Η Τέχνη της γραφής Ι και ΙΙ Συλλογικό Έργο Μετάφραση: Τουλγαρίδου Μαρίνα Επιμέλεια: Γκούρεβιτς Φίλιπ Τόμος Ι Σελ.: 280 Τιμή: 20,10 € Τιμή online: 18,27 € Τόμος ΙΙ Σελ.: 232 Τιμή: 18,00 € Τιμή online: 16,36 €
«...
ΣΤΑΪΝ
Πώς γίνεται ένας συγγραφέας σοβαρός μυθιστοριογράφος; ΦΩΚΝΕΡ Χρειάζεται ενενήντα εννέα τοίς εκατό ταλέντο... ενενήντα εννέα τοις εκατό πειθαρχία... ενενήντα εννέα τοις εκατό δουλειά. Ποτέ δεν πρέπει να είναι ικανοποιημένος με αυτό που κάνει. Ποτέ δεν είναι όσο καλό μπορεί να γίνει. Πάντα να ονειρεύεσαι και να στοχεύεις ψηλότερα από εκεί που ξέρεις ότι μπορείς να φτάσεις. Μη σε απασχολεί το να γίνεις απλώς καλύτερος από τους σύγχρονους ή τους προγενέστερούς σου. Προσπάθησε να γίνεις καλύτερος από τον εαυτό σου. Ο καλλιτέχνης είναι ένα πλάσμα που το καθοδηγούν οι δαίμονες...» Στο πρόσφατο τεύχος του για την άνοιξη του 2012, το μακροβιότερο ανά την οικουμένη –καθώς ξεκίνησε στα 1953- λογοτεχνικό περιοδικό, το Paris Review, που ξεκίνησε από το Παρίσι αλλά εκδίδεται πλέον στη Νέα Υόρκη, δημοσιεύει –κατά πάγια τακτική- μια ζωηρή συνέντευξη με έναν ακόμη φημισμένο συγγραφέα, τον Αμερικανό Bret Easton Ellis, ενώ θυμάται τον ευφυέστατο διάλογο πάνω στην τέχνη της γραφής, που είχε πίσω στα 2000 με τον Άγγλο μυθιστοριογράφο -κάτοχο πλέον του Booker- Julian Barnes. Αντιγράφουμε από τη συνέντευξη του τελευταίου: ‘’Στον τοίχο του δωματίου μου έχω ένα cartoon του (σ.σ. Αμερικανού σκιτσογράφου) Handelsman, με μια μητέρα να διαβάζει ένα παραμύθι στη μικρή κόρη της, που κρατά ένα αρκουδάκι. Το βιβλίο στα χέρια της μητέρας είναι η Μαντάμ Μποβαρύ κι εκείνη λέει: «Το εκπληκτικό με τον Φλωμπέρ,
που ήταν άντρας, είναι ότι ‘’το ‘χει’’». Οι συγγραφείς ανεξάρτητα φύλου οφείλουν να σκιαγραφούν επιτυχημένα χαρακτήρες του αντίθετου γένους – αυτό είναι το πλέον σημαντικό κριτήριο της ικανότητάς τους. Οι Ρώσοι κλασσικοί άνδρες συγγραφείς –θυμηθείτε τον Τουργκένιεφ, τον Τσέχοφείναι εξαιρετικοί όταν μιλούν για γυναίκες.’’ Ξεκινώντας πάνω από μισό αιώνα πριν με έναν άλλο μεγάλο Βρετανό, τον E.M.Forster, το Paris Review έχει φιλοξενήσει στα 200 τεύχη του, ένα θησαυρό απροσχεδίαστων διαλόγων με καταξιωμένους συγκαιρινούς του συγγραφείς και ποιητές. Το εν εξελίξει πείραμα, σημείο αναφοράς για τα παγκόσμια γράμματα, έχει χαρακτηρισθεί από τον Ντέιβ Ένγκερς ισοδύναμο ενός ανεπανάληπτου μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών, που μπορούμε να αποκτήσουμε από τον καναπέ του σπιτιού μας, για την Τέχνη της Γραφής. Με αυτόν τον τίτλο, οι εκλεκτικές εκδόσεις Τόπος κυκλοφορούν ήδη, σε επιμέλεια του Φίλιπ Γκούρεβιτς και μετάφραση της Μαρίνας Τουλγαρίδου, τους δύο πρώτους τόμους, με τα μυστικά της μυθοπλασίας και της ποιητικής τέχνης 17 καταξιωμένων δημιουργών του 20ου αιώνα. Παραθέσαμε εισαγωγικά τα λόγια του Ουίλιαμ Φόκνερ στην Τζιν Στάιν, πίσω στα 1956. ‘’Αν δεν είχα υπάρξει, κάποιος άλλος θα είχε γράψει τα έργα μου, του Χέμινγουεϊ, του Ντοστογιέφσκι, όλων μας. Απόδειξη γι’ αυτό αποτελεί το γεγονός ότι υπάρχουν τρεις υποψήφιοι που διεκδικούν την πατρότητα των θεατρικών έργων του Σέξπιρ’’, συνεχίζει με παιγνιώδες ύφος ο συγγραφέας του ‘’The Sound and The Fury’’ ή του ‘’As I lay dying’’. Ακολουθούν από τον πρώτο τόμο οι Τ.Σ Έλιοτ, Τρούμαν Καπότε, Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Σολ Μπέλοου, Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Γκρέιαμ Γκρίν, Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και ο συγγραφέας του ‘’Δυτικού Κανόνα’’ Χάρολντ Μπλούμ. «...
ΣΤΟΟΥΝ
Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για την επιδημία αϋπνίας στα Εκατό χρόνια μοναξιάς; ΓΚΑΡΣΙΑ ΜΑΡΚΕΣ Ξεκινώντας από τον Οιδίποδα, πάντα με ενδιέφεραν οι επιδημίες. Έχω μελετήσει πολλές μεσαιωνικές επιδημίες. Ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία είναι Η χρονιά της πανούκλας του Ντάνιελ Ντιφόου, μεταξύ άλλων επειδή ο Ντιφόου είναι δημοσιογράφος που αυτό που λέει σού αφήνει τη αίσθηση ότι είναι εξολοκλήρου προϊόν φαντασίας. Για πολλά χρόνια πίστευα πως ο Ντιφόου είχε γράψει για την πανούκλα στο Λονδίνο όπως την είχε μελετήσει από κοντά. Όμως μετά ανακάλυψα ότι ήταν μυθιστόρημα, γιατί ο Ντιφόου ήταν κάτω από εφτά χρονών όταν εκδηλώθηκε η πανούκλα στο Λονδίνο. Οι επιδημίες είναι ένα από τα θέματα που επανέρχονται συνεχώς στα βιβλία μουκαι με διαφορετικές μορφές...» Η απουσία λογοτεχνικής θεωρίας συμπεριλήφθηκε στην ιδρυτική επιφυλλίδα του Paris Review. Αντ’ αυτής η πρωτότυπη ιδέα της ανά τετράμηνο έκδοσης προδιέγραφε την πηγή της έμπνευσης των συγγραφέων, την εμπειρία της
γραφής και τη μαρτυρία από το προσωπικό τους εργαστήριο, ως εργαλείο κριτικού διαλόγου μεταξύ του καταξιωμένου δημιουργού και του αναγνώστηδυνάμει δημιουργού, φωτίζοντας πτυχές του έργου των πρώτων και επικεντρώνοντας στο πώς της καλλιτεχνικής δημιουργίας και όχι στο γιατί. Στο δεύτερο τόμο περιλαμβάνονται οι Χένρι Μίλερ, Ουίλιαμ Μπάροουζ, Ντόροθι Πάρκερ, Κέρτ Βόνεγκατ, Τζέιμς Κέιν. Κορωνίδα όμως των συνεντεύξεων σ’ αυτό το βιβλίο, αποτελούν οι διάλογοι με δύο παγκόσμιους ποιητές του περασμένου αιώνα, τους Ρόμπερτ Λόουελ και Έζρα Πάουντ. ‘’Σε έναν τοίχο του γραφείου του κυρίου Λόουελ υπήρχε ένα μεγάλο πορτρέτο του Έζρα Πάουντ, με το κουρασμένο, αγέρωχο περίγραμμα του προσώπου του σε απόλυτη συγκέντρωση, σαν ανάγλυφο σχέδιο από βουλοκέρι δαχτυλιδιού σε μεγέθυνση…’’ , παρατηρεί ο Φρέντερικ Σάιντελ, εισερχόμενος στο διαμέρισμα του Αμερικανού ποιητή του κινήματος των confessionalists. «…
XOΛ
Από τον εγκλεισμό σας κι ύστερα, έχετε εκδώσει τρείς συλλογές με Κάντος, με πιο πρόσφατους τους Θρόνους. Θα πρέπει να πλησιάζετε στο τέλος. Μπορείτε να πείτε τι σκοπεύετε να κάνετε στα Κάντος που υπολείπονται; ΠΑΟΥΝΤ Είναι δύσκολο να γράψεις για έναν παράδεισο όταν όλες οι επιφανειακές ενδείξεις σε στρέφουν στο να γράψεις για μια αποκάλυψη. Προφανώς, είναι πολύ πιο εύκολο να βρεις κατοίκους για μια κόλαση ή έστω για ένα καθαρτήριο. Προσπαθώ να συντάξω έναν κατάλογο με τις κορυφαίες εκλάμψεις του πνεύματος. Ίσως θα ήταν καλύτερα να είχα βάλει τον Αγκασίζ στην πρώτη θέση αντί για τον Κομφούκιο…» Άραγε πόσοι από εμάς γνωρίζουμε τον ελβετικής καταγωγής Αμερικανό φυσιοδίφη και εκπαιδευτικό, Λουί Αγκασίζ, που υποστήριξε μεταξύ άλλων μια σύλληψη σαφώς αντίθετη προς τη θεωρία της εξέλιξης του Καρόλου Δαρβίνου, για την επενέργεια μιας σειράς ανεξάρτητων πράξεων ενός Ανώτερου Όντος, προς την κατεύθυνση δημιουργίας γήινων οργανισμών πιο πολύπλοκων και προσαρμοστικών στο περιβάλλον τους; Η πλειονότητα των συγγραφέων που δίνουν συνεντεύξεις για το Paris Review, πατά πάνω στη διαμορφωμένη ήδη παράδοση του μοντερνιστικού κινήματος των αρχών του εικοστού αιώνα για να αντλήσει διαβάσματα, θεωρητικό υπόβαθρο και καλλιτεχνική έμπνευση. Στο επίμονο ερώτημα για την προέλευση της δημιουργικής σπίθας, που εξακοντίζει αυτά τα υπέροχα πνεύματα, γίνεται καθολική αναφορά στους πρωτοστάτες του μοντερνισμού, τον Τζέιμς Τζόις και τον Ουίλιαμ Φώκνερ. «...
ΧΑΡΠΕΡ
Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο σχετικά με το είδος των συγχύσεων που κατά τη γνώμη σας πρέπει να αντιμετωπίσει ο μυθιστοριογράφος σήμερα; Είναι μόνο το γεγονός ότι υπάρχουν περισσότερες λεπτομέρειες ή μήπως διαφέρουν
ποιοτικά οι σημερινές λεπτομέρειες σε σύγκριση με αυτό που υπήρχε παλιότερα; ΜΠΕΛΟΟΥ Το σύγχρονο αριστούργημα της σύγχυσης είναι το Ulysses του Τζόις. Σε αυτόν, το μυαλό είναι ανίκανο να αντισταθεί στην εμπειρία. Η εμπειρία σε όλες της τις εκφάνσεις, με την ευχαρίστηση και τη φρίκη της, διαποτίζει το κεφάλι του Μπλούμ, όπως ο ωκεανός διαποτίζει ένα σφουγγάρι. Το σφουγγάρι δεν μπορεί να αντισταθεί˙ είναι αναγκασμένο να δεχτεί οτιδήποτε συμπαρασύρει το νερό... Μερικές φορές είναι λές και η δύναμη του μυαλού να έχει αχρηστευτεί από τον όγκο των εμπειριών. Αλλά, φυσικά, αυτό σημαίνει την υιοθέτηση μιας τόσο παθητικής στάσης όσο εκείνη που υιοθετεί ο Τζόις στο Ulysses. Ισχυρότερα, πιο αποφασισμένα μυαλά ίσως να απαιτούν τάξη, να επιβάλλουν την τάξη, να επιλέγουν, να παραβλέπουν, όμως καραδοκεί πάντα η απειλή της αποσύνθεσης υπό το βάρος των επιμέρους συστατικών μερών που συγκροτούν το όλον...» Πρώτιστο μέλημα των συντακτών του περιοδικού αποτελεί η καταγραφή από το διάλογο με το συγγραφέα ή τον ποιητή των σταδίων της δημιουργίας ενός έργου τους. Για τούτο ακολουθούν τη σωκρατική μέθοδο για να εκμαιεύσουν απαντήσεις με μορφή εξομολόγησης καταστάσεων, γεγονότων ή ακόμη και των προσωπικών στιγμών και των ενδιαφερόντων του συγγραφέα, που οδήγησαν στην απελευθέρωση του ταλέντου της αναγνωρίσιμης γραφής. Πληροφορούμαστε για τη σημασία των ταμπού ή της μουσικής τζάζ ή ακόμη του κινηματογράφου στη συγγραφική του Χένρι Μίλερ. Μαθαίνουμε τα αγαπημένα ανέκδοτα του Κερτ Βόνεγκατ, αλλά και την καλλιτεχνική προτίμησή τους στους Λόρελ και Χάρντι έναντι του εγκεφαλικού Τσάπλιν. Ένα από τα ξεχωριστά για τη βιβλιοθήκη μου- πιστεύω και πολλών από εσάς- βιβλία είναι η «Παγκόσμια ιστορία της αιωνιότητας» του Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Σίγουρα όμως με έκπληξη διαβάζουμε ότι οι πωλήσεις του στα 1932 αριθμούσαν μόνον 37 αναγνώστες. Να πώς περιγράφει το συναίσθημα στο άκουσμα της είδησης ο μεγάλος Λατίνος Όμηρος, που συμμεριζόταν την αντίληψη του Κόνραντ ότι ‘’ο κόσμος είναι ένα όνειρο που μπορεί να μοιραζόμαστε ή να μη μοιραζόμαστε με τους άλλους’’: «Στην αρχή, ήθελα να βρω έναν-έναν όλους τους αγοραστές για να τους ζητήσω συγγνώμη για το βιβλίο και να τους ευχαριστήσω που το είχαν αγοράσει. Υπάρχει εξήγηση γι’ αυτό. Αν έχεις στο μυαλό σου τριάντα επτά ανθρώπους, αυτοί είναι αληθινοί, εννοώ πως ο καθένας τους έχει το δικό του πρόσωπο, τη δική του οικογένεια, ζει σε έναν συγκεκριμένο δρόμο. Γιατί αν πουλήσεις, δυο χιλιάδες αντίτυπα για παράδειγμα, είναι το ίδιο σαν να μην πούλησες τίποτα, επειδή οι δύο χιλιάδες είναι υπέρογκος αριθμός-εννοώ ασύλληπτος για να τον χωρέσει ο νους σου. Ενώ τριάντα επτά άνθρωποι-ίσως είναι κι αυτοί πάρα πολλοί, ίσως δεκαεπτά θα ήταν καλύτερα, ή επτά ίσωςαλλά ακόμα και τριάντα επτά δεν ξεπερνούν τα όρια της φαντασίας ενός ανθρώπου...» Οι δύο τόμοι της Τέχνης της Γραφής αποτελούν μια εξαίσια παρέλαση μπροστά στα μάτια μας ενός μνημειώδους θιάσου των μαστόρων της
υψηλόφρονης συγγραφικής . Και αν τα έργα τους αποτελούν πλέον μνημεία της παγκόσμιας και απάτριδος πνευματικής κληρονομιάς, οι συνεντεύξεις των 17 αλλά και τόσων άλλων δημιουργών, που αναλύονται για τη ζωογόνα κοίτη της έμπνευσής τους, αφήνουν να διαφανούν ψήγματα ενός καλά κρυμμένου μυστικού, ενός αξιώματος της δημιουργίας της γραφής. Θεωρώ βέλτιστο εκδοτικό βήμα των ανήσυχων ανθρώπων του Τόπου τη συνέχιση της σειράς, η οποία αριθμεί στην πρωτότυπη αγγλική τέσσερις τόμους, έως τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές. Συνεπώς, συνεχίστε την (αρχινισμένη) καλή δουλειά! Γιώργος Στυλιανού
