ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ

΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΟ Α΢ΚΖ΢ΔΗ΢ ΜΔΣΑΣΡΟΠΩΝ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ

ΣΟ ΤΠΟΚΔΗΜΔΝΟ ΣΟΤ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟΤ 1. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ ΣΟΤ ΔΗΓΗΚΟΤ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟΤ Ζ ΜΔΣΟΥΖ 2. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢ ΠΡΟΣΑ΢Ζ΢ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ 3. ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΢Δ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α ΠΡΟΣΑ΢Ζ ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΔΠΗΘΔΣΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΑΗΣΗΟΛΟΓΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΔΝΑΝΣΗΩΜΑΣΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΥΡΟΝΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΤΠΟΘΔΣΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΗΓΗΟΜΟΡΦΖ ΑΦΑΗΡΔΣΗΚΖ ΑΠΟΛΤΣΟ΢ 4. ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΣΖ΢ ΗΓΗΟΜΟΡΦΖ΢ ΑΦΑΗΡΔΣΗΚΖ΢ ΑΠΟΛΤΣΟΤ ΢Δ ΥΡΟΝΗΚΖ ΠΡΟΣΑ΢Ζ ΣΟ ΠΟΗΖΣΗΚΟ ΑΗΣΗΟ 5. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΠΑΘΖΣΗΚΖ 6. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΠΑΘΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ Ζ ΑΠΑΓΟΡΔΤ΢Ζ 7. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΑΠΑΓΟΡΔΤ΢Ζ΢ Ο Β΄ ΟΡΟ΢ ΢ΤΓΚΡΗ΢Ζ΢ 8. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ Β΄ ΟΡΟΤ ΢ΤΓΚΡΗ΢Ζ΢ Ο ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΟΤ ΥΡΟΝΟΤ 9. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΥΡΟΝΟΤ Ο ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΟΤ ΣΟΠΟΤ 10. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΣΟΠΟΤ ΣΟ ΢ΟΤΠΗΝΟ ΣΟ ΓΔΡΟΤΝΓΗΟ ΣΟ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΟ Ζ ΠΑΘΖΣΗΚΖ ΠΔΡΗΦΡΑ΢ΣΗΚΖ ΢ΤΕΤΓΗΑ 11. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΠ΢ ΢Δ debeo+ηειηθό απαξέκθαην 12. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ debeo+ηειηθό απαξέκθαην ΢Δ ΠΠ΢ Ζ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ 13α. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΡΟΤΝΓΗΟΤ ΢Δ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΟ (ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ) 13β. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΟΤ ΢Δ ΓΔΡΟΤΝΓΗΟ (ΠΑΘΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ) Ο ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΟΤ ΢ΚΟΠΟΤ 14. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΢ΚΟΠΟΤ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ Ο ΚΑΝΟΝΑ΢ ΣΖ΢ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ΢ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ ΢ΖΜΑΝΣΗΚΔ΢ ΢ΖΜΔΗΩ΢ΔΗ΢ ΓΗΑ ΣΟΝ ΚΑΝΟΝΑ ΣΖ΢ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ΢ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ 15. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ΢ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ (ΑΛΛΑΓΖ ΣΟΤ ΡΖΜΑΣΟ΢ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ ΜΗΑ΢ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢ ΠΟΤ ΔΚΦΔΡΔΣΑΗ ΜΔ ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ) ΟΗ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Δ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΑΗΣΗΟΛΟΓΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΥΡΟΝΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΔΝΑΝΣΗΩΜΑΣΗΚΔ΢ ΚΑΗ ΠΑΡΑΥΩΡΖΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢

1

ΘΔΩΡΗΑ ζει. 63 ζει. 63 ζει. 65 ζει. 68 ζει. 72 ζει. 72 ζει. 73 ζει. 75 ζει. 75 ζει. 79 ζει. 80

Α΢ΚΖ΢ΔΗ΢ ΜΔΣΑΣΡΟΠΩΝ

ζει. 136 ζει.139 ζει.142

ζει. 80 ζει. 81 ζει. 81 ζει. 81 ζει. 82 ζει. 82 ζει. 84 ζει. 84 ζει. 85 ζει. 85 ζει. 86 ζει. 86 ζει. 88 ζει. 89 ζει. 90 ζει. 91 ζει. 91 ζει. 91 ζει. 92

ζει.144

ζει. 92

ζει.155

ζει. 93 ζει. 94 ζει. 94 ζει. 98

ζει.156

ζει.145 ζει.150 ζει.152 ζει.153 ζει.153 ζει.153

ζει.155 ζει.155

ζει.156

ζει. 99 ζει. 100 ζει. 101 ζει. 101 ζει. 102 ζει. 104

ζει.159

ΠΑΡΑΒΟΛΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΑΝΑΦΟΡΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΒΟΤΛΖΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΣΔΛΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΔΝΓΟΗΑ΢ΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΣΟΤ QUOMINUS KAI QUIN ΤΠΟΘΔΣΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ ΟΗ ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΟΗ ΤΠΟΘΔΣΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ ΣΩΝ ΚΔΜΔΝΩΝ 16. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΩΝ ΤΠΟΘΔΣΗΚΩΝ ΛΟΓΩΝ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ ΔΤΘΔΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΠΛΑΓΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΟΗ ΥΡΖ΢ΔΗ΢ ΣΟΤ cum 17. ΑΝΑΓΗΑΣΤΠΩ΢Ζ ΠΔΡΗΟΓΟΤ ΜΔ ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΑΛΛΟ ΔΗΓΟ΢ 18. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΠΗΘΔΣΗΚΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΚΑΗ ΠΑΡΑΘΔ΢Ζ΢ ΢Δ ΑΝΑΦΟΡΗΚΖ ΠΡΟΣΑ΢Ζ ΠΛΑΓΗΟ΢ ΛΟΓΟ΢ 19. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΤΘΔΟ΢ ΛΟΓΟΤ ΢Δ ΠΛΑΓΗΟ 20. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΛΑΓΗΟΤ ΛΟΓΟΤ ΢Δ ΔΤΘΤ 21. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΤΘΔΗΩΝ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΩΝ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΠΛΑΓΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ 22. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΛΑΓΗΩΝ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΩΝ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΔΤΘΔΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ 23. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΒΟΤΛΖΣΗΚΖ΢ ΠΡΟΣΑ΢Ζ΢ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ ΚΑΗ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ 24. ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟΗ ΤΠΟΘΔΣΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ - ΑΝΑΓΝΩΡΗ΢Ζ - ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ ΑΛΛΖΛΟΠΑΘΔΗΑ-ΑΤΣΟΠΑΘΔΗΑ

2

ζει. 105 ζει. 106 ζει. 107 ζει. 107 ζει. 108 ζει. 109 ζει. 109 ζει. 110 ζει. 111 ζει. 111 ζει. 114 ζει. 116 ζει. 117

ζει.161

ζει. 118

ζει.163

ζει. 118 ζει. 119 ζει. 120 ζει. 124

ζει.166

ζει. 126

ζει.180

ζει. 128

ζει.181

ζει. 130

ζει.182

ζει. 132 ζει. 134

ζει.183

ζει.167 ζει.179

ΛΑΣΗΝΗΚΑ Γ΄ ΛΤΚΔΗΟΤ

΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΟ

3

ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ –ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ ΔΗΓΗΚΟΤ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟΤζει. 63

ΣΟ ΤΠΟΚΔΗΜΔΝΟ ΣΟΤ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟΤ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ ΢ηελ ΣΑΤΣΟΠΡΟ΢ΩΠΗΑ : ην ππνθείκελν ηνπ ηειηθνύ απαξεκθάηνπ ηίζεηαη ζε πηώζε ΟΝΟΜΑ΢ΣΗΚΖ (όπσο ζηα αξραία ειιεληθά).  Vim hostium cavere debetis (=νθείιεηε λα θπιάγεζηε από ηελ νξκή ησλ ερζξώλ) (Τ/Ρ=Τ/ΑΠ=vos) ΢ηελ ΔΣΔΡΟΠΡΟ΢ΩΠΗΑ : ην ππνθείκελν ηνπ ηειηθνύ απαξεκθάηνπ ηίζεηαη ζε πηώζε ΑΗΣΗΑΣΗΚΖ (όπσο ζηα αξραία ειιεληθά).  Legatos frumentum importare iubet (=δηαηάδεη ηνπο δηνηθεηέο λα θέξνπλ ζηηάξη) (Τ/Ρ=is, Τ/ΑΠ=legatos) ΔΗΓΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ ΢ηελ ΣΑΤΣΟΠΡΟ΢ΩΠΗΑ : Α. ην ππνθείκελν ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ ηίζεηαη ζε πηώζε ΑΗΣΗΑΣΗΚΖ θαη πνηέ ΓΔΝ ΠΑΡΑΛΔΗΠΔΣΑΗ. ΢πλήζσο πξόθεηηαη γηα ηύπν ηεο πξνζσπηθήο αλησλπκίαο. Σν θαηλόκελν απηό ιέγεηαη ιαηηληζκόο ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ.  puto me errare (=λνκίδσ όηη θάλσ ιάζνο) (Τ/Ρ/=ego, Τ/AΠ=me) Β. ην ππνθείκελν ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ ηίζεηαη ζε πηώζε ΟΝΟΜΑ΢ΣΗΚΖ εάλ ην ξήκα εμάξηεζεο είλαη ΠΑΘΖΣΗΚΟ ΠΡΟ΢ΩΠΗΚΟ, όπσο : dicitur(=ιέγεηαη), fertur(=αλαθέξεηαη), nuntiatur(=αλαγγέιιεηαη), existimatur(=ππνινγίδεηαη) θ.α..΢ηελ πεξίπησζε έρνπκε άξζε ηνπ ιαηηληζκνύ ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ  Hercules boves refecisse fertur (=Ο Ζξαθιήο ιέγεηαη όηη μεθνύξαζε ηα βόδηα) (Τ/Ρ=Τ/ΑΠ= Hercules) ΢ηελ ΔΣΔΡΟΠΡΟ΢ΩΠΗΑ : ην ππνθείκελν ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ ηίζεηαη ζε πηώζε ΑΗΣΗΑΣΗΚΖ (όπσο ζηα αξραία ειιεληθά).  Hostes adventare audio (=αθνύσ όηη νη ερζξνί πιεζηάδνπλ)(Y/Ρ=ego, Y/AΠ=hostes) Παξάδεηγκα εμάξηεζεο ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ κε όινπο ηνπο ηξόπνπο : Camillus absens dictator est factus (=ν Κάκηιινο εθιέρηεθε δηθηάηνξαο, αλ θαη ήηαλ καθξπά) α.Σαπηνπξνζσπία (ιαηηληζκόο ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ): Camillus narrat se absentem dictatorem esse factum (=ν Κάκηιινο δηεγείηαη όηη εθιέρηεθε δηθηάηνξαο, αλ θαη ήηαλ καθξπά) β.Σαπηνπξνζσπία κε εμάξηεζε από παζεηηθό πξνζσπηθό ξήκα (άξζε ιαηηληζκνύ) : Camillus dicitur absens dictator esse factum (=ν Κάκηιινο ιέγεηαη όηη εθιέρηεθε δηθηάηνξαο, αλ θαη ήηαλ καθξπά) γ.Δηεξνπξνζσπία : Plinius narrat Camillum absentem dictatorem esse factum (=ν Πιίληνο δηεγείηαη όηη νΚάκηιινο εθιέρηεθε δηθηάηνξαο, αλ θαη ήηαλ καθξπά)

1. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ ΣΟΤ ΔΗΓΗΚΟΤ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟΤ  Μπνξεί λα δεηεζεί αιιαγή ηεο εμάξηεζεο ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ. Πξέπεη λα πξνζέμνπκε ηελ πηώζε ηνπ ππνθεηκέλνπ ηνπ: ΟΝΟΜΑ΢ΣΗΚΖ : ζηελ ηαπηνπξνζσπία, όηαλ εμαξηάηαη από ξήκα ΠΡΟ΢ΩΠΗΚΟ ΠΑΘΖΣΗΚΟ (dicitur, dicuntur, fertur, credita est θιπ) ΑΗΣΗΑΣΗΚΖ : 1. ζηελ εηεξνπξνζσπία 2. ζηελ ηαπηνπξνζσπία (ιαηηληζκόο ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ –ην ππνθείκελν δειώλεηαη απαξαίηεηα, πνηέ δελ παξαιείπεηαη. Υξεζηκνπνηνύκε ηύπν ηεο πξνζσπηθήο αλησλπκίαο) Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 41

63

ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ –ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ ΔΗΓΗΚΟΤ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟΤζει. 64

non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed aetatis suae verbis utebantur. (=όρη ησλ ΢ηθαλώλ θαη ησλ Πειαζγώλ, νη νπνίνη ιέγεηαη όηη πξώηνη θαηνίθεζαλ ηελ Ηηαιία, αιιά ηε γιώζζα ηεο επνρήο καο ρξεζηκνπνηνύζαλ) Έρνπκε ην εηδηθό απαξέκθαην coluisse κε εμάξηεζε από ην παζεηηθό πξνζσπηθό ξήκα dicuntur (ηαπηνπξνζσπία). Εεηείηαη λα αληηθαηαζηαζεί ην dicuntur από ην πξνζσπηθό dicunt (ππνθείκελό ηνπ=qui) θαη λα γίλνπλ νη απαξαίηεηεο αιιαγέο. : Σν λέν ξήκα εμάξηεζεο (dicunt ) δελ είλαη παζεηηθό πξνζσπηθό, άξα ζα έρνπκε ηαπηνπξνζσπία κε ιαηηληζκό ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ. Σν ππνθείκελν ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ coluisse ζα ηεζεί ζε αηηηαηηθή θαη ζα δεισζεί (se). Θα κεηαηξαπεί ζε αηηηαηηθή θαη ην θαηεγνξνύκελν primi : = non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primos se coluisse Italiam dicunt, sed aetatis suae verbis utebantur. KEIMENO 48 Ea cerva ... perisse credita est. (=aπηό ην ειάθη … πίζηεςαλ όηη ράζεθε) Έρνπκε ην εηδηθό απαξέκθαην perisse κε εμάξηεζε από ην παζεηηθό πξνζσπηθό ξήκα credita est (ηαπηνπξνζσπία). Εεηείηαη λα αληηθαηαζηαζεί ην credita est από ην πξνζσπηθό homines crediderunt θαη λα γίλνπλ νη απαξαίηεηεο αιιαγέο. Ζ ηαπηνπξνζσπία ζα κεηαηξαπεί ζε εηεξνπξνζσπία θαη Σν ππνθείκελν ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ perisse ζα ηεζεί ζε αηηηαηηθή : = Eam cervam ... perisse homines crediderunt.

64

ΜΔΣΟΥΖ ζει. 65

Ζ ΜΔΣΟΥΖ ΢ηε ιαηηληθή ππάξρνπλ κόλν ηξεηο κεηνρέο : 1. METOXH ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ (amans=ὁ ἀγαπῶλ)  ελεξγεηηθήο θσλήο  δειώλεη ην ζύγρξνλν (πξάμε πνπ ζπκβαίλεη ζπγρξόλσο πξνο ηελ πξάμε πνπ δειώλεη ην ξήκα ηεο πξόηαζεο) 2. ΜΔΣΟΥΖ ΜΔΛΛΟΝΣΑ (amaturus=ὁ ἀγαπήζσλ) :  ελεξγεηηθήο θσλήο  δειώλεη ην πζηεξόρξνλν (πξάμε πνπ ζπκβαίλεη κεηά από ηελ πξάμε πνπ δειώλεη ην ξήκα ηεο πξόηαζεο) 3. ΜΔΣΟΥΖ ΠΑΡΑΚΔΗΜΔΝΟΤ (amatus=ὁ ἠγαπεκέλνο):  παζεηηθήο θσλήο  δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν (πξάμε πνπ ζπκβαίλεη πξηλ από ηελ πξάμε πνπ δειώλεη ην ξήκα ηεο πξόηαζεο) Όπσο θαη ζηα αξραία ειιεληθά, νη κεηνρέο είλαη επηζεηηθέο, θαηεγνξεκαηηθέο ή επηξξεκαηηθέο : 1. ΔΠΗΘΔΣΗΚΖ ΜΔΣΟΥΖ (ή ΑΝΑΦΟΡΗΚΖ)  αλαιύεηαη ζε αλαθνξηθή πξόηαζε  είλαη πάληνηε ζπλεκκέλε 2. ΚΑΣΖΓΟΡΖΜΑΣΗΚΖ ΜΔΣΟΥΖ  ε ρξήζε ηεο είλαη ζπάληα  είλαη πάληνηε ζπλεκκέλε 3. ΔΠΗΡΡΖΜΑΣΗΚΖ ΜΔΣΟΥΖ  δηαθξίλεηαη ζε ρξνληθή, αηηηνινγηθή, ππνζεηηθή, ελαληησκαηηθή, ηξνπηθή, ηειηθή  κπνξεί λα είλαη ζπλεκκέλε ή απόιπηε. Όπσο θαη ζηα αξραία ειιεληθά, νη κεηνρέο είλαη ζπλεκκέλεο ή απόιπηεο : 1. ΢ΤΝΖΜΜΔΝΖ ΜΔΣΟΥΖ : Σν ππνθείκελό ηεο έρεη θαη άιιε ζπληαθηηθή ζέζε ζηελ πξόηαζε. ΄ Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. propter Veientanam praedam non aequo iure divisam : επηζεηηθή / αλαθνξηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην praedam, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν 2. Tum Camillus absens dictator est factus; 3. is Gallos iam abeuntes secutus est 4. Quod illic appensum civitati nomen dedit: 5. unde tamen rogatus reversus est. ΚΔΗΜΔΝΟ 23 6. ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat: 7. cum lacrimae suae diu cohibitae vincerent prorumperentque, egrediebatur: ΚΔΗΜΔΝΟ 24 8. eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset 9. Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur ... inquit : ΚΔΗΜΔΝΟ 25 10. Cato ... ostendensque patribus inquit ΚΔΗΜΔΝΟ 27 11. Accius tragoediam suam ei desideranti legit. :

65


ΚΔΗΜΔΝΟ 28 12. Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit. 13. vel Epheso rediens tecum deduc. ΚΔΗΜΔΝΟ 29 14. homo quidam ei occurit corvum tenens; ΚΔΗΜΔΝΟ 30 15. sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum ΚΔΗΜΔΝΟ 31 16. Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit. 17. Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit; ΚΔΗΜΔΝΟ 36 18. Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit 19. Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent. ΚΔΗΜΔΝΟ 38 20. dum aliqua vox congruens proposito audiretur. 21. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram… ΚΔΗΜΔΝΟ 40 22. solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit : ρξνληθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην ππνθείκελν Quintus Mucius Scaevola, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν. ΚΔΗΜΔΝΟ 41 23. sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris ΚΔΗΜΔΝΟ 42 24. coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt 25. quorum auctoritatem secuti multi, ... dicerent. ΚΔΗΜΔΝΟ 43 26. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? : ρξνληθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην tibi, δειώλεη ην ζύγρξνλν ΚΔΗΜΔΝΟ 44 27. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem. ΚΔΗΜΔΝΟ 45 28. Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit. 29. Gallus, periculum veritus, constituit ΚΔΗΜΔΝΟ 46 30. sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit ΚΔΗΜΔΝΟ 48 31. Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum : αηηηνινγηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην cervam, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν 32. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset ΚΔΗΜΔΝΟ 49 33. eoque velut forte elapso se vulneravit. 34. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit 35. erga te tale consilium molientem

66


2. ΑΦΑΗΡΔΣΗΚΖ ΑΠΟΛΤΣΟ΢ ΜΔΣΟΥΖ :  Σν ππνθείκελό ηεο δελ έρεη άιιε ζπληαθηηθή ζέζε ζηελ πξόηαζε. Ζ κεηνρή θαη ην ππνθείκελό ηεο ηίζεληαη ζε πηώζε αθαηξεηηθή (θαη όρη γεληθή, όπσο ζηα αξραία ειιεληθά) ΝΟΘΟ΢ ΑΦΑΗΡΔΣΗΚΖ ΑΠΟΛΤΣΟ΢ ΜΔΣΟΥΖ :  Δίλαη κεηνρή ζε αθαηξεηηθή απόιπην, πνπ ην πνηεηηθό ηεο αίηην ζπκπίπηεη (λνεκαηηθά) κε ην ππνθείκελν ηνπ ξήκαηνο ηεο πξόηαζεο.  Δίλαη πάληνηε κεηνρή παζεηηθνύ παξαθεηκέλνπ.  Ζ ρξήζε ηεο είλαη ζπρλή θαη νθείιεηαη ζην όηη δελ ππάξρεη ζηε ιαηηληθή ελεξγεηηθή κεηνρή γηα ην πξνηεξόρξνλν.  Ζ αθαηξεηηθή απόιπηνο κεηνρή πνπ δελ είλαη λόζνο νλνκάδεηαη γλήζηα. Από ηηο αθαηξεηηθέο απόιπηεο κεηνρέο ησλ θεηκέλσλ κόλν δύν είλαη γλήζηεο (θείκελν 23 : occiso, θείκελν 45 : intercepta) Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam (=νη Γαιάηεο, αθνύ θαηαηξόπσζαλ ηηο ιεγεώλεο (:αθνύ θαηαηξνπώζεθαλ νη ιεγεώλεο) ησλ Ρσκαίσλ θνληά ζηνλ πνηακό Αιία, θαηέζηξεςαλ εληειώο ηελ πόιε ηεο Ρώκεο) : λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο, ρξνληθή κεηνρή, π/κηρ= legionibus 2. (Camillus) quibus interemptis aurum omne recepit. (=(Ο Κάκηιινο, αθνύ ηνπο εμνιόζξεπζε (:αθνύ απηνί εμνινζξεύζεθαλ), πήξε πίζσ όιν ην ρξπζάθη) : γλήζηα αθαηξεηηθή απόιπηνο, ρξνληθή κεηνρή, π/κηρ= quibus ΚΔΗΜΔΝΟ 23 3. (Paetus) occiso Scriboniano, Romam trahebatur (=αθνύ ζθνηώζεθε ν ΢θξηβσληαλόο, (ν Παίηνο) κεηαθεξόηαλ ζηδεξνδέζκηνο ζηε Ρώκε) ΚΔΗΜΔΝΟ 29 4. Audita salutatione Caesar dixit (=Ο Καίζαξαο, αθνύ άθνπζε ην ραηξεηηζκό, είπε) ΚΔΗΜΔΝΟ 34 5. (praedones) abiectis armis ianuae appropinquaverunt (=νη ιεζηέο, αθνύ πέηαμαλ καθξηά ηα όπια ηνπο, πιεζίαζαλ ζηελ πόξηα ) ΚΔΗΜΔΝΟ 40 6. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat (=Ο ΢ύιιαο, αθνύ θαηέιαβε ηε Ρώκε, ζπγθάιεζε έλνπινο ηε ΢ύγθιεην) : λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο, ρξνληθή κεηνρή, π/κηρ= urbe ΚΔΗΜΔΝΟ 45 7. providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur . (=πξνλνεί λα κε καζεπηνύλ ηα ζρέδηά καο από ηνπο ερζξνύο, αλ αξπάμνπλ ηελ επηζηνιή (=αλ πέζεη ζηα ρέξηα ηνπο ε επηζηνιή) : γλήζηα αθαηξεηηθή απόιπηνο, ππνζεηηθή κεηνρή, π/κηρ= epistula ΚΔΗΜΔΝΟ 47 8. Hac re audita Augustus voluit (=Όηαλ ν Αύγνπζηνο πιεξνθνξήζεθε απηό ην πξάγκα ζέιεζε …) ΚΔΗΜΔΝΟ 48 9. Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis …(=ν ΢εξηώξηνο, αθνύ δέρηεθε ηνπο θίινπο ηνπ ζηελ θξεβαηνθάκαξά ηνπ, ηνπο είπε…)

67

ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ, ζει. 68

2. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢ ΠΡΟΣΑ΢Ζ΢ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ Μεηνρή ηη ρξόλνπ;  Από ξ. Δλεζηώηα/Παξαηαηηθνύ >>> κηρ. Δλεζηώηα  Από ξ. Μέιινληα/΢πλη.Μέιινληα >>> κηρ. Μέιινληα  Από ξ. Παξαθεηκέλνπ/Τπεξζπληειίθνπ >>> κηρ. Παξαθεηκέλνπ (παζεηηθή!) ΢πλεκκέλε ή απόιπηε;  Σν ππνθείκελν ηνπ ξ. ζα είλαη ην ππνθείκελν ηεο κηρ. Άξα ζα πξνζέμσ αλ ε κηρ. κνπ ζα είλαη ζπλεκκέλε ή απόιπηε(απόιπηε αλ ην ππνθ. ηεο κηρ. είλαη κόλν απηό θαη ηίπνηε άιιν κέζα ζηελ πξόηαζε πνπ ζα θηηάμσ). Θα ιάβσ ππόςε κνπ όιε ηελ πεξίνδν.  Αλ είλαη ζπλεκκέλε ηε βάδσ ζην ΓΑΠ ηνπ ππνθεηκέλνπ ηεο.  Αλ είλαη απόιπηε ηε βάδσ ζε αθαηξεηηθή θαη καδί θαη ην ππνθείκελό ηεο.  ΠΡΟ΢ΟΥΖ :Αλ θηηάμσ κηρ. Παξαθεηκέλνπ (από ξ. ελεξγεηηθό) ζα κεηαηξέςσ ηε ζύληαμε ζε παζεηηθή. Απηή νπσζδήπνηε ζα είλαη αθαηξεηηθή απόιπηε (θαη κάιηζηα λόζνο). Πνηεο πξνηάζεηο κεηαηξέπνληαη ζε κεηνρέο;  Αλαθνξηθέο >> αλαθνξηθή ή επηζεηηθή κηρ. (πάληα ζπλεκκέλε)  Υξνληθέο, αηηηνινγηθέο, ππνζεηηθέο, ελαληησκαηηθέο, ηειηθέο Γελ κεηαηξέπνληαη ζε κεηνρέο : ΢πκπεξαζκαηηθέο, βνπιεηηθέο, ελδνηαζηηθέο, παξαβνιηθέο, πι.εξσηεκαηηθέο, quominus/quin ΠΡΟ΢ΟΥΖ :Σν sum δελ έρεη κεηνρή Δλεζηώηα-κόλν ηα ζύλζεηά ηνπ absum(absens)-praesum (praesens) Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : nam Pisaurum dicitur illic auro pensato. (αθαηξεηηθή απόιπηνο) ΚΔΗΜΔΝΟ 23 2. Deinde, cum lacrimae suae , diu cohibitae, vincerent / prorumperentque, egrediebatur ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Deinde, lacrimis suis , diu cohibitis, vincentibus prorumpentibusque, egrediebatur(αθαηξεηηθή απόιπηνο) ΚΔΗΜΔΝΟ 24 3. cum Ennius ad Nasicam venisset et eum a ianua quaereret ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Ennio eum a ianua quaerente (ε πξώηε πξόηαζε δελ κεηαηξέπεηαη) 4. etsi domi erat. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : δελ κεηαηξέπεηαη, γηαηί δελ ππάξρεη κεηνρή ελεζηώηα ηνπ sum 5. Tum Ennius indignatus, quod Nasica tam aperte mentiebatur, inquit ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Tum Ennius indignatus, Nasica tam aperte mentiente, inquit 6. Ego, cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse; ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Ego te quaerens ancillae tuae credidi te domi non esse; ΚΔΗΜΔΝΟ 27 7. quae scripsisset ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : scripta (ab eo) 8. quae dura et acerba nascuntur ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : dura et acerba nascentia

68


ΚΔΗΜΔΝΟ 28 9. Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Postea Plato quidam Sardianus, eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognitum, hominem comprehendit (ζπλεκκέλε ζην hominem) ΚΔΗΜΔΝΟ 29 10. Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum tenens ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Octaviano post victoriam Actiacam Romam redeunti homo quidam ei occurrit corvum tenens; (ζπλεκκέλε ζην ei=Octaviano) 11. quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : avi(-e) non respondente (αθαηξεηηθή απόιπηνο, κεηνρή ελεζηώηα) ΚΔΗΜΔΝΟ 30 12. si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : habente Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus (αθαηξεηηθή απόιπηνο, κεηνρή ελεζηώηα) 13. Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Murenam laudare debemus, Asia visa (αθαηξεηηθή απόιπηνο, ελλνείηαη πνηεηηθό αίηην a Murena) (ζε κεηνρή κπνξεί λα κεηαηξαπεί κόλν ε πξώηε πξόηαζε. Ζ κεηαηξνπή ηεο δεύηεξεο πξόηαζεο δελ είλαη απνδεθηή γξακκαηηθά θαη λνεκαηηθά.) ΚΔΗΜΔΝΟ 31 14. Is cum aliquando castris abiret, edixit ut ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Is aliquando castris abiens, edixit ut ...(ρξνληθή κεηνρή ελεζηώηα, ζύγρξνλν, ζπλεκκέλε ζην is) 15. Sed consul in castra, cum in castra revertisset, adulescentem, …morte multavit. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Sed consul in castra reversus adulescentem, …morte multavit. (ρξνληθή κεηνρή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν, ζπλεκκέλε ζην consul – ην ξ. είλαη απνζεηηθό-εκηαπνζεηηθό θαη δελ ηίζεηαη δήηεκα κεηαηξνπήο ηεο ζύληαμεο από ελεξγεηηθή ζε παζεηηθή) ΚΔΗΜΔΝΟ 32 16. quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : quae iacerent in tenebris omnia, litterarum lumine non accedente (αθαηξεηηθή απόιπηνο) ΚΔΗΜΔΝΟ 34 17. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Tum Scipio se ipsum captum venisse eis (iis-is) existimatis praesidium domesticorum in tecto conlocavit. (λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο αηηηνινγηθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν) 18. Quod ut praedones animadverterunt , … ... appropinquaverunt et ... nuntiaverunt ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Quo (=eo) animadverso praedones ... appropinquaverunt et ... nuntiaverunt ...(λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν) 19. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores resecari eosque intromitti iussit

69


ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : His a domesticis Scipioni relatis is fores resecari eosque intromitti iussit. (αθαηξεηηθή απόιπηνο ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν) 20. Cum ante vestibulum dona posuissent, praedones domum reverterunt. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Ante vestibulum donis positis … praedones domum reverterunt. (λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν) ΚΔΗΜΔΝΟ 36 21. cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, vultum risu solvit et protinus dixit ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : magno pondere auri publice misso ad eum allato, vultum risu solvit et protinus dixit (αθαηξεηηθή απόιπηνο ρξνληθή κεηνρή παζεηηθνύ παξαθεηκέλνπ, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν) ΚΔΗΜΔΝΟ 37 22. In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : quo deo vel casu aliquo non subventuro (κεηνρή κέιινληα ζε αθαηξεηηθή απόιπην ) 23. sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, (a) me clamante nihil esse bello civili miserius (αθαηξεηηθή απόιπηνο) ΚΔΗΜΔΝΟ 38 24. Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Caecilia, uxor Metelli, more prisco omen nuptiale petens filiae sororis, ipsa

fecit omen. 25. quam Metellus, dum vixit, multum amavit ; ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : quam Metellus vivens multum amavit ; (αλ θαη ην ξήκα είλαη παξαθεηκέλνπ, κεηαηξέπνπκε ζε κεηνρή ελεζηώηα, γηαηί δειώλεηαη ην ζύγρξνλν) ΚΔΗΜΔΝΟ 40 26. cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : dixit is Sullae minitanti ei instanti.( instanti : ρξνληθή κεηνρή ελεζηώηα, ζπλεκκέλε ζην έκκεζν αληηθείκελν ηνπ ξ. Sullae- ε κεηνρή minitanti επίζεο ζε δνηηθή, ζπλεκκέλε ζην Sullae) 27. Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : “Mihi (a) te ostendente agmina militum, quibus curiam circumsedisti; mortem (a) te minitante, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. (αθαηξεηηθέο απόιπηεο ελαληησκαηηθέο κεηνρέο ελεζηώηα, δειώλνπλ ην ζύγρξνλν) ΚΔΗΜΔΝΟ 41 28. Tu autem…sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Tu autem…sermone abhinc multis annis obsoleto uteris neminem scire atque intellegere volens (πην εύρξεζηε ε ζπλώλπκε κεηνρή cupiens), quae dicas 29. atque id, quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : atque id, a C. Caesare scriptum, habe semper in memoria et in pectore: (ε κεηνρή ιεηηνπξγεί σο παξάζεζε ζην id-ην id κπνξεί θαη λα παξαιεηθζεί, ώζηε ε αλαθνξηθή κεηνρή λα ιεηηνπξγεί σο αληηθείκελν ζην ξ. habe : atque a C. Caesare scriptum habe semper in memoria et in pectore: )

70


ΚΔΗΜΔΝΟ 42 30. Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident, dissimulent ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Nonnulli sunt in hoc ordine, aut ea , quae imminent, non videntes, aut ea, quae vident, dissimulentes. 31. Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant… ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut imminentia, non videant…(ην ea παξαιείπεηαη) 32. Si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore..... ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Nunc intellego, isto in Manliana castra perventuro, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur. (αθαηξεηηθή απόιπηνο κεηνρή κέιινληα. Ζ κεηνρή κέιινληα ρξεζηκνπνηείηαη εδώ, γηαηί ην pervenerit =ππνηαθηηθή παξαθεηκέλνπ ζε πιάγην ιόγν, πξνέξρεηαη από νξηζηηθή ζπληειεζκέλνπ κέιινληα ζηνλ επζύ ιόγν. 33. Nunc intellego … neminem tam stultum fore, qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : neminem tam improbum, non videntem coniurationem esse factam, neminem tam improbum, non fatentem. (επηζεηηθέο κεηνρέο ζπλεκκέλεο ζηα δύν neminem) ΚΔΗΜΔΝΟ 43 34. Qui potuisti populari hanc terram, quae te genuit atque aluit ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Qui (tu) potuisti populari hanc terram genitus atque al(i)tus ab ea? (κεηνρέο παζεηηθνύ παξαθεηκέλνπ ζπλεκκέλεο ζην ππνθείκελν ηνπ ξ. tu, ην νπνίν κπνξεί θαη λα παξαιεηθζεί,ην ab ea εκπξόζεηνο πνηεηηθνύ αηηίνπ) 35. ego nisi (te) peperissem (=αλ εγώ δε ζε είτα γελλήζεη), Roma non oppugnaretur ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : (a) te non parto a me (=αλ εζύ δελ είτες γελλεζεί από εκέλα), Roma non oppugnaretur (αθαηξεηηθή απόιπηνο κεηνρή παζεηηθνύ παξαθεηκέλνπ-ην ελλννύκελν αληηθείκελν ηνπ ξ. peperissem te(=ζε αηηηαηηθή), κεηαηξέπεηαη ζε ππνθείκελν ηεο αθ.απνι. κεηνρήο parto (a) te (=ζε αθαηξεηηθή) ην a me είλαη πνηεηηθό αίηην) 36. nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : ego filium non habens, libera in libera patria mortua essem. ελεζηώηα, ζπλεκκέλε ζην ππ. ηνπ ξ. essem)

(κεηνρή

37. at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : at contra hos, (a) te pergente, aut immatura mors aut longa servitus manet. (κεηνρή ελεζηώηα ζε αθαηξεηηθή απόιπην ) ΚΔΗΜΔΝΟ 44 38. Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre poteram. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, iam neutris gratiam referre potens ΚΔΗΜΔΝΟ 46 39. ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : ut laudandus sit pro re publica cadens (πξέπεη λα παξαιεηθζεί ην is ηεο πξνηάζεσο, ώζηε ε κεηνρή λα ιεηηνπξγεί σο ππνθείκελν ηνπ ξ.) ΚΔΗΜΔΝΟ 47 40. Etsi super vestem earum deprehendit canos, tamen Augustus dissimulavit eos vidisse...

71


ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : super vestem earum deprehensis canis, tamen Augustus dissimulavit eos vidisse... (λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο ελαληησκαηηθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν) ΚΔΗΜΔΝΟ 49 41. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi ungium resecandorum causa poposcit. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Porcia, Bruti uxor, viri sui consilio de interficiendo Caesare cognito, cultellum tonsorium quasi ungium resecandorum causa poposcit. (λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο ρξνληθή κεηνρή παζεηηθνύ παξαθεηκέλνπ, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν) 42. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ : Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, tonsoris officiν ab ea praerepto. (αθαηξεηηθή απόιπηνο αηηηνινγηθή κεηνρή παζεηηθνύ παξαθεηκέλνπ, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν)

72

ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΢Δ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α, ζει. 73

3. ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΢Δ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α ΠΡΟΣΑ΢Ζ Πνηεο κεηνρέο κεηαηξέπνληαη ζε δεπηεξεύνπζα :  Δπηζεηηθέο (> αλαθνξηθέο), ρξνληθέο, αηηηνινγηθέο, ελαληησκαηηθέο, ηειηθέο, ππνζεηηθέο  δελ κεηαηξέπνληαη ζε δεπηεξεύνπζα νη θαηεγνξεκαηηθέο θαη ηξνπηθέο Πώο εξγάδνκαη; α) βξίζθσ ην είδνο ηεο κεηνρήο β) βξίζθσ ηε ρξνληθή ζρέζε πνπ εθθξάδεη ε κηρ. θαη άξα ζα εθθξάδεη θαη ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε. H ρξνληθή ζρέζε ζα θαζνξίζεη ην ρξόλν ηνπ ξήκαηνο ηεο δεπηεξεύνπζαο. Ο παξαθάησ πίλαθαο δείρλεη ην ρξόλν ηνπ ξήκαηνο ηεο δεπηεξεύνπζαο, είηε ζε Οξηζηηθή είηε ζε Τπνηαθηηθή (εμαηξέζεηο ζηηο ρξνληθέο) κεην Ρήκα δεπηεξεύνπζαο Από αξθηηθό Δλεζηώηαο Δλεζηώηα ζύγρξνλν Από ηζηνξηθό Παξαηαηηθόο Από αξθηηθό Μέιισλ Μέιινληα πζηεξόρξνλν Από ηζηνξηθό (-urus essem) Από αξθηηθό Παξαθείκελνο παξαθεηκέλνπ πξνηεξόρξνλν Από ηζηνξηθό ππεξζπληέιηθνο γ) ρξεζηκνπνηώ ηε ζεσξία ησλ δεπηεξεπνπζώλ πξνηάζεσλ, δειαδή : πώο εηζάγνληαη, πώο εθθέξνληαη (έγθιηζε, ρξόλνο θιπ) :

ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΢ΤΝΖΜΜΔΝΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΢Δ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α ΠΡΟΣΑ΢Ζ (΢ηα θείκελά καο νη πεξηζζόηεξεο κεηνρέο είλαη ζπλεκκέλεο, εθηόο από ελλέα κεηνρέο ζε αθαηξεηηθή απόιπην)  Σν ππνθείκελν ηεο κηρ. ζα ηξαπεί ζε ππνθείκελν ηνπ ξ. (ζε νλνκαζηηθή).  Ζ κεηνρή ζα ηξαπεί ζε ξήκα ζηελ έγθιηζε θαη ην ρξόλν πνπ πξέπεη (βάζεη ησλ παξαπάλσ νδεγηώλ)

ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΑΦΑΗΡΔΣΗΚΖ΢ ΑΠΟΛΤΣΟΤ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΢Δ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α ΠΡΟΣΑ΢Ζ Γηα ηελ αλάιπζε ηεο αθαηξεηηθήο απνιύηνπ κεηνρήο (γλήζηαο ή λόζνπ) βι. πην θάησ ζηηο ρξνληθέο θαη ππνζεηηθέο κεηνρέο.

ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΔΠΗΘΔΣΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢    

Αλαιύεηαη ζε αλαθνξηθή πξόηαζε είλαη πάληα ζπλεκκέλε ζηνλ όξν πνπ πξνζδηνξίδεη ε αλησλπκία qui, quae, quod ζηελ νλνκαζηηθή (ζπάληα ζε άιιν θαηάιιειν ηύπν)θαη ζηνλ αξηζκό θαη γέλνο ηνπ πξνζδηνξηδόκελνπ όξνπ.(ζπάληα ζε άιιν θαηάιιειν ηύπν) ην ξήκα ζηελ Οξηζηηθή πάληα θαη ζην ρξόλν πνπ πξέπεη βάζεη ηνπ πίλαθα.

ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam : αλαθνξηθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam, quae non aequo iure divisa erat ΚΔΗΜΔΝΟ 23 2. cum lacrimae suae, diu cohibitae , vincerent prorumperentque, egrediebatur: αλαθνξηθή κεηνρή ζπλεκκέλε ζην lacrimae, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  cum lacrimae suae, quae diu cohibitae erant, vincerent prorumperentque, egrediebatur: ΚΔΗΜΔΝΟ 24 3. eique ab ostio Ennium quaerenti, ancilla dixisset: αλαθνξηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην ei(que), δειώλεη ην ζύγρξνλν  eique, qui ab ostio Ennium quaerebat, ancilla dixisset

73


ΚΔΗΜΔΝΟ 28 4. Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit.: αλαθνξηθή κεηνρή ζπλεκκέλε ζην servus, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  Aesopi nostri Licinus servus, qui tibi notus est (erat), Roma Athenas fugit. ΚΔΗΜΔΝΟ 30 5. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt …sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia (a Murena) susceptum aut ex Asia deportatum.: δύν αλαθνξηθέο κεηνρέο ζπλδεόκελεο κε ην aut...aut, ζπλεκκέλεο ζηα flagitium ac dedecus  Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt … sed aliquod flagitium ac dedecus quod aut in Asia (a Murena) susceptum aut ex Asia deportatum erat (est). ΚΔΗΜΔΝΟ 31 6. Bello Latino T. Manlius consul, nobili genere natus, exercitui Romanorum praefuit: αλαθνξηθή κεηνρή ζπλεκκέλε ζην T. Manlius, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  Bello Latino T. Manlius consul, qui nobili genere natus erat, exercitui Romanorum praefuit. ΚΔΗΜΔΝΟ 36 7. Nam cum ad eum magnum pondus auri, publice missum, attulissent: αλαθνξηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην pondus, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  Nam cum ad eum magnum pondus auri, quod publice missum erat, attulissent (δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε+νξηζηηθή ππεξζπληειίθνπ) ΚΔΗΜΔΝΟ 38 8. dum aliqua vox congruens proposito audiretur.: αλαθνξηθή κεηνρή ζπλεκκέλε ζην vox, δειώλεη ην ζύγρξνλν  dum aliqua vox, quae congruebat proposito, audiretur. ΚΔΗΜΔΝΟ 42 9. coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt: αλαθνξηθή (ή ρξνληθή) κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην coniurationem, δειώλεη ην ζύγρξνλν σο αλαθνξηθή :  coniurationemque, quae nascebatur, non credendo confirmaverunt σο ρξνληθή :  coniurationemque, dum nascitur, non credendo confirmaverunt (dum+νξηζηηθή ελεζηώηα, ζύγρξνλνζπλερηδόκελε πξάμε)  coniurationemque, cum nasceretur, non credendo confirmaverunt (cum ηζηνξηθόο + ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ, ζύγρξνλν ζην παξειζόλ από ηζηνξηθό ρξόλν)  coniurationemque, cum nascebatur, non credendo confirmaverunt (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή) ΚΔΗΜΔΝΟ 45 10. epistulam conscriptam Graecis litteris mittit : αλαθνξηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην epistulam, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  epistulam, quae Graecis litteris conscripta erat (est), mittit ΚΔΗΜΔΝΟ 46 11. Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit…: αλαθνξηθή κεηνρή ζπλεκκέλε ζην vir  Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et qui legibus paret consulit… ΚΔΗΜΔΝΟ 49 12. non est hoc temerarium factum meum , sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem : αλαθνξηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην te, δειώλεη ην ζύγρξνλν  non est hoc temerarium factum meum , sed certissimum indicium amoris mei erga te, qui tale consilium moliris(-re)

74


ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΑΗΣΗΟΛΟΓΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢    

΢ηα θείκελά καο όιεο ζπλεκέλεο Quod +Οξηζηηθή : αηηηνινγία αληηθεηκεληθά απνδεθηή Quod +Τπνηαθηηθή : αηηηνινγία ππνθεηκεληθή-ππνζεηηθή -αθνινπζία ρξόλσλ Cum +Τπνηαθηηθή : αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο ινγηθήο δηεξγαζίαο

ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. quod illic appensum, civitati nomen dedit : αηηηνινγηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην quod, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  quod id illic appensum erat (est), civitati nomen dedit (quod +νξηζηηθή, αηηηνινγία αληηθεηκεληθά απνδεθηή)  quod id illic appensum esset, civitati nomen dedit (quod +ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ, πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ, αηηηνινγία ππνθεηκεληθή-ππνζεηηθή)  cum id illic appensum esset, civitati nomen dedit (cum +ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ, πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ, αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο ινγηθήο δηεξγαζίαο) ΚΔΗΜΔΝΟ 24 2. Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur ... inquit: αηηηνινγηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην Ennius, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  Tum Ennius, quod indignatus erat (est), quod Nasica tam aperte mentiebatur ... inquit : (quod +νξηζηηθή, αηηηνινγία αληηθεηκεληθά απνδεθηή)  Tum Ennius, quod indignatus esset, quod Nasica tam aperte mentiebatur ... inquit : (quod +ππνηαθηηθή, αηηηνινγία ππνθεηκεληθή-ππνζεηηθή)  Tum Ennius, cum indignatus esset, quod Nasica tam aperte mentiebatur ... inquit : (cum +ππνηαθηηθή, αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο ινγηθήο δηεξγαζίαο) ΚΔΗΜΔΝΟ 27 3. Accius tragoediam suam ei desideranti legit.: αηηηνινγηθή ή αλαθνξηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην ei, δειώλεη ην ζύγρξνλν σο αηηηνινγηθή κεηνρή :  Accius tragoediam suam ei, quod (is) desiderabat, legit. (quod +νξηζηηθή, αηηηνινγία πξαγκαηηθή, αληηθεηκεληθά απνδεθηή)  Accius tragoediam suam ei, quod (is) desideraret, legit. (quod +ππνηαθηηθή, αηηηνινγία ππνθεηκεληθήππνζεηηθή)  Accius tragoediam suam ei, cum (is) desideraret, legit. (cum +ππνηαθηηθή, αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο ινγηθήο δηεξγαζίαο) ΚΔΗΜΔΝΟ 31 4. Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit: αηηηνινγηθέο κεηνρέο ζπλεκκέλεο ζην adulescens, δειώλνπλ ην πξνηεξόρξνλν  Tum adulescens, quod viribus suis confisus erat et cupiditate pugnandi permotus erat, iniussu consulis in certamen ruit; (quod +νξηζηηθή=αηηηνινγία πξαγκαηηθή, αληηθεηκεληθά απνδεθηή)  Tum adulescens, quod viribus suis confisus esset et cupiditate pugnandi permotus esset, iniussu consulis in certamen ruit; (quod +ππνηαθηηθή=αηηηνινγία ππνθεηκεληθή, ππνζεηηθή)  Tum adulescens, cum viribus suis confisus esset et cupiditate pugnandi permotus esset, iniussu consulis in certamen ruit; (cum +ππνηαθηηθή=αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο, ινγηθήο δηεξγαζίαο)

ΚΔΗΜΔΝΟ 38 5. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram: αηηηνινγηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην puella, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν   

Tandem puella, quod longa mora standi fessa erat, rogavit materteram…(quod +νξηζηηθή, αηηηνινγία αληηθεηκεληθά απνδεθηή) Tandem puella, quod longa mora standi fessa esset, rogavit materteram…(quod +ππνηαθηηθή, αηηηνινγία ππνθεηκεληθή-ππνζεηηθή) Tandem puella, cum longa mora standi fessa esset, rogavit materteram…(cum +ππνηαθηηθή, αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο ινγηθήο δηεξγαζίαο)

75


ΚΔΗΜΔΝΟ 42 6. quorum auctoritatem secuti multi, …dicerent: ηξνπηθή ή αηηηνινγηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην multi, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν σο ηξνπηθή δελ κεηαηξέπεηαη ζε πξόηαζε σο αηηηνινγηθή :  multi, quod eorum auctoritatem secuti erant, …dicerent (quod+νξηζηηθή, αηηηνινγία πξαγκαηηθή)  multi, quod eorum auctoritatem secuti essent, …dicerent (quod+ππνηαθηηθή, αηηηνινγία ππνθεηκεληθή)  multi, cum eorum auctoritatem secuti essent, …dicerent (cum+ ππνηαθηηθή, αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο-ινγηθήο δηεξγαζίαο) ΚΔΗΜΔΝΟ 45 7. Gallus, periculum veritus, constituit : αηηηνινγηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην ππνθείκελν Gallus, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  Gallus, quod periculum veritus erat, constituit (quod +νξηζηηθή, αηηηνινγία πξαγκαηηθή, αληηθεηκεληθά απνδεθηή)  Gallus, quod periculum veritus esset, constituit (quod +ππνηαθηηθή, αηηηνινγία ππνθεηκεληθή)  Gallus, cum periculum veritus esset, constituit (cum+ππνηαθηηθή, αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο ινγηθήο δηεξγαζίαο) ΚΔΗΜΔΝΟ 48 8. Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum: αηηηνινγηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην cervam, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  Sertorius omnibus persuasit cervam, quod instincta erat numine Dianae, conloqui secum (quod+νξηζηηθή, αηηηνινγία πξαγκαηηθή, αληηθεηκεληθά απνδεθηή)  Sertorius omnibus persuasit cervam, quod instincta esset numine Dianae, conloqui secum (quod+ππνηαθηηθή, αηηηνινγία ππνθεηκεληθή)  Sertorius omnibus persuasit cervam, cum instincta esset numine Dianae, conloqui secum (cum+ππνηαθηηθή, αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο - ινγηθήο δηεξγαζίαο) ΚΔΗΜΔΝΟ 49 9. eoque velut forte elapso se vulneravit: αηηηνινγηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην eo, δειώλεη αηηηνινγία ππνθεηκεληθή-ππνζεηηθή, ζπλνδεπόκελε από ην velut, πνπ ηνλίδεη ην ππνθεηκεληθό πεξηερόκελν ηεο αηηηνινγίαο, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν.  eoque, quod velut forte elapsus esset, se vulneravit. (quod+ππνηαθηηθή, αηηηνινγία ππνθεηκεληθή-ππνζεηηθή) θαη’ άιιε άπνςε ε κηρ. elapso είλαη επηζεηηθή (ελώ ην velut forte είλαη βξαρπινγηθή έθθξαζε πνπ δειώλεη παξαβνιή θαη ιαλζάλεη παξαβνιηθή ππνζεηηθή πξόηαζε). Ζ αλάιπζή ηεο σο επηζεηηθήο κεηνρήο ζα έρεη σο εμήο : eoque, qui velut forte elapsus erat, se vulneravit. 10. vocatus : ρξνληθή – αηηηνινγηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην Brutus, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν σο αηηηνινγηθή :  Clamore deinde ancillarum in cubiculum, quod vocatus est, Brutus ad eam obiurgandam venit (quod+νξηζηηθή, αηηηνινγία πξαγκαηηθή, αληηθεηκεληθά απνδεθηή)  Clamore deinde ancillarum in cubiculum, quod vocatus esset, Brutus ad eam obiurgandam venit (quod+ππνηαθηηθή, αηηηνινγία ππνθεηκεληθή-ππνζεηηθή)  Clamore deinde ancillarum in cubiculum, cum vocatus esset, Brutus ad eam obiurgandam venit (cum αηηηνινγηθόο+ππνηαθηηθή, αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο δηεξγαζίαο)

ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΔΝΑΝΣΗΩΜΑΣΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢  

΢ηα θείκελά καο ζπλαληάκε κία όιε θη όιε, ζπλεκκέλε) Etsi + Οξηζηηθή

ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. Tum Camillus absens dictator est factus : ελαληησκαηηθή κεηνρή, δειώλεη ην ζύγρξνλν  etsi aberat

76


ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΥΡΟΝΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΥΡΟΝΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ = ΢ΤΓΥΡΟΝΟ  dum+ Οξηζηηθή Δλεζηώηα : ζπλερηδόκελε πξάμε ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ζπκβαίλεη κηα άιιε πξάμε  cum ηζηνξηθόο+ππνηαθηηθή Παξαηαηηθνύ (ζύγρξνλν ζην παξειζόλ), κόλν από ηζηνξηθό ρξόλν  Cum θαζαξά ρξνληθόο +νξηζηηθή ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΥΡΟΝΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΠΑΘΖΣΗΚΟΤ ΠΑΡΑΚΔΗΜΔΝΟΤ =ΠΡΟΣΔΡΟΥΡΟΝΟ  Cum ηζηνξηθόο-δηεγεκαηηθόο+ ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ  postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ  cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΣΖ΢ ΝΟΘΟΤ ΑΦΑΗΡΔΣΗΚΖ΢ ΑΠΟΛΤΣΟΤ ΥΡΟΝΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢  πάληα κεηνρή παζεηηθνύ παξαθεηκέλνπ θαη δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν. ΢ηα θείκελά καο απαληώληαη 7  θαηά ηε κεηαηξνπή ε ζύληαμε πξέπεη λα κεηαηξαπεί ζε ελεξγεηηθή, σο εμήο :  ην ππνθείκελν ηνπ ξήκαηνο ηεο πξόηαζεο (πνπ ζπκπίπηεη κε ην ελλννύκελν πνηεηηθό αίηην ηεο κεηνρήο) ζα είλαη θαη ην ππνθείκελν ηνπ ξήκαηνο ηεο ρξνληθήο πξόηαζεο (δελ ρξεηάδεηαη λα ην μαλαγξάςνπκε)  ην ξήκα ηεο ρξνληθήο πξόηαζεο ζα είλαη ζε ελεξγεηηθή θσλή (πξνζνρή ζην πξόζσπν κε βάζε ην θαηλνύξγην ππνθείκελν)  ην ππνθείκελν ηεο κεηνρήο ζα κεηαηξαπεί ζε αληηθείκελν ηνπ ξήκαηνο ηεο ρξνληθή πξόηαζεο (ζε αηηηαηηθή)  Υξεζηκνπνηνύκε : Cum ηζηνξηθόο-δηεγεκαηηθόο+ ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ Ο cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή ιηγόηεξν απνδεθηόο, γη’ απηό θαη ηίζεηα ζε αγθύιεο. ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΣΖ΢ ΓΝΖ΢ΗΑ΢ ΑΦΑΗΡΔΣΗΚΖ΢ ΑΠΟΛΤΣΟΤ ΥΡΟΝΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢  ΢ηα θείκελά καο απαληάηαη κία ζηα θείκελά καο : occiso, θείκ. 23  ε ζύληαμε παξακέλεη παζεηηθή  Σν ππνθείκελν ηεο κεηνρήο ηξέπεηαη ζε ππνθείκελν ηνπ ξήκαηνο (ζε νλνκαζηηθή). ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. Galli ..., deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam...: λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν (>>ελεξγεηηθή ζύληαμε)  Cum Galli delevissent legiones Romanorum, everterunt urbem Romam (Cum ηζηνξηθόο-δηεγεκαηηθόο+ ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ, πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ)  Postquam Galli deleverunt legiones Romanorum, everterunt urbem Romam (Postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν)  [Cum Galli deleverunt (ή θαη deleverant) legiones Romanorum, everterunt urbem Romam (Cum θαζαξά ρξνληθόο +νξηζηηθή)] 2.   

is Gallos iam abeuntes secutus est: ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην ζύγρξνλν is Gallos, dum iam abeunt, secutus est (+νξηζηηθή ελεζηώηα-ζύγρξνλν, ζπλερηδόκελε πξάμε ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ζπκβαίλεη κηα άιιε πξάμε) is Gallos, cum iam abirent, secutus est (Cum ηζηνξηθόο-δηεγεκαηηθόο+ ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ, ζύγρξνλν ζην παξειζόλ) is Gallos, cum iam abibant, secutus est (Cum θαζαξά ρξνληθόο +νξηζηηθή, ζύγρξνλν ζην παξειζόλ)

 

(Camillus) quibus interemptis aurum omne recepit : λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν (Camillus) cum eos interemisset, aurum omne recepit (Cum ηζηνξηθόο-δηεγεκαηηθόο+ ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ, πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ) (Camillus) postquam eos interemit, aurum omne recepit (Postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν) [(Camillus) cum eos interemit (ή θαη interemerat), aurum omne recepit (Cum θαζαξά ρξνληθόο +νξηζηηθή)]

4.

unde tamen rogatus reversus est : ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν

3. 

77

  

ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΢Δ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α, ζει. 78 unde tamen, cum rogatus esset, reversus est (Cum ηζηνξηθόο-δηεγεκαηηθόο+ ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ, πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ) unde tamen, postquam rogatus est (erat), reversus est (Postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν) unde tamen, cum rogatus est (erat), reversus est (Cum θαζαξά ρξνληθόο +νξηζηηθή)

ΚΔΗΜΔΝΟ 23 5. occiso Scriboniano, Romam trahebatur : γλήζηα αθαηξεηηθή απόιπηε ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  Cum Scribonianus occisus esset, Romam trahebatur. (Cum ηζηνξηθόο-δηεγεκαηηθόο+ ππνηαθηηθή)  Postquam Scribonianus occisus est (erat) , Romam trahebatur. (Postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ)  Postquam Scribonianus occisus est (erat) , Romam trahebatur. (Cum θαζαξά ρξνληθόο +νξηζηηθή) ΚΔΗΜΔΝΟ 25 6. Cato ... ostendensque patribus inquit : ρξνληθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην Cato, δειώλεη ην ζύγρξνλν  Cato, dum ostendit patribus, inquit (dum+νξηζηηθή ελεζηώηα=ζύγρξνλν, ζπλερηδόκελε πξάμε)  Cato, cum ostenderet patribus, inquit (cum ηζηνξηθόο+ππνηαθηηθή=ζύγρξνλν ζην παξειζόλ)  Cato, cum ostendebat, inquit (cum θαζαξά ρξνληθόο) ΚΔΗΜΔΝΟ 28 7. vel Epheso rediens tecum deduc : ρξνληθή κεηνρή ζπλεκκέλε ζην ππνθείκελν ηνπ ξ. tu  dum Epheso redis, tecum deduc (dum+νξηζηηθή ελεζηώηα, ζύγρξνλν)  cum Epheso redis, tecum deduc (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή)  (ν cum ηζηνξηθόο-δηεγεκαηηθόο δελ είλαη δπλαηόλ λα ρξεζηκνπνηεζεί, γηαηί δελ είλαη δηήγεζε ηνπ παξειζόληνο) ΚΔΗΜΔΝΟ 29 8. homo quidam ei occurit corvum tenens : ηξνπηθή κεηνρή ζπλεκκέλε ζην homo-κπνξεί λα ζεσξεζεί θαη αλαθνξηθή ή ρξνληθή, δειώλεη ην ζύγρξνλν σο ρξνληθή :  homo quidam, dum corvum tenet, ei occurit (dum+νξηζηηθή, ζύγρξνλν, ζπλερηδόκελε πξάμε)  homo quidam, cum corvum tenebat, ei occurit (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή)  homo quidam, cum corvum teneret, ei occurit (cum ηζηνξηθόο+ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ=ζύγρξνλν ζην παξειζόλ) 9.   

Audita salutatione, Caesar dixit : λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο, ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν. (ελεξγεηηθή ζύληαμε) Cum salutationem audivisset, Caesar dixit(cum ηζηνξηθόο +ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ, πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ) Postquam salutationem audivit, Caesar dixit (postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν) [Cum salutationem audivit (ή θαη audiverat), Caesar dixit (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή)]

ΚΔΗΜΔΝΟ 34 10. praedones abiectis armis ianuae appropinquaverunt: λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο, ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν. (>>ελεξγεηηθή ζύληαμε) praedones, cum arma abiecissent, ianuae appropinquaverunt (cum ηζηνξηθόο +ππνηαθηηθή, πξνηεξόρξνλν) praedones, postquam arma abiecerunt, ianuae appropinquaverunt (postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν) [praedones, cum arma abiecerunt (ή θαη ), ianuae appropinquaverunt (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή)] ΚΔΗΜΔΝΟ 40 11. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat : λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο, ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν. (ελεξγεηηθή ζύληαμε)  Sulla, cum urbem occupavisset, senatum armatus coegerat. (cum ηζηνξηθόο +ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ, πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ)  Sulla, postquam urbem occupavit, senatum armatus coegerat. (postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν)  [Sulla, cum urbem occupavit (ή θαη occupaverat), senatum armatus coegerat. (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή)] 12. solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit : ρξνληθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην ππνθείκελν Quintus Mucius Scaevola, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν.  solus Quintus Mucius Scaevola augur, cum de hac re interrogatus esset, sententiam dicere noluit. (cum ηζηνξηθόο +ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ, πξνηεξνρξνλν ζην παξειζόλ)  solus Quintus Mucius Scaevola augur, postquam de hac re interrogatus est, sententiam dicere noluit. (postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν)  solus Quintus Mucius Scaevola augur, postquam de hac re interrogatus est (erat), sententiam dicere noluit. (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή) ΚΔΗΜΔΝΟ 42

78

ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΢Δ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α, ζει. 79 13. coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt : αλαθνξηθή (ή ρξνληθή) κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην coniurationem, δειώλεη ην ζύγρξνλν σο ρξνληθή :  coniurationemque, dum nascitur, non credendo confirmaverunt (dum+νξηζηηθή ελεζηώηα, ζύγρξνλν-ζπλερηδόκελε πξάμε)  coniurationemque, cum nasceretur, non credendo confirmaverunt (cum ηζηνξηθόο + ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ, ζύγρξνλν ζην παξειζόλ από ηζηνξηθό ρξόλν)  coniurationemque, cum nascebatur, non credendo confirmaverunt (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή) ΚΔΗΜΔΝΟ 43 14. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? : ρξνληθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην tibi, δειώλεη ην ζύγρξνλν  Non tibi, dum ingrederis (-re) fines patriae, ira cecidit? (dum+νξηζηηθή Δλεζηώηα, ζύγρξνλν-ζπλερηδόκελε πξάμε)  Non tibi, cum ingrediebaris (-re) fines patriae, ira cecidit? (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή παξαηαηηθνύ)  Non tibi, cum ingredereris (-re) fines patriae, ira cecidit? (cum ηζηνξηθόο + ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ, ζύγρξνλν ζην παξειζόλ από ηζηνξηθό ρξόλν) ΚΔΗΜΔΝΟ 44 15. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem.: ρξνληθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην Tarquinium, δειώλεη ην ζύγρξνλν  Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt, dum exulat. (dum+νξηζηηθή ελεζηώηα, ζύγρξνλν, ζπλερηδόκελε πξάμε)  Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt, cum exulabat. (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή)  (ν cum ηζηνξηθόο-δηεγεκαηηθόο δελ είλαη δπλαηόλ λα ρξεζηκνπνηεζεί, γηαηί δελ είλαη δηήγεζε ηνπ παξειζόληνο) ΚΔΗΜΔΝΟ 47 16. Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret : λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο, ρξνληθή κεηνρή(ελλ. πνηεηηθό αίηην ab Augusto->>> ελεξγεηηθή ζύληαμε)  Cum hanc rem audivisset, Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret (cum ηζηνξηθόο+ ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ, πξνηεξόρξνλν από ηζηνξηθό ρξόλν)  Postquam hanc rem audivit, Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret (postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν)  [Cum hanc rem audivit (ή θαη audiverat), Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή)] ΚΔΗΜΔΝΟ 48 17. Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis : λόζνο αθαηξεηηθή απόιπηνο ρξνληθή κεηνρή, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  Sertorius, postquam admisit amicis in cubiculum suum, dixit eis (postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν)  Sertorius, cum admisisset amicis in cubiculum suum, dixit eis (cum ηζηνξηθόο+ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ από ηζηνξηθό ρξόλν, πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ)  [Sertorius, cum admiserat (ή θαη )amicis in cubiculum suum, dixit eis (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή)] 18. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset : ρξνληθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην cerva, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν  Cum cerva, postquam emissa est a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset (postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν)  Cum cerva, cum emissa esset a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset(cum ηζηνξηθόο+ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ από ηζηνξηθό ρξόλν, πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ)  Cum cerva, cum emissa erat a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset(cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή) ΚΔΗΜΔΝΟ 49 19. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit : ρξνληθή – αηηηνινγηθή κεηνρή, ζπλεκκέλε ζην Brutus, δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν σο ρξνληθή :  Clamore deinde ancillarum in cubiculum, postquam vocatus est, Brutus ad eam obiurgandam venit (postquam+νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ, πξνηεξόρξνλν)  Clamore deinde ancillarum in cubiculum, cum vocatus esset, Brutus ad eam obiurgandam venit (cum ηζηνξηθόο+ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ, πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ)  Clamore deinde ancillarum in cubiculum, cum vocatus est, Brutus ad eam obiurgandam venit (cum θαζαξά ρξνληθόο+νξηζηηθή)

ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΤΠΟΘΔΣΗΚΖ΢ ΜΔΣΟΥΖ΢ 79




΢ηα θείκελά καο είλαη κία θαη κνλαδηθή θαη κάιηζηα γλήζηα αθαηξεηηθή απόιπηνο. Μεηαηξέπεηαη έηζη :

ΚΔΗΜΔΝΟ 45 Curat et providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur : γλήζηα αθαηξεηηθή απόιπηνο ππνζεηηθή κεηνρή. Curat et providet ne, si epistula intercepta sit, nostra consilia ab hostibus cognoscantur . (ππνζεηηθόο ιόγνο εμαξηεκέλνο από ην providet. Πξόθεηηαη γηα αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ κε ππόζεζε πξνηεξόρξνλε ηεο απόδνζεο. Βιέπε νπσζδήπνηε ζηνπο εμαξηεκέλνπο ππνζεηηθνύο ιόγνπο)

80

ΗΓΗΟΜΟΡΦΖ ΑΦΑΗΡΔΣΗΚΖ ΑΠΟΛΤΣΟ΢, ζει. 81

ΗΓΗΟΜΟΡΦΖ ΑΦΑΗΡΔΣΗΚΖ ΑΠΟΛΤΣΟ΢ 4. ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΣΖ΢ ΢Δ ΥΡΟΝΗΚΖ ΠΡΟΣΑ΢Ζ     

απνηειείηαη από έλα όλνκα πξνζώπνπ θαη έλα νπζηαζηηθό πνπ δειώλεη θάπνηα ηδηόηεηά ηνπ (αμίσκα, ειηθία, επάγγεικα θιπ) ηα νπνία ηίζεληαη ζε αθαηξεηηθή πηώζε. Σν όλνκα πξνζώπνπ ζεσξείηαη «ππνθείκελν»θαη ην νπζηαζηηθό πνπ αθνινπζεί «θαηεγνξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο». Ζ ηδηόκνξθε αθαηξεηηθή απόιπηε πξνθύπηεη εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο κεηνρήο ελεζηώηα ηνπ ξήκαηνο sum. Αληίζηνηρεο εθθξάζεηο ζηα αξραία ειιεληθά πεξηιακβάλνπλ κεηνρή ηνπ εἰκί ζε γεληθή απόιπηε : ηνῦ Πεξηθιένπο ζηξαηεγνῦ ὄληνο Ζ ηδηόκνξθε αθαηξεηηθή απόιπηνο δειώλεη ζπλήζσο ρξόλν, γη’ απηό θαη αλαιύεηαη ζε ρξνληθή πξόηαζε πνπ δειώλεη ην ζύγρξνλν κε ηνλ Cum ηζηνξηθό-δηεγεκαηηθό+ ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ (ζύγρξνλν ζην παξειζόλ) ή ηνλ Cum θαζαξά ρξνληθό+ νξηζηηθή

ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. Brenno duce : ηδηόκνξθε αθαηξεηηθή απόιπηνο πνπ δειώλεη ρξόλν  cum Brennus dux esset (Cum ηζηνξηθόο-δηεγεκαηηθόο+ ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ, ζύγρξνλν ζην παξειζόλ)  cum Brennus dux erat (Cum θαζαξά ρξνληθόο+ νξηζηηθή παξαηαηηθνύ) ΚΔΗΜΔΝΟ 30 2. patre imperatore : ηδηόκνξθε αθαηξεηηθή απόιπηνο πνπ δειώλεη ρξόλν  cum pater imperator esset (Cum ηζηνξηθόο-δηεγεκαηηθόο+ ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ, ζύγρξνλν ζην παξειζόλ)  cum pater imperator erat (Cum θαζαξά ρξνληθόο+ νξηζηηθή παξαηαηηθνύ)

81

ΠΟΗΖΣΗΚΟ ΑΗΣΗΟ –ΠΑΘΖΣΗΚΖ ΢Δ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ ΚΑΗ ΑΝΣΗ΢ΣΡΟΦΑ, ζει. 82

ΣΟ ΠΟΗΖΣΗΚΟ ΑΗΣΗΟ  a / ab +αθαηξεηηθή (γηα έκςπρν) απιή αθαηξεηηθή (γηα άςπρν) Γνηηθή ηνπ ελεξγνύληνο πξνζώπνπ (όηαλ ην ξήκα είλαη ηεο παζεηηθήο πεξηθξαζηηθήο ζπδπγίαο ή ζπαληόηεξα ζπληειηθνύ ρξόλνπ)

   

Catilina ab Antonio interfectus est.(=ν Καηηιίλαο από ηνλ Αληώλην θνλεύζεθε.) Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito.(=ζε απηόλ ε Αξξία εηνίκαζε ηελ θεδεία έηζη, ώζηε λα αγλνείηαη από ηνλ ζύδπγν.) Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii, qui …, perturbabantur.(=από απηώλ ηηο θσλέο θαη από ηνλ θόβν ζηγά ζηγά αθόκα θαη απηνί πνπ …., ηαξάδνληαλ.) Aesopi nostri Licinus servus tibi notus …. (= Ο ππεξέηεο ηνπ θίινπ καο ηνπ Αηζώπνπ ν Λίθηλνο, πνπ ζνπ είλαη γλσζηόο …) Omnia sunt excitanda tibi uni...(=Όια πξέπεη λα απνθαηαζηαζνύλ από εζέλα κόλν…)

5. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΠΑΘΖΣΗΚΖ 

Σν ππνθείκελν ηνπ ελεξγεηηθνύ ξήκαηνο ζα γίλεη πνηεηηθό αίηην (a ή ab + αθαηξεηηθή γηα έκςπρν, απιή αθαηξεηηθή γηα άςπρν)  Σν άκεζν αληηθείκελν ηνπ ελεξγεηηθνύ ξήκαηνο ζα γίλεη Τπνθείκελν ηνπ παζεηηθνύ ξήκαηνο (ζε νλνκαζηηθή). Σν ηπρόλ έκκεζν Α δελ κεηαβάιιεηαη.  Σν ελεξγεηηθό ξήκα ζα κεηαηξαπεί ζε παζεηηθό ξήκα ζηνλ ίδην ρξόλν θαη έγθιηζε. Σν πξόζσπν αλάινγα κε ην ππνθείκελό ηνπ. ΠΡΟ΢ΟΥΖ : facio >>> fio Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. Camillus aurum omne recepit. = A Camillo aurum omne receptum est. ΚΔΗΜΔΝΟ 23 2. Huic Arria funus ita paravit. = Huic ab Arria funus ita paratum est.

6. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΠΑΘΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ  Ζ κεηαηξνπή γίλεηαη αληίζηξνθα.  Αλ δελ ππάξρεη πνηεηηθό αίηην ελλνείηαη από ηα ζπκθξαδόκελα. ΠΡΟ΢ΟΥΖ : fio >>> facio Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 48 1. Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat. = Cervam albam eximiae pulchritudinis Sertorio Lusitanus quidam dono dederat. ΚΔΗΜΔΝΟ 42 2. …qui non videat coniurationem esse factam (a Catilina/ab eo)... = …qui non videat Catilinam/eum coniurationem fecisse

82

ΑΠΑΓΟΡΔΤ΢Ζ, ζει. 83

Ζ ΑΠΑΓΟΡΔΤ΢Ζ ne + ππνηαθηηθή παξαθεηκέλνπ (ή ελεζηώηα)

αληί ηνπ ne κπνξεί λα ππάξρνπλ θαη άιιεο αξλεηηθέο ιέμεηο όπσο nemo, nihil θιπ.

noli / nolite + ηειηθό απαξέκθαην ελεζηώηα

γηα ην β΄ εληθό / πιεζπληηθό πξόζσπν

   

Ne credideris eum.(=λα κε ηνλ πηζηεύεηο) Neminem credideritis patriae consulturum esse.(=λα κελ πηζηεύεηε όηη θαλείο ζα θξνληίζεη γηα ηελ παηξίδα) Noli spectare quanti homo sit.(=κε ζε απαζρνιήζεη πόζν θνζηίδεη ν άλζξσπνο) Opibus urbis nolite confidere.(=ζηηο δπλάκεηο ηεο πόιεο κελ έρεηε εκπηζηνζύλε)

7. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΑΠΑΓΟΡΔΤ΢Ζ΢  Μπνξεί λα δεηεζεί : Α. ε κεηαηξνπή κηαο απαγόξεπζεο ζε απαγόξεπζε κε ηνλ άιιν ηξόπν εθθνξάο ή Β. ε κεηαηξνπή κηαο πξνζηαθηηθήο ζε απαγόξεπζε (θαη κε ηνπο δπν ηξόπνπο) Γ. ε κεηαηξνπή κηαο απαγόξεπζεο ζε πξνηξνπή (δειαδή ε άξζε ηεο απαγόξεπζεο – ζηελ πεξίπησζε απηή ρξεζηκνπνηνύκε πξνζηαθηηθή ή πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή, αθαηξώληαο ηπρόλ αξλεηηθέο ιέμεηο ή αληηθαζηζηώληαο ηηο κε θαηαθαηηθέο) Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 24 1. Acippe nunc quid postea Nasic fecerit =ne acceperis, noli accipere. ΚΔΗΜΔΝΟ 25 2. α) nolite confidere = ne confisi sitis β) Neminem credideritis patriae consulturum esse =Nolite credere aliquem consulturum esse 3. πξνηξνπή : α) nolite confidere =confidite / confidatis β) Neminem credideritis patriae consulturum esse =aliquem credite... / aliquem credatis 4. απαγόξεπζε: α) cavete periculum =ne caveritis... / nolite cavere... β) tutamini patriam = ne tutati sitis / nolite tutari... γ) Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite =ne deposueritis / nolite deponere δ) Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse! =ne memineritis / nolite meminisse ΚΔΗΜΔΝΟ 28 5. Noli spectare quanti homo sit. =ne spectaveris , πξνηξνπή= specta / spectes 6. απαγόξεπζε: α) Tu, hominem investiga = noli investigare / ne investigaveris β) Romam mitte = noli mittere / ne miseris γ) Epheso rediens tecum deduc=noli deducere / ne deduxeris ΚΔΗΜΔΝΟ 31 7. Congrediamur : απαγόξεπζε ζην ίδην πξόζσπν =ne congressi simus β) ζην β΄πιεζπληηθό πξόζσπν =nolite congredi / ne congressi sitis ΚΔΗΜΔΝΟ 32 8. Quas ego semper mihi proponebam : πξνηξνπή ζην β΄πιεζπληηθό πξόζσπν = proponite / proponatis απαγόξεπζε ζην β΄ εληθό πξόζσπν =noli proponere / ne proposueris ΚΔΗΜΔΝΟ 34 9. Praedones ianuae appropinquaverunt : πξνηξνπή =appropinquent απαγόξεπζε =ne appropinquaverint

83

ΑΠΑΓΟΡΔΤ΢Ζ, ζει. 84

ΚΔΗΜΔΝΟ 36 10. απαγόξεπζε α) narrate Samnitibus Manium Curium...=ne narraveritis / nolite narrare β) mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse =ne memineritis / nolite meminisse ΚΔΗΜΔΝΟ 38 11. puella …rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet : α) ζηνλ επζύ ιόγν =mihi paulisper loco cede. β) απαγόξεπζε =ne mihi (paulisper) loco cesseris / noli mihi (paulisper) loco cedere ΚΔΗΜΔΝΟ 41 12. απαγόξεπζε θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο ζηα παξαθάησ απνζπάζκαηα : α) Sic ergo … vive =noli vivere / ne vixeris β) sic loquere = noli loqui / ne locutus sis γ) habe semper in memoria et in pectore = ne habueris / noli habere δ) sic fugias verbum insolens atque inauditum= ne fugeris / noli fugere ΚΔΗΜΔΝΟ 45 13. α) Tum quidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. ζηνλ επζύ= defer / απαγόξεπζε=ne detuleris / noli deferre β) Legatum monet ut , si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat. ζηνλ επζύ= adliga et abice / απαγόξεπζε=ne adligaveris et abieceris/ noli adligare et abicere γ) milites adhortatur ut salutem sperent. ζηνλ επζύ= milites, salutem sperate. / απαγόξεπζε= milites, ne salutem speraveritis./ milites, nolite salutem sperare ΚΔΗΜΔΝΟ 48 14. α) Sertorius eum iussit tacere. ζηνλ επζύ= tace / απαγόξεπζε=ne tacueris/ noli tacere β) Praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset. ζηνλ επζύ= emitte/ απαγόξεπζε=ne emiseris/ noli emittere

84

Β΄ ΟΡΟ΢ ΢ΤΓΚΡΗ΢Ζ΢, ζει. 85

Ο Β΄ ΟΡΟ΢ ΢ΤΓΚΡΗ΢Ζ΢ 1. Tum adulescens fortior hoste...(=ηόηε ν λεαξόο, δπλαηόηεξνο από ηνλ

απιή αθαηξεηηθή

ερζξό…)

quam + νκνηόπησηα πξνο ηνλ α΄όξν

2. ...ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi.(=ώζηε ηίπνηε δελ ζα κπνξνύζε λα είλαη πην επράξηζην γη’ζπηόλ από ηελ επαλάθηεζε ηνπ δξαπέηε)

8. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ Β΄ ΟΡΟΤ ΢ΤΓΚΡΗ΢Ζ΢  Μπνξεί λα δεηεζεί κεηαηξνπή ηνπ ελόο ζηνλ άιιν ηξόπν. ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ (ππνγξακκηζκέλνο ν α΄ όξνο ηεο ζύγθξηζεο)

ΚΔΗΜΔΝΟ 28 1. ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi = recuperatione ΚΔΗΜΔΝΟ 31 2. et (adulescens) fortior hoste, hasta eum transfixit = quam hostis ΚΔΗΜΔΝΟ 36 3. narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem= δελ κεηαηξέπεηαη ΚΔΗΜΔΝΟ 37 4. etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius =quam bellum civile 5. sed nihil miserius (est) quam ipsa victoria =ipsa victoria ΚΔΗΜΔΝΟ 40 6. Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt =quam hi ΚΔΗΜΔΝΟ 46 7. sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitati omnium plus quam (utilitati) unius alicuius aut suae = utilitate 8. Nec magis vituperandus est proditor patriae quam proditor communis utilitatis, aut communis salutis (quam ) desertor propter suam utilitatem et salutem = proditore…aut desertore 9. quod decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos =(a) nobismet ipsis

85

ΥΡΟΝΟ΢, ζει. 86

Ο ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΟΤ ΥΡΟΝΟΤ Πόηε

10. Cato attulit quodam die in curiam ficum

αθαηξεηηθή Υξνληθή δηάξθεηα κεηά πξηλ

praecocem (=Ο Κάησλ έθεξε κηα κέξα ζην βνπιεπηήξην έλα πξώηκν ζύθν) 11. paucos menses pro libero fuit(=γηα ιίγνπο κήλεο έδεζε ζαλ ειεύζεξνο) 12. Post paucos dies (=Μεηά από ιίγεο κέξεο) 13. Paucis post diebus (=Μεηά από ιίγεο κέξεο) 14. Post meridiem (p.m.) (=Μεηά κεζεκβξίαλ -κ.κ.) 15. Ante meridiem (a.m.) (=πξό κεζεκβξίαο-π.κ.)

αηηηαηηθή Post (πξόζεζε) + αηηηαηηθή Post (επίξξεκα) + αθαηξεηηθή ηνπ κέηξνπ ή ηεο δηαθνξάο Ante + αηηηαηηθή

9. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΥΡΟΝΟΤ Μπνξεί λα δεηεζεί :  αληηθαηάζηαζε ηνπ πξνζδηνξηζκνύ post+αηηηαηηθή κε ηνλ πξνζδηνξηζκό post+αθαηξεηηθή θαη ην αληίζηξνθν  αληηθαηάζηαζε ηνπ πξνζδηνξηζκνύ ηνπ «κεηά» κε πξνζδηνξηζκό ηνπ «πξηλ» (ante+ αηηηαηηθή) ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ

KEIMENO 24 1. Paucis post diebus = post paucos dies ΚΔΗΜΔΝΟ 29 2. post victoriam Actiacam : α) «πξηλ» =ante victoriam Actiacam β) λα αλαδηαηππσζεί ε θξάζε αθνύ αληηθαηαζηαζεί ν επηζεηηθόο πξνζδηνξηζκόο κε πξνζδηνξηζκό ηεο ζηάζεο ζε ηόπν (Actium : όλνκα πόιεο) post victoriam Actii (=γεληθή ηεο ζηάζεο ζε ηόπν=ζην Άθηην ) ΚΔΗΜΔΝΟ 45 3. tertio post die =post tertium diem

86

ΣΟΠΟ΢, ζει. 87

Ο ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΟΤ ΣΟΠΟΤ Ο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ηόπνπ εθθέξεηαη απξόζεηα κε όλνκα πόιεο ή κηθξνύ λεζηνύ θαζώο θαη κε ην νπζηαζηηθό domus. ΢πγθεθξηκέλα : 1.ζηάζε ζε ηόπν in + αθαηξεηηθή  in Asia sum όλνκα πόιεο ή κηθξνύ  Athenis sum λεζηνύ ηξηηόθιηην ή απξόζεηε αθαηξεηηθή  Carthagine sum πιεζπληηθνύ αξηζκνύ όλνκα πόιεο ή κηθξνύ  Romae sum λεζηνύ πξσηόθιηην ή απξόζεηε γεληθή  Corinthi sum δεπηεξόθιηην εληθνύ  domi sum αξηζκνύ θαη domus 2.θίλεζε πξνο ηόπν in ή ad +αηηηαηηθή  in Asiam eo  Romam eo όλνκα πόιεο ή κηθξνύ  Athenas eo απξόζεηε αηηηαηηθή λεζηνύ αξηζκνύ θαη domus  Carthaginem eo  domum eo 3.θίλεζε από ηόπν ex, de, ab + αθαηξεηηθή  ex Asia venio  Roma venio  Athenis venio όλνκα πόιεο ή κηθξνύ απξόζεηε αθαηξεηηθή λεζηνύ αξηζκνύ θαη domus  Carthagine venio  domo venio

10. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΣΟΠΟΤ Μπνξεί λα δεηεζεί :  αληηθαηάζηαζε ηνπ πξνζδηνξηζκνύ κε έλαλ άιιν ηόπν, π.ρ. ην Italia λα αληηθαηαζηαζεί κε ην Roma, δειαδή από ρώξα ζε πόιε ή ην αληίζηξνθν. Θα πξνζέμσ ινηπόλ αλ ζα βάισ πξόζεζε ή όρη.  αληηθαηάζηαζε ηνπ πξνζδηνξηζκνύ κε έλα δηαθνξεηηθό είδνο πξνζδηνξηζκνύ ηνπ ηόπνπ, π.ρ. ε ζηάζε λα γίλεη θίλεζε πξνο ηόπν θιπ ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ (ζηα παξαθάησ παξαδείγκαηα αληηθαζίζηαηαη ν πξνζδηνξηζκόο ηνπ ηόπνπ είηε κε άιινλ ηόπν (όλνκα πόιεο ή όρη) είηε κε άιιν είδνο πξνζδηνξηζκνύ ηνπ ηόπνπ) ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. in exilio fuerat (θαηάζηαζε= ζηάζε)=α) Romae β) Carthagine γ) in Italia ΚΔΗΜΔΝΟ 23 2. in Illyrico (ζηάζε) =α) Ephesi β) Athenis γ) in Gallia 3. Romam trahebatur (θίλεζε πξνο) = α) in/ad patriam β) Carthaginem γ) in/ ad Galliam KEIMENO 24 4. domi (ζηάζε)=α) Romae β) Athenis γ) in Italia ΚΔΗΜΔΝΟ 25 5. in curiam (θίλεζε πξνο) = α) domum β) Athenas γ) in/ad Italiam 6. scitote decerptam esse Carthagine (ζηάζε)=α) Ephesi β) Athenis γ) in Italia ΚΔΗΜΔΝΟ 27 7. ex urbe Roma (θίλεζε από) =α) domo β) Athenis γ) ex Italia, δ) Roma / θίλεζε πξνο ηόπν=in/ad urbem Romam, domum, Athenas, in/ad Italiam, Romam

87

ΣΟΠΟ΢, ζει. 88

8. Tarentum (θίλεζε πξνο) =α) domum β) Athenas γ) in/ad Italiam, δ) in/ad urbem / θίλεζε από ηόπν=domo, Athenis, ex Italia, Roma ΚΔΗΜΔΝΟ 28 9. Roma Athenas fugit (θίλεζε από) =α) domo β)ex Italia γ) Carthagine (από ηόπν) 10. Roma Athenas fugit (θίλεζε πξνο) =α) domum β) in/ad Italiam γ) Carthaginem (πξνο ηόπν) 11. Is Athenis ...fuit (ζηάζε)=α) domi β) in Italia γ) Carthagine (ζηάζε) 12. in custodiam Ephesi tradidit (ζηάζε)=α) domi β) in Italia γ) Carthagine (ζηάζε) 13. Romam mitte (θίλεζε πξνο) = α) domum β) in/ad Italiam γ) Carthaginem (πξνο ηόπν) 14. Epheso rediens (θίλεζε από) = α) domo β)ex Italia γ) Carthagine (από ηόπν) ΚΔΗΜΔΝΟ 29 15. Romam rediret (θίλεζε πξνο) =α) Athenas β) Ephesum γ) in/ad patriam (πξνο ηόπν) 16. domi (ζηάζε)=α) Athenis β) Ephesi γ) in patria(ζηάζε) ΚΔΗΜΔΝΟ 30 17. in Asia(ζηάζε)=α) Romae β) Carthagine γ) domi (ζηάζε) 18. ex Asia (θίλεζε από) =α) Roma β) Carthagine γ) domo(από ηόπν) ΚΔΗΜΔΝΟ 34 19. domum (θίλεζε πξνο) = α) Romam β) Athenas γ) in/ad Galliam / ζηάζε ζε ηόπν= domi, Romae , Athenis, in Gallia ΚΔΗΜΔΝΟ 37 20. ad urbem (θίλεζε πξνο) =Romam, Athenas, ad Illyricum / θίλεζε από ηόπν : ex urbe =Roma, Athenis, ex Illyrico ΚΔΗΜΔΝΟ 38 21. in sacello (ζηάζε)=Romae, Athenis, in Illyrico / θίλεζε πξνο ηόπν : in/ ad sacellum =Romam, Athenas, in/ad Illyricum ΚΔΗΜΔΝΟ 42 22. in hoc ordine, (ζηάζε)=α) domi β) Athenis γ) Romae. 23. in Manliana castra

ΚΔΗΜΔΝΟ 43 24. ad hostem (θίλεζε πξνο) =α) domum β) Athenas γ) ad Galliam. ΚΔΗΜΔΝΟ 45 25. ad Ciceronem (θίλεζε πξνο) =α) Romam β) domum γ) ad Italiam. ΚΔΗΜΔΝΟ 48 26. in quo (ζηάζε) =Romae, Athenis, in Italia / θίλεζε πξνο ηόπν : in/ad quod =Romam= Athenas, in/ad Italiam. ΚΔΗΜΔΝΟ 49 27. in cubiculum (θίλεζε πξνο) =Romam, Carthaginem, in Galliam / θίλεζε από ηόπν : ex cubiculo =Roma, Carthagine, ex Gallia

88

΢ΟΤΠΗΝΟ, ζει. 89

ΣΟ ΢ΟΤΠΗΝΟ  Σν ζνππίλν είλαη ξεκαηηθό νπζηαζηηθό αξζεληθνύ γέλνπο ελεξγεηηθήο δηάζεζεο.  Έρεη δύν κόλν ηύπνπο : αηηηαηηθή εληθνύ ζε –um θαη αθαηξεηηθή εληθνύ ζε –u. (θαηά ηελ δ΄θιίζε)  Μπνξεί λα έρεη θαη αληηθείκελν  Πξνζνρή : ΢νππίλν έρνπλ θαη ηα απνζεηηθά ξήκαηα. ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΔ΢ ΥΡΖ΢ΔΗ΢ : 1.ζνππίλν ζε -um : αηηηαηηθή ηνπ ζθνπνύ  complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt (=πάξα πνιινί αξρεγνί ιεζηώλ ήξζαλ ζε απηόλ γηα λα ηνλ ραηξεηήζνπλ) 2.ζνππίλν ζε -u : αθαηξεηηθή ηεο αλαθνξάο  incredibile auditu! (=απίζηεπην λα ην αθνύο, σο πξνο ην λα ην αθνύο) Παξαδείγκαηα

ΚΔΗΜΔΝΟ 34. 1. complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt (=πάξα πνιινί αξρεγνί ιεζηώλ ήξζαλ ζε απηόλ γηα λα ηνλ ραηξεηήζνπλ) 2. cum se ipsum captum venisse eos existimasset (επεηδή είρε λνκίζεη όηη απηνί ήξζαλ γηα λα ζπιιάβνπλ ηνλ ίδην=) 3. incredibile auditu! (=απίζηεπην λα ην αθνύο, σο πξνο ην λα ην αθνύο) 4. clara voce Scipioni nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse (=κε δπλαηή θσλή αλάγγεηιαλ ζην ΢θηπίσλα όηη ήξζαλ γηα λα ζαπκάζνπλ ηελ αλδξεία ηνπ) ΚΔΗΜΔΝΟ 48. 5. quae utilia factu essent (=απηά πνπ ήηαλ ρξήζηκν λα θάλεη)

89

ΓΔΡΟΤΝΓΗΟ, ζει. 90

ΣΟ ΓΔΡΟΤΝΓΗΟ  είλαη ξεκαηηθό νπζηαζηηθό ελεξγεηηθήο δηάζεζεο, γέλνπο νπδεηέξνπ  ηζνδπλακεί κε ην έλαξζξν απαξέκθαην ηεο αξραίαο ειιεληθήο.  έρεη κόλν πιάγηεο πηώζεηο εληθνύ αξηζκνύ (ΓΔΝ : amandi (=ηνῦ ἀγαπᾶλ), ΓΟΣ : amando, ΑΗΣ : amandum, ΑΦ : amando)

 Πξνζνρή : Γεξνύλδην έρνπλ θαη ηα απνζεηηθά ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΔ΢ ΥΡΖ΢ΔΗ΢ : 1. γεληθή γεξνπλδίνπ σο ζπκπιήξσκα επηζέησλ θαη νπζηαζηηθώλ (=γεληθή αληηθεηκεληθή)  cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam (=επηζπκώληαο λα δηνηθήζσ θαη λα δηαρεηξηζηώ νξζά ηελ πνιηηεία) 2. γεληθή γεξνπλδίνπ + causa ή gratia σο εκπξόζεηνο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ  eo utendi causa ή gratia (=γηα λα ην ρξεζηκνπνηήζεη) 3. δνηηθή γεξνπλδίνπ κε επίζεηα πνπ ζεκαίλνπλ θαηάιιεινο, ρξήζηκνο σο δνηηθή ηνπ ζθνπνύ 4. ad, in + αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ σο εκπξόζεηνο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ  non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum (=όρη κόλν γηα λα ηηο αηελίδνπκε αιιά θαη γηα λα ηηο κηκνύκαζηε) 5. αθαηξεηηθή γεξνπλδίνπ σο αθαηξεηηθή ηνπ ηξόπνπ  Colendo et cogitando homines excellentes(=κε ην λα ιαηξεύσ θαη λα αλαινγίδνκαη ηνπο έμνρνπο άλδξεο 6. de, ex, in, ab + γεξνπλδίνπ αθαηξεηηθή σο εκπξόζεηνο πξνζδηνξηζκόο ηεο αλαθνξάο ή ηεο αθεηεξίαο Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 31 1. Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit;(=1) ΚΔΗΜΔΝΟ 32 2. Quam multas imagines fortissimorum virorum - non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt! (=4) 3. Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam. (1) 4. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam. (=5) 5. Sic enim - laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis parvi esse ducendo - me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui.(=5) ΚΔΗΜΔΝΟ 38 6. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet.(=1) ΚΔΗΜΔΝΟ 42 7. Qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt;(=5)

90

ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΟ, ζει. 91

ΣΟ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΟ  είλαη ξεκαηηθό επίζεην παζεηηθήο δηάζεζεο  θιίλεηαη θαη ζηα ηξία γέλε ζαλ δεπηεξόθιηην επίζεην (amandus, amanda, amandum)  ηζνδπλακεί κε ηα ξεκαηηθά επίζεηα ζε -ηένο (ή -ηνο) ηεο αξραίαο ειιεληθήο θαη έρεη ηε ζεκαζία ηνπ «πξέπεη» : amandus=απηόο πνπ πξέπεη λα αγαπεζεί  Πξνζνρή : Γεξνπλδηαθό έρνπλ θαη ηα απνζεηηθά. ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΔ΢ ΥΡΖ΢ΔΗ΢ : 1. γεξνπλδηαθό + sum =παζεηηθή πεξηθξαζηηθή ζπδπγία (amandus sum=πξέπεη λα αγαπεζώ) α) πξνζσπηθή ζύληαμε (κόλν όηαλ ην γεξνπλδηαθό πξνέξρεηαη από ξήκα κεηαβαηηθό κε αληηθείκελν ζε αηηηαηηθή - αιιηώο ρξεζηκνπνηείηαη ε απξόζσπε ζύληαμε) : γεξνπλδηαθό + sum + ππνθείκελν + δνηηθή πξνζσπηθή ηνπ πνηεηηθνύ αηηίνπ (ή ηνπ ελεξγνύληνο πξνζώπνπ)  Omnia sunt excitanda tibi uni (=όια πξέπεη λα αλνξζσζνύλ από εζέλα κόλν) Τ/Ρ Ρ(ΠΠ΢) δ.πξ.π.αηη β) απξόζσπε ζύληαμε : γεξνπλδηαθό γέλνπο νπδεηέξνπ + est + αληηθείκελν + δνηηθή πξνζσπηθή ηνπ πνηεηηθνύ αηηίνπ (ή ηνπ ελεξγνύληνο πξνζώπνπ)  subveniendum reipublicae est ...tibi (=ε πνιηηεία πξέπεη λα βνεζεζεί από εζέλα, βνεζεηένλ ἐζηί…) Ρ Α/Ρ δ.πξ.π.αηη 2.θαηεγνξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο πνπ εθθξάδεη ζθνπό ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit (=παξνπζηάζηεθε ζε απηνύο γηα λα ηνλ δνύλ λα ηξώεη από μύιηλν πηάην) 3.ζε γεξνπλδηαθή έιμε (βι. πην θάησ) cum viri sui consilium de inteficiendo Caesare cognovisset (=όηαλ πιεξνθνξήζεθε ην ζρέδην ηνπ άλδξα ηεο ζρεηηθά κε ηε δνινθνλία ηνπ Καίζαξα) Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 33 1. Omnia sunt excitanda tibi uni, C.Caesar, quae iacere sentis perculsa atque prostrata impetu belli ipsius, quod necesse fuit : constituenda iudicia, revocanda fides, comprimendae libidines, propaganda suboles; omnia quae dilapsa iam diffluxerunt, severis legibus vincienda sunt.(=1.α.) 2. Quare subveniendum reipublicae est (=1.β) et omnia nunc belli vulnera tibi sananda sunt, quibus praeter te mederi nemo potest.(1.α) ΚΔΗΜΔΝΟ 36 3. Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit.(2) ΚΔΗΜΔΝΟ 49 4. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de inteficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit.(=3) 5. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium.(=3)

91

ΠΑΘΖΣΗΚΖ ΠΔΡΗΦΡΑ΢ΣΗΚΖ ΢ΤΕΤΓΗΑ –debeo+ηειηθό απαξέκθαην, ζει. 92

Ζ ΠΑΘΖΣΗΚΖ ΠΔΡΗΦΡΑ΢ΣΗΚΖ ΢ΤΕΤΓΗΑ (ΠΠ΢) ΢ρεκαηίδεηαη από ην γεξνπλδηαθό + ην ξ. sum, ζε όινπο ηνπο ηύπνπο ηεο Οξηζηηθήο, Τπνηαθηηθήο θαη Απαξεκθάηνπ :

Δλεζηώηαο Παξαηαηηθόο Μέιισλ Παξαθείκελνο Τπεξζπληέιηθνο ΢πληειεζκέλνο Μέιισλ

ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ amandus,-a,-um sum amandus,-a,-um eram amandus,-a,-um ero amandus,-a,-um fui amandus,-a,-um fueram amandus,-a,-um fuero

ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ amandus,-a,-um sim amandus,-a,-um essem amandus,-a,-um fuerim amandus,-a,-um fuissem

ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ amandum,-am,-um esse amandum,-am,-um fore amandum,-am,-um fuisse

11. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΠ΢ ΢Δ debeo+ηειηθό απαξέκθαην Ζ ΠΠ΢ :  έρεη ηελ έλλνηα ηνπ «πξέπεη» : π.ρ. amandus sum = πξέπεη λα αγαπεζώ.  Γη’ απηό κπνξεί λα αλαιπζεί ζε ηζνδύλακε έθθξαζε κε ην ξ. debeo (=νθείισ λα, πξέπεη λα) + ηειηθό απαξέκθαην. Ζ κεηαηξνπή γίλεηαη σο εμήο :  Ζ δνηηθή πξνζσπηθή ηνπ πνηεηηθνύ αηηίνπ ζα ηξαπεί ζε ππνθείκελν (ζε νλνκαζηηθή) ηνπ ξ. debeo.  Σν ξ. debeo ηίζεηαη ζην ρξόλν θαη ηελ έγθιηζε ηεο ΠΠ΢.  ΢ρεκαηίδσ ην ηειηθό απαξέκθαην ελεζηώηα ηνπ ξήκαηνο ηεο ΠΠ΢ (=αληηθείκελν ηνπ ξ. debeo)  Σν ππνθείκελν ηεο ΠΠ΢ γίλεηαη αληηθείκελν ηνπ ηειηθνύ απαξεκθάηνπ. Αλ ε ζύληαμε είλαη πξνζσπηθή ην αληηθείκελν ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή. ΢ηελ απξόζσπε ζύληαμε, ην αληηθείκελν παξακέλεη ζηελ πηώζε ηνπ. Omnia sunt excitanda tibi (=όια πξέπεη λα αλνξζσζνύλ από εζέλα) Ρ Ρ(ΠΠ΢) δ .πξ.π.αηηίνπ tu debes omnia excitare (= εζύ νθείιεηο (πξέπεη) όια λα ηα αλνξζώζεηο) Τ/Ρ Ρ Α/απ ηει.απαξ=Α/Ρ

Παξαδείγκαηα KEIMENO 33 1. Omnia sunt excitanda tibi uni, C.Caesar...= omnia excitare debes tu unus, C.Caesar 2. constituenda (sunt) iudicia (tibi)= Tu debes constituere iudicia 3. revocanda (sunt) fides (tibi)= Tu debes revocare fidem 4. comprimendae (sunt) libidines (tibi)= Tu debes comprimere libidines 5. propaganda (sunt) suboles (tibi)= Tu debes propagare subolem 6. Omnia … severis legibus vincienda sunt (tibi)= omnia severis legibus tu vincire debes 7. Quare subveniendum reipublicae est (tibi)= Quare subvenire reipublicae tu debes 8. et omnia nunc belli vulnera tibi sananda sunt= et omnia nunc belli vulnera tu sanare debes KEIMENO 46 9. Nec magis vituperandus est proditor patriae (nobis ή alicui)= Nec magis nos (ή aliquis) vituperare debemus (ή debet) proditorem patriae 10. ut laudandus is sit (nobis ή alicui)= ut nos (ή aliquis) laudare debeamus (ή debeat) eum KEIMENO 48 11. quod imperandum militibus esset (ei)= quod is imperare militibus (=Α2/Ρ) deberet

12. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ debeo+ηειηθό απαξέκθαην ΢Δ ΠΠ΢   

Σν ππνθείκελν ηνπ ξ. debeo ζα ηξαπεί ζε δνηηθή πξνζσπηθή ηνπ πνηεηηθνύ αηηίνπ Σν ηειηθό απαξέκθαην ζα ηξαπεί ζε ΠΠ΢ ζηελ ίδηα έγθιηζε θαη ρξόλν. Σν αληηθείκελν ηνπ ηειηθνύ απαξεκθάηνπ ζα ηξαπεί ζε ππνθείκελν ηεο ΠΠ΢

ΚΔΗΜΔΝΟ 30  Murenam laudare debemus = Murena laudandus est nobis

92

ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ, ζει. 93

Ζ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ Γεξνπλδηαθή έιμε είλαη ε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ γεξνπλδηαθνύ (παζεηηθή ζύληαμε) αληί ηνπ γεξνπλδίνπ (ελεξγεηηθή ζύληαμε), δειαδή ε κεηαηξνπή ηεο ελεξγεηηθήο ζπληάμεσο (γεξνύλδην+ αληηθείκελό ηνπ) ζε παζεηηθή πξνζσπηθή ζύληαμε (γεξνπλδηαθό + ππνθείκελό ηνπ). ΑΠΑΡΑΗΣΖΣΖ ΠΡΟΤΠΟΘΔ΢Ζ γηα λα γίλεη γεξνπλδηαθή έιμε : ην γεξνύλδην λα είλαη ξήκαηνο κεηαβαηηθνύ κε αληηθείκελν ζε αηηηαηηθή. Αλ απηό δελ ηζρύεη δελ κπνξεί λα γίλεη Γ.Δ. θαη ρξεζηκνπνηείηαη κόλν γεξνύλδην. Δμαηξείηαη ην γεξνύλδην ηνπ ξήκαηνο utor (=ρξεζηκνπνηώ) πνπ ζπληάζζεηαη κε αληηθείκελν ζε αθαηξεηηθή. ΤΠΟΥΡΔΩΣΗΚΖ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ, δειαδή ρξεζηκνπνίεζε κόλν γεξνπλδηαθνύ θαη όρη γεξνπλδίνπ, έρνπκε όηαλ ην γεξνύλδην είλαη εκπξόζεην ή ζε δνηηθή. ΠΡΟΑΗΡΔΣΗΚΖ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ, δειαδή ρξεζηκνπνίεζε είηε γεξνπλδηαθνύ είηε γεξνπλδίνπ, έρνπκε όηαλ ην γεξνύλδην είλαη ζε γεληθή ή αθαηξεηηθή. ΑΠΑΓΟΡΔΤΔΣΑΗ Ζ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ, δειαδή ρξεζηκνπνηείηαη κόλν γεξνύλδην, έρνπκε όηαλ ην γεξνύλδην : δελ έρεη αληηθείκελν (γεξνύλδην ξήκαηνο ακεηάβαηνπ ή γεξνύλδην ξήκαηνο κεηαβαηηθνύ πνπ ην αληηθείκελό ηνπ δελ δειώλεηαη, αιιά ελλνείηαη) έρεη αληηθείκελν ζε άιιε πηώζε εθηόο από αηηηαηηθή έρεη σο αληηθείκελν επίζεην ή αλησλπκία νπδεηέξνπ γέλνπο ΠΩ΢ ΓΗΝΔΣΑΗ Ζ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ 1. Διέγρσ αλ κπνξεί λα γίλεη Γ.Δ. (αλ ην γεξνύλδην έρεη αληηθείκελν ζε αηηηαηηθή). Αλ όλησο ην γεξνύλδην έρεη αληηθείκελν ζε αηηηαηηθή (ην νπνίν δειώλεηαη, δελ ελλνείηαη), ηόηε… 2. Μεηαηξέπσ ην γεξνύλδην ζε γεξνπλδηαθό ηνπ ίδηνπ ξήκαηνο. Σν γεξνπλδηαθό ζα έρεη ηελ πηώζε ηνπ γεξνπλδίνπ θαη ην γέλνο θαη ηνλ αξηζκό ηνπ αληηθεηκέλνπ ηνπ γεξνπλδίνπ. 3. Μεηαηξέπσ ην αληηθείκελν ηνπ γεξνπλδίνπ ζε ππνθείκελν ηνπ γεξνπλδηαθνύ , ηνπνζεηώληαο ην ζηελ ίδηα κε ην γεξνπλδηαθό πηώζε (δειαδή : ην γεξνπλδηαθό θαη ην ππνθείκελό ηνπ ζα ζπκθσλνύλ θαηά γέλνο, αξηζκό θαη πηώζε (ΓΑΠ)– ε πηώζε από ην γεξνύλδην, ην γέλνο θαη ν αξηζκόο από ην αληηθείκελό ηνπ). π.ρ. ars

scribendi litteras (= ε ηέρλε ηνπ γξάθεηλ γξάκκαηα) γελ.γεξνπλδίνπ αλη/γεξνπλδίνπ

1. Γεξνπλδηαθή έιμε κπνξεί λα γίλεη, αθνύ ην αληηθείκελν ηνπ γεξνπλδίνπ βξίζθεηαη ζε πηώζε αηηηαηηθή (litteras) 2. Μεηαηξέπσ ην γεξνύλδην scribendi ζε γεξνπλδηαθό ζηελ πηώζε ηνπ γεξνπλδίνπ (γεληθή) θαη ζηνλ αξηζκό θαη ην γέλνο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηνπ γεξνπλδίνπ (litteras: ζειπθό,πιεζπληηθόο) : scribendarum 3. Μεηαηξέπσ ην αληηθείκελν ηνπ γεξνπλδίνπ (litteras) ζε ππνθείκελν ηνπ γεξνπλδηαθνύ scribendarum , ηνπνζεηώληαο ην ζηελ ίδηα κε ην γεξνπλδηαθό πηώζε (γεληθή) : litterarum Έηζη έρσ : ars scribendarum litterarum επηζ.πξ/litterarum γελ.αλη./ars θαη ππ/γεξνπλδηαθνύ

13α. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΡΟΤΝΓΗΟΤ ΢Δ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΟ (ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ) ΚΔΗΜΔΝΟ 31 1. Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit; ΑΠΑΓΟΡΔΤΔΣΑΗ ε Γ.Δ (γεξνύλδην ξήκαηνο ακεηάβαηνπ)

93

ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ, ζει. 94

ΚΔΗΜΔΝΟ 32 2. Quam multas imagines fortissimorum virorum - non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt! ΑΠΑΓΟΡΔΤΔΣΑΗ ε Γ.Δ (ηα αληηθείκελα ησλ γεξνπλδίσλ δελ δειώλνληαη, αλ θαη είλαη ξεκάησλ κεηαβαηηθώλ κε αληηθείκελν ζε αηηηαηηθή : intueor+αηη., imitor+ αηη.). Αλ πξνζζέζνπκε ην ελλννύκελν αληηθείκελν ησλ γεξνπλδίσλ imagines, έρνπκε ΤΠΟΥΡΔΩΣΗΚΖ Γ.Δ. (γηαηί έρνπκε εκπξόζεηα γεξνύλδηα) : Quam multas imagines fortissimorum virorum - non solum ad intuendas (imagines), verum etiam ad imitandas (imagines) - scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt! 3. Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam. ΠΡΟΑΗΡΔΣΗΚΖ Γ.Δ. (γεξνύλδην ζε γεληθή) : Quas ego, cupidus bene gerendae et administrandae rei publicae, semper mihi proponebam. 4. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam. ΠΡΟΑΗΡΔΣΗΚΖ Γ.Δ.(γεξνύλδην ζε αθαηξεηηθή) : Colendis et cogitandis hominibus excellentibus animum et mentem meam conformabam. 5. Sic enim - laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis parvi esse ducendo - me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui. ΠΡΟΑΗΡΔΣΗΚΖ Γ.Δ.γηα ην expetendo (γεξνύλδην ζε αθαηξεηηθή), ΑΠΑΓΟΡΔΤΔΣΑΗ γηα ην ducendo (ην αληηθείκελό ηνπ είλαη ην εηδηθό απαξέκθαην “esse”) : Sic enim - laude et honestate solum expetenda (expetendis), omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis parvi esse ducendo - me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui. ΚΔΗΜΔΝΟ 38 6. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. ΑΠΑΓΟΡΔΤΔΣΑΗ ε Γ.Δ. (γεξνύλδην ξήκαηνο ακεηάβαηνπ)

13β. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΟΤ ΢Δ ΓΔΡΟΤΝΓΗΟ (ΠΑΘΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ) ΚΔΗΜΔΝΟ 36 1. Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit. Σν γεξνπλδηαθό spectandum είλαη θαηεγνξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ζην se θαη εθθξάδεη ην ζθνπό. Γελ πξόθεηηαη γηα πεξίπησζε Γ.Δ. θαη κεηαηξνπή δελ γίλεηαη. 2. ΚΔΗΜΔΝΟ 49 Porcia, Bruti uxor cultellum tonsorium quasi ungium resecandorum causa poposcit ΤΠΟΥΡΔΩΣΗΚΖ Γ.Δ. (εκπξόζεην), άξα δελ κεηαηξέπεηαη. Απζαίξεηε κεηαηξνπή : unges (ή unguis) resecandi causa 3. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de inteficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. ΤΠΟΥΡΔΩΣΗΚΖ Γ.Δ. (εκπξόζεην), άξα δελ κεηαηξέπεηαη. Απζαίξεηε κεηαηξνπή : de inteficiendo Caesarem 4. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. ΤΠΟΥΡΔΩΣΗΚΖ Γ.Δ. (εκπξόζεην), άξα δελ κεηαηξέπεηαη. Απζαίξεηε κεηαηξνπή : ad eam obiurgandum

94

΢ΚΟΠΟ΢, ζει. 95

Ο ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΟΤ ΢ΚΟΠΟΤ Ο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ δειώλεηαη κε ηνπο εμήο ηξόπνπο :

1. ζνππίλν ζε -um 2. ad+ αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ

6. *δνηηθή θαηεγνξεκαηηθή ζθνπνύ

Praedonum duces salutatum ad eum venerunt. Praedonum duces ad salutandum ad eum venerunt Brutus ad eam obiurgandam venit. Praedonum duces salutandi causa ad eum venerunt unguium resecandorum causa. Praedonum duces ad eum venerunt, ut salutarent Praedonum duces ad eum venerunt, qui salutarent Gratulationi in victoria fuit

(από ηα ξ. sum,habeo,do addo θ.ά., ) 7. *ηειηθή κεηνρή (κέιινληα)

Praedonum duces ad eum venerunt salutaturi

2Α . ad+ αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ (γεξνπλδηαθή έιμε) 3. causa/gratia + γεληθή γεξνπλδίνπ 3Α. causa/gratia + γεληθή γεξνπλδηαθνύ (γεξνπλδηαθή έιμε) 4. ηειηθή πξόηαζε

5. αλαθνξηθή ηειηθή πξόηαζε

ΠΡΟ΢ΟΥΖ :  Από ηνπο παξαπάλσ ηξόπνπο ρξεζηκνπνηνύκε ηνπο 5 πξώηνπο. Σα 6 θαη 7 δελ πεξηιακβάλνληαη ζην ζρνιηθό βηβιίν.  Οη ηξόπνη 2 θαη 2Α θαη 3 θαη 3Α είλαη ελαιιαθηηθνί, δειαδή ρξεζηκνπνηνύκε ή ηνλ έλα ή ηνλ άιιν, γηαηί ε γεξνπλδηαθή έιμε, αλ επηηξέπεηαη, ζα είλαη ππνρξεσηηθή (εκπξόζεηνο).

14. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΢ΚΟΠΟΤ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ  Μπνξεί λα δεηεζεί λα δηαηππώζνπκε ηνλ πξνζδηνξηζκό ηνπ ζθνπνύ κε θάπνηνπο από ηνπο άιινπο ηξόπνπο. Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 31 1.Congrediāmur, ut singulāris proelii eventu cernātur, quanto miles Latīnus Rōmāno virtūte antecellat. (ηειηθή πξόηαζε)  ζνππίλν ζε –um : Congrediāmur, singulāris proelii eventu cretum, quanto miles Latīnus Rōmāno virtūte antecellat.  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : singulāris proelii eventu ad cernandum  causa/ gratia + γεληθή γεξνπλδίνπ : singulāris proelii eventu cernandi causa/ gratia (ζηα παξαπάλσ, ε ζύληαμε κεηαβάιιεηαη ζε ελεξγεηηθή, γηαηί ην ζνππίλν θαη ην γεξνύλδην είλαη ηύπνη ελεξγεηηθνί. Ζ πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε είλαη πιένλ αληηθείκελν ηνπ ζνππίλνπ θαη ηνπ γεξνπλδίνπ. Γεξνπλδηαθή έιμε απαγνξεύεηαη, γηαηί ην γεξνύλδην δελ έρεη αληηθείκελν ζε αηηηαηηθή)  αλαθνξηθή ηειηθή πξόηαζε : Congrediāmur, qui singulāris proelii eventu cernāmus, quanto miles Latīnus Rōmāno virtūte antecellat. (θαη ζηελ αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε ε ζύληαμε κεηαβάιιεηαη ζε ελεξγεηηθή, γηα λα είλαη απνδεθηό ην λόεκα. Ζ πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε είλαη πιένλ αληηθείκελν ηνπ ελεξγεηηθνύ ξήκαηνο cernamur=γηα λα θξίλνπκε) ΚΔΗΜΔΝΟ 32 2.Quam multas imagines fortissimōrum virōrum -non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandumscriptōres et Graeci et Latīni nobis reliquērunt! (ad + αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ)  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : non solum intuendi causa/gratia, verum etiam imitandi causa/gratia  ζνππίλν ζε –um : non solum intuitum, verum etiam imitatum  ηειηθή πξόηαζε : Quam multas imagines fortissimorum virorum scriptores et Graeci et Latini nobis, ut non solum intueremur, verum etiam imitaremur, reliquerunt!

95




αλαθνξηθή ηειηθή πξόηαζε : Quam multas imagines fortissimorum virorum scriptores et Graeci et Latini nobis, qui non solum intueremur, verum etiam imitaremur, reliquerunt! Γεξνπλδηαθή έιμε ζεσξεηηθά απαγνξεύεηαη, γηαηί ηα γεξνύλδηα δελ έρνπλ αληηθείκελν ζε αηηηαηηθή. Αλ πξνζηεζεί σο αληηθείκελν ησλ γεξνπλδίσλ ην imagines, ηόηε επηηξέπεηαη λα γίλεη γεξνπλδηαθή έιμε, ε νπνία κάιηζηα είλαη θαη ππνρξεσηηθή, ιόγσ ηνπ εκπξνζέηνπ πξνζδηνξηζκνύ. Έηζη, ζα έρνπκε :  ad + αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : non solum ad intuendas imagines, verum etiam ad imitandas imagines  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδηαθνύ : non solum intuendarum imaginum causa/gratia, verum etiam imitandarum imaginum causa/gratia ΚΔΗΜΔΝΟ 34 3.Cum Africānus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venērunt. (ζνππίλν ζε – um)  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : complures praedonum duces forte ad salutandum ad eum venerunt.  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : complures praedonum duces forte salutandi causa / gratia ad eum venerunt.  ηειηθή πξόηαζε : complures praedonum duces forte, ut salutarent, ad eum venerunt.  αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : complures praedonum duces forte, qui salutarent, ad eum venerunt. ΢ηηο δύν πξώηεο πεξηπηώζεηο ρξεζηκνπνηείηαη γεξνύλδην, γηαηί γεξνπλδηαθή έιμε δελ επηηξέπεηαη, αθνύ δε δειώλεηαη ην αληηθείκελν ηνπ γεξνπλδίνπ. Αλ πξνζηεζεί σο αληηθείκελν ηνπ γεξνπλδίνπ ην eum, ζα έρνπκε ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε :  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : complures praedonum duces forte ad eum salutandum ad eum venerunt.  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδηαθνύ : complures praedonum duces forte eius salutandi causa / gratia ad eum venerunt. 4.Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset ...conlocavit. (ζνππίλν ζε –um)  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : Tum Scipio, cum ad se ipsum capiendum venisse eos existimasset, ...conlocavit.  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδηαθνύ : Tum Scipio, cum sui ipsius capiendi causa venisse eos existimasset, ...conlocavit.  ηειηθή πξόηαζε : Tum Scipio, cum venisse eos existimasset, ut se ipsum caperent, ...conlocavit.  αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : Tum Scipio, cum venisse eos existimasset, qui se ipsum caperent, ...conlocavit. ΢ηηο δύν πξώηεο πεξηπηώζεηο έρνπκε ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε, ιόγσ ηνπ εκπξνζέηνπ πξνζδηνξηζκνύ. Ζ ρξήζε γεξνπλδίνπ, πνπ είλαη ζεσξεηηθά εζθαικέλε, ζα είρε σο εμήο :  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : Tum Scipio, cum ad se ipsum capiendum venisse eos existimasset, ...conlocavit.  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : Tum Scipio, cum se ipsum capiendi causa venisse eos existimasset, ...conlocavit. 5.Quod ut praedōnes animadvertērunt, abiectis armis ianuae appropinquavērunt et clarā voce Scipiōni nuntiavērunt (incredibile audītu!) virtūtem eius admirātum se venisse. (ζνππίλν ζε –um)  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : ...praedones ... clara voce Scipioni nuntiaverunt ... ad virtutem eius admirandam se venisse.  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδηαθνύ : ...praedones ... clara voce Scipioni nuntiaverunt ...virtutis eius admirandae causa / gratia se venisse.  ηειηθή πξόηαζε :...praedones ... clara voce Scipioni nuntiaverunt ...virtutem eius, ut admirarentur, se venisse.  αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε :...praedones ... clara voce Scipioni nuntiaverunt ...virtutem eius, qui admirarentur, se venisse. ΢ηηο δύν πξώηεο πεξηπηώζεηο έρνπκε ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε, ιόγσ ηνπ εκπξνζέηνπ πξνζδηνξηζκνύ. Ζ ρξήζε γεξνπλδίνπ, πνπ είλαη ζεσξεηηθά εζθαικέλε, ζα είρε σο εμήο :  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ :...praedones ... clara voce Scipioni nuntiaverunt ... ad virtutem eius admirandum se venisse.  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ :...praedones ... clara voce Scipioni nuntiaverunt ...virtutis eius admirandi causa / gratia se venisse.

96


ΚΔΗΜΔΝΟ 36 7.Manius Curius Dentātus maximā frugalitāte utebātur, quo facilius divitias contemnĕre posset. (ηειηθή πξόηαζε)  αλαθνξηθή ηειηθή πξόηαζε : Manius Curius Dentātus maximā frugalitāte utebātur, qui facilius divitias contemnĕre posset. θακία άιιε κεηαηξνπή δελ είλαη απνδεθηή, γηαηί ην ξήκα possum δελ ζρεκαηίδεη ζνππίλν, γεξνύλδην ή γεξνπλδηαθό. 8.Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, ut eo uteretur, vultum risu solvit et protinus dixit (ηειηθή πξόηαζε)  αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, qui eo uteretur, vultum risu solvit et protinus dixit  ζνππίλν ζε –um : Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent eo usum vultum risu solvit et protinus dixit  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ: Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent ad eo utendum vultum risu solvit et protinus dixit  causa / gratia +γεληθή γεξνπλδίνπ: Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent utendi eo causa vultum risu solvit et protinus dixit ΢ηηο δύν ηειεπηαίεο πεξηπηώζεηο ρξεζηκνπνηείηαη γεξνύλδην, γηαηί γεξνπλδηαθή έιμε δελ επηηξέπεηαη, αθνύ ην αληηθείκελν ηνπ ξήκαηνο είλαη νπδέηεξν αλησλπκίαο. Αλ αληηθαηαζηαζεί ην αληηθείκελν ηνπ γεξνπλδίνπ eo από ην pondere, ζα έρνπκε ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε :  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent ad pondus utendum vultum risu solvit et protinus dixit  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδηαθνύ : Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent utendi ponderis causa vultum risu solvit et protinus dixit 9.Supervacaneae, nē dicam ineptae, legatiōnis ministri, narrāte Samnitibus  ε ηειηθή πξόηαζε ηίζεηαη παξελζεηηθώο θαη δελ είλαη απνδεθηή θακία κεηαηξνπή ΚΔΗΜΔΝΟ 40 10.Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur. (ηειηθή πξόηαζε)  αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε (παζεηηθή ζύληαμε) : Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat a quo C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur. (πνηεηηθό αίηην ηνπ iudicaretur =a quo=a senatu)  αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε (ελεξγεηηθή ζύληαμε) : Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat qui C. Marium quam celerrime hostem iudicaret (ππνθείκελν ηνπ iudicaret =qui=senatus).  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ad C. Marium quam celerrime hostem iudicandum.  Causa / gratia + αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat C. Marii (Mari) quam celerrime hostis iudicandi causa/gratia.  ζνππίλν ζε –um : Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat C. Marium quam celerrime hostem iudicatum. ΢ηηο δύν ηειεπηαίεο πεξηπηώζεηο έρνπκε ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε, ιόγσ ηνπ εκπξνζέηνπ πξνζδηνξηζκνύ. Ζ ρξήζε γεξνπλδίνπ, πνπ είλαη ζεσξεηηθά εζθαικέλε, ζα είρε σο εμήο :  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ad C. Marium quam celerrime hostem iudicandum.  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat C. Marium quam celerrime hostem iudicandi causa/gratia. ΚΔΗΜΔΝΟ 41 11.Quin, homo inepte, taces, ut consequāris, quod vis? (ηειηθή πξόηαζε)  αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : Quin, homo inepte, taces, qui consequāris, quod vis?  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ: Quin, homo inepte, taces ad consequendum quod vis? (Γεξνπλδηαθή έιμε απαγνξεύεηαη, γηαηί ην γεξνύλδην δελ έρεη αληηθείκελν ζε αηηηαηηθή)

97


 

causa/gratia + γεληθή γεξνπλδίνπ : Quin, homo inepte, taces consequendi causa/gratia quod vis? (Γεξνπλδηαθή έιμε απαγνξεύεηαη, γηαηί ην γεξνύλδην δελ έρεη αληηθείκελν ζε αηηηαηηθή) ζνππίλν ζε –um : Quin, homo inepte, taces consecutum quod vis?

ΚΔΗΜΔΝΟ 49 12.(Porcia) cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte se vulneravit. (causa + γεληθή γεξνπλδηαθνύ, ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε, ιόγσ ηνπ εκπξνζέηνπ πξνζδηνξηζκνύ)  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : (Porcia) cultellum tonsorium quasi ad ungues(-is) resecandos poposcit eoque velut forte se vulneravit. (ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε, ιόγσ ηνπ εκπξνζέηνπ πξνζδηνξηζκνύ)  ζνππίλν ζε –um : (Porcia) cultellum tonsorium quasi ungues (-is) resectum poposcit eoque velut forte se vulneravit. (ελεξγεηηθή ζύληαμε -ην ungues(-is) ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή σο αληηθείκελν)  ηειηθή πξόηαζε : (Porcia) cultellum tonsorium quasi ut ungues(-is) resecaret causa poposcit eoque velut forte se vulneravit. (ελεξγεηηθή ζύληαμε -ην ungues(-is) ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή σο αληηθείκελν)  αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : (Porcia) cultellum tonsorium quasi quae ungues(-is) resecaret causa poposcit eoque velut forte se vulneravit. (ελεξγεηηθή ζύληαμε -ην ungues(-is) ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή σο αληηθείκελν) Ζ ρξήζε γεξνπλδίνπ, πνπ είλαη ζεσξεηηθά εζθαικέλε, γηαηί έρνπκε ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε ζα είρε σο εμήο :  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : (Porcia) cultellum tonsorium quasi ad ungues (-is) resecandum poposcit eoque velut forte se vulneravit. (ελεξγεηηθή ζύληαμε -ην ungues(-is) ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή σο αληηθείκελν)  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : (Porcia) cultellum tonsorium quasi ungues (-is) resecandi causa poposcit eoque velut forte se vulneravit. (ελεξγεηηθή ζύληαμε -ην ungues(-is) ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή σο αληηθείκελν) 13.Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit (ad+ αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ, ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε, ιόγσ ηνπ εκπξνζέηνπ πξνζδηνξηζκνύ)  causa / gratia +γεληθή γεξνπλδηαθνύ : Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus eius obiurgandae causa / gratia venit. (ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε, ιόγσ ηνπ εκπξνζέηνπ πξνζδηνξηζκνύ)  ζνππίλν ζε –um : Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus eam obiurgatum venit (ελεξγεηηθή ζύληαμε -ην eam ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή σο αληηθείκελν)  ηειηθή πξόηαζε : Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ut eam obiurgaret venit. (ελεξγεηηθή ζύληαμε -ην eam ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή σο αληηθείκελν)  αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus qui eam obiurgaret venit. (ελεξγεηηθή ζύληαμε -ην eam ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή σο αληηθείκελν) Ζ ρξήζε γεξνπλδίνπ, πνπ είλαη ζεσξεηηθά εζθαικέλε, γηαηί έρνπκε ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε ζα είρε σο εμήο :  ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandum venit (ελεξγεηηθή ζύληαμε -ην eam ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή σο αληηθείκελν)  causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus eam obiurgandi causa/gratia venit (ελεξγεηηθή ζύληαμε -ην eam ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή σο αληηθείκελν)

98

ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ ΥΡΟΝΩΝ, ζει. 99

Ο ΚΑΝΟΝΑ΢ ΣΖ΢ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ΢ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ 

Ο θαλόλαο ηεο αθνινπζίαο ησλ ρξόλσλ θαζνξίδεη ηνλ ρξόλν ζην νπνίν πξέπεη λα ηεζεί ην ξήκα κηαο δεπηεξεύνπζαο πξόηαζεο πνπ εθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή.  Σα θξηηήξηα πνπ ιακβάλνληαη ππόςε είλαη δύν : 1. Αλ ην ξήκα εμάξηεζεο (ην ξήκα ηεο πξόηαζεο από ηελ νπνία εμαξηάηαη ε δεπηεξεύνπζα) είλαη αξθηηθνύ ή ηζηνξηθνύ ρξόλνπ 2. Πνηα είλαη ε ρξνληθή ζρέζε ηεο δεπηεξεύνπζαο πξόηαζεο ζε ζρέζε κε ηελ θύξηα, αλ δειώλεη πξάμε ζύγρξνλε (πνπ γίλεηαη ηαπηόρξνλα) κε ηελ πξάμε ηεο θύξηαο, πξάμε πξνηεξόρξνλε (πνπ γίλεηαη πξηλ) ηεο πξάμεο ηεο θύξηαο ή πξάμε πζηεξόρξνλε (πνπ γίλεηαη κεηά) ηεο πξάμεο ηεο θύξηαο. ΥΡΟΝΟ΢ ΣΟΤ ΡΖΜΑΣΟ΢ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ Αξθηηθνύ ρξόλνπ

Ηζηνξηθνύ ρξόλνπ

ΥΡΟΝΗΚΖ ΢ΥΔ΢Ζ ΠΟΤ ΓΖΛΩΝΔΗ Ζ

ΥΡΟΝΟ΢ ΣΟΤ ΡΖΜΑΣΟ΢ ΣΖ΢ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢

ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α

ΠΡΟΣΑ΢Ζ΢ (΢Δ ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ)

ΠΡΟΣΑ΢Ζ ΢ύγρξνλν

Δλεζηώηαο

Πξνηεξόρξνλν

Παξαθείκελνο

Τζηεξόρξνλν

Δλεζηώηαο Δλεξγεηηθήο Πεξηθξαζηηθήο ΢πδπγίαο (-urus sim)

΢ύγρξνλν

Παξαηαηηθόο


Τπεξζπληέιηθνο


Παξαηαηηθόο Δλεξγεηηθήο Πεξηθξαζηηθήο ΢πδπγίαο (-urus essem) ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑ

ΥΡΟΝΟ΢ ΣΟΤ

ΥΡΟΝΟ΢ ΣΟΤ ΡΖΜΑΣΟ΢ ΣΖ΢

ΡΖΜΑΣΟ΢

ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢ ΠΡΟΣΑ΢Ζ΢ (΢Δ

ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢

ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ)

αξθηηθόο : Quaero (Ρσηώ) ηζηνξηθόο : Quaerebam (Ρσηνύζα)

quis hoc dicat (πνηνο ην ιέεη)

ΥΡΟΝΗΚΖ ΢ΥΔ΢Ζ ΠΟΤ ΓΖΛΩΝΔΗ Ζ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α ΠΡΟΣΑ΢Ζ ΢ύγρξνλν

quis hoc dixerit (πνηνο ην είπε)


quis hoc dicturus sit (πνηνο πξόθεηηαη λα ην πεη)


quis hoc diceret (πνηνο ην έιεγε)

΢ύγρξνλν

quis hoc dixisset (πνηνο ην είρε πεη)


quis hoc dicturus esset (πνηνο επξόθεηην λα ην πεη)


99

ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ ΥΡΟΝΩΝ, ζει. 100

΢ΖΜΑΝΣΗΚΔ΢ ΢ΖΜΔΗΩ΢ΔΗ΢ ΓΗΑ ΣΟΝ ΚΑΝΟΝΑ ΣΖ΢ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ΢ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ 1. Ζ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ εθαξκόδεηαη κόλν όηαλ ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε εθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή. 2. ΥΡΟΝΟΗ ΑΡΚΣΗΚΟΗ ΚΑΗ ΥΡΟΝΟΗ Η΢ΣΟΡΗΚΟΗ Δλεζηώηαο Παξαηαηηθόο Μέιισλ Παξαθείκελνο Τπεξζπληέιηθνο ΢πληειεζκέλνο Μέιισλ

Αξθηηθόο Ηζηνξηθόο Αξθηηθόο Αξθηηθόο, όηαλ έρεη ζεκαζία Δλεζηώηα (ζπάληα) Ηζηνξηθόο, όηαλ έρεη ζεκαζία Ανξίζηνπ (ζπλήζσο) Ηζηνξηθόο Αξθηηθόο

ΠΡΟ΢ΟΥΖ : Οη νλνκαηηθνί ηύπνη (Μεηνρή, Απαξέκθαην, ΢νππίλν, Γεξνύλδην, Γεξνπλδηαθό) ζεσξνύληαη αξθηηθνύ ή ηζηνξηθνύ ρξόλνπ όηαλ εμαξηώληαη από ξήκα αξθηηθνύ ή ηζηνξηθνύ ρξόλνπ αληίζηνηρα. 3. ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ ΠΔΡΗΦΡΑ΢ΣΗΚΖ ΢ΤΕΤΓΗΑ  ΢ρεκαηίδεηαη από ηε κεηνρή ηνπ κέιινληα θαη ην ξήκα sum ζε όινπο ηνπο ρξόλνπο ηεο Οξηζηηθήο, Τπνηαθηηθήο, Απαξεκθάηνπ  Γειώλεη επηθείκελε ελέξγεηα, θάηη πνπ πξόθεηηαη λα γίλεη θαη κεηαθξάδεηαη κε ην πξόθεηηαη λα…

Δλεζηώηαο Παξαηαηηθόο Μέιισλ Παξαθείκελνο Τπεξζπληέιηθνο ΢πληειεζκέλνο Μέιισλ

ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ amaturus,-a,-um sum amaturus,-a,-um eram amaturus,-a,-um ero amaturus,-a,-um fui amaturus,-a,-um fueram amaturus,-a,-um fuero

ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ amaturus,-a,-um sim amaturus,-a,-um essem

ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ amaturum,-am,-um esse

amaturus,-a,-um fuerim amaturus,-a,-um fuissem

amaturum,-am,-um fuisse

4. ΢ε κεξηθά είδε δεπηεξεπνπζώλ πξνηάζεσλ πνπ εθθέξνληαη κε Τπνηαθηηθή (βνπιεηηθέο, ηειηθέο, ζπκπεξαζκαηηθέο, ελδνηαζηηθέο, πξνηάζεηο ηνπ quominus θαη ηνπ quin) ηζρύεη έλα κόλν ηκήκα ηνπ θαλόλα ηεο αθνινπζίαο ησλ ρξόλσλ. ΢ηελ πεξίπησζε απηή ιέκε όηη ηζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ. Ζ ηδηνκνξθία απηή έρεη σο εμήο :

Ζ ΗΓΗΟΜΟΡΦΗΑ ΢ΣΖΝ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ ΡΖΜΑ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ Αξθηηθνύ Υξόλνπ Ηζηνξηθνύ Υξόλνπ

ΥΡΟΝΟ΢ ΡΖΜΑΣΟ΢ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢ ΢Δ ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ Δλεζηώηαο Παξαηαηηθόο

Πεξηζζόηεξα βιέπε πην θάησ, ζηε ζεσξία ησλ δεπηεξεπνπζώλ πξνηάζεσλ.

100

ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ΢ ΥΡΟΝΩΝ, ζει. 101

15. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ΢ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ (ΑΛΛΑΓΖ ΣΟΤ ΡΖΜΑΣΟ΢ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ ΜΗΑ΢ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢ ΠΟΤ ΔΚΦΔΡΔΣΑΗ ΜΔ ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ) 

Μπνξεί λα δεηεζεί λα αιιάμνπκε ην ξήκα εμάξηεζεο κηαο δεπηεξεύνπζαο πξόηαζε πνπ εθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή από αξθηηθό ζε ηζηνξηθό ρξόλν ή αληίζηξνθα Γηα ηε κεηαηξνπή απηή:  Λακβάλνπκε ππόςε καο ηνλ θαλόλα ηεο αθνινπζίαο ησλ ρξόλσλ (ή ηελ ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ)  Γελ κεηαβάιινπκε ηε ρξνληθή ζρέζε πνπ δειώλεηαη (ζύγρξνλν, πξνηεξόρξνλν ή πζηεξόρξνλν, εθηόο αλ δεηεζεί) Παξαδείγκαηα 1.Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ Δλεζηώηα (ρσξίο λα κεηαβιεζεί ε ρξνληθή ζρέζε ησλ δύν πξνηάζεσλ). Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimaret, praesidium domesticorum in tecto conlocat. (ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ από αξθηηθό ρξόλν, δειώλεη πξνηεξόρξνλν ζην παξόλ) 2. Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere posset : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ ελεζηώηα. Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utitur, quo facilius divitias contemnere possit. (ππνηαθηηθή ελεζηώηα από αξθηηθό ρξόλν – ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ)

101

ΑΗΣΗΟΛΟΓΗΚΔ΢, ζει. 102

ΟΗ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Δ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΑΗΣΗΟΛΟΓΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ 1.quod, quoniam, quia (=γηαηί, επεηδή) +ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ : αηηηνινγία πξαγκαηηθή, αληηθεηκεληθά απνδεθηή  quod illic aurum pensatum est. (ΚΔΗΜΔΝΟ 21) Γεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πξόηαζε. Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηεο αηηίαο. Δηζάγεηαη κε ηνλ αηηηνινγηθό ζύλδεζκν quod. Δθθέξεηαη κε Οξηζηηθή Παξαθεηκέλνπ, γηαηί δειώλεη αηηηνινγία πξαγκαηηθή, αληηθεηκεληθά απνδεθηή ζην παξειζόλ.

2.quod, quoniam, quia +ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ : αηηηνινγία ππνθεηκεληθή- ππνζεηηθή  quod tonsoris praeripuisset officium (ΚΔΗΜΔΝΟ 49) Γεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηεο αηηίαο ζην ad eam obiurgandam venit. Δηζάγεηαη κε ηνλ αηηηνινγηθό ζύλδεζκν quod. Δθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή, γηαηί δειώλεη αηηηνινγία ππνθεηκεληθή - ππνθεηκεληθή, ρξόλνπ Τπεξζπληειίθνπ, γηαηί εμαξηάηαη από ξ. ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (venit) θαη δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ.

3.cum αηηηνινγηθόο (=επεηδή)+ ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ : αηηηνινγία πνπ είλαη (ή ζεσξείηαη) απνηέιεζκα εζσηεξηθήο, ινγηθήο δηεξγαζίαο  cum se ipsum captum venisse eos existimasset (ΚΔΗΜΔΝΟ 34) Γεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηεο αηηίαο ζην conlocavit. Δηζάγεηαη κε ηνλ αηηηνινγηθό ζύλδεζκν cum θαη εθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (existimasset), γηαηί δειώλεη αηηηνινγία πνπ είλαη (ή ζεσξείηαη) απνηέιεζκα εζσηεξηθήο, ινγηθήο δηεξγαζίαο, ρξόλνπ Τπεξζπληειίθνπ, γηαηί εμαξηάηαη από ξ. ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (conlocavit ) θαη δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ.

4.ΑΗΣΗΟΛΟΓΗΚΔ΢ ΟΤ΢ΗΑ΢ΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ Δμαξηώληαη από ξήκαηα : ξ. ςπρηθνύ πάζνπο (π.ρ. gaudeo=ραίξνκαη, queror=δηακαξηύξνκαη, indignor = αγαλαθηώ) θαη ιεηηνπξγνύλ σο αληηθείκελν ηνπ ξήκαηνο εμάξηεζεο. Δθθέξνληαη κε νξηζηηθή (πξαγκαηηθή αηηηνινγία). ΢πλαληάκε κόλν κία ζην θείκελν 24 :



Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur inquit Γεπηεξεύνπζα νπζηαζηηθή αηηηνινγηθή πξόηαζε. Λεηηνπξγεί σο αληηθείκελν ηνπ indignatus (ξ. ςπρηθνύ πάζνπο). Δηζάγεηαη κε ηνλ αηηηνινγηθό ζύλδεζκν quod. Δθθέξεηαη κε Οξηζηηθή, γηαηί δειώλεη αηηηνινγία πξαγκαηηθή, αληηθεηκεληθά απνδεθηή, ρξόλνπ Παξαηαηηθνύ, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ.

102

ΥΡΟΝΗΚΔ΢, ζει. 103

ΥΡΟΝΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ Οη ρξνληθέο πξνηάζεηο παξνπζηάδνπλ κεγάιε πνηθηιία σο πξνο ηελ εηζαγσγή ηνπο θαη ηελ εθθνξά ηνπο. Γεληθά, εθθέξνληαη :  κε ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ, όηαλ ε πξάμε ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή άπνςε (εθθξάδεηαη ν ρξόλνο θαη ηίπνηε άιιν)  κε ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ (ηζρύεη ε αθνινπζία ησλ ρξόλσλ), όηαλ εθθξάδνληαη θαη άιιεο έλλνηεο , όρη κόλν ν ρξόλνο (βι. πην θάησ)-

1. dum (=όζο) + ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ ίδηνπ ρξόλνπ κε ην ρξόλν ηεο θύξηαο πξόηαζεο : ζύγρξνλν θαη κάιηζηα παξάιιειε δηάξθεηα  π.ρ. Quam Metellus, dum vixit, multum amavit (ΚΔΗΜΔΝΟ 38) Γεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην amavit. Δηζάγεηαη κε ηνλ ζύλδεζκν dum θαη εθθέξεηαη κε Οξηζηηθή (vixit - ε πξάμε ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή άπνςε), γηαηί δειώλεη ην ζύγρξνλν θαη κάιηζηα παξάιιειε δηάξθεηα, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ (ίδηνο κε ην ρξόλν ηνπ ξήκαηνο ηεο θύξηαο), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ.

2. dum (=ελώ) +ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ (αλεμάξηεηα από ην ρξόλν ηεο θύξηαο) : ζύγρξνλν θαη κάιηζηα ζπλερηδόκελε πξάμε ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ζπκβαίλεη κηα άιιε πξάμε  Caecilia,... dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen.(ΚΔΗΜΔΝΟ 38) Γεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην fecit. Δηζάγεηαη κε ηνλ ζύλδεζκν dum θαη εθθέξεηαη κε Οξηζηηθή Eλεζηώηα(αλεμάξηεηα από ην ρξόλν ηεο θύξηαο, πνπ είλαη Παξαθείκελνο, γηαηί δειώλεη πξάμε ηνπ παξειζόληνο), γηαηί δειώλεη ην ζύγρξνλν θαη κάιηζηα ζπλερηδόκελε πξάμε ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ζπκβαίλεη κηα άιιε πξάμε.

3. postquam (=αθού), ubi, ut (=όηαλ), simul (=κόιης) +ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ ΠΑΡΑΚΔΗΜΔΝΟΤ : πξνηεξόρξνλν  ut veni ad urbem, non destiti...(ΚΔΗΜΔΝΟ 37) Γεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε. Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ. Δηζάγεηαη κε ηνλ ζύλδεζκν ut θαη εθθέξεηαη κε Οξηζηηθή Παξαθεηκέλνπ, γηαηί δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν.

4. dum, donec(=κέτρη λα) + ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ : πζηεξόρξνλν θαη ε πξάμε ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή άπνςε  et aliiis sermonibus tempus extraxit, donec induxit mentionem aetatis. (ΚΔΗΜΔΝΟ 47) Γεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην extraxit. Δηζάγεηαη κε ηα ρξνληθό ζύλδεζκν donec. Γειώλεη πξάμε πζηεξόρξνλε ηεο πξάμεο ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Δθθέξεηαη κε Οξηζηηθή, γηαηί ε πξάμε ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή άπνςε (δειώλεηαη κόλν ν ρξόλνο), ρξόλνπ Παξαθεηκέλνπ, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ.

5. dum, donec (=κέτρη λα) + ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ : πζηεξόρξνλν, ε πξάμε πεξηγξάθεηαη σο πξνζδνθία ή επηδίσμε  ...expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur.(ΚΔΗΜΔΝΟ 38) Γεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζηα persedebat θαη expectabat. Δηζάγεηαη κε ηνλ ζύλδεζκν dum θαη δειώλεη ην πζηεξόρξνλν. Δθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (audiretur), γηαηί ε πξάμε πεξηγξάθεηαη σο πξνζδνθία ή επηδίσμε (ξήκα εμάξηεζεο άιισζηε είλαη ην expectabat), ρξόλνπ Παξαηαηηθνύ, επεηδή εμαξηάηαη από ηζηνξηθό ρξόλν (expectabat).

6. cum θαζαξά ρξνληθόο + ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ : ε πξάμε ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή άπνςε (δειώλεηαη κόλν ν ρξόλνο)  cum in conspectu Roma fuit (ΚΔΗΜΔΝΟ 43) Γεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην non succurit. Δηζάγεηαη κε ηνλ ζύλδεζκν cum θαζαξά ρξνληθό θαη εθθέξεηαη κε Οξηζηηθή, γηαηί ε πξάμε ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή

103

ΥΡΟΝΗΚΔ΢, ζει. 104

άπνςε (δειώλεηαη κόλν ν ρξόλνο), ρξόλνπ Παξαθεηκέλνπ, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ.

7. cum (=όηαλ) αληίζηξνθνο + repente + ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ ΠΑΡΑΚΔΗΜΔΝΟΤ : αηθλίδην γεγνλόο (ζηελ θύξηα ππάξρεη ην κόξην vix)  π.ρ.... λix animum...somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda.(ΚΔΗΜΔΝΟ 14)

8.cum (=όηαλ) επαλαιεπηηθόο (ή quotiescumque) + ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ : επαλάιεςε ζην παξόλ-κέιινλ ή παξειζόλ  cum illa cubiculum mariti intraverat,... simulabat (ΚΔΗΜΔΝΟ 23) Γεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην simulabat. Δηζάγεηαη κε ηνλ cum επαλαιεπηηθό, γηαηί εθθξάδεη επαλάιεςε. Δθθέξεηαη κε Οξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό (θαη ε επαλαιακβαλόκελε πξάμε ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή άπνςε), ρξόλνπ Τπεξζπληειίθνπ, γηαηί δειώλεη πξάμε επαλαιακβαλόκελε ζην παξειζόλ, πνπ είλαη πξνηεξόρξνλε ηεο πξάμεο πνπ δειώλεη ε θύξηα πξόηαζε (simulabat) .

9. cum (=όηαλ) ηζηνξηθόο/δηεγεκαηηθόο, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη κόλν γηα δηεγήζεηο ηνπ παξειζόληνο (γη’ απηό νη ρξνληθέο πξνηάζεηο κε ηνλ cum ηζηνξηθό εμαξηώληαη κόλν από ηζηνξηθό ρξόλν) Έγθιηζε : ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ , γηαηί ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ αλάκεζα ζηε δεπηεξεύνπζα(=αίηην) θαη ηελ θύξηα(=αηηηαηό) Υξόλνο : α. ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΠΑΡΑΣΑΣΗΚΟΤ : ζύγρξνλν ζην παξειζόλ (αθνινπζία ησλ ρξόλσλ)



Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi... (ΚΔΗΜΔΝΟ 24) Γεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζην credidi. Δηζάγεηαη κε ηνλ cum ηζηνξηθό/δηεγεκαηηθό, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα δηεγήζεηο ηνπ παξειζόληνο θαη εθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (quaererem), όπσο όιεο νη ρξνληθέο κε ηνλ cum ηζηνξηθό/δηεγεκαηηθό, γηαηί ππνγξακκίδεηαη ε βαζύηεξε ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ αλάκεζα ζηελ δεπηεξεύνπζα θαη ηελ θύξηα πξόηαζε, ρξόλνπ Παξαηαηηθνύ, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (exclamavit) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ. β.ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΤΠΔΡ΢ΤΝΣΔΛΗΚΟΤ : πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ (αθνινπζία ησλ ρξόλσλ)



Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit (ΚΔΗΜΔΝΟ 28) Γεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ρξόλνπ ζηα comprehendit θαη tradidit. Δηζάγεηαη κε ηνλ cum ηζηνξηθό/δηεγεκαηηθό, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα δηεγήζεηο ηνπ παξειζόληνο θαη εθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (cognovisset), όπσο όιεο νη ρξνληθέο κε ηνλ cum ηζηνξηθό/δηεγεκαηηθό, γηαηί ππνγξακκίδεηαη ε βαζύηεξε ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ αλάκεζα ζηελ δεπηεξεύνπζα θαη ηελ θύξηα πξόηαζε, ρξόλνπ Τπεξζπληειίθνπ, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (comprehendit θαη tradidit) θαη δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ.

104

ΔΝΑΝΣΗΩΜΑΣΗΚΔ΢ -ΠΑΡΑΥΩΡΖΣΗΚΔ΢, ζει. 105

ΔΝΑΝΣΗΩΜΑΣΗΚΔ΢ ΚΑΗ ΠΑΡΑΥΩΡΖΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΔΝΑΝΣΗΩΜΑΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΠΑΡΑΥΩΡΖΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢

etsi (=αλ θαη) +ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ, γηαηί εθθξάδνπλ κηα πξαγκαηηθή θαηάζηαζε παξά ηελ νπνία ηζρύεη ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο (ζηελ θύξηα πξόηαζε ππάξρεη ζπρλά ην tamen) etiamsi, licet, quamvis (=αλ θαη, αθόκε θαη αλ)+ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ, γηαηί εθθξάδνπλ κηα ππνζεηηθή θαηάζηαζε πνπ, θη αλ δερζνύκε όηη αιεζεύεη, δελ αλαηξεί ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο (ζηελ θύξηα πξόηαζε ππάξρεη ζπρλά ην tamen). Ηζρύεη ε αθνινπζία ησλ ρξόλσλ.

ΠΑΡΑΣΖΡΖ΢ΔΗ΢ : 1) ν ζύλδ. licet ζπληάζζεηαη κε ππνηαθηηθή, γηαηί πξνήιζε από ην απξ. ξ licet (=επηηξέπεηαη), κε παξάιεηςε ηνπ ut + ππνηαθηηθή (βνπιεηηθή πξ.) 2) ν ζύλδ. quamvis ρξεζηκνπνηείηαη κπξνζηά από επίζεηα θαη επηξξήκαηα. 3)ΠΡΟ΢ΟΥΖ : ΢ηελ πξόηαζε ηνπ ΚΔΗΜΔΝΟΤ 43 ε ζύληαμε quamvis + νξηζηηθή είλαη πνηεηηθή κεηαθιαζζηθή θαη παξά ηελ νξηζηηθή εθθξάδεηαη ππνζεηηθή θαηάζηαζε



etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius (ΚΔΗΜΔΝΟ 37) Γεπηεξεύνπζα ελαληησκαηηθή πξόηαζε. Δηζάγεηαη κε ηνλ ελαληησκαηηθό ζύλδεζκν etsi. Δθθέξεηαη κε Οξηζηηθή (clamabam), γηαηί εθθξάδεη κηα πξαγκαηηθή θαηάζηαζε παξά ηελ νπνία ηζρύεη ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο. Ο ρξόλνο είλαη παξαηαηηθόο, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ.



ut, etiamsi natura tales non sint, necessitate esse cogantur (ΚΔΗΜΔΝΟ 37) Γεπηεξεύνπζα παξαρσξεηηθή πξόηαζε. Δηζάγεηαη κε ηνλ παξαρσξεηηθό ζύλδεζκν etiamsi. Δθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (non sint), γηαηί εθθξάδεη ππνζεηηθή θαηάζηαζε πνπ, θη αλ δερζνύκε όηη αιεζεύεη, δελ αλαηξεί ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Ο ρξόλνο είλαη ελεζηώηαο, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (cogantur) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. Licet mihi ostendas agmina militum … numquam tamen ego hostem iudicabo Marium (ΚΔΗΜΔΝΟ 40) Γεπηεξεύνπζα παξαρσξεηηθή πξόηαζε. Λεηηνπξγεί σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηεο παξαρώξεζεο ζην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Δηζάγεηαη κε ηνλ παξαρσξεηηθό ζύλδεζκν licet. Δθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (ostendas), γηαηί εθθξάδεη ππνζεηηθή θαηάζηαζε πνπ, θη αλ δερζνύκε όηη αιεζεύεη, δελ αλαηξεί ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο, ρξόλνπ Δλεζηώηα, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (iudicabo) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ θαη ην κέιινλ. 



Quamvis infesto et minaci animo perveneras, cur … tibi non succurrit …? (ΚΔΗΜΔΝΟ 43) Γεπηεξεύνπζα ελαληησκαηηθή πξόηαζε. Δηζάγεηαη κε ηνλ ελαληησκαηηθό ζύλδεζκν quamvis, γηαηί αθνινπζνύλ επίζεηα (infesto et minaci) . Δθθέξεηαη κε Οξηζηηθή. Ζ ζύληαμε quamvis + νξηζηηθή είλαη πνηεηηθή κεηαθιαζζηθή θαη -παξά ηελ νξηζηηθή- εθθξάδεηαη ππνζεηηθή θαηάζηαζε πνπ, θη αλ δερζνύκε όηη αιεζεύεη, δελ αλαηξεί ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Ο ρξόλνο είλαη ππεξζπληέιηθνο, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ.

105

ΠΑΡΑΒΟΛΗΚΔ΢, ζει. 106

ΠΑΡΑΒΟΛΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΑΠΛΔ΢ ΠΑΡΑΒΟΛΗΚΔ΢ ut (=όπσο-ζηελ θύξηα sic, ita), atque (ζηελ θύξηα aeque), quanti (ζηελ θύξηα tanti) +ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ, γηαηί ε ζύγθξηζε αθνξά δπν θαηαζηάζεηο πνπ είλαη (ή ζεσξνύληαη σο) αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθόηεηα.  Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus…consulit…(ΚΔΗΜΔΝΟ 46) Γεπηεξεύνπζα απιή παξαβνιηθή πξόηαζε. Δηζάγεηαη κε ηνλ παξαβνιηθό ζύλδεζκν ut. Λεηηνπξγεί σο β΄ όξνο ζύγθξηζεο. Δθθέξεηαη κε Οξηζηηθή, γηαηί ε ζύγθξηζε αθνξά δπν θαηαζηάζεηο πνπ είλαη (ή ζεσξνύληαη σο) αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθόηεηα, ρξόλνπ Δλεζηώηα, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. ΢ηελ θύξηα πξόηαζε ππάξρεη ην sic.

ΤΠΟΘΔΣΗΚΔ΢ ΠΑΡΑΒΟΛΗΚΔ΢ tamquam, proinde quasi, quasi, velut si (=ζαλ, ζα λα) +ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ, γηαηί ε ζύγθξηζε αθνξά κηα ππνζεηηθή πξάμε ή θαηάζηαζε.  Tu autem sermone …uteris, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris (ΚΔΗΜΔΝΟ 41) Γεπηεξεύνπζα ππνζεηηθή παξαβνιηθή πξόηαζε. Δηζάγεηαη κε ηνλ παξαβνιηθό ζύλδεζκν proinde quasi. Λεηηνπξγεί σο β΄ όξνο ζύγθξηζεο. Δθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (loquaris), γηαηί ε ζύγθξηζε αθνξά κηα ππνζεηηθή πξάμε, ρξόλνπ Δλεζηώηα, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (uteris) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ. Οη παξαβνιηθέο πξνηάζεηο ιεηηνπξγνύλ σο β΄όξνο ζύγθξηζεο . Ωο α΄ όξνο ζύγθξηζεο ιεηηνπξγεί ε θύξηα.

106

ΑΝΑΦΟΡΗΚΔ΢, ζει. 107

ΑΝΑΦΟΡΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΣΗΚΔ΢ ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ : αλαθνξηθέο αλησλπκίεο ή επηξξήκαηα (ζπλήζσο ε qui, quae, quod) ΔΚΦΟΡΑ : ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ =δειώλνπλ ην πξαγκαηηθό ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ=από έιμε ή επεηδή ιεηηνπξγνύλ ζηα πιαίζηα πιαγίνπ ιόγνπ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ : πξνζδηνξίδνπλ κηα ιέμε ηεο θύξηαο πξόηαζεο σο επηζεηηθνί πξνζδηνξηζκνί, παξαζέζεηο θιπ



atque id habe semper in memoria et in pectore, quod a C. Caesare scriptum est (ΚΔΗΜΔΝΟ 41) Γεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε, πξνζδηνξηζηηθή ζην id. Δηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quod. Δθθέξεηαη κε Οξηζηηθή Παξαθεηκέλνπ, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό ζην παξειζόλ. ΠΑΡΑΘΔΣΗΚΔ΢ ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ : quod (=πξάγκα ην νπνίν) ΔΚΦΟΡΑ : ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ =δειώλνπλ ην πξαγκαηηθό ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΖ ΘΔ΢Ζ : πξνζδηνξίδνπλ νιόθιεξν ην πεξηερόκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο (κεηαθξ. : πξάγκα ην νπνίν...) ΔΠΗΡΡΖΜΑΣΗΚΔ΢ (ηειηθέο, ζπκπεξαζκαηηθέο, αηηηνινγηθέο, ππνζεηηθέο, παξαρσξεηηθέο-ελαληησκαηηθέο) ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ : αλαθνξηθέο αλησλπκίεο θαη επηξξήκαηα ΔΚΦΟΡΑ : κε ηηο εγθιίζεηο ησλ αληηζηνίρσλ πξνηάζεσλ. ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΖ ΘΔ΢Ζ: πξνζδηνξίδνπλ θάπνηνλ όξν ηεο θύξηαο θαη δειώλνπλ ηελ αληίζηνηρε επηξξεκαηηθή ζρέζε  Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea non videant …(ΚΔΗΜΔΝΟ 42) Γεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε. Λεηηνπξγεί σο πξνζδηνξηζκόο ην Nonnulli. Δηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία qui. Δθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή, όπσο θαη νη ζπκπεξαζκαηηθέο πξνηάζεηο, γηαηί ην απνηέιεζκα ζεσξείηαη κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε, ρξόλνπ Δλεζηώηα (videant), γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ (sunt). Ηζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ γηαηί ην απνηέιεζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε)θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ.(ζπλδέεηαη κε ηελ αλαθνξηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε (qui) aut ea dissimulent κε ηνπο δηαδεπθηηθνύο ζπλδέζκνπο aut…aut) ΟΤ΢ΗΑ΢ΣΗΚΔ΢ ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ : αλαθνξηθέο αλησλπκίεο θαη επηξξήκαηα ΔΚΦΟΡΑ : ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ =δειώλνπλ ην πξαγκαηηθό ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΖ ΘΔ΢Ζ: ππνθείκελν, αληηθείκελν θιπ



Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia, quae scripsisset (ΚΔΗΜΔΝΟ 27) Γεπηεξεύνπζα νπζηαζηηθή αλαθνξηθή πξόηαζε, σο ππνθείκελν ηνπ esse (ή πξνζδηνξηζηηθή ζην ελλννύκελν ea). Δηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quae. Δθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (scripsisset), γηαηί ιεηηνπξγεί ζηα πιαίζηα πιαγίνπ ιόγνπ, ρξόλνπ Τπεξζπληειίθνπ, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (ην απαξέκθαην esse ζεσξείηαη ηζηνξηθνύ ρξόλνπ, γηαηί εμαξηάηαη από ην dixit) θαη δειώλεη πξάμε πξνηεξόρξνλε ζην παξειζόλ.



quae gignuntur statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed putria (ΚΔΗΜΔΝΟ 27) Γεπηεξεύνπζα νπζηαζηηθή αλαθνξηθή πξόηαζε, σο ππνθείκελν ηνπ fiunt (ή πξνζδηνξηζηηθή ζην ελλννύκελν ea). Δηζάγεηαη κε ηελ αλαθνξηθή αλησλπκία quae. Δθθέξεηαη κε Οξηζηηθή Δλεζηώηα (gignuntur), γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό ζην παξόλ.

107

ΒΟΤΛΖΣΗΚΔ΢ -ΣΔΛΗΚΔ΢, ζει. 108

ΒΟΤΛΖΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ ΔΚΦΟΡΑ

΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΖ ΘΔ΢Ζ

ut (=λα - θαηαθαηηθέο) – ne (=λα κελ - αξλεηηθέο) Έγθιηζε : ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ, γηαηί ην πεξηερόκελό ηεο είλαη απιώο επηζπκεηό. Υξόλνο : ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ κεηά από Αξθηηθό ρξόλν ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΠΑΡΑΣΑΣΗΚΟΤ κεηά από Ηζηνξηθό ρξόλν Ηζρύεη ΗΓΗΟΜΟΡΦΗΑ ΢ΣΖΝ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ, γηαηί ε βούιεζε είλαη ηδωκέλε ηε ζηηγκή ποσ εκθαλίδεηαη ζηο κσαιό ηοσ οκηιεηή (ζσγτροληζκός ηες θύρηας κε ηε δεσηερεύοσζα πρόηαζε)θαη ότη ηε ζηηγκή ηες πηζαλής πραγκαηοποίεζής ηες. Αληηθείκελν ή Τπνθείκελν (απξ). ξεκάησλ πνπ ζεκαίλνπλ δηαηάδσ, δεηώ, πξνηξέπσ, πείζσ, θξνληίδσ, επηηξέπσ.

 Arria milites orabat ut simul imponeretur (ΚΔΗΜΔΝΟ 23) Γεπηεξεύνπζα βνπιεηηθή πξόηαζε. Λεηηνπξγεί σο έκκεζν αληηθείκελν ηνπ orabat. Δηζάγεηαη κε ην βνπιεηηθό ζύλδεζκν ut , γηαηί είλαη θαηαθαηηθή. Δθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (imponeretur), όπσο όιεο νη βνπιεηηθέο, γηαηί ην πεξηερόκελό ηεο είλαη απιώο επηζπκεηό, ρξόλνπ Παξαηαηηθνύ, γηαηί εμαξηάηαη από ξ. ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (orabat). Ηζρύεη ε ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, γηαηί ε βνύιεζε είλαη ηδσκέλε ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε) θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηεο.  Curat et providet ne , intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. (ΚΔΗΜΔΝΟ 45) Γεπηεξεύνπζα βνπιεηηθή πξόηαζε, ιεηηνπξγεί σο αληηθείκελν ζηα ξ. curat θαη providet. Δηζάγεηαη κε ην βνπιεηηθό ζύλδεζκν ne, γηαηί είλαη αξλεηηθή. Δθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (cognoscantur), όπσο όιεο νη βνπιεηηθέο, γηαηί ην πεξηερόκελό ηνπο είλαη απιώο επηζπκεηό, ρξόλνπ Δλεζηώηα, γηαηί εμαξηάηαη από ξ. αξθηηθνύ ρξόλνπ (providet). Ηζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, γηαηί ε βνύιεζε είλαη ηδσκέλε ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε) θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηεο.

ΣΔΛΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ ΔΚΦΟΡΑ

ut (=γηα λα- θαηαθαηηθέο)- ne (=γηα λα κελ - αξλεηηθέο)-quo (=γηα λα – όηαλ αθνινπζεί ζπγθξηηηθόο βαζκόο επηζέηνπ ή επηξξήκαηνο) Έγθιηζε : ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ, γηαηί ν ζθνπόο ζεσξείηαη κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε Υξόλνο : ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ κεηά από Αξθηηθό ρξόλν ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΠΑΡΑΣΑΣΗΚΟΤ κεηά από Ηζηνξηθό ρξόλν Ηζρύεη ΗΓΗΟΜΟΡΦΗΑ ΢ΣΖΝ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ, γηαηί ο ζθοπός είλαη ηδωκέλος ηε ζηηγκή ποσ εκθαλίδεηαη ζηο κσαιό ηοσ οκηιεηή(ζσγτροληζκός ηες θύρηας κε ηε δεσηερεύοσζα πρόηαζε)θαη ότη ηε ζηηγκή ηες πηζαλής πραγκαηοποίεζής ηοσ.

 Sulla…senatum armatus coegerat , ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur (ΚΔΗΜΔΝΟ 40) Γεπηεξεύνπζα ηειηθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ ζην coegerat. Δηζάγεηαη κε ηνλ ηειηθό ζύλδεζκν ut, γηαηί είλαη θαηαθαηηθή. Δθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (iudicaretur), όπσο όιεο νη βνπιεηηθέο, γηαηί ην πεξηερόκελό ηνπο είλαη απιώο επηζπκεηό, ρξόλνπ Παξαηαηηθνύ, γηαηί εμαξηάηαη από ξ. ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (coegerat). Ηζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, γηαηί ε βνύιεζε είλαη ηδσκέλε ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε) θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηεο.  ne dicam ineptae (ΚΔΗΜΔΝΟ 36) Γεπηεξεύνπζα ηειηθή πξόηαζε, ρξεζηκνπνηείηαη παξελζεηηθά. Δηζάγεηαη κε ηνλ ηειηθό ζύλδεζκν ne, γηαηί είλαη αξλεηηθή. Δθθέξεηαη κε Τπνηαθηηθή (dicam), όπσο όιεο νη ηειηθέο, γηαηί ν ζθνπόο ζεσξείηαη κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε, ρξόλνπ Δλεζηώηα, γηαηί εμαξηάηαη από ξ. αξθηηθνύ ρξόλνπ (narrate). Ηζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, γηαηί ν ζθνπόο είλαη ηδσκέλνο ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε) θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ.

108

΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΗΚΔ΢, ζει. 109

΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΔΠΗΡΡΖΜΑΣΗΚΔ΢ ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ ΔΚΦΟΡΑ

ΔΗ΢ΑΓΩΓΖΔΚΦΟΡΑ ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΖ ΘΔ΢Ζ

ut (θαηαθαηηθέο) ut non, ut nihil, ut nemo (αξλεηηθέο) (ζηελ θύξηα πξόηαζε ππάξρεη ζπρλά δεηθηηθή αλησλπκία ή επίξξεκα : sic, ita, tam, tantus, talis θιπ) Έγθιηζε : ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ (δπλεηηθή), γηαηί ην απνηέιεζκα ζεσξείηαη κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε. Υξόλνο : ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ κεηά από Αξθηηθό ρξόλν ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΠΑΡΑΣΑΣΗΚΟΤ κεηά από Ηζηνξηθό ρξόλν Ηζρύεη ΗΓΗΟΜΟΡΦΗΑ ΢ΣΖΝ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ, γηαηί ηο αποηέιεζκα είλαη ηδωκέλο ηε ζηηγκή ποσ εκθαλίδεηαη ζηο κσαιό ηοσ οκηιεηή (ζσγτροληζκός ηες θύρηας κε ηε δεσηερεύοσζα πρόηαζε)θαη ότη ηε ζηηγκή ηες πηζαλής πραγκαηοποίεζής ηοσ. ΟΤ΢ΗΑ΢ΣΗΚΔ΢ ίδηα κε ηηο επηξξεκαηηθέο

    

αληηθείκελν ξ. πνπ ζεκαίλνπλ θαηνξζώλσ θαη δειώλνπλ απνηέιεζκα ή ζπλέπεηα (π.ρ. consequitur= έπεηαη, πξνθύπηεη, ζπλεπάγεηαη) ππνθείκελν απξ.ξ.πνπ ζεκαίλνπλ ζπκβαίλεη θαη δειώλνπλ γεγνλόο-ζπκβάλ (π.ρ. fit=ζπκβαίλεη) ππνθείκελν απξ.ξ. ή εθθξ. πνπ ζεκαίλνπλ απνκέλεη ή ππνιείπεηαη θαη δειώλνπλ θάηη πνπ απνκέλεη ή ππνιείπεηαη ππνθείκελν δηαθόξσλ άιισλ απξ. εθθξ. επεμήγεζε ζην ππνθείκελν ή αληηθείκελν ηνπ ξ. ηεο πξόηαζεο εμάξηεζεο

 Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito (ΚΔΗΜΔΝΟ 23) Γεπηεξεύνπζα επηξξεκαηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε, σο επηξξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο ηνπ απνηειέζκαηνο ζην paravit. Δηζάγεηαη κε ην ζπκπεξαζκαηηθό ζύλδεζκν ut, γηαηί είλαη θαηαθαηηθή (ζηελ θύξηα πξόηαζε ππάξρεη ην ita). Δθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή (ignoraretur), όπσο όιεο νη ζπκπεξαζκαηηθέο, γηαηί ην απνηέιεζκα ζεσξείηαη κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε, ρξόλνπ παξαηαηηθνύ, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (paravit).Ηζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, γηαηί ην απνηέιεζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε) θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ.  ex quo illud natura consequitur, ut communem utilitatem nostrae anteponamus (ΚΔΗΜΔΝΟ 46) Γεπηεξεύνπζα νπζηαζηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε, σο επεμήγεζε ζην illud. Δηζάγεηαη κε ην ζπκπεξαζκαηηθό ζύλδεζκν ut, γηαηί είλαη θαηαθαηηθή. Δθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή (anteponamus), όπσο όιεο νη ζπκπεξαζκαηηθέο, γηαηί ην απνηέιεζκα ζεσξείηαη κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε, ρξόλνπ Δλεζηώηα, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (consequitur). Ηζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ γηαηί ην απνηέιεζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε)θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ.  Ex quo fit ut laudandus is sit (ΚΔΗΜΔΝΟ 46) Γεπηεξεύνπζα νπζηαζηηθή ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε, ιεηηνπξγεί σο ππνθείκελν ηνπ fit. Δηζάγεηαη κε ην ζπκπεξαζκαηηθό ζύλδεζκν ut, γηαηί είλαη θαηαθαηηθή. Δθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή (laudandus sit), όπσο όιεο νη ζπκπεξαζκαηηθέο, γηαηί ην απνηέιεζκα ζεσξείηαη κηα ππνθεηκεληθή θαηάζηαζε, ρξόλνπ Δλεζηώηα, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (fit). Ηζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ γηαηί ην απνηέιεζκα είλαη ηδσκέλν ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή (ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε)θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ.

109

ΔΝΓΟΗΑ΢ΣΗΚΔ΢ –quominus-quin, ζει. 110

ΔΝΓΟΗΑ΢ΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ ΔΚΦΟΡΑ


ne (θόβνο κήπσο γίλεη θάηη), ne non, ut (θόβνο κήπσο δε γίλεη θάηη) Έγθιηζε : ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ, επεηδή ην πεξηερόκελό ηνπο αθνξά θάηη ην ελδερόκελν ή πηζαλό Υξόλνο : ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ κεηά από Αξθηηθό ρξόλν ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΠΑΡΑΣΑΣΗΚΟΤ κεηά από Ηζηνξηθό ρξόλν Ηζρύεη ΗΓΗΟΜΟΡΦΗΑ ΢ΣΖΝ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ, γηαηί ο θόβος είλαη ηδωκέλος ηε ζηηγκή ποσ εκθαλίδεηαη ζηο κσαιό ηοσ οκηιεηή(ζσγτροληζκός ηες θύρηας κε ηε δεσηερεύοσζα πρόηαζε)θαη ότη ηε ζηηγκή ηες πηζαλής πραγκαηοποίεζής ηοσ. αληηθείκελν ξεκάησλ πνπ ζεκαίλνπλ θόβν

 Quid ergo non times, ne istae te calvam faciant ? (ΚΔΗΜΔΝΟ 47) Γεπηεξεύνπζα ελδνηαζηηθή πξόηαζε. Δηζάγεηαη κε ηνλ ελδνηαζηηθό ζύλδεζκν ne, γηαηί δειώλεη θόβν κήπσο γίλεη θάηη. Λεηηνπξγεί σο αληηθείκελν ηνπ ξ. non times. Δθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, όπσο όιεο νη ελδνηαζηηθέο, επεηδή ην πεξηερόκελό ηεο ( ν θόβνο) αθνξά θάηη ην ελδερόκελν ή πηζαλό. Ο ρξόλνο είλαη Δλεζηώηαο, γηαηί εμαξηάηαη από ξ. αξθηηθνύ ρξόλνπ ( non times). Ηζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, γηαηί ν θόβνο είλαη ηδσκέλνο ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή(ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε)θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηνπ.

ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΣΟΤ QUOMINUS KAI QUIN ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ ΔΚΦΟΡΑ


quominus(εμάξηεζε από ξήκα θαηαθαηηθό), quin (εμάξηεζε από ξήκα αξλεηηθό) Έγθιηζε : ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ, επεηδή ην πεξηερόκελό ηνπο εθθξάδεη ηελ πξόζεζε ηνπ ππνθεηκέλνπ ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Υξόλνο : ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ κεηά από Αξθηηθό ρξόλν ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΠΑΡΑΣΑΣΗΚΟΤ κεηά από Ηζηνξηθό ρξόλν Ηζρύεη ΗΓΗΟΜΟΡΦΗΑ ΢ΣΖΝ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ, γηαηί ε πρόζεζε είλαη ηδωκέλε ηε ζηηγκή ποσ εκθαλίδεηαη ζηο κσαιό ηοσ οκηιεηή (ζσγτροληζκός ηες θύρηας κε ηε δεσηερεύοσζα πρόηαζε) θαη ότη ηε ζηηγκή ηες πηζαλής πραγκαηοποίεζής ηες. αληηθείκελν ξεκάησλ

 Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere, quominus id faceret (ΚΔΗΜΔΝΟ 47) Γεπηεξεύνπζα πξόηαζε ηνπ quominus. Λεηηνπξγεί σο έκκεζν αληηθείκελν ηνπ deterrere. Δηζάγεηαη κε ηνλ ζύλδεζκν quominus, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα θαηαθαηηθό. Δθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, όπσο όιεο νη πξνηάζεηο ηνπ quominus, επεηδή ην πεξηερόκελό ηεο εθθξάδεη ηελ πξόζεζε ηνπ ππνθεηκέλνπ ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Ο ρξόλνο είλαη Παξαηαηηθόο, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (ην ξ. deterrere ζεσξείηαη ηζηνξηθνύ ρξόλνπ, γηαηί εμαξηάηαη από ην ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ voluit). Ηζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, γηαηί ε πξόζεζε ηνπ ππνθείκέλνπ είλαη ηδσκέλε ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή(ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε)θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηεο.  Non dubito quin calva esse nolis (ΚΔΗΜΔΝΟ 47) Γεπηεξεύνπζα πξόηαζε ηνπ quin. Δηζάγεηαη κε ηνλ ζύλδεζκν quin, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξλεηηθό. Λεηηνπξγεί σο αληηθείκελν ηνπ non dubito. Δθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, όπσο όιεο νη πξνηάζεηο ηνπ quin, επεηδή ην πεξηερόκελό ηεο εθθξάδεη ηελ πξόζεζε ηνπ ππνθεηκέλνπ ηεο θύξηαο πξόηαζεο. Ο ρξόλνο είλαη Δλεζηώηαο, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα αξθηηθνύ ρξόλνπ (Non dubito). Ηζρύεη ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, γηαηί ε πξόζεζε ηνπ ππνθείκέλνπ είλαη ηδσκέλε ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη ζην κπαιό ηνπ νκηιεηή(ζπγρξνληζκόο ηεο θύξηαο κε ηε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε)θαη όρη ηε ζηηγκή ηεο πηζαλήο πξαγκαηνπνίεζήο ηεο.

110

ΤΠΟΘΔΣΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ, ζει. 111



 

ΤΠΟΘΔΣΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ Οη ππνζεηηθνί ιόγνη ζηε ιαηηληθή είλαη ηξηώλ εηδώλ. Καηά θαλόλα ε ππόζεζε θαη ε απόδνζε εθθέξνληαη κε ηελ ίδηα έγθιηζε θαη ηνλ ίδην ρξόλν. ΢πάληα θαη εάλ ε ππόζεζε ή ε απόδνζε δειώλνπλ πξάμε πξνηεξόρξνλε, εθθέξνληαη κε δηαθνξεηηθό ρξόλν (βι. ηελ αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ). Δθηόο ηνπ ζπλδέζκνπ si (=αλ), νη ππνζεηηθέο πξνηάζεηο εηζάγνληαη θαη κε ηνλ quodsi (=αλ) θαη ηνλ αξλεηηθό nisi(=αλ δελ) Γηα ηνπο εμαξηεκέλνπο ππνζεηηθνύο ιόγνπο βι. ζε άιιν θεθάιαην.

1. ΑΝΟΗΥΣΖ ΤΠΟΘΔ΢Ζ (γεληθόο ηύπνο) : ΤΠ : si + νξηζηηθή θάζε ρξόλνπ ΑΠ : θάζε έγθιηζε si vis vivere, dic ! (=αλ ζέιεης λα δήζεης, ιέγε!) α. ζην παξόλ : ΤΠ : si+ νξηζηηθή ελεζηώηα ΑΠ : νξηζηηθή ελεζηώηα si id dicis, erras (=αλ ασηό ιες, ζθάιιεης) β. ζην παξειζόλ : ΤΠ : si+ νξηζηηθή ηζηνξηθνύ ρξ. ΑΠ : νξηζηηθή ηζηνξηθνύ ρξ. si id dicebas, errabas (=αλ ασηό είπες,έζθαιες) γ. ζην κέιινλ : ΤΠ : si+ νξηζηηθή κέιινληα ΑΠ : νξηζηηθή κέιινληα si id dices, errabis (=αλ ασηό ζα πεης, ζα ζθάιεης) (ΤΠ πξνηεξόρξνλε ηεο ΑΠ : ΤΠ : si+ νξηζηηθή ζπλη.κέιινληα si id dixeris, errabis (=αλ ασηό ζα έτεης πεη, ζα ζθάιεης)

ΑΠ : νξηζηηθή κέιινληα )

2. ΤΠΟΘΔ΢Ζ ΑΝΣΗΘΔΣΖ ΣΟΤ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΟΤ α. ζην παξόλ : ΤΠ : si+ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ ΑΠ : ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ si id diceres, errares (=αλ ασηό ζα έιεγες,ζα έζθαιες) β. ζην παξειζόλ : ΤΠ : si+ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ ΑΠ : ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ si id dixisses, erravisses (=αλ ασηό ζα είτες πεη, ζα είτες ζθάιεη) (ΤΠ πξνηεξόρξνλε ηεο ΑΠ : si+ππνηαθηηθή ππεξζπληειίθνπ ΑΠ : ππνηαθηηθή παξαηαηηθνύ) si id dixisses, errarees (=αλ ασηό ζα είτες πεη, ζα έζθαιες)

3. ΤΠΟΘΔ΢Ζ ΓΤΝΑΣΖ ή ΠΗΘΑΝΖ : ΤΠ : si+ππνηαθηηθή ελεζηώηα ΑΠ : ππνηαθηηθή ελεζηώηα si id dicas, erres (=αλ ασηό ιες, κπορεί λα ζθάιιεης)

111


ΟΗ ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΟΗ ΤΠΟΘΔΣΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ ΣΩΝ ΚΔΜΔΝΩΝ ΚΔΗΜΔΝΟ 30 1. si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ. ΚΔΗΜΔΝΟ 32 2. quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet ΔΗΓΟ΢ : ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ ΚΔΗΜΔΝΟ 42 3. quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent ΔΗΓΟ΢ : ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ (ε ππόζεζε είλαη πξνηεξόρξνλε ηεο απόδνζεο ή ε ππόζεζε αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ θαη ε απόδνζε ζην παξόλ) ΚΔΗΜΔΝΟ 43 4. ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur ΔΗΓΟ΢ : ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ (ε ππόζεζε είλαη πξνηεξόρξνλε ηεο απόδνζεο ή ε ππόζεζε αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ θαη ε απόδνζε ζην παξόλ) 5. nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem. ΔΗΓΟ΢ : ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ 6. at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet. ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ ΚΔΗΜΔΝΟ 44 7. Quodsi forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε, ε ππόζεζε αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ θαη ε απόδνζε ζην παξόλ (ε ππόζεζε είλαη πξνηεξόρξνλε ηεο απόδνζεο) - ν ελεζηώηαο intellegitur είλαη επαλαιεπηηθόο θαη δειώλεηαη επαλάιεςε ζην παξόλ θαη κέιινλ ΚΔΗΜΔΝΟ 48 8. Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat. ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ

16. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΩΝ ΤΠΟΘΔΣΗΚΩΝ ΛΟΓΩΝ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ 1.Αλαγλσξίδνπκε ηνλ ππνζεηηθό ιόγν. 2.Γηαηππώλνπκε ζεσξεηηθά ηνλ ηξόπν εθθνξάο ηνπ δεηνπκέλνπ είδνπο. 3.Αιιάδνπκε κόλν ηνπο ξεκαηηθνύο ηύπνπο , ώζηε λα δεισζεί ην δεηνύκελν είδνο. ΚΔΗΜΔΝΟ 30 1. si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξειζόλ : si habebat … debebamus ζην κέιινλ : si habebit, … debebimus Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξόλ : si haberet … deberemus ζην παξειζόλ : si habuisset … debuissemus Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : si habeat …debeamus ΚΔΗΜΔΝΟ 32 2. quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet ΔΗΓΟ΢ : ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξόλ : quae iacent …nisi accedit ζην παξειζόλ : quae iacebant …nisi accedebat

112


ζην κέιινλ : quae iacebunt …nisi accedet Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξειζόλ : quae iacuissent …nisi accessisset Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : quae iaceant …nisi accedat ΚΔΗΜΔΝΟ 42 3. quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent ΔΗΓΟ΢ : ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ (ε ππόζεζε αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ θαη ε απόδνζε ζην παξόλ ή ε ππόζεζε είλαη πξνηεξόρξνλε ηεο απόδνζεο) ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξόλ : si animadverto…dicunt ζην παξειζόλ : si animadvertebam…dicebant ζην κέιινλ : si animadvertam…dicent Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξόλ : si animadverterem…dicerent ζην παξειζόλ : si animadvertissem…dixissent Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : si animadvertam, …dicant ΚΔΗΜΔΝΟ 43 4. ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur ΔΗΓΟ΢ : ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ (ε ππόζεζε αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ θαη ε απόδνζε ζην παξόλ ή ε ππόζεζε είλαη πξνηεξόρξνλε ηεο απόδνζεο) ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξόλ : ego nisi pario, Roma non oppugnatur ζην παξειζόλ : ego nisi pariebam, Roma non oppugnabatur ζην κέιινλ : ego nisi pariam, Roma non oppugnabitur Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξόλ : ego nisi parerem, Roma non oppugnaretur ζην παξειζόλ : ego nisi peperissem, Roma non oppugnata esset Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : ego nisi pariam, Roma non oppugnetur 5. nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem. ΔΗΓΟ΢ : ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξόλ : nisi filium habeo, … sum. ζην παξειζόλ : nisi filium habebam, …eram. ζην κέιινλ : nisi filium habebo, …ero. Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξειζόλ : nisi filium habuissem, …fuissem. Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : nisi filium habeam, …sim. 6. at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet. ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξειζόλ : si pergebas, …manebat. ζην κέιινλ : si perges…manebit. Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξόλ : si pergeres…maneret. ζην παξειζόλ : si perexisses…manuisset. Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : si pergas, …maneat. ΚΔΗΜΔΝΟ 44

113


7. Quodsi forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε, ε ππόζεζε αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ θαη ε απόδνζε ζην παξόλ (ε ππόζεζε είλαη πξνηεξόρξνλε ηεο απόδνζεο) - ν ελεζηώηαο intellegitur είλαη επαλαιεπηηθόο θαη δειώλεηαη επαλάιεςε ζην παξόλ θαη κέιινλ ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξόλ : Quodsi …cadunt, tum intellegitur ζην παξειζόλ : Quodsi …cadebant, tum intellegebatur ζην κέιινλ : Quodsi …cadent, tum intellegetur Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξόλ : Quodsi …caderent, tum intellegeretur ζην παξειζόλ : Quodsi …cecidissent, tum intellectum esset Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : Quodsi …cadant, tum intellegatur ΚΔΗΜΔΝΟ 48 8. Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat. ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξόλ : Si videtur…praedicat. ζην κέιινλ : Si videbitur…praedicabit. Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξόλ : Si videretur…praedicaret. ζην παξειζόλ : Si visum esset…praedicavisset. Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : Si videatur…praedicet.

114

ΔΤΘΔΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢, ζει. 115

ΔΤΘΔΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΔΚΦΟΡΑ ΔΗΓΖ

ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ : πξαγκαηηθό ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ ΑΠΟΡΖΜΑΣΗΚΖ (ζπάληα) : απνξία  ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΖ ΔΡΩΣΖ΢Ζ (ν εξσηώλ πεξηκέλεη απάληεζε)  ΡΖΣΟΡΗΚΖ ΔΡΩΣΖ΢Ζ (ηζνδπλακεί κε έληνλε θαηάθαζε ή άξλεζε, ππόζεζε θ.ι.π.)  

ΟΛΗΚΖ΢ ΑΓΝΟΗΑ΢ (απιέο – δηκειείο) ΜΔΡΗΚΖ΢ ΑΓΝΟΗΑ΢ ΑΠΛΔ΢  ρσξίο κόξην : γηα έκθαζε Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? (ΚΔΗΜΔΝΟ 43)  -ne (=άξαγε) : όηαλ δελ γλσξίδνπκε ηελ απάληεζε (πξαγκαηηθή εξώηεζε) Visne scire quid Nasica responderit ? (ΚΔΗΜΔΝΟ 24) 

num (=κήπσο, άξαγε) : όηαλ πεξηκέλνπκε αξλεηηθή απάληεζε (ξεηνξηθή εξώηεζε) Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum? (ΚΔΗΜΔΝΟ 43) ΟΛΗΚΖ΢ ΑΓΝΟΗΑ΢ ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ



nonne (=αλ δελ, κήπσο δελ) : όηαλ πεξηκέλνπκε θαηαθαηηθή απάληεζε (ξεηνξηθή εξώηεζε) Nonne canis similis lupo est? ΓΗΜΔΛΔΗ΢  utrum...an (non) (=πόηεξνλ (αλ)...ή) Utrum est pater tuus intus an exiit?  -ne...an (=κήπσο, άξαγε...ή) Estne pater tuus intus an exiit?

ΜΔΡΗΚΖ΢ ΑΓΝΟΗΑ΢

 …an (=…ή) Est pater tuus intus an exiit?  κε εξσηεκαηηθέο αλησλπκίεο (quis, quantus θιπ) θαη εξσηεκαηηθά επηξξήκαηα (ubi?, quando?, cur?, quin? θιπ) Quid dicis? Quin taces? Quando venisti? Quo vadis, domine?

Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 24  Quid (dicis) ? Δπζεία εξώηεζε κεξηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quid. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή ελεζηώηα (ελλ. ξ. dicis)γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό ζην παξόλ.  Ego non cognosco vocem tuam? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε νιηθήο αγλνίαο. Γελ εηζάγεηαη κε θαλέλα κόξην γηα έκθαζε. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ (non cognosco), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ.  Visne scire ? Δπζεία εξώηεζε νιηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ην κόξην –ne γηαηί ε απάληεζε δελ είλαη γλσζηή. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή ελεζηώηα (Vis) γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό ζην παξόλ.  tu mihi ipsi non credis? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε νιηθήο αγλνίαο, απιή. Γελ εηζάγεηαη κε θαλέλα κόξην, γηα λα δνζεί έκθαζε. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ ελεζηώηα (credis), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ.

115

ΔΤΘΔΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢, ζει. 116

ΚΔΗΜΔΝΟ 41  Quin, homo inepte, taces? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε κεξηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ην εξσηεκαηηθό επίξξεκα quin. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή (taces), γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ ελεζηώηα, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. ΚΔΗΜΔΝΟ 43  Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum? Γύν επζείεο εξσηεκαηηθέο πξνηάζεηο νιηθήο αγλνίαο, απιέο, ζπλδε’νκελεο κε ην et. Δηζάγνληαη κε ην εξσηεκαηηθό κόξην num, γηαηί πεξηκέλνπκε αξλεηηθή απάληεζε (ξεηνξηθή εξώηεζε). Δθθέξνληαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλνπλ ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ ζηελ πξώηε πξόηαζε (veni), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ, ρξόλνπ ελεζηώηα ζηε δεύηεξε (sum), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ.  In hoc me longa vita et infelix senecta traxit? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε νιηθήο αγλνίαο, απιή. Γελ εηζάγεηαη κε θαλέλα κόξην, γηα λα δνζεί έκθαζε. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ (traxit), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ.  Qui potuisti populari hanc terram? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε κεξηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ην εξσηεκαηηθό επίξξεκα qui. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ (potuisti), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ.  Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε νιηθήο αγλνίαο, απιή. Γελ εηζάγεηαη κε θαλέλα κόξην, γηα λα δνζεί έκθαζε. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ (cecidit), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ.  cur tibi non succurrit ? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε κεξηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ην εξσηεκαηηθό επίξξεκα cur. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ (non succurrit), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. ΚΔΗΜΔΝΟ 47  Quid ergo non times ? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε κεξηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quid. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ ελεζηώηα( non times), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ.

116

ΠΛΑΓΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢, ζει. 117

ΠΛΑΓΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΔΚΦΟΡΑ ΢ΤΝΣ.ΘΔ΢Ζ

ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ (ηνπ πιαγίνπ ιόγνπ), γηαηί ε εμάξηεζε δίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελό ηνπο. Ηζρύεη ε αθνινπζία ησλ ρξόλσλ. Αληηθείκελν ξ., ππνθείκελν απξνζώπσλ, επεμήγεζε ΑΠΛΔ΢  num, -ne (=αλ – ρσξίο δηαθνξά) Mater rogat filium num illi ingredienti fines patriae ira non ceciderit



nonne (=αλ δελ, κεηά ην quaero) Mater quaerit nonne in illud se (ή ipsam) longa vita et infelix senecta traxerit



si (=αλ, κεηά από ξ. αλακνλήο, ή απόπεηξαο) Exspecto si venturus sis. ΟΛΗΚΖ΢ ΑΓΝΟΗΑ΢

ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ



an, an non (=αλ,αλ όρη, κεηά ηα haud scio, nescio, dubito, incertum est) Dubito an venturus sis. ΓΗΜΔΛΔΗ΢  utrum…an (=αλ…ή) Rogo utrum sit pater tuus intus an exeat.



utrum …necne (αλ…ή όρη) Rogo utrum sit pater tuus intus necne.

 ΜΔΡΗΚΖ΢ ΑΓΝΟΗΑ΢

ne…an…an (=αλ…ή…ή) Rogo sitne pater tuus intus an exeat. κε εξσηεκαηηθέο αλησλπκίεο (quis, quantus θιπ) θαη εξσηεκαηηθά επηξξήκαηα (quando θιπ)  Tum intellexi quos fidos amicos habuissem (ΚΔΗΜΔΝΟ 44)

 ac marito persaepe interroganti respondebat quid ageret puer (ΚΔΗΜΔΝΟ 23) Γεπηεξεύνπζα πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε, κεξηθήο αγλνίαο. Λεηηνπξγεί σο αληηθείκελν ηνπ interroganti. Δηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quid. Δθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή, (όπσο όιεο νη πιάγηεο εξσηεκαηηθέο πξνηάζεηο) γηαηί ε εμάξηεζε δίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελό ηεο, ρξόλνπ παξαηαηηθνύ, γηαηί εμαξηάηαη από ξήκα ηζηνξηθνύ ρξόλνπ ( ε κεηνρή interroganti ζεσξείηαη ηζηνξηθνύ ρξόλνπ, γηαηί εμαξηάηαη από ην respondebat) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ.  Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore (ΚΔΗΜΔΝΟ 25) Γεπηεξεύνπζα πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε, κεξηθήο αγλνίαο. Λεηηνπξγεί σο έκκεζν αληηθείκελν ηνπ Interrogo. Δηζάγεηαη κε ηo εξσηεκαηηθό επίξξεκα quando. Δθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή (όπσο όιεο νη πιάγηεο εξσηεκαηηθέο πξνηάζεηο), γηαηί ε εμάξηεζε δίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελό ηεο, ρξόλνπ ελεζηώηα, γηαηί εμαξηάηαη από ξ. αξθηηθνύ ρξόλνπ (Interrogo) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ.  ut singularis proelii eventu cernatur quanto miles Latinus Romano virtute antecellat (ΚΔΗΜΔΝΟ 31) Γεπηεξεύνπζα πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε κεξηθήο αγλνίαο. Λεηηνπξγεί σο ππνθείκελν ηνπ cernatur. Δηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quanto. Δθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή (όπσο όιεο νη πιάγηεο εξσηεκαηηθέο πξνηάζεηο), γηαηί ε εμάξηεζε δίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελό ηεο, ρξόλνπ ελεζηώηα, γηαηί εμαξηάηαη από ξ.αξθηηθνύ ρξόλνπ (ην cernatur ζεσξείηαη αξθηηθόο ρξόλνο, εμαξηώκελν από ην Congrediamur) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξόλ.  Tum interrogavit filiam utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva. (ΚΔΗΜΔΝΟ 47) Γεπηεξεύνπζα πιάγηα εξσηεκαηηθή πξόηαζε νιηθήο αγλνίαο, δηκειήο. Δηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία utrum ...an. Λεηηνπξγεί σο έκκεζν αληηθείκελν ηνπ interrogavit. Δθθέξεηαη κε ππνηαθηηθή (mallet) (όπσο όιεο νη

117

ΠΛΑΓΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢, ζει. 118

πιάγηεο εξσηεκαηηθέο πξνηάζεηο), γηαηί ε εμάξηεζε δίλεη ππνθεηκεληθή ρξνηά ζην πεξηερόκελό ηεο, ρξόλνπ Παξαηαηηθνύ, γηαηί εμαξηάηαη από ξ. ηζηνξηθνύ ρξόλνπ (interrogavit) θαη δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ.

118

ΥΡΖ΢ΔΗ΢ ΣΟΤ cum, ζει. 119

ΟΗ ΥΡΖ΢ΔΗ΢ ΣΟΤ cum 

ΠΡΟΘΔ΢Ζ + αθαηξεηηθή (σο εκπξόζεηνο πξνζδηνξηζκόο (ηεο ζπλνδείαο, ηνπ ηξόπνπ θιπ) π.ρ. in quo ipse cum amicis futurus esset (ΚΔΗΜΔΝΟ 48)



΢ΤΝΓΔ΢ΜΟ΢ ΑΗΣΗΟΛΟΓΗΚΟ΢ + ππνηαθηηθή (ε αηηηνινγία παξνπζηάδεηαη σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο, ινγηθήο δηεξγαζίαο) π.ρ. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit. (ΚΔΗΜΔΝΟ 34)



΢ΤΝΓΔ΢ΜΟ΢ ΔΝΑΝΣΗΩΜΑΣΗΚΟ΢ + ππνηαθηηθή (δελ απαληά ζηα θείκελά καο)



΢ΤΝΓΔ΢ΜΟ΢ ΥΡΟΝΗΚΟ΢ 1. cum ηζηνξηθόο/δηεγεκαηηθόο + ππνηαθηηθή (γηα δηεγήζεηο ηνπ παξειζόληνο, ππνγξακκίδεη ηε βαζύηεξε ζρέζε αηηίνπ θαη αηηηαηνύ αλάκεζα ζηε δεπηεξεύνπζα (=αίηην) θαη ηελ θύξηα(=αηηηαηό) ) π.ρ. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse; (ΚΔΗΜΔΝΟ 24) 2. cum θαζαξά ρξνληθόο + νξηζηηθή (ε πξάμε ελδηαθέξεη κόλν από ρξνληθή άπνςε ) π.ρ. Quamvis infesto et minaci animo perveneras, cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurit (ΚΔΗΜΔΝΟ 43) 3. cum αληίζηξνθνο + repente + νξηζηηθή παξαθεηκέλνπ (δειώλεη αηθλίδην γεγνλόο, ζηελ θύξηα ην κόξην vix) π.ρ. Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda.( ΚΔΗΜΔΝΟ 14) 4. cum επαλαιεπηηθόο + νξηζηηθή (ή quotiescumque) δειώλεη επαλάιεςε ζην παξόλ-κέιινλ ή ζην παξειζόλ π.ρ. cum illa cubiculum mariti intraverat,... simulabat (ΚΔΗΜΔΝΟ 23)

119

ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ ΢Δ ΑΛΛΟ ΔΗΓΟ΢ –ΔΠΗΘΔΣΗΚΟ΢ /ΠΑΡΑΘΔ΢Ζ ΢Δ ΑΝΑΦΟΡΗΚΖ, ζει. 120

17. ΑΝΑΓΗΑΣΤΠΩ΢Ζ ΠΔΡΗΟΓΟΤ ΜΔ ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΑΛΛΟ ΔΗΓΟ΢  Μπνξεί λα δεηεζεί λα αλαδηαηππώζνπκε κηα πεξίνδν, αθνύ πξώηα κεηαηξέςνπκε κηα θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ή κηα δεπηεξεύνπζα ζε άιιν είδνο. Γηα ηε κεηαηξνπή απηή:  Λακβάλνπκε ππόςε καο ηε ζεσξία ησλ δεπηεξεπνπζώλ πξνηάζεσλ (εηζαγσγή, εθθνξά θιπ)  Πξνζέρνπκε ηδηίηεξα ην λόεκα ηεο πεξηόδνπ πνπ ζα πξνθύςεη. Παξαδείγκαηα 1.Mortua est Caecilia; postea is puellam in matrimonium duxit : α) λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή εηζαγόκελε κε ην ρξνληθό ζύλδεζκν postquam Postquam mortua est Caecilia, is puellam in matrimonium duxit. 2.Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere posset : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ππνζεηηθή πνπ ζα δειώλεη ππόζεζε δπλαηή ή πηζαλή θαη ε δεπηεξεύνπζα ηειηθή ζε θύξηα πξόηαζε, σο απόδνζε ηνπ ππνζεηηθνύ ιόγνπ. ππόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : si + ππνηαθηηθή ελεζηώηα - ππνηαθηηθή ελεζηώηα Si Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utatur, facilius divitias contemnere possit.

18. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΠΗΘΔΣΗΚΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΚΑΗ ΠΑΡΑΘΔ΢Ζ΢ ΢Δ ΑΝΑΦΟΡΗΚΖ ΠΡΟΣΑ΢Ζ 

  

Οη επηζεηηθνί πξνζδηνξηζκνί θαη νη παξαζέζεηο κπνξνύλ λα αλαιπζνύλ ζε πξνζδηνξηζηηθέο αλαθνξηθέο πξνηάζεηο.(πξβι. οἱ ἀγαθοί ἄνδρες=οἱ ἄνδρες οἵ ἀγαθοί εἰσιν, Περικλῆς ὁ στρατηγός= Περικλῆς ὅς στρατηγός ἐστιν). Ζ αλαθνξηθή αλησλπκία qui, quae, quod ζα ηεζεί ζε νλνκαζηηθή σο ππνθείκελν, ζην γέλνο θαη αξηζκό ηνπ πξνζδηνξηδνκέλνπ όξνπ. Ο επηζεηηθόο πξνζδηνξηζκόο ή ε παξάζεζε ζα ηεζεί επίζεο ζε νλνκαζηηθή σο θαηεγνξνύκελν. Σν ξήκα sum ζα ηεζεί ζε νξηζηηθή ζπλήζσο ελεζηώηα ή παξαηαηηθνύ (αλ αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ).

Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 21 pro quo immensam pecuniam acceperunt = pro quo pecuniam, quae immensa erat, acceperunt ΚΔΗΜΔΝΟ 23 Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae = Aegrotabat Caecina Paetus, qui maritus Arriae erat ingentemque navem secuta est = navemque, quae ingens erat, secuta est ΚΔΗΜΔΝΟ 25 Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem = Cato attulit quodam die in curiam ficum, quae praecox erat ΚΔΗΜΔΝΟ 38 Caecilia, uxor Metelli = Caecilia, quae uxor Metelli erat

120

ΠΛΑΓΗΟ΢ ΛΟΓΟ΢ ΘΔΩΡΗΑ, ζει. 121

ΠΛΑΓΗΟ΢ ΛΟΓΟ΢ ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢

ΠΛΑΓΗΟ΢ ΛΟΓΟ΢

 ΔΗΓΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ

1. ΚΤΡΗΑ ΠΡΟΣΑ΢Ζ ΚΡΗ΢ΔΩ΢ νξηζηηθή (ή δπλεηηθή ππνηαθηηθή)

(ππνθείκελν ζε αηηηαηηθή. Ολνκαζηηθή κόλν από ξ. παζεηηθό πξνζσπηθό (dicitur, fertur θιπ)

   

Οξηζηηθή Δλεζηώηα / Παξαηαηηθνύ Οξηζηηθή Παξαθεηκέλνπ /Τπεξζπληειίθνπ Οξηζηηθή Μέιινληα /΢πλη. Μέιινληα δπλεηηθή ππνηαθηηθή

2. ΚΤΡΗΑ ΠΡΟΣΑ΢Ζ ΔΠΗΘΤΜΗΑ΢

Δηδηθό απαξέκθαην Δλεζηώηα Δηδηθό απαξέκθαην Παξαθεηκέλνπ Δηδηθό απαξέκθαην Μέιινληα Δηδηθό απαξέκθαην Μέιινληα

 ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ

ππνηαθηηθή ή πξνζηαθηηθή

(ελεζηώηα)

 ΒΟΤΛΖΣΗΚΖ ΠΡΟΣΑ΢Ζ (ut ή ne + ππνηαθηηθή ελεζηώηα (από αξθηηθό ρξόλν) ή παξαηαηηθνύ (από ηζηνξηθό ρξόλν)

 ΠΛΑΓΗΑ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΖ

3. ΔΤΘΔΗΑ ΔΡΩΣΖ΢Ζ νξηζηηθή

(κε ππνηαθηηθή)

ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΩΝ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΜΔΡΗΚΖ΢ ΑΓΝΟΗΑ΢ : Ίδηα εηζαγσγή ΟΛΗΚΖ΢ ΑΓΝΟΗΑ΢ : ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ ΠΛΑΓΗΟ΢ ΛΟΓΟ΢ ρσξίο κόξην  - ne ή num (ρσξίο δηαθνξά) -ne  -ne ή num (ρσξίο δηαθνξά) num  -ne ή num (ρσξίο δηαθνξά) nonne  -ne ή num / nonne : κεηά ην quaero ΑΠΛΔ΢  si : κεηά από ξήκαηα πνπ ζεκαίλνπλ αλακνλή (exspecto) ή απόπεηξα (tempto)  an, an non (=αλ, αλ όρη, κεηά ηα haud scio, nescio, dubito, incertum est) utrum...an  ίδηα -ne...an...an  ίδηα ΓΗΜΔΛΔΗ΢ an  ίδηα an non  necne

4. ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α ΠΡΟΣΑ΢Ζ

 ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Ζ ΠΡΟΣΑ΢Ζ

νξηζηηθή ή ππνηαθηηθή

(Πάληα κε ππνηαθηηθή, αθνινπζία ρξόλσλ, ίδηα εηζαγσγή)

5. ΑΝΣΩΝΤΜΗΔ΢ ego (εγώ) meus (δηθόο κνπ) tu (εζύ) tuus (δηθόο ζνπ) hic ή iste (απηόο)

    

se (γηα απηνπάζεηα) ή ipse (ν ίδηνο) suus (δηθόο ηνπ, γηα απηνπάζεηα) ή ipsius (ηνπ ίδηνπ) ille ή is (εθείλνο ή απηόο) illius ή eius (εθείλνπ ή απηνύ) ille ή is (εθείλνο ή απηόο)

6. ΔΠΗΡΡΖΜΑΣΑ nunc (ηώξα)

 tunc (ηόηε) 121

ΠΛΑΓΗΟ΢ ΛΟΓΟ΢ ΘΔΩΡΗΑ, ζει. 122

hodie (ζήκεξα) cras (αύξην) hic (εδώ)

 illo die (εθείλε ηελ εκέξα)  postero die (ηελ επόκελε κέξα)  ibi (εθεί)

122

ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ ΢Δ ΠΛΑΓΗΟ, ζει. 123

19. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΤΘΔΟ΢ ΛΟΓΟΤ ΢Δ ΠΛΑΓΗΟ  





 

Αλαγλσξίδσ ην είδνο (είδε) ηνπ επζένο ιόγνπ, δει. αλ είλαη θξίζεσο, επηζπκίαο, εξσηεκαηηθή, δεπηεξεύνπζα θιπ. (έλα από απηά ή θαη πεξηζζόηεξα ηνπ ελόο) ώζηε λα θάλσ ηηο νξζέο θαηά πεξίπησζε κεηαηξνπέο. Όηαλ ρξεζηκνπνηώ απαξέκθαην πξνζέρσ : α) ην ρξόλν ηνπ απαξεκθάηνπ (αληίζηνηρνο ηνπ ρξόλνπ ηνπ ξήκαηνο) β) ηελ πηώζε ηνπ ππνθεηκέλνπ ηνπ απαξεκθάηνπ, θαη ζπγθεθξηκέλα : 1. ην ππνθείκελν ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ κπαίλεη πάληα ζε αηηηαηηθή (αθόκα θαη ζηελ ηαπηνπξνζσπία), εθηόο αλ ην ξ. εμάξηεζεο είλαη παζεηηθό πξνζσπηθό (dicitur, fertur θιπ). 2. ζην ηειηθό απαξέκθαην ζα πξνζέμσ αλ έρσ ηαπηνπξνζσπία ή εηεξνπξνζσπία, γηα λα βάισ ζηε ζσζηή πηώζε ην ππνθείκελό ηνπ. Όηαλ αιιάδεη ε πηώζε θάπνηαο ιέμεο (όπσο κπνξεί λα ζπκβεί κε ηελ πηώζε ηνπ ππνθεηκέλνπ ηνπ απαξεκθάηνπ), αιιάδεη θαη ε πηώζε όισλ ησλ ιέμεσλ πνπ πξέπεη λα είλαη ζηελ ίδηα πηώζε κε απηήλ (επηζεηηθόο πξνζδηνξηζκόο, θαηεγνξεκαηηθόο πξνζδηνξηζκόο, παξάζεζε, επεμήγεζε, θαηεγνξνύκελν, ζπλεκκέλε κεηνρή). Οη δεπηεξεύνπζεο πξνηάζεηο εθθέξνληαη ζηνλ πιάγην ιόγν πάληνηε κε ππνηαθηηθή θαη εθαξκόδεηαη ε αθνινπζία ησλ ρξόλσλ (ή ηδηνκνξθία ζηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ ζε θάπνηα είδε δεπηεξεπνπζώλ πξνηάζεσλ). ΢ηηο πξνηάζεηο πνπ θαη ζηνλ επζύ ιόγν εθθέξνληαλ κε ππνηαθηηθή ζα πξέπεη λα εθαξκόζσ εμ αξρήο ηελ αθνινπζία ησλ ρξόλσλ, αλ έρεη αιιάμεη ε εμάξηεζή ηνπο από αξθηηθό ρξόλν ζε ηζηνξηθό. Ηδηαίηεξε πξνζνρή πξέπεη λα δνζεί ζηελ αιιαγή ησλ αλησλπκηώλ. Γεληθά ζηνλ πιάγην ιόγν νη αλησλπκίεο είλαη ηνπ ηξίηνπ πξνζώπνπ. Ζ πξνζσπηθή ηνπ γ΄πξνζώπνπ (sui, sibi, se, a se) θαη ε θηεηηθή ηνπ γ΄ πξνζώπνπ (suus, a, um) ρξεζηκνπνηνύληαη κόλν ζε πεξίπησζε απηνπάζεηαο. Γηα ηηο επζείεο εξσηήζεηο βι. εηδηθόηεξα θαη πην θάησ

ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ 1. Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam, absens dictator est factus; (21)  Plinius dicit tum Camillum, qui diu apud Ardeam in exilio fuisset propter Veientanam praedam non aequo iure divisam, absentem dictatorem esse factum.  2 . Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. (23 )  Plinius dicit aegrotare Caecinam Paetum, maritum Arriae, aegrotare et filium. 3 . “Bene quievit, libenter cibum sumpsit”. (23 )  Arria respondebat bene puerum quievisse, libenter cibum sumpsisse.(23 ) 4. Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat; fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur. (23 )  Plinius dixit Scribonianum arma in Illyrico contra Claudium movisse, fuisse Paetum in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahi . 5 . Arria milites orabat, ut simul imponeretur. (23 )  Plinius dixit Arriam milites orare, ut simul imponeretur.  Arria narrat se milites orare, ut simul imponeretur. 6. Homo es impudens. (24)  Nasica respondit eum (illum) hominem impudentem esse 7. “Quid (dicis)?” (24)  Ennius Nasicam interrogat quid ille dicat.  Ennius Nasicam interrogavit quid ille diceret. 8. “Ego non cognosco vocem tuam?” (24)  Ennius Nasicam interrogat num ipse non cognoscat ( non cognoscatne) vocem illius.  Ennius Nasicam interrogavit num ipse non cognosceret (non cognosceretne) vocem illius.

123


9. Visne scire quid Nasica responderit? (24)  Rogo num velis (velisne) scire quid Nasica responderit.  Rogabam num velles (vellesne) scire quid Nasica responderit. 10. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse; (24)  Nasica Ennio respondit, cum ipse illum quaereret, ancillae illius se credidisse illum domi non esse ; 11. tu mihi ipsi non credis ? (24)  Nasica rogavit Ennium num ille sibi ipsi non crederet (non credertne). 12. “Interrogo vos” inquit “quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore”. (25)  Cato inquit se interrogare illos (eos) quando eam (illam) ficum decerptam esse putarent ex arbore”. 13. “Atqui ante tertium diem” inquit “scitote decerptam esse Carthagine. (25)  Cato dixit illos scire eam ficum decerptam esse Carthagine ante terium diem. 14. Itaque cavete periculum, tutamini patriam. Opibus urbis nolite confidere. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite. (25)  Moneo vos ut caveatis periculum, ut tutemini patriam, ne opibus urbis confidatis, ut fiduciam, quae nimia vobis sit, deponatis.  Cato patres monuit ut caverent periculum, ut tutarentur patriam, ne opibus urbis confiderent, ut fiduciam, quae nimia illis esset, deponerent. 15. Opibus urbis nolite confidere. (25)  Cato patres admonuit ne opibus urbis confiderent.  ή Cato patres admonuit opibus urbis non confidere. 16. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite. (25)  Cato patres admonuit ut fiduciam, quae nimia illis (eis) esset, deponerent.  ή Cato patres admonuit fiduciam, quae nimia illis (eis) esset, deponere. 17. Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta est. (25)  Plinius scribit statim sumptum esse Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta sit.  Plinius scripsit statim sumptum esse Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta esset. 18. “Ita est (id)” inquit Accius “ut dicis; neque id me sane paenitet; (27)  Accius inquit ita id esse ut is diceret, neque id ipsum sane paenitere. 19. “meliora enim fore spero, quae deinceps scribam.” (27)  Accius inquit meliora fore se sperare, quae deinceps scripturus esset. 20. “quae dura et acerba nascuntur post fiunt mitia et iucunda; ” (27)  Accius inquit quae dura et acerba nascerentur post fieri mitia et iucunda. 21. Tu hominem investiga,( quaeso), summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc.(28)  Cicero amico suo imperat hominem investigare summaque diligentia vel Romam mittere vel Epheso redeunti secum deducere.  Cicero amicum suum adhortatur ut hominem investiget summaque diligentia vel Romam mittat vel Epheso rediens secum deducat.  Cicero amicum suum adhortabatur ut hominem investigaret summaque diligentia vel Romam mitteret vel Epheso rediens secum deduceret. 22. Sutor dicere solebat “Oleum et operam perdidi”. (29)  Sutor dicere solebat oleum et operam se perdidisse. 23. Caesar dixit: “Domi satis salutationum talium audio”. (29)

124


 Caesar dixit domi satis salutationum talium se audire. 24. Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. (30)  Cicero dicit si habeat Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare nos debere, quod Asiam viderit sed in Asia continenter vixerit.  Cicero dixit si haberet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare nos debere, quod Asiam vidisset sed in Asia continenter vixisset. 25. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia suspectum aut ex Asia deportatum. (30)  Cicero dicit ob eam rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecisse, ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta sit, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia suspectum aut ex Asia deportatum.  Cicero dixit Cicero dicit ob eam rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecisse, ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta esset, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia suspectum aut ex Asia deportatum. 26. Filus eius a duce hostium his verbis proelio lacessitus est : “Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat”. (31)  Filus eius a duce hostium lacessitus est congredi, ut singularis proelii eventu cerneretur, quanto miles Latinus Romano virtute antecelleret”.  Filus eius a duce hostium lacessitus est ut congrederentur, ut singularis proelii eventu cerneretur, quanto miles Latinus Romano virtute antecelleret”. 27. Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit; et fortior hoste,hasta eum transfixit et armis spoliavit. (31)  Plinius dixit tum adulescentem, viribus suis confisum et cupiditate pugnandi permotum, iniussu consulis in certamen ruisse et fortiorem hoste, hasta eum transfixisse et armis spoliavisse. 28. Sed consul, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes fugati erant, morte multavit. (31)  Plinius dicit consulem, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes fugati essent, morte multavisse. 29. Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas; (32)  Cicero dicit plenos omnes esse libros, plenas sapientium voces, plenam exemplorum vetustatem. 30. Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam.(32)  Ego dico me eas, cupidum bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponere.  Cicero dicit se eas, cupidum bene gerendi et administrandi rem publicam, semper sibi proponere. 31. Ego libenter tibi mea sede cedo. (38)  Caecilia puellae dixit se libenter illi sua sede cedere. 32. Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt. (34)  Plinius narrat cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venisse.  Praedonum duces narrant cum Africanus in Literno esset, forte salutatum ad eum se venisse. 33. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse. (34)  Plinius narrat praedones ut id animadverterint, abiectis armis ianuae appropinquavisse et clara voce Scipioni nuntiavisse (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse. 34. Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati sunt. (34)

125


 Plinius narrat praedones postes ianuae tamquam sanctum templum veneratos esse et cupide Scipionis dextram osculatos esse.  Praedones narrant se postes ianuae tamquam sanctum templum veneratos esse et cupide Scipionis dextram osculatos esse.  Praedones dicuntur postes ianuae tamquam sanctum templum veneratos esse et cupide Scipionis dextram osculatos esse. 35. Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrare solent, domum reverterunt. (34)  Plinius narrat praedones, cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrare soleant, domum revertisse. 36. Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere posset. (36)  Manius Curius Dentatus dicit se maxima frugalitate uti, quo facilius divitias contemnere posset.  Manius Curius Dentatus dicitur maxima frugalitate uti, quo facilius divitias contemnere posset. 37. “ narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem; ”.(36)  Manius Curius Dentatus adhortatur ministros legationis narrare Samnitibus se malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem .  Manius Curius Dentatus adhortatur ministros legationis ut narrent Samnitibus se malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem .

126

ΠΛΑΓΗΟ΢ ΛΟΓΟ΢ ΢Δ ΔΤΘΤ, ζει. 127

20. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΛΑΓΗΟΤ ΛΟΓΟΤ ΢Δ ΔΤΘΤ     

Αλαγλσξίδσ ην είδνο (είδε) ηνπ πιαγίνπ ιόγνπ, δει. αλ είλαη θξίζεσο, επηζπκίαο, εξσηεκαηηθή, δεπηεξεύνπζα θιπ. (έλα από απηά ή θαη πεξηζζόηεξα ηνπ ελόο) ώζηε λα θάλσ ηηο νξζέο θαηά πεξίπησζε κεηαηξνπέο. Παξαιείπσ ηε εμάξηεζε. Μεηαηξέπσ, ζύκθσλα κε ηνπο θαλόλεο ηνπ πιαγίνπ ιόγνπ, ηηο εγθιίζεηο, ηα πξόζσπα, ηηο αλησλπκίεο θιπ. Δηδηθά ζηηο βνπιεηηθέο πξνηάζεηο, πξέπεη λα πξνζέμσ όηη ζα κεηαηξαπνύλ ζε θύξηα πξόηαζε επηζπκίαο, άξα ζα παξαιεηθζεί ν ζύλδεζκνο. Υξεζηκνπνηώ θαηά πξνηεξαηόηεηα πξνζηαθηηθή (ελεζηώηα πάληα) θη αλ δελ ππάξρεη (α΄ θαη γ΄ πξόζσπν), ρξεζηκνπνηώ πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή. βι. εηδηθόηεξα θαη πην θάησ Γηα ηηο πιάγηεο εξσηήζεηο θαη ηνπο εμαξηεκέλνπο ππνζεηηθνύο ιόγνπο, βι. εηδηθόηεξα θαη πην θάησ

1. Arria milites orabat, ut simul imponeretur. (23) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : παζεηηθή ζύληαμε : Milites, simul imponar. (πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή) ελεξγεηηθή ζύληαμε : Milites, simul me imponite. (πξνζηαθηηθή) ή imponetis. (πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή) 2. ancilla dixisset eum domi non esse. (24) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : is domi non est. 3. Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse. (24) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : illa domini iussu id dixit et ille intus est. 4. exclamavit Nasica se domi non esse(24) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : ego domi non sum. 5. Visne scire quid Nasica responderit? (24) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : quid Nasica respondit? 6. “Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore”. (25) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : quando hanc ficum decerptam esse putatis(νξηζη.ελζη.) ex arbore?. 7. “omnes recentem esse dixissent(25) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : recens est 8. “scitote decerptam esse Carthagine. (25) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : decerpta est Carthagine. 9. “Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. (25) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : Nemo patriae consulet(νξηζη.κει.), nisi vos ipsi patriae consulueritis(Οξ.ζπλη.κει.). πξνζδνθώκελν πξνηεξόρξνλν 10. “Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse!” (25) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : res publica in extremo discrimine quondam fuit!” 11. se ipsum captum venisse eos existimasset (34) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : me ipsum captum venerunt ei(ii-i) 12. clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse. (34) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : virtutem tuam admiratum venimus. 13. is fores reserari eosque intromitti iussit. (34) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : fores reserentur (πξνηξ.ππνη.) eique intromittimini(πξνζη.) . ή fores reserate eosque intromittite (πξνζη)

127


14. narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem ; et mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse”. (36) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : Manius Curius mavult locupletibus imperare quam ipse fieri locuples ; et me nec acie vinci nec pecunia corrumpi potest (απξόζσπν)”. 15. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. (38) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : matertera, mihi paulisper loco cede(πξνζη.). 16. semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse.” (40) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : urbs Roma et Italia a Mario conservata est.” 17. Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit. (41) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : Sed antiquitas mihi placet , quod honesta et bona et modesta est(νξηζηηθή=πξαγκ.) ή sit (ππνηαθηηθή=ππνθ.). 18. crudeliter et regie id factum esse dicerent. (42) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : crudeliter et regie id factum est (νξηζη.ελεζη.) 19. Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur. (42) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : si iste in Manliana castra pervenerit (νξηζη.ζπλη.κέιινληα), quo intendit, nemo tam stultus erit (νξηζη.κέιινληα), qui non videat (ππνη.παξακέλεη ζε αλαθ.ζπκπεξ.) coniurationem esse factam, nemo tam improbus, qui non fateatur(ππνη.παξακέλεη ζε αλαθ.ζπκπεξ.). 20. Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet. (44) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet?(Ζ ππνηαθηηθή possit παξακέλεη σο απνξεκαηηθή-νη ππνηαθηηθέο metuat- putet θαζ’ έιμε) ή quis potest diligere eum, quem metuit, aut eum, a quo se metui putat?(κε νξηζηηθέο) 21. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem : (44) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : Hoc est quod Tarquinius dixit(νξηζη.παξαθεηκ.) exulans : 22. “ Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos (44) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : quos fidos amicos habui(Οξηζη.παξαθεηκ.), quos infidos ? 23. Tum interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva. (47) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : utrum post aliquot annos cana esse mavis (νξηζη.ελεζη.) an calva ? 24. Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia factu essent. (48) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : Cerva, instincta numine Dianae, conloquitur mecum et docet, quae utilia factu sint (δπλεηηθή ππνηαθηηθή ελεζηώηα από αξθηηθό ρξόλν>ζύγρξνλν-ππνθεηκεληθόηεηα) ή sunt (Οξηζηηθή) 25. Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat. (48) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : A cerva ego monitus sum.(παξαθείκελνο νξηζηηθήο) 26. Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, (48) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : Cerva inventa est. (παξαθείκελνο νξηζηηθήο) 27. Sertorius eum iussit tacere. (48) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : Tace. (Πξνζηαθηηθή) 28. Praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset. (48) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : Eam cras (αύξην) repente in eum locum emitte, (Πξνζηαθηηθή) in quo ego cum amicis ero. 29. Postridie eius diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis visum in somno sibi esse

128


cervam, quae perisset, ad se reverti. (48) ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢ : Visum est (παξαθείκελνο νξηζηηθήο) mihi in somno cervam, quae perierit (πι.ιόγνο), ad me reverti.

129

ΔΤΘΔΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ ΢Δ ΠΛΑΓΗΔ΢, ζει. 130

21. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΤΘΔΗΩΝ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΩΝ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΠΛΑΓΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ Καηά ηε κεηαηξνπή επζεηώλ εξσηήζεσλ ζε πιάγηεο εξσηεκαηηθέο πξνηάζεηο εθαξκόδνληαη νη γεληθνί θαλόλεο ηνπ πιαγίνπ ιόγνπ. Ηδηαίηεξε πξνζνρή όκσο πξέπεη λα δνζεί ζηα εμήο :  Έγθιηζε : νη πιάγηεο εξσηεκαηηθέο εθθέξνληαη πάληνηε κε ππνηαθηηθή θαη ηζρύεη ε αθνινπζία ησλ ρξόλσλ.  Δηζαγσγή : ζηηο πξνηάζεηο κεξηθήο αγλνίαο παξακέλεη ε ίδηα. ΢ηηο πξνηάζεηο νιηθήο αγλνίαο ηζρύνπλ ηα αθόινπζα : ΑΠΛΔ΢ ΔΤΘΤ΢ Λ. ρσξίο κόξην -ne num nonne

     

ΠΛΑΓΗΟ΢ Λ. - ne / num (ρσξίο δηαθνξά ζηε ζεκαζία) - ne / num (ρσξίο δηαθνξά ζηε ζεκαζία) -ne / num (ρσξίο δηαθνξά ζηε ζεκαζία) nonne (κεηά ην ξ. quaero) si (κεηά από ξ. πνπ ζεκαίλνπλ αλακνλή – exspecto- ή απόπεηξα –tempto-) an, an non (=αλ, αλ όρη, κεηά ηα haud scio, nescio, dubito, incertum est)

ΓΗΜΔΛΔΗ΢ ΔΤΘΤ΢ Λ. ΠΛΑΓΗΟ΢ Λ. utrum...an  ίδηα -ne...an...an  ίδηα an  ίδηα an non  necne

Παξαδείγκαηα ΚΔΗΜΔΝΟ 24  Quid (dicis) ? Δπζεία εξώηεζε κεξηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quid. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή ελεζηώηα (ελλ. ξ. dicis)γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό ζην παξόλ. Ennius Nasicam interrogat quid ille dicat. Ennius Nasicam interrogavit quid ille diceret.  Ego non cognosco vocem tuam? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε νιηθήο αγλνίαο. Γελ εηζάγεηαη κε θαλέλα κόξην γηα έκθαζε. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ (non cognosco), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. Ennius Nasicam interrogat num ipse non cognoscat (ή non cognoscatne) vocem illius. Ennius Nasicam interrogavit num ipse non cognosceret (ή non cognosceretne) vocem illius.  Visne scire ? Δπζεία εξώηεζε νιηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ην κόξην –ne γηαηί ε απάληεζε δελ είλαη γλσζηή. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή ελεζηώηα (Vis) γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό ζην παξόλ. Rogo te velisne (ή num velis) scire quid Nasica responderit. Rogabam te vellesne (ή num velles) scire quid Nasica respondisset.  tu mihi ipsi non credis? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε νιηθήο αγλνίαο, απιή. Γελ εηζάγεηαη κε θαλέλα κόξην, γηα λα δνζεί έκθαζε. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ ελεζηώηα (credis), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. Nasica rogat Ennium num ille sibi ipsi non credat (ή non credatne). Nasica rogavit Ennium num ille sibi ipsi non crederet (non crederetne). ΚΔΗΜΔΝΟ 41  Quin, homo inepte, taces? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε κεξηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ην εξσηεκαηηθό επίξξεκα quin. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή (taces), γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ ελεζηώηα, γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. Sallustius rogat illum quin taceat, ut consequatur, quod velit. Sallustius rogabat illum quin taceret, ut consequeretur, quod vellet. ΚΔΗΜΔΝΟ 43  Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum?

130

ΔΤΘΔΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ ΢Δ ΠΛΑΓΗΔ΢, ζει. 131

Γύν επζείεο εξσηεκαηηθέο πξνηάζεηο νιηθήο αγλνίαο, απιέο, ζπλδε’νκελεο κε ην et. Δηζάγνληαη κε ην εξσηεκαηηθό κόξην num, γηαηί πεξηκέλνπκε αξλεηηθή απάληεζε (ξεηνξηθή εξώηεζε). Δθθέξνληαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλνπλ ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ ζηελ πξώηε πξόηαζε (veni), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ, ρξόλνπ ελεζηώηα ζηε δεύηεξε (sum), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. Mater rogat filium num (ipsa) ad hostem venerit (ή veneritne) et captiva in castris illius sit (ή sitne). Mater rogabat filium num (ipsa) venisset (ή venissetne) ad hostem et captiva in castris illius esset. (ή essetne) Mater quaerit nonne (ipsa) ad hostem venerit et captiva in castris illius sit. Mater quaerebat nonne (ipsa) ad hostem venisset et captiva in castris illius esset. (ε ρξήζε ηνπ num θαη ηνπ εγθιηηηθνύ –ne ζεσξνύληαη ηζνδύλακεο. Με ην quaero ρξεζηκνπνηείηαη ην nonne (=κήπσο δελ), ρσξίο λα απαγνξεύεηαη θαη ε ρξήζε ησλ num, -ne.)  In hoc me longa vita et infelix senecta traxit? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε νιηθήο αγλνίαο, απιή. Γελ εηζάγεηαη κε θαλέλα κόξην, γηα λα δνζεί έκθαζε. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ (traxit), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. Mater rogat num in illud se (ή ipsam) longa vita et infelix senecta traxerit (ή traxeritne), ut primum exsulem deinde hostem illum videret (ή videretne). Mater rogabat num in illud se (ή ipsam)longa vita et infelix senecta traxisset, ut primum exsulem deinde hostem illum (eum) videret. Mater quaerit nonne in illud se (ή ipsam) longa vita et infelix senecta traxerit, ut primum exsulem deinde hostem illum videret. Mater quaerebat nonne in illud se (ή ipsam) longa vita et infelix senecta traxisset, ut primum exsulem deinde hostem illum videret.  Qui potuisti populari hanc terram? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε κεξηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ην εξσηεκαηηθό επίξξεκα qui. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ (potuisti), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. Mater rogat filium qui (ille) potuerit populari illam terram, quae illum genuerit atque aluerit. Mater rogabat filium qui (ille) potuisset populari illam terram, quae illum genuisset atque aluisset.  Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε νιηθήο αγλνίαο, απιή. Γελ εηζάγεηαη κε θαλέλα κόξην, γηα λα δνζεί έκθαζε. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ (cecidit), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. Mater rogat filium num illi ingredienti fines patriae ira non ceciderit (ή non cecideritne). Mater rogabat filium num illi ingredienti fines patriae ira non cecidisset (ή non cecidissetne). Mater quaerit nonne illi ingredienti fines patriae ira ceciderit. Mater quaerebat nonne illi ingredienti fines patriae ira cecidisset.  cur tibi non succurrit ? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε κεξηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ην εξσηεκαηηθό επίξξεκα cur. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ παξαθεηκέλνπ (non succurrit), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξειζόλ. Mater rogat filium cur, cum in conspectu Rōma fuerit, illi non succurrerit. Mater rogabat filium cur, cum in conspectu Rōma fuisset, illi non succurrisset. ΚΔΗΜΔΝΟ 47  Quid ergo non times ? Δπζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε κεξηθήο αγλνίαο. Δηζάγεηαη κε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία quid. Δθθέξεηαη κε νξηζηηθή, γηαηί δειώλεη ην πξαγκαηηθό, ρξόλνπ ελεζηώηα( non times), γηαηί αλαθέξεηαη ζην παξόλ. Pater filiam rogat quid non timeat ne istae illam calvam faciant. Pater filiam rogavit quid non timeret ne istae illam calvam facerent.

131

ΠΛΑΓΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ ΢Δ ΔΤΘΔΗΔ΢, ζει. 132

22. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΛΑΓΗΩΝ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΩΝ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΔΤΘΔΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ ΔΚΦΟΡΑ : ΠΛΑΓΗΑ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΖ ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ

     

ΔΤΘΔΗΑ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΖ  ΟΡΗ΢ΣΗΚΖ (ή θαη ΑΠΟΡΖΜΑΣΗΚΖ ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ, εάλ ε εξώηεζε δειώλεη απνξία, ακεραλία πεξί ηνπ πξαθηένπ)  ελεζηώηα (παξαδείγκαηα 1,4,5,6,7,8,11,12,13,14) ελεζηώηα ή παξαηαηηθνύ  παξαθεηκέλνπ (παξαδείγκαηα 2,3,9,10) παξαθεηκέλνπ ή ππεξζπληειίθνπ κέιινληα ή παξαηαηηθνύ ηεο ΔΠ΢ (-urus  κέιινληα (παξάδεηγκα 15) essem) ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ :

ζηηο πξνηάζεηο κεξηθήο αγλνίαο παξακέλεη ε ίδηα. Πιάγηα εξσηεκαηηθή νιηθήο αγλνίαο ζηα θείκελά καο απαληάηαη κόλν κία θαη κάιηζηα δηκειήο (παξάδεηγκα 13). Ζ εηζαγσγή ηεο κε utrum … an παξακέλεη ε ίδηα ή θαη –ελαιιαθηηθάκεηαηξέπεηαη ζε -ne…an… ή …an…

ΚΔΗΜΔΝΟ 23 1. quid ageret puer ΔΤΘΔΗΑ : Quid agit puer ? ΚΔΗΜΔΝΟ 24 2. quid postea Nasica fecerit. ΔΤΘΔΗΑ : quid postea Nasica fecit ? 3. quid Nasica responderit ΔΤΘΔΗΑ : quid Nasica respondit ? ΚΔΗΜΔΝΟ 25 4. quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore ΔΤΘΔΗΑ : Quando hanc ficum decerptam esse putatis ex arbore ? 5. quanti homo sit. ΔΤΘΔΗΑ : Quanti homo est ? ΚΔΗΜΔΝΟ 31 6. quanto miles Latinus Romano virtute antecellat ΔΤΘΔΗΑ : Quanto miles Latinus Romano virtute antecellit ? ΚΔΗΜΔΝΟ 41 7. quae dicas. ΔΤΘΔΗΑ : Quae dicis? ΚΔΗΜΔΝΟ 42 8. quis possit diligere eum…aut eum ΔΤΘΔΗΑ : Quis potest diligere eum, quem metuit, aut eum, a quo se metui putat ? ( όιεο νη πξνηάζεηο κε νξηζηηθή) ή θαη Quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet ? (ρσξίο κεηαβνιή : νη εξσηεκαηηθέο κε απνξεκαηηθή ππνηαθηηθή θαη νη αλαθνξηθέο κε ππνηαθηηθή ιόγσ έιμεο) 9. quam fuerint inopes amicorum. ΔΤΘΔΗΑ : Quam fuerunt (-re) inopes amicorum ?

132

ΠΛΑΓΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ ΢Δ ΔΤΘΔΗΔ΢, ζει. 133

10. quos fidos amicos habuissem, / quos infidos. ΔΤΘΔΗΑ : Quos fidos amicos habui (ή habueram), quos infidos ? ΚΔΗΜΔΝΟ 45 11. quae apud Ciceronem gerantur ΔΤΘΔΗΑ : Quae apud Ciceronem geruntur ? 12. quantoque in periculo res sit. ΔΤΘΔΗΑ : In quanto periculo res est ? ΚΔΗΜΔΝΟ 47 13. utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva. ΔΤΘΔΗΑ : Utrum post aliquot annos cana esse mavis an calva ? ε επζεία εξώηεζε κπνξεί λα εηζάγεηαη θαη κε: …an …(ρσξίο ην utrum) : Post aliquot annos cana esse mavis an calva ? κε ην εγθιηηηθό –ne…an : Cana post aliquot annos esse mavisne an calva ? ΚΔΗΜΔΝΟ 48 14. quae utilia factu essent. ΔΤΘΔΗΑ : Quae utilia factu sunt? ή θαη Quae utilia factu sint? (κε απνξεκαηηθή ππνηαθηηθή, γηαηί ε εξώηεζε κπνξεί λα δειώλεη απνξία πεξί ηνπ πξαθηένπ) ΚΔΗΜΔΝΟ 49 15. quam aequo animo me ferro essem interemptura ΔΤΘΔΗΑ : Quam aequo animo me ferro interimam ?

133

ΒΟΤΛΖΣΗΚΖ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ ΚΑΗ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ, ζει. 134

23. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΒΟΤΛΖΣΗΚΖ΢ ΠΡΟΣΑ΢Ζ΢ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ ΚΑΗ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ ΠΛΑΓΗΟ΢ ΛΟΓΟ΢ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ (ελεζηώηα) ή ΒΟΤΛΖΣΗΚΖ ΠΡΟΣΑ΢Ζ ut ή ne + ππνηαθηηθή ελεζηώηα (από αξθηηθό ρξόλν) ή παξαηαηηθνύ (από ηζηνξηθό ρξόλν)

ΔΤΘΤ΢ ΛΟΓΟ΢  ΚΤΡΗΑ ΠΡΟΣΑ΢Ζ ΔΠΗΘΤΜΗΑ΢ πξνζηαθηηθή ή ππνηαθηηθή

 Καηά ηε κεηαηξνπή βνπιεηηθήο πξόηαζεο ζηνλ επζύ ιόγν (ζε πξόηαζε επηζπκίαο), ρξεζηκνπνηνύκε θαηά πξνηεξαηόηεηα πξνζηαθηηθή ελεζηώηα θαη ελαιιαθηηθά ππνηαθηηθή (πξνηξεπηηθή). Αλ όκσο δελ ππάξρεη ν θαηάιιεινο ηύπνο πξνζηαθηηθήο ελεζηώηα (α΄ θαη γ΄ πξόζσπν) ρξεζηκνπνηνύκε αλαγθαζηηθά ππνηαθηηθή.  ΢πρλά ην αληηθείκελν ηνπ ξ. εμάξηεζεο ηίζεηαη ζηνλ επζύ ιόγν σο θιεηηθή πξζθώλεζε.  Ζ κεηαηξνπή βνπιεηηθήο πξόηαζεο ζε ηειηθό απαξέκθαην είλαη κεηαηξνπή πιαγίνπ ιόγνπ ζε πιάγην (δηαθνξεηηθή εθθνξά ηνπ πιαγίνπ ιόγνπ). Θεσξεηηθά κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε όια ηα ξήκαηα, παξόιν πνπ δελ ζπληάζζνληαη όια θαη κε βνπιεηηθή πξόηαζε θαη κε ηειηθό απαξέκθαην.Πξνζνρή ζην ππνθείκελν ην απαξεκθάηνπ (ηαπηνπξνζσπία- εηεξνπξνζσπία). ΚΔΗΜΔΝΟ 23 1. Arria milites orabat ut simul imponeretur. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : Arria milites orabat simul imponi. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : παζεηηθή ζύληαμε : Milites, simul imponar. (πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή) ελεξγεηηθή ζύληαμε : Milites, simul me imponite. (πξνζηαθηηθή) ή imponetis. (=πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή) ΚΔΗΜΔΝΟ 29 2. Id exemplum sutorem quendam incitavit ut corvum doceret parem salutationem. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : Id exemplum sutorem quendam incitavit corvum docere parem salutationem. (ηαπηνπξνζσπία) ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : corvum doceam parem salutationem.(πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή) ΚΔΗΜΔΝΟ 31 3. edixit ut omnes pugna abstinerent. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ: edixit omnes pugna abstinere (ην omnes ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ) ή θαη edixit omnibus pugna abstinere ( ην omnibus έκκεζν αληηθεηκελν ηνπ ξ. ζε δνηηθή) ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : Omnes pugna abstinete! (πξνζηαθηηθή) ή θαη Omnes pugna abstineant! (απαγνξεπηηθή ππνηαθηηθή) ΚΔΗΜΔΝΟ 38 4. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram sibi paulisper loco ut sibi paulisper loco cederet. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram sibi paulisper loco cedere. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : Matertera, mihi paulisper loco cede (ή cedas=πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή). ΚΔΗΜΔΝΟ 45 5. Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ad Ciceronem epistulam deferre ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : Eques, ad Ciceronem epistulam defer! (πξνζηαθηηθή) Eques, ad Ciceronem epistulam deferas! (πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή)

134

ΒΟΤΛΖΣΗΚΖ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ ΚΑΗ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ, ζει. 135

6. Legatum monet ut …epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : Legatum monet epistulam ad amentum tragulae adligare et intra castra abicere. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : Legate, epistulam ad amentum tragulae adliga et intra castra abice. ή κε πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή : adliges - abicias 7. constituit …ut tragulam mitteret. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : constituit tragulam mittere ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : Tragulam mittam (=πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή) 8. militesque adhortatur ut salutem sperent. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : militesque adhortatur salutem sperare. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : Milites, salutem sperate (ή speretis=πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή) 9. praeterea praecepit eam postero die repente in eum locum ut eam postero die repente in eum locum emitteret ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : praeterea praecepit eam postero die repente in eum locum illum emittere, in quo ipse cum amicis futurus esset. (illum : ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ emittere) ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : eam cras repente in eum locum emitte (ή emittas = πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή), in quo ego cum amicis futurus sum (ή θαη κέιισλ νξηζηηθήο : ero).

135

ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟΗ ΤΠΟΘΔΣΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ, ζει. 136

24. ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟΗ ΤΠΟΘΔΣΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ - ΑΝΑΓΝΩΡΗ΢Ζ - ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ ΢πλδπάδνπκε ηνπο θαλόλεο ηνπ πιαγίνπ ιόγνπ θαη ησλ ππνζεηηθώλ ιόγσλ. ΚΔΗΜΔΝΟ 25 9. neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟ΢ από ην credideritis (απόδνζε εηδηθό απαξέκθαην) ΔΤΘΤ΢ : Νemo patriae consulet, nisi vos ipsi patriae consulueritis ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ, κε ππόζεζε πξνηεξόρξνλε ηεο απόδνζεο ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξόλ : Νemo patriae consulit, nisi vos ipsi patriae consulitis ζην παξειζόλ : Νemo patriae consulebat, nisi vos ipsi patriae consulebatis ζην κέιινλ : Νemo patriae consulet, nisi vos ipsi patriae consuletis Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξόλ : Νemo patriae consuleret, nisi vos ipsi patriae consuleretis ζην παξειζόλ : Νemo patriae consuluisset, nisi vos ipsi patriae consuluissetis Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : Νemo patriae consulat, nisi vos ipsi patriae consulatis ΚΔΗΜΔΝΟ 37 10. ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟ΢ (απόδνζε ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε) ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΟ΢ : nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequimus ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ (κε ππόζεζε πξνηεξόρξνλε ηεο απόδνζεο) ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξόλ : nisi qui deus vel casus aliqui subvenit, salvi esse nequimus ζην παξειζόλ : nisi qui deus vel casus aliqui subveniebat, salvi esse nequibamus ζην κέιινλ : nisi qui deus vel casus aliqui subveniet, salvi esse nequibimus Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξόλ : nisi qui deus vel casus aliqui subveniret, salvi esse nequiremus ζην παξειζόλ : nisi qui deus vel casus aliqui subvenisset, salvi esse nequissemus Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : nisi qui deus vel casus aliqui subveniat, salvi esse nequeamus 11. Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟ΢ από ην intellego (απόδνζε εηδηθό απαξέκθαην) ΔΤΘΤ΢ : Si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, nemo tam stultus erit, qui non videat coniurationem esse factam, nemo tam improbus, qui non fateatur. ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ κε ππόζεζε πξνηεξόρξνλε ηεο απόδνζεο. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξόλ : Si iste in Manliana castra pervenit, quo intendit, nemo tam stultus est, qui non videat coniurationem esse factam, nemo tam improbus, qui non fateatur. ζην παξειζόλ : Si iste in Manliana castra pervenibat, quo intendit, nemo tam stultus erat, qui non videat coniurationem esse factam, nemo tam improbus, qui non fateatur. ζην κέιινλ : Si iste in Manliana castra perveniet, quo intendit, nemo tam stultus erit, qui non videat coniurationem esse factam, nemo tam improbus, qui non fateatur. Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξόλ : Si iste in Manliana castra perveniret, quo intendit, nemo tam stultus esset, qui non videat coniurationem esse factam, nemo tam improbus, qui non fateatur. ζην παξειζόλ : Si iste in Manliana castra pervenisset, quo intendit, nemo tam stultus fuisset, qui non videat coniurationem esse factam, nemo tam improbus, qui non fateatur. Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : Si iste in Manliana castra perveniat, quo intendit, nemo tam stultus sit, qui non videat coniurationem esse factam, nemo tam improbus, qui non fateatur.

136

ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟΗ ΤΠΟΘΔΣΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ, ζει. 137

ΚΔΗΜΔΝΟ 45 12. Legatum monet ut, si adire non possit, … adliget et … abiciat ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟ΢ από ην monet (απόδνζε βνπιεηηθή πξόηαζε) ΔΤΘΤ΢ : Si adire non potes (poteris), epistulam ad amentum tragulae adliga et et intra castra abice. ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ (ε πξνζηαθηηθή είλαη κειινληηθή έθθξαζε) ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξόλ : Si adire non potes, epistulam ad amentum tragulae adligas et et intra castra abicis. ζην παξειζόλ : Si adire non poteras, epistulam ad amentum tragulae adligabas et et intra castra abiciebas. ζην κέιινλ : Si adire non poteris, epistulam ad amentum tragulae adligabis et et intra castra abicies. Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξόλ : Si adire non posses, epistulam ad amentum tragulae adliges et et intra castra abicias. ζην παξειζόλ : Si adire non potuisses, epistulam ad amentum tragulae adligavisses et et intra castra abiecisses. Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : Si adire non possis, epistulam ad amentum tragulae adliges et et intra castra abicias. ΚΔΗΜΔΝΟ 49 13. experiri enim volui quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟ΢ από ην experiri (απόδνζε πιάγηα εξσηεκαηηθή) ΔΤΘΤ΢ : si tibi consilium non ex sententia cesserit, quam aequo animo me ferro interimam? ΔΗΓΟ΢ : αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ κε ππόζεζε πξνηεξόρξνλε ηεο απόδνζεο ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε : ζην παξόλ : si tibi consilium non ex sententia cedit, quam aequo animo me ferro interimo? ζην παξειζόλ : si tibi consilium non ex sententia cedebat, quam aequo animo me ferro interimebam? ζην κέιινλ : si tibi consilium non ex sententia cedet, quam aequo animo me ferro interimam? Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ : ζην παξόλ : si tibi consilium non ex sententia cederet, quam aequo animo me ferro interimerem? ζην παξειζόλ : si tibi consilium non ex sententia cessisset, quam aequo animo me ferro interemissem? Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : si tibi consilium non ex sententia cedat, quam aequo animo me ferro interimam?

137

ΑΛΛΖΛΟΠΑΘΔΗΑ-ΑΤΣΟΠΑΘΔΗΑ, ζει. 138

ΑΛΛΖΛΟΠΑΘΔΗΑ  

Αιιεινπάζεηα έρνπκε όηαλ ηα ππνθείκελα ελεξγνύλ ακνηβαία. πρ. Ἀγαπᾶηε ἀιιήινπο. ΢ηα ιαηηληθά : δελ ππάξρεη αιιεινπαζήο αλησλπκία θαη ε αιιεινπάζεηα εθθέξεηαη κε ηνλ εκπξόζεην πξνζδηνξηζκό inter+αηηηαηηθή ηεο πξνζσπηθήο αλησλπκίαο (ζηνλ πιεζπληηθό αξηζκό), σο εμήο :

α΄ πξόζσπν : inter nos amamus (αγαπάκε αιιήινπο, ν έλαο ηνλ άιινλ) β΄ πξόζσπν : inter vos amatis (αγαπάηε αιιήινπο, ν έλαο ηνλ άιινλ) γ΄ πξόζσπν : inter se amant(αγαπνύλ αιιήινπο, ν έλαο ηνλ άιινλ)

ΑΤΣΟΠΑΘΔΗΑ  

Απηνπάζεηα έρνπκε όηαλ ην ππνθείκελν ελεξγεί θαη ε ελέξγεηα κεηαβαίλεη ζην ίδην. πρ. Γλῶζη ζεαπηόλ (=κάζε ηνλ εαπηό ζνπ) ΢ηα ιαηηληθά δελ ππάξρεη απηνπαζήο αλησλπκία. Ζ απηνπάζεηα εθθέξεηαη κε ηελ πξνζσπηθή θαη ηελ θηεηηθή αλησλπκία (ηνπ γ΄ πξνζώπνπ).

1.Ζ πξνζσπηθή θαη θηεηηθή αλησλπκία ηνπ γ΄πξνζώπνπ εθθξάδνπλ : α) άκεζε ή επζεία απηνπάζεηα: όηαλ αλαθέξνληαη ζην ππνθείκελν ηεο πξόηαζεο πνπ βξίζθνληαη. Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat (=Σα ηειεπηαία ρξόληα ηεο δσήο ηνπ δηέκελε ζηελ Κακπαλία. Οη αλησλπκίεο suae θαη se αλαθέξνληαη ζην ππνθείκελν ηεο πξόηαζεο) Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat (=Ζ Καζζηόπε, πεξήθαλε γηα ηελ νκνξθηά ηεο, ζπγθξίλεη ηνλ εαπηό ηεο κε ηηο Νεξείδεο. Ζ αλησλπκία se αλαθέξεηαη ζην ππνθείκελν ηεο πξόηαζεο.) β) έκκεζε ή πιάγηα απηνπάζεηα : όηαλ αλαθέξνληαη ζην ππνθείκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο, ελώ βξίζθνληαη ζε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε Tum Scipio, cum se ipsum captum eos venisse existimasset, presidium in tecto conlocavit (=Σόηε ν ΢θηπίσλαο, επεηδή λόκηζε όηη είραλ έξζεη γηα λα πηάζνπλ απηόλ ηνλ ίδην, ηνπνζέηεζε θξνπξά ζην ζπίηη ηνπ. Ζ αλησλπκία se αλαθέξεηαη ζην ππνθείκελν ηεο θύξηαο πξόηαζεο, ελώ βξίζθεηαη ζηε δεπηεξεύνπζα) 2.Δθθνξά θηήζεο ηνπ γ΄ πξνζώπνπ: α) Ζ θηεηηθή αλησλπκία ηνπ γ΄ πξνζώπνπ (suus, sua, suum) εθθξάδεη απηνπάζεηα, δειαδή όηη ην ππνθείκελν είλαη ν θηήηνξαο : Caesar amat patrem suum(=ν Καίζαξαο αγαπά ηνλ παηέξα ηνπ, ηνλ δηθό ηνπ παηέξα) β) Οη δεηθηηθέο θαη νξηζηηθέο αλησλπκίεο ζε γεληθή θηεηηθή (is, ea, id-ille, illa, illud θιπ) δελ εθθξάδνπλ απηνπάζεηα, δειαδή ν θηήηνξαο είλαη θάπνηνο άιινο θαη όρη ην ππνθείκελν : Caesar amat patrem eius (=ν Καίζαξαο αγαπά ηνλ παηέξα ηνπ, ηνλ παηέξα θάπνηνπ άιινπ) 3.Γηα ηελ εθθνξά απηνπάζεηαο α΄ θαη β΄ πξνζώπνπ ρξεζηκνπνηνύκε ηελ πξνζσπηθή αλησλπκία : comparo me=αγαπώ εκέλα, ην εαπηό κνπ, comparamus nos=ζπγθξίλνπκε εκάο, ηνπο εαπηνύο καο comparas te=αγαπάο εζέλα, ην εαπηό ζνπ, comparate vos=ζπγθξίλεηε εζάο, ηνπο εαπηνύο ζαο

138

139

Α΢ΚΖ΢ΔΗ΢ ΜΔΣΑΣΡΟΠΩΝ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 1. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ ΣΟΤ ΔΗΓΗΚΟΤ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟΤ 2. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢ ΠΡΟΣΑ΢Ζ΢ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ 3. ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΢Δ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α ΠΡΟΣΑ΢Ζ 4. ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΗΓΗΟΜΟΡΦΖ΢ ΑΦΑΗΡΔΣΗΚΖ΢ ΑΠΟΛΤΣΟΤ ΢Δ ΥΡΟΝΗΚΖ ΠΡΟΣΑ΢Ζ 5. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΠΑΘΖΣΗΚΖ 6. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΠΑΘΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ 7. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΑΠΑΓΟΡΔΤ΢Ζ΢ 8. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ Β΄ ΟΡΟΤ ΢ΤΓΚΡΗ΢Ζ΢ 9. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΥΡΟΝΟΤ 10. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΣΟΠΟΤ 11. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΠ΢ ΢Δ debeo+ηειηθό απαξέκθαην 12. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ debeo+ηειηθό απαξέκθαην ΢Δ ΠΠ΢ 13α. ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ (ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΡΟΤΝΓΗΟΤ ΢Δ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΟ) 13β. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΟΤ ΢Δ ΓΔΡΟΤΝΓΗΟ (ΠΑΘΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ) 14. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΢ΚΟΠΟΤ 15. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ΢ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ (ΑΛΛΑΓΖ ΣΟΤ ΡΖΜΑΣΟ΢ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ ΜΗΑ΢ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢ ΠΟΤ ΔΚΦΔΡΔΣΑΗ ΜΔ ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ) 16. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΩΝ ΤΠΟΘΔΣΗΚΩΝ ΛΟΓΩΝ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ 17. ΑΝΑΓΗΑΣΤΠΩ΢Ζ ΠΔΡΗΟΓΟΤ ΜΔ ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΑΛΛΟ ΔΗΓΟ΢ 18. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΠΗΘΔΣΗΚΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΚΑΗ ΠΑΡΑΘΔ΢Ζ΢ ΢Δ ΑΝΑΦΟΡΗΚΖ ΠΡΟΣΑ΢Ζ 19. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΤΘΔΟ΢ ΛΟΓΟΤ ΢Δ ΠΛΑΓΗΟ 20. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΛΑΓΗΟΤ ΛΟΓΟΤ ΢Δ ΔΤΘΤ 21. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΤΘΔΗΩΝ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΩΝ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΠΛΑΓΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ 22. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΛΑΓΗΩΝ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΩΝ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΔΤΘΔΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢ 23. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΒΟΤΛΖΣΗΚΖ΢ ΠΡΟΣΑ΢Ζ΢ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ ΚΑΗ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ 24.ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟΗ ΤΠΟΘΔΣΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ, ΑΝΑΓΝΩΡΗ΢Ζ, ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ

140

ζει. 136 ζει.139 ζει.142 ζει.144 ζει.145 ζει.150 ζει.152 ζει.153 ζει.153 ζει.153 ζει.155 ζει.155 ζει.155 ζει.156 ζει.156 ζει.159 ζει.161 ζει.163 ζει.166 ζει.167 ζει.179 ζει.180 ζει.181 ζει.182 ζει.183

1. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ ΣΟΤ ΔΗΓΗΚΟΤ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟΤ  Να αληηθαηαζηαζεί ην ξήκα εμάξηεζεο ηνπ εηδηθνύ από ην ξήκα πνπ δίδεηαη : ΚΔΗΜΔΝΟ 25 1. quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore decerptam esse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ζην putetis (εηεξνπξνζσπία), ficum : ππνθείκελν ηνπ decerptam esse  credatur (=πηζηεύεηαη, παζεηηθό πξνζσπηθό)

2. Cum omnes (ficum) recentem esse dixissent esse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ.(εηεξνπξνζσπία), (ficum : ππνθείκελν ηνπ esse)  Cum ab omnibus credita esset (=όηαλ από όινπο πηζηεύζεθε, παζεηηθό πξνζσπηθό)

3. Atqui ante tertium diem scitote (ficum) decerptam esse Carthagine decerptam esse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ., (εηεξνπξνζσπία), (ficum : ππνθείκελν ηνπ decerptam esse)  dicatur (=αο εηπσζεί, πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή, παζεηηθό πξνζσπηθό)

4. Neminem credideritis patriae consulturum esse consulturum esse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ. (εηεξνπξνζσπία), Neminem : ππνθείκελν ηνπ consulturum esse  creditus sit (=αο πηζηεπζεί, παζεηηθό πξνζσπηθό)

5. Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse fuisse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ. (εηεξνπξνζσπία), rem publicam : ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ  feratur (=αο αλαθεξζεί, παζεηηθό πξνζσπηθό)

6. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora esse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ. (εηεξνπξνζσπία-ππνθείκελν ηνπ esse είλαη ε αλαθνξηθή πξόηαζε ή ην ελλννύκελν ea), videri : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ. (εηεξνπξνζσπία), ea : ππνθείκελν ηνπ videri  Tum a Pacuvio dicta sunt (=ηόηε από ηνλ Παθνύβην εηπώζεθε, παζεηηθό πξνζσπηθό)

7. idem esse aiunt in ingeniis esse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ., idem : ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ (εηεξνπξνζσπία)  dicitur (=ιέγεηαη, παζεηηθό πξνζσπηθό) ΚΔΗΜΔΝΟ 28 8. cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset esse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ. (εηεξνπξνζσπία), eum : ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ  cognitus esset (=καζεύηεθε, παζεηηθό πξνζσπηθό)

141

ΚΔΗΜΔΝΟ 34 9. cum se ipsum captum venisse eos existimasset venisse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ existimasset, eos : ππνθείκελν ηνπ venisse (εηεξνπξνζσπία)  ab eo existimati essent (=από απηόλ ζεσξήζεθε, παζεηηθό πξνζσπηθό)  ab eo existimatum esset (=από απηόλ ζεσξήζεθε, απξόζσπν)

10. (praedones) nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse venisse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ., se : ππνθείκελν ηνπ venisse (ηαπηνπξνζσπία-ιαηηληζκόο)  (praedones) nuntiati sunt (=νη ιεζηέο αλαγγέιζεθε, παζεηηθό πξνζσπηθό)  (praedones) nuntiatum est(=νη ιεζηέο αλαγγέιζεθε, απξόζσπν)

ΚΔΗΜΔΝΟ 36 11. Supervacaneae legationis ministri, narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem malle : εηδηθό απαξέκθαην, άκεζν αληηθείκελν ηνπ narrate –εηεξνπξνζσπία, Manium Curium : ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ malle  narretur (=αο εηπσζεί, πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή, παζεηηθό πξνζσπηθό)  narretur (=αο εηπσζεί, πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή, απξόζσπν)

12. mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse posse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ mementote – εηεξνπξνζσπία (πξόθεηηαη γηα ην απαξέκθαην ηνπ απξνζώπνπ potest–ιηγόηεξν νξζή ε άπνςε όηη είλαη ηνπ πξνζσπηθνύ possum κε ππνθείκελν ην me -εηεξνπξνζσπία)  feratur a vobis (=αο αλαθεξζεί από εζάο, πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή, παζεηηθό πξνζσπηθό)  feratur a vobis (=αο αλαθεξζεί από εζάο, πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή, απξόζσπν)

ΚΔΗΜΔΝΟ 41 13. qui primi coluisse Italiam dicuntur dicuntur : ξ.(παζεηηθό πξνζσπηθό), qui : ππνθείκελν ηνπ ξ. dicuntur θαη ηνπ απαξεκθάηνπ coluisse, colluisse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ. (ηαπηνπξνζσπία, δελ έρνπκε ιαηηληζκό ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ, ιόγσ εμάξηεζεο από ξήκα παζεηηθό πξνζσπηθό)  dicunt (=ιέλε, ππνθείκελό ηνπ = qui)

14. Sed antiquitatem tibi placere dicis placere : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ. dicis (εηεξνπξνζσπία), antiquitatem : ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ placere  dicitur (=ιέγεηαη, παζεηηθό πξνζσπηθό) ΚΔΗΜΔΝΟ 42

142

15. quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, crudeliter et regie id factum esse dicerent factum esse : εηδηθό απαξέκθαην σο αληηθείκελν ηνπ dicerent (εηεξνπξνζσπία), id : ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ factum esse,  diceretur (= ζα ιεγόηαλ, παζεηηθό πξνζσπηθό, ην ππνθείκελν ηνπ dicerent “multi” ζα κεηαηξαπεί ζε πνηεηηθό αίηην καδί κε όιεο ηηο νκνηόπησηεο ιέμεηο- ε ζεηξά ησλ ιέμεσλ πξέπεη λα αιιάμεη, ώζηε λα είλαη ζαθέο ην λόεκα) : ΑΠΑΝΣΖ΢Ζ : a multis (πνηεηηθό αίηην) secutis eorum (αληί quorum, γηαηί δελ είλαη πιένλ κεηά από ηειεία) auctoritatem, non solum improbis verum etiam imperitis, crudeliter et regie id (=ππ/ diceretur, ζε νλνκαζηηθή) factum esse diceretur. 16. Nunc intellego neminem tam stultum fore, neminem tam improbum fore : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ. (εηεξνπξνζσπία), neminem-neminem : ππνθείκελα ηνπ fore (εηεξνπξνζσπία)  intellegitur a me (=γίλεηαη αληηιεπηό από εκέλα, παζεηηθό πξνζσπηθό)  intellegitur a me (=γίλεηαη αληηιεπηό από εκέλα, απξόζσπν)

17. qui non videat coniurationem esse factam esse factam : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ. (εηεξνπξνζσπία), coniurationem : ππνθείκελν ηνπ esse factam  a quo non videatur (=από ηνλ νπνίν, δελ γίλεηαη νξαηό/αληηιεπηό, παζεηηθό πξνζσπηθό)  a quo non videatur (=από ηνλ νπνίν, δελ γίλεηαη νξαηό/αληηιεπηό, απξόζσπν)

ΚΔΗΜΔΝΟ 44 18. a quo se metui putet metui : εηδηθό απαξέκθαην, σο αληηθείκελν ηνπ putet, se : ππνθείκελν ηνπ metui (ηαπηνπξνζσπία, ιαηηληζκόο ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ),  putetur (=λνκίδεηαη, ζεσξείηαη, παζεηηθό πξνζσπηθό) ΚΔΗΜΔΝΟ 45 19. In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore adfore : εηδηθό απαξέκθαην σο αληηθείκελν ηνπ ξ. (ηαπηνπξνζσπία), se : ππνθείκελν ηνπ adfore (ηαπηνπξνζσπία, ιαηηληζκόο ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ)  scribitur (=γξάθεηαη, είλαη γξακκέλν, απξόζσπν) ΚΔΗΜΔΝΟ 46 20. Philosophi mundum censent regi numine deorum regi : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ consent, (εηεξνπξνζσπία), mundum : ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ regi  A philosophis censetur (= από ηνπο θηινζόθνπο πηζηεύεηαη, ζεσξείηαη, παζεηηθό πξνζσπηθό)  A philosophis censetur (= από ηνπο θηινζόθνπο πηζηεύεηαη, ζεσξείηαη, απξόζσπν)

21. eum esse putant quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum, et unum quemque nostrum eius mundi esse partem esse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ. (εηεξνπξνζσπία), eum : ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ esse unum quemque : ππνθείκελν ηνπ esse (εηεξνπξνζσπία)

143

 Ab eis putatur (=από απηνύο πηζηεύεηαη, παζεηηθό πξνζσπηθό)  Ab eis putatur (=από απηνύο πηζηεύεηαη, απξόζσπν)

ΚΔΗΜΔΝΟ 48 22. a cerva sese monitum esse praedicabat monitum esse : εηδηθό απαξέκθαην, αληηθείκελν ηνπ ξ., sese : ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ monitum esse (ηαπηνπξνζσπία, ιαηηληζκόο ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ)  Aliqui praedicabant (=θάπνηνη δηαθήξπζζαλ)

23. (cerva) perisse credita est (cerva : ππνθείκελν ηνπ ξ. θαη ηνπ απαξεκθάηνπ), perisse : εηδηθό απαξέκθαην σο αληηθείκελν ηνπ credita est (ηαπηνπξνζσπία – ην ππνθείκελό ηνπ απαξεκθάηνπ δελ ηίζεηαη ζε αηηηαηηθή, γηαηί ην perisse εμαξηάηαη από παζεηηθό πξνζσπηθό ξήκα-άξζε ηνπ ιαηηληζκνύ ηνπ εηδηθνύ απαξεκθάηνπ)  Aliqui crediderunt (= θάπνηνη πίζηεςαλ)

24. Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse inventam esse : εηδηθό απαξέκθαην, άκεζν αληηθείκελν ηνπ ξ.(εηεξνπξνζσπία), cervam : ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ  ab aliquo nuntiata esset (=αλαγγέιζεθε, παζεηηθό πξνζσπηθό)  ab aliquo nuntiata esset (=αλαγγέιζεθε, απξόζσπν)

2. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢ ΠΡΟΣΑ΢Ζ΢ ΢Δ ΜΔΣΟΥΖ  Να κεηαηξαπνύλ νη δεπηεξεύνπζεο πξνηάζεηο ζε κεηνρέο ΚΔΗΜΔΝΟ 21 16. nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. ΚΔΗΜΔΝΟ 23 17. Deinde, cum lacrimae suae , diu cohibitae, vincerent / prorumperentque, egrediebatur ΚΔΗΜΔΝΟ 24 18. cum Ennius ad Nasicam venisset et eum a ianua quaereret

19. etsi domi erat.

20. Tum Ennius indignatus, quod Nasica tam aperte mentiebatur, inquit

21. Ego, cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse;

144

ΚΔΗΜΔΝΟ 27 22. quae scripsisset

23. quae dura et acerba nascuntur ΚΔΗΜΔΝΟ 28 24. Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit ΚΔΗΜΔΝΟ 29 25. Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum tenens

26. quotiescumque avis non respondebat ΚΔΗΜΔΝΟ 30 27. si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus

28. Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit.

ΚΔΗΜΔΝΟ 31 29. Is cum aliquando castris abiret, edixit ut 30. Sed consul in castra, cum in castra revertisset, adulescentem, …morte multavit.

ΚΔΗΜΔΝΟ 32 31. quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet ΚΔΗΜΔΝΟ 34 32. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit

145

33. Quod ut praedones animadverterunt , … ... appropinquaverunt et ... nuntiaverunt

34. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores resecari eosque intromitti iussit

35. Cum ante vestibulum dona posuissent, praedones domum reverterunt.

ΚΔΗΜΔΝΟ 36 36. cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, vultum risu solvit et protinus dixit

ΚΔΗΜΔΝΟ 37 37. In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus.

38. etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius ΚΔΗΜΔΝΟ 38 39. dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis

40. dum vixit ΚΔΗΜΔΝΟ 40 41. cum Sulla minitans ei instaret

42. Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium.

ΚΔΗΜΔΝΟ 41 43. quod neminem scire atque intellegere vis

44. quod a C. Caesare scriptum est

146

ΚΔΗΜΔΝΟ 42 45. qui aut ea …non videant aut ea …dissimulent

46. quae imminent

47. Si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore.....

48. qui non videat coniurationem esse factam - qui non fateatur

ΚΔΗΜΔΝΟ 43 49. quae te genuit atque aluit

50. ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur

51. nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem.

52. at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet.

ΚΔΗΜΔΝΟ 44 53. cum iam neutris gratiam referre poteram.

ΚΔΗΜΔΝΟ 46 54. qui pro re publica cadat

ΚΔΗΜΔΝΟ 47 55. Etsi super vestem earum deprehendit canos

ΚΔΗΜΔΝΟ 49 56. cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset

147

57. quod tonsoris praeripuisset officium.

3. ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΜΔΣΟΥΖ΢ ΢Δ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α ΠΡΟΣΑ΢Ζ  Να αλαιπζνύλ νη κεηνρέο ζε δεπηεξεύνπζεο πξνηάζεηο (κε όινπο ηνπο δπλαηνύο ηξόπνπο) : ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. Brenno duce Galli apud Alliam flumen, deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam... 2. qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam 3. Tum Camillus absens dictator est factus; 4. is Gallos iam abeuntes secutus est 5. quibus interemptis aurum omne recepit (Camillus). 6. Quod illic appensum civitati nomen dedit: 7. unde tamen rogatus reversus est. ΚΔΗΜΔΝΟ 23 8. ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat: 9. cum lacrimae suae diu cohibitae vincerent prorumperentque, egrediebatur: 10. occiso Scriboniano, Romam trahebatur. ΚΔΗΜΔΝΟ 24 11. eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset 12. Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur ... inquit : ΚΔΗΜΔΝΟ 25 13. Cato ... ostendensque patribus inquit ΚΔΗΜΔΝΟ 27 14. Accius tragoediam suam ei desideranti legit. : ΚΔΗΜΔΝΟ 28

148

15. Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit. 16. vel Epheso rediens tecum deduc. ΚΔΗΜΔΝΟ 29 17. homo quidam ei occurit corvum tenens; : λα αληηθαηαζηαζεί ε κεηνρή κε : α)δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε β) κε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε πνπ ζα δειώλεη ην ζύγρξνλν θαη κάιηζηα ζπλερηδόκελε πξάμε ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ζπκβαίλεη κηα άιιε πξάμε.

18. Audita salutatione, Caesar dixit

ΚΔΗΜΔΝΟ 30 19. sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum ΚΔΗΜΔΝΟ 31 20. Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit. 21. Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit; ΚΔΗΜΔΝΟ 34 22. praedones abiectis armis ianuae αppropinquaverunt ΚΔΗΜΔΝΟ 36 23. Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit : λα αλαγλσξηζζνύλ νη κεηνρέο θαη λα κεηαηξαπνύλ ζε εηδηθά απαξέκθαηα.

24. Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent. ΚΔΗΜΔΝΟ 38 25. dum aliqua vox congruens proposito audiretur. 26. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram… ΚΔΗΜΔΝΟ 40 27. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat

28. solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit.

149

ΚΔΗΜΔΝΟ 42 29. coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt 30. quorum auctoritatem secuti multi, ... dicerent. 31. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ν επηζεηηθόο πξνζδηνξηζκόο ζε αλαθνξηθή πξόηαζε. ΚΔΗΜΔΝΟ 43 32. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? ΚΔΗΜΔΝΟ 44 33. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem. ΚΔΗΜΔΝΟ 45 34. Curat et providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur . 35. Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit. 36. Gallus, periculum veritus, constituit ΚΔΗΜΔΝΟ 46 37. sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit ΚΔΗΜΔΝΟ 47 38. Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret ΚΔΗΜΔΝΟ 48 39. Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum 40. Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis 41. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset ΚΔΗΜΔΝΟ 49 42. eoque velut forte elapso se vulneravit. 43. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit 44. erga te tale consilium molientem

4. ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΗΓΗΟΜΟΡΦΖ΢ ΑΦΑΗΡΔΣΗΚΖ΢ ΑΠΟΛΤΣΟΤ ΢Δ ΥΡΟΝΗΚΖ ΠΡΟΣΑ΢Ζ ΚΔΗΜΔΝΟ 21 Brenno duce Galli urbem Romam everterunt : λα αλαιπζεί ε ηδηόκνξθε αθαηξεηηθή απόιπηνο ζε ρξνληθή πξόηαζε εηζαγόκελε κε : α) ηνλ cum ηζηνξηθό-δηεγεκαηηθό β) ηνλ cum θαζαξά ρξνληθό

150

ΚΔΗΜΔΝΟ 30 patre imperatore libentissime meruisse pietatis fuit; : λα αλαιπζεί ε ηδηόκνξθε αθαηξεηηθή απόιπηνο ζε ρξνληθή πξόηαζε εηζαγόκελε κε : α) ηνλ cum ηζηνξηθό-δηεγεκαηηθό β) ηνλ cum θαζαξά ρξνληθό

5. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΠΑΘΖΣΗΚΖ  Να κεηαηξαπεί ε ελεξγεηηθή ζύληαμε ζε παζεηηθή ζηηο παξαθάησ πεξηόδνπο (ζε παξελζέζεηο ην ελλννύκελν ππνθείκελν πνπ πξέπεη λα ιεθζεί ππόςε): ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. Galli everterunt urbem Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt. 2. (Camillus) aurum omne recepit 3. Quod illic appensum civitati nomen dedit

ΚΔΗΜΔΝΟ 23 4. Huic Arria funus ita paravit. 5. libenter (puer) cibum sumpsit. 6. tum (Arria) se dolori dabat. 7. Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat. 8. Arria milites orabat. 9. (Arria) conduxit piscatoriam naviculam.

ΚΔΗΜΔΝΟ 24 10. cum... ancilla dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse 11. quid postea Nasica fecerit 12. Paucis post diebus cum Ennius eum a ianua quaereret, exclamavit Nasica... 13. Ego non cognosco vocem tuam? 14. Visne scire quid Nasica responderit? 15. tu mihi ipsi non credis?

151

ΚΔΗΜΔΝΟ 25 16. Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine 17. Interrogo vos 18. Itaque cavete periculum 19. Fiduciam ... deponite.

ΚΔΗΜΔΝΟ 27 20. Accius...tragoediam suam...ei desideranti legit. 21. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae (Accius) scripsisset. 22. quae deinceps scribam 23. quae dura et acerba nascuntur, post fiunt (natura : απξόζεηε αθαηξεηηθή ηνπ πνηεηηθνύ αηηίνπ) mitia et iucunda ; sed quae (natura: απξόζεηε αθαηξεηηθή ηνπ πνηεηηθνύ αηηίνπ) gignuntur statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed putria”.

ΚΔΗΜΔΝΟ 28 24. Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit. 25. Tu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc.

ΚΔΗΜΔΝΟ 29 26. (Sutor) eum instituerat haec dicere 27. itaque (Caesar) viginti milibus sestertium eum emit. 28. Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. 29. Diu operam frustra impendebat (sutor); 30. Oleum et operam perdidi. 31. sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit.

152

32. " Domi satis salutationum talium audio". 33. ... Augustus ... emit(que) avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.

ΚΔΗΜΔΝΟ 30 34. Murenam laudare debemus 35. quod (Murena/is) Asiam vidit 36. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ..., sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum

ΚΔΗΜΔΝΟ 31 37. et (adulescens) fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit 38. Statim hostes fuga salutem petiverunt. 39. Sed consul...adulescentem … morte multavit. 40. cuius opera hostes fugati erant

ΚΔΗΜΔΝΟ 32 41. quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet. 42. Quam multas imagines fortissimorum virorum ... scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt! 43. Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam. 44. ... animum et mentem meam conformabam. 45. me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui.

ΚΔΗΜΔΝΟ 34 46. Tum Scipio ... praesidium domesticorum in tecto conlocavit. 47. Quod ut praedones animadverterunt

153

48. (praedones) clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse 49. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt 50. is fores reserari eosque intromitti (a domesticis) iussit. 51. Cum ante vestibulum (praedones) dona posuissent.

ΚΔΗΜΔΝΟ 36 52. quo (Manius Curius Dentatus / is) facilius divitias contemnere posset 53. Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit. 54. (Manius Curius Dentatus / is) Samnitium divitias contempsit. 55. Nam cum ad eum (Samnites) magnum pondus auri publice missum attulissent. 56. (is) vultum risu solvit et protinus dixit : " Supervacaneae...”

ΚΔΗΜΔΝΟ 37 57. tantus furor omnes invaserat 58. ea victores ferociores impotentioresque reddit

ΚΔΗΜΔΝΟ 38 59. Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. 60. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram... 61. ut sibi paulisper loco (matertera / ea) cederet. 62. Tum Caecilia puellae dixit: "ego libenter tibi mea sede cedo". 63. Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. 64. quam Metellus, dum vixit, multum amavit; 65. postea is puellam in matrimonium duxit

154

ΚΔΗΜΔΝΟ 40 66. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat 67. Quin etiam dixit is Sullae: 68. cum Sulla minitans ei instaret 69. Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; 70. numquam tamen ego hostem iudicabo Marium

ΚΔΗΜΔΝΟ 41 71. quae dicas. 72. "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum" 73. quod a C. Caesare scriptum est

ΚΔΗΜΔΝΟ 42 74. Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant 75. aut ea, quae vident, dissimulent: 76. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt 77. qui coniurationem nascentem confirmaverunt; 78. crudeliter et regie id factum esse dicerent (a me). 79. qui non videat (a Catilina) coniurationem esse factam 80. qui non videat coniurationem esse factam

ΚΔΗΜΔΝΟ 43 81. In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem? 82. quae te genuit atque aluit 83. Ergo ego nisi (te) peperissem, Roma non oppugnaretur (a te);

ΚΔΗΜΔΝΟ 44

155

84. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem

ΚΔΗΜΔΝΟ 45 85. Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur 86. Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. 87. (Caesar) Curat et providet ne... 88. Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit. 89. Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae (is) adliget

et

intra castra abiciat. 90. ut tragulam (Gallus) mitteret. 91. Ille epistulam perlegit

ΚΔΗΜΔΝΟ 46 92. Philosophi mundum censent regi numine deorum; 93. ut communem utilitatem nostrae (nos) anteponamus. 94. Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt. 95. sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae.

ΚΔΗΜΔΝΟ 47 96. (Augustus) oppressit(que) ornatrices. 97. Etsi super vestem earum deprehendit canos,… 98. et (Augustus) aliiis sermonibus tempus extraxit. 99. ... donec (Augustus) induxit mentionem aetatis. 100.

Tum (Augustus) interrogavit filiam...

101.

... mendacium illi pater obiecit.

102.

... ne istae te calvam faciant?

156

ΚΔΗΜΔΝΟ 48 103.

Sertorius omnibus persuasit

104.

Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse

105.

ut (ille / is) eam postero die repente in eum locum emitteret

ΚΔΗΜΔΝΟ 49 106.

Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset.

107.

(Porcia) cultellum tonsorium quasi ungium resecandorum causa poposcit

108.

eoque velut forte se vulneravit.

109.

quod (Porcia) tonsoris praeripuisset officium.

6. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΠΑΘΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ  Να κεηαηξαπεί ε παζεηηθή ζύληαμε ζε ελεξγεηηθή ζηηο παξαθάησ πεξηόδνπο (ζε παξελζέζεηο ην ελλννύκελν ππνθείκελν ή πνηεηηθό αίηην πνπ πξέπεη λα ιεθζεί ππόςε) : ΚΔΗΜΔΝΟ 21

1. Tum Camillus absens dictator est factus (a Romanis) 2. Nam (civitas) Pisaurum (a Romanis) dicitur, quod illic aurum pensatum est (a Romanis) ΚΔΗΜΔΝΟ 23

3. ut (id / funus) ignoraretur a marito 4. Paetus Romam (a militibus) trahebatur 5. ut simul (Arria/ea a militibus) imponeretur ΚΔΗΜΔΝΟ 25

6. Atqui ante tertium diem scitote (hanc ficum) decerptam esse Carthagine (ab aliquo). 7. Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore (ab aliquo). 8. Statimque sumptum est Punicum bellum tertium (a Romanis), quo Carthago deleta est (a Romanis). ΚΔΗΜΔΝΟ 27

9. Tum Pacuvius dixit ...videri tamen ea sibi duriora et acerbiora. ΚΔΗΜΔΝΟ 29

157

10. Tandem corvus salutationem didicit (a sutore) ΚΔΗΜΔΝΟ 30

11. Sed paulo post (filius eius/is) a duce hostium his verbis proelio lacessitus est; 12. Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat. ΚΔΗΜΔΝΟ 36

13. et mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi (a quodam / ab aliquo) posseea fiant (a victore) ΚΔΗΜΔΝΟ 38

14. dum (a Caecilia / ea) aliqua vox congruens proposito audiretur ΚΔΗΜΔΝΟ 40

15. ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur. 16. semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse. ΚΔΗΜΔΝΟ 44

17. (Tyranni – Ei) Coluntur (a civibus / a hominibus) tamen simulatione dumtaxat ad tempus. ΚΔΗΜΔΝΟ 45

18. ne nostra consilia ab hostibus cognoscantur. 19. Haec ... tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur. ΚΔΗΜΔΝΟ 46

20. Philosophi mundum censent regi numine deorum; 21. Nec magis (nobis) vituperandus est proditor patriae quam proditor communis utilitatis, aut communis salutis desertor propter suam utilitatem et salutem.

22. ut (nobis) laudandus is sit ΚΔΗΜΔΝΟ 48

23. Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat. 24. Si quid durius ei videbatur (esse) 25. (Sertorius) a cerva sese monitum esse praedicabat. 26. quod imperandum militibus esset (ei) 158

27. Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse 7. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΑΠΑΓΟΡΔΤ΢Ζ΢ ΚΔΗΜΔΝΟ 24 15. Acippe nunc quid postea Nasic fecerit : λα εθθξαζηεί απαγόξεπζε θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο. ΚΔΗΜΔΝΟ 25 16. ΢ηηο αθόινπζεο θξάζεηο λα εθθξαζηεί ε απαγόξεπζε κε ηνλ άιιν ηξόπν : α) nolite confidere β) Neminem credideritis patriae consulturum esse 17. ΢ηηο αθόινπζεο θξάζεηο λα εθθξαζηεί πξνηξνπή : α) nolite confidere β) Neminem credideritis patriae consulturum esse 18. Nα εθθξαζηεί απαγόξεπζε θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο ζηηο αθόινπζεο θξάζεηο : α) cavete periculum. β) tutamini patriam. γ) Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite. δ) Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse! ΚΔΗΜΔΝΟ 28 19. devertit ad eum : λα εθθξαζηεί : α) πξνηξνπή β) απαγόξεπζε θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο (ζην β΄ πιεζπληηθό πξόζσπν). 20. Noli spectare quanti homo sit. : α) λα εθθξαζηεί ε απαγόξεπζε κε ηνλ άιιν ηξόπν. β) λα εθθξαζηεί πξνηξνπή. 21. Nα εθθξαζηεί απαγόξεπζε θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο ζηηο αθόινπζεο θξάζεηο : α) Tu, hominem investiga. β) Romam mitte. γ) Epheso rediens tecum deduc. ΚΔΗΜΔΝΟ 31 22. Congrediamur : λα εθθξαζηεί απαγόξεπζε : α) ζην ίδην πξόζσπν β) ζην β΄πιεζπληηθό πξόζσπν θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο. ΚΔΗΜΔΝΟ 32 23. Quas ego semper mihi proponebam : α) λα εθθξαζηεί πξνηξνπή ζην β΄πιεζπληηθό πξόζσπν β) λα εθθξαζηεί απαγόξεπζε ζην β΄ εληθό πξόζσπν θαη κε ηνπο δπν ηξόπνπο. ΚΔΗΜΔΝΟ 34 24. Praedones ianuae appropinquaverunt : α) λα εθθξαζηεί πξνηξνπή β) λα εθθξαζηεί απαγόξεπζε θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο. ΚΔΗΜΔΝΟ 36 25. ΢ηα παξαθάησ απνζπάζκαηα λα εθθξαζηεί απαγόξεπζε θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο. α) narrate Samnitibus Manium Curium... β) mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse ΚΔΗΜΔΝΟ 38 26. puella …rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet : α) λα κεηαθεξζεί ην απόζπαζκα ζηνλ επζύ ιόγν. β) ε πξόηαζε πνπ ζα πξνθύςεη λα αλαδηαηππσζεί σο απαγόξεπζε (απνηξνπή) θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο (λα παξαιεηθζεί ην paulisper) ΚΔΗΜΔΝΟ 41

159

27. Να εθθξαζηεί απαγόξεπζε θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο ζηα παξαθάησ απνζπάζκαηα : α) Sic ergo … vive sed β) sic loquere γ) habe semper in memoria et in pectore δ) sic fugias verbum insolens atque inauditum ΚΔΗΜΔΝΟ 45 28. α) Να κεηαθεξζνύλ ηα παξαθάησ απνζπάζκαηα ζηνλ επζύ ιόγν β) ζηηο πξνηάζεηο πνπ ζα πξνθύςνπλ λα εθθξαζηεί απαγόξεπζε θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο : α) Tum quidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. β) Legatum monet ut , si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat. γ) milites adhortatur ut salutem sperent. ΚΔΗΜΔΝΟ 48 29. Σα παξαθάησ απνζπάζκαηα : α) λα κεηαθεξζνύλ ζηνλ επζύ ιόγν β) ζηηο πεξηόδνπο πνπ ζα πξνθύςνπλ λα εθθξαζηεί απαγόξεπζε θαη κε ηνπο δύν ηξόπνπο. α) Sertorius eum iussit tacere. β) Praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset.

8. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ Β΄ ΟΡΟΤ ΢ΤΓΚΡΗ΢Ζ΢ ΚΔΗΜΔΝΟ 28 16. ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi ΚΔΗΜΔΝΟ 31 17. et (adulescens) fortior hoste, hasta eum transfixit ΚΔΗΜΔΝΟ 36 18. narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem ΚΔΗΜΔΝΟ 37 19. etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius 20. sed nihil miserius (est) quam ipsa victoria ΚΔΗΜΔΝΟ 40 21. Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt ΚΔΗΜΔΝΟ 46 22. sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitati omnium plus quam (utilitati) unius alicuius aut suae 23. Nec magis vituperandus est proditor patriae quam proditor communis utilitatis, aut communis salutis (quam ) desertor propter suam utilitatem et salutem 24. quod decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos

9. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΥΡΟΝΟΤ ΚΔΗΜΔΝΟ 24 4. Paucis post diebus : λα δηαηππσζεί ν πξνζδηνξηζκόο κε άιιν ηξόπν.

160

ΚΔΗΜΔΝΟ 29 5. post victoriam Actiacam : α) λα αληηθαηαζηαζεί ε πξόζεζε, ώζηε λα δειώλεηαη ην «πξηλ» β) λα αλαδηαηππσζεί ε θξάζε αθνύ αληηθαηαζηαζεί ν εκπξόζεηνο πξνζδηνξηζκόο κε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε εηζαγόκελε κε ηνλ postquam + ξ. vinco (=ληθώ) θαη ν επηζεηηθόο πξνζδηνξηζκόο κε πξνζδηνξηζκό ηεο ζηάζεο ζε ηόπν (Actium : όλνκα πόιεο) ΚΔΗΜΔΝΟ 45 6. tertio post die : λα δηαηππσζεί ν πξνζδηνξηζκόο κε άιιν ηξόπν.

10. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΣΟΠΟΤ ΚΔΗΜΔΝΟ 21 7. in exilio fuerat : λα αλαδηαηππσζεί ε θξάζε, αθνύ αληηθαηαζηαζεί ην in exilio από ηα : α) Roma β) Carthago γ) Italia, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε. ΚΔΗΜΔΝΟ 23 8. in Illyrico : λα αληηθαηαζηαζεί από ηα : α) Ephesus β) Athenae γ) Gallia, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε. 9. Romam : λα αληηθαηαζηαζεί από ηα : α) patria β) Carthago γ) Gallia, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε. ΚΔΗΜΔΝΟ 24 10. domi : λα αληηθαηαζηαζεί από ηα : α) Roma εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε.

β) Athenae γ) Italia, ώζηε λα

ΚΔΗΜΔΝΟ 25 11. Carthagine : λα αληηθαηαζηαζεί από ηα : α) Ephesus β) Athenae γ) Italia, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε. ΚΔΗΜΔΝΟ 27 12. ex urbe Roma: α) λα αληηθαηαζηαζεί από ηα : α) domus β) Athenae γ) Italia, δ) Roma, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε β) λα δεισζεί θίλεζε πξνο ηόπν. 13. Tarentum : α)λα αληηθαηαζηαζεί από ηα : α) domus β) Athenae γ) Italia, δ) urbs, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε. β) λα δεισζεί θίλεζε από ηόπν ΚΔΗΜΔΝΟ 28 14. Roma, Athenas, Athenis, Ephesi, Romam, Epheso : λα αληηθαηαζηαζνύλ από ηα : α) domus β) Italia γ) Carthago, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε. ΚΔΗΜΔΝΟ 29 15. Romam, domi : λα αληηθαηαζηαζνύλ από ηα : α) Athenae β) Ephesus γ) patria, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε. 16. post victoriam Actiacam : α) λα αληηθαηαζηαζεί ε πξόζεζε, ώζηε λα δειώλεηαη ην «πξηλ» β) λα αλαδηαηππσζεί ε θξάζε αθνύ αληηθαηαζηαζεί ν εκπξόζεηνο πξνζδηνξηζκόο κε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε θαη ν επηζεηηθόο πξνζδηνξηζκόο κε πξνζδηνξηζκό ηεο ζηάζεο ζε ηόπν (Actium : όλνκα πόιεο) ΚΔΗΜΔΝΟ 30 17. in Asia, ex Asia : λα αληηθαηαζηαζνύλ από ηα : α) Roma β) Carthago γ) domus, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε. ΚΔΗΜΔΝΟ 34

161

18. domum : α)λα αληηθαηαζηαζεί από ηα : α) Roma β) Athenae γ) Gallia, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε β) λα δεισζεί ζηάζε ζε ηόπν. ΚΔΗΜΔΝΟ 37 19. ad urbem : α) λα αληηθαηαζηαζεί από ηα : Roma, Athenae, Illyricum, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε β) λα δεισζεί θίλεζε από ηόπν ΚΔΗΜΔΝΟ 38 20. in sacello : α) λα αληηθαηαζηαζεί από ηα : Roma, Athenae, Illyricum, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε β) λα δεισζεί θίλεζε πξνο ηόπν ΚΔΗΜΔΝΟ 42 21. in hoc ordine, in Manliana castra : λα αληηθαηαζηαζνύλ από ηα : α) domus β) Athenae γ) Roma, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε. ΚΔΗΜΔΝΟ 43 22. ad hostem : λα αληηθαηαζηαζεί από ηα : α) domus β) Athenae γ) Gallia, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε. ΚΔΗΜΔΝΟ 45 23. ad Ciceronem : λα αληηθαηαζηαζεί από ηα : α) Roma β) domus γ) Italia, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε. 24. tertio post die : λα δηαηππσζεί ν πξνζδηνξηζκόο κε άιιν ηξόπν. ΚΔΗΜΔΝΟ 48 25. in quo : α) λα αληηθαηαζηαζεί από ηα Roma, Athenae, Italia, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε β) λα εθθξαζηεί θίλεζε πξνο ηόπν. ΚΔΗΜΔΝΟ 49 26. in cubiculum : α) λα αληηθαηαζηαζεί από ηα Roma, Carthago, Gallia, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε ίδηα επηξξεκαηηθή ζρέζε β) λα αληηθαηαζηαζεί από ηα Roma, Carthago, Gallia, ώζηε λα εθθξάδεηαη ε θίλεζε από ηόπν

11. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΠ΢ ΢Δ debeo+ηειηθό απαξέκθαην  Να κεηαηξαπεί ε παζεηηθή ζύληαμε ζε ελεξγεηηθή (κε ην ξήκα debeo+ηειηθό απαξέκθαην). ΢ηελ παξέλζεζε ην πνηεηηθό αίηην πνπ ελλνείηαη. KEIMENO 46 12. Nec magis vituperandus est proditor patriae (nobis ή alicui) 13. ut laudandus is sit (nobis ή alicui) KEIMENO 48 14. quod imperandum militibus esset (ei)

12. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ debeo+ηειηθό απαξέκθαην ΢Δ ΠΠ΢  Να κεηαηξαπεί ε ελεξγεηηθή ζύληαμε ζε παζεηηθή (κε παζεηηθή πεξηθξαζηηθή ζπδπγία). Να δεισζεί ην πνηεηηθό αίηην. ΚΔΗΜΔΝΟ 30 1. Murenam laudare debemus

162

13α. ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΖ ΔΛΞΖ (ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΡΟΤΝΓΗΟΤ ΢Δ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΟ) Να κεηαηξαπεί ε ελεξγεηηθή ζύληαμε ζε παζεηηθή (γεξνπλδηαθή έιμε), όπνπ απηό είλαη δπλαηόλ. Να δεισζεί αλ ε γεξνπλδηαθή έιμε είλαη ππνρξεσηηθή ή πξναηξεηηθή. ΚΔΗΜΔΝΟ 31 7. Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit;

ΚΔΗΜΔΝΟ 32 8. Quam multas imagines fortissimorum virorum - non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum - scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt!

Να πξνζηεζεί σο ελλννύκελν αληηθείκελν ησλ γεξνπλδίσλ ην imagines :

9. Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam.

10. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam.

11. Sic enim - laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis parvi esse ducendo - me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui.

ΚΔΗΜΔΝΟ 38 12. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet.

13β. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΓΔΡΟΤΝΓΗΑΚΟΤ ΢Δ ΓΔΡΟΤΝΓΗΟ (ΠΑΘΖΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΣΑΞΖ΢ ΢Δ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ)  Να αλαιπζεί ε ζύληαμε ησλ γεξνπλδηαθώλ θαη λα κεηαηξαπεί ε παζεηηθή ζύληαμε (κε γεξνπλδηαθό) ζε ελεξγεηηθή (κε γεξνύλδην), όπνπ απηό είλαη δπλαηόλ. ΚΔΗΜΔΝΟ 36 5. Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit.

163

6. ΚΔΗΜΔΝΟ 49 Porcia, Bruti uxor cultellum tonsorium quasi ungium resecandorum causa poposcit

7. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de inteficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit.

8. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium.

14. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΣΟΤ ΢ΚΟΠΟΤ  Να δηαηππσζεί ν πξνζδηνξηζκόο ηνπ ζθνπνύ κε ηνπο άιινπο ηξόπνπο : ΚΔΗΜΔΝΟ 31 1. Congrediāmur, ut singulāris proelii eventu cernātur, quanto miles Latīnus Rōmāno virtūte antecellat. (ηειηθή πξόηαζε) ζνππίλν ζε -um: ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : causa/ gratia + γεληθή γεξνπλδίνπ : αλαθνξηθή ηειηθή πξόηαζε : ΚΔΗΜΔΝΟ 32 2. Quam multas imagines fortissimōrum virōrum -non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum- scriptōres et Graeci et Latīni nobis reliquērunt! (ad + αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ) causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : ζνππίλν : ηειηθή πξόηαζε : αλαθνξηθή ηειηθή πξόηαζε : Να πξνζηεζεί ην αληηθείκελν imagines θαη λα γίλεη γεξνπλδηαθή έιμε : ad + αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : causa/gratia+γεληθή γεξνπλδηαθνύ : ΚΔΗΜΔΝΟ 34 3. Cum Africānus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venērunt. (ζνππίλν ζε –um)

164

ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : ηειηθή πξόηαζε : αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : Να πξνζηεζεί ην αληηθείκελν eum θαη λα γίλεη γεξνπλδηαθή έιμε : ad+αηηηαηηθή γεξνπλδiαθνύ : causa/gratia+γεληθή γεξνπλδiαθνύ : 4. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset. (ζνππίλν ζε –um) ad+αηηηαηηθή γεξνπλδiαθνύ : causa/gratia+γεληθή γεξνπλδiαθνύ : ηειηθή πξόηαζε : αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : Να ρξεζηκνπνηεζεί γεξνύλδην αληί γεξνπλδηαθνύ (ζεσξεηηθά εζθαικέλε): ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : 5. Quod ut praedōnes animadvertērunt, abiectis armis ianuae appropinquavērunt et clarā voce Scipiōni nuntiavērunt (incredibile audītu!) virtūtem eius admirātum se venisse. (ζνππίλν ζε –um) ad+αηηηαηηθή γεξνπλδiαθνύ : causa/gratia+γεληθή γεξνπλδiαθνύ : ηειηθή πξόηαζε : αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : Να ρξεζηκνπνηεζεί γεξνύλδην αληί γεξνπλδηαθνύ (ζεσξεηηθά εζθαικέλε): ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : ΚΔΗΜΔΝΟ 36 6. Manius Curius Dentātus maximā frugalitāte utebātur, quo facilius divitias contemnĕre posset. (ηειηθή πξόηαζε) αλαθνξηθή ηειηθή πξόηαζε : 7. Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, ut eo uteretur, vultum risu solvit et protinus dixit (ηειηθή πξόηαζε) αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : ζνππίλν ζε –um : ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ: causa / gratia +γεληθή γεξνπλδίνπ: Να αληηθαηαζηαζεί ην αληηθείκελν ηνπ γεξνπλδίνπ eo από ην pondere, θαη λα γίλεη γεξνπλδηαθή έιμε : ad+αηηηαηηθή γεξνπλδiαθνύ : causa/gratia+γεληθή γεξνπλδiαθνύ : 8. Supervacaneae, nē dicam ineptae, legatiōnis ministri, narrāte Samnitibus ε ηειηθή πξόηαζε ηίζεηαη παξελζεηηθώο θαη δελ είλαη απνδεθηή θακία κεηαηξνπή ΚΔΗΜΔΝΟ 40

165

9. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur. (ηειηθή πξόηαζε) αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε (παζεηηθή ζύληαμε) : αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε (ελεξγεηηθή ζύληαμε) : ad+αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : Causa / gratia + αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : ζνππίλν ζε –um : Να ρξεζηκνπνηεζεί γεξνύλδην αληί γεξνπλδηαθνύ (ζεσξεηηθά εζθαικέλε): ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : ΚΔΗΜΔΝΟ 41 10. Quin, homo inepte, taces, ut consequāris, quod vis? (ηειηθή πξόηαζε) αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ: causa/gratia + γεληθή γεξνπλδίνπ : ζνππίλν : ΚΔΗΜΔΝΟ 49 11. (Porcia) cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte se vulneravit. (causa + γεληθή γεξνπλδηαθνύ, ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε, ιόγσ ηνπ εκπξνζέηνπ πξνζδηνξηζκνύ) ad+αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ : ζνππίλν : ηειηθή πξόηαζε : αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : Να ρξεζηκνπνηεζεί γεξνύλδην αληί γεξνπλδηαθνύ (ζεσξεηηθά εζθαικέλε): ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ : 12. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit (ad+ αηηηαηηθή γεξνπλδηαθνύ, ππνρξεσηηθή γεξνπλδηαθή έιμε, ιόγσ ηνπ εκπξνζέηνπ πξνζδηνξηζκνύ) causa / gratia +γεληθή γεξνπλδηαθνύ : ζνππίλν : ηειηθή πξόηαζε : αλαθνξηθή-ηειηθή πξόηαζε : Να ρξεζηκνπνηεζεί γεξνύλδην αληί γεξνπλδηαθνύ (ζεσξεηηθά εζθαικέλε): ad+αηηηαηηθή γεξνπλδίνπ : causa/gratia+γεληθή γεξνπλδίνπ :

166

15. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΣΖ΢ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ΢ ΣΩΝ ΥΡΟΝΩΝ (ΑΛΛΑΓΖ ΣΟΤ ΡΖΜΑΣΟ΢ ΔΞΑΡΣΖ΢Ζ΢ ΜΗΑ΢ ΓΔΤΣΔΡΔΤΟΤ΢Α΢ ΠΟΤ ΔΚΦΔΡΔΣΑΗ ΜΔ ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ) ΚΔΗΜΔΝΟ 23 1. Arria milites orabat, ut simul imponeretur. : λα αλαδηαηππσζεί ε πεξίνδνο, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ Δλεζηώηα, ρσξίο λα κεηαβιεζεί ε ρξνληθή ζρέζε ησλ δύν πξνηάζεσλ. 2. cum lacrimae suae diu cohibitae vincerent prorumperentque, egrediebatur : λα αλαδηαηππσζεί ε πεξίνδνο, ώζηε νη δεπηεξεύνπζεο πξνηάζεηο λα δειώλνπλ ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. ΚΔΗΜΔΝΟ 24 3. Visne scire quid Nasica responderit? : λα αλαδηαηππσζεί ε πεξίνδνο, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ Παξαηαηηθό, ρσξίο λα κεηαβιεζεί ε ρξνληθή ζρέζε ησλ δύν πξνηάζεσλ. 4. Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur inquit : λα γίλνπλ νη απαξαίηεηεο κεηαηξνπέο, ώζηε ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε λα δειώλεη ππνθεηκεληθή – ππνζεηηθή αηηηνινγία. ΚΔΗΜΔΝΟ 25 5. Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore : λα αλαδηαηππσζεί ε πεξίνδνο, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ Παξαηαηηθό, ώζηε ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε λα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ΚΔΗΜΔΝΟ 28 6. Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit. : λα αλαδηαηππσζεί ε πεξίνδνο, αθνύ κεηαθεξζνύλ ηα comprehendit θαη tradidit ζηνλ Δλεζηώηα. ΚΔΗΜΔΝΟ 29 7. Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem : λα αλαδηαηππσζεί ε πεξίνδνο, αθνύ κεηαθεξζεί ην incitavit ζηνλ Δλεζηώηα. ΚΔΗΜΔΝΟ 31 8. edixit ut omnes pugna abstinerent : λα αλαδηαηππσζεί ε πεξίνδνο, αθνύ κεηαθεξζεί ην edixit ζηνλ Δλεζηώηα. ΚΔΗΜΔΝΟ 34 9. Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, ώζηε ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε αηηηνινγηθή πξόηαζε λα δειώλεη ην ζύγρξνλν. ΚΔΗΜΔΝΟ 36 10. Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere posset : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ ελεζηώηα. ΚΔΗΜΔΝΟ 37 11. sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ ελεζηώηα. 12. Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit. : λα

167

αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ παξαηαηηθό ΚΔΗΜΔΝΟ 38 13. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ ελεζηώηα 14. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζνύλ ηα persedebat - expectabat ζηνλ ελεζηώηα ΚΔΗΜΔΝΟ 40 15. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur. : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ ελεζηώηα. 16. licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. : : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ παξαηαηηθό. ΚΔΗΜΔΝΟ 41 17. Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξ. taces ζηνλ Παξαηαηηθό. 18. Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit : λα αλαδηαηππσζεί ή πεξίνδνο, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξ. ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ Παξαθείκελν. 19. quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas : λα αλαδηαηππσζεί ή πεξίνδνο, ώζηε ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε λα δειώλεη ην πζηεξόρξνλν ΚΔΗΜΔΝΟ 42 20. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt; : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή εηζαγόκελε κε ηνλ ρξνληθό ζύλδεζκν cum ηζηνξηθό πνπ ζα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ΚΔΗΜΔΝΟ 43 21. In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem? : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ Δλεζηώηα. ΚΔΗΜΔΝΟ 44 22. Nescio enim quis possit diligere eum : α) λα αλαδηαηππσζεί ή πεξίνδνο, ώζηε ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε λα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν β) λα αλαδηαηππσζεί ή πεξίνδνο, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξ. ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ Παξαθείκελν. 23. tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. : α) λα αλαδηαηππσζεί ή πεξίνδνο, ώζηε ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε λα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν β) λα αλαδηαηππσζεί ή πεξίνδνο, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξ. ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ Παξαθείκελν. 24. Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem : α) λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ Δλεζηώηα. β) λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα ώζηε ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε λα δειώλεη ην πζηεξόρξνλν ζην παξειζόλ.

168

ΚΔΗΜΔΝΟ 45 25. Να αλαδηαηππσζνύλ ηα παξαθάησ απνζπάζκαηα, αθνύ κεηαθεξζνύλ ηα ξήκαηα ησλ θπξίσλ πξνηάζεσλ ζην ρξόλν πνπ βξίζθεηαη ζηελ παξέλζεζε : α) Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit. (Παξαθείκελνο) β) Tum quidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. (Τπεξζπληέιηθνο) γ) Curat et providet ne , intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. (Παξαηαηηθόο) δ) Gallus, periculum veritus, constituit ut tragulam mitteret. (Δλεζηώηαο) ε) Ille epistulam perlegit militesque adhortatur ut salutem sperent (Παξαηαηηθόο) 26. Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα ώζηε ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε λα δειώλεη ην πζηεξόρξνλν ζην παξόλ. ΚΔΗΜΔΝΟ 46 27. Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ Παξαθείκελν. 28. Να αλαδηαηππσζνύλ ηα παξαθάησ απνζπάζκαηα, αθνύ κεηαθεξζνύλ ηα ξήκαηα ησλ θπξίσλ πξνηάζεσλ ζην ρξόλν πνπ βξίζθεηαη ζηελ παξέλζεζε : α) ex quo illud natura consequitur, ut communem utilitatem nostrae anteponamus. (Παξαθείκελνο) β) Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat (Παξαηαηηθόο) ΚΔΗΜΔΝΟ 47 29. Να αλαδηαηππσζνύλ ηα απνζπάζκαηα, αθνύ κεηαθεξζνύλ ηα ξήκαηα ησλ θπξίσλ πξνηάζεσλ ζηνλ Δλεζηώηα : α) Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret. β) …interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva. 30. Να αλαδηαηππσζνύλ ηα απνζπάζκαηα, αθνύ κεηαθεξζνύλ ηα ξήκαηα ησλ θπξίσλ πξνηάζεσλ ζηνλ Παξαηαηηθό : α) Non dubito quin calva esse nolis. β) Quid ergo non times ne istae te calvam faciant? ΚΔΗΜΔΝΟ 48 31. Να αλαδηαηππσζνύλ ηα απνζπάζκαηα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο ζηνλ Δλεζηώηα. α) Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia factu essent. β) praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset. ΚΔΗΜΔΝΟ 49 32. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. : α) λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο κεηαθεξζεί ηνλ ελεζηώηα β) λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, ώζηε ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε λα δειώλεη πζηεξόρξνλν 33. experiri enim volui, quam aequo animo me fero essem interemptura : α) λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο κεηαθεξζεί ηνλ

169

ελεζηώηα β) λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, ώζηε ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε λα δειώλεη ζύγρξνλν

16. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΩΝ ΤΠΟΘΔΣΗΚΩΝ ΛΟΓΩΝ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ ΚΔΗΜΔΝΟ 30 1. si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : ΚΔΗΜΔΝΟ 32 2. quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : ΚΔΗΜΔΝΟ 42 3. quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : ΚΔΗΜΔΝΟ 43 4. ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή :

170

5. nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem. ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή :

6. at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet. ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : ΚΔΗΜΔΝΟ 44 7. Quodsi forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : ΚΔΗΜΔΝΟ 48 8. Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat. ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή :

17. ΑΝΑΓΗΑΣΤΠΩ΢Ζ ΠΔΡΗΟΓΟΤ ΜΔ ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΑΛΛΟ ΔΗΓΟ΢ ΚΔΗΜΔΝΟ 23

171

1. Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. : λα αλαδηαηππσζεί ε πεξίνδνο, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πνπ ζα δειώλεη ην ζύγρξνλν θαη κάιηζηα παξάιιειε δηάξθεηα. 2. Tum se dolori dabat et paulo post siccis oculis redibat. : λα αλαδηαηππσζεί ε πεξίνδνο, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πνπ ζα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν (νη ππάξρνληεο ρξνληθνί πξνζδηνξηζκνί λα παξαιεηθζνύλ). 3. fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Roman trahebatur. : λα αλαδηαηππσζεί ε πεξίνδνο, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πνπ ζα δειώλεη αηηηνινγία πξαγκαηηθή-αληηθεηκεληθα απνδεθηή. 4. Erat ascensurus navem. Arria milites orabat, ut simul imponeretur. : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή εηζαγόκελε κε ην ζύλδεζκν cum ηζηνξηθό. 5. Non impetravit: conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est. : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή εηζαγόκελε κε ην ζύλδεζκν cum αηηηνινγηθό (ζα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν), θαη ε δεύηεξε πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή εηζαγόκελε κε ην ρξνληθό ζύλδεζκν postquam. ΚΔΗΜΔΝΟ 24 6. Homo es impudens. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse; : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε δεύηεξε θύξηα πξόηαζε ζε : α) δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πνπ ζα δειώλεη αηηηνινγία πξαγκαηηθή-αληηθεηκεληθά απνδεθηή. β) δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πνπ ζα δειώλεη αηηηνινγία πνπ είλαη απνηέιεζκα εζσηεξηθήο ινγηθήο δηεξγαζίαο. ΚΔΗΜΔΝΟ 25 7. Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus inquit. : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πνπ ζα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν εηζαγόκελε : α) κε ην ζύλδεζκν postquam θαη β) κε ην ζύλδεζκν cum ηζηνξηθό-δηεγεκαηηθό 8. Tam prope a muris habemus hostem! Itaque cavete periculum, tutamini patriam. : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πνπ ζα δειώλεη : α) αηηηνινγία πξαγκαηηθή-αληηθεηκεληθά απνδεθηή. β) αηηηνινγία ππνθεηκεληθή- ππνζεηηθή. (λα παξαιεηθζεί ην Itaque) ΚΔΗΜΔΝΟ 27 9. quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda; : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε δεπηεξεύνπζα αλαθνξηθή πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ππνζεηηθή, ώζηε λα δειώλεη ππόζεζε πηζαλή. ΚΔΗΜΔΝΟ 28 10. Is Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuit, inde in Asiam abiit. : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πνπ ζα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν εηζαγόκελε κε ην ζύλδεζκν postquam 11. Postea Plato quidam Sardianus hominem comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit. : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε

172

δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πνπ ζα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν εηζαγόκελε κε ην ζύλδεζκν cum ηζηνξηθό-δηεγεκαηηθό 12. Tu, hominem investiga summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc. : α) λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πνπ ζα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν εηζαγόκελε κε ην ζύλδεζκν postquam ΚΔΗΜΔΝΟ 29 13. Caesaris multum interfuit corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε δεύηεξε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ζπκπεξαζκαηηθή (ζηελ θύξηα λα αληηθαηαζηαζεί itaque από ην πνζνηηθό επίξξεκα tam) 14. Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ππνζεηηθή, ώζηε λα δειώλεηαη ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ.

15. quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat "Oleum et operam perdidi" : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ππνζεηηθή, ώζηε λα δειώλεηαη αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ ΚΔΗΜΔΝΟ 30 16. quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ελαληησκαηηθή θαη ε δεύηεξε ζε θύξηα. ΚΔΗΜΔΝΟ 31 17. Paulo post filius eius castra hostium praeterequitavit et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est; : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ππνζεηηθή πνπ ζα δειώλεη : α) αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ β) ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ 18. fortior hoste, hasta eum transfixit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ην επηξξεκαηηθό θαηεγνξνύκελν fortior ζε δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πξόηαζε πνπ ζα δειώλεη αηηηνινγία πξαγκαηηθή, αληηθεηκεληθά απνδεθηή (ελλννύκελν ππνθείκελν adulescens). ΚΔΗΜΔΝΟ 32 19. Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ην επηξξεκαηηθό θαηεγνξνύκελν ζε αηηηνινγηθή πξόηαζε πνπ ζα δειώλεη πξαγκαηηθή αηηηνινγία ΚΔΗΜΔΝΟ 34 20. Praedones ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή εηζαγόκελε κε ηνλ ρξνληθό ζύλδεζκν cum ηζηνξηθό δηεγεκαηηθό πνπ ζα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν. 21. Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati sunt : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε

173

πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή εηζαγόκελε κε ηνλ ρξνληθό ζύλδεζκν postquam. 22. Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, ώζηε ε δεπηεξεύνπζα πξόηαζε αηηηνινγηθή πξόηαζε λα δειώλεη πξαγκαηηθή αηηηνινγία 23. Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ππνζεηηθή, ώζηε λα δειώλεηαη ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ ΚΔΗΜΔΝΟ 36 24. Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere posset : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πνπ ζα δειώλεη αηηηνινγία πξαγκαηηθήαληηθεηκεληθά απνδεθηή θαη ε δεπηεξεύνπζα ηειηθή ζε θύξηα πξόηαζε 25. cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, …vultum risu solvit et protinus dixit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ αληηθαηαζηαζεί ν ρξνληθόο ζύλδεζκνο cum ηζηνξηθόο κε ηνλ ελαληησκαηηθό etsi ΚΔΗΜΔΝΟ 37 26. ut veni ad urbem : λα αληηθαηαζηαζεί ν ζύλδεζκνο ut από ηνλ cum ηζηνξηθόδηεγεκαηηθό θαη λα γίλνπλ νη απαξαίηεηεο κεηαβνιέο. 27. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε ζε ηειηθή ΚΔΗΜΔΝΟ 38 28. Mortua est Caecilia; postea is puellam in matrimonium duxit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή εηζαγόκελε κε ην ρξνληθό ζύλδεζκν postquam 29. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε ζε ηειηθή ΚΔΗΜΔΝΟ 40 30. cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ππνζεηηθή, ώζηε λα δειώλεηαη ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ ΚΔΗΜΔΝΟ 41 31. Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit : λα αλαδηαηππσζεί ε πεξίνδνο : α) ώζηε ε δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή λα δειώλεη πξαγκαηηθή αηηηνινγία β) αθνύ αληηθαηαζηαζεί ε δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή κε ππνζεηηθή, ώζηε λα δειώλεηαη ππόζεζε πηζαλή ή δπλαηή. ΚΔΗΜΔΝΟ 42 32. Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident, dissimulent : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαθεξζεί ην ξ. sunt ζηνλ Παξαηαηηθό.

174

ΚΔΗΜΔΝΟ 43 33. Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum? : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ γίλνπλ νη εμήο κεηαηξνπέο : α) ε πξώηε επζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε λα κεηαηξαπεί ζε δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πνπ ζα δειώλεη αηηηνινγία ππνθεηκεληθή θαη ην πξνηεξόρξνλν β) ε δεύηεξε επζεία εξσηεκαηηθή πξόηαζε λα κεηαηξαπεί ζε θύξηα πξόηαζε θξίζεσο, πνπ ζα δειώλεη ην πξαγκαηηθό ζην παξειζόλ. 34. Qui potuisti populari hanc terram, quae te genuit atque aluit? : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε αλαθνξηθή πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ελαληησκαηηθή. 35. Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα απιή παξαβνιηθή. ΚΔΗΜΔΝΟ 44 36. Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre poteram : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε ρξνληθή πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πνπ ζα δειώλεη αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο ινγηθήο δηεξγαζίαο. ΚΔΗΜΔΝΟ 45 37. Haec ... tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή εηζαγόκελε κε ηνλ ζύλδεζκν postquam ΚΔΗΜΔΝΟ 46 38. Philosophi mundum censent regi numine deorum; eum esse putant quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum : α) λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πνπ ζα δειώλεη αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο ινγηθήο δηεξγαζίαο ΚΔΗΜΔΝΟ 47 39. aliquando repente intervenit oppressitque ornatrices : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ζε ππνζεηηθό ιόγν πνπ ζα δειώλεη ππόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ (ππόζεζε ε πξώηε θύξηα πξόηαζε). 40. Etsi super vestem earum deprehendit canos, tamen Augustus dissimulavit eos vidisse et aliiis sermonibus tempus extraxit : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ζε ππνζεηηθό ιόγν πνπ ζα δειώλεη ππόζεζε δπλαηή ή πηζαλή. Ζ ελαληησκαηηθή πξόηαζε ζα κεηαηξαπεί ζε ππνζεηηθή. Σν tamen λα παξαιεηθζεί. ΚΔΗΜΔΝΟ 48 41. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset, admiratio magna orta est : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα : α) ώζηε ε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε λα δειώλεη ην ζύγρξνλν ζην παξειζόλ β) αθνύ κεηαηξαπεί ε δεπηεξεύνπζα ρξνληθή πξόηαζε ζε ππνζεηηθή, ώζηε λα δειώλεηαη αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ. 42. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est. : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ κεηαηξαπεί ε πξώηε θύξηα πξόηαζε ζε : α) δεπηεξεύνπζα αηηηνινγηθή πνπ ζα δειώλεη αηηηνινγία πξαγκαηηθή, αληηθεηκεληθά απνδεθηή ζην παξειζόλ β) δεπηεξεύνπζα ρξνληθή εηζαγόκελε κε ηνλ cum ηζηνξηθό πνπ ζα δειώλεη ην πξνηεξόρξνλν ζην παξειζόλ. ΚΔΗΜΔΝΟ 49

175

43. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. : λα αλαδηαηππσζεί ην απόζπαζκα, αθνύ γίλνπλ νη εμήο κεηαβνιέο : α) ην ξήκα ηεο θύξηαο πξόηαζεο λα κεηαθεξζεί ηνλ ελεζηώηα β) ε αηηηνινγηθή πξόηαζε λα δειώλεη αηηηνινγία σο απνηέιεζκα εζσηεξηθήο ινγηθήο δηεξγαζίαο

18. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΠΗΘΔΣΗΚΟΤ ΠΡΟ΢ΓΗΟΡΗ΢ΜΟΤ ΚΑΗ ΠΑΡΑΘΔ΢Ζ΢ ΢Δ ΑΝΑΦΟΡΗΚΖ ΠΡΟΣΑ΢Ζ  Να κεηαηξαπνύλ νη ππνγξακκηζκέλνη επηζεηηθνί πξνζδηνξηζκνί ή παξαζέζεηο ζε αλαθνξηθή πξόηαζε ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. pro quo immensam pecuniam acceperunt ΚΔΗΜΔΝΟ 23 2. Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae 3. ingentemque navem secuta est ΚΔΗΜΔΝΟ 24 4. Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset ΚΔΗΜΔΝΟ 25 5. Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ΚΔΗΜΔΝΟ 28 6. Postea Plato quidam Sardianus hominem comprehendit ΚΔΗΜΔΝΟ 32 7. Quam multas imagines fortissimorum virorum ΚΔΗΜΔΝΟ 38 8. Caecilia, uxor Metelli ΚΔΗΜΔΝΟ 41 9. quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti

19. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΤΘΔΟ΢ ΛΟΓΟΤ ΢Δ ΠΛΑΓΗΟ  Να κεηαθεξζνύλ ηα παξαθάησ απνζπάζκαηα ζηνλ πιάγην ιόγν κε εμάξηεζε ηηο θξάζεηο πνπ δίδνληαη : ΚΔΗΜΔΝΟ 21 1. Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam, absens dictator est factus; is Gallos iam abeuntes secutus est: α) Sallustius narrat β) Sallustius narrabat γ) Camillus narrat δ) Camillus narrabat ΚΔΗΜΔΝΟ 23 2. Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. Filius mortuus est.

176

Sallustius narrat 3. Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito; Arria narrat 4. Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito; Arria dicitur 5. " Bene (puer) quievit, libenter cibum sumpsit". Arria respondebat marito 6. Deinde (Arria), cum lacrimae suae diu cohibitae vincerent prorumperentque, egrediebatur Arria dicebat 7. tum (Arria) se dolori dabat et paulo post siccis oculis redibat. Arria dicebatur 8. Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat Sallustius narrabat Scribonianus narrabat 9. fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur. Sallustius narrabat 10. Erat (Paetus) ascensurus navem. Paetus narrabat 11. Arria milites orabat, ut simul inponeretur. Arria narrat Arria dicitur 12. (Arria) Non impetravit: conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est. Sallustius narrat Arria dicitur ΚΔΗΜΔΝΟ 24 13. exclamavit Nasica se domi non esse, etsi domi erat. Sallustius narrat 14. Tum Ennius quod Nasica tam aperte mentiebatur inquit : Ennius narrat Ennius dicitur 15. Homo es impudens.  Nasica respondit Ennio 16. “Quid (dicis)?”  Ennius Nasicam interrogat, Ennius Nasicam interrogavit 17. “Ego non cognosco vocem tuam?”  Ennius Nasicam interrogat 18. Visne scire quid Nasica responderit?  Rogo te, Rogabam te

177

19. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi  Nasica Ennio respondit

non esse;

20. tu mihi ipsi non credis ?  Nasica rogavit Ennium 21. Accipe nunc quid postea Nasica fecerit :  Tu me adhortaris(es;y me protr;epeiw)  Tu me adhortatus es (εζύ κε πξνέηξεςεο) ΚΔΗΜΔΝΟ 25 22. Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus inquit  Sallustius narrat  Cato narrat  Cato dicitur 23. Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta est.  Plinius narrat  Plinius narrabat 24.   25.  

cavete periculum Moneo vos tutamini patriam. Cato patres admonet Cato patres monuit

26. Opibus urbis nolite confidere.  Moneo vos  Cato patres monuit 27.   

Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite. Moneo vos Cato patres admonet Cato patres monuit

ΚΔΗΜΔΝΟ 27 28. Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset, ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat, devertit ad eum.  Sallustius narrat  Accius narrat  Accius dicitur 29. Accius, qui multo minor natu erat, desideranti legit.  Sallustius narrat  Accius narrat  Accius dicebatur

tragoediam suam, cui “Atreus” nomen est, ei

30. “Ita est, ut dicis; neque id me sane paenitet;”  Accius dicit  Accius dixit 31. “meliora enim fore spero, quae deinceps scribam.”

178

 Accius dixit 32. “quae dura et acerba nascuntur post fiunt mitia et iucunda; ”  Accius dicit ΚΔΗΜΔΝΟ 28 33. Is Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuit, inde in Asiam abiit.  Sallustius narrat 34. Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit.  Plinius narrat 35. Plato quidam Sardianus narrat  Plato quidam Sardianus dicitur 36. Parvi enim preti est, qui tam nihili est. (λα παξαιεηθζεί ην enim)  Cicero putebat 37. Sed, propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est adfectus, ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi. (λα παξαιεηθζεί ην sed)  Sallustius narrabat 38. Tu hominem investiga summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc.  Cicero amico suo imperat + ηειηθό απαξέκθαην  Cicero amicum suum adhortatur + βνπιεηηθή πξόηαζε  Cicero amicum suum adhortatus est + βνπιεηηθή πξόηαζε  Oro te + βνπιεηηθή πξόηαζε 39. Noli spectare quanti homo sit.  Cicero amicum suum adhortatur + ηειηθό απαξέκθαην,  Cicero amicum suum adhortabatur + βνπιεηηθή πξόηαζε ΚΔΗΜΔΝΟ 29 40. Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurit corvum tenens;  Sallustius narrat  Homo quidam dicitur 41. “oleum et operam perdidi.”  Sutor dicere solebat 42. quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat "Oleum et operam perdidi".  Sallustius narrat  Sutor narrat 43. “Domi satis salutationum talium audio”.  Caesar dixit 44.   

Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Sallustius narrat Sutor dicit Caesar narrat

179

45.   

Ad haec verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat. Sallustius narrat Augustus dicit / dixit Augustus dicitur / dicebatur

ΚΔΗΜΔΝΟ 30 46. Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo, patri suo, magno adiumento in periculis, solacio in laboribus, gratulationi in victoria fuit.  Orator dicit iudicibus  Murena dicititur (λα παξαιεηθζεί ε θιεηηθή πξνζθώλεζε) 47. Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit.  Orator dicit nobis  Orator putabat 48. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum.  Orator dicit  Murena dicit  Accusatores dixerunt ΚΔΗΜΔΝΟ 31 49. Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit.

Is cum aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent.  Sallustius narrat  T.Manlius narrat 50. Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit; et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit.  Adulescens dicit  Adulescens dicitur 51. paulo post filius eius castra hostium praeterequitavit et a duce hostium his verbis

proelio lacessitus est;  Sallustius narrat  T.Manlius narrat  Filius T. Manlii (-i) dicitur 52.   

Statim hostes fuga salutem petiverunt. Sallustius narrat Hostes dicunt Hostes dicuntur

53. Consul, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes fugati erant, morte multavit.  Consul dicit  Consul dicitur  Plinius narrat 54. “Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat”.  Dux hostium adulescentem adhortatur+ηειηθό απαξέκθαην

180

 Dux hostium adulescentem adhortatus est+βνπιεηηθή πξόηαζε ΚΔΗΜΔΝΟ 32 55. Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas; quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet.  Orator dicit 56. Multas imagines fortissimorum virorum -non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum- scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt!  Orator dicit 57. Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi

proponebam.  Dico vobis  Orator dicit  Orator dicitur 58. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam.  Cicero dixit 59. Sic... me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui.  Orator dixit Romanis ΚΔΗΜΔΝΟ 34 60. Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.  Plinius narrat  Preadonum duces narrant  Preadonum duces dicuntur 61. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit.  Sallustius narrat  Scipio narrat  Scipio dicitur 62.   

Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt Sallustius narrabat Praedones narrant Praedones dicuntur

63. Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati sunt.  Sallustius narrabat  Praedones narrant  Praedones dicebantur 64. Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrare solent, domum reverterunt.  Sallustius narrat  Praedones dixerunt  Praedones dicuntur

181

65. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosque intromitti iussit.  Sallustius narrat  Scipio narrat ΚΔΗΜΔΝΟ 36 66. Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere posset.  Sallustius narrat  Manius Curius Dentatus narrat  Manius Curius Dentatus dicitur 67. Die quodam Samnitium legati ad eum venerunt.  Sallustius narrat  Manius Curius Dentatus narrat 68. Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit.  Sallustius narrat  Manius Curius Dentatus dicitur 69. (Manius Curius Dentatus) Samnitium divitias contempsit et Samnites paupertatem eius mirati sunt.  Sallustius narrat  Manius Curius Dentatus dixit  Samnites narrant 70. (Manius Curius Dentatus), cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, ut eo uteretur, vultum risu solvit et protinus dixit :  Sallustius narrat  Manius Curius Dentatus dixit  Manius Curius Dentatus fertur 71. "Narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem; "  Manius Curius Dentatus adhortatus est ministros legationis  “mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse.”  Manius Curius Dentatus oravit ministros+ηειηθό απαξέκθαην ΚΔΗΜΔΝΟ 37 72. In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus.  Cicero dicit  Cicero dicebat 73. (Equidem,) ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent;  Cicero dicit  Cicero dicebat 74. (sed) tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius.  Cicero dicit  Cicero dicebat 75. Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria:

182

 Cicero dicit  Cicero dicebat 76. ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales non sint, necessitate esse cogantur.  Cicero dicit  Cicero dicebat 77. Bellorum (enim) civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit.  Cicero dicit  Cicero dicebat 78. (Equidem, ) ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent;  Cicero dicitur  Cicero dicebatur ΚΔΗΜΔΝΟ 38 79. Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen.  Sallustius narrat  Caecilia, uxor Metelli, narrat  Caecilia, uxor Metelli, dicitur 80. (Caecilia) in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur.  Sallustius narrat  Caecilia narrat  Caecilia dicitur 81. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet.  Sallustius narrat  Puella narrat  Puella dicitur 82.   

"ego libenter tibi mea sede cedo". Tum Caecilia puellae dixit Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Sallustius narrat

83.   

mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit; Sallustius narrat Caecilia dicitur Metellus narrat

84.   

postea is puellam in matrimonium duxit. Sallustius narrat Metellus narrat Metellus dicitur

ΚΔΗΜΔΝΟ 40

183

85. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam celerrime

hostis iudicaretur.  Plinius narrat  Sulla narrat  Sulla dicitur 86. Cuius voluntati nemo obviam ire audebat;  Plinius narrat  Sulla narrat 87. solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere

noluit.  Plinius scribit  Quintus Mucius Scaevola augur narrat  Quintus Mucius Scaevola augur dicitur 88.   

cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae. Plinius narrat / narrabat Quintus Mucius Scaevola augur narrat Quintus Mucius Scaevola augur dicitur

89. "Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem

miniteris, nunquam tamen ego hostem iudicabo Marium.  Quintus Mucius Scaevola augur dicit Sullae  Quintus Mucius Scaevola augur dixit Sullae 90. Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam et

Italiam a Mario conservatam esse.  Quintus Mucius Scaevola augur dicit Sullae  Quintus Mucius Scaevola augur dixit Sullae ΚΔΗΜΔΝΟ 41 91. Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt;  Sallustius narrat  Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii dicuntur 92. (Ei) non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed aetatis suae verbis utebantur.  Sallustius scribit  Sallustius scripsit 93. Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc multis

annis iam obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas.  Sallustius dicit  Sallustius dixit 94. Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis?  Scriptor rogat illum  Scriptor rogabat illum 95. Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae;  Scriptor eum adhortatur +ηειηθό απαξέκθαην

184

 Scriptor eum adhortabatur +βνπιεηηθή πξόηαζε 96. id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore:  Ego te adhortor +βνπιεηηθή πξόηαζε  Ego te adhortabar + ηειηθό απαξέκθαην 97. "tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum".  Caesar nos adhortatur +βνπιεηηθή πξόηαζε  Caesar nos adhortatus est +βνπιεηηθή πξόηαζε ΚΔΗΜΔΝΟ 42 98. Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea, quae vident, dissimulent:  Cicero dicit  Cicero dixit 99. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt;  Cicero dicit 100. quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent.  Cicero dicit 101. Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateatur.  Cicero dicit  Cicero dixit ΚΔΗΜΔΝΟ 43 102. Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum?  Mater rogat filium  Mater rogabat filium  Mater quaerit  Mater quaerebat 103. In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem?  Mater rogat filium  Mater rogabat filium  Mater quaerit  Mater quaerebat 104. Qui potuisti populari hanc terram, quae te genuit atque aluit?  Mater rogat filium  Mater rogabat filium 105. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit?  Mater rogat filium  Mater rogabat filium  Mater quaerit  Mater quaerebat

185

106. Cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurrit ?  Mater rogat filium  Mater rogabat filium 107. “intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater coniux liberique”  Mater filio dicit 108. Ergo nisi peperissem, Roma non oppugnaretur;  Mater filio dicit 109. nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem.  Mater filio dicit 110. Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum:  Mater filio dicit 111. at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet.  Mater filio dicit  Mater filio dixit ΚΔΗΜΔΝΟ 44 112. Haec est tyrannorum vita, in qua nulla fides, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis esse potest;  Orator dicit  Orator dixit  Tyranni fatentur (=Οη ηύξαλλνη νκνινγνύλ) 113. tyrannis omnia semper suspecta atque sollicita sunt;  Orator putat  Tyranni fatentur (=Οη ηύξαλλνη νκνινγνύλ) 114. nullus locus amicitiae eis est.  Orator dicit  Tyranni non fatentur (=Οη ηύξαλλνη δελ νκνινγνύλ) 115. Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet.  Orator dicit  Orator dixit 116. Coluntur tamen simulatione dumtaxat ad tempus.  Orator arbitratur (=O ξήηνξαο λνκίδεη) 117. Quodsi forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum.  Orator dicit  Orator dixit 118. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem:  Orator dicit  Orator dixit 119. "Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre poteram".  Tarquinius dixit exulans

186

ΚΔΗΜΔΝΟ 45 120. Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit.   Sallustius narrat  Sallustius narrabat  Caesar narrat  Caesar narrabat  Caesar dicitur 121. Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat.  Sallustius narrat  Sallustius narrabat  Caesar narrat  Caesar narrabat 122. Curat et providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur.   Sallustius narrat  Sallustius narrabat  Caesar narrat  Caesar narrabat  Caesar dicitur 123. Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit.  Sallustius narrat  Caesar narrat  Caesar dicebatur 124. Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat.  Sallustius narrat  Sallustius narrabat  Caesar narrat  Caesar narrabat  Caesar dicebatur 125. In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore.  Sallustius scribit  Caesar narrabat  Caesar dicitur 126. Gallus, periculum veritus, costituit ut tragulam mitteret.  Sallustius scribit  Gallus narrat  Gallus dicitur 127. Haec casu ad turrim adhaesit et tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur.  Sallustius scribit 128. Ille epistulam perlegit militesque adhortatur ut salutem sperent.  Sallustius scribit  Sallustius scribebat  Cicero narrat

187

 Cicero narrabat  Cicero dicitur ΚΔΗΜΔΝΟ 46 129. Philosophi mundum censent regi numine deorum;  Scriptor scribit  Philosophi dicunt  Philosophi dicuntur 130. eum esse (philosophi) putant quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum, et unum quemque nostrum eius mundi esse partem;  Scriptor scripsit  Philosophi dicunt /dicebant  Philosophi dicuntur /dicebantur 131. ex quo illud natura consequitur, ut communem utilitatem nostrae anteponamus.  Scriptor putat  Scriptor scripsit 132. Ut leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae.  Scriptor scribit  Scriptor scripsit 133. Nec magis vituperandus est proditor patriae quam proditor communis utilitatis, aut communis salutis desertor propter suam utilitatem et salutem.  Scriptor scribit 134. Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat, quod decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos.  Nos aritramur (=εκείο πηζηεύνπκε)  Vos fatebamini (=εζείο νκνινγνύζαηε, ζπκθσλνύζαηε) ΚΔΗΜΔΝΟ 47 135. Iulia, Augusti filia, mature habere coeperat canos, quos legere secrete solebat.  Sallustius scribit  Iulia, Augusti filia, narrat  Iulia, Augusti filia, fertur  Augustus narrabat 136. Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret.  Sallustius scribit  Augustus narrat  Augustus dicitur 137. Eo consilio aliquando repente intervenit oppressitque ornatrices.  Sallustius narrat  Augustus narrat  Augustus dicitur 138. Etsi super vestem earum deprehendit canos, tamen Augustus dissimulavit eos vidisse et aliiis sermonibus tempus extraxit, donec induxit mentionem aetatis.  Sallustius narrat  Sallustius narrabat  Augustus narrat

188

 Augustus narrabat  Augustus dicitur  Augustus dictus est 139. Tum (Augustus) interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva.  Plinius scribit  Augustus narrat  Augustus dictus est 140. Mendacium illi pater obiecit.  Plinius scribit 141. “ego, pater, cana esse malo”  Illa respondit patri 142. “Non dubito quin calva esse nolis.”  Pater filiae dicit  Pater filiae dixit 143. Quid (ergo) non times ne istae te calvam faciant?  Pater filiam rogat  Pater filiam rogavit ΚΔΗΜΔΝΟ 48 144. Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam donodata erat.  Sallustius narrat  Cerva alba eximiae pulchritudinis dicta est 145. Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia factu essent.  Sallustius scripsit  Sertorius narrat  Sertorius dicitur 146. Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat.  Sallustius scripsit  Sertorius narrat  Sertorius dictus est 147. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est.  Sallustius narrat  Ea cerva dicta est 148. Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere;  Sallustius narrat  Sertorius narrat  Sertorius dictus est 149. praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum futurus esset.  Sallustius narrat  Sertorius narrat  Sertorius dictus est

189

150. Postridie eius diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis visum in somno sibi esse cervam quae perisset, ad se reverti.  Sallustius narrat  Sertorius narrat  Sertorius dicitur 151. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset, admiratio magna orta est.  Sallustius scribit  Sertorius narrat ΚΔΗΜΔΝΟ 49 152. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi ungium resecandorum causa poposcit eoque velut forte se vulneravit.  Sallustius scripsit  Porcia, Bruti uxor, narrat  Porcia, Bruti uxor, fertur 153. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium.  Sallustius narrat  Brutus narrat  Brutus dictus est 154. Cui secreto Porcia inquit ...  Sallustius scribit  Porcia, Bruti uxor, narrat  Porcia, Bruti uxor, dicitur 155. “non est hoc temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem”  Porcia, Bruti uxor, dixit illi 156. “experiri enim volui, quam aequo animo me fero essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset”.  Porcia dixit Bruto  Porcia, Bruti uxor, dicitur

20. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΛΑΓΗΟΤ ΛΟΓΟΤ ΢Δ ΔΤΘΤ (Γηα ηε κεηαηξνπή ησλ βνπιεηηθώλ θαη πιάγησλ εξσηεκαηηθώλ πξνηάζεσλ βι. ζηηο ζρεηηθέο αζθήζεηο)  Να κεηαθεξζνύλ ηα απνζπάζκαηα ζηνλ επζύ ιόγν : ΚΔΗΜΔΝΟ 23 30. Arria milites orabat, ut simul imponeretur. (23) ΚΔΗΜΔΝΟ 24 2. ancilla dixisset eum domi non esse 3. exclamavit Nasica se domi non esse. ΚΔΗΜΔΝΟ 27

190

4. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia, quae scripsisset, sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora ΚΔΗΜΔΝΟ 34 5. praedones … clara voce Scipioni nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse. 6. is fores reserari eosque intromitti iussit. ΚΔΗΜΔΝΟ 36 7. narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri 8. locupletem; 9. mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse. ΚΔΗΜΔΝΟ 37 10. ego clamabam nihil esse bello civili miserius ΚΔΗΜΔΝΟ 40 11. semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse : ΚΔΗΜΔΝΟ 41 12. antiquitatem tibi placere dicis ΚΔΗΜΔΝΟ 42 13. crudeliter et regie id factum esse dicerent ΚΔΗΜΔΝΟ 44 14. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem ΚΔΗΜΔΝΟ 45 15. In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore ΚΔΗΜΔΝΟ 46 16. Philosophi mundum censent regi numine deorum; 17. eum esse putant quasi communem urbem et civitatem hominum et deorum, et unum quemque nostrum eius mundi esse partem; ΚΔΗΜΔΝΟ 47 18. quominus id faceret. (σο πξόηαζε επηζπκίαο) : Noli id facere ή Ne id feceris (σο απαγόξεπζε) 19. quin calva esse nolis. (σο πξόηαζε θξίζεσο) : Calva esse non vis. ΚΔΗΜΔΝΟ 48 20. Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia factu essent. 21. … a cerva sese monitum esse praedicabat. 22. Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse 23. Postridie eius diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis visum in somno sibi esse cervam, quae perisset, ad se reverti. 24. Sertorius eum iussit tacere.

21. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΔΤΘΔΗΩΝ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΩΝ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΠΛΑΓΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢

191

 Οη επζείεο εξσηεκαηηθέο πξνηάζενο λα κεηαηξαπνύλ ζε επζείεο από ηελ εμάξηεζε πνπ δίδεηαη : ΚΔΗΜΔΝΟ 24  Quid (dicis) ? Ennius Nasicam interrogat Ennius Nasicam interrogavit  Ego non cognosco vocem tuam? Ennius Nasicam interrogat Ennius Nasicam interrogavit  Visne scire ? Rogo te Rogabam te  tu mihi ipsi non credis? Nasica rogat Ennium Nasica rogavit Ennium ΚΔΗΜΔΝΟ 41  Quin, homo inepte, taces? Sallustius rogat illum

Sallustius rogabat illum ΚΔΗΜΔΝΟ 43  Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum?

Mater rogat filium Mater rogabat filium Mater quaerit Mater quaerebat 

In hoc me longa vita et infelix senecta traxit?

Mater rogat Mater rogabat Mater quaerit

Mater quaerebat  Qui potuisti populari hanc terram? Mater rogat filium

Mater rogabat filium  Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? Mater rogat filium Mater rogabat filium Mater quaerit Mater quaerebat  cur tibi non succurrit ? Mater rogat filium Mater rogabat filium ΚΔΗΜΔΝΟ 47

192

 Quid ergo non times ? Pater filiam rogat Pater filiam rogavit

22. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΠΛΑΓΗΩΝ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΩΝ ΠΡΟΣΑ΢ΔΩΝ ΢Δ ΔΤΘΔΗΔ΢ ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΔ΢  Να κεηαηξαπνύλ νη πιάγηεο εξσηεκαηηθέο πξνηάζεηο ζε επζείεο : ΚΔΗΜΔΝΟ 23 1. quid ageret puer ΚΔΗΜΔΝΟ 24 2. quid postea Nasica fecerit. 3. quid Nasica responderit ΚΔΗΜΔΝΟ 25 4. quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore 5. quanti homo sit. ΚΔΗΜΔΝΟ 31 6. quanto miles Latinus Romano virtute antecellat ΚΔΗΜΔΝΟ 41 7. quae dicas. ΚΔΗΜΔΝΟ 42 8. quis possit diligere eum…aut eum

9. quam fuerint inopes amicorum. 10. quos fidos amicos habuissem, / quos infidos. ΚΔΗΜΔΝΟ 45 11. quae apud Ciceronem gerantur 12. quantoque in periculo res sit. ΚΔΗΜΔΝΟ 47 13. utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva. κε Utrum …an : ρσξίο ην utrum : κε ην–ne …an :

193

ΚΔΗΜΔΝΟ 48 14. quae utilia factu essent. ΚΔΗΜΔΝΟ 49 15. quam aequo animo me ferro essem interemptura

23. ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΒΟΤΛΖΣΗΚΖ΢ ΠΡΟΣΑ΢Ζ΢ ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ ΚΑΗ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ  Να κεηαηξαπνύλ νη βνπιεηηθέο πξνηάζεηο ζε ηειηθό απαξέκθαην θαη λα κεηαθεξζνύλ ζηνλ επζύ ιόγν ΚΔΗΜΔΝΟ 23 1. Arria milites orabat ut simul imponeretur. ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : παζεηηθή ζύληαμε : ελεξγεηηθή ζύληαμε : ΚΔΗΜΔΝΟ 29 2. Id exemplum sutorem quendam incitavit ut corvum doceret parem salutationem. ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : ΚΔΗΜΔΝΟ 31 3. edixit ut omnes pugna abstinerent. ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ: ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : ΚΔΗΜΔΝΟ 38 4. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram sibi paulisper loco ut sibi paulisper loco cederet ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : ΚΔΗΜΔΝΟ 45 5. Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : 6. Legatum monet ut …epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat. ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : 7. constituit …ut tragulam mitteret. ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ : 8. militesque adhortatur ut salutem sperent ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ :

194

9. praeterea praecepit eam postero die repente in eum locum ut eam postero die repente in eum locum emitteret ΢Δ ΣΔΛΗΚΟ ΑΠΑΡΔΜΦΑΣΟ : ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ :

24.ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟΗ ΤΠΟΘΔΣΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΟΝ ΔΤΘΤ ΛΟΓΟ – ΑΝΑΓΝΩΡΗ΢Ζ - ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ  Οη εμαξηεκέλνη ππνζεηηθνί ιόγνη λα κεηαηξαπνύλ ζε αλεμάξηεηνπο,  Να αλαγλσξηζζνύλ νη ππνζεηηθνί ιόγνη  Να κεηαηξαπνύλ ζηα άιια είδε ΚΔΗΜΔΝΟ 25 1. neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟ΢ (απόδνζε εηδηθό απαξέκθαην) ΔΤΘΤ΢ : ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : ΚΔΗΜΔΝΟ 37 2. ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟ΢ (απόδνζε ζπκπεξαζκαηηθή πξόηαζε) ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΟ΢ : ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : ΚΔΗΜΔΝΟ 42 3. Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟ΢ (απόδνζε εηδηθό απαξέκθαην) ΔΤΘΤ΢ : ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή :

195

ΚΔΗΜΔΝΟ 45 4. Legatum monet ut, si adire non possit, … adliget et … abiciat ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟ΢ (απόδνζε βνπιεηηθή πξόηαζε) ΔΤΘΤ΢ : ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : ΚΔΗΜΔΝΟ 49 5. experiri enim volui quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟ΢ (απόδνζε πιάγηα εξσηεκαηηθή) ΔΤΘΤ΢ : ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή : ΚΔΗΜΔΝΟ 49 6. experiri enim volui quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset ΔΞΑΡΣΖΜΔΝΟ΢ (απόδνζε πιάγηα εξσηεκαηηθή) ΔΤΘΤ΢ : ΔΗΓΟ΢ : ΜΔΣΑΣΡΟΠΖ ΢ΣΑ ΑΛΛΑ ΔΗΓΖ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην παξειζόλ : Αλνηρηή ππόζεζε ζην κέιινλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξόλ : Τπόζεζε αληίζεηε ηνπ πξαγκαηηθνύ ζην παξειζόλ : Τπόζεζε δπλαηή ή πηζαλή :

196

ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ

Recommend Documents