Ç ×ÙÑÉÊÇ ÐÔÇÍÏÔÑÏÖÉÁ ÅîÝëéîç êáé ðñïïðôéêÞ Ä. Ðáðáâáóéëåßïõ
Ãåùðüíïò – ÆùïôÝ÷íçò
ÅéóáãùãÞ
Ç ðôçíïôñïößá ðåñéëáìâÜíåé ôçí åêôñïöÞ ôùí ïñíßèùí (Gallus domesticus), ôçò ðÜðéáò, ôçò ÷Þíáò, ôçò öñáãêüêïôáò, ôïõ öáóéáíïý, ôçò ãáëïðïýëáò, ôùí ïñôõêéþí, ôçò ðÝñäéêáò, ôçò óôñïõèïêáìÞëïõ ê.á. ðôçíþí. Óôçí ðáñïýóá åñãáóßá ï üñïò ðôçíïôñïößá áíáöÝñåôáé êõñßùò óôçí ïñíéèïôñïößá, ëüãù ôçò éäéáßôåñçò óçìáóßáò áõôÞò. Ç ðôçíïôñïößá ðáñÝ÷åé óôïí Üíèñùðï ðïëýôéìç ãéá ôçí åðéâßùóÞ ôïõ ôñïöÞ, ðïëý ðñéí ôï 2500 ð.×. ðïõ ðéóôåýåôáé üôé Ýãéíå ç åîçìÝñùóç ôçò üñíéèáò óôçí Éíäßá. ¼ðùò åßíáé ãíùóôü ïé öõëÝò Þ ôýðïé ïñíßèùí êáôáôÜóóïíôáé: Á. ÁíÜëïãá ìå ôçí ðáñáãùãéêÞ ôïõò êáôåýèõíóç êáé äéáêñßíïíôáé óå: — áâãïðáñáãùãéêü — êñåáôïðáñáãùãéêü êáé — óõíäõáóìÝíï áðïäüóåùí ôýðï. Â. ÁíÜëïãá ìå ôï óùìáôéêü ôïõò âÜñïò äéáêñßíïíôáé óå: — ìéêñüóùìåò — ìåãáëüóùìåò êáé — ìåóáßïõ ìåãÝèïõò öõëÝò Þ ôýðïõò. Ëüãù õøçëÞò áñíçôéêÞò óõó÷Ýôéóçò ôùí êýñéùí ðáñáãùãéêþí éäéïôÞôùí ôùí ðôçíþí, áâãïðáñáãùãÞò êáé êñåáôïðáñáãùãÞò, ïé ìéêñüóùìåò öõëÝò Þ ôýðïé ðôçíþí êáôÜ êáíüíá åßíáé áâãïðáñáãùãÞò, ïé ìåãáëüóùìåò åßíáé êñåáôïðáñáãùãÞò êáé ïé ìÝóïõ ìåãÝèïõò åßíáé óõíäõáóìÝíùí áðïäüóåùí. Ãéáôß ç ðôçíïôñïößá åßíáé ëýóç
Ó÷åäüí ó’ üëåò ôéò ÷þñåò ôïõ êüóìïõ, ðëïýóéåò êáé
éäéáßôåñá ðôù÷Ýò, õðÜñ÷åé Ýíôïíïò ï ðñïâëçìáôéóìüò «ìå ðïéï ôñüðï, ç ôñïöÞ ôïõ áíèñþðïõ, èá åìðëïõôéóôåß ìå ëåõêþìáôá ê.á. ðñïúüíôá õøçëÞò âéïëïãéêÞò áîßáò». ÅðéðëÝïí ðïëëÜ åêáôïììýñéá áí-
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
èñþðùí áíôéìåôùðßæïõí êáèçìåñéíÜ ôï öÜóìá ôçò ðåßíáò êáé ôïõ õðïóéôéóìïý. Ç ðôçíïôñïößá ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé èåùñåßôáé «áíôáãùíéóôéêÞ» ôïõ áíèñþðïõ óå ðïëëÝò õðïáíÜðôõêôåò ÷þñåò, äéüôé ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôçò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ôñïöÝò êáôÜëëçëåò ãéá ôçí äéáôñïöÞ ôïõ áíèñþðïõ, ç âåëôßùóç ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôçò åêôñïöÞò ðôçíþí äßíåé ìåãÜëá ðåñéèþñéá óôçí áíÜðôõîç ôçò ðôçíïôñïößáò êáé ìÝóù áõôÞò óôçí åðßëõóç ôïõ åðéóéôéóôéêïý ðñïâëÞìáôïò ôçò áíèñùðüôçôáò. Ç ðôçíïôñïößá äéáêñßíåôáé ãéá ôçí åîáéñåôéêÜ ïéêïíïìéêÞ ðáñáãùãÞ æùïêïìéêþí ðñïúüíôùí (áâãþí êáé êñÝáôïò). Ãéá ðáñÜäåéãìá ãéá ôçí ðáñáãùãÞ åíüò (1) kg êñÝáôïò ïñíéèßïõ êñåáôïðáñáãùãÞò, áðáéôïýíôáé ðåñßðïõ 2,1-2,3 kg îçñÞò ïõóßáò óõìðõêíùìÝíçò ôñïöÞò. Ãéá ôçí ðáñáãùãÞ åíüò (1) kg êñÝáôïò ðá÷õíüìåíïõ ÷ïßñïõ, áðáéôïýíôáé ðåñßðïõ 2,5-3,0 kg îçñÞò ïõóßáò óõìðõêíùìÝíçò ôñïöÞò. Åíþ ãéá ôçí ðáñáãùãÞ åíüò (1) kg êñÝáôïò ðá÷õíüìåíïõ ìçñõêáóôéêïý, áðáéôïýíôáé ðåñßðïõ 4,0-8,0 kg îçñÞò ïõóßáò ôñïöÞò. ¸÷åé, ëïéðüí, ç ðôçíïôñïößá éäéáßôåñá ðëåïíåêôÞìáôá ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôçò êáé ùò åíôáôéêüò, áëëÜ êáé ùò åêôáôéêüò ðáñáãùãéêüò êëÜäïò ôçò ãåùñãßáò, ðñïóöÝñåôáé èáõìÜóéá ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç 19
ôùí áõîçìÝíùí áíáãêþí óå ôñüöéìá æùéêÞò ðñïÝëåõóçò êáé ãéá ôçí åðßëõóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò ôçò áýîçóçò ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ãçò. Óõíåðþò ç ðôçíïôñïößá áðïôåëåß ôïí ðéï æùôéêü êëÜäï ôçò ãåùñãßáò, ôüóï ãéá ôïí åíôáôéêü ÷áñáêôÞñá åêìåôÜëëåõóçò êáé ôçí ðáñáãùãÞ óå óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðïëýôéìùí ôñïöþí ãéá ôïí Üíèñùðï, üóï êáé ãéá ôïí åêôáôéêü ÷áñáêôÞñá ðïõ ìðïñåß íá áîéïðïéåß ôá õðïëåßììáôá ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò êáé ôá áðïññßììáôá ôùí áãñïôéêþí íïéêïêõñéþí. Ãéá ôïõò ðáñáðÜíù ëüãïõò ôï åíäéáöÝñïí ôùí ëáþí, ôùí åðéóôçìüíùí, ôùí êïéíùíéêþí ðáñáãüíôùí êáé ôçò ðïëéôåßáò êÜèå ÷þñáò ðñÝðåé íá åßíáé îå÷ùñéóôü.
Ðáãêüóìéá åîÝëéîç ôçò ðôçíïôñïößáò
Ç ðôçíïôñïößá óôï ðáñåëèüí áðïôåëïýóå äåõôåñåýïíôá êëÜäï ôçò ãåùñãïêôçíïôñïöéêÞò åêìåôÜëëåõóçò, óå ïëüêëçñï ôïí êüóìï. Óå ðïëëÝò üìùò ÷þñåò óå ìåãáëýôåñï Þ ìéêñüôåñï ðïóïóôü åîáêïëïõèåß íá áðïôåëåß äåõôåñåýïíôá êëÜäï Þ Ý÷åé ôç ìïñöÞ ôçò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò. Ç ðôçíïôñïößá, ùò ðáñáãùãéêüò êëÜäïò, «áíôÝ÷åé» óå üëá ôá óõóôÞìáôá åêôñïöÞò áðü ôï ðéï åêôáôéêü ìÝ÷ñé ôï ðéï åíôáôéêü êáé óå üëá ôá ìåãÝèç åêìåôÜëëåõóçò (ìéá üñíéèá ìÝ÷ñé áñêåôÝò ÷éëéÜäåò åêáôïíôÜäåò) ÷ùñßò íá åßíáé Üìåóá äåìÝíç ìå ôç ãç. Ïé Ç.Ð.Á. èåùñïýíôáé óÞìåñá ç ðáôñßäá ôçò ìåãÜëçò ðôçíïôñïöéêÞò åêìåôÜëëåõóçò êáé ôçò åöáñìïóìÝíçò ðôçíïôñïöéêÞò åðéóôÞìçò êáé êáôÝ÷ïõí ôá ðñùôåßá óå ðïëëïýò ôïìåßò ôçò ðôçíïôñïöéêÞò äñáóôçñéüôçôáò. ÐáñÜãïõí ôï 1/4 ðåñßðïõ ôçò ðáãêüóìéáò ðáñáãùãÞò áõãþí êáé êáôáíáëþíïõí ðåñéóóüôåñï êñÝáò ðïõëåñéêþí áðü êÜèå Üëëç ÷þñá ôïõ êüóìïõ. Ðñéí áðü åêáôü ÷ñüíéá ç ðôçíïôñïößá áðïôåëïýóå âÝâáéá óçìáíôéêü êëÜäï ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò, Þôáí üìùò óå íçðéáêÞ áíÜðôõîç. ÊÜèå ãåùñãéêÞ ïéêïãÝíåéá åß÷å ìÝ÷ñé 100 ðôçíÜ êáé ðùëïýóå ôá ðëåïíÜæïíôá áâãÜ êáé ôéò çëéêéùìÝíåò êüôåò. ÊáôÜ ôï 1920 ìåëÝôåò ôùí ãåùñãéêþí ó÷ïëåßùí õðïëüãéóáí üôé ðôçíïôñïöéêÞ åêìåôÜëëåõóç ìå 1600 üñíéèåò ðáñåß÷å ðëÞñç áðáó÷üëçóç óå Ýíáí Üíäñá êáé åéóüäçìá áñêåôü ãéá ôçí êáëÞ óõíôÞñçóç ìéáò óõíçèéóìÝíçò ïéêïãÝíåéáò. Ç êñåáôïðáñáãùãÞ ðïõëåñéêþí, ùò éäéáßôåñïò ðôçíïôñïöéêüò êëÜäïò, äåí õðÞñ÷å, ôï äå êñÝáò ðïõëåñéêþí, ðïõ êáôáíáëßóêïíôáí, Þôáí áðü ôá ðåôåéíÜñéá ðïõ ìåãÜëùíáí 20
ôçí Üíïéîç êáé áðü ôéò ðáëéÝò üñíéèåò. ÌåôÜ ôï 1930 Üñ÷éóå ç ïñãáíùìÝíç êáé óõóôçìáôéêÞ ðôçíïôñïöéêÞ Ýñåõíá áðü ôéò ÐáíåðéóôçìéáêÝò Æùïôå÷íéêÝò Ó÷ïëÝò êáé ôïõò Ãåùñãéêïýò Ðåéñáìáôéêïýò Óôáèìïýò ôïõ Õ.Ã., óôïõò ôïìåßò ôçò äéáôñïöÞò ôùí ðôçíþí, ôçò áíáðáñáãùãÞò, ôçò äéá÷åßñéóçò (management), ôïõ åëÝã÷ïõ ôùí áóèåíåéþí êáé ôçò ìç÷áíïðïßçóçò. Ôüóï ç áðïìüíùóç ôùí âéôáìéíþí A, B, D ê.ë.ð. êáé ç ÷ñçóéìïðïßçóÞ ôïõò óôçí äéáôñïöÞ ôùí ðôçíþí, üóï êáé ç áíáêÜëõøç ôùí åìâïëßùí, ãéá ôçí ðñüëçøç ôùí áóèåíåéþí (äéöèåñïåõëïãéÜò, âñï÷ßôéäáò ê.á.), ðñïÞãáãáí óçìáíôéêÜ ôçí ðôçíïôñïößá. ÁõôÝò êáé Üëëåò áíáêáëýøåéò ôÝèçêáí Ýãêáéñá óôç äéÜèåóç ôùí ðáñáãùãþí êáé óôçí ðñáêôéêÞ åöáñìïãÞ. Áõôü óõíåôÝëåóå óôï íá ìðïõí ïé âÜóåéò ãéá ôç ìáæéêÞ åêôñïöÞ ôùí ðôçíþí êÜèå åðï÷Þ ôïõ Ýôïõò êáé óå ìåãÜëïõò ðëçèõóìïýò. ¸ôóé áðü ôï 1935 ðåñßðïõ Üñ÷éóáí ïé ðñþôåò åêôñïöÝò ïñíéèßùí êñåáôïðáñáãùãÞò êáé éíäéÜíùí. Ðïëý÷ñïíåò äïêéìÝò Ýãéíáí ãéá ôïí êáëýôåñï óõíäõáóìü ôùí åðéèõìçôþí éäéïôÞôùí óôá ðôçíÜ, ôç äéåñåýíçóç ôïõ ôñüðïõ ôçò êëçñïíïìéêüôçôáò ôùí äéáöüñùí ÷áñáêôÞñùí (êõñßáñ÷ïé, öéëïóýíäåôïé ãüíïé ê.ë.ð.), ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôùí ìåèüäùí ãåíåôéêÞò âåëôßùóçò (åðéëïãÞ, äéáóôáýñùóç) êáé ôçí åðßäñáóç ôùí óõíèçêþí ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò óôçí áðïäïôéêüôçôá ôùí åêôñïöþí. ¸ôóé áðü ôéò 200 ðåñßðïõ öõëÝò ðïõ ìåëåôÞèçêáí óôéò Ç.Ð.Á. îå÷þñéóáí, ãéá ìåí ôçí êñåáôïðáñáãùãÞ óåéñÝò Þ ôýðïõò áðü ôç öõëÞ Leghorn, ãéá äå ôçí êñåáôïðáñáãùãÞ óåéñÝò Þ ôýðïõò áðü ôéò öõëÝò Cornish êáé Rock. ¢ñ÷éóå ç õðåñåéäßêåõóç ôùí åðéóôçìüíùí, êõñßùò æùïôå÷íþí êáé êôçíéÜôñùí óôïõò åðéìÝñïõò ôïìåßò Þ óå åéäéêÜ ðôçíïôñïöéêÜ èÝìáôá (äéáôñïöÞ, ãåíåôéêÞ, ïéêïíïìßá, óöáãåéïôå÷íéêÞ, åìðüñéï, ìåôáðïßçóç, êáôáóêåõÝò èáëÜìùí ìå åëåã÷üìåíåò óõíèÞêåò, åéäßêåõóç óôá áíáðíåõóôéêÜ íïóÞìáôá, óôç ëåõ÷áéìßá ê.ë.ð.). ¢ñ÷éóå ç êõêëïöïñßá ðôçíïôñïöéêþí ðåñéïäéêþí óôéò Ç.Ð.Á. ãéá ôçí åíçìÝñùóç ôùí êáôáíáëùôþí êáé ôçí ðñïâïëÞ ôùí ðôçíïôñïöéêþí èåìÜôùí êáé ôùí ðôçíïôñïöéêþí ðñïúüíôùí ãéá ôçí ðôçíïôñïößá. Óå óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ïé Ç.Ð.Á. Ýöèáóáí óôç äçìéïõñãßá óýã÷ñïíùí ìåãÜëùí åéäéêåõìÝíùí, óå êÜèå êëÜäï ðáñáãùãÞò, ðôçíïôñïöéêþí åðé÷åéñÞóåùí (áíáðáñáãùãÞò, áâãïðáñáãùãÞò, êñåáôïðáñáãùãÞò). ×ñçóéìïðïéÞèçêáí áõôüìáôïé ìç÷áíéóìïß ãéá ôçí ôñïöïäïóßá, ôçí õäñïäïóßá, ôç ñýèìéóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ôùí ðôçíþí, ôç óõëëïãÞ êáé ôçí ôõ-
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
ðïðïßçóç ôùí áâãþí, ôç óöáãÞ, øýîç, ôåìá÷éóìü êáé ôõðïðïßçóç ôïõ ïñíéèßïõ êñÝáôïò ê.á. ÄçìéïõñãÞèçêáí ðïëëÝò ìç÷áíïðïéçìÝíåò åðé÷åéñÞóåéò áâãïðáñáãùãÞò ìå 300.000 êáé ðëÝïí ãåííïýóåò, ïé ïðïßåò áíôéêáôÝóôçóáí ôïõò ìéêñïðôçíïôñüöïõò. Åðßóçò ðïëëÝò åðé÷åéñÞóåéò åêôñïöÞò ïñíéèßùí êñåáôïðáñáãùãÞò, ôçò ôÜîåùò ôùí 100.000 êáé 200.000 êåöáëþí êáôÜ åêôñïöÞ, åöÜñìïóáí ôï óýóôçìá ìéáò çëéêßáò (all-in, all-out) ê.á. óõóôÞìáôá åêôñïöÞò. Ç åðéóôçìïíéêÞ óå âÜèïò êáé ðëÜôïò ìåëÝôç ôùí ðôçíþí êáé ç åöáñìïãÞ ôçò óýã÷ñïíçò ôå÷íïëïãßáò Ý÷ïõí êÜíåé ôï ðôçíü Ýíá æùíôáíü åñãïóôÜóéï, ìå ôïí êáëýôåñï óõíôåëåóôÞ áîéïðïßçóçò ôçò ôñïöÞò êáé ôçò ìåôáôñïðÞò áõôÞò óå áâãÜ êáé êñÝáò, ìå ôï ìéêñüôåñï êüóôïò. Êáé Üëëåò ÷þñåò üðùò ç Ïëëáíäßá, ç Áããëßá, ç Éáðùíßá, ç Ãáëëßá, ôï ÉóñáÞë, ç Ñùóßá, ç Ãåñìáíßá, ç Éôáëßá ðïõ Ý÷ïõí áíáðôõãìÝíç óõóôçìáôéêÞ ðôçíïôñïößá, åîåëß÷èçêáí ìå áíÜëïãï ôñüðï. Óôçí Éôáëßá ð.÷. ìéá ÷þñá êáô’ åîï÷Þí ãåùñãéêÞ, óôéò áñ÷Ýò ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá, ç ðôçíïôñïößá äåí Þôáí óðïõäáßïò ðáñáãùãéêüò êëÜäïò, áëëÜ ìéá äåõôåñåýïõóá áðáó÷üëçóç ôùí áãñïôþí. Ôá ðôçíïôñïöéêÜ ðñïúüíôá áâãÜ êáé êñÝáò èåùñïýíôáí ãéá ôïí êáôáíáëùôÞ ðïëõôÝëåéá ïé äå ðáñáãùãïß ðñïôéìïýóáí íá ôá ðùëïýí ðáñÜ ïé ßäéïé íá ôá ôñþíå. ¼ìùò ìåôÜ ôïí 2ï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, ãéá íá áíôéìåôùðéóôïýí ôá åðéóéôéóôéêÜ ðñïâëÞìáôá êáé íá âåëôéùèåß ç ðïéüôçôá ôçò ôñïöÞò ôïõ áíèñþðïõ, äçìéïõñãÞèçêå ç áíÜãêç íá áõîçèåß ç ðáñáãùãÞ, ïðüôå óôñÜöçêáí ðñïò ôçí åíôáôéêïðïßçóç ôçò ðôçíïôñïöéêÞò ðáñáãùãÞò. ¸ôóé óå ðïëý óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá äçìéïõñãÞèçêå ç óõóôçìáôéêÞ ðôçíïôñïößá óôçí Éôáëßá, ìå ðïëý ìåãÜëç áíÜðôõîç ôüóï óå åðé÷åéñÞóåéò ðáñáãùãÞò ðôçíïôñïöéêþí ðñïúüíôùí ãéá ôçí ðôçíïôñïößá (åîïðëéóìüò, ìßãìáôá ðôçíïôñüöùí ê.ë.ð.), ü÷é ìüíï ãéá ôçí åã÷þñéá áãïñÜ áëëÜ êáé ãéá ôéò äéåèíåßò áãïñÝò, ìå ìåãÜëç åðéôõ÷ßá.
ÁíÜðôõîç êáé åîÝëéîç ôçò ðôçíïôñïößáò óôçí ÅëëÜäá
Ç ÅëëÜäá ìåôÜ ôçí êáôÜêôçóç ôçò ÐïëéôéêÞò Å-
ëåõèåñßáò ôçò (ÓõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ 6.7.1827) ãéá ôçí áíÜêôçóç ôçò ÏéêïíïìéêÞò Åëåõèåñßáò óôçñß÷èçêå óôçí «ðïéìåíïáãñïôéêÞ» åíáó÷üëçóç ôïõ ëáïý ôçò.
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï ôïõ Áãñáíáðáõôéêïý ÓõóôÞìáôïò (1864-1892), üôáí ç êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò Þôáí ðåñéïñéóìÝíç óå áñôïðïéçôéêÜ êõñßùò óéôçñÜ (óéôÜñé, êáëáìðüêé, êñéèÜñé ê.ë.ð.), óå êôçíïôñïöéêÜ öõôÜ êáé áãñáíáðáýóåéò, ç ÷þñá ìáò Þôáí ðåñéóóüôåñï êôçíïôñïöéêÞ (50%-70% ôùí åóüäùí ðñïÝñ÷ïíôáí áðü ôçí êôçíïôñïößá) ðáñÜ ãåùñãéêÞ (Ä. ÐÜíïõ 1960). ÊáôÜ ôçí ðñþôç ìåôáâáôéêÞ åðï÷Þ (1893-1911) ôçò ðåñéüäïõ ôïõ Óðïñïðáñáãùãéêïý Ãåùñãéêïý ÓõóôÞìáôïò, ðïõ ðåñéïñßóôçêáí ïé áãñáíáðáýóåéò êáé Üñ÷éóå ç åöáñìïãÞ ôçò áìåéøéóðïñÜò, ìå ðáñÜëëçëç åíôáôéêïðïßçóç ôçò êáëëéÝñãåéáò ôçò ãçò, ìåéþèçêå ï áñéèìüò ôùí âïïåéäþí êáé áéãïðñïâÜôùí (íïìáäéêÞò êõñßùò åêôñïöÞò) êáé áõîÞèçêå ï áñéèìüò ôùí ÷ïßñùí êáé êõñßùò ôùí ðôçíþí ÷ùñéêÞò åêôñïöÞò (êáôÜ 45%), ëüãù ìéêñüôåñçò åîÜñôçóçò áðü ôéò âïóêïýìåíåò åêôÜóåéò êáé ëüãù êáëýôåñçò áîéïðïßçóçò ôùí óõãêïìéæüìåíùí æùïôñïöþí êáé õðïëåéììÜôùí ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò. ÌåãÜëç áýîçóç ôçò ÷ùñéêÞò êôçíïôñïößáò êáé éäéáßôåñá ôçò ðôçíïôñïößáò (êáôÜ 113%) êáé ôçò êïõíåëïôñïößáò (êáôÜ 253%), ðñáãìáôïðïéÞèçêå ìåôÜ ôçí áðïêáôÜóôáóç ôùí áêôçìüíùí ðñïóöýãùí ôçò ÌéêñáóéáôéêÞò êáôáóôñïöÞò. ¸ôóé ôá ðôçíÜ áðü 5.777.000 êåöáëÝò ôï 1922, Ýöôáóáí ôéò 12.330.000 ôï 1937 (åê ôùí ïðïßùí 11.200.000 üñíéèåò êáé ïñíßèéá). Ôï Ýôïò áõôü (1937) ç áêáèÜñéóôç áîßá ôçò ðôçíïôñïöéêÞò ðáñáãùãÞò Þôáí 5,8% êáé 11,3% (4,3% áðü ôçí áâãïðáñáãùãÞ êáé 7,0% áðü ôçí êñåáôïðáñáãùãÞ) ôçò áãñïôéêÞò êáé êôçíïôñïöéêÞò ðáñáãùãÞò, áíôßóôïé÷á (Á. Áããåëüðïõïò, Åèí. Ôõðïãñáöåßï 1940). Óôçí ÅëëÜäá ç ðôçíïôñïößá óôçí åîåëéêôéêÞ ôçò ðïñåßá, ìÝ÷ñé ôï 2ï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, ìå ïñéóìÝíåò êáôÜ äéáóôÞìáôá, åîáéñÝóåéò, áêïëïõèïýóå ôçí ðïñåßá ôïõ óõíüëïõ ôçò êôçíïôñïößáò, ç Üóêçóç ôçò ïðïßáò ãéíüôáí ìå ôï óýóôçìá ôçò ÷ùñéêÞò (ïéêüóéôçò-çìéïéêüóéôçò) êáé ôçò ðïéìíéáêÞò (ìåôáêéíïýìåíçò Þ ìç) åêôñïöÞò. Ôç ÷ñïíéêÞ áõôÞ ðåñßïäï (ìåôÜ ôï 1925), Üñ÷éóáí íá éäñýïíôáé óôá ÌÝãáñá êáé ðÝñéî ôùí Áèçíþí óõóôÞìáôá ðôçíïôñïößáò (ìéêñÞò äõíáìéêüôçôáò 300-1000 ïñíßèùí) ìå ãåíåôéêü õëéêü ôï ïðïßï ðñïÞëèå áðü ôï åîùôåñéêü (êõñßùò ôçí ÁìåñéêÞ). Ëüãù, üìùò, Ýëåéøçò åðáñêþí ãíþóåùí ðôçíïôñïößáò (áíáðáñáãùãÞò, äéáôñïöÞò, ðñüëçøçò êáé êáôáðïëÝìçóçò áóèåíåéþí) ðïëëÝò áðü ôéò åêôñïöÝò áõôÝò áðÝôõ÷áí êáé Ýêëåéóáí. ÌåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç, ï êëÜäïò ôçò ðôçíïôñï-
21
Ðßíáêáò 1. Áñéèìüò áâãïðáñáãùãþí ïñíßèùí êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò, ôá Ýôç 1958 êáé 2000 (Á. Êáñáíôïýíéáò êáé Õð. Ãåùñãßáò) ÅêôñïöÞ ×ùñéêÞ ÓõóôçìáôéêÞ Óýíïëï
1958
2000 %
¼ñíéèåò
%
9.324.000
92
7.359.000
53
×ùñéêÞ
812.000
8
6.493.000
47
ÓõóôçìáôéêÞ
10.135.000
100
13.852.000
100
Óýíïëï
1958 ÁâãÜ (ôüíïé)
%
ÁâãÜ (ôüíïé)
×ùñéêÞ
41.724
86
ÓõóôçìáôéêÞ
6.781
Óýíïëï
48.505
1958
2000
Ïñíßèéá
%
Ïñíßèéá
%
2.740.000
85
7.924.000
8
483.000
15
89.187.000
92
3.223.000
100
97.111.000
100
Ðßíáêáò 4. ÐáñáãùãÞ êñÝáôïò ïñíßèùí êáé ïñíéèßùí, óå ôüíïõò, êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò ôá Ýôç 1958 êáé 2000 (Á. Êáñáíôïýíéáò êáé Õð. Ãåùñãßáò)
2000
ÅêôñïöÞ
1958
2000
%
ÅêôñïöÞ
ÊñÝáò (ôüíïé)
%
ÊñÝáò (ôüíïé)
%
43.694
34
×ùñéêÞ
15.034
88
18.176
11
14
83.203
66
ÓõóôçìáôéêÞ
2.145
12
141.966
89
100
126.897
100
Óýíïëï
17.179
100
160.142
100
ößáò ðáñïõóßáóå éäéáßôåñç áíÜðôõîç. ÄçìéïõñãÞèçêáí óõóôçìáôéêÝò åêôñïöÝò ïéêïãåíåéáêïý êáé åðé÷åéñçìáôéêïý ôýðïõ, åîåéäéêåõìÝíåò êáé ìç÷áíïðïéçìÝíåò, éäéáßôåñá ìåôÜ ôï 1960.
Ç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá óôçí áõãÞ ôïõ 21ïõ áéþíá ðôçíïôñïößá óÞìåñá áðïôåëåß Ýíáí áðü ôïõò ðëÝïí óçìáíôéêïýò êëÜäïõò ôçò áãñïôéêÞò ðáñáãùãÞò. Ç ðáñáãùãÞ áâãþí êáé êñÝáôïò, ôï Ýôïò 2000 Ýöôáóå óôïõò 127.000 ôüíïõò êáé 160.000 ôüíïõò á-
22
ÅêôñïöÞ
¼ñíéèåò
Ðßíáêáò 3. ÐáñáãùãÞ áâãþí êáôáíÜëùóçò óå ôüíïõò, êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò ôá Ýôç 1958 êáé 2000 (Á. Êáñáíôïýíéáò êáé Õð. Ãåùñãßáò)
Ç
Ðßíáêáò 2. Áñéèìüò ïñíéèßùí êñåáôïðáñáãùãÞò êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò, ôá Ýôç 1958 êáé 2000 (Á. Êáñáíôïýíéáò êáé Õð. Ãåùñãßáò)
íôßóôïé÷á. Ç åôÞóéá êáôÜ Üôïìï êáôáíÜëùóç áðü 5,5 kg áâãþí êáé 2,1 kg êñÝáôïò ïñíßèùí, ôï Ýôïò 1958 Ýöôáóå óôá 12,5 kg êáé 18,5 kg ôï Ýôïò 2000 áíôßóôïé÷á. Ç äå óõììåôï÷Þ ôçò ïñíéèïôñïößáò óôçí áêáèÜñéóôç áîßá ôçò áãñïôéêÞò êáé æùéêÞò ðáñáãùãÞò, Ýöôáóå óôá åðßðåäá ôïõ 5,13% êáé 19,53% áíôßóôïé÷á (7,81% áðü ôçí áâãïðáñáãùãÞ êáé 11,72% áðü ôçí êñåáôïðáñáãùãÞ) ôï Ýôïò 1997. Óôçí ïñíéèïôñïößá, áíåîÜñôçôá áðü ôï åðßðåäï Ýíôáóçò ôçò åêôñïöÞò, ðáñáôçñïýíôáé äýï äéáêñéôÝò ìåôáîý ôïõò ìïñöÝò Þ óõóôÞìáôá åêôñïöÞò: — ç ÷ùñéêÞ êáé — ç óõóôçìáôéêÞ. Óôïí Ðßíáêá 1 öáßíåôáé ï áñéèìüò ôùí åêôñåöüìåíùí ïñíßèùí áâãïðáñáãùãÞò êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò ôá Ýôç 1958 êáé 2000. Óôïí Ðßíáêá 2 öáßíåôáé ï áñéèìüò ôùí åêôñåöüìåíùí ïñíéèßùí êñåáôïðáñáãùãÞò êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò ôá Ýôç 1958 êáé 2000. Óôïí Ðßíáêá 3 öáßíåôáé ç ðáñáãùãÞ áâãþí êáôáíÜëùóçò ïñíßèùí, óå ôüíïõò, êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò ôá Ýôç 1958 êáé 2000. Óôïí Ðßíáêá 4 öáßíåôáé ç ðáñáãùãÞ êñÝáôïò ïñíßèùí êáé ïñíéèßùí, óå ôüíïõò, êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò ôá Ýôç 1958 êáé 2000. Áðü ôá óôïé÷åßá ôùí ÐéíÜêùí 1, 2, 3 êáé 4 ðñïêýÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
ðôåé üôé: — ï áñéèìüò ôùí ïñíßèùí ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò, ôï Ýôïò 2000 óå ó÷Ýóç ìå ôï 1958, ìåéþèçêå êáôÜ 21%, üìùò ç ðáñáãùãÞ áâãþí áõîÞèçêå êáôÜ 6% ôçí áíôßóôïé÷ç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï. — ï áñéèìüò ôùí ïñíßèùí óõóôçìáôéêÞò åêôñïöÞò, ôï Ýôïò 2000, óå ó÷Ýóç ìå ôï 1958, 8ðëáóéÜóôçêå, ç äå ðáñáãùãÞ áâãþí 12ðëáóéÜóôçêå. — ï áñéèìüò ôùí ïñíéèßùí êñåáôïðáñáãùãÞò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò, ôï Ýôïò 2000 óå ó÷Ýóç ìå ôï 1958 áõîÞèçêå êáôÜ 189% ç äå ðáñáãùãÞ êñÝáôïò ïñíßèùí êáé ïñíéèßùí áõîÞèçêå êáôÜ 50%. — ï áñéèìüò ôùí ïñíéèßùí óõóôçìáôéêÞò åêôñïöÞò ôï Ýôïò 2000, óå ó÷Ýóç ìå ôï 1958, áõîÞèçêå 185 öïñÝò, ìå áíÜëïãç áýîçóç êáé ôçò ðáñáãùãÞò êñÝáôïò. Ìå âÜóç ôá óôïé÷åßá ôçò Å.Ó.Õ.Å., åêôéìÜôáé üôé ï áãñïôéêüò ðëçèõóìüò ôçò ÷þñáò ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ìåéþèçêå êáôÜ 45% ðåñßðïõ. ¼ìùò ï áñéèìüò ôùí ïñíßèùí ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò ìåéþèçêå êáôÜ 21%, ìå áðïôÝëåóìá íá áõîçèåß ï áñéèìüò ôùí ïñíßèùí áíÜ áãñïôéêÞ ïéêïãÝíåéá êáôÜ 20% ðåñßðïõ. Ôá ìåãÝèç áõôÜ äåß÷íïõí üôé ç óõóôçìáôéêÞ ðôçíïôñïößá äåí áíôéêáôÝóôçóå ôç ÷ùñéêÞ, áëëÜ êÜëõøå ôéò áõîçìÝíåò áíÜãêåò æÞôçóçò ôçò áãïñÜò óå ðôçíïôñïöéêÜ ðñïúüíôá (áâãÜ êáé êñÝáò), ç äå ÷ùñéêÞ áðü Üðïøç ðáñáãùãÞò êáé ðáñáãùãéêüôçôáò åîåëßóóåôáé êáé áíáðôýóóåôáé èåôéêÜ.
ÅêôñïöÞ ïñíßèùí óôï ÷ùñéü
Ç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá óõíßóôáôáé óôç äéáôÞñçóç,
áðü ôéò ðåñéóóüôåñåò áãñïôéêÝò ïéêïãÝíåéåò êáé óôçí åêôñïöÞ êáôÜ ðáñáäïóéáêü ôñüðï, ãýñù áðü ôçí ïéêßá ôïõò Þ óôï áãñüêôçìá Þ óôï óôÜâëï, ìéêñïý (10-30 óõíÞèùò) áñéèìïý ïñíßèùí, ïñíéèßùí ê.á. ðôçíþí. Óêïðüò ôçò åêôñïöÞò áõôÞò åßíáé ç åîáóöÜëéóç ôùí áãñïôéêþí ïéêïãåíåéþí, óå ðôçíïôñïöéêÜ ðñïúüíôá (áâãÜ êáé êñÝáò). Óå ðïëëÝò üìùò ðåñéðôþóåéò, ç åíáó÷üëçóç áõôÞ, áðïôåëåß ìüíéìç ðçãÞ åéóïäÞìáôïò, ãéá ôï «êïìðüäåìá» ôçò áãñüôéóóáò íïéêïêõñÜò, üðùò êáôÜ êáíüíá óõíÝâáéíå óôï ðáñåëèüí, áöïý ìÝñïò ôçò ðáñáãùãÞò ðùëåßôáé. ÕðÜñ÷åé ðÜíôá äéáèÝóéìï êáôáíáëùôéêü êïéíü, ðïõ ðñïôéìÜ ôá ðñïúüíôá ÷ùñéêÞò åêôñïöÞò, Ýôïéìï êáé äéáèÝóéìï íá ðëçñþóåé ðåñéóóüôåñá ÷ñÞìáôá, íá áãïñÜóåé íüóôéìá ðñïúüíôá, áâãÜ êáé êñÝáò, åëåýèåñçò âïóêÞò (áëáíéÜñåò) êüôåò. ¸÷ïíôáò áóöáëþò ôçí áßóèçóç üôé ôá ðñïúüíôá áðü ôá æþá åëåýèåñçò âïóêÞò åßíáé äéáéôçôéêÜ êáé ðïéïôéêÜ êáëýôåñá. ÌÝóá
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
áð’ áõôÞí ôçí áíÜãêç ãéá ðïéïôéêÜ ðñïúüíôá ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá õðÜñ÷åé ìéá ôÜóç, áðü áóôéêÝò ïéêïãÝíåéåò, íá áíáðôýóóïõí ìéêñÝò åêôñïöÝò, óôéò ðåñéáóôéêÝò ðåñéï÷Ýò óå éäéüêôçôá êõñßùò êôÞìáôá ãéá ôçí ðáñáãùãÞ áâãþí êáé êñÝáôïò ïñíßèùí, ãéá äéêÞ ôïõò ÷ñÞóç. Ç äñáóôçñéüôçôá áõôÞ äåí öáßíåôáé êáé ôüóï åðéôõ÷Þò. Óôç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá, ìÝ÷ñé ôï 1960, åêôñÝöïíôáí, ó÷åäüí åî’ ïëïêëÞñïõ (98%) ï åã÷þñéïò ôýðïò üñíéèáò, óùìáôéêïý âÜñïõò 2-3 kg ìå ëåéñß üëùí ôùí ôýðùí (áðëü, äéðëü, ðéóüìïñöï, ñïäüìïñöï), ðïéêßëùí ÷ñùìáôéóìþí êáé áðï÷ñþóåùí ðôÝñùìá, ÷ùñßò ïìïéïãÝíåéá êáé óôáèåñüôçôá ôùí öáéíïìåíéêþí ÷áñáêôÞñùí. Ï ôýðïò ôçò åã÷þñéáò üñíéèáò ðñïÞëèå áðü ôõ÷áßåò ìç ðñïãñáììáôéóìÝíåò äéáóôáõñþóåéò, äéáöüñùí öõëþí, ìåôáîý ôùí ïðïßùí ðåñéëáìâÜíåôáé ç êïéíÞ êáé ç áâãïðáñáãùãéêÞ ãõìíüëáéìç üñíéèá. Ç áâãïðáñáãùãÞ ôçò åã÷þñéáò üñíéèáò, êÜôù áðü åêôáôéêÝò êáé áíôßîïåò ðïëëÝò öïñÝò óõíèÞêåò, Þôáí ôçò ôÜîåùò ôùí 50-100 áâãþí áíÜ üñíéèá åôçóßùò, ÷ùñßò ðïôÝ íá åöáñìïóôåß ðñüãñáììá åëÝã÷ïõ áðïäüóåùí êáé åðéëïãÞò. ÄïêéìÝò ðïõ Ýãéíáí óôçí Áâåñþöåéï ÃåùñãéêÞ Ó÷ïëÞ ËÜñéóáò óå üñíéèåò åã÷þñéáò öõëÞò ìå ìÝóç áâãïðáñáãùãÞ 70-80 áâãÜ, Ýöôáóáí, ìåôÜ áðü åðéëïãÞ ôá 140 áâãÜ áíÜ üñíéèá êáé åôçóßùò, üóï ðåñßðïõ áðÝäéäáí êáé ïé âåëôéùìÝíïé ôýðïé ïñíßèùí ôçò óõóôçìáôéêÞò åêôñïöÞò ôçí åðï÷Þ åêåßíç. Ç åã÷þñéá üñíéèá åß÷å Üñéóôá áíåðôõãìÝíï ôï åðùáóôéêü Ýíóôéêôï, ìåãÜëç áíèåêôéêüôçôá óôéò áíôßîïåò óõíèÞêåò êáé ôéò áóèÝíåéåò, Þôáí ëéôïäßáéôç êáé áîéïðïéïýóå èáõìÜóéá ôá õðïëåßììáôá ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò êáé ôá áðïññßììáôá ôçò áãñïôéêÞò ïéêïãÝíåéáò. Ôéò áíÜãêåò, óå èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ, êÜëõðôå êõñßùò áðü ôçí åëåýèåñç âüóêçóç êáé äåõôåñåõüíôùò áðü ôç ÷ïñÞãçóç
23
äçìçôñéáêþí êáñðþí, óõíÞèùò ôïõò ÷åéìåñéíïýò ìÞíåò. Êáìßá öñïíôßäá äåí Ý÷åé ëçöèåß, áðü ôïõò áñìüäéïõò öïñåßò, ôá ÅñåõíçôéêÜ Éäñýìáôá êáé ãåíéêüôåñá ôçí Ðïëéôåßá ãéá ôç âåëôßùóç, ïýôå êáí ãéá ôçí äéáôÞñçóç ôïõ èáõìÜóéïõ ãåíåôéêïý õëéêïý ôçò åã÷þñéáò üñíéèáò, ç ïðïßá óÞìåñá äåí õðÜñ÷åé ðéá. ÌåôÜ ôï 1960 êáé óôáäéáêÜ, ðáñÜëëçëá ìå ôç âåëôßùóç ôïõ åðéðÝäïõ äéáâßùóçò ôçò áãñïôéêÞò ïéêïãÝíåéáò, óôç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá, áíôéêáôáóôÜèçêå ç åã÷þñéá üñíéèá ìå Üëëåò öõëÝò Þ ôýðïõò ïñíßèùí ìåãáëýôåñçò ðáñáãùãéêÞò éêáíüôçôáò áâãþí Þ êáé êñÝáôïò. ÓÞìåñá ç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá ðåñéëáìâÜíåé: • üñíéèåò ãåííïýóåò • êïêêüñéá ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôïõ óìÞíïõò • ãÝñéêåò üñíéèåò ãéá óöáãÞ • ïñíßèéá áñóåíéêÜ êáé èçëõêÜ ãéá áíÜðôõîç - ðÜ÷õíóç • ðïõëÜäåò êáé êïêêïñÜêéá áíôéêáôÜóôáóçò. Ôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü (90% ðåñßðïõ) ôùí ïñíßèùí êáé ïñíéèßùí, ðïõ åêôñÝöïíôáé óôç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá åßíáé õâñßäéá óõíäõáóìÝíùí êõñßùò áðïäüóåùí, ðñïúüíôá äéáóôáýñùóçò äéáöüñùí åðþíõìùí óåéñþí Þ ôýðùí, áâãïðáñáãùãéêÞò êáé êñåáôïðáñáãùãéêÞò êáôåýèõíóçò, ðáôñïãïíéêÜ. Ôá õâñßäéá áõôÜ ôá ðñïìçèåýïíôáé ïé ðáñáãùãïß áðü ðëáíüäéïõò ðùëçôÝò ðôçíþí. Ìéêñü ðïóïóôü (10% ðåñßðïõ) ðáñÜãåôáé áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò ðáñáãùãïýò êáôÜ ðáñáäïóéáêü ôñüðï, áðü êüôåò ðïõ êëùóÜíå (êëþóåò) Þ ðñïìçèåýïíôáé êáé ÷ñçóéìïðïéïýí üñíéèåò áâãïðáñáãùãÞò, ðïõ Ý÷ïõí ïëïêëçñþóåé ôïí êýêëï ðáñáãùãÞò ôïõò óôç óõóôçìáôéêÞ ðôçíïôñïößá êáé åêðïéïýíôáé. Ãéá ôçí ðáñáãùãÞ õâñéäßùí ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò, õðÜñ÷ïõí 80 ðåñßðïõ åêôñïöÝò ðáôñïãïíéêþí ïñíßèùí åê ôùí ïðïßùí ôá 3/4 âñßóêïíôáé óôçí áãñïôéêÞ ðåñéï÷Þ ÌåãÜñùí êáé ôï 1/4 óôçí õðüëïéðç ÅëëÜäá (Èåó/íßêç, ÊñÞôç, ËÜñéóá ê.ë.ð.). Äéáôßèåíôáé óôçí áãïñÜ ðåñßðïõ 12.000.000 ïñíßèéá óõíäõáóìÝíùí áðïäüóåùí, çëéêßáò 20-30 çìåñþí êáé óùìáôéêïý âÜñïõò 300-400 g åê ôùí ïðïßùí: — 60% åßíáé ìÜëëïí êñåáôïðáñáãùãéêïý ôýðïõ (óùìáôéêü âÜñïò åíçëßêùí èçëõêþí 3,50-4,50 kg) — 40% åßíáé ìÜëëïí áâãïðáñáãùãéêïý ôýðïõ (óùìáôéêïý âÜñïõò åíçëßêùí èçëõêþí 2,50-3,50 kg). Óôç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá, ç áíÜðôõîç ôùí ïñíéèßùí ðïõ ðñïïñßæïíôáé ãéá áâãïðáñáãùãÞ êáé áõôþí ðïõ ðñïïñßæïíôáé ãéá ðÜ÷õíóç êáé óöáãÞ ãßíåôáé, ðïëëÝò öïñÝò, ÷ùñßò íá åîáóöáëßæïíôáé ïé áðáé-
24
ôïýìåíåò óõíèÞêåò ðåñéâÜëëïíôïò êáé äéáôñïöÞò. ¸ôóé ïé áðþëåéåò áíáðôõóóïìÝíùí ïñíéèßùí åßíáé áñêåôÜ õøçëÝò (10% ìÝ÷ñé 40%). Ïé ðïõëÜäåò ïëïêëçñþíïõí ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò êáé åéóÝñ÷ïíôáé óôçí áâãïðáñáãùãÞ óå çëéêßá 6-8 ìçíþí (áíÜëïãá ôçí åðï÷Þ). Ôá ðá÷õíüìåíá ïñíßèéá óöÜæïíôáé Þ ðùëïýíôáé ãéá óöáãÞ (áíÜëïãá ìå ôéò áíÜãêåò ôçò ïéêïãÝíåéáò Þ ôç æÞôçóç ôçò áãïñÜò) óå çëéêßá 5 ìÝ÷ñé 10 ìçíþí (ðåôåéíÜñéá) æþíôïò âÜñïõò 3-6 kg. Ôá ðïõëéÜ äéáôßèåíôáé óôçí áãïñÜ æùíôáíÜ Þ óöáãìÝíá Þ êáé ìáäçìÝíá. Ç äéáôñïöÞ ôùí ðôçíþí, ôçò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò, óôçñßæåôáé óôç ÷ïñÞãçóç óõìðõêíùìÝíùí ôñïöþí êáé óôç âïóêÞ. Ïé üñíéèåò Ý÷ïõí óôç äéÜèåóÞ ôïõò üëç ôçí çìÝñá ðåñéïñéóìÝíç Þ áðåñéüñéóôç Ýêôáóç ìå öõóéêÞ Þ ôå÷íçôÞ ÷ëüç ðÝñéî ôçò ïéêßáò, óôï êôÞìá Þ óôï óôÜâëï ôçò áãñïôéêÞò ïéêïãÝíåéáò. Ôéò ðñùéíÝò Þ ôéò âñáäéíÝò þñåò ÷ïñçãåßôáé óõìðõêíùìÝíç ôñïöÞ áðïôåëïýìåíç óõíÞèùò áðü êáñðïýò äçìçôñéáêþí, ðßôõñá óßôïõ, Þ êáé äéÜöïñá áðïöÜãéá êáé áðïññßììáôá êïõæßíáò. Ôéò ðñþôåò 10-20 ìÝñåò ìåôÜ ôçí ôïðïèÝôçóç óôïí ïñíéèþíá, óõíÞèùò ÷ïñçãïýíôáé óôá ïñíßèéá éóïññïðçìÝíá ìßãìáôá ðôçíïôñïöþí. Ôá ïñíéèïôñïöåßá (êïôÝôóéá), üðïõ óôåãÜæïíôáé ïé üñíéèåò êáé ôá ïñíßèéá ôçò ÷ùñéêÞò åêôñïöÞò, êáôÜ ãåíéêü êáíüíá åßíáé áêáôÜëëçëá. Äåí ðñïóôáôåýïõí åðáñêþò ôá ðôçíÜ áðü ôéò áíôßîïåò óõíèÞêåò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò (ðïëý êñýï, ðïëý æÝóôç, åðéâëáâÞ áÝñéá ê.ë.ð.) êáé ôïõò öõóéêïýò å÷èñïýò. ÓõíÞèùò, ðñü÷åéñá êáôáóêåõáóìÝíá åßíáé óå áêáôÜëëçëç èÝóç, äåí Ý÷ïõí ðáñÜèõñá, åßíáé óêïôåéíÜ, áêÜèáñôá êáé äçìéïõñãåßôáé, óôï åóùôåñéêü ôïõ ïñíéèþíá, õøçëÞ õãñáóßá êáé ãåíéêÜ óõíèÞêåò ðïõ åõíïïýí ôçí áíÜðôõîç ìéêñïâßùí ìå üëåò ôéò äõóìåíåßò åðéðôþóåéò ãéá ôá ðôçíÜ. ÌåãÜëï åßíáé ôï ðïóïóôü ôùí ïñíßèùí ðïõ äéáôçñïýíôáé ìå Üëëá æþá, ðñÜãìá ôï ïðïßï åßíáé áíèõãéåéíü, ãéá üëá ôá óõóôáâëéæüìåíá æþá. Ç åôÞóéá ðáñáãùãÞ áâãþí êáôáíÜëùóçò áðü ôéò üñíéèåò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò ôï Ýôïò 1958 Þôáí 86 ôåìÜ÷éá (Á. Êáñáíôïýíéáò 1960) êáé ôï Ýôïò 2000 áíÞëèå óôá 107 ôåìÜ÷éá áíÜ üñíéèá êáé áíÜ Ýôïò (Óôïé÷åßá Õð. Ãåùñãßáò). Ùóôüóï áðü ôá óôïé÷åßá ìéêñïý ôõ÷áßïõ äåßãìáôïò 23 åêôñïöþí, óå áãñïôéêÞ ðåñéï÷Þ ôïõ Í. Áñôáò, ìå 368 üñíéèåò óõíïëéêÜ, ç ìÝóç åôÞóéá áâãïðáñáãùãÞ (áðü 1.10.2000 ìÝ÷ñé 30.9.2001) áíÝñ÷åôáé ê.ì.ï. óå 165 áâãÜ. Ôï äåßãìá áõôü åßíáé ðïëý ìéêñü êáé ðéèáíüí íá ìçí åßíáé áíôé-
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
Ðßíáêáò 5. ÐáñáãùãéêÜ óôïé÷åßá ïñíßèùí ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò ÏÌÁÄÁ ÐÁÑÁÃÙÃÙÍ
×ÁÑÁÊÔÇÑÉÓÔÉÊÏ
Á
Â
Ã
Ä
1
11
7
4
ïñíßèùí
9
143
154
62
ðåôåéíþí
1
12
11
8
9
13
22
15.50
4. ÌÝóï óùìáôéêü âÜñïò ïñíßèùí (kg)
2.10
2.85
3.80
4.10
5. ÌÝóç çëéêßá ïñíßèùí (Ýôç)
2.50
1.47
1.30
1.20
1*
2*
3*
3*
ÊáëÞ
ÌÝôñéá
ÌÝôñéá
ÊáêÞ
265
201
148
110
Öèéíüðùñï
15.80
11.90
7.40
9.10
×åéìþíá
29.80
28.40
33.10
30.90
¢íïéîç
28.70
33.90
40.60
43.60
Êáëïêáßñé
25.70
24.80
18.90
16.40
200
115
50
18
83
-
-
-
— Êáëáìðüêé g/üñíéèá/çìÝñá
-
54.76
83.36
95.00
— ÊñéèÜñé g/üñíéèá/çìÝñá
-
-
8.73
12.50
— Ðßôõñá óßôïõ g/üñíéèá/çìÝñá
-
25.54
28.73
18.75
• ÁðïöÜãéá ê.á. áðïññßììáôá íïéêïêõñéïý
+
+
+
+
• Õðïëåßììáôá áãñïêôÞìáôïò
+
+
+
+
10.86
10.92
20.12
29.27
1. Áñéèìüò ðáñáãùãþí 2. Áñéèìüò ðôçíþí
3. ÌÝóïò áñéèìüò ïñíßèùí áíÜ ðáñáãùãü
6. Ôýðïò ïñíßèùí 7. ÊáôÜóôáóç ïñíéèþíá 8. ÌÝóç ðáñáãùãÞ (áâãÜ/ïñí./Ýôïò)
9. Ðïóïóôü ðáñáãùãÞò (%)
10. ÄéáôñïöÞ • ÂïóêÞ m2 áíÜ üñíéèá • ÓõìðõêíùìÝíåò ôñïöÝò: — Ìßãìá áõãïðáñáãùãÞò g/üñíéèá/çìÝñá
11. ÄáðÜíç óõìðõê. ôñïöþí áíÜ áâãü
* 1¨: ÁâãïðáñáãùãÞ, 2: ÓõíäõáóìÝíùí áðïäüóåùí, 3: ÌÜëëïí êñåáôïðáñáãùãÞò
ðñïóùðåõôéêü ôçò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò, ùóôüóï ðáñÝ÷åé ìéá Ýíäåéîç ôïõ ôñüðïõ åêôñïöÞò êáé ôçò áðïäïôéêüôçôáò áõôÞò. ÂÝâáéá õðÜñ÷åé ìåãÜëç ðáñáëëáêôéêüôçôá ìåôáîý ôùí åêôñïöþí, ç ïðïßá öõóéêÜ ïöåßëåôáé óôï äéáöïñåôéêü æùéêü õëéêþí ôùí ðôçíþí êáé ôçí ðåñéðïßçóç áõôþí. ÌåôÜ áðü ïìáäïðïßçóç ôùí åêôñïöþí áõôþí, áíÜëïãá ìå ôï æùéêü õëéêü êáé ôç äéáôñïöÞ, ïé áðïäüóåéò êáôÜ ïìÜäá, üðùò öáßíåôáé óôïí Ðßíáêá 5, Ý÷ïõí ùò åîÞò: ÏìÜäá Á: 265 áâãÜ áíÜ üñíéèá êáé áíÜ Ýôïò ÏìÜäá Â: 201 áâãÜ áíÜ üñíéèá êáé áíÜ Ýôïò ÏìÜäá Ã: 148 áâãÜ áíÜ üñíéèá êáé áíÜ Ýôïò ÏìÜäá Ä: 110 áâãÜ áíÜ üñíéèá êáé áíÜ Ýôïò Ïé ðáñáãùãïß ðïõ åêôñÝöïõí üñíéèåò áâãïðáñáãùãÞò êáé óõíäõáóìÝíùí áðïäüóåùí, Ý÷ïõí ðïëý ìéêñÝò äáðÜíåò äéáôñïöÞò(áðü ôéò óõìðõêíùìÝíåò
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
ôñïöÝò) áíÜ ðáñáãüìåíï áâãü, ÷áìçëüôåñï ôçò óõóôçìáôéêÞò áâãïðáñáãùãïý ïñíéèïôñïößáò. Áðü ôá óôïé÷åßá ôïõ ðßíáêá 5 ìðïñïýí íá âãïõí ðïëëÜ óõìðåñÜóìáôá, üìùò ôá óçìáíôéêüôåñá (ãéá ôï ðáñüí Üñèñï) åßíáé üôé ç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá «áâãïðáñáãùãÞò», üðùò áóêåßôáé óÞìåñá, åßíáé áðïäïôéêÞ êáé ìðïñåß íá âåëôéùèåß áêüìá ðåñéóóüôåñï. Ç åêôñïöÞ ïñíéèßùí, óôá ðëáßóéá ôçò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò, äå äéáöÝñåé óçìáíôéêÜ áðü áõôÞ ôùí ïñíßèùí ùò ðñïò ôïí ôñüðï åêôñïöÞò ôïõò. ùóôüóï äåí õðÜñ÷ïõí äéáèÝóéìá óôïé÷åßá ãéá ôçí áðïäïôéêüôçôÜ ôïõò.
ÓõóôçìáôéêÞ Þ Üëëç ìïñöÞ åêôñïöÞò;
Ç óõóôçìáôéêÞ ðôçíïôñïößá, ôï ðéï åíôáôéêü ôìÞ-
ìá ôùí êëÜäùí ôçò æùéêÞò ðáñáãùãÞò, åßíáé õøß-
25
óôçò óçìáóßáò äñáóôçñéüôçôá ãéá ôçí áãñïôéêÞ ìáò ïéêïíïìßá. Êáé áóöáëþò óå êáìßá ðåñßðôùóç äåí áìöéóâçôåßôáé ïýôå ìðïñåß íá õðïêáôáóôáèåß Ýóôù êáé ìåñéêþò, áðü Üëëç ìïñöÞ åêìåôÜëëåõóçò, åßôå ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá åßíáé áõôÞ, åßôå Üëëåò óýã÷ñïíåò åíáëëáêôéêÝò êáé âéïëïãéêÝò åêôñïöÝò, ðáñÜ ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôùí êáôáíáëùôþí ìå ôéò äéïîßíåò ê.ë.ð. ÌÜëéóôá èá ðñÝðåé ç óõóôçìáôéêÞ ðôçíïôñïößá, ðïõ ðñïìçèåýåé ìáæéêÜ ôçí áãïñÜ, ìå öèçíÜ êáé êáëÞò ðïéüôçôáò ðñïúüíôá, íá áðïôåëÝóåé ðñùôáñ÷éêü ìÝëçìá ôùí áñìïäßùí öïñÝùí êáé ôçò ðïëéôåßáò, þóôå íá ìåéùèåß ôï êüóôïò ðáñáãùãÞò êáé íá âåëôéùèåß ç áíôáãùíéóôéêüôçôÜ ôçò óå åðßðåäï Å.Å. êáé äéåèíþò. Äåí êëïíßæåôáé ëïéðüí ôï ìÝëëïí ôçò óõóôçìáôéêÞò ðôçíïôñïößáò ìáò êáé èá åßíáé åîáóöáëéóìÝíï, áí êáé åöüóïí, äéáóöáëßæåôáé åêÜóôïôå ç õãåßá ôïõ êáôáíáëùôÞ êáé ðñïâÜëëåôáé óõíå÷þò ç ðïéüôçôá ôùí ðñïúüíôùí ôçò åëëçíéêÞò ðôçíïôñïößáò. ¼ìùò, ãéá ôçí ÅëëÜäá, ç ïðïßá åßíáé ÷þñá ãåùñãéêÞ, ç ïéêïíïìéêÞ êáé êõñßùò ç êïéíùíéêÞ óçìáóßá ôçò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò, åðßóçò åßíáé êáé ðñÝðåé íá ðáñáìåßíåé óçìáíôéêÞ, áí êáé åöüóïí èÝëïõìå íá ìçí åñçìþóåé áêüìá ðåñéóóüôåñï ç ðáíÝìïñöç åëëçíéêÞ ýðáéèñïò. Êáé áêüìç, ç ÷ùñéêÞ ìïñöÞ ôçò åëëçíéêÞò ðôçíïôñïößáò, ðïõ ðñïóáñìüæåôáé êáëýôåñá óôç ìéêñÞ éäéïêôçóßá ôçò áãñïôéêÞò ìáò ïéêïíïìßáò, üðùò óõíïðôéêÜ Ý÷åé ðåñéãñáöåß, áðïôåëåß ôïí êïñìü óôïí ïðïßï ìðïñåß íá óôçñé÷èåß ç åöáñìïãÞ åíáëëáêôéêþí óõóôçìÜôùí êáé âéïëïãéêïý ôñüðïõ, åêôñïöÞò ðôçíþí. Éäéáßôåñá ôùí ïñíßèùí ãéá ôçí ðáñáãùãÞ áâãþí «ðïéüôçôáò». Åíþ ç ðáñáãùãÞ ïñíéèßïõ êñÝáôïò «ðïéüôçôáò» ðñïûðïèÝôåé ìåëÝôç ôïõ æùéêïý õëéêïý, ðïõ äéáôßèåôáé óôçí åëëçíéêÞ áãïñá, ðñéí ôç ÷ñçóéìïðïßçóÞ ôïõ. Óôçí ÅëëÜäá õðÜñ÷åé áãïñáóôéêü êïéíü, áëëÜ êáé óôçí Å.Å. õðÜñ÷åé Ýôïéìç áãïñÜ íá äå÷èåß ÌåóïãåéáêÜ ðñïúüíôá õøçëÞò ðïéüôçôáò ÷ùñßò «äéïîßíåò» áðü ôç ÷ùñéêÞ åêôñïöÞ, ôéò åéäéêÝò êáé âéïëïãéêÝò åêôñïöÝò ðôçíþí. Áñêåß ôá åëëçíéêÜ áõôÜ ðñïúüíôá íá äéáôßèåíôáé óôçí áãïñÜ, áðü ïñãáíùìÝíïõò öïñåßò ðáñáãùãÞò, ôõðïðïéçìÝíá, åðþíõìá êáé óå áíôáãùíéóôéêÝò ôéìÝò.
26
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
