ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ pdf

ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ – ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ – ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Επιμέλεια: Δρ Ιωάννης – Παναγιώτης Αμπελάς Φιλόλογος

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ https://akisambelas.wordpress.com

2


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Η λατινική γλώσσα 1. Σε ποια γλωσσική οικογένεια ανήκει η Λατινική; 2. Πού οφείλονται οι ομοιότητες της Λατινικής με την Ελληνική; 3. Τι γνωρίζετε για το λατινικό αλφάβητο; 4. Από πότε καλλιεργείται συστηματικά η Λατινική; Η γένεση της ρωμαϊκής λογοτεχνίας 5. Πότε και πώς γεννήθηκε η ρωμαϊκή λογοτεχνία; 6. Ποιες είναι οι ρίζες της ρωμαϊκής γραμματείας; Εποχές της ρωμαϊκής λογοτεχνίας 7. Πώς οριοθετούνται οι εποχές της ρωμαϊκής λογοτεχνίας σύμφωνα με την περιγραφική διαίρεση; 8. Ποιες είναι οι εποχές της ρωμαϊκής λογοτεχνίας με βάση ιστορικά κριτήρια; Γενικά χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής λογοτεχνίας 9. Ποια είναι συνοπτικά τα χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής λογοτεχνίας; 10. Πώς διαπιστώνεται η στενή συνάφεια της ρωμαϊκής λογοτεχνίας με την ελληνική γλώσσα και γραμματεία; 11. Ποια είναι η σχέση του ρωμαίου λογοτέχνη με το ελληνικό πρότυπο; 12. Γιατί η ρωμαϊκή γραμματεία χαρακτηρίζεται από ανάμειξη χρονικά διαφορετικών προτύπων; 13. Τι γνωρίζετε για την εξέλιξη των λογοτεχνικών ειδών; Αναφέρετε σχετικά παραδείγματα. 14. Ποιες είναι οι αξίες της ρωμαϊκής κοινωνίας που εκφράζονται και προβάλλονται σε όλα τα λογοτεχνικά είδη; 15. Ποια στοιχεία αποδεικνύουν την ωρίμανση και την αρτιότητα της Λατινικής στα τέλη της αρχαιότητας; Κλασική εποχή 16. Γενικά χαρακτηριστικά της λατινικής λογοτεχνίας στην κλασική εποχή. 17. Σε ποια χρονικά τμήματα χωρίζεται η κλασική εποχή; Ποιο λογοτεχνικό είδος ανθεί στο κάθε τμήμα; 3


18. Τι γνωρίζετε για το κίνημα των Νεωτέρων; Α. Οι χρόνοι του Κικέρωνα 19. Ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά του ρωμαίου λογοτέχνη τω ν χρόνων του Κικέρωνα; 20. Το πεζογραφικό έργο του Κικέρωνα. 21. Ποιοι άλλοι πεζογράφοι διαπρέπουν την εποχή του Κικέρωνα; 22. Ποια είναι η προσφορά του Βάρρωνα στη λατινική γραμματεία; Πώς διαγράφεται η προσωπικότητά του μέσα από το έργο του; 23. Σε ποιο είδος διαπρέπει ο Ιούλιος Καίσαρας; 24. Ποιο είδος εγκαινιάζει στη Ρώμη ο Κορνήλιος Νέπως; Ποιο είναι το έργο του; 25. Πώς χαρακτηρίζεται ο Σαλλούστιος Κρίσπος και γιατί; Αναφέρετε ένα σημαντικό έργο του. 26. Οι σημαντικότεροι ποιητές των Κικερώνειων χρόνων και το έργο τους. Β. Αυγούστειοι χρόνοι 27. Τι γνωρίζετε για το ιδεολογικό πρόγραμμα του Αυγούστου; 28. Ποιοι είναι οι κορυφαίοι ποιητές των Αυγούστειων χρόνων και σε ποιο είδος επιδίδεται ο καθένας; 29. Ποια είναι τα έργα του Βιργιλίου; Ποια είναι η θέση του ποιητή στην παγκόσμια λογοτεχνία; 30. Ποια είναι η ιδιαίτερη συμβολή του Ορατίου στη ρωμαϊκή ποίηση; 31. Κορυφαίοι ελεγειακοί ποιητές: χαρακτηριστικά, πηγή έμπνευσης, αξία του έργου τους. 32. Ποια νέα ποιητικά είδη επινόησε και καλλιέργησε ο Οβίδιος; 33. Το ποιητικό έργο του Οβίδιου. 34. Τι πραγματεύεται στο έργο του ο Τίτος Λίβιος; Ποιες αξίες προβάλλονται στο έργο αυτό; 35. Ποιο είναι το έργο του Βιτρουβίου; Τι αποδεικνύει;

4


ΜΑΘΗΜΑ/ LECTIO Ι

ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ovidius poēta exulat

Ο Οβίδιος ο ποιητής είναι εξόριστος

in terrā Ponticā.

στην Ποντική γη (στη γη του Εύξεινου Πόντου).

Scriptitat epistulas Rōmam.

Γράφει συχνά επιστολές στη Ρώμη.

Epistulae sunt plenae

Οι επιστολές (του) είναι γεμάτες

querelarum.

παράπονα.

Desiderat Rōmam

Επιθυμεί τη Ρώμη

et deplōrat fortūnam adversam.

και

Narrat de incolis barbaris

Αφηγείται για τους βαρβάρους κατοίκους

et de terrā gelidā.

και για την παγωμένη γη.

Curae et miseriae

Οι έγνοιες και οι δυστυχίες

excruciant poētam.

βασανίζουν τον ποιητή.

Epistulis repugnat

Με τις επιστολές (του) μάχεται

contra iniuriam.

ενάντια στην αδικία.

Musa est

Η Μούσα είναι

unica amīca poetae.

η μοναδική φίλη του ποιητή.

θρηνεί

5

την

αντίξοη

τύχη

(του).


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Ουσιαστικά Α΄ κλίση Αρσενικά: poeta, -ae incola, -ae Θηλυκά: terra, -ae epistula, -ae Roma, -ae fortuna, -ae querela, -ae cura, -ae miseria, -ae iniuria, -ae Musa, -ae amica, -ae

Β΄ κλίση Αρσενικά: Οvidius, - ii (i)

Ρήματα Α΄ συζυγίας ex(s)ulo, -avi, -atum, -āre scriptito, -avi, -atum, -āre desidero, -avi, -atum, -āre deploro, -avi, -atum, -āre narro, -avi, -atum, -āre excrucio, -avi, -atum, -āre repugno, -avi, -atum, -āre Ανώμαλα sum, fui, - , esse

6

Επίθετα Β΄ κλίση Ponticus, -a, -um plenus, -a, -um adversus, -a, -um barbarus, -a, -um gelidus, -a, -um unicus, -a, -um


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 

Να συμπληρώσετε τα ουσιαστικά στις πλάγιες πτώσεις και στους δύο αριθμούς: a) querelārum, b) incolis. Singularis

Gen. Dat. Acc. Abl. Pluralis Gen. Dat. Acc. Abl. 

Na ξαναγράψετε την πρόταση στον ενικό αριθμό: «Epistulae plenae querelarum sunt.»



Να γράψετε στην ίδια πτώση στον άλλο αριθμό τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά των τεσσάρων πρώτων περιόδων.



Να γράψετε το β΄ ενικό και β΄πληθ. του ενεστώτα της οριστικής των ρημάτων:

deplōro narro excrucio 

Nα συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους ρηματικούς τύπους:

ego

exulo

scriptito

tu nos vos

7

desidero




Nα συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας, από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο. Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικά αποδεκτές.

1. Poeta adversam fortunam ............................ . (deploro) 2. Ovidius de ............................ ............................ .(narro, incola) 3. Ovidius epistulas plenas ............................ scriptitat. (querela) 4. Curae et ............................ poetam ................... ......... .(miseria, excrucio) 5. Nos (= εμείς) epistulas ............................ ............................ .(Roma, scriptito) 6. Fortuna adversa, curae et miseriae .......................... ............................ . (incola, excrucio) 7. Vos (= εσείς) de .................................... et de ......................... .......................... (incola, narro, terra) 8. Poeta Romam .................... et ...................... ....................... deplorat. (desidero, adversus, fortuna) 9. ...................................

contra

..................................

repugnamus

(epistula, iniuria) 10. Te (=εσένα) ..................... in ................ (terra, miseria, gelidus)

8

.................... excruciant.


ΜΑΘΗΜΑ/ LECTIO ΙI ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Aenēas est

Ο Αινείας είναι

filius Anchīsae.

γιος του Αγχίση.

Troia est

Η Τροία είναι

patria Aenēae.

πατρίδα του Αινεία.

Graeci oppugnant

Οι Έλληνες πολιορκούν

Troiam

την Τροία

et expugnant dolo.

και την κυριεύουν με δόλο.

Aenēas navigat

Ο Αινείας πλέει

ad Italiam

προς την Ιταλία

cum Anchīsā, cum nato

μαζί με τον Αγχίση, με τον γιο (του)

et cum sociis.

και με τους συντρόφους (του).

Sed venti

Αλλά οι άνεμοι

turbant pontum

ταράζουν τη θάλασσα

et portant Aenēan

και παρασύρουν τον Αινεία

in Africam.

στην Αφρική.

Ibi Didō regīna

Εκεί η Διδώ η βασίλισσα

fundat novam patriam.

ιδρύει μια καινούργια πατρίδα.

Aenēas renarrat

Ο Αινείας αφηγείται από την αρχή

regīnae

στη βασίλισσα

isidias Graecōrum.

την ενέδρα των Ελλήνων.

Regīna amat Aenēan

Η βασίλισσα ερωτεύεται τον Αινεία

et Aenēas reginam.

και ο Αινείας τη βασίλισσα.

Denique

Τελικά

Aenēas navigat

ο Αινείας πλέει

in Italiam

στην Ιταλία

et regīna exspīrat.

και η βασίλισσα ξεψυχάει.

9


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Α΄ κλίση Αρσενικά: Aeneas, ae Anchises (-a), ae Θηλυκά: patria, -ae Troia, -ae Italia. –ae Africa, -ae regina, -ae insidiae, - arum [pl. tantum] Ν. Aeneas G. Aeneae D. Aeneae Ac. Aenean (-am) V. Aenea Ab. Aenea

Ουσιαστικά Β΄ κλίση Αρσενικά: filius, -ii (i) dolus, -i Graecus, -i natus, -i socius, -i ventus, -i pontus, -i

Γ΄ κλίση Θηλυκά: Dido, -onis

Anchises (-a) Anchisae Anchisae Anchisen (-am) Anchise (-a) Anchisa Ρήματα Α΄ συζυγίας oppugno, -avi, -atum, -āre navigo, -avi, -atum, -āre turbo, -avi, -atum, -āre porto, -avi, -atum, -āre fundo, -avi, -atum, -āre renarro, -avi, -atum, -āre amo, -avi, -atum, -āre exspiro, -avi, -atum, -āre Ανώμαλα sum, fui, - , esse

10

Επίθετα Β΄ κλίση novus, a, um

Dido Didonis (Didus) Didoni (Dido) (Didonem) Dido Dido Didone



Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις στον ίδιο αριθμό των παρακάτω ουσιαστικών:

filius: ....................... ............................... .......................... ........................ sociis: ....................... ............................... .......................... ........................ Italiam: ....................... ............................... .......................... ...................... 

Nα συμπληρώσετε τους τύπους των ρημάτων renarrat, exspirat στον Ενεστώτα σύμφωνα με την υπόδειξη: INDICATIVUS (=ΟΡΙΣΤΙΚΗ)

γ΄ ενικ.

…………………………………

…………………………………

β΄ πληθ.

…………………………………

…………………………………

γ΄ πληθ.

………………………………...

…………………………………



Να συμπληρωθούν τα κενά των λέξεων με τις σωστές καταλήξεις.

a) Illi Troiam dol …… expugn …… . b) Soci…… et nautae ad Italia …… naviga …… . c) Musa miseria …… (πληθ.) non ama …… . d) Nat…… et soci…… (πληθ.) vent…… portant in Afric …… . e) Incol…… nov…… patri…… funda…… . 

Nα συμπληρωθούν οι πίνακες: Ενικός Αριθμός

Ον.

Πληθυντικός Αριθμός

regina

Γεν. Δοτ. Αιτ.

insidias

Κλ. Αφ.

dolo

sociis

11




Nα συμπληρώσετε τους τύπους της δεικτικής αντωνυμίας ille: Αρσενικό

Θηλυκό

Ουδέτερο

Ενικός Αριθμός Ονομ.

illa

Γεν. Δοτ.

illius illi

Αιτ.

illam

Αφαιρ.

illo Πληθυντικός Αριθμός

Ονομ.

illi

Γεν.

illarum

Δοτ. Αιτ.

illis illos

Αφαιρ. 

illis

Να βρείτε πώς εκφέρεται ο προσδιορισμός του τόπου στο κείμενο και να τον εντάξετε στον παρακάτω πίνακα κάθε περίπτωση, στο είδος που ανήκει: Πλάγιες πτώσεις



Εμπρόθετα

Επιρρήματα

Να συμπληρώσετε τους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας: Ενικός Αριθμός Ονομαστική

α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο

Αιτιατική

ego te

12

Πληθυντικός Αριθμός Ονομαστική

Αιτιατική


ΜΑΘΗΜΑ/ LECTIO ΙΙΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

KEIMENO Cēpheus et Cassiope

Ο Κηφέας και η Κασσιόπη

habent Andromedam filiam.

έχουν την Ανδρομέδα κόρη [μια κόρη την

Cassiope,

Ανδρομέδα]. Η Κασσιόπη,

suberba formā suā,

περήφανη για την ομορφιά της,

comparat se

συγκρίνει τον εαυτό της

cum Nymphis.

με τις Νηρηίδες.

Neptunus irātus

Ο Ποσειδώνας οργισμένος

urget ad oram Aethiopiae

στέλνει στην ακτή της Αιθιοπίας

beluam marīnam,

ένα θαλάσσιο κήτος,

quae incolis nocet.

που τους κατοίκους βλάπτει.

Oraculum respondet

Το μαντείο απαντά (έτσι)

incolis:

στους κατοίκους:

“regia hostia

«Βασιλικό σφάγιο (για θυσία)

placet deo!”

αρέσει στον θεό!».

Tum Cēpheus

Τότε ο Κηφέας

adligat Andromedam

δένει την Ανδρομέδα

ad scopulum;

σ’ έναν βράχο·

belua se movet

το κήτος κατευθύνεται

ad Andromedam.

προς την Ανδρομέδα.

Repente Perseus

Ξαφνικά ο Περσέας

advolat

καταφθάνει πετώντας

calceis pennātis;

με τα φτερωτά σανδάλια (του)·

videt puellam

βλέπει την κοπέλα

et stupet

και θαμπώνεται

formā puellae.

από την ομορφιά της κοπέλας.

Perseus delet beluam

Ο Περσέας σκοτώνει το κήτος

hastā

με το δόρυ

et liberat Andromedam.

και απελευθερώνει την Ανδρομέδα.

Cēpheus, Cassiope

Ο Κηφέας, η Κασσιόπη

et incolae Aethiopae

και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας

gaudent valde.

χαίρονται πάρα πολύ.

13


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Ουσιαστικά Eπίθετα Α΄ κλίση Β΄ κλίση Β΄ κλίση superbus, -a, -um Θηλυκά: Αρσενικά: Cassiope, -es (-ae) Cepheus, -i (-os) marinus, -a, -um Andromeda (-de), -dae deus, -i regius, -a, -um (-des) Neptunus, -i pennatus, -a, -um filia, -ae scopulus, -i forma, -ae calceus, -i Nympha, -ae Perseus, -i ora, -ae Ουδέτερα: Aethiopia, -ae oraculum, -i hostia, -ae belua, -ae Aντωνυμίες puella, -ae Είδος hasta, -ae suus, -a, -um κτητική γ΄ Aρσενικά: ego, tu, (ille) προσωπική γ΄ incola, -ae qui, quae, quod αναφορική

Ν. G. D. Ac. V. Ab. Ν. G. D. Ac. V. Ab

Αndromeda Cassiope Andromeda (Andromedē) Cassiopē Ν. Andromedae (Andromedēs) Cassiopēs (Cassiopae) G. Andromedae Cassiopae D. Andromedam (Andromedan, -ēn) Ac. Cassiopēn (Cassiopam) Andromeda (Andromedē) Cassiopē V. Andromedā (Andromedē) Ab. Cassiopē (Cassiopa) Cepheus deus Singularis Singularis Pluralis Cepheus deus dei, dii, di Cephei (Cepheos) dei deorum, deum Cepheo (Cephei) deo deis, diis, dis Cepheum (Cepheon, Cephea) deum deos Cepheu deus, dive, (dee) die, dii, di Cepheo deo deis, diis, dis Ρήματα Α΄ συζυγίας comparo, -avi, -atum, -āre adligo, -avi, -atum, -āre advolo, -avi, -atum, -āre libero, avi, -atum, -āre Β΄ συζυγίας habeo, habui, habitum, habēre urgeo, ursi, -, urgēre noceo, nocui, nocitum, nocēre respondeo, -ndi, -nsum, -ndēre placeo, placui, placitum, placēre moveo, movi, motum, movēre video, vidi, visum, vidēre 14


stupeo, stupui, -, stupēre deleo, delevi, deletum, delēre gaudeo, gavisus sum, gaudēre (ημιαποθετικό) Γ΄ συζυγίας irascor, iratus sum, irasci (αποθετικό)

15



Να γράψετε τη γενική, τη δοτική και την κλητική του ενικού και του πληθυντικού αριθμού των ουσιαστικών «oraculum» και «calceis». Singularis



Pluralis

Να βρείτε τα ρήματα του κειμένου που δεν έχουν «supinum» και να τα γράψετε στο β΄ενικό και στο β΄και γ΄ πληθυντικό ενεστώτα. Praesens



Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας, από τις λέξεις που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο (τα ρήματα που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις να τεθούν σε χρόνο ενεστώτα). Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές.

a) Cepheus Andromedam ………………………………………… habet. (filia) b) Andromeda .............................. et ………………....... filia est. (Cepheus, Cassiope) c) Cassiope …………………

………………… suae est. (superba, forma)

d) Deus iratus Cepheo et …………………………

beluam marinam ad

………………………… Aethiopiae urget. (ora, Cassiope) e)

Belua

……………………………

Aethiopiae

…………………

nocet.

(marina, incola) f)

Oraculum

respondet:

……………

………………… (hostia, placeo, Neptunus)

16

regia

……………………


g) Cepheus ……………... ………........ ad ……………………

adligat.

(scopulus, filia, suus) h) Cepheus cum .................. ........................... v alde .................. (Aethiopia, incola, gaudeo) 

Βάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Α΄ στήλης με τους συντακτικούς όρους της Β΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν τέσσερις όροι των οποίων δεν δίνεται η αντίστοιχη λέξη. Α

Β

1. se

γενική κτητική

2. marinam

υποκείμενο

3. hostia

γενική υποκειμενική

4. deo

αντικείμενο του ρ. respondet

5. incolis

κατηγορηματικός προσδιορισμός

6. puellae

γενική αντικειμενική

7. hasta

επιθετικός προσδιορισμός αντικείμενο του ρ. placet κατηγορούμενο αφαιρετική του οργάνου αντικείμενο του ρ. comparat



Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας. 1. Cepheus Andromedam filia habet. 2. Regina, superba formae suae, cum Nymphas se comparat. 3. Dei irati ad oras Aethipiae urget beluam, quae incolas nocet. 4. Oraculum incolas respondet: “regia hostia deis placet”. 5. Perseus hasta belua delet.

17


ΜΑΘΗΜΑ/ LECTIO IV ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Apud antīquos Romānos

Στους αρχαίους Ρωμαίους

erat maxima concordia

υπήρχε παρά πολύ μεγάλη ομόνοια

sed avarita minima.

αλλά πλεονεξία ελάχιστη.

Rōmani (erant) magnifici

Οι Ρωμαίοι (ήταν) γενναιόδωροι

in suppliciis deōrum

στη λατρεία των θεών

sed erant parci

αλλά ήταν οικονόμοι

domi.

στην ιδιωτική ζωή (τους).

Certābant inter se

Συναγωνίζονταν μεταξύ τους

iustitiā

στη δικαιοσύνη

et curābant patriam.

και φρόντιζαν την πατρίδα (τους).

In bello

Στον πόλεμο

propulsābant pericula audaciā

απομάκρυναν τους κινδύνους με τόλμη

et parābant amicitias

και αποκτούσαν συμμαχίες

beneficiis.

με τις ευεργεσίες (τους).

Delecti

Οι εκλεγμένοι άντρες (οι Συγκλητικοί)

consultābant patriae;

φρόντιζαν για την πατρίδα·

eis (erat) infirmum corpus

σε αυτούς (υπήρχε) αδύναμο σώμα

ex annis

από τα χρόνια

sed erat validum ingenium

αλλά υπήρχε δυνατό πνεύμα

propter sapientam.

εξαιτίας της σοφίας (τους).

18


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Α΄ κλίση Θηλυκά: concordia, –ae avaritia, -ae iustitia, -ae audacia, –ae patria, –ae amicitia, –ae sapientia, –ae

Ουσιαστικά Β΄ κλίση Αρσενικά: Romanus, –i deus, –i annus, -i Ουδέτερα: suplicia, – orum(=λατρεία) [suplicium –ii(i)= τιμωρία] periculum, -i beneficium, –ii(i) ingenium, –ii(i) bellum, -i

Γ΄ κλίση Ουδέτερα: corpus, –oris

Επίθετα Β΄ κλίση antiquus, –a, –um maximus, –a, –um (υπερθετικός του magnus, -a, -um) minimus, –a, –um (υπερθετικός του parvus, -a, -um) magnificus, –a, –um parcus, –a, –um infirmus, –a, –um validus, –a, –um delecti, -ae, -a (μτχ. πρκ του deligo)

Αντωνυμίες Είδος: προσωπική οριστ - επαναλ

ego, tu, (ille) is, ea, id Ρήματα Α΄ Συζυγίας certo, -avi, -atum, -āre curo, -avi, -atum, -āre propulso, -avi, -atum, -āre paro, -avi, -atum, -āre consulto, -avi, -atum, -āre Ανώμαλα sum, fui, - , esse

19



deorum, bello: Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και στους δύο αριθμούς. Singularis

Pluralis

Gen. Dat. Acc. Abl. 

Να συμπληρωθούν οι πίνακες: Singularis

Pluralis

ingenium

Nom. Gen.

deorum

Dat. Acc.

sapientiam

Romanos

Voc. Abl. 

Να συμπληρώσετε τους τύπους της οριστικής αντωνυμίας is. Singularis Αρσεν. Ν.

Θηλυκό

Pluralis Ουδέτερο

is

Θηλυκό

Ουδέτερο

eii(ii) eius

G.

earum ei

D. Ac.

Αρσεν.

eis(iis)

eum

ea

V. Ab. 

ea

eis(iis)

Να συμπληρωθούν τα κενά των λέξεων με τις σωστές καταλήξεις: 1. Illi patri..... consultaba.... . 2. Nos amiciti..... para......... . 3. Vos pericul.........(εν.) propulsaba......... . 4. Tu bell..........(εν.) paraba.......... . 20


5. Ille filios cura...... . 

Ego parcus sum: Να κλιθεί η πρόταση στον ενικό αριθμό.



Nos consultamus patriae: Να κλιθεί η πρόταση στον πληθυντικό αριθμό.



Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας. 1. Apud incolis barbaris concordia non erat. 2. Nautae in supplicios Neptuni magnifici erant. 3. Iustitiam inter vos certabant. 4. In bellum periculorum audacia propulsant. 5. Delecti consultabamus patriam.

21


ΜΑΘΗΜΑ/ LECTIO V ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Silius Italicus,

Ο Σίλιος Ιταλικός,

poēta epicus,

ο επικός ποιητής,

erat vir clarus.

ήταν άνδρας ένδοξος.

XVI (septendecim) libri eius

Τα 17 (δεκαεπτά) βιβλία του

de secundo Punico bello

για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο

sunt pulchri.

είναι όμορφα.

Ultimis annis vitae suae

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του

se tenēbat in Campaniā.

παρέμενε στην Καμπανία.

In illis locis

Σε εκείνους τους τόπους

possidēbat multos agros.

κατείχε πολλούς αγρούς.

Silius habēbat tenerum animum.

Ο Σίλιος είχε ευαίσθητη ψυχή.

Studēbat

Επιδίωκε

gloriae Vergili

τη δόξα του Βιργιλίου

et fovēbat

και περιέβαλλε με αγάπη (λάτρευε)

ingenium eius.

το πνεύμα του.

Eum honorābat

Τον τιμούσε

ut puer magistrum.

όπως το παιδί τον δάσκαλο.

Monumentum eius,

Το μνημείο του,

quod iacēbat Neapoli,

το οποίο βρισκόταν στη Νεάπολη,

habēbat pro templo.

το θεωρούσε σαν ναό.

22


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Α΄ κλίση Αρσενικά: poeta, –ae Θηλυκά: vita, –ae Campania, -ae gloria, –ae

Επίθετα Β΄ κλίση Italicus, –a, –um epicus, –a, –um clarus, –a, –um Punicus, –a, –um pulcher, –chra, -chrum ultimus, -a, -um multus, –a, –um tener, -era, -erum secundus, –a, -um

Ουσιαστικά Β΄ κλίση Αρσενικά: Silius, –ii (i) [κλ. Sili] vir, viri liber, –bri annus, -i ager, -gri animus, -i Vergilius, –ii(i) [κλ. Vergili] puer, –ri magister, -stri Ουδέτερα: bellum, -i locus, –i ετερογενές {loci, orum = χωρία βιβλίου loca, –orum = τόπος (ουδ.)} ingenium, –ii(i) monumentum, -i templum, -i

Γ΄ κλίση Θηλυκά: Neapolis, -is αιτ. Neapolim αφ. Neapoli

Αντωνυμίες is, ea, id suus, -a, -um ego, tu, (ille) ille, illa, illud qui, quae, quod

Είδος οριστ – επαναλ κτητική γ΄ προσωπική δεικτική αναφορική

Ρήματα A΄ Συζυγίας honoro, -avi, -atum, -āre Β΄ Συζυγίας teneo, tenui, tentum, tenēre habeo, habui, habitum, habēre possideo, possedi, possessum, possidēre studeo, studui, -, studēre foveo, fovi, fotum, fovēre iaceo, iacui, iacitum, iacēre Ανώμαλα sum, fui, -, esse 23



Να συμπληρωθούν οι αντίστοιχες πτώσεις των άλλων γενών των αντωνυμιών στον ίδιο και τον αντίθετο αριθμό: Αρσενικό

Θηλυκό

Ουδέτερο

suae

illis

eum

quod



Να συμπληρώσετε στον πίνακα τα άλλα γένη των επιθέτων στην ίδια πτώση και αριθμό: Αρσενικό

Θηλυκό

Ουδέτερο

epicus clarus punico ultimis multos pulchri tenerum 

Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τα ρήματα του κειμένου στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού, στην έγκλιση που βρίσκονται.

24




Να μεταφερθούν τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας του κειμένου, τα οποία βρίσκονται σε οριστική παρατατικού, στο αντίστοιχο πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα.



Βάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Α΄ στήλης με τους συντακτικούς όρους της Β΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν τρεις όροι των οποίων δεν δίνεται η αντίστοιχη λέξη. Α

Β

1

poeta epicus

γενική διαιρετική

2

pulchri

υποκείμενο

3

vitae

γενική υποκειμενική

4

se

αντικείμενο του ρ. honorat

5

gloriae

κατηγορηματικός προσδιορ.

6

magistrum

παράθεση

7

quod

επιθετικός προσδιορισμός

8

tenerum

αντικείμενο του ρ. studebat κατηγορούμενο αντικείμενο του ρ. tenebat γενική κτητική



Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας. 1. Romani Vergilio honorabant ingeniumque eius fovebat. 2. Monumentum Vergili in Neapoli iacebat. 3. Animus puerorum tenera est. 4. Silius Vergilium fovebat ut pueri magistros suus.

25


ΜΑΘΗΜΑ / LECTIO VI ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

In eā civitāte,

Σε αυτήν την πολιτεία,

quam continent leges,

την οποία στεριώνουν οι νόμοι,

boni viri

οι καλοί άνδρες (πολίτες)

servant leges libenter.

τηρούν τους νόμους πρόθυμα.

Lex enim est

Διότι ο νόμος είναι

fundamentum libertātis,

το θεμέλιο της ελευθερίας,

fons aequitātis.

η πηγή της δικαιοσύνης.

Mens et animus

Ο νους και η ψυχή

et consilium et sententia

και η σκέψη και η κρίση

civitātis

της πολιτείας

posita est in legibus.

βρίσκονται στους νόμους.

Ut corpora nostra

Όπως τα σώματά μας

(non stant) sine mente,

(δεν υπάρχουν) χωρίς τον νου,

sic civitas

έτσι και η πολιτεία

non stat sine lege.

δεν στέκεται (δεν υπάρχει) χωρίς τον νόμο.

Magistrātus sunt

Οι αρχές είναι

ministri legum,

υπηρέτες των νόμων,

iudices (sunt)

οι δικαστές (είναι)

interpretes legum,

ερμηνευτές των νόμων

denique

τέλος

omnes sumus

όλοι είμαστε

servi legum:

δούλοι των νόμων:

sic enim possumus

διότι έτσι μπορούμε

esse liberi.

να είμαστε ελεύθεροι.

26


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Α΄ κλίση Θηλυκά sententia, -ae

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β΄ κλίση Γ΄ κλίση Αρσενικά vir, viri animus, -i minister, -stri servus, –i Ουδέτερα fundamentum, -i consilium, –ii(i)

Αρσενικά fons, –ntis iudex, –icis Θηλυκά civitas, –αtis [ γεν.πληθ.

Αρσενικά magistratus, –us

civitatium κ΄civitatum ]

lex, –gis libertas, –αtis aequitas, –αtis mens, -ntis interpres, –pretis [αρσ. κ΄ θηλ.] Ουδέτερα corpus, –oris ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ Είδος

ΕΠΙΘΕΤΑ Β΄ κλίση Γ΄ κλίση bonus, –a, –um liber, –era, –erum

Δ΄ κλίση

omnis, –is, -e

is, ea, id οριστ. – επαναλ. qui, quae, quod αναφορική noster, nostra, κτητική α΄ nostrum Ρήματα Α΄ Συζυγίας servo, -avi, -atum, -āre sto, steti, statum, stāre Β΄ Συζυγίας contineo, continui, contentum, continēre Γ΄ Συζυγίας pono, posui, positum, ponĕre Ανώμαλα possum, potui, -, posse ponor, positus sum, poni sum, fui, -, esse

27


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να γράψετε τα παρακάτω ουσιαστικά στην γενική πληθυντικού και να τα εντάξετε στον πίνακα που ακολουθεί: viri, fons, animus, consilium, sententia, corpora, civitate, ministri, lege, interpretes. A΄ κλίση

Β΄ κλίση

Γ΄ κλίση

2. continent, possumus: Να συμπληρώσετε στον πίνακα που ακολουθεί το β΄ ενικό και γ΄ πληθυντικό πρόσωπο των χρόνων και της έγκλισης που ζητούνται. Οριστική

Οριστική

Ενεστώτας

Παρατατικός

β΄ ενικό γ΄ πληθυντικό 3. Να συμπληρώσετε τους τύπους της αναφορικής αντωνυμίας «qui»: Ενικός αριθμός Αρσ. Ον.

Θηλ.

Πληθυντ. αριθμός

Ουδέτ.

Αρσ.

qui

Θηλ.

Ουδέτ.

quae

Γεν. Δοτ. Αιτ.

quam

quos

Κλ. Αφ.

quo

28

quibus


4. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας. α) Aequitas sine leges non stat. β) In civitates iudices liberos esse possunt. γ) Bonis legibus, quibus cives servant,honoramus. δ) Antiqui Graeci libertate et aequitate fovebant. ε) Nos libertatem et aequitatem desideratis.

5. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat.: Να γράψετε την παραπάνω περίοδο μεταφέροντας όλους τους κλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθμό (πλην του «mente»).

6. Να βρείτε τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:

7. Να κλίνετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά της τέταρτης περιόδου στις πλάγιες πτώσεις του ίδιου ρυθμού: Gen. Dat. Acc. Abl.

29


ΜΑΘΗΜΑ / LECTIO VII ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Caesar

Ο Καίσαρας

propter inopiam frumenti

εξαιτίας της έλλειψης σιταριού

concolat legiōnes

εγκαθιστά τις λεγεώνες

in multis hibernis.

σε πολλά χειμερινά στρατόπεδα.

Ex quibus

Από αυτές

iubet quattuor

διατάζει τέσσερις

hiemāre

να ξεχειμωνιάσουν

in Nerviis

στη χώρα των Νερβίων

et imperat tribus

και διατάζει τρεις

remanēre

να παραμείνουν

in Belgis.

στη χώρα των Βέλγων.

Jubet

Διατάζει

omnes legātos

όλους τους διοικητές των λεγεώνων

importāre frumentum

να μεταφέρουν στάρι

in castra.

στο στρατόπεδό (τους).

Admonet milites

Συμβουλεύει τους στρατιώτες

his verbis:

με αυτά τα λόγια:

“ Audio adventāre hostes;

«Ακούω ότι πλησιάζουν οι εχθροί·

speculatōres nostri

οι ανιχνευτές μας

nuntiant

αναγγέλλουν

eos esse prope.

ότι αυτοί είναι κοντά.

Debētis cavēre

Οφείλετε να προσέχετε

vim hostium;

τη δύναμη των εχθρών·

hostes enim solent

διότι οι εχθροί συνηθίζουν

advolāre de collibus

να εξορμούν από τους λόφους

et possunt

και μπορούν

perpetrāre caedem

να διαπράξουν σφαγή

militum”.

των στρατιωτών (να κατασφάξουν τους στρατιώτες)».

30


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β΄ κλίση Αρσενικά Nervii, –orum legatus, –i Ουδέτερα frumentum, -i hiberna, –orum [μόνο πληθ.] castra, –orum [=στρατόπεδο] castrum, -i [=οχυρό, φρούριο] verbum, –i ΕΠΙΘΕΤΑ Α΄ κλίση Γ΄ κλίση multi, –ae, –a omnis, –is, –e

Α΄ κλίση Αρσενικά Belgae, -arum Θηλυκά inopia, -ae

Γ΄ κλίση Αρσενικά Caesar, -ris miles, –itis speculator, -oris collis, –is hostis, –is [αρσ. κ΄ θηλ.] Θηλυκά vis legio, -onis caedes, –is ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ qui, quae, quod (αναφορική) noster, nostra, nostrum (κτητική α΄) is, ea, id (οριστ - επαναλ) hic, haec, hoc (δεικτική)

ΡΗΜΑΤΑ Α΄ συζυγίας conloco, -avi, -atum, āre hiemo, -avi, -atum, -āre impero, -avi, -atum, -āre importo, -avi, -atum, -āre advento, -avi, -atum, -āre nuntio, -avi, -atum, -āre advolo, -avi, -atum, -āre perpetro, -avi, -atum, -āre Β΄ συζυγίας iubeo, iussi, iussum, iubēre remaneo, remansi, -, remanēre admoneo, admonui, admonitum, admonēre caveo, cavi, cautum, cavēre debeo, debui, debitum, debēre soleo, solitus sum, solēre (ημιαποθετ) Δ΄ συζυγίας audio, audivi, auditum, audīre Ανώμαλα possum, potui, -, posse sum, fui, -, esse

31


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στον ενικό αριθμό: a)Speculatores nostri eos prope esse nuntiant. b) Legati milites his verbis admonent. c) Hostes caedem militum perpetrare possunt.

2. Να συμπληρώσετε στον πίνακα τα άλλα γένη των αντωνυμιών στην ίδια πτώση και αριθμό: Αρσενικό

Θηλυκό

Ουδέτερο

quibus his nostri eos 3. Να συμπληρώσετε τη γενική ενικού και πληθυντικού των ουσιαστικών της πρώτης στήλης του παρακάτω πίνακα: Gen. Singularis

Gen. Pluralis

legiones milites hostes speculatores vim collibus caedem 4. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις, ώστε οι προτάσεις που ακολουθούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές. Aν κάποια πρόταση είναι αποδεκτή, να μην την θίξετε: α) Caesar multos legiones in illa hiberna conlocat. β) Quattuor ex legionis in Nerviis hiemare imperat. 32


γ) Caesar tribus legionibus in Belgis remanere iubet. δ) Caesar legatos frumentum in castra importare imperat. ε) Speculatores hostes prope esse nuntiat. στ) Speculatores nostri hostes importare frumentum in castris nuntiant. 5. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο (τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τεθούν σε οριστική ενεστώτα). Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές. α) Caesar quattuor ex ........................ in Nerviis et tres in Belgis ................... (conloco, legio) β) Quattuor ................... in Nerviis hiemare imperat et tres in Belgis ......................... iubet. (remaneo, legio) γ)

...............................

omnes

..................................

in

................................ conlocare iubet. (hiberna, legatus, legio) δ) ............................... frumentum in castra .............................. iubet. importo, legatus) ε) Speculatores ............................ .................................. et prope eos esse nuntiant. (hostis, advento) στ)

Caesar

................................

cavere

vim

....................................... admonet et legatos .............................. frumentum in castra iubet. (miles, hostis, importo) ζ)

Speculatores

hostes

....................

nuntiant;

...........

hostium

....................... debetis. (vis, advento, caveo) η) Milites ....................... amabant et ......................... eius studebant. Caesar, gloria) θ) Hostes de ........................... advolabant et ................................. provinciae nocebant. (incola, collis) ι)

Hostes in ....................... ................. frumentum importabant.

castra, suus)

33


ΜΑΘΗΜΑ / LECTIO VIII ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Gaius Plinius (dicit)

Ο Γάιος Πλίνιος (στέλνει)

suo Cornēlio Tacito

στον φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο

salūtem.

τις ευχές του.

Ridebis.

Θα γελάσεις.

Ego cēpi

Εγώ έπιασα

tres ferōces apros.

τρία φοβερά αγριογούρουνα.

“Ipse?”

«Ο ίδιος;»

interrogābis.

θα ρωτήσεις.

Ipse.

Ο ίδιος.

Sedēbam ad retia;

Καθόμουν κοντά στα δίχτυα·

non erat in proximo

δεν υπήρχε πλάι μου

venabulum

κυνηγετική λόγχη

sed stilus

αλλά γραφίδα

et pugillāres;

και πλάκες αλειμμένες με κερί·

cogitābam aliquid

σκεφτόμουν κάτι

enotabamque;

και κρατούσα σημειώσεις·

etsi (habēbam)

αν και (είχα)

vacua retia,

άδεια τα δίχτυα,

habēbam tamen

είχα όμως

plēnas cēras.

γεμάτες τις πλάκες.

Silvae et solitūdo

Τα δάση και η μοναξιά

sunt magna incitamenta

είναι μεγάλα ερεθίσματα

cogitatiōnis.

της σκέψης.

Cum eris in venatiōnibus

Όταν θα είσαι στο κυνήγι

licēbit tibi quoque

θα μπορείς κι εσύ

adportāre pugillāres:

να φέρεις τις πλάκες:

vidēbis

θα δεις

errāre in montibus

να περιπλανιέται στα βουνά

non Diānam sed Minervam.

όχι η Άρτεμη αλλά η Αθηνά.

Vale!

Γεια σου!

34


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β΄ κλίση Αρσενικά Gaius, –ii [κλητ. Gai ] Plinius, –ii (i) [κλητ. Plini] Cornelius, –ii(i) [κλητ. Corneli] Tacitus, –i aper, –pri stilus, –i Ουδέτερα venabulum, –i incitamentum, -i

Α΄ κλίση Θηλυκά cera, -ae silva, -ae Diana, -ae Minerva, -ae

ΕΠΙΘΕΤΑ Β΄ κλίση proximus, –a, -um [υπερθ.] vacuus, –a, -um plenus, –a, –um magnus, –a, –um

Γ΄ κλίση ferox, -ocis

Γ΄ κλίση Αρσενικά mons, –ntis pugillares, –ium [μόνο πληθ.] Θηλυκά salus, –utis solitudo, –inis cogitatio, –onis venatio, –onis Ουδέτερα rete, –is [αφ. εν. rete κ΄ reti ον./αιτ./κλ. πληθ. retia] ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ego, tu, (ille) (προσωπική) ipse, ipsa, ipsum (δεικτ. - οριστ.) aliquis, aliqua /aliquae, aliquid (αόρ. ουσ) suus, -a, -um (κτητική γ΄)

Ρήματα Α΄ συζυγίας interrogo, -avi, -atum, -āre cogito, -avi, -atum, -āre enoto, -avi, -atum, -āre adporto, -avi, -atum, -āre erro, -avi, -atum, -āre Β΄ συζυγίας rideo, risi, risum, ridēre sedeo, sedi, sessum, sedēre habeo, habui, habitum, habēre licet, licuit (licitum est), -, licēre video, vidi, visum, vidēre valeo, valui, -, valēre Γ΄ συζυγίας capio, cepi, captum, capĕre Ανώμαλα sum, fui, -, esse

35


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να συμπληρώσετε το β΄ πληθυντικό πρόσωπο των παρακάτω ρημάτων στην οριστική του ενεστώτα,του παρατατικού και του μέλλοντα: Ενεστώτας


Μέλλοντας

ridebis interrogabis sedebam sunt vale 2. Να μεταφέρετε τις παρακάτω λέξεις/ φράσεις στον αντίστοιχο τύπο του άλλου αριθμού: apros feroces: ad retia: erat venabulum: retia vacua: silvae sunt incitamentia: 3. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα που ακολουθεί και να τα μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό: silvae, incitamentum, apros, pugillares, salutem, venationibus, retia. Α΄ κλίση

Β΄ κλίση

Γ΄ κλίση

4. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν. Γεν. εν.

Αφαιρ. εν.

tibi ipse aliquid ego

36

Ονομ. πλ.

Δοτ. πληθ.

Αιτ. πληθ.


5. Να υπογραμμίσετε στις παρακάτω προτάσεις τα προσηγορικά ονόματα όλων των κλίσεων και να γράψετε τη γενική του πληθυντικού αριθμού: α) In silvis animalia videmus. β) Amamus in montibus errare. γ) Nostrum ingenium, nostrum animum et nostram mentem cogitatione conformamus. δ) Pugillares semper plenos habemus.

6. Να βρείτε τους εμπρόθετους προσδιορισμούς του κειμένου και να δηλώσετε την επιρρηματική σχέση που εκφράζουν.

37


ΜΑΘΗΜΑ / LECTIO IX ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

KEIMENO Tarquinius Superbus

Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος

septimus atque ultimus

ο έβδομος και τελευταίος

regum,

από τους βασιλιάδες,

perdit imperium hoc modo.

χάνει την εξουσία μ’ αυτόν τον τρόπο.

Filius eius

Ο γιος του

Sextus Tarquinius

Σέξτος Ταρκύνιος

laedit pudicitiam Lucrētiae

προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας

uxōris Collatīni.

συζύγου του Κολλατίνου.

Marītus et pater

Ο σύζυγος και ο πατέρας

et Iunius Brutus

και ο Ιούνιος Βρούτος

eam inveniunt maestam.

την βρίσκουν περίλυπη.

Femina cum lacrimis

Η γυναίκα με δάκρυα

aperit illis iniuriam

αποκαλύπτει σ’ εκείνους την αδικία

et interficit se ipsam cultro.

και αυτοκτονεί με μαχαίρι.

Brutus dolōre magno

Ο Βρούτος με μεγάλο πόνο

extrahit cultrum

βγάζει το μαχαίρι

ex vulnere

από το τραύμα

et parat

και ετοιμάζεται

punīre delictum.

να τιμωρήσει το έγκλημα.

Concitat populum

Ξεσηκώνει τον λαό

et adimit imperium

και αφαιρεί την εξουσία

Tarquinio.

από τον Ταρκύνιο.

Liber iam

Ελεύθερος πια

Rōmānus populus

ο Ρωμαϊκός λαός

constituit

αποφασίζει

deligere duo consules,

να εκλέξει δυο υπάτους,

Iunium Brutum

τον Ιούνιο Βρούτο

et Tarquinium Collatinum.

και τον Ταρκύνιο Κολλατίνο.

38


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Α΄ κλίση pudicitia, –ae Lucretia, -ae femina, -ae lacrima, -ae iniuria, -ae

ΕΠΙΘΕΤΑ Β΄ κλίση ultimus, –a, –um (υπερθ) maestus, -a, -um magnus, -a, -um liber, -era, -erum Romanus, -a, -um septimus, –a, –um (β΄)

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β΄ κλίση Γ΄ κλίση Tarquinius, –ii(i) rex –gis (αρσ) [κλητ. Tarquini] pater, -tris (αρσ) Superbus, –i [γεν. πληθ σε patrum] modus, –i dolor, -oris (αρσ) filius, –ii(i) consul, -lis (αρσ) [κλητ. εν. fili] uxor –oris (θηλ) Sextus, –i vulnus, -eris (ουδ) Collatinus, –i maritus, -i Iunius, -ii (i) [κλητ. Iuni] Brutus, -i culter, -tri populus, -i imperium, –ii(i) delictum, -i ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ Είδος hic, haec, hoc ( δεικτική) is, ea, id (δεικτ. - επαναλ) ille, illa, illud (δεικτική) ego, tu, (ille) (προσωπική) ipse, ipsa, ipsum (δεικτ. - οριστική)

ον. γεν. δοτ. αιτ. αφ. Α΄ Συζυγίας

Αρσ. duo duorum duobus duos (duo) duobus

Θηλ. duae duarum duabus duas duabus

Ουδ. duo duorum duobus duo duobus

ΡΗΜΑΤΑ Γ΄ Συζυγίας perdo, perdidi, perditum, perdĕre laedo, laesi, laesum, laedĕre interficio,-feci, -fectum, -ficĕre (15) extraho, -traxi, -tractum, -trahĕre adimo, ademi, ademptum, adimĕre deligo, delegi, delectum, deligĕre constituo, -stitui, -stitutum, -stituĕre

paro, -avi, -atum, -āre concito, -avi, -atum, -āre Δ΄ Συζυγίας invenio, inveni, inventum, invenīre aperio, aperui, apertum, aperīre punio, punivi, punitum, punīre

39


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να συμπληρώσετε

τις αντίστοιχες πτώσεις των άλλων γενών των

αντωνυμιών στον ίδιο αριθμό και να αναφέρετε το είδος τους. Είδος

Αρσενικό

Θηλυκό

Ουδέτερο

hoc eius eam illis ipsam 2. perdit, inventium, aperit, extrahit: Να γράψετε το β΄ ενικό, α΄ και β΄ πληθυντικό των ρημάτων στην οριστική ενεστώτα και παρατατικού. Ενεστώτας


3. Να συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο (τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τε θούν σε οριστική παρατατικού). Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές. α) Tarquinius Superbus septimus atque ................... regum ............................ (sum, ultimus) β) Tarquinius propter imprudentiam .................... ......................... imperium perdit. (suus, filius) γ) Filius ...................... ...................... imperium adimit. (pater, suus)

40


δ) ..................... regum non licet puellarum pudicitiam ........................... (laedo, filius) ε) Pudicitiam ................................. Collatini Sextus Tarquinius laedit et propter hanc ......................... pater .................... imperium perdit. (uxor, is, iniuria) στ) Uxor Collatini maesta ........................... se ............ .............. interficit. (culter, ipse) ζ) Brutus ex ...................... magno ....................... cultrum extrahit et ..................... exspirat. (Lucretia, dolor, vulnus) η) Ille ...................... ........................ Sextum Tarquin ium, ............................ Tarquini Superbi, .................. septimus atque ultimus regum erat. (punio, paro, filius, qui) θ) Nos ........................... amicum maestum ................................. sed eum ......................... non ............................ (invenio, noster, iuvo, possum) ι) Populus duos ........................... .............................. constituit. (deligo, consul) 4. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας: α) Rex huic modo imperium perdit. β) Feminae illo cum lacrimis iniuria aperiunt. γ) Maritus et pater Lucretiam maesta inveniunt. δ) Nos delictis punire parabamus. ε) Vos illum imperium adimitis. στ) Romani duo consules, Brutus et Collatinus, deligere constituunt. ζ) Romani rege imperium adimit. η) Brutus et Collatinus populum Romanum contra regem concitat. θ) Vir gladium ex vulnere puellae extrahit et se ipsam interficit. ι) Iunius Brutus et Tarquinius Collatinus, primi consuli, viri fortes (= γενναίοι) erant.

41


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Αφού μελετήσετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων που έχετε συναντήσει στις εννέα πρώτες ενότητες να κάνετε χρονική αντικατάσταση σε όλους τους χρόνους στους παρακάτω ρηματικούς τύπους και να σημειώσετε στο τέλος κάθε στήλης το αντίστοιχο απαρέμφατο:

scriptitat

excruciant

urget

videbis

placet

audio studebat

perpetrare (στο α΄ πληθ.)

perdit

inveniunt

ridebis

deligere (στο β΄ ενικό)

42


2. Να σχηματίσετε τον παρατατικό, τον μέλλοντα και τον παρακείμενο στο β΄ ενικό και στο γ΄ πληθυντικό των ρημάτων που σας δίνονται: conlocat

iubet

admonet

audio

interrogabis

habebam

videbis

punire

extrahit

concitat

constituit

adimit

3. Να κλιθούν οι παρακάτω συνεκφορές:  vir clarus, bello secundo, illis locis [LECTIO V]  (in) ea civitate, corpora nostra [LECTIO VI]  (in) hibernis multis, legatos omnes [LECTIO VII]  magna incitamenta [LECTIO VIII]  dolore magno, liber populus [LECTIO IX]

43


44


45


ΚΕΙΜΕΝΟ / LECTIO X ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

KEIMENO Aenēas geret bellum ingens

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο

in Italiā.

στην Ιταλία.

Contundet

Θα συντρίψει

populos ferōces,

άγριους λαούς,

impōnet eis mores

θα επιβάλει σε αυτούς ήθη

et condet moenia.

και θα χτίσει τείχη.

Tu ad caelum feres

Εσύ θα αποθεώσεις

Aenēam.

τον Αινεία.

Postea Iūlus,

Αργότερα ο Ίουλος,

filius Aenēae,

ο γιος του Αινεία,

transferet regnum

θα μεταφέρει το βασίλειο

ab Lavinio

από το Λαβίνιο

et muniet Albam Longam.

και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα.

Post trecentos annos

Μετά από τριακόσια χρόνια

Ilia pariet,

η Ίλια θα γεννήσει

duos filios,

δυο γιους,

Rōmulum et Remum,

τον Ρωμύλο και τον Ρώμο,

quos nutriet lupa.

τους οποίους θα αναθρέψει (μία) λύκαινα.

Romulus condet

Ο Ρωμύλος θα χτίσει

moenia Martia

τα τείχη του Άρη

appellābitque Romanos

και θα ονομάσει τους Ρωμαίους

de suo nomine.

από τ’ όνομά του.

Erit Rōmānis

Θα υπάρχει στους Ρωμαίους

imperium sine fine.

εξουσία χωρίς τέλος.

Caesar Augustus,

Ο Καίσαρας Αύγουστος

ortus ab Iūlo,

που κατάγεται από τον Ίουλο,

claudet portas Belli

θα κλείσει τις πόρτες του Πολέμου

et restituet

και θα αποκαταστήσει

regnum Saturnium.

τη βασιλεία του Κρόνου.

Tu accipies hunc

Εσύ θα υποδεχτείς αυτόν

in caelo, ut Aenēam.

στον ουρανό, όπως τον Αινεία.

46


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α΄ Κλίση Aeneas, –ae (αρσ.) αιτ. Aenean κ΄ Aeneam Italia, -ae Alba Longa, -ae Ilia, -ae

Β΄ Κλίση populus, -i Iulus, -i filius, –ii (i) κλητ. fili annus, -i

lupa, -ae porta, -ae

Romulus, -i Remus, -i Augustus, -i bellum, -i caelum, -i (ουδ) ετερογενές πληθ. caeli, -orum (αρσ) regnum, -i Lavinium, -ii (i)

ΕΠΙΘΕΤΑ ortus, -a, -um (β΄) (μτχ. πρκ. orior) Martius, -a, -um (β΄) Saturnius, -a, -um (β΄) ingens, -ntis (γ΄) ferox, -cis

Γ΄ Κλίση Caesar, -ris (αρσ) finis, -is (αρσ) mores, -um (αρσ) εν. mos, moris moenia, -ium (oυδ) μόνο πληθ. nomen, -inis (ουδ)

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ is, ea, id (οριστ - επαναλ) ego, tu, (ille) (προσωπική) qui, quae, quod (αναφορική) suus, -a, -um (κτητική γ΄) hic, haec, hoc ( δεικτική)

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ duo, duae, duo trecenti, -ae, -a ( γεν. πληθ. αρσ κ΄ουδ trecentum κ΄trecentorum) ΡΗΜΑΤΑ Α΄ Συζυγίας appello , -avi, -atum, -are

Γ΄ Συζυγίας gero, gessi, gestum, gerĕre contundo, -tudi, -tusum, -tundĕre impono, imposui, impositum, imponĕre condo, condidi, conditum, condĕre pario, peperi, partum, parĕre (15) [μτχ.μελ. pariturus] claudo, clausi, clausum, claudĕre restituo, -stitui, -stitutum, -stituĕre accipio, -cepi, -ceptum, -cipĕre (15)

Δ΄ Συζυγίας munio, munivi, munitum, munire nutrio, nutrivi, nutritum, nutrire orior, ortus sum, oriri (αποθετ.) [μτχ.μελ. oriturus] Ανώμαλα fero, tuli, latum, ferre transfero, -tuli, -latum, -ferre

47


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να κλίνετε τις αντωνυμίες του κειμένου στο ίδιο γένος (ή πρόσωπο) και στον ίδιο αριθμό.

2. Να γράψετε το γ΄ πληθ. οριστ. παρατατικού, μέλλοντα και παρακειμένου των ρημάτων του πίνακα: geret contundet imponet condet 3. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν: Ονομαστ. ενικού

Αιτιατ. ενικού

Αφαιρ. ενικού

Δοτική πληθ. eis

Αιτιατ. πληθ.

Αφαιρ. πληθ.

quos tu hunc suo

4. Να μετατραπούν οι προτάσεις σε απαρεμφατικές· να εξαρτηθούν από το Scriptor narrat. α) “Romulus moenia condit”. β) “Caesar Augustus, ab Iūlo ortus, Belli portas claudit”.

48


5. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει. Α 1) portas 2) mores 3) moenia 4) caelum 5) Saturnium 6) eis 7) trecentos 8) post 9) appellabit 10) ortus

Β α) μετοχή β) αριθμητικό γ) αντωνυμία δ) ουδέτερο της γ΄ κλίσης ε) ουδέτερο της β΄ κλίσης στ) αρσενικό της γ΄ κλίσης ζ) επίθετο της γ΄ κλίσης η) πρόθεση θ) ουσιαστικό της α΄ κλίσης ι) επίθετο ια) ρήμα

6. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας: α) Venus Aenean ad caelo feret. β) Aeneas populos feroces mores imponet. γ) Romulus Romanos de suo nomen appellabit. δ) Ille bellum ab Lavinium in Alba Longa transferet. ε) Caesarem Augustum post multis annis illa in caelum accipiet.

49


ΚΕΙΜΕΝΟ/ LECTIO XI ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

KEIMENO Hannibal,

Ο Αννίβας,

dux Carthagininiensis,

ο Καρχηδόνιος στρατηγός

VI et XX annos natus,

(σε ηλικία) είκοσι έξι χρονών,

superāvit bello

νίκησε στον πόλεμο

omnes gentes Hispaniae

όλα τα έθνη της Ισπανίας

et expugnāvit vi Saguntum.

και κυρίευσε με τη βία το Σάγουντο.

Postea transiit

Έπειτα πέρασε

cum elephantis Alpes,

με ελέφαντες τις Άλπεις,

quae seiungunt Italiam

που χωρίζουν την Ιταλία

ab Galliā.

από την Γαλατία.

Ubi fuit in Italiā,

Όταν βρέθηκε στην Ιταλία,

apud Ticīnum,

κοντά στον (ποταμό) Τίκινο,

Trebiam,

στον (ποταμό)Τρεβία,

Trasumēnum et Cannas

στην (λίμνη) Τρασιμένη και στις Κάννες

profligāvit et delēvit

κατατρόπωσε και συνέτριψε

copias Rōmanōrum.

τις στρατιωτικές δυνάμεις των Ρωμαίων.

Populus Rōmānus

Ο Ρωμαϊκός λαός

audīvit pavidus

πληροφορήθηκε έντρομος

cladem Cannensem.

την καταστροφή των Καννών.

Hannibal in agro

Ο Αννίβας στο Φαλερνό αγρό

Falerno

[στην περιοχή του Φαλέρνου]

se expedīvit

ξέφυγε

ex insidiis Fabii Maximi.

από την ενέδρα του Φάβιου Μάξιμου.

Postquam complēvit

Αφού συμπλήρωσε

XIV annos in Italiā,

δεκατέσσερα χρόνια στην Ιταλία,

Garthaginienses

οι Καρχηδόνιοι

eum revocavērunt

τον ανακάλεσαν

in Africam.

στην Αφρική.

Ibi Hannibal frustra cupīvit

Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε

componere bellum

να τελειώσει (με συνθήκη) τον πόλεμο

cum Rōmānis.

εναντίον των Ρωμαίων.

50


Denique dimicāvit apud Zamam

Τελικά αγωνίστηκε κοντά στη Ζάμα

cum P.Scipiōne,

εναντίον του Π(όπλιου) Σκιπίωνα,

sed

Rōmāni

reportavērunt αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν

victoriam.

τη νίκη. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α΄ Κλίση Trebia, -ae (αρσ) Italia, -ae Gallia, -ae Hispania, -ae Cannae, -arum copiae, -arum (=στρατιωτικές δυνάμεις) [copia, -ae = αφθονία] insidiae, -arum (μόνο πληθ) Africa, -ae Zama, -ae victoria, -ae

Β΄ Κλίση annus, -i Ticinus, -i Trasumenus, -i Romanus, -i ager, -gri Fabius, -ii (i) κλητ. Fabi Maximus, -i Publius, -ii κλητ. Publi bellum, -i Saguntum, -i

ΕΠΙΘΕΤΑ pavidus, -a, -um (β΄) Romanus, -a, -um (β΄) Falernus, -a, -um (β΄) Carthaginiensis, -is, -e (γ΄) omnis, -is, -e (γ΄) Cannensis, -is, -e (γ΄)

Γ΄ Κλίση Hannibal, -alis (αρσ) dux, -cis (αρσ) Scipio, -onis (αρσ) elephas, -ntis (αρσ) κ΄ elephantus, -i gens, -ntis (θηλ) vis 1 (θηλ) Alpes, -ium (θηλ) clades, -is (θηλ)

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ qui, quae, quod (αναφορική) ego, tu, (ille) (προσωπική) is, ea, id (δεικτ. - επαναλ)

ΡΗΜΑΤΑ Α΄ Συζυγία B΄ Συζυγία supero, -avi, -atum, -are deleo, delevi, deletum, delēre expugno, -avi, -atum, -are compleo,complevi,completum,complēre profligo, -avi, -atum, -are revoco, -avi, -atum, -are dimico, -avi, -atum, -are reporto, -avi, -atum, -are Γ΄ Συζυγία Δ΄ Συζυγία nascor, natus sum, nasci (αποθετ) [μτχ. μελ. nasciturus] audio, audivi, auditum, audīre seiungo, seiunxi, seiunctum, seiungĕre expedio, expedivi, expeditum,expedīre compono, -posui, -positum, -ponĕre cupio, cupivi (-ii), cupitum, cupĕre (15) Ανώμαλο transeo, transii, transitum, transīre 1

βλ. Γραμματική σελ. 22, 27:6

51


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των ρηματικών τύπων και να γραφεί το απαρέμφατο: superavit

fuit

audivit

complevit

seiungunt

2. Να κλίνετε στις πλάγιες πτώσεις τα παρακάτω ουσιαστικά και στους δύο αριθμούς: dux, gentes, vi, elephantis, cladem: Singularis Gen. Dat. Acc. Abl. Pluralis Gen. Dat. Acc. Abl. 3. Να κλίνετε τα τριτόκλιτα επίθετα του κειμένου στο ίδιο γένος και στον ίδιο αριθμό.

52


4. Nα μεταφέρετε το ρήμα των παρακάτω προτάσεων στην οριστική παρακειμένου ενεργητικής φωνής, εφόσον αυτό είναι νοηματικώς δυνατόν: α) Ille copias barbarorum superabit. β) Alpes Italiam ab Gallia seiungunt. γ) Milites ex insidiis hostium se expediunt. δ) Hi cum hostibus dimicabant et copias eorum profligabant. ε) Nos hostem cum elephantis montes transire audimus. στ) Denique Romani victoriam reportabunt. ζ) Tu sex annos in Italia complebis. η) Pavidus dux hostium copias suas revocat. θ) Hannibal dux Carthaginiensium erat. ι) Nos amici sumus. 5. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις ώστε οι προτάσεις που ακολουθούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές. Aν κάποια πρόταση είναι αποδεκτή, να μην την θίξετε: α) Hannibal barbaros gentes bello superavit. β) Populus magnam cladem pavidus audit. γ) Hannibal in Hispania cum multis gentis dimicavit. δ) Magnum mons Galliam ab Italia seiungit. ε) Milites ex insidiis hostium se expedivit. στ) Frustra ego illum bellum componere cupivi. ζ) Romani copias suos revocant in Italia. η) Duces pavidus caedem audiverunt. θ) Nostri milites cum hostis dimicavere. ι) Nos pavidi audivimus hostes delere agros nostros.

53


ΚΕΙΜΕΝΟ/ LECTIO XII ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

KEIMENO Lucio Aemilio Paulo

Στον Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο,

consuli iterum

ύπατο για δεύτερη φορά,

obtigit gerere bellum

έλαχε να διεξάγει πόλεμο

cum Perse rege.

εναντίον του Περσέα του βασιλιά.

Ut rediit domum ad vesperum,

Όταν επέστρεψε στο σπίτι το βραδάκι,

filiola eius Tertia,

η κορούλα του η Τέρτια,

quae tum erat

που τότε ήταν

admodum parvula,

(πάρα) πολύ μικρούλα,

cuccurit ad complexum patris.

έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα της.

Pater dedit filiae osculum

Ο πατέρας έδωσε στην κόρη ένα φιλί

sed animadverit

αλλά παρατήρησε

eam esse tristiculam.

ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη.

“Quid est mea Tertia?”

«Τι είναι Τέρτια μου;»

inquit “Cur es tristis?

είπε «Γιατί είσαι θλιμμένη;

Quid tibi accidit?”

Τι σου συνέβη;»

“Mi pater” respondit illa

«Πατέρα μου» απάντησε εκείνη

“periit Persa”.

«πέθανε ο Πέρσης».

Perierat enim

Είχε πεθάνει πράγματι

catellus eo nomine,

ένα σκυλάκι μ’ αυτό το όνομα,

quem puella amābat multum.

που η κοπέλα αγαπούσε πολύ.

Tum pater dixit Tertiae

Τότε ο πατέρας είπε στην Τέρτια

“omen accipio”.

«δέχομαι τον οιωνό». [το δέχομαι ως οιωνό]

Sic ex fortuīto dicto

Έτσι από τυχαίο λόγο

praesumpsit animo

προγεύτηκε στην ψυχή (του) [νοερά]

spem praeclāri

την ελπίδα ενός περίλαμπρου

triumphi.

θριάμβου.

54


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α΄ Κλίση Perses (αρσ) =Περσέας γεν. Persae δοτ. Persae αιτ. Persen (-am) κλ. Perse, (-a) αφ. Perse, (-a) Persa, -ae (αρσ) = Πέρσης filiola, -ae filia, –ae δοτ. πληθ. filiabus αφ. πληθ. filiabus Tertia, -ae puella, -ae

Β΄ Κλίση Aemilius, -ii (i)

Γ΄ Κλίση consul, -lis (αρσ)

Δ΄ Κλίση domus, -us 2 (θηλ)

κλητ. Aemili Paulus, -i vesper, -eri catellus, -i triumphus, -i animus, -i

rex, -gis (αρσ) pater, -tris (αρσ) γεν. πλ. patrum nomen, -inis (ουδ) omen, -inis (ουδ)

αφ. εν. domo γεν. πληθ. domuum κ΄ domorum αιτ. πληθ. domos complexus, -us

osculum, -i dictum, -i bellum, -i

Ε΄ Κλίση spes, -ei

ΕΠΙΘΕΤΑ

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

parvulus, -a, -um (β΄) tristiculus, -a, -um (β΄) fortuitus, -a, -um (β΄) praeclarus, -a, -um (β΄) tristis, -is, -e (γ΄)

is, ea, id (δεικτ.- επαναλ) qui, quae, quod (αναφορική) quis, quid (ερωτηματική) meus, mea, meum (κτητική α΄) ego, tu, (ille) (προσωπική) ille, illa, illud (δεικτική)

ΡΗΜΑΤΑ Α΄ Συζυγία amo, -avi, -atum, -are do, dedi, datum, dare

B΄ Συζυγία respondeo, -ndi, -nsum, -ndēre

Γ΄ Συζυγία Δ΄ Συζυγία gero, gessi, gestum, gerĕre redeo, redii, reditum, redire obtingit, obtigit, -, obtingĕre pereo, perii, peritum, perire curo, cucurri, cursum, currĕre animadverto, -verti, -versum, -vertĕre accidit, accidit, - , accidĕre Ανώμαλα dico, dixi, dictum, dicĕre sum, fui, -, esse accipio, accepi, acceptum, accipĕre praesumo, -sumpsi, -sumptum, -sumĕre

2

βλ. Γραμματική σελ. 24, 30:3

55


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να ξαναγράψετε την πρόταση στον πληθυντικό «sic ex fortuito ... praesumpsit».

2. Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών consuli, rege, omen στον ενικό και πληθυντικό αριθμό. Singularis

3.

«Pater

filiae

osculum

Pluralis

dedit.»:

Να

ξαναγράψετε

την

πρόταση

μεταφέροντας το ρηματικό τύπο στην οριστική ενεστώτα, παρατατικού, μέλλοντα και υπερσυντελίκου. Praesens: ........................................................................................... Imperfectum: ..................................................................................... Futurum: ........................................................ .................................... Plusquam Perf: ................................................................................... 4. Να αντικαταστήσετε χρονικά στο β΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής τους παρακάτω ρηματικούς τύπους: erat, cucurrit, periit, accipio.

56


5. Να κλιθούν οι συνεκφορές του κειμένου: Singularis

Pluralis

6. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική λειτουργία των λέξεων ή των προτάσεων που δίνονται: α) consuli

είναι ............................ στο ............................

β) bellum

είναι ............................ στο ............................

γ) rege

είναι ............................ στο ............................

δ) gerere

είναι ............. απαρ. που λειτουργεί ως .......... ................................. στο ................................

ε) domum

είναι ............................ προσδιορισμός, που δηλώνει .........................................................

στ) eius

είναι γενική ..................... από το ....................

ζ) parvula

είναι ............................ στο ............................ λόγω του .......................................

η) eam

είναι ............... στο .................. λόγω ...............

θ) filiae

είναι…………..αντικ. στο…………………….

57


ΜΑΘΗΜΑ/ LECTIO XIII ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Sulpicius Gallus

Ο Σουλπίκιος Γάλλος

erat legātus

ήταν ύπαρχος

Luci Aemili Pauli,

του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου,

qui gerēbat bellum

ο οποίος έκανε πόλεμο

adversus Persen regem.

εναντίον του Περσέα του βασιλιά.

Serēnā nocte

Μια ξάστερη νύχτα

luna subito defecerat;

η σελήνη ξαφνικά είχε πάθει έκλειψη·

ob repentīnum monstrum

εξαιτίας του ξαφνικού παράξενου θεάματος

terror invaserat

τρόμος είχε πιάσει

animos militum

τις ψυχές των στρατιωτών

et exercitus

και ο στρατός

amiserat fiduciam.

είχε χάσει την εμπιστοσύνη (το ηθικό) του.

Tum Sulpicius Gallus

Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος

disputavit de ratiōne caeli

μίλησε για τη φύση του ουρανού

et de statu ac motibus

και για τη θέση και τις κινήσεις

stellārum lunaeque

των αστεριών και της σελήνης

eōque modo

και μ’ αυτό τον τρόπο

misit exercitum

έστειλε τον στρατό

alacrem in pugnam.

πρόθυμο στη μάχη.

Sic liberāles artes Galli

Έτσι οι ελευθέριες τέχνες του Γάλλου

dedērunt aditum

άνοιξαν το δρόμο

ad illam illustrem

για εκείνη την ένδοξη (τη λαμπρή)

victoriam Pauliānam.

νίκη του Παύλου.

Quia ille vicerat

Επειδή εκείνος είχε νικήσει

metum exercitus Rōmāni,

το φόβο του Ρωμαϊκού στρατού,

imperātor

ο στρατηγός

potuit vincere adversarios.

μπόρεσε να νικήσει τους εχθρούς.

58


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α΄ Κλίση Perses, -ae (αρσ) luna, -ae fiducia, -ae stella, -ae pugna, -ae victoria, -ae

Β΄ Κλίση Sulpicius, -ii (i) κλητ. Sulpici Gallus, -i legatus, -i Lucius, -i κλητ. Luci Aemilius, -ii (i) κλητ. Aemili Paulus, -i animus, -i modus, -i adversarius, -ii bellum, -i monstrum, -i caelum, -i (ουδ) ετερογενές πληθ. caeli, -orum (αρσ)

Γ΄ Κλίση rex, -gis (αρσ) terror, -oris (αρσ) miles, -itis (αρσ) imperator, -oris (αρσ) nox, noctis (θηλ) ratio, -onis (θηλ) ars, artis (θηλ)

Δ΄ Κλίση exercitus, -us status, -us motus, -us aditus, -us metus, -us

ΕΠΙΘΕΤΑ


serenus, -a, -um (β΄) repentinus, -a, -um (β΄) Paulianus, -a, -um (β΄) alacer, -cris, -cre (γ΄) liberalis, -is, -e (γ΄) illustris, -is, -e (γ΄)

qui, quae, quod (αναφορική) is, ea, id (δεικτ. - επαναλ) ille, illa, illud (δεικτική)

ΡΗΜΑΤΑ Α΄ Συζυγία disputo, -avi, -atum, -are do, dedi, datum, dare Ανώμαλα possum, potui, -, posse

Γ΄ Συζυγία gero, gessi, gestum, gerĕre deficio, -feci, -fectum, -ficĕre (15) invado, invasi, invasum, invadĕre amitto, amisi, amissum, amittĕre mitto, misi, missum, mittĕre vinco, vici, victum, vincĕre

59


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφέρετε τα παρακάτω ουσιαστικά στην ίδια πτώση του αντίθετου αριθμού. regem

motibus

nocte

caeli

monstrum

ratione

animos

stellarum

militum

statu

2. Να κλιθούν οι παρακάτω συνεκφορές: Singularis serena nox

alacer exercitus

liberalis ars

illustris illa

Pluralis

3. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στο α΄ πληθυντικό της οριστικής των παρακάτω ρηματικών τύπων: gerebat, misit, vincere, potuit.

60


4. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις ώστε οι προτάσεις που ακο λουθούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές (να μην αντικατα στήσετε λέξεις με άλλες λέξεις). Aν κάποια πρόταση είναι αποδεκτή, να μην την θίξετε: α) Gallus liberalibus artis aditum ad illustrem illam victoriam dederat. β) Dux milites alacris in pugna misit. γ) Ille bellum adversus Persen rege gesserat. δ) Serena nocte subito luna defecit. ε) Terror militibus ob repentinum monstrum occupaverat. 5. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο. Tα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τεθούν σε οριστική υπερσυντελίκου. Nα προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές: α) Imperator ................... ................... .......... ......... sui in Belgis remanere ................... (impero, tres, exercitus, legio) β) Dux ................... ................... in Nerviis hiemare ................... (duo, iubeo, legio) γ) Terror ................... militum ................... et fid uciam suam ................... (invado, amitto, animus) δ) Exercitus Romanus bellum adversus gentes ................... ................... et ................... profligaverat et ................... (ferox, is, gero, deleo) ε) Sulpicius Gallus de stellarum lunaeque ................... disputavit et terror ab animis ................... defecit. (motus, miles) στ) Quia exercitus ................... fiduciam ..................., exercitus Romanus ................... ................... (adversarius, amitto, is, vinco) ζ) Ob ..................., qui ................... hostium invaserat, nostri milites ................... ................... (terror, is, exercitus, vinco) η) Alacrem exercitum ...................

imperator misit in ................... et

copias adversariorum .................... (suus, pugna, profligo)

61


ΜΑΘΗΜΑ/LECTIO XIV Κείμενο

Μετάφραση

Post bellum Actiacum

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο

Cassius Parmensis,

ο Κάσσιος από την Πάρμα,

qui fuerat

που είχε βρεθεί (=υπηρετήσει)

in exercitu M.Antōnii,

στο στρατό του Μ(άρκου) Αντωνίου

confūgit Athēnas.

κατέφυγε στην Αθήνα.

Ibi vix dederat somno

Εκεί μόλις είχε παραδώσει στον ύπνο

sollicitum animum,

την ταραγμένη (του) ψυχή,

cum repente apparuit ei

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σ’ αυτόν

species horrenda.

ένα θέαμα φρικτό (μια μορφή φρικτή).

Existimāvit venīre ad se

Νόμισε ότι ερχόταν προς το μέρος του

hominem ingentis

ένας άνθρωπος με πελώριο

magnitudinis

μέγεθος (ανάστημα)

et squalidā facie,

και βρόμικο πρόσωπο,

similem effigiēi mortui.

όμοιος με εικόνα νεκρού.

Quem simul aspexit Cassius,

Μόλις τον κοίταξε ο Κάσσιος,

concēpit timōrem

τον έπιασε φόβος

et cupīvit audire nomen eius.

και επιθύμησε να μάθει το όνομά του.

Ille respondit se esse Orcum.

Εκείνος απάντησε ότι ήταν ο Πλούτωνας.

Tum terror concussit Cassium

Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο

et excitāvit eum e somno.

και τον σήκωσε από τον ύπνο (τον ξύπνησε).

Cassius inclamāvit servos

Ο Κάσσιος φώναξε τους δούλους (του)

et interrogāvit eos de homine.

και τους ρώτησε για τον άνθρωπο.

Illi viderant neminem.

Εκείνοι δεν είχαν δει κανέναν.

Cassius iterum

Ο Κάσσιος για δεύτερη φορά

dedit se somno

παραδόθηκε στον ύπνο

et somniāvit eandem speciem.

και ονειρεύτηκε το ίδιο θέαμα.

Paucis diebus post

Λίγες ημέρες αργότερα

res ipsa confirmāvit

η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε

fidem somnii.

την αξιοπιστία του ονείρου.

Nam Octaviānus

Δηλαδή ο Οκταβιανός

adfēcit eum supplicio capitis.

του επέβαλε τη θανατική ποινή.

62


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Α΄ Κλίση Athenae, -arum

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β΄ Κλίση Γ΄ Κλίση Δ΄ Κλίση Cassius, -ii (i) homo, -inis (αρσ & θ !) exercitus, -us κλητ. Cassi terror, -oris (αρσ) Antonius, -ii (i) timor, -oris (αρσ) κλητ. Antoni magnitudo, -inis (θηλ) animus, -i caput, -itis (ουδ) somnus, -i nomen, -inis (ουδ) mortuus, -i Orcus, -i Ε΄ Κλίση servus, -i species, -ei Octavianus, -i facies, -ei bellum, -i effigies, -ei somnium, -ii (i) res, rei suplicium, –ii (i) = fides, -ei τιμωρία [suplicia – dies,-ei αρσ !) rum=λατρεία]

EΠΙΘΕΤΑ


Actiacus, -a, -um (β΄) sollicitus, -a, -um (β΄) horrendus, -a, -um (β΄) squalidus, -a, -um (β΄) mortuus, -a, -um (β΄) paucus, -a, -um (β΄) Parmensis, -is, -e (γ΄) ingens, -ntis (γ΄) similis, -is, -e (γ΄)

qui, quae, quod (αναφορική) is, ea, id (δεικτική - επαναλ) ego, tu, (ille) (προσωπική) ille, illa, illud (δεικτική) nemo, (nemo), nihil (αόρ. ουσιαστ.) idem, eadem, idem (δεικτική) ipse, ipsa, ipsum (δεικτική - οριστική)

ΡΗΜΑΤΑ Α΄ Συζυγία do, dedi, datum, dāre existimo, -avi, -atum, -āre excito, -avi, -atum, -āre inclamo, -avi, -atum, -āre interrogo, -avi, -atum, -āre somnio, -avi, -atum, -āre confirmo, -avi, -atum, -āre

Γ΄ Συζυγία confugio, confugi, -, confugĕre (15) aspicio, -spexi, -spectum, -spicĕre (15) cupio, -ivi (-ii), -itum, -ĕre (15) concutio, -cussi, -cussum, -cutĕre (15) adficio, -feci, -fectum, -ficĕre (15) concipio, concepi, conceptum, - ĕre (15)

Β΄ Συζυγία appareo, apparui, apparitum, apparēre respondeo, respondi, responsum, respondēre video, vidi, visum, vidēre 63

Δ΄ Συζυγία venio, veni, ventum, venire audio, audivi, auditum, audire


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. facie squalida, paucis diebus, eandem speciem: Να κλίνετε τις συνεκφορές και στους δύο αριθμούς. Singularis

Pluralis

2. Να συμπληρώσετε στο β΄ ενικό πρόσωπο των χρόνων που ζητούνται στην οριστική: Ενεστώτας

Μέλλοντας

fuerat confūgit dederat apparuit venire aspexit concepit cupivit respondit

64

Παρακείμενος


3. Nα μεταφέρετε στον πληθυντικό τις προτάσεις: apparuit ei species horrenda / homo eandem speciem somniavit: 4. Nα συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν: Ονομ.

Δοτική

Αιτ/κή

Γενική

Αιτιατ.

Αφαιρ.

ενικού

ενικού

ενικού

πληθ.

πληθ.

πληθ.

qui ei se quem ille eandem 5. Να συμπληρωθούν τα κενά με τις αντωνυμίες «idem», «ipse» ή «is» στο σωστό τύπο: α) Aeneas ………… mores imposuit. β) ………… nomen est Cassius. γ) Reges ………… in pugna dimicabant. δ) ………… (γενική πληθ.) corpus validum est. ε) ………… (γενική ενικ.) consilium audimus. στ) Gallorum mores non ………… erant ac (όπως) Romanorum. ζ) Femina se …………. comparabat cum Nymphis. 6. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας: α) Postquam Octavianus exercitum M. Antonium bellum superabat, Cassius in Athenas confugit. β) Cassius vix se somno dabat, cum repente homo,similem effigiei mortuo ei apparuit. γ) Quaedam species, faciei horrendae venit. Quam simul videmus, timor concepimus. δ) Cassius somniare regem mortuos putavit. ε) Ubi Cassius animo somno dat, iterum eundem effigiem somniavit.

65


ΜΑΘΗΜΑ/LECTIO XV Κείμενο

Μετάφραση

Omnis vita Germanōrum

Όλη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται

consistit in venationibus

στο κυνήγι

atque in studiis rei militāris.

και στις ασχολίες με τα στρατιωτικά.

Germāni

Οι Γερμανοί

non student agricultūrae;

δεν ασχολούνται με τη γεωργία·

nutriuntur lacte, caseo et carne.

τρέφονται με γάλα, τυρί και κρέας.

Locis frigidissimis

Σε πολύ παγωμένους τόπους (αν και ζουν)

habent solum pelles

φορούν μόνο δέρματα

et lavantur in fluminibus.

και πλένονται στα ποτάμια.

Cum civitas

Κάθε φορά που η πολιτεία

gerit bellum,

κάνει πόλεμο

creantur magistrātus

εκλέγονται άρχοντες

cum potestāte vitae necisque.

με εξουσία ζωής και θανάτου.

Equestribus proeliis

Στις ιππομαχίες

saepe desiliunt ex equis

συχνά πηδούν από τα άλογα

ac proeliantur pedibus:

και πολεμούν πεζοί·

usus ephippiōrum

η χρήση σελών

habētur

θεωρείται

res turpis et iners.

πράγμα αισχρό και μαλθακό.

Non sinunt

Δεν επιτρέπουν

importāri a mercatoribus

να εισάγεται από τους εμπόρους

vinum ad se,

κρασί σε αυτούς,

quod eā rē

επειδή από αυτό το πράγμα,

ut arbitrantur,

όπως πιστεύουν,

homines remollescunt

οι άνθρωποι γίνονται μαλθακοί

atque effeminantur.

και εκθηλύνονται.

66


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Α΄ Κλίση vita, -ae agricultura, -ae

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β΄ Κλίση Germani, -orum caseus, -i locus, -i {loci, orum = χωρία βιβλίου loca, orum = τόπος (ουδ.)} equus, -i studium, -ii (i) bellum, -i ephippium, -ii vinum, -i proelium, -ii (i) Δ΄ Κλίση magistratus –us (αρσ) usus, -us (αρσ)

Γ΄ Κλίση pes, pedis (αρσ) mercator, -oris (αρσ) homo, -inis (αρσ & θ) venatio, -onis (θηλ) caro, -rnis (θηλ) pellis, -is (θηλ) civitas –atis (θηλ) γεν.πληθ.civitatium κ΄civitatum potestas, -atis (θηλ) nex, -cis (θηλ) lac, -ctis (ουδ) flumen, -inis (ουδ) Ε΄ Κλίση res, rei (θηλ!)

ΕΠΙΘΕΤΑ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ frigidissimus, -a, -um (υπερθ) (β΄) ego, tu, (ille) (προσωπική) (frigidus, -a, -um) is, ea, id (δεικτ- επαναλ) omnis, -is, -e (γ΄) militaris, -is, -e (γ΄) equester, -stris, -stre (γ΄) turpis, -is, -e (γ΄) iners, -rtis (γ΄) ΡΗΜΑΤΑ Α΄ Συζυγία (lavo, lavi, lautum (lavatum), lavāre) lavor, lavatus κ΄ lautus sum, lavāri (creo, -avi, -atum, -āre) creor, creatus sum, creāri) proelior, proeliatus sum, proeliāri (αποθετ) (importo, -avi, -atum, -āre) importor, importatus sum, importāri arbitror, arbitratus sum, arbitrari (αποθετ) (effemino, -avi, -atum, -āre) effeminor, effeminatus sum, effemināri Β΄ Συζυγία habeo, habui, habitum, habēre studeo, studui, -, studēre Γ΄ Συζυγία Δ΄ Συζυγία consisto, constiti, -, consistĕre nutrio, nutrivi, nutritum, nutrire gero, gessi, gestum, gerĕre desilio, disilui, -, disilire sino, sivi, situm, sinĕre remollesco, -, -, remollescĕre

67


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να γραφούν τα επίθετα του πίνακα στον ίδιο τύπο στα άλλα γένη: ΑΡΣΕΝΙΚΟ

ΘΗΛΥΚΟ

ΟΥΔΕΤΕΡΟ

omnis militaris frigidissimis equestribus turpis iners 2. tupis, iners: Να κλίνετε τα επίθετα στο γένος και στον βαθμό που απαντούν και στους δύο αριθμούς: Singularis

Pluralis

3. nutriuntur, lavantur, habetur: Να γράψετε το β΄ ενικό πρόσωπο στην οριστική όλων των χρόνων στην ενεργητική φωνή: Οριστική Ενεργητικής Φωνής

4. «Equestribus ... proeliantur»: Να μεταφέρετε όλους τους τύπους στον ενικό.

68


ΜΑΘΗΜΑ/ LECTIO XVI ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Nostri, postquam misērunt

Οι δικοί μας, αφού έριξαν

pila in hostes,

τα ακόντια εναντίον των εχθρών,

gerunt rem gladiis.

μάχονται με τα ξίφη.

Repente cernitur equitātus

Ξαφνικά διακρίνεται το ιππικό

post tergum;

στα νώτα·

cohortes appropinquant;

οι κοόρτεις πλησιάζουν·

hostes vertunt terga ac fugiunt;

οι εχθροί στρέφουν τα νώτα και φεύγουν·

eis occurunt equites.

τους επιτίθενται οι ιππείς.

Fit magna caedes.

Γίνεται μεγάλη σφαγή.

Sedulius,

Ο Σεδούλιος,

dux

et

princeps

Lemovicum, ο αρχηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων,

occiditur;

σκοτώνεται·

dux Arvernōrum

ο αρχηγός των Αρβέρνων

comprehenditur vivus in fugā;

συλλαμβάνεται ζωντανός την ώρα της

LXXIIII (septuaginta quattuor)

φυγής· 74 (εβδομήντα τέσσερις)

militaria signa

στρατιωτικές σημαίες

referuntur ad Caesarem;

παραδίδονται στον Καίσαρα·

magnus numerus hostium

μεγάλος αριθμός εχθρών

capitur atque interficitur;

συλλαμβάνεται και σκοτώνεται·

reliqui ex fugā

οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

discēdunt in civitātes.

σκορπίζονται στις πολιτείες.

Postero die

Την επόμενη ημέρα

legati mittuntur ad Caesarem.

απεσταλμένοι στέλνονται στον Καίσαρα.

Caesar iubet tradi

Ο Καίσαρας διατάζει να παραδοθούν

arma ac principes

τα όπλα και οι ηγεμόνες

prodūci.

να οδηγηθούν μπροστά του.

Ipse consēdit

Ο ίδιος πήρε θέση

pro castris;

μπροστά στο στρατόπεδο·

eo producuntur duces.

εκεί οδηγούνται οι αρχηγοί.

Vercingetorix deditur,

Ο Βερκιγγετόριγας παραδίνεται,

arma proiciuntur.

τα όπλα καταθέτονται.

69


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Α΄ Κλίση fuga, -ae

Δ΄ Κλίση equitatus, –us

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β΄ Κλίση gladius, -ii (i) Sedulius, -ii (i) κλητ. Seduli Averni, -orum numerus, -i legatus, -i pilum, -i tergum, -i signum, -i arma, -orum (μόνο πληθ.) castra, –orum (=στρατόπεδο) castrum, -i (= οχυρό, φρούριο) Ε΄ Κλίση dies, -ei (αρσ) res, rei (θηλ)

ΕΠΙΘΕΤΑ magnus, -a, -um (β΄) vivus, -a, -um (β΄) reliquus, -a, -um (β΄) posterus, -a, -um (β΄) militaris, -is, -e (γ΄)

Γ΄ Κλίση eques, -itis (αρσ) dux, -cis (αρσ) princeps, -ipis (αρσ) Lemovices, -um (αρσ) Caesar, -ris (αρσ) Vercingetorix, -igis (αρσ) hostis, –is (θ κ΄αρσ) cohors, -hortis (θηλ) caedes, -is (θηλ) civitas –αtis (θηλ) γεν.πληθ. civitatium κ΄civitatum

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ noster, nostra, nostrum (κτητική α΄) is, ea, id (δεικτ. - επαναλ) ipse, ipsa, ipsum (δεικτ. - οριστική)

ΡΗΜΑΤΑ Α΄ Συζυγία Β΄ Συζυγία appropinquo, -avi, -atum, -āre iubeo, iussi, iussum, iubēre Γ΄ Συζυγία mitto, misi, missum, mittĕre gero, gessi, gestum, gerĕre cerno, crevi, cretum, cernĕre / cernor, conspectus sum, cerni verto, verti, versum, vertĕre fugio, fugi, fugitum, fugĕre occurro, occurri (κ΄occucurri), occursum, occurrĕre occido, occidi, occisum, occidĕre / occidor, occisus sum, occidi comprehendo, -hendi, -hensum, -hendĕre / comprehendor, -hensus sum, -hendi capio, cepi, captum, capĕre (15) / capior, captus sum, capi interficio, -feci, -fectum, -ficĕre (15) / interficior, -fectus sum, -fici discedo, discessi, discessum, discedĕre trado, tradidi, traditum, tradĕre / trador, traditus sum, tradi produco, produxi, productum, producĕre / producor, productus sum, produci consido, consedi, consessum, considĕre dedo, dedidi, deditum, dedĕre / dedor, deditus sum, dedi proicio, poieci, proiectum, proicĕre / proicior, proiectus sum, proici Ανώμαλα fio, factus sum, fieri refero, retuli (κ΄ retulli), relatum, referre 70


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. misērunt,

fugiunt,

occurrunt,

discēdunt:

Να

γράψετε

το

β΄

πληθυντικό στην οριστική όλων των χρόνων στην ίδια φωνή:

2. Να γραφούν στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού οι παρακάτω τύποι: nostri

eis

pila

equites

gladiis

signa

tergum

hostium

equitatus

die

3. Να γράψετε τα τρία γένη των παρακάτω τύπων στην ίδια πτώση και στον ίδιο αριθμό: ΑΡΣΕΝΙΚΟ

ΘΗΛΥΚΟ

ΟΥΔΕΤΕΡΟ

nostri eis magna vivus militaria postero ipse 4. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική. Στη θέση του ποιητικού αιτίου να εννοήσετε το a Romanis ή το ab hostibus, με βάση το νόημα του κειμένου: α) Fit magna caedes.

71


β) Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur. γ) Signa militaria ad Caesarem referuntur. δ) Magnus numerus hostium capitur atque interficitur. ε) Arma proiciuntur. στ) Ceasar iubet principes produci. 5. Να αντικαταστήσετε το ενεργητικό απαρέμφατο με παθητικό και να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές: α) Hostes Romanos in castra importare frumentum non sinunt. β) Romani Gallos transferre copias vetunt. γ) Dux hostium Romanos arma proicere iubet. δ) Romani barbaros referre ad se LXXIII signa militaria cogunt. ε) Barbari Romanos sibi mores imponere non patiuntur. στ) Galli suos principes legatos mittere prohibent.

6. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω

προτάσεις και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας: α) Simul nostri pila in hostibus mittunt, gladia proeliantur. β) Hostes equitatum viderunt et terror concutiuntur. γ) Galli in civitatibus confugiunt. δ) Duces hostibus aut vivos in fugam capiuntur aut occiduntur. ε) Caesar ad eum signa militaria tradere iubet.

72


ΜΑΘΗΜΑ / LECTIO XVII ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Magnus timor

Μεγάλος φόβος

occupāvit exercitum

έπιασε τον στρατό

ex vocibus

από τις διαδόσεις

Gallōrum ac mercatōrum,

των Γαλατών και των εμπόρων,

qui praedicābant

οι οποίοι διακήρυσσαν

esse Germānos

ότι οι Γερμανοί είχαν

ingenti magnitudine corporum

πελώριου μεγέθους σώματα

et incredibili virtūte.

και απίστευτη ανδρεία.

Alius cupiēbat discedere

Ο καθένας επιθυμούσε να αποχωρήσει

de aliā causā.

προβάλλοντας και μια δικαιολογία.

Nonnulli adducti pudōre

Μερικοί παρασυρμένοι από ντροπή

remanēbant.

παρέμεναν.

Hi neque poterant

Αυτοί δεν μπορούσαν

fingere vultum

ούτε να προσποιηθούν

neque tenēre lacrimas;

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους·

abditi in tabernaculis

κρυμμένοι στις σκηνές

aut querebantur suum fatum

είτε παραπονιόντουσαν για την τύχη τους

aut miserabantur

είτε θρηνούσαν

commūne periculum

για τον κοινό κίνδυνο

cum familiaribus suis.

μαζί με τους φίλους τους.

Totis castris

Σε όλο το στρατόπεδο

obsignabantur

υπογράφονταν και σφραγίζονταν

testamenta.

διαθήκες.

Vocibus ac timōre horum

Από τις διαδόσεις και τον φόβο αυτών

paulātim perturbabantur

λίγο λίγο ταράζονταν

etiam ii,

ακόμα κι αυτοί

qui habebantur

που θεωρούνταν

periti rei militāris.

έμπειροι στα στρατιωτικά.

73


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α΄ Κλίση causa, -ae lacrima, -ae

Β΄ Κλίση Galli, -orum Germani, -orum tabernaculum, -i fatum, -i castra –orum (=στρατόπεδο) castrum, -i (= οχυρό, φρούριο) testamentum, -i periculum, -i

Γ΄ Κλίση timor, -oris (αρσ) mercator, -oris (αρσ) pudor, -oris (αρσ) familiaris -is (αρσ) vox, -cis (θηλ) magnitudo, -inis (θηλ) virtus, -utis (θηλ) corpus, -oris (ουδ)

Δ΄ Κλίση exercitus, -us vultus, -us E΄ Κλίση res, rei (θηλ)

ΕΠΙΘΕΤΑ


magnus, -a, -um (β΄) peritus, -a, -um (β΄) ingens, -ntis (γ΄) incredibilis, -is, -e (γ΄) communis, -is, -e (γ΄) militaris, -is, -e (γ΄)

qui, quae, quod (αναφορική) alius, alia, aliud (αόρ -αντωνυμ. επίθ) nonnulli, -ae, -a (αόρ -αντωνυμ. επίθ) hic, haec, hoc ( δεικτική) suus, -a, -um (κτητική γ΄) is, ea, id (δεικτ- επαναλ) totus, -a, um (αντωνυμ. επίθ) ΡΗΜΑΤΑ

Α΄ Συζυγία occupo, -avi, -atum, -āre praedico, -avi, -atum, -āre miseror, -atus sum, -ari (αποθετ) obsigno, -avi, -atum, -āre (perturbo, -avi, -atum, -āre) perturbor, perturbatus sum, pertubari

Β΄ Συζυγία remaneo, remansi, -, remanēre teneo, tenui, tentum, tenēre (habeo, habui, habitum, habēre) habeor, habitus sum, haberi

Γ΄ Συζυγία discedo, discessi, discessum, discedĕre cupio, cupivi (cupii), cupitum, cupĕre (15) adduco, adduxi, adductum, aducĕre fingo, finxi, fictum, fingĕre abdo, abdidi, abditum, abdĕre queror, questus sum, queri (αποθετ) Ανώμαλα sum, fui, -, esse possum, potui, -, posse

74


ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Στον παρακάτω πίνακα να γράψετε τον ίδιο τύπο επιθέτων ή αντωνυμιών στα άλλα γένη. ΑΡΣΕΝΙΚΟ

ΘΗΛΥΚΟ

ΟΥΔΕΤΕΡΟ

qui militaris suum suis horum ii 2. Να κλίνετε στις πλάγιες πτώσεις στον ίδιο αριθμό τα ουσιαστικά exercitum, vocibus, virtute, vultum, lacrimas.

3. discedere, fingere: Να γράψετε τους ονοματικούς τύπους της ενεργητικής φωνής σύμφωνα με την υπόδειξη του πίνακα: Participium (Μτχ)

Infinitivus (Απρμφ)

4. Nα μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική: α) Lupa liberos nutriebat. β) Milites testamenta obsignabant. γ) Venti Aenean in Africam portabant. 75


δ) Regina Aenean amabat et Aeneas reginam. ε) Belua incolis nocebat. στ) Poetam curae et miseriae excruciabant. ζ) Horum voces milites perturbabant. η) Puella catellum multum amabat. θ) Romani pericula audacia propulsabant. ι) Silius ingenium Vergili fovebat. 5. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μη θίξετε τους τύπους εκείνους, που αν μετασχηματισθούν, προκύπτουν προτάσεις νοηματικώς εσφαλμένες. α) Hi vultum fingere non poterant. β)Tu lacrimas tenere non poteras. γ) Abdidi in tebernaculis fortunam suam querebantur. δ) Alius alia de causa discedere cupiebat. ε) Hi illos incredibili vitrute esse praedicabant. στ) Alius discedebat, alius pudore adductus remanebat. ζ) Hic periculum miserabatur.

76


ΜΑΘΗΜΑ / LECTIO XVIIΙ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Hercules dicitur

Ο Ηρακλής λέγεται

adduxisse boves Geryŏnis

ότι οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη

ex Hispaniā in eum locum,

από την Ισπανία σ’ αυτόν τον τόπο,

ubi postea Rōmulus

όπου αργότερα ο Ρωμύλος

condidit urbem Rōmam.

έχτισε την πόλη Ρώμη.

Hercules fertur refecisse

Ο Ηρακλής λέγεται ότι ξεκούρασε

boves prope Tiberim fluvium

τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό

et ipse dormivisse ibi

και ότι ο ίδιος κοιμήθηκε εκεί

fessus de viā.

κουρασμένος από τον δρόμο.

Tum Cacus pastor,

Τότε ο Κάκος ο βοσκός,

fretus viribus,

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του,

traxit caudis

τράβηξε από τις ουρές

in speluncam

στη σπηλιά

quosdam boves aversos.

κάποια βόδια γυρισμένα ανάποδα.

Ubi Hercules,

Όταν ο Ηρακλής

excitātus e somno,

σηκώθηκε από τον ύπνο

aspexit gregem

(και) κοίταξε το κοπάδι

et sensit abesse partem,

και κατάλαβε ότι έλειπε ένα μέρος,

pergit ad proximam speluncam;

κατευθύνεται στην πιο κοντινή σπηλιά·

sed postquam vidit

αλλά, όταν είδε

vestigia boum

τις πατημασιές των βοδιών

verse foras,

στραμμένες προς τα έξω,

confūsus

επειδή βρέθηκε σε αμηχανία,

coepit amovēre gregem

άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι

ex infesto loco.

από τον εχθρικό τόπο.

Sed mugītus bovum

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών

audītus ex speluncā

που ακούστηκε από τη σπηλιά

convertit Herculem.

γύρισε πίσω τον Ηρακλή.

Tum Cacus, conātus

Τότε ο Κάκος, καθώς προσπάθησε

vi prohibēre eum

να τον εμποδίσει με τη βία,

interficitur clavā Herculis.

σκοτώνεται από το ρόπαλο του Ηρακλή.

77


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α΄ Κλίση Hispania, -ae Roma, -ae via, -ae spelunca, -ae cauda, -ae clava, -ae

Β΄ Κλίση locus –is ετερογενές loci,orum= χωρία βιβλίου loca,orum= τόπος (ουδ.) Romulus, -i fluvius, -ii (i) Cacus, -i vir, viri somnus, -i vestigium, -ii (i)

ΕΠΙΘΕΤΑ fessus, -a, -um (μτχ. πρκ)(β΄) fretus, -a, -um (β΄) proximus, -a, -um (υπερθετ) (β΄) infestus, -a, -um (β΄)

Γ΄ Κλίση Δ΄ Κλίση Hercules (αρσ) excitatus, -us γεν.Herculis (-i) mugitus, -us δοτ. Herculi αιτ. Herculem (-en) κλ. Hercule (Hercle) αφ. Hercule bos, -vis (αρσ) Geryon, -nis (αρσ) κ΄ Geryones, -ae pastor, -oris (αρσ) grex, -gis (αρσ) Tiberis, -is (αρσ) αιτ. Tiberim αφ. Tiberi pars, -rtis (θηλ) urbs, urbis (θηλ) vis, vim (θηλ) ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ is, ea, id (δεικτ.- επαναλ) ipse, ipsa, ipsum (δεικτ. - οριστική) quidam, quaedam, quoddam (αόρ. επιθ)

ΡΗΜΑΤΑ Α΄ Συζυγία Β΄ Συζυγία excitor, excitatus sum, excitāri / video, vidi, visum, vidēre (excito, -avi, -atum, -are) amoveo, amovi, amotum, amovēre conor, conatus sum, conāri (αποθετ) prohibeo, -hibui, -hibitum, -hibēre Γ΄ Συζυγία adduco, adduxi, adductum, adducĕre || condo, condidi, conditum, condĕre dicor, dictus sum, dici / (dico, dixi, dictum, dicĕre) reficio, refeci, refectum, reficĕre (15) || traho, traxi, tractum, trahĕre avertor, aversus sum, averti / (averto, averti, aversum, avertĕre) aspicio, -spexi, -spectum, -spicĕre (15) || pergo, perrexi, perrectum, pergĕre confundor, confusus sum, confundi / (confundo, -fudi, -fusum, -fundĕre) coepi, coepisse (συντελ. χρόν.) || converto, -verti, -versum, -vertĕre interficior, -fectus sum, -fici (15) / (interficio, -feci, -fectum, ficĕre) Δ΄ Συζυγία dormio, dormivi, dormitum, dormire || sentio, sensi, sensum, sentire || audio, audivi, auditum, audire Ανώμαλα fero, tuli, latum, ferre || absum, afui, -, abesse ΜΑΘΗΜΑ XIX

78


KEIMENO

METAΦΡΑΣΗ

Marco Tulio Cicerone et Gaio

Όταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος

Antonio consulibus,

Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος,

Lucius Sergius Catilina,

ο Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας,

nobilissimi generis vir

άντρας πολύ αριστοκρατικής καταγωγής

sed ingenii pravissimi,

αλλά πολύ διεστραμμένου χαρακτήρα,

contra rem publicam coniuravit.

συνωμότησε εναντίον της πολιτείας.

Eum clari quidam sed improbi viri

Τον είχαν ακολουθήσει κάποιοι

consecuti erant.

ένδοξοι αλλά αχρείοι άντρες.

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus.

Ο Κατιλίνας διώχτηκε από την πόλη από τον Κικέρωνα.

Socii eius deprehensi sunt et

Οι σύντροφοί του πιάστηκαν και

in carcere strangulati sunt.

στραγγαλίστηκαν στη φυλακή.

Ab Antonio, altero consule,

Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το στρατό του,

Catilina ipse cum exercitu suo,

αφού νικήθηκε σε μάχη από τον

proelio victus,

Αντώνιο, τον άλλο ύπατο

interfectus est.

σκοτώθηκε.

Gaius Sallustius tradit

Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει

multos etiam milites Romanos

ότι πολλοί επιπλέον Ρωμαίοι στρατιώτες

in eadem cruentissima pugna occisos

σκοτώθηκαν στην ίδια αιματηρότατη

esse,

μάχη,

multos autem graviter vulneratos

πολλοί ακόμη τραυματίστηκαν βαριά.

esse.

79


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α΄ Κλίση Catilina, -ae (αρσ) pugna, -ae

Β΄ Κλίση Marcus, -i Tullius, -ii (i) κλητ. Τulli Gaius, -ii κλητ. Gai Antonius, -ii (i) κλητ. Antoni Lucius, -ii (i) κλητ. Luci Sergius, -ii (i) κλητ. Sergi vir, viri socius, -ii Sallustius, -ii (i) ingenium, -ii (i) proelium, -ii (i)

Γ΄ Κλίση consul, -ulis (αρσ) Cicero, -onis (αρσ) carcer, -eris (αρσ) miles, -itis (αρσ) urbs, urbis (θηλ) genus,generis (ουδ)

E΄ Κλίση res, rei

ΕΠΙΘΕΤΑ nobilissimus, -a, -um (υπερθ) (β΄) [nobilis, -is, -e] pravissimus,-a,-um (υπερθ)(β΄) publicus, -a, -um (β΄) clarus, -a, -um (β΄) improbus, -a, -um (β΄) multi, -ae, -e (β΄) cruentisimus, -a, -um (υπερθ) (β΄) Romanus, -a, -um

Δ΄ Κλίση exercitus, -us

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ is, ea, id (οριστ - επαναλ) quidam,quaedam,quoddam(αόρ.επιθ) ipse, ipsa, ipsum (οριστική) suus, -a, -um (κτητική γ΄) idem, eadem, idem (οριστ - επαναλ) alter, altera, alterum (αντων. επίθ)

ΡΗΜΑΤΑ Α΄ Συζυγία coniuro, -avi, -atum, -are || strangulo, -avi, -atum, -are || vulneror, -atus sum, -ari / (vulnero, -avi, -atum, -are) Γ΄ Συζυγία consequor, consecutus sum, consequi (αποθ.) || expellor, expulsus sum, expelli / (expello, expuli, expulsum, expellĕre) || trado, tradidi, traditum, tradĕre || deprehendor, deprehensus sum, deprehendi / (deprehendo, deprehendi, deprehensum, deprehendĕre) || vincor, victus sum, vinci / (vinco, vici, victum, vincĕre) || interficior, interfectus sum, interfici / (interficio, interfeci, interfectum, interficĕre) || occidor, occisus sum, occidi / (occido, occidi, occisum, occidĕre)

80


ΜΑΘΗΜΑ XX = 20o KEIMENO

METAΦΡΑΣΗ

Claudius quinquagesimo anno aetatis

O Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της

suae

ηλικίας του

imperium cepit mirabili quodam casu.

κατέλαβε την εξουσία από κάποιο παράδοξο περιστατικό.

Exclusus ab insidiatoribus Caligulae,

Αφού διώχτηκε από τους δολοφόνους του Καλιγούλα,

recesserat in diaetam,

είχε αποσυρθεί σε μια θερινή κατοικία,

cui nomen est Hermaeum.

που ονομάζεται Ερμαίο.

Paulo post

Λίγο αργότερα,

rumore caedis exterritus

επειδή τρομοκρατήθηκε από τα νέα της σφαγής,

prorepsit ad solarium proximum

σύρθηκε στο πιο κοντινό λιακωτό

et inter vela praetenta

και κρύφτηκε ανάμεσα στα

foribus se abdidit.

παραπετάσματα που κρεμόντουσαν στην πόρτα.

Discurens miles

Ένας στρατιώτης, ενώ έτρεχε εδώ κι εκεί,

pedes eius animadvertit;

παρατήρησε τα πόδια του·

eum latentem adgnovit;

τον αναγνώρισε να κρύβεται·

extractum

αφού τον τράβηξε έξω,

imperatorem eum salutavit.

τον προσαγόρευσε αυτοκράτορα.

Hinc ad commilitones

Από εκεί τον οδήγησε

suos eum adduxit.

στους συντρόφους του.

Ab his in castra delatus est

Από αυτούς μεταφέρθηκε στο

tristis et trepidus,

στρατόπεδο θλιμμένος και έντρομος,

dum obvia turba

ενώ το πλήθος που τον συναντούσε

quasi moriturum eum miseratur.

τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει.

Ρostero die

Την επόμενη μέρα

Claudius imperator factus est.

ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας.

81


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Α΄ Κλίση Β΄ Κλίση Caligula, -ae (αρσ) Claudius, -ii (i) diaeta, -ae κλητ. Claudi turba, -ae annus, -i imperium, -ii (i) Hermaeum, -i solarium, -ii (i) velum, -i castra –orum (=στρατόπεδο) castrum, -i (= οχυρό, φρούριο)

Δ΄ Κλίση casus, -us

Γ΄ Κλίση insidiator, -oris (αρσ) rumor, -oris (αρσ) miles, -itis (αρσ) pes, -dis (αρσ) imperator, -oris (αρσ) commilito, -onis (αρσ) aetas –αtis (θηλ) γεν.πληθ. aetatium κ΄aetatum foris, -is (θηλ) (συνήθως fores, -ium) nomen, -inis (ουδ)

Ε΄ Κλίση dies, -ei (αρσ!)

ΕΠΙΘΕΤΑ proximus, -a, -um (υπερθ) (β΄) trepidus, -a, -um (β΄) obvius, -a, -um (β΄) paulus, -a, -um (β΄) posterus, -a, -um (β΄) mirabilis, -is, -e (γ΄) tristis, -is, -e (γ΄)

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ suus, -a, -um (κτητική γ΄) quidam, quaedam, quoddam (αόρ. επιθ) qui, quae, quod (αναφορική) is, ea, id (οριστ - επαναλ) hic, haec, hoc (δεικτική) ego, tu, (ille) (προσωπική)

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ quinquagesimus, -a, -um ΡΗΜΑΤΑ Α΄ Συζυγία Β΄ Συζυγία saluto, -avi, -atum, -are exterreo, -terrui, -territum, -terrēre miseror, miseratus sum, miserari (αποθ) lateo, latui, -, latēre Γ΄ Συζυγία capio, cepi, captum, capĕre (15) || excludor, exclusus sum, excludi / (excludo, exclusi, exclusum, excludĕre) || recedo, recessi, recessum, recedĕre prorepo, prorepsi, proreptum, prorepĕre || praetendor, praetentus sum, praetendi / (praetendo, praetendi, praetentum, praetendĕre) abdo, abdidi, abditum, abdĕre || discurro, discurri (discucurri), discursum, discurrĕre || animadverto, animadverti, animadversum, animadvertĕre || adgnosco, adgnovi, adgnitum, adgnoscĕre || extrahor, extractus sum, extrahi (extraho, extraxi, extractum, extrahĕre) || adduco, adduxi, adductum, aducĕre morior, mortuus sum, mori (μτχ. μελ. moriturus) Ανώμαλα deferor, delatus sum, deferri / (defero, detuli, delatum, deferre) fio, factus sum, fieri

82

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ pdf

Recommend Documents