ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ. ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΤΟΥ ΚΩΝ. Α. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ΚΕΙΜΕΝΟ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ, ΥΠΟΜΝΗΜΑ, ΛΕΞΙΚΟ

1 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό

ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ

Μετάφραση στη δημοτική Σημειώσεις - Υπομνηματισμός - Λεξικό

Κωνσταντίνου Α. Οικονόμου Εκπαιδευτικού Λάρισα 2006


Στους γονείς μου και δασκάλους μου Μελπομένη και Αθανάσιο Στον κατά πνεύμα γεννήσαντά με πατέρα Αθανάσιο Μυτιληναίο Τιμής και ευγνωμοσύνης ένεκεν


Πρόλογος Υπάρχουν μερικές συμπτώσεις που χρειάζονται φώτιση για να τις αξιολογήσουμε και να τις ερμηνεύσουμε. Έτσι μια τυχαία συνάντηση που είχα με κάποιον Βορειοηπειρώτη, γονέα ενός μαθητή μου, αποδείχτηκε καθοριστική. Μου ζήτησε, όπως το ’φερε η κουβέντα, μια Καινή Διαθήκη μεταφρασμένη στην απλή ελληνική. Αυτή ήταν λοιπόν η «σύμπτωση». Από καιρό ήθελα να ασχοληθώ με κάτι αγιογραφικό, που να μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και στις μεγάλες τάξεις του δημοτικού, ειδικά τώρα με τα νέα βιβλία που επιζητούν την διαθεματικότητα, είτε στο μάθημα των θρησκευτικών είτε στα γλωσσικά μαθήματα (βλέποντας την εξέλιξη της Γλώσσας μας). Προσπάθησα να γράψω κάτι κατανοητό , με τις πενιχρές μου -είναι αλήθεια- θεολογικές γνώσεις που να απευθύνεται σε αδερφούς που δεν έχουν πολλές γνώσεις, είτε μετανάστες είτε μαθητές , και που θα ’πρεπε να έχουν μια στοιχειώδη προσέγγιση στο μεγαλείο της Αγίας Γραφής. Στόχος μου είναι, ας μου επιτραπεί η έκφραση, να δώσω μια «νηπιώδη» ερμηνεία του κατά Μάρκον Ευαγγελίου , που είναι το μικρότερο αλλά και αρχαιότερο των τεσσάρων. Όμως προοδευτικά σκέφτηκα να επεκταθώ και σε κάποια άλλα στοιχεία, που να δίνουν μια γενικότερη εικόνα του νοήματός των λόγων του Ευαγγελιστή, αλλά και στοιχεία εγκυκλοπαιδικά και παραπομπές σε άλλα χωρία της Α. Γραφής που μαρτυρούν τη συνάφεια (στενή σχέση) όλων των Ιερών Κειμένων . Γι’ αυτό το λόγο υπάρχει και ο πίνακας χωρίων στο τέλος και οι χάρτες που κλείνουν αυτή την «ερασιτεχνική» μου προσέγγιση.

Ευχαριστίες Θεωρώ καθήκον μου να ευχαριστήσω για τη γλωσσική επιμέλεια του κειμένου τη συνάδελφο Ελένη Σύρμου – Τασούλη και τη Θεολόγο καθηγήτρια Φωτεινή Οικονόμου – Σαπουνά για τη θεολογική της εμβάθυνση σε καίρια σημεία του κειμένου καθώς και τις Μένη και Ελένη μου, για τη δακτυλογράφηση. Ιδιαίτερα θέλω να ευχαριστήσω το Λυκειάρχη Θεολόγο καθηγητή και συγγραφέα Βασίλειο Παπανικολάου, για την αμέριστη και κοπιώδη ουσιαστική βοήθεια και καθοδήγηση που τόσο απλόχερα μου πρόσφερε. Το κείμενο του πρωτοτύπου αντλήθηκε από το δικτυακό τόπο της Εκκλησίας της Ελλάδος (www.ecclesia.gr) Η εικονογραφία του βιβλίου οφείλεται αποκλειστικά στην αγιογραφική πινακοθήκη του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως (www.ec-patr.gr).

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ


1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 09/ 04/ 11 10. 11. 12.

Εισαγωγή –συντομογραφίες Η Αγία Γραφή γενικά Η Καινή Διαθήκη Οι Ευαγγελιστές Ο Ευαγγελιστής Μάρκος Το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο Κείμενο – μετάφραση –χωρία- περιλήψεις Ερμηνευτικές σημειώσεις – Υπόμνημα Γλωσσάρι ή μικρό λεξικό

σελίδα σελίδα σελίδα σελίδα σελίδα σελίδα σελίδα σελίδα σελίδα

Περιεχόμενα του κατά Μάρκον Ευαγγελίου Πίνακας χωρίων της Αγίας Γραφής Βιβλιογραφία

σελίδα σελίδα σελίδα

4 6 7 8 10 11 13 87

1. Εισαγωγή Η μετάφραση κειμένων της Αγίας Γραφής δεν είναι ποτέ κάτι το εύκολο. Συχνά, δυστυχώς, ο μεταφραστής πέφτει σε λάθη, που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και σε αίρεση. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα διαφόρων χιλιαστικών, ευαγγελικών, πεντηκοστιανών και άλλων παραφυάδων, που δεν στηρίχτηκαν σε κοινώς αποδεκτά αρχαία κείμενα της Α. Γραφής, όπως έχουν διασωθεί σε διάφορους κώδικες [συλλογές αρχαίων χειρογράφων σε παπύρους και δέρματα, που βρίσκονται σε διάφορες Μονές, βιβλιοθήκες, πατριαρχεία, και αλλού]. Πρέπει λοιπόν η μετάφραση να στηρίζεται σε ορθόδοξες ερμηνείες ανθρώπων που λάμπρυναν με την παρουσία τους τα ιερά γράμματα, όπως οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, αλλά και νεώτεροι ερμηνευτές που διακρίθηκαν , όπως οι Π. Ν. Τρεμπέλας, Β. Βέλας, Ι. Κολιτσάρας, κ.α. Σ’ αυτούς βασιστήκαμε κι εμείς – κυρίως σε δυσερμήνευτα χωρία – προσπαθώντας να κάνουμε και την ερμηνεία-μετάφραση αρκούντως ικανοποιητική και κατανοητή (το κατά δύναμη). Στην αρχή του βιβλίου ο αναγνώστης μπορεί να πάρει μια περιληπτική – αδρή εικόνα της Αγίας Γραφής και των βιβλίων της. Στη συνέχεια περιγράφεται ο κανόνας της Καινής (νέας) Διαθήκης, δηλαδή τα ιερά βιβλία που γράφτηκαν μετά την Ανάληψη του Κυρίου, καθώς και γενικές πληροφορίες για τους Ευαγγελιστές. Ακολουθούν βιογραφικά στοιχεία του Αγίου Μάρκου του Ευαγγελιστού καθώς και πληροφορίες για τη συγγραφή του ιερού βιβλίου, δηλαδή για τη δομή, τη γλώσσα, το ύφος, τον τόπο συγγραφής, κ.α. Ακολουθεί το κείμενο με τη μετάφρασή του ανά κεφάλαιο, που προλογίζεται με μικρή περίληψη (ενότητες) και ακολουθείται από τα σχετικά χωρία, που ομιλούν για το ίδιο αντικείμενο, από το σύνολο των βιβλίων της Αγίας Γραφής. Στο τέλος της εισαγωγής κάθε κεφαλαίου αναφέρονται τα κείμενα-περικοπές (όπου υπάρχουν), τα οποία διαβάζονται σε Ιερές ακολουθίες , όπως στη Θεία Λειτουργία. Οι αριθμοί πάνω σε λέξεις του κειμένου και κυρίως της μετάφρασης παραπέμπουν ανάλογα στο κεφάλαιο «Ερμηνευτικές σημειώσεις ή Υπόμνημα», ενώ οι αστερίσκοι (*)

5 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό επισημαίνουν τις λέξεις (κυρίως ονόματα) που αναλύονται στο «Γλωσσάρι ή μικρό λεξικό» . Στο τέλος βρίσκεται ο συγκεντρωτικός πίνακας με όλα τα χωρία που συναντάμε σε τούτο το βιβλίο, καθώς επίσης και κάποια σχέδια-χάρτες των τόπων δράσης του Κυρίου. Για χάριν συντομίας χρησιμοποιούνται τα αρχικά των ονομάτων των Πατέρων της Εκκλησίας ,των νεώτερων ερμηνευτών και του ιστορικού Ιώσηπου, όπως ακριβώς φαίνονται στον πιο κάτω πίνακα: Πίνακας συντομογραφιών Ειρ. : Ειρηναίος Ευσ. : Ευσέβιος Ζ. : Ζιγαβηνός Θφ. : Φεοφύλακτος Ω. : Ωριγένης Ιωσ. : Ιώσηπος Γ.Κ. : Γεώρ. Κωνσταντίνου

Π.Ν.Τ. : Π. Ν. Τρεμπέλας Β.Β. : Βασίλειος Βέλας Ι.Κ. : Ιωάννης Καραβιδόπουλος Ι.Θ.Κ. : Ιωάννης Θ. Κολιτσάρας Ι.Σ. : Ιωάννης Σταματάκος Β.Π. : Βασίλειος Παπανικολάου ΒΕΠΕΣ:Βιβλιοθήκη Ελλ. πατέρων

2. Η Αγία Γραφή – γενικά Αγία Γραφή είναι τα ιερά εκείνα κείμενα-βιβλία που έχουν συμπεριληφθεί στον Κανόνα της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας. Γίνεται αποδεκτό ότι αυτά τα βιβλία γράφηκαν από διάφορους συγγραφείς, με θείο φωτισμό, διατηρώντας βέβαια τον προσωπικό τους χαρακτήρα, και γι΄ αυτό τα βιβλία της Α. Γραφής τα χαρακτηρίζουμε «Θεόπνευστα». Ο Κανόνας της Ορθοδόξου Εκκλησίας απαρτίζεται από εβδομήντα έξι βιβλία, ενώ αντίθετα στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία τα βιβλία χωρίζονται σε «κανονικά» και «δευτεροκανονικά». Τέλος οι διάφορες ομολογίες των Προτεσταντών έχουν περιλάβει λιγότερα βιβλία στον κανόνα τους. Τα βιβλία αυτά χωρίζονται: Α΄ σ’ αυτά που γράφηκαν πριν τη Γέννηση του Κυρίου και που όλα μαζί αποτελούν την Παλαιά Διαθήκη (49 βιβλία) και Β΄ σ’ αυτά που γράφηκαν μετά το 50 μ.Χ. Αυτά είναι 27 και απαρτίζουν την Καινή Διαθήκη. Η Παλαιά Διαθήκη απευθύνεται στον Ισραήλ της περιτομής ενώ η Καινή διαθήκη απευθύνεται στον Νέο Ισραήλ της χάριτος, στους εξαγορασμένους με το αίμα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, δηλαδή σε μας τους Χριστιανούς (τους «περιτετμημένους» στην καρδιά όπως λέει ο Απ. Παύλος). Μ’ αυτά που λέμε δεν προκύπτει βέβαια η άποψη ότι η

6 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Παλαιά Διαθήκη είναι … άχρηστη. Το αντίθετο μάλιστα. Αυτά που στην Καινή Διαθήκη φαίνονται ολοφάνερα και πραγματικά , προτυπώνονται σαν σκιά και σαν σύμβολο στην Παλαιά. Άλλωστε «και οι δύο Διαθήκες υπηρετούν το προαιώνιο σχέδιο του Θεού για τη λύτρωση του ανθρώπου.» (Β.Π.) Με λίγα λόγια η Παλιά και η Καινή Διαθήκη αποτελούν ουσιαστικά μια ενότητα, μια ενότητα αδιάσπαστη, την Αγία Γραφή. Για τη συνάφεια, τη στενή δηλαδή σχέση, των δύο Διαθηκών, μπορεί να πειστεί ο αναγνώστης , παρατηρώντας τα σχετικά χωρία που παρατίθενται στο 11ο μέρος του παρόντος βιβλίου. Εκεί θα παρατηρήσει τη σχέση του κατά Μάρκον Ευαγγελίου με την Παλαιά Διαθήκη. Βλέπουμε ότι τριάντα δύο βιβλία της Π. Διαθήκης υπομνηματίζονται μόνο εκεί. Ας κάνουμε μια απλή, μόνο, αναφορά στα βιβλία της Π. Διαθήκης : Γένεσις, Έξοδος, Λευιτικόν, Αριθμοί, Δευτερονόμιο (αυτά αποτελούν την Πεντάτευχο), Ιησούς του Ναυή, Κριταί, Ρουθ, Α΄, Β΄, Γ΄ και Δ΄ Βασιλειών, Α΄ και Β΄ Παραλειπομένων , Α΄ και Β΄ Έσδρας, Νεεμίας, Τωβίτ, Ιουδίθ, Εσθήρ, Α΄, Β΄ και Γ΄ Μακκαβαίων. Αυτά τα είκοσι τρία πρώτα βιβλία ονομάζονται «ιστορικά». Στη συνέχεια έχουμε : Ψαλμοί, Ιώβ, Παροιμίες Σολομώντα, Εκκλησιαστής, Άσμα Ασμάτων, Σοφία Σολομώντα, Σοφία Σειράχ. Αυτά ονομάζονται «σοφιολογικά» ή «ποιητικά» (7). Τέλος έχουμε τα προφητικά (19) : Ωσηέ, Αμώς, Μιχαίας, Ιωήλ, Οβδιού, Ιωνάς, Ναούμ, Αββακούμ, Σοφονίας, Αγγαίος, Ζαχαρίας, Μαλαχίας, Ησαΐας, Ιερεμίας, Βαρούχ, Θρήνοι Ιερεμίου, Επιστολή Ιερεμίου, Ιεζεκιήλ, Δανιήλ. Σύνολο 49 βιβλία.

3. Η Καινή Διαθήκη Ονομάστηκε έτσι για να διακρίνεται από την Παλαιά, και η έννοια του «καινού» δανείζεται από τα λόγια του ίδιου του Ιησού : «τούτο το ποτήριον η καινή διαθήκη εστίν εν τω εμώ αίματι.» (Α΄ Κορ. ιά ,25). Με την Καινή Διαθήκη αρχίζει μια νέα εποχή για τους ανθρώπους που την εγκαινίασε και επισφράγισε με το σταυρικό Του θάνατο ο Κύριος, πραγματοποιώντας έτσι τις υποσχέσεις της Π. Διαθήκης, ιδιαιτέρως, βέβαια των προφητών της. Η Καινή Διαθήκη αποτελείται από είκοσι επτά βιβλία που κι αυτά χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: ιστορικά, επιστολές και (ένα) προφητικό. Τα ιστορικά βιβλία είναι πέντε: το κατά Ματθαίον, το κατά Μάρκον, το κατά Λουκάν και το κατά Ιωάννην Ευαγγέλια καθώς και οι Πράξεις των Αποστόλων. Οι επιστολές είναι είκοσι μία και χωρίζονται σε : 1. σε επιστολές του Αποστόλου Παύλου

7 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό που απευθύνονται προς Ρωμαίους, προς Κορινθίους Α΄ και Β΄, προς Γαλάτας, προς Εφεσίους, προς Εβραίους, προς Φιλιππησίους, προς Κολασσαιείς, προς Θεσσαλονικείς Α΄ και Β΄, προς Τιμόθεον Α΄ και Β΄ προς Τίτον και προς Φιλήμονα και 2. σε καθολικές επιστολές : Ιακώβου, Α΄ και Β΄ Πέτρου, Α΄, Β΄ και Γ΄ Ιωάννη και η επιστολή του Ιούδα. Τέλος το μοναδικό προφητικό βιβλίο της Καινής είναι : η Αποκάλυψη του Ιωάννου.

Οι συγγραφείς των βιβλίων της Καινής Διαθήκης. Ο Ματθαίος έγραψε το ομώνυμο Ευαγγέλιο, όπως κι ο Μάρκος. Ο Ιωάννης έγραψε το Ευαγγέλιό του, την Αποκάλυψη και τις τρεις καθολικές επιστολές που φέρουν το όνομά του. Ο Λουκάς , εκτός του Ευαγγελίου του, συνέγραψε και τις Πράξεις των Αποστόλων. Οι υπόλοιπες – εκτός του Παύλου και του Ιωάννη – επιστολές γράφτηκαν: δύο από τον Απόστολο Πέτρο και από μία από τους Ιάκωβο και Ιούδα τους «αδελφοθέους».

Η γλώσσα της Καινής Διαθήκης Ένας μόνο αρχικός πυρήνας του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου γράφηκε στα αραμαϊκά (συριακά) και στη συνέχεια στα ελληνικά, ενώ όλα τα υπόλοιπα βιβλία γράφηκαν απευθείας στην ελληνική, την πιο διαδεδομένη γλώσσα της εποχής στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Να αναφέρουμε μάλιστα ότι ακόμα και σ’ αυτή την Ιουδαία, οι κάτοικοι δε μιλούσαν εβραϊκά, εκτός από κάποιους μορφωμένους, όπως ιερείς, ραββίνους κ.α. Γι’ αυτό το λόγο ακόμα και η Παλαιά Διαθήκη κυρίως στα ελληνικά (από την μετάφραση των «εβδομήκοντα») διαβάζονταν και ερμηνεύονταν στις συναγωγές. Η ελληνική αυτή γλώσσα της Κ. Διαθήκης, δεν είναι βεβαίως η αττική διάλεκτος, αλλά η απλοποιημένη ελληνική – αλεξανδρινή της εποχής εκείνης (ελληνιστικών χρόνων 3 ος αι. π. Χ. – 3ος αι. μ. Χ.), η φυσική εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής, πρόδρομος της βυζαντινής, της οποίας συνέχεια είναι η νεοελληνική. Είναι αλήθεια ότι το επίπεδο της γλώσσας, από βιβλίο σε βιβλίο του ιερού κειμένου, διαφέρει. Έτσι την ωραιότερη, από άποψη λογοτεχνικού ύφους και λεξιλογίου, γλώσσα συναντάμε στην προς Εβραίους επιστολή, στην επιστολή Ιακώβου και στα έργα του Λουκά. Αντίθετα η απλούστερη γλώσσα βρίσκεται στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο (αυτός είναι ένας από τους λόγους που με έκαναν να τολμήσω να ασχοληθώ με την μεταγλώττιση του) και στην Αποκάλυψη. Πάντως για το θέμα της γλώσσας της Κ. Διαθήκης περισσότερες πληροφορίες μπορεί κανείς να αντλήσει από το βιβλίο «Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη» του Ιωάννη Καραβιδόπουλου (Εκδ. Πουρνάρα – Θεσσαλονίκη 1983)

4. Οι ευαγγελιστές και τα τέσσερα ευαγγέλια Ευαγγέλιο σημαίνει χαρμόσυνη αγγελία (Γεν. β΄ 15). Αυτή την αγγελία φέρνουν και οι

8 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό τέσσερις ευαγγελιστές. Φέρνουν τη χαρούμενη αγγελία της λύτρωσης της ανθρωπότητας που χάρισε ο Θεός , δίνοντας τον ίδιο Του τον Υιό στον κόσμο με τη γέννηση, τη σταύρωση και την Ανάστασή του.( Το μυστήριο αυτό είναι της Θείας οικονομίας –Β. Π.) Από τις αρχές του 2 ου μ. Χ. αιώνα και ύστερα η λέξη ευαγγέλιο δηλώνει τα τέσσερα βιβλία της Κ. Διαθήκης, που περιέχουν τα θαύματα, τις διδασκαλίες, τις παραβολές του Κυρίου, καθώς και το θάνατο και την ανάσταση Του. (βλέπε : Διδαχή των Αποστόλων 8, 2, Β΄ Κλήμεντος 8, 5, Ιουστίνου Α΄ Απολογία, κ.α. ΒΕΠΕΣ τ. 1-2) Δύο από τα ευαγγέλια γράφηκαν από μαθητές του Κυρίου, αυτό του Ιωάννου και αυτό του Ματθαίου, ενώ αυτά του Μάρκου και του Λουκά απηχούν τις διδασκαλίες του Κυρίου, έμμεσα, όπως τις παρέλαβαν από τους αποστόλους Πέτρο και Παύλο, αντίστοιχα. Να αναφέρουμε επίσης ότι στην εικονογραφία επικράτησε να παριστάνονται οι ευαγγελιστές ως εξής: Ο Ματθαίος με το σύμβολό της ανθρώπινης μορφής, γιατί αρχίζει με την ανθρώπινη (κατά σάρκα) γενεαλογία του Κυρίου. Ο Μάρκος παρουσιάζεται σαν λέοντας (σύμβολο προφητικού πνεύματος). Ο Λουκάς έχει για σύμβολό του τον μόσχο, επειδή το μοσχάρι (ως θύμα λειτουργικών θυσιών) φανερώνει την ιερατική τάξη, μιας και το ευαγγέλιο του αρχίζει με το περιστατικό του ιερέα Ζαχαρία και τέλος ο Ιωάννης παρουσιάζεται σαν αετός «υψιπετής», γιατί αρχίζει το ευαγγέλιο του με τη φράση «εν αρχή ην ο Λόγος» ,επειδή δηλαδή «γενεαλογεί» τον Κύριο με τη θεία Του φύση την ανώτερη. Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει να ονομάζονται τα τρία πρώτα ευαγγέλια «συνοπτικά», επειδή τα γεγονότα της ζωής του Κυρίου, που περιγράφουν περιληπτικά, μπορούν να διαβαστούν παράλληλα και να διαπιστωθούν τα πολλά κοινά στοιχεία– αλλά και κάποιες διαφορές- που έχουν. Αντίθετα το κατά Ιωάννην ευαγγέλιο περιγράφει τα τελευταία «στιγμιότυπα» της επίγειας ζωής του Κυρίου, πολύ πιο αναλυτικά καθότι ο συγγραφέας ήταν αυτήκοος και ο μαθητής «ον ηγάπα» ο Ιησούς. Τα ευαγγέλια γενικά είναι ιστορικά έργα γιατί διηγούνται πραγματικά γεγονότα που επηρέασαν μάλιστα καθοριστικά την ανθρώπινη ιστορία. Όμως δεν είναι μόνο αυτός ο σκοπός των ευαγγελιστών. Οι κατ εξοχήν στόχοι τους συγκλίνουν : «στο να εκφράσουν την πίστη της εκκλησίας για το έργο του Ιησού, στο να δώσουν την ερμηνεία των γεγονότων που έλαβαν χώρα για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Είναι κυρίως μαρτυρίες πίστης, έκφραση βιώματος, προσπάθεια ιεραποστολής, κατήχηση των μελών της εκκλησίας» (Ι. Κ.) Άρα λοιπόν σπουδαιότερη προσφορά των ευαγγελιστών κρίνεται η θεολογική και ερμηνευτική αξία των γραπτών τους, και όχι απλά το ιστορικό τους ενδιαφέρον.

5. Ο ευαγγελιστής Μάρκος Σύμφωνα με κοινά αποδεκτή θέση της Εκκλησίας μας ο ευαγγελιστής Μάρκος ταυτίζεται με τον Ιωάννη – Μάρκο, τον αναφερόμενο στις Πράξεις των Αποστόλων και σε διάφορες επιστολές της Κ. Διαθήκης. Ο Ιωάννης λοιπόν, όπως ήταν το πρώτο όνομά του ή Μάρκος που ήταν το δεύτερό του – κατά τη συνήθεια των ρωμαϊκών χρόνων – ήταν γιος μιας χριστιανής με το όνομα Μαρία. Αυτή συνήθως διέθετε το – μάλλον – άνετο σπίτι της στα Ιεροσόλυμα, για τις συνάξεις των πρώτων χριστιανών. Σύμφωνα με την κυριαρχούσα – μεταξύ Πατέρων και θεολόγων – άποψη , στο ανώγειο αυτού του σπιτιού έλαβε χώρα ο μυστικός δείπνος. Ακόμα πιστεύεται

9 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ότι ο άνδρας που κουβαλούσε «κεράμιον ύδατος» (Μαρκ. Ιδ΄13), ήταν ο ίδιος ο Μάρκος. Άλλωστε και ο νεαρός που φεύγει σχεδόν γυμνός, για να μη συλληφθεί στη Γεθσημανή είναι πάλι ο Ιωάννης Μάρκος. {«ο νεανίσκος….. σινδόνα επί γυμνού.» (Μαρκ. Ιε΄ 51)} Ο Μάρκος συνεργάστηκε ιεραποστολικά με τον απ. Παύλο και με τον απ. Πέτρο. Στην αρχή συνόδευε τον Βαρνάβα (θείο του) στην πρώτη περιοδεία του Παύλου, για να φύγει αργότερα , όταν ο Παύλος και η συνοδεία του έφταναν στην Πέργη, επιστρέφοντας στα Ιεροσόλυμα. Στην αρχή της δεύτερης περιοδείας του Παύλου τον εγκαταλείπει και πάλι, αφήνοντας τον στη συνοδεία του Σίλα, και σπεύδει να κηρύξει το ευαγγέλιο στην Κύπρο μαζί με το Βαρνάβα. Τα επόμενα όμως χρόνια ο Μάρκος είναι κοντά στον Παύλο που «αιχμάλωτος» συγγράφει τις επιστολές του (Κολασ. δ΄10, Φιλήμ. 24), αλλά έπειτα συντροφεύει τον Πέτρο ( Α΄ Πέτρ. ε΄17). Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Πατέρας της Εκκλησίας Ιππόλυτος τον ονομάζει «κολοβοδάκτυλον» («Κατά αιρέσεων» 7, 31). Κι αυτό για τρεις πιθανούς λόγους: ή γιατί έκοψε κάποια δάκτυλα του με σκοπό να μην τελεί τα καθήκοντα του ιερέα των Ιουδαίων (μιας κι ήταν Λευίτης στην καταγωγή αλλά πιστός της νέας θρησκείας), ή γιατί είχε κοντά δάκτυλα, ή – κι αυτό φαίνεται το πιο πιθανό – η λέξη «κολοβοδάκτυλος» να έχει συμβολική σημασία επειδή το Ευαγγέλιο του δεν έχει πρόλογο ούτε επίλογο. Ένας άλλος Πατέρας – ο Επιφάνιος – αναφέρει τον Μάρκο ως έναν εκ των «εβδομήκοντα» μαθητών του Κυρίου («Κατά αιρέσεων» 20.4) και μάλιστα προσθέτει ότι ακούγοντας ο Μάρκος τα λόγια του Κυρίου, περί «βρώσεως» της σάρκας Του (Ιωάν. στ΄66), σκανδαλίστηκε και Τον εγκατέλειψε προσωρινά. Σύμφωνα, τέλος, με την εκκλησιαστική παράδοση ο Μάρκος θεωρείται ο ιδρυτής της εκκλησίας της Αλεξάνδρειας.

6. Το κατά Μάρκον ευαγγέλιο Α΄ Γενικά : Το δεύτερο, όπως συνηθίσαμε να λέμε, ευαγγέλιο {χρονικά γράφηκε πρώτο, γύρω στο 65-70 μ.Χ.}, έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τα άλλα συνοπτικά ευαγγέλια, αυτά του Ματθαίου και του Λουκά. Αυτός ακριβώς ήταν ο λόγος που αυτό το ευαγγέλιο τέθηκε στους πρώτους μ. Χ. αιώνες σε δευτερεύουσα θέση, συνηγορούντος μάλιστα σ’ αυτό και του ιερού Αυγουστίνου, μεγάλου εκκλ. Πατέρα της Δύσης. Β΄ Ύλη: Ο Μάρκος ασχολείται με τη δημόσια δράση του Κυρίου μέχρι και την Ανάσταση Του, παραλείποντας γενεαλογία, γέννηση και παιδικά χρόνια Του. Τις ομιλίες του κυρίου ή τις παραλείπει ή τις αναφέρει περιληπτικά με μόνη εξαίρεση τις προφητείες Του στο ιγ΄ κεφάλαιο. Αντίθετα απαριθμεί πολλά θαύματά Του. Το υλικό του βρίσκεται στους άλλους δυο συνοπτικούς εκτός από κάποιες παραγράφους (δ΄26-29, ζ΄31-37, η΄17-18 και 22-26, ιδ΄51-52 και ιε΄44). Γ΄ Ύφος : το λεκτικό του ύφος είναι γενικά κοινό, οι αφηγήσεις του ζωντανές και παραστατικές με πολλές λεπτομέρειες που θα ταίριαζαν σε ένα «προφορικό» κείμενο. Παρόλα τούτα έχουμε κάποιες πολύ συνηθισμένες λέξεις που επαναλαμβάνονται συχνά: «διαστέλλεσθαι, εξίστασθαι, εισπορεύεσθε, παραπορεύεσθαι, επερώτον, ευαγγέλιον, πρωί, εξέρχεσθαι, φέρειν», κ.α. , κάποιες άλλες πρωτότυπες: «συμβούλιον λαμβάνειν, βλέπειν από» κ.α. , κάποιους πλεονασμούς: «τότε εν εκείνη τη ημέρα» (β΄20), «εκ παιδιόθεν» (θ΄21), «από

10 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό μακρόθεν», ουκέτι ουδείς», «μηκέτι μηδείς», «ουκέτι ου μη» (ιδ΄25), κ.α. Χρησιμοποιεί επίσης συχνά υποκοριστικά : «θυγάτριον, κοράσιον, κυνάριον, ιχθύδιον, ωτάριον» και πολλές λατινικής προελεύσεως λέξεις: «δηνάριον, κήνσος, κεντυρίων, κράβαττος, σπεκουλάτωρ, κοδράντης», κ.α. Στις αφηγήσεις του παρουσιάζεται ζωντανός, περιγραφικός και παραστατικός, συνηθίζοντας να εκφράζει και τις εντυπώσεις των πρωταγωνιστούντων προσώπων της διήγησής του και να φανερώνει τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις τους. Έτσι το ύφος του γίνεται «ου μόνον ζωηρόν, αλλά και ακριβές, διαυγές, σταθερόν, ενίοτε δε και τραχύ και ημελημένον…» (Π.Ν.Τ.). Σε άλλες περιπτώσεις, όταν είναι αναγκαίο να δοθεί μεγαλύτερη ζωηρότητα στις διηγήσεις του, ο Μάρκος χρησιμοποιεί πλούσια φρασεολογία. Π.χ. «ούτε οίδα ούτε επίσταμαι συ τι λέγεις» (ιδ΄68), «εδίδου καρπόν αναβαίνοντα και αυξάνοντα» (δ΄8), κ.α. Άλλες φράσεις χαρακτηριστικές του ευαγγελίου του είναι: «σχιζομένους τους ουρανούς», «κράξαν και πολλά σπαράξαν», «περιβλεψάμενους αυτούς μετ’ οργής» (γ΄5), «παιδίον …εναγκαλισάμενος αυτό» (θ΄6), «κατηυλόγει τιθείς τας χείρας επ’ αυτά» (ι΄69) κ.α. Ο Μάρκος μας διασώζει λόγια του Κυρίου στη μητρική Του γλώσσα, όπως ακριβώς ειπώθηκαν: «Βοανεργές, Ταλιθά κούμι, Εφφαθά, Κορβάν, Αββά». Με λίγα λόγια το ύφος του ευαγγελίου του Μάρκου κρίνεται ρεαλιστικό, απλό και αντικειμενικό. Μας παρουσιάζει τον Κύριο όπως είναι: « ο Υιός του Θεού εν δυνάμει» (Ρωμ. α΄ 4), πρόσωπο θεανδρικό σαν γιος του Θεού αλλά και σαν γιος του ανθρώπου, ο Κύριος μας αλλά και ο συμπάσχων λυτρωτής μας. Η γλώσσα που γράφηκε το ευαγγέλιο είναι σίγουρα η ελληνική. Στη συνέχεια μεταφράστηκε στα λατινικά (Βουλγάτα) και σε άλλες γλώσσες. Δ΄ Χρόνος συγγραφής: Δεν έχει αποδειχτεί επαρκώς πότε γράφηκε το κατά Μάρκον ευαγγέλιο. Η προφητεία όμως του Κυρίου περί καταστροφής των Ιεροσολύμων φαίνεται σαν κάτι μελλοντικό. Η καταστροφή τους έγινε το 70 μ. Χ. από τον Τίτο. Ο Ευσέβιος πίστευε ότι ο χρόνος συγγραφής ήταν γύρω στο 43-44 μ.Χ. ενώ ο Ειρηναίος και ο Κλήμης Ρώμης τοποθετούν τη συγγραφή περί το 64 μ.Χ. , δηλαδή αμέσως μετά την άφιξη ή το θάνατο του Πέτρου στη Ρώμη. Ε΄ Τόπος συγγραφής: Η επικρατούσα άποψη είναι ότι το ευαγγέλιο γράφηκε στη Ρώμη. Εξαίρεση αποτελεί η άποψη του ιερού Χρυσοστόμου που δίνει σαν τόπο συγγραφής την Αίγυπτο. Στ ΄Σκοπός και «παραλήπτες» του ευαγγελίου: Ο σκοπός της συγγραφής είναι αναμφισβήτητα κατηχητικός και ιστορικός. Ιστορικά γιατί καταγράφει με λεπτομέρεια τη δημόσια δράση του Κυρίου και κατηχητικός γιατί διασώζει εμμέσως τη διδασκαλία του απ. Πέτρου. «Μάρκος ο μαθητής και ερμηνευτής Πέτρου και αυτός τα υπό του Πέτρου κηρυσσόμενα εγγράφως ημίν παρέδωκε.» (Ειρ. «κατά αιρέσεων 3ο κεφ. 10,6) Το βιβλίο απευθύνεται στους «εξ εθνών» χριστιανούς . αυτή την άποψη συμμερίζεται μεταξύ άλλων και ο Κλήμης. Αλλά υπάρχουν και εσωτερικές ενδείξεις αυτής της άποψης. Ο Μάρκος πάντα μεταφράζει τις αραμαϊκές λέξεις ενώ αντίθετα δεν εξηγεί καθόλου τις ρωμαϊκές, αφού απευθύνεται σε Ρωμαίους πολίτες. Επίσης διευκρινίζει και επεξηγεί διάφορες ιουδαϊκές συνήθειες και έθιμα όπως οι πλύσεις των χεριών (ζ΄3-4), το εβραϊκό Πάσχα (ιδ΄12), η Παρασκευή (ιε΄42), κ.α. Εφόσον λοιπόν γράφει προς εθνικούς, δεν υπάρχει ανάγκη να αποδείξει την ανθρώπινη καταγωγή του Κυρίου από το Δαβίδ ή τον Αβραάμ, ούτε ότι στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού εκπληρώνονται όλες οι προφητείες. Αντίθετα με την εκτενή αναφορά σε θαυμαστές θεραπείες, σε αναστάσεις νεκρών, στην κυριαρχία Του επί των φυσικών δυνάμεων, σε αποδιώξεις δαιμόνων, στη Μεταμόρφωσή Του, στις Προφητείες Του για το

11 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό σταυρικό Του θάνατο και την Ανάστασή Του, στην πραγματοποιηθείσα τελικά επαλήθευση αυτών, στην Ανάληψη Του, στην κυριαρχία Του επί του θανάτου, καταφέρνει να αποδείξει ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Υιός του Θεού.

7. Κατά Μάρκον* Άγιο Ευαγγέλιο Κεφάλαιο α΄ (1ο) Ενότητες του πρώτου κεφαλαίου 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και η διδασκαλία του Η βάπτιση του Κυρίου Οι πειρασμοί του Ιησού Ο Ιησούς προς τον κόσμο και οι πρώτοι μαθητές Θεραπεία του δαιμονισμένου της Καπερναούμ Η θεραπεία της πεθεράς του Πέτρου Άλλες θεραπείες του Κυρίου στην Καπερναούμ Η προσευχή του Κυρίου και η αναχώρησή του Η θεραπεία του λεπρού

σ. 1-8 σ.9-11 σ. 12-13 σ. 14-20 σ. 21-28 σ. 29-31 σ. 32-34 σ. 35-39 σ. 40-45

Παραπομπές στην Αγία Γραφή Στίχοι 2-3 : Μαλαχία γ΄1, Ησαΐα μ΄3, Λουκά γ΄4, Ιωάννη α΄23, Ματθαίου γ΄3. Στίχοι 4,5,6 : Λουκά γ΄3, Μτθ. γ΄1-2. Στίχοι 9-11: Λουκά γ΄21,22, Ιωάννη α΄32,33, Μτθ. γ΄13,16,17. Στίχοι 12-13: Λουκά δ΄1-13, Μτθ. δ΄1-11. Στίχοι 14-20: Μτθ. δ΄14-22, Λουκά ε΄2-11, Ιωάννη α΄41-52. Στίχοι 21-28: Λουκ. δ΄33-35, Στίχοι 29-31: Μτθ. η΄14,15, Λουκ. δ΄38,39. Στίχοι 35-39: Ησαΐας ξα΄1-3, Λουκ. δ΄18,19 και ε΄16, Ιωάν. θ΄4. Στίχοι 40-45: Μτθ. η΄2-4, Λουκ. ε΄12-14.

Περικοπές που διαβάζονται σε ιερές ακολουθίες α΄1-8: Κυριακή προ Φώτων και παραμονή Φώτων 3η ώρα. α΄9-11: παραμονή Φώτων 6η ώρα και ακολουθία Αγιασμού Φώτων.

Κεφάλαιο 1

12 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Η αρχή του ευαγγελίου του Ιησού Χριστού Υιού του 1 Ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Θεού, Χριστοῦ, υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. (έγινε) σύμφωνα με τα λόγια των προφητών 2 Ὡς γέγραπται ἐν τοῖς (Ησαΐας): «Να! Εγώ στέλνω τον άγγελό μου (αυτόν προφήταις, ἰδοὺ ἐγὼ που φέρνει την αγγελία) πριν από σένα, ο οποίος θα ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου προετοιμάσει το δρόμο σου εμπρός σου (πριν από πρὸ προσώπου σου, ὃς σένα).» κατασκευάσει τὴν ὁδόν σου Φωνή κάποιου που φωνάζει στην έρημο: «Ετοιμάστε ἔμπροσθέν σου· την οδό (δρόμο) του Κυρίου, κάνετε ίσιους τους 3 φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, Ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, δρόμους του.» εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους (Σύμφωνα λοιπόν με την προφητεία) εμφανίστηκε ο αὐτοῦ, 4 ἐγένετο Ἰωάννης βαπτίζων ἐν Ιωάννης που βάπτιζε στην έρημο και κήρυττε τῇ ἐρήμῳ καὶ κηρύσσων βάπτισμα μετάνοιας για να αφεθούν (συγχωρηθούν) βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν οι αμαρτίες. (ενν. από τον Κύριο) ἁμαρτιῶν. Και ερχόταν προς αυτόν (Ιωάννη) ολόκληρη η χώρα (ο 5 καὶ ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν λαός) των Ιουδαίων και οι κάτοικοι των Ιεροσολύμων, πᾶσα ἡ Ἰουδαία χώρα καὶ οἱ και βαπτίζονταν όλοι, στον ποταμό Ιορδάνη απ΄ αυτόν Ἱεροσολυμῖται, καὶ ἐβαπτίζοντο , αφού πρώτα εξομο-λογούνταν (κατονόμαζαν πάντες ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ δημόσια ) τις αμαρτίες τους. ὑπ’ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. Ο Ιωάννης ήταν ντυμένος με ρούχο (ενν.) από τρίχες 6 ἦν δὲ ὁ Ἰωάννης ἐνδεδυμένος τρίχας καμή-λου καὶ ζώνην καμήλας και είχε δερμάτινη ζώνη γύρω από τη μέση δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν του και έτρωγε ακρίδες και άγριο μέλι (ενν. από αὐτοῦ, καὶ ἐσθίων ἀκρίδας καὶ άγριες μέλισσες). μέλι ἄγριον. 7 καὶ ἐκήρυσσε λέγων· Και κήρυττε μ’ αυτά τα λόγια: «Έρχεται πίσω μου Ἔρχεται ὁ ἰσχυρότερός μου αυτός που είναι ισχυρότερος από μένα, του οποίου δεν ὀπίσω μου, οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς είμαι ικανός να σκύψω και να λύσω το λουρί από τα κύψας λῦσαι τὸν ἱμάντα τῶν υποδήματά του. ὑποδημάτων αὐτοῦ. Εγώ βέβαια σας βάπτισα με νερό, αυτός όμως θα σας 8 ἐγὼ μὲν ἐβάπτισα ὑμᾶς ἐν βαπτίσει με Άγιο Πνεύμα.” ὕδατι, αὐτὸς δὲ βαπτίσει ὑμᾶς ἐν Πνεύματι ἁγίῳ. Και έγινε εκείνες τις ημέρες το εξής: ήρθε ο Ιησούς 9 Καὶ ἐγένετο ἐν ἐκείναις ταῖς από τη Ναζαρέτ* της Γαλιλαίας και βαπτίσθηκε από ἡμέραις ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τον Ιωάννη στον Ιορδάνη ποταμό. Ναζαρὲτ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐβαπτίσθη ὑπὸ Ἰωάννου εἰς Και αμέσως όταν ανέβαινε (έβγαινε) ο Ιησούς από το τὸν Ἰορδάνην. 10 καὶ εὐθέως ἀναβαίνων ἀπὸ νερό, είδε τους ουρανούς να σχίζονται (να ανοίγουν) τοῦ ὕδατος εἶδε σχιζο-μένους και το Άγιο Πνεύμα σαν περιστέρι να κατεβαίνει τοὺς οὐρανοὺς καὶ τὸ Πνεῦμα πάνω του. ὡς περιστερὰν καταβαῖνον ἐπ’

13 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Και μια φωνή ακούστηκε απ’ τον ουρανό:”Εσύ είσαι ο γιος μου ο αγαπητός εις τον οποίο έχω ευαρεστηθεί.”

αὐτόν·

11 καὶ φωνὴ ἐγένετο ἐκ τῶν οὐρανῶν· Σὺ εἶ ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν σοὶ εὐδόκησα. Και αμέσως μετά το Άγιο Πνεύμα τον βγάζει (οδηγεί) 12 Καὶ εὐθέως τὸ Πνεῦμα στην έρημο. αὐτὸν ἐκβάλλει εἰς τὴν ἔρημον· Και ήταν (έμεινε) εκεί στην έρημο σαράντα ημέρες 13 καὶ ἦν ἐκεῖ ἐν τῇ ἐρήμῳ πειραζόμενος (δοκιμαζόμενος) από το Σατανά. Και ἡμέρας τεσσαράκοντα πει- ήταν μαζί με τα θηρία και οι άγγελοι τον ραζόμενος ὑπὸ τοῦ σατανᾶ, καὶ υπηρετούσαν. ἦν μετὰ τῶν θηρίων, καὶ οἱ ἄγγελοι διηκόνουν αὐτῷ. Μετά τη σύλληψη (και τη φυλάκιση) του Ιωάννη, ήρθε 14 Μετὰ δὲ τὸ παραδοθῆναι ο Ιησούς στη Γαλιλαία κηρύττοντας Ἰωάννην ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς εἰς το Ευαγγέλιο (το ευχάριστο μήνυμα) της βασιλείας τὴν Γαλιλαίαν κηρύσσων τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας τοῦ του Θεού. Και λέγοντας ότι έχει συμπληρωθεί ο χρόνος και Θεοῦ πλησίασε (έφτασε) η βασιλεία του Θεού. ”Μετανοήστε 15 καὶ λέγων ὅτι Πεπλήρωται ὁ καιρὸς καὶ ἤγγικεν ἡ και πιστέψτε στο Ευαγγέλιο.”(τους έλεγε) βασιλεία τοῦ Θεοῦ· μετανοεῖτε Περπατώντας δίπλα (κοντά) στη θάλασσα (λίμνη) της καὶ πιστεύετε ἐν τῷ εὐαγγελίῳ. Γαλιλαίας*, είδε το Σίμωνα* και τον Ανδρέα*, τον 16 Περιπατῶν δὲ παρὰ τὴν αδελφό αυτού του Σίμωνα , που έριχναν δίχτυα στη θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας εἶδε θάλασσα, γιατί ήταν ψαράδες. (ενν. μιας και ήταν Σίμωνα καὶ Ἀνδρέαν τὸν ψαράδες) ἀδελφὸν αὐτοῦ τοῦ Σίμωνος, Και είπε σ’ αυτούς ο Ιησούς: «Εμπρός ελάτε πίσω μου βάλλοντας ἀμφίβληστρον ἐν τῇ (μαζί μου) και θα σας κάνω να γίνετε ψαράδες θαλάσσῃ· ἦσαν γὰρ ἁλιεῖς· ανθρώπων» 17 καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· Δεῦτε ὀπίσω μου, καὶ ποιήσω ὑμᾶς γενέσθαι ἁλιεῖς Και αμέσως αφού άφησαν τα δίχτυα τους τον ακολούθησαν. ἀνθρώπων. 18 καὶ εὐθέως ἀφέντες τὰ δίκτυα αὐτῶν ἠκολούθησαν Και όταν προχώρησε λίγο πιο κει είδε τον Ιάκωβο*, το γιο του Ζεβεδαίου* και τον Ιωάννη* τον αδελφό του αὐτῷ. 19 Καὶ προβὰς ἐκεῖθεν ὀλίγον και τους (είδε) στο πλοίο (μικρό σκάφος) να εἶδεν Ἰάκωβον τὸν τοῦ φροντίζουν τα δίχτυα, Ζεβεδαίου καὶ Ἰωάννην τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, καὶ αὐτοὺς ἐν και αμέσως τους κάλεσε. Και αυτοί αφού άφησαν τον τῷ πλοίῳ καταρτίζοντας τὰ πατέρα τους το Ζεβεδαίο μέσα στο πλοίο μαζί με τους δίκτυα, μισθωτούς (εργαζόμενους ψαράδες) έφυγαν πίσω του 20 καὶ εὐθέως ἐκάλεσεν (ακολούθησαν τον Κύριο). αὐτούς. καὶ ἀφέντες τὸν πατέρα αὐτῶν Ζεβεδαῖον ἐν τῷ Και (μετά) μπαίνουν στην Καπερναούμ*. Και αμέσως πλοίῳ μετὰ τῶν μισθωτῶν το Σάββατο*, αφού μπήκε στη συναγωγή, δίδασκε. ἀπῆλθον ὀπίσω αὐτοῦ. 21

Καὶ

εἰσπορεύονται

εἰς

14 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Καπερναούμ· καὶ εὐθέως τοῖς Και (ο κόσμος) έμενε έκπληκτος από τη διδασκαλία σάββασιν εἰσελθὼν εἰς τὴν του γιατί τους δίδασκε σαν να έχει εξουσία και όχι συναγωγὴν ἐδίδασκε. όπως οι γραμματείς*. 22 καὶ ἐξεπλήσσοντο ἐπὶ τῇ διδαχῇ αὐτοῦ· ἦν γὰρ διδάσκων αὐτοὺς ὡς ἐξου-σίαν Και εκεί στη συναγωγή τους ήταν ένας άνθρωπος που ἔχων, καὶ οὐχ ὡς οἱ είχε πνεύμα ακάθαρτο (δαιμονισμένος) και φώναζε γραμματεῖς. 23 Καὶ ἦν ἐν τῇ συναγωγῇ αὐτῶν ἄνθρωπος ἐν πνεύματι λέγοντας: «Άφησέ μας, τι κοινό έχουμε (ποια σχέση) εμείς με σένα , Ιησού Ναζαρηνέ; ήρθες να μας ἀκαθάρτῳ, καὶ ἀνέκραξε καταστρέψεις; σε γνωρίζω ποιος είσαι : (είσαι) ο άγιος του Θεού.» 24 λέγων· Ἔα, τί ἡμῖν καὶ σοί, Και ο Ιησούς το επιτίμησε (μάλωσε αυστηρά) Ἰησοῦ Ναζαρηνέ; ἦλθες ἀπολέσαι ἡμᾶς; οἶδά σε τίς εἶ, λέγοντας: «Φιμώσου (κλείσε το στόμα σου) και βγες απ’ αυτόν.» ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ. Και αφού το πνεύμα το ακάθαρτο τον τάραξε (με 25 καὶ ἐπετίμησεν αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς λέγων· Φιμώθητι καὶ σπασμούς) και ούρλιαξε με δυνατή φωνή, βγήκε απ’ αυτόν. ἔξελθε ἐξ αὐτοῦ. 26 καὶ σπαράξαν αὐτὸν τὸ Και όλοι καταλήφθηκαν από μεγάλη έκπληξη, ώστε πνεῦμα τὸ ἀκάθαρτον καὶ να συζητούν μεταξύ τους λέγοντας: «Τι είναι αυτό; κράξαν φωνῇ μεγάλῃ ἐξῆλθεν Ποια είναι αυτή η καινούργια διδασκαλία , που (ώστε) ἐξ αὐτοῦ. με εξουσία να διατάζει τα ακάθαρτα πνεύματα 27 καὶ ἐθαμβήθησαν πάντες, (ακόμα κι αυτά), και (εκείνα) να υπακούνε σ’ αυτόν; ὥστε συζητεῖν πρὸς ἑαυτοὺς λέγοντας· Τί ἐστι τοῦτο; τὶς ἡ διδαχὴ ἡ καινὴ αὕτη, ὅτι κατ’ Και βγήκε (διαδόθηκε) η φήμη του αμέσως σ’ όλα τα ἐξουσίαν καὶ τοῖς πνεύμασι περίχωρα της Γαλιλαίας. τοῖς ἀκαθάρτοις ἐπιτάσσει, καὶ ὑπακούουσιν αὐτῷ; Και όταν αμέσως (μετά) βγήκαν απ’ τη συναγωγή 28 καὶ ἐξῆλθεν ἡ ἀκοὴ αὐτοῦ ήρθαν στο σπίτι του Σίμωνα και του Ανδρέα μαζί με εὐθὺς πανταχοῦ εἰς ὅλην τὴν τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη. περίχωρον τῆς Γαλιλαίας. 29 Καὶ εὐθέως ἐκ τῆς συναγωγῆς ἐξελθόντες ἦλθον εἰς τὴν οἰκίαν Σίμωνος καὶ Όμως η πεθερά του Σίμωνα ήταν κατάκοιτη με πυρετό Ἀνδρέου μετὰ Ἰακώβου καὶ και αμέσως του μίλησαν γι’ αυτήν. Ἰωάννου. 30 ἡ δὲ πενθερὰ Σίμωνος Και αφού πλησίασε, τη σήκωσε πιάνοντάς της το χέρι. κατέκειτο πυρέσσουσα, καὶ Και αμέσως την άφησε ο πυρετός και τους υπηρετούσε εὐθέως λέγουσιν αὐτῷ περὶ (ως φιλοξενούμενούς της). αὐτῆς. 31 καὶ προσελθὼν ἤγειρεν αὐτὴν κρατήσας τῆς χειρός Όταν άρχισε να νυχτώνει και έδυσε ο ήλιος , του αὐτῆς· καὶ ἀφῆκεν αὐτὴν ὁ έφεραν κοντά του όλους τους ασθενείς και τους

15 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό πυρετός εὐθέως, καὶ διηκόνει δαιμονισμένους αὐτοῖς. και όλη η πόλη (ο κόσμος) είχε μαζευτεί κοντά στην 32 Ὀψίας δὲ γενομένης, ὅτε πόρτα. ἔδυ ὁ ἥλιος, ἔφερον πρὸς αὐτὸν πάντας τοὺς κακῶς ἔχοντας Και θεράπευσε πολλούς αρρώστους που υπέφεραν καὶ τοὺς δαιμονιζομένους· από διάφορες αρρώστιες και πολλά δαιμόνια έβγαλε 33 καὶ ἦν ἡ πόλις ὅλη τα οποία δεν άφηνε (δεν επέτρεπε) να μιλούν, γιατί ἐπισυνηγμένη πρὸς τὴν θύραν· γνώριζαν ότι αυτός είναι ο Χριστός (και δεν ήθελε τη 34 καὶ ἐθεράπευσε πολλοὺς μαρτυρία ακαθάρτων δαιμόνων {Ι.Θ.Κ.}). κακῶς ἔχοντας ποικίλαις Και το πρωί, ενώ ήταν ακόμα πολύ σκοτάδι (βαθιά νόσοις, καὶ δαιμόνια πολλὰ χαράματα), αφού σηκώθηκε, βγήκε και κατευθύνἐξέβαλε, καὶ οὐκ ἤφιε λαλεῖν τὰ δαιμόνια, ὅτι ᾔδεισαν αὐτὸν θηκε σ’ έναν έρημο τόπο και εκεί προσευχόταν. Χριστὸν εἶναι. 35 Καὶ πρωῒ ἔννυχα λίαν Και έτρεξαν κοντά του ο Σίμωνας και οι σύντροφοί ἀναστὰς ἐξῆλθε καὶ ἀπῆλθεν του, εἰς ἔρημον τόπον, κἀκεῖ Και αφού τον βρήκαν του λένε ότι όλοι τον ζητούν προσηύχετο. (τον θέλουν). 36 καὶ κατεδίωξαν αὐτὸν ὁ Σίμων καὶ οἱ μετ’ αὐτοῦ, Και (ο Ιησούς) τους λέει: «ας πάμε στις γειτονικές 37 καὶ εὑρόντες αὐτὸν κωμοπόλεις, για να κηρύξω κι εκεί , γι’ αυτό το λόγο λέγουσιν αὐτῷ ὅτι πάντες σε έχω βγει (ενν. έξω από την πόλη). ζητοῦσι. 38 καὶ λέγει αὐτοῖς· Ἄγωμεν Και κήρυττε στις συναγωγές αυτές (των κωμοπόλεων) εἰς τὰς ἐχομένας κωμοπό-λεις, σ’ όλη τη Γαλιλαία και έβγαζε τα δαιμόνια. ἵνα καὶ ἐκεῖ κηρύξω· εἰς τοῦτο γὰρ ἐξελήλυθα. 39 καὶ ἦν κηρύσσων ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν εἰς ὅλην τὴν Γαλιλαίαν καὶ τὰ δαιμόνια ἐκβάλλων.

Και έρχεται σ’ αυτόν ένας λεπρός* παρακαλώντας τον γονατιστός και του λέει : «Αν θέλεις, μπορείς να με καθαρίσεις .»

40 Καὶ ἔρχεται πρὸς αὐτὸν Ο Ιησούς επειδή τον σπλαχνίστηκε, αφού άπλωσε το λεπρὸς παρακαλῶν αὐτὸν καὶ γονυπετῶν αὐτὸν καὶ λέγων χέρι του, τον ακούμπησε και του λέει: «Θέλω , αὐτῷ ὅτι Ἐὰν θέλῃς δύνασαί καθαρίσου (γίνε καλά).» με καθαρίσαι. 41 ὁ δὲ Ἰησοῦς σπλαγχνισθεὶς, Και ενώ έλεγε αυτά, αμέσως έφυγε απ’ αυτόν η λέπρα ἐκτείνας τὴν χεῖρα ἥψατο και καθαρίστηκε. αὐτοῦ καὶ λέγει αὐτῷ· Θέλω, καθαρίσθητι· Και αφού του μίλησε αυστηρά αμέσως τον έβγαλε έξω 42 καὶ εἰπόντος αὐτοῦ εὐθέως και του λέει: ἀπῆλθεν ἀπ’ αὐτοῦ ἡ λέπρα, καὶ ἐκαθαρίσθη. «Κοίταξε να μην πεις τίποτα σε κανέναν, αλλά 43 καὶ ἐμβριμησάμενος αὐτῷ πήγαινε δείξε τον εαυτό σου στον ιερέα και πρόσφερε εὐθέως ἐξέβαλεν αὐτόν καὶ για τον καθαρισμό σου αυτά που καθόρισε ο Μωυσής

16 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό λέγει αὐτῷ·

σαν μαρτυρία σου σ’ αυτούς (ενν. τους Ιουδαίους).

44 Ὅρα μηδενὶ μηδὲν εἴπῃς, ἀλλ’ ὕπαγε σεαυτὸν δεῖξον τῷ Αυτός όμως μόλις βγήκε άρχισε να διαλαλεί πολλά ἱερεῖ καὶ προσένεγκε πε-ρὶ τοῦ και να διαφημίζει τη θεραπεία του, ώστε να μη μπορεί καθαρισμοῦ σου ἃ προσέταξε πια αυτός (ενν. ο Ιησούς) να μπει φανερά σε καμία Μωϋσῆς, εἰς μαρτύριον αὐτοῖς. πόλη, αλλά έμενε έξω, σε έρημους τόπους. Κι εκεί 45 ὁ δὲ ἐξελθὼν ἤρξατο (αλλά ακόμα κι εκεί) έρχονταν προς αυτόν από κηρύσσειν πολλὰ καὶ παντού. διαφημίζειν τὸν λόγον, ὥστε μηκέτι αὐτὸν δύνασθαι φανερῶς εἰς πόλιν εἰσελθεῖν, ἀλλ’ ἔξω ἐν ἐρήμοις τόποις ἦν· καὶ ἤρχοντο πρὸς αὐτὸν πάντοθεν.

Κεφάλαιο β΄ (2ο)

Ενότητες δευτέρου κεφαλαίου 1. 2. 3. 4.

Η θεραπεία του παραλυτικού της Καπερναούμ Η εκλογή του Ματθαίου ως μαθητή του Κυρίου Η νηστεία Η αργία του Σαββάτου

στ. 1-12 στ. 13-17 στ. 18-22 στ. 23-28

Παραπομπές στην Αγία Γραφή Στίχοι 1-12: Λουκά ε΄17-26, Μτθ. θ΄1-8. Στίχοι 13-17: Λουκά ε΄27-32, Μτθ. θ΄9-13. Στίχοι 18-22: Λουκά ε΄33-39, Μτθ. θ΄14-17. Στίχοι 23-28: Λουκά στ΄1-5, Μτθ. ιβ΄1-8. Στίχος 26: Α΄ Βασιλειών κα΄1-6 (το γεγονός με τους άρτους του Δαβίδ).


Περικοπές που διαβάζονται στις ιερές ακολουθίες β΄ 1-12: Κυριακή Β΄ Νηστειών. β΄ 23-28: Σάββατο Α΄ Νηστειών (μαζί και το γ΄1-5).

1 Καὶ εἰσῆλθε πάλιν εἰς Και μπήκε πάλι στην πόλη της Καπερναούμ μετά από Καπερναοὺμ δι’ ἡμερῶν καὶ μέρες και ακούστηκε (διαδόθηκε) ότι βρίσκεται σε ἠκούσθη ὅτι εἰς οἶκόν ἐστι. κάποιο σπίτι. 2 καὶ εὐθέως συνήχθησαν Και αμέσως μαζεύτηκαν (τόσοι) πολλοί, ώστε να μη πολλοὶ, ὥστε μηκέτι χωρεῖν μηδὲ τὰ πρὸς τὴν θύραν· καὶ ἐλάλει χωράει κανέναν (άλλο), ούτε μπροστά στην πόρτα, και τους κήρυττε (δίδασκε) το λόγο του Θεού. αὐτοῖς τὸν λόγον. 3 καὶ ἔρχονται πρὸς αὐτὸν Και έρχονται (κάποιοι) προς το μέρος του παραλυτικὸν φέροντες, κουβαλώντας έναν παράλυτο τον οποίο σήκωναν τέσσερις (ενν. άνδρες). αἰρόμενον ὑπὸ τεσσάρων. 4 καὶ μὴ δυνάμενοι προσεγγίσαι Και επειδή δε μπορούσαν να πλησιάσουν σ’ αυτόν αὐτῷ διὰ τὸν ὄχλον, (Κύριο), εξαιτίας του πλήθους, αφαίρεσαν τη στέγη ἀπεστέγασαν τὴν στέγην ὅπου που υπήρχε και ανοίγοντας (δημιουργώντας ένα ἦν, καὶ ἐξορύξαντες χαλῶσι τὸν άνοιγμα) κατεβάζουν (με σχοινιά) το κρεβάτι, πάνω κράβαττον ἐφ’ ᾧ ὁ παραλυτικὸς στο οποίο ήταν κατάκοιτος ο παράλυτος. κατέκειτο. Βλέποντας ο Ιησούς την πίστη τους λέει στον 5 ἰδὼν δὲ ὁ Ἰησοῦς τὴν πίστιν παράλυτο: «παιδί μου, σου συγχωρούνται όλες αὐτῶν λέγει τῷ παραλυτικῷ· οιαμαρτίες σου.» (Το είπε ο Κύριος βλέποντας την Τέκνον, ἀφέ-ωνταί σοι αἱ πράξη τους να επιβεβαιώνει την μεγάλη τους πίστη). ἁμαρτίαι σου. Κάποιοι απ’ τους γραμματείς* ήταν εκεί καθισμένοι 6 ἦσαν δέ τινες τῶν γραμματέων ἐκεῖ καθήμενοι καὶ και σκέφτονταν από μέσα τους (συλλογίζονταν με το διαλογιζόμενοι ἐν ταῖς καρδίαις μυαλό τους).

18 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό αὐτῶν· 7 Τί οὗτος οὕτως λαλεῖ Γιατί αυτός λέει τέτοιες βλασφημίες (ότι δηλαδή βλασφημίας; τίς δύναται ἀφιέναι συγχωρεί αμαρτίες); Ποιος μπορεί να συγχωρεί ἁμαρτίας εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός; αμαρτίες, παρά μόνον ένας , ο Θεός; 8 καὶ εὐθέως ἐπιγνοὺς ὁ Ἰησοῦς Και αμέσως μόλις ο Ιησούς κατάλαβε με το πνεύμα τῷ πνεύματι αὐτοῦ ὅτι οὕτως του (το φωτισμένο θεϊκό Του) ότι έτσι αυτοί αὐτοὶ δια-λογίζονται ἐν ἑαυτοῖς σκέφτονται τους είπε: «Γιατί κάνετε αυτές τις σκέψεις εἶπεν αὐτοῖς· Τί ταῦτα διαλοστις καρδιές σας(μέσα σας);» γίζεσθε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν; 9 τί ἐστιν εὐκοπώτερον, εἰπεῖν Τι είναι ευκολότερο; Να πω στον παράλυτο σου τῷ παραλυτικῷ, ἀφέωνταί σου χαρίζονται (συγχωρούνται) οι αμαρτίες ή να πω, σήκω αἱ ἁμαρτίαι, ἢ εἰπεῖν, ἔγειρε καὶ ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ και πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα;» περιπάτει; 10 ἵνα δὲ εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν «Για να μάθετε ότι ο Υιός του ανθρώπου έχει εξουσία ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου να αφήνει (ενν. συγχωρεί) αμαρτίες επί της γης», λέει ἀφιέναι ἐπὶ τῆς γῆς ἁμαρτίας στον παράλυτο : λέγει τῷ παραλυ-τικῷ· 11 Σοὶ λέγω, ἔγειρε καὶ ἆρον τὸν «Σε σένα λέω (μιλάω), σήκω και πάρε το κρεβάτι σου κράβαττόν σου καὶ ὕπαγε εἰς τὸν και πήγαινε στο σπίτι σου.» οἶκόν σου. Και σηκώθηκε αμέσως, και αφού πήρε το κρεβάτι του βγήκε (απ’ το σπίτι) μπροστά απ’ όλους (τα βλέμματα όλων), με αποτέλεσμα να εκπλαγούν όλοι και να δοξάζουν το Θεό λέγοντας ότι τέτοιο (πράγμα) ποτέ δεν είδαμε. Και βγήκε πάλι (απ’ την Καπερναούμ) προς τη 13 Καὶ ἐξῆλθε πάλιν παρὰ τὴν θάλασσαν· καὶ πᾶς ὁ ὄχλος θάλασσα (λίμνη της Γαλιλαίας). Και όλος ο κόσμος ἤρχετο πρὸς αὐτόν, καὶ έρχονταν προς αυτόν και τους δίδασκε. ἐδίδασκεν αὐτούς. 14 καὶ παράγων εἶδε Λευῒν τὸν Και καθώς περνούσε (περπατούσε) είδε τον Λευΐ το τοῦ Ἁλφαίου, καθήμενον ἐπὶ τὸ γιο του Αλφαίου να κάθεται στο τελωνείο (να τελώνιον, καὶ λέγει αὐτῷ· εισπράττει φόρους) και λέει σ’ αυτόν: «Ακολούθησέ Ἀκολούθει μοι. καὶ ἀναστὰς με.» Και ο Λευΐ αφού σηκώθηκε τον ακολούθησε. ἠκολούθησεν αὐτῷ. 12 καὶ ἠγέρθη εὐθέως, καὶ ἄρας τὸν κράβαττον ἐξῆλθεν ἐναντίον πάντων, ὥστε ἐξίστασθαι πάντας καὶ δοξάζειν τὸν Θεὸν λέγοντας ὅτι Οὐδέποτε οὕτως εἴδομεν.

15 Καὶ ἐγένετο ἐν τῷ κατακεῖσθαι αὐτὸν ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ, καὶ πολλοὶ τελῶναι καὶ ἁμαρτωλοὶ συ-νανέκειντο τῷ Ἰησοῦ καὶ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· ἦσαν γὰρ πολλοί, καὶ ἠκολούθησαν αὐτῷ.

Και ενώ κάθονταν (ο Κύριος) στο σπίτι του (Λευΐ), πολλοί τελώνες* και αμαρτωλοί κάθονταν στο ίδιο τραπέζι με τον Ιησού και τους μαθητές του , γιατί ήταν πολλοί αυτοί που τον ακολούθησαν.

16 καὶ οἱ γραμματεῖς καὶ οἱ Και οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι όταν είδαν αυτόν Φαρισαίοι ἰδόντες αὐτὸν να τρώει με τους τελώνες και τους αμαρτωλούς έλεγαν ἐσθίοντα μετὰ τῶν τελωνῶν καὶ στους μαθητές του: «Γιατί (ο δάσκαλός σας) τρώει και

19 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ἁμαρτωλῶν ἔλεγον τοῖς πίνει με τους τελώνες και τους αμαρ-τωλούς;» μαθηταῖς αὐτοῦ· Τί ὅτι μετὰ τῶν τελωνῶν καὶ ἁμαρ-τωλῶν ἐσθίει καὶ πίνει; Και όταν τους άκουσε ο Ιησούς τους λέει: «Δεν έχουν 17 καὶ ἀκούσας ὁ Ἰησοῦς λέγει ανάγκη οι ισχυροί (υγιείς) από γιατρό, αλλά οι αὐτοῖς· Οὐ χρείαν ἔχουσιν οἱ άρρωστοι. Δεν ήρθα να καλέσω δικαίους (ενν. εκείνους ἰσχύοντες ἰατροῦ, ἀλλ’ οἱ κακῶς ἔχοντες· οὐκ ἦλθον καλέσαι που νομίζουν ότι είναι δίκαιοί), αλλά αμαρτωλούς σε δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλούς εἰς μετάνοια. μετάνοιαν. Και ήταν (τότε η περίοδος) που οι μαθητές του Ιωάννη 18 Καὶ ἦσαν οἱ μαθηταὶ (του Βαπτιστή) και οι Φαρισαίοι νήστευαν (κατά Ἰωάννου καὶ οἱ τῶν Φαρισαῖων παράδοση). Και έρχονται κάποιοι και του λένε: «Γιατί νηστεύοντες. καὶ ἔρχονται καὶ οι μαθητές του Ιωάννη και οι Φαρισαίοι νηστεύουν, λέγουσιν αὐτῷ· Διατί οἱ μαθηταὶ ενώ οι δικοί σου μαθητές δε νηστεύουν;» Ἰωάννου καὶ οἱ τῶν Φαρισαίων νηστεύουσιν, οἱ δὲ σοὶ μαθηταὶ οὐ νηστεύουσι; Και είπε σ’ αυτούς ο Ιησούς: «Μήπως μπορούν οι 19 καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· Μὴ δύνανται οἱ υἱοὶ τοῦ καλεσμένοι του γάμου (μπράτιμοι), όταν ο γαμπρός νυμφῶνος, ἐν ᾧ ὁ νυμφίος μετ’ είναι μαζί τους να νηστεύουν; Όσο χρόνο έχουν μαζί αὐτῶν ἐστι, νηστεύειν; ὅσον τους το νυμφίο (γαμπρό) δεν μπορούν να νηστεύουν. χρόνον μεθ’ ἑαυτῶν ἔχουσι τὸν νυμφίον, οὐ δύνανται νηστεύειν. 20 ἐλεύσονται δὲ ἡμέραι ὅταν ἀπαρθῇ ἀπ’ αὐτῶν ὁ νυμφίος, καὶ τότε νηστεύσουσιν ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις.

Θα έρθουν όμως μέρες, όταν αρπαχτεί (φύγει) απ’ αυτούς ο νυμφίος* και τότε θα νηστέψουν εκείνες τις μέρες (ενν. μετά τη σταυρική θυσία του Κυρίου).

21 οὐδεὶς ἐπίβλημα ῥάκους ἀγνάφου ἐπιρράπτει ἐπὶ ἱματίῳ παλαιῷ· εἰ δὲ μήγε, αἴρει τὸ πλήρωμα αὐτοῦ, τὸ καινὸν τοῦ παλαιοῦ, καὶ χεῖρον σχίσμα γίνεται.

Κανείς δε ράβει μπάλωμα από καινούριο ύφασμα πάνω σε παλιό ρούχο, γιατί είδ’ άλλως το συμπλήρωμα το καινούριο (το μπάλωμα δηλαδή) τραβάει το παλιό (ρούχο) και το σκίσιμο γίνεται χειρότερο. (Ενν. ο Κύριος ότι η νέα διδασκαλία δεν μπορεί να προσαρμοστεί στους φθαρμένους τύπους των Φαρισαίων.) 22 καὶ οὐδεὶς βάλλει οἶνον νέον εἰς ἀσκοὺς παλαιούς· εἰ δὲ μή, Και κανείς δε βάζει καινούριο κρασί (μούστο) σε παλιά ῥήσσει ὁ οἶνος ὁ νέος τοὺς ασκιά, γιατί αλλιώς το νέο κρασί θα σκίσει τα ασκιά ἀσκούς, καὶ ὁ οἶνος ἐκχεῖται καὶ και θα χυθεί, ενώ τα ασκιά θα καταστραφούν. Αλλά το οἱ ἀσκοί ἀπολοῦνται· ἀλλὰ νέο κρασί πρέπει να το βάζουμε σε καινούρια ασκιά.» οἶνον νέον εἰς ἀσκοὺς καινούς βλετέον. 23 Καὶ ἐγένετο παραπο- Και συνέβη να διασχίσει κάποιο Σάββατο κάποια ρεύεσθαι αὐτὸν ἐν τοῖς σάβ-βασι σπαρμένα χωράφια και άρχισαν οι μαθητές του ν’ διὰ τῶν σπορίμων, καὶ ἤρξαντο οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ὁδὸν ποιεῖν ανοίγουν δρόμο, κόβοντας και τρώγοντας τα στάχυα. τίλλοντες τοὺς στάχυας. Και οι Φαρισαίοι έλεγαν: «Κοίτα τι κάνουν (οι μαθητές

20 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 24 καὶ οἱ Φαρισαῖοι ἔλεγον σου) ενώ είναι Σάββατο, κάτι που δεν πρέπει.» (Ενν. αὐτῷ· Ἴδε τί ποιοῦσιν ἐν τοῖς ότι βεβηλώνουν το Σάββατο.) σάββασιν ὃ οὐκ ἔξεστι. Και αυτός τους απαντούσε: «Ποτέ ας δε διαβάσατε τι 25 καὶ αὐτὸς ἔλεγεν αὐτοῖς· έκανε ο Δαβίδ* όταν είχε (βρέθηκε σε) ανάγκη και Οὐδέποτε ἀνέγνωτε τί ἐποίησε πείνασε αυτός και εκείνοι που ήταν μαζί του; Δαυῒδ ὅτε χρείαν ἔσχε καὶ ἐπείνασεν αὐτὸς καὶ οἱ μετ’ (Δεν γνωρίζετε) ότι μπήκε στον οίκο του Θεού , τότε αὐτοῦ; που ήταν αρχιερέας ο Αβιάθαρ*, και τους άρτους (τα 26 πῶς εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ ἐπὶ Ἀβιάθαρ ψωμιά) της προθέσεως έφαγε, αυτούς τους οποίους ἀρχιερέως καὶ τοὺς ἄρτους τῆς (άρτους) δεν έπρεπε (κανείς να φάει) παρά μόνο οι προθέσεως ἔφαγεν, οὓς οὐκ ιερείς, και έδωσε (να φάνε) και σ’ αυτούς που ήταν ἔξεστι φαγεῖν εἰ μὴ τοῖς ἱερεῦσι, μαζί του;» καὶ ἔδωκε καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ οὖσι; και τους έλεγε (σαν συμπέρασμα): «Το Σάββατο έγινε 27 καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Τὸ για τον άνθρωπο, όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο. σάββατον διὰ τὸν ἄνθρωπον (Αλλιώς: ο άνθρωπος δεν πρέπει να είναι δούλος ενός ἐγένετο, οὐχ ὁ ἄνθρωπος διὰ τὸ ξερού εξωτερικού τύπου.) σάββατον· Ώστε ο Υιός του ανθρώπου είναι κύριος και του 28 ὥστε κύριός ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ Σαββάτου.» ἀνθρώπου καὶ τοῦ σαββάτου.

Κεφάλαιο γ΄ (3ο) Ενότητες τρίτου κεφαλαίου 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Η θεραπεία του ανθρώπου με το ξηρό χέρι Άλλες θεραπείες κοντά στη λίμνη Γεννησαρέτ Η εκλογή των δώδεκα Αποστόλων Βολές κατά του Ιησού για συνέργεια σατανική Η βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος Οι πραγματικοί «συγγενείς» του Κυρίου

Παραπομπές στην Αγία Γραφή Στίχοι 1-6: Μτθ. ιβ΄9-14, Λουκά στ΄6-11.

στ. 1-6 στ. 7-12 στ. 13-19 στ. 20-27 στ. 28-30 στ. 31-35

21 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Στίχοι 7-12: Λουκά στ΄17-19, Μτθ. δ΄24-25. Στίχοι 13-19: Λουκά στ΄12-16, Μτθ. ι΄1-4. Στίχοι 20-27: Λουκά ια΄15-22, Μτθ. θ΄34, ιβ΄24-26. Στίχοι 28-30: Μτθ. ιβ΄31-32, Λουκά ιβ΄10. Στίχοι 31-35: Λουκά η΄19-21, Μτθ. ιβ΄46-50.

Περικοπές που διαβάζονται στις ιερές ακολουθίες γ΄1-5, μαζί με β΄23-28: Σάββατο Α΄ Νηστειών.

1 Καὶ εἰσῆλθε πάλιν εἰς τὴν Και μπήκε πάλι στη συναγωγή* όπου (και) ήταν εκεί συναγωγήν· καὶ ἦν ἐκεῖ ένας άνθρωπος που είχε ξεραμένο (παράλυτο) το χέρι. ἄνθρωπος ἐξηραμμένην ἔχων τὴν χεῖρα. 2 καὶ παρετήρουν αὐτὸν εἰ τοῖς Και πρόσεχαν (με εχθρική διάθεση, οι Φαρισαίοι ενν.) σάββασι θεραπεύσει αὐτόν, ἵνα μήπως τον θεραπεύσει το Σάββατο, για να τον κατηγορήσωσιν αὐτοῦ. κατηγορήσουν. 3 καὶ λέγει τῷ ἀνθρώπῳ τῷ Και λέει στον άνθρωπο που είχε ξεραμένο το χέρι: ἐξηραμμένην ἔχοντι τὴν χεῖρα· «Σήκω (και έλα) εδώ στη μέση (ενν. της συναγωγής).» Ἔγειρε εἰς τὸ μέσον. 4 καὶ λέγει αὐτοῖς· Ἔξεστιν τοῖς σάββασιν ἀγαθοποιῆσαι ἢ κακοποιῆσαι; ψυχὴν σῶσαι ἢ ἀποκτεῖναι; οἱ δὲ ἐσιώπων. 5 καὶ περιβλεψάμενος αὐτοὺς μετ’ ὀργῆς, συλλυπούμενος ἐπὶ 2

Και λέει σ’ αυτούς: «Επιτρέπεται (πρέπει) κατά τη διάρκεια του Σαββάτου να κάνεις καλό ή να κάνεις κακό; Να σώσεις μια ζωή ή να τη σκοτώσεις;» Αυτοί έμειναν σιωπηλοί. Και αφού κοίταξε (τους) γύρω του με οργή 28, λυπημένος για την πώρωση (αμετανοησία) της καρδιάς τους, λέει στον άνθρωπο: «Άπλωσε το χέρι

22 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό τῇ πωρώσει τῆς καρδίας αὐτῶν, σου.» Και το άπλωσε και έγινε (πάλι) καλά το χέρι του, λέγει τῷ ἀνθρώπῳ· Ἔκτεινον υγιές όπως και το άλλο. τὴν χεῖρά σου. καὶ ἐξέτεινε, καὶ ἀποκατεστάθη ἡ χεὶρ αὐτοῦ Και αφού βγήκαν οι Φαρισαίοι (απ’ τη συναγωγή) ὑγιὴς ὡς ἡ ἄλλη. αμέσως μαζί με τους Ηρωδιανούς* έκαναν συμβούλιο 6 καὶ ἐξελθόντες οἱ Φαρισαῖοι εναντίον του με σκοπό να τον σκοτώσουν. εὐθέως μετὰ τῶν Ἡρῳδιανῶν συμβούλιον ἐποίουν κατ’ αὐτοῦ, Και ο Ιησούς αναχώρησε μαζί με τους μαθητές του ὅπως αὐτὸν ἀπολέσωσι. 7 Καὶ ὁ Ἰησοῦς ἀνεχώρησε μετὰ προς τη θάλασσα (λίμνη της Τιβεριάδας* ή Γαλιλαίας) τῶν μαθητῶν αὐτοῦ πρὸς τὴν και πολύς λαός από την Γαλιλαία τον ακολούθησε, θάλασσαν· καὶ πολὺ πλῆθος ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας ἠκολούθησαν και από την Ιουδαία* και από τα Ιεροσόλυμα και από αὐτῷ, την Ιδουμαία* και από την περιοχή πέρα (ανατολικά) 8 καὶ ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας καὶ ἀπὸ απ’ τον Ιορδάνη* και (οι κάτοικοι) απ’ τα περίχωρα της Ἱεροσολύμων καὶ ἀπὸ τῆς Τύρου* και της Σιδώνας*, μεγάλο πλήθος, επειδή Ἰδουμαίας καὶ πέραν τοῦ άκουσαν αυτά που έκανε, ήρθε προς αυτόν (προς το Ἰορδάνου καὶ οἱ περὶ Τύρον καὶ Σιδῶνα, πλῆθος πολύ, μέρος του). ἀκούσαντες ὅσα ἐποίει, ἦλθον Και είπε στους μαθητές του να παραμείνει ένα μικρό πρὸς αὐτόν. 9 καὶ εἶπε τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ πλοίο γι’ αυτόν, εξαιτίας του όχλου, για να μην τον ἵνα πλοιάριον προσκαρτερῇ συνθλίβει (ο κόσμος). αὐτῷ διὰ τὸν ὄχλον, ἵνα μὴ θλίβωσιν αὐτόν· (Μαζεύονταν τόσος κόσμος) γιατί θεράπευσε πολλούς, 10 πολλοὺς γὰρ ἐθερά-πευσεν, ώστε έπεφταν πάνω του για να τον ακουμπήσουν όσοι ὥστε ἐπιπίπτειν αὐτῷ ἵνα αὐτοῦ υπέφεραν. ἅψωνται ὅσοι εἶχον μάστιγας· Και τα ακάθαρτα πνεύματα, όταν τον έβλεπαν, 11 καὶ τὰ πνεύματα τὰ έπεφταν μπροστά του (προσκυνώντας Τον) και ἀκάθαρτα, ὅταν αὐτὸν φώναζαν δυνατά λέγοντας ότι εσύ είσαι ο υιός του ἐθεώρουν, προσέπιπτον αὐτῷ Θεού. καὶ ἔκραζον λέγοντα ὅτι Σὺ εἶ ὁ Και πολύ τα επιτιμούσε (μάλωνε) αυτά για να μην τον υἱὸς τοῦ Θεοῦ. φανερώσουν. (Πρώτον γιατί δεν είχε έρθει η ώρα να 12 καὶ πολλὰ ἐπετίμα αὐτοῖς ἵνα αποκαλυφθεί πλήρως ο Κύριος και δεύτερον γιατί δεν μὴ φανερὸν αὐτὸν ποιήσωσι. μπορούσαν δαίμονες να κηρύξουν την θεότητα του Κυρίου.[Π.Ν.Τ.]) Και ανεβαίνει στο βουνό και προσκαλεί αυτούς που ο 13 Καὶ ἀναβαίνει εἰς τὸ ὄρος, ίδιος ήθελε και πήγαν σ’ αυτόν. καὶ προσκαλεῖται οὓς ἤθελεν αὐτός, καὶ ἀπῆλθον πρὸς αὐτόν. Και έκανε (διάλεξε) δώδεκα για να είναι μαζί του και 14 καὶ ἐποίησε δώδεκα, ἵνα ὦσι για να τους στείλει να κηρύξουν, μετ’ αὐτοῦ καὶ ἵνα ἀποστέλλῃ και να έχουν εξουσία να θεραπεύουν τις αρρώστιες και αὐτοὺς κηρύσ-σειν να βγάζουν τα δαιμόνια. 15 καὶ ἔχειν ἐξουσίαν

23 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό θεραπεύειν τὰς νόσους ἐκβάλλειν τὰ δαιμόνια·

καὶ Και έδωσε νέο όνομα στο Σίμωνα: Πέτρος,

16 καὶ ἐπέθηκεν ὄνομα τῷ και (εξέλεξε ακόμα μαθητές ακόμα) τον Ιάκωβο, γιο Σίμωνι Πέτρον, του Ζεβεδαίου και τον Ιωάννη τον αδελφό του Ιακώβου 17 καὶ Ἰάκωβον τὸν τοῦ και έδωσε σ’ αυτούς το όνομα Βοανεργές, που Ζεβεδαίου καὶ Ἰωάννην τὸν σημαίνει: «γιοι της βροντής». ἀδελφὸν τοῦ Ἰακώβου· καὶ ἐπέθηκεν αὐτοῖς ὀνόματα Και τον Ανδρέα και το Φίλιππο* και το Βαρθολομαίο* Βοανεργές, ὅ ἐστιν υἱοὶ βροντῆς· και το Ματθαίο και το Θωμά* και τον Ιάκωβο* το γιο 18 καὶ Ἀνδρέαν καὶ Φίλιππον του Αλφαίου και το Θαδδαίο* και το Σίμωνα* τον καὶ Βαρθολομαῖον καὶ Κανανίτη Ματθαῖον καὶ Θωμᾶν καὶ Ἰάκωβον τὸν τοῦ Ἁλφαίου καὶ Θαδδαῖον καὶ Σίμωνα τὸν και τον Ιούδα* τον Ισκαριώτη, ο οποίος και παρέδωσε Κανανίτην αυτόν (στους εχθρούς του). 19 καὶ Ἰούδαν Ἰσκαριώτην, ὃς Και έρχονται σε (ένα) σπίτι και μαζεύεται πάλι καὶ παρέδωκεν αὐτόν. 20 Καὶ ἔρχονται εἰς οἶκον· καὶ πλήθος, ώστε να μη μπορούν (να βρουν ευκαιρία) ούτε συνέρχεται πάλιν ὄχλος, ὥστε μὴ να φάνε (ακόμα και) ψωμί. δύνασθαι αὐτοὺς μηδὲ ἄρτον φαγεῖν. Και όταν άκουσαν (όλα αυτά για το Χριστό) οι δικοί του 21 καὶ ἀκούσαντες οἱ παρ’ (συγγενείς), βγήκαν να τον πιάσουν (να τον αὐτοῦ ἐξῆλθον κρατῆσαι αὐτόν· σταματήσουν) γιατί έλεγαν ότι ταράχτηκε ο νους του. ἔλεγον γὰρ ὅτι ἐξέστη. Και οι γραμματείς που είχαν βγει από τα Ιεροσόλυμα* 22 καὶ οἱ γραμματεῖς οἱ ἀπὸ έλεγαν ότι έχει (μέσα του) τον Βεελζεβούλ* (συνεργός Ἱεροσολύμων καταβάντες ἔλεγον δηλαδή του Σατανά) και ότι μέσω του άρχοντα των ὅτι Βεελζεβοὺλ ἔχει, καὶ ὅτι ἐν δαιμόνων βγάζει τους δαίμονες. τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων Και αφού τους προσκάλεσε αυτούς τους έλεγε με ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια. παραβολές : «Πώς μπορεί (ή πώς είναι δυνατόν) ο 23 καὶ προσκαλεσάμενος αὐτοὺς Σατανάς να βγάλει έξω τον Σατανά; ἐν παραβολαῖς ἔλεγεν αὐτοῖς· Πῶς δύναται σατανᾶς σατανᾶν Και αν ένα βασίλειο διασπαστεί σε (αντίπαλα) μέρη, δε ἐκβάλλειν; 24 καὶ ἐὰν βασιλεία ἐφ’ ἑαυτὴν μπορεί να σταθεί εκείνο το βασίλειο. μερισθῇ, οὐ δύναται σταθῆναι ἡ Και αν μια οικογένεια διασπαστεί, δε μπορεί να σταθεί βασιλεία ἐκείνη· 25 καὶ ἐὰν οἰκία ἐφ’ ἑαυτὴν το σπίτι εκείνο (ενν. η οικογένεια). μερισθῇ, οὐ δύναται σταθῆναι ἡ οἰκία ἐκείνη. Και αν ο Σατανάς σηκώθηκε εναντίον του εαυτού του 26 καὶ εἰ ὁ σατανᾶς ἀνέστη ἐφ’ και διασπάστηκε, δεν μπορεί να σταθεί, αλλά θα πάρει ἑαυτὸν καὶ μεμέρισται, οὐ τέλος (θα σβήσει). δύναται σταθῆναι, ἀλλὰ τέλος ἔχει. Κανείς δε μπορεί μπαίνοντας στο σπίτι του ισχυρού να 27 οὐδεὶς δύναται τὰ σκεύη τοῦ αρπάξει τα πράγματά του, εάν δε δέσει πρώτα τον

24 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ἰσχυροῦ εἰσελθὼν εἰς τὴν οἰκίαν ισχυρό και τότε θα λεηλατήσει το σπίτι του. αὐτοῦ διαρπάσαι, ἐὰν μὴ πρῶτον τὸν ἰσχυρὸν δήσῃ, καὶ τότε τὴν οἰκίαν αὐτοῦ διαρπάσει. Αλήθεια σας λέω ότι όλα θα συγχωρεθούν στους 28 Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι πάντα ανθρώπους τα αμαρτήματα και οι βλασφημίες, όσες ἀφεθήσεται τοῖς υἱοῖς τῶν τυχόν πούνε, ἀνθρώπων τὰ ἁμαρτήματα καὶ αἱ βλασφημίαι ὅσας ἐὰν όμως όποιος βλασφημήσει το Πνεύμα το Άγιο, (αυτός) βλασφημήσωσιν· 29 ὃς δ’ ἂν βλασφημήσῃ εἰς τὸ δε θα έχει ποτέ συγχώρεση αλλά (θα) είναι ένοχος Πνεῦμα τὸ ἅγιον, οὐκ ἔχει (στην ώρα) της αιώνιας κρίσης. ἄφεσιν εἰς τὸν αἰῶνα, ἀλλ’ ἔνοχός ἐστιν αἰωνίου κρίσεως· (Και όλα αυτά τα είπε) επειδή έλεγαν : « Έχει πνεύμα 30 ὅτι ἔλεγον, Πνεῦμα ακάθαρτο.» (αποδίδοντας από πνευματική πώρωση τα ἀκάθαρτον ἔχει. έργα του Κυρίου στο Σατανά {Β.Π.}) Έρχονται λοιπόν η μητέρα του και τα αδέλφια του 1 και αφού στάθηκαν έξω (απ’ το σπίτι) έστειλαν κάποιον 31 ἔρχονται οὖν ἡ μήτηρ αὐτοῦ καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ, καὶ ἔξω να τον φωνάξει. ἑστῶτες ἀπέστειλαν πρὸς αὐτὸν φωνοῦντες αὐτόν. Και κάθονταν γύρω του πολύς κόσμος. Και του είπαν: 32 καὶ ἐκάθητο περὶ αὐτὸν «Να η μητέρα σου και οι αδελφοί σου έξω, σε ζητούν.» ὄχλος· εἶπον δὲ αὐτῷ· Ἰδοὺ ἡ μήτηρ σου καὶ οἱ ἀδελφοί σου ἔξω ζητοῦσί σε. Και απάντησε σ’ αυτούς λέγοντας: «Ποιος (ποια) είναι 33 καὶ ἀπεκρίθη αὐτοῖς λέγων· η μητέρα μου και ποιοι είναι οι αδελφοί μου;» Τίς ἐστιν ἡ μήτηρ μου ἢ οἱ ἀδελφοί μου; Και αφού κοίταξε ολόγυρα αυτούς που κάθονταν γύρω 34 καὶ περιβλεψάμενος κύκλῳ του λέει: «Να η μητέρα μου και οι αδελφοί μου. τοὺς περὶ αὐτὸν καθημένους λέγει· Ἴδε ἡ μήτηρ μου καὶ οἱ Γιατί όποιος κάνει το θέληματου Θεού αυτός είναι ἀδελφοί μου· αδελφός μου και αδελφή μου και μητέρα μου.» (Εδώ ο 35 ὃς γὰρ ἂν ποιήσῃ τὸ θέλημα Κύριος εννοεί την Εκκλησία που θα ιδρυθεί την τοῦ Θεοῦ, οὗτος ἀδελφός μου Πεντηκοστή και τους πιστούς που είναι μεταξύ τους καὶ ἀδελφή μου καὶ μήτηρ ἐστί. αδέλφια , έχοντας τον ίδιο πατέρα, το Θεό.)

Κεφάλαιο δ΄ (4ο)

Ενότητες τετάρτου κεφαλαίου 1


1. Η παραβολή του σπορέως 2. Το λυχνάρι και το δίδαγμά του Η παραβολή του φυτρώματος του σπόρου 4. Η παραβολή του κόκκου του σιναπιού 5. Ο Ιησούς ηρεμεί τη θάλασσα

στ. 1-20 στ. 21-25 στ. 26-29 στ. 30-34 στ. 35-41

Παραπομπές στην Αγία Γραφή Στίχοι 1-20: Μτθ. ιγ΄1-23, Λουκάς η΄4-15 Στίχοι 21-23: Λουκάς η΄16-17, Μτθ. ε 15, ι΄26, ια΄15 Στίχος 24: Λουκάς στ΄38, Μτθ. ζ΄2 Στίχος 25: Λουκ. η΄18, Μτθ. ιγ΄12 Στίχοι 30-34: Λουκ. ιγ΄18-19, Μτθ. ιγ΄31-32, 34 Στίχοι 35-41: Μτθ. η΄23-27, Λουκ. η΄22-25

1 Καὶ πάλιν ἤρξατο διδάσκειν παρὰ τὴν θαλασ-σαν· καὶ συνήχθη πρὸς αὐτὸν ὄχλος πολύς, ὥστε αὐτὸν ἐμβάντα εἰς τὸ πλοῖον καθῆσθαι ἐν τῇ θαλάσσῃ· καὶ πᾶς ὁ ὄχλος πρὸς τὴν θάλασσαν ἐπὶ τῆς γῆς ἦσαν.

Και πάλι άρχισε να διδάσκει κοντά στη θάλασσα (λίμνη) και μαζεύτηκε κοντά του τόσος πολύς λαός, ώστε (να αναγκαστεί) να μπει στο πλοίο και να καθίσει σ’ αυτό μέσα στη θάλασσα. Και όλος ο κόσμος βρίσκονταν (προσέχοντας τον Κύριο) κοντά στη λίμνη, στην ξηρά (όχθη).

2 καὶ ἐδίδασκεν αὐτοὺς ἐν παραβολαῖς πολλά, καὶ ἔλεγεν Και τους δίδασκε με παραβολές* πολλά, και τους έλεγε (ανάμεσα στα άλλα) στη διδασκαλία του: αὐτοῖς ἐν τῇ διδαχῇ αὐτοῦ· 3 Ἀκούετε· ἰδοὺ ἐξῆλθεν ὁ «Ακούτε ! Να βγήκε ο σπορέας (γεωργός) να σπείρει. σπείρων σπεῖραι. 4 καὶ ἐγένετο ἐν τῷ σπείρειν ὃ μὲν ἔπεσεν ἐπὶ τὴν ὁδόν, καὶ Και την ώρα που έσπερνε, άλλος (σπόρος) έπεσε πάνω

26 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ἦλθον τὰ πε-τεινὰ καὶ κατέφαγεν στο δρόμο και ήρθαν τα πουλιά και τον κατέφαγαν, αὐτό· 5 καὶ ἄλλο ἔπεσεν ἐπὶ τὸ πετρῶδες, ὅπου οὐκ εἶχε γῆν και άλλος έπεσε πάνω σε πετρώδες έδαφος, που δεν πολλήν, καὶ εὐθέως ἐξα-νέτειλε είχε πολύ χώμα και αμέσως βλάστησε γιατί δεν ήταν διὰ τὸ μὴ ἔχειν βάθος γῆς, βαθύ το χώμα, 6 ἡλίου δὲ ἀνατείλαντος μόλις όμως ανέτειλε ο ήλιος, κάηκε και επειδή δεν είχε ἐκαυματίσθη, καὶ διὰ τὸ μὴ ἔχειν ρίζα ξεράθηκε. ῥίζαν ἐξηράνθη· 7 καὶ ἄλλο ἔπεσεν εἰς τὰς Και άλλος (σπόρος) έπεσε (ανάμεσα) στα αγκάθια και ἀκάνθας, καὶ ἀνέβησαν αἱ ανέβηκαν (μεγάλωσαν) τα αγκάθια και τον έπνιξαν ἄκανθαι καὶ συνέπνιξαν αὐτό, και καρπό δεν έδωσε. καὶ καρπὸν οὐκ ἔδωκε· 8 καὶ ἄλλο ἔπεσεν εἰς τὴν γῆν τὴν καλήν καὶ ἐδίδου καρπὸν ἀναβαίνοντα καὶ αὐξανόμενα, καὶ ἔφερεν ἓν τριάκοντα καὶ ἓν ἑξήκοντα καὶ ἓν ἑκατόν.

Και άλλο έπεσε στο καλό το έδαφος και έδωσε καρπό που ψήλωνε και αυξανόταν και έβγαζε τριάντα και εξήντα και εκατό φορές (περισσότερο καρπό).»

9 καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω. Και τους έλεγε: «Όποιος έχει αυτιά να ακούει , ας 2 10 Ὃτε δὲ ἐγένετο κατὰ μόνας, ακούει .» ἠρώτησαν αὐτὸν οἱ περὶ αὐτὸν Όταν ήταν μόνος (έφυγε ο λαός), τον ρώτησαν αυτοί σὺν τοῖς δώδεκα τὴν παραβολήν. που ήταν μαζί του και οι δώδεκα (μαθητές) για την 11 καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Ὑμῖν παραβολή. (ενν. τη σημασία της) δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς Και τους έλεγε: «σε σας έχει δοθεί (ως δώρο - χάρισμα βασιλείας τοῦ Θεοῦ· ἐκείνοις δὲ για την καλή σας διάθεση) το να γνωρίζετε τα τοῖς ἔξω ἐν παραβολαῖς τὰ μυστήρια της βασιλείας του Θεού. Σ’ εκείνους όμως πάντα γίνεται, τους έξω (από το δικό σας κύκλο {Ι.θ.Κ.}), όλα γίνονται (λέγονται) με παραβολές (συμβολικές διδασκαλίες του 12 ἵνα βλέποντες βλέπωσι καὶ Κυρίου), μὴ ἴδωσι, καὶ ἀκούοντες ώστε ενώ βλέπουν με τα (σωματικά) μάτια τους, να μη ἀκούωσι καὶ μὴ συνιῶσι, μήποτε βλέπουν, και ενώ ακούνε με τα (σωματικά) αυτιά ἐπιστρέψωσι καὶ ἀφεθῇ αὐτοῖς τους , να μην καταλαβαίνουν, μην τυχόν μετανοήσουν τὰ ἁμαρτήματα. και τους συγχωρηθούν οι αμαρτίες τους3.» 13 καὶ λέγει αὐτοῖς· Οὐκ οἴδατε Και λέγει σ’ αυτούς: «Δεν γνωρίζετε (καταλάβατε) την τὴν παραβολὴν ταύτην, καὶ πῶς πάσας τὰς παραβολὰς παραβολή αυτή, και πώς θα καταλάβετε όλες (τις άλλες) παραβολές; γνώσεσθε; 14 ὁ σπείρων τὸν λόγον σπείρει.

Αυτός που σπέρνει, σπέρνει το λόγο (του Θεού). 15 οὗτοι δέ εἰσιν οἱ παρὰ τὴν ὁδὸν ὅπου σπείρεται ὁ λόγος, καὶ ὅταν ἀκούσωσιν εὐθὺς Οι σπόροι που έπεσαν στο δρόμο είναι αυτοί στους ἔρχεται ὁ σατανᾶς καὶ αἴρει τὸν οποίους σπέρνεται ο λόγος, και όταν (τον) ακούσουν, 2 3

27 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό λόγον τὸν ἐσπαρμένον ἐν ταῖς αμέσως έρχεται ο Σατανάς και σηκώνει (παίρνει) το καρδί-αις αὐτῶν. σπαρμένο στην καρδιά τους σπόρο (λόγο). 16 καὶ οὗτοι ὁμοίως εἰσὶν οἱ ἐπὶ τὰ πετρώδη σπειρόμενοι, οἳ ὅταν Και οι σπόροι συνεπώς που σπέρνονται στα πετρώδη ἀκού-σωσι τὸν λόγον, εὐθὺς εδάφη, είναι αυτοί που, όταν ακούνε το λόγο (του μετὰ χαρᾶς λαμβάνουσιν αὐτόν, Θεού), αμέσως με χαρά τον δέχονται, 17 καὶ οὐκ ἔχουσι ῥίζαν ἐν Και (αλλά) δεν έχουν ρίζα στον εαυτό τους (μέσα ἑαυτοῖς, ἀλλὰ πρόσκαιροί εἰσιν· τους), αλλά είναι προσωρινοί (ασταθείς). Έπειτα μόλις εἶτα γενομένης θλίψεως ἢ διωγμοῦ διὰ τὸν λόγον, εὐθὺς έρθει κάποια θλίψη ή διωγμός εξαιτίας του λόγου (του Ευαγγελίου), αμέσως σκοντάφτουν (και ενν. πέφτουν). σκανδα-λίζονται. 18 καὶ οὗτοί εἰσιν οἱ εἰς τὰς ἀκάνθας σπειρόμενοι, οἱ τὸν Και οι σπόροι που σπέρνονται στα αγκάθια είναι εκείνοι (εικονίζουν αυτούς) που ακούνε το λόγο (του λόγον ἀκούοντες, 19 καὶ αἱ μέριμναι τοῦ αἰῶνος Θεού), τούτου καὶ ἡ ἀπάτη τοῦ πλούτου αλλά οι φροντίδες του αιώνος τούτου (κοσμικές) και η καὶ αἱ περὶ τὰ λοιπὰ ἐπιθυμίαι εξαπάτηση του πλούτου (επιθυμία για πλούτη) και οι εἰσπο-ρευόμεναι συμπνίγουσι υπόλοιπες επιθυμίες που μπαίνουν (στην καρδιά τὸν λόγον, καὶ ἄκαρπος γίνεται. τους ) πνίγουν το (θείο) λόγο, και γίνονται χωρίς 20 καὶ οὗτοί εἰσιν οἱ ἐπὶ τὴν γῆν καρπό. τὴν καλὴν σπαρέντες, οἵτινες Και οι σπόροι που σπάρθηκαν στην καλή (εύφορη) γη, ἀκούουσι τὸν λόγον καὶ συμβολίζουν αυτούς που ακούνε το λόγο και τον παραδέχονται, καὶ καρποφοροῦσιν ἓν τριάκοντα καὶ ἓν δέχονται και φέρουν καρπό τριάντα και εξήντα και εκατό (φορές περισσότερο απ’ τον ἑξήκοντα καὶ ἓν ἑκατόν. αρχικό σπόρο).» 21 Καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Μήτι ἔρχεται ὁ λύχνος ἵνα ὑπὸ τὸν Και τους έλεγε: «Μήπως μεταφέρεται το λυχνάρι για μόδιον τεθῇ ἢ ὑπὸ τὴν κλίνην; να τοποθετηθεί (να μπει) κάτω από το μόδι* ή κάτω οὐχ ἵνα ἐπὶ τὴν λυχνίαν ἐπιτεθῇ; απ’ το κρεβάτι; Δεν έρχεται (το φέρνουν) για να το 22 οὐ γάρ ἐστι κρυπτὸν ὃ ἐὰν μὴ τοποθετήσουν πάνω στο λυχνοστάτη; φανερωθῇ, οὐδὲ ἐγένετο Γιατί δεν υπάρχει κρυφό (πράγμα), παρά (μόνο) για να ἀπόκρυφον, ἀλλ’ ἵνα ἔλθῃ εἰς φανερωθεί, ούτε υπάρχει κάτι μυστικό παρά μόνο για φανερόν. να γίνει φανερό. 23 εἴ τις ἔχει ὦτα ἀκούειν, Αν κανείς έχει αυτιά για ν’ ακούει, ας ακούει (ενν. τη ἀκουέτω. διδασκαλία Του).» 24 Καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Βλέπετε τί Και τους έλεγε: «Προσέχετε τι ακούτε. Γιατί μ’ αυτό το ἀκούετε. ἐν ᾧ μέτρῳ μετρεῖτε, μέτρο που μετράτε μ’ αυτό θα μετρηθείτε (με όση μετρη-θήσεται ὑμῖν, καὶ προσοχή ακούτε με τόση γνώση θα ανταμειφθείτε από προστεθήσεται ὑμῖν τοῖς το Θεό, ενν.) και θα προστεθεί και άλλο σε εσάς που ἀκούουσιν. ακούτε. 25 ὃς γὰρ ἂν ἔχῃ, δοθήσεται Διότι σ’ εκείνον που έχει (προσοχή) θα δοθεί αὐτῷ· καὶ ὃς οὐκ ἔχει, καὶ ὃ ἔχει (περισσότερη γνώση) και σ’ αυτόν που δεν έχει, θα του ἀρθήσεται ἀπ’ αὐτοῦ. αφαιρεθεί κι αυτό που έχει.» 26 Καὶ ἔλεγεν· Οὕτως ἐστὶν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὡς ἂν Και τους έλεγε: «Έτσι μοιάζει η διδασκαλία του

28 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ἄνθρωπος βάλῃ τὸν σπόρον ἐπὶ Ευαγγελίου της βασιλείας του Θεού: σαν να ρίχνει τῆς γῆς, ένας άνθρωπος το σπόρο στη γη, 27 καὶ καθεύδῃ καὶ ἐγεί-ρηται νύκτα καὶ ἡμέραν, καὶ ὁ σπόρος και κοιμάται και σηκώνεται κάθε μερόνυχτο (ενν. βλαστάνῃ καὶ μη-κύνηται ὡς χωρίς να κάνει κάτι) και ο σπόρος βλασταίνει και οὐκ οἶδεν αὐτός. μεγαλώνει έτσι όπως αυτός (ο σπόρος) γνωρίζει. 28 αὐτομάτη ἡ γῆ καρποφορεῖ, πρῶτον χόρτον, εἶτα στάχυν, Γιατί η γη καρποφορεί αυτόματα (μόνη της), πρώτα εἶτα πλήρη σῖτον ἐν τῷ στάχυϊ. (βγάζει) το χορτάρι, μετά το στάχυ και έπειτα πλήρως 29ὅταν δὲ παραδῷ ὁ καρπός, ανεπτυγμένο σιτάρι στο στάχυ. εὐθέως ἀποστέλλει τὸ δρέπανον, Όταν ο καρπός παραδοθεί (ωριμάσει), αμέσως (ο ὅτι παρέστηκεν ὁ θερισμός. γεωργός) στέλνει το δρεπάνι, γιατί έφτασε ο καιρός 30 Καὶ ἔλεγε· Πῶς ὁμοιώσωμεν του θερισμού.» τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, ἢ ἐν τίνι παρα-βολῇ παραβάλωμεν Και έλεγε: «Πώς (με τι) να παρομοιάσουμε τη βασιλεία του Θεού; Ή με ποια παραβολή να την παραβάλουμε αὐτὴν; (συγκρίνουμε); 31 ὡς κόκκον σινάπεως, ὃς ὅταν σπαρῇ ἐπὶ τῆς γῆς, Με ένα κόκκο (σπόρο) σιναπιού, ο οποίος όταν μικρότερος πάντων τῶν φυτευτεί στη γη, είναι μικρότερος από όλα τα σπόρια σπερμάτων ἐστὶ τῶν ἐπὶ τῆς γῆς· της γης. 32 καὶ ὅταν σπαρῇ, ἀναβαίνει καὶ γίνεται μεῖ-ζων πάντων τῶν λαχάνων, καὶ ποιεῖ κλάδους μεγάλους, ὥστε δύνασθαι ὑπὸ τὴν σκιὰν αὐτοῦ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ κατασκηνοῦν.

Και όταν φυτευτεί (και βλαστήσει) ανεβαίνει (μεγαλώνει) και γίνεται μεγαλύτερος από όλα τα λαχανικά και κάνει μεγάλα κλαδιά, ώστε να μπορούν να κατασκηνώσουν (να κάνουν τη φωλιά τους) στη σκιά του τα πουλιά του ουρανού.» (Μ΄ αυτούς του στίχους φαίνεται η εξάπλωση της Εκκλησίας του Θεού 33 Καὶ τοιαύταις παρα-βολαῖς στη γη. {Β.Π.}) πολλαῖς ἐλάλει αὐ-τοῖς τὸν Και με τέτοιες πολλές παραβολές τους μιλούσε (τους λόγον, καθὼς ἠδύ-ναντο κήρυττε), ανάλογα με την ικανότητα που είχαν (οι ἀκούειν, ακροατές του) να ακούν (και να καταλαβαίνουν). 34 χωρὶς δὲ παραβολῆς οὐκ ἐλάλει αὐτοῖς τὸν λόγον· κατ’ ἰδίαν δὲ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ Χωρίς παραβολή δεν τους κήρυττε, αλλά ιδιαιτέρως (όταν έμεναν μόνοι τους) εξηγούσε τα πάντα στους ἐπέλυε πάντα. μαθητές του. 35 Καὶ λέγει αὐτοῖς ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ὀψίας γενομένης· Και λέει σ’ αυτούς την ίδια μέρα, μόλις βράδιασε: «Ας περάσουμε απέναντι.» (Ενν. στην αντίπερα όχθη της Διέλθωμεν εἰς τὸ πέραν. 36 καὶ ἀφέντες τὸν ὄχλον λίμνης.) παραλαμβάνουσιν αὐτὸν ὡς ἦν Και αφού άφησαν (οι μαθητές) τον κόσμο, πήραν ἐν τῷ πλοίῳ· καὶ ἄλλα δὲ πλοῖα αυτόν (επιβίβασαν τον Κύριο) όπως ήταν στο πλοίο. ἦν μετ’ αὐτοῦ. Ήταν μαζί μ’ αυτό και άλλα πλοία. 37 καὶ γίνεται λαῖλαψ ἀνέμου μεγάλη, τὰ δὲ κύματα ἐπέβαλλεν Και γίνεται μια μεγάλη ανεμοθύελλα, ενώ τα κύματα εἰς τὸ πλοῖον, ὥστε ἤδη αὐτὸ έμπαιναν (μανιασμένα) μέσα στο πλοίο, ώστε σχεδόν

29 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό αυτό βυθιζόταν (ή κινδύνευε να βυθιστεί).

βυθίζεσθαι. 38 καὶ ἦν αὐτὸς ἐπὶ τῇ πρύμνῃ ἐπὶ τὸ προσκε-φάλαιον καθεύδων· καὶ διε-γείρουσιν αὐτὸν καὶ λέγου-σιν αὐτῷ· Διδάσκαλε, οὐ μέλει σοι ὅτι ἀπολλύμεθα; 39 καὶ διεγερθεὶς ἐπετίμησε τῷ ἀνέμῳ καὶ εἶπε τῇ θαλάσσῃ· Σιώπα, πεφίμωσο. καὶ ἐκόπασεν ὁ ἄνεμος, καὶ ἐγένετο γαλήνη μεγάλη.

Και εκείνος (ο Κύριος) βρισκόταν στην πρύμνη και κοιμόταν πάνω σ’ ένα προσκέφαλο. Και τον ξυπνούν και του λένε: «Διδάσκαλε, δε σ’ ενδιαφέρει το ότι χανόμαστε;» Και αφού σηκώθηκε, επέπληξε (μάλωσε) τον άνεμο και είπε στη θάλασσα: «Σώπασε, κλείσε το στόμα σου.» Και κόπασε (σταμάτησε) ο άνεμος και έγινε μεγάλη γαλήνη.

40 καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Τί δειλοί ἐστε οὕτω; πῶς οὐκ ἔχετε Και λέει σ’ αυτούς: «Γιατί είστε τόσο δειλοί; Γιατί δεν πίστιν; έχετε πίστη;» 41 καὶ ἐφοβήθησαν φόβον μέγαν καὶ ἔλεγον πρὸς ἀλ- Και φοβήθηκαν (θαύμαζαν) πολύ και έλεγαν μεταξύ λήλους· Τίς ἄρα οὗτός ἐστιν, ὅτι τους: «Ποιος άραγε να είναι αυτός που ακόμα και ο καὶ ὁ ἄνεμος καὶ ἡ θά-λασσα άνεμος και η θάλασσα τον υπακούνε;» ὑπακούουσιν αυτῷ;

Κεφάλαιο ε΄ (5ο) Ενότητες του πέμπτου κεφαλαίου 1. Η θεραπεία του δαιμονιζόμενου των Γεργεσηνών στ. 1-20 2. Η ανάσταση της κόρης του Ιάειρου Στ2 στ. 21-23,35-43 3. Η θεραπεία της αιμορροούσης (γυναίκας με στ. 24-34 αιμορραγία)

Παραπομπές στην Αγία Γραφή Στίχοι 1-20: Λουκ. η΄26-39, Μτθ. η΄28-34 Στίχοι 21-23 και 35-43: Λουκ. η΄41-42, 49-56, Μτθ. θ΄18-19, 23-26 Στίχοι 24-34: Λουκ. η΄43-48, Μτθ. θ΄20-22

Περικοπές που διαβάζονται στις ιερές ακολουθίες


ε΄24-34, στις εορτές της Αικατερίνης (25 Νοεμβρίου).

Αγίας

Βαρβάρας

(4

Δεκεμβρίου)

και

Αγίας

1 Καὶ ἦλθον εἰς τὸ πέραν τῆς Και ήρθαν (πέρασαν) στην απέναντι όχθη της θαλάσσης εἰς τὴν χώραν τῶν θάλασσας (λίμνη), στη χώρα των Γεργεσηνών*. Γεργεσηνῶν. 2 καὶ ἐξελθόντος αὐτοῦ ἐκ τοῦ Και βγαίνοντας από το πλοίο αμέσως τον συνάντησε πλοίου εὐθέως ἀπή-ντησεν αὐτῷ ένας άνθρωπος (που ερχόταν) από τα μνημεία ἐκ τῶν μνημεί-ων ἄνθρωπος ἐν (νεκροταφείο) με πνεύμα ακάθαρτο, πνεύματι ἀκαθάρτῳ, 3 ὃς τὴν κατοίκησιν εἶχεν ἐν ο οποίος είχε την κατοικία του στα μνήματα (τάφους) τοῖς μνήμασι, καὶ οὔτε ἁλύσεσιν και ούτε με αλυσίδες μπορούσε κανείς να τον δέσει, οὐδεὶς ἠδύνατο αὐτὸν δῆσαι, 4 διὰ τὸ αὐτὸν πολλάκις πέδαις καὶ ἁλύσεσι δεδέ-σθαι, καὶ διεσπάσθαι ὑπ’ αὐτοῦ τὰς ἁλύσεις καὶ τὰς πέδας συντετρῖφθαι, καὶ οὐ-δεὶς ἴσχυεν αὐτὸν δαμάσαι·

γιατί πολλές φορές τον είχαν δέσει με σιδερένια δεσμάκαι αλυσίδες και αυτός τις είχε σπάσει και τα δεσμά τα συνέτριψε (έσπασε) και κανένας δε μπορούσε να τον δαμάσει (ενν. ημερέψει).

5 καὶ διὰ παντὸς νυκτὸς καὶ Και πάντοτε, νύχτα και μέρα, ήταν στα μνήματα και ἡμέρας ἐν τοῖς μνήμασι καὶ ἐν στα βουνά φωνάζοντας (ουρλιάζοντας) και τοῖς ὄρεσιν ἦν κράζων καὶ κατατραυματίζοντας τον εαυτό του μεν πέτρες (μιας κατακόπτων ἑαυτὸν λίθοις. που είχε πλήρως εξουσιαστεί από το Διάβολο). 6 ἰδὼν δὲ τὸν Ἰησοῦν ἀπὸ Όταν όμως είδε τον Ιησού από μακριά έσπευσε (έτρεξε) μακρόθεν ἔδραμε καὶ και τον προσκύνησε προσεκύνησεν αὐτὸν, 7 καὶ κράξας φωνῇ μεγάλῃ Και φωνάζοντας με δυνατή φωνή του λέει: «Ποια λέγει· Τί ἐμοὶ καὶ σοί, Ἰησοῦ, υἱὲ σχέση (υπάρχει) ανάμεσα σε μένα και σένα, Ιησού, υιέ τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου; ὁρκίζω του Θεού του Υψίστου; Σε εξορκίζω στο Θεό , μη με σε τὸν Θεόν, μή με βασανίσῃς. βασανίσεις.» 8 ἔλεγε γὰρ αὐτῷ· Ἔξελθε τὸ πνεῦμα τὸ ἀκάθαρτον ἐκ τοῦ Γιατί (ο Ιησούς) του έλεγε: «Βγες, ακάθαρτο πνεύμα,

31 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό από τον άνθρωπο.» 9 καὶ ἐπηρώτα αὐτόν· Τί ὄνομά Και τον ρωτούσε ο Ιησούς; «Τι όνομα έχεις;» και σοι; καὶ ἀπεκρίθη λέγων· απάντησε λέγοντας: «Λεγεώνα* είναι το όνομά μου, Λεγεὼν ὄνομά μοι, ὅτι πολλοί γιατί είμαστε πολλοί.» ἐσμεν. ἀνθρώπου.

10 καὶ παρεκάλει αὐτὸν πολλὰ Και τον παρακαλούσε πολύ να μην τους στείλει (ενν. ἵνα μὴ ἀποστείλῃ αὐτοὺς ἔξω τους δαίμονες) έξω από τη χώρα. τῆς χώρας. 11 ἦν δὲ ἐκεῖ ἀγέλη χοίρων Ήταν εκεί (κοντά) ένα κοπάδι γουρουνιών που μεγάλη βοσκομένη πρὸς τῷ βοσκούσε κοντά στο βουνό. ὄρει· 12 καὶ παρεκάλεσαν αὐτὸν Και τον παρακάλεσαν όλοι οι δαίμονες λέγοντας: πάντες οἱ δαίμονες λέγο-ντες· «Στείλε μας στα γουρούνια (ενν. επέτρεψέ μας), για να Πέμψον ἡμᾶς εἰς τοὺς χοίρους, μπούμε σ’ αυτά .» ἵνα εἰς αὐτοὺς εἰσέλθωμεν. 13 καὶ ἐπέτρεψεν αὐτοῖς εὐθέως ὁ Ἰησοῦς. καὶ ἐξελθό-ντα τὰ πνεύματα τὰ ἀκά-θαρτα εἰσῆλθον εἰς τοὺς χοίρους· καὶ ὥρμησεν ἡ ἀγέ-λη κατὰ τοῦ κρημνοῦ εἰς τὴν θάλασσαν· ἦσαν δὲ ὡς δισχί-λιοι καὶ ἐπνίγοντο ἐν τῇ θα-λάσσῃ.

Και αμέσως ο Ιησούς τους το επέτρεψε 4. Και αφού βγήκαν τα ακάθαρτα πνεύματα (απ’ τον άνθρωπο) μπήκαν στα γουρούνια. Και όρμησε το κοπάδι προς το γκρεμό, στη θάλασσα (λίμνη). Ήταν περίπου δυο χιλιάδες και πνίγηκαν στη θάλασσα.

Και αυτοί που βοσκούσαν τα γουρούνια έφυγαν και 14 καὶ οἱ βόσκοντες τοὺς ανήγγειλαν (τα γεγονότα) στην πόλη και σ’ αυτούς χοίρους ἔφυγον καὶ ἀπήγ-γειλαν που ζούσαν στα χωράφια. Και βγήκαν να δουν τι έγινε. εἰς τὴν πόλιν καὶ εἰς τοὺς ἀγρούς· καὶ ἐξῆλθον ἰδεῖν τί ἐστι τὸ γεγονός. 15 καὶ ἔρχονται πρὸς τὸν Και έρχονται προς τον Ιησού και βλέπουν το Ἰησοῦν, καὶ θεωροῦσι τὸν δαιμονισμένο να κάθεται ντυμένος και σώφρων δαιμονιζόμενον καθήμενον καὶ (λογικός), αυτόν που είχε τη λεγεώνα (των δαιμόνων), ἱματισμένον καὶ σωφρονοῦντα, και φοβήθηκαν. τὸν ἐσχηκότα τὸν λεγεῶνα, καὶ ἐφοβήθησαν. 16 καὶ διηγήσαντο αὐτοῖς οἱ Και τους τα διηγήθηκαν (τα γεγονότα) αυτοί που είδαν ἰδόντες πῶς ἐγένετο τῷ το τι συνέβη στο δαιμονισμένο και στα γουρούνια. δαιμονιζομένῳ καὶ περὶ τῶν χοίρων. 17 καὶ ἤρξαντο παρακαλεῖν Και άρχισαν (οι κάτοικοι) να τον παρακαλούν να φύγει αὐτὸν ἀπελθεῖν ἀπὸ τῶν ὁρίων (πέρα) απ’ τα σύνορά τους. αὐτῶν. Και ενώ (ο Κύριος) έμπαινε στο πλοίο, τον 18 καὶ ἐμβαίνοντος αὐτοῦ εἰς τὸ παρακαλούσε αυτός που είχε δαιμονιστεί να είναι (να πλοῖον παρεκάλει αὐτὸν ὁ πάει) μαζί του. δαιμονισθεὶς ἵνα μετ’ αὐτοῦ ᾖ. Και δεν τον άφησε αλλά του λέει: «Πήγαινε στο σπίτι 4

32 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 19 καὶ οὐκ ἀφῆκεν αὐτόν, ἀλλὰ σου, στους δικούς σου και ανήγγειλέ τους (ανακοίνωσέ λέγει αὐτῷ· Ὕπαγε εἰς τὸν οἶκόν τους) όσα σου έχει κάνει ο Κύριος και πώς σε ελέησε σου πρὸς τοὺς σοὺς καὶ (σπλαχνίστηκε).» ἀνάγγειλον αὐτοῖς ὅσα σοι ὁ Κύριος πεποίηκε καὶ ἠλέησέ σε. Και έφυγε κι άρχισε να κηρύττει στη Δεκάπολη* όσα 20 καὶ ἀπῆλθε καὶ ἤρξατο του έκανε ο Ιησούς και όλοι θαύμαζαν. κηρύσσειν ἐν τῇ Δεκαπόλει ὅσα ἐποίησεν αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς, καὶ πάντες ἐθαύμαζον. 21 Καὶ διαπεράσαντος τοῦ Και όταν πέρασε ο Ιησούς με το πλοίο πάλι στην Ἰησοῦ ἐν τῷ πλοίῳ πάλιν εἰς τὸ απέναντι ακτή, μαζεύτηκε πολύς κόσμος και πέραν συνήχθη ὄχλος πολὺς ἐπ’ βρίσκονταν κοντά στη λίμνη. αὐτόν, καὶ ἦν παρὰ τὴν θάλασσαν. Και έρχεται ένας από τους αρχισυνάγωγους (τους 22 Καὶ ἔρχεται εἷς τῶν επικεφαλής της συναγωγής), που τον έλεγαν Ιάειρο ἀρχισυναγώγων, ὀνόματι Ἰά- και μόλις τον είδε πέφτει στα πόδια του ειρος, καὶ ἰδὼν αὐτὸν πίπτει πρὸς τοὺς πόδας αὐτοῦ και τον θερμοπαρακαλούσε λέγοντάς του: «Το κορίτσι 23 καὶ παρεκάλει αὐτὸν πολλὰ, μου είναι στα τελευταία του, γι’ αυτό έλα να βάλεις τα λέγων ὅτι Τὸ θυγά-τριόν μου χέρια σου σ’ αυτή για να σωθεί και να ζήσει.» ἐσχάτως ἔχει ἵνα ἐλθὼν ἐπιθῇς αὐτῇ τὰς χεῖ-ρας, ὅπως σωθῇ καὶ ζήσεται. 24 καὶ ἀπῆλθε μετ’ αὐτοῦ· καὶ Και έφυγε μαζί του και τον ακολουθούσε πολύς ἠκολούθει αὐτῷ ὄχλος πολύς, κόσμος και τον στρίμωχναν. καὶ συνέθλιβον αὐτόν. 25 Καὶ γυνή τις οὖσα ἐν ῥύσει Και κάποια γυναίκα που έπασχε από αιμορραγία για δώδεκα χρόνια, αἵματος ἔτη δώδεκα, 26 καὶ πολλὰ παθοῦσα ὑπὸ και που είχε πάθει πολλά από πολλούς γιατρούς και πολλῶν ἰατρῶν καὶ δαπα- αφού ξόδεψε όλα τα δικά της (την περιουσία της), νήσασα τὰ παρ’ ἑαυτῆς πάντα, χωρίς να ωφεληθεί καθόλου αλλά μάλλον είχε καὶ μηδὲν ὠφεληθεῖ-σα, ἀλλὰ χειροτερεύσει, μᾶλλον εἰς τὸ χεῖ-ρον ἐλθοῦσα, επειδή άκουσε για τον Ιησού, αφού ήρθε ανάμεσα στο 27 ἀκούσασα περὶ τοῦ Ἰησοῦ, πλήθος από πίσω του ακούμπησε το ρούχο του, ἐλθοῦσα ἐν τῷ ὄχλῳ ὄπισθεν ἥψατο τοῦ ἱματίου αὐτοῦ· γιατί έλεγε μέσα της: «Αν ακουμπήσω έστω και τα 28 ἔλεγεν γὰρ ἐν ἑαυτῇ ὅτι Ἐὰν ἅψωμαι κἂν τῶν ἱματίων αὐτοῦ, σωθήσομαι.

ρούχα του θα σωθώ.»

και αμέσως ξεράθηκε η πηγή της αιμορραγίας της και 29 καὶ εὐθέως ἐξηράνθη ἡ πηγὴ κατάλαβε απ’ το σώμα της ότι γιατρεύτηκε απ’ τη τοῦ αἵματος αὐτῆς, καὶ ἔγνω τῷ φοβερή αρρώστια. σώματι ὅτι ἴαται ἀπὸ τῆς μάστιγος. Και αμέσως ο Ιησούς επειδή κατάλαβε μέσα του τη 30 καὶ εὐθέως ὁ Ἰησοῦς δύναμη που βγήκε απ’ αυτόν, αφού στράφηκε προς τον ἐπιγνοὺς ἐν ἑαυτῷ τὴν ἐξ αὐτοῦ κόσμο έλεγε: «Ποιος μου ακούμπησε τα ρούχα;»

33 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό δύναμιν ἐξελθοῦσαν, ἐπιστραφεὶς ἐν τῷ ὄχλῳ ἔλεγε· Τίς μου ἥψατο τῶν ἱματίων;

Και του έλεγαν οι μαθητές του: «Βλέπεις τον κόσμο να σε στριμώχνει και λες ποιος με ακούμπησε;»

31 καὶ ἔλεγον αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ· Βλέπεις τὸν ὄχλον συνθλίβοντά σε, καὶ λέγεις· τίς Και (ο Κύριος) κοίταξε γύρω του να δει ποια το έκανε μου ἥψατο; αυτό. 32 καὶ περιεβλέπετο ἰδεῖν τὴν Η γυναίκα φοβισμένη και τρέμοντας, επειδή γνώρισε τοῦτο ποιήσασαν. αυτό που έγινε σ’ αυτήν (το θαύμα) ήρθε και έπεσε στα 33 ἡ δὲ γυνὴ φοβηθεῖσα καὶ πόδια του και του είπε όλη την αλήθεια. τρέμουσα, εἰδυῖα ὃ γέγονεν ἐπ’ αὐτῇ, ἦλθε καὶ προσέπεσεν αὐτῷ καὶ εἶπεν αὐτῷ πᾶσαν τὴν Ο Κύριος της είπε: «Κόρη μου η πίστη σου σε έσωσε. ἀλήθειαν. 34 ὁ δὲ εἶπεν αὐτῇ· Θύγατερ, ἡ Πήγαινε στην ειρήνη και να είσαι υγιής από την πίστις σου σέσωκέ σε· ὕπαγε εἰς αρρώστια σου.» εἰρήνην, καὶ ἴσθι ὑγιὴς ἀπὸ τῆς μάστιγός σου. Ενώ ακόμα αυτός μιλούσε, έρχονται από τον 35 Ἔτι αὐτοῦ λαλοῦντος αρχισυνάγωγο (κάποιοι υπηρέτες) λέγοντας: «Η κόρη ἔρχονται ἀπὸ τοῦ ἀρχισυ- σου πέθανε , γιατί ενοχλείς το δάσκαλο;» ναγώγου λέγοντες ὅτι Ἡ θυγάτηρ σου ἀπέθανε· τί ἔτι σκύλλεις τὸν Ο Ιησούς αμέσως μόλις άκουσε τα λόγια που είπαν, διδάσκαλον; λέει στον αρχισυνάγωγο: «Μη φοβάσαι, μόνο πίστευε.» 36 ὁ δὲ Ἰησοῦς εὐθέως ἀκούσας τὸν λόγον λαλούμενον λέγει τῷ ἀρχισυναγώγῳ· Μὴ φοβοῦ, Και δεν άφησε κανέναν να τον ακολουθήσει, παρά μόνον πίστευε. μόνο τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, τον 37 καὶ οὐκ ἀφῆκεν αὐτῷ οὐδένα συνακολουθῆσαι εἰ μὴ Πέτρον αδελφό του Ιακώβου. καὶ Ἰάκωβον καὶ Ἰωάννην τὸν ἀδελφὸν Ἰακώβου.

Και έρχεται στο σπίτι του αρχισυνάγωγου και βλέπει 38 καὶ ἔρχεται εἰς τὸν οἶκον τοῦ θόρυβο (αναταραχή) και (ανθρώπους) να κλαίνε και να ἀρχισυναγώγου, καὶ θεωρεῖ θρηνούν ουρλιάζοντας πολύ (μοιρολογώντας), θόρυβον, καὶ κλαίοντας καὶ ἀλαλάζοντας πολλά, Και μπαίνοντας (στο σπίτι) τους λέει: «Γιατί κάνετε 39 καὶ εἰσελθὼν λέγει αὐτοῖς· Τί θόρυβο και κλαίτε; Το παιδί δεν πέθανε, αλλά θορυβεῖσθε καὶ κλαίετε; τὸ κοιμάται.» Και (αυτοί) τον περιγελούσαν. παιδίον οὐκ ἀπέθανεν ἀλλὰ καθεύδει. καὶ κατεγέλων αὐτοῦ. 40 ὁ δὲ ἐκβαλὼν πάντας παραλαμβάνει τὸν πατέρα τοῦ παιδίου καὶ τὴν μητέρα καὶ τοὺς μετ’ αὐτοῦ. καὶ εἰσπορεύεται ὅπου ἦν τὸ παιδίον ἀνακείμενον,

Ο Ιησούς όμως, αφού έβγαλε όλους έξω παίρνει τον πατέρα του παιδιού και τη μητέρα και αυτούς που ήταν μαζί του και μπαίνει (εκεί) όπου ήταν το παιδί ξαπλωμένο. Και αφού κράτησε το χέρι του παιδιού της λέει: 41 καὶ κρατήσας τῆς χειρὸς τοῦ «Ταλιθά, κούμι» που μεταφρασμένο σημαίνει:

34 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό παιδίου λέγει αὐτῇ· Τα-λιθά, «Κορίτσι, σε σένα μιλάω, σήκω.» κοῦμι, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον, Τὸ κοράσιον, σοὶ λέγω ἔγειρε. Και αμέσως αναστήθηκε (ή σηκώθηκε) το κορίτσι και 42 καὶ εὐθέως ἀνέστη τὸ περπατούσε, γιατί (και) ήταν δώδεκα ετών. Και ο κοράσιον καὶ περιεπάτει· ἦν γὰρ κόσμος έμεινε εκστατικός. ἐτῶν δώδεκα. καὶ ἐξέ-στησαν ἐκστάσει μεγάλῃ. Και τους παρήγγειλε (διέταξε) αυστηρά να μην το 43 καὶ διεστείλατο αὐτοῖς πολλὰ ἵνα μηδεὶς γνῷ τοῦτο· καὶ εἶπε γνωρίσει (μάθει) κανένας αυτό. Και είπε να της δώσουν να φάει. δοθῆναι αὐτῇ φαγεῖν.

Κεφάλαιο στ΄ (6ο) Ενότητες έκτου κεφαλαίου 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Δυσπιστία στη Ναζαρέτ κατά του Ιησού Η αποστολή των δώδεκα μαθητών στον κόσμο Η αποκεφάλιση του Ιωάννου του Βαπτιστή Επιστροφή των δώδεκα μαθητών Ο χορτασμός των πέντε χιλιάδων Ο Ιησούς περπατά πάνω στη θάλασσα Διάφορα θαύματα του Κυρίου στη Γεννησαρέτ

στ. 1-6 στ.7-13 στ. 14-29 στ. 30-34 στ. 35-44 στ. 45-52 στ. 53-56

Παραπομπές στην Αγία Γραφή στίχοι 1-6: Λουκ. δ΄16-24, Μτθ. ιγ΄53-58, Ιωάν. δ΄44, στ΄42, ζ΄15 στίχοι 7-13: Λουκ. θ΄1-6, ι΄1-11, Μτθ. ι΄9-15 στίχος 13: Ιακώβου ε΄14-15 στίχοι 14-29: Μτθ. ιδ΄1-12, Λουκ. θ΄7-9 στίχοι 31-44: Μάρκ. η΄1-9, Λουκ. θ΄10-17, Μτθ. ιδ΄13-21, ιε΄33-38, Ιωάν. ……………… στ΄5-13 στίχοι 45-52: Μτθ. ιδ΄22-33, Ιωάν. στ΄16-21 στίχοι 53-56: Μτθ. ιδ΄34-36

Περικοπές που διαβάζονται στις ιερές ακολουθίες


στ΄14-30: Αποκεφαλίσεως Ιωάννου Προδρόμου (29 Αυγούστου) 1 Καὶ ἐξῆλθε ἐκεῖθεν καὶ ἦλθεν Και βγήκε (έφυγε) από κει και ήρθε στη δική του εἰς τὴν πατρίδα ἑαυτοῦ· καὶ πατρίδα (Ναζαρέτ). Και τον ακολουθούσαν οι μαθητές ἀκολουθοῦσιν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ του. αὐτοῦ. 2 καὶ γενομένου σαββάτου ἤρξατο ἐν τῇ συναγωγῇ διδάσκειν· καὶ πολλοὶ ἀκούοντες ἐξεπλήσσοντο λέγο-ντες· Πόθεν τούτῳ ταῦτα; καὶ τίς ἡ σοφία ἡ δοθεῖσα αὐτῷ, καὶ δυνάμεις τοιαῦται διὰ τῶν χειρῶν αὐτοῦ γίνο-νται;

Όταν έγινε (ήρθε) το Σάββατο άρχισε να διδάσκει στη συναγωγή. Και πολλοί που (τον) άκουγαν εκπλήττονταν (απορούσαν) λέ-γοντας: «Από πού αυτά που λέει; Και τι σοφία του δόθηκε, (που ακόμα) και δυνάμεις τέτοιες (τέτοια θαύματα) γίνονται από τα χέρια του;

3 οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ τέκτων, ὁ υἱὸς τῆς Μαρίας, ἀδελφὸς δὲ Ἰακώβου καὶ Ἰωσῆ καὶ Ἰούδα καὶ Σίμωνος; καὶ οὐκ εἰσὶν αἱ ἀδελφαὶ αὐτοῦ ὧδε πρὸς ἡμᾶς; καὶ ἐσκανδα-λίζοντο ἐν αὐτῷ.

Αυτός δεν είναι ο τεχνίτης (μάστορας ή ξυλουργός), ο γιος της Μαρίας* και αδερφός5 του Ιακώβου* και του Ιωσή* και του Ιούδα* και του Σίμωνα*; και δεν είναι οι αδελφές του εδώ σε μας (στην πόλη μας);» Και σκανδαλίζονταν απ’ αυτόν (δυσπιστούσαν σ’ αυτόν)

4 ἔλεγε δὲ αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς ὅτι Οὐκ ἔστι προφήτης ἄτιμος εἰ μὴ Έλεγε σ’ αυτούς ο Ιησούς, ότι δεν υπάρχει προφήτης ἐν τῇ πατρίδι αὐτοῦ καὶ ἐν τοῖς περιφρονημένος, παρά μόνο στην πατρίδα του και από συγγενέσι καὶ ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ. τους συγγενείς του και από το σπίτι του (την 5 καὶ οὐκ ἠδύνατο ἐκεῖ οικογένεια του). οὐδεμίαν δύναμιν ποιῆσαι, εἰ μὴ Και δεν μπορούσε να κάνει εκεί κανένα θαύμα (αφού ὀλίγοις ἀρρώστοις ἐπι-θεὶς τὰς δε συνεργούσε η ανθρώπινη πίστη), παρά μόνο σε χεῖρας ἐθερά-πευσε· λίγους αρρώστους, αφού έβαλε το χέρι του, τους θεράπευσε. Και απορούσε για την απιστία τους (για το κατάντημά 6 καὶ ἐθαύμαζε διὰ τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν. Καὶπεριῆγε τὰς τους). Και έκανε περιοδεία στα γύρω χωριά κώμας κύκλῳ διδάσκων. διδάσκοντας. 7 Καὶ προσκαλεῖται τοὺς Και προσκαλεί τους δώδεκα και άρχισε να τους στέλνει δώδεκα, καὶ ἤρξατο αὐτοὺς δυο-δυο και τους έδωσε εξουσία πάνω στα ακάθαρτα ἀποστέλλειν δύο δύο, καὶ ἐδίδου πνεύματα (ενν. να διώχνουν τα δαιμόνια) αὐτοῖς ἐξουσίαν τῶν πνευμάτων τῶν ἀκαθάρτων, Και τους παράγγειλε να μην παίρνουν τίποτε στο 8 καὶ παρήγγειλεν αὐτοῖς ἵνα δρόμο, παρά μόνο ένα ραβδί, ούτε σακίδιο, ούτε ψωμί, μηδὲν αἴρωσιν εἰς ὁδὸν εἰ μὴ ούτε καν χάλκινα νομίσματα (μικρής αξίας), ῥάβδον μόνον, μὴ πήραν, μὴ ἄρτον, μὴ εἰς τὴν ζώνην χαλκόν, αλλά να φορούν σανδάλια (πέδιλα) και να μη 9 ἀλλ’ ὑποδεδεμένους σανντύνονται με δύο χιτώνες6 (πουκάμισα) 5 6

36 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό δάλια, καὶ μὴ ἐνδεδύσθαι δύο χιτῶνας. 10 καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Ὅπου ἐὰν εἰσέλθητε εἰς οἰκίαν, ἐκεῖ μένετε ἕως ἂν ἐξέλθητε ἐκεῖθεν· 11 καὶ ὅσοι ἐὰν μὴ δέξωνται ὑμᾶς μηδὲ ἀκούσωσιν ὑμῶν, ἐκπορευόμενοι ἐκεῖθεν ἐκτινάξατε τὸν χοῦν τὸν ὑπο-κάτω τῶν ποδῶν ὑμῶν εἰς μαρτύριον αὐτοῖς· ἀμὴν λέ-γω ὑμῖν, ἀνεκτότερον ἔσται Σοδόμοις ἢ Γομόρροις ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἢ τῇ πόλει ἐκείνῃ. 12 Καὶ ἐξελθόντες ἐκή-ρυσσον ἵνα μετανοήσωσι,

και τους έλεγε: «Όπου κι αν μπείτε (ως φιλοξενούμενοι), σ’ όποιο σπίτι, εκεί μείνετε μέχρι να βγείτε (φύγετε) από εκεί (εκείνη την πόλη). Και όσοι δε σας δεχτούν, ούτε σας ακούσουν, όταν φεύγετε από κει, τινάξτε το χώμα (σκόνη) που είναι κάτω από τα πόδια σας, σαν μαρτυρία γι’ αυτούς(σαν έλεγχό τους). Αλήθεια σας λέω, πιο ανεκτό (υποφερτό) θα είναι για τα Σόδομα ή τα Γόμορρα (η τιμωρία τους δηλαδή θα είναι πιο επιεικής) την ημέρα της Κρίσης, παρά για εκείνη την πόλη (ενν. λόγω της αμετανοησίας των κατοίκων της). Και αφού βγήκαν (οι δώδεκα απ’ την πόλη) κήρυτταν στους ανθρώπους (λέγοντάς τους) ναμετανοήσουν.

13 καὶ δαιμόνια πολλὰ Και δαιμόνια πολλά έβγαζαν και άλειφαν με λάδι ἐξέβαλλον, καὶ ἤλειφον ἐλαίῳ πολλούς αρρώστους και τους θεράπευαν. πολλοὺς ἀρρώστους καὶ ἐθεράπευον. Και άκουσε ο βασιλιάς Ηρώδης* (για τον Ιησού), γιατί 14 Καὶ ἤκουσεν ὁ βασιλεὺς είχε γίνει γνωστό το όνομά του. Και έλεγε ότι ο Ἡρῴδης· φανερὸν γὰρ ἐγένετο Ιωάννης ο βαπτιστής αναστήθηκε από τους νεκρούς τὸ ὄνομα αὐτοῦ· καὶ ἔλεγεν ὅτι Ἰωάννης ὁ βαπτίζων ἐκ νεκρῶν και εξαιτίας αυτού (του γεγονότος) ενεργούν οι ἠγέρθη, καὶ διὰ τοῦτο (θαυματουργικές) δυνάμεις μέσω αυτού. ἐνεργοῦσιν αἱ δυνάμεις ἐν αὐτῷ. 15 ἄλλοι ἔλεγον ὅτι Ἠλίας ἐστίν· Άλλοι έλεγαν ότι ο Ηλίας* είναι, ενώ άλλοι έλεγαν ότι ἄλλοι δὲ ἔλεγον ὅτι προφήτης ὡς είναι προφήτης σαν ένας απ’ τους (άλλους) προφήτες. εἷς τῶν προφητῶν. 16 ἀκούσας δὲ ὁ Ἡρῴδης εἶπεν Όταν άκουσε λοιπόν ο Ηρώδης (τις διηγήσεις για τον ὅτι Ὃν ἐγὼ ἀπεκεφάλισα Κύριο), είπε: « ο Ιωάννης που εγώ τον αποκεφάλισα, Ἰωάννην, οὗτός ἐστιν· αὐτὸς αυτός είναι. Αυτός αναστήθηκε από τους νεκρούς. ἠγέρθη ἐκ νεκρῶν. Γιατί ο ίδιος ο Ηρώδης είχε στείλει να συλλάβουν τον 17 αὐτὸς γὰρ ὁ Ἡρῴδης Ιωάννη και τον έδεσε (έκλεισε) στη φυλακή, εξαιτίας ἀποστείλας ἐκράτησε τὸν της Ηρωδιάδος* της γυναίκας του Φιλίππου* του Ἰωάννην καὶ ἔδησεν αὐτὸν ἐν αδελφού του (Ηρώδη), γιατί την είχε νυμφευτεί. φυλακῇ διὰ Ἡρῳδιάδα τὴν γυναῖκα Φιλίππου τοῦ ἀδελφοῦ Γιατί έλεγε ο Ιωάννης στον Ηρώδη πως δεν αὐτοῦ ὅτι αὐτὴν ἐγάμησεν. επιτρέπεται να έχει (να συζεί με) τη γυναίκα του 18 ἔλεγε γὰρ ὁ Ἰωάννης τῷ Ἡρῴδῃ ὅτι Οὐκ ἔξεστί σοι ἔχειν αδελφού του. τὴν γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ σου.

Η Ηρωδιάδα βέβαια είχε μίσος μέσα της γι’ αυτόν και 19 ἡ δὲ Ἡρῳδιὰς ἐνεῖχεν αὐτῷ καὶ ἤθελεν αὐτὸν ἀπο-κτεῖναι, ήθελε να τον σκοτώσει, μα δε μπορούσε, γιατί ο Ηρώδης φοβόταν τον Ιωάννη, γνωρίζοντας ότι καὶ οὐκ ἠδύνατο· αυτός είναι δίκαιος και άγιος άνδρας και τον

37 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό διατηρούσε στη ζωή (του επέτρεπε να ζει ) και όταν τον άκουσε, έκανε πολλά (απ’ αυτά που του είπε) και τον άκουγε ευχάριστα. Και ήρθε η κατάλληλη μέρα, όταν (δηλαδή) ο Ηρώδης έκανε τραπέζι για τα γενέθλια του στους μεγάλους 21 καὶ γενομένης ἡμέρας (άρχοντες) του και στους χιλίαρχους (στρατηγούς) και εὐκαίρου, ὅτε Ἡρῴδης τοῖς γενεσίοις αὐτοῦ δεῖπνον ἐποίει στους πρώτους (προύχοντες) της Γαλιλαίας. τοῖς μεγιστᾶσιν αὐτοῦ καὶ τοῖς χιλιάρχοις καὶ τοῖς πρώτοις τῆς Γαλιλαίας, Όταν λοιπόν μπήκε η κόρη αυτής της Ηρωδιάδος και 22 καὶ εἰσελθούσης τῆς αφού χόρεψε και άρεσε στον Ηρώδη και στους θυγατρὸς αὐτῆς τῆς Ἡρῳδιάδος συνδαιτυμόνες (καλεσμένους), είπε ο βασιλιάς στο καὶ ὀρχησαμένης καὶ ἀρεσάσης κορίτσι: « Ζήτησέ μου ότι κι αν θέλεις, και εγώ θα στο τῷ Ἡρῴδῃ καὶ τοῖς δώσω.» συνανακειμένοις, εἶπεν ὁ βασιλεὺς τῷ κορασίῳ· Αἴτησόν Και της ορκίστηκε: « Ό,τι κι αν ζητήσεις θα στο δώσω, με ὃ ἐὰν θέλῃς, καὶ δώσω σοι. 23 καὶ ὤμοσεν αὐτῇ ὅτι Ὅ ἐάν μέχρι και το μισό μου βασίλειο.» 20 ὁ γὰρ Ἡρῴδης ἐφοβεῖτο τὸν Ἰωάννην, εἰδὼς αὐτὸν ἄνδρα δίκαιον καὶ ἅγιον, καὶ συνετήρει αὐτόν καὶ ἀκούσας αὐτοῦ πολλὰ ἐποίει καὶ ἡδέως αὐτοῦ ἤκουε.

με αἰτήσῃς δώσω σοι ἕως Αυτή αφού βγήκε (απ’ την αίθουσα) είπε στη μητέρα ἡμίσους τῆς βασιλείας μου. 24 ἡ δὲ ἐξελθοῦσα εἶπε τῇ μητρὶ της: «Τι να ζητήσω;» Αυτή είπε: «Το κεφάλι του αὐτῆς· Τί αἰτήσομαι; ἡ δὲ εἶπε· βαπτιστή.» Τὴν κεφαλὴν Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ. Και αμέσως μπήκε (η κόρη), με βιασύνη (πλησίασε) 25 καὶ εἰσελθοῦσα εὐθέως μετὰ προς το βασιλιά και του ζήτησε λέγοντας: «θέλω να σπουδῆς πρὸς τὸν βασιλέα δώσεις σε μένα (αυτή τη στιγμή), το κεφάλι του Ιωάννη ᾐτήσατο λέγουσα· Θέλω ἵνα μοι του βαπτιστή σ’ ένα πιάτο.» δῷς ἐξαυτῆς ἐπὶ πίνακι τὴν κεφαλὴν Ἰωάννου τοῦ Και παρόλο που έγινε λυπημένος (είχε λυπηθεί) ο βαπτιστοῦ. βασιλιάς , εξαιτίας των όρκων και των καλεσμένων, δε 26 καὶ περίλυπος γενόμενος ὁ θέλησε να αθετήσει (να μην τηρήσει) την υπόσχεσή βασιλεὺς, διὰ τοὺς ὅρκους καὶ τοὺς συνανακειμένους οὐκ του. Και αμέσως στέλνοντας ο βασιλιάς έναν στρατιώτη ἠθέλησεν αὐτὴν ἀθετῆσαι. 27 καὶ εὐθέως ἀποστείλας ὁ (σωματοφύλακα-δήμιο), διέταξε να του φέρει το βασιλεὺς σπεκουλάτωρα κεφάλι του (Ιωάννη). ἐπέταξεν ἐνεχθῆναι τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ. Και αυτός αφού έφυγε, τον αποκεφάλισε μέσα στη 28 ὁ δὲ ἀπελθὼν ἀπεκεφά-λισεν φυλακή και έφερε το κεφάλι του πάνω σ’ ένα πιάτο και αὐτὸν ἐν τῇ φυλακῇ, καὶ ἤνεγκε το έδωσε στο κορίτσι. Και το κορίτσι έδωσε αυτό (το τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ ἐπὶ πίνακι κεφάλι) στη μητέρα της. καὶ ἔδωκεν αὐτὴν τῷ κορασίῳ, καὶ τὸ κοράσιον ἔδωκεν αὐτὴν Και όταν (το) άκουσαν (έμαθαν) οι μαθητές του τῇ μητρὶ αὐτῆς. (Ιωάννη), ήρθαν και πήραν το σώμα του και το έβαλαν 29 καὶ ἀκούσαντες οἱ μαθηταὶ σ’ ένα μνημείο (μνήμα).

38 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό αὐτοῦ ἦλθον καὶ ἦραν τὸ πτῶμα αὐτοῦ, καὶ ἔθηκαν αὐτὸ ἐν Και μαζεύονται (ξανά) οι απόστολοι προς τον Ιησού μνημείῳ. και του ανήγγειλαν όλα, και αυτά που έκαναν και 30 Καὶ συνάγονται οἱ ἀπό- αυτά που δίδαξαν (κατά την περιοδεία τους). στολοι πρὸς τὸν Ἰησοῦν, καὶ ἀπήγγειλαν αὐτῷ πάντα, καὶ ὅσα Και τους είπε: «Ελάτε εσείς μόνοι σας σ’ έναν έρημο ἐποιήσαν καὶ ὅσα ἐδίδαξαν. τόπο να αναπαυθείτε λίγο.» (Τα είπε αυτά) γιατί ήταν 31 καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Δεῦτε ὑμεῖς πολλοί που έρχονταν και έφευγαν , και ούτε να φάνε αὐτοὶ κατ’ ἰδίαν εἰς ἔρημον τόπον, καὶ ἀνα-παύεσθε ὀλίγον· δεν ευκαιρούσαν. ἦσαν γὰρ οἱ ἐρχόμενοι καὶ οἱ ὑπάγοντες πολλοί, καὶ οὐδὲ φαγεῖν εὐκαίρουν. Και έφυγαν για έναν έρημο τόπο με πλοίο μόνοι τους. 32 καὶ ἀπῆλθον εἰς ἔρημον τόπον ἐν πλοίῳ κατ’ ἰδίαν. Όμως τους είδαν να πηγαίνουν και τους αναγνώρισαν 33 καὶ εἶδον αὐτοὺς ὑπαγο-ντας, πολλοί και έτρεξαν εκεί από όλες τις πόλεις πεζοί και καὶ ἐπέγνωσαν αὐ-τοὺς πολλοί, τους πρόλαβαν και μαζεύτηκαν κοντά τους. καὶ πεζῇ ἀπὸ πασῶν τῶν πόλεων συνέδρα-μον ἐκεῖ καὶ προῆλθον αὐ-τοὺς καὶ συνῆλθον Βγαίνοντας ο Ιησούς (στην ακτή), είδε πολύ κόσμο και πρὸς αὐτόν. τους σπλαχνίστηκε, γιατί ήταν σαν πρόβατα που δεν 34 Καὶ ἐξελθὼν ὁ Ἰησοῦς εἶδεν έχουν βοσκό, και άρχισε να τους διδάσκει πολλά (να πολὺν ὄχλον καὶ ἐσπλαγχνίσθη ἐπ’ αὐτοῖς, ὅτι ἦσαν ὡς πρόβατα κηρύττει). μὴ ἔχοντα ποιμένα καὶ ἤρξατο διδάσκειν αὐτοὺς πολλά.

Και αφού πέρασε πολλή ώρα, έρχονται κοντά του οι 35 Καὶ ἤδη ὥρας πολλῆς μαθητές του και του λένε: «Είναι έρημος ο τόπος και γενομένης προσελθόντες αὐτῷ οἱ ήδη πέρασε πολύ η ώρα. μαθηταὶ αὐτοῦ λέγουσιν ὅτι Ἔρημός ἐστιν ὁ τόπος καὶ ἤδη Άφησέ τους (να φύγουν) για να αγοράσουν για τον ὥρα πολλή· εαυτό τους ψωμί πηγαίνοντας στα γύρω αγρο36 ἀπόλυσον αὐτούς, ἵνα κτήματα και χωριά, γιατί δεν έχουν τι να φάνε.» ἀπελθόντες εἰς τοὺς κύκλῳ ἀγροὺς καὶ κώμας ἀγορά-σωσιν (Ο Ιησούς ) απαντώντας τους λέει: «Δώστε τους εσείς ἑαυτοῖς ἄρτους· τί γὰρ φάγωσιν να φάνε.» Και (οι μαθητές) του λένε: «Να φύγουμε και οὐκ ἔχουσιν. να αγοράσουμε με διακόσια δηνάρια ψωμιά και να 37 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς· τους δώσουμε να φάνε;» Δότε αὐτοῖς ὑμεῖς φαγεῖν. καὶ λέγουσιν αὐτῷ· Ἀπελθόντες ἀγοράσωμεν δηναρίων διακοσίων ἄρτους καὶ δῶμεν (Ο Ιησούς) τους λέει: «Πόσα ψωμιά έχετε; Πάτε και αὐτοῖς φαγεῖν; δείτε.» Και αφού έμαθαν (είδαν) λένε: «Πέντε και δυο 38 ὁ δὲ λέγει αὐτοῖς· Πόσους ψάρια.» ἄρτους ἔχετε; ὑπάγετε καὶ ἴδετε. καὶ γνόντες λέγουσι· Πέντε, καὶ Και τους διέταξε να τους βάλουν να καθίσουν όλους , δύο ἰχθύας. ομάδες-ομάδες, πάνω στο χλωρό χορτάρι.

39 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 39 καὶ ἐπέταξεν αὐτοῖς ἀνακλῖναι πάντας συμπόσια Και ξάπλωσαν (σαν) σε παρτέρια, ομάδες-ομάδες, των συμπόσια ἐπὶ τῷ χλωρῷ χόρτῳ. εκατό ή των πενήντα. 40 καὶ ἀνέπεσον πρασιαὶ πρασιαὶ ἀνὰ ἑκατὸν καὶ ἀνὰ Και παίρνοντας τα πέντε ψωμιά και τα δύο ψάρια, πεντήκοντα. αφού κοίταξε στον ουρανό (τα) ευλόγησε και έκοψε τα 41 καὶ λαβὼν τοὺς πέντε ἄρτους ψωμιά και έδινε στους μαθητές να τους τα καὶ τοὺς δύο ἰχθύας ἀναβλέψας προσφέρουν, όπως και τα δύο ψάρια, τα μοίρασε σ’ εἰς τὸν οὐρανὸν εὐλόγησε, καὶ κατέκλασε τοὺς ἄρτους καὶ όλους. ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς ἵνα παραθῶσιν αὐτοῖς, καὶ τοὺς δύο Και έφαγαν όλοι και χόρτασαν. ἰχθύας ἐμέρισε πᾶσι. 42 καὶ ἔφαγον πάντες καὶ Και σήκωσαν (μάζεψαν) κομμάτια (περισσεύματα που ἐχορτάσθησαν, γέμιζαν) δώδε-κα κοφίνια και απ’ τα ψάρια (ενν. και 43 καὶ ἦραν κλασμάτων από τα ψωμιά). δώδεκα κοφίνους πλήρεις, καὶ Και αυτοί που έφαγαν τα ψωμιά ήταν πέντε χιλιάδες ἀπὸ τῶν ἰχθύων. άνδρες. 44 καὶ ἦσαν οἱ φαγόντες τοὺς Και αμέσως ανάγκασε τους μαθητές του να μπουν στο ἄρτους πεντακισχίλιοι ἄνδρες. πλοίο και να πάνε στην απέναντι ακτή, προς τη 45 Καὶ εὐθέως ἠνάγκασε τοὺς Βηθσαΐδα*, μέχρις ότου αυτός απολύσει τον κόσμο. μαθητὰς αὐτοῦ ἐμβῆναι εἰς τὸ πλοῖον καὶ προάγειν εἰς τὸ πέραν πρὸς Βηθσαϊδάν, ἕως Και αφού τους άφησε, πήγε προς το βουνό να αὐτὸς ἀπολύσῃ τὸν ὄχλον· προσευχηθεί. 46 καὶ ἀποταξάμενος αὐτοῖς ἀπῆλθεν εἰς τὸ ὄρος Και όταν έγινε βράδυ το πλοίο ήταν στη μέση της προσεύξασθαι. θάλασσας (λίμνης) και αυτός ήταν μόνος του στη 47 καὶ ὀψίας γενομένης ἦν τὸ στεριά. πλοῖον ἐν μέσῳ τῆς θαλάσσης, Και βλέποντάς τους να βασανίζονται (να καὶ αὐτὸς μόνος ἐπὶ τῆς γῆς. δυσκολεύονται) πλέοντας, γιατί ο άνεμος ήταν 48 καὶ ἰδὼν αὐτοὺς βασανι- αντίθετος, την ώρα της τέταρτης νυχτερινής βάρδιας ζομένους ἐν τῷ ἐλαύνειν· ἦν γὰρ ὁ ἄνεμος ἐναντίος αὐ-τοῖς· καὶ (3-6 π.μ.), έρχεται προς το μέρος τους περπατώντας περὶ τετάρτην φυ-λακὴν τῆς πάνω στη θάλασσα και ήθελε να τους προσπεράσει. νυκτὸς ἔρχεται πρὸς αὐτοὺς Αυτοί μόλις τον είδαν να περπατάει στη θάλασσα, περιπατῶν ἐπὶ τῆς θαλάσσης, νόμισαν ότι είναι φάντασμα και φώναξαν δυνατά καὶ ἤθελε παρελθεῖν αὐτούς. (τρομαγμένα), 49 οἱ δὲ ἰδόντες αὐτὸν περιπατοῦντα ἐπὶ τῆς θαλάσσης ἔδοξαν φάντασμα εἶναι, καὶ γιατί όλοι τον είδαν και ταράχτηκαν. Και αμέσως ἀνέκραξαν· μίλησε μαζί τους και τους είπε: «Θάρρος! Εγώ είμαι, μη 50 πάντες γὰρ αὐτὸν εἶδον καὶ φοβάστε.» ἐταράχθησαν· καὶ εὐθέως ἐλάλησε μετ’ αὐτῶν καὶ λέγει Και ανέβηκε προς το μέρος τους στο πλοίο και

40 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό αὐτοῖς· Θαρσεῖτε, ἐγώ εἰμι, μὴ σταμάτησε ο άνεμος κι αυτοί πολύ περισσότερο φοβεῖσθε. απορούσαν και θαύμαζαν μέσα τους. 51 καὶ ἀνέβη εἰς τὸ πλοῖον πρὸς αὐτοὺς, καὶ ἐκόπασεν ὁ ἄνεμος· Γιατί δεν είχαν καταλάβει τι συνέβη με τα ψωμιά, καὶ λίαν ἐκ περισσοῦ ἐν ἑαυτοῖς επειδή η καρδιά τους ήταν πωρωμένη. (Δεν είχαν ἐξίσταντο καὶ ἐθαύμαζον. φωτιστεί ακόμα από το Άγιο πνεύμα.) 52 οὐ γὰρ συνῆκαν ἐπὶ τοῖς ἄρτοις, ἀλλ’ ἦν αὐτῶν ἡ καρδία Και αφού διέσχισαν τη λίμνη πέρασαν στην απέναντι πεπωρωμένη. περιοχή της Γεννησαρέτ*, ελλιμενίστηκαν( έριξαν άγκυρα). 53Καὶ διαπεράσαντες ἀπῆλθον ἐπὶ τὴν γῆν Γεννησαρὲτ καὶ Όταν έβγαιναν από το πλοίο, επειδή αμέσως τον προσωρμίσθησαν. αναγνώρισαν (ότι είναι ο Κύριος), 54 καὶ ἐξελθόντων αὐτῶν ἐκ τοῦ Έτρεχαν σ’ όλα εκείνα τα περίχωρα (διαδίδοντας την πλοίου εὐθέως ἐπιγνόντες αὐτὸν είδηση) και άρχισαν να περιφέρουν τους αρρώστους 55 περιέδραμον ὅλην τὴν πάνω στα κρεβάτια, εκεί όπου άκουγαν ότι βρίσκεται περίχωρον ἐκείνην καὶ ἤρ-ξαντο (ο Κύριος). ἐπὶ τοῖς κραβάττοις τοὺς κακῶς ἔχοντας περιφέ-ρειν ὅπου Και όπου κι αν έμπαινε, σε χωριά ή πόλεις ή στις ἤκουον ὅτι ἐκεῖ ἐστι· αγροτικές περιοχές, έβαζαν τους ασθενείς στις αγορές 56καὶ ὅπου ἂν εἰσεπορεύετο εἰς (πλατείες) και τον παρακαλούσαν να ακουμπήσουν κώμας ἢ πόλεις ἢ ἀγροὺς, ἐν ταῖς ἀγοραῖς ἐτίθεσαν τοὺς (αγγίξουν) έστω την άκρη του ρούχου του. και όσοι τον ἀσθενοῦντας καὶ παρεκάλουν ακουμπούσαν, σώζονταν (γιατρεύονταν). αὐτὸν ἵνα κἂν τοῦ κρασπέδου τοῦ ἱματίου αὐτοῦ ἅψωνται· καὶ ὅσοι ἂν ἥπτοντο αὐτοῦ, ἐσῴζοντο.

Κεφάλαιο ζ΄ (7ο) Ενότητες εβδόμου κεφαλαίου 1. Η υποκριτική τυπολατρία των Φαρισαίων και η απάντηση του Κυρίου 2. Το κήρυγμα του Κυρίου περί της πραγματικής ακαθαρσίας 3. Θεραπεία της κόρης μιας Εθνικής (ειδωλολάτρισσας Χαναναίας) 4. Θεραπεία κωφαλάλου

στ.1-13 στ. 14-23 στ. 24-30 στ. 31-37


Παραπομπές στην Αγία Γραφή στίχοι 1-13: Λουκ. ια΄38, Μτθ. ιε΄1-9 στίχοι 14-23: Μτθ. ιε΄10-20 στίχοι 24-30: Μτθ. ιε΄29-31 στίχοι 6-7: Ησαΐας κθ΄13 στίχος 10: Έξοδος κα΄15-16 1Καὶ συνάγονται πρὸς αὐτὸν οἱ Και μαζεύτηκαν κοντά του οι Φαρισαίοι και μερικοί Φαρισαῖοι καί τινες τῶν από τους γραμματείς που ήλθαν από τα Ιεροσόλυμα, γραμματέων ἐλθόντες ἀπὸ Ἱεροσολύμων· 2 καὶ ἰδόντες τινὰς τῶν μαθητῶν αὐτοῦ κοιναῖς χερ-σί, τοῦτ’ ἔστιν ἀνίπτοις, ἐσθίοντας ἄρτους, ἐμέμ-ψαντο·

κι επειδή είδαν μερικούς απ’ τους μαθητές του με ακάθαρτα χέρια, δηλαδή άπλυτα, να τρώνε ψωμί τους κατηγόρησαν,

3 οἱ γὰρ Φαρισαῖοι καὶ πάντες γιατί οι Φαρισαίοι και όλοι οι Ιουδαίοι, αν δεν πλύνουν οἱ Ἰουδαῖοι, ἐὰν μὴ πυγμῇ τα χέρια τους με το εξωτερικό μέρος της παλάμης, δεν νίψωνται τὰς χεῖρας, οὐκ 7 ἐσθίουσι, κρατοῦντες τὴν τρώνε κρατώντας την παράδοση των πρεσβυτέρων*. παράδοσιν τῶν πρεσβυ-τέρων· 4 καὶ ἀπὸ ἀγορᾶς, ἐὰν μὴ βαπτίσωνται, οὐκ ἐσθίουσι· καὶ ἄλλα πολλά ἐστιν ἃ παρέλαβον κρατεῖν, βαπτι-σμοὺς ποτηρίων καὶ ξεστῶν καὶ χαλκίων καὶ κλινῶν· 5ἔπειτα ἐπερωτῶσιν αὐτὸν οἱ Φαρισαῖοι καὶ οἱ γραμ-ματεῖς· Διατί οὐ περιπατοῦ-σιν οἱ μαθηταί σου κατὰ τὴν παράδοσιν τῶν πρεσβυτέ-ρων, ἀλλ’ ἀνίπτοις χερσὶν ἐσθίουσι τὸν ἄρτον; 6 ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς ὅτι Καλῶς προεφήτευσεν Ἡσα-ΐας περὶ ὑμῶν τῶν ὑποκριτῶν, ὡς γέγραπται· οὗτος ὁ λαὸς τοῖς χείλεσί με τιμᾷ, ἡ δὲ καρδία αὐτῶν πόρρω ἀπέχει ἀπ’ ἐμοῦ· 7 μάτην δὲ σέβονταί με, διδάσκοντες διδασκαλίας ἐντάλματα ἀνθρώπων.

Και απ’ την αγορά (όταν γυρίσουν) αν δε βουτηχτούν στο νερό δεν τρώνε. Και άλλα πολλά έκαναν (τηρώντας παραδόσεις) που παρέλαβαν (από γενιά σε γενιά) να τηρούν, (όπως ) πλύσιμο ποτηριών και σκευών και χάλκινων (σκευών) και κρεβατιών (ανακλίντρων). Έπειτα τον ρωτάνε οι Φαρισαίοι και οι γραμματείς: «Γιατί δεν βαδίζουν οι μαθητές σου σύμφωνα με την παράδοση των πρεσβυτέρων, αλλά με άπλυτα χέρια τρώνε το ψωμί τους;»

Αυτός απαντώντας τους είπε: «Καλά προφήτευσε ο Ησαΐας για σας τους υποκριτές, όπως είναι γραμμένο: (δηλαδή) αυτός ο λαός με τα χείλη με τιμά (ενν. εξωτερικά, τυπικά), αλλά η καρδιά τους είναι μακριά από μένα, μάταια (ανώφελα) με σέβονται αφού διδάσκουν διδασκαλίες ανθρώπινες εντολές,

8 ἀφέντες γὰρ τὴν ἐντολὴν τοῦ γιατί αφήνετε την εντολή του Θεού και κρατάτε την 7

42 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Θεοῦ κρατεῖτε τὴν παράδοσιν ανθρώπινη παράδοση, (δηλαδή) πλυσίματα σκευών τῶν ἀνθρώπων, βαπτισμοὺς και ποτηριών και διάφορα άλλα τέτοια πολλά κάνετε ξεστῶν καὶ πο-τηρίων, καὶ ἄλλα (κρατάτε).» παρόμοια τοιαῦτα πολλὰ ποιεῖτε. 9 καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Καλῶς και τους έλεγε: «Καλά κάνετε και δεν τηρείτε την ἀθετεῖτε τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ εντολή του Θεού για να τηρήσετε τη δική σας ἵνα τὴν παράδοσιν ὑμῶν παράδοση (ειρωνεία) ! τηρήσητε. (ο Ιησούς φέρνει κι άλλο παράδειγμα υποκρισίας τους) 10 Μωϋσῆς γὰρ εἶπε· τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου· Ο Μωϋσής* είπε: να τιμάς τον πατέρα σου και τη καί· ὁ κακολογῶν πατέρα ἢ μητέρα σου και (ότι) αυτός που κακολογεί τον πατέρα του ή τη μητέρα του πρέπει να θανατώνεται. μητέρα θανάτῳ τελευτάτω· 11 ὑμεῖς δὲ λέγετε· ἐὰν εἴπῃ ἄνθρωπος τῷ πατρὶ ἢ τῇ μητρί, Ενώ εσείς λέτε : Αν πει ο άνθρωπος στον πατέρα του ή κορβᾶν, ὅ ἐστι, δῶρον, ὃ ἐὰν ἐξ στη μητέρα του Κορβάν, που σημαίνει δώρο που θα ἐμοῦ ὠφεληθῇς, πάρεις από μένα (Κορβάν σημαίνει δώρο στο Θεό, αντί βοήθειας στους γονείς του), 12 καί οὐκέτι ἀφίετε αὐτὸν και τότε δεν τον αφήνετε να κάνει τίποτα για τον οὐδὲν ποιῆσαι τῷ πατρὶ αὐτοῦ ἢ πατέρα του ή τη μητέρα του (επειδή έχει ιερό…τάμα!), τῇ μητρί αὐτοῦ, ακυρώνοντας (αχρηστεύοντας) το λόγο του Θεού με 13 ἀκυροῦντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ τῇ παραδόσει ὑμῶν ᾗ την παράδοση σας, που εσείς οι ίδιοι παραδώσατε (δηλ. παρεδώκατε· καὶ παρόμοια οι ίδιοι με σας παλιότεροι πρε-σβύτεροι-γραμματείς). τοιαῦτα πολλὰ ποιεῖτε. Και πολλά παρόμοια πράγματα κάνετε.» 14 Καὶ προσκαλεσάμενος πάντα Και αφού προσκάλεσε όλο το πλήθος τους έλεγε: τὸν ὄχλον ἔλεγεν αὐτοῖς· «Ακούστε με όλοι και καταλάβετε (αυτά που θα σας Ἀκούετέ μου πάντες καὶ συνίετε. πω): 15 οὐδέν ἐστιν ἔξωθεν τοῦ Δεν υπάρχει κανένα πράγμα που να μπαίνει απ’ έξω ἀνθρώπου εἰσπορευόμενον εἰς (ως τροφή) στον άνθρωπο και να μπορεί να τον κάνει αὐτὸν ὃ δύναται αὐτόν κοινό (ακάθαρτο), αλλά αυτά που βγαίνουν (ενν. απ’ κοινῶσαι, ἀλλὰ τὰ την ακάθαρτη καρδιά), είναι αυτά που κάνουν ἐκπορευόμενά ἐστι τὰ κοινοῦντα ακάθαρτο τον άνθρωπο. τὸν ἄνθρωπον. Αν κανείς έχει αυτιά (πρόθυμα) ας ακούει.» 16 εἴ τις ἔχει ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω. Και όταν μπήκε σ’ ένα σπίτι (φεύγοντας) απ’ το 17 Καὶ ὅτε εἰσῆλθεν εἰς οἶκον πλήθος, τον ρωτούσαν οι μαθητές του για την ἀπὸ τοῦ ὄχλου, ἐπηρώτων αὐτὸν οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ περὶ τῆς παραβολή (το νόημά της). παραβολῆς.

Και τους λέει : «Ακόμα κι εσείς είστε ανίκανοι να 18 καὶ λέγει αὐτοῖς· Οὕτω καὶ ὑμεῖς ἀσύνετοί ἐστε; οὔπω καταλάβετε; Δεν καταλαβαίνετε πως ό,τι μπαίνει απ’ νοεῖτε ὅτι πᾶν τὸ ἔξωθεν έξω (μέσω του στόματος) στον άνθρωπο, δεν μπορεί εἰσπορευόμενον εἰς τὸν αυτό να τον κάνει ακάθαρτο; ἄνθρωπον οὐ δύναται αὐτὸν

43 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό κοινῶσαι; Πως δεν μπαίνει (αυτό) στην καρδιά του, αλλά στην κοιλιά και (από εκεί) βγαίνει στο αποχωρητήριο και έτσι καθαρίζει (αφήνει καθαρά) όλα τα φαγητά (ενν. τις ουσίες τους, τις χρήσιμες για τον οργανισμό).» (Τους) έλεγε βέβαια: «Αυτό που βγαίνει απ’ τον 20 ἔλεγε δὲ ὅτι τὸ ἐκ τοῦ άνθρωπο, εκείνο μπορεί να τον κάνει ακάθαρτο. ἀνθρώπου ἐκπορευόμενον, ἐκεῖνο κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον. Γιατί μέσα απ’ την καρδιά των ανθρώπων προέρχονται 21ἔσωθεν γὰρ ἐκ τῆς καρδίας οι κακές σκέψεις των ανθρώπων, οι μοιχείες, οι τῶν ἀνθρώπων οἱ διαλογισμοὶ πορνείες, οι φόνοι, οἱ κακοὶ ἐκπο-ρεύονται, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, φόνοι, Οι κλοπές, οι πλεονεξίες, οι πονηρίες, ο δόλος (η 22κλοπαί, πλεονεξίαι, πονηρίαι, δόλος, ἀσέλγεια, ὀφθαλμὸς απάτη), η ασέλγεια (ηθική παραλυσία {Π.Ν.Τ.}), το 19 ὅτι οὐκ εἰσπορεύεται αὐ-τοῦ εἰς τὴν καρδίαν, ἀλλὰ εἰς τὴν κοιλίαν, καὶ εἰς τὸν ἀφεδρῶνα ἐκπορεύεται, κα-θαρίζον πάντα τὰ βρώματα.

πονηρός, βλασφη-μία, πονηρό μάτι, η βλασφημία, η υπερηφάνεια, η τρέλα. ὑπερηφανία, ἀφροσύνη· Όλα αυτά τα πονηρά από μέσα προέρχονται και 23 πάντα ταῦτα τὰ πονηρὰ ἔσωθεν ἐκπορεύεται καὶ κοινοῖ κάνουν ακάθαρτο τον άνθρωπο (απέναντι του Θεού).» τὸν ἄνθρωπον. 24 Καὶ ἐκεῖθεν ἀναστὰς ἀπῆλθεν εἰς τὰ μεθόρια Τύρου καὶ Σιδῶνος. καὶ εἰσελθὼν εἰς οἰκίαν οὐδένα ἤθελε γνῶναι, καὶ οὐκ ἠδυνήθη λαθεῖν.

Και από εκεί ξεκίνησε και πήγε στα σύνορα της Τύρου και της Σιδώνας. Μπήκε σ’ ένα σπίτι ,όπου δεν ήθελε κανείς να το ξέρει, αλλά δεν μπορούσε να κρυφτεί (δεν μπόρεσε να ξεφύγει της προσοχής των ανθρώπων {Ι.θ.Κ.}.

25 ἀκούσασα γὰρ γυνὴ περὶ Γιατί όταν άκουσε μια γυναίκα γι’ αυτόν, της οποίας το αὐτοῦ, ἧς εἶχε τὸ θυγάτριον κοριτσάκι είχε πνεύμα ακάθαρτο, ήρθε (κοντά του) κι αὐτῆς πνεῦμα ἀκάθαρτον, έπεσε (γονατιστή) στα πόδια του. ἐλθοῦσα προσέπεσε πρὸς τοὺς πόδας αὐτοῦ· Αυτή η γυναίκα ήταν Ελληνίδα (ειδωλολάτρισσα), 26 ἡ δὲ γυνὴ ἦν Ἑλληνίς, Συροφοινίκισσα στην καταγωγή. Και του ζητούσε να Συροφοινίκισσα τῷ γένει· καὶ βγάλει το δαιμόνιο από την κόρη της. ἠρώτα αὐτὸν ἵνα τὸ δαιμόνιον ἐκβάλῃ ἐκ τῆς θυγατρὸς αὐτῆς. Ο Ιησούς όμως της είπε: «Άφησε πρώτα να χορτάσουν 27 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῇ· Ἄφες τα τέκνα (παιδιά-Ισραηλίτες), γιατί δεν είναι σωστό να πρῶτον χορτασθῆναι τὰ τέκνα· οὐ γάρ ἐστι καλὸν λαβεῖν τὸν πάρουμε το ψωμί των παιδιών (μας) και να το δώσουμε ἄρτον τῶν τέκνων καὶ τοῖς στα σκυλάκια (εθνικούς).» κυναρίοις βαλεῖν. Και αυτή απάντησε και του είπε: «Ναι Κύριε, (αλλά) 28 ἡ δὲ ἀπεκρίθη καὶ λέγει και τα σκυλάκια κάτω απ’ το τραπέζι τρώνε από τα αὐτῷ· Ναί, Κύριε· καὶ τὰ ψίχουλα (που πέφτουν) των παιδιών.» κυνάρια ὑποκάτω τῆς τραπέζης ἐσθίουσιν ἀπὸ τῶν ψιχίων τῶν παιδίων. Και της είπε: «Γι’ αυτά τα λόγια (που είπες, ενν. την 29 καὶ εἶπεν αὐτῇ· Διὰ τοῦτον πίστη της) πήγαινε. Έχει βγει το δαιμόνιο απ’ την κόρη

44 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό τὸν λόγον ὕπαγε· ἐξελήλυθε τὸ σου.» δαιμόνιον ἐκ τῆς θυγατρός σου. Και όταν έφυγε για το σπίτι της, βρήκε το παιδί 30 καὶ ἀπελθοῦσα εἰς τὸν οἶκον ξαπλωμένο στο κρεβάτι και το δαιμόνιο να έχει φύγει. αὐτῆς εὗρε τὸ παιδίον βεβλημένον ἐπὶ τὴν κλίνην καὶ τὸ δαιμόνιον ἐξελη-λυθός. Και πάλι αφού έφυγε απ’ τα σύνορα Τύρου και 31 Καὶ πάλιν ἐξελθὼν ἐκ τῶν Σιδώνας, ήρθε προς τη θάλασσα (λίμνη) της Γαλιλαίας ὁρίων Τύρου καὶ Σιδῶνος ἦλθε (περνώντας) μέσα απ’ τα σύνορα της Δεκάπολης. πρὸς τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας ἀνὰ μέσον τῶν ὁρίων Δεκαπόλεως. Και του φέρνουν έναν κωφό και μουγκό (κωφάλαλο) 32 καὶ φέρουσιν αὐτῷ κωφὸν μογιλάλον καὶ παρακαλοῦ-σιν και τον παρακαλούν να βάλει πάνω του το χέρι. αὐτὸν ἵνα ἐπιθῇ αὐτῷ τὴν χεῖρα. Και αφού τον πήρε (παράμερα) απ’ τον κόσμο 33 καὶ ἀπολαβόμενος αὐτὸν ιδιαιτέρως, έβαλε τα δάχτυλά του στα αυτιά του ἀπὸ τοῦ ὄχλου κατ’ ἰδίαν ἔβαλε (κωφάλαλου) και αφού έφτυσε (στο δάχτυλό του), τοὺς δακτύλους αὐτοῦ εἰς τὰ ὦτα άγγιξε τη γλώσσα του. αὐτοῦ, καὶ πτύσας ἥψατο τῆς γλώσσης αὐτοῦ, Και κοιτώντας πάνω προς τον ουρανό, αναστέναξε και 34 καὶ ἀναβλέψας εἰς τὸν του λέει: «εφφαθά», που είναι (σημαίνει) «ανοίξου!», οὐρανὸν ἐστέναξε καὶ λέγει αὐτῷ· Ἐφφαθά, ὅ ἐστι διανοίχθητι. και αμέσως άνοιξαν τ’ αυτιά του (η ακοή) και λύθηκε 35 καὶ εὐθέως διηνοίχθησαν το δέσιμο της γλώσσας του και μιλούσε σωστά. αὐτοῦ αἱ ἀκοαί καὶ ἐλύθη ὁ δεσμὸς τῆς γλώσσης αὐτοῦ, καὶ ἐλάλει ὀρθῶς. Και τους διέταξε να μην πουν (αυτό) σε κανέναν, 36 καὶ διεστείλατο αὐτοῖς ἵνα μηδενὶ εἴπωσιν· ὅσον δὲ αὐτὸς (αλλά) όσο αυτός διέταζε, πολύ περισσότερο (αυτοί) αὐτοῖς διεστέλλετο, μᾶλλον κήρυτταν (διακήρυτταν αυτοί που είδαν το θαύμα). περισσότερον ἐκή-ρυσσον. 37 καὶ ὑπερπερισσῶς Και περισσότερο εκπλήττονταν (θαύμαζαν) λέγοντας: ἐξεπλήσσοντο λέγοντες· Καλῶς «Όλα καλά (τα) έχει κάνει , και τους κωφούς κάνει να πάντα πεποίηκε· καὶ τοὺς ακούνε και τους μουγκούς να μιλάνε.» κωφοὺς ποιεῖ ἀκούειν καὶ τοὺς ἀλάλους λαλεῖν.

Κεφάλαιο η΄ (8ο) Ενότητες ογδόου κεφαλαίου 1. Πολλαπλασιασμός των επτά άρτων και χορτασμός των 4.000 2. Η «ζύμη» των Φαρισαίων και η πνευματική τύφλωση

στ. 1-9 στ. 10-21


3. 4. 5. 6.

των μαθητών του Κυρίου Η θεραπεία του τυφλού της Βηθσαΐδά Η ομολογία του Πέτρου περί Χριστού Ο Κύριος προλέγει το Πάθος και την Ανάστασή Του Η αυταπάρνηση, ο προσωπικός σταυρός των μαθητών και η σωτηρία της ψυχής των πιστών

στ. 22-26 στ. 27-29 στ. 30-33 στ. 34-38

Παραπομπές στην Αγία Γραφή στίχοι 1-9: Μαρκ. στ΄34-44, Μτθ. ιε΄32-39 στίχοι 10-21:Μτθ. ιστ΄4-12 στίχοι 22-26: Ιωάν. θ΄6 (παραπλήσιο θαύμα) στίχοι 27-30: Λουκ. θ΄18-21, Μτθ. ιστ΄13-20 στίχοι 31-33: Μτθ. ιστ΄21-23, Λουκ. θ΄22 στίχοι 34-38: Λουκ. θ΄23-26, Μτθ. ιστ΄24-27

Περικοπές που διαβάζονται στις ιερές ακολουθίες η΄34-38: Κυριακή Γ΄ Νηστειών και Κυριακή μετά την Ύψωση του Τιμίου ………..Σταυρού (μετά την 14η Σεπτεμβρίου)

1 Ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις πάλιν Εκείνες τις μέρες πάλι, επειδή μαζεύτηκε πολύς λαός πολλοῦ ὄχλου ὄντος καὶ μὴ και επειδή δεν είχαν τι να φάνε , προσκαλώντας ο ἐχόντων τί φάγωσι, Ιησούς τους μαθητές του, τους λέει: προσκαλεσάμενος ὁ Ἰησοῦς τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ λέγει αὐτοῖς· 2 Σπλαγχνίζομαι ἐπὶ τὸν ὄχλον, «Σπλαχνίζομαι (συμπονώ) τον κόσμο, γιατί ὅτι ἤδη ἡμέραι τρεῖς προσμένουσί παραμένουν μαζί μου τρεις μέρες και δεν έχουν τι να μοι καὶ οὐκ ἔχουσι τί φάγωσι· φάνε, 3 καὶ ἐὰν ἀπολύσω αὐτοὺς νήστεις εἰς οἶκον αὐτῶν, και εάν τους αφήσω να φύγουν νηστικούς για το ἐκλυθήσονται ἐν τῇ ὁδῷ· τινὲς σπίτι τους, θα αποκάμουν στο δρόμο, γιατί μερικοί έχουν έρθει από μακριά.» γὰρ αὐτῶν ἀπὸ μακρόθεν ἥκασι. 4 καὶ ἀπεκρίθησαν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ· Πόθεν τούτους Και του απάντησαν οι μαθητές του: «Από πού (με τι)

46 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό χορτάσαι μπορεί κανείς να τους χορτάσει με ψωμί (φαγητό) στην ερημιά;» 5 καὶ ἐπηρώτα αὐτούς· Πόσους ἔχετε ἄρτους; οἱ δὲ εἶπον· Ἑπτά. Και τους ρωτούσε: «Πόσα ψωμιά έχετε;» Και αυτοί 6 καὶ παρήγγειλε τῷ ὄχλῳ απάντησαν: «Επτά.» ἀναπεσεῖν ἐπὶ τῆς γῆς· καὶ λαβὼν Και παρήγγειλε στον κόσμο να ξαπλώσουν τοὺς ἑπτὰ ἄρτους εὐχαριστήσας (καθίσουν) στη γη. Και παίρνοντας τα εφτά ψωμιά, ἔκλασε καὶ ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς αφού ευχαρίστησε8 (το Θεό-Πατέρα Του), τα έκοψε αὐτοῦ ἵνα παρατιθῶσι· καὶ και έδινε στους μαθητές του για να τα προσφέρουν. παρέθηκαν τῷ ὄχλῳ. Και αυτοί τα πρόσφεραν στον κόσμο. 7 καὶ εἶχον ἰχθύδια ὀλίγα· καὶ Και είχαν και λίγα ψαράκια (που) και αυτά αφού τα αὐτὰ εὐλογήσας εἶπε παρατιθέναι ευλόγησε, είπε να τα προσφέρουν κι αυτά. καὶ αὐτὰ. δυνήσεταί τις ὧδε ἄρτων ἐπ’ ἐρημίας;

8 ἔφαγον δὲ καὶ ἐχορτάσθησαν, καὶ ἦραν περισσεύματα κλασμάτων ἑπτὰ σπυρίδας.

Έφαγαν και χόρτασαν (όλοι) και πήραν περισσεύματα (φαγητών) εφτά μεγάλα κοφίνια.

9 ἦσαν δὲ ὡς τετρακισχίλιοι· καὶ Ήταν (εκεί) περίπου τέσσερις χιλιάδες. Και τους ἀπέλυσεν αὐτούς. άφησε να φύγουν. 10 Καὶ ἐμβὰς εὐθὺς εἰς τὸ πλοῖον μετὰ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ ἦλθεν Και αφού μπήκε κατόπιν στο πλοίο με τους μαθητές του, ήρθε (πέρασε) στην περιοχή Δαλμανουθά*. εἰς τὰ μέρη Δαλμανουθά. 11 Καὶ ἐξῆλθον οἱ Φαρισαῖοι καὶ ἤρξαντο συζητεῖν αὐτῷ, ζητοῦντες Και βγήκαν οι Φαρισαίοι και άρχισαν να συζητούν παρ’ αὐτοῦ σημεῖον ἀπὸ τοῦ μαζί του, ζητώντας (απόδειξη ή θαύμα) από τον οὐρανοῦ, πειράζοντες αὐτόν. ουρανό εκπειράζοντάς τον (τον «δοκίμαζαν»). 12 καὶ ἀναστενάξας τῷ πνεύματι αὐτοῦ λέγει· Τί ἡ γενεὰ αὕτη Και αφού αναστέναξε από μέσα του, λέει: «Γιατί αυτή σημεῖον ἐπιζητεῖ; ἀμὴν λέγω ὑμῖν, η γενιά ζητάει θαύμα; Αλήθεια σας λέω, σ’ αυτή τη εἰ δοθήσεται τῇ γενεᾷ ταύτῃ γενιά δε θα δοθεί θαύμα.» (Επειδή εσείς δεν σημεῖον. πρόκειται να πιστέψετε.) 13 καὶ ἀφεὶς αὐτοὺς εἰς τὸ πλοῖον Και αφού τους άφησε, έφυγε πάλι με το πλοίο (για ἀπῆλθε πάλιν. απέναντι). 14 Καὶ ἐπελάθοντο λαβεῖν Όμως ξέχασαν να πάρουν ψωμιά, και δεν είχαν παρά ἄρτους, καὶ εἰ μὴ ἕνα ἄρτον οὐκ μόνο ένα ψωμί μαζί τους στο πλοίο. εἶχον μεθ’ ἑαυτῶν ἐν τῷ πλοίῳ. 15 καὶ διεστέλλετο αὐτοῖς λέγων· Ὁρᾶτε, βλέπετε ἀπὸ τῆς ζύμης τῶν Φαρισαίων καὶ τῆς ζύμης Ἡρῴδου.

Και τους καθιστούσε προσεκτικούς λέγοντας: «Κοιτάτε, προσέχετε απ’ το προζύμι των Φαρισαίων και το προζύμι του Ηρώδη (αποφύγετέ τους).»

16 καὶ διελογίζοντο πρὸς Και σκέφτονταν μεταξύ τους (συζητούσαν) λέγοντας: ἀλλήλους λέγοντες ὅτι ἄρτους οὐκ «(Τι εννοεί ο Κύριος λέγοντας) ότι ψωμιά δεν ἔχομεν.

8

47 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 17 καὶ γνοὺς ὁ Ἰησοῦς λέγει αὐτοῖς· Τί διαλογίζεσθε ὅτι ἄρτους οὐκ ἔχετε; οὔπω νοεῖτε οὐδὲ συνίετε; ἔτι πεπωρωμένην ἔχετε τὴν καρδίαν ὑμῶν; 18 ὀφθαλμοὺς ἔχοντες οὐ βλέπετε, καὶ ὦτα ἔχοντες οὐκ ἀκούετε; καὶ οὐ μνημονεύετε; 19 ὅτε τοὺς πέντε ἄρτους ἔκλασα εἰς τοὺς πεντακισχιλίους, καὶ πόσους κοφίνους κλασμάτων πλήρεις ἤρατε; λέγουσιν αὐτῷ· δώδεκα. 20 ὅτε δὲ τοὺς ἑπτὰ εἰς τοὺς τετρακισχιλίους, πόσων σπυρίδων πληρώματα κλασμάτων ἤρατε; οἱ δὲ εἶπον· Ἑπτά. 2καὶ ἔλεγεν συνίετε;

αὐτοῖς·

Οὔπω

έχουμε;» Και γνωρίζοντας ο Ιησούς (τη σκέψη τους) τούς λέει: «τι, σκέφτεστε ότι δεν έχετε ψωμιά; Ακόμα δεν εννοείτε και δεν καταλαβαίνετε; Ακόμα έχετε πωρωμένη την καρδιά σας; (ενν. γήινη, σαρκική καρδιά) ενώ έχετε μάτια, δε βλέπετε και ενώ έχετε αυτιά, δεν ακούτε; Και δε θυμάστε; (ενν. δεν έχει καταγραφεί στην καρδιά σας;) Τότε που έκοψα τα πέντε ψωμιά (και τα μοιράσατε) στους πέντε χιλιάδες, πόσα κοφίνια γεμάτα από κομμάτια (περισσεύματα) πήρατε;» Λένε σ’ αυτόν οι μαθητές : «Δώδεκα.» « Όταν τα επτά (ψωμιά έκοψα) για τους τέσσερις χιλιάδες, πόσα μεγάλα κοφίνια γεμάτα με κομμάτια πήρατε;» Και αυτοί είπαν: «Εφτά.» Και τους έλεγε: «Ακόμη δεν καταλαβαίνετε;»

22 Καὶ ἔρχεται εἰς Βηθσαϊδά, καὶ φέρουσιν αὐτῷ τυφλὸν καὶ Και έρχεται στη Βηθσαϊδά. Και του φέρνουν έναν παρακαλοῦσιν αὐτὸν ἵνα αὐτοῦ τυφλό και τον παρακαλούν να τον αγγίξει (για να ἅψηται. τον θεραπεύσει). 23 καὶ ἐπιλαβόμενος τῆς χειρὸς Και αφού πήρε τον τυφλό από το χέρι, τον έβγαλε τοῦ τυφλοῦ ἐξήγαγεν αὐτὸν ἔξω έξω απ’ το χωριό. Και αφού έφτυσε στα μάτια του, τῆς κώμης, καὶ πτύσας εἰς τὰ ὄμματα αὐτοῦ, ἐπιθεὶς τὰς χεῖρας βάζοντας τα χέρια πάνω του, τον ρωτούσε αν βλέπει αὐτῷ ἐπηρώτα αὐτόν εἴ τι βλέπει. τίποτε. 24 καὶ ἀναβλέψας ἔλεγε· Βλέπω τοὺς ἀνθρώπους ὡς δένδρα Και ( ο τυφλός) κοιτάζοντας προς τα πάνω έλεγε: «Βλέπω τους ανθρώπους σαν δέντρα που περιπατοῦντας. 25 εἶτα πάλιν ἐπέθηκε τὰς χεῖρας περπατούν.» ἐπὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ καὶ Έπειτα πάλι (ο Κύριος) έβαλε τα χέρια του πάνω στα ἐποίησεν αὐτὸν ἀναβλέψαι, καὶ μάτια του και τον έκανε να δει, και αποκαταστάθηκε ἀποκατεστά-θη, καὶ ἀνέβλεψε (η όρασή του) και τους είδε όλους καθαρά. τηλαυγῶς ἅπαντας. 26 καὶ ἀπέστειλεν αὐτὸν εἰς οἶκον αὐτοῦ λέγων· Μηδὲ εἰς τὴν κώμην Και τον έστειλε στο σπίτι λέγοντάς του: «Ούτε στο εἰσέλθῃς μηδὲ εἴπῃς τινὶ ἐν τῇ χωριό να μη μπεις, ούτε σε κανέναν από το χωριό να κώμῃ. πεις τίποτα(ενν. για το θαύμα).» 27 Καὶ ἐξῆλθεν ὁ Ἰησοῦς καὶ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ εἰς τὰς κώμας Και βγήκε ο Ιησούς και οι μαθητές του προς τα χωριά Καισαρείας τῆς Φιλίππου· καὶ ἐν τῇ ὁδῷ ἐπηρώτα τοὺς μαθητὰς της Καισάρειας* του Φιλίππου. Και στο δρόμο

48 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό αὐτοῦ λέγων αὐτοῖς· Τίνα με ρωτούσε τους μαθητές λέγοντάς τους: «Ποιος λένε οι λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι; άνθρωποι ότι είμαι;» 28 οἱ δὲ ἀπεκρίθησαν· Ἰωάννην τὸν βαπτιστήν, καὶ ἄλλοι Ἠλίαν, Και αυτοί απάντησαν: «Ο Ιωάννης ο βαπτιστής και ἄλλοι δὲ ἕνα τῶν προφητῶν. άλλοι ο Ηλίας και άλλοι (ότι είσαι) κάποιος από τους 29 καὶ αὐτὸς λέγει αὐτούς· Ὑμεῖς προφήτες.» δὲ τίνα με λέγετε εἶναι; Και αυτός τους λέει: «Εσείς ποιος λέτε (νομίζετε) ότι ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος λέγει είμαι;» Παίρνοντας το λόγο ο Πέτρος του λέει: «Εσύ αὐτῷ· Σὺ εἶ ὁ Χριστός. είσαι ο Χριστός*.» 30 καὶ ἐπετίμησεν αὐτοῖς ἵνα μηδενὶ λέγωσι περὶ αὐτοῦ. Και τους διέταξε να μη λένε τίποτα σε κανέναν γι’ 31 Καὶ ἤρξατο διδάσκειν αὐτοὺς αυτό (το θέμα). ὅτι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου Και άρχισε να τους διδάσκει ότι πρέπει ο γιος του πολλὰ παθεῖν, καὶ ἀποδοκιμασθῆναι ἀπὸ τῶν ανθρώπου (ο ίδιος δηλαδή ο Χριστός, ο Μεσσίας) πρεσβυτέρων καὶ τῶν ἀρχιε-ρέων πολλά να πάθει και να αποδοκιμαστεί από τους καὶ τῶν γραμματέων, καὶ πρεσβυτέρους και τους αρχιερείς και τους ἀποκτανθῆναι καὶ μετὰ τρεῖς γραμματείς, και να θανατωθεί και μετά από τρεις ἡμέρας ἀναστῆναι· μέρες ν’ αναστηθεί. 32 καὶ παρρησίᾳ τὸν λόγον Και τα έλεγε θαρρετά αυτά τα λόγια, ενώ ο Πέτρος, ἐλάλει. καὶ προσλαβόμενος αὐτὸν αφού τον πήρε ιδιαιτέρως άρχισε να τον αποτρέπει ὁ Πέτρος ἤρξατο ἐπιτιμᾶν αὐτῷ. (προσπαθούσε να του αλλάξει γνώμη). 33 ὁ δὲ ἐπιστραφεὶς καὶ ἰδὼν τοὺς Ο Κύριος όμως γυρίζοντας και βλέποντας τους μαθητὰς αὐτοῦ ἐπετίμησε τῷ μαθητές μάλωσε τον Πέτρο λέγοντας: «Φύγε μακριά Πέτρῳ λέγων· Ὕπαγε ὀπίσω μου, μου Σατανά, γιατί δεν πιστεύεις σ’ αυτά που θέλει ο σατανᾶ· ὅτι οὐ φρονεῖς τὰ τοῦ Θεός, αλλά σ’ αυτά (που αρέσουν) στους Θεοῦ, ἀλλὰ τὰ τῶν ἀνθρώπων. ανθρώπους.» 34 Καὶ προσκαλεσάμενος τὸν ὄχλον σὺν τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ Και προσκαλώντας το πλήθος μαζί με τους μαθητές εἶπεν αὐτοῖς· Ὅστις θέλει ὀπίσω του, τους είπε: «Όποιος θέλει πίσω μου να με μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ακολουθήσει (να έρθει), ας απαρνηθεί τον εαυτό του ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν και ας σηκώσει το σταυρό του9, κι ας μ’ ακολουθήσει. αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι. 35 ὃς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· ὃς δ’ ἂν ἀπολέσῃ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἕνεκεν ἐμοῦ καὶ τοῦ εὐαγγελίου, οὗτος σώσει αὐτήν.

Γιατί όποιος θέλει να σώσει τη ζωή του, θα τη χάσει. Κι όποιος χάσει τη δική του ζωή, εξαιτίας μου (του ονόματός μου) και εξαιτίας του ευαγγελίου, αυτός θα τη σώσει10.

36 τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ Γιατί τι θα ωφελήσει τον άνθρωπο αν κερδίσει τον ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; κόσμο όλο και χάσει (ζημιώσει) την ψυχή του; 37 ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀΉ τι αντάλλαγμα θα δώσει (μπορεί να δώσει) ο ντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ; άνθρωπος για την ψυχή του; 9 1

49 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 38 ὃς γὰρ ἐὰν ἐπαισχυνθῇ με καὶ τοὺς ἐμοὺς λόγους ἐν τῇ γενεᾷ ταύτῃ τῇ μοιχαλίδι καὶ ἁμαρτωλῷ, καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπαισχυνθήσεται αὐτὸν ὅταν ἔλθῃ ἐν τῇ δόξῃ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀγγέλων τῶν ἁγίων.

Γιατί όποιος ντραπεί για μένα και για τα λόγια μου σ’ αυτή τη γενιά, τη μοιχό και αμαρτωλή, και ο γιος του ανθρώπου θα ντραπεί γι’ αυτόν, όταν έρθει με τη δόξα του Πατέρα του μαζί με τους αγίους αγγέλους (ενν. την Δευτέρα του Κυρίου Παρουσία).» {Ο επόμενος στίχος η΄1 είναι φυσική συνέχεια των προηγουμένων λόγων του Κυρίου}

Κεφάλαιο θ΄ (9ο) Ενότητες ενάτου κεφαλαίου 1. 2. 3. 4.

Η ίδρυση της εκκλησίας ως βασιλείας του Θεού στη γη Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος Θεραπεία δαιμονισμένου (σεληνιασμένου) νέου Ο Κύριος προλέγει για δεύτερη φορά το Πάθος και την Ανάστασή του. 5. «Φιλοδοξίες» μαθητών και μάθημα ταπεινώσεως 6. Να μη σκανδαλίζουμε

στ.1 στ.2-13 στ. 14-29 στ. 30-32 στ. 33-37 στ. 38-50

Παραπομπές στην Αγία Γραφή στίχος 1: Λουκ. θ΄27, Μτθ. ιστ΄28 στίχοι 2-13: Λουκ. θ΄28-36, Μτθ. ιζ΄1-9 στίχοι 14-29: Λουκ. θ΄37-42, Μτθ. ιζ΄14-21 στίχοι 30-32: Μάρκ. η΄ 31, Λουκ. θ΄43-45, ιη΄34, Μτθ. ιζ΄22-23 στίχοι 33-37: Λουκ. θ΄46-48, Μτθ.ιη΄1-5 στίχοι 38-50: Λουκ. θ΄49-50, ια΄23, ιδ΄34-35, ιζ΄1-2, Μτθ. ε΄29-30, ι΄42, ……………… ιβ΄30, ιη΄6-9, Κολασ. δ΄6, Εβρ. ι΄27, Ησαΐας ξστ΄24, Σοφ. ……………….Σειρ. ζ΄17

Περικοπές που διαβάζονται στις ιερές ακολουθίες θ΄1 (με η΄34-38): Κυριακή μετά την Ύψωση (μετά την 14η Σεπτεμβρίου) θ΄17-32: Κυριακή Δ΄ Νηστειών

50 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Και11 τους έλεγε: «Αλήθεια σας λέω ότι είναι (υπάρχουν) μερικοί απ’ αυτούς που στέκονται εδώ, που δε θα γευθούν θάνατο, ώσπου να δουν τη βασιλεία του Θεού να έρχεται με δύναμη (ενν. την ίδρυση της Εκκλησίας του Θεού στη γη {Π.Ν.Τ.}.» Και μετά από έξι μέρες παίρνει ο Ιησούς τον Πέτρο 2 Καὶ μεθ’ ἡμέρας ἓξ και τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη και τους ανεβάζει σ’ παραλαμβάνει ὁ Ἰησοῦς τὸν ένα ψηλό βουνό ιδιαιτέρως μόνους τους, και (εκεί) Πέτρον καὶ τὸν Ἰάκωβον καὶ τὸν μεταμορφώθηκε μπροστά τους. Ἰωάννην καὶ ἀναφέρει αὐτοὺς εἰς ὄρος ὑψηλὸν κατ’ ἰδίαν μόνους· καὶ μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν, Και τα ρούχα του έγιναν αστραφτερά, πολύ άσπρα 3 καὶ τὰ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο σαν χιόνι, τόσο που (κανένας) βαφέας στη γη δε στίλβοντα, λευκὰ λίαν ὡς χιών, μπορεί να ασπρίσει (να τα λευκάνει δηλαδή τόσο). οἷα γναφεὺς ἐπὶ τῆς γῆς οὐ δύναται οὕτω λευκᾶναι. Και φανερώθηκε σ’ αυτούς ο Ηλίας (εκπρόσωπος 4 καὶ ὤφθη αὐτοῖς Ἠλίας σὺν των προφητών)με το Μωϋσή (εκπρόσωπος του Μωϋσεῖ, καὶ ἦσαν συλλα-λοῦντες Νόμου) και συνομιλούσαν με τον Ιησού. Και τῷ Ἰησοῦ. καὶ ἀποκρι-θεὶς ὁ παίρνοντας το λόγο ο Πέτρος λέει στον Ιησού: Πέτρος λέγει τῷ Ἰησοῦ· 1 Καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι εἰσί τινες ὧδε τῶν ἑστηκότων, οἵτινες οὐ μὴ γεύσωνται θανάτου ἕως ἂν ἴδωσι τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ἐληλυθυῖαν ἐν δυνάμει.

«Διδάσκαλε, καλό είναι να μείνουμε εμείς. Ας 5 Ραββί, καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε στήσουμε τρεις σκηνές, για σένα μία και για τον εἶναι· καὶ ποιήσωμεν σκηνάς Μωϋσή μία και για τον Ηλία μία.» τρεῖς, σοὶ μίαν καὶ Μωϋσεῖ μίαν (Τα έλεγε αυτά) γιατί δεν ήξερε τι να πει, επειδή καὶ Ἠλίᾳ μίαν. ήταν πολύ φοβισμένοι. 6 οὐ γὰρ ᾔδει τί λαλήσῃ· ἦσαν γὰρ ἔκφοβοι. Και έγινε (ήρθε) ένα σύννεφο που τους σκέπασε και 7καὶ ἐγένετο νεφέλη ἐπισκιάζουσα αὐτοῖς, καὶ ἦλθε φωνὴ ἐκ τῆς νεφέλης λέγουσα· Οὗ-τός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός· αὐτοῦ ἀκούετε.

ήρθε (ακούστηκε) μια φωνή από το σύννεφο που έλεγε : «Αυτός είναι ο υιός μου ο αγαπημένος, αυτόν να ακούτε (προσέχετε).» Και ξαφνικά, όταν κοίταξαν (οι τρεις μαθητές) δεν είδαν πλέον κανέναν, παρά μόνο τον Ιησού μαζί 8 καὶ ἐξάπινα περιβλεψάμενοι οὐκέτι οὐδένα εἶδον, ἀλλὰ τὸν τους. Και ενώ κατέβαιναν από το βουνό, τους διέταξε να Ἰησοῦν μόνον μεθ’ ἑαυτῶν. μην διηγηθούν σε κανέναν αυτά που είδαν (τη 9 καταβαινόντων δὲ αὐτῶν ἀπὸ τοῦ ὄρους διεστείλατο αὐτοῖς ἵνα Μεταμόρφωση), παρά μόνον (τότε) όταν ο γιος του μηδενὶ διηγήσωνται ἃ εἶδον, εἰ μὴ ανθρώπου αναστηθεί απ’ τους νεκρούς. ὅταν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ. 10 καὶ τὸν λόγον ἐκράτησαν, πρὸς ἑαυτοὺς συζητοῦντες τί ἐστι τὸ ἐκ νεκρῶν ἀναστῆναι. 1

Και κράτησαν το λόγο (ενν. το κράτησαν κρυφό), συζητώντας μεταξύ τους τι να σημαίνει το: «να αναστηθεί από τους νεκρούς».

51 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Και τον ρωτούσαν κι έλεγαν: «Γιατί λένε οι γραμματείς ότι ο Ηλίας πρέπει να έρθει πρώτα;» Και αυτός απαντώντας τους είπε: «Ο Ηλίας αφού 12 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς· έρθει πρώτος, θα αποκαταστήσει τα πάντα (θα βάλει Ἠλίας μὲν ἐλθὼν πρῶτον σε τάξη τις σχέσεις Θεού-ανθρώπων {Π.Ν.Τ.}). Και ἀποκαθιστᾷ πάντα· καὶ πῶς πώς έχει γραφτεί για τον γιο του ανθρώπου ότι θα γέγραπται ἐπὶ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἵνα πολλὰ πάθῃ καὶ πάθει πολλά και θα εξευτελιστεί; ἐξουδενωθῇ; 12 13 ἀλλὰ λέγω ὑμῖν ὅτι καὶ Ἠλίας Αλλά σας λέω ότι και ο Ηλίας έχει έρθει , και του ἐλήλυθε, καὶ ἐποίησαν αὐτῷ ὅσα έκαναν όσα ήθελαν (οι Ιουδαίοι), καθώς έχει γραφεί ἠθέλησαν, καθὼς γέγραπται ἐπ’ γι’ αυτόν (στην Παλαιά Διαθήκη).» αὐτόν. 11 καὶ ἐπηρώτων αὐτὸν λέγοντες, ὅτι λέγουσιν οἱ γραμματεῖς ὅτι Ἠλίαν δεῖ ἐλθεῖν πρῶτον.

14 Καὶ ἐλθὼν πρὸς τοὺς μαθητὰς Και όταν ήρθε προς τους μαθητές (τους υπόλοιπους), εἶδεν ὄχλον πολὺν περὶ αὐτοὺς, είδε πολύ κόσμο γύρω τους και γραμματείς να καὶ γραμματεῖς συζητοῦντας συζητούν μ’ αυτούς. αὐτοῖς. Κι αμέσως όλο το πλήθος, μόλις τον είδε, 15 καὶ εὐθέως πᾶς ὁ ὄχλος ἰδόντες θαμπώθηκε (απ’ τη χαρά τους) και τρέχοντας (κοντά αὐτὸν ἐξεθαμβήθησαν, καὶ του) τον χαιρετούσε. προστρέχοντες ἠσπάζοντο αὐτόν. 16 καὶ ἐπηρώτησε τοὺς Και ρώτησε τους γραμματείς: «Τι συζητάτε μεταξύ γραμματεῖς· Τί συζητεῖτε πρὸς σας;» ἑαυτούς; 17 καὶ ἀποκριθεὶς εἷς ἐκ τοῦ Και απαντώντας (παίρνοντας το λόγο) ένας απ’ το ὄχλου εἶπε· Διδάσκαλε, ἤνεγκα τὸν πλήθος είπε «Διδάσκαλε, έφερα το γιο μου που έχει υἱόν μου πρὸς σέ, ἔχοντα πνεῦμα (καταληφθεί από) άλαλο πνεύμα. ἄλαλον. 18 καὶ ὅπου ἂν αὐτὸν καταλάβῃ, ῥήσσει αὐτόν, καὶ ἀφρίζει καὶ τρίζει τοὺς ὀδόντας αὐτοῦ, καὶ ξηραί-νεται· καὶ εἶπον τοῖς μαθηταῖς σου ἵνα αὐτὸ ἐκβάλωσι, καὶ οὐκ ἴσχυσαν.

Και όπου (όταν) τον πιάσει, τον ρίχνει (κάτω) και αφρίζει και τρίζει τα δόντια του και γίνεται ξερός (αναίσθητος). Και είπα στους μαθητές σου να το βγάλουν (το δαιμόνιο) και (αλλά) δεν μπόρεσαν.»

19 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς αὐτῷ λέγει· Ὦ Αυτός απαντώντας σ’ αυτόν λέει: «Ω γενιά άπιστη, γενεὰ ἄπιστος, ἕως πότε πρὸς ως πότε θα είμαι μαζί σας; Ως πότε θα σας ανέχομαι; ὑμᾶς ἔσομαι; ἕως πότε ἀνέξομαι Φέρτε τον κοντά μου.» Και τον έφεραν κοντά του. ὑμῶν; φέρετε αὐτὸν πρός με. καὶ ἤνεγκαν αὐτὸν πρὸς αὐτόν. 20 καὶ ἰδὼν αὐτὸν εὐθέως τὸ Και μόλις το δαιμόνιο τον είδε, τον σπάραξε (τον πνεῦμα ἐσπάραξεν αὐτόν, καὶ πεσὼν ἐπὶ τῆς γῆς ἐκυλίετο τάραξε) και αφού έπεσε στη γη (ενν. το παιδί), κυλιόταν αφρίζοντας. ἀφρίζων. 21 καὶ ἐπηρώτησε τὸν πατέρα

1

52 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό αὐτοῦ· Πόσος χρόνος ἐστὶν ὡς Και ρώτησε (ο Ιησούς) τον πατέρα του: «Πόσος τοῦτο γέγονεν αὐτῷ; ὁ δὲ εἶπε· χρόνος είναι από τότε που έχει συμβεί αυτό;» Αυτός παιδιόθεν. είπε: «Από παιδί, 22 καὶ πολλάκις αὐτὸν καὶ εἰς πῦρ και πολλές φορές τον έριξε και στη φωτιά και στα ἔβαλε καὶ εἰς ὕδατα, ἵνα ἀπολέσῃ νερά για να τον σκοτώσει. Αλλά αν κάτι μπορείς (να αὐτόν· ἀλλ’ εἴ τι δύνασαι, κάνεις), βοήθησέ μας, αν μας σπλαχνίζεσαι (αν μας βοήθησον ἡμῖν σπλαγχνισθεὶς ἐφ’ λυπάσαι).» ἡμᾶς. 23 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ· Τὸ εἰ δύνασαι πιστεῦσαι, πάντα δυνατὰ Ο Ιησούς είπε σ’ αυτόν: «Αν μπορείς να πιστέψεις, (τότε) όλα είναι δυνατά στον πιστό.» τῷ πιστεύοντι. 24 καὶ εὐθέως κράξας ὁ πατὴρ τοῦ παιδίου μετὰ δακρύων ἔλεγε· Και αμέσως φωνάζοντας δυνατά ο πατέρας του Πιστεύω, Κύριε· βοήθει μου τῇ παιδιού με δάκρυα έλεγε: «Πιστεύω, κύριε. Βοήθησέ ἀπιστίᾳ. με στην απιστία (ολιγοπιστία) μου.» 25 ἰδὼν δὲ ὁ Ἰησοῦς ὅτι ἐπισυντρέχει ὄχλος ἐπετί-μησε τῷ πνεύματι τῷ ἀκαθάρ-τῳ λέγων αὐτῷ· Τὸ πνεῦμα τὸ ἄλαλον καὶ κωφὸν, ἐγὼ σοι ἐ-πιτάσσω, ἔξελθε ἐξ αὐτοῦ καὶ μηκέτι εἰσέλθῃς εἰς αὐτόν.

Βλέποντας ο Ιησούς ότι συγκεντρώνεται κόσμος, επιτίμησε (επέπληξε) το ακάθαρτο πνεύμα, λέγοντάς του: «Πνεύμα άλαλο και κουφό, εγώ σε διατάζω, βγες απ’ αυτόν και να μην ξαναμπείς ποτέ σ’ αυτόν.» (Το πνεύμα) αφού ούρλιαξε και σπάραξε πολύ, 26 καὶ κράξαν καὶ πολλὰ σπαράξαν αὐτόν ἐξῆλθε, καὶ βγήκε και (το παιδί) έγινε σα νεκρό (αναίσθητο), ἐγένετο ὡσεὶ νεκρός, ὥστε (τόσο) ώστε πολλοί να λένε ότι πέθανε. πολλοὺς λέγειν ὅτι ἀπέθανεν. 27 ὁ δὲ Ἰησοῦς κρατήσας αὐτὸν Όμως ο Ιησούς κρατώντας τον απ’ το χέρι, τον τῆς χειρὸς ἤγειρεν αὐτόν, καὶ σήκωσε και στάθηκε (ενν. όρθιο το παιδί). ἀνέστη. 28 Καὶ εἰσελθόντα αὐτὸν εἰς οἶκον Και όταν μπήκε σ’ ένα σπίτι αυτός, οι μαθητές τον οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ἐπηρώτων αὐτόν ρωτούσαν ιδιαιτέρως: «Γιατί εμείς δε μπορέσαμε να κατ’ ἰδίαν, ὅτι ἡμεῖς οὐκ το βγάλουμε;» ἠδυνήθημεν ἐκβαλεῖν αὐτό. 29 καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Τοῦτο τὸ Και τους είπε: «Αυτό το γένος (είδος των δαιμόνων) γένος ἐν οὐδενὶ δύναται ἐξελθεῖν δε μπορεί να βγει παρά μόνο με προσευχή και εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ. νηστεία (νηστεία ως μέσο).» 30Καὶ ἐκεῖθεν ἐξελθόντες και όταν έφυγαν από εκεί, διάβαιναν τη Γαλιλαία παρεπορεύοντο διὰ τῆς Γαλιλαίας, και ο Ιησούς δεν ήθελε να μάθει κανείς τίποτε (ενν. καὶ οὐκ ἤθελεν ἵνα τις γνῷ· για το πέρασμά του), 31 ἐδίδασκε γὰρ τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς ὅτι Ὁ υἱὸς γιατί δίδασκε τους μαθητές του και τους έλεγε : «Ο τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοται εἰς υιός του ανθρώπου παραδίδεται σε χέρια ανθρώπων χεῖρας ἀνθρώπων, καὶ ἀποκτενοῦσιν αὐτόν, καὶ και θα τον θανατώσουν και αφού θανατωθεί, την

53 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ἀποκτανθεὶς ἀναστήσεται.

τῇ

τρίτῃ

ἡμέρᾳ τρίτη ημέρα θα αναστηθεί.»

32 οἱ δὲ ἠγνόουν τὸ ῥῆμα, καὶ ἐφοβοῦντο αὐτὸν ἐπερωτῆσαι. Αλλ’ αυτοί αγνοούσαν (δεν καταλάβαιναν) αυτά τα 33Καὶ ἦλθεν εἰς Καπερναούμ· καὶ λόγια και φοβόντουσαν να τον ρωτήσουν. ἐν τῇ οἰκίᾳ γενόμενος ἐπηρώτα Και ήρθε στην Καπερναούμ. Και όταν έφτασε στο αὐτούς· Τί ἐν τῇ ὁδῷ πρὸς σπίτι τους ρωτούσε: «Τι συζητούσατε στο δρόμο ἑαυτοὺς διελογίζεσθε; μεταξύ σας;» 34 οἱ δὲ ἐσιώπων· πρὸς ἀλλήλους γὰρ διελέχθησαν ἐν τῇ ὁδῷ τίς Αυτοί όμως σιωπούσαν, γιατί συζήτησαν μεταξύ μείζων. τους στο δρόμο για το ποιος είναι μεγαλύτερος. 35 καὶ καθίσας ἐφώνησε τοὺς δώδεκα καὶ λέγει αὐτοῖς· Εἴ τις Και αφού κάθισε, φώναξε τους δώδεκα και τους λέει: θέλει πρῶτος εἶναι, ἔσται πάντων «Εάν κανείς θέλει να είναι πρώτος, θα (πρέπει) να ἔσχατος καὶ πάντων διάκονος. είναι τελευταίος όλων και υπηρέτης όλων13.» 36 καὶ λαβὼν παιδίον ἔστησεν αὐτὸ ἐν μέσῳ αὐτῶν, καὶ ἐναγκαλισάμενος αὐτὸ εἶπεν Και παίρνοντας ένα παιδί, το έβαλε όρθιο ανάμεσά τους και αγκαλιάζοντάς το, τους είπε: αὐτοῖς· 37 Ὃς ἐὰν ἓν τῶν τοιούτων παιδίων δέξηται ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου, ἐμὲ δέχεται· καὶ ὃς ἐὰν ἐμὲ «Όποιος δεχτεί ένα τέτοιο παιδί στο όνομά μου, δέξηται, οὐκ ἐμὲ δέχεται, ἀλλὰ τὸν δέχεται εμένα. Και όποιος με δεχτεί, δε δέχεται εμένα ἀποστείλαντά με. αλλά αυτόν που με έστειλε (τον Πατέρα).» 38 Ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁ Ἰωάννης λέγων· Διδάσκαλε, εἴδομέν τινα ἐν Απάντησε τότε ο Ιωάννης μ’ αυτά τα λόγια: τῷ ὀνόματί σου ἐκβάλλοντα «Διδάσκαλε, είδαμε κάποιον, στο όνομά σου να δαιμόνια, ὃς οὐκ ἀκολουθεῖ ἡμῖν, καὶ ἐκωλύσαμεν αὐτόν, ὅτι οὐκ βγάζει δαιμόνια, ο οποίος δε μας ακολουθεί και τον εμποδίσαμε, γιατί δε μας ακολουθεί (ενν. σαν ἀκολουθεῖ ἡμῖν. μαθητής σου κι αυτός).» 39 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπε· Μὴ κωλύετε αὐτόν· οὐδεὶς γάρ ἐστιν ὃς ποιήσει δύναμιν ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου καὶ Ο Ιησούς όμως είπε: «Μην τον εμποδίζετε, γιατί δεν δυνήσεται ταχὺ κακολογῆσαί με· υπάρχει κανείς που να κάνει θαύμα με το όνομά μου 40 ὃς γὰρ οὐκ ἔστι καθ’ ἡμῶν, και θα μπορούσε γρήγορα να πει κακό για μένα. Γιατί όποιος δεν είναι εναντίον σας, είναι μαζί σας ὑπὲρ ἡμῶν ἐστιν. 41 ὃς γὰρ ἂν ποτίσῃ ὑμᾶς (με το μέρος σας). ποτήριον ὕδατος ἐν τῷ ὀνόματί Όποιος σας ποτίσει (δώσει) ένα ποτήρι με νερό στο μου, ὅτι Χριστοῦ ἐστε, ἀμὴν λέγω όνομά μου, γιατί είστε του Χριστού, αλήθεια σας ὑμῖν, οὐ μὴ ἀπολέσῃ τὸν μισθὸν λέω, δε θα χάσει το μισθό (την ανταμοιβή) του (ενν. αὐτοῦ. όποια , ακόμα κι ελάχιστη, εξυπηρέτηση σας κάνουν, 42 καὶ ὃς ἂν σκανδαλίσῃ ἕνα τῶν θα ανταμειφθούν). μικρῶν τούτων τῶν πιστευόντων Και όποιος σκανδαλίσει (βλάψει πνευματικά με 1

54 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό εἰς ἐμέ, καλόν ἐστιν αὐτῷ μᾶλλον λόγια ή έργα) έναν από τους μικρούς, αυτούς που εἰ περίκειται λίθος μυλικὸς περὶ πιστεύουν σε μένα, περισσότερο καλό (θα) είναι γι’ τὸν τράχηλον αὐτοῦ καὶ βέβληται αυτόν, να κρεμάσει γύρω απ’ το λαιμό του εἰς τὴν θάλασσαν. μυλόπετρα και να πέσει (ριχτεί) στη θάλασσα. 43 καὶ ἐὰν σκανδαλίζῃ σε ἡ χείρ σου, ἀπόκοψον αὐτήν· καλόν σοί Και αν σε σκανδαλίζει (σ’ εμποδίζει πνευματικά) το ἐστι κυλλὸν εἰς τὴν ζωὴν εἰσελθεῖν, ἢ τὰς δύο χεῖρας ἔχοντα χέρι σου, κόψτο (εδώ υπονοούνται και οικεία ἀπελθεῖν εἰς τὴν γέενναν, εἰς τὸ πρόσωπα {Β.Π.}). Καλύτερα για σένα είναι να μπεις πῦρ τὸ ἄσβεστον, στην (αιώνια) ζωή κουλός (ανάπηρος), παρά έχοντας δύο χέρια να φύγεις στη γέεννα*, στη φωτιά που δε σβήνει (ενν. στην κόλαση των αιωνίων βασάνων). 44 ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ όπου το σκουλήκι τους δεν πεθαίνει και η φωτιά δε τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται. σβήνει. 45 καὶ ἐὰν ὁ πούς σου σκανδαλίζῃ σε, ἀπόκοψον αὐτόν· καλόν σοί ἐστιν εἰσελθεῖν εἰς τὴν ζωὴν Και αν το πόδι σου σε σκανδαλίζει, κόψτο. Καλύτερα χωλὸν, ἢ τοὺς δύο πόδας ἔχοντα για σένα είναι να μπεις στην (αιώνια) ζωή κουτσός, βληθῆναι εἰς τὴν γέενναν, εἰς τὸ παρά έχοντας δυο πόδια να ριχτείς στη γέεννα, στη πῦρ τὸ ἄσβεστον, φωτιά που δε σβήνει, 46 ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται. όπου το σκουλήκι τους δεν πεθαίνει και η φωτιά δε 47 καὶ ἐὰν ὁ ὀφθαλμός σου σβήνει. σκανδαλίζῃ σε, ἔκβαλε αὐτόν· καλόν σοί ἐστι μονόφθαλμον Και αν το μάτι σου σε σκανδαλίζει, βγάλτο. εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Καλύτερα για σένα είναι να μπεις μονόφθαλμος στη Θεοῦ, ἢ τοὺς δύο ὀφθαλμοὺς ἔχοντα βληθῆναι εἰς τὴν γέενναν βασιλεία του Θεού, παρά έχοντας τα δυο μάτια να ριχτείς στη γέεννα της φωτιάς (αιώνια κόλαση), τοῦ πυρός, 48 ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ όπου το σκουλήκι τους δεν πεθαίνει και η φωτιά δε τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται. σβήνει. 49 πᾶς γὰρ πυρὶ ἁλισθήσεται, καὶ Γιατί ο καθένας με τη φωτιά θα αλατιστεί και κάθε πᾶσα θυσία ἁλὶ ἁλισθήσεται. θυσία με το αλάτι θα αλατιστεί14. 50 καλὸν τὸ ἅλας· ἐὰν δὲ τὸ ἅλας ἄναλον γένηται, ἐν τίνι αὐτὸ Καλό είναι το αλάτι, αλλά αν το αλάτι γίνει ανάλατο ἀρτύσετε; ἔχετε ἐν ἑαυτοῖς ἅλας (χάσει τις ιδιότητές του), με τι θα το αρτύσετε (νοστιμέψετε); Να έχετε μαζί σας (μέσα σας) αλάτι καὶ εἰρηνεύετε ἐν ἀλλήλοις. και να έχετε ειρήνη μεταξύ σας.»

Κεφάλαιο ι΄ (10ο)

Ενότητες δεκάτου κεφαλαίου

1


1. 2. 3. 4.

Ο Κύριος ομιλεί περί γάμου και διαζυγίου Ο Κύριος ευλογεί τα παιδιά Ο πλούσιος νέος και το εμπόδιο του πλούτου Ο Κύριος προλέγει για τρίτη φορά το Πάθος και την Ανάστασή Του 5. Ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης ζητούν πρωτεία 6. Ο Κύριος ομιλεί για την ταπείνωση και τη διακονία 7. Θεραπεία του τυφλού της Ιεριχούς (Βαρτιμαίου)

στ. 1-12 στ. 13-16 στ. 17-31 στ. 32-34 στ. 35-41 στ. 42-45 στ. 46-52

Παραπομπές στην Αγία Γραφή στίχοι 1-12: Μτθ. ιθ΄3-9, Γεν. α΄27, Εφεσ. ε΄31 στίχοι 13-16: Μτθ. ιθ΄13-15, Λουκ. ιη΄15-17 στίχοι 17-31: Λουκ. ιη΄18-30, Μτθ. ιθ΄16-30, σ……………..Παροιμ. ια΄28 στίχοι 32-34: Λουκ. ιη΄31-33, Μτθ. κ΄17-19 στίχοι 35-41: Μτθ. κ΄20-24, Λουκ. κβ΄24 στίχοι 42-45: Λουκ. κβ΄25-27, Μτθ. κ΄25-28 στίχοι 46-52:Λουκ. ιη΄35-43, Μτθ. κ΄29-34

Έξοδ.

κα΄10,

Δευτ.

κδ΄14,

Περικοπές που διαβάζονται στις ιερές ακολουθίες ι΄32- 45 : Κυριακή πέμπτη (Ε΄) Νηστειών

Κεφάλαιο 10 1Καὶ ἐκεῖθεν ἀναστὰς ἔρχεται εἰς τὰ ὅρια τῆς Ἰουδαίας διὰ τοῦ πέραν τοῦ Ἰορδάνου, καὶ συμπορεύονται πάλιν ὄχλοι πρὸς αὐτόν, καὶ ὡς εἰώθει, πάλιν ἐδίδασκεν αὐτούς.

Και από εκεί αφού σηκώθηκε, έρχεται στα σύνορα της Ιουδαίας απ’ την απέναντι πλευρά του Ιορδάνη και περπατούσαν μαζί του πλήθη και, όπως συνήθιζε, πάλι τους δίδασκε.

56 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 2 καὶ προσελθόντες οἱ Φαρισαῖοι Και όταν ήρθαν οι Φαρισαίοι τον ρωτούσαν αν ἐπηρώτων αὐτὸν εἰ ἔξεστιν ἀνδρὶ επιτρέπεται στον άνδρα να διώξει (χωρίσει) τη γυναῖκα ἀπολῦσαι, πειράζοντες γυναίκα του, πειράζοντάς τον. αὐτόν. 3 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς· Τί Κι αυτός παίρνοντας το λόγο τους είπε: «Τι σας ὑμῖν ἐνετείλατο Μωϋσῆς; διέταξε ο Μωϋσής;» 4 οἱ δὲ εἶπον· Ἐπέτρεψε Μωϋσῆς Αυτοί είπαν: «Ο Μωϋσής επέτρεψε να γράφει (ο βιβλίον ἀποστασίου γράψαι καὶ άνδρας) ένα χαρτί (έγγραφο) διαζυγίου και να τη ἀπολῦσαι. διώχνει.» 5 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν Και απαντώντας ο Ιησούς τους είπε: «Εξαιτίας της αὐτοῖς· Πρὸς τὴν σκληροκαρδίαν σκληροκαρδίας σας, σας έγραψε αυτή την εντολή(για ὑμῶν ἔγραψεν ὑμῖν τὴν ἐντολὴν να προλάβει χειρότερα εγκλήματα εις βάρος των ταύτην· συζύγων σας{Ι.Θ.Κ.}). 6 ἀπὸ δὲ ἀρχῆς κτίσεως ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς ὁ Θεὸς· Όμως απ’ την αρχή της δημιουργίας αρσενικό (άνδρα) και θηλυκό (γυναίκα) τους έκανε ο Θεός(για να συγκρατηθεί ισόβιο το ανδρόγυνο {Ι.Θ.Κ.}). 7 ἕνεκεν τούτου καταλείψει Εξαιτίας αυτού, ο άνδρας θα εγκαταλείψει (αφήσει) ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τον πατέρα του και τη μητέρα του και θα τὴν μητέρα, καὶ προσκολληθήσεται πρὸς τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ προσκολληθεί στη γυναίκα του και θα είναι οι δυο (τους) μια σάρκα. ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν. Ώστε δεν είναι πλέον δύο σάρκες αλλά μια (δηλαδή 8 ὥστε οὐκέτι εἰσὶ δύο, ἀλλὰ μία ένα σώμα). σάρξ· Αυτό λοιπόν (το ζευγάρι) που ο Θεός ένωσε, ο 9 ὃ οὖν ὁ Θεὸς συνέζευξεν, άνθρωπος να μην το χωρίζει.» ἄνθρωπος μὴ χωριζέτω· 10 καὶ εἰς τὴν οἰκίαν πάλιν οἱ Και στο σπίτι πάλι οι μαθητές γι’ αυτό τον ρωτούσαν μαθηταὶ περὶ τούτου ἐπηρώτων αὐτόν, 11 καὶ λέγει αὐτοῖς· Ὃς ἂν ἀπολύσῃ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ καὶ και (αυτός) τους λέει: «Όποιος χωρίσει τη γυναίκα γαμήσῃ ἄλλην, μοιχᾶται ἐπ’ αὐτήν· του και νυμφευτεί άλλη, αυτός μοιχεύει σ’ αυτήν (κάνει μοιχεία). 12 καὶ ἐὰν γυνὴ ἀπολύσασα τὸν Και αν η γυναίκα αφού χωρίσει τον άνδρα (της), ἄνδρα γαμηθῇ ἄλλῳ, μοιχᾶται. παντρευτεί με άλλον, κάνει μοιχεία.» 13 Καὶ προσέφερον αὐτῷ παιδία, ἵνα αὐτῶν ἅψηται· οἱ δὲ μαθηταὶ Και έφεραν προς το μέρος του παιδιά για να τα αγγίξει (ευλογήσει), αλλά οι μαθητές μάλωναν ἐπετίμων τοῖς προσφέρουσιν. (εμπόδιζαν) αυτούς που τα έφερναν. 14 ἰδὼν δὲ ὁ Ἰησοῦς ἠγανάκτησε καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Ἄφετε τὰ παιδία Όταν (τους) είδε ο Ιησούς αγανάκτησε και τους είπε: ἔρχεσθαι πρός με, καὶ μὴ κωλύετε «Αφήστε τα παιδιά να έρθουν σε μένα και μην τα αὐτά· τῶν γὰρ τοιούτων ἐστὶν ἡ εμποδίζετε, γιατί γι’ αυτά και όσους τα μοιάζουν βασιλεία τοῦ Θεοῦ. είναι η βασιλεία του Θεού. 15 ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὃς ἐὰν μὴ Αλήθεια σας λέω, όποιος δε δεχτεί τη βασιλεία του δέξηται τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ Θεού σαν παιδί, δε θα μπει σ’ αυτή (ενν. με την ὡς παιδίον, οὐ μὴ εἰσέλθῃ εἰς αθωότητα και την ακακία των παιδιών). »

57 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό αὐτήν. 16 καὶ ἐναγκαλισάμενος αὐτὰ Και αγκαλιάζοντάς τα, τα ευλογούσε (πολλές φορές), κατηυλόγει τιθεὶς τὰς χεῖρας ἐπ’ βάζοντας πάνω τους τα χέρια του. αὐτά. 17 Καὶ ἐκπορευομένου αὐτοῦ εἰς ὁδὸν προσδραμὼν εἷς καὶ γονυπετήσας αὐτὸν ἐπηρώτα αὐτόν· Διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ποιήσω ἵνα ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω;

Και καθώς έβγαινε αυτός (ο Κύριος) στο δρόμο, κάποιος τρέχοντας προς αυτόν και γονατίζοντας τον ρωτούσε: «Διδάσκαλε αγαθέ, τι να κάνω για να κληρονομήσω την αιώνια ζωή;»

18 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ· Τί με και ο Ιησούς του είπε: «Γιατί με λες αγαθό 15; κανένας λέγεις ἀγαθόν; οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ (δεν είναι) αγαθός παρά μόνο ένας, ο Θεός. μὴ εἷς ὁ Θεός. Τις εντολές τις γνωρίζεις: να μη μοιχεύσεις 19 τὰς ἐντολὰς οἶδας· μὴ μοιχεύσῃς, μὴ φονεύσῃς, μὴ (γνωρίσεις ξένη γυναίκα), να μη σκοτώσεις, να μην κλέψῃς, μὴ ψευδομαρτυ-ρήσῃς, μὴ κλέψεις, να μην ψευδομαρτυρήσεις, να μη στερήσεις ἀποστερήσῃς, τίμα τὸν πατέρα σου (τίποτα από κανέναν), να τιμάς τον πατέρα σου και καὶ τὴν μητέρα. τη μητέρα (σου).» 20 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτῷ· Αυτός απαντώντας του είπε: «Διδάσκαλε, όλα αυτά Διδάσκαλε, ταῦτα πάντα τα φυλάγω (τα τηρώ) από νέος (από τότε που ήμουν ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου. πιο νέος).» 21 ὁ δὲ Ἰησοῦς ἐμβλέψας αὐτῷ Ο Ιησούς αφού τον κοίταξε προσεκτικά (βαθιά μέσα ἠγάπησεν αὐτὸν καὶ εἶπεν αὐτῷ· του), τον αγάπησε (συμπάθησε) και του είπε: «Ένα Ἕν σοι ὑστερεῖ· εἰ θέλεις τέλειος σου λείπει : αν θέλεις να είσαι τέλειος, πήγαινε εἶναι, ὕπαγε, ὅσα ἔχεις πώλησον πούλησε όσα έχεις και δώστα στους φτωχούς και θα καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο έχεις θησαυρό στον ουρανό, και έλα, ακολούθησέ με 9 ἀκολούθει μοι, ἄρας τὸν σταυρόν σηκώνοντας το σταυρό σου .» σου. 22 ὁ δὲ στυγνάσας ἐπὶ τῷ λόγῳ Αυτός όμως αφού έγινε σκυθρωπός (στο άκουσμα) ἀπῆλθε λυπούμενος· ἦν γὰρ ἔχων απ’ αυτά τα λόγια, έφυγε λυπημένος, γιατί είχε κτήματα πολλά. πολλά κτήματα (περιουσία). 23καὶ περιβλεψάμενος ὁ Ἰη-σοῦς Και ο Ιησούς κοιτάζοντας γύρω του λέει στους λέγει τοῖς μαθηταῖς αὐ-τοῦ· Πῶς μαθητές του: «Πόσο δύσκολα, αυτοί που έχουν τα δυσκόλως οἱ τὰ χρή-ματα ἔχοντες χρήματα θα μπουν στη βασιλεία του Θεού!» εἰς τὴν βασιλεί-αν τοῦ Θεοῦ εἰσελεύσονται! 24 οἱ δὲ μαθηταὶ ἐθαμβοῦντο ἐπὶ τοῖς λόγοις αὐτοῦ. ὁ δὲ Ἰησοῦς πάλιν ἀποκριθεὶς λέ-γει αὐτοῖς· Τέκνα, πῶς δύσκο-λόν ἐστι τοὺς πεποιθότας ἐπὶ χρήμασιν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν·

Όμως οι μαθητές εκπλήττονταν απ’ αυτά τα λόγια, έτσι ο Ιησούς παίρνοντας πάλι το λόγο τους λέει: «Παιδιά, πόσο δύσκολο είναι γι’ αυτούς που εμπιστεύονται (την ευτυχία τους) στα χρήματα, να μπουν στη βασιλεία του Θεού! 25 εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ Πιο εύκολο είναι μια καμήλα να μπει (περάσει) από 1 9

58 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό τρυμαλιᾶς ῥαφίδος εἰσελθεῖν ἢ την τρύπα μιας βελόνας, παρά να μπει πλούσιος στη πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ βασιλεία του Θεού.» Θεοῦ εἰσελθεῖν. 26 οἱ δὲ περισσῶς ἐξεπλήσ-σοντο λέγοντες πρὸς ἑαυτούς· Καὶ τίς δύναται σωθῆναι;

Αυτοί όμως περισσότερο εκπλήτ-τονταν (δοκίμαζαν έκπληξη), λέγοντας μεταξύ τους: «Και ποιος μπορεί να σωθεί;» 27 ἐμβλέψας αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς Ο Ιησούς, κοιτώντας τους διαπεραστικά, λέει: «Για λέγει· Παρὰ ἀνθρώποις ἀδύνατον, τους ανθρώπους (είναι) αδύνατον, αλλά όχι για το ἀλλ’ οὐ παρὰ Θεῷ· πάντα γὰρ Θεό. Γιατί όλα είναι δυνατά για το (στο) Θεό.΄» δυνατά ἐστι παρὰ τῷ Θεῷ. Άρχισε τότε ο Πέτρος να λέει: «Δες εμείς τα αφήσαμε 28 Ἤρξατο ὁ Πέτρος λέγειν όλα και σ’ ακολουθήσαμε.» αὐτῷ· Ἰδοὺ ἡμεῖς ἀφήκαμεν πάντα καὶ ἠκολουθήκαμέν σοι. Παίρνοντας το λόγο ο Ιησούς τους είπε: «Αλήθεια 29 ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν· Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, οὐδείς ἐστιν ὃς σας λέω, δεν είναι (δεν υπάρχει) κανείς που άφησε ἀφῆκεν οἰκίαν ἢ ἀδελφοὺς ἢ σπίτι, αδελφούς ή αδελφές ή πατέρα ή μητέρα ή ἀδελφὰς ἢ πατέρα ἢ μητέρα ἢ γυναίκα ή παιδιά ή χωράφια, εξαιτίας μου (για χάρη γυναῖκα ἢ τέκνα ἢ ἀγροὺς ἕνεκεν μου) και εξαιτίας του ευαγγελίου, ἐμοῦ καὶ ἕνεκεν τοῦ εὐαγγελίου, 30 ἐὰν μὴ λάβῃ ἑκατονταπλασίονα νῦν ἐν τῷ καιρῷ τούτῳ οἰκίας καὶ ἀδελφοὺς καὶ ἀδελφὰς καὶ πατέρα καὶ μητέρα καὶ τέκνα καὶ ἀγροὺς μετὰ διωγμῶν, καὶ ἐν τῷ αἰῶνι τῷ ἐρχομένῳ ζωὴν αἰώνιον. 31 πολλοὶ δὲ ἔσονται πρῶτοι ἔσχατοι καὶ ἔσχατοι πρῶτοι. 32Ἦσαν δὲ ἐν τῇ ὁδῷ ἀναβαίνοντες εἰς Ἱεροσόλυμα· καὶ ἦν προάγων αὐτοὺς ὁ Ἰησοῦς, καὶ ἐθαμβοῦντο, καὶ ἀκολουθοῦ-ντες ἐφοβοῦντο. καὶ παρα-λαβὼν πάλιν τοὺς δώδεκα ἤρξατο αὐτοῖς λέγειν τὰ μέλλοντα αὐτῷ συμβαίνειν, 33 ὅτι Ἰδοὺ ἀναβαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδοθήσεται τοῖς ἀρχιερεῦσι καὶ γραμμα-τεῦσι, καὶ κατακρινοῦσιν αὐτὸν θανάτῳ καὶ πα-ραδώσουσιν αὐτὸν τοῖς ἔθνεσι,

που να μην πάρει εκατονταπλάσιο τώρα σ’ αυτόν τον καιρό (κόσμο) σπίτια και αδελφούς και αδελφές και πατέρα και μητέρα και παιδιά και χωράφια (ενν. θα ενταχθεί στη μεγάλη οικογένεια της Εκκλησίας {Ι.Θ.Κ.}),παρ’ όλους τους διωγμούς, και στον ερχόμενο αιώνα (που να μην πάρει) ζωή αιώνια. Πολλοί, που είναι πρώτοι, θα γίνουν τελευταίοι και οι τελευταίοι πρώτοι. Ήταν (πήγαιναν) στο δρόμο, ανεβαίνοντας στα Ιεροσόλυμα και προπορεύονταν απ’ αυτούς ο Ιησούς και τον θαύμαζαν (ήταν κατάπληκτοι, ενν. οι μαθητές) και φοβούνταν καθώς τον ακολουθούσαν (ενν. για αυτά που θα επακολουθούσαν). Και παίρνοντας (κοντά του) πάλι τους δώδεκα, άρχισε να τους λέει αυτά που επρόκειτο να του συμβούν. «Να, ανεβαίνουμε στα Ιεροσόλυμα και ο υιός του ανθρώπου θα παραδοθεί στους αρχιερείς και γραμματείς και θα τον καταδικάσουν σε θάνατο και θα τον παραδώσουν στους εθνικούς* (ειδωλολάτρεςΡωμαίους)

και θα τον εμπαίξουν (κοροϊδέψουν) και θα τον 34 καὶ ἐμπαίξουσιν αὐτῷ καὶ μαστιγώσουσιν αὐτὸν καὶ μαστιγώσουν και θα τον φτύσουν και θα τον ἐμπτύσουσιν αὐτῷ καὶ θανατώσουν και την τρίτη ημέρα θα αναστηθεί.» ἀποκτενοῦσιν αὐτὸν, καὶ τῇ τρίτῃ

59 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Και πλησιάζουν μπροστά (όπως προχωρούσαν) ο 35 Καὶ προσπορεύονται αὐτῷ Ιάκωβος και ο Ιωάννης, οι γιοι του Ζεβεδαίου Ἰάκωβος καὶ Ἰωάννης υἱοὶ Ζε- λέγοντας: «Διδάσκαλε, θέλουμε αυτό που θα (σου) βεδαίου λέγοντες· Διδάσκαλε, ζητήσουμε, να μας το κάνεις.» θέλομεν ἵνα ὃ ἐὰν αἰτήσωμεν ποιήσῃς ἡμῖν. Αυτός (ο Κύριος) τους είπε: «τι θέλετε να σας κάνω;» 36 ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· Τί θέλετε ποιῆσαί με ὑμῖν; Και αυτοί του είπαν. «Δώσε μας (άφησέ μας) να 37 οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· Δὸς ἡμῖν ἵνα καθίσουμε ένας δεξιά σου κι ένας αριστερά σου στη εἷς ἐκ δεξιῶν καὶ εἷς ἐξ εὐωνύμων δόξα σου (όταν έρθει η μέρα που θα δοξαστείς).» σου καθίσωμεν ἐν τῇ δόξῃ σου. Τότε ο Ιησούς τους είπε: «Δεν ξέρετε τι ζητάτε. 38 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· Οὐκ Μπορείτε να πιείτε το ποτήρι που εγώ πίνω, και το οἴδατε τί αἰτεῖσθε. δύνασθε πιεῖν βάπτισμα που εγώ βαπτίζομαι (μπορείτε) να τὸ ποτήριον ὃ ἐγὼ πίνω, καὶ τὸ βάπτισμα ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι βαπτισθείτε;» Αυτοί του είπαν: «Μπορούμε.» Ο Ιησούς όμως τους βαπτισθῆναι; είπε: «Απ’ τη μια μεριά το ποτήρι που εγώ πίνω, θα 39 οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· Δυνά-μεθα. ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν αὐ-τοῖς· Τὸ μὲν το πιείτε και το βάπτισμα που εγώ βαπτίζομαι, θα ποτήριον ὃ ἐγὼ πίνω πίεσθε, καὶ βαπτιστείτε, τὸ βάπτισμα ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι απ’ την άλλη όμως, το να καθίσετε δεξιά μου και βαπτισθή-σεσθε· αριστερά μου, δεν είναι δικό μου (δικαίωμα), αλλά 40 τὸ δὲ καθίσαι ἐκ δεξιῶν μου είναι γι’ αυτούς που έχει ετοιμαστεί.» καὶ ἐξ εὐωνύμων οὐκ ἔστιν ἐμὸν Και όταν οι δέκα (υπόλοιποι μαθητές) άκουσαν δοῦναι, ἀλλ’ οἷς ἡτοίμασται. (αυτό) άρχισαν να αγανακτούν για τον Ιάκωβο και 41 καὶ ἀκούσαντες οἱ δέκα τον Ιωάννη. ἤρξαντο ἀγανακτεῖν περὶ Ἰακώβου Όμως ο Ιησούς καλώντας τους (κοντά του) τους λέει: καὶ Ἰωάννου. « Γνωρίζετε ότι αυτοί που θεωρούνται (φαίνονται) 42 ὁ δὲ Ἰησοῦς προσκαλε-σάμενος άρχοντες των λαών καταδυναστεύουν αυτούς (τους αὐτοὺς λέγει αὐτοῖς· Οἴδατε ὅτι οἱ λαούς) και οι μεγάλοι τους μεταχειρίζονται σαν δοκοῦντες ἄρχειν τῶν ἐθνῶν δούλους (τους κατεξουσιάζουν). κατακυρι-εύουσιν αὐτῶν καὶ οἱ μεγάλοι αὐτῶν κατεξουσιάζουσιν Μεταξύ σας να μη συμβαίνει το ίδιο, αλλά όποιος θέλει να γίνει μεγάλος ανάμεσά σας, ας είναι αὐτῶν. 43 οὐχ οὕτω δὲ ἔσται ἐν ὑμῖν, ἀλλ’ υπηρέτης σας, ὃς ἐὰν θέλῃ γενέσθαι μέγας ἐν και όποιος από σας θέλει να γίνει πρώτος, ας είναι δούλος όλων. ὑμῖν, ἔσται ὑμῶν διάκονος, 44 καὶ ὃς ἐὰν θέλῃ ὑμῶν γενέσθαι Γιατί και ο υιός του ανθρώπου δεν ήρθε για να υπηρετηθεί, αλλά να υπηρετήσει και να δώσει την πρῶτος, ἔσται πάντων δοῦλος· 16 45καὶ γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώ-που ψυχή του (ζωή του) λύτρο για πολλούς.» ἡμέρᾳ ἀναστήσεται.

οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν Και έρχονται (έφτασαν) στην Ιεριχώ*. Κι όταν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν. έβγαινε αυτός απ’ την Ιεριχώ μαζί με τους μαθητές 46 Καὶ ἔρχονται εἰς Ἰεριχώ· καὶ του και πολύ κόσμο, ο γιος του Τιμαίου, ο Βαρτιμαίος, ἐκπορευομένου αὐτοῦ ἀπὸ Ἰεριχὼ (που ήταν) τυφλός, κάθονταν στο δρόμο 1

60 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό καὶ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ καὶ ὄχλου ἱκανοῦ, ὁ υἱὸς Τιμαίου Βαρτιμαῖος τυφλὸς ἐκάθητο παρὰ τὴν ὁδὸν προσαιτῶν.

ζητιανεύοντας.

Και όταν άκουσε ότι είναι (εκεί μπροστά του) ο Ιησούς ο Ναζωραίος*, άρχισε να φωνάζει και να λέει: 47 καὶ ἀκούσας ὅτι Ἰησοῦς ὁ «Υιέ (απόγονε) του Δαβίδ, Ιησού, ελέησέ με» Ναζωραῖός ἐστιν, ἤρξατο κράζειν καὶ λέγειν· Υἱὲ Δαυῒδ Ἰησοῦ, Και πολλοί τον επέπλητταν (μάλωναν) να σιωπήσει, ἐλέησόν με. όμως αυτός πολύ περισσότερο φώναζε: «Υιέ του 48 καὶ ἐπετίμων αὐτῷ πολλοὶ ἵνα σιωπήσῃ· ὁ δὲ πολλῷ μᾶλλον Δαβίδ, ελεήσέ με.» Και αφού στάθηκε ο Ιησούς είπε: «φωνάξτε τον.» Και ἔκραζεν· Υἱὲ Δαυῒδ, ἐλέησόν με. φωνάζουν τον τυφλό, λέγοντάς του: «Έχε θάρρος, 49 καὶ στὰς ὁ Ἰησοῦς εἶπε· Φωνήσατε αὐτόν· καὶ φωνοῦ-σιν σήκω. Σε φωνάζει.» τὸν τυφλὸν λέγοντες αὐ-τῷ· Αυτός αφού έβγαλε το ιμάτιό του (πανωφόρι), Θάρσει, ἔγειρε· φωνεῖ σε. σηκώθηκε και ήρθε προς τον Ιησού. 50 ὁ δὲ ἀποβαλὼν τὸ ἱμάτιον αὐτοῦ ἀναστὰς ἦλθε πρὸς τὸν Και παίρνοντας το λόγο ,του λέει ο Ιησούς: «Τι θέλεις Ἰησοῦν. να κάνω για εσένα;» Και ο τυφλός είπε: «Δάσκαλε 51 καὶ ἀποκριθεὶς λέγει αὐτῷ ὁ (θέλω να με κάνεις) να δω. » Ἰησοῦς· Τί σοι θέλεις ποιή-σω; ὁ δὲ τυφλὸς εἶπεν αὐτῷ· Ραββουνι, Και ο Ιησούς του είπε: «Πήγαινε, η πίστη σου σε ἵνα ἀναβλέψω. έσωσε (από την τύφλωση).» Κι αμέσως είδε (έγινε 52 καὶ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ· καλά η όρασή του) κι ακολούθησε τον Ιησού στο Ὕπαγε, ἡ πίστις σου σέσωκέ σε. δρόμο. καὶ εὐθέως ἀνέβλεψε, καὶ ἠκολούθει τῷ Ἰησοῦ ἐν τῇ ὁδῷ.

Κεφάλαιο ια΄ (11ο) Ενότητες ενδέκατου κεφαλαίου 1. 2. 3. 4. 5.

Η θριαμβευτική είσοδος του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα Η ξεραμένη συκιά Ο Κύριος διώχνει τους εμπόρους απ’ το Ναό Η δύναμη της πίστης Ερωτήσεις των Ιουδαίων για την εξουσία του Κυρίου

στ. 1-11 στ. 12-14,19-21 στ. 15-18 στ. 22-26 στ. 27-33

Παραπομπές στην Αγία Γραφή στίχοι 1-11: Λουκ. ιθ΄29-38, Μτθ. κα΄1-10, Ιωάν. ιβ΄12-16, Ησαΐας ξβ΄11, Ζαχ. θ΄9 στίχοι 12-14 και 19-21: Μτθ. κα΄18, 20

61 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό στίχοι 15-18: Λουκ. ιθ΄45-48, Μτθ. κα΄12-13, 17, Ησαΐας νστ΄7, Ιερ. Ζ΄11, Μαλαχ. γ΄1-3 στίχοι 22-26: Μτθ. στ΄14-15 στίχοι 27-33: Λουκ. κ΄1-8, Μτθ. κα΄23-27

1Καὶ ὅτε ἐγγίζουσιν Ἱεροσόλυμα εἰς Βηθσφαγὴ Βηθανίαν πρὸς τὸ ὄρος ἐλαιῶν, ἀποστέλλει δύο μαθητῶν αὐτοῦ

εἰς Και όταν πλησίαζαν στα Ιεροσόλυμα, στη Βηθσφαγή* καὶ και τη Βηθανία* προς το όρος των ελαιών, στέλνει τῶν δυο απ’ τους μαθητές του τῶν

και τους λέει: «Πάτε στο απέναντί σας χωριό και 2 καὶ λέγει αὐτοῖς· Ὑπάγετε εἰς τὴν αμέσως μόλις μπείτε σ’ αυτό, θα βρείτε ένα πουλάρι κώμην τὴν κατέναντι ὑμῶν, καὶ (γαϊδουράκι) δεμένο, πάνω στο οποίο κανείς από τους εὐθέως εἰσπορευό-μενοι εἰς αὐτὴν ανθρώπους δεν έχει καθίσει. Αφού το λύσετε, φέρτε εὑρήσετε πῶλον δεδεμένον, ἐφ’ ὃν το. οὐδεὶς ἀνθρώπων κεκάθικε· λύσαντες αὐτὸν ἀγάγετε. Και αν κανείς σας πει: «γιατί το κάνετε αυτό;», να του 3 καὶ ἐάν τις ὑμῖν εἴπῃ· τί ποιεῖτε τοῦτο; εἴπετε ὅτι ὁ Κύριος αὐτοῦ πείτε ότι ο Κύριος το χρειάζεται και ο αμέσως θα το χρείαν ἔχει, καὶ εὐθέως αὐτὸν στείλει πάλι εδώ.» ἀποστέλλει πάλιν ὧδε. 4 ἀπῆλθον δὲ καὶ εὗρον τὸν Έφυγαν και βρήκαν το πουλάρι δεμένο κοντά (σε πῶλον δεδεμένον πρὸς τὴν θύραν μια) πόρτα έξω στο δρομάκι (στην είσοδο του σπιτιού) ἔξω ἐπὶ τοῦ ἀμφόδου, καὶ λύουσιν και το λύνουν. αὐτόν. 5καί τινες τῶν ἐκεῖ ἑστηκότων Και μερικοί από εκείνους που στέκονταν (εκεί) τους ἔλεγον αὐτοῖς· Τί ποιεῖτε λύοντες έλεγαν: «Τι κάνετε λύνοντας το πουλάρι;» τὸν πῶλον; 6 οἱ δὲ εἶπον αὐτοῖς καθὼς Αυτοί όμως τους είπαν αυτά που τους (όπως τους) ἐνετείλατο ὁ Ἰησοῦς, καὶ ἀφῆκαν διέταξε ο Ιησούς, και (έτσι) τους άφησαν. αὐτούς. Και οδήγησαν το γαϊδουράκι προς τον Ιησού και 7 καὶ ἤγαγον τὸν πῶλον πρὸς τὸν έβαλαν πάνω σ’ αυτό τα ρούχα τους και κάθισε (ο Ἰησοῦν καὶ ἐπιβάλον αὐτῷ τὰ Ιησούς) πάνω του.

62 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ἱμάτια αὐτῶν, καὶ ἐκάθισεν ἐπ’ αὐτῷ. Πολλοί έστρωσαν τα ρούχα τους στο δρόμο, ενώ 8 πολλοὶ δὲ τὰ ἱμάτια αὐτῶν άλλοι έκοβαν κλαδιά απ’ τα δέντρα και τα έστρωναν ἔστρωσαν εἰς τὴν ὁδόν, ἄλλοι δὲ (τιμητικά) στο δρόμο. στιβάδας ἔκοπτον ἐκ τῶν δένδρων καὶ ἐστρώννυον εἰς τὴν ὁδόν. Και αυτοί που πήγαιναν μπροστά και αυτοί που 9 καὶ οἱ προάγοντες καὶ οἱ ακολουθούσαν φώναζαν δυνατά λέγοντας: «Ωσανἀκολουθοῦντες ἔκραζον λέγο-ντες· νά (δόξα), ευλογημένος είναι εκείνος που έρχεται στο Ὡσαννά, εὐλογημένος ὁ όνομα του Κυρίου. ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου. Ευλογημένη (να είναι) η βασιλεία που έρχεται στο 10 εὐλογημένη ἡ ἐρχομένη όνομα του Κυρίου του πατέρα μας Δαβίδ. Ωσαννά βασιλεία ἐν ὀνόματι Κυρίου τοῦ πατρὸς ἡμῶν Δαυῒδ· ὡσαννὰ ἐν (δόξα) και απ’ τους ύψιστους (αγγέλους).» τοῖς ὑψίστοις. 11 Καὶ εἰσῆλθεν εἰς Ἱεροσόλυμα ὁ Και μπήκε στα Ιεροσόλυμα ο Ιησούς και στο ναό. Και Ἰησοῦς καὶ εἰς τὸ ἱερόν· καὶ αφοί κοίταξε όλα γύρω του και επειδή η ώρα ήταν περιβλεψάμενος πάντα, ὀψίας ἤδη προχωρημένη (σούρουπο), βγήκε στη Βηθανία μαζί οὔσης τῆς ὥρας, ἐξῆλθεν εἰς με τους δώδεκα. Βηθανίαν μετὰ τῶν δώδεκα. 12 Καὶ τῇ ἐπαύριον ἐξελθόντων αὐτῶν ἀπὸ Βηθανίας ἐπείνασε· 13 καὶ ἰδὼν συκῆν ἀπὸ μακρόθεν ἔχουσαν φύλλα, ἦλθεν εἰ ἄρα τι εὑρήσει ἐν αὐτῇ· καὶ ἐλθὼν ἐπ’ αὐτὴν οὐδὲν εὗρεν εἰ μὴ φύλλα· οὐ γὰρ ἦν καιρὸς σύκων. 14 καὶ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτῇ· Μηκέτι ἐκ σοῦ εἰς τὸν αἰῶνα μηδεὶς καρπὸν φάγοι. καὶ ἤκουον οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ. 15 Καὶ ἔρχονται πάλιν εἰς Ἱεροσόλυμα· καὶ εἰσελθὼν ὁ Ἰησοῦς εἰς τὸ ἱερὸν ἤρξατο ἐκβάλλειν τοὺς πωλοῦντας καὶ τοὺς ἀγοράζοντας ἐν τῷ ἱερῷ, καὶ τὰς τραπέζας τῶν κολλυβιστῶν18 καὶ τὰς καθέδρας τῶν πωλούντων τὰς περιστερὰς κατέστρεψε,

Και την επόμενη μέρα καθώς έβγαιναν αυτοί απ’ τη Βηθανία, (ο Κύριος) πείνασε. Και βλέποντας μια συκιά από μακριά που είχε φύλλα, ήρθε (κοντά της) μήπως βρει κάτι (καρπό) σ’ αυτήν. Και όταν ήρθε κοντά της δε βρήκε τίποτα άλλο παρά φύλλα, γιατί τότε δεν ήταν καιρός σύκων (δεν ήταν η εποχή τους). Και της λέει: «Ποτέ κανείς να μη φάει καρπό από σένα17.»(αιώνια, για πάντα). Και άκουγαν οι μαθητές του (ενν. χωρίς να τον καταλαβαίνουν). Και ξαναέρχονται στα Ιεροσόλυμα. Και όταν μπήκε ο Ιησούς στο ναό (στην αυλή του ναού του Σολομώντα), άρχισε να βγάζει έξω αυτούς που πουλούσαν κι αγόραζαν μέσα στον ιερό (χώρο) και κατέστρεψε (αναποδογύρισε) τα τραπέζια των αργυραμοιβών και τα καθίσματα αυτών που πουλούσαν τα περιστέρια19.

16 καὶ οὐκ ἤφιεν ἵνα τις διενέγκῃ Και δεν άφηνε κανέναν να μεταφέρει ο,τιδήποτε (ενν. σκεῦος διὰ τοῦ ἱεροῦ, οικιακό είδος) διά μέσου του ναού. 17 καὶ ἐδίδασκε λέγων αὐτοῖς· Οὐ Και δίδασκε λέγοντάς τους: «Δεν έχει γραφεί ότι ο γέγραπται ὅτι ὁ οἶκός μου οἶκος οίκος μου (το σπίτι μου) θα ονομαστεί οίκος προσευχῆς κληθήσεται πᾶσι τοῖς 1 1 1

63 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ἔθνεσιν; ὑμεῖς δὲ αὐτὸν ἐποιήσατε προσευχής για όλα τα έθνη; Εσείς όμως τον κάνατε σπήλαιον λῃστῶν. σπηλιά (άντρο) ληστών.» 18 καὶ ἤκουσαν οἱ γραμ-ματεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι καὶ οἱ ἀρχιερεῖς, Και άκουσαν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι και οι καὶ ἐζήτουν πῶς αὐτὸν αρχιερείς και ζητούσαν (να βρουν τρόπο) πώς να τον ἀπολέσουσιν· ἐφο-βοῦντο γὰρ εξοντώσουν γιατί τον φοβούνταν, επειδή όλος ο λαός αὐτόν, ὅτι πᾶς ὁ ὄχλος ήταν κατάπληκτος απ’ τη διδασκαλία του (θαύμαζε ἐξεπλήσσετο ἐπὶ τῇ διδαχῇ αὐτοῦ. τη διδασκαλία Του). 19Καὶ ὅτε ὀψὲ ἐγένετο, ἐξεποΚαι όταν έγινε βράδυ, κατευθύνθηκε έξω απ’ την ρεύετο ἔξω τῆς πόλεως. πόλη. 20 Καὶ παραπορευόμενοι πρωῒ Και καθώς περνούσαν το πρωί (από κοντά) είδαν τη εἶδον τὴν συκῆν ἐξηραμμένην ἐκ συκιά ξεραμένη από τη ρίζα. ῥιζῶν. 21 καὶ ἀναμνησθεὶς ὁ Πέτρος λέγει αὐτῷ· Ραββί, ἴδε ἡ συκῆ ἣν Και επειδή θυμήθηκε ο Πέτρος του λέει: «Διδάσκαλε, κοίτα, η συκιά που καταράστηκες, ξεράθηκε.» κατηράσω ἐξήρανται. 22καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς λέ-γει αὐτοῖς· ἔχετε πίστιν Θεοῦ.

και απαντώντας ο Ιησούς τους λέει: «Να έχετε πίστη στο Θεό. 23 ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν ὅτι ὃς ἂν εἴπῃ τῷ ὄρει τούτῳ, ἄρθητι καὶ Αλήθεια σας λέω ότι όποιος κι αν πει (με θερμή βλήθητι εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ μὴ πίστη) σ’ αυτό το βουνό «σήκω και πέσε στη διακριθῇ ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ, ἀλλὰ θάλασσα» και δεν αμφιβάλει μέσα του, θα γίνει αυτό πιστεύσῃ ὅτι ἃ λέγει γίνεται, ἔσται το οποίο είπε. (ενν. αρκεί να γίνεται προς δόξαν Θεού αὐτῷ ὃ ἐὰν εἴπῃ. {Β.Π.} ) 24 διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν, πάντα ὅσα ἂν προσευχόμενοι αἰτεῖσθε, Γι’ αυτό σας λέω, ότι όσα κι αν ζητάτε με την πιστεύετε ὅτι λαμβάνετε, καὶ ἔσται προσευχή σας, να πιστεύετε ότι θα τα πάρετε και ὑμῖν. (έτσι) θα σας γίνουν (θα πραγματοποιηθούν). 25 καὶ ὅταν στήκετε προσευ- Και όταν στέκεστε για προσευχή, να συγχωρείτε ό,τι χόμενοι, ἀφίετε εἴ τι ἔχετε κατά (κι αν) έχετε εναντίον οποιουδήποτε, για να σας τινος, ἵνα καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς ἀφῇ ὑμῖν τὰ συγχωρήσει ο πατέρας σας ο ουράνιος τα δικά σας παραπτώματα. παραπτώματα ὑμῶν. 26 εἴ δὲ ὑμεῖς οὐκ ἀφίετε, οὐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἀφήσει τὰ Αν όμως εσείς δε συγχωρείτε (τους άλλους), ούτε ο πατέρας σας θα συγχωρήσει τα δικά σας παραπτώματα ὑμῶν. 27 Καὶ ἔρχονται πάλιν εἰς παραπτώματα.» Ἱεροσόλυμα· καὶ ἐν τῷ ἱερῷ Και έρχονται πάλι στα Ιεροσόλυμα. Και ενώ περιπατοῦντος αὐτοῦ ἔρχονται περπατούσε στην αυλή του ναού, έρχονται προς το πρὸς αὐτὸν οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ μέρος του οι αρχιερείς και οι γραμματείς και οι γραμματεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι πρεσβύτεροι 28 καὶ λέγουσιν αὐτῷ· Ἐν ποίᾳ και του λένε: «Με ποια εξουσία κάνεις αυτά;»ή (του ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιεῖς; ἢ τίς σοι λένε) «Ποιος σου έδωσε αυτή την εξουσία να κάνεις ἔδωκε τὴν ἐξουσίαν ταύτην ἵνα αυτά;» (Ενν. να διώχνεις τους εμπόρους και τους ταῦτα ποιῇς; αργυραμοιβούς.)

64 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 29 ὁ δὲ Ἰησοῦς ἀποκριθεὶς εἶπεν και ο Ιησούς απαντώντας τους είπε: «Θα σας κάνω αὐτοῖς· Ἐπερωτήσω ὑμᾶς κἀγὼ και εγώ μια ερώτηση και απαντήστε μου, και (τότε) ἕνα λόγον, καὶ ἀποκρίθητέ μοι, θα σας πω με ποια εξουσία κάνω αυτά. καὶ ἐρῶ ὑμῖν ἐν ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιῶ. Το βάπτισμα του Ιωάννη ήταν από τον ουρανό 30 τὸ βάπτισμα Ἰωάννου ἐξ (προερχόταν από το Θεό) ή από τους ανθρώπους; οὐρανοῦ ἦν ἢ ἐξ ἀνθρώπων; Απαντήστε μου.» ἀποκρίθητέ μοι. 31καὶ ἐλογίζοντο πρὸς ἑαυ-τοὺς λέγοντες· Ἐὰν εἴπωμεν, ἐξ Και λογάριαζαν (συλλογιζόταν) μέσα τους και οὐρανοῦ, ἐρεῖ· διατί οὖν οὐκ έλεγαν: «Αν πούμε απ’ τον ουρανό, θα μας πει γιατί (λοιπόν) δεν πιστέψατε σ’ αυτόν; ἐπιστεύσατε αὐτῷ; 32 ἀλλὰ εἴπωμεν, ἐξ ἀνθρώπων; ἐφοβοῦντο τὸν λαόν· ἅπαντες γὰρ Αλλά αν πούμε (ότι το βάπτισμα ήταν) από εἶχον τὸν Ἰωάννην ὅτι προφήτης ανθρώπους;» Φοβούνταν το λαό, γιατί όλοι είχαν τον ἦν. Ιωάννη για προφήτη. 33 καὶ ἀποκριθέντες λέγουσι τῷ Ἰησοῦ· Οὐκ οἴδαμεν. καὶ ὁ Ἰησοῦς Και παίρνοντας το λόγο, λένε στον Ιησού: «Δεν ἀποκριθεὶς λέγει αὐτοῖς· Οὐδὲ ἐγὼ γνωρίζουμε.» Και ο Ιησούς τους απαντά λέγοντας: λέγω ὑμῖν ἐν ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα «Ούτε εγώ σας λέω με ποια εξουσία κάνω αυτά.» ποιῶ.

Κεφάλαιο ιβ΄ (12ο)

Ενότητες δωδέκατου κεφαλαίου 1. Η παραβολή των κακών γεωργών του αμπελώνα 2. Ο φόρος του Καίσαρα και ο Θεός 3. Απάντηση στους Σαδδουκαίους για την ανάσταση 4. Η εντολή της αγάπης 5. Ο Χριστός ο Υιός του Δαβίδ είναι Θεός 6. «Μακριά από τους Γραμματείς» 7. Το δίλεπτο της χήρας

στ. 1-12 στ. 13-17 στ. 18-27 στ. 28-34 στ.35-37 στ. 38-40 στ. 41-44

Παραπομπές στην Αγία Γραφή στίχοι 1-12: Λουκ. κ΄9-19, Μτθ. κα΄33-46, Ψ. ριζ΄22-23, Ησαΐας κη΄16, …………....…

65 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Πράξεις δ΄11, Ρωμ. ι΄19-21, Α΄Πέτρου β΄6-8, Α΄ Κορ. γ΄11, Εφεσ. β΄20 στίχοι 13-17: Λουκ, κ΄20-26, Μτθ. κβ΄15-22 στίχοι 18-27: Λουκ. κ΄27-38, Μτθ. κβ΄23-33, Δευτ. κε΄5-6, Έξοδ. γ΄6, 15-16 στίχοι 28-34: Λουκ. ι΄25-28, Μτθ. κβ΄35-40, Δευτ. στ΄4-5, ι΄12-13 στίχοι 35-37: Λουκ. κ΄41-44, Μτθ. κβ΄41-45, Ψ. ρθ΄1, Εβρ. α΄13, ι΄12-13΄ στίχοι 38-40: Λουκ. κ΄45-47, Μτθ. κγ΄1,5-7 στίχοι 41-44: Λουκ. κα΄1-4, Ιωάν. η΄20

1 Καὶ ἤρξατο αὐτοῖς ἐν παραβολαῖς λέγειν· Ἀμπε-λῶνα ἐφύτευσεν ἄνθρωπος, καὶ περιέθηκε φραγμὸν καὶ ὤρυξεν ὑπολήνιον καὶ ᾠκοδόμησε πύργον, καὶ ἐξέδετο αὐτὸν γεωργοῖς καὶ ἀπεδήμησε.

Και άρχισε να τους μιλάει με παραβολές: «Ένας άνθρωπος φύτεψε έναν αμπελώνα και έβαλε γύρω του φράχτη και έσκαψε ληνό (πατητήρι) και οικοδόμησε (έκτισε) έναν πύργο και τον έδωσε (νοίκιασε) σε γεωργούς και έφυγε σε ξένη χώρα.

2 καὶ ἀπέστειλε πρὸς τοὺς Και έστειλε προς τους γεωργούς τον (κατάλληλο) γεωργοὺς τῷ καιρῷ δοῦλον, ἵνα καιρό έναν δούλο για να πάρει απ’ τους γεωργούς (το παρὰ τῶν γεωργῶν λάβῃ ἀπὸ μερίδιο) απ’ τον καρπό του αμπελώνα. τοῦ καρποῦ τοῦ ἀμπελῶνος. 3 καὶ λαβόντες αὐτὸν ἔδειραν καὶ ἀπέστειλαν κενόν. 4 καὶ πάλιν ἀπέστειλε πρὸς αὐτοὺς ἄλλον δοῦλον· κἀκεῖνον λιθοβολήσαντες ἐκεφαλαίωσαν καὶ ἀπέστειλαν ἠτιμωμένον. 5καὶ πάλιν ἄλλον ἀπέστει-λε· κἀκεῖνον ἀπέκτειναν, καὶ πολλοὺς μὲν ἄλλους, οὓς μὲν δέροντες, οὓς δὲ ἀποκτέννοντες. 6 ἔτι οὖν ἕνα υἱὸν ἔχων, ἀγαπητόν αὐτοῦ, ἀπέστειλε καὶ αὐτὸν ἔσχατον πρὸς αὐτοὺς λέγων ὅτι ἐντραπήσονται τὸν υἱόν μου. 7 ἐκεῖνοι δὲ οἱ γεωργοὶ, θεασάμενοι αὐτόν ἐρχόμε-νον, πρὸς ἑαυτοὺς εἶπον ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ κληρονόμος· δεῦτε ἀποκτείωμεν αὐτόν, καὶ ἡμῶν ἔσται ἡ κληρονο-μία. 8 καὶ λαβόντες ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ἐξέβαλον αὐτὸν ἔξω τοῦ ἀμπελῶνος.

Κι αυτοί αφού τον συνέλαβαν, τον έδειραν και τον έστειλαν πίσω με άδεια χέρια. Και πάλι έστειλε σ’ αυτούς άλλο δούλο, (αλλά) και εκείνον πετώντας του πέτρες τον τραυμάτισαν στο κεφάλι και τον έστειλαν πίσω ατιμασμένο (κακοποιημένο). Και πάλι άλλον (δούλο) έστειλε. Κι εκείνον τον σκότωσαν (όπως) και πολλούς άλλους, απ’ τους οποίους άλλους έδειραν, άλλους σκότωσαν. Έχοντας λοιπόν ακόμα έναν, τον γιο του τον αγαπημένο, τον έστειλε κι αυτόν τελευταίον σ’ αυτούς λέγοντας : «Θα ντραπούν το γιο μου.»

Εκείνοι όμως οι γεωργοί, μόλις τον είδαν να έρχεται, είπαν μεταξύ τους: «Αυτός είναι ο κληρονόμος. Εμπρός ας τον σκοτώσουμε και θα είναι δική μας η κληρονομιά.»

Και αφού τον συνέλαβαν τον σκότωσαν και τον έβγαλαν έξω απ’ τον αμπελώνα. Λοιπόν τι θα κάνει ο ιδιοκτήτης του αμπελώνα; Θα

66 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό έρθει και θα αφανίσει αυτούς τους γεωργούς και θα δώσει τον αμπελώνα σ’ άλλους. (θα αφαιρέσει τα προνόμια απ’ τους Ιουδαίους). Ούτε αυτή τη γραφή (από την Παλαιά Διαθήκη) διαβάσατε; «Το λίθο (πέτρα) που απέρριψαν οι 10 οὐδὲ τὴν γραφὴν ταύτην οικοδόμοι (ως ακατάλληλο), αυτός έγινε ακρογωνιαίος ἀνέγνωτε, λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, οὗτος λίθος (ολόκλη-ρης της οικοδομής).» (εδώ ο Κύριος εννοεί το πρόσωπό Του που ενώ τον σκότωσαν, έγινε ακρογωνιαίος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας· λίθος της Εκκλησίας.) Από τον Κύριο έγινε αυτή (η τοποθέτηση του λίθου) και (δεν) είναι θαυμαστό στα μάτια μας;» 11 παρὰ Κυρίου ἐγένετο αὕτη, καὶ ἔστι θαυμαστὴ ἐν ὀφθαλμοῖς Και ζητούσαν (ήθελαν) να τον πιάσουν και (αλλά) ἡμῶν; φοβήθηκαν τον κόσμο. (Και ήθελαν να τον πιάσουν) 12 Καὶ ἐζήτουν αὐτὸν κρατῆσαι, γιατί κατάλαβαν ότι είπε γι’ αυτούς την παραβολή. καὶ ἐφοβήθησαν τὸν ὄχλον· Και αφού τον άφησαν, έφυγαν. ἔγνωσαν γὰρ ὅτι πρὸς αὐτοὺς Και στέλνουν προς αυτόν μερικούς από τους τὴν παραβολὴν εἶπε. καὶ ἀφέντες Φαρισαίους και τους Ηρωδιανούς (οπαδούς του αὐτὸν ἀπῆλθον. βασιλιά Ηρώδη) για να τον «ψαρέψουν» (δόλια) με 13 Καὶ ἀποστέλλουσι πρὸς αὐτόν τινας τῶν Φαρισαίων καὶ λόγια. τῶν Ἡρῳδιανῶν ἵνα αὐτὸν Αυτοί λοιπόν όταν ήρθαν του λένε: «Δάσκαλε, γνωρίζουμε ότι είσαι αληθινός και δε σε μέλλει για ἀγρεύσωσι λόγῳ. 14 οἱ δὲ ἐλθόντες λέγουσιν κανένα (δε φοβάσαι).Γιατί δεν κοιτάς (δεν υπολογίζεις) αὐτῷ· Διδάσκαλε, οἴδαμεν ὅτι το πρόσωπο των ανθρώπων (δεν κοιτάς δηλαδή ν’ ἀληθὴς εἶ καὶ οὐ μέλει σοι περὶ αρέσεις), αλλά, σύμφωνα με την αλήθεια, διδάσκεις το οὐδενός· οὐ γὰρ βλέπεις εἰς δρόμο του Θεού. Πες μας λοιπόν: Πρέπει να δώσουμε πρόσωπον ἀνθρώπων, ἀλλ’ ἐπ’ φόρο στον Καίσαρα ή όχι; Να δώσουμε ή να μη ἀληθείας τὴν ὁδὸν τοῦ Θεοῦ δώσουμε;» διδάσκεις. εἶπον οὖν ἡμῖν· ἔξεστι δοῦναι κῆνσον Καίσαρι ἢ Αυτός όμως επειδή γνώριζε την υποκρισία τους είπε σ’ αυτούς: «Γιατί με πειράζετε (δοκιμάζετε). Φέρτε μου οὔ; δῶμεν ἢ μὴ δῶμεν; 15 ὁ δὲ εἰδὼς αὐτῶν τὴν ένα δηνάριο* να το δω. » 9 τί οὖν ποιήσει ὁ κύριος τοῦ ἀμπελῶνος; ἐλεύσεται καὶ ἀπολέσει τοὺς γεωργοὺς τούτους, καὶ δώσει τὸν ἀμπελῶνα ἄλλοις.

ὑπόκρισιν εἶπεν αὐτοῖς· Τί με πειράζετε; φέρετέ μοι δηνάριον Κι αυτοί του έφεραν. Και τους λέει : «Τινός (είναι) η ἵνα ἴδω. εικόνα αυτή και η επιγραφή;» Αυτοί είπαν : «του 16 οἱ δὲ ἤνεγκαν. καὶ λέγει Καίσαρα». αὐτοῖς· Τίνος ἡ εἰκὼν αὕτη καὶ Και παίρνοντας το λόγο ο Ιησούς τους είπε: ἡ ἐπιγραφή; οἱ δὲ εἶπον· «Αποδώστε στον Καίσαρα (δώστε πίσω), όσα ανήκουν Καίσαρος. στον Καίσαρα και όσα ανήκουν στο Θεό, στο θεό». Και 17 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς αυτοί έδειξαν θαυμασμό σ’ αυτόν. εἶπεν αὐτοῖς· Ἀπόδοτε τὰ Καίσαρος Καίσαρι καὶ τὰ τοῦ Και έρχονται οι Σαδδουκαίοι* σ’ αυτόν, οι οποίοι λένε Θεοῦ τῷ Θεῷ. καὶ ἐξεθαύμασαν ότι ανάσταση (νεκρών) δεν υπάρχει και τον ρωτούσαν ἐπ’ αὐτῷ. λέγοντας :

67 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 18 Καὶ ἔρχονται Σαδδουκαῖοι πρὸς αὐτόν, οἵτινες λέγου-σιν «Δάσκαλε, ο Μωϋσής μας έγραψε (στο Μωσαϊκό νόμο) ἀνάστασιν μὴ εἶναι, καὶ ότι αν κάποιου πεθάνει ο αδελφός και αφήσει (στη ἐπηρώτων αὐτὸν λέγοντες· ζωή)γυναίκα (χήρα), ενώ παιδιά δεν αφήσει, (πρέπει) 19 Διδάσκαλε, Μωϋσῆς ἔγραψεν να πάρει ο αδελφός του τη γυναίκα του και να ἡμῖν ὅτι ἐάν τινος ἀδελφὸς γεννήσει απόγονο για τον αδελφό του. ἀποθάνῃ καὶ κατά-λίπῃ γυναῖκα, καὶ τέκνα μὴ ἀφῇ, ἵνα λάβῃ ὁ ἀδελφὸς αὐ-τοῦ τὴν γυναῖκα Ήταν λοιπόν επτά αδέλφια. Και ο πρώτος πήρε μια αὐτοῦ καὶ ἐξαναστήσῃ σπέρμα γυναίκα (ως σύζυγο) και όταν πέθανε δεν άφησε τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ. απογόνους. 20 ἑπτὰ οὖν ἀδελφοὶ ἦσαν. καὶ Και ο δεύτερος πήρε αυτήν (ως σύζυγο) και πέθανε και ὁ πρῶτος ἔλαβε γυναῖκα, καὶ ούτε αυτός άφησε απογόνους και κατά τον ίδιο τρόπο ἀποθνῄσκων οὐκ ἀφῆκε σπέρμα. κι ο τρίτος. 21 καὶ ὁ δεύτερος ἔλαβεν αὐτήν, καὶ ἀπέθανε καὶ οὐδὲ αὐτὸς οὐκ Και την πήραν αυτήν (και) οι επτά (ως σύζυγο)χωρίς ἀφῆκε σπέρμα. καὶ ὁ τρίτος να αφήσουν απόγονο, και τελευταία απ’ όλους πέθανε ὡσαύτως. και η γυναίκα . 22 καὶ ἔλαβον αὐτήν οἱ ἑπτὰ, Κατά την ανάσταση λοιπόν, όταν θα αναστηθούν καὶ οὐκ ἀφῆκαν σπέρμα. ἐσχάτη (όλοι), ποιου απ’ αυτούς θα είναι η γυναίκα; Γιατί (και) πάντων ἀπέθανε καὶ ἡ γυνὴ. οι επτά την είχαν γυναίκα (σύζυγο).» 23 ἐν τῇ οὖν ἀναστάσει, ὅταν Και απαντώντας ο Ιησούς τους είπε: «Δεν σκέφτεστε, ἀναστῶσι, τίνος αὐτῶν ἔσται γυνή; οἱ γὰρ ἑπτὰ ἔσχον αὐτὴν πόσο πλανιέστε γι’ αυτό (είστε σε πλάνη = λάθος πίστη); Αυτό, για το ότι δε γνωρίζετε τις Γραφές, ούτε γυναῖκα. τη δύναμη του Θεού. 24 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· Οὐ διὰ τοῦτο πλανᾶσθε, μὴ εἰδότες τὰς Γιατί όταν αναστηθούν οι (άνθρωποι) απ’ τους γραφὰς μηδὲ τὴν δύναμιν τοῦ νεκρούς, ούτε νυμφεύονται (οι άνδρες), ούτε Θεοῦ; παντρεύονται (οι γυναίκες), αλλά είναι όπως οι 25 ὅταν γὰρ ἐκ νεκρῶν άγγελοι στους ουρανούς (που δεν έχουν φύλο). ἀναστῶσιν, οὔτε γαμοῦσιν οὔτε Για τους νεκρούς ότι ανασταίνονται δε διαβάσατε στη γαμίζονται, ἀλλ’ εἰσὶν ὡς ἄγγελοι βίβλο του Μωϋσή, στο περιστατικό με τη βάτο 20, πως οἱ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. είπε ο Θεός σ’ αυτόν μ’ αυτά τα λόγια: «Εγώ (είμαι) ο 26 περὶ δὲ τῶν νεκρῶν ὅτι Θεός του Αβραάμ και ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του ἐγείρονται, οὐκ ἀνέγνωτε ἐν τῇ Ιακώβ.» βίβλῳ Μωϋσέως, ἐπὶ τοῦ βάτου Δεν είναι (λοιπόν ο Θεός) Θεός νεκρών, αλλά πῶς εἶπεν αὐτῷ ὁ Θεὸς λέγων, ἐγὼ ὁ Θεὸς Ἀβραὰμ καὶ ὁ Θεὸς ζωντανών. Εσείς λοιπόν είστε σε μεγάλη πλάνη. Ἰσαὰκ καὶ ὁ Θεὸς Ἰακώβ; 27 οὐκ ἔστιν ὁ Θεὸς νεκρῶν, Και πλησιάζοντας ένας απ’ τους γραμματείς που τους ἀλλὰ ζώντων· ὑμεῖς οὖν πολὺ άκουσε να συζητούν, βλέποντας ότι τους απάντησε σωστά, ήρθε και τον ρώτησε: «Ποια είναι η πρώτη απ’ πλανᾶσθε. 28 Καὶ προσελθὼν εἷς τῶν όλες τις εντολές;» γραμματέων, ἀκούσας αὐτῶν 2

68 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό συζητούντων, ἰδὼν ὅτι καλῶς Ο Ιησούς του απάντησε: «Πρώτη εντολή από όλες είναι αὐτοῖς ἀπεκρίθη, ἐπηρώτησεν (η εξής): Άκουε, λαέ του Ισραήλ, ο Κύριος ο Θεός μας αὐτόν· Ποία ἐστὶ πρώτη πάντων είναι ένας (και μόνο) Κύριος. ἐντολὴ; 29 ὁ δὲ Ἰησοῦς ἀπεκρίθη αὐτῷ Και να αγαπήσεις τον κύριο το Θεό σου με όλη σου την ὅτι πρώτη πάντων ἐντολὴ· καρδιά και με όλη σου την ψυχή και μ’ όλη τη διάνοια ἄκουε, Ἰσραήλ, Κύριος ὁ Θεὸς σου (τη σκέψη σου, το νου σου) και με όλη τη δύναμή ἡμῶν Κύριος εἷς ἐστι· σου. Αυτή είναι η πρώτη εντολή. 30 καὶ ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου καὶ Και δεύτερη (εντολή) όμοια (με την προηγούμενη) ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου. αὕτη αυτή (είναι): να αγαπήσεις τον πλησίον σου (τους πρώτη ἐντολὴ· συνανθρώπους σου) όπως τον εαυτό σου. Μεγαλύτερη 31 καὶ δευτέρα ὁμοία, αὕτη· απ’ αυτές άλλη εντολή δεν είναι (υπάρχει).» ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν. μείζων τούτων ἄλλη Και του είπε ο γραμματέας: «Σωστά, δάσκαλε! Στ’ ἐντολὴ οὐκ ἔστι. αλήθεια (καλά) είπες ότι ένας είναι (ο Θεός) και δεν υπάρχει άλλος εκτός απ’ αυτόν, 32 καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ γραμματεύς· Καλῶς, διδά- και να τον αγαπάμε με όλη την καρδιά και με όλη τη σκαλε, ἐπ’ ἀληθείας εἶπας ὅτι εἷς διάνοια και με όλη την ψυχή και με όλη τη δύναμη, και ἐστι καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος πλὴν να αγαπάμε τον πλησίον (μας) σαν τον εαυτό μας αὐτοῦ· είναι πιο σημαντικό (αξίζει περισσότερο) από όλα τα 33 καὶ τὸ ἀγαπᾶν αὐτὸν ἐξ ὅλης ολοκαυτώματα21 και τις θυσίες.» τῆς καρδίας καὶ ἐξ ὅλης τῆς συνέσεως καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος, καὶ τὸ Και ο Ιησούς βλέποντας ότι φρόνιμα απάντησε, του ἀγαπᾶν τὸν πλησίον ὡς ἑαυτὸν είπε: «Δεν είσαι μακριά από τη βασιλεία του Θεού.» πλεῖόν ἐστι πάντων τῶν Και κανένας δεν τολμούσε να τον ρωτήσει πια (κάτι ὁλοκαυτωμάτων καὶ θυσιῶν. άλλο). 34 καὶ ὁ Ἰησοῦς ἰδὼν ὅτι νουνεχῶς ἀπεκρίθη, εἶπεν αὐτῷ· Και παίρνοντας το λόγο ο Ιησούς δίδασκε στο ιερό Οὐ μακρὰν εἶ ἀπὸ τῆς βασιλείας (στην αυλή του Ναού) : «Πώς λένε οι γραμματείς ότι ο τοῦ Θεοῦ. καὶ οὐδεὶς οὐκέτι Χριστός είναι υιός του Δαβίδ (πώς το εννοούν δηλαδή); ἐτόλμα αὐτὸν ἐπερωτῆσαι. 35 Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς Γιατί αυτός ο ίδιος ο Δαβίδ, με την έμπνευση του Αγίου ἔλεγε διδάσκων ἐν τῷ ἱερῷ· 22 Πῶς λέγουσιν οἱ γραμματεῖς ὅτι Πνεύματος, είπε: «Λέει ο Κύριος στον Κύριό μου, κάθισε στα δεξιά μου μέχρι να βάλω τους εχθρούς σου ὁ Χριστὸς υἱὸς Δαυῒδ ἐστι; 36 αὐτὸς γὰρ Δαυῒδ εἶπεν ἐν στήριγμα για τα πόδια σου. Πνεύματι ἁγίῳ· λέγει ὁ Κύριος Ο ίδιος λοιπόν ο Δαβίδ λέγει (ονομάζει) αυτόν (το τῷ Κυρίῳ μου, κάθου ἐκ δεξιῶν Μεσσία) Κύριό του. Και από πού (πώς) είναι υιός του μου ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς (απόγονός του);» Και ο πολύς λαός τον άκουγε 2 2

69 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ευχάριστα. 37αὐτὸς οὖν Δαυῒδ λέγει αὐτὸν Και τους έλεγε κατά τη διδασκαλία του: «Προσέχετε Κύριον· καὶ πόθεν υἱός αὐτοῦ από τους γραμ-ματείς που θέλουν (τους αρέσει) να ἐστι; καὶ ὁ πολὺς ὄχλος ἤκουεν περπατούν με στολισμό και (που τους αρέσει) να αὐτοῦ ἡδέως. χαιρετιούνται στην αγορά 38 Καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς ἐν τῇ διδαχῇ αὐτοῦ· Βλέπετε ἀπὸ τῶν και που ζητούν (επιδιώκουν) τις πρώτες θέσεις στις γραμματέων τῶν θελόντων ἐν συναγωγές και στα δείπνα. στολαῖς περιπατεῖν καὶ Αυτοί που κατατρώγουν τα σπίτια (τις περιουσίες) των ἀσπασμοὺς ἐν ταῖς ἀγοραῖς χηρών και κάνουν μεγάλες προσευχές για πρόφαση 39καὶ πρωτοκαθεδρίας ἐν ταῖς (επίδειξη)! Αυτοί θα πάρουν περισσότερο κρίμα (θα συναγωγαῖς καὶ πρωτο-κλισίας τιμωρηθούν αυστηρότερα).» ἐν τοῖς δείπνοις. Και αφού κάθισε ο Ιησούς απέναντι απ’ το 40 οἱ κατεσθίοντες τὰς οἰκίας τῶν χηρῶν καὶ προφάσει μακρὰ θησαυροφυλάκιο (κάτι σαν τα σημερινά παγκάρια για προσευ-χόμενοι! οὗτοι λήψονται τους φτωχούς{Π.Ν.Τ.}), κοιτούσε πώς ο λαός ρίχνει χάλκινα νομίσματα μέσα στο γαζοφυλάκιο (κουτί περισσότερον κρῖμα. 41 Καὶ καθίσας ὁ Ἰησοῦς ελεημοσύνης {Ι.Θ.Κ.}. κατέναντι τοῦ γαζοφυ-λακίου Και πολλοί πλούσιοι έριχναν πολλά. Κι όταν ήρθε μια ἐθεώρει πῶς ὁ ὄχλος βάλλει φτωχή χήρα έβαλε δύο λεπτά (ένα δίλεπτο) που είναι χαλκὸν εἰς τὸ γαζοφυλάκιον. (λέγεται) κοδράντης. 42 καὶ πολλοὶ πλούσιοι ἔβαλλον Και καλώντας (κοντά του) τους μαθητές του, τους είπε: πολλά· καὶ ἐλθοῦ-σα μία χήρα «Αλήθεια σας λέω ότι αυτή η φτωχή χήρα έριξε πτωχὴ ἔβαλε λεπτὰ δύο, ὅ ἐστι περισσότερα απ’ όλους όσους ρίχνουν στο κοδράντης. γαζοφυλάκιο, 43 καὶ προσκαλεσάμενος τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· γιατί όλοι έβαλαν (έριξαν) απ’ το περίσσευμά τους, Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἡ χήρα ἡ πτωχὴ αὕτη πλεῖον πάντων ενώ αυτή έριξε απ’ το υστέρημά της, όλα όσα είχε, όλη ἔβαλε τῶν βαλλό-ντων εἰς τὸ την περιουσία της. γαζοφυλάκιον· σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου.

44 πάντες γὰρ ἐκ τοῦ περισσεύοντος αὐτοῖς ἔβαλον· αὕτη δὲ ἐκ τῆς ὑστερήσεως αὐτῆς πάντα ὅσα εἶχεν ἔβαλεν, ὅλον τὸν βίον αὐτῆς.

Κεφάλαιο ιγ΄ (13ο) Ενότητες δεκάτου τρίτου κεφαλαίου


1. Προφητεία του Κυρίου για την καταστροφή των στ. 1-23 Ιεροσολύμων 2. Η δευτέρα παρουσία του Κυρίου στ. 24-37

Παραπομπές στην Αγία Γραφή στίχοι 1-23: Λουκ. κα΄5-15, κα΄20-24, Μτθ. κδ΄1-25, Β΄ Πέτρου γ΄17, Δανιήλ.θ΄27, ια΄31 στίχοι 24-37: Λουκ. κα΄25-36, ιβ΄36-46, Μτθ. κδ΄29-36, κδ΄42- κε΄14, Α΄ Θεσσ. ε΄1-2, Β΄ Πέτρου γ΄9-14, Αποκ. στ΄12-14, Ιωήλ γ΄3,4, Ιερεμ. δ΄23-28, Ησαΐας ιγ΄9-10, Δανιήλ ζ΄13, Ιεζεκιήλ λθ΄21, Σοφονίας α΄15, Αββακούμ α΄9, Αμώς ε΄20

1 Καὶ ἐκπορευομένου αὐτοῦ ἐκ τοῦ Και όταν αυτός έβγαινε από το ιερό (αύλειο χώρο του ἱεροῦ λέγει αὐτῷ εἷς τῶν μαθητῶν Ναού), του λέει ένας απ’ τους μαθητές του: αὐτοῦ· Διδάσκαλε, ἴδε ποταποὶ «Διδάσκαλε, κοίτα τι ωραίες πέτρες (μάρμαρα) και τι λίθοι καὶ ποταπαὶ οἰκοδομαί. ωραία οικοδομήματα.» 2 καὶ ὁ Ἰησοῦς ἀποκριθεὶς εἶπεν Και ο Ιησούς απαντώντας του λέει: «Βλέπεις αυτά τα αὐτῷ· Βλέπεις ταύτας τὰς μεγάλας μεγάλα οικοδομήματα; Δεν θα αφεθεί (μείνει) πέτρα οἰκοδομάς; οὐ μὴ ἀφεθῇ ὧδε πάνω στην πέτρα που να μην γκρεμιστεί.» λίθος ἐπὶ λίθον ὃς οὐ μὴ καταλυθῇ. Και ενώ κάθονταν αυτός στο όρος των ελαιών 3 Καὶ καθημένου αὐτοῦ εἰς τὸ απέναντι απ’ το Ναό, τον ρωτούσαν ιδιαιτέρως ο ὄρος τῶν ἐλαιῶν κατέναντι τοῦ ἱεροῦ, ἐπηρώτων αὐτὸν κατ’ ἰδίαν Πέτρος και ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης και ο Ανδρέας: Πέτρος καὶ Ἰάκωβος καὶ Ἰωάννης καὶ Ἀνδρέας· 4 Εἰπὲ ἡμῖν πότε ταῦτα ἔσται, καὶ «Πες μας πότε θα γίνουν αυτά και ποιο θα είναι το τί τὸ σημεῖον ὅταν μέλλῃ πάντα σημείο (σημάδι) όταν όλα αυτά γίνουν;» ταῦτα συντελεῖσθαι; 5 ὁ δὲ Ἰησοῦς ἀποκριθεὶς ἤρξατο λέγειν αὐτοῖς· Βλέ-πετε μή τις ὑμᾶς πλανήσῃ.

Τότε ο Ιησούς παίρνοντας το λόγο άρχισε να τους λέει: «Προσέχετε μήπως κανείς σας παραπλανήσει.

6 πολλοὶ γὰρ ἐλεύσονται ἐπὶ τῷ Γιατί πολλοί θα έρθουν στο όνομά μου που θα λένε ὀνόματί μου λέγοντες ὅτι ἐγώ εἰμι, ότι «εγώ είμαι» (δηλαδή ο Χριστός Μεσσίας) και καὶ πολλοὺς πλανήσουσιν. πολλούς θα παραπλανήσουν. 7 ὅταν δὲ ἀκούσητε πολέμους καὶ Όταν όμως ακούσετε για πολέμους ή φήμες ἀκοὰς πολέμων, μὴ θροεῖσθε· δεῖ (ειδήσεις) για πολέμους, μην ταραχτείτε, γιατί (αυτά) γὰρ γενέσθαι, ἀλλ’ οὔπω τὸ τέλος. πρέπει να γίνουν, αλλά ακόμα (δε θα είναι) το τέλος. 8 ἐγερθήσεται γὰρ ἔθνος ἐπὶ Γιατί θα ξεσηκωθεί (για πόλεμο) έθνος εναντίον

71 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ἔθνος καὶ βασιλεία ἐπὶ βασιλείαν, καὶ ἔσονται σεισμοὶ κατὰ τόπους, καὶ ἔσονται λιμοὶ καὶ ταραχαί. 9 ἀρχαὶ ὠδίνων ταῦτα. Βλέπετε δὲ ὑμεῖς ἑαυτούς. παραδώσουσι γὰρ ὑμᾶς εἰς συνέδρια καὶ ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν δαρήσε-σθε, καὶ ἐπὶ ἡγεμόνων καὶ βασιλέων σταθήσεσθε ἕνεκεν ἐμοῦ εἰς μαρτύριον αὐτοῖς· 10 καὶ εἰς πάντα τὰ ἔθνη δεῖ πρῶτον κηρυχθῆναι τὸ εὐαγγέλιον. 11ὅταν δὲ ἀγάγωσιν ὑμᾶς παραδιδόντες, μὴ προμεριμνᾶτε τί λαλήσητε, μηδὲ μελετᾶτε, ἀλλ’ ὃ ἐὰν δοθῇ ὑμῖν ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ, τοῦτο λαλεῖτε· οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστε οἱ λαλοῦντες, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον.

(άλλου) έθνους και βασίλειο εναντίον (άλλου) βασιλείου, και θα γίνουν τοπικοί σεισμοί και θα υπάρξουν (μεγάλες) πείνες και ταραχές. Αυτά (θα είναι) αρχές των πόνων. Προσέχετε λοιπόν τους εαυτούς σας, γιατί θα σας παραδώσουν σε συνέδρια, και στις συναγωγές τους θα δαρθείτε και (μπροστά) σε ηγεμόνες (αρχηγούς) και βασιλιάδες θα σταθείτε (κατηγορούμενοι) εξαιτίας μου, για να δώσετε σ’ αυτούς τη μαρτυρία για μένα (μήπως και μετανοήσουν). Και (αλλά) πρέπει πρώτα σ’ όλους τους λαούς να κηρυχθεί το ευαγγέλιο. Και όταν σας οδηγήσουν για να σας παραδώσουν, μη φροντίζετε από πριν για το τι θα πείτε, ούτε να σκέφτεστε, αλλά ό,τι κι αν σας δοθεί (στο νου σας) εκείνη την ώρα, αυτό να πείτε. Γιατί δε θα είστε εσείς αυτοί που θα μιλάτε, αλλά το Άγιο Πνεύμα.

(Τότε) θα παραδώσει ο ένας αδελφός τον άλλον σε θάνατο και ο πατέρας το παιδί του, και θα επαναστατήσουν τα παιδιά κατά των γονιών τους και θα τους θανατώσουν. Και θα είστε μισητοί απ’ όλους εξαιτίας του ονόματός μου. Όμως αυτός που θα υπομείνει μέχρι το τέλος 13 καὶ ἔσεσθε μισούμενοι ὑπὸ πάντων διὰ τὸ ὄνομά μου· ὁ δὲ αυτός θα σωθεί. ὑπομείνας εἰς τέλος, οὗτος σωθήσεται. Όταν όμως δείτε το βδέλυγμα24 (σιχαμερό πλάσμα) 14 Ὅταν δὲ ἴδητε τὸ βδέλυγμα τῆς της ερημώσεως, που είπε (προφήτεψε) ο Δανιήλ ο ἐρημώσεως τὸ ρηθὲν ὑπὸ Δανιὴλ προφήτης, να στέκεται εκεί που δεν πρέπει – αυτός τοῦ προφήτου ἑστὼς ὅπου οὐ δεῖ - που διαβάζει ξέρει – τότε οι (κάτοικοι) της Ιουδαίας ας ὁ ἀναγινώσκων νοείτω - τότε οἱ ἐν φύγουν στα βουνά, τῇ Ἰουδαίᾳ φευγέτωσαν εἰς τὰ ὄρη, αυτός που θα είναι στην ταράτσα ας μην κατέβει στο 15 ὁ δὲ ἐπὶ τοῦ δώματος μὴ σπίτι (του), ούτε και να μπει για να πάρει κάτι απ’ το καταβάτω εἰς τὴν οἰκίαν μηδὲ σπίτι του, εἰσελθέτω ἆραί τι ἐκ τῆς οἰκίας κι αυτός που είναι στο χωράφι να μην επιστρέψει αὐτοῦ, πίσω να πάρει το ρούχο (πανωφόρι) του. 16 καὶ ὁ εἰς τὸν ἀγρὸν ὢν μὴ ἐπιστρεψάτω εἰς τὰ ὀπίσω ἆραι τὸ Αλίμονο σε αυτές που θα έχουν στην κοιλιά (μωρό) ἱμάτιον αὐτοῦ. και σ’ αυτές που θα θηλάζουν εκείνες τις μέρες. 17 οὐαὶ δὲ ταῖς ἐν γαστρὶ ἐχούσαις καὶ ταῖς θηλαζού-σαις ἐν ἐκείναις Να προσεύχεστε βέβαια να μη γίνει η φυγή σας ταῖς ἡμέραις. χειμώνα. 12 παραδώσει δὲ ἀδελφὸς ἀδελφὸν εἰς θάνατον καὶ πατὴρ τέκνον, καὶ ἐπαναστή-σονται τέκνα ἐπὶ γονεῖς καὶ θανατώσουσιν αὐτούς.

2

72 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Γιατί θα υπάρχει εκείνες τις μέρες (τέτοια) θλίψη, όση δεν έχει γίνει απ’ την αρχή της δημιουργίας, που 19 ἔσονται γὰρ αἱ ἡμέραι ἐκεῖναι έκανε ο Θεός , μέχρι τώρα, ούτε και θα γίνει (ξανά θλῖψις, οἵα οὐ γέγονε τοιαύτη ἀπ’ ποτέ). ἀρχῆς κτίσεως ἧς ἔκτισεν ὁ Θεὸς ἕως τοῦ νῦν καὶ οὐ μὴ γένηται. Και αν δεν συντόμευε ο Κύριος τις ημέρες, δε θα 20 καὶ εἰ μὴ ἐκολόβωσε Κύριος σώζονταν κανένας άνθρωπος. Αλλά για τους τὰς ἡμέρας οὐκ ἂν ἐσώθη πᾶσα εκλεκτούς, που διάλεξε (να μην ταλαιπωρηθούν σάρξ· ἀλλὰ διὰ τοὺς ἐκλεκτοὺς οὓς ἐξελέξατο ἐκολόβωσε τὰς ἡμέρας. {Ι.Θ.Κ.} ), λιγόστεψε τις μέρες. Και τότε αν κανείς σας πει: «Να εδώ είναι ο Χριστός», 21 καὶ τότε ἐάν τις ὑμῖν εἴπῃ, ἰδοὺ ή «να εκεί είναι», μην (το) πιστέψετε. ὧδε ὁ Χριστός, ἰδοὺ ἐκεῖ, μὴ Γιατί (τότε) θα σηκωθούν (θα φανούν) ψεύτικοι πιστεύετε. Χριστοί (ψευδο-μεσσίες) και ψευδοπροφήτες και θα 22 ἐγερθήσονται γὰρ ψευδόχριστοι καὶ ψευδοπροφῆται καὶ κάνουν σημεία (θαύματα) και τέρατα για να δώσουσι σημεῖα καὶ τέρατα πρὸς παραπλανήσουν, αν είναι δυνατόν, και τους τὸ ἀποπλανᾶν, εἰ δυνατόν καὶ τοὺς εκλεκτούς. ἐκλεκτούς. Εσείς όμως προσέχετε, (γιατί) να! σας τα προείπα 23 ὑμεῖς δὲ βλέπετε· ἰδοὺ όλα. προείρηκα ὑμῖν ἅπαντα. Αλλά εκείνες τις μέρες, μετά τη θλίψη εκείνη (που 24 Ἀλλ’ ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις, σας έλεγα πριν), ο ήλιος θα σκοτεινιάσει και η μετὰ τὴν θλῖψιν ἐκείνην ὁ ἥλιος σελήνη δε θα δώσει το φως της (δε θα φέγγει), σκοτισθή-σεται, καὶ ἡ σελήνη οὐ δώσει τὸ φέγγος αὐτῆς, και τα αστέρια θα πέφτουν από τον ουρανό και οι 18προσεύχεσθε δὲ ἵνα μὴ γέ-νηται ἡ φυγὴ ὑμῶν χειμῶνος.

25 καὶ οἱ ἀστέρες ἔσονται ἐκ τοῦ ουράνιες δυνάμεις θα ταραχθούν (ενν. δε θα ισχύει ο οὐρανοῦ πίπτοντες, καὶ αἱ νόμος της παγκόσμιας έλξης {Β.Π.}). δυνάμεις αἱ ἐν τοῖς οὐρανοῖς σαλευθήσονται. Και τότε θα δουν τον υιό του ανθρώπου να έρχεται 26 καὶ τότε ὄψονται τὸν υἱὸν τοῦ μέσα (πάνω) σε σύννεφα με δύναμη μεγάλη και ἀνθρώπου ἐρχόμενον ἐν νεφέλαις δόξα. μετὰ δυνάμεως πολλῆς καὶ δόξης. Και τότε θα στείλει τους αγγέλους του και θα 27 καὶ τότε ἀποστελεῖ τοὺς συγκεντρώσει τους εκλεκτούς του απ’ τους τέσσερις ἀγγέλους αὐτοῦ καὶ ἐπισυνάξει τοὺς ἐκλεκτοὺς αὐτοῦ ἐκ τῶν ανέμους (τα σημεία του ορίζοντα) απ’ την άκρη της τεσσάρων ἀνέμων, ἀπ’ ἄκρου τῆς γης, μέχρι την άκρη του ουρανού. Από τη συκιά να καταλάβετε την παραβολή. Όταν γῆς ἕως τοῦ οὐρανοῦ. 28 Ἀπὸ δὲ τῆς συκῆς μάθετε τὴν (δηλαδή) το κλαδί της γίνει απαλό και βλαστήσουν παραβολήν. ὅταν αὐτῆς ὁ κλάδος τα φύλλα, καταλαβαίνετε ότι είναι κοντά το θέρος ἤδη γένηται ἁπαλὸς καὶ ἐκφύῃ τὰ (το καλοκαίρι). φύλλα, γινώσκε-τε ὅτι ἐγγὺς τὸ θέρος ἐστίν· Έτσι και σεις, όταν δείτε (αν δείτε) αυτά να γίνονται, να ξέρετε ότι είναι κοντά (το τέλος), (έφτασε ήδη)στην πόρτα. Αλήθεια σας λέω ότι δε θα περάσει αυτή η γενιά πριν 30 ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι οὐ μὴ γίνουν όλα αυτά (καταστροφή Ιεροσολύμων, πόλε29 οὕτω καὶ ὑμεῖς, ὅταν ἴδητε ταῦτα γινόμενα, γινώσκετε ὅτι ἐγγύς ἐστιν ἐπὶ θύραις.

73 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό παρέλθῃ ἡ γενεὰ αὕτη μέχρις οὗ μοι, ψευδοπροφήτες,κ.α.) πάντα ταῦτα γένηται. Ο ουρανός και η γη θα παρέλθουν (θα περάσουν-θα 31 ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ χαθούν), τα λόγια μου όμως δε θα παρέλθουν. παρελεύσονται, οἱ δὲ ἐμοὶ λόγοι οὐ μὴ παρελεύσονται. Για τη μέρα εκείνη ή την ώρα (της Δευτέρας 32 Περὶ δὲ τῆς ἡμέρας ἐκείνης ἢ Παρουσίας) κανείς δε γνωρίζει, ούτε οι άγγελοι στον τῆς ὥρας οὐδεὶς οἶδεν, οὐδὲ οἱ ουρανό, ούτε ο υιός, παρά μόνο ο Πατέρας (ο Υιός ως ἄγγελοι ἐν οὐρανῷ οὐδὲ ὁ υἱός, εἰ άνθρωπος δε γνωρίζει, γνωρίζει όμως από τη θεία μὴ ὁ πατήρ. Του φύση άπαντα {Ι.Θ.Κ.} ). Προσέξτε, αγρυπνείτε και προσεύ-χεστε, γιατί δε 33 Βλέπετε, ἀγρυπνεῖτε καὶ γνωρίζετε πότε είναι ο καιρός (η ώρα της Δευτέρας προσεύχεσθε· οὐκ οἴδατε γὰρ πότε Παρουσίας του Κυρίου). ὁ καιρός ἐστιν. Σαν άνθρωπος που ξενιτεύτηκε και άφησε το σπίτι 34 ὡς ἄνθρωπος ἀπόδημος, ἀφεὶς του, δίνοντας στους δούλους την εξουσία (φροντίδα) τὴν οἰκίαν αὐτοῦ, καὶ δοὺς τοῖς και στον καθένα (όρισε) το έργο του, και διέταξε τον δούλοις αὐτοῦ τὴν ἐξουσίαν καὶ θυρωρό να είναι σε εγρήγορση (έτοιμος-ακοίμητος). ἑκάστῳ τὸ ἔργον αὐτοῦ, καὶ τῷ Αγρυπνείτε (να είστε έτοιμοι) λοιπόν, γιατί δεν θυρωρῷ ἐνετείλατο ἵνα γρηγορῇ. ξέρετε πότε θα έρθει ο κύριος του σπιτιού, αργά το 35 γρηγορεῖτε οὖν· οὐκ οἴδατε γὰρ πότε ὁ κύριος τῆς οἰκίας ἔρχεται, βράδυ ή τα μεσάνυχτα ή όταν λαλεί ο πετεινός ὀψὲ ἢ μεσονυκτίου ἢ (χαράματα) ή το πρωί, μήπως κι έλθει ξαφνικά και σας βρει κοιμισμένους ἀλεκτοροφωνίας ἢ πρωΐ· 36 μὴ ἐλθὼν ἐξαίφνης εὕρῃ ὑμᾶς (να κοιμάστε). Αυτά λοιπόν που σας λέω, σ’ όλους τα λέω: Να είστε καθεύδοντας. 37 ἃ δὲ ὑμῖν λέγω, πᾶσι λέγω· σε εγρήγορση (πανέτοιμοι). γρηγορεῖτε.

Κεφάλαιο ιδ΄ (14ο) Ενότητες δεκάτου τετάρτου κεφαλαίου 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Η συνομωσία κατά του Ιησού Το μύρο της Βηθανίας Η προδοσία του Ιούδα Ο μυστικός δείπνος Η προτύπωση της Θείας Ευχαριστίας Ο Ιησούς προλέγει την άρνηση των μαθητών Ο Ιησούς στη Γεθσημανή Η εκτέλεση της προδοσίας του Ιούδα Η σύλληψη του Ιησού Ο Ιησούς «δικάζεται» από τους αρχιερείς

στ. 1-2 στ. 3-9 στ. 10-11 στ. 12-21 στ. 22-25 στ-26-31 στ. 32-42 στ. 43-46 στ. 47-52 στ.53-65


11. Η άρνηση του Πέτρου

στ. 66-72

Παραπομπές στην Αγία Γραφή στίχοι 1-2: Λουκ. κβ΄1-2, Μτθ. κστ΄1-5 στίχοι 3-9: Μτθ. κστ΄6-13, Ιωάν. ιβ΄1-8 στίχοι 10-11: Λουκ κβ΄3-6, Μτθ. κστ΄14-16 στίχοι 12-21: Λουκ. κβ΄7-15, Μτθ. κστ΄17-23, Ιωάν. ιγ΄21-26, Λουκ. κβ' 21-23 στίχοι 22-25: Λουκ. κβ΄16-20, Μτθ. κστ΄26-29 στίχοι 26-31: Λουκ. κβ΄31-34, Μτθ. κστ΄30-35, Ζαχαρία ιγ΄7 στίχοι 32-42: Λουκ. κβ΄40-46, Μτθ. κστ΄36-46, Ιωάν. ιη΄1, Ρωμ. η΄15, Γαλ. δ΄ 6 στίχοι 43-46: Λουκ. κβ΄47, Μτθ. κστ΄47-50, Ιωάν. ιη΄2-3 στίχοι 47-52: Λουκ. κβ΄48-53, Μτθ. κστ΄51-56, Ψαλμ. πζ΄8-9, Ιωάν. ιη' 4-12 στίχοι 53-65: Λουκ. κβ΄63-71, Μτθ. κστ΄57-68, Ιωάν. ιη΄13-15, ιθ΄7 στίχοι 66-72: Λουκ. κβ΄54-62, Μτθ. κστ΄69-75, Ιωάν. ιη΄17-18, 25-27. 1Ἦν δὲ τὸ πάσχα καὶ τὰ ἄζυ-μα Μετά από δύο ημέρες ήταν η γιορτή του Πάσχα* και μετὰ δύο ἡμέρας. καὶ ἐζή-τουν οἱ των αζύμων*. Και ζητούσαν οι αρχιερείς και οι ἀρχιερεῖς καὶ οἱ γραμ-ματεῖς πῶς γραμματείς (τον τρόπο) πώς να τον συλλάβουν με αὐτὸν ἐν δόλῳ κρατήσαντες πονηριά (τον Ιησού) και να τον σκοτώσουν. ἀποκτείνωσιν. Έλεγαν βέβαια να μην τον συλλάβουν κατά τη 2 ἔλεγον δὲ μὴ ἐν τῇ ἑορτῇ, γιορτή, για να μη γίνει αναταραχή στο λαό. μήποτε θόρυβος ἔσται τοῦ λαοῦ. Και όταν ήταν (βρίσκονταν) αυτός στη Βηθανία, στο 3 Καὶ ὄντος αὐτοῦ ἐν Βηθανίᾳ ἐν σπίτι του Σίμωνος του λεπρού, καθισμένος (στο τῇ οἰκίᾳ Σίμωνος τοῦ λεπροῦ, που είχε ένα κατακειμένου αὐτοῦ ἦλθε γυνὴ τραπέζι), ήρθε μια γυναίκα 25 ἔχουσα ἀλάβα-στρον μύρου αλαβάστρινο δοχείο με μύρο , (που είχε φτιαχτεί) νάρδου πιστικῆς πολυτελοῦς, καὶ από πολύτιμο νάρδο, και (η οποία) αφού έσπασε το συντρίψασα τὸ ἀλάβαστρον αλαβάστρινο δοχείο, έχυσε (όλο) το μύρο στο κεφάλι κατέχεεν αὐτοῦ κατὰ τῆς κεφαλῆς. του (Ιησού). 4 ἦσαν δέ τινες ἀγανα-κτοῦντες Και ήταν μερικοί που αγανακτούσαν μέσα τους και πρὸς ἑαυτούς λέγοντες· Εἰς τί ἡ έλεγαν: «Για ποιο λόγο έγινε αυτό το χάσιμο ἀπώλεια αὕτη τοῦ μύρου γέγονεν; (σπατάλη) του μύρου; 5 ἠδύνατο γὰρ τοῦτο τὸ μύρον Γιατί θα μπορούσε αυτό το μύρο να πουληθεί πάνω πραθῆναι ἐπάνω τριακοσίων από τριακόσια δηνάρια και (τα χρήματα) να δοθούν δηναρίων καὶ δοθῆναι τοῖς στους φτωχούς.» και την μάλωναν. πτωχοῖς· καὶ ἐνεβριμῶντο αὐτῇ. 6 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν· Ἄφετε αὐτήν· τί αὐτῇ κόπους παρέχετε; καλὸν ἔργον εἰργάσατο ἐν ἐμοί.

Όμως ο Ιησούς είπε: «Αφήστε την. Γιατί της δημιουργείτε εμπόδια (την ενοχλείτε); Καλό έργο έκανε σε μένα. 7 πάντοτε γὰρ τοὺς πτωχοὺς ἔχετε Γιατί τους φτωχούς πάντοτε θα τους έχετε μαζί σας μεθ’ ἑαυτῶν, καὶ ὅταν θέλητε δύνασθε αὐτοὺς εὖ ποιῆσαι· ἐμὲ δὲ και όταν θέλετε μπορείτε να τους κάνετε καλό (να τους ευεργετήσετε ). Εμένα όμως δε θα με έχετε οὐ πάντοτε ἔχετε. 2

75 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό πάντα. 8 ὃ ἔσχεν αὕτη ἐποίησε· προέλαβε Αυτή (η γυναίκα) εκείνο που είχε (που μπορούσε) το μυρίσαι μου τὸ σῶμα εἰς τὸν έκανε. Πρόλαβε να μου αλείψει με μύρο το σώμα μου ἐνταφιασμόν. για τον ενταφιασμό μου (για την ταφή μου). 9 ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅπου ἐὰν Αλήθεια σας λέω ότι όπου κι αν κηρυχθεί το κηρυχθῇ τὸ εὐαγγέλιον τοῦτο εἰς ευαγγέλιο αυτό, σ’ όλο τον κόσμο, θα διαλαληθεί και ὅλον τὸν κόσμον, καὶ ὃ ἐποίησεν αυτό που έκανε αυτή, στη μνήμη της (για να τη αὕτη λαληθήσεται εἰς μνημόσυνον θυμούνται).» αὐτῆς. 10 Καὶ Ἰούδας ὁ Ἰσκαριὼτης, εἷς Και ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, ένας από τους δώδεκα τῶν δώδεκα, ἀπῆλθε πρὸς τοὺς (μαθητές) έφυγε για τους αρχιερείς για να τον (ενν. ἀρχιερεῖς ἵνα παραδῷ αὐτὸν τον Κύριο)παραδώσει σ’ αυτούς. αὐτοῖς. 11 οἱ δὲ ἀκούσαντες ἐχάρη-σαν, καὶ ἐπηγγείλαντο αὐτῷ ἀργύρια Αυτοί όταν (το) άκουσαν, χάρηκαν και υποσχέθηκαν δοῦναι· καὶ ἐζήτει πῶς εὐκαίρως σ’ αυτόν να του δώσουν αργύρια. Και (αυτός) ζητούσε ευκαιρία να τον παραδώσει. αὐτὸν παραδῷ. 12 Καὶ τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ τῶν ἀζύμων, ὅτε τὸ πάσχα ἔθυον, λέγουσιν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ· Ποῦ θέλεις ἀπελ-θόντες ἑτοιμάσωμεν ἵνα φάγῃς τὸ πάσχα;

Και την πρώτη ημέρα της (επταήμερης εορτής) των αζύμων, όταν θυσίαζαν (για) το Πάσχα (τον πασχάλιο αμνό) του λένε οι μαθητές του: «Πού θέλεις να πάμε να ετοιμάσουμε (για) δειπνήσεις το 13 καὶ ἀποστέλλει δύο τῶν Πάσχα;» μαθητῶν αὐτοῦ καὶ λέγει αὐτοῖς· Και στέλνει δύο απ’ τους μαθητές του και τους λέει: Ὑπάγετε εἰς τὴν πόλιν, καὶ «Πάτε στην πόλη και θα σας συναντήσει ένας ἀπαντήσει ὑμῖν ἄν-θρωπος κεράμιον ὕδατος βα-στάζων· άνθρωπος που (θα) κρατάει μια πήλινη στάμνα με νερό. Να τον ακολουθήσετε, ἀκολουθήσατε αὐτῷ, 14 καὶ ὅπου ἐὰν εἰσέλθῃ, εἴπατε τῷ οἰκοδεσπότῃ ὅτι ὁ διδάσκαλος και όπου κι αν μπει, πείτε στον οικοδεσπότη ότι ο λέγει· ποῦ ἐστι τὸ κατάλυμά μου δάσκαλος λέει: «Πού είναι το κατάλυμά μου, όπου ὅπου τὸ πάσχα μετὰ τῶν μαθητῶν θα δειπνήσω το Πάσχα με τους μαθητές μου;» μου φάγω; 15καὶ αὐτὸς ὑμῖν δείξει ἀνώ-γαιον μέγα ἐστρωμένον ἕτοιμον· καὶ ἐκεῖ και αυτός θα σας δείξει ένα μεγάλο ανώγειο (επάνω ἑτοιμάσατε ἡμῖν. δωμάτιο), στρωμένο, έτοιμο. Εκεί ετοιμάστε για μας.» 16 καὶ ἐξῆλθον οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ καὶ ἦλθον εἰς τὴν πόλιν, καὶ εὗρον Και βγήκαν (έφυγαν) οι μαθητές του και ήρθαν στην καθὼς εἶπεν αὐτοῖς, καὶ πόλη και βρήκαν ότι (και όπως) τους είπε (ο Κύριος) ἡτοίμασαν τὸ πάσχα. και ετοίμασαν το Πάσχα (πασχαλινό τραπέζι). 17 Καὶ ὀψίας γενομένης ἔρχεται μετὰ τῶν δώδεκα. Και όταν βράδιασε έρχεται μαζί με τους δώδεκα. 18 καὶ ἀνακειμένων αὐτῶν καὶ ἐσθιόντων εἶπεν ὁ Ἰησοῦς· Ἀμὴν Και όταν κάθισαν αυτοί και έτρωγαν είπε ο Ιησούς: λέγω ὑμῖν ὅτι εἷς ἐξ ὑμῶν «Αλήθεια σας λέω ότι ένας από σας (που τρώει μαζί

76 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό παραδώσει με, ὁ ἐσθίων μετ’ ἐμοῦ. 19 οἱ δὲ ἤρξαντο λυπεῖσθαι καὶ λέγειν αὐτῷ εἷς καθ’ εἷς· Μήτι ἐγώ; καὶ ἄλλος· Μήτι ἐγώ; 20 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς· Εἷς ἐκ τῶν δώδεκα, ὁ ἐμβαπτόμενος μετ’ ἐμοῦ εἰς τὸ τρυβλίον. 21 ὁ μὲν υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὑπάγει καθὼς γέγραπται περὶ αὐτοῦ· οὐαὶ δὲ τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ, δι’ οὗ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοται· καλὸν ἦν αὐτῷ εἰ οὐκ ἐγεννήθη ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος.

μου) θα με παραδώσει (προδώσει), αυτός που τρώει μαζί μου.» Αυτοί όμως άρχισαν να λυπούνται και να του λένε ο ένας μετά τον άλλο: «Μήπως εγώ;» και άλλος: «Μήπως εγώ;» Αυτός τότε παίρνοντας το λόγο τους είπε: «Ένας απ’ τους δώδεκα, αυτός που βουτάει (το ψωμί του) μαζί μου στο πιάτο. Ο υιός του ανθρώπου, βέβαια, πηγαίνει (προς το λυτρωτικό θάνατο), όπως είναι γραμμένο γι’ αυτόν (στους προφήτες). Αλίμονο όμως στον άνθρωπο εκείνο για τον οποίο (εξαιτίας του οποίου) ο υιός του ανθρώπου παραδίδεται. Καλό θα ήταν γι’ αυτόν να μην είχε γεννηθεί εκείνος ο άνθρωπος.»

22 Καὶ ἐσθιόντων αὐτῶν λαβὼν ὁ Ἰησοῦς ἄρτον εὐλογήσας ἔκλασε Και ενώ έτρωγαν, αφού πήρε ο Ιησούς το ψωμί, καὶ ἔδωκεν αὐτοῖς καὶ εἶπε· ευλογώντας το έκοψε και έδωσε σ’ αυτούς (μαθητές) Λάβετε φά-γετε τοῦτό ἐστι τὸ και είπε: «Πάρτε , φάτε, αυτό είναι το σώμα μου.» σῶμά μου. 23 καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον Και παίρνοντας το ποτήρι, αφού ευχαρίστησε (το Θεό εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς, καὶ Πάτερα), έδωσε σ’ αυτούς και έπιναν απ’ αυτό όλοι. ἔπιον ἐξ αὐτοῦ πάντες. 24 καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Τοῦτό ἐστι τὸ Και τους είπε: «Αυτό είναι το αίμα μου της Καινής26 αἷμά μου τὸ τῆς καινῆς διαθήκης (νέας) Διαθήκης (συμφωνίας), που χύνεται για τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον. πολλούς (για τη σωτηρία των πολλών). 25 ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι οὐκέτι οὐ Αλήθεια σας λέω ότι ποτέ ξανά δεν πρόκειται να πιω μὴ πίω ἐκ τοῦ γεννήματος τῆς ἀμπέλου ἕως τῆς ἡμέρας ἐκείνης από το προϊόν του αμπελιού (κρασί) μέχρι τη μέρα ὅταν αὐτὸ πίνω καινὸν ἐν τῇ εκείνη, όταν θα το πίνω καινούριο στη βασιλεία του Θεού. (ενν. το χαρμόσυνο και ατελεύτητο ουράνιο βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ. 26 Καὶ ὑμνήσαντες ἐξῆλθον εἰς τὸ δείπνο {Β.Π.} Και αφού έψαλαν ύμνο, βγήκαν στο όρος των ὄρος τῶν ἐλαιῶν. 27 καὶ λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς ὅτι ελαιών. Πάντες σκανδαλισθή-σεσθε ἐν Και τους λέει (ξανά)ο Ιησούς: «Όλοι θα κλονιστείτε ἐμοὶ ἐν τῇ νυκτὶ ταύτῃ· ὅτι (στην πίστη σας) σε μένα αυτή τη νύχτα. Γιατί έχει γέγραπται, πατάξω τὸν ποιμένα γραφεί: «θα χτυπήσω τον ποιμένα (βοσκό) και θα καὶ δια-σκορπισθήσονται τὰ διασκορπιστούν τα πρόβατα.» πρόβατα· 28 ἀλλὰ μετὰ τὸ ἐγερθῆναί με προάξω ὑμᾶς εἰς τὴν Γαλιλαίαν. Αλλά μετά την ανάστασή μου θα σας προφθάσω στη 29 ὁ δὲ Πέτρος ἔφη αὐτῷ· Καὶ εἰ Γαλιλαία.» πάντες σκανδαλισθήσονται, ἀλλ’ Όμως ο Πέτρος του είπε: «Ακόμα κι αν όλοι οὐκ ἐγώ. κλονιστούν, εγώ όμως όχι.» 2

77 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 30 καὶ λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Ἀμὴν λέγω σοι ὅτι σὺ σήμερον ἐν τῇ Και του λέει ο Ιησούς: «Αλήθεια σου λέω ότι εσύ νυκτὶ ταύτῃ πρὶν ἢ δὶς ἀλέκτορα σήμερα, αυτή τη νύχτα (απόψε), πριν ο πετεινός φωνῆσαι τρὶς ἀπαρνήσῃ με. λαλήσει δυο φορές, θα μ’ αρνηθείς τρεις φορές.» 31 ὁ δὲ Πέτρος ἐκ περισσοῦ ἔλεγε μᾶλλον· Ἐὰν με δέῃ συναποθανεῖν Όμως ο Πέτρος ακόμα περισσότερο (ξανα-)έλεγε: σοι, οὐ μή σε ἀπαρνήσομαι. «Ακόμα κι αν πρέπει να πεθάνω μαζί σου, δε θα σ’ ὡσαύτως δὲ καὶ πάντες ἔλεγον. απαρνηθώ.» Τέτοια βέβαια και όλοι (οι μαθητές) 32 Καὶ ἔρχονται εἰς χωρίον οὗ τὸ ὄνομα Γεθσημανῆ, καὶ λέ-γει τοῖς έλεγαν. μαθηταῖς αὐτοῦ· Κα-θίσατε ὧδε Και έρχονται σε μια περιοχή, που το όνομά της ήταν Γεθσημανή. Και λέει στους μαθητές του: «Καθίστε ἕως προσεύξωμαι. 33 καὶ παραλαμβάνει τὸν Πέτρον εδώ μέχρι να προσευχηθώ.» καὶ Ἰάκωβον καὶ Ἰωάννην μεθ’ Και παίρνει μαζί του τον Πέτρο και τον Ιάκωβο και ἑαυτοῦ, καὶ ἤρξατο ἐκθαμβεῖσθαι τον Ιωάννη και άρχισε να λυπάται (στενοχωριέται) καὶ ἀδημονεῖν και να αγωνιά. 34 καὶ λέγει αὐτοῖς· Περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου· Και τους λέει: «Λυπημένη είναι η ψυχή μου μέχρι μείνατε ὧδε καὶ γρηγορεῖτε. θανάτου. Μείνετε εδώ και αγρυπνείτε.» 35 καὶ προελθὼν μικρὸν ἔπεσεν ἐπὶ πρόσωπον ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ Και αφού προχώρησε λίγο έπεσε με το πρόσωπο στη προσηύχετο ἵνα εἰ δυνατόν ἐστι, γη και προσευχόταν για να περάσει, αν ήταν δυνατό, παρέλθῃ ἀπ’ αὐτοῦ ἡ ὥρα, εκείνη η ώρα (του μαρτυρίου). 36 καὶ ἔλεγεν· Ἀββᾶ ὁ πατήρ, Και έλεγε: «Αββά (πάτερ), πατέρα, όλα είναι δυνατά πάντα δυνατά σοι, παρένεγκε τὸ σε σένα. Πάρε μακριά μου αυτό το ποτήρι (αν είναι ποτήριον ἀπ’ ἐμοῦ τοῦτο· ἀλλ’ οὐ δυνατόν). Αλλά (ας γίνει) όχι ό,τι εγώ θέλω, αλλά τί ἐγὼ θέλω, ἀλλ’ εἴ τι σύ. ό,τι εσύ (θέλεις).» 37 καὶ ἔρχεται καὶ εὑρίσκει αὐτοὺς καθεύδοντας, καὶ λέγει τῷ Πέτρῳ· Και έρχεται και τους βρίσκει να κοιμούνται (μαθητές) λέει στον Πέτρο: «Σίμωνα, κοιμάσαι; Δεν Σίμων, καθεύδεις; οὐκ ἰσχύσατε και μπορέσατε ούτε μια ώρα να αγρυπνήσετε; μίαν ὥραν γρηγορῆσαι; 38γρηγορεῖτε καὶ προσεύ-χεσθε, ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν· τὸ Αγρυπνείτε και προσεύχεστε να μη μπείτε σε μὲν πνεῦμα πρόθυμον ἡ δὲ σὰρξ πειρασμό (και κλονιστεί η πίστη σας), γιατί το ἀσθενής. πνεύμα είναι πρόθυμο, όμως η σάρκα είναι ασθενής 39καὶ πάλιν ἀπελθὼν προσηύ- (αδύναμη).» ξατο τὸν αὐτὸν λόγον εἰπών. Και πάλι αφού έφυγε (απ’ αυτούς) προσευχήθηκε 40 καὶ ὑποστρέψας εὗρεν αὐτοὺς λέγοντας τα ίδια λόγια. πάλιν καθεύδοντας· ἦσαν γὰρ οἱ Και όταν επέστρεψε τους βρήκε πάλι να κοιμούνται, ὀφθαλμοὶ αὐτῶν γιατί τα μάτια τους ήταν βαριά (κουρασμένα) και δεν καταβαρυνόμενοι, καὶ οὐκ ήξεραν τι να του απαντήσουν. ᾔδεισαν τί ἀποκριθῶσιν αὐτῷ. 41 καὶ ἔρχεται τὸ τρίτον καὶ λέγει αὐτοῖς· Καθεύδετε λοι-πὸν καὶ Και έρχεται για τρίτη φορά και τους λέει: «Κοιμάστε ἀναπαύεσθε! ἀπέχει· ἦλθεν ἡ λοιπόν κι αναπαύεστε! Αρκεί (φτάνει)! Ήρθε η ώρα.

78 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ὥρα· ἰδοὺ παραδί-δοται ὁ υἱὸς τοῦ Να! παραδίδεται ο υιός του ανθρώπου στα χέρια των ἀνθρώπου εἰς τὰς χεῖρας τῶν αμαρτωλών. ἁμαρτωλῶν· 42 ἐγείρεσθε, ἄγωμεν· ἰδοὺ ὁ Σηκωθείτε, ας πάμε. Να αυτός που με παραδίδει, παραδιδούς με ἤγγικε. πλησίασε.» 43 Καὶ εὐθέως, ἔτι αὐτοῦ λαλοῦντος, παραγίνεται Ἰού-δας ὁ Και αμέσως, ενώ ακόμα αυτός μιλούσε, φτάνει ο Ἰσκαριὼτης, εἷς τῶν δώ-δεκα, καὶ Ιούδας ο Ισκαριώτης, ένας απ’ τους δώδεκα, και μαζί μετ’ αὐτοῦ ὄχλος πολὺς μετὰ μαχαιρῶν καὶ ξύλων, του πλήθος πολύ με μαχαίρια και ξύλα, οι οποίοι ἀπεσταλμένοι παρὰ τῶν στάλθηκαν απ’ τους αρχιερείς και γραμματείς κι απ’ ἀρχιερέων καὶ γραμμα-τέων καὶ τους πρεσβύτερους. τῶν πρεσβυτέρων. 44 δεδώκει δὲ ὁ παραδιδοὺς αὐτὸν σύσσημον αὐτοῖς λέγων· Ὃν ἂν φιλήσω, αὐτός ἐστι· κρατήσατε αὐτὸν καὶ ἀπαγάγετε ἀσφαλῶς.

Είχε δώσει σημάδι (σύνθημα) αυτός που τον παρέδιδε (ο Ιούδας) σ’ αυτούς λέγοντας: «Αυτόν που θα φιλήσω, αυτός είναι. Πιάστε τον και μεταφέρτε τον με ασφάλεια.»

45καὶ ἐλθὼν εὐθέως προσελ-θὼν αὐτῷ λέγει· Χαῖρε, ραββί, καὶ Και όταν ήρθε, αφού γρήγορα τον πλησίασε λέει: κατεφίλησεν αὐτόν. «Χαίρε δάσκαλε.» και τον καταφίλησε (με 46 οἱ δὲ ἐπέβαλον ἐπ’ αὐτὸν τὰς φαινομενική θέρμη {Β.Π.}). χεῖρας αὐτῶν καὶ ἐκράτησαν Αυτοί (ο όχλος) έβαλαν πάνω του τα χέρια τους και αὐτόν. τον κράτησαν (συνέλαβαν). 47Εἷς δέ τις τῶν παρεστηκό-των σπασάμενος τὴν μά-χαιραν ἔπαισε Ένας απ’ αυτούς που παραβρίσκονταν (εκεί), αφού τὸν δοῦλον τοῦ ἀρχιερέως καὶ έσυρε το μαχαίρι, χτύπησε το δούλο του αρχιερέα και ἀφεῖλεν αὐτοῦ τὸ ὠτίον. του αφαίρεσε (έκοψε) το αυτί του. 48 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· Ὡς ἐπὶ λῃστὴν ἐξήλθετε μετὰ μαχαιρῶν καὶ ξύλων Και παίρνοντας το λόγο ο Ιησούς τους είπε: «Βγήκατε να με συλλάβετε με μαχαίρια και ξύλα σαν να ήμουν συλλαβεῖν με· 49 καθ’ ἡμέραν πρὸς ὑμᾶς ἤμην ληστής! ἐν τῷ ἱερῷ διδάσκων, καὶ οὐκ ἐκρατήσατέ με. ἀλλ’ ἵνα Κάθε μέρα ήμουν μπροστά σας (κοντά σας) στο Ναό πληρωθῶσιν αἱ γραφαί. (αυλή του Ν.) διδάσκοντας και δε με συλλάβατε. 50 καὶ ἀφέντες αὐτὸν ἔφυγον Αλλά (έγιναν όλα αυτά) για να εκπληρωθούν οι πάντες. γραφές (να επαληθευτούν οι προφητείες).» 51Καὶ εἷς τις νεανίσκος* ἠκο- Και αφού τον άφησαν έφυγαν όλοι (οι μαθητές). λούθησεν αὐτῷ, περιβεβλη-μένος σινδόνα ἐπὶ γυμνοῦ· καὶ Και ένας κάποιος νεαρός τον ακολούθησε γυμνός κρατοῦσιν αὐτόν οἱ νεανίσκοι. τυλιγμένος με σεντόνι. Και τον έπιασαν οι νεαροί (ο 52 ὁ δὲ καταλιπὼν τὴν σινδόνα όχλος ή οι υπηρέτες των γραμματέων). γυμνὸς ἔφυγεν ἀπ’ αὐτῶν. Όμως αυτός αφήνοντας το σεντόνι τους ξέφυγε 53 Καὶ ἀπήγαγον τὸν Ἰησοῦν γυμνός. πρὸς τὸν ἀρχιερέα· καὶ Και οδήγησαν τον Ιησού προς τον αρχιερέα και

79 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό συνέρχονται αὐτῷ πάντες οἱ μαζεύονται σ’ αυτόν (στο σπίτι του) όλοι οι αρχιερείς ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι καὶ και οι πρεσβύτεροι και οι γραμματείς (για να οἱ γραμματεῖς. συνεδριάσουν). 54 καὶ ὁ Πέτρος ἀπὸ μακρόθεν ἠκολούθησεν αὐτῷ ἕως ἔσω εἰς Και ο Πέτρος από μακριά τον ακολούθησε μέχρι τὴν αὐλὴν τοῦ ἀρχιερέως, καὶ ἦν μέσα στην αυλή του αρχιερέα και ήταν καθισμένος συγκαθή-μενος μετὰ τῶν ὑπηρετῶν καὶ θερμαινόμενος πρὸς με τους υπηρέτες και ζεσταινόταν κοντά στο φως (που έριχνε η φωτιά). τὸ φῶς. 55 Οἱ δὲ ἀρχιερεῖς καὶ ὅλον τὸ συνέδριον ἐζήτουν κατὰ τοῦ Ἰησοῦ Οι αρχιερείς και ολόκληρο το συνέδριο τους εναντίον του Ιησού κάποια μαρτυρίαν εἰς τὸ θανατῶσαι ζητούσαν αὐτόν, καὶ οὐχ εὕρισκον· (ψευδο-)μαρτυρία για να τον θανατώσουν, και (μα) 56πολλοὶ γὰρ ἐψευδομαρ-τύρουν δεν έβρισκαν. κατ’ αὐτοῦ, καὶ ἴσαι αἱ μαρτυρίαι Γιατί πολλοί ψευδομαρτύρησαν εναντίον του, και οὐκ ἦσαν. (αλλά) οι μαρτυρίες δεν ήταν (μεταξύ τους) 57 καί τινες ἀναστάντες σύμφωνες. ἐψευδομαρτύρουν κατ’ αὐτοῦ Και κάποιοι που σηκώθηκαν (προσήλθαν), λέγοντες ψευδομαρτυρούσαν εναντίον του λέγοντας: 58 ὅτι Ἡμεῖς ἠκούσαμεν αὐτοῦ λέγοντος, ὅτι ἐγὼ καταλύσω τὸν «Εμείς τον ακούσαμε να λέει ότι εγώ θα γκρεμίσω ναὸν τοῦτον τὸν χειροποίητον καὶ αυτόν το ναό τον χειροποίητο και σε τρεις μέρες θα διὰ τριῶν ἡμερῶν ἄλλον κτίσω άλλον αχειροποίητο.» ἀχειροποίητον οἰκοδομήσω. 59 καὶ οὐδὲ οὕτως ἴση ἦν ἡ Και ούτε αυτή η μαρτυρία τους (έτσι που κατέθεταν μαρτυρία αὐτῶν. {Π.Ν.Τ.}) ήταν σύμφωνη. 60 καὶ ἀναστὰς ὁ ἀρχιερεὺς εἰς τὸ Και αφού σηκώθηκε ο αρχιερέας στο μέσο (της μέσον ἐπηρώτα τὸν Ἰησοῦν λέγων· Οὐκ ἀποκρίνῃ οὐδέν; τί οὗτοί σου αίθουσας) ρωτούσε τον Ιησού λέγοντάς του: «Δεν απαντάς τίποτα; Τι σε κατηγορούν αυτοί; » καταμαρτυροῦσιν; 61 ὁ δὲ ἐσιώπα καὶ οὐδέν ἀπεκρίνατο. πάλιν ὁ ἀρχιερεὺς Ο Ιησούς όμως σιωπούσε και δεν απαντούσε τίποτα. ἐπηρώτα αὐτὸν καὶ λέγει αὐτῷ· Σὺ Πάλι ο αρχιερέας τον ρωτούσε και του έλεγε: «Εσύ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ εὐλογητοῦ; είσαι ο Χριστός* ο υιός του ευλογητού (Θεού);» 62 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν· Ἐγώ εἰμι· καὶ ὄψεσθε τὸν υἱὸν τοῦ ἀν- Ο Ιησούς είπε: «Εγώ είμαι και θα δείτε τον Υιό του θρώπου ἐκ δεξιῶν καθήμενον τῆς ανθρώπου να κάθεται στα δεξιά της δυνάμεως (του δυνάμεως καὶ ἐρχόμενον ἐπὶ τῶν Θεού-Πατέρα) και να έρχεται πάνω στα σύννεφα του νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ. ουρανού.» 63 ὁ δὲ ἀρχιερεὺς διαρρήξας τοὺς Ο αρχιερέας όμως σκίζοντας το χιτώνα του χιτῶνας αὐτοῦ λέγει· Τί ἔτι χρείαν (υποκριτική συνήθεια αγανακτήσεως) λέει: «Τι ἔχομεν μαρτύρων; ανάγκη έχουμε ακόμα από μάρτυρες; 64 ἠκούσατε πάντως τῆς βλασφημίας· τί ὑμῖν φαίνεται; οἱ Ακούσατε πάντως (ξεκάθαρα) τη βλασφημία. Πώς δὲ πάντες κατέκριναν αὐτὸν εἶναι σας φαίνεται;» αυτοί όλοι στο συνέδριο τον

80 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ἔνοχον θανάτου.

κατέκριναν ότι είναι ένοχος θανάτου.

65 Καὶ ἤρξαντό τινες ἐμπτύειν αὐτῷ καὶ περικαλύπτειν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ καὶ κολα-φίζειν αὐτὸν καὶ λέγειν αὐτῷ· Προφήτευσον ἡμῖν τίς ἐστιν ὁ παίσας σε. καὶ οἱ ὑπηρέται ῥαπίσμασιν αὐτὸν ἔβαλον.

Και άρχιζαν μερικοί να τον φτύνουν και να του καλύπτουν το πρόσωπο και να τον χτυπούν (στο πρόσωπο) και να του λένε: «Προφήτεψέ μας ποιος είναι αυτός που σε χτύπησε;» Και οι υπηρέτες του έριχναν (του έδιναν) χτυπήματα.

66 Καὶ ὄντος τοῦ Πέτρου κάτω ἐν τῇ αὐλῇ ἔρχεται μία τῶν Και ενώ ο Πέτρος ήταν κάτω στην αυλή, έρχεται μια από τις νεαρές (υπηρέτριες) του αρχιερέα παιδισκῶν τοῦ ἀρχιερέως, 67 καὶ ἰδοῦσα τὸν Πέτρον θερμαινόμενον ἐμβλέψασα αὐτῷ και η οποία μόλις είδε τον Πέτρο να ζεσταίνεται, λέγει· Καὶ σὺ μετὰ τοῦ Ἰησοῦ τοῦ αφού τον κοίταξε προσεκτικά, λέει: «Και συ ήσουν Ναζαρηνοῦ ἦσθα. μαζί με τον Ιησού το Ναζαρηνό.» 68 ὁ δὲ ἠρνήσατο λέγων· Οὐκ οἶδα οὐδὲ ἐπίσταμαι τί σὺ λέγεις. Αυτός όμως αρνήθηκε λέγοντας: «Δε γνωρίζω, ούτε καὶ ἐξῆλθεν ἔξω εἰς τὸ προαύλιον, καταλαβαίνω τι λες.» Και βγήκε έξω στο προαύλιο καὶ ἀλέκτωρ ἐφώνησε. και ένας πετεινός λάλησε. 69 καὶ ἡ παιδίσκη ἰδοῦσα αὐτὸν πάλιν ἤρξατο λέγειν τοῖς Και η υπηρέτρια, βλέποντάς τον πάλι, άρχισε να λέει παρεστηκόσιν ὅτι οὗτος ἐξ αὐτῶν σ’ αυτούς που παραβρίσκονταν ότι αυτός είναι ένας ἐστιν. απ’ αυτούς. 70 ὁ δὲ ἠρνεῖτο. καὶ μετὰ μικρὸν πάλιν οἱ παρεστῶτες ἔλεγον τῷ Αυτός όμως πάλι αρνιόταν. Και μετά από λίγο πάλι Πέτρῳ· Ἀληθῶς ἐξ αὐτῶν εἶ· καὶ γὰρ Γαλιλαῖος εἶ καὶ ἡ λαλιά σου οι παρευρισκόμενοι έλεγαν στον Πέτρο: «Στ’ αλήθεια είσαι απ’ αυτούς, γιατί είσαι Γαλιλαίος και η ὁμοιάζει. 71 ὁ δὲ ἤρξατο ἀναθεματίζειν καὶ προφορά σου μοιάζει.» ὀμνύειν ὅτι οὐκ οἶδα τὸν Αυτός όμως άρχισε να καταριέται και να ορκίζεται: «Δεν γνωρίζω τον άνθρωπο αυτόν που λέτε.» ἄνθρωπον τοῦτον ὃν λέγετε. 72 καὶ ἐκ δευτέρου ἀλέκτωρ ἐφώνησε. καὶ ἀνεμνήσθη ὁ Πέτρος τὸ ῥῆμα ὃ εἶπεν ὁ Ἰησοῦς ὅτι πρὶν ἀλέκτορα φωνῆσαι δὶς, ἀπαρνήσῃ με τρίς· καὶ ἐπιβαλὼν ἔκλαιε.

Και για δεύτερη φορά ο πετεινός λάλησε και θυμήθηκε ο Πέτρος το λόγο που του είπε ο Ιησούς: «Πριν λαλήσει ο πετεινός δυο φορές, θα μ’ αρνηθείς τρεις φορές.» Και μ’ αυτή τη σκέψη έκλαιγε.


Κεφάλαιο ιε΄ (15ο)

Ενότητες δεκάτου πέμπτου κεφαλαίου 1. Ο Κύριος μπροστά στον Πιλάτο 2. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες εμπαίζουν και βασανίζουν τον Κύριο 3. Η σταύρωση του Κυρίου 4. Ο θάνατος του Κυρίου 5. Η μαρτυρία του εκατόνταρχου 6. Οι γυναίκες κοντά στο Σταυρό 7. Η ταφή του Κυρίου

στ. 1-15 στ. 16-19 στ.20-32 στ.33-38 στ. 39 στ. 40-41 στ.42-47

Παραπομπές στην Αγία Γραφή στίχοι 1-15: Λουκ. κγ΄1-4, Μτθ. κζ΄1-2, 11-18, 22-26, Ιωάν. ιθ΄1, 10, ιη 28……………..40 στίχοι 16-19: Λουκ. κγ΄11, Μτθ. κζ΄27-31, Ιωάν. ιθ΄2-3 στίχοι 20-32: Λουκ. κγ΄26-43, κβ΄37, Μτθ. κζ΄32-44, Ιωάν. ιθ΄17, 19, 23-24, ……………….32,.Ρωμ. ιστ΄13, Α΄Τιμόθ. α΄20, Ησαΐας νγ΄12 στίχοι 33-38: Λουκ. κγ΄44-46, Μτθ. κζ΄45-51, Ιωάν. ιθ΄29-30 στίχος 39: Λουκ. κγ΄47, Μτθ. κζ΄54 στίχοι 40-41: Λουκ. κγ΄49, Μτθ. κζ΄55-56 στίχοι 42-47: Λουκ. κγ΄50-55, κδ΄10, Ιωάν. ιθ΄38-42, Μτθ. κζ΄55-61

Περικοπές που διαβάζονται στις ιερές ακολουθίες στίχοι ιε΄16-41: Μεγάλη Παρασκευή 3η ώρα στίχοι ιε΄16-32: Όρθρος Μεγάλης Παρασκευής (6ο Ευαγγέλιο) στίχοι ιε΄43-47: Όρθρος Μεγάλης Παρασκευής (10ο Ευαγγέλιο) στίχοι ιε΄43-47 και ιστ΄1-8: Κυριακή των Μυροφόρων

1 Καὶ εὐθέως ἐπὶ τὸ πρωῒ συμβούλιον ποιήσαντες οἱ ἀρχιερεῖς μετὰ τῶν πρεσβυ-τέρων καὶ γραμματέων καὶ ὅλον τὸ συνέδριον, δήσαντες τὸν Ἰησοῦν ἀπήνεγκαν καὶ παρέδωκαν τῷ Πιλάτῳ.

Και το επόμενο πρωί αφού έκαναν νωρίς συμβούλιο οι αρχιερείς με τους πρεσβυτέρους και τους γραμματείς και όλο το συνέδριο και αφού έδεσαν τον Ιησού τον πήραν και τον παρέδωσαν στον Πιλάτο*.

127 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 2 καὶ ἐπηρώτησεν αὐτὸν ὁ Και τον ρώτησε ο Πιλάτος: «Εσύ είσαι ο βασιλιάς Πιλᾶτος· Σὺ εἶ ὁ βασιλεὺς τῶν των Ιουδαίων;» Και αυτός παίρνοντας το λόγο Ἰουδαίων; ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν του είπε. «Εσύ το λες.» αὐτῷ· Σὺ λέγεις. 3 καὶ κατηγόρουν αὐτοῦ οἱ Και τον κατηγορούσαν οι αρχιερείς για πολλά ἀρχιερεῖς πολλά, αὐτὸς δὲ οὐδὲν («εγκλήματα»), αλλά αυτός δεν απαντούσε ἀπεκρίνατο. τίποτα. 4 ὁ δὲ Πιλᾶτος πάλιν ἐπηρώτα Όμως ο Πιλάτος πάλι τον ρωτούσε λέγοντας. αὐτὸν λέγων· Οὐκ ἀποκρίνῃ οὐδέν; ἴδε πόσα σου «Δεν απαντάς τίποτα; Κοίταξε (για) πόσα σε κατηγορούν.» καταμαρτυροῦσιν. Αλλά ο Ιησούς σε τίποτα δεν απαντούσε πια, 5 ὁ δὲ Ἰησοῦς οὐκέτι οὐδὲν ἀπεκρίθη, ὥστε θαυμάζειν τὸν ώστε ο Πιλάτος θαύμαζε (τη γαλήνη Του και την αταραξία Του {Π.Ν.Τ.}). Πιλᾶτον. τη γιορτή (του Πάσχα) απέλυε 6 Κατὰ δὲ ἑορτὴν ἀπέλυεν αὐτοῖς Κατά (απελευθέρωνε) έναν φυλακισμένο, όποιον ἕνα δέσμιον ὅνπερ ᾐτοῦντο. ζητούσαν. 7 ἦν δὲ ὁ λεγόμενος Βαραββᾶς μετὰ τῶν συστασιαστῶν Ήταν λοιπόν ο ονομαζόμενος Βαραββάς* δεδεμένος, οἵτινες ἐν τῇ στάσει δεμένος (φυλακισμένος) με άλλους επαναστάτες, φόνον πεποιήκεισαν. οι οποίοι στην εξέγερση είχαν κάνει φόνο. 8 καὶ ἀναβοήσας ὁ ὄχλος ἤρξατο Και φωνάζοντας δυνατά ο λαός άρχισε να ζητά αἰτεῖσθαι καθὼς ἀεὶ ἐποίει αὐτοῖς. (αυτή τη χάρη της απελευθέρωσης) που πάντοτε 9 ὁ δὲ Πιλᾶτος ἀπεκρίθη αὐτοῖς τους έκανε. λέγων· Θέλετε ἀπολύσω ὑμῖν τὸν Κι ο Πιλάτος τους απάντησε λέγοντας: «Θέλετε βασιλέα τῶν Ἰουδαίων; να σας απελευθερώσω το βασιλιά των Ιουδαίων;» 10 ἐγίνωσκε γὰρ ὅτι διὰ φθόνον Γιατί (ο Πιλάτος) ήξερε ότι εξαιτίας φθόνου παραδεδώκεισαν αὐτὸν οἱ (μίσους) τον είχαν παραδώσει οι αρχιερείς. ἀρχιερεῖς. 11 οἱ δὲ ἀρχιερεῖς ἀνέσεισαν τὸν Όμως οι αρχιερείς ανακίνησαν (ξεσήκωσαν) το ὄχλον ἵνα μᾶλλον τὸν Βαραββᾶν λαό, (να ζητήσει) να τους ελευθερώσει καλύτερα ἀπολύσῃ αὐτοῖς. τον Βαραββά. 12 ὁ δὲ Πιλᾶτος ἀποκριθεὶς πάλιν Τότε ο Πιλάτος, παίρνοντας πάλι το λόγο, τους εἶπεν αὐτοῖς· Τί οὖν θέλετε είπε: «Τι θέλετε λοιπόν να κάνω αυτόν που λέτε ποιήσω ὃν λέγετε τὸν βασιλέα τῶν βασιλιά των Ιουδαίων;» Ἰουδαίων; 13 οἱ δὲ πάλιν Σταύρωσον αὐτόν.

ἔκραξαν·

Αυτοί πάλι φώναξαν (ούρλιαξαν): «Σταύρωσέ τον.» 14 ὁ δὲ Πιλᾶτος ἔλεγεν αὐτοῖς· Τί Όμως ο Πιλάτος τους έλεγε: «Γιατί; Ποιο κακό γὰρ ἐποίησε κακόν; οἱ δὲ έκανε;» Αυτοί όμως ακόμα περισσότερο περισσοτέρως ἔκραξαν· (δυνατότερα) φώναξαν: «Σταύρωσέ τον.» Σταύρωσον αὐτόν. 15 ὁ δὲ Πιλᾶτος βουλόμενος τῷ Ο Πιλάτος θέλοντας να ικα-νοποιήσει το λαό, ὄχλῳ τὸ ἱκανὸν ποιῆσαι, ἀπέλυσεν τους ελευθέρωσε το Βαραββά και παρέδωσε τον

128 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό αὐτοῖς τὸν Βαραβ-βᾶν, καὶ Ιησού, αφού τον μαστίγωσε, να σταυρωθεί. παρέδωκε τὸν Ἰησοῦν φραγελλώσας ἵνα σταυρωθῇ. Οι στρατιώτες τον οδήγησαν στο εσωτερικό της 16Οἱ δὲ στρατιῶται ἀπήγαγον αυλής, που είναι (λέγεται) το πραιτώριο και αὐτὸν ἔσω τῆς αὐλῆς, ὅ ἐστι καλούν όλη τη φρουρά. πραιτώριον, καὶ συγκαλοῦσιν ὅλην τὴν σπεῖραν*· Και τον ντύνουν με κόκκινο μανδύα και αφού 17 καὶ ἐνδύουσιν αὐτὸν έπλεξαν ΄ένα αγκάθινο στεφάνι το έβαλαν γύρω πορφύραν* καὶ περιτιθέασιν αὐτῷ (απ’ το κεφάλι) του, πλέξαντες ἀκάνθινον στέφανον, και άρχισαν να τον χαιρετούν: «Χαίρε (γεια σου) 18 καὶ ἤρξαντο ἀσπάζεσθαι ω βασιλιά των Ιουδαίων!» αὐτόν· Χαῖρε ὁ βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων· Και τον χτυπούσαν με καλάμι στο κεφάλι του και 19 καὶ ἔτυπτον αὐτοῦ τὴν κεφαλὴν καλάμῳ καὶ ἐνέπτυον αὐτῷ, καὶ τον έφτυναν και, αφού έβαζαν (κάτω) τα γόνατα, τιθέντες τὰ γόνατα προσεκύνουν τον προσκυνούσαν. αὐτῷ. 20 καὶ ὅτε ἐνέπαιξαν αὐτῷ, Και αφού τον ενέπαιξαν (κορόιδεψαν), τον ἐξέδυσαν αὐτὸν τὴν πορφύραν καὶ ξέντυσαν απ’ τον κόκκινο μανδύα και τον ἐνέδυσαν αὐτὸν τὰ ἱμάτια τὰ ἴδια, έντυσαν με τα δικά του ρούχα και τον βγάζουν καὶ ἐξάγουσιν αὐτὸν ἵνα (έβγαλαν) έξω για να τον σταυρώσουν. σταυρώσωσιν αὐτόν. 21Καὶ ἀγγαρεύουσι παράγο-ντά τινα Σίμωνα Κυρηναῖον, ἐρχόμενον ἀπ’ ἀγροῦ, τὸν πα-τέρα Ἀλεξάνδρου καὶ Ρούφου, ἵνα ἄρῃ τὸν σταυρὸν αὐτοῦ.

Και αγγαρεύουν κάποιον που περνούσε, τον Σίμωνα τον Κυρηναίο, που ερχόταν απ’ το χωράφι του, τον πατέρα του Αλέξανδρου και του Ρούφου, για να σηκώσει το σταυρό του. Και τον φέρνουν στον τόπο Γολγοθά, που είναι 22 Καὶ φέρουσιν αὐτὸν ἐπὶ Γολγοθᾶν τόπον, ὅ ἐστι μεθερ- (σημαίνει) μεταφρασμένο, τόπος Κρανίου, μηνευόμενον κρανίου τόπος. και του έδιναν να πιει κρασί ανακατεμένο με 23 καὶ ἐδίδουν αὐτῷ πιεῖν ἐσμυρνισμένον οἶνον· ὁ δὲ οὐκ σμύρνα*. Όμως αυτός δεν το πήρε. ἔλαβε.

Και αφού τον σταύρωσαν, μοιράζουν τα ρούχα του βάζοντας κλήρο γι’ αυτά, ποιος και τι θα πάρει. Ήταν τότε η τρίτη ώρα27 και τον σταύρωσαν καὶ (δηλαδή στις 9 π.μ.).

24 καὶ σταυρώσαντες αὐτὸν διαμερίζονται τὰ ἱμάτια αὐτοῦ, βάλλοντες κλῆρον ἐπ’ αὐτὰ τίς τί ἄρῃ. 25 ἦν δὲ ὥρα ἐσταύρωσαν αὐτόν.

τρίτη

26 καὶ ἦν ἡ ἐπιγραφὴ τῆς αἰτίας Και ήταν γραμμένη (πάνω στο σταυρό) η αὐτοῦ ἐπιγεγραμμένη· Ὁ βασιλεὺς επιγραφή της κατηγορίας του: «Ο βασιλιάς των τῶν Ἰουδαίων. Ιουδαίων». 27 Καὶ σὺν αὐτῷ σταυροῦσι δύο Και μαζί μ’ αυτόν σταυρώνουν δυο ληστές, έναν λῃστάς, ἕνα ἐκ δεξιῶν καὶ ἕνα ἐξ από τα δεξιά και έναν από τα αριστερά του. 2

129 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό εὐωνύμων αὐτοῦ. 28 καὶ ἐπληρώθη ἡ γραφὴ ἡ Και εκπληρώθηκε (πραγματο-ποιήθηκε) η γραφή λέγουσα· καὶ μετὰ ἀνόμων που λέει: «Και λογαριάστηκε (τον κατέταξαν) ἐλογίσθη. μεταξύ των παρανόμων.» 29 Καὶ οἱ παραπορευόμενοι Και εκείνοι που περνούσαν κοντά του τον ἐβλασφήμουν αὐτὸν κινοῦντες τὰς βλασφημούσαν κουνώντας τα κεφάλια τους και κεφαλὰς αὐτῶν καὶ λέγοντες· λέγοντας: «Ουά! (μπράβο ειρωνικά), εσύ που Οὐὰ, ὁ καταλύων τὸν ναὸν καὶ ἐν γκρεμίζεις το ναό και σε τρεις μέρες τον κτίζεις. τρισὶν ἡμέραις οἰκοδομῶν! 30 σῶσον σεαυτὸν καὶ κατάβα ἀπὸ τοῦ σταυροῦ. 31 ὁμοίως δὲ καὶ οἱ ἀρχιερεῖς ἐμπαίζοντες πρὸς ἀλλήλους μετὰ τῶν γραμματέων ἔλεγον· Ἄλλους ἔσωσεν, ἑαυτὸν οὐ δύναται σῶσαι. 32 ὁ Χριστὸς ὁ βασιλεὺς Ἰσραὴλ καταβάτω νῦν ἀπὸ τοῦ σταυροῦ, ἵνα ἴδωμεν καὶ πιστεύσωμεν αὐτῷ. καὶ οἱ συνεσταυρωμένοι αὐτῷ ὠνείδιζον αὐτόν. 33 Γενομένης δὲ ὥρας ἕκτης σκότος ἐγένετο ἐφ’ ὅλην τὴν γῆν ἕως ὥρας ἐνάτης· 34 καὶ τῇ ὥρᾳ τῇ ἐνάτῃ ἐβόησεν ὁ Ἰησοῦς φωνῇ μεγάλῃ λέγων· Ἐλωῒ Ἐλωῒ, λιμᾶ σαβαχθανί; ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον, ὁ Θεός μου ὁ Θεός μου, εἰς τί με ἐγκατέλιπες; 35 καί τινες τῶν παρεστηκότων ἀκούσαντες ἔλεγον· Ἴδε Ἠλίαν φωνεῖ. 36 δραμὼν δέ εἷς καὶ γεμίσας σπόγγον ὄξους περιθεὶς τε καλάμῳ ἐπότιζεν αὐτόν λέγων· Ἄφετε ἴδωμεν εἰ ἔρχε-ται Ἠλίας καθελεῖν αὐτόν.

Σώσε τον εαυτό σου και κατέβα απ’ το σταυρό!» Όμοια (έτσι) και οι αρχιερείς μαζί με τους γραμματείς κοροϊδεύοντάς τον μεταξύ τους έλεγαν: «Άλλους έσωσε, τον εαυτό του δε μπορεί να σώσει. Ω! Χριστέ, βασιλιά του Ισραήλ, κατέβα απ’ το σταυρό, για να δούμε και να το (εξαιτίας αυτού του θαύματος να σε) πιστέψουμε.» Και αυτοί που ήταν σταυρωμένοι μαζί του, τον ενέπαιζαν (κορόιδευαν). Όταν όμως έγινε (ήρθε) η έκτη ώρα (12μ.), σκοτάδι έγινε σ’ όλη τη γη μέχρι την ένατη ώρα(3μ.μ.). Και την ένατη ώρα φώναξε ο Ιησούς με φωνή μεγάλη λέγοντας: «Ελωί, Ελωί, λιμά σαβαχθανί;» το οποίο είναι (σημαίνει) μεταφρασμένο: «Θεέ μου, Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;» Και μερικοί απ’ αυτούς που στέκονταν εκεί, όταν άκουσαν (αυτά τα λόγια) έλεγαν: «Κοίταξε, τον Ηλία φωνάζει.)

Τρέχοντας ένας, αφού γέμισε ένα σφουγγάρι με ξίδι κι αφού το τύλιξε σε καλάμι, έδινε να πιει (ο Ιησούς) λέγοντας: «Αφήστε να δούμε αν έρθει ο Ηλίας να τον κατεβάσει.» 37 ὁ δὲ Ἰησοῦς ἀφεὶς φωνὴν Όμως ο Ιησούς αφήνοντας φωνή μεγάλη εξέπνευσε (άφησε την τελευταία του πνοή). μεγάλην ἐξέπνευσε. 38 Καὶ τὸ καταπέτασμα τοῦ ναοῦ Και το καταπέτασμα* του ναού* σκίστηκε στα ἐσχίσθη εἰς δύο ἀπὸ ἄνωθεν ἕως δύο από πάνω μέχρι κάτω. κάτω. 39 Ἰδὼν δὲ ὁ κεντυρίων ὁ Βλέποντας όμως ο εκατόνταρχος, που στεκόταν παρεστηκὼς ἐξ ἐναντίας αὐτοῦ ὅτι απέναντί του, ότι έτσι φωνάζοντας πέθανε, οὕτω κράξας ἐξέπνευσεν, εἶπεν· (συνήθως οι σταυρωμένοι πέθαναν από Ἀληθῶς ὁ ἄνθρωπος οὗτος υἱὸς εξάντληση κι όχι όπως ο Ιησούς αφήνοντας

130 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ἦν Θεοῦ.

δυνατή φωνή, που δε δείχνει σημείο θανάτου{Π.Ν.Τ.} είπε: «Στ’ αλήθεια ο άνθρωπος αυτός ήταν υιός του Θεού.»

40 Ἦσαν δὲ καὶ γυναῖκες ἀπὸ μακρόθεν θεωροῦσαι, ἐν αἷς ἦν καὶ Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία ἡ τοῦ Ἰακώβου τοῦ μικροῦ καὶ Ἰωσῆ μήτηρ καὶ Σαλώμη,

Ήταν βέβαια και γυναίκες που παρατηρούσαν από μακριά, ανάμεσα στις οποίες ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή* και η Μαρία* του Ιακώβου του μικρού και μητέρα του Ιωσή, και η Σαλώμη*,

41 αἳ καὶ ὅτε ἦν ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ ἠκολούθουν αὐτῷ καὶ διηκόνουν οι οποίες, όταν (ο Ιησούς) ήταν στη Γαλιλαία, τον αὐτῷ, καὶ ἄλλαι πολλαὶ αἱ ακολουθούσαν και τον υπηρετούσαν, και άλλες συναναβᾶσαι αὐτῷ εἰς πολλές οι οποίες ανέβηκαν μαζί του στα Ἱεροσόλυμα. Ιεροσόλυμα. 42 Καὶ ἤδη ὀψίας γενομένης, ἐπεὶ ἦν παρασκευή, ὅ ἐστι Και ενώ ήδη ήρθε το βράδυ, και επειδή ήταν προσάββατον, Παρασκευή, δηλαδή παραμονή Σαββάτου, 43 ἐλθὼν Ἰωσὴφ ὁ ἀπὸ αφού ήρθε ο Ιωσήφ* από την Αριμαθαία*, (που Ἁριμαθαίας, εὐσχήμων βουλευτής, ήταν) σημαντικός βουλευτής, ο οποίος κι αυτός ὃς καὶ αὐτὸς ἦν προσδεχόμενος τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, τολμήσας περίμενε τη βασιλεία του Θεού, τολμώντας, εἰσῆλθε πρὸς Πιλᾶτον καὶ ᾐτήσατο μπήκε (ήρθε) στον Πιλάτο και ζήτησε το σώμα του Ιησού. τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ. 44 ὁ δὲ Πιλᾶτος ἐθαύμασεν εἰ ἤδη τέθνηκε, καὶ προσκα-λεσάμενος τὸν κεντυρίωνα ἐπηρώτησεν αὐτὸν εἰ πάλαι ἀπέθανε· 45 καὶ γνοὺς ἀπὸ τοῦ κεντυρίωνος ἐδωρήσατο τὸ σῶμα τῷ Ἰωσήφ. 46 καὶ ἀγοράσας σινδόνα καὶ καθελὼν αὐτὸν ἐνείλησε τῇ σινδόνι καὶ κατέθηκεν αὐτὸν ἐν μνημείῳ ὃ ἦν λελα-τομημένον ἐκ πέτρας, καὶ προσεκύλισε λίθον ἐπὶ τὴν θύραν τοῦ μνημείου. 47 ἡ δὲ Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία Ἰωσῆ ἐθεώρουν ποῦ τίθεται.

Ο Πιλάτος όμως απόρησε, πώς είχε κιόλας πεθάνει κι αφού προσκάλεσε τον εκατόνταρχο, τον ρώτησε αν έχει ώρα που πέθανε. Κι αφού έμαθε (πληροφορήθηκε) απ’ τον εκατόνταρχο, δώρισε (παραχώρησε) το σώμα στον Ιωσήφ. Και (ο Ιωσήφ) αφού αγόρασε σεντόνι κι αφού τον κατέβασε (απ’ το σταυρό), τον τύλιξε με το σεντόνι και τον έβαλε σ’ ένα μνημείο (τάφο), που ήταν λαξευμένο από πέτρα (σκαλισμένο σε βράχο) και κύλησε μια πέτρα στην πόρτα του μνημείου. Η Μαρία η Μαγδαληνή κι η Μαρία του Ιωσή παρατηρούσαν πού τοποθετείται (πού δηλαδή ενταφιάζεται το σώμα του Κυρίου).

Κεφάλαιο ιστ΄ (16ο)


Ενότητες δεκάτου έκτου κεφαλαίου 1. Οι μυροφόρες γυναίκες στον Τάφο του Κυρίου 2. Το αναστάσιμο μήνυμα του αγγέλου 3. Η Μαρία Μαγδαληνή μεταδίδει το μήνυμα στους μαθητές 4. Εμφανίσεις του αναστάντος Χριστού στους μαθητές 5. Τελευταίες εντολές του Κυρίου στους μαθητές 6. Η Ανάληψη του Κυρίου

στ. 1-4 στ. 5-8 στ. 9-11 στ. 12-14 στ. 15-18 στ. 19-20

Παραπομπές στην Αγία Γραφή στίχοι 1-4: Λουκ. κγ΄56, κδ΄1-3, Μτθ. κη΄1-2, Μάρκ. ι΄40,47, Ιωάν. κ΄1,12 στίχοι 5-8: Λουκ. κδ΄4-5, Μτθ. κη΄3-8, Ιωάν. κ΄12, Μαρκ. ιδ΄28 στίχοι 9-11: Λουκ. η΄2, Μτθ. κζ΄56, Ιωάν. κ΄2-18 στίχοι 12-14: Λουκ. κδ΄13-48, Μτθ κη΄16, Ιωάν. κ΄19-23, Α΄Κορ. ιε΄5 στίχοι 15-18: Λουκ. κδ΄47, ι΄17-19, Μτθ. κη΄19, ι΄8, Ιωάν. γ΄15-18, στ΄47, ……………….ιβ΄48, Πράξ. β΄38, γ΄1-9, ε΄12-16, ι΄44-46, ιστ΄16-18, ιθ΄11-14, ……………….Πράξ. κ΄7-12, κη΄3-9, Α΄Κορ. α΄18-24, Γαλ. β΄16, Εβρ. γ΄12……………….δ΄3, Ιακ. ε΄14-15 στίχοι 19-20: Λουκ. δ΄50-51, Μτθ. κβ΄44, Ιωάν. κ΄17, Πραξ. α΄9-11, ζ΄ 55……………….56, ιδ΄3, Ρωμ. η΄34, Εφεσ. α΄20-21, Κολασ. γ΄1, Α΄Τιμ. γ΄16, ……………….Εβρ. α΄3,13, η΄1, ι΄12, ιβ΄2, Α΄Πέτρου γ΄12.

Περικοπές που διαβάζονται στις ιερές ακολουθίες στίχοι ιστ΄1-8: Κυριακή των Μυροφόρων (μαζί με το στ΄43-47) στίχοι ιστ΄1-8: Ανάσταση και ως δεύτερο Εωθινό Ευαγγέλιο στίχοι ιστ΄9-20: Τρίτο Εωθινό Ευαγγέλιο

1Καὶ διαγενομένου τοῦ σαββάτου Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία ἡ τοῦ Ἰακώβου καὶ Σαλώμη ἠγόρασαν ἀρώματα ἵνα ἐλθοῦσαι ἀλείψωσιν αὐτόν. 2καὶ λίαν πρωῒ τς μιᾶς σαββάτων ἔρχονται ἐπὶ τὸ μνημεῖον, ἀνατείλαντος τοῦ ἡλίου.

Και αφού πέρασε το Σάββατο, η Μαρία η Μαγδαληνή και η Μαρία του Ιακώβου και η Σαλώμη αγόρασαν αρώματα για να έλθουν να τον αλείψουν (ενν. το σώμα του Κυρίου). Και πολύ πρωί, την πρώτη ημέρα της εβδομάδας, έρχονται στον τάφο, αφού ανέτειλε ο ήλιος. Και έλεγαν μεταξύ τους: «Ποιος θα μας κυλήσει την

132 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 3 καὶ ἔλεγον πρὸς ἑαυτάς· Τίς ἀποκυλίσει ἡμῖν τὸν λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείου; 4καὶ ἀναβλέψασαι θεωροῦσιν ὅτι ἀποκεκύλισται ὁ λίθος· ἦν γὰρ μέγας σφόδρα.

πέτρα απ’ την πόρτα του μνήματος;» Και όταν κοίταξαν προς τα οπάνω (τον τάφο) παρατηρούν ότι είχε κυλιστεί η πέτρα, παρ’ όλο που ήταν πολύ μεγάλη. Και μπαίνοντας στο μνήμα είδαν έναν νέο να κάθεται στα δεξιά, ντυμένος με λευκή στολή και εξεπλάγησαν(τρόμαξαν).

5 καὶ εἰσελθοῦσαι εἰς τὸ μνημεῖον εἶδον νεανίσκον καθήμενον ἐν τοῖς δεξιοῖς, περιβεβλημένον στολὴν λευκήν, Αυτός όμως τις λέει: «Μην τρομάζετε. Τον Ιησού καὶ ἐξεθαμβήθησαν. ζητάτε το Ναζωραίο, τον σταυρωμένο; Σηκώθηκε 6 ὁ δὲ λέγει αὐταῖς· Μὴ ἐκθαμβεῖσθε· Ἰησοῦν ζητεῖτε τὸν (αναστήθηκε), δεν είναι εδώ. Να ο τόπος που τον Ναζαρηνὸν τὸν ἐσταυ-ρωμένον· έβαλαν. ἠγέρθη, οὐκ ἔστιν ὧδε· ἴδε ὁ τόπος ὅπου ἔθηκαν αὐτόν. 7 ἀλλ’ ὑπάγετε εἴπατε τοῖς Αλλά πάτε πείτε τους μαθητές του και τον Πέτρο ότι μαθηταῖς αὐτοῦ καὶ τῷ Πέτρῳ πηγαίνει πριν από σας στη Γαλιλαία. Εκεί θα τον ὅτι προάγει ὑμᾶς εἰς τὴν δείτε όπως σας είπε.» Γαλιλαίαν· ἐκεῖ αὐτὸν ὄψεσθε, καθὼς εἶπεν ὑμῖν. 8 καὶ ἐξελθοῦσαι ἔφυγον ἀπὸ τοῦ Και αφού βγήκαν, έφυγαν απ’ το μνημείο. Τις είχε μνημείου· εἶχε δὲ αὐτὰς τρόμος μάλιστα (καταλάβει) τρόμος και έκπληξη μεγάλη και καὶ ἔκστασις, καὶ οὐδενὶ οὐδὲν σε κανέναν δεν είπαν τίποτα γιατί φοβούνταν. εἶπον· ἐφοβοῦντο γάρ. 9 Ἀναστὰς δὲ πρωῒ πρώτῃ Αφού λοιπόν αναστήθηκε (ο Ιησούς), το πρωί της σαββάτου ἐφάνη πρῶτον Μαρίᾳ πρώτης μέρας της εβδομάδας, φάνηκε (φανετῇ Μαγδαληνῇ, ἀφ’ ἧς ρώθηκε) πρώτα στη Μαρία τη Μαγδαληνή, απ’ την ἐκβεβλήκει ἑπτὰ δαιμόνια. οποία είχε βγάλει επτά δαιμόνια29. 10 ἐκείνη πορευθεῖσα ἀπήγγειλε τοῖς μετ’ αὐτοῦ γενομένοις, Εκείνη πήγε και (το) ανήγγειλε σ’ αυτούς που ήταν μαζί του (μαθητές, κ.α.), που πενθούσαν και πενθοῦσι καὶ κλαίουσι. έκλαιγαν. 11 κἀκεῖνοι ἀκούσαντες ὅτι ζῇ καὶ ἐθεάθη ὑπ’ αὐτῆς, Κι εκείνοι όταν άκουσαν ότι ζει και ότι αυτή τον είδε, απίστησαν( δεν πίστεψαν). ἠπίστησαν. 12 Μετὰ δὲ ταῦτα δυσὶν ἐξ αὐτῶν Μετά όμως απ’ αυτά, φανερώθηκε με άλλη μορφή σε περιπατοῦσιν ἐφανε-ρώθη ἐν δυο απ’ αυτούς (τους μαθητές) που περπατούσαν ἑτέρᾳ μορφῇ, πο-ρευομένοις εἰς κατευθυνόμενοι σε χωράφι. ἀγρόν. 13 κἀκεῖνοι ἀπελθόντες Κι εκείνοι φεύγοντας το ανήγγειλαν στους ἀπήγγειλαν τοῖς λοιποῖς· οὐδὲ υπολοίπους. Ούτε (όμως) σε εκείνουςπίστεψαν. ἐκείνοις ἐπίστευσαν. 14 Ὕστερον ἀνακειμένοις αὐτοῖς Ύστερα φανερώθηκε στους ένδεκα (μαθητές), όταν τοῖς ἕνδεκα ἐφανε-ρώθη καὶ αυτοι κάθονταν στο τραπέζι, και τους κατηγόρησε ὠνείδισε τὴν ἀπι-στίαν αὐτῶν (για) την απιστία τους και τη σκληροκαρδία, γιατί

133 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό καὶ τὴν σκληρο-καρδίαν, ὅτι τοῖς δεν πίστεψαν σ’ αυτούς που τον είδαν αναστημένο. θεασαμέ-νοις αὐτὸν ἐγηγερμένον οὐκ ἐπίστευσαν. 15καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Πορευθέ- Και τους είπε: «Πηγαίνοντας σ’ όλο τον κόσμο, ντες εἰς τὸν κόσμον ἅπαντα κηρύξτε το ευαγγέλιο σ’ όλη την κτίση (πλάση). κηρύξατε τὸ εὐαγγέλιον πά-σῃ τῇ κτίσει. 16 ὁ πιστεύσας καὶ βαπτισθεὶς Αυτός που θα πιστέψει και θα βαπτιστεί, θα σωθεί, σωθήσεται, ὁ δὲ ἀπιστήσας αυτός όμως που δε θα πιστέψει, θα κατακριθεί. κατακριθήσεται· 17 σημεῖα δὲ τοῖς πιστεύσασι ταῦτα παρακολουθήσει· ἐν τῷ ὀνόματί μου δαιμόνια ἐκβαλοῦσι· γλώσσαις λαλήσουσι καιναῖς·

Σ’ αυτούς που θα πιστέψουν, αυτά τα σημεία (αποδείξεις) θα ακολουθήσουν: στο όνομά μου θα βγάζουν δαιμόνια, θα ομιλήσουν καινούριες γλώσσες,

18 ὄφεις ἀροῦσι· κἂν θανάσιμόν τι πίωσιν, οὐ μὴ αὐτοὺς βλάψει· φίδια θα σηκώνουν, κι αν πιουν κάτι θανατηφόρο ἐπὶ ἀρρώ-στους χεῖρας (δηλητήριο), αυτό δε θα τους βλάψει. Σε αρρώστους ἐπιθήσουσι, καὶ καλῶς ἕξουσιν. θα βάζουν τα χέρια και θα γίνονται καλά.» 19 Ὁ μὲν οὖν Κύριος μετὰ τὸ Ο Κύριος απ’ τη μια, λοιπόν, αφού τους μίλησε, λαλῆσαι αὐτοῖς ἀνελήφθη εἰς τὸν ανελήφθη (σηκώθηκε θαυμαστά) στον ουρανό και οὐρανὸν καὶ ἐκά-θισεν ἐκ κάθισε στα δεξιά του Θεού. δεξιῶν τοῦ Θεοῦ. 20ἐκεῖνοι δὲ ἐξελθόντες ἐκήρυξαν πανταχοῦ, τοῦ Κυρίου συνεργοῦντος καὶ τὸν λόγον βεβαιοῦντος διὰ τῶν ἐπακολουθούντων σημείων. ἀμήν.

Εκείνοι, απ’ την άλλη, αφού βγήκαν (σε περιοδεία προς τον κόσμο) κήρυξαν παντού, ενώ ήταν συνεργός (τους βοηθούσε) ο Κύριος και επιβεβαίωνε το λόγο (τους) με τα θαύματα που ακολουθούσαν. Αμήν.

8. Ερμηνευτικές σημειώσεις – υπόμνημα 1.

2.

3.

Αδέλφια εδώ του Κυρίου εννοούνται οι γιοι (και ίσως κόρες) του Ιωσήφ από προηγούμενο γάμο του. Αυτοί είναι Ιάκωβος και Ιούδας (οι συγγραφείς των ομώνυμων Καθολικών Επιστολών), Σίμων, Ιωσής και πιθανώς κάποιες κόρες. Σύμφωνα όμως με κάποια αρχαία παράδοση της Εκκλησίας μας, σαν αδέλφια του Κυρίου εννοούνται τα επτά παιδιά του αδελφού του Ιωσήφ, Αλφαίου Κλωπά και της Μαρίας Κλωπά. Ονομάζονται αδέλφια επειδή ζούσαν στο ίδιο σπίτι. {Άλλωστε στην Αγία Γραφή το όνομα «αδελφός» μπορεί να σημαίνει: αδελφός, εξάδελφος, στενός συγγενής, ομοεθνής, αγαπημένος ή Χριστιανός. Γ.Κ. } (Μάρκ. γ΄31) Εδώ με τη λέξη «ώτα» - αυτιά, εννοείτε η δεκτικότητα της ψυχής αυτού που ακούει το λόγο Θεού (Π.Ν.Τ.). Αυτός λοιπόν που ακούει την παραβολή, αν έχει πνευματικά «ώτα» πρέπει να προσπαθήσει ηθικά για να πετύχει την πλήρη θεϊκή αποκάλυψη. «Ο δε κεκωφωμένος (αυτός που έχει κουφαθεί) την της ψυχής ακοήν αναισθητεί λέγοντος Θεού (είναι αναίσθητος στα λόγια του Θεού).» {Ωρ.} (Μάρκ. δ΄9) Εννοείται ότι βλέπουν μόνο εξωτερικά και δεν μπορούν να κατανοήσουν το βαθύτερο νόημα. Γι’ αυτό και ο Κύριος μιλάει με: «κεκαλυμμένην την ασάφειαν της παραβολής δια το είναι

134 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό αυτού αναξίους της γνώσεως αυτής ως ανιάτους.»{Ζ.}Δηλαδή μιλάει δυσνόητα με τις παραβολές ο Κύριος, γιατί αυτοί είναι ανάξιοι της Θείας γνώσης, σαν αγιάτρευτοι που είναι ψυχικά. Έτσι λοιπόν δε θέλουν να καταλάβουν αυτά που ακούν, αλλά τα περιφρονούν και έτσι δεν απαλλάσσονται απ’ τις αμαρτίες τους και φυσικά δε σώζονται, ή απλώς βλέπουν θαύματα, ακούνε το κήρυγμά του, αλλά δεν αποκομίζουν (παίρνουν) διδάγματα για εφαρμογή στη ζωή τους. {Π.Ν.Τ.} Συμπερασματικά, και τότε και σήμερα, δίκαια ο Θεός, εφ’ όσον κλείνουμε τα μάτια μας να μη δούμε, απομακρύνει κι Αυτός το φωτισμό Του, σεβόμενος την ελεύθερη επιλογή μας. (Μάρκ. δ΄12) 4.

5. 6.

7.

8. 9.

10. 11. 12.

13.

Γιατί επέτρεψε ο Κύριος στους δαίμονες να πάνε στους χοίρους; Για να δείξει στους Γεργεσηνούς (Γαδαρηνούς) πόσο κακοποιοί είναι οι δαίμονες {Π.Ν.Τ.}. Για να τους θυμίσει ότι οι χοίροι (σύμφωνα με το νόμο της Π. Διαθήκης) είναι ακάθαρτα ζώα, που απαγορευόταν να εκτρέφονται και άρα ήταν η καλύτερη κατοικία για τους επίσης ακάθαρτους δαίμονες. Ας ακούσουμε γι’ αυτό και τη φωνή των Πατέρων της Εκκλησίας μας: «Εις τους κατά χοίρους ζώντας ανθρώπους και τω βορβόρω της ηδονής εγκυλισμένους, εις τούτους εισέρχονται οι δαίμονες και ρίπτουσιν αυτούς κατά του γκρημνού της απωλείας…» {Θφ.} Δηλαδή και στους κυνηγούς της ηδονής ανθρώπους, που ζουν σαν τους χοίρους, μπαίνουν οι δαίμονες και τους ρίχνουν στην απώλεια της αιώνιας ζωής. (Μάρκ. ε΄ 13) Εδώ έχουμε ονομαστική αναφορά των θεωρουμένων ως αδελφών του Κυρίου. Δες περισσότερα στη σημείωση 1. (Μάρκ. στ΄3) Δύο χιτώνες φορούσαν τα επίσημα πρόσωπα όπως ο αρχιερέας (…διαρήξας τους χιτώνας αυτού..{Μάρκ. ιδ΄63}). Όμως οι ταπεινοί κήρυκες του ευαγγελίου (μαθητές εδώ), πρέπει να έχουν και να δείχνουν πάντα ταπεινό φρόνημα. (Μάρκ. στ΄9) Η παράδοση των πρεσβυτέρων είναι η προφορική παράδοση των πατέρων ή των προγόνων του Ισραήλ και αποτελεί για τους Φαρισαίους αδιαίρετο σύνολο μαζί με το γραπτό νόμο (Μωσαϊκό νόμο). Αν κανείς δεν τηρούσε αυτή την (εξωφρενικά σχολαστική) παράδοση, τότε τον περίμενε βαριά τιμωρία, βαρύτερη μάλιστα από μια παράβαση του γραπτού νόμου. (Μάρκ. ζ΄3) Ο Κύριος εδώ ευχαριστεί τον Θεό Πατέρα που δίνει όλα τα αγαθά και μας δίνει το παράδειγμα της προ του φαγητού προσευχής μας. (Μάρκ. η΄6) Ο Χριστός ζητεί απ’ αυτούς που Τον ακολουθούν να απαρνηθούν τον εαυτό τους και να σηκώσουν τον προσωπικό τους σταυρό. Κυριολεκτικά δηλαδή, να απαρνηθούν τον εαυτό τους μέχρι αυτού του σημείου, ώστε να δεχτούν ακόμα και τον πιο ταπεινωτικό θάνατο, το σταυρικό. (Αλήθεια πόσοι και πόσοι άνθρωποι στο ρου της χριστιανικής ιστορίας δεν μαρτύρησαν στο όνομα του κυρίου μας;) Αλλά και μεταφορικά, υπομένοντας με καρτερία όλες τις θλίψεις (που υπονοούνται με το σταυρό), είτε οι θλίψεις αυτές είναι αποτέλεσμα διωγμών, καταπίεσης, ασθενειών, κ.α., είτε ο κοινός κλήρος όλων των ανθρώπων της γης, κυρίως δε των πιστών τέκνων του Θεού. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι η σταύρωση οδηγεί στην ανάστασησωτηρία. Γνωστό είναι και το παράδειγμα που αναφέρουν συχνά διάφοροι Άγιοι Πατέρες: « Ο ακατέργαστος χρυσός δε λάμπει, αντίθετα ο δουλεμένος και σφυρηλατημένος χρυσός ακτινοβολεί.» (Μάρκ. η΄34 και ι΄21) Εδώ «ζωή» δε σημαίνει το βίο μας στη γη, αλλά την ψυχή μας και την αιώνια ζωή που ο ίδιος ο Κύριος μας προσφέρει «εγώ ειμί η ανάστασις και η ζωή». (Μάρκ. η΄35) Τεχνητός σε πολλές περιπτώσεις ο χωρισμός των κεφαλαίων στην Α. Γραφή. Εδώ ο στίχος θ΄1 είναι συνέχεια και επίλογος του η΄ κεφαλαίου.(Μάρκ. θ΄1) Η Παλαιά Διαθήκη βεβαιώνει ότι πριν την έλευση του Μεσσία, θα προηγηθεί ο ερχομός του προφήτη Ηλία, ο οποίος θα προετοιμάσει την έλευση του Χριστού. Ο Κύριος με τα λόγια του εννοεί ότι ήρθε ο Ιωάννης ως Ηλίας. Το επιβεβαιώνει μάλιστα ο Ευαγγελιστής Ματθαίος (Μτθ. ιζ΄13). «συνήκαν (κατάλαβαν) οι μαθηταί ότι περί Ιωάννου του βαπτιστού είπεν αυτοίς.» (Μάρκ. θ΄13) Ο Ιησούς εδώ, αν και δεν αποτρέπει αυτή τη φιλοδοξία των «πρωτείων» κάποιων μαθητών,


14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

εντούτοις τους δείχνει τις δυσκολίες του «δρόμου» για την κατάκτησή των. Δηλαδή για να γίνει κανείς πρώτος δεν αρκεί μόνο να ταπεινωθεί, αλλά πρέπει να γίνει υπηρέτης όλων. Το παράδειγμα του Κυρίου είναι σαφέστατο, αφού ο ίδιος «ουκ ήλθε διακονηθήναι αλλά διακονήσαι.» Δεν ήρθε στη γη να υπηρετηθεί, αλλά να υπηρετήσει. (Μάρκ. θ΄35) Κατ’ αρχήν πρόκειται για το δυσκολότερο χωρίο του κατά Μάρκον Ευαγγελίου. Μερικοί Δυτικοί ερευνητές πιστεύουν ότι ο στίχος αυτός γράφηκε….κατά λάθος(!). Δύο ερμηνείες κρίνονται πιο πιθανές: α΄ Ότι κάθε πιστός με την πίστη προς το Θεό και με την αγάπη προς τον πλησίον θα «αλισθή», δηλαδή θα καθαριστεί, και με κάθε πνευματική θυσία, προσευχή, ελεημοσύνη, κ.τ.λ. «αλισθήσεται», δηλαδή θα καθαριστεί.{Ζ. βασιζόμενος στο χωρίο: «παν δώρον θυσίας υμών αλισθήσεται» (Λευϊτ. β΄13)} β΄ Ότι κάθε άνθρωπος θα αλατιστεί και θα εξαγνιστεί εδώ σ’ αυτή τη ζωή με το πυρ των θλίψεων και των θυσιών ή θα καταφαγωθεί εκεί (στην άλλη ζωή) «αλατιζόμενος» με το πυρ της γέεννας. {Π.Ν.Τ.} (Μάρκ. θ΄49) Του απαντάει έτσι ο Κύριος, γιατί αυτός που του απηύθυνε το λόγο τον αποκάλεσε δάσκαλο αγαθό. Αγαθός είναι μόνο ο Άγιος Τριαδικός Θεός, άρα θα έπρεπε ο νέος που τον πλησίασε να αναγνώριζε και τη Θεότητα του Κυρίου, την οποία αναγνώριση ζητά μ’ αυτό τον τρόπο ο Κύριος. (Μάρκ. ι΄18) Ο Κύριος επιτείνει αυτά που σημειώσαμε στη σημ. 13. Ο Κύριος θυσιάζει τον εαυτό Του για να λυτρώσει αυτούς που ήρθε να υπηρετήσει, δηλαδή όλους μας. Στην Παλαιά Διαθήκη αν κανείς αμάρτανε προέβαινε σε κάποια θυσία, τράγου, μόσχου, κ.α. ,και το αίμα του θυσιαζόμενου ζώου τον καθάριζε απ’ τα ανομήματά του. Αλλά η Π. Διαθήκη είναι τύπος, προτύπωση και σκιά των αληθειών της Κ. Διαθήκης. Έτσι ο Κύριος παρουσιάζεται ως: «… τοιούτος… αρχιερεύς, όσιος, άκακος, αμίαντος, κεχωρισμένος από των αμαρτωλών και υψηλότερος των ουρανών γενόμενος, ος ουκ έχει καθ’ ημέραν ανάγκην, ώσπερ οι αρχιερείς, πρότερον υπέρ των ιδίων αμαρτιών θυσίας αναφέρειν, έπειτα των του λαού. Τούτο γαρ εποίησεν εφάπαξ εαυτόν ανενεγκός.» (Εβρ. ζ΄26-27). Με λίγα λόγια δηλαδή ο Κύριος σαν αρχιερέας όσιος, αμόλυντος και άκακος που ήταν, δεν έμοιαζε με τους ιερείς της Π. Διαθήκης, που πρώτα έπρεπε να θυσιάσουν για τις δικές τους αμαρτίες και μετά για το λαό, αλλά μόνο μία φορά θυσίασε, θυσιάζοντας τον εαυτό Του τον ίδιο, γινόμενος θύτης και θύμα, λυτρώνοντάς μας από τις αμαρτίες. Έτσι ο Ιησούς σ’ αυτή την περικοπή του κατά Μάρκον Ευαγγελίου (ι΄42-45) λέει στους μαθητές να μη φοβηθούν ταπεινώνοντας τον εαυτό τους, διότι θα ταπεινωθούν για δικό τους όφελος, ενώ ο Κύριος ταπεινώθηκε υπέρ αυτών και υπέρ όλου του κόσμου. (Μάρκ. ι΄45) Γιατί ο Κύριος καταράστηκε τη συκιά; Συμβολικά. Όπως ήταν η συναγωγή των Ιουδαίων που δεν είχε τίποτ’ άλλο να επιδείξει παρά μόνο φύλλα (εξωτερικούς τύπους δηλαδή) και όχι καρπούς (έργα δηλαδή αρετής). Έτσι λοιπόν επειδή οι άρχοντες των Ιουδαίων – γραμματείς και Φαρισαίοι – απιστούν στο λόγο του Κυρίου, θα είναι αιωνίως αποξηραμένοι, στείροι, κενοί, σαν την αποξηραμένη συκιά. (Μάρκ. ια΄14) Κολλυβιστές ήταν αυτοί που με το αζημίωτο, αντάλλασσαν μεγάλης αξίας νομίσματα με άλλα μικρότερα που τα ονόμαζαν «κολλύβους» και ήταν μικρά χάλκινα νομίσματα, κατάλληλα για πληρωμή «φόρων» του Ναού, που πλήρωναν οι προσκυνητές {Θφ.}. (Μάρκ. ια΄15) Τα περιστέρια τα έφερναν στο Ναό ως προσφορά στο Θεό για τη θεραπεία κάποιου λεπρού (δες Λευϊτ. ιδ΄22, ιε΄14) ή ως προσφορά κάποιου φτωχού, αντί μόσχου ή αμνού που έφερναν οι πλούσιοι σε πολλές περιπτώσεις, όπως στο σαραντισμό του νεογέννητου και της λεχώνας (δες Λευϊτ. ιβ΄8). Σ’ αυτή την τελευταία περίπτωση υπάγεται και η προσφορά του Ιωσήφ και της Θεοτόκου την ημέρα της Υπαπαντής του Θείου και «φτωχού», κατά κόσμον Βρέφους. (Μάρκ. ια΄15) Το περιστατικό με τη βάτο που αναφέρει ο Κύριος είναι η διήγηση στο Έξοδ. γ΄1 και πιο κάτω όπου ο Μωϋσής ομιλεί με το Θεό. Εκεί ο Θεός παρουσιάστηκε ως φωτιά στην καιόμενη βάτο η οποία αναφλέγονταν μα δεν καιγόταν και που συμβόλιζε την αειπάρθενο Θεοτόκο (Μάρκ. ιβ΄26) Ολοκαυτώματα ήταν οι σπουδαιότερες θυσίες που τελούνταν στα χρόνια της Π. Διαθήκης


22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

κατά τις οποίες τα θυσιαζόμενα σφάγια καίγονταν ολόκληρα πάνω στο βωμό. Γενικά οι Ιουδαίοι έδιναν μεγάλη βαρύτητα στους εξωτερικούς τύπους -θυσίες, αργία του Σαββάτου, καθαρισμοί, κ.α.– παρά στην ουσία, ξεχνώντας το : «έλεον θέλω και ου θυσίαν» {Ωσηέ στ΄6}, δηλαδή ότι ο Θεός ζητά να είμαστε ελεήμονες παρά λάτρεις των τύπων. (Μάρκ. ιβ΄33) Ο Κύριος αναφέρεται εδώ στον κυριότερο μεσσιανικό Ψαλμό (Ψ. ρθ΄). Προσπαθεί ο Ιησούς, διδάσκοντας στον περίβολο του Ναού το λαό, να εξηγήσει ή έστω να προβληματίσει με τα λόγια του Δαβίδ. Πώς δηλαδή ο Μεσσίας, για τον οποίο προφητεύει ο Δαβίδ, είναι συγχρόνως Κύριος του Δαβίδ (δηλαδή Θεός) και γιος (δηλαδή απόγονός) του; Οι Ιουδαίοι δεν μπορούν (λόγω των κοσμικών τους αντιλήψεων περί επιγείου βασιλιά-Μεσσία) ή δε θέλουν να αντιληφθούν ότι ο ομιλών μπροστά τους, είναι ο προφητευόμενος από τον Δαβίδ Μεσσίας, ο οποίος είναι Θεός (Κύριος του Δαβίδ), και απόγονος κατά σάρκα (ως Θεάνθρωπος που είναι κατά τη διάρκεια της παρουσίας Του στη γη αλλά και μετά), εφόσον η Θεοτόκος έλκει την καταγωγή της από τη γενιά Δαβίδ. (Μάρκος ιβ΄36) Λέει ο Κύριος ότι οι μαθητές Του και οι πιστοί θα παραδοθούν «εις μαρτύριον αυτοίς». Το «αυτοίς» αναφέρεται στους δικαστές τους. Δηλαδή μαρτυρώντας μπροστά τους οι Χριστιανοί, θα δώσουν την ευκαιρία στους διώκτες τους, ή να μετανοήσουν και να πιστέψουν στο Χριστό ή να σκληρυνθούν και να ελεγχθούν στον καιρό της παγκόσμιας κρίσης, μη μπορώντας απολογούμενοι να πούνε ότι δεν έχουν ακούσει κήρυγμα, εφόσον μάλιστα αυτούς τους κήρυκες, οι ίδιοι τους καταδίκασαν σε φρικτό θάνατο (Ζ.). (Μάρκ. ιγ΄9) Το βδέλυγμα της ερημώσεως το περιγράφει ο προφήτης Δανιήλ (Δαν. ια΄31, ιβ΄11) και εννοεί τα πράγματα, τα αντικείμενα της λατρείας των ειδώλων. Ο Κύριος λέει ότι θα δουν οι Ιουδαίοι το βδέλυγμα αυτό, υπονοώντας το άγαλμα του αυτοκράτορα της Ρώμης και τα εμβλήματά του, τις σημαίες του, κ.α. Αρχή αυτής της βεβηλώσεως είναι η άφιξη των πρώτων Ρωμαίων φρουρών στο Ναό του Σολομώντα. Όμως οι Ιουδαίοι θεωρούν βδέλυγμα τον…..Ιησού και τον σταυρώνουν μάλιστα έξω από τα τείχη της πόλης τους για να μην μιανθούν! (Μάρκ. ιγ΄14) “Αλάβαστρον μύρου νάρδου πιστικής πολυτελούς” έφερε η γυναίκα αυτή (που είναι η Μαρία η αδερφή του Λάζαρου σύμφωνα με τον ευαγγελιστή Ιωάννη-Ιωαν.ιβ’3). Αλάβαστρο σημαίνει αγγείο κατασκευασμένο από αλάβαστρο. Μερικές φορές η πρώτη ύλη κατασκευής τέτοιων δοχείων ήταν ανθρακούχος σταλαγμίτης, ένα υλικό που είχε την ικανότητα να διατηρεί το άρωμα του μύρου. Μύρο νάρδου είναι το άρωμα που έπαιρναν απ’ τη ρίζα του φυτού νάρδου (θάμνος της Ινδίας), όπως περιγράφει και ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος (12,25). Πιστική νάρδος σημαίνει το ανόθευτο άρωμα (μύρο) της νάρδου. Τις αναφέρει αυτές τις λεπτομέρειες ο ευαγγελιστής διότι συνήθως προσφέρονταν ψευδονάρδος ανακατεμένη με τη γνήσια (πιστική) νάρδο. (Μάρκος ιδ‘3) Λέγεται “αίμα της Καινής Διαθήκης” σε αντιδιαστολή με το αίμα της Παλαιάς Διαθήκης (Εξ.κδ’8). Με το αίμα λοιπόν του σφάγιου της θυσίας ο Μωϋσής ράντιζε το λαό σαν σφραγίδα της συνθήκης-συμφωνίας του Θεού με τον Ισραηλιτικό λαό. Βλέπουμε λοιπόν κι εδώ την Παλαιά Διαθήκη να λειτουργεί σαν προτύπωση και σκιά της Καινής Διαθήκης. Έτσι πλέον με τα λόγια του Θεανθρώπου, ο νέος νόμος της χάριτος γράφεται στις καρδιές μας και σφραγίζεται με το αίμα του Ιησού που πέθανε για χάρη αυτής της νέας συμφωνίας-συνθήκης. (Μάρκος ιδ’24) Συχνά μελετώντας την Αγία Γραφή βλέπουμε τέτοια αρίθμηση των ωρών. Οι ώρες τότε χωρίζονταν σε ώρες της ημέρας και ώρες της νύχτας. Πρώτη ώρα σήμαινε, μία ώρα μετά την ανατολή του ήλιου, τρίτη ώρα σήμαινε τρεις ώρες μετά την ανατολή κ.ο.κ. Έτσι η έκτη ώρα είναι το μεσημέρι και δωδέκατη ώρα, είναι η ώρα της δύσης του ηλίου. Αυτή η ακολουθία των ωρών ακολουθείται από την Ορθόδοξη εκκλησία τις παραμονές μεγάλων εορτών (Θεοφάνια, Μ. Παρασκευή, Χριστούγεννα), αλλά και κάθε μέρα στα ορθόδοξα μοναστήρια (Μάρκος ιε’25) Οργή: από τις σπάνιες “ανθρώπινες” στιγμές του Κυρίου. Η οργή είναι ένα έντονα φορτισμένο συναίσθημα. Εδώ ο Μάρκος τονίζει αυτό το συναίσθημά Του για να δείξει την αυστηρότητα και την αποστροφή του Ιησού προς την υποκρισία, τη χειρότερη παραποίηση του ανθρώπινου προσώπου. (Μάρκος γ’5)

137 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 29. Τα δαιμόνια. 1) της αφοβίας του Θεού, 2) της ασυνεσίας, 3) της αγνωσίας, 4) του ψεύδους, 5) της κενοδοξίας,6) της επάρσεως και 7) του κάλλους. (Βασ. Παπανικολάου “Απρόσωπος μαζοχιστής” σελ.31 εκδ. “έλλα”-2000.)Δες και ανάλογο λήμμα στο επόμενο κεφάλαιο.(Μαρκ ιστ’9)

9. Γλωσσάρι ή μικρό εγκυκλοπαιδικό λεξικό του κατά Μάρκον Αγίου Ευαγγελίου 30. Αβιάθαρ: Σημαίνει πατέρας αφθονίας. Ήταν ο μόνος αρχιερέας που διέφυγε της γενικής σφαγής που διέταξε ο Σαούλ (Α΄ Βασιλειών κβ΄9), εξαιτίας του ότι οι ιερείς έδωσαν τροφή στον Δαβίδ. Τότε ο Αβιάθαρ κατέφυγε στο Δαβίδ και μετά την ενθρόνιση του τελευταίου, έγινε μέγας αρχιερέας. Αργότερα ο Αβιάθαρ εγκατέλειψε τον Δαβίδ και γι’ αυτό ο διάδοχος στο θρόνο Σολομώντας τον έπαψε απ’ τα καθήκοντά του. Δες σχετικά: Α΄ Βασιλειών κβ΄11-23, κγ΄9, λ΄7, Α΄ Παραλειπομένων ιε΄11-12, Β΄ Βασιλειών ιε΄35, Γ΄ Βασιλειών β΄27, και αλλού. (Μάρκος β΄26) 31. Αζύμων εορτή: Ονομαζόταν έτσι το οχταήμερο του εβραϊκού Πάσχα, μαζί με την πρώτη μέρα που έσφαζαν τον αμνό. Συνήθιζαν λοιπόν οι Ισραηλίτες την παραμονή του Πάσχα (Παρασκευή) την 14η μέρα του εβραϊκού μήνα Νισάν, να τρώνε άζυμο ψωμί (κάτι σαν τη δική μας λαγάνα) μαζί με πικρά χόρτα, που συμβόλιζαν τα δύσκολα χρόνια των Ισραηλιτών στην Αίγυπτο. Ο Κύριος όμως, γνωρίζοντας ότι την Παρασκευή θα θανατωθεί, ζητάει απ’ τους μαθητές του να κάνουν το δείπνο αντί της παραμονής (Παρασκευής), την προηγούμενη μέρα. (Μάρκος ιδ΄1) 32. Ανδρέας : (Ο ονομαζόμενος Πρωτόκλητος) ένας από τους δώδεκα μαθητές του Κυρίου, αδελφός του Πέτρου και πρωτύτερα μαθητής του Ιωάννου του Βαπτιστή. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης μας διασώζει το περιστατικό της συνάντησης Ιησού και Βαπτιστού, τα λόγια του δεύτερου: «Ίδε ο αμνός του Θεού.» (Ιωάν. α΄35-40). Κατόπιν αυτού ο Ανδρέας ακολουθεί τον Κύριο μέχρι τέλους. Μετά την Πεντηκοστή κηρύττει το Ευαγγέλιο στη Θράκη, τη Σκυθία και την Ελλάδα όπου και μαρτυρεί. (Στην Πάτρα σταυρώθηκε με τον, από τότε λεγόμενο Σταυρό του Αγίου Ανδρέα, σχήματος Χ σταυρό.(Μάρκος α΄16) 33. Αριμαθαία : (Σημαίνει υψώματα) ήταν μια μικρή πόλη είκοσι τέσσερα μίλια μακριά (ΒΔ) των Ιεροσολύμων (Ευσ.). Από αυτή την πόλη κατάγονταν ο Ιωσήφ ο «ευσχήμων βουλευτής» που ενταφίασε το σώμα του Κυρίου. (Μαρκ. ιε΄43) 34. Βαρθολομαίος ή Ναθαναήλ: (Σημαίνει γιος (βαρ) του Θολομαίου.) Ο Ιωάννης στο Ευαγγέλιό του τον αποκαλεί Ναθαναήλ. Φαίνεται ότι το Ναθαναήλ ήταν το μικρό του όνομα, και το Βαρθολομαίος δηλωτικό πατρώνυμου. Ο Ναθαναήλ λοιπόν ήταν φίλος του Φιλίππου. Το περιστατικό της γνωριμίας τους με τον Κύριο μας το αναφέρει ο Ιωάννης (Ιωάν. α΄45-51). Δεν γνωρίζουμε με σιγουριά τίποτε για το τέλος του. Φαίνεται πως μετά την Ανάληψη του Κυρίου έμεινε με άλλους μαθητές στα Ιεροσόλυμα (Μαρκ. γ΄18). 35. Βαραββάς : (Σημαίνει γιος του Αββά.) Ήταν φημισμένος ληστής (Γ.Κ.) ή ένας από τους στασιαστές ζηλωτές Ισραηλίτες. Πιθανώς έλαβε μέρος στην εξέγερση εναντίον των Ρωμαίων, στη διάρκεια της οποίας φονεύτηκαν και Ρωμαίοι στρατιώτες. Υπήρχε έθιμο στη γιορτή του Πάσχα, ο Ρωμαίος διοικητής της περιοχής να απελευθερώνει έναν καταδικασμένο σε θάνατο, για να ευχαριστήσει το λαό. Έτσι στο δίλημμα: Ιησούς ή Βαραββάς, ο εβραϊκός όχλος, υποδαυλιζόμενος από τους γραμματείς και Φαρισαίους, αποφαίνεται συντριπτικά υπέρ της απελευθέρωσης του δεύτερου. (Μάρκ. ιε΄7). 36. Βεελζεβούλ : (Σημαίνει Θεός των μυγών.) Στην κυριολεξία της η λέξη φανερώνει το είδωλο που λάτρευαν οι κάτοικοι της γειτονικής στο Ισραήλ πόλης Ακκαρών. Μεταφορικά οι Ισραηλίτες χρησιμοποιούσαν αυτό το όνομα για το Σατανά (Διάβολο), καλώντας τον μερικές φορές και Βεελζεβούβ (Θεό της κοπριάς). Ανάλογη πίστη με τους Ακκαρωνίτες είχαν και άλλοι ειδωλολάτρες: οι αρχαίοι Έλληνες είχαν το Θεό που ονομαζόταν «Ζευς απομύιος», οι Ρωμαίοι το


37.

38.

39. 40.

41.

42.

43.

44.

Θεό «Deus Myagrius», κ.α. Οι Φαρισαίοι καλώντας τον Κύριο … Βεελζεβούλ ήταν σαν να χρησιμοποιούσαν τη χειρότερη βρισιά-βλασφήμια. (Μαρκ. γ΄22) Βηθανία : (Τόπος των φοινίκων.) Χωριό στους πρόποδες του όρους των Ελαιών, τρία χιλιόμετρα ανατολικά των Ιεροσολύμων. Ο κύριος επισκέφθηκε πολλές φορές το χωριό αυτό γιατί εκεί κατοικούσε ο φίλος Του Λάζαρος με τις αδελφές του Μάρθα και Μαρία. Εκεί ανέστησε και τον Λάζαρο, τέσσερις μέρες μετά το θάνατό του, εκεί δέχτηκε και το μύρο απ’ τη Μαρία και τέλος έξω από τη Βηθανία έγινε η Ανάληψη του Κυρίου. (Μάρκ. ια΄1) Βηθσαϊδά : Σημαίνει τόπος ψαρέματος. Ήταν πόλη της Γαλιλαίας στην ανατολική όχθη της λίμνης Τιβεριάδας, βόρεια της Καπερναούμ. Ήταν πατρίδα του Φιλίππου, του Πέτρου και του Ανδρέα. Νοτιότερα και ανατολικά του Ιορδάνη υπάρχει μια άλλη ομώνυμη πόλη που λέγεται και Ιουλίδα. (Μάρκ. στ΄45) Βηθσφαγή: Σημαίνει τόπος σύκων. Μικρό χωριό δίπλα στη Βηθανία, στους πρόποδες του όρου των Ελαιών. (Μάρκ. ια΄1) Γαλιλαία : Είναι το βόρειο μέρος της Παλαιστίνης, δυτικά του Ιορδάνη και βορειότερα της Σαμάρειας. Χωρίζονται σε βόρεια Γαλιλαία (άγονη) και νότια γύρω από τη λίμνη Τιβεριάδα, που ήταν γόνιμη και πολυάνθρωπη. Οι κάτοικοι της περιοχής ανήκαν στις φυλές Ισάχαρ, Ζαβουλών, Νεφθαλείμ και Ασήρ. Ο Ιώσηπος στην ιστορία του αναφέρει κυριότερες πόλεις την Τιβεριάδα, τα Γάδαρα και τη Σεπφόρ. Άλλες σπουδαίες πόλεις αναφερόμενες στην Καινή Διαθήκη ήταν η Καπερναούμ κι η Ναζαρέτ. Οι κάτοικοι της Γαλιλαίας θεωρούνται πιο δυνατοί, επαναστατικοί κι ανδρείοι από τους κατοίκους της Ιουδαίας, μάλιστα οι σπουδαιότεροι στρατιώτες προέρχονταν από αυτή την περιοχή. (Γ.Κ.) Στα χρόνια του Ιησού οι Γαλιλαίοι ήταν ένα «μίγμα» από Ιουδαίους, Φοίνικες και Σύριους, γι’ αυτό μάλιστα το βόρειο τμήμα της ονομαζόταν «Γαλιλαία των εθνών». Οι πρώτοι Χριστιανοί πάντως λέγονταν από τους Ρωμαίους «Γαλιλαίοι». Άλλες μικρές πόλεις της περιοχής ήταν η Βηθσαϊδά, η Ναΐν, η Κανά, κ.α. (Μάρκ. α΄16) Γαλιλαίας θάλασσα ή λίμνη : Ονομαζόταν και Τιβεριάδα ή Γεννησαρέτ. Η λίμνη αυτή είχε μήκος 22 περίπου χιλιόμετρα και πλάτος 10 χλμ. . Ονομάζονταν από παλαιότερους περιηγητές ως «Γενεύη της Παλαιστίνης». Για την ευφορία της περιοχής γύρω απ’ τη λίμνη και την ομορφιά της κάνει λόγο ο Ιώσηπος. Βόρεια της λίμνης χύνεται η άνω κοίτη του Ιορδάνη ποταμού και νότια της συνεχίζει ο ίδιος ποταμός την πορεία του μέχρι τη Νεκρά θάλασσα. Οι κυριότερες παραλίμνιες πόλεις ήταν από Βορρά προς Νότο η Βηθσαϊδά, η Καπερναούμ, η Χοραζίν, τα Μάγδαλα και η Τιβεριάδα, όλες τους σπουδαία αλιευτικά κέντρα. Η Τιβεριάδα ήταν η νεώτερη απ’ αυτές και κτίστηκε από τον Ηρώδη τον Τέτραρχο (Αντίπα) προς τιμήν του αυτοκράτορα της Ρώμης Τιβέριου. (Μάρκ. γ΄7) Γέεννα : (ή αλλιώς κοιλάδα Εννώμ) Ήταν μια κοιλάδα κοντά στα Ιεροσόλυμα που την καταράστηκε ο Θεός γιατί οι Ιουδαίοι, σε καιρούς αποστασίας, εκεί λάτρευαν το είδωλο του Θεού Μολώχ. Κεντρικό μέρος της λατρείας αυτής ήταν οι ανθρωποθυσίες και μάλιστα των ίδιων των παιδιών τους! Αργότερα – και στα χρόνια του Ευαγγελίου – η γέεννα μεταβλήθηκε σε συλλεκτήρα ακαθαρσιών και σκουπιδιών. Μάλιστα εκεί έκαιγε πάντα άσβεστη φωτιά, για να μη μυρίζουν οι Ιουδαίοι τη σήψη των λυμάτων και των νεκρών ζώων, που επίσης ρίχνονταν εκεί. Η λέξη γέεννα χρησιμοποιείται απ’ τον Κύριο σαν εικόνα της αιωνίου Κολάσεως.(Μάρκ. θ΄43) Γεννησαρέτ : Είναι περιοχή που περιλαμβάνει τα ερείπια της ομώνυμης αρχαίας πόλης, που ήταν ήδη κατεστραμμένη στους χρόνους του Ιησού. Η όλη περιοχή είναι δυτικά της λίμνης της Γαλιλαίας και έδωσε το τρίτο όνομα στη λίμνη: «λίμνη Γεννησαρέτ». Η αρχαία πόλη παλαιότερα ονομαζόταν «Χιννερώθ». (Μάρκ. στ΄53) Γεργεσηνών χώρα ή Γάδαρα : Η χώρα των Γεργεσηνών ήταν η περιοχή της Δεκάπολης, που περιλάμβανε δύο γειτονικές πόλεις: τα Γέργεσα και τα Γάδαρα (ή Γάδηρα). Οι ευαγγελιστές Μάρκος και Λουκάς σημειώνουν το θαύμα με το δαιμονισμένο στην πόλη Γέργεσα, ενώ ο Ματθαίος – που ήταν τελώνης και γνώστης της Ιουδαίας – απευθυνόμενος σε Εβραίους (μιας και το Ευαγγέλιό του είναι το μοναδικό γραμμένο στα εβραϊκά) αναφέρει τα Γάδαρα ως τόπο


45.

46.

47. 48.

49.

50.

51. 52.

του θαύματος. Φυσικά αυτή η γεωγραφική λεπτομέρεια δεν αφαιρεί τίποτε απ’ την αξιοπιστία όλων των Ευαγγελιστών. (Μάρκ. ε΄1) Γραμματείς : Ήταν οι νομοδιδάσκαλοι του Μωσαϊκού Νόμου και ερμηνευτές αυτού. Ασχολήθηκαν με την πιστή και τελετουργική τήρηση του Νόμου, αναπτύσσοντας παράλληλα και την προφορική παράδοση. Στα χρόνια όμως του Κυρίου είχαν σχεδόν καταργήσει τη ισχύ του γραπτού Νόμου, ακολουθώντας κυρίως τις παραδόσεις. Πολλοί απ’ αυτούς αποκτούσαν μεγάλη δύναμη και διορίζονταν μέλη του Συνεδρίου. Ακόμα αρκετοί απ’ αυτούς ήταν πρακτικογράφοι στα δικαστήρια. Συνέτασσαν συμβόλαια, πράξεις διαζυγίου, κ.α. από πολλούς ονομαζόταν και νομικοί. «Το αξίωμα όμως τούτο ουδόλως έφερε θρησκευτικόν αλλά πολιτικόν χαρακτήρα, κοινόν τοις τε Φαρισαίοις και Σαδδουκαίοις.» (Γ.Κ.) Ήταν οι κυριότεροι εχθροί του Κυρίου. (Μάρκ. β΄6) Δαβίδ : (σημαίνει αγαπητός) Ο λεγόμενος και προφητά- ναξ (προφήτης-βασιλιάς) ήταν γιος του Ιεσσαί και γεννήθηκε στη Βηθλεέμ το 1085 π.Χ. Χρίστηκε δια του Αγίου Πνεύματος απ’ τον κριτή Σαμουήλ, αφού πέρασε από κινδύνους και περιπέτειες (καταδιωκόμενος από το βασιλιά Σαούλ). Γνωστά είναι τόσο το κατόρθωμά του εναντίον του Γολιάθ όσο και γενικά οι περηφανείς νίκες του εναντίον των Φιλισταίων. Ανακηρύχθηκε βασιλιάς του ενωμένου -τότεκράτους του Ισραήλ και κυβέρνησε δίκαια προσηλωμένος στο Θείο Θέλημα. Οι πειρασμοί του ήταν πολλοί και δυνατοί. Το πιο σημαντικό του παράπτωμα ήταν ο -έμμεσος- φόνος του στρατηγού Ουρία και η άνομη σχέση του με τη σύζυγο του νεκρού, τη Βηρσαβέε, την οποία και παντρεύτηκε αργότερα. Η στάση του γιου του Αβεσσαλώμ ήταν ένα άλλο δυνατό χτύπημα που δέχτηκε. Γενικά σύμφωνα με τις γραφικές πηγές (Α‘ και Β’ Βασιλειών, Α’ Παραλειπομένων και κυρίως των Ψαλμών του) χαρακτηρίζεται ευσεβής, ζηλωτής του Θείου Θελήματος, ακέραιος και ισχυρός. Στο πρόσωπό του ενώνονται τρεις προσωπικότητες : αυτή του βασιλιά, του πολεμιστή και του ποιητή. Σα βασιλιάς πάντως είναι “τύπος” (προτύπωση) του Χριστού ο οποίος κατά σάρκα είναι απευθείας απόγονός του, γι’αυτό και ο Κύριος ονομάζεται “υιός Δαυίδ”. ( Μάρκ. β’25) Δαλμανουθά: χωριό κοντά στα Μάγδαλα, νότια της θάλασσας της Γαλιλαίας .(Μάρκ. η’10) Δεκάπολη: επαρχία της Παλαιστίνης κατοικούμενη κυρίως από εθνικούς (ειδωλολάτρες) και αποτελούνται –φυσικά- από 10 κυρίως πόλεις και στις δύο πλευρές του Ιορδάνη. Οι περισσότεροι από αυτούς τους οικισμούς κτίστηκαν από απογόνους του Μ. Αλεξάνδρου (Αντίοχος κ.λ.π.) Αυτές ήταν : Σκυθόπολη, Φιλαδέλφεια, Ραφάνη, Γάδαρα, Ίππος, Πέλλα, Γέρασα, Δαμασκός, Καναθά (ή Ότοπος) και Δίος. (Μάρκ. ε’20) Δηνάριο : Ρωμαϊκό νόμισμα που αρκούσε για αμοιβή εργασίας μιας μέρας ενός εργάτη. Στη μια πλευρά εμφανιζόταν το ανάγλυφο του αυτοκράτορα. Στην προκείμενη περίπτωση η εικόνα ήταν του Τιβέριου Καίσαρα. (Μάρκ. ιβ΄15) Εθνικοί : Οι Ιουδαίοι χαρακτήριζαν ως Εθνικούς όσους δεν πίστευαν στον πραγματικό Θεό. Αργότερα όμως πολλοί Εθνικοί – κυρίως μέσω του Αποστόλου των εθνών Παύλου – έγιναν μέλη της Χριστιανικής Εκκλησίας, ενώ αντίθετα οι ίδιοι οι Ιουδαίοι αρνήθηκαν πεισματικά τον Υιό του ίδιου τους του Θεού και, ακόμα και σήμερα, εξακολουθούν να περιμένουν το Μεσσία τους. Στην πατερική γλώσσα, αργότερα, εθνικοί χαρακτηρίζονται οι ειδωλολάτρες. (Μάρκ. ι΄33) Ελληνίς: Χαρακτηρίζεται έτσι η Χαναναία, ως προς το θρήσκευμά της, δηλαδή ειδωλολάτρισσα. Έτσι η λέξη Ελληνίς έχει θρησκευτικά και όχι εθνικά χαρακτηριστικά. (Μάρκ. ζ΄26) Ζεβεδαίος : ήταν ο πατέρας του Ιωάννη και του Ιακώβου και ήταν ψαράς. Η γυναίκα του Σαλώμη ακολουθούσε και διακονούσε τον Κύριο. Ο ίδιος πρόθυμα επέτρεψε τους γιους του να ακολουθήσουν το μεγάλο Διδάσκαλο. (Μάρκ. α΄19) 53.Ηλίας : Ο γνωστότερος προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης, ονομαζόταν Θεσβίτης λόγω του τόπου της γεννήσεώς του. Προφήτεψε στα χρόνια του αποστάτη (ως προς την πίστη) βασιλιά Αχαάβ. Ανήγγειλε τριετή ανομβρία και κατέφυγε στο χείμαρρο Χερίθ, όπου και τρεφόταν θαυματουργά από ένα κοράκι. Αργότερα κατέφυγε στο σπίτι μιας χήρας στα Σαρεπτά, όπου και θαυματούργησε. Μετά από την παρέλευση της τριετίας της ανομβρίας


54.

55.

56. 57.

58.

60.

61.

επέστρεψε στον ίδιο βασιλιά και απέδειξε με θαύματα πόσο ψεύτικος Θεός ήταν ο Βαάλ που λάτρευε ο Αχαάβ. Η όλη ιστορία του Ηλία περιλαμβάνεται στα βιβλία: Γ΄ Βασιλειών, κεφάλαια ιζ΄- κα΄ και Δ΄ Βασιλειών κεφάλαια α΄ και β΄. Στους στίχους Γ΄ Βασ. ιθ΄9-18 του αποκα-λύπτεται ο ίδιος ο Θεός. Αργότερα χρίζει διάδοχό του προφήτη Ελισαίο τον μαθητή του. Ο προφήτης Ηλίας δεν πέθανε, αλλά ανέβηκε με «άμαξα πυρός» στον ουρανό. (Δ΄ Βασ. β΄11) αιώνες αργότερα ο προφήτης Μαλαχίας προείπε ότι ο Ηλίας θα ξαναρχόταν στη γη σαν πρόδρομος του Μεσσία, όμως ο Κύριος εξήγησε ότι ο Μαλαχίας εννοούσε τον Βαπτιστή Ιωάννη. Ο ίδιος ο προφήτης Ηλίας εμφανίζεται ξανά και συνομιλεί με το Χριστό στη Μεταμόρφωσή του στο όρος Θαβώρ. Το μόνο γραπτό του Προφήτη Ηλία που διασώθηκε είναι μια επιστολή προς τον βασιλιά Ιωράμ (Β΄ Παραλειπομένων κα΄12-15). Γενικά θεωρείται ο πλέον ζηλωτής προφήτης. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο προφήτης δεν έχει καμιά σχέση με τον ιερέα Ηλία που εμφανίζεται στο Έσδρας ι΄21. τέλος η Αποκάλυψη Ιωάννου (Αποκ. ια΄3-12) προφητεύει τον ερχομό του Ηλία μαζί με τον Ενώχ προ της Δευτέρας του Κυρίου Παρουσίας. (Μάρκ. στ΄15) Ηρώδης : Ένας από τους τέσσερις με το ίδιο όνομα. Εδώ πρόκειται για τον Ηρώδη Αντίπα, ενώ οι άλλοι ήταν : ο Ηρώδης ο Μέγας, ο Ηρώδης ο Φίλιππος και ο Ηρώδης Αγρίππας ο Α΄. Ο Ηρώδης Αντύπας λοιπόν ήταν γιος του συνώνυμού του Μεγάλου και διορίστηκε απ’ τον Αύγουστο Τετράρχης της Γαλιλαίας και Περαίας. Παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά της Αραβίας Αρέτα, την οποία αργότερα έδιωξε. Τη θέση της στο παλάτι πήρε η Ηρωδιάδα που ήταν γυναίκα του αδελφού του (Ηρώδη Φιλίππου), πράγμα που καταδίκαζε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής. Έτσι, με τη συνέργια της Ηρωδιάδος, ο Ηρώδης θανάτωσε τον Ιωάννη. Ο Ηρώδης τελείωσε τη ζωή του στις φυλακές του Λουγδούνου (Λυών), όπου κλείστηκε καταδικασμένος απ’ τον αυτοκράτορα Καλιγούλα το 41 μ.Χ. (Μάρκ. στ΄14) Ηρωδιάδα : Ήταν κόρη του Αριστόβουλου και αδελφή του Ηρώδη Αγρίππα Α΄. Παντρεύτηκε πρώτα το … θείο της Ηρώδη Φίλιππο και αφού τον εγκατέλειψε, προσκολλήθηκε στον άλλο … θείο της και αδελφό του τέως συζύγου της, Ηρώδη Αντίπα. Ακολούθησε τον τελευταίο στο «ταξίδι» του στο Λούγδουνο – δες σχετικά το προηγούμενο λήμμα – (Μάρκ. στ΄17) Ηρωδιανοί : Έτσι αποκαλούνταν οι οπαδοί του Ηρώδη Αντίπα. (Μάρκ. γ΄8) Θαδδαίος ή Λεββαίος : Είναι το επίθετο του αποστόλου Ιούδα (όχι του Ισκαριώτη). Ήταν γιος του Αλφαίου και της Μαρίας και αδελφός του άλλου μαθητή του Κυρίου Ιακώβου του μικρού. Κατά μια άποψη που δε συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες, είναι και συγγραφέας της ομώνυμης καθολικής επιστολής. Πιο πολλές όμως πιθανότητες για την πατρότητα της επιστολής οι Πατέρες της Εκκλησίας δίνουν στον ο Ιούδα τον Αδελφόθεο. (Μάρκ. γ΄18) Θωμάς : Ένας από του δώδεκα μαθητές του Κυρίου ο ονομαζόμενος Δίδυμος. Φαίνεται δύσπιστος στην είδηση της Ανάστασης του Κυρίου, αλλά μετά τη γνωστή ψηλάφηση όχι απλώς πιστεύει, αλλά πρώτος διακηρύττει: «Ο Κύριός μου και ο Θεός μου.» (Ιωάν. κ΄28). Σύμφωνα με την πατερική παράδοση της Εκκλησίας μας ο Απόστολος Θωμάς κήρυξε το Ευαγγέλιο στην Περσία και την Ινδία, όπου και μαρτύρησε. (Μάρκ. γ΄18) 59.Ιάκωβος ο Αδελφόθεος : Ονομάστηε αδελφόθεος γιατί ή ήταν ξάδερφος του Κυρίου ή παιδί του Ιωσήφ από προηγούμενο – της μνηστείας με τη Θεοτόκο – γάμο. Ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος τον αποκαλεί «δίκαιο». Έγραψε τη λεγόμενη «Επιστολή Ιακώβου» (ένα από τα βιβλία της Κ. Διαθήκης) που απευθυνόταν κυρίως σε προσήλυτους Ιουδαίους. Έγινε πρώτος επίσκοπος Ιεροσολύμων και ήταν πολύ ασκητικός. Λίγο πριν την καταστροφή των Ιεροσολύμων λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου από τους Ιουδαίους. (Μάρκος στ΄3) Ιάκωβος του Αλφαίου : Γιος του Αλφαίου και ένας απ’ τους δώδεκα μαθητές του Κυρίου. Αποκαλούνταν Ιάκωβος ο μικρός ή «ελάσσων» δηλαδή ο νεώτερος για να τον ξεχωρίζουν απ’ το γιο του Ζεβεδαίου. (Μάρκ. γ΄18) Ιάκωβος του Ζεβεδαίου : Ονομαζόταν «μείζων», ήταν αδελφός του Ιωάννη και γιος του Ζεβεδαίου και της Σαλώμης. Κατάγονταν απ’ τη Βηθσαϊδά (Γαλιλαία) και ήταν κι αυτός μαθητής του Κυρίου. Ήταν πρωτύτερα ψαράς και ο Κύριος για τον πολύ ζήλο αυτού και του

141 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό αδελφού του τους ονόμασε «Βοανεργές», δηλαδή γιους της βροντής. Αμφότερα τα αδέλφια, μαζί με τον Πέτρο , ήταν απ’ τους πιο αγαπημένους μαθητές του Χριστού – άλλωστε ήταν οι μόνοι αυτόπτες μάρτυρες της Μεταμορφώσεως Του. Θεωρείται ο πρώτος μάρτυρας μεταξύ των Αποστόλων, μιας και σκοτώθηκε από τον Ηρώδη γύρω στο 40 μ.Χ. (Μάρκ. α΄19) 62. Ιδουμαία : (ή αλλιώς γη Εδώμ) Είναι η περιοχή από τη Νεκρά θάλασσα μέχρι την Ερυθρά θάλασσα (κόλπος Ελάν), καθώς και ένα τμήμα της Ιουδαίας γύρω απ’ τη Χεβρώνα. Πρωτεύουσά της ήταν η Πέτρα ή Σελά. Σ’ αυτή την περιοχή κατοικούσαν παλιά οι Χοραίοι που εκδιώχτηκαν απ’ τους Ιδουμαίους. Οι Ιδουμαίοι θεωρούνταν απόγονοι του Ησαύ του μεγαλύτερου γιου του Ισαάκ (Γέν. λστ΄6-9) και ήταν σχεδόν πάντα υπόδουλοι των Ισραηλιτών (απογόνων του δευτέρου γιου του Ισαάκ, Ιακώβ), επαληθεύοντας την προφητεία του Ισαάκ που έλεγε ότι ο Ιακώβ θα άρχει (εξουσιάζει) του Ησαύ (Γέν. κζ΄29). Αυτή τη δουλεία τους οι Ιδουμαίοι επιθυμούσαν πάντα να αποτινάξουν, αλλά δεν τα κατάφερναν. Μάλιστα ο βασιλιάς του Ιούδα Αμασίας τους κατάφερε βαρύ πλήγμα (Δ΄ Βασ. ιδ΄7). Αργότερα οι Ιδουμαίοι συνεργάστηκαν με το βασιλιά της Βαβυλώνας Ναβουχοδονόσορ στην καταστροφή των Ιεροσολύμων, μιας και οι ίδιοι ήταν ειδωλολάτρες. Τέλος, στα ελληνιστικά χρόνια ο Ιωάννης Υρκανός τους επέβαλε τη θρησκεία του Ισραήλ και την περιτομή. (Μάρκ. γ΄8) 63. Ιεριχώ : Πόλη της φυλής Βενιαμίν που κατοικούνταν παλιά από τους Ιεβουσαίους και καταλήφθηκε από τον Ιησού του Ναυή (Ιησ. Ν. ιστ΄7- ιη΄21), με θαυματουργό τρόπο. Αργότερα κοντά στα ερείπια της παλιάς Ιεριχώ κτίστηκε νέα πόλη με το ίδιο όνομα. Σύμφωνα με την Α. Γραφή (Δ΄ Βασ. β΄4-18) σ’ αυτήν κατοικούσε ο προφήτης Ελισαίος και εκεί ο Κύριος θεράπευσε τον τυφλό ( Μάρκ. ι΄46-52) κι εκεί συγχώρεσε τον τελώνη Ζακχαίο (Λουκ. ιθ΄1- 10). Η περιοχή έξω απ’ την πόλη φημίζονταν για την αγριότητα του φυσικού της τοπίου. Σύμφωνα με αρχαία Ιερή μας Παράδοση εκεί ο Κύριος αποσύρθηκε για σαράντα μέρες και δέχτηκε τους πειρασμούς του Διαβόλου. (Μάρκ. ι΄46) 64. Ιεροσόλυμα ή Ιερουσαλήμ : (έχω ειρήνη) Η πρωτεύουσα των Αγίων Τόπων και ενδοξότερη πόλη του κόσμου. Ιερή εξίσου για Χριστιανούς, Εβραίους και Μουσουλμάνους. Το παλιό της όνομα ήταν Σαλήμ (Γεν. ιδ΄18) ενώ όταν κατελήφθη απ’ τους Ιεβουσαίους ονομάστηκε Ιεβούς (Κριτ. ιθ΄10-11). Η μεγάλη ακμή της αρχίζει από τότε που την κατέλαβε ο βασιλιάς Δαβίδ, και την έκανε, εκτός από πρωτεύουσα του κράτους του, θρησκευτικό κέντρο, που θεσμοθετήθηκε με την ανέγερση του φημισμένου Ναού απ’ το διάδοχό του Σολομώντα. Καταστράφηκε και ερημώθηκε απ’ τον Βαβυλώνιο Ναβουχοδονόσορα (Δ΄ Βασ. ιδ΄13, Β΄ Παραλ. λστ΄17-20), για να ανοικοδομηθεί το 530-540 π.Χ. απ’ τους Εβραίους που επέστρεψαν απ’ τη βαβυλώνια αιχμαλωσία. Το 330 π.Χ. την κατέλαβε ο Μ. Αλέξανδρος, για να περάσει διαδοχικά στα χέρια του Πτολεμαίου της Αιγύπτου και του Αντιόχου του Επιφανούς, κληρονόμων και των δύο της τεράστιας Μακεδονικής - Ελληνιστικής αυτοκρατορίας. Απελευθε-ρώθηκε για λίγο από τους Μακκαβαίους (165 π.Χ.) για να περάσει έπειτα στα χέρια των Ρωμαίων. Στα χρόνια της ρωμαϊκής κυριαρχίας γνώρισε μια κάποια λάμψη επί του Ηρώδη. Εκείνα τα χρόνια, ερχόμενος ο Ιησούς στην πόλη και απορριπτόμενος απ’ τους «πνευματικούς ταγούς» του Ισραήλ, οδηγείται στο Γολγοθά και στην Ανάσταση και κάνει την Ιερουσαλήμ ιερό κέντρο για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας. Μέρος του τιμήματος αυτού του ανομήματος που διέπραξαν οι Ιεροσολυμίτες, ήταν η εκ θεμελίων καταστροφή της πόλης τους απ’ τους Ρωμαίους του Τίτου το 70 μ.Χ., όπως είχε προφητεύσει ο Θεάνθρωπος. Το 325 μ.Χ. ο Μέγας Κωνσταντίνος ανακηρύσσει την Ιερουσαλήμ κέντρο της νόμιμης πια θρησκείας των Χριστιανών. Η μητέρα του Αγία Ελένη, το 326 κτίζει τους πρώτους ναούς της πόλης: στη Βηθλεέμ (Γεννήσεως) και στο όρος των Ελαιών. Η εν συντομία των καταλήψεων της πόλης από κει και πέρα είναι η εξής: 613 μ.Χ.: Πέρσες- Χοσρόης, 637 μ.Χ.: χαλίφης Ομάρ (του οποίου το τέμενος δεσπόζει στο μουσουλμανικό τομέα της πόλης), 868 μ.Χ.: σουλτάνος Αιγύπτου Αχμέτ, 1099: Σταυροφόροι, 1187: Σαλαντίν σουλτάνος, 1382: σουλτάνοι της Αιγύπτου (ξανά), 1517: Σελήμ-Τούρκοι, εικοστός αιώνας: Άγγλοι, 1948: εντάσσεται ο δυτ. τομέας της πόλης στο νεοσύστατο κράτος του Ισραήλ. Η πόλη ήταν κτισμένη σε τρεις λόφους: Σιών, Μοριά και Άκρα. Έξω απ’ την πόλη ήταν το όρος των Ελαιών και ανάμεσα στην πόλη και το όρος ήταν ο χείμαρρος (ή κοιλάδα) των Κέδρων. Στους


65.

66.

67.

68. 69.

πρόποδες αυτού του όρους ήταν ο κήπος της Γεθσημανή. Αυτά εν συντομία για την πόλη των Ιεροσολύμων. (Μάρκ. γ΄22) Ιορδάνης : Ποταμός, ο μοναδικός, της Παλαιστίνης. Όλοι οι υπόλοιποι που αναφέρονται στην Α. Γραφή (Ιαββώχ, Αρνών, Κέδρων) είναι απλώς χείμαρροι. Το μήκος του ποταμού είναι περίπου 150 χιλιόμετρα. Οι πηγές του είναι στο όρος Τελίλ Καδί και όχι στο Πάνειο σπήλαιο ,βόρεια της λίμνης Τραχωνίτιδας, όπως πίστευε ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος. Το βάθος του ποταμού από εποχή σε εποχή αλλάζει (1-3,5 μέτρα). Απ’ αυτόν τον ποταμό πέρασαν με θαυματουργό τρόπο οι επιστρέφοντες από την Αίγυπτο Ισραηλίτες με επικεφαλής τον Ιησού του Ναυή καθώς και οι προφήτες Ηλίας και Ελισαίος. Το ποτάμι αυτό αναφέρεται από όλους τους ευαγγελιστές, σαν ο τόπος που βάπτιζε τους εξομολογούμενους τις αμαρτίες τους Ισραηλίτες ο Ιωάννης ο Βαπτιστής. Εκεί βαπτίστηκε κι ο Κύριος.(Μάρκ. γ΄8) Ιουδαία : Η γη του Ιούδα, περιοχή των Ιουδαίων. Έτσι ονομαζόταν η νότια Παλαιστίνη, η περιοχή που είχε δοθεί στον Ιούδα, κατά τη διανομή της Παλαιστίνης στα δώδεκα παιδιά του Ιακώβ. Όταν επί βασιλείας Ροβοάμ χωρίστηκε το εβραϊκό κράτος σε δυο τμήματα, στο κράτος του Ισραήλ και στο κράτος του Ιούδα, το δεύτερο περιλάμβανε στην επικράτειά του τις φυλές Ιούδα, Βενιαμίν και μέρος των φυλών Συμεών και Δαν. Στους χρόνους του Ιησού η Παλαιστίνη ήταν χωρισμένη πλέον σε τρία τμήματα : Ιουδαία (νότια), Σαμάρεια (κεντρικά) και Γαλιλαία (βόρεια). (Μάρκ. γ΄2) Ιούδας ο αδελφόθεος : Αυτός ήταν ο λεγόμενος αδελφός του Κυρίου (εξάδελφος ή παιδί του Ιωσήφ από προηγούμενο γάμο του). σύμφωνα με τους περισσότερου ερευνητές αυτός ο Ιούδας είναι και ο συγγραφέας της καθολικής επιστολής Ιούδα της Κ. Διαθήκης. Για την άλλη άποψη δες στο λήμμα : Θαδδαίος. (Ο Γ.Κ. μάλλον λανθασμένα υποδεικνύει τον Απόστολο Θαδδαίο Ιούδα ως συγγραφέα · επ’ αυτού ομιλεί καθαρά ο Ι.Κ. στο έργο του : «Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη» Ιωάννης Καραβιδόπουλος – εκδ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ – 1983, σελίδες 334-335 (Μάρκ. στ΄3) Ιούδας Θαδδαίος ή Λεββαίος : Δες το λήμμα Θαδδαίος. Ιούδας Ισκαριώτης : Ένας από τους μαθητές του Κυρίου, αυτός που τον πρόδωσε. Κατάγονταν απ’ την πόλη Κιριώθ και στην αρχή ήταν άτομο της απόλυτης εμπιστοσύνης των άλλων μαθητών, με αποτέλεσμα να του εμπιστευτούν το κοινό τους ταμείο. Όμως αργότερα, «φιλαργυρία νοσήσας», πρόδωσε τον Κύριο αντί αμοιβής τριάντα αργυρίων (ασημένιο νόμισμα αντίστοιχο του σίκλου). Όμως βλέποντας ίσως τα βασανιστήρια και το αναμενόμενο τέλος του Κυρίου, μεταμελήθηκε και επέστρεψε τα τριάντα αργύρια ομολογώντας : «Ήμαρτον αίμα αθώον παραδούς.» (Μτθ. κζ΄4) Έπειτα αυτοκτόνησε, αποδεικνύοντας ότι απλώς μεταμελήθηκε και όχι ότι μετανόησε (όπως π.χ. ο Πέτρος). Η αυτοκτονία ήταν αποτέλεσμα των εξής κατά σειράν παραγόντων: υποκρισίας, φιλαργυρίας και ,τελικά, απιστίας. Απιστίας βεβαίως, γιατί αν πίστευε ότι ο Κύριος είναι πραγματικά ο Μεσσίας και ο Υιός του Θεού, δεν θα έσπευδε να αυτοκτονήσει, γιατί θα γνώριζε ότι μ’ αυτή του την πράξη θα χανόταν κάθε ευκαιρία για την έμπρακτή του μετάνοια. Έτσι μ’ αυτόν το θάνατο, τον πρόσκαιρο, οδηγήθηκε στον αιώνιο θάνατο. (Μάρκ. γ΄19) 70.Ιωάννης ο Πρόδρομος ή Βαπτιστής : Ήταν γιος του ιερέα Ζαχαρία και της Ελισάβετ. Στο πρόσωπό του πραγματοποιήθηκαν αρκετές προφητείες της Π. Διαθήκης (μπορούμε να δούμε σχετικά μ’ αυτές σε αρκετά εδάφια-χωρία της Π. Διαθήκης Για παράδειγμα Ησαΐας μ΄3, Μαλαχίας γ΄1, δ΄5, κ.α). Το μεγαλύτυερο μέρος της ζωής του το πέρασε στην έρημο της Ιουδαίας, μιας και ήταν Ναζιραίος, αφιερωμένος δηλαδή στο Θεό απ’ τα παιδικά του χρόνια. Γύρω στα τριάντα του βγήκε απ’ την έρημο και κήρυττε τη μετάνοια του λαού του Θεού και τη βασιλεία του Θεού (ίδρυση της Εκκλησίας) που πλησίαζε. Όσους μετανοούσαν, κι αφού εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους, τους βάπτιζε στον Ιορδάνη ποταμό. Απ’ αυτόν βαπτίστηκε κι ο Κύριος παρά τους δισταγμούς του Ιωάννη. Τότε είχαμε και την καθαρή, για πρώτη φορά, φανέρωση της τριαδικότητας του Θεού (Θεο-φάνεια). Ο Θεός Πατέρας ομιλεί από τον ουρανό, ο Θεός Υιός βαπτίζεται και ο Θεός άγιο Πνεύμα φανερώνεται με τη μορφή περιστεράς, καθισμένο στο κεφάλι του Ιησού. Ο Ιωάννης είχε


72. 73.

74.

75.

76.

77.

προσωπικούς μαθητές (π.χ ο Ανδρέας), οι οποίοι μετά το θάνατό του, ακολούθησαν τον Κύριο. Διώξεις ακολούθησαν τη διδασκαλία του, όπως και όλων των προφητών, με αποτέλεσμα να κλειστεί στη φυλακή αρχικά και αργότερα να θανατωθεί δι’ αποκεφαλισμού. Κατόπιν αυτού οι μαθητές του τον ενταφίασαν και ακολούθησαν τον Κύριο.(Μάρκ. α΄4) 71.Ιωάννης ο Ευαγγελιστής ή Θεολόγος : Μαθητής αγαπημένος του Κυρίου, γιος του Ζεβεδαίου και της Σαλώμης και αδελφός του Ιακώβου. Ήταν κι αυτός σύμφωνα με ορισμένους Πατέρες πρώτα μαθητής του Ιωάννη του Προδρόμου. Ήταν χαρακτήρας τρυφερός, ταπεινός και αγαπητός, αλλά συγχρόνως τολμηρός και «εδραίος τη πίστη», σταθερός στην πίστη δηλαδή. Τέτοια λοιπόν περιστατικά, που μαρτυρούν το χαρακτήρα του έχουμε πολλά στην Κ. Διαθήκη: το ότι πρώτος απ’ τους μαθητές πήγε στο άδειο μνήμα του αναστάντος Κυρίου, ο εναγκαλισμός του με τον Κύριο στο Μυστικό Δείπνο, η παρουσία του , έστω έξω του κτιρίου, στη δίκη του Δασκάλου του, η παρουσία του μπροστά στο Σταυρό του Κυρίου, κ.α. Θεωρείται ο μικρότερος σε ηλικία μαθητής του Κυρίου και φαίνεται πως ήταν κι ο πιο αγαπημένος (Ιωάν. ιγ΄23, ιθ΄26, κ΄2, κα΄7). Παραβρίσκεται στη Μεταμόρφωση. Μετά τη Σταύρωση έχει την Θεοτόκο ως μητέρα του κατόπιν προτροπής του Κυρίου πάνω από το Σταυρό Του (Ιωάν. ιθ΄27). Μετά την Ανάληψη του Κυρίου, ο Ιωάννης παρέμεινε στα Ιεροσόλυμα διδάσκοντας μέχρι το 95 μ.Χ. οπότε και εξορίστηκε από τον αυτοκράτορα Δομητιανό στην Πάτμο, όπου και συνέγραψε το τελευταίο βιβλίο της Καινής Διαθήκης, την Αποκάλυψη. Πέθανε στην Έφεσο στα χρόνια του αυτοκράτορα Τραϊανού όταν ήταν 94 ετών, γύρω στο 100 μ.Χ. Εκτός της Αποκαλύψεως, ο Ιωάννης συνέγραψε το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο και τρεις επιστολές. Η Α΄ επιστολή γράφηκε για να αναιρέσει τις θεωρίες των αιρετικών Γνωστικών και να στηρίξει τη νεαρή τότε Εκκλησία πάνω στα θεμέλια της αγάπης και της αλήθειας. Η Β΄ επιστολή απευθύνεται σε κάποια «εκλεκτή κυρία» (Β΄ Ιωάν. 1), που πιθανώς είναι κάποια τοπική Εκκλησία και αναφέρεται στην αγάπη και στην ανάγκη προστασίας από τους ψευδοδιδασκάλους. Τέλος η Γ΄ επιστολή απευθύνεται προς κάποιον Γάιο που τον επαινεί για τη φιλοξενία του (Γ΄ Ιωάν. 1). Και οι τρεις επιστολές ονομάζονται Καθολικές γιατί μπορούμε να τις δεχθούμε σαν αποδέκτες όλοι οι Χριστιανοί , σαν να απευθύνονται, δηλαδή, σε όλους εμάς του πιστούς της Εκκλησίας.(Μάρκ. α΄19) Ιωάννης ο ονομαζόμενος και Μάρκος : Δες λήμμα Μάρκος. Ιωσής : Ένας ακόμα από τους λεγόμενους αδελφούς του Κυρίου. Αν τελικά ήταν ξάδελφος του Κυρίου, και όχι γιος του Ιωσήφ από προηγούμενο γάμο, τότε γονείς του ήταν ο Κλέοπας ή Κλωπάς και η Μαρία. Όλοι οι λεγόμενοι αδελφοί του Κυρίου πίστεψαν σ’ Αυτόν μόνο μετά την Ανάστασή Του. (Μάρκ. στ΄3) Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας : Μυστικός μαθητής το Κυρίου, «ευσχήμων» βουλευτής, έντιμος και μέλος του Συνεδρίου (κάτι σαν τη Γερουσία ή τον Άρειο Πάγο στην αρχαία Ελλάδα). Αυτός θαρραλέα ζήτησε απ’ τον Πιλάτο ,μαζί με τον Νικόδημο (άλλον βουλευτή) το σώμα του νεκρού Ιησού για να το ενταφιάσουν. (Μάρκ. ιε΄43) Καίσαρας : Ήταν επωνυμία που δίνονταν στους ανώτατους άρχοντες – αυτοκράτορες της Ρώμης. Πρώτος μ’ αυτό τον τίτλο ήταν ο Ιούλιος Καίσαρας. Εδώ πρόκειται για τον αυτοκράτορα Τιβέριο. (Μάρκ. ιβ΄16) Καισάρεια η Φιλίππου : Ελληνιστική πόλη που είχε παλαιότερα το όνομα Πανειάδα (προς τιμήν του Θεού Πανός). Κτισμένη στους πρόποδες του όρους Αερμών, ήταν το βορειότερο σημείο που επισκέφτηκε ο Κύριος. Η πόλη αυτή αναπτύχθηκε στα χρόνια του Τετράρχη Φιλίππου, γι’ αυτό της δόθηκε αυτό το προσωνύμιο. Αργότερα μετονομάστηκε σε Νερωνιάδα προς τιμήν του αυτοκράτορα Νέρωνα. (Μάρκ. η΄27) Καπερναούμ . Σημαίνει η πόλη του Ναούμ. Ήταν κτισμένη στα σύνορα των φυλών Νεφθαλείμ και Ζαβουλών στη Β.Δ. όχθη της Τιβεριάδας λίμνης. Σ’ αυτή την πόλη ο Κύριος έμεινε πολύ χρόνο, κάνοντας πολλά θαύματα. Μάλιστα εκεί βρήκε τους περισσότερους από τους μαθητές Του. (Μάρκ. α΄21)

144 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 78. Καταπέτασμα (του Ναού): «Πολύτιμο πολύχρωμο υφαντό με κεντημένας επ’ αυτού παραστάσεις, παραπέτασμα (κουρτίνα) της Σκηνής του Μαρτυρίου και βραδύτερον (αργότερα) του Ναού» (Ι.Θ.Κ.).Αναλυτική περιγραφή του υπάρχει στην Παλαιά Διαθήκη. (Έξοδος κστ΄33, Β΄ Παραλ. γ΄14, Έξοδος λζ΄3-5, κ.α.) Το καταπέτασμα αυτό στα χρόνια του Κυρίου χώριζε τα «άγια» από τα «άγια των αγίων». «Άγια των αγίων» ήταν το ιερό που δεν επιτρέπονταν σε κανέναν να μπει εκτός του αρχιερέα, που κι αυτός μόνο μια φορά το χρόνο εισερχόταν για να κάνει την τελετή της εξιλέωσης ραντίζοντας με το αίμα του σφάγιου. (Προτύπωση δηλαδή της σταυρικής θυσίας του Κυρίου.) Μέσα στο ιερό υπήρχαν οι άρτοι της προθέσεως και η επτάφωτη λυχνία, ενώ στα χρόνια του Σολομώντα ήταν η κιβωτός με τις δέκα εντολές, η στάμνα με το μάνα και η ράβδος του Ααρών. Αυτό λοιπόν το καταπέτασμα την ώρα της θυσίας του Νέου Αμνού (Σταύρωση του Κυρίου), σχίζεται από πάνω μέχρι κάτω, διότι δεν είναι πλέον απαραίτητο, ούτε να μείνει άβατο το «άγιο των αγίων», ούτε να εορτάζονται οι συμβολικές εορτές των Εβραίων, που είναι πλέον κενό γράμμα. Διαβάζουμε σχετικά: «…του καταπετάσματος σχισθέντος εδήλωσεν ο Θεός ότι απέστη (απομακρύνθηκε) λοιπόν η θεία χάρις από του ναού και…. τα ένδον (αυτά που είναι μέσα) ήτοι τα άγια των αγίων, πάσι (σε όλους) βατά και θεατά καταστήσονται (θα γίνουν).» (Ζ.) Δηλαδή ο καθένας πλέον, όπως και οι Ρωμαίοι λίγο αργότερα, θα μπορεί να μπει και να δει αυτά τα «άγια των αγίων». Έτσι λοιπόν κι εμείς «οικείοι του Θεού καταστάντες (αφού γίναμε γνώριμοι-φίλοι του Θεού) έχομεν παρρησίαν εις την είσοδον των αγίων (μπορούμε κι εμείς να μπούμε στα άγια) εν τω αίματι Ιησού (χάρις στο αίμα του Ιησού), ην ενεκαίνισεν ημίν πρόσφατον και ζώσαν (και την εγκαινίασε ο Χριστός σαν νέο και ζωντανό δρόμο) διά του καταπετάσματος, τουτ’ έστι της σαρκός αυτού (δια μέσω του καταπετάσματος, δηλαδή του Σώματός Του που θυσίασε).» (Εβρ. ι΄19-20). Από τότε λοιπόν ο κάθε άνθρωπος «Ιουδαίος τε Έλλην, άρσεν και θήλυ» (Κολασ. γ΄11), μέσω της πίστης του μπορεί να έρχεται κοντά στο Θεό, σαν παιδί Του κι όχι σαν δούλος, γιατί όλοι μας μπορούμε να γίνουμε «βασίλειον ιεράτευμα και έθνος άγιον.» (Α΄Πέτρου β΄9). Αυτά λοιπόν δηλώνει το σχίσιμο του καταπετάσματος του Ναού. (Μάρκ. ιε΄38) 79. Λεββαίος : δες λήμμα Θαδδαίος. 80. Λεγεών : ήταν μια οργανωμένη ομάδα Ρωμαίων στρατιωτών, που στα χρόνια του Χριστού αριθμούσε έξι χιλιάδες στρατιώτες (πεζούς μόνο). Αυτή είχε δέκα τάγματα, που το καθένα διαιρούνταν σε τρεις λόχους. Τέλος ο κάθε λόχος είχε δύο εκατονταρχίες. Στο σχετικό χωρίο του Μάρκου δεν εννοείται ο συγκεκριμένος αριθμός δαιμόνων, αλλά απλά ένα μεγάλο πλήθος τους. (Μάρκος ε’ 9) 81. Λεπρός: Είναι ο άρρωστος από τη λέπρα, μια αρρώστια σοβαρή και μεταδοτική, δερματικής φύσεως (στο τελικό στάδιο της ασθένειας το δέρμα του λεπρού γεμίζει από σφαιρικούς όγκους πλάτους 2-3 εκατοστών, ενώ πρωτύτερα κάποια εξανθήματα μετατρέπονται σε λέπια παραμορφώνοντας γενικά την εμφάνισή του). Οι Ιουδαίοι θεωρούσαν τη λέπρα, σαν κατάρα (τιμωρία) του Θεού και απομόνωναν τους λεπρούς στις παρυφές των πόλεων. Αναγκαστικά οι λεπροί ζούσαν ζητιανεύοντας. Όταν όμως καθαρίζονταν απ΄τη λέπρα, πήγαιναν στους ιερείς και προσέφεραν τις απαραίτητες θυσίες, ακολουθώντας κάποιο τυπικό. (Λευίτ. ιδ΄, Λουκ ιζ΄1224). Η λέπρα θεωρείται τύπος της αμαρτίας, αφού κι αυτή η δεύτερη απομονώνει-απομακρύνει τον αμαρτωλό απ΄το Θεό.(Ι.Κ.). (Μάρκος α΄40) 82. Λευί ή Ματθαίος: Δες το λήμμα Ματθαίος. 83. Μαρία η Θεοτόκος: (η Μαριάμ) Είναι φυσικά η μητέρα του Κυρίου. Τα γεγονότα της Θείας Γεννήσεως αναφέρονται στα πρώτα κεφάλαια του Ματθαίου και του Λουκά καθώς και η γενεαλογία του Ιησού. Μετά την επιστροφή απ΄την Αίγυπτο, ονομαστικά αναφέρεται μόνο στα ακόλουθα χωρία: Μτθ. ιβ’46-50, Λουκ. β΄48-50, Ιωάν. β΄4, ιθ΄26, Πραξ. α΄14 και στον Ευαγγελιστή Μάρκο. (Μάρκος στ΄3) 84. Μαρία η του Ιακώβου του μικρού, μητέρα και σύζυγος του Κλεόπα. Πίστεψε στο Χριστό και τον ακολουθούσε υπηρετώντας Τον. Μαζί με τη Θεοτόκο βρίσκεται μπροστά στο σταυρωμένο Χριστό, βλέπει και τον

145 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό Τάφο του Κυρίου και είναι μια από τις Μυροφόρες που μπήκαν στο κενό μνημείο του Αναστημένου Κυρίου. (Μάρκος ιε΄40) 85.Μαρία η Μαγδαληνή : (Η Μαρία από τα Μάγδαλα.) Ήταν μία από τις διακόνισσες του Κυρίου, τις γυναίκες δηλαδή που ακολουθούσαν και υπηρετούσαν τον Κύριο. Από πουθενά δεν προκύπτει ότι, πριν γνωρίσει τον Κύριο, έκανε ανήθικη ζωή. Αναφέρεται πολλές φορές στην Κ. Διαθήκη : Μτθ. κη΄1-10, Μάρκ. ιστ΄1-10, Λουκ. κδ΄1-12, Ιωάν. κ΄1-2, 10-18. σύμφωνα με την Α. Γραφή θεραπεύτηκα από τον Κύριο (της έβγαλε επτά δαιμόνια, δες σχετικά ερμηνευτική σημείωση 29, σελ. 144 του παρόντος βιβλίου). Ήρθε κι αυτή στον Τάφο του Αναστάντος Κυρίου, καθώς και πρωτύτερα ήταν κοντά Του την ώρα της Σταύρωσης. Πρώτη αυτή προσέπεσε στα πόδια Του, μετά την Ανάσταση. Αργότερα ακολούθησε τον ευαγγελιστή Ιωάννη ως την Έφεσο, αφιερωμένη στη διακονία του Ευαγγελίου και γι’ αυτό ονομάστηκε ισαπόστολος. (Μάρκ. ιε΄40) 86.Ματθαίος ή Μαθθαίος ή Λευϊ : Μαθητής του Κυρίου, πρώην τελώνης και συγγραφέας του πρώτου Ευαγγελίου, του μοναδικού συγγράμματος της Καινής Διαθήκης που γράφηκε στα Εβραϊκά (όλα τα άλλα βιβλία γράφηκαν στην ελληνική Γλώσσα που ήταν τότε διεθνής γλώσσα). Απ’ το Ευαγγέλιό του φαίνεται πως ήταν καθαρός Εβραίος όπως κι ο Απόστολος Παύλος. Μάλιστα ο τρόπος που αναφέρει τόπους της Παλαιστίνης και χωρία της Παλαιάς Διαθήκης, χωρίς να τα εξηγεί, δείχνει ότι απευθύνεται σε Εβραίους. Να προσθέσουμε βέβαια ότι και οι αρχαίοι Πατέρες της Εκκλησίας αυτό πρέσβευαν: «Το κατά Ματθαίον ευαγγέλιον προς Ιουδαίους εγράφη.» (Ειρ.) «Εβραίων γράμμασι την του Ματθαίου καταλείψαι γραφήν, ην και σώζεσθαι…» (Ευσ.) και αλλού «γέγραπται… τοις από Ιουδαϊσμού πιστεύσασι γράμμασιν Εβραϊκοίς συντεταγμένον.» (Ω.). Το ίδιο μαρτυρούν οι Κλήμης Αλεξανδρείας, Επιφάνιος, Παπίας. «Ματθαίος μεν ουν Εβραΐδι διαλέκτω τα λόγια συνεγράψατο..», αναφέρει κατά λέξη ο τελευταίος. (Μάρκ. β΄14) 87. Μόδιον : (ή μόδιος) Μέτρο ζυγίσματος ξηρών καρπών, κυρίως σιταριού (modius στα Λατινικά). Είναι το 1/6 του μεδίμνου και ζυγίζει (το περιεχόμενο του)περίπου 9 κιλά. (Ι.Σ.) (Μάρκ. δ΄21) 88. Μωϋσής : (Σημαίνει σωσμένος απ’ το νερό.) Είναι ο δημιουργός της εβραϊκής νομοθεσίας, συγγραφέας της Πεντατεύχου (Γένεσις, Έξοδος, Λευιτικόν, Αριθμοί και Δευτερονόμιον) αρχηγός των Εβραίων για σαράντα χρόνια στην έρημο και ελευθερωτής τους απ’ την αιγυπτιακή σκλαβιά. Σώθηκε όταν ήταν μικρός με θαυμαστό τρόπο: οι Εβραίοι ήταν σκλάβοι στην Αίγυπτο, όταν ο Φαραώ διέταξε το θάνατο όλων των νεογέννητων αρσενικών τέκνων των Εβραίων. Για να γλιτώσει το Μωϋσή η μητέρα του, η Ιωχαβέδ, τον έβαλε σε ένα καλάθι στον ποταμό Νείλο. Από εκεί κατέληξε, χάρις στη Θεία Πρόνοια, στο ίδιο το παλάτι του Φαραώ, όπου και υιοθετήθηκε από την πριγκίπισσα των Αιγυπτίων. Αδέλφια του ήταν ο Ααρών και η Μαριάμ. Ο Θεός, αφού του παρουσιάστηκε με θαυμαστό τρόπο (καιόμενη βάτος), ανέθεσε στα χέρια του Μωϋσή την έξοδο των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο, προς τη γη της Επαγγελίας. Φεύγοντας από την χώρα της σκλαβιάς, περιπλανήθηκαν οι Εβραίοι υπό την ηγεσία του Μωϋσή για σαράντα χρόνια, ώσπου έφθασαν στις όχθες του Ιορδάνη. Περνώντας από το όρος Σινά ο Μωϋσής τους έδωσε γραπτό νόμο, τις δέκα εντολές, τις οποίες και έγραψε σε δύο πλάκες ο ίδιος ο Κύριος. Παρ’ όλες τις ικανότητές του και την αμέριστη υποστήριξη του Θεού (τροφήμάνα στην έρημο, στήλη νεφέλης, άμεση συνομιλία μαζί του), ο Μωϋσής αμάρτησε πολλές φορές. Η τελευταία (Αριθ. κ΄11, 12) του στέρησε τη μεγάλη χαρά να πατήσει στη γη της Επαγγελίας, πεθαίνοντας λόγο πριν φτάσουν οι Ισραηλίτες στον προορισμό τους. Συγκεκριμένα, πλησιάζοντας στο τέλος της πορείας τους, ο λαός γόγγυζε (γκρίνιαζε) για την έλλειψη νερού και ο Μωϋσής , αγανακτώντας, δεν ομίλησε στο βράχο όπως έκανε άλλες φορές κατόπιν υπόδειξης του Κυρίου, αλλά χτύπησε δυο φορές την πέτρα με τη ράβδο του. Σαν νομοθέτης ο θεόπτης (όπως ονομάζεται) Μωϋσής , έβαλε τα θεμέλια για όλες τις σύγχρονες νομοθεσίες καθώς και για τους κανόνες της Εκκλησίας μας. Σαν κυβερνήτης ενός δύστροπου


89.

90.

91. 92.

93. 94.

95.

και ανικανοποίητου λαού (που στις δυσκολίες της ερήμου έφτασε στο σημείο να νοσταλγήσει τα «κρόμμυα» και άλλα εδέσματα της … σκλαβιάς της Αιγύπτου), ήταν υπομονετικός και δίκαιος. Σαν ιστορικός, ήταν σαφής και κατανοητός χάρις στην παραστατικότητά του. Σαν συγγραφέας, μιας και έγραψε τα πέντε πρώτα βιβλία της Π. Διαθήκης, θεωρείται ο θεμελιωτής της Αγίας Γραφής. Αλλά και σαν ποιητής μπορεί να χαρακτηρισθεί καθόσον άφησε : την πρώτη ωδή του (Έξοδος ιε΄1-19), τη δεύτερη ωδή του φτάνοντας στον Ιορδάνη (Δευτ. λβ΄1-43), τις προφητείες του προς τις φυλές του Ισραήλ (Δευτ. λγ΄1-29), καθώς και πιθανόν, δυο Ψαλμούς : τον 90ο Ψαλμό και τον 89ο . (Μάρκ. ζ΄10) Ναζαρέτ : Πόλη της Γαλιλαίας άσημη και κακόφημη προ Χριστού. Ήταν κτισμένη σε μια άκρη της πεδιάδας Ιεζραέλ, περιτριγυρισμένη από λόφους. Στο ένα άκρο της πόλης υπήρχε κάποιος γκρεμός, στον οποίον μάλιστα ήθελαν να ρίξουν τον Κύριο. Στη Ναζαρέτ η Θεοτόκος ευαγγελίστηκε απ’ τον άγγελο (Λουκ. α΄26), στην ίδια πόλη κατοικούσε κι ο μνηστήρας της Ιωσήφ (Λουκ. β΄51), εκεί επέστρεψε απ’ την Αίγυπτο η Θεία Οικογένεια, εκεί ο Κύριος έζησε μέχρι την ηλικία των τριάντα ετών. Από τη Ναζαρέτ, τέλος, άρχισε ο Κύριος να κηρύττει, όπου και αποδοκιμάστηκε απ’ τους συμπατριώτες του. (Μάρκ. α΄9) Ναζωραίος : Κάτοικος της Ναζαρέτ. Έτσι αποκαλούνταν κι ο Κύριος, όχι μόνο απ’ το λαό, τους γραμματείς και τους Φαρισαίους, αλλά κι απ’ τους ευαγγελιστές, εκτός του Μάρκου. Ακόμα και η επιγραφή επί του Σταυρού Του έγραφε: Ιησούς Ναζωραίος Βασιλεύς Ιουδαίων (Ιωάν. ιθ΄19). Ο Πέτρος (Πράξ. β΄22) και ο Παύλος (Πράξ. κστ΄9), Ναζωραίο τον ονομάζουν. Αργότερα οι Χριστιανοί ονομάζονται κι αυτού, περιφρονητικά, Ναζωραίοι. Ο Κύριος αποδεχόταν αυτό το όνομα, διότι έτσι εκπληρωνόταν το πνεύμα των προφητειών· ότι δηλαδή ο Μεσσίας επρόκειτο να έρθει άσημος, όχι από γνωστή πατριά, όχι σπουδαγμένος, όχι πλούσιος, όχι άρχοντας (σύμφωνα με τα ανθρώπινα μέτρα) και να επηρεάσει εξαιτίας αυτών το λαό που θα τον αποδέχονταν. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ο ίδιος ο Κύριος διάλεξε για μαθητές Του – σκεύη εκλογής του Αγίου Πνεύματος – ανθρώπους ταπεινούς και ολιγογράμ-ματους, απλούς ψαράδες. (Μάρκ. ι΄47) Ναθαναήλ : Δες Βαρθολομαίος. Ναός : (του Σολομώντα) Έτσι ονομαζόταν ο Ναός του Θεού στο λόφο της Σιών στα Ιεροσόλυμα. Χωρίζονταν σε τρία τμήματα (δες σχήματα 1 και 2 στο τέλος του βιβλίου), τον πρόναο, το Άγιον και το Άγιον των Αγίων. Ανάμεσα στο δεύτερο και το τρίτο τμήμα υπήρχε το καταπέτασμα. Αυτός ο Ναός καταστράφηκε από το Ναβουχοδονόσορα το 586 π.Χ. Μετά τη μετοικεσία της Βαβυλώνας (επιστρέφοντας δηλαδή απ’ την αιχμαλωσία οι Ιουδαίοι), επί Κύρου βασιλιά της Περσίας (538-529 π.Χ.), αρχίζει η ανοικοδόμηση του Ναού από τον Ζοροβάβελ που τελειώνει το 516 π.Χ. Ο Ναός όμως αυτός ήταν υποδεέστερος του πρώτου. Τέλος ο Ηρώδης ο Μέγας γκρεμίζει αυτό το Ναό και ανοικοδομεί τρίτο, στην ίδια θέση, ο οποίος αποπερατώνεται γύρω στο 25 μ.Χ. Η διαφορά απ’ τους άλλους δύο ήταν ότι είχε πολλές εισόδους στο γύρω τείχος, όμως η κύρια ήταν η νότια. (Λεπτομερέστατη περιγραφή για Το Ναό, μπορεί να βρει κάθε ενδιαφερόμενος στο βιβλίο «Εβραϊκή Αρχαιολογία» του Β.Β.) Εντέλει και ο τρίτος Ναός καταστράφηκε , αυτή τη φορά από τους Ρωμαίους το 70 μ.Χ., εκπληρώνοντας την προφητεία του Κυρίου (Μτθ. κδ΄2). Στο χώρο αυτό βρίσκεται σήμερα το λεγόμενο τέμενος του Ομάρ, σπουδαίο μουσουλμανικό μνημείο. Παρ’ όλα αυτά σώζεται και ένα τμήμα του αρχαίου τείχους του Ναού (το ονομαζόμενο τείχος των δακρύων), επί του οποίου ακόμα και σήμερα, κάθε Παρασκευή, προσεύχονται οι Ιουδαίοι. (Μάρκ. ιε΄18) Νεανίσκος : Από πολλούς Πατέρες ερμηνεύεται ότι αυτός ο νεαρός που φεύγει τρέχοντας είναι ο Ιωάννης Μάρκος, ο συγγραφέας του Ευαγγελίου.(Μάρκ. ιδ΄51) Νυμφίος : Σημαίνει ο γαμπρός. Εδώ νοείται ο ίδιος ο Κύριος. Η παράδοση της Εκκλησίας μας εικονίζει το Νυμφίο-Ιησού ντυμένο με κόκκινη χλαμύδα, ακάνθινο στεφάνι και καλάμι σαν σκήπτρο, βασανισθέντα και εμπαιχθέντα απ’ τους Ρωμαίους. Γνωστή και η ακολουθία του Νυμφίου τις πρώτες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας. (Μάρκ. β΄20) Παραβολή : (Βγαίνει από το ρήμα παραβάλλω-συγκρίνω). Σημαίνει αντιπαράθεση, σύγκριση, ομιλία αλληγορική (Ι.Κ.). στην Α. Γραφή υπάρχουν δύο ειδών παραβολές : οι γενικές και οι

147 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό μερικές. Οι γενικές παραβολές είναι σύντομες εισαγωγές στα λόγια του Κυρίου ή ασαφείς φράσεις που συντελούν κατά κάποιο τρόπο στην κατανόηση των λόγων του Ιησού. Π.χ. «… ερείτε μοι την παραβολήν ταύτην. Ιατρέ θεράπευσον σεαυτόν…» (Λουκ. δ΄23) ή « από δε της συκής μάθετε την παραβολήν. Όταν ήδη ο κλάδος αυτός γένηται απαλός και τα φύλλα εκφύη γινώσκετε ότι εγγύς το θέρος.» (Μτθ. κδ΄32) και περίπου τα ίδια στο Μάρκ. ιγ΄28. Οι μερικές (ή ειδικές) παραβολές είναι οι μικρές διηγήσεις που είναι διδακτικές και φέρνουν ωφέλεια. Τέτοιες παραβολές έχουμε και στην παλαιά Διαθήκη (Κριτ. θ΄7-15, Δ΄ Βασ. ιδ΄9-10, ή τα παραβολικά λόγια του προφήτη Νάθαν στον Δαβίδ μετά το μεγάλο ανόμημά του, κι αλλού. Ο Κύριος έχει πει πολλές παραβολές. Οι κυριότερες απ΄ αυτές είναι: Οι μωροί και οι φρόνιμοι οικοδόμοι Μτθ. ζ΄24-27 Οι υιοί του νυμφώνος Μτθ. θ΄15 Ο σπορέας Μτθ. ιγ΄3-18, Λουκ. η΄5-11 Τα ζιζάνια Μτθ. ιγ΄24-30, 3642 Το σινάπι Μτθ. ιγ΄31, Λουκ. ιγ΄19 Οι πολύτιμοι μαργαρίτες Μτθ. ιγ΄43-46 Το δίχτυ (η σαγήνη) Μτθ. ιγ΄47-50 Των εργατών του αμπελώνα Μτθ. κ΄1-16 Των δύο τέκνων Μτθ. κα΄28-32 Των κακών γεωργών Μτθ. κα΄33-45 Των γάμων Μτθ. κβ΄1-14 Οι πιστοί και οι πονηροί δούλοι Μτθ. κδ΄45-51 Των δέκα παρθένων Μτθ. κε΄1-13 Των ταλάντων Μτθ. κε΄14-30 Η δοκός και το ξυλαράκι Λουκ. στ΄41-42 Το δέντρο κι ο καρπός Λουκ. στ΄43-45 Οι δανείζοντες και οι δανειζόμενοι Λουκ. ζ΄41-47 Ο καλός Σαμαρείτης Λουκ. ι΄30-37 Του αναιδή φίλου Λουκ. ια΄5-9 Του άφρονος πλουσίου Λουκ. ιβ΄16-21 Η άκαρπη συκιά Λουκ ιγ΄6-9 Των καλεσμένων του γάμου Λουκ. ιδ΄7-11 Του δείπνου Λουκ. ιδ΄16-24 Το κτίσιμο του πύργου Λουκ. ιδ΄28-30 Του απολωλότος προβάτου Λουκ. ιε΄3-7 Της χαμένης δραχμής Λουκ. ιε΄8-10 Του ασώτου υιού Λουκ. ιε΄11-32 Του αδίκου οικονόμου Λουκ. ιστ΄1-8 Του πλουσίου και του φτωχού Λαζάρου Λουκ. ιστ΄19-31 Το αίτημα της επίμονης χήρας Λουκ. ιη΄1-8 Των μνων (νομισμάτων) Λουκ. ιθ΄12-27 Του καλού ποιμένα Ιωάν. ι΄1-16 Η άμπελος και τα κλήματα Ιωάν. ιε΄1-5 Στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιον έχουμε τις πιο κάτω : Του σπορέως (δ΄1-20), του λύχνου (δ΄21-25), του σπόρου (δ΄26 -29), του σιναπιού (δ΄34), της ζύμης (η΄15-16), των κακών γεωργών (ιβ΄1-12). Πολλές από τις περικοπές των κυριακάτικων Ευαγγελίων περιέχουν παραβολές του Κυρίου. (Μάρκ. δ΄2)


•

96. Πάσχα : (εβραϊκά pesah ,πέρασμα) Ήταν η σπουδαιότερη γιορτή των Εβραίων (δες και λήμμα άζυμα) κατά την οποία θυμούνταν την απελευθέρωσή τους από τον αιγυπτιακό ζυγό. Εορταζόταν την 15η Νισάν (Δευτ. ιστ΄2, Αριθ. κη΄16,17 και Έξοδ. ιβ΄) και το δείπνο τους αποτελούνταν από πικρά χόρτα – για να θυμούνται τα πικρά χρόνια της σκλαβιάς – και ψητό αρνί, με το αίμα του οποίου είχαν σφραγίσει τα ανώφλια των θυρών τους στην Αίγυπτο, ώστε ο άγγελος που θα ερχόταν να σκοτώσει τα πρωτότοκα των Αιγυπτίων (ήταν η λεγόμενη τελευταία πληγή του Φαραώ), να μη θίξει τους Ισραηλίτες και τα παιδιά τους. Η εορτή όμως ουσιαστικά και κύρια ήταν τύπος της σταυρικής θυσίας του Κυρίου μας. Ας δούμε τι εννοούμε μ’ αυτό : Με το παλιό Πάσχα οι Ισραηλίτες πέρασαν την Ερυθρά θάλασσα θαυματουργικά και αβλαβώς, με το Καινό (νέο) Πάσχα ο Κύριος περνάει δια του θανάτου ξανά στη ζωή, οδηγώντας κι εμάς μαζί Του στην αιώνια ζωή. Το ότι το Πάσχα των Εβραίων ήταν τύπος της θυσίας του Ιησού φαίνεται ακόμα και σε λεπτομέρειες, όπως : Οι Ιουδαίοι είχαν την εντολή «οστούν ου συντριβήσεται», να μη σπάσουν δηλαδή τα κοκάλα του πασχάλιου αμνού. Το ίδιο όμως συμβαίνει με το Νέο Αμνό, τον Κύριο του οποίου : «ου κατέαξαν τα σκέλη» δεν του έσπασαν τα οστά, πράγμα που ποτέ δεν γινόταν σε νεκρούς καταδίκους. (Δες Ιωάν. ιθ΄33,36 και Έξοδ. ιβ΄46). Έτσι λοιπόν το πέρασμα (Πάσχα) της Παλαιάς Διαθήκης, οδηγεί τους Ισραηλίτες στη γη της επαγγελίας, ενώ το πέρασμα (Πάσχα) της Καινής οδηγεί τους αναγεννηθέντες με το άγιο Αίμα του Κυρίου μας στην αιώνια βασιλεία των ουρανών. (Μάρκ. ιδ΄1) 97.Πέτρος ή Σίμων ή Κηφάς : είναι τα τρία ονόματα του κορυφαίου των Αποστόλων. Το όνομα Πέτρος δόθηκε από τον ίδιο τον Κύριο, διότι αυτός ο μαθητής θα ήταν η «πέτρα» πάνω στην οποία θα κτιζόταν η Χριστιανική Εκκλησία. Το όνομά του στην εβραϊκή ήταν Σίμων και στα συριακά Κηφάς. Καταγόταν από τη Βηθσαϊδά και ήταν γιος του Ιωνά. Ήταν έγγαμος, η πεθερά του μάλιστα θεραπεύτηκε απ’ τον Κύριο (Μαρκ. α΄23-31, Λουκ. ε΄3-10, Μτθ. η΄14-15), και ασχολούνταν με την αλιεία. Ήταν ο πιο θαρραλέος απ’ όλους τους μαθητές: Τόλμησε να προσπαθήσει να περπατήσει πάνω στη θάλασσα (Μτθ. ιδ΄29), δε λογάριαζε τη ζωή του, όπως φαίνεται στο περιστατικό με το Μάλχο στη Γεθσημανή (Ιωάν. ιη΄10), πρώτος ομολόγησε τη Θεότητα του Δασκάλου του (Ιωάν. στ΄69), κ.α. Βεβαίως ήταν ο μαθητής που πρώτος τον αρνήθηκε, αλλά και ο πρώτος που μετανόησε και πρώτος συγχωρήθηκε. Πρώτος επίσης άρχισε να κηρύττει μετά την Πεντηκοστή (Πράξ. β΄), πρώτος θαυματούργησε, πρώτος κήρυξε σε Εθνικούς (Πραξ. ι΄ κεφ. – το περιστατικό με τον Ρωμαίο Κορνήλιο). Αργότερα φυλακίστηκε και ομολόγησε δημόσια στο Συνέδριο τον Χριστό (Πράξ. δ΄821). Ξαναφυλακίζεται αργότερα απ’ τον Αγρίππα (Πράξ. ιβ΄3-19) ενώ μέχρι την Α΄ Αποστολική Σύνοδο φαίνεται σαν πρωτεργάτης της Εκκλησίας, πράγμα που ομολογεί και ο Απόστολος Παύλος (Γαλ. β΄9). Στη συνέχεια κηρύττει στην Κόρινθο (Α΄Κορ. θ΄5) και, πιθανώς, στην Αίγυπτο. Έγραψε δύο επιστολές την Α΄Πέτρου και τη Β΄ Πέτρου προς τους Ιουδαίους της διασποράς (Β΄ Πέτρου α΄1). Σύμφωνα με τον Ωριγένη και άλλους Πατέρες φυλακίστηκε στη Ρώμη γύρω στο 64 μ.Χ. όπου και σταυρώθηκε, αλλά σε ανεστραμμένο σταυρό, σύμφωνα με την επιθυμία του, επειδή έκρινε ότι ήταν ανάξιος να σταυρωθεί όπως ο Κύριος. (Μάρκ. α΄16) 98. Πιλάτος (πόντιος): Ήταν ο έκτος κατά σειράν Ρωμαίος διοικητής της Ιουδαίας τα έτη 26-36 μ.Χ. Η έδρα του ήταν η Καισάρεια, αλλά ερχόταν στα Ιεροσόλυμα τις ημέρες των εορτών των Εβραίων. Ήταν πολύ αυστηρός απέναντι των ντόπιων, σε τέτοιο σημείο μάλιστα, ώστε να καταγγελθεί στον ανώτερό του διοικητή της Συρίας απ’ αυτούς. Εκείνος τον έστειλε στην Ρώμη να δικαστεί, όπου και καταδικάστηκε από τον Καλιγούλα σε εξορία στα βόρεια σύνορα της Αυτοκρατορίας. Εκεί πέφτοντας σε μελαγχολία, αυτοκτόνησε. Ήταν, σαφώς, ένοχος κριτής κατά τη δίκη του Κυρίου διότι : α΄ ήξερε ότι για τέτοιο

149 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό «αδίκημα» δεν δικαιολογόύνταν θανατική ποινή, β΄ γνώριζε πολύ καλά ότι ο Ιησούς ήταν αθώος, γ΄ δεν είχε το θάρρος να τον αφήσει ελεύθερο για να μην έρθει σε αντιπαράθεση με τη θρησκευτική και νομικη εξουσία των Ιουδαίων και δ΄ αδιαφόρησε για την αδικία «νίπτοντας τας χείρας του». ο Πιλάτος αναφέρεταθ και σ’ όλους τους άλλους Ευαγγελιστές (Μτθ. κζ΄ 2,13,17,22,24, Λουκ. κγ΄ 7,13,20,24 και Ιωάν. ιη΄31,38 και ιθ΄4-6,9,12,15). Για το τέλος του Πιλάτου αναφέρεται: «Τοσαύταις, κατέχει λόγος περιπεσείν συμφοραίς τον Πιλάτον, ως εξ ανάγκης φονευτήν εαυτού και τιμωρόν αυτόχειρα γενέσθαι, της Θείας ως έοικε δίκης, ουκ εις μακρόν αυτόν μετελθούσης.» {Ευσ. Migne 20} (Mαρκ. ιε΄1) 99. Πορφύρα : Το επίσημο, βασιλικό, ένδυμα πορφυρού (σκουροκόκκινου) χρώματος. Ονομάστηκε φυσικά έτσι απ’ το χρώμα του, το δε χρώμα πήρε το όνομά του από ένα οστρακοειδές με το ίδιο όνομα (πορφύρα). Ήταν πανάκριβη η παραγωγή αυτού του χρώματος, γι’ αυτό και μ’ αυτό τον τρόπο βαμμένα ρούχα φορούσαν οι αρχιερείς (το εφόδ) και οι βασιλιάδες. Όσοι φορούσαν πορφύρα ονομαζόταν πορφυροσχήμονες. Και στον Κύριο φόρεσαν τέτοιο ένδυμα με σκοπό να τον εμπαίξουν (Λουκ. ιστ΄19, Ιωάν. ιθ΄2,5). Η πορφύρα αναφέρεται και στην Π. Διαθήκη (Ησαΐας α΄ 18, Εσθήρ η΄15, Παροιμ. λα΄22, Δαν. ε΄7, Κριτ. η΄26, Β΄ Παραλ. γ΄14, Έξοδος κε΄4, Ιερ. ι΄9, Ιεζ. κγ΄15, κ.α.). (Μάρκ. ιε΄17) 100. Πρεσβύτεροι : Έτσι λέγονται οι προχωρημένοι στην ηλικία, οι γέροντες, οι σεβάσμιοι. Στην Παλαιά Διαθήκη οι πρεσβύτεροι ήταν κάτι σαν αρχηγοί των δώδεκα φυλών του Ισραήλ (Έξοδος δ΄29-31). Όταν οι Ιουδαίοι, μετά την αιχμαλωσία στην Αίγυπτο, εγκαταστάθηκαν στην Παλαιστίνη κάθε πόλη είχε ένα άτυπο συμβούλιο πρεσβυτέρων (Κριτ. η΄14, Έσδ. ι΄14). Οι κυριότεροι απ’ αυτούς αποτελούσαν το συνέδριο των εβδομήκοντα – κάτι δηλαδή σαν τη βουλή. (Α΄ Μακκ. ζ΄33) Αργότερα , μετά την ίδρυση της Χριστιανικής Εκκλησίας, βλέπουμε κάποιους απ’ τους πρεσβυτέρους που πίστεψαν τον Κύριο, να καλούνται επίσκοποι, όπως στην Έφεσο για παράδειγμα (δες Πράξεις κ΄17 και κ΄28), αλλά και αλλού στην Καινή Διαθήκη όπως στο Φιλιπ. α΄1. (Μάρκ. ζ΄13) 101. Σάββατο : Προέρχεται απ’ το εβραϊκό όνομα του Κυρίου Σαβαώθ. Ήταν κατά την Π. Διαθήκη η ευλογημένη απ’ το Θεό μέρα αναπαύσεως : «Ευλόγησε την ημέραν την εβδόμην και ηγίασεν αυτήν» (Γεν. β΄2-3). Αναφέρεται σαν ιερή μέρα κατά την οποίαν σταματούσε κάθε σωματική εργασία αλλά «…την πνευματικήν εργασίαν πολλαπλασίονα (πολύ περισσότερη) επετέλουν.» (Σουίδας) Σχετικά χωρία στην Π. Διαθήκη ενδεικτικά: Έξοδ. κ΄10, Λευιτ. ιθ΄3, Αριθμ. κη΄9-10. Αργότερα οι Ιουδαίοι συνήθισαν τα Σάββατα να κάνουν όλες τις θρησκευτικές τους εκδηλώσεις, να διπλασιάζουν τις θυσίες και να γίνονται ιερές διδασκαλίες (δες Νεεμ. η΄912 και Ωσηέ β΄11). Δυστυχώς στα κατοπινά μεταιχμαλωσιακά χρόνια και με την επίδραση της «ζύμης» των Φαρισαίων, παρεμβλήθηκαν στη διδασκαλία περί Σαββάτου μερικές ακραίες, μέχρι γελοιότητος, παραδόσεις : απαγορεύονταν ο περίπατος στην εξοχή(!) ή το ανέβασμα στα δέντρα (!) ή η μεταφορά κάποιου αντικειμένου, κ.τ.λ. Τέτοια υποστήριζαν οι Φαρισαίοι στα χρόνια του Ιησού! Εμείς οι Χριστιανοί, αντί της έβδομης μέρας του Σαββάτου, τιμούμε την πρώτη ημέρα, την Κυριακή δηλαδή, γιατί είναι η Αναστάσιμη Ημέρα και η Ημέρα της καθόδου του Αγίου Πνεύματος. Από αρχαιοτάτων χρόνων η Κυριακή τηρείται σαν μέρα ανάπαυσης, χαράς, λατρείας και αγαθοεργίας.(Μάρκ. α΄21) 102. Σαδδουκαίοι : Ήταν σημαντικά και πλούσια, συνήθως, άτομα, που είχαν σπουδαίες θέσεις στην ιουδαϊκή κοινωνία. Ονομάστηκαν έτσι από τον Σαδώκ (3 ος π.Χ. αι.), τον τότε πρόεδρο του Συνεδρίου (Ι.Κ.). Αυτός δίδασκε ότι έπρεπε να λατρεύουν το Θεό με αυταπάρνηση, χωρίς να αποβλέπουν σε ανταμοιβή ή πιθανή τιμωρία. Όμως οι οπαδοί του, οι λεγόμενοι Σαδδουκαίοι, υπό την επίδραση προφανώς των Ελλήνων οπαδών του Επίκουρου, διέστρεψαν σημαντικά αυτή τη διδασκαλία. Έτσι αρνούνταν την ύπαρξη αγγέλων και πνευμάτων, ενώ δεν πίστευαν σε αθανασία ψυχής και φυσικά στην ανάσταση νεκρών. {Η άποψη του Β. Βέλλα διαφέρει απ’ την προηγούμενη : «Το όνομα των Σαδδουκαίων προέρχεται εκ του εβραϊκού τσαδίκ (δίκαιος)…οι Σαδδου-καίοι…απεκάλεσαν εαυτούς Σαδδουκαίους, δηλαδή δικαίους.» Β. Β. «Εβραϊκή αρχαιολογία» εκδ. Αποστολική Διακονία, β΄ εκδ. σελ. 238.} Επειδή ακριβώς έρχονταν σε σύγκρουση με τις επικρατούσες παραδόσεις, μιας και οι Σαδδουκαίοι ήταν πάντα μια μικρή

150 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό μειοψηφία, χαρακτηρίζονται «αίρεση» και «τάγμα» απ’ τον ιστορικό της εποχής Ιώσηπο (Ιωσ. Ιουδαϊκός πολ. 2ο 8, 14). Έχοντας λοιπόν τέτοιες πεποιθήσεις, έρχονταν σε αντίθεση με τους Φαρισαίους, πράγμα που βέβαια δεν εμπόδισε και τους δύο, να συμμαχήσουν» εναντίον του Κυρίου. (Μάρκ. ιβ΄18) 103. Σαλώμη: Εδώ φυσικά δεν πρόκειται για την κόρη της Ηρωδιάδας, αλλά για τη σύζυγο του Ζεβεδαίου και μητέρα των Αποστόλων Ιωάννου και Ιακώβου. Αυτή ακολουθούσε τον Κύριο και τον υπηρετούσε (Μτθ. κζ΄56), όμως φαίνεται πως δεν είχε κατανοήσει την αποστολή του Μεσσία, νομίζοντας κι αυτή, όπως κι οι περισσότεροι, ότι ο Ιησούς θα ήταν ο ελευθερωτής των Ιουδαίων από το ρωμαϊκό ζυγό. Έτσι ζητάει τη χάρη από τον Κύριο, (Μτθ. κ΄20-23) όταν θα βασιλέψει, να επιτρέψει να καθίσουν δίπλα Του τα δυο παιδιά της, δηλαδή να πάρουν αξιώματα. (Μάρκ. ιε΄40) 104. Σιδώνα: Αρχαία πρωτεύουσα των Φοινίκων, λίγο νοτιότερα απ’ τη σημερινή Βηρυττό του Λιβάνου. Ονομάστηκε έτσι από τον Χαναάν, εγγονό του Νώε (Γεν. ι΄15, Α΄ Παρ. α΄13). Ο Κύριος επισκέφθηκε την Σιδώνα (Μτθ. ιε΄21, Λουκ. δ΄26) και μάλιστα οι ντόπιοι τον άκουσαν με προθυμία. (Μάρκ. γ΄8) 105. Σίμων : Ένας εκ των λεγομένων αδελφών του Ιησού. Αδελφός του Ιακώβου και του Ιούδα των Αδελφοθέων. {Δες σχετικά λήμματα} (Μάρκ. στ΄3) 106. Σίμων ο Κανανίτης :(ή ζηλωτής). Ένας από τους δώδεκα μαθητές του Κυρίου. Κανανίτης δε σημαίνει «από την Κανά» αλλά «ζηλωτής» στη Χαλδαϊκή γλώσσα. (Μάρκος γ΄18) 107. Σίμων ή Πέτρος : Δες λήμμα «Πέτρος». 108. Σμύρνα: Χρησιμοποιούνταν σαν αναισθητικό και παυσίπονο (Μάρκ. ιε΄23) 109. Σπείρα : Η ομάδα ρωμαίων στρατιωτικών αποτελούμενη συνήθως από δύο εκατονταρχίες. (Μάρκ. ιε΄16) 110. Συναγωγή : (προέρχεται από το ρήμα συνάγω) Σημαίνει συνάθροιση ή ο τόπος της συνάθροισης, όπου και συγκεντρώνονταν, συνήθως τρεις φορές την εβδομάδα, οι Ισραηλίτες, για συμπροσευχή και θρησκευτική διδασκαλία. Αυτές ιδρύθηκαν μετά τη βαβυλώνια αιχμαλωσία, γύρω στο 600 π.Χ. (Νεεμ. η΄1-8). Συνήθως όλες οι πόλεις της Παλαιστίνης είχαν τουλάχιστον μια συναγωγή, αλλά αργότερα, όπου υπήρχαν Εβραίοι της διασποράς, δημιουργούνταν κι εκεί συναγωγές (Πράξ. θ΄2). Στα κατοπινά χρόνια οι συναγωγές έμοιαζαν με ναούς, διότι ο καθ’ αυτό Ναός ήταν μακριά τους, στα Ιεροσόλυμα, έχοντας ιερό στο κέντρο και γύρω του καθίσματα, μερικά απ’ τα οποία ήταν υψηλότερα, οι λεγόμενες «πρωτοκαθεδρίες». Οι σπουδαιότεροι άρχοντες των συναγωγών ήταν ο αρχισυνάγωγος (Μαρκ. ε΄ 35, Πράξ. ια΄8), οι σύνεδροι του Συνεδρίου (Μτθ. ι΄17, Ιωάν. ιστ΄2), ο υπηρέτης που ήταν και διδάσκαλος των παιδιών (Λουκ. δ΄20) και τέλος αυτοί που συγκέντρωναν και μοίραζαν τις προσφορές, κ.α. (Μάρκ. γ΄1) 111. Τελώνες : Έτσι ονομαζόταν αυτοί που αγόραζαν τους φόρους από την κυβέρνηση και στη συνέχεια τους εισέπρατταν, με το αζημίωτο, απ΄ το λαό. (Κάτι δηλαδή σαν την προείσπραξη των δημοσίων εσόδων που ακούγεται στις μέρες μας και που εφαρμόζεται σε αρκετές χώρες.) Σε τέτοιους τελώνες αναφέρεται ο Ματθαίος (Μτθ, ι΄3) και ο Λουκάς (Λουκ. ιθ΄2) . Αυτοί λοιπόν οι τελώνες ήταν συχνά άδικοι καταπιεστές του λαού, αφού ζητούσαν φορτικά ακόμα και διπλούς φόρους με αποτέλεσμα , στα χρόνια του Κυρίου, να καταντήσει η λέξη τελώνης ταυτόσημη με τη λέξη κλέφτης ή ληστής. Τελώνης ήταν ο Ματθαίος, τελώνης και ο Ζακχαίος, τελώνης και το κεντρικό πρόβατο της παραβολής «του τελώνη και του Φαρισαίου». Ο Χριστός πήγαινε συχνά σε τέτοιους, με σκοπό να τους οδηγήσει στη μετάνοια, πράγμα που το πέτυχε. Όμως αυτό επέσυρε τις κατηγορίες των Φαρισαίων και άλλων που νόμιζαν «ευσεβείς είναι». Ο Κύριος τους απαντούσε: «Οι τελώναι και αι πόρναι προάγουσιν υμάς εις την βασιλείαν του Θεού.» (Μτθ. κα΄31, Λουκ. ζ΄34, ιη΄10-14).Παρ’ όλα αυτά πολλοί τελώνες μετανόησαν, ενώ αντίθετα οι «δίκαιοι Φαρισαίοι και λοιποί, απομακρύνθηκαν απ’ τον Κύριο κατηγορώντας Τον και περιφρονώντας Τον. (Μάρκ. β΄15) 112. Τιβεριάδα : Δες λήμμα «Γαλιλαίας θάλασσα ή λίμνη». 113. Τρυβλίον :Πιάτο πήλινο ή φαρδύ ποτήρι (κούπα). Αναφέρεται και στο Μτθ. κστ΄23. (Μάρκ.

151 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό ιδ΄20) 114. Τύρος: Η σπουδαιότερη πόλη της αρχαίας Φοινίκης, είκοσι μίλια νότια της Σιδώνας, στο σημερινό Λίβανο. Από αρχαιοτάτων χρόνων η πόλη αυτή ανέπτυξε το εμπόριο, τη ναυτιλία και τις τέχνες. (Μάλιστα οι Τύριοι μηχανικοί κάτω απ’ την καθοδήγηση του Χειράμ, έκτισαν τον φημισμένο Ναό του Σολομώντα.) Κτίστηκε γύρω στο 2800 π.Χ. όπως μας αναφέρει ο Ηρόδοτος. Στην Αγία Γραφή αναφέρεται ότι στην εποχή του Ιησού του Ναυή (γύρω στο 1440 π.Χ.), η Τύρος ήταν ενωμένη πολιτικά με τη Σιδώνα(Ιησ. Ν. ιθ΄29, Ιεζ. λβ΄30). Λόγω των καλών σχέσεων Τύρου και Ισραήλ, διαδόθηκε η ειδωλολατρία και στους Ιουδαίους. Αργότερα τιμωρήθηκαν από τους Ασσύριους και τους Βαβυλώνιους, ακριβώς όπως προφήτευσαν οι προφήτες (Ησ. κγ΄, Ιερ. κε΄22, Ιεζ. κστ΄2-15, Ωσηέ θ΄13). Στην Κ. διαθήκη αναφέρεται (και) απ’ το Ματθαίο, ότι στα όρια της Τύρου έφθασε ο Ιησούς (Μτθ. ια΄ 21-22), ενώ αργότερα ο Απόστολος Παύλος έμεινε σ’ αυτή μια εβδομάδα (Πράξ. κα΄3-4). Τέλος τον 4 ο μ.Χ. αιώνα, γίνεται έδρα επισκόπου. Η παλιά ένδοξη πόλη της Τύρου καταστράφηκε εκ θεμελίων το 1291 μ.Χ. απ’ τους Μουσουλμάνους. (Μάρκ. γ΄8) 115. Φαρισαίοι :Εβραϊκή ομάδα (αίρεση) της ανώτερης εβραϊκής τάξης. Ήταν άνθρωποι προσκολλημένοι στο Μωσαϊκό Νόμο που προσπαθούσαν να διαφυλάξουν με προσοχή και καθημερινή φροντίδα την σχετική παράδοση. Πρόδρομοί τους ήταν οι Hasidim (σημαίνει ευσεβείς, όσιοι {Β.Β.}), οι οποίοι αναφέρονται στην Π. Διαθήκη (μετάφραση των εβδομήκοντα) ως Ασιδαίοι. Μετά την επανάσταση των Μακκαβαίων (Α΄ Μακκ. β΄42, Β΄ Μακκ. ιδ΄6), μεταφράστηκαν στην Αραμαϊκή γλώσσα ως «Perusin» και στην Ελληνική γλώσσα «Φαρισαίοι». Από εκείνη την εποχή και πέρα , στα επόμενα χρόνια, σκοπός των Φαρισαίων, εκτός των άλλων, είναι να διώξουν κάθε ξένο στοιχείο από τη διδασκαλία των πρεσβυτέρων και να μείνει μόνο η ορθόδοξη ιουδαϊκή παράδοση. Τόνιζαν με κάθε τρόπο την καταγωγή τους από τον Αβραάμ και, σύμφωνα με τον Απόστολο Παύλο , αυτοαποκαλούνταν «Εβραίοι εξ Εβραίων» (Φιλιπ. γ΄5), περίμεναν δε το Μεσσία ως ελευθερωτή του Ισραήλ. Σε αντίθεση με τους Σαδδουκαίους πίστευαν στην αφθαρσία της ψυχής και στην ανάσταση των νεκρών (Ιωσ. Ιουδ. πολ. 2ο, 8,14). Όμως, δυστυχώς, όλη αυτή η κοσμοθεωρία τους ήταν ανούσια, ξερή, τυπολατρική και υποκριτική, προς «το θεαθήναι τοις ανθρώποις» (Μτθ. κγ΄5),γιατί «λέγουσι γαρ και ου ποιούσιν.» (Μτθ. κγ΄3). Γι αυτό κι ο Κύριος συμβουλεύει : «Οράτε και προσέχετε από της ζύμης των Φαρισαίων και Σαδδουκαίων.» (Μτθ. ιστ΄6). Εξαιρέσεις μεταξύ των Φαρισαίων, όπως ο Νικόδημος, ο Απόστολος Παύλος, ο Γαμαλιήλ, απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Γενικά «….δυνάμεθα να είπωμεν ότι προσέφερον αρνητικήν υπηρεσίαν εις την θρησκείαν» (Β.Β. ε.α. σελ. 237), γιατί ήταν μακριά απ’ το πνεύμα της θρησκείας και εγκλωβισμένοι σε εξωτερικές, τυπικές διατάξεις, ο ίδιος μάλιστα ο Κύριος υπήρξε πολύ αυστηρός μαζί τους. Αν τους δούμε από εθνική ισραηλιτική πλευρά, οι Φαρισαίοι συνέβαλαν αποφασιστικά στη διάσωση της εθνικής συνείδησης των Εβραίων της εποχής εκείνης. (Μάρκ. β΄18) 116. Φίλιππος :Ο Απόστολος μαθητής του Κυρίου καταγόταν από τη Βηθσαϊδά και ήταν πρώτα μαθητής του Ιωάννη του Προδρόμου. Αναφέρεται σαν πέμπτος των Αποστόλων (Μτθ. ι΄3, Ιωάν. α΄43-48, Λουκ. στ΄14). Σύμφωνα με την Εκκλησιαστική Παράδοση κήρυξε στη Φρυγία και πέθανε στην Ιεράπολη της Συρίας. (Μάρκ. γ΄18) 117. Φίλιππος ο Ηρώδης.: Ήταν αδελφός του Ηρώδη του Τετράρχη και γιος του Ηρώδη του Μεγάλου και ο πρώτος σύζυγος της Ηρωδιάδας. (Μάρκ. στ΄17) 118. Χριστός : (Ο Ιησούς) Η λέξη προέρχεται από το ρήμα «χρίω» και σημαίνει «κεχρισμένος», δηλαδή αυτός που έχει χρισθεί με λάδι (Λευιτ. δ΄3, ε΄16, Α΄ Βασ. ιβ΄35, ιστ΄6). Στην Καινή διαθήκη «χρισμένος» Μεσσίας-Σωτήρας είναι ο Ιησούς Χριστός. Όπως λέει ο Ιωάννης: «… Μεσσίαν ο εστί μεθερμηνευόμενον ο Χριστός» (Ιωάν. α΄42), και αλλού: «Ο Σωτήρ του κόσμου ο Χριστός.» (Ιωάν. δ΄42) (Μάρκ. ιδ΄61)


10. Περιεχόμενα του κατά Μάρκον Ευαγγελίου 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και η διδασκαλία του α΄ Η βάπτιση του Κυρίου Οι πειρασμοί του Ιησού Ο Ιησούς προς τον κόσμο και οι πρώτοι μαθητές Θεραπεία του δαιμονισμένου της Καπερναούμ Η θεραπεία της πεθεράς του Πέτρου Άλλες θεραπείες του Κυρίου στην Καπερναούμ Η προσευχή του Κυρίου και η αναχώρησή του

σ. 1-8 σ.9-11 σ. 12-13 σ. 14-20 σ. 21-28 σ. 29-31 σ. 32-34 σ. 35-39

Η θεραπεία του λεπρού β΄

σ. 40-45

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27.

Η θεραπεία του παραλυτικού της Καπερναούμ Η εκλογή του Ματθαίου ως μαθητή του Κυρίου Η νηστεία Η αργία του Σαββάτου Η θεραπεία του ανθρώπου με το ξηρό χέρι γ΄ Άλλες θεραπείες κοντά στη λίμνη Γεννησαρέτ Η εκλογή των δώδεκα Αποστόλων Βολές κατά του Ιησού για συνέργια σατανική Η βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος Οι πραγματικοί «συγγενείς» του Κυρίου Η παραβολή του σπορέως δ΄ Το λυχνάρι και το δίδαγμά του Η παραβολή του φυτρώματος του σπόρου Η παραβολή του κόκκου του σιναπιού Ο Ιησούς ηρεμεί τη θάλασσα Η θεραπεία του δαιμονιζόμενου των Γεργεσηνών ε΄ Η ανάσταση της κόρης του Ιάειρου Η θεραπεία της αιμορροούσης (γυναίκας με αιμορραγία)

στ. 24-34

28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35.

Δυσπιστία στη Ναζαρέτ κατά του Ιησού στ΄ Η αποστολή των δώδεκα μαθητών στον κόσμο Η αποκεφάλιση του Ιωάννου του Βαπτιστή Επιστροφή των δώδεκα μαθητών Ο χορτασμός των πέντε χιλιάδων Ο Ιησούς περπατά πάνω στη θάλασσα Διάφορα θαύματα του Κυρίου στη Γεννησαρέτ Η υποκριτική τυπολατρία των Φαρισαίων και η απάντηση του Κυρίου ζ΄ Το κήρυγμα του Κυρίου περί της πραγματικής ακαθαρσίας Θεραπεία της κόρης μιας Εθνικής (ειδωλολάτρισσας Χαναναίας) Θεραπεία κωφαλάλου Πολλαπλασιασμός των επτά άρτων και χορτασμός των 4.000 η΄ Η «ζύμη» των Φαρισαίων και η πνευματική τύφλωση των μαθητών του Κυρίου Η θεραπεία του τυφλού της Βηθσαΐδά Η ομολογία του Πέτρου περί Χριστού Ο Κύριος προλέγει το Πάθος και την Ανάστασή Του Η αυταπάρνηση, ο προσωπικός σταυρός των μαθητών και η σωτηρία της ψυχής των πιστών Η ίδρυση της εκκλησίας ως βασιλείας του Θεού στη γη θ΄ Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος Θεραπεία δαιμονισμένου (σεληνιασμένου) νέου

στ. 1-6 στ.7-13 στ. 14-29 στ. 30-34 στ. 35-44 στ. 45-52 στ. 53-56 στ.1-13

36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47.

στ. 1-12 στ. 13-17 στ. 18-22 στ. 23-28 στ. 1-6 στ. 7-12 στ. 13-19 στ. 20-27 στ. 28-30 στ. 31-35 στ. 1-20 στ. 21-25 στ. 26-29 στ. 30-34 στ. 35-41 στ. 1-20 Στ21σ στ. 21-23,35-43

στ. 14-23 στ. 24-30 στ. 31-37 στ. 1-9 στ. 10-21 στ. 22-26 στ. 27-29 στ. 30-33 στ. 34-38 στ.1 στ.2-13 στ. 14-29

153 Κων. Α. Οικονόμου Το Κατά Μαρκον Ευαγγέλιον Υπόμνημα – σημειωσεις - Λεξικό 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57.

Ο Κύριος προλέγει για δεύτερη φορά το Πάθος και την Ανάστασή του. «Φιλοδοξίες» μαθητών και μάθημα ταπεινώσεως Να μη σκανδαλίζουμε Ο Κύριος ομιλεί περί γάμου και διαζυγίου ι΄ Ο Κύριος ευλογεί τα παιδιά Ο πλούσιος νέος και το εμπόδιο του πλούτου Ο Κύριος προλέγει για τρίτη φορά το Πάθος και την Ανάστασή Του Ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης ζητούν πρωτεία Ο Κύριος ομιλεί για την ταπείνωση και τη διακονία

στ. 30-32 στ. 33-37 στ. 38-50 στ. 1-12 στ. 13-16 στ. 17-31 στ. 32-34 στ. 35-41 στ. 42-45

Θεραπεία του τυφλού της Ιεριχούς (Βαρτιμαίου)

στ. 46-52

58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88.

Η θριαμβευτική είσοδος του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα ια΄ Η ξεραμένη συκιά Ο Κύριος διώχνει τους εμπόρους απ’ το Ναό Η δύναμη της πίστης Ερωτήσεις των Ιουδαίων για την εξουσία του Κυρίου Η παραβολή των κακών γεωργών του αμπελώνα ιβ΄ Ο φόρος του Καίσαρα και ο Θεός Απάντηση στους Σαδδουκαίους για την ανάσταση Η εντολή της αγάπης Ο Χριστός ο Υιός του Δαβίδ είναι Θεός «Μακριά από τους Γραμματείς» Το δίλεπτο της χήρας Προφητεία του Κυρίου για την καταστροφή των Ιεροσολύμων ιγ΄ Η δευτέρα παρουσία του Κυρίου Η συνομωσία κατά του Ιησού ιδ΄ Το μύρο της Βηθανίας Η προδοσία του Ιούδα Ο μυστικός δείπνος Η προτύπωση της Θείας Ευχαριστίας Ο Ιησούς προλέγει την άρνηση των μαθητών Ο Ιησούς στη Γεθσημανή Η εκτέλεση της προδοσίας του Ιούδα Η σύλληψη του Ιησού Ο Ιησούς «δικάζεται» από τους αρχιερείς Η άρνηση του Πέτρου Ο Κύριος μπροστά στον Πιλάτο ιε΄ Οι Ρωμαίοι στρατιώτες εμπαίζουν και βασανίζουν τον Κύριο Η σταύρωση του Κυρίου Ο θάνατος του Κυρίου Η μαρτυρία του εκατόνταρχου Οι γυναίκες κοντά στο Σταυρό

στ. 1-11 στ.12-14,19-21 στ. 15-18 στ. 22-26 στ. 27-33 στ. 1-12 στ. 13-17 στ. 18-27 στ. 28-34 στ.35-37 στ. 38-40 στ. 41-44 στ. 1-23 στ. 24-37 στ. 1-2 στ. 3-9 στ. 10-11 στ. 12-21 στ. 22-25 στ-26-31 στ. 32-42 στ. 43-46 στ. 47-52 στ.53-65 στ. 66-72 στ. 1-15 στ. 16-19 στ.20-32 στ.33-38 στ. 39

89.

Η ταφή του Κυρίου

στ.42-47

90. 91. 92. 93. 94. 95.

Οι μυροφόρες γυναίκες στον Τάφο του Κυρίου ιστ΄ Το αναστάσιμο μήνυμα του αγγέλου Η Μαρία Μαγδαληνή μεταδίδει το μήνυμα στους μαθητές Εμφανίσεις του αναστάντος Χριστού στους μαθητές Τελευταίες εντολές του Κυρίου στους μαθητές Η Ανάληψη του Κυρίου

στ. 1-4 στ. 5-8 στ. 9-11 στ. 12-14 στ. 15-18 στ. 19-20

10. Βιβλιογραφία

στ. 40-41


1. 2. 3. 4. 5.

.Ευσέβιος Καισαρείας Migne 20,22,24

.Ιωάννου Χρυσοστόμου Migne 55-57 .Ωριγένους Migne 11-14 «Η Αγία Γραφή» (Ο΄) Εκδόσεις «Ζωή» 12η έκδοση 1991 «Η Καινή Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας» Π. Ν. Τρεμπέλας ..«Σωτήρ» 35η έκδοση 1993 6. .«Η Καινή Διαθήκη – κείμενο - ερμηνευτική απόδοση» Ι. Θ. Κολιτσάρα «Ζωή» 17 η έκδοση 1992 7. «Υπόμνημα εις το κατά Μάρκον ευαγγέλιον» Π.Ν. Τρεμπέλας «Σωτήρ» 3η έκδοση 1983 8. «Η Καινή Διαθήκη» Ε. Βέλα, Ε. Αντωνιάδου, Α. Αλιβιζάτου, Γ. Κονιδάρη «Αποστολική Διακονία» 3η έκδοση 1992 9. «Novum Testamentum Graece» Nestle – Aland Έκδοση 1979 Deutche Bibelstiftung 10. «Ταμείον Καινής Διαθήκης» Erasmus Schmidt «Αστήρ» 1990 11. «Λεξικόν των Γραφών» Γ. Κωνσταντίνου «Γρηγόρη» 1973 12. «Εγκυκλοπαιδικό λεξικό της Α. Γραφής» Ι. Θ. Κολιτσάρα «Ζωή» 1975 13. «Ο Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας» 12 τόμοι 6η έκδοση 2000 Αθήνα 14. «Οι βίοι των Αγίων» Μ. Γαλανού αποστολική Διακονία 4 τόμοι γ΄ έκδοση 1998 15. «Αρχαιολογία και Αγία Γραφή» Ν. Βασιλειάδη «Σωτήρ» 1996 16. «Εβραϊκή Αρχαιολογία» Β. Βέλα «Αποστολική Διακονία» β΄ έκδοση 1984 17. «Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη» Ι. Καραβιδόπουλου «Πουρνάρα» 1983 18. «Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων» ΒΕΠΕΣ τόμοι 1-4 Αποστολική Διακονία 1955 19. «Λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσης» Ι. Σταματάκου «Φοίνιξ» 1972

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ. ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΤΟΥ ΚΩΝ. Α. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, ΚΕΙΜΕΝΟ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ, ΥΠΟΜΝΗΜΑ, ΛΕΞΙΚΟ

Recommend Documents