπέζης της Ελλάδος, 1842-1902, 2η έκδοση, Αθήνα 1980 Ζ.Βάος : Αμβρόσιος Ι. Ααμαλάς. Δήμαρχος Ερμουπόλεως 1853,1862, Α9ήνα 1971 Κ.Βεργόπουλος: Το αγροτικό ζήτημα-στην Ελλάδα, 2η έκδοση • ASi'jva 1975 . Α.Βερέμης: "Οι ορμονικές μεταρρυθμίσεις (Τανζιμ.άτ)", \ ΐστόρια του Ελληνικού ε0 νους, ASήνα 1977, τ. ΙΓ ', er. 168-171 Λ.Ν.Βερναρδάκης: Περί ίου ιμιίηρίου εν Ελλάδι. ΛΠήνα 1885 ί

542

Δ.Βικέλας: Η ζωή μου, Αθήνα 1908 : Λουκής Αάρας, χ.χ.. Η.Γεωργίου: 0 εξ Αμπελάκιων εθνικός ευεργέτης Αδαμάντιος Β. Μάνιαρης, Αθήνα . 1949 Δ.Γεωργοπουλάκη-Λούκου, "Οι ταραχές στη Σύρα τον Απρίλιο του 1830", Μνήμων, 6(1976-1977) D.Dakin: Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923, μετφ. A.HuvSóπουλος, Αθήνα 1982 Δ.Δσνιηλίδης: Η νεοελληνική κοινωνία και οικονομία, Αθή­ να 1934 Γ . Δερχιλής : Κοινωνικός μετασχηιιατισμός και στρατιωτική επέμβαση 1880-1909, 2η έκδοση, Αθήνα 1977 : Ελληνική οικονομία (1830-1910) και βιοιιηχανική επα­ νάσταση, Αθήνα 1984 : ^.Οικονομία και διαμόρφωση κράτους στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, (προσωρινός τίτλος), υπό έκδοση Μορφωτικού Ι­ δρύματος Εθνικής Τραπέζης, σ. 22-27 1.Δημάκης: "Το εμπόριον της Σύρου και η κατάστασις εις τας Κυκλάδας" (συμφύνως προς υπόιινημα Γάλλου προξέ• νου του έτους 1835), Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, 4. 1964. σ. 595-627 Û.Δημητρακόπουλος: "Στροφή της κυβερνητικής πολιτικής προς την εσωτερική ανάπτυΕ,ρ, της χώρας" Ιστορία του Ελληνι­ κού έθνους, Αθήνα 1977, τ. ΙΓ', σ. 171-199 Α.Δόσιος: Κρίσεις και σκέωεις πεοί της Ελληνικής Αταοπλοιας, Αθήνα 1867 Ν.Δραγούμης: Συλλογή των πεοί του εμπορικού ναυτικού και των προξενείων της Ελλάδος επισήιιων πράξεων, Α θ ή ν e 1850 Α.Δρακάκης: Η Σύρος επί Τουρκοκρατίας, Ερμούπολη 1948, τ. Α' -'-—: "0 λιμήν της Σύρου προ του οικισμού της Ερμουπόλεως", Κυκλαδικά, 1, 1956. σ. 23-28 : "Η Σύρος επί Τουρκοκρατίας: Η Δικαιοσύνη και το Δί­ καιον", .Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών. 6, 1967, σ. 63-492

34?·

——:

"Πρ'.ίχότυρ.οι. νομικοί' δεσμοί' εις την οικιζομένην Ερμούιιολιν 1021-1830", Εττετηρί-ς το;; Κέντρου Ερευνης της Ι­ στορίας του Ελληνικού Δικαίου, IR,·. 1971, ο'. 169-222

: "Η πει pax ci α εις

τας Κυκλάδας κατά την επανάστασιν

του 1821", ί^ιοσύνη,

5(1974-1975), υ. 325-365

— — : "Το ξεκίνημα του νεοελληνικού θεάτρου,

(Ερμούπολις-

Σύρα 1826-1861)", Δελτίο Ιστορικής ν;αι Εθνολογικής

•txjnjieiac,^ :

22, 1979, σ. 23-01 1

^" (- Vf το'-· oiKi σι:ού της Ερι.ΌυκόΧεης TO

)

ï

(Σύρας), Αθήνα

1979-1933, τ. 2 Π.Δρόσος: "Η Σύρος και ο Καποδίστριας", Κυκλαδικά, 6, 1956, σ. 336-337 Τ . Ε ν α ν γ ε λ ί ο ης: Ι στορ ι α jxrv

Ό"ονος, βασιλέί ι ς της Ελλάδα ς_

3832-1862, Λδήνα 1893 Χ. Ευελ π ί 6ης : Οικονοιιι κ ή καί κοινονική ιστορία της Ελλάδος, ΛΟήνα 3 950 f-î. Ευλόμπιος-Δ. Καλογερόπουλος : Η εν τη Εθνική ΤρσπέΓ,υ κ er ι τω ΚοινοΒουλίυ δράσις Ευθυμίου Ι. Κεχαγιά, ΑΟηνσ 1931,

τ. 2 Γ.Ζεύγος: Σύντοιιη ίίελέτη της νεοελληνικής ιστορίας, 3η έκ­ δοση, Αθήνα

χ.χ.

Χ.Ζωγραφάκης: Η Ερμούπολι'ς, Αθήνα 1886 Δ. Ζωγράφος: Ιστορία, της ιδρύσεως της Εθνικής, Τραπέζης, Αθή­ να· 1925-1927, τ. 2 Δ.Βέμελη-Κατηοόρη: Μ δίυξις της πειρατείας και το θαλάσσιον δικϋοτήριον κατά την πρύτην καποδισχριακήν περίοδο'»', Αθήνα 1973 Ι.Ν.Οεοφιλάτος: "Σκέψεις περί της εμπορικής εν Ελλάδι νσυ,τιλίας", Οικονου.ική Επιθίόρησις, 10, φ. 118, Δεκέμβρι­ ος 1882 Β.Καρδάσης: "Εμπορικές δραστηριότητες στη-Σύρο 1843-1857", Δελτίο Ιστορικής και Κ θ νολ ογ ι κ.ής Ε τα ι pei ας, α. 321-394"

ι

25, 1902,

544

: "Ερμούπολη: αστικές λειτουργίες και συμπεριφορές", Διεθνές Συμπόσιο Ιστορίας μέ τίτλο: Νεοελληνική Πό­ λη, οθωμανικές κληρονομιές και ελληνικό κράτος, Αθήνα 1984 Β.Καρδάσης-Κ.Παπαθανασόπουλος: "Ευρωπαϊκή ατμοπλοία και συριανό εμπόριο (1833-1853)", Ιστορικά, τ. 3 (υπό έκδοση) ..Π.Καμπούρογλου: Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882, Αθήνα 1883 Ε.Κόκκινος: Λόγος επικήδειος εκφωνηθείς κατά την εν Ερμουπόλει Σύρου δημοτελή κηδείαν του αοιδίμου Αμβρο­ σίου Ι. Δαμαλά, Αθήνα 1870 Ε.Κόκκου : Οι κοινοτικοί θεσμοί στις Κυκλάδες κατά την Τουρ­ κοκρατία, Αθήνα 1980E.Kolodny: " Ερμούπολις-Σύρος. Γέννησις και εξέλιξις μιας ελληνικής νησιωτικής πόλεως", Επετηρίς Εταιρείας Κυ­ κλαδικών Μελετών, 8, 1969, σ. 249-286 Γ.Κορδάτος: Εισαγωγή εις την ιστορία της ελληνικής κειοαλαιοκρατίας, 6η έκδοση, Αθήνα 1977 Γ.Κοτσοβίλλης: Περί εξαρτισμού των πλοίων, 2η έκδοση, Α—

_

^,

θήνα 1979 Ν.Κοτσοβίλλης: "Το ναυτικόν της Σύρου 1828-1901", Φουστάνος, Ημερολόγιον Α % Αθήνα 1902, σ. 127-138 :"Τα νεώρια και τα συνεργεία της Σύρου", Φοΰστάνος, Η­ μερολόγιον Α', Αθήνα 1902, σ. 285-288 Β.Κρεμμυδάς: Εισαγωγή στην ιστορία της νεοελληνικής κοι­ νωνίας (1700-1821), Αθήνα 1976 Δ.Κρίνος: "Η ακμή της ιστιοοόρου ναυτιλίας της Σύρου", Ναυτική Ελλάς, αρ. 240, 1953 /

: "Ναυπηγεία και ,Σιδηρουργεία της Σύρου τον 19ο αιώ­ να", Ναυτική Ελλάς, αρ. 252, 1954 : " Η ελληνική ατμοπλοία ", Κυκλαδικά. 7, 1957-1958, σ. 67-77

545 Ε.Κυριακί-δης: ]σ_τορ_ύι του συγχρόνου Ελληνισμού αν.ό της ιδρύσεος του BacnXriou της Ελλάδος μέχρι των ημερών U_c^.Jji32::jJ322, 2η έκδοση, Αθήνα 1975 Α. Λαυμός : Η ευπίϋρι. »ή ναυτιλία της Χ ioti, ΑΘήνπ 1963 Τ.Λπτιτπις: ^'^'^^'^ης-Νι ''Q^-'-Ç Γ L α γ τ Γ, ής, Γιωργάκης Πα-ασηΧιόιιουλος, Αμφισσα .1973 Γ . Λεονχαρίτης : .,ΕλΧη^ι^ίΓΜ[.ι^^

, 2η

έκδοση.Εταιρεία Μελέτης Νέοι; Ελληνισμού-Πνημον, Αίίή•

να 1901

Α,Ηανσόλας: Πολιτειογραφικαί τχΧηρθ':ορίαι -κερί Ελλάδος,, 2η έκδοση μέ εισαγογή Ο.Βερέμη-Σ.Παίχαγευργίου-Κ.ΠαπαδαvacrcrcouXou, Αίίήνα 1900 : Απογρα' Η·ν.ιτί τίλ·ηρο'.ιορίαι περί των εν Ελλάδι ατμοκίνη­ των βιομηχανικών καταστημάτων, Α3ήνα JB76 Σ.Μπξιιιος': fi αυγή του ελληνικού καταχαλισμού, 3η έκδοση Α8ήνα 3 973 :

Το ελληνικό εμ-πορικό ναυτικό κατά τον 1.0ο αιώνα, 2η έκδοση, Αθήνα 1976

Με γ σλη EX λ η ν ι ν: ή Ε γ ν. t"t\o ν. σ ί δεια, 2η έκδοση, Au ήνα χ. χ.,, τ. Ζ', σ. 932-933 Κ„Μελάς: tu χορικό ν εγχειρίδιον, Α >ήνα 106-') Ν.Ηεταξάς-Μεοσηνέί,ης; 0 Γεώργιος Σταύρος uni' η Εδνική Τρά­ πεζα, Αθήνα 1956 Κ.Μοσκώφ: Η ε§νική και κοινωνική συνείδηση στην Ελλάδα:, 3η έκδοση, Αδήνα 1970 Λ.Μπίστης:"Αι εκληγσί από του 1021 μέχρι σήμερον και οι ν.ατά ταύτας,. αντπφόσωτίΌ ι της Ανδρου και των λοιιχών Κ υ-* κλάδον" Εκετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, 2, 1962, σ. 769-817 :."Ανάλεκτα από

* την νεοτέρπν πολιτΊκήν içTopiav των Κυκλά­

δων 1843-1966" Εκετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, . 5, 1965-1966, σ. 504-616

/ ,»

546

Α.Ναύτης: Παρατηρήσεις επί του νομοσχεδίου περί βιβλια­ ρίου, (libretto), Ερμούπολη 1851 Γ„Ναύτης: Περί της επεμβάσεως των υπουργείων εις τας εκλογάς των βουλευτών και, της εκ ταύτης ευθύνης, Ερ­ μούπολη 1851 Α„ΟιΜονόμου: Η ελευθερία του εμπορίου και η ελληνική βιο­ μηχανία, Αθήνα 1869 Β.Παναγιωτόπουλος: "Η βιομηχανική επανάσταση και η Ελλά­ δα 1832-1871", Εκσυγχρονισμός και βιομηχανική επα­ νάσταση στα Βαλκάνια τον 19ο αιώνα, (συλλογική δη­ μοσίευση), Θώμρλίΐο'^^Α'θήνα 1980, σ. 216-235 Κ.Παπαθανασόπουλος: Ελληνική εμπορική ναυτιλία (1833 1856), Αθήνα 1983 :"Εταιρεία Ελληνικής Ατμοπλοίας (1857-1869)',', Μνήμων, 9, 1983, ο. 194-210 :"Συμβολή στην ιστορία της Ελληνικής Ατμοπλοίας (18491Β57)':,Μνήαων, 10, 1984, σ. 139-186 Δ.Πασχάλης:"Αι Κυκλάδες επί Καποδιστρίου",Επετηοίς Εται­ ρείας Κυκλαδικών Μελετών. 3, 1963, σ. 575-696 :"Αι Κυκλάδες κατά τας επί Επαναστάσεως εθνικός συνε­ λεύσεις" * Ero^xjiDjLç^jjijj3ejjiç_^

7,

1968, ο. 545-613 :"Πει-ρατία και δουλευ.ποοία ανά ταε Κυκλάδας επί Τουρ. κοκρστίας" Ανδοιακά Χρονικά, IV 1946 Ι.Πετρόπουλος-Α.Κουμαριανού: "Περίοδος βασιλείας του 0θωνος 1833-1862", Ιστορία του Ελληνικού έθνους. Α­ θήνα 1977,τ. ΙΓ', σ. 8-105 Π.Πι,ζάνιας: Μισθοί και τιυ,εροιιίσθια στην Ελλάδα 1841-1912: Η περίπτωση των τραπεζικών υπαλλήλων.(προσωρινός τί­ τλος), υπό έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τρα­ πέζης Α.Προβατάς: Πολιτική ιστορία της Ελλάδος 1821-1980, Νομο­ θετικά και Εκτελεστικά σώαατατΑθήνα 1980

547

'

npMTÓ'ipWny του '»ήϋο;;. Γ;0ίΐΓ.;ί^τ6\Γί-'ς, Ερμούπολη 1852 Ε.Α.Ράλλης: Ερμηνεία του i:\Xiί_>_ϋ2_ϋΓ2_2.c' 12ϊί2Ρ.L_!'£L'1''_tVj 1^15sL'LOl''> --Ί έκδοση. AS ήνα 1863 Λ.Ράλλης: "Ιδιόγραφοι, αναμνήσεις και αποκαλύψεις επεισο­ δίων της ελληνικής επαναστάσεως", Αελτίο Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας, 4, 1692-1895, σ. 47 5-51.2 Π. Ρα.πτάρχης : 11 δηυοσι ονο',ιι κ ή κοι οι. Î;OSO;I s.un πολιτική U Ì V μοναρχικόν κυΟερνήσεον του '0\^2ϊ2£._1?^:ΐ}-Ιίίΐ?' Αθήνα1937 Ε . Ρ ό ζ ο ς : Οι ν.ησιύτες του Αιγαίοι.· οτον »γόνα. Αθήνα" 1971 Ε.Ρο.ίδης: Aj^vjta,

5, Αθήνα

τ.

1978

• Ν.Σβορόνος: Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας, 2η έ κ ­ δοση, Αθήνα 1978 Α. Σιγαλός : "Η ελληνική καταγωγή τον Καθολικόν της Σύρου'', IwKÀaòi.jai, 6, 1 0 5 6 , σ.

293-299

1 .Σκαλτσούνης : Σκέψεις π ε ρ ί της εν Ελλάδι βιομηχα\ ίας, Αθήνα 1868 Ι.Σούτσος : Πλουτολογίσ, 2 η έκδοση, Αθήνα 1 8 8 2 . F..'Στασινόπουλος: Η_ ιοίορίσ ττις Εθνικής Τραπέζης της Ε λ λ ά ­ δος, 1841-1966, Αθήνα 1966 Α.Συγγρός: ΑποΗνησον'-ύυατα, τ . 3, Αθήνα 1908 Β.Σφυρόερας: "Περίοδος εσωτερικών ανωμαλι,ων και ε ξ ω τ ε ρ ι ­ κών π ι έ σ ε ω ν ( 1 8 4 7 - 1 8 5 3 ) " , Ιστορία του Ελληνικού έ-0νους, Αθήνα 1977, τ . Ι Ε ' , α.

132-143.

Α. Ι. Τζαμτζής: "Ναυτικοί, Καράβια και Λιμάνια' 1 , Ελληνική Εμτιορι, κή ιλ'αυτ ιλίπ, έ κ δ ο σ η της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, Αθήνα 1972, σ. 57-178 Γ.Thiersch: Η Ελλάδα cou Καποδίστρια, (τίτλος πρωτοτύπου: De 1 étnl actuel de la Grùce» et d e s moyens d arriver à sa r e s t a u r o t i o n ) , Αθήνα 1972, τ . 2 I.ΤρσιΛός-Α.Κόκκου:

Γραουπολη, Αθήνα 1980

Β.Τσοκόκουλος: Πειραιάς 1835-187U, Αθήνα 1984 Κ.Τσουκαλάς : ÇÇjÉPÎr)riD_,i21' αναπαραγωγή. J^J'oi-Jiyvjuuoc^pnXr^ CUV εκκαιδεσι ικύν πηνανινυόν οπην Ελλάδα ( 18 >Π-- 1·ι-^22_)_, 2η έκδοση. Λϋύνα 1977

.

•

^

• »

548

: Κοινωνική ανάπτυξη και Κράτος, η συγκρότηση του δη­ μοσίου χώρου στην Ελλάδα, Αθήνα 1981 Β.Φίλιας: Κοινωνία HOL εξουσία στην Ελλάδα, η νόθα αστι­ κοποίηση 1800-1864,. Αθήνα 1974 Α.Φραγγίδης: Ιστορία της νήσου Σύρου, 2η έκδοση, Αθήνα 1975

«

•

5': 9 π . ; Έΐ:κΰ· ίύίϊχ:ί C. Aqriantoni: Les début υ do 1 industri al j snt ion en Gre­ en, Doctoral de. 3e Cycle, Παρίσι, 1984 A.Andréades: "La marine marchande grecque", Journal des /^™2£i^i:iÌ£5' Παρίσι 1913 Γ.Dnircch: Corporee extérieur et

développement éj^rìomique

de I Europe, Παρίσι, 1976 F .Brendel : Civilisation motóri el "lo, économie et ÇjOp^j.aiisine ΧΙΖ-'Ο'-ΠΙο siècle. Les jeux de 1 échange, τ„ 2, I'irrpLca 1979 R.Cciüieron: La France et le développement économique de 1 Europe 1300-1914, Παρίσι. 1971

'

L.J.Hcbsbr^: The ago of capital , 1CAS-J 875, Λονδίνο 1975

D.IÌionìccn: ["upland in the fuootocnl.h century, 26η éwSocir, Λονδίνο j98 5 P.V'ikir: "prehl»-·.·!^.': de IM 'Or^oÌ inn du capi l oJ i :"r;:e" , Uneh.isl ι'! i ' M-

IMI

cerisi, nict.i on y -.ι.

L2'J-\CJ2,

Πΐΐρίι.α .1/7 Π?

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

-

1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α': Εμπόριο

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Ναυτιλία

79

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ': Βιομηχαν ία-Ναυπηγ ι, Μη Γ . 1, Βιομηχανία

.'"

Γ.2. Ναυπηγική

122 .145

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ': Χρηματοπιστωτικές δραστηριότη~ τες-Ασφάλειες

164

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

272

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

387

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

537