ελενη - Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

IV. H EPMHNEIA TOY EP°OY

O ηıËÁËÙ‹˜ ÌÔÚ› Ó· ÂÈÓÔ‹ÛÂÈ ÔÏÏÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ·Á·‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ÙÚ·Áˆ‰›· Î·È Ó· ÂÌ‰ÒÛÔ˘Ó ÙÔ ‰È‰·ÛÎfiÌÂÓÔ ¤ÚÁÔ. EÓ‰ÂÈÎÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì οÔȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ÍÂʇÁÔ˘Ó ·fi ÙËÓ Ù˘È΋ ‰È‰·Ûηϛ· Î·È Î·ÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ: ñ E›ÛÎÂ„Ë ·Ú¯·›ˆÓ ı¿ÙÚˆÓ ‹ ÌÔ˘Û›ˆÓ ñ ¶·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË Î¿ÔÈ·˜ ÙÚ·Áˆ‰›·˜, ȉȷ›ÙÂÚ· Ù˘ EϤÓ˘, Û ˙ˆÓÙ·Ó‹ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ‹ ·fi ‚ÈÓÙÂÔηۤٷ (.¯. Ë Î·Û¤Ù· ÙÔ˘ ¶.I., ¤ÚÁÔ °§ø™™A: TÔ AÚ¯·›Ô EÏÏËÓÈÎfi £¤·ÙÚÔ) ñ ™˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ‹ ÎÚÈÙÈÎÒÓ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË Ù˘ EϤÓ˘. ñ ¶ÚÔ‚ÔÏ‹ ‰È·Ê·ÓÂÈÒÓ ‹ ÂÈÎfiÓˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ. ñ ¶·ÚÔ˘Û›·ÛË ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ οÔÈ·˜ ÛÎËÓ‹˜ ‹ Î·È ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ EϤÓ˘. ñ ™˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ ÌÂٷ͇ Û¯ÔÏ›ˆÓ ÙÔ˘ Y¶E¶£. ñ ¢È·ÎÂÈÌÂÓÈ΋ Î·È ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ (.¯. £Â·ÙÚÔÏÔÁ›· Î.Ï.) ñ AÓ··Ú¿ÛÙ·ÛË ·fi Ì·ıËÙ¤˜ Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ Û ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi ·ÁÒÓ·, ÙÔ˘ ÚÔ¿ÁˆÓ· Î.Ï.) ñ AÓ··Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·fi ÙÔÓ ‰Èı‡Ú·Ì‚Ô ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ë ÙÚ·Áˆ‰›·. ñ ™˘ÁΤÓÙÚˆÛË ‚È‚Ï›ˆÓ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ·Ú¯·›Ô ÂÏÏËÓÈÎfi ‰Ú¿Ì·. ñ ™˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÊˆÙÔÙ˘ËÌ¤ÓˆÓ Â͈ʇÏÏˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ EϤÓË.

¶PO§O°O™ 1Ë ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 1-82). °ENIKA K·Ïfi Â›Ó·È Ó· ‰ÔıÔ‡Ó ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Î·È ÔÈ ·Ú¿ÏÏËÏÔÈ fiÚÔÈ ÚÔÔ›ÌÈÔ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙÔÓ ÚËÙÔÚÈÎfi ÏfiÁÔ Î·È ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ Î·È Ó· ‰È¢ÎÚÈÓÈÛÙ› Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘˜. O ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÏfiÁÔ˘ ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ÂÍ·¯ı› ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔ˘.

BIB§IO KA£H°HTH

43

™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ηıÔÚ›ÛÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›· Ù˘ fi„˘ (ÛÎËÓÔıÂÙÈο-ÛÎËÓÔÁÚ·ÊÈο). 2. N ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÚÔ˚ÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· Ù· Û¯ÂÙÈο ·) Ì ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ Ù˘ EϤÓ˘ Î·È ‚) ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙˆÓ ıÂÒÓ ÛÙË ÌÔ›Ú· Ù˘. 3. N· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙÔ ‹ıÔ˜ Ù˘ ËÚˆ›‰·˜ Ô˘ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·fi ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi ·fi ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË (‚Ï. EÈÛ·ÁˆÁ‹) Î·È Ó· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ÁÓÒÌË ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ’ ·˘Ù‹ Î·È ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, fiˆ˜ ÙËÓ ÔÚ›˙ÂÈ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜. 4. N· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙË Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Î·È ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ. 5. N· ηıÔÚ›ÛÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙËÓ ÙÚ·ÁÈ΋ ı¤ÛË Ù˘ ËÚˆ›‰·˜. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. TËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ AÓ·Í·ÁfiÚ· ÁÈ· ÙËÓ ÚԤϢÛË ÙˆÓ ÓÂÚÒÓ ÙÔ˘ N›ÏÔ˘ ·fi Ù· ¯ÈfiÓÈ· ÙˆÓ ‚Ô˘ÓÒÓ Ù˘ AÈıÈÔ›·˜ Ô˘ ÏÈÒÓÔ˘Ó Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÛÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· 228 (Nauck 2) Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë \AρχÛλαοσ Î·È ÛÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· 300 (Radt III) Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ M¤ÌÓˆÓ fiÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È: «ΓÛνοσ µÛν ... AŒθιοπÝδοσ γƒσ, Nε…λοσ šνθ’ ‘πτÀρροοσ ... ‰ν Ö w πυρωπeν ³λιοσ ‰κλÀµψασ φλÞγα /τÜκει πετραÝαν χιÞνα». 2. TÔ fiÓÔÌ· £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ‰˘Ô ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ ÔÌËÚÈ΋ \Oδàσσεια (Ô 256 Î·È ˘ 350), ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛË Ì ÙÔ Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎfi ÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë. MÂÚÈÎÔ› ıˆÚÔ‡Ó ÂÌ‚fiÏÈÌÔ ÙÔ ÛÙ. 10-11 Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ Â˘Û¤‚ÂÈ· ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘, ÁÈ·Ù› ·ÓÙÈÊ¿ÛÎÂÈ Ì fiÛ· ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙ÔÓÙ·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ (ÌfiÓÔ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙˆÓ ¢ÈfiÛÎÔ˘ÚˆÓ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ô £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ ·ÏÏ¿˙ÂÈ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿). 3. ™‡Ìʈӷ Ì ÙË Ì˘ıÔÏÔÁÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ·Ù¤Ú·˜ Ù˘ EϤÓ˘ Â›Ó·È Ô Z‡˜, ÌËÙ¤Ú· Ù˘ fï˜ ıˆÚÂ›Ù·È ¿ÏÏÔÙÂ Ë §‹‰· Î·È ¿ÏÏÔÙÂ Ë N¤ÌÂÛË. H ·ÙÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ Ë EϤÓË ÁÂÓÓ‹ıËΠ·fi ÙËÓ ¤ÓˆÛË ÙÔ˘ ¢›· Ì ÙË ı¿ N¤ÌÂÛË. O Aı‹Ó·ÈÔ˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¢ÂÈÓÔÛÔÊÈÛÙ·› (334 b) ‰È·ÛÒ˙ÂÈ ¤Ó· ·fiÛ·ÛÌ· ÙÔ˘ ™Ù·Û›ÓÔ˘ ·fi Ù· Kàπρια šπη fiÔ˘ ϤÁÂÙ·È fiÙÈ «Ë ηÏÏ›ÎÔÌÔ˜ N¤ÌÂÛȘ» ÂÓÒıËΠÂÚˆÙÈο «Zηνd θε‡ν âασιλƒϊ» Î·È ¤ÙÛÈ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ë EϤÓË. º·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ÌÂÙ¿ ·fi ÔÏϤ˜ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ Ë N¤ÌÂÛË ‹Ú ÙË ÌÔÚÊ‹ ¯‹Ó·˜ Î·È ·¤Ê¢Á ÙÔÓ ¢›·, Ô˘ ÚÔÛ·ıÔ‡Û ӷ ÙËÓ ÏËÛÈ¿ÛÂÈ ÂÚˆÙÈο. TÂÏÈο ¤Ù˘¯Â ÙÔÓ ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘, ·ÊÔ‡ ‹Ú ÙË ÌÔÚÊ‹ ·ÎÓÔ˘. ¶ÚÔ˚fiÓ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ¤ÓˆÛ˘ ˘‹ÚÍ ¤Ó· ·˘Áfi Ô˘ ‚ڋΠοÔÈÔ˜ ‚ÔÛÎfi˜ Î·È ÙÔ ·Ú¤‰ˆÛ ÛÙË §‹‰·. A˘Ù‹ ÙÔ Ê‡Ï·Í Û ÌÈ· Ï¿Úӷη ̤¯ÚÈ ÙËÓ ÂÎÎfiÏ·„‹ ÙÔ˘. Afi ·˘Ùfi ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ë EϤÓË Ô˘ Ë §‹‰· ·Ó¤ıÚ„ ˆ˜ ÎfiÚË Ù˘ (BÏ. AÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜, BÈ‚ÏÈÔı‹ÎË, 3. 10. 7). O HÛ›Ô‰Ô˜ ¿ÏÈ (·fiÛ. 24 West = ™¯ÔÏ. ÂȘ ¶ÈÓ‰. NÂÌ., X 150) ϤÂÈ:

44

EYPI¶I¢H, E§ENH

«^HσÝοδοσ οžτε ΛÜδασ οžτε NεµÛσεωσ δÝδωσι τcν ^EλÛνην, ˆλλa θυγαγÛρα \Ωκεανο† καd Tηθàοσ». 4. H «ÎÚ›ÛȘ ÂÚ› Ù˘ ηÏÏ›ÛÙ˘» Â›Ó·È Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ ÌÔÙ›‚Ô Ô˘ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Î·È Û ¿ÏϘ ÙÚ·Áˆ‰›Â˜ ÙÔ˘, fiˆ˜ TÚˆ¿‰Â˜, 924-31, \IφιγÛνεια “ ‰ν AŽλÝδι, 71, 180-4, 573 Î. \AνδροµÀχη, 280 Î.Â., ^EκÀâη, 630-46. 5. ¢ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ÙÔ˘ «ÂȉÒÏÔ˘» Ù˘ EϤÓ˘ ıˆÚÂ›Ù·È Ô ™ÙËÛ›¯ÔÚÔ˜. O IÌÂÚ·›Ô˜ ÔÈËÙ‹˜ Û’ ¤Ó· Ô›ËÌ¿ ÙÔ˘ «‰âλασφܵησεν περÝ αŽτƒσ», fiˆ˜ ϤÂÈ Ô IÛÔÎÚ¿Ù˘ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ \Eγκñµιον ^EλÛνησ, 64, Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi Ù˘ÊÏÒıËÎÂ. °È’ ·˘Ùfi ·ÚÁfiÙÂÚ· Û ¤Ó· ‹ ‰‡Ô ÔÈ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘, ÙȘ ¶·ÏÈÓˆ‰›Â˜, ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ·Ó·Û΢¿ÛÂÈ ÙË ‚Ï·ÛÊËÌ›· ÙÔ˘ Î·È ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ˆ˜ ÛÙËÓ TÚÔ›· ‰ÂÓ ‹ÁÂ Ë Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ EϤÓË, ·ÏÏ¿ ÙÔ Â›‰ˆÏfi Ù˘ Î·È fiÙÈ ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÔϤÌËÛ·Ó, ÁÈ· Ó· Â·Ó·ÎÙ‹ÛÔ˘Ó ¤Ó· Ï·ÛÌ·ÙÈÎfi ÔÓ Î·È fi¯È ÙËÓ ·ÏËıÈÓ‹ EϤÓË. ŒÓ·˜ O͇ڢÁ¯Ô˜ ¿˘ÚÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ˆ˜ Ë Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ EϤÓË ¤ÌÂÈÓ ÛÙÔ ·Ï¿ÙÈ ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ¤·, ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ. O ™¯ÔÏÈ·ÛÙ‹˜ ¿ÏÈ Ù˘ AÏÂÍ¿Ó‰Ú·˜ ÙÔ˘ §˘ÎfiÊÚÔÓ· I 71 ·Ô‰›‰ÂÈ ÙËÓ ·ÙÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ «ÂȉÒÏÔ˘» ÛÙÔÓ HÛ›Ô‰Ô Î·È ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ˆ˜ Î·È Ô HÚfi‰ÔÙÔ˜ ›ÛÙ¢ ˆ˜ Ô ¶¿Ú˘ ÌÂÙ¤ÊÂÚ ÛÙËÓ TÚÔ›· fi¯È ÙËÓ EϤÓË ·ÏÏ¿ ÙÔ «Â›‰ˆÏfi» Ù˘. 6. ™¯ÂÙÈο Ì ÙË ‚Ô‡ÏËÛË ÙÔ˘ ¢›· Î·È ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ù˘ ÚfiÎÏËÛ˘ ÙÔ˘ TÚˆÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘ Ù· Kàπρια šπη (·ÔÛ. 1, Allen), ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó: «Zεfσ δb Œδñν ‰λÛησε καd ‰ν πυκινα…σ πραπÝδεσσι / σàνθετο κουφÝσαι ˆνθρñπων παµâñτορα γα…αν, /¨ιπÝσσασ πολÛµου µεγÀλην šριν \Iλιακο…ο, /φρα κενñσειεν θανÀτου âÀροσ». TËÓ ›‰È· ·ÈÙ›· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô AfiÏÏˆÓ ˆ˜ ·fi Ì˯·Ó‹˜ ıÂfi˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë \OρÛστησ (ÛÙ. 1639-42): «‰πεd θεοd τև τƒσδε καλλιστεàµατι / ­Eλληνασ εŒσ ²ν καd Φρàγασ συνÜγαγον, / θανÀτουσ τ’ šθηκαν, —σ ˆπαντλο…εν χθονeσ / Åâρισµα θνητ‡ν ™φθÞνου πληρñµατοσ» Î·È ÔÈ ¢ÈfiÛÎÔ˘ÚÔÈ ˆ˜ ·fi Ì˯·Ó‹˜ ıÂfi˜ ÛÙËÓ \\HλÛκτρα ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÔÈËÙ‹ (ÛÙ. 1282-3: «Zεfσ δ’, —σ šρισ γÛνοιτο καd φÞνοσ âροτ‡ν,/ εœδωλον ^EλÛνησ ‰ξÛπεµψ’ ‰σ ˜Iλιον». 7. ¶¤Ú· ·fi ÙÔÓ ŸÌËÚÔ Î·È ¿ÏÏÔÈ ÔÈËÙ¤˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ EϤÓË Ì Â›ıÂÙ· Ô˘ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙Ô˘Ó ¿ÏϘ, ·ÚÓËÙÈΤ˜ ηٿ ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ, ȉÈfiÙËÙ¤˜ Ù˘. ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È, ˆνδρολÛτειρα, δ…α (γυναικ‡ν), ²λανδροσ, ‘λÛναυσ, ‘λÛπτολισ, ‘λικ‡πισ, εŽπατÛρεια, ŠϋκÞµοσ, λευκñλενοσ, πολυÀνωρ, τανàπεπλοσ . E›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· Ù·ÍÈÓÔÌËıÔ‡Ó Ù· Â›ıÂÙ· Ì ‚¿ÛË ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó. AÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ Â›Ó·È ÙÔ Î·ÏÏÈ[πÀρÖÖ η]Ô˜ Ô˘ ʈÓËÙÈο ÂÚÈÎÏ›ÂÈ ÙÔ «¶¿Ú˘». A˜ ÏËÊı› ˘fi„Ë ˆ˜ Ù· ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈο ÔÓfiÌ·Ù· Ï¿ıÔÓÙ·È ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ, ÙË ÌÔ›Ú· ÙÔ˘˜ ‹ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜. ŒÙÛÈ ÙÔ Aœασ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔ Û¯ÂÙÏÈ·ÛÙÈÎfi Â›ÚÚËÌ· αŒα… Î·È ·Ô‰›‰ÂÈ ÙË ıÏ›„Ë Ô˘ ¤ÓȈÛÂ Ô ‹Úˆ·˜ ·fi ÙËÓ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓË ·‰ÈΛ· Ô˘ ¤ÁÈÓ Û ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ TÚÔ›· Î·È ÙÔ O‰˘ÛÛ‡˜ ·fi ÙÔ δàσσοµαι (< δàνη) Î·È ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙÔÓ fiÓÔ ÙÔ˘ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÂÚÈÂÙÂÈÒÓ ÙÔ˘. T· ÔÓfiÌ·Ù· £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ Î·È £ÂÔÓfiË ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙ· ÏÂÁfiÌÂÓ· «ıÂÔÊfiÚ·».

BIB§IO KA£H°HTH

45

ñ ™Ù. 43-50: H EϤÓË ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÏËÚÔÊÔÚËı› ÙȘ ‰˘Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÈı˘Ì›Â˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ Â›Ù ·fi ÙÔÓ EÚÌ‹ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ Ù˘ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ Â›Ù ·fi ÙË Ì¿ÓÙÈÛÛ· £ÂÔÓfiË. ñ ™Ù. 62-68: TÚ·ÁÈο ÛÙÔȯ›·: ·) Ë EϤÓË ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ ¤Ó· ÛÔ‚·Úfi ‰›ÏËÌÌ·: Ó· ˘Ô¯ˆÚ‹ÛÂÈ ·Ú¿ ÙË ı¤ÏËÛ‹ Ù˘ ÛÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘ Î·È Ó· ˙‹ÛÂÈ ÌÈ· ¿ÓÂÙË ˙ˆ‹ ‹ Ó· Ì›ÓÂÈ ÈÛÙ‹ ÛÙÔÓ Û‡˙˘Áfi Ù˘ Î·È Ó· ˘Ô̤ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ Ô˘ ·˘Ùfi Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È, ‚) Ë EϤÓË ˘ÔʤÚÂÈ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ È‰ÈÔÙÚÔÈÒÓ Î¿ÔÈˆÓ ıÂÒÓ Î·È ¤ÙÛÈ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ı‡Ì· Ù˘ ‚Ô‡ÏËÛ‹˜ ÙÔ˘˜, Á) Ë EϤÓË ‰˘ÛÊËÌ›˙ÂÙ·È ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ ·Í›˙ÂÈ. ŸÏ· ·˘Ù¿ ÚÔηÏÔ‡Ó Ô›ÎÙÔ ÁÈ· ÙËÓ ËÚˆ›‰· Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÌÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ÙÚ·ÁÈ΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ̤۷ ÛÙËÓ ÔÔ›· ı· ÂÍÂÏȯıÔ‡Ó Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·. ¶APA§§H§A KEIMENA 1. ™ÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ Ë IÊÈÁ¤ÓÂÈ· ÈÛÙ‡ÂÈ ˆ˜ Ô ÌfiÓÔ˜ ·‰ÂÏÊfi˜ Ù˘, Ô OÚ¤ÛÙ˘, ¤¯ÂÈ Âı¿ÓÂÈ. TÔ‡ÙÔ Û˘ÌÂÚ·›ÓÂÈ ·fi ¤Ó· fiÓÂÈÚÔ Ô˘ ›‰Â ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Ó‡¯Ù·. A˘Ùfi Â›Ó·È Ô˘ ı¤ÙÂÈ Û ΛÓËÛË ÙÔ ¤ÚÁÔ. ™ÙËÓ ^EλÛνη ¿ÏÈ Ë ËÚˆ›‰· ÊÔ‚¿Ù·È ÙÔÓ £ÂÔÎχÌÂÓÔ Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ÙËÓ ·ÓÙÚ¢Ù› ·Ú¿ ÙË ı¤ÏËÛ‹ Ù˘ Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ηٷʇÁÂÈ ÛÙÔÓ Ù¿ÊÔ ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ¤·. A˘Ùfi ı¤ÙÂÈ Û ΛÓËÛË ÙÔÓ Ì‡ıÔ. H ÏËÚÔÊÔÚ›· fiÙÈ Ô MÂӤϷԘ ¤¯ÂÈ ¯·ı› ¤Ú¯ÂÙ·È ·ÚÁfiÙÂÚ·. KÈ fiÛ· ·Ú¿ÍÂÓ· ÛÙËÓ ˘ÓÔÊ·ÓÙ·ÛÈ¿ ÌÔ˘ ›‰· ÙË Ó‡¯Ù· ÙÔ‡ÙË, ı· Ù· ˆ ÛÙÔÓ ‹ÏÈÔ Î’ ›Ûˆ˜ ÍÔÚΛۈ Ù·. ™ÙÔÓ ‡ÓÔ ÌÔ˘ ›‰· ·fi„ ˆ˜ ·’ ÙË ¯ÒÚ· ÙÔ‡ÙË Áχو۷ Î·È Ù¿¯· ÛÙÔ ÕÚÁÔ˜ ˆ˜ ‚ÚÈÛÎfiÌÔ˘Ó ÎÈ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ‚¿ÁȘ ÎÔÈÌfiÌÔ˘Ó ÎÈ ·fi ÙÚ¿ÓÙ·ÁÌ· Ë Á˘ Ô˘ ÂÛ›ÛÙË. KÈ ¤Íˆ ¤Ê¢Á· Î·È ÛÙ¤ÎÔÓÙ·˜ ›‰· ÙÔ Á‡ÚÔ ÙÔ˘ ·Ï·ÙÈÔ‡ ˆ˜ ¤ÂÊÙ Β Ë ¯·Ï·Ṳ̂ÓË ÛÎÂ‹ ÙÔ˘ ·’ ÙËÓ ÎÔÚÊ‹ Ó· ÛˆÚÈ¿˙ÂÙ·È ¯¿Ìˆ. KÈ fiˆ˜ ÌÔ˘ ÂÊ¿ÓË Û ‡ÓÔ, ·fiÌÂÈÓ ¤Ó· ÛÙ‡ÏÔ˜ ÌÔÓ¿¯· ÔÚıfi˜ ·’ ÙÔ ·Ï¿ÙÈ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú·, Î·È Í·Óı‹ ÎfiÌË ·fi ÙÔ ÎÂÊ·ÏfiÛÙ˘ÏÔ ¤‚Á·ÈÓ Ô˘ ¤·ÈÚÓ ·ÓıÚÒÈÓËÓ Âȉ‹. KÈ ÂÁÒ ÌÈ· Ô˘ ¤¯ˆ ·Í›ˆÌ· ı·Ó·ÙËÊfiÚÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ͤÓÔ˘˜, ÎÏ·È¿ÌÂÓË, ÙÔÓ Ú¿ÓÙÈ˙· Û· ÌÂÏÏÔı¿Ó·ÙÔ. K·È Ó·, Ò˜ ÎÚ›Óˆ Ù’ fiÓÂÈÚfi ÌÔ˘: Ô OÚ¤ÛÙ˘

EYPI¶I¢H, E§ENH

46

¤ı·ÓÂ, ·˘Ùfi˜ Ô˘ Ú¿ÓÙÈ˙· ‹Ù·Ó Ì ·ÁÈÔÓ¤ÚÈ. (E˘ÚÈ›‰Ë, \IφιγÛνεια “ ‰ν Tαàροισ, ÛÙ. 42-56. ÌÙÊÚ. MÂÏ·¯ÚÈÓÔ‡).

¶PO§O°O™ 2Ë ™ÎËÓ‹ (™Ù. 83-195) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ Ì ÙÔÓ T‡ÎÚÔ. 2. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË Ô˘ ·ÛÎÔ‡Ó ¿Óˆ ÛÙËÓ ËÚˆ›‰· ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ Ù˘ ‰›ÓÂÈ. 3. N· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ÙË ÁÓÒÌË Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÁÈ· ÙËÓ ËÚˆ›‰·. 4. N· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙË ÛÎËÓ‹ Ì ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË Ì ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ ÈÛÙÔÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. °È· ÙÔÓ T‡ÎÚÔ. O AÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜ ÙÔÓ Î·Ù·Ù¿ÛÛÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÌÓËÛÙ‹Ú˜ Ù˘ EϤÓ˘. O ŸÌËÚÔ˜ (\IλιÀδα O 458 κ.ε.) ÙÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ˆ˜ ÁÂÓÓ·›Ô ÔÏÂÌÈÛÙ‹ ‰›Ï· ÛÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘ AÈ¿ÓÙ·, ÂÓÒ Ô ¶·˘Û·Ó›·˜ (1.23.8) ÙÔÓ ıˆÚ› ¤Ó·Ó ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÎÚ‡ÊÙËÎ·Ó ÛÙÔÓ ¢Ô‡ÚÂÈÔ ›Ô. MÂÙ¿ ÙËÓ ·˘ÙÔÎÙÔÓ›· ÙÔ˘ A›·ÓÙ· Ô T‡ÎÚÔ˜ ·Ú¿ ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ AÁ·Ì¤ÌÓÔÓ· Î·È ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ‹Ú ÙÔ ÙÒÌ· ÙÔ˘ Î·È ÙÔ ¤ı·„ (BÏ. ™ÔÊ. AÈ., 992-1417). O ¶·˘Û·Ó›·˜ ·Ú·‰›‰ÂÈ (1.28.11 Î·È 8.15.7) ˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÛÙË ™·Ï·Ì›Ó· Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ÙÔ˘ Â¤ÙÚ„ ӷ ·Ô‚È‚·ÛÙ› ÛÙÔ ÓËÛ› Î·È ÙÔÓ ·Ó¿ÁηÛ ӷ ·ÔÏÔÁËı› ·fi ÙÔ ÏÔ›Ô. ŒÙÛÈ ¤Ê˘Á ÛÙËÓ K‡ÚÔ fiÔ˘ ·ÓÙÚ‡ÙËΠÙËÓ ÎfiÚË ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ¶¿ÊÔ˘ KÈÓ‡Ú· Î·È ›‰Ú˘Û ÙËÓ fiÏË ™·Ï·Ì›Ó·. M¤¯ÚÈ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÁÂӿگ˘ ÙˆÓ T¢ÎÚȉÒÓ, ‚·ÛÈϤˆÓ Ù˘ K‡ÚÔ˘ (¶·˘Û. 2.29.4): «O” δb Tευκρdδαι âασιλε…σ διbµειναν Kυπρdων ™ρχοντεσ ‰σ EŽαγÞραν». 2. °È· ÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ Ì ÙÔÓ T‡ÎÚÔ. OÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·Ù›ÛÙËÎ·Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ Ì ÙÔÓ T‡ÎÚÔ, ÁÈ·Ù› ÙÔ ÚfiÛˆÔ ·˘Ùfi ‰ÂÓ Â·ÓÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙÔ ‰Ú¿Ì·. T· ‚·ÛÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ÙÔ˘˜ ··Û¯fiÏËÛ·Ó Â›Ó·È: ·) ÁÈ·Ù› Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ Â¤ÏÂÍ ÙÔÓ T‡ÎÚÔ Ó· ÌÂٷʤÚÂÈ ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÛÙËÓ EϤÓË Î·È ‚) ÙÈ ÚÔÛʤÚÂÈ Ë ÛÎËÓ‹ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ. ø˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÚÒÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ‰fiıËÎ·Ó ÔÈ ·Ú·Î¿Ùˆ ··ÓÙ‹ÛÂȘ:

BIB§IO KA£H°HTH

47

1. O T‡ÎÚÔ˜ ıˆڋıËΠ·fi ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ «ˆ˜ ÙÔ ÈÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ÚfiÛˆÔ Ó· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ EϤÓË Î·È ÁÈ·Ù› ÙÔ˘ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ÙȘ ··Ú·›ÙËÙ˜ Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Î·È ÁÈ· Ó· ÙÔÓ Ê¤ÚÂÈ Û ¤Ó· ›‰Ô˜ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛ˘ Ì ÙÔ Î‡ÚÈÔ ÚfiÛˆÔ Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜, ÙÔÓ MÂӤϷÔ, Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô T‡ÎÚÔ˜ ›¯Â ÔÏÏ¿ ÎÔÈÓ¿ ÛËÌ›·, ·ÏÏ¿ ‰È¤ÊÂÚ ·fi ·˘ÙfiÓ Û ‚·ÛÈΤ˜ ȉÂÔÏÔÁÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ» (¢. T. ™·Î·Ï‹, «O ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ T‡ÎÚÔ˘ ÛÙËÓ EϤÓË ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë», ¢ˆ‰ÒÓË 1980, Û. 171. 2. O ÔÈËÙ‹˜ Â¤ÏÂÍ ÙÔÓ T‡ÎÚÔ, ÁÈ·Ù› ·˘Ùfi˜ ·) «‹Ù·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Ï›ÁÔ˘˜ ÊËÌÈṲ̂ÓÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ Ô˘ Â¤˙ËÛ·Ó ÙÔ˘ TÚˆÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘, ‚) Ë EϤÓË ¤ÚÂ ӷ Ì¿ıÂÈ ... ·fi ¤Ó· ˘‡ı˘ÓÔ ÚfiÛˆÔ Î·È Û·Ó Ù¤ÙÔÈÔ ‰È¿ÏÂÍ ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘ A›·ÓÙ· T‡ÎÚÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ ›¯Â ȉڇÛÂÈ ÙË ™·Ï·Ì›Ó· Ù˘ K‡ÚÔ˘» (BÏ. EÚÚ. X·Ù˙Ë·Ó¤ÛÙ˘, E˘ÚÈ›‰Ë EϤÓË, ÂΉ. Z·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, Aı‹Ó· 1989, Û. 112). ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ·˘Ù¿ ·˜ ÏËÊı› ·ÎfiÌË ˘fi„Ë ˆ˜ Ô T‡ÎÚÔ˜, Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ K‡ÚÔ, ‹Ù·Ó ÙÔ ÚfiÛˆÔ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Û˘Ó‰Âı› Ì ÙÚfiÔ Ê˘ÛÈÎfi Î·È ·‚›·ÛÙÔ Ì ÙË ÁÂÈÙÔÓÈ΋ A›Á˘ÙÔ, ·Ó Î·È Ô˘ıÂÓ¿ ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ ηٿ ÙË ÌÂÙ¿‚·Û‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ K‡ÚÔ ¤Ú·Û ·fi ÙËÓ A›Á˘ÙÔ. ø˜ ÚÔ˜ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Úfi‚ÏËÌ· ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È ÔÈ ·Ú·Î¿Ùˆ ·fi„ÂȘ: 1. «°È· ÙË ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›· ¤ÚÂÂ Ë EϤÓË Ó· Ì¿ıÂÈ fiÛ· Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó Î·Ù¿ ÙË Ì·ÎÚ¿ ·Ú·ÌÔÓ‹ Ù˘ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ, Î·È ÛÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ Î·È ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Î·È ÛÙËÓ TÚÔ›· ...» (BÏ. X·Ù˙Ë·Ó¤ÛÙ˘, fi.. Û. 112). 2. O E˘ÚÈ›‰Ë˜ «Ì ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ T‡ÎÚÔ˘ ÂͤÊÚ·Û ٷ ÊÈÏÈο ·ÈÛı‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ·ıËÓ·˚ÎÔ‡ Ï·Ô‡ ÚÔ˜ ÙÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ K‡ÚÔ˘ E˘·ÁfiÚ·, ·fiÁÔÓÔ ÙÔ˘ Ì˘ıÈÎÔ‡ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ™·Ï·Ì›Ó·˜ Ù˘ K‡ÚÔ˘». ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ÙÔ˘ H. Grégoire, Ô˘ ·Ú·‰›‰ÂÈ Ô X·Ù˙Ë·Ó¤ÛÙ˘ (fi.., Û. 111), Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ‹ıÂÏ ӷ ı˘Ì›ÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ˜ ÙÔ˘ ÙÔÓ E˘·ÁfiÚ·, Ô˘ ›¯Â Ù·¯ı› ÛÙÔ Ï¢Úfi ÙˆÓ AıËÓ·›ˆÓ ÌÂÙ¿ ÙË ÛÈÎÂÏÈ΋ ÂÎÛÙÚ·Ù›·, fiÙ·Ó fiÏÔÈ ÔÈ Û‡ÌÌ·¯ÔÈ ÙÔ‡˜ ÂÁη٤ÏÂÈ„·Ó, Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ÂÌ„˘¯ÒÛÂÈ. H ÂÚÌËÓ›· ·˘Ù‹ Û˘Ó‰¤ÂÈ ¿ÌÂÛ· ÙË ÛÎËÓ‹ Ì ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ô˘ Á¤ÓÓËÛ ÙÔ ¤ÚÁÔ (BÏ. Î·È E˘ÚÈ›‰Ë, EϤÓË, ÂΉ. ¶¿˘ÚÔ˜, Û. 8-9). O ™¯ÔÏÈ·ÛÙ‹˜ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ (ÛÙ. 895) ÁÚ¿ÊÂÈ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÚÈ¤ÙÂÈ· ÙÔ˘ T‡ÎÚÔ˘: Σαλαµ…να τε τcν ‰ν KàπρÖω φησÝν, wσ “ µητρÞπολισ, “ ‰ν τփ \Aττικփ δηλαδc νƒσοσ Σαλαµdν αŒτÝα ‰στιν τ‡νδε στεναγµÀτων. ˜Aποικοι γÀρ εŒσιν ο” ‰ν KàπρÖω ΣαλαµÝνιοι τ‡ν ‰ν τփ \Aττικƒ. Φασdν γaρ Âτι το† Aœαντοσ αŽτÞχειροσ σφαγÛντοσ ‰ν TροÝÖα • Tε†κροσ • αŽτο† ˆδελφeσ ‰ν τÖÖ ƒ ΣαλαµÝνι τÖη α–το† πατρÝδι κατελθgν οŽκ εδÛχθη τև πατρd αŽτ‡ν Tελᵇνι, ˆλλ’ ‰διñχθη ˆπe τƒσ Σαλαµ…νοσ, —σ µc τeν ˆδελφÞν α–το† κω-

EYPI¶I¢H, E§ENH

48

λàσασ σφαγιασθησÞµενον –φ\ α–το† · κατελθgν οsν ‰ν τƒ KàπρÖÖω ‰δεݵατο (=Ûχτισε) πÞλιν καd ταàτην ‰κÀλεσε ‰π’ ονÞµατι τƒσ ‰ν τփ \Aττικփ. ñ ™Ù. 84-104: T· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ÙÔ˘ T‡ÎÚÔ˘ Â›Ó·È Ì›ÛÔ˜, ·Á·Ó¿ÎÙËÛË Î·È ÔÚÁ‹. A˘Ù¿ ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È Ì ÙȘ ϤÍÂȘ «ÔÏ˘Ì›ÛËÙË» (ÛÙ. 89), «Ì›ÛÔ˜» (ÛÙ. 100), «ÔÚÁ‹» (ÛÙ. 101), «ÌÈÛ›» (ÛÙ. 103), «Ó· ¿ÂÈ Î·Ù¿ ¯·ÌÔ‡» (ÛÙ. 189-90). ñ ™Ù. 124: H ÎÚ›ÛË ÙˆÓ fiÏˆÓ ÙÔ˘ A¯ÈÏϤ· ÚÔÛ‰ÈfiÚÈÛ ÙË MÔ›Ú· ÙÔ˘ T‡ÎÚÔ˘. A˘Ù‹ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ·˘ÙÔÎÙÔÓ›· ÙÔ˘ A›·ÓÙ· Î·È ·˘Ù‹ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ Ù˘ ÛÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ T‡ÎÚÔ˘ Ô˘ ÚÔοÏÂÛ ÙËÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ·ÙÚ›‰·. H «ÎÚ›ÛË ÂÚ› Ù˘ ηÏÏ›ÛÙ˘» Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ··ÁˆÁ‹ Ù˘ EϤÓ˘ Î·È ÙËÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛ‹ Ù˘ ·fi ÙËÓ ·ÙÚ›‰·. ñ ™Ù. 131: H EϤÓË ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÏËÚÔÊÔÚËı› Ù· Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ TÚÔ›· ·fi ÙË £ÂÔÓfiË, Ô˘ ‰È¤ıÂÙ ̷ÓÙÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜. ñ ™Ù. 150: H ÏËÚÔÊÔÚ›· ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈ΋, ÁÈ·Ù› ·Ó·ÙÚ¤ÂÈ ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÂΛÓÔ Ô˘ ÎÚ·ÙÔ‡Û ÙËÓ EϤÓË ÛÙË ˙ˆ‹. O MÂӤϷԘ Â›Ó·È Ô ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ô˘ Ú˘ıÌ›˙ÂÈ ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Ù˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ £ÂÔÎχÌÂÓÔ (BÏ. ÙË ‰È·‚‚·›ˆÛË ÙÔ˘ EÚÌ‹ ÛÙ.69 Î.Â.).

¶APO¢O™

Aã M¤ÚÔ˜ (ÛÙ. 196-288) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·Úfi‰Ô˘ ˆ˜ ηٿ ÔÛfiÓ Ì¤ÚÔ˘˜ Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜. 2. N· ‚ÈÒÛÔ˘Ó ÙË Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ËÚˆ›‰·˜ Î·È ÙÔ˘ XÔÚÔ‡. 3. N· ‰ÈηÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË Û‡ÓıÂÛË ÙÔ˘ XÔÚÔ‡. 4. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙÔ Ï˘ÚÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ ÎÔÌÌÔ‡. 5. N· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô Ì ÙÔÓ ÚfiÏÔÁÔ. 6. N· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó Ù· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ Ï‹ÙÙÔ˘Ó ÙËÓ EϤÓË Î·È Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙËÓ ÙÚ·ÁÈÎfiÙËÙ¿ Ù˘. °ENIKA °IA THN ¶APO¢O H ϤÍË «¿ÚÔ‰Ô˜» ÌÔÚ› Ó· ÛËÌ·›ÓÂÈ: ·) ‰Â˘ÙÂÚ‡ÔÓÙ· ‰ÚfiÌÔ («ÙÔ Û›ÙÈ ÌÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ÌÈ· ¿ÚÔ‰Ô Ù˘ ψÊfiÚÔ˘ ...»), ‚) ¤Ú·ÛÌ· ‹ ·Ú¤Ï¢ÛË («ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ‰‡Ô ÂÙÒÓ ...»), Á) ηıÂÌÈ¿ ·fi ÙȘ Ï¿ÁȘ ÂÈÛfi‰Ô˘˜ ÛÙËÓ

BIB§IO KA£H°HTH

49

ÔÚ¯‹ÛÙÚ· ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ı¿ÙÚÔ˘, ‰) ÙÔ ¿ÛÌ· Ô˘ ¤„·ÏÏÂ Ô XÔÚfi˜ ηٿ ÙËÓ Â›ÛÔ‰fi ÙÔ˘ Î·È Â) ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ˆ˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·. ™ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ¤ÚÁÔ Ë ¿ÚÔ‰Ô˜ Â›Ó·È È‰ÈfiÙ˘Ë (·ÌÔÈ‚·›Ô ÌÂٷ͇ Ù˘ EϤÓ˘ Î·È ÙÔ˘ XÔÚÔ‡). O XÔÚfi˜ ÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔ ÛÙ. 180, ·ÏÏ¿ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ¤¯ÂÈ ·ÎÔ‡ÛÂÈ fiÛ· ›Â Ë EϤÓË ÛÙËÓ ·ã ÛÙÚÔÊ‹. ¶¿ÓÙˆ˜ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ıˆÚÔ‡Ó fiÙÈ Ë ¿ÚÔ‰Ô˜ ·Ú¯›˙ÂÈ ÛÙÔ ÛÙ. 196. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. °È· ÙȘ ™ÂÈÚ‹Ó˜: ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ AÔÏÏÒÓÈÔ ÙÔÓ Pfi‰ÈÔ (\Aργον., 894) ‹Ù·Ó ÎfiÚ˜ ÙÔ˘ A¯ÂÏÒÔ˘ Î·È Ù˘ MÔ‡Û·˜ TÂڄȯfiÚ˘, ÂÓÒ Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ AÔÏÏfi‰ˆÚÔ ‹Ù·Ó ÎfiÚ˜ Ù˘ MÂÏÔ̤Ó˘ (BÈ‚ÏÈÔı. 1.3.4) ‹ Ù˘ ™ÙÂÚfi˘ (BÈ‚ÏÈÔı. 1.7.10). ™ÙÔÓ ŸÌËÚÔ (\Oδ. Ì 44-45) ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È «³µεναι ‰ν λε鵇νι» Ó· ÁÔËÙÂ‡Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ·Ú·ϤÔÓÙ˜ «λιγυρփ ˆοιδփ». ¶·Ú·‰›‰ÂÙ·È ·ÎfiÌË fiÙÈ Ô O‰˘ÛÛ¤·˜ ηÙfiÚıˆÛ ӷ ·ÔʇÁÂÈ ÙËÓ Â›‰Ú·Û‹ ÙÔ˘˜, ·ÊÔ‡ ‚ԇψÛ ٷ ·˘ÙÈ¿ ÙˆÓ Û˘ÓÙÚfiÊˆÓ ÙÔ˘ Ì ÎÂÚ› Î·È ÙÔ˘˜ ‰È¤Ù·Í ӷ ÙÔÓ ‰¤ÛÔ˘Ó ÛÊȯٿ ÛÙÔ Î·Ù¿ÚÙÈ ÙÔ˘ ÏÔ›Ô˘. O AÔÏÏÒÓÈÔ˜ Ô Pfi‰ÈÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ (\Aργον. 4.903 fiÙÈ ·˘Ù¤˜ ÂÍ·Ê·Ó›ÛÙËηÓ, fiÙ·Ó Ô OÚʤ·˜ ¤ÛˆÛ ÙÔ˘˜ AÚÁÔÓ·‡Ù˜ ·›˙ÔÓÙ·˜ ÙË Ï‡Ú· Î·È ÙÚ·ÁÔ˘‰ÒÓÙ·˜ ÙfiÛÔ ÁÏ˘Î¿, ÒÛÙ ·˘ÙÔ› ‰ÂÓ ¤‰ˆÛ·Ó ÛËÌ·Û›· ÛÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È ÙÔ˘˜. (BÏ. Î·È AÔÏÏÔ‰. BÈ‚ÏÈÔı. 1.9.25: «παραπλεÞντων δb Σειρƒνασ αŽτ‡ν, \Oρφεfσ τcν ‰ναντÝαν µο†σαν µελωδ‡ν τοfσ \Aργοναàτασ κατÛσχε».) H Û‡Ó‰ÂÛË ÙˆÓ ™ÂÈÚ‹ÓˆÓ Ì ÙËÓ ¶ÂÚÛÂÊfiÓË ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘˜ Ì ÙÔÓ K¿Ùˆ ÎfiÛÌÔ. °È’ ·˘Ùfi ÛÙÔ ÛÙ. 189 ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È «·Úı¤ÓÔÈ XıÔÓfi˜ ÎfiÚ·È». 2. °È· ÙÔ Ó·fi Ù˘ X·ÏÎÈÔ›ÎÔ˘ AıËÓ¿˜: O ¶·˘Û·Ó›·˜ (3.17.2) ÁÚ¿ÊÂÈ Û¯ÂÙÈο: «\Eντα†θα \Aθην€σ ”ερeν πεποÝηται Πολιοàχου καλουµÛνησ καd XαλκιοÝκου τƒσ αŽτƒσ ... ΓιτιÀδασ δb εŒργÀσατο [τe ™γαλµα] ˆνcρ ‰πιχñριοσ». ñ ™Ù. 223: AÍÈÔÛËÌ›ˆÙ˜ Â›Ó·È ÔÈ ‰‡Ô ·ÓÙ›ıÂÙ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ‚ÈÒÓÂÈ Ô XÔÚfi˜ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ·Úfi‰Ô˘. H ÛÎËÓ‹ ÛÙËÓ ·ÎÚÔı·Ï·ÛÛÈ¿ ·ÔÓ¤ÂÈ ÙËÓ ·ÓÂÌÂÏÈ¿ Î·È ÙË ¯·Ú¿ Ù˘ ˙ˆ‹˜, ÂÓÒ Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë EϤÓË Î·È ÛÙËÓ ÔÔ›· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ Ô XÔÚfi˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙË ‰˘ÛÙ˘¯›· Î·È ÙÔÓ fiÓÔ. H ÂÓ·ÏÏ·Á‹ Ù˘ Â˘Ù˘¯›·˜ Î·È Ù˘ ‰˘ÛÙ˘¯›·˜ Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÂÈ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ Â›Ó·È Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ˙ˆ‹˜. ñ ™Ù. 224: ™˘Ó‹ıˆ˜ Ô XÔÚfi˜ Û˘ÌʈÓ› ÛÙÔ Ê‡ÏÔ Ì ÙËÓ ËÚˆ›‰· ‹ ÙÔÓ ‹Úˆ· (ÂÍ·›ÚÂÛË ›Ûˆ˜ ·ÔÙÂÏ› Ë \AντιγÞνη ÙÔ˘ ™ÔÊÔÎÏ‹, fiÔ˘ Ô XÔÚfi˜ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi £Ë‚·›Ô˘˜ Á¤ÚÔÓÙ˜, ·Ó Î·È ÌÂÚÈÎÔ› ıˆÚÔ‡Ó ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹ ÙÔÓ KÚ¤ÔÓÙ·). H ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·) ·fi ÙËÓ ÚfiıÂÛ‹ ÙÔ˘ Ó· Ù·˘Ù›ÛÂÈ ÙË ‰È·ÓÔËÙÈ΋ Î·È „˘¯ÔÏÔÁÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ËÚˆ›‰·˜ Ì ·˘Ù‹ ÙÔ˘ XÔÚÔ‡ Î·È Ó·

EYPI¶I¢H, E§ENH

50

Ù˘ ‰ÒÛÂÈ ÌÂÙ·Á·Ï‡ÙÂÚË ¤ÓÙ·ÛË (Á˘Ó·›Î˜) Î·È ‚) Ó· ηٷÛÙ‹ÛÂÈ ‰˘Ó·Ù‹ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ‰fiÏÔ˘ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ·ÚÁfiÙÂÚ· (EÏÏËÓ›‰Â˜). ñ ™Ù. 253-264: H Â·Ó¿ÏË„Ë ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ȉÂÒÓ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù¯ÓÈ΋ ·‰˘Ó·Ì›· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹. H EϤÓË Â›Ó·È ˘Ô¯Úˆ̤ÓË Ó· ÂÓËÌÂÚÒÛÂÈ Ù· ̤ÏË ÙÔ˘ XÔÚÔ‡ ÁÈ· fiÛ· Ù˘ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ηıÒ˜ Ô fiÓÔ˜ Ù˘ ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ¿Óˆ ÛÙÔÓ XÔÚfi, ¤Ó· Û˘ÏÏÔÁÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ, ·ÔÎÙ¿ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ¤ÓÙ·ÛË Î·È ¿ıÔ˜. H Â·Ó¿ÏË„Ë ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ÂÓÙÔÓfiÙÂÚ· ÙÔ ‰Ú¿Ì· Ù˘ ËÚˆ›‰·˜ Î·È ÚÔηÏ›, ¤ÙÛÈ, šλεον Î·È φÞâον ÛÙÔ˘˜ ı·٤˜. O ıÚ‹ÓÔ˜ Ù˘ EϤÓ˘ Î·È ÙÔ˘ XÔÚÔ‡ ı˘Ì›˙ÂÈ ÙÔÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ıÚ‹ÓÔ Ù˘ IÊÈÁ¤ÓÂÈ·˜ Î·È ÙÔ˘ XÔÚÔ‡ ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë. K·È ÛÙȘ ‰‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô ÎÔÌÌfi˜ Á›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÁÈ· ¤Ó·Ó ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔ ÓÂÎÚfi, ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ÛÙÔ ÚÒÙÔ Î·È ÙÔÓ OÚ¤ÛÙË ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ¤ÚÁÔ. O OÚ¤ÛÙ˘ fï˜ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ› ÛÙÔ˘˜ ı·٤˜ ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÚÔÏfiÁÔ˘, ÂÓÒ Ô MÂӤϷԘ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛÙ› ÌÂÙ¿ ·fi ·˘ÙfiÓ. º·›ÓÂÙ·È ˆ˜ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ Û ¤Ó· ·fi Ù· ‰‡Ô ¤ÚÁ· ·ÓÙÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ ¿ÏÏÔ, ¯ˆÚ›˜ Ó· Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ ÔÈÔ ÚÔËÁ›ٷÈ. ¶APA§§H§A KEIMENA H AÊÚÔ‰›ÙË, ÁÈ· Ó· ÙÈ̈ڋÛÂÈ ÙÔÓ IfiÏ˘ÙÔ ÁÈ· ÙËÓ ·‰È·ÊÔÚ›· Ô˘ ‰Â›¯ÓÂÈ ÁÈ’ ·˘Ù‹, ÂÌÓ¤ÂÈ ÛÊÔ‰Úfi ¤ÚˆÙ· ÛÙË º·›‰Ú· ÁÈ· ÙÔÓ IfiÏ˘ÙÔ, ÙÔÓ ÁÈÔ ÙÔ˘ ¿Ó‰Ú· Ù˘ £ËÛ¤·. H º·›‰Ú· ÏÈÒÓÂÈ ·fi ÙÔÓ ¤ÚˆÙ· ·˘Ùfi, ·ÏÏ¿ ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È Ó· ÎÚ‡„ÂÈ ÙÔ ¿ıÔ˜ Ù˘ Î·È Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÙËÓ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ¿ Ù˘. O XÔÚfi˜ ÏËÚÔÊÔÚÂ›Ù·È ÙÔ ‰Ú¿Ì· Ù˘ º·›‰Ú·˜ Î·È ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ÙË Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ. T· ÏfiÁÈ· Ô˘ ϤÂÈ ÛÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ì ·˘Ù¿ Ô˘ ϤÂÈ Ô XÔÚfi˜ ÛÙËÓ ^EλÛνη: ™ÙÚÔÊ‹ ·ã ™ÙÔ ‚Ú¿¯Ô ¤Ú· Ô˘ ÓÂÚfi ϤÓ ÙÔ˘ ˆÎ·ÓÔ‡ ·Ó·‚Ú‡˙ÂÈ ÎÈ ·’ Ù· ÁÎÚÂÌÓ¿ ηÙÚ·Î˘Ï¿ÂÈ Û ‚ÔÏÈ΋ ÁÈ· ÛÙ¿ÌÓ˜ ÙÚ¯¿ÌÂÓË ‚·ıÈ¿ ËÁ‹, ·¿ÓÙËÛ· ÌÈ· Ê›ÏË ÌÔ˘ Ô˘ ÌÔ‡Û΢ ÌÂÛ’ ÛÙÔ ‰ÚÔÛfiÓÂÚÔ Ù· ÔÚÊ˘Ú¿ Ù˘ ¤Ï· Î·È ¿ÓÔ˘ ÛÙËÓ ËÏÈÔη̤ÓË Ú¿¯Ë ¤ÙÚ·˜ ˙ÂÛÙ‹˜ Ù’ ·Ú¿‰È·˙Â. E›Ó’ ·fi ΛÓË Ô˘ ÙÔ ÚÒÙÔ Ì‹Ó˘Ì· ÁÈ· ÙËÓ Î˘Ú¿ Ì·˜ ‹Ú· (E˘ÚÈ›‰Ë, ^IππÞλυτοσ, ÛÙ. 121-30, ÌÙÊÚ. ŒÊ˘ ºÂÚÂÓÙ›ÓÔ˘).

BIB§IO KA£H°HTH

51

2. H ¿ÚÔ‰Ô˜ Ù˘ ^EλÛνησ ı˘Ì›˙ÂÈ ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô Ù˘ \IφιγÛνειασ τƒσ ‰ν Tαàροισ. EΛ Ë IÊÈÁ¤ÓÂÈ· ıÚËÓ› Ì·˙› Ì ÙÔÓ XÔÚfi ÁÈ· ÙÔÓ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔ ¯·Ìfi ÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ Ù˘ OÚ¤ÛÙË: IºI°ENEIA AÏ›ÌÔÓfi ÌÔ˘! ‚¿ÁȘ ÌÔ˘. B˘ı›ÛÙËη, Ò˜ Ó· ÙÔ ˆ; Û ıÚ‹ÓÔ˘˜ ÈÎÚÔıÚ‹ÓËÙÔ˘˜, Ô˘ ÎÚÔ‡Ô˘Ó ·Ú¿ÊˆÓÔ ÛÎÔfiØ Û ÌÔÈÚÔÏfiÈØ Ô˘ Ϥˆ, ‰›¯ˆ˜ Ï·ÁÔ‡ÙÔ Ó· ‚·Ú¿, Ò¯Ô˘, Ò¯Ô˘, Û· Û Ífi‰È ıÚËÓÒ ÎÈ Ô‰‡ÚÔÌ·È. BÔ‹ Ô˘ ÌÔ˘ ’ÚıÂ. KÏ·›ˆ Î·È ÎÏ·›ˆ ÁÈ· ÙÔ˘ ·‰ÂÚÊÔ‡ ÌÔ˘ ÙË ı·Ó‹. T¤ÙÔÈÔ ‹Ù·Ó Ù¤ÙÔÈÔ Ù’ fiÚ·Ì· Ô˘ ÙÔ ’‰· Û ˘ÓÔÊ·ÓÙ·ÛÈ¿, ̤۷ Û ÙÔ‡ÙË ÙË Ó˘¯ÙÈ¿, Ô˘ ¤Ê˘Á È· Ë Ì·˘Ú›Ï· Ù˘. X·Ìfi˜! A˜ ‹Ù·Ó Ó· ¯·ıÒ! TÔ ÛÈÙÈÎfi ÌÔ˘ ¯¿ıË ... XOPO™ AÓٛʈÓÔ˘˜ „·ÏÌÔ‡˜ ı· ˆ, ıÚËÓÒÓÙ·˜ ¿ÏÏÔ ÙfiÛÔ, Ì ÍÂÓÈÎfi ·ÛÈ¿ÓÈÎÔ ÛÎÔfiØ ÎÈ Ô ÓÔ˘˜ ÙÔ ÙÈ ¤¯ÂÈ ÎÏÒÛÂÈ ÌÔ˘, Î˘Ú¿, ı· Ê·ÓÂÚÒÛˆ, Ì ·¯fi „·ÏÌÔ‡ ÓÂÎÚÒÛÈÌÔ˘, ÛÙËÓ K¿Ùˆ Á˘ Ô˘ „¤ÏÓÔ˘Ó, ‰›¯ˆ˜ ¯·ÚÔ‡ÌÂÓÔ˜ Ó· ÛÌ›ÁÂÙ·È ‹¯Ô˜ ... IºI°ENEIA A’ ÙËÓ ·Ú¯‹Ó Ë ÌÔ›Ú· ÌÔ˘ ¿ÌÔÈÚË. KÈ ·fi ÙËÓ ÎÔÈÏÈ¿ Ù˘ Ì¿Ó·˜ ÌÔ˘, ·fi ÙË Ó˘¯ÙÈ¿ ÙË Ó˘ÊÈ΋ Ù˘. KÈ ·’ ·Ú¯‹˜

EYPI¶I¢H, E§ENH

52

ÔÈ ÍÂÁÂÓÓ‹ÙÚ˜ MÔ›Ú˜ ÌÔ˘ Ì’ ¤ÎÏˆÛ·Ó ·›‰Â„Ë ÙÚ·¯È¿ ... (E˘ÚÈ›‰Ë, \IφιγÛνεια “ ‰ν Tαàροισ, ÛÙ. 144-54, 179-85, 203-7, MÙÊÚ. AfiÛÙ. MÂÏ·¯ÚÈÓÔ‡). ¶APO¢O™ (™Ù. 289-371) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ XÔÚÔ‡ ˆ˜ ˘ÔÎÚÈÙ‹. 2. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó Ù· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙË ‰˘ÛÙ˘¯›· Ù˘ EϤÓ˘ – ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Ó ÙÔÓ šλεο Î·È ÙÔÓ φÞâο. 3. N· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ÙË ÛËÌ·Û›· Ô˘ ‰›ÓÂÈ Ë EϤÓË ÛÙËÓ ÙÈÌ‹ Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ¿ Ù˘. 4. N· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ‰›ÏËÌÌ· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ Ë ËÚˆ›‰· Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ÙÚ·ÁÈÎfiÙËÙ¿ Ù˘. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. H EϤÓË ÛÙÔÓ ÛÙ. 291 ÌÈÏ¿ ÁÈ· ÙË ÌÔ›Ú· Ù˘. H MÔ›Ú· Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ Û‹Ì·ÈÓ ÙÔ ÌÂÚÙÈÎfi Ô˘ ·Ó‹Î Û οı ¿ÓıÚˆÔ. ¶Ô˘ıÂÓ¿ ÛÙÔÓ ŸÌËÚÔ ‰ÂÓ ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È Ë ¿Ô„Ë fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·ÓÒÙ·ÙË ‰‡Ó·ÌË. Afi Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ¿Ô„Ë Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ·Ô‰›‰ÂÈ ¤Ó· ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi ¢ÓÔ˚Îfi ‹ fi¯È Û οÔÈÔ ‰·›ÌÔÓ· ‹ οÔÈÔ ıÂfi, ·fi ÏÔÁÈ΋ fï˜ ¿Ô„Ë ıˆÚ› fi,ÙÈ ÙÔ˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ˆ˜ ÌÂÚÙÈÎfi Ù˘ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ÙÔ˘ ·Ó‹ÎÂÈ. TÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë Ï¤ÍË ÌÔ›Ú· ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ «ı¿Ó·ÙÔ˜» ‰ËÏÒÓÂÈ ˆ˜ ¤Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ MÔ›Ú·˜ Â›Ó·È fiÙÈ ¤¯ÂÈ ¤Ó· Ù¤ÏÔ˜, ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ. H ÌÔ›Ú· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈ· ‰‡Ó·ÌË Ô˘ ÂÓÂÚÁ›, ·ÏÏ¿ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi Û˘ÌÙÒÛÂȘ ‹ ÂÚÈÛÙ·ÙÈο. Y¿Ú¯ÂÈ ÛÙÂÓ‹ Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È ÙË MÔ›Ú·: ·˘ÙÔ› ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· Ú˘ıÌ›˙Ô˘Ó ÙË ÌÔ›Ú· ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ó· ÂÎÙÂÏÔ‡Ó ÙË ı¤ÏËÛ‹ Ù˘. OÈ ıÂÔ› ÁÂÓÈο ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÓÂÚÁ‹ÛÔ˘Ó ·ÓÙ›ıÂÙ· Ì ÙË MÔ›Ú· Î·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÍÂʇÁÂÈ ·fi ·˘Ù‹. H ·Ú¤Ì‚·ÛË fï˜ ÙÔ˘ ¢›· ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ, ›Ûˆ˜, Ó· ÙËÓ ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂÈ ‹ Ó· ÙËÓ Î·ı˘ÛÙÂÚ‹ÛÂÈ, ÌÈ· Î·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ Â›Ó·È ·Ó·fiÊ¢ÎÙÔ˜. 2. H ·Ú¿‰ÔÛË ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ˆ˜ Î·È ÔÈ ‰›‰˘ÌÔÈ MÔÏÈÔÓ›‰Â˜ ÁÂÓÓ‹ıËÎ·Ó ·fi ·ÚÁ˘Úfi ·˘Áfi. O E˘ÛÙ¿ıÈÔ˜ (™¯ÔÏ. ÂȘ O‰. 1686.45) ϤÂÈ: «• δb µελοποιeσ ˜Iâυκοσ καd τοfσ MολιονÝδασ •µοÝωσ παρÀγει ‰ξ Öο† εŒπgν αŽτοàσ γεγα‡τασ ‰ν ֏ÛÖω ˆργυρÛÖω».

BIB§IO KA£H°HTH

53

¶·Ú¿ÏÏËÏ· ÔÈ OÚÊÈÎÔ› ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ô ıÂfi˜ ŒÚˆ˜ ‹ º¿Ó˘ ÁÂÓÓ‹ıËΠ·fi ·˘Áfi Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ·fi ÙÔ X¿Ô˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ ÏÂÁfiÌÂÓÔ «κοσµικeν ֏Þν». 3. °È· ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘ EϤÓ˘ Î·È ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ô˘ ¤·ÈÍ ÛÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ‚Ï. ÛÙ. 30-34. K·È Ô T‡ÎÚÔ˜ Û˘ÁÎÚ›ÓÂÈ ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ Ô˘ ‚ϤÂÈ Ì ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘ EϤÓ˘ Ù˘ TÚÔ›·˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ Û·Ê¤ÛÙÂÚ· ·˘Ù‹. BÏ. ¶·Ú·ı¤Ì·Ù· ·fi ÙËÓ Ô›ËÛË Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘ EϤÓ˘. 4. T· ÛËÌ¿‰È· «Û‡Ì‚ÔÏ·» ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÛÙȘ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂȘ. ¶‚. E˘ÚÈ›‰Ë ˜Iων (ÛÙ. 1386): «τa µητρeσ σàµâολα», Î·È \HλÛκτρα, 577-8: «συµâÞλοισι γaρ/ το…σ σο…σ πÛπεισµαι». T· ۇ̂ÔÏ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û ÔÏÏ¿ ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙËÓ ·Ú·ÏÔÁ‹ «O Á˘ÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÍÂÓÈÙÂ̤ÓÔ˘»: .............................. .............................. – KfiÚË ÌÔ˘, ÂÁÒ Â›Ì·È Ô ¿ÓÙÚ·˜ ÛÔ˘, ÂÁÒ Â›Ì·È Ô Î·Ïfi˜ ÛÔ˘! – AÓ Â›Û·È Û˘ Ô ¿ÓÙÚ·˜ ÌÔ˘, ·Ó Â›Û·È Ô Î·Ïfi˜ ÌÔ˘, 20 ‰Â›Í ÛËÌ¿‰È· Ù˘ ·˘Ï‹˜ ÎÈ ·¤ÎÂÈ Ó· Û’ ·Óԛ͈! – MËÏÈ¿Ó ¤¯ÂȘ ÛÙËÓ fiÚÙ· ÛÔ˘ Î·È ÎÏ‹Ì· ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ÛÔ˘, οÓÂÈ ÛٷʇÏÈ· ÚÔ˙·ÎÈ¿ Î·È ÙÔ ÎÚ·Û› ÙÔ˘ ̤ÏÈ, ÎÈ fiÔÈÔ˜ ÙÔ ÈÂÈ, ‰ÚÔÛ›˙ÂÙ·È Î·È ¿ÏÈ ·Ó·˙ËÙ¿ ÙÔ! – A˘Ù¿ Ó’ ÛËÌ¿‰È· Ù˘ ·˘Ï‹˜, Ù· ͤÚÂÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜ fiÏÔ˜, 25 ‰Â›Í ÛËÌ¿‰È· ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ ÎÈ ·¤ÎÂÈ Ó· Û’ ·Óԛ͈! – XÚ˘Û‹ ηÓÙ‹Ï· ÎÚ¤ÌÂÙ·È ÛÙË Ì¤ÛË ÙÔ˘ ÔÓÙ¿ ÛÔ˘, ʤÁÁÂÈ ÛÔ˘ Î·È Á˘ÌÓÒÓÂÛ·È Î·È ‚Á¿ÓÂȘ Ù· ÎÔ˘ÌÈ¿ ÛÔ˘ – A˘Ù¿ Ù· ͤÚÂÈ Ë ÁÂÈÙÔÓÈ¿, Ù· ͤÚÂÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜ fiÏÔ˜. ¢Â›Í ÛËÌ¿‰È· ÙÔ˘ ÎÔÚÌÈÔ‡ ÎÈ ·¤ÎÂÈ Ó· Û’ ·Óԛ͈. 30 – EÏÈ¿Ó ¤¯ÂȘ ÛÙÔ Ì¿ÁÔ˘ÏÔ, ÂÏÈ¿ ÛÙËÓ ·Ì·ÛοÏË Î·È ÛÙÔ ‰ÂÍ› ÛÔ˘ ÙÔ ‚˘˙› ÌÈÎÚ‹ ‰·Áη̷ٛÙÛ·. – B¿ÁȘ, ÙÚ¯¿Ù ·ÓÔ›ÍÂÙÂ, ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô Î·Ïfi˜ ÌÔ˘! (¢. ¶ÂÙÚfiÔ˘ÏÔ˜ EÏÏËÓÈο ¢ËÌÔÙÈο TÚ·ÁÔ‡‰È· 1 (1958), Û. 132 5. H EϤÓË ‰›ÓÂÈ Î¿ÔÈ· ‰ÈηÈÔÏÔÁ›· ÛÙÔ ÁÈ·Ù› ‰Â ı· Á›ÓÂÈ ‰ÂÎÙ‹ ÛÙË ™¿ÚÙË (ÛÙ. 325 Î.Â.). O M. KÔÎÔÏ¿Î˘ (ºÈÏÔÏÔÁÈο ÌÂÏÂÙ‹Ì·Ù· ÂȘ ÙËÓ ·Ú¯·›·Ó ÂÏÏËÓÈÎ‹Ó ÁÚ·ÌÌ·Ù›·Ó, Aı‹Ó· (1976) Û. 29 ·Ú·ÙËÚ› ˆ˜ «Ô Ï·fi˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ·ÙÂÓ›˙ˆÓ ÙËÓ ÂÎ Ù˘ AÈÁ‡ÙÔ˘ Â·Ó··ÙÚÈ˙Ô̤ÓËÓ EϤÓËÓ ı· Â›ÛÙ¢ÂÓ fiÙÈ ¤¯ÂÈ ÂÓÒÈfiÓ ÙÔ˘ ÙËÓ EϤÓËÓ ÂÎ Ù˘ TÚÔ›·˜ Â·Ó·Î¿ÌÙÔ˘Û·Ó ÂȘ ÙËÓ Û˘˙˘ÁÈÎ‹Ó ÂÛÙ›·Ó ÚÔ˜ ·Ó‡ÚÂÛÈÓ Î·È Û˘Ó¿ÓÙËÛÈÓ ÌÂÙ¿ ÙÔ˘ ÚÔ‰Ôı¤ÓÙÔ˜ Û˘˙‡ÁÔ˘». AÍÈÔÛËÌ›ˆÙË ¿ÓÙˆ˜ Â›Ó·È Ë ÔÌÔÈfiÙËÙ· Ù˘ EϤÓ˘ Ì ÙÔÓ T‡ÎÚÔ. K·È ÛÙÔÓ

EYPI¶I¢H, E§ENH

54

T‡ÎÚÔ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¿ËΠӷ ÂÈ‚È‚·ÛÙ› ÛÙË ™·Ï·Ì›Ó· ÁÈ· ¤Ó· ı¤Ì· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÙÈÌ‹ Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜.

¶APO¢O™ ™Ù. 372-436 ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ‚ÈÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÁˆÓ›· Ù˘ EϤÓ˘ Î·È Ó· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÂÎÊÚ·ÛÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È. 2. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙȘ ȉ¤Â˜ Ô˘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÙË ÊÚ›ÎË ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘. 3. N· ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ó ÙȘ ·ÚÔÌÔÈÒÛÂȘ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Ë EϤÓË ÛÙÔ˘˜ ÛÙ. 427-36 Î·È Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙË ÛÎÔÈÌfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. 4. N· ‚ÚÔ˘Ó Ù· ÔÏÙÈÙÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ‚›Ô˘ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. H ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ··ÈÙ› ÙËÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË Ù˘ EϤÓ˘ Î·È ÙÔ˘ XÔÚÔ‡ ·fi ÙË ÛÎËÓ‹ Î·È ÙËÓ ÔÚ¯‹ÛÙÚ· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·, ÁÈ· Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ› Ô MÂӤϷԘ. E‰Ò ·Ú·‚È¿˙ÂÙ·È ÌÈ· ·fi ÙȘ Û˘Ì‚·ÙÈÎfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ı¿ÙÚÔ˘, ‰ËÏ. Ë Û˘Ó¯‹˜ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ XÔÚÔ‡ ÛÙËÓ ÔÚ¯‹ÛÙÚ· ̤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘. H ·Ô¯ÒÚËÛË – ÌÂÙ¿ÛÙ·ÛȘ – ÙÔ˘ XÔÚÔ‡ Â›Ó·È Û¿ÓÈ· ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ÙÚ·Áˆ‰›·. ™˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙȘ EŽµενÝδεσ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘, fiÔ˘ Ë ÛÎËÓ‹ ÌÂٷʤÚÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜ ÛÙËÓ Aı‹Ó·, Î·È ÛÙÔÓ Aœαντα ÙÔ˘ ™ÔÊÔÎÏ‹, fiÔ˘ Ô XÔÚfi˜ ·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂÓÔ˜ ·fi Ó·‡Ù˜ ÙÔ˘ ÏÔ›Ô˘ ÙÔ˘ ‹Úˆ· ¯ˆÚ›˙ÂÙ·È Û ËÌȯfiÚÈ·, ʇÁÂÈ ·fi ÙË ÛÎËÓ‹ Î·È „¿¯ÓÂÈ Ó· ‚ÚÂÈ ÙÔÓ ·Ú¯ËÁfi ÙÔ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ ·Ú·ÊÚÔÓ‹ÛÂÈ. 2. AÍÈÔÛËÌ›ˆÙË Â›Ó·È Ë Â·Ó¿ÏË„Ë È‰ÂÒÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó ÛÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ÛÎËÓ¤˜, fiˆ˜: ·) Ë ·ÂÈÏ‹ ÁÈ· ·˘ÙÔÎÙÔÓ›·, ‚) Ë Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ Ù˘ TÚÔ›·˜ Î·È ÔÈ Û˘Ó¤ÂȤ˜ Ù˘, Á) Ë ÂÓÔ¯‹ ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ı·ÈÓÒÓ ÁÈ· ÙË ÌÔ›Ú· Ù˘ EϤÓ˘, ‰) Ë Î·ÎÔ‰·ÈÌÔÓ›· Ù˘ ÔÌÔÚÊÈ¿˜ Ù˘ EϤÓ˘. 3. O ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ıÚËÓÔ‡Û·Ó ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ (ÛÙ. 413-4) Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Û‹ÌÂÚ· Û ÔÏÏ¿ ̤ÚË Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ Î·È ·ÔÙÂÏ› ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ Ì·ÚÙ˘Ú› ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ‚›Ô˘ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. A˘ÙÔ› Û˘Ó‹ıÈ˙·Ó Ó· ·Ôı¤ÙÔ˘Ó ÏÔοÌÔ˘˜ Ì·ÏÏÈÒÓ Û ÔÙ·ÌÔ‡˜ ·) ÁÈ· Ó· ÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó

BIB§IO KA£H°HTH

55

ÙÔ ÓÂÚfi ÙÔ˘˜, Ô˘ ÙÔ˘˜ ¤ÙÚÂÊÂ Î·È ‚) ÁÈ· Ó· ÂΉËÏÒÛÔ˘Ó ÙÔ ¤ÓıÔ˜ ÙÔ˘˜. ™ÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›ÙˆÛË Ô ÏfiηÌÔ˜ ÏÂÁfiÙ·Ó ıÚÂÙ‹ÚÈÔ˜, ÂÓÒ ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÂÓıËÙ‹ÚÈÔ˜ (BÏ. AÈÛ¯‡ÏÔ˜, XÔËÊfiÚÔÈ, ÛÙ. 6-7: «πλÞκαµον \IνÀχÖω θρεπτÜριον / τeν δεàτερον δb τÞνδε πενθητÜριον». OÈ Û˘Ó‹ıÂȘ ·˘Ù¤˜ ›¯·Ó ‚·Ú‚·ÚÈ΋ ÚԤϢÛË Î·È ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙ¤˜ Î·È ÛÙÔÓ ŸÌËÚÔ Ô˘ ‚¿˙ÂÈ ÙË BÚÈÛË›‰· Ó· ıÚËÓ› Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙÔÓ ¶¿ÙÚÔÎÏÔ (T 284-5). O ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ (™fiÏˆÓ 21.4) ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ˆ˜ Ô ™fiÏˆÓ Î·Ù‹ÚÁËÛ ÙÔ ¤ıÈÌÔ ·˘Ùfi: «\Aµυχaσ δb κοπτοµÛνων καd τe θρηνε…ν πεποιηµÛνα καd τe κωκàειν ™λλον ‰ν ταφα…σ ‘τÛρων ˆφε…λεν». 4. O ̇ıÔ˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ K·ÏÏÈÛÙÒ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ì ‰È¿ÊÔÚ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜: ·) O‚›‰ÈÔ˜, MÂÙ·Ì. II. 405 Î.Â.: H K·ÏÏÈÛÙÒ ‹Ù·Ó ·Úı¤Ó· ·ÊÔÛȈ̤ÓË ÛÙËÓ ÕÚÙÂÌË. O Z‡˜ ÙËÓ ÏËÛ›·ÛÂ, ·ÊÔ‡ ‹Ú ÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ÕÚÙÂÌ˘ Î·È ÙËÓ Î·Ù¤ÛÙËÛ ¤Á΢Ô. H ı¿ fï˜ ·ÓÙÈÏ‹ÊıËΠ·˘Ùfi Î·È ÙËÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘Ó ·fi ÎÔÓÙ¿ Ù˘. H K·ÏÏÈÛÙÒ ·¤ÎÙËÛ ¤Ó· ÁÈÔ Ô˘ ‹Ú ÙÔ fiÓÔÌ· AÚο˜ Î·È Ë ◊Ú· ÙËÓ ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛ Û ·ÚÎÔ‡‰· ÁÈ· ‰Âη¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ·. ™ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ·˘Ùfi Ô ÁÈÔ˜ Ù˘ ÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛÂ, ÂÓÒ Î˘ÓËÁÔ‡ÛÂ, Î·È ‹Ù·Ó ¤ÙÔÈÌÔ˜ Ó· ÙË ÛÎÔÙÒÛÂÈ. ¢È·ÛÒıËΠfï˜ Ì ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙÔ˘ ¢›·, Ô˘ ÌÂÙ¤ÊÂÚ ̿ӷ Î·È ÁÈÔ ÛÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi Î·È ÙÔ˘˜ ¤Î·Ó ·ÛÙÂÚÈÛÌfi (ÌÂÁ¿ÏË ÕÚÎÙÔ˜). ‚) ¶·˘Û·Ó›·˜ (8.4.6): H ◊Ú· ·ÓÙÈÏ‹ÊıËΠÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ ¢›· Ì ÙËÓ K·ÏÏÈÛÙÒ, ÙË ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛ Û ·ÚÎÔ‡‰· Î·È ˙‹ÙËÛ ·fi ÙËÓ ÕÚÙÂÌË Ó· ÙË ÛÎÔÙÒÛÂÈ. O Z‡˜ fï˜ ¤ÛÙÂÈÏ ÙÔÓ EÚÌ‹, ÁÈ· Ó· ÛÒÛÂÈ ÙÔ ·È‰› Ô˘ ›¯Â ÛÙËÓ ÎÔÈÏÈ¿ Ù˘ Ë K·ÏÏÈÛÙÒ, ÂÓÒ ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ¤ÛÙÂÈÏ ÛÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi, fiÔ˘ ¤ÁÈÓ ·ÛÙÂÚÈÛÌfi˜ (MÂÁ¿ÏË ÕÚÎÙÔ˜). H Û‡ÁÎÚÈÛË Ù˘ §‹‰·˜ Ì ÙËÓ K·ÏÏÈÛÙÒ Î·È Ù˘ EϤÓ˘ Ì ÙËÓ ÎfiÚË ÙÔ˘ M¤ÚÔ· ÍÂÎÈÓÔ‡Ó ·fi ¤Ó· ÎÔÈÓfi ÛËÌ›Ô, ÙÔ ÛÌ›ÍÈÌÔ ÙÔ˘ ¢›· ÛÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›ÙˆÛË Î·È ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË, ·ÏÏ¿ ηٷϋÁÔ˘Ó Û ·ÓÙ›ıÂÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, ÙË ‰Èη›ˆÛË Ù˘ K·ÏÏÈÛÙÒ˜ Î·È ÙËÓ ·˘ÙÔÎÙÔÓ›· Ù˘ §‹‰·˜ ÛÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›ÙˆÛË Î·È ÙË ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ÎfiÚ˘ ÙÔ˘ M¤ÚÔ· Û ÂϷʛӷ ·fi ÙË ÌÈ· Î·È ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ Ù˘ EϤÓ˘ Û fiÚÁ·ÓÔ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹˜ Î·È ·Ê·ÓÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ TÚÒˆÓ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË. OÈ Û˘ÁÎÚ›ÛÂȘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÛÔ Î·ÎfiÙ˘¯Â˜ ˘‹ÚÍ·Ó Ë §‹‰· Î·È Ë ÎfiÚË Ù˘ EϤÓË.

Aã E¶EI™O¢IO Ë 1 ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 437-94)

™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜: 1. N· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Û Â›Â‰Ô ÁÓˆÚÈÛÌ¿ÙˆÓ Î·È Û Â›Â‰Ô Û˘Ó·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ.

56

EYPI¶I¢H, E§ENH

2. N· Û¯ÔÏÈ¿ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ÓÙ˘Ì¤ÓÔ Ì ÎÔ˘Ú¤ÏÈ·. 3. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙË ÌÂÙ·ÛÙÚÔÊ‹ Ô˘ ÚÔοÏÂÛ ÛÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô Ô TÚˆÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜. 4. N· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÙÈÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ÌÔÓfiÏÔÁÔ˘ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Ì ÙÔ ÌÔÓfiÏÔÁÔ Ù˘ EϤÓ˘ (ÛÙ. 1-82). 5. N· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ OÌ‹ÚÔ˘ ÛÙÔÓ E˘ÚÈ›‰Ë ÛÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Î·È ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. O E˘ÚÈ›‰Ë˜ Û˘ÓËı›˙ÂÈ Ó· ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÈ ÙËÓ ÔÌËÚÈ΋ Ù¯ÓÈ΋ Î·È Ó· ·ÚÂÌ‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙˆÓ ÚÔÏfiÁˆÓ ÙÔ˘ ÙȘ ÏÂÁfiÌÂÓ˜ ÁÂÓ·ÏÔÁ›Â˜ ÙȘ Ôԛ˜ ‰È·ÎˆÌÒ‰ËÛÂ Ô AÚÈÛÙÔÊ¿Ó˘ ÛÙÔ˘˜ \Aχαρνƒσ ÙÔ˘ ¶‚. K‹Ú˘Í: τÝσ ˆγορεàειν âοàλεται; AÌÊ›ıÂÔ˜: ‰γñ. KË. τÝσ Ÿν; AÌÊ. \AµφÝθεοσ. KË. οŽκ ™νθρωποσ; AÌÊ. οž, ˆλλ’ ˆθÀνατοσ, • γaρ \AµφÝθεοσ ∆ܵητροσ qν καd TριπτοπολÛµου · τοàτου δb Kελεeσ γÝγνεται γαµε… δb Kελεeσ ΦαιναρÛτην τÜθην ‰µÜν, ‰ξ wσ Λυκ…νοσ εγÛνετ’, ‰κ τοàτου δ’ ‰γg ˆθÀνατÞσ 匵’. (ÛÙ. 45-52) OÈ ÁÂÓ·ÏÔÁ›Â˜ (‚Ï. Î·È ·Ú¯‹ Ù˘ \IφιγενεÝασ τƒσ ‰ν Tαàροισ: «ΠÛλοψ • TαντÀλειοσ ‰σ Π…σαν µολgν OŒνοµÀου γαµε… κÞρην ‰ξ wσ \Aτρεfσ šâλαστε ...) ·ÔÙ˘ÒÓÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ· Ù· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ÙˆÓ ËÚÒˆÓ Î·È ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙Ô˘Ó ÙËÓ È‰¤· Ù˘ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋˜ ‰È·‰Ô¯‹˜. ¶ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Ë ÌÔ›Ú· ÙˆÓ ËÚÒˆÓ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙË ÌÔ›Ú· Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿˜ ÙÔ˘˜. E‰Ò fï˜ Ô MÂӤϷԘ ·Ó·ıÂÌ·Ù›˙ÂÈ ÙË ÁÂÓÈ¿ ÙÔ˘ ı¤ÏÔÓÙ·˜ Ó· ‰Â›ÍÂÈ ÙËÓ ÙÚ·ÁÈ΋ ÙÔ˘ ı¤ÛË. £· ÚÔÙÈÌÔ‡Û ӷ ÌËÓ Â›¯Â ÁÂÓÓËı› ·Ú¿ Ó· ‚ÈÒÓÂÈ ÙËÓ ÙˆÚÈÓ‹ ηٿÛÙ·ÛË. 2. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Ì‡ıÔ Ô T¿ÓÙ·ÏÔ˜ ›¯Â ηϤÛÂÈ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Û ‰Â›ÓÔ. E‰Ò (ÛÙ. 439) Ê·›ÓÂÙ·È Û·Ó Ó· ›¯Â ηϤÛÂÈ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Û ‰Â›ÓÔ Ô ¶¤ÏÔ·˜. TÔ ·Ú¯·›Ô ΛÌÂÓÔ ÁÚ¿ÊÂÈ “νÝκ’ šρανον εŒσ θεοfσ / πεισθεdσ ‰ποÝεισ (ÛÙ. 388-9). MÂÚÈÎÔ› ˘Ôı¤ÙÔ˘Ó ˆ˜ Ô ¶¤ÏÔ·˜ ›ÛÙËΠӷ ÛÊ·¯Ù›, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ë IÊÈÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τÜν ‰ν AŽλÝδι, Î·È Ó· ÚÔÛÊÂÚı› Û ‰Â›ÓÔ ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜. ÕÏÏÔÈ ÂÍÔ‚ÂÏ›˙Ô˘Ó ÙË ÊÚ¿ÛË Î·È ¿ÏÏÔÈ ·ÓÙÈηıÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ πεισθεdσ µε το σφαγεÝσ. ¶¿ÓÙˆ˜ Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ Á›ÓÂÙ·È ÛÙ· ÏÂÁfiÌÂÓ· T·ÓÙ¿ÏÂÈ· ‰Â›Ó·.

BIB§IO KA£H°HTH

57

M ÙË ÊÚ¿ÛË «Î·È Ê¤Ú·Ó / Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÛÎÔÙˆÌ¤ÓˆÓ ›Ûˆ» (ÛÙ. 452-3) Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ÂȯÂÈÚ› Ó· ͢Ó‹ÛÂÈ ÛÙË ÛΤ„Ë Î·È ÙËÓ „˘¯‹ ÙˆÓ ı·ÙÒÓ Ù· ‚ÈÒÌ·Ù· ·fi ÙËÓ ÛÈÎÂÏÈ΋ ÂÎÛÙÚ·Ù›· Î·È Ó· ÙÔ˘˜ οÓÂÈ Ó· ·ÈÛı·ÓıÔ‡Ó ·ÔÙÚÔÈ·ÛÌfi ÁÈ· ÙÔÓ fiÏÂÌÔ. 4. TȘ ÂÚÈ¤ÙÂȘ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¿ÏˆÛË Ù˘ TÚÔ›·˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô MÂӤϷԘ ÛÙËÓ \Oδàσσεια (‰ 78 Î.Â.) Î·È Ô Î‹Ú˘Î·˜ ÛÙÔÓ \AγαµÛµνονα ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ (ÛÙ. 617 Î.Â). O ΋ڢη˜, ·ÊÔ‡ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙËÓ ÙÚÈÎ˘Ì›· Î·È ÙÔÓ ¯·Ìfi ÙˆÓ AÚÁ›ˆÓ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·, ϤÂÈ. KÈ ·ÊÔ‡ ÙÔÓ Õ‰Ë Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ ÍÂʇÁ·ÌÂ Î·È ‰›¯ˆ˜ Ó· ’¯Ô˘Ì ·ÎfiÌË ÛÙËÓ Î·Ï‹ Ì·˜ Ù‡¯Ë ÈÛÙ¤„ÂÈ, fiÙ·Ó ÂÊÒÙÈÛÂÓ Ë Ì¤Ú·, Ì·˜ ¤‚ÔÛÎ·Ó ÔÈ ¤ÁÓÔȘ ÁÈ· ÙË Ó¤· ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Û˘ÌÊÔÚ¿ Ô˘ ÙfiÛÔ˘˜ Ìfi¯ıÔ˘˜ ÙÚ¿‚ËÍ ÎÈ ¿‰Èη ·Ê·Ó›ÛÙË. TÒÚ· ·Ó οÔÈÔ˜ ˙ÂÈ ·fi ΛÓÔ˘˜, ı· ÌÈÏ¿ÂÈ ÁÈ· Ì·˜, Û· ÁÈ· ¯·Ì¤ÓÔ˘˜ Ø Î·È Ò˜ fi¯È; K·È ÌÂȘ ÁÈ· ΛÓÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ¿ÏÈ Î¿ÓÔ˘Ì ÛÙÔ¯·ÛÌÔ‡˜. ÕÌÔÙ ӷ ’ÚıÔ˘Ó fiÏ· ηϿ. K·È ÙÔ MÂÓ¤Ï·Ô ÚÒÙ· ÚfiÛÌÂÓ ӷ Á˘Ú›ÛÂÈ. °È·Ù› ·Ó ÌÈ· ·¯Ù›‰· ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘ ˙ˆÓÙ·Ófi ÙÔÓ ‚ϤÂÈ, ÙfiÙ Ì ÙÔ˘ ¢Èfi˜ ÙȘ Ù¤¯Ó˜ Ô˘ ‰Â ı¤ÏÂÈ Ó· Û‚‹ÛÂÈ ÙË ÁÂÓÈ¿ ÙÔ˘ ·ÎfiÌË, ˘¿Ú¯ÂÈ ÂÏ›‰· Ó· ’ÚıÂÈ ›Ûˆ ÛÙ· ·Ï¿ÙÈ·. (MÙÊ. T¿ÛÔ˜ PÔ‡ÛÛÔ˜, \AγαµÛµνων, 645-59). ñ ™Ù. 472: I‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· Ú¤ÂÈ Ó· ‰Ôı› ÛÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË Î·È ÙË ÛÎËÓÈ΋ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘. H ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ÓÙ˘Ì¤ÓÔ Ì ÎÔ˘Ú¤ÏÈ·-Ú¿ÎË (Ú·ÎÔÊÔÚ›·) Â›Ó·È ÛÎfiÈÌË Î·È Â͢ËÚÂÙ› ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜: ·) ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙË ÌÂÙ·ÛÙÚÔÊ‹ Ô˘ ÚÔοÏÂÛÂ Ô TÚˆÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜ ÛÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Î·È Î·ÙÂ¤ÎÙ·ÛË ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÈ ÙËÓ ÙÚ·ÁÈ΋ ÙÔ˘ ı¤ÛË, ‚) ηıÈÛÙ¿ ·˘ÙfiÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÍÈÔχËÙÔ Î·È ÎÈÓ› ÙÔÓ Ô›ÎÙÔ Î·È ÙËÓ Â˘ÛÏ·¯Ó›· ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÙfiÛÔ ÛÙÔ˘˜ AÈÁ‡ÙÈÔ˘˜ fiÛÔ Î·È ÛÙÔ˘˜ ı·٤˜, Á) ‰›ÓÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ·ÈÛıËÙÔÔÈËı› Ë ·ÔηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ‹Úˆ· Î·È Ì ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ÂÓ‰˘Ì·Û›·˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜. A˜ ÛËÌÂȈı› ¿ÓÙˆ˜ ˆ˜ ÔÏÏÔ› ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ Ô˘ ıˆÚÔ‡Ó ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÚ·ÁÈΈ-

EYPI¶I¢H, E§ENH

58

ÌÈÎfi ηٷٿÛÛÔ˘Ó ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Î·È ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ÛÙ· ΈÌÈο ÛÙÔȯ›·. O E˘ÚÈ›‰Ë˜ ¿ÓÙˆ˜ Û˘Ó‹ıÈ˙ ӷ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ ÙÔ˘ Û ¿ıÏÈ· ηٿÛÙ·ÛË, Ú¿ÁÌ· ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ‰¤¯ÙËΠÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÊ¿ÓË ÛÙÔ˘˜ \Aχαρνƒσ. 6. B·ÛÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ ÚÔˆı› ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Â›Ó·È Ë ÏËÚÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ fiÙÈ ¤¯ÂÈ Ê¤ÚÂÈ Ì·˙› ÙÔ˘ ÙËÓ EϤÓË ·fi ÙËÓ TÚÔ›·, fiÙÈ ÙËÓ ÎÚ·Ù¿ ÎÏÂÈṲ̂ÓË Û ÌÈ· ÛËÏÈ¿, fiÙÈ ÙËÓ ÂÈÙËÚÔ‡Ó Û‡ÓÙÚÔÊÔ› ÙÔ˘ Î·È fiÙÈ ÙËÓ ıˆÚ› ¤ÓÔ¯Ë ÁÈ· ÙȘ Û˘ÌÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘. H ÏËÚÔÊÔÚ›· ·˘Ù‹ ʤÚÓÂÈ ÎÔÓÙ¿ ÙËÓ EϤÓË Ù˘ TÚÔ›·˜ Ì ÙËÓ EϤÓË Ù˘ AÈÁ‡ÙÔ˘ Î·È Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ·ÓÙ›ıÂÛ˘ ÙÔ˘ «Ê·›ÓÂÛı·È» Î·È ÙÔ˘ «Â›Ó·È» ¿Óˆ ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô ÔÈËÙ‹˜ ÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘. °ÂÓÈο ÛÙÔ ‰Ú¿Ì· ¤¯Ô˘Ì ‰˘Ô ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ‰ÚÔ˘Ó ·˘ÙfiÓÔÌ·, ÙËÓ EϤÓË Î·È ÙÔÓ MÂӤϷÔ. H ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Ô‰ËÁ› ÛÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛË Î·È Û˘Ó¤ÓˆÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ Î·È Ì¤Ûˆ ·˘Ù‹˜ ÛÙË Ï‡ÛË ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜.

Aã E¶EI™O¢IO 2Ë Î·È 3Ë ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 495-575) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ë 2 ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 495-541): 1. N· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ‰ÈηÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÙË ÛÙ¿ÛË Ù˘ °ÂÚfiÓÙÈÛÛ·˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô (ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Î·È ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜). 2. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÏÔ‡ÛÈ· Â͈ÙÂÚÈ΋ ‰Ú¿ÛË. 3. N· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ¿ıÏÈ· ηٿÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ÂÚȤÏıÂÈ Ô MÂӤϷԘ. 4. N· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙË ‚·ÛÈ΋ ÏËÚÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ÛÙ. 528, Ó· ÙË Û˘Û¯ÂÙ›ÛÔ˘Ó Ì ÙËÓ ÏËÚÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ÛÙ›¯Ô˘ 482 Î·È Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙÔÓ ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi Ù˘ ÚfiÏÔ.

™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. E›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ù˘ °ÂÚfiÓÙÈÛÛ·˜ Ó· ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÈ ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ·fi ÙËÓ A›Á˘ÙÔ. A˘Ùfi Â›Ó·È ¤Ó· ÌÔÙ›‚Ô Ô˘ Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È Î·È ÙÔÓ›˙ÂÈ fi¯È ÙfiÛÔ ÙËÓ ·ÁÚÈfiÙËÙ· Î·È ÙÔÓ ·ÔÏ›ÙÈÛÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ AÈÁ˘Ù›ˆÓ, fiÛÔ ÙË ÌÂÁ¿ÏË ·Á¿Ë ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ EϤÓË Î·È ÙÔÓ Êfi‚Ô Ì‹ˆ˜ ÙËÓ ··Á¿ÁÂÈ Î·Ó›˜. K·È Ë EϤÓË Ù‹ÚËÛ ·ÚfiÌÔÈ· ÛÙ¿ÛË ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ T‡ÎÚÔ (ÛÙ. 178 Î.Â.) Î·È ÙÔ ›‰ÈÔ ı· οÓÂÈ ·ÚÁfiÙÂÚ·, fiÙ·Ó ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙÔÓ MÂӤϷÔ.

BIB§IO KA£H°HTH

59

2. AÍÈÔÛËÌ›ˆÙ˜ Â›Ó·È ÔÈ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ: ·) Ë ·˘ÛÙËÚ‹ ÛÙ¿ÛË Ù˘ °ÂÚfiÓÙÈÛÛ·˜ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ·ÓÙÈÙ›ıÂÙ·È ÛÙËÓ ˘Ô¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·ÓÔ¯‹ Ô˘ ‰Â›¯ÓÂÈ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ Î·È ‚) ÙÔ ÚfiÙÂÚÔ ‚·ÛÈÏÈÎfi ÌÂÁ·ÏÂ›Ô ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ·ÓÙÈÙ›ıÂÙ·È ÛÙËÓ ¿ıÏÈ· ηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ Â·›ÙË ÛÙËÓ ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÒÚ·. 3. H ÏËÚÔÊÔÚ›· Ô˘ ‰›ÓÂÈ Ë °ÂÚfiÓÙÈÛÛ· ÛÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ EϤÓ˘ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ (ÛÙ. 528) ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ¤ÓÙÔÓ· ÙÔ ÌÔÙ›‚Ô ÙÔ˘ «ÂȉÒÏÔ˘» Î·È ÂÚÈϤÎÂÈ ÙË ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË. O MÂӤϷԘ ÂÚȤگÂÙ·È Û ۇÁ¯˘ÛË Î·È ‰Â ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÔÈ· Â›Ó·È Ë Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ EϤÓË. O ÔÈËÙ‹˜ Ú¤ÂÈ Ó· ηÙ¢ı‡ÓÂÈ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÛÙËÓ Ù·‡ÙÈÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ÚÔÛÒˆÓ Î·È ÙË Ï‡ÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜. ñ ™Ù. 495: O E˘ÚÈ›‰Ë˜ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Â¤ÏÂÍ Á˘Ó·›Î· ·ÓÙ› ÁÈ· ¿Ó‰Ú· ·) ÂÂȉ‹ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ Â›Ó·È ÈÔ Â˘·›ÛıËÙ˜, ÈÔ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈΤ˜ Î·È ÈÔ ‰ÂÈϤ˜ Î·È ‚) ÂÂȉ‹ ‹ıÂÏ ӷ ʤÚÂÈ Û ۇÁÎÚÔ˘ÛË ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô Ì ÌÈ· Á˘Ó·›Î· Î·È Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÈÔ ¤ÓÙÔÓË ÙËÓ ·ıÏÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ÂÚȤÏıÂÈ. A˜ ÛËÌÂȈı› ˆ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· ¤Ó·˜ ˘ËÚ¤Ù˘ ÙÔÏÌ¿ Ó· ˘„ÒÛÂÈ ÙÔ ·Ó¿ÛÙËÌ¿ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ £ÂÔÎχÌÂÓÔ (ÛÙ. 1787 Î.Â) ñ ™Ù. 526: E›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ ˆ˜ Ë EϤÓË ·ÔÛÈÒËÛ ÛÙÔÓ T‡ÎÚÔ ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ ÛÎÔÙÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ Ô˘ ÂÈÛΤÙÔÓÙ·È ÙËÓ A›Á˘ÙÔ, fiÙ·Ó ÙÔ˘˜ Û˘ÏÏ¿‚ÂÈ, ÁÈ· Ó· ÌËÓ ·Ôηχ„ÂÈ Û’ ·˘ÙfiÓ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ Û’ ·˘Ù‹. H ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ı· ¤‰ÈÓ ÌÈ· ¿ÏÏË ÙÚÔ‹ ÛÙÔÓ Ì‡ıÔ Ô˘ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ‰ÂÓ ÂÈı˘ÌÔ‡ÛÂ. Ë

3 ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 542-575) 1. N· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙÔ˘ MÂÓ¤Ï·Ô˘ (ÂÈÔÏ·ÈfiÙËÙ· – ·Ê¤ÏÂÈ·), fiˆ˜ ·˘Ùfi ‰È·ÁÚ¿ÊÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ ‹Ú ·fi ÙË °ÂÚfiÓÙÈÛÛ·. 2. N· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Ì ٷ ÔÔ›· Ô MÂӤϷԘ ‰ÈηÈÔÏÔÁ› ÙËÓ ·fiÊ·Û‹ ÙÔ˘ Ó· ·Ú·Ì›ÓÂÈ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ. 3. N· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›· ÂΛӷ Ô˘ Ù·˘Ù›˙Ô˘Ó ÙËÓ EϤÓË Ù˘ AÈÁ‡ÙÔ˘ Ì ÙËÓ EϤÓË Ù˘ TÚÔ›·˜. 4. N· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó, ÂӉ¯Ô̤ӈ˜, Ó· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ÁÂÏÔÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘. 5. N· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙȘ ÁÓˆÌÈΤ˜ ÊÚ¿ÛÂȘ Î·È Ó· Û¯ÔÏÈ¿ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó.

60

EYPI¶I¢H, E§ENH

™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. O MÂӤϷԘ ·ÍÈÔÏÔÁ› ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ÙÔ˘ ¤‰ˆÛÂ Ë °ÂÚfiÓÙÈÛÛ· ÛÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÛÎËÓ‹, fiÙÈ ‰ËÏ. ˙ÂÈ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ ÌÈ· EϤÓË Ô˘ ηٿÁÂÙ·È ·fi ÙË ™¿ÚÙË, fiÙÈ Â›Ó·È ÎfiÚË ÙÔ˘ ¢›· ‹ ÙÔ˘ T˘Ó‰¿Úˆ, fiÙÈ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ TÚÔ›·. ¢ÂÓ ·Ê·ÈÚ› Ô‡Ù ÚÔÛı¤ÙÂÈ Ù›ÔÙ Û fiÛ· ¿ÎÔ˘ÛÂ. 2. O ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô MÂӤϷԘ ·Ó·Ï‡ÂÈ Î·È ·ÍÈÔÏÔÁ› ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ‹Ú ̷ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÙËÓ ·Ê¤ÏÂÈ¿ ÙÔ˘, ÙËÓ ·ÏÔ˚ÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÂÈÔÏ·ÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘. EÓÒ fiÏ· Ù· ÛÙÔȯ›· Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ EϤÓË ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ, ·˘Ùfi˜ Ù· ·ÔÚÚ›ÙÂÈ ¯ˆÚ›˜ ¤ÏÂÁ¯Ô Î·È ¤Ú¢ӷ. H Dale ·Ú·ÙËÚ› ˆ˜ «Ë ·Ó¿Ï˘ÛË Ô˘ οÓÂÈ Ô MÂӤϷԘ ‰ÂÓ ÎÚ›ÓÂÙ·È ÈηÓÔÔÈËÙÈ΋. A˘Ùfi Ô‰‹ÁËÛ ÔÏÏÔ‡˜ Ó· ÂÍÔ‚ÂÏ›ÛÔ˘Ó Î¿ÔÈÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ ‹ Ó· ÙÔ˘˜ ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó ÁÈ· Ó· ηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÙË ÛΤ„Ë ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ÈÔ ÏÔÁÈ΋. ŸÌˆ˜ ÔÈ ·ÏÏ·Á¤˜ ·˘Ù¤˜ ÚÔοÏÂÛ·Ó Ó¤· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·. °ÂÓÈο, ηÓ›˜ ‰ÂÓ ÂÚÈ̤ÓÂÈ ·fi ¤Ó·Ó ÙÚ·ÁÈÎfi ‹Úˆ· Ó· ÛΤÙÂÙ·È ÙfiÛÔ ÂÈfiÏ·È· Î·È Ó· ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏÔ˜ Î·È ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÎÏ‹ÛÛÂÙ·È Î·Ó›˜ ÁÈ· ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· Û‡ÌÙˆÛË. ¶¿ÓÙˆ˜ Ë ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Í¤ÓË Ì ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙÔ˘. K·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ·˘Ùfi˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ‚Ú·‰‡ÓÔ˘˜ Î·È ·‰˘Ó·Ù› Ó· ηٷÛÙÚÒÛÂÈ ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ Ê˘Á‹˜. H EϤÓË ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ÂÍ·¿ÙËÛ˘ ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘». ÿÛˆ˜ Ë ÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Â›Ó·È ÂÓ·ÚÌÔÓÈṲ̂ÓË Ì ÙËÓ ¿ıÏÈ· ηٿÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È. H ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ Ô MÂӤϷԘ Ó· ·ÔÚÚ›„ÂÈ ÙËÓ ÚÔÂȉÔÔ›ËÛË Ù˘ °ÂÚfiÓÙÈÛÛ·˜. 3. OÈ ÂÈfiϷȘ ÛΤ„ÂȘ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ·ÏÏ¿ Î·È Ë ‰ÂÈÏ›· Ô˘ ÙÔÓ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ‰Â Û˘ÌʈÓÔ‡Ó Ì ÙÔÓ Ï·ÌÚfi ·Ú¯ËÁfi Ù˘ TÚˆÈ΋˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›·˜. ŒÙÛÈ ÌÂÚÈÎÔ› ıˆÚÔ‡Ó fiÙÈ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ Â‰Ò ÁÂÏÔÈÔÔÈ› ÙÔÓ ‹Úˆ·. £· ÌÔÚÔ‡Û fï˜ οÔÈÔ˜ Ó· ıˆڋÛÂÈ ˆ˜ fiÏ· ·˘Ù¿ ·ÔÛÎÔÔ‡Ó ÛÙÔ Ó· ˘ÔÁÚ·ÌÌ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ıÏÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘. MÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ÂÚ›ÙˆÛË Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ηٿÏËÍË Û˘Ó·ÓÙԇ̠ÛÙÔÓ \OιδÝποδα Tàραννο ÙÔ˘ ™ÔÊÔÎÏ‹. EΛ Ô Oȉ›Ô˘˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ ·Ó ¤Ó·˜ ÊfiÓÔ˜ Ô˘ ‰È¤Ú·Í ٷ˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙÔÓ ÊfiÓÔ Ô˘ ÛÙÔ›¯ÈÛ ÙË ˙ˆ‹ ÛÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ £‹‚·˜ Î·È ·Ù¤Ú· ÙÔ˘. ZËÙ¿, ÏÔÈfiÓ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·fi ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÙfiÔ, ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ ÙÔ˘ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜, ÁÈ· ÙËÓ ËÏÈΛ· ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Î·È ÙË Û‡ÓıÂÛË Ù˘ Û˘Óԉ›·˜ ÙÔ˘ (ÛÙ. 729-793). ¢È·ÈÛÙÒÓÂÈ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ Ù·‡ÙÈÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÙˆÓ ‰˘Ô ÊfiÓˆÓ Î·È ·ÓÙȉڿ ϤÁÔÓÙ·˜«αŒα…, τÀδ’ ›δη διαφα탻 (ÛÙ. 754). O MÂӤϷԘ ·ÓÙȉڿ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο Î·È ‰¤¯ÂÙ·È fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Û‡ÌÙˆÛË.

BIB§IO KA£H°HTH

61

E¶I¶APO¢O™ (ÛÙ. 576-587) – Bã E¶EI™O¢IO 1Ë ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 576-658) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ Ô˘ ÂÈʤÚÂÈ ÛÙË ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË Ë ÏËÚÔÊÔÚ›· Ù˘ £ÂÔÓfi˘ fiÙÈ Ô MÂӤϷԘ ˙ÂÈ. 2. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ·Ú¤¯ÂÈ Ô XÔÚfi˜ Î·È ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ‰›ÓÂÈ Ë ›‰È· Ë EϤÓË. 3. N· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙȘ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈΤ˜ ÌÂÙ·ÙÒÛÂȘ Ù˘ EϤÓ˘ Î·È Ù· ·›ÙÈ· Ô˘ ÙȘ ÚÔηÏÔ‡Ó. 4. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙËÓ ÚÒÙË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË (ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ·fi ÙËÓ EϤÓË) Î·È Ó· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ·˘Ù‹ ·fi ÙËÓ ¿Ô„Ë Ù˘ ‰Ú·Ì·ÙÈ΋˜ Ù¯ÓÈ΋˜. 5. N· Û¯ÔÏÈ¿ÛÔ˘Ó ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ EϤÓË Î·È Ó· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›· ¿Óˆ ÛÙ· ÔÔ›· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ·˘Ù‹. 6. N· ‚ÚÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ fi„Ë ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. O XÔÚfi˜ ÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È ÚÒÙÔ˜ ÛÙËÓ ÔÚ¯‹ÛÙÚ· Î·È ‰›ÓÂÈ Û ÁÂÓÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜ ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛÂ Ë £ÂÔÓfiË. O MÂӤϷԘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÎÚ˘Ì̤ÓÔ˜ ›Ûˆ ·fi ÙÔÓ Ù¿ÊÔ ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ¤· Î·È Â›Ó·È ÂÚ›ÂÚÁÔ ˆ˜ ·˘Ùfi˜ ‰ÂÓ ·ÓÙȉڿ ÛÙË ÌÓ›· ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙ· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ ˘¤ÊÂÚÂ. H EϤÓË ‰›ÓÂÈ Î¿ÔȘ ÚfiÛıÂÙ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜: ·) fiÙÈ Ô MÂӤϷԘ ¤¯ÂÈ Ûˆı› Ì οÔÈÔ˘˜ Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘˜ ÙÔ˘ Î·È ‚) fiÙÈ, fiÙ·Ó ÙÂÏÂÈÒÛÔ˘Ó Ù· ‚¿Û·Ó¿ ÙÔ˘, ı· Êı¿ÛÂÈ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ (ÙÚ·ÁÈ΋ ÂÈÚˆÓ›· – ·˘Ùfi˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ‰›Ï· Ù˘). 2. H EοÙË ‹Ù·Ó ı¿ Ì ̷ÁÈΤ˜ ȉÈfiÙËÙ˜. H M‹‰ÂÈ· ·fi ·˘Ù‹ ‰È‰¿¯ÙËΠÙË Ì·ÁÈ΋ Ù¤¯ÓË. ™ÙÔÓ OÌËÚÈÎfi ­Yµνον εŒσ ∆ܵητρα (I) ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ Ô·‰fi˜ Ù˘ ¶ÂÚÛÂÊfiÓ˘, ÂÓÒ Ô B·Î¯˘Ï›‰Ë˜ ÙË ıˆÚ› ÎfiÚË Ù˘ N‡¯Ù·˜. ¶¤Ú· ·fi ·˘Ù¿ Ë EοÙË Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙË ™ÂÏ‹ÓË Î·È Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ¿ Ù˘ ıˆÚÂ›Ù·È ÎfiÚË Ù˘ §ËÙÒ˜. ™ÙȘ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÂÈÎÔÓ›˙ÂÙ·È Ó· ÎÚ·Ù¿ ‰¿‰·, Ó· ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›Ù·È ·fi Û·ÏÔ˘˜ Î·È Á˘Ó·›Î˜ Ô˘ ÂÓÛ·ÚÎÒÓÔ˘Ó ‰È¿ÊÔÚ· Ó‡̷ٷ Î·È ÚÔηÏÔ‡Ó ÙÚfiÌÔ. EÌÊ·ÓÈ˙fiÙ·Ó Û ÛÙ·˘ÚÔ‰ÚfiÌÈ· Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ÏÂÁfiÙ·Ó Tριοδ…τισ Î·È \EνοδÝα. ™Â ·˘Ù¿ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ¤ÛÙËÓ·Ó ‚ˆÌÔ‡˜ ÁÈ· ¯¿ÚË Ù˘. 3. H ÛÎËÓ‹ Ù˘ ÚÒÙ˘ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘, ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ·fi ÙËÓ EϤÓË, ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Û ÙÚ›· ÛÙÔȯ›·: ·) ÙËÓ ÔÌÔÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ Ë EϤÓË ¤¯ÂÈ ÌÚÔÛÙ¿ Ù˘ Ì ÙÔÓ MÂӤϷÔ, ‚) ÙËÓ ÔÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ fiÙÈ ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô MÂӤϷԘ ηÈ

62

EYPI¶I¢H, E§ENH

Á) ÙËÓ ÏËÚÔÊÔÚ›· Ô˘ ¤‰ˆÛÂ Ë £ÂÔÓfiË fiÙÈ Ô MÂӤϷԘ ı· Êı¿ÛÂÈ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ. H ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ıˆÚÂ›Ù·È Î¿ˆ˜ ‚È·ÛÙÈ΋ Î·È ¿Ù¯ÓË Î·È Ë ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Ù˘ EϤÓ˘ οˆ˜ ¯ÏÈ·Ú‹ Î·È „˘¯Ú‹. H EϤÓË ÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙË ÛÎËÓ‹ ¯·ÚÔ‡ÌÂÓË Î·È Â˘Ù˘¯ÈṲ̂ÓË ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ Â˘¯¿ÚÈÛÙˆÓ Âȉ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ‹Ú ·fi ÙË £ÂÔÓfiË. H ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Î·È Ë ·ÚÂÚÌËÓ›· ÙˆÓ ÚÔı¤ÛÂÒÓ ÙÔ˘ Ù˘ ÚÔηÏÔ‡Ó ÙÚfiÌÔ Î·È Êfi‚Ô. H ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ¿ÏÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ¢¯¿ÚÈÛÙ· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· Ô˘ ÌÂÈÒÓÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Ó· ‰Â¯Ù› fiÙÈ ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ÙËÓ EϤÓË. OÈ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈΤ˜ ·˘Ù¤˜ ÌÂÙ·ÙÒÛÂȘ ÂÓÙ›ÓÔ˘Ó ÙË ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· Î·È ÙÔÓ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÙÚ·ÁÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ËÚˆ›‰·˜. ñ ™Ù. 578-9: O MÂӤϷԘ ·ÎÔ‡ÂÈ Ó· Á›ÓÂÙ·È ÏfiÁÔ˜ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ Î·È ÙȘ ÂÚÈ¤ÙÂȤ˜ ÙÔ˘ ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ·ÓÙȉڿ. TÔ‡ÙÔ ÌÔÚ› Ó· ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙË ı¤ÏËÛ‹ ÙÔ˘ Ó· ‚‚·Èˆı› ÂÚ› Ù›ÓÔ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È. MÂÙ¿ ÙËÓ ÚÔÂȉÔÔ›ËÛË Ù˘ °ÂÚfiÓÙÈÛÛ·˜ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·˘Ùfi˜ Ó· Â›Ó·È ÚÔÛÂÎÙÈÎfi˜ Î·È Û˘ÁÎÚ·ÙË̤ÓÔ˜. AÛÊ·ÏÒ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÌÂıfi‰Â˘Û Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙË ÛÎËÓ‹, ÁÈ· Ó· ‰ÒÛÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙËÓ EϤÓË Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù¿ Ù˘ ÚÈÓ ·ÓÙÈÎÚ›ÛÂÈ ÙÔÓ MÂӤϷÔ. ñ ™Ù. 596-7: O E˘ÚÈ›‰Ë˜ οÓÂÈ ÙËÓ EϤÓË Ó· ÌËÓ ¤¯ÂÈ Ì¿ıÂÈ ·fi ÙË £ÂÔÓfiË ÙÈ ı· Û˘Ì‚Â› ÛÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¿ÊÈÍ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ. E›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ ˆ˜ ·˘Ùfi Â›Ó·È Û˘ÓÂȉËÙ‹ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹. H ¿ÁÓÔÈ· Ù˘ EϤÓ˘ ÎÚ·Ù› ¤ÓÙÔÓÔ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ı·ÙÒÓ Î·È ÙË ‰È΋ Ù˘ ·ÁˆÓ›·. ŸÛ· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ı· ‹Ù·Ó ¯ˆÚ›˜ ÓfiËÌ·, ·Ó Ë EϤÓË ÁÓÒÚÈ˙ ÙËÓ Ù‡¯Ë ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ·fi ÙÒÚ·. ñ ™Ù. 616: O Ù¿ÊÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ¤· ‰ÂÓ Â›Ó·È ¤Ó· Û˘Ì‚·ÙÈÎfi ÛÎËÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô. EÈÙÂÏ› ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜: ·) ¢Â›¯ÓÂÈ ÙÔÓ Û‚·ÛÌfi Ô˘ ÙÚ¤ÊÂÈ Ô £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘, ‚) AÔÙÂÏ› ¿Û˘ÏÔ ÁÈ· ÙËÓ EϤÓË Î·È Î·Ù·Ê‡ÁÈfi Ù˘ ÛÙȘ ‰‡ÛÎÔϘ ÛÙÈÁ̤˜ Î·È Á) ¢›ÓÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙ· ÚfiÛˆ· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ó· ÎÚ˘ÊÙÔ‡Ó, fiÙ·Ó ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È. ñ ™Ù. 629: O MÂӤϷԘ ‰Â ‰¤¯ÂÙ·È fiÙÈ Ë Á˘Ó·›Î· Ô˘ ‚ϤÂÈ Â›Ó·È Ë EϤÓË. T· ÛÙÔȯ›· Ù· ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ ÙÔ˘ ·˘Ùfi˜ ¤ÈÓ·È ·) Ë ÔÌÔÈfiÙËÙ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ Ì ÙËÓ EϤÓË, ‚) Ë ÔÌÔÏÔÁ›· Ù˘ fiÙÈ ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ë EϤÓË, Á) Ë Ì·ÚÙ˘Ú›· Ù˘ °ÂÚfiÓÙÈÛÛ·˜ fiÙÈ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë EϤÓË ·fi ÙË ™¿ÚÙË, Ë ÎfiÚË ÙÔ˘ ¢›·-T˘Ó‰¿Úˆ Î·È Ë Á˘Ó·›Î· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔÓ TÚˆÈÎfi fiÏÂÌÔ. O MÂӤϷԘ ·ÔÚÚ›ÙÂÈ fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ÛÙÔȯ›·. B¤‚·È·, ÌÔÚ› Ô MÂӤϷԘ Ó· ¤¯ÂÈ ˘ÔʤÚÂÈ ÔÏÏ¿ Î·È Ó· ÌËÓ ÂÌÈÛÙ‡ÂÙ·È Î·Ó¤Ó· ‹ ·ÎfiÌË ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÌËÓ ÌÔÚ› Ó· ÈÛÙ¤„ÂÈ fiÙÈ Ë EϤÓË Ô˘ ¤ÊÂÚ ̷˙› ÙÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë Ú·ÁÌ·ÙÈ΋, ·ÏÏ¿ ÁÂÓÈο Ë ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ‰Â Ê·›ÓÂÙ·È ÏÔÁÈ΋ Î·È Ê˘ÛÈ΋. AÛÊ·ÏÒ˜ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ÌÂıԉ‡ÂÈ ¤ÙÛÈ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, ÁÈ· Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÙËÓ ÎÔڇʈÛË

BIB§IO KA£H°HTH

63

Ù˘ ‰Ú·Ì·ÙÈ΋˜ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·˜ Ì ÙË ÛÎËÓ‹ Ì ÙÔÓ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›. E›Ó·È Î·È ·˘Ùfi ¤Ó· ‰Â›ÁÌ· Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë.

B’ E¶EI™O¢IO 2Ë ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 659-723) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘ Aã Î·È ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ô˘ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘ (ÂÓfiÙËÙ· ÙfiÔ˘). 2. N· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ «ÂȉÒÏÔ˘» Î·È ÙË ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ÏfiÁˆÓ ÙÔ˘. 3. N· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ Ù¯ÓÈ΋ Ù˘ ‚ã ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘ (Ù˘ EϤÓ˘ ·fi ÙÔÓ MÂӤϷÔ). 4. N· ‚ÈÒÛÔ˘Ó ÙË Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË ÙfiÛÔ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ fiÛÔ Î·È Ù˘ EϤÓ˘. 5. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙȘ ÛÎËÓÔıÂÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. H ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·fi ÙËÓ «ÂÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÙfiÔ˘». AÊÔ‡ ÙÔ ÛÎËÓÈÎfi ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ, Ô ÔÈËÙ‹˜ ·Ó·Áο˙ÂÙ·È Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙÔÓ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ, ÁÈ· Ó· ÌÂٷʤÚÂÈ ÛÙÔ˘˜ ı·٤˜ Î·È Ù· ÚfiÛˆ· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ fiÛ· ‰È·‰Ú·Ì·Ù›ÛÙËÎ·Ó ÛÙË ÛËÏÈ¿. H Dale ·Ú·ÙËÚ› Û¯ÂÙÈο (Û¯. ÛÙ. 597): «Ô ÁÂÚÔ-˘ËÚ¤Ù˘ ÛÙ·Ì·Ù¿ ·˘ÙfiÓ (ÂÓÓ. ÙÔÓ MÂӤϷÔ) Ô˘ ʇÁÂÈ. «AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜» ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô ÈÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ˜ Ù›ÙÏÔ˜ ηıfiÛÔÓ ¿ÁÁÂÏÔ˜ ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· Â›Ó·È ¤Ó·˜ Ù¯ÓÈÎfi˜ fiÚÔ˜ ÁÈ· ¤Ó·Ó ÂȉÈÎfi Ù‡Ô ÚÂfiÚÙÂÚ Ô˘ Âȉ¤¯ÂÙ·È ¤Ó·Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi Î·È ·Ê‹ÓÂÈ ÙË ÛÎËÓ‹ ÌfiÏȘ ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂÈ ÙËÓ Â›‰ËÛË Ô˘ ÌÂٷʤÚÂÈ Î·È ÂÎÏËÚÒÛÂÈ ÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘». 2. O AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ ‰ÂÓ ·ÔηχÙÂÈ ·Ì¤Ûˆ˜ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ù˘ ¿ÊÈÍ‹˜ ÙÔ˘. ¶ÚÔËÁÂ›Ù·È ¤Ó·˜ ‚Ú·¯‡˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ÈηÓfi˜ Ó· ÂÍ¿„ÂÈ ÙËÓ ÂÚȤÚÁÂÈ· ÙˆÓ ı·ÙÒÓ Î·È Ó· ÎÏÈÌ·ÎÒÛÂÈ ÙËÓ ·ÁˆÓ›· ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙË ÛÎËÓ‹. H Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘, ÚÔÛ·ÚÌÔṲ̂ÓË ÛÙÔ ‹ıÔ˜ ÙÔ˘ (·ÏÔ˚Îfi˜ Î·È Êχ·ÚÔ˜) ı˘Ì›˙ÂÈ ·Ó¿ÏÔÁÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ ™ÔÊÔÎÏ‹. ¶‚. ÙÔÓ Ê‡Ï·Î· ÛÙËÓ \AντιγÞνη (ÛÙ. 224 Î.Â). 3. K·Ïfi Â›Ó·È Ó· Á›ÓÂÈ Î¿ÔÈ· ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ȉ¤·˜ ÙÔ˘ «ÂȉÒÏÔ˘». H ȉ¤· ·˘Ù‹ ÛÙ‹ÚÈÍ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ̤¯ÚÈ ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌ›Ô. H ȉ¤· ÙÔ˘ «ÂȉÒÏÔ˘» ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› fiˆ˜ ÙÔ fiÓÂÈÚÔ ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ. EΛ, fiÙ·Ó ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È fiÙÈ ÙÔ fiÓÂÈÚÔ ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô Ë IÊÈÁ¤ÓÂÈ· Û˘Ì¤Ú·Ó ˆ˜ Ô OÚ¤ÛÙ˘ Â›Ó·È ÓÂÎÚfi˜ ÂÈÓ·È ·Ó·ÏËı¤˜, Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ÂÈÓÔ› οÔÈÔ ¿ÏÏÔ ÛÙÔȯ›Ô, ÁÈ· Ó· ÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙÔÓ Ì‡ıÔ. E‰Ò, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ˆ˜ Ë EϤÓË Ù˘

64

EYPI¶I¢H, E§ENH

TÚÔ›·˜ ‹Ù·Ó «Â›‰ˆÏÔ», ÓÂʤÏË, ÛÎÈ¿, ÙÔ ÌÔÙ›‚Ô ÙÔ˘ «ÂȉÒÏÔ˘» ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ È· Î·È Ó· ÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ. 4. H ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ EϤÓ˘ ·fi ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ‰Â ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙÔ˘ OÚ¤ÛÙË ·fi ÙËÓ IÊÈÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ. EΛ Ë IÊÈÁ¤ÓÂÈ·, ÁÈ· Ó· ‚‚·Èˆı› ÁÈ· ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙÔ˘ OÚ¤ÛÙË, ˙ËÙ¿ ·ԉ›ÍÂȘ ·fi ÚÔÛˆÈο ÔÈÎÔÁÂÓÂȷο ÛÙÔȯ›· Î·È ÎÂÈÌ‹ÏÈ· Î·È ¤ÙÛÈ ›ıÂÙ·È. K·È Â‰Ò Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Â›Ó·È «ÂÔÈË̤ÓË» ·fi ÙÔÓ ÔÈËÙ‹. ¢ÂÓ ·ÔÚÚ¤ÂÈ Ì ÙÚfiÔ Ê˘ÛÈÎfi ·fi ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ. °È’ ·˘Ùfi ıˆÚÂ›Ù·È Î¿ˆ˜ ¿ÎÔÌ„Ë Î·È ¿Ù¯ÓË. 5. AÍ›˙ÂÈ Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÙȘ ÂΉËÏÒÛÂȘ ¯·Ú¿˜ Î·È Â˘Ù˘¯›·˜ ÙˆÓ ‰‡Ô Û˘˙‡ÁˆÓ. K·È ÔÈ ‰‡Ô Û˘ÌÂÚÈʤÚÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Î·È ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· Ì ٷ ›‰È· ÏfiÁÈ·. M ·ÓÔÌÔÈfiÙ˘Ô ÙÚfiÔ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· ÙÔ˘˜ Ô OÚ¤ÛÙ˘ Î·È Ë IÊÈÁ¤ÓÂÈ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ. O X·Ù˙Ë·Ó¤ÛÙ˘ (Û. 305) Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ: ™ÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ ... ¤¯Ô˘Ì ÙÔ Û˘ÁÎÈÓËÛÈ·Îfi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ Ù˘ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘. MÔÏÔÓfiÙÈ Ë ÛÎËÓ‹ ·˘Ù‹ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ï˘ÚÈÎÔ‡˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ – ΢ڛˆ˜ ‰Ô¯ÌÈ·ÎÔ‡˜ – ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› Ï˘ÚÈ΋. EÍ¿ÏÏÔ˘ fiÏÔ˜ Ô Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎfi˜ ·˘Ùfi˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ Â›Ó·È ·ÛÙÚÔÊÈÎfi˜.H EϤÓË ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÛÙ¿ ÙË ‰˘Ó·Ù‹ Û˘ÁΛÓËÛË Ô˘ ÙË ‰ÔÓ›, Û ÛÙ›¯Ô˘˜ Ï˘ÚÈÎÔ‡˜ ‰Ô¯ÌÈ·ÎÔ‡˜, ÂÓÒ Ô MÂӤϷԘ, Û˘ÁÎÚ·ÙË̤ÓÔ˜, ··ÓÙ¿ ÛÙË Û˘ÁÎÈÓËÛȷ΋ ÔÚÌ‹ Ù˘ EϤÓ˘ Ì ȷ̂ÈÎÔ‡˜ ÙÚÈ̤ÙÚÔ˘˜. AÓ¿ÏÔÁË ÛÎËÓ‹ ËÌÈÏ˘ÚÈ΋ ¯ˆÚ›˜ ÛÙÚÔʤ˜ ¤¯Ô˘Ì ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ, 827-899, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ·‰ÂÏÊÒÓ, ηıÒ˜ Î·È ÛÙÔÓ ˜Iωνα, 1437-1509, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÌËÙ¤Ú·˜-KÚ¤Ô˘Û·˜ Î·È ÁÈÔ˘-ÿˆÓ·.». ñ ™Ù. 681: H ÂÈÎfiÓ· Ù˘ EϤÓ˘ Ô˘ ʇÁÂÈ ÛÙÔÓ ·Èı¤Ú· Â›Ó·È Ôχ ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋. K·È Ë IÊÈÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ÚfiÏÔÁÔ Ó· Ô‰ËÁÂ›Ù·È ‰È· ̤ÛÔ˘ ÙÔ˘ ·Èı¤Ú· ·fi ÙËÓ ÕÚÙÂÌË ÛÙË ¯ÒÚ· ÙˆÓ T·‡ÚˆÓ. O ¢ı‡˜ ÏfiÁÔ˜ ηıÈÛÙ¿ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÈÔ ˙ˆÓÙ·Ó‹ Î·È ·Ú·ÛÙ·ÙÈ΋. T· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ «ÂȉÒÏÔ˘» ÙÔÓ›˙Ô˘Ó: ·) ˆ˜ ·˘Ùfi ˘‹ÚÍ fiÚÁ·ÓÔ Î·È Ì¤ÛÔ ÁÈ· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÈı˘Ì›·˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ, ‚) ˆ˜ Ô TÚˆÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜ ¤ÁÈÓ ÁÈ· ¤Ó· ›‰ˆÏÔ, ÁÈ· ÌÈ· ÛÎÈ¿ (¤ÌÌÂÛË Î·Ù·‰›ÎË ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘) Î·È Á) ˆ˜ Ë EϤÓË ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛË Ì fiÛ· Ù˘ ·Ô‰›‰Ô˘Ó (·ÔηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ËÚˆ›‰·˜). H ÛÎËÓ‹ ·˘Ù‹ ·Ó·Î·Ï› ·ÚfiÌÔȘ ·fi ÙËÓ \IλιÀδα Î·È ÙËÓ \Oδàσσεια ÙÔ˘ OÌ‹ÚÔ˘ Î·È Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙȘ ÏÂÁfiÌÂÓ˜ «ıÂ˚Τ˜ ÂÈÊ¿ÓÂȘ» Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÈÏ›·. ¶¿ÓÙˆ˜, ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜ Ô ıÂfi˜ ηχÙÂÙ·È ·fi ÔÌ›¯ÏË Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ Ô˘ ı¤ÏÂÈ (BÏ. \IλιÀδα O 247, 266, 307), fiÔ˘ Ô AfiÏÏˆÓ ·ÔηχÙÂÙ·È ÛÙÔÓ ŒÎÙÔÚ· Î·Ï˘ÙfiÌÂÓÔ˜ ·fi Û‡ÓÓÂ-

BIB§IO KA£H°HTH

65

ÊÔ (BÏ. EϤÓË I. K·ÎÚȉ‹, H ‰È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ ÔÌËÚÈÎÒÓ ÂÒÓ, (‚È‚Ï›Ô Î·ıËÁËÙ‹), ÂΉ. ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ IÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘, Û. 296-298). ñ ™Ù. 667: Ë ÏËÚÔÊÔÚ›· Â›Ó·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈ΋, ÁÈ·Ù› χÓÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ Ô MÂӤϷԘ Î·È ÙÔÓ ¤Î·Ó ӷ ·ÔʇÁÂÈ ÙËÓ EϤÓË ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÚÒÙË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË. H ÏËÚÔÊÔÚ›· ·˘Ù‹ ı· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË.

Bã E¶EI™O¢IO 2Ë ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 724-774) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ‰ÈηÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ¿ÚÓËÛË Ù˘ EϤÓ˘ Ó· ·ÊËÁËı› ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ù˘ Î·È Ó· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›, ÁÈ· Ó· ›ÛÂÈ ÙÔÓ MÂӤϷÔ. 2. N· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë EϤÓË ÚÔÛ·ı› Ó· ˘ÂÚ·Û›ÛÂÈ ÙËÓ ÙÈÌ‹ Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ¿ Ù˘. 3. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÛÙ· ÔÔ›· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ë ËÚˆ›‰· Î·È Ô˘ Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ù˘ (ÚÈÓ Î·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ú·Á‹). 4. N· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ô˘ ·›˙ÂÈ Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ Ù˘ EϤÓ˘ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ·˘Ù‹ ÛÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ Ù˘ ÙÚ·ÁÈÎfiÙËÙ·˜ Ù˘. 5. N· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ›ÛÙË Î·È ·ÊÔÛ›ˆÛË Ù˘ EϤÓ˘ ÛÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô Î·È Ó· ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÔ˘Ó ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· Ù˘ ÛÙËÓ „˘¯ÚfiÙËÙ· ÙÔ˘. 6. N· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô MÂӤϷԘ, ÌÂÙ¿ ÙÔ «Â›‰ˆÏÔ», ·ÔηıÈÛÙ¿ ÙËÓ ÙÈÌ‹ Ù˘ EϤÓ˘. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. OÈ È‰¤Â˜ Ô˘ ÂÚȤ¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÙÌ‹Ì· ·˘Ùfi (Ë ÚÔ˚ÛÙÔÚ›· Ù˘ EϤÓ˘ Î·È Ù· ‰ÂÈÓ¿ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿˜ Ù˘) ·Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ·fi ÙËÓ ›‰È· Î·È ÙÔÓ XÔÚfi. E›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi Ô MÂӤϷԘ Ó· ı¤ÏÂÈ Ó· ÂÓËÌÂÚˆı› Û¯ÂÙÈο Ì ·˘Ù¿. ¶¿ÓÙˆ˜ Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·˘Ùfi˜ ·ÓÙȉڿ Â›Ó·È Ù˘ÈÎfi˜ Î·È „˘¯Úfi˜, Û‡ÌʈÓÔ˜, ›Ûˆ˜, Ì ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÂÓfi˜ ÛÎÏËÚÔ‡ ÔÏÂÌÈÛÙ‹ (·Ó Î·È ÚÈÓ Ï›ÁÔ Â› fiÙÈ ¯‡ÓÂÈ ‰¿ÎÚ˘· ¯·Ú¿˜). K·È Ë IÊÈÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ ˙ËÙ¿ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙÔ˘ OÚ¤ÛÙË Ó· Ì¿ıÂÈ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Î·È ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤Êı·Û ÛÙË ¯ÒÚ· ÙˆÓ T·‡ÚˆÓ Î·È Ó· ÏËÚÔÊÔÚËı› ÁÈ· ÙË ÌÔ›Ú· Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿˜ ÙÔ˘˜. 2. H EϤÓË ÚÈÓ ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ‰›ÓÂÈ ÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ›ÛÂÈ ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÓfiÙËÙ¿ Ù˘, ÙËÓ ·Î¤Ú·È· ÙÈÌ‹ Ù˘ Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔ-

EYPI¶I¢H, E§ENH

66

Ú¤ÂÈ¿ Ù˘. A˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô ÈÔ ‚·ÛÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ô˘ Ú‡ıÌÈ˙ ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Ù˘ ̤¯ÚÈ ÙÒÚ·. 3. ™Ùfi¯Ô˜ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ ·˘Ù‹˜, fiÔ˘ ÂÈÎÚ·Ù› Ë ÌÂÏ·Á¯ÔÏ›· Î·È Ë ıÏ›„Ë, Â›Ó·È Ó· Á›ÓÂÈ ÌÈ· ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÛÎËÓ‹ Ù˘ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘ fiÔ˘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡ÛÂ Ë ¯·Ú¿ Î·È Ë Â˘Ù˘¯›·. 4. E‰Ò Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È fiÏ· Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÛÙÔȯÂÈÔıÂÙÔ‡Ó ÙËÓ ÙÚ·ÁÈ΋ ı¤ÛË Ù˘ EϤÓ˘: ·) fiÙÈ Î·ÎÔÏÔÁÂ›Ù·È ¯ˆÚ›˜ Ó· ÊÙ·›ÂÈ, ‚) fiÙÈ ˘‹ÚÍ fiÚÁ·ÓÔ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ıÂÒÓ Î·È ı‡Ì· Ù˘ ȉÈÔÙÚÔ›·˜ ÙÔ˘˜, Á) fiÙÈ ÚÔοÏÂÛ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ ı¤ÏÂÈ ÔÏÏ¿ ‰ÂÈÓ¿ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ Ù˘. 5. O MÂӤϷԘ ‰ÈηÈÒÓÂÈ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘ ÙËÓ EϤÓË, Ú›¯ÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔÓ ¶¿ÚË ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÁÈ· fiÛ· Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó Î·È ·Ú·‚ϤÔÓÙ·˜ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜ ·˘Ù‹, fiˆ˜ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜, ˘‹ÚÍ fiÚÁ·ÓÔ ÙˆÓ ıÂÒÓ (ÛÙ. 764-6)

Bã E¶EI™O¢IO 2Ë ™ÎËÓ‹ (755-837) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘ Î·È Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ÂÓ˘Ê·›ÓÂÈ Ûã ·˘Ùfi ÙË ‰È¿ÓÔÈ·, ÙȘ ·fi„ÂȘ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ, Î·È Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË Û¯¤ÛË Ô˘ ÙÔÓ ÂÓÒÓÂÈ Ì ÙÔÓ MÂӤϷÔ. 2. N· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ıÂfi, ÙËÓ Ù‡¯Ë, ÙÔÓ Î·Ïfi Î·È ÙÔÓ Î·Îfi ‰Ô‡ÏÔ Î·È Ó· ·ÓȯÓ‡ÛÔ˘Ó ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘˜ Ì ÙË ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË. 3. N· Û˘Û¯ÂÙ›ÛÔ˘Ó ÙÔ ÏÔ‡ÛÈÔ ÁÓˆÌÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ì ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë ˆ˜ «·fi ÛÎËÓ‹˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘» Î·È ÙË Û‡Á¯ÚÔÓ‹ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. 4. N· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙȘ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈΤ˜ ÂÓ·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘ Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÙÔ ·ÚfiÓ, ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. O AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ ·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ ·ÚfiÎÏËÙÔ˜. H Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È ·Ó¿ÏÔÁË Ì ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙÔ˘. 2. TÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Î·È Ù˘ EϤÓ˘ ‚‚·ÈÒÓÂÈ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ıÂfi Ô˘ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Â‰Ò Ì ÙËÓ T‡¯Ë. O H. Grégoire ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÙËÓ ¿Ô„Ë ˆ˜ «Ë ‰È·Ù‡ˆÛË • θεÞσ šφυ τι ποικÝλον» ‰ÂÓ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Î¿ÔÈ· ıÂÔÏÔÁÈ΋ ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙËÓ Ô˘Û›· ÙÔ˘ ıÂÔ‡, ·ÏÏ¿ ÌÈ· ÂÌÂÈÚÈ΋ ·Ï‹ıÂÈ·

BIB§IO KA£H°HTH

67

ÁÈ· ÙËÓ ·ÛÙ¿ıÂÈ· ÙˆÓ ·ÓıÚˆ›ÓˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Ù· ÔÔ›· ÂÔÙ‡ÂÈ ... ÌÈ· ÚfiÓÔÈ· ÙÚÔÌÂÚ¿ ȉÈfiÙ˘Ë». O ÛÙ›¯Ô˜ ı˘Ì›˙ÂÈ fiÛ· ϤÂÈ Ë IÊÈÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ (ÛÙ. 476-9): «τaσ τàχασ τÝσ οrδ’ ÂτÖω / τοιαÝδ’ šσονται, πÀντα γaρ τa τ‡ν θε‡ν / ‰σ ˆφανbσ ²ρπει, κοŽδbν οrδ’ οŽδεdσ κακÞν / ... “ γaρ τàχη παρÜγαγ’ ‰σ τe δυσµαθÛσ». MÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ¿Ô„Ë ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÔÈ ¢·Ó·˝‰Â˜ ÛÙȘ ^IκÛτιδεσ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘ (ÛÙ. 86-94) ÁÈ· ÙÔ ·ÓÂÍÂÚ‡ÓËÙÔ ÙˆÓ ÛΤ„ÂˆÓ Î·È ÙˆÓ ÚÔı¤ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ¢›·: «∆ιeσ ´µεροσ οŽκ / εŽθÜρατοσ ‰τàχθη· / δαυλοd γaρ πραπÝδων / δÀσκιοÝ τε τεÝνου/σιν πÞροι κατιδε…ν ™φραστοι». H ȉ¤· ÁÈ· ÙËÓ ·ÛÙ¿ıÂÈ· ÙˆÓ ·ÓıÚˆ›ÓˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ÚÔÛÊÈÏ‹˜ ÙfiÛÔ ÛÙÔ˘˜ Ï˘ÚÈÎÔ‡˜, fiÛÔ Î·È ÛÙÔ˘˜ ÙÚ·ÁÈÎÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜. BÏ. Î·È ™ÔÊÔÎÏ‹ OŒδÝπουσ Tàραννοσ ÛÙ. 1185 Î.Â. Î·È ÛÙ. 1523-30 Î·È AÚ¯›ÏÔ¯Ô˘ 74 D. 3. H ¿Ô„Ë Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ Ô AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ Â‰Ò ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰Ô‡ÏÔ˘˜ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ·˯› ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë. O E˘ÚÈ›‰Ë˜ ʤÚÂÙ·È Ì ¢Á¤ÓÂÈ· ÚÔ˜ ÙÔÓ ‰Ô‡ÏÔ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Î·È ·˘Ùfi ‰Â›¯ÓÂÈ Î·È ÙÔÓ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ ·ÓıÚˆÈÛÌfi Ô˘ ÙÔÓ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ. ™¯ÂÙÈο Ì ÙÔÓ ıÂÛÌfi Ù˘ ‰Ô˘Ï›·˜ ·˜ ¤¯Ô˘Ì ˘fi„Ë Ù· ÂÍ‹˜: ·) ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ıÂÛÌÔ‡ ·˘ÙÔ‡ ·Ú·‰¤¯ÙËÎÂ Î·È Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›·, Ô˘ ¤‰ˆÛ ÛÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· ÙÔ ·ÓıÚˆÈÛÙÈÎfi ȉÂ҉˜. O AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ (¶ÔÏÈÙÈο A 1255 ·) ϤÂÈ: «εŒσd φàσει ο” µbν ‰λεàθεροι, ο” δb δο†λοι ... τe δουλεàειν δÝκαιÞν ‰στι» Î·È ·ÔηÏ› ÙÔÓ ‰Ô‡ÏÔ «κτƒµÀ τι šµψυχον» Î·È «ργανον πρeσ τe ζƒν» (=ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ··Ú·›ÙËÙÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙˆÓ ·Ó·Áη›ˆÓ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹) (¶ÔÏÈÙÈο A 1253 ‚ 31 Î·È \HθικÀ NικοµÀχεια 1161 ‚ 4). ¢È·ÎÚ›ÓÂÈ ¿ÓÙˆ˜ Ô AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ÙÔ˘˜ ‰Ô‡ÏÔ˘˜ Û «Ê‡ÛÂÈ» Î·È Û «κατa νÞµον» (¶ÔÏÈÙÈο A 1225 · 21-31). TÔ˘˜ ‰Ô‡ÏÔ˘˜ Ù˘ ‚ã ηÙËÁÔÚ›·˜ ‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ‰¤¯ÂÙ·È Ô AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘. TfiÛÔ Ô AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ fiÛÔ Î·È Ô •ÂÓÔÊÒÓ (OŒκονοµικeσ IV 2.3) ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ˆ˜ ÔÈ ‰Ô‡ÏÔÈ Â›Ó·È ÚÔÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÁÈ· ÙȘ ¯ÂÈÚˆÓ·ÎÙÈΤ˜ – ‚¿Ó·˘Û˜ ÂÚÁ·Û›Â˜, ÂÓÒ ÔÈ ÂχıÂÚÔÈ ÚÔÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÁÈ· ÙÔÓ ıˆÚËÙÈÎfi ‚›Ô. ‚) ÛÙËÓ ·Ú¯·›· EÏÏ¿‰· ›¯·Ó ·ÎÔ˘ÛÙ› ÎËÚ‡ÁÌ·Ù· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ‰Ô˘Ï›·˜. T¤ÙÔÈ· ÎËÚ‡ÁÌ·Ù· ‹Ù·Ó ÙÔ˘ ÛÔÊÈÛÙ‹ AÓÙÈÊÒÓÙ· Ô˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙ ÙËÓ «Ê‡ÛÂÈ» ÈÛfiÙËÙ· fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ (Diels – Kranz: AÔÛ. ¶ÚÔÛˆÎÚ. II.87 B 44 ‚ 2). O •ÂÓÔÊÒÓ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ \AθηναÝων ΠολιτεÝα (I 10-12) ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ÔÈ AıËÓ·›ÔÈ Ê¤ÚÔÓÙ·Ó Ì ηÏfi ÙÚfiÔ ÛÙÔ˘˜ ‰Ô‡ÏÔ˘˜ Î·È fiÙÈ Î¿ÔÈÔÈ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÂÚÓÔ‡Û·Ó Ôχ ηϿ «µεγαλοπρεπ‡σ διαιτ‡νται». 3. ™ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ‰Ô‡ÏÔ ˘fiÎÂÈÙ·È Ë ·ÓÙ›ıÂÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ÛˆÌ·ÙÈ΋ ‰Ô˘Ï›· Î·È ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÂÏ¢ıÂÚ›·. H ÚÒÙË ‰ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÈ ÙË ‰Â‡ÙÂÚË. ¶‚. EχıÂÚÔÈ ÔÏÈÔÚÎË̤ÓÔÈ ÙÔ˘ ™ÔψÌÔ‡. I‰·ÓÈÎfi˜ Â›Ó·È Ô Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ÌÔÚÊÒÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜. AÓ¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ‰‡Ô fï˜ Ô AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÚÔÙÈÌ¿ ÙËÓ „˘¯È΋ ÂÏ¢ıÂÚ›·. H ȉ¤· ·Ó·Î·Ï› ÙÔ «δυο…ν κακο…ν προκειµÛνοιν τe µc χε…ρον âÛλτιστον». K·È Ô OÚ¤ÛÙ˘ ÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ (ÛÙ. 486-9) ϤÂÈ:

68

EYPI¶I¢H, E§ENH

οžτοι νοµÝζω σοφÞν ... Âστισ ­Aιδαν ‰γγfσ ντ’ οŒκτÝζεται σωτηρÝασ ™πελπισ · —σ δà’ ‰ξ ‘νeσ κακg συνÀπτει, µωρÝαν ÞφλισκÀνει θνÜσκει τ’ •µοÝωσ · τcν τàχην δ’ ‰€ν χρεñν» (=ÎÈ Ô‡ÙÂ Â›Ó·È ¿ÏÈ ÊÚfiÓÈÌÔ ... fiÔÈÔ˜, Û·Ó Â›Ó·È ·Ó¤ÏÈÛÙÔ Ó· ‚ÚÂÈ ÙË ÛˆÙËÚ›·, ÌÔÈÚÔÏÔÁ› ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÈÌ¿ ÙÔ˘. °È·Ù› ÛÙÔ ¤Ó· ÙÔ Î·Îfi ·˘Ùfi˜ ÊÔÚÙÒÓÂÈ ÎÈ ¿ÏÏÔ: ‰Â›¯ÓÂÙ·È ·Ó¤Ì˘·ÏÔ˜ Ì·˙› ÎÈ ÂÍ¿·ÓÙÔ˜ Âı·›ÓÂÈ. TËÓ Ù‡¯Ë ·˜ ·Ê‹ÛÔ˘Ì ...) 4. H ÂÓÙÔÏ‹ Ô˘ ‰›ÓÂÈ Ô MÂӤϷԘ ÛÙÔÓ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ Î·È Ì¤Ûˆ ·˘ÙÔ‡ ÛÙÔ˘˜ Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘˜ ÙÔ˘ ÚÔÔÈÎÔÓÔÌ› ÛÎËÓ¤˜ Ô˘ ı· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó. A˘Ùfi ‰Â›¯ÓÂÈ ÙËÓ Ù¯ÓÈ΋ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÂÈ Î¿ı ÛÎËÓ‹. 5. I‰È·›ÙÂÚË ÚÔÛÔ¯‹ Ú¤ÂÈ Ó· ‰Ôı› ÛÙȘ ·fi„ÂȘ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Ô AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì¿ÓÙÂȘ. AÛÊ·ÏÒ˜ ̤ۈ ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘ ÌÈÏ¿ Ô ÔÈËÙ‹˜. A˜ ÏËÊıÔ‡Ó ˘fi„Ë Ù· ÂÍ‹˜: ·) OÈ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘ ÁÈ· ÙË ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ Ì·ÓÙÈ΋˜ ·Ó·Î·ÏÔ‡Ó ÛÙË ÌÓ‹ÌË fiÛ· ϤÁÔÓÙ·È ÛÙËÓ \HλÛκτρα ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë (ÛÙ. 400): «âροτ‡ν δb µαντικcν χαÝρειν ‰‡» Î·È ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ: «²ν δb λυπε…ται µÞνον, / Âσ οŽκ ™φρων Ÿν µÀντεων πεισθεdσ λÞγοισ / λωλεν» (=¤Ó· ÌfiÓÔ ˆÛÙfiÛÔ Ï‡Ë ÌÔ˘ ÚÔÍÂÓ›, ˆ˜ ¯¿ıËΠοÔÈÔ˜ Ô˘ ¿ÎÔ˘Û ٷ ÏfiÁÈ· Ì·ÓÙÔÏfiÁˆÓ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ’Ó·È ·Ó¤Ì˘·ÏÔ˜). ‚) H ηٷÊÔÚ¿ ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ Ì¿ÓÙÂˆÓ ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ ·˯› ÙËÓ ÔÚÁ‹ ÙˆÓ AıËÓ·›ˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ Ì¿ÓÙÂˆÓ Î·È ÙˆÓ ¯ÚËÛÌÔÏfiÁˆÓ Ô˘ Ì ÙȘ ÚÔÊËÙ›˜ ÙÔ˘˜ ÂÓı¿ÚÚ˘Ó·Ó ÙË ÛÈÎÂÏÈ΋ ÂÎÛÙÚ·Ù›· Ô˘ η٤ÏËÍ ÛÙËÓ ‹ÙÙ· Î·È ÙËÓ ÚˆÙÔÊ·Ó‹ ηٷÛÙÚÔÊ‹ Î·È Ù·›ӈۋ ÙÔ˘˜. Œ¯Ô˘ÌÂ Â‰Ò Û·Ê‹ ˘·ÈÓÈÁÌfi ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ (BÏ. E. Delebecque, Euripide et la guerre du Péloponèse, Paris, 1951 Î·È D. Drew, The Political Purpose in Euripides Helen, Cl. Ph. 14 (1930), v. 187-9). TËÓ ÔÚÁ‹ ÙˆÓ AıËÓ·›ˆÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Î·È Ô £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔVIII ‚È‚Ï›Ô˘ ÙˆÓ IÛÙÔÚÈÒÓ ÙÔ˘ ϤÁÔÓÙ·˜:«ργÝζοντο δb καd το…σ χρησµολÞγοισ τε καd µÀντεσιν καd •πÞσοι τι τÞτε αŽτοfσ θειÀσαντεσ ‰πÜλπισαν —σ λÜψονται ΣικελÝαν» (=¤ÓȈı·Ó ÔÚÁ‹ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ¯ÚËÛÌÔÏfiÁˆÓ Î·È ÙˆÓ Ì¿ÓÙÂˆÓ Î·È fiÏˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ Ì ÂÈÎÏ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ı›Ԣ, ¤ıÚ„·Ó ÙËÓ ÂÏ›‰· Û’ ·˘ÙÔ‡˜ ˆ˜ ı· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙË ™ÈÎÂÏ›·). Á) O AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ ·ÔηÏ› ÙË Ì·ÓÙÈ΋ «ÎÔ‡ÊÈ·», «„¢ÙȤ˜ ÁÂÌ¿ÙË» Î·È «ÍÂÁ¤Ï·ÛÌ·». OÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔ› ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ì ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÈ Ô Oȉ›Ô˘˜ ÛÙÔÓ TÂÈÚÂÛ›· ÛÙÔÓ OŒδÝποδα Tàραννο ÙÔ˘ ™ÔÊÔÎÏ‹ (ÛÙ. 387-9). O Oȉ›Ô˘˜, ÈÛÙ‡ÔÓÙ·˜ ˆ˜ Ô Á˘Ó·Èο‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ KÚ¤ˆÓ Û˘ÓˆÌÔÙ› ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘

BIB§IO KA£H°HTH

69

Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙÔÓ Ì¿ÓÙË ˆ˜ fiÚÁ·ÓÔ,, ϤÂÈ «–φεdσ µÀγον τοιÞνδε µηχανορρÀφον, Âστισ ‰ν το…σ κÛρδεσιν / µÞνον δÛδορκε, τcν τÛχνην δ’ šφυ τυφλÞσ» (=οÓÔÓÙ·˜ fiÚÁ·Ófi ÙÔ˘ ¤Ó·Ó Ù¤ÙÔÈÔ ·ÓÔ‡ÚÁÔ, Ì¿ÁÔ, ·Á‡ÚÙË ‰ÔÏÂÚfi, Ô˘ ÌfiÓÔ ÛÙÔ Î¤Ú‰Ô˜ ¤¯ÂÈ ·ÓÔȯٿ Ù· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘, ÂÓÒ ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ Â›Ó·È Ù˘ÊÏfi˜». ™ÙÔ ›‰ÈÔ ¤ÚÁÔ (ÛÙ. 711) Ë IÔοÛÙË Ï¤ÂÈ, Û ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙÔÓ Û‡˙˘Áfi Ù˘ Oȉ›Ô‰·, fiÙ·Ó ·ÔηχÙÂÙ·È ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ Ë ÂÓÔ¯‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÊfiÓÔ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ £‹‚·˜ §¿ÈÔ˘, «šστι σοι âρÞτειον οŽδbν µαντικƒσ šχον τÛχνησ» (=ηӤӷ˜ ıÓËÙfi˜ ‰ÂÓ Î·Ù¤¯ÂÈ ÙË Ì·ÓÙÈ΋ ÙËÓ Ù¤¯ÓË). ‰) AÍ›˙ÂÈ Ó· ·Ú·ÙËÚËı› ˆ˜ Ô AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜, Î·È ÂÔ̤ӈ˜ Î·È Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜, οÓÂÈ Û·Ê‹ ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì¿ÓÙÂȘ. YÔÛÙËÚ›˙ÂÈ (ÛÙ. 832-4) ˆ˜ Ú¤ÂÈ Î·Ó›˜ Ó· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È Ó· ÂÚÈÊÚÔÓ› ÙÔ˘˜ Ì¿ÓÙÂȘ. EӉ¯Ô̤ӈ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ·ÔʇÁÂÈ ÙËÓ Î·ÙËÁÔÚ›· ÁÈ· ·Û¤‚ÂÈ·. O AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ ÛΤÙÂÙ·È Â‰Ò, fiˆ˜ ÛΤÙÂÙ·È Ô XÔÚfi˜ ÛÙÔÓ OŒδÝποδα Tàραννο ÙÔ˘ ™ÔÊÔÎÏ‹ Ô˘ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ıÚËÛ΢fiÌÂÓÔ˜ ÔÈËÙ‹˜. O ™ÔÊÔÎÏ‹˜ ‚¿˙ÂÈ ÙÔÓ XÔÚfi Ó· ϤÂÈ: «• µbν οsν Zεfσ • τ’ \AπÞλλων ξυνετοd καd τa âροτ‡ν εŒδÞτεσ · ˆνδρ‡ν δ’ Âτι µαντισ πλÛον › ’γg φÛρεται κρÝσισ οžκ ‰στιν ˆληθcσ· σοφÝÖα δ’ iν σοφÝαν παραµεÝψειεν ˆνÜρ» (ÛÙ. 497-503) (= ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ Ô ¢›·˜ Î·È Ô AfiÏÏˆÓ Â›Ó·È ÛÔÊÔ› Î·È ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· Ø fï˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛˆÛÙ‹ ÎÚ›ÛË fiÙÈ Î¿ÔÈÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì¿ÓÙ˘ ·fi Â̤ӷ. MfiÓÔ ÛÙË ÛÔÊ›· ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ). Â) O AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ ϤÂÈ ˆ˜ ηÓ›˜ ‰ÂÓ ÏÔ‡ÙÈÛ fiÓÙ·˜ ÙÂÌ¤Ï˘ (ÛÙ. 835-6). OÈ Ì¿ÓÙÂȘ ›¯·Ó ÙË Ê‹ÌË ˆ˜ ·Á·Ô‡Û·Ó Ù· ΤډË. BÏ. ÈÔ ¿Óˆ. O ™ÔÊÔÎÏ‹˜ ÛÙËÓ \AÓÙÈÁfiÓË ÙÔ˘ (ÛÙ. 1055) ·ÔηÏ› ÙÔ˘˜ Ì¿ÓÙÂȘ «ÊÈÏ¿ÚÁ˘ÚÔÓ Á¤ÓÔ˜». B¤‚·È· Ô AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ ‰ÂÓ ÂÓÓÔ› ·˘Ùfi. A˘Ùfi˜ ÈÛÙ‡ÂÈ ˆ˜ ηӤӷ˜ ‰ÂÓ ÏÔ‡ÙÈÛ ηٷʇÁÔÓÙ·˜ ÛÙȘ Ì·ÓÙ›˜ Î·È ·ÔʇÁÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· Î·È ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ·. H ȉ¤· ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì ÙÔ «Û˘Ó AıËÓ¿ Î·È ¯Â›Ú· ΛÓÂÈ» Î·È ÙËÓ ¿Ô„Ë Ô˘ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÛÙËÓ \HλÛκτρα ÙÔ˘ (ÛÙ. 80-81): «ˆργeσ γaρ οŽδεdσ θεοfσ šχων ˆνa στÞµα / âÝον δàναιτ’ ™ν ξυλλÛγειν ™νευ πÞνου» (=ηӤӷ˜ ·ÚÁfi˜ Ô˘ ÂÈηÏÂ›Ù·È ·ÏÒ˜ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ‰Â ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ Ù· ·Ó·Áη›· ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ¯ˆÚ›˜ ÎfiÔ) Î·È ÛÙÔ ·fiÛ. 701 N: «µοχθε…ν ˆνÀγκη τοfσ θÛλοντασ εŽτυχε…ν» (=Â›Ó·È ·Ó¿ÁÎË Ó· ÎÔÈ¿˙Ô˘Ó fiÛÔÈ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· Â˘Ù˘¯Ô‡Ó»,

70

EYPI¶I¢H, E§ENH

ÛÙ) O AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ ÙÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ϤÂÈ: «ÛˆÛÙfi Ì˘·Ïfi Î·È ÓÔ˘˜, Ó· ÛÔÊfi˜ Ì¿ÓÙ˘». TËÓ ›‰È· ¿Ô„Ë ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ÛÙÔ ·fiÛ. 944 (Wagner) fiÔ˘ ϤÂÈ: «µÀντισ ™ριστοσ, Âστισ εŒκÀζει καλ‡σ» (=Ô ÈÔ Î·Ïfi˜ Ì¿ÓÙ˘ Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ Ô˘ ˘ÔÏÔÁ›˙ÂÈ ÛˆÛÙ¿) Î·È Ô £ÂfiÎÚÈÙÔ˜ ÛÙÔ Eȉ‡ÏÏÈfi ÙÔ˘ ^Aλιε…σ, ÛÙ. 32-3: «οŽ γaρ σ’ εŒκÀξω κατa τÞν λÞγον, οyτοσ ™ριστÞσ / ‰στιν νειροκρÝτασ». H Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË Ì·ÓÙÈ΋ Î·È ÙËÓ ¿ÚÈÛÙË ÁÓÒÌË –«εŽâουλÝαν» – ·ÔÙÂÏ› ‚·ÛÈÎfi ÌÔÙ›‚Ô ÛÙÔÓ OŒδÝποδα Tàραννο ÙÔ˘ ™ÔÊÔÎÏ‹. EΛ Ô Oȉ›Ô˘˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÂÙ·È Ì ÙÔÓ TÂÈÚÂÛ›· Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ¤Ï˘Û ÙÔ ·›ÓÈÁÌ· Ù˘ ™Ê›ÁÁ·˜ Ì ÙËÓ ÁÓÒÌË ÙÔ˘, ÂÓÒ ‰ÂÓ ÙÔ ¤Ï˘ÛÂ Ô TÂÈÚÂÛ›·˜ Ì ÙË Ì·ÓÙÈ΋ ÙÔ˘ ÈηÓfiÙËÙ·: «ˆλλ’ ‰γg µολgν / • µηδbν εŒδgσ OŒδÝπουσ šπαυσÀ νιν, γνñµÖη κυρÜσασ οŽδ’ ˆπ’ οŒων‡ν µαθñν» (ÛÙ. 396-8). 6. O AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ ·Ê‹ÓÂÈ ÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘ Ó· ÙÚ¤ÍÂÈ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È ·Ó·Î·Ï› ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ÙÔ˘˜ Á¿ÌÔ˘˜ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Î·È Ù˘ EϤÓ˘ (ÛÙ. 798 Î.Â.). K·È Ô MÂӤϷԘ ¤Î·Ó ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ˘˜ Á¿ÌÔ˘˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ ÛÙ. 701 Î.Â. TÔÓ Á¿ÌÔ ·˘Ùfi ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ô £ÂfiÎÚÈÙÔ˜ ÛÙÔ Eȉ‡ÏÏÈfi ÙÔ˘ ^EλÛνησ ‰πιθαλÀµιοσ. ™ÙËÓ ˘fiıÂÛË ÙÔ˘ Eȉ˘ÏÏ›Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ οÔÈ· ÛÙÔȯ›· Â›Ó·È ·Ṳ́ӷ ·fi ÙÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ ™ÙËÛȯfiÚÔ˘ ^EλÛνη. O Aı‹Ó·ÈÔ˜ (III. 81 D) ‰È¤ÛˆÛ ÙÚÂȘ ÛÙ›¯Ô˘˜ ·fi ÙÔ Ô›ËÌ· ·˘Ùfi: «πολλa µbν Kυδñνια µ€λα ποτερρÝπτουν ποτd δÝφρον ™νακτι, / πολλa δb µàρσινα φàλλα / καd ροδÝνουσ στεφÀνουσ œων τε κορωνÝδασ οžλασ». ñ ™Ù. 803-4: O AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ¤¯ÂÈ ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚË Û¯¤ÛË Ì ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ·Ïfi˜ Î·È Ù˘ÈÎfi˜ ¿ÁÁÂÏÔ˜. TÔ‡ÙÔ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÔÏÏ¿ ÛÙÔȯ›·: ·) ·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ ·ÚfiÎÏËÙÔ˜ ÛÙË Û˘˙‹ÙËÛË Î·È ÂΉËÏÒÓÂÈ ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· Ó· Û˘ÌÌÂÚÈÛÙ› Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Î·È Ù˘ EϤÓ˘, ‚) ·ÔηÏ› ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ·È‰› ÙÔ˘ (ÛÙ. 786), Á) ÛÙÔÓ Á¿ÌÔ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Î·È Ù˘ EϤÓ˘ ¤Ï·‚ ̤ÚÔ˜ Î·È ¤·ÈÍ οÔÈÔ È‰È·›ÙÂÚÔ ÚfiÏÔ Î·È ‰) ‰Â›¯ÓÂÈ ·ÂÚÈfiÚÈÛÙÔ Û‚·ÛÌfi ÛÙÔÓ MÂӤϷÔ. ñ ™Ù. 822-3: O E˘ÚÈ›‰Ë˜ ‚¿˙ÂÈ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ù˘ «ÎÔÈÓ‹˜ ÏÔÁÈ΋˜» Ó· ÂÎʤÚÔ˘Ó ·ÚfiÌÔȘ ·fi„ÂȘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì¿ÓÙÂȘ. TÔ‡ÙÔ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ·) ÁÈ·Ù› ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÙÔ˘ Ï·Ô‡ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÁÈ· ÙË ı˘ÌÔÛÔÊ›· ÙÔ˘˜ Î·È ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ÏÔ‡ÛÈ· Ï·˚΋ ÛÔÊ›·, ‚) ÁÈ·Ù› ı¤ÏÂÈ Ó· Â͢„ÒÛÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÏÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Î·È Ó· ‰Â›ÍÂÈ ¤ÙÛÈ ÙÔÓ ·ÓıÚˆÈÛÌfi ÙÔ˘. ñ ™Ù. 824-5: £˘ÌËı›Ù ÙËÓ ÂÚ›ÊËÌË ÛÎËÓ‹ ÛÙÔ M Ù˘ \IλιÀδασ (ÛÙ. 19525), fiÔ˘ Ô ¶ÔÏ˘‰¿Ì·˜ ÚÔÙÚ¤ÂÈ ÙÔÓ ŒÎÙÔÚ· Ó· ÌËÓ ÂÈÙÂı› ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÔȈÓÔ‡ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎÂ Î·È ·˘Ùfi˜ ·¿ÓÙËÛ Ì ÙÔÓ ÂÚ›ÊËÌÔ ÛÙ›¯Ô «εxσ οŒωνeσ ™ριστοσ, ˆµàνεσθαι περd πÀτρησ».

BIB§IO KA£H°HTH

71

B’ E¶EI™O¢IO Ë 3 ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 838-950)

™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Aã M¤ÚÔ˜ (ÛÙ. 838-897) 1. N· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ XÔÚÔ‡. 2. N· ÂÎÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ Ù¤¯ÓË Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô ÔÈËÙ‹˜ ·ÔʇÁÂÈ ÙËÓ ÂÈ‚Ú¿‰˘ÓÛË Î·È Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ô˘ ÙÔÓ Î¿ÓÂÈ Ó· ÙËÓ ·ÔʇÁÂÈ. 3. N· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ÎÚ·Ù¿ ·Ì›ˆÙÔ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ı·ÙÒÓ. 4. N· ‰È·ÁÚ¿„Ô˘Ó ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ ÙfiÛÔ Û Â›Â‰Ô ÁÓˆÚÈÛÌ¿ÙˆÓ fiÛÔ Î·È Û Â›Â‰Ô Û˘Ó·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ. 5. N· Û˘Ó‰˘¿ÛÔ˘Ó Î¿ÔȘ ȉ¤Â˜ Ù˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ Ì ·Ó¿ÏÔÁ˜ ÙˆÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ ÂÓÔًوÓ. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. O XÔÚfi˜ Û˘ÓËı›˙ÂÈ Ó· Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ Ì ‰›ÛÙȯ˜ ‹ ÙÚ›ÛÙȯ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ȉ¤Â˜ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒıËÎ·Ó Û ÂÎÙÂÓ‹ ÏfiÁÔ. E‰Ò, Ô XÔÚfi˜ ‰Â›¯ÓÂÈ Î¿ÔÈÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ıÚËÛ΢ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Û˘ÌʈÓ› Ì ÙÔÓ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ fiÙÈ ÔÈ ıÂÔ› Î·È fi¯È ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Î·Ï‡ÙÂÚÔÈ Ì¿ÓÙÂȘ. H ı¤ÛË ÙÔ˘ XÔÚÔ‡ ‰Â›¯ÓÂÈ ˆ˜ ·˘Ùfi˜ ‰È·ÙËÚ› Î·È ÛÙÔÓ E˘ÚÈ›‰Ë οÙÈ ·fi ÙÔ ·ÏÈfi ÙÔ˘ ·ÚÔ˜. 2. O MÂӤϷԘ ÂÚȤÁÚ·„ ÙȘ ÂÚÈ¤ÙÂȤ˜ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ÛÙ. 454 Î.Â. ŒÙÛÈ ı· ‹Ù·Ó ÏËÎÙÈÎfi Î·È ·ÓÈ·Úfi Ó· ·Ó·ÊÂÚı› ¿ÏÈ ·Ó·Ï˘ÙÈο Û’ ·˘Ù¤˜. ¶¿ÓÙˆ˜, Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi Ó· ı¤ÏÂÈ Ë EϤÓË Ó· ÏËÚÔÊÔÚËı› ÙȘ ÂÚÈ¤ÙÂȘ ÙÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ Ù˘. TÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ‡ÙÔ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÛÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ Ù˘ EϤÓ˘ ÛÙÔ ‰ÈÎfi Ù˘ ·ÚÂÏıfiÓ ·fi ··›ÙËÛË ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘. O E˘ÚÈ›‰Ë˜ ·ÔʇÁÂÈ Â‰Ò ÙËÓ ÂÈ‚Ú¿‰˘ÓÛË Ì ۯÂÙÈο ÂÈÛÙÈο ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ ı¤ÙÂÈ ÛÙÔ ÛÙfiÌ· ÙÔ˘ ‹Úˆ·. 3. H ÙÚ·ÁÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ¤ÚÁÔ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È Î·È Ì ÙË ÌÂÙ¿ÙˆÛË ·fi ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· ÛÙË ‰˘ÛÙ˘¯›· Î·È ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘ οı ÊÔÚ¿ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘. MÂÙ¿ ÙË ÛÎËÓ‹ Ù˘ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘, ¤Ó·˜ Ó¤Ô˜ ΛӉ˘ÓÔ˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·È ·ÂÈÏ› ÙÔÓ MÂӤϷÔ. 4. Afi ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ‹ıÔ˘˜ ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ ȉȷ›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ¤¯ÂÈ Ë ·ÌÔÈ‚·›· ›ÛÙË Î·È ·ÊÔÛ›ˆÛË. A˘Ù‹ ÂΉËÏÒÓÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ EϤÓ˘ Ì ÙËÓ ÚfiıÂÛ‹ Ù˘ Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ·Î¤Ú·È· ÙËÓ ÙÈÌ‹ Î·È ÙËÓ ˘fiÏË„‹ Ù˘ Î·È ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Ì ÙËÓ ·fiÊ·Û‹ ÙÔ˘ Ó· ·ÁˆÓÈÛÙ› Î·È Ó· Âı¿ÓÂÈ ÁÈ· ÙËÓ EϤÓË. AÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ˜ Â›Ó·È Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô MÂӤϷԘ ÂÚÓ¿ ·fi ÙËÓ ·ıÏÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ËÚˆÈ΋ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ.

EYPI¶I¢H, E§ENH

72

K·È Ô OÚ¤ÛÙ˘ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ \IφιγενεÝασ τƒσ ‰ν Tαàροισ ÏÈÔ„˘¯Â› ‚ϤÔÓÙ·˜ ÙȘ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ Ô˘ ÂÓ¤¯ÂÈ Ô ÛÎÔfi˜ Ô˘ ÂȉÈÒÎÂÈ Ì ÙËÓ ¿ÊÈÍ‹ ÙÔ˘ ÛÙË ¯ÒÚ· ÙˆÓ T·‡ÚˆÓ Î·È ˙ËÙ¿ ·fi ÙÔÓ Ê›ÏÔ ÙÔ˘ OÚ¤ÛÙË Ó· ÂÁηٷÏ›„Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ó ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·. ™ÈÁ¿ ÛÈÁ¿ fï˜ ‚Ú›ÛÎÂÈ ÙÔÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ ·˘Ùfi. 5. I‰È·›ÙÂÚ· ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÚÔÙÚÔ‹ Ù˘ EϤÓ˘ ÛÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô Ó· ʇÁÂÈ ·fi ÙËÓ A›Á˘ÙÔ, ÁÈ· Ó· Ûˆı›. A˘Ù‹ ·Ó·Î·Ï› ÙË ÛÙ¿ÛË Ô˘ Ù‹ÚËÛÂ Ë °ÂÚfiÓÙÈÛÛ· ·¤Ó·ÓÙ› ÙÔ˘, ÁÈ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ‚¤‚·È· ÏfiÁÔ˘˜, (ÛÙ. 535), ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Ù˘ EϤÓ˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÚÒÙË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË. EΛ ÚÔÙÚ¤ÂÈ ·˘ÙfiÓ, Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· Ì›ÓÂÈ, Ó· ʇÁÂÈ. H ÛÙ¿ÛË Ù˘ ‰Â›¯ÓÂÈ ÙËÓ ·Á¿Ë Ù˘ ÁÈ· ÙÔÓ MÂӤϷÔ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙË Û‡Á¯˘Û‹ Ù˘.

Bã M¤ÚÔ˜ (™Ù. 898-950) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ Î·È Ù· ÂÌfi‰È· Ô˘ ÔÚıÒÓÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Î·È Ù˘ EϤÓ˘ ÁÈ· ÙË ÛˆÙËÚ›· Î·È ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ô˘ ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙ÂÈ Ë £ÂÔÓfiË. 2. N· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ÙË ‰˘ÛÈÛÙ›· ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÊÔÛ›ˆÛË Ù˘ EϤÓ˘ Û’ ·˘ÙfiÓ Î·È ÙȘ ·ÌÔÈ‚·›Â˜ ‰È·‚‚·ÈÒÛÂȘ ·Á¿˘ Î·È ›ÛÙ˘. 3. N· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ Â›‰ÂÈÍË ·Ó‰Ú›·˜ ·fi ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ÛÂ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi Ì ÙË ‰ÂÈÏ›· Ô˘ ¤‰ÂÈÍ ÛÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ÛÎËÓ¤˜. 4. N· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙË Û‡Á¯˘ÛË ÙËÓ ÔÔ›· ÚÔηÏ› ÛÙËÓ EϤÓË Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË Ù˘ £ÂÔÓfi˘ (ʇÁ ... ÁÈ·Ù› Ó· ʇÁÂȘ ...) 5. N· ÂÚÌËÓ‡ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ô˘ ·›˙ÂÈ Ë ·ÂÈÏ‹ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ˆ˜ ̤ÛÔ˘ ˘ÂÚ¿ÛÈÛ˘ Ù˘ ÙÈÌ‹˜ Î·È Ù˘ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·˜ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ Î·È Ù˘ EϤÓ˘. 6. N· ˘ÔÁÚ·ÌÌ›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ηÙÔÚıÒÓÂÈ Ó· ·Ó·ÓÂÒÓÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ı·ÙÒÓ. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. H ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ AÓÙÈÏfi¯Ô˘ Ó· ÛÒÛÂÈ ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ ·fi ÙÔÓ M¤ÌÓÔÓ· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ \Oδàσσεια (‰. 187). EΛ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ô ¿ÏÏÔ˜ ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ N¤ÛÙÔÚ·, Ô ¶ÂÈÛ›ÛÙÚ·ÙÔ˜, Ó· ÎÏ·›ÂÈ, ÁÈ·Ù› ı˘Ì‹ıËΠÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ ÙÔ˘. AÔÙÂÏ› ¤Ó· ÂÂÈÛfi‰ÈÔ ÛÙËÓ AŒθιοπÝδα ÙÔ˘ AÚÎÙ›ÓÔ˘ Î·È ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ¶›Ó‰·ÚÔ ÛÙÔÓ ¶˘ıÈfiÓÈÎÔ 6.28 Î.Â. H £¤Ùȉ·, Ô TÂÏ·ÌÒÓ·˜ Î·È Ô N¤ÛÙÔÚ·˜ Â›Ó·È ÙÚ›· ÚfiÛˆ· Ô˘ ¤¯·Û·Ó Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ TÚˆÈÎfi fiÏÂÌÔ Î·È ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈÏ‹ÍÔ˘Ó ÙÔÓ MÂӤϷÔ, ÁÈ·Ù› ÂÈ‚›ˆÛ ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ‰ÂÈÏ›·.

BIB§IO KA£H°HTH

73

2. AÍÈÔÚfiÛÂÎÙÔ Â›Ó·È ÙÔ ‰›ÏËÌÌ· ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘: Ó· Âı¿ÓÂÈ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ¯ıÚÔ‡˜ ‹ Ó· ‰Â›ÍÂÈ ‰ÂÈÏ›· Î·È Ó· Ûˆı› ʇÁÔÓÙ·˜ ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ·. H ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ Â›Ó·È Û‡ÌʈÓË Ì ÙÔ ËÚˆÈÎfi ȉÂ҉˜. ¶‚. Î·È £Ô˘Î˘‰›‰Ë ^IστορÝαι II: «καd ‰ν αŽτև τe ˆµàνεσθαι καd παθε…ν κÀλλιον “γησÀµενοι j τe ‰νδÞντεσ σñζεσθαι, τe µbν αŒσχρeν το† λÞγου šφυγον, τe δ’ šργον τև σñµατι –πÛµειναν ...» (=Î·È ÙËÓ ÒÚ· Ù˘ Ì¿¯Ë˜, ·ÊÔ‡ ıÂÒÚËÛ·Ó Â˘ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ Ó· ·ÁˆÓÈÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· Âı¿ÓÔ˘Ó ·Ú¿ Ó· ÛˆıÔ‡Ó Ì ÙËÓ ˘Ô¯ÒÚËÛË, Í¤Ê˘Á·Ó ·fi ÙË ÌÈ· ÙË ‰˘ÛÊ‹ÌÈÛË Î·È ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ‚¿ÛÙ·Í·Ó ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÏËÚÒÓÔÓÙ·˜ Ì ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ...) 3. X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ˘ÔÙ·Á‹ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ÛÙËÓ EϤÓË. A˘Ù‹ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙˆÓ ÎÈÓ‹ÛÂˆÓ Î·È ÂÈÊÔÚÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ Ó· ÂÈÓÔ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÂÍ·¿ÙËÛ˘ ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘ Î·È ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ‰È·Ê˘Á‹˜. TÔ ›‰ÈÔ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ. EΛ Ô OÚ¤ÛÙ˘ ‰ÈηÈÔÏÔÁ› ÙËÓ ˘ÔÙ·Á‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ IÊÈÁ¤ÓÂÈ· Ì ÙË ÊÚ¿ÛË «δειναd γυνα…κεσ ε–ρÝσκειν τÛχνασ». EӉ¯Ô̤ӈ˜ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ‰›ÓÂÈ ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÛÙËÓ EϤÓË fi¯È ÙfiÛÔ ÁÈ·Ù› ı¤ÏÂÈ Ó· ÚÔ‚¿ÏÂÈ ·˘Ù‹ ˆ˜ Á˘Ó·›Î·, fiÛÔ ÁÈ·Ù› ·˘Ù‹ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È Ù· ÚfiÛˆ·. 4. A˜ ÂÈÛËÌ·Óı› Ë ÚÔÔÈÎÔÓÔÌ›· Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ Ì ÙË £ÂÔÓfiË Î·È Ô ÚfiÏÔ˜ Ô˘ ı· ‰È·‰Ú·Ì·Ù›ÛÂÈ ·˘Ù‹ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·. ñ ™Ù. 946: Ë ·ÓËÛ˘¯›· Î·È Ë Û‡Á¯˘ÛË Ù˘ EϤÓ˘ Ê·›ÓÂÙ·È ·) ·fi ÙÔ ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Î·È Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· Î·È ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ, ‚) ·fi ÙËÓ ·ÓÙÈÊ·ÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË Ù˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ MÂÓ¿Ï·Ô, Á) ·fi ÙÔ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ ‡ÊÔ˜ Ù˘, ‰) ·fi ÙȘ ÎÈÓ‹ÛÂȘ Ô˘, ÂӉ¯Ô̤ӈ˜, οÓÂÈ.

4Ë ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 951-1137)

™TOXOI 1. ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜. N· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· fi„˘. 2. N· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ·Ù› Ô ÔÈËÙ‹˜ Â¤ÏÂÍ ÙÔÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÙË £ÂÔÓfiË, Ì ٷ ȉȷ›ÙÂÚ· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· (·‰ÂÏÊ‹ ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘–Ì¿ÓÙÈÛÛ·). 3. N· Ô‰ËÁËıÔ‡Ó Û ÎÚ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ‹ıÔ˜ Î·È ÙË ‰È¿ÓÔÈ· Ù˘ EϤÓ˘ Î·È ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘, Ì ·ÊÔÚÌ‹ ÙËÓ ÈÎÂÛ›· Ù˘ ÚÒÙ˘ Î·È ÙË “Ú‹ÛË” ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. °È’ ·˘Ù‹ ÙË ÛÎËÓ‹ ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ù˘ˆı› ‰È¿ÊÔÚ˜ ÎÚ›ÛÂȘ. OÚÈṲ̂ÓÔÈ ÊÈÏfiÏÔÁÔÈ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ, ·Ó ·Ê·ÈÚÂı› ‰Â ı· ˙ËÌȈı› ÙÔ ¤ÚÁÔ, ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ È-

74

EYPI¶I¢H, E§ENH

ÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÙËÓ ·ÚÂÓ¤‚·ÏÂ, ÁÈ· Ó· ‰Â›ÍÂÈ ÙË ÚËÙÔÚÈ΋ ÙÔ˘ ‰ÂÈÓfiÙËÙ·. XˆÚ›˜ Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙԇ̠ٷ ÚËÙÔÚÈο ÛÙÔȯ›·, ·ԉ¯fiÌ·ÛÙ ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ Ë ÛÎËÓ‹ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ¤ÓÙ·ÛË ÙÔ˘ ‰Ú·Ì·ÙÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ Ì ÙËÓ ·ÂÈÏÔ‡ÌÂÓË ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Ù˘ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘, ηıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜, ·ÊÔ‡ ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ۯ‰ȷÛÌÔ‡ ¤ÊÙÂÈ ϤÔÓ ÛÙÔ˘˜ ÒÌÔ˘˜ ÙˆÓ ‰‡Ô Û˘˙‡ÁˆÓØ Ë ÛˆÙËÚ›· ÙÔ˘˜ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙËÓ ÂÈÓÔËÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. H ÛÎËÓ‹ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Â›Û˘ Û˘Óı‹Î˜ ‰›Î˘ Ì ‰ÈηÛÙ‹-ÎÚÈÙ‹ ÙË £ÂÔÓfiË Ù˘ ÔÔ›·˜ fï˜ Ë ÎÚ›ÛË Â›Ó·È Î¿ÙÈ ·Ú·¿Óˆ ·fi ·ÓıÚÒÈÓË. °È· ÙÔÓ ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ £ÂÔÓfi˘ ‚Ï. – J. C. Kamerbeck, Prophecy and Tragedy, Mnem. 18 (1965), Û. 29 – M. KÔÎÔÏ¿ÎË, Tο νÞηµα τησ αττικÜσ τραγωδÝασ και η σκηνικÜ αναâÝωση αυτÜσ, Aı‹Ó·È 1972, Û. Û. 14-16. – G. H. Macurdy, The Chronology of the Extant Plays of Euripides, Lancaster 1905, Û. 105, 108. – ¶. ¶·ÙÙ›¯Ë, E˘ÚÈ›‰Ô˘ EϤÓË, Aı‹Ó·È 1978, Û.Û. 272-3. 2. °È· ÙÔ˘˜ ηı·ÚÌÔ‡˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ OÌ‹ÚÔ˘. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙËÓ \Oδàσσεια «οrσε, θÛειον, γρƒυ, κακ‡ν ™κοσ, οrσε δÛ µοι π†ρ / φρα θεειñσω µÛγαρον» (¯ 481). O O‰˘ÛÛ‡˜ Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙË ‰È·Ù·Á‹ ÙÔ˘ Î·È ÛÙÔÓ ÛÙ. 491: «π†ρ ν†ν µοι πρñτιστον ‰νÝ µεγÀροισι γενÛσθω» Î·È Ë E˘Ú‡ÎÏÂÈ· ·Ì¤Ûˆ˜ «›νεικεν δ’ ™ρα π†ρ καÝ θÜιον · αŽτaρ \Oδυσσεfσ / εs διεθεÝωσεν µÛγαρον και 䇵α καÝ αŽλÜν (ÛÙ. 493-4). O E˘ÚÈ›‰Ë˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ Î·ı·ÚÌfi Î·È ÛÙËÓ \Iφιγ. ‰ν Tαàροισ (1216): «±γνισον πυρσև µÛλαθρον». O ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ oIσισ καd ˜Oσιρισ (383 b – c) Ì·˜ ·Ú·‰›‰ÂÈ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙË Û˘Ó‹ıÂÈ· ÙˆÓ AÈÁ˘Ù›ˆÓ Ó· ı˘ÌÈ·Ù›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ·¤Ú· οı Úˆ›. A˘Ùfi ÁÈÓfiÙ·Ó, ÁÈ·Ù› ›ÛÙ¢·Ó fiÙÈ Ô ·¤Ú·˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ›‰È· Û‡ÓıÂÛË ÙË Ó‡¯Ù· Î·È ÙËÓ Ë̤ڷ, ÙË Ó‡¯Ù· Â›Ó·È ÈÔ ˘ÎÓfi˜ Î·È ÂËÚ¿˙ÂÈ ·ÚÓËÙÈο ÙË ‰È¿ıÂÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÔfiÙ Ì ÙÔÓ Î·ı·ÚÌfi Ô ·¤Ú·˜ ·Ó·ÓÂÒÓÂÙ·È Î·È Ë „˘¯‹ ·Ó·˙ˆÔÁÔÓ›ٷÈ. 3. OÈ ÛÙ›¯ÔÈ 996-1003 (ÛÙÔ ÚˆÙ. 903-8) ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ·fi ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÊÈÏÔÏfiÁÔ˘˜ (.¯. ·fi ÙÔÓ Dindorf) ÂÌ‚fiÏÈÌÔÈ. £ÂˆÚԇ̠fiÙÈ Ë ÁÓÒÌË ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ÁÈ· ÙËÓ ·‰ÈΛ· Î·È ÙË ‚›· ·ÔÙÂÏ› Û˘Ó¤¯ÂÈ· fiÛˆÓ Â› ϛÁÔ ÈÔ ¿Óˆ ÁÈ· ÙËÓ Â˘Û¤‚ÂÈ·, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ·ıÂÙËıÔ‡Ó, Ì ÂÍ·›ÚÂÛË ÙÔÓ 905 ÙÔ˘ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·ÚÔÈÌȷ΋ ÊÚ¿ÛË «‰ατÞσ δ’ • πλο†τοσ ™δικÞσ τισ Ÿν», Ë ÔÔ›· ‰È·Ù˘ÒıËΠÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ·fi ÙÔÓ HÛ›Ô‰Ô: «χρܵατα δ’ οŽχ ρπακτÀ, θεÞσδοτα πολλÞν ˆµεÝνω» (\Eργ. και ^Hµ. 320). H ÂÈ‚›ˆÛ‹ Ù˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ·ÚÔÈÌ›· «·ÓÂÌÔÌ·˙ÒÌ·Ù· ·ÓÂÌÔÛÎÔÚ›ÛÌ·Ù·». 4. ™ÙÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ EÈÛ·ÁˆÁ‹˜ «TÔ ÔÏÈÙÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘» ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ÁÚ¿ÊÙËÎÂ. O Delebeque ÂÈηÏÂ›Ù·È ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ ÛÙ›¯ˆÓ Î·È ÙÔ ÛÙ›¯Ô 1030

BIB§IO KA£H°HTH

75

(ÚˆÙ. 932), Ô ÔÔ›Ô˜ ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ¿ÌÂÛË ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ AÏÎÈ‚È¿‰Ë Î·È ‰Â›¯ÓÂÈ ÙË ‚‚·ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ Ó·ÚÔ‡ AıËÓ·›Ô˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ fiÙÈ ÔÈ AıËÓ·›ÔÈ ı· ÙÔÓ ·Ó·Î·ÏÔ‡Û·Ó ÁÚ‹ÁÔÚ· ÛÙËÓ Aı‹Ó·, Ú¿ÁÌ· Ô˘ Û˘Ó¤‚Ë ÙÔ 407 .X. 5. ŒÓ· ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ ÚÔÛ‰›‰ÂÈ ÙÚ·ÁÈÎfiÙËÙ· ÛÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔÓ ÛÙ›¯Ô 1035 (ÚˆÙ. 936). TÔ ÓfiËÌ· ÙÔ˘ ÛÙ›¯Ô˘ Â›Ó·È fiÙÈ ı· ‹Ù·Ó ÙÈÌ‹ Ó· ›¯Â Âı¿ÓÂÈ Ô MÂӤϷԘ ÛÙËÓ TÚÔ›· ˆ˜ ‹Úˆ·˜Ø ·ÓÙ›ıÂÙ· ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ıfiÏÔ˘ ÙÈÌËÙÈÎfi Ó· Âı¿ÓÂÈ ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ ÙÈ̈ÚË̤ÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ £ÂÔÎχÌÂÓÔ. A˜ ı˘ÌËıԇ̠ÙÔÓ AÈÓ›· Ô˘, fiÙ·Ó ÎÈÓ‰‡Ó¢Û Û ÌÈ· ÛÊÔ‰Ú‹ ı·Ï·ÛÛÔÙ·Ú·¯‹ ËÁ·›ÓÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔ §¿ÙÈÔ, ̷οÚÈ˙ fiÛÔ˘˜ ¤ı·Ó·Ó ÛÙËÓ TÚÔ›· ÎÈ Â˘¯fiÙ·Ó Ó· ÙÔ˘ ›¯Â Û˘Ì‚Â› ÙÔ ›‰ÈÔ. H ·ÓÙ›ÏË„Ë Â›Ó·È ÔÌËÚÈ΋ “τρισµÀκαρεσ ∆αναοÝ καÝ τετρÀκισ, ο´ τ’ λοντο / TροÝÖη ‰ν εŽρεÝÖη” (ε 306). 6. N· ÚÔÛ¯ıÔ‡Ó ÔÈ ÛÙ›¯ÔÈ 1043-45 (ÚˆÙ. 944-46) Î·È Ë ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙË ‰È·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚˆÓ. H £ÂÔÓfiË ÂÚÈ̤ÓÂÈ Ó· ‰ÂÈ ÙÈ ı· Ù˘ ÂÈ Ô ‹Úˆ·˜ ÙÔ˘ TÚˆ˚ÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘Ø ı· ÙËÓ ·Ú·Î·Ï¤ÛÂÈ; £· ÁÔÓ·Ù›ÛÂÈ Î·È ı· ÎÏ¿„ÂÈ ÌÚÔÛÙ¿ Ù˘; KÈ ·˘Ùfi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Ë Ì¿ÓÙÈÛÛ· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ô ˘ÂÚ‹Ê·ÓÔ˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙÔ˘ Î·È Ë ·Ó‰Ú›· ÙÔ˘ ÙÒÚ· ‰ÂÓ ÙÔ˘ ¯ÚËÛÈ̇ԢÓ. ŸÏ· ÂÍ·ÚÙÒÓÙ·È ·fi ÙË ‰È΋ Ù˘ ÛȈ‹. 7. ™ÙÔÓ ÛÙ›¯Ô 1070 Î.Â. (ÚˆÙ. 969) ÙÔÓ›˙ÂÙ·È ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô. O MÂӤϷԘ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ Ó¤Ô ·‰È¤ÍÔ‰Ô Ê·›ÓÂÙ·È Û·Ó Ó· οÓÂÈ ÌÈ· Û˘Ìʈӛ· Ì ÙÔÓ Õ‰Ë, Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ú ÙfiÛÔ˘˜ ÔÏÏÔ‡˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ EϤÓ˘, Ó· ÙÔ˘ ‰ÒÛÂÈ ›Ûˆ ÙÒÚ· ÙËÓ EϤÓË. ¶¤Ú· ·fi ÙËÓ ÚÔÛˆÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Õ‰Ë, Ë ÂÌÔÚÈ΋ Û˘Ó·ÏÏ·Á‹ Ô˘ ÂȯÂÈÚ› Ô MÂӤϷԘ ‰Â›¯ÓÂÈ ÙËÓ ·fiÁÓˆÛ‹ ÙÔ˘. TÔ ı¤Ì· Â›Ó·È Ò˜ Ô Õ‰Ë˜ ı· ·Ó·ÁοÛÂÈ ÙË £ÂÔÓfiË, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ›Ûˆ˜ ÁÈ· Ï›ÁÔ ÙÔÓ ¶ÚˆÙ¤· Ó· ·ÔÓ›ÌÂÈ ÙÔ ‰›Î·ÈÔ. 8. H £ÂÔÓfiË ˆ˜ ÎÚÈÙ‹˜ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÂÈ ÙËÓ ·fiÊ·Û‹ Ù˘ Î·È ÙËÓ ·ÈÙÈÔÏÔÁ› (1101 Î.Â, 998 Î.Â). £· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô Î·È ÙËÓ EϤÓË ‰ÈfiÙÈ: – ÁÂÓÓ‹ıËΠ¢Û‚‹˜ – ‰ÂÓ ı· ÓÙÚÔÈ¿ÛÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ Ù˘ Ô‡Ù ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· Ù˘ – Â›Ó·È ‰›Î·ÈË. TÔÓ›˙ÔÓÙ·È ÙÚ›· ÛÙÔȯ›·, Ë Â˘Û¤‚ÂÈ·, Ë ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË Î·È Ë ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, Ù· ‰‡Ô ·’ ·˘Ù¿, Ù‹Ó Â˘Û¤‚ÂÈ· Î·È ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Â›¯Â ÂÈηÏÂÛÙ› Î·È Ë EϤÓË, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ‰Â›¯ÓÂÈ fiÛÔ Ë EϤÓË ÂËÚ¤·Û ÙËÓ ·fiÊ·ÛË Ù˘ £ÂÔÓfi˘. 9. H £ÂÔÓfiË ÛÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ 1110-13 (ÚˆÙ. 1006-08) ÂÚÈÊÚÔÓ› ÙËÓ AÊÚÔ‰›ÙË, ÙË ı¿ ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ·, ‰ÂÓ ÚÔÛ¢¯‹ıËΠÔÙ¤ Û’ ·˘Ù‹ ÔÌÔÏÔÁ› (“ξυµâÛâηκε δ’ οŽδαµο†”), ÁÈ·Ù› Ë £ÂÔÓfiË Â›Ó·È ·Úı¤Ó· η ÚÔÊ‹ÙȘ. H fiÏË ÛÙ¿ÛË Ù˘ ı˘Ì›˙ÂÈ ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ IfiÏ˘ÙÔ˘, ÛÙÔ ÔÌÒÓ˘ÌÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë, Ô ÔÔ›Ô˜ Â›Û˘ ˆ˜ ·ÁÓfi˜ Ó¤Ô˜ ·ÚÓÈfiÙ·Ó ÚÔÎÏËÙÈο ÙË ı¿ ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ·, “τcν σcν δb Kàπριν πÞλλ’ ‰γg χαÝρειν λÛγω” (ÛÙ. 119). 10. ™ÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ 1119-20 (ÚˆÙ. 1013-14) Ô ÔÈËÙ‹˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ÙÈ̈ڛ·

EYPI¶I¢H, E§ENH

76

ÓÂÎÚÒÓ Î·È ˙ˆÓÙ·ÓÒÓ. TËÓ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ Ù˘ ÙÈ̈ڛ·˜ ÛÙÔÓ K¿Ùˆ ÎfiÛÌÔ ÁÈ· Ú¿ÍÂȘ Ô˘ ¤Î·ÓÂ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ fiÛÔ ˙Ô‡Û ÙË Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Û ÙÚ·Áˆ‰›·, ÛÙȘ ^IκÛτιδεσ ÙÔ˘ AÈÛ¯‡ÏÔ˘, ÙȘ Ôԛ˜ ¤¯ÂÈ ˘fi„Ë ÙÔ˘ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜. H ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ ÌÂÙ·ı·Ó¿ÙÈ·˜ ÙÈ̈ڛ·˜ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ÚÔ¤ÏÂ˘Û‹ Ù˘ ÛÙÔ˘˜ ÔÚÊÈÎÔ‡˜. 11. O E˘ÚÈ›‰Ë˜ ‰È·¯ˆÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Û ÛÒÌ· Î·È ÓÔ˘ (ÛÙ. 1120-23, ÚˆÙ. 1013-14). MÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ ÛÒÌ· ̤ÓÂÈ ÛÙË ÁË, ·ÏÏ¿ Ô ÓÔ˘˜ („˘¯‹) ·Ó¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔÓ ·Èı¤Ú·, ¯ˆÚ›˜ fï˜ Ó· ¤¯ÂÈ ·Ô‚¿ÏÂÈ ÙË ÁÓÒÌËÓ, ‰ËÏ. ÙË Û˘Ó›‰ËÛË. AÓ¿ÏÔÁ˜ ·fi„ÂȘ Û˘Ó·ÓÙ¿ÌÂ Î·È Û ¿ÏÏ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘. º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ô ÔÈËÙ‹˜ ›¯Â ÂËÚ·ÛÙ› ·fi ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ ·fi„ÂȘ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ Ô˘ ÚÔÛ·ıÔ‡Û·Ó Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙË Û‡ÛÙ·ÛË Ù˘ „˘¯‹˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ô AÓ·Í·ÁfiÚ·˜ ıˆÚÔ‡Û ˆ˜ Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi Ù˘ „˘¯‹˜ ÙÔÓ ·¤Ú·, fiˆ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· Î·È Ô AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¤ÛÙˆ Î·È ·fiÚÈÛÙ· οÔÈ· ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙËÓ ·ı·Ó·Û›· Ù˘ „˘¯‹˜, ÙËÓ ÔÔ›· ‰¤¯ÔÓÙ·Ó ÔÈ AÈÁ‡ÙÈÔÈ, ηٿ ÙÔÓ HÚfi‰ÔÙÔ (B ‚È‚Ï., 123 “AŒγàπτιοÝ εŒσι ο” εŒπÞντεσ, —σ ˆνθρñπου ψυχÜ ˆθÀνατÞσ ‰στι”. °È· ÙÔ ı¤Ì· ‚Ï. – A. M. Dale, Û¯ÔÏÈ·Ṳ̂ÓË ¤Î‰ÔÛË Ù˘ EϤÓ˘, OÍÊfiÚ‰Ë 1967, ÙÔ Û¯fiÏÈÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ 1013-14. – H. Grégoire, Comment Athenes retrouva la croyance a l’ immortalité de l’ âme, Bull de l’ Acad. Royale de Belgique, Séance du 5 Mai 1948, ÛÛ. 243-67.

5Ë ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 1138-1219) ™TOXOI 1. ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó Ò˜ ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÈ Ë EϤÓË Î·È Ò˜ Ô MÂӤϷԘ ÙË Ó¤· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·fiÊ·ÛË Ù˘ £ÂÔÓfi˘ Ó· ÛȈ‹ÛÂÈ. 2. N· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· ‰ËψÙÈο Ù˘ ‰È¿ÓÔÈ·˜ Î·È ÙÔ˘ ‹ıÔ˘˜ ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜. 3. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙÔÓ Î˘Ú›·Ú¯Ô Î·È Î·ıÔ‰ËÁËÙÈÎfi ÚfiÏÔ Ù˘ EϤÓ˘ Û’ ·˘Ù‹ ÙË ÛÎËÓ‹. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. ™ÙÔ˘˜ 1141-42 Ë EϤÓË ·Ó·˙ËÙ› ÙÚfiÔ ÛˆÙËÚ›·˜Ø Ó· ı˘ÌËıԇ̠fiÙÈ Â›¯Â ı¤ÛÂÈ ÙÔ ı¤Ì· ¿ÏÈ, ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿, ÛÙÔ ÛÙ. 898, ·ÏÏ¿ Ë Û˘˙‹ÙËÛË ‰ÂÓ Â›¯Â ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ, ÁÈ·Ù› ·ÚÂÓ‚ϋıË Ë ÛÎËÓ‹ Ì ÙË £ÂÔÓfiË. O MÂӤϷԘ ›¯Â ÚÔÙ›ÓÂÈ Ó· ÛÎÔÙÒÛÂÈ ÙÔÓ £ÂÔÎχÌÂÓÔ, ·ÏÏ¿ Ë EϤÓË Â›¯Â ·ÔÚÚ›„ÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ. TÒÚ· ·Ú·ÙËÚԇ̠fiÙÈ Ô MÂӤϷԘ Ì ۯÂÙÈ΋ ¢ÎÔÏ›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ï‡ÛÂȘ, ÔÈ Ôԛ˜ ‰Â Á›ÓÔÓÙ·È ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ ·fi ÙËÓ EϤÓË, ÁÈ·Ù› ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ·Ó·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈΤ˜. TÚÂȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ηٷı¤ÙÂÈ Ô MÂӤϷԘ Î·È ÔÈ ÙÚÂȘ ‰ÂÓ ÂÁÎÚ›-

BIB§IO KA£H°HTH

77

ÓÔÓÙ·È. TfiÙÂ Ë EϤÓË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ‰ÈÎfi Ù˘ Û¯¤‰ÈÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ô‰¤¯ÂÙ·È Ô MÂӤϷԘ, ·ÊÔ‡ Ì ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ Ô˘ ¤ÁÈÓ ʿÓËΠfiÙÈ ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ¤¯ÂÈ ÔÏϤ˜ Èı·ÓfiÙËÙ˜ ÂÈÙ˘¯›·˜. 2. H ÛÎËÓ‹ ¤¯ÂÈ ÔÏϤ˜ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ Ì ÙË ÛÎËÓ‹ ·fi ÙËÓ \IφιγÛνεια τcν ‰ν Tαàροισ (1029, Î.Â), fiÔ˘ Ë ËÚˆ›‰· ·Ó·˙ËÙ› Â›Û˘ ÙÚfiÔ ÛˆÙËÚ›·˜. OÈ ‰‡Ô ËÚˆ›‰Â˜ ¤¯Ô˘Ó ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Î·È ÍÂÂÚÓÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ ÛÙËÓ Â˘ÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ Â͢Ó¿‰·. EΛ Ì¿ÏÈÛÙ· Ô OÚ¤ÛÙ˘ ı·˘Ì¿˙ÂÈ ÙËÓ Â˘Ê˘›· Ù˘ ·‰ÂÏÊ‹˜ ÙÔ˘ ϤÁÔÓÙ·˜ «δειναd γaρ α” γυνα…κεσ ε–ρÝσκειν τÛχνασ» (1032) 3. TÔ Îfi„ÈÌÔ ÙˆÓ Ì·ÏÏÈÒÓ (1161) ‹Ù·Ó ÛËÌÂ›Ô ¤ÓıÔ˘˜ Î·È ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È Û ¿ÏÏ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë (\Aλκ. 427, 512, ^Iκ. 973, Tρω. 141), ÁÓˆÛÙfi Î·È ÛÙËÓ ÔÌËÚÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË (.¯. ø 710 Î.Â.). TË Û˘Ó‹ıÂÈ· Ó· Ì·ÙÒÓÔ˘Ó ÙÔ ÚfiÛˆÔ (1197) Û ¤Ó‰ÂÈÍË ¤ÓıÔ˘˜, Ô˘ ›¯Â ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÚԤϢÛË, ηٿÚÁËÛÂ Ô ™fiψÓ, fiˆ˜ Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚ› Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ (™fiÏˆÓ 21). ñ Afi ÙÔÓ Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi ÙˆÓ ÛÙ›¯ˆÓ 1177-8, 1185-6, 1189-90, 1193-4 ÚÔ·ÙÂÈ Ë ÈηÓfiÙËÙ· Ù˘ EϤÓ˘ Ó· Û˘ÏÏ¿‚ÂÈ Û¯¤‰ÈÔ ¤Í˘ÓÔ Î·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi Î·È Ë Â˘ÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ¿ Ù˘, Ë ÔÔ›· Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Ó·ı¤ÙÂÈ ÚfiÏÔ˘˜ Û fiÏÔ˘˜. H ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙËÓ ·ÓˆÙÂÚfiÙËÙ¿ Ù˘ ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘. 4. O ÛÙ›¯Ô˜ 1218 ı˘Ì›˙ÂÈ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ̤ÙÚÔ˘, ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÁÓÒÚÈÛÌ· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÛΤ„˘. ™ÙÔÓ AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Â›Ó·È ·ÚÂÙ‹, Ë ÌÂÛfiÙ˘, ÙÔ Ì¤ÛÔÓ ·fi ‰‡Ô ¿ÎÚ·, ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ Î·È ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë (“µετρÝωσ καd —σ δε…” Ü “... —σ τƒσ µÛν –περâολƒσ καÝ τƒσ ‰λλεÝψεωσ φθειροàσησ τÞ εs, τƒσ δÛ µεσÞτητοσ σÖωζοàσησ” \Hθικ. Nικοµ. B 6, 9). Aã ™TA™IMO (ÛÙ. 1220-85) ™TOXOI 1. ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›· (ÌÔÚÊ‹˜ Î·È ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘) Ô˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÛÙ¿ÛÈÌÔ˘ ˆ˜ Ï˘ÚÈÎÔ‡ ̤ÚÔ˘˜ Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜. 2. N· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó, ȉȷ›ÙÂÚ· ·fi ÙËÓ ·ÓÙÈÛÙÚ. ‚ã, Ò˜ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÂÎı¤ÙÂÈ ÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÙÔ˘ ÁÈ· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ (ÂÎÛÙÚ·Ù›· ηٿ Ù˘ ™ÈÎÂÏ›·˜). 3. N· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ ÛÙ¿ÛÈÌÔ˘ Ì ÙÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎÂ. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. H ·Ë‰fiÓ· (ÛÙ. 1221), Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ AÔÏÏfi‰ˆÚÔ (BÈ‚Ï. 3. 14. 3), ‹Ù·Ó οÔÙ Á˘Ó·›Î· Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ¶ÚfiÎÓË Î·È Û‡˙˘ÁÔ˜ ÙÔ˘ TËÚ¤·, ·fi ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·¤ÎÙËÛ ÙÔÓ ÿÙ˘. O TËÚ‡˜, ·ÊÔ‡ ¤ÎÚ˘„ ÙËÓ ¶ÚfiÎÓË, Ó˘ÌʇıËΠÙËÓ ·‰ÂÏ-

78

EYPI¶I¢H, E§ENH

Ê‹ Ù˘ ºÈÏÔÌ‹Ï·, Ù˘ ÔÔ›·˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· ¤ÎÔ„Â ÙË ÁÏÒÛÛ·. ŒÙÛÈ fiÙ·Ó ÙÔ ¤Ì·ıÂ Ë ¶ÚfiÎÓË, ÛÎfiÙˆÛ ÙÔÓ ÿÙ˘, ÙÔÓ ÚfiÛÊÂÚ ‰Â›ÓÔ ÛÙÔÓ TËÚ¤· Î·È ¤ÂÈÙ· Ì·˙› Ì ÙËÓ ºÈÏÔÌ‹Ï· ÙÚ¿ËÎ·Ó ÛÂ Ê˘Á‹. O TËÚ‡˜ ÙȘ ηٷ‰›ˆÍ ηÈ, fiÙ·Ó ÎÈÓ‰‡Ó¢·Ó Ó· Û˘ÏÏËÊıÔ‡Ó ÛÙËÓ ¢·‡ÏÈ· Ù˘ ºˆÎ›‰Ô˜, ·Ú·Î¿ÏÂÛ·Ó ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Ó· ÙȘ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó Û ÙËÓ¿. TfiÙÂ Ë ¶ÚfiÎÓË ¤ÁÈÓ ·Ë‰fiÓ· Î·È Ë ºÈÏÔÌ‹Ï· ¯ÂÏȉfiÓ·. TË ÛÎËÓ‹ ·˘Ù‹ Ù˘ Â›ÎÏËÛ˘ Ù˘ ·Ë‰fiÓ·˜ ·Úˆ‰Â› Ô AÚÈÛÙÔÊ¿Ó˘ ÛÙÔ˘˜ ˜Oρνιθεσ (ÛÙ. 213). 2. ™ÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ 1254-55 ˘¿Ú¯ÂÈ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙÔ “·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜’’ (Ùfi ̤ÛÔÓ, ÛÙÔ ·Ú¯·›Ô ΛÌÂÓÔ). “M¤ÛÔÓ” Â›Ó·È ÔÈ ‰·›ÌÔÓ˜ Ô˘ ‹Ù·Ó ÌÂÛÔÏ·‚ËÙ¤˜ ÌÂٷ͇ ıÂÒÓ Î·È ·ÓıÚÒˆÓ, ÁÈ’ ·˘Ùfi ηÙÔÈÎÔ‡Û·Ó ÌÂٷ͇ Á˘ Î·È Ô˘Ú·ÓÔ‡. O HÛ›Ô‰Ô˜ ıˆÚÔ‡Û fiÙÈ ‹Ù·Ó Ó‡̷ٷ ·ÓıÚÒˆÓ ÙÔ˘ ¯Ú˘ÛÔ‡ Á¤ÓÔ˘˜ Ô˘ ›¯·Ó ÂÓÙÔÏ‹ ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Ó· ÚÔÛÙ·ÙÂ‡Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. OÈ ·Ú¯·›ÔÈ ›ÛÙ¢·Ó fiÙÈ Ô Î¿ı ¿ÓıÚˆÔ˜ ¤¯ÂÈ ‰‡Ô ‰·›ÌÔÓ˜, Ô ¤Ó·˜ ÙÔÓ ÛÚÒ¯ÓÂÈ ÛÙÔ Î·Ïfi Î·È Ô ¿ÏÏÔ˜ ÛÙÔ Î·Îfi. A˜ ı˘ÌËıԇ̠ÙÔÓ ‰·›ÌÔÓ·, ‹ ÙÔ ‰·ÈÌfiÓÈfi ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË (‚Ï. ¶Ï¿Ù. ™˘Ì. 202d-e “π€ν τe δαιµÞνιον µεταξà ‰στι θεο† τε καd θνητ). 3. M ·ÊÔÚÌ‹ ÙËÓ ·ÓÙÈÛÙÚÔÊ‹ ‚ã Ó· ı˘ÌËıÔ‡ÌÂ Î·È ¿ÏÏ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ·ÓÙÈÔÏÂÌÈÎfi Ó‡̷ Î·È ˘ÌÓÔ‡Ó ÙËÓ ÂÈÚ‹ÓË. ¶.¯. ^Iκ. 949-51: «t ταλαÝπωροι âροτ‡ν / τÝ κτ€σθε λÞγχασ καd κατ’ ˆλλÜλων πÞνουσ / τÝθεσθε; (Â›Û˘ ºÔÈÓ. 748 Î.Â, TÚˆ. 511 Î.Â. Î·È Û ۈ˙fiÌÂÓ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·). «EŒρÜνη âαθàπλουτε καd / καλλÝστα µακÀρων θε‡ν», ·Ó·ÊˆÓ› ÛÙÔ ·fiÛ. 453, ÂÓÒ ÛÙÔ ·fiÛ. 369 ‡¯ÂÙ·È Ó· ·Ú·¯ÓÈ¿ÛÔ˘Ó Ù· fiÏ·: «κεÝσθω δÞρυ µοι µÝτον ˆµφιπλÛκειν ˆρÀχναισ». 4. Afi ÙËÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ¯ÔÚÈÎÔ‡ Ó· Ê·Ó› Â›Û˘ fiÙÈ Î˘Ú›·Ú¯Ë ÛΤ„Ë ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ·Úfi‚ÏÂÙÔ Ù˘ ı›·˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ Î·È Â¤Ì‚·Û˘ ÛÙ· ·ÓıÚÒÈÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·, Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ·Ù˘¯›· Ù˘ EϤÓ˘ Î·È ÙËÓ ¿‰ÈÎË ‰˘ÛÊ‹ÌËÛ‹ Ù˘. O G. E. Dimock (“God, or not god, or between the two”, Euripides’ Helen, 1977 ÛÛ. 6-7) Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ: “¢ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· ÌÈÏ‹ÛÂȘ ÔÙ¤ Ì ‚‚·ÈfiÙËÙ· ÁÈ· ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÙÔ˘ ı›Ԣ. T· Ú¿ÁÌ·Ù· Û˘Ó‹ıˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È fiˆ˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È. MÔÚ› Ó· ÓÔÌ›˙ÂȘ fiÙÈ ÔÏÂÌ¿˜ ÁÈ· ÙËÓ EϤÓË, ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· fï˜ ‰ÂÓ ÔÏÂÌ¿˜ ÁÈ· ÂΛÓË. MÔÚ› Ó· Û˘Ì‚Â› ÔÙȉ‹ÔÙ ... AÏÏ¿ ÙÔ ·Úfi‚ÏÂÙÔ ÛÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÙˆÓ ıÂÒÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ AıËÓ·›Ô˘˜, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÛÙ› ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÛÙË ™ÈÎÂÏ›·, fiÙÈ ‰ÂÓ ¯¿ıËÎ·Ó fiÏ·, ÁÈ·Ù› Ô ıÂfi˜ ÌÔÚ› Ó· ·Ó·ÙÚ¤„ÂÈ ÌÈ· ηٿÛÙ·ÛË ·fi ÙÔ Î·Îfi ÛÙÔ Î·Ïfi, fiˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ EϤÓ˘”.

BIB§IO KA£H°HTH

79

°ã E¶EI™O¢IO (ÛÙ. 1286-1424) Ë 1 ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 1286-1304)

™TOXOI 1. ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· Û˘Ó·Á¿ÁÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘ ÔÚÈṲ̂ӷ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ Â› ÛÎËÓ‹˜ ÚÔÛÒÔ˘. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó Â›Û˘ ÛÙÔȯ›· fi„˘. 2. N· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ ÌÂٷ͇ ‹ıÔ˘˜ Î·È Î·Ù·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. H ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘ ʤÚÓÂÈ ÛÙÔ ÓÔ˘ Ì·˜ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÏfiÁÈ· Ù˘ EϤÓ˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ T‡ÎÚÔ: Ì· ʇÁÂ, ͤÓÂ, ÁÚ‹ÁÔÚ· ·’ ÙË ¯ÒÚ·, Ô ÁÈÔ˜ ÚÈÓ Û’ ·ÓÙÈÎÚ›ÛÂÈ ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ¤· Ô˘ ‚·ÛÈχÂÈ Â‰ÒØ ‹Á ΢ӋÁÈ Ì ٷ Û΢ÏÈ¿ ÙÔ˘. (179-182) ñ M ÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ·ã ÚÔÛÒÔ˘ ‰›ÓÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ Û‚·ÛÌfi ÚÔ˜ ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ÚÔ‚¿ÏÂÈ Î·È ÙË ‰‡Ó·ÌË Ô˘ ·ÔÚÚ¤ÂÈ ·fi ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘. ñ °È· ÙÔÓ £ÂÔÎχÌÂÓÔ “ηÎÔ›” Â›Ó·È ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ (1294), ÁÈ·Ù› ·’ ·˘ÙÔ‡˜ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È Ó· ·ÂÈÏ›ٷÈØ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÊÔ‚¿Ù·È fiÙÈ ı· ¯¿ÛÂÈ ÙËÓ EϤÓË, fiˆ˜ ˘ÔÓÔÂ›Ù·È Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ 1295-99.

2Ë ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 1305-1424) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ Ù˘ EϤÓ˘. 2. N· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ˘ÂÚÔ¯‹ Ù˘ EϤÓ˘ Î·È ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· Ù˘ ÛÙ· ‰ÚÒÌÂÓ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜. 3. N· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· Â͈ÙÂÚÈ΋˜ Î·È ÂÛˆÙÂÚÈ΋˜ ‰Ú¿Û˘, ΈÌÈο ÛÙÔȯ›· Î·È ÛËÌ›· ÙÚ·ÁÈ΋˜ ÂÈÚˆÓ›·˜. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. O £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ ÂÈηÏÂ›Ù·È ÙÔÓ AfiÏψӷ (1324), ‰ÈfiÙÈ Ô ıÂfi˜ ·¤ÙÚÂ ÙÔ Î·Îfi Ì ÙËÓ ·Ú¤Ì‚·Û‹ ÙÔ˘, ÁÈ’ ·˘Ùfi ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó Î·È ˆποτρÞπαιοσ.

EYPI¶I¢H, E§ENH

80

2. TÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ MÂÓÂÏ¿Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ÊÚÈÎÙfi (1329) fi¯È ÌfiÓÔ ÂÂȉ‹ ¤ı·ÓÂ, ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ÙÔ˘ ·Ô‰fiıËÎ·Ó ÔÈ Î·ıÈÂڈ̤Ó˜ ÙÈ̤˜. E›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Ë Â˘·ÈÛıËÛ›· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÁÈ· ÙȘ Ù·ÊÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ‚¿ÏÂÈ ÙË ÛÊÚ·Á›‰· Ù˘ ÙfiÛÔ ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ· (.¯. \AντιγÞνη) fiÛÔ Î·È Û Î›ÌÂÓ· Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙË ‰ËÌfiÛÈ· η ȉȈÙÈÎË ˙ˆ‹ ÙˆÓ AıËÓ·›ˆÓ. 3. M ·ÊÔÚÌ‹ ÙÔÓ ÛÙ›¯Ô 1385 Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ ÔÈ ÚÔÛÊÔÚ¤˜ ‹Ù·Ó ‰‡Ô ÂȉÒÓ, ·Ó·›Ì·ÎÙ˜ Î·È ·ÈÌ·ÙËÚ¤˜. ™ÙËÓ ÚÒÙË Î·ÙËÁÔÚ›· ˘¿ÁÔÓÙ·È Î·ÚÔ›, ÊÚÔ‡Ù·, ÛÔÓ‰¤˜, ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË Î·ÙËÁÔÚ›· ·Ó‹ÎÔ˘Ó Ù· ˙Ò· (‚Ï. £Ô˘Î. 3, 58, 4: «οÅσ ˆποθανÞντασ ... ‰τ鵇µεν κατa šτοσ ²καστον δηµοσÝÖα ... καÝ το…σ ™λλοισ νοµÝµοισ, Âσα τε “ γƒ “µ‡ν ˆνεδÝδου —ρα…α») 4. O £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ ˘fiÛ¯ÂÙ·È “ÁÚ‹ÁÔÚÔ ÏÔ›Ô ÊÔÈÓÈÎÈÎfi” (1392), ÁÈ·Ù› fiˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, Ù· ÏÔ›· ÙˆÓ ºÔÈÓ›ÎˆÓ ‹Ù·Ó ÊËÌÈṲ̂ӷ ÁÈ· ÙËÓ Ù·¯‡ÙËÙ· Ô˘ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó. 5. ŸÛÔÈ ¤ÊÂÚÓ·Ó Î·Ï¤˜ Âȉ‹ÛÂȘ ·Ì›‚ÔÓÙ·Ó (Ú‚Ï. \HλÛκτρα E˘ÚÈ›‰Ë, ÛÙ. 358-59). ŒÙÛÈ Ô £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ ˘fiÛ¯ÂÙ·È ÛÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ‚Ô‹ıÂÈ· (ÛÙ. 14012) Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÚÔ‡¯· Î·È ÙÚfiÊÈÌ·, ÁÈ· Ó· ‰È¢ÎÔÏ˘Óı› Ë ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘. A’ ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Ë ÙÚ·ÁÈ΋ ÂÈÚˆÓ›·, ηıÒ˜ Ô £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ ·ÁÓÔ› fiÙÈ Ë ÚÔı˘Ì›· ÙÔ˘ ı· ʤÚÂÈ ÂÓÙÂÏÒ˜ ·ÓÙ›ıÂÙ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ·fi ·˘Ù¿ Ô˘ ÂȉÈÒÎÂÈ Î·È ÂÈı˘Ì›.

B’ ™TA™IMO (ÛÙ. 1425-1499) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙÔ ¯ÔÚÈÎfi Ì ٷ ‰ÚÒÌÂÓ·. 2. M ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÏÂÍÈÎÔ‡, Ó· ÏËÚÔÊÔÚËıÔ‡Ó Ù· Ú·ÁÌ·ÙÔÏÔÁÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ· ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÛÙ¿ÛÈÌÔ˘. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. °È· ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÛÙ¿ÛÈÌÔ ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ù˘ˆı› ‰È¿ÊÔÚ˜ ·fi„ÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Û‡Ó‰ÂÛË Î·È ¤ÓÙ·Í‹ ÙÔ˘ ÛÙ· ‰ÚÒÌÂÓ·. ºÈÏfiÏÔÁÔÈ, fiˆ˜ Ô F. Paley, A. C. Pearson, P. Decharme Î.¿., ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ·Ó fiÙÈ ÙÔ ¯ÔÚÈÎfi ·˘Ùfi ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ Û¯¤ÛË Ì ٷ ‰ÚÒÌÂÓ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜, ÙÔ ıˆÚÔ‡Û·Ó ÂÌ‚fiÏÈÌÔ ‹ ÙÔ ·¤‰È‰·Ó Û ¿ÏÏÔ ‰Ú¿Ì·. H ‰˘ÛÎÔÏ›· Û‡Ó‰ÂÛ˘ ÂÈÙ›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›·˜ ·ÓÙÈÛÙÚÔÊ‹˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ‚·Î¯ÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜, ÔÈ Ôԛ˜ ‚¤‚·È· ‰ÂÓ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ô‡Ù Ì fiÛ· ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó Ô‡Ù Ì fiÛ· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó. E›Û˘ Úfi‚ÏËÌ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Î·È Ô ÛÙ. 1496 Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË “ı¿ MËÙ¤Ú·» ¯ˆÚ›˜ Ó· Â›Ó·È Â‡ÎÔÏÔ Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙ› ÔÈ· ‹Ù·Ó. AÓ Ù·˘Ù›ÛÔ˘Ì ·˘Ù‹ ÙË

BIB§IO KA£H°HTH

81

ı¿ Ì ÙȘ ·Ó·ÙÔÏÈΤ˜ ıÂfiÙËÙ˜ P¤·, K˘‚¤ÏË, I‰·›· MËÙ¤Ú·, ÔÈ Ôԛ˜ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ‰ˆ‰ÂοıÂÔ Ù·˘Ù›˙ÔÓÙ·È Ì ÙË ¢‹ÌËÙÚ·, ÙfiÙ ÔÈ ÂÚÈ¤ÙÂȘ Ù˘ “¯·Ì¤Ó˘ ÎfiÚ˘” (1430-31), ‰ËÏ. Ù˘ ¶ÂÚÛÂÊfiÓ˘, ¤¯Ô˘Ó ÎÔÈÓ¿ ÛËÌ›· Ì ÙȘ ÂÚÈ¤ÙÂȘ Ù˘ EϤÓ˘. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹, ¤¯ÂÈ ˘ÔÛÙËÚȯı› (.¯. ·fi ÙÔÓ J. Musgrave) fiÙÈ Ï›ÁÔ ÚÈÓ ·fi ÙË ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ^EλÛνησ ›¯Â ÂÈÛ·¯ı› ÛÙËÓ Aı‹Ó· Ë Ï·ÙÚ›· Ù˘ MËÙ¤Ú·˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ K˘‚¤Ï˘-P¤·˜ Î·È Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ Ì ÙÔ ¯ÔÚÈÎfi ı¤ÏÂÈ Ó· ÙÔÓ›ÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ AıËÓ·›Ô˘˜ ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ı¿˜, ÈÂÚfi Ù˘ ÔÔ›·˜ ˘‹Ú¯Â ÛÙÔÓ KÂÚ·ÌÂÈÎfi (¶·˘Û. 1.3,5). ¶·Ú¿ÏÏËÏ· ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È Ë ¿Ô„Ë fiÙÈ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÚÔÙ›ÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ AıËÓ·›Ô˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Û˘Ó¤ÏıÂÈ ·ÎfiÌ· ·fi ÙËÓ ‹ÙÙ· ÛÙË ™ÈÎÂÏ›·, Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙË Û˘ÌÊÔÚ¿ ̤۷ ·fi ÙË Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÚÔ·„ÂÈ ·fi ÙËÓ Ù¤¯ÓË (Û. 1476-1482). O ¶. ¶·ÙÙ›¯Ë˜ (fi.. 313-314) Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙÔ ÛÙ¿ÛÈÌÔ Ì ٷ ‰ÚÒÌÂÓ· Ù˘ EϤÓ˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·˜ Ù· ÂÍ‹˜: 1) O E˘ÚÈ›‰Ë˜ ‹ıÂÏ ӷ ÙÔÓ›ÛÂÈ ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ Ù˘ K˘‚¤Ï˘-P¤·˜ Î·È Ó· ÙËÓ Ù·˘Ù›ÛÂÈ Ì ÙË ¢‹ÌËÙÚ·. 2) O ̇ıÔ˜ Ù˘ ¶ÂÚÛÂÊfiÓ˘ ¤¯ÂÈ ÎÔÈÓ¿ ÛËÌ›· Ì ·˘ÙfiÓ Ù˘ EϤÓ˘ (ÂÚÈ¤ÙÂÈ·-ÛˆÙËÚ›·). 3) TÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ ˆ‰‹˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔÈ ÛÙ›¯ÔÈ 1470-5: Ô Z‡˜ ÛÙ¤ÏÓÂÈ ÙȘ X¿ÚÈÙ˜ Î·È ÙȘ MÔ‡Û˜, ÁÈ· Ó· οÓÔ˘Ó ÙË ¢‹ÌËÙÚ· Ó· ¢ı˘Ì‹ÛÂÈ. TËÓ ›‰È· „˘¯È΋ ηٿÛÙ·ÛË Ì ÙË ¢‹ÌËÙÚ· ›¯·Ó Î·È ÔÈ AıËÓ·›ÔÈ ÏfiÁˆ Ù˘ Û˘ÌÊÔÚ¿˜ ÛÙË ™ÈÎÂÏ›·, ÂÔ̤ӈ˜ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ¤ÌÌÂÛ· ÙÔ˘˜ ÚÔÙÚ¤ÂÈ Ó· ÏËÛÌÔÓ‹ÛÔ˘Ó ÙË Ï‡Ë ÙÔ˘˜. H ‰Â‡ÙÂÚË ·ÓÙÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙË Ï˘ÙÚˆÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ, ÔÚÁÈ·ÛÙÈÎÒÓ, ‚·Î¯ÈÎÒÓ ÙÂÏÂÙÒÓ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·ÎÔ˘Ê›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ AıËÓ·›Ô˘˜ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ οÓÔ˘Ó Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó ‰È¿ıÂÛË. O E˘ÚÈ›‰Ë˜, fiˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi Ù· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ Î·È ·fi ÙȘ B¿Î¯Â˜, ÈÛÙ‡ÂÈ ÛÙËÓ Â˘ÂÚÁÂÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ï·ÙÚ¢ÙÈÎÒÓ ÙÂÏÂÙÒÓ. ŸÙ·Ó ÛÙÔ ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎfi ÛËÌ›ˆÌ· ÙÔ˘ ÛÙ¿ÛÈÌÔ˘ Á›ÓÂÙ·È ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· “Û˘ÁÎÚËÙÈÛÌfi”, ÂÓÓÔÂ›Ù·È Ì ÙÔÓ fiÚÔ Ë Û˘ÓÂÎÊÔÚ¿ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ıÚËÛΛ˜, .¯. ·fi ÙȘ ·Ó·ÙÔÏÈΤ˜ Î·È ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ‰ˆ‰ÂοıÂÔ. 2. ™¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÛÙ›¯Ô 1480 Î·È ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÎÊÚ·ÛÙ› ‰È¿ÊÔÚ˜ ·fi„ÂȘ. OÚÈṲ̂ÓÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ıˆÚÔ‡Ó fiÙÈ Ë Ï¤ÍË πα… ÙÔ˘ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ AÏÎÈ‚È¿‰Ë, Ô ÔÔ›Ô˜ Ì ÙÔÓ ·ÎÚˆÙËÚÈ·ÛÌfi ÙˆÓ EÚÌÒÓ Î·È ÙË ‚‚‹ÏˆÛË ÙˆÓ EÏ¢ÛÈÓ›ˆÓ Ì˘ÛÙËÚ›ˆÓ (›¯Â ·Úˆ‰‹ÛÂÈ ÙȘ ÙÂÏÂÙ¤˜ ÙÔ˘˜) ÚÔοÏÂÛ ÙËÓ ÔÚÁ‹ Ù˘ ı¿˜. IÛ¯˘ÚfiÙÂÚË Î·È ÂÈÛÙÈÎfiÙÂÚË Â›Ó·È Ë ¿Ô„Ë fiÛˆÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ πα…σ Â‰Ò Â›Ó·È Ë EϤÓË Ô˘ ÚÔοÏÂÛ ÙËÓ ÔÚÁ‹ Ù˘ ı¿˜, ÁÈ·Ù› Á¤ÓÓËÛ ÛÙÔÓ ¶¿ÚË ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÊ›ÏÔÓÙ·È Ù· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó.

EYPI¶I¢H, E§ENH

82

¢ã E¶EI™O¢IO (ÛÙ. 1500-92) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ı·ÙÚÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜, ‰ËÏ. Ò˜ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ÙÔ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ¯ÔÚÈÎfi, ÒÛÙ ӷ ˘¿ÚÍÂÈ Ô ··ÈÙÔ‡ÌÂÓÔ˜ ¯ÚfiÓÔ˜, ÁÈ· Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓ‹ÛÂÈ Ô £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ Ì ÙËÓ ·‰ÂÏÊ‹ ÙÔ˘ Î·È Ó· ÚÔ·„ÂÈ ÙÔ Ó¤Ô ÂÂÈÛfi‰ÈÔ. 2. N· ηıÔÚ›ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÛÙÔȯ›· Ù˘ fi„˘ (ÛÎËÓÔıÂÙÈο, ÂÌÊ¿ÓÈÛË/Û΢‹ ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ), ηıÒ˜ Î·È Ó· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÚÔÒıËÛ˘ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘. 3. N· ÂÚÈÁÚ¿„Ô˘Ó ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚˆÓ Î·È Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· Ù˘ ‰È¿ÓÔÈ¿˜ ÙÔ˘˜. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. E›Ó·È ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ fiÙÈ Ë EϤÓË, fiÙ·Ó ÌÈÏ¿ÂÈ ÁÈ· ‚Ô‹ıÂÈ· ÛÙÔÓ XÔÚfi, ‰ÂÓ ÙÔÓ ‚‚·ÈÒÓÂÈ fiÙÈ ÔˆÛ‰‹ÔÙ ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÂÈ Ó· ÙÔÓ ÛÒÛÂÈ. AÓÙ›ıÂÙ· ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τÜν ‰ν Tαàροισ Ë ËÚˆ›‰· ‰È·‚‚·ÈÒÓÂÈ ÙÔÓ XÔÚfi “σñσω σ’ εŒσ ^EλλÀδα” (1068). °È· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ¿Ô„Ë fiÙÈ ›Ûˆ˜ Ô XÔÚfi˜ ‰ÂÓ ÂÈı˘Ì› Ó· ʇÁÂÈ ·fi ÙËÓ A›Á˘ÙÔ (Ú‚Ï. Î·È ÛÙ›¯Ô˘˜ 1779-78). 2. O £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ ı¤ÏÂÈ Ó· ÂÌÔ‰›ÛÂÈ ÙËÓ EϤÓË Ó· ÂÈ‚È‚·ÛÙ› ÛÙÔ Î·Ú¿‚È Î·È Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ ÛÙȘ Ù·ÊÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜, ÁÈ·Ù› ÊÔ‚¿Ù·È Ì‹ˆ˜ ·˘Ù‹ ·˘ÙÔÎÙÔÓ‹ÛÂÈ ·fi ÙË Ï‡Ë Ù˘ (ÛÙ. 1531-32). K¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ Û˘Ó¤‚·ÈÓÂ, fiˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ E˘¿Ó‰Ë˜, Ë ÔÔ›· ¤ÂÛ ÛÙË ÊˆÙÈ¿, fiÔ˘ ηÈÁfiÙ·Ó Ô ÓÂÎÚfi˜ Û‡˙˘Áfi˜ Ù˘ (^Iκ. 1063, 1069-71Ø Ú‚Ï. Â›Û˘ TÚˆ. 1012. 3. TÔ ÌÔÙ›‚Ô Ó· Û˘ÁηٷٛıÂÙ·È Ë ËÚˆ›‰· ÛÙÔÓ Á¿ÌÔ Ì ÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘, ·ÏÏ¿ Ó· ‚Ú›ÛÎÂÈ ¿ÓÙÔÙ ·ÊÔÚÌ‹ Ó· ÙÔÓ ·Ó·‚¿ÏÂÈ Â›Ó·È Ï·˚Îfi, ÁÓˆÛÙfi ‹‰Ë ·fi ÙËÓ \Oδàσσεια Î·È ÙËÓ ¶ËÓÂÏfiË. ŒÙÛÈ Ô ÛÙ›¯Ô˜ 1535 ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÂÈÚˆÓ›· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Â·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÎÈ ·˘Ùfi ÙÔ ÌÔÙ›‚Ô. 4. TÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ÛÙ›¯Ô˘ 1558 ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÌÈ· ¿Ô„Ë Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Û ·ÓٛʷÛË Ì ÙË Ï·˚΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó ÙÔ˘˜ Ù¿ÊÔ˘˜ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ ÙfiÛÔ Ì ÙËÓ ÙÔÔı¤ÙËÛË ÎÙÂÚÈÛÌ¿ÙˆÓ Ì¤Û· Û’ ·˘ÙÔ‡˜ fiÛÔ Î·È Ì ÙË Ì¤ÚÈÌÓ· ÁÈ· ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ ÂÌÊ¿ÓÈÛË. Y¿Ú¯ÂÈ ‚¤‚·È· Ë ÂÍ‹ÁËÛË fiÙÈ Ù· ÏfiÁÈ· ·˘Ù¿ ϤÁÔÓÙ·È ·fi ¤Ó· ‚¿Ú‚·ÚÔ, fï˜ Î·È ÔÈ AÈÁ‡ÙÈÔÈ ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Û‡Ìʈӷ Ì ٷ Â˘Ú‹Ì·Ù· Î·È ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÙÔ˘ HÚÔ‰fiÙÔ˘. EÔ̤ӈ˜, Ô ÛÙ›¯Ô˜ ‹ ÛÙÂÓ¿ ˘ËÚÂÙ› ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÛÙȯÔÌ˘ı›· ‹ Â›Ó·È ¤ÌÌÂÛË ÎÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ÛÙ· ηıÈÂڈ̤ӷ, ÔfiÙ ı˘Ì›˙ÂÈ ·Ó¿ÏÔÁË ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë ÛÙȘ TρÖωÀδεσ “δοκ‡ δÛ το…σ θανο†σι διαφÛρειν âραχà, / εŒ πλουσÝων τισ τεàξεται κτερισµÀτων” (1248-40).

BIB§IO KA£H°HTH

83

°ã ™TA™IMO (1593-1652) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙÔ ÛÙ¿ÛÈÌÔ Ì fi,ÙÈ ÚÔËÁ‹ıËÎÂ, Ó· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ËÁ‹ ¤Ì¢Û˘ ÙÔ˘ XÔÚÔ‡ Î·È Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÏÂÍÈÎÔ‡ Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ó Ì‡ıÔ˘˜ Î·È Ì˘ıÈο ÚfiÛˆ· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û’ ·˘Ùfi. 2. N· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· ‡ÊÔ˘˜ Î·È ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο ÁÈ· Ï˘ÚÈÎfi ̤ÚÔ˜. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. °È· Ù· ‰ÂÏÊ›ÓÈ· ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ ›ÛÙ¢·Ó fiÙÈ ÚÔÛ·ıÔ‡Û·Ó Ì ‰È¿ÊÔÚ˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ Ó· ÚÔÂȉÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Ó·˘ÙÈÎÔ‡˜ ÁÈ· ÂÈΛÌÂÓË ÙÚÈÎ˘Ì›·. Afi ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÚÔ‹ÏıÂ Ô Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ AÚ›ÔÓ·, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤ÛˆÛ ¤Ó· ‰ÂÏÊ›ÓÈ (HÚfi‰. 1.24). O AÚ›ˆÓ, ÁÈ· Ó· ··ı·Ó·Ù›ÛÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ¤ÛÙËÛ ÛÙÔ ·ÎÚˆÙ‹ÚÈÔ T·›Ó·ÚÔ ¯¿ÏÎÈÓÔ ·ÊȤڈ̷ Ô˘ ·Ú›ÛÙ·ÈÓ ¿ÓıÚˆÔ ÛÙË Ú¿¯Ë ÙÔ˘ ‰ÂÏÊÈÓÈÔ‡ (\Hλ. 432 Î.Â.). 2. H ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ Ó·fi Ù˘ ¶·ÏÏ¿‰·˜ (1608), ÁÈ· ¿ÏÏË ÌÈ· ÊÔÚ¿ Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ fiÙÈ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ·˘Ù‹, Ô˘ ÁÚ¿ÊÙËΠ۠ÂÚ›Ô‰Ô Û‡ÁÎÚÔ˘Û˘ Aı‹Ó·˜-™¿ÚÙ˘, ‰ÂÓ ÂȉÂÈÎÓ‡ÂÈ ·ÓÙÈÛ·ÚÙÈ·ÙÈÎfi Ó‡̷, ·ÏÏ¿ ·ÓÙ›ıÂÙ· ÚÔÛ·ı› Ó· ·ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ Î·Î‹ Ê‹ÌË Ù˘ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ·˜ EϤÓ˘. E›Ó·È ¤Î‰ËÏË Î·È Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ë ÊÈÏÂÈÚËÓÈ΋ ‰È¿ıÂÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ̤۷ ·fi ÙËÓ Â·Ó·Ï·‚·ÓfiÌÂÓË ÌÓ›· Ù˘ X·ÏÎÈÔ›ÎÔ˘ AıËÓ¿˜. O E˘ÚÈ›‰Ë˜ ÂÈı˘Ì› Î·È ı¤ÏÂÈ Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ ÛÙËÓ ÂÈÚ‹Ó¢ÛË Ì ÙË ™¿ÚÙË. 3. H ·Ú¿‰ÔÛË ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÙÔÓ Y¿ÎÈÓıÔ (ÛÙ. 1613-15) ·Á¿ËÛ·Ó Ô AfiÏÏˆÓ Î·È Ô ¢˘ÙÈÎfi˜ ¿ÓÂÌÔ˜ (ηٿ ¿ÏÏË ·Ú·ÏÏ·Á‹ Ô BÔÚÈ¿˜). EÂȉ‹ fï˜ Ô Y¿ÎÈÓıÔ˜ ¤‰ÂÈÍ ÚÔÙ›ÌËÛË ÛÙÔÓ AfiÏψӷ, Ô Z¤Ê˘ÚÔ˜ ı‡ÌˆÛ ηÈ, fiÙ·Ó Ô AfiÏÏˆÓ ¤ÚÚÈÍ ÙÔÓ ‰›ÛÎÔ, ÙÔ˘ ¿ÏÏ·Í ÙËÓ ÔÚ›· Î·È Ô ıÂfi˜ ÛÎfiÙˆÛ ÙÔÓ Y¿ÎÈÓıÔ. Afi ÙÔ ·›Ì· ÙÔ˘ ˆÚ·›Ô˘ Y¿ÎÈÓıÔ˘ ʇÙÚˆÛ ÙÔ ÔÌÒÓ˘ÌÔ ¿ÓıÔ˜. OÈ ·Ú¯·›ÔÈ Û˘Ó¤ÎÚÈÓ·Ó ÙÔ Û¯‹Ì· ÙÔ˘ ¿ÓıÔ˘˜ Ì ÙÔ ÁÚ¿ÌÌ· Y Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÁÚ¿ÌÌ· ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ˆÚ·›Ô˘ Ó¤Ô˘. 4. OÈ ÁÂÚ·ÓÔ› (ÛÙ. 1621-23) Â›Ó·È ÌÂÙ·Ó·ÛÙ¢ÙÈο ÙËÓ¿ Ô˘ ÂÚÓÔ‡Ó ¿Óˆ ·fi ÙËÓ EÏÏ¿‰· ‰˘fi ÊÔÚ¤˜ ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Î·Ù¢ı˘ÓfiÌÂÓ· ÚÔ˜ ÙÔÓ ‚ÔÚÚ¿ ‹ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÓfiÙÔ. O HÛ›Ô‰Ô˜ Û˘Ì‚Ô˘Ï‡ÂÈ ÙÔ˘˜ ÁˆÚÁÔ‡˜ Ó· ÚÔÛ¤¯Ô˘Ó ÙÔ ¤Ú·ÛÌ¿ ÙÔ˘˜, ÁÈ·Ù› ÙfiÙÂ Â›Ó·È ÂÔ¯‹ ÁÈ· ÙÔ fiÚÁˆÌ· (\Eργ. κ. ^Hµ. 448 Î.Â.) EÍ¿ÏÏÔ˘ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÿ‚˘ÎÔ˘, Ï˘ÚÈÎÔ‡ ÔÈËÙ‹ ·fi ÙËÓ IÙ·Ï›·, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ú·Î¿ÏÂÛ ÙÔ˘˜ ÁÂÚ·ÓÔ‡˜ Ó· ÂΉÈÎËıÔ‡Ó ÙÔÓ ı¿Ó¿Ùfi ÙÔ˘. M ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÚÔοÏÂÛ·Ó Û‡Á¯˘ÛË ÛÙÔ˘˜ ÏËÛÙ¤˜ Ô˘ ›¯·Ó ÛÎÔÙÒÛÂÈ ÙÔÓ ÔÈËÙ‹, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÚÔ‰ÔıÔ‡Ó Î·È Ó· ÙÈ̈ÚËıÔ‡Ó Ì ı¿Ó·ÙÔ (™Ô‡‰·,

EYPI¶I¢H, E§ENH

84

ÿ‚˘ÎÔ˜). O AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ Ì¿˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÔÈ ÁÂÚ·ÓÔ› ÂÙÔ‡Ó Û ۯ‹Ì· ÙÚÈÁˆÓÈÎfi Ì ¤Ó·Ó ·Ú¯ËÁfi, “šτι δb τe šχειν “γεµÞνα τε ...” E•O¢O™ (ÛÙ. 1653-1870) Ë 1 ™ÎËÓ‹ (ÛÙ. 1653-1786)

™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ‰Ú·Ì·ÙÈ΋˜ Ù¯ÓÈ΋˜ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙË “Ú‹ÛË” ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘ (ı·ÙÚÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›·). 2. N· ηıÔÚ›ÛÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· Ù˘ fi„˘ (ÎÈÓ‹ÛÂȘ, “‡ÊÔ˜” ÛÙÔÓ ÏfiÁÔ ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘). 3. N· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘, ηıÒ˜ Î·È Ù· ‰Èο ÙÔ˘˜ ˆ˜ Û˘Á¯ÚfiÓˆÓ ı·ÙÒÓ. 4. N· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋ Î·È ÂÈÎÔÓÔÏ·ÛÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. H “Ú‹ÛË” ÙÔ˘ AÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˘ ÌÂٷʤÚÂÈ Ì ·Ú·ÛÙ·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ˙ˆÓÙ¿ÓÈ· Ù· Â͈ÛÎËÓÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙË ‰Ú·Ì·ÙÈÎfiÙËÙ· Û ‰Â‡ÙÂÚÔ Â›‰Ô. E›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÂȉÂÍÈfiÙËÙ· Î·È Ù¤¯ÓË, ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ô ÔÈËÙ‹˜ Ó· ˙ˆÓÙ·Ó¤„ÂÈ Î·È Ó· ·ÈÛıËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ fiÛ· Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ÛÙÔ ¤Ï·ÁÔ˜. A˘Ù‹ Ë ‰È‹ÁËÛË ¤¯ÂÈ ÔÏϤ˜ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ ÛÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î·È ÙË ÌÔÚÊ‹ Ì ÂΛÓË ÛÙËÓ ^IφιγÛνεια τÜν ‰ν Tαàροισ. 2. H ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·˜ ÙÔ˘ ÏÔ›Ô˘ (1675 Î.Â.) ·Ú·Ú·¤ÌÂÈ Û ·Ó¿ÏÔÁ˜ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÙÔ˘ OÌ‹ÚÔ˘. O Verrall ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë ÂÙÔÈÌ·Û›· ÙÔ˘ ÏÔ›Ô˘ Â›Ó·È ¤Ó‰ÂÈÍË fiÙÈ Ë ÛÎËÓ‹ ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÎˆÌÈ΋, ÁÈ·Ù›, ·ÊÔ‡ Ë ÙÂÏÂÙ‹ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó fi¯È Ôχ Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙËÓ ·ÎÙ‹, ‰ÂÓ ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó Ù¤ÙÔÈ· ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· (A. W. Verrall, The Bacchanants o Euripides and other essays, C.U.P. 1910, ÛÛ. 276-78). 3. H ı˘ÌÔÛÔÊ›· ÙˆÓ ·ÁÁÂÏÈ·ÊfiÚˆÓ ·ÔÙÂÏ› Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ ÌÔÙ›‚Ô ÁÈ· ÙÔÓ E˘ÚÈ›‰ËØ .¯. ·) «τe σωφρονε…ν δb καd σÛâειν τa τ‡ν θε‡ν κÀλλιστον· οrµαι δ’ αŽτe καd σοφñτατον θνητο…σιν εrναι κτƒµα το…σι χρωµÛνοισ. BÀκχ. 1150-2 ‚) ˆπροσδÞκητα δb âροτο…σ τa τ‡ν θε‡ν, σÖñζουσÝ θ’ οÅσ φιλο†σι. \Iφιγ. ‰ν. AŽλ. 1610-1

BIB§IO KA£H°HTH

85

Á) «οŽδ’ ™ν τρÛσασ εœποιµι τοfσ σοφοfσ âροτ‡ν δοκο†ντεσ εrναι καd µεριµνητaσ λÞγων, τοàτουσ µεγÝστην ζηµÝαν φλισκÀκειν. θνητ‡ν γaρ οŽδεÝσ ‰στιν εŽδαݵων ˆνÜρ. MÜδ. 1224-7 4. ™ËÌ·ÓÙÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô, ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi Ù˘ ‰Ú·Ì·ÙÈ΋˜ Ù¯ÓÈ΋˜ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë, ·ÔÙÂÏ› Ô ÙÚfiÔ˜ Ô˘ Ô £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ ‰ÈÔ¯ÂÙ‡ÂÈ ÙËÓ ÔÚÁ‹ ÙÔ˘. AÊÔ‡ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÙÈ̈ڋÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÓfi¯Ô˘˜, ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ·‰ÂÏÊ‹˜ ÙÔ˘, ÂÂȉ‹ ÙÔ˘ ¤ÎÚ˘„ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· Î·È ı¤ÏÂÈ Ó· ÙËÓ ÂΉÈÎËı› Ì ı¿Ó·ÙÔ.

2Ë ™ÎËÓ‹ (1787-1812) ™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙË ÛÎÔÈÌfiÙËÙ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜. 2. N· ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ YËÚ¤ÙË Î·È Ó· ·Û¯ÔÏËıÔ‡Ó Ì ÙÔ ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ Î·È ÙË ÛÎËÓÔıÂÛ›·. 3. N· ÂÚ¢ӋÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ô˘ ·›˙ÂÈ Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘ ÛÙËÓ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ·Ó‰ÚÒÓ. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. M ·ÊÔÚÌ‹ Ù· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ YËÚ¤ÙË (1787-93) Ô ÔÈËÙ‹˜ Û¯ÂÙÈÎÔÔÈ› ÚfiÏÔ˘˜ Î·È ·ÍÈÒÌ·Ù· Î·È ÈÛ¯˘ÚÔÔÈ› ÙËÓ ·Í›· Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜ Î·È ÙÔ˘ ‰Èη›Ô˘. OÚÈṲ̂ÓÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ (.¯. ¶·ÙÙ›¯Ë˜, fi.. Û. 347) ıˆÚÔ‡Ó fiÙÈ Ë ÛÎËÓ‹ ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ÙÔ ‰›Î·ÈÔ ÙÔ˘ ÈÛ¯˘ÚÔÙ¤ÚÔ˘ Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ¿Ú¯ÂÈ Ô ‰˘Ó·Ùfi˜. M¿ÏÈÛÙ· ʤÚÓÂÈ ˆ˜ Âȯ›ÚËÌ· fiÙÈ Ô E˘ÚÈ›‰Ë˜ ¤¯ÂÈ Î·Ù¿ ÓÔ˘ ÙÔÓ ¢È¿ÏÔÁÔ ÙˆÓ MËÏ›ˆÓ (416 .X) Î·È ÙËÓ ·ıËÓ·˚΋ ¿Ô„Ë fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ÈÛ¯‡ÂÈ ÙÔ ‰›Î·ÈÔ ÙÔ˘ ‰˘Ó·ÙfiÙÂÚÔ˘, Ë ÔÔ›· ˘ÔÛÙËÚ›¯ıËΠηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‰È·ÏfiÁÔ˘. K·Ù¿ ÙËÓ ¿Ô„‹ Ì·˜ Ë fiÏË ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ ˘ËÚÂÙ› ÙËÓ ÚfiıÂÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Ó· ÂÍÈÛÒÛÂÈ ÙÔÓ ‰Ô‡ÏÔ Ì ÙÔÓ ·Ê¤ÓÙË Ì ÌfiÓÔ ¤ÚÂÈÛÌ· ÙËÓ ÚÔ‚·ÏÏfiÌÂÓË ·fi ÙÔÓ ‰Ô‡ÏÔ ‰È¿ÓÔÈ·. 2. Y¿Ú¯ÂÈ Ë ¿Ô„Ë fiÙÈ Ë fiÏË ÛÎËÓ‹ ¤¯ÂÈ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ ˆ˜ ı·ÙÚÈ΋ Ú¿ÍË Ì ÙË ™·Ì›· ÙÔ˘ MÂÓ¿Ó‰ÚÔ˘ (ÛÙ. 202-270), fiÔ˘ Ô ¢Ë̇˜ ÂÌÔ‰›˙ÂÈ ÙÔÓ ÔÚÁÈṲ̂ÓÔ NÈ΋ڷÙÔ Ó· ÊÔÓ‡ÛÂÈ ÙË XÚ˘Û›‰·. H ‰È·ÊÔÚ¿ Â›Ó·È fiÙÈ ÛÙËÓ ^EλÛνη Û˘ÌϤÎÂÙ·È Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Ì ÙÔÓ ‰Ô‡ÏÔ, ÂÓÒ ÛÙËÓ ™·Ì›· ‰‡Ô Á›ÙÔÓ˜ Î·È Ê›ÏÔÈ. 3. E·Ó¤Ú¯ÂÙ·È Ì ÙÔÓ ÛÙ›¯Ô 1802 Ô ÚfiÏÔ˜ Ù˘ Ù‡¯Ë˜ Ô˘ Û fiÏÔ ÙÔ ‰Ú¿Ì· Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜. Afi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ê¿ÓËΠfiÙÈ Ë ˙ˆ‹ ÙˆÓ ËÚÒˆÓ Ú˘ıÌ›-

EYPI¶I¢H, E§ENH

86

ÛÙËΠ·fi ÙËÓ Ù‡¯Ë: Ë Ù‡¯Ë ¤‰ˆÛ ÙËÓ EϤÓË ÛÙÔÓ £ÂÔÎχÌÂÓÔ Î·È Ë Ù‡¯Ë ¤ÊÂÚ ÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô ÛÙËÓ A›Á˘ÙÔ. H Ù‡¯Ë Â›Ó·È Û˘¯Ó¿ ηıÔÚÈÛÙÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·. Ë 3 ™ÎËÓ‹ (1813-1870)

™TOXOI ™Ùfi¯ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ 1. N· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· Î·È ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ “·fi Ì˯·Ó‹˜ ıÂÔ‡” (deus ex machina). 2. N· ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘. 3. N· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ÂÍÔ‰›Ô˘ ¿ÛÌ·ÙÔ˜. ™YM¶§HPøMATIKE™ ¶§HPOºOPIE™ 1. OÚÈṲ̂ÓÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ¢ÈfiÛÎÔ˘ÚˆÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË, ÂÊfiÛÔÓ Ô MÂӤϷԘ Î·È Ë EϤÓË ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ·ÔÌ·ÎÚ˘Óı› ÎÈ ¤¯Ô˘Ó Ûˆı›, ÂÔ̤ӈ˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙË ÛˆÙËÚ›· Ù˘ £ÂÔÓfi˘ (‚. G. H. Macurdy, The chronology of the extant plays of Euripides, Lancaster, 1905, Û. 104 Î.Â). ŸÌˆ˜ ÔÈ ¢ÈfiÛÎÔ˘ÚÔÈ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔÓ MÂÓ¤Ï·Ô Î·È ÛÙËÓ EϤÓË Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Î·Ù·Í›ˆÛ‹ ÙÔ˘˜ (=·ı·Ó·Û›· MÂÓÂÏ¿Ô˘, “·Ôı¤ˆÛË” EϤÓ˘). °È· ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· Ù˘ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ ÙÔ˘ “·fi Ì˯·Ó‹˜ ıÂÔ‡” Ô AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ Ë ¯Ú‹ÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ù¯ӿÛÌ·ÙÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È Û ı¤Ì·Ù· ¤Íˆ ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ (“µηχανփ χρηστÛον ‰πÝ τÀ šξω το† δρÀµατοσ”, ¶ÔÈËÙ. 1454 b) Ù· ÔÔ›· Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ‹ ı· Û˘Ì‚Ô‡Ó, fiˆ˜ ÛÙËÓ EϤÓË, Ô˘ ÔÈ ¢ÈfiÛÎÔ˘ÚÔÈ ÚÔÊËÙÂ‡Ô˘Ó ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÙˆÓ ËÚÒˆÓ. 2. O E˘ÚÈ›‰Ë˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·È Û ¿ÏÏ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ÚÔÊËÙÈΤ˜ Ú‹ÛÂȘ, fiˆ˜: \Aνδρ. 1239-68, ÚÔÊËÙ›· ·fi ÙË £¤Ùȉ·, M‹‰. 1386-8, ÚÔÊËÙ›· ·fi ÙË M‹‰ÂÈ·, ^Hρακλ. 1028 Î.Â., ·fi ÙÔÓ E˘Ú˘Ûı¤·, ^Iππ. 1416 Î.Â., ·fi ÙËÓ ÕÚÙÂÌË, ^Eκ. 1259-79, ·fi ÙÔÓ ¶ÔÏ˘Ì‹ÛÙÔÚ·, ^Iκ. 1183 Î.Â., ·fi ÙËÓ AıËÓ¿, TÚˆ. 426 Î.Â, ·fi ÙËÓ K·ÛÛ¿Ó‰·, \Oρ. 1625 Î.Â., ·fi ÙÔÓ AfiÏψӷ, B¿Î¯. 1330 Î.Â., ÚÔÊËÙ›· ·fi ÙÔÓ ¢ÈfiÓ˘ÛÔ. 3. °È· ÙÔ ÓËÛ› EϤÓË ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰È¿ÊÔÚ˜ ·fi„ÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ı¤ÛË, ÛÙËÓ ÔÔ›· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó. O ŸÌËÚÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙËÓ KÚ·Ó¿Ë ˆ˜ ÚÒÙÔ ÛÙ·ıÌfi ÙÔ˘ ¶¿ÚË ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ú·Á‹ Ù˘ EϤÓ˘ (° 443-45). O ™ÙÚ¿‚ˆÓ Ù·˘Ù›˙ÂÈ ÙËÓ KÚ·Ó¿Ë Ì ÙÔ ÓËÛ› EϤÓË, ·¤Ó·ÓÙÈ ·fi ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ·ÎÙ‹ Ù˘ AÙÙÈ΋˜. O ¶Ï›ÓÈÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÙÔ ÓËÛ› Ù˘ EϤÓ˘ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙȘ ™ÔÚ¿‰Â˜ Î·È Ô ™Î‡Ï·Î·˜ fiÙÈ Â›Ó·È ÌÈ· ·fi ÙȘ K˘ÎÏ¿‰Â˜. O ¶·ÙÙ›¯Ë˜ (fi.. ÛÛ. 352-53) ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÙÔ ÓËÛ› EϤÓË Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙË º¿ÚÔ, ÓËÛ› ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ AÈÁ˘Ùȷ΋ ·Ú·Ï›· ÚÔ˜ ÙËÓ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·. 4. H ˘Ô¯ÒÚËÛË Î·È ˘ÔÙ·Á‹ ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘ ÛÙÔ˘˜ ¢ÈfiÛÎÔ˘ÚÔ˘˜ ı˘Ì›˙ÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÏÔÁË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ £fi· ÛÙËÓ \IφιγÛνεια τÜν ‰ν Tαàροισ Ô ÔÔ›Ô˜ ˘Ô·-

BIB§IO KA£H°HTH

87

ÙÂÈ ÛÙË ı¤ÏËÛË Ù˘ AıËÓ¿˜ (ÛÙ. 1484). E›Û˘ ÛÙËÓ ›‰È· ÙÚ·Áˆ‰›· ·Ú·¤ÌÂÈ Î·È Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙˆÓ ·fi Ì˯·Ó‹˜ ¢ÈfiÛÎÔ˘ÚˆÓ, Ë ÔÔ›· ı˘Ì›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË Ù˘ ·fi Ì˯·Ó‹˜ ı¿˜ AıËÓ¿˜ Ô˘ ÂÌÔ‰›˙ÂÈ ÙÔÓ ‚¿Ú‚·ÚÔ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ T·˘Ú›‰·˜ Ó· Û˘Ó¯›ÛÂÈ ÙË ‰›ˆÍË ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ Ó¤ˆÓ. 5. O E˘ÛÙ¿ıÈÔ˜ ÛÙ· Û¯fiÏÈ· ÁÈ· ÙËÓ \IλιÀδα ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ ÂÍfi‰ÈÔ ¿ÛÌ· ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· Û˘Ó‹ıˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙȘ ÁÓÒ̘ ÙˆÓ ıÂÒÓ Ô˘ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó (1865-66): τραγικο† δÛ· πολλαd µορφαd τ‡ν δαιµονÝων. ŒÙÛÈ ¤¯ÂÈ Î·È Ô ÚÒÙÔ˜ ÛÙ›¯Ô˜ ÙÔ˘ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘. 6. M ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ ÙÂÏÂÈÒÓÔ˘Ó ÔÈ ÙÚ·Áˆ‰›Â˜ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë ˜Aλκηστισ, \AνδροµÀχη, BÀκχαι και MÜδεια. O K. °ÂˆÚÁÔ˘ÛfiÔ˘ÏÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Û¯ÂÙÈο: «ı· ¤ÏÂÁ· fiÙÈ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÍfi‰ÈÔ ¿ÛÌ·, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È Ë Ô˘Û›· ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ ¢ÚÈȉÈ΋˜ ı¤Û˘ ¿Óˆ ÛÙÔ ÙÚ·ÁÈÎfi Úfi‚ÏËÌ·, Ô˘ Â›Ó·È Â›Û˘ Ë Ô˘Û›· fiÏ˘ Ù˘ ÛÔÊÈÛÙÈ΋˜, ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ì·˜ ηıÔ‰ËÁ›, ÁÈ· Ó· ‚ϤÔ˘Ì ٷ Ú¿ÁÌ·Ù· (EρµηνευτικÜ και διδακτικÜ προσÛγγιση τησ IφιγÛνειασ τησ εν Tαàροισ, Π.E.Φ. ΣεµινÀριο 10, 1988, Û. 122).