Τα πνεύματα: ψιλή
(λεπτή πνοή)
→ οι περισσότερες λέξεις παίρνουν ψιλή
δασεία
(παχιά πνοή)
→ όλες οι λέξεις που αρχίζουν από
υ
ή
ρ
Οι τόνοι: Σε κάθε λέξη που έχει δύο ή περισσότερες συλλαβές, μια συλλαβή τονίζεται (δηλαδή προφέρεται ισχυρότερα). Τονίζονται και τα φωνήεντα ή οι δίφθογγοι των μονοσύλλαβων λέξεων (μήν, φως, παις). οξεία περισπωμένη [ και βαρεία ]
Ανάλογα με τον τόνο της μια λέξη λέγεται: 1) Οξύτονος, αν έχει οξεία στην λήγουσα (ανήρ) 2) Παροξύτονος, αν έχει οξεία στην παραλήγουσα (κώμη) 3) Προπαροξύτονος, αν έχει οξεία στην προπαλήγουσα (άνθρωπος) 4) Περισπωμένη, αν έχει περισπωμένη στην λήγουσα (τιμώ) 5) Προπερισπωμένη, αν έχει περισπωμένη στην παραλήγουσα (κήπος) 6) Βαρύτονος Θυμόμαστε λίγο τα φωνήεντα
βραχέα: ε, ο
μακρά: η, ω ( και οι δίφθογγοι γενικά είναι μακρόχρονες) δίχρονα: α, ι, υ: άλλοτε βραχέα, άλλοτε μακρά
Κανόνες τονισμού
η προπαραλήγουσα
→
οξεία
τα βραχέα (ε, ο) μακρό + μακρό (στα δισύλλαβα)
•
Μακρό προ μακρού, οξύνεται (π.χ. μνήμη)
(Μακρά παραλήγουσα προ μακράς λήγουσας, αν τονίζεται, οξύνεται) •
Όλες οι βραχείες συλλαβές, πάντα οξύνονται (π.χ. τόμος)
•
Η προπαραλήγουσα ποτέ δεν περισπάται (π.χ. άτομον)
→ περισπωμένη
μακρό προ
βραχύ
•
Μακρό προ βραχέως περισπάται (μακρά παραλήγουσα προ βραχείας λήγουσας) π.χ. μητερ, παυε
•
Μακροκατάληκτες γενική και δοτική που τονίζεται στην λήγουσα π.χ. των θεων
•
Λήγουσα που προέρχεται από συναίρεση, και τονίζεται (τιμάω- τιμω) Επιπλέον:
•
Ποτέ μια πολυσύλλαβη λέξη δεν τονίζεται πάνω από την προπαραλήγουσα (άνθρωπος, φιλάνθρωπος, φιλανθρωπότατος)
•
Όταν η λήγουσα είναι μακρά, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται (¨Ομηρος, Ομήρου)
ΚΟΛΠΑΚΙΑ Δηλαδή:
•
αν βλέπουμε βραχύ φωνήεν (ε, ο) βάζουμε οξεία. Δεν κοιτάμε άλλη συλλαβή.
•
Αν βλέπουμε προπαραλήγουσα πάλι δεν κοιτάμε τίποτα άλλο, βάζουμε οξεία
Μόνο στα μακρά, το ψάχνουμε το θέμα: •
Αν βλέπουμε στην παραλήγουσα μακρά φωνήεντα (η, ω) ή δίφθογγους (που σχεδόν πάντα είναι μακρές), τότε κοιτάμε την λήγουσα:
Βλέπουμε μακρό; βάζουμε οξεία (ΜΜΟ): Μακρό προ μακρού οξύνεται Βλέπουμε βραχύ; Βάζουμε περισπωμένη (ΜΒΠ): Μακρό προ βραχέως περισπάται
Ασκήσεις Βάλε τον σωστό τόνο και αιτιολόγησε την επιλογή σου:
λεγω ,
δουλων,
νησος,
δουλος,
σταδιον,
γενναιων,
περιβολος,
οινος,
αδυτον,
μηκος,
ναυλος,
ζευγος,
κτηνος,
οικτος,
μεσον,
ρωμη,
τροπος,
ρητωρ,
ατομον,
ψηφος,
λογων,
χωρος,
νεος,
πολεμων,
βωλος,
τραπεζης,
ταυρος,
ανθρωπων,
τομος,
τοιχος,
Βρες τι είναι τα δίχρονα στις παρακάτω λέξεις: κτημα ,τιμή
, κτησις ,
, πηχυς
, ωρα
Βάλε το σωστό πνεύμα: Έχω, υδωρ, άκλιτο, υστερία, αρχαία, Ελλάδα, ιστορία, οι (άρθρο), έτερος, αρμονία, όμορφος
