กฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง 1 by Dr.Nitinai 2010-03-04

กฎหมายวิธีสบัญญัติ ๑ : วิธีพิจารณาความแพง

กฎหมายวิธีสบัญญัติ 1: หลักทัว่ ไปในวิธีพิจารณาความแพง Procedural Law I

ขั้นตอนการดําเนินคดีแพง 2. พระธรรมนูญศาลยุติธรรม 3. คูความและการเสนอคดีตอศาล 4. เขตอํานาจศาล คําคูความและการคัดคานผูพิพากษา 5. อํานาจและหนาที่ของศาล 6. การชี้ขาดตัดสินคดี 7. คําพิพากษาและคําสั่ง 8. ผลแหงคําพิพากษาและคําสั่ง 9. คาฤชาธรรมเนียม 10. ขอพิจารณาเบื้องตนเกี่ยวกับกฎหมายลักษณะพยานหลักฐาน 11. ประเด็นในคดีกับพยานหลักฐาน 12. หนาที่นําสืบ หรือภาระการพิสูจน 13. การรับฟงพยานหลักฐานในคดีแพง 14. การนําสืบพยานหลักฐาน 15. การชั่งน้ําหนักพยานหลักฐาน 1.

UPDATE : 12 FEBRUARY 2009 BY : DR.NITINAI KHUMMALAI

1


1. ขั้นตอนการดําเนินคดีแพง บุคคลจะเสนอคดีตอ ศาลสวนแพงที่มีเขตอํานาจได เมื่อมีขอโตแยงเกี่ยวกับสิทธิหรือหนาที่ของบุคคลตามกฎหมาย

แพง หรือเมื่อตองใชสทิ ธิทางศาล เมื่อมีการยื่นคําฟองหรือคํารองขอตอศาลแลว ศาลจะตรวจคําฟองหรือคํารองขอนั้น แลวจึงมีคาํ สั่งรับไมรับ หรือ ใหคืนไปใหทาํ มาใหม เสร็จแลวจึงออกหมายเรียกและสงสําเนาคําฟองใหแกจําเลยเพื่อแกคดี ซึ่งจําเลยจะตองทํา คําใหการเปนหนังสือยื่นตอศาลภายใน 15 วัน ศาลตองชี้สองสถาน เพื่อกําหนดประเด็นขอพิพาท ภาระการพิสูจน และกําหนดลําดับในการนําพยานหลักฐานเขา สืบกอนหลัง เวนแตกรณีที่กฎหมายบัญญัติยกเวน เมื่อเสร็จสิ้นการสืบพยาน ศาลจะวินจิ ฉัยชี้ขาดคดีโดยทําเปนคําพิพากษาและหรือสั่งแลวแตกรณี กรณีลูกหนาตามคําพิพากษาไมปฏิบัติตามคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลทั้งหมดหรือบางสวน เจาหนี้ตามคํา พิพากษามีสิทธิบังคับคดีเอาแกลูกหนี้ได

1. การเสนอคดีตอศาล การเสนอคดีตอศาลไดนั้น มีสองประเภท คือ คดีที่มขี อโตแยงสิทธิหรือหนาที่ของบุคคลตามกฎหมายแพง

ประเภทที่สองคือ คดีที่มคี วามจําเปนจะตองใชสทิ ธิทางศาล การเสนอคําฟองหรือคํารองขอ ตองพิจารณาประมวลกฎหมายวิธพ ี ิจารณาความแพงและพระธรรมนูญศาล ยุติธรรมประกอบกัน หากเสนอผิดศาล ศาลก็จะไมรับคําฟองหรือคํารองขอนั้นไวพิจารณา 1.1 เงื่อนไขการเสนอคดีตอศาล มาตรา 55 เมื่อมีขอโตแยงเกิดขึ้น เกี่ยวกับสิทธิหรือหนาที่ของบุคคลใดตามกฎหมายแพง หรือบุคคลใดจะตองใชสิทธิทางศาล บุคคล นั้นชอบที่จะเสนอคดีของตนตอศาลสวนแพงที่มีเขตอํานาจได ตามบทบัญญัติแหงกฎหมายแพงและประมวลกฎหมายนี้

ก. การเสนอคดีมีขอพิพาท 1. ตองเปนบุคคล 2. ตองมีขอโตแยงสิทธิหรือหนาที่ของบุคคลตามกฎหมายแพงเกิดขึ้น ข. การเสนอคดีไมมีขอพิพาท ตองมีกฎหมายรองรับวาคดีเรื่องนั้นมีความจําเปนจะตองใชสิทธิทางศาล ถาไมมีกฎหมายรองรับ ก็ไมอาจเสนอคดี ตอศาลได ค. รูปแบบการเสนอคดี คดีมีขอพิพาท ทําเปนคําฟองตาม ม.172 วรรคหนึ่ง ผูเสนอขอหาจะเรียกวาโจทย ผูที่ถูกฟองจะเรียกวาจําเลย คดีไมมีขอพิพาท ใหยื่นคํารองตอศาล ตาม ม.188 วรรคหนึ่ง บุคคลผูเสนอคดีตอศาลจะเรียกวาผูรอง ง. คูความจะตองมีความสามารถตามกฎหมาย (ป.วิ.พ.มาตรา 56 วรรคหนึ่ง) มาตรา 56 ผูไรความสามารถหรือผูทําการแทนจะเสนอขอหาตอศาลหรือดําเนินกระบวนพิจารณาใด ๆ ได ตอเมื่อไดปฏิบัติตาม บทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยวาดวยความสามารถและตามบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้ การใหอนุญาตหรือ ยินยอมตามบทบัญญัติเชนวานั้น ใหทําเปนหนังสือยื่นตอศาลเพื่อรวมไวในสํานวนความ

แต กระบวนการพิจารณาที่ไดดาํ เนินไปแลวกอนทีจ่ ะปรากฎวาคูค วามกรณีฝายใดฝายหนึ่งเปนผูบกพรอง ความสามารถ ไมทําใหกระบวนการพิจารณาที่ดําเนินไปแลวเสียไป จ. วิธีดําเนินคดี ดําเนินคดีโดยทางใดทางหนึ่งตาม ป.วิ.พ.มาตรา 60 ดังนี้ 2

กฎหมายวิธีสบัญญัติ ๑ : วิธีพิจารณาความแพง 1. 2. 3.

ดําเนินคดีดวยตนเอง โดยการแตงตัง้ ทนายความคนเดียวหรือหลายคนใหวา ความ ทําหนังสือมอบอํานาจบุคคลใดเปนผูแทนตนในคดี ผูร ับมอบอํานาจเชนวานั้นจะวาความอยางทนายความ ไมได แตยอมตั้งทนายความเพื่อดําเนินกระบวนพิจารณาได

มาตรา 60 คูความฝายใดฝายหนึ่ง หรือผูแทนโดยชอบธรรมในกรณีที่คูความเปนผูไรความสามารถ หรือผูแทนในกรณีที่คูความเปน นิติบุคคลจะวาความดวยตนเองและดําเนินกระบวนพิจารณาทั้งปวงตามที่เห็นสมควรเพื่อประโยชนของตนหรือจะตั้งแตงทนายความ คนเดียวหรือหลายคนใหวาความและดําเนินกระบวนพิจารณาแทนตนก็ได ถาคูความ หรือผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูแทน ดังที่ไดกลาวมาแลวทําหนังสือมอบอํานาจใหบุคคลใดเปนผูแทนตนในคดี ผูรับมอบอํานาจเชนวานั้นจะวาความอยางทนายความไมได แตยอมตั้งทนายความเพื่อดําเนินกระบวนพิจารณาได

1.2 ศาลที่จะเสนอคดี การเสนอคําฟองหรือคํารองขอ นอกจากจะตองพิจารณาตาม ป.วิ.พ.แลว ยังตองพิจารณาตามพระธรรมนูญศาล ยุติธรรมประกอบดวย ก. การนําเสนอคําฟองคดีมีขอพิพาท (ม.4(1), 4 ทวิ และ 4 ตรี) คําฟองที่เกีย่ วดวยหนี้เหนือบุคคล (ม.4(1) และ 4 ตรี) มาตรา 4 (1) คําฟอง ใหเสนอตอศาลที่จําเลยมีภูมิลําเนาอยูในเขตศาลหรือตอศาลที่มูลคดีเกิดขึ้นในเขตศาลไมวาจําเลยจะมี ภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักรหรือไม มาตรา 4 ตรี(3) คําฟองอื่นนอกจากที่บัญญัติไวในมาตรา 4 ทวิ โโซึ่งจําเลยมิไดมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักร และมูลคดีมิได เกิดขึ้นในราชอาณาจักรถาโจทกเปนผูมีสัญชาติไทยหรือมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักร ใหเสนอตอศาลแพงหรือตอศาลที่โจทกมี ภูมิลําเนาอยูในเขตศาล คําฟองเกี่ยวดวยอสังหาริมทรัพย (ม.4 ทวิ) มาตรา 4 ทวิ คําฟองเกี่ยวดวยอสังหาริมทรัพย หรือสิทธิหรือประโยชนอันเกี่ยวดวยอสังหาริมทรัพย ใหเสนอตอศาลที่ อสังหาริมทรัพยนั้นตั้งอยูในเขตศาล ไมวาจําเลยจะมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักรหรือไม หรือตอศาลที่จําเลยมีภูมิลําเนาอยูในเขต ศาล

ข. การเสนอคํารองขอในคดีไมมีขอพิพาท การยื่นคํารองขอในคดีไมมขี อพิพาททั่วไป (ม.4 (2)) มาตรา 4 (2) คํารองขอ ใหเสนอตอศาลที่มูลคดีเกิดขึ้นในเขตศาล หรือตอศาลที่ผูรองมีภูมิลําเนาอยูในเขตศาล การยื่นคํารองขอใหศาลมีคาํ สั่งตั้งผูจดั การมรดก – ถาทายาทหรือผูม  ีสวนไดเสียประสงคจะตัง้ ผูห นึ่งผูใดเปน

ผูจัดการมรดก การยื่นคํารองขอมิไดเปนไปตามหลักทัว่ ไป แตเปนไปตามมาตรา 4 จัตวา วรรคหนึ่ง มาตรา 4 จัตวา คํารองขอแตงตั้งผูจัดการมรดก ใหเสนอตอศาลที่เจามรดกมีภูมิลําเนาอยูในเขตศาลในขณะถึงแกความตาย ในกรณีที่เจามรดกไมมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักร ใหเสนอตอศาลที่ทรัพยมรดกอยูในเขตศาล นายเอกมีภูมิลําเนาอยูที่จังหวัดลําปาง ใหนายโท ซึ่งมีภูมิลําเนาอยูที่จังหวัดตากกูยืมเงิน 500,000 บาท โดยทําหลักฐานเปน หนังสือที่จังหวัดพะเยา ตอมานายโทผิดนัดไมยอมชําระหนี้ใหแกนายเอก เชนนี้นายเอกจะฟองนายโทที่ศาลใดไดบาง การฟองขอใหศาลบังคับใหนายโทชําระหนี้เงินกู เปนคําฟองเกี่ยวดวยหนี้เหนือบุคคล จึงตองบังคับตาม ป.วิ.พ.มาตรา 4 (1) ซึ่ง บัญญัติใหโจทยมีอํานาจเสนอคําฟองตอศาลที่จําเลยมีภูมิลําเนาอยูในเขต หรือศาลที่มูลคดีเกิดขึ้นในเขตศาล ศาลใดศาลหนึ่ง กรณี ตามปญหาขางตน นายเอกมีอํานาจเสนอคําฟองตอศาลจังหวัดตาก ซึ่งเปนศาลที่จําเลยมีภูมิลําเนาอยูในเขตศาล หรือศาลจังหวัด พะเยาซึ่งเปนศาลที่มูลคดีเกิดขึ้นอยูในเขตอํานาจ

2. กระบวนพิจารณาเมื่อเริ่มคดี 3


ในการตรวจคําคูค วามของศาลนั้น ศาลอาจจะมีคําสั่งอยางหนึ่งอยางใดใน 3 ประการ กลาวคือ คําสั่งคืนคําคูค วาม

คําสั่งไมรับคําคูความ หรือคําสั่งรับคําคูค วาม เมื่อโจทยนําคําฟองไปยื่นตอศาลและศาลรับคําฟองไวแลว โจทยยังมีหนาที่รองขอตอพนักงานเจาหนาที่เพื่อใหสง หมายเรียกใหแกคดีแกจําเลยภายใน 7 วัน นับแตวันยื่นคําฟอง จําเลยตองทําคําใหการเปนหนังสือยื่นตอศาลภายใน 15 วัน นับแตไดรับหมายเรียกและสําเนาคําฟอง และจําเลย จะฟองแยงมาในคําใหการก็ได 2.1 การตรวจคําคูความ (ม.18) "คําคูความ" หมายความวา บรรดาคําฟอง คําใหการหรือคํารองทั้งหลายทีย่ ื่นตอศาลเพื่อตั้งประเด็นระหวาง คูความ (มาตรา 1 (5)) มาตรา 18 ใหศาลมีอํานาจที่จะตรวจคําคูความที่พนักงานเจาหนาที่ของศาลไดรับไวเพื่อยื่นตอศาล หรือสงใหแกคูความหรือบุคคล ใด ๆ ถาศาลเห็นวาคําคูความที่ไดยื่นไวดังกลาวแลวนั้น อานไมออก หรืออานไมเขาใจ หรือเขียนฟุมเฟอยเกินไป หรือไมมีรายการ ไมมีลายมือชื่อ ไมแนบเอกสารตาง ๆ ตามที่กฎหมายตองการ หรือมิไดปดแสตมปโดยบริบูรณ ศาลจะมีคําสั่งใหคืนคําคูความนั้นไปให ทํามาใหม หรือแกไขเพิ่มเติม หรือปดแสตมปใหบริบูรณภายในระยะเวลาและกําหนดเงื่อนไขใด ๆ ตลอดจนเรื่องคาฤชาธรรมเนียม ตามที่ศาลเห็นสมควรก็ได ถามิไดปฏิบัติตามขอกําหนดของศาลในระยะเวลาหรือเงื่อนไขที่กําหนดไวก็ใหมีคําสั่งไมรับคําคูความนั้น ถาศาลเห็นวาคําคูความที่ไดนํามายื่นดังกลาวขางตน มิไดเปนไปตามเงื่อนไขแหงกฎหมายที่บังคับไว นอกจากที่กลาวมาใน วรรคกอน และโดยเฉพาะอยางยิ่ง เมื่อเห็นวาสิทธิของคูความหรือบุคคลซึ่งยื่นคําคูความนั้นไดถูกจํากัดหามโดยบทบัญญัติแหง กฎหมายเรื่องเขตอํานาจศาล ก็ใหศาลมีคําสั่งไมรับหรือคืนคําคูความนั้นไปเพื่อยื่นตอศาลที่มีเขตอํานาจ ถาไมมีขอขัดของดังกลาวแลว ก็ใหศาลจดแจงแสดงการรับคําคูความนั้นไวบนคําคูความนั้นเองหรือในที่อื่น คําสั่งของศาลที่ไมรับหรือใหคืนคําคูความตามมาตรานี้ ใหอุทธรณและฎีกาไดตามที่บัญญัติไวในมาตรา 227228 และ 247 ในการตรวจคําคูค วามของศาลนั้น ศาลอาจจะมีคําสั่งอยางหนึ่งอยางใดใน 3 ประการคือ 1.

คําสั่งคืนคําคูค วาม 2. คําสั่งไมรับคําคูความ 3. คําสั่งรับคําคูค  วาม คําสั่งคืนคําคูค วาม Æ เมื่อคําคูความอานไมออกหรืออานไมเขาใจ หรือฟุมเฟอยเกินไป แตศาลจะมีคําสั่งไมรับคํา คูความไปเลยทีเดียวไมได ตองใหคคู วามทํามาใหม และศาลก็จะตรวจเปรียบเทียบกับคําคูค วามเดิม คําสั่งไมรับคําคูความ Æ ตองไมใชตามกรณี ม.18 วรรคสอง แตตองบัญญัติไวตามวรรคสาม คําสั่งรับคําคูค วาม Æ ศาลตรวจเห็นวาคําฟองถูกตอง ในชั้นตรวจคําฟอง หากศาลเห็นวาคําฟองนั้นไมอยูในเขตอํานาจของศาล ศาลจะมีคําสั่งอยางไร หากศาลเห็นวาคําฟองนั้นไมอยูในเขตอํานาจของศาล ศาลจะมีคําสั่งไมรับคําฟองนั้น 2.2 การยื่นและสงคําคูความและเอกสาร

ก. การยื่นคําคูความหรือเอกสารอื่นใดตอศาล (ม.69) มาตรา 69 การยื่นคําคูความ หรือเอกสารอื่นใดตอศาลนั้นใหกระทําไดโดยสงตอพนักงานเจาหนาที่ของศาล หรือยื่นตอศาลใน ระหวางนั่งพิจารณา

ข. การสงคําคูความหรือเอกสารไปยังคูความหรือบุคคลภายนอก โดยทั่วไป การสงสงคําคูความจะใหเจาพนักงานศาลเปนผูสง แตบางกรณีกฎหมายยอมใหนําไปสงใหแกกันดวย ตนเองโดยไมตองใหเจาพนักงานศาลเปนผูไปสง 4


มาตรา 70 บรรดาคําฟอง หมายเรียกและหมายอื่น ๆ คําสั่ง คําบังคับของศาลนั้น ใหเจาพนักงานศาลเปนผูสงใหแกคูความหรือ บุคคลภายนอกที่เกี่ยวของแตวา (1) หมายเรียกพยาน ใหคูความฝายที่อางพยานนั้นเปนผูสงโดยตรงเวนแตศาลจะสั่งเปนอยางอื่น หรือพยานปฏิเสธไม ยอมรับหมาย ในกรณีเชนวานี้ใหเจาพนักงานศาลเปนผูสง (2) คําสั่ง คําบังคับของศาล รวมทั้งคําสั่งกําหนดวันนั่งพิจารณาหรือสืบพยาน แลวแตกรณี หรือคําสั่งใหเลื่อนคดี ถาคูความ หรือบุคคลที่เกี่ยวของนั้นอยูในศาลในเวลาที่มีคําสั่งและไดลงลายมื่อชื่อรับรูไว ใหถือวาไดสงโดยชอบดวยกฎหมายแลว การสงหมายเรียกหรือสําเนาคําฟองหรือกรณีอื่นใดที่เจาพนักงานศาลเปนผูสง จะตองพิจารณากรอบเรื่องเวลาที่

สง ตัวบุคคลที่จะรับคําคูค วามหรือเอกสาร และสถานที่จะตองนําคําคูค วามหรือเอกสารไปสง เวลา (ม.74 (1)) มาตรา 74 การสงคําคูความหรือเอกสารอื่นใดโดยเจาพนักงานศาลนั้นใหปฏิบัติดังนี้ (1) ใหสงในเวลากลางวันระหวางพระอาทิตยขึ้นและพระอาทิตยตก และ…

ตัวบุคคล (ม.74 (2)) (2) ใหสงแกคูความ หรือบุคคลซึ่งระบุไวในคําคูความหรือเอกสาร ณ ภูมิลําเนาหรือสํานักทําการงานของคูความหรือ บุคคลนั้น แตใหอยูในบังคับแหงบทบัญญัติหกมาตราตอไปนี้

ขอยกเวน ตาม ม.75 สงใหทนายความ มาตรา 75 การสงคําคูความหรือเอกสารอื่นใดใหแกทนายความที่คูความตั้งแตงใหวาคดี หรือใหแกบุคคลที่ทนายความเชนวานั้นได ตั้งแตง เพื่อกระทํากิจการอยางใด ๆ ที่ระบุไวในมาตรา 64 นั้น ใหถือวาเปนการสงโดยชอบดวยกฎหมาย

หรือ ม.76 สงใหแกบุคคลใดๆ ที่มีอายุเกินยี่สิบป ซึ่งอยูหรือทํางานคูความนั้นๆ มาตรา 76 เมื่อเจาพนักงานศาลไมพบคูความหรือบุคคลที่จะสงคําคูความหรือเอกสาร ณ ภูมิลําเนาหรือสํานักทําการงานของบุคคล นั้น ๆ ถาไดสงคําคูความหรือเอกสารใหแกบุคคลใด ๆ ที่มีอายุเกินยี่สิบป ซึ่งอยูหรือทํางานในบานเรือนหรือที่สํานักทําการงานที่ ปรากฎวาเปนของคูความหรือบุคคลนั้น หรือไดสงคําคูความหรือเอกสารนั้นตามขอความในคําสั่งของศาล ใหถือวาเปนการเพียง พอที่จะฟงวาไดมีการสงคําคูความหรือเอกสารถูกตองตามกฎหมายแลว ในกรณีเชนวามานี้ การสงคําคูความหรือเอกสารแกคูความฝายใดหามมิใหสงแกคูความฝายปรปกษเปนผูรับไวแทน

สถานที่ เปนไปตาม ม.74 (2) แต ม.77 ยกเวนวา มาตรา 77 การสงคําคูความหรือเอกสารอื่นใดโดยเจาพนักงานศาลไปยังที่อื่นนอกจากภูมิลําเนา หรือสํานักทําการงานของคูความ หรือของบุคคลซึ่งระบุไวในคําคูความ หรือเอกสารนั้น ใหถือวาเปนการถูกตองตามกฎหมาย เมื่อ (1) คูความหรือบุคคลนั้นยอมรับคําคูความหรือเอกสารนั้นไว หรือ (2) การสงคําคูความหรือเอกสารนั้นไดกระทําในศาล หากตัวจําเลยไมยอมรับสําเนาคําฟอง ใหใชตาม ม.78 มาตรา 78 ถาคูความหรือบุคคลที่ระบุไวในคําคูความหรือเอกสารปฏิเสธไมยอมรับคําคูความหรือเอกสารนั้นจากเจาพนักงานศาล โดยปราศจากเหตุอันชอบดวยกฎหมาย เจาพนักงานนั้นชอบที่จะขอใหพนักงานเจาหนาที่ฝายปกครองที่มีอํานาจหรือเจาพนักงาน ตํารวจไปดวยเพื่อเปนพยาน และถาคูความหรือบุคคลนั้นยังคงปฏิเสธไมยอมรับอยูอีก ก็ใหวางคําคูความหรือเอกสารไว ณ ที่นั้น เมื่อ ไดทําดังนี้แลวใหถือวาการสงคําคูความหรือเอกสารนั้นเปนการถูกตองตามกฎหมาย ขอสังเกต การวางคําคูความหรือเอกสารตาม ป.วิ.พ.มาตรา 78 จะตองเปนการวางตอคูค วามหรือบุคคลทีร่ ะบุไว

ในเอกสาร จะวางตอบุคคลที่ระบุไวใน ป.วิ.พ.มาตรา 75 หรือ 76 ไมได หากไมสามารถทําตามมาตรา 74 ถึง 78 ได ใหทาํ ตาม ม.79 วรรคหนึ่ง มาตรา 79 วรรคแรก ถาการสงคําคูความหรือเอกสารนั้นไมสามารถจะทําไดดังที่บัญญัติไวในมาตรากอน ศาลอาจสั่งใหสงโดยวิธี อื่นแทนได กลาวคือปดคําคูความหรือเอกสารไวในที่แลเห็นไดงาย ณ ภูมิลําเนาหรือสํานักทําการงานของคูความหรือบุคคลผูมีชื่อระบุ

5


ไวในคําคูความหรือเอกสาร หรือมอบหมายคําคูความหรือเอกสารไวแกเจาพนักงานฝายปกครองในทองถิ่นหรือเจาพนักงานตํารวจ แลวปดประกาศแสดงการที่ไดมอบหมายดังกลาวแลวนั้นไวดังกลาวมาขางตน หรือลงโฆษณาหรือทําวิธีอื่นใดตามที่ศาลเห็นสมควร

ขอสังเกต ศาลตองทําตามขั้นตอนตามมาตรากอนๆ เสียกอน จึงจะทําตามมาตรา 79 ได ถาศาลทําขามขั้นตอน ถือ วาการสงหมายเรียกหรือสําเนาคําฟองนัน้ ไมชอบ การสงคําคูความตาม ม.79 ไมไดมีผลทันทีนับแตวันปดหมายเรียก มาตรา 79 วรรคสอง การสงคําคูความหรือเอกสารโดยวิธีอื่นแทนนั้น ใหมีผลใชไดตอเมื่อกําหนดเวลาสิบหาวันหรือระยะเวลานาน กวานั้นตามที่ศาลเห็นสมควรกําหนด ไดลวงพนไปแลวนับตั้งแตเวลาที่คําคูความหรือเอกสารหรือประกาศแสดงการมอบหมายนั้นได ปดไว หรือการโฆษณาหรือวิธีอื่นใดตามที่ศาลสั่งนั้นไดทําหรือไดตั้งตนแลว กรณีที่คคู วามสามารถสงเอกสารใหแกกน ั เองไดนั้น เชนการสงหมายเรียกพยาน บัญญัติตาม ม.81 มาตรา 81 การสงหมายเรียกพยานโดยคูความที่เกี่ยวของนั้นใหปฏิบัติดังนี้ (1) ใหสงในเวลากลางวันระหวางพระอาทิตยขึ้นและพระอาทิตยตก และ (2) ใหสงแกบุคคลซึ่งระบุไวในหมายเรียก ณ ภูมิลําเนาหรือสํานักทําการงานของบุคคลเชนวานั้น แตวาใหอยูภายในบังคับ บทบัญญัติแหงมาตรา 76 และ 77 ขอสังเกต ม.81 (2) ใหนําบทบัญญัติ ม.76 และ 77 มาใชเทานั้น มิไดอนุโลมใหนํา ม.78 เรื่องการวางหมาย หรือ

ม.79 เรื่องการปดมาใช กรณีจาํ เลยมิไดมีภูมิลาํ เนาในราชอาณาจักร การสงหมายเรียกและสําเนาคําฟองตั้งตนหรือเอกสารอื่นใด ให เปนไปตาม ม.83 ทวิ ถึง 83 อัฎฐ เจาพนักงานศาลนําหมายเรียกและสําเนาคําฟองไปสงใหแกจําเลยที่บาน ไมพบจําเลย พบแตนาย ก อายุ 25 ป ซึ่งเปนคนสวน ทํางานอยูในบานเรือนของจําเลย นาย ก ยอมรับหมายเรียกและสําเนาคําฟองไว เจาพนักงานศาลจะสงหมายเรียกและสําเนาคําฟอง ใหนาย ก รับไวแทนไดหรือไม เจาพนักงานศาลนําหมายเรียกและสําเนาคําฟองไปสงใหกับจําเลยที่บาน แมไมพบจําเลย พบแตนาย ก ซึ่งอายุเกิน 20 ป คนสวน ถา นาย ก ยอมรับสําเนาคําฟอง เจาพนักงานศาลก็มีอํานาจที่จะสงหมายเรียกและสําเนาคําฟองใหแกนาย ก ได ถือวาจําเลยไดรับ หมายเรียกและสําเนาคําฟองแลวตาม ป.วิ.พ.มาตรา 76 2.3 การยื่นคําใหการและฟองแยง

"คําใหการ" หมายความวา กระบวนพิจารณาใด ๆ ซึ่งคูความฝายหนึ่งยกขอตอสูเปนขอแกคาํ ฟองตามที่บัญญัติไว

ในประมวลกฎหมายนี้ นอกจากคําแถลงการณ (ม.1 (4)) ก. ระยะเวลายื่นคําใหการคดีแพงสามัญ (ม.177 วรรคหนึ่ง) มาตรา 177 เมื่อไดสงหมายเรียกและคําฟองใหจําเลยแลวใหจําเลยทําคําใหการเปนหนังสือยื่นตอศาลภายในสิบหาวัน

ข. การสงสําเนาคําใหการ (ม.71) กรณีจาํ เลยยืน ่ คําใหการตอสูโจทย (ม.71 วรรคหนึ่ง) มาตรา 71 วรรคหนึ่ง คําใหการนั้น ใหฝายที่ใหการนําตนฉบับยื่นไวตอศาลพรอมดวยสําเนาสําหรับใหคูความอีกฝายหนึ่ง หรือ คูความอื่น ๆ รับไปโดยทางเจาพนักงานศาล ถาตอมาจําเลยยื่นคํารองขอแกไขเพิ่มเติมคําใหการ (ม.71 วรรคสอง) มาตรา 71 วรรคสอง คํารองเพื่อแกไขเพิ่มเติมคําใหการนั้น ใหเจาพนักงานศาลเปนผูสงใหคูความอีกฝายหนึ่งหรือคูความอื่น ๆ โดย ฝายที่ยื่นคํารองเปนผูมีหนาที่จัดการนําสง

ค. ฟองแยง (ม.177 วรรคสาม) ฟองแยง คือ การที่จาํ เลยฟองกลับใหโจทยมาในคําใหการ มาตรา 177 วรรคสาม จําเลยจะฟองแยงมาในคําใหการก็ได แตถาฟองแยงนั้นเปนเรื่องอื่นไมเกี่ยวกับคําฟองเดิมแลว ใหศาลสั่งให จําเลยฟองเปนคดีตางหาก 6


ง. ฟองแยงจะตองเกี่ยวของกับฟองเดิม ฟองแยงจะตองเกี่ยวของกับฟองเดิม (ม.177 วรรคสาม) และตองเกีย่ วของพอทีจ่ ะรวมการพิจารณาและชี้ขาด ตัดสินเขาดวยกันได (ม.179 วรรคทาย) คดีไมมีขอพิพาท จะฟองแยงไมไดเนื่องจากไมมีจาํ เลย แตถาเริ่มแรกเปนคดีไมมขี อพิพาท แลวตอมาเปนคดีมีขอ พิพาท ใหดําเนินคดีไปอยางคดีมีขอพิพาท (ม.188 (4)) จ. ผลของการที่จําเลยไมยื่นคําใหการภายในระยะเวลาที่กําหนด หรือภายในระยะเวลาที่ศาลอนุญาต มาตรา 197 บัญญัติวา ใหถือวาจําเลยขาดนัดยื่นคําใหการ ศาลจะดําเนินกระบวนการพิจารณาวาดวยการ พิจารณาโดยการขาดนัด มาตรา 197 เมื่อจําเลยไดรับหมายเรียกใหยื่นคําใหการหรือเมื่อโจทกถูกฟองแยงแลว จําเลยหรือโจทกมิไดยื่นคําใหการหรือ คําใหการแกฟองแยงภายในระยะเวลาที่กําหนดไวทั้งมิไดแจงเหตุขัดของตอศาลภายในกําหนดเวลาเชนวานัน้ ใหถือวาจําเลยหรือโจทก ขาดนัดยื่นคําใหการ ถาคูความฝายใดฝายหนึ่งไมมาศาลในวันสืบพยาน และมิไดรองขอเลื่อนคดีหรือแจงเหตุขัดของที่ไมมาศาลเสียกอนลงมือ สืบพยาน ใหถือวาคูความฝายนั้นขาดนัดพิจารณา นาย ก ฟองนาย ข ใหรับผิดตามสัญญากูยืมเงิน นาย ข ใหการปฏิเสธวาไมไดกูยืมเงินจากนาย ก โดยนําคําใหการพรอมสําเนา คําใหการไปยื่นตอศาล เชนนี้ นาย ข จะตองสงสําเนาคําใหการแกนาย ก หรือไม ตาม ป.วิ.พ.มาตรา 71 วรรคหนึ่ง นาย ข เพียงแตนําคําใหการพรอมสําเนาคําใหการไปยื่นตอเจาพนักงานศาล ก็เปนไปตามกฎหมาย ครบถวนแลว เพราะเปนหนาทีข่ องนาย ก ที่จะตองมารับสําเนาคําใหการไปจากศาลเอง 3.

กระบวนพิจารณาเกี่ยวกับการสืบพยาน

การชี้สองสถานนั้นมีแตในคดีแพง โดยมีวัตถุประสงคหลักคือ เพื่อใหประเด็นขอพิพาทแหงคดีนน ั้ กระชับเขา วาคดี

เรื่องนั้นมีประเด็นขอพิพาทอยางไรบาง เพื่อนําไปกําหนดภาระการพิสูจน การสืบพยานทั้งในคดีแพงและคดีอาญา ในเบื้องตน คูความตองยืน ่ บัญชีระบุพยานตอศาลเสียกอน จึงจะมีสิทธินํา พยานหลักฐานนั้นเขาสืบได เมื่อสืบพยานเสร็จ ในคดีแพงศาลจะใชวิธีชั่งน้ําหนักพยานหลักฐาน สวนคดีอาญา พยาน โจทยตองรับฟงโดยปราศจากขอสงสัย ศาลจึงจะพิพากษาลงโทษจําเลยได 3.1 การชี้สองสถาน ก. การชี้สองสถาน การชี้สองสถาน คือ การทีศ่ าลนําคําฟองของโจทยและคําใหการของจําเลยมาตรวจดูวา คําฟองของโจทยมีขออาง และคําใหการของจําเลยมีขอ เถียงอยางไร แลวศาลจะสอบถามโจทยจําเลยวาประเด็นดังกลาวนัน้ อาจจะสละขอใดได บาง คงเหลือประเด็นขอที่โตเถียงกันเทานั้น ซึ่งประเด็นที่ยังโตเถียงกันนี้อาจจะเปนประเด็นปญหาขอกฎหมายหรือ ประเด็นปญหาขอเท็จจริงก็ได ซึ่งเรียกวาประเด็นขอพิพาท สวนเรื่องที่โจทยจําเลย ยอมรับกันไปแลวก็ถือวาเปนอันยุติ ไปตามนั้น การดําเนินการชี้สองสถานตองเปนไปตามบัญญัติไวใน ป.วิ.พ.มาตรา 183 วรรคหนึ่ง มาตรา 183 วรรคหนึ่ง ในวันชี้สองสถาน ใหคูความมาศาล และใหศาลตรวจคําคูความและคําแถลงของคูความ แลวนําขออาง ขอ เถียงที่ปรากฎในคําคูความและคําแถลงของคูความเทียบกันดู และสอบถามคูความทุกฝายถึงขออาง ขอเถียงและพยานหลักฐานที่จะ ยื่นตอศาลวาฝายใดยอมรับหรือโตแยงขออาง ขอเถียงนั้นอยางไรขอเท็จจริงใดที่คูความยอมรับกันก็เปนอันยุติไปตามนั้น สวนขอ กฎหมายหรือขอเท็จจริงที่คูความฝายหนึ่งยกขึ้นอางแตคําคูความฝายอื่นไมรับและเกี่ยวเนื่องโดยตรงกับประเด็นขอพิพาทตามคํา คูความใหศาลกําหนดไวเปนประเด็นขอพิพาทและกําหนดใหคูความฝายใดนําพยานหลักฐานมาสืบในประเด็นขอใดกอนหรือหลังก็ได

ข. ประเด็นขอพิพาท 7


ในคดีแตละคดีจะมีประเด็นขอพิพาทไดเพียง 2 ประการคือ 1.

ประเด็นปญหาขอกฎหมาย 2. ประเด็นปญหาขอเท็จจริง แนวคิดวาประเด็นใดเปนประเด็นปญหาขอกฎหมายหรือขอเท็จจริง ดูวาประเด็นเรื่องนั้นศาลจะตองแสวงหาขอเท็จจริงอีกตอไปหรือไม ถาศาลไมจําเปนตองแสวงหาขอเท็จจริงอีกเพราะ ขอเท็จจริงที่อยูตรงหนาศาลนั้นมีเพียงพอแลว ปญหาอันนั้นก็เปนปญหาขอกฎหมาย แตถาศาลยังจะตองแสวงหา ขอเท็จจริงตอไปอีกจึงจะวินจิ ฉัยคดีได ปญหานั้นก็เปนปญหาขอเท็จจริง โดยปกติ ขอเท็จจริงอาจเขาสูสํานวนไดโดยการสืบพยาน แตบางทีกอ็ าจเขาสูสํานวนศาลโดยทางอื่นได  ั่วไป 1. ขอเท็จจริงซึ่งรูกันอยูท 2. ขอเท็จจริงซึ่งไมอาจโตแยงได 3. ขอเท็จจริงที่คค ู วามรับหรือถือวารับกันแลวในศาล 4. ขอเท็จจริงเขาสูสํานวนศาลในเบื้องตนโดยขอสันนิษฐานของกฎหมาย หรือโดยขอสันนิษฐานตามขอเท็จจริงที่ ควรจะเปน ซึง่ ปรากฎจากสภาพปกติธรรมดาของเหตุการณ 5. ขอเท็จจริงเขาสูสํานวนศาล โดยศาลไดมาในระหวางการพิจารณาของศาล 6. ขอเท็จจริงเขาสูสํานวนศาลโดยการสืบพยาน 3.2 วิธีการสืบพยาน ในเบื้องตนคูค วามจะตองยืน ่ บัญชีระบุพยานตอศาลเสียกอน (ม.88 วรรคหนึ่ง) มาตรา 88 เมื่อคูความฝายใดมีความจํานงที่จะอางอิงเอกสารฉบับใด หรือคําเบิกความของพยานคนใด หรือมีความจํานงที่จะใหศาล ตรวจบุคคลวัตถุ สถานที่ หรืออางอิงความเห็นของผูเชี่ยวชาญที่ศาลตั้ง เพื่อเปนพยานหลักฐานสนับสนุนขออางหรือขอเถียงของตน ให คูความฝายนั้นยื่นตอศาลกอนวันสืบพยานไมนอยกวาเจ็ดวันซึ่งบัญชีระบุพยาน โดยแสดงเอกสารหรือสภาพของเอกสารที่จะอาง และ รายชื่อ ที่อยู ของบุคคล วัตถุ หรือสถานที่ซึ่งคูความฝายนั้นระบุอางเปนพยาน หรือขอใหศาลไปตรวจ หรือขอใหตั้งผูเชี่ยวชาญ แลวแต กรณี พรอมทั้งสําเนาบัญชีระบุพยานดังกลาวในจํานวนที่เพียงพอ เพื่อใหคูความฝายอื่นมารับไปจากเจาพนักงานศาล

ก. ชนิดของพยานหลักฐานที่จะนํามาสืบในศาล พยานที่จะนํามาสืบในศาล มีอยู 3 ประเภทคือ 1. พยานบุคคล 2. พยานเอกสาร 3. วัตถุพยาน ข. การแบงประเภทของพยานตามคุณคาหรือที่มาของพยาน 1. ประจักษพยาน และ พยานบอกเลา 2. พยานคู และ พยานเดี่ยว 3. พยานแวดลอมกรณี และ พยานแวดลอมคดี 4. พยานนํา และ พยานหมาย ค. หลักการรับฟงและชั่งน้ําหนักพยานหลักฐาน คดีแพงศาลจะใชวิธีชั่งน้ําหนักพยาน แตการรับฟงพยานหลักฐานในคดีอาญาแตกตางไปจากคดีแพง ถาศาลมี ความสงสัยตามสมควรวาจําเลยไดกระทําความผิดหรือไม ใหยกประโยชนแหงความสงสัยนั้นใหจาํ เลย พยานที่เปนคนหูหนวกหรือเปนใบ สามารถเบิกความเปนพยานในศาลไดหรือไม สามารถเบิกความเปนพยานในศาลได โดยอาจถูกถามหรือตอบคําถามโดยวิธีเขียนหนังสือ หรือโดยวิธีอื่นที่ศาลเห็นสมควรได 8

กฎหมายวิธีสบัญญัติ ๑ : วิธีพิจารณาความแพง 4.

การวินิจฉัยชี้ขาดคดี

คดีที่ยื่นฟองตอศาล ถาคูความมีคาํ ขอในระหวางการพิจารณาคดี ศาลตองมีคาํ สั่งอนุญาตหรือยกเสีย สวนคําฟอง

หรือคํารองขอ ศาลตองวินจิ ฉัยชีข้ าดโดยทําเปนคําพิพากษาหรือคําสั่ง เวนแตในกรณีที่มีเหตุใหศาลจําหนายคดีเสีย จากสารบบความได ศาลจะพิพากษาหรือทําคําสั่งนอกจากทีป ่ รากฎในคําฟองไมได คําพิพากษาหรือคําสั่งยอมผูกพันคูความในคดี หามดําเนินกระบวนพิจารณาอันเกี่ยวกับคดีหรือประเด็นที่ได วินิจฉัยชีข้ าดแลว และคูค วามเดียวกันรือรองฟองกันอีก ในประเด็นที่ไดวินิจฉัยโดยอาศัยเหตุอยางเดียวกัน เมื่อศาลชั้นตนหรือศาลอุทธรณมีคาํ พิพากษาหรือคําสัง่ แลว คูค วามที่ไมพอใจคําพิพากษาหรือคําสั่งนั้น อาจ อุทธรณคาํ พิพากษาหรือคําสั่งของศาลชัน้ ตนไปยังศาลอุทธรณ หรือฎีกาคําพิพากษาหรือคําสัง่ ของศาลอุทธรณไปยัง ศาลฎีกาได ทัง้ นี้ ภายใตบทบัญญัติในเรื่องการหามอุทธรณ หรือหามฎีกา แลวแตกรณี 4.1 หลักทั่วไปวาดวยการวินิจฉัยชีข ้ าดคดี หลัก (ม.131 ประกอบ 132) 1. คดีมีขอพิพาท ศาลตองทําคําวินิจฉัยชี้ขาดเปนรูปของคําพิพากษา 2. คดีไมมีขอพิพาท ศาลตองทําคําวินิจฉัยชีข ้ าดเปนรูปของคําสั่ง 3. ถาคูความยื่นคําขอตอศาล ไมวาเปนคํารองหรือคําขอกอนศาลจะมีคําพิพากษา ศาลจะมีคาํ วินิจฉัยเปนคําสั่ง เสมอ มีบางกรณีทศี่ าลมีคาํ สั่งจําหนายคดีจากสารบบความ โดยไมตองมีคาํ วินิจฉัยชี้ขาด คือ 1. โจทยทิ้งฟอง ถอนฟอง ไมมาศาล (ม.174, 175 และ 193 ทวิ) 2. โจทยไมหาประกันมาให (ม.253, 288) หรือคูความฝายใดฝายหนึ่งหรือทั้งสองขาดนัด (ม.198, 200 และ 201) 3. ความมรณะของคูความฝายใดฝายหนึ่งยังใหคดีไมเปนประโยชนอก ี ตอไป หรือไมมีผูใดเขามาแทนผูมรณะ (ม.42) 4. ศาลมีคําสั่งใหพิจารณารวมคดีกัน หรือใหแยกกันซึ่งเปนเหตุใหตองโอนคดีไปยังอีกศาลหนึ่ง (ม.28 และ 29) กฎหมายประสงคใหคคู วามทําการประนีประนอมยอมความกัน ศาลยังสามารถสั่งใหตัวความมาศาลแลวไกลเกลี่ย หรือประนีประนอมยอมความกันได (ม.19) มาตรา 19 ศาลมีอํานาจสั่งไดตามที่เห็นสมควรใหคูความทุกฝายหรือฝายใดฝายหนึ่งมาศาลดวยตนเอง ถึงแมวาคูความนั้น ๆ จะได มีทนายความวาตางแกตางอยูแลวก็ดี อนึ่งถาศาลเห็นวาการที่คูความมาศาลดวยตนเองอาจยังใหเกิดความตกลงหรือการ ประนีประนอมยอมความดังที่บัญญัติไวในมาตราตอไปนี้ก็ใหศาลสั่งใหคูความมาศาลดวยตนเอง แมสืบพยานเสร็จแลว ศาลก็มีอํานาจทีจ่ ะไกลเกลี่ยคูความได (ม.20) ตามแนวทาง ม.20 ทวิ มาตรา 20 ไมวาการพิจารณาคดีจะไดดําเนินไปแลวเพียงใด ใหศาลมีอํานาจที่จะไกลเกลี่ยใหคูความไดตกลงกัน หรือ ประนีประนอมยอมความกันในขอที่พิพาทนั้น มาตรา 20 ทวิ เพื่อปะโยชนในการไกลเกลี่ย เมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งรองขอ ศาลจะสั่งใหดําเนินการเปน การลับเฉพาะตอหนาตัวความทุกฝายหรือฝายใดฝายหนึ่งโดยจะใหมีทนายความอยูดวยหรือไมก็ได เมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งรองขอ ศาลอาจแตงตั้งบุคคลหรือคณะบุคคลเปนผู-ประนีประนอม เพื่อ ชวยเหลือศาลในการไกลเกลี่ยใหคูความไดประนีประนอมกัน หลักเกณฑและวิธีการในการไกลเกลี่ยของศาล การแตงตั้งผูประนีประนอมรวมทั้งอํานาจหนาที่ของผู-ประนีประนอม ให เปนไปตามที่กําหนดในกฎกระทรวง

9


เมื่อการประนีประนอมยอมความเกิดจากความพอใจของคูความ ม.138 วรรคสอง มาตรา 138 วรรคสอง หามมิใหอุทธรณคําพิพากษาเชนวานี้ เวนแตในเหตุตอไปนี้ (1) เมื่อมีขอกลาวอางวาคูความฝายใดฝายหนึ่งฉอฉล (2) เมื่อคําพิพากษานั้นถูกกลาวอางวาเปนการละเมิดตอบทบัญญัติแหงกฎหมายอันเกี่ยวดวยความสงบเรียบรอยของ ประชาชน (3) เมื่อคําพิพากษานั้นถูกกลาวอางวามิไดเปนไปตามขอตกลงหรือการประนีประนอมยอมความ 4.2 ผลของคําพิพากษาหรือคําสั่ง

ก. ศาลจะพิพากษาหรือคําสั่งนอกจากที่ปรากฎในคําฟองไมได ศาลจะพิพากษาหรือคําสั่งนอกจากที่ปรากฎในคําฟองไมได (ม.172 วรรคสอง) มาตรา 172 วรรคสอง คําฟองตองแสดงโดยแจงชัดซึ่งสภาพแหงขอหาของโจทกและคําขอบังคับทั้งขออางที่อาศัยเปนหลักแหงขอหา เชนวานั้น ยกเวน ตาม ป.วิ.พ.มาตรา 142 มาตรา 142 คําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลที่ชี้ขาดคดีตองตัดสินตามขอหาในคําฟองทุกขอ แตหามมิใหพิพากษาหรือทําคําสั่งใหสิ่ง ใด ๆ เกินไปกวาหรือนอกจากที่ปรากฎในคําฟอง เวนแต (1) ในคดีฟองเรียกอสังหาริมทรัพย ใหพึงเขาใจวาเปนประเภทเดียวกับฟองขอใหขับไลจําเลย ถาศาลพิพากษาใหโจทกชนะ คดี เมื่อศาลเห็นสมควรศาลจะมีคําสั่งใหขับไลจําเลยก็ได คําสั่งเชนวานี้ใหใชบังคับตลอดถึงวงศญาติทั้งหลายและบริวารของจําเลยที่ อยูบนอสังหาริมทรัพยนั้น ซึ่งไมสามารถแสดงอํานาจพิเศษใหศาลเห็นได (2) ในคดีที่โจทกฟองเรียกทรัพยใด ๆ เปนของตนทั้งหมดแตพิจารณาไดความวาโจทกควรไดแตสวนแบง เมื่อศาล เห็นสมควรศาลจะพิพากษาใหโจทกไดรับแตสวนแบงนั้นก็ได (3) ในคดีที่โจทกฟองขอใหชําระเงินพรอมดวยดอกเบี้ยจนถึงวันฟองเมื่อศาลเห็นสมควร ศาลจะพิพากษาใหจําเลยชําระ ดอกเบี้ยจนถึงวันที่ไดชําระเสร็จตามคําพิพากษาก็ได (4) ในคดีที่โจทกฟองเรียกคาเชาหรือคาเสียหายอันตอเนื่องคํานวณถึงวันฟอง เมื่อศาลเห็นสมควร ศาลจะพิพากษาใหชําระ คาเชาและคาเสียหายเชนวานี้จนถึงวันที่ไดชําระเสร็จตามคําพิพากษาก็ได (5) ในคดีที่อาจยกขอกฎหมายอันเกี่ยวดวยความสงบเรียบรอยของประชาชนขึ้นอางไดนั้น เมื่อศาลเห็นสมควร ศาลจะยกขอ เหลานั้นขึ้นวินิจฉัยแลวพิพากษาคดีไปก็ได (6) ในคดีที่โจทกฟองขอใหชําระเงินพรอมดวยดอกเบี้ยซึ่งมิไดมีขอตกลงกําหนดอัตราดอกเบี้ยกันไว เมื่อศาลเห็นสมควรโดย คํานึงถึงเหตุสมควรและความสุจริตในการสูความหรือการดําเนินคดี ศาลจะพิพากษาใหจําเลยชําระดอกเบี้ยในอัตราที่สูงขึ้นกวาที่ โจทกมีสิทธิไดรับตามกฎหมายแตไมเกินรอยละสิบหาตอปนับตั้งแตวันฟองหรือวันอื่นหลังจากนั้นก็ได

ข. คําพิพากษาของศาลจะผูกพันเฉพาะคูความในกระบวนพิจารณาคดีเทานัน้ (ม.145 วรรคหนึ่ง) มาตรา 145 ภายใตบังคับบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้วาดวยการอุทธรณฎีกา และการพิจารณาใหม คําพิพากษาหรือคําสั่งใด ๆ ใหถือวาผูกพันคูความในกระบวนพิจารณาของศาลที่พิพากษาหรือมีคําสั่ง นับตั้งแตวันที่ไดพิพากษาหรือมีคําสั่งจนถึงวันที่คํา พิพากษาหรือคําสั่งนั้นไดถูกเปลี่ยนแปลง แกไข กลับหรืองดเสีย ถาหากมี ยกเวน กรณีดังตอไปนี้ 1.

กรณีตาม ม.142 (1) ม.245 และ ม.274 2. คําพิพากษาเกี่ยวดวยฐานะหรือความสามารถของบุคคล การเลิกนิติบุคคล หรือเรื่องลมละลาย 3. คําพิพากษาเกี่ยวกับกรรมสิทธิ์แหงทรัพยสินใดๆ เปนคุณแกคค ู วามฝายใดฝายหนึ่งอาจใชยันแก บุคคลภายนอกได เวนแตบคุ คลภายนอกนั้นจะพิสูจนไดวาตนมีสิทธิดีกวา ค. หามมิใหดําเนินกระบวนพิจารณาซ้ํา (ม.144)

10


มาตรา 144 เมื่อศาลใดมีคําพิพากษา หรือคําสั่งวินิจฉัยชี้ขาดคดีหรือในประเด็นขอใดแหงคดีแลว หามมิใหดําเนินกระบวนพิจารณา ในศาลนั้นอันเกี่ยวกับคดีหรือประเด็นที่ไดวินิจฉัยชี้ขาดแลวนั้น เวนแตกรณีจะอยูภายใตบังคับบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้วา ดวย (1) การแกไขขอผิดพลาดเล็กนอยหรือขอผิดหลงเล็กนอยอื่น ๆ ตามมาตรา 143 (2) การพิจารณาใหมแหงคดีซึ่งไดพิจารณาและชี้ขาดตัดสินไปฝายเดียวตามมาตรา 209 และคดีที่เอกสารไดสูญหายหรือ บุบสลายตามมาตรา 53 (3) การยื่น การยอมรับ หรือไมยอมรับ ซึ่งอุทธรณหรือฎีกาตามมาตรา 229 และ 247 และการดําเนินวิธีบังคับชั่วคราวใน ระหวางการยื่นอุทธรณหรือฎีกาตามมาตรา 254 วรรคสุดทาย (4) การที่ศาลฎีกาหรือศาลอุทธรณสงคดีคืนไปยังศาลลางที่ไดพิจารณาและชี้ขาดตัดสินคดีนั้น เพือ่ ใหพิพากษาใหมหรือ พิจารณาและพิพากษาใหมตามมาตรา 243 (5) การบังคับคดีตามคําพิพากษาหรือคําสั่งตามมาตรา 302 ทั้งนี้ไมเปนการตัดสิทธิในอันที่จะบังคับตามบทบัญญัติแหงมาตรา 16 และ 240 วาดวยการดําเนินกระบวนพิจารณาโดย ศาลอื่นแตงตั้ง หลักเกณฑ 1.

หามคูความทัง้ สองฝายดําเนินกระบวนพิจารณาซ้าํ 2. ศาลตองมีคาํ สั่งวินิจฉัยชี้ขาดแลว 3. คําสั่งวินิจฉัยในเรื่องแรกกับเรื่องหลังตองเปนประเด็นเดียวกัน ง. หามคูความเดียวกันรือรองฟองคดีในประเด็นที่ไดวินิจฉัยโดยอาศัยเหตุอยางเดียวกัน หรือ การฟองซ้ํา (ม. 148) มาตรา 148 คดีที่ไดมีคําพิพากษาหรือคําสั่งถึงที่สุดแลวหามมิใหคูความเดียวกันรื้อรองฟองกันอีก ในประเด็นที่ไดวินิจฉัยโดยอาศัย เหตุอยางเดียวกันเวนแตในกรณีตอไปนี้ (1) เมื่อเปนกระบวนพิจารณาชั้นบังคับคดีตามคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาล (2) เมื่อคําพิพากษาหรือคําสั่งไดกําหนดวิธีการชั่วคราวใหอยูภายในบังคับที่จะแกไขเปลี่ยนแปลงหรือยกเลิกเสียไดตาม พฤติการณ (3) เมื่อคําพิพากษาหรือคําสั่งนั้นใหยกฟองเสียโดยไมตัดสิทธิโจทกที่จะนําคําฟองมายื่นใหม ในศาลเดียวกันหรือในศาลอื่น ภายใตบังคับแหงบทบัญญัติของกฎหมายวาดวยอายุความ คูความเดียวกัน หมายความวา อาจสลับกันไดโดยโจทยเปนจําเลย จําเลยเปนโจทย รวมถึง บุคคลที่อยูใ นฐานะ

เชนเดียวกับคูค วามเดิม เชน เปนทายาทดวยกัน คําสั่งหรือคําพิพากษาถึงทีส่ ุดหรือไม ตองเปนไปตาม ป.วิ.พ.มาตรา 147 วรรคหนึ่ง มาตรา 147 คําพิพากษาหรือคําสั่งใด ซึ่งตามกฎหมายจะอุทธรณหรือฎีกาหรือมีคําขอใหพิจารณาใหมไมไดนั้น ใหถือวาเปนที่สุด ตั้งแตวันที่ไดอานเปนตนไป คําพิพากษาหรือคําสั่งใด ซึ่งอาจอุทธรณ ฎีกา หรือมีคําขอใหพิจารณาใหมไดนั้น ถามิไดอุทธรณ ฎีกาหรือรองขอใหพิจารณา ใหมภายในเวลาที่กําหนดไวใหถือวาเปนที่สุดตั้งแตระยะเวลาเชนวานั้นไดสนิ้ สุดลง ถาไมมีอุทธรณ ฎีกา หรือมีคําขอใหพิจารณาใหม และศาลอุทธรณหรือศาลฎีกาหรือศาลชั้นตนซึ่งพิจารณาคดีเรื่องนั้นใหมมีคําสั่งใหจําหนายคดีเสียจากสารบบความตามที่บัญญัติไวใน มาตรา 132 คําพิพากษาหรือคําสั่งเชนวานั้นใหถือวาเปนที่สุดตั้งแตวันที่มีคําสั่งใหจําหนายคดีจากสารบบความ การฟองซอน (ม.173 วรรคสอง) มาตรา 173 วรรคสอง นับแตเวลาที่ไดยื่นคําฟองแลว คดีนั้นอยูในระหวางพิจารณาและผลแหงการนี้ (1) หามไมใหโจทกยื่นคําฟองเรื่องเดียวกันนั้นตอศาลเดียวกันหรือตอศาลอื่น… 4.3

การอุทธรณฎีกาคําพิพากษาหรือคําสั่ง ก. หลักเกณฑเกี่ยวกับการอุทธรณ 11


ตองอุทธรณภายในหนึ่งเดือน (ม.229) ผูยื่นอุทธรณจงึ อยูในฐานะโจทยอุทธรณ และผูถูกอุทธรณจึงเปนจําเลยอุทธรณ แมผูเปนโจทยเมื่อเริ่มตนคดี อาจ

เปนจําเลยอุทธรณได ข. ศาลใดเปนศาลที่มีหนาที่ตรวจรับอุทธรณ การอุทธรณใหทาํ เปนหนังสือยื่นตอศาลชั้นตน (ม.229) เมื่อศาลไดรับอุทธรณ ใหศาลชั้นตนตรวจอุทธรณ และสั่งใหสงหรือไมสงอุทธรณไปยังศาลอุทธรณ (ม.232) ถาคูความอุทธรณในขอเท็จจริง ใหศาลชั้นตนตรวจวาฟองอุทธรณนั้นจะรับไวพิจารณาหรือไม (ม.230) ศาลชั้นตนมีหนาที่ตรวจฎีกาดวย (ม.247) ค. การอุทธรณขอ เท็จจริง (ม.224) มาตรา 224 วรรคหนึ่ง ในคดีที่ราคาทรัพยสินหรือจํานวนทุนทรัพยที่พิพาทกันในชั้นอุทธรณไมเกินหาหมื่นบาทหรือไมเกินจํานวนที่ กําหนดในพระราชกฤษฎีกา หามมิใหคูความอุทธรณในขอเท็จจริง เวนแตผูพิพากษาที่นั่งพิจารณาคดีนั้นในศาลชั้นตนไดทําความเห็น แยงไวหรือไดรับรองวามีเหตุอันควรอุทธรณได หรือถาไมมีความเห็นแยงหรือคํารับรองเชนวานี้ตองไดรับอนุญาตใหอุทธรณเปน หนังสือจากอธิบดีผูพิพากษาชั้นตนหรืออธิบดีผูพิพากษาภาคผูมีอํานาจ แลวแตกรณี

ง. การอุทธรณคําสั่งระหวางพิจารณา (ม.226, 227, 228) มาตรา 226 กอนศาลชั้นตนไดมีคําพิพากษาหรือคําสั่งชี้ขาดตัดสินคดีถาศาลนั้นไดมีคําสั่งอยางใดอยางหนึ่งนอกจากที่ระบุไวใน มาตรา 227 และ 228 (1) หามมิใหอุทธรณคําสั่งนั้นในระหวางพิจารณา (2) ถาคูความฝายใดโตแยงคําสั่งใด ใหศาลจดขอโตแยงนั้นลงไวในรายงาน คูความที่โตแยงชอบที่จะอุทธรณคําสั่งนั้นได ภายในกําหนดหนึ่งเดือนนับแตวันที่ศาลไดมีคําพิพากษา หรือคําสั่งชี้ขาดตัดสินคดีนั้นเปนตนไป (2)เพือ่ ประโยชนแหงมาตรานี้ ไมวาศาลจะไดมีคําสั่งใหรับคําฟองไวแลวหรือไม ใหถือวาคําสั่งอยางใดอยางหนึ่งของศาล นับตั้งแตมีการยื่นคําฟองตอศาลนอกจากที่ระบุไวในมาตรา 227 และ 228 เปนคําสั่งระหวางพิจารณา มาตรา 227 คําสั่งของศาลชั้นตนที่ไมรับหรือใหคืนคําคูความตามมาตรา 18 หรือคําสั่งวินิจฉัยชี้ขาดเบื้องตนตามมาตรา 24 ซึ่งทํา ใหคดีเสร็จไปทั้งเรื่องนั้นมิใหถือวาเปนคําสั่งในระหวางพิจารณา และใหอยูภายในขอบังคับของการอุทธรณคําพิพากษาหรือคําสั่งชี้ขาด ตัดสินคดี มาตรา 228 กอนศาลชี้ขาดตัดสินคดี ถาศาลมีคําสั่งอยางใดอยางหนึ่งดังตอไปนี้ คือ (1) ใหกักขัง หรือปรับไหม หรือจําขัง ผูใด ตามประมวลกฎหมายนี้ (2) มีคําสั่งอันเกี่ยวดวยคําขอเพื่อคุมครองประโยชนของคูความในระหวางการพิจารณา หรือมีคําสั่งอันเกี่ยวดวยคําขอเพื่อ จะบังคับคดีตามคําพิพากษาตอไป หรือ (3) ไมรับหรือคืนคําคูความตามมาตรา 18 หรือวินิจฉัยชี้ขาดเบื้องตนตามมาตรา 24 ซึ่งมิไดทําใหคดีเสร็จไปทั้งเรื่องหาก เสร็จไปเฉพาะแตประเด็นบางขอ คําสั่งเชนวานี้ คูความยอมอุทธรณไดภายในกําหนดหนึ่งเดือน นับแตวันมีคําสั่งเปนตนไป แมถึงวาจะมีอุทธรณในระหวางพิจารณา ใหศาลดําเนินคดีตอไป และมีคําพิพากษาหรือคําสั่งชี้ขาดตัดสินคดีนั้น แตถาใน ระหวางพิจารณา คูความอุทธรณคําสั่งชนิดที่ระบุไวในอนุมาตรา (3) ถาศาลอุทธรณเห็นวา การกลับหรือแกไขคําสั่งที่คูความอุทธรณ นั้น จะเปนการวินิจฉัยชี้ขาดคดี หรือวินิจฉัยชี้ขาดประเด็นขอใดที่ศาลลางมิไดวินิจฉัยไว ใหศาลอุทธรณมีอํานาจทําคําสั่งใหศาลลางงด การพิจารณาไวในระหวางอุทธรณ หรืองดการวินิจฉัยคดีไวจนกวาศาลอุทธรณจะไดวินิจฉัยชี้ขาดอุทธรณนั้น ถาคูความมิไดอุทธรณคําสั่งในระหวางพิจารณาตามที่บัญญัติไวในมาตรานี้ก็ใหอุทธรณไดในเมื่อศาลพิพากษาคดีแลวตาม ความในมาตรา 223

จ. หลักเกณฑเกี่ยวกับการฎีกา (ม.247)

12


มาตรา 247 ในกรณีที่ศาลอุทธรณไดพิพากษาหรือมีคําสั่งในชั้นอุทธรณแลวนั้น ใหยื่นฎีกาไดภายในกําหนดหนึ่งเดือนนับแตวันที่ได อานคําพิพากษาหรือคําสั่งศาลอุทธรณนั้น และภายใตบังคับบทบัญญัติสี่มาตราตอไปนี้กับกฎหมายอื่นวาดวยการฎีกา ใหนํา บทบัญญัติในลักษณะ 1 วาดวยอุทธรณมาใชบังคับดวยโดยอนุโลม การกําหนดทุนทรัพย (ม.248 วรรคหนึ่ง) มาตรา 248 วรรคหนึ่ง ในคดีที่ราคาทรัพยสินหรือจํานวนทุนทรัพยที่พิพาทกันในชั้นฎีกาไมเกินสองแสนบาทหรือไมเกินจํานวนที่ กําหนดในพระราชกฤษฎีกา หามมิใหคูความฎีกาในขอเท็จจริง เวนแตผูพิพากษาที่ไดนั่งพิจารณาคดีนั้นในศาลอุทธรณไดมีความเห็น แยงหรือผูพิพากษาที่ไดนั่งพิจารณาคดีในศาลชั้นตนก็ดีศาลอุทธรณก็ดีไดรับรองไวหรือรับรองในเวลาตรวจฎีกาวามีเหตุสมควรที่จะ ฎีกาได ถาไมมีความเห็นแยงหรือคํารับรองเชนวานี้ ตองไดรับอนุญาตใหฎีกาเปนหนังสือจากอธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณ กรณีคดีฟอ งขับไลบุคคลออกจากอสังหาริมทรัพย (ม.248 วรรคสอง) มาตรา 248 วรรคสอง บทบัญญัติในวรรคหนึ่งมิใหใชบังคับในคดีเกี่ยวดวยสิทธิแหงสภาพบุคคลหรือสิทธิในครอบครัว และคดีฟอง ขอใหปลดเปลื้องทุกขอันไมอาจคํานวณเปนราคาเงินได เวนแตในคดีฟองขับไลบุคคลใด ๆ ออกจากอสังหาริมทรัพยอันมีคาเชาหรือ อาจใหเชาได ในขณะยื่นคําฟองไมเกินเดือนละหนึ่งหมื่นบาทหรือไมเกินจํานวนที่กําหนดในพระราชกฤษฎีกา หลักเกณฑการใหการฎีกามาสูศาลฎีกา มาตรา 249 วรรคหนึ่ง ขอเท็จจริงหรือขอกฎหมายที่จะยกขึ้นอางการยื่นฎีกานั้น คูความจะตองกลาวไวโดยชัดแจงในฎีกา และตอง เปนขอที่ไดยกขึ้นวากันมาแลวโดยชอบในศาลชั้นตนและศาลอุทธรณ ทั้งจะเปนสาระแกคดีอันควรไดรับการวินิจฉัยดวย… 5.

การบังคับคดี

เจาหนี้ตามคําพิพากษามีสิทธิที่จะบังคับคดีตามคําพิพากษาหรือคําสั่งไดภายใน 10 ป นับแตวันที่คาํ พิพากษาหรือ

คําสั่งถึงที่สุด กรณีที่มีการยึดทรัพยของลูกหนี้ตามคําพิพากษาแลว หามเจาหนีต้ ามคําพิพากษาอื่นยึดทรัพยนั้นซ้ําอีก แตให เจาหนี้ตามคําพิพากษานั้น รองเฉลี่ยในทรัพยสินหรือเงินที่ขาย หรือจําหนายทรัพยสินนั้น เมื่อเจาหนี้ตามคําพิพากษาไดนํายึดทรัพยรายใดรายหนึ่งของลูกหนี้ ปรากฎวาทรัพยที่ยึดนั้นไมใชของลูกหนีต้ าม คําพิพากษา แตเปนของบุคคลอื่น บุคคลอื่นอาจยื่นคํารองขอตอศาลที่ออกหมายบังคับคดีใหปลอยทรัพยสินนั้น โดย จะตองยื่นคํารองกอนมีการขายทอดตลาดหรือจําหนายทรัพยนั้นดวยวิธีอื่น ถาบุคคลภายนอกมีสิทธิเหนือทรัพยสิน ที่เจาหนี้ตามคําพิพากษายึดมา บุคคลนัน ้ มีสิทธิยื่นคํารองขอกันสวนของ ตน กอนที่เจาพนักงานบังคับคดีจะนําเงินที่ไดจากการขายทรัพยสินนัน้ ชําระหนี้แกเจาหนี้ตามคําพิพากษา 5.1 กําหนดเวลาในการบังคับคดี ก. ขั้นตอนการบังคับคดี 1. เมื่อศาลมีคําพิพากษาและมีการบังคับ 2. ศาลจะออกคําบังคับแกลูกหนี้ตามคําพิพากษา หรือ 3. คําสั่งในวันทีอ ่ านคําพิพากษาหรือคําสั่งนั้น คําบังคับตางกับหมายบังคับคดี การออกคําบังคับเปหนาที่ของศาลชั้นตน ข. ระยะเวลาในการบังคับคดี (ม.271) มาตรา 271 ถาคูความหรือบุคคลซึ่งเปนฝายแพคดี (ลูกหนี้ตามคําพิพากษา) มิไดปฏิบัติตามคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลทั้งหมด หรือบางสวน คูความหรือบุคคลซึ่งเปนฝายชนะ(เจาหนี้ตามคําพิพากษา) ชอบที่จะรองขอใหบังคับคดีตามคําพิพากษา หรือคําสั่งนั้น ไดภายในสิบปนับแตวันมีคําพิพากษาหรือคําสั่ง โดยอาศัยและตามคําบังคับที่ออกตามคําพิพากษาหรือคําสั่งนั้น 5.2 ปญหาคาบเกี่ยวจากการบังคับคดี

ก. รองขอเฉลี่ยทรัพย (ม.290) 13


มาตรา 290 เมื่อเจาพนักงานบังคับคดีไดยึดหรืออายัดทรัพยสินอยางใดของลูกหนี้ตามคําพิพากษาไวแทนเจาหนี้ตามคําพิพากษา แลว หามไมใหเจาหนี้ตามคําพิพากษาอื่นยึดหรืออายัดทรัพยสินนั้นซ้ําอีก แตใหเจาหนี้ตามคําพิพากษาเชนวานี้มีอํานาจยื่นคําขอโดย ทําเปนคํารองตอศาลที่ออกหมายบังคับใหยึดหรืออายัดทรัพยสินนั้น เพื่อใหศาลมีคําสั่งใหตนเขาเฉลี่ยในทรัพยสินหรือเงินที่ขายหรือ จําหนายทรัพยสินนั้นไดตามที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย ไมวาในกรณีใด ๆ หามมิใหศาลอนุญาตตามคําขอเชนวามานี้ เวนแตศาลเห็นวาผูยื่นคําขอไมสามารถเอาชําระไดจาก ทรัพยสินอื่น ๆ ของลูกหนี้ตามคําพิพากษา

ข. รองขัดทรัพย (ม.288 วรรคหนึ่ง) มาตรา 288 ภายใตบังคับบทบัญญัติแหงมาตรา 55 ถาบุคคลใดกลาวอางวาจําเลยหรือลูกหนี้ตามคําพิพากษาไมใชเจาของทรัพยสิน ที่เจาพนักงานบังคับคดีไดยึดไว กอนที่ไดเอาทรัพยสินเชนวานีอ้ อกขายทอดตลาดหรือจําหนายโดยวิธีอื่นบุคคลนั้นอาจยื่นคํารองขอตอ ศาลที่ออกหมายบังคับคดีใหปลอยทรัพยสินเชนวานั้น ในกรณีเชนนี้ ใหผูกลาวอางนั้นนําสงสําเนาคํารองขอแกโจทกหรือเจาหนี้ตาม คําพิพากษาและจําเลยหรือลูกหนี้ตามคําพิพากษาและเจาพนักงานบังคับคดีโดยลําดับ เมื่อเจาพนักงานบังคับคดีไดรับคํารองขอเชน วานี้ใหงดการขายทอดตลาด หรือจําหนายทรัพยสินที่พิพาทนั้นไวในระหวางรอคําวินิจฉัยชี้ขาดของศาล ดังที่บัญญัติไวตอไปนี้

ค. รองขอกันสวน (ม.287) มาตรา 287 ภายใตบังคับแหงบทบัญญัติมาตรา 288 และ 289 บทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้วาดวยการบังคับคดีแกทรัพยสิน ของลูกหนี้ตามคําพิพากษานั้น ยอมไมกระทบกระทั่งถึงบุริมสิทธิหรือสิทธิอื่น ๆ ซึ่งบุคคลภายนอกอาจรองขอใหบังคับเหนือทรัพยสิน นั้นไดตามกฎหมาย

14


2. พระธรรมนูญศาลยุติธรรม กอนป 2540 ศาลยุติธรรมสังกัดอยูกับกระทรวงยุติธรรม ตอมามีการแยกศาลยุติธรรมออกจากกระทรวงยุติธรรม

โดยมีหนวยงานธุรการเปนอิสระ ไมสังกัดสวนราชการใด ศาลยุติธรรมแบงออกเปนสามชั้นคือ ศาลชั้นตน ศาลอุทธรณ และศาลฎีกา ตําแหนงหนาที่ของผูพิพากษา แบงออกเปน ผูพิพากษาธรรมดา กับผูพิพากษาหัวหนาผูร ับผิดชอบ มีหนาที่ แตกตางกัน เขตศาลและอํานาจศาลมีความหมายแตกตางกัน องคคณะผูพิพากษา หมายถึง จํานวนผูพิพากษาในการพิจารณาหรือพิพากษาคดี การทําการแทนในการนั่งพิจารณาคดี และการตรวจสํานวนคดีทท ี่ าํ คําพิพากษาจะทําไดเมื่อมีเหตุสุดวิสัย หรือเหตุ จําเปนอื่นอันมิอาจกาวลวงได ทําใหผูพิพากษาซึ่งเปนองคคณะในการพิจารณาคดีนั้น ไมอาจจะนั่งพิจารณาคดีหรือไม อาจจะทําคําพิพากษาในคดีนั้นตอไปได การจายสํานวน การเรียกคืนสํานวน การโอนสํานวน และคืนสํานวนคดี ตองเปนไปตามหลักเกณฑที่กฎหมาย กําหนดเพื่อเฉลี่ยงานพิจารณาคดีแกผูพพิ ากษาในศาลไดอยางเหมาะสม และปองกันอิทธิพลใดๆ ทีจ่ ะเขาครอบงํา การพิจารณาพิพากษาคดี 1.

ศาลยุติธรรม

ศาลยุติธรรมแบงงานเปน 2 สวนคือ งานตุลาการและงานธุรการ การจัดตั้งศาลจะตองตราเปนพระราชบัญญัติ การแบงลําดับชั้นของศาลก็เพื่อใหการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลไดรับการกลั่นกรองอยางรอบคอบ 1.1 ประวัติและการบริหารงานศาลยุตธ ิ รรม

ก. การแยกศาลยุติธรรมออกจากกระทรวงยุตธิ รรม คณะรัฐมนตรีมีมติวันที่ 10 ตุลาคม 2540 มาตรา 275 ใหศาลยุติธรรมมีหนวยธุรการเปนอิสระ ทั้งในงาน บุคคลและงบประมาณ ไดมีการตราเปนพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการศาลยุติธรรม พ.ศ.2543 ข. การบริหารงานศาลยุตธิ รรม งานแบงออกเปนสองสวนคือ 1. งานตุลาการ – งานพิจารณาพิพากษาคดีทั้งปวง การทําคําสั่งหรือไตสวนคํารองคําขอตางๆ ในคดี การไตสวนมูลฟองในคดีอาญา รวมตลอดถึงการบังคับคดีตามคําพิพากษาหรือคําสั่งศาล ซึ่งเปน อํานาจหนาทีผ่ ูพิพากษาโดยเฉพาะ 2. งานธุรการ – งานบริหารทัว่ ไปของศาลยุติธรรม ซึ่งมีขา ราชการศาลยุติธรรมเปนผูดําเนินการ เชน งานคลัง งานพัสดุ งานสงเสริมงานตุลาการ การโยกยาย การลงโทษทางวินยั คณะกรรมการบริหารศาลยุติธรรม (ก.บ.ศ.) ประกอบดวย ประธานศาลฎีกาเปนประธาน กรรมการแตละชั้นศาล ไดแก ศาลฎีกา 4 คน ศาลอุทธรณและศาลอุทธรณภาค 4 คน และศาลชั้นตน 4 คน เลขาธิการสํานักงานศาล ยุติธรรมเปนเลขานุการ และรองเลขาธิการเปนผูชวยเลขานุการ ประธานศาลฎีกา เปนตําแหนงสูงสุดของขาราชการฝายตุลาการศาลยุติธรรมและเปนประมุขของฝายตุลาการ 15

กฎหมายวิธีสบัญญัติ ๑ : วิธีพิจารณาความแพง 1.2 พ.ร.บ.ใหใชพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

คดีที่เกิดขึ้นนับแตวันที่ 19 พฤษภาคม 2543 เปนตนไป จะตองใชพระธรรมนูญศาลยุติธรรมในปจจุบันบังคับ

ไดแก พระธรรมนูญศาลยุตธิ รรม ทาย พ.ร.บ.ใหใชพระธรรมนูญศาลยุติธรรม พ.ศ.2543 1.3 การจัดตั้งศาลยุติธรรมและการแบงลําดับชัน ้ ของศาล ก. การจัดตัง้ ศาลยุตธิ รรม หลักเกณฑ 1. เลขาธิการสํานักงานศาลยุติธรรมโดยความเห็นชอบของคณะกรรมการบริหารศาลยุติธรรมเสนอจัดตั้ง ยุบ เลิก หรือเปลี่ยนแปลงเขตตอคณะรัฐมนตรี 2. ตองคํานึงถึงจํานวนสภาพ สถานที่ตั้ง และเขตอํานาจศาล 3. เมื่อคณะรัฐมนตรีเห็นชอบก็จะดําเนินการเสนอรางพระราชบัญญัติจด ั ตั้ง หรือยุบศาล ข. การแบงลําดับชัน้ ศาล 1. ศาลชั้นตน ไดแก a. ศาลแพง b. ศาลแพงกรุงเทพใต c. ศาลแพงธนบุรี d. ศาลอาญา e. ศาลอาญากรุงเทพใต f. ศาลอาญาธนบุรี g. ศาลจังหวัด h. ศาลแขวง i. ศาลยุติธรรมอื่น i. ศาลเยาวชนและครอบครัว ii. ศาลแรงงาน iii. ศาลภาษีอากร iv. ศาลทรัพยสินทางปญญาและการคาระหวางประเทศ v. ศาลลมละลาย 2. ศาลอุทธรณ ไดแก a. ศาลอุทธรณ b. ศาลอุทธรณภาค i. ศาลอุทธรณ ภาค 1 – 9 อยูที่กรุงเทพฯ ii. ศาลอุทธรณภาค 2 จังหวัดระยอง iii. ศาลอุทธรณภาค 5 จังหวัดเชียงใหม 3. ศาลฎีกา 2.

ตําแหนงหนาที่ผูพิพากษา 16


ตําแหนงหนาที่ของผูพิพากษาแบงออกเปนสองประเภท คือ ผูพิพากษาธรรมดากับผูพิพากษาหัวหนาผูร ับผิดชอบ

ผูพิพากษาหัวหนาผูร ับผิดชอบ มีอํานาจมากกวาผูพิพากษาธรรมดา การทําการแทนของผูพิพากษาหัวหนาผูร ับผิดชอบมีสองกรณีคือ เปนไปโดยผลของกฎหมาย หรือตามคําสัง่ ของ ผูบังคับบัญชา 2.1 ผูพิพากษาธรรมดา แบงไดเปน 3 ประเภทคือ 1. ผูพิพากษาที่เปนขาราชการประจํา 2. ดะโตะยุติธรรม 3. ผูพิพากษาสมทบ ก. ผูพิพากษาที่เปนขาราชการประจํา ไดแก 1. ผูชวยผูพิพากษา – ผูผานการสอบคัดเลือก เพื่อบรรจุเปนขาราชการตุลาการในตําแหนงผูชวยพิพากษา 2. ผูพิพากษาประจําศาล – ไดรับการอบรมและผานการประเมินจาก ก.บ.ศ. 3. ผูพิพากษาศาลชั้นตน – เปนผูพิพากษาประจําศาลมาไมนอยกวาสามป และผาน ก.ต. เห็นชอบ 4. ผูพิพากษาศาลอุทธรณ ผูพพ ิ ากษาศาลอุทธรณภาค 5. ผูพิพากษาศาลฎีกา ู ิพากษาซึ่งมีอายุครบ 60 ปบริบูรณ และไดรับการแตงตั้งใหเปนผูพิพากษา 6. ผูพิพากษาอาวุโส – ไดแกผพ อาวุโสไปไดจนอายุ 70 ปบริบูรณ ข. ดะโตะยุตธิ รรม ไดแก ขาราชการฝายตุลาการศาลยุติธรรม ทีม่ ีอํานาจชี้ขาดขอกฎหมายอิสลามในศาลชั้นตนในสี่ จังหวัดภาคใต ไดแก ปตตานี นราธิวาส ยะลา และสตูล ค. ผูพิพากษาสมทบ ไดแก บุคคลที่ไมไดเปนขาราชการฝายตุลาการรวมเปนองคคณะผูพิพากษาในศาลไดแก ศาล เยาวชนและครอบครัว ศาลแรงงาน และศาลทรัพยสินทางปญญาและการคาระหวางประเทศ 2.2 ผูพิพากษาหัวหนาผูรบ ั ผิดชอบ ก. ตําแหนงผูพ ิพากษาหัวหนาผูรับผิดชอบ ไดแก 1. ประธานศาลฎีกา ประจําศาลฎีกา 2. ประธานศาลอุทธรณ 3. ประธานศาลอุทธรณภาค 4. อธิบดีผูพิพากษาศาลชั้นตน 5. อธิบดีผูพิพากษาศาลยุติธรรมอื่น 6. ผูพิพากษาหัวหนาศาลจังหวัด 7. ผูพิพากษาหัวหนาศาลแขวง 8. ผูพิพากษาหัวหนาแผนก 9. อธิบดีผูพิพากษาภาค ข. ตําแหนงรองผูพิพากษาหัวหนาผูรับผิดชอบ ไดแก 1. รองประธานศาลฎีกา 2. รองประธานศาลอุทธรณ 3. รองประธานศาลอุทธรณภาค 17


รองอธิบดีผูพพิ ากษาศาลชัน้ ตน ิ ากษาศาลอืน่ ที่ พ.ร.บ.จัดตั้งศาลนั้นกําหนดใหเปนศาลชั้นตน 5. รองอธิบดีผูพพ ค. อํานาจหนาที่ของผูพิพากษาหัวหนาผูร ับผิดชอบ ง. อํานาจหนาที่ของอธิบดีผูพิพากษาภาค จ. อํานาจหนาที่ของผูพิพากษาหัวหนาแผนกหรือผูพิพากษาหัวหนาหนวยงานที่เรียกชื่ออยางอืน่ ฉ. อํานาจหนาที่ของตําแหนงรองผูพิพากษาหัวหนาผูร ับผิดชอบ 2.3 การทําการแทนผูพิพากษาหัวหนาผูรับผิดชอบ ก. การทําการแทนประธานศาลฎีกา ประธานศาลอุทธรณ ประธานศาลอุทธรณภาค หรืออธิบดีผูพิพากษาศาล ชั้นตน ข. การทําการแทนผูพิพากษาหัวหนาศาลจังหวัด หรือผูพิพากษาหัวหนาศาลแขวง ค. การทําการแทนผูพิพากษาหัวหนาแผนกหรือผูพิพากษาหัวหนาหนวยงานที่เรียกชื่อยางอื่น ง. การทําการแทนอธิบดีผพู ิพากษาภาค

3. อํานาจพิจารณาพิพากษา กฎหมายกําหนดใหศาลตองพิจารณาพิพากษาคดีเฉพาะที่อยูในเขตศาลของตนเทานั้น และอํานาจในการพิจารณา

พิพากษาคดีกจ็ ะตองอยูภ ายในขอบเขตทีก่ ําหนดไว ศาลชั้นตนมีเขตอํานาจในการพิจารณาพิพากษาคดีแตกตางกัน ศาลอุทธรณและศาลอุทธรณภาคมีเขตอํานาจแยกตางหากจากกัน สวนศาลฎีกามีเขตอํานาจพิจารณาพิพากษา คดีแพงและคดีอาญาทั้งปวงทั่วราชอาณาจักร 3.1 ความหมายของเขตศาลและอํานาจศาล เขตศาล หมายถึง พื้นที่ทางภูมิศาสตรซึ่งกําหนดอาณาเขตของศาลนัน ้ ไวตามพระราชบัญญัตจิ ัดตั้งศาลนั้นๆ อํานาจศาล หมายถึง สิทธิหรือความสามารถของศาลในการพิจารณาพิพากษาคดี ซึ่งศาลแตละศาลจะมีอาํ นาจ พิจารณาพิพากษาคดีประเภทใดนั้นเปนไปตามทีก่ ฎหมายกําหนดใหอํานาจไว ขอสังเกต 1. เขตศาลทับซอนกันโดยเกิดขึ้นไดเฉพาะศาลตางเภทกัน เชน ศาลเยาวชนและครอบครัวกับศาลจังหวัด 3.2 เขตอํานาจของศาลชัน ้ ตน ก. เขตอํานาจศาลแขวง เขตศาลแขวง กําหนดโดย พ.ร.บ.จัดตั้งศาลแขวงและวิธีพิจารณาความอาญาในศาลแขวง พ.ศ.2499 มาตรา 3 เขตอํานาจศาลแขวง ตามมาตรา 17 พระธรรมนูญศาลยุติธรรม มี 7 ประการ 1. ออกหมายเรียก หมายอาญา หรือหมายสัง่ ใหสงคนมาจากหรือไปยังจังหวัดอื่น 2. การออกคําสั่งใดๆ ซึ่งมิใชเปนไปในทางวินิจฉัยชี้ขาดขอพิพาทแหงคดี 3. ไตสวนและวินิจฉัยชี้ขาดคํารองหรือคําขอที่ยื่นตอศาลในคดีทั้งปวง 4. ไตสวนและมีคําสั่งเกี่ยวกับวิธีการเพื่อความปลอดภัย 5. ไตสวนมูลฟองและมีคาํ สั่งในคดีอาญา 6. พิจารณาพิพากษาคดีแพง 7. พิจารณาพิพากษาคดีอาญา 18


คดีมท ี ุนทรัพย หมายถึง คดีที่มคี ําขอใหปลดเปลื้องทุกขอันอาจคํานวณเปนราคาเงินได

หลัก คําพิพากษาใหโจทยไดกรรมสิทธิ์หรือประโยชนที่คดิ คํานวณเปนราคาเงินได คดีไมมท ี ุนทรัพย หมายถึง คดีที่มีคาํ ขอใหปลดเปลื้องทุกขอันไมอาจคํานวณเปนราคาเงินได หลัก คําพิพากษาใหตามคําขอของโจทย ไมมีผลใหโจทยไดทรัพยสินมาเปนของโจทย หลักเกณฑคดีแพงทีศ่ าลแขวงมีอํานาจพิจารณาพิพากษา (ม.17 ประกอบ ม.25(4)) 1. ตองเปนคดีทม ี่ ีทุนทรัพย a. ฟองเรียกเอาทรัพยสินมาเปนของตนหรือผลของคําพิพากษาทําใหโจทยไดมาซึ่งทรัพยสิน b. ฟองขอใหเพิกถอนนิติกรรมการใหหรือเพิกถอนนิติกรรม c. การฟองขอใหเพิกถอนการฉอฉล d. ฟองขับไลผูเชาผูอาศัยหรือผูที่เขามาอยูโ ดยละเมิด 2. ทุนทรัพยที่พพ ิ าทหรือจํานวนเงินที่ฟองตองไมเกินสามแสนบาท a. ดอกเบี้ย คาเชา หรือคาเสียหายที่คด ิ ถึงวัดฟองตองรวมคิดเปนทุนทรัพยดวย แตดอกเบี้ย คาเชาใน อนาคตที่ขอมาตั้งแตวันถัดจากวันฟองจะนํามาคํานวณดวยไมได b. ทุนทรัพยที่เพิม ่ ขึ้นหลังจากฟองมีมูลคาเพิ่มขึ้นเกิน 300,000 บาท ศาลแขวงไมมีอํานาจพิจารณา พิพากษาคดีนั้น ตองจําหนายออกใหโจทยไปยื่นฟองใหมตอศาลทีม่ ีอํานาจ c. กรณีฟอ  งแยง ถือทุนทรัพยในคดีเดิมไมได ตองถือทุนทรัพยฟองแยงตางหากจากฟองเดิม ข. เขตอํานาจศาลจังหวัด เขตศาลจังหวัด เปนไปตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 16 วรรคหนึ่ง อํานาจศาลจังหวัด 1. พิจารณาพิพากษาคดีแพงและคดีอาญาทัง้ ปวง 2. เขตอํานาจของศาลจังหวัดซอนกับเขตอํานาจของศาลแขวง ม.16 วรรคสี่ใหศาลจังหวัดโอนไปยังศาลแขวง ค. เขตอํานาจศาลชั้นตนในกรุงเทพมหานคร เขตศาลแพงและศาลอาญา ใหเปนไปตามมาตรา 16 วรรคสองและวรรคสาม แบงได 2 กรณี 1. เขตอํานาจหลัก 2. เขตอํานาจพิเศษ อํานาจศาลแพงและศาลอาญา ใหเปนไปตามพระธรรมนูญศาลยุตธิ รรม มาตรา 19 วรรคหนึง่ ง. เขตศาลยุติธรรมอืน่ ศาลยุติธรรมอื่นที่พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลนั้นกําหนดใหเปนศาลชั้นตน มี 5 ประเภท ไดแก ศาลเยาวชนและ ครอบครัว ศาลแรงงาน ศาลภาษีอากร ศาลทรัพยสินทางปญญาและการคาระหวางประเทศ และศาลลมละลาย 3.3 เขตอํานาจของศาลอุทธรณ ศาลอุทธรณภาค และศาลฎีกา ก. เขตอํานาจของศาลอุทธรณและศาลอุทธรณภาค เขตศาลอุทธรณและศาลอุทธรณภาค เปนไปตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 21 อํานาจศาลอุทธรณและศาลอุทธรณภาค ่ ิพากษาลงโทษประหารชีวิตหรือจําคุก 1. พิพากษายืนตาม แกไข กลับ หรือยกคําพิพากษาของศาลชั้นตนทีพ ตลอดชีวิต 2. วินิจฉัยชีข ้ าดคํารองคําขอทีย่ ื่นตอศาลอุทธรณหรือศาลอุทธรณ 19


วินิจฉัยชีข้ าดคดีที่ศาลอุทธรณและศาลอุทธรณภาคมีอํานาจวินิจฉัยได ข. เขตอํานาจศาลฎีกา เขตศาลฎีกา มีศาลเดียว จึงมีเขตอํานาจตลอดราชอาณาจักร อํานาจศาลฎีกา ตามมาตรา 23 ั ธรรมนูญหรือกฎหมายบัญญัติใหเสนอตอศาลฎีกาไดโดยตรง 1. พิจารณาพิพากษาคดีที่รฐ 2. พิจารณาพิพากษาคดีที่ฎีกาคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลอุทธรณหรือศาลอุทธรณภาค 3. พิจารณาพิพากษาคดีที่อท ุ ธรณคําพิพากษา หรือคําสั่งของศาลชั้นตนตามที่กฎหมายบัญญัติ

4. องคคณะผูพิพากษา การพิจารณาพิพากษาคดีของศาลนั้น จะตองประกอบดวยองคคณะของผูพิพากษาตามที่กฎหมายกําหนดไว โดย

ถืออัตราโทษหรือจํานวนทุนทรัพยเปนเกณฑ และองคคณะของศาลแตละศาลอาจมีจาํ นวนไมเทากัน ผูพิพากษาคนเดียวของศาลแตละศาลอาจจะมีอํานาจไมเทากัน การนั่งพิจารณาคดีแทน และการตรวจสํานวนลงลายมือชื่อทําคําพิพากษาจะทําไดเมื่อมีเหตุสดุ วิสัยหรือเหตุ จําเปนอันมิอาจกาวลวงได ทําใหผูพิพากษาซึ่งเปนองคคณะในการพิจารณาพิพากษาคดีนั้น ไมอาจจะนั่งพิจารณาคดี หรือไมอาจจะทําคําพิพากษาในคดีนั้นตอไปได การจาย การโอน การเรียกคืน และการคืนสํานวนคดีตอ งเปนไปตามหลักเกณฑที่กฎหมายกําหนด 4.1 ความหมายของ “องคคณะผูพิพากษา” องคคณะผูพิพากษา หมายถึง จํานวนผูพิพากษาอยางนอย ซึ่งกฎหมายบังคับไวในการนั่งพิจารณาหรือพิพากษา คดี การพิจารณาองคคณะแบงออกเปนสองกรณี 1. องคคณะนั่งพิจารณา ไดแก จํานวนผูพิพากษาที่ออกนั่งพิจารณาคดี 2. องคคณะพิพากษา ไดแก จํานวนผูพิพากษาที่ลงลายมือชื่อในคําพิพากษา ก. องคคณะของศาลชั้นตน 1. ศาลแขวง – ใหผูพิพากษาคนเดียวมีอํานาจ 2. ศาลชั้นตนที่ไมใชศาลแขวงและศาลยุติธรรมอื่น ไดแก ศาลจังหวัด ศาลแพงกรุงเทพใต ศาลแพงธนบุรี ศาล อาญา ศาลอาญากรุงเทพใต ศาลอาญาธนบุรี – มีผูพิพากษาอยางนอยสองคน และไมเปนผูพิพากษาประจํา เกินหนึ่งคน ่ 3. องคคณะในศาลยุติธรรมอืน a. ศาลเยาวชนและครอบครัว – มีผูพิพากษาไมนอยกวาสองคน ผูพิพากษาสมทบสองคน อยางนอย ตองเปนสตรีหนึ่งคน b. ศาลแรงงาน – ผูพิพากษาแรงงานหนึ่งคน ผูพิพากษาสมทบฝายนายจางและลูกจางอยางละหนึง่ คน c. ศาลภาษีอากร – มีผูพิพากษาอยางนอยสองคน d. ศาลทรัพยสินทางปญญาและการคาระหวางประเทศ – มีผูพิพากษาไมนอยกวาสองคน และผู พิพากษาสมทบอีกหนึ่งคน ข. องคคณะของศาลอุทธรณและศาลอุทธรณภาค (ม.27)

20


องคคณะของศาลอุทธรณและศาลอุทธรณภาค ตองมีผูพิพากษาอยางนอยสามคน จึงเปนองคคณะที่มีอํานาจ

พิพากษาคดีได ค. องคคณะของศาลฎีกา องคคณะของศาลฎีกา ตองมีผูพิพากษาอยางนอยสามคน จึงเปนองคคณะที่มีอาํ นาจพิพากษาคดีได ศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมือง ตาม พ.ร.บ.ประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยวิธีพิจารณา คดีอาญาของผูดํารงตําแหนงทางการเมือง พ.ศ.2542 มาตรา 13 ตองมีองคคณะ 9 คน 4.2 อํานาจของผูพิพากษาคนเดียว อํานาจศาลผูพ  ิพากษาคนเดียวมีบัญญัตติ ามมาตรา 24 และ 25 แหงพระธรรมนูญศาลยุติธรรม 4.3 การนั่งพิจารณาคดีแทนและการตรวจสํานวนลงลายมือชื่อทําคําพิพากษา การนั่งพิจารณาคดีแทนและการตรวจสํานวนลงลายมือชื่อทําคําพิพากษาบัญญัติอยูในพระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 28 ถึงมาตรา 31 4.4 การจาย การโอน การเรียกคืนและการคืนสํานวนคดี ก. การจายสํานวนคดี (ม.32) การจายสํานวนคดี หมายความวา การมอบหมายสํานวนคดีใหองคคณะผูพิพากษารับผิดชอบพิจารณาและ พิพากษา หลักเกณฑ 1. ผูมีอํานาจจายสํานวนในแตละศาล ไดแก ผูพิพากษาที่เปนหัวหนาผูรับผิดชอบในศาลนั้น 2. การจายสํานวนตองเปนไปตามหลักเกณฑและวิธีการที่กําหนดโดยระเบียบราชการฝายตุลาการของศาล ยุติธรรม ข. การเรียกคืนหรือการโอนสํานวนคดี (ม.33) ปกติเมื่อจายสํานวนคดีแลว เรียกคืนไมได ยกเวนตองเขาหลักเกณฑตอไปนี้ 1. เปนกรณีที่จะกระทบกระเทือนตอความยุติธรรมในการพิจารณาหรือพิพากษาอรรถคดีของศาลนั้น  ิพากษาที่เปนหัวหนาผูรับผิดชอบในศาลนั้น 2. ผูมีอํานาจเรียกคืนสํานวนคดีหรือโอนสํานวนคดี คือ ผูพ 3. ตองมีผูเสนอความเห็น ค. การขอคืนสํานวนคดี วรรคทายมาตรา 33 กําหนดหลักเกณฑการขอคืนสํานวนคดี 1. ผูขอคืนสํานวนคดีตองเปนผูพิพากษาเจาของสํานวน หรือองคคณะผูพิพากษาเทานั้น 2. เหตุในการขอคืน คือ ผูพิพากษาเจาของสํานวนหรืองคคณะมีคดีคา งอยูเปนจํานวนมาก 3. สํานวนคดีทข ี่ อคืนตองเปนสํานวนคดีที่เจาของนั้นรับผิดชอบอยู 4. ผูมีอํานาจรับคืนสํานวนคดี

21


3. คูความและการเสนอคดีตอศาล บุคคลที่มีขอโตแยงเกีย่ วกับสิทธิหรือหนาที่ตามกฎหมายแพง หรือจะตองใชสท ิ ธิทางศาลชอบทีจ่ ะนําเสนอคดีของ

ตนได บุคคลที่มีผลประโยชนรวมกันในมูลความแหงคดีอาจเปนคูความในคดีเดียวกันได บุคคลภายนอกซึ่งมิใชคูความอาจเขามาเปนคูความไดดวยการรองสอด คูความฝายใดฝายหนึ่งอาจตั้งทนายความใหวาความและดําเนินกระบวนพิจารณาแทนตนก็ได หรือคูความหรือ ทนายความอาจตั้งแตงใหบคุ คลใดทําการแทนเพื่อทํากิจกรรมตามที่บัญญัติไวในกฎหมายก็ได 1.

เงื่อนไขการเสนอคดีตอศาล

เมื่อมีขอโตแยงเกิดขึ้นเกี่ยวกับสิทธิหรือหนาที่ของบุคคลใดตามกฎหมายแพง บุคคลนั้นชอบที่จะเสนอคดีของตน

ตอศาลสวนแพงที่มีเขตอํานาจไดโดยทําเปนคําฟอง เมื่อบุคคลใดจะตองใชสิทธิทางศาล บุคคลนั้นชอบที่จะเสนอคดีของตนตอศาลสวนแพงที่มีเขตอํานาจไดโดยทํา เปนคํารองขอ 1. 1 กรณีมก ี ารโตแยงสิทธิหรือหนาที่ มาตรา 55 เมื่อมีขอโตแยงเกิดขึ้น เกี่ยวกับสิทธิหรือหนาที่ของบุคคลใดตามกฎหมายแพง หรือบุคคลใดจะตองใชสิทธิทางศาล บุคคล นั้นชอบที่จะเสนอคดีของตนตอศาลสวนแพงที่มีเขตอํานาจได ตามบทบัญญัติแหงกฎหมายแพงและประมวลกฎหมายนี้

ก. ผูที่จะเปนโจทยและจําเลยตองมีฐานะเปนบุคคล บุคคล ไดแก บุคคลธรรมดาและนิติบุคคล ตาม ปพพ. ยกเวนบุคคลบางคน ไมสามารถถูกฟองเปนจําเลยได 1. ผูที่ถูกศาลสั่งพิทักษทรัพย 2. การฟองบุพการี 3. ผูแทนของรัฐบาลตางประเทศ ข. เมื่อมีขอ โตแยงเกิดขึ้นเกี่ยวกับสิทธิหรือหนาที่ของบุคคลใดตามกฎหมายแพง ขอสังเกต 1. ตองเปนสิทธิหรือหนาที่ตามกฎหมายหรือกฎหมายรับรอง 2. การโตแยงไมจําเปนตองใชกําลัง เพียงกระทําบางประการเพื่อไมใหใชสิทธิไดโดยบริบูรณก็เพียงพอแลว 3. บุคคลที่ถูกโตแยงชอบที่จะเสนอคดีตอศาลได แดงปลูกบานอาศัยอยูในที่ดินมีโฉนดของตน ตอมาเทศบาลเอาปายไปปกไวในที่ดินแปลงดังกลาววาเปนปาชาสาธารณะ ดังนี้ แดง จะฟองเทศบาลขอใหหามมิใหเกี่ยวของกับที่ดินแปลงดังกลาวไดหรือไม ก เปนเจาของกรรมสิทธิ์ที่ดินมีโฉนด 1 แปลง ระหวางที่ ข นําเจาพนักงานศาลไปทําแผนที่พิพาทในคดีแพงเรื่องหนึ่งไดนําชี้วา ที่ดินแปลงของ ก ดังกลาวเปนของตน ดังนี้ ก จะฟอง ข ขอใหศาลพิพากษาวาที่ดินแปลงดังกลาวเปนของ ก หาม ข เขามาเกี่ยวของได หรือไม

1.2 กรณีตอ งใชสิทธิทางศาล การนําคดีมาสูศาลมี 2 กรณีคือ 1. ยื่นฟองตอศาลเปนคดีมีขอพิพาท 22


ยื่นคํารองตอศาลเปนคดีไมมีขอพิพาทเมื่อจําตองใชสทิ ธิทางศาล

ก เปนเพศชายโดยกําเนิด ตอมาไดรับการผาตัดเปลี่ยนอวัยวะเปนเพศหญิง ดังนี้ ก จะยื่นคํารองขอตอศาลขอใหศาลสั่งอนุญาตให ถือเพศเปนหญิงไดหรือไม

2. คูความ บุคคลผูย ื่นคําฟองหรือถูกฟองตอศาลยอมเปนคูความ และหมายความรวมถึงบุคคลผูมีสิทธิกระทําการแทนบุคคล

นั้นๆ ตามกฎหมาย หรือในฐานะทนายความดวย ผูไรความสามารถหรือทําการแทนจะเสนอขอหาตอศาลหรือดําเนินกระบวนพิจารณาใดๆ ไดตอ เมื่อไดปฏิบัติตาม บทบัญญัตแิ หงประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยวา ดวยความสามารถและตามบทบัญญัตแิ หงประมวลกฎหมายวิธี พิจารณาความแพง บุคคลตั้งแตสองคนขึ้นไปอาจเปนคูความในคดีเดียวกันไดโดยเปนโจทยรวม หรือจําเลยรวม 2.1 ความหมาย "คูความ" หมายความวา บุคคลผูย ื่นคําฟอง หรือถูกฟองตอศาลและเพื่อประโยชนแหงการดําเนินกระบวน พิจารณาใหรวมถึงบุคคลผูม ีสิทธิกระทําการแทนบุคคลนั้น ๆ ตามกฎหมายหรือในฐานะทนายความ (ม.1(11)) สรุปคูความ ไดแก 1. บุคคลผูย  ื่นคําฟอง 2. บุคคลผูถูกฟอง ิ ธิกระทําการแทนบุคคลนั้น ๆ ตามกฎหมาย 3. บุคคลผูมีสท 4. ทนายความของบุคคลตาม 1) 2) หรือ 3) 2.2 กรณีผูไรความสามารถเปนคูความในคดี มาตรา 56 ผูไรความสามารถหรือผูทําการแทนจะเสนอขอหาตอศาลหรือดําเนินกระบวนพิจารณาใด ๆ ได ตอเมื่อไดปฏิบัติตาม บทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยวาดวยความสามารถและตามบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้ การใหอนุญาตหรือ ยินยอมตามบทบัญญัติเชนวานั้น ใหทําเปนหนังสือยื่นตอศาลเพื่อรวมไวในสํานวนความ ไมวาเวลาใด ๆ กอนมีคําพิพากษาเมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายหนึ่งฝายใดยื่นคําขอโดยทําเปนคํารอง ใหศาลมี อํานาจทําการสอบสวนในเรื่องความสามารถของผูขอหรือของคูความอีกฝายหนึ่ง และถาเปนที่พอใจวามีการบกพรองในเรื่อง ความสามารถ ศาลอาจมีคําสั่งกําหนดใหแกไขขอบกพรองนั้นเสียใหบริบูรณภายในกําหนดเวลาอันสมควรที่ศาลจะสั่ง ถาศาลเห็นวา เพื่อความยุติธรรมไมควรใหกระบวนพิจารณาดําเนินเนิ่นชาไป ศาลจะสั่งใหคูความฝายที่บกพรองในเรื่อง ความสามารถนัน้ ดําเนินคดีไปกอนชั่วคราวก็ได แตหามมิใหศาลพิพากษาในประเด็นแหงคดีจนกวาขอบกพรองนั้นไดแกไขโดย บริบูรณแลว ถาผูไรความสามารถไมมีผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูแทนโดยชอบธรรมทําหนาที่ไมได ศาลมีอํานาจออกคําสั่งใหอนุญาตหรือ ใหความยินยอมตามที่ตองการหรือตั้งผูแทนเฉพาะคดีนั้นใหแกผูไรความสามารถ ถาไมมีบุคคลอื่นใดใหศาลมีอํานาจตั้งพนักงาน อัยการหรือเจาพนักงานฝายปกครองอื่นใหเปนผูแทนได ก อายุ 17 ป ยังไมบรรลุนิติภาวะ และไมมีผูแทนโดยชอบธรรม หาก ก ถูก ข ทํารายรางกายไดรับบาดเจ็บสาหัส ดังนี้ ก จะฟอง เรียกคาเสียหายจาก ข ก ตองดําเนินการอยางไร

2.3 คูความรวม มาตรา 59 บุคคลตั้งแตสองคนขึ้นไป อาจเปนคูความในคดีเดียวกันไดโดยเปนโจทกรวมหรือจําเลยรวม ถาหากปรากฎวาบุคคล เหลานั้นมีผลประโยชนรวมกันในมูลความแหงคดี แตหามมิใหถือวาบุคคลเหลานั้นแทนซึ่งกันและกัน เวนแตมูลแหงความคดีเปนการ

23


ชําระหนี้ ซึ่งแบงแยกจากกันมิได หรือไดมีกฎหมายบัญญัติไว ดังนั้นโดยชัดแจง ในกรณีเชนนี้ ใหถือวาบุคคลเหลานั้นแทนซึ่งกันและ กันเพียงเทาที่จะกลาวตอไปนี้ (1) บรรดากระบวนพิจารณาซึ่งไดทําโดย หรือทําตอคูความรวมคนหนึ่งนั้นใหถือวาไดทําโดย หรือทําตอ คูความรวมคนอื่น ๆ ดวย เวนแตกระบวนพิจารณาที่คูความรวมคนหนึ่งกระทําไปเปนที่เสื่อมเสียแกคูความรวมคนอื่น ๆ (2) การเลื่อนคดีหรือการงดพิจารณาคดีซึ่งเกี่ยวกับคูความรวมคนหนึ่งนั้นใหใชถึงคูความรวมคนอื่น ๆ ดวย ก ขับรถยนตโดยสารดวยความประมาทรถพลิกคว่ําเปนเหตุให ข และ ค บาดเจ็บสาหัส ดังนี้ ข และ ค จะเปนโจทยฟองเรียก คาเสียหายจาก ก เปนคดีเดียวกันไดหรือไม

3. การรองสอด บุคคลภายนอกซึ่งมิใชคูความอาจเปนคูค วามไดดวยการองสอดเขามาในคดี อาจโดยสมัครใจหรือโดยถูกกฎหมาย

เรียกเขามาก็ได ผูรองสอดที่เขามาเปนคูค วามยอมมีสิทธิแตกตางกันไป แลวแตวา ไดรอ งสอดเขามาในกรณีใด 3.1 หลักเกณฑการรองสอด มาตรา 57 บุคคลภายนอกซึ่งมิใชคูความอาจเขามาเปนคูความไดดวยการรองสอด (1) ดวยความสมัครใจเองเพราะเห็นวาเปนการจําเปนเพื่อยังใหไดรับความรับรอง คุมครอง หรือบังคับตามสิทธิของตนที่มี อยู โดยยื่นคํารองขอตอศาลที่คดีนั้นอยูในระหวางพิจารณาหรือเมื่อตนมีสิทธิเรียกรองเกี่ยวเนื่องดวยการบังคับตามคําพิพากษาหรือ คําสั่ง โดยยื่นคํารองขอตอศาลที่ออกหมายบังคับคดีนั้น (2) ดวยความสมัครใจเองเพราะตนมีสวนไดเสียตามกฎหมายในผลแหงคดีนั้น โดยยื่นคํารองขอตอศาลไมวาเวลาใด ๆ กอนมีคําพิพากษา ขออนุญาตเขาเปนโจทกรวมหรือจําเลยรวมหรือเขาแทนที่คูความฝายใดฝายหนึ่งเสียทีเดียวโดยไดรับความยินยอม ของคูความฝายนั้น แตวาแมศาลจะไดอนุญาตใหเขาแทนที่กันไดก็ตาม คูความฝายนั้นจําตองผูกพันตนโดยคําพิพากษาของศาลทุก ประการเสมือนหนึ่งวามิไดมีการเขาแทนที่กันเลย (3) ดวยถูกหมายเรียกใหเขามาในคดี (ก) ตามคําขอของคูความฝายใดฝายหนึ่งทําเปนคํารองแสดงเหตุวาตนอาจฟองหรือ ถูกคูความเชนวานั้น ฟองตนได เพื่อการใชสิทธิไลเบี้ย หรือเพื่อใชคาทดแทน ถาหากศาลพิจารณาใหคูความเชนวานั้นแพคดี หรือ (ข) โดยคําสั่งของศาลเมื่อศาลนั้นเห็นสมควร หรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งมีคําขอ ในกรณีที่กฎหมายบังคับใหบุคคลภายนอกเขามาใน คดี หรือศาลเห็นจําเปนที่จะเรียกบุคคลภายนอกเขามาในคดีเพื่อประโยชนแหงความยุติธรรม แตถาคูความฝายใดฝายหนึ่ง จะเรียก บุคคลภายนอกเขามาในคดีดังกลาวแลว ใหเรียกดวยวิธียื่นคํารองเพื่อใหหมายเรียกพรอมกับคําฟองหรือคําใหการหรือในเวลาใด ๆ ตอมากอนมีคําพิพากษาโดยไดรับอนุญาตจากศาล เมื่อศาลเปนที่พอใจวาคํารองนั้นไมอาจยื่นกอนนั้นได การสงหมายเรียกบุคคลภายนอกตามอนุมาตรานี้ตองมีสําเนาคําขอหรือคําสั่งของศาล แลวแตกรณี และคําฟองตั้งตนคดีนั้น แนบไปดวย บทบัญญัติในประมวลกฎหมายนี้ไมตัดสิทธิของเจาหนี้ ในอันที่จะใชสิทธิเรียกรองของลูกหนี้และที่จะเรียกลูกหนี้ใหเขามาใน คดีดังที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย แดงเปนโจทยฟองขับไลดําใหออกจากที่ดินแปลงหนึ่งโดยอางวาที่ดินแปลงดังกลาวเปนของตน ดํายื่นคําใหการตอสูคดี กอน สืบพยานนัดแรก ขาวยื่นคํารองเขามาในคดีอางวาตนเปนเจาของที่ดินแปลงดังกลาวจึงขอรองสอดเขาเปนจําเลยเพื่อรักษาสงวนสิทธิ ของตน ดังนี้ ศาลจะรับคํารองสอดของขาวไดหรือไม

3.2 ผลของการรองสอด มาตรา 58 ผูรองสอดที่ไดเขาเปนคูความตามอนุมาตรา (1) และ (3) แหงมาตรากอนนี้ มีสิทธิเสมือนหนึ่งวาตนไดฟองหรือถูกฟอง เปนคดีเรื่องใหมซึ่งโดยเฉพาะผูรองสอดอาจนําพยานหลักฐานใหมมาแสดง คัดคานเอกสารที่ไดยื่นไวถามคานพยานที่ไดสบื มาแลว และคัดคานพยานหลักฐานที่ไดสืบไปแลวกอนที่ตนไดรองสอด อาจอุทธรณฎีกาคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลตามที่กฎหมายบัญญัติ ไว และอาจไดรับหรือถูกบังคับใหใชคาฤชาธรรมเนียม หามมิใหผูรองสอดที่ไดเปนคูความตามอนุมาตรา (2) แหงมาตรากอนใชสิทธิอยางอื่นนอกจากสิทธิที่มีอยูแกคูความฝายซึ่ง ตนเขาเปนโจทกรวมหรือจําเลยรวมในชั้นพิจารณาเมื่อตนรองสอด และหามมิใหใชสิทธิเชนวานั้นในทางที่ขัดกับสิทธิของโจทกหรือ 24


จําเลยเดิม และใหผูรองสอดเสียคาฤชาธรรมเนียมอันเกิดแตการที่รองสอด แตถาศาลไดอนุญาตใหเขาแทนที่โจทกหรือจําเลยเดิม ผู รองสอดจึงมีฐานะเสมอดวยคูความที่ตนเขาแทน เมื่อไดมีคําพิพากษาหรือคําสั่งแลว ถามีขอเกี่ยวของกับคดีเปนปญหาจะตองวินิจฉัยในระหวางผูรองสอดกับคูความฝายที่ตน เขามารวม หรือที่ตนถูกหมายเรียกใหเขามารวม ผูรองสอดยอมตองผูกพันตามคําพิพากษาหรือคําสั่งนั้น เวนแตในกรณีตอไปนี้ (1) เนื่องจากความประมาทเลินเลอของคูความนั้น ทําใหผูรองสอดเขามาเปนคูความในคดีชาเกินสมควรที่จะแสดงขอเถียง อันเปนสาระสําคัญได หรือ (2) เมื่อคูความนั้นจงใจหรือประมาทเลินเลออยางรายแรงมิไดยกขึ้นใชซึ่งขอเถียงในปญหาขอกฎหมายหรือขอเท็จจริงอัน เปนสาระสําคัญซึ่งผูรองสอดมิไดรูวามีอยูเชนนั้น ก ถูก ข ขับรถชนโดยประมาทเลินเลอในทางการที่จางของ ค ซึ่งเปนนายจาง ก จึงฟอง ค ผูเดียวใหรับผิดชดใชคาเสียหาย ค ให การสูคดี แตมิไดตอสูวาฟองของ ก ขาดอายุความแลว กอนเริ่มตนสืบพยาน ค ขอใหศาลหมายเรียก ข เขามาเปนจําเลยรวม ศาล ชั้นตนอนุญาต ดังนี้ ข จะยื่นคําใหการตอสูวาฟองของ ก ขาดอายุความไดหรือไม

4. ทนายความและผูรับมอบอํานาจ คูความฝายใดฝายหนึ่งหรือผูแทนโดยชอบธรรมในกรณีที่คคู วามเปนผูไรความสามารถ หรือผูแทนในกรณีที่

คูความเปนนิติบุคคลจะวาความดวยตัวเอง หรือจะตั้งแตงทนายวาความและดําเนินกระบวนพิจารณาแทนตนก็ได การตัง้ ทนายความตองทําเปนหนังสือลงลายมือชื่อตัวความและทนายความแลวยืน ่ ตอศาลเพื่อรวมไวในสํานวน ทนายความทีต่ ัวความไดตั้งแตงจะขอตอศาลใหสั่งถอนตนจากการตั้งแตงนั้นก็ได ทนายความซึง่ คูความไดตั้งแตงนั้นมีอํานาจวาความและดําเนินกระบวนพิจารณาใดๆ แทนคูค วามไดตามที่ เห็นสมควร แตกระบวนพิจารณาใดเปนไปในทางจําหนายสิทธิของคูความทนายความ ไมมีอาํ นาจทีจ่ ะดําเนิน กระบวนพิจารณานั้นโดยมิไดรับมอบอํานาจจากตัวความโดยชัดแจง ตัวความหรือผูแทนโดยชอบธรรม หรือผูแ ทนมีสิทธิทําหนังสือมอบอํานาจใหบคุ คลอื่นเปนผูแทนตนในคดีได ตัวความมีสท ิ ธิตั้งแตงผูแ ทนหรือทนายความ โดยทําเปนหนังสือยื่นตอศาลเพื่อใหรับเงินหรือทรัพยสินซึ่งไดชําระ ไวในศาลหรือวางไวยังศาลเปนเงินคาธรรมเนียมหรืออยางอื่น และศาลไดสั่งใหจา ยคืนและสงมอบใหตัวความฝายนั้น คูความหรือทนายความอาจตั้งแตงใหบคุ คลใดทําการแทนไดโดยยืน ่ ใบมอบฉันทะตอศาลทุกครั้งเพื่อทํากิจการ อยางใดอยางหนึ่งตามที่บญ ั ญัติไวในกฎหมาย ศาลมีอาํ นาจสอบสวนอํานาจของผูแทนโดยชอบธรรมของตัวความหรือผูแทนของนิติบุคคล ถาเห็นวาไมมีอาํ นาจ หรืออํานาจบกพรอง ศาลอาจยกฟองหรือมีคําพิพากษาหรือคําสั่งอยางอื่นไดตามที่เห็นสมควร 4.1 การตั้งทนายความ ก. การตั้งทนายความ (ม.60 วรรคแรก, 61) มาตรา 60 วรรคแรก คูความฝายใดฝายหนึ่ง หรือผูแทนโดยชอบธรรมในกรณีที่คูความเปนผูไรความสามารถ หรือผูแทนในกรณีที่ คูความเปนนิติบุคคลจะวาความดวยตนเองและดําเนินกระบวนพิจารณาทั้งปวงตามที่เห็นสมควรเพื่อประโยชนของตนหรือจะตั้งแตง ทนายความคนเดียวหรือหลายคนใหวาความและดําเนินกระบวนพิจารณาแทนตนก็ได มาตรา 61 การตั้งทนายความนั้น ตองทําเปนหนังสือลงลายมือชื่อตัวความและทนายความ แลวยื่นตอศาลเพื่อรวมไวในสํานวน ใบ แตงทนายนี้ใหใชไดเฉพาะคดีเรือ่ งหนึ่ง ๆ ตามที่ไดยื่นไวเทานัน้ เมื่อทนายความผูใดไดรับมอบอํานาจทั่วไปที่จะแทนบุคคลอื่นไมวาใน คดีใด ๆ ใหทนายความผูนั้นแสดงใบมอบอํานาจทั่วไปแลวคัดสําเนายื่นตอศาลแทนใบแตงทนาย เพื่อดําเนินคดีเปนเรื่อง ๆ ไป ตาม ความในมาตรานี้

ข. อํานาจทนายความ (ม.62) มาตรา 62 ทนายความซึ่งคูความไดตั้งแตงนั้นมีอํานาจวาความและดําเนินกระบวนพิจารณาใด ๆ แทนคูความไดตามที่เห็นสมควร เพื่อรักษาผลประโยชนของคูความนั้น แตถากระบวนพิจารณาใดเปนไปในทางจําหนายสิทธิของคูความ เชน การยอมรับตามที่คูความ 25


อีกฝายหนึ่งเรียกรอง การถอนฟองการประนีประนอมยอมความ การสละสิทธิ หรือใชสิทธิในการอุทธรณหรือฎีกาหรือในการขอให พิจารณาคดีใหม ทนายความไมมีอํานาจที่จะดําเนินกระบวนพิจารณาเชนวานี้ไดโดยมิไดรับอํานาจจากตัวความโดยชัดแจง อํานาจโดย ชัดแจงเชนวานีจ้ ะระบุใหไวในใบแตงทนายสําหรับคดีเรื่องนั้น หรือทําเปนใบมอบอํานาจตางหากในภายหลังใบเดียวหรือหลายใบก็ได และในกรณีหลังนี้ใหใชบทบัญญัติมาตรา 61 บังคับ กรณีจะเปนอยางไรก็ตาม ตัวความหรือผูแทนจะปฏิเสธหรือแกไขขอเท็จจริงที่ทนายความของตนไดกลาวดวยวาจาตอหนา ตนในศาลในขณะนั้นก็ไดแมถึงวาตัวความหรือผูแทนนั้นจะมิไดสงวนสิทธิเชนนั้นไวในใบแตงทนายก็ดี

ค. การถอนทนายความ (ม.65) มาตรา 65 ทนายความที่ตัวความไดตั้งแตงใหเปนทนายในคดีจะมีคําขอตอศาลใหสั่งถอนตนจากการตั้งแตงนั้นก็ได แตตองแสดงให เปนที่พอใจแกศาลวาทนายความผูนั้นไดแจงใหตัวความทราบแลว เวนแตจะหาตัวความไมพบ เมื่อศาลมีคําสั่งอนุญาตตามคําขอแลว ใหศาลสงคําสั่งนั้นใหตัวความทราบโดยเร็วโดยวิธีสงหมายธรรมดาหรือโดยวิธีอื่น แทนแลวแตจะเห็นสมควร คดีแพงเรื่องหนึ่ง แดงแตงตั้งดําใหเปนทนายความโดยใบแตงทนายความไมมีขอความวาใหมีสิทธิอุทธรณหรือฎีกา ดังนี้ ดําจะมี สิทธิลงชื่อยื่นอุทธรณแทนแดงไดหรือไม

4.2 การตั้งผูร ับมอบอํานาจ ก. การมอบอํานาจใหดาํ เนินคดีแทน (ม.60 วรรคสอง) มาตรา 60 วรรคสอง ถาคูความ หรือผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูแทน ดังที่ไดกลาวมาแลวทําหนังสือมอบอํานาจใหบุคคลใดเปน ผูแทนตนในคดีผูรับมอบอํานาจเชนวานั้นจะวาความอยางทนายความไมได แตยอมตั้งทนายความเพื่อดําเนินกระบวนพิจารณาได

ข. การมอบอํานาจใหรับทรัพย (ม.63) มาตรา 63 บทบัญญัติแหงมาตรากอนนี้ไมตัดสิทธิตัวความในอันที่จะตั้งแตงผูแทนหรือทนายความ โดยทําเปนหนังสือยื่นตอศาล เพื่อใหรับเงินหรือทรัพยสินซึ่งไดชําระไวในศาลหรือวางไวยังศาลเปนเงินคาธรรมเนียมหรืออยางอื่น และศาลไดสั่งใหจายคืน หรือสง มอบใหแกตัวความฝายนั้น แตถาศาลนั้นมีความสงสัยในความสามารถหรือตัวบุคคลผูแทน หรือทนายความซึ่งไดรับแตงตั้งดังกลาว ขางตน ศาลมีอํานาจที่จะสั่งใหตัวความหรือทนายความหรือทั้งสองคนใหมาศาลโดยตนเองได

ค. การมอบฉันทะ (ม.64) มาตรา 64 เวนแตศาลจะไดสั่งเปนอยางอื่น เมื่อคดีมีเหตุผลพิเศษอันเกี่ยวกับคูความฝายใดฝายหนึ่ง หรือทนายความฝายใดฝาย หนึ่งโดยเฉพาะคูความหรือทนายความอาจตั้งแตงใหบุคคลใดทําการแทนได โดยยื่นใบมอบฉันทะตอศาลทุกครั้งเพื่อกระทํากิจการ อยางใดอยางหนึ่งดังตอไปนี้ คือกําหนดวันนั่งพิจารณาหรือวันสืบพยาน หรือวันฟงคําสั่ง คําบังคับ หรือคําชี้ขาดใด ๆ ของศาลมาฟง คําสั่ง คําบังคับ หรือคําชี้ขาดใด ๆ ของศาล หรือสลักหลังรับรูซึ่งขอความนั้น ๆ รับสําเนาแหงคําใหการ คํารองหรือเอกสารอื่น ๆ ตามที่บัญญัติไวในมาตรา 71 และ 72 และแสดงการรับรูสิ่งเหลานั้น

ง. การสอบสวนอํานาจของผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูแทนนิติบุคคล (ม.66) มาตรา 66 ผูใดอางวาเปนผูแทนโดยชอบธรรมของตัวความหรือเปนผูแทนของนิติบุคคล เมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายที่ เกี่ยวของยื่นคําขอ โดยทําเปนคํารองในขณะที่ยื่นคําฟองหรือคําใหการ ศาลจะทําการสอบสวนถึงอํานาจของผูนั้นก็ได และถาเปนที่ พอใจวาผูนั้นไมมีอํานาจ หรืออํานาจของผูนั้นบกพรอง ศาลมีอํานาจยกฟองคดีนั้นเสีย หรือมีคําพิพากษาหรือคําสั่งอยางอื่นไดตามที่ เห็นสมควร เพือ่ ประโยชนแหงความยุติธรรม คดีแพงเรื่องหนึ่ง แดงไดทําหนังสือมอบอํานาจใหดําฟองคดีเรียกคาเสียหายในมูลละเมิดจากขาว ดังนี้ ดําจะมีอํานาจตั้ง ทนายความและลงชื่อเปนโจทยยื่นฟองคดีแทนแดงไดหรือไม

26


4. เขตอํานาจศาล การคัดคานผูพพ ิ ากษา คําคูค วามและเอกสาร ศาลแตละศาลมีเขตอํานาจตางกัน และการเสนอคดีตอ งคํานึงถึงสภาพแหงคําฟอง ชั้นของศาล อํานาจศาลและ

เขตศาล ผูพิพากษาทีพ ่ ิจารณาอาจถูกคัดคานได ศาลจะตองตรวจคําคูค วามที่พนักงานศาลรับไว เพื่อยื่นตอศาลและมีคําสั่งไปตามควรแกกรณี 1.

เขตอํานาจศาล

การยื่นคําฟองและคํารองตองคํานึงถึงอํานาจศาลที่พจิ ารณาพิพากษาและเขตศาลที่จะรับฟองและคํารองขอนัน ้

ดวย คําฟองเกี่ยวดวยหนี้เหนือบุคคลใหเสนอตอศาลทีจ่ ําเลยมีภูมิลาํ เนาอยูในเขตศาลหรือตอศาลทีม ่ ูลคดีเกิดในเขต ศาล สวนคํารองขอใหเสนอตอศาลที่มูลคดีเกิดขึ้น หรือตอศาลที่ผรู องมีภูมิลําเนาในเขตศาล เวนแตจะมีบทบัญญัติ เปนอยางอื่น คําฟองหรือคํารองขอที่เสนอภายหลังที่เกี่ยวเนื่องกับคดีเดิมหรือเกี่ยวเนื่องกับการบังคับคดีใหยน ื่ ตอศาลนั้น การโอนคดีและรวมคดี จะทําไดก็ตอเมื่อคดีอยูใ นระหวางการพิจารณาของศาลชัน ้ ตน และคดีทั้งสองเรื่องนัน้ จะตองเกี่ยวเนื่องกัน นอกจากนี้ หากเปนเหตุสุดวิสัยอาจดําเนินกระบวนพิจารณาทีศ่ าลอื่นได 1.1 หลักทั่วไปเกี่ยวกับเขตอํานาจศาล การเสนอคดีตอศาลกระทําได 2 รูปแบบคือ 1. หากมีขอโตแยงเกิดขึ้นเกี่ยวกับสิทธิหรือหนาที่ของบุคคลใดตามกฎหมายแพง ก็เสนอเปนคดีมีขอพิพาท โดย ทําเปนคําฟองยื่นตอศาล ตาม ป.วิ.พ.มาตรา 55 และ 172 วรรคหนึ่ง 2. หากบุคคลใดจะตองใชสิทธิทางศาล ก็เสนอเปนคดีไมมีขอพิพาท โดยทําเปนคํารองยื่นตอศาลตาม ป.วิ.พ. มาตรา 55 และ 188(1) การเสนอคําฟอง มาตรา 2 หามมิใหเสนอคําฟองตอศาลใด เวนแต (1) เมื่อไดพิจารณาถึงสภาพแหงคําฟองและชั้นของศาลแลว ปรากฎวาศาลนั้นมีอํานาจที่จะพิจารณาพิพากษาคดีนั้นไดตาม บทบัญญัติแหงกฎหมายวาดวยพระธรรมนูญศาลยุติธรรม และ (2) เมื่อไดพิจารณาถึงคําฟองแลว ปรากฎวาคดีนั้นอยูในเขตศาลนั้นตามบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้ วาดวยศาลที่จะ รับคําฟอง และตามบทบัญญัติแหงกฎหมายที่กําหนดเขตศาลดวย

การเสนอคําฟองมีขอที่จะตองพิจารณาในเบื้องตนคือ 1. สภาพแหงคําฟอง Æ คดีมีทุนทรัพยหรือไมมีทุนทรัพย 2. ชั้นของศาล – ตองเริ่มทีศ ่ าลชั้นตน (ม.170 วรรคหนึ่ง) 3. อํานาจศาล 4. เขตศาล 1.2 การเสนอคําฟอง ก. คําฟองเกีย่ วดวยหนี้เหนือบุคคล หลักทั่วไปใชภูมิลําเนาและมูลคดีเปนที่เสนอคําฟอง มาตรา 4 เวนแตจะมีบทบัญญัติเปนอยางอื่น 27


(1) คําฟอง ใหเสนอตอศาลที่จําเลยมีภูมิลําเนาอยูในเขตศาลหรือตอศาลที่มูลคดีเกิดขึ้นในเขตศาลไมวาจําเลยจะมี ภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักรหรือไม… การกําหนดเขตศาลแพงและภูมิลําเนาเปนพิเศษ มาตรา 3 เพื่อประโยชนในการเสนอคําฟอง (1) ในกรณีที่มูลคดีเกิดขึ้นในเรือไทยหรืออากาศยานไทยที่อยูนอกราชอาณาจักร ใหศาลแพงเปนศาลที่มีเขตอํานาจ (2) ในกรณีที่จําเลยไมมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักร (ก) ถาจําเลยเคยมีภูมิลําเนาอยู ณ ที่ใดในราชอาณาจักรภายในกําหนดสองปกอนวันที่มีการเสนอคําฟอง ใหถือวาที่นั้น เปนภูมิลําเนาของจําเลย (ข) ถาจําเลยประกอบหรือเคยประกอบกิจการทั้งหมดหรือแตบางสวนในราชอาณาจักรไมวาโดยตนเองหรือตัวแทนหรือ โดยมีบุคคลหนึ่งบุคคลใดเปนผูติดตอในการประกอบกิจการนั้นในราชอาณาจักร ใหถือวาสถานที่ที่ใชหรือเคยใชประกอบกิจการหรือ ติดตอดังกลาว หรือสถานที่อันเปนถิ่นที่อยูของตัวแทนหรือของผูติดตอในวันที่มีการเสนอคําฟองหรือภายในกําหนดสองปกอนนั้น เปน ภูมิลําเนาของจําเลย

ข. คําฟองเกีย่ วดวยอสังหาริมทรัพย มาตรา 4 ทวิ คําฟองเกี่ยวดวยอสังหาริมทรัพย หรือสิทธิหรือประโยชนอันเกี่ยวดวยอสังหาริมทรัพย ใหเสนอตอศาลที่ อสังหาริมทรัพยนั้นตั้งอยูในเขตศาล ไมวาจําเลยจะมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักรหรือไม หรือตอศาลที่จําเลยมีภูมิลําเนาอยูในเขต ศาล

ค. คําฟองซึง่ จําเลยไมมีภมู ิลําเนาในราชอาณาจักรและมูลคดีมิไดเกิดขึ้นในราชอาณาจักร มาตรา 4 ตรี คําฟองอื่นนอกจากที่บัญญัติไวในมาตรา 4 ทวิ โโซึ่งจําเลยมิไดมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักร และมูลคดีมิไดเกิดขึ้นใน ราชอาณาจักรถาโจทกเปนผูมีสัญชาติไทยหรือมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักร ใหเสนอตอศาลแพงหรือตอศาลที่โจทกมีภูมิลําเนาอยู ในเขตศาล คําฟองตามวรรคหนึ่ง ถาจําเลยมีทรัพยสินที่อาจถูกบังคับคดีไดอยูในราชอาณาจักร ไมวาจะเปนการชั่วคราวหรือถาวร โจทก จะเสนอคําฟองตอศาลที่ทรัพยสินนั้นอยูในเขตศาลก็ได

1.3 การเสนอคํารองขอ ก. คํารองขอในคดีไมมีขอ พิพาท มาตรา 4 เวนแตจะมีบทบัญญัติเปนอยางอื่น (1) ... (2) คํารองขอ ใหเสนอตอศาลที่มูลคดีเกิดขึ้นในเขตศาล หรือตอศาลที่ผูรองมีภูมิลําเนาอยูในเขตศาล

ข. คดีรองขอแตงตั้งผูจดั การมรดก มาตรา 4 จัตวา คํารองขอแตงตั้งผูจัดการมรดก ใหเสนอตอศาลที่เจามรดกมีภูมิลําเนาอยูในเขตศาลในขณะถึงแกความตาย ในกรณีที่เจามรดกไมมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักร ใหเสนอตอศาลที่ทรัพยมรดกอยูในเขตศาล

ค. คดีรองขอเกี่ยวกับนิติบคุ คล มาตรา 4 เบญจ คํารองขอเพิกถอนมติของที่ประชุมหรือที่ประชุมใหญของนิติบุคคล คํารองขอเลิกนิติบุคคล คํารองขอตั้งหรือถอนผู ชําระบัญชีของนิติบุคคลหรือคํารองขออื่นใดเกี่ยวกับนิติบุคคล ใหเสนอตอศาลที่นิติบุคคลนั้นมีสํานักงานแหงใหญอยูในเขตศาล

ง. คดีเกี่ยวกับทรัพยสินที่จะตองจัดการในราชอาณาจักร มาตรา 4 ฉ คํารองขอเกี่ยวกับทรัพยสินที่อยูในราชอาณาจักรก็ดี คํารองขอที่หากศาลมีคําสั่งตามคํารองขอนั้นจะเปนผลใหตองจัดการ หรือเลิกจัดการทรัพยสินที่อยูในราชอาณาจักรก็ดี ซึ่งมูลคดีมิไดเกิดขึ้นในราชอาณาจักรและผูรองไมมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักร ใหเสนอตอศาลที่ทรัพยสินดังกลาวอยูในเขตศาล

1.4 คําฟองหรือคํารองขอที่อยูในเขตอํานาจศาลหลายศาล

28


มาตรา 5 คําฟองหรือคํารองขอซึ่งอาจเสนอตอศาลไดสองศาลหรือกวานั้น ไมวาจะเปนเพราะภูมิลําเนาของบุคคลก็ดี เพราะที่ตั้งของ ทรัพยสินก็ดี เพราะสถานที่ที่เกิดมูลคดีก็ดี หรือเพราะมีขอหาหลายขอก็ดี ถามูลความแหงคดีเกี่ยวของกันโจทกหรือผูรองจะเสนอคําฟองหรือคํารองขอตอศาลใดศาลหนึ่งเชนวานั้นก็ได มูลความแหงคดี ตางกับคําวา มูลคดีเกิด ซึ่งหมายถึง ตนเหตุอันเปนที่มาแหงการโตแยงสิทธิอันจะทําใหโจทยเกิด

อํานาจฟองตามสิทธินั้น แต มูลความแหงคดี หมายถึง เนื้อหาแหงคดีที่จะใหรบั ผิด ถาตองรับผิดรวมกันก็ตเปนกรณี ที่มูลความแหงคดีไมอาจจะแยกจากกันได เชน ลูกหนี้รวม ลูกหนี้กบั ผูค้ําประกัน หรือมูลความแหงคดีเกีย่ วของกัน 1.5 การเสนอคําฟอง คํารองขอ และคํารองที่เกีย่ วเนื่องกับคดีเดิม มาตรา 7 บทบัญญัติในมาตรา 4 มาตรา 4 ทวิ มาตรา 4 ตรี มาตรา 4 จัตวา มาตรา 4 เบญจ มาตรา 4 ฉ มาตรา 5 และมาตรา 6 ตองอยูภายใตบังคับแหงบทบัญญัติดังตอไปนี้ (1) คําฟองหรือคํารองขอที่เสนอภายหลังเกี่ยวเนื่องกับคดีที่คางพิจารณาอยูในศาลใด ใหเสนอตอศาลนั้น (2) คําฟองหรือคํารองขอที่เสนอเกี่ยวเนื่องกับการบังคับคดีตามคําพิพากษา หรือคําสั่งของศาลซึ่งคําฟองหรือคํารองขอนั้น จําตองมีคําวินิจฉัยของศาลกอนที่การบังคับคดีจะไดดําเนินไปไดโดยครบถวนและถูกตองนั้น ใหเสนอตอศาลที่มีอํานาจในการบังคับ คดีตามมาตรา 302 (3) คํารองตามมาตรา 101 ถาไดเสนอคําฟองหรือคํารองขอตอศาลใดแลวใหเสนอตอศาลนั้น ในกรณีที่ยังไมไดเสนอคํา ฟองหรือคํารองขอตอศาลใด ถาพยานหลักฐานซึ่งจะเรียกมาสืบหรือบุคคลหรือทรัพยหรือสถานที่ที่จะตองตรวจอยูในเขตศาลใด ให เสนอตอศาลนั้น (4) คํารองที่เสนอใหศาลถอนคืนหรือเปลี่ยนแปลงคําสั่งหรือการอนุญาตที่ศาลไดใหไวก็ดี คํารองที่เสนอใหศาลถอดถอน บุคคลใดจากฐานะที่ศาลไดแตงตั้งไวก็ดี คํารองที่เสนอใหศาลมีคําสั่งใดที่เกี่ยวกับการถอนคืนหรือเปลี่ยนแปลงคําสั่งหรือการอนุญาต หรือที่เกี่ยวกับการแตงตั้งเชนวานั้นก็ดี คํารองขอหรือคํารองอื่นใดที่เสนอเกี่ยวเนื่องกับคดีที่ศาลไดมีคําพิพากษาหรือคําสั่งไปแลวก็ดี ใหเสนอตอศาลในคดีที่ไดมีคาํ สั่งการอนุญาต การแตงตั้งหรือคําพิพากษานั้น ศาลแพงออกหมายบังคับคดีสั่งใหศาลจังหวัดสมุทรปราการบังคับคดีแทน หากกอนที่ศาลจังหวัดสมุทรปราการสงทรัพยที่ยึดหรือ เงินที่ไดจากการขายทอดตลาดทรัพยใหศาลแพง ลูกหนี้ตามคําพิพากษาเห็นวาการบังคับคดีโดยการขายทอดตลาดของศาลจังหวัด สมุทรปราการไมชอบดวยกฎหมาย ลูกหนี้ตามคําพิพากษาจะยื่นคํารองขอใหเพิกถอนการขายทอดตลาดตอศาลใด

1.6 การโอนคดี รวมคดี แยกคดี และการดําเนินกระบวนพิจารณากรณีมีเหตุสุดวิสัย ก. การโอนคดี มาตรา 6 กอนยื่นคําใหการ จําเลยชอบที่จะยื่นคํารองตอศาลที่โจทกไดยื่นคําฟองไวขอใหโอนคดีไปยังศาลอื่นที่มีเขตอํานาจได คํารอง นั้นจําเลยตองแสดงเหตุที่ยกขึ้นอางอิงวาการพิจารณาคดีตอไปในศาลนั้นจะไมสะดวก หรือจําเลยอาจไมไดรับความยุติธรรม เมื่อศาล เห็นสมควร ศาลจะมีคําสั่งอนุญาตตามคํารองนั้นก็ได หามมิใหศาลออกคําสั่งอนุญาตตามวรรคหนึ่ง เวนแตศาลที่จะรับโอนคดีไปนั้นไดยินยอมเสียกอน ถาศาลที่จะรับโอนคดีไม ยินยอม ก็ใหศาลที่จะโอนคดีนั้นสงเรื่องใหอธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณชี้ขาด คําสั่งของอธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณใหเปนที่สุด

หลักเกณฑ 1. ผูที่มีสิทธิขอ 2. ระยะเวลาในการขอ ี่ อ 3. เหตุทข a. การพิจารณาคดีที่ศาลเดิมนั้นไมสะดวก b. ถามีการพิจารณาคดีที่ศาลเดิมแลวจําเลยจะไมไดรับความยุติธรรม 4. วิธีปฏิบัติของศาล  วามอื่น a. การพิจารณาคํารองขอโอนคดี ตองฟงโจทยและคูค b. ตองไดรับความยินยอมจากศาลที่จะรับโอนคดีกอน 29


ศาลที่รับโอนคดีตองเปนศาลที่มีเขตอํานาจเหนือคดีที่จะรับโอน ข. การรวมคดี มี 2 กรณีคอื 1. การรวมคดีในชั้นศาลเดียวกัน a. การขอรวมคดีตามมาตรา 8 b. การขอรวมคดีตามมาตรา 28 ี่ ดีหนึ่งขึ้นสูศาลชัน้ อุทธรณตามมาตรา 9 2. การขอรวมคดีกรณีทค c.

มาตรา 8 ถาคดีสองเรื่องซึ่งมีประเด็นอยางเดียวกัน หรือเกี่ยวเนื่องใกลชิดกัน อยูในระหวางพิจารณาของศาลชั้นตนที่มีเขตอํานาจ สองศาลตางกัน และศาลทั้งสองนั้นไดยกคํารองทั้งหลายที่ไดยื่นตอศาลขอใหคดีทั้งสองไดพิจารณาพิพากษารวมในศาลเดียวกันนั้น เสีย ตราบใดที่ศาลใดศาลหนึ่งยังมิไดพิพากษาคดีนั้น ๆ คูความฝายใด ฝายหนึ่งจะยื่นคําขอโดยทําเปนคํารองตออธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณเพื่อขอใหมีคําสั่งใหศาลใดศาลหนึ่งจําหนายคดีซึ่งอยูในระหวาง พิจารณานั้นออกเสียจากสารบบความ หรือใหโอนคดีไปยังอีกศาลหนึ่งก็ไดแลวแตกรณี คําสั่งใด ๆ ของอธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณเชนวานี้ใหเปนที่สุด มาตรา 28 ถามีคดีหลายเรื่องคางพิจารณาอยูในศาลเดียวกันหรือในศาลชั้นตนสองศาลตางกัน และคูความทั้งหมดหรือแตบางฝาย เปนคูความรายเดียวกันกับทั้งการพิจารณาคดีเหลานั้น ถาไดรวมกันแลว จะเปนการสะดวกหากศาลนั้นหรือศาลหนึ่งศาลใดเหลานั้น เห็นสมควรใหพิจารณาคดีรวมกัน หรือหากคูความทั้งหมดหรือแตบางฝายมีคําขอใหพิจารณาคดีรวมกันโดยแถลงไวในคําใหการหรือ ทําเปนคํารองไมวาในเวลาใด ๆ กอนมีคําพิพากษา เมื่อศาลไดฟงคูความทุกฝายแหงคดีนั้น ๆ แลวถาศาลเปนที่พอใจวา คดีเหลานั้น เกี่ยวเนื่องกันก็ใหศาลมีอํานาจออกคําสั่งใหพิจารณาคดีเหลานั้นรวมกัน ถาจะโอนคดีมาจากอีกศาลหนึ่งหรือโอนคดีไปยังอีกศาลหนึ่งที่มีเขตอํานาจเหนือคดีนั้น ศาลจะมีคําสั่งกอนที่ไดรับความ ยินยอมของอีกศาลหนึ่งนั้นไมไดแตถาศาลที่จะรับโอนคดีไมยินยอม ก็ใหศาลที่จะโอนคดีนั้นสงเรื่องใหอธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณชี้ ขาด คําสั่งของอธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณใหเปนที่สุด ความแตกตางของการรวมคดีตามมาตรา 8 และมาตรา 28 หลักเกณฑ มาตรา 8 มาตรา 28 ลักษณะคดีที่รวม พิจารณาประเด็นของคดีเปนสําคัญวาคดีมี พิจารณาที่ตัวคูความทั้งหมดหรือแตบางฝาย วาเปน ประเด็นอยางเดียวกัน คูความรายเดียวกัน เขตอํานาจศาลที่เกี่ยวของ ศาลที่มีคําสั่งโอนเปนศาลชั้นตนตางศาล ศาลที่มีคําสั่งโอนเปนศาลชั้นตนตางศาลกันหรือ กันกับศาลที่รับโอน ศาลเดียวกันกับศาลที่รับโอน การอุทธรณคําสั่งไมอนุญาต คําสั่งศาลไมอนุญาตคูความสามารถยื่นคํา คําสั่งศาลไมอนุญาตคูความไมสามารถที่จะอุทธรณ รองใหอธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณชี้ขาด ไดทันที เพราะถือวาเปนคําสั่งระหวางพิจารณา ได มาตรา 9 ในกรณีดังกลาวในมาตรากอนนั้น ถาศาลใดศาลหนึ่งไดพิพากษาคดีแลว และไดมีการยื่นอุทธรณคัดคานคําพิพากษานั้น คูความฝายใดฝายหนึ่งอาจยื่นคําขอโดยทําเปนคํารองตอศาลอุทธรณ ขอใหมีคําสั่งใหงดการพิจารณาคดีชั้นอุทธรณนั้นไวกอนจนกวา อีกศาลหนึ่งจะไดพิพากษาคดีอีกเรื่องหนึ่งเสร็จแลวก็ได และถาไดมีการอุทธรณคดีเรื่องหลังนี้ ก็ใหศาลอุทธรณรวมวินิจฉัยคดีทั้งสอง นั้นโดยคําพิพากษาเดียวกัน ถาคดีเรื่องหลังนั้นไมมีอุทธรณ ใหบังคับตามบทบัญญัติแหงมาตรา 146

หลัก คดีมีประเด็นอยางเดียวกันหรือเกี่ยวเนื่องกันเชนเดียวกับมาตรา 8 2. คดีใดคดีหนึ่งมีคําพิพากษาของศาลชั้นตนและมีการอุทธรณ 3. โจทยหรือจําเลยยื่นคํารองตอศาลอุทธรณ ค. การแยกคดี 1.

30


มาตรา 29 ถาคดีที่ฟองกันนั้นมีขอหาหลายขอดวยกันและศาลเห็นวาขอหาขอหนึ่งขอใดเหลานั้นมิไดเกี่ยวของกันกับขออื่น ๆ เมื่อ ศาลเห็นสมควร หรือเมื่อคูความผูมีสวนไดเสียไดยื่นคําขอโดยทําเปนคํารองใหศาลมีคําสั่งใหแยกคดีเสียโดยเร็ว ถาโจทกประสงคจะให พิจารณาขอหาเชนวานั้นตอไป ก็ใหศาลดําเนินการพิจารณาคดีไปเสมือนหนึ่งวาเปนคดีอีกเรื่องหนึ่งตางหาก โดยมีเงื่อนไขที่ศาลจะ กําหนดไวตามที่เห็นสมควร ถาคดีที่ฟองกันนั้นมีขอหาหลายขอ และศาลเห็นวาหากแยกพิจารณาขอหาทั้งหมดหรือขอใดขอหนึ่งออกจากกันแลว จะทํา ใหการพิจารณาขอหาเหลานั้นสะดวกไมวาเวลาใด ๆ กอนมีคําพิพากษา เมื่อศาลเห็นสมควร หรือเมื่อคูความผูมีสวนไดเสียยื่นคําขอ โดยทําเปนคํารอง และเมื่อศาลไดฟงคูความทุกฝายแลวใหศาลมีอํานาจสั่งแยกขอหาเหลานั้นทั้งหมดหรือแตขอใดขอหนึ่งออก พิจารณาตางหากเปนเรื่อง ๆ ไป

หลัก ม.29 1. การแยกคดีทไี่ มเกี่ยวของกัน (ม.29 วรรคหนี่ง) ี่ ยก a. ลักษณะคดีทแ i. มีหลายขอหา ii. ขอหาใดขอหาหนึ่งไมเกี่ยวของขอหาอื่น  วามผูมีสวนไดเสียยื่นคํารองขอ b. ศาลเห็นสมควรหรือคูค 2. การแยกคดีเพื่อความสะดวก (ม.29 วรรคสอง) ี่ ยก a. ลักษณะคดีทแ i. มีหลายขอหา ii. เมื่อแยกขอหาใดขอหาหนึ่งจะทําใหการพิจารณาขอหาเหลานั้นสะดวก  วามผูมีสวนไดเสียยื่นคํารองขอ b. ศาลเห็นสมควรหรือคูค ง. การดําเนินกระบวนการพิจารณากรณีมีเหตุสุดวิสัย มาตรา 10 ถาไมอาจดําเนินกระบวนพิจารณาในศาลชั้นตนที่มีเขตศาลเหนือคดีนั้นไดโดยเหตุสุดวิสัย คูความฝายที่เสียหายหรืออาจ เสียหายเพราะการนั้นจะยื่นคําขอฝายเดียวโดยทําเปนคํารองตอศาลชั้นตนซึ่งตนมีภูมิลําเนาหรืออยูในเขตศาลในขณะนั้นก็ได และให ศาลนั้นมีอํานาจทําคําสั่งอยางใดอยางหนึ่งตามที่เห็นสมควร เพื่อประโยชนแหงความยุติธรรม

2. การคัดคานผูพิพากษา ผูพิพากษาทีน ่ ั่งพิจารณาคดี อาจถูกคัดคานไดเมื่อมีเหตุตามที่กฎหมายบัญญัติ เมื่อมีเหตุทจี่ ะคัดคานผูพิพากษาคนใดที่นงั่ พิจารณา ผูพ  ิพากษาคนนั้นอาจขอถอนตัวออกจากการนั่งพิจารณาคดี

นั้นก็ได หรือ เมื่อคูความยืน่ คํารองคัดคานก็ใหศาลงดกระบวนพิจารณาทั้งปวงไวกอนจนกวาจะไดมีคาํ ชี้ขาดในเรื่องที่ คัดคานนั้นแลว 2.1 เหตุคดั คานผูพิพากษา (ม.11, 12) มาตรา 11 เมื่อคดีถึงศาล ผูพิพากษาคนหนึ่งคนใดในศาลนั้นอาจถูกคัดคานได ในเหตุใดเหตุหนึ่งดังตอไปนี้ (1) ถาผูพิพากษานั้นมีผลประโยชนไดเสียเกี่ยวของอยูในคดีนั้น (2) ถาเปนญาติเกี่ยวของกับคูความฝายใดฝายหนึ่ง คือวาเปนบุพการีหรือผูสืบสันดานไมวาชั้นใด ๆ หรือเปนพี่นองหรือ ลูกพี่ลูกนองนับไดเพียงภายในสามชั้น หรือเปนญาติเกี่ยวพันทางแตงงานนับไดเพียงสองชั้น (3) ถาเปนผูที่ไดถูกอางเปนพยานโดยที่ไดรูไดเห็นเหตุการณหรือโดยเปนผูเชี่ยวชาญมีความรูเปนพิเศษเกี่ยวของกับคดีนั้น (4) ถาไดเปนหรือเปนผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูแทนหรือไดเปนทนายความของคูความฝายใดฝายหนึ่งมาแลว (5) ถาไดเปนผูพิพากษานั่งพิจารณาคดีเดียวกันนั้นในศาลอื่นมาแลวหรือเปนอนุญาโตตุลาการมาแลว

31


(6) ถามีคดีอีกเรื่องหนึ่งอยูในระหวางพิจารณาซึ่งผูพิพากษานั้นเองหรือภริยา หรือญาติทางสืบสายโลหิตตรงขึ้นไป หรือตรง ลงมาของผูพิพากษานั้นฝายหนึ่ง พิพาทกับคูความฝายใดฝายหนึ่ง หรือภริยา หรือญาติทางสืบสายโลหิตตรงขึ้นไปหรือตรงลงมาของ คูความฝายนั้นอีกฝายหนึ่ง (7) ถาผูพิพากษานั้นเปนเจาหนี้หรือลูกหนี หรือเปนนายจางของคูความฝายใดฝายหนึ่ง มาตรา 12 เมื่อศาลใดมีผูพิพากษาแตเพียงคนเดียวผูพิพากษานั้นอาจถูกคัดคานดวยเหตุใดเหตุหนึ่งตามที่กําหนดไวในมาตรากอน นั้นได หรือดวยเหตุประการอื่นอันมีสภาพรายแรงซึ่งอาจทําใหการพิจารณาหรือพิพากษาคดีเสียความยุติธรรมไป

2.2 วิธปี ฏิบตั ิเมื่อมีเหตุคดั คานผูพิพากษา (ม.13, 14) มาตรา 13 ถามีเหตุที่จะคัดคานไดอยางใดอยางหนึ่งดังที่กลาวไวในสองมาตรากอนเกิดขึ้นแกผูพิพากษาคนใดที่นั่งในศาล (1) ผูพิพากษานั้นเองจะยื่นคําบอกกลาวตอศาลแสดงเหตุที่ตนอาจถูกคัดคาน แลวขอถอนตัวออกจากการนั่งพิจารณาคดี นั้นก็ได (2) คูความที่เกี่ยวของอาจยกขอคัดคานขึ้นอางโดยทําเปนคํารองยื่นตอศาล แตถาตนไดทราบเหตุที่พึงคัดคานไดกอนวัน สืบพยาน ก็ใหยื่นคํารองคัดคานเสียกอนวันสืบพยานนั้น หรือถาทราบเหตุที่พึงคัดคานไดในระหวางพิจารณาก็ใหยื่นคํารองคัดคานไม ชากวาวันนัดสืบพยานครั้งตอไป แตตองกอนเริ่มสืบพยานเชนวานั้น เมื่อไดยื่นคํารองดังกลาวแลว ใหศาลงดกระบวนพิจารณาทั้งปวงไวกอนจนกวาจะไดมีคําชี้ขาดในเรื่องที่คัดคานนั้นแลว แต ความขอนี้มิใหใชแกกระบวนพิจารณาซึ่งจะตองดําเนินโดยมิชักชา อนึ่ง กระบวนพิจารณาทั้งหลายที่ไดดําเนินไปกอนไดยื่นคํารอง คัดคานก็ดี และกระบวนพิจารณาทั้งหลายในคดีที่จะตองดําเนินโดยมิชักชา แมถึงวาจะไดดําเนินไปภายหลังที่ไดยื่นคํารองคัดคานก็ดี เหลานี้ยอมสมบูรณไมเสียไป เพราะเหตุที่ศาลมีคําสั่งยอมฟงคําคัดดาน เวนแตศาลจะไดกําหนดไวในคําสั่งเปนอยางอื่น ถาศาลใดมีผูพิพากษาคนเดียว และผูพิพากษาคนนั้นถูกคัดคาน หรือถาศาลใดมีผูพิพากษาหลายคน และผูพิพากษา ทั้งหมดถูกคัดคาน ใหศาลซึ่งมีอํานาจสูงกวาศาลนั้นตามลําดับเปนผูชี้ขาดคําคัดคาน ถาศาลใดมีผูพิพากษาหลายคน และผูพิพากษาที่มิไดถูกคัดคานรวมทั้งขาหลวงยุติธรรม ถาไดนั่งพิจารณาดวยมีจํานวนครบ ที่จะเปนองคคณะและมีเสียงขางมากตามที่กฎหมายตองการใหศาลเชนวานั้นเปนผูชี้ขาดคําคัดคาน แตในกรณีที่อยูในอํานาจของผู พิพากษาคนเดียวจะชี้ขาดคําคัดคาน หามมิใหผูพิพากษาคนนั้นมีคําสั่งใหยกคําคัดคาน โดยผูพิพากษาอีกคนหนึ่งหรือขาหลวง ยุติธรรมมิไดเห็นพองดวย ถาศาลใดมีผูพิพากษาหลายคน และผูพิพากษาที่มิไดถูกคัดคาน แมจะนับรวมขาหลวงยุติธรรมเขาดวย ยังมีจํานวนไมครบที่ จะเปนองคคณะและมีเสียงขางมากตามที่กฎหมายตองการ หรือถาผูพิพากษาคนเดียวไมสามารถมีคําสั่งใหยกคําคัดคานเสียดวย ความเห็นพองของผูพิพากษาอีกคนหนึ่งหรือขาหลวงยุติธรรมตามที่บัญญัติไวในวรรคกอน ใหศาลซึ่งมีอํานาจสูงกวาศาลนั้นตามลําดับ เปนผูชี้ขาดคําคัดคาน มาตรา 14 เมื่อไดมีการรองคัดคานขึ้น และผูพิพากษาที่ถูกคัดคานไมยอมถอนตัวออกจากการนั่งพิจารณาคดี ใหศาลฟงคําแถลงของ คําคูความฝายที่เกี่ยวของและของผูพิพากษาที่ถูกคัดคาน กับทําการสืบพยานหลักฐานที่บุคคลเหลานั้นไดนํามาและพยานหลักฐานอื่น ตามที่เห็นสมควร แลวออกคําสั่งยอมรับหรือยกเสียซึ่งคําคัดคานนั้น คําสั่งเชนวานี้ใหเปนที่สุด เมื่อศาลที่ผูพิพากษาแหงศาลนั้นเองถูกคัดคาน จะตองวินิจฉัยชี้ขาดคําคัดคาน หามมิใหผูพิพากษาที่ถูกคัดคานนั้นนั่งหรือ ออกเสียงกับผูพิพากษาอื่น ๆ ในการพิจารณาและชี้ขาดคําคัดคานนั้น ถาผูพพิ ากษาคนใดไดขอถอนตัวออกจากการนั่งพิจาณาคดีก็ดี หรือศาลไดยอมรับคําคัดคานผูพิพากษาคนใดก็ดี ใหผู พิพากษาคนอื่นทําการแทนตามบทบัญญัติในพระธรรมนูญศาลยุติธรรม

3. คําคูความและเอกสาร คําคูความ หมายความวา บรรดาคําฟอง คําใหการ หรือคํารองทั้งหลายที่ยื่นตอศาลเพื่อตั้งประเด็นระหวางคูค วาม ศาลมีอาํ นาจที่จะตรวจคําคูความที่พนักงานเจาหนาทีข่ องศาลไดรับไวเพื่อยื่นตอศาล หรือสงใหแกคคู วามหรือ

บุคคลใดๆ

32


บรรดาคําคูค วามและเอกสารตางๆ ที่ยื่นตอศาลเพื่อเขารวมอยูใ นสํานวนความนั้น กฎหมายไดบัญญัติหลักเกณฑ

ในการสงในหลายลักษณะตามแตประเภทของคําคูความ ซึ่งมีทั้งการสงโดยวิธีปกติ โดยวิธีพิเศษ หรือการสงไป ตางประเทศ 3.1 คําคูความ "คําคูความ" หมายความวา บรรดาคําฟอง คําใหการหรือคํารองทั้งหลายทีย่ ื่นตอศาลเพื่อตั้งประเด็นระหวาง คูความ (ม.1(5)) ก. คําฟอง "คําฟอง" หมายความวา กระบวนพิจารณาใด ๆ ที่โจทกไดเสนอขอหาตอศาล ไมวาจะไดเสนอดวยวาจาหรือทํา เปนหนังสือ ไมวาจะไดเสนอตอศาลชั้นตน หรือชั้นอุทธรณ หรือฎีกา ไมวาจะไดเสนอในขณะที่เริ่มคดีโดยคําฟอง หรือคํารองขอหรือเสนอในภายหลังโดยคําฟองเพิ่มเติมหรือแกไข หรือฟองแยง หรือโดยสอดเขามาในคดีไมวา ดวย สมัครใจ หรือถูกบังคับ หรือโดยมีคําขอใหพิจารณาใหม (ม.1(3)) การเสนอคําฟองแบงออกเปน 2 ระยะ 1. การเสนอคําฟองเริ่มคดี a. คําฟอง กรณีคดีมีขอพิพาท b. คํารองขอ กรณีคดีไมมีขอพิพาท 2. การเสนอคําฟองภายหลังเริ่มคดี a. คําฟองเพิ่มเติมหรือแกไขคําฟอง b. ฟองแยง c. คํารองสอด d. คําขอใหพิจารณาใหม ขอสังเกต 1. คํารองขัดทรัพย เปนเสมือนหนึ่งคําฟอง 2. กรณีที่ถือวาเปนคําฟองตองอยูในหลักเกณฑของมาตรา 1(3) และหลักเกณฑการเสนอคําฟองตามมาตรา 172 3. คําแถลงการณไมถือวาเปนคําฟองฃ ข. คําใหการ "คําใหการ" หมายความวา กระบวนพิจารณาใด ๆ ซึ่งคูความฝายหนึ่งยกขอตอสูเปนขอแกคาํ ฟองตามที่บัญญัติไว ในประมวลกฎหมายนี้ นอกจากคําแถลงการณ (ม.1(4)) คําใหการเปนสิ่งควบคูกับคําฟอง ตองทําเปนหนังสือและแสดงโดยชัดแจงในคําใหการวา จําเลยยอมรับหรือ ปฏิเสธคําฟองของโจทยตามหลักเกณฑในมาตรา 177 วรรคสอง บางกรณีเชนคดีมโนสาเรกส็ ามารถใหการดวยวาจา ได ค. คํารองที่ยนื่ ตอศาลเพื่อตั้งประเด็นระหวางคูความ คํารองนี้ ไมถือวาเปนคําฟองหรือคําใหการ แตก็ถือวาเปนคําคูค วามอยางหนึ่ง สวนคํารองที่ไมไดตั้งประเด็น ระหวางคูค วามก็ไมถือวาเปนคําคูความ 3.2 การตรวจคําคูความ มาตรา 18 ใหศาลมีอํานาจที่จะตรวจคําคูความที่พนักงานเจาหนาที่ของศาลไดรับไวเพื่อยื่นตอศาล หรือสงใหแกคูความหรือบุคคล ใด ๆ 33


ถาศาลเห็นวาคําคูความที่ไดยื่นไวดังกลาวแลวนั้น อานไมออก หรืออานไมเขาใจ หรือเขียนฟุมเฟอยเกินไป หรือไมมีรายการ ไมมีลายมือชื่อ ไมแนบเอกสารตาง ๆ ตามที่กฎหมายตองการ หรือมิไดปดแสตมปโดยบริบูรณ ศาลจะมีคําสั่งใหคืนคําคูความนั้นไปให ทํามาใหม หรือแกไขเพิ่มเติม หรือปดแสตมปใหบริบูรณภายในระยะเวลาและกําหนดเงื่อนไขใด ๆ ตลอดจนเรื่องคาฤชาธรรมเนียม ตามที่ศาลเห็นสมควรก็ได ถามิไดปฏิบัติตามขอกําหนดของศาลในระยะเวลาหรือเงื่อนไขที่กําหนดไวก็ใหมีคําสั่งไมรับคําคูความนั้น ถาศาลเห็นวาคําคูความที่ไดนํามายื่นดังกลาวขางตน มิไดเปนไปตามเงื่อนไขแหงกฎหมายที่บังคับไว นอกจากที่กลาวมาใน วรรคกอน และโดยเฉพาะอยางยิ่ง เมื่อเห็นวาสิทธิของคูความหรือบุคคลซึ่งยื่นคําคูความนั้นไดถูกจํากัดหามโดยบทบัญญัติแหง กฎหมายเรื่องเขตอํานาจศาล ก็ใหศาลมีคําสั่งไมรับหรือคืนคําคูความนั้นไปเพื่อยื่นตอศาลที่มีเขตอํานาจ ถาไมมีขอขัดของดังกลาวแลว ก็ใหศาลจดแจงแสดงการรับคําคูความนั้นไวบนคําคูความนั้นเองหรือในที่อื่น คําสั่งของศาลที่ไมรับหรือใหคืนคําคูความตามมาตรานี้ ใหอุทธรณและฎีกาไดตามที่บัญญัติไวในมาตรา 227228 และ 247

ก. อํานาจของศาลในการตรวจคําคูความ 1. การตรวจขอบกพรองของคําคูความ a. ตรวจรูปแบบ b. ตรวจถอยคําสํานวนในคําคูความ c. ตรวจเอกสารที่กฎหมายบังคับใหแนบ d. ตรวจคาฤชาธรรมเนียม  วาม 2. การตรวจเนื้อหาของคําคูค ข. คําสั่งศาลในการตรวจคําคูความ  วาม 1. คําสั่งใหคืนคําคูค 2. คําสั่งไมรับคําคูความ  วาม 3. คําสั่งรับคําคูค ค. ผลของคําสั่งศาลในการตรวจคําคูความ 1. คําสั่งศาลที่ใหคืนกบับไปทํามาใหมใหถูกตองเปนคําสั่งระหวางพิจารณา ่ ตอศาลอื่น เปนคําสั่งไมรบั คําคูค วาม สามารถที่จะอุทธรณไดทันที 2. คําสั่งไมรับ หรือใหคืนไปยืน 3.3 หลักเกณฑการสงคําคูความและเอกสาร ก. รูปแบบของคําคูความและเอกสารที่ยื่นตอศาล (ม.67) มาตรา 67 เมื่อประมวลกฎหมายนี้หรือกฎหมายอื่นบัญญัติวาเอกสารใดจะตองสงใหแกคูความฝายใดฝายหนึ่ง หรือบุคคลที่เกี่ยวของ (เชน คําคูความที่ทําโดยคําฟอง คําใหการ หรือคํารองหรือคําขอโดยทําเปนคํารองหมายเรียกหรือหมายอื่น ๆ สําเนาคําแถลงการณ หรือสําเนาพยานเอกสาร ฯลฯ) เอกสารนั้นตองทําขึ้นใหปรากฎขอความแนชัดถึงตัวบุคคลและมีรายการตอไปนี้ (1) ชือ่ ศาลที่จะรับคําฟอง หรือถาคดีอยูในระหวางพิจารณา ชื่อของศาลนั้นจะเลขหมายคดี (2) ชือ่ คูความในคดี (3) ชือ่ คูความหรือบุคคล ซึ่งจะเปนผูรับคําคูความหรือเอกสารนั้น (4) ใจความ และเหตุผลถาจําเปนแหงคําคูความหรือเอกสาร (5) วัน เดือน ป ของคําคูความ หรือเอกสาร และลายมือชื่อของเจาพนักงาน คูความ หรือบุคคลซึ่งเปนผูยื่นหรือเปนผูสง ในการยื่นหรือสงคําคูความหรือเอกสารอื่นใดอันจะตองทําตามแบบพิมพที่จัดไว เจาพนักงาน คูความ หรือบุคคลผูเกี่ยวของ จะตองใชกระดาษแบบพิมพนั้นสวนราคากระดาษแบบพิมพนั้นใหเรียกตามที่รัฐมนตรีวาการกระทรวงยุติธรรมจะไดกําหนดไว

ข. วิธีการยื่นคําคูความ (ม.69) 1. ยื่นตอเจาพนักงานศาล 2. ยื่นตอศาลในระหวางพิจารณา 34


มาตรา 69 การยื่นคําคูความ หรือเอกสารอื่นใดตอศาลนั้นใหกระทําไดโดยสงตอพนักงานเจาหนาที่ของศาล หรือยื่นตอศาลใน ระหวางนั่งพิจารณา

ค. การสงคําคูความหรือเอกสาร (ม.70, 71, 72) มาตรา 70 บรรดาคําฟอง หมายเรียกและหมายอื่น ๆ คําสั่ง คําบังคับของศาลนั้น ใหเจาพนักงานศาลเปนผูสงใหแกคูความหรือ บุคคลภายนอกที่เกี่ยวของแตวา (1) หมายเรียกพยาน ใหคูความฝายที่อางพยานนั้นเปนผูสงโดยตรงเวนแตศาลจะสั่งเปนอยางอื่น หรือพยานปฏิเสธไม ยอมรับหมาย ในกรณีเชนวานี้ใหเจาพนักงานศาลเปนผูสง (2) คําสั่ง คําบังคับของศาล รวมทั้งคําสั่งกําหนดวันนั่งพิจารณาหรือสืบพยาน แลวแตกรณี หรือคําสั่งใหเลื่อนคดี ถาคูความ หรือบุคคลที่เกี่ยวของนั้นอยูในศาลในเวลาที่มีคําสั่งและไดลงลายมื่อชื่อรับรูไว ใหถือวาไดสงโดยชอบดวยกฎหมายแลว คําฟองนั้น ใหโจทกเสียคาธรรมเนียมในการสง สวนการนําสงนั้นโจทกจะนําสงหรือไมก็ได เวนแตศาลจะสั่งใหโจทกมีหนาที่ จัดการนําสง สวนหมายเรียกหมายอื่น ๆ คําสั่ง คําบังคับของศาลที่ไดออกตามคําขอของคูความฝายใดถาศาลมิไดสั่งใหจัดการนําสง ดวย ก็ใหคูความฝายนั้นเพียงแตเสียคาธรรมเนียมในการสงในกรณีอื่น ๆ ใหเปนหนาที่ของศาลที่จะจัดการสงใหแกคูความหรือบุคคล ที่เกี่ยวของ มาตรา 71 คําใหการนั้น ใหฝายที่ใหการนําตนฉบับยื่นไวตอศาลพรอมดวยสําเนาสําหรับใหคูความอีกฝายหนึ่ง หรือคูความอื่น ๆ รับไปโดยทางเจาพนักงานศาล คํารองเพื่อแกไขเพิ่มเติมคําใหการนั้น ใหเจาพนักงานศาลเปนผูสงใหคูความอีกฝายหนึ่งหรือคูความอื่น ๆ โดยฝายที่ยื่นคํา รองเปนผูมีหนาที่จัดการนําสง มาตรา 72 คํารองและคําแถลงการณซึ่งไดยื่นตอศาลภายในเวลาที่กฎหมายหรือศาลกําหนดไว หรือโดยขอตกลงของคูความตามที่ ศาลจดลงไวในรายงานนั้น ใหผูยื่นคํารองหรือคําแถลงการณนําตนฉบับยื่นไวตอศาลพรอมดวยสําเนาเพื่อใหคูความอีกฝายหนึ่งหรือ คูความอื่น ๆ หรือบุคคลที่เกี่ยวของมารับไปโดยทางเจาพนักงานศาล บรรดาคํารองอื่น ๆ ใหยื่นตอศาลพรอมดวยสําเนา เพื่อสงใหแกคูความอีกฝายหนึ่งหรือคูความอื่น ๆ หรือบุคคลที่เกี่ยวของ และถาศาลกําหนดใหเจาพนักงานศาลเปนผูสงสําเนาเชนวานัน้ ก็ใหเจาพนักงานศาลเปนผูสงโดยใหคูความฝายที่ยื่นคํารองเปนผูออก คาใชจาย บรรดาเอกสารอื่น ๆ เชนสําเนาคําแถลงการณหรือสําเนาพยานเอกสารนั้น ใหสงแกคูความอีกฝายหนึ่งหรือคูความอื่น ๆ หรือบุคคลที่เกี่ยวของโดยวิธีใดวิธีหนึ่งในสองวิธีดังตอไปนี้ (1) โดยคูความฝายที่ตองสงนั้น สงสําเนาใหแกคูความอีกฝายหนึ่งหรือคูความอื่น ๆ หรือบุคคลที่เกี่ยวของเอง แลวสงใบรับ ตอศาลพรอมกับตนฉบับนั้น ๆ ใบรับนั้นจะทําโดยวิธีลงไวในตนฉบับวาไดรับสําเนาแลว และลงลายมือชื่อผูรับกับวัน เดือน ป ที่ไดรับ ก็ได หรือ (2) โดยคูความฝายที่ตองสงนั้นนําสําเนายื่นไวตอศาลพรอมกับตนฉบับแลวขอใหเจาพนักงานศาลเปนผูนําสงใหแกคูความ อีกฝายหนึ่งหรือคูความอื่น ๆ หรือบุคคลที่เกี่ยวของ ในกรณีเชนนี้ผูขอตองไปกับเจาพนักงานศาลและเสียคาธรรมเนียมในการสงนั้น ดวย

ง. การสงคําคูความหรือเอกสารโดยเจาพนักงานศาล (ม.73, 74) การสงโดยเจาพนักงานศาลสามารถแยกไดสองกรณี 1. คูความมีหนาที่ตองนําสง ี นาที่ตองนําสง – หมายศาล 2. คูความไมมห หลักเกณฑการสงโดยเจาพนักงาน 1. เวลาสง (ม.74(1))  วามหรือเอกสาร (ม.74(2), 75, 76) 2. ผูรับคําคูค 3. สถานที่สงคําคูความหรือเอกสาร

35


มาตรา 73 ถาคําคูความหรือเอกสารอื่นใดจะตองใหเจาพนักงานศาลเปนผูสง เมื่อคูความผูมีหนาที่ตองสงไดรองขอ ใหพนักงาน เจาหนาที่ดําเนินการสงโดยเร็วเทาที่จะทําได เพื่อการนี้พนักงานผูสงหมายจะใหผูขอหรือบุคคลที่ผูขอเห็นสมควรไปดวยเพื่อชี้ตัว คูความหรือบุคคลผูรับหรือเพื่อคนหาภูมิลําเนาหรือสํานักทําการของผูรับก็ได ในกรณีที่ตองสงคําคูความหรือเอกสารอื่นใดไปตามคําสั่งของศาล ซึ่งบุคคลอื่นหรือคูความไมมีหนาที่ตองรับผิดชอบในการ สงนั้น ใหเปนหนาที่ของพนักงานเจาหนาที่ของศาลจะดําเนินการสง มาตรา 74 การสงคําคูความหรือเอกสารอื่นใดโดยเจาพนักงานศาลนั้นใหปฏิบัติดังนี้ (1) ใหสงในเวลากลางวันระหวางพระอาทิตยขึ้นและพระอาทิตยตก และ (2) ใหสงแกคูความ หรือบุคคลซึ่งระบุไวในคําคูความหรือเอกสาร ณ ภูมิลําเนาหรือสํานักทําการงานของคูความหรือ บุคคลนั้น แตใหอยูในบังคับแหงบทบัญญัติหกมาตราตอไปนี้ มาตรา 75 การสงคําคูความหรือเอกสารอื่นใดใหแกทนายความที่คูความตั้งแตงใหวาคดี หรือใหแกบุคคลที่ทนายความเชนวานั้นได ตั้งแตง เพื่อกระทํากิจการอยางใด ๆ ที่ระบุไวในมาตรา 64 นัน้ ใหถือวาเปนการสงโดยชอบดวยกฎหมาย มาตรา 76 เมื่อเจาพนักงานศาลไมพบคูความหรือบุคคลที่จะสงคําคูความหรือเอกสาร ณ ภูมิลําเนาหรือสํานักทําการงานของบุคคล นั้น ๆ ถาไดสงคําคูความหรือเอกสารใหแกบุคคลใด ๆ ที่มีอายุเกินยี่สิบป ซึ่งอยูหรือทํางานในบานเรือนหรือที่สํานักทําการงานที่ ปรากฎวาเปนของคูความหรือบุคคลนั้น หรือไดสงคําคูความหรือเอกสารนั้นตามขอความในคําสั่งของศาล ใหถือวาเปนการเพียง พอที่จะฟงวาไดมีการสงคําคูความหรือเอกสารถูกตองตามกฎหมายแลว ในกรณีเชนวามานี้ การสงคําคูความหรือเอกสารแกคูความฝายใดหามมิใหสงแกคูความฝายปรปกษเปนผูรับไวแทน มาตรา 77 การสงคําคูความหรือเอกสารอื่นใดโดยเจาพนักงานศาลไปยังที่อื่นนอกจากภูมิลําเนา หรือสํานักทําการงานของคูความ หรือของบุคคลซึ่งระบุไวในคําคูความ หรือเอกสารนั้น ใหถือวาเปนการถูกตองตามกฎหมาย เมื่อ (1) คูความหรือบุคคลนั้นยอมรับคําคูความหรือเอกสารนั้นไว หรือ (2) การสงคําคูความหรือเอกสารนั้นไดกระทําในศาล

หลักฐานการสงของเจาพนักงาน (ม.80) มาตรา 80 การสงคําคูความหรือเอกสารโดยเจาพนักงานศาลหรือทางเจาพนักงานศาลนั้น ใหเจาพนักงานศาลสงใบรับลงลายมือชื่อ คูความ หรือผูรับคําคูความหรือเอกสาร หรือสงรายงานการสงคําคูความหรือเอกสารลงลายมือชื่อเจาพนักงานศาลตอศาล แลวแต กรณี เพื่อรวมไวในสํานวนความ ใบรับหรือรายงานนั้นตองลงขอความใหปรากฎแนชัดถึงตัวบุคคลและรายการตอไปนี้ (1) ชือ่ เจาพนักงานผูสงหมาย และชื่อผูรับหมาย ถาหากมี (2) วิธีสง วัน เดือน ป และเวลาที่สง รายงานนั้นตองลงวันเดือนป และลงลายมือชื่อของเจาพนักงานผูทํารายงาน ใบรับนั้นจะทําโดยวิธีจดลงไวที่ตนฉบับซึ่งยื่นตอศาลก็ได

ง. การสงคําคูความหรือเอกสาร 1. การสงคําคูความหรือเอกสารทางไปรษณียตอบรับ (ม.73 ทวิ) ี ารวางหมาย (ม.78) 2. การสงโดยวิธก ู วามหลายคน (ม.82) 3. การสงคําคูความหรือเอกสารใหคค 4. กรณีที่กฎหมายกําหนดใหตองยื่นหรือสงใหทราบลวงหนา (ม.83) มาตรา 73 ทวิ คําคูความหรือเอกสารที่เจาพนักงานศาลเปนผูสงไมวาการสงนั้นจะเปนหนาที่ของศาลจัดการสงเองหรือคูความมี หนาที่จัดการนําสงก็ตาม ศาลอาจสั่งใหสงโดยทางไปรษณียลงทะเบียนตอบรับ โดยใหคูความฝายที่มีหนาที่นําสงเปนผูเสีย คาธรรมเนียมไปรษณียากร กรณีเชนนี้ใหถือวาคําคูความหรือเอกสารที่สงโดยเจาพนักงานไปรษณีย มีผลเสมือนเจาพนักงานศาลเปน ผูสงและใหนําบทบัญญัติมาตรา 74 มาตรา 76 และมาตรา 77 มาใชบังคับโดยอนุโลม มาตรา 78 ถาคูความหรือบุคคลที่ระบุไวในคําคูความหรือเอกสารปฏิเสธไมยอมรับคําคูความหรือเอกสารนั้นจากเจาพนักงานศาล โดยปราศจากเหตุอันชอบดวยกฎหมาย เจาพนักงานนั้นชอบที่จะขอใหพนักงานเจาหนาที่ฝายปกครองที่มีอํานาจหรือเจาพนักงาน 36


ตํารวจไปดวยเพื่อเปนพยาน และถาคูความหรือบุคคลนั้นยังคงปฏิเสธไมยอมรับอยูอีก ก็ใหวางคําคูความหรือเอกสารไว ณ ที่นั้น เมื่อ ไดทําดังนี้แลวใหถือวาการสงคําคูความหรือเอกสารนั้นเปนการถูกตองตามกฎหมาย มาตรา 82 ถาจะตองสงคําคูความหรือเอกสารอื่นใดไปยังคูความหรือบุคคลหลายคน ใหสงสําเนาคูความหรือเอกสารที่จะตองสงไป ใหทุก ๆ คนในกรณีที่ตองสงคําคูความหรือเอกสารโดยเจาพนักงานศาลหรือทางเจาพนักงานศาลนั้นใหคูความฝายซึ่งมีหนาที่จัดการ นําสง มอบสําเนาคําคูความหรือเอกสารตอพนักงานเจาหนาที่ใหพอกับจํานวนคูความหรือบุคคลที่จะตองสงใหนั้น มาตรา 83 ถาคูความฝายใดจะตองยื่นตอศาลหรือจะตองสงใหแกคูความฝายใดฝายหนึ่ง หรือบุคคลภายนอกซึ่งคําคูความหรือ เอกสารอื่นใด ภายในเวลาหรือกอนเวลาที่กฎหมายหรือศาลไดกําหนดไว และการสงเชนวานีจ้ ะตองกระทําโดยทางเจาพนักงานศาล ใหถือวาคูความฝายนั้นไดปฏิบัติตามความมุงหมายของกฎหมายหรือของศาลแลว เมื่อคูความฝายนั้นไดสงคําคูความหรือเอกสารเชน วานั้นแกพนักงานเจาหนาที่ของศาลเพื่อใหยื่นหรือใหสงในเวลาหรือกอนเวลาที่กําหนดนั้นแลว แมถึงวาการรับคําคูความหรือเอกสาร หรือการขอใหสงคําคูความหรือเอกสาร หรือการสงคําคูความหรือเอกสารใหแกคูความอีกฝายหนึ่งหรือบุคคลภายนอกนั้น จะได เปนไปภายหลังเวลาที่กําหนดนั้นก็ดี ถาประมวลกฎหมายนี้บัญญัติไววาการสงคําคูความหรือเอกสารอื่นใดจะตองใหคูความอีกฝายหนึ่งหรือบุคคลภายนอกทราบ ลวงหนาตามระยะเวลาที่กําหนดไวกอนวันเริ่มตนนั่งพิจารณาหรือสืบพยาน ใหถือวาคูความฝายที่ตองรับผิดในการสงนั้นไดปฏิบัติตาม ความมุงหมายของกฎหมายหรือของศาลตามที่บัญญัติไวในวรรคกอนนั้นไดตอเมื่อคูความฝายนั้นไดยื่นคําคูความหรือเอกสารที่จะตอง สงใหแกพนักงานเจาหนาที่ของศาลไมต่ํากวาสามวันกอนวันเริม่ ตนแหงระยะเวลาที่กําหนดลวงหนาไวนั้น ในกรณีที่คูความอาจสงคําคูความหรือเอกสารโดยวิธีสงสําเนาตรงไปยังคูความอีกฝายหนึ่งหรือบุคคลภายนอกไดนั้น บทบัญญัติแหงมาตรานี้มิไดหามคูความที่มีหนาที่ตองสงคําคูความหรือเอกสารดังกลาวแลวในอันที่จะใชวิธีเชนวานี้ แตคูความฝายนั้น จะตองสงใบรับของคูความอีกฝายหนึ่งหรือบุคคลภายนอกตอศาลในเวลาหรือกอนเวลาที่กฎหมายหรือศาลไดกําหนดไว

3.4 การสงคําคูความและเอกสารโดยวิธีพิเศษ (ม.79) มาตรา 79 ถาการสงคําคูความหรือเอกสารนั้นไมสามารถจะทําไดดังที่บัญญัติไวในมาตรากอน ศาลอาจสั่งใหสงโดยวิธีอื่นแทนได กลาวคือปดคําคูความหรือเอกสารไวในที่แลเห็นไดงาย ณ ภูมิลําเนาหรือสํานักทําการงานของคูความหรือบุคคลผูมีชื่อระบุไวในคํา คูความหรือเอกสาร หรือมอบหมายคําคูความหรือเอกสารไวแกเจาพนักงานฝายปกครองในทองถิ่นหรือเจาพนักงานตํารวจ แลวปด ประกาศแสดงการที่ไดมอบหมายดังกลาวแลวนั้นไวดังกลาวมาขางตน หรือลงโฆษณาหรือทําวิธีอื่นใดตามที่ศาลเห็นสมควร การสงคําคูความหรือเอกสารโดยวิธีอื่นแทนนั้น ใหมีผลใชไดตอเมื่อกําหนดเวลาสิบหาวันหรือระยะเวลานานกวานัน้ ตามที่ ศาลเห็นสมควรกําหนด ไดลวงพนไปแลวนับตั้งแตเวลาที่คําคูความหรือเอกสารหรือประกาศแสดงการมอบหมายนั้นไดปดไว หรือการ โฆษณาหรือวิธีอื่นใดตามที่ศาลสั่งนั้นไดทําหรือไดตั้งตนแลว

3.5 การสงคําคูความและเอกสารไปตางประเทศ (ม.83 ทวิ ถึง อัฏฐ) มาตรา 83 ทวิ ในกรณีที่จําเลยไมมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักรใหสงหมายเรียกและคําฟองตั้งตนคดีแกจําเลย ณ ภูมิลําเนาหรือ สํานักทําการงานของจําเลยนอกราชอาณาจักร เวนแตในกรณีที่จําเลยประกอบกิจการในราชอาณาจักรดวยตนเองหรือโดยตัวแทน หรือในกรณีที่มีการตกลงเปนหนังสือวาคําคูความและเอกสารที่จะตองสงใหแกจําเลยนั้น ใหสงแกตัวแทนซึ่งมีถิ่นที่อยูในราชอาณาจักร ที่จําเลยไดแตงตั้งไวเพื่อการนี้ใหสงหมายเรียกและคําฟองตั้งตนคดีแกจําเลยหรือตัวแทนในการประกอบกิจการหรือตัวแทนในการ รับคําคูความและเอกสาร ณ สถานที่ที่จําเลยหรือตัวแทนใชประกอบกิจการ หรือสถานที่อันเปนถิ่นที่อยูของตัวแทนในการประกอบ กิจการหรือของตัวแทนในการรับคําคูความและเอกสาร ซึ่งตั้งอยูในราชอาณาจักร แลวแตกรณี ในกรณีที่มีการเรียกบุคคลภายนอกซึ่งไมมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักรเขามาเปนคูความตามมาตรา 57 (3) ใหนําความ ในวรรคหนึ่งมาใชบังคับโดยอนุโลม มาตรา 83 ตรี การสงคํารองขอฟองคดีอยางคนอนาถา คําคูความคํารอง คําแถลง หรือเอกสารอื่นใดนอกจากที่บัญญัติไวในมาตรา 83 ทวิ ถาผูรับไมมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักรแตประกอบกิจการในราชอาณาจักรดวยตนเองหรือโดยตัวแทนหรือมีตัวแทนในการ รับคําคูความและเอกสารหรือทนายความในการดําเนินคดีอยูในราชอาณาจักร ใหสงแกผูรับหรือตัวแทนเชนวานั้นหรือทนายความ ณ สถานที่ที่ผูรับหรือตัวแทนใชประกอบกิจการหรือสถานที่อันเปนถิ่นที่อยูของตัวแทนหรือภูมิลําเนาหรือสํานักทําการงานของ ทนายความซึ่งตั้งอยูในราชอาณาจักรแลวแตกรณี แตถาผูรับมิไดประกอบกิจการในราชอาณาจักรดวยตนเอง หรือไมมีตัวแทนดังกลาว หรือทนายความอยูในราชอาณาจักรใหสงโดยวิธีปดประกาศไวที่ศาล 37


มาตรา 83 จัตวา ในกรณีที่จะตองสงหมายเรียกและคําฟองตั้งตนคดีตามมาตรา 83 ทวิ แกจําเลย ณ ภูมิลําเนาหรือสํานักทําการ งานของจําเลยนอกราชอาณาจักรใหโจทกยื่นคําตองตอศาลภายในกําหนดเจ็ดวันนับแตวันยื่นคําฟองเพื่อใหศาลจัดสงหมายเรียกและ คําฟองตั้งตนคดีแกจําเลย ในกรณีเชนวานี้ ถาไมมีขอตกลงระหวางประเทศที่ประเทศไทยเปนภาคีกําหนดไวเปนอยางอื่น ใหโจทกทํา คําแปลหมายเรียกคําฟองตั้งตนคดีและเอกสารอื่นใดที่จะสงไปยังประเทศที่จําเลยมีภูมิลําเนาหรือสํานักทําการงานอยู เปนภาษา ราชการของประเทศนั้นหรือเปนภาษาอังกฤษพรอมทั้งคํารับรองคําแปลวาถูกตองยื่นตอศาลพรอมกับคํารองดังกลาว และวางเงิน คาใชจายไวตอศาลตามจํานวนและภายในระยะเวลาที่ศาลกําหนด ในกรณีที่ศาลเห็นสมควร ศาลจะมีคําสั่งใหโจทกจัดทําเอกสารอื่นเพิ่มเติมยื่นตอศาลภายในระยะเวลาที่ศาลกําหนดก็ได ในกรณีที่โจทกเพิกเฉยไมดําเนินการตามวรรคหนึ่งหรือวรรคสองใหถือวาโจทกทิ้งฟองตามมาตรา 174 ในกรณีที่มีการเรียกบุคคลภายนอกซึ่งไมมีภูมิลําเนาอยูในราชอาณาจักรเขามาเปนคูความตามมาตรา 57 (3) ใหนําความ ในวรรคหนึ่ง วรรคสองและวรรคสาม มาใชบังคับโดยอนุโลม มาตรา 83 เบญจ การสงหมายเรียกและคําฟองตั้งตนคดีตามมาตรา 83 ทวิ แกจําเลยหรือบุคคลภายนอก ณ ภูมิลําเนาหรือสํานัก ทําการงานของบุคคลดังกลาวนอกราชอาณาจักร ใหมีผลใชไดตอเมื่อพนกําหนดเวลาหกสิบวันนับแตวันที่ไดมีการสง และในกรณีสง โดยวิธีอื่นแทนการสงใหแกจําเลยหรือบุคคลภายนอก ใหมีผลใชไดตอเมื่อพนกําหนดเวลาเจ็ดสิบหาวันนับแตวันที่ไดมีการสงโดยวิธีอื่น มาตรา 83 ฉ การสงหมายเรียกและคําฟองตั้งตนคดีตามมาตรา 83 ทวิ แกจําเลยหรือตัวแทนซึ่งประกอบกิจการในราชอาณาจักร หรือตัวแทนในการรับคําคูความและเอกสาร ใหมีผลใชไดตอเมื่อพนกําหนดเวลาสามสิบวันนับแตวันที่ไดมีการสงโดยชอบดวย กฎหมาย การสงคําคูความหรือเอกสารอื่นตามมาตรา 83 ตรี แกผูรับหรือตัวแทนหรือทนายความ ใหมีผลใชไดตอเมื่อพน กําหนดเวลาสิบหาวันนับแตวันที่ไดมีการสงโดยชอบดวยกฎหมาย การปดประกาศตามมาตรา 83 ตรี ใหมีผลใชไดตอเมื่อพนกําหนดเวลาสามสิบวันนับแตวันปดประกาศและมิใหนํา บทบัญญัติมาตรา 79 มาใชบังคับ มาตรา 83 สัตต เมื่อโจทกไดปฏิบัติตามมาตรา 83 จัตวาแลวถาไมมีขอตกลงระหวางประเทศที่ประเทศไทยเปนภาคีกําหนดไวเปน อยางอื่นใหศาลดําเนินการสงใหแกจําเลยหรือบุคคลภายนอกโดยผานกระทรวงยุติธรรมและกระทรวงการตางประเทศ มาตรา 83 อัฎฐ ในกรณีที่จะตองสงหมายเรียกและคําฟองตั้งตนคดีตามมาตรา 83 ทวิ แกจําเลยหรือบุคคลภายนอก ณ ภูมิลําเนา หรือสํานักทําการงานของบุคคลดังกลาวนอกราชอาณาจักร ถาโจทกยื่นคําขอฝายเดียวโดยทําเปนคํารองและสามารถแสดงใหเปนที่ พอใจแกศาลไดวาการสงตามมาตรา 83 สัตต ไมอาจกระทําไดเพราะเหตุที่ภูมิลําเนาและสํานักทําการงานของบุคคลดังกลาวไม ปรากฎหรือเพราะเหตุอื่นใด หรือเมื่อศาลไดดําเนินการตามมาตรา 83 สัตต เปนเวลาหนึ่งรอยแปดสิบวันแลว แตยังมิไดรับแจงผล การสง ถาศาลเห็นสมควร ก็ใหศาลอนุญาตใหสงโดยวิธีปดประกาศไวที่ศาลแทน ในกรณีเชนวานี้ศาลจะสั่งใหสงโดยวิธีประกาศ โฆษณาในหนังสือพิมพหรือโดยวิธีอื่นใดดวยก็ได การสงโดยวิธีการตามวรรคหนึ่ง ใหมีผลใชไดตอเมื่อพนกําหนดเวลาหกสิบวันนับแตวันที่ปดประกาศไวที่ศาล และมิใหนํา บทบัญญัติมาตรา 79 มาใชบังคับ

38


39


5. อํานาจและหนาที่ของศาล กฎหมายหามมิใหศาลใชอาํ นาจนอกเขตศาล วิธีการในการเสนอคําขอหรือคําแถลงตอศาล ศาลมีอาํ นาจในการไกลเกลีย่ ใหคคู วามไดตกลงกันหรือประนีประนอมยอมความกัน รวมทั้งมีอํานาจแตงตั้งผู

ประนีประนอมเพื่อทําหนาที่ชวยเหลือศาล กฎหมายใหคาํ นวณระยะเวลาตาม ป.พ.พ. และใหศาลมีอํานาจในการขยายหรือยนระยะเวลา ศาลมีอาํ นาจวินิจฉัยชีข้ าดเบื้องตนในปญหาขอกฎหมาย กฎหมายกําหนดใหศาลสั่งคําขอคุมครองสิทธิในระหวางพิจารณาหรือคําขอเพื่อบังคับคดีโดยไมชักชา กฎหมายใหอาํ นาจศาลในการสั่งเพิกถอนหรือแกไขกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบได การดําเนินกระบวนพิจารณาในตางประเทศจะตองปฏิบัติตามขอตกลงระหวางประเทศหรือกฎหมายเฉพาะ หาก ไมมีตองปฏิบัติตามหลักกฎหมายระหวางประเทศ กฎหมายกําหนดใหศาลนั่งพิจารณาติดตอกันโดยไมเลือ่ นคดีจนกวาจะเสร็จการพิจารณาและพิพากษาเวนแตมี เหตุตามกฎหมาย กิจธุระของศาล หรือคูค วามขอเลื่อน ในกรณีทคี่ ูความมรณะ ศาลจะตองเลื่อนการพิจารณาจนกวาทายาท ผูจัดการทรัพยมรดก หรือผูปกครองทรัพย มรดกจะเขามาเปนคูความแทนที่ผูมรณะ ศาลมีอาํ นาจลงโทษผูกระทําความผิดฐานละเมิดอํานาจศาล การดําเนินกระบวนพิจารณาตองทําเปนภาษาไทย ศาลมีอาํ นาจตรวจสอบใบมอบอํานาจทีค่ ูความหรือบุคคลใดยื่นตอศาลได ศาลมีหนาที่ตอ งจดรายงานกระบวนพิจารณา โดยกฎหมายกําหนดรายการตางๆ ในรายงานกระบวนพิจารณา การอานและการลงลายมือชื่อ ศาลมีหนาที่ลงทะเบียนสํานวนความ ลงทะเบียนคําพิพากษาและเก็บรักษาสํานวนความ รวมทัง้ กําหนดวิธีการ แกไขในกรณีที่สํานวนความสูญหายหรือบุบสลาย

1. หลักทั่วไปวาดวยการใชอํานาจและหนาที่ของศาล กฎหมายกําหนดขอบเขตอํานาจศาลไว โดยหามศาลใชอํานาจนอกเขตศาล เวนแตจะเขาขอยกเวน กฎหมายกําหนดหลักเกณฑในการเสนอคําขอหรือคําแถลงตอศาล รวมทั้งวิธีการในการพิจารณาเพื่อสั่งคําขอหรือ

คําแถลง อํานาจศาลในการไกลเกลีย่ เพื่อใหคูความไดตกลงกันหรือประนีประนอมยอมความ โดยศาลมีอํานาจสั่งใหตวั ความมาศาลดวยตัวเองเพื่อทําการไกลเกลี่ยได หรือแตงตั้งผูประนีประนอมเพื่อชวยเหลือศาลในการไกลเกลี่ยได 1.1 ขอบเขตอํานาจศาล มาตรา 15 หามมิใหศาลใชอํานาจนอกเขตศาล เวนแต (1) ถาบุคคลผูที่จะถูกซักถามหรือถูกตรวจ หรือบุคคลผูเปนเจาของทรัพยหรือสถานที่ซึ่งจะถูกตรวจมิไดยกเรื่องเขตศาลขึ้น คัดคาน ศาลจะทําการซักถามหรือตรวจดังวานั้นนอกเขตศาลก็ได (2) ศาลจะออกหมายเรียกคูความหรือบุคคลนอกเขตศาลก็ได สวนการที่จะนําบทบัญญัติมาตรา 31,33,108,109 และ 111 แหงประมวลกฎหมายนี้และมาตรา 147 แหงกฎหมายลักษณะอาญามาใชบังคับไดนั้น ตองใหศาลซึ่งมีอํานาจในเขตศาลนั้น สลักหลังหมายเสียกอน 40


(3) หมายบังคับคดีและหมายของศาลที่ออกใหจับและกักขังบุคคลผูใดตามบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้อาจบังคับได ไมวาในที่ใด ๆ ในกรณีที่มีการบังคับคดีนอกเขตศาลที่ออกหมายบังคับคดี ใหเจาหนี้ตามคําพิพากษายื่นคําแถลงหรือเจา-พนักงานบังคับ คดีรายงานใหศาลที่จะมีการบังคับคดี ในกรณีเชนวานี้ ใหศาลที่จะมีการบังคับคดีตั้งเจาพนักงานบังคับคดีเพื่อดําเนินการบังคับคดีโดย ไมชักชา และใหศาลนั้นดําเนินการไปเสมือนหนึ่งเปนศาลที่บังคับคดีแทนตามมาตรา 302 วรรคสาม

ก. ถาศาลใชอํานาจนอกเขตศาล แตผทู ี่จะถูกซักถามหรือถูกตรวจมิไดยกเรือ่ งเขตอํานาจศาลขึ้นคัดคาน ศาลจะทําการซักถามตรวจดังวานั้นนอกเขตศาลก็ได ข. หมายเรียกใชไดทั่วราชอาณาจักร ค. หมายบังคับคดีและหมายจับและกักขังบุคคลใดๆ ใชบังคับไดทั่วราชอาณาจักร มาตรา 16 ถาจะตองทําการซักถาม หรือตรวจ หรือดําเนินกระบวนพิจารณาใด ๆ (1) โดยศาลชั้นตนศาลใด นอกเขตศาลนั้น หรือ (2) โดยศาลแพงหรือศาลอาญา นอกเขตจังหวัดพระนครและธนบุรีหรือโดยศาลอุทธรณหรือฎีกา ใหศาลที่กลาวแลวมีอํานาจที่จะแตงตั้งศาลอื่นที่เปนศาลชั้นตนใหทําการซักถาม หรือตรวจภายในบังคับบทบัญญัติมาตรา 102 หรือดําเนินกระบวนพิจารณาแทนได

1.2 กระบวนพิจารณาเมือ่ มีการยื่นของหรือคําแถลง มาตรา 21 เมื่อคูความฝายใดเสนอคําขอหรือคําแถลงตอศาล (1) ถาประมวลกฎหมายนี้มิไดบัญญัติวา คําขอหรือคําแถลงจะตองทําเปนคํารองหรือเปนหนังสือ ก็ใหศาลมีอํานาจที่จะ ยอมรับคําขอหรือคําแถลงที่คูความไดทําในศาลดวยวาจาได แตศาลตองจดขอความนั้นลงไวในรายงาน หรือจะกําหนดใหคูความฝาย นั้นยื่นคําขอโดยทําเปนคํารอง หรือยื่นคําแถลงเปนหนังสือก็ได แลวแตศาลจะเห็นสมควร (2) ถาประมวลกฎหมายนี้มิไดบัญญัติไววา คําขออันใดจะทําไดแตฝายเดียว หามมิใหศาลทําคําสั่งในเรื่องนั้น ๆ โดยมิให คูความอีกฝายหนึ่งหรือคูความอื่น ๆ มีโอกาสคัดคานกอน แตทั้งนี้ตองอยูในบังคับแหงบทบัญญัติของประมวลกฎหมายนี้วาดวยการ ขาดนัด (3) ถาประมวลกฎหมายนี้บัญญัติไววา คําขออันใดอาจทําไดแตฝายเดียวแลว ใหศาลมีอํานาจที่จะฟงคูความอีกฝายหนึ่ง หรือคูความอื่น ๆ กอนออกคําสั่งในเรื่องนั้น ๆ ได เวนแตในกรณีที่คําขอนั้นเปนเรื่องขอหมายเรียกใหใหการหรือเพื่อยึดหรืออายัด ทรัพยสินกอนคําพิพากษา หรือเพื่อใหออกหมายบังคับ หรือเพื่อจับหรือกักขังจําเลยหรือลูกหนี้ตามคําพิพากษา (4) ถาประมวลกฎหมายนี้มิไดบัญญัติไววาศาลตองออกคําสั่งอนุญาตตามคําขอที่ไดเสนอตอศาลนั้นโดยไมตองทําการไต สวนแลว ก็ใหศาลมีอํานาจทําการไตสวนไดตามที่เห็นสมควรกอนมีคําสั่งตามคําขอนั้น ในกรณีเรื่องใดที่ศาลอาจออกคําสั่งไดเองหรือตอเมื่อคูความมีคําขอใหใชบทบัญญัติอนุมาตรา (2),(3) และ (4) แหงมาตรานี้บังคับ ในกรณีเรื่องใดที่คูความไมมีอํานาจขอใหศาลมีคําสั่ง แตหากศาลอาจมีคําสั่งในกรณีเรื่องนั้นไดเอง ใหศาลมีอํานาจภายใน บังคับบทบัญญัติแหงมาตรา 103 และ 181 (2) ที่จะงดฟงคูความหรืองดทําการไตสวนกอนออกคําสั่งได

ก. วิธีการการเสนอคําขอหรือคําแถลง 1. ทําเปนหนังสือ 2. ทําเปนคํารอง 3. ทําดวยวาจา ข. การใหโอกาสคูความอีกฝายคัดคานคําขอหรือคําแถลง ค. การไตสวนคําขอหรือคําแถลงและมีคําสั่ง 1.3 อํานาจศาลในการไกลเกลี่ย

41


มาตรา 19 ศาลมีอํานาจสั่งไดตามที่เห็นสมควรใหคูความทุกฝายหรือฝายใดฝายหนึ่งมาศาลดวยตนเอง ถึงแมวาคูความนั้น ๆ จะได มีทนายความวาตางแกตางอยูแลวก็ดี อนึ่งถาศาลเห็นวาการที่คูความมาศาลดวยตนเองอาจยังใหเกิดความตกลงหรือการ ประนีประนอมยอมความดังที่บัญญัติไวในมาตราตอไปนี้ก็ใหศาลสั่งใหคูความมาศาลดวยตนเอง มาตรา 20 ไมวาการพิจารณาคดีจะไดดําเนินไปแลวเพียงใด ใหศาลมีอํานาจที่จะไกลเกลี่ยใหคูความไดตกลงกัน หรือ ประนีประนอมยอมความกันในขอที่พิพาทนั้น มาตรา 20 ทวิ เพื่อประโยชนในการไกลเกลี่ย เมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งรองขอ ศาลจะสั่งใหดําเนินการเปน การลับเฉพาะตอหนาตัวความทุกฝายหรือฝายใดฝายหนึ่งโดยจะใหมีทนายความอยูดวยหรือไมก็ได เมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งรองขอ ศาลอาจแตงตั้งบุคคลหรือคณะบุคคลเปนผู-ประนีประนอม เพื่อ ชวยเหลือศาลในการไกลเกลี่ยใหคูความไดประนีประนอมกัน หลักเกณฑและวิธีการในการไกลเกลี่ยของศาล การแตงตั้งผูประนีประนอมรวมทั้งอํานาจหนาที่ของผู-ประนีประนอม ให เปนไปตามที่กําหนดในกฎกระทรวง คดีแพงเรื่องหนึ่ง ศาลแตงตั้งในนาย ก เปนผูประนีประนอมทําหนาที่ไกลเกลี่ย อยากทราบวาในการไกลเกลี่ย หากนาย ก ตองการใหตัวโจทยมาศาลดวยตัวเอง จะสามารถทําไดหรือไมอยางไร

2. การคํานวน ขยาย หรือยนระยะเวลา การวินิจฉัยชี้ขาดเบื้องตนในปญหาขอกฎหมาย การสั่งวิธีการชั่วคราว การคัดคานของคูความ การพิจารณาที่ผิดระเบียบ และการดําเนิน กระบวนพิจารณาในตางประเทศ การคํานวณระยะเวลานั้น ป.วิ.พ.ใหคํานวณตาม ป.พ.พ.วาดวยระยะเวลา และใหศาลมีอาํ นาจศาลในการขยาย

หรือยนระยะเวลาตามที่เห็นสมควรเองหรือตามทีค่ ูความรองขอได ศาลมีอาํ นาจวินิจฉัยปญหาขอกฎหมายเบื้องตนที่จะทําใหคดีนั้นเสร็จไปทั้งเรื่องหรือบางประเด็น เมื่อมีคํารองขอใหคุมครองสิทธิของคูค วามในระหวางพิจารณาหรือเพื่อบังคับตามคําพิพากษา ศาลตองสั่งโดยไม ชักชา คูความมีสิทธิคัดคานการตัง้ คําถาม คําสัง่ หรือคําชี้ขาดของศาลได การพิจารณาในศาลจะตองปฏิบัติตาม ป.วิ.พ.อันเกี่ยวกับความยุติธรรมหรือเกีย่ วดวยความสงบเรียบรอยของ ประชาชน ดังนี้หากไมปฏิบตั ิตามถือวาเปนการพิจารณาที่ผดิ ระเบียบ เมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายที่ เสียหายยื่นคํารอง ศาลมีอาํ นาจที่จะสั่งใหเพิกถอนหรือแกไขการพิจารณาที่ผิดระเบียบหรือสั่งอยางใดตามที่ เห็นสมควรได กรณีที่ศาลจะตองดําเนินกระบวนพิจารณาในตางประเทศ จะตองปฏิบัติตามขอตกลงระหวางประเทศ หรือตาม กฎหมายที่บัญญัติไวโดยเฉพาะ หากไมมี ใหปฏิบัติตามหลักทั่วไปแหงกฎหมายระหวางประเทศ 2.1 การคํานวน ขยาย หรือยนระยะเวลา มาตรา 23 เมื่อศาลเห็นสมควรหรือมีคูความฝายที่เกี่ยวของไดยื่นคําขอโดยทําเปนคํารอง ใหศาลมีอํานาจที่จะออกคําสั่งขยายหรือยน ระยะเวลาตามที่กําหนดไวในประมวลกฎหมายนี้ หรือตามที่ศาลไดกําหนดไว หรือระยะเวลาที่เกี่ยวดวยวิธีพิจารณาความแพงอัน กําหนดไวในกฎหมายอื่น เพื่อใหดําเนินหรือมิใหดําเนินกระบวนวิธีพิจารณาใด ๆ กอนสิ้นระยะเวลานั้น แตการขยายหรือยนเวลาเชน วานี้ใหพึงทําไดตอเมื่อมีพฤติการณพิเศษและศาลไดมีคําสั่งหรือคูความมีคําขอขึ้นมากอนสิ้นระยะเวลานั้นเวนแตในกรณีที่มีเหตุ สุดวิสัย 2.2 การวินิจฉัยชี้ขาดเบือ ้ งตนในปญหาขอกฎหมาย

มาตรา 24 เมือ่ คูความฝายใดยกปญหาขอกฎหมายขึ้นอาง ซึ่งถาหากไดวินิจฉัยใหเปนคุณแกฝายนั้นแลว จะไมตองมีการพิจารณาคดี ตอไปอีก หรือไมตองพิจารณาประเด็นสําคัญแหงคดีบางขอ หรือถึงแมจะดําเนินการพิจารณาประเด็นขอสําคัญแหงคดีไปก็ไมทําใหได 42


ความชัดขึ้นอีกแลว เมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งมีคําขอใหศาลมีอํานาจที่จะมีคําสั่งใหมีผลวากอนดําเนินการ พิจารณาตอไป ศาลจะไดพิจารณาปญหาขอกฎหมายเชนวานี้แลววินิจฉัยชี้ขาดเบื้องตนในปญหานั้น ถาศาลเห็นวาคําวินิจฉัยชี้ขาดเชนวานี้จะทําใหคดีเสร็จไปไดทั้งเรื่องหรือเฉพาะแตประเด็นแหงคดีบางขอ ศาลจะวินิจฉัยชี้ ขาดปญหาที่กลาวแลวและพิพากษาคดีเรื่องนั้นหรือเฉพาะแตประเด็นที่เกี่ยวของไปโดยคําพิพากษาหรือคําสั่งฉบับเดียวกันก็ได คําสั่งใด ๆ ของศาลที่ไดออกตามมาตรานี้ ใหอุทธรณและฎีกาไดตามที่บัญญํติไวในมาตรา 227, 228 และ247 หลักเกณฑและเงื่อนไข

ก. ตองเปนการดําเนินคดีอยูในศาลชั้นตน ข. คูความมีคาํ ขอหรือศาลเห็นเอง ค. การวินจิ ฉัยชี้ขาดเบื้องตนในปญหาขอกฎหมายเปนดุลยพินิจของศาล ง, ตองเปนการวินิจฉัยชี้ขาดในปญหาขอกฎหมายเทานั้น จ. กรณีคูความมีคําขอ การชี้ขาดปญหาขอกฎหมายนัน้ ตองเปนคุณแกผูขอ ฉ. การชี้ขาดปญหาขอกฎหมายจะตองทําใหคดีเสร็จไปทั้งเรื่องหรือประเด็นแหงคดีบางขอ ช. การอุทธรณคาํ สั่ง คดีแพงเรื่องหนึ่งระหวางพิจารณาของศาลชั้นตน จําเลยยื่นคํารองขอใหศาลวินิจฉัยวาโจทยไมมีอํานาจฟอง แตศาลพิจารณาแลว เห็นวาโจทยมีอํานาจฟอง ดังนี้ศาลจะชี้ขาดในปญหาขอกฎหมายเบื้องตนไดหรือไม 2.3 การสั่งวิธีการชั่วคราว

และการคัดคานของคูค วาม

ก. การสั่งวิธกี ารชั่วคราว มาตรา 25 ถาคูความฝายใดยื่นคําขอโดยทําเปนคํารองใหศาลสั่งกําหนดวิธีการอยางใด ๆ ที่บัญญัติไวในภาค 4 เพื่อคุมครองสิทธิ ของคูความในระหวางการพิจารณา หรือเพื่อบังคับตามคําพิพากษาหรือคําสั่ง ใหศาลมีคําสั่งอนุญาตหรือยกคําขอนั้นเสียโดยไมชักชา ถาในเวลาที่ยื่นคําขอนั้นศาลจะชี้ขาดคดีไดอยูแลว ศาลจะวินิจฉัยคําขอนั้นในคําพิพากษา หรือในคําสั่งชี้ขาดคดีก็ได

ข. การคัดคานของคูความ มาตรา 26 ถาศาลไดตั้งขอถาม หรือออกคําสั่งหรือชี้ขาดเกี่ยวดวยการดําเนินคดีเรื่องใดเรื่องหนึ่ง และคูความฝายใดฝายหนึ่งในคดี เรื่องนั้นคัดคานขอถามหรือคําสั่ง หรือคําชี้ขาดนั้นวาไมชอบดวยกฎหมาย กอนที่ศาลจะดําเนินคดีตอไป ใหศาลจดขอถามหรือคําสั่ง หรือคําชี้ขาดที่ถูกคัดคานและสภาพแหงการคัดคานลงไวในรายงาน แตสวนเหตุผลที่ผูคัดคานยกขึ้นอางอิงนั้น ใหศาลใชดุลพินิจจดลง ไวในรายงาน หรือกําหนดใหคูความฝายที่คัดคานยื่นคําแถลงเปนหนังสือเพื่อรวมไวในสํานวน 2.4 การพิจารณาที่ผิดระเบียบ

มาตรา 27 ในกรณีที่มิไดปฏิบัติตามบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้ในขอที่มุงหมายจะยังใหการเปนไปดวยความยุติธรรมหรือที่ เกี่ยวดวยความสงบเรียบรอยของประชาชนในเรื่องการเขียน และการยื่นหรือการสงคําคูความหรือเอกสารอื่น ๆ หรือในการพิจารณา คดี การพิจารณาพยานหลักฐาน หรือการบังคับคดีเมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายที่เสียหายเนื่องจากการที่มิไดปฏิบัติเชนวา นั้นยื่นคําขอโดยทําเปนคํารอง ใหศาลมีอํานาจที่จะสั่งใหเพิกถอนการพิจารณาที่ผิดระเบียบนั้นเสีย ทั้งหมดหรือบางสวน หรือสั่งแกไข หรือมีคําสั่งในเรื่องนั้นอยางใดอยางหนึ่งตามที่ศาลเห็นสมควร ขอคานเรื่องผิดระเบียบนั้น คูความฝายที่เสียหายอาจยกขึ้นกลาวไดไมวาในเวลาใด ๆ กอนมีคําพิพากษา แตตองไมชากวา แปดวันนับแตวันที่คูความฝายนั้นไดทราบขอความหรือพฤติการณอันเปนมูลแหงขออางนั้น แตทั้งนี้คูความฝายนั้นตองมิไดดําเนินการ อันใดขึ้นใหมหลังจากที่ไดทราบเรื่องผิดระเบียบแลว หรือตองมิไดใหสัตยาบันแกการผิดระเบียบนั้น ๆ ถาศาลสั่งใหเพิกถอนกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบใด ๆ อันมิใชเรื่องที่คูความละเลยไมดําเนินกระบวนพิจารณาเรื่องนั้น ภายในระยะเวลาซึ่งกฎหมายหรือศาลกําหนดไว เพียงเทานี้ไมเปนการตัดสิทธิคูความฝายนั้นในอันที่จะดําเนินกระบวนพิจารณานั้น ๆ ใหมใหถูกตองตามที่กฎหมายบังคับ

หลักเกณฑ ก. ตองเปนการพิจารณาที่ผิดระเบียบ 43


ก. การเขียน ข. การยื่นหรือการสงคําคูความหรือเอกสารอื่น ค. การพิจารณาคดี ง. การพิจารณาพยานหลักฐาน จ. การบังคับคดี ข. การเพิกถอนกระบวนพิจารณาที่ผดิ ระเบียบ ทําไดสองทางคือ 1. ศาลมีคําสั่งใหเพิกถอนหรือแกไขเอง 2. คูความยื่นคําขอโดยทําเปนคํารองใหศาลสั่งเพิกถอนหรือแกไข ค. การมีคําสั่ง (ม.27 วรรคสาม) 1. สั่งเพิกถอนกระบวนพิจารณาที่ผิดระเบียบ ่ ิดระเบียบ 2. สั่งแกไขกระบวนพิจารณาทีผ 3. สั่งอยางใดอยางหนึ่งตามทีศ ่ าลเห็นสมควร 2.5 การดําเนินกระบวนพิจารณาในตางประเทศ มาตรา 34 ถาจะตองดําเนินกระบวนพิจารณาทั้งเรื่องหรือแตบางสวนโดยทางอาศัยหรือโดยรองขอตอเจาหนาที่ในเมืองตางประเทศ เมื่อไมมีขอตกลงระหวางประเทศอยางใดอยางหนึ่ง หรือไมมีกฎหมายบัญญัติไวสําหรับเรื่องนั้นแลวใหศาลปฏิบัติตามหลักทั่วไปแหง กฎหมายระหวางประเทศ

3. หลักเกณฑวาดวยการนั่งพิจารณา การนั่งพิจารณา ตองกระทําในศาลนั้นในวันเปดทําการและตามวันเวลาที่ศาลกําหนดไว โดยมีขอยกเวนในกรณี

จําเปนหรือมีเหตุฉุกเฉินที่ศาลจะนั่งพิจารณา ณ สถานที่อื่นและในวันหยุดได การนั่งพิจารณาตองทําตอหนาคูความทีม ่ าศาลและโดยเปดเผย แตมีขอยกเวนทีศ่ าลจะพิจารณาโดยไมเปดเผยได การนั่งพิจารณา ศาลจะตองดําเนินการติดตอกันไปจนกวาจะเสร็จการพิจารณาและพิพากษาคดีเวนแตจะมีการ เลื่อนคดี หากในระหวางการพิจารณาของศาล โจทกหรือจําเลยซึ่งเปนคูความในคดีถึงแกความตาย ป.วิ.พ.ใหศาลเลื่อนการ นั่งพิจารณาคดีออกไปจนกวาทายาทหรือผูจัดการทรัพยมรดกหรือผูปกครองทรัพยมรดกของคูความที่ถึงแกความตาย จะเขามาเปนคูความแทนทีผ่ ูนั้น ศาลมีอาํ นาจในการออกขอกําหนดใหคคู วามหรือบุคคลภายนอกที่มาศาลใหปฏิบัติ และศาลมีอาํ นาจสั่งลงโทษผูที่ กระทําความผิดฐานละเมิดอํานาจศาลได 3.1 การนั่งพิจารณาคดี "การนั่งพิจารณา" หมายความวา การทีศ่ าลออกนั่งเกีย่ วกับการพิจารณาคดี เชน ชี้สองสถาน สืบพยาน ทําการไต สวน ฟงคําขอตาง ๆ และฟงคําแถลงการณดวยวาจา (ม.1(9)) มาตรา 35 ถาประมวลกฎหมายนี้มิไดบัญญัติไวเปนอยางอื่น การนั่งพิจารณาคดีที่ยื่นไวตอศาลใดจะตองกระทําในศาลนั้นในวันที่ ศาลเปดทําการและตามเวลาทํางานที่ศาลไดกําหนดไว แตในกรณีมีเหตุฉุกเฉินหรือเปนการจําเปนศาลจะมีคําสั่งกําหนดการนั่ง พิจารณา ณ สถานที่อื่น หรือในวันหยุดงาน หรือในเวลาใด ๆ ก็ได มาตรา 36 การนั่งพิจารณาคดีจะตองกระทําในศาลตอหนาคูความที่มาศาลและโดยเปดเผย เวนแต (1) ในคดีเรื่องใดที่มีความจําเปนเพือ่ รักษาความเรียบรอยในศาลเมื่อศาลไดขับไลคูความฝายใดออกไปเสียจากบริเวณศาล โดยที่ประพฤติไมสมควรศาลจะดําเนินการนั่งพิจารณาคดีตอไปลับหลังคูความฝายนั้นก็ได 44


(2) ในคดีเรื่องใด เพื่อความเหมาะสม หรือเพื่อคุมครองสาธารณประโยชน ถาศาลเห็นสมควรจะหามมิใหมีการเปดเผยซึ่ง ขอเท็จจริง หรือพฤติการณตาง ๆ ทั้งหมด หรือแตบางสวนแหงคดีซึ่งปรากฎจากคําคูความหรือคําแถลงการณของคูความหรือจากคํา พยานหลักฐานที่ไดสืบมาแลวศาลจะมีคําสั่งดังตอไปนี้ก็ได (ก) หามประชาชนมิใหเขาฟงการพิจารณาทั้งหมดหรือแตบางสวนแลวดําเนินการพิจารณาไปโดยไมเปดเผย หรือ (ข) หามมิใหออกโฆษณาขอเท็จจริงหรือพฤติการณตาง ๆ เชนวานั้น ในบรรดาคดีทั้งปวงที่ฟองขอหยาหรือฟองชายชูหรือฟองใหรับรองบุตรใหศาลหามมิใหมีการเปดเผยซึ่งขอเท็จจริงหรือ พฤติการณใด ๆ ที่ศาลเห็นเปนการไมสมควร หรือพอจะเห็นไดวาจะทําใหเกิดการเสียหายอันไมเปนธรรมแกคูความหรือบุคคลที่ เกี่ยวของ ไมวาศาลจะไดมีคําสั่งตามอนุมาตรา (2) นี้หรือไม คําสั่งหรือคําพิพากษาชี้ขาดคดีของศาลนั้น ตองอานในศาลโดยเปดเผย และมิใหถือวาการออกโฆษณาทั้งหมดหรือแตบางสวนแหงคําพิพากษานั้นหรือยอเรื่องแหงคําพิพากษาโดยเปนกลางและถูกตองนั้น เปนผิดกฎหมาย

3.2 การเลือ่ นการนั่งพิจารณาคดี มาตรา 37 ใหศาลดําเนินการนั่งพิจารณาคดีติดตอกันไปเทาที่สามารถจะทําไดโดยไมตองเลื่อนจนกวาจะเสร็จการพิจารณาและ พิพากษาคดี มาตรา 38 ถาในวันที่กําหนดนัดนั่งพิจารณาศาลไมมีเวลาพอที่จะดําเนินการนั่งพิจารณา เนื่องจากกิจธุระของศาล ศาลจะมีคําสั่งให เลื่อนการนั่งพิจารณาไปในวันอื่นตามที่เห็นสมควรก็ได มาตรา 39 ถาการที่จะชี้ขาดตัดสินคดีเรื่องใดที่คางพิจารณาอยูในศาลใดจําตองอาศัยทั้งหมดหรือแตบางสวนซึ่งคําชี้ขาดตัดสินบาง ขอที่ศาลนั้นเองหรือศาลอื่นจะตองกระทําเสียกอน หรือจําตองรอใหเจาพนักงานฝายธุรการวินิจฉัยชี้ขาดในขอเชนนั้นเสียกอน หรือถา ปรากฏวาไดมีการกระทําผิดอาญาเกิดขึ้นซึ่งอาจมีการฟองรองอันอาจกระทําใหการชี้ขาดตัดสินคดีที่พิจารณาอยูแลวนั้นเปลี่ยนแปลง ไปหรือในกรณีอื่นใดซึ่งศาลเห็นวาถาไดเลื่อนการพิจารณาไปจักทําใหความยุติธรรมดําเนินไปดวยดีเมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อ คูความที่เกี่ยวของรองขอศาลจะมีคําสั่งเลื่อนการนั่งพิจารณาตอไปจนกวาจะไดมีการพิพากษาหรือชี้ขาดในขอนั้น ๆ แลวหรือภายใน ระยะเวลาใด ๆ ตามที่ศาลเห็นสมควรก็ได ถาศาลมีคําสั่งใหเลื่อนการนั่งพิจารณาดังกลาวแลวโดยไมมีกําหนดเมื่อศาลเห็นสมควรหรือคูความที่เกี่ยวของรองขอศาลจะ มีคําสั่งใหเริ่มการนั่งพิจารณาตอไปในวันใด ๆ ตามที่เห็นสมควรก็ได มาตรา 40 เมื่อศาลไดกําหนดนัดวันนั่งพิจารณาและแจงใหคูความทราบแลว ถาคูความฝายใดฝายหนึ่งมีเหตุจําเปนที่จะตองขอเลื่อน การนั่งพิจารณาตอไปโดยเสนอคําขอในวันนั้นหรือกอนวันนั้น ศาลจะสั่งใหเลื่อนตอไปก็ได แตเมื่อศาลไดสั่งใหเลื่อนไปแลวคูความฝาย นั้นจะขอเลื่อนการนั่งพิจารณาอีกไมได เวนแตมีเหตุจําเปนอันไมอาจกาวลวงเสียได และคูความฝายที่จะขอเลื่อนแสดงใหเปนที่พอใจ ของศาลไดวาถาศาลไมอนุญาตใหเลื่อนตอไปอีก จะทําใหเสียความยุติธรรมก็ใหศาลสั่งเลื่อนคดีตอไปไดเทาที่จําเปน แมจะเกินกวา หนึ่งครั้ง ในกรณีที่ศาลสั่งใหเลื่อนการนั่งพิจารณาตอไปตามวรรคหนึ่งตามคําขอของคูความฝายใด ศาลอาจสั่งใหคูความฝายนั้นเสีย คาปวยการพยานซึ่งมาศาลตามหมายเรียก และเสียคาใชจายในการที่คูความฝายอื่นมาศาล เชน คาพาหนะเดินทางและคาเชาที่พัก ของตัวความ ทนายความหรือพยานเปนตน ตามจํานวนที่ศาลเห็นสมควร คาปวยการหรือคาใชจายดังกลาวใหตกเปนพับ ถาคูความ ฝายที่ขอเลื่อนคดีไมชําระคาปวยการหรือคาใชจายตามที่ศาลกําหนด ใหศาลยกคําขอเลื่อนคดีนั้นเสีย คําขอเลื่อนคดีตามวรรคหนึ่ง ถาไมไดเสนอตอหนาศาลดวยวาจาก็ใหทําเปนคํารองและจะทําฝายเดียวโดยไดรับอนุญาตจาก ศาลก็ได มาตรา 41 ถามีการขอเลื่อนการนั่งพิจารณาโดยอางวาตัวความผูแทน ทนายความ พยาน หรือบุคคลอื่นที่ถูกเรียกใหมาศาลไม สามารถมาศาลไดเพราะปวยเจ็บ เมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งมีคําขอฝายเดียวศาลจะมีคําสั่งตั้งเจาพนักงานไป ทําการตรวจก็ได และถาสามารถหาแพทยไดก็ใหตั้งแพทยไปตรวจดวย ถาผูที่ศาลตั้งใหไปตรวจไดรายงานโดยสาบานตนหรือกลาวคํา ปฏิญาณแลว และศาลเชื่อวาอาการของผูที่อางวาปวยนั้นไมรายแรงถึงกับจะมาศาลไมได ใหศาลดําเนินกระบวนพิจารณาตาม บทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้วาดวยการขาดนัดหรือการไมมาศาลของบุคคลที่อางวาปวยนั้น แลวแตกรณี

45


ศาลอาจสั่งใหคูความฝายที่ขอใหไปตรวจตามวรรคหนึ่งหรือคูความใดไปกับผูที่ศาลตั้งใหไปตรวจ คูความนั้นจะมอบใหผูใด ไปแทนตนก็ได คาพาหนะและคาปวยการของเจาพนักงานและแพทย ใหถือวาเปนคาฤชาธรรมเนียม และใหนํามาตรา 166 มาใชบังคับ

3.3 การเลือ่ นคดีเพราะเหตุมรณะ มาตรา 42 ถาคูความฝายใดฝายหนึ่งในคดีที่คางพิจารณาอยูในศาลไดมรณะเสียกอนศาลพิพากษาคดี ใหศาลเลื่อนการนั่งพิจารณา ไปจนกวาทายาทของผูมรณะหรือผูจัดการทรัพยมรดกของผูมรณะ หรือบุคคลอื่นใดที่ปกครองทรัพยมรดกไวจะไดเขามาเปนคูค วาม แทนที่ผูมรณะ โดยมีคําขอเขามาเอง หรือโดยที่ศาลหมายเรียกใหเขามา เนื่องจากคูความฝายใดฝายหนึ่งมีคําขอฝายเดียว คําขอเชน วานี้จะตองยื่นภายในกําหนดหนึ่งปนับแตวันที่คูความฝายนั้นมรณะ ถาไมมีคําขอของบุคคลดังกลาวมาแลว หรือไมมีคําขอของคูความฝายใดฝายหนึ่งภายในเวลาที่กําหนดไว ใหศาลมีคําสั่ง จําหนายคดีเรื่องนั้นเสียจากสารบบความ มาตรา 43 ถาทายาทของผูมรณะ หรือผูจัดการทรัพยมรดกของผูมรณะหรือบุคคลอื่นใดที่ปกครองทรัพยมรดก ประสงคจะขอเขามา เปนคูความแทนก็ใหยื่นคําขอโดยทําเปนคํารองตอศาลเพื่อการนั้น ในกรณีเชนนี้ เมื่อศาลเห็นสมควร หรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งมีคําขอ ศาลอาจสั่งใหผูที่จะเขามาเปนคูความแทนนั้น แสดงพยานหลักฐานสนับสนุนคําขอเชนวานั้นได เมื่อไดแสดงพยานหลักฐานดังกลาวนั้นแลว ใหศาลมีคําสั่งอนุญาตหรือไมอนุญาตใน การที่จะเขามาเปนคูความแทน มาตรา 44 คําสั่งใหหมายเรียกบุคคลใดเขามาแทนผูมรณะนั้นจะตองกําหนดระยะเวลาพอสมควรเพื่อใหบุคคลนั้นมีโอกาศคัดคานใน ศาลวาตนมิไดเปนทายาทของผูมรณะ หรือมิไดเปนผูจัดการทรัพยมรดก หรือผูปกครองทรัพยมรดกนั้น ทายาท ผูจัดการทรัพยมรดก หรือบุคคลผูถูกเรียกไมจําตองปฏิบัติตามหมายเชนวานั้นกอนระยะเวลาที่กฎหมายกําหนดไว เพื่อการยอมรับฐานะนั้นไดลวงพนไปแลว ถาบุคคลที่ถูกศาลหมายเรียกนั้น ยินยอมรับเขามาเปนคูความแทนผูมรณะใหศาลจดรายงานพิสดารไวและดําเนินคดีตอไป ถาบุคคลนั้นไมยินยอมหรือไมมาศาล ใหศาลทําการไตสวนตามที่เห็นสมควร ถาศาลเห็นวาหมายเรียกนั้นมีเหตุผลฟงไดก็ ใหออกคําสั่งตั้งบุคคลผูถูกเรียกเปนคูความแทนผูมรณะแลวดําเนินคดีตอไป ถาศาลเห็นวาขอคัดคานของบุคคลผูถูกเรียกมีเหตุผลฟง ได ก็ใหศาลสั่งเพิกถอนหมายเรียกนั้นเสีย และถาคูความฝายใดฝายหนึ่งไมสามารถเรียกทายาทอันแทจริงหรือผูจัดการทรัพยมรดก หรือบุคคลที่ปกครองทรัพยมรดกของผูมรณะเขามาเปนคูความแทนผูมรณะไดภายในกําหนดเวลาหนึ่งป ก็ใหศาลมีคําสั่งตามที่ เห็นสมควรเพื่อประโยชนแหงความยุติธรรม มาตรา 45 ถาปรากฎตอศาลวาคูความฝายหนึ่งตกเปนผูไรความสามารถก็ดี หรือผูแทนโดยชอบธรรมของคูความฝายที่เปนผูไร ความสามารถได มรณะหรือหมดอํานาจเปนผูแทนก็ดี ใหศาลเลื่อนการนั่งพิจารณาไปภายในระยะเวลาอันสมควร เพื่อผูแทนโดยชอบ ธรรม หรือผูแทนโดยชอบธรรมคนใหม จะไดแจงใหทราบถึงการไดรับแตงตั้งของตนโดยยื่นคําขอเปนคํารองตอศาลเพื่อการนั้นถามิได ยื่นคําขอดังกลาวมาแลวใหนํามาตรา 56 มาใชบังคับ ถาผูแทนหรือทนายความของคูความไดมรณะหรือหมดอํานาจเปนผูแทนใหศาลเลื่อนการนั่งพิจารณาไปจนกวาตัวความจะ ไดยื่นคํารองตอศาลแจงใหทราบถึงการที่ไดแตงตั้งผูแทนหรือทนายความขึ้นใหม หรือคูความฝายนั้นมีความประสงคจะมาวาคดีดวย ตนเอง แตถาศาลเห็นสมควร หรือเมื่อคูความอีกฝายหนึ่งมีคําขอฝายเดียวใหศาลมีอํานาจสั่งกําหนดระยะเวลาไวพอสมควร เพื่อใหตัว ความมีโอกาศแจงใหทราบถึงการแตงตั้งหรือความประสงคของตนนั้นก็ได ในกรณีเชนวานี้ ถาตัวความมิไดแจงใหทราบภายใน ระยะเวลาที่กําหนดไว ศาลจะมีคําสั่งใหเริ่มการนั่งพิจารณาตอไปในวันใด ๆ ตามที่เห็นสมควรก็ได บทบัญญัติแหงวรรคกอนนั้น ใหนํามาใชบังคับแกกรณีที่ผูแทนโดยชอบธรรมของผูไรความสามารถหมดอํานาจลง เพราะเหตุ ที่บุคคลนั้นไดมีความสามารถขึน้ แลวดวยโดยอนุโลม

3.4 การละเมิดอํานาจศาล มาตรา 30 ใหศาลมีอํานาจออกขอกําหนดใด ๆ แกคูความฝายใดฝายหนึ่งหรือแกบุคคลภายนอกที่อยูตอหนาศาลตามที่เห็นจําเปน เพื่อรักษาความเรียบรอยในบริเวณศาล และเพื่อใหกระบวนพิจารณาดําเนินไปตามเที่ยงธรรมและรวดเร็ว อํานาจเชนวานี้ ใหรวมถึง การสั่งหามคูความมิใหดําเนินกระบวนพิจารณาในทางกอความรําคาญ หรือในทางประวิงใหชักชาหรือในทางฟุมเฟอยเกินสมควร มาตรา 31 ผูใดกระทําการอยางใด ๆ ดังกลาวตอไปนี้ ใหถือวากระทําผิดฐานละเมิดอํานาจศาล 46


(1) ขัดขืนไมปฏิบัติตามขอกําหนดของศาลตามมาตรากอนอันวาดวยการรักษาความเรียบรอย หรือประพฤติตนไมเรียบรอย ในบริเวณศาล (2) เมื่อไดมีคําขอและไดรับอนุญาตจากศาลใหฟองหรือสูคดีอยางคนอนาถาแลว ปรากฎวาไดนําคดีนั้นขึ้นสูศาลโดยตน รูอยูแลววาไมมีมูลหรือไดสาบานตัวใหถอยคําตามมาตรา 156 วาตนไมมีทรัพยสินพอที่จะเสียคาฤชาธรรมเนียมได ซึ่งเปนความเท็จ (3) เมื่อรูวาจะมีการสงคําคูความหรือสงเอกสารอื่น ๆ ถึงตน แลวจงใจไปเสียใหพน หรือหาทางหลีกเลี่ยงที่จะไมรับคํา คูความหรือเอกสารนั้นโดยสถานอื่น (4) ตรวจเอกสารทั้งหมด หรือฉบับใดฉบับหนึ่ง ซึ่งอยูในสํานวนความหรือคัดเอาสําเนาเอกสารเหลานั้นไป โดยฝาฝนตอ บทบัญญัติมาตรา 54 (5) ขัดขืนไมมาศาล เมื่อศาลไดมีคําสั่งตามมาตรา 19 หรือมีหมายเรียกตามมาตรา 277 มาตรา 32 ผูใดเปนผูประพันธ บรรณาธิการ หรือผูพิมพโฆษณาซึ่งหนังสือพิมพ หรือสิ่งพิมพอันออกโฆษณาตอประชาชน ไมวา บุคคลเหลานั้นจะไดรูถึงซึ่งขอความหรือการออกโฆษณาแหงหนังสือพิมพ หรือสิ่งพิมพเชนวานั้นหรือไมใหถือวาไดกระทําผิดฐาน ละเมิดอํานาจศาลในกรณีอยางใดอยางหนึ่งในสองอยางดังจะกลาวตอไปนี้ (1) ไมวาเวลาใด ๆ ถาหนังสือพิมพหรือสิ่งพิมพเชนวามานั้นไดกลาวหรือแสดงไมวาโดยวิธีใด ๆ ซึ่งขอความหรือความเห็น อันเปนการเปดเผยขอเท็จจริงหรือพฤติการณอื่น ๆ แหงคดี หรือกระบวนพิจารณาใด ๆ แหงคดี ซึ่งเพื่อความเหมาะสมหรือเพื่อ คุมครองสาธารณประโยชน ศาลไดมีคําสั่งหามการออกโฆษณาสิ่งเหลานั้น ไมวาโดยวิธีเพียงแตสั่งใหพิจารณาโดยไมเปดเผย หรือโดย วิธีหา มการออกโฆษณาโดยชัดแจง (2) ถาหนังสือพิมพหรือสิ่งพิมพ ไดกลาวหรือแสดงไมวาโดยวิธีใด ๆ ในระหวางการพิจารณาแหงคดีไปจนมีคําพิพากษาเปน ที่สุด ซึ่งขอความหรือความเห็นโดยประสงคจะใหมีอิทธิพลเหนือความรูสึกของประชาชนหรือเหนือศาลหรือเหนือคูความหรือเหนือ พยานแหงคดีซึ่งพอเห็นไดวาจะทําใหการพิจารณาคดีเสียความยุติธรรมไปเชน ก. เปนการแสดงผิดจากขอเท็จจริงแหงคดี หรือ ข. เปนรายงานหรือยอเรื่องหรือวิภาค ซึ่งกระบวนพิจารณาแหงคดีอยางไมเปนกลางและไมถูกตอง หรือ ค. เปนการวิภาคโดยไมเปนธรรม ซึ่งการดําเนินคดีของคูความหรือคําพยานหลักฐาน หรือนิสัยความประพฤติของคูความ หรือพยาน รวมทั้งการแถลงขอความอันเปนการเสื่อมเสียตอชื่อเสียงของคูความหรือพยาน แมถึงวาขอความเหลานั้นจะเปนความจริง หรือ ง. เปนการชักจูงใหเกิดมีคําพยานเท็จ เพื่อประโยชนแหงมาตรานี้ ใหนําวิเคราะหศัพททั้งปวงในมาตรา 4 แหงพระราชบัญญัติการพิมพ พุทธศักราช 2476 มาใช บังคับ มาตรา 33 ถาคูความฝายใดหรือบุคคลใดกระทําความผิดฐานละเมิดอํานาจศาลใด ใหศาลนั้นมีอํานาจสั่งลงโทษโดยวิธีใดวิธีหนึ่ง หรือทั้งสองวิธีดังจะกลาวตอไปนี้ คือ (ก) ไลออกจากบริเวณศาล หรือ (ข) ใหลงโทษจําคุก หรือปรับ หรือทั้งจําทั้งปรับ การไลออกจากบริเวณศาลนั้นใหกระทําไดชั่วระยะเวลาที่ศาลนั่งพิจารณาหรือภายในระยะเวลาใด ๆ ก็ไดตามที่ศาล เห็นสมควร เมือ่ จําเปนจะเรียกใหตํารวจชวยจัดการก็ได ในกรณีกําหนดโทษจําคุกและปรับนั้นใหจําคุกไดไมเกินหกเดือนหรือปรับไมเกินหารอยบาท นาย ก กลาวอางกับนาย ข ที่บานของนาย ข วา ตนสามารถติดตอผูพิพากษาที่พิจารณาคดีของนาย ข และสามารถทําใหนาย ข ชนะคดีได โดยใหนาย ข มอบเงินจํานวน 50,000 บาท เพื่อนาย ก จะนําไปใหผูพิพากษาดังกลาว นาย ข อยากชนะคดีจึงตกลงจะนํา เงินจํานวน 50,000 บาทใหนาย ก วันตอมานาย ข พบนาย ก ในบริเวณศาล นาย ก จึงทวงถามถึงเงินที่ตกลงกันไว ดังนี้การกระทํา ของนาย ก เปนความผิดฐานละเมิดอํานาจศาลหรือไม

4. รายงานและสํานวนความ

47


กระบวนการพิจารณาตองทําเปนภาษาไทย หากไมเขาใจภาษาไทย เปนใบหรือหูหนวก ตองจัดลามให และตอง

เขียนดวยหมึกหรือพิมพดดี หากเปนภาษาตางประเทศตองมีคําแปล ใบมอบอํานาจที่ยื่นตอศาล ศาลจะสั่งใหคูความหรือผูย ื่นสาบานตัววาเปนใบมอบอํานาจที่แทจริงได และถาศาล สงสัยวาเปนใบมอบอํานาจแทจริงหรือไม ศาลก็มีอาํ นาจสั่งใหยื่นใบมอบอํานาจใหมโดยตองมีบุคคลที่กฎหมาย กําหนดไวเปนพยานดวย กฎหมายกําหนดใหศาลตองจดรายงานกระบวนพิจารณาทุกครั้ง และมีรายการตามที่กฎหมายกําหนด รวมทั้งตอง รวบรวมรายงานและเอกสารตางๆ เปนสํานวนแลวเก็บรักษาในที่ปลอดภัย จัดทําสารบบ การเก็บรักษาสํานวนและ การปลดเผาสํานวน คูความ พยาน และบุคคลที่เกี่ยวของมีสท ิ ธิขอตรวจหรือคัดสําเนาเอกสารในสํานวน ตามเงื่อนไขที่กฎหมาย กําหนด การดําเนินการแกไขกรณีทสี่ ํานวนความสูญหาย หรือบุบสลาย 4.1 สํานวนความและใบมอบอํานาจ ก. สํานวนความ (ม.46) มาตรา 46 บรรดากระบวนพิจารณาเกี่ยวดวยการพิจารณาและการชี้ขาดตัดสินคดีแพงทั้งหลายซึ่งศาลเปนผูทํานั้น ใหทําเปน ภาษาไทย บรรดาคําคูความและเอกสารหรือแผนกระดาษไมวาอยางใด ๆ ที่คูความหรือศาลหรือเจาพนักงานศาลไดทําขึ้นซึ่งประกอบ เปนสํานวนของคดีนั้นใหเขียนเปนหนังสือไทยและเขียนดวยหมึกหรือดีดพิมพหรือตีพิมพ ถามีผิดตกที่ใดหามมิใหขูดลบออกแตใหขีด ฆาเสียแลวเขียนลงใหม และผูเขียนตองลงชื่อไวที่ริมกระดาษ ถามีขอความตกเติมใหผูตกเติมลงลายมือชื่อ หรือลงชื่อยอไวเปนสําคัญ ถาตนฉบับเอกสารหรือแผนกระดาษไมวาอยางใด ๆ ที่สงตอศาลไดทําขึ้นเปนภาษาตางประเทศ ใหศาลสั่งคูความฝายที่สง ใหทําคําแปลทั้งฉบับหรือเฉพาะแตสวนสําคัญ โดยมีคํารับรองมายื่นเพื่อแนบไวกับตนฉบับ ถาคูความฝายใดหรือบุคคลใดที่มาศาลไมเขาใจภาษาไทยหรือเปนใบหรือหูหนวกและอานเขียนหนังสือไมได ใหใหคูความ ฝายที่เกี่ยวของจัดหาลาม

ข. ใบมอบอํานาจ (ม.47) มาตรา 47 ถาคูความหรือบุคคลใดยื่นใบมอบอํานาจตอศาล ใหศาลมีอํานาจที่จะสั่งใหคูความหรือบุคคลนั้น ใหถอยคําสาบานตัววา เปนใบมอบอํานาจอันแทจริง ถาศาลมีเหตุอันควรสงสัยวา ใบมอบอํานาจที่ยื่นนั้นจะไมใชใบมอบอํานาจอันแทจริงก็ดี หรือเมื่อคูความอีกฝายหนึ่งยื่นคํา รองแสดงเหตุอันควรสงสัยวาใบมอบอํานาจนั้นจะมิใชใบมอบอํานาจอันแทจริงก็ดี ใหศาลมีอํานาจที่จะสั่งใหคูความหรือบุคคลที่ เกี่ยวของนั้นยื่นใบมอบอํานาจตามที่บัญญัติไวตอไปนี้ ถาใบมอบอํานาจนั้นไดทําในราชอาณาจักรสยามตองใหนายอําเภอเปนพยาน ถาไดทําในเมืองตางประเทศที่มีกงสุลสยาม ตองใหกงสุลนั้นเปนพยานถาไดทําในเมืองตางประเทศที่ไมมีกงสุลสยาม ตองใหบุคคลเหลานี้เปนพยานคือเจาพนักงานโนตารีปบ ลิกหรือแมยิสเตร็ด หรือบุคคลอื่นซึ่งกฎหมายแหงทองถิ่นตั้งใหเปนผูมีอํานาจเปนพยานในเอกสารเชนวานี้ และตองมีใบสําคัญของ รัฐบาลตางประเทศที่เกี่ยวของแสดงวาบุคคลที่เปนพยานนั้นเปนผูมีอาํ นาจกระทําการได บทบัญญัติแหงมาตรานี้ใหใชบังคับแกใบสําคัญและเอกสารอื่น ๆ ทํานองเชนวามานี้ ซึ่งคูความจะตองยื่นตอศาล

4.2 หนาที่ของศาลเกีย่ วกับเอกสารและสํานวนความ ก. การทํารายงานกระบวนพิจารณา (ม.48, 49, 50) มาตรา 48 ในคดีทุกเรื่อง ใหเปนหนาที่ของศาลตองจดแจงรายงานการนั่งพิจารณาหรือกระบวนพิจารณาอื่น ๆ ของศาลไวทุกครั้ง รายงานนั้นตองมีรายการตอไปนี้ (1) เลขคดี (2) ชือ่ คูความ 48


(3) สถานที่ วัน และเวลาที่ศาลนั่งพิจารณาหรือดําเนินกระบวนพิจารณา (4) ขอความโดยยอเกี่ยวดวยเรื่องที่กระทําและรายการขอสําคัญอื่น ๆ (5) ลายมือชื่อผูพิพากษา เมื่อมีกฎหมายบัญญัติไวหรือเมื่อศาลเห็นเปนการจําเปนก็ใหศาลจดบันทึก (โดยจดรวมไวในรายงานพิสดารหรืออีกสวน หนึ่งตางหาก) ซึ่งคําแถลงหรือคําคัดคานในขอสําคัญ ขอตกลง คําชี้ขาด คําสั่ง หรือการอื่น ๆ หรือกระบวนพิจารณาที่ทําดวยวาจา ตามบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้ มาตรา 49 ในสวนที่เกี่ยวดวยคําแถลงหรือคําคัดคานของคูความหรือคําใหการของพยานหรือผูเชี่ยวชาญหรือขอตกลงในการสละ สิทธิของคูความนั้นใหถือวารายงานของศาลเปนพยานหลักฐานเบื้องตนไดตอเมื่อศาลไดอานใหคูความหรือบุคคลที่เกี่ยวของฟงและได จดลงไวซึ่งขอแกไขเพิ่มเติมตามที่ขอรองหรือที่ชี้แจงใหมทั้งคูความหรือบุคคลนั้น ๆ ไดลงลายมือชื่อไวเปนสําคัญ มาตรา 50 ถาคูความฝายใด หรือบุคคลใดจะตองลงลายมือชื่อในรายงานใดเพื่อแสดงรับรูรายงานนั้น หรือจะตองลงลายมื่อชื่อใน เอกสารใดเพื่อรับรองการอานหรือการสงเอกสารเชนวานั้น (1) การลงลายมือพิมพนิ้วมือ แกงได หรือเครื่องหมายอยางอื่นที่ไดทําตอหนาศาลนั้น ไมจําตองมีลายมือชื่อของพยานสอง คนรับรอง (2) ถาคูความ หรือบุคคลที่จะตองลงลายมือชื่อในรายงานดังกลาวแลวลงลายมือชื่อไมได หรือไมยอมลงลายมือชื่อ ใหศาล ทํารายงานจดแจงเหตุที่ไมมีลายมือชื่อเชนนั้นไวแทนการลงลายมือชื่อ

ข. ระบบสํานวนความของศาล (ม.51) มาตรา 51 ใหเปนหนาที่ของศาลที่จะปฏิบัติดังนี้ (1) ลงทะเบียนคดีในสารบบความของศาลตามลําดับที่รับไว กลาวคือตามวันและเวลาที่ยื่นหรือเสนอคําฟองเพื่อเริ่มคดีตอ ศาล ตามที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายนี้ (2) ลงทะเบียนคําพิพากษาหรือคําสั่งชี้ขาดคดีทั้งหมดของศาลในสารบบคําพิพากษา (3) รวบรวมรายงานและเอกสารที่สงตอศาลหรือศาลทําขึ้นกับคําสั่งและคําพิพากษาของศาล ไวในสํานวนความเรื่องนั้น แลวเก็บรักษาไวในที่ปลอดภัย (4) คัดสําเนาคําพิพากษา คําสั่ง ชี้ขาดคดี แลวเก็บรักษาไวเรียงตามลําดับและในที่ปลอดภัย (5) เก็บรักษาสารบบและสมุดของศาล เชนสารบบความและสารบบคําพิพากษาไวในที่ปลอดภัย

ค. การทําลายสํานวน (ม.52) มาตรา 52 เมื่อคําพิพากษาหรือคําสั่งอันเปนเด็ดขาดถึงที่สุดแลวเรื่องใดไดมีการปฏิบัติตาม หรือบังคับไปแลว หรือระยะเวลาที่ กําหนดไวเพื่อการบังคับนั้นไดลวงพนไปแลว ใหศาลที่เก็บสํานวนนั้นไว จัดสงสํานวนนั้นไปยังกระทรวงยุติธรรม เพื่อเก็บรักษาไวหรือ จัดการตามกฎกระทรวงวาดวยการนั้น

ง. สํานวนความสูญหายหรือบุบสลาย (ม.53) มาตรา 53 ถารายงาน คําพิพากษา คําสั่งหรือเอกสารอื่นใดที่รวมไวในสํานวนความซึ่งยังอยูในระหวางพิจารณา หรือรอการบังคับ ของศาลสูญหายไป หรือบุบสลายทั้งหมดหรือแตบางสวน เปนการขัดของตอการชี้ขาดตัดสินหรือบังคับคดีเมื่อศาลเห็นสมควร หรือ เมื่อคูความฝายที่เกี่ยวของยื่นคําขอโดยทําเปนคํารอง ใหศาลสั่งคูความหรือบุคคลผูถือเอกสารนั้น นําสําเนาทีร่ ับรองถูกตองมาสงตอ ศาลถาหากสําเนาเชนวานัน้ ทั้งหมดหรือบางสวนหาไมได ใหศาลมีคําสั่งใหพิจารณาคดีนั้นใหม หรือมีคําสั่งอยางอื่นตามที่เห็นสมควร เพื่อประโยชนแหงความยุติธรรม

จ. การตรวจสํานวนความและการคัดสําเนาเอกสาร (ม.54) มาตรา 54 คูความก็ดี หรือพยานในสวนที่เกี่ยวกับคําใหการของตนในคดีนั้นก็ดี หรือบุคคลภายนอกผูมีสวนไดเสียโดยชอบหรือมี เหตุผลอันสมควรก็ดีอาจรองขออนุญาตตอศาลไมวาเวลาใดในระหวาง หรือภายหลังการพิจารณาเพื่อตรวจเอกสารทั้งหมดหรือแตบาง ฉบับในสํานวนเรื่องนั้น หรือขอคัดสําเนาหรือขอใหจาศาลคัดสําเนาและรับรอง แตทั้งนี้ (1) หามมิใหอนุญาตเชนวานั้นแกบุคคลอื่นนอกจากคูความหรือพยานในคดีที่พิจารณาโดยไมเปดเผย หรือในคดีที่ศาลไดมี คําสั่งหามการตรวจหรือคัดสําเนาเอกสารในสํานวนทั้งหมดหรือบางฉบับเพื่อรักษาความสงบเรียบรอยหรือผลประโยชนทั่วไปของ

49


ประชาชน ถึงแมผูขอจะเปนคูความหรือพยานก็หามมิใหอนุญาตดุจกัน แตทั้งนี้ไมตัดสิทธิของคูความในการที่จะตรวจหรือคัดสําเนาคํา พิพากษาหรือคําสั่งในคดีนั้น หรือในการที่จะขอสําเนาอันรับรองถูกตอง (2) หามมิใหอนุญาตใหคูความคัดถอยคําพยานฝายตนจนกวาจะไดสืบพยานฝายตนเสร็จสิ้นแลว เวนแตจะมีพฤติการณ พิเศษที่จะใหอนุญาต เมื่อไดใหอนุญาตแลว การตรวจ หรือการคัดสําเนานั้น ใหผูขอหรือบุคคลซึ่งไดรับการแตงตั้งจากผูขอโดยชอบเปนผูคัดตาม เวลาและเงื่อนไขซึ่งจาศาลจะไดกําหนดใหเพื่อความสะดวกของศาลหรือเพื่อความปลอดภัยของเอกสารนั้น หามมิใหคัดสําเนาคําพิพากษาหรือคําสั่ง กอนที่ไดอานคําพิพากษาหรือคําสั่งนั้นและกอนที่ไดลงทะเบียนในสารบบคํา พิพากษา ในกรณีที่ศาลไดทําคําอธิบายเพิ่มเติมกลัดไวกับรายงานแหงคําสั่งหรือคําพิพากษาซึ่งกระทําดวยวาจาตามบทบัญญัติมาตรา 141 คําอธิบายเพิ่มเติมเชนวานั้นคูความจะขอตรวจหรือขอคัดสําเนา หรือขอสําเนาเสมือนเปนสวนหนึ่งแหงคําสั่งหรือคําพิพากษาก็ ได สําเนาที่รับรองนั้น ใหจาศาลเปนผูรับรองโดยเรียกคาธรรมเนียมตามที่กําหนดไวในอัตราทายประมวลกฎหมายนี้ ในกรณีที่ ผูขอตรวจเอกสารหรือขอคัดสําเนาดวยตนเอง ไมตองเรียกคาธรรมเนียม

50


6. หลักทัว่ ไปวาดวยการชี้ขาดตัดสินคดี ศาลเปนผูมีอาํ นาจชี้ขาดตัดสินคดี โดยทําเปนคําพิพากษาหรือคําสั่ง จําเลยชอบที่จะชําระหนี้กอนศาลมีคําพิพากษาได โดยถาเปนหนี้เงินก็นําเงินมาวางศาล ถาเปนหนี้อยางอื่นก็แจง

ใหศาลทราบ ระหวางดําเนินคดี คูค วามอาจตกลงหรือประนีประนอมยอมความกันเมื่อใดก็ได 1.

คําพิพากษาและคําสั่ง

ศาลมีอาํ นาจสั่งอนุญาตหรือยกคําขอซึ่งคูความยื่นในระหวางพิจารณา ในเรื่องประเด็นแหงคดี ศาลมีอํานาจวินจิ ฉัยชี้ขาดโดยทําเปนคําพิพากษาหรือคําสั่ง ศาลมีอาํ นาจสั่งจําหนายคดีจากสารบบความตามที่กฎหมายบัญญัติไวโดยไมตองมีคําวินิจฉัยชี้ขาดในประเด็นใน

เรื่องนั้นๆ ถาไมจําหนายคดี ศาลก็ชี้ขาดคดีโดยทําเปนคําพิพากษาหรือคําสั่งในวันสิ้นการพิจารณา ศาลที่รับคําฟองจะปฏิเสธไมยอมพิพากษาหรือมีคําสัง่ ชี้ขาดคดีโดยอางวาไมมีบทบัญญัติแหงกฎหมายทีจ่ ะใช บังคับแกคดี หรือวาบทบัญญัติแหงกฎหมายที่จะใชบังคับนั้นเคลือบคลุม หรือไมบริบูรณไมได 1.1 คําพิพากษาหรือคําสั่งของศาล มาตรา 131 คดีที่ยื่นฟองตอศาลนั้น ใหศาลปฏิบัติดังนี้ (1) ในเรื่องคําขอซึ่งคูความยื่นในระหวางการพิจารณาคดีนั้นโดยทําเปนคํารองหรือขอดวยวาจาก็ดี ใหศาลมีคําสั่งอนุญาต หรือยกเสียซึ่งคําขอเชนวานั้น โดยทําเปนหนังสือหรือดวยวาจาก็ได แตถาศาลมีคําสั่งดวยวาจาใหศาลจดคําสั่งนั้นไวในรายงานพิสดาร (2) ในเรื่องประเด็นแหงคดี ใหศาลวินิจฉัยชี้ขาดโดยทําเปนคําพิพากษาหรือคําสั่ง หรือใหจําหนายคดีเสียจากสารบบความ ตามที่บัญญัติไวในลักษณะนี้ 1.2 การจําหนายคดี

มาตรา 132 ใหศาลมีคําสั่งใหจําหนายคดีเสียจากสารบบความได โดยไมตองมีคําวินิจฉัยชี้ขาดในประเด็นเรื่อง นั้น และใหกําหนดเงื่อนไขในเรื่องคาฤชาธรรมเนียมตามที่เห็นสมควร (1) เมื่อโจทกทิ้งฟอง ถอนฟอง หรือไมมาศาลในวันนัดพิจารณา ดังที่บัญญัติไวในมาตรา 174 มาตรา 175 และมาตรา 193 ทวิ (2) เมื่อโจทกไมหาประกันมาใหดังที่บัญญัติไวในมาตรา 253 และ 288 หรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่ง หรือทั้งสองฝาย ขาดนัดดังที่บัญญัติไวในมาตรา 198, 200 และ 201 (3) ถาความมรณะของคูความฝายใดฝายหนึ่งยังใหคดีนั้นไมมีประโยชนตอไปหรือถาไมมีผูใดเขามาแทนที่คูความฝายที่ มรณะดังที่บัญญัติไวในมาตรา 42 (4) เมื่อศาลไดมีคําสั่งใหพิจารณาคดีรวมกันหรือใหแยกกัน ซึ่งเปนเหตุใหตองโอนคดีไปยังอีกศาลหนึ่งดังที่บัญญัติไวใน มาตรา 28 และ 29

ก. มิใชเปนการวินิจฉัยชี้ขาดในประเด็นแหงคดี ข. เหตุในการมีคําสั่งจําหนายคดี 1. เหตุตามมาตรา 132(1) ถึง (4) 2. เหตุอื่นนอกจากมาตรา 132(1) ถึง (4) a. คดีไมมีประโยชนที่จะทําการพิจารณาอีกตอไป b. ฟองโจทกไมชอบที่จะฟองรวมกันแลว ค. การสั่งจําหนายคดี 51


การสั่งจําหนายคดีเปนดุลพินิจของศาล 2. คําสั่งจําหนายคดีตามมาตรา 132 ศาลตองสั่งในเรื่องคาฤชาธรรมเนียมตามสมควร 3. การสั่งจําหนายคดีอาจจะเปนการจําหนายทั้งคดี หรือบางสวน หรือบางคนก็ได ง. ผลของคําสั่งจําหนายคดี คําสั่งจําหนายคดีถือวาเปนคําสั่งที่มไิ ดมีการวินิจฉัยชี้ขาดประเด็นแหงคดี โจทกจึงสามารถนํากลับมาฟองใหมได ไมเปนการดําเนินกระบวนพิจารณาซ้าํ หรือฟองซ้ํา 1.3 ศาลจะปฏิเสธไมยอมพิพากษาหรือมีคําสั่งชีข ้ าดคดีไมได มาตรา 134 ไมวากรณีใด ๆ หามมิใหศาลที่รับฟองคดีไวปฏิเสธไมยอมพิพากษาหรือมีคําสั่งชี้ขาดคดีโดยอางวา ไมมีบทบัญญัติแหง กฎหมายที่จะใชบังคับแกคดีหรือวาบทบัญญัติแหงกฎหมายที่จะใชบังคับนั้นเคลือบคลุมหรือไมบริบูรณ 2.

การชําระหนี้กอนมีคําพิพากษา

จําเลยวางเงินตอศาลกอนมีคําพิพากษา โดยยอมรับผิดหรือไมยอมรับผิดก็ได จําเลยชอบที่จะชําระหนี้อยางอื่นนอกจากเงินไดกอนศาลมีคําพิพากษา 2.1 การวางเงินกอนกอนมีคําพิพากษา

มาตรา 135 ในคดีที่เรียกรองใหชําระหนี้เปนเงิน หรือมีการเรียกรองใหชําระหนี้เปนเงินรวมอยูดวย ไมวาเวลาใด ๆ กอนมีคํา พิพากษาจําเลยจะนําเงินมาวางศาลเต็มจํานวนที่เรียกรองหรือแตบางสวน หรือตามจํานวนเทาที่ตนคิดวาพอแกจํานวนที่โจทกมีสิทธิ เรียกรองก็ได ทั้งนี้ โดยยอมรับผิดหรือไมยอมรับผิดก็ได มาตรา 136 ในกรณีที่จําเลยวางเงินตอศาลโดยยอมรับผิด ถาโจทกพอใจยอมรับเงินที่จําเลยวางโดยไมติดใจเรียกรองมากกวานั้น และ คดีไมมีประเด็นที่จะตองวินิจฉัยตอไปอีก ใหศาลพิพากษาคดีไปตามนั้น คําพิพากษานั้นเปนที่สุด แตถาโจทกไมพอใจในจํานวนเงินที่ จําเลยวางและยังติดใจที่จะดําเนินคดีเพื่อใหจําเลยตองรับผิดในจํานวนเงินตามที่เรียกรองตอไปอีก จําเลยมีสิทธิถอนเงินที่วางไวนั้นได โดยใหถอื เสมือนวามิไดมีการวางเงิน หรือจําเลยจะยอมใหโจทกรับเงินนั้นไปก็ได ในกรณีหลังนี้ โจทกจะรับเงินไปหรือไมก็ตามจําเลย ไมตองเสียดอกเบี้ยในจํานวนเงินที่วาง แมวาจําเลยมีความรับผิดตามกฎหมายจะตองเสีย ทั้งนี้ นับแตวันที่จําเลยยอมใหโจทกรับเงิน ไป ในกรณีที่จําเลยวางเงินตอศาลโดยไมยอมรับผิด จําเลยจะรับเงินนั้นคืนไปกอนที่มีคําพิพากษาวาจําเลยไมตองรับผิดไมได การวางเงินเชนวานี้ ไมเปนเหตุระงับการเสียดอกเบี้ย หากจําเลยมีความรับผิดตามกฎหมายจะตองเสีย

ก. วิธีการวางเงิน ตองเปนการวางเงินตอศาลเพื่อชําระหนีแ้ กโจทยกอนศาลชั้นตนพิพากษา และตองใหโจทกรับเงินนั้นไปได ข. ผลของการวางเงิน 1) กรณีจาํ เลยวางเงินโดยยอมรับผิด – ถาโจทกพอใจ และคดีไมมีประเด็นอื่นอีก คําพิพากษาดังกลาวเปนที่สุด จะอุทธรณหรือฎีกาอีกไมได  งรับผิดตอ 2) กรณีจาํ เลยไมยอมรับผิด – จําเลยจะขอรับเงินคืนไปไมได จนกวาศาลจะพิพากษาวาจําเลยไมตอ โจทก และไมพนความรับผิดในเรื่องดอกเบี้ย โจทยฟองจําเลยใหชําระหนี้เงินกู 200,000 บาท กับใหจําเลยสงมอบรถจักรยานยนตคืนโจทก หากคืนไมไดใหใชราคา 30,000 บาท จําเลยใหการวากูเงินโจทกไปจริง 200,000 บาท สวนรถจักรยานยนตที่ยืมมาคืนใหโจทกไปแลว ระหวางพิจารณาจําเลยนําเงิน 200,000 บาท มาวางศาลเพื่อใหโจทกรับไปได ศาลสอบโจทกแถลงยอมรับเงินที่จําเลยวาง โดยไมติดใจเรียกรองใหจําเลยคืน รถจักรยานยนตใหแกโจทกอีกตอไป ดังนี้ ศาลจะพิพากษาอยางไร 2.2 การชําระหนี้อยางอื่นนอกจากใหชาํ ระเงิน

52


มาตรา 137 ในคดีที่เรียกรองใหชําระหนี้อยางอื่นนอกจากใหชําระเงินจําเลยชอบที่จะทําการชําระหนี้นั้นไดโดยแจงใหศาลทราบใน คําใหการหรือแถลงโดยหนังสือเปนสวนหนึ่งตางหากก็ได ถาโจทกยอมรับการชําระหนี้นั้นเปนการพอใจเต็มตามที่เรียกรองแลวใหศาลพิพากษาคดีไปตามนั้น และคําพิพากษานั้นให เปนที่สุด ถาโจทกไมพอใจในการชําระหนี้เชนวานั้น โจทกชอบที่จะดําเนินคดีนั้นตอไปได โจทกฟองวา จําเลยเชาบานโจทกครบกําหนดตามสัญญาแลว จําเลยไมยอมออกไปจากบานที่เชา ขอใหขับไลจําเลยและบริวาร ออกไปจากบานโจทก จําเลยยื่นคําใหการวา จะออกจากบานโจทกที่เชาอยูภายใน 3 เดือน และขนยายทรัพยสินพรอมบริวารออกไป ดวย ดังนี้ ทานเปนศาลจะดําเนินการอยางไร 3.

การตกลงหรือประนีประนอมยอมความ

คูความจะตกลงกันหรือประนีประนอมยอมความกันในประเด็นแหงคดีโดยไมฝา ฝนตอกฎหมายเมื่อใดก็ได กฎหมายหามมิใหคูความอุทธรณฎีกาคําพิพากษาตามยอม เวนแตจะเขาขอยกเวนตามที่กฎหมายบัญญัติไว 3.1 หลักเกณฑการตกลงหรือประนีประนอมยอมความ

มาตรา 138 ในคดีที่คูความตกลงกันหรือปรานีประนอมยอมความกันในประเด็นแหงคดีโดยมิไดมีการถอนคําฟองนั้นและขอตกลง หรือการปรานีประนอมยอมความกันนั้นไมเปนการฝาฝนตอกฎหมาย ใหศาลจดรายงานพิสดารแสดงขอความแหงขอตกลงหรือการ ประนีประนอมยอมความเหลานั้นไว แลวพิพากษาไปตามนั้น หามมิใหอุทธรณคําพิพากษาเชนวานี้ เวนแตในเหตุตอไปนี้ (1) เมื่อมีขอกลาวอางวาคูความฝายใดฝายหนึ่งฉอฉล (2) เมื่อคําพิพากษานั้นถูกกลาวอางวาเปนการละเมิดตอบทบัญญัติแหงกฎหมายอันเกี่ยวดวยความสงบเรียบรอยของ ประชาชน (3) เมื่อคําพิพากษานั้นถูกกลาวอางวามิไดเปนไปตามขอตกลงหรือการประนีประนอมยอมความ ถาคูความตกลงกันเพียงแตใหเสนอคดีตออนุญาโตตุลาการใหนําบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้วาดวยอนุญาโตตุลาการ มาใชบังคับ หลักเกณฑการตกลงกันหรือประนีประนอมยอมความ 1)

ศาลตองสั่งรับคําฟองคดีนนั้ ไวพิจารณาแลว และยังไมมีการถอนคําฟองไปจากศาล  วามในคดี 2) เปนการตกลงกันระหวางคูค 3) ตองตกลงกันหรือประนีประนอมยอมความกันในประเด็นแหงคดี 4) ขอตกลงหรือการประนีประนอมยอมความกันนั้นไมฝาฝนตอกฎหมาย 3.2 ผลของคําพิพากษาตามยอม ก. ผูกพันคูความในคดี ข. การใชสิทธิอุทธรณคาํ พิพากษาตามยอม มาตรา 138 วรรคสอง หามอุทธรณคาํ พิพากษาตามยอมตามมาตรา 138 วรรคหนึ่ง แตมีขอ ยกเวน 3 ประการ 1. เมื่อมีขอกลาวอางวาคูความฝายใดฝายหนึ่งฉอฉล 2. เมื่อคําพิพากษานั้นถูกกลาวอางวาเปนการละเมิดตอบทบัญญัตแ ิ หงกฎหมายอันเกี่ยวดวยความสงบ เรียบรอยของประชาชน 3. เมื่อคําพิพากษานั้นถูกกลาวอางวามิไดเปนไปตามขอตกลงหรือการประนีประนอมยอมความ

53


7. คําพิพากษาและคําสั่ง การทําคําพิพากษาหรือคําสั่ง ตองทําเปนหนังสือและมีรายการตามที่กฎหมายกําหนด คําพิพากษาหรือคําสั่งที่ชขี้ าดตองวินิจฉัยตามขอหาในคําฟองทุกขอและหามเกินคําฟองเวนแตกรณีที่ศาลอาจ

พิพากษาหรือทําคําสั่งเกินกวาคําฟองได หากคําพิพากษาหรือคําสั่งมีขอผิดพลาดเล็กนอยหรือขอผิดหลงเล็กนอย ศาลอาจมีคําสั่งเพิ่มเติม แกไข ขอผิดพลาดหรือขอผิดหลงเชนวานั้นใหถกู ก็ได 1.

หลักเกณฑในการทําคําพิพากษาหรือคําสั่ง

ถาคําพิพากษาหรือคําสั่งจะตองทําโดยผูพ  ิพากษาหลายคน จะตองบังคับตามความเห็นของฝายขางมาก จํานวนผู

พิพากษาของฝายขางมากนัน้ ในศาลชั้นตนหรือศาลอุทธรณตองไมนอยกวาสองคน และในศาลฎีกาตองไมนอยกวา สามคน ในศาลชั้นตนและศาลอุทธรณ ผูพิพากษาคนใดทีร่ วมเปนองคคณะจะทําความเห็นแยงก็ได แตในศาลฎีกาจะทํา ความเห็นแยงไมได ในศาลอุทธรณหรือศาลฎีกา ถาอธิบดีผพ ู ิพากษาศาลอุทธรณหรือประธานศาลฎีกาแลวแตกรณีเห็นสมควรจะใหมี การวินิจฉัยปญหาใดในคดีเรื่องใดโดยทีป่ ระชุมใหญกไ็ ด คําวินจิ ฉัยของที่ประชุมใหญใหเปนไปตามเสียงขางมาก ถามี คะแนนเสียงเทากันใหประธานแหงที่ประชุมออกเสียงเพิ่มขึ้นอีกหนึ่งเสียงเปนเสียงชี้ขาดคําพิพากษาหรือคําสั่งตอง เปนไปตามคําวินิจฉัยของที่ประชุมใหญ คําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลตองทําเปนหนังสือ มีขอความตามทีบ ่ ังคับไว การอานคําพิพากษาหรือคําสั่งใหอานขอความทั้งหมดในศาลโดยเปดเผยตอหนาคูความ และใหศาลจดลงในคํา พิพากษาหรือคําสั่งหรือในรายงาน ซึ่งการอานนั้นและใหคูความทีม่ าศาลลงชื่อ ถาคูค วามไมมาศาล ศาลจะงดการ อานก็ได ในกรณีเชนนี้ใหศาลจดแจงไวในรายงานและถือวาไดอานตามกฎหมายแลว 1.1

การทําคําพิพากษาหรือคําสั่ง ขั้นตอนการทําคําพิพากษาอยูใน ป.วิ.พ.มาตรา 140 มาตรา 140 การทําคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาล ใหดําเนินตามขอบังคับตอไปนี้ (1) ศาลจะตองประกอบครบถวนตามบทบัญญัติแหงกฎหมายวาดวยเขตอํานาจศาล และอํานาจผูพิพากษา (2) ภายใตบังคับบทบัญญัติมาตรา 13 ถาคําพิพากษาหรือคําสั่งจะตองทําโดยผูพิพากษาหลายคน คําพิพากษาหรือคําสั่งนั้น จะตองบังคับตามความเห็นของฝายขางมาก จํานวนผูพิพากษาฝายขางมากนั้น ในศาลชั้นตนหรือศาลอุทธรณตองไมนอยกวาสองคน และในศาลฏีกาไมนอยกวาสามคน ในศาลชั้นตนและศาลอุทธรณ ถาผูพิพากษาคนใดมีความเห็นแยง ก็ใหผูพิพากษาคนนั้นเขียน ใจความแหงความเห็นแยงของตนกลัดไวในสํานวน และจะแสดงเหตุผลแหงขอแยงไวดวยก็ได ในศาลอุทธรณหรือศาลฎีกา ถาอธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณ หรือประธานศาลฎีกา แลวแตกรณี เห็นสมควรจะใหมีการ วินิจฉัยปญหาใดในคดีเรื่องใดโดยที่ประชุมใหญก็ได หรือถามีกฎหมายกําหนดใหวินิจฉัยปญหาใดหรือคดีเรื่องใดโดยที่ประชุมใหญก็ให วินิจฉัยโดยที่ประชุมใหญ ภายใตบังคับแหงมาตรา 13 ที่ประชุมใหญนั้น สําหรับศาลอุทธรณใหประกอบดวยอยางนอยผูพิพากษาหัวหนาคณะไมนอย กวา 10 คน สําหรับศาลฎีกาใหประกอบดวยผูพิพากษาทุกคนซึ่งอยูปฏิบัติหนาที่ แตตองไมนอยกวากึ่งจํานวนผูพิพากษาแหงศาลนั้น และใหอธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณ หรือประธานศาลฎีกาแลวแตกรณีหรือผูทําการแทน เปนประธาน

54


คําวินิจฉัยของที่ประชุมใหญใหเปนไปตามเสียงขางมากและถามีคะแนนเสียงเทากัน ใหประธานแหงที่ประชุมออกเสียง เพิ่มขึ้นอีกเสียงหนึ่งเปนเสียงชี้ขาด ในคดีซึ่งที่ประชุมใหญไดวินิจฉัยปญหาแลว คําพิพากษาหรือคําสั่งตองเปนไปตามคําวินิจฉัยของที่ประชุมใหญ และตองระบุ ไวดวยวาปญหาขอใดไดวินิจฉัยโดยที่ประชุมใหญ ผูพิพากษาที่เขาประชุมแมมิใชเปนผูนั่งพิจารณา ก็ใหมีอํานาจพิพากษาหรือทําคําสั่ง ในคดีนั้นได และเฉพาะในศาลอุทธรณใหทําความเห็นแยงไดดวย (3) การอานคําพิพากษาหรือคําสั่ง ใหอานขอความทั้งหมดในศาลโดยเปดเผย ตามเวลาที่กําหนดไวในประมวลกฎหมายนี้ ตอหนาคูความทั้งสองฝายหรือฝายใดฝายหนึ่งในกรณีเชนวานี้ใหศาลจดลงไวในคําพิพากษาหรือคําสั่ง หรือในรายงานซึ่งการอานนั้น และใหคูความที่มาศาลลงลายมือชื่อไวเปนสําคัญ ถาคูความไมมาศาล ศาลจะงดการอานคําพิพากษาหรือคําสั่งก็ไดในกรณีเชนวานี้ ใหศาลจดแจงไวในรายงานและใหถือวาคํา พิพากษาหรือคําสั่งนั้นไดอานตามกฎหมายแลว เมื่อศาลที่พิพากษาคดี หรือที่ไดรับคําสั่งจากศาลสูงใหอานคําพิพากษาหรือคําสั่ง ไดอานคําพิพากษาหรือคําสั่งตาม บทบัญญัติในมาตรานี้วันใด ใหถือวาวันนั้นเปนวันที่พิพากษาหรือมีคําสั่งคดีนั้น

ก. จะตองประกอบครบถวนตามบทบัญญัติแหงกฎหมายวาดวยเขตอํานาจศาล และอํานาจผูพิพากษา ข. การชีข้ าดตัดสินโดยองคคณะผูพิพากษา ถาคําพิพากษาหรือคําสั่งจะตองทําโดยผูพ  ิพากษาหลายคน คําพิพากษาหรือคําสัง่ นั้นจะตองบังคับตามความเห็น ของฝายขางมาก ศาลชั้นตนหรือศาลอุทธรณตองไมนอยกวาสองคน และในศาลฏีกาไมนอยกวาสามคน ค. การชี้ขาดตัดสินคดีโดยที่ประชุมใหญ มีเฉพาะในศาลอุทธรณและศาลฎีกาเทานั้น คดีจะมีการประชุมใหญดวยเหตุผลดังนี้ 1. ศาลอุทธรณหรือศาลฎีกา ถาอธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณ หรือประธานศาลฎีกา แลวแตกรณี เห็นสมควร จะใหมกี ารวินิจฉัยปญหาใดในคดีเรือ่ งใดโดยที่ประชุมใหญ 2. มีกฎหมายกําหนดใหชี้ขาดตัดสินคดีโดยที่ประชุมใหญ องคประชุมของที่ประชุมใหญ  ิพากษาหัวหนาคณะไมนอยกวา 10 คน สําหรับศาลฎีกาให • ศาลอุทธรณใหประกอบดวยอยางนอยผูพ ประกอบดวยผูพิพากษาทุกคนซึ่งอยูปฏิบตั ิหนาที่ แตตอ งไมนอยกวากึ่งจํานวนผูพพิ ากษาแหงศาลนั้น และให อธิบดีผูพิพากษาศาลอุทธรณ หรือประธานศาลฎีกาแลวแตกรณีหรือผูทาํ การแทน เปนประธาน • ศาลอุทธรณภาคไมอยูในบังคับของ ป.วิ.พ.มาตรา 140(2) การลงมติของที่ประชุมใหญ - คําวินิจฉัยของที่ประชุมใหญใหเปนไปตามเสียงขางมากและถามีคะแนนเสียงเทากัน ใหประธานแหงที่ประชุมออกเสียงเพิ่มขึ้นอีกเสียงหนึ่งเปนเสียงชี้ขาด ง. การทําความเห็นแยง เฉพาะในศาลอุทธรณใหทาํ ความเห็นแยงไดดวย การชีข้ าดตัดสินโดยที่ประชุมใหญของศาลฎีกาเทานัน ้ ที่หา มไมใหทําความเห็นแยง ถาความเห็นแยงเปนความเห็นแยงเฉพาะในปญหาขอกฎหมายและคดีนั้นตองหามฎีกาในปญหาขอเท็จจริง คูความจะไมมีสิทธิฎีกาในปญหาขอเท็จจริง จ. การอานคําพิพากษาหรือคําสั่งมีขอ พิจารณาดังนี้ 1. การนัดฟงคําพิพากษาหรือคําสั่ง 2. การอานคําพิพากษาหรือคําสั่ง 55

กฎหมายวิธีสบัญญัติ ๑ : วิธีพิจารณาความแพง 1.2 รายการในคําพิพากษาหรือคําสั่ง

คําพิพากษาหรือคําสั่งตองมีรายละเอียดตาม ป.วิ.พ.มาตรา 141 มาตรา 141 คําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลใหทําเปนหนังสือและตองกลาวหรือแสดง (1) ชือ่ ศาลที่พิพากษาคดีนั้น (2) ชือ่ คูความทุกฝายและผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูแทน ถาหากมี (3) รายการแหงคดี (4) เหตุผลแหงคําวินิจฉัยทั้งปวง (5) คําวินิจฉัยของศาลในประเด็นแหงคดีตลอดทั้งคาฤชาธรรมเนียม คําพิพากษาหรือคําสั่งนั้นตองลงลายมือชื่อผูพิพากษาที่พิพากษาหรือทําคําสั่งหรือถาผูพิพากษาคนใดลงลายมือชื่อไมไดก็ให ผูพิพากษาอื่นที่พิพากษาหรือทําคําสั่งคดีนั้นหรืออธิบดีผูพิพากษาแลวแตกรณี จดแจงเหตุที่ผูพิพากษาคนนั้นมิไดลงลายมือชื่อและมี ความเห็นพองดวยคําพิพากษาหรือคําสั่งนั้นแลวกลัดไวในสํานวนความ ในกรณีที่ศาลมีอํานาจทําคําสั่งหรือพิพากษาคดีไดดวยวาจา การที่ศาลจะตองทํารายงานเกี่ยวดวยคําสั่งหรือคําพิพากษานั้น ไมจําตองจดแจงรายการแหงคดีหรือเหตุผลแหงคําวินิจฉัย แตเมื่อคูความฝายใดแจงความจํานงที่จะอุทธรณหรือไดยื่นอุทธรณขึ้นมา ใหศาลมีอํานาจทําคําชี้แจงแสดงรายการขอสําคัญ หรือเหตุผลแหงคําวินิจฉัยกลัดไวกับบันทึกนั้นภายในเวลาอันสมควร การที่ศาลอุทธรณพิพากษายืนใหโจทกใชคาทนายความชั้นอุทธรณแทนจําเลยโดยไมไดพิพากษาหรือมีคําสั่งในเรื่องคาฤชาธรรม เนียมชอบหรือไม 2.

ศาลตองชี้ขาดทุกประเด็นและไมเกินคําฟอง

คําพิพากษาหรือคําสั่งศาลที่ชี้ขาดคดีตองตัดสินตามขอหาในคําฟองทุกขอ แตหา มมิใหคําพิพากษาหรือทําคําสั่งให

สิ่งใดๆเกินไปกวาหรือนอกจากที่ปรากฏในคําฟอง นอกจากจะเขาขอยกเวนตามที่บัญญัติไว ถาในคําพิพากษาหรือคําสัง่ ใดมีขอผิดพลาดเล็กนอยหรือขอผิดหลงเล็กนอยอื่นๆ ศาลจะมีคาํ สั่งแกไขใหถูกก็ได 2.1 หลักกฎหมายที่ศาลตองชี้ขาดทุกประเด็นแตไมเกินคําฟอง มาตรา 142 วรรคหนึ่ง คําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลที่ชี้ขาดคดีตองตัดสินตามขอหาในคําฟองทุกขอ แตหามมิใหพิพากษาหรือทํา คําสั่งใหสิ่งใด ๆ เกินไปกวาหรือนอกจากที่ปรากฎในคําฟอง…

ก. ศาลตองวินิจฉัยชีข้ าดตามขอหาในคําฟองทุกขอ ข. หามศาลพิพากษาหรือทําคําสั่งเกินคําฟอง GUIDE อานตัวอยางในบทที่ 7.2.1 โจทยฟองวา จําเลยปลูกสรางบานรุกล้ําเขามาในที่ดินของโจทก โจทกบอกกลาวใหจําเลยรื้อถอนบานสวนที่รุกล้ําแลว แตจําเลย เพิกเฉย ขอใหบังคับจําเลยรื้อถอนบานดังกลาวออกจากที่ดินโจทย และหามมิใหจําเลยและบริวารเขาไปเกี่ยวของในที่ดินดังกลาว หาก จําเลยไมปฏิบัติตามใหโจทกเปนผูรื้อถอนโดยจําเลยออกคาใชจาย ขอเท็จจริงฟงไดวา จําเลยปลูกสรางบานตามฟองรุกล้ําเขาไปใน ที่ดินของโจทกโดยสุจริต ศาลชั้นตนจึงพิพากษาใหจําเลยชําระเงินเปนคาชดใชที่ดินของโจทก ใหวินิจฉัยวา คําพิพากษาของศาลชั้นตน ชอบดวยกฎหมายหรือไม 2.2 ขอยกเวนที่ศาลอาจพิพากษาหรือทําคําสั่งเกินกวาคําฟองได

มาตรา 142 คําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลที่ชี้ขาดคดีตองตัดสินตามขอหาในคําฟองทุกขอ แตหามมิใหพิพากษาหรือทําคําสั่งใหสิ่ง ใด ๆ เกินไปกวาหรือนอกจากที่ปรากฎในคําฟอง เวนแต (1) ในคดีฟองเรียกอสังหาริมทรัพย ใหพึงเขาใจวาเปนประเภทเดียวกับฟองขอใหขับไลจําเลย ถาศาลพิพากษาใหโจทกชนะ คดี เมื่อศาลเห็นสมควรศาลจะมีคําสั่งใหขับไลจําเลยก็ได คําสั่งเชนวานี้ใหใชบังคับตลอดถึงวงศญาติทั้งหลายและบริวารของจําเลยที่ อยูบนอสังหาริมทรัพยนั้น ซึ่งไมสามารถแสดงอํานาจพิเศษใหศาลเห็นได (2) ในคดีที่โจทกฟองเรียกทรัพยใด ๆ เปนของตนทั้งหมดแตพิจารณาไดความวาโจทกควรไดแตสวนแบง เมื่อศาล เห็นสมควรศาลจะพิพากษาใหโจทกไดรับแตสวนแบงนั้นก็ได 56


(3) ในคดีที่โจทกฟองขอใหชําระเงินพรอมดวยดอกเบี้ยจนถึงวันฟองเมื่อศาลเห็นสมควร ศาลจะพิพากษาใหจําเลยชําระ ดอกเบี้ยจนถึงวันที่ไดชําระเสร็จตามคําพิพากษาก็ได (4) ในคดีที่โจทกฟองเรียกคาเชาหรือคาเสียหายอันตอเนื่องคํานวณถึงวันฟอง เมื่อศาลเห็นสมควร ศาลจะพิพากษาใหชําระ คาเชาและคาเสียหายเชนวานี้จนถึงวันที่ไดชําระเสร็จตามคําพิพากษาก็ได (5) ในคดีที่อาจยกขอกฎหมายอันเกี่ยวดวยความสงบเรียบรอยของประชาชนขึ้นอางไดนั้น เมื่อศาลเห็นสมควร ศาลจะยกขอ เหลานั้นขึ้นวินิจฉัยแลวพิพากษาคดีไปก็ได (6) ในคดีที่โจทกฟองขอใหชําระเงินพรอมดวยดอกเบี้ยซึ่งมิไดมีขอตกลงกําหนดอัตราดอกเบี้ยกันไว เมื่อศาลเห็นสมควรโดย คํานึงถึงเหตุสมควรและความสุจริตในการสูความหรือการดําเนินคดี ศาลจะพิพากษาใหจําเลยชําระดอกเบี้ยในอัตราที่สูงขึ้นกวาที่ โจทกมีสิทธิไดรับตามกฎหมายแตไมเกินรอยละสิบหาตอปนับตั้งแตวันฟองหรือวันอื่นหลังจากนั้นก็ได

ก. คดีฟองเรียกอสังหาริมทรัพย ข. คดีฟองเรียกทรัพยเปนของตนทั้งหมด ค. คดีที่ฟองขอใหชําระเงินพรอมดวยดอกเบี้ย ง. คดีทฟี่ องเรียกคาเชาหรือคาเสียหาย จ. คดีที่อาจยกขอกฎหมายอันเกี่ยวดวยความสงบเรียบรอยของประชาชน ฉ. คดีที่โจทกฟองขอใหชาํ ระเงินพรอมดวยดอกเบี้ยซึ่งมิไดมีขอตกลงกําหนดอัตราดอกเบี้ยกันไว โจทกฟองวา จําเลยทําสัญญาค้ําประกันหนี้ลูกหนี้ตามสัญญากูยืมเงิน ตอมาลูกหนี้ไมชําระหนี้ขอใหบังคับจําเลยชําระเงิน 1,000,000 บาท จําเลยขาดนัดยื่นคําใหการ ศาลชั้นตนพิจารณาแลวเห็นวาคําฟองโจทกเคลือบคลุม จึงไมพิจารณาประเด็นอื่นแลว พิพากษายกฟอง ใหวินิจฉัยวา คําพิพากษาของศาลชั้นตนชอบดวยกฎหมายหรือไม

3. การแกไขคําพิพากษาหรือคําสั่งในขอผิดพลาดเล็กนอยหรือขอผิดหลงเล็กนอย คําพิพากษาหรือคําสั่งโดยปกติจะแกไขเปลี่ยนแปลงไมได เวนแตเปนการแกไขในขอผิดพลาดเล็กนอยหรือขอผิด

หลงเล็กนอย ศาลที่มีอํานาจแกไขคําพิพากษาหรือคําสั่งในขอผิดพลาดเล็กนอยหรือขอผิดหลงเล็กนอย คือศาลอุทธรณหรือศาล ฎีกา แลวแตกรณี เวนแตจะไมมีการอุทธรณหรือฎีกา 3.1 หลักการคําพิพากษาหรือคําสั่งในขอผิดพลาดเล็กนอยหรือขอผิดหลงเล็กนอย มาตรา 143 ถาในคําพิพากษาหรือคําสั่งใด มีขอผิดพลาดเล็กนอยหรือขอผิดหลงเล็กนอยอื่น ๆ และมิไดมีการอุทธรณหรือฎีกา คัดคานคําพิพากษาหรือคําสั่งนั้น เมื่อศาลที่ไดพิพากษาหรือมีคําสั่งนั้นเห็นสมควร หรือเมื่อคูความที่เกี่ยวของรองขอ ศาลจะมีคําสั่ง เพิ่มเติมแกไขขอผิดพลาด หรือขอผิดหลงเชนวานั้นใหถูกก็ไดแตถาไดมีการอุทธรณหรือฎีกาคัดคานคําพิพากษาหรือคําสั่งนั้น อํานาจ ที่จะแกไขขอผิดพลาดหรือขอผิดหลงนั้นยอมอยูแกศาลอุทธรณหรือศาลฎีกาแลวแตกรณี คําขอใหแกไขขอผิดพลาดหรือขอผิดหลงนั้น ใหยื่นตอศาลดังกลาวแลว โดยกลาวไวในฟองอุทธรณหรือฎีกา หรือโดยทําเปนคํารองสวนหนึ่งตางหาก การทําคําสั่งเพิ่มเติมมาตรานี้ จะตองไมเปนการกลับหรือแกคําวินิจฉัยในคําพิพากษาหรือคําสั่งเดิม เมื่อไดทําคําสั่งเชนวานั้นแลว หามไมใหคัดสําเนาคําพิพากษาหรือคําสั่งเดิม เวนแตจะไดคัดสําเนาคําสั่งเพิ่มเติมนั้นรวมไป ดวย

ก. ผูที่มีสิทธิรองขอใหศาลแกไขคําพิพากษาหรือคําสั่ง ผูที่มีสิทธิรองขอใหศาลแกไขคําพิพากษาหรือคําสั่ง ไดแก คูค วามในคดี ผูไมใชคูความไมมีอํานาจ แตถาศาลเห็น เองก็มีอํานาจที่จะแกไขได แตตองทําโดยความรูเห็นของคูความในคดีนั้น ข. การแกไขคําพิพากษาหรือคําสั่ง

57


การที่ศาลจะมีคําสั่งแกไขไดนั้น ตองเปนการแกไขขอผิดพลาดเล็กนอยหรือขอหลงลืมหรือเขาใจผิดเล็กนอยเทานั้น

สวนใหญมักเกิดจากการพิมพผิดไปจากที่ศาลวินิจฉัยไว ไมวาจะเปนการพิมพตัวอักษรผิด สะกดคําผิด พิมพตัวเลขผิด หรือสลับที่กัน หรือพิมพตัวเลขปผิด ค. วิธีการแกไขคําพิพากษาหรือคําสั่ง ศาลจะทําคําสั่งฉบับใหมสงั่ แกไขสวนที่ผดิ ใหถูกตองแลวแนบติดไปกับคําพิพากษาหรือคําสั่งเดิม โดยไมไดขดี ฆา หรือลบขอความในคําพิพากษาหรือคําสัง่ เดิม ถาคูความไมอุทธรณคําพิพากษา ศาลชั้นตนจะมีคําสั่งเพิ่มเติมแกไขคําพิพากษาในกรณีดังตอไปนี้ไดหรือไม 1. คําพิพากษาศาลชั้นตนพิมพจํานวนเงิน 5,312 บาท ผิดเปน 5,213 บาท 2. คําพิพากษาศาลชั้นตนพิมพนามสกุลจําเลยที่ 1 “คลองอักขระ” ผิดเปน “คลองอักษร” 3. ศาลชั้นตนวินิจฉัยไวแลววาจําเลยตองรับผิดชําระดอกเบี้ยแกโจทยดวย แตพิพากษาโดยมิไดนําดอกเบี้ยจํานวนดังกลาวมา รวมคํานวณเปนยอดหนี้ที่จําเลยตองชําระแกโจทก 4. โจทกฟองใหจําเลยชําระเงิน 2,973,482 บาท แตโจทกมีคําขอทายฟองใหจําเลยชําระเงิน 2,927,761 บาท พรอม ดอกเบี้ยในอัตรารอยละ 19 ตอปของเงินตน 2,927,761 บาท และศาลชั้นตนพิพากษาใหจําเลยชําระเงินตามจํานวนในคํา ขอทายฟอง ตอมาโจทกรองขอใหแกคําคําพิพากษาเปนวาใหจําเลยชําระเงิน 2,973,482 บาท โดยจําเลยไมคัดคาน

3.2 ศาลที่มอี ํานาจแกไขคําพิพากษาหรือคําสั่ง ก. กรณีไมมกี ารอุทธรณหรือฎีกาคําพิพากษาหรือคําสั่ง ไดแก ศาลชั้นตน ข. กรณีมีการอุทธรณหรือฎีกาคําพิพากษาหรือคําสัง่ ไดแก ศาลอุทธรณหรือศาลฎีกาแลวแตกรณี

58


8. ผลแหงคําพิพากษาและคําสั่ง กฎหมายหามมิใหศาลหรือคูความดําเนินกระบวนพิจารณาซ้าํ คําพิพากษาหรือคําสั่งใดๆ ยอมผูกพันคูค วาม กฎหมายหามมิใหคูความเดียวกันฟองซ้ํา 1.

หลักเกณฑการดําเนินกระบวนการพิจารณาซ้ํา

เมื่อใดศาลมีคาํ พิพากษาหรือคําสั่งวินิจฉัยชี้ขาดคดีหรือในประเด็นขอใดขอหนึ่งแหงคดีแลว จะดําเนินกระบวน

พิจารณาในศาลนั้นอันเกี่ยวกับคดีหรือประเด็นที่ไดวินจิ ฉัยชี้ขาดแลวไมได มีขอยกเวนมิใหถือวาเปนการดําเนินกระบวนพิจารณาซ้ํา คือการแกไขขอผิดพลาด หรือขอผิดหลงเล็กนอย การ พิจารณาคดีใหม การยื่นการยอมรับหรือไมยอมรับซึง่ อุทธรณหรือฎีกา ฯลฯ ตามที่บัญญัตไิ วในมาตรา 144 (1) ถึง (5) 1.1 หลักเกณฑการดําเนินกระบวนพิจารณาซ้ํา มาตรา 144 เมื่อศาลใดมีคําพิพากษา หรือคําสั่งวินิจฉัยชี้ขาดคดีหรือในประเด็นขอใดแหงคดีแลว หามมิใหดําเนินกระบวนพิจารณา ในศาลนั้นอันเกี่ยวกับคดีหรือประเด็นที่ไดวินิจฉัยชี้ขาดแลวนั้น เวนแตกรณีจะอยูภายใตบังคับบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้วา ดวย (1) การแกไขขอผิดพลาดเล็กนอยหรือขอผิดหลงเล็กนอยอื่น ๆ ตามมาตรา 143 (2) การพิจารณาใหมแหงคดีซึ่งไดพิจารณาและชี้ขาดตัดสินไปฝายเดียวตามมาตรา 209 และคดีที่เอกสารไดสูญหายหรือ บุบสลายตามมาตรา 53 (3) การยื่น การยอมรับ หรือไมยอมรับ ซึ่งอุทธรณหรือฎีกาตามมาตรา 229 และ 247 และการดําเนินวิธีบงั คับชั่วคราวใน ระหวางการยื่นอุทธรณหรือฎีกาตามมาตรา 254 วรรคสุดทาย (4) การที่ศาลฎีกาหรือศาลอุทธรณสงคดีคืนไปยังศาลลางที่ไดพิจารณาและชี้ขาดตัดสินคดีนั้น เพื่อใหพิพากษาใหมหรือ พิจารณาและพิพากษาใหมตามมาตรา 243 (5) การบังคับคดีตามคําพิพากษาหรือคําสั่งตามมาตรา 302 ทั้งนี้ไมเปนการตัดสิทธิในอันที่จะบังคับตามบทบัญญัติแหงมาตรา 16 และ 240 วาดวยการดําเนินกระบวนพิจารณาโดย ศาลอื่นแตงตั้ง

ก. ศาลมีคําพิพากษาหรือคําสั่งวินิจฉัยชี้ขาดคดีหรือในประเด็นขอใดแหงคดีแลว ข. หามมิใหดําเนินกระบวนพิจารณาในศาลนั้นอันเกี่ยวกับคดีหรือประเด็นที่ไดวินิจฉัยชีข้ าดแลว ขอสังเกตเกี่ยวกับการดําเนินกระบวนการพิจารณาซ้ํา 1. การยื่นคํารองขอเปนคดีไมมีขอพิพาทก็อาจเปนการดําเนินกระบวนพิจารณาซ้าํ กับการฟองคดีที่มีขอ พิพาทได หากมีประเด็นอยางเดียวกัน 2. การดําเนินกระบวนพิจารณาซ้ํามีผลกระทบถึงเรื่องอํานาจฟอง ซึ่งเปนปญหาเกี่ยวกับความสงบ เรียบรอย ศาลสามารถยกขึ้นวินิจฉัยไดเอง 3. กรณีที่ศาลลางมีคําพิพากษาหรือคําสั่ง และศาลสูงมีคาํ พิพากษายกคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาล ลาง โดยวินจิ ฉัยในประเด็นบางขอและใหศาลลางพิจารณาประเด็นขออื่นแลวพิพากษาใหม ศาลลาง ยอมมีอํานาจวินิจฉัยในประเด็นที่ศาลสูงกําหนดเทานัน้ เมื่อศาลลางวินิจฉัยแลว คูความก็สามารถ อุทธรณไดเฉพาะประเด็นที่ศาลสูงกําหนดใหศาลลางมีคําวินิจฉัยใหมเทานั้น สวนประเด็นที่ศาลสูง

59


4.

5.

มิไดกําหนด แตศาลลางวินิจฉัยเอง คูความไมสามารถจะอุทธรณได เปนการดําเนินกระบวน พิจารณาซ้าํ กรณีศาลวินิจฉัยประเด็นแหงคดีบางขอ โดยไมไดวินิจฉัยขออื่น เนื่องจากวาประเด็นที่เหลือไมทํา ใหผลของคดีเปลี่ยนแปลงไป การทีค่ คู วามนําคดีมาฟองกอนที่คดีเดิมถึงที่สุด ก็ถือวาเปนการดําเนิน กระบวนพิจารณาซ้ํา การหามดําเนินกระบวนพิจารณาซ้าํ อาจเปนการดําเนินกระบวนพิจารณาซ้าํ ในคดีเดิมหรือคดีอื่นก็ ได กรณีที่ 1 การหามมิใหดําเนินกระบวนพิจารณาในคดีเดิม • คดีเดียว • ศาลมีคําพิพากษาหรือคําสัง่ วินิจฉัยชี้ขาดในประเด็นแหงคดีแลว • คูความรองขอใหศาลวินิจฉัยชี้ขาดในประเด็นขอใดแหงคดีที่ศาลไดมค ี ําวินิจฉัยแลว กรณีที่ 2 การหามมิใหดําเนินกระบวนพิจารณาในคดีอื่น ู วามเดียวกัน • ทั้งสองคดีมีคค • ทั้งสองคดีมีประเด็นแหงคดีอยางเดียวกัน • คดีใดคดีหนึ่งมีคําพิพากษาหรือคําสั่งวินจ ิ ฉัยชี้ขาดคดีหรือในประเด็นขอใดแหงคดี แลว

คดีแรกนางดําฟองนางแดงอางวานางแดงขายบานพรอมที่ดินใหนางดําตามหนังสือสัญญาการซื้อขาย แตนางแดงไมซื้อบานและ ที่ดินคืนภายในกําหนดและยังคงอยูในบานและที่ดินโดยละเมิด ขอใหขับไลและชดใชคาเสียหาย นางแดงใหการตอสูวานางแดงกูยืม เงินนางดําแตไมมีแบบพิมพ จึงนําแบบพิมพหนังสือสัญญาการซื้อขายมากรอกแทนสัญญากูยืมเงิน คดีถึงที่สุดตามคําพิพากษาศาล อุทธรณใหยกฟองนางดํา โดยวินจิ ฉัยวาหนังสือสัญญาการซื้อขายที่นางดํานํามาฟองมีขอตกลงระบุวาเปนสัญญาขายฝากบานและที่ดิน มือเปลา เมื่อไมจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาที่จึงตกเปนโมฆะ ตอมาในคดีหลังนางดําฟองนางแดงเปนคดีนี้อางวานางแดงกูยืมเงิน นางดําแลวผิดนัดไมชําระคืนตามกําหนด ใหวินิจฉัยวา คําฟองในคดีหลังเปนดําเนินกระบวนพิจารณาซ้ําหรือไม 1.2 ขอยกเวนการดําเนินกระบวนพิจารณาซ้ํา

ขอพิจารณากรณีที่ไมถือวาเปนการดําเนินกระบวนพิจารณาซ้าํ ก. การแกไขขอผิดพลาดเล็กนอยหรือขอผิดหลงเล็กนอยอื่นๆ ตามมาตรา 143 ข. การพิจารณาใหมแหงคดีซึ่งไดพิจารณาและชี้ขาดตัดสินไปฝายเดียวตามมาตรา 209 และคดีที่เอกสารไดสูญหาย หรือบุบสลายตามมาตรา 53 ค. การยื่น การยอมรับ หรือไมยอมรับซึ่งอุทธรณหรือฎีกาตามมาตรา 229 และ 247 และการดําเนินวิธีบังคับ ชั่วคราวในระหวางการยื่นอุทธรณหรือฎีกาตามมาตรา 254 วรรคสุดทาย ง. การทีศ่ าลฎีกาหรือศาลอุทธรณสงคดีคืนไปยังศาลลางที่ไดพิจารณาและชี้ขาดตัดสินคดีนั้นเพื่อใหพิพากษาใหม หรือพิจารณาและพิพากษาใหมตามมาตรา 243 จ. การบังคับคดีตามคําพิพากษาหรือคําสั่งตามมาตรา 302 ฉ. กรณีตามบทบัญญัตแิ หงมาตรา 16 และ 240 วาดวยการดําเนินกระบวนพิจารณาโดยศาลอื่นแตงตั้ง 2.

คําพิพากษาหรือคําสั่งผูกพันคูความ

คําพิพากษาหรือคําสั่งใดๆยอมผูกพันคูความในกระบวนพิจารณาของศาลที่มีคาํ พิพากษา หรือคําสั่ง นับแตวน ั ที่ได

พิพากษาหรือมีคําสั่งจนถึงวันที่ถูกเปลี่ยนแปลงแกไข กลับหรืองดเสีย ถาหากมี 60


คําพิพากษาหรือคําสั่งยอมไมผูกพันบุคคลภายนอก เวนแตจะเขาขอยกเวน คําพิพากษาหรือคําสั่งอันเปนที่สุดของสองศาลซึ่งตางชัน ้ กัน กลาวถึงการชําระหนีอ้ ันแบงแยกจากกันไมได และคํา

พิพากษาหรือคําสั่งนั้นขัดกัน ใหถือตามคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลที่สูงกวา คําพิพากษาหรือคําสั่งใดซึง่ จะอุทธรณฎีกาหรือมีคาํ ขอพิจารณาใหมไมได ใหถือวาถึงที่สุดตั้งแตวันที่ไดอา นเปนตน ไป ถามิไดอุทธรณ ฎีกาหรือขอพิจารณาใหมภายในเวลากําหนดระยะเวลา ใหถือวาเปนที่สุดตัง้ แตระยะเวลาเชนวา นั้นไดสิ้นสุดลง 2.1 ผลผูกพันของคําพิพากษาหรือคําสัง ่ มาตรา 145 วรรคหนึ่ง ภายใตบังคับบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้วาดวยการอุทธรณฎีกา และการพิจารณาใหม คําพิพากษา หรือคําสั่งใด ๆ ใหถือวาผูกพันคูความในกระบวนพิจารณาของศาลที่พิพากษาหรือมีคําสั่ง นับตั้งแตวันที่ไดพิพากษาหรือมีคําสั่งจนถึง วันที่คําพิพากษาหรือคําสั่งนั้นไดถูกเปลี่ยนแปลง แกไข กลับหรืองดเสีย ถาหากมี

2.2 คําพิพากษาหรือคําสัง่ ที่มีผลผูกพันบุคคลภายนอก มาตรา 145 วรรคสอง ถึงแมศาลจะไดกลาวไวโดยทั่วไปวาใหใชคําพิพากษาบังคับแกบุคคลภายนอก ซึ่งมิไดเปนคูความในกระบวน พิจารณาของศาลดวยก็ดี คําพิพากษาหรือคําสั่งนั้นยอมไมผูกพันบุคคลภายนอก เวนแตที่บัญญัติไวในมาตรา 142 (1), 245 และ 274 และในขอตอไปนี้ (1) คําพิพากษาเกี่ยวดวยฐานะหรือความสามารถของบุคคล หรือคําพิพากษาสั่งใหเลิกนิติบุคคล หรือคําสั่งเรื่องลมละลาย เหลานี้ บุคคลภายนอกจะยกขึ้นอางอิงหรือจะใชยันแกบุคคลภายนอกก็ได (2) คําพิพากษาที่วินิจฉัยถึงกรรมสิทธิ์แหงทรัพยสินใด ๆ เปนคุณแกคูความฝายใดฝายหนึ่งอาจใชยันแกบุคคลภายนอกได เวนแตบุคคลภายนอกนั้นจะพิสูจนไดวาตนมีสิทธิดีกวา 2.3 คําพิพากษาหรือคําสั่งอันเปนที่สุด

มาตรา 147 คําพิพากษาหรือคําสั่งใด ซึ่งตามกฎหมายจะอุทธรณหรือฎีกาหรือมีคําขอใหพิจารณาใหมไมไดนั้น ใหถือวาเปนที่สุด ตั้งแตวันที่ไดอานเปนตนไป คําพิพากษาหรือคําสั่งใด ซึ่งอาจอุทธรณ ฎีกา หรือมีคําขอใหพิจารณาใหมไดนั้น ถามิไดอุทธรณ ฎีกาหรือรองขอใหพิจารณา ใหมภายในเวลาที่กําหนดไวใหถือวาเปนที่สุดตั้งแตระยะเวลาเชนวานั้นไดสนิ้ สุดลง ถาไมมีอุทธรณ ฎีกา หรือมีคําขอใหพิจารณาใหม และศาลอุทธรณหรือศาลฎีกาหรือศาลชั้นตนซึ่งพิจารณาคดีเรื่องนั้นใหมมีคําสั่งใหจําหนายคดีเสียจากสารบบความตามที่บัญญัติไวใน มาตรา 132 คําพิพากษาหรือคําสั่งเชนวานั้นใหถือวาเปนที่สุดตั้งแตวันที่มีคําสั่งใหจําหนายคดีจากสารบบความ คูความฝายหนึ่งฝายใดอาจยื่นคําขอตอศาลชั้นตนซึ่งพิจารณาคดีนั้นใหออกใบสําคัญแสดงวาคําพิพากษาหรือคําสั่งในคดีนั้น ไดถึงที่สุดแลว 3.

การฟองซ้ํา

คดีที่มีคาํ พิพากษาหรือคําสัง่ ถึงที่สุดแลว คูความเดียวกันจะรื้อรองฟองกันอีกในประเด็นที่ไดวินจิ ฉัยโดยอาศัยเหตุ

อยางเดียวกันไมได มีขอยกเวนมิใหถือวาเปนการฟองซ้ําคือ (1) การดําเนินกระบวนพิจารณาชั้นบังคับคดีตามคําพิพากษาหรือคําสั่ง ของศาล (2) เมื่อคําพิพากษาหรือคําสั่งไดกําหนดวิธีการชั่วคราวใหอยูในบังคับที่จะแกไข เปลี่ยนแปลง หรือยกเลิก เสียไดตามพฤติการณ (3) เมื่อคําพิพากษาหรือคําสั่งนั้นยกฟองเสียโดยไมตดั สิทธิโจทกทจี่ ะนําฟองมายื่นใหม ทั้งนี้ ตามมาตรา 148 (1) ถึง (3) 3.1 หลักเกณฑการฟองซ้าํ มาตรา 148 วรรคแรก คดีที่ไดมีคําพิพากษาหรือคําสั่งถึงที่สุดแลวหามมิใหคูความเดียวกันรื้อรองฟองกันอีก ในประเด็นที่ไดวินิจฉัย โดยอาศัยเหตุอยางเดียวกันเวนแตในกรณีตอไปนี… ้ 3.2 ขอยกเวนเรื่องการฟองซ้ํา 61


มาตรา 148 วรรคแรกตอนทาย (1) เมื่อเปนกระบวนพิจารณาชั้นบังคับคดีตามคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาล (2) เมื่อคําพิพากษาหรือคําสั่งไดกําหนดวิธีการชั่วคราวใหอยูภายในบังคับที่จะแกไขเปลี่ยนแปลงหรือยกเลิกเสียไดตาม พฤติการณ (3) เมื่อคําพิพากษาหรือคําสั่งนั้นใหยกฟองเสียโดยไมตัดสิทธิโจทกที่จะนําคําฟองมายื่นใหม ในศาลเดียวกันหรือในศาลอื่น ภายใตบังคับแหงบทบัญญัติของกฎหมายวาดวยอายุความ

62


9. คาฤชาธรรมเนียม คาฤชาธรรมเนียม หมายถึง เงินที่กฎหมายกําหนดใหตองชําระเมื่อมีการดําเนินคดีแพง ซึ่งอาจเปนการชําระใหแก

รัฐหรือบุคคลอื่น ตามหลักเกณฑและวิธีการที่กฎหมายบัญญัติไว บุคคลอาจไดรับอนุญาตใหยกเวนคาธรรมเนียมศาลไดตามหลักเกณฑที่กฎหมายบัญญัติไว เมื่อมีการวางเงินหรือชําระหนี้ตามฟองแลว ศาลตองมีคําสั่งเกี่ยวกับคาฤชาธรรมเนียมตามที่กฎหมายบัญญัติไว แตคูความฝายที่ไมพอใจคําสั่งดังกลาวจะอุทธรณหรือฎีกาเฉพาะคาฤชาธรรมเนียมเพียงอยางเดียวไมได 1.

ความหมายและการชําระคาฤชาธรรมเนียม

คาฤชาธรรมเนียม หมายถึง เงินที่กฎหมายกําหนดใหตองชําระเมื่อมีการดําเนินคดีแพง ซึ่งอาจเปนการชําระใหแก

รัฐหรือบุคคลอื่น ทั้งนี้ก็เพื่อปองกันไมใหมีการนําคดีมาฟองศาลโดยไมมีเหตุผลหรือการดําเนินกระบวนพิจารณาโดย ไมจําเปนหรือเพื่อเปนคาใชจายใหแกบุคคลทีต่ องดําเนินการอยางหนึ่งอยางใดเพื่อประโยชนแกการดําเนินคดี คาฤชาธรรมเนียม แบงตามผูมีสิทธิไดรบ ั ออกไดเปน 2 ประเภทคือ คาธรรมเนียมที่ตกแกรฐั และคาธรรมเนียมที่ ตกแกบคุ คลอืน่ คูความหรือบุคคลที่กฎหมายกําหนดใหตองชําระคาฤชาธรรมเนียมเมื่อไดดําเนินกระบวนพิจารณาตามที่กฎหมาย บัญญัติไว แตผูที่ชาํ ระคาฤชาธรรมเนียมนั้นใชวาจะเสียเงินคาฤชาธรรมเนียมนั้นไปเลย เพราะอาจไดรับเงินคาฤชา ธรรมเนียมนัน้ คืนไดในกรณีทศี่ าลเห็นวาคูค วามอีกฝายหนึ่งควรเปนผูรับผิดในคาฤชาธรรมเนียมและศาลสัง่ ให คูความฝายนั้นรับผิดในคาฤชาธรรมเนียมแทนฝายที่ไดชําระคาฤชาธรรมเนียมไปแลว การคืนคาขึ้นศาลแบงเปน 3 กรณีคือ กรณีทศี่ าลตองมีคําสั่งใหคืนคาขึ้นศาลทั้งหมด กรณีทศี่ าลมีอํานาจสั่งคืนคา ขึ้นศาลทั้งหมดหรือบางสวนไดตามที่เห็นสมควร และกรณที่ศาลมีอาํ นาจสั่งคืนคาขึ้นศาลแตเพียงบางสวน 1.1 ความหมายและการชําระคาฤชาธรรมเนียม ระบบการเรียกเก็บคาฤชาธรรมเนียมในคดีแพงที่เหมาะสมควรมีลักษณะดังนี้ a. สามารถสกัดกั้นการฟองรองหรือการดําเนินคดีที่ไมสจ ุ ริตหรือไมมีเหตุผล b. ไมเปนอุปสรรคตอการเขาถึงความยุติธรรม i. ผูที่ไมมท ี รัพยสินเพียงพอ 1. ผูเสียหายจากการกระทําความผิดอาญา (ป.วิ.อ.มาตรา 254) 2. คูความฝายที่เปนผูบริโภคในคดีผูบริโภค 3. คูความที่เปนโจทกในคดีมโนสาเร c. ระบบและวิธีการเรียกเก็บตองสะดวกและเปนธรรม คาฤชาธรรมเนียม แบงออกไดเปน 2 ประเภท 1. คาฤชาธรรมเนียมที่ตกแกรฐั o คาธรรมเนียมศาล o คาธรรมเนียมในการบังคับคดีหรือคาธรรมเนียมเจาพนักงานคดี 2. คาฤชาธรรมเนียมที่ตกแกบุคคลอื่น o คาสืบพยานหลักฐานนอกศาล o คาปวยการ คาพาหนะ และคาเชาที่พักของพยาน กับคารังวัดทําแผนที่ 63


คาทนายความ o คาใชจา ยในการดําเนินคดี o คาธรรมเนียมหรือคาใชจายอื่นๆ 1.2 ประเภทและอัตราของคาฤชาธรรมเนียม ประเภทที่ 1 คาฤชาธรรมเนียมที่ตกแกรฐั ก. คาธรรมเนียมศาล 1. คาขึ้นศาล a. คาขึ้นศาลในศาลชั้นตน b. คาขึ้นศาลในชั้นอุทธรณหรือฎีกา 2. คาธรรมเนียมอื่นๆ ข. คาธรรมเนียมในการบังคับคดีหรือคาธรรมเนียมเจาพนักงานบังคับคดี ประเภทที่ 2 คาฤชาธรรมเนียมที่ตกแกบุคคลอื่น ก. คาสืบพยานหลักฐานนอกศาล ข. คาปวยการ คาพาหนะเดินทาง และคาเชาที่พักของพยาน ค. คารังวัดทําแผนที่ ง. คาธรรมเนียมและคาใชจา ยของผูเชี่ยวชาญที่ศาลตั้ง จ. คาปวยการลาม ฉ. คาธรรมเนียมและคาใชจา ยในการสงคําคูค วามหรือเอกสารที่ตองชําระใหแกเจาพนักงานศาล ช. คาทนายความ ฌ. คาใชจา ยในการดําเนินคดี ฒ. คาปวยการ คาพาหนะเดินทาง คาเชาที่พัก และคาใชจา ยของเจาพนักงานบังคับคดี ด. คาธรรมเนียมหรือคาใชจายอื่นๆ บรรรดาที่กฎหมายบังคับใหชาํ ระ 1.3 การชําระคาฤชาธรรมเนียม ก. ผูมีหนาที่ชําระคาฤชาธรรมเนียม 1. คาขึ้นศาล (ป.วิ.พ.มาตรา 149 วรรคสอง) 2. คาฤชาธรรมเนียมอื่น a. ที่มิใชคา ฤชาธรรมเนียมในการบังคับคดี b. ที่เปนคาธรรมเนียมในการบังคับคดี ข. วิธีการชําระคาฤชาธรรมเนียม (ม.153/1, 149 วรรคสาม, 153 วรรคสาม) ค. ผลของการไมชําระคาฤชาธรรมเนียม 1.4 การคืนคาขึ้นศาล ก. กรณีที่ศาลตองมีคําสั่งใหคืนคาขึ้นศาลทั้งหมด (ม.151 วรรคหนึ่ง) o

มาตรา 151 วรรคหนึ่ง ในกรณีที่ศาลมีคําสั่งไมรับคําฟอง หรือในกรณีที่มีการอุทธรณหรือฎีกา หรือมีคําขอใหพิจารณาใหม ถาศาล ไมยอมรับอุทธรณหรือฎีกา หรือคําขอใหพิจารณาใหม หรือศาลฎีกามีคําสั่งใหยกอุทธรณหรือฎีกาโดยยังมิไดวินิจฉัยประเด็นแหง อุทธรณหรือฎีกานั้น ใหศาลมีคําสั่งใหคืนคาธรรมเนียมศาลทั้งหมด 1.

ศาลมีคําสั่งไมรับคําฟอง 64


ศาลไมรับอุทธรณหรือฎีกา ิ ารณาคดีใหม 3. ศาลไมรับคําขอใหพจ 4. ศาลอุทธรณหรือศาลฎีกามีคําสั่งใหยกอุทธรณหรือฎีกา ข. กรณีที่ศาลมีอํานาจสั่งคืนคาขึ้นศาลทั้งหมดหรือบางสวนไดตามที่เห็นสมควร (ม.151 วรรคสอง) มาตรา 151 วรรคสอง เมื่อไดมีการถอนคําฟอง หรือเมื่อศาลไดตัดสินใหยกคําฟองโดยไมตัดสิทธิโจทกที่จะฟองคดีใหม หรือเมื่อคดี นั้นไดเสร็จเด็ดขาดลงโดยสัญญาหรือการประนีประนอมยอมความใหศาลมีอํานาจที่จะสั่งคืนคาธรรมเนียมศาลทั้งหมดหรือบางสวน แกคูความที่เกี่ยวของซึ่งไดเสียไวในเวลายื่นคําฟองไดตามที่เห็นสมควร 1.

เมื่อมีการถอนคําฟอง 2. เมื่อศาลตัดสินยกฟองโดยไมตัดสิทธิโจทกที่จะฟองคดีใหม ้ าดของ 3. เมื่อคดีเสร็จเด็ดขาดโดยสัญญาหรือการประนีประนอมยอมความหรือการพิพากษาตามคําชีข อนุญาโตตุลาการ ค. กรณีที่ศาลมีอํานาจสั่งคืนคาขึ้นศาลแตเพียงบางสวน (ม.151 วรรคสาม) มาตรา 151 วรรคสาม ถาศาลอุทธรณหรือศาลฎีกามีคําสั่งใหสงสํานวนความคืนไปยังศาลลางเพื่อตัดสินใหมหรือเพื่อพิจารณาใหม ทั้งหมดหรือแตบางสวนตามที่บัญญัติไวในมาตรา 243 ศาลอุทธรณหรือศาลฎีกามีอํานาจที่จะยกเวนมิใหคูความตองเสีย คาธรรมเนียมศาล ในการดําเนินกระบวนพิจารณาใหม หรือในการที่จะยื่นอุทธรณหรือฎีกาคัดคานคําพิพากษาใหมของศาลลางได ตามที่เห็นสมควร

2. การยกเวนคาธรรมเนียมศาล คูความซึ่งไมสามารถเสียคาธรรมเนียมศาลอาจยื่นคํารองตอศาลขอใหยกเวนคาธรรมเนียมศาลในการฟองหรือ

ตอสูคดีในศาลชั้นตนหรือชัน้ อุทธรณหรือชั้นฎีกาตามที่กฎหมายบัญญัติไว ศาลจะดําเนินการพิจารณาสั่งคํารองขอยกเวนคาธรรมเนียมศาลดวยความรวดเร็ว โดยกฎหมายกําหนดใหผรู อง สามารถเสนอพยานหลักฐานมาพรอมคํารองไดทันที และไมบังคับวาศาลจะตองไตสวนกอนมีคําสั่งทุกกรณี หาก พยานหลักฐานที่ผูรองเสนอมานั้นเพียงพอแลว ศาลมีอํานาจสั่งคํารองไดทันที เมื่อศาลมีคําสั่งอนุญาตใหยกเวนคาธรรมเนียมศาลแลว หากตอมาปรากฎวาบุคคลดังกลาวสามารถเสีย คาธรรมเนียมศาลได หรือประพฤติตนไมเรียบรอย ศาลอาจมีคาํ สั่งใหบคุ คลนั้นชําระคาธรรมเนียมศาลที่ไดรับยกเวน ก็ได หรือ ในกรณีที่คคู วามอีกฝายหนึ่งจะตองเปนผูรับผิดในคาฤชาธรรมเนียม ศาลอาจพิพากษาใหคูความฝายนั้น ชําระคาธรรมเนียมศาลที่ไดรับการยกเวนตอศาลในนามของผูไดรับยกเวนคาธรรมเนียมศาลไดตามที่เห็นสมควร 2.1 วิธกี ารรองขอยกเวนคาฤชาธรรมเนียม ก. คูความที่มีสิทธิรองขอยกเวนคาธรรมเนียมศาล (ม.155) มาตรา 155 ถาคูความคนใดอางวาเปนคนยากจน ไมสามารถเสียคาธรรมเนียมศาล ในศาลชั้นตน หรือชั้นอุทธรณ หรือชั้นฎีกา เมื่อ ศาลไดไตสวนเปนที่เชื่อไดวา คูความนั้นเปนคนยากจนไมมีทรัพยสินพอจะเสียคาธรรมเนียมก็ใหศาลอนุญาตใหคูความนั้นฟอง หรือ ตอสูคดีอยางคนอนาถาได แตการขอเชนวานีถ้ าผูขอเปนโจทก ผูขอจะตองแสดงใหเปนที่พอใจศาลดวยวาคดีของตนมีมูลที่จะฟองรอง หรือในกรณีอุทธรณ หรือฎีกา ศาลเห็นวามีเหตุผลอันสมควรที่จะอุทธรณหรือฎีกา แลวแตกรณี เมื่อคูความคนใดไดรับอนุญาตใหฟองหรือตอสูคดีอยางคนอนาถาแลวยื่นคําขอวาความอยางคนอนาถาในชั้นอุทธรณหรือ ฎีกา แลวแตกรณีตอมา ใหถือวาคูความนั้นยังเปนคนยากจนอยู เวนแตจะปรากฎตอศาลเปนอยางอื่น

ข. คํารองขอยกเวนคาธรรมเนียมศาลตองแสดงเหตุผล (ม.156/1 วรรคสอง) ค. วิธีการยื่นคํารองขอยกเวนคาธรรมเนียมศาล

65


มาตรา 156 วรรคหนึ่ง ผูใดมีความจํานงจะฟองหรือตอสูคดีอยางคนอนาถาใหยื่นคําขอโดยทําเปนคํารองตอศาลชั้นตนที่จะฟองหรือ ไดฟองคดีไวนั้น พรอมกับคําฟองคําฟองอุทธรณ คําฟองฎีกา คํารองสอด หรือคําใหการ แลวแตกรณี และสาบานตัวใหคําชี้แจงวา ตน ไมมีทรัพยสินพอจะเสียคาธรรมเนียมศาล ถาบุคคลนั้นตกเปนคนยากจนลงภายหลัง จะยื่นคําขอในเวลาใด ๆ ก็ได

2.2 หลักเกณฑที่ศาลจะอนุญาตใหไดรับยกเวนคาธรรมเนียมศาล เมื่อศาลชั้นตนไดรับคํารองขอยกเวนคาธรรมเนียมศาลแลว จะตองดําเนินการดังตอไปนี้ ก. ศาลตองสงสําเนาคํารองใหแกคูความอีกฝายหนึง่ ข. การไตสวนคํารอง (ม.156 วรรคสอง) ค. การพิจารณาสั่งคํารอง (ม.156/1) 2.3 กระบวนการภายหลังจากศาลมีคาํ สั่งอนุญาตใหยกเวนคาธรรมเนียมศาล ก. คาธรรมเนียมศาลที่ไดรับการยกเวน มาตรา 157 เมื่อศาลอนุญาตใหบุคคลใดฟองหรือตอสูความอยางคนอนาถา บุคคลนั้นไมตองเสียคาธรรมเนียมศาลในการดําเนิน กระบวนพิจารณาในศาลนั้น คาธรรมเนียมเชนวานี้ใหรวมถึงเงินวางศาลในการยื่นฟองอุทธรณ หรือฎีกา ถาเปนกรณีที่ศาลอนุญาตใน ระหวางการพิจารณา การยกเวนไมตองเสียคาธรรมเนียมศาลนั้นใหใชับังคับแตเฉพาะคาธรรมเนียมศาลและเงินวางศาลที่จะตองเสีย หรือวางภายหลังคําสั่งอนุญาตเทานั้น สวนคาธรรมเนียมศาล หรือเงินวางศาลที่เสียหรือวางไวกอนคําสั่งเชนวานั้นเปนอันไมตองคืน

ข. การเพิกถอนคําสั่งอนุญาตใหยกเวนคาธรรมเนียม 1. กรณีที่ปรากฎวาผูรองขอนั้นมีทรัพยสินพอที่จะชําระคาธรรมเนียมศาลได a. ถาศาลเห็นวาคาฤชาธรรมเนียมควรตกเปนพับแกคูความทั้งสองฝาย b. ถาศาลเห็นวาคูความอีกฝายหนึ่งจะตองรับผิดชําระคาฤชาธรรมเนียมทั้งหมดหรือแตบางสวนแทนผู ที่ไดรับยกเวนคาธรรมเนียมศาล c. ถาศาลเห็นวาผูที่ไดรับยกเวนคาธรรมเนียมศาลจะตองชําระคาฤชาธรรมเนียมทัง้ หมดหรือแต บางสวนแทนคูความอีกฝายหนึ่ง 2. กรณีที่ผูไดรับยกเวนคาธรรมเนียมศาลประพฤติตนไมเรียบรอย 3. การสั่งใหคูความอีกฝายหนึง่ เสียคาธรรมเนียมศาลแทนผูที่รับยกเวนคาธรรมเนียมศาล

3. ความรับผิดชอบชั้นที่สุดในคาฤชาธรรมเนียม เมื่อมีการดําเนินกระบวนพิจารณาใดที่ตอ งเสียคาฤชาธรรมเนียม กฎหมายไดกาํ หนดผูท  ี่มีหนาที่ชาํ ระคาฤชา

ธรรมเนียมเหลานั้นไว แตเมื่อคดีสิ้นสุดลงและปรากฎวาคูค วามฝายใดเปนตนเหตุใหเกิดคดีความหรือตองดําเนินกร บวนพิจารณาอยางหนึ่งอยางใดโดยไมจําเปน หรือโดยไมสุจริต ความรับผิดชอบในคาฤชาธรรมเนียมจึงควรตกแก คูความฝายนั้น เมื่อมีการวางเงินหรือชําระหนี้ตามฟองแลว ศาลตองมีคําสั่งเกี่ยวกับคาฤชาธรรมเนียมตามที่กฎหมายบัญญัติไว จะใชดุลพินิจสั่งเปนอยางอื่นอยางกรณีธรรมดาไมได เวนแตในกรณีที่คคู วามฝายใดไดดําเนินกระบวนพิจารณาโดยไม จําเปน หรือมีลักษณะประวิงคดี หรือที่ตอ งดําเนินไปเพราะความผิดหรือประมาทเลินเลออยางรายแรง คูค วามฝาย นั้นจะตองรับผิดในคาฤชาธรรมเนียมนัน้ โดยไมตอ งคํานึงวาคูค วามฝายนั้นชนะคดีหรือไม หามมิใหคคู วามอุทธรณหรือฎีกาในปญหาเรื่องคาฤชาธรรมเนียมแตอยางเดียว เวนแตอุทธรณหรือฎีกานั้นจะได ยกเหตุวา คาฤชาธรรมเนียมนั้นมิไดกําหนดหรือคํานวณใหถูกตองตามกฎหมาย 3.1 ผูมีหนาที่ตองรับผิดชอบชั้นที่สุดในคาฤชาธรรมเนียม ก. คาฤชาธรรมเนียมที่เกิดขึ้นระหวางพิจารณา 66


1. ผูมีหนาที่รับผิดชั้นที่สดุ ในคาฤชาธรรมเนียม คาขึ้นศาล (ม.149 วรรคสอง) คาฤชาธรรมเนียมอื่นนอกจากคาขึ้นศาล (ม.152 วรรคหนึ่ง) คาฤชาธรรมเนียมในการบังคับคดี (ม.153 วรรคสอง) 2. ศาลมีหนาที่สั่งเรื่องคาฤชาธรรมเนียม (ตาม ม.141(5) และ 167) หนาที่ของศาลที่จะตองพิจารณามีคําพิพากษาหรือคําสั่งเกี่ยวกับคาฤชาธรรมเนียมนั้นมีอยูในหลายวาระคือ 1. เมื่อศาลมีคําพิพากษาหรือคําสั่งชี้ขาดคดี 2. เมื่อศาลมีคําสั่งจําหนายคดีเสียจากสารบบความ 3. เมื่อศาลมีคําสั่งอยางหนึ่งอยางใดในระหวางการพิจารณา (ม.167 วรรคหนึ่ง) 4. ในกรณีที่มีขอพิพาทในเรื่องที่ไมเปนประเด็นในคดี (ม.167 วรรคสอง) 5. ในกรณีที่มีการพิจารณาคดีใหม (ม.167 วรรคสาม) มาตรา 167 คําสั่งในเรื่องคาฤชาธรรมเนียมนั้น ไมวาคูความทั้งปวงหรือแตฝายใดฝายหนึ่ง จักมีคําขอหรือไมก็ดี ใหศาลสั่งลงไวใน คําพิพากษาหรือคําสั่งชี้ขาดคดีหรือในคําสั่งจําหนายคดีออกสารบบความ แลวแตกรณี แตถาเพื่อชี้ขาดตัดสินคดีใด ศาลไดมีคําสั่ง อยางใดในระหวางการพิจารณา ศาลจะมีคําสั่งเรื่องคาฤชาธรรมเนียมสําหรับกระบวนพิจารณาที่เสร็จไปในคําสั่งฉบับนั้นหรือในคํา พิพากษาหรือคําสั่งชี้ขาดคดีก็ไดแลวแตจะเลือก ในกรณีที่มีขอพิพาทในเรื่องที่ไมเปนประเด็นในคดี ใหศาลมีคําสั่งในเรื่องคาฤชาธรรมเนียมสําหรับขอพิพาทเชนวานีใ้ นคําสั่ง ชี้ขาดขอพิพาทนั้น ในกรณีที่มีการพิจารณาใหม ใหศาลมีอํานาจที่จะสั่งเรื่องคาฤชาธรรมเนียมสําหรับการพิจารณาครั้งแรก และการพิจารณา ใหมในคําพิพากษาหรือคําสั่งได

3. การกําหนดผูรับผิดชอบชั้นที่สุดในคาฤชาธรรมเนียม หลักเกณฑ 1. ตามปกติคูความฝายทีแ ่ พคดีจะตองรับผิดในคาฤชาธรรมเนียม (ม.161 วรรคหนึ่ง) 2. ศาลมีอาํ นาจที่จะพิพากษาใหคูความฝายใดเสียคาฤชาธรรมเนียมทั้งปวงได 3. ศาลสั่งใหคูความแตละฝายรับผิดในคาฤชาธรรมเนียมสวนของตน หรือ ศาลจะสั่งวา “คาฤชาธรรมเนียมให เปนพับ” 4. ใหคูความฝายทีแ ่ พคดีรับผิดในคาฤชาธรรมเนียมตามสวนเฉพาะสวนที่แพคดี 5. คดีไมมีขอพิพาท 6. บุคคลที่เปนโจทกรวมกันหรือจําเลยรวมกันนั้นไมตองรับผิดรวมกันในคาฤชาธรรมเนียม (ม.162) 7. ถาคดีไดเสร็จเด็ดขาดโดยการตกลงหรือการประนีประนอมยอมความหรืออนุญาโตตุลาการ (ม.163) 8. คูความฝายใดทําใหตองเสียคาฤชาธรรมเนียมในกระบวนพิจารณาใดๆ ที่ไดดําเนินไปโดยไมจาํ เปนหรือมี ลักษณะประวิงคดี หรือที่ตอ งดําเนินไปเพราะความผิดหรือความประมาทเลินเลออยางรายแรง (ม.166) 4. ผลของการรับผิดชั้นทีส่ ุดในคาฤชาธรรมเนียม ข. คาฤชาธรรมเนียมในการบังคับคดี 1. ลูกหนี้ตามคําพิพากษา (ม.169/2 วรรคหนึ่ง) 2. ผูค้ําประกันในศาล (ม.169/2 วรรคสอง) 3. เจาของรวมหรือทายาทผูไดรับสวนแบงทุกคน (ม.169/2 วรรคสาม) 4. ในกรณีที่มีการถอนบังคับคดี 67


ถาเปนการถอนการบังคับคดีเพราะเหตุทลี่ ูกหนี้ตามคําพิพากษาไดวางเงินหรือหาประกันมาให Æ ลูกหนี้ตามคําพิพากษานั้น (ม.295(1)) b. ถาเปนการถอนการบังคับคดีเพราะเหตุอน ื่ Æ เจาหนีต้ ามคําพิพากษาผูขอยึดหรืออายัดทรัพยสิน เปนผูรับผิดชัน้ ที่สุด (ม.169/2 วรรคสี่) 5. บุคคลใดตองทําใหเสียคาฤชาธรรมเนียมในการบังคับคดีสวนใดโดยไมจําเปน หรือมีลักษณะประวิงการบังคับ คดี หรือที่ตองดําเนินไปเพราะความผิดหรือความประมาทเลินเลออยางรายแรง หรือเพราะบังคับคดีไปโดย ไมสุจริต กอนการบังคับไดเสร็จลง Æ ผูไดรับความเสียหายอาจยื่นรองตอศาลใหบุคคลนั้นรับผิดในคาฤชา ธรรมเนียมนัน้ ได 3.2 ความรับผิดในคาฤชาธรรมเนียมภายหลังจําเลยวางเงินหรือชําระหนี้ ก. การวางเงินตาม ป.วิ.พ.มาตรา 135 และ 136 a.

มาตรา 164 ในกรณีที่วางเงินตอศาลตามมาตรา 135, 136 นั้นจําเลยไมตองรับผิดในคาฤชาธรรมเนียมแหงจํานวนเงินที่วางนั้นอัน เกิดขึ้นภายหลัง ถาโจทกยอมรับเงินที่วางตอศาลเปนการพอใจเต็มตามที่เรียกรองแลวจําเลยตองเปนผูรับผิดในคาฤชาธรรมเนียม ถาโจทกยอมรับเงินที่วางตอศาลนั้นเปนการพอใจเพียงสวนหนึ่งแหงจํานวนเงินที่เรียกรอง และดําเนินคดีตอไป จําเลยตอง รับผิดในคาฤชาธรรมเนียมเวนแตศาลจะไดพิพากษาใหโจทกแพคดี ในกรณีเชนนี้โจทกตองเปนผูรับผิดในคาฤชาธรรมเนียมทั้งสิ้นอัน เกิดแตการที่ตนไมยอมรับเงินที่วางตอศาลเปนการพอใจตามที่เรียกรอง

ข. การชําระหนี้ตาม ป.วิ.พ.มาตรา 137 มาตรา 165 ในกรณีที่มีการชําระหนี้ ดังบัญญัติไวในมาตรา 137 ถาโจทกยอมรับการชําระหนี้นั้นเปนการพอใจเต็มตามที่เรียกรอง แลว จําเลยตองเปนผูรับผิดในคาฤชาธรรมเนียม เวนแตศาลจะเห็นสมควรมีคาํ สั่งเปนอยางอื่น ถาโจทกไมพอใจในการชําระหนี้เชนวานั้น และดําเนินคดีตอไปคาฤชาธรรมเนียมใหอยูในดุลพินิจของศาล แตถาศาลเห็นวา การชําระหนี้นั้นเปนการพอใจเต็มตามที่โจทกเรียกรองแลวคาฤชาธรรมเนียมทั้งสิ้นอันเกิดแตการที่โจทกปฏิเสธไมยอมรับชําระหนี้นั้น โจทกตองเปนผูรับผิด

3.3 สิทธิในการอุทธรณหรือฎีกาคําพิพากษาหรือคําสั่งเกี่ยวกับคาฤชาธรรมเนียมเดิม ก. ขอหามอุทธรณหรือฎีกาเรื่องคาฤชาธรรมเนียม (ม.168) มาตรา 168 ในกรณีที่คคู วามอาจอุทธรณ หรือฎีกาคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาลไดนั้น หามมิใหคูความอุทธรณ หรือฎีกาในปญหาเรื่องคาฤชาธรรมเนียมแตอยางเดียว เวนแตอุทธรณหรือฎีกานั้นจะไดยกเหตุวา คาฤชาธรรมเนียม นั้นมิไดกําหนดหรือคํานวณใหถูกตองตามกฎหมาย ข. ขอยกเวนทีใ่ หอทุ ธรณหรือฎีกาในปญหาเรื่องคาฤชาธรรมเนียมแตอยางเดียวได 1. เมื่ออุทธรณหรือฎีกาโดยยกเหตุวา ศาลชั้นตนหรือศาลอุทธรณมไิ ดกําหนดหรือคํานวณใหถูกตองตาม กฎหมาย 2. ถาศาลลางไมไดสั่งในเรื่องคาฤชาธรรมเนียม เปนการไมชอบดวยกฎหมาย ่ วกับเรื่องคาฤชาธรรมเนียมในการบังคับคดีซึ่งเปนเรื่องที่เกิดขึ้นภายหลังทีศ่ าลไดพิพากษาคดี 3. ถามีปญหาเกีย ไปแลว ค. กรณีที่ไมมกี ารอุทธรณหรือฎีกาศาลอุทธรณหรือศาลฎีกาก็มีอาํ นาจพิพากษาไดเอง

68


10. ขอพิจารณาเบือ้ งตนเกีย่ วกับกฎหมายลักษณะพยานหลักฐาน กฎหมายลักษณะพยานหลักฐานเปนกฎหมายที่วางหลักเกณฑในการวินิจฉัยปญหาขอเท็จจริงในทางอรรถคดีใน

ชั้นศาล เมื่อไดศึกษาขอมูลเบื้องตนในกฎหมายลักษณะพยานหลักฐานไปแลว จากนั้นจะตองนําบรรดากฎหมายลักษณะ พยานหลักฐานทั้งหมดมาจัดลําดับขั้นตอนในการใชกฎหมายลักษณะพยานหลักฐาน 1.

พยานหลักฐานและกฎหมายลักษณะพยานหลักฐาน

พยานหลักฐาน หมายถึง สิง่ ใดๆ ก็ตามทีม ่ ีคุณสมบัติสามารถที่จะชีบ้ งหรือสอแสดงใหเห็นถึงความเปนจริงหรือ

ความไมเปนจริง ในปญหาที่พิพาทกันในทางอรรถคดีได ไมวาจะอยูในสภาพของพยานบุคคล หรือพยานเอกสาร หรือ พยานวัตถุ หรือพยานผูเชีย่ วชาญก็ตาม กฎหมายลักษณะพยานหลักฐานของไทย นอกจากที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพงและ ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ยังมีบทกฎหมายอื่นๆ ทีเ่ กี่ยวกับพยานหลักฐานอีกดวย 1.1 ความหมายของพยานหลักฐาน ตัวอยางสิ่งที่ศาลฎีกาวินิจฉัยวาไมใชพยานหลักฐาน  ิพากษาที่ตดั สินคดีหรือความรู ความเห็นของศาลเอง 1. ความรู ความเห็น และความเขาใจของผูพ (judicial knowledge) 2. บรรดาคํารอง คําขอ คําแถลง หรือขอกลาวอางของผูทเี่ ปนคูความในคดีนั้น 3. เอกสารทีจ ่ ําเลยยื่นสงตอศาลเพื่อประกอบการแถลงรับขอเท็จจริงตามเอกสารนัน้ 4. คําแปลเอกสารภาษาตางประเทศมิใชพยานหลักฐาน 5. รายงานของพนักงานคุมประพฤติ 6. สํานวนการสอบสวนที่ศาลใชอํานาจตาม ป.วิ.อ.มาตรา 175 ตัวอยางสิ่งที่ศาลฎีกาวินิจฉัยวาเปนพยานหลักฐาน 1. ขอมูลจากคอมพิวเตอร 2. สื่อบันทึกเสียงใชเปนพยานหลักฐานในทางคดีได 3. สําเนาเอกสารที่สงทางโทรสาร 1.2 กฎหมายลักษณะพยานหลักฐานของไทย กลุมที่ 1 กฎเกณฑในเรื่องพยานหลักฐานในคดีแพงตามที่บัญญัติไวใน ป.วิ.พ.มาตรา 84 ถึง 130 กลุมที่ 2 กฎเกณฑในเรื่องพยานหลักฐานในคดีอาญาตามที่บัญญัตไิ วใน ป.วิ.อ.มาตรา 226 ถึง 244 กลุมที่ 3 บทบัญญัติในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพงและวิธีพิจารณาความอาญาในเรื่องอื่นๆ ทีอ่ ยูนอก หมวดพยานหลักฐาน กลุมที่ 4 บทกฎหมายอื่น 2.

ขั้นตอนการใชกฎหมายลักษณะพยานหลักฐาน

กรณีที่เปนปญหาขอเท็จจริงตองใชพยานหลักฐานมาพิสูจนความจริง เวนแตเปนกรณีที่กฎหมายยกเวนไวไมตอง

ใชพยานหลักฐาน แตถา เปนขอกฎหมายตองไมใชพยานหลักฐาน 69


ขั้นตอนในการใชกฎหมายลักษณะพยานหลักฐาน แบงแยกออกเปน 5 ขั้นตอน 2.1 กรณีใดตองใช

กรณีใดไมตองใช และกรณีใดตองไมใชพยานหลักฐาน กรณีใดตองใชพยานหลักฐานมาเปนหลักในการวินจิ ฉัย กรณีใดไมตองใชพยานหลักฐาน และกรณีใดตองไมใช พยานหลักฐาน มีหลักกฎหมายอยูสองหลักคือ 1. ถาเปนปญหาขอกฎหมาย ตองไมใชพยานหลักฐาน • ศาลตองใชความรูใ นทางกฎหมายของศาลไปวินิจฉัยเอง • ถาเปนเรื่องชั้นเจาหนาที่ ก็เปนหนาที่ของเจาหนาที่เอง 2. ถาเปนปญหาขอเท็จจริง ตองใชพยานหลักฐานเปนหลักในการวินจ ิ ฉัย ั ฟงไดและเปนพยานหลักฐานในสํานวน • ตองเปนพยานหลักฐานที่รบ • ใชพยานหลักฐานนอกสํานวนไมได ปญหาขอกฎหมาย ประกอบดวยปญหา 3 ลักษณะ 1. ปญหาที่โตแยงกันวามีกฎหมายบทใดบทหนึ่งใชบังคับอยูในขณะเกิดเหตุคดีนั้นหรือไม 2. ปญหาที่โตแยงกันวาความหมายของบทกฎหมายบทนั้นมีอยางไร 3. ปญหาเกี่ยวกับผลของการนําบทกฎหมายไปปรับใชกบ ั ขอเท็จจริงในคดี ปญหาขอเท็จจริง มีหลักวา ถาขอพิพาทขอนี้ไมใชขอกฎหมายก็เปนขอเท็จจริง อยางไรก็ตาม ปญหาขอเท็จจริง อาจจะเกิดขึ้นได 3 ประการ 1. ปญหาที่โตแยงกันเกี่ยวกับการกระทําของบุคคลวาบุคคลใดกระทําการใดหรือไมอยางไร 2. ปญหาเกี่ยวกับสภาพจิตใจของบุคคล 3. ปญหาที่โตแยงเกี่ยวกับเหตุการณวามีการเกิดขึ้นหรือการมีอยูหรือการสิ้นสุดไปของเหตุการณอยาง ใดอยางหนึ่งหรือไม อยางไร และขอพิพาทที่โตแยงกันเกี่ยวกับความมีอยูหรือไมมีอยูของวัตถุสิ่งใดสิ่ง หนึ่งหรือสภาวการณที่เปนนามธรรมอยางใดอยางหนึง่

2.2 ขั้นตอนการใชกฎหมายลักษณะพยานหลักฐาน

ก. ขั้นตอนทีห่ นึ่ง ตองวินิจฉัยใหไดวา การวินิจฉัยปญหาขอเท็จจริงเรื่องใดตองใชพยานหลักฐาน เรื่องใดตองไมใช พยานหลักฐาน หรือไมตอ งใชพยานหลักฐาน ใชกฎเกณฑในทางพยานหลักฐานใหรวมรวมมาทั้งหมด

70


ข. ขั้นตอนที่สอง พิจารณาวาใครมีหนาที่นําสืบพยาน หรือ หนาที่นําสืบ (Burden of Proof) หนาที่นําสืบ พยานหลักฐานอยูทคี่ ูความฝายใด .ใชกฎเกณฑเกี่ยวกับหนาที่นาํ สืบทั้งหมด ค. ขั้นตอนทีส่ าม คือ วิเคราะหวาพยานใดรับฟงไดหรือรับฟงไมได โดยใช หลักกฎหมายในเรื่องการรับฟง พยานหลักฐาน (Admissibility of Evidence) ง. ขั้นตอนทีส่ ี่ คือ การยื่นพยานหลักฐาน หรือวิธีการนําสืบพยานหลักฐาน เปนหัวขอวาดวยเรือ่ ง การยื่น พยานหลักฐาน (Introduction of evidence) หรือวิธีการนําสืบพยานหลักฐาน (Adduction of Evidence) จ. ขั้นตอนทีห่ า คือ การชัง่ น้ําหนักพยานหลักฐาน (Weight or Cogency of Evidence)

71


11. ประเด็นคดีกบั พยานหลักฐาน กฎหมายลักษณะพยาน คือ กฎหมายที่วางหลักเกณฑเกี่ยวกับการพิสูจนขอเท็จจริงโดยพยานหลักฐานวาในคดีแต

ละคดีนั้นมีขอเท็จจริงใดบางที่จะตองมีการพิสูจน ใครเปนผูมีหนาทีต่ องพิสูจน พยานหลักฐานชนิดใดบางซึ่งอาจเสนอ ตอศาลและศาลรับฟงได กระบวนวิธีพิจารณาในการนําพยานหลักฐานเขาสูศาลและการชั่งน้ําหนักพยานหลักฐาน การวินิจฉัยปญหาขอเท็จจริงในคดีตองอาศัยพยานหลักฐานที่นาํ สืบในคดีนั้นเปนหลัก แตอยางไรก็ดี มีขอยกเวน บางกรณีทใี่ หศาลรับฟงขอเท็จจริงได โดยคูค วามไมตอ งสืบพยานหลักฐาน

1. แนวคิดทั่วไปเกี่ยวกับพยานหลักฐาน 1.1 การใชพยานหลักฐานพิสูจนขอเท็จจริง ก. ความหมายของพยานหลักฐาน พยานหลักฐาน คือ สิ่งที่สามารถพิสูจนขอ เท็จจริงทีม ่ ีการกลาวอางในคดี ไมวาจะเปนคดีแพง คดีอาญา หรือคดี ประเภทอื่น พยานหลักฐานสามารถพิสูจนขอเท็จจริงที่เกิดขึ้นได 2 ลักษณะ 1. บันทึกเหตุการณที่เกิดขึ้น และนํามาถายทอดใหไดทราบ Æ พยานบุคคลและพยานเอกสาร 2. แสดงรองรอยวา มีขอเท็จจริงใดเกิดขึ้น Æ พยานวัตถุ ข. ระบบกฎหมายลักษณะพยานหลักฐาน กฎหมายลักษณะพยาน คือ กฎหมายที่วางหลักเกณฑเกี่ยวกับการพิสูจนขอเท็จจริงโดยพยานหลักฐานในคดีแตละ คดีนั้นมีขอเท็จจริงใดบางทีจ่ ะตองพิสูจน ใครเปนผูมีหนาที่ตองพิสูจน เปนตน ระบบกฎหมายลักษณะพยาน แบงเปน 1. ระบบไตสวน (Inquisitorial System) ศาลมีบทบาทสําคัญ มีอาํ นาจสืบพยาน หรืองดสืบพยาน การกําหนดระเบียบวิธีมีนอย ศาล มีอํานาจใชดลุ พินิจไดกวางขวางและยืดหยุนมาก โดยมากในคดีอาญา สวนใหญจะเปนการดําเนินการระหวางศาลกับจําเลย โจทยไมคอยมี บทบาท มักไมมีกฎเกณฑการสืบพยานเครงครัดมากนัก ไมมบ ี ทตัดพยาน (Exclusionary rule) ที่ เด็ดขาด สามารถนําพยานทุกชนิดมาสูศาลได 2. ระบบกลาวหา (Accusatorial System) ศาลมีบทบาทเปนเพียงผุตัดสินคดี ไมมีอาํ นาจสืบพยานเพิ่มเติม ศาลใชดุลพินิจไดนอย คูความมีบทบาทสําคัญ ในคดีศาลจะไมชวยโจทยแสวงหาพยานหลักฐาน บางครัง้ ศาลอาจ ยกฟองทั้งที่ปรากฎวาจําเลยกระทําผิดก็ได มีกฎเกณฑการสืบพยานเครงครัดมาก ศาลใชดุลพินิจไดนอย มีบทบาทตัดพยานเด็ดขาด ค. ความเปนมาของกฎหมายลักษณะพยานไทย พระราชบัญญัติลักษณะพยาน ร.ศ.113 มีหลักการสวนใหญมาจากกฎหมายอังกฤษ เปนการปฎิวัติขั้นแรกของ กฎหมายลักษณะพยานไทยเขาสูสากล

72


ขอถกเถียงในหมูนักนิติศาสตรวา กฎหมายไทยเปนระบบกลาวหาหรือระบบไตสวน ซึ่งพิจารณาตาม ป.วิ.พ.

มาตรา 95/1 และมาตรา 116 หรือ ป.วิ.อ.มาตรา 226/3 และมาตรา 229 ที่ใหอํานาจศาลอยางกวางขวางในการ รับฟงหรือดําเนินการสืบพยานซึ่งเปนลักษณะไตสวน 1.2 ประเภทของพยานหลักฐาน ก. พยานบุคคล พยานเอกสาร พยานวัตถุ และพยานผูเชี่ยวชาญ ข. พยานชั้นหนึ่งและพยานชั้นสอง พยานชั้นหนึ่ง คือ พยานหลักฐานทีด่ ีที่สดุ ในบรรดาพยานหลักฐานทัง้ หลายที่มุงพิสูจนขอเท็จจริงขอหนึ่ง พยานชั้นสอง คือ พยานหลักฐานในลําดับรองลงมา ค. พยานโดยตรงกับพยานประพฤติเหตุแวดลอมกรณี พยานโดยตรง (Direct evidence) คือ พยานที่มุงพิสจู นขอเท็จจริง ซึ่งเปนประเด็นขอพิพาทในคดีโดยตรง พยานประพฤติเหตุแวดลอมกรณี (Circumstantial evidence) หรือ พยานแวดลอม คือ พยานหลักฐานที่มงุ พิสูจนขอเท็จจริง ซึ่งมิไดเปนประเด็นขอพิพาทในคดีโดยตรง หากแตพิสูจนขอเท็จจริงอื่นที่บงชี้วาขอเท็จจริงอันเปน ประเด็นขอพิพาทนาจะเกิดขึ้น ง. พยานนําและพยานหมาย พยานนํา คือ พยานหลักฐานที่คคู วามประสงคจะนํามาศาลเอง โยไมตองขอหมายเรียกจากศาล พยานหมาย คือ พยานหลักฐานทีค่ คู วามไมประสงคจะนํามาศาลเอง แตประสงคจะขอใหศาลออกหมายเรียก จ. พยานคูและพยานเดีย่ ว พยานคู คือ พยานบุคคลตัง้ แตสองคนขึน ้ ไป ซึ่งรูเห็นเหตุการณ หรือขอเท็จจริงเดียวกัน พยานเดี่ยว คือ พยานบุคคลซึ่งรูเห็นเหตุการณไมซ้ํากับพยานคนอืน ่ 1.3 ประเด็น ประเด็นแหงคดี และประเด็นขอพิพาท ก. ความหมายของประเด็น ประเด็น คือ ขอความหรือเรื่องราวทีค่ ูความหยิบยกขึ้นใหศาลวินิจฉัย ประเด็นแหงคดี คือ เรื่องราวหรือขออางขอเถียงที่คคู วามยกขึ้นกลาวอางในคําคูความของตน เปนเรื่องราวอันเปน เนื้อหาสาระของคดีเพื่อขอใหศาลวินิจฉัย ประเด็นขอพิพาท คือ ปญหาที่คคู วามยังโตเถียงกันอยูและปญหานัน ้ จะมีผลทําใหคคู วามฝายใดฝายหนึ่งชนะหรือ แพคดีทั้งหมดหรือแตบางสวน ข. การกําหนดประเด็นขอพิพาท กระบวนพิจารณาในการกําหนดประเด็นขอพิพาท มีดังนี้ 1. การยื่นคําแถลงกะประเด็นขอพิพาทรวมกัน (ม.182 วรรคสาม) 2. การกําหนดประเด็นขอพิพาทในวันชี้สองสถาน (ม.183) 3. การคัดคานการกําหนดประเด็นขอพิพาท (ม.183 วรรคสาม) โจทกฟองขอใหบังคับจําเลยโอนที่พิพาท ซึ่งจําเลยฟองเรียกโอนมาจากผูมีชื่อและรับไวแทนโจทก กับใหจําเลยคืนเงินคายุงขาวที่ จําเลยยักยอกเอาไป จําเลยในการวานอกจากที่ใหการตอไปนี้แลวขอปฏิเสธทั้งสิ้น และใหการตอไปวา จําเลยมิไดรับโอนที่พิพาทจากผู มีชื่อมา ดังนี้ คดีนี้มีขอพิพาทอยางไร 1.4 ปญหาขอเท็จจริงและปญหาขอกฎหมาย

73


ปญหาขอเท็จจริง คือ ปญหาวามีการกระทําเชนนั้นเกิดขึ้นจริงหรือไม หรือมีเหตุการณเชนนั้นเกิดขึ้นจริงหรือไม

ปญหาขอเท็จจริง โดยปกติจะตองมีการพิสูจนดวยพยานหลักฐาน ปญหาขอกฎหมาย คือ ปญหาเกีย่ วกับการตีความกฎหมาย หรือปญหาการปรับตัวบทกฎหมายเขากับขอเท็จจริง แหงคดี ปญหาขอกฎหมาย ศาลสามารถวินิจฉัยไดโดยอาศัยความรูข องศาลเอง ไมตองมีการพิสูจนดวย พยานหลักฐาน โจทกฟองวา จําเลยลงขอความใสความโจทกในหนังสือพิมพวา โจทกเปนคนมีความประพฤติสําสอนทางเพศ ชอบคบผูชายพรอม กันทีเดียวหลายคน คูความรับกันวา จําเลยไดลงขอความเกี่ยวกับโจทยในหนังสือพิมพดังที่โจทกกลาวในฟอง คงเหลือปญหาที่จะตอง วินิจฉัยเพียงวา “ขอความตามคําฟองเปนการใสความโจทก โดยประการที่นาจะทําใหโจทกเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น หรือถูกเกลียดชัง หรือไม” ปญหาดังกลาวเปนปญหาขอเท็จจริงหรือปญหาขอกฎหมาย

2. ขอเท็จจริงที่ศาลรับฟงเปนยุติไดโดยไมตองใชพยานหลักฐาน 2.1 ตัวบทกฎหมาย กฎหมายที่ศาลรูไดเอง คือ กฎหมายที่มีลาํ ดับศักดิ์กฎหมายในลําดับสูง เชน รัฐธรรมนูญ พระราชบัญญัติ พระ ราชกําหนด ประมวลกฎหมาย พระราชกฤษฎีกา กฎกระทรวง และรวมถึงขอบัญญัติสวนทองถิ่นซึ่งมีผลใชบังคับแก คนทั่วประเทศ ประกาศของกระทรวงการคลังที่กําหนดอัตราดอกเบี้ยขั้นสูงที่จะอนุญาตใหธนาคารและสถาบันการเงินเรียกเก็บจากลูกคาเกินกวา อัตรารอยละ 15 ตอป เปนขอที่ศาลรูไดเองหรือไม และคูความที่ประสงคจะไดประโยชนตามประกาศฉบับนี้ จะตองกลาวอางและนํา สืบใหเห็นถึงประกาศฉบับดังกลาวหรือไม

2.2 ขอเท็จจริงซึ่งรูกันอยูท ั่วไป ขอเท็จจริงซึ่งรูกันอยูท  ั่วไป คือ ขอเท็จจริงที่เปนที่รูกันอยางแพรหลายจนไมมคี วามจําเปนตองมีพยานหลักฐานมา พิสูจนอีก ขอเท็จจริงซึ่งรูกันอยูท  ั่วไป แบงเปน 1. ขอเท็จจริงที่มล ี ักษณะรูร วมกัน เชน ภาษาไทย ขนบธรรมเนียมประเพณี สิ่งที่ปรากฎอยูตามธรรมชาติ หรือเปนธรรมดาที่ทุกคนทราบ 2. ขอเท็จจริงซึ่งศาลสามารถคนหาไดจากแหลงที่มาทีแ ่ นนอนถูกตองอันไมมีผูใดโตแยง และสามารถ คนไดงายและในเวลาอันรวดเร็ว 2.3 ขอเท็จจริงซึ่งไมอาจโตแยงได ขอเท็จจริงซึ่งไมอาจโตแยงได คือ ขอเท็จจริงที่มีขอสันนิษฐานเด็ดขาดไวในกฎหมายแลว ขอสันนิษฐาน แบงออกเปน 2 ประเภท 1. ขอสันนิษฐานตามกฎหมาย ขอสันนิษฐานเด็ดขาด – ไมเปดโอกาสใหนําสืบหรือหักลาง ขอสันนิษฐานไมเด็ดขาด – เปดโอกาสใหนําสืบโตแยงหรือหักลางได มักใชคําวา “ทานให สันนิษฐานไวกอนวา...” 2. ขอสันนิษฐานตามขอเท็จจริง 2.4 ขอเท็จจริงที่คูความรับกันหรือถือวารับกันแลวในศาล 74


ขอเท็จจริงที่รบ ั กันหรือที่ถือวารับกันแลวในศาล แบงเปน 2 กรณี คือ การรับในคดีแพง และการรับในคดีอาญา

ก. การรับในคดีแพง กรณีแสดงเจตนายอมรับโดยตรง 1. การรับในคําใหการ 2. การแถลงรับตอศาล กรณีที่ถือวาเปนการยอมรับหรือเปนการรับกัน 1. กรณีจาํ เลยใหการปฏิเสธไมแจงชัด หรือไมใหการถึงประเด็นที่โจทกกลาวอางในฟอง ถือวาจําเลย ยอมรับขอเท็จจริงในประเด็นนั้น 2. กรณีที่กฎหมายบัญญัติใหถือวาเปนการยอมรับกัน ข. การรับกันในคดีอาญา กรณีจําเลยรับสารภาพตรงตามที่โจทกฟอง ถือวาขอเท็จจริงทั้งหมดที่โจทกบรรยายฟองมาไมตองสืบพยาน และศาลตัดสินไดเลย เวนแตความผิดที่กฎหมายกําหนดโทษอยางต่าํ ตั้งแตหา ปขนึ้ ไป ใหศาลรับฟงพยานโจทย จนกวาจะพอใจวาจําเลยไดกระทําผิดจริง คํารับของจําเลยที่จะปลดภาระการพิสูจนของโจทก ตองเปนคํารับที่ชัดเจนตรงกับขอเท็จจริงที่กลาวอาง จําเลยใหการปฏิเสธขอเท็จจริงอันหนึ่ง แตการปฏิเสธนั้นแสดงเปนโดยนัยวาเปนการยอมรับขอเท็จจริงอีก ประเด็นหนึ่ง ศาลถือวา จําเลยไดยอมรับในขอเท็จจริงหลังแลว หลักการถือวารับในคดีอาญาตางจากคดีแพง เพราะในคดีอาญาจําเลยมีสิทธิทจี่ ะใหการหรือไมใหการตอสูค ดีก็ ได การที่จาํ เลยไมใหการประเด็นใด ก็ไมถือวาจําเลยยอมรับ แมวาจําเลยจะรับสารภาพไปแลวไมวาเวลาใดกอนศาล มีคําพิพากษา ถาจําเลยมีเหตุอันควร จําเลยก็อาจถอนคํารับสารภาพและใหการใหมเปนปฏิเสธฟองโจทกได กรณีโจทกบรรยายขอเท็จจริงซึ่งอาจเปนความผิดไดหลายฐาน โจทกตองสืบพยานใหชดั วา จําเลยทําผิดฐานใด แน มิฉะนั้นศาลยกฟอง 2.5 การดําเนินกระบวนพิจารณาตามคําทา การทากันในศาล คือ การยอมรับขอเท็จจริงตามที่อกี ฝายหนึ่งอางโดยมีเงื่อนไขบังคับกอน แตเงื่อนไขนั้นจะตอง เปนสิ่งที่เกี่ยวกับการดําเนินกระบวนพิจารณาเทานั้น ก. ลักษณะสําคัญของคําทาในศาล 1. ตองเปนการทากันในเรื่องการดําเนินกระบวนพิจารณา หรือเกี่ยวกับประเด็นแหงคดี ้ าดออกมาอยางหนึง่ ใหฝายหนึ่งชนะ ถาผล 2. ตองมีการกําหนดเงื่อนไขวา ถาผลของการทากันหรือการชีข ออกมาอีกอยางหนึ่ง ใหอีกฝายชนะ 3. ตองไดรับอนุญาตจากศาล ข. การดําเนินกระบวนพิจารณาตามคําทา ้ ตอนใดของกระบวนพิจารณาก็ได 1. การทากันในศาลอาจเกิดขึน ู วามจะหยิบยกเงื่อนไขเรื่องใดเรื่องหนึ่งเพียงเรื่องเดียวมาเปนขอแพชนะ 2. โดยปกติคค  วามฝายใดฝายหนึ่งจะถอนคําทาไมได 3. เมื่อคูความทากันและศาลอนุญาตใหดําเนินตามคําทาแลว คูค ู วามทากันใหผูเชีย่ วชาญตรวจพิสูจนวัตถุพยาน ถาการตรวจปรากฎผลวา “นาเชื่อวาจะเปนเชนนั้น” 4. กรณีที่คค ศาลถือวาผูเชีย่ วชาญยืนยันวาผลเปนเชนนั้นอยางแนนอน 5. การทาประเด็นโดยใหศาลชี้ขาดขอเท็จจริงหรือขอกฎหมายขอหนึ่งขอใด 75


7.

เมื่อคูความและศาลตกลงที่จะดําเนินกระบวนพิจารณาโดยการทากันแลวผลของการทาออกมาเชนใด ศาล ตองถือตามโดยเครงครัด  ยนั้นชนะคดีเลย โดย a. ถาทากันใหคนภายนอกมาเบิกความหรือชี้ขาดขอเท็จจริง ศาลตองตัดสินใหฝา ไมตองคํานึงวาบุคคลภายนอกนั้นนาเชื่อถือหรือวินิจฉัยถูกตองหรือไม ้ าดขอเท็จจริง หรือปญหาขอกฎหมายขอหนึ่งขอใด เมื่อศาลชีข้ าดแลวก็ b. ถาคูความทากันใหศาลชีข ยอมตัดสินไปตามนั้นเลย ิ ฉัยนอกคําทาไมได แมวาผลของคดีจะเปนตรงกันขาม หากใชหลักกฎหมายอื่นที่ปรากฎ c. ศาลจะวินจ ในคดีบังคับ ถาคูความและศาลดําเนินการไปตามคําทาแลว ปรากฎวาคําทานั้นไมอาจเกิดผลขึ้นได

76


12. หนาที่นําสืบหรือภาระการพิสูจน หนาที่นําสืบ หมายถึง ภาระการพิสูจนตาม ป.วิ.พ.มาตรา 84/1 หนาที่นําสืบ หรือหนาที่ในการแสวงหาพยานหลักฐานพิสูจนขอเท็จจริงที่โตแยงกันในคดี ไมใชเปนหนาที่ของศาล

แตเปนหนาทีข่ องคูค วามในคดีนั้นทีจ่ ะแสวงหาพยานหลักฐานมาพิสจู นขอเท็จจริงที่ตนกลาวอางนั้น การจัดลําดับกอนหลังในการนําพยานหลักฐานเขาสืบ ไดแกการกําหนดใหคูความฝายใดฝายหนึ่งตองนํา พยานหลักฐานเขาสืบกอน ซึ่งแตกตางกับคําวา “หนาที่นําสืบหรือภาระการพิสูจน” 1.

ความหมายและความสําคัญของหนาที่นําสืบ

1.1 ความหมายและคําศัพทของหนาที่นําสืบหรือภาระการพิสูจน หนาที่นําสืบ หมายถึง “ภาระการพิสูจน” ตาม ป.วิ.พ.มาตรา 84/1 ซึ่งตรงกับคําศัพทในภาษาอังกฤษวา “legal  งนําพยานหลักฐานมาพิสจู นในประเด็นใดโดย burden of proof” คือ ภาระหรือหนาที่ทใี่ หคูความฝายใดมีหนาที่ตอ จะตองเปนไปตามกฎหมายมิใชดุลพินิจศาล หนาที่นําสืบกอน หมายถึง การจัดลําดับวาจะใหคคู วามฝายใดนําพยานหลักฐานเขาสืบกอน (order of proof) ซึ่ง มิไดเนนที่ภาระหรือหนาที่ แตเนนทีค่ วามสะดวกในการนําพยานหลักฐานเขาสืบตอศาล กฎหมายจึงใหเปนดุลพินิจ ของศาลที่จะจัดลําดับใหเหมาะสมเปนรายกรณีไป 1.2 ความสําคัญของหนาที่นําสืบหรือภาระการพิสูจน หนาที่นําสืบ มีความสําคัญอยู 2 ประการคือ 1. เปนหลักกฎหมายทั่วไปทีท ่ าํ ใหเกิดผลแพชนะในคดีโดยตรง  งถือตามที่ 2. หากศาลสูงจําเปนตองใชประเด็นเรื่องภาระการพิสูจนนี้วินิจฉัยใหแพชนะคดี ศาลสูงไมผูกพันใหตอ ศาลชั้นตนกําหนดภาระการพิสูจนมาผิด 2.

หลักเกณฑในการกําหนดหนาที่นําสืบหรือภาระการพิสูจน

2.1 หลักใหผูกลาวอางมีภาระการพิสูจน

หลักเกณฑการกําหนดหนาที่นําสืบหรือภาระการพิสูจนของกฎหมายไทย คือ คูความฝายใดกลาวอางขอเท็จจริงใด

ตองนําสืบพิสูจนขอเท็จจริงนั้นซึ่งเปนหลักทั่วไป เวนแตมีขอสันนิษฐานไวในกฎหมาย หรือมีขอสันนิษฐานทีค่ วรจะ เปนที่คุณคูความฝายที่ไมไดรับประโยชนจากขอสันนิษฐานจะตองนําสืบหักลางขอสันนิษฐานนั้น หลักกฎหมายที่วา ผูท  ี่กลาวอางขอเท็จจริงใดจะตองเปนฝายที่มภี าระการพิสูจนขอ เท็จจริงนั้น มีขอยกเวน 2 ประการตาม ป.วิ.พ.มาตรา 84/1 คือ 1. เมื่อมีขอสันนิษฐานไวในกฎหมายเปนคุณแกผูอา ง 2. เมื่อมีขอสันนิษฐานที่ควรจะเปนซึ่งปรากฎจากสภาพปกติธรรมดาของเหตุการณเปนคุณแกผูอา ง 2.2 ขอยกเวนในกรณีมขี อ สันนิษฐาน ขอสันนิษฐานเปนขอยกเวนที่จะมาเปลี่ยนภาระการพิสูจนจากฝายกลาวอางไปเปนฝายตรงขาม ซึ่งขอสันนิษฐาน เกิดได 2 ทางคือ โดยบทบัญญัติของกฎหมาย และโดยขอเท็จจริง กรณีที่คคู วามทั้งสองฝายตางอางเอาประโยชนจากขอสันนิษฐานตามกฎหมาย ในกรณีที่ขอสันนิษฐานดังกลาว ขัดแยงกันนั้น มีขอพิจารณาดังนี้ 77


ใหเปรียบเทียบวาขอสันนิษฐานของฝายใดเปนขอสันนิษฐานเด็ดขาด หรือเปนขอสันนิษฐานเบื้องตน โดยจะตองบังคับตามขอสันนิษฐานเด็ดขาด 2. ถาขอสันนิษฐานนั้นขัดแยงกันโดยตรง และเปนขอสันนิษฐานระดับเดียวกัน ทั้งสองฝายตางอางเอา ประโยชนจากขอสันนิษฐานที่ขัดแยงกันมาเปลี่ยนหนาที่นําสืบไมได ตองกลับไปใชหลักทั่วไป คือ ผูใดกลาวอางขอเท็จจริงใด ตองนําสืบพิสูจนขอเท็จจริงนั้น 2.3 ภาระการพิสูจนในคดีอาญา ภาระการพิสูจนหรือหนาทีน ่ ําสืบในคดีอาญานั้นตองพิจารณาจากประเด็นขอพิพาทในคดีนั้นๆ ก. ประเด็นขอพิพาทที่สงผลไปสูการตัดสินวาจําเลยผิดหรือไมผิด ข. ประเด็นขอพิพาทที่สงผลไปสูการวิเคราะหเรื่องโทษของจําเลยวามีเหตุยกเวนโทษ ลดหยอนโทษ หรือเพิ่มโทษ หรือไม ค. ประเด็นขอพิพาทในเรือ่ งอื่นๆ ที่ไมเกี่ยวกับความผิดหรือโทษของจําเลย

3. การจัดลําดับกอนหลังในการนําพยานหลักฐานเขาสืบ 3.1 หลักทั่วไปเกี่ยวกับการจัดลําดับกอนหลังในการนําพยานหลักฐานเขาสืบ ในคดีอาญา โจทกเปนฝายนําสืบพยานหลักฐานกอนเสมอ ในคดีแพง เปนดุลพินิจของศาลในการจัดลําดับกอนหลัง โดยคํานึงถืงภาระการพิสูจนในคดีนั้น จึงเกิดหลักทั่วไป วา ฝายใดมีภาระการพิสูจนหรือหนาทีน่ ําสืบในประเด็นสําคัญยิ่งกวาตองนําสืบกอน 3.2 ขอยกเวนเกี่ยวกับการจัดลําดับกอนหลังในการนําพยานหลักฐานเขาสืบ แมวาฝายที่มห ี นาที่นําสืบในประเด็นสําคัญจะตองนําสืบกอน แตมีขอยกเวน 4 ประการคือ 1. กรณีที่จาํ เลยขาดนัดยื่นคําใหการ 2. คดีที่ศาลเห็นวามีประเด็นขอพิพาทไมยุงยาก 3. กรณีที่คค ู วามตกลงกัน 4. คดีในศาลชํานัญพิเศษ

78


13. การรับฟงพยานหลักฐานในคดีแพง คูความฝายทีม ่ ีหนาที่ตองนําสืบขอเท็จจริงยอมมีสิทธินาํ พยานหลักฐานใดๆ มาสืบได แตศาลมีอาํ นาจในการ ควบคุมกระบวนพิจารณาในเรื่องการเสนอและการรับฟงพยานหลักฐาน เพื่อใหพยานหลักฐานที่ชอบเทานัน้ ที่จะ เสนอตอศาล หามมิใหศาลรับฟงพยานบอกเลา เวนแตเปนกรณีที่กฎหมายยกเวนไว กรณีที่กฎหมายบังคับใหตอ งมีพยานเอกสารมาแสดง หามคูความนําพยานบุคคลมาสืบแทนพยานเอกสาร หรือ เพิ่มเติม ตัดทอน หรือเปลี่ยนแปลงแกไขขอความที่ตองมีในเอกสาร เวนแตเปนกรณีที่กฎหมายยกเวนไว

1. หลักทั่วไปเรื่องการรับฟงพยานหลักฐาน 1.1 ความหมายเรื่องการรับฟงพยานหลักฐานของศาล มาตรา 85 คูความฝายที่มีหนาที่ตองนําสืบขอเท็จจริงยอมมีสิทธิที่จะนําพยานหลักฐานใด ๆ มาสืบไดภายใตบังคับแหงประมวล กฎหมายนี้ หรือกฎหมายอื่นอันวาดวยการรับฟงพยานหลักฐานและการยื่นพยานหลักฐาน การรับฟงพยานหลักฐาน หมายถึง การที่ศาลรับเอาพยานหลักฐานที่คคู วามนําสืบถึงขอเท็จจริงเพื่อสนับสนุน

ขออางขอเถียงของตนเขาสูส ํานวนความ เพื่อนําไปประกอบการวินิจฉัยตัดสินคดี ประเภทของพยานทีต่ องหามมิใหรับฟง 1. พยานหลักฐานที่ตองหามโดยลักษณะ หรือคุณคาของพยานเอง ไดแก พยานบุคคลซึ่งไมสามารถ เขาใจ และตอบคําถามได (ม.95(1)) พยานหลักฐานที่ฟุมเฟอย ประวิงคดี หรือไมเกี่ยวกับประเด็น (ม.86 วรรคสอง) เปนตน 2. พยานหลักฐานที่ตองหาม เพราะมีการนําสืบฝาฝนกฎหมาย คดีแพงเรื่องหนึ่ง โจทกฟองจําเลยใหรับผิดตามสัญญากูยืมเงิน จํานวน 5,000 บาท โดยนําสืบสัญญากูยืมเงิน แตปรากฎวาสัญญา กูยืมเงินดังกลาว ปดอากรแสตมปไมครบถวน ถูกตอง ดังนี้ ศาลจะพิพากษายกฟองหรือใหจําเลยชําระเงินแกโจทก

1.2 หลักเกณฑการรับฟงพยานหลักฐานของศาล ก. การใชอํานาจศาลในการรับฟงพยานหลักฐาน ไดแก 1. อํานาจศาลในการรับ หรือปฏิเสธพยานหลักฐาน 2. อํานาจศาลในการงดการสืบพยานหลักฐาน 3. อํานาจศาลในการสั่งสืบพยานหลักฐานเพิ่มเติม มาตรา 86 เมื่อศาลเห็นวาพยานหลักฐานใดเปนพยานหลักฐานที่รับฟงไมไดก็ดี หรือเปนพยานหลักฐานที่รับฟงได แตไดยื่นฝาฝน ตอบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้ ใหศาลปฏิเสธไมรับพยานหลักฐานนั้นไว เมื่อศาลเห็นวาพยานหลักฐานใดฟุมเฟอยเกินสมควรหรือประวิงใหชักชาหรือไมเกี่ยวแกประเด็น ใหศาลมีอํานาจงดการสืบ พยานหลักฐานเชนวานั้นหรือพยานหลักฐานอื่นตอไป เมื่อศาลเห็นวาเพื่อประโยชนแหงความยุติธรรมเปนการจําเปนที่จะตองนําพยานหลักฐานอื่นอันเกี่ยวกับประเด็นในคดีมาสืบ เพิ่มเติม ใหศาลทําการสืบพยานหลักฐานตอไป ซึ่งอาจรวมทั้งการที่จะเรียกพยานที่สืบแลวมาสืบใหมดวยโดยไมตองมีฝายใดรองขอ

ข. พยานหลักฐานที่ศาลรับฟง มาตรา 87 หามมิใหศาลรับฟงพยานหลักฐานใด เวนแต (1) พยานหลักฐานนั้นเกี่ยวถึงขอเท็จจริงที่คูความฝายหนึ่งฝายใดในคดีจะตองนําสืบ…

79


โจทกฟองจําเลยใหชําระเงินกูคืน 8,000 บาท ตามสัญญากูทายฟอง จําเลยใหการวาสัญญากูดังกลาวเปนเอกสารปลอม ตอมา จําเลยเบิกความยอมรับวาไดทําสัญญากูตามฟองจริง ดังนี้ จําเลยจะนําพยานหลักฐานเขาสืบวาจําเลยกูเงินโจทกเพียง 5,000 บาท ไดหรือไม

2. ขอหามในการรับฟงพยานบุคคล 2.1 พยานบอกเลา Hearsay หมายถึง คํากลาวนอกศาล (out of court statement) นํามาเสนอตอศาลเพื่อมุงพิสูจนความจริงของคํา กลาวนั้น มาตรา ๙๕/๑ ขอความซึ่งเปนการบอกเลาที่พยานบุคคลใดนํามาเบิกความตอศาลก็ดี หรือที่บันทึกไวในเอกสารหรือวัตถุอื่นใดซึ่งได อางเปนพยานหลักฐานตอศาลก็ดี หากนําเสนอเพื่อพิสูจนความจริงแหงขอความนั้น ใหถือเปนพยานบอกเลา หามมิใหศาลรับฟงพยานบอกเลา เวนแต (๑) ตามสภาพ ลักษณะ แหลงที่มา และขอเท็จจริงแวดลอมของพยานบอกเลานั้น นาเชื่อวาจะพิสูจนความจริงได หรือ (๒) มีเหตุจําเปนเนื่องจากไมสามารถนําบุคคลซึ่งเปนผูที่ไดเห็น ไดยิน หรือทราบขอความเกี่ยวในเรื่องที่จะใหการเปนพยานนั้นดวย ตนเองโดยตรงมาเปนพยานได และมีเหตุผลสมควรเพื่อประโยชนแหงความยุติธรรมที่จะรับฟงพยานบอกเลานั้น ในกรณีที่ศาลเห็นวาไมควรรับไวซึ่งพยานบอกเลาใด ใหนําความในมาตรา ๙๕ วรรคสองมาใชบังคับโดยอนุโลม

2.2 กรณีหามนําพยานบุคคลมาสืบแทน หรือเพิ่มเติม ตัดทอน หรือเปลี่ยนแปลงแกไขขอความในเอกสาร พยานเอกสาร หมายถึง พยานที่มีการบันทึกไวเปนลายลักษณอักษรหรือดวยรูปรอยใดๆ อันเปนการสื่อ ความหมายในภาษาภาษาหนึ่ง พยานบางอยาง เชน ภาพถาย ถึงแมเปนรูป หรือภาพวาด แตมิใชเปนการสือ่ ความหมายในภาษาของมนุษย ดังนั้นจึงไมใชพยานเอกสาร มาตรา ๙๔ เมือ่ ใดมีกฎหมายบังคับใหตองมีพยานเอกสารมาแสดง หามมิใหศาลยอมรับฟงพยานบุคคลในกรณีอยางใดอยางหนึ่ง ดังตอไปนี้ แมถึงวาคูความอีกฝายหนึ่งจะไดยินยอมก็ดี (ก) ขอสืบพยานบุคคลแทนพยานเอกสาร เมื่อไมสามารถนําเอกสารมาแสดง (ข) ขอสืบพยานบุคคลประกอบขออางอยางใดอยางหนึ่ง เมื่อไดนําเอกสารมาแสดงแลววา ยังมีขอความเพิ่มเติมตัดทอน หรือเปลี่ยนแปลงแกไขขอความในเอกสารนั้นอยูอีก แตวาบทบัญญัติแหงมาตรานี้ มิใหใชบังคับในกรณีที่บัญญัติไวในอนุมาตรา (๒) แหงมาตรา ๙๓ และมิใหถือวาเปนการตัด สิทธิคูความในอันที่จะกลาวอางและนําพยานบุคคลมาสืบประกอบขออางวา พยานเอกสารที่แสดงนั้นเปนเอกสารปลอมหรือไมถูกตอง ทั้งหมด หรือแตบางสวน หรือสัญญาหรือหนี้อยางอื่นที่ระบุไวในเอกสารนั้นไมสมบูรณ หรือคูความอีกฝายหนึ่งตีความหมายผิด

80


14. การนําสืบพยานหลักฐาน หลักเกณฑทั่วไปที่ใชในการนําสืบพยานหลักฐาน คือ ตองกระทําในศาล โดยเปดเผย ตอหนาคูค วาม ตองใช ภาษาไทย และตองถูกตองตามขั้นตอนและกรอบเวลา หากคูความนําสืบพยานหลักฐานโดยฝาฝนหลักเกณฑที่ กําหนด อาจมีผลตอการรับฟงพยานหลักฐานของศาล ยกเวนบางกรณีศาลอาจรับฟงการสืบพยานหลักฐานโดยฝาฝน หลักเกณฑนนั้ ได สวนการจะนําสืบพยานหลักฐานใด คูความฝายทีป่ ระสงคจะอางพยานหลักฐานนั้นจะตองยื่นบัญชี ระบุพยานตอศาลและสําเนาใหคคู วามอีกฝายหนึ่งภายใตหลักเกณฑที่กฎหมายกําหนด แต “การพิสูจนตอพยาน” ถือเปนกรณียกเวนของวิธีการนําสืบพยานหลักฐานดังกลาว เนื่องจากเปนการนําสืบพยานเพื่อหักลางพยานหลักฐาน ของคูค วามอีกฝายหนึ่ง ป.วิ.พ. ไดกําหนดหลักเกณฑการนําสืบพยานหลักฐานแตละประเภทไวแตกตางกัน นอกจากการสืบพยานหลักฐานตามหลักเกณฑทั่วไปแลว การสืบพยานหลักฐานอาจกระทําตามความตกลงของ คูความ หรือขอกําหนดของประธานศาลฎีกา 1.

หลักเกณฑทั่วไปที่ใชกับการนําสืบพยานหลักฐาน

ป.วิ.พ. ไดกําหนดหลักเกณฑทั่วไปทีใ่ ชในการนําสืบพยานหลักฐานทุกประเภท ไมวาจะเปนพยานบุคคล พยาน

เอกสาร พยานวัตถุ หรือพยานผูเชี่ยวชาญ แตมีกรณียกเวนบางประการที่มิไดเปนไปตามหลักเกณฑทั่วไป คูความที่ประสงคจะนําสืบพยานหลักฐาน จะตองยื่นบัญชีระบุพยาน แสดงรายการของพยานหลักฐานที่ประสงคจะ นําสืบ ภายในระยะเวลาทีก่ ฎหมายกําหนด พรอมสําเนาบัญชีระบุพยานใหคคู วามอีกฝายหนึ่งรับไปจากศาล คูความ ที่ยื่นบัญชีระบุพยาน แตไมครบถวน หรือมิไดยื่นบัญชีระบุพยานภายในกําหนด ก็อาจยื่นบัญชีระบุพยานเพิ่มเติมได ตามหลักเกณฑและวิธีการที่กฎหมายกําหนด การนําสืบพยานหลักฐานเพื่อหักลาง หรือทําลายน้ําหนักพยานบุคคลของคูความอีกฝายหนึ่งเรียกวา “การพิสูจน ตอพยาน” 1.1 หลักเกณฑการนําสืบพยานหลักฐาน ก. การนําสืบพยานหลักฐานตองกระทําในศาล โดยเปดเผย ตอหนาคูค วาม (ม.36 วรรคหนึง่ ) 1. การนําสืบพยานหลักฐานตองกระทําในศาล a. การเดินเผชิญสืบ หรือ การเผชิญสืบ (ม.102 วรรคหนึ่ง) ่ าลอื่น (ม.102 วรรคสองถึงสี่) b. การสงประเด็นไปสืบพยานหลักฐานทีศ c. การสืบพยานที่อยูนอกศาลโดยการประชุมทางจอภาพ (Video conference) (ม.120/4) 2. การสืบพยานหลักฐานตองกระทําโดยเปดเผย (รัฐธรรมนูญแหงราชอาญาจักรไทย พ.ศ.2550 ม.40) แตมี ขอยกเวน 2 กรณีคือ ํ เปนเพื่อรักษาความเรียบรอยในศาล (ม.36(1)) a. กรณีมีเหตุจา b. กรณีเพื่อความเหมาะสม หรือเพื่อคุมครองสาธารณประโยชน (ม.36(2)) ู วามอาจนําพยานหลักฐานเขาสืบได แมวาคูความอีกฝาย 3. การสืบพยานตองกระทําตอหนาคูความ กรณีที่คค หนึ่งไมมาศาลดังนี้ a. กรณีที่ศาลขับไลคูความฝายหนึ่งฝายใดออกไปจากบริเวณศาล (ม.36(1)) b. กรณีที่ศาลสั่งใหเดินเผชิญสืบ หรือสงประเด็นไปใหศาลอื่นสืบพยานแทน (ม.102) 81

กฎหมายวิธีสบัญญัติ ๑ : วิธีพิจารณาความแพง c. d.

กรณีคูความฝายใดฝายหนึ่งทราบนัดโดยชอบแลวไมมาศาล (ม.202) กรณีที่คคู วามทราบนัดสืบพยานครั้งตอมาโดยชอบแลวไมมาศาล (ม.200 วรรคสอง)

มาตรา ๑๐๒ ใหศาลที่พิจารณาคดีเปนผูสืบพยานหลักฐาน โดยจะสืบในศาลหรือนอกศาล ณ ที่ใด ๆ ก็ได แลวแตศาลจะสั่งตามที่ เห็นสมควรตามความจําเปนแหงสภาพของพยานหลักฐานนั้น แต ถาศาลที่พิจารณาคดีเห็นเปนการจําเปน ใหมีอํานาจมอบใหผูพิพากษาคนใดคนหนึ่งในศาลนั้น หรือตั้งใหศาลอื่นสืบ พยานหลักฐานแทนได ใหผูพิพากษาที่รับมอบหรือศาลที่ไดรับแตงตั้งนั้นมีอํานาจและหนาที่เชน เดียวกับศาลที่พิจารณาคดีรวมทั้ง อํานาจที่จะมอบใหผูพิพากษาคนใดคนหนึ่งใน ศาลนั้นหรือตั้งศาลอื่นใหทําการสืบพยานหลักฐานแทนตอไปดวย ถา ศาลที่พิจารณาคดีไดแตงตั้งใหศาลอื่นสืบพยานแทน คูความฝายใดฝายหนึ่งจะแถลงตอศาลที่พิจารณาคดีวา ตนมีความ จํานงจะไปฟงการพิจารณาก็ได ในกรณีเชนนี้ใหศาลที่ไดรับแตงตั้งแจงวันกําหนดสืบพยานหลักฐานใหผูขอ ทราบลวงหนาอยางนอยไม ต่ํากวาเจ็ดวันคูความที่ไปฟงการพิจารณานั้นชอบ ที่จะใชสิทธิไดเสมือนหนึ่งวากระบวนพิจารณานั้นไดดําเนินในศาลที่พิจารณา คดี ใหสงสําเนาคําฟองและคําใหการพรอมดวยเอกสารและหลักฐานอื่น ๆ อันจําเปนเพื่อสืบพยานหลักฐานไปยังศาลที่ไดรับ แตงตั้งดังกลาวแลว ถาคูความฝายที่อางอิงพยานหลักฐานนั้นมิไดแถลงความจํานงที่จะไปฟงการพิจารณา ก็ใหแจงไปใหศาลที่ไดรับ แตงตั้งทราบขอประเด็นที่จะสืบ เมื่อไดสืบพยานหลักฐานเสร็จแลว ใหเปนหนาที่ของศาลที่รับแตงตั้งจะตองสงรายงานที่จําเปนและ เอกสารอื่น ๆ ทั้งหมดอันเกี่ยวของในการสืบพยานหลักฐานไปยังศาลที่พิจารณาคดี มาตรา ๓๖ การนั่งพิจารณาคดีจะตองกระทําในศาลตอหนาคูความที่มาศาลและโดยเปดเผย เวนแต (๑) ในคดีเรื่องใดที่มีความจําเปนเพื่อรักษาความเรียบรอยในศาล เมื่อศาลไดขับไลคูความฝายใดออกไปเสียจากบริเวณศาล โดยที่ประพฤติไมสมควร ศาลจะดําเนินการนั่งพิจารณาคดีตอไปลับหลังคูความฝายนั้นก็ได (๒) ในคดีเรื่องใด เพื่อความเหมาะสม หรือเพื่อคุมครองสาธารณประโยชนถาศาลเห็นสมควรจะหามมิใหมีการเปดเผย ซึ่ง ขอเท็จจริง หรือพฤติการณตาง ๆ ทั้งหมด หรือแตบางสวนแหงคดีซึ่งปรากฏจากคําคูความหรือคําแถลงการณของคูความหรือ จากคํา พยานหลักฐานที่ไดสืบมาแลวศาลจะมีคําสั่งดังตอไปนี้ก็ได (ก) หามประชาชนมิใหเขาฟงการพิจารณาทั้งหมดหรือแตบางสวน แลวดําเนินการพิจารณาไปโดยไมเปดเผย หรือ (ข) หามมิใหออกโฆษณาขอเท็จจริงหรือพฤติการณตาง ๆ เชนวานั้น ในบรรดาคดีทั้งปวงที่ฟองขอหยาหรือฟองชายชูหรือฟองใหรับรองบุตร ใหศาลหามมิใหมีการเปดเผยซึ่งขอเท็จจริงหรือ พฤติการณใด ๆ ที่ศาลเห็นเปนการไมสมควร หรือพอจะเห็นไดวาจะทําใหเกิดการเสียหายอันไมเปนธรรมแกคูความหรือบุคคลที่ เกี่ยวของ ไมวาศาลจะไดมีคําสั่งตามอนุมาตรา (๒) นี้หรือไม คําสั่งหรือคําพิพากษาชี้ขาดคดีของศาลนั้น ตองอานในศาลโดยเปดเผย และมิใหถือวาการออกโฆษณาทั้งหมดหรือแตบางสวนแหงคําพิพากษานั้นหรือยอเรื่องแหงคําพิพากษาโดยเปนกลางและถูกตองนั้น เปนผิดกฎหมาย

ข. การสืบพยานหลักฐานตองใชภาษาไทย (ม.46) มาตรา 46 บรรดากระบวนพิจารณาเกี่ยวดวยการพิจารณาและการชี้ขาดตัดสินคดีแพงทั้งหลายซึ่งศาลเปนผูทํานั้น ใหทําเปน ภาษาไทย บรรดาคําคูความและเอกสารหรือแผนกระดาษไมวาอยางใด ๆ ที่คูความหรือศาลหรือเจาพนักงานศาลไดทําขึ้นซึ่งประกอบ เปนสํานวนของคดีนั้น ใหเขียนเปนหนังสือไทยและเขียนดวยหมึกหรือดีดพิมพหรือตีพิมพ ถามีผิดตกที่ใดหามมิใหขูดลบออก แตใหขีด ฆาเสียแลวเขียนลงใหม และผูเขียนตองลงชื่อไวที่ริมกระดาษ ถามีขอความตกเติมใหผูตกเติมลงลายมือชื่อ หรือลงชื่อยอไวเปนสําคัญ ถาตนฉบับเอกสารหรือแผนกระดาษไมวาอยางใด ๆ ที่สงตอศาลไดทําขึ้นเปนภาษาตางประเทศ ใหศาลสั่งคูความฝายที่สง ใหทําคําแปลทั้งฉบับหรือเฉพาะแตสวนสําคัญ โดยมีคํารับรองมายื่นเพื่อแนบไวกับตนฉบับ ถาคูความฝายใดหรือบุคคลใดที่มาศาลไมเขาใจภาษาไทยหรือเปนใบหรือหูหนวกและอานเขียนหนังสือไมได ใหใหคูความ ฝายที่เกี่ยวของจัดหาลาม

ค. การสืบพยานหลักฐานตองถูกตองตามขั้นตอน ระยะเวลาที่กฎหมาย และศาลกําหนด 1. การสืบพยานกอนขั้นตอนตามปกติ

82


การสืบพยานนั้นกอนมีการฟองคดี (ม.101 วรรคหนึ่ง) – บางกรณีมีเหตุบางประการอันเกี่ยวกับ พยานหลักฐานทําใหคูความมีความจําเปนตองสืบพยานกอน การสืบพยานหลังขั้นตอนตามปกติ แตกอ นศาลพิพากษา  วามอาจขอใหศาลสืบพยานหลักฐานเพิ่มเติม (ม.86 วรรคสาม) a. ศาลสั่งเอง หรือคูค การสืบพยานหลังขั้นตอนตามปกติ หลังศาลพิพากษา a. มาตรา 240 b. มาตรา 243 a.

2.

3.

มาตรา 240 ศาลอุทธรณมีอํานาจที่จะวินิจฉัยคดีโดยเพียงแตพิจารณาฟองอุทธรณ คําแกอุทธรณ เอกสารและหลักฐานทั้งปวง ใน สํานวนความซึ่งศาลชั้นตนสงขึ้นมาเวนแต... ... (๒) ถาศาลอุทธรณยังไมเปนที่พอใจในการพิจารณาฟองอุทธรณ คําแกอุทธรณและพยานหลักฐาน ที่ปรากฏในสํานวน ภายใต บังคับแหงมาตรา ๒๓๘ และเฉพาะในปญหาที่อุทธรณใหศาลมีอํานาจที่จะกําหนดประเด็นทําการสืบพยานที่สืบมาแลว หรือพยานที่ เห็นควรสืบตอไป และพิจารณาคดีโดยทั่ว ๆ ไป ดังที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายนี้สําหรับการพิจารณาในศาลชั้นตน และใหนํา บทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้วาดวยการพิจารณาในศาลชั้นตน มาใชบังคับโดยอนุโลม มาตรา 243 ใหศาลอุทธรณมีอํานาจดังตอไปนี้ดวย คือ ... (๓) ในกรณีที่ศาลอุทธรณจําตองถือตามขอเท็จจริงของศาลชั้นตน ถาปรากฏวา ... (ข) ขอเท็จจริงที่ศาลชั้นตนฟงมาไมพอแกการวินิจฉัยขอกฎหมาย ศาลอุทธรณอาจทําคําสั่งใหยกคําพิพากษาหรือคําสั่งศาลชั้นตนนั้น เสีย แลวกําหนดใหศาลชั้นตนซึ่งประกอบดวยผูพิพากษาคณะเดิม หรือผูพิพากษาอื่น หรือศาลชั้นตนอื่นใด ตามที่ศาลอุทธรณ เห็นสมควรพิจารณาคดีนั้นใหมทั้งหมดหรือบางสวน โดยดําเนินตามคําชี้ขาดของศาลอุทธรณแลวมีคําพิพากษาหรือคําสั่งวินิจฉัยชี้ขาด คดีไปตามรูปความ ทั้งนี้ไมวาจะปรากฏจากการอุทธรณหรือไม...

1.2 การยื่นบัญชีระบุพยาน ก. การยื่นบัญชีระบุพยานภายในระยะเวลาที่กฎหมายกําหนด 1. การยื่นบัญชีระบุพยานครั้งแรก (ม.88 วรรคหนึ่ง) มาตรา 88 วรรคหนึ่ง เมื่อคูความฝายใดมีความจํานงที่จะอางอิงเอกสารฉบับใดหรือคําเบิกความของพยานคนใด หรือมีความจํานง ที่จะใหศาลตรวจบุคคล วัตถุ สถานที่ หรืออางอิงความเห็นของผูเชี่ยวชาญที่ศาลตั้งหรือความเห็นของผูมีความรู เชี่ยวชาญ เพื่อเปน พยานหลักฐานสนับสนุนขออางหรือขอเถียงของตน ใหคูความฝายนั้นยื่นบัญชีระบุพยานตอศาลกอนวันสืบพยานไมนอยกวาเจ็ด วัน โดยแสดงเอกสารหรือสภาพของเอกสารที่จะอาง และรายชื่อ ที่อยูของบุคคล ผูมีความรูเชี่ยวชาญ วัตถุ หรือสถานที่ซึ่งคูความฝายนั้น ระบุอางเปนพยานหลักฐาน หรือขอใหศาลไปตรวจ หรือขอใหตั้งผูเชี่ยวชาญแลวแตกรณี พรอมทั้งสําเนาบัญชีระบุพยานดังกลาวใน จํานวนที่เพียงพอ เพื่อใหคูความฝายอื่นมารับไปจากเจาพนักงานศาล

2. การยื่นบัญชีระบุพยานเพิ่มเติม (ม.88 วรรคสอง) มาตรา 88 วรรคสอง ถา คูความฝายใดมีความจํานงจะยื่นบัญชีระบุพยานเพิ่มเติม ใหยื่นคําแถลงขอระบุพยานเพิ่มเติมตอศาลพรอม กับบัญชีระบุพยานเพิ่มเติมและ สําเนาบัญชีระบุพยานเพิ่มเติมดังกลาวไดภายในสิบหาวันนับแตวันสืบพยาน

ข. การยื่นบัญชีระบุพยานนอกระยะเวลาที่กฎหมายกําหนด (ม.88 วรรคสาม) มาตรา 88 วรรคสาม เมื่อ ระยะเวลาที่กําหนดใหยื่นบัญชีระบุพยานตามวรรคหนึ่งหรือวรรคสองแลวแตกรณี ไดสิ้นสุดลงแลว ถา คูความฝายใดซึ่งไดยื่นบัญชีระบุพยานไวแลว มีเหตุอันสมควรแสดงไดวาตนไมสามารถทราบไดวาตองนําพยานหลักฐานบางอยางมา สืบเพื่อประโยชนของตนหรือไมทราบวาพยานหลักฐานบางอยางไดมีอยู หรือมีเหตุอันสมควรอื่นใด หรือถาคูความฝายใดซึ่งมิไดยื่น บัญชีระบุพยานแสดงใหเปนที่พอใจแกศาล ไดวา มีเหตุอันสมควรที่ไมสามารถยื่นบัญชีระบุพยานตามกําหนดเวลาดังกลาวได คูความ ฝายนั้นอาจยื่นคํารองขออนุญาตอางพยานหลักฐานเชนวานัน้ ตอศาล พรอมกับบัญชีระบุพยานและสําเนาบัญชีระบุพยานดังกลาวไม วาเวลาใด ๆ กอนพิพากษาคดีและถาศาลเห็นวา เพื่อใหการวินิจฉัยชี้ขาดขอสําคัญแหงประเด็นเปนไปโดยเที่ยงธรรม จําเปนจะตองสืบ พยานหลักฐานเชนวานั้น ก็ใหศาลอนุญาตตามคํารอง

83


ศาลไมรับบัญชีระบุพยานเพิ่มเติม กรณีที่ถือวาไมไดอา งเหตุ หรือไมมีเหตุสมควร หรือไมมีประโยชนตอการ

วินิจฉัยชีข้ าดประเด็นแหงคดี ค. ขอยกเวนของการยื่นบัญชีระบุพยาน 1. กรณีการยื่นบัญชีระบุพยานตาม ป.วิ.พ.มาตรา 87(2) 2. การสืบพยานหลักฐานในการไตสวนคํารองขอ 3. มีการยื่นบัญชีระบุพยานในเรื่องอื่นไวกอนแลว 4. การยื่นพยานเอกสารประกอบการถามคาน ในชั้นฎีกา โจทกยื่นคําแถลงขอระบุพยานเพิ่มเติม โดยอางวาเพิ่งคนพบพยานเอกสาร หลังจากที่ศาลอุทธรณมีคําพิพากษาแลว ดังนี้ ศาลฎีกาจะอนุญาตใหยื่นบัญชีระบุพยานเพิ่มเติมไดหรือไม เพราะเหตุใด

1.3 การพิสูจนตอพยานบุคคล การพิสูจนตอพยาน หมายถึง การนําพยานหลักฐานมาสืบหักลาง หรือทําลายน้ําหนักพยานหลักฐานของคูค วาม อีกฝายหนึ่ง แตเปนการหักลาง หรือทําลายน้ําหนักเฉพาะพยานบุคคลเทานั้น โดยกําหนดหลักเกณฑไวใน ป.วิ.พ. มาตรา 89 และ 120 ก. กรณีที่คูความนําพยานหลักฐานเขาสืบเพื่อหักลาง หรือทําลายน้ําหนักคําเบิกความของพยานอีกฝายหนึ่ง (ม.89) มาตรา 89 คูความฝายใดประสงคจะนําสืบพยานหลักฐานของตนเพื่อพิสูจนตอพยานของคูความฝายอื่นในกรณีตอไปนี้ (๑) หักลางหรือเปลี่ยนแปลงแกไขถอยคําพยานในขอความทั้งหลายซึ่งพยานเชนวานั้นเปนผูรูเห็นหรือ (๒) พิสูจนขอความอยางหนึ่งอยางใดอันเกี่ยวดวยการกระทํา ถอยคํา เอกสาร หรือพยานหลักฐานอื่นใดซึ่งพยานเชนวานั้น ไดกระทําขึ้น ใหคูความฝายนั้นถามคานพยานดังกลาวเสียในเวลาที่พยานเบิกความ เพื่อใหพยานมีโอกาสอธิบายถึงขอความเหลานั้น แมวา พยานนั้นจะมิไดเบิกความถึงขอความดังกลาวก็ตาม ใน กรณีที่คูความฝายนั้นมิไดถามคานพยานของคูความฝายอื่นไวดังกลาวมา ขางตนแลว ตอมานําพยานหลักฐานมาสืบถึง ขอความนั้น คูความฝายอื่นที่สืบพยานนั้นไวชอบที่จะคัดคานไดในขณะที่คูความฝาย นั้นนําพยานหลักฐานมาสืบ และในกรณีเชนวานี้ ใหศาลปฏิเสธไมยอมรับฟงพยานหลักฐานเชนวามานั้น... แมคคู วามฝายอื่น ไมไดคดั คานการนําสืบพยานหลักฐาน ที่มิไดถามคานพยานไวกอน ตาม ม.89 วรรคสอง ศาล

ก็มีอํานาจใชดุลพินิจไมยอมรับฟงพยานหลักฐานเพื่อพิสูจนตอพยานนั้นได แตหากศาลจะใชดลุ พินิจรับฟงพยานเชน วานี้ ก็ตองอยูใ นบังคับของ ม.89 วรรคสาม มาตรา 89 วรรคสาม ในกรณีที่คูความฝายที่ประสงคจะนําสืบพยานหลักฐานเพื่อพิสูจนตอพยานตามวรรคหนึ่งแสดงใหเปนที่พอใจ ของศาลวา เมื่อเวลาพยานเบิกความนั้นตนไมรูหรือไมมีเหตุอันควรรูถึงขอความดังกลาวมาแลว หรือถาศาลเห็นวาเพื่อประโยชนแหง ความยุติธรรมจําเปนตองสืบพยานหลักฐานเชนวานี้ศาลจะยอมรับฟงพยานหลักฐานเชนวานี้กไ็ ด แตในกรณีเชนนี้ คูความอีกฝายหนึ่ง จะขอใหเรียกพยานหลักฐานที่เกี่ยวของมาสืบอีกก็ได หรือเมื่อศาลเห็นสมควรจะเรียกมาสืบเองก็ได

ข. กรณีที่คูความอางวา คําเบิกความของพยานที่คูความอีกฝายหนึ่งอาง หรือที่ศาลเรียกมาไมควรเชือ่ ฟง (ม. 120) มาตรา 120 ถาคูความฝายใดอางวาคําเบิกความของพยานคนใดที่คูความอีกฝาย หนึ่งอาง หรือที่ศาลเรียกมาไมควรเชื่อฟง โดย เหตุผลซึ่งศาลเห็นวามีมูล ศาลอาจยอมใหคูความฝายนั้นนําพยานหลักฐานมาสืบสนับสนุนขออางของตนไดแลว แตจะเห็นควร คดีแพงเรื่องหนึ่ง จําเลยมีหนาที่นําสืบกอน โจทกมิไดถามคานพยานจําเลยเกี่ยวกับพยานเอกสารที่โจทกจะนําสืบ ตอมาเมื่อ สืบพยานจําเลยเสร็จแลว โจทกอางเอกสารในการสืบพยานโจทก โดยจําเลยมิไดคัดคาน ดังนี้ ศาลจะรับฟงพยานเอกสารดังกลาว หรือไม

84


หลักเกณฑการนําสืบพยานหลักฐานแตละประเภท

พยานบุคคลที่จะนําสืบตองสามารถเขาใจและตอบคําถามได ทั้งเปนผูที่รูเห็นเหตุการณดวยตนเอง โดยคูค วาม

นํามาเองหรือขอใหศาลออกหมายเรียก กอนเบิกความพยานบุคคลตองสาบานหรือปฏิญาณตน การอางเอกสารพยาน ใหยอมรับฟงไดเฉพาะตนฉบับ เวนแตกฎหมายบัญญัติไวเปนอยางอื่น คูความตองนําพยานวัตถุมาศาลในวันสืบพยาน เวนแตไมสามารถนํามาได พยานผูเชี่ยวชาญ คือผูที่เชีย่ วชาญที่คคู วาม หรือศาลแตงตั้ง เพื่อทําหนาที่ในการตรวจพิสูจนโดยใชวิธีการทาง วิทยาศาสตร หรือใหความเห็น ที่อาจเปนประโยชนแกการพิจารณาวินิจฉัยชี้ขาดตัดสินคดีของศาลได 2.1 หลักเกณฑการนําสืบพยานบุคคล มาตรา 95 หามมิใหยอมรับฟงพยานบุคคลใดเวนแตบุคคลนั้น (๑) สามารถเขาใจและตอบคําถามได และ (๒) เปนผูที่ไดเห็น ไดยิน หรือทราบขอความเกี่ยวในเรื่องที่จะใหการเปนพยานนั้นมาดวยตนเองโดยตรง แตความในขอนี้ให ใชไดตอเมื่อไมมีบทบัญญัติแหงกฎหมายโดยชัดแจงหรือคําสั่งของศาลวาใหเปนอยางอื่น ถา ศาลไมยอมรับไวซึ่งคําเบิกความของบุคคลใด เพราะเห็นวาบุคคลนั้นจะเปนพยานหรือใหการดังกลาวขางตนไมได และ คูความฝายที่เกี่ยวของรองคัดคานกอนที่ศาลจะดําเนินคดีตอไป ใหศาลจดรายงานระบุนามพยาน เหตุผลที่ไมยอมรับและขอคัดคาน ของคูความฝายที่เกี่ยวของไว สวนเหตุผลที่คูความฝายคัดคานยกขึ้นอางนั้น ใหศาลใชดุลพินิจจดลงไวในรายงานหรือกําหนดใหคูความ ฝายนั้นยื่นคําแถลงตอ ศาลเพื่อรวมไวในสํานวน มาตรา 96 พยานที่เปนคนหูหนวก หรือเปนใบหรือทั้งหูหนวกและเปนใบนั้นอาจถูกถามหรือใหคําตอบโดยวิธีเขียนหนังสือ หรือโดย วิธีอื่นใดที่สมควรได และคําเบิกความของบุคคลนั้น ๆ ใหถือวาเปนคําพยานบุคคลตามประมวลกฎหมายนี้

ก. การอางพยาน (ม.97, 91) คูความฝายหนึ่ง จะอางคูค วามอีกฝายหนึ่งเปนพยานของตนหรือจะอางตนเองเปนพยานก็ได (ม. 97) คูความทั้งสองฝายตางมีสท ิ ธิที่จะอางอิงพยานหลักฐานรวมกันได (ม.91) ข. หนาที่ของพยาน 1. ตองไปเบิกความ (ม.103) 2. ตองสาบาน หรือปฏิญาณตน (ม.112) 3. ตองเบิกความดวยวาจา (ม.113) หากพยานไมไปศาลตองดําเนินการตามมาตรา 110 และมาตรา 111 มาตรา 110 ถาพยานคนใดที่คูความไดบอกกลาวความจํานงจะอางอิงคําเบิกความของพยานโดยชอบแลว ไมไปศาลในวันกําหนด นับสืบพยานนั้น ศาลชอบที่จะดําเนินการพิจารณาตอไป และชี้ขาดตัดสินคดีโดยไมตองสืบพยานเชนวานั้นได แตตองอยูภายใตบังคับ บทบัญญัติแหงมาตราตอไปนี้ มาตรา 111 เมื่อศาลเห็นวาคําเบิกความของพยานที่ไมมาศาลเปนขอสําคัญในการวินิจฉัยชี้ขาดคดี (๑) แตศาลเห็นวาขออางวาพยานไมสามารถมาศาลนั้นเปนเพราะเหตุเจ็บปวยของพยาน หรือพยานมีขอแกตัวอันจําเปนอยางอื่น ที่ฟงได ศาลจะเลื่อนการนั่งพิจารณาคดีไปเพื่อใหพยานมาศาลหรือเพื่อสืบพยานนั้น ณ สถานที่และเวลาอันควรแกพฤติการณก็ได หรือ (๒) ศาลเห็นวาพยานไดรับหมายเรียกโดยชอบแลว จงใจไมไปยังศาลหรือไมไป ณ สถานที่และตามวันเวลาที่กําหนดไว หรือไดรับ คําสั่งศาลใหรอคอยอยูแลวจงใจหลบเสีย ศาลจะเลื่อนการนั่งพิจารณาคดีไปและออกหมายจับและเอาตัวพยานกักขังไวจนกวาพยานจะ ไดเบิกความตามวันที่ศาลเห็นสมควรก็ได ทั้งนี้ ไมเปนการลบลางโทษตามที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายอาญา เมื่อพยานไดเบิกความตอศาลแลว พยานยอมหมดหนาที่ๆ จะอยูทศี่ าลอีกตอไป เวนแตศาลจะสั่งใหพยานนัน ้ รอ

คอยอยู (ม.109) 85


มาตรา 109 เมื่อพยานคนใดไดเบิกความแลว ไมวาพยานนัน้ จะไดรับหมายเรียกหรือคูความนํามาเองก็ดี พยานนั้นยอมหมดหนาที่ ๆ จะอยูที่ศาลอีกตอไป เวนแตศาลจะไดสั่งใหพยานนั้นรอคอยอยูตามระยะเวลาที่ศาลจะกําหนดไว ขอยกเวนการออกหมายเรียกพยาน (ม.106/1) มาตรา 106/1 หามมิใหออกหมายเรียกพยานดังตอไปนี้ (๑) พระมหากษัตริย พระราชินี พระรัชทายาท หรือผูสําเร็จราชการแทนพระองคไมวาในกรณีใดๆ (๒) พระภิกษุและสามเณรในพุทธศาสนา ไมวา ในกรณีใดๆ (๓) ผูที่ไดรับเอกสิทธิ์หรือความคุมกันตามกฎหมาย ในกรณีตาม (๒) และ (๓) ใหศาลหรือผูพิพากษาที่รับมอบ หรือศาลที่ไดรับแตงตั้งออกคําบอกกลาววาจะสืบพยานนั้น ณ สถานที่ และวันเวลาใดแทนการออกหมายเรียก โดยในกรณีตาม (๒) ใหสงไปยังพยาน สวนตาม (๓) ใหสงคําบอกกลาวไปยังสํานักงานศาล ยุติธรรมเพื่อดําเนินการตามบทบัญญัติวาดวยการนั้น หรือตามหลักกฎหมายระหวางประเทศ การเบิกความตองสาบานหรือปฏิญาณตน มาตรา 112 กอนเบิกความพยานทุกคนตองสาบานตนตามลัทธิศาสนาหรือจารีตประเพณีแหงชาติของตน หรือกลาวคําปฏิญาณวา จะใหการตามความสัตยจริงเสียกอน... ขอยกเวนไมตอ งสาบานหรือปฏิญาณตนกอนเบิกความ มาตรา 112 เวนแต (๑) พระมหากษัตริย พระราชินี พระรัชทายาท หรือผูสําเร็จราชการแทนพระองค (๒) บุคคลที่มีอายุต่ํากวาสิบหาป หรือบุคคลที่ศาลเห็นวาหยอนความรูสึกผิดและชอบ (๓) พระภิกษุและสามเณรในพุทธศาสนา (๔) บุคคลซึ่งคูความทั้งสองฝายตกลงกันวาไมตองใหสาบานหรือกลาวคําปฏิญาณ กรณีที่คคู วามสามารถใหพยานทําบันทึกถอยคําเปนหนังสือแทนการเบิกความดวยวาจา 1. 2.

พยานอยูภ ายในประเทศ (ม.120/1) พยานอยูตามประเทศ (ม.120/2 วรรคหนึ่ง)

มาตรา 120/1 วรรคหนึ่ง เมื่อ คูความฝายใดฝายหนึ่งมีคํารองและคูความอีกฝายไมคัดคาน และศาลเห็นสมควรศาลอาจอนุญาต ใหคูความฝายที่มีคํารองเสนอบันทึกถอยคําทั้ง หมดหรือแตบางสวนของผูที่ตนประสงคจะอางเปนพยานยืนยันขอเท็จจริงหรือ ความเห็นของผูใหถอยคําตอศาลแทนการซักถามผูใหถอยคําเปนพยานตอหนาศาล ได มาตรา 120/2 เมื่อ คูความมีคํารองรวมกันและศาลเห็นสมควร ศาลอาจอนุญาตใหเสนอบันทึกถอยคํายืนยันขอเท็จจริงหรือ ความเห็นของผูให ถอยคําซึ่งมีถิ่นที่อยูในตางประเทศตอศาลแทนการนําพยานบุคคลมาเบิกความตอ หนาศาลได แตทั้งนี้ไมตัดสิทธิ ผูใหถอยคําที่จะมาศาลเพื่อใหการเพิ่มเติม ขอยกเวนบางประเภทไมตองเบิกความหรือตอบคําถาม (ม.115) มาตรา 115 พระ มหากษัตริย พระราชินี พระรัชทายาท ผูสําเร็จราชการแทนพระองคหรือพระภิกษุและสามเณรในพุทธศาสนา แม มาเปนพยานจะไมยอมเบิกความหรือตอบคําถามใดๆ ก็ไดสําหรับบุคคลที่ไดรับเอกสิทธิ์หรือความคุมกันตามกฎหมายจะไมยอมเบิก ความหรือตอบคําถามใดๆ ภายใตเงื่อนไขที่กําหนดไวตามกฎหมายนั้นๆ ก็ได

ค. ขอหามในการเบิกความของพยาน (ม.114) มาตรา 114 หามไมใหพยานเบิกความตอหนาพยานอื่นที่จะเบิกความภายหลังและศาลมีอํานาจที่จะสั่งพยานอื่นที่อยูในหอง พิจารณาใหออกไปเสียได แตถาพยานคนใดเบิกความโดยไดฟงคําพยานคนกอนเบิกความตอหนาตนมาแลวและคูความอีกฝายหนึ่งอางวาศาลไมควร ฟงคําเบิกความเชนวานี้ เพราะเปนการผิดระเบียบถาศาลเห็นวาคําเบิกความเชนวานี้เปนที่เชือ่ ฟงได หรือมิไดเปลี่ยนแปลงไปโดยได ฟงคําเบิกความของพยานคนกอน หรือไมสามารถทําใหคําวินิจฉัยชี้ขาดของศาลเปลี่ยนแปลงไปได ศาลจะไมฟงวาคําเบิกความเชนวา นี้เปนผิดระเบียบก็ได

ง. ลําดับการถามพยาน (ม.116 ถึง ม.119) 86


มาตรา 116 ในเบื้องตนใหพยานตอบคําถามเรื่อง นาม อายุ ตําแหนง หรืออาชีพภูมิลําเนาและความเกี่ยวพันกับคูความ แลวศาลอาจปฏิบัติอยางใดอยางหนึ่งตอไปนี้ (๑) ศาลเปนผูถามพยานเอง กลาวคือ แจงใหพยานทราบประเด็นและขอเท็จจริงซึ่งตองการสืบแลวใหพยานเบิกความในขอ นั้น ๆ โดยวิธีเลาเรื่องตามลําพังหรือโดยวิธีตอบคําถามของศาล หรือ (๒) ใหคูความซักถาม และถามคานพยานไปทีเดียว ดังที่บัญญัติไวในมาตราตอไปนี้ มาตรา 117 คูความฝายที่อางพยานชอบที่จะตั้งขอซักถามพยานไดในทันใดที่พยานไดสาบานตนและแสดงตนตามมาตรา ๑๑๒ และ ๑๑๖ แลว หรือถาศาลเปนผูซักถามพยานกอนก็ใหคูความซักถามไดตอเมื่อศาลไดซักถามเสร็จแลว เมื่อคูความฝายที่ตองอางพยานไดซักถามพยานเสร็จแลว คูความอีกฝายหนึ่งชอบที่จะถามคานพยานนั้นได เมื่อไดถามคานพยานเสร็จแลว คูความฝายที่อางพยานชอบที่จะถามติงได เมื่อไดถามติงพยานเสร็จแลว หามมิใหคูความฝายใดซักถามพยานอีก เวนแตจะไดรับอนุญาตจากศาล ถาคูความฝายใด ไดรับอนุญาตใหถามพยานไดดังกลาวนี้ คูความอีกฝายหนึ่งยอมถามคานพยานไดอีกในขอที่เกี่ยวกับคําถามนั้น คูความที่ระบุพยานคนใดไว จะไมติดใจสืบพยานคนนั้นก็ได ในเมื่อพยานคนนั้นยังมิไดเบิกความตามขอถามของศาล หรือ ของคูความฝายที่อาง แตถาพยานไดเริ่มเบิกความแลวพยานอาจถูกถามคานหรือถามติงได ถาพยานเบิกความเปนปรปกษแกคูความฝายที่อางตนมา คูความฝายนั้นอาจขออนุญาตตอศาลเพื่อซักถามพยานนั้นเสมือน หนึ่งพยานนั้นเปนพยานซึ่งคูความอีกฝายหนึ่งอางมา การซักถามพยานก็ดี การซักคานพยานก็ดี การถามติงพยานก็ดี ถาคูความคนใดไดตั้งทนายความไวหลายคน ใหทนายความ คนเดียวเปนผูถาม เวนแตศาลจะเห็นสมควรเปนอยางอื่น มาตรา 118 ในการที่คูความฝายที่อางพยานจะซักถามพยานก็ดี หรือถามติงพยานก็ดี หามมิใหคูความฝายนั้นใชคําถามนํา เวนแต คูความอีกฝายหนึ่งยินยอมหรือไดรับอนุญาตจากศาล ในการที่คูความฝายที่อางพยานจะถามติงพยาน หามมิใหคูความฝายนั้นใชคําถามอื่นใดนอกจากคําถามที่เกี่ยวกับคําพยาน เบิกความตอบคําถามคาน ไมวาในกรณีใด ๆ หามไมใหคูความฝายใดฝายหนึ่งถามพยานดวย (๑) คําถามอันไมเกี่ยวกับประเด็นแหงคดี (๒) คําถามที่อาจทําใหพยาน หรือคูความอีกฝายหนึ่งหรือบุคคลภายนอกตองรับโทษทางอาญา หรือคําถามที่เปน หมิ่นประมาทพยาน เวนแตคําถามเชนวานัน้ เปนขอสาระสําคัญในอันที่จะชี้ขาดขอพิพาท ถาคูความฝายใดฝายหนึ่งถามพยานฝาฝนตอบทบัญญัติแหงมาตรานี้ เมื่อศาลเห็นสมควร หรือเมื่อคูความอีกฝายหนึ่งรอง คัดคาน ศาลมีอํานาจที่จะชี้ขาดวาควรใหใชคําถามนั้นหรือไม ในกรณีเชนนี้ ถาคูความฝายที่เกี่ยวของคัดคานคําชี้ขาดของศาล กอนที่ ศาลจะดําเนินคดีตอไป ใหศาลจดไวในรายงานซึ่งคําถามและขอคัดคาน สวนเหตุที่คูความคัดคานยกขึ้นอางนั้นใหศาลใชดุลพินิจจดลง ไวในรายงาน หรือกําหนดใหคูความฝายนั้นยื่นคําแถลงเปนหนังสือเพื่อรวมไวในสํานวน มาตรา 119 ไมวาเวลาใด ๆ ในระหวางที่พยานเบิกความ หรือภายหลังที่พยานไดเบิกความแลว แตกอนมีคําพิพากษา ใหศาลมี อํานาจที่จะถามพยานดวยคําถามใด ๆ ตามที่เห็นวาจําเปน เพือ่ ใหคําเบิกความของพยานบริบูรณ หรือชัดเจนยิ่งขึ้น หรือเพื่อสอบสวน ถึงพฤติการณที่ทําใหพยานเบิกความเชนนั้น ถาพยานสองคนหรือกวานั้นเบิกความขัดกัน ในขอสําคัญแหงประเด็น เมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งมี คําขอ ใหศาลมีอํานาจเรียกพยานเหลานั้นมาสอบถามปากคําพรอมกันได

จ. ขอหามในการถามพยานและสิทธิที่ไมตองตอบคําถามของพยาน ขอหามในการถามพยาน (ม.118 วรรคสาม) 1. คําถามอันไมเกี่ยวกับประเด็นแหงคดี 2. คําถามที่อาจทําใหพยาน หรือคูความอีกฝายหนึ่งหรือบุคคลภายนอกตองรับโทษทางอาญา หรือ คําถามที่เปนหมิ่นประมาทพยาน สิทธิในการไมตอบคําถามของพยาน (ม.92) 87


มาตรา 92 ถาคูความหรือบุคคลใดจะตองเบิกความหรือนําพยานหลักฐานชนิดใด ๆ มาแสดง และคําเบิกความหรือพยานหลักฐาน นั้นอาจเปดเผย (๑) หนังสือราชการหรือขอความอันเกี่ยวกับงานของแผนดินซึ่งโดยสภาพจะตองรักษาเปนความลับไวชั่วคราวหรือตลอดไป และคูความหรือบุคคลนั้นเปนผูรักษาไว หรือไดทราบมาโดยตําแหนงราชการ หรือในหนาที่ราชการ หรือกึ่งราชการอื่นใด (๒) เอกสารหรือขอความที่เปนความลับใด ๆ ซึ่งตนไดรับมอบหมายหรือบอกเลาจากลูกความในฐานะที่ตนเปนทนายความ (๓) การประดิษฐ แบบ หรือการงานอื่น ๆ ซึ่งไดรับความคุมครองตามกฎหมายไมใหเปดเผย คูความหรือบุคคลเชนวานั้นชอบที่จะปฏิเสธไมยอมเบิกความหรือนําพยานหลักฐานนั้น ๆ มาแสดงได เวนแตจะไดรับ อนุญาตจากพนักงานเจาหนาที่หรือผูที่เกี่ยวของใหเปดเผยได เมื่อคูความหรือบุคคลใดปฏิเสธไมยอมเบิกความหรือนําพยานหลักฐานมาแสดงดังกลาวมาแลว ใหศาลมีอํานาจที่จะ หมายเรียกพนักงานเจาหนาที่หรือบุคคลที่เกี่ยวของใหมาศาลและใหชี้แจงขอความตามที่ศาลตองการเพื่อวินิจฉัยวา การปฏิเสธนั้น ชอบดวยเหตุผลหรือไม ถาศาลเห็นวา การปฏิเสธนั้นไมมีเหตุผลฟงได ศาลมีอํานาจออกคําสั่งมิใหคูความหรือบุคคลเชนวานั้นยก ประโยชนแหงมาตรานี้ขึ้นใช และบังคับใหเบิกความหรือนําพยานหลักฐานนั้นมาแสดงได

ฉ. การบันทึกคําพยาน (ม.121) มาตรา 121 ในการนั่งพิจารณาทุกครั้ง เมื่อพยานคนใดเบิกความแลว ใหศาลอานคําเบิกความนั้นใหพยานฟง และใหพยานลง ลายมือชื่อไวดังที่บัญญัติไวในมาตรา 49 และ 50 ความในวรรคหนึ่งไมใชบังคับกับกรณีที่มีการใชบันทึกถอยคําแทนการเบิกความของ พยานตามมาตรา 120/1 หรือมาตรา 120/2 หรือกรณีที่มีการสืบพยานโดยใชระบบการประชุมทางจอภาพตามมาตรา 120/4 หรือกรณีที่มีการบันทึกการเบิกความของ พยานโดยใชวิธีการบันทึกลงในวัสดุซึ่ง สามารถถายทอดออกเปนภาพหรือเสียงหรือโดยใชวิธีการอื่นใดซึ่งคูความและ พยานสามารถ ตรวจสอบถึงความถูกตองของบันทึกการเบิกความนั้นได แตถาคูความฝายใดฝายหนึ่งหรือพยานขอตรวจดูบันทึกการเบิกความของ พยานนั้น ใหศาลจัดใหมีการตรวจดูบันทึกการเบิกความนั้น

2.2 หลักเกณฑการนําสืบพยานเอกสาร ก. หลักการสืบพยานเอกสารตองสืบดวยตนฉบับ การสืบพยานเอกสารตองสืบดวยตนฉบับเอกสารเทานั้น (ม.93) วิธีการนําสืบพยานเอกสาร ตองเปนไปตามมาตรา 122 มาตรา 122 เมื่อคูความฝายใดอางอิงเอกสารฉบับใดเปนพยานหลักฐานและคูความอีกฝายหนึ่งคัดคานเอกสารนั้นตามที่บัญญัติไว ในมาตรา ๑๒๕ ถาตนฉบับเอกสารอยูในความครอบครองของคูความฝายที่อางเอกสาร ใหคูความฝายนั้นนําตนฉบับเอกสารมาแสดง ตอศาลในวันสืบพยาน ไมวาเวลาใด ๆ กอนมีคําพิพากษา ถาศาลไดกําหนดใหคูความฝายที่อางเอกสารสงตนฉบับตอศาล โดยที่ศาลเห็นสมควร หรือโดย ที่คูความอีกฝายหนึ่งยื่นคําขอ ใหคูความฝายนั้นสงตนฉบับเอกสารตอศาล เพื่อศาลหรือคูความอีกฝายหนึ่งจะตรวจดูไดตามเงื่อนไขซึ่ง จะไดกําหนดไวในกฎกระทรวงวาดวยการนั้น หรือตามที่ศาลจะไดกําหนด แต (๑) ถาไมสามารถจะนํามาหรือยื่นตนฉบับเอกสารดังกลาวขางตน คูความฝายนั้นอาจยื่นคําขอโดยทําเปนคํารองตอศาลในวันหรือ กอนวันที่กําหนด ใหนํามาหรือใหยื่นตนฉบับเอกสารนั้น แถลงใหทราบถึงความไมสามารถทีจ่ ะปฏิบัติตามไดพรอมทั้งเหตุผล ถาศาล เห็นวาผูยื่นคําขอไมสามารถที่จะนํามาหรือยื่นตนฉบับเอกสารได ศาลจะมีคําสั่งอนุญาตใหนําตนฉบับเอกสารมาในวันตอไป หรือจะสั่ง เปนอยางอื่นตามที่เห็นสมควรเพื่อประโยชนแหงความยุติธรรมก็ได ในกรณีที่ผูยื่นคําขอมีความประสงคเพียงใหศาลขยายระยะเวลาที่ ตนจะตองนํามา หรือยื่นตนฉบับเอกสารนั้น คําขอนั้นจะทําเปนคําขอฝายเดียวก็ได (๒) ถาการที่จะนํามาหรือยื่นตนฉบับเอกสารตอศาลนั้น จะเปนเหตุใหเกิดการสูญหาย หรือบุบสลายหรือมีขอขัดของโดยอุปสรรค สําคัญหรือความลําบากยากยิ่งใด ๆ คูความฝายที่อางอิงเอกสารอาจยื่นคําขอฝายเดียวโดยทําเปนคํารองตอศาล ในวันหรือกอนวัน สืบพยานแถลงใหทราบถึงเหตุเสียหาย อุปสรรค หรือความลําบากเชนวานั้น ถาศาลเห็นวาตนฉบับเอกสารนั้นไมอาจนํามาหรือยื่นตอ ศาลได ศาลจะมีคําสั่งใหยื่นตนฉบับเอกสารนั้น ณ สถานที่ใดตอเจาพนักงานคนใด และภายในเงื่อนไขใด ๆ ตามที่เห็นสมควรก็ได หรือจะมีคําสั่งใหคัดสําเนาที่รับรองวาถูกตองทั้งฉบับหรือเฉพาะสวนที่ เกี่ยวแกเรื่องมายื่นแทนตนฉบับก็ได

88


หากตนฉบับอยูในความครอบครองดูแลของอีกฝายหนึ่ง หรือบุคคลภายนอก หรือทางราชการ หรือของเจาหนาที่

ตองบังคับตามมาตรา 123 มาตรา 123 ถาตนฉบับเอกสารซึ่งคูความฝายหนึ่งอางอิงเปนพยานหลักฐานนั้น อยูในความครอบครองของคูความอีกฝายหนึ่ง คูความฝายที่อางจะยื่นคําขอโดยทําเปนคํารองตอศาลขอใหสั่งคูความอีกฝาย หนึ่งสงตนฉบับเอกสารแทนการที่ตนจะตองสงสําเนา เอกสารนั้นก็ไดถาศาลเห็น วาเอกสารนั้นเปนพยานหลักฐานสําคัญ และคํารองนั้นฟงได ใหศาลมีคําสั่งใหคูความอีกฝายหนึ่งยื่น ตนฉบับเอกสารตอศาลภายในเวลาอัน สมควรแลวแตศาลจะกําหนด ถาคูความอีกฝายหนึ่งมีตนฉบับเอกสารอยูในครอบครองไม ปฏิบัติตามคําสั่ง เชนวานั้น ใหถือวาขอเท็จจริงแหงขออางที่ผูขอจะตองนําสืบโดยเอกสารนั้น คูความอีกฝายหนึ่งไดยอมรับแลว ถาตนฉบับเอกสารอยูในความครอบครองของบุคคลภายนอก หรือในครอบครองของทางราชการ หรือของเจาหนาที่ ซึ่งคูความที่อาง ไมอาจรองขอโดยตรงใหสงเอกสารนั้นมาได ใหนําบทบัญญัติในวรรคกอนวาดวยการที่คูความฝายที่อางเอกสารยื่นคําขอ และการที่ ศาลมีคําสั่งมาใชบังคับโดยอนุโลม แตทั้งนี้ฝายที่อางตองสงคําสั่งศาลแกผูครอบครองเอกสารนั้นลวงหนาอยางนอยเจ็ดวัน ถาไมได เอกสารนั้นมาสืบตามกําหนด เมื่อศาลเห็นสมควร ก็ใหศาลสืบพยานตอไปตามที่บัญญัติไวในมาตรา ๙๓ (๒) ขอยกเวนในการนําตนฉบับเอกสารมาสืบ (ม.93(1)(2)(3)(4) และ ม.127) มาตรา 93 การอางเอกสารเปนพยานหลักฐานใหยอมรับฟงไดเฉพาะตนฉบับเอกสารเทานั้นเวนแต (๑) เมื่อคูความที่เกี่ยวของทุกฝายตกลงกันวาสําเนาเอกสารนัน้ ถูกตองแลวใหศาลยอมรับฟงสําเนาเชนวานัน้ เปนพยานหลักฐาน (๒) ถาตนฉบับเอกสารนํามาไมได เพราะถูกทําลายโดยเหตุสุดวิสัย หรือสูญหาย หรือไมสามารถนํามาไดโดยประการอื่น อันมิใช เกิดจากพฤติการณที่ผูอางตองรับผิดชอบ หรือเมื่อศาลเห็นวาเปนกรณีจําเปนและเพื่อประโยชนแหงความยุติธรรมที่จะ ตองสืบสําเนา เอกสารหรือพยานบุคคลแทนตนฉบับเอกสารที่นํามาไมไดนนั้ ศาลจะอนุญาตใหนําสําเนาหรือพยานบุคคลมาสืบก็ได (๓) ตนฉบับเอกสารที่อยูในความอารักขาหรือในความควบคุมของทางราชการนั้นจะนํามา แสดงไดตอเมื่อไดรับอนุญาตจากทาง ราชการที่เกี่ยวของเสียกอน อนึ่ง สําเนาเอกสารซึ่งผูมีอํานาจหนาที่ไดรับรองวาถูกตองแลว ใหถือวาเปนอันเพียงพอในการที่จะนํามา แสดง เวนแตศาลจะไดกําหนดเปนอยางอื่น (๔) เมื่อคูความฝายที่ถูกคูความอีกฝายหนึ่งอางอิงเอกสารมาเปนพยานหลักฐานยันตนมิไดคัดคานการนําเอกสารนั้นมาสืบตาม มาตรา ๑๒๕ ใหศาลรับฟงสําเนาเอกสารเชนวานั้นเปนพยานหลักฐานไดแตทั้งนี้ไมตัดอํานาจศาลตามมาตรา ๑๒๕ วรรคสาม มาตรา 127 เอกสารมหาชนซึ่งพนักงานเจาหนาที่ไดทําขึ้นหรือรับรอง หรือสําเนาอันรับรองถูกตองแหงเอกสารนั้น และเอกสาร เอกชนที่มีคําพิพากษาแสดงวาเปนของแทจริงและถูกตองนั้น ใหสันนิษฐานไวกอนวาเปนของแทจริงและถูกตอง เปนหนาที่ของคูความ ฝายที่ถูกอางเอกสารนั้นมายัน ตองนําสืบความไมบริสุทธิ์หรือความไมถูกตองแหงเอกสาร

ข. การสืบพยานเอกสารตองสงสําเนาเอกสารลวงหนา หลักเกณฑการสงสําเนาเอกสารลวงหนา (ม.90 วรรคหนึ่งและสอง) มาตรา ๙๐ ใหคูความฝายที่อางอิงเอกสารเปนพยานหลักฐานเพื่อสนับสนุนขออางหรือขอเถียงของตนตามมาตรา ๘๘ วรรคหนึ่ง ยื่น ตอศาลและสงใหคูความฝายอื่นซึ่งสําเนาเอกสารนั้นกอนวันสืบพยานไมนอยกวาเจ็ดวัน ในกรณีที่คูความฝายใดยื่นคําแถลงหรือคํารองขออนุญาตอางอิงเอกสารเปนพยานหลักฐานตามมาตรา ๘๘ วรรคสองหรือวรรค สาม ใหยื่นตอศาลและสงใหคูความฝายอื่นซึ่งสําเนาเอกสารนัน้ พรอมกับการยื่นคําแถลงหรือคํารองดังกลาว เวนแตศาลจะอนุญาตให ยื่นสําเนาเอกสารภายหลังเมื่อมีเหตุอันสมควร ขอยกเวนที่คค ู วามไมตองยื่นสําเนาเอกสารตอศาล และไมตองสงสําเนาเอกสารใหคูความฝายอื่น (ม.90

วรรคสาม(1)(2)(3) และมาตรา 87(2) ตอนทาย) มาตรา ๙๐ วรรคสาม คูความฝายที่อางอิงพยานหลักฐานไมตองยื่นสําเนาเอกสารตอศาล และไมตองสงสําเนาเอกสารใหคูความ ฝายอื่นในกรณีดังตอไปนี้ (๑) เมื่อคูความฝายใดอางอิงเอกสารเปนชุดซึ่งคูความฝายอื่นทราบดีอยูแลว หรือสามารถตรวจตราใหทราบไดโดยงายถึงความมี อยูและความแทจริงแหงเอกสาร นั้น เชน จดหมายโตตอบระหวางคูความในคดี หรือสมุดบัญชีการคา และสมุดบัญชีของธนาคารหรือ เอกสารในสํานวนคดีเรื่องอื่น (๒) เมื่อคูความฝายใดอางอิงเอกสารฉบับเดียวหรือหลายฉบับที่อยูในความครอบครองของคูความฝายอื่นหรือของบุคคลภายนอก 89


(๓) ถาการคัดสําเนาเอกสารจะทําใหกระบวนพิจารณาลาชาเปนที่เสื่อมเสียแกคูความซึ่งอางอิงเอกสารนั้น หรือมีเหตุผลแสดงวา ไมอาจคัดสําเนาเอกสารใหเสร็จภายในกําหนดเวลาที่ใหยื่นสําเนาเอกสารนัน้ มาตรา 87(2) คูความฝายที่อางพยานหลักฐานไดแสดงความจํานงที่จะอางอิงพยานหลักฐานนั้นดังที่บัญญัติไวในมาตรา ๘๘ และ ๙๐ แตถาศาลเห็นวา เพื่อประโยชนแหงความยุติธรรม จําเปนจะตองสืบพยานหลักฐานอันสําคัญซึ่งเกี่ยวกับประเด็นขอสําคัญในคดี โดยฝาฝนตอบทบัญญัติของอนุมาตรานี้ ใหศาลมีอํานาจรับฟงพยานหลักฐานเชนวานั้นได การสืบพยานบุคคลประกอบเอกสาร ตองมีพยานบุคคลประกอบ หรือเขาใหการ การสงตนฉบับหรือสําเนา

เอกสารตอศาล ศาลรับฟงไมได ตราสารใดไมปดแสตมปบริบูรณจะใชตนฉบับ คูฉบับ คูฉีก หรือสําเนาตราสารนัน ้ เปนพยานหลักฐานในคดีแพง ไมได (ประมวลรัษฎากร มาตรา 118) การคัดคานเอกสาร 1. เหตุแหงการคัดคานเอกสาร (ม.125 วรรคหนึ่งและสอง) 2. ผลของการไมคัดคานเอกสารภายในเวลาที่กาํ หนด (ม.125 วรรคสาม) มาตรา ๑๒๕ คูความฝายที่ถูกอีกฝายหนึ่งอางอิงเอกสารมาเปนพยานหลักฐานยันตน อาจคัดคานการนําเอกสารนั้นมาสืบโดยเหตุ ที่วาไมมีตนฉบับหรือตนฉบับนั้นปลอมทั้งฉบับหรือบางสวน หรือสําเนานั้นไมถูกตองกับตนฉบับ โดยคัดคานตอศาลกอนการสืบพยาน เอกสารนั้นเสร็จ ถาคูความซึ่งประสงคจะคัดคานมีเหตุผลอันสมควรที่ไมอาจทราบไดกอนการสืบพยานเอกสารนั้นเสร็จวาตนฉบับเอกสารนั้น ไมมี หรือเอกสารนั้นปลอม หรือสําเนาไมถูกตองคูความนั้นอาจยื่นคํารองขออนุญาตคัดคานการอางเอกสารมาสืบดังกลาวขางตนตอ ศาล ไมวาเวลาใดกอนศาลพิพากษา ถาศาลเห็นวาคูความนั้นไมอาจยกขอคัดคานไดกอนนั้น และคําขอนั้นมีเหตุผลฟงได ก็ใหศาลมี คําสั่งอนุญาตตามคําขอ ถาคูความซึ่งประสงคจะคัดคานไมคัดคานการอางเอกสารเสียกอนการสืบพยานเอกสารนั้นเสร็จ หรือศาลไมอนุญาตให คัดคานภายหลังนั้น หามมิใหคูความนั้นคัดคานการมีอยูและความแทจริงของเอกสารนั้น หรือความถูกตองแหงสําเนาเอกสารนั้น แต ทั้งนี้ ไมตัดอํานาจของศาลในอันที่จะไตสวนและชี้ขาดในเรื่องการมีอยู ความแทจริง หรือความถูกตองเชนวานั้น ในเมื่อศาล เห็นสมควร และไมตัดสิทธิของคูความนั้นที่จะอางวาสัญญาหรือหนี้ที่ระบุไวในเอกสารนั้นไมสมบูรณหรือคูความอีกฝายหนึ่ง ตีความหมายผิด การชีข้ าดขอโตเถียงความแทจริง หรือความถูกตองของเอกสาร (ม.126) มาตรา 126 ภายใตบังคับแหงบทบัญญัติมาตราตอไปนี้ ถาคูความที่ถูกอีกฝายหนึ่งอางอิงเอกสารมาเปนพยานหลักฐานยันแกตน ปฏิเสธความแทจริงของเอกสารนั้น หรือความถูกตองแหงสําเนาเอกสารนั้น และคูความฝายที่อางยังคงยืนยันความแทจริงหรือความ ถูกตองแหงสําเนาของเอกสาร ถาศาลเห็นสมควร ใหศาลชี้ขาดขอโตเถียงนั้นไดทันทีในเมื่อเห็นวาไมจําเปนตองสืบพยานหลักฐาน ตอไป หรือมิฉะนั้นใหชี้ขาดในเมื่อไดสืบพยานตามวิธีตอไปนี้ทั้งหมดหรือโดยวิธีใดวิธีหนึ่ง คือ (๑) ตรวจสอบบรรดาเอกสารที่มิไดถูกคัดคานแลวจดลงไวซึ่งการมีอยูหรือขอความแหงเอกสารที่ถูกคัดคาน (๒) ซักถามพยานที่ทราบการมีอยูหรือขอความแหงเอกสารที่ถูกคัดคาน หรือพยานผูที่สามารถเบิกความในขอความแทจริง แหงเอกสาร หรือความถูกตองแหงสําเนา (๓) ใหผูเชี่ยวชาญตรวจสอบเอกสารที่ถูกคัดคานนั้น ในระหวางที่ยังมิไดชี้ขาดตัดสินคดี ใหศาลยึดเอกสารที่สงสัยวาปลอมหรือไมถูกตองไว แตความขอนี้ไมบังคับถึงเอกสาร ราชการซึ่งทางราชการเรียกคืนไป การคืนเอกสารแกคูความ (ม.127 ทวิ) มาตรา 127 ทวิ ตนฉบับพยานเอกสารหรือพยานวัตถุอันสําคัญที่คูความไดยื่นตอศาล หรือที่บุคคลภายนอกไดยื่นตอศาล หากผูที่ ยื่นตองใชเปนประจําหรือตามความจําเปนหรือมีความสําคัญในการเก็บรักษา ศาลจะอนุญาตใหผูที่ยื่นรับคืนไป โดยใหคูความตรวจดู และใหผูที่ยื่นสงสําเนาหรือภาพถายไวแทน หรือจะมีคําสั่งอยางใดตามที่เห็นสมควรก็ได

90


คดีแพงเรื่องหนึ่ง โจทกอางสําเนาภาพถายเฉพาะดานหนาของเช็ค โดยโจทกไดมอบตนฉบับเช็คคืนแกจําเลยไปแลว จําเลยคง คัดคานเพียงวาเอกสารดังกลาวเปนสําเนา มิไดคัดคานวาตนฉบับไมมี หรือเอกสารปลอมหรือสําเนาไมถูกตอง ทั้งมิไดปฏิเสธวา ตนฉบับเช็คมิไดอยูที่จําเลย ดังนี้ ศาลรับฟงสําเนาเช็คดังกลาวประกอบคาเบิกความของโจทกไดหรือไม

2.3 หลักเกณฑการนําสืบพยานวัตถุ หลัก (ม.128) มาตรา ๑๒๘ ถาพยานหลักฐานที่ศาลจะทําการตรวจนั้นเปนบุคคลหรือสังหาริมทรัพยซึ่งอาจนํามาศาลได ใหคูความฝายที่ไดรับ อนุญาตใหนําสืบพยานหลักฐานเชนวานัน้ นําบุคคลหรือทรัพยนั้นมาในวันสืบพยาน หรือวันอื่นใดที่ศาลจะไดกําหนดใหนํามา ถาการตรวจไมสามารถกระทําไดในศาล ใหศาลทําการตรวจ ณ สถานที่ เวลาและภายในเงื่อนไข ตามที่ศาลจะเห็นสมควร แลวแตสภาพแหงการตรวจนั้น ๆ

2.4 หลักเกณฑการนําสืบพยานผูเชี่ยวชาญและพยานหลักฐานทางวิทยาศาสตร ก. ความหมายของพยานผูเ ชี่ยวชาญ ตาม ป.วิ.พ.มาตรา 98, 99 และ 129 ใชถอยคําเรียกพยานผูเชี่ยวชาญทีแ่ ตกตางกัน 2 คํา คือ “ผูมีความรู เชี่ยวชาญ” และ “ผูเชี่ยวชาญ” มาตรา 98 คูความฝายใดฝายหนึ่งจะอางบุคคลใดเปนพยานของตนก็ไดเมื่อบุคคลนั้นเปนผูมีความรูเชี่ยวชาญในศิลป วิทยาศาสตร การฝมือ การคา หรือการงานที่ทําหรือในกฎหมายตางประเทศ และซึ่งความเห็นของพยานอาจเปนประโยชนในการวินิจฉัยชี้ขาด ขอความในประเด็นทั้งนี้ไมวาพยานจะเปนผูมีอาชีพในการนั้นหรือไม มาตรา 99 วรรคหนึ่ง ถาศาลเห็นวา จําเปนที่จะตองตรวจบุคคล วัตถุ สถานที่หรือตั้งผูเชี่ยวชาญตามที่บัญญัติไวในมาตรา ๑๒๙ และ ๑๓๐ เมื่อศาลเห็นสมควร ไมวาการพิจารณาคดีจะอยูในชั้นใด หรือเมื่อมีคําขอของคูความฝายใดภายใตบังคับแหงบทบัญญัติ มาตรา ๘๗ และ ๘๘ ใหศาลมีอํานาจออกคําสั่งกําหนดการตรวจหรือการแตงตั้งผูเชี่ยวชาญเชนวานั้นได

ข. การแตงตัง้ ผูเชี่ยวชาญ (ม.129) มาตรา ๑๒๙ ในการที่ศาลจะมีคําสั่งใหแตงตั้งผูเชี่ยวชาญดังกลาวมาในมาตรา ๙๙ โดยที่ศาลเห็นสมควรหรือโดยที่คูความฝายใด ฝายหนึ่งรองขอนั้น (๑) การแตงตั้งผูเชี่ยวชาญเชนวานั้นใหอยูในดุลพินิจของศาล แตศาลจะเรียกคูความมาใหตกลงกันกําหนดตัวผูเชี่ยวชาญที่ จะแตงตั้งนั้นก็ ได แตศาลจะบังคับบุคคลใดใหเปนผูเชี่ยวชาญไมได นอกจากบุคคลนั้นไดยินยอมลงชื่อเปนผูเชี่ยวชาญไวในทะเบียน ผูเชี่ยวชาญ ของศาลแลว (๒) ผูเชี่ยวชาญที่ศาลแตงตั้งอาจถูกคัดคานไดและตองสาบานหรือปฏิญาณตน ทั้งมีสิทธิที่จะไดรับคาธรรมเนียมและรับ ชดใชคาใชจายที่ไดออกไปตามที่ กําหนดไวในกฎกระทรวงวาดวยการนั้น

ค. การแสดงความเห็นของผูเชี่ยวชาญ (ม.130) มาตรา ๑๓๐ ผูเชี่ยวชาญที่ศาลแตงตั้งอาจแสดงความเห็นดวยวาจาหรือเปนหนังสือก็ได แลวแตศาลจะตองการ ถาศาลยังไมเปนที่ พอใจในความเห็นของผูเชี่ยวชาญที่ทําเปนหนังสือนั้น หรือเมื่อคูความฝายใดเรียกรองโดยทําเปนคํารอง ใหศาลเรียกใหผูเชี่ยวชาญทํา ความเห็นเพิ่มเติมเปนหนังสือ หรือเรียกใหมาศาลเพื่ออธิบายดวยวาจา หรือใหตั้งผูเชี่ยวชาญคนอื่นอีก ถาผูเชี่ยวชาญที่ศาลตั้งจะตองแสดงความเห็นดวยวาจาหรือตองมาศาลเพื่ออธิบายดวยวาจา ใหนําบทบัญญัติในลักษณะนี้วา ดวยพยานบุคคลมาใชบังคับโดยอนุโลม

ง. การตรวจพิสูจนพยานหลักฐานทางวิทยาศาสตร (ม.128/1) มาตรา ๑๒๘/๑ ในกรณีที่จําเปนตองใชพยานหลักฐานทางวิทยาศาสตรเพื่อพิสูจนขอเท็จจริงใดที่เปนประเด็นสําคัญแหงคดี เมื่อศาล เห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งรองขอ ศาลมีอํานาจสั่งใหทําการตรวจพิสูจนบุคคล วัตถุหรือเอกสารใดๆ โดยวิธีการทาง วิทยาศาสตรได ในกรณีที่พยานหลักฐานทางวิทยาศาสตรจะสามารถพิสูจนใหเห็นถึงขอเท็จจริงที่ ทําใหศาลวินิจฉัยชี้ขาดคดีไดโดยไมตองสืบ พยานหลักฐานอื่นอีก เมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งรองขอ ศาลอาจสั่งใหทําการตรวจพิสูจนตามวรรคหนึ่งโดย ไมตองรอใหถึงวันสืบพยานตาม ปกติก็ได 91


ในกรณีที่การตรวจพิสูจนตามวรรคหนึ่งหรือวรรคสองจําเปนตองเก็บตัวอยาง เลือด เนื้อเยื่อ ผิวหนัง เสนผมหรือขน ปสสาวะ อุจจาระ น้ําลายหรือสารคัดหลั่งอื่น สารพันธุกรรม หรือสวนประกอบอื่นของรางกาย หรือสิ่งที่อยูในรางกายจากคูความหรือบุคคลใด ศาลอาจใหคูความหรือบุคคลใดรับการตรวจพิสูจนจากแพทยหรือผูเชี่ยวชาญอื่นได แตตองกระทําเพียงเทาที่จําเปนและสมควร ทั้งนี้ ถือเปนสิทธิของคูความหรือบุคคลนั้นที่จะยินยอมหรือไมก็ได ในกรณีที่คูความฝายใดไมยินยอมหรือไมใหความรวมมือตอการตรวจพิสูจนตามวรรคหนึ่งหรือวรรคสอง หรือไมใหความ ยินยอมหรือกระทําการขัดขวางมิใหบุคคลที่เกี่ยวของใหความยินยอมตอการตรวจเก็บตัวอยางสวนประกอบของรางกายตามวรรคสาม ก็ใหสันนิษฐานไวกอนวาขอเท็จจริงเปนไปตามที่คูความฝายตรงขามกลาวอาง คาใชจายในการตรวจพิสูจนตามมาตรานี้ ใหคูความฝายที่รองขอใหตรวจพิสูจนเปนผูรับผิดชอบโดยใหถือวาเปนสวนหนึ่งของ คาฤชาธรรมเนียม แตถาผูรองขอไมสามารถเสียคาใชจายไดหรือเปนกรณีที่ศาลเปนผูสั่งใหตรวจพิสูจน ใหศาลสั่งจายตามระเบียบที่ คณะกรรมการบริหารศาลยุติธรรมกําหนด สวนความรับผิดในคาใชจายดังกลาวใหเปนไปตามมาตรา ๑๕๘ หรือมาตรา ๑๖๑

3. หลักเกณฑการนําสืบพยานหลักฐานเพิ่มเติมโดยความตกลงของคูความหรือ ขอกําหนดของประธานศาลฎีกา คูความอาจตกลงเกี่ยวกับวิธีการสืบพยาน นอกเหนือไปจากที่บังคับโดยกฎหมาย ประธานศาลฎีกา มีอํานาจออกขอกําหนด เพื่อกําหนดหลักเกณฑ วิธีการนําสืบ หรือแมแตการรับฟง

พยานหลักฐานเพิ่มเติมจากที่กําหนดไวใน ป.วิ.พ. 3.1 หลักเกณฑตามขอตกลงของคูความ ก. กรณีเปนขอตกลงที่ใชกับการสืบพยานหลักฐานทุกประเภท (ม.103/1, 103/2) มาตรา ๑๐๓/๑ ในกรณีที่คูความตกลงกัน และศาลเห็นเปนการจําเปนและสมควร ศาลอาจแตงตั้งเจาพนักงานศาลหรือเจาพนักงาน อื่นซึ่งคูความเห็นชอบใหทํา การสืบพยานหลักฐานสวนใดสวนหนึ่งที่จะตองกระทํานอกศาลแทนได ใหเจาพนักงานผูปฏิบัติหนาที่ตามวรรคหนึ่งเปนเจาพนักงานตามประมวลกฎหมายอาญาและใหนําความในมาตรา ๑๐๓ มา ใชบังคับโดยอนุโลม มาตรา ๑๐๓/๒ คูความฝายที่เกี่ยวของอาจรองขอตอศาลใหดําเนินการสืบพยานหลักฐานไปตามวิธีการที่คูความตกลงกัน ถาศาล เห็นสมควรเพื่อใหการสืบพยานหลักฐานเปนไปโดยสะดวกรวดเร็ว และเที่ยงธรรม ศาลจะอนุญาตตามคํารองขอนั้นก็ได เวนแตการสืบ พยานหลักฐานนั้นจะเปนการไมชอบดวยกฎหมายหรือขัดตอความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน

ข. กรณีเปนขอตกลงที่ใชกับการพยานบุคคลโดยเฉพาะ (ม.120/1, 120/2) มาตรา ๑๒๐/๑ เมื่อ คูความฝายใดฝายหนึ่งมีคํารองและคูความอีกฝายไมคัดคาน และศาลเห็นสมควรศาลอาจอนุญาตใหคูความ ฝายที่มีคํารองเสนอบันทึกถอยคําทั้ง หมดหรือแตบางสวนของผูที่ตนประสงคจะอางเปนพยานยืนยันขอเท็จจริงหรือ ความเห็นของผูให ถอยคําตอศาลแทนการซักถามผูใหถอยคําเปนพยานตอหนาศาลได คูความที่ประสงคจะเสนอบันทึกถอยคําแทนการซักถามพยานดังกลาวตามวรรคหนึ่ง จะตองยื่นคํารองแสดงความจํานง พรอมเหตุผลตอศาลกอนวันชี้สองสถาน หรือกอนวันสืบพยาน ในกรณีที่ไมมีการชี้สองสถาน และใหศาลพิจารณากําหนดระยะเวลาที่ คูความจะตองยื่นบันทึกถอยคําดังกลาวตอ ศาลและสงสําเนาบันทึกถอยคํานั้นใหคูความอีกฝายหนึ่งทราบลวงหนาไมนอย กวาเจ็ดวัน กอนวันสืบพยานคนนั้น เมื่อมีการยื่นบันทึกถอยคําตอศาลแลวคูความที่ยื่นไมอาจขอถอนบันทึกถอย คํานั้น บันทึกถอยคํานั้นเมื่อ พยานเบิกความรับรองแลวใหถือวาเปนสวนหนึง่ ของคํา เบิกความตอบคําซักถาม ใหผูใหถอยคํามาศาลเพื่อเบิกความตอบคําซักถามเพิ่มเติม ตอบคําถามคาน และคําถามติงของคูความหากผูใหถอยคําไมมา ศาล ใหศาลปฏิเสธที่จะรับฟงบันทึกถอยคําของผูนั้นเปนพยานหลักฐานในคดีแตถา ศาลเห็นวาเปนกรณีจําเปนหรือมีเหตุสุดวิสัยที่ ผูใหถอยคําไมสามารถมาศาล ได และเพื่อประโยชนแหงความยุติธรรม จะรับฟงบันทึกถอยคําที่ผูใหถอยคํามิไดมาศาลนั้นประกอบ พยานหลักฐานอื่นก็ ได ในกรณีที่คูความตกลงกันใหผูใหถอยคําไมตองมาศาล หรือคูความอีกฝายหนึ่งยินยอมหรือไมติดใจถามคาน ใหศาลรับฟง บันทึกถอยคําดังกลาวเปนพยานหลักฐานในคดีได 92


มาตรา ๑๒๐/๒ เมื่อคูความมีคํารองรวมกันและศาลเห็นสมควร ศาลอาจอนุญาตใหเสนอบันทึกถอยคํายืนยันขอเท็จจริงหรือ ความเห็นของผูให ถอยคําซึ่งมีถิ่นที่อยูในตางประเทศตอศาลแทนการนําพยานบุคคลมาเบิกความตอ หนาศาลได แตทั้งนี้ไมตัดสิทธิ ผูใหถอยคําที่จะมาศาลเพื่อใหการเพิ่มเติม สําหรับลายมือชื่อของผูใหถอยคําใหนํามาตรา ๔๗ วรรคสาม มาใชบังคับโดยอนุโลม

3.2 หลักเกณฑตามขอกําหนดของประธานศาลฎีกา มาตรา ๑๐๓/๓ เพื่อใหการสืบพยานหลักฐานเปนไปโดยสะดวก รวดเร็ว และเที่ยงธรรมประธานศาลฎีกาโดยความเห็นชอบของที่ ประชุมใหญของศาลฎีกามีอํานาจออกขอกําหนดใดๆ เพิ่มเติมเกี่ยวกับแนวทางการนําสืบพยานหลักฐานได แตตองไมขัดหรือแยงกับ บทบัญญัติในกฎหมาย ขอกําหนดของประธานศาลฎีกาตามวรรคหนึ่ง เมื่อประกาศในราชกิจจานุเบกษาแลว ใหใชบังคับได หลักเกณฑ 1. 2. 3.

ตองมีวัตถุประสงค เพื่อใหการสืบพยานหลักฐานเปนไปโดยสะดวก รวดเร็ว และเที่ยงธรรม ตองผานความเห็นชอบของที่ประชุมใหญของศาลฎีกา ตองไมขัดหรือแยงกับบทบัญญัติในกฎหมาย

93


15. การชั่งน้ําหนักพยานหลักฐาน การชั่งน้าํ หนักพยานหลักฐาน หมายถึง การที่ศาลวินจิ ฉัยปญหาขอเท็จจริงในประเด็นที่พิพาทกันโดย พยานหลักฐานที่คคู วามนําสืบ โดยเทียบกับมาตรฐานที่พิสูจน ซึ่งกฎหมายไดกาํ หนดหลักการไวแตกตางกันระหวาง คดีแพง และคดีอาญา นอกจากนั้นในคดีที่มีการพิจารณาพิพากษาโดยองคคณะผูพ ิพากษา อาจมีความเห็นที่แตกตาง ขัดแยงกัน จนไมอาจทําคําพิพากษาได จึงจําเปนตองกําหนดวิธีการแกไข เพื่อใหสามารถวินิจฉัยชีข้ าดตัดสินคดีได พยานหลักฐานประเภทตางๆ ไดแก พยานบุคคล พยานเอกสาร พยานวัตถุ พยานสื่ออิเลคทรอนิคส และ พยานหลักฐานทางวิทยาศาสตร นอกจากจะมีวิธีการนําสืบ และการรับฟงที่แตกตางกันแลว การชั่งน้าํ หนัก พยานหลักฐานก็ยังมีความแตกตางกันดวย พยานหลักฐานที่มีน้ําหนักไมมั่นคง ศาลตองรับฟงดวยความระมัดระวัง โดยลําพังไมควรเชื่อเปนยุติ เวนแตจะมี พยานหลักฐานอยางอื่นมาประกอบ หรือมีเหตุผล หรือพฤติการณแหงคดีเปนพิเศษมาสนับสนุน หากคูความฝายหนึ่ง มีพฤติการณที่เปนพิรุธ ขัดแยงกับขออาง ขอเถียง หรือพยานหลักฐานของฝายตน ศาลอาจอนุมานขอเท็จจริงไป ในทางที่เปนผลรายตอรูปคดีของคูค วามฝายนั้น 1.

หลักการชั่งน้ําหนักพยานหลักฐาน

1.1 หลักเกณฑการชั่งน้าํ หนักพยานหลักฐาน การชั่งน้าํ หนักพยานหลักฐาน หมายถึง การวินิจปญหาขอเท็จจริงในประเด็นที่พิพาทกันโดยอาศัยพยานหลักฐาน การชั่งน้าํ หนักพยานหลักฐานในคดีแพง เปนการวินิจฉัยวา พยานหลักฐานของฝายใดมีน้ําหนักนาเชื่อถือกวากัน การชั่งน้าํ หนักพยานหลักฐานในคดีอาญา เปนการวินิจฉัยวา พยานหลักฐานของโจทกมีนา้ํ หนักใหเชื่อไดโดย ปราศจากขอสงสัยวา ไดมกี ารกระทําความผิดเกิดขึ้นดังที่โจทกกลาวอางหรือไม และจําเลยเปนผูกระทําความผิดนั้น หรือไม 1.2 การชั่งน้าํ หนักพยานหลักฐานและมาตรฐานการพิสูจน หลักกฎหมาย (ม.104 วรรคหนึ่ง) ู วามนําสืบนั้น เกี่ยวของกับประเด็นหรือไม 1. พยานหลักฐานที่คค ู วามนําสืบนั้น เพียงพอใหศาลเชื่อฟงเปนยุติไดหรือไม 2. พยานหลักฐานที่คค มาตรา ๑๐๔ ใหศาลมีอํานาจเต็มที่ในอันที่จะวินิจฉัยวาพยานหลักฐานที่คูความนํามาสืบนั้นจะเกี่ยวกับประเด็นและเปนอันเพียงพอ ใหเชื่อฟงเปนยุติไดหรือไม แลวพิพากษาคดีไปตามนั้น ในการวินิจฉัยวาพยานบอกเลาตามมาตรา ๙๕/๑ หรือบันทึกถอยคําที่ผูใหถอยคํามิไดมาศาลตามมาตรา ๑๒๐/๑ วรรคสามและ วรรคสี่ หรือบันทึกถอยคําตามมาตรา ๑๒๐/๒ จะมีน้ําหนักใหเชื่อไดหรือไมเพียงใดนั้น ศาลจะตองกระทําดวยความระมัดระวังโดย คํานึงถึงสภาพ ลักษณะและแหลงที่มาของพยานบอกเลาหรือบันทึกถอยคํานั้นดวย หลักปฏิบัติ มาตรฐานการพิสูจน หมายถึง ระดับของความนาเปนไปไดที่ใชในการพิสูจนวาขอเท็จจริงอยางใดอยางหนึ่งเปน

ความจริงหรือไม ซึ่งเปนหนาที่ของคูค วามฝายที่มีภาระการพิสูจน จะตองนําสืบพยานหลักฐานตอศาล เพื่อใหศาลใช ในการชั่งน้ําหนักพยานหลักฐาน มาตรฐานการพิสูจนในคดีแพง คูความตองนําสืบวาพยานหลักฐานของฝายตนมีน้ําหนักนาเชือ่ กวาพยานหลักฐาน ของคูค วามอีกฝายหนึ่ง

94


มาตรฐานการพิสูจนในคดีอาญา โจทกตอ งนําสืบพยานหลักฐานใหศาลเชื่อโดยปราศจากขอสงสัยวา มีการกระทํา

ความผิดตามฟองเกิดขึ้นจริง และจําเลยเปนผูกระทําความผิดนั้น 1.3 การชั่งน้าํ หนักพยานหลักฐานและการพิจารณาคดีโดยองคคณะผูพิพากษา ในคดีที่ตองพิจารณาพิพากษาโดยองคคณะ ซึ่งมีผูพิพากษาตั้งแต 2 คนขึ้นไป อาจเกิดปญหาในเรื่องความเห็นที่ แตกตางขัดแยงกัน จนไมอาจทําคําพิพากษาได จึงมีการหนดแนวทางแกไขโดยกําหนดใหผูพิพากษาที่เปนผูบ ริหาร ศาลมีอาํ นาจตรวจสํานวนและทําคําพิพากษาไดดวย ก. คดีแพง (ป.วิ.พ.มาตรา 140) มาตรา 140 การทําคําพิพากษาหรือคําสั่งของศาล ใหดําเนินตามขอบังคับตอไปนี้… (๒) ภายใตบังคับบทบัญญัติมาตรา ๑๓ ถาคําพิพากษาหรือคําสั่งจะตองทําโดยผูพิพากษาหลายคน คําพิพากษาหรือคําสั่งนั้น จะตองบังคับตามความเห็นของฝายขางมาก จํานวนผูพิพากษาฝายขางมากนั้น ในศาลชั้นตนหรือศาลอุทธรณตองไมนอยกวาสองคน และในศาลฏีกาไมนอยกวาสามคน ในศาลชั้นตนและศาลอุทธรณ ถาผูพิพากษาคนใดมีความเห็นแยง ก็ใหผูพิพากษาคนนั้นเขียน ใจความแหงความเห็นแยงของตนกลัดไวในสํานวน และจะแสดงเหตุผลแหงขอแยงไวดวยก็ได…

ข. คดีอาญา (ป.วิ.อ.มาตรา 184) มาตรา 184 ในการประชุมปรึกษาเพื่อมีคําพิพากษาหรือคําสั่งใหอธิบดีผูพิพากษา ขาหลวงยุติธรรม หัวหนาผูพิพากษาในศาลนั้น หรือเจาของสํานวนเปนประธาน ถามผูพิพากษาที่นั่งพิจารณาทีละคน ใหออกความเห็นทุกประเด็นที่จะวินิจฉัย ใหประธานออก ความเห็นสุดทาย การวินิจฉัยใหถือตามเสียงขางมาก ถาในปญหาใดมีความเห็นแยงกันเปนสองฝายหรือเกินกวาสองฝายขึ้นไป จะหา เสียงขางมากมิได ใหผูพิพากษาซึ่งมีความเห็นเปนผลรายแกจําเลยมากยอมเห็นดวยผูพิพากษาซึ่งมีความเห็นเปนผลรายแกจําเลยนอย กวา 2.

การชั่งน้ําหนักพยานหลักฐานประเภทตางๆ

2.1 การชัง ่ น้าํ หนักพยานบุคคล

การชั่งน้าํ หนักคําเบิกความของพยานบุคคลนั้น ขึ้นอยูก ับความนาเชื่อถือของคําเบิกความนั้น ซึ่งศาลจะพิจารณา

จาก การรับรู การจดจํา ความสามารถในการถายทอด และอคติของพยาน นอกจากนั้น หาตองชั่งน้ําหนักพยาน บุคคลแลว ยังตองพิจารณาดวยวา พยานบุคคลนั้นเปนพยานประเภทใด เชน เปนประจักษพยานหรือพยานแวดลอม กรณี เปนพยานเดี่ยวหรือพยานคู หรือเปนพยานบุคคลธรรมดา หรือพยานผูเชีย่ วชาญ ก. การพิจารณาความนาเชื่อถือของพยานบุคคล ศาลจะพิจารณาจาก 1. การรับรู (Perception) 2. การจดจําของพยาน (Memory) 3. ความสามารถในการถายทอด (Narration) 4. อคติ (Bias) ข. การชั่งน้าํ หนักพยานบุคคลประเภทตางๆ ประจักษพยานกับพยานแวดลอมกรณี ประจักษพยาน = พยานโดยตรง คือประสบพบเห็นขอเท็จจริงที่เปนประเด็นในคดีโดยตรง พยานแวดลอมกรณี = พยานที่ประสบพบเห็นเหตุการณเหมือนกันแตไมใชเหตุการณโดยตรง แต ประจักษพยานมักจะมีขอเสียคือ ถูกทําลายน้ําหนักไดงายกวาพยานแวดลอมกรณี เนื่องจากประจักษพยานสวน ใหญมกั เปนผูมีสวนไดสวนเสียโดยตรงในผลของคดี พยานเดี่ยวกับพยานคู 95


พยานเดี่ยว = ประจักษพยานคนเดียว พยานคู = พยานที่รูเห็นเหตุการณหลายคน ดังนั้น พยานคูยอมมีนา้ํ หนักมากกวาแตหากพยานคูเ บิกความแตกตางกันในสาระขอเท็จจริง ยอมทําใหผพู ิพากษา สงสัยได พยานบุคคลกับพยานผูเชี่ยวชาญ – กฎหมายถือวาพยานผูเชี่ยวชาญเปนเพียงพยานหลักฐานประเภทหนึ่ง ตองมี การชั่งน้าํ หนักเชนเดียวกับพยานชนิดอื่น ในคดีอาญาเรื่องหนึ่ง โจทกไมมีพยานรูเห็นขณะที่จําเลยกับพวกฆาผูตาย แตมีพยานเห็นจําเลยอยูกับผูตายดวยกันกอนเกิดเหตุ และไดเห็นจําเลยกับรถจักรยานยนตของผูตายหลังเกิดเหตุ โดยพยานดังกลาวไมเคยรูจักหรือมีสาเหตุโกรธเคืองกับจําเลยมากอน ดังนี้ ศาลรับฟงพยานดังกลาวลงโทษจําเลยไดหรือไม

2.2 การชั่งน้าํ หนักพยานเอกสาร การชั่งน้าํ หนักพยานเอกสารนั้น ศาลตองวินิจฉัยวา พยานเอกสารนั้นมีความแทจริงถูกตองหรือไมและขอความ เอกสารนั้นนาเชื่อถือหรือไม ศาลตองชั่งน้ําหนักพยานเอกสาร ตามประเภทของพยาน ไดแก 1. เอกสารซึ่งเปนนิติกรรมสัญญาตามกฎหมายสารบัญญัติ 2. เอกสารมหาชน 3. เอกสารที่เปนการบันทึกเหตุการณหรือขอความของบุคคล โจทกฟองขอแบงที่ดินซึ่งเปนสินสมรส อางวาโจทกและจําเลยเปนสามีภริยากัน ที่ดินเปนทรัพยสินที่ไดมาในระหวางสมรส โดยมี ชื่อจําเลยถือกรรมสิทธิ์เพียงผูเดียว จําเลยใหการตอสูแตเพียงวา จําเลยถือกรรมสิทธิ์ที่ดินแปลงพิพาทไวแทนบุคคลภายนอก แตไมมี พยานหลักฐานมานําสืบตามขอตอสู ดังนี้ ศาลจะรับฟงขอเท็จจริงอยางไร

2.3 การชั่งน้าํ หนักพยานวัตถุ การชั่งน้าํ หนักพยานวัตถุ ตองมีพยานบุคคลที่เบิกความรับรอง หรืออางอิงถึงพยานวัตถุนั้น สวนการวินิจฉัยความ นาเชื่อถือของวัตถุพยานนั้น ศาลจะตรวจเอง หรือตั้งผูเชี่ยวชาญตรวจก็ได ในกรณีที่ตองอาศัยความรูห รือความ เชี่ยวชาญเปนพิเศษ ศาลก็อาจใหผูเชีย่ วชาญตรวจและทําความเห็นได คดีแพงเรื่องหนึ่ง จําเลยอางสงแถบบันทึกเสียง และคําถอดขอความจากแถบบันทึกเสียง ประกอบคําเบิกความของพยานจําเลย โดยมิไดมีการถามคานพยานอีกฝายหนึ่งวาไดกลาวถอยคําดังเชนที่บันทึกในแถบบันทึกเสียงหรือไม ศาลรับฟงพยานหลักฐานของ จําเลยดังกลาวไดหรือไม

2.4 การชั่งน้าํ หนักพยานสื่ออิเลคทรอนิคส การชั่งน้าํ หนักพยานวัตถุประเภทสื่ออิเลคทรอนิคส เนื่องจากยังไมมีกฎเกณฑการนําเสนอพยานวัตถุที่ชดั แจง ดังนั้น คูความที่นําเสนอพยานวัตถุในลักษณะของสิ่งที่บันทึกไว ควรนําพยานบุคคลที่เกี่ยวของกับการบันทึกพยาน วัตถุประเภทนั้นๆ มาสืบ เพื่อยืนยันใหเห็นถึงความถูกตองแทจริงและความนาเชือ่ ถือของพยานวัตถุนั้นๆ พ.ร.บ.วาดวยธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิคส พ.ศ.2544 กําหนดในเรื่องความนาเชื่อถือของพยานหลักฐานสื่อ อิเลคทรอนิคสไวในมาตรา 11 2.5 การชั่งน้าํ หนักพยานหลักฐานทางวิทยาศาสตร การชั่งน้าํ หนักพยานหลักฐานทางวิทยาศาสตร ตองมีผูเชี่ยวชาญทีต่ รวจพิสูจนทางวิทยาศาสตรมาเบิกความ ประกอบ ดังนั้น การจะเชื่อถือพยานหลักฐานทางวิทยาศาสตรหรือไมเพียงใด จึงตองพิจารณาจาก 1. ความรูของผูเชี่ยวชาญ 2. ความเห็นของพยานผูเชี่ยวชาญ 3. ความถูกตองแทจริงของขอมูลที่นํามาตรวจพิสูจน 96


ป.วิ.พ.มาตรา 128/1 ไดบัญญัติเกี่ยวกับการตรวจพิสูจนพยานหลักฐานทางวิทยาศาสตรไวดังนี้ มาตรา ๑๒๘/๑ ในกรณีที่จําเปนตองใชพยานหลักฐานทางวิทยาศาสตรเพื่อพิสูจนขอเท็จจริงใดที่เปนประเด็นสําคัญแหงคดี เมื่อศาล เห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งรองขอ ศาลมีอํานาจสั่งใหทําการตรวจพิสูจนบุคคล วัตถุหรือเอกสารใดๆ โดยวิธีการทาง วิทยาศาสตรได ในกรณีที่พยานหลักฐานทางวิทยาศาสตรจะสามารถพิสูจนใหเห็นถึงขอเท็จจริงที่ ทําใหศาลวินิจฉัยชี้ขาดคดีไดโดยไมตองสืบ พยานหลักฐานอื่นอีก เมื่อศาลเห็นสมควรหรือเมื่อคูความฝายใดฝายหนึ่งรองขอ ศาลอาจสั่งใหทําการตรวจพิสูจนตามวรรคหนึ่งโดย ไมตองรอใหถึงวันสืบพยานตาม ปกติก็ได ในกรณีที่การตรวจพิสูจนตามวรรคหนึ่งหรือวรรคสองจําเปนตองเก็บตัวอยาง เลือด เนื้อเยื่อ ผิวหนัง เสนผมหรือขน ปสสาวะ อุจจาระ น้ําลายหรือสารคัดหลั่งอื่น สารพันธุกรรม หรือสวนประกอบอื่นของรางกาย หรือสิ่งที่อยูในรางกายจากคูความหรือบุคคลใด ศาลอาจใหคูความหรือบุคคลใดรับการตรวจพิสูจนจากแพทยหรือผูเชี่ยวชาญอื่นได แตตองกระทําเพียงเทาที่จําเปนและสมควร ทั้งนี้ ถือเปนสิทธิของคูความหรือบุคคลนั้นที่จะยินยอมหรือไมก็ได ในกรณีที่คูความฝายใดไมยินยอมหรือไมใหความรวมมือตอการตรวจพิสูจนตามวรรคหนึ่งหรือวรรคสอง หรือไมใหความยินยอม หรือกระทําการขัดขวางมิใหบุคคลที่เกี่ยวของใหความยินยอมตอการตรวจเก็บตัวอยางสวนประกอบของรางกายตามวรรคสาม ก็ให สันนิษฐานไวกอ นวาขอเท็จจริงเปนไปตามที่คูความฝายตรงขามกลาวอาง คาใชจายในการตรวจพิสูจนตามมาตรานี้ ใหคูความฝายที่รองขอใหตรวจพิสูจนเปนผูรับผิดชอบโดยใหถือวาเปนสวนหนึ่งของคา ฤชาธรรมเนียม แตถาผูรองขอไมสามารถเสียคาใชจายไดหรือเปนกรณีที่ศาลเปนผูสั่งใหตรวจพิสูจน ใหศาลสั่งจายตามระเบียบที่คณะ กรรมการบริหารศาลยุติธรรมกําหนด สวนความรับผิดในคาใชจายดังกลาวใหเปนไปตามมาตรา ๑๕๘ หรือมาตรา ๑๖๑ โจทกฟองจําเลยขอใหจําเลยรับวาเด็กหญิง ก อันเกิดจากโจทกโดยมีจําเลยเปนบิดาของเด็กหญิง ก ซึ่งจําเลยจะตองจาคาอุปการะ เลี้ยงดูเด็กหญิง ก ในชั้นพิจารณาโจทกของใหตรวจพิสูจนทางวิทยาศาสตรดวยการตรวจ DNA ของจําเลยวาตรงกับเด็กหญิง ก หรือไม แตจําเลยไมยอมใหเก็บตัวอยางเลือดของจําเลยเพื่อนําไปตรวจพิสูจน DNA ดังนี้ ศาลจะรับฟงขอเท็จจริงดังกลาวอยางไร

3. หลักปฏิบัติเกี่ยวกับการชั่งน้ําหนักพยานหลักฐาน 3.1 พยานหลักฐานที่มีน้ําหนักไมมั่นคง พยานหลักฐานที่มีน้ําหนักไมมั่นคง หมายถึง พยานหลักฐานที่เพียงลําพังพยานหลักฐานนั้นแลว ไมมีน้ําหนัก เพียงพอใหศาลรับฟง หรือเชื่อขอเท็จจริงไปทางหนึ่งทางใดได จําเปนตองรับฟงประกอบกับพยานหลักฐานอืน่ ๆ มาตรา 104 วรรคสอง ในการวินิจฉัยวาพยานบอกเลาตามมาตรา ๙๕/๑ หรือบันทึกถอยคําที่ผูใหถอยคํามิไดมาศาลตามมาตรา ๑๒๐/๑ วรรคสามและวรรคสี่ หรือบันทึกถอยคําตามมาตรา ๑๒๐/๒ จะมีน้ําหนักใหเชื่อไดหรือไมเพียงใดนั้น ศาลจะตองกระทําดวย ความระมัดระวังโดยคํานึงถึงสภาพ ลักษณะและแหลงที่มาของพยานบอกเลาหรือบันทึกถอยคํานั้นดวย พยานหลักฐานประกอบ ตาม ป.วิ.อ.มาตรา 227/1 วรรคสอง กําหนดหลักเกณฑในการรับฟงและชั่งน้ําหนัก

พยานหลักฐานดังนี้ 1. ตองเปนพยานหลักฐานที่มไิ ดตองหามมิใหรับฟงตามกฎหมาย 2. แหลงที่มาของพยานหลักฐาน ตองเปนอิสระตางหากจากพยานหลักฐานนั้น 3. ตองเปนพยานหลักฐานทีท ่ าํ ใหพยานหลักฐานนั้นมีความนาเชื่อถือมากขึ้น 3.2 การอนุมานขอเท็จจริงที่ใหเปนผลรายแกคูความที่มีพฤติการณสอพิรุธ คูความฝายใดฝายหนึ่ง มีพฤติการณที่เปนพิรุธ ขัดแยงกับขออาง ขอเถียง หรือพยานหลักฐานของฝายตน ศาลก็ อาจอนุมานขอเท็จจริง ไปในทางที่เปนผลรายตอรูปคดีของคูค วามฝายนั้น ก. การอนุมานดวยวิธีนิรนัย การอนุมานดวยวิธีนิรนัย คือ การแสดงเหตุผลจากสวนรวม ไปหาสวนยอย หรือการอนุมานจากหลักความจริง ทั่วไปกับความจริงเฉพาะเรื่อง แลวอนุมานไดขอสรุป ซึ่งเปนความจริงเฉพาะอีกเรื่องหนึ่ง 97


ข. การอนุมานดวยวิธีอปุ มัย แบงออกเปน 3 ประเภท 1. การอนุมานจากสาเหตุไปหาผลลัพธ 2. การอนุมานจากผลลัพธไปหาสาเหตุ 3. การอนุมานจากผลลัพธไปหาผลลัพธ ในคดีความผิดฐานรับของโจร โจทกนําสืบแตเพียงวา เจาพนักงานตํารวจยึดรถจักรยานยนตของผูเสียหายที่มีคนรายลักเอาไป เทานั้น โดยไมมีพยานหลักฐานยืนยันใหเห็นวา จําเลยไดรับรถจักรยานยนตไวโดยรูวาเปนทรัพยอันไดมาจากการกระทําความผิด ดังนี้ศาลจะรับฟงลงโทษจําเลยไดหรือไม

ปรับปรุงเมื่อ 12 กุมภาพันธ 2553

98

กฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง 1 by Dr.Nitinai 2010-03-04

Recommend Documents