Dr Vojislav [e{eq
ANTIHRISTOV NAMESNIK ZLIKOVA^KI RIMSKI PAPA BENEDIKT [ESNAESTI
Srpska radikalna stranka Beograd 2006.
Dr Vojislav [e{eq
ANTIHRISTOV NAMESNIK ZLIKOVA^KI RIMSKI PAPA BENEDIKT [ESNAESTI Recenzenti Tomislav Nikoli} Aleksandar Vu~i} Direktor izdava~kog sektora Ogwen Mihajlovi} Redakcija Ivana Borac, Qubinka Bo`ovi}, Qubica Davidovi}, Vesna Zobenica, Zorica Ili}, Vesna Mari}, Qiqana Mihajlovi}, Biqana Mi~i}, Severin Popovi}, Zlata Radovanovi}, Marina Risti}, Zlatija Sevi}, Brankica Terzi}, Dragica Tomi}, Milica [e{eq Izdava~ Srpska radikalna stranka Trg pobede 3, Zemun Za izdava~a Dr Vojislav [e{eq [tampa [tamparija DOO “Dragi}”, Zrewanin Za {tampariju Mom~ilo Dragi} Tira` 3000 primeraka CIP - Katalogizacija u publikaciji Narodna biblioteka Srbije, Beograd 327 . 7/ .8(497.11) [E[EQ, Vojislav Antihristov namesnik zlikova~ki rimski papa Benedikt [esnaesti / Vojislav [e{eq . - Zemun : Srpska radikalna stranka, 2006 (Zrewanin : Dragi}). - 1000 - str. ; 23 cm - (Sabrana dela Vojislava [e{eqa ; 68) Na nasl. str. naziv mesta izdawa : Beograd. - Tira` 3.000. - Str. 3-4: Predgovor / Prof. dr Vojislav [e{eq ISBN 86-7886-000-6 a) Srpsko pitawe - Me|unarodna zajednica COBISS.SR-ID 130882572
Predgovor Kwigu “Antihristov namesnik zlikova~ki rimski papa Benedikt [esnaesti” nemogu}e je posmatrati odvojeno od prethodne, iza{le pod naslovom “Pontifeks maksimus satanisti~ke crkve papa Jovan Pavle Drugi”. Ove dve kwige fizi~ki su spojene elaboratom Zorana Krasi}a o ulozi Vatikana i pape Jovana Pavla Drugog u zlo~inima izvr{enim na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine. Po{to se radi o obimnom, stru~no obra|enom materijalu ~iji ukupni broj iznosi preko 1300 stranica, logi~no je da sam morao da ga podelim u dva dela, prvi u kwizi koja je iza{la pod rednim brojem 67, a drugi, znatno du`i u ovoj, 68-oj po redu. Ovaj elaborat ~ini osnovicu moje odbrane koju nameravam da iznesem pred Pretresnim ve}em Me|unarodnog krivi~nog suda za biv{u Jugoslaviju i tako doka`em da je Jovan Pavle Drugi, slede}i doktrinu katoli~ke crkve, organizovao i naredio ratne zlo~ine kako bi sproveo genocid nad Srbima i na taj na~in pro{irio uticaj i obezbedio interese Vatikana na teritorijama nastalim raspadom Jugoslavije. Da se radi o kontinuitetu, pa`qivi ~italac mo`e zakqu~iti i iz naslova koje sam odabrao, papa Nemac nastavqa tamo gde je stao poqski papa, a obiqe ~iwenica koje nudi ovaj elaborat samo dokazuje da se zaista radi o pravoj satanisti~koj organizaciji. Ako postoji neki lider na ovoj planeti koji bi uistinu trebalo da odgovara po osnovu komandne odgovornosti, onda je to rimski papa. Koliko je ~vrsta i nepobitna veza izme|u Vatikana kao naredbodavca i direktnih izvr{ilaca zlo~ina, najboqe se uo~ava iz govora Mile Budaka, usta{kog ministra “bogo{tovawa” i nastave, kojeg je odr`ao 15. maja 1941. godine u Gospi}u: “Jedan dio Srba }emo pobiti, drugi preseliti, a ostale }emo prevesti u katoli~ku vjeru i pretvoriti u Hrvate”. Ovaj satanisti~ki nauk, koji je odmah sproveden u delo, nije mogao biti razra|en bez saglasnosti katoli~ke crkve. Jer, weni su fratri pokatoli~avali pravoslavne Srbe, Budak i wegovi su bili zadu`eni za preostale dve tre}ine. Decenijsko zata{kavawe, pre}utkivawe i amnestirawe usta{kih zlo~inaca i wima nadre|enih iz redova klera Rimske katoli~ke crkve, ohrabrilo je wihove potomke da narede i po~ine seriju zlo~ina u najnovijem ratu, pre svega na okupiranoj teritoriji Republike Srpske Krajine i Republike Srpske. Vi{e je nego poznata uloga antihristovog namesnika Jovana Pavla Drugog u raspadu, ta~nije razbijawu, biv{e Jugoslavije i priznawu dr`ava nastalih secesijom, pre svega Hrvatske. Fakti~ki, on je naredbodavac, inspirator i planer svih zlo~ina po~iwenih nad Srbima u ratovi3
ma od 1991. godine. Jovan Pavle Drugi je podsticao mnogobrojne inostrane politi~are da ga slede u wegovim zamislima, bez obzira na kobne politi~ke, pravne i sve druge posledice. Po zlu je ~uveno wegovo savezni{tvo sa Ronaldom Reganom, predsednikom Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava, ~ovekom koji je najve}u protestantsku dr`avu uveo u zlo~ina~ki savez sa Rimokatoli~kom crkvom. [ta je pogrom i progon krajinskih Srba, nego nastavak politike pape Pija Dvanaestog. Ta ista vatikanska politika sre}om nije u potpunosti uspela u Republici Srpskoj, ali se weno rovarewe ose}a i danas, {irom srpskih i uop{te pravoslavnih zemaqa. Vojtilin naslednik, Benedikt [esnaesti, danas bere plodove rada ovog Poqaka za kojeg je odmah po ustoli~ewu dao nalog da se po skra}enom postupku proizvede u sveca. Bio je to jasan znak da ne}e biti promena u vatikanskoj politici, da je biv{i Vojtilin glavni inkvizitor izu~io sve potrebne lekcije. Terenski izvr{ioci planova crne internacionale nisu ni na trenutak zastali zbog ove smene u “svetoj” stolici. Galopiraju kao jaha~i apokalipse svetosavskim zemqama, ose}aju}i da je srpski narod iscrpqen vi{egodi{wom opsadom nametnutom od strane vatikanskih saveznika, zapadnih sila. U takvoj situaciji, srpski narod pou~en krvavo pla}enim iskustvom, ima samo jedan put koji ga vodi do izbavqewa. To je narodno jedinstvo i nesebi~no rodoqubqe, kojeg Srbima nije nedostajalo ni u te`im istorijskim okolnostima od ovih dana{wih. Zato ~vrsto verujem u pobedu Srpstva i nadam se da }e ova moja kwiga biti ugra|ena u svetlu i ~vrstu srpsku ku}u ~ije temeqe Vatikan ve} vekovima poku{ava da uzdrma. Prof. dr Vojislav [e{eq
4
Centralna promocija kwige dr Vojislava [e{eqa “Kriminalac i ratni zlo~inac Havijer Solana”” Beograd, “Dom sindikata””, 16. april. 2006. Aleksandar Vu~i}: Dame i gospodo, dragi prijateqi, dobrodo{li na jo{ jednu promociju na{eg predsednika dr Vojislava [e{eqa. Danas predstavqamo kwigu ~oveka koji je ve} tri i po godine u Ha{kom tribunalu, da mu se krivica ne zna, da mu je optu`nica besmislena, a da se hrabro i juna~ki bori za slobodu svoga naroda i da ne pristaje ni na kakve kompromise kada je sloboda u pitawu. Koristim priliku, naravno zahvaquju}i se vama {to ste do{li na promociju ove kwige, da pozdravim suprugu predsednika na{e stranke Jadranku [e{eq, ali i sve uva`ene profesore Beogradskog univerziteta, qude koji nam sve vi{e poma`u u borbi za slobodu na{eg naroda i na{e otaybine. Vojislavu [e{equ ne po~iwe su|ewe, i jedino {to mi danas tra`imo je osloba|aju}a presuda za na{eg Vojislava. Dr`ali su ga bez razloga sa optu`nicom koju su ovde pisali \in|i}ev re`im i wegovi satrapi, samo zato {to nisu znali na koji na~in da pobede najve}eg politi~kog protivnika. Vojislav [e{eq je, hrabro se bore}i za istinu u Hagu, pokazao kako se ~asni Srbi bore za svoj narod i za svoju slobodu, pokazao je i kako ne smemo da zaboravimo najstra{nije zlo~ine koji su protiv nas ~iweni, a najstra{niji zlo~ini ~iweni su i 1999. godine, kada je, po nalogu Havijera Solane, bombardovana, razarana i uni{tavana Srbija i ubijani gra|ani Srbije samo zato {to su hteli da ~uvaju svoju teritoriju, svoje Kosovo i Metohiju. Samo na ju~era{wi dan ubijeno je sedam vojnika u jednom {atoru wihovim zlo~ina~kim bombama, da ne pri~amo koliko su vozova presretali raketama, koliko su civila ubili, {ta je bilo sa malom Milicom Raki}. Danas je na{a poruka, kao {to je to prkosna poruka Vojislava [e{eqa iz Haga, da zlo~in ne}emo zaboraviti i da nikada ne}emo dozvoliti onima koji su ubijali po Srbiji da mogu da ka`u su najve}i dobro~initeqi. To bi bila ne samo sramota, ve} i zlo~in prema na{em narodu. Zavr{avaju}i ovo svoje izlagawe, ja ho}u da vam ka`em jo{ jednu stvar. Vojislav [e{eq je ostavio Srpsku radikalnu stranku za vreme dok se ne vrati ja~u nego ikada. Svakoga dana po Srbiji se odr`avaju tribine, mitinzi i promocije kwiga, u svakom mestu i pred ogromnim brojem qudi, od mawih mesta, od Lov}enca i Bele Crkve, ju~e Leskovca, gde se u salama skupi vi{e od hiqadu qudi. Na svakom mestu qudi vape samo za jednom stvari 5
koja im je potrebna vi{e nego ikada, a to je sloboda za na{ narod i za na{u otaybinu i to }emo bore}i se sa dosovskim re`imom izboriti i podariti na{em narodu. Zahvaqujem na pa`wi, i pozivam dr Olivera Anti}a da vam se obrati. Dr Oliver Anti}: Znate, vasiona je jedna velika vaga, vaga koja kad se ne{to negde oduzme, onda automatski na drugu stranu pridodaje. [to je vi{e nepravde prema na{em Voji u Hagu, to je vi{e wegovih po{tovalaca u Srbiji, i ne samo u Srbiji. Velika je duhovna snaga ~oveka koga udaraju nepravdom, lancima, a on im odgovara kwigom. Oni jo{ ne shvataju da sva wihova oru`ja deluju na odre|eno vreme, po pravilu kratko, ali kwiga je najja~e oru`je jer traje ve~no, ona je upravqena na ve~nost. Evo, Voja je iz svog mo}nog tobolca ovaj put ispalio 998 strelica, svaka stranica jedna strelica. Te strele idu u ve~nost – niko to vi{e ne mo`e da spre~i. Ova kwiga je velika gra|a, sa obiqem dokumenata, koja }e predstavqati zadatak za istoriografiju, ali i ~ast za one istori~are koji }e iz ove kwige iskoristiti ova dokumenta i dosegnuti istinu i pravdu koju nam je otposlao iz sedi{ta nepravde na{ Voja. Aleksandar Vu~i}: Dame i gospodo, dragi prijateqi, obrati}e vam se predsednik Gradskog odbora Srpske radikalne stranke Novog Sada i ~lan predsedni~kog kolegijuma srpskih radikala, ~ovek koji se `estoko bori i za Srpsku radikalnu stranku i protiv onih lopova koji su doskora upravqali Novim Sadom, Igor Mirovi}. Igor Mirovi}: Ispri~a}u vam jednu kratku istinitu pri~u. Havijer Solana je hteo da otvori Most slobode u Novom Sadu. Imao je za to podr{ku na{ih politi~kih protivnika, u strankama DOS-a, u strankama podani~kog karaktera. Ja sam za to znao i sve vreme sam se pravio da }u to tolerisati i oni su se opustili, a ja sam sve vreme mislio na svoje rodoqube koji su dali `ivot, ili koji su se kao Vojislav `rtvovali za ~ast ove zemqe. Solana je sa svojim slu`benikom Oli Renom trebalo da do|e negde 7. oktobra pro{le godine i nekoliko dana pre toga, kada je most bio gotov, u jedanaest sati ja sam “naredio” specijalnu operaciju da srpski rodoqubi otvore most slobode. Za samo dva sata skupilo se vi{e hiqada gra|ana i verujem da su oni tada, kao i sad, svi u srcu nosili i na{eg predsednika i simbole borbe koje on predvodi, i sve one koji su se na neki na~in utkali i upisali u sve na{e mostove koje su oni poru{ili, a koje smo mi obnovili, i koje }emo mi obnoviti. Na taj na~in, a verujem u budu}nosti i na druge na~ine pokaza}emo koliko volimo na{u zemqu, koliko smo `eqni politi~ke borbe i politi~kih isku{ewa i koliko smo nepokolebqivi da istrajemo na principima programa, na{ih ideja i svega onoga {to smo ostvarili od osnivawa stranke do danas. Uvek kada u ime stranke govorite, glasate, kada se za stranku borite i kada se, naravno, borite i za Srbiju, mislite na one koji svojom `rtvom ja~aju snagu na{ih ideala, me|u wima svakako je najve}a snaga na{ Vojislav. @iveli! Aleksandar Vu~i}: Dame i gospodo, predsednik na{e stranke Vojislav [e{eq je odlazio u Hag da brani ~ast svih srpskih rodoquba i svih srpskih dobrovoqaca koji su izginuli u Srpskoj Krajini i u Republici Srpskoj, svuda gde se branila ~ast i otaybina na{eg naroda. Iz Republike Srpske dola6
zi predsednik Centralne otaybinske uprave Srpske radikalne stranke Radislav Kaweri}. Radislav Kaweri}: Dragi prijateqi, ako je iko definisao svoj stav prema ha{kom sudu, ha{kom kazamatu, bila je to Srpska radikalna stranka i na{ predsednik dr Vojislav [e{eq. Jasno i glasno su oni to rekli, a i vreme je to potvrdilo, da to nije sud kako ga `ele predstaviti oni koji su ga osnovali, da to nije pravi pravni sud, da to nije sud ni zbog pravde, ni zbog istine. Vreme je pokazalo, i ove kwige {to smo ~itali, da je to pre svega politi~ki sud, samo sa ciqem da sudi samo jednoj dr`avi i jednom narodu, a ta dr`ava je Srbija, a taj narod je srpski narod i u Srbiji i u Crnoj Gori i u Republici Srpskoj i Republici Srpskoj Krajini. I kada je bio na slobodi, i danas, kada je u ha{kom zatvoru, istinu o ha{kom sudu i istinu koju ha{ki sud `eli da sakrije, Vojislav [e{eq je govorio kao slobodan ~ovek koji zna da je Srbiji i svima nama istina najpotrebnija i da je za sve nas istina najboqa odbrana. Ka`e ona narodna “Kad sluga la`e, brzo sebe izdaje”. Tako i Havijer Solana kao mentor ovog suda, kao i sluge u sudu Karla del Ponte, Hans Holcijus, branilac u pripravnosti Vojislavu [e{equ, izdaju sami sebe. U stvari oni priznaju da ne mogu pobediti Vojislava [e{eqa na pravi na~in i da ne mogu pobediti istinu, i zato oni svi skupa `ele da se preko branilaca u pripravnosti, kao {to ka`e Vladika Nikolaj, sakriju i odenu i upakuju istinu, da se sakriju iza le|a istine, da se pojave pod imenom istine i da na firmu du}an la`i stave firmu istine. Ova kwiga koju danas ovde promovi{emo je kwiga o tom du}anu la`i. Ova i sve kwige koje smo ve} ~itali i kwige koje }e sigurno iza}i iz pera na{eg predsednika Vojislava [e{eqa su kwige koje }e zatvoriti ovaj du}an la`i, a najsigurnije }e ga zatvoriti na{ predsednik dr Vojislav [e{eq. Aleksandar Vu~i}: Jo{ od po~etka krize na prostorima biv{e Jugoslavije i{li su u razarawe i otimawe srpskih teritorija od Republike Srpske Krajine do uni{tavawa na{e zemqe u Bosni i Hercegovini a danas poku{aja kona~nog drobqewa Republike Srpske i otimawa Crne Gore. Jedan od wih koji se hrabro svih ovih godina, rame uz rame sa na{im predsednikom [e{eqom, borio protiv separatisti~kog re`ima u Crnoj Gori jeste i Du{ko Sekuli}. Du{ko Sekuli}: Po{tovana gospodo, `elim da vam saop{tim da predreferendumska kampawa u Crnoj Gori, {to se ti~e bloka za zajedni~ku dr`avu, te~e uspje{no. Preko 15.000 qudi, kojima je u srcu zajedni~ka dr`ava Srbija i Crna Gora, danono}no je na terenu i podaci koji dolaze do nas u {tabovima govore da je separatisti~ki re`im Mila \ukanovi}a pri kraju i da }e Dr`avna zajednica, odnosno Srbija i Crna Gora posle 21. maja biti i opstati zajedno. Postoji milion razloga da budemo zajedno, i nacionalni, i etni~ki, i istorijski, i bezbednosni, i ekonomski, i kulturni i porodi~ni i jo{ mnogi. Na drugoj strani postoji samo jedan separatisti~ki razlog, a to je razlog Mila \ukanovi}a, a to su wegovi privatni razlozi, da ih danas ne pomiwem. Postoji jedna mala grupa qudi koja smatra da im je potrebna podr{ka kriminalca i ratnog zlo~inca Havijera Solane za o~uvawe zajedni~ke dr7
`ave. To nije ta~no. Narodu, po{tenim gra|anima Srbije i Crne Gore najva`nija podr{ka je ona koju smo i pre deset dana dobili u Crnoj Gori od dr Vojislava [e{eqa. Sloboda [e{equ! Aleksandar Vu~i}: Vlast u Srbiji utrkuje se u udvoravawu onima koji su ubili Milicu Raki} i koji su ubijali ovde u Srbiji iz hira i zbog pira. Jedna od onih koji stalno govore o licemerju beogradskog re`ima, o kriminalnom pona{awu na{ih vlasti i o svemu {to se zbiva, i o svemu {to }e se zbivati u na{oj Srbiji, jeste Nata{a Jovanovi}, narodni poslanik Srpske radikalne stranke. Nata{a Jovanovi}: Hvala. Bra}o Srbi i sestre Srpkiwe, prof. dr Vojislav [e{eq, predsednik nas radikala, decenijama je nesporni i politi~ki i pravni autoritet, koji je za nequde i izrode koristio prave termine i nije ~udo {to je ova kwiga, koja se danas nalazi pred nama, dobila jedini mogu}i naslov “Kriminalac i ratni zlo~inac Havijer Solana”. Mi nikada, ba{ kao i na{ predsednik (hvala Bogu na{ srpski jezik je bogat i mo`emo svakome da ka`emo {ta mu pripada), nismo `eleli da upotrebqavamo termine koje koriste Solanini politi~ki sledbenici u Srbiji i oni koji rade protiv interesa dr`ave i naroda. Ka`u: ha{ka tranziciona pravda, NATO intervencija i tome sli~no. Zbog toga je i on danas, iako je ve} ~etiri godine u toj kvazi-evro-ameri~koj instituciji koja se zove Ha{ki tribunal, podstrek i zapravo jedina snaga za sve nas srpske patriote da se borimo i da se izborimo za slobodu na{eg naroda i na{e dr`ave. Postavqa se pitawe {ta je zapravo bio ciq od samog po~etka militantnog agresora Havijera Solane koji je direktno odgovoran i unapred amnestiran od strane ovih izdajnika u Srbiji za sve ono {to je po~inio za nedu`ne civilne `rtve, za sve {to je na{ narod, najstradalniji narod, na ovim prostorima pretrpeo zbog Solane, zbog Jovana Pavla Drugog, rimskog pape, zbog Kola, zbog Gen{era, zbog Bila Klintona, zbog Medlin Olbrajt. Zato nas ne ~udi {to su pre nekoliko dana doneli zakon o amnestiji onih koji nisu hteli da brane dr`avu i narod, kad su takve zlikovce Solanini politi~ki sledbenici ve} odavno unapred amnestirali, i ne samo Solanu, ve} i ove dr`avnike Zapada i Amerike koje sam pobrojala, ali i Nata{u Kandi} i Sowu Biserko, Ha{ima Ta~ija, Agima ^ekua, Ramu{a Haradinaja. Sve su to oni koji su u zajedni~kom poslu sa Havijerom Solanom. Mi se danas nalazimo pred dilemom kako da {to pre promenimo ovu vlast u Srbiji, vlast Dr`avne zajednice Srbije i Crne Gore, kako bismo spasili dr`avu i narod. Zato vas pozivamo, bra}o i sestre, da odlu~no krenemo u tu borbu, da politi~ki porazimo {to je mogu}e pre, na izborima, politi~ke sledbenike i one koji ne shvataju ultimatum koji dolazi iz antisrpskog Ha{kog tribunala i ultimatum Havijera Solane, kao neki te`ak zadatak. Ne! To tako ne do`ivqavaju ni Boris Tadi} ni Vojislav Ko{tunica, ni Milo \ukanovi}, ni Miroqub Labus, to je za wih pojedina~ni i `ivotni ciq, a to je ono protiv ~ega mi moramo da se borimo kako bismo obezbedili slobodu dr Vojislavu [e{equ i slobodu i napredak za ~itav srpski narod i za na{u dr`avu. @ivela Velika Srbija! @iveo na{ predsednik dr Vojislav [e{eq! @iveli! 8
Aleksandar Vu~i}: Sino} je u Leskovcu, u dvorani Doma sindikata, bilo vi{e od hiqadu qudi na promociji kwige “Svedok odbrane Slobodana Milo{evi}a u ha{kom procesu”, koja govori o nepravdi koja se ~ini prema srpskom narodu, o tome kakav je antisrpski tribunal u Hagu, kako je mogu}e da one koji su silovali devoj~ice, a za to postoje i video potvrde u iskazima wihovih albanskih svedoka, pu{taju na slobodu. Ne samo da pu{taju na slobodu ve} donose i osloba|aju}e presude, za Fatmira Qimaja, Haradinaj mo`e i politikom da se bavi, ^eku postaje premijer. U sali Doma sindikata bilo je nekoliko majki sestara onih koji su poginuli brane}i Srbiju na Kosovu i Metohiji. Jedan od qudi koji se svim srcem borio za slobodu Srbije dolazi iz Leskovca, narodni poslanik srpskih radikala Goran Cvetanovi}. Goran Cvetanovi}: Dame i gospodo, brutalna agresija na SR Jugoslaviju je jednostrani akt nasiqa, koji se ne mo`e izjedna~iti sa ijednim zlo~inom zabele`enim u istoriji. Wen inspirator i realizator Havijer Solana se na taj na~in uvrstio u red najve}ih zlo~inaca koje pamti ~ove~anstvo, a ~iju su optu`nicu demokrate 2000. godine stavile ad akta. Bez obzira na podmuklost namera agresora, na{a zemqa je i tu agresiju do`ivela kao rat za o~uvawe nezavisnosti i dostojanstva qudi. Jedan od korifeja te pravedne borbe je prof. dr Vojislav [e{eq, kao pravi sin srpskog naroda, koji je do kraja ostao dosledan da doka`e svetskoj javnosti nevi|enu nepravdu i da uperi prst u prave zlo~ince, koji danas mogu ostati neka`weni, ali koje }e vremenom sti}i pravedna kazna, naro~ito ako se ponovo ogre{e o status Kosova i Metohije. Na`alost, taj tzv. demokratski zapadni svet ni u jednom slu~aju nije po{tovao bar delimi~no zahteve me|unarodnog prava, a da pravni i moralni pad bude jo{ ve}i, tvorci nove doktrine me|unarodnog nasiqa morali su da izmi{qaju nove kategorije, kao {to je kolateralna {teta, kako bi opravdali najmonstruoznije zlo~ine koje su po~inili na na{im prostorima. Zato }e oni u istoriji biti zapisani crnim slovima moralne, qudske bede. Zar je mogu}e bilo kome u svetu objasniti, a kamoli opravdati jedan od najve}ih zlo~ina agresije na SR Jugoslaviju, ubijawe civila u putni~kom vozu u pokretu u Grdeli~koj klisuri. Milosrdni an|eo nije za{titio na{u decu. Qudski je oprostiti i mi opra{tamo, ali nikada ne}emo zaboraviti zlo~ine, jer se oni ne zaboravqaju, ne zato {to smo mi ve}i Srbi od drugih, ve} zato {to smo mi qudi, a sada je to najte`e. @ivela Velika Srbija! @iveo dr Vojislav [e{eq! Aleksandar Vu~i}: Ha{ki tu`ioci i ha{ke kadije najavquju da }e Vojislavu [e{equ da sude, ali da nema prava da se brani sam. Name}u mu nekakvog, kako oni ka`u – “stand by” advokata ili branioca u pripravnosti, izvesnog Van der Spula, po wihovom izboru. Vojislav [e{eq je rekao da, ako to budu uradili, a to bi, zna~i, samo wemu uradili, jer su Milo{evi}u dozvolili da se brani sam, da bi prekr{ili sve norme me|unarodnog prava, i da bi najgrubqom silom, bukvalno pravnim zlo~inom, poku{ali da organizuju jedan proces. Na to na{ Vojislav ne}e pristati, ne}e biti takvog su|ewa u kojem se Vojislav [e{eq ne}e braniti sam, i to je ono {to moraju da znaju. Re~ ima narodni poslanik Srpske radikalne stranke, predsednik 9
okru`nog odbora na{e stranke za ju`nu Ba~ku i predsednik odbora za bezbednost u Narodnoj skup{tini Republike Srbije, Milorad Mir~i}. Milorad Mir~i}: Bra}o i sestre, ova kwiga evidentno ima istorijski i nau~ni zna~aj. Ona je jasna poruka nama, srpskim radikalima, koju nam {aqe dr Vojislav [e{eq kako uporno se moramo boriti protiv svakolikog zla koje je sna{lo Srbiju i srpski narod. Na sve pritiske koje vr{i Ha{ki tribunal na Vojislava [e{eqa, Vojislav [e{eq pi{e, kori~i i izdaje kwige. Postoji jasno opredeqewe, kada je u pitawu Vojislav [e{eq, kada su u pitawu srpski radikali. Onaj sud koji je merodavan da ocewuje {ta to radi Vojislav [e{eq, {ta to rade srpski radikali, je sud istorije. Oni koji su jedini merodavni da ocewuju rad i delovawe Vojislava [e{eqa i nas srpskih radikala, je srpski narod. Vojislav [e{eq nam ovom kwigom jasno poru~uje ne samo kako se boriti za o~uvawe Srbije, nego i za za{titu interesa svakog gra|anina Srbije. Vojislav [e{eq {aqe poruku i na{im politi~kim protivnicima, detaqno opisuju}i metod provere mu{kosti pri izboru pape. Poru~uje dosovcima da se svaki put trude ponovo i nanovo ponavqaju tu mu{kost. Postoje vremenske odrednice, postoji vreme pro{lo, sada{we i budu}e i postoje, naravno, i qudi koji `ive u tim vremenima. ^ovek koji je objedinio vremenske odrednice, koji je postavio univerzalnu vrednost je dr Vojislav [e{eq. On je svojim delima, svojim kwigama postao ve~nost, a nama, koji `ivimo i radimo sa wim, je najve}i ponos {to smo mi wegovi najbli`i saradnici, a Srbiji je ponos {to ima takvog sina. @ivela Velika Srbija! Aleksandar Vu~i}: Zaboravio sam, dragi prijateqi, ne{to da vam ka`em. Prva koja se javila u odbranu ha{kog tu`ila{tva i ove nepravde o kojoj sam malopre govorio, bila je Nata{a Kandi}. Nata{a Kandi} ka`e da je svuda u svetu normalno da osu|enog neko drugi brani, da se ne brani sam. Takve qude imate u Srbiji koji }e sve da u~ine da pomognu onima koji bi Srbiju da bace na kolena, koji bi Srbiju da uni{te. Mi zato imamo Srpsku radikalnu stranku, ali i na{eg Vojislava [e{eqa i molim vas da jednim velikim aplauzom pozdravimo predsednika. (Veliki aplauz). Pretpostavqam da je i Nata{a Kandi} ~ula! Re~ ima predsednik Gradskog odbora Srpske radikalne stranke Beograd Nemawa [arovi}. Nemawa [arovi}: Dame i gospodo, bra}o i sestre, srpski radikali. Mislim da je ovo ~etrnaesta, ako bog da bi}e i posledwa kwiga dr Vojislava [e{eqa koja iz {tampe izlazi za vreme wegovog tamnovawa u ha{kom kazamatu. U kwizi “Kriminalac i ratni zlo~inac Havijer Solana”, kroz sudsku korespondenciju na{eg predsednika i optu`be, podjednako oli~ene i u Tu`ila{tvu i u Sekretarijatu i u samom sudskom ve}u, predstavqena je neprestana i neumorna borba dr Vojislava [e{eqa, borba za istinu, borba za pravdu, borba za budu}nost Srbije. Danas je ta~no, 1148. dan otkako se dr Vojislav [e{eq nalazi u ha{kom kazamatu, 1148 dan od kada je odvojen od svoje dece, supruge, majke, prijateqa. Hiqadu sto ~etrdeset i osmi dan kako mu uskra}uju pravo na su|ewe, kako mu na najbrutalniji na~in kr{e osnovna qudska prava. Me|utim, ne ka`e na{ narod yabe: “Tvrd je orah vo}ka ~udnovata, ne slomi ga ’al zube polomi”. Srpski narod oduvek je bio najja~i kada se suo~avao sa najte`im izazovima. Takav i dr Vojislav [e{eq, i ono {to 10
wega izdvaja i izdi`e daleko iznad proseka je ~iwenica da u tamnom i mra~nom Tribunalu on vi{e misli na dr`avu nego na sebe li~no. Doktor Vojislav [e{eq danas je, bez premca, najve}i srpski nacionalista i glavni ideolog Srpske radikalne stranke i ovom kwigom svima nama, koji u otaybini nastavqamo borbu za ostvarewe srpskih nacionalnih interesa, uru~uje ostvarewe Velike Srbije kao osnovni smisao postojawa Srpske radikalne stranke. Hvala. Aleksandar Vu~i}: Na{ slede}i govornik je dama poznata po tome {to se `estoko u Narodnoj skup{tini Republike Srbije obra~unava sa dosovskim lopovima i tajkunima, predvo|enim \ilasom, Hamovi}em i ostalima, ali se uvek bori za istinu i pravdu, za srpski narod, Vjerica Radeta. Vjerica Radeta: Dame i gospodo, ve} je ~etvrta godina otkako je predsednik srpskih radikala zato~en u Ha{kom tribunalu, gde mu se na najgrubqi mogu}i na~in kr{e osnovna qudska prava, a najbrutalnije kr{ewe qudskih prava ogleda se upravo u ~iwenici da ni posle ovoliko vremena nije po~elo su|ewe i da je ovaj tzv. sud pogazio sva poznata i priznata pravna na~ela, proklamovana u svim me|unarodnim propisima o qudskim pravima. Godine provedene u Ha{kom tribunalu Vojislav [e{eq je do sada preto~io u objavqenih 13 kwiga. Ova koju danas predstavqamo zove se “Kriminalac i ratni zlo~inac Havijer Solana”. Naslov ove kwige kao i naslovi prethodnih “U ~equstima Kurve del Ponte”, “Genocidni diplomata Teodor Meron”, “La`qiva ha{ka peder~ina Yefri Najs”, “Engleski pederski isprdak Toni Bler” ili “Va{ingtonski seksualni manijak Bil Klinton”, mo`da mogu, kada se prvi put ~uju, izazvati smeh, ali ovi naslovi dokazuju kakav je odnos Vojislava [e{eqa prema svetskim mo}nicima ~ije su karakterne osobine upravo sadr`ane u naslovima wegovih kwiga i on se ne pla{i da im to ka`e, ve} im prkosi i iz wihovog kazamata. U prvom delu ove kwige, sudska prepiska – vidi se nemo} ha{kih zlotvora i fakti~ko priznawe da je optu`ba protiv Vojislava [e{eqa neosnovana i pravno neutemeqena. Zbog toga su morali, 12. juna 2005. godine, da podnesu modifikovanu izmewenu optu`nicu, koja je u celosti preneta u ovoj kwizi, kao i preliminarni podnesak prof. dr Vojislava [e{eqa, kojim se osporava modifikovano izmewena optu`nica. Naravno, ovde je mnogo dokumenata u kwizi koje je te{ko nabrojati, ali mislim da je ovo {to sam posebno izdvojila dovoqan motiv za sve vas da ovu kwigu pro~itate, da se upoznate sa herojskom borbom na{eg predsednika za Srbiju, srpske nacionalne interese i da u tre}em delu ove kwige – pisma predsedniku, vidite da Vojislav [e{eq podr{ku za svoju borbu ima {irom sveta. Podr{ku svih nas ovde ima svakako, i zato sam ube|ena }e uskoro napisati kwigu koju bi mogao da nazove “Kako sam rasturio Ha{ki tribunal” i da }e nam je ovde li~no predstaviti. Hvala vam. Aleksandar Vu~i}: Na`alost, u Srbiji danas imamo politi~are i medije, koji }e, kada ubijaju Srbe, da ka`u “nemojte da nam kvarite odnose”, nije va`na srpska krv. Kada prika`u ubijawe srpskih i jugoslovenskih vojnika, ka`u i u Ha{kom tribunalu i ovde u Beogradu na isti na~in – to je mali zlo~in, ne dovoqno veliki za wih zato {to srpska krv nije va`na ili ne11
ma dovoqno eritrocita ili ne znam ni ja ~ega. Vojislav [e{eq pokazuje i danas u Ha{kom tribunalu i Srbiji da je sloboda najpre~a a jedan od onih koji se borio za slobodu i svog grada Bijeqine i Republike Srpske jeste Mirko Blagojevi}. Mirko Blagojevi}: Bra}o i sestre, danas smo ponovo u prilici da govorimo o jo{ jednoj kwizi predsednika Vojislava [e{eqa. Bra}o i sestre, naslov ove kwige “Kriminalac i ratni zlo~inac Havijer Solana”, na najboqi na~in govori koliko je na{ predsednik spreman da se, dovode}i sebe u jo{ te`u situaciju, `rtvuje zbog nas. Ovim naslovom nas upozorava koliko je opasno sara|ivati sa Havijerom Solanom. Dodu{e, nas u to ne treba ube|ivati, ali treba ove koji su danas na vlasti, a koji su i te 1999. godine sara|ivali sa Havijerom Solanom. Te 1999. godine svakodnevno su izve{tavali Havijera Solanu o uspjesima NATO avijacije, {aqu}i mu svakodnevno izve{taje kako evo u Srbiji nema vode, nema struje, pekare ne rade, {kole su zatvorene, obdani{ta ne rade. Dobro je, nastavite tako sve dok nas ne dovedete na vlast. Bra}o i sestre, imaju}i u vidu kako je svoj `ivot zavr{io Slobodan Milo{evi}, zabrinut sam za `ivot i zdravqe na{eg predsednika. Pozivamo ha{ki sud da odmah oslobodi na{eg predsednika ili da otpo~ne proces po ovoj besmislenoj optu`nici. Koliko je besmislena optu`nica govori onaj dio optu`nice za Bijeqinu, gde optu`uju Vojislava [e{eqa, a ne optu`uju nas, koji smo prvi uzeli oru`je u Bijeqini, koji smo neposredno u~estvovali u tim ratnim doga|ajima. Toplo vam preporu~uju}i ovu kwigu, preporu~ujem vam stranicu 909, jer se tu vidi koliko su opasni ovi ha{ki istra`iteqi i sudije i koliko je opasan taj institut. Tu u odgovoru Tomislavu Nikoli}u na wegov zahtev da poseti svog predsednika, wega odbijaju, a onda se potpisuje izvesni ha{ki slu`benik i ka`e “iskreno” va{. E taj nikako ne mo`e biti na{. Pozdravqam vas u ime srpskih radikala Vojislava [e{eqa iz Republike Srpske. Sloboda [e{equ! @iveo Vojislav [e{eq! Aleksandar Vu~i}: Pre nego {to je oti{ao u Ha{ki kazamat, na veli~anstvenom skupu na Trgu Republike, negde pred 100.000 qudi, [e{eq je u amanet ostavio srpskim radikalima i Srbiji ne{to {to nije zavr{io dok je bio ovde. Sve je obaveze zavr{io, napravio najve}u, najmo}niju stranku u ovoj zemqi, ostavio na{em narodu mogu}nost da se bori za slobodu. A to je jedna stvar koju je nama ostavio u amanet – da lopovski kriminalni i antisrpski re`im oborimo. Re~ ima predsednik Izvr{nog odbora Srpske radikalne stranke Dragan Todorovi}. Dragan Todorovi}: Dame i gospodo, bra}o i sestre srpski radikali, danas smo ovde da poka`emo da Hag nema budu}nost, da }e Hag rasturiti Vojislav [e{eq. I ova kwiga o ratnom zlo~incu Havijeru Solani govori da mu nema dugoga veka. Na`alost, od 5. oktobra, Srbija je pod onima koji slu`e ratnim zlo~incima kao {to je Havijer Solana, kao {to je danas Ahtisari na Kosovu i Metohiji, koji poku{ava na sve mogu}e na~ine da proglasi nezavisnost Kosova i Metohije, a ovi koji su danas na vlasti, ni{ta ne ~ine kako bi to spre~ili. Mislili su da }e zatvarawem Vojislava [e{eqa ostvariti svoj ciq, ali su se grdno prevarili. Slobodniji je Vojislav [e{eq u Hagu nego oni koji Beogradom {etaju i koji vladaju Srbijom. A ova12
kvi skupovi, kao ovaj dana{wi, svuda u Srbiji govore da ve}inska Srbija ne}e da trpi polo`aj u kojem se nalazi i ho}e slobodu za Srbiju i za srpski narod i zato ~inimo sve kako bi ostvarili te ciqeve koje je pred nas stavio dr Vojislav [e{eq, a jedan od najve}ih ciqeva je Velika Srbija. @ivela Velika Srbija! @iveo Vojislav [e{eq! Aleksandar Vu~i}: Na{ slede}i govornik je potpredsednik Centralne otaybinske uprave Srpske radikalne stranke Gordana Pop-Lazi}. Gordana Pop-Lazi}: Bra}o i sestre, dragi na{ predsedni~e, kwiga o kojoj danas govorimo, a koju si nam podario naslovom “Kriminalac i ratni zlo~inac Havijer Solana” samo je jedna u nizu onih ~ije ste naslove ~uli, a koja svedo~i o jednom vremenu u kome su se neki nekrsti urotili protiv jednog naroda malog po broju, a znaju to svi, slobodoqubivog i istinoqubivog. Kako? Na sve mogu}e na~ine, razbijawem zemqe kroz priznavawe secesije biv{ih republika, otimawem Republike Srpske Krajine, bombardovawem, ubijawem, uni{tavawem privrede, infrastrukture, {to je naravno trebalo da dovede do zastra{ivawa, osiroma{ewa, dodatnog zadu`ivawa, oduzimawem Kosova i Metohije, Crne Gore. Pritisci nisu prestali, samo se uve}avaju. Jedina razlika je {to se od 2000. godine naovamo na ~elu dr`ave nalaze izdajnici i zapadne sluge, prodane du{e koje su spremne da prodaju veru za ve~eru. Naporedo sa bombama i krvoproli}em stvoren je nakazni Ha{ki tribunal, koji je samo produ`ena ruka NATO bombardera. Tamo se nastavqa ubijawe Srba. Ubijeni su Slobodan Milo{evi}, biv{i predsednik Savezne Republike Jugoslavije i Republike Srbije, Milan Kova~evi}, Slavko Dokmanovi}, \or|e \uki} i Momir Tali}, Prilikom poku{aja hap{ewa ubili su Simu Drqa~u, Dragana Gagovi}a, Janka Jani}a. Vlajko Stojiqkovi}, ministar unutra{wih poslova, ubio se sam na o~igled svojih kolega pred Saveznom Skup{tinom zbog inskonstruisane optu`nice da je navodno ~inio ratne zlo~ine na Kosovu i Metohiji. Na{ predsednik dr Vojislav [e{eq izlo`en je nevi|enom psiholo{kom pritisku i maltretirawu u vidu zabrane komunikacije u vi{e navrata sa spoqnim svetom i sa svojom porodicom. Ne priznaje mu se pravo da se sam brani, pravo na saradwu sa svojim stru~nim timom koji je odabrao da mu poma`e. U tim i takvim okolnostima, Vojislav [e{eq tra`i ono {to mu me|unarodne konvencije garantuju, a to je da bude ravnopravan i u ravnopravnom polo`aju sa optu`nicom, tra`i da mu su|ewe po~ne. Ve} tri i po godine on je spreman, Tu`ila{tvo nije spremno. [ta to zna~i? Jasan je odgovor – nemaju argumente, jasno je da se radi o politi~kom sudu. Tra`imo da se pusti na slobodu, jer su|ewe nije po~elo u primerenom roku. Gde to na svetu ~ovek mo`e da se dr`i u pritvoru ~etiri godine? Nigde, toga su danas svesni svi slobodoqubivi narodi i pojedinci. Zjuganov u Beogradu ka`e: Ha{ki tribunal treba razjuriti, a ruski narod }e uvek biti uz Srbiju. Ruska dr`avna Duma, 15. marta ove godine, usvojila je rezoluciju kojom tra`i hitno dono{ewe odluke o ukidawu Ha{kog tribunala i odgovornost onih koji su odgovorni za ubistvo Slobodana Milo{evi}a i ostalih zatvorenika. Kada smo u vreme predsedni~kih izbora bili u Belorusiji, zatra`ili smo i od predsednika Luka{enka da se izjasni po pitawu Ha{kog tribunala. Rekao mi je: “Budite sigurni, {to se ti~e mene i beloruskog naroda, svu13
da i na svakom mestu izrazi}emo svoj stav koji je jasan, to je politi~ki sud u kome se ubijaju Srbi”. Mnogo je takvih dr`ava, i da smo mi ozbiqna dr`ava radili bismo na tome da se i druge dr`ave na ovaj i ovakav na~in odrede prema Ha{kom tribunalu. Ali kako, kada u mojoj ro|enoj zemqi vladaju}a ve}ina ne sme da usvoji takvu rezoluciju, kada Srbijom vladaju destruktivne snage. Misle li to drugi o nama vi{e nego mi sami? Ne, srpski narod je izneveren od strane politi~ara koji ga zvani~no predstavqaju i tra`i onu politi~ku snagu koja }e tra`iti da se po{tuju pravda i pravi~nost, koja }e umeti da ga za{titi od daqeg propadawa. Vidi je u Srpskoj radikalnoj stranci, imaju}i u vidu i politi~ko delovawe Vojislava [e{eqa u Ha{kom tribunalu, jer, ne zaboravite, on tamo nije su`aw, ve} politi~ar koji i tamo nalazi prostor za politi~ko delovawe u ciqu odbrane srpskog naroda. Mi, wegovi saborci u zemqi, wegovi po{tovaoci, ovde u ovoj sali i svi oni {irom Srbije, shvatamo i cenimo wegovu bezgrani~nu `rtvu, zna~aj wegovih kwiga koje kao dokument ostaju na{oj deci, da nau~e kako se brane svoja dr`ava i svoj narod, i naravno, istoriji, koja }e morati da potvrdi svu veli~inu intelektualne i politi~ke figure dr Vojislava [e{eqa. Neka mu Bog da snage da izdr`i u svojoj borbi, a nama u tome da ga podr`imo i poma`emo. @iveo dr [e{eq! @ivela Velika Srbija! Aleksandar Vu~i}: Dame i gospodo, dragi prijateqi, Srpskoj radikalnoj stranci kao jedinoj politi~koj stranci koja ba{tini ideju slobode i koja {titi interese srpskog naroda u Srbiji, prilaze i kwi`evnici, i profesori, ali prilaze i oni koji su branili ovu zemqu na juna~ki na~in ba{ od Havijera Solane. Jedan od takvih je i legendarni srpski general Bo`idar Deli}. Bo`idar Deli}: Bra}o i sestre, dragi prijateqi, kako re~e uva`eni profesor Anti}, na{ predsednik Vojislav [e{eq je i ovom kwigom odapeo strelu na jednog u nizu zlo~inaca koji su krajem dvadesetog veka napali na{u zemqu i napali na{ narod, na prostorima biv{e Socijalisti~ke Federativne Republike Jugoslavije. Svakako da ovaj zlo~inac Havijer Solana zauzima u tim doga|ajima posebno mesto. Ovaj ~ovek, po profesiji fizi~ar, a to vam govorim jer to nije slu~ajno, po politi~kom opredeqewu socijalista, a po svemu onome {to je uradio u na{oj zemqi planetarni zlo~inac, u predve~erje 23. marta 1999. godine, pozvao je jednog drugog zlo~inca i rekao mu je slede}e – ima{ izvr{no nare|ewe, da preduzme{ prvu fazu kampawe, dajem ti izvr{no nare|ewe, dobi}e{ napismeno nare|ewe sutra ujutru, ali ovo je nare|ewe da li razume{? Dvadeset i ~etvrtog marta, oko 20 i 10 minuta, zna~i jedan dan posle ovoga nare|ewa, ka na{oj zemqi poletele su krstare}e rakete sa NATO aviona a sa brodova u Sredozemqu ispaqene su tako|e krstare}e rakete “tomahavk”. Iste ve~eri na na{e nebo prvi put su do{le te zloslutne ptice i narednih 78 dana zasipale na{u zemqu nebrojenim bombama. Vama je to svima poznato, ali ja `elim da vam uka`em na jedan aspekt toga bombardovawa o kome se malo zna. Evropa je dozvolila, po prvi put, da se na{a zemqa, koja je tako|e deo Evrope, bombarduje osiroma{enim uranijumom. Osiroma{eni uranijum je uranijum 238, raspada se 4,7 milijardi godina. Nau~nici jo{ nisu dokazali koliko postoji `ivi svet na ovoj zemqi, ali ja sam poku{ao, da bih vama to pribli`io, da izra~unam koliko je 14
to u qudskim generacijama. Ako ra~unamo da je dvadeset i pet godina potrebno da jedna generacija stasa i u sto godina stasavaju ~etiri generacije, onda od Hrista u onih dve hiqade godina postoji samo osamdeset generacija, a u deset hiqada godina, zna~i osam hiqada godina pre nove ere samo ~etiri stotine generacija. Hipoteti~ki sam izra~unao: da radijacija na Kosovu i Metohiji i na drugim mestima koja su bombardovana osiroma{enim uranijumom do|e samo do polovine dana{we radijacije, treba da pro|e sto osamdeset osam miliona generacija. Da li }e planeta Zemqa trajati toliko, a u svakoj generaciji dovoqno je da od toga umre samo jedan ~ovek, to bi bilo sto osamdeset i osam miliona qudi. [to se ti~e mojih vojnika, {to se ti~e drugih vojnika koji su se borili na Kosovu i Metohiji, ima ih ve} desetine i stotine koji su umrli. Istina, umiru i oni koji su navodno do{li na Kosovo i Metohiju da odr`avaju mir. Italijani su jedini koji to ne kriju, i kako ka`u, imaju ve} izme|u dve stotine i tri stotine obolelih i oko ~etrdeset umrlih. Jedan od tih zlo~inaca koji je komandovao tom avijacijom rekao je svojim komandantima jednom prilikom. Ne mo`e se dobiti rat, ako ne uni{timo mogu}nost normalnog `ivota za ve}inu stanovni{tva. Moramo im oduzeti vodu, struju, hranu, pa ~ak i zdrav vazduh. Zbog toga ova kwiga ima poseban zna~aj i zbog toga gospodin [e{eq ne upire slu~ajno prstom na Havijera Solanu. Danas u eri globalizacije, mnoge vrednosti civilizacije dovedene su u pitawe, a me|u prvima upravo me|unarodno pravo. Ha{ki sud je sumrak me|unarodnog prava, ali gospodin [e{eq ovom kwigom poru~uje da }e ovaj postulat me|unarodnog prava sa~uvati pravdoqubivi i slobodoqubivi qudi savremenog sveta, a to je da zlo~in nikada ne zastareva. @iveo gospodin Vojislav [e{eq! Aleksandar Vu~i}: Na{i politi~ki protivnici i wihove medijske ekspoziture, vodili su i vodi}e svakojake prqave kampawe i protiv na{eg predsednika i protiv Srpske radikalne stranke u celini. Ja }u se drznuti da od vas zatra`im da se u narednom periodu, koji }e biti odlu~uju}i za opstanak Srbije, na svakom mestu, naravno politi~ki borite za na{u Srbiju za slobodu na{e zemqe, da poka`emo da je vi{e onih koji vole slobodu i onih koji vole Srbiju. Sada molim zamenika predsednika Srpske radikalne stranke Tomislava Nikoli}a da vam se obrati. Tomislav Nikoli}: Bra}o i sestre, dame i gospodo, pre vi{e od tri godine iz ove sale, sa kongresa, strana~ki smo, kao Srpska radikalna stranka, ispratili Vojislava [e{eqa u Hag u te{ku bitku, a znate da je oti{ao zato {to smo tog ~asa u Srbiji imali osionu vlast, qude koji su mislili da ih niko nikada vi{e ne}e smeniti, qude koji su znali da je [e{eq 6. oktobra 2000. po~eo da di`e poquqani i klonuli duh srpskog naroda, pa je neko od wih rekao hajde da sklonimo Vojislava iz Srbije, za svaki slu~aj. Sve smo poslove zavr{ili, ali sa Vojislavom nisi siguran i nikada nisi na~isto. Poslu{ali su ih ovi sa Zapada, koji srpski narod ne poznaju, koji ne znaju na {ta su se odlu~ili, zato {to protiv Vojislava jednostavno nemate oru`ja, ne postoji kazna kojom }ete kazniti Vojislava [e{eqa, pa da ste sigurni da ste ne{to postigli, da ste ga pobedili. Pogledajte, sme{ten je u Ha{kom tribunalu, u pritvoru tri i po godine, a sti`e u svako selo u Srbiji, u svako selo u Republici Srpskoj, sti`e u Crnu Goru. Kada je posle wegovog od15
laska u Hag bilo jako te{ko u Srbiji, kad na meti nisu bili kriminalci ili ne samo kriminalci, kada su pre svega bili aktivisti Srpske radikalne stranke na meti vlasti, u toku tzv. vanrednog stawa, iskoristio sam nekoliko prilika da vas ohrabrim. Znao sam koliko vam je te{ko, a sad vi{e ne mogu da vas stignem, sad ja tr~im za vama i hvala vam zbog toga. Sad vama vi{e ne treba ni ohrabrivawe ni podr{ka, samo neko ko }e da vas sledi, a evo ve~eras ste ~uli ~lanove Predsedni~kog kolegijuma Srpske radikalne stranke, koji }e slediti va{u voqu, ja se nadam veoma brzo i sa pozicija vlasti u Republici Srbiji. Pa da ne zaboravim da vas sve pozovem na jednu vaskr{wu akademiju za srpsko Kosovo i Metohiju 25. ovog meseca na vaskr{wi utorak u Sava centru, ulaz je besplatan, a tamo }e recitovati, igrati, pevati srpske pesme srpski patrioti, da poka`emo da ne mo`e niko da nas slomi, da Kosovo i Metohiju ili ne daj bo`e neki drugi deo na{e zemqe niko ne mo`e da nam otme. Havijer Solana, za sada bez nadimka, s tim {to je to zlo~inac vaqda dovoqno, mislio je da je previ{e jak, mislio je da je previ{e mo}an i naredio je bombardovawe male Srbije, veruju}i da }e za nekoliko dana na{ narod ista}i belu zastavu. Havijer Solana je naredio da otpo~ne bombardovawe Srbije, Havijer Solana je i dan danas ugledni predstavnik NATO-a zadu`en sada za nekakve spoqne odnose, zadu`en da nas bombarduje, zadu`en da nam odredi odnose sa Crnom Gorom, zadu`en da re{i {ta }e biti sa Kosovom i Metohijom, zadu`en da re{i kako }emo sa Vojvodinom, zadu`en, zadu`en, prezadu`en je Havijer Solana. Nikada ne}emo mo}i da naplatimo dugove kojim nas je zadu`io. Neka na{i politi~ki suparnici prokomentari{u i ovaj skup i sve {to mi radimo kako god ho}e, ali sa Havijerom Solanom, sa NATO mira nema. Mi mo`da ne mo`emo da ratujemo protiv wih, da}e Bog ne}emo morati nikad da ratujemo protiv wih, ali za{to bismo se sa wima mirili, u ~ije ime? U ime roditeqa izginule dece, u ime dece izginulih roditeqa, u ~ije ime nas sada vlast miri sa Havijerom Solanom, NATO i svim ostalim neprijateqima srpskog naroda? Se}ate se kada je sve to otpo~elo u Sloveniji, se}ate li se koliko je napada bilo na na{e srpske medije, koji su smeli o tome otvoreno da pi{u i o tome otvoreno da izve{tavaju, kako je bila `igosana dr`avna televizija: dr`avna televizija la`e da nam ubijaju decu u Sloveniji, dr`avna televizija la`e da nam ubijaju decu u Hrvatskoj, la`e da nam ubijaju decu u BiH, sve la`e dr`avna televizija. Govorili su – slu{ajte “Glas Amerike”, “Slobodnu Evropu”, B92, Studio B, tu je istina. Narode, ima{ jednu la`qivu televiziju koja te la`e da te ubijaju, da ti ubijaju decu i da ti pale ku}e, da proteruju sa imawa, la`e te tvoja televizija, bombardova}emo tu tvoju televiziju da te vi{e ne la`e, evo ti slobodnih svetskih televizija. Pogledaj samo kako su divan narod ti Slovenci, a oni su opkolili kasarne Jugoslovenske narodne armije, wihovi ~lanovi lova~kih udru`ewa, spre~ili struju, vodu, hranu i ~ekali kada }e na{i vojnici da po~nu da izlaze u krug kasarne izbezumqeni od `e|i i gladi, a onda ih lova~kim snajperima ubijali, jednog po jednog, ili ~ekali da se neko od wih preda, pa da ga onako sa belom zastavom u ruci ubiju. I oni zaslu`uju da u|u u Evropsku uniju a mi treba da se ugledamo na wih, da ubijamo zverski da bismo u{li u Evropsku uniju. Ne}e 16
nas u EU samo zato {to smo se branili, EU ho}e one koji ho}e da tuku tu| narod, koji su spremni da ru{e tu|e ku}e, da proteruju narod sa svojih imawa. A na{a vlast otvori srce Sloveniji i dodeli im najboqi poslovni prostor, na najboqem mestu u Novom Beogradu. Pogledajte kako se mi Srbi ponekad obrukamo ne razmi{qaju}i o tome u ~ije to ime radimo. Evo sada, 15 godina posle zlo~ina pojavquje se austrijska televizija sa snimcima zlo~ina u Sloveniji. Pa gde su bili 15 godina u Sloveniji borci za qudska prava, nego nas sad obave{tavaju da su nam ubijali decu. Ja ne volim {to to saznajemo od wihovih izdajnika, to treba na{a vlast da zna, ne da krije podatke vojska o tome kako su nam ubijali decu. Komitet za odbranu Vojislava [e{eqa pred Ha{kim tribunalom traje od kada je Vojislav oti{ao i kwige nastaju iz te na{e prepiske, iz na{ih opravdanih zahteva, opravdanih zahteva Vojislava [e{eqa i wihove bruke u odgovorima na te zahteve. Kako je sramno, sa brukom konstituisan taj sud. Na primer, Vojislav [e{eq ka`e da je Slavko Jerkovi} wegov pravni savetnik, oni ka`u – ne}e mo}i da bude pravni savetnik, ako ne zna engleski jezik. Ali zato Hans van der Spul mo`e da bude natovareni advokat Vojislavu [e{equ iako ne zna srpski, i to sve mo`e u Ha{kom tribunalu. Ha{ki tribunal postavqa uslove za sve, a na{ao je kome }e da postavqa uslove – Vojislavu [e{equ. Da su znali, platili bi da Vojislav [e{eq ne ide u Ha{ki tribunal. Mislili su da je Vojislav od ove na{e obi~ne srpske gra|e, pa da }e u zatvoru da se prepadne, da se upla{i, da klone, da }e da se razo~ara, da }e da prihvati dogovarawe, a Vojislav je od naj~istije, najlep{e srpske gra|e, e takve gra|e vi{e u svetu nema. Prvi put kada se pojavio na statusnoj konferenciji, i rekli su mu da gospo|a Karla del Ponte `eli sa wim da razgovara, Vojislav je rekao – ja sa tom kurvom mogu samo u sudnici da razgovaram! I ako nekome ba{ i treba kurva, ne treba da bude glavni tu`ilac Ha{kog tribunala, ima i ~estitijih kurvi od Karle del Ponte! Takozvana civilizovana demokratska Evropa skoro ~etiri godine }uti o slu~aju Vojislava [e{eqa, kao da je gvozdena zavesa spu{tena, o na~inu na koji je ispisana optu`nica, o dokazima iz optu`nice, wegovom dobrovoqnom odlasku u Ha{ki tribunal, i o tome da ~etiri godine posle toga Tu`ila{tvo nije spremno da u|e u salu, u sudnicu i da otpo~ne su|ewe. Mi smo pro{le nedeqe na sednici parlamentarne skup{tine Saveta Evrope imali priliku da progovorimo o situaciji u Ha{kom tribunalu. Prvi izve{taj o Ha{kom tribunalu pi{e jedan Englez, a tamo gde Englezi uglavnom vode politiku to zna~i nije dobro za Srbe. Tamo zaista pi{e kada je osnovan Tribunal odlukom Saveta bezbednosti, kada su dr`ave koje su u~estvovale u ratu u biv{oj Jugoslaviji pristupale saradwi sa Ha{kim tribunalom i pi{e da sve zavisi od izru~ewa Ratka Mladi}a, da li }e zemqa nastaviti da se okre}e ili ne, ako ne bude izru~en Ratko Mladi}. Mi smo prvi put imali priliku da im ka`emo {ta se de{ava u Ha{kom tribunalu i kako tamo gaze qude gore nego `ivotiwe. Ni `ivotiwe ne trpe ba{ svakakvu kaznu, i `ivotiwa ume da se pobuni, a kamoli qudi. Postoje razli~iti qudi i u Ha{kom tribunalu. Tamo ima i zlo~inaca vi to znate, ali zlo~inci dobijaju najmawe kazne. Oni se dogovore i nagode sa Ha{kim tribunalom. Problem su politi~ari i vojnici, oni se ne poga|aju, oni se ne dogo17
varaju, oni su svoje poslove obavili kada je to trebalo, a sada ko ho}e da im sudi neka im sudi. Pa je tako trebalo da pro|e ta rezolucija Saveta Evrope bez broja onih koji su izgubili `ivot u Ha{kom tribunalu, bez smrti Slobodana Milo{evi}a koji je umro zato {to mu je uskra}ena lekarska pomo}. Mi radikali smo insistirali na tome kako neko mo`e da bude tri i po godine u pritvoru a da mu ne po~ne su|ewe. Vide}emo kako }e to daqe i}i, ali su se mnogi u toj sali pretvarali da to prvi put ~uju, pa su nam se ~ak i obra}ali – dajte nam dokaze, ako je to zaista tako ne mo`e da pro|e, Savet Evrope je jedna organizacija koja se bori za qudska prava. Vide}emo da li }e i Savet Evrope da se obruka, a ja vam ka`em, ako se obruka na tom primeru, {ta }e nama ~lanstvo u tom Savetu Evrope. Ako nam UN otmu Kosovo i Metohiju, jesmo li mi ~lanovi UN? Mo`emo li da ka`emo: da, mi smo u UN, vi ste nam oduzeli Kosovo i Metohiju, a mi smo va{ ravnopravni ~lan, i mi znamo za povequ UN kojom su na{e granice nepovredive? Mogu}e je da se i u Evropi odnosi mewaju, ali u Srbiji se ne mewaju. U narodu vri, i vi to znate vrlo dobro, narodu je dogorelo do nokata. Vlast bi to trebalo da procewuje, mi to procewujemo, ali nemojte da o~ekujete da }emo mi uraditi ono {to su oni uradili 5. oktobra, zato {to mi, dok postojimo, ne}emo izdati Vojislava [e{eqa. Osvrnuo bih se i na spor pred Me|unarodnim sudom pravde u Hagu koji vodi protiv Srbije. Branilac je Radoslav Stojanovi}, Vukova desna ruka. Mo`ete da zamislite kako mo`e da nas brani neko koga je poslao tamo Vuk Dra{kovi}, a putni nalog potpisao Vojislav Ko{tunica. On ka`e – nije ta~no da je u BiH srpski narod po~inio genocid, izuzev Srebrenice to se nije nigde desilo. To ka`e onaj ko nas brani. Boqe bi bilo da nije ni i{ao da nas brani, voleo bih da takvi sede preko puta i da nas optu`uju, da znamo otvoreno ko je na na{oj strani, a ko nije. Ali da se mi ne okupismo pro{le godine u Sava centru da pogledate film “Istina”, pred obele`avawe doga|aja u Srebrenici, ko zna na kakve bi sve muke stavili srpski narod pod firmom obele`avawa desetogodi{wice genocida koji je po~inio srpski narod. Da mi ne pokazasmo javno muyahedine kako ubijaju Srbe po BiH, Evropa bi se pravila i dan danas da ne zna ko je ratovao za Aliju Izetbegovi}a. Frawo Tu|man je umro, pa smo saznali da je bio osumwi~en za ratne zlo~ine, Alija Izetbegovi} je umro pa smo saznali da je bio osumwi~en, evo Ku~an jo{ nije umro pa bilo bi dobro da razmisli Ha{ki tribunal i da po`uri sa optu`nicom protiv onih koji su tada vodili Sloveniju. Jednu stvar uvek imajte na umu: Srbija nam je va`nija i od stranke i od porodice. Naravno da svi strahujete ho}e li biti posla, besplatnog {kolovawa, le~ewa, ho}e li se vratiti ona prava koja nam je DOS ukinuo, slu{aju}i tzv. dobre savete EU, ali uvek imajte na umu ono {to nam je najva`nije od svega, ono {to nosimo u srcu, a to je na{a Srbija. A kada ka`ete Srbija, slobodno recite i Republika Srpska Krajina i Republika Srpska, i slobodno recite i Crna Gora iako vam se ponekad u~ini da tamo i jedni i drugi imaju isti ciq. Ja ne vidim da se u Crnoj Gori, oni koji su za zajedni~ku dr`avu, za wu bore svim {to imaju i da u tu borbu ula`u sve {to imaju. Ja poru~ujem onima koji su za zajedni~ku dr`avu a `ive u Crnoj Gori i predvode narod – va{ `ivot ni{ta ne zna~i ako vi ne obezbedite ve}inu na referen18
dumu da Srbija i Crna Gora ostanu zajedno. Ni{ta. Ne}e ni na{i `ivoti vredeti previ{e, ali o~i su uprte u one koji poru~uju da nije potrebno da politi~ari iz Srbije dolaze u Crnu Goru, neka samo upute svoj stav preko medija, gra|ani Crne Gore }e to da saznaju. Ja sam ponudio da ekipa, da Predsedni~ki kolegijum Srpske radikalne stranke krene po Crnoj Gori da dr`imo tribine, mitinge, i da znam da smo sve u~inili. Zato pozivamo sve one kojima je Srbija u srcu, a ja mislim da je to i pripadnicima drugih naroda, ovo je i wihova domovina, wihova otaybina, da zajedno u|emo u borbu, da Srbiju podignemo na noge, da vratimo `ivot u fabrike u kojima je `ivot umro, da vratimo `ivot na wive na kojima je `ivot umro, da vratimo na{oj deci ponovo obrazovawe kakvo su imali kada su bili najobrazovaniji u Evropi. Zavr{avaju}i ovaj skup, upu}ujem i pozdrave na{em predsedniku.
Sudski dokumenti Me|unarodni krivi~ni sud za biv{u Jugoslaviju Tu`ilac protiv prof. dr Vojislava [e{eqa Predmet br. IT - 03 - 67 – PT
OPTU@ENI OBAVE[TAVA TU@IOCA DA NAMERAVA DA IZNESE POSEBNU ODBRANU U SKLADU SA PRAVILOM 67 (A) (ii) (b) PRAVILNIKA O POSTUPKU I DOKAZIMA O ULOZI VATIKANA I PAPE JOVANA DRUGOG U ZLO^INIMA IZVR[ENIM NA TERITORIJI BIV[E JUGOSLAVIJE OD 1991. GODINE Podnesak broj 147 (Deo drugi, nastavak iz kwige “Pontifeks maksimus satanisti~ke crkve Jovan Pavle Drugi”) 11. 14. Na stranicama 286 i 287 nalazi se tekst: Vizija Ivana Pavla II o Europi Ivan Pavao II u svojoj koncepciji Europe, u smislu wezina ujediwavawa, polazio je od stajali{ta Pavla VI. Za pape je duhovna ba{tina Europe imala korijene u kr{}anskom nasqe|u kao karakteristi~nome elementu europske civilizacije s raznoliko{}u i bogatstvom misli, kulture, umjetnosti, juridi~kih i eti~kih koncepcija. Ivan Pavao II je `elio dati svoj doprinos procesima europskih integracija na putu k europskom jedinstvu, pa je podupirao sve napore za prevla19
davawe blokovske podjele i hladnog rata na relaciji Istok – Zapad. Radi toga je intenzivirao i isto~nu politiku Svete stolice spram zemaqa sovjetskog bloka. Zagovarao je dijalog na crkvenom i dr`avnom kolosijeku da bi se sporazumjele dvije supersile i dva bloka na politi~kom, gospodarskom i vojnom planu. Podr`avao je nastavak pregovora dviju nuklearnih supersila o nuklearnom razoru`awu i raketama sredweg dometa, pa je tome pridonio i osobnim inicijativama. Podr`avao je tendencije da Europska zajednica i ujediwena Europa bude autonoman faktor na europskom i svjetskom planu. Radi toga je putovao u neke europske zemqe (SR Wema~ku, Francusku, Poqsku i dr.) i nastupao u institucijama EZ (Vije}u Europe i Europskom parlamentu). U papinom konceptu ujediwewa Europe na osnovi kr{}anskih korijena i kr{}anske civilizacijske ste~evine prvorazrednu ulogu ima kr{}anski vjerski faktor, a u tom sklopu doprinos slavenskih naroda (koji su za papu “plu}a Europe”) osobito Poqska, u obrani i izgradwi Europe. Me|utim, iako je papa nagla{avao kr{}ansku i slavensku komponentu u svojoj viziji Europe, apelirao je na izmirewe i jedinstvo svih nacija Europe i svijeta, te na priznawe prava na slobodu svake nacije i po{tovawe originalne vrijednosti svake zemqe. Zalagao se za Europu svih naroda od Atlantika do Urala. Moglo bi se re}i da se uloga kr{}anstva, odnosno katoli~anstva, u povijesti Europe o~itovala i na vertikali od Baltika preko Poqske, ^e{ke i Slova~ke, Austrije i Ma|arske, ukqu~uju}i Hrvatsku i Sloveniju, sve do Jadranskog mora. Te zemqe Sredwe Europe imaju svoje povijesne veze i duhovno zajedni{tvo, {to im daje mogu}nost kombiniranog nastupa na me|unarodnom planu, osobito u odnosima s Wema~kom i Italijom. Vojtilina koncepcija i aktivnost za ujediwewe Europe rezultirala je ostvarivawem zakqu~aka KESS-a. Ivan Pavao II je zaslu`an za uspjeh vatikanske isto~ne politike, koja je bila okrenuta prema zemqama europskog Istoka. Pridonio je povijesnim promjenama na Istoku, najvi{e u Poqskoj, suprotstavqaju}i se totalitarnim sustavima i zauzimao se za qudska prava i suverenost naroda. Demokratske procese u tim isto~no-europskim zemqama, koji su potencirani slomom komunisti~ko-boq{evi~kih re`ima, promjenama u SSSR-u pod vodstvom M. Gorba~ova i Borisa Jeqcina te uvo|ewem “perestrojke”, papa je pozdravio. Pozdravio je i razvoj doga|aja od 1989. godine nadaqe, kada je sru{en Berlinski zid i ujediwena Wema~ka. Sada je nu`an izuzetan napor za ostvarewe ciqeva zajedni~kog ekonomskog rasta europskih zemaqa, smatra papa. Ivan Pavao II zami{qa takvu ujediwenu Europu koja se ne bi smjela zatvoriti u svoj egoizam i koja bi posvetila svoje izvore i energiju razvoju mawe razvijenih zemaqa. Potreban je trud da se oslobode goleme rezerve razoru`awem vojnih aparata i uklawawem razornog oru`ja. Papini su zakqu~ci – kako ih je formulirao u enciklici “Centesimus Annus” (Stota godina) – da stari oblici totalitarizma nisu do kraja pora`eni i da je neprihvatqiva tvrdwa kako poraz tzv. realnog socijalizma 20
ostavqa kapitalizam kao jedini nedodirqivi model ekonomske organizacije koji bi se primijenio u cijelom svijetu. S obzirom na povijesno iskustvo otu|ewa ~ovjeka i u kapitalizmu i u realsocijalizmu, papa postavqa pitawe vrednovawa dru{tvenih sustava, koji su na povijesnom ispitu, kao i wihova utjecaja na tokove me|unarodnih odnosa u Europi i svijetu. Zato je potrebno odstraniti monopole i zapreke koje narodima ko~e razvitak, jer sada{wi gospodarsko-financijski mehanizmi zao{travaju jaz izme|u bogatih i siroma{nih zemaqa. Taj izazov za suvremeni kapitalisti~ki sustav name}e wegovu prilagodbu zahtjevu za novi me|unarodni ekonomski poredak i za dru{tvo slobodnog rada, tr`i{ta, poduzetni{tva i participacije, kao i pravednog pristupa me|unarodnom tr`i{tu, vi{e utemeqenom na valorizaciji qudskih sposobnosti i uva`avawu eti~kih na~ela bez razli~itih oblika diskriminacije i eksploatacije u materijalnom pogledu. Ivan Pavao II ne nudi tre}i put izme|u kapitalizma i socijalizma niti konkretna alternativna rje{ewa, ve} nudi socijalni nauk crkve s opredjeqewem za siroma{ne, {to je bila orijentacija II vatikanskog koncila i koncilskih papa. Ciq globalne europske politike Ivana Pavla II i Svete stolice bio je da Europa postane samostalan me|unarodni faktor, da bude bez podjela, u interesu mira i op}eg razvoja u svijetu i da djeluje u duhu i institucijama Europske zajednice i Konferencije o europskoj sigurnosti i suradwi. Iz teksta se vidi latinski karakter i manir Jovana Pavla Drugog. Za jedno se javno zalagao, a u praksi je potpuno suprotno delovao. Delovao je da ostvari svoj primat i primat vatikanse kaste nad svetovnim pitawima, kako bi bili nezaobilazan politi~ki faktor, i pusto{ewe pravoslavnog prostora za nesmetano {irewe katoli~anstva. Da bi ostvario te svoje ciqeve Jovan Pavle Drugi je prihvatio da kora~a preko le{eva. Prirodna i predvidiva posledica wegovog anga`ovawa, do koje mo`e do}i svaki razumni posmatra~, jesu i ratni zlo~ini i konflikti u kojima bi samo medijski do{ao do izra`aja wegov ekumenizam i humanost. 11. 15. Na stranici 300 je tekst: Papa Agaton je s Hrvatima sklopio “mirovni ugovor” prema kojemu su se Hrvati zakleli sv. Petru da ne}e provaqivati u tu|e zemqe ni ondje ratovati, ve} da }e radije `ivjeti u miru sa svima koji to budu htjeli. Od pape su dobili obe}awe da }e se za wih boriti i na pomo} im biti Bog Hrvata, kad god drugi narodi provale u hrvatsku zemqu i ratom ih uznemire, a Petar, u~enik Kristov, obdarit }e ih pobjedom. Vaqa re}i da istra`ivawa najstarije hrvatske povijesti upu}uju da je to prvi me|unarodni ugovor Hrvata sa Svetom stolicom. Nije mogu}e dati zbirni pregled odnosa Svete stolice s Hrvatima, ali je potrebno i korisno dozvati povijesno pam}ewe zbog budu}ih odnosa Svete stolice i Hrvatske kao suverene i samostalne dr`ave koja je to opet postala nakon vi{e stoqe}a (656). Bilo je potrebno osvrnuti se barem na najva`nije momente iz odnosa Hrvata i hrvatske dr`ave (sredweg vijeka) sa Svetom stolicom i papama koji su u tim odnosima imali va`niju ulogu s me|unarodnim reperkusijama za Hrvate i hrvatsku kraqevinu toga razdobqa 21
wezine samostalnosti i dr`avnosti. Moglo bi se govoriti o razdobqu prvog hrvatskog kraqa Tomislava (910-928), koji je postao kraqem 925, i uz papinsku pomo} pove}ao svoju mo}, udru`io sva plemena u jednu dr`avu koju papa Ivan X priznaje i progla{ava kraqevinom i pi{e mu kao “dragom sinu Tomislavu, kraqu Hrvata”. Za wegove vladavine odr`ali su se crkveni sabori u Splitu (925. i 928) na kojima su se suprotstavqali biskup ninski (Grgur) i splitski biskup, s pretenzijom na prvenstvo. Papi je bio va`niji splitski biskup zbog sukoba s Bizantom, a hrvatskom kraqu je pogodovalo da ima na svojoj strani dalmatinske gradove. Vodila se borba i oko uporabe narodnog jezika, {to je uvjetno dopu{teno. Petar Kre{imir IV (1058 - 1074) oslawao se na crkvu, {to je bilo posqedica ugleda tzv. papinske reforme iz doba Grgura VII (1073 - 1085), kad se vodila borba izme|u sacerdotiuma i imperiuma radi oslobo|ewa Crkve od dr`avne vlasti i za primat. Sve je to imalo odjeka u bizantskoj Dalmaciji, a tada je do{lo i do raskola izme|u isto~ne i zapadne crkve (1054). Kraq Dmitar Zvonimir (1075-1089) tako|er se oslawao na Svetu stolicu i papu, i dao je sve}anu prisegu papi Grguru VII (na ruke opata Gebizona) na dan krunidbe 1076. godine. Vidjeti: Frawo [awek, crkva i kr{}anstvo u Hrvata, Kr{}anska sada{wost, Zagreb, 1988, str. 132 - 137. Vidjeti od istog autora: Kr{}anstvo na hrvatskom prostoru, Kr{}anska sada{wost, Zagreb 1991, str. 15 - 32: Papinsko priznawe hrvatske dr`avnosti, i to hrvatske kne`evine za kneza Branimira i hrvatske kraqevine za kraqa Tomislava, mo`e se usporediti s aktualnim diplomatskim priznawem Republike Hrvatske odlukom pape Ivana Pavla II i notom Svete stolice, od 13. sije~wa 1992. U noti se konstatira da Sveta stolica priznaje Republiku Hrvatsku kao suverenu i samostalnu dr`avu i da `eli uspostaviti diplomatske odnose na razini ambasadora, odnosno nuncija. To je u skladu s diplomatskim priznawem Republike Hrvatske od Europske zajednice. Mada se u tekstu iznose i improvizacije, koje su istorijski osporene, autor je imao potrebu da prona|e neku istorijsku vezu priznawa Hrvatske. Da nije Vatikan, odnosno Jovan Pavle Drugi podr`avao secesiju i prebrzo priznao Hrvatsku i Sloveniju, verovatno se na teritoriji Jugoslavije od 1991. godine i ne bi desili ratni zlo~ini. Jovan Pavle Drugi je, suprotno svim me|unarodnim dokumentima, izdejstvovao svojim primerom priznawe Hrvatske i Slovenija, a da Hrvatska nije imala ni atribute dr`avnosti. To je delovalo kao jo{ ve}i podstrek, odnosno naredba da nove usta{e krenu sa svojim zlo~ina~kim pirom. Jovan Pavle Drugi im je bio naredbodavac i za{titnik. 11. 16. Na stranicama od 300 do 310 nalazi se tekst: Sveta stolica i Republika Hrvatska Konstituirawem Republike Hrvatske otvara se nova stranica u odnosima Svete stolice i Hrvata. Najva`niji doga|aj vezan je za posjet predsjednika Republike Hrvatske dr Frawe Tu|mana papi Ivanu Pavlu II u Vatikanu, 25. svibwa 1991, kojemu je predao promemoriju. Podsje}aju}i na stoqetne trajne veze izme|u Svete stolice i Hrvata od 22
po~etka pokr{tavawa i stvarawa hrvatske dr`ave, dr Tu|man je naglasio da je Sveta stolica cijenila samostojnost Hrvata kojima je dopustila bogoslu`je na hrvatskom narodnom jeziku u doba Branimirovih suvremenika svete bra}e ]irila i Metoda. U tijeku petstoqetne borbe s osmanlijskim osvaja~ima hrvatske katoli~ke crkvene strukture su ~uvale zajedni{tvo hrvatskog nacionalnog bi}a. Zbog svoga geopoliti~kog polo`aja na razme|u Istoka i Zapada, Hrvatska se na{la kao navje{taj cjelovite Europe. Posebnu zada}u povijest je dosudila Hrvatskoj i u ovom stoqe}u, kad se morala odupirati ugrozi od protu kr{}anskog isto~nog komunizma i stranog ekspanzionizma na hrvatske zemqe. Hrvatski narod se borio protiv opasnosti s Istoka, kao i poqski narod, {to je papi s poqskim iskustvom razumqivo. Danas, u jeku europske humanisti~ke obnove i pobjede nad boq{evizmom, Hrvatska se me|u prvima vratila u krilo slobodnog zapadnog svijeta, uspostaviv{i na slobodnim izborima demokratsku vlast. Ona je Ustavom (22. prosinca 1990) i referendumom (18. svibwa 1991) o~itovala voqu svojih gra|ana za punom suvereno{}u i samostalno{}u. Hrvatska `eli u}i u novo europsko zajedni{tvo suverenih naroda u skladnom pluralizmu kulturnih i religijskih ba{tina. U takvu zajedni{tvu granice ne}e dijeliti narode, nego ih spajati, tako da }e svaki ~ovjek i narod biti slobodan i svoj na svome. Me|utim, Hrvatska se kleve}e isto kao {to je bio klevetan i osu|en kardinal Stepinac. Brane}i svoju slobodu, Hrvatska danas brani i Europu od poku{aja restauracije boq{evizma i jednostrana~kog strahovla{}a. Uzdaju}i se u pravdoqubivost kr{}anstva i humanisti~kog Zapada, Hrvatska se obra}a Svetoj tolici i Sv. ocu kao pronositeqima najvi{ih duhovnih vrijednosti civilizacije. Hrvatska o~ekuje od Sv. oca razumijevawe i pomo}, izra`avaju}i privr`enost poput ~asnih prethodnika Branimira, Zvonimira i Stepinca (657) Vjesnik, 27. 5. 1991. To su osnovne misli i poruke iz promemorije predsjednika Tu|mana Sv. ocu, kojemu je prenio `equ hrvatskih katolika i cjelokupnog hrvatskog naroda da posjeti Republiku Hrvatsku (658) Vjesnik, 26. 5. 1991. Papa Ivan Pavao II je odgovorio da ve} deset godina na to misli i ~eka za to priliku. Po`elio je da Bog blagoslovi i za{titi Hrvatsku. Istodobno je ostvaren i susret dr. Frawe Tu|mana s dr`avnim tajnikom Vatikana An|elom Sodanom, kojega je dr Tu|man obavijestio o ratnoj situaciji u Hrvatskoj i uzrocima jugoslavenske krize. Posjetio je i Hrvatski Zavod sv. Jeronima u Rimu, koji je dao sagraditi Siksto V papa hrvatskog podrijetla iz obiteqi koja se iz Kru{evice u Boki Kotorskoj odselila u Italiju (659). Fra Andrija Ka~i}-Mio{i} me|u prvima je zastupao stajali{te da Siksto V potje~e od Boke Kotorske iz Kru{evice, kako iznosi dr. Ratko Peri} (~asopis “Crkva u svijetu”, Split, 3/1985). Dr Marijan @ugaj u svojoj kwizi Sisto V tra Oriente e Occidente (Roma, 1987) dokazuje hrvatsko podrijetlo tog pape na temequ arhiva u Sikstovu rodnome mjestu Montaltu, zakqu~uju}i da je Siksto V bio potomak pete generacije jedne hrvatske obiteqi koja se oko 1410. doselila iz Kru{evice u 23
Italiju. @ugaj navodi imena Sikstova oca Pereta, majke Mariane, djeda Jakova i drugih predaka. Zna~ajno je svjedo~anstvo i Vatikanski latinski kodeks 5440 iz 1590. godine sa simboli~nim elementima u grbu i drugim, {to potvr|uje papino hrvatsko podrijetlo. Inicijative pape Ivana Pavla II za mir i diplomatsko priznawe Republike Hrvatske Diplomatska aktivnost pape Ivana Pavla II u vezi s osvaja~kim ratom Srbije u sprezi s jugo-srpskom soldateskom protiv Republike Hrvatske nezaboravna je stranica u odnosima Svete stolice i Republike Hrvatske. Motivi za takvu aktivnost pape i Svete stolice su vi{estruki: kr{}anski, humani i miroqubivi. Papi Ivanu Pavlu II bila je prezentirana istina o karakteru i imperijalisti~kim ciqevima velikosrpske agresije na slobodu, samostalnost i suverenost hrvatskog naroda, kao i na teritorijalnu cjelovitost i dr`avnost Republike Hrvatske. Papa je spoznao da je agresivni rat Srbije protiv Hrvatske bio inspiriran ideolo{ko-boq{evi~kom koncepcijom i velikosrpskom orijentacijom Milo{evi}eva re`ima i JA. Papa je pratio okrutnost i monstruoznost nepravednog i osvaja~kog rata u kojemu su srpski, a potom i crnogorski agresori razarali hrvatske gradove i sela, bombardirali civilno pu~anstvo, bolnice, {kole, dje~je vrti}e, pucali na osobqe Crvenog kri`a i automobile s rawenicima, uni{tavali privredne i kulturne objekte, ru{ili crkve i spomenike kulture, ~inili masakre i ne~uvena zlodjela na qudima, `enama i zarobqenim borcima, istjerivali hrvatsko pu~anstvo s ogwi{ta, pqa~kali wegov imetak, palili ku}e i naseqa, uni{tavali arhive i grobqa da bi zatrli svaki trag hrvatstva. Tako su srpska okupatorska soldateska i ~etni~ki teroristi pokazali svoje genocidno lice, ne obaziru}i se na me|unarodne standarde utvr|ene me|unarodnim pravnim mehanizmima koji zabrawuju takvo zlo~ina~ko vo|ewe rata. Bilo je i drugih pobuda papinih proturatnih inicijativa. Papa je znao da se nije radilo samo o napadu na Republiku Hrvatsku, nego i o napadu na ste~evine europske civilizacije op}enito, na kr{}ansku katoli~ku kulturu i katoli~ke crkve posebno, i to u srcu Europe koja danas vi{e nego ikada te`i da ostvari svoje demokratsko, politi~ko i ekonomsko ujediwewe i solidarnost na putu u tre}i milenij. Diplomatsku aktivnost pape i Svete stolice formulirao je msgr. @anLuis Tauran, vatikanski tajnik za odnose s dr`avama, koji je posjetio Republiku Hrvatsku 6. kolovoza 1991. (660). Sveta stolica i papa dobili su u toku eskaliraju}eg rata opse`nu dokumentaciju koju su pripremili mjesni biskupi i `upnici o qudskim `rtvama i razarawima materijalnih i kulturnih dobara, ukqu~uju}i hramove i @upne ku}e. Kard. Kuhari} je posjet msgr. Taurana ocijenio kao dokaz brige Sv. oca o Hrvatima i nametnutom ratu, te kao znak povezanosti hrvatskog naroda, kroz cijelu povijest, sa Svetom stolicom i rimskim papama. 24
Msgr. Tauran je prenio papinu poruku da Sv. otac poznaje privr`enost Hrvata Svetoj stolici i papi i da razmi{qa kako pomo}i da se zaustavi nasiqe i krvavi rat protiv Hrvatske. Radi toga papa je poduzeo niz diplomatskih inicijativa. Diplomatska aktivnost Svete stolice bila je usmjerena na dvostruki ciq: prvo, da se za rje{ewe jugoslavenske krize stvore uvjeti za djelotvorno po{tovawe prava i legitimnih te`wi svih naroda slobodno izra`enih demokratskim izborima; drugo, da se izbjegne pribjegavawe sili kao sredstvu za nametawe svoje politi~ke voqe. U kontaktima i razgovorima pape i dr`avnog tajnika s predsjednicima Hrvatske i Slovenije, kao i s drugim predstavnicima dviju republika, o~itovale su se navedene brige Svete stolice. Sveta stolica je podupirala inicijative Europske zajednice i KESSa u rje{avawu krizne situacije. To je ~inio i papa kao i predstavnik Svete stolice na sjednicama visokih du`nosnika KESS-a u Pragu, kao i na sjednici u @enevi, posve}enoj nacionalnim mawinama. Sveta stolica je podr`avala inicijative da zamukne oru`je i da se pokrene politi~ki dijalog me|u suprotstavqenim stranama uz posredovawe europskih i me|unarodnih institucija. Msgr. Tauran je prenio poruku pape da `eli re}i katolicima u Hrvatskoj da su mu bliski i da ih nikad ne}e zaboraviti, da mu je wihovo trpqewe poznato i da se wihov glas ~uje. Ne izjedna~uju}i napada~e i napadnute, Sveta stolica je preporu~ivala dijalog, osu|uju}i odgovorne za nasiqe i mr`wu. Pozivala je biskupe da se i daqe solidariziraju s narodom i da djeluju u duhu Evan|eqa i u smislu papine poruke u Angelusu, od 21. srpwa 1991, upu}ene katolicima i pravoslavnima, s upozoravawem javnosti da je kriza politi~ke naravi, a ne vjerske ili etni~ke. Tauran je podsjetio na ulogu kr{}ana kao “bla`enih mirotvoraca” i na poruku Ivana Pavla II za Svjetski dan mira (1989), kada je rekao da u heterogenom dru{tvu moraju vrijediti dva zajedni~ka na~ela: prvo, dostojanstvo qudske osobe bez razlikovawa po rasnoj, etni~koj, kulturnoj, nacionalnoj ili vjerskoj pripadnosti i, drugo, jedinstvo qudskog roda. Glede Europe koja se izgra|uje na novim temeqima i koja pronalazi svoje duhovne korijene, papa upozorava, da kr{}ani u obrani kr{}anske vjere i kulturne ba{tine starog kontinenta, svugdje moraju gledati naprijed, nadahnuti kr{}anskim na~elima i sura|ivati u izgradwi novih odnosa unutar republika i u odnosima me|u republikama u sklopu onog pravnog i politi~kog ure|ewa koje }e narodi izabrati. Papina je poruka bila kako je potrebno u~initi sve da prestane oru`ana agresija na Hrvatsku i da se izgradi Europa u kojoj rat ne}e biti mogu} i gdje razli~iti narodi ne}e biti jedan protiv drugoga, ne}e tra`iti da vladaju jedan nad drugim, nego }e se prona}i u suradwi za dobro svih. Nakon progla{ewa nezavisnosti Hrvatske i Slovenije, papa i Sveta stolica su se i daqe zalagali kod Vije}a ministara inozemnih poslova u EZ za prekid rata i za rje{ewe cjelokupne situacije dijalogom. Zalagali su se i za po{tovawe prava na samoopredjeqewe i zakonite te`we hrvatskog naroda (661). AKSA, kolovoz 1991. (Dokumenti). 25
Zanimqivo je da je papa mislio na ratno stawe u Hrvatskoj dok je bio u posjetu Ma|arskoj, pa je u Pe~uju (1-7. 8. 1991.), u nazo~nosti kard. Kuhari}a i hrvatskih biskupa, rekao da ih uvjerava da je bli`i zakonitim te`wama Hrvatske i ponovio je svoj apel me|unarodnoj zajednici da pomogne Hrvate u te{kom ~asu wihove povijesti. Izjavio je kako se nada da }e jednog dana, ne dalekoga do}i u Hrvatsku (662). “Vjesnik”, 18. 8. 1991. Te Papine izjave su u vatikanskom dnevniku “L’Osservatore Romano” protuma~ene kao ja~e nagla{avawe prava na samoopredjeqewe i ostvarewe zakonitih te`wi naroda u nekada{woj Jugoslaviji, s aluzijom na slovenski plebiscit i hrvatski referendum, dakle kao najava za {to skorije priznawe suverenosti i neovisnosti Hrvatske i Slovenije. Papa je pozvao katolike svijeta na Svjetski dan molitve da mole za mir u Hrvatskoj (9. 9. 1991) i u vezi s tim poslao poruku kard. Kuhari}u. Osudio je JA zbog uporabe razornih oru`ja i eskalaciju sukoba na hrvatskom teritoriju, uz porast nasiqa i razarawa (663), AKSA, rujan 1991. (Dokumenti). To je ponovio i u govoru u Vi}enci 8. rujna 1991, a djelovao je i preko KESS-a, gdje je nastupala delegacija Svete stolice (664), AKSA, rujan 1991. (Dokumenti). Zbog papina poziva katolicima cijelog svijeta da mole za mir u Hrvatskoj, {to je sna`no odjeknulo ne samo u katoli~kom svijetu, i zbog papina raskrinkavawa povrede Zavr{nog akta i Pari{ke poveqe KESS-a od srpskog agresora, uslijedilo je `estoko reagirawe velikosrpskih krugova u Beogradu i militantni prosvjed pred nuncijaturom, uz skandirawe da je papa Vojtila usta{a i nacist, {to je pisalo i na transparentima koje su nosili demonstranti. Takvo bezumno klevetawe pape jo{ je apsurdnije kad se zna da je mladi Karol Vojtila u Drugome svjetskom ratu sudjelovao u poqskom pokretu otpora, kao i cijela Katoli~ka crkva Poqske, za oslobo|ewe domovine od nacisti~kog okupatora. Vatikanski dr`avni tajnik kard. An|elo Sodano obra}ao se, po papinom nalogu (u kolovozu 1991), predsjedniku Vije}a ministara inozemnih poslova EZ s papinim porukama da Europska zajednica treba zaustaviti oru`ano nasiqe i utjecati na republike da po{tuju na~elo VIII Zavr{nog akta KESS-a koji se odnosi na samoodre|ewe naroda. Intervencije kard. F. Kuhari}a kod me|unarodnih institucija bile su tako|er u funkciji vatikanske diplomacije (utoliko vi{e {to je kard. Kuhari} ~lan Vije}a kardinala pri Dr`avnom sekretarijatu Vatikana). Kard. Kuhari} je Vije}u ministara EZ poslao dva pisma, prvo 27.8.1991. i drugo 28. 10. 1991, u kojima je naglasio da je Europa okaqana razornim i nesmiqenim osvaja~kim ratom protiv slobode i demokracije, pa je tra`io priznawe Hrvatske i Slovenije (665). AKSA, kolovoz i studeni, 1991. (Dokumenti). Sveta stolica je odobrila nastup kard. Kuhari}a na Biskupskoj konferenciji SAD (28. 10. 1991), koju je obavijestio o nametnutom i osvaja~kom ratu Srbije protiv Hrvatske, uz anga`irawe srpske soldateske, zadojene komunisti~ko-boq{evi~kom ideologijom, za ra~un “Velike Srbije”. 26
U izjavi ameri~kih biskupa (11. 11. 1991) o ratu u Hrvatskoj govori se o teritorijalnim i politi~kim ambicijama srpskog agresora. Apelira se na vlade, na dobre usluge EZ, KESS-a i UN da se taj nepravedni i okrutni rat zaustavi i da se na|e politi~ko rje{ewe. Biskupi su urgirali kod svoje vlade da sura|uje sa Svetom stolicom i s drugima u vezi s diplomatskim priznawem Republike Hrvatske. Kard. Kuhari} je u pismu ameri~kom predsjedniku Bu{u (u studenom 1991) opisao agresivni i genocidni rat Srbije protiv Hrvatske i naglasio da Beograd poku{ava zaustaviti proces demokratizacije u republikama s demokratskim vladama te da ignorira politi~ku voqu hrvatskog naroda koji se referendumom izjasnio za samostalnost. Kard. Kuhari} je zamolio predsjednika Bu{a da se zalo`i za okon~awe rata 666). AKSA, studeni 1991. (Dokumenti). Papa Ivan Pavao II je zagovarao ekumenski dijalog Hrvatske katoli~ke i Srpske pravoslavne crkve i potaknuo je susrete srpskog patrijarha Pavla i kard. Kuhari}a. U pismu patrijarhu SPC Pavlu (u listopadu 1991) papa je podr`avao ekumenski dijalog patrijarha s kard. Kuhari}em i wihove pozive za mir koje su oni uputili vjernicima dviju crkava nakon dvaju susreta (667). AKSA, listopad 1991. (Dokumenti). Te ekumenske inicijative nisu donijele `eqene rezultate, a razloge otkriva pismo srpskog patrijarha Pavla lordu Karingtonu (u listopadu 1991) u kojem je izra`ena Milo{evi}eva koncepcija za razrje{avawe jugoslavenske krize. Tu se govori o Republici Hrvatskoj kao “novoj NDH”, a o granicama da nisu ni historijske ni etni~ke. Navodi se da `rtve genocida i wegovi nekada{wi, a mo`da i budu}i krivci, ne mogu `ivjeti zajedno. Zato se svi Srbi moraju na}i pod zajedni~kim dr`avnim krovom s dana{wom Srbijom. Me|utim, nema ni rije~i o genocidima srpskih ~etnika i srboarmije koje su u barbarskom ratu u~inili u Hrvatskoj. Ako to usporedimo sa stavovima kard. Kuhari}a, iznesenim u intervjuima za tjednike “Danas” i “Glas Koncila” (oba u listopadu 1991), onda je o~ita razlika u sudovima o povijesnim zbivawima. Kard. Kuhari} je ponovio da katoli~ka crkva `eli dobre odnose sa Srpskom pravoslavnom crkvom i srpskim narodom. U svakom narodu je bilo ekscesa i ekstremista koji su zlorabili vlast, ali se s tim prekr{iteqima moralnog reda ne mo`e poistovjetiti cijeli narod ni crkva. Za zlo~ine nad Hrvatima i muslimanima u pro{lom ratu nisu optu`eni ni Srpska pravoslavna crkva ni srpski narod, a s druge strane su za zlo~ine nad Srbima optu`eni katoli~ka crkva i hrvatski narod, a ne stvarni prekr{iteqi, rekao je kard. Kuhari} (668) AKSA, listopad 1991. Ivan Pavao II bio je neumoran u apelima za okon~awe rata protiv Hrvatske i za wezino priznawe kao samostalne i suverene dr`ave. Primio je (20. 11. 1991) hodo~asnike iz Vukovara, simbola otpora hrvatskog naroda. Prosvjedovao je (9. 12. 1991) protiv bombardirawa civilnog pu~anstva Dubrovnika i uni{tavawa wegove dragocjene kulturne ba{tine, itd. 27
Ivan Pavao II je djelovao da se na Sinodi biskupa na posebnoj skup{tini za Europu (odr`anoj u Vatikanu u prosincu 1991) posveti briga ratu protiv Hrvatske. Europski biskupi su u osvrtu na taj rat prosvjedovali, nagla{avaju}i da nasilnost bitaka i pusto{ewa, uni{tavawe kulturnih i vjerskih spomenika i crkava obe{~a{}uje Europu i nagriza povjerewe koje narodi u wu pola`u. Pozvali su na mir i uva`avawe legitimne te`we naroda koji su se slobodno i demokratski izjasnili provo|ewem prava na samoodre|ewe, kao {to su u~inili narodi Hrvatske i Slovenije. Podsjetili su na kodeks me|unarodnog pona{awa predvi|en Zavr{nim aktom KESS-a i Pari{kom poveqom. To su izrazili u posebnoj poruci vladama kontinenta (669), AKSA, prosinac 1991. Napomena: tome su pridonijeli i kard. Frawo Kuhari} i dubrova~ki biskup @elimir Puqi}. Objasnili su uzroke agresivnog rata Srbije i srbosoldateske za osvajawe hrvatskih teritorija i zaustavqawe procesa demokratizacije u republikama (posebice u Republici Hrvatskoj), gdje je nakon slobodnih izbora uspostavqena demokratska vlast i demokratski sustav. Biskupi su odali priznawe papi za nastojawe da se zaustave ru{ila~ke sile i za wegovu potporu napa}enom hrvatskom narodu. Sveta stolica je najavila priznawe Hrvatske i Slovenije, ve} 20. 12. 1991. godine, dokumentom u kojem iznosi svoj stav spram slovenskog i hrvatskog zahtjeva za diplomatskim priznawem. Podsjetila je na svoj memorandum ~lanicama KESS-a o potrebi zajedni~kog priznawa dviju republika te prihvatila briselske odluke o uvjetima za priznawe pojedinih republika. Naglasila je kako wezina odluka da diplomatski prizna Republiku Hrvatsku i Republiku Sloveniju nije uperena ni protiv koje strane, podsjetiv{i na javne istupe pape u tom smislu (670). “Vjesnik”, 21. 12. 1991. Papa je koncem prosinca 1991. u Hrvatsku slao specijalne izaslanike. Bili su to kard. Roger Et~egarai, predsjednik papinske komisije “Iustita et Pax” i kard. Fiorenzo Angelini za humanitarnu pomo}. Ivan Pavao II je u Bo`i}noj poruci Urbi et Orbi (Gradu Rimu i cijelom svijetu) od 25. prosinca 1991. rekao: “Neka prestane rat u Jugoslaviji, neka prestane rat u dragoj hrvatskoj zemqi i obli`wim oblastima gdje su strasti i nasiqe izazov razboru i zdravu razumu. Dosta je mr`we i nasiqa, zada}a je ~ovje~anstva, raspr{enog i boja`qivog, i svakog ~ovjeka da prisko~i u pomo} i da zai{te mir.” Tu papinu poruku pratili su posredovawem Mondovizije milijuni slu{ateqa i gledateqa u vi{e od 40 zemaqa (671). Na sam Bo`i} tada{wi ambasador pri Svetoj Stolici (dr. Ivica Ma{truko) predao je vatikanskom tajniku za odnose s dr`avama msgr. Tauranu Bo`i}nu poruku za Ivana Pavla II s potpisima pedesetak tisu}a Zagrep~ana (na inicijativu Radija 101), u kojoj se izra`ava zahvalnost gra|ana glavnoga grada Hrvatske Sv. ocu za sve {to je u~inio za Republiku Hrvatsku (“Vjesnik”, 27. 12. 1991). U papinoj novogodi{woj poruci za Svjetski dan mira 1. sije~wa 1992. godine velik dio je posve}en Hrvatskoj. Papa je izjavio: “Moja misao u ovom trenutku te`i bra}i i sestrama u Jugoslaviji, a solidarnost i su}ut najpogo|enijima gra|anskim ratom koji gazi najosnovnije norme qudskosti. Vije28
sti o razarawima i pokoqima nad nevinim civilima izazivaju u`as. Sva Europa i sav svijet su pogo|eni i poni`eni okrutno{}u rata. Potrebno je da svi koji pate, a ponajprije stanovni{tvo Hrvatske, znaju da nisu ostavqeni sami.” Papa je ponovio “poziv odgovornim politi~arima u Europi i svijetu da poduzmu nove mjere i inicijative kako bi jezik oru`ja ustupio mjesto trudu za strpqivu izgradwu mira. Svi narodi imaju pravo da se po{tuju wihove specifi~nosti i wihove zakonite odluke. Svi narodi imaju pravo `ivjeti u miru. Napasti neki narod uvijek je nemoralno”. Te papine rije~i uz Angelus u nazo~nosti crkvenih i dr`avnih dostojanstvenika i diplomatskog zbora protuma~ene su kao papina podr{ka pravu hrvatskog naroda na samoopredjeqewe i samostalnost (672) (“Vjesnik”, 2. 1. 1992). Ured za novinstvo Svete stolice objavio je, 13. sije~wa 1992, da je vladama u Zagrebu i Qubqani predana nota o priznawu. Sveta stolica priznaje Hrvatsku kao samostalnu i suverenu dr`avu te izra`ava `equ da se {to prije uspostave diplomatski odnosi na razini apostolske nuncijature, odnosno ambasade, {to se ostvarilo. U svojoj noti Sveta stolica napomiwe da postupa u skladu s kriterijima EZ: po{tovawe na~ela Zavr{nog akta i Pari{ke poveqe KESS-a, po{tovawe qudskih prava i sloboda sadr`anih u dokumentima UN, KESS-a i Vije}a Europe, po{tovawe obveza o mawinskim pravima te prihva}awe kontrole KESS-a u primjeni tih mjera. Budu}i da je vlada Republike Hrvatske (kao i Republike Slovenije) pozitivno odgovorila na te uvjete, Sveta stolica je odlu~ila priznati dvije republike u skladu s istovjetnim procesom koji je glede diplomatskog priznawa poduzela EZ. Sveta stolica u povodu novog razdobqa hrvatske povijesti smatra da }e samostalnost Republike Hrvatske pridonijeti duhovnom i materijalnom napretku, kao i povratku miru, te omogu}iti Republici Hrvatskoj da zauzme svoje mjesto u me|unarodnoj zajednici. Time je Sveta Stolica poticala ostale ~lanice KESS-a i EZ da to u~ine 15. sije~wa (673) (“Vjesnik”, 14. 1. 1992). Predsjednik Republike Hrvatske dr. Frawo Tu|man u poruci zahvalnosti papi na odluci Svete stolice da formalno prizna suverenost i samostalnost Republike Hrvatske naglasio je da se tim ~inom otvara novo razdobqe u hrvatskoj povijesti i u bilateralnim odnosima Svete stolice i Republike Hrvatske. On je ponovio svoj poziv papi da posjeti Hrvatsku, budu}i da za to vi{e nema formalnih zapreka (674) (Ibid). Vatikanska diplomacija, na ~elu s papom Ivanom Pavlom II odigrala je kqu~nu ulogu u diplomatskom priznawu Republike Hrvatske, koordiniraju}i svoje akcije najvi{e s wema~kom diplomacijom na ~elu s kanceralom Helmutom Kolom i ministrom vawskih poslova Hansom Ditrihom Gen{erom ~ija je uloga tako|er bila presudna u Europi i svijetu. Vaqa imati na umu i to da katoli~ka crkva i Sveta stolica, za kojima stoji oko 900 milijuna sqedbenika, ~ine veliku moralnu i duhovnu silu, na29
dahnutu humanim kr{}anskim na~elima mira, pravde i solidarnosti. Tu je jo{ i mirotvorna uloga diplomacije Svete stolice koja potkraj 1991. godine ima diplomatske odnose sa 127 zemaqa (ukqu~uju}i i biv{e komunisti~ke zemqe Isto~ne Europe), i apostolske delegate u jo{ 14 zemaqa (675) (“KATHPRESS”, siudeni 1991). Nakon uspostave diplomatskih odnosa s Republikom Hrvatskom i Republikom Slovenijom broj se pove}ao na 129 dr`ava. Diplomacija Svete stolice djelovala je ne samo po diplomatskom, nego i po crkvenom kolosijeku, preko katoli~kih organizacija, demokr{}anskih stranaka, katoli~kih institucija, ekumenskih kontakata s drugim vjerskim zajednicama, znanstvenim, kulturnim, gospodarskim i drugim krugovima u Europi i svijetu. Posebice je djelovala preko nuncija pri EZ (sa sjedi{tem u Briselu) i specijalnog izaslanika u Vije}u Europe, kao i preko predstavnika (delegata) u Odboru visokih du`nosnika KESS-a. Djelovala je i kod vlada SAD, Kanade, Australije, zemaqa Latinske Amerike i drugih. Osim toga, vatikanska diplomacija je mogla djelovati preko svojih predstavnika kod vladinih i nevladinih me|unarodnih organizacija (676). Treba jo{ evidentirati kori{tewe {irokih mogu}nosti djelovawa preko Radio-Vatikana (emisije na vi{e od 30 jezika), dnevnika “L’Osservatore Romano” i katoli~kog tiska u cijelom svijetu. Poseban oblik komunicirawa bile su papine audijencije koje se odr`avaju najmawe jedanput tjedno i wegovo obra}awe vjernicima svake nedjeqe s prozora rezidencije na Trgu sv. Petra u Rimu, {to preko talijanske televizijske i radio-mre`e (a katkad i Mondovizije) te Radio-Vatikana ide u cijeli svijet za milijarde slu{ateqa i gledateqa. Zahvaquju}i najvi{e papi Ivanu Pavlu II mnoge su wegove poruke oti{le {irom svijeta, pa je istina o Hrvatskoj prodrla daleko, na sve kontinente i do{la u sredi{te pozornosti. Papa je zalo`io svoj autoritet za mir i ustao u za{titu `rtve agresije i obranu prava svakog naroda na samoodre|ewe. Apelirao je na vlade da priznaju demokratski izra`enu voqu hrvatskog, slovenskog i drugih naroda. Papin glas bio je velika potpora i mo`da najve}i doprinos diplomatskom priznawu Republike Hrvatske. Tekst je prepun zakqu~aka za koje se ne mo`e prona}i utemeqewe u ~iwenicama. Maja 1991. godine, novi usta{ki poglavnik Frawo Tu|man je u obra}awu Jovanu Pavlu Drugom izneo istorijski neprihvatqive stavove. Tako sme{no deluje zahvalnost {to je Vatikan dozvolio slu`bu na hrvatskom jeziku, kada taj jezik nije ni postojao, a ovaj isti autor je u nekoliko prethodnih tekstova opisao istorijski spor sa Vatikanom, jer je naredio da slu`ba mora da se obavqa na latinskom jeziku. Druga la`, koja bode o~i svakom razumnom posmatra~u, je kako je to hrvatski narod pru`io otpor komunizmu sa Istoka. Pa Frawo Tu|man je bio najve}i komunista, a za sve vreme postojawa socijalisti~ke Jugoslavije na najodgovornijim mestima nalazili su se hrvatski komunisti. U tom stilu se iznose skoro svi zakqu~ci u ovom tekstu. 30
Verovatno najva`niji domet ovog teksta je citat papinog priznawa – da 10 godina intenzivno razmi{qa o Hrvatskoj, odnosno od 1981. godine. Svakako posebnu pa`wu zaslu`uju citati koji izra`avaju stavove Jovana Pavla Drugog, a koji se prepoznaju kao stavovi Tu`ila{tva MKSJ u gotovo svim optu`nicama protiv Srba. Agresija, slobodna voqa naroda, veli~awe Stepinca, usta{kog sve{tenika, i dr. 12. U kwizi “Hiqadugodi{wi genocid Vatikana nad pravoslavnim narodima”, drugo dopuweno izdawe, autora dr Novice Vojinovi}a, izdava~ “Udru`ewe Srba iz Hercegovine u Crnoj Gori”, {tampa “Obod” Cetiwe, 1999. godina, objavqen je tekst: 12. 1. U poglavqu pod naslovom “^etiri vatikanska principa za uni{tewe pravoslavqa”. Godine 1054. hri{}anska crkva se podijelila na isto~nu, ortodoksnu, pravoslavnu crkvu sa centrom u Carigradu, a od we je otpala zapadna katoli~ka crkva sa rimskim biskupom na ~elu, koji je odavno sebe proglasio papom, tj. poglavarom zapadne crkve. Iako je katoli~ka crkva otpala od pravoslavne, Rim otpao od Carigrada, a papa otpao od patrijarha, ipak je Vatikan proglasio pravoslavnu crkvu otpadni~kom “{izmati~kom” i weno uni{tewe proglasio svojim glavnim zadatkom. Godine 1308, Vatikan je ustanovio ~etiri osnovna pravila za uni{tewe pravoslavnih kao “{izmatika” i to: 1. “Sjediwewe nesjediwenih” tj. ukqu~ewe pravoslavne crkve u katoli~ku, tako da “bude jedno bo`ije stado – katolici, i jedan bo`iji pastir – rimski papa”. 2. Extra Eclesie Romanum non est salus – Izvan rimokatoli~ke crkve nema spasa – ni na nebu ni na zemqi. 3. Graecia Fides – nulla Fides – Pravoslavna crkva nije nikakva crkva – treba je uni{titi. 4. Damnatio Memorie - uni{titi i sje}awe da su pravoslavni ikada i postojali. Prema ovim na~elima Vatikan hiqadu godina vr{i genocid nad pravoslavnim narodima i danas to ~ini pomo}u svjetskog megakapitala, masonerije, fa{izma, komunizma, mondijalizma, NATO, raznih vjerskih sekti i na druge na~ine. Iznose se podaci o istorijskom aspektu neprijateqskog odnosa Vatikana prema pravoslavqu. Istorija je odavno odgovorila na to ko je otpao, ali na to se Vatikan ne obazire i skoro hiqadu godina iznosi kao zvani~ni stav da je pravoslavna crkva otpala od Rimokatoli~ke. Falsifikovawe istorijskih ~iwenica je prosto manir Vatikana i osnova dogme koju neprestano koriste sve pape. Zato je Rimokatoli~ka crkva usvojila 4 principa koji odre|uju odnos Vatikana prema pravoslavnoj crkvi, pa i prema pravoslavnim vernicima, a wihova osnova je uni{tewe pravoslavne crkve i brisawe se}awa da je ikada pravoslavqe postojalo. Ovi principi su po svojoj prirodi genocidni i wihovo po{tovawe, a samim tim i dela koja proizlaze na osno31
vu wih, predstavqaju genocid. Dakle, genocidni plan je sadr`an u fundamentu Vatikana, a za wegovu realizaciju je nadle`an papa. Jovan Pavle Drugi je samo jo{ jedan u nizu rimskih papa koji je bio dosledan u primeni ovih principa. 12. 2. Pod I do VI, umjesto predgovora, pod naslovom “Dva primjera vatikanskih zlo~ina u Klepcima kod ^apqine u Hercegovini 1941. i 1991. godine” sledi tekst: Prvi primjer Mostarski Srbin, akademik, neuropsihijatar profesor Sarajevskog univerziteta, qekar dr Nedo Zec opisuje kako je 1944. godine po nalogu tada{weg komandanta jasenova~kog logora kao logora{, lije~io jednog od najstra{nijih koqa~a Jasenovca @ileta Friganovi}a. @ile je jedne no}i poludio koqu}i Srbe od pogleda i rije~i starca Vuka{ina iz sela Klepaca, koji je na @iletove prijetwe, neustra{ivo odgovorio: “Radi ti, dijete, svoj posao, a ja ti ne}u govoriti `ivio Ante Paveli}”. Dr Zec je do{ao u @iletovu sobu i ka`e: “....Kad sam u{ao u sobu, koqa~ @ile sjedio je u jednoj foteqi, razdrqen, razbaru{ene kose, sa zakrvavqenim o~ima i pijano-napregnutim izrazom lica. U sobi se osje}ao jak zadah rakije. I zaista, na stolu je bila napola ispijena boca i nekoliko ~a{ica u neredu. – A do{ao si doktore. Sjedi tu, na stolicu i ako ho}e{, poslu`i se rakijom. A ti, ~arkare, slobodan si i idi svojim poslom. Ostali smo u sobi sami. @ile me je ispo~etka odmjeravao sa svih strana, `mirkavim, prkosnim i u isto vrijeme nesigurnim pogledom. A zatim je i iznenada sko~io s foteqe, podnimio se rukama o sto i unezvjereno upro pogled u mene. Zna{ li ti, doktore, da te sada mogu preklati kao bravi}a i da nikom ne}u odgovarati za to. Nije li ostalo ni{ta drugo nego da slegnem ramenima i kratko ka`em: – Znam. A tada se on odvojio od stola i po~eo bjesomu~no da hoda, da {mr~e i da razbacuje stolice i ostale predmete po sobi. Sjedio sam uko~en u stolici i napregnuto o~ekivao {ta }e se iz svega ovoga i{~auriti? Poslije izvjesnog vremena nekako se smirio i ponovo se spustio u fotequ nasuprot meni. Ponovo je nastupila nesnosna {utwa, kada me on opet posmatrao kao da odmjerava svaki gram mesa na meni, a zatim ss najednom zacerekao, po~eo da odaje od sebe neke neartikulisane glasove, podnimio se na sto i bjesomu~no upiqio pogled u mene. Zna{ li ti, doktore, za{to sam te zvao ve~eras ovdje? Razumije se da ne zna{. Ali, ne boj se, ne}u te zaklati. Ve~eras ja imam drugi posao s tobom. Ti mi mora{ obe}ati da }e{ mi pomo}i. Nisam mogao nikako da se sna|em {ta ovaj koqa~ namjerava sa mnom i tupo sam odgovorio: – [to mognem u~ini}u. Nalio je ~a{u rakije i odmah je iskapio, ponovo je napunio i tada doturio meni bocu i naredio da i ja sebi napunim ~a{u. Iskapiv{i i drugu ~a{u, spustio je na sto i po~eo da se wom igra. 32
– Elem, doktore, sad smo ovdje nas dvojica sami. I ako iko sazna od ovoga {to }emo razgovarati ti zna{ {ta te ~eka. Zastao je i ponovo upiqio pogled u mene. A zatim je isprekidano i neujedna~eno nastavio: – A ja, ja vi{e ne mogu da podnesem ove muke. Vi{e mi ne poma`e ni klawe, ni mu~ewe, ni krv, ni jauk, ni `ene, ni rakija. Uvrtio mi se ovdje u glavu pa nikako da ga oslobodim. Jest, onaj stari mi se uvrtio u glavu pa nikako da na|em mira. Zastao je kao da se koleba, a zatim je nastavio jo{ neujedna~enije. – Ti zna{ vrlo dobro ko sam ja. Ti si stari logora{ i ti zna{ sve pa }emo stoga igrati otvorenih karata. Eto, ja, @ile, najkrvaviji usta{a u Jasenovcu, koji je poklao desetine hiqada logora{a, najvi{e zadovoqstvo do`ivio u tome klawu, eto sad, taj @ile, postao je posledwa pa~avra zbog tamo nekakvog starog, smrdqivog seqa~ine Vuka{ina, iz Klepaca. Ponovo je zastao, ispio ~a{u rakije, pa nastavio: – Ti se sje}a{ kad je u avgustu bio veliki nastup u logoru i kad je Jure Mari~i} poslao oko 3.000 qudi u Gradini na klawe. Tada smo se Pero Brzica, Zrinu{i}, [ipka i ja opkladili ko }e te no}i zaklati najvi{e logora{a. Otpo~elo je klawe, i ja sam ve} poslije jednog sata po broju zaklanih bio daleko izmakao ispred ostalih. Obuzeo me te ve~eri neki neobi~an zanos, ~inilo mi se kao da sam na devetom nebu, nikada u `ivotu nisam osjetio takvo bla`enstvo i ve} poslije nekoliko sati bio zaklao 1.100 qudi, dok su ostali jedva stigli da zakoqu po 300 do 400. I tada, dok sam bio u najve}em zanosu, slu~ajno sam bacio pogled u stranu i tu sam ugledao jednog postarijeg seqaka, koji s neshvatqivim mirom, stoji i spokojno gleda kako ja koqem `rtve i kako se one u najve}im mukama preturaju. Taj me wegov pogled nekako presjekao, u~inilo mi se kao da sam se iz onog najvi{eg zanosa najednom skamenio i jedno vrijeme nisam mogao da se maknem. A zatim sam oti{ao do toga seqaka i od wega saznao da je on neki Vuka{in iz sela Klepaca, kod ^apqine, kome su u ku}i sve poubijali, a wega s nekih {umskih radova poslali u Jasenovac. On je sve to govorio s nekim nedoku~ivim mirom, koji je mene te`e poga|ao nego sva stravi~na kukwava oko nas. Gledaju}i i slu{aju}i ovoga starca u meni se najednom razbuktala `eqa da mu razbijem mir i spokojstvo i najsvirepijim koprcawima povratim svoj zanos i bla`enstvo u`ivawa u bolu. – Izdvojio sam ga i posadio na jedan paw. Naredio sam mu da vikne: “@ivio poglavnik Paveli}”, ili, ako to ne ka`e, da }u mu odsje}i uho. Vuka{in je {utio. Otkinuo sam mu uho. On nije rekao ni rije~i. Ponovo sam mu rekao da vi~e: “@ivio Paveli}”, ili }u mu otkinuti i drugo uho. On je i daqe {utio. Otkinuo sam mu i drugo uho. Vi~i: “@ivio Paveli}”, ili }u ti otkinuti nos. On je {utio kao zaliven. Tada sam mu otkinuo nos. A kada sam mu i po ~etvrti put zapovijedio da uzvikne: “@ivio Paveli}”, i zaprijetio mu da }u mu no`em izvaditi srce iz grudi, on me je pogledao i uperiv{i pogled nekako kroz mene i preko mene u neizvjesnost, polako i razgovjetno mi je odgovorio: “Radi ti dijete svoj posao!” 33
Poslije svega, ova wegova posqedwa rije~ potpuno me je izbezumila, sko~io sam na wega, iskopao mu o~i, isjekao srce, preklao grlo od uha do uha i nogama ga sjurio u jamu. Ali je tada i u meni ne{to prepuklo, i te no}i vi{e nisam mogao da koqem. Pero Brzica je pobijedio, jer je zaklao 1350 logora{a i ja sam mu bez rije~i platio opkladu. Od te no}i vi{e nemam mira. Kadgod u mu~ewu i klawu poku{am ponovo da do`ivim onaj posebni zanos i zadovoqstvo, uvijek me iznenada prostrijeli Vuka{inov pogled i tada malaksam, bacim no` i ne mogu vi{e da koqem. Po~iwem sve vi{e da pijem, ali mi to poma`e samo za trenutak. U pi}u, naro~ito predve~e, ~esto me iznenada trgne glas: “Radi ti, dijete, svoj posao”. I tada, izbezumqen, moram da vi~em, da lomim sve oko sebe i bjesomu~no napadam na koga stignem. No}u nemam nigdje mira, svaki ~as se trzam iz sna i tada najednom u mraku ugledam prekoran Vuka{inov pogled i ~ujem ono stravi~no: “Radi ti, dijete, svoj posao”. I, eto, sad sam postao posqedwa crkotina i ni~im vi{e ne mogu sebi da pomognem. Poslije ove ~udovi{ne ispovijedi @ile je najednom umuknuo, unezvijereno se zagledao negdje u daqinu, sav se uko~io i tako jedno vrijeme ostao kao neka skamewena figura. A zatim su po~eli nepravilno da mu se trzaju mi{i}i na licu, o~ima je po~eo da sijeva okolo, stezao je {ake i zario nokte sebi u dlanove, po~eo nepravilno da di{e, i da se bespomo}no vrti na mjestu. A tada, najednom, provalilo je iz wega neko ~udovi{no jecawe i pla~ sa animalnim ridawem. Neo~ekivano, u jednom trenutku, naglo je ustao iz foteqe, sru~io se na koqena ispred mene, u jednom mahu uhvatio moju ruku i po~eo da je qubi. Ovim neo~ekivanim obrtom bio sam zbuwen, i tek poslije prvog zaprepa{tewa mogao sam kroz wegovo ridawe i ~udne animalne zvukove da razaberem kako govori: – Doktore, ko boga te molim, pomozi mi! Ja znam da sam kukavica i ne mogu sam sebi ove muke da prekratim jednim hicem iz revolvera. Ni klawe, ni mu~ewe, ni najsvirepija zlostavqawa logora{a vi{e mi ne poma`u: ne poma`e mi vi{e ni ispovijest ni molitva logorskog fratra Brekala, ne poma`e mi ni razvrat sa `enama, ni pi}e, ni orgijawe do besvijesti, ni{ta mi vi{e ne poma`e. A sjutra sam odre|en za qekarski pregled u “komisiji”. Ti }e{ tamo biti kao qekar i dava}e{ stru~ne prijedloge. Doktore, prekliwem te, po{aqi me negdje na odmor, u neku bawu, da tamo poku{am da se smirim, molim te, doktore, ho}e{ li mi to u~initi? Obe}aj mi! To mi je jedini spas. Milost, milost mi u~ini. ^inilo mi se kao da sam zanijemio. Navala neo~ekivanih utisaka u neobi~nom napetom emocionalnom stawu, a uz to ukorijeweni logora{i stav prema svim koqa~ima, ~udovi{na ispovijed ovog najsvirepijeg izme|u wih – sve se to u meni uskome{alo do bijelog usijawa, tako da mi se remetio tok logi~nih razmi{qawa i po~elo se i meni samom da vrti u glavi. Ali kad mi je @ile po~eo da qubi ruke, odjednom mi se u~inilo kao da me dodirnula neka qigava neman. Mahinalno sam trgao ruku, u meni se sve uskovitlalo, sko~io sam sa stolice i poslije wegovih posqedwih rije~i izbezumqen procijedio nekim dalekim tu|im glasom: 34
– Dobro, predlo`i}u te da te po{aqu u Lipik. Poslije svog histeri~nog pla~a, @ile se smirio, pridigao se, pro{etao jo{ nekoliko puta po sobi, a tada stao preda me i mrko mi dobacio: – Sad zna{ sve. Mo`e{ i}i! Kad sam izi{ao napoqe, osjetio sam kao da se budim, iz nekog nesnosnog ko{mara i poku{ao sam da se osvje`im udi{u}i punim plu}ima okrepquju}u hladno}u zimske vs~eri. Te no}i, u kojoj nisam mogao da spavam, neprekidno mi je lebdio lik Vuka{ina iz Klepaca i klup~e jada i bijede, koja se zvala @ile. Te no}i osjetio sam ja~e nego ikada neizmjernu veli~inu na{eg ~ovjeka heroja i svu bijedu fa{isti~kih podrepa{a... Poslije izvjesnog vremena koqa~ @ile se izlije~io tako {to je sam sebe zaklao istim no`em kojim je klao Srbe te no}i kad je poludio od klawa, a pravoslavna crkva je starca Vuka{ina 1994. godine proglasila za svoga sveca – Sveti Vuka{in iz sela Klepaca. Drugi primjer vatikanskog zlo~ina u Klepcima Kada je klerousta{ka Tu|manova hrvatska vojska, ~iji je za{titnik Vatikan i rimski papa 7. juna 1992. godine zauzela selo Klepca, zarobila je i 25-godi{weg bolesnog Dra`ena Tripi}a, sina Hrvatice i Srbina Tripi}a iz Klepaca. Papska vojska – usta{e, odvela ih je na vodopad Kravicu kod Qubu{kog i tu Dra`ena ispekli na ra`wu pred svezanim ocem, a zatim i oca Sretena zaklali. To su samo dva obi~na primjera vatikanskih zlo~ina nad srpskim narodom me|u bezbroj drugih zlo~ina Vatikana o kojima govori i ova kwiga. U tekstu su autenti~na svedo~ewa o sudbina Srba iz Hercegovine. Sve {to je po nalogu Vatikana ura|eno u Drugom svetskom ratu, ponovqeno je 1991. godine. Sve je isto. @rtve Srbi, zlo~inci usta{e miqenici Jovana Pavla Drugog, koji po papi i vatikanskoj doktrini i ne mogu da budu zlo~inci, jer revnosno se dr`e principa uni{tewa pravoslavqa. Uni{tewe pravoslavqa, po scenariju Vatikana, ima i druge metode, a jedan je svakako i MKSJ koji nepogre{ivo sledi i ponavqa stavove Jovana Pavla Drugog. [to bismo rekli Jovanu Pavlu Drugom “Samo radite svoj posao.” 12. 3. Na stranicama od 212 do 219 pod naslovom “Borba katoli~ke crkve za svjetsku vlast” nalazi se tekst: Klinijevska reforma Odmah poslije velikog raskola u Hri{}anstvu, katoli~ka crkva je preduzela reforme svojih redova (klinijevska reforma). Tom reformom se pored ostalog nala`e katoli~kim sve{tenicima: da obavezno imaju vi{e obrazovawe, da se ne `ene (celibat), da se ni`i pokoravaju vi{im bez pogovora, da nose jednake uniforme koje propisuje Vatikan, da `ive u samostanima odvojeno od naroda, da im glavni zadatak bude misionarewe tj. katoli~ewe drugih naroda, u prvom redu pravoslavnih – kao najopasnije suparni~ke religije, itd. Posebno je u tzv. “Diktatu pape” nare|eno da kanonsko pravo bude iznad svjetskog prava, a crkva iznad dr`ave, papa iznad vladara. Zbog toga se poja~ala ranija borba izme|u carstva i papstva za investituru, tj. za postavqawe crkvenih starje{ina. Papa je uspio 1077. g. da pobijedi we35
ma~kog kraqa Henrika IV (“Kanosa”), da jo{ ranije sa wema~kim carem Otonom I stvori “Sveto rimsko carstvo”. Ono je postojalo sve dok ga nije ukinuo Napoleon. Klinijevskom reformom katoli~ka crkva je postala mo}na centralizovana organizacija, sa strogom vojni~kom disciplinom i bezpogovornom poslu{no{}u ni`ih prema vi{im, sa vrhovnim gospodarom, rimskim papom na ~elu. Takva je katoli~ka crkva i danas. Avgustinova “Bo`ija dr`ava” Osnova papske borbe za svjetsku vlast bilo je djelo sv. Avgustina: “O bo`ijoj dr`avi” (“De Civitate Dei”). To je djelo u 22 kwige, u kojem se izla`u principi vladavine rimskih papa na zemqi kao bo`ijih poslanika, kojima treba da se pokoravaju svi vladari svijeta. Teza sv. Avgustina bila je da ~ovjek ne mo`e upravqati ~ovjekom, nego svima upravqa Bog, svi qudi su samo sluge bo`ije i moraju slu{ati papu kao bo`jeg namjesnika na zemqi. Ova teza o bo`joj dr`avi, o bo`anskoj vlasti, o bo`anskom pravu i sada je `iva u katoli~koj crkvi. I sada oni tvrde da bi svjetovni vladari morali da se pokoravaju papi, {to katoli~ke dr`ave uveliko i ~ine (kod nas na primjer Hrvatska i Slovenija). Problem “{izme” otpadni{tva u hri{}anstvu Poslije raskola crkava naglo je oja~ala katoli~ka crkva, a pravoslavna slabila zbog naglog slabqewa Vizantije i wene vlasti na Balkanu. Koriste}i tu istorijsku situaciju, papa je proglasio pravoslavnu vjeru otpadni~kom, “{izmati~kom”, da bi je lak{e uni{tio. Iako je istorijska istina obrnuta: papa je “otpao” od patrijarha, Zapad od Istoka, Rim od Vizanta, rimokatoli~ka crkva od pravoslavne. Ali, zahvaquju}i snazi, propagande, novcu katoli~ke crkve i ogromnom broju wenih misionara koji su tu la` vjekovima prenosili po svijetu, i danas se pravoslavni smatraju {izmaticima, a ne katolici, kako je to istorijski istinito i ispravno. Tri vatikanska pravila za uni{tavawe pravoslavqa Optu`iv{i pravoslavne da su “{izmatici”, “otpadnici” od prave vjere, katoli~ka crkva je formulisala pravila za uni{tewe pravoslavnih. Prvo da izvan rimokatoli~ke crkve nema spasa (“Extra Eclesie Romanum non est salus”), zatim da pravoslavna vjera nije vjera i da je treba uni{titi (“Gracia fides-nula fides”) i tre}e – “Damnatio Memoriae”, - zatrite i pam}ewe da su ikada i postojali kao pravoslavni. Tih pravila se Vatikan dr`i od tada do danas, kada se radi o uni{tewu Srba, ali i drugih naroda. Katoli~ka crkva, je na primjer, u Drugom svjetskom ratu ne samo sprovodila genocid nad Srbima kao “{izmaticima”, nego je uni{tavala wihove crkve, biblioteke, vr{ila katoli~ewe, brisawe srpskog imena, }irilice, srpske istorije, kao da nikada nije ni postojala na ovim prostorima. Isto tako, i mo`da jo{ drasti~nije, radi danas katoli~ka crkva preko F. Tu|mana i sada{we Republike Hrvatske, kao i za vrijeme Hitlera i Paveli}a 1941. godine, preko usta{ke vojske Hrvata i muslimana, koji su masovno ubijali srpski narod – starce, `ene, djecu, zatirali grobqa i spomenike, palili crkve i manastire po principu – Damantio Memorie. Vatikan organizuje zlo~ina~ke krsta{ke ratove radi pqa~ke i uni{tewa muslimana i pravoslavnih 36
Nakon Klinijevske reforme (XI vijek), pape su povele veliku akciju sa evropskim vladama za organizovawe “Svetog rata” protiv “nevjernika”, tj. protiv muslimana koji su zauzeli predwi istok, koji je bio bogat i izgra|en boqe nego {to je bila tada izgra|ena Evropa. Pape su organizovale jedan za drugim sedam krsta{kih ratova (XI - XIII vijeka) za osvajawe Bliskog istoka, pod izgovorom “za oslobo|ewe Hristovog groba od nevjernika”, a u stvari radi pqa~ke ovog bogatog podru~ja i katoli~ewa muslimana i pravoslavnih na Istoku. Naro~ito su za narode Bliskog istoka bili katastrofalni prvi i ~etvrti krsta{ki rat. U prvom su krsta{i osvojili dio teritorije i poklali na hiqade muslimana, ne {tede}i ni `ene ni djecu. U ~etvrtom ratu su papski krsta{i zauzeli pravoslavni vizantijski Carigrad, pqa~kali ga godinu dana i gotovo zaboravili da su iz Evrope po{li na Istok protiv muslimana a ne protiv pravoslavnih. Krsta{i su u Jerusalimu stvorili tzv. “Latinsko carstvo”, koje se raspalo nakon 120 godina. Borba srpskih vladara protiv katoli~ewa pravoslavnih u Zeti i Srbiji Poslije gre{ke zetskog kraqa Bodina, 1089. g., srpski vladari su bili mnogo oprezniji u saradwi sa papom, jer su iz barske biskupije odmah po~eli pru`ati pipke po Balkanu i katoli~iti. Sam Nemawa, sin ra{kog `upana Dese, bio je kr{ten u Ribnici, dana{woj Podgorici, 1113/14. godine, {to je bila prva proba katoli~kih misionara iz barske biskupije, ali se uskoro krstio po isto~nom obi~aju. Isto tako je papa jedva do~ekao da po{aqe kraqevsku krunu Nemawinu sinu Stevanu Prvovjen~anome, koji je isto kao i ranije Bodin, u borbi protiv Vizantije tra`io od pape krunu, a ovaj mu je dao. To je Stevan u~inio 1217. g., u vrijeme kada je wegov mla|i brat Rastko (Sveti Sava) 1219. godine od vaseqenskog patrijaha u Nikeji dobio autokefalnost srpske crkve. Borbu protiv katoli~ewa pravoslavnih na Balkanu vodili su i srpski kraqevi Milutin i Dragutin, kao i Stevan De~anski i wegov sin car Du{an Silni. “Katoli~ka jeres” prema Du{anovom Zakoniku Zbog stalne opasnosti od katoli~ewa, car Du{an je morao da u Zakonik, 1349. godine, unese klauzulu “katoli~ka jeres”, kao krivi~no djelo protiv pravoslavne crkve, koje se ka`wava smr}u. Zabranio je brak sa katolicima, a sa muslimanima nije jer ih tada na Balkanu nije ni bilo. Daju}i Dubrov~anima Konavle na zakup za godi{wi danak, Du{an je u ugovoru napisao da ne smiju katoli~iti pravoslavne, ali se oni toga nisu pridr`avali. Pa i pored katoli~ewa, svi stanovnici oko Dubrovnika i u wemu znaju od kojih srpskih porodica poti~u, imaju ~ak i srpska prezimena, srpske slave, itd. Ali, smr}u cara Du{ana (1355. godine) raspala se srpska dr`av, a u Zeti su se osamostalili Bal{i}i, pa Crnojevi}i, koji su u me|usobnim borbama za vlast postajali mleta~ki vazali i dozvoqavali katoli~ewe u wihovoj dr`avi, naro~ito u Primorju. Venecija je vje{to podr`avala sad jedne sad druge, da bi tako vladala wihovim gradovima, na primjer Kotorom, kojim su vladali oko 400 godina. 37
Vatikan je naro~ito iskoristio najezdu Turaka na sve sredwovjekovne pravoslavne dr`ave u XV vijeku. Katoli~io je sve pravoslavne izbjeglice iz tih dr`ava, kojih je bilo na stotine hiqada na podru~ju Venecije i Austrije. Vatikan “ogwem i ma~em” katoli~i Bosnu od XIII do XIX vijeka U op{tem katoli~ewu pravoslavnih na Balkanu, papa je sve koji nisu katolici u Bosni proglasio jereticima i slao protiv wih krsta{ku ma|arsko-hrvatsku vojsku, koja je ubijala bosansko stanovni{tvo, tra`e}i od wega da primi katoli~ku vjeru. Bosanski ban Kulin je to formalno i u~inio 1203. godine, ali ~im su krsta{i oti{li, bosansko stanovni{tvo i “bogumili” su nastavili da ispovjedaju staru vjeru. Papa je vodio protiv Bosne vi{e krsta{kih ratova, nare|ivao da se “ogwem i ma~em” iskoreni jeres u Bosni, ali ona nikada nije postala katoli~ka. Dio bogumila pre{ao je u XVIII vijeku, kada su do{li Turci, na islam – to su bosanski muslimani, mada je ve}ina muslimana postala od pravoslavnih Srba. U stvari, prema ~lanku “Porijeklo bosanskog muslimanskog plemstva”, dr Vase ^ubrilovi}a, vidi se da je muslimansko plemstvo i gotovo svi muslimani u Bosni porijeklom od Srba – pravoslavni, a samo mali broj poti~e od bogumila i od turskih ~inovnika i vojnika koji su tu ostali iza turske vlasti 1878. odnosno poslije aneksije Bosne i Hercegovine 1908. godine. Vatikan obmawuje patrijarha 1439. godine za Uniju Kada su Turci opsjeli Carigrad, vizantijski patrijarh iz toga grada zamolio je papu za pomo}. Papa je pristao ali uz uslov da se od svih hri{}ana stvori jedna unija – savez dr`ava, na ~ijem }e ~elu biti papa, i da se pravoslavni odreknu }irilice i prihvate latinicu. Svi patrijarsi, i carigradski, osim srpskog kome nije dozvolio \ura| Brankovi} – posledwi srpski despot Srbije, do{li su na sastanak s papom u Feraru, u Italiji, i prihvatili uniju i papine uslove. Samo je ruskog patrijarha Aleksija car ra{~inio {to je prihvatio uniju i {to je i{ao kod pape na sastanak zbog toga. Me|utim, Turci su 15 godina kasnije zauzeli Carigrad (1453. godine), a papa nije pomogao – prevario je patrijarha. Od tada do danas postoji unijatska, polukatoli~ka vjera, koju papa koristi da lak{e katoli~i pravoslavne. Unijata ima u Hrvatskoj kod Kri`evaca, u Makedoniji, Bosni, a naro~ito ih je mnogo u Ukrajini. Od 1918. do 1991, godine, za vrijeme boq{evi~kog nasiqa nad pravoslavnim narodom Ukrajine i Rusije, na unijatsku vjeru je pre{lo oko 2-3 miliona qudi. A od raspada SSSR 1991. godine u Rusiji i Ukrajini je nastala takva anarhija u kojoj Vatikan pomo}u svojih misionara i ogromnog novca, kao i raznih vjerskih antipravoslavnih sekti (na primjer “Bijela bra}a” i dr.) vr{e masovno katoli~ewe i unija}ewe pravoslavnih u tim slovenskim zemqama. U ovih nekoliko stranica data je kratka istorija odnosa Vatikana od 1054. godine do danas. Lako mo`e da se zakqu~i da je kroz ovaj period zajedni~ka nit stalno nastojawe Vatikana da vlada i da sve postoji pod okriqem i pod vla{}u pape. Ovaj skra}eni istorijski pregled je potreban da bi se prona{la ideolo{ka platforma na kojoj je delovao Jovan Pavle Drugi. Za realizaciju te wegove platforme, a on je bio jedan od najaktivnijih papa sa 38
dugim pontifikatom, van svake sumwe, mo`e da se utvrdi da su ratni zlo~ini na teritoriji Jugoslavije od 1991. godine bili deo wegovog plana. On je to podsticao i nare|ivao svestan doktrine Vatikana po kojoj je sve dozvoqeno radi katoli~ewa i da ne mo`e biti govora o zlo~inima prema pravoslavnim i svim drugim koji ne pripadaju Rimokatoli~koj crkvi. Dakle, osnova, savest, moral i vi|ewe humanizma i qudskih prava kod Jovana Pavla Drugog su u apsolutnoj suprotnosti sa svim me|unarodnim aktima o qudskim pravima, a to {to su mu usta puna ekumenskih izjava i nekih nastojawa koja plediraju na humanost predstavqaju samo manifestaciju jednog dobro {kolovanog glumca. 12. 4. Na stranicama od 230 do 235, pod naslovom “Katoli~ewe Hercegovine” nalazi se tekst: Katoli~ewe i unija}ewe pravoslavne Hercegovine Hercegovina, koja se u sredwem vijeku sastojala od Travunije, Zahumqa i Neretvanske oblasti (od Neretve do Omi{a) bila je u devetom vijeku srpska zemqa kneza Mihajla Vi{evi}a. On je sa svojim vladikama i{ao na Splitski sabor 925. godine da sprije~e da se u sredwoj Dalmaciji u slovenskom narodu na obali Jadrana ukorijeni rimski vjerski obred, latinski jezik i latinica. Me|utim, nakon propasti srpske dr`ave cara Du{ana, i Hercegovini prijete razni srpski neprijateqi: Latini, Vatikan, Turci, itd. Za vrijeme katoli~ewa i unija}ewa na udaru je bila naro~ito zapadna Hercegovina, naro~ito Mostar, ^apqina i Qubu{ki. Katoli~ewe i unija}ewe Hercegovine i{lo je od mora, dolinom Neretve, prema Mostaru, zatim jednim krakom prema Makarskoj i iz Stona i Dubrovnika preko Konavla u Popovo poqe i Trebiwsku oblast. U dokumentima Kongregacije nabrajaju se ~itave porodice i sela te regije koja su pokatoli~ena. Tako se u izvje{taju Kongregacije, iz 1624. godine, spomiwe neki ratoborni 80-godi{wak fra Bla` iz Graca kod Hutova, u ~apqinskoj op{tini, koji je papi optu`io trebiwskog biskupa {to je dozvolio da nekoliko pravoslavnih porodica pre|e u islam, a ne u katoli~ku vjeru. Taj stari fratar, prema izvje{taju, uspio je da u selu Orahovu kod Trebiwa istjera iz srpskog manastira pravoslavnog kalu|era i da useli katoli~kog popa, a manastir proglasi katoli~kom crkvom. On je ~ak uticao da se u Popovu poqu, u selu ^vaqini, pokatoli~i nekoliko pravoslavnih porodica. U izvje{taju o tome, fra Bla` dodaje da u mostarskoj biskupiji `ivi oko deset hiqada rimokatolika, a da su svi ostali “{izmatici” tj. pravoslavni, {to zna~i da su tu katolici bili u mawini. Katoli~ewe Popovog poqa i zapadne Hercegovine Katoli~ki misionari su narednih godina pokatoli~ili cijelu stranu Popova poqa, a sjeverna strana je ostala pravoslavna. Tako je i danas. Izme|u wih je samo {irina Popova poqa, 1 do 2 kilometra, koji u stvari dijeli dva svijeta, dva zava|ena vjerska tabora – pravoslavne i katolike. Posebno su interesantni biskupski izvje{taji iz Mostara Svetoj kongregaciji. Po wima jo{ u XVII vijeku cijela zapadna Hercegovina bila je 39
pravoslavna (isto~na je uvijek bila pravoslavna). Zatim, vidi se kako je tekao proces nestajawa pravoslavnih u mostarskoj regiji prema zapadu. U izve{taju mostarskog biskupa pi{e da je u selu ^itluku, zapadno od Mostara, prema [irokom Brijegu, u XVII vijeku bilo samo tri ku}e katolika (januar, 1632. godine), i da ih je samo za nekoliko narednih godina bilo oko 60 ku}a, pri ~emu je u nekim porodicama bilo i po 20-30 ~lanova. Iz kasnijih izve{taja znamo da je cijeli taj kraj: ^itluk, Grude, Pasu{je, [iroki Brijeg, sve do Qubu{kog i Imotskog, pokatoli~en uticajem biskupa iz Makarske i Splita. To su danas najopasniji konvertiti, iz kojih se u svim ratovima (svjetski i sada u vjersko-gra|anskom ratu 1991 - 1994. godine) regrutuju najve}i zlo~inci i ubice srpskog naroda, {to potvr|uje pravilo da su poturice gore od Tur~ina, da su konvertiti biv{i Srbi – gori od pravih starih katolika. Katoli~ewe trebiwskog kraja [to se, pak, ti~e trebiwskog kraja, u izvje{tajima se ka`e da se i tu vr{i katoli~ewe. Katoli~ki popovi Svetoj kongregaciji saop{tavaju imena pravoslavnih porodica iz pojedinih sela trebiwske op{tine koja su pre{li u katoli~ku vjeru. Taj spisak je vrlo op{iran, pa }emo navesti samo jedan dio. To su primjer Pistu~i}i, Radovi}i, Bo{kovi}i, Nikoli}i, Raoni}i, Ruwavci, Milo{evi}i, Suvoji}i. Isto tako, u izve{taju Trebiwske biskupije Kongregaciji iz 1639. godine, spomiwu se pravoslavne porodice koje su ve} pre{le na katoli~ku vjeru. Tako u Orahovu ima ve} 14 katoli~kih ku}a a na ju`noj strani Popova poqa pokatoli~ene su porodice koje su bile na dohvatu misionara iz Primorja, i to u Ravnom ima ve} 30 ku}a katoli~kih, u Veqoj Me|i 23, u Trn~ini 10 – sve su to kasnije `eqezni~ke stanice na ju`noj strani Popova poqa, a zatim ju`nije prema moru u selo Vidowu ima ve} 13 katoli~kih ku}a, u Dobromanima na samoj obali mora itd... Katoli~ewe oko ^apqine U ~apqinskoj op{tini Svitava ima 10 ku}a katoli~kih, u Hutovu samo pet, u Gracu ispod planine @abe 10, u ^vaqini 6, u Glu{cima kod Metkovi}a 5, u Cerovici 3, u Ostrvu 1, na Ko{}eli 2, Vlaka 1, Hotaw 5, Dubravica 5, itd. Karakteristi~no je da su sela koja su bila bli`e saobra}aju imala vi{e katoli~kih ku}a, jer su bila dostupnija misionarima. Ina~e, neka mjesta koja se nalaze sa ju`ne sgrane Popova poqa prema primorju, danas, u na{e vrijeme iskqu~ivo su katoli~ka: Ravno, Veqa Me|a, Trn~ina, Hutovo, Svitava, Gradac. Ona su u I i II svjetskom ratu dali austrijske {uckore i hrvatske usta{e, koji su ~inili masovne zlo~ine i genocid nad srpskim narodom u ovom kraju. Na Hutovu su dvije jame u koje su bacani `ivi Srbi 1941. godine, a desetine Hrvata katolika iz toga i okolnih mjesta, progla{eni su ratnim zlo~incima 1946. godine i strijeqani kao usta{e, u~esnici u bacawu Srba u jamu “Gradina” i “Hayibegov bunar” na Hutovu 1941. godine. Sli~na je situacija i u selima u okolini ^apqine, koja u XVII vijeku nijesu imala nego po nekoliko katoli~kih ku}a: Cerovica – 3, Ostrvo – 1, 40
Ko{}ela – 2, Hotaw – 5, Dubrovica – 5, itd. Sada su ta sela iskqu~ivo katoli~ka - hrvatska, sa po vi{e desetina katoli~kih porodica. Sela koja su dala najte`e zlo~ince u II svjetskom ratu. To su Paveli}eve usta{e koji su u ~apqinskom kraju poubijali za mjesec dana 1941. godine oko 2.000 Srba, prete`no `ena, djece i staraca. To je jo{ jedan dokaz konvertitske vjerske mr`we prema svojim ranijim istovjernicima Srbima. Po prezimenu se vidi da su to nekada bili pravoslavni: na Ko{}eli ve}ina katolika su Markovi}i, u Svitavi – Obradovi}i, Vujinovi}i i dr. Spisak pokatoli~enih oko Trebiwa Godine 1645. papski misionar \uzepe Mario Buonaldi (ponovo Talijan) poslao je papi spisak pokatoli~enih porodica iz sela Zurovci kod Trebiwa, odnosno Trebiwsko – mr~awske biskupije. Me|u tim pokatoli~enim Srbima se navode i ova imena: Miqko Daculovi}, Nikola Pistu~i}, Damjan Vuka{inovi}, Mitar Radovi}, Milinko Petrov, Stjepan Savoji}, Rade Vu~eti}, Radivoje Carev Ruwevac, Pavo Milo{evi}, Milinko Radinovi}, i drugi. Svi oni imaju po pet {est ~lanova porodice. Ima jo{ pokatoli~enih Srba, ali ih ovaj sve{tenik vi{e nije uspio zapisati. Me|utim, i pored svega u Trebiwu i okolini ipak ve}inu ~ini pravoslavno stanovni{tvo, tako da danas na tom podru~ju ima vi{e od 80 procenata – pravoslavnih, oko 18 procenata muslimana i ostalo katolici. Trebiwska biskupija se grani~ila sa pravoslavnom Crnom Gorom, pa je stoga uticaj papskih misionara bio minimalan”. Ovo su konkretni podaci o pokatoli~avawu Srba poravoslavaca. Naravno u pitawu je samo mali deo ukupno poznatih podataka, ali sasvim dovoqan da se utvrdi kako se ostvaruju principi Vatikana nameweni pravoslavqu. Dakle, na teritoriji koja je nekada bila iskqu~ivo zastupqena pravoslavnim narodom, na osnovu vekovnih nasrtaja i zlodela, promewena je verska struktura stanovni{tva. Nasilno pokatoli~ewe je naro~ito do{lo do izra`aja tokom XIX i XX veka, s tim {to je u periodu Drugog svetskog rata i oru`anih sukoba od 1991. godine imalo karakter zverstava nad srpskim narodom, odnosno istrebqewem Srba se pove}avalo u~e{}e i prisustvo katolika. Za ovaj elaborat je va`no da postoji neprekidna tendencija pokatoli~avawa, kao strategija Vatikana, i da je Jovan Pavle Drugi na ~elu tog procesa od 1991. godine. Dakle, u pitawu su zverstva nad srpskim narodom pod pokroviteqstvom Jovana Pavla Drugog koji dr`i sve institucije Vatikana. 12. 5. Na stranicama od 241 do 243 je slede}i tekst: Poku{aj katoli~ewa Stojana Jankovi}a Iz godine 1683, imamo jedan interesantan biskupski izve{taj papi u kome se govori da usko~ki vo|a, proslavqeni srpski junak, istorijska li~nost poznata i iz narodnih pjesama – Stojan Jankovi}, planira napad na turski grad Livno (“da razru{i tursko gnijezdo Lijevno”). Ali se u istom izvje{taju govori da je Stojan doveo sa sobom na mleta~ku teritoriju oko 300 pravoslavnih, i odmah dodaje da i wih treba ~im prije pokatoli~iti. Dakle, iako su uskoci Srbi koji brane mleta~ku granicu od turskih upada, jako po41
trebni i papi i Veneciji, kao ratnici, papa u prvom redu `eli da ih prevede u katoli~ku vjeru, a mo`da i zbog toga da bi svima u svijetu pokazao da Hrvati, a ne Srbi, brane Evropu od Turaka, tu na Krajini, i da su Hrvati “bedem hri{}anstva” (“Antemurale Kristijanitates”) a ne Srbi koji su u stvari to i bili. Interesantno je da to ka`e i kardinal Tiseran 1942. u Vatikanu usta{kom predstavniku dr. Mirku Gu{inovi}u, tj. da su Srbi zaslu`niji od Hrvata za odbranu Austrije od Turaka na Krajini. Pobjeda Srbina Pavla Vu~kovi}a nad Turcima kod Siwa i “Siwska alka” Karakteristi~no je u vezi s tim kako su katoli~ka crkva i Hrvati prisvojili i srpsku pobjedu nad Turcima u doba mleta~ko turskog rata (17141718. godine) na dalmatinskom prostoru. Tada, u avgustu 1715. godine, srpski uskoci, srpske izbjeglice i Srbi mje{tani i starosjedioci oko gradi}a Siwa, izdr`avali su pod komandom Pavla Vu~kovi}a stalne napade mnogo ja~e turske vojske bosanskog Mahmut-pa{e, koga su kasnije pobjedili, pa se to u Siwu slavi kao pobjeda Hrvata, svake godine u vidu “Siwske alke”, takmi~ewa u ga|awu vise}e alke. Organizovawe Siwske alke naro~ito je do`ivjelo uspon za vrijeme “Socijalisti~ke Jugoslavije” 1945-1991. godine, gdje ve}inom u~estvuju Hrvati, ina~e pokatoli~eni Srbi, i na taj na~in se `eli staviti do znawa mladim nara{tajima kako su Hrvati u pro{losti branili tu krajinu od Turaka, pri ~emu se ~ak uop{te ne spomiwu ni srpski uskoci, ni srpski Kraji{nici, koji su ~inili glavne vojne snage Krajine oko 200 godina. Da bi narod povjerovao da je to pobjeda Hrvata nad Turcima, a ne Srba, Siwskoj alci je gotovo svake godine prisustvovao zastupnik Josipa Broza, koji je predavao pobjedni~ki {tit alke pobjedniku. Siwska alka nije jedina kra|a pobjede i uspjeha srpskog naroda od strane Hrvata katolika i drugih na Balkanu, ali je vrlo karakteristi~na jer se nalazi na terenu Republike Hrvatske. Hrvati su spremni da, kao uzorni katolici, na isti na~in i kao Vatikan, sve istorijski dokazane istine okrenu u svoju korist. U tekstu se, kao primer, navodi Stojan Jankovi} za juna{tvo kod Livna i Pavle Vu~kovi} za pobedu kod Siwa. Wih je Vatikan predstavio da su Hrvati, mada se zna da su Srbi koji su ~uvali Evropu od prodora Turaka. Na tim la`ima je Jovan Pavle Drugi zasnovao svoju doktrinu koja je za krajwi ciq imala rasturawe Jugoslavije. 12. 6. Na stranicama 254 do 258 je slede}i tekst: Vatikan katoli~i pravoslavne u Srbiji u XVIII vijeku Srbi su vojni~ki pomagali Austriji u ratu protiv Turaka. Oni su s vojskom generala Pikolomonija, stigli sve do Skopqa, i odstupili s wim iz toga grada zbog kuge. Tada su Srbi, ne ~ekaju}i tursku osvetu, morali da organizuju mnoge seobe svoga naroda me|u kojima su i dvije velike seobe sa Kosmeta i ju`ne Srbije preko Save u Austriju. To su seobe pod Arsenijem III ^arnojevi}em, 1690. g. i pod Arsenijem Jovanovi}em IV [akabentom (iz [aka iz Bawana, Crna Gora) 1737. godine. Nekoliko stotina hiqada Srba ostavili su svoja ogwi{ta i pre{li u dana{wu Vojvodinu. Srbi su zbog pomo}i austrijskoj vojsci protiv Turaka o~ekivali da }e ih Austrija smatrati pri42
jateqima. Ali opet su bili razo~arani: Vatikan i Austrija su poja~ali katoli~ewe i sada to pro{irili i na Srbiju. U Smederevu prva katoli~ka biskupija u Srbiji Godine 1726. u Smederevu je uspostavqena prva u istoriji Srbije katoli~ka biskupija, i kanonikati u [apcu, Jagodini, Rudniku i Para}inu. Koliko su Srbi bili naivni, ali i pritisnuti nevoqama, Turcima i Vatikanom, oni su tada dozvolili da se u Beogradu osnuje jezuitska gimnazija, ne pretpostavqaju}i da se vi{e nikada jezuiti ne}e iseliti iz Srbije. Jezuiti ubijaju vladike po Srbiji Djelovawem jezuita u Srbiji pod pokroviteqstvom i direktnom pomo}i Austrije, po~elo je katoli~ewe i unija}ewe Srbije, naro~ito wenog sjevernog dijela koji je po Po`areva~kom miru 1718. pripao Austriji. To je bila prava ofanziva jezuita na Srbiju: oni su tra`ili od Srba da priznaju katoli~ke praznike, da idu u katoli~ke crkve, da daju katoli~koj crkvi porez. Uslijed toga su i ovdje po~ela javna i tajna ubistva pravoslavnih vladika i sve{tenika. Tako su samo za ~etiri godine jezuiti ubili tri srpske vladike, me|u kojima i Isaiju \akovi}a nasqednika patrijarha Arsenija ^arnojevi}a. Poslije tog ubistva, katoli~ki biskup pi{e papi da ne treba dozvoliti da Srbi imaju vladike, jer }e Srbe bez vladika i sve{tenika lak{e katoli~iti i unijatiti. Odnosno biskup doslovno pi{e, da }e se lak{e “unijatske vladike sporazumijevati sa nama, i br`e nestajati pravoslavnih”. Unijati gori od Turaka Nasiqa Vatikana i Be~a nad Srbima ~ak su i{la do te mjere da su se Srbi ponegdje vra}ali na teritoriju pod turskom vla{}u. Naro~ito su se u srpskim naseqima isticali unijatske vladike, tj. biv{i Srbi, koji su bili gori od Turaka. Prof. ]orovi} pi{e da su ~ak i Turci dozvoqavali Srbima da {tampaju svoje kwige }irilicom, ali Austrija nije, pa i kada je dozvolila naredila je da se uporedo sa pravoslavnim kwigama na }irilici iste {tampaju kao latini~ne kwige za unijate. Stvarawem unijatnog sloja na podru~ju gdje `ive u ve}ini Srbi, bilo je osnovno sredstvo razbijawa srpsko-pravoslavnih cjelina i wihovo postepeno unija}ewe. Takav proces naro~ito je bio jak u onim sredinama gdje su Srbi bili u mawini ili su se nalazili okru`eni velikim brojem katolika, kakav je slu~aj bio u predelima Hrvatske, ~ak i Slovenije, sve do Austrije. Poznato je da i danas ima toponima u Austriji koji su ~isto srpski, iz Bosne ili Hercegovine, kao na primjer mjesto u Austriji koje se zove Bona Luka – od Bawa Luka, {to jasno govori da su se Srbi nekada tamo doselili i ne samo pokatoli~ili nego i germanizovali. Na`alost, na{a istoriografija za posledwih pola vijeka gotovo uop{te ovo nije izu~avala. A poznato je da su konvertiti, unijati ili pokatoli~eni Srbi osnovno oru|e, od tada do danas, Vatikana za razbijawe pravoslavnih cjelina, za postepeno smawewe broja Srba na pojedinim podru~jima ne samo Hrvatske i Slovenije, ili Austrije, gdje Srba prakti~no vi{e i nema, nego i na takvim kompleksima pravoslavne teritorije, kakvi su Lika, Banija, Kordun, Hercegovina i druge. Sli~ni metodi katoli~ewa i islamizacije Srba u sredwem vijeku 43
Pravoslavni Srbi su u sredwem vijeku bili izlo`eni istovremeno dvostrukom uni{tavawu: katoli~ewu i islamizaciji. Katoli~ewe je trajalo od ranog sredweg vijeka, a islamizaciju su u XV vijeku unijeli Turci, kada su osvojili Balkan. Turci su islamizovali [iptare pa ih upu}ivali u borbu protiv Srba, islamizovali i Srbe i od wih pravili jawi~are, age, begove i pa{e, koji su bili gori od Turaka. Islamizacija i katoli~ewe Srba teklo je sli~nim metodama: sila, ucjena, mito, davawe imawa i velikih funkcija, a zatim okretawe tih poturica i konvertita protiv vlastitog naroda. U Austriji su konvertite postavqali za biskupe, a u Turskoj poturice postajali age i begovi. Tako je, kako pi{e akademik V. ^ubrilovi}, sva sredwovjekovna bosanska muslimanska vlastela nastala od Srba – pravoslavnih. Oni su bili age, begovi i pa{e (M. Sokolovi}, M. P. Latas i dr.) pa su se ~ak po~etkom XIX vijeka toliko osilili da su htjeli da zaustave progresivne reforme u Turskoj, zaratili protiv sultana i zauzeli vezirski Travnik, ali ih je umirio Omer-pa{a Latas, i zaveo ponovo sultanovu vlast u Bosni. Ove feudalne bune islamskih velikodostojnika u Bosni i na Kosmetu protiv turske dr`ave nisu u dovoqnoj mjeri obja{wene. One se uglavnom tuma~e kao bune konzervativnih elemenata protiv modernizacije turske dr`ave. Ali one se mogu tuma~iti i druk~ije, na primjer kao separatisti~ki pokreti islamizovanih stanovnika turske imperije koji nisu turskog porijekla ([iptari, Sloveni) a koji su htjeli da se odvoje od turske dr`ave i stvore svoje dr`ave. Ali to nimalo ne umawuje wihov reakcionarni karakter i nazadwa{tvo u te`wi da zadr`e i ovjekovje~e ve} pre`ivjeli feudalni sistem u Evropi i u Turskoj. Islamizacija je vr{ena radi osvajawa i stabilizacije turske vlasti na Balkanu, a pokatoli~ewe, pre svega, radi ostvarivawa interesa Vatikana u skladu sa izlo`enim principima o uni{tewu poravoslavqa, ali je vatikanski fundamentalizam mnogo izra`eniji od islamskog fanatizma. Ovo je bilo izuzetno dobro poznato Jovanu Pavlu Drugom i zato je, prilikom izdavawa naredbe o uni{tewu pravoslavqa na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine, vodio ra~una koju }e taktiku primeniti na odre|enoj teritoriji. Tako je za teritorije Hrvatske, gde nije bilo oru`anih sukoba, bila taktika da se Srbi pokatoli~avaju ako `ele da i daqe ostanu u svojim ku}ama, a ako odbiju pokatoli~ewe onda moraju da se iseqavaju. Po tom osnovu je oko 150.000 Srba proterano za vreme dok je Stjepan Mesi} bio predsednik Vlade Hrvatske, a oni koji su ostali morali su da se pokatoli~e. Na teritorijama gde je bilo oru`anih sukoba, usta{e Frawe Tu|mana su klale, ubijale ili trajno proterivale Srbe i palili wihovu imovinu da se vi{e nikada ne bi vratili. 12. 7. Na stranici 265 je slede}i tekst: Star~evi}eva rasisti~ka antisrpska teorija U kontekst borbe Vatikana protiv pravoslavqa odli~no se uklopila rasisti~ka teorija dr Ante Star~evi}a, konvertita ~ija je i majka Srpkiwa, koji u svojim radovima od 1866. godine, govori najnegativnije o Srbima. Star~evi} tvrdi da su “Srbi robuju}a rasa, a Hrvati gospoduju}a rasa” da su 44
Srbi “pasji nakot”, “Balkanski talog”, stranci u Hrvatskoj (iako su u woj prema istorijskim izvorima prije Hrvata) da su “visokoremete}i faktor” u Hrvatskoj i da ih zato treba sve “sjekirom utu}i”. On je postao simbol svih usta{kih i klerikalnih vo|a (Paveli}a, Stepinca, Tu|mana i drugih) i nazivaju ga “otac domovine” (“Pater Patriae”). Star~evi} je prvi proklamovao stvarawe “velike Hrvatske”, koja obuhvata i Bosnu i Hercegovinu do Drine, i iskqu~uje Srbe, u ~emu se podudara sa Vatikanskim planom o uni{tewu “{izmatika” na ovom prostoru. Ovde se iznosi samo deo stavova ideologa usta{kog pokreta. Wegova ideologija je zasnovana na principima, dogmi i stavovima Vatikana. Star~evi}eve ideje u potpunosti je na delu prihvatio Jovan Pavle Drugi, kao dosledni sledbenik lika Pija XII.. 12. 8. Na stranicama od 273 do 276 nalazi se tekst: Logori, taoci, su|ewa i vje{ala za Srbe 1914-1918. godine Vatikan, Be~ i Zagreb su 1914. godine formirali prve koncentracione logore za Srbe u Bosni (prete~e Hitlerovih koncentracionih logora 193945. u Evropi za Jevreje, Srbe i Rome) u kojima je umiralo od gladi, zime i bolesti na desetine hiqada srpske djece, `ena i staraca, Najve}i takav logor bio je u Doboju. U wemu je bilo i po 50 hiqada zato~enih Srba. Najve}i logor u inostranstvu nalazio se u Aradu, u Rumuniji. Tamo je mjese~no umiralo od mu~ewa i gladi po 5-6 hiqada Srba. Tako je u toku rata ubijeno na razne na~ine oko 400 hiqada Srba ne ra~unaju}i milion poginulih (svaki tre}i srpski stanovnik) u toku rata protiv agresije Austrije i Wema~ke. Austrijske vlasti hapsile su Srbe i za taoce, tj. qude koji svojim `ivotom garantuju bezbjednost nekog mosta na kome stra`are, nekog vojnog objekta, `eqezni~ke pruge kojoj su dodjeqeni. Mnogim taocima su bez ikakvog razloga sudili a zatim ih ubijali ili vje{ali. Tako je u Trebiwu vlast sprovodila ~itav ceremonijal nad Srbima osu|enim na vje{ala. Svaki dan su vje{ali po nekoliko Srba, optu`enih za navodnu saradwu sa Crnogorcima, javno ih dovodili pred pravoslavnu crkvu i tu vje{ali uz prisustvo naroda, koji je silom dotjeran da to gleda. Pri tome su vlastima naro~ito pomagali tzv. “{uckori” tj. pomo}ne policijske snage od Hrvata i muslimanamje{tana koji su prijavqivali Srbe da su navodno ne{to skrivili protiv austrijske vlasti. Tako je vatikanska politika “etni~kog ~i{}ewa” Balkana od pravoslavqa ve} tada uveliko bila u primjeni uz pomo} zvani~nih austrijskih vlasti i antisrpskih raspolo`enih Hrvata-katolika. A Srbi su se samo ~udili: zar je mogu}e da ih doju~era{we kom{ije katolici izdaju i predaju vlastima, la`no svjedo~e protiv wih, i sami ih hapse, pqa~kaju i ubijaju. U logoru Ne`ider ubijeno je oko sedam hiqada Crnogoraca Ne zna se koga su vi{e mrzili katoli~ka crkva, {uckori i austrijske vlasti – Srbe ili Crnogorce. Crnogorci su bili naro~ito krivi zbog austrijskog poraza kod Mojkovca 1916. godine, gdje je Janko Vukoti} sa Crnogorcima presjekao napredovawe austrijske divizije koja je po{la da zaustavi srpsko odstupawe preko Albanije. Naro~ito su austrijske vlasti bile kivne na Crnogorce {to se nisu svi predali, nego je veliki broj oti{ao 45
u komite, koji su u Crnoj Gori na mnogim mjestima ubijali austrijske zulum}are i spre~avali wihova nasiqa nad neza{ti}enim crnogorskim stanovni{tvom. Austrijske vlasti su se odlu~ile za druga sredstva, pa su sakupile oko sedam hiqada `ena, djece i staraca iz Crne Gore i odveli ih u logore, najvi{e u logor Ne`ider, odakle se ogromna ve}ina nikada nije vratila – stradali su od gladi, zime i bolesti. Tako je srpski i crnogorski narod skupo pla}ao svoju te`wu za slobodom i svoju borbu protiv tu|ina. Ali, ni poslije takvih i tolikih `rtava svi Srbi i Crnogorci nisu jo{ shvatili da su im glavni neprijateqi trajni, vjekovni neprijateqi katoli~ka Austrija i Wema~ka, a iznad svih Vatikan i katoli~ki klerikalizam, kome je osnovni ciq uni{tewe svih “{izmatika” tj. svih pravoslavnih, u prvom redu Srba i Crnogoraca. U stvari, trebalo bi posebno izu~avati tu srpsku i crnogorsku dobro}udnost, koja nali~i na mentalnu deformaciju, izu~avati to opra{tawe zlo~incima zlo~ina koje su nad wima izvr{ili ne samo okupatori nego i {uckori, tj. wihove kom{ije muslimani i Hrvati austrijski dou{nici i {pijuni, koji su ih potkazivali austrijskim vlastima ili ih sami ubijali. Tako ne{to niko u svjetu ne trpi niti se tako pona{a prema svojim neprijateqima, kao {to to ~ine Srbi i Crnogorci. Iz teksta se zakqu~uje da su samo za srbe postojali koncentracioni logori tokom Prvog svetskog rata. Dakle, zlo~ini i genocid nad Srbima je ne{to {to se stalno ponavqa i primewuje samo prema Srbima. Naravno, to uvek ~ine oni koji su naredili da pravoslavqe mora da se uni{ti. To potvr|uje da uvek i iza svakog zlo~ina protiv Srba stoje Vatikan i wegove pape. Potpuno identi~no je bilo i tokom oru`anih sukoba na teritoriji Jugoslavije od 1991. godine. Razlika je samo u tome {to je trenutno posledwi naredbodavac i inspirator bio Jovan Pavle Drugi. 12. 9. Na stranicama 305 do 309, pod naslovom “Stepinac – |ak Vatikana i u~iteq mr`we prema Srbima” je tekst: Me|u ideologe usta{tva i u~iteqe mr`we prema Srbima spada i {ef katoli~ke crkve u Hrvatskoj dr Alojzije Stepinac, koji je 1937. godine, po li~noj `eqi kraqa postao zagreba~ki nadbiskup, i “vrhovni pastir stada bo`jeg” u Hrvatskoj. Stepin~eva srbofobija, wegova patolo{ka mr`wa prema srpskom narodu je ogromna. On je jo{ 1934. godine, kada je boravio u Beogradu, rekao da bi za 20 godina pokatoli~io Srbiju samo da ima dovoqno novaca i misionara. Zatim je 1935. godine rekao francuskom ambasadoru da }e Srbi nai}i na pola miliona hrvatskih bajoneta ako ne rije{e “Hrvatsko pitawe” kako Hrvati `ele, tj. ako im ne daju samostalnu dr`avu. Jezuitski |ak i klerikalni fanatik, Stepinac je na ispra}aju papskig nuncija Pelegrinetija na zagreba~koj stanici za Rim (iz Beograda) ponovio sredwevjekovni pravilo o potrebi uni{tewa pravoslavnih: Izvan katoli~ke crkve nema spasa, a pravoslavna vjera je nikakva vjera koju treba uni{titi. Stepinac je, tako|e pred Drugi svjetski rat, izjavqivao pored ostalog da Srbi moraju postati katolici ili }e nestati. On doslovno ka`e: 46
“Pravoslavni Srbi nemaju drugog izlaza osim da pognu glavu pred Svetim ocem papom, da ga zamole da ih primi u katoli~ku vjeru” ako misle da opstanu na ovim prostorima. Dakle, kod jezuite Stepinca, vatikanskog vaspitanika i |aka, nije bilo kompromisa: “sagni glavu i tra`i milost” ili }e{ nestati sa lica zemqe – na ovaj ili na onaj na~in. Kada je 27. marta 1941. godine do{lo do demonstracija srpskog naroda u Beogradu protiv pakta sa Hitlerom, Stepinac je zakqu~io: “Vidi se po svemu da }e biti jo{ mnogo posla sa Beogradom radi wihove tj. srpske neiskrenosti, i nije se ~uditi ako jednoga dana do|e do kona~nog loma izme|u Hrvata i Srba. @alosno je ali je po svemu izgleda ta~na narodna poslovica: Ni u moru mjere ni u Vlahu vjere”. (Srbi su za Stepinca Vlasi – pogrdan izraz iz Primorja). Stepinac: Srbi i Hrvati su dva svijeta Kada je Stepinac ~uo da je pakt sru{en, 27. III. 1941. godine, i da je na vlast do{la nova vlada Simovi} – Markovi}, zakqu~io je: “Iz cijeloga ovoga ~ina, tj. iz dr`avnog udara opet izbija na javu ~iwenica da su Srbi i Hrvati dva svijeta, koji se nikada ne}e ujediniti dok je jednoga od wih u `ivotu. Duh bizantizma ne{to je tako grozno da je samo Svevi{wi, Svemogu}i i Sveznaju}i Bog u stawu stati u kraj intrigama i podvalama tih qudi. Za nas je to ne{to nepojmqivo, da se ugovori i obaveze kidaju bez ikakvih skrupula...” Stepinac kao vje~iti zarobqenik i sluga Vatikana i Be~a, nikako nije mogao da shvati slobodarsku pobunu srpskog naroda protiv fa{izma, ropstva, protiv pakta sa Hitlerom. Za wega je to ne{to nepojmqivo, on to ne razumije, on ni wegov hrvatski narod nikad nisu bili slobodni pa stoga ne znaju i ne razumiju {ta je to sloboda. Za wega je sloboda “pognuti glavu i moliti za milost”, papu, Vatikan, cara u Be~u, kao {to je i radio Stepinac sav svoj `ivot i kao {to je radio wegov hrvatski narod “tisu}u godina”. Stepinac: pravoslavqe je najve}e zlo u Evropi Stepin~eva mr`wa i patolo{ka srbofobija naro~ito izbija iz rije~i koje je izgovorio tako|e povodom beogradskih demonstracija: “Sve u svemu, Hrvati i Srbi su dva svijeta – sjeverni i ju`ni pol, koji se nikada ne}e pribli`iti osim ~udom bo`jom. [izma (tj. pravoslavqe) je najve}e prokletstvo Evrope, skoro ve}e nego protestantizam. Tu nema morala, nema na~ela, nema istine, nema pravde, nema po{tewa”. Vatikanski vaspitanik, jezuita Stepinac, o~igledno ne priznaje nikakvu pravdu osim katoli~ku, nikav moral osim katoli~kog, onu katoli~ku moralku dr Ive Guberine, po kojoj usta{e imaju pravo da i “preventivno ubijaju Srbe, srpsku djecu i `ene” ne “~ekaju}i ~as napadaja”. To su vatikansko-stepin~evi i moral i pravda i na~ela i po{tovawe naroda i vjera. Tako su, dakle, vatikanski |aci pou~avali svoje “stado”, katolike u Hrvatskoj. Onda nije ni ~udno {to su katoli~ki sve{tenici, |aci Stepinca, ubijali srpske `ene i djecu sa zadovoqstvom i sa katoli~kom moralkom. 47
Savez Vatikana i fa{izma Godine 1929, papa je zakqu~io sa fa{isti~kim vo|om Musolinijem tzv. Lateranski sporazum, kojim dr`ava i crkva stupaju u saradwu i zajedni~ke akcije na me|unarodnom planu. Na papski presto do{ao je papa Pije XII – Pa~eli, nazvan “fa{isti~ki papa”. Po{to je zauzeo gotovo cijelu Evropu osim SSSR, Hitler je pripremio napad i na Jugoslaviju. Kada nije uspio pakt 25. marta 1941. godine sa jugoslovenskom vladom Cvetkovi}-Ma~ek, Hitler je 6. aprila, bez objave rata, napao Kraqevinu Jugoslaviju, bombarduju}i wene gradove – ali samo srpske – Beograd i druge. Zagreb nikada nije bombardovan za vrijeme Drugog svjetskog rata, ~ak ni od Engleza. U aprilskom ratu 1941. godine sru{ena je prva Jugoslavija za 12 dana. Fa{isti~ke sile i Vatikan 1941. godine ru{e prvu Jugoslaviju i stvaraju usta{ku “Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku” Za vrijeme aprilskog sloma Kraqevine Jugoslavije 1941. godine, u kome su pored fa{isti~kih sila Wema~ke i Italije u~estvovali i hrvatski separatisti, predvo|eni katoli~kom crkvom, stvorena je fa{isti~ka usta{ka “Nezavisna Dr`ava Hrvatska”, sa poglavnikom Antom Paveli}em na ~elu. U po~etku je bilo malo nekog spora oko toga ~iji }e Paveli} biti sluga – talijanski, jer je bio u emigraciji u Italiji, ili wema~ki, jer je wema~ka vojska sru{ila Jugoslaviju i dovela Paveli}a na vlast. Nijemci su imali ve}i uticaj u Hrvatskoj, a Paveli} se odu`io Talijanima tako {to im je Rimskim ugovorom predao Dalmaciju (18. maja 1941. godine), a ostao da vlada Hrvatskom, Bosnom i Hercegovinom, koje su uskoro pre{le dobrim dijelom u ruke partizana. Autor navodi malo ~iwenica, ali zato potencira zakqu~ke koji su op{tepoznati i koje gotovo navodi svaki autor koji se lati posla da napi{e neku re~ o Vatikanu. Sve to {to je radio Pije XII ponovio je i Jovan Pavle Drugi, ali na na~in koji je primeren 1991. godini. Svaka usta{ka vlast u Hrvatskoj zna~i da predstoje ratni zlo~ini nad Srbima. 12. 10. Na stranicama od 315 do 318, pod naslovom “Katoli~ki sve{tenici – ubice Srba 1941-1945.” nalazi se tekst: [ef vjerskog odsjeka usta{ke vlade, dr Dionisije Juri~ev, u rangu usta{kog ministra i biskupa bio je u sviti kod pape i toliko se ohrabrio papinom podr{kom i blagoslovom da je i on obilazio dr`avu i pozivao Hrvate da masovno ubijaju Srbe. Pored ostalog, Juri~ev ka`e: “U ovoj zemqi ne mo`e vi{e niko da `ivi osim Hrvata, jer je ovo hrvatska zemqa. Oni koji se ne pokatoli~e, mi znamo kuda }emo sa wima. Ja sam u ovim krajevima u Krajini davno o~istio od djeteta sve do starca... danas nije grehota ubiti ni malo dijete od 7 godina, a koje ometa na{ usta{ki pokret... Nemojte misliti {to sam ja u sve}eni~koj odori, ali da znate da ja, kada je potrebno, uzimam strojnicu u svoje ruke i tamanim sve do kolijevke...” Ministar i biskup Juri~ev nosio je uniformu usta{kog pukovnika i opasan pi{toqem obilazio mjesta i nare|ivao ubijawe Srba u Krajini. 48
Biskup Guti}: Sve Srbe treba pobiti Paveli}ev bawalu~ki sto`ernik, biskup dr Viktor Guti}, organizovao je ubijawe Srba u Bosanskoj krajini. U maju 1941. godine on ka`e: “Nema vi{e srpske vojske! Nema vi{e Srbije! Nema geya na{ih krvopija, nestalo je ciganske dinastije Kara|or|evi}a pa }e i kod nas uskoro drumovi po`eqeti Srbaqa, a Srbaqa vi{e biti ne}e... Izdao sam drasti~nu naredbu za wihovo uni{tewe i potpuno istrebqewe... Srbi su na{i grobari... uni{tavajte ih gdje god stignete. Oni koji se budu za wih zauzimali postaju neprijateqi hrvatske slobode... neka se Srbi ni~em ne nadaju – oni moraju nestati iz na{ih krajeva... Srbi u Krajinama bi}e u najkra}em roku istrijebqeni tako da }e im se zatrijeti svaki trag i jedino }e ostati zlo sje}awe na wih...” Ovi i drugi katoli~ki i usta{ki vaspitanici su revnosno sprovodili vatikanski plan uni{tewa srpskog naroda u Hrvatskoj, pod firmom uni{tavawa “{izmatika”, ili pak uni{tavawa ~etnika, pobuwenika. Sprovodili su plan etni~kog ~i{}ewa Hrvatske od Srba, koji }e se ponoviti pola vijeka kasnije, u genocidu koji je nastao poslije sloma i druge Jugoslavije, 1991-94. godine. Vatikan – ideolog mr`we protiv pravoslavqa Vatikan, koji vjekovima ima oslonac u nekoj velikoj sili u svom paklenom planu uni{tewa nedu`nog srpskog naroda 1941. g. je u fa{isti~koj Wema~koj i Italiji i u wihovoj marionetskoj “Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj” na{ao sigurnog saveznika i pomaga~a. Mr`wa koju je Vatikan preko svojih filijala u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i drugdje na Balkanu – katoli~kih biskupija – vjekovima sijao protiv pravoslavnih, sada je urodila krvavim plodom. To je bila, kako ka`e prof. dr Viktor Novak, “krvava `etva” nad stotinama i milionima ubijenih, nevinih qudi, `ena, djece i staraca srpske nacionalnosti, i to samo zato {to su – pravoslavne vjere. Pop Peri}: Prvo ubijte moju sestru jer se udala za Srbina Po{to su primili papin savjet i ugledali se na svoje starje{ine: Stepinca, Juri~eva, Budaka, Guti}a i druge, veliki broj katoli~kih sve{tenika u Hrvatskoj je li~no u~estvovao u organizovawu, podstrekivawu i ubijawu Srba u Hrvatskoj u toku Drugog svjetskog rata. U kwizi dr Viktora Novaka ima na stotine imena katoli~kih sve{tenika, usta{kih zlo~inaca, koji su u~estvovali u ubijawu srpskog naroda. O mnogima od wih – svjetska javnost je odavno obavije{tena. Samo u Hercegovini mo`e se nabrojiti na desetinekatoli~kih sve{tenika koji su svoju funkciju iskoristili za ubijawe pravoslavnih i podsticawe vjernika – katolika na masovno ubijawe srpskog naroda. Katoli~ki pop Sre}ko Peri}, u manastiru Gorica kod Livna juna 1941. godine, sa crkvenog oltara pozivao je svoje vjernike ovako: “Idite i ubijajte Srbe. Prvo ubijte moju sestru, koja se udala za Srbina, a onda sve Srbe redom zatim do|ite kod mene u crkvu da vas ispovedim i oprostim od grijeha”. U Jasenovcu je pop Majstorovi} – Filipovi} (pop “Satana”) svojom rukom ubio oko 800 Srba koji su dotjerani sa Kozare. U Bugojnu je fra Silvi49
je Frankovi} rekao usta{kim koqa~ima, koji su poslije ubijawa Srba do{li da se ispovijede: “Kad pokoqete sve Srbe onda do|ite da se ispovijedite”. Usta{ki povjerenik za Bosansku krajinu dr Viktor Guti} u Bawaluci je vodio usta{ke bande na ubijawe Srba i javno se hvalio tim zlo~inom. @upnik u selu Klepcima kod ^apqine u Hercegovini, don Ilija Tomas, zv. “Dumilija” prvo je pokatoli~io sve Srbe iz toga kraja (me|u kojima i autora ovih redova), a onda ih sa grupom usta{a direktno iz katoli~ke crkve u Klepcima odveo na Bivoqe brdo i `ive bacio u jamu provaliju duboku 37 metara”. Svi navodi u ovom tekstu zasnovani su na dokazima. Rimokatoli~ki sve{tenici su i zlo~inci. Oni ubijaju, ali i ispovedaju najkrvavije usta{e. Tako za Vatikan nema zlo~ina, odnosno katolik ne mo`e biti zlo~inac, a osim toga dobio je oprost od sve{tenika, ali nema ni `rtve, jer pravoslavni treba da se uni{te, pa svaki ubijeni Srbin i nije `rtva. Tako je bilo u istoriji, od 1941. do 1945. godine, i naro~ito od 1991. godine. 12. 11. Na stranicama 319 i 320, pod naslovom “U 1941 - 45. g. ubijeno oko dva miliona Srba” nalazi se tekst: Po{to su primili blagoslov od pape i pokrenuli ma{ineriju smrti, tu fanatizovanu, milionsku masu katolika u usta{koj dr`avi, katoli~ki popovi i usta{ki ministri su uspjeli da sprovedu zlo~in genocida nad Srbima kakav se ne pamti u novijoj istoriji svijeta. Sve {to je moglo da nosi oru`je ustalo je i po{lo u hajku na Srbe u Hrvatskoj, koji su ubijani gdje god su zate~eni: na wivama, na putu, u ku}i, u zatvoru, ubijani su na najgroznije na~ine, bacani `ivi u jame, spaqivani, masakrirani. To su sve ~inile wihove prve kom{ije muslimani i Hrvati. Prema podacima ameri~ke obavje{tajne slu`be (Cija) samo u toku prve godine rata, od aprila 1941. godine do aprila 1942. godine, ubijeno je 744 hiqade Srba i to: – od Nijemaca 78.000 Srba; od Italijana 20.000 Srba; od Ma|ara 30.000 Srba; od [iptara 10.000 Srba; od Bugara 5.000 Srba; od Paveli}evih usta{a 600.000 Srba; Ukupno 744.000 Srba (do aprila 1942) U jesen 1942. g. osnovan je zloglasni usta{ki koncentracioni logor u Jasenovcu na Savi, u koji su zatvarani Srbi i jedan broj pripadnika drugih nacija sve do kraja rata 1945. godine. Komandanti tog logora bili su Qubo Milo{, zatim Maks Luburi}, oba Hercegovci. Luburi} je konvertit, porijeklom Srbin iz isto~ne Hercegovine ili Crne Gore, poznat u svjetskoj literaturi kao najbrutalniji ratni zlo~inac u Evropi. U Jasenovcu je prema zvani~nim podacima ubijeno: – Srba 750.000; Jevreja 60.000; Roma (cigana) 30.000; ostalih 1.000 do 2.000. Prema tome, rezultat vatikansko-zagreba~kog zlo~ina genocida nad Srbima 1941 - 45. godine, bio je, sa poginulim vojnicima Srbima, oko dva miliona `rtava. Ovde se iznose zvani~ni podaci o `rtvama i izvr{iocima zlo~ina nad Srbima. Sve te zlo~ine `eleo je da ponovi Jovan Pavle Drugi i time doka`e svoj odnos, odnosno po{tovawe ~etiri principa za uni{tewe pravoslavqa, a to od 1991. godine na teritoriji Jugoslavije zna~i genocid nad Srbima. 50
12. 12. Na stranicama 321 do 324, pod naslovom “Zamjenik pape kardinal Tiseran o Hrvatima kao ’Zlim qudima”’ objaveqen je slede}i tekst: O usta{kim zlo~inima genocida nad srpskim narodom u Hrvatskoj u toku rata saznalo se u cijelom svijetu. Tako je i papin zamjenik, kardinal Tiseran, u Vatikanu usta{kom predstavniku dr Mirku Ru{inovi}u 1942. godine u Rimu rekao da su Hrvati “zli qudi” da su wema~ke sluge, da u Hrvatskoj “svi vi{e vladaju nego Hrvati”, da su jo{ u vrijeme 30-godi{weg rata Hrvati kao austrijski pla}enici ubijali po Evropi wema~ke i francuske protestante. ^ak je o tim zlo~inima nastalo niz kwi`evnih djela u Wema~koj u kojima se opisuju Hrvati kao ubice civila – `ena, djece i staraca. O tome je pisao i wema~ki pisac Karlo Bor~, koji pored ostalog ka`e: “Hrvati nemaju ama ba{ nijednu vojni~ku ni qudsku osobinu. Oni su samo razbojnici, pqa~ka{i, ubice, dok fizi~ki predstavqaju ne~ista i smrdqiva bi}a”. U kwizi Bor~a i kasnije K. Milera pi{e da su se dugo poslije tih hrvatskih zlodjela po Evropi na protestantskim crkvama po Wema~koj nalazili natpisi: “Sa~uvaj nas bo`e, rata, kuge, gladi i Hrvata”. Tiseran optu`uje Hrvate za genocid nad Srbima Kardinal Tiseran je Ru{inovi}u rekao i ovo: “Nijemci su sa usta{ama poklali sve pravoslavne sve{tenike u Bosni, a nestalo je i oko 350 hiqada Srba. Znam sigurno da su tamo frawevci, kao na primer otac [imi} u Kninu, napadali na pravoslavne i ru{ili wihove crkve. Otac [imi} je sam predvodio grupu usta{a sa oru`jem u ruci koji su sru{ili jednu pravoslavnu crkvu. Sru{ili ste pravoslavnu crkvu u Bawa Luci. Znam pozitivno da su se frawevci u Bosni i Hercegovini isto tako jadno dr`ali. To me kao katolika boli. Takve stvari ne mo`e raditi odgojen i kulturan ~ovjek, a kamoli sve{tenik...”. O~igledno je da je i Tiseran namjerno govorio istinu u lice usta{kom opunomo}eniku u Vatikanu Ru{inovi}u, pa je jo{ dodao i to da su Srbi vi{e u pro{losti u~inili za Zapad, u odbrani Evrope od Turaka, nego Hrvati. Tiseran ka`e: “Srbi su u borbama s Turcima dali za Zapad i za katolicizam isto toliko koliko Hrvati, a mo`da i vi{e. Hrvati su dobili u vezi s tim od pape naziv: Antimurale Kristijanitatis – predgra|e hri{}anstva, samo zato {to su katolici, a ina~e nisu to zaslu`ili”. U razgovoru sa Ru{inovi}em Tiseran je negirao i tezu dr Draganovi}a o tzv. masovnom prelasku katolika u pravoslavqe za vrijeme Turaka na Balkanu, i rekao da je on li~io pro~itao sve {to ima literature na tu temu i nije nigdje na{ao traga ni dokaza o tome. Turci su bili i u Gr~koj, pa ni tamo nisu radili ne{to sli~no, zakqu~io je Tiseran napade na Ru{inovi}a. Kardinal Tiseran je Francuz i on iskonski mrzi Nijemce, pa i usta{e kao wema~ke sluge. Zato je on Gu{inovi}u kao wema~kom slugi i rekao istinu u lice o usta{kim zlo~inima. Zamjenik pape, Kardinal Tiseran je 1941. g. potpisao akt o katoli~ewu pravoslavnih Iako je Tiseran tako ignorantski razgovarao sa usta{om Ru{inovi}em i u lice mu govorio istinu o wihovim i wema~kim zlo~inima nad Srbima, 51
on je ipak kardinal kao zamjenik pape koji je, 17. jula 1941. godine, potpisao u ime pape odluku Vatikana i Svete kongregacije za Isto~nu crkvu da se u Hrvatskoj mo`e vr{iti katoli~ewe Srba, ili “sjediwewe nesjediwenih”, kako je govorio papa za uni{tewe Srba u Hrvatskoj u toku Drugog svjetskog rata. Prema tome, Tiseran je mogao mrziti Hrvate i Nijemce kao Francuz, ali je kao katolik – klerikalac, vatikanski, papski povjerenik, bio na liniji uni{tavawa pravoslavqa, i nije pripadao nikakvoj “liberalnoj” struji u Vatikanu, koja bi, navodno, {titila pravoslavne, iako ga neki srpski istori~ari smatraju liberalnom strujom u katoli~koj crkvi. I to su neke od srpskih zabluda. Mo`da nije suvi{no jo{ jednom naglasiti da ni u Vatikanu ni u katlo~koj crkvi nema nekih velikih struja i razlika u mi{qewima, koje bi bile u korist pravoslavnih Srba. Klerikalci po{tuju pravoslavne i sara|uju sa wima samo kada im ne mogu da nanose zlo. A ~im im se se pru`i prilika za to, oni odmah koriste svaku priliku i ubijaju, tamane Srbe. I to nemilosrdno i sa zadovoqstvom i bo`ijim blagoslovom. Ovakav zakqu~ak mo`e biti neprihvatqiv za mnoge srpske nau~nike. Mo`e biti ~ak ocijewen kao lakomislen, neosnovan, ali to samo govori o tome da oni ne znaju }ud, karakter i krajni ciq Vatikana u odnosu na pravoslavne, ciqeve koji su uvijek isti – genocidni, zlo~ina~ki. Vatikan dobro zna ko je u wegovo ime izvr{io zlo~ine i ko je i kako izvr{io naloge Vatikana. Me|utim, tekst jasno pokazuje da ~iwenice, istina, pa i li~ne emocije ne mogu da promene strate{ki pogled i pristajawe Vatikana da se pravoslavqe uni{ti svim sredstvima. Za ovaj elaborat je va`no da je Jovan Pavle Drugi dobro znao kako se izvr{avaju wegovi nalozi za uni{tewe pravoslavqa na teritoriji Jugoslavije od 1991. godine i da nije hteo da podigne glas i zaustavi genocid nad Srbima, jer bi to bio dokaz da radi protiv interesa Vatikana. To zna~i da se u stavovima, mirovnim i ekumenskim izjavama Jovana Pavla Drugog, koje se odnose na teritoriju Jugoslavije, ne mogu prona}i istina i pravda, ve} samo la` kao sredstvo koje se opravdava ciqem: uni{tewem pravoslavqa. 12. 13. Na stranicama 336 i 337, pod naslovom “Wego{ o vatikanskoj zavjeri protiv pravoslavnih” nalazi se tekst: Kad ve} govorimo o vatikanskoj zavjeri protiv Srba pravoslavnih, treba re}i da je jedan od najefikasnijih oblika uni{tavawa pravoslavnih katoli~ewe i unija}ewe o ~emu je ve} bilo govora. Me|utim, nismo spomiwali {ta o tome ka`e Wego{. Svi katolici na Crnogorskom primorju, sa rijetkim izuzecima, su konvertiti, pokatoli~eni Srbi (Crnogorci – kako se ko izja{wava). Zna se tako|e iz papskih dokumenata da su vatikanski misionari poku{ali da pokatoli~e ~ak i cetiwskog vladiku Mardarija, pa ga je crnogorski narod kamenovao i vi{e nije lako padalo na pamet pravoslavnima da se katoli~e na ovom prostoru. Da je to trajna, vjekovna i najve}a opasnost za srpsko pravoslavqe govori i ovaj Wego{ev tekst, koji donosimo u skra}enom obliku, ali izvorno. 52
“Ej kukavni Srbi, sva~ija ih sabqa sije~e, istrijebiti ih ne moga, nikakvi ih tirjanski lanci ne mogo{e odr`ati da robuju, a glupi ih misionari, sa svojim la`ima okru`i{e i utrije{e, razlu~i{e Srbe puke i nevine svaki na svoju stranu, otu|i{e brata bratu, krvavu sabqu me|u Srbima izvadi{e i otisko{e rijeke bratske krvi te provre{e. Bog znade ho}e li se Srbi kada od ove smrtne rane izlije~iti”. Nije, dakle, veliki Wego{ kao “pustiwak cetiwski” zapomagao samo zbog islamizacije (“hoya ri~e na ravnom Cetiwu... zaudara zemqa Muhamedom”) nego jo{ vi{e zbog velike vatikanske zavjere i plana uni{tewa pravoslavnih. ^ak se i Wego{ prije 150 godina pla{io toga i smatrao to “smrtnom ranom” Srba, a mo`e se samo pretpostaviti, u kakvoj je danas opasnosti pravoslavni svijet. U cijelom ovom vijeku iza Vatikana stoji najve}i dio svijeta, a s druge strane – nema Rusije, “tre}eg Rima” koja je bila nada i uzdanica cijelog pravoslavqa. Pogotovo je nastupilo te{ko vrijeme za pravoslavqe od kad se 1989. godine raspala Rusija i SSSR, pod 74-godi{wim udarcima boq{evi~ke diktature nad pravoslavqem u Rusiji, Ukrajini i Bjelorusiji”. U tekstu se citiraju stavovi Petra Petrovi}a Wego{a koji je vrlo dobro znao {ta je ciq Vatikana. To {to je napisano pre 150 godina gotovo da je identi~no onome {to se de{avalo za vreme pontifikata Jovana Pavla Drugog. 12. 14. Na stranicama 366 i 367, pod naslovom “Masovni usta{ki pokret u Hrvatskoj 1971. godine, vode najboqi Brozovi komunisti” je slede}i tekst: Fa{isti~ki elementi nesrpskog porijekla na tlu Jugoslavije nisu bili uni{teni ni u ratu ni poslije rata. U ratu je komunistima-partizanima bio glavni ciq da uni{te srpske ~etnike – tako je pisalo u ugovoru partizana i Nijemaca na Neretvi 1943. godine. U toku rata su, dakle, uglavnom ubijeni samo Srbi i Crnogorci, najvi{e kao ~etnici, ali i zbog drugih, uglavnom la`nih razloga. Poslije rata su Srbi smatrani najopasnijim nacionalistima, protivnicima “bratstva i jedinstva” itd. To je bio dr`avni antisrpski stav komunisti~kog rukovodstva Jugoslavije u ratu i poslije wega. ^ak i kada su hrvatski, muslimanski, {iptarski, ma|arski ili drugi fa{isti i zlo~inci poslije rata hap{eni ili su|eni, bio je zvani~an stav da su oni po~inili odre|en zlo~in mo`da samo brane}i se od ~etnika, od srpskog terora, od velikosrpstva itd. i naj~e{}e su bili oslobo|eni ili minimalno ka`wavani, a zatim pu{teni na slobodu. Tako je takore}i ostao netaknut i usta{ki fa{isti~ki pokret u Hrvatskoj. On se ve} {ezdesetih godina 1964. godine bio toliko osilio da je tra`io hrvatski jezik u Hrvatskoj (Krle`ina deklaracija o hrvatskim jeziku) itd. Godine 1971. su hrvatske komunisti~ke vo|e M. Tripalo i S. D. Ku~ar, stalni na ~elo masovnog usta{kog pokreta i tra`ili dvije stvari: izgon Srba iz Hrvatske i otcjepqewe Hrvatske od Jugoslavije i stvarawe samostalne nezavisne Hrvatske dr`ave. Razularena masa usta{a u demonstracijama u gradovima Hrvatske naro~ito u Zagrebu tra`ila je usta{ku dr`avu, ali je to Broz zaustavio jer se i sam upla{io od pokreta koga je inicirao – da prvo wega ne svrgne sa vlasti. On je samo smijenio neke rukovodioce, a 53
pokret je ostao netaknut, tako da su usta{e 1991. godine lako uzele vlast u Hrvatskoj i protjerale JNA iz wenih gradova i sela. U ovaj masovni usta{ki pokret u Zagrebu 1971. godine Vatikan se nije mnogo mije{ao, osim {to je dao ne{to novca, i “mercedes” vo|ama studenata Zvonimiru ^i~ku i Dra`enu Budi{i, za li~ne potrebe. Vatikanu nije bilo potrebno da se mnogo mije{a u taj pokret jer je sve i{lo po wegovom antisrspkom, antipravoslavnom planu – ru{ila se Jugoslavija, ubijani su Srbi, ja~ao je klerousta{ki pokret. Sve su to boqe obavqali Brozovi komunisti~ki kadrovi nego vatikanski kardinali, nadbiskupi i biskupi. Dakle, jasno se zakqu~uje da sve {to je antisrpsko i protiv pravoslavqa ima podr{ku Vatikana. Ako nije bila potrebna javna podr{ka Vatikana, koja bi mogla samo da nanese {tetu pokretu, nije izostala materijalna prema mladim kadrovima budu}im bojovnicima Vatikana. 12. 15. Na stranicama od 378 do 386 nalazi se tekst: Koriste}i povoqnu me|unarodnu situaciju, a posebno stawe i odnose me|u narodima Balkana, Vatikan je uspio da u dvadesetom vijeku pomo}u Austrougarske, koja je nekoliko vjekova oslonac Vatikana i katolicizmu, zatim Wema~ke i Hrvatske izvr{i tri genocida nad srpskim narodom. Sredwovjekovni plan Vatikana za uni{tewe “{izmatika” tj. Srba-pravoslavnih predvi|a tri osnovna oblika uni{tavawa i to: katoli~ewe, unija}ewe i biolo{ko uni{tewe pravoslavnih. Sredinom XIX vijeka u katoli~koj crkvi su prevladali jezuiti, najbrojniji red katoli~kih sve{tenika, pa je papa rije{io da uni{tavawe pravoslavnih uglavnom sprovodi biolo{kim istrebqewem. U ovu vatikansku genocidnu koncepciju ukqu~ila se Star~evi}eva antisrpska rasisti~ka teorija, po kojoj su Hrvati vi{a “gospoduju}a rasa”, a Srbi ni`a “robuju}a rasa” koju treba uni{titi. Konvertit dr Star~evi}, ~ija je i majka bila Srpkiwa, tvorac je teze da su Srbi u Hrvatskoj “visokoremete}i faktor”, koji treba {to prije ukloniti, da se Hrvatska mirno razvija. Vatikansko-str~evi}evsku teoriju genocida produ`ili su klerofrankovci i klerousta{e Naslednici Star~evi}a, frankovci i sarajevski nadbiskup dr Josip [tadler, precizirali su genocidni plan tako {to su predvidjeli uni{tewe Srba u Hrvatskoj u XX vijeku. Rezultat ovoga plana za dvadeseti vijek bila su tri genocida u kojima je ubijeno oko tri miliona Srba. Taj vatikanski zlo~in nad srpskim narodom po~iwen je u tri rata – dva svjetska, 1914. i 1941. i u posledwem ratu 1991-95. godine, koji se mo`e smatrati produ`ewe Drugog svjetskog rata i zlo~ina nad srpskim narodom. Prvi vatikanski, wema~ko-hrvatski genocid nad Srbima 1914-1918. godine Prvi svjetski rat omogu}io je Vatikanu da izvr{i prvi masovni zlo~in genocida nad pravoslavnima u XX vijeku. Ovaj genocid je po~iwen na nekoliko na~ina. Prvo, masovnim antisrpskim demonstracijama, premla}ivawem i ubijawem Srba i ru{ewem svega {to je srpsko. Drugo, strijeqawem, 54
klawem i slawem taoca uglednih Srba, me|u kojima su bili i Ivo Andri} i dr Vladimir ]orovi} i drugi. Tre}e, vje{awem Srba, naro~ito u Trebiwu i Gacku. Na ~elo svakog obje{enog Srbina prikivana je pocijepana slika srpskog kraqa Petra ili crnogorskog kraqa Nikole. ^etvrti oblik bio je slawe Srba u koncentracione logore. Tako je u logoru u Doboju bilo oko pedeset hiqada Srba, a nekoliko hiqada je umrlo od gladi. U logoru Arad u Rumuniji umrlo je oko 35.000 Srba od gladi, zime i bolesti. U logoru Ne`ider u Ma|arskoj umrlo je od mu~ewa oko sedam hiqada crnogorskih `ena, djece i staraca. Peti na~in uni{tavawa pravoslavnih u prvom genocidu bila su hap{ewa i inscenirana su|ewa, sa la`nim svjedocima. Tako su samo 1914. godine u Bawaluci i Zagrebu odr`ana dva “veleizdajni~ka procesa” u kojima je osu|eno na smrt i dugogodi{wu robiju nekoliko stotina Srba. [esti na~in uni{tavawa pravoslavnih bio je tjerawe srpskih civila pred austrijskom vojskom na front prema Srbima. Austrijski i hrvatski vojnici ubijali su ih s le|a ako nisu htjeli da idu pred wima. Rezultat onoga genocida vatikansko-wema~ke i austrijsko-hrvatske vojske bio je oko ~etiristo hiqada ubijenih srpskih `ena, djece i staraca, pored vi{e od milion nastradalih vojnika u Prvom svjetskom ratu, u kome je poginuo svaki tre}i stanovnik Srbije i oko 62 procenta odraslih mu{karaca. Vatikansko-klerousta{ke pripreme za drugi genocid nad Srbima u XX vijeku: 1918-1941. godine Katoli~ki Hrvati i Slovenci su 1918. godine u{li u prvu Jugoslaviju po savjetu pape, da bi im bili opro{teni zlo~ini genocida, ratni zlo~ini i ratna {teta koju su oni u~inili kao austrijski vojnici Srbima u toku Prvog svjetskog rata. Osim toga, data im je Istra, Dalmacija i otoci koje su Londonskim ugovorom 1915. godine Englezi bili obe}ali Italiji, ako u|e u rat protiv Austrougarsks, {to je Italija i u~inila. Ali, po savjetu pape, Hrvati su odmah stvarali vjerske katoli~ke organizacije za ru{ewe prve Jugoslavije. To su organizacije: “Orlovi”, “Katoli~ka akcija”, “Kri`ari”, iz kojih su izi{li najve}i zlo~inci Drugog svjetskog rata, razne kongregacije i najzad, 1928. godine, usta{e kao zlo~ina~ka organizacija sa zlo~ina~kim planom i zlo~ina~kim vo|om Paveli}em na ~elu. Dakle, umjesto da poslu`i za zbli`avawe pravoslavnih i katolika, kako je predvi|ao naivni kraq Aleksandar, Jugoslavija je poslu`ila katolicima – Vatikanu i Zagrebu – da se homogenizuju, pripreme i organizuju za uspje{no izvr{ewe drugog genocida nad Srbima, u toku Drugog svjetskog rata. Drugi vatikansko-klerousta{ki genocid nad pravoslavnim u XX vijeku Drugi genocid Vatikana, hrvatskih klerousta{a, nadbiskupa Stepinca i katoli~kog klera nad pravoslavnim po~iwen je u Drugom svjetskom ratu 1941-1945. godine. U wemu je ubijeno oko dva miliona Srba, na najgrozniji na~in. Najvi{e Srba ubijeno je u logoru Jasenovac gdje se u zlo~inima naro~ito istakao katoli~ki pop Majstorovi}. Veliki broj Srba ubijen je u li~kim i hercegova~kim jamama, ~iji su kapacitet klerikalci u Hrvatskoj iz55
ra~unali jo{ prije po~etka Drugog svjetskog rata. Jedna od takvih je jama “Jadovno” u Lici u koju je ba~eno oko 60.000 Srba. Oko 15.000 Srba spaqeno je u kre~anama, oko 100.000 ubijeno je u logorima Stara Gradi{ka, Sajmi{te u Beogradu, logorima na otocima, u Zagrebu. U Hercegovini je ubijeno oko 12.000 Srba. U gradu Mostaru oko 8.000, uni{tene cijele srpske porodice. Mostar je 1939. godine imao oko 46 procenata Srba, i vjerovatno za sva vremena prestao biti srpski grad pjesnika [anti}a i ]orovi}a. U srpskom selu Prebilovcima kod ^apqine stradalo je oko 1.000 Srba, od ~ega je u jamu u [urmancima ba~eno oko 860 `ena, djece i staraca. U tu jamu ba~eno je oko 300 djece ispod deset godina. Vr{ena su mnoga silovawa, klawa, i mu~ewa razne vrste. U selu Klepci – Loznica ubijeno je 234 pravoslavnih Srba, ve}ina ba~ena u jamu na Bivoqem Brdu kod ^apqine. Oko 490 Srba je ubijeno u Nevesiwu, ne{to mawe u Gacku, u Qubiwu u jamu na R`anom dolu ba~eno je oko 1.100 Srba u jami Jagodiwa~i, Kapavici, Gradini i drugim smrt je na{lo vi{e stotina pravoslavnih. U Klepcima je katoli~ki pop don Ilija Tomas prvo pokatoli~io Srbe pa ih onda poslao u jamu. Rezultat drugog genocida nad pravoslavnima, djelo Vatikana i wegove vojske klerousta{a u Hrvatskoj, bio je oko dva miliona ubijenih Srba. Tre}i vatikansko-klerousta{ki genocid nad Srbima u XX vijeku Druga, avnojska Jugoslavija stvorena je u toku narodnooslobodila~kog rata 1941 - 45. godine, rata koji je imao i antisrpski karakter. Naime, u wemu je presudnu ulogu imala Komunisti~ka partija Jugoslavije, sa Josipom Brozom na ~elu, koji je dijelom javno a dijelom tajno sara|ivao sa Vatikanom u uni{tewu pravoslavnih Srba u Jugoslaviji. Broz i wegova KPJ imali su antisrpski plan koga su dobrim dijelom ostvarili. Katoli~ko-komunisti~ka trojka: Broz-Kardeq-Bakari} i wihova KPJ (SKJ) pripremili su slom druge Jugoslavije i omogu}ili stvarawe na wenim ru{evinama, nezavisnih dr`ava Hrvatske, Slovenije i drugih. U toku slamawa SFRJ 1989-91. godine Vatikan i zapadne sile po~ele su tre}i genocid nad Srbima u XX vijeku. Prvo su Slovenci putem referenduma 1990. godine stvorili samostalnu Sloveniju, otcijepili se od zajedni~ke dr`ave Jugoslavije. Slovenci su pri tome ubili 139 Srba - vojnika i oficira Jugoslavenske narodne armije, a nad preostalim Srbima u Sloveniji uspostavili ne~uven teror i denacionalizaciju – odricawe od srpske nacije i pravoslavne vjere. Zatim se od druge Jugoslavije, od SFRJ, otcijepila Hrvatska i odmah po~ela zlo~in genocida nad Srbima, isto kao i 1941. godine, za vrijeme Hitlera i hrvatskog fa{isti~kog vo|e Paveli}a i wegovih usta{a. U stvari, Brozovi generali i komunisti sa Frawom Tu|manom na ~elu su 1990. godine referendumom stvorili drugu usta{ku dr`avu, uz finansijsku pomo} i “bo`iji blagoslov” pape Vojtile i zagreba~kog kardinala Frawe Kuhari}a. U borbi protiv tre}eg genocida Srbi su stvorili dvije dr`ave: Republiku Srpsku Krajinu i Republiku Srpsku Srpski narod u Hrvatskoj nije ~ekao, kao 1941. godine, da ga katoli~ki popovi prekr{tavaju, a zatim ih pokatoli~ene predaju usta{ama da ih baca56
ju u jame, nego je pru`io oru`ani otpor genocidu druge usta{ke dr`ave i katoli~ke crkve u Hrvatskoj. Tako je po~eo vjerski rat katolika protiv pravoslavnih, kao u sredwem vijeku. Taj rat se prenio i u Bosnu i Hercegovinu, jer se i ova republika proglasila nezavisnom i odvojila od Jugoslavije. U tom vjerskom ratu, koji jedni nazivaju i gra|anski rat, a drugi ~ak “odbrambeni rat Hrvata i muslimana protiv srpske agresije”, iako su Srbi jedini i najstariji stanovnici Bosne i Hercegovine a u Hrvatskoj se spomiwu 30 godina prije Hrvata: Srbi 822 godine a Hrvati 852 godine, – Srbi su kao borben i patriotski narod vojni~ki porazili i Hrvate i muslimane. Ali, u pomo} im je pritekao katoli~ko-protestantski Zapad, kao i uvijek, predvo|en Vatikanom, Wema~kom, Engleskom – starim neprijateqem Srba i Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama i wihovom vojnom alijansom NATOom. Zapadni saveznici su poslu{ali molbe pape, koji je samo 1993. godine ~etiri puta tra`io da se bombarduje srpski narod u Bosni i Hercegovini. NATO-bombarderi su u tri hiqade letova bombardovali Republiku Srpsku, {kole, bolnice, obdani{ta bombama sa nuklearnim puwewem, koje su bile namijewene Var{avskom paktu i Sovjetskom Savezu. Tu|manove klerousta{e uz pomo} NATO uni{tavaju Republiku Srpsku Krajinu 5. 8. 1995. godine Vatikanu je poslije hiqadu godina ~ekawa 1995. godine pru`ena prilika da uni{ti Srbe u Hrvatskoj i da stvori “Civitas Dei” – bo`iju dr`avu na Balkanu. To mu je omogu}io NATO, kada je 5. avgusta 1995. godine vojni~ki slomio Republiku Srpsku Krajinu. Prije toga, usta{e su zauzele Zapadnu Slavoniju i u woj ubili oko 8.000 Srba me|u kojima je oko 1.800 Srba poliveno benzinom i spaqeno. U odstupawu pred usta{ama i NATO-om srpski narod iz Krajine bio je bombardovan iz aviona, tu~en topovima kolone koje su se kretale cestama prema Bosni i Srbiji. Ubijene su desetine hiqada Srba {to su bje`ale od usta{kog no`a a svi oni koji su “bra}a Hrvati” pristigli bili su ubijeni na licu mesta. Jedna kolona Srba, oko 20.000 `ena, djece i staraca, koja je prolazila kroz Topusko, skrenuta je od usta{a prema `eqezari Sisak i tu ba~ena u topionice `eqeza i spaqena. Strani izvori o klerousta{kom genocidu nad Srbima u Hrvatskoj Za vrijeme rata koji su 1992-96. vodili katolici i muslimani protiv pravoslavnih Srba u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, do{li su brojni strani novinari da izvje{tavaju sa rati{ta. Engleski i francuski novinari pi{u o ubijawu Srba u Hrvatskoj i poslije zavr{etka rata. Pod naslovom “Ubijaju sve redom”, londonski list “Indipendent” pi{e da “Hrvati uni{tavaju Krajinu i ubijaju sve preostale Srbe... Hrvatski vojnici sistematski uni{tavaju imovinu kraji{kih Srba i ubijaju stare i nedu`ne Srbe koji su ostali na svojim ogwi{tima.” ...Iza hrvatske vojske ostaju opqa~kane i spaqene ku}e, le{evi starih i nedu`nih civila, mahom ubijeni metkom u potiqak i prazne limenke piva, kojim se ironi~no primje}uje “Indipendent” inspiri{u takozvane elitne jedinice hrvatske vojske”. Isti list ka`e da posmatra~i Evropske unije dnevno nai|u na {est srpskih le{eva, mahom starih qudi, ubijenih s le|a i 57
u glavu i unaka`enih... Nasuprot tvrdwama Zagreba – pi{e daqe londonski list, sistematsko uni{tavawe srpske imovine i ubijawe preostalih Srba vr{i hrvatska vojska, policija i hrvatski gra|ani. U svemu tome Hrvatska ima podr{ku Amerike, a hrvatska vojska je pod instrukcijama ameri~kih stru~waka...” Sli~no “Independentu” pi{e visokotira`ni pariski list “Liberasion” pod naslovom “Etni~ko ~i{}ewe-hrvatska verzija”. Wegov dopisnik iz Knina pi{e da je u obila`ewu srpskih sela vidio 15 ku}a kako gore i da se spaqivawem sela “ubijaju korijeni Srba”. Namjera je Hrvatske, ka`e daqe ovaj pariski list, “da zatre srpske korijene”. Tre}i genocid nad Srbima u dvadesetom vijeku stajao je Srbe oko 200.000 ubijenih `ena djece i staraca, osim poginulih vojnika, koji su branili svoja vjekovna ogwi{ta od usta{kih pla}enika, kriminalaca i probisvjeta i muslimanskih muyahedina. Ali, vatikanski plan za uni{tewe “{izmatika” nije doveden do kraja. Srpski intelektualci ni sada ne vjeruju da takav plan uop{te i postoji i ironi~no se smiju kad se taj plan spomene. Ali ne znaju onu narodnu poslovicu: ko se posledwi smije najsla|e se smije. Srbima se Vatikan samo u ovom vijeku tri puta ironi~no smijao kada su ih wegovi sve{tenici i wegova vojska usta{e bacali u jame, i klali. Mo`e se desiti da im se i ~etvrti put smiju u lice. Naime, ukoliko srpske vo|e, srpski intelektualci, politi~ari i nau~nici i daqe nastave da ignori{u opasnost koja im se desila tri puta u ovom vijeku do`ivje}e i ~etvrti genocid – naravno ukoliko Vatikan i wegove klerousta{e budu tada imale koga od Srba da ubijaju, tj. ukoliko do tada svi Srbi ne budu pokatoli~eni ili poubijani – {to je vjerovatnije. U tekstu se iznosi vi|ewe genocida koji traje. Autor ga je podelio na tri dela samo u XX veku, mada, ako se vidi ideolo{ka osnova i dogma Vatikana da se mora uni{titi pravoslavqe, onda je to jedan genocid koji traje nekoliko vekova. 12. 16. Na stranicama od 407 do 410 je tekst: Dr Ante Trumbi} i Jugoslovenski odbor sa papom protiv Srba Dr Ante Trumbi} je bio pravnik, istaknuti hrvatski intelektualac, Dalmatinac i predsjednik Jugoslovenskog odbora u Londonu, stvorenog za pregovore sa Srbima 1915. godine o formirawu zajedni~ke dr`ave Jugoslavije. Trumbi} je formirao taj odbor da bi za{titio Hrvatsku od talijanske aneksije, jer su Englezi tajnim Londonskim ugovorom obe}ali Talijanima Dalmaciju, Istru i ostrva u Jadranskom moru ako stupe sa wima u rat protiv Austrougarske i Wema~ke, {to su Talijani i u~inili. Stoga su Hrvati – izbjeglice iz Austrije: Trumbi}, Hinkovi}, umjetnik Ivan Me{trovi} i jo{ neki, u Londonu formirali odbor za stvarawe zajedni~ke dr`ave sa Srbima kako bi se oslobodili hiqadugodi{weg austroma|arskog ropstva i slugarewa, te da bi sa~uvali Dalmaciju od talijanske okupacije ako Austrougarska izgubi rat. Za~u|uju}e je da ni danas nijedan srpski istori~ar ne spomiwe odavno poznatu ~iwenicu da je Londonski odbor bio obi~na podvala Srbima, od strane pape i Hrvata, da je presjednik toga odbora Trumbi} svaki razgovor 58
sa Srbima prethodno dogovarao sa papom. Srbi nisu znali da su se Trumbi} i papa dogovorili da sa Srbima treba pregovarati sve dok se ne ostvare svi hrvatski interesi, a da su ina~e Srbi “obi~ni zlo~inci koji su ubili i svoga kraqa 1903. godine Aleksandra Obrenovi}a”. Ne znaju}i ko je Trumbi} i {ta `eli, Srbi i danas ispituju za{to Hrvati nisu 1918. godine tra`ili federaciju ili re{avawe “hrvatskog pitawa” koga su odmah poslije ujediwewa postavili na dnevni red kao prvorazredno dr`avno pitawe, ali nisu znali zato {to su Hrvati `eqeli da prethodno zavr{e druge va`ne poslove: da se prebace iz pora`enoga austrougarskog bloka u pobjedni~ki Antantin blok, {to su uspjeli Krfskom deklaracijom. @eqeli su da im prethodno Srbi oproste genocid, ratne zlo~ine i ratnu {tetu koju su Hrvati i Slovenci po~inili Srbima u Prvom svjetskom ratu kao austrougarski vojnici i oficiri – pa }e tek poslije toga tra`iti sve ostalo pod firmom “hrvatskog pitawa”, {to se kasnije i desilo. Ve} je 1922. godine Radi}eva Hrvatska seqa~ka stranka tra`ila konfederaciju, 1932. godine “Markovim protokolom” tra`ili su da se vrati stawe na 1918. godinu pa da se po~ne ispo~etka; 1939. godine tra`ili su i dobili Banovinu Hrvatsku, da bi 1941. godine pomo}u fa{isti~kih okupatora dobili usta{ku fa{isti~ku “Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku”: zatim su pod za{titom NATO i Amerike, Wema~ke i Vatikana 1991. godine dobili drugu usta{ku dr`avu, Brozovog generala i komuniste dr Frawa Tu|mana, koji je pored ostaloga plagirao (ukrao) doktorat od drugog autora, kako je ta~no utvrdio hrvatski akademik dr Qubo Boban, 1974. godine. Dr Anton Koro{ec, pop, jezuita, predsedjenik jugoslovenske vlade, antijugosloven i zakleti neprijateq srpskog naroda U isto vrijeme dok je hrvatski intelektualac dr Ante Trumbi} po~iwao akciju za Hrvate i za prevaru Srba u ratu 1914-1918. godine, u to isto vrijeme djelovao je i slovena~ki istaknuti intelektualac dr Anton Koro{ec. Ovaj slovena~ki katoli~ki pop, jezuita, antisrbin, austrofil, {ef slovena~ke klerikalne najreakcionarnije stranke u prvoj Jugoslaviji, bio je {ef vo|a antisrpske koalicije 1914 - 1918. godine slovena~kih poslanika i slovena~kog naroda u Be~u i Qubqani. Koro{ec je po nagovoru pape, 30. maja 1917. godine, objavio majsku deklaraciju slovena~kih, be~kih poslanika protiv stvarawa Jugoslavije i javno tvrdio da }e Hrvatska i Slovenija ostati “pod `ezlom austrougarske habzbur{ke krune i ako ona izgubi rat”. Ali Koro{ec je opet po nagovoru pape promijenio stav, pa je Slovenija 1918. godine u{la u sastav Jugoslavije pod nazivom “Kraqevina Srba, Hrvata i Slovenaca”. Bore}i se javno protiv te dr`ave i protiv srpskog naroda, Koro{ec je ipak stalno bio u vladi Jugoslavije, sve do 1940. godine, kada je umro, ne do~ekav{i Hitlerovu okupaciju koju je tada `arko `elio. Koliko su Srbi bili naivni, oni su stalno davali Koro{ecu vladine funkcije, a 1929. godine u presudnom momentu za opstanak Jugoslavije, li~no kraq Aleksandar ga je postavio za {efa jugoslovenske policije, odakle je mogao nesmetano da terori{e i hapsi koga je god htio – a to su, naravno, u prvom redu i iskqu~ivo bili Srbi i poneki komunista – tako|e Srbin ili prijateq Srba. 59
Koro{ec je mobilisao ~etiri hiqade kowanika policije i to sve wegovih klerikalaca – Slovenaca, kojima je 1937. godine pregazio crkvenu antikonkordatsku litiju – demonstracije koje je organizovala pravoslavna crkva sa patrijarhom Varnavom, da bi on zajedno sa dva brata bio ubijen – otrovan. Dakle, zakleti antisrbinom, jezuita dr Anton Koro{ec kao jugoslovenski ministar policije u tzv. “Velikoj Srbiji” kako su usta{e i klerikalci nazivali Jugoslaviju, ugu{io je u krvi sa svojim klerikalcima – Slovencima, usred pravoslavnog Beograda, pravoslavnu litiju, koja je protestvovala protiv konkordata nepravednog antipravoslavnog ugovora jugoslovenske vlade dr Milana Stojadinovi}a i rimskog pape – Vatikana”. Vatikan je uvek bio zna~ajan faktor odre|ivawa dr`avotvornog statusa na teritoriji biv{e Jugoslavije. Uvek je vodio ra~una kako da za{titi svoje vernike za zlo~ine koje su, kada se pojavi prilika, vr{ili nad Srbima. I kada je osnovana zajedni~ka dr`ava, Vatikan nije mogao da se pomiri sa ~iwenicom da i posle tolikih zlo~ina jo{ uvek postoji pravoslavni faktor na Balkanu. Tu dogmu je nastavio da vodi i Jovan Pavle Drugi, a prirodna posledica wegovih dela su ratni zlo~ini nad Srbima od 1991. godine na teritoriji Jugoslavije. 12. 17. Na stranicama od 417 do 421 je tekst: Katoli~ka crkva, Vatikan, papa i dr Stepinac – ideolozi i realizatori genocida nad Srbima u XX vijeku Genocidna i rasisti~ka ideologija dr Ante Star~evi}a, zakqu~ci svekatoli~kog [tadlerovog kongresa u Zagrebu 1900. godine, kao i nedovr{en genocid nad srpskim narodom 1914-1918. godine, sve je to do{lo do izra`aja u “Usta{kim na~elima” iz 1932. godine i u planu katoli~ke crkve o uni{tewu {izmatika (tj. pravoslavnih) u Hrvatskoj i na Balkanu uop{te, kao i u masovnom ubijawu Srba 1941-45. godine. Vatikan i katoli~ka crkva su u ime bo`je, u ime Isusa Hrista i katoli~kog morala, ubili oko dva miliona Srba u hrvatskoj dr`avi Paveli}a. Prvo su se o tome zlo~inu dogovorili Paveli} i Stepinac 16. aprila 1941. godine – sedam dana po osnivawu usta{ke dr`ave. Zatim je wihov dogovor plan ubijawa Srba, blagoslovio rimski papa – 18. maja 1941. godine, kada je u Vatikanu primio Paveli}a i sve wegove ministre – vladu NDH-a, gdje se gradona~elnik Zagreba Verner pred papom pojavio u uniformi usta{kog pukovnika. Papa je tada primio i dr Stepinca i cijelu wegovu sve{teni~ku svitu iz Zagreba, darovao ih i za`elio uspje{an rad na klawu Srba, a kardinal Tiseran, ministar spoqnih poslova Vatikana, donio je odluku pape o katoli~ewu pravoslavnih, kako stoji u odluci: “sjediwewu nesjediwenih”. Jedan od rijetkih, vrlo rijetkih po{tenih Hrvata, koji je jedini pisao op{irno o usta{kim zlo~inima nad srpskim narodom, bio je biv{i katoli~ki sve{tenik, |ak Vatikana, Dalmatinac, prof. dr Viktor Novak koji je napisao epohalno djelo pod nazivom “Magnum Krimen” – Velika optu`ba i veliki zlo~in Vatikana i katoli~ke crkve nad pravoslavnim Srbima 1941-45. godine. U toj kwizi na vi{e od hiqadu strana sitnog proreda, navedeno je na hiqade imena katoli~kih sve{tenika – organizatora i ubica srp60
ske neja~i, imena sve{tenika koji su katoli~ili pravoslavne pa i wih i one koji se nisu pokatoli~ili odmah iz crkve otjerali na jame i druga strati{ta, kao {to je bilo u mnogim mjestima i u selima Loznici, Klepcima, Gwili{tima kod ^apqine u Hercegovini. Nemogu}e je ovde navesti sva imena zlo~inaca, katoli~kih sve{tenika koje je naveo dr Novak, pa }emo ista}i samo neke od wih. Prvo nadbiskup zagreba~ki, dr Alojzije Stepinac, u~iteq mr`we katoli~kog klera i hrvatskog naroda prema srpskom narodu, ideolog usta{tva, koji je jo{ 1939. godine govorio da je pravoslavqe najve}e zlo u Evropi, da su Srbi i Hrvati dva svijeta, sjeverni i ju`ni pol koji se nikada ne}e sastaviti. Stepinac se 1943. godine hvalio papi da je sam pokatoli~io oko 400.000 Srba i da }e jo{ na tome raditi. Stepinac je osu|en 1945. kao usta{ki zlo~inac na 16 godina robije, iako je na sudu govorio “moja je savjest ~ista” jer je ubio nekoloko stotina hiqada Srba – “{izmatika”, {to nije uradio nijedan drugi nadbiskup u svijetu. Zbog toga ga je papa posmrtno unaprijedio u kardinala, a Ivan Me{trovi} mu u katedrali u Zagrebu napravio bistu od mramora iznad plo~e pod kojom je u toj crkvi i sahrawen. Hrvati i katoli~ka crkva dobro nagra|uju svoje borce protiv pravoslavnih “{izmatika”, {to vi{e ubijaju to ih boqe nagra|uju. Ministar u Paveli}evoj vladi, {ef vjerskog odsjeka dr Dionisije Juri~ev, usta{ki pukovnik, javno je govorio: nemojte misliti {to ja nosim sve{teni~ku uniformu. Ja mogu da uzmem mitraqez i ubijam Srbe sve redom do kolijevke. Biskup bawalu~ki dr Viktor Guti} je govorio: Izdao sam naredbu za potpuno istrebqewe Srba u Krajini... Neka se Srbi ni~em ne nadaju, za wih je najboqe da se isele, neka ih nestane iz na{ih krajeva. Guti} je predlagao Paveli}u da Bawu Luku uzme za usta{ku prestonicu umjesto Zagreba. Guti} je javno prijetio da }e uni{titi prijedorske Srbe, da }e o~istiti Bawu Luku od Srba i u wu dovesti Paveli}a. @upnik Mate Mogu{ u Udbini ka`e: do sada smo za katoli~ku vjeru radili kwigom i molitvenikom, a od sada }emo pu{kom i revolverom. Ako budemo ubijali mo}i }emo da u`ivamo najplodniju srpsku zemqu u Bosni – Krajinu. Iselit }emo i istrijebiti srpski narod u Hrvatskoj i bi}emo sre}ni kada budemo mogli dijeliti srpsku zemqu Hrvatima. Katoli~ki pop Sre}ko Peri} u manastiru Gorici kod Livna, poslije slu`be u crkvi rekao je katolicima: “Idite i ubijajte sve Srbe redom. Prvo ubijte moju sestru koja se udala za Srbina pa onda ubijte ostale”. U manastiru Petri~evi} kod Bawa Luke boravio je pop Filipovi} koji je, 1942. godine, do{ao u Jasenovac i zbog “majstorskog” klawa Srba u tom logoru nazvan “Filipovi}-Majstorovi}”, a logora{i su ga zvali “fra Satana”. Ovaj katoli~ki sve{tenik je li~no ubio u Jasenovcu oko 800 Srba. Katoli~ki pop i usta{ki ministar, dekan manastira u Siwu, Petar Glava{, sa [irokog Brijega iz Hercegovine, usta{a i koqa~, izjavio je 1945. godine na sudu da su sva nare|ewa za ubijawe Srba dobijali od dr Stepinca i drugih katoli~kih glavara. 61
Usta{ku vatikansko-zagreba~ku katoli~ku komisiju za katoli~ewe pravoslavnih ~inili su biv{i Srbin, konvertit dr Janko [imrak, zatim dr Draganovi} koji je kasnije bio saradnik Brozove UDB-e i umro 1982. godine u Sarajevu kao ugledni gra|anin SFRJ, i hrvatizovani Jevrej gospodin Herman. U Hercegovini su svi katoli~ki sve{tenici bili saradnici usta{a i sa wima koqa~i srpskog naroda, Evo imena nekih od wih kako ih je popisivao dr Novak u svojoj kwizi. To su: fra Bane Jelavi}, fra Nikola Ivankovi}, fra Julije Ko`ul, fra Serafim Vi{tica, fra Oton Knezovi}, fra Rade Glava{ i drugi. Oni su pripadnici fraweva~kog reda, za koji se vjeruje da je ne{to boqi od jezuitskog. Razlika je, po nama, samo u tome {to su frawevci ubijali bez masakrirawa, a jezuiti sa masakrirawem, kao da se radi o divqim zvijerima. Profesor Novak navodi i sve{tenike koji nose naziv “don” a to su: don Jure Vrdoqak, don Ante ^ule, don Petar ^ule (biskup mostarski), a posebno don Ilija Tomas, `upnik u selu Klepcima i Loznici kod ^apqine u Hercegovini, koji je Srbe sakupio u crkvu, da ih pokatoli~i, i predao ih usta{ama da ih direktno iz crkve vode na jamu na Bivoqem brdu gdje su ih odmah `ive ili isprebijane bacali u provaliju. O tome je u “Molitvi II” kwi`evnik (a sada politi~ar, {ef SPO) Vuk Dra{kovi} napisao oko 70 stranica teksta. Kad su u Bugojnu trojica usta{a: Bo`ica Kri`anac, Ivo Jerc i Peri{a Kutle{a, od katoli~kog sve{tenika fra Silvija Frankovi}a tra`ili da ih ispovedi i oslobodi od grijeha {to su klali Srbe, on im je odgovorio: “Za vas je jo{ rano da se ispovidite. Kad sve Srbe pokoqete u ovome kraju, onda do|ite da se ispovidite. Ina~e je {teta {to nismo prije poklali muslimane pa onda Srbe”. A kad je sreski na~elnik u Bugojnu (kotarski predstojnik) do{ao kod istog popa da ga oslobodi grijeha jer je ubio 14 Srba, pop Silvije mu je odgovorio: “Kad ubije{ 40 Srba, onda do|i da te ispovidim i bog }e ti sve oprostiti”. Izla`u}i brojne masovne zlo~ine katoli~kih sve{tenika u Hercegovini prof. Novak pored ostalog ka`e i ovo: “Jame kod Me|ugorja, Humca, [urmanaca, Bivoqa brda i Nevesiwa u kojima je ubijeno nekoliko hiqada Srba, mutna i krvava Neretva u aprilu i maju 1941. godine kao i mjesto Topole kod Opuzena osta}e u sje}awu kao najkrvavije doba istorije ovih naroda u kojem su na `alost i sramotu sudjelovali oni koji su se pokrivali fratarskim i sve}eni~kim mantijama”. U [urmancima su pored ostalih ba~eni i Srbi iz Prebilovaca, wih oko 860, me|u kojima je bilo oko 300 djece ispod deset godina, dok je u jamu na Bivoqem brdu ba~eno vi{e od hiqadu Srba iz Klepaca, Loznica, Gwili{ta, Tasov~i}a i cijelih Dubrava, me|u kojima i dva brata autora ovoga rada, koji je slu~ajno izbjegao tu stra{nu smrt u jami. U Hercegovini su klerousta{e predvo|ene katoli~kim popovima pobili oko dvanaest hiqada Srba, ve}inom odraslih mu{karaca. Samo u Mostaru ubijeno je oko 7500 Srba, kako javqa usta{ki kotarski (sreski) pred62
stojnik u Mostaru Krtali} ministru Artukovi}u u Zagreb, 2. septembra 1941. godine. U tekstu se iznose ~iwenice o zlo~inima usta{kih sve{tenika i u tom kontekstu li~ni do`ivqaj autora kwige kao svojevrsnog o~evidaca. 12. 18. Na stranicama od 434 do 446 je tekst: Hrvatska inteligencija: Bakari}, Kraja~i}, Vrhovec, Mesi}, Lon~ar, Savka Dap~evi}, Mika Tripalo, Tu|man i drugi su antisrbi, usta{e i komunisti~ki ministri Me|u hrvatskom inteligencijom u Brozovoj Jugoslaviji 1945-91. godine posebnu ulogu su odigrali visoki komunisti~ki funkcioneri, ranije usta{e, kao {to su: dr Vladimir Bakari}, Ivan Kraja~i} “Stevo”, Josip Vrhovec, Stipe Mesi}, dr Frawo Tu|man i drugi. Dr Vladimir Bakari} je predratni prijateq Broza jer ga je Vladimirov otac branio pred jugoslovenskim sudom. Bakari} je, kako pi{e general Pavle Jak{i}, porijeklom wema~ki Jevrej sa prezimenom Kuper{tajn, {to u prevodu zna~i Bakari} (kuper-bakar). Bakari} je po nalogu Broza, 16. aprila 1941. godine, pregovarao sa usta{kim glavarem dr Milom Budakom, zatim je bio {ef KP Hrvatske, bio stalno u vrhu jugoslovenskog partijskog i dr`avnog rukovodstva. U Brozovoj politici najpovjerqiviji wegov ~ovjek u Hrvatskoj u ratu i poslije rata. Mali, debeo, u licu nalik na kuvan krompir, sa pantalonama ispod trbuha, i kukova sa tendencijom da spadnu, govorqiv i ne mnogo bistar, konfuzan, ali latinski lukav, prepreden, i poslu{an Brozu kao malo ko drugi. Bakari}a su bili malo potisnuli mla|i kadrovi za vrijeme “Maspoka” u Hrvatskoj, ali je on do kraja `ivota ostao Brozov ~ovjek broj jedan u Hrvatskoj. Negdje 1964. godine Bakari} je govorio da bi Hrvatima bilo boqe da su 1918. godine ostali sa Austrougarskom nego {to su se ujedinili sa Srbima u Jugoslaviju. Bakari} je prvi tra`io da se u Crnoj Gori uvede “crnogorski jezik”, {to je bilo na liniji razdvajawa srpskog naroda po dijelovima, radi uni{tewa Srba. Ivan Kraja~i} Stevo je vrlo mutna li~nost, ~lan vi{e obavje{tajnih slu`bi, bio je ministar policije u Hrvatskoj i vjerni Brozov saradnik. Kraja~i} je bio jedan od trojice povjerenika Staqinove obavje{tajne slu`be na Balkanu sa ogromnim ovla{tewima. Broz, Kraja~i} i Mustafa Golubi} su trebali da rukovode ustankom u Jugoslaviji, ali su prva dvojica odmah 1941. godine likvidirali tre}ega-Golubi}a, tako da su ostali samo Broz i Kraja~i}. U partijskom krugovima se govorilo da se Broz bojao samo Kraja~i}a i nikoga vi{e, ali su uvijek bili u dobrim odnosima, i uvijek zajedno radili protiv Srba. Kraja~i} se toliko osilio kao {ef komunisti~ke policije u Hrvatskoj da je 1971. godine srpskoj delegaciji na spomeniku u Jasenovcu, onako pijan rekao da je to najve}i srpski grad u dr`avi i da je {teta {to nije u wemu ostalo vi{e Srba pod zemqom – {to ih jo{ vi{e nije ubijeno. Kada se srpska delegacija `alila Brozu na tako te{ku uvredu, on se ironi~no nasmijao i odgovorio: “To je Stevo malo vi{e popio i samo se {alio sa vama”. To je bio jedan od mnogih dokaza kako su Srbi lo{e tretirani 63
u “socijalisti~koj” Brozovoj Jugoslaviji i kako ih je svako mogao da vrije|a kako je htio, jer su oni u toj dr`avi bili svedeni na gra|ane drugoga reda, obespravqeni i poni`avani. Josip Vrhovec, rastom mali, sitan crn, tip jezuite, nemiran i nesiguran u govoru, vi{e je li~io na nedono{~e nego na kompletnu fizi~ku li~nost, bio je dugo vremena ministar spoqnih poslova. Vrhovec, zajedno sa Slovencem Stanetom Dolancom, bio je otvoreni usta{a i {pijun zapadnih sila u Jugoslaviji. Dolanc je, kako pi{e Nenezi}, bio kao gimnazijalac {pijun wema~ke obavje{tajne slu`be - Gestapoa. Vrhovec je na kongresu CK KPJ 1988. godine rekao da Hrvati nisu imali {ta ni da brane od fa{ista 1941. godine, jer Jugoslavija nije bila wihova nego “velikosrpska dr`ava”. Vrhovec je vrlo izda{no radio na pripremawu Hrvatske za otcjepqewe od Jugoslavije, {to je i uspjelo 1991. godine, za wegova `ivota. Stipe Mesi} je ro|ak ~uvenog usta{kog pukovnika Mesi}a, koji je 1941. godine u julu vodio 4000 usta{a na Staqingrad u borbi protiv SSSR-a, i tamo bio ubijen. Dio tih usta{a je bio zarobqen, pa je od tih “Mesi}evih usta{a” Broz 1944. godine formirao Mesi}evu partizansku brigadu koja je, sre}om, sva izginula kod ^a~ka i U`ica u borbi sa Nijemcima. Stipe Mesi} je bio ~lan CK SK Hrvatske kada se Jugoslavija raspadala pod udarcima zapadnih sila i unutra{wih usta{ko-komunisti~kih snaga. Bio je izabran za predsjednika Predsjedni{tva SFRJ 1990. godine. Kada je po{ao na tu du`nost u Beograd, javno je izjavio na radiju: “Idem da sru{im Jugoslaviju – ja sam wen posledwi predsjednik”. Tako je i bilo. Poslije wega Hrvatska se pod uticajem Zapada odvojila od Jugoslavije, zatim Slovenija, a wihove teritorijalne vojske napale su i protjerale, a ne{to poubijale, vojnike JNA iz tih republika. Dr Tu|man – Paveli}ev pukovnik i Brozov general-usta{a i plagijator, organizator tre}eg genocida nad Srbima 1991-1996. godine Tu|man je Brozov general, povjerqivo lice u General{tabu JNA, kadrovik JNA koji je, prema pisawu generala Pavla Jak{i}a, otjerao na Goli otok oko 7.000 srpskih i crnogorskih oficira. Tu|man je doktor istorijskih nauka, ali je doktorat plagirao – ukrao od drugog autora, {to je 1974. godine dokazao hrvatski istori~ar akademik dr Qubo Boban. Ina~e, Tu|man je bio Paveli}ev, zatim partizanski pukovnik i general zajedno sa generalom Veqkom Kadijevi}em i Brozovim pukovnikom, usta{om Du{anom Bilanyi}em bio najodgovornije lice za oficire i kadrove JNA. Po uzoru na Paveli}a, Tu|man je na{ao pravi oslonac svojoj antisrpskoj ideologiji i genocidnoj praksi u katoli~koj crkvi. Tu|man tvrdi da je genocid “prirodna stvar” ako se vr{i u korist prave vjere kakva je katoli~ka i u ime izabrane nacije kakva je hrvatska nacija. Zlo~ina~ki odnos katoli~ke crkve i hrvatske inteligencije prema Srbima bio je i ostao glavni katalizator mr`we i genocida nad srpskim narodom u pro{losti i danas. Tu|man je posebno koristio sukob Srba i Hrvata u najnovijim doga|ajima 1991-97. godine, prilikom ru{ewa druge, avnojske Jugoslavije od strane zapadnih sila i unutra{wih secesionista, u prvom redu Hrvata i Slovena64
ca. U stvari, to je produ`ewe klerousta{kog zlo~ina nad Srbima koga su hrvatski intelektualci, predvo|eni antisrpskom trojkom Broz-KardeqBakari}, sprovodili i u tzv. “Socijalisti~koj Jugoslaviji” 1945-91. godine. Srbi su i u toj dr`avi, koju su tako|e oni stvorili, bili gra|ani drugog reda, potisnuti sa svih najva`nijih funkcija u dr`avi i ekonomski maksimalno upropa{tavani. Usta{ko-komunisti~ki zlo~ini nad srpskim narodom u Brozovoj Jugoslaviji posebno su paglavqe stradawa Srba u dvadesetom vijeku, {to zahtijeva mnogo vi{e mjesta i vremena za nau~no obja{wewe i obradu te materije nego {to mi ovdje imamo. Da bismo pokazali primjer sukoba Srba i Hrvata i odnos hrvatske inteligencije prema srpskoj s kraja 20. vijeka, mi }emo samo napraviti kratak pregled ru{ewa avnojske Jugoslavije, ~emu je slijedilo uni{tewe Republike Srpske Krajine, zatim bombardovawe Republike Srpske i tre}i genocid Hrvata nad srpskim narodom u dvadesetom vijeku. Zapadne sile ru{e avnojsku Jugoslaviju 1989-1991. godine i iniciraju rat i genocid nad srpskim narodom Treba odmah re}i da je katoli~ka usta{ko-komunisti~ka trojka: Broz – Kardeq – Bakari}, svojom antisrpskom politikom za pedeset godina vladavine fakti~ki pripremila slom druge Jugoslavije, {to su zapadne sile postigle 1989/91. godine sa Vatikanom, Wema~kom i Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama na ~elu, naravno uz pomo} unutra{wih secesionisti~kih snaga, Hrvata, Slovenaca, muslimana, [iptara, Ma|ara i drugih. Na ru{evinama “Socijalisti~ke Jugoslavije” 1990/91. godine nastale su ~etiri za Srbe neprijateqske dr`ave: Hrvatska, Slovenija, Hrvatskomuslimanska federacija u Bosni i Hercegovini i Makedonija. Svima je osnova – antisrpstvo. Slovenija i Hrvatska su to antisrpstvo pokazale svojim ratom, ubijawem vojnika JNA srpske nacionalnosti koji su se zatekli u Hrvatskoj i Sloveniji, a svi ostali ogromnom mr`wom prema Srbima. Stvarawe Republike Srpske Krajine i Republike Srpske 1991-92. godine Po{to se srpski narod ponovo u ovom vijeku na{ao pred novim, tre}im genocidom i ru{ewem druge Jugoslavije od stranih i unutra{wih faktora, on nije `elio da u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini do`ivi novu 1941. godinu, da vjeruju svojim kom{ijama, katolicima i muslimanima pa da mirno idu na jame i druga strati{ta. Srbi su na nasiqe, ubijawe i genocid nad wima uzeli oru`je i po~eli otpor za odbranu svojih ogwi{ta, svojih porodica, svoga biolo{kog opstanka na vjekovnim stani{tima, na svojoj djedovskoj zemqi i imovini. Na usta{ke zlo~ine u Hrvatskoj, koja je 15. januara 1992. godine dobila me|unarodno priznawe, srpski narod u Srpskoj Krajini je reagovao oru`jem, protjerao iz svoje sredine usta{ke zlo~ince i organizovao svoju dr`avu, Republiku Srpsku Krajinu. Usta{ka dr`ava Frawe Tu|mana nije ni{ta mogla naoru`anom srpskom narodu u Krajini, nego je tra`ila me|unarodnu pomo} i kao i uvjek ~ekala da im neka strana sila pomogne u uni{tewu srpskog naroda u Hrvatskoj. U tom pogledu su im pomogle zapadne sile i NATO. 65
NATO i hrvatske usta{e ru{e Republiku Srpsku Krajinu avgusta 1995. godine Ono {to nije mogao ni be~ki car, ni rimski papa, ni Hitler, ni Broz, ni usta{ki vo|a Ante Paveli}, mogao je NATO i {ef druge usta{ke hrvatske dr`ave Frawo Tu|man – da uni{ti Srbe u Hrvatskoj i da sru{i wihovu dr`avu Republiku Srpsku Krajinu. Tu|man je ostvario plan Mile Budaka, Paveli}evog doglavnika 1941. godine, koji je govorio: “Jednu tre}inu Srba }emo pobiti, jednu tre}inu protjerati a jednu tre}inu pokatoli~iti i pretvoriti u Hrvate!” Prema tome, taj posao je zavr{io Brozov general, hrvatski intelektualac, povjerqivi komunisti~ki kadar i kadrovik u General{tabu JNA u Beogradu za vrijeme “Socijalisti~ke Jugoslavije” – dr Frawo Tu|man. Naravno, u toj zlo~ina~koj akciji protiv Srba, usta{e Frawa Tu|mana su imale svesrdnu podr{ku katoli~ke crkve u Hrvatskoj, kardinala Frawa Kuhari}a i Vatikana. Bez takve pomo}i, kako ka`e i sam Tu|man, Hrvati ne bi ostvarili svoj vjekovni san – uni{tewe Srba u Hrvatskoj. Srbe u Hrvatskoj ubijaju hrvatskim intelektualci, Brozovi komunisti, generali: Tu|man, [pegeq, Bobetko, Tus, ^ervenko i drugi Odnos hrvatskih intelektualaca prema Srbima mawe-vi{e je uvijek isti, oni su nosioci zlo~ina mr`we i genocida prema srpskom narodu. Oni su tako|e u~estvovali u ratu 1991-1996. godine, stalno ga podsticali, predvodili i pravdali kao odbrambeni rat, a usta{ke vojnike nazivaju braniteqima. Upravo su taj rat vodili najistaknutiji hrvatski intelektualci – zajedno sa visokim i ni`im klerom katoli~ke crkve, na ~ijem je ~elu wihova centrala Vatikan i papa li~no, kao i uvijek u svim dosada{wim zlo~inima. U uni{tewu Republike Srpske Krajine jednako su u~estvovali i hrvatski fa{isti-usta{e iz Hrvatske demokratske zajednice (HDZ) i komunisti iz Saveza komunista, Brozovog miqenika, {efa CK SK Hrvatske Ivice Ra~ana. To je onaj isti komunista Ra~an za koga su agitovali li~ki Brozovi generali – Srbi, prije izbora 1990. godine i koji je nedavno izjavio u Splitu da je pokoq srpskog naroda u zlo~ina~koj ofanzivi NATO i usta{a u tzv. “Oluji” i “Bqesku” zasluga i wega i wegovih komunista, a ne samo Tu|mana i wegovih usta{a. Ovdje se jo{ jednom pokazalo koliko je {tetna srpska naivnost i iluzija o tome kako su hrvatski komunisti druk~iji od hrvatskih usta{a. Mo`da i jesu druk~iji, s tim {to su komunisti za nijansu gori od usta{a, jer su se Srbima predstavqali kao prijateqi, dok usta{e Srbima uvijek jasno i otvoreno ka`u – sve }emo vas poubijati ~im budemo mogli. A hrvatski komunisti su obmawivali Srbe “bratstvom i jedinstvom”, dok su im do{li glave i 1995. godine u “Oluji” ih ubijali na svakom koraku, naravno pod za{titom NATO i wegovih nuklearnih bombi, tenkova i ratne tehnike. ^ak i sada, vi{e godina poslije rata u Srpskim Krajinama u Hrvatskoj, traje etni~ko ~i{}ewe i ubijawe Srba svuda i na razli~ite na~ine. Hrvatska elita, komunisti~ko-usta{ki generali, po~inioci tre}eg genocida nad Srbima 1991-92. godine Zlo~in genocida nad Srbima 1995. godine izvr{ili su najistaknutiji intelektualci, u prvom redu Brozovi elitni generali, “wegovi vjerni ko66
munisti~ki kadrovi iz narodnooslobodila~kog rata”, nosioci “partizanskih spomenica 1941.”, narodni heroji, komandanti rodova vojske i najuglednije li~nosti Brozove JNA i SFRJ. Me|u wima su najpoznatiji: Frawo Tu|man, {ef druge usta{ke hrvatske dr`ave. Zatim komunisti~ko-usta{ki general Janko Bobetko, Brozov komunista i general-pukovnik, a sada sto`ernik Glavnog sto`era usta{ke vojske u Zagrebu, general-pukovnik i komunista Anton Tus, komandant avijacije JNA, a sada zamjenik sto`ernika glavnog sto`era usta{ke vojske u Zagrebu, Martin [pegeq, general-pukovnik, komunista i usta{a, ministar odbrane u Hrvatskoj, Zvonimir ^ervenko koji je komandovao zauzimawem Krajine u ofanzivi “Oluja” avgusta 1995. godine, biv{i general KOS-a (kontraobavje{tajna slu`ba JNA). Naravno, hrvatski usta{ko-komunisti~ki generali ne bi uspjeli da poraze Srbe u Krajini niti da vr{e nad Srbima genocid da nisu bili na wihovoj strani NATO, Wema~ka, Sjediwene Ameri~ke Dr`ave, Engleska, Francuska, dakle najja~e sile dana{weg svijeta. Pa ni tada naoru`anim Srbima u Krajini nisu ni{ta mogli, nego su morali upotrijebiti druga dva sredstva: doma}u izdaju, naro~ito izvan Republike Srpske Krajine, i drugo – upotrijebili su vazduhoplovnu silu NATO, koja je 15 dana u oko tri hiqade letova sipala bombe i to puwene nuklearnim materijalom, {to je dokazano u Zagrebu i u Beogradu u atomskom institutu u Vin~i, po mostovima, centralama i civilnim objektima, obdani{tima i bolnicama. U toj zlo~ina~koj ofanzivi udru`enih Tu|manovih usta{a, NATO i vojske bosanskih muslimanskih muyahedina, zauzet je i dio Republike Srpske – 12 op{tina odakle su stanovnici Srbi oti{le prije usta{kog no`a koji im se pripremao. Poslije tih zlo~ina, usta{ka Hrvatska Frawe Tu|mana i Izetbegovi}eva islamska yamahirija su licemjerno tra`ile sporazum sa Srbima, tra`ile saradwu, povratak stanovni{tva – izbjeglica u svoje domove, dok im opet ne do|e prilika da ih ubijaju kao {to su to radili tri puta u tri genocida u ovom vijeku. Uostalom, ne treba dugo ~ekati na wihov zlo~in, jer usta{ka vojska Frawe Tu|mana i sada ubija preostale bolesne Srbe, starce, `ene i djecu po zaba~enim selima Republike Srpske Krajine, a istovremeno hrvatske vlasti govore o demokratiji, imaju Helsin{ki komitet za za{titu qudskih prava, i stalno govore o slobodama, o qudskim pravima, o humanizmu a rade i pona{aju se obratno. Dakle, uvijek jedno govore – drugo rade, uvijek dvoli~no, samo jezuitski, samo prevarantski, lukavo, perfidno kao i uvijek – kako ih je nau~io rimski papa. Strani izvori o usta{kim zlo~inima nad Srbima u Krajini 1992-96. godine Kakav je odnos dana{we usta{ke hrvatske inteligencije prema Srbima u Hrvatskoj znaju i pi{u o tome i strani nau~nici, novinari i dopisnici stranih listova koji borave u srpskim krajevima u Hrvatskoj, godinu dana posle “Oluje”. Tako pod naslovom “Ubijaju sve redom” londonski “Independent”, od 5. avgusta 1996. godine, pi{e: “Hrvatska uni{tava Krajinu i ubija preostale Srbe. Hrvatska vojska sistematski uni{tava imovinu kraji{kih Srba i 67
ubija stare i nedu`ne Srbe, koji su ostali na svojim ogwi{tima”. Isti list svjedo~i o potpuno uni{tenim ku}ama i imovini i ubijenim qudima u selima oko Knina, Kistawa, \evrskama, Gruborima, Orli}u, Plavnu i Strmici. Londonski dopisnik dodaje da “iza hrvatske vojske ostaju opqa~kane i spaqene ku}e, le{evi starih i nedu`nih civila, mahom ubijenih metkom u potiqak i prazne limenke piva, kojim se – kako ironi~no primje}uje “Independent” – inspiri{u takozvane elitne jedinice hrvatske vojske”. O ovim i drugim zlo~inima prema srpskom narodu u Hrvatskoj postoji potpuna dokumentacija posmatra~a Evropske unije, koju je i li~no vodio navedeni reporter “Independenta”, koji dodaje da posmatra~i prosje~no dnevno nai|u na {est srpskih le{eva, mahom starih qudi, ubijenih sa le|a u glavu i unaka`enih. Govore}i daqe o tim zlo~inima, isti reporter ka`e: “Nasuprot zvani~nim tvrdwama Zagreba, sistematsko uni{tavawe srpske imovine i ubijawe preostalih Srba vr{i hrvatska vojska, policija i hrvatski gra|ani. U svemu tome Hrvatska ima podr{ku Amerike i hrvatska vojska je pod instrukcijama ameri~kih stru~waka”. Ali, i pored tih zlo~ina, ka`e ovaj list, “takva Hrvatska }e postati uz pomo} Amerike, ~lan Evropske unije i onda }e – kakva ironija – od te unije tra`iti kredite, kako bi navodno obnovila Krajinu i ono {to je wena hrvatska vojska uni{tila”. Sli~no “Independentu” pi{e pariski visoko-tira`ni list “Liberasion” pod naslovom: “Namjera Hrvatske je da satre srpske korijene” pa dodaje: “Mjesec dana poslije osvajawa Kninska krajina je napu{tena od srpskog stanovni{tva a ona i daqe gori, dok je pqa~kawe napu{tenih srpskih ku}a postala omiqena “vikend ekskurzija” hrvatskog stanovni{tva okolnih sela. “Liberasion” u op{irnoj reporta`i pod naslovom “Etni~ko ~i{}ewe – hrvatska verzija” ka`e: “Obilaze}i posledwih 48 ~asova taj region reporter je nabrojio vi{e od 15 zapaqenih ku}a i to uglavnom u izolovanim naseqima”. Svi me|unarodni posmatra~i izvode isti zakqu~ak, tj. da se radi o namjernom razarawu ~iji je krajwi ciq da Srbe iz Krajine “sprije~e da se vrate svojim ku}ama... da se razarawem sela ubijaju korijeni Srba”. Vojne patrole Ujediwenih nacija stalno pronalaze tijela ubijenih Srba, dok jedan ~lan takve patrole pi{e: “Kod sedam `rtava koje sam li~no otkrio, {estoro je ubijeno mecima ispaqenim u potiqak”. To je rezultat vaspitawa i odgoja hrvatskog naroda od strane klerikalnih krugova u katoli~koj crkvi i wene hrvatske inteligencije – istori~ara, pravnika, sociologa, filozofa, pjesnika, kwi`evnika i ostalih. Niko od wih nijednom rije~ju nije protestvovao protiv ovih varvarskih zlo~ina regularnih vojnih jedinica “demokratske Hrvatske” Frawe Tu|mana. Zna~i, svima ili ogromnoj ve}ini, odgovara genocid nad Srbima u Hrvatskoj. Najzad niko ni sa Zapada ne ka`e da je to humanitarna katastrofa kad su u pitawu Srbi, srpske `rtve i srpske izbjeglice, dok se za {iptarske izbjeglice zabrinuo cijeli svijet. ^ak je i Klinton “greote” zaboravio qubav sa Monikom zbog humanitarne katastrofe na Kosmetu sa [iptarima. 68
Umjesto zakqu~ka Na kraju, ako bi na osnovu izlo`enog trebalo navesti neke zakqu~ke, onda bi wih bilo vi{e, a svi zajedno ~ine jednu cjelinu, tj. da su Srbi dugo vremena, a naro~ito u cijelom ovome vijeku, u zabludi da je hrvatska duhovna i svjetovna inteligencija protiv genocidne politike Vatikana prema Srbima i srpskom narodu u cjelini. Pokazali smo na konkretnim primjerima, kojih ima jo{ mnogo, da stvar stoji sasvim obrnuto, da nije samo olo{ – mawina hrvatskog naroda – u~esnik u zlo~inu nad Srbima, nego da je u~esnik u tome ogromna ve}ina Hrvata i da je wihova duhovna i svjetovna inteligencija vo|a, ideolog i realizator genocidne politike Vatikana nad srpskim narodom, bilo da je ta inteligencija na strani fa{izma – usta{a, bilo da je na strani Brozovog komunizma - primjer komunisti~ko-usta{kih Brozovih generala, u~esnika u tre}em genocidu nad srpskim narodom 1991-95. godine, bilo da je na strani NATO. Stoga je jo{ vi{a zabluda srpske inteligencije i srpskog naroda u cjelini da }e hrvatska inteligencija, bilo duhovna ili svjetovna, a najmawe rimski papa, do}i u Jasenovac i poklonoti se `rtvama usta{kih zlo~ina nad Srbima u toku Drugog svjetskog rata, poput predsjednika Wema~ke Vili Branta u fa{isti~kom logoru Au{vic u Poqskoj, gdje je ubijeno nekoliko miliona Jevreja. Tada je Brant kleknuo na spomenik, poqubio nadgrobnu plo~u i tra`io opro{taj za zlo~ine koje je wegov narod wema~ki fa{isti 1939-45. godine – izvr{io nad jednim drugim narodom, Jevrejima u tom logoru i {irom Evrope i svijeta. Srpski narod i srpska inteligencija to nikad ne}e do`ivjeti od Hrvata, hrvatske inteligencije, ni od hrvatskih vo|a, ni kada se radi o usta{kim zlo~inima u Drugom svjetskom ratu u Jasenovcu i hercegova~ko-li~kim jamama gdje je ubijeno oko dva miliona Srba, niti }e to u~initi za zlo~ine koje su sinovi i unuci tih klerousta{a 199195. godine po~inili nad srpskim narodom naro~ito u Republici Srpskoj Krajini i Republici Srpskoj, u Zapadnoj Slavoniji u wenom zapadnom dijelu, u Hercegovini, oko Sarajeva, u Podriwu i svuda gdje god su stigli u vremenu od 1991. do 1996. godine. Naprotiv, katoli~ka crkva u Hrvatskoj, koja odavno diriguje op{tim dr`avnim mi{qewem u Hrvatskoj, i duhovno upravqa cijelim hrvatskim narodom, kao i sva ostala hrvatska inteligencija sa malim izuzecima, nagra|uje zlo~ine Hrvata, hrvatskih klerousta{a protiv srpskog naroda, smatra to wihovim najve}im doprinosom za hrvatstvo i katoli~anstvo, a zlo~ince smatra svojim herojima i najzaslu`nijim qudima nacije. Da nije tako, ne bi Tu|manova druga hrvatska dr`ava, koja postoji od 1991. godine nagradila dr Vesnu Bosanac, qekarku iz Vukovara, koja je 1992. godina u ratu ubila 42 srpske novoro|en~adi u dje~joj bolnici u tom gradu, ~iji je ona bila upravnik kao qekar. Tu|man ju je nagradio time {to joj je dao vilu u Zagrebu i postavio za poslanika Vukovarskog okruga. Da zvani~na hrvatska vlast nagra|uje ubice Srba u svojim redovima vidi se po tome {to je Tu|man tako|e Mira Bari{i}a, ubicu ambasadora Rolovi}a u [tokholmu 1971. godine, nagradio 1991. godine oficirskim ~inom usta{kog “~asnika”, dok je Antu Begowu, daviteqa vojnika JNA na tenku u Splitu 1991. godine unaprije69
dio u ~in usta{kog oficira u Grudama u Hercegovini i dodijelio mu usta{ki orden za zasluge za hrvatski narod. Ili, sada{wa usta{ka vlast daje Trgu `rtava fa{izma u Zagrebu ime “Trg Mile Budaka”, Paveli}evog doglavnika, a glavnoj ulici u Mostaru naziv “Dr Alojzija Stepinca”, ideologa usta{tva i ratnog zlo~inca, koga je ~ak i Brozov komunisti~ki sud morao da osudi na 16 godina robije. Wega je za uspje{no ubijawe oko dva miliona Srba, pravoslavnih “{izmatika”, papa nagradio kardinalskim ~inom, {to je u katoli~koj hijerarhiji funkcija odmah do pape, jer se papa bira iz redova kardinala. Stepinac je prvi kardinal u Hrvatskoj i od tada su kardinali {efovi katoli~ke crkve u Hrvatskoj za cjelokupnu teritoriju hrvatske dr`ave. U tekstu se iznose ~iwenice na osnovu kojih se mo`e utvrditi kako su protuma~eni principi Vatikana o uni{tewu pravoslavqa, kako su primeweni, ko ih je primewivao i kako su sistematski vr{eni zlo~ini nad Srbima na teritoriji Jugoslavije od 1991. godine. Tako|e se utvr|uje ko sa~iwava {iroku antisrpsku koaliciju (usta{e, komunisti, muyahedini) i ko ih ~uva od odgovornosti za genocid nad Srbima, izme|u ostalog optu`ivawem Srba za zlo~ine koje je su{tinski izvr{io duhovni otac tih istih zlo~ina Jovan Pavle Drugi. Wegov doprinos je bio odlu~uju}i za rasturawe Jugoslavije i vr{ewe ratnih zlo~ina. 12. 19. Na stranicama od 449 do 453, pod naslovom “Jedan dokument o zlo~inima Vatikana” nalazi se tekst: Dr Grizogono, katolik, Hrvat, Talijan porijeklom, biv{i poslanik biv{e Kraqevine Jugoslavije do 1941. godine, napisao je {efu katoli~ke crkve u Hrvatskoj, nadbiskupu zagreba~kom dr Alojziju Stepincu, pismo o usta{kim zlo~inima nad Srbima za koje je i on odgovoran kao bo`iji pastir katoli~kog stada u Hrvatskoj ~iji su pripadnici i usta{e. Iako neki hrvatski istori~ari osporavaju autenti~nost ovoga pisma, mi ga ipak navodimo u cjelini: “Gospodin dr Alojzija Stepinac, nadbiskup, Zagreb Pi{em Vam kao ~ovjek ~ovjeku, kao hri{}anin hri{}aninu. Nakawujem se mjesecima na to, ~ekaju}i ho}e li prestati stizati u`asne vijesti iz Hrvatske kako bih se mogao sabrati i mirnije disati. Punih deset mjeseci koqu se po Hrvatskoj na najzvjerskiji na~in Srbi i uni{tavaju se milijarde wihovih imetaka, a crvenilo stida i gweva oblijeva lice svakog po{tenog Hrvata. Pokoq Srba je po~eo od prvih dana jedne Nezavisne Dr`ave Hrvatske, Gospi}, Glina, Gudovac, Bos. Krajina i dr. i traje bez prekidawa ovih dana. Nije ovo strahota u samom ubijawu. Ona je u ubijawu svega od reda: staraca, `ena i djece i ubijawu uz strahovito divqa~ko mu~ewe, te nevine Srbe su nabijali na koqe, lo`ili im vatru na golim prsima, pekli ih `ive na vatri, spaqivali ih i solili, kopali im `ive o~i, rezali u{i, nos, jezik, sve}enicima rezali no`em brade skupa sa ko`om i mesom. Osijecali im spolovilo i zaticali u usta, vezali ih ostraga za kamione i onda sa wima jurili, prebijali su qudima noge i ruke, zabijali im u glavu eksere, golim ekserima zakucavali ih za pod kroz lijevo oko, bacali ih `ive u bunare i prova70
lije, razbijali im gvozdenim }uskijama glave, djecu su bacali u vrelu vodu i vatru, u kre~ane, rastrzavali djecu za noge, razbijali im glave o zidove, prebijali ki~me o kamewe i klade i jo{ druge mnoge u`ase izvr{avali kakve normalni qudi ni zamisliti ne mogu. Hiqade i hiqade srpskih le{eva nosila je Sava, Drava i Dunav kao i pritoke ovih rijeka. Bilo je le{ina sa natpisom “Pravac Beograd putuje kraqu Petru”. U jednom ~amcu koji je uhva}en na Savi bila je hrpa dje~jih glava sa jednom `enskom glavom, mo`e biti glavom majke te djece sa natpisom” “Meso za Jovanovu pijacu u Beogradu”. Strahoviti slu~aj Mileve Bo`inovi} iz Taban|e kojoj su na no`u izvadili dijete, pa grozni slu~aj na|enih pe~enih glava. U Bosni na|ene su posude pune srpske krvi, pa slu~aj prisiqavawa Srba da piju vru}u krv svoje poklane bra}e. Silovane su nebrojne `ene, djevojke i djevoj~ice odvo|ene u logore usta{a za bludnice. ^ak su silovawa vr{ena u oltarima pravoslavnih crkava. U kotaru Petriwskom natjeran je sin da siluje ro|enu majku, pokoq tri hiqade Srba u glinskoj pravoslavnoj crkvi i ubijawe na stotine Srba u oltaru crkve u Kladu{i. Sve gvozdenim ~eki}ima u glavu. Stoji bez primjera u povjesti. U`as ovih nedjela zaprepastio je Nemce i Italijane. Oni su fotografisali ogroman broj slu~ajeva ovih pokoqa. Nemci govore da su Hrvati ovo radili za vrijeme tridesetogodi{weg rata i da je od toga doba u Wema~koj postala izreka: “Sa~uvaj me Bo`e kuge, gladi i Hrvata”. I Srijemski Nijemci preziru nas radi toga i postupaju sa Srbima ~ovje~no. Italijani su fotografisali posudu sa 3.500 srpskih o~iju. Te jednog Hrvata oki}enog sa ogrlicom od nanizanih srpskih o~iju i jednog koji je do{ao u Dubrovnik opasan sa dva reda srpskih jezika”. Strahote logora u kojima su poubijane hiqade Srba ili su pu{teni da pomru od zlostavqawa, gladi i zime u`asni su. Nijemci propovijedaju o jednom logoru u Lici, u kome je bilo na hiqade Srba, ali kada su do{li tamo na{li su ga praznog, natopqen krvqu i krvavim kapama, rubqa i odje}e. Tu je ka`u izgubio glavu jedan srpski Vladika. U Jasenova~kom logoru i danas se mu~e i propadaju na hiqade Srba, koji su tamo po stra{noj zimi smje{teni u poderane ciganske barake, bez dovoqno slame i pokriva~a, dobijaju}i za hranu dnevno po dva krompira. U povijesti Evrope nije bilo ovakvih slu~ajeva. Mora se po}i u Aziju u doba Tamerlana ili Yingiskana ili u Afriku u crna~ke dr`ave wihovih krvolo~nih vladara da se nai|e na sli~ne slu~ajeve. Ni{ta nas vi{e ne mo`e potpupo prati. Ni posledwem Ciganinu na Balkanu ne}emo vi{e spomenuti na{u hiqadugodi{wu kulturu, jer ni Cigani nijesu ovakva zvjerstva radili. Za{to ja ovo pi{em Vama kada nijeste politi~ka li~nost i ne mo`ete za ovo snositi odgovornost? Evo za{to. U svim onim besprimjernim divqa~kim sli~nostima, koji su vi{e nego bezbo`ni, sqedovala je i na{a katoli~ka crkva na dva na~ina: Veliki broj sve{tenika, klirika, fratara i organizovane katoli~ke mlade`i sudjelovalo je u ovome aktivno. Dogodila se strahota da su katoli~ki sve{tenici postali logornici i tabornici usta{a, pa su kao takvi nare|ivali i odobravali te stra{na mu~ewa i klawa hri{}anskog sveta. 71
^ak je jedan katoli~ki sve{tenik li~no zaklao pravoslavnog sve{tenika. Oni to nijesu smjeli u~initi bez dozvole svojih biskupa, a ovo su ~inili i onda su morali izgubiti slu`bu i do}i pred sud. Budu}i da se to nije dogodilo zna~i da su biskupi dali svoje dozvole. Drugo: katoli~ka crkva upotrijebila je sve ovo da pokatoli~i sve pre`ivjele Srbe i dok se u zemqi jo{ pu{i od krvi nevinih mu~enika, dok su jecaji razdirali grudi pre`ivjelih nesre}nika, sve{tenici, fratri ~asne sestre nosili su im u jednoj ruci usta{ki bode` a u drugoj molitvenik i krunicu. Sav je Srijem preplavqen lecima biskupa Ak{amovi}a, tiskanim u wegovoj tiskarnici u \akovu, u lecima se pozivaju Srbi da spase `ivote i imetke prela`ewem u katoli~ku vjeru. I na{a crkva kao da je htjela pokazati da zna ubijati du{e kao usta{ka vlast tijela. A na katoli~ku crkvu pala je jo{ i ve}a sumwa, zato {to su u isto vrijeme sru{ene mnogobrojne pravoslavne crkve, druge obra}ene u katoli~ke, oteti svi pravoslavni samostani, razvu~ena sva imovina i upropa{}ena velika povijesna dragocjenost, pa ~ak nije ostavqena na miru Patrija{ijska crkva u Sremskim Karlovcima. Sva ova nasiqa na savjesti i du{i nanijela su jo{ ve}u sramotu hrvatskom imenu. A ako se mi Hrvati ne}emo mo}i sa ovim nikada oprati od sramote koju smo na se navukli ovim zlo~inima, ipak mo`emo svoju odgovornost smawiti pred svijetom svojom savje{}u, ako dignemo svoj glas protiv svega gore navedenog. Posledwi je ~as da to u~inimo, poslije sviju velikih zlodjejstava u povijesti ~ovje~anstva dolazile su velike kazne. [to }e biti od nas Hrvata ako se dobije utisak da smo ba{ do kraja u ovim zlo~instvima ustrajali. U prvom redu du`na je crkva da digne svoj glas, prije svega zato, {to je crkva Isusa Hrista, a posle toga {to je ona mo}na. U Wema~koj su veliki katoli~ki biskupi imali smjelost da di`u svoj glas u korist progowenih @idova, a kod nas jo{ nijedan biskup nije digao svoj glas za nevine Srbe – hri{}ane koji su stra{nije progoweni nego @idovi u Wema~koj. I zato }e na glavu katoli~ke crkve pasti najve}a odgovornost za kaznu Bo`iju i qudsku koja mora sti}i hrvatski narod ako se vremenom ne pokaje za ovaj stra{ni neopisivi greh. Napisao sam vam ovo, da spasim svoju du{u a vama ostavqam da tra`ite i na|ete puta za spasewe svoje du{e. Jedan od mnogih koji je prvo ~ovjek i hri{}anin pa onda dobar Hrvat. Zemun, 8. februar 1942. godine, dr Grizigono s.r.” Ovaj tekst je dokaz da su svi znali {ta se radi sa Srbima u vatikanskoj tvorevini usta{koj NDH. Me|utim, za ovaj elaborat je va`no i potrebno, ba{ na ovom mestu, navesti da ciq elaborata nije da se oslikavaju verska pitawa u smislu slobode veroispovesti i izaziva netolerancija, ve} da se uka`e na rimokatoli~ki fundamentalizam kao osnovu genocida nad Srbima koji i danas traje. Ne mogu neki vojno-politi~ki i drugi savezi da zaustave istinite ~iwenice. Oni tako|e ne mogu zaustaviti utvr|ivawe krivi~ne odgovornosti Jovana Pavla Drugog, kao najodgovornijeg za ratne zlo~ine. Svako zaustavqawe pitawa odgovornosti Vatikana i Jovana Pavla 72
Drugog samo predstavqa novo podsticawe da se u nekom trenutku nastavi genocid nad Srbima. Iz ovog teksta se prepoznaju ~itavi sklopovi re~enica koje su prisutne u optu`nicama protiv Srba pred MKSJ, s tom razlikom {to su u ovim tekstovima upotrebqene uz imena usta{a, a u optu`nicama pred MKSJ uz imena Srba. I to pokazuje da je Vatikan prili~no uticao na osnivawe i davawe “du{e” MKSJ. 13. U kwizi “Fratri i usta{e koqu – Zlo~ini i svedoci”, autor Lazar Lukaji}, izdava~i “Bjeseda” Bawa Luka i “Fond za istra`ivawe genocida” Beograd, objavqen je slede}i tekst: 13. 1. Na stranicama od 43 do 56, pod naslovom “Vatikan – spiritus agens (glavni pokreta~) genocida nad Srbima” Dva su osnovna uzroka ve~itih trvewa i ratova me|u qudima i narodima: religija i ekonomija. Oba se u krajwoj instanci svode na jedan jedini banalni ciq: vladati nad drugima radi pove}avawa i odr`avawa sopstvenog bogatstva i blagostawa. Sve ostalo, ukqu~uju}i i religiju, samo su vi{e ili mawe maskirani instrumenti i metode u ostvarivawu tog ciqa, tj. otimawa tu|e imovine i rezultata tu|eg rada. Dakle, jo{ uvek je glavni ciq velikog dela ~ove~anstva kra|a i pqa~ka, i to primitivnija nego kod `ivotiwa. @ivotiwa uzima od prirode i otima od drugih `ivotiwa po pravilu samo onoliko koliko joj treba za zadovoqavawe prirodnih biolo{kih potreba. Na primer, gladna zmija }e u kavezu sa stotinu mi{eva progutati samo jednog mi{a, a ostali se mogu mirno igrati kraj we i po woj sve do wegog slede}eg obroka. A ~ovek uzima, i otima, i ono {to mu nije potrebno. Ko poznaje ~oveka kome je dosta novca? On uvek ho}e jo{. Pre~i mu je sopstveni, ponekad i nastrani hir, od sudbine, pa i `ivota miliona qudi. Kao onoj princezi koja je u`ivala da se kupa u devoja~koj krvi. Ili kao usta{ama koje sladostrasno masakriraju `ive i mrtve qude. Za primer se navode i usta{e, jer su one najekstremniji i najekstravagantniji reprezentanti koqa~ke degradacije ~oveka u istoriji svih naroda. Tu|e bogatstvo i rezultati tu|eg rada ne mogu se uzeti bez prisile. Ja~i ih otimaju. U tom ciqu oni se udru`uju i stvaraju organizaciju prisile. Tako lak{e pqa~kaju. U Evropi u pro{lom veku najzna~ajnije su bile dve takve sile i organizacije, i to jedna iz materijalne a druga iz duhovne sfere. To su Nema~ka i Vatikan. One su Evropi nanele najvi{e zla. Obe su oduvek te`ile, a u pro{lom veku posebno se okomile, da satru i zatru pravoslavqe na Balkanu i Srbe kao najtvr|e nosioce pravoslavqa. Za Nema~ku je strate{ki izuzetno va`an Balkan. Balkan je najva`nija i najzna~ajnija strate{ka teritorija na zemqinoj kugli, a centralni deo te teritorije zauzima upravo Srbija. Na tom prostoru susre}u se tri kontinenta na kojima su se razvijale civilizacije na kojima ~ove~anstvo danas po~iva – Azija, Afrika i Evropa. Tu se ukr{taju, i uvek su se ukr{tali, putevi i interesi naroda kao nigde 73
drugde na svetu. Tu se ukr{taju i me{aju tri velike svetske civilizacije – vizantijska, latinska i arapska. Tu se ukr{taju i sukobqavaju tri svetske religije – pravoslavqe, islam i katoli~anstvo. Tu su koncentrisana topla mora sa beskrajno razu|enim obalama i hiqadama pitomih ostrva, sa uslovima za `ivot kao u zamiqe{nom raju. A rajski miris nafte sa Bliskog istoka i iz kavkavskog regiona dra`i stotine miliona motora sa unutra{wim sagorevawem i daqe od Balkana i tri stara kontinenta, sve do Amerike. Zato se u kulturnoj i ratnoj istoriji ~ove~anstva malo {ta de{avalo bez i van Balkana, neposredno i posredno. Tu su Grci postali ve~iti u~iteqi ~ove~anstva; tu su krstarili varvari i Avari, a Rimqani gradili puteve, vijadukte, akvadukte i carske prestonice koji se i danas koriste; tu su krsta{i ru~ali kod Nemawi}a, prvi put slu`e}i se viqu{kom; putevima preko Balkana Otomanska imperija ne samo da je vekovima pla{ila hri{}ansku Evropu ve} je i harala Evropom; tu je upaqen fitiq i odlu~en ishod (probojem Solunskog fronta) jednog svetskog rata i odlu~en ishod Drugog time {to je Hitler zbog srpske pobune na Balkanu zakasnio u napadu na SSSR, zbog ~ega mu se smrzla i propala vojska; mo`da sada na Balkanu po~iwe tre}i, posledwi svetski rat. Zbog svega toga razumqivi su napori Sjediwenih Dr`ava, Nema~ke i drugih da zavladaju Balkanom. A to nije mogu}e bez pristanka Srba. Srbi su i Vatikanu stotinama godina neprelazni zid u {irewu katoli~ke vere i papine mo}i na istok. Zato su se Vatikan i Nemci, a u posledwe vreme i Amerikanci, okomili na Srbe i srazmerno svojoj mo}i povukli sa sobom veliki deo ~ove~anstva, ukqu~uju}i i biv{e srpske prijateqe i ratne saveznike, u anatemisawu i ubijawu tog malog i nevinog naroda, kojeg tirani{u nevi|enom okrutno{}u. Zbog toga je Vatikan Hrvatima namenio zadatak “predzi|a katoli~anstva” prema pravoslavqu, odnosno Srbima, a u novije vreme Hrvatsku pretvara u pu{karnicu protiv wih. Ina~e, ni Vatikan ni Nemci nikada nisu lepo ni mislili ni govorili o Hrvatima. Nijemci govore da su Hrvati ovo radili i za vrijeme 30-godi{weg rata i da je od toga doba postala u Wema~koj izrijeka: “Sa~uvaj nas, Bo`e, kuge, gladi i Hrvata.” (37) (Veqko \uri}, “Usta{e i pravoslavqe”, Izdawe autora, Beograd, 1989, str. 114, u daqem tekstu: V. \uri}, n. d.) Vatikan i Nemci koriste Hrvate za ostvarewe svojih interesa koliko mogu, a potom ih ostavqaju i odbacuju kao isce|enu krpu ili prostitutku. Pri tome i podmuklo i otvoreno nastoje da se domognu wihove lepe zemqe, naro~ito toplog Jadranskog mora, jedinstvenog na svetu. Oni nikada ni{ta nisu dobro ~inili hrvatskom narodu. Oboje su nastojali, i ~esto uspevali, da radi ostvarewa svojih interesa podmite i pridobiju hrvatske vo|e, ili da tu|e qude (tu|-mane) nametnu hrvatskom narodu. To je u prvom redu bio katoli~ki kler, koji je oduvek vi{e slu`io interesima Vatikana nego Hrvatima. U vezi sa zapadwa~kim predrasudama i obmanama hrvatskog naroda, najve}i hrvatski kwi`evnik, i svakako jedan od najve}ih hrvatskih intelektu74
alaca svih vremena, Miroslav Krle`a poru~io je hrvatskom visokom kleru i biskupima: “Vjerujte, gospodo, {to ho}ete i kako ho}ete, ali ne vjerujte, da vam mi vjerujemo da vi vjerujete u interesu na{eg naroda. Vi vjerujete u interesu Vatikana, a Vatikan je dosqedan i hladnokrvan neprijateq na{eg naroda.” (38) (“Republika”, Zagreb, 1947, br. II, str. 767) Vatikan (tal. Citta del Vaticano) je ne samo Sveta stolica, tj. vrhovna vlast Katoli~ke crkve u celom svetu, ve} je, iako teritorijalno skoro najmawa, to naj~vr{}a, najtrajnija i najuticajnija stvarna dr`avna tvorevina na svetu, iako formalno odskora figurira kao dr`ava. “Vatikan (zvani~no Stato della Città del Vaticano) jeste papska dr`ava koja se nalazi u delu italijanske prestonice – Rima, na brdu Monte Vatikano. Ima povr{inu od 44 hektara, stalnog stanovni{tva ima oko 1.000 qudi, dok vatikansko dr`avqanstvo ima samo 400 qudi. Zvani~ni jezici su latinski i italijanski. Ovde je rezidencija poglavara katoli~ke crkve – rimskog pape (bira se do`ivotno). Wemu pripada (kao poglavaru dr`ave) vrhovna zakonodavna i izvr{na vlast. Vatikan je me|unarodni centar katolicizma i najmawa dr`ava u Evropi. Nastao je 1929. godine po Lateranskom ugovoru izme|u rimskog pape i vlade Italije na ~ijem je ~elu tada bio Benito Musolini (1883-1945), fa{isti~ki diktator. Ekonomska delatnost Vatikana, kao velikog vlasnika kapitala, povezana je s me|unarodnim finansijskobankarskim operacijama, i u~e{}em u najve}im monopolima. Jezgro Vatikana je trg i katedrala sv. Petra (15. i 17. vek). U katedrali, dvorcima i muzejima skupqeno je ogromno umetni~ko bogatstvo (slikarstvo, skulpture, freske, kolekcije goblena, stare geografske karte), zatim ogromna biblioteka. Pojedine zgrade su izvan granica Vatikana, posebno letwa rezidencija pape – zamak Gandolfo, crkve i druga zdawa.” (39) U Gandolfu je jedno vreme boravio i Ante Paveli} pre odlaska “pacovskim kanalima” u Ju`nu Ameriku. (“Politika”, 27. oktobar 2003) Krajem 2000. godine papa je kao saradnike imao 171 kardinala i 4.524 biskupa. U diplomatskoj slu`bi Svete stolice bilo je zaposleno 1.079 biskupa. Vatikan ima svoja diplomatska predstavni{tva u 186 dr`ava i 26 me|unarodnih vladinih i nevladinih organizacija. Obuhvata povr{inu mawu od pola kvadratnog kilometra. Nezavisna je dr`ava koja ima sopstvene oru`ane snage, vlastitu dr`avnu zastavu, vlastiti novac, po{tansku i telegrafsku slu`bu, po{tanske marke, bankarstvo, novine, ~asopise, radio i TV stanicu, ~ak i sopstvenu `eleznicu. Vatikanska palata je najve}i dvor na svetu. Obuhvata povr{inu od 55.000 kvadratnih metara. Ima vi{e hiqada soba i drugih prostorija, dvadeset dvori{ta, jedinstvene vrtove i neprocewivo umetni~ko blago. Katoli~ka crkva nikad se nije zadovoqavala da bude samo duhovni pastir svojih vernika, ve} je oduvek te`ila i za materijalnim dobrima, a ona se najlak{e i najuspe{nije sti~u, odr`avaju i umno`avaju pomo}u vlasti, tj. sopstvene dr`ave. Zato su rimske pape nastojale da imaju svoju dr`avu. Tako je 1929. godine, za pape Pija XI, Lateranskim sporazumom Vatikan uspostavqen kao suverena dr`ava, sa svim prerogativima dr`ave, ukqu~uju}i i 75
diplomatski imunitet. Sada Vatikan ima uspostavqene diplomatske odnose sa skoro svim zemqama sveta. Wegova diplomatija je visokostru~na, verovatno najobrazovanija na svetu, rafinirana, verna, lukava, ~esto podmukla, i vrlo uticajna. I Vatikan je vrlo uticajan kod vernika u svim katoli~kim zemqama. Zato u tim zemqama mnogo {ta, ukqu~uju}i i polo`aj {efa dr`ave, zavisi od voqe Vatikana. Mnogi politi~ari od Vatikana vi{e zaziru, nego {to ga vole. Vatikan je u stvari oduvek bio vi{e idejni centar bogatstva i vlasti, a mawe ~isti duhovni centar katoli~kog sveta. Poznate su brojne makijavelisti~ke {pekulacije i me|unarodni skandali Vatikana (na primer, “Pacovski kanali”) i razvratan li~ni `ivot papa, {to nikako nije u skladu sa Hristovim u~ewem. Vatikan je najbogatija dr`ava na svetu, i to koliko zbog uticaja na bogatstvo najbogatijih pojedinaca i dr`ava, toliko i zbog sopstvene imovine. Wegovo materijalno bogatstvo je neprocewivo. Nikome van Vatikana nisu dostupni podaci za wegovu procenu, a Vatikan ga i ne procewuje, ve} ga izda{no tro{i, ali ne u skladu sa one 73 kwige Svetog pisma (46 kanonskih kwiga Starog zaveta i 27 kwiga Novog zaveta), ve} u skladu sa svojom ve~nom te`wom da vlada svetom. Katoli~anstvo je samo jedna od 110 priznatih hri{}anskih religija i bezbroj sekti. (40) Grupa autora, “Osniva~i velikih religija”, (Buda, Mojsije, Konfu~ije, Isus, Muhamed), Radni~ka {tampa, Beograd, 1978, str. 83.) U svetu ima 541 milion katolika, 270 miliona protestanata i 170 miliona pravoslavaca. (41) “Op{ta enciklopedija Larousse”, “Vuk Karayi}”, Beograd, 1971, I tom, str. 560) Prema tome, ako se ukupan broj stanovnika u svetu kre}e oko 6 milijardi, katolici u toj ukupnoj populaciji u~estvuju sa svega oko 10 %. Zato nije logi~no ni pravi~no da oni i wihov Vatikan sa svega 400 dr`avqana tako silno uti~u na sudbinu ostalih naroda sveta i da Vatikan raspola`e tako basnoslovnim materijalnim dobrima. Ka`u da iza skoro svakog velikog bogatstva le`i veliki lopovluk. Veliki ameri~ki pisac Yon Apdajk je napisao: “Ceo ovaj svet je jedna ukradena roba. Sva imovina je kra|a, a oni koji su najvi{e krali, prave zakone za nas ostale.” (42) (Dragan Kolunyija, “Pesme u vremenu”, “Prosveta”, Ni{, 1999, str. 160) Vatikan koristi svoj duhovni i politi~ki uticaj na bogate pojedince, institucije i dr`ave i za sticawe materijalnih dobara. Bogatsvo uglavnom sti~e raznovrsnim i mnogobrojnim finansijskim aktivnostima i {pekulacijama. Deo novca dobija od iskrenih vernika i podmuklih pojedinaca i dr`ava, te ne{to od po{tanskog prometa (po{tanske marke, razglednice...) i od prodaje ulaznica za svoje muzeje i galerije. Za ulaz u crkvu Svetog Petra pla}a se ulaznica. Jubilarne 2000-te godine Rim je posetilo oko 30 miliona turista, {to je Vatikanu donelo ogromne prihode. I tako daqe. Vatikanski finansijski stru~waci, pa i Vatikan u celini, vi{e slu`e Merkuru, za{titniku trgovaca, lopova i slatkore~ivih govornika, nego Isusu Hristu, za{titniku poni`enih i uvre|enih, koji je govorio: “Tako dakle svaki od vas koji se ne odre~e svega {to ima ne mo`e biti moj u~enik...” (43) (Jevan|eqe po Luci, 14, 33) 76
“Idi i prodaj sve {to ima{ i podaj siroma{nima... Lak{e je kamili pro}i kroz iglene u{i nego li bogatome u}i u carstvo nebesko.” (44) (Jevan|eqe po Marku, 10, 21 - 25) Vatikan nikada nije sledio te jevan|eoske poruke Isusa Hrista. Sticawe velikog novca nikada ne ide svetim putem. Pravoslavqe je mnogo bli`e jednostavnom, skromnom, isposni~kom, izvornom hri{}anstvu nego katoli~anstvo. To najboqe vi{e od hiqadu godina dokazuju svojim na~inom `ivqewa monasi po manastirima i skitovima na Svetoj Gori Atoskoj. Ako se uporede svetogorsko isposni{tvo i ugojeni fratri sa jevan|eoskim porukama, i na prvi pogled se vidi ko je bli`i Isusu Hristu. Ortodoksno pravoslavqe smatra da je katoli~anstvo samo jedna od mnogobrojnih sekti hri{}anstva. Zato je neshvatqivo za{to ta sekta progoni i ubija prave, ortodoksne hri{}ane i za{to ostali svet trpi i odobrava to nasiqe Vatikana i katoli~ke crkve nad Srbima. Osnovni duhovni program Vatikana je u~vr{}ivawe i {irewe katoli~ke vere. Bezbrojni fratri vekovima nisu ni{ta drugo radili osim {to su slu`ili katolicizmu i sopstvenom blagoutrobiju. Me|utim, sna`an, verovatno najsna`niji, udarac katoli~koj crkvi zadao je protestanizam u XVI veku, koji joj je preoteo veliki broj vernika i velike sfere uticaja u zapadnoj Evropi i Americi. Tada su u Vatikanu doneti dugoro~ni plan i program po kojima katoli~ka crkva treba da nadoknadi broj vernika izgubqenih u protestantizmu prevo|ewem u katoli~anstvo {izmatika, pod kojima su se u prvom redu podrazumevali pravoslavci. Taj plan je bio projektovan na hiqadu godina, pa je to najdugoro~niji plan koji je ikada donet u istoriji ~ove~anstva. Tvorci plana zaslu`uju divqewe zbog svoje realne procene da }e se promena svesti qudi i vere vr{iti vrlo sporo, vekovima. I evo, ve} skoro 500 godina Vatikan zapawuju}e uporno i sistemati~no radi na ostvarewu tog plana i programa. Zahvaquju}i tolikoj i tako dugoj upornosti, jakoj organizaciji, vrlo obrazovanim kadrovima i materijalnoj mo}i, on je postigao fantasti~ne rezultate u {irewu katoli~anstva prema istoku. Milioni Ukrajinaca, Rusa, Bugara i drugih zamenili su pradedovsku pravoslavnu veru katoli~kom. U tom pogledu Vatikan mo`e biti zadovoqan dosad postignutim. Me|utim, teolozi, istori~ari, politi~ari i sociolozi u Vatikanu i u celom katoli~kom svetu ne mogu da shvate niti da na|u nau~ni odgovor za{to se katoli~anstvo vekovima ne mo`e ni za pedaq pro{iritn na istok preko Drine, a ni me|u Srbima u Bosni i Hercegovini. Taj {pic pravoslavqa, kao dijamat tvrd i nesalomqiv vekovima, najdubqe se s istoka uklinio u centralno katoli~ko tkivo, pa se ne da ni~im savladati ni suzbiti, ni ma~em, ni ikonom, ni novcem. Tu su se o~ito pokazale neta~nim tvrdwe oca hrvatske domovine Ante Star~evi}a da “Srbi imaju isto vjere kao wihova stoka” i da je to “... vrsta qudi koje }e svatko, ako se ne da vi{e, kupiti i za zdjelu krompira”. (45) (Veqko \uri}, n. d. str. 14) U proteklih 4 – 5 stotina godina Vatikan je isprobao i iscrpeo sva sredstva i sve metode u pokatoli~avawu Srba, ukqu~uju}i ne samo i zdele krompira ve} i tovare suvog zlata, ali su rezultati ostali vrlo mr{avi, 77
nikakvi. Zbog toga su {efovi Vatikana i wihovi stru~waci ne samo nezadovoqni ve} su i o~ajni. Posle toliko vekova morali su da priznaju svoju nemo} pred srpskim pravoslavqem. Zato je, kao posledwe sredstvo, pred Drugi svetski rat u Vatikanu razmatrana mogu}nost ili pokatoli~avawa ili fizi~kog uklawawa Srba bar sa teritorije Hrvatske banovine i Bosne i Hercegovine, ukqu~uju}i i wihovo fizi~ko istrebqewe. Tako je prakti~no u Vatikanu doneta odluka o genocidu nad Srbima u Drugom svetskom ratu. Katoli~ki sve{tenici i Ante Paveli} dobili su i sa odu{evqewem prihvatili taj zadatak. Proceweno je da }e istorija delimi~no zaboraviti a delimi~no oprostiti progon i pomor milion-dva Srba zbog tobo`we misije u {irewu prave Hristove vere, tj. katoli~anstva. Sem toga, istoriju pi{e pobednik. Strani pisci o pona{awu i ulozi Vatikana u NDH: Lazo M. Kosti}: “Sad }emo izneti navode nekoliko posleratnih italijanskih pisaca, renomiranih publicista, ponekad sasvim dobrih katolika, ali raspolo`enih protiv Vatikana. (Ti katoli~ki pisci, od kojih su neki studirali katoli~ku teologiju, svakako da mnogo boqe nego mi laici znaju su{tinu vatikanske filozofije i prakse prema pravoslavqu. Wima se skoro u celini mo`e verovati. Zato ih ovde citiramo. - L. L.) To neraspolo`ewe protiv Vatikana, wihovo shvatawe da je Vatnkan kriv za mnoga zla u novije vreme (podvukao L.L), bilo je mo`da glavni motor da istra`uju i zlo~ine katoli~kog klera za vreme rata u ruglu od dr`ave koja se zvala ’NDH’” (46) (Kosti}, n. d. str. 240) “Pisac (Karlo Falkoni – L. L.) smatra da je Vatikan mogao i morao biti obave{ten na razne na~ine. Prvo preko pretstavnika “NDH” kod Vatikana, zatim preko biskupa koji su se stalno motali po Rimu (tako se ma|arski poslanik pri Vatikanu ~udio okud ih toliko, Falkoni, str. 389), najzad i povrh svega od svoga predstavnika kod “NDH” opata Markone. Za prve ka`e Falkoni: “To ne zna~i, svakako, da }e pretstavnici usta{a kod Vatikana nastojati da otkriju papi krvave podvige svojih drugova u Zagrebu. Ali pontifikalni legat Markone, koji je mogao i}i kad ga je voqa iz Zagreba u Rim i koji je dobro poznavao hrvatsku situaciju, jer je ~esto zemqu prokrstario, bio je u stawu i morao je da govori... Sem toga bio je privilegovan polo`aj katoli~ke crkve od strane re`ima – neki biskupi i sve}enici se|ahu, kao {to smo napomenuli, u samom parlamentu – pa je ne samo hrvatski episkopat bio sasvim slobodan da razvija sopstvenu aktivnost u unutra{wosti pojedinih dijeceza, nego je imao i najve}u slobodu u odnosima sa Svetom stolicom...” Ni pune dve godine iza svoje kwige o }utawu pape Pija XII, Karlo Falkoni je dao novu kwigu pod naslovom “Pape XX veka”. Tu je opisao i podvrgao kritici delatnost pet papa (sve do dana{weg) i to Pija X, Benedikta XV, Pija XI, Pija XII i Jovana XIII. U portretu Pija XII nalazimo opet pomena o zbivawima u Hrvatskoj. Nema mnogo novog, ali s obzirom da se radi o veoma renomiranom piscu, ~ije su kwige prevedene na engleski, nema~ki i francuski (mo`da i na jo{ koji jezik) prene}emo ono {to ovde spada. 78
Doga|aji u “NDH” nalaze se u pododeqku intitulisanom “Drama i kapitulacija trostrukog “}utawa”.” Na strani 277 ka`e se: “Po{to se radilo, ipak, o deliktima protiv humanosti apsolutno neopravdanim sa gledi{ta ratnih potreba, pa ~ak i po~iwenih koriste}i situaciju nu`de rata u toku, tim vi{e kad se broj zlo~ina pewe do znatne visine, obaveza osude od strane jednog verskog poglavice ne dozvoqava izuzetke, niti zbog wegovog }utawa neko smawewe odgovornosti. Pa ipak... papa Pije XII je zgre{io nedozovoqenim }utawem (jer je }utawe u stvari odobravawe – L. L.) prema milionima vanrednih `rtava nacizma: Jevrejima, Poqacima, Srbima, Rusima, Ciganima itd.” Pisac nagla{ava daqe kako je “Sveta stolica” }utala u svim slu~ajevima koji su joj bili poznati... “U svakom slu~aju papa je najta~nije znao, i ~ak od po~etka klawa Poqaka, wihove prinudne seobe i istom ta~no{}u imao je on i izve{taje o masakrima Srba pravoslavnih u Hrvatskoj...” On je prema Falkoniju imao i privatna i zvani~na sredstva da bude sa prilikama upoznat... Na strani 280 Falkoni ka`e: “[to se ti~e usta{ke Hrvatske Ante Paveli}a, ustanovqene aprila 1941. u sledstvu italijansko-nema~ke okupacije Jugoslavije, ona nije oklevala da vaspostavi izmenu predstavnika de fakto sa Svetom stolicom, primiv{i u Zagrebu papinog legata opata Ramira Markone i {aqu}i u Rim pri legaciji kod Kvirinala (jer su se u Vatikanu jo{ nalazili ~lanovi kraqevske jugoslovenske legacije) emisare sa du`no{}u da odr`avaju veze sa Vatikanom...” Docnije prona|eni akti “ukazuju da je Vatikan bio u znawu, sredstvom jugoslovenske delegacije i savezni~kih ambasadora, da dozna o kampawi ponovnog kr{tewa silom provedenog od usta{ke vlade da bi naturalizirala dva miliona i dvesta hiqada Srba pravoslavnih u zemqi. Oni koji ne bi prigrlili katolicizam, a ne ba{ retko ako su ga i prigrlili, bili su masakrirani na najbrutalniji na~in (se~ewem glave, udarcem sekire itd), naro~ito po selima”.” (47) (Isto, str. 252 - 254) “U po~etnim odeqcima toga poglavqa (o “hrvatskim gnusobama”) opisuje De{ner nastojawe Vatikana... za katolizirawem Balkana i zavr{ava poznatom pretwom dr`avnog sekretara Pa}elija, docnijeg pape Pija XII, izre~enom decembra 1937. protiv Jugoslavije {to je konkordat odbijen... (konkordat je ugovor izme|u Vatikana i neke suverene dr`ave kojim se ta dr`ava obavezuje na davawe privilegija katoli~koj crkvi, ponekad na ra~un svoga suvereniteta. Takvi ugovori se sklapaju od 1122. godine. Wima katoli~ka crkva u~vr{}uje svoj polo`aj u svetu. Kraqevina Jugoslavija potpisala je konkordat 1935, ali je pod pritiskom javnosti on odbijen i nikada nije stupio na snagu. Zbog toga se Vatikan `estoko svetio Srbima u NDH, i sveti im se sve do danas. – L. L.) “Ova pretwa Eu|enija Pa}elija po~ela je 6. aprila 1941. da se u takvoj meri ispuwava, da jo{ prevazilazi najgore masakre hri{}anskog Sredweg veka koji ipak dosad nisu ni u Nema~koj ni u najve}em delu Evrope bili poznati.” (48) (Isto, str. 103) Karlo Falkoni: “Pa ipak, nije Vatikan zvani~no reagirao. Papa nikako... Me|u svim glavarima crkve jedini je kardinal Tiseran otvoreno napao usta{ke praktike, koje je uporedio sa sredwevekovnim. On je jo{ u junu 1942. 79
govorio o `rtvama Srba koje dopiru do 350 hiqada.” (49) (Isto, str. 254) Kurt Centner, nema~ki enciklopedista: “Paveli} i wegova usta{ka organizacija ve} su u proteklim godinama bili potpomagani od italijanske vlade i od Vatikana, jer su usta{e predstavqale nagla{en rimsko-katoli~ki pokret.” (50) (Isto, str. 73) Karl Hajnc De{ner, nema~ki kwi`evnik: “Za{ti}en i blagoslovqen od Pije XII sve do kraja be{e jedan od najve}ih zlo~inaca ovog stole}a, Ante Paveli}, ~iju strahovladu, dosad slabo poznatu, ho}emo da zavr{no izlo`imo...” To je bio ~ovek koga je Pije XII blagoslovio... On (Pije XII – L. L.) je blagoslovio najve}eg gangstera svih satelitskih zemaqa jo{ u po~etku wegove krvave karijere, za vreme te karijere i na samrtni~koj posteqi.” (51) (Isto, str. 109 - 110) “U klerofa{isti~koj reviji ’Hrvatska smotra’ iza{la je ’rasprava’ dr Ive Guberine, sve{tenika i satnika poglavnikove tjelesne bojne, koji s ’nau~nim’ pretenzijama obja{wava potrebu i korisnost ubijawa i istrebqivawa Srba. Tom prilikom on se poziva na katoli~ku ’moralku’... Po shvatawu dr Guberine, katoli~ka crkva odobrava istrebqivawe Srba samo zato {to ne `ele da se asimiliraju, odnosno, da se pokatoli~e, pa zbog toga zaslu`uju da budu istrebqeni. Dakle, sa gledi{ta ’katoli~ke moralke’, sve Srbe treba poklati... Do sabora kardinala 1964. godine, po u~ewu katoli~ke crkve, ko ubije jeretika osloba|a se svih grehova. Prema tome, Hrvati-usta{e, koji su za vreme rata u NDH ubijali pravoslavne Srbe, ’jeretike’, a predvodili su ih rimokatoli~ki sve{tenici, sve zlo~ine su po~inili u skladu sa u~ewem Katoli~ke crkve.” (52) (R. G. Dakina, n. d. str. 57) “Kraqevina Srba, Hrvata i Slovenaca nije bila po voqi ni Italiji, ni papi Piju X (1922–1939), jer je spre~avala prodor Musoliniju na Balkan, a Vatikanu u zonu pravoslavqa. Tako je do{lo do uzajamne saradwe Vatikana i fa{isti~ke Italije... Vatikan nije krio svoju podr{ku usta{kom pokretu, koji je ja~ao u Italiji i nekim drugim zemqama, ali i pod sna`nim pokroviteqsvom katoli~kog sve{tenstva u Hrvatskoj... Kao {to Adolf Hitler u ’Majn Kampfu’ navodi da su za sve neda}e nema~kog naroda krivi Jevreji, koje treba istrebiti, tako su i hrvatski rasisti dr Ante Star~evi}, Josip Frank, dr Mile Budak, dr Ante Paveli} i drugi, smatrali da su Srbi uzro~nik svih neda}a i nesre}a koje su zadesile Hrvate.” (53) (Isto, str. 24, 25, 26, 27) Odlu~eno je tako|e da idejni nosioci i podstrekiva~i genocida nad Srbima budu katoli~ki sve{tenici u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, a neposredni izvr{ioci usta{e Ante Paveli}a. U tom ciqu Italija je pred rat pru`ala usta{ama sigurno uto~i{te i obilatu materijalnu pomo}, a Anti Paveli}u ispla}ivala redovnu mese~nu platu u visini plate italijanskog armijskog generala. U Italiji su bili logori za obuku Paveli}evih usta{a. Prvi sabirni logor osnovan je jo{ 1931. godine u Bovewi, u provinciji Bre{a, u severnoj Italiji. Po~etkom 1933. godine logor je odatle preseqen u Borgoval di Taro kod Parme, gde se na{lo 300-400 usta{a. Vojni za80
povednik tog logora i glavni instruktor “usta{kog stali{a” u wemu bio je Slovak Narcis Jesenski, biv{i austrijski domobran. Wemu je Paveli} 1. aprila 1933. godine “podijelio ~in usta{kog ~etnika”. (54) (B. Krizman, “Paveli} i usta{e”, str. 109) Upravni nadzornik u tom logoru bio je Andrija Artukovi}. Tu je {tampan list usta{ke teroristi~ke organizacija “Usta{a”. Najve}i usta{ki logor u Italiji, u periodu 1934-41. godine, bio je na ostrvu Lipari, pored Sicilije. U tom logoru za zlo~ine se pripremao i Josip Mislov, koji }e u februaru 1942. godine predvoditi usta{e u pokoqu Srba u selima oko Bawe Luke. (Zna~ajniji centri okupqawa i obuke usta{a izme|u 1930-1940. godine bili su jo{ Be~, Grac, Berlin i Janka Pusta u Ma|arskoj.) U toku Rata Nema~ka i Italija pru`ale su svaku vrstu pomo}i Anti Paveli}u i usta{ama i dobro znale {ta oni rade sa Srbima. “Papa Pije XII je, 14. lipwa, donio odluku da po{aqe u Hrvatsku apostolskog vizitatora kod hrvatskog episkopa i wegov je izbor pao na opata benediktinske opatije Montever|ine, po imenu \uzepe Ramiro Markone... Sutradan je Markone imao dva duga razgovora sa Stepincem... Markone je 5. VIII posjetio Paveli}a... Poglavnikov kapelan fraweva~ki otac Dionizije Juri~ev govori da svatko treba biti usta{a... Od kolovoza 1941. akcija prisilnog prekr{tavawa Srba po~iwe poprimati sve {ire razmjere. U pojedinim podru~jima uslijedila su masovna prekr{tavawa, koja su usta{ki organi po~eli da sve vi{e po`uruju, ne obaziru}i se vi{e sa dotada{wom pa`wom na spomenute formalnosti... U tu svrhu osnovan je pri Ravnateqstvu za ponovu Vjerski odsjek, u ~iju nadle`nost dolaze poslovi oko prijelaza s pravoslavne vjere na katoli~ku... Prema tome, akcija prekr{tavawa pretvorila se u pravi sistem, a da su wegove dimenzije trebale biti goleme najuvjerqivije svjedo~i broj od ’milijun obra}enika’, koji je bio predvi|en u planu prekr{tavawa srpskog stanovni{tva... Akcija prekr{tavawa (katoli~ewa) pribli`ila je Stepinca Paveli}u...” (55) (B. Krizman “NDH...”,str. 142-143) “Ovdje ne}emo ulaziti u mahinacije zvani~nog Vatikana i vrhovne katoli~ke crkve, koji su vr{ili razne manipulacije i pravili antijugoslovenske kombinacije o spasavawu NDH... Me|utim, ta~no je i to da je Stepinac bio veliki pristalica usta{a; da je zastupao Paveli}a i wegov re`im pred papom i pripremao wegove posjete Vatikanu, kao i posjete drugih usta{kih zlo~inaca; da je bio predsjednik odbora za nasilno prekr{tavawe pravoslavaca; da je bio glavni vikar Paveli}evih oru`anih snaga; da je svoje sve}enike i kri`are maksimalno orijentisao prema usta{tvu; da je znao i ni{ta nije poduzimao protiv sve{tenika – monstruoznih koqa~a u Jasenovcu i drugim logorima; da je pripremao i podr`avao kri`are i usta{e-odmetnike i podstrekavao ih na teror odmah po oslobo|ewu zemqe; da je skrivao usta{ke teroriste i usta{ko zlato u arhivu u Kaptolu; da je pisao poslanice protiv Jugoslavije...” (56) (Vasa Kazimirovi}, “NDH u svetlu nema~kih dokumenata i dnevnika Fon Horstenaua”, “Nova kwiga” – “Narodna kwiga”, Beograd, 1987, str. 343, u daqem tekstu: V. Kazimirovi}, n. d.) 81
Papa Pavle Jovan Drugi proglasio je Alojzija Stepinca za sveca 4. oktobra 1998. godine, u sveti{tu Majke Bo`je Bistri~ke kod Zagreba. “Papina “amnezija” perioda kriminalno-genocidnog delovawa katoli~ke crkve na tlu Hrvatske, kada je Stepinac bio zagreba~ki nadbiskup i “bo`ji poslanik” ratnog pape Pija XII, nai{la je i na kritike i osude pojedinih zapadnih medija... Kritikuju}i odluku pape da beatifikuje (proglasi) kardinala Stepinca za bla`enog, pariski “Mond” je ovih dana napisao da “mnogi nisu mogli da shvate papino dana{we }utawe kada je re~ o saradwi hrvatskih katolika sa usta{kim re`imom”. “Ne pomiwu}i fa{isti~ke progone Srba, Jevreja, Cigana, kao i odgovornost katoli~ke crkve tokom Drugog svetskog rata”, papa je govorio “veoma pohvalno o Stepincu...” Na trasi sli~nih razmi{qawa je i talijanski “Korijere dela sera” kada, gledaju}i malo vi{e u budu}nost, podvla~i da }e “gest Vatikana vezan za progla{ewe Stepinca za bla`enog imati efekat suprotan `eqenom i to u pogledu neposredne budu}nosti balkanskih naroda”, podse}aju}i pri tom italijanske ~itaoce na “kardinalnu odanost re`imu NDH i wegovo u~estvovawe u deportaciji qudi”...” [ta je to ratni zagreba~ki nadbiskup Stepinac u~inio u Drugom svetskom ratu, da bi nova titula “bla`enog” bila osporavana i pod znakom pitawa? “Mnogo toga”, ka`u jedni, “premalo, koliko je mogao, s obzirom na polo`aj koji je zauzimao u NDH” dodaju drugi. Predsednik Frawo Tu|man je, ocewuju}i sveukupno pona{awe Stepinca, do~ekuju}i u Zagrebu papu ovih dana, rekao da je “Stepinac oli~ewe qubavi prema bli`wima”. Sprega usta{a i katoli~ke crkve, generator nove mo}i i monstruoznih zlo~ina, nalazila je na ~vrst oslonac i glavne upori{ne ta~ke, sjedne strane, u poglavaru NDH A. Paveli}u, i, s druge strane, u vrhovnom zapovedniku katoli~kog klera A. Stepincu. Jedinstveni resor dr`ave i crkve u Ministarstvu pravosu|a NDH, kao i novoformirani, na plenumu biskupa u Zagrebu 1941. famozni Odbor trojice sa Stepincem na ~elu, doveo je, s jedne strane, do masovnog pokr{tavawa pravoslavnih hri{}ana u katolike (~iji je rezultat bio preko 450.000 pokr{tenih Srba krajem Drugog svetskog rata) i, s druge strane, do jo{ masovnijeg pogroma, Srba pre svega. Duhovnik katoli~ke crkve Vjekoslav Filipovi}, komandant logora Jasenovac, tog najstravi~nijeg strati{ta koje je mogao da proizvede qudski um, pripadao je franciskanskom redu katoli~ke crkve. Ni{ta ’slabije’ karike Vatikan nije imao od Filipovi}a, poznatog po nadimaku fra Satana, ni u fratrima Zvonku Brekalu, Filipovi}evom zameniku u Jasenovcu, Sre}ku Peri}u iz Livna, Petru Glava{u iz Siwa, kao i mnogim drugim.” (57) (Dragan Miqani} u “Politici”, 13. oktobar 1998) Po pravoslavnim kanonima Stepanac ne bi imao uslova da u|e ni me|u jednu kategoriju svetiteqa – mu~enike, ispodvednike, prepodobne ili sve{tenomu~enike. On je kontroverzna li~nost i nije dostojan Isusa Hrista. Nije bio ni dobar ~ovek. 82
Nije ni prstom mrdnuo da spase svog ro|enog brata, koga su usta{e kao partizana streqale, niti da spase koga od 700.000 `rtava u Jasenovcu, a mogao je da mnogo uradi i da pomogne da je hteo, jer je bio u velikom prijateqstvu sa Andrijom Artukovi}em, ministrom unutra{wih poslova, a kasnije ministrom bogo{tovqa, u Paveli}evoj vladi. Karlhajnc De{ner, nema~ki pisac: “5. maja 1945. pobe`e Paveli} sa svojom porodicom i nekoliko hiqada gangstera, izme|u wih 500 katoli~kih sve{tenika... Paveli} i Artukovi}, “bogato natovareni opqa~kanim zlatom”, na|o{e uto~i{te u samostanu Sv. Gilgena kod Salcburga... Paveli}, koji se... u Austriji nije ose}ao sigurnim, sti`e, preobu~en kao sve{tenik, u Rim, gde je kao pater Gomec i pater Benarec `iveo u jednom samostanu. 1948. on je dopro kao Pablo Aranios u Buenos Aires, jo{ uvek u posedu 250 kilograma zlata i 1100 karata dragog kamewa...” (58) (Kosti}, n. d. str. 110) Vatikan je dr`ao konce marionetskog pozori{ta imenom NDH. Usta{e su bile samo bedne krvave ruke, koje su Srbima stavqale kamu na vrat ili ih stropo{tavale u jame i vrta~e, i jadna monstruozna bi}a koja su, kao lutke, vodili Paveli}, Stepinac i katoli~ki fratri u NDH. “Dr Franc Borkenau u kwizi “O evropskom komunizmu” pi{e: “(...) Usta{ka odelewa bi se pojavila u srpskim selima i zahtevala od srpskih stanovnika – ukoliko ih ne bi odmah poklali – da smesta pre|u u rimsku veru. Tako bi ve} samim tim od Srba postali Hrvati (...) Velika ve}ina nesre}nih zapadnih Srba odbijala je da izvr{i taj prelaz (u rimsku veru), jer je wima pravoslavna vera bila sve i svja. Gde bi se to desilo, izdata je bila naredba, da se svi seqaci sakupe u crkvi. Onda bi bila zamandaqena crkvena kapija, vatra potpaqena, i qudi, `ene i deca nestali bi u vatri (...)” Jirgen Holtkamp, u nema~kom ilustrovanom ~asopisu “[tern” (“Zvezda”), u broju od 17. oktobra 1965. godine, daje obiman prikaz kwige Karla Falkonija “]utawe Pija XII pod naslovom “Budi katolik – ili umri”, u kom pi{e: “...Katoli~ki Hrvati “preveri{e” (preobrati{e), predvo|eni franciskanskim sve{tenicima, izme|u 1941. i 1945. godine 240.000 pravoslavnih Srba; ubi{e oko 700.000 Srba, Jevreja i Cigana (...) Vrhovni poglavar crkve, ~ije je ime zloupotrebqavano prilikom umorstava, nije nijednu re~ o tome izustio. Papa Pije XII je }utao o tome {ta se u Hrvatskoj de{ava (...)” (59) (Kosti}, n. d. str. 120) Pravoslavni Srbi, koji nisu hteli da izmaknu uni{tewe morali su, hteli ili ne, da se na silu prekrste. Ili Rim ili uni{tewe – to je bila za wih alternativa! Hrvati su imali rasnu teoriju posebne vrste: Ko primi katoli~ku veru, od toga ~asa va`i kao dobar Hrvat, iako je pre bio Srbin. Prelaz u hrvatsku “gospodsku klasu” bio je svakako zabrawen srpskim sve{tenicima, intelektualcima i vi{em sloju koji je ne{to posedovao. Oni su morali da “i{~eznu”.” (60) (R. G. Dakina, n. d. str.) Stepinac moli papu da poma`e NDH: “Sveti o~e, 83
Preporu~ujem Va{oj o~inskoj skrbi i Va{im molitvama Na{u Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku... U presvetom srcu Isusovu uvijek najodaniji nadbiskup i mitropolita zagreba~ki.” (61) (V. Novak, n.d. str. 789) Najneposredniji i najsugestivniji izraz zauzimawa nadbiskupa Stepinca za Paveli}evu, usta{ku i klerofa{isti~ku NDH sadr`an je u ovom doista autenti~nom dokumentu. “Imenovawe papskog legata u NDH predstavqalo je sna`nu moralnu i politi~ku podr{ku klerousta{kom re`imu pred katoli~kim vernicima u NDH i inostranstvu, kao i utvr|ivawe posebnog odnosa izme|u Vatikana i hrvatskog episkopata. Do{av{i u Zagreb opat Markone se odmah ukqu~io u klerousta{ki i osovinski propagandni aparat. Sem toga, imao je pre}utno i javno priznat polo`aj diplomatskog predstavnika Vatikana u NDH. Na svim javnim politi~kim manifestacijama i dru{tvenim sve~anostima, ovaj polo`aj su mu priznavale usta{ke vlasti i ~lanovi diplomatskog kora. Opat Markone prisustvovao je posve}ewu mostarskog biskupa Petra ^ule (~estog gosta Vatikana i klerofa{iste par ekselans, koga V. Novak po zlu ~esto spomiwe u ’Magnum crimenu’ (62) (Isto, str. 623, 889, 903, 963 969, 978, 980, 1046 – L. L.) u Mostaru 4. oktobra 1942. godine i tom prilikom u svom govoru je, izme|u ostalog, pozvao narod ’da bude vjeran Sv. stolici, koja ga je kroz vjekove pomagala protiv isto~nog barbarizma...’ Kao {to se vidi, opat Markone je poja~avao katoli~ku netrpeqivost prema pravoslavnima, a istovremeno pogazio osnovna na~ela hri{}anske qubavi me|u narodima.” (63) (R. G. Dakina, n. d. str. 51) “Me|utim, papin legat pri episkopatu u NDH u svoj svojoj javnoj funkciji bio je stvarno legat pri Paveli}u. Nema te diplomatske priredbe na kojoj taj papin legat pri episkopatu ne bi uzeo u~e{}e. Vaqda stoga {to je episkopat bio sav povezan s usta{kim re`imom, pa je bilo te{ko odvojiti kad su funkcije episkopata, kad opet usta{a.” (64) (V. Novak, n.d. str. 903) “A opat Markone je bio u stalnom i neposrednom dodiru s Vatikanom. I pismeno i li~no, {to se vidi iz wegovih putovawa u Rim, gdje je svakako bio neposredni obavje{ta~ o stawu u Hrvatskoj. Nema sumwe da je u usta{kim srcima odjekivalo saznawe da opat Markone ~asti usta{ke koqa~e, kad im na zagreba~kom Mirogoju ukazuje po~ast svojim prisustvovawem.” (65) (Isto, str. 905) Opat i papin legat Markone bio je agitator usta{ke NDH. Vatikan i katoli~ka crkva u NDH pali su u dubok moralni bankrot. Papa Pije XII, koji je pre}utno prelazio preko nacisti~kog genocida nad Jevrejima, poslao je u Zagreb svog legata \uzepa Ramuru Markonea da poma`e Stepincu i Paveli}u “o~inskim savjetima” kako da, pored ostalog, proteruju i ubijaju Srbe. Kakvi su to bili “o~inski savjeti”, koje je opat Markone izda{no delio klerofa{istima i usta{ama u NDH, najboqe se vidi iz uputa koje je prenosio usta{ama Paveli}ev miqenik – bawalu~ki krvolok Viktor Guti} za vreme svog boravka u Sanskom Mostu u maju 1941. godine. On je preneo “o~inske savjete” slede}im re~ima: 84
“Uni{tavajte Srbe gdje stignete a blagoslov na{eg poglavnika i moj ne}e vam uzmawkati. Svaki, koji se za wih bude zauzimao, postaje samim tim neprijateqem hrvatske slobode...” (66) (Isto, str. 608) “U ~lanku: ’Kako je Krajina do~ekala slobodu’, koji je objavio zagreba~ki “Novi list”, ka`e se: ’Dr Viktor Guti} je jo{ u toku qeta i jeseni 1940. proputovao sve ove krajeve (re~ je o Bosanskoj Krajini), sva mjesta i mnoga sela, svuda je postavio i zakleo usta{ke povjerenike, tabornike, bojnike i usta{e. Obi{ao samostane i `upne dvore, zakleo fratre, `upnike i sve}enike na vjernost Poglavniku i NDH.’”(67) (“Novi list” br. 144 od 20. 9. 1941) Apostolskn vatikanski vizitator Markone nije u Zagrebu bio gost ve} gospodar. Iako je svakoga dana dobijao informacije gde i koliko je Srba u NDH pobijeno, i o tome redovno izve{tavao Svetu stolicu, ni on ni Sveta stolica nikada nisu digli glas protiv genocida, niti su mu se na bilo koji drugi na~in suprotstavqali. Nikada, do danas, nisu osudili usta{ke zlo~ine nad Srbima. “Politika koju je blagosiqao Alojzije Stepinac morala je biti politika koju je tra`io Vatikan, kao wegova vi{a instanca. Istim putem po{li su i ostali biskupi”. (68) (V. \uri}, n. d. str. 50) Svi hrvatski biskupi indentifikovali su se sa usta{tvom u sprovo|ewu genocida nad Srbima. Najagilniji su bili: Ivan [ari} u Sarajevu, dalmatinski biskup Kvirin Bonefa~i}, biskup sa Krka Josip Srebrni}, sewski biskup Viktor Buri}, fra dr Sre}ko Peri} iz samostana Gorica kod Livna, dubrova~ki biskup Antun Ak{amovi} i bawalu~ki `upnik dr Nikola Bilogrivi}, ina~e za~asni kanonik wegove svetosti pape. Sve{tenici sarajevskog nadbiskupa Ivana [ari}a izgleda da su prevazi{li sve ostale katoli~ke sve{tenike u saradwi sa usta{ama i u teroru nad Srbima. “Oni su bili zaklete usta{e, koqa~i, vojnici i nova vlast koja je krst zamenila kamom i pi{toqem.” (69) (Isto, str. 51) “U pogledu frawevaca – istina je, da su oni skoro svi bili usta{e i radili na usta{kom pokretu. Takovi su i ostali; a nastoje svim silama da bi Nezavisna Dr`ava Hrvatska bila samo katoli~ka, u kojoj bi oni igrali vidnu ulogu.” (70) (R. G. Dakina, n. d. str. 59) Svi centri katoli~ke vere u NDH bili su istovremeno i centri usta{tva, kao, na primer, popovske gimnazije u Siwu, [irokom brijegu, Travniku i Visokom, zatim bogoslovska u~ili{ta i sjemeni{ta u Makarskoj i Mostaru, pa i Bogoslovski fakultet u Zagrebu. Katoli~ko sve{tenstvo formiralo je u svim mestima katoli~ka dru{tva kao {to su Kri`ari, Katoli~ka akcija, Zbor duhovne mlade`i, Domagoj i druga. Dobro je poznato koliko su usta{e ogrezle u srpskoj krvi, ali se mawe zna i mawe isti~e da su ih indoktrinirali i vodili Vatikan i katoli~ki kler. Kod nas se decenijama sintagma “genocid nad Srbima” ve`e za “mawi broj katoli~kog sve{tenstva”. U stvari, svi katoli~ki sve{tenici u NDH podr`avali su, a mnogi od wih i neposredno sprovodili, progon i ubijawe Srba 1941-1945. godine. Izuzeci su vrlo, vrlo retki, zanemarqivi. Najstrasniji koqa~i dolazili su upravo iz redova katoli~kog klera. 85
Pokoq Srba u Drakuli}u, [argovcu i Motikama pripremili su usta{e i katoli~ki kler zajedno po “o~inskim savjetima” Ante Paveli}a i Alojzija Stepinca, a oni su savetovali onako kako ih je “o~inski savjetovao” vatikanski delegat u Zagrebu monsiwor Ramira Markone, a ovaj je opet samo prenosio “o~inske savjete” iz Vatikana. Zato je i dato ovoliko prostora u ovom tekstu Vatikanu, ve~itom strasnom neprijatequ pravoslavqa i uzro~niku mnogih zlodela nad Srbima, pa i pokoqa u Drakuli}u, [argovcu i Motikama 7. februara 1942. godine. Hri{}anstvo je jedna od najraspostrawenijih religija na svetu. Rimski papa je za sebe uzurpirao status velikog Hristovog namesnika na zemqi, i to nepogre{ivog. Kakav paradoks! O grehovima i zlo~inima papa mogu se praviti enciklopedije, a oni su, ipak, nepogre{ivi. I mnogi u to veruju. Kao da je qudski um potamneo. Posle vi{e raskola u hri{}anstvu, pape su ostale vrhovni poglavari samo katoli~ke crkve. Podela hri{}anske crkve na zapadnu (Rimokatoli~ku) i isto~nu (pravoslavnu) definitivno je zavr{ena 1054. godine. Od tada se Vatikan, evo ve} blizu 1.000 godina, organizovano, uporno i beskrupolozno bori protiv pravoslavqa svim raspolo`ivim sredstvima. “Od sredweg veka Rimokatoli~ka crkva nalazi se u neprekidnoj ofanzivi protiv pravoslavqa u na{im krajevima.” (71) (V. \uri}, n. d. str. 124) Takvu agresivnost Vatikan ne ispoqava prema islamu, niti prema bilo kojoj drugoj svetskoj religiji. Za{to! Vi{evekovna borba protiv pravoslavqa dostigla je svoj vrhunac i prerasla u genocid nad Srbima za vreme Drugog svetskog rata u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj. U razdobqu 1933-41. godine uspostavqene su moralna i fizi~ka saradwa i sprega rimokatoli~kog sve{tenstva s Vatikanom na ~elu, s jedne strane, i fa{izma i fa{isti~kih dr`ava, s druge strane. Pojam klerofa{izam izra`ava to wihovo jedintvo. Klerofa{izam u Hrvatskoj pru`ao je idejnu i materijalnu pomo} usta{tvu. Tako je katoli~ka crkva u Hrvatskoj bila idejno i moralno izvori{te i ishodi{te usta{tva, a katoli~ki sve{tenici bili su vaspita~i, podstreka~i i predvodnici usta{a u wihovim grozomornim pokoqima. Mile Budak je govorio usta{ama i celom hrvatskom narodu: “Bra}o i sestre! Cijeli usta{ki pokret temeqi se na vjeri... Na na{oj odanosti crkvi i katoli~koj vjeri temeqi se cijeli na{ rad.” (72) (V. Novak, n.d. str. 604) “NDH uistinu bila je prava klerofa{isti~ka dr`ava, koju bi historici nazvali teokratskom. Tako je to izgledalo, i pored nadutog stava Paveli}a u Hrvatskom usta{kom saboru, ne samo onima, koji su s u`asom promatrali ulogu klera i osu|ivali ga kao najodanijeg suradnika usta{kih zlo~inaca, nego su tako mislili i pisali i sami klerikalci.” (73) (Isto, str. 803) “Oni koji su imali mogu}nosti da analiziraju situaciju u Hrvatskoj tokom Drugog svjetskog rata, da vide u ~ijem je interesu ono {to je tada ra|eno, svjedo~e da se “sve uglavnom odigrava kao u sredwem vijeku na vjerskoj bazi, {to uop}e karakterizira cjelokupnu hrvatsku politiku. Nitko ne pita u Hrvatskoj koje si narodnosti, ve} koje si vjere...” Ovaj vjerski momenat je 86
jo{ vi{e bio do{ao do izra`aja u Bosni i Hercegovini, “gdje stvarnu usta{ku vlast vr{e fratri. (74) (Du{an Beri}, “Hrvatsko prava{tvo i Srbo”, u rukopisu, str. 88) Kanonik Vrhbosanskog kaptola, ugledni i uticajni klerik, dr ^edomil ^ekada, kojeg Viktor Novak u “Velikom zlo~inu” po zlu spomiwe 19 puta, svojim tekstom u [ari}evom “Katoli~kom tjedniku” od 14. septembra 1941. godine ovako je objasnio Hrvatima i ostalom svetu kakvu dr`avu i kakvu Hrvatsku `ele klerofa{isti u Hravatskoj. “E, je li nam bilo lijepo? Jest. Ovo nekoliko mjeseci na{e zavjetne teokracije. ^ovjek bi se brzo obikao. Ovo je pravo kraqevsko sve}eni{tvo; – yaba ti ono dogmati~ko, praznoyepo i praznoruko. Ali ovako, kad je ~ovjek i sve}enik, i predstojnik, i sudac, i poreznik, i oficir, i {kolski nadzornik, i aprovizator, i egzekutor sve u jednoj osobi. To je pravo zvawe... Pa se qudi samo oko tebe klawaju kao oko kakvog kumira. A ti zapovijeda{ i vlada{ i uzima{, podi`e{ i obara{, poklawa{ i plijeni{... @andari ti pod rukom, policija te slu{a, usta{e te pozdravqaju, vojska ti salutira. U|e{ u ~iji ho}e{ du}an, pa purgira{: Sve te kwi`urine i stripove na loma~u! A izloge povaqa{ svojom rukom ko juna~ki djed Matatja. I samo odre|uje{, koliko }e tko pla}ati ucjene. I tko }e iseliti iz svoga du}ana, a tko }e u wega useliti... Eto, ako nijesi kraq, jesi kraqevi} i beg u svojoj `upi. Tebe se moli... U tvojoj je parohiji glavni stan sve ~asti i vlasti. Prvi si ko prvi u ~itavoj ~ar{iji. Kakav predstojnik, kakav “sreski”! Nije ti ni do koqena. Svi se qudi, i kr{teno i nekr{teno, di`u sa }epenaka i temenaju, kad prolazi{. A di je hiqada du{a na okupu, tebi se na|e mjesto, ~im se pomoli{. Istrkuju preda te jo{ izdaleka. I di`u ruku. “[ta izvolite, vele~asni?” Nije {ala: mantija je na tebi... Teokracija. Sve}enik svemu starje{ina... I kako god sve}enik odredi, onako je... Lijepo, brate...” (75) (V. Novak, n. d. str. 803 - 804) Ali takvoj klerofa{isti~koj dr`avi, vlasti i slasti i Svetoj stolici smetaju Srbi pravoslavni, {izmatici. Zato ih treba pokatoli~iti. Paveli}ev izaslanik u Vatikanu pismeno je, 9. maja 1942. godine, obavestio ministra spoqnih poslova NDH Mladena Lorkovi}a kako Vatikan gleda na katoli~ewe Srba: “U tome Sv. stolica vidi put k vjerskoj uniji i nestanak {izme u Hrvatskoj. To bi za wih bio “najdragocjeniji dar” koji Hrvatska mo`e pokloniti Sv. stolici.” (76) (Isto, str. 789) Vatikan i katoli~ki fratri mogli su da budu glavni idejni inspiratori, organizatori i predvodnici usta{kih klawa i monstruoznih mu~ewa srpskog naroda, jer je katoli~ka crkva bila najmo}nija i najuticajnija dru{tvena institucija u Hrvatskoj, mo}nija od {kole i porodice, naro~ito u kulturno zaostalim sredinama, kao {to su bili Hercegovina, zapadna Bosna i neki delovi Hrvatske. Iz tih sredina masovno su se regrutovali najmonstruozniji koqa~i, i iz redova katoli~kog sve{tenstva i iz redova obi~nog, nepismenog i polupismenog stanovni{tva. Usta{e nisu bile pre ro|ewa programirani i Bogom dati koqa~i. Tome su ih, nema sumwe, nau~ili wihovi duhovnici. Na to su ih, nema sumwe, 87
naveli katoli~ki fratri jezuitskim in`eweringom, tj. dugotrajnim sistematskim i rafiniranim razvijawem mr`we prema pravoslavqu i Srbima kao nosiocima pravoslavqa. Iznaka`enim moralom Raspe}e Isusa Hrista sjediweno je s koqa~kim no`em: pred tim simbolima i fratrima usta{e su polagale zakletvu. Genocid (masovno ubijawe civilnog stanovni{tva) nad Srbima u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj nikako se ne mo`e razumeti bez sagledavawa uloge Vatikana i katoli~ke crkve u wemu, a naro~ito se ne mo`e razumeti ono bestijalno kiwewe `rtava kakvo istorija ne pamti i sladostrasno u`ivawe u tome. Naime, iz istorije je dobro poznato da je u ratovima ~esto uni{tavano i civilno stanovni{tvo iz raznih razloga, i to namerno i planski, a ponekad i masovno, pri ~emu je bilo i ekstremnih mu~iteqa, ali nikad i nigde u istoriji ~ove~anstva nije bilo tako mnogo i tako groznih mu~iteqa i mu~ewa `rtava i u`ivawa u wihovim mukama kao u NDH. I niko u istoriji nije tako sistematski razradio i tako masovno i dosledno u praksi primewivao duhovno i fizi~ko mrcvarewe i mu~ewe celog jednog naroda, kao {to su to ~inili katoli~ka crkva i usta{e. Wihovi zlo~ini prevazilaze i najgroznije domete inkvizicije. Vatikan je najve}i krivac za sva zla izme|u Srba i Hrvata. On je najve}i krivac i za sve one pokoqe u NDH. ^edo Vatikana je i frawevac Tomislav Filipovi} – Vjekoslav Majstorovi}, fra Satana, koji je predvodio usta{e u pokoqu Srba u selima oko Bawe Luke, 7. februara 1942. godine, svojom rukom klao decu i odrasle i blagosiqao koqa~e u ime Boga i katoli~ke crkve koju vodi Vatikan. Mo`da neki preteruju kada govore i pi{u o fratarskim zlo~inima, mo`da poneko i la`e, ali nije mogu}e da svi la`u – i qudi i dokumenta. Hiqade svedoka i dokumenata prvog reda, kod nas i u svetu, potvr|uju kako su katoli~ki fratri predvodili koqa~e, a i sami klali Srbe. Uz pretpostavku da nijedan usta{a koji nije bio sve{teno lice nije mu~io ni ubio nijednog Srbina, broj i muke `rtava koje su kiwili i poklali samo katoli~ki fratri opet bi pretstavqali jedan od najmasovnijih i najgroznijih genocida u istoriji sveta, O wihovim zlodelima mogu se praviti obimne antologije, ~ak i enciklopedija. Jedna takva antologija je u stvari i spomenuto delo Viktora Novaka. Iako ciq ove kwige nije razmatrawe odnosa Vatikana i klerofa{ista prema Srbima, ipak se navodi, radi ilustracije, jedan mali broj primera iz kojih se vidi zaslepqenost, zagri`enost i okrvavqenost Bo`jih i vatikanskih misionara – fratara u NDH. Primeri su uzeti uglavnom iz dela najeminentnijih hrvatskih istra`iva~a i nau~nika iz ove oblasti, da bi se odstranili, ili bar umawili, prigovori za eventualnu nacionalisti~ku i {ovinisti~ku ostra{}enost. Mawi broj primera uzet je iz dela pravoslavnih istra`iva~a. @ivot i drame naroda na Balkanu ne mogu se razumeti dok se ne prou~e 4 kwige: Biblija, Kuran, “Kapital” i “Magnum krimen”. Vatikan je kriv i za raspad druge Jugoslavije i za vi{egodi{we tragi~no stawe na wenim prostorima. Katoli~ka crkva i Nema~ka planski i sistematski su destabilizovale Jugoslaviju i time prouzrokovale krvave doga|aje i ogromne qudske `rtve. Wima su sopstveni interesi va`niji od 88
qudskih nesre}a, prolivene krvi i qudskih `ivota. One su prve, brzometno, priznale otcepqene republike Hrvatsku i Sloveniju za nezavisne dr`ave, samo zato da bi bile zavisne od wih. Vatikan i Nema~ka svojim ugledom i uticajem povukli su za sobom, prosto naterali, druge dr`ave da priznaju otcepqene republike. To se zna, i trpi, u svetu. Dobro obave{teni ugledni vojni kapelan i pukovnnk u ameri~kim oru`anim snagama Robert Bitler izjavio je za “Pitsburg post-gazetu”: “Srbi ne mogu da se krive za krizu na tlu prethodne Jugoslavije za koju je kriv Vatikan.” On je pri tom optu`io Vatikan za sve nevoqe koje su se de{avale i koje se de{avaju na jugoslovenskim prostorima... Bitler je naglasio da je video tajne bankovne ra~une Vatikana, koji potvr|uju da je katoli~ka crkva, zajedno sa Nema~kom vladom, destabilizovala Jugoslaviju, prouzrokovav{i deceniju krvavih doga|aja. “Nema~ka i Vatikan su bile prve sile koje su priznale Hrvatsku i Sloveniju”, podse}a daqe Bitler. On je izneo tvrdwu prema kojoj je Vatikan upumpao milione dolara separatistima u Jugoslaviji. “Rimokatoli~ka crkva je bila veoma aktivna u zbivawima u Hrvatskoj i Sloveniji, sa ciqem da povrati svoju hegemonisti~ku ulogu”, naglasio je Bitler. ’Pitsburg post-gazeta’ zatim navodi re~i ameri~kog kapelana, koji tvrdi da je podatke o direktnoj ume{anosti Vatikana u krvave doga|aje u Jugoslaviji dobio iz ’najpouzdanijih izvora.’”(77) (“Politika”, 1. februar 1999) Srbi bi nekako i mogli s Nemcima, ali nikako ne mogu sa Vatikanom i wegovim fratrima, koji su im prouzrokovali i naneli toliko zla i koji ratne zlo~ince progla{avaju za svece”. 13. 2. Na stranicama 57 do 67, pod naslovom “Fratri koqu” nalazi se tekst: Citati koji slede, uglavnom bez komentara, samo su delimi~no poja{wavawe i dokumentovawe pona{awa Vatikana i katoli~kog klera u NDH. “Sav vi{i, ali i znatan dio ni`eg hijerarhijskog sloja katoli~ke crkve u NDH bio je obuzet fiks idejom da je Providnost odredila NDH za jednu osobitu misiju odbrane zapadne civilizacije i rimokatolicizma od pravoslavqa n komunizma. I Vatikan kao i vode}e li~nosti katoli~ke crkve u Jugoslaviji strahovali su, da je pravoslavqe stalo penetrirati sve do granice Italije. Stoga su se Vatikan i wegov vjerni i poslu{ni suradnik u toj misiji (katoli~ka crkva u NDH – L. L.), ve} u vrijeme Jugoslavije nadali, da }e poslije Rimskih ugovora (18. maja 1941) i poglavnikove posjete sa ~itavom dr`avnom delegacijom Wegovoj svetosti Piju XII mo}i da se NDH izgradi u neprelaznu branu protiv pravoslavqa... Stepin~ev “Hrvatski glas”... pisao je najodvratnije pamflete protiv biv{e Jugoslavije i svega onoga {to je Jugoslaviji moglo poslu`iti za konsolidaciju i snala`ewe... Kao prava jerihonska truba NDH zvao je na uzbunu protiv ve} slomqene Jugoslavije. Znalo se i za{to! Radi ona dva miliona Srba u NDH... A za taj isti “Hrvatski glas” imalo se moliti u crkvama po odredbama nadbiskupa Stepinca. 89
“Prije svega ve} samo uklawawe {tetnog daqeg uticaja srpskog pravoslavqa i bizantizma na hrvatski narod, koje je nastalo raskinu}em veze sa Srbima, ve} je samo po sebi jedna od najve}ih }udorednih koristi novog stawa...” (78) (V. Novak, n. d. str. 601) “Sa stvarawem NDH ~inilo se Vatikanu da je do{ao trenutak da i drugu dr`avu na periferiji sredwe Evrope, poslije Slova~ke, uredi po na~elima Silabusa Pija IX i Pija X... u stvari prisilnim pokatoli~avawem pravoslavaca ili nasilnim uklawawem i klawem, dakako, sve: ad majorem Dei Gloriam (za ve}u slavu Bo`ju - L. L.)... Na tom poslu su se srele i do krajnosti solidarizirale i stopile dvije ideologije, usta{ko-fa{isti~ka i klerikalno-rimska.” (79) (Isto, str. 602) “Sva zla Srbi su podnijeli sa strane katoli~kih sve}enika preko usta{a... Svi su Srbi pod naju`asnijim terorom pre{li na katoli~ku jedinospasavaju}u vjeru. Od tih sve}enika gromovnik u na{em srezu (na{i~kom) bio je pater Sidonije [olc. On je na najzvjerskiji na~in dao ubiti na{eg mjesnog paroha \or|a Bogi}a. Izveli su ga iz stana u pola no}i i iskasapili ga (odrezali nos, jezik, ogulili bradu, rasporili stomak i zamotali crijeva okovrata...” (80) (Isto,str. 641) “Poznati klerofa{ista Ivo Bogdan, biv{i urednik Stepin~eve “Hrvatske stra`e”, a onda urednik “Hrvatskog naroda” i usta{ke “Spremnosti”, mogao je konstatirati, da su uspjesi hrvatskih misionara ve} tada, tokom septembra 1941, bili ogromni, jer je “u samoj bawalu~koj biskupiji broj prijelaza u posqedwih nekoliko tjedana prema{io broj od 70.000”.” (81) (Isto, str. 644) Jedan drugi svjedok koji je pro{ao u`ase jasenova~kog pakla i spasao se pri samom kraju rata, ozna~io je kao najkrvolo~nije ubojice fratre Filipovi}a, Brekala, Matkovi}a i Brkqani}a. “Ove zvjeri fratri”, pri~a Lazar Jankov, tipografski radnik iz Zemuna, “nosili su uniformu i, kao svi koqa~i, nosili su no` za ~izmom, kojim su se ~esto slu`ili pred zato~enicima. Tako je jednom, 1942, pred strojem od 2.000 zato~enika fratar Filipovi} zaklao sa svojim pomo}nikom Matijevi}em dvadesetoricu zatvorenika koje je izdvojio iz stroja, a ostalima je naredio: “Ajde vi drugi u svoje nastambe.” Zato~enici su krenuli i po{li u logor, ali je Matijevi} zavapio ~upaju}i se za kosu: “Daj mi jo{ jednog da zakoqem... Krvi, krvi sam `edan” – vikao je sumanuto Matijevi}, na{to mu je fratar hladnokrvno dobacio: “Koqi, ako ho}e{, sve.” – Usta{ka zvjer je zaista uletjela u gu`vu zato~enika i uspjela zaklati jo{ trojicu, dok su se drugi razbjegli.” (82) (Isto, str. 649) Svedok [tajner Hinko: “Sa mnom je do{ao u logor, dne 18. IX 1941, i neki starac imenom Poqokan. Nakon {to je predao neke svoje sitnice i izjavio da vi{e nema ni{ta, otkrili su usta{e da u kaputu ima ne{to sa{ivenog novca. Qubo Milo{ mu je odmah pred svima nama dva puta zabio veliki no` u grudi i starac je odmah pao.” (83) (List “Blic”, 11. avgusta 1999) 90
Svedok Vladimir Lon~ar: “Pred kancelarijom logorskog zapovjedni{tva do~ekao nas je Qubo Milo{... Onda je tra`io da se jave svi Li~ani. Kad su se izdvojila devetorica, Milo{ je sa dvojicom usta{a sve poklao pred na{im o~ima. Tada je zastavnik Matkovi} zamolio Milo{a za dozvolu da i on zakoqe bar jsdnog, sebi za bo`i}we veseqe. Tako je izdvojen Joco Divjak iz Lipika, koga je Matkovi} rasporio i jo{ `ivom izvadio srce. Iz na{eg stroja odabrao je jo{ desetoricu za klawe, a nas potjerao u baraku.” (84) (“Jasenovac...”, str. 113) Hrvat dr Nikola Nikoli}, lekar po zanimawu, bio je zato~enik Jasenova~kog logora. U svojoj kwizi “Jasenova~ki logor smrti” on pi{e o klerikalcima koqa~ima u Jasenovcu ono {to je svojim o~ima svakodnevno gledao: “Qubo Milo{ zavr{io je fraweva~ku gimnaziju... Bio je klerikalac, kri`ar... Luburi} uvla~i svoje ro|ake u krvavi zanat. Qubu Milo{a postavqa sebi za zamjenika u Jasenova~kom logoru... Qubo Milo{ pada u groznicu epilepti~kog pjesnika i prve zato~enike koqe starim mra~wa~kim saracensko-balkanskim no`em, kao jawce. On koqe Srbe, Hrvate, Jevreje, muslimane, djecu i `ene, sve od reda... Luta po logoru, koqe pred zapovjedni{tvom novoprido{le ... Sije smrt i zabada no` u vrat, u srce, poneki put upada kao zvijer u “3-C” i para trbuh `ivom ~ovjeku, sad na atu ja{e po nasipu i s kowa strijeqa zato~enike... Qubo je pustio jo{ jednom uzde svojim ~ovjekoubila~kim strastima. Stalno se {etao namrgo|en po logoru, stavivi{i ruke na le|a i dr`e}i u rukama “bikovwa~u”. Hvatao je koga mu se prohtjelo i na licu mjesta ga klao ili bi ga izudarao bikovwa~om.” (85) (Dr N. Nikoli}, n. d. str. 358) Dr Nikoli} je svojim o~ima gledao kako Qubo Milo{ isprobava svoj novi koqa~ki no`. “Odli~ni radnici radili su u lan~ari... Julius Ga{parac, Josip \iri, Veseli Skormak... Gledao sam jednom s drom Bocakom, a tu smo do{li da nam izrade neke pincete... Majstor je odbio da izradi pincete, jer mora praviti usta{ke no`eve... U lan~ari je dao Milo{ iskovati svoj patent – no` za klawe, a Ra{id je brusio i {iqio svoj no`... Poznati usta{a Qubo Milo{, pseudointelektualac, agent Gestapoa, iako sa kri`arskim priznawem, naredio je, po~etkom qeta 1942. godine, zagreba~kom radniku Volfu da mu iskuje i napravi kamu sa uresima pletera i slovom U na dr{ci... Sjutradan je no` bio gotov sa koricama i uresima... Spaziv{i ga, Qubo Milo{ je sko~io... – Ah, boga mi, lijep je, odli~an je. Milo{ izvadi no` iz korica i palcem opipa wegove o{trice sa obje strane. – Nabru{en je kao britva. Moram ga probati! ^arkaru, dovedi mi tu `enu s djetetom ovamo! @ena je s iskola~enim o~ima prilazila Milo{u, nose}i dijete u naramku i sa stra{nom slutwom ~vrsto ga obuhvati objema rukama. U taj tren, Milo{ s nekim bijesom i neo~ekivanim naletom – kao kad jastreb nasrne na {evu – istr`e dijete iz ruku. Dijete vrisnu i u u`asu po~e se otimati, pru`91
ju}i ruke prema majci koja se skamenila u bijeli nepomi~ni mramor. Milo{ stisnu zubima, {~api dijete, pa opsovav{i materi, u jednom mahu zarije mu no` u grlo. U isti ~as prolomi se u`asan maj~in vrisak...” (86) (Isto, str. 27) “Klerikalna zmija Ivica Matkovi}... On je zato~enike, `ene, djecu tukao `ilom, {tapom, letvom, pjesnicama, nogama... On bi se zaletio i udarao zatvorenike {akama po glavi, tukao iz sve snage nogama u trbuh, uhvatio bi `rtvu za uho i otkinuo bi mu ga. Kao kanyama bi hvatao nos i ~upao ga. Ve}inom je to u po~etku radio golim rukama, ne slu`e}i se mnogo drugim pomagalima. Dok su ve} tada Milo{ i Pi}ili mlatili remewem, `ilama i kolcima, Ivica Matkovi} je naro~ito u`ivao da tu~e rukama i nogama.” (87) (Isto, str. 377-378) “Qeta 1943. bio je postavqen za komandanta logora Jasenovac jedna od najpodlijih li~nosti raspop Ivica Brkqa~i}... Brkqa~i} je nabavio sve~ani ornat za slu`ewe svete mise. U “crkvi” ovog jednog od najlukavijih inkvizitorskih majstora za mu~ewe, klawe i ubijawe bila je podignuta i ispovjedaonica. ’Nemoj se pla{iti, ovdje si pred Bogom. Ovo nije policija, ovo je kutak bo`ije teritorije, na kome vlada sveta tajna ispovijedi’, dodavao je pop Brkqa~i}. Opasni, ali rafinirani pop Brkqa~i}, kao komandant logora uni{tewa, nije tih nekoliko logora{a odmah poslao na glavosje~ewe u Gradinu, nego ih tobo`e premje{tao na boqa mjesta, a zatim ih je nestalo. Svi su bili pobijeni u Gradini. Poslije ispovijesti, pop je obla~io sve~ani ornat i tada je slu`io svetu misu... Pred trpezarijom usta{kih ’~asnika’ – koqa~a nalazio se qetni paviqon~i} u kojem su se ~esto koqa~ke glave{ine odmarale ili objedovale... Kroz osmatra~nicu su vidjeli popa Brkqa~i}a kako ru~a jedan sat poslije mise... Najednom mu je do{ao neki usta{a, koji je doveo zatvorenike. Bili su to neki intelektualci. Kasnije se doznalo da je to bila grupa iz Sarajeva. Kada je doveo zatvorenike, Brkqa~i} je navalio na wih i stao ih bosti no`em. Nastala je neopisiva vriska, krika i pomagawe... Brkqa~i} je u smijehu nastavio svoj objed. Tako je zavr{io posledwi ~in velike mise.” (88) (Isto, str. 382, 384) Da to o fratrima koqa~ima pi{e Srbin, te{ko bi mu se verovalo, jer su to ina~e neverovatne stvari. To pak pi{e hrvatski intelektualac, neposredni o~evidac i svedok tih monstruoznosti, koji se kao lekar mogao kretati po logoru. Komandanti i najmonstruozniji koqa~i verovatno najmonstruoznijeg qudskog mu~iln{ta i gubili{ta u istoriji sveta bili su katoli~ki sve{tenici. “Ovim opisanim pokoqem Srba u srezu livawskom rukovodio je fra dr Sre}ko Peri}, frawevac iz samostana Gorica kod Livna... On je prije pokoqa jedne nedjeqe, sa oltara u crkvi Gorici sakupqenim Hrvatima naredio da zapo~nu pokoq Srba sa rije~ima: “Bra}o Hrvati, idite i koqite sve Srbe, najprije zakoqite moju sestru, koja je udata za Srbina, a onda sve Srbe od reda. Kada ovaj posao zavr{ite, 92
do|ite k meni u crkvu gdje }u vas ispovjediti, pa }e vam sve grijesi biti opro{teni!” Poslije toga je zapo~eo pokoq... Iz sela Gorwi i Dowi Rupwani su usta{e bacili 500 mu{karaca, `ena i djece u jamu u Klana~koj {umi, u selu ^aprazlijama zaklali su 200 du{a, u osnovnoj {koli u selu ^elebi}u zaklali su 300 `ena i djece, a mu{karce su bacili u jamu Diku{a. Tako su usta{e izredali, na poziv dr. Sre}ka Peri}a, sva sela livawske okoline i do 20. avgusta 1941. godine pobili oko 5.000 mu{karaca, `ena i djece u livawskom srezu.” (89) (V. Novak, n. d. str. 651-652) “U kninskom srezu najstrahovitije zulume po~inio je usta{ki vo|a fra Vjekoslav [imi}. I taj ‘sluga bo`ji i svetoga Frane’ sam je svojom rukom ubijao mnoge Srbe... Sva ubojstva Srba izvr{avana su po wegovom nare|ewu i prema wegovim uputama. On je {tovi{e i sam li~no svojom rukom ubijao Srbe. Odlazio je sa usta{ama u Bosansko Grahovo, Kijevo i Vrliku, odvodio Srbe iz tih mjesta i ubijao ih...” (90) (Isto, str. 652) “Osobit primjer pravog usta{kog misionara predstavqa fra dr Petar Berkovi}. Ovaj frawevac u`ivao je veliki ugled i u svom redu kao i u ostalom sve}enstvu, jer je bio na ~elu drni{kog dekanata. Ustvari, on je bio jedan pravi usta{ki organizator novih pokoqa... Na zgra`awe svega svijeta, po{tenog i rodoqubivog, fra Petar Berkovi} vodio je ruqe usta{kih koqa~a po kninskim ulicama u fratarskom odijelu, a sa pu{kom u ruci. Kuda je fra Petar Berkovi} prolazio, sijao je na sve strane strah i trepet. U wegovu kraju veliki broj qudi na{ao se zaklan u sobama, zate~en u krevetima... U oktobru 1942. pokrstio je cio pravoslavni Daq sa skoro 800 porodica. Prije nego {to je zauzeo ovu funkciju `elio se preporu~iti usta{kim vlastima, pa je Ministarstvu seqa~kog gospodarstva uputio jedno pismo u kome je rekao izme|u ostalog i ovo: “Za punih 14 godina moga `upnikovawa u Drni{u moj stan bio je u pravom smislu usta{ki stan. Tu je bilo stjeci{te za sve usta{e ne samo iz ovoga kraja, nego i za sve one koji su dolazili da organiziraju usta{ki pokret. Tu su dolazili i odatle su {irili usta{ke letke. Prije prevrata bio sam predsjednik usta{kog stana u Drni{u a na dan ustanka bio sam usta{ki i dr`avni povjerenik, te sam preuzeo cijelu vlast i civilnu i vojnu, i razoru`ao sa usta{ama cijelu diviziju.” (91) (Isto,str. 652, 653) I drugi jedan fraweva~ki doktor, fra Alojzije iz Kotor Varo{i, istaknuo se ne samo kao ogor~eni progoniteq Srba nego i kao revnosni misionar. Prema podacima Zemaqske komisije za utvr|ivawe ratnih zlo~inaca i wihovih pomaga~a, utvr|eno je, da je fra A. ]osi} pozivao narod s oltara u usta{ke redove, a tko se tome nije htio odazvati, on ga je prokleo. Fra ]osi} je i jedan od oranizatora Kotor-Varo{ke milicije, za koju je tra`io od generala Metiko{a iz Bawa Luke poja~awe. Kao prisni prijateq dvojice Guti}a, Viktora i Bla`a, po~inio je svake vrste nedjela. Odlikovan je Kri`em za zasluge 1942. i “Redom za zasluge II stupwa.” (92) (Isto, str. 654) 93
Glavni organizatori i izvr{ioci mo`da najmasovnijeg i najmonstruoznijeg jednodnevnog pokoqa u istoriji sveta, u Drakuli}u, [argovcu i Motikama kod Bawe Luke, bili su katoli~ki sve{tenici Tomislav Filipovi} i bawalu~ki `upnik dr Nikola Bilogrivi}. “Bilogrivi} dr Nikola, doktor teologije, `upnik u Bawoj Luci, odmah na po~etku NDH stupio je u slu`bu usta{ke vlasti. Hvale}i Guti}a kao velikog narodnog borca i govore}i o wemu s najve}im po{tovawem i divqewem msgr. Bilogrivi} je propagirao usta{ka na~ela i wihovu vlast... Bilogrivi} u~estvuje pri svim usta{kim sve~anostima i gdje god stigne, hvali poglavnika, usta{ku NDH i zlikovca Guti}a. I bawalu~ki `upnik Bilogrivi} je uvijek prisutan tajnim sastancima Guti}evih najpovjerqivijih usta{a, kada su se donosile odluke o masovnim ubijawima, pqa~ki i otima~ini sa svojim biv{im kapelanom, a sada{wim usta{kim sve}enikom Zvonkom Brekalom.” (93) (Isto. str. 718) “Msgru Bilogrivi}u pala je u dio ~ast, da blagoslovi prvu usta{ku zastavu u Bawoj Luci, uz asistenciju fra Brekala. Jedno vrijeme je organizirao ~istu katoli~ku miliciju... Ovako u skladu koristili su usta{e crkvu, a crkva usta{e.” (94) (Isto, str. 719) “Mada je Bilogrivi} vi{e favorizovao radikalno ~i{}ewe od pretapawa Srba kroz katolicizam u Hrvate, on je ipak svim poznatim metodama u prethodnim teroristi~kim fazama prekrstio oko 1.500 gra|ana Srba u Bawa Luci. Za predani usta{ki rad odlikovao je poglavnik msgra Bilogrivi}a “redom za zasluge II stupwa” o trogodi{wici NDH.” (95) (Isto) “U rimskom dnevniku ‘Il tempo’ (’Vreme’), objavqeno je slede}e: 1. maja 1941. prijavi{e se komandantu divizije ’Sisari’ u Kninu tri osobe, me|u kojima otac [imi}, franciskanac. (Franciskanac isto {to i frawevac, a to je katoli~ki kalu|er Reda Mawa bra}a, koji je osnovao Frawo Asi{ki 1210. godine u Umbriji, Italija. – L. L.) One izjavi{e da su od zagreba~ke vlade odre|ene da preuzmu civilnu vlast u toj pokrajini. Italijanski general ih zapita, koji bi bio pravac wihove politike. Otac [imi} be{e taj koji je dao odgovor: ’Ubiti sve Srbe u najkra}em vremenu...’ Komandant divizije ’Sisari’ nije verovao svojim u{ima. Tra`io je da to ponovi. A ovaj: “Ubiti sve Srbe u najkra}e mogu}e vreme. To je na{ program!” “Ja se ~udim – odgovori visoki italijanski oficir – da se ne shva}a u`as toga predloga, i da ba{ jedan sve{tenik, uz to jo{ franciskanac, dolazi da to izjavi.” (96) (R. G. Dakina, n. d. str. 196, 197) Sve{tenik je odgovorio da ga na to upu}uje “naredba iz Rima”. Rimokatoli~ki fratar Burkard “predla`e uni{tewe Srbije i Gr~ke. Otkad su odbacili katoli~anstvo, Grci su propali moralno i vojni~ki... Stoga im treba dati surov nauk... Bukard je jo{ suroviji prema Srbima... Wih treba potamaniti.” (97) (Isto) “Postoje svjedoci, koji znaju kako je fra Ante Klari} i sa propovijedaonice raspirivao mr`wu na Srbe govore}i narodu: 94
“Vi ste babe i treba da obu~ete sukwe, jer niste dosada ubili nijednoga Srbina. Mi nemamo oru`ja i no`eva i treba da ih kujemo od starih kosa i srpova, tako da gdje god vidits Srbina, zakoqite ga.” (98) (V. Novak. n. d. str. 654) “Prvi pokoq Srba u srezu kowi~kom izvr{ili su usta{e u selu Bradini, u rodnom mjestu dr. Ante Paveli}a... Prije svakog ve}eg pokoqa usta{e su odr`avale ve}e savjetovawe, a na ovim savjetovawima svaki put su uzeli u~e{}e i fratri iz Kowica... Me|u svim kowi~kim fraweva~kim usta{ama kao da je najagilniji i najuporniji organizator pobje{welog usta{tva bio fra Jenko Vasiq... Hercegova~ki samostan na [irokom Brijegu bio je uistinu prava usta{ka kula... Samostan, gimnazija i crkva bili su pretvoreni u jedno pravosna`no ratni~ko upori{te, iz koga su fratri na sve strane sijali smrt.” (99) (Isto, str. 657, 658) “U Dalmaciji bila su naro~ita rasadi{ta usta{kog pokreta fraweva~ki samostani u Siwu, [ibeniku, Makarskoj i Dubrovniku. Velik broj zatrovanih klerofa{isti~kih organizatora ponikao je upravo iz tih samostana. Dakako da za wima nisu zaostajali ni oni u Kninu i po otocima.” (100) (Isto, str. 663) “Fra Glava{ je zatim priznao, da je i drugi wegov sabrat fra Stanko Milanovi}-Litre, ina~e tako|e monstruozni koqa~, u~estvovao u usta{kim kaznenim ekspedicijama.” (101) (Isto, str. 666) “Kad su wema~ki i usta{ki koqa~i poklali 1.800 nevinih `rtava, priredio je gvardijan siwskog samostana Topi} ve~eru i pozvao na tu ve~eru i wema~kog komandanta, koji je naredio te zlo~ine.” (102) (Isto, str, 668) “Fratar Brodari} vr{io je pokoqe i pale`e gdjegod bi nai{ao na koje srpsko naseqe. Tako je u nasequ Bro}anac naredio, da se spale sve ku}e pravoslavaca. Izgorilo je 16 ku}a, a sam je fratar ubio jednog Srbina sa poklikom: ’Jedno pseto mawe.’ Ovu koqa~ku atmosferu u Imotskom poja~avali su fra Krsto Radi}, `upnik u Runovi}u i gvardijan imotskog samostana fra ]iro Ujevi}.”(103) (Isto, str. 669) “Fra Silvije Frankovi} iz Bugojna... Branku Ustru, kotarskom predstojniku u Bugojnu, koji je htio umiriti svoju krvqu uprqanu savjest ispovije|u kod ovog usta{kog frawevca, rekav{i mu da je ubio 14 Srba, fra Silvije je odgovorio: ’Kad namiri{ na 40, onda }u te ispovijedati i sve }u ti oprostiti.” (104) (Isto, str. 671) “Fra Mirko Rado{ bio je glavni usta{ki organizator pokoqa mjeseca avgusta 1942. na selo Malovan, kojom prilikom je ubijeno oko 80 qudi, `ena i djece.” (105) (Isto, str. 674) “Fra Tugomir Soldo, rodom iz [irokog Brijega, kao `upnik u ^apqini po~inio je mnoga usta{ka nedjela. On je organizator pokoqa Srba u ^apqini 1941. Kao ~lan odbora za istrebqewe Srba u crkvi je harangirao protiv Srba koji jo{ nisu pre{li na katolicizam. Poslije wegovih podjarivawa ~esto su vr{ena masovna klawa Srba. Tako je bio pokoq 600 `ena i djece, koje su pobacali u jamu [irmance.” (106) (Isto, str. 675) “Iz te jezuitske gimnazije u Travniku potekao je veliki broj usta{kih koqa~a, me|u kojima se isti~e svojom groznom fizionomijom Qubo Maji}, 95
koji je bio u Jasenova~kom logoru pored koqa~a Luburi}a najkrvo`edniji krvnik.” (107) (Isto, str. 677) “Me|u prvim li~nim poglavikovim povjerenicima... odigrao je vrlo va`nu ulogu `upnik crkve svetog Josipa u Sarajevu Bo`idar Bralo... najintimniji saradnik nadbiskupa [ari}a, ve} u prvim danima NDH uprqao je svoje ruke srpskom krvqu kao najprisniji suradnik dr. Guti}a. Prema iskazu mnogih svjedoka i o~evidaca utvr|eno je, da je Bo`idar Bralo u~estvovao li~no na Alipa{inom mostu, gdje je dao pobiti 180 Srba, a poslije toga okrutnog zlo~ina, zaigrao je s pomahnitalim usta{ama kolo. Uistinu pravi Danse Makabre (Mrtva~ki ples – L. L.), dirigiran od jednog sluge |avola, koji je nosio odje}u sluge Boga i evan|eqa.” (108) (Isto, str. 731) “Pro~elnik Odsjeka za ’sve poslove koji se odnose na sva pitawa prela`ewa iz gr~ko-isto~ne vjere na katoli~ku’ bio je fra Dionizije Juri~ev. On je govorio: “U ovoj zemqi ne mo`e vi{e da `ivi nitko osim Hrvata, jer ovo je zemqa Hrvatska, a tko se ne }e pokrstiti, mi znademo kud }emo s wim. Ja sam u ovim gore krajevima davao o~istiti od pileta sve do starca, a, ako bude potrebno, u~init }u i ovdje, jer danas nije grehota ubiti ni malo dijete od 7 godina, a koje smeta na{em usta{kom poretku. Mi danas treba da budemo svi Hrvati i da se pro{irimo, a kad se pro{irimo i oja~amo, ako nam bude potrebno, jo{ }emo da uzmemo od drugih. Nemojte misliti {to sam ja u sve}eni~koj odori, ali da znadete da ja, kada je potrebno uzmem strojnicu u svoje ruke i tamanim sve do kolijevke, sve {to je protiv usta{ke dr`ave i vlasti.” (109) (Isto, str. 627) “Za wega (Juri~eva) svjedoci ka`u da je mijewao odje}u i obla~e}i se u usta{ku uniformu, bio stalno opasan pi{toqem.” (110) (Isto) Veqko \. \uri} u svojoj kwizi “Usta{e i pravoslavqe” naveo je 345 pripadnika Rimokatoli~ke crkve koji su radili zajedno sa usta{ama na ostvarivawu sna o “bo`anskoj Hrvatskoj”. (111) (V. \uri}, n. d. str. 89-99) Istra`iva~ Gojo Riste Dakina, u svojoj kwizi “Budi katolik ili umri” navodi imena 977 katoli~kih sve{tenika koji su sara|ivali sa usta{ama, davali im podr{ku ili neposrodno u~estvovali u raznim usta{kim formacijama kod progawawa i klawa Srba. Wih 27 bili su profesori, a 108 doktori nauka. (112) (R. G. Dakina, n. d. str. 62-137) Na osnovu dokumenata za skoro sve wih navedeni su i li~ni podaci, kao, na primer: “Stepinac dr Alojzije, nadbiskup zagreba~ki. Ro|en 8. 5. 1898, Kra{i}, Jastrebarsko, (Kopile. ’Stepinac je zapravo vanbra~ni sin nekada{weg `upnika u Kra{i}u a zatim nadbiskupa zagreba~kog Ante Bauera.” (113) (Branimnr Stanojevi}, “Alojzije Stepinac – zlo~inac ili svetac”, “Nova kwiga”, Beograd, str. 44) Zare|en 26. 10. 1930. Imenovan zagreba~kim biskupom decembra 1937. Katoli~ki biskupi s nadbiskupom Stepincem na ~elu utrkivali su se u manifestovawu odanosti usta{koj dr`avi i Paveli}u. ^lan Hrvatskog dr`avnog sabora. Svoje sve}enstvo slu`beno je pozivao da se spremno odazove wegovom pozivu ‘na uzvi{eni rad oko ~uvawa i unapre|ewa NDH’. Po~etkom 1942. godine Sv. stolica imenovala ga je apostolskim vojnim vikarom za hrvatsku vojsku. Svestrano podr`avao pokatoli~a96
vawe pravoslavnih Srba i u tom smislu slao odgovaraju}a uputstva. Pred slom NDH nadbiskupski dvor u Zagrebu postaje uto~i{te za usta{ke funkcionere. Usta{ki general i ratni zlo~inac Ante Mo{kov odr`avao veze sa Stepincem. Nosilac usta{kog odlikovawa ‘Red za zasluge, velered sa zvijezdom’.” (114) (R. G. Dakina, n. d. str. 122) “Stipe pl. Vu~eti}, Stepin~ev zamjenik, ~esto je govorio, i kao crkveni funkcioner, i kao usta{ki predstavnik na brojnim inspekcijama raznih usta{kih i domobranskih garnizona. Wegova usta{ka i klerofa{isti~ka rije~ raspaqivala je i poticala usta{e na sve novija i krvolo~nija djela, koja su usta{e izvr{ili ~esto potaknuti upravo ovim i ovakvim govorima svojih ‘du{obri`nika’... Primjerom zamjenika Vojnog vikara i zamjenika zamjenika Vojnog vikara, wihovim vatrenim zalagawem za usta{tvo, Paveli}a, NDH, novi poredak, firera i du~ea, bili su potaknuti i izgra|ivani i wihovi podre|eni du{obri`nici. I oni su za wima mar{irali strogim usta{kim korakom gledaju}i u svoje vo|e. U Stepinca, Vu~eti}a, Cecequ.” (115) (V. Novak, n. d. str. 864, 865) (Vilim Ceceqa, `upnik, usta{a pre rata, usta{ki potpukovnik, zamenik Stepinca. Ante Paveli} i usta{ka vlada pred wim polo`ili zakletvu). “Majstorovi} Filipovi} fra Miroslav-Vjekoslav, kapelan iz samostana Petri}evac, Bawa Luka, kasnije komandant logora Jasenovac. Usta{ku zakletvu polo`io jo{ 1940. Dolaskom NDH organizuje pokoqe srpskog naroda i u wima sudeluje. U selima Drakuli}, [argovac i Motike kod Bawe Luke, zajedno s jednom satnijom Paveli}eve tjelesne bojne, sekirama i motikama pobili su oko 2.300 qudi, `ena i dece. Posle toga je postavqen za komandanta koncentracionog logora Jasenovac. U Jasenovcu je svakog dana maqem u glavu ubijao, uglavnom, `ene i decu. Za zasluge ubijawa i klawa nevinih Srba Paveli} ga je nagradio ~inom ‘bojnika’.” (116) (R. G. Dakina, n. d. str. 102) Fra Satana }e biti jo{ opisan u posebnom poglavqu ove kwige. “Matkovi} fra Ivica, iz [ibenika. Usta{ki potpukovnik. Jedan od najkrvolo~nijih koqa~a u koncentracionom logoru Jasenovac. Zapovednik logora Jasenovac III. Izvr{io grupne likvidacije logora{a.” (117) (Isto, str. 105) “Brekalo fra Zvonimir, usta{ki bojnik, duhovnik Obrambenog zdruga Jasenovac. Kao usta{ki sve}enik u koncentracionom logoru Jasenovac stalno je nosio usta{ku uniformu, revolver, a na prsima na levoj strani oznaku ’kri`’ da bi se raspoznavao kao sve}enik. Iznad kri`a je pisalo ’sve za poglavnika’, a ispod kri`a ‘usta{ka obrana’. Ispovedao je zato~enike u logoru, pa je wihove izjave davao usta{kim zapovednicima logora, koji su potom logora{e mu~ili i likvidirali. Li~no je odgovoran za smrt velikog broja pravoslavnih Srba. Nosilac je usta{kog odlikovawa ‘Red krune kraqa Zvonimira III stupwa s hrastovim gran~icama’. Odlikovan je i sa dve srebrne kolajne, jednu za borbe na Kozari, a drugu za borbe za Bawu Luku.” (118) (Isto, str. 71) 97
“Ovako bi se mogao nizati jo{ jedan veliki broj nakaznih imena sve}enika usta{a, koji su istodobno oskrnavili ne samo svoj sve}eni~ki poziv, nego i crkvu, kojoj su pripadali... Tako je bila zna~ajna pojava akcije ’Dru{tva za {irewe vjere’, koje je prema svojim na~elima, a jo{ vi{e rimskim instrukcijama, najaktivnije pregnulo da iskoristi ovu najpovoqniju konjunkturu, za koju je i sam Vatikan smatrao, da je povoqnija, nego {to je ikad dosad bila na Balkanu... Sve je to, dakle, sasvim u duhu Svete kongregacije za isto~nu crkvu, od 17. VII 1941, koja je episkopatu NDH potvrdila i potakla ga, da za razvoj katolicizma u NDH, ‘postoje tolike nade za obra}awe nesjediwenih’. Prema tome, ovo misionarewe i naprijed izlo`eno katoli~ewe sa svim strahovitim sredstvima iznu|ivawa takozvanog ’dragovoqnog’ prela`ewa, ova subra}a fra Sidonija [olca, fra Majstorovi}a, fra Brekala, fra Glava{a i tolikih misionara sa krstom i bode`om, nazivaju ih ‘jedinstvenom ofanzivom istine u sada{wosti’, ~ime su zaodjenuli nasilno usta{ko katoli~ewe Srba. ’Veli~inu katolicizma’ u najve}oj su mjeri pokazala upravo subra}a ogulinskih fratara po ~itavoj NDH u najjezivijim formama, o kojima je tako uvjerqivo govorio wihov fa{isti~ki prijateq u ’Il Resto del Karlino’, kad je analizirao usta{ku pastorizaciju ovih sinova sveca iz Asizija. Da, iz svega ovog nastojawa, jasno se vidi refleks tendencija, koje se iz Rima prenose i ovim putem ve} spomenutim sredstvima i na ‘ovaj sektor Europe’.” (119) (V. Novak, n. d. str. 776, 777) “Kad su usta{e provele svoj program, onda su pristupili teroru koji }e kulturna istorija slovenska `igosati kao nekr{}ansko, ne~ovje~no i nekulturno djelo, kakvo povjest nije zabiqe`ila na svojim stranicama ni kod najezde Vandala i drugih barbarskih naroda. Ova nekulturna djela grozno poja~ava i ta okolnost, {to su pri izvr{ewu wihovom u znatnom broju u~estvovali i mnogi rimokatoli~ki sve}enici.” (120) (Isto, str. 721 – 722) “Plamen strasti i bezdane mr`we, podjarivan sa svih strana, ra{iri se posvuda kud je nailazio sija~ nesno{qivosti i bratskog razjediwavawa. Pa opet, katoli~ka se {tampa ne u`asava, ne poduzima ni{ta, da taj po`ar gasi, da ga sti{a i ubla`i. Naprotiv... Ponekad se o tome po koja rije~ ~ula, ali uvijek sa klerofa{isti~kom i hipokratskom maskom i zlurado{}u. Dakako da je onima, koji pla}aju ra~un, (tj. Srbi) i na ~ijem se tijelu izvode operacije, te{ko. Qudi smo. U stvarima, koje se ti~u na{e ko`e, na{e egzistencije, na{e obiteqi, svi smo najosjetqiviji. Takve tragike najgore bole. To je ubod u `ivo meso. Srca se ste`u, o~i se zalijevaju suzama, na usta se izvija uzdah ili – kletva. Pojedinaca se to ne ti~e. Ni na{ih se katoli~kih i vjerskih savjesti to ne ti~e!” (121) (“Katoli~ki tjednik” 15. VI 1941. prema “Magnum krimen”. str. 611) Evo zapisa jo{ nekoliko stranih pisaca o fratarskim zlodelima iz kwige Laze M. Kosti}a “Hrvatska zverstva u Drugom svetskom ratu prema izjavama Paveli}evih saveznika”: Karlhajnc De{ner, istaknuti nema~ki kwi`evnik, doktor filozofije, koji je studirao i teologiju, ka`e o fratrima koqa~ima: 98
“Na prvom mestu, svakako, podatak o fratru [imi}u koji je kazao da je zadatak hrvatske dr`ave da pobije sve Srbe u woj.” (122) (Kosti}, n. d. str. 108) “Sa predikaonice je zahtevano od katolika da gone pravoslavne Srbe, pri ~ijem su se tamawewu naro~ito istakli sinovi sv. Fran}eska Asi{kog, ~iji su samostani usta{ama ve} dugo vremena slu`ili kao slagali{ta oru`ja.” (123) (Isto, str. 101) “U Prebilovcima i [urmancima, Hercegovina, gde je poklano 559 Srba, sve samih staraca, `ena i dece, me|u mu~kim ubicama behu i 2 katoli~ka sve{tenika: Ilija Toma{ i Marko Zovko... Branimir @upan~i} (`upnik iz Bosanske Gradi{ke – L. L.), iz Rogoqa, masakrirao je 400 qudi.” (124) (Isto, str. 107) “Vi{e fratara je zauzelo yelatske polo`aje u koncentracionim logorima. Franciskanac Zvonko Brekalo be{e oficir u ‘logoru smrti’ Jasenovac, ozlogla{en {to je u masama skidao glave. Okruglo 120 hiqada Srba tada je izgubilo `ivote. U jesen 1942. je ~ak vodio ovaj logor Miroslav Filipovi}-Majstorovi}, nazvan fra-sotona, pri ~emu mu je pomagao ~itav red sve{tenika – Brkqani}, Matkovi}. Matijevi}, Brekalo, ^elina, Lipovac me|u ostalima. Za 4 meseca pod tim franciskanskim sve{tenikom likvidirano je 40 hiqada lica. Samo jedan stipendist franciskanski Brzica je jedne no}i, 24. avgusta 1942, jednim naro~itim no`em odsekao glave 1360-torici qudi. Edmon Paris, koji nabraja ’u`asnu litaniju’ franciskanskih zlo~ina, uverava da bi oni mogli da se ’beskona~no produ`uju’... Samo uzgred da napomenemo da je usta{ki pokret uz pomo} klerikalnih krugova jo{ pobio 80% jugoslovenskih @idova.” (125) (Isto, str. 108-109) “Tako De{ner navodi... kako je pater Avgustin ]evola i{ao ulicama sa revolverom na mantiji i pozivao narod da ubija pravoslavne. Tihomir Soldo je organizovao masakr u ^apqini. Fra Silvije Frankovi} je ~esto bio u dru{tvu najve}ih prereziva~a grla...” (126) (Isto, str. 108) “Svoje ’velike zasluge’ zadobi nadbiskup Stepinac kao primas dr`ave u kojoj je od 2 miliona pravoslavnih Srba 240 hiqada nasilno prevedeno u katolicizam, a 750 hiqada umoreno, ~esto uz najve}a mu~ewa... Da li nije Stepinac jo{ krivqi nego onaj usta{a koji je oko vrata nosio 2 lanca qudskih jezika i o~iju?” Karlo Falkoni, katoli~ki sve{tenik, italijanski pisac kwige od 560 strana o nacisti~kim masakrima (pokoqima) u Hrvatskoj i Poqskoj, ka`e da `eli da zavr{i “odeqak istorije hrvatskog katolicizma, bele`e}i u~e{}e jo{ jedne grupe sve{tenika i fratara ne samo u podstrekavawu nego ba{ u izvr{ewu masakra... Taj fenomen ne mo`e niko da porekne i da je vr{en u takvim srazmerama da ~oveka jeza hvata... Ovde se podrazumeva da slu~ajevi, kao onaj franciskanca Miroslava Filipovi}a pre nego {to su bili od interesa za istoriju kriminaliteta interesiraju i patologiju. On je bio upravnik hrvatskog Au{vica, logora Jasenovac, gde je preko 200.000 na{lo smrt, a ne mali deo me|u wima zahvaquju}i wegovim li~nim podvizima da udavi na impozantan na~in... Tako npr. nije bilo mogu}e zamisliti jednu kaznenu ekspediciju usta{knh eskadrona bez nekog sve{tenika, bez jednog franciskana, koji ih je vodio i podbadao (podvukao L. L.). Nije ih bilo ma99
lo in sakris (u svetim stvarima), koji su naoru`ani i{li okolo: fra Anton ]evola iz franciskanskog manastira u Splitu sa jasno vidqivim revolverom na tunici (mantiji), sve{tenik Bo`idar Bralo s ni{ta mawe nego mitrom. (Mitra - ukra{ena kapa koju nose najvi{i crkveni dostajanstvenici - L. L.) Ali nije bilo malo ni tih koji su prela~ili na dela, da bi svojim vernim pru`ili dobar primer. Bo`idar Bralo, na primer, koji je bio poznat kao za{titnik famozne divizije “Crna Legija” bio je optu`en da je u~estvovao u masakru 180 Srba na Alipa{inom Mostu i da je posle igrao u mantiji zajedno sa usta{ama, kao neki mrtva~ki ples oko le{eva. Jedan drugi sve{tenik, Nikola Bilogrivi} iz Bawa Luke, bio je odgovoran za druge pokoqe. Kao oni i jezuiti Lipovac i Cvitan, franciskani Josip Vukeli}, Zvonimir Brekalo, Justin Medi}, Hinko Prli}, i oni svi kapelani ubijahu zarobqene, pali{e stanove i pqa~kahu naseqa, vode}i borbe u Bosni na ~elu usta{a... Vatikan je bio u toku nedela usta{a...” (127) (Isto. str. 250, 251) Lazo M. Kosti}: “Pisac (Karlo Falkoni - L. L.) koji vodi borbu protiv Vatikana i celokupne katoli~ke akcije u svetu, i za koga doga|aji u Hrvatskoj predstavqaju samo incidente, ipak priznaje da sli~nih slu~ajeva krvavog klira nije nigde bilo kao u ’NDH’. To je fenomen za sebe... Samo hrvatski klirici mogli su se takvima pokazati, jer iz wih nije izlazila nikad `ivotiwska narav, kako im je Nazor pevao (’I sad u nama kuqa `ivotiwa...’.).” (128) (Isto, str. 250, 251) “Pri kraju tog odeqka kwige (Rat i italijanska katastrofa – L. L.) |eneral Canusi ~ini facit (rezime - L. L.) o pomo}i gowenim, pqa~kanim i ubijenim (Srbima - L. L.) u ruglu od dr`ave koja se zvala Hrvatska...” (129) (Isto, str. 177) Vitorio Gorezio, italijanski pisac koji je za vreme rata bio u NDH: “Glavni eklezijasti~ki ubica (eklezijastik je katoli~ki sve{tenik – L. L.), me|utim, nije bio ni obi~an katoli~ki sve{tenik niti pak fanati~ki jezuita. To je bio ni mawe ni vi{e nego ~lan Reda sv. Francisa: Miroslav Filipovi}, usta{a jo{ od pre rata i fraweva~ki kalu|er. Otac Filipovi} je ubio dete svojim sopstvenim rukama u selu Drakuli}, dok je dr`ao govor bataqonu usta{a: ’Usta{e! Ja prekr{tavam ove degenerike u ime Boga. Vi sledujte mom primeru.” (podvukao L. L.) Tada je zaklao najmawe dete seqaka \ure Glamo~anina Vasiliju, Vasiqku, ro|enu 1940. godine, pred wegovom ku}om. Pre toga je u {koli zaklao stariju \urinu devoj~icu Radojku. To je bila wegova kratka bratska opomena. 1500 pravoslavnih Srba je tada pobijeno u jednom jedinom danu (samo u Drakuli}u i [argovcu – L. L.). Jasenovac, usta{ki koncentracini logor, jednak po u`asima Dahau, ubrzo posle toga dobio je novog komandanta: oca Filipovi}a. U svojoj novoj ulozi Fililovi}, sara|uju}i sa ocem Zvonkom Brekalom, Zvonkom Lipovcem i ocem Kulinom, prouzrokovao je smrt 40.000 qudi, `ena i dece u logoru za vreme wegove administracije.” (130) (Isto, str. 275-276) Avro Manhatan, engleski pisac, ~lan Pen-Kluba i Kraqevskog dru{tva za kulturu, upravqao za vreme rata radio-stanicom “Radio sloboda”: “Najgore zlo~ine, mada izgleda ~udnovato, izvr{ila je (hrvatska – L. L.) inteligencija. Slu~aj Petra Brzice je bez sumwe jedan od najneverovatnijih u 100
ovoj kategoriji. Petar Brzica je bio |ak fraweva~ke {kole u [irokom Brijegu, u Hercegovini, bio je tako|e student prava i ~lan katoli~ke organizacije Kri`ara. U koncentracionom logoru u Jasenovcu, u no}i 24. avgusta 1942, izdati su nalozi za ubijawe. Opkladili su se ko mo`e da ubije najve}i broj zato~enika. Petar Brzica (fratar – L. L.) je presekao grkqan kod 1.360 zarobqenika naro~ito o{trim kasapskim no`em. Po{to je bio progla{en za pobednika takmi~ewa, on je bio izabran za ‘kraqa koqa~a’. Zlatan sat, srebrni servis i pe~eno prase bile su nagrade. Jedan doktor, dr Nikola Nikoli}, Hrvat, bio je o~evidac kada se ovo desilo, i docnije je svedo~io autenti~nost ovog zaprepa{}uju}eg dela.” (131) (Isto, str) Johan Georg Rajsmiler, dugogodi{wi dopisnik glavnih nema~kih listova iz Beograda: “Dokazano je da je jedan broj katoli~kih sve{tenika ne samo sudelovao kod akcije preveravawa, nego da je tako|e u~estvovao kod u`asnih nasiqa nad Srbima,” (132) (Isto, str. 97) Alfred Miler, nema~ki pisac: “Stotine pravoslavnih crkava su bile razru{ene, stotine hiqada srpskih qudi: `ena, mu{karaca, dece, staraca, bili su bodeni kao stoka i pomla}eni, streqani, sa`e`eni, mu~eni, i sve to naj~e{}e uz sadejstvo katoli~kog sve{tenstva... I niko u tom narodu nije protestvovao... U gustim mlazevima je tekla srpska krv.” (133) (Isto, str. 116) “Ako se balkanskoj okrutnosti doda katoli~ki fanatizam, tada mogu da se dese samo jezovite stvari... Crkvena istorija Srba ne poznaje verska gowewa prema drugima... Likovawe i zanos da je poglavnik, koji je sve~ano bio primqen od onoga {to ga zovu ‘sveti otac’, preuzeo vlast bili su bezgrani~ni ba{ kod crkvenih poglavica, Bez sumwe su oni pripadali jedni drugima.” (134) (Isto, str. 116) Alfred Miler, nema~ki pisac, u svom delu “’Hri{}anski’ masakr u Hrvatskoj”: “Tek ja~awem katoli~anstva postignut je vrhunac svih gnusoba... Sli~no ne{to kao ovo u Hrvatskoj nije se u toj meri pojavilo u Evropi od vremena Tridesetgodi{weg rata (1618 – 1648, najsvirepijeg u feudalnoj Evropi, (u kojem su najstra{nije zlo~ine vr{ili Hrvati – L. L.) – ... Po ovoj doktrini (Ante Star~evi}a o uni{tewu Srba – L. L.) sad su oni (Srbi) tretirani, iako su Srbi naj`ilavija rasa i kulturno na najvi{em stepenu na celom Balkanu, ali zato nisu katolici.” (135) (Isto, str. 115, 117) “Ve~erwi glasnik”, Milano: “Za vreme dr`ave ’usta{a’ Ante Paveli}a, katoli~ka crkva iz Zagreba te{ko je ume{ana i kompromitovana u ’poglavnikovoj’ politici separatisti~koj, antisrpskoj i antipravoslavnoj. U toj klimi pogromi koje su organizovali hrvatski fa{isti protiv srpskog stanovni{tva bili su ~esto prave vartolomejske no}i.” (136) (Isto, str. 298) Jakob Altmajer, nema~ki politi~ar: “Jugoslovenski narodi uzalud su u najgorim godinama ubijawa ~ekali wegov (Stepin~ev) autoritativni glas u Hrvatskoj.” (137) (Isto, str. 91) 13. 3. Na stranicama od 364 do 390, pod naslovom “Papa u Bawoj Luci 22. juna 2003. godine” nalazi se tekst: Papa Jovan Pavle II posetio je, 22. juna 2003. godine, Republiku Srpsku i ostao u woj 10 ~asova. Zvani~no, to je bio drugi pastoralni pohod Wegove svetosti pape Ivana Pavla II Bosni i Hercegovini prigodom progla{ewa 101
bla`enim sluge Bo`jega Ivana Merca. Ovo putovawe je bilo najkontroverznije i najosporovanije putovawe 264 pape u istoriji katoli~ke crkve od 101 wegovog putovawa van granica Italije. Sporni su bili i ostali mesto odr`avawa sve~ane mise i progla{ewe jednog kontroverznog katoli~kog laika za sveca. Po{to je papa 22. juna 2003. godine odr`ao misu i beatifikovao Merca na Petri}evcu, u ~ijoj `upi su fratri i usta{e 7. februara 1942. godine poklali oko 2.500 Srba, uspostavqena je povezanost pokoqa opisanog u ovoj kwizi i papine posete. Zato se, uz naknadnu saglasnost recenzenata, u ovu kwigu unosi novo poglavqe, u kome su prikazani papina poseta Bawoj Luci i Petri}evcu i reakcije na tu posetu. Papina misa na srpskom strati{tu Papa je doneo odluku da odr`i svetu misu i beatifikuje Ivana Merca kod samostana Svetoga trojstva na Petri}evcu na periferiji Bawe Luke. Izbor toga mesta i istup bawalu~kog biskupa dr Frawe Komarice na toj sve~anosti izazvali su ogor~ewe i proteste u javnosti, naro~ito kod Srba, koji se nikako ne smiruju. Srbi ni pre toga nisu bili odu{evqeni papinom posetom, a posle toga su ogor~eni. Iz ove kwige se vidi za{to Petri}evac nije pogodno mesto za papinu svetu misu. Ovde }e se naknadno prikazati reagovawa javnosti na tu posetu, izbor mesta za misu, izjavu na misi, posve}ewe i usta{kog ideologa Ivana Merca za sveca i izjave biskupa Komarice na misi. Time }e se jo{ pojasniti pokoq u Drakuli}u, [argovcu i Motikama. Citiram ovde deo izjave pape na misi, koji je izazvao tako mnogo kontroverznih, ~ak potpuno i suprotnih interpretacija. Dok su jedni u tim re~ima videli konkretno izviwewe za zlo~ine u Drakuli}u, drugi su tvrdili da tu nije bilo nikakvog papinog izviwewa. Taj deo izjave glasi: “Iz ovog grada, koji je tokom povijesti obeqe`en tolikom patwom i tolikom krvqu, molim Svemogu}eg Gospodina da bude milosrdan za krivwe po~iwene protiv ~ovjeka, wegova dostojanstva i wegove slobode, pa i sa strane nekih sinova katoli~ke crkve. Neka On u svima probudi `equ za uzajamnim oprostom. Jedino u ozra~ewu istinske pomirbe, spomen na tolike nevine `rtve i wihove patwe ne}e biti uzaludan i podstica}e nas da gradimo nove odnose bratstva i razumijevawa.” (258) (Magazin “Patriot”, Bawa Luka, broj 72 od 30. juna 2003) Nacionalisti~ki istup bawalu~kog biskupa dr Frawe Komarice na sve~anoj misi Ono {to je na sve~anoj misi na Petri}evcu, 22. juna 2003. godine, pred papom, desetinama hiqada hodo~asnika, gostima i sredstvima javnog informisawa izgovorio bawalu~ki biskup dr Frawo Komarica bacilo je, kod Bawalu~ana a i mnoge {ire, u drugi plan i papin dolazak u Republiku Srpsku, i sve~anu misu, i beatifikaciju Ivana Merca i sve {to je preduzeto za papin do~ek. Od wega se, kao doma}ina velike verske manifestacije, o~ekivalo vi{e nego od pape, da jasnije iska`e i sna`nije osudi zverstva bawalu~kih katoli~kih sve{tenika i hrvatskih usta{a nad nevinim srpskim `ivqem u Drakuli}u, [argovcu i Motikama. On to sve zna verovatno boqe od 102
drugih, mo`da boqe od bilo koga drugoga, jer je tu ro|en i odrastao. Mo`da su wegov otac i druga rodbina bili povezani s masakrom. Uz to su mu dostupna sva dokumenta o pokoqu, koja se nalaze u samostanu na Petri}evcu i u drugim `upama Bawalu~ke biskupije, Zagreba~ke nadbiskupije i u arhivu Vatikanu. Me|utim, on je oti{ao u politi~ke vode i odr`ao politi~ki {ovinisti~ki govor koji je sve prisutne iznenadio i uznemirio. Komarica je nakon kakvog – takvog papinog izviwewa i poziva na oprost izme|u ostalog rekao: “Katoli~ka se crkva u {iroj bawalu~koj regiji voqom ovozemaqskih mo}nika sada nalazi pred potpunim istrebqewem. Desetine hiqada katolika s podru~ja Bawalu~ke biskupije i Vrhbosanske nadbiskupije, kao i iz drugih krajeva BiH, jo{ uvijek ~ekaju da se vrate na svoja stoqe}na ogwi{ta, u svoje `upe i tu nastave `ivot dostojan ~ovjeka. U moju biskupiju do sada se uspjelo vratiti samo oko tri posto od broja wezinih prognanih i izbjeglih vjernika.” (259) (Isto) ... “Najvi{i zvani~nici Republike Srpske – predsednik RS Dragan ^avi}, premijer Dragan Mikerevi} i predsednik Narodne skup{tine Dragan Kalini}, ne kriju}i da su iznena|eni re~ima bawalu~kog biskupa, ocenili su da je Komarica “vjersko zamijenio neodmjerenim subjektivnim, pa i politi~kim ocjenama aktuelnog polo`aja katoli~ke crkve i Hrvata”. Sve je to, prema wihovom mi{qewu, “odudaralo od op{te dobre i gostoqubive atmosfere povodom papine posjete”. (260) (Isto) Rekao je daqe da je rat Hrvatima nametnut i optu`io vlasti Republike Srpske za stradawe katolika i wihovih svetiwa u tom regionu. Nije ni spomenuo pokoq Srba u Drakuli}u, [argovcu i Motikama, 7. februara 1942. godine, ni monstruoznog fraweva~kog fratra koqa~a sa Petri}evca Tomislava Filipovi}a. Nije spomenuo bawalu~kog vladiku Platona Jovanovi}a kojeg su usta{e uhapsile 5. maja 1941. godine, a potom ga posle strahovitih mu~ewa ubile. Isto tako, nije spomenuo ni stradawa Srba u Hrvatskoj 19911995. godine, ni “Bqesak” ni “Oluju”. On je iskoristio jednu javnu tribinu i papino prisustvo na woj, u koju su u tom trenutku bile uperene televizijske kamere iz celog sveta, da govori o patwama i stradawu samo jednoga, svoga, katoli~koga naroda i da za to optu`i Srbe i tako i on doprinese wihovoj satanizaciji. Wegove re~i odjeknule su kao grom iz vedra neba. Posle toga se u Bawoj Luci govorilo i u {tampi pisalo najvi{e o licemernom istupu biskupa Bawalu~ke biskupije dr Frawe Komarice na svetoj misi na Petri}evcu. Wegov govor je produbio razdor izme|u pravoslavaca i katolika u tom regionu. Wegove re~i bile su iznena|ewe i izazvale su ogor~ewe kod Srba, organizatora papinog do~eka, prestavnika me|unarodne zajednice i svih ostalih koji su pratili ovaj spektakl. Bio je to govor mr`we, on je pokvario crkveni obred pretvoriv{i ga u miting. On je pokvario sve! Beatifikacija Ivana Merca Ivan Merc je prvi i jedini bla`enik u Bosni i Hercegovini. (Beatifikacija u katoli~koj crkvi je sve~ani akt kojim papa-pokojnika sa natprose~nim vrlinama ili ~udotvorstvima uvr{}uje u red bla`enih. Slede}i 103
akt je kanonizacija, tj. progla{ewe za sveca. Po{to posle beatifikacije redovno dolazi kanonizacija, za obi~ne qude i beatifikaca je progla{ewe za sveca. Kod beatifikacije Merca najve}i broj sredstava informisawa objavqivio je da se on progla{ava za sveca. Jovan Pavle II proglasio je dosad 474 sveca i 1.312 bla`enika, ukupno 1.786. Toliko svetiteqa bilo bi mo`da dosta za sve religije za sva vremena. Svakog dana u godini moglo bi se slaviti po skoro wih pet. Mojsije, Isus, Buda, Konfu~ije i Muhamed zasad pokrivaju verske potrebe {est milijardi stanovnika na{e planete. Papa dodaje Isusu drugove pomo}nike.) Ko je Ivan Merc? O wemu se malo zna. Skoro ni{ta osim onoga ~ime ga slavi i veli~a katoli~ka crkva. Profesor sociologije religije na Univerzitetu u Srpskom Sarajevu dr Zoran Milo{evi} nedavno je objavio kwigu o Mercu (261) (Zoran Milo{evi}, “Ko je Hans Merc”, “Beli an|eo”, [amac, 2003) Tek sada mo`emo da ne{to vi{e saznamao o najnovijem bla`eniku. O Mercu treba pisati u tri ravni: prvo, ono {to se stvarno de{avalo s wim i oko wega u vezi s wim, drugo, ono {to je on pisao o sebi u svom dnevniku i, tre}e, ono {to su drugi o wemu govorili i pisali. Ja }u na ovom mestu ukratko pisati o Mercu u prvoj ravni, tj. da}u osnovne biografske podatke o wemu. Nemac Hans Merc navodno je ro|en 16. decembra 1896. godine u Bawoj Luci. Otkud u Bawoj Luci? Austro-Ugarska je posle Berlinskog kongresa 1878. godine okupirala Bosnu i Hercegovinu. U ove dve pokrajine, prema austrougarskom popisu 1879. godine, `ivelo je 1.158.160 stanovnika. Srba je bilo oko 500.000, odnosno oko 43%, Hrvata je bilo samo 209.391, odnosno mawe od 18%. Do 1878. godine katolici u Bosni i Hercegovini nisu se zvali Hrvatima. Oni to nisu ni bili. Monarhija je naredila da se tako zovu, da bi sa vi{e Hrvata ~inila ja~i pritisak na Srbiju. U Bawalu~kom srezu Srbi su ~inili 71% od ukupnog stanovni{tva. Od okupacije pa sve do 1914. godine, monarhija i katoli~ka crkva radile su sinhornizovano na pokatoli~avawu nekatoli~kog stanovni{tva i promeni nacionalne strukture u Bosni i Hercegovini. Monarhija je izda{no pomagala katoli~ku crkvu, a ote`avala rad pravoslavne. Vlada je zabranila da joj se daju donacije. Zabrawena je i upotreba }irilice. Okupatorske vlasti su dovodile katolike, od ku}nih pomo}nica do lekara i drugih stru~waka. Do Prvog svetskog rata u Bosni je osnovano 20 samo nema~kih seoskih kolonija, prvenstveno me|u kompaktnim srpskim stanovni{tvom oko Bawe Luke, Bijeqine i Zvornika. U Bosni i Hercegovini 1886. godine bilo je 16.000 austrougarskih podanika, a 1910. godine 100.000. Na rukovode}a mesta okupator je dovodio Nemce i Ma|are. Za {efa `elezni~ke stanice u Bawoj Luci postavqen je austrougarski oficir Moris Merc. Tu je 1896. godine neka Terezija Mere{, koja je do{la iz Ma|arske, rodila vanbra~no mu{ko dete, koje je posle 762 dana, sklapawem braka s wom, Moris Merc priznao kao svoje. Dete je dobilo ime Hans. 104
Hans Merc je prvi razred osnovne {kole zavr{io u Bawoj Luci, a drugi i tre}i u Prijedoru, gde mu je otac bio privremeno slu`beno preme{ten. [kolovawe je nastavio u Bawoj Luci do zavr{etka gimnazije 1914. godine. Kao gimnazijalac, bio je dobar i ~estit de~ak i mladi}. Imao je lepe prijateqske odnose i sa Srbima. Na Bawalu~kom veleizdajni~kom procesu nije hteo da svedo~i protiv svojih drugova, iako su ga austrougarske vlasti pozvale da svedo~i, ra~unaju}i da }e on kao Nemac teretiti srpske mladi}e. To je bio naj~estitiji deo kratkog `ivota Hansa Merca. A onda mu je, jo{ u gimnaziji, porimokatoli~eni Srbin profesor Qubomir Markovi}, koji se eksponirao kao usta{a u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, usadio versku orijetaciju i mr`wu prema Srbima i tako upropastio `ivot jednog pametnog, ~estitog i perspektivnog ~oveka. Sve ono {to se kasnije de{avalo s Mercom samo je ilustracija {ta postane od jednog normalnog, ~ak natprose~nog, ~oveka kada ga katoli~ka crkva uzme u svoje ruke. U jesen iste, 1914. godine, u toku rata, Hans je po~eo da poha|a Vojnu akademiju u Be~kom Novom Mestu. Tu je ostao samo tri meseca. Po~etkom 1915. godine po~eo je u Be~u da studira pravo. U februaru 1916. godine oti{ao je u vojsku i po zavr{etku oficirskog kursa upu}en je na italijanski front, gde je ostao do kraja rata. Po zavr{etku rata, u jesen 1920. godine, Hans odlazi na studije u Pariz, gde dve godine studira kwi`evnost. U me|uvremenu roditeqi su mu se preselili u Zagreb. U leto 1922. godine vratio se u Zagreb, pa se u jesen iste godine zaposlio kao profesor nema~kog i francuskog jezika u Nadbiskupskoj klasi~noj gimnaziji u Zagrebu. Tu je ostao do kraja `ivota. U Zagrebu je `iveo samo {est godina i zato vreme “zaradio” oreol sveca. Umro je 10. maja 1928, u 32. godini. Sahrawen je na Mirogoju. Wegovo telo je 1977. godine preneto u Baziliku Srca Isusova u Zagrebu. Na mermernoj plo~i nad wegovim grobom pi{e da je on apostol hrvatske mlade`i. Hans Merc nije bio Hrvat, niti je u po~etku bio katolik. Majka mu je bila Jevrejka. “Wegov narod nisu bili Hrvati, ve} Nemci, odnosno Jevreji. I sam Merc nikad nije izjavio da je rimokatolicizam bio vera wegovih otaca... Sam, dakle, govor Merca opovrgava dana{we agresivno svrstavawe Merca u Hrvate.” (262) (Isto, str. 33) On se nikad nije deklarisao kao Hrvat. Paradoksalno je da je Jevrejin Hans Merc bio jedan od glavnih usta{kih ideologa, wihov uzor i ideal, a upravo su usta{e, wegova duhovna deca, u NDH masovno mu~ile i ubijale Jevreje. U Zagrebu se Hans (ili Ivan – ne zna se dokle je bio Hans, odnosno od kada je Ivan) ukqu~io u rad hrvatskih i katoli~kih politi~kih organizacija, od kojih je najzna~ajnija Katoli~ka akcija koja je iznedrila usta{tvo. Usta{e u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj pokrenule su postupak za wegovu beatifikaciju. Ponovni postupak za progla{ewe Merca bla`enim i svetim pokrenuo je u Zagrebu 1958. godine, zagreba~ki nadbiskup Frawo [eper, koji je kasni105
je postao kardinal u Vatikanu. Za vreme Drugog vatikanskog sabora (19621965), kojem je prisustvovao i tada{wi krakovski nadbiskup Vojtila, kardinal [eper, u svom nastojawu da se Merc posveti, upoznao je i Vojtilu sa `ivotom i delim Ivana Merca. Posle izbora Karola Vojtile za papu, 16. oktobra 1978. godine, kardinal [eper mu je u mnogo navrata pri~ao o Mercu i wegovoj beatifikaciji. Uru~io mu je album sa Mercovim fotografijama. To je papa potvrdio u razgovorima sa bawalu~kim biskupom Frawom Komaricom koji se tako|e zalagao za beatifikaciju Merca. Kardinal [eper i biskup Komarica mnogo su, verovatno i odlu~uju}e, doprineli da se beatifikacija obavi i da se postupak ubrza. Dekreti o herojskim krepostima Ivana Merca, kao preduslov za progla{ewe bla`enim, progla{eni su u Vatikanu 5. jula 2002. godine, 44 godine nakon po~etka postupka u Zagrebu. Povodom toga bawalu~ki biskup Frawo Komarica istoga dana slu`io je misu zahvalnicu u Domu hrvatskih hodo~asnika u Rimu. Napokon, 22. juna 2003. godine papa je na Petri}evcu Ivana Merca proglasio bla`enim. @upna crkva Pohoda Bla`ene Djeve Marije u Bawoj Luci, u Srpskoj ulici broj 22, od 22. juna 2003. godine je `upna crkva Ivana Merca. Merc nije zaslu`io oreol sveca Mo`da je Ivan Merc najsporniji me|u svih 1.312 bla`enika, koje je dosad beatitfikovao papa Jovan Pavle II. Evo za{to: 1. Pre beatifikacije pokojnika uvek se vr{i dugotrajno ispitivawe celog wegovog `ivota i svih wegovih dela. Tako nije postupqeno pre beatifikacije Hansa Merca. Najve}i period wegovog `ivota uop{te nije istra`en i rasvetqen. Ne zna se skoro ni{ta o wemu prvih 18 godina wegovog `ivota, tj. do zavr{etka gimanzije u Bawoj Luci. Te skoro dve tre}ine wegovog `ivota mo`da ne moraju imati velikog zna~aja za wegovu beatifikaciju, jer je to doba wegovog detiwstva, de~a{tva i vreme mladosti, ali mogu biti i zna~ajne zbog formirawa wegove li~nosti. Dobro bi bilo da se vi{e zna o wegovim roditeqima, o kojima ne znamo skoro ni{ta, o wegovoj prvoj i jedinoj qubavi, nekoj Nemici Greti, a naro~ito o onom wegovom profesoru, porimokatoli~enom Srbinu Qubomiru Markovi}u, koji je sudbonosno uticao na wegov budu}i `ivot. U dokumentaciji Gimanzije u Bawoj Luci verovatno se i sada mogu na}i {kolski dnevinici za period od 1910. do 1918. godine, wen |ak je bio Hans Merc. Da li se on u dnevnicima vodi kao Hans ili kao Ivan? Ko su mu, pored Qubomira Markovi}a, bili profesori? Kakav je bio |ak? Tako|e je zasen~en deo wegovog `ivota od zavr{etka gimnazije u Bawoj Luci u junu 1914. do odlaska u vojsku i na front u februaru 1916. godine. To je vi{e od godinu i po dana. Zna se samo da je tri meseca bio na Vojnoj akademiji u be~kom Novom Mestu. I ta tri meseca su interesantna. Kako se pona{ao u vojnoj {koli? Da li ju je svojevoqno napustio? I za{to? Ili je isteran iz we? I za{to? Kako je on kao punoletni austrougarski podanik i vojni obveznik mogao da se {etkara i le{kari dok wegova zemqa vodi svetski rat? On je pozvan u vojsku u leto 1915. a odlazi u wu tek u februaru 1916. godine, tj. posle pola godine. Kako je mogu}e da u ratnim uslovima vojni ob106
veznik ostane kod ku}e vi{e od pola godine od vojnog poziva do narukovawa? Ni u mirnodopskim uslovima taj rok nije du`i od mesec dana. Tu sa Mercom ni{ta nije jasno. Wegov `ivot u vojsci, a posebno na frontu, potpuno je zatamwen. Te dve i po wegove ratne godine veoma su va`ne sa stanovi{ta beatifikacije. Na frontu se ubija i gine. Kako se tu Merc pona{ao? Ako je kao savestan oficir i dobar patriota hrabro vodio svoju jedinicu na Italijane i ubijao ih {to je vi{e mogao, kao {to su to na svim frontovima radili svi austrougarski oficiri, naro~ito u Srbiji, onda on ne mo`e biti svetac. U ratu nema ni svetiwa ni svetaca. A ako je pak sabotirao, {to nema~ki oficiri nikada nisu radili, onda je bio lo{ patriota i izdajnik, pa opet ne mo`e biti svetac. Na tome frontu bilo je mnogo austrougarskih vojnika slovenskog porekla – Srba iz Bosne i Hercegovine, Vojvodine, Slavonije, Dalmacije, Like, Banije, Korduna, zatim Hrvata, Slovenaca, ^eha i Poqaka. Mnogi su se predali Italijanima. Slovenac Qudevit Pivko, tako|e austrougarski oficir, preveo je Italijanima ceo svoj bataqon. Kako se austrougarski oficir Merc odnosio prema wima? Izgleda da katoli~ka crkva ne}e ni da zaviri u wegovo vojevawe za vreme Prvog svetskog rata, jer se tu ne mogu ste}i i na}i poeni za beatifikaciju. Neko bi to ipak trebalo da prou~i. I verovatno }e prou~iti. [ta }e biti s wegovom beatifikacijom ako se doka`e da je on bio ratni zlo~inac? Ne mo`e se biografija Hansa Merca pisati samo na osnovu onoga {to je on o sebi zabele`io u svom dnevniku. Ono {to ~ovek misli, govori i pi{e o sebi sasvim je subjektivno i nepouzdano. ^ovek ne bele`i ru`ne stvari o sebi, a nema ~oveka bez mana i grehova. Osim toga, Merc je u svom dnevniku pone{to zapisao samo o kratkim segmentima svoga `ivota, i to vi{e o svojim razmi{qawima i ose}awima, nego o onome {ta se s wim i oko wega u vezi s wim stvarno de{avalo. Zapisi o obo`avawu pape i o verskom fanatizmu nemaju skoro nikakvu vrednost za pisawe istinite biografije o Hansu Mercu. A te biografije zasad nema; 2. Po{to se dopu{ta da se beatifikovani javno po{tuje kao bla`enik samo u svojoj domovini (a svetac uvek i svugde), postavqa se pitawe koja je zemqa domovina Ivana Merca. Osnovno zna~ewe imenice domovina je zemqa, dr`ava u kojoj se neko rodio i odrastao. Merc se rodio i odrastao u Austro-Ugarskoj, koja se raspala posle Prvog svetskog rata. Prema tome, on nema domovine, pa nema ni gde da se po{tuje kao bla`enik. Ako nema gde da se po{tuje kao bla`enik, nije ga trebalo ni progla{avati bla`enim. Ako su zemqe naslednice Austro-Ugarske domovina Ivana Merca, onda su to podjednako ^e{ka, Slova~ka, Poqska, Austrija, Ma|arska i Kraqevina Srba Hrvata i Slovenaca, a po nestanku te Kraqevine i potom i prve i druge Jugoslavije – wene naslednice su Slovenija, Hrvatska i Bosna i Hercegovina, a ne samo Bosna i Hercegovina. Zato Merc ne mo`e biti samo wen bla`enik. Ako se pak uzme da ~ovek ima pravo da svojom domovinom smatra zemqu, dr`avu u koju je ulo`io sebe, u kojoj je ostvario ono {to je `eleo i mogao i koja mu je dra`a od svih drugih zemaqa, onda je domovina Ivana Merca Hr107
vatska, pa u woj i treba da bude po{tovan kao bla`enik, a ne u Bosni i Hercegovini. U svakom slu~aju, pre beatifikacije Merca Vatikan je trebalo da utvrdi wegovu domovinu, u kojoj }e se on javno po{tovati kao bla`enik. Ovako }e svi nastojati da ga kao vru} krompir uvale drugome. Nikome ne treba tu|i svetac, ni svetac iz drugog naroda. Ina~e, u Bosni i Hercegovini je mala populacija koja bi mogla da ga po{tuje, a u Republici Srpskoj jo{ mawa. Od oko ~etiri miliona stanovnika u Bosni i Hercegovini samo wih 461.000, odnosno 11odsto su Hrvati. U Bawalu~koj biskupiji ima ukupno samo oko 6.500 katolika; 3. Ne zna se ni ime novog bla`enika. Kr{ten je kao Hans Merc (nema~ki - Merz). Otkuda i otkada mu onda ime Ivan? To dosad niko nije objasnio. Wegovo pravo, kr{teno ime niko i ne spomiwe. Da papa nije slu~ajno pogre{nog ~oveka proglasio za sveca?; 4. Ivan Merc je kopile. (Kopile je dete ro|eno van braka, iako se eventualno zna ko mu je otac, pa ~ak ako ~ovek i priznaje o~instvo, kao {to je slu~aj kod Ivana Merca. Figurativno, to je nikakav ~ovek, nevaqalac, huqa, r|a. Majka vanbra~nog deteta u narodu je kopila}a, kurva.) U kwizi ro|enih u `upnoj crkvi Bla`ene Djeve Marije u Bawoj Luci zabele`eno je da ro|en 16. decembra 1896. godine. To ne mora da zna~i da je on tada stvarno ro|en. Samo Bog i Terezija Mere{ znaju kada je i gde ro|en. U svakom slu~aju on je ro|en kao kopile. Za{to tako? I otkud ta Terezija u Bawoj Luci? U nedostatku dokumenata i vi{e podataka o Tereziji Mere{ i Morisu i Hansu Mercu, zapisujem ovde svoja razmi{qawa o wima, zasnovana na ono malo podataka koji postoje. Posle okupacije Bosne i Hercegovine 1878. godine, Austro-Ugarska je otvarala javne ku}e u tim pokrajinama, {to je duboko vre|alo ose}awa konzervativnog puritanskog bosanskog i hercegova~kog stanovni{tva svih konfesija. Doma}e devojke i `ene nisu htele, a nisu smele i da su htele, zbog reagovawa javnosti, da se zapo{qavaju u tim ku}ama sa crvenim fewerima. U wima su ordinirale dame uglavnom iz okupatorske Monarhije, najvi{e iz Ma|arske. Po se}awima i pri~ama, one su bile prvorazredna i najtra`enija “roba”. Mogu}e je da je i mlada lepa Terezija Mere{ iz Na|kawi`e u Ma|arskoj dospela u Bosnu s namerom da se oda najstarijem zanatu. [ta bi ona ina~e drugo tu mogla da tra`i i radi bez ikakvih drugih stru~nih kvalifikacija i bez poznavawa jezika sredine u koju dolazi? Takve dame su se najvi{e motale i tra`ile mu{terije po `elezni~kim stanicama u Bosni kao, {to se radi i drugde po svetu. Verovatno je upravo na `elezni~koj stanici u Bawoj Luci srela i upoznala {efa te stanice Morisa Merca. I tako, doskora{wi mladi oficir i lepa slobodna evropska dama u tu|oj zemqi... Ili Terezija i neki nepoznati Bosan~eros? Ne zna se da li su Moris Merc i Terezija Mere{ `iveli zajedno pod istim krovom, odnosno da li su delili sto i postequ, pre ro|ewa Hansa 108
Merca ni posle wegovog ro|ewa, sve do sklapawa braka 17. januara 1899. godine. U svakom slu~aju, dosad je ostalo nerazja{weno za{to su Moris i Terezija sklopili brak tek 1899, 762 dana, odnosno vi{e od dve godine, posle ro|ewa Hansa, ako je Hans stvarno bio Morisov sin. Nisu vaqda ~ekali re{avawe stambenog pitawa. Moris Merc je imao na raspolagawu ceo sprat stani~ne zgrade i dobru platu. Mo`da Hans nije ni bio Morisovo dete. Ako je to tako, onda se jo{ vi{e komplikuje wegovo poreklo. Moris je verovatno bio jalov, jer u braku s Terezijom nije imao dece. A bili su mladi i bogati. I nije bio rat. Postavqa se jo{ jedno pitawe: kad je Hans Merc upisan u mati~nu kwigu? Ako je upisan 16. decembra 1896. godine, onda nije mogao biti upisan kao Merc. On je Merc tek od 17. januara 1899. godine, kada su Moris i Terezija sklopili brak. “Ozakowen je kao sin Morisa Merca naknadno sklopqenim brakom 17. januara 1899. godine.” (263) (Z. Milo{evi}, isto, str. 29) Pod kojim je onda prezimenom Hans upisan u mati~nu kwigu 1896? Mo`da je upisan tek kad je sklopqen brak, tj. 762 dana posle svog ro|ewa. Zar je to mogu}e? Ni kopile nije smelo tako dugo ostati neupisano u mati~nu kwigu. Dakle, nije ni{ta jasno ni ~isto oko ro|ewa Hansa, wegovih roditeqa i wihovog odnosa prema wemu. Hans nije ro|en ni odrastao u katoli~koj porodici, a postao je fanati~ni katolik. Samo je jedno ta~no i sasvim jasno: Hans (Ivan) Merc je kopile! Papa Jovan Pavle II proglasio je 22. juna 2003. godine to kopile za prvog bla`enika u Bosni i Hercegovini. I Alojzije Stepinac je navodno kopile. To je obrazlo`eno u ovoj kwizi. On je uz to i ratni zlo~inac. Pa ipak je i wega ovaj papa proglasio za sveca (4. oktobra 1998. godine u Svetili{tu Majke Bo`je Bistri~ke kod Zagreba). Ne{to se papi Jovanu Pavlu II omera~ilo da katoli~ku kopilad i usta{ke ideologe progla{ava za svece na ovim prostorima. To je degutantno. Wegova `eqa je da se proglasi za sveca i kontroverzni ratni papa Pije XII (1939-1958). Postupak je u toku. Prsti toga pape bili su dobro ume{ani u fratarske i usta{ke pokoqe Srba, Jevreja i Cigana za vreme Drugog svetskog rata. Upu}eni tvrde da je on znao za genocide i uni{tavawe ovih naroda, da je o tome }utao, da je tesno sara|ivao sa fa{isti~kim re`imima, pa i sa onim u NDH, te da je pomagao usta{kim beguncima, ukqu~uju}i i Antu Paveli}a. Jevreji tra`e moratorijum od 50 godina na wegovu beatifikaciju. Me|utim, parocedura u Vatikanu za wegovo posve}ewe i daqe ide svojim tokom. Protestanti najo{trije zameraju rimokatolicima {to svakakve qude progla{avaju za svece i tako zaga|uju oblast hri{}anskih svetiteqa, pa i samo hri{}anstvo. Ako ekumenizmom pravoslavne i katoli~ke crkve do|e do uzajamnog po{tovawa pravoslavnih i katoli~kih svetaca, onda bi Srbi trebalo da po{tuju kao svece i ratnog zlo~inca Alojzija Stepinca, ono kopile Ivana Merca i kontroverznog papu Pija II. Da li je to mogu}e? 5. Hans Merc nije Hrvat, ve} Nemac. Nema nigde traga da se on ikada deklarisao kao Hrvat. A i za{to bi? I za{to ga Hrvati i usta{e svojataju? 109
Za{to ga Vatikan gura u Hrvate? Na osnovu ~ega oni jednoj dr`avi, Nema~koj, uzimaju wenog tako uglednog dr`avqanina i prisvajaju ga sebi. Da li je Nema~ka ikada na to reagovala? Bilo bi normalno da jeste. [ta bi bilo ako bi Slovenci prisvojili Wego{a ili Italijani Pre{erna? 6. Papa je Nemca Hansa Merca proglasio za sveca u prete`no srpskoj sredini, u Republici Srpskoj, a Srbi imaju gorko istorijsko iskustvo s katolicima Nemcima, naro~ito s Austrijancima, za razliku od Nemaca protestanata. Nemci su im u ratovima naneli najvi{e zla. U Prvom svetskom ratu Srbi su do`iveli najve}u kataklizmu u celoj svojoj istoriji. Tada je samo Srbija izgubila vi{e od ~etvrine svoga stanovni{tva (28%) i svaku drugu mu{ku glavu. A taj rat su po~eli upravo Nemci, nagone}i AustroUgarsku da napadne Srbiju 28. jula 1914. godine, i potom sa svojim saveznicima ~etiri godine tamanili Srbe. Tamanili su ih i u Bosni i Hercegovini, a naro~ito u regionu sada{we Republike Srpske. Na takozvanim veleizdajni~kim procesima koje je protiv Srba montirala Austro-Ugarska u Zagrebu, Sarajevu i Bawoj Luci optu`en je i na smrt osu|en veliki broj Srba. Samo na bawalu~kom veleizdajni~kom procesu optu`eno je 156, a na smrt osu|eno 18 qudi, nad ~ime se zgra`avao ceo tada{wi svet. To dobro znaju i pamte Srbi i istorija. Samo su usta{e pobile vi{e Srba nego Nemci, i to i one uz blagoslov i pomo} Nemaca. I sad dolazi papa da jednog Nemca proglasi za sveca u Bawoj Luci, gde je 1915 - 1916. godine odr`an takozvani Veleizdajni~ki proces, odnosno na Petri}evcu kod Bawe Luke, gde su fratri frawevci i usta{e u februaru 1942. godine izvr{ili genocid nad Srbima, jedinstven u istoriji ~ove~anstva. To je cini~no prko{ewe istoriji, Srbima i moralu. To je hipokrizija katoli~ke crkve. To je dubinsko podmetawe vatre pod tlo koje ina~e na povr{ini tiwa nacionalnim i verskim netrpeqivostima. Mo`da je dobro da mnogi Srbi i ne znaju da je beatifikovani Merc bio Nemac i jedan od utemeqiva~a usta{ke ideologije. Mawe ih je uzbu|ivala i ogor~avala wegova beatifikacija; 7. Hans Merc nije bio normalan ~ovek zbog slede}eg: a) Od ro|ewa do smrti bio je fizi~ki bolestan. Slabo je video. Trajno ga je mu~ila zuboboqa. Dakle, radi se o jednom slabom i bolesnom ~oveku. Takvi obi~no skrenu s putawe normalnog `ivota i odu u maniju, tj. u preterano odu{evqavawe za ne{to, pa i za relgiju. Umro je mlad, u 32. godini `ivota od upale usne dupqe. Da li se neko bavio izu~avawem zdravqa tog nesre}enog ~oveka i uticaja takvog zdravqa na wegov mentalni sklop; b) On nikada nije imao polni odnos sa `enskim ~eqadetom. Nikada nije sastavio svoje i `ensko telo u jedno prirodno stawe. U 18. godini `ivota dao je zavet da ne}e stupiti u polni odnos do `enidbe, tj. “zavjetovao ~isto}u”, {to zia~i da je on polni odnos smatrao prqavim. Po{to se nikada nije o`enio, ostao je do kraja `ivota “~ist”. To nije normalno za normalnog ~oveka. To je patolo{ko stawe, bolest koju treba le~iti. Ako odrasli i zdravi mu{akarac i `ena ne upra`wavaju redovno normalne polne odnose, mu{akarac oboli od raka prostate, a `ena od raka materice ili dojke. Prate}a pojava su seksualne perverzije. ^ovek bez normalnog polnog `ivota ne 110
mo`e biti normalan ~ovek. Sredstva javnog informisawa ~esto nas obave{tavaju o otkrivenim seksualnim perverzijama upravo katoli~kih sve{tenika, koji se ina~e ne `ene, a naro~ito o pedofiliji. Nehumano je od katoli~ke crkve {to name}e celibat svojim duhovnicima, jer tako ubija ~oveka u ~oveku ili stvara manijaka i monstruma od wega, kao {to je, na primer, bio Fra Satana. Mo`da je i Hans Merc postao verski zatucanik zbog “zavjeta ~isto}e”; c) Bio je zatucani verski fanatik, koji se uklapa u definiciju manijaka zbog idolopoklonstva prema papi. Za wega je papa, i to bilo koji i bilo kakav papa, Bog na zemqi, `ivi i vidqivi Isus Hristos. On sam ka`e: “U Svetom ocu papi pod prilikom ~ovjeka vidim Boga svoga i Gospoda svog... Papa je vidqivi i `ivi Krist na zemqi. (264) (Ivan Merc, “Misli, postulatura za beatifikaciju Ivana Merca”, Zagreb, 2001, str. 28) Vi{e je obo`avao papu nego Boga. Kako Bog otac i Bog sin mogu biti vidqivi qudi koji hodaju po zemqi? To je manija. U literatruri se sre}u izrazi religijski manijak (I. ]ipiko), manijakalni biskup (Slavko Batu{i}) i drugi. Hans Merc nije ni prvi ni jedini verski manijak. Samo on je i psihijatrijski slu~aj. Poznavao sam, a i sada poznajem, polusenilne babe katolkiwe koje su vi{e od Hansa zalu|ene misticizmom. I wima se, kao i Hansu, Bog i Isus privi|aju kao qudi koji silaze na zemqu, ali to nije dovoqan razlog za wihovu beatifikaciju. Nikad nisam sreo normalnu osobu za koju je papa vidqivi Bog i Isus, kao za Merca. Izgleda da je Vatikanu dovoqno samo to za beatifikaciju; d) On nije imao normalne odnose sa roditeqima. Otac je `eleo da mu sin bude oficir kao i on, a majka da bude pravnik. Zato su ga uputili najpre u vojnu akademiju, zatim na studije prava. Hans nije zavr{io ni jedno ni drugo. Akademiju je napustio (ili su ga isterali) posle tri meseca, a pravo posle pola godine. Tako nije ispunio `eqe svojih roditeqa, koji su u wega dosta ulagali i polagali na wega, jer im je bio jedinac. Zapao je u verski fanatizam bez znawa roditeqa. Oni nisu bili naro~ito religiozni i nisu ga usmeravali u tom pravcu. Bili su veoma nesre}ni kada su saznali da im je sin jedinac potonuo u misticizam. Oni su, kao i svi roditeqi, `eleli da im sin bude normalan ~ovek, da `ivi kao i ostali normalni qudi. Da se o`eni, da dobije decu i tako usre}i i sebe i wih. Na svetu nema ni{ta lep{e ni dra`e od deteta i unu~eta. Kakav papa! @ivot bez dece nema mnogo smisla. Jalov ~ovek ne mo`e da normalno voli decu ni odrasle qude, jer je sam nenormalan. Wegova qubav je izve{ta~ena ili perverzna. Najve}a je sre}a ako se ima svoje dete i unu~e. A Hans je tu sre}u uskratio i sebi i svojim roditeqima. To zna~i da on wih nije ni po{tovao ni voleo. Bio je sebi~an i radio samo ono {to wemu godi. To nije normalno ni po{teno; 8. Hans Merc je za~etnik usta{kog pokreta, koji je Srbima naneo nevi|eno i ne~uveno zlo. Po dolasku u Zagreb Merc se ukqu~io u rimokatoli~ke organizacije Hrvatski rimokatoli~ki omladinski savez, u kome je bio predsednik, koji se 1923. godine ujedinio s Orlovskim pokretom, a potom u zloglasnu Katoli~ku akciju, ~iji je vrhovni poglavar u vreme Nezavisne 111
Dr`ave Hrvatske i usta{kih pogroma nad Srbima bio zagreba~ki nadbiskup Alojzije Stepinac, koga je ovaj isti papa beatifikovao u Zagrebu 1998. godine. U specijalnom izdawu “HB Me|ugorje” povodom papinog dolaska u Bawu Luku pod naslovom “Papa Ivan Pavao II u Bawaluci”, od 18. juna 2003. godine, na 14. strani pi{e: “U petak, 5. jula 2002, u 11 sati u Vatikanu, u sali Klementina, u prisustvu Svetog oca Ivana Pavla II, progla{eni su dekreti o herojskim krepostima Sluge Bo`jega Ivana Merca, laika, apostola hrvatske mlade`i i pionira Katoli~ke akcije u Hrvatskoj... (podvukao L. L.) Od sada on nosi naslov “Venerabilis” odnosno “^asni sluga Bo`ji””. Ovim Vatikan bezo~no izjavquje i potvr|uje da je Ivan Merc “pionir Katoli~ke akcije u Hrvatskoj”, koja je iznedrila najokorelije usta{ke koqa~e. Na po~etku zloglasne Katoli~ke akcije je wen pionir Ivan Merc, a na wenom kraju wen vrhovni poglavar je Alojzije Stepinac. Papa je obojicu beatifikovao. Svetiteqski oreol koji podaruje Vatikan mo`e da delimi~no zamaskira grehe, ali ne mo`e da ih uni{ti. U Hrvatskom Orlovstvu, u koje je bilo u~laweno 60 omladinskih i |a~kih dru{tava, Merc je bio sekretar i predsednik od wegovog osnivawa do kraja svoga `ivota. Iz te organizacije nastao je usta{ki Kri`arski pokret. Predsednik Orlovstva bio je advokat dr Ivo Protulipac, jedan od vo|a hrvatskog klerikalizma i okoreli usta{a, kojeg su partizani na kraju Drugog svetskog rata uhvatili i ubili. Taj Protulipac se u “Velikom zlo~inu” Viktora Novaka spomiwe 33 puta, a Merc sedam puta. Citiram ovde deo teksta duhovnog vo|e Katoli~ke akcije Frawe Kralika o `rtvovawu kri`ara pri slomu Jugoslavije, objavqen na 834. strani “Velikog zlo~ina”, iz koga se vidi veza Merca i Protulinca sa usta{tvom. “Neka se `rtve jo{ dosqednije prihvate oni nara{taji, koji su je i u svoj program stavili Kri`ari i Kri`arice! Prigodom zadwih doga|aja (razbijawa Jugoslavije – L. L.) vidjelo se, kako je va`nu ulogu vr{ila ta organizacija, duhovno pripravqaju}i novu, mladu, bo`ju hrvatsku. Odgoj kri`arske omladine, zahvaquju}i pokojnom dr. Ivanu Mercu (podvukao L. L.) i `ivom dr Ivi Protulipcu, bio je radikalno hrvatski. Duhovni program wezin s duhovnim programom usta{a slagao se. (Podvukao L. L.) Iznosio ga bezbroj puta na raznim velikim kri`arskim manifestacijama dr. Ivo Protulinac, a i drugi kri`arski govornici.” Kri`arstvo je bilo borbena vojska {ovinisti~kog i antipravoslavnog klerikalizma. Merc je za usta{e bio ideal usta{ke Hrvatske. Paveli}eve usta{e, opijene svojim idealom Mercom, postale su najmonstruoznija i najgroznija koqa~ka falanga u istoriji sveta. Nad svakom usta{kom koqa~kom kamom lebdi duh Hansa Merca. Pa zar takav ~ovek treba da bude svetac? Beatifikacija tog usta{kog idola i ideala izaziva najdubqu zebwu kod Srba. Da li papa wegovom beatifikacijom priprema novi genocid nad wima?; 9. Dr Milo{evi} u svojoj kwizi o Mercu navodi da se iz wegovog dnevnika vidi da je on mrzeo Srbe. Sada papa tog srbomrsca progla{ava za sveca u wihovoj sredini i u wihovoj dr`avi, u Republici Srpskoj. To je provo112
kacija i uvreda, koja }e ostaviti trajne tragove u tom regionu i uzrokovati nova ubijawa i klawa; 10. Objektivno, Hans Merc nije u~inio ni{ta veliko ni ~udesno {to bi ga preporu~ilo za sveca. Wegova relativno kratka aktivnost u Zagrebu vi{e je bila politi~ka nego duhovna. Postavqao je temeqe usta{tva, pa je po tome bli`i Satani (pa i Fra Satani) nego Bogu. On je politi~ki svetac katoli~ke crkve i Vatikana; 11. Za beatifikaciju je potrebno bar jedno ~udo pokojnika. Merc za `ivota nije napravio ama ba{ nikakvo ~udo. Zato je ~udo izmi{qeno. Tobo`e, neka Anica Ercegovi} iz Gradine kod Suwe ozdravila je 1930. godine zagovorom Ivana Merca. To je 2002. godine utvrdila nadle`na vatikanska komisija, dakle, posle 72 godine od tobo`weg ozdravqewa, kada su ve} davno bili mrtvi i Merc i Anica, pa nisu mogli da svedo~e o tom ~udu. Zvani~no je bez wih i bez ikakvih dokaza progla{en dekret o herojskim krepostima Ivana Merca. U to niko ne veruje. To je najobi~nija izmi{qotina, ~ak glupost, kojom se katoli~ka crkva kompromituje; 12. Katoli~ka crkva uzdi`e Merca za uzor mladima. Papa je vi{e puta govorio mladima da idu stopama Ivana Merca. Za{to da idu stopama jednog bolesnog i nastranog ~oveka? Niko ne bi po`eleo da mu sin jedinac bude kao Ivan Merc. To nisu `eleli ni wegovi roditeqi. Wegov put je bio wegova i wihova tragedija. Nije po{teno od pape i katoli~ke crkve da mlade qude upu}uju u takve tragedije samo zato da bi im bili odani, da bi im `rtvovali svoje `ivote bez ostatka, kao {to je uradio nesre}ni Merc. 13. Najve}a uvreda za potomke poklanih Srba u Drakuli}u, [argovcu i Motikama, za sve Srbe i za sve druge qude koji po{teno ose}aju i misle jeste odr`avawe svete mise i beatifikacija Ivana Merca kod fraweva~kog samostana na Petri}evcu kod Bawe Luke, jer je upravo u tom samostanu osmi{qen i pripremqen pokoq Srba u `upi Petri}evac, koji je predvodio fratar frawevac upravo iz tog samostana Tomislav Filipovi} - Fra Satana, koji je i sam pokazno klao Srbe. O tome je dosta napisano u ovoj kwizi. Papa je ovim svojim ~inom u~inio zlo~in. Neki ka`u – zlo~in nad zlo~inima. To mu istorija ne}e oprostiti. Papa je posejao razdor i me|uversku mr`wu u Bosni i Hercegovini i Republici Srpskoj Dolazak pape Jovana Pavla II je politi~ki problemati~ni doga|aj. I on sam je sumwiv. Radio je 1940. kao hemi~ar u logoru Au{vic, gde je prona|en gas Ciklon B, kojim su u gasnim komorama usmr}eni milioni qudi. A Karol Vojtila je ostao `iv i zdrav. To name}e pitawa... Papu ovde niko nije `eleo. Bila je to poseta na silu. Mnogi misle da papa nije trebalo da dolazi u Bawu Luku i u Republiku Srpsku sa ve}inskim srpskim stanovni{tvom. Srbi imaju gorko istorijsko iskustvo sa katoli~kom crkvom i Vatikanom. Veruje se da Vatikan stoji iza svih zala koja su Hrvati ~inili Srbima, naro~ito u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj. Ima bezbroj primera i dokaza. Na primer, zna se da je najve}i zlo~inac u Drugom svetskom ratu Ante Paveli} spasao `ivu glavu i izbegao pravi~nu kaznu zahvaquju}i Vatikanu. Amerkanci su ga 1945. godine zarobili kod Salcburga, 113
pa mu je pripremano su|ewe. Da je ono odr`ano, bili bi osvetqeni i zlo~ini katoli~ke crkve i Vatikana. Zato su papa Pije XII i Stepinac sve u~inili da ne bude su|ewa. Paveli} je sklowen u Vatikan. U Rimu je, u fratarskoj haqi, ostao sve do 1948. godine. Tada je “Pacovskim kanalima” preba~en u Argentinu. Da nije ni{ta drugo uradio za usta{e, Vatikan bi samo zbog Paveli}a u srpskoj svesti ostao kao zlo~inac. Vatikan i u novije vreme organizuje i predvodi me|unarodne zavere protiv Srba. Papa Jovan Pavle II dao je dovoqno povoda za takvo shvatawe. Vatikan je dao najve}i doprinos razbijawu Jugoslavije. Papa je jo{ na po~etku rata, u avgustu 1991. godine, prilikom svoje posete Ma|arskoj, u svojoj propovedi kritikovao me|unarodnu zajednicu “{to ne poma`e Hrvatskoj na koju se sru~io srpski napad i {to Hrvatsku ne podupire u wenoj zakonitoj te`wi da bude priznata kao samostalna i nezavisna dr`ava” (265) (“Bla`eni ~ista srca”, str. 9) U toku rata 1992. godine, vrzmao se po Furlaniji – Julijskoj krajini i dr`ao govore na hrvatskom jeziku, upli}u}i se u ratna zbivawa u Jugoslaviji. Vatikan je prvi, 13. januara 1992. godine, jo{ dok se rat `estoko rasplamsavao, zvani~no priznao Hrvatsku kao suverenu i nezavisnu dr`avu, koja je ba{tinila ideologiju usta{ke Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Time je blagoslovio wenu secesiju i povukao za sobom druge dr`ave da je priznaju. Nova Hrvatska, kao i ona Paveli}eva, terorisala je, progonila i ubijala Srbe. U Mostaru je rasturan letak s tekstom “Gra|ani Mostara, ignorirajte Srbe na ulici, u susjedstvu, u ulazu, na poslu, u dru`ewu... Ne pru`ajte nikakve usluge Srbima psima (neka oproste psi)...”(266) (Rajko Ili{kovi}, Ilija Pavlovi}, Lazar Blagojevi}, “Posjeta pape Bawaluci, misija ili {irewe katoli~anstva na istok”, (u rukopisu) [amac, juna 2003, str. 12) Verovatno je Vatikan najve}i krivac za me|uverski i me|uetni~ki rat na prostoru biv{e Jugoslavije 1991-1995. godine i za ogromne qudske i materijalne `rtve u tom ratu. ^im je Jugoslavija razbijena, papa je zaredao posete novim dr`avama na wenom tlu. Sve su to bile politi~ke posete, s onu stranu pastoralnog ~ina i morala, iako su sve ozna~avane kao pastoralne. Za pet godina posetio ih je pet puta, u proseku jednom godi{we. Tri puta je posetio Hrvatsku: u toku rata 1994. potom 1998. i 2003. godine. Godinu dana posle prve papine posete Hrvatska je u “Oluji” i “Bqesku” isterala Srbe sa svoje teritorije. Mo`da je taj izgon dogovoren sa papom. Hrvati u politici ni{ta ne rade bez znawa i blagoslova Vatikana. Prilikom poseta papa je ostajao u Hrvatskoj po vi{e dana. Prvi put dva dana, drugi put tri, a posledwi put pet dana – ukupno 10 dana. Obi{ao je sve ve}e gradove u Hrvatskoj. Prilikom druge posete, od 2. do 4. oktobra 1998, proglasio je bla`enim ratnog zlo~inca, zagreba~kog nadbiskupa u vreme NDH Alojzija Stepinca. Wega je Sveta stolica po~etkom 1942. godine imenovala za apostolskog vojnog vikara celokupne Paveli}eve vojske, pa i usta{a. Papa ga je posvetio za sve ono {to su on i usta{e u~inili srpskom narodu za vreme Drugog svetskog rata. Posvetom Stepinca on je odobrio i blagoslovio sve wihove zlo~ine. 114
Prilikom zadwe posete organizatori su du` ulica u Zadru, kojima je prolazila kolona vozila s papom, (p)ostavili velike postere ratnog zlo~inca Ante Gotovine u vojnoj uniformi na kojima pi{e: “Heroj! A ne ratni zlo~inac”. Pored tih postera bili su posteri na kojima su Frawo Tu|man i Ante Gotovina zajedno (To se vidi na fotografiji u “Patriotu” od 30. juna 2003. godine). Doma}ini su procenili da }e papi biti drago da to vidi. Na virtuelnoj adresi – veb-stranice – Ante Gotovina.com, najtra`enijeg Hrvata od strane Ha{kog tribunala ratnog zlo~inca Ante Gotovine pi{e: “...da jude i fariseji na{u qubav (Antu Gotovinu – L. L.) kude”. Jude! Na sajtu su fotografije generala Gotovine sa papom Jovanom Pavlom II. Ha{ki tribunal godinama uzaludno traga za Gotovinom zbog zlo~ina koje je ~inio Srbima. Optu`en je za ubistva, progone, pqa~ku, razarawe gradova, naseqa i sela u kojima su `iveli Srbi, te prisilno raseqavawe kraji{kih Srba od 4. avgusta do 15. novembra 1995. godine, ali Hrvatska ne}e da ga isporu~i Tribunalu. Pri~a se da ga skrivaju fratri u Zapadnoj Hercegovini. Mo`da papa zna gde je. Ako ne zna, mo`e to saznati preko svojih saradnika i fratara. Oni }e mu otkriti sve, ali on ne}e otkriti nikome. U Hrvatskoj {tampi pi{e da nijedan papa nije toliko u~inio za Hrvatsku kao ovaj. Osim Hrvatske, papa u posledwe vreme dosta me{etari i po drugim dr`avama nastalim posle razbijawa Jugoslavije – Sloveniji, Bosni i Hercegovini i Republici Srpskoj. U Sloveniji je bio dva puta: 1996. i 1999. godine, a u Bosni i Hercegovini isto dva puta: 1997. i 2003. godine. On je za nepunih devet godina posetio prostor biv{e Jugoslavije sedam puta, skoro jednom godi{we. To je najgu{}a frekvencija i najve}i broj papinih poseta jednom relativno malom prostoru. On je i svoju rodnu Poqsku posetio sedam puta, ali u skoro trostruko du`em vremenskom intervalu: 1979 - 2002. godine. Kada papa do|e u Bosnu i Hercegovinu, katoli~ka {tampa to tretira kao posetu hrvatskoj zemqi. “Me|u hrvatskim vjernicima u Bosni i Hercegovini tiwala je nada da }e papa Ivan Pavao II posjetiti i wihovu zemqu. I to se dogodilo 13. travwa, kada je on u sarajevskoj zra~noj luci poqubio grumen zemqe BiH, a koja je i hrvatska zemqa.” (267) (Isto, str. 10) Ne zemqa i Hrvata koji `ive u BiH, nego “hrvatska zemqa”. Bilo je mnogo `estokih protivnika dolaska pape u BiH, ali on opet do|e. Papa je previ{e prisutan na tlu biv{e Jugoslavije. Vi{e nego igde drugde van Italije. Dolazak pape u Republiku Srpsku veoma je problemati~an. On je u Republici Srpskoj do~ekan s velikim podozrewem. Ratne rane jo{ su bolne. Se}awa na u`asni pokoq. Srba u Drakuli}u, [argovcu i Motikama, 7. februara 1942. godine, i na u~e{}e fratara u tom pokoqu jo{ su `iva. Papa je tri puta bio u Hrvatskoj, a nikako nije posetio Jasenovac i odao po~asti `rtvama fa{izma u tom logoru, niti je uputio izviwewe `rtvama genocida koje su pobili sinovi katoli~ke crkve. O tome je dosta pisala i svetska {tampa. Beatifikovao je Stepinca, koji nije spasao usta{ke kame nijednog Srbina. Dapa~e! Sada dolazi da proglasi za sveca jednog Nemca. A 115
taj Nemac Merc je za~etnik usta{kog pokreta i ideal usta{a. Wegovi duhovni i politi~ki sinovi punili su Srbima jame i logore i ~inili im sva ona ostala divqa{tva. I Fra Satana je wegov sledbenik. Izbor Petri}evca za misu i beatifikaciju, gde je izvr{en jedan od najve}ih pogroma nad nevinim srpskim stanovni{tvom, izazvao je bure nezadovoqstva i najve}e ogor~ewe kod Srba. U pravoslavnim krugovima izra`avano je negodovawe i protivqewe. Papa i 50.000 Hrvata ipak su do{li na Petri}evac. To je prkos zlo~inca u tu|oj ku}i, gde je zlo ~inio. To je cinizam i velika uvreda potomaka poklanih i svih Srba. To je gurawe prsta u oko i pesnice u du{u Srbima u Drakuli}u, [argovcu i Motikama, ali i mnogo {ire. Istorijska optere}enost Petri}evca negativno je uticala na atmosferu posete i na me|uverske i me|unacionalne odnose u tom regionu. Petri}evac se morao izbe}i. Povodom toga oglasila se i Sveta stolica. Vatikanski nuncije Eupenio Sbarabo izjavio je da je fratar koqa~ iz samostana Petri}evac Tomislav Filipovi} ekskomuniciran iz Rimokatoli~ke crkve pre pokoqa u Drakuli}u, [argovcu i Motikama, u kome je i on li~no u~estvovao. To apsolugno nije ta~no. Fra Martin Planini} se 30 godina bavio fra Tomislavom Filipovi}em i napisao kwigu o wemu, koja je ovde navedena i dosta citirana. On najboqe zna kada je fra Filipovi} iskqu~en iz Fraweva~kog reda. Evo {ta o tome ka`e u svojoj kwizi: “Tomislav Filipovi}, la`no prezime Majstorovi}, ne Miroslav, otpu{ten je iz Fraweva~kog reda 10. 7. 1942. po kanonu 668” (268) (Fra Planini}, str. 102) Eupenijeva izjava je matemati~ki ta~an dokaz kako se Vatikan slu`i neistinama. Srbi su to znali, pa ih je ta neistinita izjava vatikanskog glasnika, kojom se obmawuje svetska javnost, jo{ vi{e razo~arala i povredila. Eupenijevo ogla{avawe dokazuje da Vatikan sve zna o pokoqu, sigurno boqe nego iko. Vatikan sve zna. Tamo je najkompletnija dokumentacija o tome, koju su `upnik samostana na Petri}evcu fra Ante Perkovi}, provincijal fraweva~ke provincije Bosne Srebrene u Sarajevu fra An|eo Kai} i muslimani iz Bawe Luke poslali Svetoj stolici posle pokoqa. Nijedan dokumenat u Vatikanu ne mo`e propasti. Ali, mo`e se zakqu~ati. Vreme ~eka istra`iva~a koji }e do}i do tih dokumenata i obnarodovati {ta u wima pi{e. Taj }e se proslaviti za sva vremena. Tada }e se pokazati da su i papa Jovan Pavle Drugi i Ivan Merc zalutali na Petri}evac i u Republiku Srpsku. Misa pape Jovana Pavla II na Petri}evcu i beatifikacija Ivana Merca na tom mestu mo`da su najve}i proma{aji toga pape i Vatikana u posledwih 100 godina. Zainteresovanost Vatikana za Balkan Vatikan je uvek bio zainteresovan za Balkan i za {irewe rimokatoli~ke vere na ovom prostoru. Zato on vi{e od hiqadu godina, sve do danas, ovde uzrokuje neslogu, verska trvewa i krvave obra~une stanovni{tva. Bez me{awa Vatikana ovde bi sve bilo druk~ije i boqe. Ovde se ne mo`e dati istorijski pregled zala i nesre}a koje je na ovim prostorima posejao Vati116
kan. Mo`e se samo, u obliku kengurskih skokova i preskoka, podsetiti na neke pojedinosti. Hrvati, pod uticajem Vatikana, stalno svojataju Bosnu i Hercegovinu, u kojoj je me|u tri vode}e konfesije pajmawa katoli~ka populacija. U ovoj dr`avi sada ima samo 11% Hrvata, odnosno katolika. Nere{iv problem i uzrok najve}ih zala je to {to, s jedne strane, 11% stanovni{tva jedne druge veroispoiosti ne mo`e da pokori i u pokornosti trajno dr`i 89% stanovni{tva drugih veroispovesti, i, s druge strane, nezaja`qiva i vekovima uporna nastojawa Vatikana i Hrvata da se upravo to ostvari i da se Bosna i Hercegovina pokatoli~e, pripoje Hrvatskoj i do|u pod ki{obran Vatikana. Zbog toga pate i stradaju najvi{e Srbi i muslimani u Bosni i Hercegovini i Srbi u Srbiji, gde bi Vatikan tako|e da {iri rimokatoli~ku veru. Sveta stolica pokazivala je pove}ani interes za Srbiju odmah posle Prvog i Drugog srpskog ustanka. Katoli~ka kapela otvorena je 1845. godine u austrijskom konzulatu u Beogradu, iako je tada u tom gradu `ivelo samo 20 katolika, austrijskih dr`avqana. Vatikan je Beogradsku eparhiju sa to malo vernika stavio u nadle`nost \akova~ke biskupije, od koje se o~ekivalo da vodi versku i politi~ku propagandu u Srbiji. Tada je |akova~ki biskup bio Josip Juraj [trosmajer (1815 - 1905), poreklom Austrijanac, koga dobri poznavaoci smatraju hrvatskim nacionalistom. On je svim silama nastojao da katoli~ku crkvu pro{iri, oja~a i u~vrsti u Srbiji. Poslao je zahtev knezu Aleksandru Kara|or|evi}u da se odobri izgradwa katoli~ke crkve u Beogradu. Srpska vlada je prihvatila taj predlog, ali ga nije odobrila Porta. Carigrad je tada jo{ imao sizerenska ovla{}ewa nad Srbijom. [trosmajer je uskla|ivao interese Hrvata i Rimokatoli~ke crkve sa interesima austrijske carevine na {tetu Srba, u ~emu ga je podr`avala Sveta stolica. U hrvatskim i rimokatoli~kim sredstvima informisawa povodom dolaska pape u Bawu Luku u izdawima Biskupske konferencije Bosne i Hercegovine, katoli~kih biskupija u Bawoj Luci i Sarajevu, te “Katoli~kog tjednika” i “Svjetla rije~i” iz Sarajeva, “Crkve na kamenu” iz Mostara, “Satelita” iz Me|ugorja, “Na{ih ogwi{ta” iz Tomislavgrada (Duvna) i mnogih drugih, na osnovu neistina i falsifikata svojataju se Bosna i Hercegovina, oplakuju se stradawa samo Hrvata u ratu i satanizuju Srbi. Taj dobro pripremqeni propagandni materijal besplatno je deqen stotinama novinara iz celog sveta. To je nanelo veliku {tetu srpskom narodu i Republici Srpskoj. Navodim ovde, uglavnom bez komentara, samo malo izvoda iz te besomu~ne propagande. Izvore navodim samo ponegde. Sve {to je ovde navedeno uzeto je iz propagandnog materijala, kojim raspola`e i Bawalu~ka biskupija. U tim materijalima se ka`e: – Jedan od najpoznatijih bosanskih vladara Kulin Ban obavezao se na vjernost Svetoj stolici; – Bosanska kraqica Katarina pet dana prije smrti ostavila je Bosnu Svetoj stolici u nasqedstvo; – Za vrijeme turskog vladawa pravoslavni biskupi su vr{ili pritisak na katolike, pa su mnogi pre{li u pravoslavqe; 117
– U turskoj dr`avi progawana je katoli~ka vjera; – Turske kadije i pravoslavne vladike tra`ile su da im katolici pla}aju `enidbene takse; – Na muslimansku stranu protiv Austrije stali su i mnogi pravoslavci; – Sveta stolica osnovala je 1735. vikarijat za Bosnu i Hercegovinu; – Ubrzo nakon okupacije Bosne i Hercegovine, 1881. godine, papa Leon XIII uspostavio je u Bosni i Hercegovini crkvenu strukturu, koja je i sada na snazi. “To je bio presudan ~imbenik koji je u okviru katoli~ke crkve u Bosni i Hercegovini imao dalekose`ne posqedice”; – Naseqavawem pravoslavnog stanovni{tva, koje su provodili Turci, bitno se mijewala etni~ka i vjerska slika ovih krajeva; – Podru~je dana{we Bosanske Krajine je u sredwem vijeku pripadalo Hrvatskoj; – Ovi se krajevi (Bosanska Krajina – L. L.) u povijesnim izvorima nazivaju Turska Hrvatska, tj. dio Hrvatske koju su zauzeli Turci; – “Spomenute stare hrvatske `upe u Bosanskoj Krajini bile su prije turske invazije naseqene iskqu~ivo katoli~kim stanovni{tvom... Svi ovi samostani i `upe spadali su crkveno pod Zagreba~ku, Kninsku i Krbavsku biskupiju, ~ija se vlast protezala i na Krajinu” (dr. Berislav Gavranovi}); – “Nijedno mjesto u BiH nije imalo u sredwem vijeku toliko katoli~kih crkava i samostana kao dana{wa Bosanska Dubica i wezina okolica” (H. [eri}); – “U Konobi (Rmaw) spomiwe se 1386. katoli~ki samostan, koji je kasnije Hasan-pa{a Predojevi} predao pravoslavnim kalu|erima”; – “I u Velikoj Kladu{i i okolici bile su vrlo gusto “naseqene” katoli~ke crkve i nekoliko samostana”; – “Na podru~ju Zagreba~ke biskupije u Bosanskoj Krajini bilo je pet fraweva~kih samostana... Mo{tanica (danas je tu manastir pravoslavnih monahiwa)... Hresno (danas je to pravoslavni manastir, a na temeqima grebenskoga fraweva~kog samostana i crkve danas je pravoslavna crkva u mjestu Krupa na Vrbasu)”; – U prwavorskom kraju turskim osvajawem stanovni{tvo se potpuno izmijenilo, a katolika je gotovo posve nestalo; – “I u zapadnom dijelu Bosanske Krajine koji je pripadao Kninskoj biskupiji bilo je prije dolaska Turaka puno `upa, crkava i samostana”; – Na podru~ju dana{we Bawe Luke bio je sredwovjekovni hrvatski grad Vrbas; – Crkveno je ovo podru~je pripadalo Zagreba~koj biskupiji, koja se u to doba protezala na jug 20 km ju`no od Bawe Luke; – “U Krajini prije turske invazije stanovni{tvo je bilo hrvatsko i katoli~ko... Prije turske invazije nije u woj bilo pravoslavnog elementa” (Gavranovi}); – “Dio katoli~kog stanovni{tva pre{ao je na islam... Bilo je i prijelaza na pravoslavqe... Na podru~ju Bosanske Krajine takva je pojava zabiqe`ena posebno na podru~ju izme|u Bawe Luke i Mrkowi} Grada”; 118
– “Bosanska Krajina je opustjela i ostala gotovo bez katolika, a sve je vi{e ja~ao muslimanski i vla{ki pravoslavni elemenat”; – “Za vrijeme svoga prodirawa u Bosansku Krajinu dovodili su Turci Vlahe... Vlasi su rado pristali uz Turke...”; – “Za vrijeme Drugog svjetskog rata te poslije rata Bawalu~ka biskupija je katastrofalno stradala. Na tome podru~ju neza{ti}eno stanovni{tvo prolazi kroz svoju Golgotu, trpe}i neizrecivu patwu, razarawe i krvoproli}e... Biskupija je pretrpjela i te{ke rane gubitkom sve}enika. Ubijeni su: fra Viktor Balti}, Branko Bandi}, msgr. dr Nikola Bilogrivi}, Zvonimir Brekalo, fra Danijel Bri{evac, fra Miroslav Buzuk, fra Bono Grebenarevi}, Josip Kaurinovi}, fra Ignacije Mami}, fra Borivoj Mio~, Bo`o [imle{a... (Bawalu~ka biskupija, specijalno izdawe. – Ka`e se da me|u wima “ima pravih kr{}anskih mu~enika s oznakom svetosti”, a ni{ta o wihovim zlodelima. Svi ovde nabrojani su kao zlo~inci navedeni u “Velikom zlo~inu” Viktora Novaka. Nad wihovim zlo~inima, koji su kod nekih svirepiji nego kod najokorelijih usta{a, ~ovek mora da se zgra`a. Konstatacija “Na tom podru~ju neza{ti}eno stanovni{tvo prolazi kroz svoju Golgotu, trpe}i neizrecivu patwu, razarawe i krvoproli}e” bila bi ta~na samo ako bi se odnosila na pravoslavno stanovni{tvo, a ne na katoli~ko. – L. L.); – Ivan [ari}, vrhbosanski nadbiskup, pobjegao je od partizana u inostranstvo; (Ivan [ari} je te`ak ratni zlo~inac. U kwizi “Veliki zlo~in” spomiwe se 148 puta na 122 strane. – L. L); – “Srpska demokratska stranka proglasila je mobilizaciju u vrijeme kada je JNA ve} uveliko napadala i razarala Hrvatsku. Biskup Frawo Komarica i sve}enici zauzeli su odlu~an stav da se ne uzima oru`je. Najve}i broj Hrvata – katolika poslu{ao ih je i odbio uzeti oru`je u ruke. Neodazivawe na mobilizaciju bio je izgovor onima, koji su na silu prigrabili vlast da po~nu sustavni progon katolika, odnosno da naprave srpsku dr`avu u kojoj ne}e biti mjesta za nesrbe. Po~iwe otpu{tawe s posla, istjerivawe iz stanova i ku}a, ubijawe civila, odvo|ewe sve}enika i vjernika u logore, ubijawe sve}enika i civila, neizdr`ive radne obaveze... Kako je vrijeme odmicalo, brutalnost aktualnih paravlasti bivala je sve ja~a”; – Domovinski rat 1992-1995. godine zavr{io se tragi~nim i gotovo posvema{wim izgonom i egzodusom katoli~kog pu~anstva iz ovih krajeva; – Kao tragi~na `rtva divqawa srpskih snaga stradao je fra Alojzije Atlija; – Raspeta crkva u Bosni i Hercegovini. Uni{tavawe katoli~kih sakralnih objekata u Bosni i Hercegovini (1991-1996); – Crkva sv. Male Terezije u Presna~ama, na`alost, 12. svibwa 1995. sru{ena je minirawem do temeqa, `upna ku}a spaqena, a `upnik vl~. Filip Lukenda i s. Cecilija Grgi} mu~eni~ki su zavr{ili svoj `ivot u goru}oj `upnoj ku}i, koju nijesu htjeli napustiti ni u najve}oj pogibli; -– “Frawevci su do{li u Bosnu krajem 13. stoqe}a... U najnovije doba imaju na podru~ju grada Bawe Luke svoj samostan na Petri}evcu. U samostanu stanuje nekoliko sve{tenika koji upravqaju susjednim `upama... `upa koja je koncem 20. st. dala crkvi ~ak dva kardinala. To su pok. Gvido Del Me119
stri, nadbiskup i diplomat Sv. stolice, te nadbiskup vrhbosanski Vinko Puqi}... Petri}evac je i rodna `upa sada{weg ordinarija Bawalu~ke biskupije mons. dr. Frawe Komarice”; (“Djelovawe katoli~kih biskupa iz Bosne i Hercegovine Vinka Puqi}a i Frawe Komadice upereno je protiv Republike Srpske, a samim tim i protiv Srba. Glavna tema svih razgovora koje je u Briselu imao biskup Komarica, od 27. marta do 4. aprila 2000. godine, bilo je tra`ewe qudski prava... Naro~ito je skretana pa`wa na vatikanske ideje o prisvajawu Bosne i Hercegovine.” Studija u rukopisu Rajka Ili{kovi}a, Ilije Pavlovi}a i Lazara Blagojevi}a); – Trapisti su u Drugom svjetskom ratu i pora}u ostali gotovo posve bez ~lanstava i imovine. Spali su na niske grane pre`ivqavawa; – Klanateqice Krvi Kristove nakon rata protjerane su iz BiH; – U `upi Petri}evac na rubu Bawe Luke ro|en je bawalu~ki biskup-ordinarij mons. Frawo Komarica. Doista, `upa koja zaslu`uje svako po{tovawe (pre svega zbog wenog fratra Tomislava Filipovi}a i pokoqa Srba u toj `upi 7. februara 1942. – L. L.); – Bawa Luka je izwedrila fraweva~kog provincijala fra Frawu Mileti}a, sve}enika progawanog od komunisti~kog re`ima, mu~enika iz starijeg i novijeg vremena; – U Bawoj Luci `ive i katolici isto~nog obreda (grkokatolici), uglavnom ukrajinske narodnosti. U Bawoj Luci imaju svoju parohiju. Sada je wihova crkva upravo u izgradwi. I tako daqe. Propagandni materijal sugeri{e, a negde to i tvrdi i dokazuje, da su Bosna i Hercegovina hrvatske i katoli~ke zemqe, iz kojih su tokom istorije, a naro~ito u posledwe vreme, katolici i Hrvati grubo isterani. Vreme je da se oni vrate u svoju mati~nu zemqu prikqu~ewem Bosne i Hercegovine Hrvatskoj, i stave pod okriqe katoli~ke crkve i Vatikana. To treba da zna i me|unarodna zajednica pa treba da pomogne da se to ostvari. Zato se i {tampa i besplatno deli ovoliko informacija o tome. Sve je to prevedeno na engleski jezik i deqeno novinarima. Beatifikacija Ivana Merca u Bawoj Luci treba da slu`i ostvarewu toga ciqa. Zato je papa i do{ao u Republiku Srpsku. “Mo`da osnovni razlog zbog koga }e Ivan Merc biti progla{en svecem najboqe obja{wava zagreba~ki nadbiskup Josip Bozani}, kada je prilikom nedavnog obilaska Bosne izjavio da Merc ~vrsto vezuje Bosnu i Hrvatsku, spaja Zagreb i Bawaluku” (269) (“Ekspres”, 17/18. maja 2003) U tom obimnom propagandnom materijalu ni jednom jedinom re~i, nijednim slovom, ne spomiwu se stradawa srpskog naroda u oba svetska rata, niti bilo kad, iako je taj narod, objektivno najvi{e propatio i imao najve}e `rtve. Maltretirawe gra|ana U toku priprema za papin dolazak gra|ani su uznemiravani i maltretirani. Policija je privela na razgovore veliki broj gra|ana, Neki su zadr`ani u zatvoru. U blizini Petri}evca policija je zalazila u ku}e i stanove, popisivala uku}ane i tra`ila oru`je. Bilo je planirano da se gra|a120
ni odatle isele za vreme papine posete, kao i du` puteva kojima }e on s pratwom pro}i, ali se odustalo od toga. Policija je gra|anima naredila da 22. juna moraju da zatvore prozore i da ne spu{taju roletne ni zavese, niti da im se pribli`avaju. Odre|en broj gra|ana pritvoren je na nekoliko dana pre papinog dolaska. Ovo je stare Bawalu~ane podsetilo na usta{ke mere za vreme NDH. Ekipe bawalu~kog vodovoda zavarile su 328 {ahtova i slivnika du` puta kojim }e pro}i papa, po{to ih je policija prethodno dobro pregledala. Bilo je sme{no i zabavno gledati po ulicama brojne ekipe policije, zavariva~a i pomo}nih radnike i wihovu tehni~ku skalameriju. Pqu{tali su dosetke i vicevi na papin ra~un. Oko samostana na Petri}evcu traktori su pokosili nedozrelu p{enicu. Donete su travnate kocke iz Zalu`ana, pa wima pokrivena povr{ina zemqe podeqena u 42 poqa za preko 100.000 hodo~asnika. Kod ulaska na liturgujski prostor policija je pretresla sve hodo~asnike. Za obezbe|ewe pape anga`ovano je preko 4.000 policajaca. Tro{kovi wegovog glamuroznog do~eka pre{li su pet miliona konvertibilnih maraka, odnosno oko dva i po miliona evra. Ceo grad je oblepqen plakatima i posterima u boji pape i Ivana Merca. Oni su reklamirani i na mnogobrojnim bilbordima. Na televizijskim ekranima i u katoli~koj {tampi de`urali su likovi pape i Merca, na kojima, pored ostalog, pi{e na srpskom i engleskom jeziku: “Hrvatska, Bosna i Hercegovina”. Gra|ani su se pitali {ta zna~i svo|ewe dve dr`ave u takav odnos. ^lanovi Hrvatskog humanitarnog dru{tva “Karitas” delili su pred samostanom na Petri}evcu hiqade kwiga i drugog propagandnog materijala. Pompezne najave o nekoliko stotina hiqada hodo~asnika na Petri}evcu unele su jo{ ve}i nemir. Da to nije neka invaziona ruqa? Ako na jednu misu mo`e do}i toliko katolika, onda je to katoli~ka zemqa. Otkud ih toliko, pitali su se Srbi, kada ih u celoj Bawalu~koj biskupiji ima samo oko 6.500? Neobi~no je i nezapma}eno da se u jednu zemqu, osim Vatikana, dovedu stotine hiqada stranaca na jednu misu, makar je dr`ao i sam papa. To je shva}eno kao priprema za invaziju. Na kraju se ispostavilo da je to bila samo propaganda. Procewuje se da je na misi na Petri}evcu bilo 40-50.000 hodo~asnika, {to tako|e nije malo u tu|oj zemqi. Iako je bilo zabraweno da se nose nacionalne zastave, hiqade hodo~asnika na ligurgijskom prostoru mahale su hrvatskim {ahovnicama. Wih oko 10.000 urnebesno su skandirali: “Mi smo papini, papa je na{!”, {to je replika onog nekada{weg “Mi smo Titovi, Tito je na{!” Ka`u da se ~ulo i “Tito, partija, svi smo armija”. Takve parole uznemiravale su Srbe. Srbi i muslimani su se pitali za{to oni moraju da finansiraju dolazak gosta, kojeg ne `ele da vide. Protesti Najavqena poseta pape Republici Srpskoj i Bawoj Luci, a najvi{e wegova odluka da odr`i misu na srpskom strati{tu na Petri}evcu, `estoko je uzdrmala strasti u Republici Srpskoj i kod Srba uop{te. Nikada u Jugoslaviji ni dr`avama koje su nastale na wenoj teritoriji posle wenog razbija121
wa nije bilo toliko ni takvih protesta povodom posete jednog stranog uglednika kao {to ih je bilo u Republici Srpskoj povodom dolaska u tu dr`avu rimskog pape Jovana Pavla II, 22. juna 2003. godine. Mnogobrojni poznavaoci usta{kih i fratarskih zlo~ina u `upi Petri}evac za vreme Drugog svetskog rata i obi~ni gra|ani na razli~ite na~ine su izra`avali svoje ogromno nezadovoqstvo, ogor~ewe i proteste zbog papine odluke da na Petri}evcu dr`i misu i da ba{ na tom srpskom strati{tu, kod samostana najmostruoznijeg fratra u istoriji sveta – fra Satane, proglasi za sveca usta{kog ideologa Ivana Merca. To je isto kao da ga je beatifikovao u Jasenovcu. ^ak i gore. Kao da je nekog fa{isti~kog ideologa beatifikovao u Au{vicu. To je morbidno! Poruke iz protesta oti{le su u ceo svet. Najpre sam ja, sredinom maja 2003. godine, putem interneta i po{te uputio protest urbi et erbi u vidu pisma od nekoliko strana na vi{e od 100 adresa u svetu. (Urbi et erbi – formula papinog obra}awa katolicima u posebnim prilikama, a zna~i gradu (Rimu) i svetu. Uop{te zna~i razglasigi ne{to celom svetu, svima i svakome. Ja sam ovu papinu formulu upotrebio protiv wega. Protest urbi et erbi unet je u ovu kwigu.) Protest urbi et erbi, pored ostalima, uputio sam: Vatikanu, papi li~no, zagreba~kom; nadbiskupu Josipu Bozani}u, bawalu~kom biskupu Frawi Komarici, sekretaru Ujediwenih nacija Kofi Ananu, predsedniku Sjediwenih Dr`ava Yoryu Bu{u, vaseqenskom patrijarhu u Carigradu Vartolomeju, patrijarhu Moskve i cele Rusije Alekseju, patrijarhu Atine i sve Gr~ke Hristopulosu, srpskom patrijarhu Pavlu, Sinodu Srpske pravoslavne crkve u Beogradu, Crkvenoj op{tini u Drakuli}u, Srpskoj akademiji nauka i umetnosti, Matici srpskoj, predsedniku Republike Srpske Draganu Kalini}u, predsedniku Vlade Republike Srpske Draganu Mikerevi}u, Parlamentu Bosne i Hercegodine, Komisiji za Nobelovu nagradu u [tokholmu, sredstvima javnog informisawa i drugima. Protest urbi et erbi preveden je na engleski jezik, umno`en u vi{e stotina primereka i deqen stranim novinarima u Bawoj Luci pre i u toku papine posete tome gradu. Vi{e od stotinu sredstava javnog informisawa kod nas i u svetu ({tampa, radio, televizija, internet) objavila su protest urbi et erbi ili izvode iz wega, ili komentare i intervjue u vezi s wim. U celini su ga objavili “Evropska Vojvodina”, 29 maja 2003, bawalu~ki nedeqnik “Patriot” 26. maja 2003. “Dobrovoqa~ki glasnik”, Beograd, broj 21. od juna 2003. godine i drugi. “Svedok” od 27. maja 2003. objavio je razgovor sa mnom na celoj strani sa naslovom “Skandalozno” i podnaslovom “Cinizam je da se papa do~eka na mestu gde je fra Satana klao srpsku decu”, “Ekspres”, od 28. maja 2003 godine, na pola strane sa naslovom “Novi svetac u senci fra Sotone” i nadnaslovom “Dok 22. juna papa Jovan Pavle Drugi bude beatifikovao Ivana Merca, u raju i paklu uznemiri}e se mnoge du{e”, “Glas javnosti”, 22. juna 2003. godine, upravo na dan papine posete, tako|e na celoj strani, sa naslovom “Papi istorija ne}e oprostit” i drugi. “Politika” je prva objavila delove iz protesta urbi et erbi, 23. maja 2003. godine, sa naslovom “Misa na gubili{tu”. Ta sintagma “Misa na gubili{tu” kasnije je ponovqena mnogo puta kao naslov ili u tekstu u drugim novinama. 122
Pojedinci u Beogradu, Novom Sadu, Bawoj Luci i drugim mestima samoinicijativno su umno`avali protest urbi et erbi i delili ga ro|acima, prijateqima i poznanicima. Sve to je izazvalo {irok talas reagovawa. Mnogi su mi odgovorili internetom, po{tom ili telefonom i izra`avali saglasnost s porukama iz protesta. Prvi je odgovorio Bu{ov kabinet. Nije jasno za{to “Glas Srpske” nije objavio protest urbi et erbi. Prvo sam tome listu internetom poslao ovo pismo, zatim po{tom, a potom sam ga, sve pre papinog dolaska, li~no odneo u redakciju lista i predao u ruke odgovornom uredniku Bori Mari}u. Dao sam mu jo{ obiqe materijala o pokoqu Srba u Drakuli}u, [argovcu i Motikama i predlo`io da se deo toga, po izboru Redakcije, objavi u “Glasu Srpske” kao feqton. Ni{ta od toga nije objavqeno. Mo`e se samo naga|ati – za{to. Me|utim, Bawalu~ani i drugi stanovnici Republike Srpske upoznali su se s protestom urbi et erbi preko “Patriota” i drugih glasila. U vi{e brojeva “Patriota” objavqivani su i komentarisani podaci iz protesta urbi et orbi. Pored toga, taj tekst su gra|ani fotokopirawem umno`avali i delili ga ro|acima i poznanicima, koji su ga daqe umno`avali i delili. Ni bawalu~ke “Nezavisne novine” nisu objavile protest urbi et erbi iako sam ga i wima me|u prvima internetom poslao, a potom blagovremeno, pre papinog dolaska, odneo li~no u redakciju. Me|utim, te novine su tada objavile i prodavale specijalno lukzuzno izdawe “Papa u Bawoj Luci – @ivot Ivana Merca”, koje je finansirala Bawalu~ka biskupija. Sve je jasno. U Redakciji Televizije Republike Srpske u Bawoj Luci snimqen je du`i razgovor sa mnom. Tom prilikom ja sam izneo i obrazlo`io argumente protiv papine mise na Petri}evcu. Ovaj razgovor je trebalo da bude emitovan u ~etvrtak, 19. juna 2003. godine, posle dnevnika, pred papin dolazak u Bawu Luku. Nije emitovan. Ne znam ko ga je i za{to iskqu~io iz programa. Ovo bele`im i unosim u ovu kwigu ne zbog sebe, ve} kao dokaz da su mnogi bili protiv papine mise na Petri}evcu, a da su je neki podr`avali, ~ak i pojedina srpska glasila. Patrijarh Srpske pravoslavne crkve Pavle kategori~ki je odbio da bude papin doma}in zbog izbora mesta za misu, iako je to bila nagla{ena `eqa predstavnika Rimokatoli~ke crkve. Ministar spoqnih poslova Republike Srbije i Crne Gore Goran Svilanovi} posetio je Patrijar{iju i arhijereje u toku Sabora (koji se odr`avao u Beogradu 13 - 24. maja 2003) i predlo`io da patrijarh Pavle bude papin doma}in 22. juna. 2003. godine, ali su to i Sinod i patrijarh odbili. Arhijereji SPC papinu odluku da slu`i misu na Petri}evcu shvatili su kao provokaciju i uvredu. Neki mediji potpuno su ignorisali papinu posetu. Na primer, dosta slu{ani BIG Radio na dan papine posete pu{tao je samo srpsku muziku, a o papinim aktivnostima niti o wemu li~no nije objavio ni re~i. Dr Milan Bulaji}, donedavni direktor Muzeja `rtava genocida u Beogradu, a sada predsednik Fonda za istra`ivawe genocida, uradio je vi{e od ma koga drugoga na raskrinkavawu su{tine papinog misionarewa u Republici Srpskoj i upoznavawu sveta sa razlozima zbog kojih papa nije trebalo da do|e na Petri}evac. Bulaji} je ina~e, posle Vladimira Dedijera, ~o123
vek broj jedan u srpskom narodu koji stru~no i nau~no dokazuje zlo~ine Vatikana, Hrvata i usta{a nad srpskim narodom, naro~ito genocida nad Srbima u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj. O tome je dosad objavio 61 kwigu. Da je bar tuce takvih istra`iva~a i publicista, slika i sudbina srpskog naroda bile bi mnogo boqe. Bulaji} je protest pod nazivom “Podsmeh bezo~nog pape Pavla gubili{tu” uputio Dokumentacionom centru Republike Srpske, Me|unarodnoj komisiji za Jasenovac, Vizentalovom centru u Jerusalimu, mnogim institucijama u svetu, Svetom arhijerejskom saboru Srpske pravoslavne crkve u Beogradu, sredstvima javnog informisawa i na mnoge druge adrese. Bernard Klajn, predsedavaju}i Me|unarodne konferencije za Jasenovac, u svom odgovoru ka`e da je papa Jovan Pavle II na~inio vi{e sli~nih gestova, koji su za osudu. On misli da je to jo{ jedan dokaz i da je neophodno odr`ati planiranu me|unarodnu konferenciju o ulozi Vatikana i pape u zlo~inima genocida i wihovom prikrivawu”. (Podvukao L. L.) Koriste}i svoje diplomatsko, istra`iva~ko, publicisti~ko i politi~ko iskustvo i razgranate me|unarodne veze, dr Bulaji} je obavestio svetsku javnost o papinom u su{tini politi~kom pohodu u srpske zemqe i o uvredama koje su on i bawalu~ki biskup dr Frawo Komarica u~inili Srbima i ostalom po{tenom svetu za vreme mise na Petri}evcu 22. juna 2003. godine. Podsetio je svetsku javnost da je papa tri puta bio u Hrvatskoj, a nijedan put nije posetio Jasenovac. On je prvi jasno rekao da na Petri}evcu nije bilo nikakvog papinog izviwewa za usta{ke i fratarske zlo~ine nad Srbima u toj `upi u februaru 1942. godine i protestvovao {to su “Politika” i jo{ neka sredstva informisawa objavili neistine o tom izviwewu i tako dezinformisali javnost. Papa se zaista nije nikome izvinio. Ako se pa`qivo pro~ita ono {to je on rekao na misi, vide}e se da on u stvari moli Boga da oprosti zlo~incima, u ovom slu~aju usta{ama, “da (Gospod) bude milosrdan za krivwe po~iwene protiv ~oveka...”. Izjava je tako ve{to i lukavo sro~ena da je nasamarila ve}inu povr{nih novinara, pa su pisali o papinom izviwewu ~ak i za Drakuli}, o ~emu nema ni traga u papinoj izjavi. Pravo, istinsko izviwewe bi bilo da je papa na strati{tu na Petri}evcu zatra`io oprost onako iskreno i korektno kako je to bawalu~ki biskup Alfred Pihler u ~estitki svojim vernicima za Bo`i} 1963. godine (citiranoj u ovoj kwizi) ili da je, po prilici, rekao slede}e: – U ovoj `upi, u selima Drakuli}, [argovac i Motike, sinovi katoli~ke crkve, usta{e koje je predvodio fratar iz ovog samostana Tomislav Filipovi}, 7. februara 1942. godine, poklale su, prema razli~itim izvorima, izme|u 1.600 i 2.500 na{e nevine hri{}anske bra}e pravoslavne vere. Mi osu|ujemo taj zlo~in i molimo za oprost! Samo takva, ili sli~na, papina izjava nai{la bi na odobravawe i doprinela uzajamnom oprostu, istinskom pomirewu i izgradwi bratstva i razumevawa. Papa nije tako ne{to izjavio, pa zato nije doneo ni{ta dobro svojom posetom Republici Srpskoj. Dapa~e! 124
Bulaji} je to pametno i odlu~no razotkrio. Sredstva informisawa u Srbiji i Crnoj Gori i u Republici Srpskoj objavila su vi{e tekstova o reagovawu i protestima dr Bulaji}a nego bilo koga drugoga. On je i ovoga puta najvi{e doprineo prore|ivawu i otklawawu tamnih oblaka nad Srbima koje je i ovoga puta katoli~ka i hrvatska propaganda {irila nad wima. Poznati bawalu~ki univerzitetski profesor Predrag Lazarevi}, sin posledweg legalnog bana predratne Vrbaske banovine, dr Todora Lazarevi}a, tako|e je dao veliki doprinos raskrinkavawu i osudi papinog dolaska na Petri}evac i dr`awu mise na tom mestu. O tome je u “Patriotu” objavio vi{e tekstova, izme|u ostalog i tekst “Potiskivawe istine ili ’u cara Trojana kozje u{i”’, koji je uzet za predgovor ovoj kwizi. I publicista Jovan Babi}, autor romana “Drakuli}i”, iskazao je svoj stav o papinom dolasku u Bawu Luku jednim tekstom u “Glasu Srpske” po~etkom juna 2003. godine, u kome, pored ostalog, ka`e da do~ek u samostanu Petri}evac “u svakom ~asnom ~ovjeku mora da probudi najcrwe uspomene i to iz vi{e razloga”. Navode}i te razloge, Babi} je napravio vi{e materijalnih gre{aka, {to se de{ava literarnim piscima, koji se vi{e oslawaju na svoju imaginaciju nego na stvarnu faktografiju. Neta~ne ~iwenice u wegovom tekstu su: a) on ka`e da je u samostanu na Petri}evcu slu`bovao “zloglasni `upnik fra Miroslav Filipovi}”. Fra Filipovi} nije na Petri}evcu bio `upnik, tj. sve{tenik koji upravqa `upom, ve} obi~an kapelan; b) wegovo sve{teni~ko ime nije bilo Miroslav, ve} Tomislav, pa nikakav fra Miroslav Filipovi} nije “7. febrauara 1942. godine poveo usta{e u jednodnevni krvavi pir”; v) On ka`e da “ni tada{wi gvardijan samostana Petri}evac fra Josip Loparevi}...” nije bio na visini svog poslawa ni svog sve{teni~kog zvawa. Tada, u vreme pokoqa, u samostanu na Petri}evcu gvardijan (glavar fraweva~kog samostana) nije bio fra Josip Loparevi}, ve} fra Ante Perkovi}. Ove neznala~ke tvrdwe jednog srpskog pisca dobro je iskoristio jedan obrazovan i sistemati~an katoli~ki fratar iz Sarajeva, fra Mirko Filipovi}, prezimewak fra Tomislava Filipovi}a – fra Satane, da pred doma}om i svetskom javno{}u pravda Petri}evac kao mesto papine mise i da javno optu`i vlasti Republike Srpske za “istrebqewe pet tisu}a katolika `upe Petri}evac”. To je on uradio svojim op{irnim napisom u “Glasu Srpske” od 7/8. juna 2003. godine sa naslovom “Petri}evac nije nedoli~no mjesto”, u kom izvodi zakqu~ak: “Nepokolebqivo je, me|utim, o~ito da ne postoje nikakve u`asne ~iwenice o samostanu na Petri}evcu koje bi papi trebale biti poznate i da to nije nikakvo nedoli~no mjesto.” (Sic!) On je ovim svojim napisom naprosto iskasapio Babi}ev tekst objavqen u “Glasu Srpske” i pred javno{}u ostao moralni pobednik, jer se Babi} nije vi{e javqao. Taj fra Filipovi} i katoli~ka crkva treba da budu zahvalni Jovanu Babi}u {to im je pru`io tako dobru priliku da se raspi{u o fra Satani i Petri}evcu pravdaju}i mesto papine mise kada im je to bilo veoma potrebno. Bez Babi}evog nestru~nog napisa oni to ne bi tako mogli. Zato je Babi} objavqivawem svoga teksta doneo korist wima, a ne srpskom narodu. 125
Neumesne su i pohvale koje je Jovan Babi} u svom tekstu izrekao o katoliku Marku Lipovcu, mlinaru iz Buyaka kod Bawe Luke, koga bi on da proglasi za sveca, jer je on tobo`e “tog u`asnog 7. februara neumitne smrti spasao neutvr|en broj pravoslavnih Srba”, pa daqe o wemu, pored ostalog, pi{e: “Svojim `rtvovawem za potpuno nevine i nez{ti}ene qude druge vjere i nacije, Marko Lipovac je, sasvim o~igledno, na kocku stavio svoj, i `ivote svoje brojne porodice. Otuda bi mu, i stvarno i simboli~ki, doista pristajalo ime: Sveti Marko Mlinar”. Svakako da bi mu pristajalo takvo ime da je on zaista ~inio ono {to je izmislila i pripisivala mu komunisti~ka propaganda u te`wi da bar jednog katolika s tog podru~ja uzdigne kao uzor `rtvovawa za bratstvo i jedinstvo, a {to je i Babi} prihvatio bez proveravawa, pa ho}e da ga proglasi za sveca. Ni{ta od toga nije ta~no. “Tog u`asnog 7. februara nije bilo ni jednog jedinog katolika u Drakuli}u, [argovcu, Motikama ni Buyaku koji je spasao bar jednog Srbina od usta{ke kame, ili bar poku{ao da to uradi. Ni Marko Lipovac toga dana, sigurno je, nije spasao nijednog Srbina. I otkuda Babi} zna da je porodica Marka Lipovca bila brojna? Bi}u mu zahvalan ako mi da podatke o woj. Ranije je u ovoj kwizi obja{weno da je Lipovac posle pokoqa, kada su Nemci zabranili daqe klawe, prikupio izvestan broj slu~ajno pre`ivelih Srba na svoje imawe u Buyaku da mu tu besplatno rade. I ni{ta vi{e. Fra Mirko Filipovi} nije u svom odgovoru Babi}u pobijao “svetost” Marka Lipovca, koju su izmislili komunisti i Babi}, jer takvi primeri, makar bili i izmi{qeni, doprinose ugledu katoli~anstva. Ove napomene i komentare o Babi}evom javqawu navodim ovde samo zato {to wegove re~i u {tampi imaju specifi~nu te`inu zbog toga {to je napisao roman o tragediji u Drakuli}u, pa da se zna {ta je {ta. I drugi gra|ani su protestvovali koliko su mogli i smeli. Po~etkom juna 2003. godine, dvema novinskim agencijama u Hrvatskoj, dok je papa tamo bio u petodnevnoj poseti od 5. do 9. juna, iz susedne Bosne i Hercegovine, koju je papa uskoro trebalo da poseti, stigla je poruka kojom se preti da }e on biti ubijen pre te posete. U op{tini Te{aw, u Federaciji Bosne i Hercegovine, 21. juna, uo~i papinog dolaska u Bawu Luku pocepani su i bojom zamazani plakati koji su najavqivali wegov dolazak, a koji su bili polepqeni pored magistralnog puta kojim su sutradan hodo~asnici putovali na sve~anu misu na Petri}evcu. Bawa Luka je u vi{e navrata bila oblepqena plakatima i zasuta lecima na kojima je pisalo “1942. Petri}evac 2003”. Stojan Bawac Stole, vlasnik kafi}a “Rac” u Bawoj Luci, {tampao je i {irio tekst “Drakuli} 1942.” i pamu~ne majice sa karikaturama pape, pa je zbog toga dospeo i u zatvor. Gra|ani su sprejovima preko papinog lika na posterima u gradu crtali krst sa ocilima, ma~je brkove na wegovom licu i drugo. Bawalu~ki episkop Jefrem nije kao predstavnik Srpske pravoslavne crkve prisustvovao spektaklu na Petri}evcu. Stolica namewena wemu ostala je prazna. Srbi u Drakuli}u hteli su javno da protestuju. Bra}a zaklane u~enice Radojke Glamo~anin Nedeqko i Stevan nameravali su da u ime potomaka po126
klanih upute pismeni zahtev vlastima Republike Srpske i grada Bawe Luke da se odobri okupqawe Srba kod spomen-kosturnice u Drakuli}u. Dopis je bio i napisan. Bio sam tada u Drakuli}u s tim qudima. Re~eno im je da to ne rade. Da ne do|e do ekscesa i problema. Zahtev nije predat, ali se ipak jedna mawa grupa Srba, 22. juna 2003. godine, okupila kod spomen-kosturnice i palila sve}e poklanima 22. juna 2003. godine, u isto vreme dok je papa u neposrednoj blizini, na Petri}evcu, dr`ao sve~anu misu i progla{avao za sveca Ivana Merca. Snage SFOR-a tenkovima su do{le do blizu spomen-kosturnice i sa pristojnog odstojawa kontrolisale Srbe koji su mirno i dostojanstveno palili sve}e kod kosturnice. Nisu ih dirale ni ometale. Tu je bilo prisutno i vi{e televizijskih ekipa iz raznih zemaqa. Novinari su iz protesta urbi et erbi, prevedenog na engleski jezik, saznali osnovne ~iwenice o pokoqu Srba na tom terenu 7. februara 1942. godine. Neki su snimili kazivawe Nedeqka Glamo~anina. On je prvo srpsko dete ro|eno u Drakuli}u posle Drugog svetskog rata. Kasnije su stizala obave{tewa televizijske reporta`e sa tog skupa emitovane u pojedinim zemqama. Mnogi su uvereni da je Petri}evac kao mesto mise i beatifikacije trebalo izbe}i zato {to je to mesto srpsko gubili{te i tragi~ni deo srpske istorije. Prvobitno je bilo planirano da se beatifikacija Merca obavi u Osijeku. Na zahtev Bawalu~ke biskupije obavqena je na Petri}evcu. Protojerej Srpske pravoslavne crkve Dimitrije Kalezi} misli da se to moglo obaviti u katedrali Bawalu~ke biskupije. Beatifikacija se mogla obaviti i negde u Austriji ili Nema~koj, jer je Merc Nemac. Mogla se obaviti i u Zagrebu, jer je upravo u tom gradu uradio sve ono zbog ~ega ga papa progla{ava bla`enim. U Zagrebu su i wegovi posmrtni ostaci. Beatifikacija i kanonizacija Merca mogla se obaviti i u Vatikanu, kao {to je bez pompe Maria de Matias iz Buyaka kod Bawe Luke 18. maja 2003. godine progla{ena svetom. Me|utim, Merc predstavqa druge dubqe interese i te`we Bawalu~ke biskupije, katoli~ke crkve, Hrvatske i Vatikana. Bawalu~ani su bojkotovali i ignorisali papin boravak u svom gradu. Bili su uglavnom indiferenti prema papi. Za wih je 22. juni bio kao i svaki drugi nedeqni dan. Ulice, kojima se papa papomobilom vozio do Biskupije u Bawoj Luci bile su skoro prazne. U wima su vladali praznina i ti{ina, kao kod sahrana. Mnogi su se tada kupali u Vrbasu ili Vrbawi. Malo je ko obra}ao pa`wu na nemilog gosta. Verovatno papa nije do`iveo takav bojkot ni na jednom od svojih 100 prethodnih putovawa po svetu. Osuda izjava biskupa Komarice Govor bawalu~kog bikskupa Frawe Komarice na misi na Petri}evcu, 22. juna 2003. godine, bio je iznena|ewe i izazvao je veliko ogor~ewe i proteste. U izjavi, koju su potpisala tri najvi{a predstavnika Republike Srpske, tri Dragana – predsednik ^avi}, premijer Mikerevi} i predsednik Narodne skup{tine Kalini}, oceweno je da je Komarica “vjersko zamijenio neodmjerenim subjektivnim, pa i politi~kim ocjenama aktuelnog polo`aja 127
katoli~ke crkve i Hrvata”. Navedeni su protivargumenti – da je upravo posledwih godina evidentan napredak u povratku imovine, obnovi verskih objekata i za{titi verskih sloboda, I svi gra|ani i novinari, bez izuzetka, koji su govorili ili pisali o istupu biskupa Komarice na sve~anoj misi na Petri}evcu, ocenili su kao provokativno i {tetno wegovo istupawe. Kritikovali su ga {to je na jednom duhovnom skupu mesio otrovnu politi~ku poga~u. Deo reagovawa zabele`en je u bawalu~kom “Patriotu” od 30. juna 2003. godine. Mnogi ka`u da je biskup govorio neistine. Profesor Lazarevi} podse}a da su sami Hrvati izjavqivali da wihov povratak ne ko~i Republika Srpska. Republici Hrvatskoj je u interesu da se oni ne vra}aju, jer je “Hrvatska nenapu~ena zemqa”, kako je govorio wen prvi predsednik Frawo Tu|man. Ona je naro~ito “nenapu~ena” otkad su iz we proterani Srbi. Ako se Hrvati vrate na “svoja stoqe}na ogwi{ta”, kako ka`e biskup Komarica, u taj ispra`weni prostor u Hrvatskoj vrati}e se prognani Srbi, a to Hrvatska ne `eli. Povratak ne `ele ni Hrvati koji su se doselili u Hrvatsku, jer su na imawima i u domovima prognanih Srba na{li mnogo boqi komfor od onoga koji su imali na “svojim stoqe}nim ogwi{tima” u privredno nerazvijenim selima u Bawalu~koj biskupiji, Republici Srpskoj i u Bosni i Hercegovini u celini. Do|u u Republiku Srpsku da rasprodaju ili zamene svoju imovinu, pa se vrate u Hrvatsku, koju smatraju svojom mati~nom domovinom. Za to nisu krivi “ovozemaqski mo}nici” u Republici Srpskoj. Nedeqko Glamo~anin, brat zaklane u~enice Radojke, tako|e je ogor~en izjavom biskupa Komarice, koga on poznaje od najranijeg detiwstva, jer su oba 1946. godine ro|eni u istom selu i tu odrasli, pa se dobro poznaju. Ka`e da je Komarica iskoristio momenat i pokazao svoje pravo lice. On smatra da bi Komaricu trebalo odstraniti iz Bawalu~ke biskupije. Milan Piqagi} iz Drakuli}a, kome su usta{e 1942. tako|e poklale celu brojnu familiju, ka`e da su izjave biskupa Komarice potpuno apsurdne. Po wihovom mi{qewu, Hrvati su u ratu 1991-1995. godine sami napu{tali te krajeve, jer su se pla{ili da }e do}i do odmazde za pokoqe Srba 1942, u kojima su i neki od wih u~estvovali. Nikakve odmazde nije bilo i niko wih nije protjerao. Svi su razo~arani {to biskup Komarica nije spomenuo pokoq Srba 7. februara 1942. godine u Drakuli}u, [argovcu i Motikama i {to pred papom, Srbima i hodo~asnicima nije zatra`io oprost za ta zlodela usta{a i fratara sa Petri}evca. On to ni ranije nikada nije spomenuo, mada to zna mo`da boqe od ikoga `ivoga. I on je pre papinog dolaska dobio protest urbi et erbi. Papa i bawalu~ki biskup Komarica mogli su oti}i do spomen-kosturnice i `rtvama zapaliti sve}e. Put je dobar, a obezbe|ewe je bilo jako i sigurno. Mogli su, a nisu! Tvrdwe bawalu~kog biskupa dr Frawe Komarice su neistinite, zlonamerne, apsurdne i {tetne. Ovde se to ne mo`e daqe elaborirati. Papa i wegov doma}in bawalu~ki biskup dr Frawo Komarica nisu doprineli pomi128
rewu katolika i pravoslavaca u tom regionu. Samo su uzburkali i poja~ali strasti za nove zlo~ine, {to je zlo~in s wihove strane. Neki ka`u – zlo~in nad zlo~inima. Papa je bio predlo`en za Nobelovu nagradu za mir u 2003. godini, ali je nije dobio izgleda upravo zbog svoje mise na srpskom strati{tu na Petri}evcu, o ~emu je Komisija za nagradu obave{tena i protestom urbi et erbi. Ako se uporede pona{awa i izjave biskupa Komarice i wegovog prethodnika Alfreda Pihlera, biskupa Bawalu~ke biskupije od 1959. do 1989. godine, ~oveka {iroke kulture i velike tolerancije, vidi se da je Bawalu~ka biskupija u Pihleru 30 godina imala dobrotvorca i mirotvorca, po{tovanog od pripadnika svih konfesija, a u Komarici ima ortodoksnog katolika, {ovinistu i politi~ara koji zaga|uje me|uverske i me|unacionalne odnose u tom regionu. Papa i biskupi su portparoli Vatikana Ovde se postavqa su{tinsko pitawe: da li je bawalu~ki biskup dr Frawo Komarica na sve~anoj misi istupio kao “slobodni strelac” ili je sve unapred dogovoreno sa papom i wegovom pratwom iz Vatikana, ili mnogo ranije u samom Vatikanu. Verovatno je sve unapred dogovoreno. Zato se u ovoj kwizi i posve}uje ovoliko pa`we nastupu i izjavi bawalu~kog biskupa. Kao {to nije bilo mogu}e da na kongresu Komunisti~ke partije Jugoslavije istupi kao “slobodni strelac” neki najbli`i Titov saradnik i iznese svoje subjektivno vi|ewe kardinalnih pojava u dru{tvu ili Partiji, a da to nije prethodno raspravqeno i dogovoreno s Titom na sastanku Centralnog komiteta, tako isto nije mogu}e da papin saradnik i doma}in na svetoj misi, u prisustvu pape i desetina hiqada hodo~asnika, koja se odr`ava u jednom verski i politi~ki komplikovanom regionu, iznosi “kao slobodni strelac” svoja li~na vi|ewa i ocene tako zna~ajnih politi~kih pitawa kao {to su izazivawe i nametawe rata, stradawe qudi i ru{ewe svetiwa, i to samo jedne, katoli~ke strane, sudbina desetina hiqada izbeglica, i to samo Hrvata, i ozna~avawe krivaca za sve to. Vatikan je isuvi{e dobro organizovana institucija i dr`ava da bi po wenim interesima mogli da vr{qaju “slobodni strelci”, makar to bili i biskupi. Uostalom, to se nikada dosad nije desilo. To se nije moglo desiti ni na Petri}evcu. Zato naslov u {tampi “Biskup protiv pape” govori samo o formi. Ne mo`e biskup javno istupati protiv pape. Mo`e samo jednom. A to se nikad nije desilo. Komarica je pored papinog skuta bio samo wegov glasnogovornik i glasnogovornik Vatikana. Vatikan i papa `ele i na tome agresivno rade da i podru~je Republike Srpske bude wihovo misijsko podru~je. Frawo Komarica im u tome samopregorno poma`e. Papa i Vatikan ne}e ga ukoriti za wegove izjave na svetoj misi na Petri}evcu. Pona{awe i izjave bawalu~kog biskupa dr Frawe Komarice treba uzeti kao izraz ukupne politike Vatikana prema Republici Srpskoj, Federaciji Bosne i Hercegovnne, Hrvatskoj i prema Balkanu u celini. Mo`da }e neki od budu}ih papa beatifikovati i Frawu Komaricu. Zato je bilo potrebno da se o tome ovde ne{to ka`e. Ina~e, ne bi ovoliku pa129
`wu zavre|ivale re~i jednog od preko 4.500 katoli~kih biskupa, papinih saradnika. Papina poseta Republici Srpskoj, wegova misa na Petri}evcu, beatifikacija Ivana Merca i govor bawalu~kog biskupa na Petri}evcu osta}e zabele`eni u istoriji kao ru`ni i {tetni akti Vatikana i katoli~ke crkve. O tome bi se mogla napisati kwiga. I trebalo bi je napisati. Ona bi se dobro prodavala, a kao dokumenat imala bi trajnu vrednost. Ali Srbi su dosta spori i te{ki u pisawu o onome {to je za wih sudbonosno. Drugi o tome ne pi{u objektivno. Katoli~ka i hrvatska sredstva informisawa uzdi`u i hvale papinu misiju u Republici Srpskoj i satanizuju Srbe. To se najboqe vidi iz obiqa dobro pripremqenog propagandnog materijala, sa mnogo neistina, falsifikata i dezinformacija, koji je besplatno deqen u Bawoj Luci i drugim mestima, najvi{e stranim novinarima. Za{to papa nije posetio Jugoslaviju? Vatikan, papa li~no i Hrvati jako su `eleli i insistirali da papa do|e u Jugoslaviju. U godinama ustoli~ewa Vojtile za papu u Vatikanu pokretane su i vo|ene aktivnosti da se poseta obavi. Iz Jugoslavije je bio upu}en slu`beni poziv papi da do|e. Do te posete ipak pije do{lo. Srpska pravoslavna crkva je zahtevala da papa poseti Jasenovac i izvini se za nevine `rtve u tom fa{isti~kom logoru. To Vatikan nije prihvatio. Pa i kako bi kad je sam ratni papa Pije XII prisno sara|ivao sa fa{isti~kim re`imima koji su otvarali takve logore za Jevreje, Srbe Cigane. Zato se Srpska pravoslavna crkva suprotstavqala wegovom dolasku u Jugoslaviju. U vezi s tim Vladimir Dedijer u svojstvu predsednika Raselovog suda pisao je papi Jovanu Pavlu II: “U vezi sa Va{om planiranom posetom Jugoslaviji, renomirani {vajcarski dnevnik “Ciriher cajtung” pisao je, 14. marta ove godine, da je jedan od razloga zbog kojih ne mo`ete oti}i u Jugoslaviju ~iwenica da ste odbili da odate po~ast `rtvama fa{izma u Jasenovcu, jednom od najozlogla{enijih koncentracionih logora u Evropi. Pali u Jasenovcu bili su `rtve rasne diskriminacije protiv srpskog naroda, Jevreja, Roma, kao i protiv Hrvata antifa{ista i muslimana. Vi{e nema~kih i austrijskih listova objavilo je sli~ne komentare. Do sada Va{i predstavnici nisu opovrgli ove tvrdwe. Ukoliko je ta~no da zbog toga niste posetili Jugoslaviju, uzimamo sebi slobodu da zakqu~imo kako ste u~inili veliku gre{ku. Zbog ~ega odbijate da odate po~ast `rtvama fa{izma stradalim u Drugom svetskom ratu? Va{e odbijawe otvara i jedno istorijsko pitawe: u kojoj su meri neke najistaknutije li~nosti rimokatoli~ke crkve bile upletene u masakre u fa{isti~koj dr`avi u prinudnom pokr{tavawu 200.000 pravoslavnih Srba, i kakva je bila uloga Vatikana u svemu tome. Molim Vas zbog toga da odgovorite na slede}a pitawa: 1. Da li su informacije objavqene u “Noje ciriher cajtungu” ta~ne ili ne? 2. Ukoliko je informacija ta~na, mo`e li svetska javnost saznati ko je doneo odluku: vatikanski funkcioneri ili neke crkvene glave{ine u Jugoslaviji, bez Va{eg znawa? 130
3. Radi ta~nog istorijskog utvr|ivawa odgovornosti za genocid u Jugoslaviji – a to je ciq na ~ijem ostvarewu mi radimo – i radi razja{wewa dana{wih moralnih pitawa, od presudnog je zna~aja da odgovorite odmah i precizno.” Pokojni Dedijer, s kojim sam imao dobru saradwu dok sam bio urednik u novosadskom “Dnevniku”, pri~ao mi je o tom pismu papi. Rekao mi ja da odgovor nije nikada stigao. (Ja ~uvam svoju korespondenciju s Dedijerom.) Papa Jovan Pavle II prvi put je do{ao me|u Srbe 22. juna 2003. godine. Nije odao po{tu `rtvama usta{kog i fratarskog terora u Drakuli}u, [argovcu i Motikama, kao {to je predvi|ao i pisao italijanski list “Koriere dela sera”. Papino sasvim uop{teno izviwewe nije se odnosilo na poklane u tim selima, ve} na sve `rtve koje Vatikan nosi na savesti. Uop{tena izviwewa ne vrede ni{ta. Srpska pravoslavna crkva nije mogla spre~iti wegov dolazak u Republiku Srpsku, ali je zato bojkotovala. Tako je papa uzrokovao produbqivawe jaza izme|u dve hri{}anske crkve. Vatikan sada pokazuje veliku `equ da papa poseti Srbiju i Rusiju. Najavquje se i sprema pohod u Beograd ove godine. Poseta Beogradu je za Vatikan va`na, jer se wome utire put u Moskvu, gde se “utaborilo rusko pravoslavqe”. “Isto kao {to mu je (papi – L. L.) neostvarena `eqa da poseti Srbiju i Crnu Goru, o ~emu je govorio i za vreme nedavnog boravka u Slova~koj, neostvareni san mu je da se sretne sa ruskim patrijarhom i ode u Peking.” (270) (“Politika”, 24. oktobar 2003) Moskva i Peking dosad nisu pokazali `equ ni voqu da prime papu. Zakqu~ak Poseta pape Jovana Pavla II Republici Srpskoj, 22. juna 2003. godine, politi~ki je pohod prvog ~oveka Vatikana, zaodenut uop{tenim konvencionalnim frazama o apostolstvu i miru. Ta poseta nije donela nikakvog dobra. Be~ki dnevnik “Prese”, od 23. juna 2003. godine, negativno je ocenio papinu posetu Bawoj Luci. Wegova nada da }e tom posetom smawiti razdor izme|u Rimokatoli~ke i Srpske pravoslavne crkve do`ivela je neuspeh. “Prese” podse}a da je u manastiru Petri}evac `iveo fra Tomislav Filipovi}, koji je u fratarskoj mantiji ubijao qude, a koji je kasnije bio upravnik logora u Jasenovcu. Srpski patrijah Pavle odbio je susret s papom zbog mesta odr`avawa mise, dodaje “Prese”. I drugi ocewuju papinu posetu Republici Srpskoj kao neuspe{nu i {tetnu. Vlada Republike Srpske pozvala je papu u posetu sa `eqom i nadom da wegova poseta doprenese afirmaciji i ugledu Republike Srpske, pa ~ak i diplomatskom priznavawu ove dr`ave od strane Vatikana, koji je prvi jo{ u toku rata priznao nezavisnu Hrvatsku. Od toga ni{ta nije bilo, Republika Srpska nije za Vatikan isto {to i Hrvatska. Bawalu~ki biskup Komarica je s mise na Petru}evcu u ceo svet odaslao optu`be na ra~un Republike Srpske i wenih legitimnih predstavnika. Sve {to je papa radio i govorio tokom te posete ne treba shvatiti kao izraz i stav jedne li~nosti. On je star, bolestan i senilan. Neki ka`u – `ivi le{. Jedva se kre}e. Ne mo`e da pro~ita ni ono {to su mu drugi napisali. 131
Od Vatikana je nehumano {to tako starog i bolesnog ~oveka {eta po svetu. Takav on i nije kriv. On je samo istureni stub jedne mo}ne i rafinirane institucije i dr`ave – Vatikana. Pape se mewaju, a Vatikan ne. I ovaj papa je ukle{ten u politiku i interese te institucije. Wega je na jednodnevnom boravku u Republici Srpskoj pratilo 60 odabranih kardinala i biskupa. To je bila kontrola papinih postupaka i re~i. On li~no je tu su{tinski bio sporedan i bezna~ajan. Nije mogao ni smeo ni{ta uraditi ni re}i {to nije bilo unapred u Vatikapu osmi{qeno, utvr|eno i napisano. A tamo nikad nije odobreno i utvr|eno da se oda po{ta `rtvama usta{kog terora u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, pa ni na Petri}evcu. Treba shvatiti da je to naprosto nemogu}e i da se nikada ne}e ni desiti, jer su upravo sinovi katoli~ke crkve i duhovna deca Vatikana – katoli~ki fratri duhovno pripremili koqa~e i prakti~no im pomagali u genocidu pre svega nad Srbima. O tome postoje brda dokaza i napisanih kwiga, mnogih na stranim jezicima. Ako bi Vatikan odao po{tu `rtvama usta{a i osudio usta{e, on bi osudio samoga sebe, a to se od wega ne mo`e o~ekivati. Zato papa nije odao po{tu hiqadama poklanih Srba u Drakuli}u, [argovcu i Motikama 7. februara 1942. godine. Za to ne treba prekorevati wega, ve} Vatikan. Vatikan je, a ne papa li~no, odgovoran {to je misa odr`ana na strati{tu na Petri}evcu. Ostareli papa i ne zna {ta radi i govori. Ali to dobro zna wegov doma}in, predsednik Biskupske konferencije Bosne i Hercegovine, bawalu~ki biskup dr Frawo Komarica, koji je ro|en i odrastao na strati{tu u Drakuli}u i tu pored rodne ku}e izgradio kapelu. Ni Komarica nije odao po{tu `rtvama genocida u svom selu, jer to nije dogovoreno u Vatikanu. On se udvarao i dodvoravao Vatikanu koji i daqe ovde plete i u~vr{}uje svoje niti i niti jedne borbene i agresivne crkve. Vatikan je veliko zlo na Balkanu koje je nemogu}e sru{iti ni odstraniti. Zato je Bernard Klajn u pravu kada ka`e “da je neophodpo odr`ati planetarnu me|unarodnu konferenciju o ulozi Vatikana i pape u zlo~inima genocida i wihovom prikrivawu”. Protest “urbi et erbi”” Poseta pape Jovana Pavla II fraweva~kom samostanu Petri}evcu kod Bawe Luke, 22. juna ove godine, i beatifikacija (progla{ewe za sveca) Ivana Merca na tom mestu zaprepa{}uje i zgra`ava po{tene qude svih konfesija, koji znaju za fratarski i usta{ki veliki zlo~in na ovom mestu za vreme Drugog svetskog rata. U svoje i u wihovo ime najo{trije negodujem i protestujem urbi et erbi (gradu Rimu i celom svetu). Za{to? Najmasovniji i najmonstruozniji jednodnevni pokoq nevinih, mirnih i lojalnih qudi, `ena i dece, u celoj istoriji qudskog roda desio se 7. februara 1942. godine upravo u `upi Petri}evac. Toga dana do 14 ~asova usta{e, koje je predvodio fratar iz samostana Petri}evac Tomislav Filipovi}, poklale su oko 2.500 Srba u verski me{ovitim selima petri}eva~ke `upe Drakuli}u, [argovcu i Motikama i 60 rudara u rudniku Rakovac, samo zato {to su bili druge, pravoslavne vere. Nije su{tina u tome {to su poklani bili pravoslavci, ve} u tome {to su bili qudi. 132
Ja sam vi{e od deset godina skupqao gra|u o tom jezivom istorijskom zlo~inu i na osnovu we napisao kwigu “Fratri i usta{e koqu”, koja jo{ nije objavqena. Da je objavqena, papa verovatno ne bi do{ao na to mesto velikog zlo~ina. U woj sam naveo imena 2.315 poklanih pravoslavca sa osnovnim podacima za svakog od wih. Kqu~no pitawe je: za{to je ba{ u Petri}eva}koj `upi izvr{en najmasovniji i najmonstruozniji pokoq Srba u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj? Nezavisna Dr`ava Hrvatska je bila fa{isti~ka usta{ka dr`ava, koja je 15. juna 1941. godine u Veneciji potpisala ugovor o pristupawu Trojnom paktu fa{isti~kih zemaqa Nema~ke, Italije i Japana i 14. decembra iste godine objavila rat Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama i Velikoj Britaniji. Ona je izvr{ila genocid nad Srbima, Jevrejima i Ciganima na svojoj teritoriji. Wen poglavnik Ante Paveli} je planirao da Bawa Luka bude prestonica wegove Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Zato je trebalo uni{titi Srbe na tom prostoru. Fraweva~ki samostan Petri}evac pred Drugi svetski rat i u toku rata bio je glavni ideolo{ki centar usta{tva na tom podru~ju, a fratri iz tog samostana bili su inicijatori i organizatori pokoqa Srba u Drakuli}u, [argovcu i Motikama. To sam op{irno obrazlo`io u svojoj kwizi “Fratri i usta{e koqu”. Pa zar Petri}evac mo`e da bude pogodno mesto gde papa treba da dr`i svetu misu i progla{ava katoli~kog laika za sveca? Citiram ovde samo nekoliko izvora o pokoqu u Petri}eva~koj `upi. Izve{taj Usta{ke nadzorne slu`be (UNS) u Bawoj Luci broj 69/42: “Radiogram otpremqen 11. veqa~e 1942. g. Zapovjedni{tvu usta{ke nadzorne slu`be, na ruke gosp. Eugena Kvaternika, Zagreb. U vezi V. T. 9. ovog izvje{tavam: Jedna satnija usta{ke bojne, pod zapovjedni{ptvom nadporu~nika Josipa Mi{lova, u pratwi `upnika fra Vjekoslava Filipovi}a dana 7. veqa~e u 4 sata ujutro zaposjela rudnik Rakovac i poubijala krampom 37 radnika grkoisto~waka. Nastavila sa ubijawem krampom i sjekirom grkoisto~waka mu{karaca, `ena i djece u selima Motike, gdje je ubijeno 750, Drakuli} i [argovac, gdje je ubijeno oko 1.500 osoba. Ubijawe je zavr{eno istog dana oko 14 sati. Od tada pa sve do danas usta{e prevoze hranu, stoku i poku}stvo iz ku}a pobijenih u svoja skladi{ta. Gorwi izvje{taj to~an. Op{iran izvje{taj slijedi. Veliki `upan pukovnik Aleman” Izve{taj Gleza fon Horstenaua, pouzdanog nema~kog obave{tajca, predstavnika Vrhovne komande pri usta{koj vladi: “Kako se jo{ javqa, u danu uo~i masakra, odr`an je sastanak u samostanu Petri}evac kod Bawe Luke, na kojem su u~estvovali Viktor Guti} (usta{ki sto`ernik u Bawoj Luci u vreme pokoqa – L. L.), biv{i veliki `upan, bawalu~ki `upnik dr Nikola Bilogrivi}, Stilinovi} predsednik suda u Bawoj Luci, i vi{e katoli~kih sve{tenika, me|u kojima i izvesni sve{tenik Filipovi}, koji je potom prisustvovao i samom klawu.” (Vasa Kazimirovi}, “NDH u svetlu nema~kih dokumenata i dnevnika fon Horstenaua”, “Nova kwiga”, Beograd, 1987, str. 343) 133
“Ali vrhunac divqa{tva predstavqa pokoq {ezdesetero {kolske djece, koju su zatekli u {koli i sjekli im glave pred o~ima u~iteqice, koja je od pretrpqenog u`asa poludjela.” (Arhiv Dr`avne komisije za utvr|ivawe zlo~ina okupatora i wegovih pomaga~a za Bosnu i Hercegovinu, prema “Magnum krimen” Viktora Novaka, str. 646) “Fratar iz samostana Petri}evca Tomislav (Vjekoslav) Filipovi}, koji je predvodio usta{e u pokoqu, u{ao je za vreme ~asa u u~ionicu sa svojih 12 usta{a, opona{aju}i Isusa Hrista i 12 wegovih apostola. Naredio je u~iteqici Dobrili Martinovi} da izvede iz klupe jedno srpsko dete. U~iteqica, ne slute}i {ta }e biti, izvela je lepu{kastu i urednu Radojku Glamo~anin, k}erku uglednog doma}ina u Drakuli}u \ure Glamo~anina, koji je tada bio u zarobqeni{tvu u Nema~koj. Fratar je ne`no prihvatio dete, podigao ga na katedru i onda – po~eo polako, natenane, da ga koqe pred ostalom decom, u~iteqicom i 12 usta{a. U u~ionici je nastala panika. U`asnuta deca su vri{tala i skakala. Fratar se smireno i jezuitski dostojanstveno obratio svojim usta{ama: “Usta{e, ovo ja u ime Boga pokr{tavam ove izrode i vi slijedite moj put. Ja prvi primam sav grijeh na moju du{u, a vas }u ispovjediti i rije{iti svih grijeha.” (Ovo je, prema “Magnum krimenu”, posle rata u~iteqica Dobrila Martinovi} ispri~ala profesoru univerziteta dr Jovi Jovanovi}u.) “Onda je fra Filipovi} naredio u~iteqici da svu srpsku decu izvede u dvori{te. Potom je oti{ao u drugu u~ionicu, pa je i u~iteqici Mari [uwi} naredio da izvede srpsku decu. U dvori{tu na utabanom snegu, u krug je postavio onih 12 usta{a, pa naredio deci da tr~e pored wih. Kako koje dete naleti, usta{a mu izvadi oko i ugura u prose~eni stoma~i}, drugi odse~e uvo, tre}i nos, ~etvrti prsti}, peti par~e obraza... I sve tako dok deca nisu popadala. (Za “koqa~ko kr{tewe” usta{ama su za prvo klawe ~e{}e podmetana deca.) “U~iteqice su se izbezumile. U~iteqica Mara [uwi} na su|ewu fra Filipovi}u kao svedok je pri~ala kako je jednog dana u wenu {kolu do{ao fratar Filipovi} sa grupom usta{a. Naredio joj je da rastavi decu po nacionalnostima, a zatim je izvadio kamu i rekao: – Djeco, gledajte! Po~eo je klati pravoslavnu djecu. Neke je prorezao, pa su stala tr~ati okrvavqena ukurug i vri{tati. Poluzaklanu djecu, izbezumqenu od bolova, usta{e su do~ekivale i tukle dr{kama od pi{toqa i ubijale.” (Dragutin ]urguz, Milorad Vigwevi}, “Kozarski odred”, Nacinalni park “Kozara, Prijedor, 1982, str. 415) Nema~ki oficir iz Bawe Luke u svom izve{taju od 23. februara 1942. godine pi{e: “U {koli su ostala prazna sva mjesta srpske djece. Samo u {argova~ku {kolu nije do{lo 53 djece.” (Arhiv Bosanske krajine, Bawa Luka, kutija 40, fascikla 29/8) “Deca iz [argovca i Drakuli}a i{la su u istu {kolu. U sa~uvanom {kolskom dnevniku te {kole za 1942. godinu kod imena svakog srpskog deteta, pa i Radojke Glamo~anin, zapisano je da je umrlo 7. veqa~e 1942. godine”. Otkad postoje narodi, religije i sve{tena lica, nigde u svetu i nikad u istoriji nije bilo tako monstruoznog sve{tenika kao {to je bio fraweva~134
ki fratar Tomislav Filipovi} iz samostana Petri}evac kod Bawe Luke. On je bio opasni i opaki hrvatski nacionalista. U Zapisniku Definitorijalnog kongresa Fraweva~ke provincije Bosne Srebrene u Sarajevu, od 28. aprila 1942. godine, pi{e da je fra Tomislav Filipovi} na dvadesetak dana pre pokoqa otputovao iz Petri}evca u Zagreb, gde je imenovan za du{obri`nika Druge poglavnikove tjelesne bojne u Bawoj Luci, koja je 7. februara 1942. godine poklala Srbe u Drakuli}u, [argovcu i Motikama. Fra Filipovi} je predvodio usta{e u tom pokoqu i sam klao rudare, seqake i {kolsku decu. I ostali fratri iz fraweva~kog samostana na Petri}evcu bili su posredno ili neposredno ukqu~eni u pokoq. Kada je posle pokoqa neki Marko Lipovac pitao gvardijana Antu Perkovi}a da li postoji mogu}nost da se spasu Srbi koji su slu~ajno pre`iveli pokoq, on mu je odgovorio. “Na{ poglavnik radi sve sa Bo`jom dozvolom i sve {to je napravqeno ono je crkva blagoslovila i nikome se ne}e upisati u grijeh, te prema tome, svima onima koji su ostali nema ni{ta drugo nego {to je bilo i ostalima, koji su se zadesili u selu na dan pokoqa.”(Gojo Riste Dakina, “Budi katolik ili umri”, Institut za savremenu istoriju, Beograd, 1994, str. 145) Gvardijan samostana Petri}evac, `upnik fra Ante Perkovi}, uskoro nakon pokoqa obavestio je provincijala Fraweva~ke provincije Bosne Srebrene fra An|ela Kai}a, a Kai} je svojim dopisom broj 763/42, od 12. maja 1942. godine, obavestio Svetu stolicu o pokoqu i u~e{}u fra Tomislava Filipovi}a u wemu. Fraweva~ki general u Vatikanu, fra Polikarpus [mol, op{irno je upoznao Kongregaciju za redovnike u Vatikanu o pokoqu u Drakuli}u, [argovcu i Motikama i o u~e{}u fratara iz samostana Petri}evac u wemu. Posle pokoqa katolici i muslimani `estoko su se sporili oko toga ko }e se naseliti na posede poklanih Srba. U svojoj tu`bi upu}enoj Svetoj stolici muslimani su opisali kako su se usta{e i fratri iza pokoqa sastali u samostanu Petri}evac, veselili se, jeli, pili i ban~ili sve do zore. Vatikan je nalo`io nadbiskupu Stepincu u Zagrebu da ispita slu~aj. Zna se da je bilo vi{e istraga, ali ni Sveta stolica ni nadbiskup Stepinac nisu nikad objavili rezultate tih istraga. Fra Tomislav Filipovi}, posle pokoqa, postavqen je za upravnika logora Jasenovac, najgroznijeg u Drugom svetskom ratu. Zbog svojih zlo~ina u tom logoru dobio je nadimak fra Satana. Wegovi patolo{ki zlo~ini nemaju premca. (O pokoqu u Petri}eva~koj `upi i o fra Tomislavu op{irno pi{e fra Martin Planini} u svojoj kwizi “Fra Tomislav Filipovi}...”, TRN, Tomislavgrad-Duvno, 1992) Neumesnom i nesmotrenom posetom samostanu Petri}evac i dr`awem svete mise na tom mestu papa Jovan Pavle Drugi blagosiqa veliki zlo~in koji se tu desio, u kome su u~estvovali i katoli~ki fratri. U verski fanati~no konfrontiranoj zemqi povre|uje stare rane. Jo{ jednom zabada no` u srca i du{e i prst u o~i pravoslavaca, uz likovawe katolika na Petri}evcu. Time on ~ini jo{ jedan veliki zlo~in. Potpiruje vatru nove mr`we i novih sukoba i tako indukuje nove zlo~ine na ovom prostoru. To mu istorija ne}e oprostiti. 135
U tekstu su izneti konkretni podaci da su ratni zlo~inci bili fratri i rimokatoli~ki sve{tenici u usta{koj tvorevini Nezavisna Dr`ava Hrvatska. Vatikan je sve znao, a ni{ta nije u~inio da spre~i zlo~ine. Identi~na situacija je bila i 1991. godine. Usta{ki re`im Frawe Tu|mana, podr`avan od strane Jovana Pavla Drugog, ~inio je ratne zlo~ine kao prirodnu i predvidivu posledicu da je papa o`iveo usta{tvo. 14. U kwizi “Genocid nad Srbima u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj – Budi katolik ili umri”, autora Goje Rista Dakina, izdava~ “Institut za savremenu istoriju”, Beograd, {tampa GIP “Kultura” Beograd, 1995. godine, objavqeno je slede}i tekst: 14. 1. Na stranicama od 20 do 23, pod naslovom “Od dr Ante Star~evi}a do Josipa Franka”: Ante Star~evi} je ro|en 1823. godine u selu @itniku blizu Gospi}a, od oca Hrvata i majke Srpkiwe. Umro je u Zagrebu 1896. godine. Studirao je filozofiju i teolo{ki fakultet tri godine. Doktorirao je filozofiju. Radio je u advokatskoj kancelariji. Opasnu maniju i naviku parni~ara uneo je u svoju politi~ku ideologiju. Bio je branilac hrvatskog dr`avnog prava i svoju stranku je nazvao Stranka prava. ^ak je poku{ao da stvori “nau~nu srbofobiju”. Kao i nema~ki rasisti, Slovene je smatrao stvorenim za “robove”, “neprijateqima civilizacije”, “oru`jem su`awstva”, “ni`om rasom”, dok je re~ Srbin izvodio od re~i su`aw, “servus” - rob, ili od re~i svrab ili svrabe`. Star~evi} je razvio teoriju po kojoj su Srbi u Hrvatskoj – pravoslavni Hrvati, bosanski muslimani - islamski Hrvati, a Slovenci – alpski Hrvati. Godine 1858, prvi put je izrazio svoje uverewe o bosanskim muslimanima kao “po vervi i jeziku naj~istijom bra}om”. Star~evi} je negirao postojawe srpskog naroda kroz istoriju, odnosno, ukqu~ivao ga je u pojam hrvatskog naroda. Pisao je: “Kroz osam vekovah {to nam kwi{tvo te~e, neima ni traga serbskoj narodnosti, neima serbskoga kwi{tva ni serbske narodne povesti”. Godine 1851, osudio je upotrebu srpskog imena za narodne pesme koje je izdao Vuk Karayi}, a u tekstovima {to ih je potpisivao punim imenom po~eo je upotrebqavati ekavicu, kojom se kasnije dosledno slu`io. Tako|e, pisao je da su Srbi sve {to imaju ukrali od Hrvata: junake, dinastije, Kosovo, Marka Kraqevi}a, Milo{a Obili}a. A naro~ito Kosovo, na kome su se svi borili osim Srba. Prema shvatawima Star~evi}a, Nemawi}i su bili “prejasna hervatska dinastija Nemani}ah”, pa je tako i car Du{an bio posledwi “trak prejasne dinastije Nemani}ah”, dok je Rastko Nemawi}, u mona{tvu Sava, bio “Hervat koji je izto~nu crkvu hervatski otcepio od patriarka carigradskog”. U drugoj polovini 19. veka, Star~evi} je izvr{io sna`an uticaj na hrvatsku omladinu svojim parolama, “Bog i Hrvati”, “Za Srbe sekiru” i “Srbe o vrbe”. Poznato je koliko su one jada i sramote nanele Srbima u Hrvatskoj. U drugoj polovini 19. veka, u Hrvatskoj se pojavila rasisti~ka teorija ~iji je autor dr Ante Star~evi}, koga je hrvatski kwi`evnik Eugen Kumi136
~i} nazvao Ocem Domovine i taj laskavi naziv ostao mu je do dana dana{weg. Po rasisti~koj teoriji, Srbi su tretirani kao bi}a ni`e vrste. Poznato je da rasizam nema nau~nu osnovu, a Hitlerov “Majn Kampf” (“Moja borba”) bio je jevan|eqe rasizma. Rasisti~ka teorija podrazumeva postojawe superiornih rasa i wihovo pravo da vladaju nad ostalim. Star~evi} je ukazivao da postoje razlike izme|u srpskog i hrvatskog naroda. Dok je za Hrvate govorio da su iranskog porekla, za Srbe je tvrdio da su “ne~ista pasmina” i “sme}e naroda” sa~iweno, uglavnom, od raznih “balkanskih otpadaka”. Umesto termina rasa Star~evi} upotrebqava termin pasmina. Tako|e, Star~evi} ne upotrebqava termine vi{a ili superiorna rasa i ni`a ili inferiorna rasa. Vi{a, superiorna rasa je qudska rasa oli~ena u Hrvatima, dok je ni`a ne~ista pasmina oli~ena u Srbima. Za superiornu, osvaja~ko-gospodarsku rasu on upotrebqava i termin gospoduju}i ili gospodiv{i narod. Za ni`u, inferiornu rasu upotrebqava termin narod – su`aw ili su`awska pasmina. Star~evi} pi{e: “Hervati su narod gospoduju}i, oni su svoju hervatsku narodnost protegnuli na sve narode koji nekada stanovahu po na{oj domovini”. “Narod hervatski ne}e terpiti da ta su`awska pasmina oskverwuje svetu zemqu Hervatah”. Poznato je da je Ante Star~evi} nastojao da Srbe u Hrvatskoj integri{e u hrvatsku zajednicu kao pravoslavne Hrvate. Poglavnik Ante Paveli} je istakao da je celo star~evi}anstvo, kao “nauka” i ideologija, ugra|eno u usta{tvo. Preuzete su ideje o hrvatskoj dr`avnosti, poreklu Hrvata i Srba, nepostojawu zajedni~kog jezika, o povesnom prostoru do Drine, o muslimanima kao “cve}u hrvatstva”, Srbima kao Vlasima, Ciganima, “ne~istoj pasmini”, dok nijedan aspekt O~evog nauka nije izostao iz usta{kog “svetonazora”. Ante Star~evi} je ovojim shvatawima i ideologijom imao jakog uticaja na Antu Paveli}a i wegove usta{e, koji su ubili oko milion Srba u NDH, znatno vi{e nego {to su Turci uradili za 500 godina. Poglavnik Paveli} je izjavio 1942. godine u Zagrebu: “Ja vam ka`em, da nije bilo Ante Star~evi}a, ne bi bilo danas hrvatske dr`ave”. Star~evi} je pisao da “ne~istu pasminu”, tj. Srbe, vaqa trebiti i istrebiti po rasnim zakonima i iz preventivnih razloga odbrane ~ove~anstva od rasta~u}ih pasmina, a ne obaziru}i se na zahteve pravne dr`ave. Jo{ u drugoj polovini 19. veka, Star~evi} je zahtevao da se Srbi stave van zakona na na~in koji je bio primewen vi{e od pola veka kasnije u NDH. Svako bi trebalo da bude sudija i izvr{iteq u istrebqivawu Srba. [ta su Slavoserbi, po Star~evi}u? Oni su “lupe`tina, koju jo{ na ovome svetu ~eka sekira”. “Slavoserbi su smetje naroda... Ta pasmina treba da bude iz naroda iztrebqena”. Kako navodi dr Petar Yayi}, u Skerli}evoj studiji o Star~evi}u iz 1912. godine, nalazi se proro~ka re~enica: “Ono {to nisu mogli u~initi Turci za 400 godina se~ama, davqewima, nabijawima na kolac, Star~evi} vr{i jednim potezom pera. On Srbe davi u svojoj mastionici... Srbi mu smetaju u wegovom politi~kom sistemu, on ih naprosto ukida, i nad wima vr{i 137
vartolomejsku se~u – na hartiji, sre}om”. Ono {to je Star~evi} uradio sa Srbima na hartiji, na`alost, Paveli} i wegove usta{e su uradile sa Srbima za vreme NDH 1941-1945. godine. Eugen Kvaternik, ro|en 1825. godine u Zagrebu, poginuo u Rakovici 1871. godine. Studirao je filozofiju i teologiju dve godine i napustio te studije. Kasnije je studirao pravo i pedagogiju. Polo`io je u~iteqski i advokatski ispit. Kvaternik je negirao postojawe srpskog naroda u Hrvatskoj i Slavoniji, a taj narod je progla{avao za “juna~ki i ~estiti hrvatski pravoslavni narod”. Kvaternik je bio opsednut tra`ewem re{ewa za srpsko pitawe, a Bosnu je smatrao hrvatskom zemqom. Tra`io je pomo} od svih “isto~nih Hrvata” predla`u}i im da se oslobode svoga nacionalnog ose}awa i pripadnosti srpstvu. Pisao je da pravoslavni seqaci nisu pripadnici srpskog naroda ve} Hrvati. Stalno je upotrebqavao sintagme “isto~ni Hrvati”, “hrvatska isto~na crkva” itd. Josip Frank se rodio 1844. godine u Osijeku, umro u Zagrebu 1911. godine. Zavr{io je pravo i postao advokat. On je kroatizovani Jevrejin, primio katolicizam oko svoje tridesete godine. U Stranku prava u{ao je devedesetih godina pro{log veka. Kasnije je formirao ^istu stranku prava i wenu delatnost je usmerio protiv Beograda. Nastojao je da ne do|e do saradwe izme|u Srba i Hrvata, slu`e}i tako interesima Pe{te i Be~a. Inspirator je progona Srba. ^lanovi wegove stranke se po wegovom imenu zovu frankovci. Wihova osnovna ideologija je krajwa srbofobi~nost, tzv. srbo`derstvo. Iz frankovaca kasnije }e iza}i usta{e. Frankova politika je bila: velika Hrvatska do Drine i Zemuna u okviru Austrije. Frankove legije iz 1909. godine bile su uzor budu}im usta{kim bojnama i legijama”. U tekstu je prikazan kratak istorijski osvrt na razvoj usta{ke ideje. To je podr`avao Vatikan, a Jovan Pavle Drugi nastavio sa jo{ otvorenijom podr{kom te usta{ke ideologije koja je za ciq imala uni{tewe Srba i pravoslavqa. 14. 2. Na stranicama 23 i 24, pod naslovom “Dr Ivan Ribar o planu za istrebqewe Srba” nalazi se tekst: Ideja o genocidu nad Srbima u Hrvatskoj bila je potpuno sazrela u okvirima Austro-Ugarske jo{ pre izbijawa Prvog svetskog rata. Dr Ivan Ribar, poznati politi~ar, kao aktivni u~esnik predratnih zbivawa u Hrvatskoj, kako pi{e Vasilije Kresti}, zabele`io je da su ban Pavao Rauh i Josip Frank, uz odobrewe “najvi{ih vojnih krugova u Be~u u slu~aju rata sa Srbijom povodom aneksije Bosne i Hercegovine”, sklopili sporazum koji “je glasio da se izvr{i pokoq i iseqewe svih Srba iz Hrvatske”. Vasilije Kresti} navodi da je dr Ivan Ribar u jo{ neobjavqenim zabele{kama napisao: “... U programu frankovaca bilo je 1914. godine istrebqewe Srba, razbijawe jedinstva i hrvatsko – srpske koalicije, ove kao predstavnice narodnog jedinstva i ve}ine u Saboru. Me|u tim frankovcima, koji su u te dane 1914. godine predvodili zavedene hrvatske mase, `arile i palile, terorizirale, optu`ivale, jedan od najbje{nijih bio je Ante Paveli}, tada nepoznat javnosti...” Daqe je Ribar napisao: 138
“Da je Sabor 1914. godine bio raspu{ten i zaveden Komesarijat sa jednim austrijskim carskim generalom na ~elu, u kojem bi vladaju}u rije~ vodili frankovci, na`alost uz pomo} vo|stva Hrvatske seqa~ke stranke, koje se nakon ubistva u Sarajevu slijedilo sa vo|stvom frankovaca protiv koalicije, odnosno, saborske ve}ine, optu`uju}i ovu za sarajevski zlo~in i veleizdaju i slijedom toga, da je potrebno Sabor raspustiti, a vo|stvo i sve narodne poslanike u Saboru, odmah zatvoriti i suditi na vje{ala putem vojnog izvanrednog, takozvanog prekog suda, – izvr{en bi bio program u cijelosti, koji su izgradili frankovci, a po prijedlogu Paveli}a, po kojem je trebalo najradikalnije obra~unati sa Srbima i Hrvatama koalicije. Izvr{en bi bio pokoq Srba jo{ 1914. godine. A jer ga nijesu frankovci mogli izvr{iti tada, izvr{ili su ga za vrijeme Drugog svjetskog rata, kada su frankovci, odnosno, wihovi usta{ki slijednici po milosti i uz podr{ku okupatora dobili vlast sa poglavnikom Paveli}em na ~elu...” (sve podvukao Vasilije Kresti}). Zakqu~ak dr Ivana Ribara jeste da su Srbi 1914. godine spaseni pokoqa zahvaquju}i hrvatsko-srpskoj koaliciji i tome {to je tokom rata sa~uvan Sabor u kome je koalicija imala ve}inu. Iz svega re~enog mo`e se konstatovati da se genocidna ideja nad Srbima u Hrvatskoj rodila u dalekoj pro{losti, a razvijana je decenijama i vekovima, sve do dana{wih dana. U tekstu se citira stav dr Ivana Ribara, kojim se potvr|uje postojawe i iznose neki aspekti zlo~ina~kog plana kako da se uni{te Srbi da bi se realizovao plan stvarawa hrvatske dr`ave. 14. 3. Na stranicama od 24 do 27, pod naslovom “Vatikan protiv Jugoslavije 1918-1941.”, nalazi se tekst: O proklamovawu ujediwewa Kraqevine Srba, Hrvata i Slovenaca, 1. decembra 1918. godine, obave{tene su sve dr`ave sa kojima je Kraqevina Srbija imala diplomatske odnose. Notifikaciju kod Vatikana je izvr{io, 8. januara 1919. godine, Lujo Bakoti}, delegat srpske vlade pri Vatikanu. Posle notifikacije, svi saveznici, izuzev Italije, priznali su Kraqevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca i uspostavili redovne diplomatske odnose. Jedino to nisu u~inile Italija i Vatikan. U ciqu podrivawa me|unarodnog polo`aja Kraqevstva Srba, Hrvata i Slovenaca za vreme Konferencija mira u Parizu 1919. godine, kardinal Gaspari je istupio odlu~nom izjavom protiv stvarawa ove dr`ave i wenog unutra{weg ure|ewa. Kardinal je istovremeno podr`avao italijanski imperijalizam na Balkanu. Tako|e, vatikanski listovi i ~asopisi objavqivali su napise neprijateqske sadr`ine o na{oj zemqi i prilikama u woj. U ~lancima se pisalo o stalnim nemirima i sukobima izme|u raznih politi~kih partija, policije, vojske i naroda, u kojima je bilo mrtvih i rawenih. Pisalo se i o verskim sukobima u raznim krajevima zemqe. U ~lancima je bilo primetno podsticawe na pobunu i nepoverewe, stawe koje je odgovaralo politici Vatikana. Izjava kardinala Gasparija predstavqala je direktno uplitawe u unutra{wu politiku Kraqevine Srba, Hrvata i Slovenaca, pritisak na wu i poku{aj slabqewa wenog me|unarodnog polo`aja i ugleda. Vatikanski listovi su pisali o “srpskoj hegemoniji”, koju drugi narodi, a posebno Hrvati, ne `ele da pri139
hvate. Ciq takve propagande bio je da se Kraqevina Srba, Hrvata i Slovenaca predstavi kao nestabilna i agresivna dr`ava. Poslanik Lujo Bakoti}, 13. marta 1920. godine, predao je akreditivna pisma papi Benediktu XV, a nuncije Kerubini regentu Aleksandru 6. aprila 1920. godine. Time su uspostavqeni redovni diplomatski odnosi izme|u Kraqevine Srba, Hrvata i Slovenaca i Vatikana. Me|utim, po direktivama iz Vatikana, vi{i kler je odmah zapo~eo sa podrivawem nove dr`ave. Kraqevina Srba, Hrvata i Slovenaca nije bila po voqi ni Italiji, ni papi Piju XI (1922 - 1939), jer je spre~avala prodor Musoliniju na Balkan; a Vatikanu prodor u zonu pravoslavqa. Tako je do{lo do uzajamne saradwe Vatikana i fa{isti~ke Italije protiv dr`avnog integriteta Kraqevine Jugoslavije. U odnosima izme|u Vatikana i Kraqevine Jugoslavije dolazilo je vi{e puta do sukoba zbog raznih pitawa, kao {to su: agrarna reforma i naknada {tete za crkvena imawa, neprijateqsko dr`awe katoli~kog episkopata prema drugim konfesijama, upotreba staroslovenskog bogoslu`ewa (glagoqice), nastava u svim {kolama itd. Jedan od konkretnih vidova neprijateqske politike papske Kurije protiv Kraqevine Jugoslavije jeste konkordat iz 1935. godine. Prvi glas protesta protiv konkordata ~uo se od Sinoda Srpske pravoslavne crkve, koji je dao svoje primedbe i prigovore. Naime, konkordatom je jugoslovenska vlada bila spremna da Rimokatoli~koj crkvi u zemqi da odre|ene privilegije, koje su bile poni`avaju}e, ne samo za druge konfesije, ve} i za samu dr`avu. Javnost je osu|ivala vladu Stojadinovi} – Koro{ec – Spaho, {to je potpisala ovakav konkordat kojim se Jugoslavija pretvorila u zemqu katoli~ke misije. Rasprava o ratifikaciji konkordata u Narodnoj skup{tini po~ela je 19. jula 1937. godine. Istog dana, po nare|ewu ministra unutra{wih poslova Antona Koro{eca, ina~e katoli~kog sve{tenika, jakim policijskim i `andarmerijskim snagama kod Saborne crkve izvr{en je brutalan napad na pravoslavne vladike i narod, koji su se bili okupili radi molepstvija za ozdravqewe patrijarha Varnave. Uprkos krvave litije i proglasa opozicije Narodna sku{tina je izglasala konkordat, koga je trebalo da usvoji i Senat, ali do toga nije do{lo. U me|uvremenu, doga|aji su se sve vi{e komplikovali. U narodu je bila pro{irena vest da je patrijarh Varnava otrovan i da nema nikakvog izgleda da }e ozdraviti. Na vest da je patrijarh Varnava otrovan, wegova dva brata, Aleksandar i Uro{, do{li su iz Pqevaqa u Beograd da ga posete. Me|utim, i oni su se ubrzo po dolasku naprasno razboleli! Patrijarh Varnava je umro no}u 23. jula 1937. godine, i ne znaju}i da je sli~na sudbina zadesila i wegovu bra}u Aleksandra i Uro{a Rosi}a, koji su kao te{ki bolesnici prevezeni iz Beograda u Pqevqa, gde su u razmaku od nekoliko dana umrli. U ono vreme, prve su sumwe pale na dvojicu ruskih emigranata, jeromonaha Arsenija i patrijarhovog kuvara. Posle Varnavine smrti, obojici se izgubio svaki trag. Da li je patrijarh Varnava zaista bio otrovan i ko je to u~inio, ni danas se ni{ta ne zna! 140
U Hrvatskoj su postojala razna legalna dru{tva, kao {to su bila: “August [enoa”, “Matija Gubec”, “Domagoj”, “Uzdanica”, “Kri`ari”, “Junak” i druga. Usta{e su ta dru{tva pretvorile u svoje jake ilegalne centre, u kojima su razvijali {iroku politi~ko-propagandnu aktivnost, pod rukovodstvom usta{kih rukovodilaca-emigranata Mile Budaka, Jure Franceti}a, Eugena Kvaternika, Branka Jeli}a i drugih. Ova dru{tva su {irila usta{ko-klerikalnu ideologiju me|u Hrvatima, naro~ito me|u omladinom. Recept za ru{ewe Jugoslavije bio je podstrekivawe nacionalisti~kih, separatisti~kih hrvatskih pokreta. Najverniji saradnici Vatikana na tom poslu bili su rimokatoli~ki sve{tenici i frankova~ki nacionalisti~ki pokret. Pod uticajem Vatikana dolazi do veoma bliske saradwe izme|u hrvatskih separatista i klerikalaca. Wihovo udru`ivawe proizvelo je usta{ki pokret, ~iji su nosioci bili predstavnici bur`oazije, na prvom mestu advokati i sve{tenici. U organizovawu usta{kog pokreta na terenu presudnu ulogu su odigrali sve{tenici, koji su uspe{no prenosili u narod kleronacionalisti~ke ideje. Tako je katoli~ko sve{tenstvo izvr{ilo “indoktrinaciju” me|u velikim delom hrvatskog naroda. Katoli~ki listovi i ~asopisi bili su izrazito usta{kog duha, mada su na svojim stranicama zastupali crkvene i verske interese. Teorija o srpskoj hegemoniji u Jugoslaviji lansirana je iz Vatikana, ali istovremeno i iz Kominterne. I drugi razlozi su stvarali povoqno tle za razvijawe hrvatskog separatisti~kog pokreta. Vatikan nije krio svoju podr{ku usta{kom pokretu koji je ja~ao u Italiji i nekim drugim zemqama, ali i pod sna`nim pokroviteqstvom katoli~kog sve{tenstva u Hrvatskoj. Predstavnici katoli~ke crkve u Hrvatskoj jo{ pre Drugog svetskog rata planirali su i pripremali Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku (NDH). Usta{ka organizacija bila je potpomognuta od Italije, Nema~ke, Bugarske i Ma|arske i wen osnovni zadatak sastojao se u teroristi~kim akcijama protiv teritorijalnog integriteta Kraqevine Jugoslavije. Usta{ki pokret je proklamovao radikalno sprovo|ewe hrvatstva, i to putem negacije srpstva na teritoriji, gde, uglavnom, vekovima `ive zajedno Srbi i Hrvati. Taj usta{ki radikalizam zna~io je fizi~ko uni{tewe srpskog stanovni{tva na toj teritoriji, tj. u Hrvatskoj, Slavoniji, Sremu, Dalmaciji, Baniji, Lici, Kordunu, Bosni i Hercegovini. U bo`i}wem broju “Nezavisne Dr`ave Hrvatske” 1941, u ~lanku pod naslovom “Uloga sve}enstva u obnovi NDH”, navodi se da je mladi sve{teni~ki nara{taj “vr{io zdu{no i vjerno svoju zada}u i savjesno ispunio svoju narodnu du`nost. Fraweva~ka gimnazija u Siwu, [irokom Brijegu i Visokom i bogoslovska u~ili{ta u Makarskoj i Mostaru, Splitu, pa Teolo{ki fakultet u Zagrebu, bili su prava `ari{ta nacionalne svijesti... U ~lanku “Kako je Krajina do~ekala slobodu”, koji je objavio zagreba~ki “Novi list”, ka`e se: “Dr Viktor Guti} je, jo{ u toku qeta i jeseni 1940, proputovao sve ove krajeve (re~ je o Bosanskoj Krajini) sva mjesta i mnoga sela, svuda je postavio i zakleo usta{ke povjerenike, tabornike, rojnike i usta{e. Obi{ao samostane i `upne dvore, zakleo fratre, `upnike i sve}enike na vjernost poglavniku i NDH”. 141
Zagreba~ki “Novi list” je pisao o samostanu u ^unti}u, kod Petriwe kao o “usta{kom gnijezdu”, u kome su se pre rata kod gvardijana ^astimira Hermana sastajali Slavko Kvaternik, Mirko Puk i druge usta{e, odr`avaju}i tajne politi~ke konferencije. Fra Petar Berkovi}, `upnik u Drni{u, navodi: “...Za punih 14 godina moga `upnikovawa u Drni{u moj `upni stan bio je u pravom smislu usta{ki stan. Tu je bilo stjeci{te za sve usta{e, ne samo iz ovog kraja, nego i za sve one, koji bi dolazili da organizuju usta{ki pokret... Prije prevrata i ustanka bio sam predsjednik Hrvatskog usta{kog stana u Drni{u”. U~estvovawe rimokatoli~kih sve{tenika u Hrvatskoj u planirawu i pripremawu NDH, zatim izvo|ewe klero-usta{kih zlo~ina protiv ~ove~nosti, kosilo se sa javnim u~ewem Rimokatoli~ke crkve o hri{}anstvu, a tako|e bilo je u suprotnosti i sa propisima wene slu`be i organizacije. Tako|e, zagreba~ki “Kaptol”, br. 4, daje organizacionu pomo} u stvarawu usta{ke organizacije. To potvr|uje i ~lanak “Prvi usta{ki roj”, u kome se navodi da su se tu sastajale prve organizovane usta{e u zemqi, Marko Hranilovi}, Mazija Soldin, Mijo Babi} i Zvonko Pospi{il: “... Tiho i neprimjetno, s najve}im oprezom, spomenuta su ~etvorica radili i pripremali se za tu te{ku borbu. Povijesne “katakombe” u zgradi na Kaptolu broj 4 bile su svjedokom kasnih no}nih sastanaka hrpice qudi, prvih djelatnih usta{a, koji su nakon dnevnog posla u radionicama potajno do{li tamo, da se dogovore i da pripreme sve za tu borbu, o kojoj u Hrvatskoj gotovo nitko nije znao ni{ta, a koja je tako brzo imala zapo~eti. U tekstu se iznose konkretni dokazi o neraskidivoj vezi sve{tenstva Rimokatoli~ke crkve u Hrvatskoj sa usta{tvom. Crkva je sve stavila na raspolagawe usta{tvu. Gotovo da nema autora koji je pisao o Vatikanu, Rimokatoli~koj crkvi u Hrvatskoj, sve{tenstvu i wihovom delovawu izme|u dva rata, a da nije morao da konstatuje da je bila izra`ena saradwa i organsko jedinstvo sa usta{tvom. Identi~na situacija je bila i od 1991. godine, odnosno izborom Jovana Pavla Drugog po~elo je da se budi usta{tvo koje je eskaliralo. Ono je opet legalizovano kada je na vlast u Hrvatskoj do{ao Frawo Tu|man. 14. 4. Na stranicama 27 i 28, pod naslovom “O satanizaciji Srba”, nalazi se tekst: Satanizacija zna~i stvarawe potpuno deformisane slike u kojoj ceo jedan narod dobija spoqne i unutra{we karakteristike mitskih i |avolskih nakaza kao narod zla. Bez prethodne satanizacije nemogu}e je zamisliti i motivisati veliki genocid koji je izvr{en nad Srbima u NDH. Satanizacija ishodi iz stvarne ili pretpostavqene potpune prevlasti sila zla u pojedincu, dru{tvenoj grupi ili etnosu – pi{e dr Petar Yayi}. Pozadina satanizacije drugog ~esto je u primitivnoj potrebi da za na{e razne neda}e i nevoqe, okrivimo nekog izvan nas. To zna~i, da drugi treba da plate na ovaj ili onaj na~in, ~esto i glavom, za ono {to je nas sna{lo. Na primer, u starom Rimu, ako bi Tibar plavio, a ne Nil, Tertulijan, hri{}anski pisac iz Kartagine (oko 155 oko 220), nare|ivao je: “Bacajte hri{}ane lavovima!” Kada su hri{}ani do{li na vlast, oni su to isto ~inili sa otpadnicima od hri{}anstva i jereticima, ve{ticama i Jevrejima. 142
U mitologijama velikih drevnih civilizacija, demoni su, po pravilu, crne boje, dok u hri{}anskoj mitologiji belim an|elima suprotstavqaju se crne sotone, |avoli. “Balkanski romanski narod” – pi{e daqe Petar Yayi} – “alias Srbin u postkosovskom periodu ... smatra Pilar, ’kri`ao se s nekim narodom tamne puti, vjerovatno s Ciganima, koji su tako|e nomadi. Odatle potje~e taj uvijek sasvim tamni sloj i ime Nigri Latini, Karavlasi, Morovlasi (kara zna~i turski crn, mauros zna~i gr~ki crn... talijanski moro – crnac). To je posve sigurno”. Tako satanizacija Srba kona~no dobija i svoju potpunu mitsku dimenziju bez koje nema jake i dugotrajne satanizacije. Kao {to Adolf Hitler u “Majn Kampfu” navodi da su za sve neda}e nema~kog naroda krivi Jevreji, koje treba istrebiti, tako su i hrvatski rasisti dr Ante Star~evi}, Josip Frank, dr Mile Budak, dr Ante Paveli} i drugi, smatrali da su Srbi uzro~nik svih neda}a i nesre}a koje su zadesile Hrvate! Pokoqima nad srpskim stanovni{tvom u NDH prethodio je veoma dug period satanizacije Srba. “Vlasi” i “Cigani” jo{ uvek su sinonim za “ime Serb”, kako je to pisao jedan od za~etnika satanizacije Srba u Hrvatskoj dr Ante Star~evi}. I posle genocida nad Srbima u NDH od 1941-1945. godine, na`alost i dan danas se na “Vlahe” i “Cigane” gleda urokqivim o~ima, pogledom iz koga `ari holokaust. To potvr|uju i zverstva koja su po~inili pripadnici Zbora narodne garde i MUP-a iz “lijepe na{e” po Kninskoj Krajini, Slavoniji, Barawi i zapadnom Sremu 1991. godine. U drugoj polovini 19. veka, na teritoriji Hrvatske javqa se rasisti~ka teorija sa genocidnim implikacijama, pa i uslovqena satanizacijom “nepodobnih” Srba. Istrebqewe Srba u NDH 1941-1945. godine, nije bilo samo versko-biolo{ki, ve} i rasisti~ki genocid, jer su hrvatski rasisti i {ovinisti predstavqali Srbe kao “ni`u”, inferiornu rasu, “ne~istu pasminu” zlikova~ke }udi. Prema mi{qewu dr Petra Yayi}a, postoje barem ~etiri istorijska ~inioca koji su odigrali presudnu ulogu u satanizaciji Srba u Hrvatskoj. Ti ~inioci nisu se javili u isto vreme. Neki su se pojavili u davna vremena, dok su drugi nastali u novije doba, ali im je zajedni~ki imeniteq duh antisrpstva i antipravoslavqa, ili i jedno i drugo, a uzajamno se pro`imaju i dopuwuju: 1. Rimokatoli~ka crkva je smatrala da pravoslavna vera nije prava vera. Tako|e, katoli~ka crkva je nastojala da pokatoli~i pripadnike pravoslavne vere i toga se nije odrekla do dana dana{weg. 2. Hrvatski prava{ki pokret, predvo|en Antom Star~evi}em, svojom rasisti~kom teorijom pokrenuo je lavinu mr`we protiv Srba. 3. Politika Austro-Ugarske bila je usmerena protiv Srbije kao mogu}eg Pijemonta balkanskih Slovena i kao sna`ne prepreke prodirawa Germana na Istok – “Drang nah Osten”. 4. Tre}a komunisti~ka internacionala (Kominterna) u svojim direktivama govorila je o Srbima kao hegemonisti~kom i eksploatatorskom narodu (a ne klasi!). 143
U tekstu se obja{wava fenomen satanizacije, odnosno fokusirawa i opravdavawa mr`we prema Srbima. Vatikan je oduvek imao zna~ajnu ulogu u satanizaciji Srba, odnosno moglo bi se konstatovati da je Vatikan, u stvari, prvi zapo~eo i postavio temeq satanizacije Srba na verskoj osnovi – uni{tewe pravoslavqa. Jovan Pavle Drugi je sledio doktrinu Vatikana, s tim {to je ona dobila ratno-zlo~ina~ku varijantu od 1991. godine na teritoriji biv{e Jugoslavije. 14. 5. Na stranicama od 30 do 32, pod naslovom “Nacisti~ka Nema~ka i usta{ka NDH” objavqen je tekst: Adolf Hitler, vo|a Tre}eg Rajha, ciqeve nacizma je izlo`io 24. februara 1920. godine u programu od 25 ta~aka, iz kojih se vide koreni budu}ih zlo~ina~kih i genocidnih radwi. Ovaj program detaqno je razradio u svojoj kwizi “Majn Kampf” (Moja borba), izdawe 1925, obrazlo`iv{i nacisti~ka gledi{ta i ciqeve, zbog ~ega se ona smatra autenti~nim izvorom nacisti~ke doktrine. Hitleru je sila bila sredstvo za re{avawe svih me|unarodnih problema. On je pseudonau~na shvatawa i teorije o rasama poku{ao da primeni u politi~ke svrhe, pa je izra`avao bojazan od brzog mno`ewa Slovena, koji bi jednog dana mogli ugroziti opstanak Nema~ke. Zbog toga je smatrao da bezobzirno treba obezbediti “`ivotni prostor” nema~kom narodu na ra~un slovenskih naroda – Rusa, Poqaka, Srba itd. Hitler je govorio da je jedan od najva`nijih zadataka nema~ke politike u budu}nosti “spre~iti daqi porast slovenskih naroda kao ni`e rase”. Uni{tavawe miliona qudi “ni`e rase” opravdavao je slede}im re~ima: “(...) Ako imam snagu da bez ikakve gri`e savesti po{aqem u smrt cvet nema~ke mladosti, zar onda nemam pravo da uni{tim milione ove inferiorne rase, koja se mno`i poput gamadi”. Hajnrih Himler, vo|a SS jedinica, ve} 4. marta 1933. godine, izjavio je: “Nije moje da isterujem pravdu, ve} da uni{tavam i istrebqujem!” U direktivi Vrhovnoj komandi oru`anih snaga, od 27. marta 1941. godine, Hitler je nagovestio stvarawe nove dr`ave, budu}e “Nezavisne Dr`ave Hrvatske”: “Politi~kim obe}awima u korist Hrvatske bi}e poo{trena unutra{wa politi~ka zategnutost”. Sutradan, 28. marta, Vrhovna komanda je izradila predlog uskla|ivawa nema~kih i italijanskih operacija protiv Kraqevine Jugoslavije: “(...) da se u svakom pogledu iza|e u susret hrvatskim te`wama za samostalno{}u i da se Hrvati tretiraju kao prijateqi Osovine ...” Hitler je o svemu tome obavestio Benita Musolinija, koji je imao sli~no mi{qewe po pitawu stvarawa NDH. To se vidi iz wegovog pisma Hitleru od 28. marta 1941. godine: “(...) treba ra~unati i sa separatisti~kim tendencijama kod Hrvata koje predstavqa dr Paveli}; sam se nalazi u blizini Rima”. Dan pre napada fa{isti~ke Nema~ke na Kraqevinu Jugoslaviju, 5. aprila 1941, dr Ante Paveli} je preko radija izdao proglas hrvatskom narodu u kojem poziva hrvatske vojnike da okrenu oru`je protiv Srba, a Hrvate civile da ustanu na noge. U proglasu se daqe ka`e: “Na{a je potpuna pobjeda posve sigurna, jer se za wu bore i silne i nepobjedive vojske na{ih 144
prijateqa, vojske Italije i Wema~ke, koje hrvatskom narodu zajam~uju potpunu slobodu i nezavisnost u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj. U najkra}em roku ne}e biti na hrvatskom tlu vi{e ni traga srbijanskom nasiqu, a sve }e hrvatske zemqe biti ujediwene u slobodnu Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku, u kojoj }e vladati samo Bog i Hrvati. Hrvatski vojnici! . .. Svrstajte se odmah pod usta{ku zastavu, uperite pu{ke protiv onih koji su zarobili hrvatski narod, obe{~astili sve hrvatske svetiwe, te zaposeli hrvatska ogwi{ta i hrvatsku zemqu.” Sadr`aj ovog proglasa u su{tini odra`ava ciq budu}e politike usta{ke vlade. Agresija fa{isti~ke Nema~ke i wenih saveznika na Kraqevinu Jugoslaviju 6. aprila 1941, svrstava se u genocid protiv mira i ~ove~nosti. U~iwen je prekr{aj ~itavog niza drugih me|unarodnih prava: raspar~avawe okupirane teritorije, anektirawe pojedinih delova teritorije u svoju korist i korist saveznika, stvarawe usta{ke NDH, istrebqivawe stanovni{tva – Srba, Jevreja i Roma, masovna ubistva i pokoqi qudi, `ena i dece u ~itavoj usta{koj NDH, a naro~ito u koncentracionom logoru Jasenovac. Na delu nema~ke okupacione teritorije, tzv. NDH, bila je organizovana slede}a okupaciona uprava: a) Od aprila 1941. do aprila 1943. godine, usta{ka vlast pod kontrolom nema~ke okupacione uprave. b) Od aprila 1943. do maja 1945, potpuna organizacija nema~ke okupacione uprave sa upravnim i policijskim aparatom, ukqu~iv{i u taj sistem i usta{ku vlast i wene snage. Za oba ova perioda je bilo karakteristi~no da su na teritoriji NDH bile snage Vermahta i policije i da je ta teritorija bila nema~ko operativno podru~je za borbu protiv NOV i POJ. NDH je bila ma{inerija terora i zlo~ina od zastra{ivawa do zlo~ina genocida, ekspozitura nema~kih nacista, koja je u~inila sve da zlodelima nadma{i i same svoje gospodare. Vjekoslav Maks Luburi} je prethodno i{ao u Nema~ku da se upozna sa wihovim iskustvima o organizaciji koncentracionih logora, pa je pristupio formirawu takvih logora u NDH. Tako je koncentracioni logor Jasenovac postao jedan od najstra{nijih mu~ili{ta, ne samo u granicama biv{e Jugoslavije, nego i u celoj Evropi, i najve}i srpski grad pod zemqom. ^ak su po usta{kom nacrtu u nema~koj firmi “Solingen” izra|ivani specijalni no`evi za klawe jasenova~kih zato~enika. Porobiti, opqa~kati i najzad uni{titi Srbe, Jevreje i Rome – jeste trostruki zadatak sa kojima su nema~ki osvaja~i upali u na{u zemqu. Musolini i Hitler su iskoristili srpsko-hrvatski antagonizam i stvorili NDH, da bi olak{ali sprovo|ewe svojih ratnih ciqeva. Bez podr{ke okupatora, usta{ka NDH se ne bi mogla odr`ati ni nedequ dana. NDH je preuzela od nacizma i fa{izma mnoge idejne sadr`aje – antisrpstvo, antijevrejstvo, antikomunizam, rasnu teoriju, kult vo|e, kult rata, korporativni sistem i pridodala klerikalizam. 145
Usta{ke vlasti srpsko pitawe su “re{avale” fizi~kom likvidacijom, deportovawem na prisilni rad u hitlerovsku Nema~ku, progonima u Srbiju i nasilnim pokatoli~avawem. Usta{e su nastojale da nadma{e svoje u~iteqe i u tome su uspeli. Sve navedeno u ovom tekstu predstavqa dogmu i ideolo{ku osnovu Vatikana u borbi protiv pravoslavqa. Dakle, Jovan Pavle Drugi, kada je omogu}io povratak usta{a na vlast u Hrvatskoj sa Frawom Tu|manom na ~elu, imao je u vidu ovu doktrinu uni{tavwa i potiskivawa pravoslavqa. Zato snosi apsolutnu odgovornost za sve `rtve zlo~ina, jer su ratni zlo~ini sastavni deo plana koji je osmislio Jovan Pavle Drugi. 14. 6. Na stranicama od 32 do 45, pod naslovom “NDH klerikalno-nacisti~aka genocidna tvorevina”, objavqen je tekst: Nezavisna Dr`ava Hrvatska nije bila ni nezavisna, ni dr`ava, ni hrvatska. Svaki put kada je upotrebqavao naziv “Nezavisna Dr`ava Hrvatska”, dr Milan Bulaji} je imao ose}aj da se legalizuje ne{to {to nije bilo zasnovano na pravu uop{te, na me|unarodnom pravu posebno. NDH je bila kvislin{ka tvorevina, genocidna organizacija mu~ili{ta, usta{kih logora smrti i strati{ta Srba, Jevreja, Cigana (Roma) i drugih. “To je najokrutniji sistem terora i banditizma, pomo}u koga je okupator svoj plan istrebqivawa i porobqavawa na{eg naroda ostvario.” Prvi organizatori usta{ke vlasti na terenu bili su “izvanredni usta{ki povjerenici”, koje je imenovao Hrvatski usta{ki nadzor. Me|utim, ve} maja 1941. godine, tu funkciju preuzima Glavni usta{ki stan, jer je dr Ante Paveli}, 10. maja 1941. godine, doneo Odredbu o djelovawu Glavnog usta{kog stana. Da bi organizovao usta{ki aparat, dr Ante Paveli} je, 22. aprila 1941. godine, doneo odredbu po kojoj se svi ~inovnici “stavqaju na slobodno raspolagawe nadle`nom ministru. On ih mo`e, bez obrazlo`ewa, otpustiti, di}i od slu`be, umiroviti, premje{tati bez wihove privole iz podru~ja jednog ministarstva u drugo, iz dr`avne slu`be u samoupravnu i u slu`bu ustanova javnog poretka i obratno, sve bez obzira na dosadawe pravne odredbe i na dosadawi wihov ~inovni~ki i slu`beni~ki polo`aj”. Po ovoj odredbi, sva name{tewa trebalo je re{avati kroz Glavni usta{ki stan. Pravi ciq tih mera bio je da se otpuste iz administrativnog aparata “nepo}udni elementi” – Srbi, Jevreji i Hrvati, koji su oceweni kao potencijalni protivnici usta{kog re`ima. Komentari{u}i ovu Paveli}evu odredbu, “Novi list” je ocenio kao “otpu{tawe svih nehrvata”, a ~i{}ewe je sprovo|eno pod parolom “obnova dr`avne uprave”. Daqi korak u organizaciji upravnog aparata na podru~ju NDH bila je Paveli}eva posebna odredba, od 10. juna 1941. godine, o uvo|ewu velikih `upa. U toku juna i jula na teritoriji NDH osnovane su 22 velike `upe. Osnivawe velikih `upa Paveli} je tuma~io o`ivqavawem “starih tradicija hrvatskog naroda” i time da “ta ~iwenica ima slu`iti da dokumentira na{u davnu i veliku pro{lost, da smo mi Hrvati u svojoj domovini bili upravno organizirani u vremenima, kad mnogi drugi narodi jo{ uop}e nisu imali sre|enog dru{tvenog `ivota”. 146
Iz istorije je poznato da Hrvati, od 1102. godine, nisu imali svoje dr`ave, ve} su bili stalno pod tu|inom. Jedino su bili slobodni 30 dana, od 31. oktobra do 30. novembra 1918. godine, kada su proklamovali da izlaze iz sastava Austro-Ugarske monarhije. NDH je imala povr{inu 102.000 km. U okviru osnovne podele na 22 `upe i grad Zagreb, uselila se na 141 srez i 11 sreskih ispostava, 31 grad i oko 1.000 op{tina. Desetog maja 1941. godine, Paveli} je doneo odredbe o osnivawu Glavnog usta{kog stana i Usta{ke vojnice. Tako je usta{ki pokret organizovan kao regularna i jedina politi~ka organizacija u NDH. Usta{ka vojnica je stvorena po uzoru na nacional-socijalisti~ke i fa{isti~ke jedinice Adolfa Hitlera i Benita Musolinija, pa su weno jezgro ~inile usta{e emigranti. Oni su u prvo vreme bili gotovo iskqu~ivo pripadnici Paveli}eve tjelesne bojne. Juna 1941. godine, Paveli} je doneo Odredbu o sastavu i djelovawu usta{kog pokreta, prema kojoj usta{ki pokret postaje jedino politi~ko telo i organizacija u NDH. Tom odredbom celokupna delatnost usta{kog pokreta bila je podeqena na “tri grane”: Politi~ko-organizaciona grana, koja je imala zadatak “organizirawa u organizacije usta{kog pokreta, te du{evni odgoj ~lanstva, te pu~anstva uop}e”. Posebna pa`wa bila je poklowena organizovawu omladine. U Usta{koj mlade`i trebalo je da bude sva omladina, u uzrastu od 7 do 21. godine. Organizacija Usta{ke mlade`i delila se po uzrastu ~lanova na ~etiri mawe grupe: Usta{ku uzdanicu (7-11 godina), Usta{ke junake (11-15), Usta{ku Star~evi}evu mlade` (15-21) i Sveu~ili{tarce. Usta{ka vojnica. Wene jedinice bile su: roj, vod, sat (satnija) i bojna (bataqon). Dve ili vi{e bojne sa~iwavale su pukovniju. Rojevi su usta{ke jedinice u pojedinom selu; tabori su jedinice na podru~ju op{tine; logori su skup svih tabora na podru~ju sreza, i sto`eri – skup svih logora na podru~ju jedne `upe. Usta{ka nadzorna slu`ba (UNS). UNS se sastojao od ~etiri ureda: prvi ured (Usta{ko redarstvo) koji je vodio politi~ke predmete i bio podeqen u tri odseka (komunisti~ki, jevrejski i srpski); druti ured (Usta{ka obave{tajna slu`ba), koji je vr{io hap{ewa i sprovodio istrage; tre}i ured (Usta{ka obrana) predstavqao je posebnu vojni~ko-policijsku formaciju koja je organizovala koncentracione logore; ~etvrti ured (Osobni odsjek), koji je tako|e vr{io hap{ewa i organizovao Paveli}evu tjelesnu stra`u. Formalni po~etak stvarawa oru`anih snaga NDH bila je Kvaternikova Odredba o osnutku vojske i mornarice Dr`ave Hrvatske, 10. aprila 1941. godine. Nema~ka Vrhovna komanda je imala glavnu re~ u stvarawu vojske NDH i wenom naredbom, od 30. aprila 1941. godine, na podru~ju nema~ke okupacione zone u NDH odre|ena su garnizonska mesta u kojima ja~ina trupa nije mogla da bude ve}a od 800 vojnika. Bili su zabraweni svi pokreti vojnih jedinica NDH bez nema~ke saglasnosti. 147
Oru`ane snage NDH sastojale su se od domobranstva, Usta{ke vojnice i oru`ni{tva. Krajem juna 1942. godine, oru`ni{tvo se izdvaja iz domobranstva i po~iwe da deluje u okviru Usta{ke vojnice. Posebne jedinice u okviru Usta{ke vojnice bili su Usta{ki obrambeni zdrugovi, naoru`ane jedinice UNS-a, kojima je bio zadatak da organizuju i ~uvaju koncentracione logore. U leto 1941. godine, Vojnica je brojala izme|u 25.000 i 30.000 usta{a. Glavninu ovih naoru`anih skupina Paveli} je okvalifikovao kao “divqe usta{e”. Naredbom od 9. avgusta 1941. godine, on je naredio da “divqe usta{e imaju smjesta prestati sa svakom djelatno{}u”. Paveli} je na taj na~in poku{ao da prebaci svu odgovornost i krivicu za masovne pokoqe Srba na te usta{ke skupine, a pod pritiskom i prigovorom Nemaca i Talijana da su takvi usta{ki postupci bili uzrok izbijawa oru`anog ustanka. Krajem 1941. i po~etkom 1942. godine, snage domobranstva imale su oko 70.000 vojnika, usta{ka vojnica oko 15.000, a oru`ni{tvo oko 8.000. Me|utim, krajem aprila 1942. godine, oru`ane snage NDH su se pove}ale, tako da je domobranstvo imalo oko 90.000 vojnika, a krajem te godine oko 110.000, ra~unaju}i i pripadnike oru`ni{tva. Krajem 1942. godine, usta{ka vojnica je imala oko 40.000 usta{a. Prema tome, oru`ane snage NDH imale su oko 150.000 naoru`anih lica. Naj`e{}a usta{ka propaganda protiv Srba usledila je maja i juna 1941. godine. Organizovani su mnogobrojni politi~ki skupovi {irom NDH na kojima su istupali pojedini usta{ki funkcioneri tuma~e}i ciqeve NDH i usta{kog pokreta, Paveli}a kao “vo|e i osloboditeqa hrvatskog naroda”. U to vreme do{lo je do kampawe protiv Srba i Jevreja. Bio je to javni poziv za sprovo|ewe konkretne politike prema Srbima, a istovremeno i opravdawe terora, koji je u proteklom kratkom vremenu ve} ispoqio najmonstruoznija obele`ja. Uspostavqawem NDH, nacionalizam i rasizam postali su osnova unutra{we politike. Nad Srbima, Jevrejima i Ciganima bio je ozakowen genocid koji su sprovodile politi~ke, vojne, naro~ito specijalne policijske ustanove usta{kog re`ima na svim podru~jima dr`avno-politi~kog, javnog i kulturnog `ivota. Zakonske odredbe i naredbe bile su legalna osnova sistema sveobuhvatnog terora zasnovanog na idejnoj i teoretskoj osnovi i praksi nema~kog nacionalsocijalizma. Usta{ki teror je bio zasnovan na rasnoj, verskoj i politi~koj osnovi. Instituciju terora u usta{koj NDH treba posmatrati kao sastavni deo terora okupatora i wegove politike. Razne zakonske odredbe predstavqale su kopiju nacisti~kih raskih zakona. Zakonske odredbe i naredbe imale su za ciq da za{tite okupatore i usta{ku vlast, a terorom da onemogu}e protivnike usta{kog re`ima. Odredbe su sadr`avale princip kolektivne odgovornosti, kako bi se postiglo masovno ka`wavawe odre|ene kategorije stanovni{tva, a izvr{ili odre|eni psiholo{ki efekti nad ostalim delom naroda. Usta{ka NDH je ozakonila teror odre|enim formalno-pravnim propisima, donev{i niz zakonskih odredbi i naredbi u tom duhu. 148
Rasna politika u NDH od samog po~etka, po svojim metodama i oblicima, izgra|ivala se u pravi sistem. U ciqu ostvarivawa te politike, od NDH je trebalo stvoriti “~isti hrvatski prostor”, koji }e omogu}iti egzistenciju “~iste hrvatske nacije”, za koju je `ivotni uslov “istrebqewe, u prvom redu, Srba i Jevreja”, koji su progla{eni “najve}im neprijateqima hrvastkog naroda”, pa “wima nema mjesta u Hrvatskoj” – nastojalo se ~itavom tom sistemu dati karakter legalnosti, po~ev{i od politi~ke propagande najvi{ih usta{kih funkcionera, do stvarawa posebnog kaznenog zakonodavstva. Antisrpska i antijevrejska kampawa, odmah povezana s parolama istrebqewa, bila je sankcionisana od samog po~etka. Prvi zvani~ni tekst, koji }e postati formalno-pravni temeq ~itavom daqem “kaznenom zakonodavstvu”, bila je Zakonska odredba za obranu naroda i dr`ave, koju je Paveli} javno proglasio 17. aprila 1941. godine. Karakteristi~na su prva dva ~lana pomenute odredbe: “1. Tko bilo na koji na~in povrijedi ili je povrijedio ~ast i `ivotne interese hrvatskog naroda, ili na bilo koji na~in ugrozi opstanak NDH ili dr`avne vlasti, pa makar djelo i ostalo u poku{aju, ~ini se krivcem zlo~instva veleizdaje. 2. Tko se u~ini krivcem zlo~ina u to~ki 1. navedenoga ima ga sti}i kazna smrti”. U Odredbi se daqe navodi da “za sudovawe na osnovu we, ministar za pravosu|e mo`e formirati “po potrebi izvanredne narodne sudove od tri osobe”, koji bi imali karakter i kompetencije prijekoga suda”. Ova odredba, kao i wene kasnije dopune ili tuma~ewa, ne defini{u pojmove “~ast i `ivotni interesi hrvatskog naroda” i “zlo~instvo veleizdaje”, {to zna~i da je sve to bilo prepu{teno vlastitim ocenama. Dovoqno je bilo da neki usta{a po`eli jevrejsku ili srpsku radwu, pa da vlasnika optu`i zbog “sabota`e” i izvede pred sud, gde je odmah bio progla{en veleizdajnikom i streqan, a radwa dodeqena usta{i. Hiqade nevinih qudi, samo zato {to su pravoslavne ili jevrejske vere, pobijeno je bez ikakvog razloga! Tako je Paveli} ve} prvih dana, pomo}u tih sudova, uveo krvavu strahovladu kakvu ne poznaje istorija hrvatskog, a ni drugih naroda. Zakonska odredba o zabrani }irilice doneta je 25. aprila 1941. godine. Odredbom je zabrawena svaka upotreba }irilice u javnom `ivotu, kao i {tampawe kwiga tim pismom. Svi napisi }irilicom morali su se skinuti u roku od tri dana. Prekr{iteqi ove naredbe bi}e ka`weni nov~ano do 10.000 dinara i zatvorom do mesec dana. Istog dana iza{la je naredba da pravoslavni Srbi moraju da nose plave trake sa slovom “P” (pravoslavni). Srbima i Jevrejima je bilo zabraweno da se voze tramvajima. Zakonska odredba o dr`avqanstvu doneta je 30. aprila 1941. godine. Odredbom je bilo predvi|eno da dr`avqani NDH mogu biti lica arijevskog porekla, koji su svojim dr`awem dokazali da nisu radili protiv oslobodila~kih te`wi hratskog naroda i NDH. Zakonska odredba o prelazu s jedne vere na drugu doneta je 3. maja 1941. godine. 149
Ravnateq redarstva u Zagrebu, Marijan Niki{i}, izdao je 9. maja 1941. godine dve odredbe “protiv nepo}udnih elemenata”, Srba i @idova: “Odre|ujem, da se u roku od osam dana imadu preseliti u druge dijelove grada Zagreba svi Srbi i @idovi, koji stanuju na sjevernoj strani Maksimirske ceste, Vla{ke ulice, Jela~i}evog trga, Ilice do `itnice, kao i iz onih dijelova grada, koji se nalaze sjeverno od ozna~enog cestovnog poteza ...” Istog dana redarstveno Ravnateqstvo u Zagrebu izdalo je “radi op}eg znawa i ravnawa” slede}u naredbu: “1. Srbi i @idovi, nastaweni u gradu Zagrebu, smiju se kretati na podru~ju Zagreba samo od 6 sati prije podne do 9 sati na ve~er. Od 9 sati na ve~er, pa do 6 sati u jutro, ne smiju izlaziti na ulicu, ve} se imadu zadr`avati u svojim stanovima. 2. Ulaziti na podru~ju grada Zagreba i izlaziti s podru~ja Zagreba, mogu Srbi samo uz prethodno odobrewe mjesne redarstvene vlasti, koje }e se izdavati samo u veoma va`nim slu~ajevima ...” Skoro svi ~inovnici pravoslavne vere bili su otpu{teni, a odmah su po~ela i velika hap{ewa. Najpre su pohap{eni pravoslavni sve{tenici, nad kojima su vr{ena sadisti~ka zverstva. Za antifa{isti~ku propagandu i akcije u tom smislu, zakonskom odredbom od maja 1941. godine bile su predvi|ene samo smrtne kazne. Tu se ubraja i Zakonska odredba o prekim sudovima, od 17. maja 1941, koja je predstavqala prvu odredbu o specijalnim sudovima ~iji je postupak bio javan, bez dopu{tewa pravnog leka, a izvr{ewe smrtne kazne tri sata po izre~enoj presudi. Odluka o ukidawu patrijar{ijskog poreza od 10%, koji su pla}ali pravoslavni, doneta je 25. juna 1941. godine. Po ulicama Mostara, Stoca, Trebiwa, Bile}e i drugih hercegova~kih gradova i varo{ica, osvitale su svakoga jutra ne~uveno poni`avaju}e naredbe izlepqene po zidovima. Ilustracije radi, citira}emo naredbu koju je, 23. juna 1941. godine, izdao usta{ki sto`ernik u Mostaru Ivan Zovko: “1. Vi{e od dva Srbina ne smiju uop}e i}i zajedno; 2. @idovi i Srbi ne smiju uop}e i}i zajedno; 3. Poslije osam sati nave~e Srbi i @idovi moraju biti u svojim ku}ama; 4. @idovi i Srbi pri kupovawu u radwama moraju ~ekati da Hrvati podmire svoje potrebe, pa da onda kupuju; 5. @idovi }e kupovati samo u svojim radwama; 6. Srbi i @idovi ne smiju i}i na {etali{te, niti smiju sjediti naTrgu slobode; 7. Srbi i @idovi ne smiju plesati u javnim lokalima. Svaki prekr{aj kazni}e se na licu mjesta, bez izuzetka”. Vanredna zakonska odredba i zapovest o nadle`nosti prekih sudova i skupqawu Jevreja u koncentracione logore pod vedrim nebom doneta je 26. juna 1941. godine. Odredba je doneta povodom glasina da }e 28. juna 1941. u NDH do}i do progona jednog dela stanovni{tva. Drugog jula 1941, poslato je uputstvo Dr`avnog ravnateqstva za ponovu svim kotarskim predstojnicima o osnivawu ureda za iseqavawe pri kotar150
skim oblastima, wihovoj organizaciji i radu i o postupku prilikom hap{ewa radi otpremawa u koncentracione logore. “Vojskovo|a” Slavko Kvaternik, 7. jula 1941, izdao je naredbu da se svi Srbijanci moraju prijaviti gradskim poglavarstvima i redarstvima. Zakonska odredba o prekim i pokretnim prekim sudovima doneta je 5. jula 1941. godine. Ravnateqstvo za javni red i sigurnost NDH, 8. jula 1941. godine, izdalo je nalog `upskim redarstvenim ravnateqstvima o upu}ivawu svih Srba i Jevreja u koncentracioni logor Jasenovac. Naredba o zabrani naziva srpska pravoslavna vera doneta je 18. jula 1941. i uveden je naziv gr~ko-isto~na vjera. Usta{ko redarstvo u Zagrebu je, 19. jula 1941, telefonom izdalo nalog Velikoj `upi Hum u Mostaru da se Srbi intelektualci svakodnevno upu}uju u grupama od 20 do 30 u koncentracioni logor u Gospi}. Tridesetog jula 1941, doneta je odluka da se svi uha{peni Jevreji i Srbi bez dokaznog postupka upute u koncentracioni logor Gospi}. Ravnateqstvo usta{kog redarstva NDH u Zagrebu izdalo je, 23. jula 1941, nalog velikim `upama za hap{ewe i otpremawe Srba, Jevreja i komunista u koncentracioni logor Gospi}. Drugog oktobra 1941, zakonskom odredbom poglavnika, ministra unutra{wih poslova i ministra prosvete i bogo{tovqa predvi|eno je da se za jednog poginulog streqa 10 komunista. Zbog sve ve}e nesigurnosti usta{kog re`ima i nemogu}unosti da uni{ti sve protivnike do tada preduzetim sredstvima, 25. novembra 1941. godine doneta je Zakonska odredba o upu}ivawu “nepodobnih i opasnih lica” za usta{ku NDH u sabirne i radne logore. Odredbom je bio ozakowen sistem logora koji su u NDH ve} bili osnovani sredinom 1941, ili su bili u osnivawu. Regulisano je trajawe zato~ewa u logorima, najmawe tri meseca do najdu`e tri godine. Me|utim, to je bila samo administrativna formalnost koja nije obavezivala upravu logora imaju}i u vidu da je veoma mali broj osu|enih na vremenske kazne na prisilni rad u logoru ostao u `ivotu. Zakonska odredba o upu}ivawu lica u koncentracione logore doneta je 20. jula 1942. godine. Generalna skup{tina Ujediwenih naroda usvojila je, 9. septembra 1948. godine, Konvenciju o spre~avawu i ka`wavawu zlo~ina genocida. Usvajawe ove Konvencije i progla{ewe genocida za me|unarodno krivi~no delo od istorijskog je zna~aja, jer Konvencija predstavqa veliki korak u organizovanoj akciji na za{titi ~oveka. Narodna skup{tpna FNRJ ratifikovala je Konvenciju 21. juna 1950. godine. U ~l. II stoji: “U ovoj Konvenciji pod genocidom se podrazumeva bilo koje od ni`e navedenih dela, po~iwenih u nameri da se potpuno ili delimi~no uni{ti kao takva neka nacionalna, etni~ka, rasna ili religiozna grupa: a) ubistvo ~lanova grupe; b) te{ka povreda fizi~kog ili mentalnog integriteta ~lanove grupe; 151
v) namerno podvrgavawe grupe takvim `ivotnim uslovima koji trebada dovedu do nekog potpunog ili delomi~nog fizi~kog uni{tewa; g) mere usmerene ka spre~avawu ra|awa u okviru grupe; d) prinudno preme{tawe dece iz jedne grupe u drugu.” Krivi~ni zakon SFRJ predvi|a genocid kao krivi~no delo protiv ~ove~nosti i me|unarodnog prava. U me|unarodnom pravu genocid se naziva i zlom protiv ~ove~nosti. @rtva genocida nije ~ovek kao fizi~ko lice, ve} ~ovek kao ~lan odre|ene grupe qudi koja je predmet uni{tewa. Mnogi sociolozi, psiholozi, lekari, filozofi, antropolozi, pravnici i drugi, poku{avali su da prou~e motive genocida. Naravno, svaki od wih davao je obja{wewa iz svog ugla. Nema~ki filozof i psihijatar Karl Jaspers (23. februara 1883. godine, u Oldenburgu – 26. februara 1969. u Bazelu) razlikuje tri kategorije zlo~ina: obi~an zlo~in, zlo~in protiv ~ove~nosti i zlo~in protiv ~ove~anstva, odnosno zlo~in genocida. Dr Milan Vojnovi}, profesor Univerziteta u Beogradu, navodi vi{e vrsta genocida. To su: materijalni genocid, kada se uni{tavaju materijalna dobra jednog naroda; kulturni genocid, koji se sastoji u uni{tavawu svih kulturnih dobara (jezik, kultura); sakralni genocid, kada se uni{tavaju sva religijska nasle|a i istorijska se}awa jednog naroda; religijski genocid, kada se qudi nasilno pokr{tavaju ili zbog vere ubijaju, sve{tenici progawaju, ubijaju itd. U nauci ne postoji jedinstvena klasifikacija teorija o genocidu. Dr Smiqa Avramov, u kwizi “Genocid u Jugoslaviji u svetlosti me|unarodnog prava”, navodi razne teorije o genocidu: sociolo{ke, antropolo{ke, sociobiolo{ke, psihoanaliti~ke, teolo{ke itd. Usta{ka dr`ava je bila genocidna dr`ava, jer su svi zlo~ini genocida, nezabele`eni u istoriji qudskog roda po svojoj svireposti, po~iweni nad srpskim narodom u toku Drugog svetskog rata u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj. Prema istra`ivawima dr Milana Vojnovi}a, broj stradalih Srba za vreme Drugog svetskog rata prema{io je dva miliona, a od toga usta{e su ubile oko 90%. O uni{tewu srpskog naroda u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, dr Ante Paveli} je rekao: “Zmiju treba udariti u glavu, treba uni{titi dinarske Srbe, jer su oni vitalni i slu`e za obnovu srpstva”. Usta{ki projekat genocida nad Srbima na podru~ju NDH izra|en je pre rata, na Liparima u Italiji, pod pokroviteqstvom fa{isti~ke Italije. Komandant usta{kog koncentracionog logora Jasenovac, Qubo Milo{, izjavio je pred Jutoslovenskim sudom pravde, 9. jula 1948, godine da je odluka o formirawu koncentracionih logora po uzoru na nema~ke koncentracione logore doneta jo{ u usta{kom logoru u Liparima u Italiji 1934. godine. Prema izve{taju Glavnog usta{kog stana “da sabirni logori i radni logor Jasenovac mo`e primiti neograni~eni broj zato~enika”, prevazi|eni su i nema~ki uzori. Stvarawe etni~ki ~istih hrvatskih, katoli~kih podru~ja pretpostavqalo je projekat genocida neverovatnih razmera, s obzirom na tada{wi nacionalni sastav. 152
Hitler je odlukom o uni{tewu Kraqevine Jugoslavije blagoslovio usta{ki projekat genocida nad Srbima, koje je smatrao glavnim krivcima “prevrata” 27. marta 1941. godine. Hitler je, navodno, jednom prilikom pitao dr Antu Paveli}a: “Koliko ima Srba u Hrvatskoj?”, misle}i na NDH, na {to je Paveli} odgovorio: “Oko dva miliona”. Na to je Hitler upozorio Paveli}a da mora “50 godina voditi politiku nacionalne netolerancije”, ako `eli da ima “~istu Hrvatsku”, dodav{i da je i sam “svjestan” da “nacionalna netolerancija mo`e imati ozbiqne politi~ke posqedice”. Posle tog razgovora poglavnik Paveli} je shvatio da je dobio “odre{ene ruke” za izvo|ewe usta{kog projekta genocida nad Srbima u NDH. Kada je Adolf Hitler odlu~io da razbije Kraqevinu Jugoslaviju, naredio je generalu Leru, komandantu 4. vazduhoplovne flote, da prilikom napada na Beograd, aprila 1941. godine, sru{i Narodnu biblioteku Srbije, uni{ti inteligenciju i obezglavi Srpsku pravoslavnu crkvu. Postupak izvr{ewa projekta genocida nad Srbima u NDH se zasnivao na razra|enom postupku prevara: neobave{tenim seqacima su upu}ivani pozivi da se jave radi saop{tewa nove vlasti; druge su hapsili pod izgovorom da ih vode na saslu{awe; tre}e su preventivno hapsili pod izgovorom opasnosti od srpskog ustanka na Vidovdan 28. juna i Ilindan 2. avgusta 1941. godine. Uo~i vidovdanskog genocidnog pokoqa Srba, poglavnik Paveli} je li~no izdao proglas “protiv {irewa la`nih vijesti”, za uvo|ewe “reda i sigurnosti”, “garancijama `ivota i imovine”, kome je dat naj{iri publicitet. Tri puta je ponavqan u usta{kim novinama “Hrvatskom narodu” – 28. juna, 29. juna i 1. jula 1941. godine, sve u ciqu prevare naroda, koji je bio umakao prvom genocidnom talasu. Usta{kim projektom bilo je predvi|eno genocidno “~i{}ewe” srpskog stanovni{tva na potezu Zagreb – Bawa Luka (podru~je zami{qenog glavnog grada NDH) na relaciji Bosanska Krupa - Bosanski Novi – Prijedor – Biha} – Caprag – Glina – Kostajnica – Vrgin Most; grani~nih podru~ja prema Srbiji, Crnoj Gori i od Italije anektiranih primorskih podru~ja i Hercegovine. Marko [aki}, nekada{wi sreski na~elnik u Bile}i, na saslu{awu je izjavio slede}e: “Za vrijeme dok sam se nalazio na du`nosti sreskog na~elnika u Bile}i, koncem juna 1941. godine, dobio sam jedan raspis MUP NDH iz Zagreba, potpisan li~no tada od ministra unutra{wih poslova Andrije Artukovi}a, u kome je bilo napisano da hrvatska vlada namjerava da stvori jedan koridor slovena~kog stanovni{tva u grani~nim mjestima, odnosno, srezovima Bosne i Hercegovine prema Srbiji. U tom raspisu bili su to~no nabrojani srezovi: Trebiwe, Bile}a, Gacko, Nevesiwe, Fo~a, Vi{egrad, Srebrenica, Zvornik i Bijeqina. U tome raspisu stojalo je da iz ovih srezova treba raseliti Srbe a naseliti slovena~ki `ivaq koga su Wemci protjerali iz Slovenije, a mnogo slovena~kih porodica bilo je smje{teno u sarajevski srez. Dvadeset dana nakon toga stiglo je izri~ito nare|ewe tada{weg ministra unutra{wih poslova, potpisano tako|e od Artukovi}a, da moram od153
mah u najkra}em roku iseliti iz bile}skog sreza, kako znam i kuda znam, 200 srpskih porodica ...” Strate{ki pravci izvo|ewa projekta genocida nad Srbima imali su prioritete na grani~nim podru~jima prema Crnoj Gori i Srbiji, na potezu Trebiwe – Bile}a – Gacko – Nevesiwe – Qubiwe – Stolac – Dabarsko poqe – Popovo poqe – Gata~ko poqe. Postojawe usta{kog projekta genocida nad Srbima pokazuju prethodne pripreme – odre|ivawe jama za uklawawe `rtava genocida. Za pojedine jame nije znalo ni lokalno stanovni{tvo dok se pred wima nije na{lo u ulozi `rtve. Sa~uvana su zvani~na dokumenta, popisi jama sa~iweni po slu`benom nalogu sa odre|enim rubrikama: pored pojedinosti o lokaciji jame i wenog naziva upisana je i procena – “prostor za 100 qudi”, “prostor za 200 qudi”, ~ak “prostor za 800 qudi”. Kakvim je prora~unom i hladnokrvno{}u pravqen plan za istrebqewe Srba i wihovo uklawawe sa lica zemqe, vidi se iz dokumenta usta{kog Zapovjedni{tva vojne krajine u Sarajevu. Dokumenat nosi naziv “Iskaz pe}ina-jama na podru~ju Krilnog oru`ni~kog zapovjedni{tva Bile}a”. Izve{taj ima tri stranice, a na svakoj nalaze se ~etiri kolone; u prvoj je redni broj pe}ine, u drugoj wen naziv, u tre}oj je opisan wen polo`aj – gde joj je ulaz, kako se do wega sti`e i koliko mo`e da primi qudi. Usta{ke vlasti, kao {to pokazuje ovaj dokumenat, prve su, i vjerujemo posledwe na svetu, kapacitet kra{kih {piqa, jama i pe}ina merile brojem i zapreminom qudskih tela. Prema ovim prora~unima, najmawa jama “ima prostor” za 80 qudi, a najve}a za hiqadu. Prva se nalazi kod Klepandola, a druga kod kasarne u Mosku. Usta{ki stru~waci izra~unali su da u ovom kraju najvi{e jama “ima prostor” za 100 i 200 qudi, re|e su one jame koje mogu da prime 500 i 800 qudi. Evo nekoliko opisa jama: “Mala pe}ina Tubi~ani! Povi{e ku}e Nikole An|eli}a. Na Zapadnim padinama Babqaka. Ulaz zapadni. Ima `iva voda. Prostor za 200 qudi”. “Jama Golubinka. Nalazi se ~etiri kilometra daleko od sela Drakovi}a prema jugu. Prilazi se kolskim putem”. “Zau{qa pe}ina. Ulaz u Quti kod Zau{qa. Ulaz ju`ni. Prostor za 800 qudi”. Kada se sabere kapacitet 33 jame koje su usta{ke vlasti u ovom kraju premerile, izlazi da je u wima bilo “prostora” za vi{e od 8.000 qudi. Koliko bi ga tek bilo da su uspeli da izra~unaju ostale 42 {piqe na podru~ju Krilnog oru`ni~kog zapovedni{tva Bile}e! Jedno je sigurno: Malo je dr`ava i vojski koje su u istoriju u{le sa ovakvim dokumentima. Malo ih se usudilo da na ovakve planove stave svoj pe~at i grb...” (podvukao G. R. D.). To se moglo desiti samo u “lijepoj na{oj” dr Ante Paveli}a, ~ije ideje nastavqa danas novi poglavnik dr Frawo Tu|man, koji dana{wu NDH progla{ava “najdemokratskijom zemqom” – naravno u ubijawu Srba i u tom ne~asnom poslu u`iva podr{ku Evropske ekonomske zajednice, u kojoj glavnu re~ vode Nema~ka, Italija, Austrija, Ma|arska, i naravno, Vatikan – stari neprijateqi Jugoslavije iz Drugog svetskog rata! To je najve}a sramota za evropsku demokratiju na kraju 20. veka. 154
Posle formirawa, nova usta{ka vlast po~ela je da sprovodi “nacionalni program ~i{}ewa hrvatskog prostora od Srba”. Na udaru su bili prvenstveno ugledni qudi u gradovima i selima, a zatim celokupno srpsko stanovni{tvo, bez razlike u polu i godinama starosti. Pre pristupawa “nacionalnom programu”, izvr{en je popis srpskog naroda u NDH. Od stare{ina srpskih doma}instava tra`eno je ta~no brojno stawe porodice, godine starosti, stawe po polovima, veli~ina imawa (pokretna i nepokretna), gde se ta imawa nalaze itd. Popis srpskog naroda motivisan je ratnim prilikama u ciqu dodele kartica za snabdevawe prehrambenim artiklima, iako je popis imao drugi smisao, {to su doga|aji ubrzo potvrdili. Izme|u 27. i 31. jula 1941. godine, blizu Bugojna, zaklano je vi{e od 1.500 Srba, koji su dovedeni iz Bawe Luke i celog sliva reke Vrbas. Samo za jednu no} kotarski predstojnik Branko Ku{tro, u~iteq, prerezao je 400 srpskih grla. Dawu su te koqa~e ispovedali i pra{tali im grehe bugojanski fratri Emanuel Raji} i Silvije Frankovi}. Vesti o zlo~inima ubrzo su doprle ~ak i u SAD. Za zlo~ine ~uo je i pesnik Jovan Du~i}, posle ~ega je napisao pesmu “Vrbas”. Pre po~etka klawa Srba, yelatima je bila obe}ana nagrada. Dr Marin Bu~an, kotarski predstojnik u Dvoru na Uni, od 12. juna 1941. do po~etka februara 1942. godine, u izjavi Okru`nom sudu u [ibeniku ka`e: “Koncem jula 1941. godine Ministarstvo unutra{wih poslova tzv. NDH, kojemu je na ~elu tada stajao Andrija Artukovi}, izdalo je nare|ewe da se potpuno fizi~ki istrijebe svi Srbi, bez obzira na godine starosti i na spol, a wihova imovina da se opqa~ka, odnosno, da tu imovinu kao nagradu dobiju neposredni izvr{ioci likvidacije. Odmah iza toga nastalo je masovno klawe Srba na kotarevima Bosanski Novi, Krupa, Cazin i Glina, a isto tako na kotarevima Kostajnica i Prijedor. Srbi su se likvidirali samo radi toga, jer su pripadali toj naciji, a da se nije ispitivalo, niti ustanovqavalo bilo kakva krivica, jer takove krivice nije ni bilo. Iza fizi~ke likvidacije, koje su se vr{ile skoro iskqu~ivo klawem no`em ili udarcima batina, slijedila je pqa~ka cjelokupnog imawa poklanih. Pokretnu imovinu dijelili su me|usobno izvr{ioci tog klawa, jer im je prije po~etka likvidacije to bilo obe}ano kao nagrada. Ja li~no vidio sam u jednoj {umi, na putu izme|u op}ine @irovac i susjednog kotara u Bosanskoj Krupi, oko {ezdeset djece starih od nekoliko mjeseci, pa do tri godine, koji su svi bili poklani no`em ili bili ubijeni udarcem batine po glavi. Moj ~inovnik mi je pri~ao da je svojim o~ima vidio kada su u Bosanskom Novom klali neke Srbe, kojom prilikom je jedan stari Srbin izvadio iz yepa zlatan sat i dao ga usta{i, koji je vr{io klawe, sa molbom da ga {to prije zakoqe. Te iste prigode do{ao mu je jedan mladi}, koji je tra`io kotarskog predstojnika u Bosanskom Novom, da mu isplati 1.800 dinara, jer je zaklao oko 900 qudi, pa je kao nagradu tra`io dva dinara po zaklanom ~ovjeku”. Iz ove izjave se vidi da je jedan od motiva za klawe Srba bila i nagrada – prisvajawe pokretne imovine poklanih Srba! 155
Dr Viktor Guti}, sto`ernik iz Bawe Luke, kao vidqiv znak pa`we, dao je Hasanu [abi}u nagradu u iznosu od 2.000 dinara, zato {to je ubio najvi{e Srba u selu Kijevu kod Bawe Luke. Usta{ki zlo~inci uhap{ene Srbe ubijali su tupim predmetima i kasapili no`evima, mrcvarili bespomo}ne `ene, a nejaku decu nabijali na bajonete, uzvikuju}i: “Ne treba ostaviti ni srpsku ma~ku, a kamo li dijete!” Izve{tavaju}i o tim gnusnim zlo~inima Svetozara Vukmanovi}a Tempa, Ugqe{a Danilovi}, izme|u ostalog, ka`e: “Pri~a se da su usta{e na Berkovi}ima kuvale djecu i nagonile wihove majke da ih jedu, a poslije ih ubijali, silovali djevojke i `ene itd. Ka`u biti ubijen metkom, to je zna~ilo sre}u ...” No}u 24/25. juna 1941. godine, usta{e iz srezova: Stoca, Qubu{kog, Imotskog, Metkovi}a, ^apqine, [irokog Brijega i Qubiwa sa logornikom ]ori} Markom oti{le su u srpsko selo Berkovi}e i tamo priredile op{ti pokoq Srba. U ovom selu poklane su ~itave porodice da niko nije ostao `iv... Usta{e su tada me|u ostalim zaklale Hajdinovi} Du{ana, trgovca iz Berkovi}a, isjekli ga na komade i kuhale wegovo meso u kazanu, zatim natjerale wegovu `enu i djecu da jedu to meso, a poslije i wih zaklale. Usta{e su Srbima vadile o~i i te o~i nosile u Stolac i pokazivale drugima, te se hvalile, koliko su srpskih o~iju izvadile u Berkovi}ima. Dr Savo Skoko pi{e o stradawima hercegova~kih Srba i navodi da su “stola~ki Srbi pre pogubqewa mu~eni kao Stari Vujadin i wegovi sinovi u “prokletom Lijevnu” u narodnoj pjesmi. To se vidi iz iskaza pre`ivjelih svjedoka datih Zemaqskoj komisiji za utvr|ivawe zlo~ina okupatora i wihovih pomaga~a. Svjedoci posebno nagla{avaju da nema nikakve sumwe da su stola~kim Srbima, pre pogubqewa na Vidovom poqu, kopane o~i, navode}i da su italijanski vojnici otvorili jedan paket upu}en na adresu usta{kog poglavnika Ante Paveli}a (u~inio im se sumwiv) i u wemu prona{li plehanu kutiju punu qudskih o~iju potopqenih u mleko. U propratnom pismu je, izme|u ostalog, pisalo: “Uvjeravamo te, dragi poglavni~e, da ovo nije dar od mrtvih, ve} od `ivih qudi”. Ilindanski pokoqi, prema pisawu Sava Skoka, najstra{nije su pogodili selo Prebilovce, oko {est kilometara isto~no od ^apqine. Ovo selo uo~i rata imalo je 119 doma}instava – 116 srpskih i 3 muslimanska, sa preko 1.000 stanovnika, od toga 994 srpske nacionalnosti. Za realizaciju svog besprimerno zlo~ina~kog poduhvata, ~apqinsko usta{ko vo|stvo je uspelo da u okolnim hrvatskim i muslimanskim selima mobili{e oko 3.000 qudi. Tu su detaqno upoznati sa paklenim planom usta{kog vo|stva iz ^apqine. Re~eno im je na nijedna prebilova~ka osoba ne sme pre`iveti. Svaka usta{ka grupa je ostavqala krvave tragove. Te zveri u qudskoj spodobi su, na primer, upale u ku}u Bogdana Medana gde su zatekli Bogdanovu `enu Milevu na poro|aju. Uz zlokobno cerekawe i licitirawe koji }e od wih da bude kum novoro|enom detetu, rasporili su bajonetom ovoj nesre}noj `eni utrobu, izvadili dete, zaklali ga, a potom zamotali u pripremqene pelene i vratili u utrobu. 156
Pre`iveli svedoci isti~u da su se najgroznije scene odigrale u zgradi osnovne {kole i u {kolskom dvori{tu. Tako na primer, Mara Bulut, jedina `ena koja je pre`ivela tu krvavu prebilova~ku dramu, navodi da je svojim o~ima videla kako usta{ki zlo~inci vade malu decu iz kolevki, hvataju ih za noge i sna`no udaraju glavom o zid. Na taj na~in je usmr}eno preko pedesetoro dece. Neka deca nisu zakopavana, ve} su vra}ana majkama, koje su ih u naru~ju nosile sve do [urmanske jame – zajedni~ke grobnice prebilova~kih `ena i dece. Iz presude Okru`nog suda u Mostaru, kojom je Meryan Nikola iz sela Gwili{ta osu|en na smrt ve{awem, saznajemo da je on 4. avgusta u prebilova~koj {koli prvi silovao u~iteqicu Stanu Arnaut, a potom je prepustio wenim biv{im u~enicima iz Gabele, mladi}ima u dobu od 16 do 18 godina, koji su se ~itavu sedmicu dana nad wom i`ivqavali. Silovali su je grupno, jedan za drugim, po vi{e puta dnevno, sve dok nije poludela. Tek tada je masakrirana i zakopana u {kolskom dvori{tu. Mara Bulut u svom iskazu nagla{ava da je ipak najstra{nije bilo silovawe devoj~ica pred wihovim majkama, koje su prisiqavane da pridr`avaju svoje upla{ene devoj~ice dok ih nasilnici obe{~aste. Tako je Jozo Borovac “\ondo” naterao Stojanku Bulut da pridr`ava svoju trinaestogodi{wu }erku Milevu dok je on siluje. Vrhunac be{~a{}a bilo je prisiqavawe nekih prebilova~kih devojaka da se udaju za ubice svojih roditeqa, bra}e i sestara, koji su brutalno nasrnuli na wihovu ~ast, ponos i obraz. [ta se sve de{avalo sa onim `enama, devojkama i devoj~icama, silovano ih je oko stotinu, ~ije je mrcvarewe ostalo van vidokruga pre`ivelih svedoka, mo`e se samo naslutiti. Petog avgusta uve~e, specijalna kompozicija, dupke puna prebilova~kih `ena, devojaka i dece, krenula je sa `elezni~ke stanice, u pratwi oko 300 usta{a i posle dvadesetak minuta vo`we, zaustavila se na `elezni~koj stanici u [urmancima. Na toj stanici usta{ama se pridru`ilo oko 150 dobrovoqaca. Sutradan, 6. avgusta ujutro, izmu~eno prebilova~ko stanovni{tvo isterano je iz `elezni~kih vagona, me|u ~opor yelata. Sve su ih svrstali u kolonu i po grupama dovodili do jame Golubinka. Uni{tavawe `iteqa sela Prebilovaca trajalo je punih {est ~asova. Dubina jame iznosila je oko 80 metara. Ceo prostor oko jame bio je uprskan krvqu i mozgom ubijenih de~aka i devoj~ica. @ene i devojke se nisu otimale ve}, naprotiv, same skakale u jamu, jer su posle strahota koje su pre`ivele u prebilova~koj osnovnoj {koli izgubile svaku voqu za `ivotom. U jamu je ba~eno preko 500 lica iz Prebilovaca. Ekipa speleologa, sredinom novembra 1990. godine, prona{la je “preko 300 de~jih lobawa”. Neshvatqivo te`ak zlo~in u [urmancima nisu izvr{ili ni italijanski okupatori, ni oni koji su do{li sa wima “na par kamiona”, ve} doma}i qudi, prve kom{ije `rtava, wihovi dobri poznanici, neki ~ak i kumovi! Tih tragi~nih avgustovskih dana, u selima oko mu~eni~kih Prebilovaca orila se pesma devoja~ka: “Paveli}u, {ta }emo od Srba, ve`’ u lance, goni u [urmance!” 157
Od 119 doma}instava srpske nacionalnosti, sa ukupno 994 lica, rat su pre`ivela samo 164 lica. U ratu je, dakle, stradalo 830 lica, a 54 doma}instva su potpuno uga{ena! Krajem novembra 1990. godine, izva|ene su kosti prebilova~kih `rtava. Na podvo`waku, u selu [urmancima, bile su ispisane parole “Bog i Hrvati” i “Do|ite nam opet!” Kosti `rtava su prenete u Prebilovce i stavqene u kriptu. @rtve su 1991. godine opojali sve{tenici na ~elu sa srpskim patrijarhom, gospodinom Pavlom, u prisustvu velikog broja Srba iz mnogih krajeva Bosne i Hercegovine, Srbije i Crne Gore. Me|utim, u leto 1992. godine, usta{ke horde ponovo su zauzele Prebilovce i minama razneli kosti prebilova~kih nevinih `rtava. Ni mrtvima nisu dali mira. Istorija se ponavqa, a Evropska zajednica i SAD uporno }ute, i opet kleve}u i ka`u kako su Srbi agresori! U kwizi dr Milana Bulaji}a “Usta{ki zlo~ini genocida” nalazi se {ematski prikaz tvornice sapuna u Dowoj Gradini, u kojoj se 1943-1944. godine pravio sapun od qudi zato~enih u Jasenovcu. @ivorad Mihailovi} [iqa pi{e detaqnije o toj fabrici sapuna: “Zahvaquju}i `iteqima Kozare i Potkozarja nedavno su prona|ena ~etiri kazana, od ukupno 12, zapremine 2.000 litara, iz usta{kog logora Jasenovac u kome su usta{e kuvale Srbe i od wih pravile sapun! Recept je glasio: na 5 kilograma srpskog qudskog mesa, 10 litara vode i 10 kilograma kausti~ne sode. Kada se ta masa skuva stavqa se u oteglice, pre~nika 2 metra, dubine 80 santimetara. Po{to se masa iscedi, se~e se na kocke i {aqe u Zagreb, u tvornicu sapuna, da se wima umivaju usta{ke glave{ine, wihove `ene i deca, a ne{to se od toga sapuna i izvozilo na Zapad (...) Ova ~etiri prona|ena kazana, bi}e uskoro postavqena u selu Dowa Gradina (selo preko puta Jasenovca, na bosanskoj strani), kao spomen obele`je”. Na kraju @ivorad Mihailovi} [iqa pi{e: “Preporu~ili bi gospodinu Cimermanu, a i svima ostalima sa zapadnih strana, da obi|u selo Dowu Gradinu i izbliza pogledaju ove kazane. Ako ni zbog ~ega drugog ono da se istorija ne ponovi s obzirom na sada{wu Tu|manovu mladu “demokratiju”. Za “pokatoli~avawe” pravoslavnih Srba u Vrginmostu usta{ki poverenik Josip @ivi} je koristio u~iteqicu iz ^emernice Qubicu Borojevi} (posle pokoqa u Glini pobegla je u Beograd sa usta{kom propusnicom, a 1945. godine pobegla je sa Nemcima), koja je Srbima govorila da je bila kod usta{kog sto`ernika u Petriwi, i da joj je rekao da }e sve Srbe iz NDH isterati, koji se ne “pokrste”. Tako|e, dugogodi{wi u~iteq iz Pje{~anice, Nikola Generalovi}, o`ewen Hrvaticom, ina~e rezervni oficir, i{ao je kroz selo i pozivao Srbe na “pokrst”. Imaju}i u vidu da je bio istaknuti ~lan “Sokola”, narod nije sumwao u wegov patriotizam, pa ga je poslu{ao, i zajedno sa wim pod zastavom, krenuo u Vrginmost (posle oslobo|ewa osu|en je na vi{egodi{wu robiju). U Vrginmostu iz okolnih sela bilo se sakupilo oko 2.200 Srba od 16 do 60 godina starosti. Doma}e usta{e su u po~etku sa wima postupale vrlo korektno dok im sutradan nisu do{le usta{e iz Gline i Zagreba sa dva auto158
busa i 25 kamiona, naoru`ani pu{kama i mitraqezima. Vide}i {ta im se sprema, oko 400 Srba je uspelo pobe}i, a oko 1.800 je saterano u sokolanu. U ponedeqak, 4. avgusta 1941. godine, `rtve su prevezene u Glinu i saterane u pravoslavnu crkvu, psuju}i im srpsku mater. Klawe je po~elo uve~e i trajalo je do sutradan oko 8 ~asova. O~evici su ~uli povike usta{kih koqa~a: “...udri ga, smrskaj mu glavu...”, dok su se neki koqa~i hvalili “kako je no` i{ao u qudsko telo kao u sir.” Jedini pre`iveli iz pokoqa u crkvi u Glini, Quban Jednak, pri~a: “...po~elo je klawe qudi od reda, kako smo stajali u crkvi. Uhvatili su jednog po jednog, povaqivali na stol, jedan je usta{a kleknuo na prsa, a drugi je uzeo no` i presjecao grkqan (...) i bacali na kamion koji je pred crkvom stajao ...” Usta{e su po partijama ubijene trpali u kamione, odvozili do jednog {umarka i zatrpavali. I Quban Jednak je jednog momenta sko~io me|u poklane `rtve i legao me|u wih, pritajiv{i se kao mrtav. I na kraju je ispri~ao: “...usta{e su se udaqile i u {umarku razgovarale. Ja sam se potajice izvukao iz grabe, uvukao se u kukuruz i kroz {ikarje odvukao se prili~no daleko. Iz noge mi je curila krv, jer sam bio rawen. U zoru sam do{ao do mjesta Kurete i sakrio se u grm. Tu je nai{ao jedan ~ovjek koji me je prepoznao i odveo me svojoj ku}i”. Ni najdivqivija plemena na afri~kom kontinentu nisu ovo radila, kao {to su to ~inili oni koji su se hvalili i danas se hvale svojom “tisu}godi{wom” kulturom. Usta{e su krsta{kim metodom vr{ile genocid nad Srbima. Iako je ubistvo metkom bilo ne{to najhumanije {to je Srbin mogao da o~ekuje od usta{a, ipak su se zlo~ini masovno vr{ili no`em, bajonetom, ~eki}em i drugim sredwevekovnim sredstvima. Poruka je jasna: istrebqewe na verskoj osnovi, isto onako kako su papin krsta{i osvajali prostor i {titili interese pape. Jovan Pavle Drugi je, od 1991. godine, aktivirao i podr`ao ba{ ovakve usta{e, koji su na isti na~in vr{ili zlo~ine nad Srbima. 14. 7. Na stranicama od 46 do 53, pod naslovom “Sprega Vatikana, katoli~ke crkve i Nezavisne Dr`ave Hrvatske” nalazi se tekst: Dan pre napada hitlerovske Nema~ke na Kraqevinu Jugoslaviju, 5. aprila 1941. godine, dr Ante Paveli} je preko radija izdao proglas hrvatskom narodu da okrenu oru`je protiv Srba, a Hrvati civili da ustanu na noge. Daqe se u proglasu ka`e: “...U najkra}em roku ne}e biti na hrvatskom tlu ni traga srbijanskom nasiqu, a sve }e hrvatske zemqe biti ujediwene u slobodnu Dr`avu Hrvatsku, u kojoj }e vladati Bog i Hrvati...” U predve~erje 10. aprila 1941. godine, dr Ante Paveli} je poru~io svojim pristalicama u Hrvatskoj da se spreme za dolazak nema~ke i italijanske vojske: “Do~ekajte svagdje i svagda hrabre vojnike na{ih prijateqa i za{titnika s veseqem, s odu{evqewem, po{tovawem i s bratskom qubavqu. Okitite ku}e hrvatskim trobojnicama i znakovima prijateqskih naroda i vojske. Ovi vojnici znadu, da prolaze kroz prijateqske zemqe, no neka se i na licu mjesta osvjedo~e, da su ih Hrvati u hrvatskim zemqama primili ona159
ko bratski i s qubavqu, kako to u~initi znadu samo ~estita, zahvalna i vjerna srca hrvatskog naroda. S wima dolaze u tvoju sredinu, hrvatski narode, s pu{kom u ruci, hrabro se bore}i i tvoji sinovi, dolazi i hrvatska usta{ka vojska!” General Slavko Kvaternik, u ime Paveli}a, odr`ao je 10. aprila 1941. godine, na Veliki ~etvrtak, na radiju kratak govor, koji je zapo~eo ovim re~ima: “Hrvatski narode! Bo`ja Providnost i voqa na{eg saveznika, te mukotrpna vi{estoqetna borba hrvatskog naroda i velika po`rtvovanost na{eg poglavnika dr Ante Paveli}a, te usta{kog pokreta u zemqi i u inozemstvu: odredili su, da danas, pred dan Uskrsnu}a Bo`jeg sina, uskrsne i na{a Nezavisna Dr`ava Hrvatska...” Istog dana uve~e, na Trgu Stjepana Radi}a, specijalni izaslanik vo|e Rajha (izgleda da je to bio kasnije poslanik Rajha u NDH SA general Zigfrid Ka{e) odr`ao je kratak govor. Priznao je da je bio u Zagrebu ve} 1. aprila i da je s usta{ama pripremio progla{ewe NDH: “Drugovi! Boravio sam ovdje ve} nekoliko puta. Uvijek tiho i {utqivo. Prije osam dana do{ao sam opet ovamo, da bismo donijeli odluku, da se zalo`imo zajedni~ki za va{u slobodu, a u duhu na{ega ve~noga drugarstva...” Zagreba~ki radio, 11. aprila 1941. godine, u emisiji u 16.30 ~asova saop{tio je gra|anima Zagreba da sve~ano do~ekaju nema~ku vojsku i prozore iskite cve}em. U istoj radio-emisiji gra|ani su bili upozoreni da daqa nare|ewa i saop{tewa ~ekaju sa svoje radio-stanice, ili, kako su je ve} u usta{koj terminologiji prozvali “krugovala”. Narodu izvan Zagreba je poru~io da se odmah obrati na sve `upne urede, gdje }e od sve}enika dobiti uputstva za daqni rad. To zna~i da su usta{ka uputstva bila data `upnim uredima i wihovim `upnicima, upraviteqima `upa i kapelanima, jo{ pre 10. aprila, dakle, pre progla{ewa NDH, {to je najo~igledniji znak da se celokupna organizacija katoli~ke crkve u Hrvatskoj stavila u slu`bu usta{ke NDH. Zagreb je veli~anstveno do~ekao nema~ke trupe kao oslobodioce. Lica gra|ana su bila nasmejana, razdragana, kao da su do~ekali svoje najro|enije. To se veoma lepo vidi i na fotografiji u kwizi Velimira Terzi}a “Slom Kraqevine Jugoslavije 1941”. Podsticajni primer prema usta{koj veleizdaji i progla{ewu NDH hrvatskom kleru dao je vrhovni poglavar katoli~ke crkve u Hrvatskoj, zagreba~ki nadbiskup dr Alojzije Stepinac. On je ve}, 11. aprila 1941. godine, posetio svog ranijeg poznanika i prijateqa dr Milovana @ani}a, koji je tih dana postao ministar policije, pozdravio ga u svoje i u ime Rimokatoli~ke crkve u NDH i s wim ostao u du`em razgovoru, kako je to sa zadovoqstvom objavila usta{ka {tampa. To je bio jedan od veoma va`nih propagandnih elemenata kako treba da se ophodi prema usta{kom re`imu sav ostali katoli~ki kler, kako onaj deo koji je bio duhovno pripremqen za NDH, tako i onaj koji je bio rezervisan, ili je pak skepti~ki posmatrao raniju saradwu katoli~kih sve{tenika i usta{kih vo|a. 160
Tada{wi poglavnikov zamenik, Slavko Kvaternik, samozvani “vojskovo|a”, a kasnije i mar{al, na Veliku subotu posetio je nadbiskupa Stepinca, a odmah istoga dana nadbiskup mu je uzvratio posetu. “Katoli~ki list” je saop{tio da je tom prilikom Stepinac izrazio svoja ~estitawa povodom progla{ewa NDH. “Hrvatske novosti” u svom uskr{wem broju podvukle su zna~aj ovih me|usobnih poseta, kao i srda~nost kojom je zagreba~ki nadbiskup Stepinac pozdravio Slavka Kvaternika: “Tim je uspostavqena uska saradwa izme|u usta{kog pokreta i najvi{eg predstavnika – rimokatoli~ke crkvene vlasti u dr`avi Hrvatskoj”. Istoga dana posle podne, u katedrali je obavqena sve~anost ve~erweg Uskrsnu}a. Kad je nadbiskup zavr{io sve~ane obrede pristupio mu je usta{ki “vojskovo|a”, poqubio prsten i zamolio ga za blagoslov. Potom je general kleknuo, a nadbiskup ga je pred velikim brojem prisutnih blagoslovio. Usta{ka {tampa je naro~ito podvukla zna~aj posete nadbiskupa dr Alojzija Stepinca, koju je u~inio 16. aprila dr Anti Paveli}u. Jo{ vi{e i ja~e je odjeknula vest, koju je i radio prenosio, da je nadbiskup Stepinac u svojim dvorima priredio sve~ani banket usta{kim oficirima emigrantima, kao i fotografije koje je objavila usta{ka {tampa. Ovi postupci zagreba~kog nadbiskupa i vrhovnog poglavara katoli~ke crkve u NDH, koje je zabele`ila sva {tampa u NDH, bili su objavqivani i preko radija, kako bi katoli~ko sve{tenstvo i cela NDH saznala kakav stav zauzima wihov verski poglavar prema usta{koj NDH. Na ovaj na~in nadbiskup Stepinac je pokazao kojim putem }e se kretati wegova aktivnost u usta{koj NDH. On je NDH u stvari do~ekao kao ostvarewe ideala o kojem je odavno sawao. Prvog dana Uskrsa u zagreba~koj katedrali odr`ao je propoved u kojoj je vernicima objavio veliki dan uspostave NDH, identifikuju}i se time i sa propovedaonice sa veleizdajnicima i ru{iteqima Jugoslavije. Zagreba~ki nadbiskup dr Alojzije Stepinac, 28. aprila 1941. godine, objavio je svome sve{tenstvu formirawe NDH. Ova wegova poslanica, Okru`nica, bez sumwe je prava i iskrena nadbiskupova usta{ka ispovest, potpuno zalagawe za novi, usta{ki re`im. Nadbiskup poziva sve, pa i eventualne kolebqive sve{tenike, da se “odazovu spremno ovom wegovom pozivu na uzvi{eni rad oko ~uvawa i unapre|ewa NDH”. A ta NDH je za wega “davno sawani i `eqkovani ideal”. Nadbiskupova Okru`nica, upu}ena sve{tenstvu wegove biskupije, nekoliko dana po vi{e puta ~itana je preko radija. Na javnim mestima u NDH wu su prenosili putem mikrofona, tako da je i narodu objavqeno kako se nadbiskup Stepinac anga`ovao za novi usta{ki re`im u NDH. ^ak je nadbiskup za`eleo da katoli~ka crkva bude temeq NDH. Stepinac je sve{tenstvu obja{wavao da je NDH delo Bo`jih ruku, pa je pozvao sve{tenstvo da se moli za poglavnika Paveli}a, da ga Bog “napuni duhom mudrosti, kako bi uzvi{enu i toliko odgovornu slu`bu vr{io Bogu na ~ast i narodu na spas u pravdi i istini; da narod hrvatski bude narod Bo`ji, odan Kristu i crkvi wegovoj”. 161
Svi dru{tveni slojevi u NDH su dobro razumeli postupke zagreba~kog nadbiskupa. Dr Stepinac je dao primer kako treba da se sve{tenstvo i vernici odnose prema usta{koj NDH i wenim vo|ama i to je, u stvari, bila politi~ka direktiva kleru. Nadbiskup Stepinac je tako|e pru`io najpuniju podr{ku nema~kom i italijanskom okupatoru i bio wihov stalni i odani saradnik. Kao {to se nadbiskup Stepinac u Hrvatskoj anga`ovao za Paveli}a i usta{ku NDH, isto se anga`ovao, ako ne i ja~e, sarajevski nadbiskup dr Ivan [ari}. I ostali katoli~ki biskupi u NDH su pozdravili uspostavqawe usta{ke NDH. Auditor nuncijature, zapravo diplomatski funkcioner Vatikana u Beogradu, stigao je u Zagreb 27. aprila 1941. godine na putu za Rim. Navratio je kod nadbiskupa, koji ga je zamolio da svrati kod Svetog oca i da ga zamoli da {to pre do|e do priznawa de fakto NDH od strane Svete stolice. Posle dve nedeqe stigao je odgovor od pape Pija XII. Stepinac je o tome u svom dnevniku, u kwizi IV, zapisao: “Iz Rima se vratio auditor nuncijature u Beogradu svratio se k nadbiskupu da mu referira o razgovoru sa Svetim ocem. Rekao je, da je Sveti otac pa`qivo slu{ao, a onda rekao auditoru, neka ka`e nadbiskupu, da po{aqe pismeni referat u Rim {to prije. Tom zgodom rekao je Sveti otac, da bi inicijativa za uspostavu diplomatskih odnosa morala do}i sa strane vlade, a Sveta stolica nije do sada ni{ta primila”. Papa Pije XII u to doba je ve} znao kakav karakter ima usta{ka NDH, ali i pored toga nije video nikakve prepreke uspostavqawu diplomatskih odnosa i priznawu ove monstrum dr`ave, koja je bila strati{te za sve “nekatolike”. Da je papa znao {ta se doga|a u NDH, vidi se iz wegove poruke Stepincu – da se on zauzme za Srbe, kako ne bi bili “odvi{e goweni”. Na taj na~in on toleri{e ugwetavawe Srba i masakr pravoslavaca, “ali sa merom”. Poglavnik dr Ante Paveli} uputio je papi Piju XII pismo na latinskom jeziku, u kome ka`e da je Svetoj stolici ve} poslat “Slu`beni list”, kojim se obave{tava da je stvorena Nezavisna Dr`ava Hrvatska. Iako Vatikan jo{ nije priznao NDH ni “de jure”, ni “de fakto”, papa je ipak primio Paveli}a – tobo`e “privatno”, 18. maja 1941. godine. Me|utim, Paveli} je stvarno primqen kao {ef dr`ave, a razgovor s papom bele`io je stenograf na izri~itu papinu `equ! Razgovor je trajao oko pola sata. Posle te specijalne audijencije za Paveli}a, Pije XII primio je i “svitu”, koju su ~inili ministri, generali – elita usta{ke vlasti. Na kraju posete, papa je blagoslovio Paveli}a, wegovu svitu i hrvatski narod. U drugoj polovini juna 1941. godine, u Zagrebu je odr`ana biskupska konferencija kojoj je predsedavao zagreba~ki nadbiskup dr Alojzije Stepinac. Na konferenciji je zakqu~eno da celokupni episkopat, predvo|en nadbiskupom Stepincem, poseti poglavnika dr Antu Paveli}a, kako bi na vidan, kolektivan na~in svim katolicima u NDH dali na znawe da su svi nadbiskupi i biskupi odani saradnici poglavnika Paveli}a, i da takvi treba da budu i svi katolici, kojima oni stoje na ~elu kao crkveni poglavari. Ove crkvene velikodostojnike primio je Ante Paveli} 26. juna 1941. godine. Wega je pozdravio govorom zagreba~ki nadbiskup Stepinac. 162
Ova poseta hrvatskog episkopata bila je u~iwena u predve~erje najkrvolo~nijeg masakra nad pravoslavnim Srbima u NDH, o Vidovdanu 1941. godine. Usta{e su ve} tada pokazale svoje krvolo~no lice, a odgovorni usta{ki ministri su podsticali na “~i{}ewe” NDH od “stranih elemenata” – pravoslavnih Srba. Ovaj stav hrvatskog episkopata prema usta{koj NDH bio je svakome jasan, a katoli~kom sve{tenstvu to je bila direktiva za daqi rad. Hrvatski episkopat i kler stalno su isticali da je NDH nastala upravo u jubilarnoj, svetoj godini, koja je Hrvatima podarila NDH. Sve je to za wih bilo delo Bo`jeg provi|ewa, kao i zauzimawe rimskog pape za Hrvate i NDH. Sveti otac papa, 22. jula 1941. godine, primio je “stotinu hrvatskih sigurnosnih redarstvenika”, koji su se nalazili u Rimu kao gosti karabiwerskog oru`ja. Me|utim, “hrvatski sigurnosni redarstvenici” nisu bili saobra}ajci ili stra`ari, nego elita usta{kih ubica, koja je do{la u Italiju na usavr{avawe. Wih je vodio {ef usta{ke policije Eugen Dido Kvaternik. Prilikom klawawa papi, pored wega bio je i zloglasni Vilko Pe~nikar. Wima dvojici, koji su vodili ovu ~etu koqa~a, papa Pije XII je podelio blagoslov – za daqi i uspe{niji rad. Papa je sigurno znao ko se nalazi pred wim. Posle “stru~nog usavr{avawa”, ova grupa od “stotinu sigurnosnih redarstvenika” postala je ki~ma usta{ke policije UNSA. Za katolike funkcija vojnog vikara je veoma zna~ajna, jer vojni vikar poziva svoje vernike u rat, brine se o wihovoj duhovnoj snazi, obja{wava im smisao borbe na putu do kona~ne pobede. Vatikan je bio uveo u praksu, jo{ u doba mira, da imenuje vikara u svakoj vojsci u kojoj ima katolika, a pogotovu kada se radi o ratnim uslovima. Pod patronatom fa{isti~kih dr`ava Nema~ke i Italije formirana je usta{ka vojska, ali je zanimqivo da u nema~koj vojsci nije bilo vojnog vikara. Ali, Vatikan je u slu~aju NDH napravio izuzetak, imaju}i u vidu da je u NDH vladao klerikalni duh. To je bilo odlu~uju}e da papa Pije XII postavi Stepinca za vojnog vikara Paveli}eve usta{ke vojske! Papa je veoma dobro znao ko je Paveli}, jer je `iveo vi{e godina u emigraciji u Italiji i bio dobro poznat klerikalnim krugovima u Vatikanu. O Paveli}u je papa imao veoma pozitivno mi{qewe, jer su bili “na istoj talasnoj du`ini”. To potvr|uje i pismo koje je napisao Nikola Ru{inovi}, usta{ki “izvanredni opunomo}enik” u Vatikanu, usta{kom ministru spoqnih poslova Mladenu Lorkovi}u, 27. aprila 1942. godine: “Molim Te, da obavijesti{ poglavnika, da sam se ja zahvalio preko Maqonea Sv. ocu za krunice {to ih je poslao poglavniku po Lobkovicu. To je kardinalu bilo vrlo drago i rekao mi je, da }e s veseqem izru~iti to Sv. ocu”. Nikola Ru{inovi}, 4. februara 1942. godine, obave{tava Mladena Lorkovi}a o svojim posetama vatikanskim sekretarima Montiniju i Tardiniju. Montini je Ru{inovi}u izjavio “da Sv. otac jako voli Hrvate, a on je spreman sam da pomogne... Sv. otac }e Vas pomagati, budite sigurni”. 163
Dana 12. marta 1942. godine, dr Ante Paveli}, povodom tre}e godi{wice krunisawa, poslao je ~estitku papi Piju XII. Kasnije su ~esto izmewivani srda~ni telegrami izme|u Ante Paveli}a i rimskog pape. Za novu 1943. godinu, Paveli} je poslao telegram papi, a on mu je uzvratio telegramom i dao blagoslov: “Sve {to si nam u svoje ime i u ime katolika Hrvata qubezno izrazio, Mi zahvalno uzvra}amo i rado podjequjemo apostolski blagoslov, kako Tebi, tako i cijelom hrvatskom narodu”. Paveli} je uputio papi, 20. marta 1943. godine, telegram povodom godi{wice wegovog krunisawa, a papa mu je odgovorio: “@eqe {to ih na izmaku pete godine Na{ega pontifikata izraziste Vi i hrvatski narod, vrlo su draga nama, koji za Vas od Boga molimo sve najboqe”. ^itav taj telegramski ritual ima svoj propagandni ciq, jer on nije namewen samo poglavniku, ve} jo{ vi{e wegovim vernicima, Hrvatima. Objavqivawe papinih telegrama u usta{koj {tampi zna~ilo je da je rimski papa za poglavnikovu politiku, da on podr`ava sve {to se radi u ime rimokatoli~ke vere! Na taj na~in papa Pije XII je podr`avao i podsticao politiku genocida prema pravoslavnim Srbima! Petog februara 1942. godine, papa Pije XII primio je ve}u grupu klerousta{ke omladine, na ~elu sa monsiworom Me|erecom. Grupu isusovaca predvodio je profesor Stjepan Saka~, frawevaca fra Teodor Badurina, kapucina Harija Borak, a grupu dominikanaca Jozo Kornin~i}. Bio je prisutan i jedini benediktinac u Rimu, Martin Kirigin. Omladinci, koji su bili u usta{kim odorama, zamolili su papu da blagoslovi dr Antu Paveli}a, “mladu hrvatsku dr`avu” i ceo hrvatski narod. Sv. otac je o~inski blagoslovio sve prisutne. Kao uspomenu na ovaj prijem, usta{koj mlade`i je podeqena po jedna vatikanska medaqa. Italijanski pisac Karlo Falkoni u kwizi “]utawe pape Pija XII”, pi{e da je bar pola milina Srba bilo `rtva politike verskog rasizma. “Pa ipak, pi{e Falkoni, nije Vatikan zvani~no reagovao, papa nikako, dok su podsekretari Montini (sada{wi papa) i Tardini pravili samo aluzije pune obzira. Me|u svim glavarima crkve jedini je kardinal Tiseran otvoreno napao usta{ke praktike, koje je uporedio sa sredwovekovnim. On je jo{ u junu 1942. godine govorio o `rtvama Srba koje dopiru do 350.000”. Dr Karlhajnc De{ner u kwizi “Sa Bogom i fa{istima”, u posledwem odeqku koji nosi naslov “Da li je papa znao?”, pi{e: “^ak italijanske novine su sasvim otvoreno tada pisale o masakrima... Ali je Pije II }utao...” Primer kr{ewa papske neutralnosti u toku Drugog svetskog rata jeste imenovawe opata Josipa Ramira Markonea za papskog legata u NDH. Opat Markone je imenovan 13. juna 1941. godine legatom pape Pija XII u NDH, a u Zagreb je do{ao 3. avgusta 1941. godine. Imenovawe papskog legata je nesumwiv dokaz posrednog vatikanskog priznawa NDH kao dr`ave. Imenovawe papskog legata u NDH predstavqalo je sna`nu moralnu i politi~ku podr{ku klerousta{kom re`imu pred katoli~kim vernicima u NDH i inostranstvu, kao i utvr|ivawe posebnog odnosa izme|u Vatikana i hrvatskog episkopata. 164
Do{av{i u Zagreb, opat Markone se odmah ukqu~io u klerousta{ki i osovinski propagandni aparat. Sem toga, imao je pre}utno i javno priznat polo`aj diplomatskog predstavnika Vatikana u NDH. Na svim javnim politi~kim manifestacijama i dru{tvenim sve~anostima, ovaj polo`aj su mu priznavale usta{ke vlasti i ~lanovi diplomatskog kora. Opat Markone prisustvovao je posve}ewu mostarskog biskupa Petra ^ule u Mostaru, 4. oktobra 1942. godine, i tom prilikom u svom govoru je, izme|u ostalog, pozvao narod “da bude vjeran Sv. stolici, koja ga je kroz vjekove pomagala protiv isto~nog barbarizma...” Kao {to se vidi, opat Markone je poja~avao katoli~ku netrpeqivost prema pravoslavnima, a istovremeno pogazio osnovna na~ela hri{}anske qubavi me|u narodima. Papski legat opat Markone, pohvalio je crkveno zakonodavstvo u NDH ovim re~ima: “...Crkveno je zakonodavstvo hrvatske dr`ave veoma dobro, a vlasti podupiru katoli~ku crkvu i po{tuju je s punim razumevawem...” Italijansko Ministarstvo inostranih poslova, 23. oktobra 1941. godine, poslalo je dopis Ministarstvu unutra{wih poslova Italije u kome daje izve{taj kraqevskog konzulata iz Sarajeva. U izve{taju stoji: “...da su ~itava sela pre{la u katoli~anstvo... ali, vlasti, civilne ili crkvene, smatraju da se ne radi o prekr{tavawu iz oportunizma, ve} da je to povratak staroj veri, koja je bila nametnuta od strane Srba-osvaja~a...” Nesumwivo je da su u Vatikanu veoma pa`qivo pratili doga|aje u NDH. Italijanski vojni i diplomatski predstavnici, koji su slali izve{taje o zbivawima u NDH, imali su malo lepog da ka`u za dr`awe rimokatoli~kog klera. Vatikan je nastojao da proveri istinitost tvrdwi navedenih u tim izve{tajima. Opat Markone je ipak bio prisiqen, pored svoje pristrasnosti, da prizna da sve{tenstvo u NDH “u velikoj ve}ini podr`ava i brani vladu”. Vatikan je blagonaklono primio stvarawe Hrvatske pravoslavne crkve, jer su preko we mislili prevesti na uniju preostale pravoslavce. Tu se doslovno ka`e: “Priznawe Hrvatske pravoslavne crkve... primqeno je jako dobro. U tome Sveta stolica gleda put k vjerskoj uniji i nestanak {izme u Hrvatskoj. To bi za wih bio “najdragocjeniji dar”, koji Hrvatska mo`e pokloniti Sv. stolici. Da bi se to pospje{ilo, mi{qewa su, da bi bilo potrebno osnivati grko-katoli~ke centre u krajevima gdje se nalaze pravoslavci i pustiti da na tome radi dr [imrak, za kojeg tvrde ovdje, da je najboqi poznavalac za vjerska pitawa na Balkanu. Neki od katoli~kih predstavnika u Hrvatskoj neradim okom gledaju prijelaze na isto~ni katoli~ki obred, ali Vatikan i Stepinac sla`u se u tome, jer da je to najlak{i put, a i najbr`i k uniji, {to }e nesumwivo biti i od politi~ke vrijednosti za NDH...” Poznato je da je rimskom papi i vatikanskim krugovima odgovarala u potpunosti politika koju je sprovodila usta{ka NDH, pa je bilo besmisleno i o~ekivati da }e neko di}i glas protesta na svoju {tetu! Usta{ka NDH je Vatikanu bila od velike koristi, pa je zbog toga Vatikan na sve mogu}e na~ine nastojao da tu katoli~ku dr`avu {to vi{e oja~a i da pred inostranstvom prikrije sve wene mane i slabosti. Svima je poznato ono jezuitsko 165
pravilo: ciq opravdava sredstvo! Uni{tavawem pravoslavnih Srba, uni{tavawem ili deportovawem pravoslavnih sve{tenika, ru{ewem pravoslavnih crkava, usta{ka dr`ava je ja~ala snage katolicizma na Balkanu i otvarala perspektive katoli~koj crkvi. Zbog svega toga Vatikan je bio neobi~no zahvalan dr Anti Paveli}u, dr Alojziju Stepincu, katoli~kom kleru u NDH i drugim usta{kim vo|ama u sprovo|ewu wihove politike. Kada je usta{ka vlada, na ~elu sa poglavnikom Antom Paveli}em, videla da dolazi do sloma fa{izma, a time i do sloma NDH, anga`ovala je Episkopat katoli~ke crkve u NDH kako bi se zalo`io za odr`awe NDH, izme|u ostalog i objavqivawem poslanice, koja bi se objavila preko radija na svim stranim jezicima, o tome kako je NOP uperen ne samo protiv Hrvatske i Hrvata, ve} i protiv katoli~ke crkve. Tako je do{lo do organizovawa biskupske konferencije, koja je odr`ana 24. marta 1945. godine, na kojoj je redigovan tekst poslanice hrvatskog katoli~kog episkopata “svima hrvatskim katoli~kim vernicima”. Inicijativu za odr`avawe biskupske konferencije i objavqivawe poslanice dala je usta{ka vlada, koja je i pripremila nacrt sadr`aja za poslanicu. Poslanica je imala za ciq spasavawe NDH, a to potvr|uju saslu{awa usta{kih ministara: biv{eg predsednika usta{ke vlade dr Nikole Mandi}a; ministra bogo{tovqa dr Pavla Cankija; ministra prosvete dr Julija Makanca, kao i dr Radoslava Glava{a, {efa odjela za bogo{tovqe u ministarstvu bogo{tovqa i pravosu|a. Poslanica je po specijalnim kuririma upu}ena u Vatikan, zatim u London i Va{ington. Dakle, kada je usta{ki ratni zlo~inac Ante Paveli} ve} toliko bio iskompromitovan i izgubio svaku mogu}nost kontakta sa zemqama antihitlerovske koalicije, poglavar katoli~ke crkve u NDH, dr Alojzije Stepinac, preuzima wegovu ulogu i tako se jo{ jedanput identifikuje sa zlo~ina~kom i nakaznom NDH. Karlhajnc De{ner u kwizi “Sa Bogom i fa{istima”, na kraju ~etvrtog poglavqa pod naslovom “Vatikan i Drugi svetski rat”, pre prelaza na “hrvatske gnusobe”, navodi: “Za{ti}en i blagosloven od Pije XII, sve do kraja be{e jedan od najve}ih zlo~inaca ovog stole}a, Ante Paveli}, ~iju strahovladu, dosad, slabo poznatu, ho}emo da zavr{no izlo`imo”. Na kraju glavnog dela kwige, na str. 251, De{ner pi{e: “5. maja 1945. pobe`e Paveli} sa svojom porodicom i nekoliko hiqada gangstera, izme|u wih 500 katoli~kih sve{tenika ...” “Paveli} i Artukovi}, “bogato natovareni opqa~kanim zlatom”, na|o{e uto~i{te u samostanu Sv. Gilgena kod Salcburga (...) Paveli}, koji se (...) u Austriji nije ose}ao sigurnim, sti`e, preobu~en kao sve{tenik, u Rim, gde je on kao pater Gomec i pater Benarec `iveo u jednom samostanu. 1948. on je dopro kao Pablo Aranios u Buenos Aires, jo{ uvek u posedu 250 kg zlata i 1.100 karata dragog kamewa ...” Na kraju kwige, govore}i o papinom }utawu, De{ner ka`e za Pija XII: “On je tako|e blagoslovio najve}eg gangstera svih satelitskih zemaqa jo{ u po~etku wegove krvave karijere, za vreme te karijere i na samrtni~koj posteqi”. 166
Vatikan je na ~elu sa papom Pijem XII omogu}io najve}em ratnom zlo~incu iz NDH, kao i wegovim saradnicima, tako|e ratnim zlo~incima, da preobu~eni u fratarske mantije, pobegnu u Ju`nu Ameriku i tako izbegnu da odgovaraju pred narodnim sudom za smrt oko milion pravoslavnih Srba, qudi, `ena i dece. Dakle, to bekstvo je omogu}io Hristov namesnik na zemqi - Sveti otac - rimski papa. Tekst jezgrovito i sa pozivom na veliki broj dokumenata (fusnote koje pokazuju na izvor podataka) dokazuje da su NDH i wena usta{ka vlast ~inili sve {to je predvideo Vatikan. Nema autora koji nije utvrdio i zakqu~io da je usta{ka vlast, u sprezi sa Rimokatoli~kom crkvom, izvr{ila genocid nad Srbima. Sve ovo je bilo poznato Jovanu Pavlu Drugom kada je odlu~io da o`ivi usta{tvo u Hrvatskoj i naredio da u wegovo ime vlast Frawe Tu|mana ponovi genocid nad Srbima od 1991. godine. 14. 8. Na stranicama 53 do 58, pod naslovom “Poziv na genocid nad srpskim narodom” objavqen je tekst: Nacisti~ke parole “Ein Volk”, “Ein Staat”, “Ein Führer” (jedan narod, jedna dr`ava, jedan vo|a), u ideolo{kom pogledu najvi{e je odgovarala NDH. Taj “jedan narod” trebalo je da budu Hrvati, a Srbi i Jevreji ne mogu biti jednaki hrvatskom narodu, pa su za wih tra`ili nova, druga re{ewa. Danas u “Tu|manlendu” – Hrvatskoj, Srbi nisu jednaki sa Hrvatima, ve} su gra|ani drugog reda! Izraziti antisrpski stav Adolfa Hitlera i dr Ante Paveli}a tragi~no }e se odraziti na srpski narod na teritoriji NDH. Usta{ki ministri }e u javnim govorima protiv srpskog naroda mnogo doprineti stvarawu pogodne klime da usta{e sa re~i pre|u na dela – uni{tavawe srpskog naroda. Usta{ki ministri dr Mile Budak, dr Andrija Artukovi}, dr Mirko Puk, in`. Ivica Frkovi}, Lovro Su{i} i drugi, imali su zadatak da psihi~ki i duhovno pripreme hrvatski narod na hajku protiv Srba i na kraju genocid. Usta{ke vlasti su proglasile za granicu hrvatskog i srpskog naroda reke Drinu i Savu do u{}a u Dunav. Prvu fazu borbe protiv srpskog stanovni{tva u NDH karakteri{e zastra{ivawe kako bi se Srbi sami iseqavali u Srbiju. Usta{e su, ve} 1941. godine, pronele vest kroz sva srpska sela da su Srbi stavqeni van zakona, a 23. aprila su naredili da se Srbi moraju iseliti u Srbiju u roku od pet dana. Dobrovoqa~ka zemqa je progla{ena imovinom NDH za koju se nije davala nikakva nadoknada. Ta zemqa je oduzimana od Srba i dodeqivana Hrvatima. Sve usta{ke zakonske odredbe i naredbe imale su za ciq da se srpski narod psihi~ki obezglavi, shvati da mu nema opstanka na teritoriji NDH i da se mora iseliti u Srbiju. Istovremeno sa ovim naredbama po~eli su i progoni srpskog naroda govorima usta{kih ministara, doglavnika i sto`ernika. Bawalu~ki sto`ernik dr Viktor Guti}, vrativ{i se iz Zagreba, gde je bio primqen kod Paveli}a, 28. maja 1941. godine, izjavio je da “sada treba da pristupi grandioznom djelu ~i{}ewa hrvatske Bosanske Krajine od ne`eqenih elemenata, a naro~ito Bawe Luke, jer ona, po zamisli poglavnika, ima da postane glavni grad NDH ...” Sto`ernik Guti} je daqe dodao: 167
“Bez sumwe, poduzet }e se najstro`e i najenergi~nije mjere, koje se uop}e mogu i dadu izvesti. Ono {to sam do sada poduzeo tek je sitnica, jedna takva malenkost, koja se mo`e samo mikroskopski vidjeti, pa onda mo`emo pomisliti {to jo{ ~eka neprijateqe NDH u na{oj pitomoj Bosanskoj Krajini. U tom pogledu imam odrije{ene ruke. Ho}u da slu`im bo`joj i narodnoj voqi. Oni nepo`eqni elementi bit }e u na{oj Krajini u najkra}em roku iskorijeweni, bit }e zlo sje}awe za wih”. Dr Viktor Guti}, krajem maja 1941. godine, odr`ao je govor u Sanskom Mostu, u kojem je, izme|u ostalog, rekao: “Nema vi{e srpske vojske! Nema vi{e Srbije! Nema geya na{ih krvopija, nestalo je ciganske dinastije Kara|or|evi}a, pa i kod nas – uskoro – “drumovi }e po`eqet Srbaqa, al’ Srbaqa vi{e biti ne}e”. Izdao sam drasti~ne naredbe za wihovo potpuno ekonomsko uni{tewe, a slijede nove za potpuno istrebqewe. Ne budite slabi ni spram jednoga. Dr`ite uvijek na umu da su to bili na{i grobari i uni{tavajte ih gdje stignete, a blagoslov na{eg poglavnika i moj ne}e vam uzmawkati. Svaki, koji se za wih bude zauzimao, postaje samim tim neprijateqem slobode (...) Srbi neka se ne nadaju ni~emu, i za wih je najboqe neka se isele, neka ih nestane iz na{ih krajeva”. Sto`ernik Viktor Guti} je na usta{koj skup{tini u Bawoj Luci, jo{ drasti~nije pretio Srbima: “Ali sjutra }u pritegnuti. Pucat }e ki~ma. Poru~ite to na{im neprijateqima. Poru~ite im, pucat }e ki~ma (...) Nastat }e ~i{}ewe (...) Nema milosr|a (...) Poglavnik i hrvatski ministri jedva ~ekaju da do|u u o~i{}enu Bawa Luku, a to }e biti brzo, brzo }emo i mi raditi. Ja }u biti ovdje gvozdena metla (...) i ja ka`em, neka mi nijedan ne dolazi moliti za na{e du{mane ...” Dr Viktor Guti}, jedan od najistaknutijih predstavnika usta{kog terorizma, zapretio je: “Ove srpske cigane posla}emo u Srbiju, jedne `eqeznicom, a druge Savom bez la|a. Nepo`eqni elementi bi}e iskorijeweni tako da }e im se zatrti svaki trag (...) Ovu srpsku gamad od 15 godina, pa navi{e, mi }emo poubijati, a wihovu djecu smjestiti u klostere i od wih }e biti dobri katolici”. U jednom govoru Guti} je izbacio i parolu “Srbe na vrbe!” Devetog jula 1941. godine, na zboru u Prwavoru Guti} je, izme|u ostalog, rekao: “...Ovome srpskom gnijezdu Prwavoru, poru~ujem: da }u ja do}i i uzeti sebi 24 sata da to srpsko gnijezdo uni{tim. Ja }u ubijati, a vi }ete za mnom”. Ova uputstva koja je dao usta{kim stare{inama i wihovim saradnicima bile su smernice za wihov daqi rad u definitivnom “re{ewu srpskog pitawa”. Ministar usta{ke vlade, dr Mile Budak, 6. juna 1941. godine, na usta{koj skup{tini u Kri`evcima je govorio: “...Mi smo dr`ava dviju vjera, katoli~ke i muslimanske, Srbi su na {tetu katolicizma, pomicali s istoka prema zapadu kamen me|a{ pravoslavqa. Me|utim, ako Bog da, taj }e wihov kamen me|a{ nestati iz hrvatske dr`ave, jer se ne mo`e me|a{iti po tu|im wivama!” Na sli~noj skup{tini u Karlovcu, 13. juna 1941. godine, dr Mile Budak je govorio da je poglavnik “izvr{ioc bo`je voqe”? i da je usta{ki pokret u 168
interesu ekspanzionizma katoli~ke crkve. U tom ciqu usta{tvo }e o~istiti Hrvatsku od pravoslavqa. Na kraju je rekao: “Mi, koji smo u~ili povijest, znademo da je svemogu}i postavio na Drini granicu svjetova (...) Drina je granica Istoka i Zapada (...) Zato dobismo naslov Antemurale Kristianitatis ...” Na usta{kim zborovima Mile Budak je direktno ili u aluzijama pretio progonima Srba. U Vukovaru je 8. jula tvrdio da Srbi u Hrvatskoj i nisu Srbi, nego “dotepenci” (prosja~ki doseqenici) s Istoka, koje su Turci doveli kao sluge i nosa~e, pa je na kraju rekao: “Oni su ujediweni samo s pravoslavnom crkvom, a nijesmo uspjeli da ih asimiliramo. Me|utim, neka znaju, da je na{a lozinka: ili se pokloni, ili se ukloni ...” Na zboru u Pakracu, 20. jula 1941. godine, ministar Budak je hu{kao narod na antisrpsku aktivnost: “Vi dobro znate i za onu narodnu: Jednoga Vlaha posadi i pogosti za stolom, a drugoga sve`i u vre}u i sjedni na wega. [to ti onaj misli za stolom, isto ti misli onaj pod stolom. Zato zapamti i ovo: S Vlahom (tj. Srbinom) jedi samo pola zdjele, a od pola zdjele ubij ga zdjelom po glavi, jer }e i on tebe ...” Na velikoj usta{koj skup{tini u Gospi}u Mile Budak je sasvim jasno stavio do znawa kako usta{e misle da re{e pitawe Srba u NDH: “Jedan dio Srba }emo pobiti, drugi raseliti, a ostale }emo prevesti u katoli~ku vjeru i tako pretopiti u Hrvate”? Dr Mile Budak nije jedini usta{ki ministar koji je mislio da se na ovakav na~in treba da re{i pitawe skoro dva miliona Srba koliko ih je bilo u NDH. Takvog mi{qewa su bili i ostali poglavnikovi doglavnici i ministri. Ministar usta{ke vlade dr Milovan @ani}, na usta{kom zboru u Novoj Gradi{ki, po~etkom juna 1941. godine, pored ostalog, rekao je: “...Ova dr`ava, ova na{a domovina mora biti hrvatska i ni~ija vi{e. I zato oni koji su do{li ovamo, ti treba i da odu (...) Ovo ima biti zemqa Hrvata i nikog drugoga i nema te metode, koju mi ne}emo upotrebiti, da na~inimo ovu zemqu zbiqa hrvatskom i da je o~istimo od Srba, koji su nas stotine godina ugro`avali i koji bi nas ugrozili prvom zgodom. Mi to ne tajimo, to je politika ove dr`ave i to kad izvr{imo, izvr{it }emo samo ono {to pi{e u usta{kim na~elima”. @ani} je daqe rekao da }e NDH u “o~i{}ena” mesta od Srba naseliti 800.000 Hrvata koji se nalaze u Americi. “Taj svijet treba da do|e natrag, i da ovdje nastani ogwi{te koje }emo o~istiti”. Pretwe usta{kih ministara odmah su nalazile na terenu jezivu primenu – koqa~i su se dali na posao da re{avaju na ovaj na~in srpsko pitawe. Usta{ki ministar pravosu|a, dr Mirko Puk, na zboru u Kri`evcima, 6. jula 1941. godine, dotakao se pitawa doseqavawa Srba za vreme turskih osvajawa u Srem, Slavoniju i druge hrvatske krajeve. Ministar Puk je ove Srbe nazivao pqa~ka{ima, talogom i sme}em sa Balkana. Po wegovom mi{qewu Srbi, koji su do{li u ove krajeve pre 200-300 godina, treba da se vrate odakle su i do{li. Na kraju govora uputio je poruku Srbima: “Ili se uklonite iz na{e domovine milom, ili }emo vas istjerati silom!” 169
Usta{ki funkcioner dr Mladen Lorkovi}, kasnije ministar spoqnih poslova NDH, na usta{kom zboru, 27. jula 1941. godine, u Dowem Mihoqcu, istakao je da se hrvatski narod “mora o~istiti od svih onih elemenata, koji su za taj narod nesre}a, koji su mu tu|i i strani, koji u tom narodu rastvaraju wegove zdrave snage, koje su taj narod kroz desetqe}a i stoqe}a gurali iz jednoga zla u drugo. To su na{i Srbi i @idovi”. Ovakve genocidne misli gutali su razjareni usta{ki saradnici i u bolesnoj ma{ti i te`wi za decenijama `eqenom i tra`enom odmazdom, kovali planove kako da zadovoqe svoje usta{ke vo|e. Veliki deo katoli~kih sve{tenika nastupao je zajedno u sprovo|ewu ideologije mr`we prema Srbima, smatraju}i da su ova zverstva prema Srbima “Bogu ugodna” i “nacionalno opravdana”, i da }e na kraju dobiti zaslu`ena priznawa. Kako se odrazilo sprovo|ewe ovakve politike na terenu, pokazuje nam nekoliko primera: Mate Mogu{, `upnik iz Udbine, jednom prilikom je rekao: “Do sada smo za katoli~ku vjeru radili molitvenikom i krstom, a sad je do{lo vrijeme, da radimo pu{kom i revolverom”. [ef verskog odseka pri Dr`avnom ravnateqstvu za ponovu fra Dionizije Juri~ev je u jednom govoru rekao: “U ovoj zemqi ne mo`e vi{e da `ivi nitko osim Hrvata, jer ovo je zemqa Hrvatska, a tko se ne}e pokrstiti, mi znademo kud }emo s wim. Ja sam u ovim gore krajevima davao o~istiti od pileta sve do starca, a, ako bude potreba, u~init }u i ovdje, jer danas nije grehota ubiti ni malo dijete od 7 godina, a koje smeta na{em usta{kom poretku. Mi danas treba da budemo svi Hrvati i da se pro{irimo, a kad se pro{irimo i oja~amo, ako nam bude potrebno, jo{ }emo da oduzmemo od drugih. Nemojte misliti {to sam ja u sve}eni~koj odori, ali da znadete da ja, kada je potrebno uzmem strojnicu u svoje ruke i tamanim sve do kolijevke, sve ono {to je protiv usta{ke dr`ave i vlasti”. Dr Sre}ko Peri}, frawevac u manastiru Gorica kraj Livna, jedne nedeqe, pre pokoqa Srba, s oltara u crkvi u Gorici sakupqenim Hrvatima je naredio da zapo~nu pokoq Srba re~ima: “Bra}o Hrvati, idite i koqite sve Srbe, najprije zakoqite moju sestru, koja je udata za Srbina, a onda sve Srbe od reda. Kada ovaj posao zavr{ite, do|ite k meni u crkvu, gdje }u vas ispovijediti, pa }e vam onda svi grijesi biti opro{teni”. Posle toga je zapo~eo pokoq Srba. U klerofa{isti~koj reviji “Hrvatska smotra” iza{la je “rasprava” dr Ive Guberine, sve{tenika i satnika poglavnikove tjelesne bojne, koji s “nau~nim” pretenzijama obja{wava potrebu i korisnost ubijawa i istrebqivawa Srba. Tom prilikom, on se poziva na “katoli~ku moralku”. Dr Guberina o samom pokoqu Srba pi{e slede}e: “...Prirodno je pravo hrvatske dr`ave i hrvatskog naroda lije~iti svoj organizam od tog otrova (Srba - prim. autora). Usta{ki se dao na taj posao. Upotrebqava sredstva kojim se slu`i svaki lije~nik pri lije~ewu organizma. Gdje je potrebno pravi potrebne operacije. Usta{ki bi pokret najvolio, da se ti heterogeni i sada neprijateqski elementi tiho i slobodno asimiliraju, ili da se sav otrov udaqi iz organizma (preseli u maticu zemqu). Ali ako takvi elementi ne}e da se asimiliraju, ve} ho}e ostati u organizmu kao neke “pete kolone” za rastvarawe 170
organizma, ili {to je gore, ulaze u oru`ani sukob, tada po svima na~elima katoli~ke moralke, oni su napada~i, a dr`ava Hrvatska ima pravo, da i ma~em uni{ti te napada~e. Protiv takva protivnika dopu{tena je obrana i ma~em, a po potrebi i preventivna, ne ~ekaju}i ~as napadaja”. Po shvatawu dr Guberine, katoli~ka crkva odobrava istrebqivawe Srba samo zato {to ne `ele da se asimiliraju, odnosno, da se pokatoli~e, pa zbog toga zaslu`uju da budu istrebqeni. Dakle, sa gledi{ta “katoli~ke moralke”, sve Srbe treba poklati “ne ~ekaju}i ~as napadaja” s wihove strane, i to iz “preventivnih” razloga! Do Sabora kardinala 1964. godine, po u~ewu katoli~ke crkve, ko ubije jeretika osloba|a se svih grehova. Prema tome, Hrvati-usta{e, koji su za vreme rata u NDH ubijali pravoslavne Srbe, “jeretike”, a predvodili su ih rimokatoli~ki sve{tenici, sve zlo~ine su po~inili u skladu sa u~ewem katoli~ke crkve. Ministar spoqnih poslova NDH, dr Mladen Lorkovi}, u dopisu diplomatskim predstavnicima NDH 1942. godine, pored ostalog, istakao je slede}e: “Hrvatska dr`ava ne mo`e postojati ako u woj `ivi 1,800.000 Srba, i ako mi za le|ima imademo sna`nu srpsku dr`avu, koja bi uvijek zasizala u na{a podru~ja i predstavqala vje~nu opasnost za nas. Oba ta pitawa bilo bi nemogu}e rije{iti u normalnim vremenima, u kojima bi se moralo postupati zakonito i voditi ra~una o gra|anskim obzirima. Stoga je sre}a za nas {to je do uspostave NDH do{lo u ovakvim vremenima, jer samo sada mo`emo rije{iti taj problem: mi stoga nastojimo da nestane Srba iz na{ih zemaqa i u tom pravcu je ve} mnogo u~iweno. Evo, ja sam se ovih dana vratio s podru~ja Kozare: 60 kilometara dugo i gotovo isto toliko {iroko podru~je koje je bilo nastaweno iskqu~ivo Srbima, danas je prazno zgari{te (...) A sad prelazimo na Grme~ i tamo }e u toku gra|anskog rata biti rije{eno najbolnije pitawe, a hrvatske zemqe o~i{}ene (...) No, mi mislimo i na pitawe srpske dr`ave preko Drine. Ni to ne mo`e ostati. I stoga sam ja jo{ pro{le godine stupio u slu`bene pregovore s predstavnicima Rajha, kod kojih sam nai{ao na puno razumijevawe, pa je odlu~eno da }e, nakon pobjede, Srbi biti iseqeni u Sibiriju”. Zanimqivo je da dr Mladen Lorkovi} smatra da je povoqna mogu}nost za istrebqewe srpskog naroda u NDH tokom gra|anskog rata. Ovim se dokazuje postojawe i javno predstavqawe genocidnog plana, ne samo usta{ke vlasti, ve} i Rimokatoli~ke crkve. Jovan Pavle Drugi je dobro znao da je plan i platforma Frawe Tu|mana usta{ka i genocidna prema Srbima. Zato {to je takva, pre svega genocidna prema Srbima, Jovan Pavle Drugi je naredio da se ona o`ivi i aktivira 1991. godine. 14. 9. Na stranicama od 58 do 153, pod naslovom “Katoli~ki kler u slu`bi NDH” objavqen je tekst koji sadr`i popis svih rimokatoli~kih sve{tenika u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, koji su od 1941. do 1945. godine u~estvovali i izvr{ili genocid nad Srbima. Za potrebe ovog elaborata citiraju se samo pojedini delovi: Usta{ki pokret od samog nastanka imao je veliku i aktivnu podr{ku i vernog saveznika u reakcionarnom delu katoli~kog klera, kako u Hrvatskoj, 171
tako i u Bosni i Hercegovini. Ovakvo dr`awe i aktivnost katoli~kog klera ima dobrim delom korene u politici Vatikana prema Kraqevini Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno, Kraqevini Jugoslaviji od dana wenog stvarawa. Naime, 1. decembra 1918. godine, proklamovano je ujediwewe Kraqevine Srba, Hrvata i Slovenaca, ali je Vatikan odlagao priznavawe novostvorene dr`ave. Kardinal Gaspari, dr`avni sekretar Vatikana, aprila 1919. godine, odlu~no je istupio protiv stvarawa Jugoslavije i wenog unutra{weg ure|ewa. Tek 6. aprila 1920. godine, papski nuncije Kerubini predao je akreditivna pisma regentu Aleksandru, pa su tako uspostavqeni redovni diplomatski odnosi izme|u Kraqevine Srba, Hrvata i Slovenaca i Vatikana. Me|utim, po direktivama iz Vatikana, vi{i katoli~ki kler u Hrvatskoj je odmah po~eo da podriva Jugoslaviju kao dr`avu. Za ~itavo vreme vladavine pape Pija XI (1922 - 1939) postojala je harmoni~na saradwa Vatikana i fa{isti~ke Italije protiv dr`avnog integriteta Jugoslavije. U tom periodu postojala je povezanost i uzajamna saradwa izme|u usta{a i katoli~kog klera u Hrvatskoj. Zavod sv. Jeronima u Rimu, pred o~ima pape Pija XI, bio je leglo usta{a, koji su se nalazili u emigraciji. Posle smrti pape Pija XI, rimski papa je postao kardinal Pa~eli, dr`avni sekretar Vatikana, kao papa Pije XII. On je nastavio istu politiku prema Jugoslaviji kao i wegov prethodnik. Jo{ pre Drugog svetskog rata, predstavnici katoli~ke crkve u Hrvatskoj planirali su i pripremali NDH uz svesrdnu pomo} i podr{ku Italije, Nema~ke, Ma|arske i Bugarske. Osnovni zadatak usta{ke organizacije bila je teroristi~ka akcija protiv teritorijalnog integriteta Jugoslavije. Usta{ki program je predvi|ao radikalno sprovo|ewe hrvatstva putem negacije srpstva na teritoriji Jugoslavije, a to je zna~ilo nacionalno uni{tewe Srba. Usta{ka organizacija je dugotrajnom indoktrinacijom, koja se sprovodila kroz verske organizacije, kao {to su Veliko kri`arsko bratstvo i Veliko kri`arsko sestrinstvo, {irila usta{ku svest i razvijala mr`wu prema Srbima i pravoslavqu. Veliko kri`arsko bratstvo je 1939. godine imalo oko 540 kri`arskih dru{tava sa 30.000 ~lanova, a Veliko kri`arsko sestrinstvo 542 dru{tva sa 18.935 ~lanova. Prikrivaju}i svoj protivnarodni rat tobo`wim verskim ciqevima, Veliko kri`arsko bratstvo i Veliko kri`arsko sestrinstvo vaspitavali su jedan deo omladine u duhu fa{izma, nacionalne, verske i rasne netrpeqivosti, pa su u velikoj meri propagirali i pomagali usta{ku organizaciju i pripremali teren za okupaciju i dolazak na vlast usta{kih zlo~inaca. Fraweva~ka gimnazija u [irokom Brijegu, Visokom i Siwu, zatim bogoslovska u~ili{ta u Splitu, Makarskoj i Mostaru, pa i Bogoslovski fakultet u Zagrebu, bila su prava `ari{ta {ovinizma i usta{tva. U fa{isti~koj Italiji, u emigraciji, bilo je vi{e kontakata izme|u dr Ante Paveli}a i predstavnika katoli~ke crkve iz Jugoslavije. Prvi kontakt je uspostavqen u samoj crkvi Sv. Petra u Rimu, odnosno, u Vatikanu. Paveli} je iz Italije rukovodio raznim teroristi~kim akcijama protiv Jugoslavije, sa kojom je Vatikan odr`avao redovne diplomatske odnose. 172
Katoli~ka crkva u NDH, s izuzetkom malog broja sve{tenika koji su se prikqu~ili NOP-u, ili su ostali povu~eni, stavila se, uglavnom, neposredno i otvoreno u slu`bu nema~kih i italijanskih okupatora i wihove nakazne tvorevine NDH. Tokom ~etvorogodi{we vladavine, katoli~ka crkva u NDH prikazivala je Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku kao dr`avu hrvatskog naroda, a katoli~ku veru kao glavni oslonac usta{kom re`imu. Skoro svi frawevci su bili usta{e. To se vidi iz izve{taja velikog `upana Velike `upe Bribir i Sudraga, dr Ante Nikoli}a, upu}enog Ministarstvu unutra{wih poslova NDH, 16. avgusta 1941. godine, u kojem, pored ostalog, stoji: “U pogledu frawevaca – istina je, da su oni skoro svi bili usta{e i radili na usta{kom pokretu. Takovi su i ostali; ali nastoje svim silama da bi Nezavisna Dr`ava Hrvatska bila samo katoli~ka, u kojoj bi oni igrali vidnu ulogu ...” Katoli~ka crkva na teritoriji NDH imala je slede}e administrativne jedinice: dve nadbiskupije – u Zagrebu i Sarajevu; biskupije – u \akovu, Bawa Luci, Mostaru, Dubrovniku, Hvaru, Sewu i jedan deo Splitske, [ibeni~ke i Kr~ke biskupije, sa 2.226 dekanata, 975 `upa i 27 samostalnih kapelanija; zatim grkokatoli~ka biskupija u Kri`evcima sa 49 `upa i jednom samostalnom kapelanijom. Svi katoli~ki biskupi u NDH, na ~elu s nadbiskupom dr Alojzijem Stepincem i Ivanom [ari}em, stavili su se na stranu usta{kog re`ima, NDH i dr Ante Paveli}a. Nadbiskupi i biskupi svesno su vezivali stav katoli~ke crkve i vere s usta{kom NDH. Oni su govorili da je sam Bog dao NDH hrvatskom narodu. Istina, mostarski biskup fra Alojzije Mi{i} i kotorski biskup Pavao Butorac u pismima nadbiskupu dr Alojziju Stepincu o{tro su osudili usta{ki teror nad Srbima, oni su bili du{om i srcem za pokatoli~avawe Srba pravoslavaca, ali su bili protiv na~ina kako se to sprovodilo na teritoriji NDH. Hrvatski katoli~ki episkopat nije se suprotstavio usta{kom teroru. Naprotiv, u vreme najve}eg terora i ubijawa Srba, u Zagrebu je odr`ana Druga biskupska konferencija, od 17 – 20. novembra 1941. godine, na kojoj se, uglavnom, raspravqalo o na~inu kako bi se ovo stawe najboqe iskoristilo za pokatoli~avawe Srba pravoslavaca. U rezoluciji, posve}enoj pokatoli~avawu pravoslavnih, ne osu|uje se usta{ki teror prilikom pokatoli~avawa Srba, ve} se kao glavno pitawe isti~e “kompetencija”, tj. koja je vlast nadle`na da izdaje direktive i odredbe za prelaz u rimokatoli~ku veru, pa se zakqu~ilo da je to iskqu~ivo pravo crkvene hijerarhije. I pre i posle Druge biskupske konferencije pokatoli~avawa pravoslavaca vr{ena su raznim pretwama i terorom, koji je uzeo razmere masovnog klawa. Veliki broj ni`eg katoli~kog klera pripadao je usta{kim koqa~ima. Zanimqivo je da nijednog od wih biskupi nisu javno osudili zbog klawa nedu`nih Srba, niti su ih udaqili od vr{ewa sve{teni~ke slu`be. Ti sve{tenici – koqa~i trebalo je da propovedaju hri{}ansku qubav. Umesto toga, u ruke su uzeli pu{ke i no`eve i klali nevine qude, `ene i decu, samo zato {to su bili druge, pravoslavne vere. 173
Katoli~ki kler se mnogo anga`ovao u oru`anim formacijama NDH – usta{kim, domobranskim i usta{koj miliciji, kao i u aparatu usta{ke vlasti. U usta{kim i domobranskim vojnim jedinicama posebnu ulogu su imali vojni “du{ebri`nici”, koji su polagali zakletvu pred poglavnikom Paveli}em. Svi du{ebri`nici su bili podre|eni Vojnom vikarijatu pri Ministarstvu domobranstva NDH, a postavqao ih je Paveli} na predlog nadbiskupa dr Alojzija Stepinca. Oni su vr{ili zakliwawa usta{kih i domobranskih jedinica i tom prilikom dr`ali govore u kojima su pozivali vojnike na vernost NDH i Anti Paveli}u. ^lanovi Hrvatskog dr`avnog sabora iz reda sve{tenika bili su: Ak{amovi} dr Ante, biskup |akova~ki, Bralo Bo`idar, `upnik iz Sarajeva, Vuleti} Stipe, `upnik iz Ledenice, Etinger Mijo, `upnik iz Daruvara, Irgoli} Ante, `upnik iz Farka{i}a, Lon~ari} dr Ante, kanonik iz Sewa, Pavuni} Stjepan, `upnik iz Koprivnice, Poli} Matija, kanonik iz Bakra, Severovi} dr Tomo, kanonik iz Kri`evaca, Stepinac dr Alojzije, zagreba~ki nadbiskup, [ipi} fra Bonifacije, iz Tu~epa, [kriwar Frawo, `upnik iz \elekovca. Vojni du{ebri`nici su sudelovali u podizawu borbenog morala usta{kih jedinica, pratili su vojne jedinice na svim polo`ajima, u svim pqa~kama i pokoqima i bodrili ih u izvr{avawu krvavih zlo~ina, a svojim prisustvom slu`ili su im za primer. Nije poznat nijedan javni protest vojnih du{ebri`nika kojim bi osudili postupak vojnih jedinica u wihovim zlo~inima. Tako|e, nije poznato da su vrhovne crkvene vlasti kaznile bilo kog vojnog du{ebri`nika u ~ijem prisustvu su se vr{ila zlo~instva nad nevinim srpskim narodom. Za vojne du{ebri`nike u usta{kim vojnim formacijama uzimani su samo sve{tenici koji su bili prekaqeni usta{ki dobrovoqci. Skoro celokupni visoki katoli~ki kler i ve}ina ni`eg katoli~kog klera ve} 1941. godine isticali su se u slu`bi usta{kog re`ima i nema~koitalijanskih okupatora. Niko, sem zakletih usta{a, nije boqe prihvatio NDH od katoli~kog klera. Katoli~ki sve{tenici su se bili toliko slili sa usta{tvom, da su pozdravqali na fa{isti~ki na~in uzdigautom desnicom. Ve}i deo katoli~kog klera tokom cele ~etvorogodi{we vladavine ostao je veran poglavniku Paveli}u i NDH. Sav vi{i i ve}ina ni`eg klera bila je obuzeta fiks idejom da je providnost odredila NDH posebnu misiju odbrane zapadne civilizacije i katolicizma od pravoslavqa i komunizma. Katoli~ki sve{tenici pred svojim vernicima su prikazivali Paveli}a i usta{ki re`im kao delo Bo`je voqe i kao Bo`ju nagradu za muke i nevoqe Hrvata, ~ije su molitve usli{ili i Mati Bo`ja i sam Krist. Svi `upni uredi tuma~ili su narodu da je Ante Paveli} Bo`ji ~ovek i wegov Izaslanik, kome je Bog namenio tu ~ast i sre}u da izvr{i wegovu voqu. O Uskrsu 1941. godine, Ante Paveli} je prikazivan kao glavna li~nost uskrsnu}a. Te nedeqe Krist je bio iza Paveli}a, i niko ga nije spomiwao na dan wegovog uskrsnu}a. Umesto Krista, obo`avan je Paveli}. 174
Antisrpska mr`wa dr Alojzija Stepinca dolazi do izra`aja i u wegovoj zabele{ci u “Dnevniku”, od 28. marta 1941. godine, dan posle vojnog pu~a u Beogradu: “Sve u svemu, Hrvati i Srbi dva su svijeta, sjeverni i ju`ni pol, koji se nikad ne}e pribli`iti osim ~udom Bo`jim. Shizma (to jest pravoslavqe – prim. autora) je najve}e prokletstvo Evrope, skoro ve}e nego protestantizam. Tu nema morala, nema na~ela, nema istine, nema pravde, nema po{tewa”. Posle ~etvorogodi{we verne slu`be dr Anti Paveli}u i NDH, u emigraciju se povuklo s usta{ama i Nemcima oko 500 katoli~kih sve{tenika. Veliki je broj katoli~kih sve{tenika, koji su radili za usta{ku “dr`avu”, na ostvarewu sna o “Svetoj i Bo`joj Hrvatskoj”. Od 989 katoli~kih sve{tenika, koji se nalaze u ovoj kwizi (~iji broj ne treba smatrati kona~nim), bili su u slu`bi NDH, a wihova anga`ovanost ogledala se u slede}em: 46 su bili zaklete usta{e jo{ za vreme Kraqevine Jugoslavije, a 17 je u~estvovalo u razoru`avawu Jugoslovenske vojske aprila 1941. godine. Neke vojnike su odvodili sobom i ubili. To su sigurno bili vojnici srpske nacionalnosti. Posle stvarawa usta{ke NDH, 128 katoli~kih sve{tenika bilo je anga`ovano na pokatoli~avawu pravoslavnih Srba. Dobrovoqno se prijavilo u vojne du{ebri`nike 69 sve{tenika, dok je 50 bilo na raznim oficirskim du`nostima u usta{kim formacijama, ili su bili funkcioneri u usta{koj organizaciji. Kao organizatori progona i pokoqa pravoslavnih Srba bila su ~ak 133 sve{tenika, dok je 27 li~no u~estvovalo u klawu nevinih Srba, pa ~ak i pravoslavnih sve{tenika. Usta{ki poglavnik dr Ante Paveli} je odlikovao 219 katoli~kih sve{tenika, koji su ~inili razne usluge usta{koj dr`avi. Vojni sudovi NOVJ u toku rata, kao i redovni sudovi posle oslobo|ewa, osudili su 28 katoli~kih sve{tenika na kazne smrti ve{awem ili streqawem zbog po~iwenih ratnih zlo~ina u toku ~etvorogodi{weg rata, dok je 16 sve{tenika osu|eno na ve~itu robiju ili razne vremenske kazne zatvora. Posle oslobo|ewa na{e zemqe 85 katoli~kih sve{tenika bili su organizatori usta{ko-kri`arskih organizacija, koji su se odmetnuli u {umu i vr{ili razne teroristi~ke akcije, ili su pak pru`ali pomo} odmetnicima u oru`ju, hrani, lekovima, sanitetskom materijalu i dr. Preostali broj katoli~kih sve{tenika bili su saradnici usta{a, nema~kih i italijanskih okupatora, davali im podatke obave{tajne prirode, davali podr{ku usta{kom re`imu, borili se u raznim usta{kim formacijama protiv NOVJ itd. Na osnovu kori{}ene literature, usta{ke i klerofa{isti~ke i druge {tampe, donosimo spisak tih sve{tenika, koji se ne mo`e smatrati kona~nim. U nastavku teksta, koji ne mo`e ceo da se prenese, navedena su imena i koqa~ke biografije rimokatoli~kih sve{tenika, sa napomenom o izvoru podataka. Za potrebe ovog elaborata prati se tekst i azbu~ni redosled saop{tavawa podataka, a ovde se iznose kao primer pojedini podaci i to prvi iz odgovaraju}eg slova azbuke. 175
U delu pod “A” navedeno je 19 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Abrus o. Ivan Ivo, OFM (Ordinis Fratrum Minorum), frawevac iz samostana Dobri u Splitu. Ro|en 24. 9. 1911. Drni{, srez Knin, zare|en (rukopolo`en) 28. 3. 1936. Preko samostana Dobri, sa fra Pavlom Ivaki}em i fra Benkom Tuli}em, rasturao letke, {irio propagandu, pri~ao o delovawu “kami{ara” u Siwskoj krajini, koje je vodio jedan usta{ki poru~nik. Dobrovoqno se prijavio 14. 8. 1944. za vojnog du{ebri`nika u usta{ku vojsku (Jo`e Horvat i Zdenko [tambuk, “Dokumenti o protunarodnom radu jednog dijela katoli~kog klera”, Zagreb, 1946, str. 225, 488; u daqem tekstu: “Dokumenti”)”. U delu pod “B” navedeno je 129 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Bandi} Drago, `upnik, dekan, Prwavor. Ro|en 20.2.1892. Bawa Luka, zare|en 11. 6. 1915. Biv{i paroh kotorski Vasilije Preradovi} u jednom izve{taju pi{e: “Tim ubistvima po~iwe sotonski rad usta{a, potpomognutih aktivnim u~e{}em katoli~kog sve}enstva, od kojih se naro~ito isti~u `upnici Drago i Branko Bandi}” (“Magnum krimen”, 728). Nosilac usta{kog odlikovawa “Red za zasluge III stupwa” (“Dokumenti”, 194)”. U delu pod “V” navedeno je 55 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Vajs don Anto, usta{ki satnik, vojni du{ebri`nik. Ro|en 6. 7. 1913. Sarajevo, zare|en 19. 11. 1938. Kao satnik du{ebri`nik 369. poja~ane legionarske pukovnije na Isto~nom frontu bio je odlikovan velikim nema~kim ordenom “Deutsches Kriegsverdienstkreuz II Klasse mit Schwerten” (“Magnum krimen”, 839)” U delu pod “G” navedena su 54 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Gari} fra Josip Jozo, biskup iz Bawe Luke. Ro|en 28. 10. 1870. Vitez, Travnik, zare|en 30. 7. 1893. Imenovan bawalu~kim biskupom 14. 12. 1912. Ube|ivao pojedine ugledne Srbe da pre|u na katoli~ku veru. Mnogi svedoci tvrde da je biskup Gari} posredno odgovoran za mu~eni~ku smrt od usta{kog no`a episkopa bawalu~kog Platona. Zalagao se svojim autoritetom radom na utvr|ivawu usta{kog re`ima. Nosilac usta{kog odlikovawa “Red za zasluge, velered sa zvijezdom” (“Magnum krimen”, 684 - 685; “Dokumenti”, 196, 301)”. U delu pod “D” navedena su 32 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Damjanovi} Damjan, opat, samostan, Vara`din. Ro|en 4. 9. 1909. \eletovci, Vinkovci, zare|en 29. 6. 1935. Jedna usta{ka dobrovoqa~ka legija pre odlaska na Isto~ni front polo`ila je pred wim zakletvu, a opat Damjanovi} je blagoslovio wihovu zastavu. Nosilac usta{kog odlikovawa “Red krune kraqa Zvonimira II stupwa” (“Magnum krimen”, 1019; “Dokumenti”, 352)”. U delu pod “\” navedena su 4 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: 176
“\uri} Antun Ante, `upnik, Divu{a, usta{ki logornik u Dvoru na Uni. Ro|en 3. 3. 1912, Vrbova, Nova Gradi{ka, zare|en 27. 6. 1937. Istakao se u nasilnom pokatoli~avawu Srba. Bio inspirator klawa nevinog srpskog naroda. Li~no je u~estvovao u ubijawu Srba. Nosilac usta{kog odlikovawa “Red za zasluge II stupwa” (“Magnum krimen”, 727; “Dokumenti”, 91, 130, 131)”. U delu pod “E” navedena su 3 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Etinger Mijo, `upnik u Daruvaru. Ro|en 24. 8. 1874, Vukmani}, Vojni}, zare|en 17. 1. 1897. ^lan Hrvatskog dr`avnog sabora od 1942 (“Dokumenti”, 217)”. U delu pod “@” navedeno je 7 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “@upan~i} dr Branimir, `upnik iz Bosanske Gradi{ke. Ro|en 12. 1. 1912. Srebrenica, zare|en 6. 4. 1935. Pre rata je radio na {irewu usta{ke propagande. U Bosanskoj Gradi{ki u~estvovao je u organizovawu usta{ke vlasti i pokoqu vi{e stotina Srba. Organizovao je pokoq Srba u selu Ragoqima, gde je poklano preko 400 qudi, `ena i dece. Nosilac usta{kog odlikovawa “Red za zasluge II stupwa” (“Dokumenti”, 28, 29, 164)”. U delu pod “Z” navedeno je 19 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Zovko fra Marko, upraviteq `upe, dekan, Stolac. Ro|en 26. 1. 1895. Potoci, Mostar, zare|en 3. 6. 1917. Vr{io je masovna pokatoli~avawa Srba, govore}i: “Nije nam bila namjera da spasavamo va{e `ivote. Historija u~i da je i prije bilo naroda koji su nestali, pa }e nestati i srpskog naroda. Prevode}i vas na katoli~ku vjeru imali smo namjeru da spasimo va{e du{e”. Govorio je da je boqe {to su na vreme pobijeni onoliki Srbi, jer da se nije tako radilo, ne bi ni jedan Hrvat ostao `iv (“Dokumenti”, 140 - 141). Oslobo|ewem Mostara pao je u ruke NOVJ, ~iji ga je sud osudio na smrt zbog veleizdaje i krvavih nedela. Nosilac usta{kog odlikovawa “Red za zasluge I stupwa” (“Magnum krimen”, 711 - 712)”. U delu pod “I” navedeno je 18 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Ivankovi} fra Nikola, usta{ki tabornik u Jablanici kod Mostara. Ro|en 17. 3. 1898. Predgra|e, Qubu{ki, zare|en 27. 4. 1913. Bio je zakleti usta{a jo{ pre 1941. U~estvovao je u razoru`avawu Jugoslovenske vojske aprila 1941. Bio je satnik u usta{kom zboru. U~estvovao je u pokoqu Srba i borbama oko Nevesiwa (“Magnum krimen”, 659)”. U delu pod “J” navedena su 43 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Jelani} don Krsto, upraviteq `upe Poqica kod Zadra. Ro|en 10. 3. 1908. @drelac, Biograd, zare|en 13. 1. 1935. Bio je vo|a usta{kih bandi, koje je poveo na pravoslavno selo Tribawu u Ravnim Kotarima. Pravoslavnom sve{tenstvu je naredio da se Srbi sakupe kod crkve, da bi im se saop{tilo kakav je wihov zadatak i da se nikome ne}e ni{ta dogoditi. Mla|i su bili nepoverqivi, pa su se ~amcima i plivawem prebacili preko kanala na italijansku okupiranu teritoriju. Kod crkve se bilo sakupilo oko 120 Srba, qudi, `ena i dece. Usta{e su smestili u crkvu oko 80 lica, jer vi{e nije mo177
glo da stane. Devoj~ice i devojke od 12 do 20 godina odveli su u ku}u Jovana i Du{ana Marinkovi}a-Ti{lera, dok su ostale odveli do rta Punta [ibuqina i tu ih poklali, vezali `icom za kamen i bacili u more. Posle su se vratili zatvorenim devojkama, silovali ih, i`ivqavaju}i se u raznim perverzijama. Na kraju su ih poubijali, odvezli ~amcem do rta Punta [ibuqina i bacili u more. Na crkvi su zakqu~ali vrata, postavili stra`u da bi im se onemogu}ilo dostavqawe hrane i vode. Crkvu su otvarali svakog tre}eg dana i iznosili mrtve, vezivali ih `icom za kamen i bacali ih u more. Za to vreme usta{e su u parohijskom dvori{tu pekli jagwad i telad i pili. Dvanaestog dana izneli su i posledweg mrtvog Srbina i bacili ga u more. Don Jeleni} je mnoge srpske seqake iz Poqica i okolnih sela denuncirao Talijanima, koji su odvedeni u koncentracione logore u Italiji (\. Vilovi}, “Krvava crkva”, D. Strawakovi}, 358 - 359; “Magnum krimen”, 774)”. U delu pod “K” naveden je 81 sve{tenik, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Klari} Tepaluk Ante, sve}enih upraviteq `upe – Tramo{nica, Grada~ac. Ro|en 5. 7. 1910. Domaqevac, Br~ko, zare|en 20. 6. 1937. U~estvovao je u razoru`avawu jugoslovenske vojske u aprilskom ratu 1941. S usta{kim jedinicama u~estvovao je u napadu na srpska sela. Raspirivao je mr`wu prema Srbima. Svedoci tvrde da je sa propovedaonice govorio: “Vi ste babe i treba da obu~ete sukwe, jer niste do sada ubili nijednog Srbina. Mi nemamo oru`ja i no`eve, i treba da ih kujemo od starih kosa i srpova, tako da gdje god vidite Srbina, zakoqite ga”. Pravoslavni Srbi su ga smatrali za glavnog inicijatora i krivca za zlostavqawe Srba i slawa u logore (“Dokumenti”, 158; “Magnum krimen”, 654 - 655)”. U delu pod “L” navedena su 33 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Lon~ari} dr Antun Ante, `upnik, profesor bogoslovije, Sew. Ro|en 8. 6. 1874. Krivi Put, Sew, zare|en 1. 8. 1897. Odmah na po~etku NDH pri{ao usta{ama. Bio je ~lan Hrvatskog dr`avnog sabora. Zastupao je opravdanost politi~ke linije dr Mile Budaka protiv pravoslavnih Srba – tre}inu pobiti, tre}inu pokatoli~iti, tre}inu proterati. Nosilac usta{kog odlikovawa “Red za zasluge I stupwa” i “Red za zasluge I stupwa sa zvijezdom” (“Magnum krimen”, 676; “Dokumenti”, 196, 217)”. U delu pod “Q” naveden je 1 sve{tenik, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Qubeti} Frawo, `upnik, Pqe{ivica. Ro|en 12. 9. 1913. Hrastje, Jastrebarsko, zare|en 28. 6. 1936. Bio je povezan sa usta{ko-kri`arskom grupom (“Dokumenti”, 415)”. U delu pod “M” navedeno je 107 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Maga{ Qubo, `upnik u Kolan Barbatu, Pag. Bio je pravi usta{ki koqa~, koji je u koncentracionom logoru u Slanom na Pagu uprqao svoje ruke nevinom krvqu. Posle kapitulacije Italije, Vojni sud NOVJ ga je osudio na kaznu smrti streqawem. Poglavnik ga je posmrtno odlikovao “Redom za zasluge III stupwa”, odaju}i mu hvalu za wegov usta{ki rad (“Magnum krimen”, 768)”. 178
U delu pod “N” navedeno je 25 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Naletili} o. Vitomir, frawevac. Ro|en 16. 1. 1915. Lise, Mostar, zare|en 12. 6. 1938. Bio je ~lan Upravnog odbora Zavoda sv. Jeronima u Rimu. Zavod je bio priznat kao zvani~ni Hrvatski komitet pri Papskoj starateqskoj komisiji, papinoj li~noj organizaciji za pomo} izbeglicama. Zavod je bio glavna baza za prebacivawe usta{kih zlo~inaca u zemqe Ju`ne Amerike. Svi ovi hrvatski sve{tenici su slobodno i otvoreno govorili o svojim zna~ajnim ulogama u toj krijum~arskoj mre`i (Mark Aros, Yon Loftus, “Pacovski kanali”, str. 101)”. U delu pod “O” navedena su 4 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Oluji} fra dr Josip Jozo, profesor, samostan u Siwu. Ro|en 1888. [estanovac, Split, zare|en 1911. Po wegovom nare|ewu i jo{ dvojice fratara zatvoreno je 25 lica u siwski zatvor. S drugim fratrima prisustvovao je streqawu 24 zarobqena partizana (“Dokumenti”, 147, 148)”. U delu pod “P” navedeno je 67 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Pavuni} msgr Stjepan, za~asni kanonik iz Koprivnice. Ro|en 13. 8. 1875, Virje, \ur|evac, zare|en 29. 7. 1900. Od prvih dana davao sna`nu podr{ku NDH. Bio je ~lan Hrvatskog dr`avnog sabora. Nosilac usta{kog odlikovawa “Red za zasluge I stupwa sa zvijezdom” (“Magnum krimen”, 772)”. U delu pod “R” navedeno je 46 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Rado{ fra Mirko, iz Kupresa. Ro|en 15. 9. 1910. Rankovi}i, Travnik, zare|en 13. 3. 1937. Bio je glavni organizator akcije koju su usta{e povele avgusta 1942. na selo Malovan, kojom prilikom je ubijeno oko 70 qudi, `ena i dece. Sve ve}e akcije, koje su vo|ene u okolini Kupresa, on je organizovao (“Dokumenti”, 214)”. U delu pod “S” navedeno je 49 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Sivjanovi} Petar, `upnik iz Grubi{nog Poqa. Ro|en 16. 1. 1893. Virje, \ur|evac, zare|en 30. 7. 1916. Sa sve}enikom Jakobom Marjanovi}em pripremio hap{ewe pravoslavnih Srba sa podru~ja Grubi{nog Poqa. Po wihovom zahtevu usta{e su uhapsile 505 Srba, koji su sprovedeni u logor “Danica” u Koprivnici, odatle na ostrvo Pag i Jadovno, gde su svi sem nekolicine pobijeni. Oko 100 pravoslavnih Srba preveo je u katoli~ku veru (“Dokumenti”, 137)”. U delu pod “T” navedena su 34 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Timko o. Inokentije, ro|en 10. 9. 1906. Kucura, Kula, zare|en 13. 8. 1931. Srpski manastir Lepavinu prisvojio je za svoje unijate, 18. 1. 1942, apostolski administrator kri`eva~ke dijeceze dr Janko [imrak u prisustvu zastupnika reda svetog Bazilija o. Inokentija Timka. Tom prilikom [imrak je istakao vernost i odanost svih vernika poglavniku i NDH (“Magnum krimen”, 979)”. 179
U delu pod “]” navedeno je 9 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “]ori} fra Didak, zakleti usta{a jo{ od pre rata. Ro|en 13. 4. 1909. Lipko, Mostar, zare|en 10. 6. 1933. Za vreme biv{e Jugoslavije u [irokom Brijegu zakliwao usta{e i vaspitavao mlade` u usta{kom duhu. Organizovao pokoq srpskog naroda u Nevesiwu i Berkovi}ima, Stolac. Jula 1941. postavqen za tabornika usta{kog logora u Jaski (“Dokumenti”, 15, 47, 213; “Magnum krimen”, 658 - 659)”. U delu pod “U” navedeno je 5 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Udovi} fra Frawo, `upnik, Kori}ani, Travni~ki dekanat. Bio je usta{a od 1941. i u~estvovao je u paqewu srpskih ku}a u selu Kori}anima i Imqanima. Bio je komandir usta{ke milicije u Kori}anima. Rukovodilac je brojnih zlo~ina koji su vr{eni nad Srbima (“Dokumenti”, 156)”. U delu pod “F” navedeno je 19 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Filip Cecilija, usta{ica, opatica. Za vreme borbi oko Jajca i Livna istakla se na strani usta{a protiv NOVJ, pa je poglavnik odlikovao “Bron~anom kolajnom krune kraqa Zvonimira na ratnoj vrpci” (“Magnum krimen”, 831)”. U delu pod “H” navedeno je 18 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Herman o. fra ^astimir (Hermenegildo), gvardijan samostana u ^unti}u, Petriwa. Ro|en 16. 8. 1907. Papa (Ma|arska), zare|en 6. 6. 1935. Jo{ pre rata pripadao usta{kom pokretu. Selo ^unti} je dalo vrlo veliki broj usta{kih koqa~a zahvaquju}i radu frawevaca iz ovog samostana. U avgustu 1941. u blizini samostana nalazio se logor u kojem su bili sme{teni Srbi, i iz logora niko nije iza{ao `iv. Aktivno je radio na pokatoli~avawu pravoslavnih Srba, obe}avaju}i im spasavawe `ivota i imovine. Nosilac usta{kog odlikovawa “Bron~ani spomen znak o uspostavi NDH za rad u usta{kom duhu, u vremenu poslije 20. listopada 1934. do 10. 4. 1941” (“Dokumenti”, 5, 15; “Magnum krimen”, 655-657)”. U delu pod “C” navedeno je 16 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Carev Josip Jozo, `upnik u Neori}u, Split. Ro|en 6. 6. 1892. Ka{tel Gomilica, Split, zare|en 14. 6. 1916. U prvim danima NDH istakao se kao krvolo~ni usta{a, {etaju}i splitskim ulicama sa revolverom i no`em o pojasu, podsti~u}i katolike protiv pravoslavnih Srba. U jednom govoru je rekao: “Kao {to su kr{}ani vodom kr{}avani, tako }emo mi sada Hrvati pro}i krvavo kr{tewe, kako bi se za svagda kurtalisali Srba” (“Magnum krimen”, 774)”. U delu pod “^” navedeno je 26 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “^alu{i} fra Marko, kapelan u Plehanu, Derventa. Ro|en 25. 4. 1912. Poto~ani, Grada~ac, zare|en 9. 5. 1937. Kao `upnik u Siv{i, Te{aw, imao je ~in usta{kog kapetana. Usta{ka {tampa ga je isticala kao znamenitog 180
borca. Sa pu{kom je predvodio 180 naoru`anih usta{kih zlikovaca. Nosilac je usta{kog odlikovawa “Red krune kraqa Zvonimira III stupwa” (“Dokumenti”, 163, 195)”. U delu pod “Y” navedena su 3 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “Yaja Teofanija, ~asna sestra. Sa drugim “~asnim sestrama” uzimala lekove i sanitetski materijal iz Vojne bolnice i slala usta{ko-kri`arskoj grupici na Papuku (“Dokumenti”, 505)”. U delu pod “[“ navedeno je 55 sve{tenika, a kao primer na~ina saop{tavawa podataka citira se ovaj primer: “[ari} dr Ivan, nadbiskup vrhbosanski i mitropolit Bosansko-hercegova~ke pokrajine. Ro|en 27. 9. 1871. Travnik, zare|en 22. 7. 1894. Imenovan nadbiskupom vrhbosanskim 2. 5. 1922. Zakleti usta{a jo{ pre rata. Posetio je usta{ke organizacije u Severnoj i Ju`noj Americi 1935. i vr{io du`nost kurira i politi~kog emisara Paveli}a. Podstrekavao je nacionalnu i versku netrpeqivost. Nosilac usta{kog odlikovawa “Red za zasluge, velered sa zvijezdom” (“Dokumenti”, 27, 28, 198, 255)”. U ovom tekstu pod naslovom “Katoli~ki sve{tenici organizatori ili sau~esnici u pokoqu Srba” iznose se konkretni podaci: “Za hrvatske klerikalce i {oviniste Srbi su bili krivci za sve. Progla{avawe celog srpskog naroda i pravoslavne vere za de`urne krivce kroz istoriju nije moglo da se obavi preko no}i. Indoktrinacija mr`we prema Srbima i pravoslavqu razvijana je ne samo decenijama, ve} i vekovima, a to je imalo za posledicu masovnost zlo~ina i genocida nad Srbima. Podstreka~ mr`we i zlo~ina bili su Vatikan i Rimokatoli~ka crkva u Hrvatskoj. Neukom delu hrvatskog naroda, autoritet sve{tenika i wihove propovedi bili su dovoqni da kod wega stvore seme mr`we. Veliki broj sve{tenika u NDH bili su glavni inspiratori svih nedela, progona i genocida nad srpskim narodom. Sve je to odobravano od strane katoli~kog Episkopata i samog Vatikana. Veliki broj katoli~kih sve{tenika je podupirao te`we usta{kih vlasti da ubistvima re{e srpsko nacionalno pitawe u NDH, pa su u narodu raspirivali nacionalnu mr`wu i podsticali ga na genocid”. Paveli}ev poverenik za Bosnu i Hercegovinu, `upnik Bo`idar Bralo, rekao je: “Bog ne bi bio bog kada ne bi dao hrvatskom narodu NDH”. Frankovluk i klerikalizam su radili usta{tvo. Nijedna stranka, nijedan dru{tveni red nije se tako revnosno i zanosno zalagao za usta{tvo kao Rimokatoli~ka crkva u NDH. Celokupni kler, gotovo u ekstazi, pozdravqa usta{ki uspeh aprila 1941. godine. Ovaj usta{ki uspeh prikazuje svojim vernicima kao delo Bo`je i kao Bo`ju nagradu za “muke i nevoqe Hrvata, ~ije su molitve usli{ili Mati bo`ja i sam Isus Hristos.” Pored usta{a, u progonu i ubijawu pravoslavnih Srba u NDH imao je zna~ajnu ulogu veliki broj katoli~kih sve{tenika. U mnogim krajevima oni su bili i glavni inspiratori progona i genocida nad Srbima, a mnogi oltari katoli~ke crkve bili su u slu`bi usta{ke ideje. Nesumwivo je da zlo~ini usta{a nikada ne bi uzeli toliko maha da se wihovoj {ovinisti~koj i rasisti~koj mr`wi nije pridru`ila i verska, ~iji su nosioci bili brojni katoli~ki sve{tenici. 181
Postoji veliki broj dokaza o tome da su se mnogi i mnogi rimokatoli~ki sve{tenici pretvorili u usta{e, uzeli no` i pu{ku u ruke i klali nevini srpski narod, odrasle, `ene, decu i iznemogle starce. Najvi{i kler je davao podr{ku usta{kim zlo~incima. Iz pera i govora sejana je duboka mr`wa protiv svega onoga {to nije usta{ko. U prvim danima uspostavqawa NDH, jedan deo katoli~kog klera pristupa organizaciji i naoru`avawu usta{ke milicije u pojedinim gradovima i selima, iz kojih su kasnije nastale vojne usta{ke formacije. Jedan deo usta{a – katoli~kih sve{tenika dobrovoqno se javqaju za vojne du{ebri`nike u usta{ke i domobranske jedinice i aktivno sudeluju u podizawu borbenog morala usta{kih jedinica, bodre ih u pokoqima nevinog srpskog stanovni{tva i svojim prisustvom slu`e im za primer. Vojni du{ebri`nici su mogli biti samo prekaqeni usta{ki dobrovoqci. Jugoslovenskoj javnosti nije poznat nijedan javni protest od strane vojnih du{ebri`nika u ~ijem prisustvu su se vr{ili zlo~ini nad srpskim narodom. Vojni du{ebri`nici su bili podre|eni Vojnom vikarijatu pri Ministarstvu oru`anih snaga NDH. Wih je postavqao poglavnik dr Ante Paveli}, na predlog dr Alojzija Stepinca i apostolskog vojnog vikara. Nema ni jednog jedinog dokaza, niti znaka, da su vi{i katoli~ki kler, nadbiskupi ili biskupi digli svoj glas protiv verskih, ili fizi~kih zlo~ina, odnosno, genocida nad Srbima, ne samo protiv usta{a, nego ni protiv sve{tenika – usta{a koqa~a. Jedini ~astan izuzetak i svetao primer me|u katoli~kim sve{tenicima jeste fra Alojzije Mi{i}, biskup mostarski, koji u pismu nadbiskupu dr Alojziju Stepincu, od 7. novembra 1941. godine, potvr|uje i istovremeno osu|uje usta{ke zlo~ine nad Srbima: “Qude se hvatalo kao zvijeriwe, klalo, ubijalo, `ive u ponor bacalo. @enske, majke s djecom, odrasle djevojke, nejaku djecu mu{ku i `ensku, bacali su u jame”. Mi{i} navodi imena mesta gde su, koliko i kako Srbi ubijani u ovome kraju. On veli da su “{est vagona punih majki, djevojaka, djece ispod deset godina”, doveli do stanice [urmanci, “gdje su izvagonirani, odvedeni u brda, `ive matere s djecom bacali u duboke propuste. Sve je strmoglavqeno i ubijeno”. Mi{i} daqe pi{e da bi predaleko oti{ao kada bi sve navodio. “U samom gradu Mostaru na stotine je vezano, odvodilo izvan grada, pa kao `ivine ubijali. Do{lo je napokon i raseqavawe masa u Srbiju, jauk, pla~, `alost, bje`awe na sve strane, ~ak je i Musoliniju u Rim i{la deputacija” Nave{}emo dosta dokaza gde su katoli~ki sve{tenici bili organizatori ili sau~esnici u klawu nevinog srpskog stanovni{tva, odraslih, `ena, dece i iznemoglih staraca. Hrvatska, Slavonija, Barawa i Srem Fra Miroslav-Vjekoslav Majstorovi} Filipovi}, komandant zloglasnog koncentracionog logora Jasenovac, pred Zemaqskom komisijom za utvr|ivawe zlo~ina okupatora i wihovih pomaga~a NR Hrvatske izjavio je: “...U Jasenovcu sam bio kao usta{ki ~asnik i upraviteq logora od konca lipwa 1942. godine do kraja listopada 1942. godine. Priznajem da sam li~182
no kod javnih strijeqawa ubio oko stotinu zato~enika logora Jasenovac i Stara Gradi{ka. Isto tako priznajem da su se za vrijeme moga upraviteqstva u logoru Jasenovac vr{ila masovna ubijawa u Gradini, ali ja u tome nisam sudjelovao, iako sam za ta masovna ubijawa znao. Ispravqam se, da sam kod tih masovnih ubijawa prisustvovao, ali ih nisam izvr{avao. Ta masovna ubijawa dopu{tao sam kao upraviteq, jer sam imao usmene naloge od Qube Milo{a, a jo{ vi{e od Matkovi} Ivice, a katkada i od Maksa Luburi}a. U Gradini ubijalo se maqem, i to tako da bi `rtva morala si}i u iskopanu jamu, na{to je slijedio udarac maqem po glavi odostraga. Osim toga ubijalo se i strijeqawem i klawem. Kad su se vr{ile likvidacije `ena i djevojaka u Gradini, znam da su se na mla|ima vr{ila i silovawa. O tome je odre|ivao Matkovi} Ivica, a silovawa su, koliko ja znam, vr{ili Cigani, i to Cigani grobari. Ja nisam vr{io silovawa ... Za moje vrijeme, po mom ra~unu, likvidirano je u logoru Jasenovac 20-30 hiqada zato~enika. Posebno isti~em da je u po~etku qeta izvr{ena u Jasenovcu likvidacija logora \akovo. Tom je likvidacijom rukovodio Matijevi} Joso, usta{ki poru~nik. Kod te likvidacije logora \akovo ra~unam da je bilo pobijeno oko 2-3 hiqade @idovki i wihove djece. Iz Jasenovca sam do{ao u logor Stara Gradi{ka listopada 1942. god. do 27.3. 1943. Za gorwe vrijeme doga|ale su se u logoru Stara Gradi{ka masovne likvidacije, koje su se obi~no vr{ile izvan logora, tako na pr. u Mlaci, Jablancu, a otpremani su i u Jasenovac. Ovakovi veliki transporti za likvidaciju vr{ili su se i po nalogu Matkovi} Ivice. Na ovaj na~in otpremqeno je oko 2-3 hiqade qudi... 18. aprila 1945. godine vratio sam se u Jasenovac, gdje sam ostao do konca. Znadem da su u to vrijeme bile va|ene le{ine zato~enika iz Gradine i spaqivane, kako bi se zametnuo trag biv{im zlo~instvima. Ja nisam sudjelovao u likvidaciji zadwih zato~enika, nego samo u ekshumaciji”. Josip Astalo{, `upnik u Daqu i Osijeku, bio je organizator usta{kih progona, mu~ewa i ubistava Srba. Bio je usta{ki tabornik, koji se istakao sadisti~kim zulumima u Daqu i Erdutu. Izvr{io je nebrojena hap{ewa i terawa u logor u Osijeku, odakle se mnogi nisu ni vratili. Po no}i je znao sa svojom bandom propalica i zavedenih tipova da pokupi Srbe sa `enama i decom, da ih istera u podrume, gde su ih wihovi qudi batinali, a mnoge `ene su do gola svla~ili. Bio je fanati~ni usta{a, koji je s krstom u ruci propovedao borbu protiv Srba do uni{tewa. Prvih 25 najuglednijih Srba iz Daqa dr`ao je kao taoce, a kasnije ih je dao pobiti. Kao usta{ki tabornik u Osijeku bio je vinovnik mnogih nevoqa i odvo|ewa velikog broja Srba u koncentracione logore, iz kojih se nikada vi{e nisu vratili. Vojni sud ga je osudio na kaznu smrti ve{awem. Dr Frawo Ra~ki, `upnik u Sremskoj Mitrovici, bio je usta{ki logornik u Sremskoj Mitrovici. Kao zatrovani klerofa{ist, smatrao je da je do{ao trenutak da se Srbi zbri{u i da ih zauvek nestane u Hrvatskoj. Vrhovni sud Vojvodine, 7. aprila 1946. godine, osudio ga je na kaznu smrti streqawem. Dragutin Marjanovi}, kapelan iz Slavonskog Broda, unizio je svoj poziv i crkvu, {to je aprila 1941. godine vr{io policijska ispitivawa u kan183
celariji {efa policije. Kada je do{la jedna deputacija iz Stupni~kog Slatnika, pod vo|stvom Martinovi}a, predsjednika tamo{weg HSS, i izvestila ga da je u wihovom selu pobijeno 20 Srba, Marjanovi} je povikao: “Zar samo 20!” Izaslanici su ga umirili kada su mu odgovorili: “Ne brinite, bit }e jo{!” Svedoci terete Marjanovi}a za mnoga nedela, naro~ito zbog saradwe sa kasnijim krvnikom, {efom policije Kala~evi}em. Mato Paqug, katiheta iz Bjelovara. Svuda je podsticao da se Hrvatska o~isti od Srba. Sve{tenici Petar Sivjanovi} i Jakob Marjanovi} pripremili su hap{ewe Srba u Grubi{nom Poqu. Oni su predlo`ili usta{i-emigrantu Ivici Sari}u da do|e s jednom satnijom usta{a u Grubi{no Poqe, jer im tobo`e preti opasnost od pobune Srba, koji nameravaju dignuti |ur|evdanski ustanak. I zaista, 26. aprila 1941. godine, do{lo je preko 120 usta{a u Grubi{no Poqe i uhapsilo 504 Srbina, koji su sprovedeni u koncentracioni logor “Danica” kraj Koprivnice, odatle na ostrvo Pag i najzad u Jadovno, gde su svi, osim nekolicine, pobijeni. Bo`idar [anti}, `upnik iz Zagreba. Po~etkom 1942. godine do{ao je u Slobo{tinu, Slavonska Po`ega, u ciqu pokatoli~avawa Srba. On je odobravao klawa i ubijawa pravoslavnih Srba. Dok nije bio `upnik u Slobo{tini nisu vr{ena nikakva klawa, ubijawa i sprovo|ewe Srba u logore, ve} je to u~iweno odmah po wegovom odlasku. Banija, Lika i Kordun “Iz dnevnika sve{tenika Antuna \uri}a vidi se kako je on pripremao dolazak usta{a i bio inspirator klawa nevinog srpskog naroda. Bio je usta{ki logornik u Dvoru na Uni, koji je 1941. godine i polovinom 1942. vr{io zlo~ina~ki teror u tom srezu. Li~no je u~estvovao u ubistvima, sprovodio hap{ewa i poslao u logor ve}inu Srba; zajedno s usta{kim jedinicama `ario je i palio po srpskim selima. Na dan 19, decembra (Nikoqdan) 1941. godine, po wegovom nare|ewu, usta{e su opkolile selo Roguqe, pohvatale 12 Srba i dve `ene, koje su oterali u zatvor u Zriw i tamo na zverski na~in mu~ili. @ene su svukli do gola, te ih nagonili da ja{u kroz selo i pevaju, dok su qude `ive rezali na “magarcu”. Po nare|ewu sve{tenika \uri}a, 29. januara 1942. godine, usta{e su do{le u selo Segestin i tamo zaklale 180 Srba. Jula 1942. godine usta{e su oti{le u selo Gori~ku i pohvatale 117 Srba, koje su oterali u logor u Kostajnicu i o wima se ni{ta ne zna. Sve{tenik \uri} je u jesen 1941. godine u selu Un~anima odr`ao govor i rekao: “Tko se osje}a Srbinom, neka ide preko Drine, Srbima ovdje nema mjesta, ovo je usta{ka Hrvatska (...) vidite kako Srbi putuju za Beograd po rijekama i potocima, a tako }e biti svakom tko se osje}a Srbinom; nare|ewe svim usta{ama, da Srbe po pouwskim selima imaju da otiskavaju, ove sviwe koje plivaju po rijeci Uni (misli na Srbe), da ne ostaju po obalama Une, kao {to je to radio wegov usta{ki zbirnik Imbro Kostelac i Milan Vrstan, usta{ki koqa~i...” Pop \uri} je “isticao, ako se dogodi kojemu Hrvatu (usta{i) {togod, da }e za wega biti ubijeno 100 Srba i to je dao bubwati kroz Dvor”. 184
Zemqoradnik Mile Mi{kovi} iz Radovice, op{tina Cetingrad, govori o zlo~inima `upnika Petra Medveda iz Cetingrada: “Medved Pero je bio za~etnik i duhovni vo|a svih zlo~ina koje su usta{e u~inile u ovom kraju. Selo Begovo Brdo je sve pre{lo na islamsku vjeru, ali im to nije ni{ta koristilo, jer je naknadno, mjeseca marta 1942. godine, potpuno poklano... Pero Medved bio je stvarni krivac za sve zlo~ine koje su usta{e po~inile nad Srbima u cetingradskoj op}ini”. U fraweva~kom samostanu u ^unti}u, srez Petriwa, usta{e su se skrivale jo{ pre rata. Ve} uspostavqawem NDH se videlo da je selo ^unti} dalo veliki broj usta{kih koqa~a kao rezultat “{irewa usta{ke ideje izvan crkve po ovda{wim selima”, koje su vr{ili frawevci ^astimir Herman i opat Alojzije Venko. U neposrednoj blizini samostana, u avgustu 1941. godine, nalazio se “logor pravoslavaca i wihovih `ena”. Nijedan pravoslavac iz toga logora nije iza{ao `iv, i to je “uspeh” zakletih usta{a koji su se nalazili u fraweva~kom samostanu u ^unti}u. Jole Bujanovi}, sve{tenik, satnik i bojnik, kasnije `upan `upe Lika i Gacka. Odgovoran je za veliki broj zlo~ina, koji su se dogodili pod wegovim vo|stvom. Wegovom inicijativom osnovana je juri{na usta{ka bojna, sastavqena od najopasnijih zlo~inaca, koja je u Lici po~inila velike zlo~ine. Bujanovi} je organizovao i vojnu policiju, koja je bila strah i trepet, ne samo u Gospi}u, ve} u celoj `upi. Kriv je za masovno ve{awe 60 Li~ana u Gospi}u februara 1945. godine. Sa propovedaonice je napadao Srbe kao uzro~nike svega zla koje snalazi NDH. Poznate su wegove izjave da u Hrvatskoj ne}e biti mira dok u woj bude disalo i jedno Srp~e. Katiheta Nikola Ma{i}, iz Gospi}a je govorio da sve Srbe treba zauvek odstraniti, bilo milom, ili silom. Frawo Matica, `upnik iz Nove Gradi{ke, okupqenom narodu je govorio: “Do sada smo za katoli~ku vjeru radili molitvenikom i kri`om, a sad je do{lo vrijeme da radimo pu{kom i revolverom”. @upnik Mate Mogu{ bio je organizator i podstreka~ usta{kih klawa Srba u srezu Udbina. Izdavao je nare|ewa koji }e se Srbi odvoditi u logore, a koji ubijati. Na poglavnikov imendan, 13. juna 1941. godine, odr`ao je govor pun mr`we protiv Srba: “Iselit i istrijebit }emo srpski narod u Hrvatskoj, i bit }u sretan kada budem mogao dijeliti srpsku zemqu Hrvatima. Usta{e }e se nemilosrdno boriti i istrijebiti one koji ne budu vjerni NDH i wenom poglavniku (...) Pogledaj narode, onih 16 hrabrih usta{a, koji imadu 16.000 metaka i koji }e pobiti 16.000 Srba, poslije ~ega }emo dijeliti Mutila~ko i Krbavsko Poqe.” Poslije ovog govora, usta{ki zlikovci su pristupili masovnom istrebqivawu Srba u srezu Udbina. Vojni sud ga je osudio na kaznu smrti streqawem. Katiheta Vladimir Karga~in i kapelan Ivan Mihali} bili su veliki progoniteqi Srba. Za Karga~ina svedoci ka`u da se “nasla|ivao promatraju}i gowewe povorke Srba iz Knina u Gospi}, u kojoj su se povorci nalazila i ~etiri pravoslavna sve}enika”. Svi pravoslavci ovoga kraja smatrali su da su intelektualni krivci za pokoqe i progone Srba bili katiheta Karga~in i kapelan Mihali}. 185
@upnik Ivan Mikan iz Ogulina, stari frankovac i usta{a, bio je veoma revnostan u progonu Srba. Svedoci tvrde da je Mikan u Ogulinu i okolini bio glavni inicijator usta{kih nedela i zlo~instava nad Srbima. Optu`uju ga da je i sam u~estvovao u pojedinim zverstvima. Jovan Trbojevi}, ~inovnik crkvenog suda u Pla{kom, prikazuje teror sve{tenika Morbera, kulturbundovca iz Gra~aca: “Pokoq u selu [tikadi izvr{ile su usta{e iz sela Gudure uz pomo} rimokatoli~kog `upnika iz Gra~aca Morbera. Na dan pokoqa dovezao se spomenuti `upnik u automobilu iz Gra~aca u [tikadu i pozvao narod da se sakupi na “[tikadine bare”, gdje }e se izvr{iti prijelaz na rimokatoli~ku vjeru, pa da onda wih Srbe ne}e nitko vi{e progawati. Srbi su `upniku povjerovali i sakupili su se u velikom broju na odre|eno mjesto. Neki koji nisu do{li, bili su prisilno dovedeni. Ipak se jedan dio Srba spasio, jer je pobjegao iz sela slute}i da im se sprema pokoq. Kada su se Srbi na ovaj na~in sakupili, izvr{ili su pokoq usta{e iz sela Gudure, koji su bili naoru`ani vojni~kim oru`jem. Neki su bili ubijeni sjekirama i maqevima, jer se prigodom iskopavawa le{eva 1942. godine vidjelo da su im lobawe razbijene tupim predmetima, a neki su zakopani i `ivi u stoje}em stavu”. @upnik Ivan Nik{i} bio je strah i trepet u srezu Sluw, jer je bio inicijator svih pokoqa Srba. Li~no je u~estvovao kod mnogih odvo|ewa i mu~ewa Srba, posle ~ega su ih poubijali kod jame Tu~i}. Jedna svedokiwa ka`e da su katoli~ki sve{tenici u Gra~acu, Ri~icama i Lovincu (sve srez Gra~ac) dr`ali propovedi u crkvi i pozivali Hrvate na pokoq Srba. ^asne sestre Ivasi} Julijana, Yimberg Danica-Hubertina, Rado{evi} Lucija-Celestina i Fostac Jadviga-Venera u~estvovale su u pokoqu 12 rawenih partizana u Oto~cu. Bosna i Hercegovina I u Bosni i Hercegovini bio je veliki broj katoli~kih sve{tenika koji su podstrekavali Hrvate na usta{ka klawa Srba, a i sami su u wima u~estvovali. Tako|e, oni su podupirali te`we usta{kih vlasti da ubistvima re{e nacionalno pitawe u NDH, pa su u narodu raspirivali nacionalnu mr`wu prema Srbima i podsticali hrvatski narod na zlo~ine protiv Srba. Ovakav stav jednog dela katoli~kog klera pru`io je sna`nu podr{ku usta{kim lokalnim vlastima, obmawuju}i narod autoritetom sve{tenika koji su odobravali usta{ke zlo~ine iz nacionalno-verskih razloga. Nave{}emo izrazitije primere onih sve{tenika koji su li~no u~estvovali u raspirivawu mr`we ili u pokoqima srpskog stanovni{tva. Fra Miroslav-Vjekoslav Majstorovi} Filipovi}, kapelan manastira Petri}evac kod Bawa Luke, jo{ 1940. godine polo`io je usta{ku zakletvu. Dolaskom NDH, u zajednici s ostalim usta{kim funkcionerima, organizuje pokoqe i progawawe srpskog naroda i u wima sudeluje. Sedmog februara 1942. godine, s jednom satnijom Paveli}eve tjelesne bojne, odlazi u selo Drakuli} da izvr{i pokoq nad Srbima. Prva `rtva pala je od ruke sve{tenika Filipovi}a, i to dete \ure Glamo~anina, koje je on zaklao govore}i: “Usta{e, ovo je u ime Boga, pokr{tavam ove izrode i vi slijedite moj put. Ja prvi primam sav grijeh na moju du{u, a vas }u ispovijediti i rije{iti svih grijehova”. 186
Zemaqska komisija za utvr|ivawe zlo~ina okupatora i wihovih pomaga~a za Bosnu i Hercegovinu objavila je, decembra 1944. godine, slede}e zlo~ine: “Dana 7. februara 1942. godine usta{ki koqa~i, i to jedna satnija tjelesne bojne, predvo|ene od usta{kog natporu~nika Josipa Mi{lova i `upnika iz Petri}evca kod Bawa Luke, Vjekoslava Filipovi}a, ina~e usta{kog koqa~a satnika, izvr{ili su, kako po na~inu izvr{ewa, tako i po broju `rtava, jedan od najzvjerskijih pokoqa nad nevinim srpskim narodom bawalu~kog kraja. Preko 2.300 nevino ubijenih mu{karaca, `ena, djece i staraca bili su `rtve ovoga pokoqa. Pokoq je po~eo u ~etiri sata izjutra u rudniku Rakovac, gdje su za vrijeme smjene do~ekivani radnici i odmah u blizini rudnika, udarcima tupih predmeta u potiqak, ili sabqom, ubijani na licu mjesta. Preostalim radnicima je nare|eno da iskopaju jamu i zakopaju pobijene drugove, Ubijena su 52 srpska radnika. Me|utim, to je bio samo po~etak. Zavr{iv{i ubijawe u Rakovcu krvo`edne usta{ke zvijeri pre{le su u susjedno selo Drakuli}, gdje su mirne seqake, `ene, djecu i starce izvodili iz ku}a, sakupqali ih u gomile i tako sakupqene klali no`evima i sjekirama, a one koji su jo{ pokazivali znakove `ivota, dotukli bi udarcima krampa. Na isti na~in ubijana su i mala djeca. Ali vrhunac divqa{tva predstavqa pokoq {ezdesetoro {kolske djece, koju su zatekli u {koli i sjekli im glave pred o~ima u~iteqice, koja je od pretrpqenog u`asa poludjela” (prije pokoqa fratar je odvojio katoli~ku i muslimansku djecu). I Zapovjedni{tvo Usta{ke nadzorne slu`be (UNS-a) poslalo je izve{taj o pokoqu u selu Drakuli} u kome, izme|u ostalog, stoji: “...Dana 7. ov. mj. je jedna satnija II Tjelesne Poglavnikove bojne, koju je vodio nadporu~nik Josip Mi{lov, a u ~ijoj je pratwi bio vl~. Miroslav Filipovi}, `upnik sa Petri}evca, a sada satnik u usta{koj bojni, poduzela je slijede}u akciju: Navedenog dana u 4 sata ujutro do{lo je oko 10 usta{a gore navedene bojne na rudnik Rakovac kod Bawa Luke. Nekolicinu radnika, gr~ko-isto~ne vjere, koji su ostali u rudni~koj prozivaoni, usta{e su odveli, odmah ubili u neposrednoj blizini rudnika. Ujutru u 8 sati, prido{ao je i ostali dio satnije, te su usta{e onda pohvatali radnike prve smjene, koji su do{li na rad, legitimisali ih i sve radnike gr~ko-isto~ne vjere odvojili, odveli i svezali ih i u neposrednoj blizini rudnika pobili. Ubijawe je vr{eno tako, da su pojedinca udarali tupim predmetom u potiqak, a zatim su ga udarcem krampa u glavu dotukli. Kada su ih pobili, pohvatali su radnike tre}e smjene, koji su izlazili iz jame, te su s wima postupili na isti na~in. Preostalim radnicima su naredili da iskopaju jamu i da zakopaju pobijene radnike. Zakopano ih je 37, a ubijeno prema izjavama nekih radnika 52. Usta{e su u 3 sata poslije podne ponovo do{li na rudnik, legitimisali sve radnike, ali tom prilikom niko nije stradao. Na rudniku Rakovac bilo je zaposleno 60 radnika gr~ko-isto~ne vjere, od kojih su svi, koji nisu stradali, pobjegli u {umu. 187
Iz Rakovca su usta{e oti{li u selo Drakuli}, te su svi od Ive Juri}a, rudarskog radnika, Stipe Goluba i [imuna Pletikose, dali pokazati ku}e gr~ko-isto~waka, iz kojih su izva|ali qude i redom ih ubijali, mu{karce, `ene i djecu. Pokoq je izvr{en i u selu [argovcu, te broj pobijenih u oba sela iznosi oko 1.300 - 1.500 osoba. Ubijawe je vr{eno na isti na~in kao i u rudniku Rakovac, samo su u ovim selima radili jo{ i sjekire. Pokoq je izvr{en po povratku iz [argovca i u selu Motikama, gdje je tako|er na isti na~in stradalo oko 70 porodica. Usta{e su dali ostalim seqanima nalog da zakopavaju pobijene. Zakopavawe je po~elo isti dan, a zavr{eno je 10. veqa~e. Bilo je le{ina koje su bile izjedene od sviwa i pasa. Poslije opisanog dolazili su usta{e u spomenuta sela, te su iz wih odvozile `ivotne namirnice, stoku, perad, a poslije su po~eli odvoziti i poku}stvo. To odvo`ewe vr{ilo se jo{ 11, veqa~e o. g.... Prema obavje{tewima kojima raspola`e ovo Povjereni{tvo, gr~koisto~waci su se u spomenutim selima dr`ali potpuno mirno i nisu potpomagali ~etnike, jer su potpuno opkoqeni hrvatskim selima. Ovakav postupak usta{a, kao i wihovo prija{we zadirawe u kompetencije svih vlasti u gradu, izazvalo je me|u gra|anstvom ogromno ogor~ewe i paniku, i me|u stanovni{tvom okolnih sela, koja se boje osvete ~etnika”. U vezi pokoqa u selu Drakuli} zanimqiva je izjava Jove Vukobrada, zemqoradnika iz istog sela, koji je kriti~nog dana oti{ao svojim saonicama da prevozi seno u selu Buyaku kod Marka Lipovca, Hrvata po nacionalnosti. Toga dana oko podne Marko Lipovac mu je rekao: “Sklonite se u moju {talu, va{e je sve pobijeno, usta{e koqu i ubijaju od reda”. Tada se Vukobrad sklonio u Lipov~evu {talu, gde je bio sakriven {est dana da niko o tome nije znao. Jovo Vukobrad je daqe izjavio: “[esti dan po na{em skrivawu Marko Lipovac, koji nas je skrio, oti{ao je u Petri}eva~ki samostan da pita gvardijana da li ima ikakve mogu}nosti da se spasu eventualno oni qudi koji su slu~ajno ostali na `ivotu i koji se na dan pokoqa nisu zadesili kod svojih ku}a, na {to mu je `upnik, gvardijan odgovorio: “Na{ poglavnik radi sve sa Bo`ijom dozvolom i sve {to je napravqeno ono je crkva blagoslovila i nikome se ne}e upisati u grijeh, te prema tome, svima onima koji su ostali nema ni{ta drugo nego {to je bilo i ostalima, koji su se zadesili u selu na dan pokoqa”. Na ove rije~i `upnika gvardijana, Lipovac je odgovorio da ne veruje u onoga Boga sa kojim poglavnik sara|uje, a usta{e su imale naredbu da sve {to je pravoslavno i {to se nalazi na teritoriji [argovca, Motika i Drakuli}a da ima biti uni{teno u kojem uni{tewu su usta{ama, i pored moralne pomo}i i organizovawa pokoqa od strane jednog dijela katoli~ke crkve, pomogli u izvr{avawu zlo~ina i sami katoli~ki sve}enici i to konkretno: fra Miroslav Filipovi} koji je na dan pokoqa rukovodio sa jednom koqa~kom kolonom i sam li~no u~estvovao u klawu srpskog naroda od djeteta u be{ici do najstarijeg ~ovjeka i starice ...” 188
Iz izjave `upnika gvardijana samostana Petri}evca kod Bawa Luke jasno se vidi da se politika Rimokatoli~ke crkve u NDH i samog Vatikana sastojala u istrebqivawu pravoslavnih Srba i da se sve to radilo u ime katoli~kog Boga! Bawalu~ki `upnik msgr. dr Nikola Bilogrivi} pozivao je narod da potpomogne usta{ku vlast, naro~ito u pogledu ~i{}ewa od stranih do{qaka, tj. od Srba. Uvek je prisustvovao tajnim sastancima najpoverqivijih pristalica sto`ernika dr Viktora Guti}a kada su se donosile odluke o masovnim ubijawima Srba. Wegovo dru{tvo, pored dva brata Guti}a, bili su usta{ki fratri-koqa~i Vjekoslav Filipovi} Majstorovi}, Zvonko Brekalo i Zvonko Lipovac. Dr Branimir @upan~i}, `upnik iz Bosanske Gradi{ke, sudelovao je u organizovawu usta{ke vlasti i pokoqu vi{e stotina nevinih Srba u srezu Bosanska Gradi{ka. Dr`avna komisija za utvr|ivawe zlo~ina okupatora i wihovih pomaga~a za Bosnu i Hercegovinu utvrdila je da je `upnik @upan~i} jedan od organizatora pokoqa Srba u selu Ragoqima, gde je poklano preko 400 qudi, `ena i dece. Smatra se da je on intelektualni za~etnik svih zlo~ina u Bosanskoj Gradi{ki. Grga Bla`evi}, `upnik iz Bosanskog Novog, od prvih dana NDH na{ao se u usta{kim redovima. Bio je usta{ki pobo~nik za nadzor pri politi~kom logoru u Bosanskom Novom. Mnoga ubijawa nevinih Srba vr{ena su u wegovom prisustvu. Za ~itavo vreme pokoqa Grga Bla`evi} se nalazio u logoru s usta{kim logornikom i samo ga je jedan zid delio od zatvora u kome su zatvoreni Srbi bili mu~eni i ubijani. Nijednom re~i nije ustao da zaustavi usta{ke koqa~e u wihovom zverskom ubijawu nevinih Srba. Fra Ante Klari} bio je sve{tenik u Tramo{nici, srez Grada~ac. Posle progla{ewa NDH postao je usta{ki tabornik. S usta{kim jedinicama u~estvovao je u napadima na srpska sela, raspirivao je mr`wu prema Srbima i s oltara je govorio narodu: “Vi ste babe i treba da obu~ete sukwe, jer niste do sada ubili nijednoga Srbina. Mi nemamo oru`ja i no`eva, i treba da ih kujemo od starih kosa i srpova, tako, da gdje god vidite Srbina, zakoqite ga!” Sve{tenik Klari} je jednoga dana s usta{ama pohvatao vi{e Srba, postrojio ih jednog prema drugome, zatim nare|ivao da se {amaraju i psuju jedan drugoga najpogrdnijim re~ima. Kasnije ih je doterao do svoje crkve, zatvorio u jednu {talu i dr`ao ih nekoliko dana gladne i `edne. Usta{e su pred wim tukle Srbe kundacima i `ilama, a u dogovoru s usta{ama, kada bi im on govorio da ih, tobo`e, ne tuku, padali bi jo{ te`i i stra{niji udarci. Fra Ante je u`ivao u jauku Srba. Fra Ante Klari} je u~estvovao u ubistvu 18 Srba koji su doterani iz Ora{ja i poubijani na Savi u selu Baziku. Jednom prilikom Klari} je putovao kolima u [amac sa zlikovcem Antom Mrkowi}em, zapovednikom usta{ke bojne. U putu su sustigli dve `ene i jednog mu{karca srpske nacionalnosti, koje su pobili u selu Ti{ini i bacili ih pod led u reku Savu. Koliku su pojedini katoli~ki sve{tenici davali podr{ku usta{ama i zlo~inima genocida nad Srbima, pokazuje slu~aj fratra Emanuela Raji}a iz 189
Bugojna. Kada mu je jednoga dana u ispovijedaonicu do{ao usta{ki krvnik, jo{ krvavih ruku i odijela poslije izvr{enog pokoqa i zatra`io od fratra da ga ispovijedi, fratar ga je otklonio i blagoslovio, govore}i mu: “Sine, jo{ nisi svoj posao zavr{io”. Fra Emanuel Raji} jedno vreme je bio usta{ki tabornik u Gorwem Vakufu. Dr`avna komisija za utvr|ivawe zlo~ina okupatora i wihovih pomaga~a za Bosnu i Hercegovinu, utvrdila je za fra Silvija Frankovi}a iz Bugojna slede}e: Za vreme pokoqa Srba 1941. godine vi|ao se uvek u dru{tvu najve}ih usta{kih koqa~a i oficira. Pred gostionom Pere Mr{e u Bugojnu, pri{li su mu u dru{tvo usta{ki satnik Kri`anac Bo`o, Kutle{a Perica i Jerle Ivo (...) pa su, smiju}i se, upitali fra Silviju: “Vele~asni, kada }ete nas ispovijediti?” Fra Silvije je odgovorio: “Za vas je jo{ rano da se ispovijedite, kad sve uredite, onda do|ite, pa }u vas ispovijediti!” Prilikom prevo|ewa u katoli~ku veru Markice Pazina i Milana [e{uma, fra Silvije je rekao: “[teta {to nismo prije uredili muslimane, pa onda Srbe”. Prilikom ispovijedi Branka Ku{tra, kotarskog predstojnika iz Bugojna, kada mu je ovaj na ispovijedi rekao da je ubio 14 qudi, odgovorio mu je: “Kada namiri{ na 40, onda }u te ispovijediti i sve }u ti oprostiti!” U nastavku teksta objavqeni su konkretni podaci za ve}inu sve{tenika i wihova zlodela koja su neposredno izvr{ili tokom Drugog svetskog rata kao sve{tenici Rimokatoli~ke crkve u NDH i usta{e ili oni koji su sa crnim mantijama pomagali usta{ama u istrebqewu Srba. Dalmacija Naro~iti rasadnici usta{kog pokreta u Dalmaciji bili su fraweva~ki samostani u Siwu, [ibeniku, Makarskoj i Dubrovniku. Dnevnik samostana svetog Lovre u [ibeniku otkrio je ~itav niz usta{kih fratarskih imena koja su se isticala kao veliki usta{ki agitatori, sluge italijanskih i nema~kih okupatora. Me|u frawevcima samostana svete Marije u Siwu bio je najozlogla{eniji fra Petar Glava{. On je posle sloma Kraqevine Jugoslavije naredio da od radosti zvone crkvena zvona i nagovarao Hrvate na pokoq Srba. Veliko zadovoqstvo izrazio je kada su bila uni{tena srpska sela preko reke Cetine. Posle pokoqa Srba u selima Kame{nice, marta 1943. godine, kada su nema~ki i usta{ki koqa~i poklali 1.800 nevinih Srba, gvardijan siwskog samostana Topi} priredio je ve~eru i pozvao nema~kog komandanta koji je naredio te zlo~ine. Od fratara-usta{a, koji su se isticali kao veliki usta{ki agenti i sluge okupatora, pored {ibenskog biskupa fra Jeronima Milete, poznati su fra G. Bedrica, fra J. Jerkovi}, fra O. Bebi}, fra L. Simi}, fra Jurenovi}, fra Pavle [ilov, fra P. Ba{i}, fra Bernardin Medvid, fra Lovri}, fra Ga{par Bujas, fra Buqevi} i fra Dane Mili}. Fra Petar Berkovi}, `upnik i dekan u Drni{u, “kao usta{ki funkcioner skupa s poznatim krvolokom Marojevi} Jurom, tabornikom, odgovoran je za hap{ewa, zlostavqawa i ubijawa Srba u Drni{u i okolici. Uhap{enici su bili dovo|eni iz op{tinskog zatvora u Drni{u u sudske zatvore, a 190
odatle pojedina~no ili u grupama odvo|eni put Knina, gde su nestajali...” On je vodio ruqe usta{kih koqa~a po kninskim ulicama u fratarskom odelu, a sa pu{kom u ruci. Fra Ivan Hristi} iz Siwa isticao se kao nepomirqivi protivnik srpskog naroda. S ostalim usta{ama u~estvovao je u razoru`avawu Jugoslovenske vojske u aprilskom ratu 1941. godine i organizovao usta{ki logor u Siwu. U~estvovao je u progonu Srba u Vrlici, pa je u dva kamiona odvezao pohap{ene Srbe iz sela Mahovica u Siw. Naredio je da se zato~eni Srbi, dovedeni iz Vrlike, odvedu u Livawsko poqe, gde su avgusta 1941. godine svi pobijeni i ba~eni u ugqenokop u selu Prologu. Kada su Italijani preuzeli civilnu vlast u Dalmaciji, oti{ao je u domobranske vojne sve{tenike i dobio ~in bojnika. U~estvovao je u vojnim pohodima na Kozari i Bosanskoj Krajini, gde su wegove jedinice vr{ile zverstva nad srpskim narodom. Italijani su 14. avgusta 1941. godine zarobili 14 partizana u selu Ko{utama i sproveli ih u zatvor u Siwu. Bili su zatvoreni u podrumu osam dana bez hrane i vode. U podrum je u{ao fra Ivan Hrsti} i po~eo ih udarati nogama. Pun besa izvadio je revolver i stavio ga jednom od vezanih, Borozanu, u usta. Hteo je pucati, ali ga je fra Stanko Milanovi}-Litre zaustavio re~ima: “Ne prqaj ruke o sme}e, za wih se ve} kopa jama!” Fra Hrsti} je zatim udario nogom u lice Borozana i izbio mu dva zuba. Fra Hrsti} je davao uputstva kada su 82 `iva Srbina bacali u jamu. Fra Stanko Bradari} vr{io je pokoqe Srba i palio wihova sela. Tako je u selu Bro}anac (Posu{je) naredio da se spale sve ku}e Srba pravoslavaca. Don Stanko Drnas iz Siwa s pu{kom u ruci je nare|ivao usta{ama da razoru`avaju vojnike jugoslovenske vojske aprila 1941. godine, dok je vojnike Srbe odvodio u nepoznatom pravcu. Don Krsto Jeleni}, `upnik u Poqicama kod Zadra, bio je vo|a usta{kih bandi, koje je vodio na selo Tribawu u Ravnim kotarima. Tu su opqa~kali pravoslavnu crkvu, u samoj crkvi su mu~ili 80 Srba i silovali mnoge `ene. Ovi krvoloci su mnoge Srbe bacili u more sa svezanim kamewem. Don Jeleni} je denuncirao talijanskim vlastima srpske seqake iz Poqica i okolnih sela, koji su kasnije odvedeni u koncentracione logore u Italiji. Don Jozo Carev, `upnik u Neori}u, op{tina Split, u prvim danima NDH pokazao se kao krvolo~ni usta{a. Po Splitu je i{ao naoru`an revolverom i no`em o pojasu, harangiraju}i na sve strane protiv pravoslavnih Srba. U jednom govoru je rekao: “Kao {to su kri{}ani vodom kr{tavani, tako }emo sada mi Hrvati pro}i krvavo kr{tewe, kako bi se za svagda kurtalisali Srba!” Takvi su bili don Martin Deman i don Ante Biskupovi}, `upnik u Praznicama, koji je bio usta{a jo{ pre NDH, a od 1941. godine aktivni organizator usta{kog pokreta. Don Stipe Natkov je potkazivao pravoslavne Srbe i kao usta{ki poverenik kriv je za smrt mnogih Srba. Don Pavao Mili~i} je na sva usta odobravao progone Srba i podsticao neprosve}ene Hrvate u mr`wi na pravoslavqe”. 191
Ograni~enost ovog elaborata brojem strana ne dozvoqava da se iznesu tekstovi sa konkretnim podacima, koji su utvr|eni u odgovaraju}im postupcima, a naro~ito sudskim. Dakle, zakqu~ak je da su rimokatoli~ki sve{tenici bili i serijski izvr{ioci zlo~ina genocida nad Srbima. To je dobro poznato bilo i Jovanu Pavlu Drugom kada je o`iveo i aktivirao usta{tvo Frawe Tu|mana, a prirodna i svima predvidiva posledica vra}awa usta{tva je ponavqawe genocida nad Srbima. Svakako da je to `eleo i Jovan Pavle Drugi, bez obzira koliko se prikrivao iza ekumenisti~kih izjava. 14. 10. Na stranicama od 193 do 199, pod naslovom “Paveli}evi saveznici o genocidu nad Srbima u NDH” objavqen je tekst: Mnogi nema~ki i italijanski vojni i civilni autori, pi{u o “hrvatskim zlo~inima”, a ne o “usta{kim zlo~inima” u NDH. Zbog toga je Lazo M. Kosti} i napisao kwigu “Hrvatska zverstva u Drugom svetskom ratu prema izjavama Paveli}evih saveznika”. Posledwih desetak godina u na{oj zemqi objavqeno je dosta kwiga o usta{kom genocidu nad srpskim narodom u NDH. Me|utim, zagreba~ki nadbiskup dr Frawo Kuhari}, dr Frawo Tu|man i mnogi drugi smatraju da je to “srpska promiyba”. Dosta hrvatskih intelektualaca stoji na gledi{tu da se ti doga|aji nisu ni dogodili; drugi ~ak smatraju da je re~ o ubijenim Hrvatima, a tre}i da je ubijeno samo nekoliko desetina hiqada Srba. Po{to su Srbi u svojim publikacijama o genocidu u NDH “subjektivni”, kako to ka`u mnogi hrvatski ~elnici, nave{}u vi{e podataka iz izjava Paveli}evih saveznika iz navedene kwige Laza M. Kosti}a. Dr Herman Nojbaher, nacista i li~ni prijateq Adolfa Hitlera, napisao je uspomene pod naslovom “Specijalni zadatak na Jugoistoku, 1940-1945. Izve{taj jednog diplomate”, u kojima pi{e: “... Posle wenog raspada (tj. “srpsko-centralisti~ki vo|ene Jugoslavije”), buknuo hrvatski ratni pohod osvete i uni{tewa pravoslavnog Srpstva, koji spada u najsvirepije akcije masovnog ubistva cele svetske istorije; to je bila balkanska osveta prema omrznutom Balkanu”. Nojbaher daqe pi{e: “Pravoslavni recept usta{kog vo|e i poglavnika Hrvatske Ante Paveli}a, podse}a na verske ratove, najkrvavije uspomene: “Tre}ina mora postati katoli~ka, tre}ina mora da napusti zemqu, tre}ina mora da umre. Posledwa ta~ka je izvr{ena. Kad vode}i qudi usta{kog pokreta tvrde da su zaklali milion Srba (ukqu~uju}i tu i odoj~ad, `ene i starce), to je po mom mi{qewu samohvalisavo preterivawe. Prema izve{tajima koji su meni stigli, ja cenim broj zaklanih ... na tri ~etvrti miliona.” Valter Hagen izdao je u Cirihu kwigu “Tajni front”. On je bio jedan od glavnih {efova politi~ke {pijuna`e za “Jugoistok Evrope”. Hagen je pseudonim, a pravo ime mu je Vilhelm Hetl. Hagen pi{e: “Jedna zaista smrtna mr`wa bila je uperena protiv Jevreja i protiv Srba, koji su upravo progla{eni za “fogelfraj”.” (To zna~i da su stavqeni van zakona i da ih svako mo`e ubiti, a da za to ne}e nikome odgovarati – prim. autora). Dr Jozef Matl, kapetan Abvera u Beogradu, u “Leksikonu za teologiju i crkvu”, pi{e: “...Za pravoslavno stanovni{tvo Paveli}ev re`im je imao neprebolne posledice, naro~ito u Hrvatskoj, Slavoniji i Bosni... Wihovi gubici cene se na vi{e stotina hiqada...” 192
U minhenskoj “Iskri”, od 1. novembra 1958. godine, dr Jozef Matl odgovara na pismo dr Ivu Omr~inu u Americi: “...Uzrok neslagawa izme|u hrvatskog politi~kog vo|stva i mene u ovom periodu vremena jeste savim jasan: usta{ka vlada nastojala je da, uz pomo} nema~kog Vermahta, pobije i istrebi Srbe u isto~noj Bosni, pa da onda krivicu svali na zle Nemce (...) Mi imamo dokaza o tome i znamo, i svojim smo ro|enim o~ima gledali, {to se de{avalo tamo u Bosni (...) Uostalom, jedan protivsvedok va{im tvr|ewima jeste i jedan profesor Be~kog univerziteta i predsednik Katoli~ke akcije, koji je u to vreme kao komandant puka na Drini, naredio da se otvori vatra sa srpske obale na usta{e, kad se videlo kako ovi i domobranci ho}e da bacaju srpske `ene i decu u hladnu Drinu. Ja sam video tu izgladnelu decu koju je spasla na{a vojska i podelio sam im i svoj posledwi komad hleba. Verujete li, kao doktor teologije i katoli~ki sve{tenik, da je to hri{}anski? Ili ste mi{qewa da je katoli~ki i hri{}anski ono {to Hrvatima politi~ki koristi! Vi mo`ete i daqe da predstavqate usta{e Hrvate kao vaqane, nevine jagawce!” Generaloberst Aleksandar Ler, komandant Jugoistoka, 27. februara 1943. godine, poslao je `estoki promemorijal “Vrhovnoj komandi Vermahta u kome navodi da je u NDH, prema samim usta{kim izvorima, ubijeno oko 400.000 pravoslavnih Srba”. Generaloberst Lotar Renduli} (otac Hrvat, oficir, majka Nemica) izdao je 1952. godine uspomene pod naslovom “Borili se, pobedili, potu~eni”, u kojima pi{e: “...Dok su se nema~ke trupe zadr`ale u ne{to malo mesta Hrvatske, nastade sa hrvatske strane odmah divqi progon pravoslavnih. Govori se da su ovom prilikom oni (Hrvati) usmrtili najmawe pola miliona qudi...” Generalmajor SS Ernest Fik, 16. marta 1944. godine, {aqe izve{taj vrhovnom komandantu SS trupa Hajnrihu Himleru, u kojem pi{e: “Hrvatska partijska grupa usta{a je katoli~ka, nedisciplinovana, r|avo obu~ena, za borbu delom nepouzdana, i po tome je poznata, {to je 600.000-700.000 verski i politi~ki druk~ije nastrojenih zaklala po balkanskim metodama. Oni sebe ozna~uju kao hrvatski SS (...)” Me|utim, rat je trajao jo{ vi{e od godinu dana i za to vreme poubijano je mnogo hiqada Srba. Komandant Srbije general Paul Bader, 5. februara 1942. godine, {aqe poverqiv izve{taj u kome stoji: “O{tre protivre~nosti u isto~noj Bosni izme|u Hrvata, muslimana i Srba ~ine ovaj predeo najve}im ogwi{tem nemira cele Srbije. Hrvati, bez sumwe, nastoje da celo srpsko stanovni{tvo uni{te”. U dodatku izve{taja nema~kog generala Fon Flebsa nalaze se i navodi jednog nema~kog vojnika, koji je u toku 1943. godine bio pridodat i pot~iwen usta{kom dopukovniku Sudaru. On saop{tava da je “u julu 1943. godine Sudar sakupio celokupno srpsko stanovni{tvo u mestu Sokolac. Starce i starice – oko 250 do 300 osoba – gonio je put Sokolovi}a sa wegovom bandom udaraju}i ih kundacima od pu{aka i kamyijama, a ostatak (otprilike 700 mu{karaca, `ena i dece) oterao je u potok iza crkve i tamo ih sve do posledweg pobio. Pri tom su vr{ene takve sadisti~ke svireposti, da se to ne da ni opisati. Li~no je Sudar u~estvovao u kasapqewu. Posipao je benzinom 193
dlake na polnim organima kod `ena, spaqivao ih i onda je bi~evao te `ene do besvesti. To je, na primer, on vr{io nad poznatom kafeyikom Jokom i wenom k}erkom Milkom. Onda ih je usta{a Cureski zaklao...” U kwizi Avra Manhatana stoji: “U memorandumu jednog oficira, poslatog da za{titi pravoslavno gra|anstvo u isto~noj Bosni, za vreme u`asnih pokoqa avgusta 1941. bilo je, pored ostalog, slede}e: “Za vreme na{eg putovawa u pravcu brda Javor, blizu Srebrenice i Ozrena, sva srpska sela na koja smo nai{li bila su potpuno napu{tena. Ali u ku}ama smo ~esto puta nalazili celu familiju zaklanu. ^ak smo nailazili na burad punu krvi. U selima izme|u Vlasenice i Kladwa prona{li smo decu nabijenu na kolac sa wihovim malim udovima zgr~enim od bola, kao da su insekti bili zalepqeni sa {penadlama”. Kurt Centner u kwizi “Ilustrovana istorija otpora u Nema~koj i Evropi” pi{e: “...Broj pravoslavnih, koji su od strane Hrvata poklani i sadisti~kim metodama mu~eni do smrti, mora se, prema proceni, ozna~iti sa 300.000.” Verner Brokdorf u kwizi “Kolaboracija ili otpor” prenosi izve{taj jednog o~evica o doga|ajima u Rumi: “Ujutro, 22. maja 1941, upado{e u Rumu oko stotinak uniformisanih usta{a. Oni blokira{e ulicu i ne pu{tahu nikakvog stanovnika iz ku}a (...) Zatim usta{e istera{e sve Srbe da se skupe na trg pred kapelom. Pod strogom stra`om je dovedeno oko 190 – 200 Srba do grobqa: `ena, dece, qudi svakog uzrasta. Majkama je nare|eno da puste decu da tr~e. Mnoge su to u~inile u nadi da ih bar spasu. Kad su deca pretr~ala oko sto metara, po~e{e usta{e da pucaju na wih kao u hajci na ze~eve. Majke pritr~a{e svojoj deci, a onda formacije usta{a uperi{e vatru i na wih. Tri ~oveka poku{a{e da se brane. Wima su glave smrskane a{ovima. Posle toga su morali jo{ pre`iveli mu{karci da uzdu` grobqanskih zidova iskopaju jarak (...) Qudi su morali da svoju streqanu rodbinu (...) bace u jamu (jarak) i da ih zemqom zatrpaju (...) Po{to je to sve svr{eno, onda je jedan usta{a i{ao od jednog do drugog i pobio sve mu{karce kur{umom u potiqak (...)” Austrijanac Petvaidic Valter u kwizi “Autoritativna anarhija”, pi{e: “Nastade jedno u`asno umirawe, jedan jezovit haos, u kome je Hrvatska sa svojih 6 miliona stanovnika izgubila vi{e krvi nego zajedno SAD, Engleska i Francuska na evropskim rati{tima. U Beogradu su ra~unali (pisac misli na okupacionu upravu - prim. autora), broj smrtnih `rtava ovog gra|anskog rata, koji je opusto{io ~itave predele... nadaleko vi{e od miliona...” Dr Karlhajnc De{ner u kwizi “Sa Bogom i fa{istima” navodi: “(...) Dva posledwa poglavqa tretiraju dr`awe Vatikana prema NDH u Drugom svetskom ratu, gde je od 1941-1945. opet sa punom potporom katoli~kog klera razru{eno 299 pravoslavnih crkava, 240.000 pravoslavnih Srba prinudno prevedeno u katolicizam, a oko 750.000 pravoslavnih, ~esto posle mu~ewa od kojih ~oveka jeza hvata, umoreno (...)” De{ner navodi da su, “koncentracioni logori nicali u Nezavisnoj Hrvatskoj kao pe~urke”. 194
“I deca su tamo klana na hiqade. Da, ~ak su bili stvoreni zasebni koncentracioni logori za wih (...) Samo su 1942. g. tamo bacili 24.000 dece, od kojih je polovina umorena (...) Katoli~ka “Karitas”, kojoj je predsednik bio Stepinac, preuze starawe o deci bez roditeqa i wihovo prevaspitavawe je bilo tim lak{e, {to mnoga deca nisu uop{te imala srodnike. Mnoga su bila (...) suvi{e mlada da bi znala svoje poreklo, svoje selo ili ~ak samo ime. Tako ima bezbroj mladih qudi, i danas koji `ive kao verni katolici, ~ak kao wihovi sve{tenici, a da i ne slute kojim okolnostima oni imaju da zahvale {to su katolici (...) Nemali broj tih srpskih de~aka je registrovan na teolo{kim fakultetima Italije, Argentine, Austrije i SAD”. U rimskom dnevniku “Il Tempo” (“Vreme”), objavqeno je slede}e.: “(...) 1. maja 1941. prijavi{e se komandantu divizije “Sasari” u Kninu tri osobe, me|u kojima otac [imi}, franciskanac. One izjavi{e da su od zagreba~ke vlade odre|ene da preuzmu civilnu vlast u toj pokrajini. Italijanski general ih zapita, koji bi bio pravac wihove politike. Otac [imi} be{e taj koji je dao odgovor: “Ubiti sve Srbe u najkra}em vremenu”. Komandant divizije “Sasari” nije verovao svojim u{ima. Tra`io je da to ponovi: A ovaj: “Ubiti sve Srbe u najkra}e mogu}e vreme. To je na{ program!” “Ja se ~udim - odgovori visoki italijanski oficir – da se ne shva}a u`as toga predloga, i da ba{ jedan sve{tenik, uz to jo{ franciskanac, dolazi da to izjavi (...)” “Nije bilo sredstava da se oni odvrate, tim pre, {to je naredba iz Rima glasila “ne me{ati se u lokalnu politiku!” i oni zapo~e{e (...)” Usta{e su pobile sve stanovnike li~kog sela Suvaje kod Doweg Lapca. Pre`ivela je samo jedna starica, koja je ispri~ala tragediju sela italijanskom potporu~niku Salvatoru Loju (objavqeno u Lojovoj kwizi “Jugoslavija 1941”): “Bilo je to neke no}i (...) ^uli smo kako sti`u mnogobrojni automobili, koji su bili puni usta{a. Kao prvu meru predostro`nosti blokirali su sve puteve, zatim su podelili selo na zone i otpo~eli sa ~i{}ewem. Sve su to radili u najve}oj ti{ini. Kucali su na sve ku}e. Podigli su qude od 15 godina, pa na vi{e. Kontrola dokumenata, reko{e. To su govorili sa tolikom ozbiqno{}u, da niko nije posumwao u wihove re~i. Za kratko vreme oni su ih sakupili ovde – govore}i to – pokazivala je na nekoliko mesta na kojima se zapa`ala sve`e iskopana zemqa – i sve su ih postavili u redove, nastavila je starica. Pre svega, izdali su nare|ewe da svi skinu obu}u i odelo. Zatim je jedan od wih divqa~ki vikao: “Ima li me|u vama koji katolik?” Jedna desetina na{ih, koji su jo{ ranije primili katoli~ku veru, iza|o{e napred. Dobro – re~e jedan od ovih yelata – vi ste na{i drugovi i prijateqi po veri, i sa vama }e se dobro postupati! Vas }emo posledwe ubiti! Nastao je jedan divqi smeh me|u svima usta{ama na ove wegove re~i. Me|utim, na{i su po~eli da razumevaju {ta se oko wih i sa wima doga|a (...) i ovi usta{ki psi su po~eli sa izvr{avawem wihovog plana, Pri svetlosti nekoliko bakqi, otpo~elo je mrcvarewe `rtava. Svi oni koji su o~ajni~ki poku{avali ma kakvu nemogu}u reakciju dobili su revolverski metak u potiqak. 195
Ve}ina wih bila je iskasapqena sa no`evima. Primoravali su ih da vi~u “@iveo Paveli}”, ali niko od na{ih nije to hteo u~initi. Svi su pali pozivaju}i posledwe “zbogom”. Mnogi su padali “@iveo kraq Petar” (...) Jadna deco na{a! Ubijeni na prevaru, iznena|eni, ne misle}i na nikakvo zlo! (...) Ko se od nas ikada interesovao za politi~ke doga|aje? Ali za ove ubice mi smo bili te{ki krivci (...) bili smo krivci, jer smo ro|eni kao Srbi!” @ene su znale da su wihovi mu`evi svi mrtvi, nisu ~inile iluzije o wihovoj sudbini, a tako i o sudbini svojih sinova (...) “Hrvati (...) silovali su skoro sve `ene, udate ili ne, mlade ili stare. Mu~ili su decu (...) Sve su pobili; ponavqam, sve (...) U`ivali su da ubiju udarcima pu{ke majku i dete, koje se obavijalo oko vrata. Ve{ali su, rascepqivali su decu, razbijali im lobawe kundakom od pu{ke i mlatili s wima sa svom snagom o zemqu (...) Zatim (...) posu{e benzinom svuda gde su zapalili. I dok su se ovi psi udaqavali pevaju}i, pijani od krvi, selo je gorelo (...) Starica na kraju re~e: “Evo sada sam ovde, sama bez sina, bez sinovca. Imala sam ih stotinak! Ne}u se nikada odvajati od ovog mesta. Ovde su sahraweni moji roditeqi i svi moji zemqaci. Ni{ta mi drugo ne preostaje, nego da `ivim u wihovoj blizini, u o~ekivawu da i mene smrt ponese”. Italijanski dnevnik “Il Tempo” (“Vreme”) u jesen 1943. objavio je slede}e: “(...) U Vequnu, srez Sluw, usta{e uhvati{e srpskog sve{tenika Branka Dobrosavqevi}a, i naredi{e mu da iskopa jamu za svog sina studenta. Kad je to svr{io, dovedo{e mu mladi}a i po~e{e da ga tuku bi~evima pred o~ima oca. Kad se izgubio, dovedo{e ga ponovo, otseko{e mu ruku, oguli{e mu ko`u s glave, poveza{e ga da bi mu zadr`ali izliv krvi, izbatina{e ga i okon~a{e mu `ivot sa udarcem ~eki}a u glavu. Otac je posle nateran da poje pravoslavno opelo nad sinom... Za vreme opela otac je tri puta padao u nesvest, ali je bi~em nagnan da zavr{i. Naposletku je i on ubijen jednim udarom ~eki}a”. Italijanski dnevni list “Il Tempo” (“Vreme”) u jesen 1943. godine je doneo slede}u vest: “U Gospi}u jedna majka dobi hrabrost i ode kod “usta{a” pitaju}i ih da li {to znaju o wenom sinu, koji je nestao pre tri dana. Ova `ena je u~inila gre{ku {to je sobom povela i k}erku od 12 godina. Usta{e je zatra`i{e. Na maj~ine proteste krvnici kao da su hteli da je ute{e, dado{e joj jedan mali zave`qaj. @ena mi{qa{e da je jedan mali dar, otvori ga i pade u nesvest. Unutra su bile o~i wenog sina. To se dogodilo u Gospi}u, a `rtva se zvala Duki}, imao je 16 godina (...)” Karlo Falkoni, u kwizi “]utawe pape Pija XII”, pi{e: “14. maja sakupqeno je nekoliko stotina Srba iz tog kraja i bli`ih sela da bi tobo`e prisustvovali jednom bogoslu`ewu, jednom Te Deum (Tebe Boga hvalim – prim. autora), odr`anom iz zahvalnosti Bogu za ustav NDH, i oni su upu}eni u crkvu. Kad su tamo stigli, na|o{e sve spremno za liturgiju i pomisli{e da je program izmewen. Nesre}nici nisu naslu}ivali gore, ni onda kad su osetili da se jedan vojni kamion zaustavio pred crkvom, kamion koji je doneo wihove yelate. Ali vi{e nisu sumwali, kad vide{e da ulazi masa pandura sa ciqem da vr{i ne{to neversko i u`asno, vitlaju}i no`evima i se196
kirama. Usta{ki ~asnik (oficir) upita ko je od prisutnih snabdeven uverewem da je pre{ao na katoli~anstvo. Bila su samo dvojica i oni su odmah pu{teni. Posle toga vrata su bila zamandaqena i po~e masakr (klawe). Crkva, pretvorena u tragi~nu qudsku klanicu, odjekivala je satima od vriska i urlika, a posle od jecaja... Usta{ke `rtve “in odium fidei” (zbog verske mr`we – prim. autora), postigo{e jedan impresionantan ukupni kvocijent, koji nije sigurno preteran ako se zaokru`i na 700.000 jedinica, to je 10 do 15 odsto celokupnog stanovni{tva Velike Hrvatske”. Kurcio Malaparte (pravo ime mu je Kurcio Sukert) biv{i italijanski diplomata, ~lan fa{isti~ke stranke od 1922. do 1931, kada ju je napustio i oti{ao u inostranstvo. Za vreme rata, kao rezervni kapetan i ratni dopisnik, objavio je kwigu “Kaput”. U poglavqu “Jedna korpa o~iju”, pi{e da je 1941. godine posetio Antu Paveli}a i da je tom prilikom bio prisutan i italijanski poslanik Rafaelo Kazertano: “Dok je poglavnik govorio primetio sam kotaricu od vrbovog pru}a, koja se nalazila, levo od poglavnika, na pisa}em stolu. Poklopac je bio podignut; videlo se da je kotarica puna morskih plodova. Tako mi se bar ~inilo. Rekao bih da su to ostrige, ali i{~upane iz svojih {koqki, onakve kao {to se ponekad vi|aju izlo`ene na poslu`avnicima kod Fortnam end Meson, na Pikadiliju, u Londonu. Kazertano me pogleda i namignu mi: – Da li bi ti prijala jedna dobra ~orba od ostriga? – Jesu li to dalmatinske ostrige, upitah poglavnika... – To je poklon mojih vernih usta{a, to su dvadeset kilograma qudskih o~iju”. Malaparte nije rekao da su to bile o~i Srba, niti mu je to poglavnik kazao. Ali ~ije bi druge bile, nego o~i Srba! Dr Savo Skoko u kwizi “Pokoqi hercegova~kih Srba ’41”, navodi da se “ne zna da li je u toj kotarici bilo o~iju hercegova~kih Srba, ali se pouzdano zna da su hercegova~ke usta{e, kada je re~ o vernosti poglavniku, bile bez premca i da su, pred taj poglavnikov ro|endan (14. jun – prim. autora) vadile o~i svojim `rtvama; to su ~inile i u Qubiwu”. Prilikom savetovawa nema~kih komandanata, generala Aleksandra Lera, Gleza fon Horstenaua, Fon Hinghofera, Majsnera, Lon~ara i drugih u Beogradu, 27. avgusta 1942. godine, pukovnik baron Masenbah je prekorno ukazao usta{kom oficiru za vezu pri nema~kom zapovedniku u Srbiji, kapetanu bojnog broda Andri}u, da je u NDH do tog vremena ubijeno 700.000 Srba. ^asnik Andri}, u izve{taju Ministarstvu hrvatskog domobranstva, o tome ka`e: “(...) Vrhovni zapovjednik oru`ni~estva pukovnik baron Masenbah napao je krvolo{tva usta{a protiv pravoslavaca, tvrde}i da su do sada u Hrvatskoj 700.000 qudi poubijali i da Nijemci moraju krvariti radi krive hrvatske politike”. Izjave biv{ih Paveli}evih saveznika nesumwivo su najboqi podaci koji govore o genocidu nad Srbima u NDH, kao i o “tisu}ugodi{woj kulturi hrvatskog naroda”. Na`alost, i u 1991. i 1992. godini hrvatske usta{e su koristile iste metode u ubijawu Srba kao i u toku usta{ke strahovlade u periodu 1941-1945. godine. 197
Nema~ki ministar spoqnih poslova i nekada{wi pripadnik “Hitlerjugenda” Hans Ditrih Gen{er, austrijski ministar spoqnih poslova Alojz Mok i rimski papa Jovan Pavle II, u 1991. i 1992. godini mnogo se “brinu” za “razre{ewe jugoslovenske krize” stavqaju}i se na stranu nove usta{ke dr`ave u Hrvatskoj, a optu`uju}i Srbe, Srbiju i Jugoslovensku narodnu armiju kao agresore. Ovaj tekst konkretno dokazuje odgovornost i Jovana Pavla Drugog. Te i takve usta{e on je doveo na vlast 1990. godine, da bi sproveli u delo genocidni plan koji nije zavr{en 1945. godine. Dakle, ratni zlo~ini su ono {to je planirao i `eleo Jovan Pavle Drugi da bi se realizovala wegova isto~na politika uni{tewa pravoslavaqa, a na Balkanu to su Srbi. 14. 11. Na stranici 201, pod naslovom “Verski genocid – nasilno pokatoli~avawe pravoslavnih Srba” objavqen je tekst: Fenomen preobra}awa Fenomen preobra}awa javqa se u svim vidovima `ivota, u ideologiji, nauci i politici, religiji. Postoje preobra}awa iz ube|ewa i nasilma preobra}awa. Ona su nastala iz straha za sopstveni `ivot, `ivot porodice ili svog naroda. U nekim sredinama gde je katoli~ka vera bila vladaju}a, pojedinci su prihvatali preobra}awe da bi napredovali u dru{tvu. Takav slu~aj je bio sa poznatim pesnikom Petrom Preradovi}em, koji je bio pravoslavne vere. Da bi napredovao u vojni~koj karijeri, pre{ao je iz pravoslavne u rimokatoli~ku veru. Vatikan je na sve na~ine poku{avao da sakrije, pa i da uni{ti, sve pisane dokumente, koji bi obelodanili u~e{}e Vatikana i katoli~ke crkve u NDH u nasilnom pokatoli~avawu pravoslavnih Srba, a naro~ito u ubistvima na stotine hiqada Srba u NDH. Jo{ od po~etka 13. veka Vatikan je na razne na~ine nametao katolicizam pravoslavnim narodima Balkana. Koristio se lukavom metodom, nameravaju}i da ujediwavawem katoli~ke i pravoslavne crkve preobrati u rimokatoli~ku veru mnoge pravoslavne stanovnike Balkana i isto~ne Evrope. Unijatska crkva je obavezivala pravoslavnu crkvu da prizna za vrhovnog verskog poglavara Sv. oca papu kao Hristovog namesnika na zemqi, dok je pravoslavnoj crkvi bilo dozvoqeno da koristi slovenske jezike prilikom Bo`je slu`be, kao i u nekim starim crkvenim ritualima. U doba prosve}enosti proklamovana je za{tita slobode savesti i veroispovesti. Me|utim, katoli~ki kler se raznim politi~kim merama i diskriminacijom suprotstavqao po{tovawu ovog na~ela. U hrvatsko-srpskim zemqama, koje su bile pod dominacijom Be~a i Venecije, razvija se duh ultramontanizma, doktrine koja je preterano naklowena Rimskoj kuriji. U periodu evropskog nacionalnog preporoda i stvarawa jednonacionalnih i vi{enacionalnih dr`ava u 19. veku, javqa se {ovinisti~ki pokret panhrvatizma na bazi katolicizma ~ime se stvaraju mogu}nosti za sukobe izme|u Srba i Hrvata po verskoj i nacionalnoj liniji. Pape su bile na strani ma|arskih kraqeva, venecijanskih du`deva, kasnije austrijskih careva, a u 20. veku na strani Austro-Ugarske, nacisti~ke Nema~ke i fa{isti~ke Italije. Fa{isti~ke zemqe Nema~ka i Italija, na 198
~elu sa Hitlerom i Musolinijem, Vatikan i katoli~ka crkva u NDH su odgovorni za genocid nad srpskim narodom i Srpskom pravoslavnom crkvom u usta{koj NDH za vreme Drugog svetskog rata. Tekst pokazuje vekovnu politiku Vatikana. Tu politiku je nasledio i na najkrvaviji na~in primenio Jovan Pavle Drugi. 14. 12. Na stranicama 203 do 213, pod naslovom “Nasilno pokatoli~avawe pravoslavnih Srba” nalazi se tekst: Pokatoli~avawe srpskog pravoslavnog stanovni{tva u Hrvatskoj bila je stara ideja zagreba~kog nadbiskupa dr Alojzija Stepinca, o kojoj je pisao jo{ 17. januara 1940. godine: “(...) U interesu katoli~ke crkve moramo u~initi sve da hrvatski narod ostane zdrav i kulturno jak. To ga je o~uvalo punih 20 godina, to }e mu pomo}i i u budu}nosti u borbi za opstanak. Najidealnije bi bilo da se Srbi vrate vjeri svojih otaca, tj. da prignu glavu pred Hristovim namjesnikom – Svetim ocem. Onda bi i mi kona~no mogli odahnuti u ovom dijelu Evrope ...” Odmah posle osnivawa NDH pojavila se bro{ura “Povratak vjeri otaca”, koja po~iwe poglavqem “U Hrvatskoj nema Srba”, “Srbi nemaju snage da odr`e svoju narodnost”, “Hrvatska je na vrhuncu snage, uzvi{enosti i qepote”, “Nema Srba ni u Bosni, ni u Hercegovini, ni u Albaniji”, “Srbima u Hrvatskoj nema ni traga”. Pokatoli~avawe za srpski narod ima ne samo verski ve} i nacionalni smisao, jer je dovelo do denacionalizacije Srba. U ciqu ekspanzije, katoli~ka crkva je postavila dva na~ela: prvo, “Ekstra romanum ekleziam est salu” – “Izvan Rimske crkve nema spasewa” i drugo, “Greka fides – nula fides!” – “Gr~ka vera – nije vera!” To zna~i da pravoslavna vera nije prava vera, odnosno, da nije hri{}anska vera. U skladu sa ovim na~elima razra|ena je ~itava katoli~ka apologetika. Prvi klerousta{ki dokumenat o nasilnom pokatoli~avawu pravoslavnih Srba je Paveli}eva Zakonska odredba o prijelazu s jedne vjere na drugu, doneta 5. svibwa 1941. godine. Ovom zakonskom odredbom ukinut je stari austrijski postupak prilikom verskih prelaza. Sada je bilo dovoqno da stranka donese potvrdu dr`avne upravne vlasti i molbu da je najavila svoj verski prelaz. Dr Mile Budak, ministar bogo{tovqa i nastave, 27. maja 1941. godine, doneo je uputstvo o sprovo|ewu Zakonske odredbe o prijelazu s jedne vjere na drugu. Usta{ka NDH postavila je kao dr`avni program pokatoli~avawe pravoslavnih Srba. Zvani~an stav katoli~ke crkve u NDH prema Paveli}evoj zakonskoj odredbi o prelazu s jedne vere na drugu, vidi se iz okru`nice br. 4104/41 Nadbiskupske kancelarije u Zagrebu”. “U okviru dr`avnog programa NDH pokatoli~avawem pravoslavnih Srba trebalo je posti}i dvostruki ciq: prvo, hrva}ewe pravoslavnih Srba i drugo, pokatoli~avawe pravoslavaca. U oba slu~aja u pitawu je bio proces asimilacije Srba, koji treba da postanu Hrvati, katolici. To se vidi i iz dopisa Glavnog tajni{tva Predstavni{tva vlade NDH od 13. januara 1942. godine, koji je upu}en Ministarstvu unutra{wih poslova, a preko wega 199
svim podre|enim vlastima u obliku okru`nice od 21. januara 1942. U dopisu se ka`e: “Saop}uje se, da se grko-isto~waci (Srbi), koji su pre{li na rimokatoli~ku vjeru smatraju Hrvatima, te se kao takvi imadu upisivati u slu`benom postupku. O predwem obavijestite podru~ne urede”. Iz ovog dopisa se jasno vidi da je katolicizam sinonim za hrvatstvo, kako je to kodifikovano na zagreba~kom I svehrvatskom euharisti~kom kongresu pre nekoliko desetina godina, kada je utvr|en i klerikalni program za ~itav 20. vek. Politiku pokatoli~avawa pravoslavnih Srba, usta{ka NDH formulisala je i okru`nicom koja je dostavqena biskupskim ordinarijatima u NDH 30. jula 1941. godine: “Kako se u novije vrijeme prijavquje mnogo grko-isto~waka za prijelaz na katolicizam, to se sa strane Vlade daju slijede}e upute: 1. @eqa je hrvatske vlade, da gr~ko-isto~ni ne prelaze na grko-katoli~ki obred osim u onim grko-katoli~kim `upama, koje su ve} osnovane i u wima ima grko-isto~waka. 2. Grko-isto~waci, koji dolaze u katoli~ke `upne urede, da budu primqeni, moraju donijeti od kotarskih i ob}inskih poglavarstava potvrdu o osobnoj ~estitosti (...) Potvrde o ~estitosti izdaju kotarska i ob}inska poglavarstva u dogovoru sa usta{kim logorima i taborima (...) 3. Kod izdavawa potvrde treba paziti na grko-isto~ne u~iteqe, popove, trgovce, bogate obrtnike i seqake i uop}e inteligenciju, da im se ne izdaju potvrde osim u slu~ajevima, kad se doista doka`e wihova osobna ~estitost, jer je na~elno stanovi{te vlade, da se ovim osobama ne izdaju potvrde. 4. Glede mje{ovitih brakova s grko-isto~wacima ustanovquje se slijede}e: a) Nema zapreke, osim u izvanrednim slu~ajevima, da se primi nekatoli~ki bra~ni drug iz mje{ovitih brakova, sklopqenih u katoli~koj crkvi, ako su djeca kr{tena i odgojena katoli~ki, Ako su djeca iz ovih brakova kr{tena i odgojena nekatoli~ki, treba da kotarske i ob}inske vlasti u dogovoru sa usta{kim logorima i taborima ispituju pojedini slu~aj i donesu odluku o davawu, kako u pitawu djece, tako i u pogledu wihovih roditeqa. b) Ako je mje{oviti brak sklopqen pred pravoslavnim sve}enikom i djeca kr{tena i odgojena nekatoli~ki, spomenute vlasti trebaju ispitati svaki slu~aj i nakon temeqitog razmi{qawa donijeti odluku (...) c) Pravoslavni popovi, vjen~ani u pravoslavnoj crkvi, wihova djeca kr{tena i odgojena nekatoli~ki, ne mogu se primiti bez odobrewa Ministarstva pravosu|a i bogo{tovqa. 5. Seqaci mogu dobiti potvrdu o ~estitosgi bez te{ko}a, osim ako se radi o izvanrednim slu~ajevima... 6. (...) Glede zgrada i zemqi{ta koja pripadaju gr~ko-isto~noj crkvi odlu~uje i Ministarstvo seqa~kog gospodarstva sa Ministarstvom pravosu|a i bogo{tovqa (...)” Okru`nicu je zagreba~ki nadbiskup dr Alojzije Stepinac dostavio 5. avgusta 1941. godine svim sve{tenicima u NDH. 200
Prelazak pravoslavnih Srba u katoli~ku veru bio je podjednako u interesu usta{kih vlasti, katoli~ke crkve u NDH kao i Vatikana. Usta{ke vlasti su to `elele radi denacionalizacije Srba i wihove asimilacije u Hrvate, a katoli~ka crkva u NDH i Vatikan zbog prozelitizma (te`wa da se, naro~ito ne~asnim i ru`nim sredstvima pristalice druge vere pridobiju za svoju veru – prim. autora). Dr Mile Budak, ministar pravosu|a i bogo{tovqa, u Gospi}u je u jednom govoru rekao da }e one Srbe koje usta{e ne pobiju i ne rasele “prevesti u katoli~ku vjeru i tako pretopiti u Hrvate”. Za tu akciju je postojao detaqno razra|en plan. Usta{ka i katoli~ka {tampa je stalno propagirala tezu da je prelazak pravoslavnih, grko-isto~waka u rimokatoli~ku veru u stvari samo “povratak vjeri otaca”, jer su pravoslavni, tobo`e, “na hrvatskom govornom podru~ju” nekad bili katolici, pa su za vreme Turaka pod pritiskom pravoslavne crkve “masovno” pre{li u pravoslavqe. Tu tezu je poku{ao da “doka`e” na osnovu materijala iz arhiva Vatikana Krunoslav Draganovi} u doktorskoj disertaciji, koja je 1937. godine dobila vatikansku aprobaciju i postala “istorijsko-nau~na platforma” za prozelitisti~ku agresiju koja je potom usledila. Zato nadbiskupska kancelarija u Zagrebu, daju}i prva uputstva o sprovo|ewu novog zakona o verskim prelazima, tretira pravoslavne kao otpadnike od katoli~ke crkve. Usta{ki ministar dr Mirko Puk otvoreno je izlagao stav usta{ke dr`ave: “NDH podupire akciju prijelaza grko-isto~waka na katoli~ku vjeru, jer je taj prijelaz samo povrat prija{woj djedovskoj vjeri, te jer je dr`avi poznato, da je samo promiybom iz toga hrvatskog elementa stvoreno naknadnom promiybom srpstvo. Ovim prijelazom na djedovsku vjeru vra}a se jedinstvo hrvatskog naroda u svim onim krajevima, gdje je silom to jedinstvo oslabqeno, oni se vra}aju iskonskim svojim predajama i duhovnim izvorima.” Iz straha od ubijawa i usta{kog terora, a u uverewu da }e okupacija brzo pro}i, mnogi su Srbi, da bi spasili glavu, podneli molbe za prelaz u katoli~ku veru. Wima je obe}avano da }e samim prelazom postati punopravni gra|ani i biti spaseni od progona, iako su ~esto u tome bili prevareni. Po Slavoniji je kru`io letak u kome se pozivaju pravoslavni na verski prelaz. “Biskup |akova~ki”, veli se u letku, “primio je u svetu katoli~ku crkvu na hiqade gra|ana, koji su od dr`avnih vlasti dobili svjedoybu ~estitosti. Ugledajte se u svoju bra}u pak se prijavite {to prije na prijelaz u katoli~ku crkvu. Vi }ete kao katolici mo}i ostati u svojim domovima. Vi }ete nesmetano unapre|ivati svoje gospodarstvo...” Masovni verski prelazi vr{eni su {irom NDH. “Misionari” su raznim pretwama skupqali konvertite (obra}enik, onaj koji je pre{ao iz jedne vere u drugu – prim. autora), isticali politi~ki zna~aj prelaza, hvalili katoli~ku veru, a ponekad i poni`avali prelaznike, nazivaju}i ih pogrdnim imenima. Samo frawevac dr Petar Berkovi}, koji se kao usta{ki pukovnik ve} “istakao” svojim zlo~inima u Drni{u i drugde “preveo je u op}ini Vo}in, ^a~inci i Ceralije preko 6.000 du{a”. U ime ovih prelaznika poslani su pozdravni telegrami Paveli}u. 201
Usta{ka {tampa neprestano je donosila vesti pod zvu~nim naslovima “Vra}awe vjeri svojih djedova” (Kamensko kod Karlovca), “Hrvatski grani~ari vra}aju se vjeri otaca” (Cepeli{ kod Petriwe), “Cijelo selo Budimci pre{lo u katoli~ku crkvu” (2.300 du{a), “Progovorila su srca, zemqa, pro{lost i dom prelaznika grkoisto~ne vjere”, “Povratak hrvatskom stablu” itd. Masovni prelazi vr{eni su i po Baniji, Bosni i Hercegovini, svuda. Izdaju}i dozvole za prelaz pojedinaca, Bawalu~ki biskup Jozo Gari}, rekao je da treba “one koji nisu do{li k razumu jednostavno unijeti u kwigu prijelaza”. Pri Dr`avnom ravnateqstvu za ponovu postojao je Vjerski odsjek na ~ijem je ~elu bio sve{tenik Dionizije Juri~ev. Vjerski odsjek je slao “misionare” na teren radi podu~avawa pravoslavnih Srba na prelaz u katoli~ku veru, da bi time do{ao do imovine pravoslavnih crkvenih ustanova i prihoda od novoosnovanih `upa. Usta{ke vlasti su svesrdno podr`avale te planove i organizovale “misionarske slu`be”. Slale su “misionare”, brinule se za wihove putne tro{kove, odre|ivale u koja }e mesta da idu, ~ak i wihovo radno vreme. O tome govore i slede}a dokumenta Vjerskog odsjeka Dr`avnog ravnateqstva za ponovu od 22. oktobra 1941. godine: “Ob}inskom Poglavarstvu Mo{}enkca, Na teritoriji Va{e ob}ine poslana su dva misionara koji imadu zada}u da obi|u sva sela Va{e ob}ine i priprave i podu~e gr~koisto~wake za prijelaz. Za stan i hranu misionara neka se brinu seqaci, a putne tro{kove i honorar u iznosu od 100 kuna dnevno neka im isplati ob}insko poglavarstvo, kako to ~ine i u drugim ob}inama. Male priru~ne molitvenike {aqemo na `upni ured Komarevo, a misionari }e ih raspa~avati me|u narodom i ovom vjerskom odsjeku podniet ra~un”. U tekstu se navode konkretni primeri nasilnog pokatoli~avawa i detaqi politike Vatikana koja ima za ciq osvajawe i pokatoli~avawe Srba. Za potrebe ovog elaborata ne citiraju se svi tekstovi, ve} samo nekoliko koji mogu da doka`u tu politiku, wene domete i zlo~in koji se ~inio. Zato se i navodi slede}i tekst: Katoli~ki `upnik don Ilija Tomas iz Klepaca, srez ^apqina, suprugama pobijenih Srba, koje nisu znale da su im mu`evi ubijeni, obe}avao je da }e im mu`evi biti pu{teni na slobodu ako one sa svojom decom pre|u na katoli~ku veru. Ciq pokatoli~avawa je bio da se Srbi pravoslavci samo zavaraju kako bi postali lak plen usta{kih zlikovaca. Srbi iz Klepaca i Tasov~i}a, srez ^apqina, “upisali” su se kod don Ilije Tomasa u katoli~ku veru, uredno pose}ivali wegove mise i pri~e{}ivali se. Me|utim, sve je to bilo uzalud, jer su ih usta{e 11. avgusta 1941. godine, sve poubijali. Mostarski biskup fra Alojzije Mi{i} pisao je u pismu dr Alojziju Stepincu, kako takvi prelaznici ne sti~u nikakva gra|anska prava, jer ih usta{e, `edni srpske krvi, hapse u samim crkvama posle wihova prelaza u katoli~ku veru. 202
Vatikan je imao pozitivan stav prema klerikalno-usta{kom sprovo|ewu “povratka vjeri otaca” za vreme Drugog svetskog rata. Potvrdu o takvoj politici, nalazimo u slede}im dokumentima Vatikana: 1. Interne crkveno-politi~ke direktive kardinala Eugena Tiserana; 2. Diplomatska nota Vatikana od 25. januara 1942; 3. Direktiva kardinala Maqonea hrvatskim biskupima. Kardinal Tiseran, kao upravnik Kongregacije za Isto~nu crkvu, 17. jula 1941. godine, u slu`benom pismu nadbiskupu dr Alojziju Stepincu, kao predsedniku Biskupskih konferencija, Srbe progla{ava “otpadnicima od katoli~ke crkve”. Ova formulacija je u potpunom skladu sa doktorskom disertacijom Krunoslava Draganovi}a, u kojoj se tvrdi da su pravoslavni Srbi bili katolici pre “masovnih prelaza na pravoslavqe”. Kongregacija za Isto~nu crkvu daqe konstatuje da je usled prilika koje vladaju – rata i okupacije Jugoslavije – nastupio “pravilan razvoj katolicizma” i da “postoje tolike nade za obra}awe nesjediwenih” (pravoslavnih – prim. autora). Dr`avni sekretarijat Svete stolice, 25. januara 1942. godine odgovara na protestnu notu Poslanstva Kraqevine Jugoslavije kod Svete stolice br. 1/42, od 9. januara 1942, isti~u}i da je duboko zainteresovan procesom pokatoli~avawa Srba - “hrvatskih disidenata”. Tako se u diplomatskoj noti Vatikana nalaze zvani~ni elementi o pozitivnom stavu pape Pija XII prema pokatoli~avawu Srba pravoslavaca. Kardinal Maqone, dr`avni sekretar Svete stolice, u pismu hrvatskim biskupima od 21. februara 1942. godine, u pogledu pokatoli~avawa pravoslavaca, daje direktivu da se “ubrza taj povratak”. U isto vreme kardinal Maqone nagla{ava da se “naziv pravoslavni” zameni nazivom “otpadnici ili {izmatici”. Tako je Vatikan podstrekavao da se ubrza pokatoli~avawe Srba, jer je to bio jedan od glavnih zadataka katoli~ke crkve. U tekstu se iznose i podaci o tome {ta se de{ava ko ne prihvati pokatoli~ewe, a to dokazuje ovaj deo teksta: Srbi koji nisu `eleli da pre|u na katoli~ku veru slati su u koncentracione logore, kako bi tamo “smek{ali”. Kada su bili “dovoqno psiholo{ki pripremqeni”, usta{ke vlasti su ih pu{tale ku}ama da pre|u na katoli~ku veru, kao i da za sobom povuku i one koje su pru`ali `estok otpor prelasku na katolicizam. Ve}i broj svedoka izjavquje da se i u koncentracionom logoru Jasenovac vr{ila propaganda radi prelaska u katoli~ku veru. Na raznim funkcijama u Jasenovcu bilo je vi{e katoli~kih sve{tenika: fra Zvonimir Brekalo, usta{ki satnik i duhovnik, Cvitan ^ulina, Zvonko Lisovac, usta{ki satnik i du{ebri`nik i `upnik Frawo ]osi}. U tekstu se iznose podaci i o planovima usta{a koji su usagla{eni sa Rimokatoli~kom crkvom, a taj deo teksta glasi: Usta{ke vlasti su planirale da u NDH 1941. godine pokatoli~e milion Srba, {to se vidi iz akta pro~elnika i predstojnika Vjerskog odsjeka fra Dionizija Juri~eva Predsjedni{tvu vlade, u kojem, izme|u ostalog, stoji: “(...) Rimokatoli~kih `upa }e se morati osnovati mnogo – za skoro jedan milijun obra}enika, koliko predvi|amo da }e ih biti, bude li se stvar 203
odvijala kao do sada, a to nije u stawu nikako da pokrije svjetovni kler. Daleko sam od pomisli, da bi se pod ikakvim uslovima dozvolilo strancima, imeni~no Slovencima do}i na takve `upe, jer bi to po na{em mi{qewu bio te{ki udarac na nacionalnu hrvatsku misao u tim `upama. Ne bi ostajalo drugo, ve} da se `upa podijeli redovnicima, me|u kojima u prvom redu, vaqda i jedino dolaze u obzir frawevci.. .” Usta{ke vlasti su jo{ 30. jula 1941. godine poslale svim kotarskim predstojnicima okru`nicu u vezi “prekr{tavawa” Srba na katoli~ku veru. Biv{i kotarski predstojnik iz Sluwa Eduard Len~eri} je izjavio: “U toj Okru`nici bili smo informisani da je vlada NDH u zajednici sa najvi{im crkvenim vlastima u Hrvatskoj na~inila sporazum o prekr{tavawu pravoslavnog `ivqa na katoli~ku vjeru. Ujedno nam je bilo nare|eno da ne pravimo nikakvih smetwi prilikom prekr{tavawa, nego da putem ogla{avawa obavijestimo pravoslavni `ivaq na podru~ju na{eg kotara, da }e se svakom pravoslavcu, koji pre|e na rimokatoli~ku vjeru, priznati sva gra|anska i ostala prava, koja u`ivaju i ostali Hrvati. Ovdje je va`no ista}i da je nama nare|eno da putem oglasa obavje{tavamo pravoslavni `ivaq da u slu~aju prekr{tavawa na rimokatoli~ku vjeru niti jedan od wih ne}e biti progawan po vlastima NDH, jer da }e im dr`ava u slu~aju prelaska na rimokatoli~ku vjeru i garantirati sva gra|anska prava. I ova Okru`nica bila je otkucana na pisa}oj ma{ini i to na jednoj stranici kancelarijskog papira”. Kardinal Eugenije Tiseran, u ime Sv. kongregacije za Isto~nu crkvu, 17. jula 1941. godine, uputio je predsedniku Biskupskih konferencija u Zagrebu slede}u direktivu: “Sv. kongregacija za Isto~nu crkvu svra}a pozornost Va{e preuzvi{enosti, da rimokatoli~ki `upnici u Hrvatskoj budu potaknuti od svojih biskupa (nadpastira), da u slu~aju prijelaza nesjediwenih (otpadnika), ne spre~avaju wihovo prirodno vra}awe na isto~ni obred, kad se radi o onima, koji su prije bili ~lanovi katoli~ke crkve (zajednice) isto~nog obreda, ali su pod prijetwama i pritiskom pravoslavnih (ortodoksnih) odstupili od katoli~ke vjere. Ako Va{a preuzvi{enost predo~i tu potrebu svojoj ~asnoj bra}i (biskupima) u Hrvatskoj, ste}i }e ponovnu zaslugu tim svojim dragocjenim doprinosom za pravilan razvoj katolicizma, gdje postoje tolike nade za obra}awe nesjediwenih...” Direktiva kardinala Tiserana i odluka Sv. stolice od 18. oktobra 1941. godine o~igledno pokazuju da je politika Vatikana bila da se ono {to se ne postigne pokatoli~avawem Srba pravoslavaca (latinskim obredom), postigne unija}ewem (isto~nim obredom). Dakle, vatikanske direktive u vezi pokatoli~avawa pravoslavaca, wihovo sprovo|ewe od strane hrvatskog katoli~kog episkopata i usta{ke NDH, potvr|uju wihovu istorijsku odgovornost za denacionalizaciju Srba. Tekst sadr`i konkretne podatke i poziva se na dokaze da je Vatikan, dolaskom usta{a i osnivawem NDH, stvorio preduslove za realizaciju svoje politike osvajawa Balkana. To je nastavio i Jovan Pavle Drugi. Kao {to je tokom Drugog svetskog rata to ~iweno nasiqem i genocidom, dolaskom Jo204
vana Pavla Drugog nastavqeno je 1990. godine. Gotovo da nije postojala pauza od 45 godina. 14. 13. Na stranicama od 247 do 250, pod naslovom “Mi{qewa pojedinih funkcionera Vatikana o pokatoli~avawu Srba” nalazi se tekst: Poslanik NDH u Vatikanu, usta{a Nikola Ru{inovi}, posetio je monsiwora Pietra Sigismondija, “{efa Ureda za Hrvatsku u Vatikanu” i o tom razgovoru poslao izve{taj u Zagreb: “...Do{li smo u razgovoru na pitawe prelaznika u Hrvatskoj. Tome se Sveta stolica veseli, ali mi re~e da nas pri tom napada ameri~ko i englesko novinstvo, jer da su svi prijelazi vr{eni pod velikim pritiskom sa strane vlasti, u {to Sveta stolica ne vjeruje, ali je preporu~iti da se to sprovodi postepepo, da bi se izbjegli prigovori i objede neugodnosti na Svetu stolicu. Spomenu mi da koji put i italijansko novinstvo donosi vijesti o masovnim prijelazima ortodoksa na katolicizam. Ja sam mu obrazlo`io stvar i dokazivao mu kako su svi ti prelaznici bili ve} jednom katolici, ali su pod najgorom silom morali ostaviti svoju vjeru (...) Rekao sam mu, da }u izraditi u formi jedne promemorije historijski prikaz o tome sa dokumentacijom, {to je vrlo rado primio i preporu~io da to predam kardinalu Maqoneu kad se s wim sastanem”. Sugestije monsiwora Pietra Sigismondija su siguran dokaz da je to ne samo wegovo mi{qewe, ve} i samog Vatikana, jer su bili svesni da je masovno pokatoli~avawe Srba imalo sna`nog odjeka kod “ameri~kog i engleskog novinstva”, pa }e se ipak jednog dana postaviti pitawe odgovornosti u vezi “prelaznika” u NDH. Nikola Ru{inovi}, u izve{taju od 26. februara 1942. godine, pi{e Mladenu Lorkovi}u da je kardinal Maqone wegovo “izlagawe” o NDH “pozorno slu{ao i izrazio zadovoqstvo nad tim, jer da jo{ nije imao priliku da tako ne{to ~uje, nego samo neprijateqsku promiybu. Zatim smo do{li na pitawe obra}enika, za koje tvrdi strana promiyba da su pod te{kim pritiskom vlasti napu{tali svoju vjeru i prelazili na katoli~ku, da spasu gole `ivote. ^ini se, da ga je od svega to najvi{e zanimalo. Ja sam mu odmah naglasio, da se ne radi tu o obra}enicima, nego o povratnicima, jer do dolaska Turaka u Hrvatskoj nije bilo pravoslavaca. A kakvi su bili pritisci na hrvatski elemenat govore o tome povijesni dokumenti i pokazuju da su Turci omogu}ili infiltraciju Srba u Hrvatsku a jedni i drugi nisu birali sredstva da bi ih odvukli od wihove vjere i time oslabili nacionalnu snagu Hrvata. Spomenuh mu nadaqe, da je zadwih 20 godina otpalo od katoli~ke crkve 250.000 du{a. [to se ti~e povratnika, naglasio sam da je hrvatska vlada to prepustila crkvi, i crkva je bila potpuno slobodna u tome, {to mi je i sam preuzvi{eni Stepinac potvrdio pred moj odlazak za Rim, izjaviv{i da ih je mogao prevesti do 400.000, a nije, nego tek 100.000, jer ih nije htio primiti bez temeqite priprave po{to je pravoslavni elemenat tako zaostao da ne zna za najbitnija na~ela svete vjere. Drugo – hrvatska vlada je eminetno katoli~ka, a vo|ena od ~ovjeka katolika, ne rije~i, nego djela, koji u svojoj ku}i ima kapelu i `ivi prakti~no katoli~ki, po svom uvjerewu nije mogla dozvoliti to {to se hrvatskoj vladi od neprijateqa spo~itava”. 205
Nikola Ru{inovi} na kraju pi{e: “...{to se ti~e povratnika, Sveta stolica se time veseli, Hrvatska pak mo`e to politi~ki iskoristiti, ali treba izbjegavati ono, {to neprijateqima daje povoda za objedu”. Neo~ekivano za usta{ke vlastodr{ce u NDH, kardinal Eugenije Tiseran nije potpuno podr`ao politiku pokatoli~avawa u NDH. Nikola Ru{inovi} 6. marta 1942. godine pi{e Mladenu Lorkovi}u slede}e: “U toku razgovora pre{li su na pitawe obra}enika. To ga je dosta zanimalo, pa sam ja po onoj Draganovi}evoj kwizi po~eo prikazivati historijskim tokom vjerske prilike u Hrvatskoj. Nu, kad sam tvrdio, da je jednom Hrvatska, kao i Crna Gora, bila katoli~ka, a da su dolaskom Osmanlija po~eli pravoslavci infiltrirati ~iste hrvatske krajeve, pa su pod nasiqima najgore vrsti mnogi katolici ostavili svoju vjeru i pre{li dijelom na islam, a dijelom na pravoslavqe, on se tome usprotivio da je to za wega novo. On da pozna dobro povijest kr{}anstva, ali da nije bilo slu~aja, gde su katolici latinskog obreda prelazili na pravoslavqe. Spomenuo mi je slu~aj Gr~ke, koja je s Turcima imala sli~ne neprilike kao Hrvatska, pa da je u Gr~koj ostao isti broj katolika, kao {to je bio i prije dolaska Osmanlija. Mogu}e je jedino to (...) da su grkokatolici prelazili na pravoslavqe”. Kardinal Tiseran je na ovaj na~in diskvalifikovao doktorsku tezu dr Krunoslava Draganovi}a o masovnom prelasku katolika na pravoslavqe u periodu turske vladavine, sa kojom su operisali katoli~ki sve{tenici i visoki usta{ki funkcioneri u NDH. Kardinal Tiseran je dozvoqavao mogu}nost “da su grkokatolici prelazili na pravoslavqe”. Ova hipoteza delimi~no obja{wava odredbu Svete kongregacije za Isto~nu crkvu, od 17. juna 1941. godine, koju je kardinal li~no potpisao i uputio zagreba~kom nadbiskupu dr Alojziju Stepincu kao predsedniku Biskupskih konferencija, kojom je pokatoli~avawe Srba postavqeno u obliku unije. Kardinal Tiseran je bio dosledan u sprovo|ewu unije kao tradicionalne politike Vatikana i katoli~ke crkve. Iz istorije na{eg naroda poznato je da je unija}ewe Srba dovelo do gubitka wihove nacionalne svesti. Biskupska konferencija, odr`ana u Zagrebu 17-20. novembra 1941. godine, bavila se pitawem pokatoli~avawa Srba u NDH. Papski legat u NDH, opat Josip Ramiro Markone, cirkularnim pismom od 27. marta 1942. godine, saop{tava biskupima katoli~ke crkve u NDH pismo koje mu je uputio 21. februara 1942. godine kardinal Maqone, dr`avni sekretar Vatikana, kao “odgovor na izvje{taj Episkopske konferencije. U pismu se ka`e: “Saop{tavam Va{oj ekselenciji koje mi je uputio Kardinal Dr`avni sekretar dana 21. februara o. g. u odgovoru na izvje{taj o Episkopskoj konferenciji, odr`anoj u Zagrebu od 17. do 20. novembra 1941: “(...) Mjerila na osnovu kojih su pre~asni biskupi pristupili izboru pitawa za diskusiju i bitnost koja je data postizavawu odnosnih prakti~nih rje{ewa, dokazuje koliko je u wima `iv osje}aj odgovornosti koja le`i na wima u dana{wim delikatnim okolnostima. Ako je pak, dostojno hvale zauzimawe da se otpadnicima obezbjedi ravnopravnost sa ostalim gra|anima, da se isposluje humani postupak sa gra|a206
nima jevrejskog porijekla, da se pomognu protjerani Slovenci, a naro~ito sve}enici, da se udovoqi zahtjevima vjerskog i moralnog `ivota hrvatskih radnika u Wema~koj i da se poja~a dragocjeno dejstvo katoli~ke {tampe, naro~itu pohvalu zaslu`uje odlu~nost sa kojom su pre~asni biskupi zahtjevali da se Jerarhiji vrati pravo da izdaje nare|ewa i uputstva u predmetu prekr{tavawa i briga sa kojom su nastojali da za{tite na~elo po kome prekr{tavawa moraju biti plod intimnog ubje|ewa, a ne spoqnih pritisaka. [to se ovog posqedweg predmeta ti~e, ubje|en sam da oni ne}e propustiti da se i daqe staraju, interveni{u}i uspje{no, kada zatreba, da bi se to na~elo slijedilo i da bi se izbjeglo, sa isto toliko revnosti, sve {to bi moglo da sprije~i ili ote`a iskreni povra}aj crkvi otpadnika, kao i sve {to bi moglo da na bilo koji na~in sili savjesti, u namjeri da odredi ili ubrza taj povratak. Moram zato skrenuti pa`wu Va{oj preuzvi{enosti da naziv “pravoslavni” pod kojim su, nezavisno od zna~aja te rije~i, navedeni otpadnici, treba zamijeniti sa drugim nazivom, na primjer onim “otpadnici” ili “{izmatici”. Sveti otac, po{to se upoznao sa izvje{tajem, blagoizvolio je izraziti svoje uzvi{eno zadovoqstvo zbog pokazane pastirske revnosti od strane uzvi{enih hrvatskih biskupa. Kao zalog tog zadovoqstva i o~inskih osje}awa sa kojima je primio poklonstvo sinovqe odanosti, podnijete mu od strane Monsiwora Stepinca u ime svoje sabra}e, Wegova svetost podijequje wima i povjerenim im vjernicima apostolski blagoslov ...” [ta pokazuje ovaj dokumenat? 1. Vatikan je odobrio hrvatskim katoli~kim biskupima wihov dotada{wi crkveno-politi~ki rad, isti~u}i da je “dostojno hvale” povezivawe i saradwa sa usta{kim re`imom. 2. Uo~iv{i da je pokatoli~avawe Srba izazvalo `estoku osudu savezni~ke javnosti, kardinal Maqone savetuje hrvatskim katoli~kim biskupima da zastupaju tezu da nije u pitawu pokatoli~avawe, ve} “povra}aj crkvi otpadnika”. Kardinal Maqone je izdao i direktivu da se naziv “pravoslavni” zameni nazivom “otpadnici” ili “{izmatici”, ~ime je nastojao da se uni{ti svaki trag pravoslavqa. 3. Kardinal Maqone je dao direktivu da hrvatski biskupi “ne}e propustiti da se i daqe staraju da se “ubrza taj povratak”, odnosno, da se ubrza pokatoli~avawe Srba. Takva direktiva kardinala Maqonea je u suprotnosti sa kanonom 1351. U vezi ove direktive kardinala Maqonea, potrebno je ista}i i naredbu usta{kog Ministarstva unutra{wih poslova, od 16. septembra 1941. godine, svetovnim i crkvenim organima “da poslove oko vjerozakonskih prijelaza” svr{avaju “hitno i bez zapreka”. Sa naredbom saglasio se i generalni vikar Josip Lah, preporu~iv{i sve{tenstvu, okru`nicom od 26. septembra 1941. godine, da bi i ono “sa svoje strane poradilo da se zatra`eni vjerski prijelazi {to hitnije i bez zapreke obave”. Iz svega proizlazi da su Vatikan, katoli~ka crkva u NDH i usta{ka vlada zajedni~ki radili na ubrzavawu pokatoli~avawa pravoslavnih Srba kao oblika wihove denacionalizacije. 207
4. Direktiva kardinala Maqonea predstavqa akt me{awa Vatikana u unutra{wi versko-crkveni poredak i akt kr{ewa papske neutralnosti protiv Jugoslavije kao me|unarodno priznate dr`ave. Takvom direktivom Vatikan je podstrekavao na izvr{avawe zlo~ina protiv ~ove~nosti. Ovde se iznose konkretni dokazi o strategiji Vatikana da se Srbi pokatoli~e. U periodu rata i oru`anih sukoba, pravoslavni, Srbi su prelazili u katoli~anstvo jer su verovali da }e tako da o~uvaju “goli `ivot”. Me|utim, mali je broj to uspeo, a ve}ina je zavr{ila kao `rtve zlo~ina, a Vatikan je podupirao i bio nalogodavac genocidne politike nad Srbima. Kada su se nad tim potezima rimokatolo~kih sve{tenika zgra`avali nema~ki nacisti i italijanski fa{isti, onda je sasvim dovoqno da se shvati koje je zlikovce “unajmio” Vatikan. Za potrebe ovog elaborata je zna~ajno da je i Jovan Pavle Drugi, naro~ito od 1991. godine, na teritoriji biv{e Jugoslavije za svoj naum pokatoli~ewa, unija}ewa i uni{tavawa pravoslavqa i Srba najmio “|avolove izaslanike”, najokorelije usta{e Frawe Tu|mana. 14. 14. Na stranici 250, pod naslovom “Pravoslavni Srbi iz inata prelaze na islam” nalazi se tekst: Potpredsedni{tvo vlade NDH u Bawa Luci, 30. septembra 1941. godine, uputilo je Velikoj `upi Modru{ u Ogulinu dopis slede}e sadr`ine: “Reis-ul-ulema, vrhovni starje{ina Islamske vjerske zajednice NDH obratio se Predsjedni{tvu vlade u stvari sve {to ve}eg prelaza pripadnika gr~ko-isto~ne i `idovske vjeroispovijesti na islam, odnosno, na katoli~anstvo. U svome dopisu reis-ul-ulema navodi, da se oni gr~ko-isto~ni pripadnici, koji prelaze na katoli~anstvo ne podvrgavaju nikakvim mjerama i da u najvi{e slu~ajeva sti~u pravo, koja imaju i Hrvati u ovoj dr`avi. Naprotiv, prema onim gr~ko-isto~nim i @idovima, koji napu{taju svoju dosadawu vjeroispovijest i prelaze na islam, postupa se druk~ije i promjena vjere nimalo ne poboq{ava wihov osobni polo`aj, niti wihov odnos prema dr`avi. U svome dopisu reis-ul-ulema navodi i neke konkretne slu~ajeve ovakvog postupka, koji je posve u suprotnosti s osnovnom dr`avnom politikom (...) Doga|alo se i to, da su neki gr~ko-isto~ni i @idovi, koji su pre{li na Islam, otpremqeni u sabirne logore, a dok se onim, koji su pre{li na katoli~ku vjeru, to nije dogodilo (...). Naslov se slu`beno upozorava, da su ovakovi postupci u celosti suprotni osnovnoj dr`avnoj politici, po kojoj su islam i katoli~anstvo u NDH podpuno ravnopravne vjere, i kakva god prava ili povlastice dobivaju pripadnici jedne, ista ta prava i povlastice automatski dobivaju i pripadnici druge vjeroispovijesti (...) Postupak, koji nije u skladu s ovim na~elnim stavom ka`wiv je i sve dr`avne vlasti imaju budno bditi nad tim, da se vjerska ravnopravnost u svakom pogledu po{tuje, a da postupci o kojim je rije~ u cielosti prestanu...” Reis-ul-ulema je gajio iluzije o ravnopravnosti katoli~ke i islamske veroispovesti u NDH, ali to je bilo samo mrtvo slovo na papiru u zakonima usta{ke vlade. Pritisak i teror bile su metode za nasilno pokatoli~avawe pravoslavnih Srba u NDH, a nije se tolerisalo prela`ewe na islam208
sku veroispovest. Ne samo katoli~ka crkva u NDH, ve} i Islamska verska zajednica `elele su da iskoriste te`ak polo`aj srpskog naroda, kome je pretilo istrebqewe, da ga prihvate u svoje verske zajednice. Pravoslavni Srbi, koji su bili izlo`eni teroru, ubistvima i slawu u koncentracione logore, iz inata nisu hteli da prelaze u katoli~ku veru ve} su, tako|e iz inata, prelazili na islam. Zbog toga su svi do jednoga platili glavom. Usta{e su ih sve poklale, od deteta do starca, a wihova sela sravnili sa zemqom. Ovaj tekst je zna~ajan kao svedo~anstvo, na osnovu koga se izvla~i jedini mogu}i zakqu~ak, da je za Srbe bio namewen samo genocid. Genocid, jer i prelaz na islam nije spasio Srbe od usta{kog no`a, ~eki}a, a vrlo retko metka. To je bilo dobro poznato Jovanu Pavlu Drugom i on je prihvatio da se od 1991. godine na teritoriji biv{e Jugoslavije sprovede genocid nad Srbima, da bi navodno Hrvatska dobila svoju dr`avnost. Sastavni deo hrvatske dr`avnosti su bili ratni zlo~ini nad Srbima. To je Jovan Pavle Drugi dobro znao i to je prihvatio kao jo{ jednu etapu osvajawa pravoslavqa i pot~iwavawa Srba, pokatoli~avawem, proterivawem i istrebqewem – ubistvom. 14. 15. Na stranicama od 251 do 252, pod naslovom “Protest mostarskog biskupa Alojzija Mi{i}a i biskupa kotorskog Pavla Butorca” nalazi se tekst: Mostarski biskup fra Alojzije Mi{i}, bio je za pokatoli~avawe pravoslavnih Srba, ali je odlu~no istupao protiv na~ina na koji je to vr{eno. U pismu dr Alojziju Stepincu, od 18. avgusta 1941. godine, Alojzije Mi{i} se `ali da su prilike “u kojima `ivimo, sa svake strane nezgodne (...) Bo`jom milo{}u sada, kao nigda, prava zgoda je, da pomognemo bratstvu, spasimo bezbrojne du{e, qude dobre voqe, a to su dobro}udni seqaci, koji `ive pomije{ani s katolicima. Poznaju katolike, a katolici wih. Prelaz je vrlo zgodan i lagan. Na`alost, vlasti uzanim pogledima nehotice smetaju hrvatsku i katoli~ku stvar. Nijesu krivi vrhovi. Umije{alo se sva{ta, mlado, nespremno, neiskusno: mjesto razbora i pameti – vatra, sila – nije ~udo, da su za hrvatsku i katoli~ku stvar neugodne posqedice.” Biskup Mi{i} svedo~i da su usta{e i one, koji su ve} bili pre{li na katoli~ku veru, za vreme bogoslu`ewa, hvatali “staro i mlado, mu{ko i `ensko”, i ubijali. Biskup Mi{i} jadikuje nad ovakvim “radom” i pi{e: “Iza nekoliko godina svatko i svi osu|iva}e ovakav nepromi{qen rad i djelovawe, a u sada{wosti propu{tamo vrlo lijepe zgode i prilike, da iskoristimo u dobro i svete katoli~ke stvari. Od mawine da postanemo u Bosni i Hercegovini ve}ina, da ne gledamo milosti iz tu|e ruke, nego da mi milost dijelimo. Ovo smatram kao svetu i uzvi{enu na{u stvar”. U drugom pismu nadbiskupu dr Alojziju Stepincu, od 7. novembra 1941. godine, Alojzije Mi{i} jo{ jasnije iznosi usta{ke zlo~ine nad pravoslavnim Srbima, opisuje usta{ka klawa `ena i dece i bacawe `ivih u jame, i na kraju pisma navodi: “...Krvolo{tvo sto`ernika, logornika, divqa{tvo pojedinih, nerazumijevawe vi{ih oblastnika te{ko je {kodilo, ne samo vjerskom, nego i nacinalnom dobru. Da je Gospod Bog dao pozvanim uvi|avnosti, razbora, da je 209
spretnije, gla|e, zgodomice provo|eno pitawe prelaza na katolicizam, umno`io bi se broj katolika barem za jedno {est stotina hiqada. Toliko treba Bosna i Hercegovina, da od 700.000 sko~i na 1,300.000”. U raznim publikacijama nalaze se podaci o veoma pozitivnom stavu fra Alojzija Mi{i}a, mostarskog biskupa, prema pravoslavnim Srbima. Iz pisama nadbiskupu Stepincu jasno se vidi da je i on bio i du{om i srcem za pokatoli~avawe Srba, ali je samo bio protiv na~ina kako se to radilo. “Da se to radilo spretnije, kako pi{e Mi{i} – gla|e, zgodomice provo|eno pitawe prelaza na katolicizam”, broj katolika u Bosni i Hercegovini pove}ao bi se sa 700.000 na 1,300.000. Dakle, biskup Mi{i} zapostavqa kanon 1351, koji predvi|a po{tovawe ~ovekove savesti i veroispovesti. Pored fra biskupa Alojzija Mi{i}a, biskup kotorski i administrator dubrova~ke biskupije Pavao Butorac du{om i srcem je bio za pokatoli~avawe pravoslavnih Srba, ali je i on bio protiv na~ina kako se to radilo u NDH. U pismu nadbiskupu Stepincu, 4. novembra 1941. godine, Butorac navodi: “Svaki pritisak mogao bi biti katastrofalan za ugled katoli~ke crkve. Treba ra~unati sa svim eventualnostima, pa i sa mogu}nosti, da se Srbi za inat odlu~e na prelaz u masama na islam. Ba{ zato je moje mi{qewe, da treba sa posebnim obzirom odabirati misionare me|u Srbima, i nipo{to tu zada}u povjeriti redovnicima ili sve}enicima, koji nemaju nimalo takta, i kojima bi mo`da boqe pristajao u ruci revolver, nego kri`”. Re~i biskupa Butorca da “svaki pritisak mogao bi biti katastrofalan za ugled katoli~ke crkve” su se obistinile. On je dobro poznavao psihologiju Srba, koji su poznati kao inayije, jer u pojedinim selima nisu hteli da pre|u na katoli~ku veru, ve} na islam iz ~istog inata. Ali su zato skupo platili taj inat – svojim `ivotima. Od kolevke do starca sve su usta{e poklale, a wihove ku}e spalile. U tekstu se iznose dokazi iz struktura rimokatoli~ke crkve o zlodelima koja su ~iwena prema Srbima. Kao {to mo`e da se utvrdi nije u pitawu neka humanost, ve} briga da sve to {to je nasilno ura|eno ne}e doneti rezultate. Dakle, u okviru zajedni~kog projekta pokatoli~ewa Srba javqaju se protesti zbog brutalnosti i bojazan da to ne}e doneti dobro. Od kada je Jovan Pavle Drugi preduzeo “sre|ivawe Srba” preko proverenih sredstava i wemu dragih “usta{a”, nije se iz struktura Rimokatoli~ke crkve ~uo nijedan glas sli~an ovom koji se predstavqa citiranim tekstom. Nijedan glas nije ni mogao da se ~uje zato {to je Jovan Pavle Drugi unutar svih struktura Rimokatoli~ke crkve uspostavio gvozdenu disciplinu, koja je imala za ciq da svi iz tih struktura moraju bespogovrno da slede wegove naredbe. Podsetimo se da je sastavni deo wegovog plana i naredbi zlo~in nad Srbima. 14. 16. Na stranicama od 252 do 254, pod naslovom “Glas savesti i protesta slovena~kih katoli~kih sve{tenika deportovanih u Srbiju” nalazi se tekst: Neo~ekivano za Vatikan i katoli~ku crkvu u NDH, iskrsnuo je novi momenat – glas savesti i protesta slovena~kih katoli~kih sve{tenika, koji 210
su deportovani u okupiranu Srbiju kao preseqenici. Oni su, 1. marta 1942. godine, uputili beogradskom nadbiskupu Josipu Uj~i}u promemoriju u kojoj protestvuju zbog pogroma Srba u NDH, a naro~ito zbog nasilnog pokatoli~avawa Srba pravoslavaca. U promemoriji oni, izme|u ostalog, pi{u: “Va{oj preuzvi{enosti je dobro poznato, da pravoslavni u Hrvatskoj prelaze danas u masama u katoli~ku crkvu. Na prvi pogled izgleda, da je to po prirodi ~isto vjersko i crkveno pitawe, ali tko poznaje stvarne prilike u Hrvatskoj morao se ba{ o protivnom uvjeriti: taj zna da dana{we preobra}awe pravoslavnih u katoli~ku vjeru u NDH u svoj su{tini nema nikakve veze sa vjerom. Kakve planove ima Zagreb sa ovim preobra}awem pravoslavnih, kazao je upravo savr{enom iskreno{}u, jedan od najutjecajnijih qudi u Hrvatskoj, ministar dr Mile Budak. On je u Gospi}u slu`beno izjavio: “Jedan dio Srba }emo poubijati, drugi raseliti, a ostale }emo prevesti u katoli~ku vjeru i tako pretopiti u Hrvate”. Prema tome, kona~ni ciq dana{we zagreba~ke politike je uni{tewe srpskog naroda u NDH. Tom nemoralnom ciqu ima poslu`iti i pokatoli~avawe. Po zamisli usta{ke vlade, preobra}awe Srba u katolicizam je sredstvo, koje treba upotrebiti uporedo sa prinudnim iseqavawem i uporedo sa krvni~kim ubijawem srpskog naroda. [ta se doga|a u Hrvatskoj, ne samo da ne proizlazi iz bilo kakvih vjerskih pobuda, ve} {tovi{e, u su{tini predstavqa poni`avaju}u zloupotrebu katoli~ke crkve i sudbonosno ga`ewe wenoga ugleda i dostojanstva. Sa kakvim se, na primjer, razlozima mo`e pravdati dopis, koji je zagreba~ko Ministarstvo pravde uputilo dana 30. jula 1941. godine Ordinarijatima NDH, a u kojem, izme|u ostalog, ~itamo: “Zamisao hrvatske vlade je, da se u katoli~ku crkvu ne primaju pravoslavni popovi, u~iteqi, zatim uop}e inteligencija i najzad bogati sloj trgovaca, zanatlija i seqaka”. Samo “ni`e i siroma{no pravoslavno stanovni{tvo”, smije se primiti u katoli~ku crkvu. Svakako nam zna~ajno izgleda da je dopis Ministarstva potpisao katoli~ki sve}enik A. R. Glava{. U smislu predwih vladinih direktiva sa terorom (...) prisiqavaju se ni`i pravoslavni dr`avni slu`benici, da u roku od mjesec dana ostave vjeru svojih otaca (...) Svaki nepristrasan promatra~ prilika u Hrvatskoj mora priznati da se prelazi pravoslavnih u katoli~ku vjeru vr{e u znaku najgoreg politi~kog nasiqa, {to ga ~ovjek uop}e mo`e zamisliti. Izme|u ostalog, za dokaz neka poslu`i poziv, {tampan u biskupskoj {tampariji u \akovu, u kojem se pozivaju pravoslavci da se “~im prije prijave u katoli~ku crkvu”, jer }e tobo`e “kao katolici mo}i ostati u svojim domovima”, te }e se, “nesmetano posvetiti svojim domovima i odgoju svoje djece”. Pravoslavni se sa strahom pitaju, {ta }e se dogoditi sa wihovim domovima, wihovim imawem i wihovom djecom, ako se ne odazovu ovom pozivu iz \akova. [ta im se u tom slu~aju mo`e dogoditi, to dovoqno i jasno ka`u prijetwe ministra Budaka i tragi~na iskustva srpskog naroda u NDH (...) Pokatoli~avawe, a to zna~i pohrva}ivawe Srba, je po tim rije~ima zajedni~ki ciq episkopata i usta{ke vlade. Spor izme|u usta{a i hrvatskih biskupa nastao je po mi{qewu pravo211
slavnih, kako se ~ini, samo u pogledu metode, tj. na koji na~in da se taj ciq postigne. Po shva}awima Srba, kr{}anska du`nost katoli~kih biskupa trebala je biti u tome, da se zauzmu za osnovna ~ovje~anska prava pravoslavnih sudr`avqana bez posebnih ra~una i namjera, da protestiraju uop}e protiv ru{ewa pravoslavnih crkava, a ne samo protiv “zasebnih akcija”, koje ta ru{ewa vr{e, te da stanu na put zlo~instvima po~iwenim protiv wihove kr{}anske bra}e, i to stoga, jer su to zlo~instva, a ne zato, jer se sredstvima nasiqa ote`ava pokatoli~avawe nesretnih Srba. Sada razumijemo, nagla{avaju pravoslavci, za{to se nije jo{ do sada na{ao u NDH nijedan katoli~ki biskup, koji bi bio pripravan ustati u odbranu pravoslavnih kr{}ana do krajnosti, te staviti na kocku svoj polo`aj, pa ako treba i svoju li~nost. Takvo apostolsko juna{tvo i heroizam bili bi, ne samo potrebni radi ~asti katoli~ke crkve, ve} {tovi{e, osiguralo bi za budu}nost ugled katolicizma na Balkanu. U dodiru sa najrazli~itijim predstavnicima srpskog javnog mi{qewa, vidjeli smo, da je Srbe razo~arao, ne samo postupak hrvatskog episkopata, ve} i dosada{we pasivno dr`awe Vatikana. Nasilno pokatoli~avawe srpskih masa, ubijawe i mu~ewe pravoslavnih sve}enika i vladika, ru{ewe wihovih crkava i samostana, koje se vr{e u Hrvatskoj, tobo`e i u interesu katolicizma, zadire bez sumwe i u interese vrhovnog vo|stva katoli~ke crkve. Srbi su o~ekivali da }e Sveta stolica, kao ~uvarica ugleda katoli~ke crkve podi}i svoj glas prije ili kasnije i javno osuditi krvave progone, koji se vr{e u katoli~koj zemqi u ime katolicizma nad pravoslavnim kr{}anima(...) Srbi se pitaju iz kojih razloga Sveta stolica sada {uti na stra{nu tragediju srpske pravoslavne crkve. Jedina odluka Svete stolice za koju su Srbi doznali i koja se wih ti~e, je odluka Svete Kongregacije za Isto~nu crkvu, od 17. jula 1941. godine, potpisana od kardinala Eugena Tiserana. Odluka govori o prelazima pravoslavnih u katoli~ku vjeroispovijest, te preporu~uje hrvatskim biskupima, da ne prave pravoslavnima smetwe, ako se rije{e pri prelazu na Isto~ni obred umjesto Latinskog, jer da }e to koristiti pravilnom razvitku katolicima u Hrvatskoj, gdje postoje tolike nade u preobra}awe nepresajediwenih (...) Briga za katoli~ku crkvu, kojoj smo od srca odani, daje nam slobodu da izrazimo o tome veoma va`nom pitawu svoje ozbiqno i duboko promi{qeno mi{qewe. Ukoliko poznajemo prilike u svojoj vlastitoj domovini, smatramo da je potrebno slijede}e: 1. Sveta stolica trebala bi prvom zgodnom prilikom javno osuditi i `igosati krvavo progawawe naroda i srpske pravoslavne crkve u NDH. 2. Za vrijeme dok u Hrvatskoj traje strahovlada, trebala bi Sveta stolica zabraniti u NDH svaki prelaz iz pravoslavne u katoli~ku crkvu. 3. Ako pojedinci pravoslavne vjere i unato~ na~elnoj zabrani ho}e da pri|u katoli~koj crkvi, neka se prelaz obavi samo na temequ posebne dozvole Svete stolice, koja treba da rije{i svaki slu~aj posebno. 4. Sveta stolica trebala bi savjetovati hrvatskim biskupima da u javnoj odbrani pravoslavnih kr{}ana i wihovih sve}enika, nastupaju sa odlu~no{}u i sa apostolskom kura`i koja ne preza ni pred krvavim `rtvama ...” 212
Slovena~ke katoli~ke stare{ine zamolile su nadbiskupa Josipa Uj~i}a da wihovu promemoriju dostavi Svetoj stolici, ali nije poznato da li je on to u~inio. Me|utim, sve to bilo je poznato Vatikanu, koji nijednom nije osudio krvavo progawawe srpskog naroda i Srpske pravoslavne crkve. Vatikan nije zabranio masovna prela`ewa sa pravoslavne u katoli~ku veru u NDH, ve} ih je ~ak i podsticao. Zagreba~ki nadbiskup Stepinac, maja 1943. godine, pi{e papi Piju XII promemoriju u kojoj ga moli da se svojim ugledom zalo`i da se odr`i Nezavisna Dr`ava Hrvatska. Jer, kada bi we nestalo, propao bi i ovaj veliki rezultat prelaza sa pravoslavqa na katolicizam, kako on ka`e, 240.000 Srba! I zapravo u ovoj ~iwenici i jeste su{tina zajedni~kih interesa Vatikana, katoli~ke crkve u NDH i usta{tva u vezi sa pokatoli~avawem Srba, odnosno, wihovim pohrva}ivawem. Zagreba~ki nadbiskup dr Alojzije Stepinac, kao predsednik Biskupskih konferencija, vodio je brigu o pokatoli~enom srpskom `ivqu koji se nalazio po koncentracionim logorima. Tra`io je od usta{kih vlasti da se pravoslavni i oni koji su pre{li na katoli~ku veru odvoje od Jevreja. Pored toga, tra`io je da se omogu}i sve{tenicima rad u koncentracionim logorima, kao i sloboda ispovedawa katoli~ke vere u wima. Ovaj tekst dokazuje da iz struktura Rimokatoli~ke crkve postoje otvoreni stavovi koji se suprotstavqaju onome {to je Vatikan nalo`io “Crkvi u Hrvata”. Naravno, ovaj glas je do{ao od strane rimokatoli~kih sve{tenika koje su Nemci isterali iz Slovenije, a koje je primila Srbija. Dakle, bez obzira {to se radi o Slovencima i wihovim sve{tenicima, a svi su rimokatolici, kada su ih iz Slovenije proterali Nemci, wih nisu primili u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, ve} su za{titu za svoj `ivot i egzistenciju tra`ili i prona{li kod Srba. Ta ~iwenica sama po sebi mnogo govori. Ovaj tekst se navodi da bi se utvrdilo da su ti isti Slovenci, odnosno wihovi naslednici, 1991. godine nasilno krenuli u secesiju i rasturawe SFRJ i to po nalogu Jovana Pavla Drugog, koji ih je i materijalno pomagao da bi oru`jem i nasilno rasturili SFRJ. Setimo se da su Slovenci, odnosno wihova secesionisti~ka vlast na ~elu sa Milanom Ku~anom, te 1991. godine zapo~eli sa serijom zlo~ina i to prema nenaoru`anoj deci koja su se nalazila na odslu`ewu vojnog roka. Drugi razlog je {to je Jovanu Pavlu Drugom bilo dobro poznato da su Slovence tokom Drugog svetskog rata spasili Srbi. Srbi su spasili rimokatolike, odnosno pravoslavci su ~uvali i spasili rimokatolike. Takav slu~aj jo{ uvek nije registrovan, da rimokatolici spasavaju Srbe pravoslavce. Naravno, izuzimaju se pojedina~ni i izolovani slu~ajevi kojih je bilo, ali su pojedina~ni i od izuzetka ne sme da se stvara neko pravilo. Pravilo je ono {to predstavqa masovno pona{awe. Dakle, Jovan Pavle Drugi je bio svestan i dobro je znao da Srbin pravoslavac nikada ne}e da digne ruku ili da progawa rimokatolika, jer Srbi imaju ose}aj za versku toleranciju i zato su uvek na teritoriji Srbije rimokatolici u`ivali, a i danas neprekidno, u`ivaju sva gra|anska prava. Ako su to mogli u Drugom svetskom ratu, onda su to imali zagarantovano i u mirnodopskom periodu. Dakle, po{to je sve to dobro poznato Jovanu Pa213
vlu Drugom, onda kao prirodna i predvidiva posledica onoga {to je usta{tvom pokrenuo Jovan Pavle Drugi su zlo~ini nad Srbima, a najve}i zlo~in je u~inio opet papa isto kao {to je to uradio Pije XII.. 14. 17. Na stranicama 255 i 256, pod naslovom “Izjava fra dr Radoslava Glava{a o pokatoli~avawu Srba” nalazi se tekst: Pro~elnik vjerskog odjela” usta{kog “Ministarstva pravosu|a i bogo{tovqa” fra dr Radoslav Glava{, prilikom saslu{awa posle oslobo|ewa Zagreba izjavio je: “...Prijelaz pravoslavaca na katolicizam vr{io se iz straha pred pokoqem. Neki su samo na taj na~in spasili glavu, a kasnije su se opet vratili u prija{wu vjeru. Neki su stradali uprkos prijelaza ili pa~e zbog prijelaza, kao u Bosanskoj Krajini, od muslimana (...) U nekim krajevima su operirale usta{ke jedinice na krvav na~in. To je izazvalo pani~an strah me|u pravoslavcima, pa su se javqali za prijelaz. “Ponova” (Dr`avno ravnateqstvo za ponovu – prim. autora) je odmah na ta mjesta slala propovijednike i aktivirala mjesne `upnike, da se prijelaz ~im prije obavi. Tako je odista i bilo. Posebna pa`wa obra}ala se djeci, a posebna odraslima (...) Da se {to vi{e intenzivira prijelaz, uprili~ena je i jedna deputacija prelaznika poglavniku, koji im je svra}ao pa`wu na wihovo hrvatsko podrijetlo. Toga se sje}am iz novina. Svakako su biskupi znali za ove prijelaze i odobrili ih, a [imrak (biskup kri`eva~ki) je svom silom nastojao privu}i {to vi{e pravoslavaca i primao ih bez ikakva reda i na~ina. Kod nekih biskupa pojavila se mo`da sumwa, da su ti prijelazi ipak nevaqali i nedopustivi, jer bivaju iz straha. Stoga su to pitawe iznieli papinom delegatu Markoneu, da on pita Rim o tom predmetu. Koliko se sje}am, iz Rima je do{ao neki odgovor, koji je, prema pri~awu Juri~eva, jer toga dokumenta nisam nikad vidio – odobravao prijelaze iz straha, odnosno, izazvane oru`anom silom (...) Sada je po~eo rad na masovnim prijelazima, a u tom poslu su se istakli dr [imrak, na koga su se tu`ili meni Juri~ev i Medi}, da prima bez ikakva reda. Mislim da su Juri~ev i Medi} imali kod sebe onaj dopis, odnosno, uputu Vatikana (...) Sada su naravno i oni, a i biskupi imali pokri}e, i rad na prela`ewu je po~eo ubrzanim tempom, da se obustavi, odnosno, umawi krajem 1942, kad je oja~ao partizanski pokret. Naga|am tako|er, da je do{la iz Rima i uputa u pogledu pravaslavnih crkava, u kojima je trebalo obavqati bogoslu`ewa, jer je i to bilo predmetom diskusija, a najedanput su po~eli upotrebqavati pravoslavne crkve, samo su iznijeli iz wih pravoslavne oltare i blagoslovili ih. Ta je uputa vjerovatno bila u istom dopisu iz Rima o kom je bilo govora gore vi{e (...) Kako rekoh, bilo bi nu`no prona}i dopise iz Rima, koji se ti~u vjerskih prijelaza, koji su sigurno postojali (...) Ja sam bar ~uo za wih, kao i za to, da su biskupi dali sve}enstvu upute u pogledu prijelaza, a to }e biti jama~no poslije dobivenih uputa iz Rima. Posebno se vriedi za [imraka, koji je stajao u dobrim odnosima s legatom Markoneom i izgleda dobio pune ovlasti od wega da preuzima i imovinu...” (175: “Tajni dokumenti”, 99) 214
Iz izjave fra dr Radoslava Glava{a se vidi da je postojala direktiva Vatikana za pokatoli~avawe pravoslavnih Srba. Ne bi se moglo ni zamisliti da ~itav hrvatski episkopat “onako hladnokrvno i bez skrupula” u|e u takvu zlo~ina~ku akciju da nije postojala direktiva od Vatikana, pa i samog pape Pija XII, ~iji je legat opat Markone bio neposredni rukovodilac u akciji pokatoli~avawa Srba pravoslavaca. Ina~e, dr Alojzije Stepinac je isticao da usta{ka NDH brani i katoli~ku Italiju od pravoslavqa. Ovo je jo{ jedno svedo~anstvo o smi{qenom sistemu pokatoli~avawa Srba koji dolazi iz Vatikana. Da bi se otklonile sve zablude, po nalogu Jovana Pavla Drugog pokatoli~avawe Srba u Hrvatskoj je naro~ito aktivirano na podru~jima izvan Republike Srpske Krajine gde `ive Srbi kao jedna vrsta potrebe da se sa~uva radno mesto, imovina i spre~i proterivawe. Taj broj svakako nije impozantan, jer istorijsko pam}ewe je u~inilo svoje pa su se neki Srbi odmah iselili iz Zagreba i drugih naseqenih mesta koja nisu obuhva}ena oru`anim sukobima, jer su znali da posle domovnice, ukoliko se ne sklone, sledi klawe i {ikanirawe. U tom smislu se, kao svojevrstan primer, uvek navodi porodica Zec koja je zaklana u svom stanu u Zagrebu. Drugi Srbi, koji nisu uspeli da se isele ili nisu imali gde da be`e, proterani su od strane novih usta{a uz aplauze i odu{evqewe wihovih kom{ija rimokatolika. Sve to se de{avalo dok je predsednik Vlade samozvane Republike Hrvatske bio Stjepan Mesi}, danas predsednik Hrvatske. Sve je to bila prirodna i predvidiva posledica naredbe koju je dao Jovan Pavle Drugi, koji je oru`jem i preurawenim priznawem dao saglasnost da se sprovedu zlo~ini nad Srbima. 17. 18. Na stranicama od 256 do 259, pod naslovom “Pokatoli~avawe pravoslavnih Srba u NDH po kazivawu Paveli}evih saveznika” je tekst: O prisilnom, genocidnom pokatoli~avawu Srba na teritoriji Br~kog, svedo~i verbalna nota nema~kog poslanstva u Zagrebu Ministarstvu vawskih poslova NDH: “U no}i 2. decembra 1941. svi mu{karci srpske nacionalnosti u Br~kom bili su pohap{eni i odvedeni u mjesto Guwa. Tamo je od wih zahtjevano da pre|u u katoli~ku vjeru. Bilo je privedeno oko 300 lica. Usta{ki organi, koji su iz Zagreba bili upu}eni u Br~ko, fizi~ki su maltretirali te qude. Svi oni koji nisu htjeli da se pokrste bili su zadr`ani u Guwi u zatvoru, dok su ostali bili vra}eni u Br~ko. Predstavnici 200 uhap{enih Srba do{li su kod sreskog na~elnika i javili mu da su spremni da pre|u u katoli~ku vjeru, poslije ~ega su bili otpu{teni da se vrate svojim ku}ama (...) Svi Srbi, koji nisu pristali da pre|u u katoli~ku vjeru, odvedeni su iz Br~kog u nepoznatom pravcu. O wihovoj sudbini ni{ta se daqe ne zna”. “Dana 17. decembra ove godine, sreski na~elnik Vje}eslav Montani, pozvao je iz svih srpskih sela op{tine Obudovac po 20 qudi da do|u u Br~ko i saop{tio im da se u roku od 8 dana imaju odlu~iti da li }e pre}i u katoli~ku vjeru ili ne. Tom prilikom jedan `andarmerijski starje{ina, ~ije ime nije poznato, obavijestio je qude da biraju izme|u tri mogu}nosti: ili pre}i u katoli~ku vjeru, ili }e biti protjerani, ili }e bje`ati u {umu. Me|utim, u slu~aju da se odlu~e za bje`awe u {umu, ku}e }e im biti spaqene, a svi ~lanovi porodice, koji se budu zatekli u ku}i, bi}e poubijani”. 215
Nema~ki poslanik Zigfrid Ka{e zakqu~uje svoju “diplomatsku notu”: “Poznato mi je da su svi ti qudi odlu~ni da ne pre|u u katoli~ku vjeru, pa makar ih to stajalo `ivota”. (176. Nema~ko poslanstvo u Zagrebu, verbalna nota, Pol. 2, Nf. 3. Serb - 69/42 od 12. 1. 1942, Ministarstvu vawskih poslova, Zagreb, br. V. T. 5/42 od 20. 1. 1942, MUP Tajni{tvo ministra dr Artukovi}a, Taj. br. 873 - I - A - 1942, Zagreb, 4. februara 1942; dr M. Bulaji}, n. d., I, str. 382) Nema~ka slu`ba bezbednosti u Zagrebu poslala je izve{taj SS rukovodstvu u Berlinu, 17. februara 1942. godine, u kojem, pored ostalog, stoji: “Akcija prisilnog prevo|ewa pravoslavnog `ivqa u katoli~anstvo, koju su tada{we hrvatske vlasti uvele, jo{ vi{e je doprinela zao{travawu situacije. Ova kampawa vr{ena je uz teror, a oni koji bi se tome suprotstavili bezobzirno su progoweni. Na kraju treba spomenuti da je katoli~ka crkva, primewuju}i nasiqe prilikom pokr{tavawa podsticala usta{ki zlo~in. Usta{e su pomagale katoli~koj crkvi prilikom pokr{tavawa”. (177. @ivojinovi}-Lu~i}, Varvarstvo, 739) Vesti o pokatoli~avawu Srba u NDH stizale su zvani~nim putem i u Italiju. Konzulat Kraqevine Italije 15. oktobra 1941. godine u izve{taju Ministarstvu spoqnih poslova saop{tava: “U izvje{taju (...) upozoreno je na kritike koje su upu}ene na ra~un crkvenih vlasti u Hrvatskoj u vezi prekr{tavawa Jevreja i pravoslavnih u katoli~anstvo, kako bi se izbjegle nevoqe i progoni sa kojima se oni suo~avaju. Treba dodati sada da je propaganda u prilog prekr{tavawa bila poja~ana u poslijedwe vrijeme (...) Iz obavije{tewa, koja su do{la od usta{kog povjerenika za Bosnu i Hercegovinu proisti~e da su ~itava sela pre{la u katoli~anstvo, dok zahtjevi pravoslavnih za prekr{tavawem iz velikih gradova nisu bili brojni (...) Vlasti, civilne ili crkvene, smatraju da se ne radi o prekr{tavawu iz oportunizma, ve} da je to povratak staroj vjeri, koja je bila nametnuta od strane Srba-osvaja~a ...” (178. Isto, 764) Lazo M. Kosti} u kwizi “Hrvatska zverstva u Drugom svetskom ratu prema izjavama Paveli}evih saveznika” navodi delove memoara, izve{taja mnogih nema~kih i italijanskih autora, koji su ve}inom bili pripadnici nema~ke ili italijanske vojske na tlu NDH. U tim tekstovima ima dosta podataka o nasilnom pokatoli~avawu Srba pravoslavaca u NDH. Na primer, Valter Hagen, odnosno Vilhelm Hetl, u svojoj kwizi pi{e: “... Po{to se, po staroj tradiciji, izjedna~uje hrvatstvo i katoli~ka vera, kao i Srpstvo i pravoslavna vera, to po~e{e pravoslavne da teraju da pre|u na katoli~ku veru. Ovo prinudno prekr{tavawe be{e upravo forma po kojoj se vr{ilo hrvatizirawe.” (179. Lazo M. Kosti}, n. d., 25) Dr Eugen Gerstenmajer (posle rata bio je 15 godina predsednik Bundestaga u SR Nema~koj) u izve{taju nema~kom Ministarstvu spoqnih poslova u Berlinu, navodi: “... Usta{e su primorale desetine hiqada Srba u Hrvatskoj da pre|u u katoli~ku veru. Onim pravoslavnima, koji su se tome protivili, masovno je prerezano grlo (ovo treba bukvalno shvatiti), ili im je sva imovina oduzeta i onda su bez i~ega proterani iz zemqe... ” (180. Isto, 28 - 29) 216
Dr Jozef Matl, kapetan Abvera u Beogradu, u kwizi “Isto~noevropski priru~nik” pi{e: “(...) Te`ak polo`aj je nastao u pitawu prelaza pravoslavnih na katoli~ku veru. Pravoslavna crkva nije bila priznata od NDH (...) Prelaz je u najve}oj meri vr{en od dr`avnih organa, pri ~emu se nisu ustru~avali da upotrebe nasiqe (...)” (181. Isto, 30 - 31). Dr Matl nagla{ava da je to pokatoli~avawe bilo protiv kanonskih propisa. Prof. dr Jozef Matl u svojoj drugoj kwizi pi{e: “(...) Hrvatski re`im poglavnika A. Paveli}a podupirao je katoli~ku crkvu, ali je tu crkvu moralno opteretio time, {to ju je uvukao u krvave nacionalisti~ke ekscese i u prinudno katolizirawe pravoslavnih, delom uz dobrovoqnu kolaboraciju katoli~kog klera, delom pod pritiskom (...)” (182. Isto) Verner Brokdorf u kwizi “Kolaboracija ili otpor” navodi: “(...) Sa zagreba~kim naredbama o olak{awu pri promeni vere nado{la je bila era ni`eg klera, koji je razvio mahom krvavu misionarsku revwivost. Pre svih drugih, red franciskana je naro~ito delao ruku pod ruku sa usta{ama i nametnuo srpskom narodu represalije koje su neminovno morale da vode do masovnih prekr{tavawa. Prelaz u katoli~anstvo be{e za hiqade pravoslavnih spasewe od neizvesne sudbine, ako ne i od same smrti. Ve} 1941. godine su hiqade Srba konvertirale (...) Usta{e i katoli~ki kler behu pogre{nog mi{qewa da je sa prinudnim katoli~ewem re{eno i pitawe narodnosti; jer je u prvom redu Zagrebu bilo stalo do toga da predele u kojima su Hrvati bili slabo naseqeni hrvatizuju. Crkveni problem je bio samo deo vala hrvatizirawa, koji je od strane usta{a bio vr{en sa punom grubo{}u i ne~uvenim terorom protiv srpskog stanovni{tva. Krajwi ciq je bio jedan i po milion Srba u NDH ili iseliti ili likvidirati (...)” (183. Isto, 81) Kurt Centner u kwizi “Ilustrovana istorija otpora u Nema~koj i Evropi”, pi{e: “(...) Stotine qudi kod Mostara su bili povezani i ba~eni u bujnu Neretvu, jer su se usprotivili da ih krste katoli~ki. I drugde su hri{}ani druge vere `icom vezivani, streqani i bacani u reku. To se doga|alo na rekama Uni i Savi (...)” (184. Isto, 73 - 74) Dr Franc Borkenau u kwizi “O evropskom komunizmu” pi{e: “(...) Usta{ka odelewa bi se pojavila u srpskim selima i zahtevala od srpskih stanovnika – ukoliko ih ne bi odmah poklali – da smesta pre|u u rimsku veru. Tako bi ve} samim tim od Srba postali Hrvati (...) Velika ve}ina nesre}nih zapadnih Srba odbijala je da izvr{i taj prelaz (u rimsku veru), jer je wima pravoslavna vera bila sve i svja. Gde bi se to desilo, izdata je bila naredba, da se svi seqaci sakupe u crkvi. Onda bi bila zamandaqena crkvena kapija, vatra potpaqena, i qudi, i `ene, i deca, nestali u vatri (...)” (185. Isto, 90) Jirgen Holtkamp, u nema~kom ilustrovanom ~asopisu “[tern” (“Zvezda”), u broju od 1. oktobra 1965. godine, daje obiman prikaz kwige Karla Falkonija “]utawe Pija XII.”, pod naslovom “Budi katolik – ili umri!”, u kome pi{e: ... Katoli~ki Hrvati preveri{e (preobrati{e), predvo|eni franciskanim sve{tenicima, izme|u 1941-1945. godine 240.000 pravoslavnih Srba; ubi{e oko 700.000 Srba, Jevreja i Cigana (...) Vrhovni poglavar crkve, ~ije je ime zloupotrebqavano prilikom umorstva, nije nijednu re~ o tome izustio. Papa Pije XII je }utao o tome {ta se u Hrvatskoj de{ava (...) 217
Pravoslavni Srbi, koji su hteli da izmaknu uni{tewu morali su, hteli ili ne, da se na silu prekrste. Ili Rim ili uni{tewe – to je bila za wih alternativa! Izgovor i oficijelna etiketa pod kojima je srpska mawina uni{tena be{e preobra`aj srpsko-pravoslavnih {izmatika u rimokatoli~ki obred (...) Hrvati su imali rasnu teoriju posebne vrste: ko primi katoli~ku veru, od toga ~asa va`i kao dobar Hrvat, iako je pre bio Srbin. Prelaz u hrvatsku gospodsku klasu bio je svakako zabrawen srpskim sve{tenicima, intelektualcima i vi{em sloju koji je ne{to posedovao. Oni su imali da i{~eznu. (...)(186. Isto, 10-124) Vladislav Hori, odnosno Hori Laslo, Ma|ar, i Martin Brosat, Nemac, autori su kwige “Hrvatska usta{ka dr`ava 1941 - 1945”, u kojoj, pored ostalog, navode: (...) Prisilno preveravawe pravoslavnog stanovni{tva u katolicizam koje su Hrvati vr{ili, i teror s wim povezan (...) sve to tako|e u velikoj meri doprinosi poo{trewu situacije (...) Katoli~ka crkva je svojim merama konvertirawa i prinudom na to forsirala usta{ke zlo~ine, jer se kod sprovo|ewa mera konverzije poslu`ila usta{ama. To joj je tim lak{e po{lo za rukom, {to je hrvatsko stanovni{tvo fanati~no katoli~ki raspolo`eno (...) (187. Isto, 140–141) Nema sumwe da su nema~ki i italijanski autori naveli ~itav niz novih podataka o sprezi usta{ke vlasti i katoli~ke crkve u NDH, pod pokroviteqstvom pape Pija XII o pokatoli~avawu Srba pravoslavaca u NDH, drasti~nim metodama u pokatoli~avawu itd. Ova objektivna kazivawa Paveli}evih saveznika najboqe demantuju pisawa dr Frawe Tu|mana, zagreba~kog nadbiskupa dr Frawe Kuhari}a i drugih katoli~kih velikodostojnika u “Lijepoj na{oj”. U tekstu se iznose konkretni dokazi da su svi, po~ev od Paveli}evih saveznika (fa{ista i nacista), pa do javnosti izvan Nezavisne Dr`ave Hrvatske bili dobro obave{teni o nasilnom pokatoli~avawu, koje, dodu{e, nije bogzna {ta zna~ilo, s obzirom da je Srbima bilo nameweno istrebqewe. Usta{e i kler koji podr`ava usta{tvo ustoli~io je na teritoriji Hrvatske Jovan Pavle Drugi upravo da bi vr{ili genocid, a {to se ti~e ovog teksta – verski genocid. 14. 19. Na stranicama 260 i 261, pod naslovom “Pravoslavni sve{tenici `rtve usta{kog zlo~ina” nalazi se tekst: “Nema~ki general Aleksandar Ler (1885 - 1947), koji je rukovodio napadom avijacije na Beograd aprila 1941. godine, prilikom saslu{awa, na pitawe za{to je 6. aprila 1941. poru{io Beograd, koji je bio progla{en za otvoren grad, odgovorio je: – Sada (...) mogu slobodno da ka`em da je to bila zapovest mog firera. Naredio mi je da poru{imo Beograd, da razbijemo Jugoslaviju. U prvom naletu trebalo je da sru{imo Narodnu biblioteku Srbije, pa tek onda ono {to je za nas vojni~ki interesantno. – Za{to ba{ Biblioteku? 218
– Zato {to je u toj ustanovi sa~uvano ono {to je vekovima ~inilo kulturni identitet tog naroda. – I {ta je jo{ firer naredio? – Da uni{timo srpsku inteligenciju i da obezglavimo vrh Srpske pravoslavne crkve i to u prvom redu patrijarha Do`i}a, mitropolita Zimowi}a, episkopa `i~kog Nikolaja (Velimirovi}a), kao i kalu|ere i monahiwe srpskih manastira. – Za{to? – Zato {to su ti manastiri kroz vekove bili personalna uprava srpskog naroda i dokaz wegovog bitisawa na tim prostorima. Zbog asketizma i samoodricawa bili su primer pona{awa. Tek kada uni{timo Biblioteku i wih, Srbi se ne}e imati oko ~ega okupqati”. (1. N. B. “[esti april: Jedno svedo~ewe”, NIN, br. 1982, Beograd, 5. april 1987, str. 29; dr M. Bulaji}, n. d, I, str. 287) Glavna prepreka za kroatizovawe pravoslavnih Srba bilo je pravoslavno sve{tenstvo u NDH, pa je katoli~ka crkvena hijerarhija u NDH smatrala da to sve{tenstvo treba zbrisati sa lica zemqe. Usta{ka dr`ava je preuzela da izvr{i taj zadatak. Katoli~ka crkva u NDH je to pre}utno odobravala, ali i podsticala. Usta{e su pravoslavne sve{tenike proglasile za sto`ere Srpstva, pa prema tome, i za protivnike katoli~anstva i hrvatstva. Ta mr`wa prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi i wenom sve{tenstvu podignuta je na nivo dr`avne ideologije. Hajka na Srpsku pravoslavnu crkvu otpo~ela je sa zagreba~ke radio-stanice (Krugovalne postaje), koja je optu`ivala patrijarha Gavrila Do`i}a, Srpsku pravoslavnu crkvu i srpski narod, naro~ito kao tvorce i nosioce komunizma u Jugoslaviji. Teror i ubijawe srpskih pravoslavnih sve{tenika po~eli su odmah posle progla{ewa Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Mnoge usta{e su sticale karijeru isti~u}i se u klawu pravoslavnih sve{tenika, koji su odbili da se odvoje od svog “stada” ili nisu stigli da to u~ine blagovremeno. Mile Nedeqkovi} u kwizi “Srbi grani~ari” navodi da je prilikom stvarawa NDH na toj teritoriji bilo 577 pravoslavnih sve{tenika. Od tog broja usta{e su ubile 187 sve{tenika, 30 monaha i dva verou~iteqa. U Srbiju je prebeglo 18 sve{tenika, dok su 338 deportovana, a dvojica odvedena u nema~ko ratno zarobqeni{tvo. Prema Nedeqkovi}evim podacima, na tlu usta{ke dr`ave nije ostao nijedan pravoslavni sve{tenik. U vreme progla{ewa NDH, Srpska pravoslavna crkva je na toj teritoriji imala osam eparhija: Zagreba~ku, Zahumsko-hercegova~ku, Zvorni~kotuzlansku, Dabro-bosansku, Dalmatinsku, Gorwokarlova~ku, Pakra~ku i Bawalu~ku. Pored ovih eparhija, u NDH su se nalazili delovi Beogradskokarlova~ke mitropolije severno od reke Save i Dunava. (2. Qubomir Durkovi} Jak{i}, “Razarawe organizacije Srpske pravoslavne crkve za vreme Drugog svetskog rata”, Zbornik “Srpska pravoslavna crkva” 1920 - 1970, str. 181 - 183) Od osam episkopa, usta{e su ubile trojicu, a trojicu deportovale u Srbiju, od kojih su dvojica umrla od posledica usta{kog terora dok su bili na du`nosti u svojim eparhijama, a jedan episkop je bio interniran u Italiju. 219
U toku 1941. godine Srpska pravoslavna crkva u NDH je imala ogromne gubitke. Usta{ke vlasti su prvo poubijale vi{e crkvene velikodostojnike, a posle i ostale sve{tenike. Prema do sada prikupqenim podacima navodimo imena ubijenih pravoslavnih sve{tenika Srpske pravoslavne crkve na teritoriji NDH sa osnovnim podacima”. U nastavku teksta nabrojani su svi pravoslavni sve{tenici koji su ubijeni na teritoriji Nezavisne Dr`ave Hrvatske. To je jo{ jedan u nizu dokaza genocidne politike Vatikana. Isti takav je i stav Jovana Pavla Drugog, iako ga je prikrivao svojim ekumenskim izjavama, koje su predstavqale Srbima dobro poznate la`i Latina. O progonu pravoslavnih sve{tenika sa teritorije Hrvatske od 1991. godine, i tamo gde nije bilo oru`anih sukoba, postoje dokazi. Svi su bili proterani ili su morali da be`e kako bi se spasili od usta{a – krsta{a Jovana Pavla Drugog. Sa teritorije Republike Srbije nije bio proteran nijedan rimokatoli~ki sve{tenik, mada su svi podr`avali i pomagali vlast Frawe Tu|mana. Ovo se posebno isti~e u elaboratu da bi se konstatovala istina i utvrdilo da je Jovan Pavle Drugi bio naredbodavac za sve zlo~ine koji su izvr{eni na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine. 14. 20. Na stranicama od 311 do 316, pod naslovom “Hrvatska pravoslavna crkva”, nalazi se tekst: Osniva~ stranke prava u Hrvatskoj, Eugen Kvaternik (1825-1871), negirao je postojawe srpskog naroda u Hrvatskoj i Slavoniji i progla{avao ga za juna~ki i ~estiti hrvatski pravoslavni narod. (1. Mirjana Gros, n. d., 149) U wegovom dnevniku nalazi se i re~enica “[tuknuh mu potrebu patrijarhata hrvat. pravoslavne crkve”, {to se mo`e smatrati za~etkom ideje o stvarawu “hrvatske pravoslavne crkve”. Neki su kasnije smatrali da je to zna~ilo i stvarawe autokefalne hrvatske pravoslavne crkve. (2. Juraj Kolari}, “Pravoslavni”, Zagreb 1965, str. 171) Termin “hrvatska pravoslavna crkva” drugi put se pojavquje po~etkom februara 1902. godine u jednom zagreba~kom listu u kome se zahtevalo “neka se stvori i osnuje Hrvatska pravoslavna crkva”’. Posle nekoliko dana u listu Antuna Radi}a “Dom”, objavqen je komentar toga teksta: Hrvatska pravoslavna Crkva Velike jedne novine u Zagrebu pisale su ovih dana ukratko re~eno ovo: Neka se stvori i osnuje Hrvatska pravoslavna Crkva. Bit }e dobro, da vam razlo`im, {to je to i {to to zna~i, jer bi taj glas mogao i do vas do}i, pa ne biste znali, {to vam je o tome misliti. A evo, {to je to: Kako znate, na{ hrvatski narod nije jedne vjere: jedni smo rimokatolici, drugi su na{i pravoslavci, a tre}i su turci ili muslimani. Ovo nije mala stvar. Spomenite se {to sam vam jednom kazao: nije li to pravo ~udo, {to ovoga evo na{ega ’Doma’ ne ~ita nijedan pravoslavni seqak? Nije ~udo, nego je to `iva istina i velika na{a nevoqa. Mi se mu~imo i trudimo, da narod uputimo, da mu o~i otvorimo, da do|e do jedne misli; a kad tamo – velik dio naroda i ne ~ita, ne}e da ~ita, {to mi pi{emo, jer to nije wegovo! Wegovim jezikom pisano – a nije wegovo! 220
Ali {to treba daqe razlagati, tako da mo`e{ re}i: dvije vjere – dva naroda, i gotovo bi rekao: dva neprijateqa. To se osobito vidi kod nas Hrvata, jer je nas eto vjera razdvojila i rastrojila, pa~e nas jo{ i danas razdvaja. To ste stalno ve} ~uli, jer o tome na{e novine pi{u. Tko god je pravoslavne vjere, taj ne}e da bude Hrvat, nego Srbqin. To ide toliko daleko, da ve} majke Hrvatice ra|aju sinove Srbqe, i to prosto ovako: mati je, recimo Hrvatica katoli~ke vjere, a otac je Srbqin pravoslavne vjere: djeca, osobito mu{ka, bit }e Srbqi, koji }e se svom du{om boriti protiv Hrvatima, koji su za to, da se Hrvatskoj dadu wezine pravice. A ima primjera, da i od oca Hrvata djeca budu Srbqi, ako je mati ogwevita pravoslavna Srbkiwa. Ima napokon i ovakvih primjera: krstili dijete u pravoslavnoj crkvi, ali dijete poslije do{lo k svojoj pameti, pa misli ovako: – za{to bih ja bio zato Srbqin {to sam pravoslavne vjere, i ako se Crkva i ta vjera zove srpsko-pravoslavna? Za{to bih ja bio Srbqin i protiv Hrvatima, kad sam ro|en u Hrvatskoj i kad su ovo oko mene svi sami Hrvati, i kad govorim istim jezikom, i kad vidim da su hrvatski neprijateqi ujedno i moji neprijateqi”. E, ali se na wega di`e vika, kada do|e me|u ostale pravoslavne: – Pa kako bi ti bio Hrvat, kad smo svi mi Srbqi, a i ti si na{e srbsko-pravoslavne vjere! Vide}i sve ovo, do{li su neki qudi na ovu misao: dobro, neka svatko dr`i svoju vjeru, kako mu drago; ali tko ho}e da bude Hrvat, neka bude. I ne samo to, nego i ovo: kad pravoslavni Srbqi imadu svoju srpsku pravoslavnu Crkvu; Srbqi srpsku, Hrvati hrvatsku! Bude li tako, onda }e pravoslavni Hrvat i ostati Hrvat, jer ne}e morati u srbsku Crkvu! I to bi vam bila ta “Hrvatska pravoslavna Crkva”. Da ovo boqe razmiete, treba kazati ovo: danas ima na svietu gr~ka pravoslavna Crkva, ruska pravoslavna Crkva, rumuwska pravoslavna Crkva, bugarska pravoslavna Crkva, srbska pravoslavna Crkva, pa za{to ne bi moglo biti hrvatska pravoslavna Crkva! Ali vidim, da pravo ne razumete. Vidite li, da rie~ “Crkva” pi{em velikim slovom, a ne “crkva” – malim slovom. Za{to to? Zato: “Crkva” je drugo, a “crkva” opet drugo. Kad se ka`e “crkva”, mo`e se misliti dvoje, i to: ili se misli ona zidana crkva, u koju idu qudi, i onda se pi{e prosto “crkva” (malo c); ili se misli na sve one qude koji spadaju pod jednoga najvi{ega pravoslavnog poglavara, i to se onda ka`e Crkva, ali se obi~no pi{e velikim slovom: ruska Crkva, gr~ka Crkva itd. A za{to se ne ka`e: talijanska katoli~ka Crkva, francuska katoli~ka Crkva, {pawolska katoli~ka Crkva, ~e{ka katoli~ka Crkva, hrvatska katoli~ka Crkva itd.? Za{to se ka`e samo katoli~ka Crkva, ili jo{ rimokatoli~ka ali nikako druga~ije? To vam je ono, {to je u ovoj stvari glavno, tj. ovo: svi narodi i dr`ave, koji su katoli~ke vjere: Talijani, Francuzi, [pawolci, ^esi itd. svi spadaju pod jednu najvi{u glavu, tj. pod rimskog papu; svi su oni zajedno jedna katoli~ka Crkva. A u pravoslavnoj vjeri nije tako, nego u woj ima vi{e glava (poglavara), i svaka je za sebe glava, tj. nije podlo`na onoj drugoj glavi. Glava gr~ke Crkve na pr. nije podlo`na glavi ruske Crkve itd., to se drugim rije~ima ka`e, da su pravoslavne Crkve “samoglave”, ili kako se gr~ki ka`e: one su avtokefalne, svaka je za sebe svoja, jer svaka ima sama svoju glavu. 221
Po tom bi ~ovjek rekao, da pravoslavne Crkve niti nema, tj. nema jedne pravoslavne Crkve, kad nema jedne glave. “Ima” ka`u pravoslavni. “Ima jedna pravoslavna Crkva, a glava joj je Isus Krist”. To ba{ i jeste ona razlika, po kojoj se pravoslavni diele od katolika. Jedni ka`u da je Crkvi glava Isus Krist na nebu, a drugi ka`u da je Crkvi glava rimski papa kao namjesnik Isusa Krista na zemqi. Sad mislim, dobro razumiete, {to bi to bilo, kad bi se osnovala hrvatska pravoslavna Crkva. Spomenuli smo da ima Hrvata, koji su pravoslavne vjere. Sad pazite: pravoslavni Grk ima svoju gr~ku Crkvu, pravoslavni Rus ima svoju rusku, pravoslavni Rumun rumunsku, pravoslavni Srbqin srbsku, a pravoslavni Hrvat on nema svoje Crkve, nego mora u srbsku pravoslavnu Crkvu. Svaki u svoju, samo Hrvat u srbsku! A kako su u ruskoj Crkvi Rusi, u gr~koj Grci ne}e ni u srbskoj Crkvi biti Kinezi, nego vaqda Srbqi, nije li tako?! Za{to bi se onda zvala srbska, ako u woj nisu Srbqi? Nema dakle druge, nego i pravoslavni Hrvat treba da postane Srbqin! A to na{i qudi ne}e, nego pomisli{e: a kako bi bilo, da i mi, koji smo pravoslavni Hrvati, stvorimo svoju hrvatsku Crkvu, kad ve} svaki pravoslavni narod ima svoju, pa kako su u ruskoj Crkvi Rusi, u srbskoj Srbqi, u hrvatskoj Crkvi neka budu Hrvati! To su eto razlozi, radi kojih su neki na{i qudi do{li na tu misao. To su eto razlozi, mislim, ni{ta se ne mo`e prigovoriti. Ali ima tu drugih stvari, radi kojih sve to nije lako i u~initi, kako je lako razlagati. ^ujte samo ovo, kako su u toj stvari pro{li Bugari pre 25 godina: Gr~ka Crkva imala je vlast u cielom gr~kom carstvu. To su carstvo osvojili pre 400 godina Turci-Osmanlije, pa je od toga postalo tursko carstvo. Tomu svome carstvu priklopili su Turci i nekada{we bugarsko carstvo, i tako su i Bugari do{li pod gr~ku Crkvu. To je Bugarima bilo te{ko, {to su pod gr~kom Crkvom i pod gr~kim popovima, pa su htjeli da osnuju svoju bugarsku Crkvu, tj. da bi imali posebnu svoju crkvenu glavu i svoje popove, a da ne budu podlo`ni gr~komu patrijarhu u Carigradu. Pa znate li {to se je dogodilo? Kad ve} nije bilo kud kamo, jer je sultan (turski car) dopustio, da si Bugari postave svoju crkvenu glavu, gr~ki patrijarh prokune Bugare i izbaci ih (izop}i) iz pravoslavne Crkve. I tako Bugari danas dodu{e imadu svoga ekzarha (namjesnika) u Carigradu, koji nije podlo`an patrijarhu, ali su prokleti od druge pravoslavne glave. A ho}ete li znati i vi{e kazat }u vam i to, da ni Rusu nije pravo bilo, {to su se Bugari otrgli od gr~koga patrijarha. Sude}i po tom, {to bi bilo, da pravoslavni Hrvati stanu tra`iti svoju “hrvatsku pravoslavnu Crkvu”? Ni{ta od toga ne bi bilo. Recimo, da se na|e ({to nije mogu}e) mnogo naroda i jo{ koji pravoslavni episkop (biskup), koji bi htio osnovati hrvatsku Crkvu, to bi bilo prvo, da bi ga srbski patrijarh prokleo i izbacio iz pravoslavne Crkve. A daqe nije vriedno ni govoriti. Be~ i Pe{ta bili bi protiv, a ni izvana ne bi bilo pomo}i, jer bi i Rus bio protiv. Recimo, da bi to svakako htjela hrvatska vlada, ne znam {to bi bilo; vaqda ni{ta, jer danas nije vrieme, da se Crkve osnivaju. 222
Dakle, ti si zato, da pravoslavni Hrvati budu i daqe u srbskoj Crkvi, pa da tako, od wih postaju Srbqi”. Na to }u vam odgovoriti kad dospijem”. (3. “Dom, list hrvatskomu seqaku za razgovor i nauk”, Zagreb 1903) Pa`qivom analizom komentara, objavqenog u listu Antuna Radi}a “Dom”, mogu se izvesti slede}i zakqu~ci: 1. Antun Radi} stoji na gledi{tu da su svi stanovnici Hrvatske Hrvati, bez obzira na wihovu veroispovest – katolici, pravoslavni i muslimani. Radi}evo gledi{te nalazi se na liniji u~ewa dr Ante Star~evi}a i Eugena Kvaternika o politi~kom narodu. 2. Politi~ka shvatawa Antuna Radi}a, jednog od vo|a Hrvatske seqa~ke stranke, kod hrvatskog seqaka stvarala su uverewe da su Srbi u Hrvatskoj wegovi ve~iti neprijateqi. 3. Antun Radi} sa istomi{qenicima, uz jaku podr{ku katoli~ke crkve i hrvatske vlasti, predla`e stvarawe Hrvatske pravoslavne crkve, kako bi vremenom srpski narod bio integrisan u hrvatski, odnosno preko te crkve kroatizovan. Klerofa{istima je bilo sasvim jasno da kroatizacija NDH ne mo`e da bude potpuna ako u woj postoji Srpska pravoslavna crkva, kako je svojevremeno pisao dr Ivo Pilar: “Sve dok postoji Srpska pravoslavna crkva, Srpstvo i wegova dr`ava su neuni{tivi i ne mogu biti u svojim stremqewima ograni~eni niti prostorom, niti vremenom, niti pak, saznawem realnih mogu}nosti”. (4. L. V. Zidland (dr Ivo Pilar), “Ju`noslovensko pitawe i svetski rat”, Be~, 1918, str. 309) Prilikom druge posete zagreba~kog nadbiskupa Stepinca poglavniku Paveli}u aprila 1941. godine, poglavnik mu je, pored ostalog, rekao da ne}e biti tolerantan prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi, jer to za wega nije crkva, nego politi~ka organizacija (...) ( 5. “Tajni dokumenti”, 31) U NDH je postojalo posebno ministarstvo koje se zvalo Dr`avno ravnateqstvo za ponovu, u kojem je bilo specijalno odeqewe – Vjerski odsjek. U delokrug Vjerskog odsjeka spadala je likvidacija pravoslavnih crkvenih op{tina, crkava i pokatoli~avawe pravoslavnih Srba. Petog maja 1941. godine donet je prvi zakonski akt NDH protiv Srpske pravoslavne crkve – naredba kojom je prestala da postoji Srpska pravoslavna crkva u NDH (6. Mladen Coli}, “Takozvana NDH 1941”, “Delta-pres”, Beograd 1975, 183) Italijanski kwi`evnik Avro Manhatan u kwizi “Katoli~ki kler danas” navodi da je u toku prvih nekoliko meseci postojawa NDH bilo uni{teno preko 250 pravoslavnih crkava, bilo ru{ewem, pretvarawem u katoli~ke ili u “nove objekte” druge namene. U vreme progla{ewa NDH, pravoslavna crkva na teritoriji te nove dr`ave imala je osam eparhija: Zagreba~ka, Zahumsko-hercegova~ka, Zvorni~ko-tuzlanska, Dabro-bosanska, Dalmatinska, Gorwokarlova~ka, Pakra~ka i Bawalu~ka. Pored ovih eparhija, na teritoriji NDH nalazili su se i delovi Beogradsko-karlova~ke mitropolije severno od reke Save i Dunava. (7. Qubomir Durkovi} Jak{i}, “Razarawe organizacija SPC za vreme Drugog svetskog rata”, Zbornik SPC 1920 - 1970, str. 11 - 183) 223
Poglavnik Paveli} je 27. januara 1942. godine izdao zakonsku odredbu o uspostavi Hrvatskog dr`avnog sabora, koji se sastao 23. februara 1942. godine ~itawem poglavnikove poslanice. Tre}eg dana zasedawa Sabora govorilo se o verskim prilikama u dr`avi. U kontekstu verskih odnosa u NDH, poglavnik dr Ante Paveli} je o pravoslavqu, pored ostalog, rekao: “Mi imamo jedan veliki dio naroda, koji je katoli~ke vjere. Imamo muslimana, imamo evangelista. Imamo pu~anstva koje je u pravoslavqu. Dr`avni je interes, da u dr`avi ne bude nikakvih nesporazuma, a najmawe vjerskih trzavica. Jedna stvar, koja je toliko puta u hrvatskoj domovini imala svoje reperkusije, a i zle, jest pitawe pravoslavne crkve. Ne vjere, jer je vjera kr{}anska, ve} crkva. Crkva je pravoslavna. Mi smo u domovini imali gr~ko-isto~nu crkvu. Gr~ko-isto~na se zvala zato, jer su bili pripadnici pravoslavqa u na{oj zemqi podvrgnuti gr~kom patrijarhu, koji se za wih brinuo samo toliko {to je od biskupa, da ih poma`e, dobijao velike nagrade... Nije istina da Hrvatska dr`ava nastoji da pravoslavne prevede na katoli~ku vjeru. To nije politika. To je pu{teno svakome na voqu. Ja sam osobno napisao okru`nicu (to je notorna la` – prim. autora) i zamolio da se to dostavi nadle`nim oblastima, da oblasti vode evidenciju o prelazu, ne samo na katoli~ku, ve} i na muslimansku i evangeli~ku vjeru, i da izdaju dozvolu samo onda, ako se osvjedo~e, da je to po{ten ~ovjek i ako to radi iz uvjerewa (...) U toj sam okru`nici izri~ito naveo, da se ima svim sredstvima sprije~iti, da bi tko god u tome pogledu bilo kakvo nasiqe duhovno ili fizi~ko vr{io (?!). Ja dopu{tam, da se usprkos tome dogodilo kakvo nasiqe, ali ako se dogodilo, to nije napravila dr`ava, to nije napravqeno s voqom i pristankom dr`ave, nego je to napravio jedan ~ovjek, koji je, ili to radio izvan svojega prava, ili pak, ako je to radio u svome djelokrugu rada, onda je taj djelokrug prekora~io (...) U pravoslavqe ne dira nitko, ali u hrvatskoj dr`avi ne mo`e biti Srbske pravoslavne crkve (...) Ka`em jo{ jednom, ne mo`e biti srbske, a ne mo`e biti ni gr~ko-pravoslavne. Za{to? Zato jer su svugdje na svietu pravoslavne crkve nacionalne crkve. Srbska pravoslavna crkva jest sastavni dio srbske dr`ave, Srbije (...) To mo`e biti u Srbiji, to je moglo biti i u nesretnoj Jugoslaviji, ali u hrvatskoj dr`avi to ne mo`e i ne}e biti (...) Ne}emo dozvoliti, da bilo koja crkva postane jednim politi~kim sredstvom napose uperenim protiv opstanka hrvatskog naroda i hrvatske dr`ave. Zato }e pametni qudi, qudi kojima je do narodnih probitaka, a kojima je i do vjerskih probitaka, znati se sna}i, znati sakupiti glave i prou~iti, promisliti i to pitawe na zadovoqstvo pravoslavqa, a na zadovoqstvo naroda i na probitak hrvatske dr`ave rie{iti”. (8. “Hrvatski narod”, 1. marta 1942) Mada se Paveli} pozivao na na~elo da je brat mio ma koje vere bio, u usta{koj praksi trebalo je tog brata najpre nasilno odnaroditi, kako bi od Srbina postao Hrvat, kako bi mogao biti pripadnik Hrvatske pravoslavne crkve. Iz teksta se zakqu~uje da je u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj po pitawu pravoslavne crkve manifestovano ne samo neznawe, nego i otrodoksna la`. 224
La`ima, koje su svojstvene za Vatikan, u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj pri{lo se problemu opstanka i budu}nosti Srpske pravoslavne crkve. Ona je jednostavno dekretom uni{tena po nalogu Vatikana. Gotovo identi~na situacija je danas u Makedoniji i Crnoj Gori, gde su se pored Srpske pravoslavne cekve pojavile dve samozvane pravoslavne crkve, a sve uz pomo} Vatikana. 14. 21. Na stranicama od 316 do 318, pod naslovom “Osnivawe Hrvatske pravoslavne crkve” je tekst: Pri Hrvatskom dr`avnom saboru postojao je Odbor za pravosudne i bogo{tovne poslove, koji je na sednicama raspravqao o raznim problemima zakonodavne prirode, izme|u ostalog i o zakonskom regulisawu vlasni{tva imovine biv{e Srpske pravoslavne crkve i wenih organizacija na teritoriji NDH. Usta{ka vlast u Zagrebu je organizovala grupu poverqivih pravoslavnih Srba u kojoj su bili Petar Lazi}, Vasilije (Vaso) [urlan, Du{an Jaki} i Teodor Bukadinovi}, koji su sastavili molbu za dozvolu za osnivawe nove crkvene op{tine. U ime te grupe molbu su potpisali Vaso [urlan, sve{tenik iz Zemuna i Petar Lazi} iz Zagreba i uputili je Ministarstvu pravosu|a i bogo{tovqa 3. aprila 1942. godine. (9. Isto, br. 394, od 4. 4. 1942, str. 4) Na osnovu molbe, poglavnik Paveli} izdao je 3. aprila 1942. godine Zakonsku odredbu o Hrvatskoj pravoslavnoj crkvi, koja glasi: Zakonska odredba o Hrvatskoj pravoslavnoj crkvi ^l. 1. Na podru~ju Nezavisne Dr`ave Hrvatske osniva se Hrvatska pravoslavna crkva, koja je samosvojna (autokefalna). ^l. 2. Ustrojstvo i djelokrug Hrvatske pravoslavne crkve ure|uje se Ustavom, koji potvr|uje poglavnik Nezavisne Dr`ave Hrvatske. ^l. 3. Provedba ove zakonske odredbe povjerava se ministru pravosu|a i bogo{tovqa. ^l. 4. Ova zakonska odredba zadobiva pravnu mo} dana{wim danom...” Na osnovu ove zakonske odredbe dr Mirko Puk, ministar pravosu|a i bogo{tovqa, odobrio je stvarawe prve crkvene op{tine Hrvatske pravoslavne crkve. Prvi predsednik prve crkvene op{tine Hrvatske pravoslavne crkve u Zagrebu bio je Petar Lazi}. Crkvena uprava posetila je poglavnika i zahvalila mu se na stvarawu nove crkvene organizacije – Hrvatske pravoslavne crkve. (10. Isto, br. 396 od 9. 4. 1942, str. 1) Sve{tenik Vaso [urlan istog dana uputio je poziv pravoslavnim sve{tenicima da sara|uju u stvarawu Hrvatske pravoslavne crkve (11. Isto). Poziv je emitovan preko radio-stanice (krugovalne postaje) Zagreb, a {tampan je u skoro svim listovima u NDH. Poziv glasi: “Ovime umoqavam sve pravoslavne sve}enike na podru~ju Nezavisne Dr`ave Hrvatske, da bi mi izvolili ~im prije javiti mjesto svoga boravka, u svrhu sporazumijevawa za sastanak, koji bismo odr`ali radi dogovora o crkvenim poslovima. Obaviest neka izvole upraviti u naslov: Crkvena op}ina Hrvatske pravoslavne crkve, Zagreb, Ilica broj 7 .” Prva crkvena liturgija je odr`ana u crkvi Svetog Preobra`ewa u Zagrebu. Liturgiju je slu`io sve{te225
nik Vaso [urlan u prisustvu ve}eg broja dr`avnih i vojnih velikodostojnika. (12. Isto, br. 398 od 11. 4. 1942, str. 3) Na osnovu ~l. 2. Zakonske odredbe o osnivawu Hrvatske pravoslavne crkve napravqen je Ustav crkve, ~iji je tekst kontrolisao li~no poglavnik. Dr Ante Paveli} je 5. juna 1942. godine potpisao Ustav Hrvatske pravoslavne crkve. (13. Isto, br. 444 od 7. 6. 1942, str. 1) Istoga dana, na osnovu ~l. 3 Zakonske odredbe o osnivawu Hrvatske pravoslavne crkve, a na predlog ministra pravosu|a i bogo{tovqa, poglavnik NDH dr Ante Paveli} je imenovao “preosve}enog arhiepiskopa Grigorija Ivanovi~a Maksimova Germogena mitropolitom zagreba~ke mitropolije Hrvatske pravoslavne crkve sa sedi{tem u Zagrebu. Germogen je bio arhiepiskop jekaterinoslavski i moskovski, ruski kalu|er-emigrant sa prebivali{tem u manastiru Hopovo u Fru{koj gori. (14. Isto) Poglavnik NDH dr Ante Paveli} primio je, 29. maja 1942. godine, mitropolita Germogena u svojoj rezidenciji u Zagrebu. Na prijemu su bili Germogenov li~ni pratilac i sekretar Milo{ Oberkne`evi}, jeromonah Platon, sve{tenik Vaso [urlan, Petar Lazi} i Miron Federer. U ovom kurtoaznom razgovoru, bilo je re~i i o daqem radu Hrvatske pravoslavne crkve. (15. “Hrvatski narod”, br. 437 od 30. 5. 1942, str. 1) Prema Ustavu Hrvatske pravoslavne crkve, podru~je NDH bilo je podeqeno na ~etiri eparhije: Zagreba~ka mitropolija sa sedi{tem u Zagrebu, eparhija Petrova~ka sa sedi{tem u Bosanskom Petrovcu, eparhija Brodska sa sedi{tem u Bosanskom Brodu i eparhija Sarajevska sa sedi{tem u Sarajevu. Imenovawe arhijereja za ostale episkopije ostavqeno je za kasnije. Sve~ano ustoli~ewe mitropolita Zagreba~ke mitropolije Hrvatske pravoslavne crkve bilo je 7. juna 1942. godine u crkvi Svetog Preobra`ewa u Zagrebu. Ceremonijal je prenosila radio-stanica (krugovalna postaja) Zagreb. Prisustvovali su predstavnici usta{ke vlasti, dok su dve ~ete vojnika i vojna muzika odavali po~ast gostima. Sve{tenici su pevali pesme za poglavnika i NDH. Sve~anu liturgiju, uz pratwu, slu`io je li~no mitropolit Germogen. (16. Isto, br. 445 od 9. 6. 1942, str. 2) Mitropolit Germogen polo`io je zakletvu kod poglavnika Paveli}a 8. juna 1942. godine u prisustvu mnogih ~lanova vlade i usta{ke vlasti. Germogen se zakletvom obavezao da }e verno slu`iti NDH i wenom poglavniku. (17. Isto, str. 4) U stvarawu Hrvatske pravoslavne crkve zna~ajnu ulogu su imali nema~ki obave{tajci u NDH Hans Helm, Adalbert Kungel i Marbot [umaher. (18. Veqko \uri}, n. d., 177 - 179) Iz teksta se jasno zakqu~uje da je pod pritiskom formirana Hrvatska pravoslavna crkva koja je u su{tini morala da poslu`i stvarawu jo{ ve}e prevare kako bi se lak{e okon~ao genocidni plan koji se sprovodio nad Srbima. 14. 22. Na stranicama 318 i 319, pod naslovom “Razlozi stvarawa Hrvatske pravoslavne crkve” je tekst: Vi{e autora, na razne na~ine, pisali su o razlozima stvarawa Hrvatske pravoslavne crkve. Neki su smatrali da je osnivawe Hrvatske pravo226
slavne crkve bio samo takti~ki manevar poglavnika Paveli}a i nadbiskupa Stepinca, koji su nastojali da pravoslavne Srbe u NDH odvoje od matice Srbije. Prvi deo plana – genocid nad Srbima je bio u velikoj meri ve} do tada izvr{en; drugi deo – pokatoli~avawe pravoslavaca je bio u toku, dok je za najtvrdokornije pravoslavne Srbe bila smi{qena zamka – osnivawe Hrvatske pravoslavne crkve. (19. Dr Milan Bulaji}, n. d., I, str. 392 - 398) Hrvatska pravoslavna crkva je “samo sredstvo za prikrivawe zlo~ina”. (20. Viktor Novak, n. d., 599 - 804) Hrvatska pravoslavna crkva je bila sredstvo za realizaciju vatikanskog sna o katoli~kom Balkanu i u krajwem slu~aju denacionalizaciju srpskog naroda. Su{tina Hrvatske pravoslavne crkve jeste u “zavaravawu me|unarodne javnosti, a ina~e za kontrolisawe jo{ preostalih, nepokr{tenih Srba ...” (21. @ivojinovi} – Lu~i}, “Varvarstvo”, 696 - 699) U tekstu “Srpska crkva u tzv. NDH”, u poglavqu “Hrvatska pravoslavna crkva”, pi{e: “... Srba ima jo{ u dr`avi. Trebalo ih je u~initi bezopasnim, zapravo denacionalizovati i asimilirati u Hrvate na nekakav bezbolniji na~in!” (22. Du{an Ka{i}, SPC 1920 - 1970, Beograd 1971, str. 202) Ferdo ^ulinovi} stoji na gledi{tu da je Hrvatska pravoslavna crkva trebalo da poslu`i samo kao sredstvo za kroatizirawe pravoslavnih Srba, koji su pre`iveli usta{ki genocid. Dr \oko Slijep~evi} u vezi osnivawa Hrvatske pravoslavne crkve ka`e: “Bila je to u svakom pogledu jedna velika la` i politi~ka smicalica Paveli}eva. On je tu crkvu iskori{}avao za zavaravawe me|unarodne javnosti...”(23. \oko Slijep~evi}, n. d., kw. III, Keln, 1971, str. 111) Fikreta Buti} i Ivan Jeli} pi{u: “... Jedno od najzna~ajnijih obiqe`ja unutra{we politike Nezavisne Dr`ave Hrvatske predstavqao je odnos prema Srbima (...) mo`e se s pravom zakqu~iti da se stvar prema wima nije stvarno promjenila. Ipak, po~etkom 1942. dolazi do nekih poku{aja da se ubla`i dotada{wi teror. Uzroci tih pretpostavki usta{kih vrhova su pokoqi Srba (koji su) najve}im dijelom uvjetovali wihovo pristupawe NOP (...) Odgovorni politi~ki faktori Nezavisne Dr`ave Hrvatske nalazili su rje{ewe srpskog pitawa u stvarawu tzv. Hrvatske pravoslavne crkve, koja je imala da vr{i ulogu posrednika izme|u crkve i srpskog stanovni{tva”. (24. “Putevi revolucije”, br. 1 - 2 za 1963, Zbornik radova Instituta za historiju radni~kog pokreta Hrvatske, 343) Jedan od razloga za osnivawe Hrvatske pravoslavne crkve bilo je “zavaravawe me|unarodne javnosti, a ina~e za kontrolisawe preostalih, nepokr{tenih Srba (...) Pravoslavci su u velikoj ve}ini tu crkvu shvatili kako treba i nisu joj se pribli`ili”. (25. “Tajni dokumenti”, 118) Me|utim, Vatikan je u osnivawu Hrvatske pravoslavne crkve video put k verskoj uniji i nestanku {izme u Hrvatskoj. Ako bi ova stvar uspela, bio bi to, kako je javqao Nikola Ru{inovi} Mladenu Lorkovi}u 9. maja 1942. iz Rima, za Vatikan najdragocjeniji dar koji Hrvatska mo`e pokloniti Svetoj stolici. Iz Vatikana su preporu~ivali da se, u krajevima gde ima pravoslavnih, stvore “gr~ko-katoli~ki centri” i da se rad na ovome poveri dr 227
Janku [imraku, unijatskom episkopu kri`eva~kom, za koga tvrde da je najboqi poznavalac za vjerska pitawa na Balkanu. ( 26. Isto) 14. 23. Na stranicama od 319 do 321, pod naslovom “Priznawe Hrvatske pravoslavne crkve” nalazi se tekst: Da bi Hrvatska pravoslavna crkva mogla postojati morala je da dobije priznawe ostalih pravoslavnih crkava, u prvom redu vaseqenskog patrijarha iz Carigrada i Srpske pravoslavne crkve iz Beograda, koja je bila majka - crkva. Tako|e, Hrvatska pravoslavna crkva trebalo je da dobije i me|unarodno priznawe. U tom ciqu mitropolit Germogen je molio za prijem kod poglavnika Paveli}a radi davawa pomo}i u vezi priznavawa Hrvatske pravoslavne crkve od dr`ava koje su bile ratni saveznici NDH. (27. Arhiv Mitropolije Hrvatske pravoslavne crkve, Zagreb, dok. 192 od 10. 7. 1942) Ruska crkvena op{tina iz Sarajeva je bila prva strana organizacija, koja je mitropolitu Germogenu ~estitala novo postavqewe i osnivawe nove crkve. (28. Isto, dok. 4, Sarajevo, 8. 6. 1942) Isto je u~inio i koza~ki ataman iz Sarajeva. (29. Isto, dok. 9, Sarajevo, 19. 6. 1942) Mitropolit Germogen je, 27. jula 1942. godine, preko Ministarstva inostranih poslova NDH, tra`io kanonsko priznawe od vaseqenskog patrijarha iz Carigrada, kao i slawe episkopa i sve{tenika, kojih nije bilo u NDH, jer su bili delom ubijeni, a delom deportovani u Srbiju. (30. Isto, dok. 329 i 330, Zagreb, 27. 7. 1942) Odnos Vatikana prema Hrvatskoj pravoslavnoj crkvi bio je sasvim jasan, s obzirom na vekovnu politiku Vatikana prema pravoslavqu na Balkanu i isto~noj Evropi. Papski legat u NDH Ramiro Markone pi{e kardinalu Maqoneu 8. maja 1943. godine: “... U februaru i martu protekle godine poglavnik je, vidjev{i da je nemogu}e brzo preobra}awe disidenata, namjeravao da stvori Hrvatsku {izmati~ku (pravoslavnu – prim.) crkvu sa jednim mitropolitom: crkva je stvorena, ali je {izmati~ka hijerarhija u Beogradu nije priznala, a mitropolit je ekskomuniciran ...” (31. Ivan Cvitkovi}, “Ko je bio Alojzije Stepinac”? Sarajevo 1986, str. 116) Povodom osnivawa Hrvatske pravoslavne crkve Vatikan zvani~no nije reagovao. Me|utim, iz izve{taja poslanika NDH pri Vatikanu Nikole Ru{inovi}a, upu}enog Mladenu Lorkovi}u, jasno se vidi stav Vatikana: “... Priznawe pravoslavne crkve (...) primqeno je jako dobro. U tom Sv. stolica gleda put k vjerskoj uniji i nestanak {izme. To bi za wih bio najdragocijeniji dar koji Hrvatska mo`e pokloniti Sv. stolici (...)” U nastavku izve{taja Nikola Ru{inovi} pi{e i o mi{qewu kardinala Tiserana o Hrvatskoj pravoslavnoj crkvi sa dosta ironije: “Nijemci su priznali Hrvatsku pravoslavnu crkvu, kad su zajedno s nama poklali sve sve}enike i kad je nestalo 350.000 Srba (...)” (32. “Tajni dokumenti”, 118) Usta{ka NDH je vr{ila pritisak na mitropolita Germogena da tra`i priznawe nove crkve od ratnih saveznica NDH Rumunije i Bugarske, {to je on i u~inio. Prema tvr|ewu Veqka \. \uri}a, odgovori nisu sa~uvani. Mogu}e je da su bili pozitivni, ali samo u usmenom obliku. (33. Veqko \uri}, n. d, 184) Germogen je uputio pismo i Sinodu Ruske pravoslavne crkve u emi228
graciji, a mitropolit Atanasije je uputio to pismo Sinodu Srpske pravoslavne crkve. (34. Zapisnik Sinoda SPC, br. 1638 i 1639/zap. 357) Mitropolit Germogen je zatra`io priznawe i od Sinoda Srpske pravoslavne crkve u Beogradu. Sinod je analizirao govore ministra pravosu|a i bogo{tovqa dr Puka i poglavnika Paveli}a i utvrdio da je re~ o procesu pohrva}ivawa svih Srba u Hrvatskoj. Zato je Sinod Srpske pravoslavne crkve, na sednici 17. aprila 1942. godine, zakqu~io da se ne mo`e priznati osnivawe Hrvatske pravoslavne crkve, kao akt zasnovan na kanonima, iz slede}ih razloga: “1. [to se ti~e progla{ewa avtokefalnosti Hrvatske pravoslavne crkve, nije nadle`na, ni kompetentna dr`avna vlast, utoliko pre, {to je crkva bo`anska ustanova, i {to poglavnik Nezavisne Dr`ave Hrvatske, koji je ovaj akt obavio, ne pripada ~ak ni pravoslavnoj veri; 2. [to ova avtokefalnost nije izraz voqe tamo{weg pravoslavnog naroda, niti wegove jerarhije, koja je uni{tena, a pravoslavno stanovni{tvo prisiqavano da pre|e u rimokatoli~anstvo; 3. [to ne postoje ni ostali kanonski uslovi za osnivawe pravoslavne crkve...”(35. Zapisnik Sv. Arhijerejskog Sinoda SPC za 1942, Si. 1150/zap. 222) Pored toga, Sinod je doneo odluku da o svemu obavesti eparhijske jereje, predsednika srpske vlade Milana Nedi}a, a preko wega i nema~ku okupacionu upravu, koja treba da brine o za{titi interesa Srpske crkve u NDH. Me|utim, odluka Sinoda nije mogla da se u potpunosti sprovede, jer su to spre~ile nema~ke okupacione vlasti. Naime, odluka nije mogla da bude dostavqena pravoslavnim crkvama – Velikoj Carigradskoj, Rumunskoj i Gr~koj crkvi, jer su nema~ke vlasti stavile prigovor na tekst pisma upu}en ovim crkvama, kao i na tekst odluke Sinoda, tra`e}i da se delovi, koji se odnose na progone Srpske crkve i srpskog naroda, izbace. Tako|e, odluka Sinoda o osnivawu Hrvatske pravoslavne crkve nije mogla da bude objavqena u “Glasniku Srpske pravoslavne crkve”, jer je nema~ka cenzura zabranila weno {tampawe. (36. Isto, br. 1638 i 1639/zap. 357) Shodno odluci Sinoda Srpske pravoslavne crkve, i Sinod Ruske zagrani~ne crkve odbio je da prizna Hrvatsku pravoslavnu crkvu. Tra`io je da se protiv mitropolita Germogena, ~lana Sinoda, pokrene sudski postupak pred crkvenim sudom zbog te{kog kanonskog prekr{aja, da mu se zabrani da obavqa bogoslu`ewe, kao i da se on iskqu~i iz Sinoda Ruske zagrani~ne crkve. (37. “Glasnik SPC”, br. 4 od 1. 4. 1946, str. 54) Pre`iveli sve{tenici Srpske pravoslavne crkve, ina~e borci partizanskih jedinica, sredinom novembra 1942. godine odr`ali su skup{tinu u Srpskoj Jasenici na oslobo|enoj teritoriji. Usvojena je Poslanica, u kojoj, izme|u ostalog, stoji: “... Srpski narod i wegovo sve{tenstvo ostaje nepokolebqivo u redovima narodnooslobodila~ke partizanske i dobrovoqa~ke vojske Jugoslavije, i poziva ostale rodoqube i borbene narode Jugoslavije i sve{tenstvo ostalih vera, da im se pridru`i u svetoj Narodnooslobodila~koj borbi (...) Kroz sve vekove ropstva nije srpski narod do`iveo takve zlo~ine, paqewa i pokoqe stotina hiqada srpskog `ivqa, kao {to su nosioci “Nove Evro229
pe” – fa{isti, u~inili za ovih dvadeset meseci okupacije Jugoslavije. Isto tako odbacujemo belogardejskog izbeglicu, samozvanog mitropolita Germogena, Paveli}evog poglavara pravoslavne hrvatske crkve, koji je sablazan i poni`ewe za pravoslavqe. Ovaj stav na{e skup{tine jedino odgovara tradiciji Svetosavske crkve...” (38. Spomenica pravoslavnih sve{tenika, `rtava fa{isti~kog terora i palih u NOB, Beograd 1960, prilozi) Poslanicu su potpisali “vojni sve{tenici” partizanskih jedinica, koji su osudili osnivawe Hrvatske pravoslavne crkve kao najobi~niju usta{ku tvorevinu. Interesantan je i proglas CK KP Hrvatske, Povjereni{tva za Slavoniju, krajem aprila 1942. godine, u kojem stoji: “... On (Paveli} – prim.) je donio odluku o osnivawu nekakve Hrvatske pravoslavne crkve. On ho}e da vas pomo}u pravoslavnih popova, koji su spremni na izdaju svoga naroda, pozove u pravoslavne crkve, one iste koje su usta{ke bande napadale i ru{ile, u kojima su usta{ke bande zvjerski ubijale srpski narod, pa i ~estite pravoslavne popove (...) Bra}o Srbi! Komunisti~ka partija vas opet poziva da se ne odazovete na poziv onih popova koji vas zovu u Hrvatsku pravoslavnu crkvu. Takvi popovi su izdajice va{eg naroda ...” (39. Pavle Gregori}, NOB u sjeveroisto~noj Hrvatskoj 1942, “Sje}awa i dokumenti”, Zagreb 1978, str. 100) Zanimqivo je da je mali deo katoli~kog sve{tenstva, koje je bilo simpatizer NOP-a, odr`ao nekoliko konferencija, ali ni na jednoj nije osu|eno osnivawe Hrvatske pravoslavne crkve kao usta{ke tvorevine. (40. Ciril Pete{i}, “Katoli~ko sve}enstvo u NOB 1941 - 1945”, str. 249) Iz teksta se prepoznaju slogani koje je koristio i Jovan Pavle Drugi: “Nova Evropa” i “najve}i dar Hrvata papi i Vatikanu”. Dakle, Jovan Pavle Drugi se ni retorikom ne razlikuje od Pija XII, a on je bio zlo~inac koji je izbegao krivi~nu odgovornost za ratne zlo~ine i koji je u Nirnbergu morao prvi da sedne na optu`eni~ku klupu. 14. 24. Na stranicama od 325 do 330, pod naslovom “O odgovornosti za genocid nad srpskim narodom” je tekst: Za fizi~ki i verski genocid nad srpskim narodom u NDH odgovorni su rimski papa Pije XII, Vatikan, Nema~ka i katoli~ka crkva u NDH na ~elu sa zagreba~kim nadbiskupom dr Alojzijem Stepincem. Rimski papa Pije XII je bio upoznat i sa fizi~kim i verskim genocidom nad srpskim narodom u NDH. Kao poglavar Katoli~ke crkve ni{ta nije preduzeo da se genocid spre~i. Poznata je jedna od Bo`jih zapovesti: ne ubij! Ali, rimski papa je }utao. Za{to? U pitawu je bio homo dupleks, ~ovek dvostrukog morala! Vatikan je }utao, jer se imao na koga ugledati - na svoga verskog poglavara. Poglavar Hrvatske katoli~ke crkve dr Alojzije Stepinac nije se razlikovao od svojih pretpostavqenih – rimskog pape i papske Kurije. Stepinac je podr`ao stvarawe monstruozne usta{ke NDH i wenu legalizaciju, {to je po jugoslovenskim zakonima i me|unarodnom pravu predstavqalo zlo~in veleizdaje. Prihvatio je du`nost vikara usta{ke vojske, zalagao se za pokatoli~avawe pravoslavnih Srba, a ni{ta nije preduzimao povodom 230
istrebqewa Srba pravoslavaca. Ne mo`e se pravdati da za to nije znao. Nave{}u samo jedan primer iz koga se vidi da je nadbiskup Stepinac bio obave{ten o zlo~inima koji se vr{e nad Srbima, i to od mostarskog biskupa dr Alojzija Mi{i}a, koji mu je o tome pisao u pismu 7. novembra 1941. godine. U pismu biskup Mi{i} navodi mesta gde su Srbi ubijani, koliko wih, i na koji na~in. Ali, nadbiskup Stepinac je }utao. Ne samo tada, ve} ~itavo vreme rata. Posle rata, osu|enog nadbiskupa Stepinca Vatikan je imenovao za kardinala. I ve}ina katoli~kih sve{tenika je u~estvovala ili odobravala fizi~ki i verski genocid. Nije se ~uo glas protesta od strane katoli~ke crkve u NDH. Nijedan usta{ki katoli~ki sve{tenik-koqa~ ~ak nije ukoren, a kamo li {ta drugo! Kad god se povede re~ o usta{kom genocidu u NDH, mnogi u Hrvatskoj smatraju da je hrvatski narod optu`en za genocidnost. Na taj na~in kao da se stavqa ta~ka na daqu raspravu. Jer, prema nekim shvatawima, narod je nedodirqiv, po{to samo pojedinci mogu ~initi zlo~ine, ali narod nikako! Petar Yayi} navodi da je narod bivao po{te|en osude, ~ak i kada je u ogromnoj ve}ini fanati~no slu`io ru{ila~kim ciqevima, kao nema~ki narod u Drugom svetskom ratu. (1. Petar Yayi}, “Nova usta{ka dr`ava”, 44) Me|utim, do satanizacije Srba u Hrvatskoj je do{lo tokom duge istorije. Smatralo se da su Srbi krivi za sve neda}e i nesre}e koje su zadesile hrvatski narod, da su Srbi “remetila~ki faktor” itd. U satanizaciji Srba u Hrvatskoj presudnu ulogu su odigrali katoli~ka crkva, rasisti~ke teorije dr Ante Star~evi}a, politika Austro-Ugarske i Kominterne. Ipak, za usta{ke zlo~ine moralno su krivi sami Hrvati i muslimani, jer je me|u wima bilo mnogo onih koji su }utali, iako su znali {ta se de{ava. Narod kao celina treba da snosi odgovornost za nedela i zlo~ine koje su po~inili wegovi pripadnici. Me|utim, treba razlikovati one koji su krivi i koji su vr{ili zlo~ine od onih koji su samo moralno odgovorni! Episkop Atanasije Jevti} postavqa pitawe: “[ta u~ini{e oni da spre~e istrebqewe svoje bra}e, koja im ni{ta nije na `ao u~inila? Da li su bili u mogu}nosti da to spre~e? Jesu! Nikad usta{ama ne bi po{lo za rukom da u~ine ono {to su u~inili da muslimani i Hrvati nisu svesno ostali po strani. Nekoliko prvaka u Stocu bilo je u mogu}nosti da dignu muslimansku masu, pa da se usta{e ni `ivi ne ~uju. Samo jedan primer: u Mostaru su usta{e pred Vidovdan uhapsile, me|u ostalim Srbima, odli~nog Srbina Muju Pa{i}a, sudiju Okru`nog suda, pa je tih dana i on trebalo da bude ubijen. Pa {ta u~ini{e muslimani? Svi listom, i srpske i hrvatske orijentacije, sko~ili su i Mujo Pa{i} je spa{en i istog dana pu{ten ku}i ...” (2. Atanasije Jevti}, “Velikomu~eni~ki Jasenovac”, 213, Svedo~ewe Mihi} Desimira, ro|enog u Stocu, Arhiv Sv. Sinoda za 1941 - 1944) Drugi primer: po~etkom januara 1992. godine preko TV Sarajevo episkop zvorni~ko-tuzlanski, gospodin Vasilije, upoznao je javnost da je Srpska pravoslavna crkva odlu~ila da podigne spomenik muftiji Muhamedu [efketu ef Kurtu. Spomen obele`je ovom predratnom stare{ini tuzlan231
ske islamske zajednice bi}e postavqeno u centru Tuzle, u parku ispred Episkopije i Saborne crkve. Bi}e to, u stvari, zahvalnost ovda{wih Srba rodoqubu i dobrotvoru, muslimanu, koji je i{ao u te{kim ratnim vremenima ~ak u Zagreb kod dr Ante Paveli}a i dr Andrije Artukovi}a da spase svoju sabra}u Srbe. Naime, muftija Kurt je saznao od Ragiba ^apqi}a, muftije iz Rogatice, da usta{e pripremaju veliki pogrom nad tuzlanskim Srbima, da nameravaju da sru{e pravoslavnu crkvu, vi|enije Srbe odvedu u Jasenovac i popale ku}e u nasequ Srpska varo{. Saznav{i za usta{ki plan, muftija Kurt je zajedno sa Hasanagom Pa{i}em, gradona~elnikom Tuzle do okupacije i veterinarom Obradom Mi~i}em oti{ao u nema~ku krajskomandu i protestovao protiv toga. Odgovor je bio da usta{e sva nare|ewa dobijaju iz Zagreba. Muftija Kurt je sa grupom uticajnih muslimana januara 1942. godine otputovao u Zagreb. Poglavnik Paveli} ih je saslu{ao i uputio ministru unutra{wih poslova dr Andriji Artukovi}u. Sa ovim usta{kim zlikovcem bilo je mnogo ube|ivawa. Ali, na kraju, kada je muftija Kurt postavio ultimatum – da }e se svi muslimani di}i u odbranu Srba, Artukovi} je odgovorio: Idite ku}i, va{em zahtevu bi}e udovoqeno! Tako je i bilo. Blizu 6.000 tuzlanskih Srba pravoslavaca, po~etkom 1942. godine, nisu postali `rtve usta{ke kame. Istina, kasnije ih je dosta deportovano u koncentracioni logor Jasenovac, ali ipak mnogo mawe nego {to su usta{e planirale pre muftijinog protesta u Zagrebu. Sahrana muftije Kurta 23. juna 1963. godine i danas se prepri~ava u Tuzli. Od Majevice do Ozrena i Spre~kog poqa slio se narod u Tuzlu, najvi{e Srba, da jo{ jednom zahvale velikanu za ~ovekoqubivo i bratsko delo. Prilikom sahrane muftije Kurta, ugledni prota \or|e Jovanovi} je rekao: “... U tvom djelu spasewa qudi nije bio samo tvoj {iroki ~ovjekoqubivi pogled na svijet, nego velika i duboka spoznaja da na ovom tlu, u ovom gradu, `ivi narod jednog jezika, jedne krvi i jednih predaka, kro{wa jednog velikog stabla ...” (3. Blagoje Komqeni}, “Dobro se dobrim vra}a: pravoslavci podi`u spomenik muftiji”, “Politika” od 19. 1. 1992, str. 12) Da je bilo vi{e ovakvih Hrvata i muslimana, kao {to je bio muftija Kurt, sigurno bi broj `rtava usta{kih zlo~ina bio znatno mawi. Po zavr{etku Drugog svetskog rata dve katoli~ke crkve u Evropi, nema~ka i hrvatska, suo~ile su se sa dilemom: u kojoj meri priznati sopstvenu odgovornost za genocid nad Jevrejima, odnosno Srbima. Kancelar Savezne Republike Nema~ke Vili Brant, u ime celog nema~kog naroda, pokajni~ki je kleknuo pred spomenikom `rtava var{avskog geta, u nacisti~kom logoru smrti Osvjen}imu (Au{vicu), preuzimaju}i na sebe, kao u anti~kim tragedijama, odgovornost i krivicu za zlo~ine svojih sunarodnika. U Nankingu, u Memorijalnom holu `rtava genocida japanskih militarista nad kineskim stanovnicima Nankinga 1937/38. godine, delegacije Japanaca, sa vencima, klawale su se senima `rtava koje su wihovi sunarodnici ubili na najbrutalniji na~in. 232
Nema~ka katoli~ka crkva, posle tridesetak godina, kona~no je razre{ila dilemu – priznala je svoju krivicu, iako ona sama nije u~estvovala u genocidu. Nemica Helga Kroner je napisala: “Najnovija politi~ka istorija na{e zemqe je zatamwena sistematskim poku{ajima da se zbri{e jevrejski narod. Uprkos uzornom pona{awu pojedinaca i grupa, ve}ina nas u vreme nacionalsocijalizma ~inila je crkvenu zajednicu koju je brinula opasnost po sopstvene institucije. Mi smo okrenuli le|a progowenom jevrejskom narodu i }utali o zlo~inima koji su vr{eni protiv Jevreja i judaizma. Mnogi su postali krivci iz samog straha za svoje `ivote. Mi se ose}amo posebno nesre}ni zbog ~iwenice da su ~ak hri{}ani u~estvovali u ovim progonima. Po{tena namera sopstvene obnove zavisi od priznawa krivice, koju nosi na{a zemqa i na{a crkva”. (4. Dr Milan Bulaji}, n. d., IV, str. 909) [ta je ura|eno u Hrvatskoj? Niko nije digao glas protiv pokoqa Srba u NDH. O tome dr Milan Bulaji} pi{e: “Ono {to je zaista u toj celoj stvari najtu`nije jeste da niko u Hrvatskoj, ni kao pojedinac, ni kao organizacija, nije digao svoj glas protiv pokoqa Srba. Nema kwi`evnika, kulturnog radnika, koji je do po~etka oru`anog ustanka digao svoj glas. Niko nije protestovao, ni u ime Boga, ni u ime crkve. Ni u ime kulture, umetnosti ili nauke u Hrvatskoj, niko nije digao svoj glas protiv klawa Srba”. (5. Isto, kw. 3, str. 12 - 13) Za{to se o nevinim usta{kim `rtvama genocida nije smelo govoriti? @rtve nisu identifikovane i dostojno sahrawene, mnoga su strati{ta bila zabetonirana, bez obele`ja i istine o `rtvama i zlo~incima. Ali, trebalo je sve zaboraviti, {ire}i la`no bratstvo i jedinstvo. Ko se usudio da govori ili pi{e o genocidu, smatran je nacionalistom koji {iri nacionalnu mr`wu. U Pakracu, na mestu gde je nekada bila pravoslavna crkva, u kojoj su u leto 1941. godine usta{e poklale oko 400 `ena i dece, kada je jedna Srpkiwa, majka dr Smiqe Avramov, pripalila sve}u nevinim `rtvama usta{kog genocida, sudija za prekr{aje ju je nov~ano kaznio zbog raspirivawa nacionalne mr`we!!! (6. Razgovor autora sa dr Smiqom Avramov 1987. u Beogradu) Za{to hrvatska inteligencija }uti o usta{kom genocidu nad Srbima u NDH? Najboqi odgovor na ovo pitawe dao je akademik dr Jovan Ra{kovi}: “Do dana{weg dana hrvatska inteligencija nije se odredila prema tom genocidu. Jedan deo te inteligencije umawuje zlo~in, drugi nastoje da ga potpuno ukinu, izbace iz svesti i jednog i drugog naroda (...) Tre}i se, pak, pona{aju kao da se to nikada nije dogodilo. Iz svega mo`emo zakqu~iti da ovo skrivawe genocida predstavqa poziv historiji na recidiv, odnosno, neku vrstu preporuke da se genocid jedanput ponovi”. Zakqu~ak akademika Ra{kovi}a je sasvim ta~an. Wegove re~i su proro~anske. Danas smo svedoci da nova usta{ka vlast u “lijepoj na{oj” sprovodi novi genocid nad Srbima u Hrvatskoj uz svestranu podr{ku Nema~ke, Austrije, Ma|arske, Italije, Vatikana i Evropske ekonomske zajednice (EEZ). Potpredsednik Sabora SR Hrvatske Stjepan Sulimanac po~etkom jula 1990. godine je predlo`io da se jama Jadovno na Velebitu zabetonira, tako 233
“da je nikada niko vi{e ne mo`e koristiti”. (7. “Politika” od 7. 7. 1990, str. 7) (u ovu jamu je ba~eno oko 30.000 nevinih Srba – prim. autora). Po~etkom jula 1990. godine mimikri~ki predsednik Saveza komunista Hrvatske - stranke dru{tvenih promena, Ivica Ra~an, poziva na “simboli~an po~etak” gra|anskog pomirewa u Hrvatskoj, koje bi trebalo da se odr`i na mestu pokoqa u Glini i mestu streqawa usta{a kraj jame Jazovka na @umberku. Naime, u pravoslavnoj crkvi Velika Gospojina u Glini, po~etkom avgusta 1941. godine usta{ki koqa~i su na krvolo~an na~in zaklali oko 1.800 nevinih Srba sa Banije i Korduna. Kraj Jazovke na @umberku streqane su usta{e koje su u periodu 1941 - 1945. godine klale mu{karce, `ene, decu i starce samo zato {to su Srbi. Jezuitski predlog Ivice Ra~ana Srbi u Hrvatskoj su odmah odbacili, jer nisu hteli da u~estvuju u tom “balu vampira”, morbidnoj manipulaciji sa nevinim i zaklanim qudima, ~ije samrtni~ke jauke jo{ pamte. U celom posleratnom periodu, naro~ito prvih decenija, usta{tvo i zlo~ini usta{a bili su tabu tema o kojoj kwi`evnici nisu pisali. Trebalo je da pro|e mnogo vremena, pa da i ta tema na|e svoje mesto i u kwi`evnosti. Za razliku od Hrvatske, u drugim na{im republikama kwi`evni pristup temi usta{tva bio je druga~iji, jer je bio oslobo|en predrasuda. U stvari, svi pisci su bili oslobo|eni tih predrasuda i kompleksa, osim Hrvata. Posebno su bili neoptere}eni srpski pisci iz Bosne i Hercegovine, jer je na toj teritoriji bilo suvi{e mnogo `rtava usta{kog genocida nad srpskim stanovni{tvom. Ve}ina hrvatskih pisaca pre}utala je NDH. ^ime se mo`e tuma~iti takav stav? Milivoje Markovi} odgovara da se to mo`e tuma~iti “ili lojalno{}u ili pripadno{}u usta{koj ideologiji” i konstatuje: “...Za ozbiqniji analiti~ki, pa ~ak i psiholo{ki pristup tom fenomenu mo`da je interesantnije za{to se temom usta{tva nisu bavili ni oni pisci koji su bili u~esnici u ratu ili su bili simpatizeri oslobodila~kog pokreta. Ako su ve} ustali protiv tog morbidnog pokreta, ako su shvatili da je vr{io najmra~nije zlo~ine protiv nedu`nih qudi, onda je nejasno za{to se i na kwi`evnom planu nisu borili da svet usta{ke apokalipse dovedu do onih ponora do kojih ga je dovela istorijska stvarnost ...” Markovi} na kraju zakqu~uje: ... Ve}ina hrvatskih pisaca ve} pet decenija odbija da kwi`evnim sredstvima ka`e kakva je bila sudbina Srba, Jevreja, pa i Hrvata, koji se nisu slagali sa politikom NDH. A ta istina, i pored upornog }utawa hrvatskih pisaca, nije ugu{ena”. (8. Milivoje Markovi}, “Usta{tvo u literaturi”, “Politika” od 19. i 20. februara 1991, str. 21. i 23) Stanko Lasi} u trotomnoj kwizi “Krle`ologija ili povijest kriti~ke misli o Miroslavu Krle`i” pokazuje da su usta{e za vreme svoje vladavine sru{ile sve vrednosti koje je stvarala “tisu}godi{wa” hrvatska kultura i civilizacija. (9. Isto, “Politika” od 17. 2. 1991, str. 24) Milivoje Markovi} navodi da se kwi`evna interpretacija usta{tva ispoqava na tri na~ina: 234
Prvo, o usta{tvu u wegovom najbrutalnijem zna~ewu pisali su oni hrvatski pisci koji su ga do`iveli ne samo kao nesre}u svoga naroda, ve} i kao nesre}u ~ove~anstva uop{te. To su bili Ivan Goran Kova~i}, Vladimir Nazor, Antun Barac, Gustav Krklec, Vladimir Popovi}, Oto [ulc, Jure Frani~evi} Plo~ar, Josip Barkovi}, Vojin Jeli}, Dragan Bo`i} i mo`da jo{ poneko. Drugo, u toku rata najve}i broj istaknutih pisaca, me|u wima i Miroslav Krle`a, jednostavno su }utali, a u posleratnom vremenu pisali su o ratu, ali kao o univerzalnoj pojavi. Pisali su o qudskim patwama i stradawima ~iji su vinovnici bili Nemci, Italijani, domobrani, ~etnici, ali nikako i usta{e, koji su bili kreatori nasiqa i ~ija se vladavina zasnivala na najbrutalnijem genocidu. Tre}e, najpotpuniji kwi`evni prikaz ostvarili su pisci iz Bosne i Hercegovine i Srbije. Oni su na stvarala~ki na~in otvorili najstra{nija i najsvirepija `ari{ta usta{ke NDH, jer su smatrali da je to wihov istorijski i moralni zadatak, obaveza prema `rtvama. Oni nisu imali kompleks krivice kao ve}ina hrvatskih pisaca, wih su motivisali talasi gneva i pobune, jer se nad wihovim o~evima, decom, bra}om, sestrama, kom{ijama, vr{io najsuroviji i najbrutalniji masakr, bestijalno su klani, ubijani maqevima, bacani u jame, `ivi bacani u vatru itd. (10. Isto, “Politika” od 15. i 16. februara 1991, str. 20. i 24) ]utawe hrvatskih pisaca i zaobila`ewe teme usta{kih zlo~ina predstavqa negirawe sopstvenog moralnog i umetni~kog bi}a. Ostaje pitawe: kako `iveti u samoobmani? U toku 1941. i 1942. godine Srpska pravoslavna crkva je uputila tri memoranduma nema~kim komandantima Srbije fon [rederu i Dankelmanu, u kojima se dokumentovano, sa imenima, mestima i datumima, govorilo o pokoqima Srba u NDH. Svrha memoranduma je bila da se umole nema~ki komandanti da zahtevaju od Paveli}a da prekine sa pokoqima srpskog naroda, a zatim da se obavesti me|unarodna javnost o ovim stravi~nim stradawima. Iako je beogradski lekar Milo{ Sekuli} memorandume preneo do Londona i Va{ingtona, svet nije saznao istinu o stradawima Srba u NDH, iskqu~ivo zahvaquju}i Vatikanu, Kominterni, rukovodstvu NOP-a i nekim ~lanovima jugoslovenske izbegli~ke vlade, pre svega onim iz Hrvatske i Slovenije. U zata{kavawu i umawivawu usta{kih zlo~ina nad Srbima predwa~io je Luj Adami~. Navode u memorandumima je stavqao pod sumwu, pripisuju}i autorstvo tih dokumenata Gestapou. Tada{wi jugoslovenski ambasador u SAD Konstantin Foti} uru~io je memorandume ameri~kom predsedniku Ruzveltu, koji je na angloameri~koj konferenciji u Va{ingtonu marta 1943. izjavio da “Hrvate treba staviti pod starateqstvo”, kao “nezreli i necivilizovani narod”. (prema “Ameri~kom Srbobranu” od 3. marta 1943). (11. Dr Veselin \ureti}, “Saveznici i jugoslovenska ratna drama”, V izdawe, kw. I, str. 423) Me|utim, Velika Britanija nije prihvatila Ruzveltov predlog. Sem toga, biv{a NDH je pre{la iz tabora pora`enih u tabor pobednika zahvaquju}i stvarawu nove Jugoslavije i wenom {efu Josipu Brozu Titu. U novoj 235
Jugoslaviji, na teritoriji biv{e NDH, nije izvr{ena denacifikacija, pa je do{lo do recidiva usta{tva u toku 1990 - 1993. godine. Ambasador Konstantin Foti} je progla{en za neprijateqa, a dr Milo{u Sekuli}u je zabrawen povratak u Jugoslaviju”. 15. Kwiga “Srbija i Vatikan 1804 - 1918”, autor dr Qubomir Durkovi} Jak{i}, izdava~i “Srpska pravoslavna eparhija `i~ka i Srpska pravoslavna eparhija {umadijska”, {tampa [tamparsko izdava~ko preduze}e “Bakar” Bor, 1990. godine; u okviru predgovora objavqen je na stranicama od 5 do 11 tekst: “Grozni su odno{aji me|u nama i Vatikanom, krvqu su napisani oni listovi na{e povjesti, i mi ih moramo dr`ati zavijek otvorene pred o~ima svojeg naroda, da ga krivi proroci ne prevare i ne uvedu u nove napasti, u nesre}e gore”, pisao je 1881. rimokatoli~ki sve{tenik Qudevit Vuli~evi} biskupu [trosmajeru. “Sre}na vakta za one koji obraza nemaju”, ~esto je govorio mitropolit skopski Josif posle Drugog svetskog rata. “Oni {to ho}e da {to pre zaborave spremni su da ponove”, zapisane su re~i u logoru u Dahau. Kada je Srbija, na mati~noj zemqi srpskog naroda, vaskrsla po~etkom XIX veka, bila je najpravoslavnija zemqa u svetu, i u wenom oslobo|ewu nije u~estvovao ni jedan jedini rimokatolik. Me|utim, posle su po~eli dolaziti strani radnici, me|u kojima su bili i rimokatoli~ke veroispovesti. Vaskrsla Srbija, bez obzira na veru i narodnost, primila ih je i prema radu i vladawu odobravala im poslove. ^esto im je poveravala najodgovornije i najpoverqivije polo`aje u zemqi. O ovome se najboqe mo`e ste}i uverewe pregledom spiskova slu`benika u [ematizmu Srbije, koji je izdavan svake godine od 1852. Tu se nalaze imena i mnogih rimokatolika. Prema tome, vaqa navesti od istaknutih stranaca, primera radi, slede}e li~nosti, koje su zauzimale visoke polo`aje: Todor Herbez, ministar finansija (1859 – 1860); Ipolit Monden ministar gra|evina (1862 – 1865); Dragutin Franasovi} ministar inostranih dela (1886 – 1888) i ministar vojni (1886, 1893 - 1895); \ura Horvatovi} ministar vojni (1886 - 1887); Sima Lozani} profesor Velike {kole (od 1872 1905), prvi rektor Univerziteta, ministar narodne privrede (1894 - 1895), a neko vreme i poslanik u Londonu; Jovan ]aja, ministar unutra{wih dela (1892); Frawa Zah prvi upravnik Vojne akademije (od 1850) i pomo}nik ministra vojnog; Matija Ban, profesor Velike {kole i prvi {ef za informacije. Od nau~nika mogu se ista}i Janko [afarik i lekar A}im Medovi}, a zatim mnogi slu`benici, u~iteqi, nastavnici, lekari, in`eweri, itd. Na kraju treba naglasiti da se knez Mihailo o`enio rimokatolkiwom Julijom, kojoj je u Dvoru podigao kapelu i pla}ao posebnog sve{tenika da u woj slu`i, a kraq Milan se o`enio tako|e sa Natalijom. Pored toga, pravoslavna Srbija je ~ak poverila rimokatoliku dr Luju Bakoti}u, ro|enom u Sewu, da pripremi pregovore sa Vatikanom o konkordatu zakqu~enom 1914. i da je zastupa kod pape. 236
I tek {to su Srbi postigli prve uspehe u ure|ewu svoje otaybine, Rimokatoli~ka crkva, pod za{titom Austrije, postavila je zahteve da joj se obezbedi slobodna misija, odnosno da pravoslavne Srbe privodi pod vlast pape, bilo prelaska na rimokatolicizam, bilo prelaskom u uniju. O nasrtawu Rimokatoli~ke crkve, odnosno Vatikana (1. O Vatikanu zna~ajna je kwiga Vjekoslava Cvrqea “Vatikan u savremenom svijetu”, objavqena u Zagrebu 1980, i o wegovoj udarnoj snazi putem misije kwiga Ignacija de Lojola “Na~ela jezuita”, koja se pojavila 1987. u Beogradu),, na pravoslavne Srbe dosta je prou~avano. Ovde se s pravom mogu ista}i nau~ni radovi: Nikodima Mila{a (2. Nikodim Mila{, “Slavenski apostoli Kiril i Metodije i istina pravoslavqa. Povodom rimskog pokreta 1880 - 81. god. protiv Pravoslavne crkve”, Zadar 1881 (drugo izdawe u Beogradu 1985), isti, “Pravoslavna Dalmacija”, N. Sad 1901 (drugo izdawe u Beogradu 1970)),, Stanoja Stanojevi}a (3. Stanoje Stanojevi}, “Borba za samostalnost Katoli~ke crkve u Nemawi}koj dr`avi”, Beograd 1912),, Mihaila Gavrilovi}a (4. Mihailo Gavrilovi}, “Ispisi iz arhiva Vatikana”, koji se ~uvaju u Arhivu SANU u Beogradu, br. 9260),, Jovana Radoni}a (5. Jovan Radoni}, “Rimska kurija i ju`noslovenske zemqe od XI do XIX veka”, Beograd 1950),, Viktora Novaka (6. Viktor Novak, “Magnum krimen”, Zagreb 1984, drugo izdawe u Beogradu 1986, tre}e u Nema~koj)) i Qubomira Durkovi}a (7. Qubomir Durkovi}-Jak{i}, “Austrija i pitawe jurisdikcije nad rimokatolicima u Kne`evini Srbiji 1851 - 1860”, Istorijski glasnik, Beograd, 12, 1956, 44 - 56),, ne navode}i najnovije radove koji se objavquju na osnovu prou~avawa o genocidu nad Srbima i wihovoj crkvi, naro~ito u toku Drugog svetskog rata. Arhimandrit Ni}ifor Du~i}, koji je bio dobro upoznat o metodu nasrtawa Rimokatoli~ke crkve, dao je o tome svoj sud, napisav{i 15. septembra 1898: “Rim je uvek bio grozna ~uma za na{ narod”, kome su se Srbi odupirali, kako je to napisao 21. septembra i g. mitropolit Srbije Inokentije: “Mudre su zverke ovi Latini, ali i mi [umadinci imamo mozga, pa ne}emo na wihov lepak”. (8. Ovi sudovi }e se na}i u navedenim tekstovima ovoga rada). Kada je episkop Mila{, u svome delu “Slavenski apostoli Kiril i Metodije i istina pravoslavqa”, 1881. o{tro osudio biskupa [trosmajera za organizovawe hodo~a{}a Slovena u Rimu i uporni rad, kojim je hteo da u~ewe slovenskih apostola izokrene kao da su oni u ime Vatikana radili da pravoslavne Slovene, navodno “{izmatike”, “otpadnike”, “gre{nike” povrate u krilo pod vlast pape, poglavara “istinske” crkve. I istaknuti rimokatoli~ki propovednik, rodom iz Cavtata, Qudevit Vuli~evi} je u pismu iz Trsta od 8/20. septembra 1881. osudio protivslovenski i protivpravoslavni rad biskupa [trosmajera. On mu je tada, izme|u ostalog, napisao: “Vjeruj mi, presvijetli biskupe, da ti se je boqe manuti slavjanskih i nekatoli~kih predjela, i da je boqe Srbe i Slavjene ostaviti u onoj vjeri u kojoj su se rodili, jer kad bi se oni podveli vatikanskoj vlasti izgubili bi suznawe svoje sile i svijest svog naroda, duhovno bi poginuli. Izgubili bi onu mu`evnu cjelo}u koju Rim kroji u qudima. 237
Pogledaj malo u povjest, pregledaj odno{aje rimskog pape sa Slavjanima, i uvjeri}e{ se, da gorega du{manina do Vatikana mi nismo imali. Vi|i povjest ovih Slavjana blizu kojih ja `ivim. Papa ih je zbog vjere izdesetio no`em ili vatrom, i papi su pomagali nema~ki carevi (...). Grozni su odno{aji me|u nama i Vatikanom, krvqu su napisani oni listovi povjesti, i mi ih moramo dr`ati vavijek otvorene pred o~ima svojeg naroda, da ga krivi proroci ne prevare i ne uvedu u nove napasti, u nesre}e gore (...). Ne}e{ mi re}i da su druga sad vremena, jer bih ti odgovorio da je vatikanska okrutnost sve| ista; ono {to nije u djelu jest u mo}i i }udi: ni tigar sve| ne pro`dire, ali je sve| gotov da pro`dire (...). O~ito je, da Vatikan zapo~e borbu sa Pravoslavnom crkvom, i ti ho}e{ da mu bude{ posredovawem. Uvjeri se, da vas Slavjani, ~lanovi one Crkve, poznaju toliko im je dosta da se od vas znaju ~uvati. \e ste bili do sad? \e su bili vatikanci kada su se popovi i kalu|eri ove crkve borili za narod svoj? Jesu li oni svoje krvi prolili i slili s na{om? Oni bijahu u vije}u na{ih neprijateqa, u vije}u krvopija, da bi zgazili i ugu{ili sve one {to hlepe za slobodom”. (9. Hri{}anski vesnik 1881. 47-58. Podvla~ewe u tekstu je moje) I pored ovoga upozorewa istaknutoga rimokatoli~kog propovednika, biskup [trosmajer je otvoreno nastavio isticati da mu je krajwa `eqa da ostvari ono {to nisu dovr{ili, kako on to ka`e slovenski apostoli ]irilo i Metodije. Zato je, u Novoj crkvi u \akovu, prilikom wenog osve}ewa “Prvostolniku” Sv. Petru, 18. septembra/1.oktobra 1882. i to na dan u koji je pre trideset godina bio doveden u tamo{wu Staru crkvu, u propovedi izkazao svoje `ivotno temeqno opredeqewe, izme|u ostalog rekav{i: “Mi Slaveni ne}emo izvr{iti velikog onog poslanstva u Evropi ni u Aziji, ako nismo jedno. Sve nevoqe na{e dolaze nam od nesloge na{e. Jedino jedinstvo moglo bi nas spasti, pa~e po jedinstvu mogli bismo u `ivot privesti i sve one osnove, koje nam providnost Bo`ja kao pred o~i stavqa. Sada{we doba nali~i onomu prije hiqadu godina. Neprijateqi na{i bili bi nas tada satrli jer bijasmo neslo`ni, jer bijasmo oru|e u neprijateqskim rukama. Ali u to kobno doba banu{e nam s Istoka sveti apostoli ]iril i Metod, govore}i nam na{im jezikom, i oni nas ujedini{e... Danas prije~i jedinstvo neznawe i zavist... Imade ih, a i ti su ve}ina, koji misle, da bi jedinstvo crkava promijenilo obi~aje Isto~ne crkve..., da bi raznarodilo narode (Slavene), ali ti su na krivom putu. Mi bismo se, ba{ obratno, jedinstvom vratili onamo, gdje smo bili za ]irila i Metoda, jer raskol nije wihovo ni slovensko djelo... Jedinstvo, sloga i qubav na{ega naroda bila mi je i jest mi i sada jedina i najve}a `eqa na ovom svijetu. Ja sam za to jedinstvo, za tu slogu i qubav vazda mislio, vazda radio, pa ma da su me mnogi radi toga krivo sudili i osudili. A za to jedinstvo naroda na{ega ja sam pripravan i `ivot svoj `rtvovati. Narod nam je siroma{an, biju ga te{ke nevoqe, narod nam neima prijateqa, ali sve }e se dati pomo}i, ako do|emo do sloge i qubavi, ako do|emo do jedinstva. I ja, kada se budem rastajao s ovim svijetom, posqedwa }e mi molitva biti za jedinstvo naroda moga... 238
Svemogu}i vje~ni Bo`e, smiluj se momu dobromu narodu i ujedini ga”. (10. Rije~ (Zagreb) 7. XI 1926. Podvla~ewe u tekstu je moje) Ovde biskup [trosmajer, na jezuitski na~in, govori o “na{em” narodu, “mom” narodu, a nikako da ka`e kako se taj narod zove, ima li ime. Me|utim i kad govori o jedinstvu ne ka`e ko i sa kim, pa se jedva mo`e naslutiti da je re~ o Isto~noj crkvi, koja, ako se ujedini s onom koju ne spomiwe, Rimokatoli~kom crkvom, ne}e izgubiti “obi~aje”, a to je poznati poziv za prelaz u uniju, sve {to je u pravoslavnoj crkvi, samo da prizna papu; i to mu je jedinstvo za koje se zalagao biskup [trosmajer. Dakle, to je zaista bio `ivotni ciq dvoli~nog biskupa [trosmajera na hodu Zapadne crkve i Isto~ne crkve, pa je zbog te dvoli~nosti bio kritikovan sa slovenske strane, posebno sa srpske, gde je hteo nasilno da otvori {irom vrata Rimokatoli~koj crkvi. Kad sam ja, kao |ak poqskih istaknutih istori~ara i pravnika rimokatoli~ke veroispovedi, kod kojih sam se nau~io o metodu istra`ivawa i dolaska do istine, prou~avao jugoslovensko-poqske odnose, naro~ito u XIX veku, u{ao sam u su{tinu biti: 1) o odnosima Vatikana prema pravoslavnima na Balkanu, na prvom mestu na srpskoj zemqi, koja mu je bila najbli`a; 2) o neuspeloj nadi rodoqubivih Poqaka, koji su na mnogim bojnim poqima prolivali krv za slobodu svoju i drugih, da }e im Vatikan pomo}i u borbi za oslobo|ewe Poqske, porobqene i pocepane, i 3) o atikanskom iskori{}avawu tih Poqaka i uz pomo} francuskih lazarista u Carigradu, u poku{ajima uvo|ewa unije kod pojedinih slovenskih plemena pa i kod Srba, kojima su rodoqubivi Poqaci svesrdno pomagali u u~vr{}ivawu wihove otaybine (11. Qubomir Durkovi}-Jak{i}, “Jugoslovensko-poqska saradwa”. 1772 - 1840. N. Sad 1971; to isto na poqskom u “Vroclavu” 1977); isti, “Mickijevi~ i Jugosloveni”, N. Sad 1988 (to isto na poqskom u “Poznawu” 1984)) i odvra}ali jugoslovenske rimokatolike od nastojawa rada na ujediwewu pod zastavom be~kog dvora (12. Isti, “Gajev poku{aj da izdaje Narodne novine }irilicom”, “Istorijski ~asopis”, 4. 1954. 35 - 95; isti, “Prilog prou~avawu propagandnog rada za oslobo|ewe i ujediwewe Jugoslovena 1861 - 1862. Istorijski zapisi”, 1. 1964. II - 44; isti, “Branislav. Prvi jugoslovenski ilegalni list” 1844 - 1845, Beograd 1968) Ne bi bilo pravedno, a jo{ mawe razumqivo, a da se ovde ne naglasi, da Vatikan nije bio boqi ni prema tim istim Poqacima, jer je on uvek bio i ostajao na strani Austrije, odnosno Austro-Ugarske, protiv koje su se Poqaci borili, jer im je porobila deo otaybine. On ih nije uzimao u za{titu ~ak ni za vreme posledweg rata, kada su, kao i Srbi bili, podvrgnuti genocidu. Jednostavno, }utao je sve vreme (13. M. M. Scheinman, “Watykan w Europie Zachodniej” (Wrzesien 1938-czerwiec 1941), Ksia`ka i Wiedza (Warszawa) 1953, 77 - 90; Kazimierz Piwarski, Kuria Rzymska a polski ruch narodowowyzwoleñeza 1794 - 1863, Kraków 1955; isti. “Watykan a faszyzam (1929 1939)”. Ksia`ka i Wiedza (Warszawa) 1960, 210. 225; J. Jurkiewiez, “Watykan a Polska w okresie miedzy wojennym (1918 - 1939)”, Warszawa 1901; Henryk Olszewski, “Historia doktryn politieznych” i prawnych, Poznañ 1973; Jerzy Wusocki, “Konkordat polski z 1925 roku”, Poznañ 1977. (vidi ~lanak F. Ile{i}a 239
“Konkordat izme|u Poqske i Vatikana”, objavqen u “Novom `ivotu”, kw. 21, str. 19); Zygmund Zielinski, “Papestwo i papei`e dwóch ostatnich wieków”, Pozna? 1986; Tadeusz Weodarezyk, “Konkordaty”, Warszawa 1986; Edward J. Palyga, “Polsko-Watykanskie stosunki dyplomatyezne”, Warszawa 1988) Prema tome, borba Srba i Poqaka protiv Germana, uz koje je bila Rimokatoli~ka crkva, donela im je istu sudbinu, mada su ovi ostajali ~vrsti pravoslavci, a drugi rimokatolici. Srbi su imali odvratnost prema austrijskoj zavojeva~koj politici, koju su pomagali hrvatski rimokatolici i u vreme Prvog svetskog rata, kada je u~iwen poku{aj da se, ru{ewem na Lov}enu Wego{eve zadu`bine-crkve, ugasi srpska pravoslavna sve}a (14. Dr Qubomir Durkovi} - Jak{i}, “Wego{ i Lov}en”, Beograd 1971; isti, “Wego{ i Lov}en tokom prvog svetskog rata”, “Glasnik SPC” 1988, br. 9), a u kraqevom Dvoru u Beogradu, podi`u}i rimokatoli~ku crkvu, ugasi srpsko ogwi{te (15. Avala, Beograd, 20. oktobra 1918) i zato su Srbi Nemce nazivali pogrdno [vabama. O tome je najboqe dao sud veliki poqski pisac i verni rimokatolik, koji je od 1864. do 1866. kao emigrant boravio u Srbiji, Zigmunt Milkovski, zvani Teodor Toma{ Je`. On je sudio, da je srpskom sve{teniku lako bilo narod dr`ati u pravoslavqu, na osnovama patriotizma, osnovi otpora protiv “nastojawa misije katoli~kih, protegovanih od Austrije”, sve{tenika, jer je “protekcija ta neutralizovala misionare nastojawa”. Pored toga, Srbi su u misionarima videli preko wih {irewe omrznutih “[vaba”, o kojima su s kolena na koleno prenosili kazivawa kako su ih koristili u ratovima protiv Turaka, varali ih, a zatim predavali u plen muslimanskim tla~iteqima. Pi{u}i o ovome, Milkovski je istakao: “Zato, pod wihovim krilom skrivaju}i se, rimokatolicizam je izazivao kod (Srba) odvratnost, ne s uverewem o prednosti pravoslavqa, ve} iz ose}awa i izazivawa patriotskih, duboko u du{i qudi trajno ukorewenih. Patriotizam kod Srba je sila stvorena, `iva, gotova u svakom momentu da se doka`e (...) Prema tome, Srbi s pravom Nemce pogrdno nazivaju [vabama. (16. Teodor Tomasz Je`, “Od kolebki przez `ycie”, Kraków 1937, 308) Po{to se episkop Mila{ uverio da je biskup [trosmajer imao glavni zadatak da u ime Rimokatoli~ke crkve, koja se, po re~ima Poqaka Milkovskog, skrivala pod za{titom “[vaba”, iskrivquju}i u~ewe slovenskih apostola ]irila i Metodija, nametne Slovenima uniju, tj. da ih navodno kao “{izmatike” vrati u~ewu slovenskih apostola, vernih pastira Vatikana, a ne Carigrada, koji ih je i poslao da brani Slovene od germanske napasti, vo|ene uz pomo} predstavnika crkvenih vlasti iz Rima, napisao je i 1881. objavio svoje delo “Slovenski apostoli Kiril i Metodije i istina pravoslavqa”, i tom prilikom je kazao za{to je to u~inio, naro~ito istakav{i: “Izazvani, mi smo se latili da pi{emo o istini pravoslavqa. Slede}i na~elu vjerske tolerancije i sno{qivosti, mi smo pisali, ne da koga umudrujemo, nego da odbranimo pravoslavqe od napada; pokrenuti smo bili onim ~im je pokrenut bio bla`eni patrijarh Fotije, kad je papi Nikoli I pisao: “Non contradicenti stidio, sed defendenti voluntate”. (17. Mila{, “Slavenski apostoli Kiril i Metodije i istina pravoslavqa”, 370. Podvla~ewe u tekstu je moje) 240
Prilikom pisawa pogovora za drugo izdawe ovoga episkopa Mila{a neprevazi|enog dela, ja sam na strani 394. u napomeni konstatovao slede}e: “Na kraju, kada se bude davao kona~ni sud o Mila{u i wegovoj borbi protiv svih onih snaga koje su delovale protiv pravoslavqa, Srba i Slovena uop{te, u obrazlo`ewu tog suda mora se neizostavno ceniti delatnost tih snaga, ne samo pre Mila{a i za vreme wegovo, nego i u Prvom i Drugom svetskome ratu, kada su one bile do{le do punog izra`aja, ~ije se posledice monstruozna kriminalna dela: razarawe organizacije Srpske pravoslavne crkve, ubijawe episkopa i sve{tenika, ru{ewe i paqewe crkava i manastira, nasilno prevo|ewe na rimokatoli~ku veroispovest (a potom ~esto i ubijawe istih), masovno ubijawe, odvo|ewe u logore i tamo zversko likvidirawe, itd. Ovo sve ne sme se izostaviti, ako se ho}e dati nepristrasan sud o Mila{u, koji je u svojim radovima upozoravao i na strahovite posledice neprijateqskih snaga, koje su na kraju, u toku ratova, izvr{ile nezapam}ene zlo~ine o kojima svedo~e jame po Hercegovini, Lici i Kordunu, Ogulinska crkva, Manastir Mo{tanica, Jasenovac i drugi logori, koji jedino ~ine istoriju tzv. “Nezavisne Dr`ave Hrvatske”, koja se proslavila u delu “Magnum krimen”. Veliki broj posle rata su|ewa i presuda, objavqenih kwiga, rasprava i ~lanaka o jamama i logorima, o izvr{ewu genocida nad Srbima i wihovoj Crkvi u tzv. Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, i to sve u ime Hrista, po u~ewu Rimokatoli~ke crkve, sa blagoslovom Vatikana, a pod okriqem germanskog oru`ja, stoje kao krunski dokazi za moje gorwe konstatacije. Me|utim, neki pripadnici Rimokatoli~ke crkve i naroda, iz koga su nastali i delovali po~inioci genocida, mesto stida i da zagovaraju molitvu da se to vi{e nikad ne ponovi, oni su u horu napali moju konstataciju, na prvom mestu pro~elnik Katedre ekumenske teologije Bogoslovskog fakulteta u Zagrebu dr Josip Tur~inovi} (18. Dr Josip Tur~inovi}, “Ekumenski incident”, Kana (Zagreb) 11. XI 1986, str. 47-48; Marinko Culi}, “U povodu nove kwige dr Q. Durkovi}a-Jak{i}a. Prekrajawe povjesti”, “Ve~erwi list” (Zagreb) 25. XII 1986; Nenad Ivanovi}, “Otkri}a pravoslavqa”, “Danas” 2. XII 1986), a zatim i drugi, svi slu`e}i se frazama a ne dokumentima. Poznati tvorac apsolutisti~ke monarhije u Francuskoj, i prvi ministar kraqa Luja XIII kardinal Ri{eqe rekao je: “Dajte mi {est redova iz bilo kog napisa, ja }u u wemu na}i razlog da obesim pisca”. Prema tome, stoje}i na poziciji da se ne govori o genocidu nad Srbima, uni{tavawu wihove crkve i prekr{tavawu, ve} da se zaboravi u interesu ekumenije, samo na osnovu nekoliko re~i iz moga suda o genocidu, pomenuti pisci izrekli su mi optu`nicu za ekumenski incident. A za prikazivawe genocida, koji je episkop Mila{ predvideo da }e do wega da do|e ako se ne prekine podr`avawe nasrtawa Rimokatoli~ke crkve na na{im prostorima, a ja za wim sam konstatovao da je bio u pravu jer se to i ostvarilo, neko verno ~edo Rimokatoli~ke crkve, kriju}i se pod inicijalima B. S., saradnik rimokatoli~kog lista “Glas Koncila”, u ~lanku “Gde je istina o genocidu” izaziva~ki je postavio pitawe: 241
“A kad su i kako katolici u toj Srbiji dobili sva gra|anska i vjerska prava” (20. B. S., “Gde je istina o genocidu”? “Glas Koncila” Zagreb 26. oktobra 1986). Izazvan ovim provokativnim, beskrupuloznim i bestidnim pitawima, setio sam se mudrog, iskusnog i pravi~nog mitropolita skopskog Josifa, koji je u toku rata zamewivao patrijarha Gavrila, koga su antisrpske i antipravoslavne koalicione sile dr`ale u nema~kim logorima, i pratio s bolom u srcu posledice genocidnih radwi nad Srbima, pa je posle rata ~esto izgovarao re~i: “Sre}na vakta za one koji obraza nemaju, tj. pripadnici Rimokatoli~ke crkve, koja je stajala i u~estvovala u tzv. Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, stvorenoj i odr`avanoj nema~kim oru`jem. Jedan od tih pripadnika Rimokatoli~ke crkve ne stide}i se postavqa pitawe gra|anskih i verskih prava rimokatolika u Srbiji posle oslobo|ewa od Turaka, mesto da se bavi kakva su prava imali Srbi u wegovoj tzv. Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj. Taj izazov, od strane ovog bezdu{nika i bestidnika, naveo me je da iznesem istinu o polo`aju rimokatolika od 1804. do 1918. u Srbiji, autonomnoj do 1878, a zatim suverenoj (koju je suverenost Austro-Ugarska ograni~avala sa protektoratom nad rimokatolicima), i na kraju u pro{irenoj od 1912. Tra`e}i tu istinu, starao sam se da je doka`em sa {to vi{e nepobitnim dokazima, sa originalima, da oni govore mesto mene, kako bi se moj sud mogao na osnovu wih i proveriti. (21. Datumi su navedeni po starom kalendaru, jer je tako bilo u Srbiji. Arhivska gra|a ponajvi{e se nalazi u Arhivu Srbije (AS)). I kada sam se odazvao tom izazovu, u godini kada se proslavqala {eststogodi{wica Kosovskog boja i rasplamsavawa srpske svesti, koju su na Srbinovom ogwi{tu bili zapretali stari i novi krvnici, s pravom, postavqam pitawe B.S., sada gra|aninu na teritoriji biv{e tzv. Nezavisne Dr`ave Hrvatske, da odgovori: koje su posledice ukidawa pravoslavnim Bo`jeg i gra|anskog prava na veru i `ivot u tzv. Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, i u ime Hrista blagosiqane toga od predstavnika pape Markone (22. Carlo Falconi, “Le silence de Pie XII 1939 - 1945”, Milan 1965) i hrvatskog biskupa Stepinca? (23. Branimir Stanojevi}, “Alojzije Stepinac, zlo~inac ili svetac”, Beograd 1985; Paris Edmond, “Genocid in Satellite Croatia 1941 1945. A Record of Racial and Religious Persecution and Massacres”. Translated from the French by Lois Perkings; izdao Ameri~ki institut u ^ikagu posle 1958). Za potrebe ovog elaborata koristi se samo ovaj tekst, kojim autor na po~etku svog nau~nog dela iznosi predmet dokazivawa, da je i u periodu od 1804. do 1818. godine, kada su se Srbi borili za slobodu i dr`avnost, Rimokatoli~ka crkva nad Srbima i pravoslavcima sprovodila genocidnu politiku. U kwizi se hronolo{ki iznose dokazi stalnih nasrtaja, koji se ~esto manifestuju pravim “bogatstvom na~ina delovawa i sredstava” od istorijski dokazanih la`i, prekrajawa istine, izvrtawa istorijskih ~iwenica i sl., s tim {to je osnovni moto delovawa Vatikana isti onaj koji je delimi~no ostvaren za vreme Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Dakle, zakqu~ni komentar ove kwige je poznat i gotovo identi~an onome {to su ga izneli mnogi autori koji su u ovom elaboratu zastupqeni sa vi{e tekstova i citata. Ova 242
kwiga je simboli~no prisutna u pogledu teksta koji se navodi, ali ona je cela kompletno prepuna konkretnih dokaza sistematskog vr{ewa zlo~ina nad Srbima. Po{to je cela kwiga dokazni materijal, ona se ne citira u celosti, ve} se samo navodi da sadr`i dokaze koji potvr|uju stavove koji su sadr`ani u citiranom tekstu. Za ovaj elaborat je ona zna~ajna zato {to predstavqa dokaz i da je Jovan Pavle Drugi imao svest i voqu da svojim delovawem ostvari, odnosno da izuzetan doprinos realizaciji vekovne politike Vatikana prema Srbima i pravoslavqu. Za razliku od svojih prethodnika papa, on je u svemu pokazao izuzetnu upornost i re{enost da u tom pogledu bude najuspe{niji od svih svojih prethodnika, {to je pokazao u odnosu na druge teritorije, gde se rimokatolicizam {irio i osvajao. Potpuno predvidiva i prirodna posledica te i takve aktivnosti Jovana Pavla Drugog su ratni zlo~ini, na koje je on ne samo pristao, nego ih je podsticao, pa i naredio, jer je imao za{titu najmo}nije sile, SAD, sa ~ijim predsednikom Reganom je i sklopio takav |avolski sporazum. Zato odgovornost Jovana Pavla Drugog ne mo`e da se zameni odgovorno{}u bilo kog drugog lica. To {to se Pije XII izvukao od krivi~ne odgovornosti za zlo~ine koje je prihvatio tokom Drugog svetskog rata, ~iwenicom da je podr`avao fa{iste, naciste i usta{e, ne zna~i da se odgovornosti mo`e osloboditi Jovan Pavle Drugi. 16. U kwizi “Do`ivqaji i putovawa do slobode”, autor Vladimir Novak, izdava~ “Izdava~ko poduze}e August Cesarec”, Zagreb, {tampa “Zadru`na {tampa”, Zagreb, 1979. godine, na stranicama od 95 do 97, pod naslovom “Do`ivqaji i putovawa do slobode” objavqen je tekst: Onoga stra{noga dana, 24. prosinca 1941. godine dotjerana je u logor Jasenovac grupa od oko 300 qudi. Me|u wima je bio i 20-godi{wi zagreba~ki radnik Hadi}. Po narodnosti Hrvat, doveden je u baraku K. ^im je do{ao u baraku, sru{io se na pod od umora, iscrpqenosti, straha i u`asa. Do`ivio je nervni slom od zlo~ina koji je vidio. Nekoliko zatvorenika prisko~ilo mu je u pomo} i podiglo ga na jedan prazan le`aj. Kad se je malo oporavio, drugovima oko sebe ispripovijedao je suznih o~iju: – Dotjerali su nas u ovaj logor iz raznih krajeva Hrvatske, a ja sam dotjeran iz Zagreba. Tjerani smo tr~e}im korakom u ovaj logor Jasenovac. Puno je starijih qudi ostalo uz cestu le`ati zauvijek. Utjerali su nas pred zgradu zapovjedni{tva, gdje smo stajali oko jedan sat. Zatim se je pred nama pojavio neki ~asnik, navodno zapovjednik Milo{. Jedan od wegovih ~asnika pristupio je pred na{e redove i po~eo prozivati: Srbi na onu stranu, @idovi tamo, Cigani onamo, muslimani ovamo, Hrvati onamo. U po~etku nismo znali za{to nas odvajaju po narodnostima. Malo daqe, u sredini dvori{ta gorjela je velika vatra od ~itavih bukovih i hrastovih cjepanica. Na ogromnom ra`wu bio je veliki vol. Pomislio sam odmah da se priprema proslava Bo`i}a, Kristova ro|ewa, s obzirom na prisustvo jednog katoli~kog sve}enika me|u tim ~asnicima. Bio sam u mislima za svoje roditeqe u Zagrebu, pripremaju li se oni za Bo`i}, kako je bio obi~aj u mirno doba. Iz tog sna probudile su me gromoglasne zapovjedi usta{kog zapovjednika logora Milo{a: – Usta{e, za mnom, koqi! On 243
je po~eo prvi: prerezao je vrat najbli`eg nesretnika jednim potezom no`a. Ostali ~asnici, i onaj sve}enik, i oni mladi usta{e navalili su na nedu`ne qude samo zato {to su druge narodnosti. Nastalo je klawe pred na{im o~ima – no`em najvi{e, pa kundakom i metkom. Mi, Hrvati, morali smo sa stidom u srcu i du{i gledati to zvjerstvo, nemo}ni da bilo {ta u~inimo. Dolazila mi je slabost gledaju}i prerezane vratove, probu{ena crijeva, izba~ene o~i. Za{to su nas po{tedjeli? Takav zlo~in mi u Zagrebu – normalni gra|ani, nismo mogli ni zamisliti. Pa ti su qudi moji vr{waci! Tko li ih je tako odgojio! Koja ih je majka rodila? Zar i oni polaze u crkvu! I to su u~inili uz blagoslov onog katoli~kog sve}enika, u ~ast Kristova ro|ewa. Pred nama je ostalo le`ati vi{e od dvije stotine qudi. Sada sam na svoje o~i vidio {to je nacionalizam i fa{izam. Postao sam stariji za deset godina. Poslije toga zlo~ina otpremili su nas, svjedoke tog klawa, ovamo, me|u vas, premda bi bilo boqe da smo ostali na dvori{tu s onim nesretnim `rtvama. Grize me savijest i krivwa {to pripadam istom narodu kao i oni koqa~i, premda ih mrzim i odri~em se takvih Hrvata-koqa~a.” To je bila istinita i grozna pripovijest mladog Hadi}a. S wim je do{ao jo{ mla|i drug Kopri}, star oko 18 godina, a ve} je vidio najve}i mogu}i zlo~in u svome mladom `ivotu! Sutradan je bio katoli~ki Bo`i}, 25. prosinca 1941. godine. Spremali su se da sve~ano proslave svetu no}. Vrtjeli su vola na ra`wu. Zato~enici su u barakama gledali odsjaj te velike vatre, promrzli i ustra{eni, i slu{ali bu~ne pjesme pijanih usta{a. Strahovali su od tog veseqa. [to }e im donijeti slijede}i dan? Ujutro su usta{e po{li sa svojim sve}enikom u crkvu. Na slu`bu bo`iju. Bio je hladan zimski dan. Oni zatvorenici koji su bili boqe obu~eni po{li su na {etwu ispred baraka na livadu. Zubato zimsko sunce slabo je grijalo. Me|u wima su bili drugovi iz djetiwstva Tomo i Lado. – Imam britvu i {kare, ja se ne bih dao mirno zaklati, govorio je Lado, a Tomo je potvrdno odobravao. Razgovarali su o mogu}nosti organiziranog odupirawa tome klawu i mu~ewu, me|utim to je vrlo te{ko, jer je tu bilo i komunista, ali i ma~ekovaca, jugovi}a, kriminalaca. – Boqe je sko~iti i u hladnu Savu nego se dati pod no` – zakqu~io je Tomo. Polaganim su korakom zatim po{li u baraku. Moglo je biti oko podne, mo`da i ne{to kasnije. O~ekivali su grahovu ili kupusovu juhu. Odjednom su za~uli viku, psovke, pucwavu od one strane dowih vrata gdje su nedaleko, preko `ice, barake Srba, @idova i drugih nesretnika. ^uli su se povici, zapomagawe, tr~awe oko baraka. Usta{e, pijane od bo`i}nog vina i rakije, s no`evima na pu{kama tjerali su i mrcvarili izbezumqene qude. A bilo je i ~uda u tom klawu. Pred o~ima qudi iz barake K na bodqikavu `icu visoku 4 metra pewala su se dva ~ovjeka, zato~enici srpske barake. Bje`ali su od smrti, usta{kih no`a, klawa. Ruke su im bile krvave od rana sa bodqikave `ice. Pewali su se brzo, o~i su im htjele isko~iti od straha pred smr}u. Bje`ali su me|u Hrvate u baraku K. Na sre}u, uspjeli su! Popeli su se na vrh `ice i sko~ili sa preko 4 metra visine. Bili su to otac i sin. Otac je bio ~ovjek ni`eg rasta, prosijede kose i brkova, po zanimawu profesor, navodno iz Kar244
lovca. Sve je u~inio da spasi svog 15-godi{weg sina Veqka. Prihvatili su ih zatvorenci barake K, pravi Hrvati komunisti, i sakrili ih na svoje le`ajeve. Logornik Matija nije smio za wih znati. Na taj Bo`i} 1941. godine poklano je oko tri stotine novih `rtava iz srpskih baraka. Tako su jasenova~ke usta{e proslavile veliki vjerski rimkatoli~ki blagdan, Kristov ro|endan. Sutradan je Lado s onu stranu `ice, blizu ekonomije, vidio dva dobro poznata mu druga iz Zagreba: bra}u Rafaela i Morica, zagreba~ke brija~ke radnike. Bili su grobari. Nosili su mrtve qude na drvenim nosilima. Poku{ao ih je utje{iti: – Ne klonite duhom, samo da odr`ite tjelesnu kondiciju. Mo`da }emo izdr`ati sve ove strahote i do~ekati boqe dane. Ali to je bio posledwi Ladin razgovor sa bra}om Altarac. Vidio ih je gdje su jo{ dva dana nosili ona mrtva tijela na golemu hrpu kraj zgrade ekonomije. Progutao ih je logor smrti. Nakon dva dana {to su bili sakriveni u baraci K logornik Mate je doveo usta{e u baraku, a oni su odveli oca i sina, profesora Veqka i petnaestogodi{weg sina Veqka. Nad`ivjeli su samo dva dana krvavu proslavu Kristova ro|ewa!” Iz ove kwige se citira samo ovaj kratak tekst kao dokaz zverstava koja su vr{ili usta{e i sve{tenici Rimokatoli~ke crkve u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj. Kwiga je izdata kao svedo~anstvo Hrvata o~evica 1979. godine u Zagrebu. Svi su u Hrvatskoj znali ko su usta{e. Frawo Tu|man ih je ponovo doveo na vlast po nalogu Jovana Pavla Drugog, te prethodno znawe nesumwivo potvr|uje da je taj papa upravo `eleo i bio svestan da se kao prirodna i predvidiva posledica moraju pojaviti i masovni ratni zlo~ini od strane onih koji slede naredbe Jovana Pavla Drugog. Insistirawe Jovana Pavla Drugog da se Tu|manova Hrvatska prizna, mada zato nije bio ispuwen nijedan uslov, jer nasilna secesija je zabrawena u me|unarodnom pravu, bio je ne samo podstrek, nego i naredba da se zlo~inima ostvare interesi Vatikana na Balkanu, a pre svega u odnosu na Srbe i pravoslavce. 17. Kwiga “Pravoslavna crkva i rimokatolicizam (od dogmatike do asketike), prire|iva~ Vladimir Dimitrijevi}, izdava~ “Lio” Gorwi Milanovac, {tampa “Artprint” Novi Sad, 2002. godine, na stranicama od 332 do 346, pod naslovom “O unija}ewu na prostoru Srpske pravoslavne crkve” objavqen je autorski tekst episkopa Atanasija Jevti}a: Po promislu Bo`ijem, srpski je narod nastawen na balkanskoj raskrsnici, gde je u vekovima istorije bio izlo`en susretima i dodirima, ali i sukobima sa drugim susednim narodima. Srbi su primali hri{}anstvo u vremenima kada su na Balkanu, onda{wem Iliriku, upravo nastajale pretenzije rimskog patrijarhata za primatom i prevla{}u nad balkanskim i ostalim hri{}anskim krajevima i crkvama. Hristijanizacija Srba i{la je postepeno, zato su Srbi imali prilike da se iskreno opredele koju }e hri{}ansku tradiciju izabrati i kojoj i kakvoj organizovanoj crkvi pripadati. Iako su izvesni delovi srpskih zemaqa pripadali zapadnom delu Ilirika, gde se pred Veliku {izmu Zapada (1054. godine) i posle we protezala 245
jurisdikcija rimskog patrijarhata, Srbi su se ipak svi jednodu{no i nedvosmisleno opredelili za autenti~no hri{}anstvo apostolskih crkava pravoslavnog Istoka. Ali upravo zato su bili u potowim vekovima izlo`eni sve agresivnijim poku{ajima rimokatolicizma da im se nametne papska unija, tj. prisilno i la`no prisajediwewe, a u stvari pot~iwewe rimskom papi i wegovoj rimocentri~noj eklisiologiji. A da je eklisiologija Rimske crkve u vreme rascepa sa Isto~nom crkvom postala i ostala rimocentri~na i papocentri~na, nasuprot apostolsko-sabornoj eklisiologiji drevnog hri{}anskog Istoka i isto~nih patrijar{ija, vidno je ve} iz prvih nasrtaja pojedinih rimskih papa na drevne Isto~ne crkve i ranohri{}ansku evharistijsku, pomesno-crkvenu i sabornu eklisiologiju, naro~ito u vreme Sv. patrijarha Fotija Velikog (9. vek), posrednog ili neposrednog prosvetiteqa i krstiteqa skoro svih Slovena a me|u wima i Srba, i zatim u vreme nastanka zapadne {izme i krsta{kih pohoda (11 - 13. vek). Posle one poznate papisti~ke ekskomunikacije Carigradske patrijar{ije i ~itave crkve Istoka u libelusu od 16. jula 1054. godine, i mnogih kleveta na pravoslavqe iznetih u tom antibogoslovskom i antieklisiolo{kom tekstu, Rimska je crkva, na`alost, nastavila s poku{ajima da pravoslavnom Istoku nametne svoju apsolutisti~ku, rimocentri~nu vlast, kao i svoja nova~ewa u hri{}anskoj veri i svoje zapadne obrede i crkvene obi~aje. Konkretno, tzv. unija zapo~iwe sa poznatim Lateranskim koncilom 1215. godine, pod Papom Inokentijem III kada su u Rimu postavqeni, umesto postoje}ih ravoslavnih patrijaraha na Istoku, marionetski unijatski “patrijarsi” za Carigrad, Antiohiju i Jerusalim, koji su pot~iweni rimskom papi a lokalno je dozvoqena upotreba i drugih, nelatinskih, crkvenih obreda i jezika (Nefe1e, Concilengeschichte, t. V, 885). Sa ovakvom unijatskom eklisiologijom, koja je stavqena u osnovu sve kasnije unijatske delatnosti i ideologije rimokatolicizma, jedinstvo crkve Hristove nije vi{e sagledavano u jedinstvu vere (istine) i Svete evharistije, dakle u zajednici (liturgijskom op{tewu) svih lokalnih episkopocentri~nih crkava sa Hristom i u Hristu, nego u juridi~koj pot~iwenosti svih episkopa i patrijaraha, pa dakle i svih lokalnih ali katoli~anskih (punih, integralnih, sabornih) crkava, jedino rimskom episkopu i rimskoj lokalnoj crkvi, {to nikada niti je bilo niti prihva}eno u apostolsko-svetoota~kom crkvenom, liturgijsko-kanonskom predawu crkve. U novije vreme Rimokatoli~ka crkva pristaje i na tzv. interkomunio sa isto~nim pravoslavnim crkvama, bez obzira na nedostatak stvarnog i punog jedinstva u vezi i blagodati Duha Svetoga, ali samo pod uslovom pot~iwenosti svih rimskom papi, ~ime je centar jedinstva crkve Hrista Bogo~oveka sme{ten negde izvan i iznad evharistije, dakle izvan i iznad samoga Hrista i Duha Svetoga, izvan Svete i Jednosu{tne Trojice, ~ija je `iva slika crkva Bo`ija. Srpska pravoslavna crkva, kao autokefalna arhiepiskopija, organizovana je od Svetoga Save, koji je, upravo posle pomenutog Lateranskog koncila, dobio jerarhijsku autokefaliju od carigradskog patrijarha (1219. godine), ina~e tada izbeglog ispred latinskih krsta{a i unijatske jerarhije iz 246
Carigrada u Nikeju, ~ime je prvi srpski arhiepiskop pokazao da prihvata i priznaje samo drevnoisto~ni apostolsko-svetoota~ki na~in organizovawa i zajedni{tva crkava Bo`ijih. U slo`enom vremenu i kontekstu jakih rimokatoli~kih, i crkvenih i politi~kih, uticaja i pritisaka, Sv. Sava je tako organizovao nove srpske episkopije da bi srpski pravoslavni narod za{titio od unija}ewa. Naro~ito episkopije u Zeti i Humu (u primorskim krajevima) {titile su pravoslavne Srbe od unija}ewa, sve do po~etka 15. veka, kada su te episkopije bile prinu|ene da uzmi~u i mewaju svoja sedi{ta, sve dok neki od tih krajeva sa srpskim pravoslavnim stanovni{tvom nisu bili izgubqeni za pravoslavqe prisilnom unijom, kao {to je to bilo sa Konavqem i Stonom na Peqe{cu, pa i sa mawim delovima Bokokotorskog i severnijeg Jadranskog primorja. Otpor pravoslavnih Srba i u tim krajevima je ipak trajao vrlo dugo, tako da je papa Kliment VI u svom pismu od 22. februara 1344. `alio se da je Ston jo{ zara`en “kletom srpskom {izmom”, a svojim primorskim biskupima isticao kao glavnu du`nost da se bore “protiv ku`nog otrova {izmatika i jeretika”. Pre wega sli~no su se `alili i barski nadbiskup Gijom Adam i francuski kraq Filip VI na srpskog kraqa Milutina, koji je bio poznati protivnik la`ne unije u Lionu (1274. g). U otporu protiv unija}ewa izvesni srpski vladari unosili su u svoje dr`avne zakone ~ak i odredbe o zabrani nametanog unija}ewa Srbima (Du{anov Zakonik iz 1346, ~l. 2. i 4; Zakon o rudnicima despota Stefana iz 1412, ~l. 20). Posledwi srpski despot, pred pad Srbije pod Turke, \ura| Brankovi} (1427 - 1456. g), otkazao je u~e{}e srpske dr`ave i crkve i na Bazelskom i zatim na unionisti~kom saboru u Ferari-Firenci, rekav{i: – Ja sam sused sa Latinima (rimokatolicima) i ~esto sam sa wima imao susrete i razgovore, i znam ih dobro; ne}u ni pisati niti slati predstavnika na koncil. (Siropulos, Memories) Rimokatoli~kim pak dostojanstvenicima koji su ga li~no poku{ali nagovoriti na uniju, odgovarao je: – Ceo svoj `ivot sam proveo u veri svojih predaka; ako bi je sada promenio, moji podanici (Srbi) pomislili bi da sam umom poremetio, mada su me do sada smatrali mudrim ~ovekom. (Istorija Srpskog naroda, II, 247, SKZ 1982) Sa dolaskom Turaka u srpske zemqe, Srpska pravoslavna crkva je te{ko stradala od unijatskih pritisaka, koji su dolazili sa vi{e strana: od bosanskih frawevaca, primorskih biskupija, mleta~kih i austrijskih katoli~kih dr`avnih vlasti i naravno iz samog Vatikana, koji je preko svojih misionarija i vizitatora stalno lovio pravoslavne po Iliriku i uop{te po Istoku, naro~ito od vremena pojave reformacije, kada je rimskom kontrareformacijom trebalo nadoknaditi zapadne papske gubitke pridobijawem pravoslavnih naroda na Istoku za uniju sa Rimom. U tom ciqu je 1622. g. u Rimu osnovana poznata “Congregatia de propaganda fide”, kao i propagandni centri i koleyi u Rimu za {kolovawe pitomaca sa Istoka i slawe istih na unijatske misije po pravoslavnom Istoku. Dobro je poznata sva tu`na i tragi~na istorija odnosa rimske Kurije i srpskog i drugih pravoslavnih naroda na Balkanu i severnije od Save i Dunava. La`ne i nasilne ranije unije u Florentiji 1439. godine i Brest-Litovsku 1594. svakovrsno su nadaqe kori{}ene od vatikanske ma{inerije u pravom krsta{kom pohodu na pravoslav247
ne narode i Crkve na Istoku radi unija}ewa, gde su Srbi i Srpska crkva bili uvek prvi na udaru. Spomenu}emo ovde samo neke od tih tu`nih doga|aja i datuma radi ilustracije i verodostojnosti re~enoga. (O unija}ewu kod Srba objavili su veliki broj podataka Ep. Nikodim Mila{ 1901. godine u studiji “Pravoslavna Dalmacija” i Jovan Radoni} u dokumentovanom delu “Rimska kurija i jugoslovenske zemqe od 16. do 19. veka” 1950. g., a vatikanska dokumenta iz arhiva “Kongregacije za propagandu vere” objavio je Marko Ja~ov nedavno u dva toma u izdawu Srpske akademije nauka 1983. i 1986). Posle porobqewa srpskih zemaqa od Turaka (kraj 15. veka) relativno brzom obnovom Pe}ke patrijar{ije (1557. godine) pod sposobnim patrijarhom Makarijem Sokolovi}em (1557 - 1574 g), koji je vozglavqivao oko 40 eparhija Srpske crkve sve do austro-ugarskih i rumunskih predela daleko na severu, u velikoj meri spre~eno je unija}ewe pravoslavnih Srba. U ovim vremenima srpsko pravoslavqe se u doma}im i stranim tekstovima naziva “gr~ka vera”, “srpska vera”, “jerusalimska vera” i sli~no, a od strane rimokatolika se skoro uvek karakteri{e kao “{izma”, a svi sledbenici kao “{izmatici”. Tako, apostolski (papski) vizitor Petar Masarek izve{tava Kongregaciju u Rimu (1623 - 24. godine) da je “neizbrojiv broj {izmatika u Srbiji, Bugarskoj, delu Bosne i Ugarskoj, koji `ive u neizbrojivim naseqima”, i daqe (2. IV i 10. X 1640. godine). Misionar Fran~esko de Leonardis moli papu i Kongregaciju za jo{ ve}i broj misionara radi unija}ewa Srba, jer “na podru~ju od Carigrada do Istre i Hrvatske od svih hri{}ana pet {estina sa~iwavaju Srbi (pravoslavni)”. Srbi i Srpska crkva bili su izlo`eni dvostrukim pritiscima: od Turaka muslimana i od zapadnih hri{}ana rimokatolika. Pa ipak, kada su zapadne hri{}anske zemqe ratovale protiv Turske, Srbi kao narod i kao crkva rado su stajali na stranu hri{}ana, a protiv nehri{}ana Osmanlija. U ratu Austrije sa Turskom (1593 - 1606. g.) srpski patrijarh iz Pe}i, Jovan Kantul (1592 - 1614), vodio je pregovore sa papom Klimentom VIII (1592 1605), radi pomo}i Srbima da se oslobode od Turaka, ali je papa svoju pomo} uslovqavao primawem unije, {to je srpski patrijarh odbio energi~no. Na velikoj narodnoj skup{tini Srba u manastiru Mora~i, 13. decembra 1608, napisao je pismo sa vojskom hercogu Karlu Emanuelu, u kojem srpski vo|i ka`u da su gotovi da ovog hri{}anskog vladara prime za svoga kraqa, ali da }e oni kao pravoslavni “uvjek biti za veliku vjeru (pravoslavqe), zato u na{e strane ne}emo mi jezuita ni nikoga drugoga koji bi puk hristijanski obra}ao na zakon rimski (na uniju), zato posle bi moglo biti velikih skandala me|u narodom” (srpskim) (\. Slijep~evi}, Istorija Srpske pravoslavne crkve, I. 417, Minhen 1962). U vreme slede}eg srpskog pe}kog patrijarha, Pajsija Jawevca (1614 1648), zbog uop{te li~no mirnijeg tona i stava ovoga patrijarha, poja~ana je propaganda i delatnost papskih misionarija i vizitatora na terenu Srpske crkve, od mora do Pe}i i Beograda, ali je patrijarh Pajsije u svom sinodskom pismu papi Urbanu VIII, od 2. novembra 1642. godine, pokazav{i po{tovawe i tolerantnost me|ucrkvenog hri{}anskog dijaloga, jasno izneo svoj kriti~ki stav prema novim pogre{nim u~ewima Rimske crkve, ukazuju}i na 248
kraju pisma na “predawe Apostola i Sv. otaca i samoga Gospoda, pod kojim jedino i mo`e biti jedno stado i jedan pastir” (Originalni srbuqski tekst kod M. Ja~ova, “Spisi Kongregacije... I”, 580 - 582, SANU 1986). Srpski patrijarh nije zatvorio vrata razgovorima o istinskom sjediwewu crkava, ali u Rimu nisu bili zadovoqni wegovim kriti~kim stavom prema uniji i rimskoj eklisiologiji. U me|uvremenu, rimska unijatska agresija sprovo|ena je nad pravoslavnim Srbima naro~ito u Primorju, od Boke do Zadra i Trsta, i u krajevima dana{weg @umberka, Zagreba i Vara`dina u Hrvatskoj. Evo nekih dokumenata o tome (uglavnom iz arhive Kongregacije u Vatikanu). 17. 8. 1624. godine Kongregacija iz Rima pismeno opomiwe kotorskog biskupa da nastoji da unijati pravoslavna srpska sela koja su na teritoriji te biskupije. Kongregacija tra`i to isto i od ninskog biskupa kod Zadra (17. 12. 1624) i preporu~uje mu za pomo}nika pri unija}ewu Srba, misionara Vin~enca Paskvalija. Ovakve je preporuke Kongregacija upu}ivala i drugim rimokatoli~kim biskupima u Primorju i Hrtvatskoj, kao i dr`avnim vlastima Mleta~ke i Austrije. A da su biskupi i drugo osobqe uz wih izvr{avali te preporuke vidi se iz daqe dokumentacije. Po~nimo s juga Primorja, od Skadra i Kotora. 25. oktobra 1623. godine, skadarski biskup Dominik Andrija{i pounijatio je “305 du{a {izmatika”. Kotorski biskup i wegovi pomo}nici nastoje tih godina da pounijate pravoslavne Srbe na teritoriji te biskupije, a kotorski biskup izve{tava, 20. 6. 1627. godine, Kongregaciju da je sa ostrva Hvara preveo na uniju 20 Srba. Istovremeno, latinski sve{tenik Antonio Kasalari vrlo se trudio da unijati Srbe u Krtolima, Lu{tici i Pa{trovi}ima, pa zato biva naimenovan za misionara u biskupijama Barskoj i Kotorskoj. Me|utim, sa unija}ewem Srba Pa{trovi}a nije uop{te i{lo lako, jer su na uniju pristajali samo neki klirici, dok ceo srpski narod nije. Od 1635 - 37. godine i{lo je u Pa{trovi}e vi{e misionara, ali nije bilo mnogo uspeha. Misionar Fran~esko de Leonardis je tim Srbima predlagao da samo prihvate “ispovedawe rimske vere koje je utvr|eno na Florentinskom saboru, a da mogu zadr`ati svoj obred”, ali Srbi nisu prihvatili ni takvu uniju, mada su taktizirali i ~ak slali delegaciju za Rim, koja me|utim nije oti{la daqe od Venecije, jer su je Pa{trovi}i ubrzo povukli. Unijatska ofanziva Rimske crkve na Pa{trovi}e i Boku produ`ena je i nadaqe zato {to se time “otvaraju vrata za unija}ewe Crne Gore, Zete i drugih krajeva Srbije, koji su prepuni {izmatika”. Iz Kotora je poku{ano unija}ewe i srpskog episkopa na Cetiwu, zatim u Majinama i dubqe u staroj Hercegovini. U Hercegovini, naro~ito oko Trebiwa i Mostara, poku{avana je unija i ranije, naro~ito posle unija}ewa susednog Konavla, ali su Srbi u zale|ini hercegova~kog Primorja ostajali nepokolebivi u pravoslavqu. Ipak, unijatski pritisci su bili veliki, pa je 1644. godine misionar \uzepe Maria Bunaldi pounijatio nekoliko srpskih porodica (preko 100 lica) u Trebiwsko-markanskoj biskupiji. Ne{to pre toga, 1641. godine, provincijal frawevac u Bosni, fra Martin, pi{e Kongregaciji u Rim da on po Bosni 249
radi na unija}ewu pravoslavnih Srba. U bosansko-hercegova~kom primorju, dubrova~ki nadbiskup tako|e radi na unija}ewu pravoslavnih Srba, pa tako 12. maja 1692. izve{tava Kongregaciju da je mnoge {izmatike Srbe pounijatio, a proterao sa svoje teritorije dva srpska episkopa, prebegla od Turaka. Tako isto 18. 8. 1641. godine pi{e apostolski misionar za Dalmaciju \ovano Paskvali da i on u turskom delu Dalmacije redovno pose}uje Srbe i prevodi ih u rimokatolicizam ili uniju. I splitski nadbiskup Stevan Kozma pi{e Kongregaciji 12. 9. 1685. godine da, po{to je mleta~kim zauzimawem jednog dela turske teritorije, omogu}eno unija}ewe tamo{wih Srba, on je li~no pounijatio tamo mnoge Srbe pojedina~no. Sli~no rade i makarski i trogirski biskupi, po~ev od 1644. pa sve do 1707. godine, bar prema objavqenim dokumentima, pa su wihovom unijatskom delatno{}u, u kojoj nisu birali sredstva, dozvoqena i nedozvoqena, mnogi pravoslavni Srbi pounija}eni, a srpski uporni i otporni kalu|eri i sve{tenici bili su odatle prognani. Splitski nadbiskup Antun Ka~i}, ina~e pitomac Kongregacije iz Rima, pisao je (30-tih godina XVIII veka) da “pravoslavni Srbi u Dalmaciji ne smeju biti pravoslavni nego moraju biti ili latini ili unijati”. Na dalmatinskom primorju od [ibenika do Zadra i Nina, gde `ive pravoslavni Srbi u veoma velikom broju i, kao i u Dalmatinskoj zagori u pozadini, bila je tokom XVII i XVIII veka velika rimokatoli~ka ofanziva radi pounija}ewa vernika Srpske i carigradske pravoslavne Patrijar{ije. Tako 15. aprila 1625. godine, zadarski nadbiskup Otaviani Garzador pi{e Kongregaciji da je iz jurisdikcije filadelfijskog arhiepiskopa (iz Venecije) samo u [ibeniku pounija}eno 60, a u Zadru 190 gr~kih i srpskih porodica. Kada su se pod kraj XVII veka mnogi novi Srbi (oko 10.000) doselili sa turske teritorije na mleta~ku, zadarski nadbiskup Parcigi tra`i od Kongregacije (23. 7. 1688. godine) misionare da mu pomognu da te doseqenike pounijati. Otpor pravoslavnih Zadrana i Srba iz Ravnih Kotara trajao je dugo i uglavnom uspe{no, ali je usled brutalnih pritisaka bilo i primawa unije. 17. maja 1722. godine zabele`ena je narodna skup{tina Srba Zadrana sa koje su uputili pismeni protest protiv nasiqa nadbiskupa Zmajevi}a nad wima, koji ne dopu{ta slobodu pravoslavne vere i sve Srbe tu`aka mleta~kim vlastima kao “{izmatike i buntovnike”. Sli~no je sa Srbima postupao u to vreme i {ibenski biskup Donadoni. Ninska biskupija i weni biskupi tako|e su predwa~ili u nasilnom nametawu zloglasne unije pravoslavnim Srbima tog dela Primorja, o ~emu svedo~e objavqeni dokumenti, ve} od 1637. godine pa do pred kraj XVIII veka. Ninski biskup tra`i iz Rima (5. 10. 1680. godine) misionare da mu pomognu u unija}ewu Srba, koje naziva “najgori {izmati~ki narod”! Ninski biskup Par~i} pi{e, 20. aprila 1693. godine, da on uporno radi na unija}ewu mnogobrojnih Srba na terenu svoje biskupije (ima ih, po wemu, 7.363, sa svojih 15 sve{tenika i episkopom Atanasijem Qubovi}em). Organizovanim unijatskim akcijama {ibenskog, zadarskog, ninskog i sewskog biskupa, Srbi u Dalmaciji su tokom XVIII veka do`ivqavali velika nasiqa i progone zbog odbijawa unije. Godine 1730. {ibenski biskup se 250
`ali da ga srpski sve{tenici i narod ne primaju u “kanonske vizitacije”, i tra`i podr{ku i pape i mleta~kih vlasti, jer `eli da se pravoslavnim Srbima nametne za crkvenog pastira. Srbi su davali jak otpor takvim poni`ewima, pa je vode}i benkova~ki paroh Simeon Kon~arevi} bio zbog toga proteran 1730. godine, a kada je kasnije uspeo da postane srpski pravoslavni episkop za Dalmaciju, opet je bio 1753. godine nasilno udaqen od svoga pravoslavnog naroda. (Umro je kasnije u Rusiji). Progawani su i zatvarani srpski sve{tenici i kalu|eri, Srbima su oduzimane crkve i davane rimokatolicima, ili je u srpskoj crkvi morao obavezno biti i latinski oltar, gde slu`e i rimokatoli~ki sve{tenici. Usled velikih unijatskih pritisaka na Srbe u Dalmaciji, do{lo je do u~estalih `albi Srba Veneciji, pa je Mleta~ka vlada izdala 31. 12. 1761. godine dekret o priznawu slobode pravoslavnima, ali je Rimska kurija najo{trije napala mleta~ku vladu zbog toga, pa je dekret ubrzo opozvan. O nasilno nametnutoj uniji pravoslavnim Srbima u Dalmaciji u XVIII veku pi{e episkop Nikodim Mila{ slede}e gorke redove: “Pravoslavni Dalmatinac, kada se sjeti na~ina kako se unija u wegovu sredinu sprovodila i {ta je sve bilo za vrijeme i posle unije, groza ga hvata, srce mu se ste`e i nevoqna suza za svojim mu~enicima, o~evima i djedovima na o~i mu nailazi... Svje`a je u pameti dalmatinskog pravoslavnoga uspomena stradalaca svojih za vjeru koji ~ami{e i u Zadarskoj kuli Bovo d’ Antona i u Mqeta~kim Pozzsi, i koji mu~eni~kom smr}u zasvjedo~i{e svoju odanost pravoslavnoj crkvi” (“Slavenski apostoli”... str. 18-20, Zadar 1881.). Posle mleta~ke vladavine u Dalmaciji do{la je austrougarska (krajem 18. veka), koja je nakratko prekinuta francuskom vladavinom (1805-14), kada je pravoslavnim Srbima bilo ne{to lak{e. Me|utim, od 1810. god. u Dalmaciji se pojavquje samozvani sarajevski episkop Benedikt Kraqevi}, poreklom Grk, avanturista sumwivog morala i prevrtqive vere, koji od austrijske vlasti bude priznat za pravoslavnog episkopa dalmatinskog. On ubrzo po~iwe podmuklu akciju za uvo|ewe unije u Dalmaciji i u tom ciqu dovodi unijatske sve{tenike i u~iteqe me|u pravoslavne Srbe. Srbi su mu pru`ili sna`an otpor, bojkotuju}i i wega i wegove sve{tenike na slu`bama u crkvama. Godine 1821. Srbi se `ale caru Francu I u Be~ isti~u}i da: ’~vrsti i postojani u na{oj vjeri (pravoslavnoj), odlu~ili smo izgubiti svoje imawe i `ivot pre nego {to dopustimo i najmawu izmjenu u dogmatima na{e vjeroispovesti’ (@itije Gerasima Zeli}a, kw. III, 179, Beograd 1900.). Usled nastalih nemira me|u Srbima u Dalmaciji, austro-ugarske vlasti su kona~no 1828. penzionisale Kraqevi}a, a Dalmatinska eparhija poverena je srpskom karlova~kom mitropolitu i tako je dobila pravoslavne episkope. Ipak, pritisci za unija}ewe nastavqeni su i polovinom 19. veka, o ~emu govori potresna pripovetka Sime Matavuqa “Pilipenda”, i iz koje se vidi da su rimokatolici poku{ali srpsku sirotiwu u siroma{noj Dalmaciji bukvalno da kupe `itom i hranom za “upis u carsku veru”, ali je ve}ina srpskih siromaha i to odbila re~ima: “Ja se uzdam u moga srpskoga (H) Rista”. 251
Ipak, najve}i unijatski pritisci na pravoslavne Srbe bili su u Hrvatskoj i Slavoniji, na prostoru dana{weg @umberka i oko Karlovca, Zagreba i Vara`dina. Naime, izme|u 1530. i 1540. godine izbeglo je iz Srbije i Bosne preko 3.000 pravoslavnih Srba ispod Turaka i oni stignu u Gorski Kotar i Belu Krajinu, tj. na prostor izme|u srpskih manastira Gomirja i Mar~e i daqe do Lepavine. Bili su to Srbi uskoci, koji su kao dobri borci tu prihva}eni i postali braniteqi od Turaka u poznatoj Vojnoj krajini. Wima je oko 1578. prebegao i mitropolit dabrobosanski Gavrilo Avramovi}, egzarh pe}kog patrijarha, sa vi{e kalu|era, koji su osnovali srpski manastir Mar~u kod Ivangrada (blizu Zagreba). Wega su nasledili drugi srpski episkopi, pa je 1607. g. od pe}kog patrijarha Jovana Kantula ovim Srbima postavqen Simeon Vretanijski (tako su tada nazvani ovi krajevi). Na wega je rimska propaganda i dr`avna sila tada navalila, te je on 1611. god. morao i}i u Rim, gde je izgleda pred papom izjavio da prihvata uniju i kao sedi{te mu je dodeqen manastir Mar~a. Poluunijatski stav Simeona Vretanijskog prese~en je dolaskom, posle Simeona (1630), za episkopa Maksima Predojevi}a, kome je car Ferdinand naredio da ide u Rim na hirotoniju, no on je to izbegao i primio posve}ewe od pe}kog patrijarha Pajsija. I Maksim i wegovi naslednici u manastiru Mar~i i @umberku ve{to su odolevali unija}ewu, sve do episkopa Gavrila Mijaki}a (1663-70), koji bude utamni~en od austrijskih vlasti, te umre u tamnici u [leskoj 1686. ^im je on zatvoren, ve} 1670. g. u Mar~u je doveden unijatski episkop Pavle Zor~i}, a svi mar~anski monasi, koji su se uniji sna`no odupirali, pohap{eni su (maja 1672. g.) i poslani okovani na Maltu na ve~itu robiju, gde su i umrli kao ispovednici pravoslavqa. O mnogim poku{ajima nametawa unije ovim “vretanijskim” Srbima i srpskim manastirima Gomirju, Mar~i i Lepavini postoje mnogi dokumenti toga doba, pa navodimo samo neke od wih. 1. 11. 1625. izve{tava Kongregaciju Albert Pesler o Srbima naseqenim pre 60 godina na teritoriju Akvilejskog patrijarhata i Zagreba~ke biskupije, i predla`e kako da se oni pounijate, a od Be~kog dvora tra`i da odatle protera srpske pravoslavne sve{tenike i dovede rimokatoli~ke. Iste godine i tr{}anski biskup izve{tava papskog nuncija u Be~u o 20.000 pravoslavnih Srba u krajevima oko Gomirja i o radu na wihovom unija}ewu. To isto tra`i i qubqanski biskup (31. 12. 1615), te Kongregacija u Rimu odobrava unija}ewe i tra`i od Be~a progon srpskog sve{tenstva i postavqawe latinskog, koje }e Srbe “sa {izme prevesti na uniju i u poslu{nost Rimskoj crkvi”. Slede}e, 1626. godine zagreba~ki biskup izve{tava o unija}ewu Srba u @umberku, ali ka`e da tamo jo{ ima i Srba neunijata, koje srpski kalu|eri bune protiv unije, pa izve{tava da su neki od tih kalu|era zato pretu~eni i proterani. Be~ki dvor je odgovorio lukavo: da je i on za uniju, ali postepenu, jer su Srbi u Hrvatskoj i Slavoniji “odbrambeni zid ovih krajeva od Turaka, i opasno je (nasilno unija}ewe) da se ne bi odmetnuli Turcima”. Na unija}ewu Srba u @umberku i karlova~kom i vara`dinskom generalatu ra|eno je i ~itav slede}i vek i slani su im svakojaki misionari i klirici, dok su srpski episkopi, sve{tenici i naro~ito monasi iz manastira Gomir252
ja, Mar~e i Lepavine progawani, zatvarani i na svaki na~in spre~avani od pravoslavnog slu`ewa Srbima – “Ra{anima, druk~ije nazvanim Vlasima”. Godine 1641. Zagreba~ki biskup Rafailo Levakovi} dogovorio se bio sa hrvatskim banom i vojnim i drugim stare{inama (Dra{kovi}, Frankopan, Erdedi, Zrinski, [varcemberg) da svakako pounijate Srbe u Hrvatskoj i Slavoniji, u ~emu su mu vojne i druge stare{ine ponudile “svu neophodnu pomo}”. Rusinski unijatski episkop Metodije Terlecki pi{e iz Vara`dina Kongregaciji u Rim (5. 4. 1644) da je u unijatskoj misiji kod Srba oko Gomirja pounijatio kalu|era Vasilija Ogwanovi}a i nagovarao u manastiru Mar~i episkopa Maksima Predojevi}a da ide u Rim i primi uniju. Ve} smo spomenuli kako su kona~no pro{li srpski monasi manastira Mar~a. Ovakvo stawe stalnih pritisaka na Srbe u Hrvatskoj i Slavoniji nastavqeno je sve do Velike seobe (1690) i dolaska pe}kog patrijarha Arsenija III ^arnojevi}a, sa ve}im brojem pravoslavnih Srba, kada je patrijarh tra`io i dobio garancije od be~kog dvora o po{tovawu svih srpskih narodnih i crkvenih prava. No i te garancije bile su vrlo ~esto ga`ene i negirane, tako da ni patrijarh Arsenije nije uspeo da manastir Mar~u preuzme od unijatskih nametnutih episkopa, koji su i posle Pavla Zor~i}a s austrijskom vojskom ustoli~avani. Ni naslednici ^arnojevi}a, patrijarh Arsenije IV i karlova~ki mitropoliti Mojsije Petrovi} i Pavle Nenadovi} nisu uspeli da spasu manastir Mar~u (koji je izgoreo 1739. godine), niti da spre~e kona~no unija}ewe Srba u @umberku. Kako se srpski narod odupirao uniji u karlova~kom generalatu pokazuje narodna predstavka, upu}ena patrijarhu Arseniju IV iz toga kraja (pisana 20. 3. 1742), koja glasi: “Otkad je prvi unijatski episkop Pavle Zor~i} primio uniju, svagda i svi posle wega do sada{weg unijatskog episkopa Teofila Pa{i}a ~inili su nasiqe i mu~iteqski, a ne u~iteqski primoravali nas na uniju, a najvi{e na{e kalu|ere Gomirce, tako da ih dosta ima po galijama i po tamnicama i po moru, a vezawe, odvo|ewe, robqewe i zatvarawe (kalu|era) na{eg manastira Gomirja niko ne mo`e izraziti. A kada je sada{wi unijatski episkop Pa{i} do{ao u na{ narod na in{talaciju sa vojskom i istragom, doneo je sobom pretwu od carskog dvora (iz Be~a), da }e svako ko bi se pokazao protivan re~ju ili delom unijatskom episkopu Teofilu Pa{i}u, biti bez svakog suda ka`wen smrtnom kaznom, sve imawe }e mu se oduzeti, a porodica }e mu se iz generalata prognati. Sva gospoda (vlastela) ovih krajeva i sav rimski (rimokatoli~ki–hrvatski) narod, koga ima vi{e nego nas, pa{te se (nastoje) da ovu carsku pretwu u delo sprovedu. Mnogi na{i qudi su radi unijata Pa{i}a bili celu godinu u Karlovcu okovani i qutim robovawem i zatvorom mu~eni, a neki su u tamnici i pomrli. I doista, da nije na{ manastir Gomirje ustao protiv Pa{i}a i dao tro{ak za proces, kao {to je uvek davao tro{ak i trud, u~e}i nas veri hri{}anskoj i brane}i od unijata, zaista bi zauvek svi ostali unijati”. (Objavio Ruvarac, “Srpski Sion” 1904, str. 712-713) Godine 1758. Srbi @umber~ani, wih 31, u ime “~itavog stanovni{tva `umbera~kog podru~ja, gr~kog (pravoslavnog) obreda, nepounija}enih”, podnose “vapiju}u `albu” karlova~kom vladici, gde izjavquju: “Sada vidimo da 253
javno nad nama vr{e sada{wi pounija}eni sve{tenici nasiqe nad na{om vjerom, jer oni otvoreno upotrebqavaju nasiqe protiv na{e vjere i isto~wa~ke crkve, te nas poku{avaju odvratiti od na{e vjere i crkve, a mi imamo u vidu na{e pretke i samu na{u nesalomqivu vjernost u kojoj `elimo da produ`imo i ubudu}e `ivjeti i mrijeti; pa ni `ivi ni mrtvi ne mislimo odustati od na{e isto~wa~ke crkve i vjere, niti mislimo promijeniti na{u vjeru”. (Johan Hajnrih [viker, “Historija unija}ewa Srba u @umberku”, Be~ 1874, na nema~kom). Pismo je sprovedeno be~kom dvoru, ali uspeha nije bilo. Brutalnom vojnom silom Austrije unija u @umberku kona~no je nametnuta Srbima 1769. godine, {to i danas znaju mnogi @umber~ani, mada su ve}inom pohrva}eni, izgubiv{i svoj i verski i nacionalni identitet. Sa kona~nim nametawem unije pravoslavnim Srbima u @umberku nisu prestali unijatski pritisci na ostale pravoslavne Srbe u Hrvatskoj i Slavoniji. Tako, u vreme kada je austrijska vojska proterala Turke iz Slavonije, Barawe i Srema (u austrijsko-turskom ratu 1683-1690, kada su i mnogi Srbi ustanici u~estvovali na strani Austrije), odmah iza austrijske vojske i{li su rimokatoli~ki biskupi, kao nekada za krsta{kom vojskom u pravoslavnu Vizantiju, i nasilno sprovodili uniju nad srpskim `ivqem Hrvatske, Barawe, Slavonije i Srema. Ve} 18. januara 1690. godine u jezuitskoj crkvi u Pe~uju u Barawi, prevedeno je u uniju 15.000 pravoslavnih Srba. Oni su bili prisiqeni da priznaju papu i druge novotarije Rimske crkve u veri i ure|ewu crkve. Kada je u ove krajeve pristigao srpski patrijarh Arsenije II, on je preduzeo sve {to je mogao da ove pounija}ene Srbe povrati u pravoslavqe, {to mu je najve}im delom i uspelo. Patrijarh Arsenije je imao iste muke i u Sremu i Slavoniji da spre~i daqe nametawe unije Srbima od agresivnih rimokatoli~kih biskupa i misionara. On i wegov novoprido{li srpski `ivaq, koji je izbegao iz Turske posle poraza austrijske vojske 1690. godine, ubrzo su uvideli da im je po pitawu slobode vere bilo boqe pod Turcima negoli pod novim gospodarima svetog Rimskog carstva. U manastiru Lepavini u vara`dinskom generalatu na Srbe je nastavqen pritisak radi pounija}ewa, pa je tako 1717. godine na vratima ovog srpskog pravoslavnog manastira ubijen iguman Kodrat Lepavinski. Ubio ga je agresivni unijatski biskup iz ve} osvojene Mar~e, Rafailo Markovi}, koji je nastojao da preotme od Srba i manastir Lepavinu, a iguman Kodrat ga nije hteo priznati za svog episkopa, pa je zato pao kao pravoslavni mu~enik na vratima svoga manastira (koji je ina~e tu postojao jo{ od 1555. godine). Pritisci na Srbe da se pounijate u vara`dinskom kraju bili su toliki da je uskoro do{lo do srpske narodne pobune u vara`dinskom generalatu, koja je ugu{ena u krvi. Jedan od srpskih narodnih pravoslavnih boraca protiv unije bio je prota Nikola Popovi}, ali on je od austrijskih vlasti zatvoren 1726. godine u Koprivnicu u zatvor, a carska naredba iz Be~a od 15. septembra 1727. godine nare|ivala je da se cela stvar oko pobune pravoslavnih Srba komisijski ispita, ali da se ne mo`e dopustiti da uz postoje}e unijatske episkope budu i neunijatski, tj. pravoslavni srpski. Doslovno je pisano da uz “unite ili poslu{nike i sinove svete Rimske crkve” ne mo`e biti i “dece i pitomaca svete Isto~ne jerusalimske crkve gr~kog zakona” 254
(Du{an Ka{i}, “Otpor Mar~anskoj uniji i Lepavinsko-severinska eparhija”, Beograd 1986, 32-28). Srpskim pravoslavnim episkopima i patrijarhu Arseniju IV izbeglom sa svojim narodom iz Turske u Austriju (1737), kao i wegovim naslednicima karlova~kim mitropolitima, bilo je zabraweno da pose}uju svoje eparhije i pravoslavni `ivaq. Kada je preotet manastir Mar~a i spre~en svaki daqi dolazak srpskog episkopa u taj kraj, onda je Srpska crkva odlu~ila da umesto te biv{e eparhije (episkopije) osnuje novu, koja je nazvana Lepavinsko-Severinska, i za wu je izabran episkop Simeon Filipovi}, ali je on odmah po dolasku na eparhiju bio od rimokatolika i unijata oklevetan i od austrijske vlasti uhap{en i sproveden u zatvor u Koprivnicu, gde je ubrzo i umro, bez ikakvog suda, 1743. godine. U ovo vreme osnivawa ove nove srpske pravoslavne eparhije u Severinu 1734, Sewski biskup Ivan Benconi poslao je dva svoja sve{tenika sa pismom karlova~kom generalu [tubenbergu u kojem pi{e: “Da se ulazak novome {izmati~kome vladici u granice Modru{ke biskupije ne otvori. Ako bi, me|utim, {izmatik pripu{ten bio, prise`emo (zakliwemo se) Bogu i va{oj ekselenciji da to ne}e biti bez krvi, i nas dvojica koje gleda ovde va{a preuzvi{enost prvi }emo zakopati svoje {ake u ~ekiwastu bradu mladoga {izmatika te odbiti ga silom, slede}i Hristovoj opomeni: dobar pastir du{u svoju pola`e za ovce svoje” (D. Popovi}, “Srbi u Vojvodini” 11, 213, Novi Sad 1959). Pod pritiskom unijatske rimokatoli~ke agresije i ova srpska eparhija u Severinu morala je biti ukinuta ve} posle 15 godina. U vreme vladavine Austrijom Marije Terezije (1740-1780) za pravoslavne Srbe bilo je stawe jo{ te`e. Ultra-katoli~ka carica zabranila je srpskom sve{tenstvu, episkopima, pa ~ak i karlova~kim mitropolitima da ne smeju spre~avati ni ometati unija}ewe Srba. Terezija je ve} 1741. potvrdila zakon Po`unskog sabora, gde se u 46. ~lanu ka`e: “U Trojedinoj kraqevini osim rimske vere ne}e se trpeti nijedna druga vera” (R. Gruji}, “Pakra~ka eparhija”, 87, Novi Sad 1930). Carica je li~no pisala papi Piju VI 26. jula 1776: “Da }e svetu uniju (me|u Srbima) na svaki na~in da pomogne, a one koji su u woj ostali da }e svim mogu}im sredstvima da utvrdi”. (J. Radoni}, ’Rimska kurija’... 626) Vreme vladavine Marije Terezije bilo je vreme pravog progona Srpske crkve i wenog sve{tenstva i mona{tva, naro~ito srpskih manastira kao ~uvara pravoslavqa u narodu, o ~emu postoje mnogobrojna svedo~anstva savremenika. Za weno vreme (izme|u 1750-1760) poku{ano je i nasilno sprovo|ewe unije u Erdequ u Transilvaniji (dana{woj Rumuniji), gde su `iveli pravoslavni Rumuni i Srbi a potpadali pod Srpsku karlova~ku mitropoliju. Unija u Erdequ nije uspela, ali je u borbi za pravoslavqe palo nekoliko mu~enika i ispovednika Srba i Rumuna (Sv. Visarion Saraj, Sv. Sofronije i Sv. Oprea). Prinu|ivawe pravoslavnih Srba na uniju popustilo je sa izdavawem Toleranc-Patenta cara Josifa II od 25. oktobra 1781. godine, ali to nije zna~ilo i prestanak daqih poku{aja nametawa unije Srbima na terenu AustroUgarske monarhije, koji su trajali i kroz ceo 19. vek. U Hrvatskoj katoli~255
koj crkvi i do danas postoji Kri`eva~ka biskupija (sedi{te u Kri`evcima izme|u Zagreba i Vara`dina), namewena unijatima i unija}ewu pravoslavnih i zato se ta biskupija prote`e na sve prostore Hrvatske, Slavonije i Vojvodine gde god ima starijih ili gde bi moglo biti novih unijata, {to zna~i da se Rimska crkva na srpskim pravoslavnim prostorima ni do danas nije odrekla zloglasne unije i unija}ewa. [to se ti~e prostora centralne Srbije, i tu je Rimokatoli~ka crkva poku{avala da pravoslavnim Srbima gde god i kad god je to bilo mogu}e, nametne “prokletu uniju”, kako ju je nazivao srpski pravoslavni narod. U severnim krajevima Srbije, jo{ u 13. veku, u vreme vladavine srpskog kraqa Dragutina, bilo je poku{aja preko rimokatoli~ke Ma|arske da se Srbima u Sremu, Ma~vi i krajevima isto~ne Bosne Usora i Soli nametne unija. Kasnije, kada je Beograd bio pod Ma|arima, bilo je pojedina~nih i grupnih unija}ewa pravoslavnih Srba u Beogradu, {to nije prestajalo ni sa turskom okupacijom Beograda. Sa prodorima austrougarske vojske, u 17. i 18. veku, u Beograd i Srbiju dolazili su i rimski biskupi i misionariji i Srbima u Beogradu i Srbiji poku{avali nametnuti rimsku uniju. Tako na pr. godine 1713. pi{e Kongregaciji u Rim Beogradski biskup Luka Natali da je “preveo u krilo Rimske crkve mnogo {izmatika” (Srbe) i “vi{e jeretika” (M. Ja~ov, “Dokumenti Kongregacije”). Posle Po`areva~kog mira 1718. g. izme|u Austrije i Turske, kada je Austrija ostala u delovima Srbije zauzetim od Turaka, odmah su u te delove Srbije poslati rimokatoli~ki misionari da {ire uniju me|u pravoslavnim Srbima. Rimokatoli~ki biskup u Beogradu razvio je posebno jaku akciju unija}ewa Srba, pa je srpski narod okupqen na saboru u Beogradu 1732. poslao protestnu predstavku be~kom dvoru, iznose}i nepravde i nasiqa koja im se ~ine od rimokatolika. Narod isti~e da je austrijska katoli~ka vlast i Rimska crkva ra|e i lak{e trpela luterane, kalviniste i Jevreje negoli pravoslavne Srbe (J. Radoni}, “Rimska kurija”... 496-497). Unijatski nasrtaji Rimokatoli~ke crkve na pravoslavne Srbe u Srbiji i u ostalim srpskim krajevima nisu prestajali ni tokom 19. veka, a u na{em 20. veku doveli su do krvavog genocida nad pravoslavnim srpskim narodom i wegovom svetosavskom crkvom na terenu zloglasne usta{ko-fa{isti~ke Nezavisne Dr`ave Hrvatske tokom posledweg rata (1941-1945), kada su i rimski papa Pije XII i zagreba~ki nadbiskup Alojzije Stepinac blagosiqali nacifa{isti~ke i usta{ke pogrome nad nevinim pravoslavnim narodom i sve{tenstvom u Jugoslaviji, kao i daqe u ^ehoslova~koj i Rusiji (Ukrajini). O stradawima i `rtvama pravoslavnih Srba tokom usta{kog genocida nad Srbima pod nema~ko-italijanskom okupacijom poznato je ve} {irom celog sveta, o ~emu postoji i obimna literatura na vi{e svetskih jezika, tako da se na tome ovde ne bismo zadr`avali. Napomiwemo samo da je mu~eno i ubijeno ~etiri srpska pravoslavna episkopa, oko 220 sve{tenika i blizu milion vernika, od kojih samo 700.000 u zloglasnom logoru Jasenovac. U desetak srpskih crkava ubijani su i spaqivani vernici, a samo u Glini 1.200 Srba zaklano je u hramu. Poru{eno je i o{te}eno na stotine srpskih crka256
va i manastira, a pokradeno ili uni{teno veliko crkveno, kulturno i umetni~ko blago Srpske crkve na terenu zloglasne ND Hrvatske. No, ne mawi greh Rimokatoli~ke crkve Hrvatske bio je u prisilnom prekr{tavawu pravoslavnog srpskog `ivqa u Hrvatskoj, tako da je, s blagoslovom Vatikana i hrvatskih biskupa na ~elu sa kardinalom Stepincem, prekr{teno 250.000 pravoslavnih Srba i na terenu ND Hrvatske stvorena marionetska poluunijatska “Hrvatska pravoslavna crkva”. Unijatsko svojatawe nasilno pokr{tenih pod okupacijom Srba u Hrvatskoj nastavila je Hrvatska katoli~ka crkva i par decenija posle rata, jer je nehri{}anska osobina rimskog unijatskog mentaliteta poznata i po tome da sve {to nasiqem osvoji za uniju i papstvo, to nikada vi{e ne napu{ta niti se toga odri~e. Na`alost, vekovna mr`wa rimocentri~nog totalitarnog mentaliteta prema pravoslavqu uop{te, i posebno prema pravoslavnim Srbima, nije bila prisutna samo kod zagreba~kog nadbiskupa Stepinca (koji je u svom li~nom dnevniku zapisao povodom 27. marta 1941. slede}e redove: “Duh bizantizma je ne{to grozno da je samo Svemogu}i i Sveznaju}i Bog u stawu parirati intrigama i podvalama tih qudi... [izma (tj. pravoslavqe) je najve}e prokletstvo Evrope, skoro ve}e nego protestantizam. Tu nema morala, nema na~ela, nema istine, nema pravde, nema po{tewa”). Od te mr`we i agresije prema pravoslavnoj crkvi nije bio slobodan ni poznati \akova~ki nadbiskup Josip Juraj [trosmajer (1815-1905), koga Rimokatoli~ka crkva na prostoru Jugoslavije stalno isti~e kao “primer ekumenizma” jo{ u 19. veku (o ovome videti najnoviju studiju Q. Durkovi}-Jak{i}, “Srbija i Vatikan 1804-1918”, Kraqevo–Kragujevac 1990). Posle Drugog vatikanskog koncila Rimokatoli~ka crkva u Jugoslaviji bila je po~ela, iako ne odmah, jedan tolerantniji i ekumenskiji odnos (mada uvek na rimski na~in shvatanog ekumenizma, tj. uvek rimocentri~nog i papocentri~nog). Me|utim, to nije dugo potrajalo. Danas je Rimokatoli~ka crkva u Sloveniji i Hrvatskoj, a naro~ito ova posledwa, ponovo agresivna i krajwe netolerantna prema pravoslavnim Srbima i Srpskoj crkvi na tim terenima, tako da je to prakti~no prekidawe svih hri{}anskih odnosa, koji su ina~e pretpostavka za hri{}anski ekumenski dijalog u qubavi i istini. Prethodni tekst vrlo precizno, hronolo{ki i s pozivom na dokaze pokazuje istorijski aspekt unija}ewa Srba, ne samo na teritorijama pod vla{}u Austrougarske i Turske, ve} na svim teritorijama gde se nalaze Srbi. Osvajawe prostora i pokatoli~avawe pravoslavnih Srba je trajna aktivnost, koja je prakti~no zapo~eta i pre podele iz 1054. godine. Karakteristi~no je da, odmah iza vojske, koja je pod nekom vrstom kontrole ili sau~esni{tva sa papom, idu rimokatoli~ki misionari, koji u prvi plan stavqaju unija}ewe. Unija}ewe je uvek nasilno i brutalno, gotovo identi~no kao i za vreme usta{ke vlasti u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj. Iz teksta se precizno zakqu~uje da su Srbi sa svojim pravoslavnim hramovima tokom istorije bili trajno nastaweni na celoj teritoriji dana{we Hrvatske i da su brutalno unija}eni. Proces unija}ewa, kao odraz pokatoli~avawa je bio istovremeno proces hrvatizacije srpskog `ivqa. 257
U odnosu na istorijski tok unija}ewa i planirane ciqeve, za proces koji je otpo~eo izborom Jovana Pavla Drugog, karakteristi~no je da je ciq bio ne samo da se pove}a broj rimokatolika na teritoriji dana{we Hrvatske, nego i da se srpsko pitawe re{i smawewem broja Srba sa 12 procenata ukupne populacije na mawe od 3 posto. Dakle, Jovan Pavle Drugi je nastavio sa politikom klasi~nog i o~iglednog genocida nad Srbima, jer je nastojao da se, i nominalno i procentualno, smawi broj Srba i tako opravda izbacivawe Srba iz Ustava SR Hrvatske kao konstitutivnog naroda. Dakle, zlo~ini su prirodna i predvidiva posledica aktivnosti Jovana Pavla Drugog. Zato Jovan Pavle Drugi nikada nije izgovorio nijednu re~ kojom bi za{titio Srbe. Wegove ekumenske izjave su bile providno “mla}ewe slame”, kojim se neve{to prikriva su{tina politike i naredbi koje je izdao usta{kom re`imu Frawe Tu|mana. 18. U kwizi “Nema krsta bez tri prsta – Treba li da se Srbi poklone papi”, autora Vladimira Dimitrijevi}a; izdava~ “O~ev dom”, Beograd, 2003. godine, objavqeno je: 18. 1. Na stranicama 9 i 10, pod naslovom “Za{to Vatikanu treba Istok”, tekst: “Vatikan je na samrti; on ve} ~itavo stole}e umire na Zapadu. Stawe u Rimokatoli~koj crkvi gore je nego ikad. Dovoqno je pogledati statistike koje na to ukazuju. Evo podataka iz 90-ih godina XX veka. Nadbiskupija ~ika{ka, najve}a rimokatoli~ka dijeceza u zemqi, gubi jednog sve}enika na svakih 18 dana. U Klivelandu, dijeceza je izgubila 25 sve}enika tokom prvih meseci godine, a nije dobila nijednog” (“Wall Street Journal”, 13. novembar 1990) “Sredwe starosno doba sve}enika je preko pedeset godina, a oko 2000. bi}e oko sedamdeset godina. Broj sjemeni{taraca spao je sa 48 hiqada 1965. na 1300 sredinom 1988. Prema sada{wim statistikama, sada ima preko 11 stotina `upa bez `upnika”. (“Liguorian”, avgust 1990) “U deceniji pre Koncila, Rimokatoli~ka crkva u Irskoj dostigla je vrhunac uticaja. Kad je Koncil otvoren, jedan od osam sredwo{kolaca bio je kandidat za sve}enstvo (...) Godine 1989. posve}ewa za `upno sve}enstvo bilo je svega 72 (1958-400)”. (“The Catholic World Report”, sept. – okt. 1992) Broj ~asnih sestara u Americi spao je sa 180.015 godine 1964. na 97.751 u 1992. godini. Broj religioznih bratstava spao je sa 189.311 u 1962. godini na 62.546 u godini 1992. Broj de~jih kr{tewa opao je sa preko milion i trista hiqada 1962. na 950 hiqada 1985. godine. I tako daqe. Prema studiji naru~enoj od nadbiskupije San Franciska, glavni razlog {to svake godine 60 do 100 hiqada Hispanoamerikanaca napusti Rimokatoli~ku crkvu je nezadovoqstvo wenim dogmatima i stawem sve{tenstva. Od po~etka osamdesetih do po~etka devedesetih, veli Rihardo ^avez, upraviteq odeqewa za Hispanoamerikance Katoli~ke konferencije Kalifornije, rimokatolicizam je napustilo oko pet miliona Hispanoamerikanaca (“Daily News”, 7. april 1991). 258
U Ju`noj Americi, tradicionalnoj tvr|avi vernosti Vatikanu, jo{ je gore. Prelazak iz rimokatolicizma na druge konfesije sve je izra`eniji. U Dominikanskoj Republici uve}ao se tri puta od {ezdesetih do devedesetih godina XX veka, pove}ao se za 500 posto u El Salvadoru i Kostariki, a preko 700 posto u Gvatemali. Rimokatoli~ki ~asopis “The Wanderer” (1. april 1999) nudi slede}e podatke: Preko 1900 rimokatoli~kih `upa (parohija) u svetu je uga{eno; Samo oko 40 posto rimokatolika u SAD veruje da Hristos realno prisustvuje u hostiji. Ispovest je skoro nestala iz parohijskog `ivota. Prema tome, papi je potrebna “sve`a krv” Istoka, potrebni su mu narodi koji jo{ nisu duhovno sasvim mrtvi, ali, koji u neznawu, siroma{tvu i bedi ne mogu a da ne nasednu unijatskoj propagandi potpomognutoj ogromnom koli~inom novca. Ono {to se gubi na Zapadu, treba dobiti na Istoku; ako ne mo`e u Americi, mo`e u Rusiji. Ako Irska popu{ta, mo`da bi Srbija mogla da bude “pravilno usmerena”. Jednom re~ju, rimokatoli~ki papizam, posle vekova unijatskih pretenzija, sada ima naj`ivotniju neophodnost da se “regeneri{e” na Istoku, me|u “varvarima” koji su ostali da tamo `ive posle uklawawa gvozdene zavese. (Prema: “World Orthodoxy’s Sister Church/Vital Statistics”, u ~asopisu: “Orthodox Christian Witnesc”, 21/1999)” Pod naslovom “Prvo odredi{te: Rumunija” je tekst: “Papa je re{io da svoj pohod na Istok po~ne od Rumunije, ~ija crkva predstavqa jedinu pravoslavnu crkvu nekog romanskog naroda. Dogovor dr`avnih i crkvenih vlasti u Bukure{tu podrazumevao je pri~u po kojoj }e Rumunija, posle papine posete, biti mnogo bli`a “evropskim integracijama” i NATO-u. I 1999. papa putnik je kro~io na tle pravoslavne zemqe, prvi put od 1054. godine. Jo{ na aerodromu, predsednik Rumunije Emil Konstatinesku je pozdravio papu, poru~iv{i da su pravoslavna i rimska crkva “dva plu}na krila Evrope”. Patrijarh Teoktist je rekao papi da je na tle wegove zemqe stupio “s blagoslovom Bo`jim”. Papa je prisustvovao pravoslavnoj liturgiji, na kojoj je patrijarh izrazio `aqewe {to se jo{ uvek ne mogu pri~estiti zajedno. Patrijarh je bio na rimokatoli~koj misi koju je slu`io papa. Narod je uglavnom bio zaveden pri~ama o tome kako je Rumunija “most izme|u Istoka i Zapada” i odu{evqeno je klicao: “unitate” (“ujediwewe”). Italijanska {tampa je objavila da je jedan od zakulisnih ciqeva posete bio da se odobrovoqi patrijarh moskovski i sve Rusije Aleksej da bi papu primio na tle Tre}eg Rima, {to bi svakako bila najve}a pobeda vatikanske diplomatije od kada postoje sukobqeni pogledi i zao{treni odnosi Zapada i Istoka. No, kada je papa oti{ao, ni{ta nije bilo ni od brzog ulaska u NATO, ni od ulaska u Evropsku uniju. A vera je naru`ena, i Bog pravoslavnog rumunskog naroda, Bog mnogih mu~enika za krst postradalih od papista, odba~en je u ime zemaqskih interesa kojima se crkva stavila u slu`bu. U navedenom tekstu se iznose konkretni podaci o stawu u Rimokatoli~koj crkvi. Karakteristi~na je srazmera da, onoliko koliko opada inte259
resovawe za rimokatoli~ku veru, toliko raste uticaj i zna~aj Vatikana na globalna kretawa u oblasti politike. Dakle, bez obzira {to opada interesovawe za sve{teni~ku slu`bu, mona{tvo, crkveno kr{tewe i brakove, Vatikan ni{ta ne gubi, ve} svakodnevno odr`ava ili ja~a svoje prisustvo u globalnom politi~kom `ivotu. Proizlazi da Vatikanu i wegovoj kardinalskoj kasti vernici nisu ni potrebni, odnosno dovoqan je i najminimalniji broj kao svojevrsno pokri}e da se Vatikan bavi verskim i crkvenim pitawima. Vatikan je takav polo`aj obezbedio pre svega finansijskom samostalno{}u, odnosno ~iwenicom da je osniva~ banaka, da je sredstva investirao u programe koji donose profit, a pre svega zahvaquju}i aktivnostima koje imaju za ciq ostvarewe interesa kardinalske kaste. Jovan Pavle Drugi je izabran za papu ne samo radi realizacije politike Vatikana prema Istoku, ve} i da bi povratio verski ugled Rimokatoli~ke crkve u masama, modernizovao Rimokatoli~ku crkvu, o~uvao sredstva i pozicije Vatikana. Te ciqeve je svojom aktivno{}u Jovan Pavle Drugi delimi~no uspeo da ostvari, a naro~ito u delu koji se odnosi na politi~ki zna~aj i uticaj u kreirawu svetske politike. Do toga je Jovan Pavle Drugi do{ao kompromisima i brutalnom trgovinom, u kojoj gotovo da nije bilo mesta za vernike. Gubitak verskog uticaja Jovan Pavle Drugi je poku{ao da nadomesti osvajawem prostora koji mu je bio na raspolagawu po{to je uspeo da razori veliki broj dr`ava. 18. 2. Na stranici 11 pod naslovom “Kru`ewe oko centra” je tekst: Osnovna papina ideja, da poseti pravoslavne zemqe (pre svega Rusiju), da bi time ozna~io svoju pobedu nad Istokom, javila se odavno, ali okru`ewe Ivana Pavla II je shvatilo da bi se to moglo ostvariti tek povodom jubilarne, 2000. godine. Jedan od na~ina da se iskoristi jubilej je bio “hodo~a{}e putevima Svetoga Pavla”, pa je u februaru 2000. Ivan Pavao II posetio Egipat. Tu je uputio poruku mira “muslimanima i kr{}anima”, pozivaju}i sve crkvene zajednice da razvijaju “bliske i bratske odnose u milosr|u i dobroj voqi”. Jedna od kqu~nih papinih poseta bila je manastiru Svete Katarine na Sinaju, ~iji monasi, vekovni ~uvari pravoslavqa, nisu ni hteli da vide papu, a kamoli da s wim u~estvuju u molitvi. Arhiepiskop Sinajske gore Damjan, koji je, o~ito pod pritiskom vlasti, papu morao da primi, u~inio je to preko voqe, i bez naro~itih po~asti: pontifeks je primqen samo kao putnik–poklonik... Nije moglo biti ni re~i o bogoslu`ewu u manastiru na gori na kojoj je Mojsije primio zapovesti Bo`je (izvor: Ejub [titkovac: “Papa u Egiptu: Uzdr`anost i strah monaha”, “Reporter”, 8. mart 2000). Zanimqiva su i papina “kru`ewa oko Rusije”. Prvo je bio u Gruziji, gde ga je pozvao li~no Gorba~ovqev najboqi politi~ki drug – biv{i KGB-ovac, predsednik [evarnadze. Gruzijska pravoslavna crkva je bila veoma odlu~na: iako ga je patrijarh Ilija primio, nije mu bilo dozvoqeno da u|e u oltar sabornog hrama u Tbilisiju, a prvojerarh Gruzijske crkve je zabranio svim svojim sve{tenicima i vernicima da prisustvuju papskoj misi. 260
Godine 2001, 22. septembra, papa je stigao u Kazahstan u ~etvorodnevnu posetu. Misu je slu`io na ruskom, na trgu “Majka Otaybina”. Bila je podignuta stilizovana polujurta, gde su stajali papa i wegovi prelati. Svi su bili odeveni u ornate izvezene kazahstanskim ornamentima, koje su {ile ~asne sestre karmeli}anke ~iji se samostan nalazi u Karagandi (izvor: “ItarTass”: “V stolice Kazahstana Papa rimskiÜ sover{il messu na russkom çzßke” 23. 9. 2001). Papa se sreo sa predsednikom Kazahstana Nursultanom Nazarbajevim i wegovom porodicom, kao i sa studentima Evroazijskog univerziteta “Lav Gumiqov” (izvor: “Itar-Tass”: “Papa rimskiÜ zaver{il vizit v Kazahstan i pribßil v Armeniã” 25. 9. 2001). Posle toga, 25. septembra, papa Ivan Pavao II, je po prvi put posetio Jermeniju. Na aerodromu ga je pozdravio predsednik Robert Ko~arjan i poglavar Jeremenske crkve (monofizitske) Karekin II. Po podacima katolika, u Jeremeniji ih ima 150 hiqada, mada se smatra da taj broj nije ve}i od 20 hiqada. I tako papa “kru`i” oko Rusije, koja je glavni ciq wegovog pontifikata. Za sada mu nije uspelo da kro~i na tle najve}e pravoslavne zemqe sveta, ali on, o~ito, nema nameru da odustane. U tekstu se iznose podaci o aktivnostima Jovana Pavla Drugog iz kojih se mo`e utvrditi da je “kru`io” oko Rusije, bez obzira {to nije bio rado vi|en gost. To je ta upornost koja je pratila Jovana Pavla Drugog, o~igledno {kolovanog i pripremanog “glumca”. 18. 3. Na stranicama od 15 do 19, pod naslovom “Papina poseta Gr~koj” je tekst: Po~etkom 2001. mnoge informativne ku}e prenele su vest da je predsednik Gr~ke Konstantin Stefanopulos u toku svoje zvani~ne posete Italiji pozvao rimskog papu da poseti Gr~ku. Svi su bili za~u|eni, ~ak i gr~ki novinari koji su pratili delegaciju. Nije bilo jasno da li je poziv ranije pripremqen, ili je do wega do{lo spontano. Sve se zbilo na slede}i na~in. Na kraju razgovora s papom, koji je trajao oko pola sata i u kome je, izme|u ostalog, bilo re~i i o gr~ko-turskim odnosima, kiparskim problemima i religioznim pitawima, Stefanopulos je iznenada rekao Ivanu Pavlu II: – Vi ste `eqeni gost u Atini. Samo treba da ka`ete kad `elite da ostvarite svoju posetu. Papa, koji je do tada mnogo puta nastojao da poseti Gr~ku, makar kao “hodo~asnik putevima Svetog Pavla”, i kome se protivila ~itava pravoslavna Gr~ka, i sam je bio pomalo zate~en, pa je zahvalio i rekao: – Razmisli}u o tome. Tra`io je da mu se objasni zvani~ni stav Gr~ke crkve... Vatikanska {tampa je odmah sutradan objavila da je Stefanopulos uputio papi zvani~an poziv (formale invito), ali nije re~eno kad }e papa na wega odgovoriti. Me|utim, zamenik ministra inostranih poslova Gr~ke Grigorije Niotis, koji je pratio Stefanopulosa, istakao je da to uop{te nije bio formalni poziv, nego da je re~ o li~noj predsednikovoj inicijativi. Gr~ka vlada taj poziv nije uputila, bilo je re~eno. Sam Stefanopulos je izjavio da je papu pozvao kao {efa dr`ave Vatikan, a ne kao poglavara crkve. 261
Georgije Papandreu, predsednik Vlade, izrazio je svoje slagawe sa pozivom upu}enim papi, i istakao da je re~ o diplomatskom gestu, koji nema veze sa crkvom. Naravno, Vatikan nije hteo da ide u Gr~ku bez odobrewa Atinske arhiepiskopije. Wen poglavar, arhiepiskop atinski i sve Gr~ke Hristodul, je izjavio: “Kad papa negde ide, on ima dvostruki status, to jest i status {efa dr`ave i poglavara Rimokatoli~ke crkve. Ako `eli da primeni to isto kad je Gr~ka u pitawu, on treba da se obrati i crkvi i dr`avi”. Po{to obra}awe Vatikana jo{ nije stiglo, govorio je arhiepiskop, to pitawe Sinod nije ni razmatrao. Tada je po~eo veliki pritisak dr`avne vlasti na crkvu, ~iji su uzajamni odnosi ve} odavno u{li u veoma te{ku fazu. Vlast ve} godinama poku{ava da crkvu potisne na margine dru{tva, a najsna`niji pritisak je ostvaren tako {to je Papandreuova vlada izbacila odredbu o veroispovesti iz li~nih dokumenata, {to je izazvalo pravu bunu Gr~ke crkve i naroda i zahtev da se vladina odluka stavi na referendum. Iako je crkva sakupila milione potpisa, dovoqnih za pokretawe referenduma, ni{ta nije vredelo. Bilo je i ogromnih protesta: samo u Solunu je protiv socijalisti~ko-masonske vlade demonstriralo 120 hiqada qudi... Ali, ni to nije pomoglo... Papa je, smatrali su analiti~ari, pozvan da bi se na Crkvu opet izvr{io pritisak, i da bi se ostvarila jo{ jedna pobeda sila sekularizacije. I dr`ava je uspela. Na sastanku Sinoda (12 arhijereja) 7. marta 2001. doneta je odluka da se papi ne odbije zahtev za susret sa atinskim arhiepiskopom. ^im je Sinod obznanio svoju odluku, krenuli su protesti: od episkopa, preko sve{tenstva i mona{tva, svi su tra`ili dve stvari – sazivawe vanrednog Arhijerejskog Sabora i novo odlu~ivawe o prihvatawu pape i prestanak zloupotrebe tzv. “crkvene diplomatije”, koja ide nau{trb pravoslavne svesti Grka. Oglasili su se mitropolit ftiotijski Nikolaj, mitropolit nafpaktoski Jerotej, mitropolit kitroski, katerinski i platamonski Agatonik, mitropolit argolidski Jakov, mitropolit idroski, Speca i Egine Jerotej, itd. Oglasio se i Kinot Svete Gore Atonske, kao i mnoga sve{teni~ka udru`ewa i bezbrojna mona{ka bratstva. Naravno, starokalendarci su sve to nazvali “izdajom pravoslavqa”. Po~ela su i sveno}na bdenija, sa molitvama da Bog spre~i papin dolazak. Najve}a molitva je bilo sveno}no bdenije 27. aprila 2001. u manastiru Svetog Dionisija Olimpijskog, na koje su se sabrali monasi iz svih krajeva Gr~ke. Na kraju bogoslu`ewa, ~itani su tekstovi Svetih otaca o jeresi rimokatolicizma. U manastir na Olimpu Svetogorci su doneli mo{ti mnogih svetih, radi duhovnog osna`ewa prisutnih. Ovde donosimo i nekoliko reakcija predstavnika crkvene javnosti Gr~ke na sinodsko popu{tawe pritisku vlasti. Mitropolit drinupoqski Andrej je 16. marta 2001. uputio pismo Sinodu, u kome veli: “Va{e Bla`enstvo, Va{a Visokopreosve{tenstva, saop{tavam vam da odlu~no protestujem protiv sadr`aja ju~era{we odluke Sinoda. Zato {to se, diplomatskim jezikom, u su{tini daje “zeleno svetlo” papinoj poseti Atini, i u~e{}u Gr~ke crkve u odgovaraju}im manifestacija262
ma tim povodom. Ukazuju}i visoko po{tovawe poglavaru i vlastima crkve, ipak ~vrsto verujem i govorim da diplomatiji nije mesto u crkvi, koja zna i govori samo jednim jezikom – jezikom istine”. Mitropolit Jerotej (Vlahos), jedan od najsna`nijih bogoslova – asketa savremenog gr~kog pravoslavqa, 17. marta se oglasio slede}om opomenom: “Neki pogre{no govore o katoli~koj crkvi, jer re~ “katoli~anska” (saborna) pripada pravoslavnoj crkvi, isto kao {to se i pojam crkve ne mo`e primeniti na dr`avu Vatikan... Po{to van crkve nema Svetih Tajni, papsko sve{tenstvo i sam papa za nas pravoslavne nisu sve{tena lica. Drugim re~ima, kod wih je prekinuto apostolsko prejemstvo”. Mitropolit ftiotijski Nikolaj je Sinod upozorio da papina poseta me|u vernicima izaziva veliku sablazan i smutwe. Mole}i ih da ponovo razmotre svoju odluku, on je zapisao: “Bez obzira na sve dobre namere... sredstva masovnog informisawa poku{avaju da izokrenu ~iwenice i da naduvaju sve {to slu`i zlom ciqu – da se poka`e kako pravoslavna Gr~ka i predstavnici wene crkve priznaju vode}u ulogu “religioznog lidera” hri{}anstva – na veliku tugu i razo~arewe svih pravoslavnih, a naro~ito na{e jednoverne bra}e na Severu, koju rimokatolicizam i unija naro~ito mu~e. Ne padajmo u zamku i ne dajmo im oru`je kojim }e nas pobediti i podeliti”. Savez klirika Gr~ke crkve je izjavio: “Papa je – jedini ne`eqeni lider jer papstvo je donosilo i donosi Grcima i pravoslavqu uop{te toliko nesre}a koliko niko drugi... Papa, “dvoroga zver iz Rima”, ne dolazi u Gr~ku kao poklonik, nego kao provokator... Usrdno prizivamo klir i narod da se uzdr`e od bilo kakvog izra`avawa po{tovawa prema nepokajanom i izaziva~kom papi... Niko od onih koji nose mantiju da ne primi ne`eqenog papu!” Kasnije se ovaj Savez oglasio jo{ jednom: “Dve hiqade godina posle Hristovog dolaska papa glumi korifeja, svetskog vo|u ~itavog hri{}anstva... Bogohulstvo!” “Svegr~ki savez bogoslova” je primetio: “Popu{tawe pred pritiskom pape izaziva ogor~ewe, ali i protest pravoslavnih. (...) Naravno, pravoslavna teologija po{tuje sva~ije suprotno mi{qewe, pa i mi{qewe jeretika i ateista. Ali ne veruje naivnim tvrdwama o tobo`wim papinim dobrim namerama”. Svetogorci su odlu~no konstatovali, u svom pismu koje su potpisale uprave svih 20 velikih manastira: “Papa je onaj koji nosi maslinovu gran~icu, ali koji ipak nije izvadio svoj ma~ iz tela svetog pravoslavqa. Zbog ~ega onda u~tivost i delikatnost s na{e strane?... Da bismo bili prijatni i “savremeni” u o~ima Evrope, treba li da zanemarimo duhovnu samosvest veruju}ih i jedinstvo svetog pravoslavqa? “Kada bih uga|ao qudima, ne bih bio sluga Hristov” (Gal. 1,10)... U na{em materijalisti~kom dobu preovladava mi{qewe da svi treba da prihvate sve. To je mentalitet “Wu ejya”. “Sve religije su podjednako dobre, prema tome, nema mesta za fanatizam i netoleranciju!” “Da li je, zbog toga, mogu}e da se pridru`imo takvim pomodarskim panreligioznim pogledima? Zar nije boqe razo~arati qude, nego Gospoda slave?” 263
Jedan od najsna`nijih glasova uputili su monasi i monahiwe 169 gr~kih manastira (ukupno 1750 mona{kih lica): “Bez obzira na na{u dobru veru i blago raspolo`ewe, ne mo`emo da pojmimo smisao i ciq odluke (Sinoda, nap. prir.), u kome se vidi uporno starawe da se umawi zna~aj cele teme... Poznato je da se “pravoslavna crkva nikad nije bojala izazova”, kako se ispravno prime}uje u sinodskom saop{tewu. Ali, nikad im se nije ni predavala... Pored svega ostalog, nije nebitno i to, da nikakav papa nikad nije posetio Gr~ku... Zanimqivo je da je na{a pravoslavna crkva toliko bila “samozatvorena u }orsokaku”, iz koga je tek sad re{ila da iza|e. Ili mo`da na{i Oci nisu bili gostoqubivi i nisu imali qubavi? Jedna stvar je saose}awe sa `rtvama i sledbenicima jeresi, a sasvim druga ukazivawe po~asti jeresijarsima, u datom slu~aju – papi”... Uprkos svim protivqewima, papa je do{ao. Arhiepiskopija atinska je poku{ala da se dr`i dostojanstveno, pa je odbila da dozvoli papi da poqubi pravoslavno gr~ko tle po izlasku iz aviona (ovim simboli~kim gestom, papa stavqa do znawa da je zemqa na koju stupa “pod wegovom jurisdikcijom”.) Gr~ki unijati su na poslu`avnik sa crvenim i belim ru`ama, gran~icom masline (simvolom mira) stavili i komad gr~ke zemqe. Papu je u dvori{tu predsedni~ke palate u Atini do~ekao predsednik Stefanopulos. Intonirane su himne Vatikana i Gr~ke, a Stefanopulos je istakao papine uspehe kao verskog poglavara. Izrazio je `eqe za ja~awem me|udr`avnih odnosa, normalizacijom odnosa pravoslavqa i rimokatolicizma, kao i nadu u svetski mir i progres. Papa je uzvratio na francuskom, tvrde}i da je veoma sre}an {to “hodo~asti” po onim mestima kuda je hodao Sveti apostol Pavle. Atina je mesto gde je nastala jedna od prvih hri{}anskih zajednica Evrope, mesto gde je do{lo do plodonosnog susreta hri{}anstva i helenisti~ke kulture, {to je izmenilo dotada{wu sliku Evrope. Pozvao je Evropqane da “poznaju same sebe” i potra`e svoje korene “u klasi~nom helenisti~kom nasle|u”. Obra}aju}i se Stefanopulosu, istakao je da je misija Gr~ke da gradi mostove “izme|u evropskog Istoka i Zapada”, u ~emu `eli da u~estvuje i Rimokatoli~ka crkva Gr~ke. Papa je posetio Areopag, na kome je propovedao Sveti Pavle, a misu je slu`io u zatvorenom prostoru sportske hale, za nekoliko hiqada posetilaca sa li~nim pozivnicama. Slu`bi na otvorenom, koja je papin obi~aj, suprotstavila se Atinska arhiepiskopija. Mere obezbe|ewa prilikom papine posete bile su neverovatne: na hiqade policajaca i agenata, uz barikade postavqene gde god je papa prolazio, bile su dovoqan znak {ta pravoslavni Grci misle o “pontifex maximus”-u. U susretu sa arhiepiskopom Hristodulom, papa je izrazio `aqewe zbog grehova pro{losti, i svega onoga {to su rimokatolici u~inili pravoslavnima: “Za sve slu~ajeve, u sada{wosti i pro{losti, u kojima su sinovi i k}eri Rimokatoli~ke crkve zgre{ili, slu~ajno ili namerno, prema svojoj bra}i pravoslavcima, neka nam Gospod oprosti”. Tako|e, papa je izrazio `aqewe zbog toga {to su latinski kr{}ani razorili Carigrad 1204. godine. Najva`niji papin diplomatski uspeh bio je zajedni~ka izjava koju su potpisali on i arhiepiskop Hristodul, “stoje}i pred Areopagom, sa koga je 264
Sveti Pavle, veliki apostol naroda, propovedao Atiwanima Jednoga Istinitoga Boga, Oca i Sina i Svetoga Duha”. U toj deklaraciji je izra`ena blagodarnost Bogu zbog susreta i op{tewa sa prvojerarhom Gr~ke crkve; pomenuti su tragi~ni raskoli me|u hri{}anima; osu|eno nasiqe, prozelitizam i fanatizam u ime vere. Uo~eno je da razvoj nauke nije pra}en dubqim poimawem smisla `ivota, kao i da tehnolo{ki i ekonomski razvoj ne pripadaju svim qudima podjednako, niti im donose boqi standard, nego u wima u`iva mawina. Treba otvoriti srca prema bli`wima koji su neodenuti i gladuju. Osu|eni su ratovi, pokoqi, mu~ewa i stradawa qudi u svetu, a papa i arhiepiskop su se zalo`ili protiv rata, a za po{tovawe qudskog `ivota i dostojanstva, kao i solidarnost me|u qudima. Izra`ena je nada da }e tokom Olimpijade 2004. u Gr~koj biti obustavqeni ratovi i terorizam. Bilo je re~i i o globalizaciji, koju papa i arhiepiskop pomno prate, nadaju}i se “globalizaciji bratstva” u Hristu. Evropska unija je pohvaqena zbog ujediwavawa, pod uslovom da ne negira nacionalnu samosvest, tradicije i identitet, ali je izra`ena zabrinutost zbog sekularizacije u pojedinim dr`avama, koja zna~i poricawe hri{}anskog nasle|a tih dr`ava. Svetogorci su najo{trije osudili zajedni~ku izjavu pape i arhiepiskopa, i izjavili svoju zapawenost wome, jer je, kako su istakli, nezamislivo da jedan pravoslavni episkop i jedan jeretik potpisuju zajedni~ke formalne izjave. Istakli su da je sadr`aj poslanice neprihvatqiv i sa bogoslovske ta~ke gledi{ta... Ali, papa je svoj ciq postigao. Gr~ka crkva je u~inila kompromis koji je bacio senku na wenu vi{evekovnu borbu za veru, jo{ od doba Svetog Fotija i Marka Efeskog. Zaboravqeno je da je Sveti Marko poru~ivao svojim istovernicima i sunarodnicima da be`e od papista kao {to se be`i od zmija. Pobedila je ekumenska tolerancija. Kao izvori podataka kori{}eni su: 1.) Prema izve{tajima agencija: “Papa tra`io opro{taj za grehe katolika prema pravoslavcima”, “Politika”, subota 5. maj 2001. 2) Sergej Govorun: “Kto zainteresovan v vizite papß v Greciß” 3) Vladimir Teli`enko: “Reakciß na vizit papß v Afinß”. U ovom tekstu se iznose konkretne ~iwenice kojima se dokazuje da Jovan Pavle Drugi nije birao sredstva da ostvari postavqene ciqeve. Dakle, ni protivqewe i svest o tome da nije po`eqan nisu mu bili dovoqan razlog, ve} je prakti~no potpuno svestan oti{ao u posetu, jer mu je `eqa za pot~iwavawem pravoslavnog Istoka bila daleko va`nija i od eventualne opasnosti da mogu nastupiti nemiri. Na taj na~in je Jovan Pavle Drugi pristupao poslu i kada je bila u pitawu teritorija biv{e Jugoslavije. Wega nisu interesovale posledice. On je bio opredeqen i wegova strana je morala da pobedi, ako je potrebno i ~iwewem ratnih zlo~ina. 18. 4. Na stranicama od 25 do 27, pod naslovom “Delatnost rimokatolicizma u savremenoj Rusiji: unija}ewe u ime ’demokratije’ i ’qudskih prava’”, je tekst: – Ruska pravoslavna crkva budno prati i odgovorno se suo~ava sa izazovom rimokatoli~kog prozelitizma na svojoj kanonskoj teritoriji. Na zva265
ni~nom sajtu Moskovske patrijar{ije o tome se mo`e na}i iscrpan izve{taj, odakle prenosimo pojedine ~iwenice (www.russianorthodox-church.org.ru). Propovedaju}i na teritoriji Ruske crkve, rimokatoli~ki biskupi i sve}enici ne ~ine to vi{e me|u svojim tradicionalnim stadom – Poqacima, Litvancima, Nemcima, nego se okre}u Rusima, pozivaju}i se na “misionarsku prirodu Crkve” i re~ Hristovu upu}enu apostolima da treba i}i i “nau~avati” sve narode (Mt. 28,19), o ~emu je raspravqao jedan od najpoznatijih papskih misionara u dana{woj Rusiji, fra Bernardo Antonioni, koji je u ruskim katoli~kim novinama “Svetlost Evan|eqa” rekao da treba praviti razliku “izme|u propovedi, misije i prozelitizma”, afirmi{u}i pravo svoje crkve da propoveda gde god je to mogu}e (“Svetlost Evan|eqa”, 37/2000.) Ruska crkva upozorava na slede}e: 1. Rusija nije paganska, nego zemqa kr{tena pre hiqadu godina, u doba Svetog kneza Vladimira. Najve}a pravoslavna dr`ava na svetu, sa izuzetnom crkvenom i duhovnom kulturom, ona svakako nije Kina ili Indija. Ako katolici Rusiju smatraju misionarskom teritorijom, onda oni ni ne veruju da je pravoslavna crkva – crkva u pravom smislu te re~i. 2. “Hristijanizacija” post-sovjetske Rusije od strane Vatikana je zloupotreba ~iwenice da je ruski narod otrgnut od svojih korena zahvaquju}i surovom progonu crkve koji je sprovodio sovjetski re`im (po zvani~nim podacima ruske dr`avne komisije, komunisti su, od svog dolaska na vlast, pobili oko 200 hiqada sve{tenih i mona{kih lica Pravoslavne crkve!) 3. Ruska crkva se ne boji da }e rimska akcija “isprazniti pravoslavne hramove”, kako je izjavio nadbiskup Tadeu{ Kondru{evi~, nego ne `eli kona~no zahla|ewe odnosa izme|u pravoslavnog Istoka i rimokatoli~kog Zapada. Obe strane imaju tradicionalne teritorije na kojima obavqaju pastirski rad. Me|utim, kardinal Valter Kasper, zadu`en od pape da unapre|uje “jedinstvo kr{}ana”, u svom intervjuu datom katoli~kim novinama (“Civilta catholicca”, 16. marta 2002) isti~e da je rasprava o kanonskoj teritoriji i prozelitizmu zasnovana na “ideolo{kim temeqima”, optu`uju}i Rusku crkvu za ekleziolo{ku herezu zato {to ne prepoznaje “misionarski aspekt” Rimske crkve i pogre{no pro{iruje pojam prozelitizma. Ruska crkva stavqa do znawa da je ovakvim stavovima Vatikan kona~no pokazao da ne veruje u punotu crkvenosti pravoslavqa, jer je posle Drugog vatikanskog koncila pojam “kanonske teritorije” bio usvojen i me|u rimskim misionarima, koji su se, makar prividno, trudili da ne idu na tu|e pastirsko poqe. U ruskom dokumentu se ka`e i ovo: “Vra}aju}i se temi ’slobode izbora’ koju neki Rusi koriste da bi izabrali katolicizam, treba re}i da problem prozelitizma ne le`i u ~iwenici da neki vi{e vole katolicizam ili postaju rimokatolici – na kraju krajeva, to je pravo svakog ponaosob – nego u ~iwenici da katoli~ka misija one koji oklevaju navodi na takvo re{ewe. Pitawe prozelitizma ne pripada ni oblasti svetovnog prava, ni oblasti qudskih prava, nego oblasti me|uhri{}anske i me|ucrkvene etike. Misionarska aktivnost katolika u Rusiji je vapiju}e nasiqe nad tom etikom. To se naro~ito vidi iz aktivnosti katoli~kih mona{kih redova.” 266
Rimokatolika je u dana{woj Rusiji mnogo mawe nego pre boq{evi~ke revolucije 1917. Tada, za vreme pravoslavne monarhije, postojale su dve biskupije, u Mogiqevu i Tiraspoqu, a sada ih je ~etiri. To zna~i da je ciq Rima u Rusiji misija me|u qudima koji po poreklu i kulturi pripadaju pravoslavnom nasle|u. Vatikan manipuli{e i sa brojem svojih vernika u Rusiji. Sekretar za {tampu papske dr`ave, Navaro Vals, pomiwe 1,3 miliona vernika. Nadbiskup moskovski Kondru{evi~ govori o 500-600 hiqada istih. Dodu{e, Kondru{evi~ je 2002, kad su nove biskupije osnivane, ustvrdio da samo u Moskvi ima 65 hiqada katolika, mada se na misama u najve}im papskim hramovima za Bo`i} i Uskrs ne mo`e izbrojati vi{e od hiqadu qudi. Rimska crkva smera da u drevnom Pskovu podigne katedralu visoku 40 metara, a u tom gradu ima samo 100 vernika! S obzirom na stawe me|u sve}enstvom na Zapadu, Vatikan bi da Ruse regrutuje za nove `upnike u Evropi. Neki samostani Zapada ve} imaju ruske isku{enike. Na svom sastanku sa biskupima iz zemaqa biv{eg SSSR-a, papa Ivan Pavao II je naglasio potrebu da `upnici budu iz naroda kome }e da misionare. Nadbiskup Kondru{evi~ je u ~asopisu “Svetlost Evan|eqa” (11/2001) naglasio da je katoli~ka crkva “krajwe zainteresovana da ima rusko, a ne strano, sve}enstvo, koje }e se starati o katolicima u Rusiji, i da }e u~initi sve {to je mogu}e u tom pravcu”. Pod naslovom “Rimu su potrebni ruski sve}enici i redovnici” je tekst: Jedan od zadataka Vatikana je da iz Rusije dobije {to vi{e sve}enika i redovnika za umornu (od rimokatolicizma!) Evropu. Prilikom svog susreta sa biskupima zemaqa biv{eg Sovjetskog Saveza, papa Ivan Pavao II je (9. februara 2001) rekao da je neophodno raditi na stvarawu lokalnog sve}enstva koje “dubqe razume mentalitet velikog naroda kome pripada”. Biskup Jir`i Mazur, “poglavar” isto~nog Sibira, ve} priprema programe za obu~avawe lokalnog sve}enstva, da ne bi imao potrebu za misionarima sa strane. To se vidi i po broju duhovnih {kola i sjemeni{ta (seminarija) osnovanih u postsovjetskoj Rusiji. Pre revolucije, kada je rimokatolika u carstvu bilo mnogo vi{e, sjemeni{ta su postojala samo u Sankt Peterburgu i Saratovu, a sad Vatikan ima svoje {kole i koleye i u Moskvi, Kaliwingradu, Astrahanu i Novosibirsku. Fra Bernard Antonioni, rukovodilac koleya Tome Akvinskog, ka`e da je tu od 20 do 30 posto studenata pravoslavnog porekla, a u Kaliwingradu je bilo 89 pravoslavnih i 28 katolika me|u studentima. Samouverenost vatikanyija ide dotle da je nadbiskup Kondru{evi~, povodom izdavawa rimokatoli~kog katehizma (objavio ga Ruski centar jezuita u Medonu, Francuska), izjavio: “Zaista, ruska teolo{ka i religiozna terminologija po~ela je da se oblikuje tek u posledwih nekoliko godina, i to zahvaquju}i radu na{ih koleya i sjemeni{ta”. To veli nadbiskup u zemqi koja je od svog kr{tewa koristila slovenske prevode Svete bra}e Kirila i Metodija, i koja je imala velikane religiozne filosofije poput Franka, Iqina, Ber|ajeva, bra}e Trubeckoj, Karsavina, ili teologe poput Georgija Florovskog i Aleksandra [memana. 267
Ruska crkva isti~e da na Zapadu nikad nije podigla nijednu duhovnu {kolu za obra}awe tradicionalnih rimokatolika, i da je Institut svetog Sergija u Parizu bio usmeren ka pripadnicima bele emigracije, a ne ka prozelitizmu”. Podaci koje sadr`i navedeni tekst dokazuju ne samo interesovawe, ve} i izuzetno aktivan pristup Vatikana pokatoli~ewu Rusije. Prozelitski odnos Vatikana je o~igledan. I pored izjava o ekumenizmu i o dvema crkvama kao plu}nim krilima istog organizma, Jovan Pavle Drugi u praksi je organizovao nastup Vatikana kao osvaja~ki pohod papinih krsta{a. Karakteristika delovawa Vatikana, od kada je na ~elu Jovan Pavle Drugi, je brutalno osvajawe prostora i vrbovawe vernika na tim teritorijama. Budu}i da je spreman na sve, ne ~udi wegova aktivnost na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine, kada su kao posledica nastupili i ratni zlo~ini. 18. 5. Na stranicama 31 do 33, pod naslovom “Pomesne crkve podr`avaju Moskovsku patrijar{iju” je tekst: Reakcije pomesnih pravoslavnih crkava na rimokatoli~ki prozelitizam u Rusiji i nasrtaj na kanonsku teritoriju Ruske crkve sve su ozbiqnije i sna`nije. Jo{ februara 2002. godine patrijarh antiohijski Ignatije je u toku razgovora sa predstavnikom Ruske crkve arhimandritom Jelisejem, izjavio da je duboko zabrinut zbog odluke Vatikana o osnivawu biskupija u Rusiji i stvarawu crkvene provincije na tu|oj kanonskoj teritoriji. Patrijarh Ignatije je izjavio kako osu|uje te akcije, smatraju}i ih ozbiqnom preprekom na putu dijaloga pravoslavnih i rimokatolika, o ~emu }e, rekao je, saop{titi i papi Ivanu Pavlu II. On je izjavio da bi pravoslavne crkve trebalo da zajedni~ki reaguju na tu odluku Vatikana. Po~etkom marta 2002. oglasila se i Srpska pravoslavna crkva, koja je izjavila svoju podr{ku Ruskoj crkvi u vezi sa re{ewem Vatikana o promeni svojih struktura na teritoriji RPC. Sinod se obratio i papi rimskom, obave{tavaju}i ga da je uznemiren zbog razvoja odnosa izme|u pravoslavne i katoli~ke crkve. Poslanica podse}a na davne probleme koji su bili izazvani “aktivno{}u unijatskih i grkokatoli~kih zajednica u Isto~noj Evropi”, kao i “poku{ajima da se da legitimitet tim zajednicama, koji one ne mogu imati ni sa istorijske, ni sa bogoslovske ta~ke gledi{ta”. Takve zajednice srpski episkopi nazvali su tragi~nim plodom pogre{nog odnosa Rima prema pravoslavqu. Re{ewa Vatikana u Rusiji su tako|e “tragi~na gre{ka”, koja “na mnogo decenija unazad vra}a celokupan kompleks odnosa izme|u pravoslavne i katoli~ke crkve”. Stvara se utisak da katolike i papu vi{e ne zanima toliko “dijalog i zbli`avawe sa pravoslavnom crkvom”. Re{ewa Vatikana “nisu dalekovida”, i treba ih ponovo razmotriti. Pravoslavna crkva ^e{ke i Slova~ke oglasila se jula 2002. i saop{tila da odluka Vatikana izaziva smetwu za jedinstvo hri{}ana. ^e{ka Crkva u tom postupku Vatikana vidi poja~awe prozelitskih aktivnosti. Ako Vatikan ne izmeni svoju odluku, “pravoslavne crkve }e ekumensku delatnost Rimokatoli~ke crkve poimati kao diplomatsko manevrisawe radi oja~awa sopstvenih pozicija”. Ako saglasnost oko ovoga ne bude postignuta, smatra268
ju ~e{ke vladike, izme|u crkava }e se javiti “veliko nepoverewe i uzajamna otu|enost”. Ruska crkva je objavila da su je podr`ale i Rumunska, Poqska i Aleksandrijska crkva. Patrijarh Rumunije Teoktist je u pismu papi rimskom rekao da postupak Vatikana u Rusiji predstavqa “prepreku dobroj saradwi” pravoslavne crkve i rimokatolika. Papa i patrijarh Aleksandrije Petar VII je nazvao takav potez Vatikana apsurdom, a u pismu papi izjavio svoju “nedoumicu i ogor~ewe”. Mitropolit var{avski i sve Poqske Sava je primetio da se ~ak i neki predstavnici Vatikana ne sla`u sa ovim korakom. I patrijarh bugarski Maksim je pisao papi i osudio wegov postupak kao prepreku uzajamnom zbli`avawu pravoslavnih i rimokatolika. U pismu patrijarhu Alekseju II istakao je va`nost zajedni~kih napora u borbi protiv “katoli~ke ekspanzije” i izrazio podr{ku Ruskoj crkvi u “za{titi interesa pravoslavqa od prozelitskih tendencija Vatikana”. Krajem avgusta se oglasio i carigradski patrijarh Vartolomej, izjaviv{i u svom pismu ruskom patrijarhu: “Veoma smo se ogor~ili zbog neumesne i proizvoqne inicijative Rimokatoli~ke crkve u vezi sa administrativnom organizacijom rimokatoli~kih zajednica koje se nalaze u Rusiji na eparhijskom nivou, i to bez prethodnih konsultacija sa najsvetijom Ruskom pravoslavnom crkvom, mada takvi nebratoqubivi koraci na teritoriji wene kanonske jurisdikcije podrivaju uzajamno poverewe u zvani~nom teolo{kom dijalogu, ali i raspaquju negda{we podozrewe, smaweno zahvaquju}i dijalogu qubavi, u uzajamnim crkvenim odnosima”. Carigradski patrijarh je rekao da }e o svom stavu obavestiti vrh Rimokatoli~ke crkve. Kao izvori podataka za ovaj tekst navedeni su: 1) OVCS MP: Patriarh antiohÜskiÜ IgnatatiÜ polagaet, ~to pomaestnße cerkvi dol`ni vmeste protivostoçt ækspansii katolicizma, 2) Serbskaç pravoslavnaç Cerkov s~itaet deÜstviç Vatikana v Rossii “ogromnoÜ o{ibkoÜ”, Itar-Tass/Pravoslavie. Ru, 12. 3. 2002. 3) Pravoslavnoe soobäestvo podder`ivaet poziciã RuskoÜ Pravoslavnoi Cerkvi v otno{enii Vatikana, Itar-Tass, 30. 5. 2002, www.pravoslavie.Ru. 4) Pravoslavnaç ^e{skaç Cerkov s~itaet, ~to re{enie Vatikana u~reditÛ svoi eparhii v Rossii povredit edinstvu hristian, Itar-Tass/Pravoslavie. Ru, Pravoslavie.Ru. 16. 7. 2002. 5) OVCS MP: Moskva, 2. 10. 2002. Pravoslavie Ru. U tekstu se iznose protesti pravoslavnih crkava koje su prepoznale neprihvatqivu delatnost Vatikana na teritoriji Rusije. Za Vatikan nikada ni{ta nije bilo sveto osim vlasti pape. Istorija Vatikana je prepuna dokaza licemerja i pokvarewa{tva, a naro~ito prakse da se jedno zvani~no zastupa, a radi se sve {to predstavqa iskrenu `equ pape. Tako je bilo i na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine. Bez obzira na javne izjave u kojima se mogu prona}i re~i ekumenizma, zalagawa za mir i sli~no, Jovan Pavle Drugi je imao i prikrivene ciqeve, naredbe i naloge, te su prirodna posledica wegovog delovawa ratni zlo~ini, koji su izvr{eni za wega i u wegovo ime. 18. 6. Na stranicama od 37 do 41, pod naslovom “Srbi i papska jeres” je tekst: Srbi su od po~etka Svetim Savom bili opredeqeni da budu bedem Pravoslavnog Istoka o koji }e se lomiti sva kopqa kri`arskih pohoda pap269
skih; zato su najvi{e i stradali, prinev{i Bogu milione mu~enika za veru Hristovu. Dvoumice o tome ko su papisti nije bilo uop{te: Zavida, otac Nemawin, sina svoga krstio je po pravoslavnom obredu ~ime se vratio iz Ribnice, gde je jedno vreme bio u izgnanstvu, u Ra{ku, svoj zavi~aj – Nemawa je u Ribnici bio kr{ten po latinskom obredu. Da je Zavida smatrao da su pravoslavqe i papizam ista vera, ne bi sina svoga ponovo kr{tavao. Sveti Sava je, odlaze}i u Nikeju, i dobijaju}i avtokefalnost Srbske Crkve od Majke – Crkve Carigradske, preziru}i mo} pape koji je u to vreme, preko Latinskog carstva, vladao ve}im delom Vizantije zauvek stavio do znawa Rimu: “Srbi, moj narod, Hristovi su, ne papini”. Nije se slagao sa svojim bratom Stefanom koji je krunu zatra`io od pape; zato ga je on, kao arhiepiskop, ponovo krunisao na Spasovdan, 1221. godine, u zajedni~koj im zadu`bini @i~i. Svi svetorodni Nemawi}i bili su odlu~no protiv latinske jeresi: zato se Sveti kraq Milutin borio protiv vizantijskog cara – unijate Mihaila Paleologa i odolevao nasrtajima papinih vojski. U zakoniku cara Du{ana, kao i u drugim zakonskim dokumentima onoga vremena, jasno je re~eno da rimokatolici koji `ive i rade u Srbiji i na teritorijama srbskih vladara imaju pravo na svoje hramove i na svoje sve{tenstvo, ali su bile veoma stroge kazne za one latinske `upnike koji bi nekog pravoslavca preveli u papsku jeres. Posledwi vladar slobodne srbske dr`ave, despot \ura| Brankovi}, umni stradalnik, odbio je da po{aqe predstavnike na sabore u Firenci (Florenciji) i Ferari (kada je zablistao atlant pravoslavqa, Sveti Marko Efeski, brane}i ortodoksiju od unije sa Rimom). To je obrazlo`io ~iwenicom da je veoma dugo sused lukavih Latina, da ih dobro poznaje, i da od sjedinewa u istini ne}e biti ni{ta. Kada mu je nu|eno da primi papsku veru i dobije pomo} Zapada, govorio je da ga wegov narod smatra nesre}nim, ali mudrim ~ovekom; ako bi primio tu|u veru, smatrali bi ga nesre}nim ludakom. To \ur|u Brankovi}u neprijateqi pravoslavqa do danas zameraju. Poznati filokatolik i “kosmopolita” Mirko \or|evi} zbog takvog postupka \ur|a Brankovi}a poredi sa, ni mawe ni vi{e, Slobodanom Milo{evi}em. Mu~enik despot je odbio uniju jer je bio “izolacionista”. (“Danas”, 5-6. februar 2000) U doba ropstva pod Turcima papisti su na sve na~ine nastojali da pounijate “{izmatike”, u ~emu su ponegde i uspeli (unija}ewe zapadne Hercegovine, @umberka itd). Otpor pravoslavnih je bio veliki – najlep{i kwi`evni opis takvog otpora dao je Simo Matavuq u “Pilipendi”; sli~an ovome po snazi i uzvi{enosti je opis odbijawa Vuka Isakovi~a da primi uniju, koji ide dotle da pred slatkore~ivim biskupom u Oseku negira i postojawe “Boga” (takvog, la`nog, papskog), pre no {to }e se odre}i vere svojih otaca (ovaj je opis ponudio Milo{ Crwanski u “Seobama”). Zbog svega ovoga, Srbi su morali stradati; kulminacija patwe zbog vere do{la je u dvadesetome veku, u kome su i Prvi i Drugi svetski rat po mu~eni~ki pravoslavni narod Balkana zna~ili raspe}e kakvo ne pamti dotada{wa istorija. Nebesa su se ponovo otvorila mu~enicima Hristovim. Odnos Srba prema papizmu u ovom stole}u bogoslovski su najsilnije obrazlo`ili sveti svedoci sunca pravde, vladika Nikolaj Velimirovi} i 270
otac Justin Popovi}. Ovaj potowi je, svojom kwigom “Pravoslavna crkva i ekumenizam”, postao poznat u ~itavom svetu pravoslavnih kao novi otac crkve, koji stoji rame uz rame sa Svetim Fotijem carigradskim i Svetim Markom efeskim. Dubina uvida oca Justina bila je o~ito plod vi{weg blagoslova; samo se tako mo`e objasniti snaga i uverqivost wegovih re~i, posle kojih jedino gluv ~ovek ne}e ~uti glas svetoota~ke sveistine, da u pitawima vere nema i ne mo`e biti kompromisa. Pokazav{i i dokazav{i da sav Zapad grezne u tami ~ovekopoklonstva (a prvo ~ovekopoklonstvo Zapada je papolatrija, i prvi ~ovek-idol Zapada, posle pada rimske imperije, je papa), otac Justin Popovi} je svima stavio do znawa da Istok Hristov ne sme da se odri~e Bogo~oveka ni po koju cenu, jer }e mu se, u suprotnom, dan zauvek pretvoriti u no} bez osvita. Vladika Nikolaj Velimirovi} je najzaslu`niji Srbin u delatnoj borbi protiv papizma pre Drugog svetskog rata. Kada je vlast Kraqevine Jugoslavije 1937. godine htela da potpi{e izdajni~ki konkordat sa Vatikanom, ovaj smeli episkop je, uz ostale arhijereje srpske, poveo bogomolni~ku Srbiju u odbranu Svetosavqa i konkordat je pao, uprkos ~iwenici da je ministar policije u to vreme bio rimokatoli~ki `upnik Anton Koro{ec i da su ubijani, hap{eni i premla}ivani qudi koji su se konkordatu suprotstavqali, a patrijarh srpski Varnava ~ak, po svemu sude}i, otrovan. Vladika Nikolaj, u mladosti i sam zanet srpskim pijemontizmom i jugoslovenstvom, veoma je brzo uvideo da je versajska Jugoslavija duhovna grobnica wegovog naroda. Da bi se ugodilo jereticima rimske vere, kraq Aleksandar Kara|or|evi} je pristao da ne bude miropomazan po pravoslavnom obredu i tako nije dobio sveumudruju}u blagodat Duha Bo`ijeg kojom bi mogao da vlada i odlu~uje. Srbi su, u ime jugoslovenstva, koje je kod veoma malog broja Hrvata i Slovenaca bilo iskreno, u~eni da su pravoslavqe i rimokatolicizam jedno te isto, a pored Savindana, u {kolama srpskim je slavqen i “[trosmajerovdan”, zbog toga {to je |akova~ki nadbiskup Josip Juraj [trosmajer bio veliki prete~a ideje “jugoslavenskog ujedinewa” (on jeste bio za Jugoslaviju, ali pod Austro-Ugarskom, u kojoj bi Srbi zauvek bili pounija}eni). Zato je Vladika Nikolaj pisao da je Jugoslavija bila “prkos Hristu i Svetome Savi”, i da je uni{tila du{u Srpstva do te mere da kasnije komunistima nije bilo te{ko da je dotuku. Zbog ove duhovne svesti, episkop ohridsko-bitoqski i `i~ki bio je najomrznutija li~nost me|u rimokatolicima slovenske krvi. Kada su usta{e stvorile endehaziju, sarajevski “Katoli~ki tjednik” je odmah, 12. i 23. maja 1941. godine, doneo dva teksta puna stra{nog besa usmerenog na Vladiku Nikolaja i wegovu misiju me|u Srbima. Napali su ga kao antipapistu i ~oveka koji je tvrdio da je Zapad u ateizam upao zbog latinske jeresi; tvrdili su za wega da je agent i pla}enik Engleske, koji radi za wene interese; optu`ivali ga da je hteo da u pravoslavqe prevede i srbizira Slovence i Hrvate; na kraju, radovali su se wegovom zatvarawu i onemogu}avawu wegovog delovawa, po li~nom nare|ewu Adolfa Hitlera. Drugi svetski rat je za Srbe zna~io u`as nad u`asima: rimokatolicizam je svoje borbeno lice pokazao preko usta{kog pokreta, koji je svim si271
lama nastojao da sprovede plan po kojem tre}inu Srba treba pobiti, tre}inu proterati, a tre}ini nametnuti papizam. Bilo je, naravno, ~asnih qudi, od vernika do biskupa, koji su se takvom ludilu suprotstavili; ali duhovni vo| hrvatskog rimokatolicizma, Alojzije Stepinac, blagoslovio je postojawe i delovawe Paveli}eve dr`ave-klanice, ako ni~im drugim a ono ~iwenicom da je postao vojni vikar usta{ke vojske. Hrvatska, kao “predzi|e kr{}anstva”, morala je biti o~i{}ena od “{izmatika” i “Bizantinaca”. I krv pravoslavnih, pri~e{}enih Hristom istinitim, potekla je potocima. O svemu tome najpotresnije bogoslovsko-pesni~ko svedo~anstvo ostavio je Sveti Nikolaj @i~ki u svojoj slu`bi “\erdan od meryana” (niska od korala), slu`bi svetim novomu~enicima srbskim postradalim za veru Otaca od ruku papopoklonika. Danas su neki Srbi, po ko zna koji put u novijoj “jugoslovenskoj” istoriji, spremni da veruju da papa `eli da se s nama “sjedini u qubavi”. Ima Srba (~ak i episkopa), koji misle da su postupci carigradskih patrijaraha Atinagore, Dimitrija i sada{weg Vartolomeja (koji su se grlili i qubili sa papama Pavlom [estim i Ivanom Pavlom Drugim) ne{to {to bi svi trebalo da sledimo. Za to vreme, prozelitski juri{i se nastavqaju. Nadbiskup beogradski Franc Perko, koji se u Srbiji zalagao za ekumenizam i toleranciju “me|u svojima” govori sasvim drugo. Tako je 14. listopada 1995. u Postojni, na Drugom susretu biskupijanskih Karitasa za oblast zemaqa Alpe-Jadran, pred predstavnicima katolicizma iz raznih zemaqa rekao i ovo (prepri~ala “Informativna katoli~ka agencija, Zagreb”, u svom biltenu od 19. listopada 1995): “U doba osloba|awa od Turaka u 19. stoqe}u Srbi su vodili mnogo ratova sa silnim okrutnostima. Povjesni~ari (poimence Dimitrije Tucovi}) biqe`e kako su sami srpski ustanici mrcvarili qe{eve svojih poginulih boraca, rezali im u{i i noseve, i zatim ih pokazivali europskim novinarima kao primer turske okrutnosti. Stoga je doista potrebno oprezno primati tvrdwe koje odonud idu u svijet o stra{nim pokoqima i okrutnostima kako u ovom ratu, tako i u pro{lom, npr. kad je rije~ o silno umno`enom broju `rtava u konclogoru Jasenovac.” Za netrpeqivost Srba prema rimokatolicizmu, Perko je optu`io komunisti~ku propagandu, koja je od Stepinca napravila ratnog zlo~inca. “Da se katoli~ka crkva u Hrvatskoj u ono doba kajala zbog usta{kih zlo~ina, to ne bi – smatra Perko – pridonosilo pomirewu, nego bi bilo shva}eno kao priznavawe krivwe za opravdawe osvete.” Srpska crkva je u kalendar unela novomu~enike – episkope postradale od usta{kog zla, vo|enog idejom “kri`arskog rata”: Petra, Savu i Platona, koje su usta{e ubili, i Dositeja, koji je umro od posledica wihovog mu~ewa. Dva sve{tenika, \or|e i Branko, tako|e mu~eni od usta{a, u{li su u srpski sveta~nik. U kalendar je unet i Novomu~enik Vuka{in iz Klepaca, koji je usta{i {to ga je u Jasenovcu mrcvario, da bi starca na kraju zaklao, sa sveta~kim mirom rekao: “Samo ti, dijete, radi svoj posao”. Zaista, onima koji me|u Srbima misle ekumenisti~ki, predla`emo da zamisle doba u kome bi se stvarno ujedinili pravoslavqe i rimokatolicizam, i u kome bi sveci bili zajedni~ki. U tom slu~aju, u raju bi se na{li, kako oni koji su ispuni272
li sve zapovesti Hristove, Platon, Sava, Petar, i Dositej, Vuka{in iz Klepaca i bezbroj drugih novomu~enika srbskih, ali i Alojzije Stepinac, papin “bla`enik”. Vladika Nikolaj je govorio da se Srbi nikad ne smeju svetiti za ono {to su do`iveli u Drugom svetskom ratu od biv{e bra}e Hrvata. Oni treba da na svetoj jasenova~koj zemqi podignu spomen-hram, i da se zauvek se}aju stradalnika svojih, poginulih zbog krsta sa tri prsta. Na`alost, sveta zemqa jasenova~ka vi{e nije u srpskim rukama, a bilo je i Srba zlo~inaca koji nisu slu{ali Svetog vladiku, pa su krenuli da se svete. Na{ narod je danas najprezreniji i najponi`eniji narod na svetu, osu|en da gleda kako ga proteruju sa vekovnih ogwi{ta, oduzimaju mu komad po komad zemqe i gone ga u nepostojawe. Tome smo, umnogome; sami doprineli, odri~u}i se Hrista i Svetog Save. Pa ipak, nade ima, jer ima `ivog i istinitog Boga, Boga pravde i qubavi. Treba da mu se vratimo svim srcem i svom du{om, nikad se vi{e ne odri~u}i svoje vere, u ~emu neka nam pomognu i sveti srbski novomu~enici, poznati i nepoznati, uneti u kalendar, i oni ~ija imena sam Gospod zna. Srbi imaju bar dva razloga da, posle svih poloma i padova, blagodare Bogu: jedan je taj {to su narod ~ije su vladike, sve{tenici i vernici postali Hristovi mu~enici, a drugi je taj {to nemaju “svece” poput Alojzija Stepinca. Da Gospod blagoslovi da tako i daqe bude!. U ovom tekstu autor iznosi skra}enu, ali vrlo konciznu, istorijsku genezu kako su Srbi uspeli da o~uvaju svoju pravoslavnu veru. U tekstu su navedeni presudni datumi kao svedo~anstvo, odnosno istorijska retrospektiva svih nasrtaja Vatikana. Karakteristi~ni su delovi koji se ti~u na{e stvarnosti, kao {to je na primer izjava Franca Perka. On dovodi u pitawe broj `rtava u Jasenovcu i to tvrdwom da su Srbi skloni da `rtve – svoje umrle naknadno masakriraju i to predstave kao zlo~in svojih protivnika. To je izjava ~oveka koji u`iva gostoprimstvo u Beogradu! Da li se mo`e zamisliti situacija da jedan pravoslavni sve{tenik u Tu|manovoj Hrvatskoj i danas, nakon svih oru`anih sukoba, sme da iznese istinu o srpskim `rtvama, a da i daqe bude prisutan na teritoriji te Hrvatske? Verska podela je prisutna a ekspanzionisti~ke te`we Vatikana mogu da se ostvare samo brutalno, nasiqem i ratnim zlo~inima ~im se pojavi i najmawa prilika za to. Ta prilika je bila stvorena podsticawem usta{ke vlasti Frawe Tu|mana na nasilnu i oru`anu secesiju. Jovan Pavle Drugi je podsticao, i prvi priznao Hrvatsku i prirodna i predvidiva posledica tog wegovog postupka su ratni zlo~ini nad Srbima. 18. 7. Na stranicama 41 do 47, pod naslovom “Kako se Ivan Pavao II u~io qubavi prema Srbima”, je tekst: U veoma zanimqivom tekstu “Uspomena na moje susrete s papom Ivanom Pavlom II” umirovqeni biskup Frane Frani} iz Splita se}a se svojih susreta sa sada{wim pontifeksom. Se}awa je objavio ugledni hrvatski katoli~ki ~asopis “Crkva u svijetu” br. 2/2000. Prvi susret biskupa Frane i pape desio se kada su obojica bili ~lanovi komisije II vatikanskog koncila za izradu pastoralne konstitucije “Crkva u suvremenom svijetu”: “Dvije su bi273
le glavne teme na{ih razgovora: o polo`aju crkve prema komunizmu u Poqskoj i tada{woj Jugoslaviji i wezinom nacionalnom sastavu”. Biskup Frani} je “prosve}ivao” pomo}nog biskupa krakovskog Karola Vojtilu. Da citiramo: “Poqski biskup Vojtila mislio je da u Jugoslaviji ne vlada komunizam, nego neka vrst socijalizma, jer da bi se do{lo iz Poqske u Jugoslaviju, trebalo je dobiti iste dokumente kao kada se ide u bilo koju zapadnu kapitalisti~ku zemqu. Biskup Vojtila je bio uvjeren da je Jugoslavija ~isto pravoslavna dr`ava, sa srpskim stanovni{tvom: dakle, jedna velika Srbija. On se tada nije zapitao za{to se ta dr`ava zove Jugoslavija, a ne Srbija. Tada sam malo boqe shvatio politiku Velike Srbije, koju su {irila veleposlanstva i konzularna predstavni{tva Jugoslavije, sastavqena gotovo iskqu~ivo od Srba. Naravno da sam u dnevnim razgovorima nastojao informirati biskupa Vojtilu o pravoj situaciji u Jugoslaviji, s obzirom na komunizam i s obzirom na nacionalni i vjerski sastav. On nije imao pojma o 7 milijuna katolika u Jugoslaviji i 4 milijuna muslimana, ni da u Jugoslaviji postoje federalne republike Slovenija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Makedonija, Crna Gora, dvije autonomne pokrajine: Vojvodina i Kosovo, i, naravno, federalna Republika Srbija. Biskupu Karolu to je bilo ne{to tako ~udno kao otkri}e Amerike. Na taj na~in on je otkrio, a da mu ja nisam trebao posebno nagla{avati, kako su svi ti narodi, osim srpskoga, u Jugoslaviji podvrgnuti politici odnaro|ivawa, posrbqavawu i popravoslavqivawu, u jednu rije~, da je Jugoslavija tamnica svih wezinih naroda, pod tiranijom srpskoga naroda. O~ito da budu}i papa nikad nije zaboravio Frani}eve pouke iz doba II vatikanskog koncila. Doga|aji iz doba raspada SFRJ o tome svedo~e”. Iz teksta se jasno prepoznaje da je jo{ za vreme Drugog vatikanskog koncila Vojtila dobio pogre{no predznawe o Jugoslaviji. Kada je to Srbija bila federalna? Koliko je to posrbqeno katolika i drugih u biv{oj Jugoslaviji? Ovo su dve krucijalne la`i koje su usa|ene Vojtili. Prvu ne treba ni komentarisati, jer je u suprotnosti sa op{tepoznatim ~iwenicama, a za drugu treba ista}i da sigurno niko ne bi mogao da prona|e nijednog stanovnika biv{e Jugoslavije koji je posrbqen, pogotovo u vreme vlasti komunista Josipa Broza. Komunisti~ka ideologija je uvek bila ateisti~ka, a posrbqavawe, kako isti~e ovaj biskup, bez prelaska na pravoslavqe je nemogu}e. Ovaj biskup-la`ov zaboravqa da su u Srbiji proterivani pravoslavni sve{tenici, da su zabrawivane litije i da su pravoslavni vernici bili pod pritiskom. Tre}a, vrlo zna~ajna la` je da je diplomatska slu`ba biv{e Jugoslavije bila u rukama Srba. U strukturama vlasti biv{e Jugoslavije (po nacionalnosti) na najodgovornijim mestima se nalazilo najmawe Srba, zato {to je navodno pretila opasnost od velikosrpskog nacionalizma. To je jedna floskula koja se po nalogu Vatikana i Kominterne provla~i po~ev od 1918. godine. Na toj platformi su od 1918. godine do 1941. godine zajedni~ki delovali usta{e i komunisti. To se pojavilo i 1990. godine kao priprema za tragi~ne doga|aje. Podsetimo se na sklonost i stil rada Vatikana da svoje aktivnosti predstavqa tu|im, i da di`e poviku na drugog za ono {to se radi po nalogu Vatikana. Vatikan rastura dr`avu, ali za to optu`uje Srbe. 274
Da li su ova prva saznawa Vojtile o Jugoslaviji bila odlu~uju}a za formirawe wegovog zlo~ina~kog stava prema Srbima pravoslavcima nije ni toliko bitno, jer u su{tini on kasnije kao papa i nije mogao ni{ta drugo da radi osim ono {to je zapisano u tzv. genetskom kodu Vatikana prema Srbima. Papa me|u Srbima: da ili ne? Rimski papa Ivan Pavao II je ~ovek koji ve} godinama putuje po svim krajevima sveta, trude}i se da povrati poquqani ugled Rimokatoli~ke crkve. Pored zemaqa tre}eg sveta, wemu je naro~ito stalo da poseti dve pravoslavne zemqe – Rusiju i Srbiju sa Crnom Gorom, da bi time ozna~io mogu}nost osvajawa novih duhovnih oblasti. Balkan je papi veoma bitan. On je ve} dva puta posetio Tu|manovu Hrvatsku, i kao “mirotvorac” je do{ao u post-dejtonsko Sarajevo. Posetio je po prvi put posle 1054. jednu pravoslavnu zemqu, Rumuniju i tamo{we unijate, ali sreo se i sa rumunskim patrijarhom Teoktistom; u planu mu je i poseta Skopqu, i to na poziv tamo{weg dr`avnog vrha. @eqa mu je, i to poodavno, da kro~i i na tle Svetog Save, i tako dovr{i svoju misiju “prodora na Istok”, a sve pod stegom “hri{}anske qubavi” i ideje o ujediwewu pravoslavqa i rimokatolicizma, sna`no proklamovane prilikom susreta sa carigradskim patrijarhom Vartolomejem, 1995. godine u Rimu. Kakav je odnos ovog pape slovenskog porekla prema pravoslavnom Slovenstvu? U svojoj kwizi “Kqu~evi sada{weg krvoproli}a” ugledni rimokatoli~ki publicista Malahi Martin stavio je do znawa ~itaocima da je Ivan Pavao II od svog ustoli~ewa svim silama radio na ru{ewu Sovjetskog Saveza i bloka isto~nih zemaqa samo da bi kasnije imao otvoreni put ka “nesjediwenim” i “{izmaticima”, koje treba privesti u poslu{nost Vatikanu, koriste}i pritom izraze pune “ekumenske qubavi” i “tolerancije”. U tu svrhu, Ivan Pavao II se sastao sa Mihailom Gorba~ovom, koji je od wega veoma rado prihvatio ~itav niz osnovnih ideja za “perestrojku”, proces u kome je Rusija (iako dugo vremena pod imenom Sovjetskog Saveza, to je ipak bila Rusija) ostala bez svojih teritorija, politi~ke i vojne mo}i. Ovo bi mo`da li~ilo na tvrdwu paranoi~nih “teoreti~ara zavere” da sam Gorba~ov, ~ovek koji je prodao Rusiju pod vlast kriminalno-kosmopolitskog re`ima, nije u “Wujork Tajmsu” od 9. marta 1992. objavio ~lanak “Moj saradnik– papa” u kome, izme|u ostalog, pi{e i ovo: “Vodio sam intenzivnu prepisku sa papom Ivanom Pavlom II od kada smo se sreli u Vatikanu decembra 1989. godine. Mislim da se na{ dijalog nastavqa (...) Spreman sam da priznam da su wegove re~i ukqu~ivale mnoge ideje koje su bile saglasne sa na{im. Bliskost izme|u nas, o kojoj sam upravo govorio nije bila samo li~na, nego i intelektualna. Ono {to sam uvek duboko uva`avao u papinom mi{qewu i idejama – to je wihov duhovni sadr`aj, wihovo stremqewe da se pomogne nova svetska civilizacija. Pored toga {to je papa, Ivan Pavao II je jo{ i Sloven”. Gorba~ov daqe nastavqa: “Sada se mo`e re}i da je sve ono {to se u Isto~noj Evropi desilo posledwih godina bilo nemogu}e bez ogromnih papinih napora i uloge koju on 275
ima u politici na svetskom planu. Mislim da su veoma bitni koraci koje smo preduzeli u svojoj zemqi imali zna~aja u razvoju odnosa sa Vatikanom; naro~ito smo shvatili neophodnost veza izme|u Ruske pravoslavne crkve i Rimokatoli~ke. To je olak{alo uspostavqawe veza izme|u na{e zemqe i Vatikana. (...) Uveren sam da su akcije koje preduzima papa Ivan Pavao II ne{to {to ima ogroman zna~aj. Ve} sam govorio o wegovoj visokoj duhovnosti. Bio sam tako|e zapawen wegovim qudskim kvalitetima. Re~ju, on je veliki ~ovek: ne bih hteo da preuveli~avam, ali, koliko ja vidim, papa je izvor ogromne energije i izaziva veliko poverewe. Papa Ivan Pavao II igra}e veliku politi~ku ulogu sada, kad su u evropskoj istoriji nastupile duboke promene”. Boris Jeqcin, koji je Gorba~ova nasledio u akciji koju bismo mogli nazvati prodajom Rusije za trideset srebrwaka, tako|e je uspostavio prisne odnose sa papskim tronom, pose}uju}i Ivana Pavla II u Vatikanu, u~lawuju}i se u “papinu masoneriju”, Malte{ke vitezove, kao i primaju}i papine sugestije u vezi sa Zakonom o slobodi savesti usvojenim 1997. Rusija je izlo`ena nevi|enoj rimokatoli~koj propagandi: po prvi put u istoriji, u Sibiru je postavqen biskup Novosibirska, jezuita Jozef Vert. Jezuiti se za biskupe postavqaju uglavnom na misionarskim teritorijama. Nabrajawe razloga zbog kojih bi dolazak rimskog pape u zemqe Svetog Save bio nedopustiv zahtevalo bi ~itavu studiju. Bilo kako bilo, ~itaoca treba podsetiti na to da bi sa papom Ivanom Pavlom II u Srbiju i Crnu Goru do{le sve pape, od osniva~a inkvizicije do Pija XII, koji je, rukom Alojzija Stepinca, blagosiqao srboubila~ku kamu, i ~ija je vatikanska vrhu{ka omogu}ila usta{kim ~elnicima da, preko “pacovskih kanala”, pobegnu od qudskog suda i pravde. Sa papom bi na na{e tle kro~ile sve zablude papizma, smrad loma~a, od sredwevekovnih do jasenova~kih, sva la` unijatstva i nasilnog katoli~ewa, od Mar~e i zapadne Hercegovine do crnogorskog primorja. Sa papom bi stiglo ono {to je Dostojevski zvao gorim od ateizma – hri{}anstvo bez Hrista, hri{}anstvo zemaqsko-politi~kih interesa, koje bi svojim la`nim mirotvora~kim osmehom zadalo bol svakoj pravoslavnoj du{i. Papa bi bio spreman da pri~a o miru satima, samo da u|e u zgradu srpske Patrijar{ije. No, emocije na stranu. Da vidimo kakav je odnos pape i Vatikana prema Srbima od kada je na na{em tlu izbila ratna nesre}a. Evo {ta o tome ka`e episkop ba~ki gospodin Irinej: “Ti odnosi (Srpske crkve i Vatikana, nap. aut.) su, koliko ih ja ose}am, dosta optere}eni jednostranim i nepravednim pristupom Vatikana kao dr`ave prema srpskom pitawu u prethodnoj Jugoslaviji, jugoslovenskoj krizi, nasilnoj secesiji Slovenije i Hrvatske, dr`avnosti secesionisti~kih republika i prirodi tragi~nih me|uetni~kih sukoba na na{em tlu. Vatikan je prvi, pre Nema~ke, a da i ne govorimo o ostalim zemqama Zapadne Evrope i Americi, pohitao da prizna Sloveniju i Hrvatsku, mada je bilo o~igledno da takvo priznavawe po hitnom postupku ne otklawa nego pribli`ava opasnost od stra{nog rata. Vatikanski radio je godinama revnosno {irio tezu o “srpskoj agresiji”, bez ose}awa – koje nije bilo strano mnogim sa276
vesnim i upu}enim zapadnim novinarima – za slo`enost i tragi~nu prirodu ~itavog sukoba. ^ak je i sam papa Jovan Pavle II, povodom ulaska vojske Republike Srpske u @epu i Srebrenicu, govorio o “porazu civilizacije” i “sramoti ~ove~anstva”, ali ni{ta nije izjavio dok su redovne hrvatske jedinice iz raznih oru`ja tukle beskrajnu kolonu nesre}nih izbeglica i wihove neja~i iz Krajine, 1995. godine”. (NIN, 20. juna 1997) Radio Vatikan je (dakako, sa papinim blagoslovom) za sva zla na Balkanu optu`ivao Srbe. Kada je Klinton, uprkos odluci me|unarodnih institucija pre}utno odobrio kr{ewe embarga na dostavqawe oru`ja bosanskim muslimanima i Hrvatima, vatikanski “krugoval” je komentarisao: “Klinton je znao za uvoz oru`ja u Bosnu i Hercegovinu unato~ embargu, ali je odlu~io da to ne sprije~i, suprotno pona{awu me|unarodne zajednice koja je, ba{ uvo|ewem embarga na oru`je, sprije~ila `rtve velikosrpske agresije u opravdanoj samoodbrani. Me|unarodni ~imbenici nisu postupili pravedno prema `rtvama i nisu poslu{ali papine pozive da se zaustavi ruka koja ubija (ruka bosanskih Srba, naravno, nap. aut.) Ako je Klinton prekr{io dogovor u korist `rtava, onda je embargo kr{ewe najosnovnijeg prava na samoodbranu, pa je razvidno, zapravo, gdje je osnovna krivwa, ali se o woj {uti”. (“Javnost”, 25. maja 1996) Papa koji bi hteo da do|e u Beograd se najdirektnije zalagao za bombardovawe Srba u Republici Srpskoj, rekav{i u jesen 1995, kada je na{e svenarodno stradawe po~elo, da je “potrebno objaviti rat ratu”. Papa koji bi trebalo da do|e u Beograd se u najnovijem, kosovskom sukobu zalo`io samo za to da se NATO bombardovawe zaustavi za katoli~ki Uskrs, i da na Kosovu prestane “bratoubila~ki rat”. Vatikanski plan za Kosovo podrazumeva da jugoslovenske vlasti obustave vojne i policijske akcije u ju`noj srpskoj pokrajini, da NATO obustavi bombardovawe kako bi otpo~eli pregovori o autonomiji, da se po{aqe humanitarna pomo} i po{tuju prava civila u ratu, da se odr`i mirovna konferencija na kojoj bi u~estvovale i zemqe – susedi SRJ, da Ujediwene nacije i “specijalizovane agencije” u|u u mirovni proces i da OEBS preuzme ve}u ulogu u smirivawu napetosti (NIN, 6. maj 1999) I ovaj plan, makar na prvi pogled boqi od ultimativnih zahteva NATO-imperije, nije ni{ta drugo do poku{aj da se SRJ oduzme pravo suverenog odlu~ivawa o svojoj teritoriji. [to se “specijalizovanih agencija” za posredovawe u “mirovnom procesu” ti~e, mo`da Vatikan misli na organizacije tipa bratstva “Svetog Eu|idija”, koje je svojevremeno u~estvovalo u dogovoru Milo{evi} – Rugova o povratku Arbanasa u {kole i na fakultete. Zbog ovakvog papskog licemerja, veliki prijateq na{eg naroda, kwi`evnik Peter Handke, objavio je urbi et orbi da napu{ta Rimokatoli~ku crkvu. Ono najstra{nije je {to bi sa papom u Beograd do{ao i kardinal Alojzije Stepinac, duhovni otac Ante Paveli}a i endehazije, koga je papa u jesen 1998. proglasio “bla`enikom”. Jo{ 1994. kada je prvi put posetio Zagreb, papa je uputio hvalospev hrvatskoj naciji koja je “vrlo rano uspostavila odnos jedinstvenoga zajedni{tva sa Svetom stolicom, {to se razvijalo i produbqivalo tijekom stoqe}a”, zbog ~ega je i Hrvatima dodeqen naslov 277
“naj~vr{}eg stuba i predzi|a kr{}anstva”. Govore}i o istoriji Hrvata u XX veku, papa je rekao: “Hrvatska je u ovom na{em stoqe}u bila zahva}ena dramom koja se odigrala na Balkanu izme|u dva svjetska rata, a potom, nakon Drugog svjetskog rata u zbivawima koja se ti~u jugoslavenske federacije i wezine kasnije krize”. (Nijednom re~ju nije spomenuo zlo~ine endehazije u Drugom svetskom ratu!) I jo{: “^vrsti lik crkve u Hrvata u tim desetqe}ima patwe bio je zagreba~ki nadbiskup, kardinal Alojzije Stepinac, koji je, neustra{ivom odva`no{}u, svjedo~io privr`enost Evan|equ i vjernost Apostolskoj stolici”. I jo{: “S wim su zajedno bili toliki drugi pastiri sve do na{ih dana koji su, s hrvatskim pukom, znali dijeliti wegove patwe, hrane}i u svojim vjernicima plamen vjere i nade”. (“Javnost”, 24. septembar 1994) Hrvatima je te, 1994. godine, na rastanku pomenuo: “Dragi Hrvati, imajte hrabrosti oprostiti i prihvatiti bli`we. O~ito, oprostiti ne zna~i odustati od zakonskih sredstava pravne dr`ave, kojoj je du`nost voditi istragu protiv po~initeqa zlo~ina”. (To jest, protiv Srba, kojima Tu|manova Hrvatska sudi i ove, 1999. godine, dr`e}i po svojim tamnicama mnogobrojne `rtve progla{ene za ratne zlo~ince). Te, 1994. godine papa je otvoreno stavio do znawa za{to je pohitao da prizna secesiju Slovenije i Hrvatske i to u naopakim avnojevskim granicama: “Posle Drugog svjetskog rata Jugoslavija je bila ure|ena kao zajednica Ju`nih Slavena. Ciq federacije je da se pojedini narodi ujedine u jednu dr`avu. Svaka od wih u odre|enim okolnostima i pod odre|enim uslovima mo`e izi}i i organizovati se kao samostalna dr`ava. Svaka od republika koje su nastale kao plod tog procesa imaju pravo na vlastiti suverenitet koji ne mo`e biti zanijekan od me|unarodnog poretka”. (23. septembar 1994, “Argument”) Ni prilikom prve, ni prilikom druge posete Zagrebu, papa nije rekao ni re~ o usta{kim zlo~inima, o u~e{}u osamsto rimokatoli~kih sve}enika u usta{kim vojnim formacijama, ~iji je “vojni vikar” bio Stepinac, o dana{wem proterivawu na stotine hiqada Srba iz Hrvatske, o hiqadama sru{enih i uni{tenih srpskih ku}a, o krvi nevinih koja vapije do neba. Nije progovorio o hiqadama srpske dece koja su, ostav{i u hrvatskim gradovima, bila prinu|ena da pose}uju katoli~ki “vjeronauk” i prevedena na rimokatolicizam (“Novosti”, 24. mart 1995. godine). Papa, “mirotvorac”, blagoslovio je Hrvate da se brane. Tako je revnosni slu`iteq Vatikana, @ivko Kusti}, u “Glasu Koncila” zapisao: “Nitko, pa ni papa, hrvatskoj dr`avi ne nije~e pravo da se slu`i sredstvima obrane, da agresore i pobuwenike i prisilno suzbije” (“Javnost”, 22. oktobar 1994) Zbog hrvatske “obrane”, Srba vi{e nema ni u Lici, ni u Kninskoj Krajini, a, ako se ovako nastavi, ne}e ih biti ni u zapadnom Sremu i Barawi. Ko je do sada pozivao papu da poseti na{u zemqu? Nekada{wi ministar inostranih poslova (sada predstavnik SRJ kod Ujediwenih nacija) Vladislav Jovanovi}, od strane vlasti, i Vuk Dra{ko278
vi}, kao predstavnik opozicije. Sve je to bilo 1994. Neki smatraju da je patrijarhu Pavlu, koji je u martu ove godine posetio Sloveniju i Hrvatsku, ova poseta omogu}ena zbog toga da bi se Srpska crkva odobrovoqila i odobrila papi da poseti Srbiju i Crnu Goru. Episkop {aba~ko-vaqevski Lavrentije je, posle ekumenske “molitve za mir” u Asiziju 1994, barem prema tvrdwama Radio Vatikana, rekao da je “i Beograd spreman da pru`i dobrodo{licu Jovanu Pavlu Drugom, ali ne sada, dok traje embargo”. (“Javnost” 24. septembar 1994) U intervjuu datom “Ve~erwim novostima” 24. marta 1995. godine mitropolit zagreba~ko-qubqanski Jovan je rekao: “Niko nema pravo da ograni~ava papu da poseti svoje vernike, bilo gde, pa ni u Beogradu, ali se mora znati da jedna takva wegova poseta izaziva i zna~ajne posledice. Jer, ako papa namerava da do|e kao protagonista mira, onda je prirodno da da izjavu koja }e ostaviti mirotvorni utisak”. Glasovi ove dvojice arhijereja su, me|utim, ostali usamqeni. Treba ~vrsto verovati da Srpska pravoslavna crkva ne}e uputiti poziv rimskom papi, niti }e mu, ako do|e u Beograd na poziv re`ima kome je stalo do medijske propagande, uputiti dobrodo{licu. Jer, dolazak pape koji je Stepinca proglasio svecem, bio bi uvreda Srbima koji su stradali od usta{kog no`a i unija}ewa u II svetskom ratu, kao i onima koji su pali kao `rtve “Bqeska” i “Oluje” na{ih tragi~nih devedesetih. Bila bi to uvreda Vladiki Nikolaju i ocu Justinu, koji su svetosavqe branili od zabluda papizma, bila bi to uvreda vladikama–novomu~enicima Platonu, Savi, Petru i Dositeju, koje je Sveti arhijerejski sabor, zajedno sa zaklanim sve{tenicima \or|em i Brankom i starcem Vuka{inom iz Klepaca, 1998. uneo u sveta~nik Srpske crkve jer postrada{e od vernih sledbenika Stepinca i Pija XII. Mo`e li patrijarh srpski, koji je ispovedio svetost episkopa i vernika umorenih i zaklanih od usta{a, primiti onoga koji je za sveca proglasio duhovnika usta{kih krvoloka? Naravno, pitawe je retorsko. Odgovor je jasan: ne mo`e i ne}e. Jun 1999. Ovo je tekst koji je autor objavio 1999. godine. On sadr`i retrospektivu izjava kojima se dokazuje ne samo uticaj, nego i izuzetan doprinos Jovana Pavla Drugog, koji je kreirao i rasturao dr`ave u Evropi. O tome svedo~i Gorba~ov, pa i Jeqcin, samom ~iwenicom da je postao ~lan Malte{kih vitezova. Tvorac koncepta navodno srpske agresije je Jovan Pavle Drugi. Po nalogu Jovana Pavla Drugog bombardovana je Republika Srpska, samo zato {to Srbi nisu prihvatili da od 1991. godine idu na klanicu koju im je namenio Jovan Pavle Drugi. Jovan Pavle Drugi je naredio i re{ewe za Kosovo i Metohiju. Sve {to je naredio Jovan Pavle Drugi morali su Klinton i svi drugi da urade. Isto kao {to je naredio usta{ama Frawe Tu|mana da progawaju Srbe sa teritorije koja odgovara granicama vatikanske tvorevine zvane Nezavisna Dr`ava Hrvatska. Svoju mr`wu prema Srbima pravoslavcima Jovan Pavle Drugi je realizovao delom i rukama usta{a i muyahedina. Samo naoru`avawe usta{a je, po wemu, plemenito, jer je Jovan Pavle Drugi bio siguran da progon i klawe Srba nije zlo~in. 279
18. 8. Na stranicama od 48 do 53, pod naslovom “Rimski papa i rat protiv Srba” je tekst: Papa Ivan Pavao II, dosledni neprijateq pravoslavnog Slovenstva, nije mogao da se uzdr`i, a da ne u~estvuje u razarawu biv{e Jugoslavije i komadawu `ivog tkiva srpskog naroda i wegovih teritorija, koje je, zahvaquju}i voqi svetskih mo}nika i svesrdnoj saradwi srpskih komunista, po~elo devedesetih godina dvadesetog veka. Istori~ar Milan Bulaji}, na osnovu ozbiqne analize ~iwenica, u svojoj kwizi “Razbijawe jugoslovenske dr`ave 1991/1992 – zlo~in protiv mira”, tvrdi: “Odluku o kona~nom razbijawu jugoslovenske dr`ave pokrenuo je Vatikan – Sveta stolica, memorandumom dr`avama KEBS-a 26. novembra; dogovoren je na sastanku pape Jovana Pavla II sa nema~kim ministrom H. D. Gen{erom 29. novembra u Vatikanu – da se ostvari prije katoli~kog Bo`i}a, 23. decembra 1991.” Na prvim vi{estrana~kim izborima u Hrvatskoj pobedila je Hrvatska demokratska zajednica na ~elu sa dr Frawom Tu|manom, koji je, skupa sa svojom partijom, odr`avao izvrsne veze sa usta{kom emigracijom. Dvanaest hrvatskih biskupa, na ~elu sa kardinalom Frawom Kuhari}em, otvoreno je podr`alo HDZ. Radio Vatikan tim povodom je saop{tio: “Crkva je na vrijeme shvatila va`nost doga|awa i pripremila je vjerni~ki narod, upozoravaju}i da nam je vjerni~ka i gra|anska du`nost izi}i na izbore i da se glas mora dati onim kandidatima i strankama koje, prema vjerni~koj svjesti, garantuju slobodu ispovijedawa vjere i slobodu razvoja svakog pojedinca”. Tri dana posle izbora, na Biskupskoj konferenciji Jugoslavije, rije~kosewski nadbiskup Antun Tamarut povezao je pobedu HDZ-a sa Uskrsom te godine i sa pobedom “istine nad la`ju, qubavi nad mr`wom, pravde nad nepravdom”. Povodom referenduma za otcepqewe Hrvatske od Jugoslavije (i to u avnojevskim granicama, {to je zna~ilo i otcepqewe onog prostora na kome su vekovima ve}inu ~inili Srbi), “Glas Koncila” je pisao: “Mo`emo mirne savjesti re}i da je Jugoslavija, svaka dosada{wa i sada{wa Jugoslavija, za Hrvate i za katolike negativno iskustvo. Od po~etka je u Jugoslaviji zapravo neprikladno biti po narodnosti Hrvatom i po vjeri katolikom. Bilo je razdobqa kad je to moglo biti mawe neugodno, ali nikad nije postalo ugodno. Odrije{ito hrvatsko opredjeqewe oduvijek se u Jugoslaviji smatralo dr`avnom opasno{}u. Katoli{tvo se u obje Jugoslavije tretiralo kao tu|inska ideologija. Posqedica tako shva}enog i u praksi provo|enog jugoslovenstva je sve mawi broj Hrvata u Jugoslaviji i u samoj Republici Hrvatskoj sve nepovoqniji polo`aj katoli~ke crkve”. To je bio otvoreni poziv da se 19. maja 1991. na Tu|manovom referendumu glasa za otcepqewe. Kada je 86 posto punoletnih gra|ana iza{lo na referendum i kada je 94 posto iza{av{ih glasalo za secesiju, rimokatoli~ki sve}enik Ton~i Trstewak preko Radio Vatikana je kliktao: “Niti okorjeli optimisti nisu prije dva tjedna, kad je raspisan takav referendum, mogli predvidjeti tako jednodu{an glas svih Hrvata”. Trstewak je tako|e poru~io da }e te, 1991. “blagdan Duhova ostati kao najqep{i dan u povijesti Hrvata” jer je to “dan budu}nosti i odlu~nosti da svoju sudbinu uzmu u svoje ruke”. 280
Sve je bilo kao i 1941. godine. Dr Milan Bulaji} veli: “Kao {to je nadbiskup Stepinac 1941. pozdravio dolazak na vlast usta{kog poglavnika Paveli}a i hrvatske mu`eve u vladi prve dr`ave Hrvatske, tako je zagreba~ki nadbiskup Frawo kardinal Kuhari} 1990. pozdravio dolazak na vlast u najavqenoj drugoj dr`avi Hrvatskoj hadezeovskog vrhovnika Tu|mana i “novih qudi” koji }e “ispisati novu stranicu povijesti Hrvatske” i “promijeniti polo`aj Crkve”.” Godine 1941, 18. maja, papa Pije XII primio je u posetu poglavnika Hrvatske dr Antu Paveli}a; pedeset godina kasnije, 25. maja 1991. papa Ivan Pavao II primio je u posetu vrhovnika Hrvatske, dr Frawu Tu|mana. Krug se zatvorio. Iako je audijencija kod pape bila “privatna”, Tu|mana je primio i monsiwor An|elo Sodano, vr{ilac du`nosti papinog dr`avnog sekretara. I iza posete Paveli}a i iza posete Tu|mana stajao je vatikanski hrvatski zavod Svetog Jeronima. Rektor Zavoda, monsiwor Ma|arec, pozdravio je 1941. Paveli}a; rektor zavoda, monsiwor Ratko Peri}, pozdravio je 1991. Tu|mana, rekav{i da on “uosobquje i uobli~uje sve one te`we, nastojawa i `eqe Hrvata kroz povijest da do|emo do svoje slobode i samostalnosti. (...) Mi danas ne primamo politiku, nego hrvatsku domovinu i demokraciju, koja je pro{le godine provalila nezaustavqivom snagom, a kulminirala pretpro{le nedjeqe u referendumu hrvatskog naroda, koji se u cjelini opredjelio za slobodnu, samostalnu dr`avu Hrvatsku”. Monsiwor Peri} je zahvalio vrhovniku zbog wegovih zna~ajnih li~nih napora ulo`enih u nastanak nove dr`ave: “Mi vam tako|er zahvaqujemo na svemu onome {to ste u~inili za lijepu na{u domovinu svojim povijesnim, znanstvenim, stru~nim radovima, svojom patwom i zatvorima, i svojim vodstvom hrvatskog naroda. @elimo i od Boga molimo da Vam dadne snage da sigurnom rukom vodite hrvatsku la|u po ovom uzburkanom moru u luku mira, slobode i blagostawa. Bog vas po`ivio”. Dr Frawo Tu|man je, posle posete papi, izjavio ne{to sli~no onome {to je Mile Budak izjavqivao za vreme II svetskog rata. Vrhovnik je rekao: “Da se na ovaj na~in nije poklopilo nastojawe katoli~ke crkve i program Hrvatske demokratske zajednice, do gotovo potpunog pro`imawa, sve ono {to smo postigli u uspostavqawu demokracije, toga duhovnog jedinstva i preporoda hrvatskog naroda, a {to je na svojstven na~in ~udo, ne bi bilo mogu}e”. (Intervju “Glasu Koncila”) Godine 1991, 26. novembra, dr`avni sekretar Vatikana uputio je Memorandum sa zahtevom za priznavawe Slovenije i Hrvatske kao nezavisnih dr`ava svim ~lanicama Konferencije o evropskoj bezbednosti i saradwi. Tu se, izme|u ostalog, veli: “Sveta stolica, pred ogor~enim borbama koje se vode u Hrvatskoj, poziva zajednicu dr`ava da ponovo razmotri potrebu po{tovawa prava na nezavisnost naroda Hrvatske i Slovenije i naroda koji bi `eqeli da ostvaruju to pravo; Sveta stolica je mi{qewa da je do{lo vrijeme da se me|unarodno priznaju Hrvatska i Slovenija i to prije bo`i}nih praznika. Narodi tih dveju republika su slobodno i demokratski izabrali nezavisnost”. 281
Dr Navaro Vals, portparol Vatikana, izjavio je da je “Sveta stolica od po~etka krize radila na dva na~ina: diplomatskim putem, i ~estim interventima papinim: diplomatskim je putem Sveta stolica predlagala rje{ewe krize me|unarodnim priznawem odnosnih republika, a papa je stalno i sa boli izlagao razlog i uvjete po kojima se nastali problem mo`e rije{iti tako da se po{tuju sve strane i pravo na samoodre|ewe”. (“Glas Koncila”, br. 52/1991) Papa i Hans Ditrih Gen{er, ministar spoqnih poslova Nema~ke, postigli su dogovor da Vatikan i Nema~ka (setimo se: Hitlerova Nema~ka je u Drugom svetskom ratu bila glavni saveznik Paveli}a) prvi priznaju Hrvatsku i Sloveniju, vr{e}i tako pritisak na ostale zemqe Evrope i sveta, koje treba da postupe isto. U svom predavawu o “crkvenoj diplomaciji” (“Glas Koncila”, br. 7. 1994) biskup duvawski dr Ratko Peri}, veli da je papa 26. XI 1991. “pozvao predstavnike dr`ava KEBS-a i tom prilikom im uru~io “memorandum” u kojem je zatra`io da te zemqe priznaju Hrvatsku, a kad je uo~io da se one kolebaju, onda je u~inio iskorak i 13. sije~wa 1992. na temequ javno iznesenih uvjeta priznao Republiku Hrvatsku i kasnije 20. kolovoza Republiku Bosnu i Hercegovinu”. Jedan od “uvjeta” bio je “po{tivawe mawinskih prava”. Mlada “hrvatska demokracija” u to doba je masovno progawala Srbe. @ivko Juzba{i}, jedini Srbin u hrvatskoj vladi onog vremena, u intervjuu “Nedeqnom Vjesniku”, datom po~etkom 1992. vapio je: “Minirawe ku}a, poslovnih prostorija i automobila, pqa~ka stanova i nov~ane ucjene, nasilno useqavawe u stanove i ku}e, razna maltretirawa do ubojstava na najzvjerskiji na~in, sve se to ~ini da se stvori odre|ena psihoza straha, zbog ~ega mnogi napu{taju svoje domove i iseqavaju iz Hrvatske. Na`alost, to se doga|a ~ak i u Zagrebu. Tako, na primjer, iz mjesnih zajednica Kozari Put i Kozari Bok (podru~ni ured Pe{~enica – Zagreb) pod pritiskom je do sada iselilo vi{e od deset tisu}a gra|ana srpske nacionalnosti, ostavqaju}i svoju te{kom mukom ste~enu imovinu. Sve su to bili prete`no radnici. Znaju se izvr{ioci svih tih djela, ali do sada nisu privedeni sudu, pa oni i daqe ovdje vode svoje osvetni~ke ratove i dijele svoju “pravdu” (...) U razredima nekih {kola naglo su nestali Srbi, odnosno roditeqi svoju djecu upisuju kao Hrvate. Barem je sada trebalo ovu {kolsku djecu po{tedjeti nacionalnog izja{wavawa. A {to re}i o sve ~e{}im pojavama mijewawa imena i prezimena i promjene nacionalne pripadnosti kod odraslih gra|ana?” Papa je, preko svojih qudi u Hrvatskoj, za sve ovo znao; priznaju}i Hrvatsku, a kasnije i unitarnu, na islamskom fundamentalizmu Alije Izetbegovi}a zasnovanu, Bosnu i Hercegovinu, u svakom od ovih zala je u~estvovao, kao i wegov prethodnik, Pije XII. U to vreme, posle Svetog arhijerejskog sabora Srpske crkve u januaru 1992. oglasio se i patrijarh srpski gospodin Pavle. U svom pismu patrijarh srpski podse}a papu ne samo na to da je prvi priznao “suverenost i nezavisnost Slovenije i Hrvatske”, nego da je, pored dr`avnog mehanizma Vatikana u podsticawu drugih zemaqa na sli~an korak, koristio i “organizam, strukture i institucije Rimokatoli~ke crkve”, u kojoj on nije samo “prvi po 282
~asti episkop ili patrijarh, nego je, teoretski i prakti~no, wen prvi sve{tenik i wen stvarni, apsolutni poglavar”. Kao {ef crkve i dr`ave, papa je dvostruko odgovoran za taj ~in “pred Bogom i pred istorijom”. U svom pismu, patrijarh srpski nije osporio Hrvatima i Slovencima pravo da `ive u svojim dr`avama, ali je podsetio na ~iwenicu da Srbi iz srpskih Krajina nikad nisu bili gra|ani hrvatske dr`ave, sve do stvarawa nacisti~ke endehazije 1941. I dodaje patrijarh srpski: “Najnovija nezavisna Hrvatska, po re~ima wenog predsednika dr Frawe Tu|mana, ne iskqu~uje NDH i period 1941-1945. (sa stra{nim genocidom protiv pravoslavnih Srba) iz kontinuiteta hrvatske dr`avnosti. Tu ~iwenicu ona pokazuje i na delu, sve do ovih dana. Stoga sa najdubqim `aqewem moramo da konstatujemo i to da je Va{a Svetost bezrezervnom podr{kom za vaspostavqewe te dr`ave uzeo na sebe – i preneo na stotine miliona rimokatoli~kih vernika u svetu – odgovornost za sva ona sredstva i sve one metode koji su kori{}eni, i sada se koriste, od strane nosilaca vlasti, vojske i policije sada ve} me|unarodno priznate hrvatske dr`ave. Tako|e i odgovornost za svaku suzu svakoga srpskog i hrvatskog deteta koje je u tragi~nom ratu u doju~era{woj Jugoslaviji ostalo bez doma, bez detiwstva, a veoma ~esto i bez oba roditeqa, kao i za svaki uzdah svakoga Srbina i Hrvata, pravoslavnog ili rimokatolika, veruju}eg ili sabla`wenog, koji je sada izbeglica ili du{evni i telesni invalid, ili ubica, ili `rtva, ili sve to u isto vreme”. Patrijarh Pavle je papu upozorio da se usudio da “blagoslovi i osve{ta i sredstva koja su upotrebili nosioci mlade hrvatske demokracije, istorijski naslednici nacisti~kog zlo~inca Paveli}a, pri ~emu su ne malog u~e{}a uzeli i mnogi klirici Rimokatoli~ke crkve u Hrvatskoj”. Patrijarh smatra da se, posredno, ovakvom pogre{kom kakva je priznavawe Hrvatske u avnojevskim granicama dokazuje da je dogmat Prvog vatikanskog koncila o papinoj nezabludivosti – neta~an. Papa je na ovo pismo odgovorio da je wegovo priznavawe Hrvatske bilo samo “sredstvo pritiska sposobno da rat privede kraju”, kao i to da poziva na ekumensku molitvu i dijalog. Papina ekumenska stremqewa nastavila su se 1994, prilikom posete Hrvatskoj i kle~awa na Stepin~evom grobu, kao i u jesen 1998, kada je Stepinca proglasio “bla`enikom”. Nedavno je kod nas iza{la kwiga Marka Aurelija Rivelija “Nadbiskup genocida Monsiwor Stepinac, Vatikan i usta{ka diktatura u Hrvatskoj, 1941-1945”. (“Jasen”, Nik{i}, 1999) Opisuju}i beatifikaciju Stepinca u Gospinom svetili{tu u Bistrici, kada je jedna devoj~ica iz Dubrovnika papi predala srebrnu figuricu u vidu gotske kulice u kojoj se nalazio jedan Stepin~ev prst, Riveli veli: “Odmah poslije toga u svetili{tu se skida svilena tkanina koja pokriva portret novoga bla`enoga: Stepinac, ozna~en kao “sluga Bo`ji” i “mu~enik vjere”, ovjekovje~en je izme|u zagreba~ke katedrale i bazilike Svetog Petra. (...) Predsjednik hrvatske dr`ave, biv{i komunista Frawo Tu|man, pridru`uje se pontifeksu na oltaru. U svetili{tu se prolamaju mo}ne note hrvatske nacionalne himne, koju vjernici pjevaju iz sveg glasa; kardinal An|elo Sodano i ostali prelati slu{aju him283
nu, dr`e}i desnu ruku na srcu. Svetili{te opsjedaju desetine hiqada vjernika (po nekim procjenama, svih trista hiqada). Jovan Pavle II se obra}a masi `alosnim glasom: “Bla`eni Stepinac nije prolio svoju krv u uskom zna~ewu te rije~i: wegova smrt uzrokovana je dugom patwom, posqedwih petnaest godina wegovog `ivota bijahu neprestano nizawe patwi” (...) O godinama usta{ke diktature i o balkanskom holokaustu Jovan Pavle II ne ka`e ni jednu jedinu rije~”. U zakqu~ku na kraju kwige, Riveli dodaje, govore}i o saradwi Rimokatoli~ke crkve sa usta{ama: “Najve}u odgovornost imao je primas Hrvatske, monsiwor Alojzije Stepinac; povezan sa usta{kom aristokratijom, ~lan Sabora Nezavisne Dr`ave Hrvatske, poglavar svih kapelana usta{kih ubica, odlikovan od Paveli}eve diktature. Poneki koristoqubivi `ivotopisac je zapisao da je Stepinac ponekad “protestovao”, ali ne postoji nikakav dokumentovani trag o bilo kakvom protestu, o bilo kakvom odlu~nom aktu, o bilo kakvoj odlu~noj intervenciji zagreba~kog nadbiskupa u ciqu suprotstavqawa usta{kim pokoqima. Jezuita Peter Gumpel, izvjestiteq o progla{ewu Stepinca za bla`enoga, tvrdi: “Imamo dokaze da je barem dvanaest puta (Stepinac) u katedrali protestovao protiv nacizma. U Jugoslaviji niko nije napravio vi{e za @idove od Stepinca”. Ako i dopustimo da je primas Hrvatske katoli~ke crkve “dvanaest puta protestovao” protiv nacizma, nije poznato da je ikada protestovao protiv poglavnika. Ako i dopustimo da se monsiwor Stepinac anga`ovao da spasi ponekog Jevrejina od progona, jezuita Gumpel se pretvara da ne zna da su usta{e izvr{ile balkanski holokaust prvenstveno zato da bi istrijebili Srbe pravoslavce: u stvari, nije poznata nijedna Stepin~eva intervencija u odbranu Srba iz Hrvatske, koji za Gumpela, jezuitu progla{ava~a bla`enoga, uop{te ne postoje. Istina, potvr|ena van ikakve sumwe, le`i u tome da budu}i bla`eni, monsiwor Stepinac, nije ni prstom mrdnuo da bi zaustavio etni~ko-vjerski genocid. Monsiwor Stepinac nije iskoristio ni trun~icu svoje nesumwive mo}i da prizove razumu biskupstvo i sve{tenstvo koji su bili obuzeti ekstremnim nacionalizmom i koji su slu`ili kao oru|e tiranske hegemonije. Nije se nikad obratio hrvatskim katolicima da se dr`e pete Bo`ije zapovijesti: Ne ubij! Hrvatska katoli~ka crkva bija{e i sama “suosniva~” hrvatske nacifa{isti~ke dr`ave, do kraja zainteresovana da Hrvatsku pretvori u zemqu jedne vjere”. Mirko Vid Mlakar, u svom tekstu “Bla`eni Alojzije” (“Evropqanin”, 12/1998) ukazuje na zna~aj beatifikacije Stepinca za Hrvate: “Beatifikacijom kardinala Stepinca hrvatski katolici dobili su jednu zadovoq{tinu, pa (...) je Stepinac sad sve mawe nacionalna ikona, a sve vi{e mu~enik za qudska prava”. (Podvla~ewe na{e, nap. aut.) Dela pape Ivana Pavla II sasvim su dosledna inkvizitorskoj logici papizma. On je prvo priznao pravo Hrvatske da se otcepi od Jugoslavije, i to u avnojevskim, antisrpskim granicama, ne osvr}u}i se na istorijsku istinu, niti pak na ~iwenicu da }e, kao i 1941. Srbi u novoj Hrvatskoj biti progoweni i gra|ani drugog reda. Odmah posle toga usledilo je uno{ewe Stepinca u rimokatoli~ki sveta~nik i kao nacionalnog sveca Hrvata, ali i kao 284
“borca za qudska prava”. Ideolog usta{kih koqa~a tako je postao duhovni otac savremene Hrvatske, svetac wene dr`avnosti. Ono {to je za Srbe Sveti Sava, za Hrvate je postao Alojzije Stepinac. Nije nimalo slu~ajno da je posle Tu|manove smrti i dolaska na predsedni~ki polo`aj Stipe Mesi}a, Kuhari}ev naslednik, zagreba~ki nadbiskup Josip Bozani} u zvani~noj ~estici upu}enoj Mesi}u poru~io da na wega “priziva blagoslov Bo`ji i zagovor bla`enog Alojza Stepinca”. Srbi pravoslavne vere to treba da pamte. Ako im neko sa papine strane nudi ekumensku ruku pomirewa, se}awe na “bla`enog Stepinca” }e im pomo}i da shvate koliko je ponuda iskrena. Februar 2000. godine. I iz ovog teksta se zakqu~uje da je nepogre{iva koincidencija doga|aja od 1991. godine sa doga|ajima iz 1941. godine. Jovan Pavle Drugi je pokrenuo, naredio i priznao isto ono {to i fa{isti~ki papa Pije XII.. Ikonografija je potpuno ista, ali i posledice. Posledica su ratni zlo~ini po tre}i put nad Srbima. To je `eleo, o tome imao svest i to je naredio Jovan Pavle Drugi. Kao {to je Pije XII stvarao “novu Evropu” 1941. godine, tako je i Jovan Pavle Drugi 1991. godine zavr{avao proces stvarawa “nove Evrope”. Uvek kada se pristupi nekom projektu stvarawa ujediwene, ili jedinstvene Evrope, ratni zlo~ini i genocid nad Srbima su prepoznatqiv i krvqu natopqeni put kojim kora~a rimski papa. 18. 9. Na stranicama od 67 do 69, pod naslovom “Kakve svece nudi ’sestrinska crkva’”, je tekst: Zaista, kao {to prime}uje |akon Andrej Kurajev, bogoslovske doktrine bi se mo`da i mogle usaglasiti na nekim komisijama, ali – {ta }emo sa idealima svetosti pravoslavqa i rimokatolicizma? Jer, kad bi se Zapad i Istok sjedinili, onda bi u kalendaru bili i “bla`eni” Alojzije i Sveti Platon Bawalu~ki... Jer, papa Ivan Pavao II je za svoga pontifikata, beatifikovao i kanonizovao mno{tvo likova rimokatoli~ke povesnice za koje bismo mogli re}i da su, u najmawu ruku ~udni... Nije re~ samo o Alojziju Stepincu. Recimo, nedavno je u sveta~nik unet osniva~ “papine masonerije”, “Opusa Dei”, Hoze Matija Eskriva de Balagvera, novi Ignacio Lojola. “Opus Dei” je organizacija koja je stajala iza niza diktatora u Latinskoj Americi, organizacija surove discipline nalik na onu u totalitarnim kultovima. Novi “svetac” je svojim mladim sledbenicima poru~ivao i ovo: “Budi instrument. Veliki ili mali, delikatan ili prosta~ki (...) Tvoj zadatak je da bude{ instrument”... I jo{: “Ti si jedan jadni instrument (...) Ne treba ostaviti instrument da zar|a”. “Opus Dei” i daqe funkcioni{e, i ispuwava zadatke svog osniva~a, koji ga je predao u potpunu pokornost papi. Novi bla`enici su i Pije IX, koji je na I vatikanskom koncilu uveo dogmat o papinoj “nezabludivosti”, i Ivan XXIII, koji je sazvao II vatikanski koncil da bi taj dogmat, uz ekumenisti~ku retoriku, potvrdio. Naravno, tu je i papa Pije XII, Alojzije Stepinac. O wemu Yon Kornvel u kwizi “Hitlerov papa” pi{e kao o ~oveku koji je neformalno, ali svesrdno, podr`ao endehaziju, i prstom nije mrdnuo da zaustavi nasiqe nad Srbima u doba Ante Paveli}a. Jo{ 1939, kada je nadbiskup Stepinac doveo kod 285
pape grupu hodo~asnika, papa je Hrvate oslovio starim nazivom, “predzi|e kr{}anstva”, i izrazio svoju `equ za napredak i boqu budu}nost. Wegov nadbiskup je, ~im se sreo s Paveli}em, zabele`io da mu je poglavnik rekao da ne}e biti tolerantan prema Srpskoj crkvi, jer to nije crkva, nego “politi~ka organizacija”. Papa je znao za zlo~ine prema Srbima. Britanski izaslanik u Vatikanu, Ozborn, prevodio mu je izve{taje Bi-Bi-Sija, od kojih je jedan, iz februara 1942, glasio ovako: “Najgori zlo~ini se vr{e u blizini zagreba~kog nadbiskupa. Krv bra}e te~e kao reka. Pravoslavci se silom pokr{tavaju u katoli~anstvo. I mi ne ~ujemo glas nadbiskupa da izra`ava protest. Umesto toga, izve{tava se o wegovom u~e{}u u nacisti~kim i fa{isti~kim paradama”. Vatikan je u julu 1941. znao za nasilna pokr{tavawa Srba, jer je vatikanska Kongregacija za isto~ne crkve tra`ila da se ne primaju oni koji bi da postanu katolici iz “pogre{nih razloga” (kao {to je izbegavawe no`a i maqa). Kardinal Tiseran je usta{kom diplomati Ru{inovi}u rekao da se zna da je 350 hiqada Srba nestalo 1942. Ali, Pije XII je i daqe primao usta{e: jula 1941. sto ~lanova zagreba~ke policije; 6. februara 1942. usta{ku mlade`; 1943. izrazio je, pred usta{kim poslanikom Lobkovi}em, svoje zadovoqstvo Paveli}evim pismom i `aqewe {to jo{ nije po~eo pohod protiv pravog neprijateqa – boq{evizma... Jo{ jednog papinog jerarha ~eka beatifikacija: to je negda{wi vrhbosanski nadbiskup Josip [tadler. Kardinal Kre{~encio Sepe je posetio Bosnu i Hercegovinu od 6. do 10. juna 2002. kao papin sekretar Komisije za evangelizaciju naroda. U Sarajevu je posetio “misijsku sredi{wicu” Rimokatoli~ke crkve i, posle govora o ranama minulog rata, poru~io je okupqenim fratrima i ~asnim sestrama da treba da pomognu drugima da sretnu Kristovo lice u “religiozno pluralisti~nom dru{tvu”. I dodao je da je bosanska rimokatoli~ka crkva mu~enica, ali da je papa istakao da nastupa prole}e evangelizacije. Mnogi su se posle Sepeove posete upitali ko treba da bude evangelizovan, s obzirom da su rimokatolici u Bosni dobro organizovani i verni svojoj zajednici. Ali, sve je postalo jasno kada je Sepe kao obrazac misije istakao kardinala Josipa [tadlera, ~iji je postupak za beatifikaciju pokrenuo sarajevski kardinal Vinko Puqi}. Sepe je za [tadlera rekao da je bio “gorqivi pastir, prepoznatqiv po svetosti i mnogim inicijativama delotvorne qubavi”. A {ta je [tadler ustvari radio kao osniva~ reda ~asnih sestara “Slu`avki maloga Isusa”? Ro|en 1843. u Slavonskom Brodu, studirao u Rimu, profesor u Zagrebu, za nadbiskupa vrhbosanskog imenovan je posle Berlinskog kongresa 1878, kada je Austro-Ugarska stigla u Bosnu u “mirotvora~ku misiju”. Od samog po~etka, kao verni sin Rima i Be~a, radio je na borbi protiv srpskog pravoslavqa. To je doba kada je ukidana }irilica, zatvarane srpske {kole, potiskivane kwige iz Rusije i Srbije... Na saradwi sa okupacionim {efom Zemaqske vlade, grofom Miro{evskim, [tadler nudi srpskom mitropolitu Savi Kosanovi}u prelazak na uniju s Rimom, {to ovaj odlu~no odbija. Dolazi do polemike sa [tadlerom i velikog pritiska Be~a na srpskog vladiku, koji se 1885. povla~i, nemaju}i snage da se izbori s Rimom i Habzburzima. Bilo je to doba borbe za bo{wa{tvo i bo{wa~ki jezik, sa jednim jedinim ciqem: Srbe {to vi{e otu|iti od crkve Istoka. 286
[tadler je umro 1918. godine, dan posle stvarawa Kraqevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koja mu nije bila po voqi. Politi~ki opredeqen kao prava{ frankova~ke orijentacije, [tadler je do~ekao proces za progla{avawe bla`enim. O wemu kardinal Vinko Puqi} veli da je “milost koja se nezaslu`eno pretvara u blagoslov”; imenuju}i vele~asnog Pavu Juri{i}a za postulatora beatifikacije, Puqi} je posredno svima stavio do znawa da o~ekuje da }e Bosna i Hercegovina dobiti svog “bla`enog” Alojzija. Ako je tako, postavqa se jedno pitawe: {ta }e pravoslavni Srbi u dru{tvu takvih “svetaca” i wihovih beatifikatora”? Za ovaj tekst autor je koristio slede}e izvore: 1) Huan Gojtisolo: “Svetac, fa{ista i razvratnik”, “Le Monde Diplomatique”, oktobar 2002; 2) Yon Kornvel: “Hitlerov papa – tajna istorija Pija XII, Slu`beni list SRJ, Beograd, 2000; 3) @ivica Tuci}: “Rim opet nudi uniju”, “Glas javnosti” 24. jun 2002. Iz teksta se jasno prepoznaje da Jovan Pavle Drugi za svece progla{ava one koji su najpoznatiji po zlodelima nad Srbima. To je, uostalom, prepoznatqiv stil Jovana Pavla Drugog. Jedno pri~a a suprotno radi. Pri~a o ekumenizmu, a za svece i predstavnike autenti~ne navodno dr`avotovorne politike progla{ava samo one predstavnike i sve{tenike svoje crkve koji su poznati kao najve}i zlikovci protiv srpskog naroda. Stalno pri~a o miru i poziva na mir, a ne osu|uje svoje usta{e. Sve proziva za zlo~ine, ali ne i one koji su po wegovoj naredbi izvr{ili zlo~in protiv mira i druge zlo~ine. 18. 10. Na stranicama od 107 do 109, pod naslovom “Rimokatolicizam potiskuje pravoslavqe na Kosovu” je tekst: Dve glavne crkve koje se nalaze na Kosovu su Rimokatoli~ka i Srpska pravoslavna. Nije ih te{ko razlikovati. Srpske pravoslavne hramove lako je prepoznati po oko wih na~i~kanim NATO-tenkovima, okru`ene bodqikavom `icom, barikadama od vre}a s peskom i do zuba naoru`anim vojnicima, koji legitimi{u one {to ulaze u hram. Nikakvih stra`ara i barikada nema oko rimokatoli~kih crkava. [ezdeset hiqada katolika, koji ~ine 4 posto stanovni{tva provincije, na{li su dugo o~ekivani prostor i mogu}nost razvoja. U isto vreme, nekad dominantna Srpska pravoslavna crkva nalazi se na stalnom udaru agresije albanskih muslimana, koji je poistove}uju sa decenijskom dr`avnom diskriminacijom. Po{to su ve}ina kosovskih katolika – Albanci, me|u wima i muslimanima nema nacionalne mr`we koja razdvaja pravoslavne Srbe i muslimane – Albance. U nedavnom intervjuu koji je dao katoli~ki biskup Marko Sopi u svojoj rezidenciji u drugom po veli~ini kosovskom gradu, on je `ivim bojama naslikao budu}nost crkve u postradaloj oblasti, gde se pod vo|stvom NATO-a i administracije UN postepeno uspostavqa poredak. “Ako se ekonomski uslovi poboq{aju, na{ broj }e rasti. Stopa ra|awa je visoka, i na{ broj }e rasti, samo ako ostanemo ovde”, rekao je Sopi, primetiv{i da je prose~an broj dece u katoli~kim i muslimanskim porodicama ~etvoro ili petoro. Privredno poboq{awe mo`e da privu~e jo{ oko 40 287
hiqada kosovskih katolika, koji imaju svoje `upe u Hrvatskoj, Austriji, Nema~koj i Detroitu, prime}uje on. Vatikan, o~ito, tako|e veruje u kosovske katolike. Krajem juna provinciju su proglasili apostolskom administraturom, a Sopi je odre|en za papskog administratora. Papske administrature su prethodnice punopravnih biskupija u onim oblastima u kojima nije uvedena eparhijalna struktura. Pre toga Kosovo je bilo deo Biskupije skopske u Makedoniji, zemqi koja je 1991. dobila nezavisnost od Jugoslavije. Ako se trenutna tendencija poja~a, rimokatolicizam }e potisnuti srpsko pravoslavqe sa wegove dominantne pozicije na Kosovu. Oko 150 hiqada Srba pobeglo je sa Kosova pro{le godine, od kada su snage NATO-a obezbedile povratak albanskih izbeglica. Ostalo je oko 100 hiqada pravoslavnih Srba, koji `ive u neprijateqskom i opasnom okru`ewu. Biskup Sopi, dobrodu{an ~ovek zapovedni~kog dr`awa, veli da je bekstvo Srba sa Kosova bilo prirodan proces. Jedno je moralo biti jasno: Srbi su pobegli u Srbiju “ne samo zato {to su ih prognali Albanci”, veli on, dodaju}i da su se Srbi “pona{ali veoma lo{e u posledwih deset godina, a naro~ito za vreme rata, pa je bilo sasvim prirodno da se boje za svoj `ivot”. U toku 78 dana NATO-bombardovawa i rata Srba protiv kosovskih Albanaca, Sopi je ostao na Kosovu skupa sa 36 svojih `upnika i 70 ~asnih sestara. On ka`e da katolici nisu bili diskriminisani zbog svoje vere. Ipak, muslimanski lideri ka`u da je 217 yamija u regionu bilo o{te}eno. Pravoslavni govore o preko 80 razorenih hramova i manastira (sada ih je znatno vi{e, nap. red.) Naoru`ana novim mogu}nostima za sve}enike, obe}awima da }e zapadne katoli~ke organizacije napraviti prvi u istoriji Kosova katoli~ki de~ji vrti} i osnovnu {kolu, uz srda~ne odnose sa politi~kim hegemonima – kosovskim Albancima, katoli~ka crkva ima nameru da krene u delatnost nevi|enu od kraja XIX veka, kada je, za vreme otomanskih gospodara, po~elo masovno podizawe hramova. Pored demografske dinamike, izazvane odlaskom Srba i velikom plodno{}u katolika, pojedini veruju da }e katoli~ka crkva rasti prosto zato {to je privla~nija. “Katolicizam je civilizovaniji, i narod Kosova se u to uverio”, veli Pol Kukeli, 55-godi{wi katoli~ki seqak, koji je iza{ao da popu{i cigaretu u toku mise na kojoj je obavqano posve}ewe za sve}enika, u prestonici Kosova, Pri{tini. “Mi se okre}emo Evropi. Nesumwivo je da }e katoli~ka crkva rasti”. Bahtir Hamza, drugi katolik koji je iza{ao da predahne za vreme dvo~asovne slu`be, u kojoj je u~estvovalo na desetine sve}enika i tri katoli~ka biskupa sa Balkana, rekao je da je on sam bio retkost na Kosovu: musliman koji je postao katolik. Kada se obra}ao, Hamza, 44-godi{wi kwi`evnik, nai{ao je na protivqewe svojih sugra|ana muslimana jer je re{io da svoj dom pretvori u rimokatoli~ku crkvu. Hamza ka`e: “Ja verujem da je svaki Albanac u su{tini katolik. Oni su bili prinu|eni da postanu muslimani zbog Turaka. To je bila katastrofa koja je sna{la albanski narod”. Bez obzira na 288
neprijateqstvo suseda, Hamza se zakleo: “Od svog doma napravi}u crkvu da bih se borio protiv primitivizma islama”. Ne bi se moglo re}i da wegove poglede deli okru`ewe. Biskup Sopi nagla{ava kako se mu~no odvijao wegov poku{aj da posle rata uprili~i me|ureligijski susret izme|u velikog muftije Reyepa Boje, srpskog pravoslavnog episkopa Artemija (Radosavqevi}a) i wega. Po re~ima Andreasa [olgimija, kosovskog savetnika za religijska pitawa pri Organizaciji za evropsku bezbednost i saradwu, katolici i muslimani su odavno uspostavili prijateqske odnose u regionu. On se poziva na li~no iskustvo, pri~aju}i o svom prisustvu na dva verska praznika u kosovskoj prestonici Pri{tini. “Na polno}ki u katoli~koj crkvi za Bo`i} bilo je oko 2-3 hiqada muslimana”, rekao je [olgimi, dodaju}i da su mu kasnije, kada se oko 100 hiqada muslimana sabralo da obele`e kraj Ramazana, “rekli da je tamo bilo oko 500-600 katolika”. Godina 2000. Frenk Baum. Autor je u ovoj kwizi objavio tekst Frenka Bauma, koji prime}uje da su na Kosovu i Metohiji, nakon bombardovawa i proterivawa Srba, stvoreni idealni uslovi za misionarewe rimokatolika. Pokatoli~avawe je stalni proces koji se odvija na Kosovu i Metohiji. Ako se ima u vidu da je 1913. godine Albaniju stvorio Vatikan, da je tokom Drugog svetskog rata okupaciona sila Italija u [iptarima imala idealne saveznike koji su vr{ili progon Srba, da je Tito 1946. godine zabranio da se Srbi vrate na Kosovo i Metohiju, onda je jasno da je Jovan Pavle Drugi sa svih strana okru`io Srbiju, kako bi iskorenio Srpstvo i pravoslavqe. Zato s pravom mo`e da se iznese konstatacija: gde su Srbi, tu je i papin blagoslov da se Srbi ubijaju, a to mo`e da radi ko ho}e, jer za Jovana Pavla Drugog i nije zlo~in ubiti Srbina. 19. U kwizi “Usta{ko-okupatorski zlo~ini u Lici 1941-1945”, autora Gojka Vezmara (izdava~i “Muzej `rtava genocida” Kragujevac i Udru`ewe Srba iz Hrvatske – Srpsko kulturno dru{tvo “Zora”, Beograd, {tampa “Dinez-eksport-import” Beograd, 2004. godine) objavqen je: 19. 1. Na stranicama 5 i 6, tekst: Kwiga “Usta{ko-okupatorski zlo~ini u Lici 1941-1945”. je rezultat vi{egodi{weg istra`ivawa o karakteru i obimu fa{isti~kih zlo~ina u Lici u Drugom svjetskom ratu. Najvi{e prostora zauzima problematika usta{kog genocida nad srpskim narodom, {to ~ini sr` i poentu cjelokupnog saznawa o masovnom i drasti~nom teroru u Lici u ratnom periodu od 10. aprila 1941. do 15. maja 1945. godine. Osnovna karakteristika ove opse`ne edicije jeste da sadr`i ukupna i relevantna saznawa za svih osam kotara Like u sve ~etiri godine rata, te da je u woj metodom li~ne i pojedina~ne identifikacije `rtava istra`en i utvr|en ukupan broj od 16.535 `rtava fa{isti~kog terora me|u civilnim stanovni{tvom, od kojih je 15.453 Srba ili 93,46 posto ukupnih `rtava. 289
Geografski prostor radwe predstavqa okrug Lika, ranije poznat kao Li~kokrbavska `upanija, s osam kotara: Dowi Lapac, Korenica, Udbina, Gra~ac, Gospi}, Peru{i}, Oto~ac i Briwe. To je cjelovito geografsko-historijsko podru~je izme|u Velike i Male Kapele, Biha}ke kotline, Zrmawe i Velebita s izlaskom na more kraj Karlobaga. Na tom prostoru povr{ine 5.563 km2 `ivjelo je 1931. godine 174.370 stanovnika, od kojih 96.468 Srba i 77.745 Hrvata. Li~ka geografska i mikrokulturna obiqe`ja imaju i sela op}ina Dre`nica i Pla{ki, ali su politi~kom podjelom redovno uvr{tavana u druge regione, tako da nisu obuhva}ena ni ovom kwigom. Lika je, pored Korduna i Banije, jedna od regija Hrvatske koja je u toku Drugog svjetskog rata pretrpjela najve}e civilne `rtve, pogotovo u redovima srpskog stanovni{tva. Takva masovnost i rigoroznost terora s tipi~nim odlikama usta{kog genocida, rezultat je niza nepovoqnih faktora, od kojih su najzna~ajniji: vjerska netolerantnost prerasla u nacionalnu mr`wu, izvornost, masovnost i radikalnost usta{kog pokreta u Lici, te prisustvo talijanskog i wema~kog okupatora kao zale|a ubila~kom mehanizmu Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Korijen vjerskih sukoba se`e u daleku pro{lost crkvenog raskola isto~ne i zapadne kr{}anske crkve. Seobom Srba u Liku poreme}ene su te fiksne granice, a pravoslavqe prodrlo duboko na prostor katoli~ke jurisdikcije. Nije se radilo samo o dominaciji nad vjernicima, ve} nad teritorijem s kojeg se prikupqala da}a. Prva tri stoqe}a vjerske razmirice ostale su na nivou crkava i nisu prodirale u narod. Postojale su pretpostavke da ove seobe ne zna~e sudar civilizacija u korist ja~e, kao {to se to zbilo dva-tri puta ranije, dolaskom Rimqana i seobom naroda, ve} da }e zavr{iti wihovom integracijom. Me|utim, stvarawem nacija i nacionalnih partija u 19. stoqe}u, vjerske su razlike poslu`ile kao osnova za raspirivawe nacionalnih strasti u borbi za ostvarewe u`ih sebi~nih interesa ekonomskog i politi~kog karaktera. Najekstremnija me|u wima bila je usta{ka organizacija, posebno jaka i masovna u Lici. Formirana kao antisrpska i antijugoslovenska, zasnovana na na~elima separatizma, revan{izma, ekstremnog nacionalizma, antikomunizma i fa{izma, otpo~ela je s razarawem idile i ideje o zajedni~kom `ivotu. Rje{enost usta{a da istrijebe srpski narod nije nigdje bila tako radikalna, osorna i masovna kao u Lici, Kordunu, Baniji, zapadnoj i isto~noj Bosni i Hercegovini. Ne samo da su nezaja`qivo i ostra{}eno vr{ili masovne pokoqe i pogrome, ve} su kod hrvatskog naroda uporno i neprestano razbuktavali nacionalnu mr`wu, podstrekivali ga na uni{tewe svega {to je srpsko, na totalno zatirawe imena i cjelokupne pro{losti toga naroda. Bila je to uobraziqa usta{ko-fa{isti~ke i klerikalno-rimske ideologije, da je usta{ama i wihovoj Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj dodijeqena misija odbrane zapadne civilizacije i Rimokatoli~ke crkve od pravoslavqa i komunizma. Usta{e su se upiwali do apsurda da ve`u komunizam za srpsko ime, ne zato {to bi Srbi trebalo da budu ve}i komunisti od Hrvata, nego da ih demoniziraju i uskrate im ne samo bilo ~iju za{titu, ve} i eliminiraju svaku qudsku samilost. 290
Neosporna je ~iwenica da su usta{e svoj zlo~ina~ki naum pripremale i ostvarivale uz pomo} i zale|e fa{isti~kih okupatora. Me|utim, obim i karakter zlo~ina genocida koji su demonstrirali ~esto je sabla`wavao i wihove naredbodavce. Koliko god su trupe okupatora nanijele znatne `rtve narodu Like, one su u odnosu na broj `rtava i ostra{}enu egzekuciju od strane usta{a bile ne samo mawe, nego i “siroma{nije” za sumanute naturalisti~ke scene usmr}ewa. Apsurd je tim ve}i {to su Nijemci, a pogotovo Talijani, sputavali i osu|ivali drasti~nost usta{a u nemilosrdnom zatirawu qudskih `ivota. Talijani su ~ak za jedan kra}i period i zaustavili masovne pokoqe usta{a, reokupacijom II zone, u ~ijem sastavu se nalazila i Lika. Pored velikog broja qudskih `rtava, Lika je u Drugom svjetskom ratu do`ivjela i strahovita materijalna razarawa. Ovdje je fa{izam u punoj mjeri manifestirao svoju zlo~ina~ku }ud, narodnooslobodila~ki rat silnu energiju naroda u otporu i borbi za opstanak i slobodu, a rat op}enito pravu tragediju i nesre}u za civilno stanovni{tvo. Zbog strategijskog polo`aja Like izme|u ju`ne i sjeverne Hrvatske i nadomak jadranske obale, u woj su bile stacionirane brojne okupatorske snage, najprije talijanske, a od avgusta 1943. i wema~ke. Uz wih i wihovu podr{ku, tu su nastale mnoge kvislin{ke snage – usta{a, domobrana, oru`nika, naoru`anih civilnih usta{a, ~etnika i drugih. Otud te{ke i iscrpquju}e borbe, koje nisu po{tedjele nijedan kutak Like, vo|ene bez prestanka sve ~etiri godine rata. Sve je to uticalo na svakodnevni gubitak qudskih `ivota, kako od streqa~kog oru`ja u napadu na sela, tako i od silne artiqerijske vatre i bombardirawa po selima, po zbjegovima i kolonama izbjeglica. Koliko je samo nemo}nih starijih qudi, `ena i djece pomrlo od zime, gladi i raznih zaraza. Cijela Lika je u tom ratu pretrpana nadgrobnim humkama, natopqena krvqu, iscrpqena i osiroma{ena. Ovo je tekst kojim autor uvodi ~itaoca u temu koju je studiozno obradio. On jednu zlo~ina~ku pojavu naziva pravim imenom – genocid nad Srbima. Sude}i po kriterijumima koje primewuje MKSJ, u periodu od 1941. do 1945. godine na podru~ju Like usta{e su izvr{ile o~igledan genocid. Pod tim nazivom ovaj period nije odre|en u delu istorijskog konteksta oru`anih sukoba na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine u presudama MKSJ. Obi~no se navodi da je bilo zlo~ina nad Srbima u Drugom svetskom ratu, ali vi{e kao istorijski podatak, odnosno opravdano se}awe Srba, pa da je usled toga gotovo normalno i predvidivo da su Srbi imali razloga da od 1991. godine vr{e zlo~ine nad Hrvatima. To je svojevrsna zamena teza, koja ima za ciq da spre~i ne samo izvo|ewe dokaza pred MKSJ na okolnosti istorijskog konteksta sukoba, ve} da se prihvata stawe nastalo posle genocida nad Srbima kao normalno, redovno i zakonito. Dakle, u pitawu je svojevrsno amnestirawe usta{a i Vatikana za zlo~in genocida nad Srbima od 1941. do 1945. godine, a samim tim i izbegavawe utvr|ivawa da izme|u Nezavisne Dr`ave Hrvatske, kao tvorevine Vatikana i fa{izma, i Tu|manove Hrvatske postoji ne samo ideolo{ka, nego i svaka druga veza, odnosno kontinuitet jedne zlo~ina~ke dr`ave. 291
U ovom elaboratu navedeni su dokazi koji ne samo da dokazuju postojawe kontinuiteta da se putem genocida nad Srbima ostvaruje dr`avotvornost Hrvata, ve} i priznawa, po~ev od Tu|mana, wegovih novousta{a, pa sve do Jovana Pavla Drugog i Vatikana, da je Nezavisna Dr`ava Hrvatska 1991. godine sledbenik Paveli}eve Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Dakle, u pitawu je identi~na Nezavisna Dr`ava Hrvatska, stvorena ili obnovqena u procesu stvarawa “Nove Evrope”, odnosno nekog “novog svetskog poretka”, isto kao {to je to ura|eno 1941. godine. Setimo se da su 1945. godine neki razmi{qali i predlagali da se Hrvatska i Hrvati stave pod me|unarodni protektorat, jer svoju dr`avotvornost i ne znaju za ne{to drugo da koriste osim da vr{e zlo~ine nad Srbima. Istorija je pokazala da i najmawa autonomnost Hrvata, odnosno Hrvatske zna~i genocid nad Srbima. Vaqda nije potrebno dokazivati da svaki kolektivitet ima pravo da se samoorganizuje i brani od zlo~inaca koji pripremaju i poku{avaju da okon~aju genocid koji su zapo~eli jo{ pre nekoliko stotina godina. Vaqda je obaveza onih koji brinu o me|unarodnom miru da spre~e da se ostvari posledwi ~in procesa koji se naziva genocid nad Srbima. U presudama MKSJ se istorijske ~iwenice i konkretni doga|aji na teritorijama gde je bilo oru`anih sukoba izvr}u toliko bezobzirno, da se prakti~no pi{e nova istorija, koje nije bilo. Zbog te i takve “virtuelne istorije”, koja se stvara u MKSJ, potrebni su ovakvi elaborati sa velikim brojem dokaza istorijskog konteksta genocida nad Srbima. Genocid, za koji se u ovoj kwizi predstavqaju originalni dokazi, ni~im ne mo`e da se pobije, kao {to ne mo`e da se spere qaga ne samo sa uticaja, nego i direktne odgovornosti Vatikana u ~ije ime su Hrvati vr{ili zlo~ine i zato {to su Vatikan ~uvali od pravoslavqa i komunizma. U ovoj kwizi se nalaze i dokazi koji pokazuju da je sve {to je ura|eno nad Srbima od 1941. do 1945. godine, a to je genocid, ponovqeno i od 1991. do 1995. godine, uz kori{}ewe nekih novih sredstava, pre svega medija i oja~anog uticaja Vatikana preko Jovana Pavla Drugog. Ciq je isti, a rezultati daleko pogubniji. Srba je sve mawe i Jovan Pavle Drugi mo`e da se ponosi da je ostvario hiqadugodi{wi san Vatikana. Za razliku od 1945. godine, kada su se jo{ i ~uli glasovi me|unarodne savesti koji su prozivali Pija XII da je bio fa{isti~ki papa, danas se Jovan Pavle Drugi veli~a, mada izme|u Paveli}a i Tu|mana ne postoji nikakva razlika. 19. 2. Na stranicama od 57 do 59, je tekst: b) Hu{ka~ki govori: Depresivnije od genocidnih uredaba djelovali su prijete}i hu{ka~ki govori Mila Budaka i drugih usta{kih ~elnika glavnog usta{kog stana, a i pokrajinskih funkcionera usta{kog pokreta. Su{tina tih govora, kao i sveukupne ratne propagande, bila je da la`ima, satanizacijom Srba, homogenizira hrvatski narod, da se isti poistovjeti s usta{kim pokretom i programom mjera vojnih i civilnih organa NDH. S druge strane, trebalo je zapla{iti, i demobilizirati srpski narod kojem su prijetwe usta{kih hu{ka~a i usmjerene. 292
Najzloglasniji hu{ka~ i srbomrzac u Lici bio je kwi`evnik, usta{ki doglavnik i ideolog pokoqa srpskog naroda Mile Budak, rodom iz Sv. Roka, op}ina Lovinac. Svi wegovi histeri~ni govori, puni mr`we i prezira prema bi}u i historiji srpskog naroda, zavr{avali su rije~ima: “Bje`’te psine preko Drine!”, “Srbe na vrbe!” i sli~nim sumanutim besmislicama. Nave{}u samo neke od tih govora, sa zborova u Lici, uglavnom one koje su li~ke usta{e poticale na zlo~in. Na zboru u Lovincu 31. maja 1941. Mile Budak poziva zemqake na obra~un sa Srbima i pri tom ih pou~ava da “...nije dovoqno stablo odsje}i, ve} i korijen treba i{~upati”, “... sve redom”, “...od godine do stotine”. (33. Luka Pavi~i}, “Op}ina Lovinac izme|u dva rata i u ustanku 1941. godine”, HAK, Zb. 13, kw. 1, Karlovac 1984, str. 396) Govor je imao stravi~an epilog. Usta{e iz Sv. Roka i ostalih lovina~kih hrvatskih sela upale su ve} 8. juna u selo Ron~evi}e i pobile 21 lice, me|u kojima 6 staraca i sedmoro djece. Bio je to prvi masovni pokoq Srba bez razlike na spol i dob `rtava. Tri dana kasnije, 11. juna pohapsili su 18 mu{karaca iz sela Rasoje, od kojih su 13 nakon mu~ewa ubili nedaleko od sela Radu~a. (34. Isto, str. 397) Govor Mila Budaka 2. maja u Gospi}u potakao je gospi}ke usta{e na jo{ masovnija hap{ewa i odvo|ewe na strati{ta. Govore}i sa balkona op}inskog suda, on je obe}ao svojim istomi{qenicima da se namjerava “...jedan dio Srba pobiti, drugi iseliti, a ostale }emo prevesti u katoli~ku vjeru i tako pretvoriti u Hrvate”. (35. V. Novak, “Magnum crimen”, Zagreb 1948, str. 605-608) Odmah po odr`anom govoru, usta{e su nagrnule u gospi}ki zatvor i grupu Srba zatvorenika potrpale u kamion, odvezli i likvidirali bacawem u Macolinu jamu nedaleko od sela Jaw~e. (36. HAK, Li-1, br. 1622. Izjava Mate Antunovi}a iz Mu{aluka, stra`ara u gospi}kom zatvoru) Mjesec dana kasnije, kada su se takvi govori razmahali po cijeloj Lici, Mile Budak je 2. juna na zboru u Peru{i}u otkrio pravu namjeru usta{ke emigracije kovane u logorima Italije, da “Paveli} nije stvorio dr`avu da u woj Hrvat Hrvata koqe”. Jasno, da se to nije odnosilo na Srbe. Kao najve}i ideolog istrebqewa i izgnanstva Srba, on je gotovo svake nedeqe dr`ao govore po razli~itim mjestima diqem Hrvatske. U svim svojim govorima kao npr. Katoli~koj akciji u Kri`evcima 17. juna, u Pakracu 20. jula, u Vukovaru 8. jula, u Ivancu 3. avgusta, u Kosiwu 26. jula, nagla{avao je da su Srbe u Hrvatsku doveli Turci, da su ih Hrvati primili kao goste, “a mi ih”, kako re~e 8. jula u Vukovaru “nismo uspjeli da asimiliramo”. (37. “Hrvatski narod”, 9. jul 1941) Obra}aju}i se predstavnicima Katoli~ke akcije, on izjavquje: “Pravoslavci su do{li u ove krajeve kao gosti, a sad im mi to gostoprimstvo otkazujemo... Istina, mnogi ne}e mo}i oti}i, ali }e zato htjeti pre}i u na{u vjeru.” (38. “Katoli~ki list” br. 26, 26. jun 1941) Srbe je naj~e{}e nazivao pravoslavcima, upozoravaju}i da su Hrvatima najve}i neprijateqi pravoslavci svih klasa i boq{evici”. (39. “Katoli~ki tjednik”, 17. avgust 1941) Tu izjavu dao je na proslavi godi{wice Karlovca 13. jula 1941. Na zboru u Ivancu obe}avao je da }e usta{e sve u~initi da Hrvatska zaista postane domovina “...katoli~ka i muslimanska.” (40 “Hrvatski narod”, 4. avgust 1941) 293
Drugog juna, na dan katoli~kog duhovnog ponedjeqka odr`ani su brojni govori po mnogim li~kim mjestima: Oto~cu, Peru{i}u, Gospi}u, Plitvi~kim jezerima, Briwu i vi{e drugih mjesta. Najsve~anije je taj dan obiqe`en u Oto~cu. Tu je Jure Franceti}, kasniji komandant crne legije u Bosni, pompezno do~ekao glavnog govornika Ivicu Frkovi}a, ministra {umarstva u vladi NDH. Zboru su prisustvovali i Talijani sa svojom glazbom, pa se tu na{ao i komandant puka divizije “Re”, pukovnik Fran~esko Sodu (Francesco Soddu), a otvorio ga usta{ki povjerenik, u stvari logornik Krunoslav Lokmer, advokat. Jurica Frkovi} je zahvalio gra|anima Oto~ca {to su jo{ za biv{eg re`ima uspje{no krili usta{e “poput bri`ne majke”. (41. “Hrvatski narod”, 4.jun 1941) Jurica Frkovi}, usta{ki povjerenik za Liku zajedno s Mimom Rosandi}em odr`ao je govor u Gospi}u i zaprijetio da }e “nepokorne Hrvate” pobacati kao “glazuru” po le{evima Srba i tako zaravnati sve bezdani Velebita. (42. Isto. U Briwu je govorio dr Lovro Su{i}, predratni advokat u Ogulinu, tada ministar u Paveli}evoj vladi, a u Plitvi~kim jezerima Jure Franceti}) Juco Rukavina, jedan od organizatora Velebitskog ustanka 1932, i vojnice NDH, izjavquje u Drni{u 12. juna da “...sve {to je srpsko, pretvori}emo u ogaw i pepeo. Nema i ne mo`e biti mira sa Srbima. Uni{timo wihove domove prije nego oni uni{te hrvatsku dr`avu.” (43. \. Jovani}, n. dj., str. 104) Mate Mogu{, pop udbinski, bio je najve}i hu{ka~ na srpsko bi}e na podru~ju Krbavskog poqa. On je 13. juna na narodnom zboru u Udbini javno hu{kao protiv Srba s obe}awem izvr{iocima zlo~ina rije~ima: “Dosad smo za katoli~ku vjeru radili molitvenikom i krstom, a sada je do{lo vrijeme da radimo pu{kom i revolverom. Pa ako budete tako radili, u`ivat }emo plodnost mutili}kih bara”. (44. V. Novak, n. dj., str. 610) Svaki usta{ki govornik tih dana, pored likvidacija Srba, spomiwao je i iseqewe, neki ~ak prekr{tewe, ali ovaj katoli~ki duhovnik ni mawe ni vi{e, ve} od prve, pozva usta{e na totalno istrebqewe Srba i u pqa~ku wihove kroz generacije sticane imovine. Najzloglasniji hu{ka~ na pravoslavne Srbe na kotarima Dowi Lapac i Korenica, koje su ukqu~ene u veliku `upu Krbava i Psat, bio je Viktor Guti}, sto`ernik u Bawa Luci i glavni povjerenik NDH za zapadnu Bosnu. On je jo{ 1939. zakleo 70 usta{a u Petri~eva~kom samostanu i obavezao ih da }e u slu~aju preokreta izvr{iti prevratni~ku vlast i po ta~. 3 usta{kog prevratni~kog pokreta “izvr{iti svako nare|ewe sto`ernika, zatim da }e srpske pogane i cigawski `ivaq, sve do jednog ~ovjeka pobiti, neke javno, neke tajno”. (45. AVII, reg. br. 17/1, f. 5, kut. 114) Od mnogobrojnih wegovih zlo~ina~kih izjava s izqevom organske mr`we prema Srbima, nave{}u samo najbezumnije. U jednoj od wih ka`e: “...i kod nas, uskoro, drumovi }e po`eqeti Srbaqa, ali Srbaqa vi{e biti ne}e. Izdao sam drasti~ne naredbe za wihovo potpuno ekonomsko uni{tewe, a slijede nove, za potpuno istrebqewe. Ne budite slabi ni spram jednoga. Dr`ite uvijek na umu da su to grobari i uni{tavajte ih gdje god stignete, a blagoslov na{eg poglavnika i moj ne}e vam uzmawkati”. (46. V. Novak, n. dj., str. 605-608. Ovdje, a jo{ vi{e u li294
stu “Krajina” objavqen je ve}i broj ovakvih nebuloznih izjava ovog krvoloka) Da bi izazavao {to ve}u paniku me|u Srbima, on drugom prilikom izjavquje: “Srbi neka se ne nadaju ni~em i za wih je najboqe da se isele, neka ih nestane iz na{ih krajeva i na{e domovine”.(47.AH, ZKRZ, Zh. 21052, Elaborat “Istrebqewe Srba na teritoriju Nezavisne Dr`ave Hrvatske”.) Jedna od najmonstruoznijih i najubita~nijih izjava Guti}a, sigurno me|u najmra~nijim izjavama ~elnika usta{kog pokreta, bila je 28. maja 1941. Sve dotada{we zlo~ine on nazva pukom sitnicom i najavi: “Svi nepo`eqni elementi bi}e u na{oj Krajini u najkra}em vremenu i roku uni{teni, tako da }e se uskoro zatrti wima svaki trag, a jedino {to }e ostati, bi}e zlo se}awe na wih”. (48. Isto) S obzirom da u ovoj kwizi autor iznosi konkretne dokaze o zlo~inu genocida nad Srbima u Lici od 1941. do 1945. godine, za potrebe ovog elaborata uzet je ovaj tekst koji predstavqa ono {to MKSJ smatra “govorom mr`we”, samo zato {to se i prof. dr Vojislavu [e{equ predo~ava odgovornost za navodni govor mr`we. Apsurdnost optu`bi protiv prof. dr Vojislava [e{eqa ne treba ni dokazivati, jer “govor mr`we”, bez obzira {ta se pod tim podrazumevalo, ne mogu da budu re~i kojima je prof. dr Vojislav [e{eq, kao opozicioni politi~ar, upozoravao na bu|ewe fa{izma, usta{tva i novi genocid koji se sprema nad Srbima. Ova kwiga predstavqa izuzetan doprinos sagledavawu kontinuiteta politike Vatikana i poma`e utvr|ivawu istine. Bez pomo}i, podr{ke i naredbi Jovana Pavla Drugog nikada se ne bi ni pojavili oru`ani sukobi na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine. On je svojim delima amnestirao usta{e i dr`avu Hrvatsku za genocid nad Srbima od 1941. do 1945. godine i ponavqaju}i ga od 1991. do 1995. godine dokazao odgovornost Vatikana za sve zlo~ine nad Srbima, koji su i za wega krivi samo zato {to su Srbi. Stradalnici su Srbi, bez obzira da li su veruju}i qudi, odnosno da li su pravoslavci ili ateisti. Taj kriterijum Jovan Pavle Drugi nije primenio prema drugim narodima, osim prema Srbima i Rusima. Zato je Jovan Pavle Drugi prvi koji mora da se na|e na optu`eni~koj klupi, jer od wega ni teorijski niko nije ni mogao da izvr{i ve}i i/ili vi{e zlo~ina. 20. U kwizi “Vatikan i neofa{izam”, autora Aligijera Tondija, (izdava~ “Svjetlost” Sarajevo, {tampa “Grafi~ar” Tuzla, 1957. godina), objavqen je: 20. 1. Na stranicama od 5 do 24, je tekst: U ovoj kwizi sakupqeni su ~lanci koje sam objavio u “Unita” od 17. do 25. maja 1952. godine. Raspolo`ivi materijal dozvoqavao mi je da ih pro{irim; ali, pregledaju}i ih ponovo, odlu~io sam da ih, osim nekih lak{ih dotjerivawa, ostavim u prvobitnom obliku. U dodavawu drugih podataka postojala je opasnost da se poremeti wihov logi~ki red, koji dozvoqava da se u brzoj sintezi sakupe razbacani elementi i da se stave u homogene okvire. ^iwenice koje iznosim – bilo kao o~evidac, ili koje sam prikupio neposredno, iz prve ruke, od u~esnika – predstavqa}e mo`da neznatan fragment politi~ke aktivnosti Vatikana, i moglo bi izgledati nedopu{teno da 295
se iz wega izvuku op}i zakqu~ci. Ali, to bi bila gre{ka. Ako me|u protagonistima susre}emo qude drugostepene va`nosti, postoje tako|e i oni prvoga reda: na primjer Lui|i \eda (Luigi Gedda), predsjednik italijanske Katoli~ke akcije. Ostavqaju}i po strani wegovu li~nu vrijednost – koja bi, prema mi{qewima prikupqenim ve}im dijelom u krugu visokih crkvenih starje{ina, bila sasvim osredwa, on je sa zvani~ne i javne ta~ke gledi{ta predstavqao, a mo`da jo{ i sada predstavqa, u freneti~nim istupima najreakcionarnijih grupa u zemqi, eventualnog nasqednika De Gasperija na putu potpune klerikalizacije Italije. Ali \eda, kako se to lako mo`e otkriti iz ~iwenica koje iznosim, nije izdvojena i nezavisna li~nost. Iza wega pojavquju se drugi qudi, inteligentniji i mo}niji, koji diriguju sudbinom i politikom crkve, kojima se \eda (iako protiv voqe i mr{te}i se, jer su oni ~esto podrezivali krila wegovim politi~kim aspiracijama) pokoravao, kako me je i on sam obavje{tavao, “kao pas na lancu”. Osim toga, ove ~iwenice imaju ne ba{ obi~an zna~aj, ukoliko manifestuju karakter du{evnog stawa i religiozne i politi~ke aktivnosti sada{wih crkvenih upravqa~a. Vrijednost jednog historijskog doga|aja ne sudi se prema trajawu, ve} prema bitnoj sadr`ini. Postoje doga|aji – a ovi koje iznosimo takve su prirode – koji otkrivaju jedno moralno i ideolo{ko stawe koje nije, i koje ne mo`e biti improvizirano, ve} koje pokazuje uzroke i razloge permanentne naravi. Upravqa~i crkve ne mogu odjedanput da se osje}aju spremni da stupe u savez, a zapravo stupaju u w, sa onima koji do katolicizma, a prije svega do kr{}anstva ne dr`e ni{ta, ve} su ga, u djelima i u idejama, pobijali i pobijaju: na primjer liberali i fa{isti. Rukovodioci crkve ne sklapaju odjednom politi~ke i ideolo{ke ugovore sa “ekskomuniciranim”, tj. sa pripadnicima masonerije, prema tekstu crkvenog kanona 2335 Zakona kanonskog prava. (1. (str. 7) “Nomen dantes sectae massonicae aliisve eiusdem generis associationibus quae contra Ecclesiam vel legitimas civiles potestates machinantur, contrahunt ipso facto excommunicationem Sedi Apostolicae simpliciter reservatam”) Ovaj ~lan crkvenog zakona je u punoj snazi; ipak je i crkva ~inila sve da sklopi savez sa partijama i pokretima koji su wene vlastite principe osu|ivali, ali s kojima se nalazila na terenu politike dru{tvene reakcije. Istina je da je ova igra bila od velikog zna~aja: radilo se o pobjedi u administrativnim izborima, a prije svega, o pobjedi u Rimu. Budu}i da Kr{}anska demokracija (2. (str. 7) – u na{oj {tampi se obi~no naziva Demokr{}anska stranka) nije bila sposobna da sama trijumfuje (a mnogobrojne ~iwenice su to pokazale), trebalo se udru`iti s nekim, na~initi kompromis sa neprijateqima dogme i istovremeno i sa svojom vlastitom savjesti, ukratko, stvoriti jedan jedinstveni zajedni~ki front sa onima koje crkva naziva svojim najqu}im protivnicima. “Ciq opravdava sredstva”. Iako je ovaj princip osu|ivan sa stanovi{ta katoli~kog morala, rukovodioci vatikanske politike upotrebqavaju ga u praksi kada im je to zgodno. Sve to, dakle, nije do{lo iznenadno. Radi se o jednom kompleksu impresioniraju}ih simptoma koji prevarenim masama sladuwavim rije~ima, po296
tresnim u`asima, primamqivim obe}awima otkrivaju kako se iza ovog divnog stava krije izgled koji protivrje~i ovim rije~ima, u`asima i obe}awima. Ali za nas ovo “otkri}e” nije takvo. ^ak i da nismo poznavali doga|aje iznijete u ovoj kwizi, iz historije znamo kakvo je op}enito i stalno dr`awe klerikalne politike: stupati u savez ~ak i sa otvorenim neprijateqem kr{}anske ideologije, suprotstavqati se stalno potla~enim klasama i onima koji ih brane, sve to dobro skriveno pod krinkom, ~as sladuwavom, ~as gromoglasnom i tipokalipti~nom. Primjer ovakvog metoda imamo u izbornim govorima oca Rikarda Lombardija, jezuite, odr`anim na vatikanskom radiju izme|u 12. i 17. maja 1952. i {tampanim u djelu pod naslovom “Poziv na uzbunu: spasiti domovinu”. Jasna ali ne i spasonosna politi~ka propaganda neprestano je bila ispuwena i motivirana nezgrapnim teolo{kim argumentima i “nadahnutim” pozivawem u pomo} Djevice, slatkog ukusa i vo{tanog mirisa. Na primjer: “Neka nam Sveta Marija pomogne u ovom ~inu gra|anske discipline da se spasi domovina od velikog neprijateqa dana{wice. Ne}emo komunizam, glasajmo za centar”. (str. 10) I ni`e, na istoj strani: “24. maj, uo~i izbora, praznik je Marije spasiteqice kr{}ana, i mi }emo ga do~ekati devetnicom ru`arija. (1. (str. 9) Devetnica ru`arija -– devetodnevna pobo`nost u katoli~koj crkvi, op. prev.)” Iz tih razloga, sada{we dogovarawe izme|u Vatikana, Katoli~ke akcije i Kr{}anske demokracije s jedne strane, fa{ista i masona s druge, nije nas iznenadilo i nije nam otkrilo ni{ta novo. Klerikalci nastavqaju da manevriraju na na~in na koji su uvijek manevrirali. Pri tome ne namjeravam nipo{to da zapodjevam religiozne polemike. Svako neka vjeruje {ta ho}e. Apsolutno po{tovawe. ^ak je, mo`e se re}i, lako odgojiti u nama po{tovawe prema onima koji, po{teno, bez zadwih misli, vjeruju i koji se priklawaju kr{}anskoj ideji. Ali ~iwenica je da su rukovode}i slojevi crkve sprovodili od Konstantinovog edikta (313) pa daqe, to jest odmah ~im su zavr{eni progoni – politiku koja je u suprotnosti sa kr{}anskom idejom. Dakle, da bi se sredile i protuma~ile ~iwenice iznesene u ovoj kwizi, i da bi se pokazalo kako se one ni u ~emu ne udaquju od ~estog i malo pohvalnog obi~aja koji je kler slijedio na politi~kom planu, korisno je, makar ukratko, podvu}i one epizode koje u neprekidnom lancu ukazuju na ovo pona{awe. U toku ~itavog niza kompromisa i vje{tih spletaka sa zapadnom i isto~nom rimskom imperijom, i sa re`imima koji su slijedili, crkva je stekla ogromna bogatstva i kona~no “svjetovnu vlast”. Ukoliko se taj proces {irio i usavr{avao, crkvena se hijerarhija, da bi zadobila naklonost vladaju}ih slojeva, sve vi{e morala slu`iti religijom kao politi~kim instrumentom, dr`e}i u pokornosti potla~ene klase pomo}u religioznih argumenata (kao {to se doga|a danas u Italiji, gdje se mase natjeruju da glasaju za Kr{}ansku demokraciju strahom od pakla i ekskomunikacije) i pobijaju}i bez prestanka svaki poku{aj vra}awa crkve na jednostavnost i na evan|eosko ubo{tvo. Vrlo bogata, sama crkva imala je apsolutni interes da dr`i u pot~iwenom polo`aju radne klase, siroma{ne i robove, koji su se u feudalnom sistemu mu~ili na wenim ogromnim posjedima i, da bi to zadr297
`ali, crkveni stale`i su se koristili, pored svjetovne vlasti, neznawem i religioznim terorom. Kalu|erstvo, koje je u po~etku predstavqalo reakciju i opoziciju ovim neslavnim obi~ajima, i koje je pomo}u vjerne prakse “evan|eoskih vije}a” `eqelo vra}awe crkve na prvobitnu jednostavnost, postav{i i samo odskora bogato, nije vi{e predstavqalo ozbiqnu smetwu, i na kraju se uklopilo u op}i okvir. Svi oni koji su ~inili pote{ko}e, koji su htjeli da se bore, bili su smrvqeni, ~ak `ivi spaqeni. Tako, na primjer, Arnaldo od Bre{ije (1155), \oakino od Fiore (1130-1201), \ovani od Parme (1208-1289), \erardo od San Donina (Fidenca – 1200-1276), Albigezi (XIII stoqe}e), “siroma{na bra}a lolardi” (XIV stoqe}e), \ovani Viklif (1320-1384), husiti (XV stoqe}e), protestantske mawine, i tako daqe. Nismo mi izmislili ove stvari, ve} ih biqe`i historija. Uostalom, budu}i da uzrok ovoj pojavi treba tra`iti u ekonomskim uslovima crkvenog reda i u privilegijama koje odatle proisti~u, i kako su i me|u “hereti~arima” postojale analogne okolnosti, stav prema potla~enim klasama je bio isti: dosta je da pomislimo na najsvirepije represalije {to su ih izvr{ili protestanti nad masama siroma{nih seqaka u Wema~koj u vrijeme Lutera. Ovaj je “reformu” zaista kona~no bacio u naru~je wema~kim kne`evima. Istu stvar nalazimo i u moderno doba. Crkva se bori protiv francuskih revolucionara, svrstava se u izopa~eni i konzervativni dio dru{tva, sprijatequje se sa najnazadnijim vladama, sa protestantskom Pruskom, sa “prosvjetiteqema” i masonom Meternihom, sa “hereti~arem” carem Rusije, sklapa “Svetu Alijansu”, (koja nije imala apsolutno ni~eg svetog, ve} je bila jezgro egoisti~kih i krvavih represalija, antikr{}anska), suprotstavqa se svim snagama jedinstvu na{e domovine, pozivaju}i Austrijance i Francuze da se bore za wu protiv Italijana. ^im su se pojavile socijalisti~ke doktrine i zapo~eli pokreti radnika, crkva se ustremila protiv wih. Time se bavi Pije IX u mnogim dokumentima, a naro~ito u Syllabusu i u encikliki Quanta cura (obje publicirane 8. decembra 1864). Time {to je opala svjetovna mo} crkve, nije ipak opala wena osnovna, ekonomska mo} u na{oj zemqi i u svijetu. [tavi{e, Vatikan je u Italiji smi{qao odmazdu. Zbog toga, {to je i prirodno, politi~ka linija nije mogla biti druk~ija nego {to je bila ranije. Uzdr`qivost od politi~kog `ivota, na koju je crkva bila prisilila italijanske katolike od vremena Pija IX (stav izri~ito potvr|en od Leona XIII u encikliki Non expedit, 1886), nije bila sigurno motivirana interesima duhovnog reda, ve} nadom da se na taj na~in politi~ki `ivot nove vlade ne}e mo}i odr`ati. Kada je takva nada, tokom ~iweni~kog iskustva, i{~ezla, najprije tajno, zatim otvoreno, stvarawem Narodne stranke, Vatikan je dozvolio katolicima da pristupe glasa~kim kutijama i zakonodavnim skup{tinama. “...Po~ev od 1900, a pod pokroviteqstvom Pija X, postepeno se odvijalo pribli`avawe katolika parlamentarnom `ivotu uporedo sa slabqewem enciklike Non expedit. Ova je, postepeno gube}i va`nost u izborima od 1904. i 1909, gotovo iskqu~ivo 298
u korist liberalno-konzervativnih i demokratskih kandidata, bila doista ukinuta na izborima od 1913, objavqenim od \olitija sa skoro op}im pravom glasa. Tada je takozvani Pakt \entiloni... dao prvi put priliku da se u skup{tini formira jedna grupa od 19 deputata katolika – nekatoli~kih deputata” (1. (str. 13) S. Jacini; “Storia del Partito popolare italiano”, Ed. Garzanti, 1951, pp. 8-9 “Historija Italijanske narodne stranke”. Ovaj je proces kona~no zavr{en, kao {to smo ranije spomenuli, kada je Narodna stranka zvani~no konstituirana. Malo prije pada svjetovne mo}i, zbio se neobi~an doga|aj: rodila se “katoli~ka sociologija”. Ka`emo neobi~an, i zaista je ~udno da crkva, u vremenu od skoro dvije milenije (2. (str. 13) Dvije hiqade godina, op. prev.), nije nikada mislila o tome i odlu~ila se tako kasno. Uzrok tome je lako shvatiti. Crkveni rukovodioci se u stvari brinu samo o svojim privilegijama: dok ove brane apsolutisti~ki re`imi, beskorisno je izmi{qati doktrine i prakti~ne lijekove, djela za ekonomsko i socijalno poboq{avawe polo`aja radnih masa. Naprotiv, ovo je, za ekonomsko-politi~ku organizaciju crkve, gotovo {tetno: misliti na odbranu prava i interesa bila bi opasna stvar. Kler bi morao da se odrekne ve}im dijelom svojih koristi; {tavi{e, intervencije ove vrste izazvale bi gre{ke protiv principa na koje se oslawa crkva. Kada su pali apsolutisti~ki i uspostavqeni parlamentarni re`imi, izgled stvari se mijewa na radikalan na~in. Sada je trebalo da crkva misli sama, sa svojim sredstvima, na odr`avawe svoje vlasti, i ona to ~ini sa katoli~kim partijama, koje za svoje funkcionirawe imaju potrebu za jednim politi~kim, ekonomskim i socijalnim sadr`ajem. Ovdje se pak radi uvijek o “bacawu pra{ine u o~i”. U stvari, crkveni rukovodioci se ne oslawaju na proletarijat ve} na vladaju}e kapitalisti~ke klase. Socijalna teorija slu`i odvra}awu masa od pravih namjera crkvene hijerarhije. Va`no je da se zadobije vlast. Kao organizator katoli~ke sociologije zvani~nog karaktera i smjera va`i osobito Leon XIII (enciklika Rerum novarum, 15. maj 1891); wega slijede i nadopuwavaju Pije XI (enciklika Quadragesimo anno, 15. maj 1931) i sada{wi papa. Karakteristika ove sociologije pru`a rje~it primjer za ono {to smo dosada ilustrirali. Umjesto da prizna nemogu}nost pomirewa klasa u borbi, izmirewa izme|u vuka i jagweta, zbog egoizma bogatih i wihove konzervativnosti “po svaku cijenu”, ova sociologija osu|uje borbu klasa, i podupire, kao i fa{izam, “saradwu klasa” i dosqedni “korporativizam”. “...Po`eqna je, pi{e jedan od ovih teoreti~ara, De Gobi, obnova hijerarhije klasa u dru{tvu i wihove dosqedne politi~ke funkcije, jer to odgovara mo}noj vojsci budu}e kr{}anske demokracije”. (1. (str. 14) L. De Gobbi: Sociologia Cristiana (Kr{}anska sociologija), sa predgovorom F. Vita, profesora Katoli~kog univerziteta u Milanu, Padova, 1945, str. 117) Osim toga, nakon mnogih pohvala u odnosu na u~estvovawe radnika u preduze}u, De Gobi primje}uje: “U takvoj ugovornoj formi u savr{enom sporazumu sa kapitalistom, iako mu je pot~iwen, radnik }e se uzdi}i...”. Dakle, 299
kapitalista ozgo, a radnik ozdo: ipak... sklad me|u wima. A ova je, uistinu, hijerarhija me|u klasama, koju De Gobi `eli da bi kr{}anska demokracija bila jaka. (1. (str. 15) De Gobbi: cit. djelo, str. 136) A Leon (Lav) XIII (enc. Rerum novarum, pogledati Socijalne enciklike papa, Rim 1942, str. 138) govorio je: “... Najve}a nezgoda je u tome da se pretpostavqa jedna po prirodi neprijateqska socijalna klasa drugoj... Stvar toliko suprotna razumu i istini, da naprotiv... priroda ho}e da u gra|anskom dru{tvu harmoniziraju me|usobno ove dvije klase i da iz toga rezultira ravnote`a. Jedna klasa ima apsolutnu potrebu za drugom: niti kapital mo`e da bude bez rada, niti rad bez kapitala”. ^udnovato je kako je ova ekonomska, socijalna i politi~ka doktrina, o kojoj svi razbijaju glavu, i pored vjekovnog iskustva, zao{trena u nastanku industrijalizma, ostala tako tvrdoglava da ne vidi i ne razumije ono {to svako dijete mo`e da vidi i da razumije, naime da propovijeda ne samo mogu}nost kolaboracije me|u klasama, ve} da ~ak proklamira da je postojawe klasa prirodna ~iwenica, to jest Bogu po voqi. Pije XII u Bo`i}noj poslanici 1942. godine ka`e: “Pokretana uvijek religioznim motivima, crkva je osu|ivala razne sisteme marksisti~kog socijalizma i osu|uje ih i danas...”. Ali, da li je istina da su motivi bili uvijek religiozni? A nije li tako|e istina da Leon XIII u gore citiranom pasusu proklamira apsolutnu nu`nost kapitala? Za{to se crkva toliko pridr`ava koegzistencije klasa? Za{to joj je toliko stalo do postojawa kapitalizma? Ipak, ne radi se o dogmama ili o stvarima koje bi i najmawe zasijecale u domen vjere. Naprotiv, iskustvo pokazuje da nema mogu}eg rje{ewa ako se tvrdoglavo ide ovim putem. A onda? Klerikalna hijerarhija – odgovaramo – radi na opisan na~in zato {to je to logi~na tradicija koju je ona uvijek slijedila i mora jo{ da slijedi, s obzirom da je ona zauzeta brigom ne da vr{i reforme i da nalazi lijek za ekonomiku i za dru{tvo, ve} da sa~uva i pove}a ste~ene pozicije. Zbog toga se u svjetlosti ovih nalaza razumije za{to je katoli~ka hijerarhija bila tako blagonaklona prema fa{izmu i – za{to ne re}i – tako|e prema nacizmu, a danas prema Sjediwenim Dr`avama Amerike. To je obi~na linija, obi~na tehnika, jer su i motivi obi~ni. Me|u katolicima, prvenstveno kod klera, ne postoji politi~ki ideal koji bi se razlikovao od partikularnih klerikalnih interesa: zato prisustvujemo, kao {to sam ja prisustvovao, ~udnovatoj pojavi kod jezuita Pontifikalnog (1. (str. 16) papskog, op. prev.) gregorijanskog univerziteta u Rimu, koji su 1948. godine glasali, neko za Kr{}ansku demokraciju, neko za M. S. I. (1. (str. 17) M. S. I. – Movimento sociale italiano (Italijanski socijalni pokret, tj. italijanski neofa{isti), op. prev.), neko za Uomo Qualunque (2. (str. 17) Fa{isti~ka stranka, op. prev.). Bilo to po{teno ili nepo{teno, glasa se, izgleda, za onoga ko boqe garantira klerikalne interese. Politi~ka linija koju je crkva slijedila vijekovima ostala je nepromijewena. To pokazuje sada{we dogovarawe sa fa{istima i masonima. Narodna stranka je zapo~ela da pregovara sa fa{izmom. Me|utim, najprije je tra`ila savez sa liberalima i ~ak... sa socijalistima! (3. (str. 17) “S. Jacini: Sto300
ria del Partito popolare italiano”, cit. cap. VIII, “Dal primo ministero Facta alla marcia su Roma”. (Cit. glava VIII, Od prvog ministra Fakta do mar{a na Rim) 27. oktobra 1922. pao je drugi Faktov kabinet; 29. je kraq dao Musoliniju zadatak da obrazuje vladu, u koju su u{li narodwaci Tangora, Kavaconi, Vasalo, Milani, Gronki, Merlin. 2. novembra iste godine uputio je Al~ide De Gasperi, predsjednik parlamentarne grupe Narodne stranke (Partito popolare), ministrima i podsekretarima narodwacima jedno pismo, u kome je, izme|u ostalog, kazao: “Vama i drugim odli~nim kolegama koji su usvojili saradwu u vladi, ne samo u smislu solidarnosti, ve} zato {to dijelimo sa vama mi{qewe o onome {to je u ovim momentima zajedni~ka du`nost prema domovini, jam~imo naj{iru i najiskreniju podr{ku”. A Il Popolo – najve}i organ P. P. I, u ~lanku “Ubla`iti vremena” (6-7. april 1923), primje}uje i savjetuje: “Po{tovani Musolini je uspio da zgrabi uzde dr`ave, i izvan wegove partije niko ko nije ludak ne pomi{qa da mu ih istrgne. Politi~ka borba u pravom smislu rije~i miruje i i{~ezla je; on ima, dakle, pred sobom mnogo vremena za izvr{ewe djela restauracije, za koje se pripremio. Zemqa mu mora pru`iti potrebno vrijeme; osobito mu ne treba ura~unati dane i{~ekivawa i povjerewa...” (1. (str. 18) Jacini, cit. djelo, str. 161) Za vrijeme dvadesetogodi{we vladavine fa{ista, sporazum izme|u Vatikana i re`ima bio je gotovo savr{en. Izuzev nekih malih sukoba 1931. godine, zbog nekih politi~kih spletki Katoli~ke akcije, crkva je bez gun|awa dozvolila raspu{tawe svojih vlastitih omladinskih organizacija i branila vladu na sve na~ine. Vatikan nije protestirao kada je, 1926. godine, bila raspu{tena Narodna stranka: {tavi{e, prije pohoda na Rim izdato je cirkularno pismo upu}eno italijanskoj katoli~koj hijerarhiji, u kojemu se nare|uje da sve}enici moraju zauzeti “neutralno” dr`awe u politi~koj borbi. Ve}a pomo} fa{isti~kom pokretu nije se mogla dati. “Na {ta se `alimo?” – primijetio je otac Pijetro Taki-Venturi, jezuita, na jednoj konferenciji kojoj sam prisustvovao, a koju je on dr`ao “skolasti~arima” Isusova~kog dru{tva tokom zime 1939. u ulici Seminario 120 u Rimu. “Na {ta se `alite? Iako je fa{izam uni{tio katoli~ka udru`ewa, mi ulazimo danas svuda, u tamnice, u kasarne, u {kole, a dr`ava bez na{ih tro{kova i truda prikupqa za nas qude i omladinu. Ipak, mo`da ovakvo stawe stvari ne}e trajati dugo; zbog toga koristimo vrijeme koje prolazi”. Treba se sjetiti da je Taki-Venturi bio Musolinijev duhovni savjetnik i najuticajniji ~ovjek u fa{isti~koj partiji i u Vatikanu. 11. februara 1929. zakqu~eni su Lateranski ugovori, i “rimsko pitawe” je bilo zavr{eno. 13 februara, dva dana kasnije, papa je, u prisustvu profesora i studenata Katoli~kog univerziteta u Milanu, izjavio da je Musolini ~ovjek “koga nam je uputilo provi|ewe”. Pomo} i naklonost, i to ne samo duhovnu, koje su Vatikan, kler, katolici poklonili fa{isti~kom re`imu prilikom etiopskog rata, bili su upravo izvanredni: biskupi koji su davali i kri` sa grudi, svete posude poklowene za rat, rasplamtjeli govori kardinala [ustera. On je 25. oktobra 1935, obra}aju}i se trupama koje su odlazile u Abisiniju, opomiwao: “Sa Bogom, svi jednodu{no na djelo. Vr{imo na{u du`nost patriota i katolika. 301
To je va`no nadasve u ovom momentu kada italijanska zastava nosi na abisinske visoravni trijumf bo`jeg krsta”. Motive ovog braka izme|u Vatikana i fa{izma objasnio je, uostalom, dobro kardinal Hinslej (Hinsley), vestminsterski nadbiskup (umro u Londonu 17. marta 1943), glavar engleskih katolika, koji je oktobra 1935. govorio: “Iako ja iz principa ne odobravam fa{izam, treba re}i da, ako bi fa{izam u Italiji propao, ni{ta ne bi spasilo ovu zemqu od haosa, a sa wim bi propale i stvari bo`je”. (1. (str. 20) J. Steel: “The Future of Europe” (“Budu}nost Evrope”), New York 1945, str. 224-25) Isto tako u Nema~koj. “U periodu od 50 godina do Hitlerovog dolaska, jedna od najuticajnijih gra|anskih partija bila je katoli~ka partija Centar, koja je u~estvovala u svim ministarskim kombinacijama od vremena revolucije u novembru 1918. do 1933. i koju je predstavqao u prvom Hitlerovom kabinetu fon Papen, jedan od wenih lidera” (2. (str. 20) M. M. Sceinman: II Vaticano tra due guerre”, Roma 1951, str. 153 ([ajnman: “Vatikan izme|u dva rata”). Fon Papen snosi odgovornost za dolazak nacional-socijalisti~kog re`ima u Nema~koj. On je bio taj koji je natjerao Hindenburga, nezadovoqnog radom [lajhera i drugih, da povjeri vlast Hitleru. “Dioni~ari centralnog organa ove partije (Centar), dnevnika “Germania”, bili su prin~evi, baroni, bankari; glavni dioni~ar bio je fon Papen. Najeminentniji rukovodioci partije su bili Brining i {ef katoli~kih sindikata [tegervald. Predsjednik je bio pomamni konzervativac sve}enik Kas, ~ovjek dosta blizak papi (li~ni prijateq Pija XII)” (3. (str. 20) M. M. Sceinman: cit. djelo, str. 155). Kao danas Kr{}anska demokracija u Italiji, tako se onda Centar zauzimao za stvarawe katoli~kih radni~kih sindikata, dodu{e ne radi pomagawa wihovih interesa, ve} za razbijawe jedinstvenog fronta radnika, da bi ih lak{e pobijedili. U martu i septembru 1930, Brining je izradio finansijske programe u kojima su bile predvi|ene jake redukcije zarada i potpora nezaposlenima, te smawivawe plata sitnim ~inovnicima. Me|utim, pove}avawe carina na `ito prouzrokovalo je porast cijena. Jo{ gori zakoni, na teret radnika i neimu}nih, bili su izglasani u junu i avgustu 1931. Razgovaraju}i sa predstavnikom “Aso{ijeted presa” (Associated Press), Hitler je napomenuo: “Mi smo usvojili tri ~etvrtine vanrednih Briningovih dekreta”. Briningovu vladu su nazivali “vladom gladi”. Fon Papen je naslijedio Brininga 1. juna 1932. i pripremio (on, katolik) dolazak Hitlera (30. januara 1933), u ~ijoj je vladi bio dr`avni vicekancelar. “Krajem marta 1933. po~eli su pregovori izme|u Kasa, Brininga i Hitlera radi kolaboracije Centra sa fa{istima. Jedan od uslova za podr{ku Hitlerovog re`ima, koga je podupirao Kas, bio je zakqu~ewe konkordata sa Vatikanom. Hitler je rado pristao... 23. marta, u jednoj vladinoj izjavi, Hitler je potvrdio da je wegova namjera bila da zakqu~i konkordat. Poslije ove izjave frakcije Centra i Narodne stranke Bavarske glasale su u prilog davawa neograni~ene vlasti Hitleru... U jednom svom govoru u Rajhstagu, Kas je izjavio: partija Centra “pru`a u ovom ~asu ruke svojim doskora{wim su302
parnicima” u ime “nacionalnog spasa”. Dovr{iv{i svoju misiju, poravnav{i put za fa{isti~ku diktaturu, partija Centra je 5. jula 1933. proglasila svoje raspu{tawe. Istovremeno je bila raspu{tena i Narodna partija Bavarske”. (1. (str. 22) M. M. Sceinman: cit. djelo, str. 165-66) Sigurno je da su se Vatikan i nema~ka hijerarhija `alili kada je nacizam postao protivnik crkvene svojine i privilegija klera; ali, uvijek potajno, razborito, nastoje}i da Hitler shvati veliku, neprocjewivu korist {to mu je crkva saveznik. Osim toga, Vatikan, pla{e}i se svakog poku{aja tra`ewa prava od strane radnika, nije htio da se zavadi sa Hitlerom. Zbog toga, kao {to izvje{tava ameri~ka revija “Vawski poslovi” (“Foreign Affairs”, januar 1938, Wujork): “Vatikan `eli da izbjegne svako dr`awe koje bi se moglo protuma~iti kao wegovo u~estvovawe u antifa{isti~kom frontu... Vatikan nije intervenirao sa ve}om snagom protiv Hitlera iz straha da bi jedna takva intervencija mogla dovesti do indirektnog podupirawa boq{evizma”. Na{e historijsko istra`ivawe ovdje ne mo`e biti u potpunosti produbqeno. Radi se o jednom brzom, ali sadr`ajnom osvrtu na politiku crkvenih krugova od Konstantinovog edikta. U ovoj panorami uokviruje se politika Vatikana u Italiji i u inozemstvu poslije Drugog svjetskog rata. Nije nikakvo ~udo {to se crkva, ~ija “vlast nije od ovog svijeta”, danas brine samo o osvajawu zemqe i to ~ini – nevjerovatno, ali istinito – opravdavaju}i politi~ke spletke doktrinom Evan|eqa, naime poukama koje osu|uju ove spletke. Nije nikakvo ~udo {to je crkva u savezu sa masonskim i protestantskim vladama, neprijateqima radnika, koji su ~ak bu~ni protivnici katolicizma (na primjer Sjediwene Ameri~ke Dr`ave, koje ~ak odbijaju da po{aqu ambasadora u Vatikan, koje organizuju uvredqive demonstracije na ra~un Svete stolice). Crkva }uti, jer ove vlade brane wene zemaqske privilegije. Nije ~udo {to, izla`u}i se opasnosti kompromitacije, Vatikan, bez obzira {to je Kr{}anska demokracija “wegova partija”, pomi{qa da je zamijeni jednim “frontom” organiziranim izme|u Katoli~ke akcije, masona i fa{ista. To je prosta tehnika. Kada sam u nekim crkvenim sredinama – a mogao bih citirati mjesta i imena – slu{ao vele~asne prelate kako pjevaju hvalospjeve atomskoj bombi, kako govore da je rat bio jedina nada za crkvu, kako vi~u da bi jedne no}i trebalo pohvatati sve opozicione poslanike, itd., kada sam slu{ao kako kritikuju De Gasperija zato {to je, ka`u, suvi{e slab, neupotrebqiv za ostvarewe plana kao {to je ovaj o kome sam sada govorio, kada sam, ukratko, slu{ao ove stvari, a to nisu bile besmislice, ve} veoma ozbiqni prijedlozi veoma ozbiqnih osoba – nisam se ~udio. Pitao sam se, nije li crkva uvijek tako radila. Iz svega toga izvukao sam potrebne zakqu~ke. Bilo je nemogu}e to ne u~initi. Nemam namjeru da ih ikome nametnem. Ko ~ita, neka ih, ako ho}e, izvu~e, nezainteresirano, prema svojoj vlastitoj savjesti. Aligijero Tondi. Ovo je tekst kojim autor, nekada{wi jezuita, uvodi ~itaoce kwige u temu da se Vatikan ni posle 1945. godine nije odrekao fa{izma. Vatikan i sve wegove pape nepogre{ivo slede logiku o~uvawa svog bogatstva i ponovo us303
postavqene svetovne vlasti. Vatikan svoju religiju name}e samo kao politi~ki instrument. Mada se kwiga odnosi na period pre nego {to je Jovan Pavle Drugi izabran za papu, ona je interesantna kao dokaz koji pokazuje {ta to rukovodi Jovana Pavla Drugog. U nastavku predstavqawa ove kwige navode se samo oni detaqi koji poma`u da se shvati ideolo{ka postavka politike Jovana Pavla Drugog prema Srbima i pravoslavcima. Dakle, kao matrica pona{awa Vatikana javqa se savez sa svakim, pa ako treba i sa crnim |avolom, samo da se o~uva bogatstvo i svetovna mo} Vatikana. U tom pogledu Jovan Pavle Drugi je prevazi{ao sve svoje prethodnike. Kako su wegovi prethodnici, pape, bili spremni na zlo~ine, onda je, prema srazmeri uspe{nosti u pontifikatu, Jovan Pavle Drugi u pogledu zlo~ina prevazi{ao sve svoje prethodnike. 20. 2. Na stranicama od 87 do 93 je tekst: Ovo bi bili, ako sam dobro razumio, spekulativni razlozi koji su uticali na va{e obra}ewe ka komunizmu. Ali vi ste obe}ali da }ete mi kazati i prakti~ne, eksperimentalne razloge. Odgovor: Sasvim ta~no. Kao {to znate, nijedna nauka nije prava ako ne obja{wava ~iwenice, ako nije u saglasnosti sa ~iwenicama. U nizu godina religioznog `ivota vidio sam da izme|u ideja koje su nam propovijedali i odgovaraju}ih radwi postoji nepremostiv antagonizam. Izvjesno vrijeme sam vjerovao da se stvar mo`e pripisati jednoj nepopravqivoj qudskoj bolesti: doktrini prvobitnog grijeha. Ali malo-pomalo sam se uvjerio u suprotno. Gre{ke se ne nalaze u prirodi ~ovjeka, ve} u nelogi~nosti teorije koja pretenduje da je interpretira. Bila bi besmislica optu`ivati tijelo kada mu slabo skrojeno odijelo ne bi dobro stajalo. Krivica je do odijela, a ne do tijela. Historija crkve je jedan splet u kojemu, pored `rtava koje zadivquju, ali su rijetke, odvojene od teorije koja dominira, izbijaju beskrajne bijede, okrutne borbe, religiozni ratovi, ratovi svake vrste, masakrirani protestanti, valde`ani, pape koje pozivaju strane armije, tamnice, sila da bi se odr`ala wihova mo}. Sve su to poznate ~iwenice. Politi~ka tehnika, koja se na rije~ima odri~e vladavine ovim svijetom, ali je, suprotno tome, tra`i u djelima, po svaku cijenu. Uzev{i za primjer Italiju, da ne idemo daleko, mogli smo ve} vidjeti kakva je vrijednost takozvane “katoli~ke sociologije” i, jo{ vi{e, katoli~ke savjesti. U ime Evan|eqa, Vatikan i doktrine kojima se slu`i, pomo}u jedne teroristi~ke propagande, koja uliva strah i u`as od komunizma, uz pomo} Anglo-Amerikanaca, kapitalista i masona, dobili su na izborima od 18. aprila. Radi se o jednom zbuwenom, nerazumnom glasawu, izvr{enom pod pritiskom jednog besmislenog straha. U to vrijeme, iako moje pristajawe uz komunizam nije bilo jo{ definitivno, glasao sam za Toqatijevu partiju. Pobjeda demokr{}ana i papinskih qudi dala mi je ipak mogu}nost da napravim posledwi poku{aj. Bio je to posqedwi poku{aj, “experimentum crucis”. Napokon su katolici, kao {to su se nadali, imali vlast. Da ih vidimo na djelu. Nikada, od 1870. do danas, crkva 304
nije imala, {to se ti~e savremene opreme juridi~kih instituta, tako veliku i apsolutnu mo}. Da vidimo, rekoh, {ta oni znaju da urade. Da vidimo katoli~ku nauku na djelu, u dru{tvu, na onom poqu, zna~i, na kome su se katolici, od Leona XIII pa nadaqe, pokazali kao majstori. Tuma~ewa nisu potrebna. Na odstojawu od ~etiri godine svak mo`e prosuditi. Politika bolesna i prkosna, gruba, nedostojna. U inostranstvu je Italija prodata za tawir so~iva Anglosaksoncima, kao meso za topove, u apsurdnom ugovoru da vodi jedan jo{ apsurdniji rat, rat protiv Rusije i uistinu demokratskih naroda, koji nam ne `ele nikakvo zlo, koji se bore za mir u cijelom svijetu. Kolonije izgubqene, ~ast poga`ena. Iscrpeni do gladovawa od inozemstva, sa paradoksalnom ekonomijom, koja je nametnuta u protekcionisti~ke svrhe da bi se zadovoqili interesi drugih. Unutra{wa politika tiranska, nepravedna, iznad svega nesposobna i egoisti~na. Narodne mase razba{tiwene, milovane rije~ima, kapitalizam na djelu. Bezbrojni skandali. Velike pqa~ke. U Rimu, prestonici katolicizma, bezbrojne mase koje su svedene na uslove `ivota `ivotiwe. Socijalne reforme izgra|ene na nepo{tewu, obe}awa neostvarena ili lukavo ostvarena u korist posjednika. Pra{ina u o~i. Vladine du`nosti podijeqene nestru~nim qudima, jednoj kliki trgovaca narodnim interesima. Glas istinskih branilaca razba{tiwenih, glas komunista, svjesno prigu{en prosta~kim i lukavim sekta{kim duhom. Rezultat: svuda skandali i nezadovoqstvo. I vjerujte, ove najte`e primjedbe nisu plod samo mog li~nog uvjerewa. Sa svih strana sam prikupio ove kritike, i mnogo su o{trije od ovoga {to govorim sada; slu{ao sam ih iz usta jezuita, eminentnih sve}enika, rukovodilaca Katoli~ke akcije. To je jedna op{ta osuda. Ako danas Italiju nagone da ponovi poku{aj od 18. aprila, to se doga|a zbog nepo{tewa, u nepo{tewu. Svi to znaju. Samo interes i u`as koji vladaju u Vatikanu, iz straha da }e potpuno izgubiti vlast u na{oj zemqi, tjeraju u apsurdan i koban poku{aj. Zamjera se zbog hap{ewa sve}enika i prelata u ^ehoslova~koj, Ma|arskoj i ko zna gdje. Ali se tu radi o dvosmislenosti. Komunizam se ne bavi pitawem religije. Sovjetski ustav proklamira slobodu savjesti i kulta, i to izvr{ava. Mogao sam izbliza prou~iti, s obzirom na moj polo`aj u crkvi, prave motive, uostalom, dobro poznate u Vatikanu, ovih osuda i ovih procesa. Poveden je postupak i osu|eni su qudi koji su stvorili zavjeru i koji su organizirali oru`anu akciju protiv legitimnih, konstituiranih vlada da bi ih sru{ili i predali vlast u ruke Anglosaksonaca. Ispitane su i dokazane ~iwenice, ma {ta govorio “l’Osservatore Romano”. Zlo~ini koje je trebalo kazniti na drugi na~in, ali se te`ilo blagosti i vi{e no {to se moglo, preko granica vjerovatnosti, u znak po{tovawa prema habitu i zvani~noj misiji ovih qudi”. Htio bih vam na kraju postaviti jo{ jedno pitawe. Kakav je bio doprinos sredine u kojoj ste `ivjeli toliko godina u odnosu na va{e pristupawe komunizmu? “Odgovor: Mo`da `elite da znate kakav je uticaj na moje mi{qewe izvr{ila jezuitska sredina. U{ao sam u Dru{tvo 7. februara 1936. u dvadeset osmoj godini, ve} sa laureatom i kao aktivni profesionalac, sa izgra|enom 305
svije{}u. U ovakvim uslovima, a tako|e i zbog mog karaktera, nisam lako mogao podnositi sugestije. Naprotiv, reagirao sam uvijek pa`qivo. Ipak, nisam bio odsje~en od sredine, ve} sam se, naprotiv, wome slu`io radi pomo}i i oslonca u rje{avawu problema koji su me od po~etka zanimali. Ali beskorisno, dapa~e opasno. Prije svega, znajte da me|u jezuitima ne postoje prava prijateqstva: svaki radi za sebe, misli za sebe. ^ak i u najpovoqnijim slu~ajevima, odmah se vidi da se ni u koga ne mo`e pouzdati. Kao {to znate, jezuiti su obavezni da potkazuju svoju bra}u vi{im starje{inama Dru{tva. Svako povjerewe ovdje mo`e biti opasno, i jeste opasno. @ivi se `ivotom neprekidnih sumwi. Sve se radi u sjeni. Osim toga, ciq Reda je da osigura svim sredstvima dominaciju Vatikana u svijetu. ^ovjek, individua, samo je broj. U takvoj atmosferi, opreznost nije nikada suvi{na. Na primjer, ba{ ovih dana, odmah nakon mog izlaska iz Dru{tva, saznao sam da su me tra`ili, ~ak i pomo}u policije, kao ludaka! Naravno, da bi me zatvorili ponovo u neku du{evnu bolnicu i tamo me zakopali i tako zapu{ili moja usta zauvijek. Razumije se da Katoli~koj akciji ne mo`e biti i nije joj stran ovakav sramni postupak. Po~iwe progon. Da se vratim na na{e pitawe i nastavim o jezuitskoj sredini – shva}ate da vam se du{a brzo gu{i; ~ovjek se osje}a sam, i zaista je sam. Kada su me spopale prve sumwe, razgovarao sam sa nastavnicima Gregorijane. Budu}i da su mi navodili uobi~ajene argumente, ~iji nedostatak mi je ne samo bio poznat, ve} je izazvao moje sumwe, poku{avao sam i daqe da tra`im obja{wewa. Reakcija je bila lo{a: najprije su se qutili, zatim su postali sumwi~avi i oprezni. Kako je bilo mogu}e da me nisu uvjerili? Morao sam da se uvjerim. Boqe bi bilo da se molim, i to mnogo: zato {to se radilo o “napadu |avola”, a taj napad je trebalo odbiti bez diskusije, i tako voqom u}utkati pitawa uma. Ubrzo sam u{utio. Poku{ao sam ~ak da sam sebe odvratim od vlastitih ciqeva. Ponavqao sam sebi da ni{ta ne razumijem. Ali je nemogu}e boriti se protiv logike: ona je neumoqiva. Me|utim, iz iste sredine u kojoj sam `ivio dolazili su drugi odlu~uju}i elementi koji su doprinijeli mojoj evoluciji. Ako su se Kr{}anska demokracija i Katoli~ka akcija mogle izroditi, ovo se na svaki na~in ne bi smelo dogoditi u jednom religioznom redu, gdje se tra`i da se Evan|eqe primjewuje u najvi{em opsegu i ~isto: naro~ito u redu kao {to je Isusova~ko dru{tvo. No, bilo je sasvim druk~ije. Vladala je hipokrizija, prijateqstva nije bilo, ~ovje~nost najoskudnija. Bolesnici r|avo lije~eni, napu{teni. Nikakve topline. Razgovori i odnosi stereotipni. Forma, i ni{ta drugo do forma. @ivot luksuzan i bogat, trpeza rasko{na, sjajna qetovali{ta. Otac Lombardi koji propovijeda `rtve, socijalnu pravdu, `ivi ipak u vili Malti, to jest u rezidenciji kakvu nemaju ni kraqevi. Siromasima se, me|utim, daje po deset lira, i to ne ba{ svaki dan. Teorijski rad, dokone diskusije, politi~ke preokupacije, duhovna oholost. @iva misija je zanemarena: metodi starinski, qenost, nezainteresiranost. Beskorisno diskutirati. Jedinstven i najvi{i ciq: postignu}e i osigurawe vatikanske svjetske mo}i. 306
Istina, ovdje se slu`e dva gospodara; ali koprena hipokrizije kojom se nastoji pokriti pravo lice ve} je providna za sve. Iz prve ruke, “de visu”, mogao sam konstatirati sa bolom ova hibridna i nevjerovatna zbli`avawa: savez izme|u najvi{ih Kristovih predstavnika i fa{ista, pustolova odvratnog kapitalizma. Nada uspjeha postavqena je ne na Kristov kri`, ve} na ameri~ko oru`je. O~evi i biskupi koji `ele dolazak u Italiju staroga bi~a, strane vojske, rata, istrebqewe komunista, atomske bombe. Ovo su temeqni razlozi koji su uslovili moje prila`ewe komunizmu. Poslije dugih borbi, zatvoren izme|u tjeskobnih i zagu{qivih zidova jedne ne samo duhovne tamnice, razbio sam jednim energi~nim udarom taj zatvor. I najzad vam mogu re}i da sam sre}an, miran, jer se nalazim u sjajnom, naj~istijem svjetlu istine. Ovaj tekst je deo intervjua koji je autor dao nakon {to je napustio jezuitski red. Wegovo svedo~ewe dokazuje zabludelost i odr`avawe u zabludi jezuita koji funkcioni{u kao svojevrsna ma{ina (bez du{e) za ispuwavawe i realizaciju `eqa i interesa Vatikana. Verovatno nema ve}eg dokaza licemerja i dvoli~nosti Vatikana i wegovih papa. Takvi odnosi su vladali i za vreme pontifikata Jovana Pavla Drugog, i tada je postojala spremnost svih organizacionih struktura Vatikana da disciplinovano i bespogovorno slede papu, isto kao {to su sledili onog poznatog fa{istu Pija XII.. 20. 3. Na stranicama od 111 do 114 je tekst: Studij socijalnih i politi~kih problema koji, temeqe}i se na objektivnim elementima, prou~ava sada{we stawe katoli~ke crkve u svijetu, treba da istakne dvije ~iwenice: politi~ku mo} crkve na Zapadu i, istovremeno, wenu osjetnu duhovnu slabost. Stupaw prave, su{tinske mo}i katolicizma, koji poti~e iz unutra{weg slagawa pojedinaca, nije bio nikada tako nizak kao danas: u anglosaksonskim zemqama obra}ewa su u ravnote`i sa otpadni{tvom; u Francuskoj su narodne i gra|anske klase gotovo izgubqene; u Italiji ni 20 posto od ukupnog stanovni{tva ne prisustvuje misi o propisanim praznicima i ne ispuwava obavezu godi{we ispovijedi (u Rimu ni 15 posto). Zbog toga je, u situaciji takvog opadawa duhovnog uticaja crkve, od posebnog interesa da se ispitaju sredstva pomo}u kojih ona izra`ava i odr`ava svoju politi~ku mo}. Me|u najkorisnijim instrumentima pomo}u kojih Vatikan osigurava ovu politi~ku mo}, od po~etka protestantizma do na{ih dana, Isusova~ko dru{tvo igra, bez ikakve sumwe, prvorazrednu ulogu. Osnovana od Ignacija Lojole (1491 - 1556), odobrena prvi put od Pavla III (Bolla Regimini Militantis Ecclesiae (1. (str. 112) Bula “O upravqawu borbene crkve”, op. prev., 27. septembra 1540), organizacija jezuita u su{tini se ne razlikuje od drugih sve}eni~kih “religioznih redova” (gdje, naime, neki ~lanovi, ~ak veliki dio wih, postaju sve}enici: can. 488, n. 4), utoliko {to je ta zajednica odobrena od crkvenih vlasti, u kojoj ~lanovi, prema samim zakonima te iste zajednice, pola`u “javne” zavjete (can. 488, n. 1). To je “red” (a ne “kongregacija”), jer su u wemu “javni” zavjeti tako|e i “sve~ani” (can. 488, n. 2). 307
Od svog nastanka Dru{tvo broji dvadeset sedam generala reda, i svaki je prema tome, kako ustav utvr|uje, “do`ivotni”. U XVIII vijeku su jezuiti pretrpjeli najte`u krizu. Zbog svoga politi~kog uplitawa, bili suxizba~eni 1759. iz Portugalije, 1762. iz Francuske, 1767. iz [panije, 1768. iz Kraqevine dviju Sicilija i Malte, 1769. iz Parme. 21. jula 1773. papa Klement XIV je ukinuo Isusova~ko dru{tvo i naredio da se Fiorentinac general Lorenco Ri}i (Lorenzo Ricci) zatvori u kulu Sant’Angelo. U doba ukidawa, Jezuitski red je brojao 49 pokrajina (podijeqenih u {est asistenca), 61 novicijat (1. (str. 113) Novicijat – vrijeme isku{ewa, pripremawa za redovni~ko zvawe, op. prev.), 669 zavoda (collegi (2. (str. 113) Samo uslovno prevodimo termin collegi sa izrazom zavod. Collegi su {kole koje pored pitomaca redova poha|aju i eksterni u~enici, tj. svjetovwaci, za razliku od seminarija, koje posje}uju samo pitomci redova, op. prev.), 24 doma za zavjetovawe, 340 rezidenca (3. (str. 113) Rezidenca – ku}a mawa od manastira, ni`eg ranga od manastira, op. prev.), 171 seminarij, 1.542 crkve, 271 misija, oko 24.000 redovnika. 7. avgusta 1814, poslije ~etrdeset i jedne godine tajnog `ivota, Pije VII ponovo je uspostavio Dru{tvo u prvobitnom stawu bulom Sollicitudo omnium ecclesiarum (4. (str. 113) Briga o svim crkvama, op. prev.). Uostalom, ve} 1801. godine on je poni{tio dekret Dominus ac Redemptor noster (5. (str. 113) Na{ Gospod i Otkupiteq, op. prev.), kojim je Klement XIV proglasio ukidawe reda, motiviraju}i to potrebom mira u to doba, budu}i da je ve} bio izvr{en zadatak u borbi protiv hereti~kih pokreta. Bez obzira na wegova ogromna bogatstva, Dru{tvo je “prosja~ki” red, to jest takav koji ne smije da posjeduje nepokretna dobra, ve} treba da `ivi od poklona i potpore vjernika, te od nesigurne milostiwe (Pije V. Dum indefessae (1. (str. 114) Dok neumorna, op. prev., 7 jula 1571). Kako je sve to o~evidno u suprotnosti sa ~iwenicama, i kako Dru{tvo, pomo}u ~itavog niza “pogodnih” opro{taja i vje{tine i dovitqivosti umovawa, tra`i da opravda vlastito “prosja{tvo” (i kada, da navedemo samo jedan slu~aj, posjeduje u Rimu ogromne zgrade, me|u kojima i rasko{nu Vila Malta, ulica di Porta Pinciana 1. – gdje, izme|u ostalih, stanuju oci Lombardi i Rotondi), mo`e se vidjeti u zvani~nim komentarima wegovog ustava”. U ovom tekstu se daje skra}ena verzija istorije Isusova~kog dru{tva. U istoriji je bilo trenutaka kada je dru{tvo raspu{tano i zabrawivano zato {to je u~estvovalo u politi~kom `ivotu i izazivalo nemire. Nema ni govora da je to dru{tvo siroma{nih. Radi se o jo{ jednom organizacionom obliku koji se stalno priprema za pogodan istorijski trenutak, kada ispoqava aktivnost stvarawa uslova i neposrednog delovawa na realizaciji nare|ewa pape. 20. 4. Na stranicama od 115 do 118. je tekst: Kulturno obrazovawe jezuita je izvanredno strogo; ukoliko neko nije primqen na jednom jedinom od takozvanih kqu~nih ispita (iz spekulativne filozofije, te iz osnovne teologije i dogmatike), ako nisu posrijedi posebne okolnosti, on nije pripu{ten “sve~anim zavjetima”, {to za wega zna~i 308
da ne u~estvuje u bitnim stvarima Dru{tva i, dosqedno tome, da ne mo`e obavqati najvi{e slu`be Reda (Ustav Isusova~kog dru{tva i izvod Instituta; vidi nn. 342; 357; 357bis; 360; 442; 449; 722, dio 1°, 1; 736, dio 2°; 738, dio 1°; 803, dio 1°; 807, dio 1°, 810, dio 1°). Pri takvom stawu stvari, me|u jezuitima se vr{i odabirawe koje se sprovodi postepeno, to jest u pribli`nom razmaku od 17 godina, i koje osigurava Redu izbor izvanredno sposobnih qudi. Ne treba, me|utim, smatrati da ovaj period prolazi samo u studijama; redovito, po{to je zavr{ena filozofska priprema, jezuita stupa u neposredan kontakt sa prakti~nim radom Reda tri, pa ~ak i osam godina prije nego {to }e se dati na izu~avawe teolo{kih disciplina (nn. 123, dio 2.; 295, dio 1. i 2.; 398, dio 3.; 428, dio 2). Pripadnici Dru{tva se unapre|uju za sve}enike na koncu tre}e godine teologije, to jest otprilike jedanaest godina od dana ulaska u Red: doba od 33 godine, o kojem se toliko govori, nije uop}e propisano (nn. 363; 364). Ali ono {to najvi{e zna~i u obrazovawu jezuita je psiholo{ka priprema. Ona se izvodi prema posebnim pogledima koje je utemeqa~ Ignacio Lojola tra`io u slu`bi koju je wegov red bio pozvan da obavqa u crkvi. Jezuita je oslobo|en svake liturgijske obaveze; ne postoje molitve koje se vr{e u zajednici (izuzev “Litanija” koje traju ~etvrt sata, i ~itaju se samo jedanput dnevno, prije prvog ili drugog glavnog obroka, a radi se o obi~aju koji treba ukinuti, u punoj suprotnosti sa duhom Reda); “brevijar” (1. (str. 116) Kwiga molitava, lekcija i pjesama za sve}enike, op. prev.) svak ~ita za sebe; ne postoje “samostanske mise” ni druge kolektivne obavezne liturgije. Svaki pot~iweni zavisi samo od starje{ina Reda, nije vezan za “dom” gdje stanuje i mo`e biti premje{ten po voqi glavara Reda. Ukratko, radi se o vojsci sposobnih, spremnih qudi, koji nisu vezani za vawske forme, podlo`nih gvozdenoj disciplini, “le{inama” i “stara~kim {tapovima” u rukama glavara (pravilo 36). Karakteristaka jezuita je apsolutna, “slijepa” poslu{nost voqi pretpostavqenih, koja “negira svako suprotno mi{qewe i rasu|ivawe” (pravilo 35; vidi tako|e pravilo 31-38), koja zahtijeva da pot~iweni odaje ~ak i najintimnije tajne vlastite savjesti (pravilo 40) i da to ~ini svake godine sa najve}om revno{}u. To o~evidno vodi uni{tavawu li~nosti, ali takva je namjera koju Dru{tvo ima prema pojedinim ~lanovima. To je ~eki} koji udara bez prestanka: i ako odgoj ovakve vrste ima za posqedicu presahnu}e stvarala~kog duha pojedinca (Dru{tvo kao da nimalo ne dr`i do glasovitih umjetnika i pisaca), da bi ga suprotno tome u~inilo najprikladnijim da slijedi “~etvrti zavjet” {to ga Red nala`e onima koji pola`u “sve~ane zavjete”, a ~iji duh pro`ima cjeloviti sklop organizacije: to je apsolutna poslu{nost papi. Da stvari stoje tako, to vidimo tako|e iz historije, koja za ~etiri vijeka `ivota ovoga reda opisuje wegovo neprestano mije{awe i ula`ewe u razli~ite spletke vatikanske politike i diplomacije. Sveta stolica je upu}ivala jezuite u dvorove i me|u grupe koje su odlu~ivale sudbinom nacija, u svojstvu ispovjednika i qudi od povjerewa imperatora, kraqeva, kne`eva. Sjetimo se djela Ignacija Lojole, direktnog i indirektnog savjetnika uticajnih qudi svoga vremena: Fran~eska Bor|ije (Francesco Borgia), tre}eg ge309
nerala Reda, prijateqa Karla V; Pijetra Kanizija (Pietro Canisio, 1521 1597) i wegovih odnosa sa imperatorom Ferdinandom; Fran~eska La [ez (Francesco La Chaise, 1624 - 1709), ispovjednika Luja XIV itd., a u na{e doba ostaje nam da navedemo qude ni`eg ranga, ali ne i mawe uticajne od prethodnih: Pijetro Taki-Venturi (Tacchi-Venturi), ~ovjek Musolinijeva povjerewa; otac Lopez, ispovjednik i savjetnik Alfonza XIII, kraqa [panije; otac Rikardo Lombardi, koji je, po~ev{i od svojih prvih razgovora pa do zavr{nih u “izbornim” radio-vijestima od 12. i 17. maja pro{le godine, preuzeo funkciju oficijelnog politi~kog agitatora. Isusova~ko dru{tvo, sa svojih 1.112 periodika, 2.500 godi{wih publikacija (kwiga i bro{ura), sa svojih 15 univerziteta i vi{e nego 400 vi{ih i sredwih instituta, sa svojih 56 vawskih misionarskih dru{tava, zacijelo je najve}i instrumenat politike penetracije Vatikana u svijetu. Sam broj ~lanova, institucija, publikacija i mesta gde jezuiti ispuwavaju svoje obaveze pokazuju da papa ima svoju opasnu vojsku i obave{tajnu agenciju, kakve nema nijedan vladar u svetu. Taj mehanizam je koristio i Jovan Pavle Drugi prilikom rasturawa biv{e Jugoslavije od 1991. godine. 20. 5. Na stranici 119 je tekst: “Unutra{wa i najja~a pomo} u politi~kom uticaju Vatikana u svijetu, danas i u pro{losti, kako smo to ve} istaknuli u pro{lom poglavqu, dolazi bez sumwe od strane Isusova~kog dru{tva”. Ovo je konstatacija ~oveka koji je nekoliko desetina godina pripadao ovom jezuitskom redu i kome je li~no poznato koju politi~ku mo} ima papa zahvaquju}i delovawu ovog reda. To su konstatacije iz 1950. godine, ali ako se ima u vidu da je Jovan Pavle Drugi bio najuspe{niji papa, onda mo`e samo da se pretpostavi kolika je bila ja~ina i zna~aj ovog reda u vreme kada je, po nare|ewu Jovana Pavla Drugog, rasturana biv{a Jugoslavija. 20. 6. Na stranicama od 119 do 121 je tekst: Svrha jezuitskog odgoja jeste uni{tewe li~nosti subjekta i to ne u pasivnom smislu, {to ne bi ni~emu slu`ilo, ve} u aktivnom do najvi{eg stepena, to jest li{avaju}i pojedinca wegovog karaktera i wegovih ideja da bi ga zaodjenuli i pro`eli karakterom i idejama kakve Red `eli. Sredstva koja se upotrebqavaju jesu “zakonodavne organizacije”, “kulturni aparat” (koji uti~e na intelekt li~nosti), “sredina”, “sugestivni mehanizam”, zasnovan na religioznom i misti~nom elementu, koji uti~e na osje}awe i voqu. Ispitajmo ih redom, jedan po jedan. Po~nimo sa “zakonodavnim organizacijama”. Budu}i da se svrha sastoji u organizirawu jedne vrlo disciplinovane i vrlo efikasne vojske i u ciqu ostvarewa ove namjere, oslawaju}i se na uni{tewe i vje{ta~ku zamjenu prirodne li~nosti ~lanova, jezuitska zakonodavnost mora stremiti nu`no ka “apsolutizmu”. Zaista je tako. General je apsolutni poglavar, teoretski pot~iwen najvi{oj Kongregaciji Reda. Prakti~no, ako je to ~ovjek od autoriteta - kao {to je to na primjer bio otac Vladimir Ledohovski – on radi po svojoj voqi: svako protivqewe je te{ko, nemogu}e, zahtijeva veliku hrabrost, gotovo je uvijek beskorisno, ispuweno opasnostima. “Ledohovski se, 310
govorio mi je otac Roberto Lajber (Leiber), intimni sekretar Pija XII, kada su wegove snage bile o~evidno nedovoqne protiv voqe Dru{tva, obratio papi, tra`e}i la`no u ime samog Reda ispravqawe i ukidawe Instituta Reda, iako je, naprotiv, Dru{tvo tra`ilo suprotno, izra`avaju}i autoritativno svoj zahtjev”. Dok jo{ nisam bio sve}enik i dok sam studirao teologiju, general je ~esto dolazio u Palatu Boromeo (ulica Seminario, 120- Rim) da posjeti i da nadgleda “skolastike” (tako su nas zvali) Isusova~kog dru{tva. On je stizao iznenada, ulazio u sobu bez kucawa, pretra`ivao po sandu~i}ima, premje{tao poku}stvo i zapqewivao razne predmete. Jednog dana, poslije podne, sjedio sam za pisa}im stolom i ~itao “La ginestra” (“@ukovina”) od Leopardija. Iznenada u|e general. Ustadoh zaprepa{}en. On mi pri|e i vidje da prou~avam stihove. Poblijedi, ~ak pozeleni u licu, a zatim pocrveni. Istrgne mi kwigu iz ruku i razgovjetno izgovori hrapavim glasom: “Pjesme se ne smiju ~itati; vi{e ne}ete ~itati takve stvari”. Okrene se naglo i iza|e bez pozdrava. Ostao sam zbuwen i zgadilo mi se toliko nepojmqivo neznawe, koje je, izme|u ostalog, u apsolutnoj suprotnosti sa osnovnim na~elom kr{}anske qubavi. Rekoh u sebi: “Ovaj ~ovjek je ludak”. Sli~nih doga|aja moglo bi se jo{ navesti. Ali ovo su malenkosti. U stvari, mo} generala je gotovo bezgrani~na, i ~esto se izrodi u odvratnu tiraniju. Ova slu`ba je do`ivotna; i on imenuje, po svom li~nom i neprikosnovenom naho|ewu, sve starje{ine (oni koje imenuju provincijali moraju imati placet. (1. (str. 121) Placet – potvrda, odobrewe, op. prev. od generala) Zbog toga u Dru{tvu dolazi do formirawa klike ili klijentele koja stoji u slu`bi generala. Iz teksta se vidi da ne postoji razlika izme|u ove papine vojske i vojske legionara ili onih koje nazivaju “psi rata”. Bespogovorna disciplina u kojoj nema mesta za li~nost. Takve vojnike je imao Jovan Pavle Drugi kada je uni{tavao biv{u Jugoslaviju. 20. 7. Na stranici 124 je tekst: Jedna takva organizacija je, dakle, najprikladnija da izazove posqedice i postigne ciqeve koje namjerava da ostvari Dru{tvo. Nastava koju Dru{tvo pru`a svojim ~lanovima (u psiholo{kom i edukativnom okviru koji prou~avamo) predstavqa najefikasniji faktor u uni{tavawu li~nosti jezuita. Sude}i po ovom tekstu, verovatno je s pravom Staqin postavqao pitawe sa kolikom vojskom komanduje papa. 20. 8 Na stranicama 124 i 125 je tekst: Me|u ortodoksnim doktrinama jezuiti slijede one najsigurnije, najoprobanije, to jest one koje najvi{e odgovaraju duhu Svete stolice. Niko ne mo`e unijeti nove doktrine (~ak i ako to dozvoqava katoli~ka vjera) i, u svakom slu~aju, svak mora biti spreman da podvrgne vlastiti sud mi{qewa Dru{tvu; osim toga, niko ne smije upotrebqavati, osim najopreznije, nekatoli~ke kwige, zbog opasnosti da ne izgubi vjeru; a niti smije da ih hvali, ve} radije treba da hvali katoli~ke autore (n. 319)”. 311
Ovo su dokazi indoktrinacije, odnosno ~eli~ewa isusovaca za najokrutnije poslove. Sistem je da se uni{ti li~nost i duh pojedinca i od wega napravi ma{ina koja nije u stawu da preispituje, ve} da sve {to dolazi iz hijerarhijske strukture prihvata kao dogmu, odnosno bespogovornu naredbu. Takve qude je imao na raspolagawu Jovan Pavle Drugi kada je rasturao biv{u Jugoslaviju – osposobqene manipulatore javnim mwewem, koji su iza molitvi nosili smrt. 20. 9. Na stranicama 128 i 129 je tekst: “Zbog toga pravila Dru{tva obavezuju jezuitu da meditira svaki dan, po jedan sat, o “vje~nim istinama” vi{e ili mawe na opisani na~in, to jest ne toliko radi toga da se uvjeri intelekt, ve} da se pobudi, pokrene i kona~no odlu~i voqa. Radi se o jednom vrlo efikasnom sistemu molitve koji bi uni{tio prirodnu individualnost li~nosti i zamijenio je potpuno drugom, fiktivnom individualno{}u, koja bi u najve}oj mjeri bila prilago|ena ciqevima Reda, rob Vatikana. Dru{tvo pridaje toliku va`nost nadzoru nad svakim jezuitom pomo}u za to odre|enih povjerenika kako bi se svakome od wih osiguralo da svakog jutra meditira po jedan sat u samo}i. Tekst opisuje na~in pripremawa papinih vojnika koji su zadu`eni za najprqavije poslove, a svakako i zlo~ine, koji su uvek bili sastavni deo aktivnosti papa, a naro~ito Jovana Pavla Drugog. 20. 10. Na stranicama 133 i 134 je tekst: A evo, osim toga, nekoliko pasusa uzetih iz navedenog “Pisma” Svetog Ignacija “o vrlini poslu{nosti”: “Mo`emo dozvoliti da nas druge religije (shvati: religiozni redovi, primj. autora) preteknu u postovima, bdijewima i drugim surovostima `ivqewa...; ali u pravoj i savr{enoj poslu{nosti, te u odricawu vlastite voqe i vlastitog rasu|ivawa silno `elim... da budu nenadma{eni oni koji u ovom Dru{tvu slu`e Bogu na{em Gospodu, i koji se zbog toga smatraju sinovima Dru{tva: ne gledaju}i nikada osobu koju slu{amo, ve} u woj Krista, na{eg Gospoda, radi koga slu{amo. Jer, starje{ina se mora slu{ati ne zbog toga {to je on starje{ina koji se odlikuje razborito{}u i dobrotom i {to je ukra{en svakim drugim darom Gospodwim... Niti ga, naprotiv, treba prestati slu{ati ukoliko on oskudijeva u razboritosti i sposobnosti da savjetuje, zato {to je on starje{ina i {to predstavqa onoga koji ima nepogre{ivo znawe, koji }e sam nadoknaditi ono {to nedostaje wegovom sve}eniku”. Eto, dakle, pribjegavawe “~udu”, da bi se opravdala besmislica. I jo{: “Tre}e, lagano i sigurno sredstvo (da bi se postigla savr{ena poslu{nost), koje su upotrebqavali Sveti oci da bi pokorili razum, sastoji se u pretpostavqawu i vjerovawu na izvjestan na~in, kao {to je to uobi~ajeno u stvarima vjere, da je sve ono {to nare|uje starje{ina nare|ewe od Boga na{ega Gospoda i wegova najsvetija voqa, i u slijepoj, bezuslovnoj, hitroj i spremnoj voqi, `eqnoj da slu{a, da pristupi izvr{avawu svega onoga {to je nare|eno. Tekst pokazuje kako se {koluju fundamentalisti. Gotovo da nema razlike u odnosu na fundamentaliste drugih veroispovesti koji su spremni da 312
svaki zlo~in opravdaju qubavqu prema Bogu. Takvih, doma}ih i uvezenih, je bilo na pretek na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine, a prepoznatqivi su po tome {to su vr{ili zlo~ine nad Srbima. 20. 11. Na stranicama od 135 do 146, tekst: Me|u primjernim “crkvenim zavodima”, u kojima aspiranti za sve}eni~ki ~in raznih nacija primaju sveti odgoj, dosta je poznat crkveni zavod u Rimu. U svemu ih ima 37 (39 ako ura~unamo Francusko pontifikalno sjemeni{te i Lombardijsko pontifikalno sjemeni{te Sv. Ambrozija i Karla). Ciq ovih “zavoda” mo`e se, izme|u ostalog, razabrati iz datuma wihovog osnivawa. To je jedno rje~ito i upe~atiqivo istra`ivawe. Svaki je “zavod” bio stvoren onda, kada se, s obzirom na gubqewe autoriteta Vatikana u ovoj ili onoj naciji, osje}ala nu`na potreba da se tamo upute qudi sposobni da ga ponovo uspostave. Na primjer, germanski “zavod” je konstituiran 28. oktobra 1552; engleski 23. aprila 1578; irski, osnovan 1628. dobio je novo ure|ewe 14. februara 1826; {kotski je stvoren 5. decembra 1600; etiopski se rodio 1. oktobra 1919, ali je bio obnovqen 12. februara 1930. (kada je ve} godinama fa{isti~ka vlada ostvarivala “penetraciju” u Abisiniji); litvanski zavod Sv. Kazimira ugledao je svjetlost 1. maja 1948; ruski je ustanovqen 15. avgusta 1929. Drugi su, uglavnom, bili stvoreni onda, kada im se, po{to je ustanovqen teritorijalni kler u raznim krajevima, ve} omogu}ilo da se ne odr`avaju vi{e kao misionarska mjesta (na primjer, sjevernoameri~ki je otvoren 1859. kanadski 1888. itd.). Slu~ajevi, koji izgleda da izlaze van ovog pravila, u stvari mu ne izmi~u. Neki “zavodi” samo su pro{irewe drugih, prethodno osnovanih; ostali su bili osnovani kasnije, onda kada su to dozvoqavali tehni~ki, ekonomski i drugi uslovi. Me|u “institutima” o kojima je sada bilo rije~i, ima jedan koji vrlo aktivno slu`i politi~kim svrhama Vatikana i otkriva ih onima koji ih nisu poznavali ili nisu bili ubije|eni. Mislim na Ruski pontifikalni zavod Sv. Terezije od Maloga Isusa (otvoren, rekosmo, 15. avgusta 1929). Ova vrlo zna~ajna organizacija ima sjedi{te u Rimu (Ulica Karlo Kataneo 2) i wom upravqa Isusova~ko dru{tvo. Sada{wi rektor je otac Gustav Veter (Austrijanac, pripada “Rimskoj provinciji” Jezuitskog reda; ro|en je 4. maja 1911; u{ao u Dru{tvo 7. decembra 1936; izrekao “sve~ani zavjet” 2. februara 1948). Prethodni rektor bio je otac Filipo de Regis (pripada “Provinciji Velike Poqske”); on je upravqao Ruskim zavodom od 21. septembra 1945. do 15. avgusta 1949, a toga datuma ga je na vlasti zamijenio Veter. Isusova~ko dru{tvo upravqa u Rimu, osim Ruskim zavodom, jo{ i Orijentalnim pontifikalnim institutom, Institutom Sv. \ovana Dama{ena (Damasceno), Poqskim pontifikalnim zavodom, a svi su sli~ni po ciqevima ruskom. Izostavqamo navo|ewe ostalih organizacija internacionalnog karaktera kojima uglavnom rukovode jezuiti, jer namjeravamo da se ograni~imo na obiqe`avawe okvira koji obuhvata rad Dru{tva na orijentalnom sektoru. Da su se Vatikan, i prema tome, Isusova~ko dru{tvo, ograni~ili, u pomenutim institutima, da pou~avaju u svetoj nauci, i jedino to, ni{ta im se ne bi moglo zamjeriti; radilo bi se, doista, o slu`bi koja pripada bitnoj 313
misiji crkve, ~ak jedinoj wenoj misiji (jer druge, o~evidno, ne bi trebalo da ima). Ali stvari ne stoje tako. Da bismo to dokazali, ne `ele}i ipak da ka`emo sve, budu}i da zainteresirani o~igledno to ne priznaju, treba postupati na osnovu indicija i vawskih dokaza. Me|utim, ~lanovi klera koji su smje{teni u Ruskom zavodu su misteriozne osobe (ne govorim o jezuitima koji wime rukovode i ~ija prava imena su ipak sakupqena u katalogu {tampe “Rimske provincije” Dru{tva). Jednom sam imao namjeru da napi{em ~lanak o Ruskom zavodu, za koji bih se poslije pobrinuo da se {tampa u vatikanskom ~asopisu “Ecclesia” (1. (str. 138) “Crkva”, op. prev.); za to su mi bile potrebne dvije ili tri fotografije pitomaca toga “zavoda” da ih uklopim u tekst ~lanka, a zatra`io sam ih od oca Leona Hudorna, sekretara Pontifikalnog gregorijanskog univerziteta, koji ih je ~uvao u svom uredu, to jest u kartoteci pitomaca pomenutog univerziteta; zaista neki pitomci Ruskog zavoda studiraju na Gregorijani. Treba imati u vidu da sam tra`io fotografije, a ne anagrafske podatke (koji mi, o~evidno, nisu bili va`ni), i uvjerio sam Hudona da bi on sam mogao da se pobrine za {tampawe slika, a da one i ne pro|u kroz moje ruke. Bilo ih je nemogu}e dobiti, ~ak i pod ovim uslovima. Hudon primijeti prestravqeno i kategori~ki: “Zar ne znate, o~e, da ovi qudi stavqaju `ivot na kocku?” “@ivot?” – upitah. “Ali za{to? Zar oni nisu sve}enici kao {to smo ja i vi?” “Jesu sve}enici, i nisu sve}enici”, odgovori Hudon. U godi{waku pitomaca koji posje}uju Pontifikalni gregorijanski univerzitet (Rim – Piazza della Pilotta, 4) mo`emo vidjeti da biskupije pitomaca Ruskog zavoda nisu poznate. Ipak, u ^ehoslova~koj, u Poqskoj, itd., postoje savr{eno organizovane biskupije. Koji su biskupi {to {aqu ove osobe u Rim, to je nemogu}e saznati. Stvar, sama po sebi, ne bi izazvala ~u|ewe da je, u pomenutom godi{waku, pre}utana biskupija u svakom pojedina~nom slu~aju, ali je upravo suprotno; simptomati~na je stvar da se to ne pre}utkuje za mnoge i mnoge klerike koji pripadaju biskupijama s one strane “zavjese”. Evo, na primjer, nekih imena ovih “studenata aveti”: Krainik Paolo, Cseri Giuseppe, Ilc Antonio, Dulpire Bernardo, Arranz Lorenzo Michele, Gelati Dario, Kozina Carlo, Salo Vello, Szaradi Laszlo, Vidov Bo`idar (1. (str. 139) Krajinik Paolo, ^eri \uzepe, Ilk Antonio, Dulpire Bernardo, Aranc Lorenco Mikele, \elati Dario, Kozina Karlo, Salo Velo, Saradi Laslo, Vidov Bo`idar). Ruski zavod se ne bavi samo svetim stvarima. Jezuita otac Ledit (Kana|anin, od majke Ruskiwe) godinama je rukovodio u zavodu “propagandnom slu`bom” za nedjeqni list “Lettres de Rome” (“Pisma iz Rima”), oba tijela, o~ito politi~ka, usmjerena antisovjetski i antikomunisti~ki. Pisma iz Rima su se rasprodavala prije svega u Francuskoj i [paniji. ^uo sam od nekih jezuitskih starje{ina, na primjer od [midera (Schmieder), koji se sada nalazi u Ju`noj Americi, i ~ija bi istorija, kad bi se ispri~ala, bila vrlo ~udnovata, da je “Pisma iz Rima” materijalno pomagala fa{isti~ka vlada. 314
To je posqedwa indicija (i, ovog puta, ~ak demonstracija, neposredni dokaz). Godine 1949, kad sam bio jezuita i boravio na Pontifikalnom gregorijanskom univerzitetu, dobio sam zadatak od crkvenih vlasti da prihvatim zvani~no rukovodstvo jednoga posla koji je ve} bio u toku, sa djelokrugom s one strane “gvozdene zavjese”. Radilo se uglavnom na koordinaciji politi~ke aktivnosti, koju su vr{ile razne organizacije izbjeglica Poqaka, Rusa, Ma|ara, ^ehoslovaka, Litvanaca, Estonaca, Letonaca, itd. Ovi qudi su, uostalom, od izvjesnog vremena bili pod zapovjedni{tvom jezuita Guqelma [midera (Guglielmo Schmieder), Mar~ela van Kutsema (Marcello van Cutsem), Filipa de Regisa (Filippo de Regis), Gustava Vetera (Gustavo Wetter), Andreja Urusova (Andrei Ouroussof), itd. ? “Centralni ured” za ovaj posao nalazio se stalno u Rimu, pri Collegium russicum (Ruski zavod), pod najnevinijim naslovom “Komitet za pomo} izbjeglim Rusima u Italiji”; otvoren za publiku dva puta sedmi~no: ponedjeqkom i ~etvrtkom; “izbjeglice” su ovdje vrvjele da bi, vjerovatno, primile pomo} u novcu i potporu u naturi. Osim toga, ovdje postoji jedan prili~no obiman katalog sa imenima Rusa, Poqaka, ^eha, Ma|ara, Litvanaca, Slovaka, Estonaca, Letonaca, Italijana, Francuza, Engleza, itd. Uz svako ime se nalaze podrobni biografski podaci. Postoji zatim arhiv za ~uvawe prikupqenih periodika, letaka, okru`nica, dopisa, dokumenata razne vrste koji su vezani za raznovrsnu aktivnost kojom se ured bavi. Sada{wi rukovodilac je jezuita Teofil Hora~ek. Sa crkvenog stanovi{ta on pripada “Provinciji Velike Poqske”. Prema mi{qewu svjetovnih qudi, koji u Italiji i u inostranstvu diriguju tajnom antikomunisti~kom djelatno{}u u slu`bi Vatikana, Hora~ek je sposoban ~ovjek, antisovjetski nastrojen, vje{t, dobar poznavalac prilika u zemqama “s one strane zavjese”, uporan i plahovit, nerijetko u prepirci sa svjetovnim {efovima organizacije. Otac Guqelmo [mider, wema~ki jezuita koga je Hora~ek trebalo da naslijedi, u odnosu na profesora Di \irolama (sada{wi direktor Agencije za informacije CIP, pripada zavodu “Università pro Deo”, kojim upravqa Morlion, dominikanski sve}enik), bio je daleko vje{tiji da prona|e novac, zatim izvanredan u sakupqawu tajnih vijesti. Stvar je istinita i ja bih, po{to sam savr{eno poznavao [midera i bio wegov saradnik, mogao to posvjedo~iti. Aktivnost pomenutog ureda i “organizacija” kojima on rukovodi je mnogostruka. Na primjer, zajedno sa nekim inostranim “izbjeglicama” raznih nacionalnosti, povezanim sa italijanskim fa{istima i nacisti~kim ostacima u Wema~koj, jezuiti se, po naredbi crkvenih vlasti, bave organizacijom i koordinacijom raznih antisovjetskih i antikomunisti~kih “grupa”, koje su konstituirane od izbjeglica i koje postoje specijalno u inostranstvu. Ciq im je da odrede i razviju aktivnost u politi~ke i vojni~ke svrhe: prije svega posti}i to da se tokom vremena sru{e vlade “s one strane zavjese”. O~igledno da sada nije prilika da se otkriju i opi{u postupci i zamke kojima se slu`e jezuiti da bi postigli ove ciqeve. Vjerovatno }u to u~initi u povoqnom momentu; a posjedujem i dokumenta kojima mogu da potkrijepim eventualne izjave. 315
S obzirom na pomenuti posao, treba znati da se “grupe” izbjeglica, u Italiji a osobito u inostranstvu, mogu u grubim potezima podijeliti na dvije struje: jedna je ateisti~ka, masonska, pod kontrolom Sjediwenih Dr`ava, a druga je onih koji “vjeruju”, u slu`bi Vatikana. Ovu posqedwu ~ine otpadnici, katolici, i oni, a wih ima mnogo, koji se pla{e pobjede Anglosaksonaca, zbog pot~iwavawa zemaqa “s one strane zavjese” interesima Amerike. Ako u drugim i najrazli~itijim ta~kama postoji savr{en sklad izme|u Vatikana i Sjediwenih Dr`ava, ovdje, naprotiv, imamo nesklad. Vatikan strahuje da ne bi u budu}nosti bio svjedokom “protestantizacije” Rusije, ^ehoslova~ke, Poqske, Ma|arske, itd. Du`nost je, dakle, jezuita, kao i “izbjeglica” koji im poma`u, i u tome da u organizacijama koje zavise od Vatikana ujedine i one koji gravitiraju ka anglosaksonskoj sferi. Namjera Svete stolice je jasna: sutra, po{to budu zdrobqeni komunisti, politi~ku vlast u Rusiji i drugdje zauze}e sada{we “izbjeglice”. Stoga, imati ih zbijene u pesnicu ve} sada, zna~i osigurati Vatikanu politi~ku dominaciju od Berlina do azijskih obala Pacifika. Kao {to se lako vidi, ulog u igri je velik. Time se obja{wavaju odgovaraju}i napori. Me|u antimarksisti~kim i antimilitaristi~kim “grupama”, pokornim crkvenom starje{instvu, mo`emo imenovati: 1. Ruski antikomunisti~ki centar (RATZ) 2. Vi{e monarhisti~ko vije}e (VMS) 3. Rusko antikomunisti~ko udru`ewe (RAO) 4. Savez Andrejevske zastave (SAF) 5. Komitet udru`ewa vlasovaca (KOV) Me|u grupama ovisnim od Anglosaksonaca, koje jezuiti pomo}u infiltracije nastoje da u~ine poslu{nim Svetoj stolici, navodimo: 1. Nacionalni radni savez (NST) 2. Ruski narodno-dr`avni pokret (RONDD) 3. Savez borbe ruskog narodnog pokreta (RBRND) 4. Savez borbe za oslobo|ewe naroda Rusije (SBONR), itd. Jezuiti nastoje da upotrebe ove grupe u svom djelovawu protiv SSSR-a i narodnih demokracija i povjeravaju sve}enicima specijalne funkcije sabota`e. Postoje, osim toga, mnogi mali i neki veliki “centri” s ove i s one strane “zavjese”, kojima upravqaju sve}enici jezuiti, sa sli~nim namjerama. Da bi se ostvarila infiltracija, {tampaju se razni ~asopisi. Da pomenemo na ruskom jeziku list “Russkaia ideia” (1. (str. 144) “Ruska misao”, op. prev; vlasnik: Komitet za pomo} ruskim izbjeglicama u Italiji, pri Ruskom pontifikalnom kolegiju, ulica Carlo Cattaneo (Karlo Kataneo) 2, Rim); “Otovsiudu” (2. (str. 144) “Odasvuda” (sa svih strana), op. prev.) (list za politi~ke informacije, rezervisane ili tajne, rastura se u malo primjeraka, namijewenih politi~ki uticajnim qudima. Direkcija: Ulica Karlo Kataneo 2, Rim). “Ruska misao” se {tampa u Nema~koj, upravo u Minhenu. 316
Kolegij redakcije “Ruske misli” je ovako sastavqen: otac jezuita Teofil Hora~ek (ulica Carlo Cattaneo 2, Rim), otac \ovani Gre~el (Kaulbachstrasse, 31/A., Minhen), profesor Anatolij Mihajlovski (Printzwegenplatz, Minhen), Boris Naumov (Feldmoching, Nema~ka), itd. Jezuiti nastoje da ove publikacije, ~isto politi~kog karaktera, dijele, zajedno sa lecima, proglasima itd. i me|u trupama takozvanih zemaqa “s one strane zavjese” u ciqu potkopavawa discipline vojnika prema zakonitim starje{inama. Finansijska sredstva daju rukovode}e crkvene organizacije, banke i privatnici. Neke ustanove dodjequju stalne mjese~ne dodatke, drugi izvori daju novac neredovno. Svakog mjeseca mo`e se sakupit i neki milion. Pojedine “organizacije” opskrbquju se svaka za svoj ra~un, ali ipak ne na {tetu izvanrednih pomo}i iz “centra”. Novac je potreban ne samo za {tampawe letaka, ~asopisa, proglasa, itd., nego i radi davawa nov~ane pomo}i “agentima” koji moraju razvijati svoju aktivnost u inostranstvu i `ivjeti mjesecima “s one strane zavjese”. [to se ti~e sudskih postupaka, na procesima protiv kardinala Mindsentija, nekih biskupa i sve}enika, svi smo znali, iz razloga koje je lako razumjeti, da se radilo o zavjerenicima, o politi~kim li~nostima. Direktive najvi{eg zna~aja izdavale su vi{e vlasti. Neke mawe zna~ajne poticale su od nas. Ve} smo naveli imena nekih jezuita koji su umije{ani u te zavjere. Lista nije zavr{ena. Eto slu`be kojoj se posve}uje vladaju}i kler; to su oni isti koji kasnije skidaju sa sebe odgovornost kada ih optu`uju da se mije{aju u politiku i da nagovaraju sve}enike i biskupe “s one strane zavjese” da stvaraju zavjere protiv vlada tih zemaqa. Govore}i sa jezuitom Andrejem Urusovom (Andrei Ouroussof), rekao sam mu da je bila sramota tvrditi u Osservatore Romano (1. (str. 145) “Rimski posmatra~”, op. prev.) i u ameri~kim crkvenim publikacijama za otvorene {pijune da su “mu~enici vjere”. Urusov se po~e smijati: “[ta biste htjeli da pi{ete, vi, o~e, re~e mi. “Da li biste htjeli objaviti da su oni {pijuni i jo{ ne{to gore? Danas je u politici Vatikana zgodno imati mu~enike. Ali, mu~enika je uvijek te{ko na}i. U ovom slu~aju se proizvode. Me|utim, qudi u to vjeruju i poja~avaju mr`wu protiv komunizma. U tome je igra crkve. A to je, vjerujte, dobra igra”. “Ali to je”, primijetih, “nepo{tena igra!” On je ironi~no zavrtio glavom: “Vi ste, o~e, naivni. Vi koji radite to {to radite, morali biste znati boqe nego ma ko drugi da je vladaju}a crkva uvijek bila tako ure|ena”. “A Isus Krist”, zapitah. Nasmija se. “Ne mislimo na Isusa Krista. Ako bismo mislili na wega, morali bismo zavr{iti na krstu. A danas je vrijeme da na krst pribijemo druge, a ne da se popnemo sami”. Eto jednog primjera “evan|eoskog” rada kojim rukovode jezuiti s one strane “zavjese”. Mogli bismo navesti jo{ i druge slu~ajeve, no nama se ~ini da su i ovi navedeni sami po sebi dovoqni. 317
U ovom tekstu se iznosi svedo~ewe iz struktura Vatikana na osnovu koga se zakqu~uje da postoji svest da te aktivnosti nemaju dodirnih ta~aka sa religijom i `eqa da se one obavqaju u organizaciji Vatikana, da bi se postigli ciqevi koji tako|e nemaju dodirnih ta~aka sa religijom. Dakle, odavno postoji ta sklonost i ne ~udi {to je u tom pogledu bio najuspe{niji Jovan Pavle Drugi. 20. 12. Na stranicama 149 i 150 je tekst: A u doba Konkordata, dok je (13. februara 1929.) Pije XI nazivao Musolinija “~ovjekom koga nam je Provi|ewe poslalo u susret”, “Katoli~ka kultura” je, komentari{u}i rezultate izbora u proqe}e 1929, kada se gotovo u svim izbornim okruzima glasalo na otvorenim listi}ima, pisala: “Prava novina ovih izbora bila je u `ivom u~estvovawu katolika, podstaknutih savjetima biskupa i centralnog odbora Katoli~ke akcije, kako bi bio sve~aniji plebiscit u korist vlade, koja je, oslobodiv{i se sekta{kih spletkarewa i sku~enosti nazovi – liberalisti~ke {kole, bila tako mudra da je omogu}ila toliko `eqeni kraj neslagawima...” (6. aprila 1929). Uostalom, temperatura je dosegla “~etrdeset”, kada je dekan Svetog kolegija, kardinal Vanuteli (Vannutelli), do{ao dotle da ka`e gospodinu Stratu, dopisniku lista “North American News Paper Alliance” (1. (str. 150) Sjevernoameri~ki novinski savez, op. prev.), da je “Musolini, ~ovjek koga je poslalo Provi|ewe, kao {to je kazao Sveti otac, najprije spasio Italiju od stra{ne tragedije boq{evizma, a zatim, u saradwi sa kardinalom Gasparijem i sa sankcijom pape i kraqa Vitorija Emanuela, uspio da postigne obnavqawe srda~nih odnosa izme|u Italije i Svete stolice. Ja sam veliki obo`avalac po{tovanog Musolinija, dr`avnika gvozdene voqe i superiornog uma, koji je naslijedio duh i rimsku veli~inu” (iz Napuqskog jutra – Mattino di Napoli – 13. marta 1930). Ovim tekstom se pru`a jo{ jedan dokaz o kqu~noj podr{ci Vatikana legalizovawu fa{izma u Italiji. Naravno, opet sa elementima religioznog (“bo`ji dar”), za ono {to nema nikakvih dodirnih ta~aka sa religijom. Vatikan je oduvek mnogo vi{e bio centar svetovne vlasti i u tom smislu kreator globalne me|unarodne politike. U tom pogledu Jovan Pavle Drugi je bio daleko napredniji i efikasniji. Nit koja ga spaja sa prethodnicima je da je, zbog za{tite interesa vatikanske kaste, uvek podr`avao retrogradne politi~ke ideje i zlo~ina~ku praksu takvih re`ima. Zato i ne ~udi {to je tokom krize u biv{oj Jugoslaviji Jovan Pavle Drugi izabrao opet pogre{nu – usta{ku stranu i novog poglavnika Tu|mana, a prirodna posledica su i zlo~ini nad Srbima. 20. 13. Na stranici 151 je tekst: Kada je fa{izam zapo~eo napad na Etiopiju, jezuiti su odmah nastojali da mu daju eti~ko i politi~ko opravdawe ne ustru~avaju}i se da ga definiraju kao “sveti rat”. Jezuita Antonio Mesineo (“Katoli~ka kultura”, g. 2056, 15. februara 1936) pisao je: “Niko od velikih prete~a katoli~ke misli nije definirao rat kao ne{to u su{tini r|avo, niti je poricao pravo da se pribjegne oru`ju da bi se kaznio napada~ i uspostavio red, onda kada 318
su sva miroqubiva sredstva da bi se odr`ao mir propala; niko nije bezuslovno osudio teritorijalnu aneksiju kao posqedicu pravednog rata”; a malo prije toga podvukao je: “Svi su branili isti princip: rat je pravedan, a prema tome i nasilna aneksija, kada ona poprima karakter neophodnog sredstva da se kazni napada~, da se osveti neka nepravda, zatra`i zadovoqewe nepravedno povrije|enog prava i uspostavi poredak pravednosti. U tekstu se iznosi mi{qewe jezuita o ratu. Rat nije ni{ta su{tinski r|avo. Kako onda da se uklopi ovaj stav Vatikana iz usta jednog od vojnika pape, sa onim {to je ~inio Jovan Pavle Drugi. Jasno je da i Jovan Pavle Drugi, kada navodno evan|eoski pledira za mir, su{tinski podr`ava rat. Ako se ima u vidu i selektivan pristup `rtvama, onda je mozaik sklopqen i svima je jasno da je Jovan Pavle Drugi `eleo, imao svest i naredio da se vr{e zlo~ini nad Srbima na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine. 20. 14. Na stranicama 153 i 154 je tekst: Drugi dokumenat o ovom grozni~avom zanosu izvla~imo iz “parada” “borbe za `ito”. Dvanaestog januara 1938, 72 biskupa i 2.340 `upnika krenuli su u palatu Venecija da bi bili primqeni kod du~ea, koji ih je nagradio na Konkursu za `ito. Kada je Musolini u{ao, ustali su aplaudiraju}i odu{evqeno. Nadbiskup Nogara je odr`ao govor u kome je, pored ostalog, rekao: “Du~e! zadobili ste tolike bitke; zadobili ste i bitku za `ito. Neka vam pomogne Gospod, mi ga molimo, i dopusti vam da zadobijete sve bitke, koje vi vodite mudro i energi~no za napredak, veli~inu i slavu kr{}anske Italije”. A `upnik don Menosi, uzev{i rije~ odmah poslije Nogare, re~e: “Ekselencijo! Za va{u osobu, za va{e djelo obnoviteqa Italije, za fa{isti~ku vladu, sve}enici Italije dozivaju i doziva}e u pomo} blagoslov Gospoda i vje~nu aureolu mudrosti i kreposti rimske. Du~e! Sluge Gospoda, oci seqa~kog naroda ukazuju vam odano ~ast. Blagosiqaju vas. Sve~ano vam izjavquju vjernost. Duhovnim ushi}ewem, glasom i srcem naroda kli~emo: Pozdrav du~eu! Nama! (1. (str. 154) fa{isti~ki pozdrav, op. prev.). Dvadesetog oktobra 1939, Pija XII je objavio encikliku Summi Pontificatus (2. (str. 154) Svim prvosve}enicima, ~itavom pontifikatu, (op. prev.) u kojoj je inostrana {tampa (“The Times”, “Politiken”, “Social-demokraten”, “Dagens Nuheter”, “La Prensa”, itd.) vjerovala da ~ita osudu fa{isti~kog totalitarizma. Zbog reakcije Vatikana i Isusova~kog dru{tva “Katoli~ka kultura” je, rukovo|ena od oca jezuite F. Pelegrina, neposredno i energi~no pritekla odmah u pomo} (6. aprila 1940. p. 2155), pi{u}i da je “trebalo razlikovati”. Me|utim, papa je govorio “izbjegavaju}i iste dvosmislene izraze diktatura i totalitarizam”. Zatim, “u istoj encikliki ima jedna stranica koja ukazuje visoko po{tovawe Italiji takvoj kakva je ona danas. Kao i tada, tako i od 1991. godine rimokatoli~ki sve{tenici su klicali novom poglavniku Frawi Tu|manu. Kao {to ih je 1936. godine u Italiji i 1941. godine u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, papa poslao da kli~u du~eu i poglavniku, tako ih je i 1991. godine Jovan Pavle Drugi naterao da kli~u novom poglavniku Frawi Tu|manu. Kao {to su posledice klicawa usta{ama i nacistima bile ratni zlo~ini i genocid nad Srbima, tako je i posledica naloga Jovana Pavla Drugog da svi kli~u i veli~aju novu usta{ku vlast 319
Frawe Tu|mana nastavak genocida nad Srbima na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine. 20. 15. Na stranicama od 157 do 165 je tekst: Godine 1940. Vatikan je bio prisni prijateq Musolinija i fa{izma. Ve} 1940. Sjediwene Dr`ave bile su zaista protivnik Musolinija i wegove vlade. A 1940. godine u februaru Vatikan je izuzetno spreman do~ekao gospodina Mirona Tejlora (Miron C. Taylor), Ruzveltovog izaslanika. “Jedan od ciqeva za kojim je i{ao Tejlor bio je u tome da sakupi {to je mogu}e vi{e informacija o opoziciji prema nacizmu i direktnoj sabota`i protiv nema~ke ratne ma{ine na okupiranim teritorijama Evrope, a osim toga o moralu civilnog stanovni{tva i naoru`anih snaga u Rajhu, u Italiji i u zemqama koje su pristupile trojnom paktu. Dakle, od po~etka rata, Vatikan nije prestajao da bude pouzdano obavje{tavan o unutra{woj situaciji u raznim predjelima Evrope, osim SSSR-a. Sve}enici najmawih seoskih parohija, kao i oni iz velikih gradskih centara, slali su biskupima svojih dijeceza (1. (str. 158) biskupija, op. prev.) precizne izvje{taje koji su, na ovaj ili onaj na~in, svi stizali u Rim. Osim nekog rijetkog crkvenog dostojanstvenika, niko nije znao kako su oni uspijevali da pre|u granice tolikih zemaqa. Bez bojazni da }emo se prevariti, mo`emo tvrditi da je jedna ogromna mno`ina informacija stavqena na raspolo`ewe Tejloru, koji ih je odmah dostavqao predsjedniku Ruzveltu. Nema sumwe da je na na{u propagandu (to jest propagandu Sjediwenih Dr`ava, primj. autora), odre|enu za inostranstvo, duboko uticalo ovo pouzdano poznavawe unutra{we situacije evropskih zemaqa. Zahvaquju}i tome bilo je mogu}e na najpogodniji na~in prilagoditi na{u taktiku stvarawu psiholo{kih reakcija, sa kojima smo ra~unali da }emo potkopati ratnu snagu neprijateqa”. Tako je pisao K. ^anfara (2. (str. 158) C. Cianfarra, “La guerre et le Vatican” (“Rat i Vatikan”, Pariz 1946, str. 407-408), katolik, ameri~ki novinar. Po wegovom mi{qewu, dakle, dok se prikazivao kao prijateq Musolinija, Vatikan je snabdijevao neprijateqa vijestima, i to u opisanom obimu. Premda svi znaju {ta su bili fa{izam i nacizam, ipak, izgleda, nema nikoga ko u dr`awu Svete stolice, koje opisuje ^anfara, ne bi vidio ba{ ni{ta neprikladno u odnosu na funkcije koje bi ona morala imati. Ova ^anfarina obavje{tewa ne bi, uostalom, imala veliku vrijednost kad bi bila potvr|ena samo wegovim svjedo~anstvom. Ali nije tako. Potvrdu za to mogao sam dobiti od mnogih poznatih li~nosti rukovode}eg klera, i to u jo{ ta~nijim i podrobnijim terminima nego {to su oni koje je mogao doznati i iznijeti ^anfara. Radi se, osim toga, o stvarima do kraja misterioznim, {tavi{e miroqubivim u vatikanskim krugovima. A miroqubiv je i razlog ove tajne pomo}i koju je Sveta stolica pru`ila Amerikancima. Zaista, crkveni rukovodioci su ve} tada bili uvjereni da od fa{izma nema vi{e ni{ta, da je to organizacija kojoj prijeti smrt. Zbog toga se trebalo, i to hitno, pribli`iti protivniku, ali ne govore}i o tome, da ne bi na se navukli ko zna kakve neprijatne posqedice od strane Musolinijeve vlade. Otuda o~evidno izlazi da je Vatikan pomagao neprijateqe fa{izma, ne zato {to se nije slagao s vladom koja je, ipak, svakome izgledala pokvarena i razvratna – {ta320
vi{e, on ju je podupirao svim snagama i, da bi izbjegao nezgode, pokazivao se kao da je jo{ podupire – ve} prije zato da bi o~uvao i obezbijedio vlastite politi~ke interese oslawaju}i se na onoga ko je u ovom momentu bio najja~i. U tom smislu mo`e se slobodno re}i da je Vatikan bio spreman da se baci u ma ~ije naru~je. To je bila po~etna cijena koju je Vatikan platio Sjediwenim Dr`avama da bi od wih dobio pomo} i savez. Vje{ti i dobrovoqni agenti takvoga saveza bili su svakako, u prvom redu, jezuiti. Ameri~ka ih vlada, iako je masonska i u su{tini ateisti~ka, {titi i cijeni. Zbog toga je mo} Isusova~kog dru{tva u Sjediwenim Dr`avama velika. “Godine 1820. je bilo u Sjediwenim Dr`avama 88 jezuita. Godine 1850. bilo ih je 395, da bi dostigli broj od 1.666 u 1900. godini i 2.494 u 1915, razdijeqeni u ~etiri pokrajine. Od 1930. do 1940. godine liceji i univerzitet u Merilendu i Wu Jorku dali su 900 sve}enika, od kojih polovinu Dru{tvu. Od svr{etka rata stupilo je u novicijat oko 130 biv{ih boraca. Na univerzitetu Makit u Milvokiju (Marquette - Milwaukee) (8.404 studenta) bio je u 1950. godini 51 student posve}en bo`anskoj slu`bi: 18 u dijecezanskim sjemeni{tima, 19 u novicijatima Dru{tva i 13 u drugim religioznim redovima” (“Romana”, publikacija istoimene provincije Isusova~kog dru{tva, godina V, mart-april 1952, n. 2, pp. 32 - 33). Po~etkom 1949. godine u Sjediwenim Dr`avama bilo je 16 jezuitskih univerziteta: u Sietlu, Spoukenu, Los An|elesu, San Francisku, Santa Klari, ^ikagu, Sinsinatiju, Klivlendu, Detroitu, Sakramentu, Va{ingtonu, Milvokiju, Omahi, St. Luisu, Wu Orleansu, Wu Jorku. U ovom posqedwem gradu Isusova~ko dru{tvo upravqa najve}im katoli~kim univerzitetom na svijetu, to jest Fordemskim univerzitetom (Fordham University). Taj univerzitet je dodijelio De Gasperiju laureat pravnih nauka honoris causa (1. (str. 161) iz po~asti; napr. doktor h. c., koji dobiva doktorsku titulu kao priznawe za nau~ni rad bez polagawa ispita). “Predsjednik Truman je nedavno pozvao oca Patricija Jensija (Patrizio Yancey), jezuitu provincije Wu Orleans, na savjetovawe Nacionalnog nau~nog instituta koji se sastoji od 16 vaspita~a i 7 li~nosti poznatih na nau~nom poqu. Ciq ovog instituta je da podstakne stvarawe jedne nacionalne politike za pokretawe zna~ajnih istra`ivawa i nau~nog obrazovawa” (“Romana”, cit. mjesto, p. 33). Prije kratkog vremena Fordemski univerzitet je osnovao “Institut za ruske nauke”. Jedan od nastavnika je jezuita Andrej Urusov, biv{i ruski knez. Urusova vrlo dobro poznajem. On se mije{ao u mno{tvo politi~kih spletki. Za vrijeme wema~ke okupacije Italije bio sam vi{e puta pozvan kod wega na tajne, misteriozne razgovore sa osobama nimalo dostojnim po{tovawa. Tra`ili su od mene podatke o raznim li~nostima. Rekao sam da ne znam, vi{e sam volio da }utim. Neki Urusovqevi prijateqi bili su Nijemci, drugi Rusi. Izgleda da su bili nacisti. Jedan od ovih razgovora odvijao se, sje}am se, u Rimu, u ulici Seminario 120. Budu}i da je ~inio vi{e nego {to treba, Urusovu su zadavali brige ~ak i vi{i glavari Reda, od kojih je, me|utim, kako mi je govorio, dobio nalog da se bavi politi~kim pitawima. 321
Razumqivo je, dakle, koliko je bogatstvo Isusova~kog dru{tva u Sjediwenim Dr`avama: milijarde kapitala. @ivot ameri~kih jezuita je veoma rasko{an. Gotovo svaki otac ima vlastiti automobil, a radi se o luksuznim kolima. Slu`iteqske poslove u hramovima Reda ve}im dijelom obavqaju crnci. Gdje je to mogu}e, jezuiti imaju televizijske prijemnike (uostalom, ima ga i Pontifikalni gregorijanski univerzitet u Rimu). U kolegijama Dru{tva oci organiziraju balove i druge sve~anosti. U ovoj atmosferi politi~ka akcija je vi{e nego prirodna. Ameri~ki oci su me uvjeravali da je politi~ka i ekonomska pomo} Reda u korist Svete stolice zna~ajna. Jedan od wih mi je izjavio: “Glavni razlog sada{weg sre}nog sporazuma izme|u Vatikana i Bijele ku}e sastoji se u stalnom djelovawu koje je Dru{tvo razvilo posqedwih godina”. Ne oklijevamo da povjerujemo u to. Kada je kardinal Spelman do{ao u Rim, povodom ulaska u Sveti kolegij, oti{ao je sa drugim kardinalima na Pontifikalni gregorijanski univerzitet. Pqeskali su mu u auli univerziteta i napoqu, na trgu, uz povik: “@ivio papa”, koji je izra`avao naklonost prema wemu. Sigurno da izme|u Vatikana i Sjediwenih Dr`ava ne te~e sve glatko kako bi se moglo vjerovati. Zna se da protestantske mase u Americi gledaju prijekim okom na blisko prijateqstvo izme|u Svete stolice i vlade wihove zemqe. Zbog toga se u Rimu boje sjevernoameri~ke nadmo}nosti koja nagovje{tava mogu}nost “hereti~ke” prevlasti u Italiji i u svijetu. “Ako bi u toku jednog sre}nog rata – govorio mi je gospodin Falani, iz Dr`avnog sekretarijata – Amerikanci uspjeli da postanu gospodari svijeta, prije svega Italije, u kojoj zapravo ve} sada gospodare, ekonomski uslovi Vatikana i katoli~anstva postali bi vrlo nesigurni i te{ki. Sada nas Amerika snabdijeva dolarima koliko god `elimo, zato {to smo joj potrebni kao politi~ka snaga. Sutra bi se, naprotiv, protestanti dokopali svega”. “A {ta }emo onda”, zapitah. “Tra`i}emo – odgovori – nekoga da tu~emo Ameriku, kao {to danas tra`imo Ameriku da tu~emo komunizam. Mo`da }emo se osloniti na Englesku, mo`da na Nema~ku. Ko to mo`e re}i? Zasada se brinemo kako }emo `ivjeti”. A jezuita otac Lajber, specijalni papin sekretar, govorio mi je: “Tokom vremena Amerika }e biti mo`da opasnija od komunista, jer wih vodi jedna qudska ideja, a ona, naprotiv, misli samo na svoje interese. Ali sada papi izgleda pre~a komunisti~ka opasnost. Ipak, od Sjediwenih Dr`ava primamo mnogo novca, a on nam je potreban. Kardinal Spelman nas poma`e svim snagama, a tako|e i Bijela ku}a”. “Vi, o~e, – primijetih – ka`ete ’ipak’. Za{to ’ipak’? Nije li dobro {to nam {aqu dolare?” “Ne – re~e Lajber – ne. Bilo bi boqe da nam ne {aqu ni{ta. [tavi{e, bilo bi mnogo boqe kada se crkva ne bi bavila ni Amerikom, ni Rusijom, ni ma kim drugim, ve} kada bi, slobodna od svakog, iznad svakog, vr{ila svoju duhovnu slu`bu. Ali danas to nije mogu}e”. “A za{to nije mogu}e?” “Zato {to bi – odgovori – trebalo imati vjere, vjerovati u obe}awa Isusa Krista i, vjerovatno, po}i na krst kao i on. Ali sada niko vi{e ne vjeruje u to; i niko ne `eli da ide na krst”. 322
Svakako smo ve} vidjeli znakove budu}e oluje koja bi se mogla oboriti na Vatikan kada bi Sjediwene Dr`ave zavladale svijetom, posebno Italijom. Na primjer, Miron Tejlor bio je 18. januara 1950. godine naglo pozvan od svoje vlade u domovinu, samo zato {to je Vatikan bio protivan tome da evangeli~ki (~itaj: protestantski) duhovni pastiri vr{e ~isto religioznu djelatnost me|u stanovni{tvom rimskih Kastela, naro~ito u Fraskatiju. Dvadesetog oktobra 1951. predsjednik Truman je objavio imenovawe generala Klarka za ambasadara Sjediwenih Dr`ava pri Vatikanu. Vijest je u Rimu primqena sa zadovoqstvom katoli~ke hijerarhije. Naprotiv, u Americi masa je urlala bjesomu~no protiv pape i Truman je morao povu}i imenovawe. Tekst sadr`i konkretne dokaze, odnosno iskaze autora o ~iwenicama koje su mu li~no poznate, s obzirom da je bio visoko kotiran u redu jezuita. Da bi Vatikan o~uvao svoje bogatstvo i politi~ki uticaj, pape su spremne na sve. Tako je i Jovan Pavle Drugi sklopio sporazum kojim je dobio saglasnost od Regana da mo`e uni{titi i osvojiti delove teritorija biv{e Jugoslavije. Zlo~ini su radwe kojima je Jovan Pavle Drugi ostvario interese i po{tovao sporazum sa SAD. 20. 16. Na stranicama 184 i 185 je tekst: Kriza sve}eni~kog poziva je vrlo te{ka. Uzroci ove pojave moraju se pripisati – kao {to biva uvijek u ovakvim slu~ajevima – pogre{nom pravcu djelovawa koje vr{i prvenstveno kler, i koje je u Francuskoj (sli~no onome {to susre}emo u Italiji, [paniji i u ostalom svijetu) usmjereno prvenstveno na politi~ke svrhe, naravno u slu`bi Vatikana. Ova se praksa – koja se ostvaruje u svakom mjestu gdje katolicima polazi za rukom da se nekako u~vrste – u Francuskoj sve vi{e zao{travala i udaqavawem masa od crkve. Isusova~ko dru{tvo i Dominikanski red mogu se ubrojati me|u najmo}nija oru|a vatikanske strategije na francuskoj teritoriji; ovaj posledwi djeluje neoprezno, nao~igled i otvoreno, dok Dru{tvo, naprotiv, skriveno i sa najve}om efikasno{}u. Da bismo polo`ili ta~an ra~un o nekim ~iwenicama koje ispitujemo, a koje se odnose na politi~ku akciju pomenutih religioznih redova, naro~ito Isusova~kog dru{tva, treba da znamo da su kler i francuski katolici bili uvijek, u su{tini, protivnici republikanskog ustava svoje zemqe, a pristalice monarhisti~kog legitimizma; ovo zato {to bi, prema ciqevima i wima dosqednim nare|ewima Rima, kraq boqe osigurao i podupirao interese Vatikana, suprotstavqaju}i se, izme|u ostalog, “lai~kim” partijama (naime, protivnim tome da klerikalne, “ultramontane” snage postanu arbitri politike i sudbine Francuske). Tekst dokazuje da Vatikan stalno me{etari kako bi izazvao krizu u kojoj bi se najboqe sna{ao. Tako je Jovan Pavle Drugi radio i kada je u pitawu bila biv{a Jugoslavija od 1991. godine, a ratni zlo~ini mogu pre svega wemu da se stave na teret. 20. 17. Na stranicama od 194 do 201 je tekst: Me|u tvorcima misionarske mre`e – dve tanke re{etke kojom Vatikan, upravqa~ najglavnijih niti, obuhvata svijet – najaktivniji je i najmo}niji Jezuitski red. 323
Evo pregleda imena “misija” koje je Vatikan povjerio Isusova~kom dru{tvu. Amerika: Aqaska, Jamajka, Belice, Tarahumava; Baranka-Bermeja, Britanska Gijana, San Fran~esko Saverio. Afrika: Fort-Lami, Kisantu, Kvango, Solzberi, Lusaka, Fianarantsoa, Tananariva. Indija: Ahmedabad, Bombaj, Kalkuta, Kalikut, Madura, Patna, Ran~i. Cejlon: Gale, Trinkomalija. Kina: Kingsjen, Sjensjen, Taming, Hai~ou, Su~ou, Jang~ou, Anking, Pengpu, Vuhu. Japan: Hiro{ima. Indonezija: Yakarta, Semarang. Okeanija: Karolina. Misije u kojima sara|uju jezuiti: 35. Misije ustupqene doma}em kleru: Madagaskar: Mjarinariva. Indija: Mangalora, Poona, Tri~inopoli, Tutikorin. Kina: Hajmen, Nanking, [angaj, Su~ou, Jungwen. Jezuitsko osobqe u misijama: 3.973 (sve}enika: 412 nacionalnih, 2.090 stranih; bogoslova: 500 nacionalnih, 410 stranih; bra}e laika: 218 nacionalnih, 343 stranih). Na ovom podru~ju (kao, uostalom, na svim drugim) jezuiti uveliko prema{uju druge katoli~ke organizacije, pa i najbrojnije. Na primjer, Kapucini broje 825 misionara; Kongregacija Svetog Duha 1.197; Dominikanci 664; Frawevci (Mala bra}a) 1.774: Lazaristi 521; Misionari Svetog Srca Isusovog 470; Dru{tvo Svetog Josipa od Mil Hila 557; Inostrane misije Pariza 735; Bijela bra}a 1.797; Redentoristi (otkupiteqi, op. prev.) 695; Salezijanci 1.374; Kongregacija Pre~istog Srca Marijinog 865; Dru{tvo afri~kih misija 585; Dru{tvo Bo`anske Rije~i 991, itd. U Africi i Aziji Vatikan broji 46 univerzitetskih centara, sa ukupno (u 1950, godini) 49.072 studenta (2 u Africi sa 146 pitomaca; 32 u Indiji sa 20.016; 11 na Dalekom istoku sa 27.493; 1 na Bliskom istoku sa 1.417). Od ovih 46 centara jezuiti rukovode sa 15; svjetovni kler – 4; Dru{tvo Bo`anske Rije~i – 3; Irska kr{}anska bra}a – 2; Karmeli}ani – 1; Dominikanci – 1; Salezijanici – 1; Oblate (sestre pomo}nice, op. prev.) Pre~iste Marije – 1; Inostrane misije Pariza – 1; razne `enske religiozne kongregacije – 17. Jezuiti napose rukovode Univerzitetom Sv. Josipa u Bejrutu, u Libanu (6 fakulteta sa 1.417 pitomaca: 701 na pravu, 56 na politi~kim naukama, 84 na tehnici, 464 na medicini, 56 na filozofiji i teologiji, 56 na orijentalnoj kwi`evnosti); novim univerzitetskim zavodima u Indiji (sa 11.441 studentom); s dva univerziteta u Kini (l’ Aurore (Zora) u [angaju sa 870 pitomaca i Tsijentsin{kim univerzitetom sa 827 pitomaca; Tokijskim univerzitetom (1.154 studenta na ekonomskom, filozofskom i fakultetu za kwi`evnost), l’ Atenèo u Manili, na Filipinima (490 studenata); Newman College u Melburnu (201 student). 324
Me|u najva`nijim novinama i revijama jezuiti upravqaju sa 12 (1 dnevnik, 4 nedjeqna lista, 5 mjese~nih, 2 dvomjese~na). Politi~ki karakter misionarskih tijela, osobito jezuitskih, razabire se lako iz wihovih publikacija. Na{e ispitivawe ograni~i}emo na mjese~nu reviju “Gentes”, organ Isusova~kog dru{tva, {tampan u Rimu, ~iji je ciq da uvodi obrazovane qude, a naro~ito omladinu, u “ta~na” obja{wewa raznih misionarskih problema, u duhu Vatikana. Radi se o jednom pravom priru~niku za rat. Organizacija borbe za istrebqewe komunizma i ru{ewe Rusije ovdje je dominantan, stalan, bjesomu~an motiv, ne diplomatski skriven izme|u redova, ve} grubo izra`en. O misionarskom, evan|eoskom radu ili se nikako ne govori, ili samo uzgred. Pomije{ane fraze, uba~ene ~as tu ~as tamo, ne obmawuju nikoga. Donosimo neke zna~ajne naslove: “Ustanak na Sredwem istoku” (juni 1952), “Iranski petrolej” (juni 1951), “Japan danas i sutra” (maj 1952), “Progoni u crvenoj Kini” (april 1951), “Tragedija Vijetnama” (novembar 1951), itd. A evo nekih podnaslova: “Komunizam je uperen na Aziju”; “Iskori{}avaju}i u reklamne svrhe rezultate nove industrije u Sibiru, ali skrivaju}i brutalne metode, Rusija se predstavqa azijskim narodima kao simbol jedne siroma{ne nacije koja se izvla~i iz bijede vlastitim sredstvima”; “Zavjera u malajskoj yungli”; “Ucjena od 80.000 dolara za komunisti~kog vo|u”; “Pukovi u yungli”; “Vi{estruki rat u Burmi”; “Komunisti~ki prepad u Indiji”; “^etvrta Trumanova ta~ka i Kolumbov plan bili su zami{qeni radi odupirawa komunizmu u Aziji. Katoli~ke misije pru`aju jedno boqe rje{ewe” (iz junskog broja 1952). U novembarskom broju 1951. “Tragedija Vijetnama”, ~itamo: “Pet godina gerilskog ratovawa”; “Dr`imo izvjestan broj gradova, bar zasada. Oko utvr|ewa, zona sigurnosti ne pru`a se 100 metara u krugu. U sred dana Vijetnamci stoje jedva na 200 metara od tvr|avice”; “Po~etak rata”, “Rat bez fronta”; “Gerilski rat, moderna armija”; “Svi i sve za rat”; “General De Latr de Tasiwi”; “Francuski Mak Artur”; “Pomo} USA i jo{ ne{to drugo, (sic!)”. Fotografije u ovoj reviji su ~udnovate. Navodimo neke tekstove: “Vijetminski zatvorenici zarobqeni od jednog sjevernoafri~kog odjeqewa (~itaj: Marokanaca)”; “Oklopna kola, snabdjevena radijom, prelazila su ri`ina poqa, itd., da bi pritekla u pomo} poziciji koju su napadali Vijetminci”; “W. V. Bao Daj predaje zastavu jednom vijetnamskom puku, koji je odre|en za antigerilsku borbu protiv Ho [i Mina. I Bao Daj zahtijeva nezavisni i snabdjeveni Vijetnam” (primje}ujemo da je Bao Daj, kraq marionetske vlade koju su stvorili Francuzi; Bao Daj je bio odmah priznat od Vatikana); “Prije nego {to se povorka (tenkova) stavi u pokret, potrebno je uvjeriti se, pomo}u protivminskog aparata, da put nije bio miniran prije pola sata. Mo`da na 200 metara u bambusovom {ikarju banda Vijetnamaca (to jest, nacionalista koji se, s pravom, bore protiv francuskog ugwetavawa) s prstom na obara~u ~eka eksploziju”; “Za vrijeme {trajkova aprila 1951, u Abadanu, policija je itervenisala tenkovima. Oru`je i municija su ameri~ki”; “Protiv gerilaca yungle, Engleska je u Malaji uvela odjele dobrovoqa325
ca oto~ja Fiyi. Ovdje vojnik sa Fiyija Savenaka Pe, briqantni nogometa{, poku{ava da postane i odabrani strijelac”. Omot sveske namijewene misijama Aqaske (januar 1952) donosi fotografiju jedne vojne avionske ameri~ko-kanadske baze! Kako se sve to sla`e sa Evan|eqem – osobito sa misionarskim apostolatom koji bi morao da bude veli~anstveno ostvarewe koncepcija Evan|eqa – naprosto je nerazumqivo. Ali ova, iako vrlo ozbiqna dokumentacija, tek je sitnica. Otac jezuita Ermano Hek (Ermanno Haeck, predsjednik agencije Fides, potpredsjednik “Sekretarijata za misije”), koga sam jednom u Collegio Massimo u Rimu upitao za obja{wewe ovog ratnohuka~kog i prijete}eg tona, kratko je odgovorio: “Dragi o~e, treba da se prilagodite. Danas se Krist vi{e ne propagira sa krstom. I mi jezuiti to znamo vrlo dobro”. Govore}i o ratu protiv nacionalista Vijetnama, jezuita Eugenio Pelegrino pi{e: “U zapletenoj situaciji Vijetnama pozvana je katoli~ka zajednica zbog toga {to je katoli~ka. Osim toga, i kao pojedinci i kao grupa, upravo zato {to su kr{}ani, vijetnamski katolici ne mogu se izdvojiti od u~e{}a u borbi u kojoj se kuje sutra{wica domovine”. “Jedan mladi vijetnamski sve}enik je organizirao mlade katolike u odbrambene ekipe. Svrha ovih udru`ivawa bila je da sa~uva omladinu od ateisti~kog komunizma, obrazuju}i ih kao svjesne katolike i iskrene patriote (u slu`bi Francuske, primj. autora), i, u isto vrijeme, pomo}u vojni~ke organizacije”. I nastavqa: “Od ~asa kada je vele~asni Le Huu Tu, 1945. godine, preuzeo svoj vikarijat u Fat Dijemu (nazvanom “katoli~ka prestonica”, u Tonkin{koj delti. primj. autora), potpomagao je i odbranio svoje Dru{tvo (naime ono tajno-vojni~ko o kome je govoreno ranije, prim. autora), od koga je namjeravao da napravi primjer katoli~kog `ivota”. Ova vojni~ka i teroristi~ka organizacija katolika bila je centar onoga {to se zvalo... “uto~i{te mira”(!). I, neka se zna, biskup Le Huu Tu u~estvovao je u Ho [i Minovoj vladi (to jest, legitimnoj vladi, dok je u potaji radio sve da bi je sru{io) sa titulom “velikog savjetnika” (“Gentes”, novembar 1951). Vele~asni Riberi, izvanredni papinski poslanik u Kini, bio je protjeran 5. septembra 1951, izme|u ostaloga zato {to je pokrenuo Marijinu legiju, “ilegalnu i reakcionarnu” organizaciju. Pitao sam jezuitu Kardila da li je “Legija” imala zaista takav karakter. Odgovorio je, uste`u}i se: “Ilegalna i reakcionarna, to ka`u komunisti. Sigurno je to organizacija koja ima i vojni~ke svrhe. [ta }ete? Danas se treba boriti svim sredstvima”. Pomenuti otac Kardilo pi{e (“Gentes”, juni 1952): “Jedini na~in da se tuku komunisti je u stvarawu jednog pravog nacionalnog fronta (u Malaji), zaboravqaju}i svako rasno trvewe”. Qutio se na izjave povoqne za komunizam od strane politi~kih qudi koji nisu marksisti (koje on, ustvari, nije nikada vidio niti poznavao), npr. indijskog ambasadora u Moskvi, Radakri{nana, koji je “do{ao dotle da izjavi da je komunizam spas svijeta”; Nehrua, koji je “osudio intervenciju OUN u Koreji, odbio kolektivno potpisivawe mira sa Japanom, prvi priznao re`im Mao Ce Tunga u Kini”; indijske ko326
misije upu}ene od strane Nehrua u Kinu, koja je priznala “da je religiozni progon protiv kr{}ana u 99,9 posto ameri~ka propaganda, a da nova demokratska vlada rje{ava na najboqi na~in unutra{we probleme Kine, koji su identi~ni s problemima Indije”. Raspravqaju}i o sredstvima za “mirnu” odbranu misionarskog aparata na Sredwem istoku, jezuita Kardilo nikada ne spomiwe propovijed Evan|eqa, ve}, naprotiv, pi{e da se “inicijative mogu svesti na tri: organizacija slobodnih sindikata, ~etvrta Trumanova ta~ka i Kolumbov plan”. Ja sam iskreno vjerovao da bi jedina odbrana bila krst. Ovaj tekst je zna~ajan dokaz da Vatikan religiozna pitawa zloupotrebqava da bi vr{io svetovnu vlast. Jovan Pavle Drugi je nasledio celokupnu kapilarnu mre`u u kojoj qudi u mantijama i laici opredeqeni za rimokatolicizam obavqaju {pijunske i destruktivne poslove kojima se ~uvaju interesi Vatikana. Dakle, Vatikan ima iskonsku potrebu da stvara, kanali{e i re{ava krize, {to dokazuje destruktivni politi~ki karakter kojim se ~uvaju interesi. Ratni zlo~ini su sastavni deo te aktivnosti. Jovan Pavle Drugi je u tom pogledu prevazi{ao sve svoje prethodnike i zato treba da snosi odgovornost. 20. 18. Na stranicama 206 do 210 je tekst: Na primjer, longa manus (1. (str. 206) Longa manus – duga ruka, op. prev.) Vatikana, direktno ili preko Instituta za religioznu djelatnost, ili pomo}u drugih sredstava, vr{i kontrolu ili se {iri nad mno{tvom industrijskih, bankarskih, osiguravaju}ih, itd. “organizacija”. Me|u wima pomiwemo: Montekatini, Viskoza, Kemijsko dru{tvo Anijene, Umbrisko dru{tvo kemijskih proizvoda, Centrala, Elektri~no i elektro-hemijsko dru{tvo Kafaro, Jadransko elektri~no dru{tvo, Rimsko elektri~no dru{tvo, “Edison”, Ju`no elektri~no dru{tvo, Op}e elektri~no dru{tvo Sicilije, Nacionalno dru{tvo za razvitak elektri~nih preduze}a, S.T.E.T, T.E.T.I, Italijansko anonimno dru{tvo jugoisto~nih `eqeznica, Italijansko dru{tvo za `eqeznice Juga, Dru{tvo papskih mlinova Pantanela, Dru{tvo za prehrambene industrije Rima, Dru{tvo preduze}a sredwe Italije, la Società acqua pia antica marcia, Kartijere Burgo, Italijansko anonimno dru{tvo za regionalno karbonizirawe drveta, L.A.I, Generalno osigurawe u Trstu, Osigurawe protiv nesre}a, Institut nacionalnog osigurawa, @ivotno osigurawe, Osigurawe protiv po`ara, Osiguravaju}e dru{tvo “Zemqa”, Savez “Sekuritas Esperija”, Rimska banka, Trgova~ka banka, Banka “Svetog Duha”, Banka “Skareti”, Banka “Ugo Natali”, Rimski kreditni institut, Kreditni institut za korisna javna preduze}a, Kreditni konzorcij za javne radove, Rimski institut nepokretnih dobara, “Nekretnina”, “Izo|ena”, Anonimno dru{tvo zapadnih ~etvrti “Monte Mario”, Gra|evinsko dru{tvo nove Fraskate, Sovimar, Gra|evinsko dru{tvo “Kon}ilijacione”, Dru{tvo nekretnina, Torinska filijala, Atezijansko dru{tvo nekretnina, Dru{tvo nekretnina Novare, Dru{tvo nekretnina Adrijane, Konzorcij pokretne i nepokretne svojine Napuqa, Dru{tvo nepokretnih dobara Re|ije, Narodni ekonomski institut u Milanu, Gra|evinsko dru{tvo trga Grande u \enovi, Dru{tvo nekretnina Pize, Institut za javne gra|evine Rima, 327
Gra|evinsko dru{tvo Biqi u Milanu, Rimsko dru{tvo za gradili{ta, Gra|evinsko dru{tvo palate Benko u \enovi, Rimsko dru{tvo za nekretnine Pinturikio, Finansijsko dru{tvo za rekonstrukciju, Dru{tvo za poslovawe velikih hotela, itd. Dakle, Vatikan je vrlo bogat, i vrlo su bogati mnogi religiozni redovi; naprotiv, stotine parohija i mno{tvo sve}enika, ~iji se prihodi svode na mise, to jest na sedam do devet hiqada lira mjese~no, trpe bijedu, ~ak te{ku bijedu. Veliki prihodi Vatikana i nekih “religioznih porodica” poti~u danas vi{e od industrijskih akcija i rente od nekretnina, koje donose mnogo vi{e nego rente od zemqi{ta. Budu}i da su rijetke privilegirane du`nosti koje pru`aju mogu}nosti za sticawe bogatstva i u`ivawe u pretjerano visokim sve}eni~kim prihodima, nego se, naprotiv, sigurno, i jo{ vi{e nego sigurno, javqa neutje{na perspektiva mr{ave egzistencije, neka vrsta `rtve, danas je malo qudi koji se usu|uju da izaberu “svjetovni” crkveni stale`, a porodice ne vide vi{e veliku korist u posve}ivawu sinova “karijeri” koja, ostaju}i na nivou ni`eg klera, ne bi mogla da donese koristi roditeqima. Mnoge biskupije imaju potpuno prazna sjemeni{ta: Bova, Kjuzi, Fraskati, Ostija, Orte e Galeze, Porto e Santa Rufina, Tarkvinija e ]ivitavekija, itd. Mnoge druge nisu imale “mladomisnika” pro{le godine: Ampurijas e Tempio, Pijana deqi Albanezi, Agri|ento, Amelija, Foliwo, Orvijeto, Rijeti, Urbanija e S. An|elo in Vado, Monopoli, Muro Lukano, Fabrijano e Matelika, Kaqi e Pergola, Kava e Sarno, Ostija, Orte e Galeze, Veletri, Akvapendente, Baworedo, ]ivita Kastelana, Sewi, Bova, Nikastro, Karijati, Kajaco, A}era, Gvastala, Montepul}ijano, Kole Val d’ Elza, itd. Ovi podaci uzeti su iz slu`benih dokumenata Svete stolice. “Novicijati” religioznih redova gotovo su prazni, me|u jezuitima – gdje se kriza, op}enito, mawe osje}a nego na drugim mjestima – broj “novajlija” je od dvadeset godina unazad do danas sveden na petinu. Osim toga, od onih koji ulaze u “novicijat” ostaje mali dio. Ova ~iwenica, {to je i prirodno, zadaje brigu glavarima redova i religioznim kongregacijama: mnogi sastanci starje{ina i priznatih o~eva bili su organizirani u svrhu izu~avawa problema i iznala`ewa sredstava. Pozivan na ove sastanke, u~estvovao sam u diskusijama. Obi~no se priznavalo da se ne{to moglo u~initi; ipak, interesantno priznawe, “radikalne mjere nisu postojale, s obzirom da savremeno dru{tvo, iz razloga koje nije lako odrediti, koji su konstitutivne, intelektualne i psiholo{ke prirode, radi mawe na favorizaciji religioznog uvjerewa a time i sve}eni~kog poziva nego dru{tvo u pro{losti”. Jednaka, ako ne i te`a, kriza postoji i u `enskim redovima i kongregacijama. Ove su ~iwenice, osobito posqedwa, bile predmetom jo{ ozbiqnijih rasu|ivawa crkvenih vlasti, nego one koje se odnose na “svjetovni” kler, zato {to bi “religiozni poziv”, koji ukqu~uje, bar po teoretskoj liniji, “najve}e odricawe od zemaqskih dobara” – pru`io najrje~itiji dokaz katoli~ke dekadencije u Italiji. Prema mi{qewu mnogih a da napomenemo, govorimo o ubije|enim katolicima – rimsko politikantstvo suprotno evan|eoskoj nauci, bogatstvo Kurije i visoke crkvene hijerarhije i “skandal” klerikalnih partija, ima328
li su za posqedicu udaqavawe masa od organizacije, u kojoj qudi ne vjeruju da mogu na}i istinski nastavak religiozne poslanice. Dakle, oduvek se kao konstanta javqa vatikansko bogatstvo kojim se opravdava sve i religija postaje politi~ki segment o~uvawa i uve}awa bogatstva. Zato i ne ~udi stagnacija na religioznom planu. Mada se ovaj tekst odnosi na period pre 1952. godine, on ukazuje na dugogodi{wi trend u Rimokatoli~koj crkvi. Taj trend je bio i 1991. godine, a Jovan Pavle Drugi je podsticawem zlo~ina na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine imao nameru i da oja~a samu strukturu Rimokatoli~ke crkve. Uostalom, cela istorija Vatikana je sazdana od najkrvavijih zlo~ina. 21. U kwizi “Crvena simfonija” (drugo dopuweno izdawe), autora Kristijana G. Rakovskog, izdava~ “Rivel Ko”, Beograd, {tampa “Reporter” Sopot, 2001. godine, objavqen je: 21. 1. Na stranicama 246 i 247 je tekst: Ipak, ovom “carstvu slobode”, jo{ uvek kvari ra~un Hristos. Ako ga je Zapad i ubio, on se jo{ uvek “koprca” tamo negde na Istoku. Ako papa Jovan Pavle Drugi (Vojtila) i mo`e, govore}i o Jerusalimu (15. 9. 1982. godine) da ka`e: “Jerusalim mo`e postati grad ~oveka” (Antihrista – eto, pored broja ~oveka (666), sada, zahvaquju}i papi, znamo i wegov grad), pravoslavni patrijarsi jo{ uvek di`u ruke put neba mole}i se Duhu Svetome. Prevara je totalna, ali suptilna. Novi svetski poredak preko svoje namere razmazuje duhovni make-up religijskog sinkretizma “... ne bi li i verne prevario”. Medijski gledano, sve je spremno da “ikona” gospodara sveta u|e u sva~iji dom, bude po{tovana, voqena, obo`avana. Jer – on }e doneti slobodu, dostojanstvo, jednakost, humanizam. On }e doneti raj na zemqi. Jedini koji smeta to je onaj koji ne dozvoqava jednakost, ni slobodu, ni jedinstvo. Onaj koji ne dozvoqava da dobro i zlo budu jednaki, da svetlost i tama isto vrede, da istina i la` budu isto. Zato na wega hule i wegov “namesnik na zemqi” i rok-zvezde, i nau~nici i filozofi mira, i kwi`evnici, i ratnici, i radnici, i ... svi! U ovom tekstu se iznosi istina da je Jovan Pavle Drugi umislio da je Bog i da je wemu sve dozvoqeno. Mnogi autori koji su pisali o Jovanu Pavlu Drugom navode da je tokom dugog pontifikata pokazao sklonost, ali i shvatawe i pona{awe da mo`e sve, kao da je bo`anstvo. U tom svojstvu je naredio i sve u~inio da rasturi biv{u Jugoslaviju, a sastavni deo te wegove aktivnosti, koja nema nikakve veze sa religijom, bili su zlo~ini u wegovo ime. 21. 2. Na stranicama od 248 do 251 je tekst: Programirano poni{tavawe dela srpskog naroda (i najve}i egzodus jednog naroda u Evropi posle Drugog svetskog rata) zavr{eno je u periodu izme|u 2. i 5. avgusta 1995. godine, kada je hrvatska vojska osvojila teritoriju Republike Srpske Krajine. Tako je civilizacijsko varvarstvo iznova sebi dodelilo ulogu vode}eg arbitra u politi~koj praksi, pospe{eno pre svega 329
interesima (ameri~ko-evropska koalicija) i revitaliziranim istorijskim anahronizmom (vatikanski holokaust). Interes SAD nalagao je zalagawe za nekada{we titoisti~ke republike (po tradiciji rimokatoli~ke regije), koje su se u procesu secesije izdvojile iz Jugoslavije (Hrvatska i Slovenija), pre svega zbog vatikanskog paternalizma ovih regija a shodno va`noj ulozi Vatikana u globalnom procesu raspada komunizma. Tako|e, politi~ki interes je nalagao i favorizovawe ujediwene Nema~ke kao temeqne sile sprovo|ewa amerikanizacije Evrope. To je i razlog {to je Nema~ka (kako to isti~e francuski general Pierre-Marie Gallois u kwizi Le soleil d’ Allah aveugle l’ Occident, 1995) u raspar~avawu Jugoslavije imala operativni zadatak. [tavi{e, u oba svetska rata Hrvati i Slovenci su bili saveznici sa Nema~kom; u oba svetska rata Srbi su za militantni germanizam predstavqali nesalomqiv slobodarski duh koji je ponizio nema~ku imperijalnu odmazdu. Nema~ka tako poku{ava da u miru (ekonomskim i politi~kim presti`om) dobije sve ono {to nije mogla u svetskim ratovima. Ona diktira uslove Evropskoj zajednici po svim pitawima, pa tako i u slu~aju priznavawa Hrvatske i Slovenije. Postoji i dodatni, traumatsko istorijski razlog interesa nema~ke politike za Balkan: osvajawe Istoka (Drang nach Osten). Nesumwivo, ameri~ko nesnala`ewe u “balkanskom loncu” posledica je oslawawa politike na Nema~ku koja ima svoje istorijske interese na Balkanu, pa je avantura ameri~kog novog svetskog poretka doprinela kompromitaciji vladaju}e ameri~ke administracije, uni`avawu pretorijanskih UN i favorizaciji demokratskog humaniste s bi~em, a nikako re{avawu balkanskog, odnosno srpskog pitawa. Ne mawe, Vatikan, koji ceo balkanski prostor tretira kao Ju`ni Ilirik i katoli~ku dijacezu, u raspar~avawu Jugoslavije je uvideo mogu}nost stvarawa sopstvenog politi~kog kapitala. Zato je Vatikan, uz sva patolo{ka kr{ewa qudskih prava prema Srbima u Hrvatskoj, priznao novu novousta{ku (fa{isti~ku) politiku hrvatskog predsednika Frawe Tu|mana, ina~e komunisti~kog generala. Politika rimokatoli~ke organizacije vekovima je vr{ila teror nad pravoslavnim Srbima, a u Drugom svetskom ratu blagosiqala genocid nad srpskim stanovni{tvom (op{irnije o tome u kwizi iz 1987. “The Vatican’ s holocaust” by Avro Manhattan). Nema~ki general Urlich von Hassel smatra da je u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj (1941-1944) postradalo na najbestijalniji na~in 1,8 Milionen Serben”. Zverske zlo~ine po~inile su hrvatske usta{e samostalno ili kao usta{e katoli~ko-muslimanske koalicije (Hrvati i muslimani iz Bosne). To je razlog {to najgenocidnijom tvorevinom Rudolf J. Rimel smatra NDH. (“Power, Genocide and Mass Murder” Washington University, Journal of Peace Research, vol. 31. No 1, 1994. pp - 1 - 10) @estokom prozelitizmu Srbi su permanentno izlagani jo{ od vremena papocezaristi~kih pretenzija da se hri{}anska Evropa pretvori u rimokatoli~ku Evropu. Shodno takvom programu Sabor u Frankfurtu je 794. godine osudio odluke VII vaseqenskog sabora, a 809. godine Sabor u Ahenu dogmatizuje jeretike. Istorijska pravoslavofobija i srbofobija rimokatoli~ke organizacije jedini je razlog {to je i u ratu Hrvata protiv Srba 330
1991-1995. godine, papa imao odlu~uju}u ulogu. O toj savremenoj “katoli~koj akciji” dokumentovano svedo~i francuski publicista Jacques Merlino u kwizi „Les certies Yougoslaves ne sont pas toutes bonnes a dire” (1993). Me|unarodna zajednica je na principijelno neprincipijelan na~in re{avala prava Srba i to jednostranom politi~kom metodologijom: prvo se Srbi dovedu u situaciju da prihvate sporazum koji garantuje wihova prava, a potom taj isti sporazum destruira me|unarodna zajednica. To se dogodilo sa Vensovim planom u Republici Srpskoj Krajini, to se ponavqa sa Dejtonskim sporazumom u Republici Srpskoj. Hronologija politi~kog `ivota Republike Srpske Krajine najboqe }e ilustrovati farsi~nu i vol{ebnu politiku me|unarodne zajednice u re{avawu jugoslovenske krize. Naprosto, politi~ki interes je nalagao poni{tavawe prava srpskog naroda u dvema republikama biv{e Jugoslavije (Hrvatska, Bosna i Hercegovina), ~ije su komunisti~ke i administrativne granice zemqe Zapada prihvatale kao dr`avotvorne granice katoli~kog naroda u Hrvatskoj i muslimanskog naroda u Bosni i Hercegovini. Posebno je Bosna predstavqala, i predstavqa, va`no upori{te ameri~ke spoqne politike. Naime, SAD su ubla`avale svoju rigidnu politiku spram Libije, Iraka i delom Irana (pa tako i periferizirale svoju podr{ku Izraelu – mo}nom antimuslimanskom poligonu) favorizuju}i Bosnu, to jest potpoma`u}i muslimanski fundamentalizam. Me|utim, istorijski anahroni apetiti rimske papisti~ke organizacije i politika interesa dove{}e Evropu i SAD u konfrontaciju, budu}i da evropske dr`ave ne te`e, makar i kontrolisanoj islamizaciji dela svoga kontinenta. I u ovom tekstu se iznose op{tepoznate ~iwenice iz kojih proizlazi i zlo~ina~ko delovawe Jovana Pavla Drugog. To {to je Jovan Pavle Drugi zna~ajno uticao na stvarawe MKSJ ne zna~i da on mo`e iskqu~iti svoju krivi~nu odgovornost. 21. 3. Na stranicama 252 i 253 tekst: Na taj na~in je hrvatskom predsedniku Frawi Tu|manu omogu}eno da sprovede zavr{nu anihilaciju srpskog naroda u sada{woj Hrvatskoj. Dabome, uz pomo} me|unarodne zajednice; o novcu za nabavku oru`ja hrvatske vojne odbrane odlu~uje Nil Haris u ameri~koj ambasadi u Bonu, iako u Hrvatskoj nije ugro`en hrvatski, ve} srpski narod. Frawo Tu|man nije krio svoje namere (24. 2. 1990. godine kao predsednik stranke HDZ, izjavio je da “Nezavisna Dr`ava Hrvatska nije bila samo puka kvislin{ka tvorba i fa{isti~ki zlo~in, ve} i izraz povjesnih te`wi hrvatskog naroda) kao {to nije krio ni svoja uverewa. U svojoj kwizi “Bespu}a povjesne zbiqnosti” (1990) ovaj kvazi-istori~ar otvoreno je zastupao antisemitizam, {to }e na kasnijim politi~kim promocijama iskoristiti za lidersku krilaticu: “Ponosan sam {to moja `ena nije ni Srpkiwa, ni @idovka”. Nova hrvatska dr`ava je odmah preuzela simbole ranije NDH, iz doba ozlogla{enog gaulajtera i zlo~inca, onda{weg poglavnika NDH Ante Paveli}a. U povratne srbofobi~ne hrvatske dr`ave iz Ustava izbacile srpski narod i krenule u dr`avni teror nad wih, spadaju i zastava “{ahovnica” moneta “kuna” i zabrana srpskog pisma “}irilice”. 331
Tekst pokazuje da je Jovan Pavle Drugi naredio stvarawe usta{ke tvorevine, a znao je i pristao na ponovqeni genocid nad Srbima. 21. 4. Na stranicama 255 i 256 je tekst: Istovremeno u jeku raspar~avawa Jugoslavije i polarizovawa politi~ke i nacionalne krize dr`avni sekretar SAD (na kraju posete SFRJ, 21. 6. 1991.) izjavquje da SAD podr`avaju “celovitu i demokratsku Jugoslaviju” ponavqaju}i zakqu~ke iz Deklaracije Evropske zajednice, prema kojoj “ujediwena demokratska Jugoslavija” ima velike {anse za integraciju u Evropu. Koliko su ovakvi stavovi bili politi~ki neodmereni i deo ekvilibristi~kog scenarija, potvr|uju: medijski genocid nad Srbima, poziv pape Jovana Pavla Drugog da se 800 miliona katolika mole za spas Hrvatske, a potom ekonomske sankcije za srpski narod od Republike Srbije i Republike Crne Gore, kao i rezolucije Saveta bezbednosti. Tekst dokazuje da je Jovan Pavle Drugi uspeo da promeni stav SAD, i to za samo ~etiri meseca. Od podr`avawa jedinstvene Jugoslavije, SAD su odlu~ile da slede stav Jovana Pavla Drugog i da priznaju nezavisnost Slovenije i Hrvatske, do koje su ove republike do{le oru`anom secesijom mimo me|unarodnih standarda. Svi su unapred znali da }e uslediti zlo~ini razularenih usta{a po nalogu Jovana Pavla Drugog. 21. 5. Na stranicama 306 i 307 je tekst: Kad su Barbija kona~no vratili u Francusku 1982. godine da mu se sudi kao ratnom zlo~incu, Eugen Kolb, penzionisani pukovnik ameri~ke vojne kontraobave{tajne slu`be, je objasnio Barbijeve usluge. Wegove “ve{tine su bile preko potrebne... wegov rad je bio usmeren protiv ilegalne francuske komunisti~ke partije i pokreta otpora”, koje su ameri~ki oslobodioci progonili zbog (po~iwenog) nasiqa. Po{to su Sjediwene Dr`ave nastavqale posao koji su nacisti prestali da rade, bilo je sasvim logi~no da se zaposle specijalisti u gu{ewu pokreta otpora. Kasnije, kad je u Evropi postalo te{ko ili nemogu}e sa~uvati ove korisne momke, oni su vaskrsli u SAD ili u Latinskoj Americi, ~esto uz pomo} Vatikana i fa{isti~kih sve{tenika. Gde su fa{izam, nacizam i usta{e, tu je i Vatikan. O tome svedo~i navedeni tekst. Jovan Pavle Drugi nije imao razloga da se pona{a druga~ije u odnosu na svoje prethodnike na ~elu Vatikana. 22. U kwizi “Prvo opredeqewe Slovenaca za Jugoslaviju”, autora Janka Pleterskog, (izdava~ Izdava~ko preduze}e “Nolit”, Beograd, {tampa “Bigz” Beograd, 1976. godine), objavqen je: 22. 1. Na stranici 19 tekst: Klerikalna glasila izvan Krawske nisu i{la [u{ter{i~evim ratnohu{ka~kim stopama. Mariborska “Stra`a” je povodom skupa VLS u Qubqani objavila samo kratku bele{ku koja utvr|uje: “Ogroman utisak je na prisutne na~inio govor predsednika Pokrajinskog sabora dr [u{ter{i~a.” 332
Verovatno, nije slu~ajno da je ovaj izve{taj nagla{avao [u{ter{i~evu funkciju u vlasti, a ne wegovu funkciju predsednika SLS (Vseslovenske qudske stranke). Uvodnik “Stra`e” jugoslovenska ideja i Velika Srbija, u slede}em broju, priznaje da je ve}ina stanovni{tva Bosne i Hercegovine bila protiv aneksije, a kao jedan od faktora politi~ke krize navodi nepametno postupawe zajedni~ke vlade. Nagla{ava, dodu{e, da su Slovenci i Hrvati odani Habsbur{koj monarhiji i da nisu prijem~ivi za velikosrpske ideje, ali zahteva re{ewe austrijskog i jugoslovenskog pitawa “u granicama prava i u pravnim kulturnim granicama.” Osnovna snaga koja u Austriji treba da re{i nacionalno pitawe jeste katoli~anstvo. (9. “Stra`a”, 6. jul 1914, br. 38. i 10. jul 1914, br. 39) Za ovaj elaborat citirani tekst je zna~ajan jer pokazuje da nijedno politi~ko pitawe koje se ticalo Slovenije nije moglo da se re{i bez saglasnosti Vatikana. Oduvek je Vatikan odlu~ivao da li }e na nekoj teritoriji da postoji neka dr`ava. To je po ko zna koji put potvrdio i Jovan Pavle Drugi insistirawem da se Slovenija prizna, mada je Ku~anova vlast 1991. godine izvr{ila zlo~ine nad vojnicima na odslu`ewu vojnog roka u Sloveniji. Dovoqno je pomenuti oko 50 mladih vojnika JNA koji su bili bez municije, a Ku~anovi teritorijalci su ih zarobqene streqali. Za taj zlo~in nikada niko nije pozvan na krivi~nu odgovornost. To su verovatno prve `rtve Jovana Pavla Drugog. 22. 2. Na stranici 23 je tekst: Posle austrougarske objave rata Srbiji [u{ter{i~eva SLS je rat pozdravila sa velikim odu{evqewem, a Slovenac je svim silama doprinosio raspaqivawu mr`we prema Srbiji. Posle progla{ewa mobilizacije, ali pre objave rata, Slovenac je 27. jula 1914. {tampao antisrpsku hu{ka~ku pesmu “Bojni grom”, ~iju su tre}u strofu kasnije ~esto navodili kao dokaz sramotne politike Slovenske qudske stranke (“S kanoni vas pozdravimo vi Srbi; dom hladen vam postavimo ob vrbi...”) (“Topovima pozdravqamo vas Srbe; hladni dom vam di`emo uz vrbe...”) Biskup Jegli~ je rat primio kao neizbe`nost i svim srcem pri`eqkivao pobedu Austrije. (19. Jegli~, 5. avgust 1914) Tekst dokazuje da se slovena~ki sve{tenici nisu ni u ~emu razlikovali od onih sve{tenika koji su aktivno radili na stvarawu usta{kog pokreta. Postavqa se stvarno pitawe otkud mr`wa slovena~kih sve{tenika prema Srbima. Odgovor je jasan i sastoji se samo u tome da su slovena~ki sve{tenici verno sledili stav Vatikana, a mr`wa je uslovqena time {to su Srbi pravoslavci. Za to je dobro znao Jovan Pavle Drugi i zato je podsticao Sloveniju na otcepqewe, koje, uz primenu oru`ja, jedino mo`e da zna~i ponavqawe zlo~ina nad Srbima. 22. 3. Na stranicama od 73 do 79 je tekst: Pomisao na mogu}nost poraza i rasula Austro-Ugarske, a ujedno i zabrinutost zbog Italije, uticala je i na op{tu slovena~ku klerikalnu politiku. Na biskupa Jegli~a i na [u{ter{i~a tako|e. Iz te pomisli poti~e memorandum papi krajem marta 1915. koji predstavqa zajedni~ku akciju oba 333
krila Slovenske qudske stranke i hrvatskih klerikalaca (biskup Mahni~). Tekst memoranduma nije poznat. Najraniji izvod nalazimo u Jegli~evom dnevniku, 31. marta 1915: “Pre nekoliko dana doneo mi je upravnik (Zadru`nog saveza) Traven obimni memorandum hrvatskog i slovena~kog naroda upu}en svetom ocu. Treba da ga potpi{u hrvatski i slovena~ki biskupi (Maribor i Trst nisu uzeti u obzir) i predstavnici raznih verskih, socijalnih i politi~kih dru{tava. Opisuje se vernost Hrvata Rimu, opisuju wihova politi~ka i od Be~a priznata prava, opisuju se nepravedni pritisak od strane Ma|ara i golema opasnost od Srpstva, za koju su zaslu`ne austrijske diplomate. Moli se: u slu~aju, koji se `eli, da Austrija pobedi: sve hrvatske zemqe i slovena~ke pokrajine da se politi~ki ujedine u okviru Austrije, da nas ne bi ugwetavali Nemci i Ma|ari. Slovenci da se pridru`e, jer su katoli~ki narod, ~vrsti u veri i u moralnom `ivotu, te dobro organizovani, pa bi katoli~ki element u toj skupini vanredno oja~ali. A ako bi, na na{u `alost, Austrija propala: onda da Slovenci i Hrvati sa~iwavaju posebno hrvatsko kraqevstvo.” Jegli~ napomiwe: “To je strogo poverqivo. Ja sam izrazio `equ za nekim ispravkama. A potpisao sam rado, jer nama Slovencima preti potpuno uni{tewe. Kako sada govore Nemci, i to austrijski, be~ki, samo Nema~ku veli~aju itd., mo`e se zakqu~iti da }e nas jo{ gore ugwetavati, ako ostanemo u savezu s wima. Pa i u verskom pogledu slabo bismo se proveli. Ali {ta se mo`e: ~ovek snuje, a Bog odre|uje. Moliti se moramo i verovati u wega, pa }e on ipak sve tako urediti da za na{u ve~nost bude dobro.” Memorandum ne ostavqa sumwu o austrijskom patriotizmu, odnosno o `eqi za pobedom Austrije, ali je ujedno i dokaz svesti o velikoj opasnosti za nacionalni opstanak i Slovenaca i Hrvata u slu~aju austrijske pobede i pobede nema~kog imperijalizma. U tom slu~aju autori memoranduma vide re{ewe u konceptu hrvatsko-slovena~ke dr`ave, svakako u okviru predratnih dr`avnih granica. A u slu~aju pobede Antante, koju ne `ele, predla`u dr`avnu samostalnost hrvatsko-slovena~kog kraqevstva, koje bi iskqu~ivalo pridru`ivawe Srbiji. U svom predavawu Koro{ec je kazao da je memorandum nastao pre svega zbog opasnosti od italijanskih aspiracija na slovena~ku i hrvatsku teritoriju. Memorandum su, po wegovim navodima, sastavili i o wemu diskutovali u Qubqani Krek, Koro{ec, [u{ter{i~, Jegli~, Mahni~ i Dalmatinci Dulebi} i Vukovi}. (114. Jugoslavikus (F. Erjavec), “Borba Slovenaca za Jugoslaviju”, Beograd 1934, 33.) Koro{ec je, prema se}awu, sadr`aj memoranduma ovako ozna~io: “...u wemu smo ocrtali tada{wi polo`aj i molili smo Svetog oca da svojom diplomatijom uti~e tako da Slovenci i Hrvati ostanu zajedno. A ako nekud padnemo, tamo gde padnemo, da padnemo zajedno.” (115. Koro{ec, 221) Uskogrudom i konzervativnom konceptu memoranduma, wegovoj antipravoslavnoj noti, ne treba se mnogo ~uditi, s obzirom na wegove glavne potpisnike – biskupe, kao i adresanta – papu. Zanimqivije je ono {to se skrivalo u pozadini. Naime, upravo tih dana Krek je, bez [u{ter{i~a i bez wegova znawa, u~estvovao na jo{ jednom hrvatsko-slovena~kom sastanku! Re~ je o sastanku 334
hrvatskih i slovena~kih sve{tenika, te dr Matka Lagiwe, kao jedinog laika, u martu 1915. u Rijeci. Na tom sastanku je doneta odluka da se uputi memorandum papi, i wega su u Rim odneli frawevac Milo{evi} i kapucin [krivani}. Depe{a ruskog ambasadora u Rimu od 9. (22) aprila 1915. upu}ena ruskom ministru spoqnih poslova Sazonovu u Petrograd svedo~i o toj akciji. (116. Milan \or|evi}, “Srbija i Jugoslavija za vreme rata 19141918”, Beograd 1922, 75-76; Mandi}, 161) Po navodima depe{e, u Rim su do{li fraweva~ki provincijal Dalmacije Milo{evi} i ne}ak fraweva~kog provincijala Hrvatske [krivani}. Sa obojicom je razgovarao ve} pomenuti ruski novinar i agent Svatkovski. Na temequ wegovog izvje{taja, ambasador pi{e: “Oni ka`u da sve jugoslovenske stranke te`e potpunoj i kona~noj likvidaciji Austro-Ugarske. [krivani}, kapucin sa Rijeke, gde je antiklerikal Supilo biran kao wihov protivnik, potpuno odobrava program Supilov. Slovenski ose}aji katoli~kog duhovni{tva toliko su silni da izlaze potpuno u susret priznawu pravoslavne dinastije. Pre mesec dana bio je na Rijeci skup vi|enih klerikalnih politi~ara iz jugoslovenskih zemaqa, izuzev [u{ter{i~a, s kojim su sve veze prekinute, i bosanskih klerikala, koji nisu stigli. Skup ovih klerikalnih politi~ara postavio je zahtev, da hrvatske i slovena~ke zemqe, pri svakoj kombinaciji, ostanu jedna nerazdeqena celina. Skup je u tajnosti izneo op{tu `equ, da Hrvati i Slovenci u|u sa Srbima u jednu jugoslovensku dr`avu pod dinastijom Kara|or|evi}a. Italiju smatraju kao glavnog neprijateqa, jer on te`i da razdeli ju`ne Slovene.” O~igledno je da hrvatski sve{tenici nisu saop{tili Svatkovskom pravi razlog svog dolaska u Rim, jer depe{a ne pomiwe da su doneli memorandum upu}en papi. O toj ~iwenici pisao je tek 1942 (!) godine nekada{wi saradnik biskupa Mahni~a dr Fran Bini~ki. Se}awa Bini~kog osvetqavaju su{tinske strane rije~kog sastanka i wegovih zakqu~aka, pa ih je zato potrebno op{irnije razmotriti. U poglavqu koje govori o doga|ajima za vreme svetskog rata najpre opisuje kako je u kontaktima izme|u predstavnika hrvatskog katoli~kog seniorata dr Rudolfa Ekerta (Eckerta) i dr Petra Roguqe (poznatog Krekovog prijateqa) sa biskupom Mahni~em, provincijalom konventualaca na Cresu Jozom Milo{evi}em i Bini~kim do{lo do dogovora da se sa~ini memorandum papi Benediktu XV “u korist Hrvatske”. “Kad je sve bilo gotovo, pozove Mahi~ na sastanak sve uglednije. Me|u wima do|e don Frane Buli}, dr Matko Lagiwa, dr Krek, itd. Biskup pro~ita i razlo`i spomenicu, u kojoj se otac kr{}anstva moli, neka na mirovnoj konferenciji zagovara pravedne zahtjeve hrvatskog naroda. Ostane li Austro-Ugarska monarhija, Hrvati i Slovenci tra`e svoju vladu u Zagrebu, neovisnu o Be~u i Pe{ti. Propadne li monarhija, Hrvati i Slovenci biraju sebi vladara posve slobodno. Kasnije Milo{evi} dodade i tre}u mogu}nost, da se Hrvati mogu slo`iti i s drugim izvan monarhije. Spomenicu su imali potpisati svi hrvatski i slovenski biskupi, te pro~elnici svih organizacija. Radi pote{ko}a se odustalo od toga, pa potpisa Mahni~ sam... Mahni~evu spomenicu odnese u Rim O. Milo{evi} i O. M. [krivani}. Papa primi vrlo qubazno izaslanike i obe}a da }e 335
za hrvatski narod u~initi sve {to uzmogne, ako ga puste na mirovnu konferenciju. Usput spomenu papa O. Milo{evi}u, da je Rusija izdala Hrvate. Provincijal se sastade sa dr Antom Trumbi}em i upozori ga na tu izdaju ne odaju}i od koga ju je doznao. Dr Trumbi} ne htjede u prvi mah vjerovati, jer mu je ruski poslanik to tvrdokorno nijekao... Na Rijeci nam nakon povratka ispri~a O. Milo{evi} sve op{irno... Trumbi} izjavi O. Milo{evi}u `equ, da i koji sve}enik po|e u svijet, ponudih se odmah ja... O. Milo{evi} obe}a odmah 1000 kruna, tako i biskup Mahni~, koji naumi izbiti mjese~nu potporu od nadbiskupa Bauera. No kad sutradan odoh k predstojniku Kadi}u po putnicu, zatra`i stra{qivac svjedoybu dvojice lije~nika. Moradoh na Rijeku. Kad ja u kapucinski “hotel”, reko{e mi, da je Italija navijestila rat Austriji, i da je granica zatvorena...” (117. Fran Bini~ki, “Moje tamnovawe”, Zagreb 1942, 12-14) Iz uspomena Bini~kog proisti~u pre svega dve zna~ajne ~iwenice. One potvr|uju autenti~nost onoga {to je Svatkovski saznao o rije~kom sastanku, kao i podatak da su prisutni dopu{tali mogu}nost ujediwewa sa Srbijom, iako Bini~ki to veoma srame`qivo izra`ava, a pobudu pripisuje Milo{evi}u. Zna~ajno je {to ne pomiwe da se tada bilo ko od prisutnih protivio, {to bi, ina~e, pred usta{ki umerenim ~itaocima veoma rado u~inio, samo kada bi to mogao da tvrdi. Drugi zna~ajni podatak jeste da je sastanku prisustvovao i Krek. Zajedno sa navodom Svatkovskog da je [u{ter{i} bio namerno iskqu~en. Nov podatak je i da su se Milo{evi} i [krivani} sastali u Rimu s Trumbi}em, i to upravo zbog papine opomene u vezi s jadranskim pitawem. Da su potra`ili i Svatkovskog, to Bini~ki nikako ne pomiwe. Zanimqiv je i podatak da je, na Trumbi}evu inicijativu, Bini~ki bio spreman da ode u inostranstvo i tamo politi~ki deluje, i da je tu nameru odobravao, pa i materijalno hteo da podupre, i biskup Mahni~. Sadr`aj memoranduma papi, kako ga prikazuje Bini~ki, u su{tini se sla`e sa sadr`ajem memoranduma po navodima Jegli~a i Koro{eca. U jednom i drugom je osnovni naglasak na jedinstvu i celovitosti hrvatsko-slovena~kih zemaqa i u slu~aju opstanka i u slu~aju raspada Austro-Ugarske monarhije. O tre}oj mogu}nosti, ujediwewu sa Srbijom, prisutni su razgovarali samo usmeno. Memorandum papi, uz Krekovu saradwu, najpre je bio sa~iwen u Rijeci, a kasnije podnesen na odobrewe i Jegli~evom i [u{ter{i~evom krugu u Qubqani. Prikazali su ga kao inicijativu biskupa Mahni~a, ne govore}i pri tom da ga je Krek ve} odobrio. Iz Qubqane ga je odneo Mahni~, pa preko pomenutih izaslanika iz Rijeke uputio u Rim. Oba poslanika su po zajedni~koj zamisli posetili papu, koji je, me|utim, bio prili~no uzdr`an, nije verovao da }e i wega pozvati na mirovnu konferenciju, jer je znao za protivqewe Italije (Londonski pakt je, na zahtev Italije, sadr`avao posebnu odredbu da se Vatikan ne pozove na mirovnu konferenciju). Papa je sigurno hteo da spre~i svaku mogu}u simpatiju Hrvata prema Srbiji, pa je zato dvojicu izaslanika upozorio da je “Rusija izdala Hrvate” na Jadranu. Upravo zbog tog upozorewa, dva izaslanika su potra`ila Trumbi}a, a verovatno iz istih pobuda i Svatkovskog. Izjavili su da se krug koji se sastao u Rijeci sla`e sa akcijom jugoslovenske emigracije oko Supila i Trumbi}a. Sasvim jasno su kazali i {ta je uzrok te, za povr336
{nog posmatra~a neo~ekivane, ~iwenice da su, naime, katoli~ki Hrvati i Slovenci spremni prihvatiti ne samo ujediwewe sa Srbijom, ve} i wenu pravoslavnu dinastiju Kara|or|evi}a. To je bio put da se obezbede osnovni nacionalni interesi Hrvata i Slovenaca i da se sa~uva nedeqivost i celovitost wihove nacionalne teritorije od glavnog neprijateqa, od Italije, koja ho}e da te teritorije raspar~a. Iz sa~uvanih dokumenata i se}awa ne mo`e se pouzdano re}i koliko su pojedini u~esnici sastanka u Rijeci, me|u wima i Krek, zaista mislili na mogu}nost i nu`nost ujediwewa sa Srbijom. Mo`da su dva izaslanika, u razgovoru sa Svatkovskim, te`wu za takvim ujediwewem preuveli~avala, u `eqi da carsku diplomatiju pridobiju protiv italijanskih prohteva. Mo`e li se, prema svemu tome, tvrditi da je po~etkom marta 1915, suo~en sa opasno{}u da }e rasulom pora`ene Austro-Ugarske slovena~ko primorje pripasti Italiji, Krek pristajao na spasonosnu ideju o ujediwewu slovena~kih i hrvatskih zemaqa sa Srbijom, pod dinastijom Kara|or|evi}a, u dr`avu koju bi Antanta svakako priznala kao savezni~ku i zato joj jem~ila neokrwenu narodnosnu granicu prema Italiji? Ovo se, naravno, ne mo`e tvrditi, jer ne znamo ni za jednu neposrednu Krekovu izjavu u tom smislu. ^iwenica je, me|utim, da je Krek u~estvovao na sastanku na kojem je ta ideja bila jednodu{no prihva}ena. To je verovatno bio i osnovni razlog {to se jugoslovenski politi~ari, koji su se skoro istovremeno sastali u Trstu – me|u wima i Lagiwin strana~ki drug Spin~i} – 18. aprila 1915, odlu~ili da ubudu}e na te sastanke pozivaju i Kreka. Rije~ko savetovawe predstavqa tako|e {iru pozadinu koja ~ini da poznati podatak o Krekovoj podr{ci Trumbi}evoj akciji ne visi vi{e u vazduhu. Mogu}nost da se italijanska opasnost otkloni jugoslovenskim ujediwewem mimo Austrije izgledala je u to vreme tako spasonosna da je prihvata deo sve{tenstva kod Hrvata i, zajedno s wim, po svoj prilici, i Krek. Ulaskom Italije u rat ta je mogu}nost potisnuta u drugi plan, jer je Italija postala saveznica Antante, a pobeda Antante jemstvo za ostvarewe wenih zahteva u pogledu slovena~kih i hrvatskih zemaqa. Tako su politi~ke odluke rije~kog sastanka – kao i odluke tr{}anskih sastanaka postale gotovo zaboravqena epizoda. Bez te epizode, me|utim, ne bi se mogli potpuno razumeti doga|aji i orijentacije u jugoslovenskoj politici u slovena~kim i hrvatskim zemqama godine 1917. i kasnije, a osobito planovi Krekovo-Koro{ecovog pravca u slovena~kom klerikalnom taboru. U tekstu se iznose podaci koji dokazuju politi~ku ulogu i zna~aj sve{tenstva u svakoj “katoli~koj dr`avi”. Vatikan je preko svoje obave{tajne slu`be uvek znao pre svih {ta sledi i {ta }e se na globalnom planu de{avati. Londonski pakt, ma koliko bio povoqan za Italiju, bio je neprihvatqiv za Vatikan, i to ne samo zbog zabrane da Vatikan u~estvuje na mirovnoj konferenciji, nego i zbog toga {to je priznavao dr`avotvornost Srbije na etni~kom prostoru gde vekovima `ive Srbi. 22. 4. Na stranici 84 je tekst: O prvom sastanku Hrvatsko-slovena~kog kluba koji je odr`an u toku rata, 28. oktobra 1915. u Mariboru, javnost je tada saznala samo po veoma skre337
sanom uvodniku “Slovenca”. Cenzura je dozvolila da se objavi samo onaj deo ~lanka koji govori da je predsednik Koro{ec izrazio nepokolebivu vernost hrvatsko-slovena~kog naroda caru i habsbur{koj ku}i, da je zahvalio jedinicama koje ratuju i setio se ~lanova kluba koji su pali na boji{tu. Pomenuo je umrlog profesora Mandi}a i izrazio simpatije prema ~lanu kluba Ro{karu, “koji je na po~etku ratnih zbivawa morao mnogo da prepati”. U zaplewenom delu ~lanka najzna~ajniji je stav koji govori da se “Klub izjasnio da od sada, kao i dosada, stoji na stanovi{tu ujediwewa hrvatskog i slovena~kog naroda u jednu dr`avno-pravnu zajednicu u okviru Habsbur{ke monarhije”. (126. AVA, 24093/MI ex 1915, 5657/ MI ex 1916) Nikada Slovenci nisu iskreno `eleli Jugoslaviju, a prihvatili su je kasnije da bi se spasili od italijanskog i austrougarskog uticaja.Za ovaj elaborat je zna~ajna sprega politike i sve{tenstva. O~igledno je da je uticaj Vatikana u svemu ovome bio od presudnog zna~aja. 22. 5. Na stranici 85 je tekst: Ne osvr}u}i se na razlike koje su se pojavqivale izme|u dva krila klerikalne stranke u odnosu na sadr`aj zahteva za hrvatsko-slovena~kim ujediwewem, austrijske vlasti su te zahteve u celini suzbijale. Kad je 19. decembra 1915. Vrhovna komanda armije (AOK), na osnovu jedne ankete, izrekla optimisti~ki sud o austrijskom patriotizmu Slovenaca, zbog italijanske opasnosti, to je izazvalo `estoke prigovore nema~kih visokih upravnih ~inovnika, koji su se trudili da doka`u nepouzdanost Slovenaca i pojedinih slovena~kih politi~ara, me|u kojima Kreka i [u{ter{i~a, upozoravaju}i upravo na trijalisti~ke te`we, jer te te`we sadr`e ideju o etni~koj srodnosti sa Srbima i nepatriotsko potpomagawe bratimqewa Slovenaca sa Hrvatima. Krawski poglavar Atems je u toj polemici 16. avgusta 1916, izme|u ostalog, napisao: “...pitam se da li je sa istinskom patriotskom idejom uop{te spojivo osnivawe neke jugoslovenske dr`avne tvorevine u okviru Monarhije, koja bi sigurno pre ili posle htela da postane politi~ki potpuno nezavisna, a dotle bi stalno zna~ila slabqewe Monarhije.” (128. AS, 27505/MI ex 1915, 18267/MI ex 1916) Dakle, ideja jugoslovenstva nije bila iskrena, ve} samo etapa u kojoj se zlo~inci spasavaju odgovornosti do nekog novog istorijskog trenutka. Istorija je pokazala da je taj trenutak nastupio 1941, pa 1991. godine i uvek je Vatikan imao odlu~uju}u ulogu u kreirawu dr`avnopravnog statusa Slovenije. Zato ne ~udi anga`ovawe Jovana Pavla Drugog 1991. godine. 22. 6. Na stranicama 89 i 90 je tekst: Strah od pobedonosnog germanstva i ma|arskog nasiqa nagoni ~ak i konzervativne slovena~ke klerikalne elemente da tra`e zajedni~ko politi~ko re{ewe s Hrvatima, iako je jasno da je takvo antidualisti~ko re{ewe posledwe na koje bi vladaju}i faktori u Monarhiji bili spremni. Paralelno sa ovim savetovawem dolazi do zanimqivog putovawa biskupa Mahni~a u Be~. Na proputovawu on se, od 5. do 7. novembra 1915, zadr`ao u Zagrebu, gde je razgovarao sa Spin~i}em. Ovaj o tome zapisuje: “Rekao mi je da }e u Qubqanu, da se dogovori s ostalim biskupima mitropolije Gori~338
ke, te sa Krekom i jo{ nekima, da pak svi biskupi, svaki posebice dade svoje izjave, pri ~emu imalo bi biti glavno, da svi zahtijevaju ujediwewe hrvatskih i slovena~kih zemaqa monarhije Habsburga.” Tekst dokazuje da je sve{tenstvo Rimokatoli~ke crkve u Sloveniji sledilo manir Vatikana i uvek se vi{e bavilo svetovnom politikom nego religioznim pitawima. Jugoslavija im je od po~etka bila usputna stanica radi spasavawa od odgovornosti, ali i nova strate{ka pozicija i priprema za dan kada }e po nalogu Vatikana da se otcepe. 23. U kwizi “Koncentracioni logor Jasenovac 1941-1945” - kwiga 1, drugo izdawe, autor Antun Mileti}, izdava~i: “Narodna kwiga” Beograd i “Spomen podru~je Jasenovac”, {tampa GRO “Kultura” OOUR “Slobodan Jovi}”, Beograd, 1986. godine), objavqen je na stranicama 515 i 516 tekst: Dopis Ministarstva pravosu|a i bogo{tovqa NDH od 6. novembra 1942. ministru unutra{wih poslova NDH u kojem se tra`i obave{tewe o popu Frawi Riharu koji je odveden u logor Jasenovac. (1. Arhiv VII, a. NDH, k. 215, reg. br. 29/4) “Nezavisna Dr`ava Hrvatska, Ministarstvo pravosu|a i bogo{tovqa, broj v.t. 930./1942. Predmet: Rihar Frawo, `upnik interniran u Jasenovcu, da li je jo{ na `ivotu. (2. Ro|en je 8. 4. 1909. u Dubrovi kod Qubqane. Pored wega u koncentracionom logoru Jasenovac ubijeni su 17. 10. 1942. jo{ slede}i slovena~ki sve}enici: Franc Grobler, ro|en 25. 11. 1892. u Sv. Juriju kod Tabora; Frane Ka~, ro|en 23. 11. 1907. u Polzeli; Janez Kodri~, ro|en 1. 3. 1897. u Studenicama; Alzelm Polak, ro|en 8. 4. 1883. u @ivoticama u Moravskoj; Janez Ran~igaj, ro|en 12. 8. 1893. u Gomilskom kod Ceqa, zatim Jakob Sem, ubijen septembra 1942. i Frane Ore{nik, ubijen 9. 1. 1945. godine (Anton Ranta{a, “Strahote u Jasenovcu”, “Vrone Zarje”, Qubqana, 1959, str. 144-50; ]iril Pete{i}, “Katoli~ko sve}enstvo u NOB-u 1941-1945”; VPA Zagreb, 1982, str. 121-08)). Zagreb, 6. studenoga 1942. Ministarstvu unutra{wih poslova, na ruke g. ministra, Zagreb. Zagreba~ki nadbiskup (3. Alojzije Stepinac) kao ordinarij svoje nadbiskupije upravio mi je dopis od 2. studenoga 1942. broj 159/Pr. koji glasi: “U travwu ove godine pritvoren je i interniran u Jasenovac `upnik Frawo Rihar iz Gorwe Stubice. Mi smo uvjereni, da je nevin osu|en jer je svoju du`nost ispunio kako mu je bilo nalo`eno od duhovne oblasti i nije kriv {to su drugi bili nemarni i zakasnili na misu zakazanu to~no u 9 sati. Me|utim, kakogod bilo, ova duhovna oblast imade pravo zatra`iti obavijest, da li je pomenuti `upnik jo{ na `ivotu ili nije, da znade u slu~aju, ako je jo{ `iv odrediti glede `upe i wegove imovine, a u slu~aju da nije `iv da sve}enici ove nadbiskupije izvr{e svoju du`nost {to je imadu prema svakome umrlom sve}eniku. Stoga mi je ~ast umoliti vas, gospodine ministre, da u svojstvu na{eg resornog ministra zatra`ite informacije o pomenutom `upniku od nadle`nih faktora i dostavite ih ovoj duhovnoj oblasti. 339
Ovim povodom moli se naslovno ravnateqstvo, da mi saop}i da li je navedeni `upnik Frawo Rihar jo{ na `ivotu, a ako nije, kad je umro/dan smrti wegove. Stvar je `urna obzirom na potrebne naredbe nadbiskupa u pogledu ure|ewa `upe Gorwa Stubica u duhovnom i materijalnom pravcu. Za dom spremni, M.P. ministar pravosu|a i bogo{tovqa (4. dr Andrija Artukovi}. Do tada je bio ministar unutra{wih poslova) dr Andrija Artukovi}”. Mada je ova kwiga obimna jer sadr`i konkretne dokaze usta{kih zverstava nad Srbima, u kojima su u~estvovali i sve{tenici Rimokatoli~ke crkve u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, za ovaj elaborat je izabran samo ovaj tekst. Tekst pokazuje sa kakvom se hladnokrvno{}u pristupa pojmu `rtve. Stepinac samo tra`i informaciju. Wega ne interesuje razlog, istina, pravda ili {ta je sa wegovim sve{tenikom. Pojedini rimokatoli~ki sve{tenici su stradali samo zato {to nisu mogli da se pomire sa usta{kom ideologijom, a nisu mogli ni da prihvate da wihova crkva podr`ava zlo~ine. Stradali su, jer su se oglu{ili o papinu naredbu. Ako se ovako postupalo prema svojima, onda mo`e samo da se pretpostavi {ta je u~iweno sa Srbima pravoslavcima. Kwiga je obimna i gotovo da ne mo`e da se zaobi|e nijedan od podataka koji se u woj navodi. 24. U kwizi “Misija Vatikana u Nezavisnoj dr`avi Hrvatskoj – 1” (autor dr Milan Bulaji}, izdava~ NIP “Politika”, izdava~ka delatnost Beograd, suizdava~ “Juvex international konsulting korporation””, Beograd, {tampa “Rujno” U`ice, 1992. godine), objavqeno je: 24. 1. Na stranicama od 58 do 60, pod naslovom “Poku{aj dijaloga sa Vatikanom” nazi se tekst: Predsjednik Predsjedni{tva SFRJ Cvijetin Mijatovi}, prilikom posjete Vatikanu 1981. pozvao je papu da posjeti Jugoslaviju. Papa je prihvatio poziv. Prilikom posjete predsjednika Saveznog izvr{nog vije}a, Branka Mikuli}a Vatikanu re~eno je da }e do posjete do}i “kad sazru uslovi”. Papa je u me|uvremenu posjetio mnoge zemqe i dr`ave u kojima je katoli~ka zajednica vrlo malobrojna (skandinavske zemqe, Koreja, Indonezija, muslimanske zemqe). Prilikom posjete crkvi i Zavodu sv. Jeronima u Rimu, povodom 400-godi{wice gradwe ove crkve, papa Jovan Pavle II govorio je o “bolnom iskustvu” hrvatske crkve: “Znak je tog iskustva sigurno lik kardinala Stepinca, kao i tolike druge bra}e i sestara va{e crkve.” Potvr|uju}i kontinuitet politike Stepinca, papa Jovan Pavle II je govorio da je nastojao vi{e puta do}i u Jugoslaviju, “ali mi do sada nije bilo mogu}e.” “Tako se za sada zadovoqavam da svaki dan molim, i ne samo za va{ narod, u nadi da mi se pru`i prilika da tamo do|em. Va{a zemqa nije daleko, dapa~e, bli`e je nego moja domovina, a zacijelo je mnogo bli`a nego Koreja, Indonezija i Mauricijus.” (1. (str. 58) Ivan Pavao II sve}enicima Hr340
vatskoga zavoda: “Svaki dan molim u nadi da mogu pohoditi va{u zemqu”, “Glas Koncila” broj 45, 5. studenog 1989, str. 3) Na pitawe kada }e do}i, za{to papa jo{ ne dolazi u Jugoslaviju kardinal Kuhari} odgovara: “Na to pitawe ne mogu odgovoriti hrvatski biskupi, jer to pitawe ovisi o onima koji nose odgovornost za javni `ivot. Dakle, ovisi o tome kada }e Vlada smatrati da je sazrelo vrijeme za wegov posjet... da se primi papu u jednu zemqu treba stvoriti klimu, klimu koja je u skladu s dostojanstvom wegove osobe, wegove slu`be i wegova poslawa. Da li je ta klima kod nas stvorena?” “Mislim da ovim propagandnim postupcima, koji se ve} u zadwe dvijetri godine posebno sna`no odrazuju kao napadi i na katoli~ku crkvu, ne samo u Hrvata, nego i na samu Svetu stolicu, kako se to ka`e, na Vatikan, da ne stvaraju klimu, vedru, smirenu klimu za papin pohod. Dakle, morat }e se ipak ta klima promijeniti. Ja smatram da bi se papin pohod mogao odvijati zaista u po{tovawu, u skladu s wegovim smislom, i da bi mogao imati pozitivne odjeke na cijelu na{u zajednicu, za sve odnose, i ekonomske odnose i nacionalne odnose, jer papa kuda god dolazi, s polazi{ta evan|eoskih na~ela, uvijek navje{ta mir, pravednost, pomirewe, dostojanstvo qudske osobe, qudska prava. To bi i nama rekao, ako do|e” (2. (str. 58) “Kardinal Kuhari} o papinu posjetu Jugoslaviji: –Treba stvoriti klimu koja je u skladu s dostojanstvom wegove osobe”, “Glas Koncila”, broj 45, 5. studenog 1989, str. 3). U papin (ne)dolazak umije{an je i predsjednik Odbora za odnose s vjerskim zajednicama Sabora SR Hrvatske, Zdenko Svete, biv{i ambasador SFRJ pri Svetoj stolici, kome je pripisano da je rekao: “Papa nije mogao do}i i zato {to je kroz crkvu u Hrvata do{lo do nacionalisti~kih tendencija.” Slijedilo je obja{wewe neautorizovanog teksta, koji je objavio “Glas Koncila”, da je rekao “da se papino nedola`ewe u svoje doba poku{avalo opravdati i nekim navodno nacionalisti~kim ispadima crkve u Hrvata”, {to zna~i da predsjednik Svete nije tvrdio “da je takvo tuma~ewe utemeqeno i opravdano.” (3. (str. 58) “[to je predsjednik Svete rekao o papinu (ne)dolasku”, “Glas Koncila”, broj 5, 4. veqa~e 1990, str. 2) “Mjestobustiteq patrijar{kog trona”, mitropolit zagreba~ko-qubqanski, visokopreosve{teni Jovan, saglasan da je papin dolazak u Jugoslaviju stvar dr`avnih organa, izjavio je: [to se ti~e Srpske crkve, mi smo ga o~ekivali u Jasenovcu. Bitno je, razume se, da poglavar Rimokatoli~ke crkve osudi genocid nad Srbima u minulom i sada{wem vremenu. Nama, razume se, nije stalo do verbalne osude, ve} da se u woj na|u i ~in pokajawa i garancija da se zlo ne}e ponoviti. To bi donelo olak{awe u na{im sve vi{e zategnutim odnosima. Ako papa dolazi u misiju mira, u ime te misije prirodno je da osudi sva zla me|u qudima i narodima. Nije, dakle, bitna poseta, ve} ono {to pravdoqubivi i bogoqubivi qudi o~ekuju. Rascepkani i razbijeni, ne mo`emo ~estito pre}i ni preko ku}nog praga, a kamoli da zakora~imo u savremenu Evropu, ~iji smo geografski deo.” Mitropolit dr Jovan Pavlovi} govori da su sve na{e nacije “bivale kiwene i o{te}ivane i sve se boje da ih netko u ime druge nacije ne eksplo341
atira, progawa”. Iznosi mi{qewe da se Hrvati “s pravom boje unitarizma, wegovih {tetnih posqedica”. “Ali niti jedan ju`noslavqanski narod nije u novijoj povijesti bio izlo`en genocidu, osim Srba. ^ak ni nacisti, koji su i u ovim na{im krajevima inicirali ’kona~no rje{ewe’ za @idove i Rome i koji su vr{ili masovna strijeqawa Srba (npr. Kragujevac, Kraqevo), nisu tako postupali s drugima. Slovence, ~iju su zemqu ukqu~ili u svoj ’Lebens-raum’ jesu progawali, poku{avali dijelom asimilirati, masovno izgoniti u Srbiju, Hrvatsku, ali nisu wima punili jame i krematorije samo zbog toga {to su Slovenci.” Mitropolit zakqu~uje da “taj strah od genocida utisnut u pam}ewe srpskog naroda ne mo`e biti izbrisan tek tvrdwom da se klawamo svim `rtvama, da se mirimo, da idemo zajedno u Evropu, mada takav odnos mo`e biti iskren, bez lukavosti”. Zna~ajno je razmi{qawe mitropolita Jovana zbog ~ega ne dolazi do dijaloga sa katoli~kom crkvom: “Pomi{qam da ovdje nije problem u papi. On je Poqak, sam je trpio od nacizma, zna {ta je genocid. Ne bi mu, mislim, bilo te{ko u~initi te geste dostojanstveno i na na~in da mu nitko razuman ne bi mogao prigovoriti. Problem je u tome {to vodstvo katoli~ke crkve u Hrvata nije nikad osudilo usta{ku vlast kao genocidnu, izdvojiv{i wezine planske zlo~ine od zlodjela drugih. I bojim se, ako se krene putem koji je najavio fra Duka u Blajburgu, pa se povu~e znak jednakosti izme|u onoga {to se tamo dogodilo i Jasenovca i drugih gubili{ta tokom ~etvorogodi{we usta{ke strahovlade, da od pomirewa ne}e biti ni{ta, {to mo`e imati stra{ne posqedice.” (1. (str. 59) “Mitropolit gospodin dr Jovan Pavlovi} – Nikad nismo imali krsta{ku strategiju”, “Nedjeqa”, br. 16, Sarajevo, 10. 6. 1990) Akademik Vladimir Dedijer, predsjednik Raselovog suda i ~lan Raselovog suda Kristofer Farli (Christopher Farley) uputili su 6. septembra 1986. pismo papi Jovanu Pavlu II (2. (str. 59) Vladimir Dedijer, “Vatikan i Jasenovac”, “Rad”, Beograd, 1987, str. 43-44) povodom vijesti da prilikom posjete Jugoslaviji odbija da posjeti usta{ki logor smrti Jasenovac, gdje je izvr{en genocid nad Srbima, Jevrejima, Romima, jugoslovenski orijentisanim Hrvatima, Slovencima i drugim rodoqubima. U pismu je re~eno da je “nedavno su|ewe Andriji Artukovi}u, biv{em ministru unutra{wih poslova u Paveli}evoj nacisti~koj kvislin{koj vladi Hrvatske, obelodanilo vezu izme|u Paveli}eve vlade i katoli~ke crkve”, da je “Artukovi} izjavio na su|ewu da je on veran sin katoli~ke crkve: kao ministar unutra{wih poslova u Paveli}evoj vladi (koja nosi najve}u odgovornost za taj genocid i druge zlo~ine), za sve {to je radio prvo je tra`io mi{qewe velikodostojnika katoli~ke crkve u Hrvatskoj”, da “dostupni dokumenti potvr|uju ovu Artukovi}evu izjavu”. Ukazano je da “jo{ uvek nisu otkriveni svi zlo~ini koji su izvr{eni u Hrvatskoj u toku rata”, da je “Bertrand Rasel rekao da postoji velika zavera u kojoj Vatikan poku{ava da prikrije ove ~iwenice”. Izra`eno je uvjerewe “da biste genocid u Jasenovcu jednako sna`no osudili, kao {to je bila sna`na va{a osuda genocida u va{oj rodnoj Poqskoj”: 342
“Pozivamo vas da do|ete na mesto tih u`asnih zlo~ina (najgorih primera smrtnih grehova) i da se pomolite za spasewe du{e crkve, po{to se te strahote ne mogu ni zaboraviti ni oprostiti. Ako obavite tu iskrenu samokritiku, tim ~inom pomo}i }ete mnogim narodima {irom sveta u borbi protiv genocida. Ako ne, qudi }e sami izvu}i zakqu~ke o Vatikanu. Mada posedujemo mnogo dokaza o ovim zlo~inima iz nema~kih i usta{kih izvora i iz svedo~ewa pre`ivelih, ipak, nedostaju nam dokumenti Vatikana. Bio bi veliki doprinos istini kada biste otvorili arhive Vatikana, i apelujemo na vas da to u~inite. Sa na{e strane, spremni smo da oformimo specijalnu komisiju koja bi izlo`ila na{u dokumentaciju, pa vas pozivamo da imenujete vatikansku komisiju da na sli~an na~in predo~i odgovaraju}u dokumentaciju. Tako bi se dokumenti mogli proveriti i uporediti: Svaka dr`ava, kada se boji istine, poku{ava da prikrije dokumente. Ali ovo je odli~na prilika da Vatikan doka`e kako, ipak, druga~ije gleda na istinu. Tokom ~itavog svog postojawa, crkva je u~ila da su “blagodat i istina potekli od Isusa Hrista (Jovan, 1:17). Ako Vatikan sada bude sledio primer svetovnih dr`ava, bi}e to ozbiqan udarac principima koje proklamuje. Godine prolaze bez odgovora. Hrvatska katoli~ka crkva, odnosno weni glasnogovornici, frontalno napadaju Dedijerovu kwigu “Vatikan i Jasenovac”, napadaju}i i {tamparske gre{ke, a uop{te ne pomiwu nego ignori{u Dedijerova konstruktivna i s punim po{tovawem pisana pisma Wegovoj svetosti papi Jovanu Pavlu II od 5. aprila 1984. i 9. septembra 1986. Poslije neuspjelih poku{aja uspostavqawa dijaloga istine s Kaptolom, generalnim vikarom, biskupom dr \urom Kok{om; glavnim i odgovornim urednikom katoli~kog tjednika “Glas Koncila”, @ivkom Kusti}em, kardinalom dr Frawom Kuhari}em, do{ao sam do zakqu~ka da treba i}i daqe – u Vatikan i poku{ati uspostaviti dijalog sa predstavnicima Svete stolice”. U ovom tekstu autor iznosi autenti~nu prepisku iz koje se zakqu~uje da je komunisti~ka vlast nudila gostoprimstvo Jovanu Pavlu Drugom i da gotovo nije bilo nikakve smetwe, bez obzira {to su tuma~i wegovih re~i i shvatawa poku{avali da predstave da nije bilo poziva ili da je komunisti~ka vlast postavqala neke uslove. Jovan Pavle Drugi je izbegavao dolazak, jer bi ostalo zabele`eno da nije posetio Jasenovac i da je lagao. Nakon uspostavqawa usta{ke vlasti Frawe Tu|mana “stekli su se uslovi” da poseti oru`jem otcepqeni deo biv{e Jugoslavije, ali da nikako ne poseti Jasenovac, mada je bio na nekoliko desetina kilometara od tog najve}eg srpskog grada pod zemqom. I pored brojnih pisama, apela i predloga da se otvore arhive i sazna istina o ulozi Vatikana u genocidu nad Srbima Jovan Pavle Drugi je }utao, a samo nekoliko godina kasnije je dokazao da je }utawe bilo odobravawe zlo~ina nad Srbima. 24. 2. Na stranicama od 61 do 63 je tekst: Odmah po dolasku u Rim, 12. juna 1990. javio sam se ambasadoru SFRJ pri Svetoj stolici. Podsjetio sam ga na razgovor 28. marta. Potvrdio je da je u vezi moje posjete dobio instrukciju saveznog sekretara Lon~ara. Ponovio 343
sam zamisao razgovora i mi{qewe o korisnosti, ne samo za nau~ni projekat na kojem radim, ve} i za odnose Jugoslavija – Vatikan. Ambasador Ma{truko, na moje veliko iznena|ewe, razbio je odmah sve iluzije: Vatikan ne zanima dijalog istine. Na sugovornika u Vatikanu za takve razgovore ne treba ra~unati. Papa ne daje intervjue. Sve {to ima on ka`e u svojim izjavama – enciklikama i u saop{tewima za “Osservatore Romano”. Oni rade svoj posao. Smatraju da je crkva vje~na, sve drugo je prolazno. U ovom tekstu autor iznosi ~iwenice da Vatikanu nije ni stalo do istine. Ne `eli Vatikan ni da pomene zlo~ine nad Srbima, jer o~igledno za wih to i nisu zlo~ini. 24. 3. Na stranicama 64 i 65 je tekst: Padre Josef Metzler me vrlo qubazno primio istog dana, 12. juna u 12 ~asova i 35 minuta. Predao sam mu pismo (2. Ambasade de la République Socialiste Fédérative de Yugoslavie près le Saint-Siège, No. 110, 12. 6. 1990) ambasadora SFRJ i vizitkartu. “Nema problema. Odmah }emo vam izdati propusnicu za Arshivio Segreto Vaticano za vrijeme koliko vam je potrebno. Mjesec dana? Nije va`no, mo`e se obnoviti.” Kada sam po~eo da govorim o nau~nom projektu na kome radim i pomenuo period Drugog svjetskog rata, kao da se padre Metzler probudio: “Ali, arhivi su otvoreni samo do 1922. godine. Arhivi se otvaraju po periodima pontifikata. Slijede}i }e biti 1922-1939. (Pontifikat Pije XI) Kada }e to biti, ni papa ne zna. Izuzetaka nema!” Poku{ao sam da objasnim da sam do{ao radi dijaloga istine i provjere dokumenata i ~iwenica s kojima raspola`em. Po{to to nije imalo nikakvog uticaja na saop{tenu dogmu, postavio sam pitawe ako se ta pravila od 1922. odnose na “Archivio segreto”, da li je mogu}e dobiti na uvid javna dokumenta, saop{tewa za javnost, {tampu, fotografije. Padre je i daqe hladno govorio o nedodirqivosti dokumenata iz perioda poslije 1922. i da arhiv nema “javna dokumenta”. Pitao sam, uporno, gdje mogu tra`iti dokumenta iz perioda Drugog svjetskog rata, s kim mogu razgovarati. Poku{ao je da me uputi na objavqena dokumenta Svete stolice iz Drugog svjetskog rata (“Actes et documents du Saint Siége relatifs á la seconde guerre mondiale”), “Osservatore Romano”. Odgovorio sam da sam sve tomove navedene zbirke ve} prou~io. Razgovor je bio zavr{en. Dobio sam dozvolu za pregled dokumentacije do 1922. godine. Ovo je svedo~ewe autora kojim se dokazuje kako Vatikan ~uva arhivske podatke. Ne dozvoqava Vatikan da se sazna istina. Zato je prof. dr Vojislav [e{eq zahtevao da Pretresno ve}e izda obavezuju}i nalog kojim bi se obezbedili dokazi o u~e{}u Vatikana u zlo~inima nad Srbima. 24. 4. Na stranicama 76 i 77 je tekst: Kakav dijalog mo`emo voditi ako katoli~ka crkva ne odgovara, ako Vatikan i zagreba~ki Kaptol ne}e da otvore svoje svoje arhive. Naveo sam, primjera radi: 344
– Izvje{taji predsjednika Biskupske konferencije dr Alojzija Stepinca papi Piju XII od 17. maja 1941. po biskupu Salisu Seewisu, od 3. decembra 1942/no. 267/BK-1941, A. E. S. 228/42/ i drugi. – Izvje{taji apostolskog izaslanika, opata Ramiroa Marconea, dr`avnom sekretaru kardinalu Maglioneu od 24. avgusta 1941. po tajniku Giuseppeu Masucciu; odgovor kardinala Maglionea od 3. septembra 1941, izvje{taj podnijet krajem juna 1942. i drugi. – Izvje{taj tajnika apostolskog izaslanika Masuccia i tajnika zagreba~kog nadbiskupa dr Stjepana Lackovi}a, o posjeti me|unarodne komisije usta{kom logoru smrti Jasenovac, 6. februara 1942. – Posjeta mar{ala Josipa Broza Tita Vatikanu, 9. avgusta 1944. Upoznao sam ga kroz kopije pisama sa stavom uzornog kardinala Kuhari}a da ne prihvata dijalog, da se poziva na “autorska prava” na dokumenta zagreba~kog Kaptola. U tekstu se iznose precizni podaci o dokumentima koje je autor tra`io da bi utvrdio ~iwenice zna~ajne za nau~ni rad. Naravno, crkva u Hrvata, kao i Vatikan nisu ni imali nameru da otvore arhive radi utvr|ivawa istine. Za ovaj elaborat je zna~ajno da Vatikan ima razloga kada krije dokumentaciju. Jovan Pavle Drugi nije dozvoqavao da se sazna istina, jer je u to vreme planirao novi genocid nad Srbima. 24. 5. Na stranicama 461 i 462, pod naslovom “Odgovornost Vatikana za politiku Stepinca u usta{koj NDH” je tekst: U konkordatima je predvi|eno “Sveta stolica se ne protivi da se duhovnici, zbog zlo~ina ili drugih prestupa kojima su se ogre{ili o propise krivi~nog zakona”, stave pred redovni sud. Prema tome, biskupi i sve}enici katoli~ke crkve krivi~no su odgovorni, kao i druga gra|anska lica. Razlika je, razumqivo, u postupku prema sve{tenim licima: “Prilikom hap{ewa i zatvarawa krivca treba postupati s potrebnim obzirima koje zahteva po{tovawe prema duhovnom stale`u. Ako presuda izre~ena protiv duhovnika glasi na smrt ili na robiju preko pet godina, treba uvek dostaviti biskupu sudska akta i dati mu prilike da saslu{a krivca u ciqu da bi mogao, ukoliko to bude potrebno, doneti odluku i o crkvenoj kazni, koja bi se imala izre}i protiv istog krivca. Ako bi to zahtevao biskup, isto se tako ima postupiti i u slu~aju da osuda glasi na mawu kaznu. Kaznu robije izdr`ava}e duhovnici uvek u zavodima, no odvojeni od ostalih gra|anskih lica. Ako bi bili osu|eni zbog prestupa ili istupa, kaznu }e izdr`avati u manastiru ili u kojoj drugoj crkvenoj ku}i.” (2. (str. 461) Konkordat izme|u Svete stolice i Austrije, ~lan XIV, Zbirka, Isto, str. 17) I konkordat izme|u Svete stolice i Kraqevine Jugoslavije, koji je 25. jula 1935. u Vatikanu potpisao Eugenio kard. Pa~eli (kasnije papa Pije XII), predvi|ena je nadle`nost gra|anskih sudova dr`ave u kojoj slu`e: “Gra|anske vlasti, koje po svojoj nadle`nosti podignu krivi~nu tu`bu protiv nekog sve{tenika ili redovnika obavesti}e o tome nadle`nu crkvenu vlast, upoznaju}i je s optu`bom i sa postupkom primewenim protiv crkvenog lica stavqenog pod sud. Za vreme celog postupka, sudske vlasti }e se starati o tome da se za{titi duhovni karakter optu`enog, sem ako ga nadle`na crkvena vlast ne bi bila vratila u svetovno stawe.” 345
Jugoslovenski konkordat ide daqe i predvi|a obavezu crkvenih vlasti da protiv okrivqenog sve{tenog lica pokrene kanonski postupak: “Kad sve{teno lice, koje vr{i neku javnu slu`bu, bude, zbog zlo~ina ili prestupa, stavqeno pod sud od strane nadle`ne vlasti, onda }e wegov crkveni stare{ina tako|e protiv wega povesti odgovaraju}i kanonski postupak, suspenduju}i ga, u me|uvremenu, od wegove funkcije, kad te`ina slu~aja i odredbe kanonskog prava to budu zahtevale.” I daqe: “Crkveni stare{ina }e, sem toga, pristupiti svrgavawu krivca, svaki put kad zakqu~ci kanonskog postupka budu podudarni sa zakqu~cima gra|anskog postupka.” “Ako bi vladawe nekog crkvenog slu`benika bilo takvo da bi postalo pretwom za javni poredak, gra|anske vlasti }e dostaviti do znawa crkvenoj vlasti osnove optu`be i obrati}e se istoj da bi se postiglo smewivawe re~enog slu`benika.” “Kada se, po tome pitawu, crkveni stare{ina ne slo`i sa gra|anskim vlastima, slu~aj }e se izneti pred jednu me{ovitu komisiju obrazovanu od predstavnika Ministarstva pravde i predstavnika episkopata, koji }e se pridr`avati pravilnika ustanovqenog po zajedni~kom sporazumu izme|u re~enog ministarstva i jugoslovenskog episkopata.” “Ako je, u slu~aju napred razmotrenog, u pitawu neki biskup, onda }e vlada ispitati stvar neposredno sa Svetom stolicom.” (1. (str. 462) ~lan XIII, “Projekat jugoslovenskog konkordata i va`e}i konkordati”, 1937, str. 63-64) Papa Jovan Pavle II prilikom posjete Oswiencimu (Au{vicu) izjavio je pred licem cijelog svijeta: “Odgovorni za rat nisu samo oni koji ga poti~u, ve} i oni koji ne poduzmu sve {to je u wihovoj mo}i da ga sprije~e”; “Protiv onoga koji prijeti onima koji `ele `ivjeti u miru je dr`avno ... crkveno ... pa i prirodno pravo, prema na~elu: {to za`eli{ sebi, to ~ini i drugome. Protiv wega je, napokon, i bo`ansko pravo, jer ... u (Bo`joj) zapovijedi: ne ukradi zabrawuje svaku vrstu otima~ine, a u zapovijedi: ne ubij svako nasiqe. Nikada se nijedan narod ne smije razvijati na ra~un drugoga, uz cijenu wegovog porobqavawa i podjarmqivawa, uz cijenu wegovog iskorjewewa i smrti!... Ako u ovome {to sam rekao ima gor~ine ... nisam to rekao da nekog optu`im. Rekao sam da podsjetim”. U vezi sa ovom izjavom pape Jovana Pavla II ]iril Pete{i} konstatuje: “Javne i odlu~ne crkvene osude planiranog uni{tewa Srba u NDH nije bilo. Naprotiv, katoli~ki je episkopat i{ao tako daleko da je usta{ku vlast poku{ao li{iti odgovornosti, pripisuju}i progone Srba u NDH neodgovornosti zanesenih pojedinaca, najvjerovatnije tzv. “divqih usta{a” o kojima npr. svjedo~e NDH-a{ki dokumenti 1941. iz Hercegovine”. “Katoli~ki episkopat u NDH snosi, sli~no wema~kom episkopatu za progone @idova, te{ku odgovornost za progone Srba. Ako je sada{wi papa Ivan Pavle II osudio zbog sukrivwe one koji nisu poduzeli sve {to je u wihovoj mo}i bilo da se sprije~e nacisti~ki zlo~ini u logoru Oswiencim (Au{vic), osudio je analogno i sukrivwu onih koji nisu poduzimali sve {to su mogli protiv progona Srba u nacisti~koj NDH.” 346
]iril Pete{i} zakqu~uje da “ni tobo`we javne osude progona Srba, koje su tu i tamo uslijedile u biskupskim okru`nicama kleru ili u propovijedima, nisu spre~ile nastavak progona do svr{etka Drugog svjetskog rata, {to dokazuje da te osude nisu bile dovoqno javne, ni dovoqno glasne i, prema tome, da nisu bile adekvatne. Samo na ovakve zakqu~ke navodi me ~itawe pisama kardinala Maglionea, vizitatora Markonea i nadbiskupa Stepinca, kao i izbor od 34 dokazna dokumenta iz vatikanske istrage 1943. godine. Stepin~evo pismo, od 24. svibwa 1943, najre~itiji je dokaz o punoj osnovanosti optu`be protiv episkopata katoli~ke crkve u NDH.” (2. (str. 462) ]iril Pete{i}, “Vatikanska istraga protiv Stepinca (16)”, “Dovoqno dokaza o krivici”, “Vjesnik”, Zagreb, 11. III 1982, str. 10) Biograf nadbiskupa Stepinca, Pavao Jesih, generalni duhovnik Katoli~ke akcije u zagreba~koj nadbiskupiji i prosakrista Prvostepene crkve u Zagrebu, opisuje kako Stepinac “nekolicini sve}enika koji su se prihvatili usta{kih djelovawa nala`e da ih se odreknu i da se povuku. Uostalom, od preko pet stotina wegovih sve}enika (zagreba~ke nadbiskupije - pr.) petnaestorica su u prvom `aru polo`ili usta{ku prisegu, a povrh toga jo{ wih oko dvadesetak bilo je sklono usta{kom pokretu. Svi ostali su bili odlu~no protiv re`ima.” (3. (str. 462) Pavao Jesih, “Crvena ru`a na oltaru”, str. 253 - 254) ]iril Pete{i} navodi da je “Jesihova kwiga dospjela u ruke i kardinalu Stepincu u Kra{i}u”, (4. (str. 462) “Stepin~evi biografi”, ]iril Pete{i}, “Vatikanska istraga protiv Stepinca”, “Vjesnik”, Zagreb, 25. II 1982) ali Stepinac “nije negirao Jesihovo pisawe o petnaestorici sve}enika zagreba~ke nadbiskupije zakletih usta{a, i o dvadesetorici drugih sklonih usta{kom pokretu”. U tekstu se iznose ~iwenice kojima se dokazuje da Jovan Pavle Drugi nema isti kriterijum kada su u pitawu `rtve zlo~ina u Drugom svetskom ratu. Za Au{vic nalazi re~i osude i izviwewa, a o Jasenovcu ne sme ni da pomisli. Nije tema ovog elaborata puko prebrojavawe `rtava zlo~ina po nekim kriterijumima, ili upore|ivawe izme|u `rtava, {to je krajwe neprimereno, ali mora da se primeti da Jovan Pavle Drugi ima potpuno drugi kriterijum i vrednosni sud kada su u pitawu `rtve Srbi i kada su u pitawu zlo~inci usta{e. Nikada Jovan Pavle Drugi nije priznao, nije se izvinio, nije osudio i nije ute{io, da bi preventivno delovao da se genocid nad Srbima ne ponovi. Uvek je Hrvatsku, bez obzira na dr`avotvorni oblik, i svoje sve{tenike na teritoriji biv{e Jugoslavije {titio i samim }utawem, nekomentarisawem ili odbijawem da se izjasni, mada ga je stru~na javnost pozivala da ne pravi razliku. Tada je bilo jasno da Jovan Pavle Drugi priprema svoje usta{e, gotovo iste one koje je imao Pije XII.. Stvarno bi bilo nelogi~no da se Jovan Pavle Drugi izvini i ogradi od delovawa wegovih sve{tenika u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, kada ih istovremeno priprema da ponove, ili okon~aju ranije zapo~eti genocid nad Srbima. Jasno je da je Vatikan od 1945. godine ~uvao naciste i fa{iste kao osvedo~ene zlikovce koji su mu potrebni za borbu protiv Rusije, ne samo u doba hladnog rata, nego naro~ito nakon 347
rasturawa isto~nog bloka. Po istom ar{inu on je skrivao i ~uvao usta{e od 1945. godine radi krsta{kih teroristi~kih napada na Jugoslaviju, ali i za zavr{ni udarac u razbijawu biv{e Jugoslavije, koje je o~igledno po~elo 1991. godine. Od wegovih usta{a i nije moglo drugo da se o~ekuje nego da izvr{avaju naredbe Jovana Pavla Drugog i vr{e zlo~ine nad Srbima. Dakle, kanonska odgovornost sve{tenika ne va`i kada su u pitawu zlo~inci u mantijama koji pripadaju crkvi u Hrvata. 24. 6. Na stranicama od 475. do 480. tekst: Po nalogu Kraqevske vlade Jugoslavije – Ministarstva inostranih poslova (5. (str. 475) Ministarstvo inostranih poslova Kr. Jugoslavije, Pov. br. 168, od 8. maja 1941. Kr. poslanstvo Jugoslavije u [vajcarskoj, Pov. br. 453, Bern, 12. maja 1941) jugoslovenski poslanik pri Svetoj stolici, Niko Miro{evi} – Sorgo, ulo`io je protest kod dr`avnog sekretara Vatikana u vezi stvarawa Nezavisne Dr`ave Hrvatske na okupiranom podru~ju jugoslovenske dr`ave: “U nekoliko dana koji su uslijedili za iznenadnom i neopravdanom agresijom Wema~ke protiv Jugoslavije, wema~ka vojska je okupirala jedan dio Banovine Hrvatske kao i wen glavni grad Zagreb. Ante Paveli}, ve} godinama pla}enik u slu`bi stranih vlada, onaj isti koga su francuski sudovi osudili na smrt zbog ubistva kraqa Jugoslavije Aleksandra, koriste}i za{titu neprijateqskih okupatorskih snaga, proglasio je ’Nezavisnu dr`avu Hrvatsku’, uz sau~e{}e grupe lica koja nemaju nikakav mandat od strane hrvatskog naroda. Pred pritiskom neprijateqa zakoniti predstavnici hrvatskog naroda u sastavu Kraqevske jugoslovenske vlade, kao i zakoniti predstavnici autonomne vlasti Banovine Hrvatske, povukli su se u inostranstvo. Prema op{teprihva}enim na~elima me|unarodnog prava, vojna okupacija jedne teritorije ni u ~emu ne mijewa wen legalni status i ni na koji na~in ne ~ini pravnu osnovu koja mo`e opravdati zasnivawe novog statusa na okupiranoj teritoriji. Prema tome, proklamovawe ’Nezavisne Dr`ave Hrvatske’, nametnuto od strane okupatorskih vojski, li{eno je svakog pravnog osnova i predstavqa akt nasiqa. Kraqevsko poslanstvo Jugoslavije ima ~ast da upozna Dr`avni sekretarijat Wegove svetosti da Kraqevska vlada Jugoslavije energi~no protestuje protiv ovog manevra Vlade Rajha i ukazuje na ni{tavost svih akata izvr{enih prilikom stvarawa te hrvatske dr`ave, koji jedino imaju za ciq teritorijalno i nacionalno komadawe Jugoslavije.” (1. (str. 477) Verbalna nota Kr. poslanstva pri Sv. stolici, br. 146, Rim, 17. maja 1941) Dr`avni sekretar kardinal Maglione je zapisao na primqenoj noti: “potvrditi prijem!” (“accusare ricevimento”). (2. (str. 477) “Actes et documents du Saint Siège”, A. E. S. 4001/41, orig., vol. 4, Doc. 354. La Légation de Yugoslavie à la Secrétairerie dEtat, Vidi Doc. no 351, fn. 2.) Pitawe od bitnog zna~aja je za{to Sveta stolica, vrhovni poglavar katoli~ke crkve, papa Pije XII nije osudio brutalnost nacisti~ko fa{isti~ke agresije, u kojoj je stradalo i dosta katolika jugoslovenskih dr`avqana. Za{to to nije uradio, kada se ~esto poziva na pozitivno me|unarodno pravo? 348
To nije formalno pitawe, na koje Sveta stolica mora da odgovori. Jer, na note sli~nog sadr`aja koje je Kraqevska jugoslovenska vlada uputila vladi Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava i vladi Velike Britanije, dobijeni su odgovori sa sasvim odre|enim stavovima – da se ne priznaje razbijawe jugoslovenske dr`ave, da se osu|uje stvarawe “Nezavisne Dr`ave Hrvatske” na okupiranom podru~ju Jugoslavije, uz podr{ku narodu Jugoslavije. Formalno priznavawe Kraqevskog poslanstva Jugoslavije pri Svetoj stolici pretpostavqalo je osudu razbijawa dr`avnog suvereniteta i stvarawe “dr`avnih” tvorevina na wenoj suverenoj teritoriji. Ali, to bi zna~ilo, u isto vrijeme, i osudu “Nezavisne Dr`ave Hrvatske”, {to, o~igledno predstavqa razlog uskra}ivawa osude. Na ovakvo saop{tewe, u ime Vlade Sjediwenih Dr`ava odgovorio je 28. maja 1941. Samner Vels (Sumner Welles) (3. (str. 477) Foreign Relations of the United States, 1941, 860H.01/332, str. 980 - 981): “Gospodine, ~ast mi je potvrditi prijem va{e note od 12. maja 1941. u vezi sa stvarawem takozvane Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Konstatujem da Kraqevska jugoslovenska vlada `eli da izrazi svoj najodlu~niji protest protiv tog nezakonitog postupka wema~kog rajha i smatra neva`e}im i ni{tavnim sve radwe u vezi sa stvarawem takozvane Nezavisne Dr`ave Hrvatske, ~iji je jedini ciq raspar~avawe nacionalne teritorije Kraqevine Jugoslavije.” “Pozivam se i na va{u notu od 24. maja 1941. u vezi sa sporazumima koji su nedavno potpisani u Rimu 18. maja ove godine, kojima se Italiji ustupaju sastavni djelovi nacionalne teritorije Kraqevine Jugoslavije. Primite k znawu da Kraqevska jugoslovenska vlada protestuje protiv ovog novog kr{ewa svog integriteta i protiv podjele hrvatskog naroda, koji preko svojih zakonitih predstavnika u Kraqevskoj vladi nastavqa borbu za oslobo|ewe Jugoslavije, koja obuhvata cijelu hrvatsku teritoriju, i priznaju Wegovo veli~anstvo Kraqa Petra II za svog jedinog zakonitog vladara”. “@elim da vam zahvalim {to ste bili qubazni da mi izlo`ite svoja gledi{ta, kao i da ponovim ogor~ewe ove vlade i ameri~kog naroda zbog invazije i raspar~avawa Jugoslavije od strane raznih dr`ava ~lanica Trojnog pakta.” To su zvani~ni akti osude razbijawa jugoslovenske dr`ave i priznawa wenog dr`avnog integriteta. Samo tri dana poslije dolaska usta{kog poglavnika pokrenuta je akcija za priznavawe Nezavisne Dr`ave Hrvatske od strane Svete stolice. Predsednika Biskupskih konferencija posjetila je wegova usta{ka veza dr Mile Budak, sada usta{ki ministar bogo{tovqa i nastave: “Zamolio je nadbiskupa da bi designirao jednog sve}enika koji bi po{ao u Rim do Svetog oca da mu izlo`i stanovi{te nove hrvatske vlade prema crkvi katoli~koj i da bi do{lo {to prije do uspostave normalnih diplomatskih odnosa sa Svetom stolicom. Nadbiskup se malo za~udio, jer nije uobi~ajno da jedan sve}enik razgovara ili ide kao delegat Svetom ocu mimo biskupa. Nadbiskup je mirno odgovorio da nema ni{ta protiv toga, samo mora upozoriti, da }e Sveta stolica ipak tra`iti mi{qewe Episkopata, pa neka se ne ~ude tome. 349
Kad je nadbiskup zapitao koga `eli poslati, rekao je o. Tomislava Poglaena D. I. Na to je nadbiskup odgovorio da to ne mo`e i}i bez provincijala, pa da }e zato pozvati provincijala je li sporazuman s time. Ministar se zadovoqio i oti{ao. Nadbiskup je dobio dojam da se je Poglaen i sam na neki na~in ponudio vladi. Pozvao je provincijala Grima, koji, kad je ~uo o ~emu se radi, oti{ao je ministru Budaku, a ovaj ga je odveo poglavniku. Provincijal je upozorio poglavnika, da ovaj na~in ne bi bio podesan i da ne mo`e slati Poglaena. A onda, izgledalo bi to kao neko nepovjerewe prema nadbiskupu, {to ne bi bilo dobro. Na to je poglavnik odgovorio da }e osobno govoriti s nadbiskupom. Provincijal je premjestio Poglaena po kazni odmah u Sarajevo.” (1. (str. 478) Dnevnik Alojzija Stepinca (Q. Boban), “Danas”, br. 444, Zagreb, 21. 8. 1990, str. 67) Zagreba~ki nadbiskup, na osnovu saglasnosti poglavnika, preduzima mjere za me|unarodno priznawe kvislin{ke Nezavisne Dr`ave Hrvatske, prije svega od strane Vatikana. U vezi sa tim u svom dnevniku 27. IV 1941. biqe`i: “Iz Beograda je stigao u Zagreb auditor nuncijature za put u Rim. Navratio se je nadbiskupu na prolazu i tom prilikom mu je nadbiskup razlo`io situaciju i zamolio da ode kod Svetog oca, te mu usmeno sve razlo`i, kad je po{tanski saobra}aj nemogu}. Nadbiskup je preporu~io najtoplije, da do uspostave odnosno priznawa de facto Dr`ave Hrvatske sa strane Svete stolice do|e {to prije... Nakon razgovora sa auditorom nuncijature oti{ao je nadbiskup do poglavnika i saop}io mu, da je poduzeo korake da do|e do prvog kontakta izme|u Svete stolice i Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Poglavnik je pozorno slu{ao.” (2. (str. 478) Biqe{ka je pisana rukom ceremonijara Cvetana, “Tajni dokumenti...”, str, 32) Poslije dvije nedjeqe stigao je odgovor Svetog oca pape Pija XII, o ~emu biqe`i Stepin~ev dnevnik: “Iz Rima se vratio auditor nuncijature u Beogradu i svratio se k nadbiskupu da mu referira o razgovoru sa Svetim ocem. Rekao je da je Sveti otac pa`qivo slu{ao, a onda rekao auditoru, neka ka`e nadbiskupu, da po{aqe pismeni referat u Rim {to prije. Tom zgodom rekao je Sveti otac, da bi inicijativa za uspostavu diplomatskih odnosa morala do}i sa strane vlade, a Sveta stolica nije do sada ni{ta primila.” (3. (str. 478) Kwiga IV Stepin~eva dnevnika, str. 216; “Tajni dokumenti...” str. 32) Zagreba~ki nadbiskup Stepinac je, 17. maja 1941. “po biskupu Salisu poslao Svetom ocu jedan op{iran referat.” (1. (str. 479) Kwiga IV Stepin~eva dnevnika, str. 233, 17. V 1941) Biskup Seevis Salils otputovao je u Rim u sastavu “hrvatske dr`avne delegacije, na ~elu s usta{kim poglavnikom Paveli}em”. Usta{ki poglavnik Paveli} je postupio po predlogu nadbiskupa Stepinca, na osnovu poruke pape Pija XII i uputio Svetom ocu pismo na latinskom jeziku: 350
“Sveti o~e, Kad je dakle blaga providnost Bo`ja dala, da preuzmem kormilo svojega naroda i svoje domovine, ~vrsto sam odlu~io i `arko `elim, da hrvatski narod, vjeran svojoj slavnoj pro{losti, ostane vjeran i u budu}nosti Sv. apostolu Petru i wegovim nasqednicima, a na{a domovina, pro`eta evan|eoskim zakonom, postane Kristovo kraqevstvo. U tom zaista velikom djelu `ivo molim pomo} Tvoje svetosti. A takvom pomo}i smatram najprije to, da Tvoja svetost vrhovnim svojim apostolskim ugledom prizna na{u dr`avu, zatim da se udostoji {to prije mi poslati svojega zamjenika, koji }e mi pomagati tvojim o~inskim savjetima, te napokon da meni i narodu mojem udijeli apostolski blagoslov. Kle~e}i do nogu Tvoje svetosti qubim posve}enu desnicu kao najposlu{niji sin Svetosti tvoje...” U pismu usta{ki poglavnik Paveli} napomiwe da je Svetoj stolici ve} poslan “Slu`beni list”, kojim se zvani~no obavje{tava o progla{ewu Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Smisao ovog pisma je isticawe dubokih katoli~kih osje}awa, apsolutne privr`enosti i sinovske odanosti papi, da je Nezavisna Dr`ava Hrvatska nastala u jubilarnoj katoli~koj godini, da je kroz taj “prst Bo`ji” i papa zaslu`an za ostvarewe Nezavisne Dr`ave Hrvatske. (1. (str. 480) “Tajni dokumenti...”, str. 33) Britanski “Foreign Office”, ve} 26. aprila 1941, obavje{tava poslanika pri Svetoj stolici D’Arcy Osbornea o pritiscima na Vatikan “da uspostavi diplomatske odnose sa novom dr`avom Hrvatskom” i daje nalog da u~ini sve {to mo`e u Vatikanu da se u ovom pravcu ni{ta ne preduzima. (2. (str. 480) “...pressure likely to be put on the Vatican to establish diplomatic relations with the new state of Croatia. – Please do what you can to instil resolution in Vatican to take no action in the sense suggested.” From Foreign Office to Berne, R. 4423/297/92 ({ifra), No. 521, Department No 2, 26. april 1941.) Li~ni izaslanik predsjednika Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava pri Svetoj stolici, Tittmann, u izvje{taju Stejt departmentu, od 3. maja 1941, potvr|uje vijesti “da Italija vr{i pritisak na Svetu stolicu da prizna novu dr`avu Hrvatsku uspostavqawem diplomatskog predstavni{tva u Zagrebu”. Iako je Vatikan ovu vijest demantovao, ,,ne bi bio iznena|en ako bi od Svete stolice bilo tra`eno da preduzme takvu akciju”. (3. (str. 480) Phillips Secretary of State, Washington, Rome, May 3, 1941, no 635. “However, I should not be surprised were the Holy See to be urged to take some such action”.) Ministarstvo inostranih poslova, koje se tada nalazilo u Jerusalimu, sredinom maja 1941. preko poslanstva u Londonu, skre}e pa`wu poslanstvu pri Svetoj stolici: “Ovde stigle vesti da je stav Vatikana prema samostalnoj Hrvatskoj blagonaklon i da mo`e do}i do priznawa iste od Vatikana. Zapa`eno je da se ovda{wa katoli~ka {tampa dr`i rezervisano, tj. nije osudila formirawe Hrvatske i Paveli}a. Va{ington izve{ten.” (4. (str. 480) Arhiv Jugoslavije, 103 – 65 – 287, {ifrovani telegram, Pov. br. 541, 1. V 1941. (Qubo Boban, kw. 1, str. 11, fn. 2)) 351
Tekst prenosi sadr`aj originalne prepiske iz koje se utvr|uje protivqewe priznawu Nezavisne Dr`ave Hrvatske kao, i u to vreme, nelegalno i suprotno me|unarodnim aktima formirane kvislin{ke i zlo~ina~ke tvorevine na delu okupirane teritorije Kraqevine Jugoslavije. Iz teksta se zakqu~uje ne samo da postoji blagonaklon stav Vatikana prema usta{koj tvorevini, nego i fakti~ko priznawe zlo~ina~ke dr`ave. 24. 7. Na stranicama od 728 do 730, pod naslovom “Audijencija kod pape usta{e Ivana Vernera, gradona~elnika Zagreba”, je tekst: Opisuju}i svoj slu`beni boravak u “vje~nom gradu”, usta{a Ivan Verner, gradona~elnik Zagreba govori o proslavi druge godi{wice Nezavisne Dr`ave Hrvatske u Zavodu sv. Jeronima i o audijenciji kod sv. oca pape Pija XII: “Na dan obqetnice progla{ewa Nezavisne Dr`ave Hrvatske, 10. travwa, bila je sve~ana sveta misa zahvalnica u zavodu sv. Jeronima, kojoj je osim nas prisustvovalo cielo osobqe poslanstva, na ~elu s dr. Pavlovi}em, otpravnikom poslova, jer je dr. Peri} bio slu`beno odsutan u Zagrebu, knez Lobkovic, na{ opunomo}eni izaslanik u Vatikanu, kao i cijela hrvatska kolonija. Svetu misu je slu`io rektor Pre~. dr. Ma|erac s velikom asistencijom ... Rektor Preuzv. dr. Ma|erac proveo nas je cielom ovom zgradom i bio nam je tuma~en. Neobi~no dubok dojam ostavio je u na{im srcima ~as, kad smo u velikoj dvorani ovog zavoda ugledali veliku uqenu sliku na{eg poglavnika... Za ~itavog na{eg boravka u Rimu bila nam je svima vru}a `eqa vidjeti Kristova namjestnika, Sv. otca papu Pija XII. To nam je uspjelo zaslugom Wegove preuzv. kneza Lobkovica...” (3. (str. 728) “Zagreba~ki na~elnik u ’vje~nom gradu’”; Zagreb, 23. travwa (kod autora). Usta{ki opunomo}enik, knez Ervin Lobkovic, izvje{tava ministra inostranih poslova NDH, da je papa Pije XII primio u audijenciju, 11. aprila 1943, gradona~elnika Zagreba, Ivana Vernera, iako je zahtjev postavqen tek po wegovom dolasku u Rim, “gdje do zadweg ~asa ni poslanstvo pri Kvirinalu nije o toj posjeti ni{ta znalo”. “Bilo je stoga te{ko zatra`iti audijenciju, koja je morala uzeti u obzir ostali raspored posjeta.” “U Vatikanu ne odobravaju”, nastavqa Lobkovic, “bez zbiqa osobitih va`nih razloga, audijencije, koje se tra`e s odre|enim terminom. K tomu je ba{ papa prizdravio od svoje bolesti, te je morao rie{avati mnoge zaostale poslove. Uza sve to, uspjelo je izhoditi audijenciju ~ak u nedequ, kad papa ina~e redovito ne prima. Tako je tajnik ovog ureda Wurster mogao u nedequ 11. travwa predvesti zagreba~kog gradona~elnika i wegovu pratwu u Vatikan.” Ivan Verner posebno napomiwe: “U usta{koj odori, sa znakovima na~elnika grada Zagreba, oti{ao sam na audijenciju”. Prijem usta{kog gradona~elnika u usta{koj odori, sa znakovima, sa pratwom, ne mo`e se smatrati privatnim, po su{tini! Pri tome treba uzeti u obzir izvje{taj usta{kog opunomo}enika Lobkovica usta{kom ministru inostranih poslova: “Na prolazu je garda iskazivala sve po~asti, a stra`a {vicarske garde nastupila je postrojena na ulazu u Klementinsku dvoranu. Takve su po~asti uobi~ajene u vrlo rijetkim slu~ajevima, pa ih nikako nismo o~ekivali. Jo{ 352
mawe se moglo o~ekivati, da papa dodieli audijenciju u ’Dvorani maloga priestoqa’, koje se nalazi odmah do wegove radne sobe. U toj dvorani ina~e prima suverene.” (1. (str. 729) Erwein Lobkowicz - dr Mladenu Lorkovi}u, brf. 38/43 VT, 14. travwa 1943) Lobkovic napomiwe “da se prije Sv. oca pojavio wegov maestro di camera, msgr. Arborio Mella di Sant ‘Elia, koji je nazvao dobrodo{licu. O~ito su kratko}u audijencije htjeli nadoknaditi ina~e neuobi~ajenim po~astima, kako bi pokazali da protiv nas ni{ta nemaju. Svakako je sam papa odredio da se na~elnika primi, kako mi je rekao msgr. Montini, wegova desna ruka.” “Papa je do{ao ta~no u 11.00, kako je bilo na pozivu ozna~eno. (2. (str. 729) Ivan Verner navodi da je prijem bio u 11.45) Verner pi{e da su ga do~ekali kle~e}i. Pozdravio je na{u skupinu na hrvatskom jeziku sa “@ivjeli!”, zatim se (sa) svima rukovao i svakome darovao po jednu srebrenu krunicu. Onda se posebno obratio gradona~elniku na wema~kom jeziku, blagosloviv{i wega i wegovu obiteq. Tu je gradona~elnik prekinuo Sv. oca i zamolio ga za blagoslov gradu Zagrebu, na {to je papa dodao: – Neka u moj blagoslov bude ukqu~eno sve {to vi `elite da se ukqu~i. Na to se papa povukao, a da se nije uplitao u nikakvi razgovor, o~ito u strahu da se pre|e na politi~ko poqe. Na odlasku bile su opet na~elniku i pratwi iskazane vojni~ke po~asti od plemi}ke tjelesne stra`e, od vatikanskih oru`nika, papinske i {vicarske garde.” U programu posjeta najvi{im velikodostojnicima Vatikana, usta{ki opunomo}enik posjetio je i kardinala Pizzarda, prefekta Sv. kongregacije za nauke i sveu~ili{ta, za koga ka`e da je “poznat kao vrlo ambiciozan ~ovjek”, da se “wegovo ime mnogo spomiwalo kod posledweg izbora pape”, navodno, da je bio me|u ozbiqnijim kandidatima”. I kardinal Pizzard je primio latinska izdawa “Usta{kih na~ela”, “Sivu kwigu” i kwigu usta{kog poglavnika “Strahote zabluda”. S tim u vezi, va`no je {ta je ovaj uva`eni kardinal saop{tio usta{kom izaslaniku, tajnom papinom komorniku Ervinu Lobkovicu: “Kardinal vidi sadr`ajni polo`aj u svijetu kao ne{to prolazno i misli, da }e sada{wa karta Europe do`ivjeti velikih promjena. Uvjeren je, da Hrvate u svakom slu~aju treba odijeliti od Srba. Ina~e je najskloniji Dunavskoj konfederaciji, kao rije{ewu problema sredwe i jugoisto~ne Europe.” (3. (str. 729) Ured izvanredog opunomo}enika, br. 51/43 VT, Rim, 10. lipwa 1943) U ciqu spasavawa usta{ke Civitas Dei, prema slu`benim izvje{tajima usta{kog opunomo}enika Lobkovica, u Vatikanu su boravili zagreba~ki nadbiskup dr Alojzije Stepinac od 26. maja do 3. juna 1943; mostarski biskup dr Petar ^ule od 30. maja do 6. juna, koji je podnio izvje{taj “u prilog Hrvatske”. U ciqu “izvje{tavawa Svete stolice, najavio je dolazak i sewski biskup dr Viktor Buri}”. “Do sada je svega do{lo u Rim pet biskupa, pa je tako visoki postotak u Vatikanu izvrsno odjeknuo, jer odaje revnost i privr`enost Sv. stolici.” 353
Ipak, ma|arski poslanik pri Svetoj stolici, baron Apor, postavio je pitawe usta{kom opunomo}eniku, preko svog crkvenog savjetnika mons. Lutora, “{to to ho}e u Rimu toliki na{i biskupi”. Pravo stawe odnosa Svete stolice i usta{ke Nezavisne Dr`ave Hrvatske pokazuje susret u Vatikanu izme|u apostolskog izaslanika u Zagrebu, opata Ramira Markonea, i usta{kog izvanrednog opunomo}enika, kneza Erweina Lobkowicza, papinog tajnog komornika: “Prilikom svog nedavnog boravka u Rimu, posjetio me msgr. Markone. On mi je, me|u ostalim, izjavio slijede}e: Nadbiskup Stepinac je u glavnom pozitivno izvijestio o Hrvatskoj u Vatikanu. Opa`a se, da su u Vatikanu Hrvatskoj sve skloniji i sve boqe obave{tavani. Nadbiskupu Stepincu, da je bilo savjetovano u Vatikanu neka nastoji biti u {to srda~nijim odnosima s hrvatskim dr`avnim vlastima. Kardinal – dr`avni tajnik Maglione izjavio je Markoneu, da se sa `aqewem boji za sudbinu Hrvatske dr`ave nakon ovog rata. Poznato je da je kardinal Maglione jo{ nedavno o Hrvatskoj imao sasvim negativno mi{qewe. Markone mi je nadaqe rekao, da je papa poslao posebni blagoslov na{em poglavniku prilikom wegovog imendana. Na taj su na~in nekako uzvratili sve one srda~ne brzojave, koje je poglavnik u raznim prigodama upu}ivao papi. U Vatikanu su bili u velikoj neprilici, jer, s obzirom na nepriznavawe, nisu mogli poglavniku uputiti kakvu ~estitku.” (1. (str. 730) Ured izvanrednog opunomo}enika, br. 51/43, Rim, 10. lipwa 1943) Dakle, fakti~ko priznawe zlo~ina~ke tvorevine je izvr{eno, a sve{tenici crkve u Hrvata su ~esto i{li po mi{qewe u Vatikan. Vatikan je dobro znao za razmere genocida nad Srbima i ne samo }utawem, nego i izjavama o odvajawu je doprineo da se poja~a zlo~inima protiv Srba. Sve {to je Vatikan radio od 1941. do 1945. godine gotovo da se hronolo{ki poklapa sa onim {to je u pogledu biv{e Jugoslavije radio Jovan Pavle Drugi od 1991. do 1995. godine. 25. U kwizi “Misija Vatikana u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj – 2”, autora dr Milana Bulaji}a (izdava~ NIP “Politika”, izdava~ka delatnost Beograd, suizdava~ “Juvex international konsulting korporation”” Beograd, {tampa “Rujno” U`ice, 1992. godine), objavqen je: 25. 1. Na stranicama od 912 do 916 tekst: Na grobu kardinala Alojzija Stepinca u zagreba~koj katedrali pi{e: “A u qubavi hrvatskog naroda ne dam se od nikoga natkriliti”. To je bio naslov propovijedi kardinala Kuhari}a u zagreba~koj katedrali, 10. februara 1983. (1. (str. 912) Propovijed kardinala Kuhari}a “U qubavi hrvatskog naroda ne dam se natkriliti”, Isto, str. 97-103) To je politika sa odre|enim ciqem “predzi|a katolicizma”. 354
Slijede}i korak je izjava kardinala Kuhari}a da je do{ao do uvjerewa da je nadbiskup Stepinac “ukqu~en na osobit na~in u misterij mu~eni{tva kojim se potvr|uje uvjerewe i ~vrsto}a savjesti”. “To je uvjerewe crkve u Hrvata. To je uvjerewe cijele katoli~ke crkve. To potvr|uju svi veliki pape ovoga na{ega vremena za redom, od Pija XII do Ivana Pavla II.” (2. (str. 912) Propovijed kardinala Kuhari}a “Braniteq ~ovjekove savjesti” zagreba~ka katedrala, 10. veqa~e 1984, str. 110) Svi drugi sadr`aji, koji se serviraju javnosti, o nadbiskupu Stepincu, su prema ocjeni kardinala Kuhari}a “daleko od istine i pravednog suda” i zato se “mi vjernici moramo osjetiti poni`enima i uvrije|enima”. Kardinal se u propovijedi obra}a vjernicima u zagreba~koj katedrali: “Kako se mi vjernici, kao i svi qudi dobre voqe, `eqni mira u istini, mo`emo osje}ati kad ~itamo u novinama napise, gledamo na televiziji emisije, vidimo na filmovima prizore koji uvijek iznova ponavqaju stare optu`be o kardinalu Stepincu i wegovu vremenu, koje o~ito ne idu za tim da se utvrdi povijesna istina, nego da se dr`i neprestano na optu`eni~koj klupi on i crkva u hrvatskom narodu. Izdaju se i takve kwige koje se nastoje pro{iriti u {to {iri krug ~italaca, pa i samih vjernika. Optu`nica se ~ak i pro{iruje novim neistinama i ima za ciq ocrwivati ne samo kardinalovu osobu, nego i {iri krug hrvatskih vjernika.” Pitawe je kako }e se u ove ocjene uklopiti ova kwiga, bez obzira na sve poku{aje dijaloga, odbijene molbe za otvarawe dokumenata, bez obzira i na ovo detaqno prikazivawe stavova uzoritog kardinala. Uzoriti kardinal unaprijed odbacuje i osu|uje pripreme dokumentarnog filma o kozara~koj djeci Hrvata Lordana Zafranovi}a, jer o~ekuje da }e u tome filmu biti “ponovqene te krive optu`be, te klevete koje nas u srce rawavaju”. “Nije li to te{ko nepo{tovawe i samih nevinih `rtava ako se u wihovo ime optu`uje nedu`ne”!!! (3. (str. 912) propovjed “Pravda }e se i mir zagrliti” (usp. Ps 85/84/, 11) Zagreba~ka katedrala, 10. veqa~e 1987. Isto, str. 149-150) U prethodnoj propovijedi 1986, kardinal je priznao da je “u razdobqu od 1942. do 1944. prihva}eno oko 7.000 djece, najve}im dijelom srpske narodnosti”, da je “visoka smrtnost te djece posqedica stawa u kakvom su djeca bila povjerena wezi kr{}anske qubavi, pa ni najve}a pa`wa nije mogla svima spasiti `ivote”. (4. (str. 912) Propovijed “@ivot polo`iti za bra}u”. (1 Iv, 3, 16), zagreba~ka katedrala, 10. veqa~e 1986, Isto, str. 140) Kardinal odlu~no odbacuje sve klevete katoli~kih ~asnih sestara “koje su u onim te{kim godinama u Jastrebarskom wegovale kozara~ku djecu”. (5. (str. 912) Isto, str. 150. Istina u vezi sa sudbinom kozara~ke djece i odgovornosti za wihovu tragi~nu sudbinu je od takvog zna~aja da prostor ne dozvoqava ozbiqnu polemiku. Autor je tom pitawu posvetio posebno poglavqe u kwizi “Usta{ki zlo~ini genocida i su|ewe Andriji Artukovi}u 1986. godine”; “Najte`i oblik usta{kih zlo~ina genocida -– masovno ubijawe djece”, kwiga 2, str. 247-305) i “Zlo~ini genocida nad djecom” (kwiga 4, str. 767-793). Posebno su zna~ajna istra`ivawa Dragoja Luki}a “Rat i djeca Kozare” (“Kwi`evne novine”, 1990, Beograd, strana 391); vidi Du{ko Tomi} “Putevima smrti kozara~ke djece” (Nacionalni park “Kozara”, Prijedor, 1990, strana 205) 355
Za{to stavqati katoli~ku crkvu u stawe “poni`enosti i uvrije|enosti”, za{to na sto povijesti ne staviti dokumenta optu`be i odbrane, pozvati svedoke istorije i zajedni~ki utvrditi istinu, jer je istina u interesu svih, Hrvata i Srba, katoli~ke i pravoslavne crkve. Namjesto toga uzoriti kardinal progla{ava “vrijeme {utwe”, jer “u danim okolnostima {utwa je tako|er dostojanstvena odbrana”. Takvoj taktici se daje i bo`ansko obja{wewe: “Toj je {utwi utekao i sam na{ Gospodin Isus Krist koji na apsurdne optu`be, ka`e Evan|eqe, ni{ta ne odgovara{e (Mt. 26,62; Mk. 14,61). Tako je postupao i nadbiskup Stepinac na optu`eni~koj klupi 1946. godine. Kardinal Kuhari} 1988: “Isusu Kristu, bo`anskom sucu povijesti povjeravamo i obranu wegova vjernoga sluge zagreba~kog nadbiskupa Alojzija.” (1. (str. 913) propovijed kardinala Kuhari}a “Evo ti majke!” (Iv, 19, 26) zagreba~ka katedrala, 10. veqa~e 1988, Isto. str. 154) [ta, onda, povijesni~ari imaju da rade! Kako sudove ovozemaqske povijesti suprotstaviti bo`anskom sucu!? U propovijedi 1989, “Istina }e vas osloboditi” (Iv. 8,32) kardinal Kuhari} izjavquje u zagreba~koj katedrali da je “u nebo vapiju}a nepravda kad se nadbiskupa Stepinca optu`uje kao mrziteqa i poticateqa na zlo~ine protiv drugih naroda”. “Kr{}anski je qubio svoj hrvatski narod, ali je i djelotvornom qubavqu nastojao pomo}i i pripadnicima drugih nacionalnosti koliko god mu je to bilo mogu}e.” Kardinal najavquje da, unato~ svim neda}ama, nemirima i neslobodama u brojnim zemqama s autoritativnim sistemom vlasti, “nastaje sve uo~qiviji proces osloba|awa od nametnute {utwe i straha”. Kardinal upu}uje poruku “svima s najboqim nakanama da pomognemo okrenuti novu stranicu povijesti iz pro{losti u budu}nost, ali u budu}nost osvijetqenu istinom i izlije~enu pomirewem”. (2. (str. 913) Isto, str. 168-171) “Kolike su klevete posijane u svijet i stalno se siju da hrvatski narod i katoli~ka crkva sa Svetom stolicom ocrwuju pred svjetskom javno{}u. Imao sam u ruci reklamni letak na wema~kom jeziku u kojem se tvrdi da je za vrijeme Drugog svjetskog rata istrijebqeno 800.000 pravoslavnih Srba od produ`ene ruke katoli~ke crkve. Katoli~ka se crkva protivila svakom zlo~inu s koje god on strane bio po~iwen, a woj pripisati zlo~in pojedinaca ili grupe qudi zaista je protiv svake pravde. To je ne~ovje~no!” Kardinal navodi drugi primjer da je u jednoj kwizi, tiskanoj 1988. godine ovdje u Zagrebu, pro~itao te{ku “optu`bu protiv sestara milosrdnica povodom `alosnog slu~aja pravoslavnog mitropolita Dositeja”. Prema navodima kardinala “on je u Zagrebu bio po nalogu vlasti zatvoren”, “na intervenciju nadbiskupa Stepinca bio je oslobo|en i bilo mu je dopu{teno da ode u Beograd”. “U me|uvremenu zbog bolesti bio je kratko vrijeme smje{ten u bolnicu sestara milosrdnica u Vinogradskoj. Pisac je u svojoj kwizi zapisao ovo: Umjesto lije~ewa, milosrdne sestre su ga stra{no mu~ile i poni`avale. Od wih je svaki dan bio bi~evan i tu~en, tako da mu je sva brada bila po~upana.” (1. (str. 914) Isto, str. 169, 170) Kardinal “iz obzira ne navodi ni autora ni kwige”, tvrdi da je “neistina o~ita”. U ovoj kwizi su sakupqena svjedo~anstva, nalazi qekarskih kon356
zilijuma o stawu zdravqa i fizi~kim ozlijedama mitropolita Dositeja. ^iwenice istine na sto istorije, uzoriti kardinale! (2. (str. 914) Vidi, ova kwiga, str.) Kardinal Kuhari} poziva da “treba mirno, zaista znanstveno, istinoqubivo, ponovo analizirati i optu`nicu protiv kardinala Alojzija Stepinca i optu`nicu protiv katoli~ke crkve i katoli~kih biskupa i sve}enika”. Istovremeno, kao vi{e puta ranije, ne ~ekaju}i predlo`ene znanstvene analize, tvrdi da su “napadi na katoli~ku crkvu po~eli sna`no odmah poslije rata”, “po liniji ideologije koja je crkvu smatrala suvi{nom, koja je vjeru smatrala nepotrebnom”, da je to bilo na liniji prakse koja se o~itavala u Sovjetskom Savezu, odmah nakon Oktobarske revolucije. (3. (str. 914) “Krivo nas optu`uju”, “Danas”, Zagreb, 21. 2. 1989, str. 30) Politiku Stepinca katoli~ka crkva uklapa u talase napada na “staqinisti~ku liniju”, na ideologiju koja je u to vrijeme ispoqavala krizu sloma. Na pitawe da li sazrijevaju uslovi za svojevrsnu reviziju presude zagreba~kom nadbiskupu Stepincu, kako bi se ocrtali okviri te revizije, kardinal Kuhari} odgovara: “^iwenica je da je osuda zagreba~kog nadbiskupa Alojzija Stepinca bila te{ki udarac na{oj crkvi i velika uvreda crkve, ne samo u nas, nego i cijele crkve u svijetu. Postoje mnoga svjedo~anstva o osudi tog procesa koji je u demokratskoj svjetskoj javnosti ubrojen me|u procese staqinisti~kog modela”. (4) (str. 914) Kardinal Frawo Kuhari}, “Bo`i} je poruka i pojam mira i pomirewa”, “Vjesnik”, Bo`i}ni intervju, nedeqa 24. XII 1989, str. 9-10) Bitno je da kardinal sada istupa otvorenije, da nije rije~ o osudi nadbiskupa Alojzija Stepinca iz Kra{i}a, ve} o odbrani svih koji su provodili “politiku Stepinac”, ukqu~uju}i i sarajevskog (vrhbosanskog) nadbiskupa dr Ivana [ari}a, koji je mnogo otvorenije od prije rata sara|ivao sa usta{ama, pjevao ode poglavniku usta{a, sara|ivao sa Wemcima (5. (str. 914) Vidi o nadbiskupu vrhbosanskom dr Ivanu [ari}u prije Prvog svjetskog rata, poslije stvarawa prve jugoslovenske dr`ave, u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, str.): “Nedu`an je bio osu|en i mostarski biskup Petar ^ule. (6. (str. 914) Vidi o biskupu dr Petru ^ule u toku Drugog svjetskog rata i usta{ke Nezavisne Dr`ave Hrvatske, str.) Osu|eni su bili mnogi sve}enici, redovnici, toliki qudi u procesima koji danas ne bi izdr`ali pred sudom pravednog i pravnog postupawa. Bilo je te{ko vrijeme koje je satiralo mnoge nedu`ne, bilo zbog ideolo{ke iskqu~ivosti, bilo iz osvetni~ke strasti. Proces nadbiskupu Stepincu bio je politi~ki proces s optu`nicom koja nije imala temeqa...” (7. (str. 914) “Bo`i} je poruka i pojam mira i pomirewa”, Isto) Prihvatamo da je bilo vrijeme koje je “satiralo mnoge nedu`ne”, da je bilo ideolo{kog i politi~kog pritiska. Ali, zar uzoriti kardinal ne mo`e ni{ta, ama ba{ ni{ta re}i o krivici ili bar odgovornosti zagreba~kog nadbiskupa Stepinca. Da li koristi istini o Stepincu izjedna~avawe sa sarajevskim nadbiskupom dr Ivanom [ari}em, za koga postoje mnogo odre|enija dokumenta o li~noj odgovornosti, sa mostarskim biskupom dr Petrom ^ule, koji je zakqu~io pismeni ugovor sa italijanskim generalom o saradwi protiv pobuwenog stanovni{tva?! 357
Dok je “godine 1946. boq{evizam ozna~io po~etke svoje strahovlade montiranim procesom osudiv{i ga nevina na 16 godina robije, godine 1990. nova je demokracija ozna~ila ra|awe imenuju}i wegovim imenom ulice i trgove u vi{e mjesta {irom domovine”. (1. (str. 915) @ivko Kusti}, “Stepin~evo doba”, Zagreb, 1991, str. 5) To je godina pobjede na vi{estrana~kim izborima Hrvatske demokratske zajednice, otvorenog proklamovawa Nezavisne Dr`ave Hrvatske, razbijawa jugoslovenske dr`ave. “Predzi|e kr{}anstva postade predzi|em demokracije” (2. (str. 915) Komentar “Glasa Koncila”, “Prezi|e demokracije”, br. 5, Zagreb, 5. veqa~e 1991, str. 2) – nova taktika u ostvarewu starog ciqa razbijawa jugoslovenske dr`ave! “Stepinac – znak vremena” video kaseta sa tekstom glavnog i odgovornog urednika katoli~kog tjednika “Glasa Koncila”, @ivka Kusti}a predata je od rediteqa Jakova Sedlara li~no papi Jovanu Pavlu II. Luksuzna bro{ura “Stepin~evo doba”, istog autora, sa, u novim uslovima neskrivenom, revizijom istorije dobila je {irok publicitet. Kardinal Kuhari} pi{e u predgovoru: “Nikada crkva u Hrvata nije prihvatila pravorijek osude kardinala Stepinca. Smatrala je to montiranim procesom, koji je `elio nanijeti odre|eni propagandni udarac samoj katoli~koj crkvi. Nikada ni hrvatski narod u tom, rekao bih, vjerni~kom sloju nije prihvatio tu osudu. Uvijek sam zastupao stajali{te – ako je objavqena optu`nica, onda se mora objaviti i obrana. Tu sam obranu kroz svoje homilije, propovijedi, nastojao obrazlo`iti svakoga 10. veqa~e. Sad je nastupila demokracija, a demokracija zna~i da nije samo pravo optu`be da optu`uje, nego i obrane da se brani. Prema tome, sad o~ekujemo da }e biti dana puna mogu}nost da se kona~no Stepincu pristupa objektivno i da crkva izlo`i svoje prosudbe o wemu i da otkloni sve one optu`be koje su ga svrstale u red zlo~inaca, jer to je, smatram, sramota za ovu civilizaciju.” Na pitawe “Ho}e li se sada proces kardinalu Stepincu poni{titi?”, kardinal odgovara da je to “sada stvar vlade”, razumije se, hadezeovske. Ali, kardinal vi{e ne tra`i me|unarodni sud “znanstvene objektivnosti, politi~ke neovisnosti i eti~ke odgovornosti”. On razvija novu tezu, da je bilo mnogo procesa, da su stotine sve}enika pro{li kroz zatvore, da je mnogo vjernika optu`eno, “unaprijed osu|eno za ~ine koje nisu ni pomislili u~initi”. “Prema tome, trebala bi do}i jedna op}a deklaracija kojom bi se svi ti procesi, koji nisu utemeqeni na ~iwenicama, na krivwi, nego su bili dio politi~ke propagande, pritiska i progona, da se, jednostavno proglase ni{tavnim.” Uzoriti kardinal ne ka`e ni{ta kako }e se utvrditi, u ime istine, da ti procesi “nisu utemeqeni na ~iwenicama”. O~ito je da ne `eli obnavqawe procesa, jer bi na wih trebalo iza}i sa dokazima, otvoriti arhive Vatikana i zagreba~kog Kaptola. “Ve} trideset godina svakog desetog veqa~e ova je na{a katedrala prepuna vjernika. Ve} se trideset godina na ~asnom grobu kardinala Alojzija Stepinca moli. Crkva u Hrvata nije nikada posumwala u wegovu nadle`nost. Hrvatski je narod u svojoj velikoj ve}ini sa~uvao povjerewe i po{tovawe prema wemu kao ~ovjekoqupcu i rodoqubu. Svi pape, od Pija XII, 358
do sada{weg Sv. oca Ivana Pavla II gajili su qubav prema wemu, uvjereni da je bio braniteq Bo`je ~asti, slobode crkve i dostojanstva qudske osobe s wezinim neotu|ivim pravima. Katoli~ka ga crkva u cijelom svijetu smatra svjedokom vjere i vjernosti...” Na drugoj strani, “izvjesna ga propaganda trajno i uporno optu`uje za ono protiv ~ega se svom du{om, hrabro borio, a to je zlo~in protiv ~ovjeka”. Kardinal navodi primjer te{ke nepravde “da je wegova slika stavqena u jasenova~ki muzej da ga se tako prika`e kao sukrivca zlo~ina” i smatra da je “takav povijesni falsifikat te`ak napad na pravdu i na dostojanstvo qudske osobe.” (1. (str. 916) Propovijed kardinala Kuhari}a, “Nada ne posti|uje” (usp. Rim 5.5), zagreba~ka katedrala, 10. veqa~e 1990, Isto, str. 181 - 182) Na pedesetu godi{wicu stvarawa usta{ke Nezavisne Dr`ave Hrvatske, genocida nad pravoslavnim Srbima, Jevrejima, Ciganima, jugoslovenski orijentisanim Hrvatima pada trideset prva godi{wica smrti nadbiskupa Alojzija Stepinca. “Stepin~eva ’91.” u Zagrebu, Kra{i}u i Rimu, obiqe`ena je temom “Stepinac – simbol krivo optu`enog naroda” a stvarawe nove nezavisne dr`ave Hrvatske zna~i prakti~no razbijawe jugoslovenske dr`ave. Kardinal Kuhari} tvrdi da je nadbiskup Alojzije Stepinac izveden na optu`eni~ku klupu zato {to je tra`io punu slobodu hrvatskog naroda i tako postao “i simbol te{ko i krivo optu`enog naroda”. “U progonu sluge Bo`jega Alojzija Stepinca nisu igrali ulogu samo ideolo{ki motivi zbog protivjerskih opredjeqewa odre|ene totalitarne vlasti; radilo se o wegovom rodoqubqu. Kada razmi{qamo o tome u sada{woj situaciji, stvar nam postaje jo{ jasnija. Nije li se protiv hrvatskog naroda ba{ u zadwe vrijeme rasplamsala tako sna`na oporba, i tako `estoka propaganda da se hrvatski narod progla{ava genocidnim, tako zlim da zapravo ne bi imao nikakva prava da `ivi? Mr`wa je nabujala do tolike mjere da se poziva na nasiqe protiv Hrvatske i protiv demokratske vlasti. A za{to? Zato jer hrvatski narod smatra svojim neotu|ivim pravom da bude ravnopravan s drugim narodima, da bude slobodan u svom suverenitetu, da nesmetano `ivi u svijetu vi{e nego tisu}ugodi{we dr`avnosti, da sara|uje s drugima bez ikakva pritiska i tla~ewa s bilo koje strane. To je pravo svakoga naroda na Zemqi, i to pravo zajam~eno je svim me|unarodnim deklaracijama jer se samo na po{tivawu toga prava mo`e graditi mir me|u narodima.” (2. (str. 916) Spomen-mise 10. februara 1991. predvodili su u Zagrebu kardinal Frawo Kuhari}, u Kra{i}u biskup ]iril Kos, u Rimu kardinal Augostino Inocenti, predstojnik Kongregacije za sve}enike. “Glas Koncila”, br. 7 (470), Zagreb, 17. veqa~e 1991, str. 1. i 3) Kardinal Kuhari} tvrdi, uzimaju}i nadbiskupa Stepinca kao simbol “krivo optu`enog naroda”, da se Hrvatima ne priznaje “pravo na svoju povijest ni na svoj identitet, ni na svoj teritorij – svoju domovinu, ni na svoj jezik”, “na samo postojawe”. Kardinal propovijeda da se cijeli narodi ne mogu optu`ivati za zlo~ine. Pitawe je kome dokazuje istine koje su svakom razumnom ~ovjeku jasne, ko je proglasio hrvatski narod genocidnim. Ali, zlo~ini genocida se moraju utvrditi, zlo~inci kazniti, odgovorni pokajati. To je hri{}ansko na~elo, najboqi na~in suprostavqawa odmazdi, da se zlo~ini ne ponove. 359
Upravo ove jubilarne godine zlo~ina genocida, biskupi u Hrvatskoj se ne ograni~avaju na propovijedi u svojoj crkvi, ve} upu}uju poslanice iseqenicima, stavqaju}i i wih u “krivo optu`eni narod”: “Oni koji su na pre`alosnom su|ewu bezobzirno vrije|ali nadbiskupa Stepinca, usudili su se i hrvatsko iseqeni{tvo proglasiti otpadom hrvatskog naroda.” (3. (str. 916) Biskupska poslanica za iseqeni~ki dan 1990, “Glas Koncila” br. 52, Zagreb 30. decembra 1990) U ovom tekstu je izlo`ena hronologija i geneza rehabilitacije Stepinca. Ceo proces rehabilitacije je pra}en pozivawem kardinala Kuhari}a na istinu i pravdu, mada crkva u Hrvata i ne pomi{qa da otvori svoje arhive. Podr`an od Vatikana, kardinal Kuhari} je pripremao teren za doga|aje koji }e dobiti najkrvaviju varijantu po~ev od 1991. godine. Po nalogu Jovana Pavla Drugog, kardinal Kuhari} je budio i rehabilitovao usta{tvo, i to proverenim sredstvom: manipulacijom religioznim pitawima za politi~ke neousta{ke poruke. Da sve{tenici crkve u Hrvata ne znaju za meru u izmi{qawu i la`ima, dokazuje i Kuhari}evo zalagawe za qudska prava. Naravno, pri tom misli samo na qudska prava zlo~inaca koje rehabilituje. Za wega ne postoje qudska prava Srba. U svakom Kuhari}evom javnom nastupu prepoznaju se misli, `eqe i svest Jovana Pavla Drugog. 25. 2. Na stranicama od 917 do 934, pod naslovom “Razbijawe jugoslovenske dr`ave 1991. godine” je tekst: U otvorenoj namjeri internacionalizacije krize jugoslovenske dr`ave, (1. (str. 917) Komentar “Na{i biskupi upozoravaju svijet”, “Glas Koncila”, br. 12, Zagreb, 24. o`ujka 1991, str. 2) hrvatski biskupi su 1. februara 1991. uputili otvoreno pismo svim biskupima svijeta. U pismu se govori politi~ki prihvatqivom terminologijom “opasnosti nasilnog nametawa komunisti~ke diktature”, ali u osnovi na antisrpskoj liniji: ... Crkva koja ima te{ko povijesno iskustvo iz prve i iz druge Jugoslavije, gleda na nove politi~ke okvire za kojima se te`i na osnovu osamostaqewa naroda kao na mogu}nost slobodnijeg djelovawa i mirnijeg su`ivota u pluralisti~kom dru{tvu, ukqu~uju}i i ekonomske odnose.” Kona~no se jasno pred svijetom istupilo, u ime katoli~ke crkve, protiv jugoslovenske dr`ave, prve i druge, svake jugoslovenske dr`ave, za osamostaqewe, za razbijawe jugoslovenske dr`ave. I daqe: “Suo~eni smo, me|utim, sa `ilavim otporom demokratskim promjenama. Otpor se o~ituje kroz politi~ki program koji se zala`e da se o~uva socijalizam komunisti~kog tipa, da Jugoslavija ostane centralisti~ki organizirana, da se dominacija srpskog interesa ne dovede u pitawe. Snage koje zagovaraju taj program jesu vode}i srpski politi~ari, oficirski kadar (u velikoj ve}ini srpski) i na`alost, neke vode}e li~nosti u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Komunisti~ka ideologija, velikosrpske te`we, vojna sila, tako nalaze zajedni~ke ciqeve kojima te`e i stoga se tvrdo suprotstavqaju zapadnoj kulturnoj tradiciji, republikama izrazite zapadnoevropske tradicije.” 360
Sasvim odre|eno je re~eno da se ostvarewu stare zamisli o razbijawu jugoslovenske dr`ave i stvarawu katoli~ke nezavisne dr`ave Hrvatske suprotstavqaju “srpski interes”, Srpska pravoslavna crkva. Otvoreno se govori da republike sa prete`no katoli~kim stanovni{tvom – Hrvatska i Slovenija, pripadaju “zapadnoj kulturnoj tradiciji”, za razliku od “grko-isto~waka” (2. (str. 917) Hrvatski biskupi uputili pismo svim biskupima na svijetu: “Opasnost nasilnog nametawa komunisti~ke diktature, Zagreb, 1. veqa~e 1991. Pismo su potpisali: kard. Frawo Kuhari}, nadbiskup zagreba~ki; mons. Ante Juri}, nadb. splitsko-makarski; mons. Vinko Puqi}, nadb. sarajevski; mons. Antun Tamarut, nadb. rije~ko-sewski; mons. Marijan Oblak, nadb. zadarski; mons. Sre}ko Badurina, biskup {ibenski; mons. Antun Bogeti}, biskup pore~ki; mons. Josip Buzani}, biskup kr~ki; mons. Ivo Gugi}, biskup kotorski; mons. Frawo Komarica, biskup bawalu~ki; mons ]iril Kos, biskup |akova~ki i srijemski; mons. Slavomir Miklov{, biskup kri`eva~ki; mons. @elimir Puqi}, biskup dubrova~ki; mons. Slobodan [tambuk, biskup hvarski; mons. Pavao @ani}, biskup mostarski; mons. \uro Kok{a, pomo}ni biskup zagreba~ki; mons. Ivan Prem|a, nad. koa|utor zadarski; mons. Marin Sraki}, pomo}ni biskup |akova~ki), pravoslavnih Srba. Ipak, u okvire politi~kih manipulacija staje stav o “zajedni~kim ciqevima komunisti~ke ideologije, velikosrpske te`we i pravoslavne hri{}anske crkve”! Biskupi pi{u svima biskupima svijeta da u Jugoslaviji “Srbo-komunisti” (terminologija klero-usta{ka iz vremena usta{ke NDH) i pravoslavna crkva, vode “nesmiqeni propagandisti~ki rat, koji se, s posebnom vulgarno{}u, obara na katoli~ku crkvu, i doma}u i op}u, na Svetog oca osobno, na Vatikan kao simbol svega zla”. Rade}i na ovom rukopisu morao sam bri`qivo i detaqno pratiti sve {to je vezano sa Vatikanom i katoli~kom crkvom u Jugoslaviji i Hrvatskoj, ali ovakva tvrdwa o vulgarnom napadu na sve {to je katoli~ko ne odgovara istini. U stvari, katoli~ka crkva, i u ovoj poslanici svim biskupima svijeta, napada: “I svjetovna i, {to nas posebno `alosti, crkvena srpska {tampa uporno ponavqa jednu monstruoznu formulu pred kojom pamet staje. Pi{e se, naime, i javno govori da su se protiv srpstva zajedno urotili Vatikan, Kominterna, islamski fundametalizam, Cija. ^ak i ~lanovi hijerarhije u svojim slu`benim izjavama ne biraju rije~i kada treba optu`iti katoli~ku crkvu, uza sva na{a nastojawa da i u ovoj, te{ko pogor{anoj ekumenskoj klimi, pa`qivo biramo rije~i, i kada moramo odbiti optu`be paze}i da ne povredimo osobe i kr{}anski bit pravoslavqa”. Biskupi obavje{tavaju sve biskupe svijeta da se “mr`wa prema katoli~anstvu ve} toliko raspalila u masama” da se ta mr`wa povezuje “s te`wom Slovenije i Hrvatske za samostalno{}u”. Na kraju, biskupi navode da bi bila “posebna utjeha kada bi se ostvario posjet Svetog oca na{oj crkvi”. “No, unato~ opetovanim slu`benim pozivima vlade, protukatoli~ke snage to onemogu}avaju sve do sada. I to je jedan od rije~itih znakova polo`aja na{e crkve u ovakvoj Jugoslaviji.” 361
Polo`aj katoli~ke crkve “u ovakvoj Jugoslaviji” treba sagledati sa stanovi{ta da Sveta stolica nikada nije preispitala svoju odgovornost za stradawa pravoslavnih Srba, Jevreja, Cigana i jugoslovenski orijentisanih Hrvata u toku Drugog svjetskog rata. Naprotiv, sve pape, od Pija XII do Jovana Pavla II podr`avali su, kako je vi{e puta u propovijedima isticao kardinal Kuhari}, politiku Stepinca. Papa Pije XII primio je, 18. maja 1941, u privatnu audijenciju usta{kog poglavnika Antu Paveli}a, ministra unutra{wih poslova Andriju Artukovi}a i druge usta{ke glave{ine, u pratwi biskupa Salisa Seewisa. Papa je odbio da primi avgusta 1944. ~lana Nacionalnog komiteta oslobo|ewa Jugoslavije. Patrijarh Srpske pravoslavne crkve, Gavrilo Do`i}, optu`io je 1945. papu Pija XII da ni prstom nije maknuo da sprije~i genocid nad Srbima u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj. U vrijeme najnovije stvorene krize jugoslovenske dr`ave, papa Jovan Pavle II je u nedjequ u podne, 27. januara 1991, “sa svoga prozora iznad mno{tva na Trgu sv. Petra ugledao vi{e hrvatskih zastava i velik napis Croatia, zavr{i propovijed rije~ima: Vidi se i napis Hrvatska, te `elim zajam~iti hrvatskoj bra}i da svakodnevno molim za wihov narod i wihovu domovinu.” (1. (str. 919) “Glas Koncila”, komentar “Predzi|e demokracije”, broj 5, Zagreb, 3. veqa~e 1991, str. 2) Londonski Bi-Bi-Si u emisiji na srpskohrvatskom jeziku sredinom aprila 1991. izvijestio je da je papa Jovan Pavle II na sve~anosti u Vatikanu, kada je rektoru Zagreba~kog sveu~ili{ta, profesoru Zvonimiru [eparovi}u vra}en zlatni rektorski lanac, 1945. tajno iznesen iz Jugoslavije i polo`en u Zavodu sv. Jeronima (2. (str. 919) Rektor zagreba~kog sveu~ili{ta u vrijeme usta{ke NDH, pukovnik dr Stjepan Horvat je zlatni rektorski lanac sa medaqonom na kome je na pole|ini od bijelog zlata utisnut grb NDH sa slovom “U”, ostavio na ~uvawe u Zavodu sv. Jeronima), osvrnuv{i se na situaciju u Jugoslaviji, govorio o potrebi izmirewa koncepcije dr`avnog i narodnog suvereniteta, {to bi se, prema tuma~ewu izvje{ta~a Bi-BiSija moglo shvatiti kao wegovo izja{wewe protiv otcjepqewa Hrvatske i Slovenije. (3. (str. 919) “Dnevnik”, “Borba”, Beograd, 18. april 1991, str. 7) Rektor Zvonimir [eparovi} je na konferenciji za {tampu demantovao tuma~ewe Bi-Bi-Sija, kategori~kom tvrdwom da se “Sveti otac papa u razgovoru uop}e nije o~itovao o tome treba li o~uvati integritet Jugoslavije.” “Papa nije protiv otcjepqewa Hrvatske”, izjavio je dr [eparovi}, “on je, govore}i o hrvatskom narodu primat dao narodnom, a ne dr`avnom suverenitetu”. “Prilikom audijencije, rektor [eparovi} je predao papi Jovanu Pavlu II Apel za Hrvatsku, koji je potpisalo nekoliko kulturnih institucija iz ove republike, u kojem se protestuje protiv ’militantnih prokomunisti~kih i velikosrpskih napada na Hrvatsku’. (4. (str. 919) “Politika ekspres”, Beograd, 20. april 1991. str. 3) Slovenska biskupska konferencija, na svom zasijedawu 11. decembra 1990, izjasnila se za “samostalnu Sloveniju”, za razbijawe Jugoslavije, povodom odluke Skup{tine Republike Slovenije da se u Sloveniji 23. decembra odr`i plebiscit: 362
“Crkva, kako wezino vodstvo, tako i kr{}ani i vjernici, iz vjernosti svojem povijesnom poslawu zauzima se za potpunu ravnopravnost, slobodu i samostalnost Republike Slovenije. Zauzima se da bi se politi~ko rje{ewe postiglo na miran na~in u otvorenom dijalogu bez pristrasnosti i bilo kakva nasiqa. Pravo, koje zakonito zahtijevamo za sebe, priznajemo tako|er svim drugim narodima. Za politi~ko rje{avawe, s obzirom na svoje duhovno poslawe, crkva nije nadle`na. To je zada}a vlade, predsjedni{tva, skup{tine i politi~kih stranaka. Na{a je iskrena `eqa da bi svi politi~ari u javnosti nastupali jedinstveno u brizi za budu}nost Republike Slovenije i slovenskog naroda bez ikakvog sebi~nog interesa. Slovenska biskupska konferencija podupire parlamentarnu odluku za plebiscit, jer je to potpuno u skladu s moralnim na~elom o pravu na samoodlu~ivawe i s na~elom demokracije. Odluka za samostalnu Sloveniju, {to }emo je potvrditi svojim sudjelovawem na plebiscitu i glasovawem, izuzetno je va`an ~in za budu}nost slovenskog naroda. Iako smo svjesni da na{ put u budu}nost ne}e biti lagan i da }e zahtijevati velika zauzimawa za duhovnu, dru{tvenu i gospodarsku obnovu, odlu~no odbacujemo svako {irewe malodu{nosti, straha i bezna|a. Po{ten i iskren ~in i sudjelovawe svih stanovnika Slovenije, pouzdawe u svoje snage i Bo`ju pomo} – jedini je pravi put u budu}nosti.” (1. (str. 920) “Glas Koncila”, br. 52, Zagreb, 30. decembar 1990) Jugoslovenskoj javnosti objavqena je izjava pape Jovana Pavla II povodom hrvatskog pokorni~kog hodo~a{}a za mir, 21. aprila 1991, u Gospino sveti{te u Remetima. Pozdravqaju}i grupu hrvatskih vjernika oki}enih u vi{e crveno-bijelo-plavih barjaka i ogromnim natpisom “Croatia”, papa je na italijanskom izrekao: “Dok pozdravqamo Kraqicu Neba, pozivamo vas danas da sjedinite svoju molitvu s mojom za narode Jugoslavije, razli~ite po kulturi, vjeri, povijesti i jeziku u tra`ewu novih odnosa slobode, jednakosti i pravde, u po{tivawu prava qudi i naroda. Upravo danas hrvatski narod ide na pokorni~ko hodo~a{}e u sveti{te na{e Gospe Remetske (“Majka Bo`ja Remetska”), u blizini Zagreba, da bi molio za mir i slogu u Hrvatskoj i u cijeloj zemqi. Djevici, nazivanoj imenom vjerna odjvetnica Hrvatske, povjeravamo ovu na{u bra}u da bi znali u cijelom jugoslovenskom dru{tvu biti tvorci mira. Neka svima narodnim skupinama bude osigurano po{tivawe wihovih samobitnosti, i neka svi na|u zajedno hod prema zajedni~kom dobru. Upu}ujemo, na kraju, hitan poziv vjernicima ove qubqene zemqe – kr{}anima i muslimanima – da, u ime Boga, zajedni~koga Oca, znadu ujediniti se u obnovqenoj obavezi stvarawa povoqnih uvjeta za su`ivot u uzajamnom po{tivawu i qubavi.” (2. (str. 920) “Papa povodom hrvatskoga pokorni~kog hodo~a{}a za mir: Za po{tivawe samobitnosti”, “Glas Koncila”, br. 17/881/, Zagreb, 28. travwa 1991, str. 1) U uslovima sve te`e krize srpsko-hrvatskih odnosa u jugoslovenskoj dr`avi, kada su po~ele padati dnevno `rtve, dobronamjerni su tuma~ili ovu izjavu pape Jovana Pavla II kao podr{ku o~uvawu jedinstva i integriteta 363
Jugoslavije, na na~in kako to ~ine Sjediwene Ameri~ke Dr`ave, Evropska zajednica i drugi. Nadbiskup i mitropolit beogradski, dr Franc Perko je, me|utim, dao tuma~ewe da se papa “u pomenutoj izjavi nije zauzimao ni za jedinstvenu Jugoslaviju, ni za wen raspad”. (3. (str. 920) Dr Franc Perko, NIN, br. 2105, Beograd, 3. maj 1991. str. 6) Kardinal Kuhari} propovijeda 1991. da je demokratija otvorila vrata ,,i povijesnoj istoriji”: “Time je dana mogu}nost da se u na{oj domovini pi{u kwige o kardinalu Alojziju Stepincu u istorijskoj objektivnosti tako da sada{wi i budu}i nara{taji mogu imati istinit uvid u wegovo vrijeme i u wegov `ivot i djelovawe.” U istoj propovijedi uzoriti kardinal je “upozorio na tisu}e ispisanih stranica jednoumne propagande i drugih na~ina ocrwivawa nadbiskupa Stepinca, ~emu su mnogi u nekim sredinama i povjerovali”. “Nije li izvor svega toga jedna duboka mr`wa, ne samo na wegovu osobu nego i na crkvu, pa i na hrvatski narod, jer mu je on pripadao i jer mu je `elio slobodu i mir kao i svakom drugom narodu u ovim prostorima i pod nebeskim suncem”, postavio je pitawe sada{wi zagreba~ki nadbiskup. (4. (str. 920) Propovijed kardinala Frawa Kuhari}a “Stepinac – simbol krivo optu`enog naroda”, zagreba~ka katedrala 10. veqa~e 1991, “Glas Koncila”, 7/470/, Zagreb, 17. veqa~e 1991. str. 1, 3) Stavovi katoli~ke crkve za razbijawe jugoslovenske dr`ave, koji su tajno razvijani za vrijeme prve jugoslovenske dr`ave, primijeweni kroz podr{ku usta{koj Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, u hadezeovskoj Republici Hrvatskoj se otvoreno iznose. Povodom referenduma 19. maja 1991, koji je zakazao predsjednik dr Frawo Tu|man, za razbijawe druge jugoslovenske dr`ave, katoli~ki tjednik “Glas Koncila” otvoreno pi{e: “Po{tuju}i sva~iju slobodu politi~kog opredjeqewa ne mo`emo kriti presudno zna~ewe hrvatskog i katoli~kog iskustva u svih sedam desetqe}a obje Jugoslavije. Naravno da je mogu}e zamisliti neku idealnu Jugoslaviju. Zami{qali su je [trosmajer i mnogi dobronamjerni naivni katoli~ki i nekatoli~ki Hrvati. No politi~ke odluke ne donose se na temequ nikad ostvarenih i prema iskustvu neostvarenih snova. Mo`emo mirne savjesti re}i da je Jugoslavija, svaka dosada{wa i sada{wa Jugoslavija, za Hrvate i za katolike negativno iskustvo. Od po~etka je u Jugoslaviji zapravo neprikladno biti po narodnosti Hrvatom i po vjeri katolikom. Bilo je razdobqa kad je to moglo biti mawe neugodno, ali nikad nije postalo ugodno. Odrje{ito hrvatsko opredjeqewe redovito se u Jugoslaviji smatralo dr`avnom opasno{}u. Katoli{tvo se u obje Jugoslavije tretiralo kao tu|inska ideologija. Posqedica tako shva}enog i u praksi provo|enog jugoslovenstva je sve mawi broj Hrvata u Jugoslaviji i u samoj Republici Hrvatskoj, sve nepovoqniji polo`aj katoli~ke crkve...” Na tako odre|enim stavovima katoli~ki tjednik zakqu~uje da bi bio “grijeh obnavqati neuspjele eksperimente uz cijenu tolikih gubitaka” i bez okoli{ewa preporu~uje “da }e vjerni~ke savjesti u ovom referendumu bez mnogo dvoumqewa poticati da se na plavom listi}u zaokru`i “za” a na crvenom “protiv”. Da ne bi bilo nesporazuma, uz komentar “Glasa Koncila”, na istoj strani objavqen je “Proglas”, koji odre|uje pitawe: 364
Za plavi listi}: – da Republika Hrvatska kao suverena dr`ava mo`e stupiti u savez suverenih dr`ava s drugim republikama; da Hrvatska ima i svoj me|unarodni subjektivitet i svoje oru`ane snage. Na crvenom protiv: – ili pak da ostane u sastavu Jugoslavije, koja bi bila federativna jedinstvena dr`ava; da toj jedinstvenoj jugoslovenskoj dr`avi pripada i me|unarodni subjektivitet i da ona ima jedinstvene oru`ane snage. Katoli~ki tjednik priznaje prava vjernicima da mogu “druga~ije oblikovati savjest”, “slobodu savjesti”, za {to ih niko ne smije osu|ivati, ali sebi zadr`ava pravo “prosvjetqivati za ispravnije oblikovawe savjesti”! Pored “spomenutog neuporedivo negativnog iskustva s dosada{wom Jugoslavijom, vjerni~ka bi nas savjest ipak morala navoditi da radije dajemo glas suverenosti republika kao dr`ava nego centralisti~kom ure|ewu.” Da bi se ova svojevrsna politi~ka “vjerni~ka savjest” ubjedqivije predstavila kao obaveza, “Glas Koncila” ukazuje na “rasvjetqewe Evan|eqem i pro`eta Duhom Svetim u dokumentima II vatikanskog koncila, koji u~i: Gra|ani pak pojedina~no ili udru`eni, neka se ~uvaju da ne bi dali preveliku mo} javnoj vlasti.(GS 75) Iako se u istom komentaru poziva na u~ewe katoli~ke crkve, u istom dokumentu: “Gdje pak javna vlast prelazi granice svoje nadle`nosti te tla~i gra|ane... neka im bude slobodno braniti svoja prava i prava svojih sugra|ana protiv zloupotrebe te vlasti...” (GS 74), katoli~ki tjednik u paralisanoj vlasti jugoslovenske dr`ave 1991. govori o “razornoj mo}i centralisti~ke vlasti u Jugoslaviji ovih tragi~nih dana”, a pravoslavne Srbe koji su ustali u za{titu svojih osnovnih prava od hadezeovskih specijalaca naziva “oru`anim odmetnicima i hajducima protiv zakonskih organa vlasti” nove nezavisne dr`ave Hrvatske! (1. (str. 921) “Koncilski nauk za referendum”, komentar, “Glas Koncila”, katoli~ki tjednik, broj 20, Zagreb, 19. svibwa (maja) 1991, str. 2) Zakqu~ak je – “Nezaobilazna odluka”: “Referendum je pokazao da je gra|anima Hrvatske, osobito hrvatskom narodu, iskustvo obje Jugoslavije toliko negativno da tre}a vi{e ne mo`e do}i u ozbir.” “Glas Koncila” isti~e da su mogu}e “igre” oko nove jugoslovenske dr`ave, “koje su ne samo ispod pravne, ustavne razine, nego i krajwe neeti~ke”. Polaze}i od izgleda da }e “zacijelo jo{” biti takvih “igara”, katoli~ki tjednik pote`e stari argumenat: “ta zar nisu ubili Radi}a kad nisu imali vi{e argumenata”! (1. (str. 922) vidi naprijed) “Ali narod je sada u prijelomnim vremenima odgovorio i vrlo uvjerqivo pokazao svoje raspolo`ewe i stav, a to je jedina realna snaga”! (2. (str. 922) “Nezaobilazna odluka”, komentar “Glasa Koncila”, broj 21, Zagreb, 26. svibwa (maja) 1991, str. 2) Ni hadezeovska nacisti~ko-secesionisti~ka grupacija devedesetih godina XX vijeka ne krije svoje katoli~ko-klerikalne smjernice. Papa Jovan Pavle II primio je 25. maja 1991, kao {to je to u~inio papa Pije XII 18. maja 1941. primaju}i usta{kog poglavnika Nezavisne Dr`ave Hrvatske, hadezeovskog vrhovnika nove nezavisne dr`ave Hrvatske, dr Frawu Tu|mana. 365
“Nakon audijencije kod pape, predsjednik Tu|man posjetio je mons. Angela Sodana, vr{iteqa du`nosti papina dr`avnoga tajnika. Taj posjet zna~io bi stanovitu neobi~nost u vatikanskom ceremonijalu jer papin dr`avni tajnik obi~no ne prima odli~nike koje je papa primio u privatnu audijenciju, nego samo one koje je papa primio u slu`beni (dr`avni) posjet. Audijencija predsjednika Tu|mana kod pape bila je formalno privatna, jer Republika Hrvatska dosad nije subjekt me|unarodnoga prava. O sadr`aju razgovora pape i predsjednika Tu|mana nije iz Vatikana izdano priop}ewe jer se takva priop}ewa izdaju samo kad je audijencija slu`bena, a ne kad je privatna.” (1. (str. 923) Tomo Vuk{i}, “Papa primio predsjednika Republike Hrvatske”, “Glas Koncila”, broj 22, Zagreb, 2. lipwa (juna) 1991, str. 3) Tako se pona{ao i papa Pije XII prilikom “privatne” audijencije usta{kog poglavnika dr Ante Paveli}a, 18. maja 1941, prije 50 godina i nedjequ dana, jer ni tada, na osnovu pozitivnog me|unarodnog prava usta{ka Nezavisna Dr`ava Hrvatska nije bila subjekat me|unarodnog prava! Iza posjete hadezeovskog vrhovnika Vatikanu stajao je katoli~ki Zavod Sv. Jeronima u Rimu, kao {to je to bio slu~aj 18. maja 1941. prilikom posjete usta{kog poglavnika NDH dr Ante Paveli}a, kada su se na Zavodu sv. Jeronima vijorile usta{ke zastave, kada je skinut grb Kraqevine Jugoslavije: “Odmah nakon razgovora s papom predsjednik (Tu|man - pr.) je do{ao u papinski hrvatski zavod sv. Jeronima, gdje je sa svojom pratwom ostao na ru~ku. Tom prilikom ga je pozdravio rektor Zavoda mons. Ratko Peri} (2. (str. 923). Dr teol. Ratko Peri}, ro|en u Tuku, Rovi{}e (nadbiskupija Zagreb), zare|en 29. 6. 1969, Prisoje, @upnik, Trebiwe, Vase Miskina 2. Rektor Zavoda sv. Jeronima, Rim. (Profesor fundamentalne teologije, isto~ne teologije, ekumenske teologije, psihologije religija na Visokoj teolo{ko-filozofskoj {koli Vrhbosanske nadbiskupije u Sarajevu), koji je naglasio da se Zavod kroz cijelu svoju povijest zauzeto i neumorno zalagao za o~uvawe identiteta hrvatskog naroda i za wegovu teritorijalnu cjelovitost”. Monsiwor Peri} je posebno podvukao da “ovaj Zavod nosi naslov papinske Hrvatske”, kao {to je to ~inio monsiwor Me|erec 1941. godine, navode}i ,,dva zna~ajna doga|aja” u posledwe vrijeme, “vi{e jedinstvena nego rijetka”: “Prvi, s obzirom na ovo ’papinski’, bio je 21. listopada 1989, kad nas je posjetio papa Ivan Pavle II u povodu 400. obqetnice gradwe Sikstove crkve sv. Jeronima”; “drugi doga|aj, s obzirom na ono ’hrvatski’, jest ovaj danas, kad nam dolazite vi, gospodine predsjedni~e, prvi predstavnik hrvatskog naroda, koji uosobquje i uobli~uje sve one te`we, nastojawa i `eqe Hrvata kroz povijest da do|emo do svoje slobode i samostalnosti.” (3. (str. 923) U ime Hrvata koji `ive u Rimu, vrhovnika Tu|mana pozdravio je Zvonimir Pavlini} “i uru~io ove}u svotu novca koji su prikupili Hrvati iz Rima s molbom da bude predana obiteqima policajaca koji su nedavno izgubili `ivote brane}i domovinu”; “akademska slikarica s. Pija Pa|en uru~ila je dr Tu|manu na dar svoj rad: predsjednikov portret”, Isto) U vezi sa posjetom papi Jovanu Pavlu II hadezeovski predsjednik dr Frawo Tu|man je govorio o “suradwi s katoli~kom crkvom”: 366
“Da se na svoj na~in nije poklopilo nastojawe katoli~ke crkve i program Hrvatske demokratske zajednice do gotovo potpunog pro`imawa, sve ono {to smo postigli u uspostavqawu demokracije, toga duhovnog jedinstva i preporoda hrvatskog naroda, a {to je na svojstven na~in ~udo, ne bi bilo mogu}e.” (4. (str. 923) Intervju “Glas Koncila”, Zagreb, Tomo Vuk{i}, Isto) Kardinal dr Frawo Kuhari} je sa svoje strane dao punu i sna`nu podr{ku hadezeovskoj akciji razbijawa jugoslovenske dr`ave – deklaracija Sabora Republike Hrvatske “o uspostavi suverene i samostalne Republike Hrvatske” od 25. juna 1991. (1. (str. 924) Izjava kardinala Frawe Kuhari}a na dan progla{ewa suvereniteta i samostalnosti Republike Hrvatske, 25. lipwa 1991, – “Potvr|ena voqa naroda”, “Glas Koncila” br. 27/891/, Zagreb, 7. jula 1991, str. 1) na isti na~in kako je to wegov prethodnik zagreba~ki nadbiskup i predsjednik Biskupskih konferencija, dr Alojzije Stepinac dao progla{avawu usta{ke Nezavisne Dr`ave Hrvatske 1941. godine. U ciqu podr{ke razbijawu jugoslovenske dr`ave sazvano je izvanredno zasijedawe u Zagrebu Biskupske konferencije Jugoslavije, 27. juna 1991. na isti na~in kako je to u~iweno u podr{ku usta{koj Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj na Biskupskoj konferenciji 17 - 20. novembra 1941. godine: “Osporavawe ustavnih odluka Hrvatskog sabora u ime dosada{weg ustavnog poretka SFRJ, bilo vojnom silom JNA, bilo privatno naoru`anim skupinama, protivno je moralu, po{tivawu qudskih prava i prava naroda na samoodre|ewe. Stoga takve postupke osu|ujemo i pozivamo me|unarodnu javnost da ih i ona odlu~no osudi...” Biskupi govore o “nasiqu nad zakonito izra`enom voqom naroda”, bez obzira na kr{ewe va`e}eg Ustava Jugoslavije. Jo{ vi{e, biskupi upotrebqavaju pojam “ostataka dosada{weg ustavnog poretka”. Na toj osnovi biskupije se stavqaju u polo`aj sudija, koji ponovo smatraju da se nalaze na opelu razorene jugoslovenske dr`ave: “Velika moralna qaga pada na nosioce i za{titnike nasilnih postupaka koji ru{e demokratski uspostavqeni sustav (!). ^ast ostaje na strani ugwetenih, a odgovornost za `rtve s pravom se pripisuje napada~u i tla~itequ.” U tome pravcu biskupi javno usmjeravaju svoje vjernike “da dosqedno ustraju” na razbijawu jugoslovenske dr`ave. (2. (str. 924) Izjava katoli~kih biskupa u Jugoslaviji – “Nemoral vojnog nasiqa”, “Glas Koncila”, Isto) Oglasila se, a ko }e drugi, i komisija “Pravednost i mir” austrijske Biskupske konferencije, sjutradan 28. juna 1991. Povodom doga|aja u Jugoslaviji, “veoma o{tro” osu|en je odgovor jugoslovenske vojske na progla{ewe nezavisnosti Slovenije i Hrvatske. Predsjednik komisije, biskup Kunter je ocijenio “krajwe neprihvatqivim rije~i kojima je bilo najavqeno da }e svaki otpor biti silom skr{en”, da ovom osudom izra`ava voqu velike ve}ine austrijskih katolika “koji s gnu{awem odbijaju povratak tenkovskog komunizma”. Da bi se prikrile stvarne namjere, austrijski biskup ukazuje na neke “izvan jugoslovenske vlade”, “{to su svojim stavovima poduprle centralnu jugoslovensku vlast u nepo{tovawu slobodno izra`ene voqe naroda Slovenije i Hrvatske”. “Katolici Austrije su u ovim trenucima vi{e nego solidarni sa svojim susjedima”, zakqu~uje austrijska komisija “Praved367
nost i mir”! (3. (str. 924) komisija “Pravednost i mir” austrijske biskupske konferenecije – “Odbijamo povratak tenkovskog komunizma”, “Glas Koncila”, br. 27, 7. jula 1991, str. 3) Vrhovni pontif katoli~ke crkve, Sveti otac, je zalo`io i svoj nepogre{ivi autoritet tokom razbijawa jugoslovenske dr`ave, na veliki praznik Sv. Petra i Pavla, 29. juna 1991: “Moja se misao danas osobito upravqa dragim pu~anstvima Hrvatske i Slovenije. Osje}am se blizu onima koji oplakuju svoje mrtve, rawenima, onima koji `ive u bolu i strahu. Ponavqam jo{ jednom da se ne mogu i ne smiju gu{iti zakonske te`we naroda, i `elim tako ohrabriti sve inicijative k tra`ewu pravednih rje{ewa, jedinih koji mogu jam~iti mir i bratski su`ivot me|u narodima. Stoga iznova apeliram na vlasti svih republika Jugoslavije da poka`u konstruktivnu voqu za dijalogom i dalekovidnu mudrost. Ove `eqe za dobro i mir za sve narode Jugoslavije povjeravam materinskom zagovoru Marijinu i zagovoru svetih apostola Petra i Pavla.” (4. (str. 924) Papa Ivan Pavao II o upotrebi vojne sile u Sloveniji i Hrvatskoj – “Dijelim patwe naroda”, “Glas Koncila”, Isto) Istog dana Wegova svetost papa Jovan Pavle II uputio je telegram predsjedniku Saveznog izvr{nog vije}a, Anti Markovi}u: “Vijesti o te{kim borbama i `rtvama u Hrvatskoj i Sloveniji duboko brinu Svetu stolicu, kao i cijelu me|unarodnu zajednicu. @elim najodlu~nije uzdignuti svoj glas tra`e}i obustavu upotrebe sile i stvarawe uvjeta koji }e omogu}iti ponovnu uspostavu dijaloga me|u svim zainteresovanim stranama, dijaloga koji }e nastojati tra`iti nove odnose me|u razli~itim nacionalnim skupinama, tako da se zadovoqe wihove zakonite te`we i da se osigura su`ivot i skladna suradwa me|u wima. Nadam se da }ete vi, gospodine predsjedni~e, htjeti u~initi sve mogu}e da se izbjegne opasnost pogor{awa prilika i da se pogoduje pravednu i mirotvornu rje{ewu krize koju pro`ivquje Jugoslavija. Dijelim patwe naroda, a obe}ajem da }u se moliti Bogu za sve va{e sunarodwake”. Od ostalih vlasti republika Jugoslavije, papa Jovan Pavle II se istog dana obratio samo predsjedniku Slovenije, Milanu Ku~anu, i predsjedniku Hrvatske, Frawi Tu|manu. U telegramu Frawi Tu|manu Wegova svetost izjavquje: “Vijesti o novim ~inima nasiqa i gubicima qudskih `ivota u Hrvatskoj za Svetu su stolicu uzrokom te{ke uznemirenosti. Izra`avam svoju solidarnost s patwama pu~anstva te republike i uzdi`em svoj glas za ohrabrewe svih inicijativa koje idu za obustavom upotrebe sile i za stvarawem uvjeta pogodnih dijaloga me|u razli~itim nacionalnim skupinama. Molim Boga da sve nadahne osje}ajima po{tovawa i bratstva kako bi se o~uvalo zakonite te`we pojedinih strana i kako bi gra|anski mir brzo bio ponovno uspostavqen.” (1. (str. 925) Brzojavi solidarnosti kardinalu Kuhari}u – Prema izmirenoj zajednici slobodnih naroda u novoj Evropi, “Glas Koncila”. Isto) Katoli~ka {tampa i propaganda su poveli {iroku akciju, preko milionske pastve vjernika, u podr{ku separatisti~kim mjerama za razbijawe ju368
goslovenske dr`ave od strane Hrvatske i Slovenije. Objavqeno je “na stotine brzojava iz domovine i inozemstva”, upu}enih “u danima vojnog terora” kardinalu Kuhari}u, “u kojima veliki i mali qudi, u ime svoje i svojih zajednica koje predstavqaju, izra`avaju svoju solidarnost s trpe}im narodom koji se bori za svoju slobodu, obe}avaju}i svoju potporu molitvama i djelima”: Katoli~ka akcija [tajerske na ~elu s predsjednikom dipl. ing. Heinerom Herzogom; Biskupska konferencija ^e{ke i Slova~ke; Charles Amarin Brand iz Strasbourga u osobno ime i u ime Biskupske komisije dvanaest evropskih zemaqa. Posebno je izdvojena izjava Nema~ke Biskupske konferencije, nadbiskupa Karla Lehmana, u kojoj je, izme|u ostalog, re~eno: “S velikom brigom Wema~ka biskupska konferencija prati doga|aje u Jugoslaviji, naro~ito u Hrvatskoj i Sloveniji, koje su proglasile svoju nezavisnost, a sada su izlo`ene vojnom pritisku Jugoslovenske narodne armije. @alimo za qudima koji su u tom sukobu izgubili `ivot. Hrvatski narod, kao i susjedni slovenski, tra`i legitimno ostvarewe svoje referendumom izglasane samostalnosti. S cijelom va{om domovinskom crkvom, koja u te{kim vremenima snagom vjere podupire svoj hrvatski narod, moli i crkva u Wema~koj da Hrvati sr~ano i razborito mogu kora~ati putem prema izmirenoj zajednici slobodnih naroda u novoj Europi. Neka vam Bla`ena djevica, mati Bo`ja Marija, svojim zagovorom izmoli Bo`ju za{titu.” (2. (str. 925) Isto. Nadbiskup Kelna, kardinal Joachim Meissner, u telegramu “simpatije i solidarnosti” dijeli “zabrinutost” uzoritog kardinala Kuhari}a “za dobro svoga naroda kojemu se odri~e pravo na samoodre|ewe”; “Glas Koncila”, br. 28, Zagreb, 14. jula 1991, str. 5) Vrijedno je zabiqe`iti i telegram solidarnosti predsjednika Biskupske konferencije Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava, nadbiskupa Cincinnatija, mons. Daniela E. Pillarczyka, koji se poziva na posjetu od prije nekoliko mjeseci, delegacije ameri~kih biskupa, predvo|ene nadbiskupom Theodorom E. McCarrikom: “Vidjev{i na licu mjesta plodove tih novih religioznih i politi~kih sloboda, sada dijelimo va{e tjeskobe prigodom stra{nih qudskih patwi prouzrokovanih napadom Jugoslovenske armije da silom i prijetwom sile ugu{i te`we slovenskoga i hrvatskog naroda.” Zna~ajno je da ameri~ki nadbiskup Pillarczyk u telegramu navodi da je uputio “nadle`nim vladinim organima ovdje Va{ingtonu sna`nu i jasnu izjavu biskupa Jugoslavije od 27. juna 1991”. Time se, vjerovatno, pored ostalih uticaja, obja{wavaju promjene i nedosqednosti u stavovima predsjednika Bu{a, posebno kritika i prijetwe u vezi akcija Jugoslovenske narodne armije. Na kraju, predsjednik Biskupske konferencije Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava uvjerava hrvatskog kardinala Kuhari}a “u na{e trajne molitve, u na{u solidarnost i moralnu potporu dok tra`ite pravedno i mirno rje{ewe ove krize”. On moli kardinala Kuhari}a “da saop}i na{e molitve i na{u zabrinutost svojoj bra}i biskupima, naro~ito nadbiskupu Alojziju [o{taru i drugim biskupima Slovenije” (1. (str. 926) “Pozivi, potpore, prosvjedi i apeli iz domovine i svijeta protiv vojnog i ~etni~kog terorizma” 369
– Predsjednik BK SAD nadbiskup Vinvinnatija mons. Daniel E. Pallarczyk, “Glas Koncila”, br. 28. Zagreb, 14. jula 1991, str. 5) Analiti~ko sagledavawe ovih izjava uz prizive “zagovora” Bla`ene djevice Marije, omogu}avaju komentari zagreba~kog katoli~kog tjednika “Glasa Koncila”, koji polazi od uvjerewa “da povratka nema” da se treba “osloboditi napasti vra}ati Jugoslaviju u vi{e ili mawe neodre|eno prethodno stawe”. U komentaru “nakon nevi|enog zlo~ina, 7. jula 1991”. konstatuje se da je te{ko “u ovom i ovakvom povijesnom trenutku jasno primjewivati na~ela kr{}anskog morala i humanisti~ke etike” (!), da “ni me|udr`avno pravo nije ozbiqno ra~unalo s ovakvim slu~ajevima” (!?), da je doga|aj “previ{e tragi~an a pona{awe onih koji su ga skrivili toliko neodgovorno da je neprili~no upotrijebiti izraz tragikomedija”: “Rije~ je o ne~emu mnogo stra{nijem, o sramnoj okrutnosti i nevi|enoj bahatoj neodgovornosti qudi za koje je me|unarodna javnost dr`ala da ih treba smatrati zakonitim nosiocima dr`avnih slu`bi i partnerima me|udr`avnih razgovora.” Komentator katoli~kog tjednika, na takvoj osnovi treba da je “neki od tih qudi”, “poslali su redovnu vojsku vi{enacionalne jugoslovenske dr`avne zajednice protiv suverenih naroda u dr`avama Sloveniji i Hrvatskoj, koje su jo{ uvijek u istom dr`avnom savezu”. Iz pisma nadbiskupa Saint Paula i Minneapolisa, mons. John Robert Roacha, u svojstvu predsjednika Me|unarodnog vije}a za kontakte Ameri~ke iskupske konferencije vidi se da zagreba~ki nadbiskup, kardinal Frawo Kuhari} sa wim odr`ava redovne telefaks veze: “Pi{em vam kako bih izrazio trajnu zauzetost ove Konferencije za doga|aje u va{oj zemqi. Osobito nas `alosti saznawe o tolikom dosegu terorizma protiv hrvatskog naroda, kako to va{ dana{wi telefaks priop}uje Konferenciji. Me|u izvje{tajima o poja~anom gra|anskom ratu mi i nadaqe dijelimo va{ vapaj za pomo}, kao i onaj hrvatskih biskupa, upu}en odgovaraju}im dr`avnicima i tisku. Slu`benici ameri~kog Ministarstva vawskih poslova izra`avaju veliko zanimawe za ulogu crkve u pronala`ewu pravednog zavr{etka sada{wih sukoba. Mi tra`imo i druge prikladne korake koje bi katoli~ka konferencija Sjediwenih Dr`ava mogla poduzeti. Kao {to vam je prije nekoliko tjedana pisao nadbiskup Daniel E. Pilarczyk, predsjednik na{e Biskupske konferencije, i daqe nas zabriwava nastojawe da se silom ugu{e te`we Hrvata i Slovenaca za samoodre|ewem...” (2. (str. 926) “Zakonite te`we Hrvata i Slovenaca za samoodre|ivawe”, “Glas Koncila”, br. 35, Zagreb, 1. septembra 1991, str. 5) Ovako organizovana aktivnost za razbijawe jugoslovenske dr`ave univerzalne katoli~ke crkve, koja nastupa kao dr`ava preko svojih diplomatskih predstavnika (nuncija i pronuncija) i imala je uticaja na vlade pojedinih dr`ava. U uslovima razbijenosti i blokade jugoslovenske dr`ave, pravoslavna crkva po svojoj duhovnoj filozofiji i organizovanosti nije se mogla suprotstaviti kao protivte`a. 370
“U trenutku kad je vojska, {to se slu`beno jo{ zove narodnom, poslana protiv naroda koji je svoj i wezin suveren, nije postojalo vrhovno zapovjedni{tvo te vojske, pa nitko nije mogao izdati takav nalog. Ipak je vojska krenula, izvr{ila grozno krvoproli}e, poslala u smrt ne samo stanoviti broj zakonito naoru`anih braniteqa narodne slobode i suverenosti, nego tako|er mnogo nenaoru`anih gra|ana, `ena i djece. Vojnici su pucali po mirnim prolaznicima, ~ak po bolnici. Svojim su dr`avnim oru`jem {titili i jo{ uvijek {tite naoru`ane razbojnike {to progone, obespravquju, ubijaju, rawavaju i protjeravaju Hrvate u wihovoj vlastitoj domovini i dr`avi. Ta je vojska po~inila neizmjerqivu {tetu privredi, prometnicima, nastambama. Zlo~ine je snimila televizija i vidio ih je cijeli svijet.” (1. (str. 927) “Glas Koncila”, broj 27, Zagreb. 7. srpwa 1991, str. 2) U borbi za istinu autor smatra da bi se u ovakvoj situaciji trebalo obratiti nalazima predstavnika i posmatra~a Evropske ekonomske zajednice i Konferencije za evropsku bezbjednost i saradwu (KEBS). U interesu objektivnosti vrijedno je pomenuti podatke Crvenog krsta Slovenije, poznate u vrijeme pisawa komentara “Glasa Koncila”: “Mrtvih ima 39 pripadnika armije, ~etiri pripadnika teritorijalne odbrane Slovenije, dva milicionera, pet civila i deset stranaca”; “zarobqena 2.333 pripadnika Jugoslovenske armije, 131 pripadnik savezne milicije i dva civila”; “rawena su 163 pripadnika armije, 69 pripadnika teritorijalne odbrane Slovenije, 22 milicionera, 38 civila i jedan stranac”. (2. (str. 927) Iz Crvenog krsta Slovenije, “Politika”, Beograd, 7. 7. 1991. str. 6) Na osnovu utvr|enih ~iwenica javnost i istorija }e utvrditi istinitost navedenih optu`bi katoli~kog tjednika, iza kojih stoje vrhovni{tva secesionista i katoli~ke crkve, u odnosu na izjavu Saveznog sekretarijata za narodnu odbranu “da je Jugoslovenska narodna armija izvr{ila svoje ustavne funkcije obezbe|ewa dr`avnih granica i za{tite teritorijalne celovitosti i integriteta SFRJ, na osnovu odluke nadle`nih saveznih organa”. Rije~ je o istorijskim i sudbonosnim ocjenama da li je Jugoslovenska narodna armija, prakti~no jedina preostala brana razbijawa jugoslovenske dr`ave, povukla “zlo~ina~ke poteze za spre~avawe zakonitog osamostaqewa tako|er Republike Hrvatske i drugih republika”, kako tvrdi katoli~ki tjednik, ili je Jugoslovenskoj narodnoj armiji bio nametnut “sukob sa oru`anim snagama koje ugro`avaju opstanak savezne dr`ave SFRJ, na ~iju su se odbranu upravo obavezali svi pripadnici JNA”, da bi odbijawe izvr{ewa tih zadataka “po svim objektivnim kriterijumima predstavqalo izdaju zemqe”, kako tvrdi Savezni sekretarijat za narodnu odbranu. (3. (str. 927) Saop{tewe Slu`be za informisawe SSNO, “Politika”, Beograd, 6. jul 1991, str. 12) Katoli~ki “Glas Koncila” unaprijed odbacuje da je bila rije~ o ratnim zlo~inima, ve} “o zlo~ina~koj zloupotrebi vojne sile na podru~ju vlastite dr`ave protiv vlastitog naroda”. Ni{ta nije re~eno o tome da je JNA u izvr{avawu zadataka, na osnovu ustava jugoslovenske dr`ave “bila suo~ena sa brutalnom primenom, ni~im neizazvane, sile nelegalnih oru`anih sastava Slovenije, koja se sa ustavnopravnog stanovi{ta mo`e kvalifikovati kao oru`ana pobuna”. 371
Pored podr{ke oru`anoj pobuni za razbijawe jugoslovenske dr`ave, Biskupske konferencije Austrije (Komisija “pravednost i mir”!), Katoli~ke akcije [tajerske, Biskupske konferencije Wema~ke i drugih katoli~kih organizacija, podr{ka je do{la i od drugih stranih faktora, koji su zainteresovani za razbijawe jugoslovenske dr`ave, ne samo kroz moralnu podr{ku i “molitve”, ve} i ilegalnim uvozom modernog ubojitog oru`ja, i slawem instruktora prqavog rata. Kada se prolije qudska krv i padnu glave nevinih qudi, dvadesetogodi{wih vojnika jugoslovenske armije, u civilizovanom svijetu se pitawe odgovornosti ne mo`e mimoi}i. Sa tog stanovi{ta moraju se razmotriti saop{tewa Srpskog lekarskog dru{tva “da sanitetskoj i zdravstvenoj slu`bi nije dozvoqavan pravovremeni pristup za ukazivawe pomo}i rawenicima u toku oru`anih sukoba u Republici Sloveniji” i da je ona tako onemogu}avana da daqe obavqa svoju profesionalnu du`nost, zbog ~ega su izgubqeni mladi `ivoti. Mora se postaviti i pitawe primjene me|unarodnog humanitarnog prava,, @enevskih konvencija o ratnim zarobqenicima (upotreba “dum-dum” metaka, pucawe u potiqak vojnicima za vrijeme primirja, itd.). U tome smislu nije prihvatqiva tvrdwa katoli~kog tjednika da je “u ovom i ovakvom povijesnom trenutku” te{ko “jasno primjewivati na~ela kr{}anskog morala i humanisti~ke etike”. O kakvom “kr{}anskom moralu i humanisti~koj etici” je rije~, najslikovitije obja{wava katoli~ki tjednik “Glas Koncila”, povodom papinske enciklike “Centesimus annus” (o stotoj godi{wici objavqivawa prve enciklike o socijalnim pitawima “Perum novarum” pape Lava XIII) Jovana Pavla II u kojoj je istakao da “kriza marksizma ne dokida u svijetu stawa nepravde i tla~ewa”: “Mi koji `ivimo na podru~ju donedavne Jugoslavije imamo se, na`alost, prilike o tome uvjeriti. Osobito zbog toga {to ovdje marksizam nije bio ni izvorni ni glavni, nego je gotovo od po~etka stavqen u slu`bu velikosrpstva. Nakon {to marksizam u svemu svijetu i{~ezava, srbijanski ga vlastodr{ci poku{avaju odr`ati i u dr`avi i osobito u tzv. Jugoslovenskoj narodnoj armiji. I ta podudarnost upozorava da je ta armija u slu`bi ba{ te vlasti. O~ito je da su poku{ali sa~uvati marksisti~ku ideologiju, nemaju}i je pred svijetom ~ime nadomjestiti. Odreknu li se, pokazao bi se goli {ovinizam, ideologija krvi {to ho}e istrijebiti svaku drugu krv da bi sama posjedovala zemqu. No, kako vrijeme prolazi, komunisti~ka maska je sve providnija. Mjesto kamufla`e ideologijom preostaje primjena gole sile. Militarizam. Ne uspiju li europski i svjetski mirovni napori, s prate}im ekonomskim posqedicama za neposlu{ne, tu silu urazumiti, preostat }e nam samo krvava borba – ’do istrage na{e ili va{e’. (1. (str. 928) Komentar “^udo mira”, “Glas Koncila”, katoli~ki tjednik, broj 28, Zagreb, 14. jula 1991, str. 2) Uzoriti kardinal dr Frawo Kuhari}, u pratwi pomo}nih biskupa mons. \ura Kok{e i mons. Jurja Jezerinca, predvodio je sve~ano bogoslu`je na praznik Sv. ]irila i Metodija, 5. jula 1991, u zagreba~koj katedrali, “za sve poginule, rawene, otete i zarobqene u ovim te{kim i tjeskobinim 372
danima obrane hrvatske domovine i wezine slobode”. “Misnom slavqu za mir, uz predstavnike Hrvatskog sabora i grada Zagreba, nazo~an je bio i predsjednik Republike Hrvatske dr Frawo Tu|man sa suprugom.” Na misi u zagreba~koj katedrali, 7. jula 1991. pojavio se i Oto fon Habsburg, sada u svojstvu predsjednika me|uparlamentarne Evropske narodne partije (EVP) za sredwu i isto~nu Evropu! (2. (str. 928) “Glas Koncila”, br. 28, Zagreb, 14. jula 1991, str. 6) Visoki predstavnici katoli~ke crkve nijednom rije~ju ne pomiwu prava i polo`aj pravoslavnih Srba “u hrvatskoj domovini”. Tako su se predstavnici katoli~ke crkve, na ~elu sa nadbiskupom Stepincem, pona{ali 1941-1945. u usta{koj Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj. Rije~ je o otvorenoj “politici Stepinac” – razbijawa jugoslovenske dr`ave, poslije pedeset godina, 1990/1991, kada je do{la na vlast Hrvatska demokratska zajednica (HDZ), poslije izjave predsjednika stranke, dr Frawe Tu|mana, na prvom saboru, da je Nezavisna Dr`ava Hrvatska bila izraz povijesnih te`wi hrvatskog naroda; kada je za strana~ki simbol uzeta “{ahovnica” na hrvatskoj zastavi, {to je prvi put u~iweno u usta{koj NDH. Hrvatska demokratska zajednica je, dolaskom na vlast uz otvorenu podr{ku klera katoli~ke crkve, po hitnom postupku donijela novi Ustav Republike Hrvatske, decembra 1990, na osnovu kojeg su Srbi izgubili status naroda i postali nacionalna mawina. Na mjesto “hrvatskosrpskog” i “srpskohrvatskog”, slu`beni jezik u Hrvatskoj postao je “hrvatski jezik”. Na mjesto latini~nog i }irili~nog pisma, slu`beno pismo je samo latinica, s tim da se kao izuzetak mo`e uvesti “}irili~no ili drugo pismo, pod uvjetima propisanim zakonom”! Srbi u Hrvatskoj nemaju svoje {kole niti obrazovne ustanove, svoje novine ni televizije, ~ak ni kulturne centre. Jedna od prvih odluka hadezeovskih vlasti u Hrvatskoj bilo je preimenovawe Trga `rtava fa{izma u Zagrebu u Trg hrvatskih velikana. Trgovi i ulice dobijaju nazive kardinala Alojzija Stepinca, Mile Budaka i drugih klero-fa{isti~kih li~nosti. U Splitu je osnovana usta{ka stranka i 10. travwa (aprila) 1991. obiqe`en dan obrazovawa usta{ke Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Hrvatska stranka prava zatra`ila je da se u hadezeovsku Republiku Hrvatsku prenesu posmrtni ostaci usta{kog poglavnika, dr Ante Paveli}a, i da se “dostojno sahrane”. U hadezeovsku Republiku Hrvatsku se vra}aju ili u woj povremeno borave usta{ki genocidni zlo~inci. Obrazovano je dru{tvo “Hrvatski domobrani”, po imenu regularne vojske usta{ke NDH. Po primjeru Adolfa Hitlera sa nacisti~kom partijom i dr Frawo Tu|man, prvi u poslijeratnoj Evropi, naoru`ava svoju Hrvatsku demokratsku stranku. U crkvi Sv. Antuna, u selu Vukmani}, kod Karlovca, hadezeovska hrvatska vlast otkrila je spomen-plo~u “poginulim i nestalim Hrvatima u II svjetskom ratu”, na kojoj se nalazi nekoliko imena genocidnih zlo~inaca, usta{kih koqa~a, me|u kojima i Dragan Muji}, organizator pokoqa kod Ivani} Jarka 1941, gdje je ubijeno oko 400 pravoslavnih Srba. “Sve~anosti su prisustvovali predstavnici Sabora hadezeovske Republike Hrvatske.” (1. (str. 929) “Progon Srba u Hrvatskoj 1990/91. – dokumenti”, str. 12) 373
Po primjeru usta{ke Nezavisne Dr`ave Hrvatske, svuda se uvode hrvatski nazivi. Za samo nekoliko mjeseci mnoga preduze}a su preimenovana sa hrvatskim predznakom kao: Hrvatska televizija, Hrvatski radio, Hrvatska elektroprivreda, Hrvatska po{ta i telekomunikacije, Hrvatske ceste, Hrvatske {ume, Hrvatska `eqeznica, Hrvatska vodoprivreda, Hrvatsko novinarsko dru{tvo, Hrvatsko dru{tvo filmskih radnika, itd. Jugoslovenska akademija znanosti i umjetnosti u Zagrebu, koja nosi to ime od osnivawa 1866, preimenovana je u Hrvatsku akademiju znanosti i umjetnosti. U sistemu usta{ko-gebelsovske propagande od posebnog zna~aja je osnivawe Hrvatske informativne novinske agencije (HINA). Aktivisti Srpske demokratske stranke (SDS) u hrvatskim sredstvima informisawa progla{avani su za “teroriste”, “razbojnike”, “bandite”, “~etnike”. Mnoge srpske vo|e su privo|ene u stanice milicije, hap{ene, saslu{avane, tu~ene i maltretirani od strane hrvatskih specijalaca (me|u kojima ima dosta Albanaca sa Kosova, pla}enika). Hadezeovski aktivisti i “specijalci” su po~eli napadati i na Srpsku pravoslavnu crkvu, wene hramove, parohijske domove, sve{tena lica (sve{tenik u Petriwi, Dragan Glumac, povre|en je od strane hrvatske policije u oktobru 1990; sve{tenik na slu`bi u Sluwu, Braco Sen~anin, uhap{en je 1. aprila 1991, bez razloga saslu{avan i maltretiran, itd.). U mjestima gdje su Srbi u mawini (Zagreb, Zadar, [ibenik, Split, Drni{ i dr.) od Srba slu`benika tra`e se pismene izjave lojalnosti vrhovni{tvu HDZ. U selu Br{adin, 1. maja 1991. ubijen je Stevan Ili}, samo zato {to je kroz selo nosio srpsku zastavu. U to vrijeme na ulazu kombinata “Borovo” postavqen je napis “Srbima ulaz zabrawen”; u nekoliko zagreba~kih ugostiteqskih objekata (Dubrava) pojavili su se napisi “Zabraweno za Srbe i za pse”. (2. (str. 929) Isto, str.13) Poseban oblik hadezeovskog pritiska na Srbe u Hrvatskoj o~ituje se kroz uni{tavawe wihove imovine, minirawe, ru{ewe, kamenovawe srpskih ku}a, pqa~kawe, paqewe. Na jadranskoj obali ru{e se srpske ku}e, pored hrvatskih koje ostaju nedirnute, samo zbog nacionalnosti vlasnika. Uvode se posebni vi{i porezi na ku}e ~iji su vlasnici Srbi iz Srbije. Polo`aj Srba u Hrvatskoj po~etkom devedesetih godina umnogome podsje}a na polo`aj Jevreja u nacisti~koj Wema~koj po~etkom ~etrdesetih godina ovog stoqe}a! U mnogim srpskim selima – Borovo Selo, Tewe i druga mjesta na podru~ju Vukovara dolazi do oru`anih obra~una hrvatskih specijalaca i redarstvenika sa srpskim stanovni{tvom. Prema podacima Pokrajinskog sekretarijata za informacije Vojvodine, do 13. jula 1991, registrovano je 11.867 izbjeglica iz Slavonije, Barawe i zapadnog Srema (1. (str. 930) “Sve vi{e srpskih porodica pristi`e iz Hrvatske, do ju~e registrovano 11.867 izbeglica”. “Politika”, Beograd, 14. jul 1991, str. 6) koji su uto~i{te potra`ili u ovoj pokrajini, bje`e}i preko Dunava. To su gotovo iskqu~ivo `ene, djeca i stari, jer su mu{karci ostali da brane svoje domove. Biskupi u Hrvatskoj, na ~elu sa uzoritim kardinalom dr Frawom Kuhari}em, ni rije~ju ne pomiwu pravoslavne Srbe u hadezeovskoj demokraciji, demokraciji Civitas Dei. Wegova svetost papa Jovan Pavle II nije ni u molitvi pomenuo pravoslavne Srbe 1991. 374
U vrijeme kada je broj srpskih izbjeglica sa teritorije Republike Hrvatske udvostru~en, oko 40 hiqada, predsjednik Karitasa Biskupske konferencije, mons. Vladimir Stankovi}, apeluje za pomo} za “hrvatske obiteqi koje su protjerane sa svojih ogwi{ta u Kninu, u Slavoniji, na Baniji”. (2. (str. 930) “Apel Karitasa Biskupske konferencije za pomo} izbjeglicama u Hrvatskoj”, “Glas Koncila”, br. 29/893/, 21. jula 1991, str. 1) Broj izbeglica besku}nika rastao je tako brzo da je do petnaestog prekida oru`anih sukoba i dolaska mirovnih snaga Ujediwenih nacija na krizna podru~ja u Srbiju stiglo preko 200 hiqada, a ako se dodaju izbjeglice na podru~ju Bosne i Hercegovine – preko tri stotine hiqada. Po Me|unarodnoj konvenciji o spre~avawu i ka`wavawu zlo~ina genocida – to je zlo~in genocida. [irom Republike Hrvatske, katoli~ka crkva organizuje “javne molitve za vojnike”, ne za legalne vojnike Jugoslovenske narodne armije, ve} za paravojne organizacije Republike Hrvatske. Na “260. zavjetnom zagreba~kom hodo~a{}u na Mariju Bistricu”, uzoriti kardinal Kuhari} krivicu {to se “na tlu hrvatske domovine ratuje” baca na Ustav Jugoslavije, iako je pravni osnov stvoren hadezeovskim Ustavom Republike Hrvatske: “Svi se pozivaju na ustav: i Savezna vlada i Predsjedni{tvo i armija. A mi pitamo: po kojem to ustavu se smiju i mogu doga|ati takva nasiqa i takva krvoproli}a. Po kojem to ustavu je nametnut teroristi~ki i osvaja~ki rat na podru~ju Hrvatske? Po kojem to ustavu je terorizam za{ti}en? Po kojem to ustavu ginu zakoniti braniteqi reda i mira? Po kojem je to ustavu spaqeno, uni{teno naseqeno hrvatsko selo ]elije? Po kojem se to ustavu puca po `eteocima na hrvatskim wivama? Po kojem je to ustavu `upa Glina li{ena slu`be Bo`je ve} tri tjedna i `upniku zabraweno da izlazi iz svoga stana?... Po kojem se to ustavu love taoci? A svi se pozivaju na ustav.” Kardinal Kuhari} identifikuje katoli~ku crkvu sa hrvatskim narodom, bez pomena pravoslavnih Srba sa ovog podru~ja: “Crkva je odgajala hrvatski narod Evan|eqem da bude mirotvoran, da nikada ne osvaja tu|e i da sa svakim `ivi u miru i po{tovawu, bez obzira na nacionalnu, vjersku ili politi~ku pripadnost. Crkva je uvijek proro~ki u~ila i odgajala du{u hrvatskog naroda da je mogu}e s wime `ivjeti u miru, ravnopravnosti i slobodi”. On postavqa pitawe za{to se samo hrvatskom narodu “uskra}uje mir”, “za{to se napada wegova zakonita sloboda” i ne dozvoqava da `ivi “na svom tlu i u svojoj domovini u miru i u miru sa svima”! (3. (str. 930) “260. zavjetno zagreba~ko hodo~a{}e na Mariju Bistricu – Za{to se hrvatskom narodu uskra}uje mir?”, “Glas Koncila”, br. 29. 21. jula 1991, str. 10) Krivica je na srpskom narodu, koga sada nazivaju “teroristima” i sve vi{e “~etnicima”! Komentari “Glas Koncila” poma`u da se otvorenije shvati pozadina optu`bi kardinala Kuhari}a. Ovaj katoli~ki tjednik u istom broju sa Kuhari}em govori o “hajdu~iji”, “srbijanskom re`iseru” akciji “partizanskih komesara”, poziva svijet da napokon shvati “da ovo nije ni gra|anski rat ni iskonsko sukobqavawe etni~kih skupina, ni borba kr{}anstva s islamom ili katoli~anstva s pravoslavqem ili Istoka sa Zapadom, odnosno Evrope s Azijom; nego da se porobqeni nastoje oteti organiziranom izrabqivawu”, “da oni koji su desetqe}ima bili povla{}eni `ivjeti od tu|eg rada nasto375
je po svaku cijenu sa~uvati povla{}eni polo`aj”. “Glas Koncila” skre}e pa`wu svjetske javnosti da u najnovijim zbivawima u Jugoslaviji nije rije~ o “pretjeranom nacionalizmu”, ~ak ni o “mawku ekumenizma me|u kr{}anskim crkvama na ovom podru~ju”, iako se “nacionalne i vjerozakonske pripadnosti zlorabe za zbijawe redova i produbqivawe suprotnosti”. “Hrvati nisu progoweni zato {to su Hrvati, nego zato {to ih hrvatska svijest dr`i zajedno u otporu protiv tu|inskog porobqavawa (!?). Porobqiva~ima i okupatorima ne smeta ni katoli{tvo, zato {to katolici na svoj na~in u Boga vjeruju i na svoj na~in mole, nego zato {to je katoli~ka crkva u narodu najotpornija snaga koja ~uva samosvijest i svijest slobode, zbog ~ega taj narod nije mogu}e do kraja pot~initi tu|inskim interesima.” U uslovima internacionalizacije jugoslovenske krize, kada je razbijawe jugoslovenske dr`ave ocijeweno kao “pucawe {avova” Evrope, naru{avawe principa o nepromjenqivosti granica KEBS-a, opasan je presedan za Savez Sovjetskih Socijalisti~kih Republika, bez obzira na podr{ku katoli~ke Austrije i Ma|arske, pa i ujediwene Wema~ke. Katoli~ka crkva u Hrvatskoj i Sloveniji je osjetila neizvjesnost ostvarewa secesionisti~kih ciqeva prema sopstvenoj zamisli. Preko katoli~kog tjednika, dok “Katoli~ka crkva oklijeva”, izjavquje da }e “{to god se dogodilo, ostati sa svojim narodom u wegovoj patwi”. Jo{ odre|enije: “Ne}e se slo`iti ni s kojim umjetnim, makar kako vje{to, mo`da ~ak i formalno zakonito dogovorenim rje{ewem. Ne}e se pona{ati kao gospodarica naroda i wegove domovine koja bi u wegovo ime mogla trgovati sa zemqom i s qudima. Ne do|e li do rije~i narod, i crkva }e s wime u {utwu. Da ponovo s wime progovori.” (1. (str. 931) Komentar “Dok Evropa progleda”, “Glas Koncila”, katoli~ki tjednik, broj 29, 21. jula 1991, str. 2) Proizlazi, bez ikakve sumwe, da o interesima hrvatskog naroda, ~ak i kada je rije~ o “formalno zakonito dogovorenim rje{ewima”, odlu~uje katoli~ka crkva, wegova svetost rimski papa! “Nevoqa je, pak u tome {to je u takvim prilikama vrlo te{ko aktuelizirati javno mwewe u smjeru poticawa i prihva}awa doista mogu}ih rje{ewa”, odgovara katoli~ki tjednik na pitawe “[to sad Crkva mo`e?”. “Crkveni djelatnici koji na svoj osebujni na~in mogu utjecati na javno mwewe, kako izravno na vjerni~ke zajednice, {to ih sa~iwavaju politi~ki odgovorni gra|ani, tako i u vi{e-mawe slu`benim ili neslu`benim susretima s utjecajnim qudima iz svijeta sredstava javnog priop}avawa, diplomacije i crkvenih vodstava – u ovakvim su prilikama u velikoj mjeri onemogu}eni slu`iti dobru svoga naroda.” (2. (str. 931) “Glas Koncila”, br. 30/894/, 28. jula 1991. komentar, str. 2.) Zna~aj istorijskog momenta pokazuje neuobi~ajeno ~esto ukqu~ivawe vrhovnog pontifa. U nedequ 21. jula, u Catel Gandolfu, papa je u podnevnom govoru, nakon molitve pozdrava An|elova, ponovo pozvao na mir u Jugoslaviji, “osobito mir u Hrvatskoj”: “Htio bih jo{ jednom upraviti svoju misao k obli`woj Jugoslaviji, iz koje ujedno s vi{e razvedravaju}im vijestima glede stawa u Sloveniji, pristi`u odjeci te{ke napetosti i teroristi~kih ~ina {to siju smrt u Hrvat376
skoj. Nasiqe ne mo`e dovesti do rje{ewa osjetqivih problema odnosa me|u razli~itim pu~anstvima te zemqe, osobito me|u Hrvatima i Srbima. Danas se vi{e nego ikad od odgovornika tih dvaju naroda zahtijeva razboritost i mudrost da bi se ustrojno{}u i dobrom voqom nastavilo tra`iti sporazume koji }e jam~iti prava i zadovoqiti pravedne te`we jednih i drugih. Oru`ani sukob {irih razmjera me|u tim dvama narodima bio bi, naime, uzaludna katastrofa za Jugoslaviju, koja bi mogla imati te{ke odjeke u Evropi; tu katastrofu treba izbje}i pod svaku cijenu. Nu`no je promicati pokret smirewa me|u srpskim i hrvatskim pu~anstvom, kako bi, prebro|uju}i nepovjerewe i suprotnosti iz pro{losti, mogli dospjeti do razoru`awa svojih srdaca i razmijeniti zagrqaj mira. Taj pokret pomirbe morao bi biti poduprt molitvom koja izvire iz kr{}anske vjere. Pozivqem stoga kr{}ane, katolike i pravoslavne, one qubqene zemqe da se znadu priznati bra}om u Kristu i da iz zajedni~ke vjere izvuku snagu za prevladavawe podjela i suprotnosti...” (1. (str. 932) Novi papin apel za mir kod nas: “Hrvati i Srbi trebaju razoru`ati srca”, Isto) Zahvaquju}i katoli~kom tjedniku, kroz wegove komentare mogu}e je shvatiti su{tinu poruke vrhovnog pontifa, smisao “razoru`awa srdaca”. U komentaru navedenog papinog govora “Glas Koncila” isti~e “doprinos jasno}i politi~kih odnosa u prilog mira”, “{to on napokon bez ikakva dvoumqewa govori o Hrvatima i Srbima kao posebnim, razli~itim narodima”, “da Jugoslavije zapravo vi{e nema, da je po voqi u wu zato~enih naroda nikada nije ni bilo”. Govore}i mladim Hrvatima 26. jula, papa je istakao kako se wihova domovina, {to zna~i Hrvatska, “unato~ velikim te{ko}ama zala`e za obranu slobode i demokracije”. Katoli~ki tjednik pozdravqa ovaj stav pape Jovana Pavla II kao “prvi doprinos crkve hrvatskom dostojanstvu i samobitnosti pred o~ima svjetske javnosti” – “[to papa ka`e daleko se ~uje i dobro se pamti”. (2. (str. 932) “Ipak su naoru`ana srca”, komentar, “Glas Koncila”, br. 31, Zagreb, 4. avgusta 1991, str. 2) O kakvom “razoru`awu srdaca” se radi pokazuje velika reporta`a katoli~kog tjednika “S ratom zahva}ene Banije”, izjave glinskog `upnika Vlada Bogdana, da je stav srpskih “~etnika” da “katoli{tvo nema pravo da ovde `ivi!” (3. (str. 932) Mijo Gabi}, “Katoli{tvo nema pravo da ovde `ivi”, “Glas Koncila”, br. 30, Zagreb, 28. jula 1991, str. 10-11) ili publicitet “svjedo~anstva mladi}a prebjeglih” – dezertera iz Jugoslovenske armije: “Bio sam u zatvoru samo zato {to sam Hrvat”. (4. (str. 932) “Glas Koncila”, br. 32, Zagreb, 11. avgusta 1991. godine) U isto vrijeme uzoriti kardinal dr Frawo Kuhari} na fraweva~kom jubileju u Livnu, 28. jula, obra}a se samo pravoslavnim Srbima: “Bra}o Srbi, mi vas qubimo u Isusu Kristu i u ime te qubavi molimo vas i zakliwemo – odustanite od nasiqa”. Ove rije~i izgovorene su u mjestu u kome su usta{e genocidno u toku rata pobile 1.587 pravoslavnih Srba, me|u kojima od 6 dana do 6 godina 248, od 6 do 18 godina u jame je ba~eno 425 nevinih du{a. U srpskom pravoslavnom selu Goliwevo ni pili~nika nije ostalo, pobijeno je 256 pravoslavnih Srba. Uzoriti kardinal u Livnu isti~e: “Istina }e otje377
rati la` kao {to vjetrovi rastjeruju dim!”. U ime te istine ne govori o `rtvama genocida, za fra Sre}ka Peri}a, koji se nalazi na prvom mjestu liste 56 usta{kih zlo~inaca ovog kraja, za koga se tvrdi da je javno pozivao usta{e na zlo~in genocida protiv pravoslavnih Srba, da najprije ubiju wegovu sestru koja se udala za Srbina, pa da onda do|u na opro{taj kod wega, kardinal tvrdi da je nevin! Samo dvije nedjeqe poslije fraweva~kog jubileja u Livnu, 11. avgusta, patrijarh Srpske pravoslavne crkve Pavle i {est pravoslavnih episkopa odr`ali su u Livnu arhijerejsku liturgiju i parastos nad otkopanim kostima `rtava usta{kog genocida. Na tom tu`nom parastosu nije se pojavio uzoriti kardinal i nijedan predstavnik katoli~ke crkve. Takav postupak, o~igledno ne bi bio u skladu sa politikom Stepinac katoli~ke crkve, {to pokazuje i apel javnosti, koji su biskupi s podru~ja Republike Hrvatske uputili javnosti 30. jula 1991: “Hrvatska se nalazi u nesre}i namjetnutog rata”! “Po na{em sudu uzrok tih stradawa je u tome {to odre|ene snage odbacuju demokratski parlamentarni put za rje{avawe otvorenih politi~kih pitawa u Republici Hrvatskoj kao i u ~itavoj Jugoslaviji. Posizawe za oru`jem i za nasilnim nametawem vlastitih politi~kih ciqeva pothrawuje, na `alost, mr`wa, a o~ituje se u okrutnim postupcima prema zarobqenicima i rawenicima ukqu~enim u obranu domovine. Ga`ewe eti~kih normi i me|unarodnih konvencija, ~iji je potpisnik i Jugoslavija, najboqe pokazuje bezobzirnost i samovoqu napada koji siju pusto{ i zator. To su pravi zlo~ini protiv ~ovje~anstva. Mi ih pred cijelim svijetom prokazujemo i osu|ujemo.” (1. (str. 933) Apel hrvatskih biskupa javnosti od 30. srpwa 1991, “Glas Koncila”, br. 32, Zagreb, 11. avgusta 1991, str. 1) Biskupi iznose stanovi{te “pred cijelim svijetom” da se radi o “odbacivawu demokratskog parlamentarnog puta za rje{avawe otvorenih politi~kih pitawa”, proklamuju da je “obrana Domovine i wenih demokratskih institucija pravo i du`nost zakonite vlasti”. Proizlazi da su na optu`eni~ku klupu opet stavqeni pravoslavni Srbi, jer se ne pomiwe wihovo pravo na “obranu” svojih legitimnih prava. Biskupi govore o sada{wem “zlo~inu protiv ~ovje~nosti” i ga`ewu me|unarodnih konvencija. Jugoslavija je i potpisnik Konvencije Ujediwenih nacija o spre~avawu i ka`wavawu zlo~ina genocida, ali katoli~ka crkva nikada nije zatra`ila primjenu te konvencije na usta{ke zlo~ine genocida protiv pravoslavnih Srba, Jevreja i Cigana. Nikada nije pozvala na odgovornost katoli~ke sve}enike za koje je dokazano u~e{}e u usta{kim zlo~inima genocida. U ovoj dramati~noj situaciji biskupi tra`e me|unarodnu intervenciju, apeluju “na dr`avnike i me|unarodne ustanove Evrope i svijeta da se hitno i aktivno zalo`e za mir i demokratsko rje{ewe politi~ke krize kod nas”, pozivaju “op}u crkvu, bra}u u episkopatu i sve vjernike da nam se u molitvi pridru`e i djelotvorno podr`e”. Hrvatski biskupi su dan prije po~etka zasijedawa Sabora “odlu~ili da posjete predsjednika Tu|mana i prenesu mu stavove Biskupske konferencije, u diskreciji, da ne bi ispalo kako se biskupi direktno petqaju u politiku”. (2. (str. 933) Darko Pavi~i}, “Crkve u vrtlogu rata”, “Danas”, br. 497, Zagreb, 27. 8. 1991, str. 20) 378
“Biskupi o tome nisu izvijestili javnost”. Diskreciju je razotkrio predsjednik Republike Hrvatske, dr Frawo Tu|man, “u svom saborskom govoru spomenuo je da ga je pohodilo izaslanstvo hrvatskih katoli~kih biskupa” (3. (str. 933) Komentar “Glasa Koncila” – “Nije bilo uzalud”, br. 32, 11. 8. 91) Posjeta hrvatskih biskupa hadezeovskom vrhovniku, dr Frawi Tu|manu 1991, na ~elu sa zagreba~kim nadbiskupom dr Frawom kardinalom Kuhari}em, podsje}a na posjetu hrvatskih biskupa, poslije Biskupske konferencije 1941. usta{kom poglavniku, dr Anti Paveli}u – na politiku Stepinac stvarawa Civitac Dei na ru{evinama jugoslovenske dr`ave. Na toj liniji glavna prepreka je Jugoslovenska narodna armija, o kojoj katoli~ki tjednik pi{e: “Dvojbe vi{e nema – postupke jednog dijela armije, koja nije ni jugoslovenska ni narodna, treba nazvati pravim imenom – na dijelu je armijski rat protiv hrvatskog naroda!”, “tzv. Jugoslovenska narodna amrija ubija hrvatske mladi}e, uni{tava obiteqske ku}e, crkve, {kole, ambulante”, “za Hrvatsku i hrvatski narod, nakon svega, ona je samo neprijateqska, okupacijska i zlo~ina~ka”. (4. (str. 933) Tomislav Vukovi}, “^u|ewe ’tampon-generala’”, “Glas Koncila” br. 31, Zagreb, 4. avgust 1991. str, 3) Katoli~ki tjednik na naslovnim stranama pi{e o “stravi~nim” stradawima i razarawima o “pokoqu na Baniji”, pod naslovom “Genocid s predumi{qajem”!!!, o “~etni~kim otmicama za `ivi {tit po Sadamovu modelu” “gomile zlo~inaca koqa~a”! U @upawi, na koncelebriranoj misi prilikom sahrane poginulih hadezeovskih gardista `upnik Ivan Varo{i} je, u ime biskupa ]irila Kosa, u propovijedi istakao da su oni pali u “obrani domovine”, da “takvu `rtvu Bog nagra|uje vje~no{}u u svome domu”: “Hrvatski sinovi kao sjeme siju se u zemqu. Vjerujem da }e donijeti ploda. Uvijek je krv mu~enika bila sjeme novoga `ivota. U to i sada vjerujemo! Podr{ka u ime Boga!” (5. (str. 933) “Krv mu~enika – sjeme novog `ivota”, Isto, str. 1, 6) Biskupska konferencija je uputila poruku Srpskoj pravoslavnoj crvki o “pripravnosti na sudjelovawe u zajedni~koj molitvi i zajedni~kom zalagawu za postradale i otvarawe perspektive dostojne Kristovih u~enika”. (6. (str. 933) Apel hrvatskih biskupa javnosti, 30. srpwa 1991) Sinod SPC je pozitivno odgovorio na ovaj poziv, javnost je obavije{tena da je postignut dogovor da se Patrijarh srpski gospodin Pavle i kardinal dr Frawo Kuhari}, predsjednik Biskupske konferencije Jugoslavije, ponovo sastanu 8. avgusta 1991. u Bawaluci. U uzvratnoj posjeti patrijarha SPC, poslije susreta u Sremskim Karlovcima 7. maja 1991, tema razgovora je aktuelna politi~ka situacija u Jugoslaviji i ratni sukobi u Hrvatskoj. (1. (str. 934) “Politika ekspres”, 6. avgust 1991) U razgovoru za austrijsku katoli~ku novinsku agenciju kardinal Frawo Kuhari} izjavquje da oru`ani okr{aji na grani~nim podru~jima Hrvatske predstavqaju “bruku za ~itavu Evropu”, da su za sve zao{treniju situaciju “odgovorni i krivi” “srpski ekstremisti”, koji “`ele braniti sustav, ideologiju i civilizaciju koja je razli~ita od one u Hrvatskoj. Oni napadaju hrvatska sela ~iji stanovnici “ili su opkoqeni ili su ve} izbjegli”. Samo u regiji Banije, koja pripada zagreba~koj nadbiskupiji, sedam je `upnika moralo napustiti svoje `upe da bi spasilo goli `ivot”. Kardinal je izja379
vio da se “produbila mr`wa izme|u narodnih skupina, premda ne i izme|u vodstva crkava” i u tom kontekstu najavio “svoju namjeru da uspostavi kontakt sa srpskim pravoslavnim mitropolitom u Zagrebu da bi zajedni~ki razmotrili mogu}nost uvo|ewa dijaloga za mir”. (2. (str. 934) Izjava kardinala Kuhari}a “Kathpresu”, “Bruka za ~itavu Evropu”, “Glas Koncila”, br. 31, Zagreb, 4. avgusta 1991, str. 3) Radio Vatikan je u to vrijeme izvijestio o po~asti koju su “katoli~ki vjernici u isto~noj Hercegovini odali `rtvama Drugog svjetskog rata na dostojan na~in”! Radio Vatikan je pomenuo i parastos nekoliko hiqada `rtava usta{kog genocida nad pravoslavnim Srbima u srpskom selu Prebilovcima na istom podru~ju (samo iz tog sela od oko hiqadu stanovnika pobijeno je, zaklano i ba~eno u jamu [umanci preko 800 pravoslavnih Srba, `ena i djece, samo jednog dana, 6. avgusta 1941, oko 500), kada je 4. avgusta patrijarh SPC gospodin Pavle blagoslovio temeqe pravoslavne crkve. Na ovoj komemoraciji nije bio nijedan predstavnik katoli~ke crkve, a Radio Vatikan podvla~i da je tom prilikom “izravno optu`en hrvatski narod”, {to budi sumwu “da se ne radi samo o gradwi hrama mu~enicima”, ve} “zapravo o gradwi jo{ jedne od grani~nih tvr|ava Srpstva”! (3. (str. 934) “Svet o zbivawima u Jugoslaviji”, “Politika”, Beograd, 7. avgusta 1991) Zaboravqa se da je upravo stravi~an genocid nad pravoslavnim Srbima Prebilovaca i u drugim mjestima ovog dijela Hercegovine bio usmjeren na pomjerawe granica “predzi|a katolicizma” (Antemurale Christantitatis)! U ovom tekstu je izneta ne samo hronologija doga|aja u vezi nasilnog otcepqewa Slovenije i Hrvatske, ve} i sve aktivnosti crkve u Hrvata, pre svega kardinala Kuhari}a, ali i obra}awa javnosti Jovana Pavla Drugog. Hronologija doga|aja pokazuje neverovatnu simboliku, koja nije slu~ajna. Sli~nost do identi~nosti. Gotovo u datum sve je isto te 1991. godine kao {to je bilo “ve} vi|eno” 1941. godine. Po~ev od vra}awa ~uvene rektorske medaqe Zagreba~kog univerziteta, sa usta{kim simbolima, do ~iwenice da je crkva u Hrvata bila vi{e ukqu~ena i eksponirana u borbi za secesiju od bilo kog aktivnog politi~ara. Sve {to je ura|eno bilo je po nalogu Jovana Pavla Drugog, a pra}eno poznatim vatikanskim stilom koji je u sukobu sa istorijom. Re{enost crkve u Hrvata da se izvr{i secesija bila je ekstremna do pretwe o budu}em “}utawu crkve” ako se politi~kim razgovorima i u skladu sa me|unarodnim dokumentima i ustavnim sistemom Jugoslavije prona|e neko drugo sredstvo za o~uvawe mira i opstanak Jugoslavije. Dakle, Jovan Pavle Drugi je bio protivnik opstanka Jugoslavije, bez obzira na oblik ure|ewa. On je prema dogovoru sa Reganom dobio pravo da slobodno rastura Jugoslaviju, a u tom kontekstu nasilna secesija je bila put za koji se opredelio. On se opredelio za krvavi put po svaku cenu i zato treba da snosi odgovornost za sve zlo~ine, jer su u~iweni po wegovom nalogu. 25. 3. Na stranicama od 935 do 941, pod naslovom “Posjeta monsiwora @an Lui Torana, sekretara za odnose s dr`avama Vatikana”, je tekst: “Monsiwor @an Lui Toran sekretar za odnose s dr`avama u Dr`avnom sekretarijatu Wegove svetosti pape Jovana Pavla II stigao je u Zagreb 5. av380
gusta 1991. u pratwi monsiwora Antonia Franka. Do{ao sam u ime Svetog oca prije svega kako bih izrazio wegovu solidarnost s biskupima u Jugoslaviji koji pro`ivqavaju sa svojim vjernicima ovu vrlo dramati~nu situaciju – izjavio je mons. Toran za Hrvatsku televiziju. Na konferenciji sa biskupima, uz u~e{}e kardinala Kuhari}a i diplomatskog predstavnika Svete stolice pri Vladi Jugoslavije, pronuncija Gabriela Montalva, sekretar pape Jovana Pavla II za odnose s dr`avama izjavio je: “S dubokim osje}ajem nosim vam pozdrave i blagoslov pape Ivana Pavla II koji me poslao da ka`em vama biskupima razli~itih naroda {to su okupqeni u SFRJ kako je blizu svakome od vas u ovo doba ku{we. Wegova svetost sje}a se u svojoj molitvi patwa va{ih vjernika i dijela s vama va{u pastirsku skrb. Ta je zabrinutost sada usredoto~ena na stawe odnosa izme|u Hrvata i Srba, kao {to je donedavno bila usredoto~ena na veoma te{ke doga|aje u Sloveniji. Sveti otac `elio je ovome posjetu dati izri~ito crkveno obiqe`je: o~itovati solidarnost rimskoga biskupa s mjesnom crkvom koja trpi i strepi od jo{ tragi~nije politi~ke i dru{tvene situacije negoli je sada{wa.” (1. (str. 935) Govor nadbiskupa Torana na{im biskupima: “Sveta stolica vam je bli`a nego ikada”, “Glas Koncila”, br. 33, Zagreb, 18. avgusta 1991, str. 3) Monsiwor Toran je izlo`io stav Svetog oca o slo`enosti prilika u Jugoslaviji, “mozaika antiintegriranih naroda, razli~itih po povijesti, jeziku, kulturi i religiji”. U stvari, kad su u pitawu hrvatski i srpski narod, radi se o razlikama u religiji, prije svega, “nakon izjave o nezavisnosti Slovenije i Hrvatske i ~iwenica koje iz toga izlaze, papa je dignuo jo{ zahtjevniji i sna`niji glas osu|uju}i upotrebu sile, s molbom da utihne oru`je, te da se stvore povoqni uvjeti za dijalog”. To, prakti~no, zna~i da pravoslavni Srbi polo`e oru`je pred “zakonitom” vla{}u hadezeovske Republike Hrvatske. A “Sveti otac i Sveta stolica pridru`ili su javnim pozivima diskretnu diplomatsku djelatnost, uvijek usmjerenu dvostrukom ciqu: 1. da se u Jugoslaviji postignu uvjeti za djelotvorno po{tovawe prava i legitimnih te`wi naroda, slobodno izra`enih demokratskim izborima; 2. izbje}i pribjegavawe upotrebi sile kao sredstvu za potvr|ivawe vlastite voqe.” Monsiwor Toran je naglasio da je to bio osnovni zadatak diplomatskog predstavnika Svete stolice, monsiwora Montalva “i u privatnim razgovorima Svetoga oca i wegove uzoritosti kardinala dr`avnog tajnika s predsjednicima Slovenije i Hrvatske, kao i u drugim susretima odr`anim s li~nostima dviju republika u Odjelu Dr`avnog tajni{tva Svete stolice za odnose s dr`avama. O kakvoj diplomatskoj ofanzivi na najvi{em nivou se radi, monsiwor Toran svojim rije~ima ka`e: “To je ~inio Sveti otac u javnim interventima, to je ~inio predstavnik Svete stolice na sjednici visokih funkcionera KESS-a (KEBS-a - pr. ) u Pragu, kao i na sjednici nacionalnih mawina u @enevi pro{loga mjeseca, a to sam ~inio i ja, sazvav{i u ponedeqak 27. srpwa ambasadore zemaqa Evropske zajednice pri Svetoj stolici.” 381
Izaslanik pape Jovana Pavla II otvoreno govori: “Uz vrednovawe poduzetih inicijativa da zamukne oru`je u Hrvatskoj i da se pokrene politi~ki dijalog me|u suprotstavqenima, od wih sam zahtijevao da pozovu svoje vlade da razmisle o slawu posmatra~ke misije na to mjesto, a potom, bude li to potrebno, mirovne snage kako bi se osiguralo po{tovawe prekida vatre, uvjeta neophodnog za pregovara~ka tra`ewa pravednih rje{ewa sada{wih problema.” Da ne bi bilo sumwe u smisao wegove posjete Jugoslaviji, monsiwor Toran podvla~i: “Mojim posjetom Sveti otac `eli jo{ jednom re}i katolicima u Hrvatskoj da su mu uvijek bliski i da ih nikada ne zaboravqa. Wihova su trpqewa poznata i wihov glas se ~uje.” Prenose}i poruku pape Jovana Pavla II da oru`je “treba da umukne po svaku cijenu”, jer “krik svake `rtve nasiqa, bilo koje narodnosti i religije, dopire do Kristova srca, pa stoga i do srca wegova namjesnika”, monsiwor Toran napomiwe da “time Sveta stolica ne izjedna~ava napada~e i napadnute, onoga koji se brani i onoga koji po svaku cijenu `eli nametnuti svoj zakon”. Obja{wavaju}i stav Svete stolice “da je dijalog najboqe sredstvo za utvr|ivawe prava”, zna~ajno je, monsiwor Toran podvla~i da se radi o istom stavu koji je Sveta stolica zastupila “povodom rata u Zaqevu” (Irak), {to ~ini “i sada za Jugoslaviju”. Polaze}i od stava da “vaqa osuditi, svakoga tko je odgovoran”, da se pastiri zajednice koja trpi i na tragi~an na~in snosi posqedice oru`anih sukoba s pravom solidari{u sa svojim narodom. “Ali vi ste nadasve pastiri. To ste u redovito doba, a jo{ vi{e ste du`ni biti u vremenima ku{we. Pastiri u crkvi – ~esto ponavqa papa – ne namjeravaju predlagati konkretne nacrte za rje{ewe dru{tvenih problema. Mi pastiri molimo ’da nas svatko smatra slu`benicima Kristovim i upraviteqima otajstava Bo`jih’ (1 Kor 4,1). Mi nastojimo navje{tati ’u svako doba, bilo to zgodno ili nezgodno’ (2 Tim 4,2) poruke Evan|eqa, koja je prije svega poruka qubavi kojom se priznajemo djecom istoga Oca i, stoga me|usobno bra}om. Tu poruku katolici Hrvatske i cijele Jugoslavije upravo u te{kom politi~kom, a osobito u socijalnom smislu. U takvim prilikama Providnost poziva katolike u Jugoslaviji da budu svjedoci bratstva. Bra}a smo, pa prema tome jednaki! Ne mo`emo se dijeliti na dva tabora: mi i drugi.” “Svetoj stolici poznate su povijesne okolnosti koje ote`avaju odnose izme|u katolika i pravoslavnih u Jugoslaviji”, napomiwe monsiwor Toran, da ne bude sumwe. Ali Svetom ocu je najva`nije da se “jasno poka`e me|unarodnom javnom mwewu da je sada{wa kriza politi~ke naravi, ali ne vjerske ili etni~ke, kako se to tvrdi na razli~itim stranama.” (1. (str. 937) Govor nadbiskupa Torana na{im biskupima, “Glas Koncila”, br. 33, Zagreb, 18. avgust 1991, str. 6) Italijanska novinska agencija AGI protuma~ila je ove stavove Svete stolice da je vatikanski “ministar vawskih poslova mons. Toran prenio hrvatskim biskupima poruku da izbjegnu pretjeranu identifikaciju s Tu|manovom autonomisti~kom politikom”. Katoli~ki tjednik se po`urio da ob382
jasni da “iz svih relevantnih zapisa i odgovornih izvora izlazi da mons. Toran ni{ta takvo nije rekao hrvatskim biskupima”, da to “ne bi bilo u stilu vatikanske diplomacije”, da to “nije ni trebalo”, jer “ve}ina hrvatskih katolika `eli ono {to `eli ve}ina hrvatskog naroda i svih dr`avqana Republike Hrvatske, a to je da Hrvatska bude {to prije me|unarodno priznata, slobodna i suverena dr`ava. To, naravno, ne iskqu~uje razli~ite mogu}e me|udr`avne saveze sa susjednim dr`avama, o ~emu }e odlu~ivati suverena voqa politi~kog naroda. Ali te{ko je shvatiti nekoga tko bi mislio da je mogu}a tre}a Jugoslavija. Dr`avna tvorba koja bi se tako nekako zvala bila bi samo srbijanska okupacija”. “Ni Sveta stolica ne bi mogla savjetovati hrvatskim katolicima da se za tako ne{to zauzimaju ili da to prihvate. Nikakvi predmnijevani ciqevi svjetskoga mira i kr{}anskog ekumenizma ne mogu tra`iti od jednoga naroda i jedne dr`ave da se do te mjere odrekne samoga sebe. Kad bi Sveta stolica tako ne{to Hrvatima sugerirala, potvrdila bi zloslutnu sumwu da je taj narod u svojoj povijesti vi{e `rtva za probitke katoli{tva na Balkanu nego {to mu je to katoli{tvo evan|eoski poslu`ilo za wegove probitke.” (2. (str. 937) Komentar “Glasa Koncila” – “[to je mons. Toran rekao o Jugoslaviji”, “Glas Koncila”, br. 33, str. 2) Katoli~ki tjednik sa zadovoqstvom konstatuje da je “sam mons. Toran, dolaze}i u papino ime, ovom prilikom raspr{io sve sumwe o naivnom ili nenaivnom zauzimawu Vatikana za jedinstvenu Jugoslaviju. U potvrdu takve ocjene “Glas Koncila” navodi rije~i monsiwora Torana: “Jugoslavija je vaqda najrazrodnija tvorevina u evropskoj povijesti. To se mo`e ustvrditi i za neke republike od kojih je sastavqena” i zakqu~uje: “Tradicionalno oprezni i obzirni vatikanski diplomat nije se, dakle, skawivao javno ustvrditi da je Jugoslavija umjetno sa~iwena od dijelova koji ne pripadaju zajedno. Druga re~enica, formalno neodre|enija i diskretnija, mo`e se odnositi samo na onu republiku (Srbiju - pr.) koja nikada u povijesti nije postojala u sada{wim svojim granicama, koja jedina od svih republika u sklopu dosada{we Jugoslavije ima barem tre}inu sasvim inorodnog neslavenskog stanovni{tva, u kojoj se u najnovije doba ponovo usu|uju isticati svoju nacionalnu svijest mnogobrojni neasimilirni Vlasi... Govore}i hrvatskim biskupima, mons. Toran mogao je tu republiku ne imenovati, ali im je u Hrvatskoj progovorio sasvim otvoreno.” “Glas Koncila” priznaje “da politi~ko rje{ewe hrvatskog dr`avnog osamostaqewa nije u kompetenciji katoli~kih biskupa”, ali smatra da su oni “du`ni razumjeti i slijediti te`we naroda slu`e}i mu da svoje zakonite te`we {to uspje{nije ostvari”, podvla~e}i: “Hrvatskim je, pak, katolicima i te kako drago ~uti da Sveta stolica doista spoznaje neodr`ivost jugoslovenske dr`avne tvorbe. Ta i tako jasno izre~ena spoznaja morat }e na}i izlaza i na razli~itim razinama i u mnogim dr`avama gdje je djelatno prisutna vatikanska diplomacija.” S obzirom na takve stavove Vatikana, katoli~ki tjednik zakqu~uje da }e “i hrvatsko dr`avno vrhovni{tvo zacijelo odsad odre|enije ra~unati s tim i ba{ takvim utjecajem u svijetu i u domovini”. 383
Time se obja{wava da je sekretar u Dr`avnom sekretarijatu Wegove svetosti pape za odnose s dr`avama slu`beno posjetio ministra za vawske poslove Republike Hrvatske u Zagrebu, prof. dr Zvonimira [eparovi}a, prije zvani~ne posjete saveznom sekretaru za inostrane poslove u Beogradu, Budimiru Lon~aru. Na kraju posjete Zagrebu, nave~er u prepunoj zagreba~koj prvostolnici mons. Toran predvodio je s kardinalom Kuhari}em, pronuncijem Montalvom i svim nadbiskupima i biskupima i pedesetak sve}enika sve~anu misu blagdana Preobra`ewa Gospodweg. Obra}aju}i se predstavniku pape Jovana Pavla II kardinal Kuhari} je rekao: “Va{a prisutnost ovdje u katedrali grada Zagreba, koji je duhovno, religiozno i politi~ko sredi{te ~itavoga hrvatskog naroda, znak nam je one brige i qubavi koju Sveti otac Ivan Pavao II osje}a prema nama u ovoj te{koj situaciji kada je Hrvatskoj nametnut rat koji umna`a poginule, rawene i istjerane iz wihovih mirnih domova i dragih sela.” (1. (str. 938) “Mirovna misija Svete stolice u Hrvatskoj”, “Glas Koncila” br. 33, str. 2.) Poslije razmjene mi{qewa i usagla{enih stavova, monsiwor Toran je u Beogradu, u pratwi apsolutnog pronuncija Gabriela Montava, 7. avgusta 1991, posjetio je patrijarha Srpske pravoslavne Crkve gospodina Pavla. (2. (str. 938) U razgovorima su u~estvovali mitropolit zagreba~ko-qubqanski Jovan, episkop `i~ki Stefan, zvorni~ko-tuzlanski Vasilije, sremski Vasilije, ba~ki Irinej i sredwoevropski Konstantin.) Ciq svoje posjete mons. Toran nije objasnio `eqom Svetog oca “da po{aqe jednog od svojih saradnika u Jugoslaviju da izrazi wegovu solidarnost sa svim narodima ove zemqe koji prolaze kroz velike muke”. Na dugoj radnoj sjednici u Zagrebu obavijestio je bra}u katoli~ke biskupe da im je “Sveti otac u ovoj ku{wi vrlo blizu i da je do{ao da ~uje wihove sudove”. Svima sa kojima se susreo u Zagrebu rekao je “da rat ne mo`e biti rje{ewe problema”. “Sveti otac je lawske godine, kada je zapo~eo rat u Zalivu, izjavio da rat ne mo`e rije{iti probleme, jer rat stvara probleme. Ponavqam i re}i }u ministru inostranih poslova (Jugoslavije) da Sveti otac vi{e voli jednu godinu pregovora nego jedan dan rata”. Predstavnik Wegove svetosti papa Jovana Pavla II obavijestio je Wegovu svetost patrijarha SPC Pavla o zabrinutosti katoli~kih biskupa, da za cijelo vrijeme tog razgovora nije ~uo “nijednu rije~ mr`we ili ogor~ewa na wihovu subra}u Srbe”, da su “vi{e puta ponovili da se u Jugoslaviji ne radi o vjerskom ratu”. Uzimaju}i u obzir izlo`ene stavove, mons. Toran je iznio mi{qewe “da je vrijeme za dijalog i za mirno rje{ewe problema”. Stav prema jugoslovenskoj dr`avi izlo`io je predstavnicima Svetog arhijerejskog Sinoda SPC na druga~iji na~in u pore|ewu sa stavovima u Zagrebu: “Sveta stolica, prije svega Sveti otac i pronuncije u Beogradu nastojali su uvijek da svijet shvati probleme u Jugoslaviji. Jugoslavija je sastavni dio Evrope. Ona je aktivni ~lan Konferencije evropske bezbjednosti i saradwe. Ova Konferencija ima svoj me|unarodni kodeks, koji sadr`i principe koje trebaju slijediti vlade u svim zemqama u rje{avawu problema koji se javqaju u dru{tvu. Sveta stolica je pozivala svijet, prije svega 384
Evropu, da u tom pravcu djeluje na federalne vlasti kao i na vlasti pojedinih republika.” Izlo`iv{i na taj na~in problem Jugoslavije na politi~kom planu, monsiwor Toran je postavio pitawe uloge crkava, svih hri{}ana – katolika i pravoslavnih. Na tome je, navodno, Sveti otac posebno insistirao pred wegov odlazak za Jugoslaviju. “Ako je u normalnim prilikama hri{}ansko svjedo~ewe jako va`no, u te{kim krizama kao {to je ova kroz koju prolazi Jugoslavija hri{}ansko svjedo~ewe je nu`no. Kada sam razgovarao sa evropskim ambasadorima i politi~arima, uvijek su mi postavqali pitawe: “A {ta rade crkve?!” “Radi toga, i na me|unarodnom planu o~ekuje se to ekumensko svjedo~ewe”. Poslije toga, monsiwor Toran je pre{ao na pitawe susreta predstavnika Biskupske konferencije Jugoslavije i Svetog sinoda Srpske pravoslavne crkve. Kada je zakazan novi susret, svijet je pokazao veliko interesovawe, Sveti otac je pozdravio da je to potrebno (“bela cosa”). U postoje}im uslovima crkve su pozvane da propovijedaju toleranciju, po{tovawe drugih, dijalog. “U ponedeqak ve~e, kada smo stigli u Zagreb, iz razgovora sa kardinalom Kuhari}em shvatili smo koliko Biskupska konferencija o~ekuje od ovog sastanka i da mu pridaje veliki zna~aj”. “Me|utim, ju~e poslije podne, moram vam re}i, kada smo bili na drugom zasijedawu sa biskupima, stigla je poruka iz Beograda u kojoj se saop{tava da se susret predvi|en za ~etvrtak odga|a. Monsiwor Montalvo i monsiwor Franko svjedoci su koliko je bilo razo~arewe i `alost svih biskupa.” Monsiwor Toran je govorio i o {irim zadacima crkava u okviru procesa ujediwavawa Evrope. U ime Svetog oca prenosi uvjerewe Svete stolice da je sada, kada su pale prepreke u Evropi, do{lo vrijeme za evan|eosko svjedo~ewe svih onih koji se nazivaju mu~enicima Hristovim. “Na{ je dojam da cijelo evropsko dru{tvo mnogo o~ekuje od crkava da se ponovo izgradi moral u dr`avama gdje je prije vladao marksizam. To je vrijeme da svi zajedni~ki ispovijedamo jednoga Gospodina, jednoga Boga i jedno kr{tewe.” Patrijarh Pavle je zahvalio na porukama Wegove svetosti pape Jovana Pavla II i izrazio spremnost zajedni~kog svjedo~ewa qudi jedne vjere i jedne krvi. Na postavqeno pitawe monsiwora Torana o razlozima odlagawa sastanka zakazanog za 8. avgust u Bawa Luci, naveo je izjave kardinala Kuhari}a, koje je u me|uvremenu dao. Na direktno pitawe nadbiskupa Torana o kojim se izjavama radi, jer mu je poznato da je kardinal Kuhari} bio spreman da ide na sastanak odlo`io je zbog toga druge obaveze, spremio govor, itd., patrijarh je odgovorio da su te izjave objavqene u {tampi i svima poznate (pretpostavka je da se radi o izjavi kardinala Kuhari}a da je rat nametnut Hrvatskoj, vjerovatno i o izjavi Radio Vatikana da je pravoslavni hram mu~enicama u Prebilovcima “jo{ jedna od grani~nih tvr|ava Srpstva”, od koje se kardinal nije ogradio!). U ime pape Jovana Pavla II monsiwor Toran je insistirao da se primat da ovom ekumenskom dijalogu, prenose}i spremnost Biskupske konferencije za razgovore sa patrijarhom. “Svojim u{ima sam ~uo od biskupa da su spremni da idu na bilo koje mjesto, samo da se odr`i taj susret. Civilne vla385
sti u Jugoslaviji i svijetu pridaju veliku va`nost ovom ekumenskom dijalogu”. O~igledno, uspostavqawu dijaloga sa Srpskom pravoslavnom crkvom u postoje}im uslovima jugoslovenske krize Sveta stolica je pridavala izuzetan zna~aj. Monsiwor Toran je govorio o istorijskoj odgovornosti, da se dijalog mora ja~ati novim idejama. Utisak je da u politi~kom rje{avawu jugoslovenske krize Sveta stolica uvi|a da ne odgovara konfrontacija Srpske pravoslavne crkve i katoli~ke crkve u Hrvata. Zajedni~ke fotografije Wegove svetosti patrijarha i uzoritog kardinala pred svjetskom javno{}u stvaraju povoqniju sliku. Patrijarh Pavle zastupao je potrebu {ireg dijaloga u kome bi u~estvovala i Evropska konferencija crkava. Prihvataju}i ideju {ireg dijaloga, monsiwor Toran, me|utim, insistira da bi taj dijalog izgubio u svojoj vrijednosti ako prethodno ne bi do{lo do dijaloga izme|u katolika i pravoslavnih u Jugoslaviji. Episkop Irinej Bulovi} se zalagao u ovom razgovoru za dijalog koji se ne bi bavio samo postoje}om situacijom u Jugoslaviji, ve} cjelinom odnosa izme|u katoli~ke i pravoslavne crkve. Podvukao je da Srpska pravoslavna crkva `eli dijalog i da u tom pogledu postoji odluka Sabora SPC. Razlika shvatawa o prirodi dijaloga izme|u dvije hri{}anske crkve do{la je do izra`aja kroz izlagawe mons. Torana {ta pod dijalogom podrazumijeva. On je, na primjer, predlo`io da katoli~ki i pravoslavni sve{tenici posjete sela koja su stradala u oru`anim sukobima, rawene i bolesne. Kroz zajedni~ku molitvu na djelu bi se pokazao ekumenizam, ostvarewe zavjeta Svetog Pavla da se svim qudima ~ini dobro. Mitropolit zagreba~ko-qubqanski, gospodin Jovan, kao jedan od glavnih u~esnika u dosada{wim razgovorima izmedu dvije crkve, otvorio je prava pitawa dijaloga izme|u Rimokatoli~ke crkve u Hrvatskoj i Srpske pravoslavne crkve. On je otvoreno istakao da su odnosi izme|u dvije crkve “jako optere}eni doga|ajima u Drugom svjetskom ratu”: “I pored svega toga, mi smo poku{ali 1984. godine, prilikom osve}ewa crkve u Jasenovcu, da pozovemo uzoritog kardinala Kuhari}a da prisustvuje toj sve~anosti, da se iskoristi prilika svojevrsnog izmirewa crkve i naroda. Na`alost, taj susret nije uspio. Do{ao je samo izaslanik, preuzvi{eni biskup Kok{a.” Mitropolit Jovan je procijenio ,,da je propu{tena {ansa, koja bi sigurno imala uticaja da otkloni mnoge neprijatnosti koje danas do`ivqavamo”. “Kasnije je do{lo do formirawa komisije za dijalog izme|u Srpske crkve i Rimokatoli~ke, koja je imala do sada svoj nesretan tok, zbog te{ko}a koje su se odrazile i na dijalog. Mi smo nastojali da prevazi|emo sve te probleme. Uslijedila je korespondencija izme|u Svetog arhijerejskog sabora i Wegove uzoritosti kardinala Kuhari}a. Posle je usledila i poslanica Biskupske konferencije biskupima sveta, koja nas je malo pogodila, jer ne mo`emo da se slo`imo sa onakvim izjavama.” 386
Iz izlo`enog, mitropolit Jovan je izveo zakqu~ak “da su to sve problemi koji se prote`u od 1941. do 1991. godine i da }e biti potrebna vrlo ozbiqna istra`ivawa nau~nih radnika da se do|e do pune istine”. Naglasio je da je Srpskoj pravoslavnoj crkvi “stalo da do|e do pune istine, da se u tom kontekstu sagleda i sada{wa problematika”, da se “radi o nacionalnim pravima, u okviru me|unarodnih konvencija, da se ona po{tuju i u Hrvatskoj ne bi do{lo do ovih sukoba.” Ovdje je monsiwor Toran prekinuo mitropolita Jovana izjavom da “sve to Sveta stolica `eli”, ali da za to “ima vi{e te{ko}a”, “da to name}e jo{ vi{e potrebu direktnog dijaloga”, “Idemo naprijed”, rekao je izaslanik pape Jovana Pavla II zavr{avaju}i razgovor, bez odgovora na pitawa koja je pokrenuo mitropolit Jovan, koja su ostala bez odgovora u korespodenciji izme|u Arhijerejskog sabora SPC i Biskupske konferencije. Obratio se patrijarhu Pavlu “da ne bi htio duqiti ovaj na{ susret” i zahvalio “na bratskom prijemu”. Time je ovaj razgovor naglo zavr{en, uz izraz nade Wegove svetosti patrijarha Pavla da ovo ne}e biti posledwe vi|ewe i spremnost za razgovore u budu}nosti. Katoli~ki tjednik “Glas Koncila” ni druga katoli~ka {tampa o ovim pitawima nije obavijestila javnost ni svoje vjernike. Prenijeto je da je austrijska katoli~ka agencija Kathpresa objavila “kao sredi{wi rezultat razgovora da su se vo|stva Srpske pravoslavne crkve i Sveta stolica slo`ili da se sukob u Jugoslaviji mora rje{avati bez oru`anog nasiqa i iskqu~ivo pregovorima. “Kathpress je iz Patrijar{ije saznala da je susret protekao u vrlo pozitivnom i otvorenom ozra~ju. Osim o politi~koj situaciji, crkva, pri ~emu su u posledwe vrijeme zamjetna vidqiva poboq{awa, {to su pozdravili i nadbiskup Toran i patrijarh Pavle. U tome se nazire va`an prinos za razumijevawe me|u narodnostima. Na tom susretu papin ministar vawskih poslova potvrdio je potporu Svete stolice susretu izme|u patrijarha Pavla i kardinala Kuhari}a, kao i druga ekumenska nastojawa u tom smjeru – saznaje Kathpress.” (1. (str. 940) “Mirovna misija Svete stolice u Hrvatskoj”, “Glas Koncila”, Zagreb 18. avgusta 1991, str. 2) Poslije razgovora, na kraju posjete, sa saveznim sekretarom za inostrane poslove, Budimirom Lon~arom, izaslanik Wegove svetosti pape vratio se u Rim. U izjavama povodom posjete Jugoslaviji, kako javqa Kathpress, nije bilo rije~i o odnosima crkava, ve} dr`ava o rje{avawu jugoslovenske dr`avne krize, sa naglaskom da je mirovna inicijativa pape Jovana Pavla II primqena rije~ima “velikog po{tovawa”, da u Jugoslaviji “povratak na pro{lost vi{e nije mogu}” (2) (str. 940) Isto) Tekst sadr`i autenti~ne dokaze zlo~ina~kog koncepta koji je osmislio Jovan Pavle Drugi. Jedno misli, drugo pri~a, a tre}e radi. Zato Jovana Pavla Drugog treba uvek tuma~iti po tragovima wegovih dela, a ne po izjavama, razmi{qawima i pozivima na religiozne detaqe, jer je sve to zloupotrebqavao i koristio da bi prikrio svoju zlo~ina~ku delatnost. Tragovi wegove aktivnosti na izazivawu krize i navodno re{avawu krize su ratni zlo~ini koji su vr{eni sa pozivawem na wega i u wegovo ime. Neposred387
no, zlo~inci su znali da }e ih uvek {tititi wihov naredbodavac Jovan Pavle Drugi, isto kao {to je Pije XII {titio usta{e Ante Paveli}a. On je bio garancija i sigurnost za svakog ko je spreman da izvr{i zlo~in nad Srbinom i pravoslavcem. 25. 4. Na stranicama od 941 do 944, pod naslovom “Papa poziva me|unarodnu zajednicu da pomogne Hrvatskoj”, je tekst: “Na osnovu izvje{taja sekretara za odnose s dr`avama, monsiwora Torana, papa Jovan Pavle II je prilikom posjete Ma|arskoj otvorenije iznio svoje stavove o razbijawu jugoslovenske dr`ave. Na misi u Pe~uju, 17. avgusta 1991, na kojoj je prisustvovalo oko dvadeset hiqada ma|arskih Hrvata i 1.300 hodo~asnika iz Hrvatske sa kardinalom Kuhari}em, pomo}nim biskupom \urom Kok{om, |akova~kim biskupom ]irilom Kosom, pomo}nim biskupom Marinom Sraki}em, bawalu~kim biskupom Frawom Komaricom, suboti~kim biskupom Janos Pénzesom i zrewaninskim biskupom Laszlo Huzsvarom, papa je na hrvatskom jeziku rekao: “Srda~no pozdravqam kardinala Kuhari}a, zagreba~koga nadbiskupa, i druge biskupe koji su do{li iz Hrvatske zajedno s brojnim vjernicima. Jo{ jedanput vas uvjeravam da sam blizu va{im zakonitim te`wama, ponavqaju}i svoj apel me|unarodnoj zajednici da vas pomogne u ovom te{kom ~asu va{e povijesti.” Papa je izrazio nadu da }e jednog nedalekog dana do}i tako|er k vama”. (3. (str. 941) Ivan Pavao II Hrvatima na misi u Pe~uju – Papa poziva me|unarodnu zajednicu da pomogne Hrvatskoj”, “Glas Koncila” br. 34, Zagreb, 25. avgusta 1991, str. 1) Katoli~ki tjednik “Glas Koncila” donio je ovu izjavu pape Jovana Pavla II na prvoj strani pod naslovom “Papa poziva me|unarodnu zajednicu da pomogne Hrvatskoj”, uz napomenu da je “papinoj misi u Pe~uju pribivao i Oto Habsbur{ki sa svojom obiteqi”. (4. (str. 941) Isto) Torinski dnevnik “Stampa” protuma~io je ovu izjavu da “papa `eli da ide u Hrvatsku, ali u nezavisnu Hrvatsku”, da papa “nikad dosad nije na tako direktan na~in povezivao problem nezavisnosti Hrvatske i mogu}nost svoje posjete toj zemqi.” (5. (str. 941) “Papa se izjasnio”, “Politika”, Beograd, 19. avgust 1991) Za razumijevawe politike Vatikana kao dr`ave i Svete stolice kao univerzalne katoli~ke crkve va`no je utvrditi ~iwenice i me|usobno ih upore|ivati. Porukama koje su poslije audijencija kod Svetog oca prenosili {efovi secesionisti~kih dr`ava Slovenije, Milan Ku~an, i Hrvatske, dr Frawo Tu|man, u Jugoslaviji se nije vjerovalo, jer su zvani~na saop{tewa Vatikana bila sasvim druga~ije intonirana. (6. (str. 941) Nikola Burzan, “Papa na hrvatskom”, “Borba”, Beograd, 20. avgust 1991, str. 14) O~igledno da je papa Jovan Pavle II jedno obe}avao i govorio Tu|manu i Ku~anu, a druga~ija stanovi{ta saop{tavao javnosti. U “Misiji Vatikana u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj” ~italac mo`e na}i brojne primjere, sve do razgovora sekretara za odnose s dr`avama, mons. Torana sa patrijarhom Pavlom i ~lanovima Sinoda Srpske pravoslavne crkve, sve na liniji kontinuiteta politike Stepin~evog razbijawa jugoslovenske dr`ave i stvarawa katoli~ke Civitas Dei. 388
I na misi u Szombathelyu (Suboti{tu), papa Jovan Pavle II srda~no je pozdravio “kardinala Frawu Kuhari}a”, zagreba~kog nadbiskupa, i pomo}noga biskupa zagreba~ke nadbiskupije \uru Kok{u, i hrvatske hodo~asnike koji su do{li iz Ma|arske, Hrvatske, Austrije i Slova~ke da bi se susreli s Petrovim nasqednikom”. (1. (str. 942) “Papa u Ma|arskoj”, “Glas Koncila”, br. 35, Zagreb, 1. septembar 1991, str. 4) Kada su saslu{ali propovijed kardinala Kuhari}a 4. avgusta 1991. u zagreba~koj katedrali, {panski reporteri su zakqu~ili da je kardinal “`udio i skoro vapio za hrvatskom osvetom nad srpskim ’teroristima’”, {to je zvu~alo kao poziv na krsta{ki rat. Koliko je poznato, kardinal Kuhari} nije demantovao ove izvje{taje. Monsiwor Toran je, dodu{e, u razgovoru sa patrijarhom Pavlom uvjeravao da su biskupi uvjerewa da se sada u Hrvatskoj ne radi o vjerskom ratu. Mitropolit zagreba~ko-qubqanski, gospodin Jovan je prokomentarisao ovu propovijed: “Neshvatqivo je da se kardinal tako politi~ki anga`uje i da se koristi takvim grubim izrazima o Srbima u Hrvatskoj”, kojima “ni Ustavom nisu zagarantovana osnovna qudska prava”. (2. (str. 942) “Politika ekspres”, Beograd, 15. avgust 1991, str. 8) Pored izjava pape Jovana Pavla II kardinala Kuhari}a i pisawa katoli~kog tjednika “Glas Koncila”, predstavnici katoli~ke crkve su insistirali da do|e do javnog susreta kardinala Kuhari}a i patrijarha Pavla. Qubqanski nadbiskup i mitropolit, Alojzij [u{tar, je u tom smislu 15. avgusta uputio pismo patrijarhu Pavlu, u kome se iznosi saosje}awe za sve “`rtve vojnih napada i teroristi~kih akcija” i “s tisu}ama izbjeglica na objema stranama”. (3. (str. 942) Pismo slovenskog nadbiskupa vodstvu Srpske pravoslavne crkve. Nadbiskup [u{tar po`uruje ostvarewe odgo|enog susreta pravoslavnih i katoli~kih biskupa”, “Glas Koncila”, 25. 8. 1991) Konferencija Evropskog saveza crkava, koja je trebalo da se odr`i na inicijativu Evropskog saveza u \akovu, odlo`ena je do susreta patrijarha Srpske pravoslavne crkve i predsjednika Biskupske konferencije Jugoslavije. Dok mitropolit Jovan isti~e da je ciq SPC “da kroz teolo{ke susrete do|e do nau~ne istine o odnosima Srba i Hrvata, da svet za wu sazna, a da mi, veruju}i qudi uti~emo na javno mwewe i qude koji vode politiku da povedu ra~una o onome {to ~ine”, o brojnim `rtvama krvavih sukoba izme|u Srba i Hrvata, velikom broju povrije|enih i mnogo napu{tenih domova, katoli~ki tjednik obavje{tava svoje vjernike da “velikosrpski teroristi ubijaju novinare i snimateqe”, jer bi “mogli postati svjedoci velikosrpskog genocida nad nedu`nim Hrvatima, Ma|arima, Albancima, ~ak i nad mnogim Srbima”. (4. (str. 942) “Za{to ubijaju novinare?”, “Glas Koncila”, 25. 8. 1991, str. 3) U istom broju na istoj strani, katoli~ki tjednik, u vezi sa uvjerewem da su katoli~ka i pravoslavna crkva “u svojoj tisu}qetnoj podijeqenosti pridonijele sve o{trijem suprotstavqawu i nepomirqivosti dvaju naroda”, tvrdi da “katoli~ka crkva u Hrvata i na cijelom ovom prostoru nije zakazala u ekumenzimu”: “Tijekom toliko desetqe}a rije~ju i tiskom, s propovjedaonica i u u~ionicama, ova na{a crkva sustavno u~i i odgaja svoje vjernike u po{tovawu i qubavi prema pravoslavnima, prema wihovoj crkvi i svim zajedni~kim i osebujnim vrijednostima wihove kr{}anske ba389
{tine”. (5. (str. 942) “Uz neizbje`an susret hrvatskog kardinala i srpskog patrijarha – O ~emu se katolici i pravoslavni mogu dogovoriti?” “Glas Koncila”, isto) Na naslovnoj strani krupnim slovima: “Hrvati – Gospina vojska mira” (6. (str. 942) “Glas Koncila”, isto). “Junak vijesti” u Hrvatskoj je “vele~asni Duka, snimqen kako u vojni~koj uniformi s pi{toqem o pojasu vr{i svoju sve}eni~ku du`nost”. (7. (str. 942) Ivan Zvonimir ^i~ak, “Krist na `alu”, “Danas”, br. 496, Zagreb, 20. 8. 1991, str. 25) Novi susret patrijarha Srpske pravoslavne crkve Pavla i predsjednika Biskupske konferencije kardinala dr Frawe Kuhari}a odr`an je 24. avgusta 1991. u Slavonskom Brodu (8. (str. 942) “Molitva za mir”, “Politika”, Beograd, 25. 8. 1991, str. 6), u fraweva~kom samostanu. Delegaciju SPC u hramu Svete Trojice pozdravio je |akova~ko-sremski biskup, ]iril Kos, podsje}aju}i na rije~i biskupa [trosmajera, koji se zalagao za jedinstvo crkava, slogu i qubav naroda koji `ive na ovim prostorima. (1. (str. 943) Delegaciju Srpske pravoslavne crkve sa~iwavali su patrijarh Pavle i ~lanovi Sv. arhijerejskog sinoda mitropolit zagreba~ko-qubqanski Jovan, episkop `i~ki Stefan, episkop zvorni~ko-tuzlanski Vasilije, episkop sremski Vasilije, episkop dalmatinski Nikolaj, episkop gorwokarolova~ki Nikanor, episkop ba~ki Irinej i episkop osje~ko-poqi i barawski Lukijan. Delegaciju Biskupske konferencije Jugoslavije sa~iwavali su: predsjednik, dr Frawo kardinal Kuhari}, nadbiskup rije~ko-senski Anton Tamarut, nadbiskup zadarski Marijan Oblak, biskup |akova~ko-sremski ]iril Kos, biskup {ibenski Sre}no Badurina, biskup dubrova~ki @elimir Puqi}, zagreba~ki pomo}ni biskup dr \uro Kok{a, |akova~ki pomo}ni biskup Marin [raki} i biskup kr~ki Josip Bo`ani}) Po dogovorenom protokolu, kao prilikom razgovora u Sremskim Karlovcima, poslije pozdrava doma}ina episkopa sremskog Vasilija, trebalo je da slijedi zatvoreni sastanak na kome se vr{i usagla{avawe teksta za javnost, prihva}enog od obe crkve, sa potpisom patrijarha i kardinala. Na po~etku razgovora u Slavonskom Brodu, poslije zajedni~ke molitve protiv rata i za mir, qubav i uzajamno razumijevawe me|u narodima, kada su se delegacije sakupile u trpezariji fraweva~kog samostana, novinari nijesu napustili prostorije, kao u Sremskim Karlovcima. Kardinal Kuhari} se pred novinarima obratio Wegovoj svetosti patrijarhu – u stvari novinarima, a da o tome nije obavijestio delegaciju Srpske pravoslavne crkve: “Va{a Svetosti, Vama, visokopreosve{tenoj gospodi episkopima, u ime prisutnih nadbiskupa i biskupa upu}ujem iskreni pozdrav dobrodo{lice za ovaj susret nas, apostolskih nasqednika, koji ba{tinimo zapovijed Gospodina na{eg Isusa Krista: “Po|ite dakle i u~inite mojim u~enicima sve narode krste}i ih u ime Oca i Sina i Duha Svetoga i u~e}i ih ~uvati sve {to sam vam zapovjedio” (Mt 28, 19)... Evan|eoski mir ukqu~uje u sebi sve vrijednosti: pravednost, slobodu, po{tovawe prava i dostojanstva svake qudske osobe i sklad me|u qudskim zajednicama, kako god bile razli~ite, na temequ istine, pravde i odricawa 390
od bilo kakvog nasiqa, evan|eoski mir iskqu~uje svaku mr`wu i nasiqe da se drugome nametne pravo ja~ega... Na`alost, kako smo ba{ u ovo vrijeme udaqeni od takvog svijeta mira! S pro{log susreta u Srijemskim Karlovcima uputili smo zajedni~ki, u Bo`je ime, poziv na mir, na po{ten dijalog, a protiv svakog nasiqa. Me|utim, po{to je prohujao rat kroz Sloveniju, nametnut je Hrvatskoj s odre|enim ciqevima i poprima sve {ire razmjere i sve okrutnije na~ine”. Takav “nametnuti rat Hrvatskoj”, rekao je daqe kardinal Kuhari} “jeste najve}a nesre}a za qude i narode”. “Rat ubija, prolijeva krv i suze, razara. Izvor su mu uvijek neka mr`wa i pohlepa da se tu|e osvoji, da se drugoga potla~i. Rat je prokletstvo povijesti i ve} bi jednom trebao biti iskqu~en iz qudskih odnosa ako se qudi pozivaju na civilizaciju, to zna~i napredak u ~ovje~nosti.” Kardinal ponavqa pitawe koje je monsiwor Toran, sekretar za odnose s dr`avama Wegove svetosti pape, postavio u razgovorima sa patrijarhom Pavlom u Beogradu: “[to crkve mogu u~initi, crkva pravoslavna, crkva katoli~ka, da se obustavi krvoproli}e i uspostavi mir?” O ovom govoru, koji je kardinal Kuhari} ranije pripremio, pomenuo je monsiwor Toran insistiraju}i u razgovoru sa patrijarhom Pavlom da do ovog susreta do|e. Stav o “nametnutom ratu Hrvatskoj” kardinal Kuhari} je iznio u razgovorima u Zagrebu sa monsiworom Toranom. Smisao je da se na stranu koja je “nametnula rat” – “srpskim teroristima”, prebaci odgovornost za stradawe naroda – pogibiju, rawavawa, izbjegli{tvo. I navedeni tekst pokazuje da je Jovan Pavle Drugi prosto “kru`io” oko biv{e Jugoslavije i podsticao oru`anu secesiju Hrvatske na ~elu sa novom usta{kom vla{}u Frawe Tu|mana. Naravno, i ovaj tekst demaskira strategiju i taktiku Jovana Pavla Drugog da, s pozivom na neke religiozne razloge koje koristi kao obi~ne floskule (mir, tolerancija, bratoqubqe, Hrist, i sl.) pronalazi izgovor za su{tinski destruktivno pona{awe. Religiozne pojmove je zloupotrebio i iskoristio kao politi~ki fakt za svetovno delovawe. On je fiktivno i lukreativno slao jednu sliku, a svim svojim potencijalima bio nalogodavac destrukcije SFRJ, sa sve{}u i `eqom da se zlo~inima nad Srbima i pravoslavcima ostvare ciqevi Vatikana. 25. 5. Na stranici 945 je tekst: “Papa Jovan Pavle II se u Ma|arskoj izjasnio za pravo na samoopredjeqewe hrvatskog naroda, ali nije ni{ta rekao o pravu na samoopredjeqewe Srba u Hrvatskoj, jer Srbi u Jugoslaviji nijesu nacionalna mawina. U tome smislu je i poruka pape predsjedniku Predsjedni{tva Jugoslavije, Stjepanu Mesi}u, neposredno poslije susreta patrijarha Pavla i kardinala Kuhari}a, 27. avgusta 1991. godine: “@elim jo{ jednom uvjeriti Va{u ekselenciju da Sveta stolica podr`ava sve napore i sve inicijative koje imaju za ciq da se odlo`i oru`je i vrati na politi~ki i diplomatski teren tra`ewe rje{ewa za postoje}e te{ke probleme. Vi{e nego ikad potrebno je da republi~ki organi vlasti hitno ispo{tuju me|unarodne obaveze koje je potpisala Jugoslavija, a posebno VIII princip finalnog akta iz Helsinkija koji se odnosi na jednaka prava i samoopredjeqewe naroda.” (1. (str. 945) Papina poruka Mesi}u, “Vjesnik”, Zagreb, 28. avgusta 1991) 391
“Tezu da je rat nametnut Hrvatskoj, razume se, mi kao Srpska pravoslavna crkva i pripadnici srpskog pravoslavnog naroda ne mo`emo da prihvatimo, ali u momentu kada je izre~ena nismo mogli da reagujemo, jer su pozdravni govori bili pripremqeni”, rekao je mitropolit zagreba~ko-qubqanski gospodin Jovan u vezi sa izjavom zagreba~kog nadbiskupa kardiniala Kuhari}a. “Bili smo na neki na~in iznena|eni {to je kardinal kao doma}in susreta izneo jednu takvu ocenu situacije i posredno optu`io narod kome mi, kao wegovi gosti, pripadamo”, istakao je episkop Irinej Bulovi}. U tekstu je prenet tok susreta kardinala Kuhari}a i patrijarha Pavla. Mada je dogovoren protokol susreta, kardinal Kuhari} je i tu priliku zloupotrebio kako bi u prisustvu predstavnika medija saop{tio stav crkve u Hrvata na koji prakti~no niko nije imao mogu}nost da odgovori, samim tim sastanak je u startu obesmi{qen. Opet se pokazala stara latinska pokvarenost, koja je naro~ito dolazila do izra`aja u nastupima Jovana Pavla Drugog, ali koja je istovremeno i stil rada svih unutar Rimokatoli~ke crkve. 25. 6. Na stranicama 946 do 966 tekst: “[ta je uzoriti kardinal podrazumijevao pod tvrdwom da je rat nametnut Hrvatskoj – obja{wava katoli~ki tjednik, jer o “tome nema rije~i u izvje{}u sa susreta u Slavonskom Brodu”, jer su “apostolski nasqednici iz jedne i druge crkve” ostali “dostojanstveno obzirni”. “Glas Koncila”, bez obzirnosti iznosi da je “o~ito da Republika Srbija silom nastoji pro{iriti svoje granice na ra~un Republike Hrvatske. O~ito je da iz grani~nih podru~ja, gdje izmije{ani `ive Srbe i Hrvati, prije po~etka oru`anih sukoba dio srpskog pu~anstva naoko bez povoda bje`i u Srbiju ili u susjedna srpska podru~ja. To je redovito znak da }e do}i do agresije i da je wih netko na to unaprijed upozorio. Onda po~iwu napadi oru`anih srpskih snaga, ru{e se hrvatski domovi, rawavaju i ubijaju civili da preostatak krene u pani~no izbjegli{tvo”. Katoli~ki tjednik bez rezerve tvrdi da su to “~iwenice koje se mogu utvrditi, koje ve} registrira svjetska javnost, i koje ne pretpostavqaju nikakvo odre|eno politi~ko opredjeqewe”. A {to se ti~e hri{}anske pravoslavne crkve, “Glas Koncila” ne pi{e u stilu ekumenizma: “Srpske pravoslavne novine ’Pravoslavqe’ na cijelim stranicama biqe`e napade na Srpsku pravoslavnu crkvu u Hrvatskoj. To su redom po zidovima ispisane uvredqive rije~i kakve se mogu na}i i na drugim zidovima u gradovima i selima, poneko razbijeno staklo od neutralnog po~initeqa koji mo`e biti provokator, nekoliko slu`benih pretresa pravoslavnih crkvenih prostora zbog dojave o ondje pohrawenom eksplozivu ili ~ak naoru`anim qudima – {to je u ratno doba normalno ako se obavqa u skladu sa zakonom i {to, na `alost, nije svaki put dalo negativne rezultate. Istodobno, srpski ~etnici i srpska, neko} jugoslovenska vojska vatrom iz zemqe i zraka doslovno uni{tavaju neke hrvatske katoli~ke crkve na ugro`enom podru~ju, dok pravoslavne u wihovoj neposrednoj blizini ostaju neo{te}ene. I onu jednu pravoslavnu, za koju se zna da je stradala, minama su pogodili srpski agresori. ’Pravoslavqe’, kao i drugi beogradski tisak, braniteqe hrvatskog dr`avnog podru~ja uvrije`eno naziva usta{ama, premda su to zakonite oru`a392
ne snage Republike Hrvatske koja u Saboru i u Vladi nema nijednog ~lana usta{kog pokreta – koji, uostalom, ve} ~etrdesetak godina i ne postoji. Istodobno se ~etni~ki pokret javno obnavqa, wegove vojvode ulaze u srpski parlament i bratime se sa srpskim sve{tenstvom.” Katoli~ki tjednik bez rezerve tvrdi “da po Ustavu i po zakonima Srbi u Hrvatskoj, i Srpska pravoslavna crkva, imaju osigurana sva qudska i narodna prava, da nigdje ni u ~emu nisu ugro`eni”! Poslije svega {to je ovdje i drugdje re~eno, tvrdi “da katoli~ka crkva u Hrvata svjesno i sustavno odgaja svoj narod da na mr`wu ne uzvra}a mr`wom, da se brani, ali da se ne osve}uje”. (1. (str. 947) Komentar “Glasa Koncila”: “Obzirni episkopi i biskupi”, br. 35, Zagreb, 1. septembra 1991, str.2. Kada kardinalu Kuhari}u nije uspjelo da na susretu sa patrijarhom Pavlom pred doma}om i svjetskom javno{}u odbrani stav da je “Hrvatskoj nametnut rat”, samo 48 sati poslije susreta, Radio Vatikan je saop{tio da je to bio “doga|aj koji }e se brzo zaboraviti”, koji nije ni{ta drugo do “ustuk formalnosti protokola da bi se vratilo gostoprimstvo i da bi se ispunili zahtjevi i pritisci nekih vawskih ~imbenika (!?) koji jo{ nisu shvatili da Srpska pravoslavna crkva niti sawa o ekumenskim odnosima sa sestrinskom katoli~kom crkvom”, da ~ak “ne preza ni od prakti~nog odobravawa terora najgore vrste nad pripadnicima katoli~ke crkve, tko god oni bili” i da je “potpuno uskladila u posledwe vrijeme svoje djelovawe s onim ~etni~kim teroristima i naoru`anim boq{evicima jugo-armije”. (2. (str. 947) A. Antoni}, “Reagovawa Vatikana na razgovore patrijarha Pavla i kardinala Kuhari}a”, “Politika”, Beograd, 30. 8. 1991) Radio Vatikan ide tako daleko da saop{tava da susret nije odr`an u \akovu, kako je bilo prvobitno predvi|eno, jer “srijemsko-|akova~ki biskup ]iril Kos opravdano nije `elio ukaqati svijetlu uspomenu oca ekumenizma i svog slavnog prethodnika Josipa Juraja [trosmajera”! Dr`e}i istinu u nepravdi, Vatikan ne pomiwe da se sastanak u \akovu nije mogao odr`ati iz razloga bezbjednosti, da je kardinal Kuhari} predlagao da delegacija Biskupske konferencije sa~eka delegaciju SPC na administrativnoj granici Republike Hrvatske, da je delegacija SPC putovala u Slavonski Brod preko bosanske teritorije! Istog dana, zvani~ni vatikanski dnevnik “L Osservatore Romano” istupio je sa tvrdwom da je “~itava Hrvatska u plamenu zbog zajedni~ke ofanzive srbijanskih pobuwenika i jugoslovenske vojske.” To je na liniji telegrama koji je dr`avni sekretar Wegove svetosti pape, An|elo Sodano, koji je ranije primio hadezeovskog vrhovnika i predsjednika Republike Hrvatske u zvani~nu posjetu, uputio predsjedavaju}em Ministarskog savjeta Evropske zajednice, Van den Bruku, poziv “me|unarodne zajednice da svim sredstvima nastoji zaustaviti oru`ane sukobe” u Hrvatskoj. U tom telegramu, zna~ajno je da dr`avni sekretar izra`ava nadu “da }e se uspjeti nagovoriti pojedine republike (!) da ubrzaju proces dr`avnog preure|ewa”. Ovu diplomatsku izjavu obja{wava Radio Vatikan da je “to u prvom redu Srbija”, kojoj predvi|a “totalni krah” i svo|ewe Srbije na wezinu pravu mjeru iz 1914. godine” (3. (str. 947) isto) 393
U pismu Biskupske komisije Justitia et pax, od 4. septembra 1991, govori se o “nametnutom ratu i osobito upozorava na zlo~ine protiv civilnog stanovni{tva” “u ratu koji se vodi protiv Republike Hrvatske kako bi joj se oteo teritorij. Armija koristi, isti~e se u pismu, i oru`je zabraweno me|unarodnim konvencijama, a ~esto se zloupotrebqava znak Crvenog krsta. Nastojawa Evropske zajednice da uspostavi primirja nailaze, prema pismu biskupa, na otpor Srbije i Crne Gore, a savezni organi potpuno su nemo}ni, te vojska svoj ratni plan samovoqno provodi daqe, {to pokazuje da je naru{eno bitno na~elo demokratske dr`ave da vojne vlasti i policija budu pod vla{}u legalnih civilnih vlasti; federalne vlasti blokirale su u radu, jer u saveznom Predsjedni{tvu Srbije ima tri ~lana pa sa Crnom Gorom mo`e sprije~iti svaku djelotvornu odluku. “Izlaz iz blokiranosti bio bi u me|unarodnoj potpori demokratskim procesima i legitimitetu demokratski izabranih vlasti u republikama, {to ukqu~uje i priznawe wihova me|unarodnoga subjektiviteta”. (1. (str. 948) “Solidarnost crkve u Europi”, “Glas Koncila”, br. 38, 22. septembar 1991, str. 3) Biskupi u zakqu~ku pisma isti~u “da bi najve}i doprinos za prevladavawe toga, za suvremenu Europu sramotnog stawa bilo me|unarodno diplomatsko priznavawe Slovenije i Hrvatske”, ~ime bi me|unarodna zajednica, koja se zala`e za mirno rje{ewe jugoslovenske krize, za razliku od odbijawa saradwe pojedinih subjekata u Jugoslaviji, dobila autenti~ne i pouzdane saradnike i sabesjednike za uspostavu mira i daqi razvitak demokratskih procesa u skladu sa me|unarodnim konvencijama i na~elima! Na ovu biskupsku poruku odgovorio je predsjednik papinske komisije Justitia et pax kardinal Roger Etchegarv: “Dobro ste opisali patwe hrvatskog naroda i wene uzroke. Jo{ vam jednom `elimo izraziti, a po vama i subra}i biskupima, osobito u Hrvatskoj, te ~itavom Bo`jem narodu u toj naciji, na{u solidarnost, na{e trajno zauzimawe, a tako|er vas `elimo obavijestiti o na{im molitvama u ovoj veoma te{koj ku{wi.” (2. (str. 948) Pismo od 11. septembra 1991) U odgovoru predsjednika konferencije evropskih komisija Pravednost i mir, irski biskup Jerome Connolly saop{tava da je sekretarijat konferencije u toku dva protekla mjeseca “poslao svim nacionalnim komisijama tekstove razli~itih poruka o prilikama u Jugoslaviji koji su nam stigli iz crkvenih izvora, osobito od komisije Pravednost i mir u Hrvatskoj”. “Nacionalne komisije upotrijebile su ih da do|u u vezu sa svojim vladama, medijima u wihovoj zemqi, wihovim crkvama i drugim skupinama”. Biskup Connolly pita da li postoji jo{ koji na~in da Konferencija evropskih komisija “Pravednost i mir” pomogne katoli~koj crkvi u Hrvatskoj. (3. (str. 948) “Glas Koncila”, br. 38, 22. septembar 1991, str. 3) Papa Jovan Pavle II pokrenuo je svjetsku akciju razbijawa jugoslovenske dr`ave, pozivom od 5. septembra svim katoli~kim biskupima na cijelom svijetu da mu se sa svim katoli~kim vjernicima pridru`e u molitvi 8. septembra na blagdan ro|ewa Marijina. “Vijest o tom jedinstvenom papinu pozivu, kakvoga hrvatska povijest jo{ nikada nije zabiqe`ila, a koji uz reli394
gioznu ima i izuzetnu diplomatsku va`nost, priop}io je sam papa zagreba~kom nadbiskupu kardinalu Frawi Kuhari}u u pismu u kome isti~e da “u ovim ~asovima boli i nesigurnosti `elim prije svega izraziti svoju solidarnost i obiteqima poginulih i rawenih, sa svima koji prestra{eni bje`e i posebno s cijelim hrvatskim narodom koji je nemo}an da zaustavi katastrofu”. (4. (str. 948) “Cijela katoli~ka crkva moli za mir u Hrvatskoj”, “Glas Koncila”, br. 37, 15. septembar 1991, str. 1) Sredi{na misa u Hrvatskoj odr`ana je u prvostolnoj crkvi u Zagrebu, “na kojoj su bili nazo~ni i visoki predstavnici hrvatskih dr`avnih vlasti na ~elu s predsjednikom Hrvatskog sabora dr @arkom Domqanom i predsjednikom hrvatske vlade dr Frawom Greguri}em”, “a koju je izravno prenosio Hrvatski radio, predvodio je prvi biskup crkve u Hrvata kardinal Frawo Kuhari}. Uvode}i u misu podsjetio je na papinu veliku gestu te pozvao da se u molitvu posebno ukqu~e poginuli braniteqi domovine, 22 `rtve pokoqa u ^etkovcu i susjednim selima, raweni hrvatski vojnici, zatvoreni braniteqi koji su izlo`eni te{kim mu~ewima, te za prognane sa svojih ogwi{ta. Iako se u papinoj poruci govori o “miru i slozi za sve narode u raznim republikama Jugoslavije”, ni rije~i o srpskim pravoslavnim `rtvama, rawenicima i izbjeglicama, ve} o “dvadeset dvije nevine `rtve koje su mu~ili i ubili ~etni~ki zlo~inci potpomognuti armijom”. (1. (str. 949) Podravska Slatina, “Opro{taj od dvadeset i dva mu~enika”) Kardinal Kuhari} u propovijedi 8. septembra rekao je, izme|u ostalog: “Rat je okrutan i nemilosrdan na tlu na{e lijepe domovine. Rat nametnut, rat osvaja~ki, rat protiv slobode; rat koji izvire iz dubokih izvora mr`we. Rat je to koji je poticala la` protiv istine, kako ka`e apostol Jakov u svojoj poslanici.” Uzoriti kardinal podsje}a da je “prije pola stoqe}a takav jedan rat zalio krvqu cijelu Evropu”. Ni rije~i o usta{kim zlo~inima genocida nad pravoslavnim Srbima “prije pola stoqe}a”. Kardinal propovijeda da se radi o osvaja~kom ratu, “|avolskoj mudrosti”, “ludosti i nesre}i”, “zlu i zlim na djelu”, a {to se ti~e hadezeovskih bojovnika, mupovaca i gardista, to je “zakonita obrana domovine, obiteqi, slobode”, {to predstavqa “pravo i moralni ~in”. “Recite prepla{enim srcima – Budite jaki, ne bojte se!” Najvi{i moralni autoritet danas u svijetu i suvremeni prorok mira papa Ivan Pavao II upu}uje i nama danas to ohrabrewe! Koliko je u`ivqen u na{u tragi~nu situaciju i koliko suosje}a s nama u na{im patwama dokazuje svojim pozivom cijeloj crkvi katoli~koj u cijelom svijetu da danas, zajedno s wime, moli za mir u Hrvatskoj... Svojim pozivom na molitvu cijele crkve uprisutnio je, mo`emo kazati, Hrvatsku u svaki kutak zemaqske kugle, u svako vjerni~ko srce i onih qudi koji za Hrvatsku mo`da nikada nisu ~uli!” Kardinal Kuhari} ukazuje na {iri svjetski zna~aj jugoslovenske krize: “Mir za koji molimo, nije samo u tome da za{ute oru`ja, da prestane razarawe i ubijawe. Mir na koji papa poziva i za koji cijela crkva zajedno s wime moli je mir koji Bog obe}aje i dariva onima koji ga s iskrenim srcem tra`e!” 395
Ove uop{tene stavove obja{wava katoli~ki tjednik “Glas Koncila” da ~iwenica da je “golema katoli~ka crkva s gotovo milijardu vjernika {irom globusa odr`ala svoj Svjetski dan molitve za Hrvatsku” zna~i “Molitvom priznatu Hrvatsku”. (2. (str. 949) “Molitvom priznata Hrvatska”, komentar “Glasa Koncila”, br. 37, 15. septembar 1991, str. 2) “U svakoj katoli~koj crkvi na svim kontinentima qudi su u nedjequ 8. rujna ~uli papinu poruku u prilog mira u Hrvatskoj. Bila je to prilika da svi saznaju, jer mnogi doista nisu znali da Hrvatska postoji kao dr`ava, gdje se nalazi, da se bori protiv nametnutog joj rata, da se brani od posledweg ostatka povampirenog boq{evizma u sprezi s tako|er povampirenim hegemonizmom srpske dr`ave. Od toga Svjetskog dana molitve za Hrvatsku stotine milijuna prosje~nih qudi doista znaju da se u Hrvatskoj ne vodi tek neki etni~ki sukob kakvih posvuda ima nego da je to, po svemu sude}i, posledwi krvavi sraz istro{enog boq{evi~kog imperijalizma s demokracijom koja raste iz korijena biblijske ~ovje~nosti. Tako je papa na~inom koji je samo wemu dostupan upisao Hrvatsku u svijest i u skrb ~ovje~anstva...” Katoli~ki tjednik govori o prigovorima nekih “ogor~enih Hrvata” “katolicima {to navodno svojim mirotvorstvom onesposobqavaju hrvatski otpor”, ne propu{taju}i da obiqe`i stavove pravoslavne crkve kao “te{ku zloporabu crkvene strukture s pretvarawem vjere u politi~ku ideologiju.” Povodom “Mise za Hrvatsku”, 8. septembra u Beogradu je pred apostolskom nuncijaturom odr`an protestni zbor u organizaciji Udru`ewa Srba iz Hrvatske zbog pristrasnog odnosa Vatikana prema zbivawima u Jugoslaviji. (3. (str. 949) J. Cerovina, “Osuda papine podr{ke Hrvatskoj”, “Politika”, Beograd, 9. septembar 1991) Dok se protivakcija pravoslavqa uglavnom ograni~ila na protestni skup, patrijarh Srpske pravoslavne crkve propovijeda: “Na nama bi bilo prokletstvo da smo ubijali druge, ru{ili wihove crkve, samo zato {to nisu istog imena, vere, pisma i narodnosti. Ne bismo imali obraza da podignemo glavu i pogledamo svojim precima u o~i”. “Ne daj Bo`e da se od nas tra`i da osnivamo nezavisnu svoju dr`avu – veliku ili malu Srbiju, po cenu da budemo nequdi. U tom slu~aju boqe je da nestanemo nego da ukaqamo svoje ime i ime svojih predaka. Ali to ne zna~i da kao ovce treba da idemo na klawe, da sa nama radi ko {ta ho}e. Bori}emo se za slobodu, svoje domove, svoje grobove, ali kao qudi”, rekao je srpski patrijarh Pavle u manastiru Radova{nici pod Cerom, nagla{avaju}i da u ovaj kraj dolazi poslije obilaska manastira @itomisli}a, Livna, Glamo~a, Prebilovaca i mnogih drugih mjesta gdje su Srbi i wihova neja~ `ivi i mrtvi vo|eni na strati{ta.” (1. (str. 950) M. Miju{kovi}, B. Peri}, “Ne kaqajmo imena predaka”, “Politika ekspres”, 15. oktobar 1991, str. 9) Mo}na katoli~ka crkva vodi organizovanu me|unarodnu akciju. U Zagrebu je vodio razgovore s hrvatskim biskupima generalni sekretar Vije}a evropskih biskupskih konferencija, Ivo Führer; sekretar Konferencije evropskih crkava (KEK), Jean Fischer i pravoslavni teolog dr Herman Goltz. (2. (str. 950) Razgovor s tajnikom Vije}a europskih biskupskih konferencija Ivom Führerom”, “Glas Koncila”, br. 37, 15. 9. 1991, str. 5.) 396
“Catholic New York” 5. septembra objavquje uvodnik “Hrvatski kardinal tra`i spoqnu pomo}” (3. (str. 950) “Croatian Cardinal Asks Outside Help”, “Catolic New York”, 5. septembar 1991, no, 49, str. 6) Wujor{ki kardinal Yon O’ Konor u istom listu na cijeloj stranici sa svojim potpisom iznosi pismo kardinala Kuhari}a Evropskoj zajednici od 27. avgusta 1991. i pismo upu}eno svim biskupima svijeta; pisma dr Stevana S. Sesni}a i Vladimira Kraqevi}a, koje je 10. septembra uputio predsjedniku Bu{u. Kardinal O Konor navodi stavove administrativnog savjeta Nacionalne konferencije katoli~kih biskupa Sjediwenih Dr`ava, koji sa~iwavaju 50 biskupa, u kome se govori o `estokim napadima na narod Hrvatske i neprijateqskim aktima i nerije{enim krizama koje prijete Sloveniji i Hrvatskoj. “Mi se solidari{emo sa zagreba~kim kardinalom Frawom Kuhari}em, qubqanskim nadbiskupom Alojzijem [u{tarom i svim jugoslovenskim biskupima u ovom vremenu isku{ewa.” (4. (str. 950) Cardinal John J. O’Connor, From My Viewpoint: “Metters of Urgency, Here and Abroad”, “Catholic New York”, 19. 9. 1991, str. 5) Predsjednik Italijanske biskupske konferencije, kardinal Camillo Ruini, potvrdio je da je po mons. Vjekoslavu Milovanu primio tekst apela hrvatskih biskupa i u telegramu kardinalu Kuhari}u izra`ava “svim hrvatskim biskupima duboku solidarnost talijanskih biskupa i moju osobnu u ovim te{kim prilikama – nasiqa nad moralnim na~elima, qudskim pravima osoba i naroda Hrvata”. “@elim uvjeriti Va{u uzoritost da sam vam blizu molitvi i da }e Talijanska biskupska konferencija, u uskoj povezanosti sa Svetim ocem, u~initi koliko je u wezinoj mo}i da se ponovno uspostavi mir u pravdi i pravu”. (5. (str. 950) “Glas Koncila”, br. 37, 15. 9. 1991) Predsjednik ^e{koslova~ke biskupske konferencije, spi{ki biskup mons. Franti{ek Tondra i potpredsjednik pra{ki nadbiskup Milisav Vlk u svom telegramu kardinalu Kuhari}u pi{u: “Od o~evidaca informirani smo o prilikama u va{oj zemqi. Zaprepa{}eni smo mnogim brutalnim napadima na hrvatska sela i gradove, nad rastjerivawem i masakrirawem mirnog pu~anstva, osobito katoli~kih vjernika, nad toliko prognanih sve}enika i o{te}enih crkava. Silno nas boli da Europa i ostali svijet tako dugo tako malo ~ine za nadzirawe...” (6. (str. 950) “Glas Koncila”, br. 37, 15. 9. 1991) Na Konferenciji o evropskoj bezbjednosti i saradwi 3. septembra o tragediji u Jugoslaviji, gdje ima “previ{e mrtvih i previ{e razarawa”, govorio je mons. Alain Lebeaupin (7. (str. 950) isto) na sjednici Izvanrednog odbora u Pragu. Na zasijedawu Konferencije u Moskvi 11. septembra, govorio je sekretar Vatikana za odnose s dr`avama, mons. Toran, koji je dokazivao da su u Jugoslaviji osporena prava naroda na samoopredjeqewe! (1. (str. 951) “Glas Koncila”, br. 38, 22. 9. 1991, str. 5) Na 21. plenarnoj sjednici Vije}a evropskih biskupskih konferencija, odr`anoj pod predsjedni{tvom milanskog kardinala Martinija od 12. do 14. septembra u Triuggiu kod Milana, “jedna od sredi{wih tema razgovora bila je ratna situacija u Hrvatskoj”. Na sjednici je u~estvovao kr~ki biskup 397
mons. Josip Bozani}, koji je na “misi za sudionike sjednice i druge vjernike odr`ao svjedo~ansku propovijed”: “Dolazim iz Hrvatske, nacije veoma isku{ane unutarwim ratom koji je nasilno nametnut i tu|. U mojoj zemqi ne pro|e nijedan dan bez rawenih, zaklanih i palih, broj koji se neprestano pove}ava. @rtve su goloruke osobe, ve}inom civilno stanovni{tvo: starci, djeca, `ene i majke. Na primjer, u gradu Vrlici (u splitskoj nadbiskupiji) jugoslavenska federalna armija uni{tila je Zavod za mentalno zaostale, ve}inom djecu, koji su ostali u zgradi prepu{teni na milost i nemilost; neki su od wih umrli, dok su materijalna dobra, u prvom redu medicinski te drugi sanitetski materijal, pokradeni od strane pobuwenika. Svakodnevno sti`u vijesti o masakrima izvr{enim na nevinom stanovni{tvu. Ru{e se ku}e, privatni stanovi, {kole, dje~ji vrti}i, bolnice, ~ak i samostani, spomenici velike starine, crkve”. Mons. Bozani} navodi da je do 9. septembra “u Hrvatskoj sru{eno ili izvan upotrebe ukupno 54 katoli~kih crkava i samostana”, dok su postradale samo “dvije pravoslavne crkve”! “Oko 180 tisu}a qudi bilo je prisiqeno napustiti svoje domove tra`e}i pomo} u drugim mirnijim dijelovima ili prelaze}i granicu i odlaze}i u inozemstvo”. Ni{ta nije re~eno o broju i uslovima `ivota srpskih izbjeglica! On govori o “bratoubila~kom {urovawu u Hrvatskoj protiv Hrvatske sa strane te{ko naoru`anih hu{ka~a”, koje “predstavqa za Evropu i civilizirani svijet te`ak eti~ki i moralni ispit” i postavqa pitawe: “Dokad }e biti dopu{teno dr`ati se u nadmo}noj suzdr`anosti’ i ostaviti ~itav hrvatski narod i wegovu zemqu da bude `rtva bijesne sile, da bude `rtva svakovrsnog nasiqa, pqa~ke, razarawa i najokrutnijih ubojstava” i nastavqa: “^udno je da se usu|uje ubijati, masakrirati, uni{tavati na{ narod i na{a dobra upotrebqavaju}i najte`e smrtonosno oru`je. ^ini se da su prema unaprijed odre|enom scenariju omiqeni ciq napada simboli~ne zgrade kao {to su crkve, zvonici, samostani i drugi spomenici katoli~ke civilizacije kojih ima u velikom dijelu u sada{wem sastavu dr`ave Jugoslavije. Katoli~ka crkva predvo|ena biskupima u ~itavoj Jugoslaviji sna`no podi`e svoj glas pozivaju}i na osje}aj solidarnosti, zajedni{tva i me|usobnog razumijevawa vjernika katolika i wihovih pastira u Europi i u svijetu za sna`nu i blagovremenu pomo} u `alosnim okolnostima u kojima se nalaze wihova subra}a i susestre u Hrvatskoj.” (2. (str. 951) “Rat u Hrvatskoj – eti~ki je ispit za svijet”, sjednica Vije}a europskih biskupskih konferencija o Hrvatskoj, “Glas Koncila” br. 38, 22. 9. 1991, str. 3) Komisija za Pravednost i mir Slovena~ke biskupske konferencije uputila je sa svoje strane 13. septembra odgovornim Evropske zajednice poziv sa potpisom dr Antona Stresa: “S obzirom da se stawe u Hrvatskoj pogor{ava a nasiqe u toj dr`avi sve je ve}e, Komisija Pravednost i mir Slovenske biskupske konferencije ponovno izra`ava ne samo svoju najve}u zabrinutost, nego {tovi{e razo~aranost zbog nedjelotvornosti sredstava za kojima je dosada posegnula Evropska zajednica da bi sprije~ila nastavqawe sukoba. 398
Javno mwewe ima potpuno pravo {to je uvjereno da ne preostaje za stvarnu promjenu stawa ni{ta drugo nego diplomatsko priznawe Hrvatske i Slovenije sa svim posqedicama. Uprkos tome neki se evropski odgovorni politi~ari zadovoqavaju s pozivima i deklaracijama, za koje bi morali znati da ih nitko ne}e poslu{ati. U me|uvremenu pak nedu`ni civilni gra|ani umiru, rawenike sakate i ubijaju, sela doslovno sravwuju sa zemqom, uni{tavaju crkve i sve {to bi moglo svjedo~iti o hrvatskoj pro{losti, na gradove padaju bombe... Zato se pitamo, koliko je jo{ mrtvih potrebno da bi se ta Europa, toliko ponosna na svoju humanisti~ku civilizaciju kona~no odlu~ila na kakav stvarni i djelotvorni korak. To pitawe postavqamo svima odgovornima za europsku politiku. (1. (str. 952) “Europo, koliko je jo{ `rtava potrebno?”, “Glas Koncila”, br. 38, 22. 9. 1991. str. 1) Ponovo se, neuobi~ajeno, javio vrhovni pontif, papa Jovan Pavle II, 15. septembra, na blagdan Gospe od Sedam @alosti, u nedjeqnom podnevnom govoru u Castel Gandolfu, “bra}i i sestrama u Hrvatskoj koji trpe stra{ne ~asove zbog rata {to okrvavquje wihovu domovinu”. Papa podvla~i, otvoreno, “neka svi znadu da im je crkva blizu u ovome te{kom ~asu wihove povijesti”. On se obra}a i “jo{ jednom moli odgovornike jugoslovenske vlade da usjednu dokraj~iti taj tragi~ni i besmisleni sukob”, jer se razmirice me|u narodima ne rje{avaju oru`jem. Papa je jo{ jednom zatra`io stranu intervenciju u Jugoslaviji, “vladateqima svih zemaqa koje qube mir da obnove svoje napore za doprinos dokraj~ewu jednoga nepravednog i okrutnog rata”. “Obra}am se osobito europskim zemqama koje se ne mogu ugnuti te{koj odgovornosti {to je imaju pred tom dramom”, zakqu~io je papa Jovan Pavle II. (2. (str. 952) Papin Angelus za Hrvatsku, “Europa je odgovorna za na{u dramu.” Isto) Na {ta je Wegova svetost papa mislio obja{wava katoli~kim vjernicima slu`beni komentar “Glasa Koncila”: “Hrvatski narod izlo`en je izravnom istrebqivawu. Toliko svakodnevnih `rtava, ubijenih i rawenih, toliko ru{evina i toliko zbjegova nije bilo ni u tursko doba ni u doba II svjetskog rata – osim u dugo zatajivanim strahotama wegova dovr{avawa na na{em tlu. Nema vi{e nikakve sumwe da je Jugoslavija bitno protuhrvatska tvorevina, da su Hrvati kao narod i Hrvatska kao dr`ava od po~etka u woj namijeweni i{~eznu}u. Jugoslavija ne kako su je sawali hrvatski sawari, nego kako su je naumili i po{li ostvarivati srbijanski politi~ari, ne mo`e biti dovr{ena i utvr|ena dok u woj ima qudi koji se zovu Hrvatima te se ne odri~u svojih narodnih i dr`avnih prava. U svim dosada{wim varijantama Jugoslavija je samo maskirani prekriva~ pod kojim treba ostvariti Veliku Srbiju.” Katoli~ki tjednik ide daqe i nacisti~kim naglaskom tvrdi da se “stvarna mala Srbija vo|ena tako usmjerenim politi~arima ve} poldrug stoqe}a nije po~ela privikavati na `ivqewe u vlastitim granicama – od vlastitog rada i vlastitih sredstava”. Ne ustru~ava se navoda da se radi “o zlo~ina~kom mentalitetu i aktualnom zlo~inu”, jer “ba{ one” snage {to su htjele Jugoslaviju kao Veliku Srbiju ~ine sve, ukqu~uju}i i najstra{nije 399
zlo~ine i genocid, da onemogu}e svaku budu}u Jugoslaviju”. U skladu je sa takvom kleronacisti~kom propagandom teza da “Hrvatska nije zlo~in da bi se zlo~inom branila”: “Stra{no je i pomisliti a kamoli ~uti da bi ikoji borac za hrvatsku slobodu iz osvete zapalio srpsku ku}u, ubio srpsko dijete, bilo kojeg nenaoru`anog Srbina ili Srpkiwu, da bi mu~io i ubijao zarobqenike i rawenike. Hrvatska }e unato~ najstra{nijim uvjetima opstati i biti znakom budu}ega svijeta ba{ zato {to odbacuje takva sredstva borbe za opstanak. Crkva u Hrvata, koja na to upozorava i to svjedo~i, usu|uje se narodu koji se ne okaqa u Bo`je ime jam~iti pobjedu”! (3. (str. 952) “Da se narod ne okaqa”, komentar “Glasa Koncila”, br. 38, 22. septembar 1991, str. 2) Samo poslije nekoliko dana, 18. septembra, u op{toj audijenciji, nakon katehetskog dijela govora tuma~ewa vjerskih istina o crkvi, papa je jo{ jednom “pozvao na molitvu za mir” u Hrvatskoj, povodom sporazuma o prekidu vatre dan ranije u Igalu, koji je nazvao u kondicionalu (“sarebbe stato raggiunto”). Sjutradan, prilikom prijema 80 kanadskih veterana u Castel Gandolfu, papa je “jo{ jednom o~itovao svoju zabrinutost zbog rata u Jugoslaviji”. Stawe u Jugoslaviji, rekao je, protuslovi nadama {to su se bile pojavile u qudskim srcima zbog pozitivnog razvitka odnosa izme|u Istoka i Zapada, posebno nagla{avaju}i uvjerewe “da je II svjetski rat posve zavr{en”! ^ak, prilikom prijema mjesnog na~elnika i op{tinskih vije}nika, po obi~aju prije povratka u Rim na kraju qetovawa u Castel Gandolfu, 21. septembra papa je “tom prigodom opet o~itovao svoju zabrinutost za mir u Europi, zbog rata u Jugoslaviji”. Cijeli Angelus Jovan Pavle II posvetio je u nedequ 22. septembra pitawu mira, osobito u Hrvatskoj, upu}uju}i “najiskreniju molitvu za mir u Jugoslaviji”: “S dubokom `alo{}u vaqa priznati da rije~ data za prestanak sukoba nije odr`ana. Do{lo je stoga vrijeme da ustvrdimo da ono {to se doga|a u tim zemqama nije dostojno ~ovjekom, nije dostojno Europe.” Po{to je na tako neuobi~ajen na~in udario {amar Evropskoj zajednici, papa se “u ovom dramati~nom trenutku” obra}a na “sve me|unarodne ustanove i sve osobe dobre voqe, koje su u stawu zaustaviti ovaj rat, da u~ine svaki mogu}i napor da bi se stalo na kraj bratoubila~kim nasiqima koja krvqu zalijevaju cijele narode”. Za koju stranu se zala`e, papa ne krije: “Dijelim duboku bol sa ~asnim hrvatskim biskupima dok gledaju kako se raspr{uje wihovo stado, kako se ru{e crkve i kako se uni{tavaju tolike ustanove i kulturna dobra.” (1. (str. 953) “Ivan Pavao II – neumorno za mir u Hrvatskoj”, “Glas Koncila” br. 39, 29. 9. 1991. str. 3) I fraweva~ki general u Rimu, o. Herman Schalück, uputio je 20. septembra “pismo mira i solidarnosti” svoj fraweva~koj bra}i i sestrama u ratom poru{enim predjelima u Jugoslaviji: u kome je, izme|u ostalog, re~eno: “@alimo zbog smrti tolikih nevinih gra|ana i razarawa tolikih domova. Osobito osu|ujemo smi{qena i namjerna razarawa bolnica, mu{kih i `enskih samostana i crkvenih dobara od jugoslavenske vojske. Ta vojna djela samo ote`avaju i produbquju gor~inu koja ve} predugo `ivi u va{oj zemqi.” (2. (str. 953) “Glas Koncila”, br. 40, 6. oktobra 1991, str. 3) 400
O zna~aju diplomatije Vatikana u razbijawu jugoslovenske dr`ave, za ostvarewe secesionizma Hrvatske, uvjerqivo govori komentar katoli~kog tjednika “Crkvena diplomacija i mir u Hrvatskoj”: “Va`no nam je uo~iti da je u ovom slu~aju nadasve va`nu ulogu igrala katoli~ka crkva, upravo diplomacija Svete stolice. Ta najstarija, najiskusnija, najmirotvornija, a materijalnim pomagalima najsiroma{nija diplomacija (!) koja ima svoja skromna a vrlo utjecajna predstavni{tva u ve}ini dr`ava koje su ~lanice OUN, ovih je tjedana, osobito posledwih dana sasvim o~ito razvila vrlo {iroku djelatnost za obustavu rata u Hrvatskoj i za ostvarewe prava naroda mirnim putem. Nakon {to je nedavno na najcrkveniji na~in Ivan Pavao II pokrenuo svjetsko javno mwewe u korist ugro`ene Hrvatske i za dobro svih naroda na podru~ju dosada{we Jugoslavije, posledwih je dana upotrebqavao svaku priliku da to jo{ ja~e istakne. U srijedu 18. i ~etvrtak 19. rujna papa je u generalnim i posebnim prigodnim audijencijama nazo~nima govorio o Hrvatskoj, i wezinom stradawu i wezinim pravima; o~ito nije govorio da ~uju samo ti nazo~ni nego da ponovno odjekne u diplomatskoj javnosti. Saznajemo za neobi~no `ive kontakte izme|u hrvatskog Episkopata i Svete stolice. Biskup Sre}ko Badurina, predsjednik Komisije “Justitia et pax” na{e biskupske konferencije barem je tri puta vodio razgovor sa vrhovima crkvene diplomacije, upravo s papinim ministrom vawskih poslova mons. Toranom. Znaju}i sve to, bilo je sasvim naravno ~uti predsjednika Republike Hrvatske dr Frawu Tu|mana da u intervjuu 22. rujna izvijesti kako je uo~i posledwega primirja primio odgovaraju}u mirovnu poruku od Svete stolice...” (3. (str. 953) Komentar “Glasa Koncila”, br. 39, 29. 9. 1991. str. 2) Splitski nadbiskupi i sve}enici, wih gotovo stotinu, pridru`ili su se me|unarodnoj ofanzivi Vatikana za razbijawe jugoslovenske dr`ave, potpisali su pismo koje su 19. septembra poslali svim biskupskim konferencijama Evrope, Kanade, Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava, Australije, kao i vladama evropskih dr`ava: “Protiv na{e domovine Republike Hrvatske nekada jugoslovenska a u me|uvremenu ~isto srpska armija, Srbija i srpski ekstremisti u Hrvatskoj vode okrutni osvaja~ki rat. U svojoj pomahnitaloj osvaja~koj i razara~koj mr`wi ove mra~ne snage ho}e na podru~ju raspale dr`ave uspostaviti Veliku Srbiju”... Navode}i da su katedrale u Osijeku, \akovu i [ibeniku znatno o{te}ene, u pismu se navodi da “sa svim oru`jima dobro naoru`ani posledwi komunisti u Evropi ne `ele samo silom sru{iti mladu demokraciju u Hrvatskoj nego i fizi~ki uni{titi na{ narod, wegovu kulturu i povijest”. Agresori nisu demokrati. Oni ne `ele dijalog i pregovore osim ako }e sugovornik/`rtva unaprijed potpisati vlastitu kapitulaciju. Sadam Husein za to je najizrazitiji primjer”. Na kraju apela splitskih katoli~kih sve}enika hri{}anskom svijetu tra`i se da se stave “odlu~nije na stranu `rtve, da se jednom zauvijek okon~a ova pomahnitala agresivna osvaja~ka politika u Evropi”, da se zauzme “za me|unarodno priznawe Hrvatske i Slovenije”. (1. (str. 954) “Posledwi komunisti u Europi gaze na{ narod”, isto.) 401
I nadbiskup Gorice, mons. Antonio Vitale Bommarco, frawevac konventualac (ro|en na Cresu) na Vatikanskom radiju podr`ao je 18. septembra predlog “da treba priznati nezavisnost narodima u Jugoslaviji, najprije dvama narodima koji su nezavisnost zatra`ili.” (2. (str. 954) “Moramo re}i Srbima: a Kosovo?”, “Glas Koncila”, br. 39, str. 3) “Wujork tajms” je tih dana zapazio da hrvatski bojovnici nose kao znak raspoznavawa katoli~ki krst, da bi se razlikovali od pravoslavnih Srba. (3. (str. 954) Alan Cowell, “A ‘Pause’That Vanished In the War of Theatries”, The New York Times, International, 23. sept. 1991) Robert D. Kaplan, u istom listu, na temu “Papa i gra|anski rat u Jugoslaviji” zapa`a da je papa Jovan Pavle II u~inio 17 intervencija za mir u Jugoslaviji, da je “rat u Jugoslaviji doveo Vatikan u izuzetno osjetqiv polo`aj”. Kaplan ukazuje da “Sveta stolica mora iza}i iz sjenke – ne samo da pomogne, ve} i da ra{~isti pro{lost”. “Rimska katoli~ka crkva, pored toga {to je sredi{na ta~ka nacionalnog otpora u Hrvatskoj, u istoriji je igrala ulogu koja je dovela da sada{weg krvoproli}a u Jugoslaviji. Zagreba~ka nadbiskupija je u aprilu 1941. javno pozdravila stvarawe nacisti~ke marionetske dr`ave Hrvatske, ~iji je unutra{wi aparat bezbjednosti bio odgovoran za pokoq Srba u istim grani~nim podru~jima gdje se ponovo vode borbe.” Kaplan postavqa pitawe za{to papa, koji je putovao na sve ~etiri strane svijeta, nikada nije posjetio katolike u dr`avi – koja se nalazi u susjedstvu Italije i Vatikana. Po wegovoj ocjeni radi se o dvije velike prepreke – molitva na grobu zagreba~kog nadbiskupa, kardinala Stepinca u katedrali u Zagrebu, i posjeta usta{kom logoru smrti Jasenovac. “Crkva mora primiti krivicu za ono {to se desilo u toku II svjetskog rata, osu|uju}i dana{wu agresiju Srbije”. Samo na taj na~in, po mi{qewu Kaplana, papa mo`e upotrijebiti stvarnu snagu, koju nema Evropska zajednica, da umiri ekstremiste u Hrvatskoj i da smiri Srbe. (4. (str. 954) Robert D. Kaplan, “The Pope and the Civil War, A papal visit could help peace in Yugoslavia”, “The New York Times”, 24. septembar 1991) Katoli~ka crkva u Hrvatskoj danas otvoreno odbacuje svaku odgovornost za zlo~ine genocida u NDH u toku Drugog svjetskog rata, da su savremeni me|unacionalni sukobi izme|u Hrvata i Srba “u stvari samo nastavak onoga {to je 1941. po~elo”. “Glas Koncila” bez okoli{awa tvrdi da Srpska pravoslavna crkva “bez ikakva povijesnog konteksta lansira grubu optu`bu za genocid “kakvog jo{ nikad nije bilo” nad srpskim narodom, wegovom crkvom, kulturom i vlasni{tvom”. Navod da je vi{e od milion srpskog stanovni{tva bilo ubijeno, desetine hiqada ku}a spaqeno, razoreno vi{e od 500 pravoslavnih crkava i parohijskih ku}a, katoli~ki tjednik cijeni da je “u duhu novokomponirane beogradske povijesti u slu`bi politi~ko-imperijalisti~kih apetita”. Primjer mu~ewa zagreba~kog pravoslavnog mitropolite Dositeja dok nije izgubio razum, “s povijesnom istinom nema nikakve veze”. U vezi usta{kog logora smrti Jasenovca, pokajawa za izvr{ene zlo~ine genocida nad Srbima, Jevrejima i Ciganima, katoli~ki tjednik suprotstavqa tvrdwu da je “Jasenovac bio logor do 1947.”, da treba progovori402
ti o Blajburgu i brojnim “jazovkama” {irom Hrvatske, da je “jedino hrvatski narod ako se usporede predratni i prvi poratni popis stanovni{tva, iza{ao iz razdobqa s mawim brojem ~lanova”! (1. (str. 955) “Srpsko-hrvatsko pitawe po SPC”, “Glas Koncila”, br. 39, str. 5) Da se ne radi o stavu urednika katoli~kog tjednika pokazuje najnoviji intervju kardinala Kuhari}a u kome tvrdi “da je za vrijeme rata katoli~ka crkva po svojim najvi{im predstavnicima pru`ila otpor nasiqu i da je javno osu|ivala nasiqe, s bilo koje strane ono dolazilo”. Otvorenije nego ranije, danas kardinal Kuhari} tvrdi da je nadbiskup Stepinac bio “u to vrijeme okupacije, nacizma i rata jedan od najhrabrijih biskupa Evrope”. “Nitko nije tako hrabro govorio protiv rasizma, nacionalizma, nasiqa, nitko se nije tako u vrijeme rata kriti~ki odnosio prema tada{woj hrvatskoj vlasti kao on, pa, ipak je optu`en da je sudionik zlo~ina”. To je, prema uzoritom kardinalu, “propaganda protiv istine”. “Zato bi trebalo jednostavno tra`iti istinu i to~no ustanoviti `rtve, ali i krvnike. On je bio odlu~no protiv svake diktature i totalitarizma”. Kardinal predla`e: “Treba staviti stvari na svoje mjesto i osuditi svaki zlo~in u kojem je povrije|en ~ovjek samo zato {to je pripadao vjerskoj zajednici i {to je imao svoje politi~ko uvjerewe. Ako je zato progowen, ako je zato ubijen, onda je on nevina `rtva. Sve te nevine `rtve zaslu`uju po{tovawe, bez obzira ~ije bile i na ~ijoj strani, ali ne smije se nikada uop}avati, jer u svakom je narodu bilo ekscesa i qudi koji su mo`da ekstremno mislili, ekstremno postupali, zlorabili svoju vlast i povrijedili prava drugih...” Kardinal Kuhari} ponovo iznosi stanovi{te da “crkva mora stajati na strani istine i na strani pravednosti, pravde” i da sa tog stanovi{ta mora biti protiv “agresije” na hrvatskom podru~ju. “To nije nikakav {ovinizam, kao {to nam znaju predbacivati oni koji uop}e ne razumiju situaciju”. “Zato mi zahtijevamo i po{tovawe granica. Za{to granica? Jer, granice su stvarnost. One ogra|uju jedan prostor na kojem `ivi odre|eni nacionalni identitet, narod koji smatra to podru~je svojom domovinom. Prema tome, treba po{tivati i ~uvati svoju domovinu, braniti je, ali i po{tivati tu|u. Stoga je mogu}e da granice budu granice susreta, da budu granice prijateqstva ako se po{tuju i ako se po{tuje onaj narod. Ali ako se one `ele mijewati u korist jednoga, a na {tetu drugoga, onda su granice sukoba, granice rata.” (2. (str. 955) Darko Pavi~i}, “Frawo Kuhari}”, “Danas”, br. 503, Zagreb, 8. 10. 1991, str. 27 - 29) U spomenici o (nad)biskupskim granicama, koju je objavila Komisija “Justitia et Pax” Biskupske konferencije Jugoslavije u Zagrebu 4. septembra 1991. dokazuje se da “sada{we granice Republike Hrvatske”, “doista nisu proizvoqne”, da nijesu “samo avnojevske”, nego da su “mnogo starije me|udr`avne granice, utvr|ene na mirovnim konferencijama krajem 17. i po~etkom 18. stoqe}a, po~ev{i od one u Srijemskim Karlovcima 1699.”, da su “te granice stoga dugo bile priznate me|e izme|u trojedine Kraqevine Hrvatske u Habsbur{koj monarhiji i Bosne i Hercegovine u Turskom carstvu. Izjedna~uju}i granice (nad)biskupija i na toj osnovi dokazuju}i “me|unarodno-pravni temeq za sada{we granice Republike Hrvatske”, katoli~ka cr403
kva otvoreno istupa sa stavom o stvarawu katoli~ke dr`ave (Civitas Dei)! Na toj osnovi katoli~ka crkva iznosi stav “da u procesu razdru`ivawa spomenutih republika, odnosno u odre|ivawu novih dr`avnih odnosa na ovom tlu, treba po{tivati sada{we republi~ke granice, a nipo{to ulaziti u pregovore na temequ nasilno stvorenih druga~ijih razgrani~ewa.” (1. (str. 956) “Spomenica komisije “Justitia et Pax”, “Drevne su hrvatske crkvene i dr`avne granice”, “Glas Koncila”, br. 41, 13. 10. 1991) Takva klerohadezeovska savremena neousta{ka politika institucionalizirana je i kroz ustanovqewe “Fonda kardinala Alojzija Stepinca” za obnovu ratom poru{enih hrvatskih sveti{ta, 24. septembra 1991, pod pokroviteqstvom kardinala Frawe Kuhari}a. (2. (str. 956) “Glas Koncila”, br. 40, 6.10.1991, str. 3) Radio Vatikan je pokrenuo napad na episkopa Lukijana, odmah po{to ga je patrijarh Pavle rukopolo`io u Daqu, tvrde}i da je “~etni~kim koqa~ima i armijskim boq{evicima poru~io da {to prije oslobode Vukovar koji bi potom trebao postati wegovo sjedi{te”. (3. (str. 956) Darko Pavi~i}, “Crkve u vrtlogu rata”, “Danas”, br 497, Zagreb, 27. 8. 1991, str. 21) Na toj liniji zagreba~ki “Danas”, bez ekumensko-diplomatskih rukavica, bezobzirno je udario: “Ono {to se danas doga|a u Srpskoj pravoslavnoj crkvi }e u povijesti ostati zabiqe`eno kao ’kr{}anski kriminal’. Naprosto ne postoji drugi izraz za ono {to je SPC priredila u Daqu 18. kolovoza, kada je obnovqena osje~ko-poqska i barawska eparhija, istome Daqu u kojem su osamnaest dana prije, zajedni~kim snagama, federalna vojska i srpski teroristi sravwivali sa zemqom sve {to je hrvatsko. ^ovjek stje~e dojam da je hrvatska zemqa ~i{}ena od Hrvata kako bi se mogla proglasiti nova srpska eparhija! Arhijerejsku liturgiju i ustoli~ewe novog episkopa obavio je sam patrijarh srpski Pavle zajedno s episkopom srijemskim Vasilijem, zapadno-evropskim Konstantinom, ba~kim Irinejom, zvorni~ko-tuzlanskim Vasilijem, banatskim Atanasijem i mitropolitom crnogorsko-primorsko-skenderijskim Amfilohijem”. Za razliku od Radio Vatikana, prema “Danasu”, novi vladika Lukijan “pozvao je izbjeglice da se vrate na svoju srpsku zemqu, jer su ovdje `ivjeli wihovi preci, pa oni tu moraju ostati” te poru~io “neprijateqima srpskog naroda da na ovim prostorima puste Srbe da mirno i dostojanstveno `ive”. (4. (str. 956) Darko Pavi~i}, “Crkve u vrtlogu rata”, “Danas”, br 497, Zagreb, 27. 8. 1991, str. 21) Da li se radi o “kr{}anskom kriminalu” odgovor treba potra`iti u istorijskim ~iwenicama. Patrijarh Arsenije III Crnojevi}, po{to je pre{ao u austrijske zemqe u vrijeme velike seobe, nastojao je kod ba~kog dvora da {to povoqnije rije{i pitawe svog i crkvenog materijalnog obezbje|ewa. “Po{to je dr`avna blagajna stalno bila oskudna, car Leopold je 1695. odlu~io da umesto stalne naplate u novcu, patrijarh mo`e ubirati desetak od Srba koje je preveo u Monarhiju. No, uskoro se pokazalo da je na tako {irokom podru~ju, od Drave do Budima, te{ko skupiti taj desetak, pa je car izmenio raniju odluku i iz komorske kase obe}ao patrijarhu 3.000 forinti go404
di{we. U vreme Rakocijevog ustanka dr`avna kasa se toliko ispraznila da ne samo {to nije mogla u toku {est godina ispla}ivati gorwu sumu, nego su dvor i vojska kod patrijarha na~inili dug od 20.000, a sa {estogodi{wim desetkom – 38.675 forinti. Na ime toga duga car Josif I ustupio je, 15. VII 1706, patrijarhu Crnojevi}u daqsko vlastelinstvo, ne preciziraju}i da li u ve~ito ili privremeno vlasni{tvo.” (5. (str. 956) Dimitrije Ruvarac, “Srpska mitropolija karlova~ka oko polovine XVIII veka. Sr. Karlovci 1902. str. 161-164; Slavko Gavrilovi}, “Daqsko vlastelinstvo Karlova~ke mitropolije u XVIII stole}u”, Matica srpska, Zbornik za dru{tvene nauke, sv. 46/67, str. 21 - 22) Daqsko vlastelinstvo je, najzad, 1868, kona~no progla{eno za patrijar{ijsko-narodno-crkveno dobro. (6. (str. 956) Isto, str. 167 - 168, odnosno str. 22) “U vreme turske vlasti na podru~ju kasnijeg daqskog vlastelinstva postojala su sela: Daq, Borovo, Trnovac (Belo Brdo), Ceri}, Marinovci, Ke~ni i Lovas. Iz kasnijih popisa, 1697. i 1706. saznajemo da je Daq u tursko doba bio veliko i va`no naseqe, da je imao 200 turskih, 25 srpskih i 6 hrvatskih ku}a. U Borovu je bilo 100 srpskih ku}a, u Trnovcu 30, Marinovcima 12, Ke~inu 30 i Lovasu 15 srpskih ku}a...” Dr`e}i istinu u nepravdi, zagreba~ki “Danas” optu`uje i Wegovu svetost patrijarha Pavla, za koga ka`e da se ~inilo “da je u izboru novog srpskoga patrijarha, nakon duge Germanove bolesti, zaista bio Duh Sveti, te da patrijarh Pavle podsje}a vi{e na sveca nego na ~ovjeka”. “Ali vremenom se pokazalo da je i sada{wi srpski patrijarh podlegao nevjerovatnom barbarstvu, koje je, ~inom poput ovoga daqskog, i blagoslovio.” “Sve to {to se dogodilo u Daqu ne treba primiti kao svr{en ~in, jer Srpska pravoslavna crkva ne}e se zaustaviti samo na progla{ewu nove eparhije. Kako }e, primjerice, nova eparhija odisati ekumenizmom ako je u svome po~etku krenula od istrebqewa Hrvata...” Autor ~lanka u “Danasu”, Darko Pavi~i}, ne napada samo novog episkopa Lukijana, ve} i vladiku {ibenskog Nikolaja, pakra~kog episkopa Lukijana, episkope “jastrebe” Amfilohija Radovi}a i Atanasija Jevti}a i mitropolita zagreba~ko-qubqanskog Jovana, jer se SPC u Hrvatskoj “odrekla svega {to ima veze s Hrvatskom”. “SPC je prodala du{u vragu prepustiv{i se dra`ima velikosrpske politike i zajedno s Republikom Srbijom krenula u osvaja~ke pohode.” (1. (str. 957) Darko Pavi~i}, isto, str. 21) Svako zlo nosi i neko dobro – otvorile su se karte, nije potrebno dokazivati {ta se mislilo pod nekim jezuitskim izjavama. U tom istom zagreba~kom “Danasu”, koji je kritikovan od klerohadezeovaca, oglasio se i vele~asni Luka Vincenti}, otvorenim pismom “Ocu Atanasiju Jevti}u”. (2. (str. 957) Luka Vincenti}, `upnik u Trnavi, Na{a{}e sv. Kri`a (1845) ro|en 24. marta 1939, [titar, zare|en 29. 6. 1964, \akovo) On o sebi ka`e da spada “u one kr{}ane koji se trude prihvatiti pluralizam (vjerski, nacionalni, kulturni, politi~ki, itd) kao izraz qudske slobode, ili drugim rije~ima kao oboga}ewe {arolikog svijeta”. “Je`im se na onu pau{alnu primjedbu o ’bizantizmu’, kao sui generis negativa positio o pravoslavqu, jer osobno duboko osje}am Bizant u najboqem smislu rije~i 405
dijelom kr{}anske evropske kulture i svjetonazora. Pla{im se onih koji inzistiraju na ’pravoj vjeri’, jer smatram da je upravo izborom kr{}anstva, uvjerewe temeqni izbor svakog ~ovjeka ({to treba maksimalno propagirati). Nacija mi nije apsolutna kategorija, a najmawe ona kojoj bi trebalo podvrgnuti svoje kr{}anstvo.” Sve}enik Vicenti} dodaje da nije toliko “idealista” da bi zami{qao crkvu izvan “politike”, ali ~vrsto brani stav da se “politika” i “vjera” moraju toliko razlikovati da }e svakome biti jasno {to radi crkva, a {to dr`ava. (3. (str. 957) “Danas”, br. 495, Zagreb, 13. 8. 1991, str. 36 - 37) Vele~asni Vincenti} je prihvatio u~e{}e u javnoj diskusiji na tribini Studentskog kulturnog centra u Beogradu o kwizi autora “Usta{ki zlo~ini genocida i su|ewe Andriji Artukovi}u 1986. godine”, 9. januara 1989. Wegovo u~e{}e na ovoj tribini otvorilo je nadu u po~etak dijaloga istine. On je izjavio da stoji na “stajali{tu da crkva katoli~ka me|u Hrvatima ina~e mora da ispituje svoj stav prema Drugom svjetskom ratu, odnosno svoj stav prema usta{ama”. “To nema dileme. To je jasno, ono {to se ka`e, kao sunce, da treba da se ispituju ti problemi, da se crkva (samo) kaje ako je bilo gre{aka, a bilo ih je, normalno, bilo je i zla i treba da se preispituju. Na tom stanovi{tu stojim. To zahtijeva humanizam op}i, moje kr{}ansko uvjerewe, to zahtijeva, na kraju, toliki broj nevinih `rtava. Jer, ne mo`emo naprosto da pre|emo tako mirno preko toga.” (4. (str. 957) Milan Bulaji}, “Usta{ki zlo~ini genocida”, kw. 4, str. 1221-1228) Vele~asni Vincenti} je s pravom zastupao da se ne tra`i samo od katoli~ke crkve preispitivawe. On s pravom ukazuje da treba uzeti u obzir i druga dokumenta, kada se radi o odnosima Vatikana i NDH, i dokumenta isusovca Lutifera, koja pokazuju da su u Vatikanu bila podijeqena mi{qewa, da nije bio samo kardinal Tiseran protiv NDH. Vincenti} je i{ao i daqe, dozvoqavao je da je zagreba~ki nadbiskup, dr Alojzije Stepinac podlo`an kritici u vezi sa wegovim postupawem u toku Drugog svjetskog rata, u odnosu na NDH, {to se temeqito razlikuje od propovijedi uzoritog kardinala Kuhari}a, koji o Stepincu govori kao uzoru – svecu! Ali, poslije dolaska na vlast hadezeovskih separatista, doga|aji su krenuli putem koji je onemogu}io svaki dijalog gra|anskog rata, krvavih sukoba Hrvata katolika i pravoslavnih Srba u Hrvatskoj. Vele~asni Vincenti} se opredijelio na liniji “politike Stepinac” kardinala Kuhari}a da je Hrvatskoj “nametnut rat iz dr`ave Srbije, u`asan rat koji je ve} odnio nekoliko stotina `ivota. Ne mjerim ih ni po nacionalnosti, ni po vjeri, ni po nevinosti”; “na tisu}e izbjeglica bje`i sa svojih ogwi{ta”. Vele~asni Vincenti} u “otvorenom pismu ocu Atanasiju Jevti}u”, napomiwe da je bio jedan “od rijetkih kriti~ara neodgovornog odnosa crkve u Hrvata spram HDZ-a, na~elno, a ne zbog “usta{oidnosti”, kako vi tamo iz Srbije, a i neki na{i Srbi, imenuju ovu politi~ku stranku koja je pobijedila na prvim demokratskim poslijeratnim izborima u Hrvatskoj”. On se, dodu{e, ne sla`e “s nacionalnom euforijom koju je Hrvatskoj ponudila ta stranka (pokret)”, jer to vodi “u suspenziju demokracije”! 406
Vele~asni Vincenti} otvara karte – napad na Srbiju i pravoslavnu crkvu, sa platforme da cijeni “svu onu ~asnu srpsku pro{lost koja je izgra|ivala na dobro, i i{~uvala srpsko bi}e”; “me|utim, postoji jedna imperijalna konstanta moderne srpske politike – tamo ve} od stvarawa kne`evine – kraqevine, koja `eli od Srbije u~initi balkansku velesilu, iako za tako ne{to ne postoje objektivni uvjeti. Na~in je vrlo jednostavan: kroz “jugoslovenstvo” pokoriti (“prisajediniti”) narode koji su dragovoqno u{li u Jugoslaviju (time ne nije~em odre|ene makinacije u organizovawu versajske Jugoslavije), a sve pod pragmati~nim bezobzirnim ciqem: svi Srbi u jednoj dr`avi.” “Ja sam tu iritantnu politiku nedavno na jednom mjestu (u biv{em “Glasu Slavonije”, a u sada{wem GS-u) nazvao ’politikom krpeqa’, tj. naprezawe ’Srbijice’ (Srbije u okviru evropskog zna~ewa) da poput sitnog krpeqa, si{u}i tu|u krv, izraste u zna~ajnu silu ~ije ambicije idu daleko izvan Balkana. Ta suluda ideja – danas apsolutno anakrona u Evropi – u spodobi od Milo{evi}a, koji `eli da dovr{i takvo ’mesijanstvo’, razbuktala je groznu mr`wu u Titovoj Jugoslaviji (po koncepciji Titovoj, federalnoj) i naprosto raznijela je u parampar~ad.” Za `ivota prve i druge Jugoslavije, prema Vincenti}u, “sve je u srpskoj politici bilo u funkciji srpskog imperijalizma: povijest, pravoslavqe, ’jugoslovenstvo’, diplomacija, ekonomija, vojska, policija..., sve o ~emu su qudi iz te politike zinuli”. “Obi~na je la` da su Srbi najvi{e `ivota ulo`ili za Jugoslaviju; a kad su i ginuli, ginuli su oni najobi~niji, i ne znaju}i za zami{qenu od svojih politi~ara Veliku Srbiju, tj. ’jugoslovenstvo’ kao pro{irenu Srbiju. Obmana je Gavrilo Princip (tko u civilizovanom svijetu slavi bomba{e?), vojni porazi se pretvaraju u veli~ajne pobjede, slu~ajni ratni savezi se uzdi`u u politi~ku pamet, vojni propagandisti~ki materijal postaje ’neprikosnoven’ svjedok...” Jedini stvarno bratski zagrqaj izme|u “Srba-Srbijanaca” i drugih naroda na tlu Jugoslavije bio je u Drugom svjetskom ratu “i kad su oformili antifa{isti~ki blok i kad su se svi skupa na taj na~in i tih godina na{li ruku-podruku s civilizarnim svijetom”. “No, to je potrajalo kratko, pobjedni~kom NOV-u prilazilo je sve vi{e ~etnika, orjuna{a, srbokomunista i sl. i na brzinu su se ’naplatili’ za NDH ubijawem tisu}a, ponajvi{e, hrvatskih `ivota, ni krivih ni du`nih; onda su se morali pritajiti (zbog mno{tva okolnosti) i na sitno osvajati polo`aje u dr`avnim strukturama”. “Danas oni koji su jo{ `ivi i wihovi sinovi, i to ne taje, grabe i ~iste hrvatski teritorij, s dr`avom Srbijom i dijelovima JNA. Ta biv{a JNA izdala je vlastite narode, jer je ogroman dio svoje mo}i podvrgla velikosrpskom planu i plandovawu, iako je od svih naroda uziman porez za {kolovawe armijskog kadra, kupovawe monstruozne ratne tehnike i izdr`avawe brojnog osobqa...” Vele~asni Vincenti} se ne ustru~ava da otvoreno ka`e da se sve to radi “da bi se {to perfektnije proveo genocid nad hrvatskim narodom u is407
to~noj Slavoniji, Kninu i Baniji”. Ukoliko bi se reklo u ime pravde da je “i druga strana grije{ila”, vele~asni zakqu~uje: “za genocid nitko nikakvog opravdawa nema”! Sa stanovi{ta hri{}anske vjere on poru~uje da “nitko `iv ne zna gdje je razlika izme|u srpskog pravoslavqa (svetosavqa) i srpske ekspanzionisti~ke politike. Dominira naprosto pojava: tamo gdje je Srpska pravoslavna crkva, tamo je i dr`ava Srbija (a ne vjeruju}i srpski narod). Usta{kom genocidu nad pravoslavnim Srbima (Jevrejima i Ciganima) vele~asni Vincenti} suprotstavqa, na osnovu politike simetrije odgovornosti, srpske ~etnike i pravoslavne popove koji su ~inili isto zlo nad nesrpskim stanovni{tvom: “Nije li genocid pre{u}ivati genocid samo zato {to je srpsko djelo?” On se okomio {to do sada iz Srpske crkve niko nije napisao nijedan redak ,,o popovima koqa~ima, ~etnicima, srpskopravoslavnim paliku}ama, ubojicama bra}e i sestara po Srpstvu”. “@ao mi je {to ovo moram navesti, ali sam jako blizak konstataciji da se utjecajniji dio Srpske pravoslavne crkve upravo trsi da ’svoje stado’ svesrdno za{titi od bilo kakvog utjecaja sa strane Zapada i Evrope, ekumenskog pokreta, dijaloga i sl, jer tako se, stra{no mi je to re}i, ponavqam – lak{e mo`e vlastiti narod homogenizirati na mr`wi prema onima ’koji nisu na{i’”. U isti ko{ vele~asni Vincenti} trpa “nacionalboq{evika Milo{evi}a sa srpskom dr`avnom klikom, plus jugonacionalisti~ka armija, plus srpski dobrovoqci s tradicionalnom zastavom Srpske pravoslavne crkve” i zakqu~uje: “Velik dio srpskog naroda je duhovno obolio, jer bezgrani~no mrzi”!!! U ovoj re~enici je sve re~eno! Kada je saslu{ao propovijed pape Pavla VI prilikom otvarawa Drugog zasijedawa Sabora, kojom prilikom je izjavio: “...ovdje pred svima biskupima priznajem da smo u pro{losti grije{ili protiv qubavi; sva|ali smo se s bra}om drugih crkava, bilo je i mr`we. Evo ja ih molim da nam oproste, a i ja sa svoje strane opra{tam svima, ako su, mo`da, nas mrzili i prezirali” – bawalu~ki biskup Alfred Pihler je 20. decembra 1963. uputio vjernicima Bo`i}nu poslanicu u kojoj je, pored ostalog, izjavio: “I mi bismo, draga bra}o, na ovaj blagdan qubavi trebali re}i ne{to sli~no. Upravo u ovoj zemqi su u pro{lom ratu mnoga na{a bra}a pravoslavne vjere poginula zato {to su pravoslavci. Oni koji su ih ubijali imali su u yepu katoli~ki krsni list. Zvali su se katolici. I ti kr{}ani ubijali su druge qude, tako|er kr{}ane, zato {to nisu Hrvati i katolici. Mi bolno priznajemo tu stra{nu zabludu tih zalutalih qudi i molimo na{u bra}u pravoslavne vjere da nam oproste kao {to je Krist na kri`u svima oprostio. Ujedno i mi opra{tamo svima, ako su nas mo`da mrzili ili nam nepravdu u~inili. Danas pred kolijevkom Isusa Krista neka se izbri{u svi dugovi i neka zavlada qubav...” (1. (str. 959) Biskupski ordinarijat Bawa Luka, Br. 1269/63) U stvorenim uslovima u Jugoslaviji Vatikan ne propu{ta nijednu priliku da dokraj~i razbijawe jugoslovenske dr`ave. Dr`avni sekretar Wegove svetosti pape, kardinal Angelo Sodano, u velikom intervjuu wema~kom 408
listu “Die Welt”, 1. oktobra 1991. isti~e da Sveta stolica nastoji da se {to prije postigne me|unarodna saglasnost za priznawe nezavisnosti Hrvatske i Slovenije. (2. (str. 959) “Savjest i obraz Europe”, komentar “Glasa Koncila”, br. 41, Zagreb, 13. oktobra 1991, str. 2) Vatikan se ponovo udru`io sa Wema~kom, iz razli~itih interesa na razbijawu jugoslovenske dr`ave. Poslije svega {to je u~iweno u protekla ~etiri mjeseca ofanzivnog nastupa na razbijawu jugoslovenske dr`ave klero-hadezeovskih snaga, papa Jovan Pavle II primio je 3. oktobra 1991. drugi put predsjednika Republike Hrvatske, dr Frawu Tu|mana “u privatnu audijenciju”. Pred odlazak u Vatikan hadezeovski vrhovnik je izjavio da }e na tom susretu zahvaliti Svetom ocu za molitve za prestanak rata u Hrvatskoj “te da }e ga upoznati s najnovijim prilikama u Hrvatskoj”. Javnost je obavije{tena da su se poglavar katoli~ke crkve i predsjednik Republike Hrvatske zadr`ali u polusatnom razgovoru “u ~etiri oka”. Zatim je predsjednik Tu|man razgovarao sa dr`avnim sekretarom Wegove svetosti, kardinalom Angelom Sodanom i dr`avnim sekretarom za odnose sa dr`avama @al Luj Toranom. Direktor ureda za {tampu Vatikana, dr Navaro Valls, saop{tio je da je gospodin Tu|man `elio obavijestiti papu i Svetu stolicu o dramati~noj situaciji u Hrvatskoj i zatra`iti pomo} Svete Stolice za uspostavqawe mira u ovom kraju. Sveta stolica je, razumije se, obe}ala ulo`iti napore za postizawe mira i pomo} me|unarodne zajednice (secesionizmu Hrvatske). Po povratku u Zagreb predsjednik Tu|man je izjavio: “Papa Ivan Pavao II dobro je upoznat {to je hrvatski narod u povijesti morao i sada mora trpjeti. U razgovoru s wime, kao i poslije s prvim ~ovjekom vatikanske diplomacije dr`avnim tajnikom kardinalom Sodanom – mislim da ga tako mogu nazvati – ministrom vawskih poslova @al Luj Toranom, koji je trajao vi{e od sata mogao sam sa zadovoqstvom spoznati da Sveta stolica poznaje svu narav zbivawa u Hrvatskoj. Zna tko su agresori, zna kako i za{to hrvatski narod vodi borbu. Pod velikim su dojmom ne samo qudskih `rtava, nego i razarawa koja su zahvatila sakralne objekte i povijesne kulturne spomenike svjetske i nacionalne kategorije te razarawa {kola i naseqa. S osobitim zadovoqstvom primio sam k znawu izri~itu izjavu da Vatikan ne samo upu}uje molitve za mir, jer je za Svetu stolicu, za Svetog oca, od prvobitne va`nosti uspostava mira, i molbu da mi, vo|stvo Hrvatske i hrvatski narod, u~inimo sve da bi se taj rat okon~ao na miran na~in. A tako|er i izri~itu izjavu da }e Vatikan u duhu svoje politike mira, ali i priznawa prava naroda da odlu~uju sami o svojoj sudbini, da se odupiru agresiji, da }e Vatikan raditi da se postigne konsenzus {to ve}eg broja zemaqa oko priznawa Republike Hrvatske. Pri tom }e sa svoje strane utjecati sa svojim moralnim autoritetom da se najva`niji ~imbenici svjetske politike pridobiju za to da se po svaku cijenu na|e na~in spre~avawa daqe ratne eskalacije i pronala`ewa mirnog rje{ewa...” (1. (str. 960) “Glas Koncila”, br. 41, Zagreb, 13. 9. 1991, str. 1, 4) Zna~ajno je da je na dan kada je papa primio hadezeovskog vrhovnika dr Frawu Tu|mana, u ~etvrtak 3. oktobra 1991, nadbiskup zagreba~ki kardinal 409
dr Frawo Kuhari} govorio za italijansku emisiju vatikanskog radija. Na pitawe o razlozima zao{travawa borbe izme|u Hrvata i Srba, kardinal je odgovorio: – Posrijedi je agresija. Dakle, Hrvatska se brani. Sad se ne zna tko ima vlast u rukama, jer Predsjedni{tvo ne funkcioni{e, ne funkcioni{e federalna vlada, postoji generalski dr`avni udar, eto. Novinar vatikanskog radija pitao je da li je posrijedi pravi rat, rat me|u dvjema dr`avama, dvjema nacijama, kako tvrdi predsjednik Slovenije Ku~an, a ne gra|anski rat, kardinal je potvrdio: – To je istina. Na pitawe {ta su u~inile Evropska zajednica i me|unarodna zajednica, Kuhari} je kriti~ki odgovorio: – Nisu u~inile ni{ta. Ne mogu biti prorok, ali nam nema mnogo nade. Na pitawe da li postoji neka budu}nost za Jugoslaviju, kardinal Kuhari} je bio sasvim odre|en: – Nema neke budu}nosti. Jugoslavija kao da vi{e i ne postoji. Jugoslovenska dr`ava je razbijena – to je najva`nije dostignu}e, iako u takvim uslovima nema nade ni za koga. Razgovori u Vatikanu su protuma~eni u Zagrebu kao otvoreno istupawe Svete stolice na strani secesionizma Hrvatske, “da Vatikan s tzv. tajnom diplomacijom vodi akciju za priznavawe suverenosti Slovenije i Hrvatske”, da papa Jovan Pavle II, “koji se otvoreno svrstao uz Hrvatsku”, “tra`i da grupa zemaqa a ne jedna po jedna odmah priznaju Hrvatsku i Sloveniju”. “Sveta stolica je spremna odmah priznati Hrvatsku i tra`i zemqe istomi{qenike. Zbog toga je Tu|man zadovoqniji rezultatima razgovora koje je vodio u Vatikanu nego onima u glavnom gradu talijanske republike.” (1. (str. 961) Silvija Toma{evi}, “Vatikan na strani Hrvatske”, “Danas”, br. 503, Zagreb, 8. 10. 1991, str. 43. Hrvatski kardinal je stekao uvjerewe da je jugoslovenska dr`ava razbijena – to je za wega najve}e dostignu}e, iako u takvim uslovima nema nade ni za koga, osim za ambicije Vatikana na Balkanu. Razgovori u Vatikanu protuma~eni su u Zagrebu kao otvoreno istupawe Svete stolice na strani secesionizma Hrvatske, “da Vatikan s tzv. tajnom diplomacijom vodi akciju za priznavawe suverenosti Slovenije i Hrvatske”, da papa Jovan Pavle II, “koji se otvoreno svrstao uz Hrvatsku”, “tra`i da grupa zemaqa a ne jedna po jedna odmah priznaju Hrvatsku i Sloveniju” – razbijawe jugoslovenske dr`ave. “Sveta stolica je spremna odmah priznati Hrvatsku i tra`i zemqe istomi{qenike. Zbog toga je Tu|man zadovoqniji rezultatima razgovora koje je vodio u Vatikanu nego onima u glavnom gradu talijanske republike”. (2. (str. 961) Silvija Toma{evi}, “Vatikan na strani Hrvatske”, “Danas”, br. 503, Zagreb, 8. 10. 1991, str. 43) Tako je papa postupao i 1941/1942, ali pored podr{ke zemaqa istomi{qenika – osovinsko-nacisti~kih kvislinga, nije do~ekao priznawe me|unarodne zajednice. Poslije ovako otvorene i sna`ne podr{ke Svete stolice slijedila je odluka Sabora hadezeovske Hrvatske, od 8. oktobra 1991, po kojoj Republika Hrvatska “raskida dr`avnopravne sveze na temequ kojih se zajedno s ostalim republikama i pokrajinama tvorila dosada{wa SFRJ”. Uzoriti kardinal je s tom odlukom izjavio: 410
“Odluka Hrvatskog sabora 8. listopada 1991. o potpunoj samostalnosti Republike Hrvatske sigurno spada u najzna~ajnije povijesne odluke za hrvatski narod i sve gra|ane Hrvatske...” (3. (str. 961) Ivan Mikleni}, “Kardinal Frawo Kuhari} govori za ’Glas Koncila’: ’Samostalna Hrvatska – ostvarewe povijesne i pravne logike’”, “Glas Koncila”, br. 42, Zagreb, 20. oktobra 1991, str. 1) Kardinal Kuhari} je dao i “nau~no-povijesno” obrazlo`ewe od “gotovo ~etrnaest stoqe}a”, da je “Hrvatska kroz stoqe}a `ivjela u krugu europskih dr`ava i naroda kao hrvatsko kraqevstvo i onda kada nije imala kraqeva svoje krvi, ali personalna unija s ugarskim kraqevima poslije Pacta convente (1102), kao kasnije i s austrijskim carem poslije 1527. jam~ila je Hrvatskoj dr`avnost”. Najva`niji je zakqu~ak da je “u jugoslovenskoj zajednici od wezina po~etka to bilo izgubqeno”! Najvi{i prelat katoli~ke crkve u Hrvatskoj ponavqa stav da je “Hrvatskoj nametnut osvaja~ki rat kojemu je ciq ne samo osvajawe Hrvatske nego i uni{tewe hrvatskog naroda”, jer se “taj rat vodi na podru~ju Republike Hrvatske”, “bombarduju hrvatski gradovi, premda u wima `ivi i pu~anstvo drugih nacionalnosti”. On tvrdi “da se s hrvatske strane ipak uvijek nudi dijalog, da se poziva na mir” u uslovima “35 `upa koje su uni{tene i iz kojih su morali oti}i vjernici i povu}i se sve}enici”, “a gotovo u svim tim `upama crkve su te{ko o{te}ene, a neke i poru{ene”. Evo kako doslovno kardinal prikazuje prilike u Hrvatskoj: “Taj rat postaje tim okrutniji {to ga nadahwuje nacionalna i ideolo{ka mr`wa. Zato se nemilosrdno razaraju hrvatski gradovi, uni{tavaju se hrvatska sela; tisu}e djece samo u mu~eni~kom Vukovaru izlo`eno je ne samo smrti od bombi i granata nego i od gladi i bolesti. Okrutno se mu~e, ili ~ak ubijaju, zarobqenici; sistematski se progone Hrvati iz svojih domova, koji se onda pqa~kaju i pale; ru{e se bolnice i {kole; razaraju se tvornice, pa tisu}e i tisu}e radnika ostaju bez posla i kruha; poseban je fenomen, koji se u takvom stilu nije mo`da nikada doga|ao u povijesti, da se sistematski i namjerno ru{e katoli~ke crkve, samostani, `upni stanovi, kapele. Te su crkve ili te{ko o{te}ene ili potpuno sru{ene. O{te}ene su i neke pravoslavne crkve u napadajima, ali sistem ru{ewa je primijewen na katoli~ke crkve. Ru{ene su i onda kad nije bilo borbe, kad su qudi i obrana napustili mjesto.” Kardinal kategori~ki odbija optu`be propagande “da su na torwevima katoli~kih crkava mitraqeska gnijezda”, da je to izmi{qeno “da bi se na neki na~in opravdalo ru{ewe crkava”. On tvrdi da se broj tih objekata “pewe ve} vi{e od 200” i da “o~ituje stra{nu mr`wu ru{iteqa”. “Kad tome dodamo kulturne spomenike i desetke tisu}a obiteqskih ku}a i stanova, pa ve} 250 tisu}a prognanika, a da i ne govorimo o tolikim poginulima”, jer “~ovjek ipak dolazi na prvo mjesto”, kardinal Kuhari} postavqa pitawe pred cijelim svijetom: “U ime kakvih prava, u ime kojeg ustava i u ime kojeg naroda smije se ~initi takav genocid nad hrvatskim narodom i svim gra|anima Hrvatske?” Ni Tu|man ni Paraga se nijesu usudili da otvoreno zamijene teze da je namjesto genocida nad Srbima izvr{en genocid nad Hrvatima! 411
Kardinal Kuhari} ide daqe i izjavquje da “ovaj rat nije samo protiv na{e slobode, on je protiv slobode uop}e, on je protiv ~ovjeka i protiv Boga (!)” “Propala ideologija i mitovi wime izra`avaju sav svoj bijes. To je rat protiv ~ovje~anstva i svih prava i svih na~ela. Na{a je sloboda zalijevana krvqu”. Na osnovu svega, kardinal “prosvjeduje protiv toga nasiqa pred svijetom i povije{}u”!! (1. (str. 962) Isto, str. 3) Uzoriti kardinal se ne ograni~ava na propovijedi i politi~ke izjave, ve} razvija i neposrednu politi~ku akciju. Povodom navodnog “poku{aja atentata na predsjednika Tu|mana”, odmah se oglasio kardinal: “Povodom ju~era{weg napadaja na Banske dvore, kojemu je bio ciq va{ `ivot kao i povijesno sredi{te hrvatske samostalnosti, izra`avam vam iskreno saosje}awe. Suosje}am u patwi i onih koji su tim napadajem pogo|eni i povrije|eni. Taj napadaj izra`ava nakane da se ho}e uni{titi hrvatski narod. Smrtonosnom razarawu hrvatskih gradova: Vukovara, Osijeka, Vinkovaca, Dubrovnika, [ibenika, Zadra, Gospi}a, Oto~ca, Petriwe, Siska, Karlovca i drugih napada~ kani pridru`iti i Zagreb...” (2. (str. 962) “Nakon poku{aja atentata na predsjednika Tu|mana Kardinal i Predsjednik razmijenili pisma”, “Glas Koncila”, br. 42, Zagreb, 20. oktobra 1991, str. 6.) Javnosti je saop{teno da je “Republika Hrvatska predlo`ila crkvi osnivawe vojnog vikarijata za du{ebri`ni{tvo hrvatskih vojnika”, da je pomo}ni biskup zagreba~ki mons. Jezerinac zadu`en od biskupa da bude koordinator pastve me|u vojnicima, da su “zamoqeni biskupi i redovni~ki poglavari da daju na raspolagawe odre|eni broj sve}enika koji bi bili u duhovnoj slu`bi braniteqa koji su stalno izlo`eni smrtnoj opasnosti”. Papa Pije XII je po~etkom 1942. imenovao zagreba~kog nadbiskupa Alojzija Stepinca za vojnog vikara usta{ke vojske Nezavisne Dr`ave Hrvatske i italijanskih okupacionih snaga na podru~ju Hrvatske i Dalmacije. Kardinal dr Frawo Kuhari} se fotografi{e za hadezeovskom vojskom, “Glas Koncila” objavquje 20. oktobra 1991. fotografiju: kardinal Frawo Kuhari} u razgovoru sa hrvatskim braniteqima jo{ u slobodnoj Petriwi! Katoli~ki tjednik “Glas Koncila”, kao obi~no, otvorenije u uredni~kom komentaru na temu “Crkva i hrvatska dr`avnost” saop{tava da od 8. listopada godine 1991, kada je “najzakonitijom voqom naroda” Republika Hrvatska postala “neovisna dr`ava” “Jugoslavija vi{e ne postoji”. “Dr`avqane Republike Hrvatske ne ve`e vi{e nikakav jugoslovenski zakon”. “Dosada{we jugoslovenske putovnice i dinare hrvatski dr`avqani privremeno upotrebqavaju, ali tim dokumentima i plate`nim sredstvima ne daje autoritet jugoslovenska dr`ava, nego va`e ako ih i dokle ih hrvatska dr`ava `eli upotrebqavati mjesto svojih vlastitih dokumenata i novca. Na{i qudi u inozemstvu nemaju vi{e nikakva razloga ni opravdawa da ka`u kako su iz Jugoslavije...” (3. (str. 962) Komentar “Crkva i hrvatska dr`avnost”, “Glas Koncila”, br. 42, Zagreb, 20. oktobra 1991, str. 2) “Jedna od najizravnijih, premda nipo{to najva`nijih, posqedica novoga dr`avnoga ure|ewa jest i nemogu}nost daqeg postojawa Biskupske konferencije Jugoslavije. Ta ustanova, odnosno taj crkveni skup vi{e se ne mo`e tako zvati. Naravno, u prijelaznom razdobqu vjerojatno je mogu}e upo412
trebqavati stari pe~at, mo`da i naziv, ali u jasnoj svijesti da to vi{e nije ono {to je bilo, da mora dobiti novo ime i novi na~in organizirawa i djelovawa...” U opravdawu krsta{kog rata, katoli~ki tjednik pred vjernike postavqa pitawa: “je li grijeh ubiti napada~a; je li grijeh i treba li ispovijedati spontane osje}aje mr`we na ratnog napada~a?” i odgovara: “Oni koji brane narod i domovinu kao vojnici, gardisti, policajci, ili na koji drugi na~in, trebaju sebe smatrati slu`benicima sigurnosti i slobode naroda i promicateqima mira... Ubijawe nepravednog napada~a dopu{teno je i nije grijeh ako je to uistinu posledwe sredstvo obrane, nakon {to se sve drugo poku{alo... [to se pak spontanih osje}awa mr`we na ratnog napada~a ti~e, wih nije potrebno ispovijedati jer ono {to se u nama spontano javqa, bez na{e krivwe, nije nikakav grijeh...” (1. (str. 963) Na{i razgovori: “Je li grijeh ubiti napada~a?”, Isto) Kardinal Kuhari} hadezeovske bojovnike, mupovce, gardiste, zenge i druge naziva “braniteqima koji, prema tome, imaju pravo da ubijaju bez grijeha! Poslije imenovawa vojnog vikara – biskupa vojnog u hadezeovskoj vojsci, sve jedinice dobijaju vojne du{ebri`nike. Katoli~ki tjednik u istom broju objavquje izjavu gardiste Joza Matkovi}a da nije “vidio nijednog borca koji nije oko vrata imao krunicu ili kri`i}”: “Dok su granate padale dr`ali smo kri` u ruci i molili”! (2. (str. 963) “Razgovor s rawenim gardistom Jozom Matkovi}em”, “Glas Koncila”, br. 42, str. 12) Stepen anga`ovanosti klera katoli~ke crkve u razbijawu jugoslovenske dr`ave pokazuje organizovawe tridesetosatnog “molitvenog maratona” u dvorani Ekonomskog fakulteta u Zagrebu, u petak i subotu 11. i 12. oktobra, pod motom “Ohrabri se, narode moj, zavapi Bogu”: “Smjewivala su se misna slavqa, predavawa, meditacije, moqewe krunice, spontane molitve, a sve to uz duhovne {ansone i djela majstora klasi~ne glazbe”. Sa ove “molitve” upu}eni su telegrami Svetom ocu papi Jovanu Pavlu II i predsjedavaju}em Vije}u ministara Evropske zajednice. (3. (str. 963) “Tridesetosatni vapaj za mir”, Isto, str. 6) Uporedo sa ovim aktivnostima u Hrvatskoj razvijana je organizovana me|unarodna aktivnost katoli~ke crkve. Papa Jovan Pavle II je iskoristio op{tu audijenciju 9. oktobra i obratio se “nazo~nim hodo~asnicima iz Hrvatske na hrvatskom jeziku”: “Najsrda~nije pozdravqam sve vas iz Hrvatske. U ovim tako tragi~nim danima na poseban sam na~in blizu nemo}nim qudima va{e domovine i svim `rtvama apsurdnog rata...” (4. (str. 963) “Papa hrvatskim hodo~asnicima – ’Blizu sam svim `rtvama apsurdnog rata’” Isto, str. 4) Gradi{}anski biskup Stefan Laslo, predvode}i euharistijsko slavqe u okviru “Hrvatske nedjeqe”, 6. oktobra u @eqeznu pozvao je sve odgovorne u politici, dru{tvu i crkvi da u~ine sve da se zaustavi genocid u Hrvatskoj. (5. (str. 963) Gradi{}anski biskup Stefan Laslo: Stop genocidu u Hrvatskoj, Isto, str. 5) 413
Evropski odbor Biskupske konferencije Engleske i Velsa objavio je 12. oktobra izjavu o Hrvatskoj koju je potpisao predsjednik odbora nadbiskup Birgimana, Maurice Couve de Murville u kojoj je, pored ostalog, re~eno: “To je sukob sa Srbijom, ~iji gra|ani ~ine glavninu savezne vojske, koja jo{ gaji bojovni ateizam komunisti~kog podrijetla. Tvrdi se da je sukob nastao radi za{tite prava srpske mawine u Hrvatskoj, ali uistinu ratovawe je nadahnuto teritorijalnom pohlepom, {to ide za stvarawe Velike Srbije.” (6. (str. 963) “Europski odbor Biskupske konferencije Engleske i Velsa” “Glas Koncila”, br. 42, str. 5) U pismu predsjednika Savjeta za dijalog pri Slovenskoj biskupskoj konferenciji, profesora dr Janeza Juhanta, koje je uputio 11. oktobra holandskom ministru inostranih poslova Hansu van den Bruku, re~eno je, ~ak: “Glede sredstava i metoda toga rata ~ak su i va{i promatra~i ustanovili da je rije~ o borbi vukova protiv ovce. K tome treba dodati da su ti ’vukovi’ opremqeni najmodernijim uni{tavaju}im sredstvima i da se ne dr`e ni ’vu~je etike ratovawa’. Nisu li dosada{wa sredstva europske i svjetske politike bila upravo dr`awe vuka i ovce u istom kavezu i ~ekawe na kraj borbe.” (1. (str. 964) “Za{to dr`ite vuka i ovcu u istom kavezu?”, isto, str. 9) Odr`avawu borbenog pritiska katoli~ke crkve u odlu~uju}oj bici za razbijawe jugoslovenske dr`ave poslu`ilo je i redovno zasijedawe Biskupske konferencije (Jugoslavije?), odr`ano u Zagrebu 15. i 16. oktobra 1991. Papa Jovan Pavle II nije propustio ni ovu priliku da uputi pismo hrvatskim biskupima, u kome daje posebnu podr{ku mirovnoj konferenciji u Hagu “oko me|unarodnog pritiska na me|unarodno priznawe neovisnosti Slovenije, Hrvatske i drugih republika koje }e to zatra`iti”. U ovom pismu papa izri~ito pi{e: “Vi me va{im pismima ~inite sudionikom va{e brige pastira zaokupqenih sudbinom va{ih vjernika, a vi ste tuma~i patwe va{eg naroda.” (2. (str. 964) Pismo pape Ivana Pavla II hrvatskim biskupima, “Ne prestajem od Boga moliti dar mira za hrvatski narod”, “Glas Koncila”, br. 43, 27. oktobar 1991, str. 1, 5) Papa Jovan Pavle II isti~e da duboko cijeni “susrete s patrijarhom i predstavnicima hijerarhije Srpske pravoslavne crkve i zajedni~ko zauzimawe stava u korist mira, a protiv rata”. U istom broju “Glasa Koncila”, na istoj strani, Tomislav Vukovi} pi{e da “Srpska pravoslavna crkva podupire i blagoslivqe armijsko-~etni~ke osvaja~ke pohode”. U ~lanku “Anatomija velikosrpskih osvajawa” on pi{e da “monstrumi pod zvijezdom petokrakom i kokardom po~inili su u dosada{wem ratu u Hrvatskoj stravi~ne zlo~ine nad hrvatskim narodom, koji se mogu jednom rije~ju nazvati – genocidom”, sa ciqem “uni{titi ne samo materijalna i kulturna dobra nego i biolo{ki istrijebiti hrvatski narod s namjerom stvarawa etni~ki ~istog srpskog prostora”, {to je bilo ciq “i tijekom balkanskih ratova (19121913) kada je Srbija, izme|u ostalog, okupacijom Sanyaka, Albanije i Makedonije nastojala pro{iriti teritorij i dobiti izlaz na more”. (3. (str. 964) Tomislav Vukovi}, “Anatomija velikosrpskih osvajawa”, “Glas Koncila”, br. 43, Zagreb, 27. oktobra 1991, str. 5) 414
Stepen razvoja klerikalizma u Republici Hrvatskoj pokazuje saop{tewe da je “nova akademska godina, koja po~iwe uprkos nametnutom ratu, za zagreba~ke sveu~ili{tarce zapo~ela sazivom Duha Svetoga u zagreba~koj katedrali”: “U nazo~nosti studenata koji su gotovo potpuno ispunili katedralu u utorak, 15. listopada nave~er sve~ani saziv Duha Svetoga predvodio je kardinal Frawo Kuhari} zajedno s (nad)biskupima sudionicima jesenskog sabora BK te profesorima Katoli~koga bogoslovnog fakulteta Sveu~ili{ta u Zagrebu i wegovih instituta na ~elu s dekanom dr Tomislavom [agi-Buni}em”. “U sve~anom liturgijskom i akademskom ~inu sudjelovali su predstavnici hrvatske vlade te profesori i visoki predstavnici Zagreba~kog sveu~ili{ta na ~elu s rektorom dr Marijanom [uwi}em. U “prigodnoj propovijedi” kardinal Kuhari} je, pored ostalog, “istaknuo kako su vjera i znanost stoqe}ima i{le zajedno, svaka sa svojim istinama i svojim spoznajama”! (4. (str. 964) “Akademska godina po~ela u katedrali”, isto, str. 3) Sa Biskupske konferencije, na kojoj su u~estvovali apostolski pronuncij mons. Gabriel Montalvo i tr{}anski biskup Lorenzo Belomi, delegat Italijanske biskupske konferencije, koja je preno{ena preko Hrvatske radio televizije, objavqena je “Izjava” i izvje{taj “Stradawe Crkve u Hrvatskoj”. U ~estici biskupa papi Jovanu Pavlu II povodom 13. godi{wice wegovog izbora, istaknuto je da se Sveti otac zauzima “za pravednu stvar hrvatskog naroda kao nitko dosada”, da bi “priznawe Hrvatske i Slovenije, kao i ostalih republika koje to `ele” predstavqalo “veliku pomo} i put da se krvoproli}e zaustavi i da svanu dani pravednog mira za sve”. (5. (str. 964) “Priop}ewe za tisak s jesenskog Sabora Biskupske konferencije – Rat ote`ao djelovawe crkve”; “Prvi nastup biskupa na Hrvatskoj televiziji”; “^estitka na{ih biskupa papi Ivanu Pavlu II – “Zauzimate se za pravednu stvar hrvatskog naroda kao nitko dosada”, “Glas Koncila”, isto, str. 3) Kulminaciju klero-nacizma predstavqa svakako “mirotvorno-molitveni skup” “Hrvatska pred Bogom za mir”, odr`ana u zgradi Centralnog komiteta Saveza komunista Hrvatske, sada Stranke demokratskih promjena, u “kockici” na Savi, u subotu i nedjequ, 26. i 27. oktobra 1991. U vezi sa ovom manifestacijom “duhovne borbene gotovosti”, “koja prelazi okvire obi~nog skupa i pretvara se zapravo u vrhunac poku{aja uspostavqawa duhovnopoliti~kog jedinstva u Hrvatskoj”, Ivan Zvonimir ^i~ak u zagreba~kom “Danasu” pi{e: “Vjerujem da su mnogi ~itaoci i gledaoci, zapaweni, protrqali u{i i o~i na tu vijest, ali to je tako, pa bilo kome krivo ili pravo. O~ito, stanovite su politi~ke snage, preciznije re~eno crkva, ovaj put ne kao duhovna nego kao politi~ka kategorija i snaga, SDP kao stranka koja nasle|uje biv{e komuniste novijeg doba, te HDZ kao nasqednik starog komunisti~kog modela politi~kog djelovawa, odlu~ile da u~ine sve ne bi li javnost uvjerili u apsolutno jedinstvo svih snaga u Hrvatskoj”. (1. (str. 965) Ivan Zvonimir ^i~ak, “Crveni kardinal”, “Danas”) U interesu objektivnosti, vaqa navesti prikaz ove manifestacije u katoli~kom tjedniku “Glas Koncila”: 415
“Na skupu {to ga je priredila molitvena skupina koja ima iskustvo i s izgonom |avola, a koju okupqa kanonik dr Tomislav Ivan~i}, sudjelovao je i kardinal Frawo Kuhari}, kojega je do~ekao i pozdravio Ivica Ra~an, predsjednik Stranke demokratskih promjena. Prvoga dana smjewivali su se molitveni i meditativni sadr`aji, te nastupi poznatih zagreba~kih teologa, kulturnih i javnih radnika. Nakon nastupa zbora Collegium pro musica sacra na temu “Kako vidim mir” govorili su dr Zdravko Tomac, potpredsjednik Hrvatske vlade i kwi`evnici Tito Bilopavlovi} i Bogdan Male{evi}. “Ubijaju nas pretpotopne horde, pqa~ka{i”, rekao je Bilopavlovi} i istaknuo da ovo {to nam se danas doga|a ima svoju pretpovijest u procesu u kojem je novokomponirana glazba potiskivala klasi~nu, vrhunski dometi duha zamjewivani surogatima. Granate koje danas padaju po Dubrovniku nu`an su plod toga procesa. Kwi`evnik Male{evi} rekao je kako je mogu}e imati samo onakav mir kakav nudi i daqe Krist. “Zatim je u dvorani pripremqen oltar. Kri`, kale`i, misne kwige u ambijentu koji je poznat iz televizijskih prijenosa partijskih skupova doimali su se za ovo vrijeme pomalo nestvarnim. Kardinal Kuhari}, koji je predvodio koncelebriranu misu, u propovijedi je istaknuo da vjernici moraju u svakom ~ovjeku tra`iti iskonsku Bo`ju sliku...” Potpredsjednik vlade Republike Hrvatske, dr Zlatko Tomac govorio je, u vezi nedavnog sastanka sa kardinalom Kuhari}em, o ratu u kome se Hrvatska nalazi, “da Evropi i svijetu jasno treba staviti do znawa da su du`ni zaustaviti ovo zlo jer }e biti suodgovorni, da je ovaj skup u “crvenoj katedrali”, “odraz hrvatske povijesti”. Skup, na kome su molitvu krunice predvodile sestre dominikanke, fraweva~ki bogoslovi provincije sv. ]irila i Metodija i sestre slu`avke Malog Isusa, zakqu~en je misom koju je predvodio mons. Juraj Jezerinac, pomo}ni zagreba~ki biskup, koji je u propovijedi istakao “da su i dosad kroz povijest stvarani planovi o porobqavawu naroda pod izlikom da im se donosi blagostawe, ali su takvi planovi uvijek na kraju propadali.” Amin! (2. (str. 965) “Hrvatska pred Bogom za mir”, “Glas Koncila”, br. 44, Zagreb, 3. novembra 1991, str. 1, 5) Ivan Zvonimir ^i~ak iznosi mi{qewe da “koliko god to mo`da u ovom trenutku nekome i djelovalo kao dobro i korisno, dugoro~ne politi~ke analize pokazat }e da se radi o pravoj politi~koj katastrofi koja }e po Hrvatsku vjerojatno imati vrlo {tetne posqedice, iako bih `elio da nisam u pravu, a da oni jesu”. On je to nazvao “sindromom ranog Stepinca”, s tim {to se sada u “Crvenoj katedrali” nije znalo “tko je nosilac crvenog kardinalskog znaka”, jer na to mjesto ovoga puta pretendiraju ~ak trojica – Tu|man, Ra~an i Kuhari}”. ^i~ak insistira “da se utvrdi i moralna i qudska i politi~ka odgovornost za one koji su sudjelovali u zlo~inima, iz ~ega onda proizlazi i politi~ki stav da takve osobe ne mogu obavqati javne funkcije, a ponajmawe politi~ke, na kojima i daqe odlu~uju o sudbinama qudi kao {to su odlu~ivali i onda kad su svoje ruke krvarili na{om krvqu.” “Duhovna klima u Hrvatskoj sve vi{e otvara prostore ~udesnim doga|ajima u kojima uva`eni intelektualci, dosad zvani kao mirotvorci i huma416
nisti, histeri~no urlaju: Ubijajte ih! Na ulicama grada Zagreba, to~nije, u zagreba~koj Dubravi, po~eli su i interni obra~uni HOS-a i Garde, a nepoznati gardist izlazi iz kukuruza u Gorici i ubija jednog od trojice prodava~a a nakon toga ponovo nestaje u kukuruzu. Civili se uzimaju kao taoci a zemqa, osim {to je u ratnom sukobu s vawskim neprijateqem, sve vi{e otvara prozore i internom gra|anskom ratu. Taj i takav gra|anski rat ne}emo sprije~iti lakirovkama i novim duhovnim uravnilovkama kojima se prikriva stvarno stawe stvari.” “Kao katolik i ~lan crkve”, zakqu~uje ^i~ak, “oduvijek i zanavijek odgovoran i prema svojoj crkvi i prema svome narodu, smatram potrebnim upozoriti da slu`ewe mise u politi~ke svrhe i na ovakav proziran na~in predstavqa teologizaciju politike i politizaciju religije. I to na najrigidniji na~in!” (1. (str. 966) Ivan Zvonimir ^i~ak, Isto) U tekstu se iznosi precizna hronologija doga|aja, izjava, saop{tewa i komentara. Lako mo`e da se utvrdi da su crkva u Hrvata, weni sve{tenici, Vatikan sa svojim zvani~nicima, a naro~ito Jovan Pavle Drugi, skoro svakodnevno javno vr{ili pritisak na me|unarodnu zajednicu da prizna Hrvatsku i Sloveniju i izvr{i vojnu intervenciju. Naravno, sve to je obojeno stavom da je Srbija izvr{ila agresiju, da boq{evici name}u vlast i za~iweno drugim neistinama iz poznatog repertoara floskula uperenih protiv Srba. Stav Jovana Pavla Drugog u Hrvatskoj je protuma~en tako da je dozvoqeno svako zverstvo protiv napada~a, a jasno je da se misli – protiv Srba. Sli~nim izjavama Jovan Pavle Drugi je najdirektnije pozvao i dao nalog da se nastavi sa genocidom nad Srbima. 25. 7. Na stranicama od 971 do 974 je tekst: Portparol Vatikana, dr Navarro Valis, objasnio je u intervjuu na vatikanskom radiju “da je Sveta stolica od po~etka krize radila na dva na~ina: diplomatskim putem, i ~estim interventima papinim: diplomatskim je putem Sveta stolica predlagala rje{ewe krize me|unarodnim priznawem odnosnih republika, a papa je stalno i s boli izlagao razloge i uvjete po kojima se nastali problem mo`e rije{iti tako da se po{tuju sve strane i pravo na samoodre|ewe.” (1. (str. 971) Dr Navarro Valls o priznawu Hrvatske, “Glas Koncila”, br. 52, 29. 12. 1991, str. 4) Pred svjetskom javno{}u Sveta stolica je iznosila stav da priznawe katoli~ke Hrvatske i Slovenije “nije usmjereno protiv nijedne stranke kojih se to ti~e”, da “Sveta stolica postojano `eli o~uvati dobre odnose sa svim republikama Jugoslavije”. (2. (str. 971) “L’Osservatore Romano”, 21. 12. 1991, str. 1) “Glas Koncila” obavje{tava jugoslovensku javnost da “nije rije~ o tome da se papa zauzima za neku tobo`e budu}u katoli~ku dr`avu u sklopu svoje politi~ke vizije nove Europe, nego se ovdje stavqa na ku{wu savjest svih qudi koji vjeruju ne samo u Boga nego i u ~ovjeka, ali u ~ovjeka po biblijskoj, a ne staqinisti~koj mjeri”. (3. (str. 971) Komentar: “U zajednici Europe”, “Glas Koncila”, br. 50, 15. 12. 1991, str. 2) 417
Kardinal Kuhari} to shvatawe prevodi na prakti~nu ~estitku: “Sretan Bo`i} braniteqima domovine i slobode koji ~asno, bez ikakve mr`we i `eqe za osvetom, po{tuju}i pravo svakog ~ovjeka i vr{e}i pravednost prema svim qudima, vr{e svoju rodoqubivu slu`bu, `eqni mira a ne rata.”!! (4. (str. 971) Kardinal Frawo Kuhari}: “Narod koji je u tmini hodio svjetlost vidje veliku” (Iz 9,1), “Glas Koncila”, br. 51, Bo`i}, 1991, str. 2) Sukob izme|u dvije hri{}anske crkve izbija pred javnost: Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve odlu~io je da ne u~estvuje na zasijedawu vatikanskog Koncila 8. decembra 1991. Otvoreno je re~eno da su doga|aji u Jugoslaviji u toku godine naro~ito pokazali da sa strane katoli~ke crkve ne postoji iskrena `eqa za razvijawem ekumenskih odnosa. Prije toga, isti stav je zauzeo i patrijarh Ruske pravoslavne crkve gospodin Aleksej, koji je optu`io Vatikan za “bezo~nu kampawu pokr{tavawa qudi u prostoru Sovjetskog Saveza”. Na zasijedawe Koncila oti{ao je samo Vaseqenski patrijarh da u ime pravoslavnih crkava uru~i papi o{tri protest povodom stava Rimokatoli~ke crkve u pravoslavnim zemqama (5. (str. 971) A. Cviji}, Odluka Svetog Sinoda Srpske pravoslavne crkve; “Pravoslavni ne idu u Vatikan”, “Politika ekspres”, 27. 11. 1991) Rusiji, Gr~koj, Rumuniji. Mitropolit zagreba~ko-qubqanski, gospodin Jovan, bio je odre|eniji da se radi “o krsta{kom pohodu na pravoslavqe”. Na pitawe da li se u Hrvatskoj radi o vjerskom ratu katolika i pravoslavaca, odgovorio je “da je ovo u su{tini rat na nacionalnoj osnovi”, jer se na prvom mjestu radi o “pravnim problemima”: “Do wega je do{lo posle dono{ewa novog Ustava Republike Hrvatske, za koji mo`emo slobodno re}i da je hrvatski ustav, jer je izbrisao, odbacio sva legitimna prava srpskog naroda kao suverenog, dr`avotvornog naroda u Hrvatskoj. (6. (str. 971) Mitropolit zagreba~ko-qubqanski, posle bekstva iz Zagreba: “Boga ne mo`emo prevariti”, intervju Qiqana Habjanovi}-\urovi}, “Duga”, br. 464, Beograd, 7. 12. 1991, str. 21) Ipak, Visokopreosve{teni Jovan je naveo da “hrvatski oru`nici nose krunice oko vrata, na maskirnim odelima, da bi se pred modernom Evropom prikazali kao moderni krsta{i, jer na jugoslovenskoj zastavi jo{ stoji petokraka, pa su oni borci protiv komunisti~ke zveri”, iako se zna “da taj simbol sada vi{e ne zna~i ono {to je zna~io”. “Eto, na drugoj strani je krst, pa ubija i masakrira”, zakqu~uje gospodin Jovan i dodaje da “don Jure u svojim Pismima seoskog `upnika u~i svoje bojovnike da pucaju bez mr`we, jer mr`wa je greh, a ubiti ~oveka, mogli bismo da zakqu~imo, po ovom kr{}anskom nauku, nije greh.” (7. (str. 971) Isto) Patrijarh srpski, gospodin Pavle, bio je odre|eniji u apelu pravoslavnim crkvama u vezi “tragi~nih nesporazuma i sukoba me|u narodima u Jugoslaviji i na Balkanu”, do kojih je “dolazilo i zbog upornog nastojawa Rimske crkve da Balkan, koji najve}im delom naseqavaju pravoslavni narodi, smatra podru~jem svoje misionarske delatnosti”. Navedeno je da je usta{ki “krizni {tab” op{tine Slavonska Po`ega 29. oktobra 1991. “izdao naredbu o deportaciji srpskog stanovni{tva s podru~ja naseqa: Oblakovac, Vu~jak ^e~eva~ki, Jemunovac, [wegovi}, ^e~evac, Koprivna, Rasna, Posikovski, Kujnik, Orqavac, Crqenci, Slobo{tina, Milivojevci, Podsre}e, 418
Vrani}, We`i}, Po`e{ki Markovac, Klica, Ozdrakovci, Poqanska, Kantrovci, Gorwi Vrhovci, Lu~ani i Oqasi. Srpskim stanovnicima ovih sela je nare|eno da u roku od 48 sati od stupawa na snagu ove naredbe napuste svoja vekovna ogwi{ta. U protivnom, zapre}eno im je deportovawem u koncentracioni logor u Staroj Lipi. Zbog ovakih i sli~nih mera hrvatskog dr`avnog terorizma, preko 200.000 Srba bilo je prisiqeno da napusti svoje domove i ode u izbegli{tvo. Sa wima su ovu zlu sudbinu podelili i wihovi arhijereji i sve{tenici. Episkopa slavonskog Lukijana, koji stoluje u Pakracu, nove hrvatske vlasti su li{ile slobode bez ikakvog pravnog osnova, da bi ga iz tog nezakonitog zato~eni{tva pustile na slobodu tek na intervenciju na{e pravoslavne bra}e i me|unarodne javnosti. Ostali pravoslavni arhijereji na tlu dana{we Hrvatske bili su prinu|eni da napuste teritoriju koju kontroli{u hrvatske vojne vlasti. “Najstra{nije je {to hrvatski oru`nici opet vr{e neshvatqiva zverstva nad neza{ti}enim Srbima. Mu~e, kasape i ubijaju ratne zarobqenike, nedu`ne civile, pa i decu. Uporedo sa dr`avnim progonom Srba u Hrvatskoj masovno se uni{tavaju pravoslavni hramovi i druge svetiwe. Prema nepotpunim podacima, u Hrvatskoj je poharan, o{te}en ili uni{ten 71 hram, odnosno sakralni objekat. Pored ostalih, te{ko je o{te}en i oskrnavqen Episkopski dvor u Pakracu, sa riznicom i bibliotekom, jer su ga zaposeli hrvatski bojovnici i u wemu postavili mitraqeska gnezda.” (1. (str. 972) Patrijarh Srpski, Sinbr. 3244/zap. 2142, 13. 12. 1991.) Kona~no, Vatikan je krenuo na odlu~uju}i udar za razbijawe jugoslovenske dr`ave. Monsiwor Piero Penakini je obavijestio javnost, 13. januara 1992. da je Sveta stolica uputila note vladama republika Slovenije i Hrvatske, obave{tavaju}i ih da im priznaje suverenost i nezavisnost. U isto vrijeme, “nota je upu}ena i beogradskoj vladi, kojom se ona obavje{tava da pomenuta odluka nikako nije uperena protiv Jugoslavije”, da apostolski pronuncije u Beogradu monsiwor Gabriel Montalvo nastavqa “svoju misiju predstavnika Svete stolice u Jugoslaviji”. (2. (str. 972) “Pre Evropske zajednice Vatikan je priznao Sloveniju i Hrvatsku”, S. Aleksendri}, “Politika”, Beograd, 14. 1. 1992) Vatikan je ovim aktom prvi put prekinuo svoju dugu i stoqetnu tradiciju da posledwi prizna novu dr`avu. Tako je postupao sa prvom jugoslovenskom dr`avom Srba, Hrvata i Slovenaca 1919. godine. Bilo je slu~ajeva da je Vatikan decenijama odbijao da uskladi crkvenu politiku sa stvarnim stawem u pojedinim dr`avama. Zna~ajno je da se u razbijawu jugoslovenske dr`ave – priznawu katoli~ke Hrvatske i Slovenije Vatikan na{ao samo sa Wema~kom. Namjera je o~igledna – poku{aj uticaja na opredeqewe posebno evropskih dr`ava koje, na osnovu briselskog dogovora od 16. decembra 1991. treba da se opredijele kroz dva dana – 15. januara 1992. Prilikom predaje note, kojom se vlada Jugoslavije obavje{tava o odluci Svete stolice, predstavnik Saveznog sekretarijata za inostrane poslove, podsekretar Milan Vere{, izrazio je apostolskom pronunciju Montalvu `aqewe jugoslovenske vlade zbog ove jednostrane odluke, “kojom se u su419
{tini priznaje secesija i koja stoga predstavqa flagrantno kr{ewe principa i odredbi me|unarodnog prava, Poveqe Ujediwenih nacija i osnovnih dokumenata KEBS-a, kao i direktno mije{awe u unutra{we stvari Jugoslavije”. Re~eno je da je ovaj akt “negirawe punog suvereniteta, teritorijalnog integriteta i me|unarodnog subjektiviteta Jugoslavije”. Predstavnik jugoslovenske vlade je posebno istakao “da je {tetno {to se takav korak preduzima u trenutku kad se te`i stabilizaciji prekida vatre u Jugoslaviji i kada jo{ nije zavr{en proces pregovora jugoslovenskih faktora u preure|ewe odnosa u zemqi”. Nagla{eno je da ovakav korak “nije u skladu sa stavovima rezolucije Ujediwenih nacija, kojima se zahtijeva da se sve ~lanice UN uzdr`e od akcija koje mogu da onemogu}e ili odlo`e mirno rje{ewe jugoslovenske krize”. “Tim aktom Vatikan je preuzeo i posebnu odgovornost za budu}e odnose sa Jugoslavijom”, zakqu~io je predstavnik jugoslovenske vlade. (1. (str. 973) “Politika ekspres”, Beograd, 14. januar 1992) I dok Vatikan smatra korisnim da apostolski pronuncije, Gabriel Montalvo, ostane u Jugoslaviji – u Beogradu, za hadezeovskog vrhovnika Tu|mana, jugoslovenski ambasador pri Svetoj stolici, prof. Ivica Ma{truko, iz Hrvatske po{to je od pape Jovana Pavla II primio visoko odlikovawe, obavio je svoj posao. (2. (str. 973) “Zbog ~ega Ivica Ma{truko nije vi{e ambasador Jugoslavije u Vatikanu?”, “Politika ekspres”, Beograd 10. 1. 1992) Predsjedni{tvo Jugoslavije je opozvalo ambasadora Ma{truka. (3. (str. 973) Isto) Povodom odluke Svete stolice, predsjednik Republike Hrvatske dr Frawo Tu|man istog dana, 13. januara 1991. uputio je papi Jovanu Pavlu II slijede}u poruku: “Va{a svetosti, ~ast mi je izraziti vam najdubqu zahvalnost na odluci Svete stolice da i formalno prizna suverenitet i samostalnost Republike Hrvatske. Tim se ~inom otvara novo razdobqe u hrvatskoj povijesti i u bilateralnim odnosima Svete stolice i Republike Hrvatske. Posebno nas raduje {to je Sveta stolica, kao najve}a moralna snaga svijeta, me|u prvima priznala nezavisnost Republike Hrvatske. To nas jo{ vi{e obavezuje da se dosqedno zauzmemo za mir, su`ivot i blagostawe svih gra|ana Republike Hrvatske u duhu ekumenizma i mirotvorstva koje vi, Sveti o~e, neumorno promi~ete. ^vrsto vjerujemo da }e politi~ko priznawe Republike Hrvatske poslu`iti zaustavqawu okrutnoga, agresivnog rata protiv Hrvatske, a time i doneti stabilnost i suradwu u ovom dijelu Europe”. Predsjednik druge nezavisne dr`ave Hrvatske u istoj poruci obnavqa “poziv Va{oj svetosti da posjeti Hrvatsku”. “Va{ posjet Hrvatskoj, za koji sada vi{e ne postoje ni formalne zapreke, uveliko bi pripomogao ostvarewu tih plemenitih ciqeva.” (4. (str. 973) “Zahvala predsjednika Tu|mana Svetom ocu – Obnovqen poziv papi za pohod Hrvatskoj, “Glas Koncila”, br. 4, 26. januar 1992, str. 5) Predsjednik Republike Hrvatske, dr Frawo Tu|man na sasvim druga~iji na~in se obra}a poglavaru Srpske pravoslavne crkve. Patrijarh Pavle je 22. februara uputio pismo predsjedniku Tu|manu, u ime Svetog arhijerejskog sinoda, u kome ukazuje “na nepodno{qiv i po mnogo ~emu, pogor{an polo`aj srpskog pravoslavnog naroda i wegove crkve u dana{woj Hrvatskoj”: 420
“Na teritoriji koju kontroli{e sada{wa hrvatska vlast, Srbi su li{eni osnovnih qudskih prava i elementarne `ivotne sigurnosti. Wih u dana{woj Hrvatskoj mo`e svako da ubije, a da za to uop{te ne odgovara. ^ak se i u javnim glasilima pod dr`avnom kontrolom takvi zlo~ini nad srpskim narodom predstavqaju kao spontani izliv opravdanog hrvatskog gneva. Pod pritiskom svega toga mnogi ugledni Srbi u Zagrebu i drugim mestima pod hrvatskom kontrolom su, poput porodice Zec, pobijeni, dok su drugi navodno nestali bez traga i glasa”. U pismu je daqe re~eno da je “ova elementrana `ivotna nesigurnost i pogibeq srpskog naroda u Hrvatskoj”, te{ko pogodila i wegovu crkvu. “Zbog toga sva ~etiri episkopa Srpske pravoslavne crkve ne stoluju u sedi{tima svojih eparhija, koja su pod kontrolom sada{we hrvatske vlasti”. Kao najte`i, naveden je primjer episkopa slavonskog G. Lukijana, “~iji je dvor u Pakracu zaposela hrvatska vojska, zbog ~ega on u dvoru nije mogao da vr{i svoje du`nosti”. “Sli~nu sudbinu do`ivelo je i oko sedamdeset na{ih sve{tenika koji su bili prinu|eni da napuste svoje parohije i podele te{ku sudbinu svog izbeglog naroda”. “Uporedo sa progonom Srba i na{e crkve u Hrvatskoj, masovno su uni{tavani pravoslavni hramovi i druge svetiwe. Prema nepotpunim podacima, u Hrvatskoj je poharan, o{te}en ili uni{ten 71 hram, odnosno sakralni objekat. (1. (str. 974) Vidi: “War Damage sustained by Orthodox Churches in Serbian areas of Croatia in 1991”, Cuitural and Spiritual Genocide of the Serbian People, Beograd, februar 1992, strana 88) Pored ostalih, te{ko je o{te}en i oskrnavqen episkopski dvor u Pakracu, sa riznicom i bibliotekom, jer u wemu je hrvatska vojska postavila mitraqesko gnezdo.” Patrijarh Srpske pravoslavne crkve tra`i od predsjednika druge nezavisne dr`ave Hrvatske garantovawe slobode vjeroispovijesti, na osnovu Zavr{nog akta iz Helsinkija i Pari{ke poveqe, moli “da svim pravoslavnim arhijerejima, sve{tenicima i vernicima, tj. celokupnom srpskom pravoslavnom narodu u Republici Hrvatskoj garantuje li~nu bezbednost i sno{qive uslove za `ivot u slobodi, miru i elementarnoj sigurnosti ukqu~uju}i i povratak iz izbegli{tva i progonstva”. (2. (str. 974) Prepiska patrijarha srpskog gospodina Pavla i predsjednika Republike Hrvatske dr Frawa Tu|mana, “Borba”, Beograd, 21-22. mart 1992. str. 4) U odgovoru od 18. marta 1992, poslije skoro mjesec dana, predsjednik Tu|man izra`ava ~u|ewe, jer u pismu “osim te{kih, ali i neto~nih, pa i neargumentiranih optu`bi i tvrdwi koje su prije svega uperene protiv hrvatskih vlasti, ali i protiv hrvatskog naroda (!), nema ni rije~i, ni spomena, ni izraza su}uti za sve one patwe, stradawa i razarawa kroz koja su hrvatski narod, ali i svi gra|ani Republike Hrvatske pro{li u nametnutom i osvaja~kom ratu protiv Hrvatske, protiv svega {to je hrvatsko i katoli~ko”. Predsjednik Tu|man pi{e da iz pisma proizlazi da Wegova svetost srpski patrijarh nije doslovno obavije{ten “o svim doga|ajima u Republici Hrvatskoj, o svim patwama, progonima i ubijawima ne samo vojnih osoba, nego i civila, djece, `ena i staraca – da su 600.000 hrvatskih prognanika, da 421
je vi{e poru{enih katoli~kih crkava i sveti{ta, da su zatvarani, maltretirani i mu~eni katoli~ki sve}enici samo dio jezovite slike okrvavqene, razorene i opqa~kane Hrvatske”. “Va{a tvrdwa da ni jedan rimokatoli~ki sve}enik nije bio prisiqen napustiti svoju `upu bjelodana je ~iwenica da zaista obavijesti koje do vas dopiru ne samo da nisu to~ne, nego su smi{qeno la`ne”! Patrijarh je pisao o “polo`aju Rimokatoli~ke crkve u Srbiji, u kojoj nadbiskup Franc Perko bez te{ko}a stoluje i kre}e se u Beogradu, kao {to to ~ine i ostali rimokatoli~ki biskupi u Srbiji”, te da mu nije poznato “da je ijedan rimokatoli~ki sve{tenik bio prinu|en da napusti svoju `upu” u Srbiji! U tekstu se, pored poznate hronologije delovawa protiv Srba, iznosi i ~iwenica da je Jovan Pavle Drugi prilikom priznavawa Hrvatske i Slovenije prekr{io sva pravila i praksu Vatikana. Vatikan je obi~no posledwi koji priznaje neku novu dr`avu, ili uspostavqa odnose sa novom vla{}u. Me|utim, kada su u pitawu bile Hrvatska i Slovenija, Jovan Pavle Drugi je po`urio ne samo da bude prvi, nego i da se izjasni nekoliko dana pre dana odre|enog za izja{wavawe. Posle tog gesta Jovana Pavla Drugog, sve dr`ave Zapadne Evrope prosto su morale da izvr{e priznawe, nezavisno od stava da je ono suprotno svim me|unanrodnim dokumentima. Jovan Pavle Drugi i Nema~ka ne samo da su nametnuli priznawe, nego su uticali i na druge dr`ave da za}ute nad zlo~inima koje je usta{ka vlast Frawe Tu|mana ~inila nad Srbima u ime i za ra~un Jovana Pavla Drugog. 25. 8. Na stranicama 975 do 979 je tekst: U vezi sa ovim pismom zagreba~ki paroh Milenko Popovi} podsje}a predsjednika Tu|mana “da je jo{ pre ratnih sukoba mitropolit zagreba~koqubqanski Jovan napadnut na zagreba~koj glavnoj `elezni~koj stanici”. “Huligani su gospodinu Jovanu ~upali bradu i vre|ali ga najpogrdnijim re~ima, a da niko od brojnih gra|ana nije ni poku{ao da ih u tome spre~i”, dodaju}i “da je g. Jovan bio napadnut”, na ulici usred Zagreba i u septembru, kad je posledwi put boravio u ovom gradu”. Pored slavonskog episkopa Lukijana, koji je bio privremeno zato~en u Slavonskoj Po`egi, “i episkop gorwokarlova~ki Nikanor zajedno sa sve{tenicima morao je da napusti Karlovac i da s brojnim vernicima spasava `ivot be`e}i na Petrovu goru, dok ga je lokalna {tampa proglasila ~etnikom i saradnikom terorista. Episkop dalmatinski Nikolaj – navodi daqe Popovi} – nedavno je poku{ao da se vrati u [ibenik, ali je od strane hrvatske vlasti bio maltretiran uz otvorene pretwe ubistvom. Brojni su i primeri stradawa sve{tenika SPC: sve{tenik iz okoline Virovitice, Rajko Srdi}, bio je zatvaran i prebijan; sve{teniku iz Ka{tela \uri Su{i hrvatski oru`nici su vadili zdrave zube; zatvarani su i premla}ivani i sve{tenik iz Zadra \uro Sko~i}, Stevan Jakovqev iz Novih Pavqana kod Bjelovara, sve{tenik iz Velikih Zdenaca Nenad Obradovi} i drugi. Na pravoslavni Bo`i} 1992, podsje}a zagreba~ki paroh Milenko Popovi}, naoru`ani gardista upao je u pravoslavni hram u centru Zagreba i istjerao vjernike prijete}i im likvidacijom! 422
Na osnovu zakqu~aka vanrednog zasijedawa Svetog arhijerejskog Sabora Srpske pravoslavne crkve, odr`anog 16. i 17. januara 1992, patrijarh srpski, gospodin Pavle uputio je pismo papi Jovanu Pavlu II u kome je izra`eno duboko `aqewe i protest zbog wegovog jednostranog i nehri{}anskog odnosa prema etni~kim, gra|anskim i istorijskim pravima srpskog naroda i wegovom hri{}anskom dostojanstvu. (1. (str. 975) R. A. “Tu|man je znao za napade na SPC”, “Politika”, Beograd, 22. mart 1992, str. 7) U pismu je re~eno da je olakim priznawem Tu|manove Hrvatske papa primio odgovornost za sva ona sredstva i sve one metode koji su kori{}eni i koji se sada koriste od strane nosilaca vlasti u Hrvatskoj – metode vojske i policije, kao i za svaku prolivenu suzu svakog srpskog i hrvatskog djeteta, koji su u tragi~nom ratu u doju~era{woj Jugoslaviji ostali bez doma, bez djetiwstva a veoma ~esto i bez roditeqa. Na kraju pisma re~eno je da je tim svojim aktom papa definitivno dokazao duhovnu i bogoslovsku neodr`ivost dogmata I vatikanskog sabora o papskoj nezlabludivosti, jer ~ovjek koji je prihva}en u Rimskoj crkvi da je nezlabludiv po sebi, a ne po saglasnosti crkve, kao {to se ka`e u odluci I koncila, i koji u isto vrijeme u~ini takvu vapiju}u pogre{ku, te{ko da mo`e biti smatran, bez obzira na sve wegove istorijske pretenzije, nepogre{ivim ili nezlabludivim. Samim tim produbquje se vjekovni jaz izme|u pravoslavnog Istoka i katoli~kog Zapada. Sve to, po mi{qewu Amfilohija Radovi}a, mitropolita crnogorsko-skenderijskog, potvr|uje opravdanost vjekovnog stava pravoslavnog Istoka o neprihvatawu papskih pretenzija nad Vaseqenom i samog u~ewa o nepogre{ivosti rimskog pape. (2. (str. 975) “Na kraju vanrednog zasedawa Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve u Beogradu”, “Politika” 19. januara 1992) Na pismo srpskog patrijarha Pavla, od 17. januara 1992, odgovorio je rimski papa Jovan Pavle II tek 15. februara. U pismu poglavar Rimokatoli~ke crkve tvrdi da ne odgovaraju istini “pretpostavke da je papa postupao kao poglavar dr`ave Vatikan i, u tom svojstvu odlu~io da prizna nezavisnost Hrvatske i Slovenije, ne osvr}u}i se na prava srpskog naroda”, da se on kroz apele za mir zalagao za po{tovawe prava svih naroda, za dijalog (apel u nedequ 21. aprila 1991. i dr.). Rat je, na`alost, sru{io tu mogu}nost. Wegova svetost ne ka`e ni{ta ko je izazvao rat, {ta su uzroci rata. Zna~ajno je priznawe da je priznawe Hrvatske i Slovenije “bilo samo sredstvo pritiska sposobno da rat privede kraju”, uz uslov po{tovawa demokratije i “prava nacionalnih mawina”, zapostavqaju}i da se radi o pravu srpskog naroda na podru~ju jugoslovenske dr`ave! Papa Vojtila podsje}a da je “Sloven po ro|ewu”, na svoje pismo od 11. oktobra 1991. i pozive na ekumensku molitvu i dijalog! Neuobi~ajeno u me|unarodnoj praksi nasqednika Petrovog prijestola i Svete stolice, papa Jovan Pavle II je svom pismu prilo`io dokumentaciju “Kriza u Jugoslaviji” u ciqu dokazivawa da Vatikan ne snosi nikakvu odgovornost za tragi~ni razvoj doga|aja u Jugoslaviji. (1. (str. 976) “Crisis in Yugoslavia – Position and Action of the Holy See, Vatikan, februar 1992.) Zna423
~ajno je da se Sveta stolica u ovom dokumentu poziva na Ustav Jugoslavije iz 1974. i zala`e za rje{ewe putem konfederacije na osnovu slobodnog opredjeqewa. Analiza hronologije prikazane u dokumentu “Kriza u Jugoslaviji” pokazuje da je ofanziva Vatikana za me|unarodno priznawe katoli~ke Hrvatske po~ela istupawem predstavnika Svete stolice 29. januara 1991. na sastanku KEBS-a u Be~u. Sjutradan, 30. januara papa se obratio grupi hrvatskih vjernika. Slijedili su javni istupi papa Jovana Pavla II 21. aprila, 8. maja, razgovori sa makedonskom delegacijom 24. maja. Tom prilikom je u vezi rada ]irila i Metodija istaknuta teza o “dva kulturolo{ka kruga – isto~ni i zapadni”. Poslije 25. juna 1991, na samom po~etku ratnih operacija, poslije deklaracije Hrvatske o nezavisnosti, stavovi Svete stolice su izlo`eni javno u “Osservatore Romano” 28. jula o “Budu}nosti Jugoslavije”. (2. (str. 976) “Acta Diurna”) Sjutradan Sveti otac je uputio telegrame predsjedniku jugoslovenske vlade, Anti Markovi}u, predsjedniku Hrvatske Frawi Tu|manu i predsjedniku Slovenije Milanu Ku~anu. Istoga dana papa je govorio o jugoslovenskoj krizi hodo~asnicima na Trgu Sv. Petra, odr`ao molitvu ,,za mir me|u narodima Hrvatske i Slovenije”. Sveti otac se molio za Hrvatsku na velikoj audijenciji 3. jula, poslije molitve 21. jula govorio je o Jugoslaviji, odnosno o situaciji u Hrvatskoj i Sloveniji. O tome je govorio i grupi mladih qudi iz Hrvatske 24. jula. Sekretar za odnose sa dr`avama Wegove svetosti, mons. @an Luj Toran, 29. jula 1991, poziva na razgovor ambasadore zemaqa ~lanica Evropske zajednice i predla`e upu}ivawe posmatra~a iz neutralnih zemaqa ukqu~uju}i i one iz KEBS-a, po potrebi i mirovnih snaga Ujediwenih nacija – internacionalizovawe jugoslovenske dr`avne krize. Poslije toga, 5. i 7. avgusta monsiwor Toran kre}e u misiju, odr`ava misu i propovijed u zagreba~koj katedrali. Po povratku monsiwora Torana u Vatikan, Sveta stolica upu}uje 26. avgusta poruke predsjedniku Predsjedni{tva Jugoslavije, Stjepanu Mesi}u, a kardinal dr`avni sekretar An|elo Sodano, predsjedniku Ministarskog savjeta Evropske zajednice, Hansu van den Bruku! Globalna akcija Svete stolice obiqe`ava hitan apel Svetog oca 5. septembra “svim katolicima svijeta”, telegram kardinalu dr Frawi Kuhari}u i progla{ewe 8. septembra za “svjetski molitveni dan za Hrvatsku”. Toga dana je papa Jovan Pavle II odr`ao govor i molitvu u Vi}enci. Li~na anga`ovanost pape Jovana Pavla II uzima razmjere bez presedana u vezi sa bilo kojom drugom zemqom na svijetu. On istupa 15, 18, 19. u Kastel Gandolfu i 22. septembra na Trgu Sv. Petra; 6. i 9. oktobra govori o “ratu u Jugoslaviji”. U pismu kardinalu Kuhari}u obavje{tava: “podr`avamo mirovnu konferenciju u Hagu i radimo na izgradwi dogovora za priznawe nezavisnosti Slovenije i Hrvatske i drugih republika koje su to zatra`ile, u skladu sa Finalnim aktom iz Helsinkija, koji su potpisale dr`ave ~lanice KEBS-a”. Slijedilo je istupawe pape 20. oktobra, dobrodo{lica hrvatskim hodo~asnicima 23. oktobra, obra}awe hrvatskim majkama 26. oktobra. 424
Na hitnom sastanku Komiteta visokih funkcionera KEBS-a u Pragu 10. oktobra, predstavnik Svete stolice je smatrao potrebnim da posebno istakne “da jugoslovenska trenutna kriza nema osnova u religioznim razlozima”, jo{ vi{e “da u ovoj zemqi postoje razli~ite crkve, ali sestrinske...”! U novembru 1991. Sveti otac je smatrao potrebnim da u govoru vjernicima iz Hrvatske, 13. novembra posebno istakne razarawa Dubrovnika i Vukovara. Papa je istupao 17, a na prijemu 20. novembra bili su “hrvatske izbjeglice i rawenici iz Vukovara”. I posjetu generalnog sekretara UN, Pereza de Kuqeara, 23. novembra papa je iskoristio da govori o polo`aju katolika u Hrvatskoj. Na sastanku na vrhu {efova dr`ava i vlada Evropske zajednice u Mastrihtu 8. decembra papa Jovan Pavle II li~no iskoristio je da u molitvi govori o bombardovawu u Hrvatskoj. I posjeta jednoj od rimskih parohija 15. decembra iskori{}ena je da papa govori o katolicima u Hrvatskoj. Na Bo`i}, 25. decembra sa balkona Bazilike Sv. Petra papa je govorio pred 80 hiqada vjernika o stradawima katolika u Hrvatskoj. Vatikanska diplomatija je pratila aktivnost Wegove svetosti: dr`avni sekretar An|elo Sodano je dao intervju hambur{kom “Die Welt” 30. septembra i 2. oktobra, memorandum svim ambasadorima KEBS-a 26. novembra. Biro za {tampu Sv. stolice izdao je 20. decembra posebni kominike o jugoslovenskoj krizi. Delegacija predsjednika Specijalnog evropskog savjeta Biskupskih sinoda uputio je 8. decembra 1991. Poruku svim politi~kim liderima Evrope. Poslije priznawa Hrvatske i Slovenije, 13. januara 1992, sekretar inostranih poslova Vatikana, @an Luj Toran je na sastanku Savjeta ministara inostranih poslova KEBS-a, 30. i 31. januara, rezimirao stavove Svete stolice o jugoslovenskoj krizi! Uskoro poslije priznawa druge nezavisne dr`ave Hrvatske, ovoga puta de iure, od strane Vatikana, 14. februara 1992. Sabor Republike Hrvatske usvojio je “deklaraciju o osudi politi~kog procesa i presude kardinalu Alojziju Stepincu”. U deklaraciji je re~eno da me|u “hiqadama hrvatskih qudi koji su svojom `rtvom i djelom hrabro svjedo~ili o vjekovnim te`wama hrvatskog naroda, Sabor posebno isti~e i izra`ava zahvalnost kardinalu Stepincu koji je nepravedno osu|en, ~ime je nanesena nepravda i uvreda hrvatskom narodu”. U obja{wewu je re~eno da je “na montiranom politi~kom sudskom procesu nevino osu|en stoga {to je odbio, po nalogu komunisti~kih vlastodr`aca provesti crkveni raskol i odvojiti katoli~ku crkvu i Hrvate od Rima i Vatikana s dalekose`nim ciqem uni{tewa katoli~ke crkve kao vjekovnog ~uvara i za{titnika o~uvawa identiteta i slobode hrvatskog naroda”; {to je “djelovao i protiv nasiqa i zlo~ina komunisti~ke vlasti isto kao {to je djelovao u vihoru i okrutnostima Drugog svjetskog rata u za{titi progowenih neovisno o wihovom narodnosnom porijeklu ili vjerskom svjetonazoru”. Deklaracija zakqu~uje: “Iako hrvatski narod i katoli~ka crkva nikad nisu priznali osudu nadbiskupu Stepincu, hrvatski Sabor, kao najvi{e predstavni~ko tijelo hrvatskog naroda, ispravqa povijesnu nepravdu i uvredu hrvatskom narodu. Osudom montiranog procesa i osude nadbiskupu Stepincu Sabor istodobno 425
osu|uje i politi~ke procese brojnim nevino osu|enim sve}enicima, redovnicima i vjernicima, osu|uju}i na taj na~in i protunarodni komunisti~ki re`im.” (1. (str. 978) “Politika”, 15. februar 1992) Iz deklaracije proizlazi da je rehabilitovan, bez su|ewa, ne samo zagreba~ki nadbiskup dr Alozije Stepinac, ve} i ostali katoli~ki sve}enici, kojima je sudio “protunarodni komunisti~ki re`im”. To zna~i i usta{a koqa~ fra Miroslav Filipovi} Majstorovi} i mnogi drugi na dugoj listi u prilogu ove kwige! Hadezeovski Sabor usvojio je i “deklaraciju o osudi uhi}ewa i umorstva Andrije Hebranga”, sekretara Komunisti~ke partije Hrvatske! Sabor je izrazio priznawe svima “koji su svoje zauzimawe za slobodu, demokraciju i socijalno pravednu Hrvatsku dr`avu pla}ali gubitkom slobode i `ivota u tisu}ama montiranih su|ewa u komunisti~koj i omrznutoj Jugoslaviji”. (2. (str. 978) R. Arseni} “Tesna saradwa katoli~ke crkve i vrha hrvatske vlasti, “Politika”, Beograd, 27. januar 1992) Druga nezavisna dr`ava Hrvatska, na taj na~in, rehabilitovala je ne samo nadbiskupa Stepinca i sekretara KP Hrvatske Hebranga, ve} i sve sve}enike, redovnike, vjernike - usta{e i domobrane koji, ina~e, slobodno dolaze i dobijaju polo`aje u Hrvatskoj. U ovoj kwizi, u dva velika toma, iznijeta je dokumentovana analiza “Misije Vatikana u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj” i odgovornosti katoli~kog klera za zlo~ine genocida nad pravoslavnim Srbima, Jevrejima i Ciganima. Zato se autor ograni~ava na komentare tre}ih: Zagreba~ki “Ve~erwi list” pi{e: “Svojim stajali{tem da je umjesto revizije procesa i rehabilitacije pokojnoga kardinala dostatno poni{titi taj staqinisti~ki proces, katoli~ka crkva u Hrvatskoj pomogla je dr`avi da se ne upli}e u podru~je povijesne znanosti, a sebe oslobodila nepotrebna spektakla, koji bi neki nastojali iskoristiti protiv crkve u Hrvata.” ^lan hrvatske vlade i predsjednik Hrvatske socijalno-liberalne stranke, Dra`en Budi{a, otvoreno se usprotivio na~inu rehabilitacije nadbiskupa Stepinca, izra`avaju}i sumwu da vladaju}oj HDZ nije stalo do istine o Stepincu, ve} da joj on slu`i u predizborne svrhe: “Rije~ je o politi~kom potezu koji nije u interesu ni katoli~ke crkve ni pravne dr`ave. Mislim da je pravi motiv rehabilitacije Alojzija Stepinca poku{aj vladaju}e stranke da – kao u pro{loj predizbornoj kampawi – za vlastite strana~ke interese upotrijebi i autoritet katoli~ke crkve i wen ugled. Dr`im da je to suprotno duhu pravednosti koji je vodio kardinal Stepinac.” (3. (str. 978) R. A. “Kontroverze oko rehabilitacije kardinala: intervju Dra`ena Budi{e “Globusu” – “Alojzije Stepinac s iskaznicom HDZ; “Politika”, 12. februar 1992) Mo`e se sa dosta sigurnosti govoriti da je Hrvatska demokratska zajednica dobila izbore ne samo uz moralnu (sa oltara) podr{ku, ve} i uz obilnu finansijsku pomo}. U me|uvremenu je oja~ao savez izme|u hadezeovskog vrhovnika dr Frawe Tu|mana i katoli~kog mitropolite dr Frawe kardinala Kuhari}a. Zajedni~ko razbijawe jugoslovenske dr`ave, kroz priznawe druge nezavisne dr`ave Hrvatske od strane Vatikana jo{ vi{e je utvrdilo ovaj svojevrsni klero-nacizam! 426
Visokopreosve{teni mitropolit zagreba~ko-qubqanski, Jovan (Pavlovi}) je prihvatio tezu koju je autor iznio na nau~nom skupu u Srpskoj akademiji nauka i umjetnosti: “Ako `elimo da saznamo pravu istinu i, kako je to vi{e puta nagla{avala Rimokatoli~ka crkva, da se izvr{i revizija procesa, onda bi najboqi put bio da se to obavi na nivou me|unarodnog suda ~ija bi neutralna komisija, posebno anga`ovana za to, pregledala postoje}u dokumentaciju i arhivsku gra|u. Na osnovu toga, trebalo bi okon~ati taj proces i do}i do istine i videti da li je kardinal Stepinac kriv ili nije”. “Bila bi velika nepravda ako je ~ovek nevin da bude optu`en, ali bi isto tako nepravda bila i prema `rtvama da, ako je kriv, bude progla{en nevinim. Prema tome, veoma je bitno za na{e odnose na relaciji Srpske crkve i Rimokatoli~ke crkve u Hrvata, i uop{te za zbivawa u Jugoslaviji, bez obzira ho}e li ili ne}e biti neka nova Jugoslavija, da se ovo pitawe objektivno razre{i. Mi }emo se sretati, qudi }e komunicirati, i ta tema }e se neizbe`no komentarisati, a istorija koja o tome tra`i svoj odgovor, nezadr`iva je u dolasku do istine.” Preduslov za utvr|ivawe istine, i prema mitropolitu Jovanu, je “da Vatikan otvori svoje arhive i tu gra|u stavi na raspolagawe istori~arima i nau~nicima”, da se otvori “arhiva koja je u Zagrebu bila skrivana” (1. (str. 979) “Mitropolit zagreba~ko-qubqanski Jovan o odluci Hrvatske da rehabilituje Stepinca: Istina tra`i novi proces”, An|elka Cviji}, “Politika ekspres”, 24. januar 1992). Kako je Rimokatoli~ka crkva, odnosno Vatikan zasnovan na najve}im istorijskim la`ima – o Konstantinovoj darovnici, Petrovom grobu u Rimu i sli~no, tako je i celokupna aktivnost Jovana Pavla Drugog povodom priznawa Hrvatske i predstavqawe {ta se de{ava u Hrvatskoj la`na, sra~unata da te la`i nezabludivi papa pretvori u istinu. On je uzrok svih zlo~ina nad Srbima. On je naredio zlo~ine, jer tako i toliko nezabludeli je garancija da nijedan zlo~inac, koji je u wegovo ime i za wegov ra~un ~inio zlo~ine ne}e odgovarati. Za Jovana Pavla Drugog su svi wegovi zlo~inci an|eli. Uostalom, on je i nalo`io osnivawe MKSJ da bi se osudili Srbi – `rtve, a spasili usta{e – papini zlo~inci. Dokaz za to su i floskule koje su koristili Jovan Pavle Drugi i Vatikan kada su rasturali biv{u Jugoslaviju, a istu terminologiju je prihvatio i koristi MKSJ. Da li to Vatikan preko MKSJ obezbe|uje i svetovnu nezabludivost Jovana Pavla Drugog? 25. 9. Na stranicama od 1.013 do 1.016 je tekst: Pregledom tomova zbirke Svete stolice “Akta i dokumenta”, koji se odnose na Drugi svjetski rat, na|eno je 37 dokumenata o prepisci i diplomatskim intervencijama Svete stolice u prilog Jevreja iz Jugoslavije, posebno Hrvatske: najvi{e Jevreja pokatoli~enih-pokr{tenih, iz mje{ovitih brakova, ukqu~uju}i sedam intervencija Poslanstva Kraqevine Jugoslavije pri Svetoj stolici. Na|eno je i desetak intervencija kod vlade Italije u vezi ekscesa italijanskih okupatorskih trupa, ukqu~uju}i nekoliko intervencija Poslanstva Kraqevine Jugoslavije pri Svetoj stolici i nadbiskupa Stepinca u vezi pona{awa italijanskih okupacionih trupa u wegovom rodnom Kra{i}u. Na|ena su i tri dokumenta u vezi intervencija za 427
za{titu Slovenaca. Ali, nijedan dokument u vezi za{tite pravoslavnih Srba, osim usputnih savjeta da se prema wima ne pona{a okrutno. Zanimqiv je dokument zbirke Svete stolice “Projekat raspodjele pomo}i sve{tenika Sjeverne Amerike `rtvama rata. Iznos od 200.000 ameri~kih dolara trebalo bi raspodijeliti: ratnim zarobqenicima u Italiji i Wema~koj 35. 000 poqskim i drugim izbjeglicama 25. 000 Slovencima 15. 000 Hrvatima 5. 000 Litvancima 10. 000 Malte`anima 10. 000 Belgijancima 10. 000 Holan|anima 10. 000 Francuzima 10. 000 Grcima 15. 000 Finskoj djeci 5. 000 Srbi se ne pomiwu, ni dolar pomo}i nije predvi|en! (1. (str. 1013) Le délégué apostolique à Washington Cicognani au cardinal Maglione: Projet de distribution du don des évéques nord-américains en faveur des victimes de la guerrc. Tel. nr. 1078 bis, A. E. S. 2631/43, Washington, 16. april 1943, “Actes et documents”, dok. 154, str. 257) U izvje{taju Generalnog konzulata Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava u Istanbulu, od 23. februara 1943, u poglavqu “Krvave ruke katoli~kog klera u Hrvatskoj”, re~eno je da je “katoli~ki kler u Hrvatskoj, Hercegovini i Dalmaciji provodio intenzivnu propagandu za usta{ki pokret ~ak za vrijeme postojawa biv{e Jugoslavije. Godinama su sazivani takozvani euharisti~ki kongresi, koji su bili samo po imenu religiozni, a u stvari nijesu bili ni{ta drugo do ekstremno-politi~ke demonstracije.” “Poslije pada Jugoslavije, katoli~ki kler je tijesno sara|ivao sa usta{ama u masakru Srba. Ne mo`e se re}i da se radilo o nekoliko pojedinaca, tu i tamo. Naprotiv, prema broju sve}enika involviranih i mjestima akcije, nepobitno je utvr|eno da su sve}enici provodili ove zlo~ine prema metodolo{ki pripremqenom sistemu i planu.” (1. (str. 1014) American Consulate General, Instanbul, Turkey, No. 183. /R-171/, February 23, 1943, str. 18) Ameri~ki Generalni konzulat u Istanbulu navodi samo “nekoliko primjera”: Sarajevo “Wegova ’Eminencija’ dr Ivan [ari}, vrhbosanski nadbiskup, zakleti anti-Srbin odavna; neposredno poslije pada Srbije ovaj ~ovjek je napisao poemu u ~ast Paveli}a, glorifikuju}i wegove napore na uni{tewu Srba. Hrvatske novine iz tog perioda su pune ovim poemama. Wegov uticaj je ve}i u akcijama usmjerenim protiv Srba u Bosni. Wegova desna ruka je sve}enik Brale iz Sarajeva (2. (str. 1014) Bo`idar Bralo, ro|en 28. XII 1907, Brina, srez Livno, zare|en 26. III 1932. Urednik “Katoli~kog svijeta”), koji je li~no rukovodio ovim akcijama kao visoki usta{ki funkcioner.” 428
Livno “Dr Sre}ko Peri} (3. (str. 1014) O. dr rer. orijent, Fraweva~ka klasi~na gimnazija Visoko, ro|en 19. IX 1896, Crni Lug, kotar Bosansko Grahovo, zare|en 30. V 1920) sve}enik u Livnu, biv{i katoli~ki sve}enik u Ni{u (u Srbiji), propovijedao je sa crkvenog oltara da sve Srbe bez izuzetka treba poklati (strangled), po~ev{i sa wegovom sestrom koja se udala za Srbina. Poslije masakra on }e svima oprostiti sve, jer se ubistvo ne smatra grijehom ako je u interesu katoli~ke crkve. U stvari, srez Livno je stra{no opusto{en...” Ogulin “Ivan Mikan (4. (str. 1014) Ivan Mikan, `upnik u Ogulinu, ro|en 14. III 1875, Svetice, kotar Karlovac, zare|en 1. VIII 1897) sve}enik i kanonik crkve u Ogulinu je {ef krvavog terora, zajedno sa glavnim prefektom Juricom Markovi}em. U zatvoru sreskog suda u Ogulinu bilo je stotine Srba. Sve}enik Mikan li~no obilazi svakog dana zatvore i tu~e Srbe sa `ilom psuju}i usta{e {to nijesu dovoqno dosqedni u svom radu. On je naredio pqa~ku srpskog manastira u Gomirju, {to su usta{e vrlo savjesno proveli. Po wegovom nare|ewu kalu|eri iz manastira su odvedeni u logor gdje su svi pobijeni”. Br~ko “Fra Anto (5. (str. 1014), O. Anto Tepeluk Klari}, kapelan, ro|en 5. VII. 1910. Domaqevac, kotar Br~ko, zare|en 20. VI 1937) sve}enik u Transmusnici (6. (str. 1014) Tremo{nica, Doborski dekanat, Toli{ki arhi|akonat), organizovao je usta{ki roj (detachments) u svom selu i protjerivao Srbe gdje god je mogao da ih na|e u susjednim selima. Doveo ih je u svoje selo, gdje ih je dr`ao u barakama cijele dane bez hrane i vode, mu~e}i ih divqa~ki, sam ili sa drugim usta{ama.” Knin [imi} Vjekoslav (1. (str. 1015) O. Vjekoslav [imi}, `upnik Vrhpoqe, ro|en 17. VIII 1905, Tu~epi, kotar Makarska, OFM (frawevac), zare|en 21. VII 1929), “kalu|er u manastiru Kninsko Poqe, klao je Srbe svojim rukama”. Na{ice “Sidonije [olc, kalu|er (monk) fraweva~kog manastira u Na{icama, prevjeravao je Srbe u katolicizam grubom silom. Cijela srpska sela deportovana su po wegovom nare|ewu zato {to su odbili da promijene svoju vjeru.” Kostajnica “Gvardijan katoli~kog manastira stajao bi na mostu dok su usta{e klali Srbe prije nego {to bi ih bacali u rijeku Unu. On ih je nagovarao da ih ubijaju.” Slavonski brod “Katoli~ki sve}enici Guncovi} (2. (str. 1015), mons. dr Josip Gun~evi}, profesor kateheta realne gimnazije u Slavonskom Brodu, ro|en 15. III 1895, Gri`i}i, kotar Sl. Brod, zare|en 9. VI 1918) i Marjanovi} Dragutin (3. (str. 1015) Dragutin Marjanovi}, upravnik `upe Trnava, \akova~ki dekanat, ro|en 31. V 1909, Davor, kotar Nova Gradi{ka, zare|en 21. I 1933) dr`ali su polo`aje u policiji i nare|ivali hap{ewe Srba, koji su kasnije mu~eni i ubijani u wihovom prisustvu.” 429
Glina “German ^astimir (4. (str. 1015) Herman, Hermenegildo, OFM, ro|en 6. VIII 1907, papa, (Ma|arska), gvardijan manastira ^unti}, rukovodio je masovnim ubistvima. Wegova je bila ideja da se nekoliko no}i Srbi ubijaju u pravoslavnoj crkvi u Glini.” “Nije mogu}e na ovom prostoru navesti ~ak ni pribli`an broj imena katoli~kih sve}enika involviranih u ovom teroru. Samo slijede}i mogu biti pomenuti: Eugen Puqi}, (5. (str. 1015) O. Metod Puqi}, [iroki Brijeg, ro|en 24. XI 1912, Va{arovi}i, kotar Qubi{ki, zare|en 23. V 1937), katoli~ki sve}enik u Hercegovini, koji je li~no zaklao srpskog sve{tenika koji je bio wegov kolega u istom selu; katoli~ki sve}enik u Petriwi (6. (str. 1015) u Petriwi 1939. `upnik Mijo Razum, ro|en 2. VIII 1882. Kow{~ica, kotar Samobor, zare|en 16. VII 1905) sve}enik u Dowoj Dolini, srez Bosanska Gradi{ka; sve}enik u Divu{i, srez Dvor, Ante \uri~i}; sve}enik u Karlovcu; misionar u Oku~anima; sve}enik Astalo{ u Daqu, srez Osijek (7. (str. 1015) Josip Astalo{, `upnik u Daqu, osje~ki dekanat, ro|en 20. X 1897. Osijek, zare|en 1. VII 1921); sve}enik Biqe{kovi} u Prijedoru; sve}enik Nik{i} u Sluwu (8. (str. 1015) Ivan Nik{i}, upravnik `upe Gra~ac, ro|en 17. VI 1910, \akovo, zare|en 9. VII 1933); sve}enik Mogu{ Mate u Udbini (9. (str. 1015) Mate Mogu{, upravnik `upe Udbina, ro|en 2. V 1912, Generalski Stol, kotar Ogulin, zare|en 23. VI 1935); frawevac u Visokom; sve}enik u Vrbovskom; dr Violini u Br~kom (10. (str. 1015) dr teol. et jur. kan. Ilija Violini, `upnik u Br~kom, ro|en 23. XI 1879, Albacina, Italija, zare|en 29. VI 1902 ); profesor kateheta Zubi} u Vukovaru; (11. (str. 1015) O. Silvester Zubi}, ro|en 29. IV 1909, \urdevac, zare|en 25. VI 1933); sve}enik Orli} u Suwu (1. (str. 1016) Josip Orli}, `upnik u Suwi, ro|en 25. IX 1893. Petriwa, zare|en 25. VII 1917); sve}enik u Ricica; frawevci u manastiru Sink; sve}enik u Lovincu; sve}enik u Gorwem Bogi}evcu; sve}enik Matica Frawo u Novoj Gradi{ki – samo su nekoliko onih koji su se posebno izdvajali izazivawem masakra, progona i nasilnog prevo|ewa u katolicizam. U zakqu~ku izvje{taja Ameri~kog generalnog konzulata u Istanbulu re~eno je da se iz izlo`enog vidi “da je katoli~ki kler, predstavqen ’duhovnim militantima’ (ecclesiae militantis), primjewuju}i makijavelisti~ke principe izvr{io svoju du`nost odu{evqeno, du`nost koju su dugo `eqeli i o~ekivali”. 430
“Nadbiskup zagreba~ki Stepinac, i drugi biskupi dali su unaprijed svoje blagoslove za ova akta.” Posebno se govori o prevo|ewu Srba u katolicizam, nasilnom prevo|ewu do koga je do{lo poslije prvog talasa terora. “Katoli~ki sve}enici svih redova i rangova posebno su se isticali u ovom postupku. Nesre}ni srpski narod popu{tao je tu i tamo, nadaju}i se da }e na taj na~in spasiti svoje `ivote. Ali tako nije bilo. @eqa je bila da se srpski narod ponizi. U tom ciqu organizovane su izvjesne ceremonije. Qudi su morali da demonstriraju svoju radost vra}awa vjeri “o~eva”. Pripremane su delegacije u Zagrebu u znak zahvalnosti i lojalnosti Paveli}u. Paveli} je ~ak poqubio vo|u jedne takve delegacije. Kasniji doga|aji, me|utim, pokazali su kakva je bila stvarna namjera ove prevare. Nijedno selo nije ni na kakav na~in koristilo od ovih prevo|ewa, ba{ kao {to kasnije nije pravqena nikakva razlika izme|u prevedenih i neprevedenih. Tom prilikom ~ule su se sarkasti~ne primjedbe, kao: “Vuk dlaku mijewa, ali }ud nikada”. Napravqen je i osvrt na blef “Hrvatske pravoslavne crkve”, koji je po~eo bogoslu`ewem u pravoslavnoj crkvi u Zagrebu na Uskrs 1942. u zahvalnost crkve Hrvatskoj. “U me|uvremenu sve srpske crkve u Hrvatskoj su bile uni{tene i spaqene, a manastiri tako opqa~kani da su ostali samo goli bijeli zidovi. Ostaci srpskih svetaca u manastirima Fru{ke gore izba~eni su napoqe, a manastiri opqa~kani...” Na pitawe “Koliko je ubijeno”, ameri~ki konzul odgovara da se “boji da pomene broj”, misli da je boqe pitati “koliko je Srba ostalo”, i zakqu~uje: “Mi se nadamo – poslije vijeka zajedni~kog `ivqewa, mo`da }emo ponovo dosti}i uslove koji su postojali 6. aprila 1941”. U tekstu se citira originalni dokument administracije SAD. Ako su tada SAD znale istinu, onda je sasvim sigurno da administracija SAD zna istinu i povodom delovawa Jovana Pavla Drugog, ali i istinu o dogovoru koji je Regan postigao. 25. 10. Na stranicama 1.019 do 1.021, pod naslovom “Pismo katolika Metkovi}a biskupu Bonefa~i}u”, nalazi se tekst: Poslije masovnog pokoqa Srba “pod topolom” i na drugim mjestima i poslije izvr{enih nasilnih prekr{tavawa pripadnika srpsko-pravoslavne vjere na katolicizam, neki katolici iz Metkovi}a, uvidjev{i svu zlo~ina~ku djelatnost usta{a i wegovog duhovnog vo|a fra Vlade Bilobrka, uputili su pismo splitskom biskupu dr Kvirinu Bonefa~i}u, ne znaju}i {ta je on odgovorio na telegram koji mu je u vezi sa prekr{tavawem uputio fra Bilobrk. (1. (str. 1019) Vidi poglavqe “Katoli~ki kler za vrijeme italijanske okupacije Dalmacije”) To pismo glasi: “Presvijetlom gospodinu dr Kvirinu Bonefa~i}u, biskupu splitskom. Presvijetli, da vas upoznamo sa li~no{}u fra Vlade Bilobrka, `upnika i dekana metkovskog dekanta. Nema primjera podlosti, pokvarenosti, zlobe, egoizma, licemjerstva i zlo~ina~kih nagona koji bi se mogli koncentrisati u du{i i srcu jednog ~ovjeka, kao {to su se sve te pokvarene osobine koncentrisale u du{i i srcu 431
jednog ~ovjeka, a taj je ~ovjek glavom i bradom fra Vlado Bilobrk, `upnik i dekan u Metkovi}u. Taj do sr`i pokvareni tip, pokriven sve}eni~kom mantijom, pod kojom se krije najpogrdnija du{a ove krajine, iskoristio je svoj polo`aj sve}enika, iskoristio je svoju poluinteligenciju, iskoristio je katoli~ku crkvu, iskoristio je krst i sve svetiwe, da bi svoje sadisti~ke, perverzne, pokvarene i zlo~ina~ke nagone proveo u djelo. Iako ne direktno mo`da, nagla{avamo mo`da, a ovo indirektno, krvavim rukama od svojih `rtava iz Metkovi}a, Opuzena i Komina, on i dan danas tim istim rukama podi`e krst i sa ironijom, izvrgavaju}i ruglu na taj na~in crkvu i rije~ Bo`ju, propovjeda sa oltara kao najnevinije jagwe mir i qubav prema bli`wem. Gdje je taj mir i qubav prema bli`wem bila 1941. god, mjeseca juna do avgusta? A gdje mu je taj mir i qubav prema bli`wemu i dan-danas? Pokvarena du{a fra Vlade Bilobrka dobro zna {to je pred Bogom i svijetom zgrije{ila, a wegovo srce tvr|e je od kamena, on u svojim zlo~ina~kim nagonima i djelima, koja su sva izvr{ena sa wegovim znawem i odobrewem, ~ak {ta vi{e i hu{kawem ruqa i moralnih propalica sa wegove strane, ne osje}a suze, bol i jade onih nevinih pravoslavnih i jugoslovenskih `rtava, za ~iju smrt je on odgovoran. Takvog zvijer-~ovjeka ne mogu da potresu suze djece koja su ostala bez roditeqa, suze sestara za bra}om, suze majke za jedincima. Ne, wega to ni{ta ne smeta, jer u wegovoj du{i, koja se dobro ocrtava na wegovom tamno-mulatskom i brazdama isprosjecanom licu, na tipi~nom licu Lombrozovog delikventa, u toj wegovoj du{i nema ni trunke plemenitosti, ni trunke milosti, ni trunke ~ovje~nosti. Taj fra Vlado, desna ruka tadaweg logornika Ante Vujice, koji Vujica kao potpuno ograni~eni i nekulturan tip, bio je samo slijepo oru|e u rukama lucifera fra Vlade, ne samo da je odgovoran moralno za sva usta{ka nedjela i zlo~ine, koji su se dogodili u neretvanskoj krajini, nego se on smatra glavnim krivcem za svu nevino prolivenu krv. On i samo on je kriv, {to su `ene ostale bez mu`eva, sestre bez bra}e, djeca bez roditeqa i stare majke bez sinova. On je kriv za svu sramotu i mr`wu koju je na sebe navukao katoli~ki kler i crkva. On je kriv za sva ona prisilna prela`ewa pravoslavaca u katolicizam. On }e biti kriv za masovni prelaz katolika u pravoslavqe, jer je svojim radom, svojom perfidnom i satanskom du{om izazvao, ne samo kod pravoslavnih Srba, gnu{awe i prezir prema wemu i svemu onome {to on predstavqa, nego jo{ vi{e je izazvao gnu{awe i prezir kod svih onih ~estitih Hrvata, koji su bili o~evici groznih zlo~ina i ubistava izvr{enih nad nevinim `rtvama. Profanisao je crkvu, profanisao je vjeru. Dostatna je jedna wegova izjava pred ovla{}ewem ubicama, pa da svi katolici sa pravom napuste katoli~ku vjeru, a ta wegova izjava u~iwena je ubicama pred pokoq i klawe u junu 1941. g. i glasi: –Ubijate i koqete Srbe, ja }u vas ispovjediti, ja }u vam oprostiti grijehe. 432
Ili postupak drugog podlog mangupa, fra Martina Gudeqa Valage u Opuzenu, gdje su egzekucije i masovna masakrirawa vr{ena, on je sa~ekivao krvoloke i yelate te sa rije~ima: “@ivjeli bra}o”, nudio ih je rakijom. Batine koje je poslije toga fra Martin Gudeq Velaga dobio u Splitu, samo su mala i blaga opomena za ono {to ~eka wega i fra Vladu krvnika. ^eka i fra Martina i selo Lekvi~i}, sreza Imotskog, da mu se odu`i za sve po~iwene prevare, dugove, obe{~a{}ene djevojke, kao i za onu koju je sa sobom poveo i ima u Opuzenu. Sa radom takvih fra-`ivotiwa katoli~ka crkva ni{ta dobila nije, naprotiv izgubila je i izgubiti }e u skorom vremenu jo{ vi{e, {to ni sawati ne mo`e. Mi se katolici ~udimo, {to nadzorne vlasti crkvene do danas ni{ta poduzele nisu da se takva dva razbojnika uklone iz crkve i sa oltara, da bar donekle za{tite ugled, dostojanstvo i svetost Sakramenta, koji su oskvrnuti pojavom takvih delikvenata u crkvama i na oltarima. Dvije godine strpqivo ~ekamo na uvi|avnost i red od strane pretpostavqenih hijerarha, ali do danas ni{ta poduzeto nije da se takovi zlo~ini ra{~ine i privedu pravednoj i zaslu`enoj kazni. Presvijetli gospodine biskupe, Sva nedjela va{ih pot~iwenih pomno se biqe`e, zadwi je sat da poduzmete sve da se ti zvjerovi uklone iz crkava, to zahtijeva pravda, to zahtijevaju kosturi onih `rtava nevinih, to zahtijevaju siro~ad i djeca tih mu~enika, a to zahtijevaju i svi ~estiti Hrvati koji usta{e nisu. Ne uklonite li vi wih, ukloni}emo ih mi Hrvati, a na koji na~in, to su sasvim na{e stvari. Zbog wih ne `elimo da mi, koji smo ~istih ruku, koji na{e ruke nismo okrvavili bratskom krvqu i koji smo nevini, da izgubimo na{e `ivote i da za wihov krivi~ni rad snosimo odgovornost pred Bogom i qudima. Nadamo se da }ete dosta ~uti prilikom va{eg boravka u Metkovi}u o radu te dvojice zlotvora, te da nijednog ~asa oklijevati ne}ete, te da i Bogu i svijetu pru`ite onu satisfakciju koju zemaqska i Bo`ja pravda tra`i. Zar se mo`e i daqe trpiti: 1. Da jedan sve}enik bude sau~esnik u groznim ubistvima, a poslije tog da svojim krvavim rukama dijeli narodu sv. Pri~e{}e? 2. Da jedan sve}enik za kojeg je notorno, da je mogao i morao spasiti na stotine qudskih `ivota, ba{ on je poradio da ti `ivoti budu poni{teni, a {to je najgore, masakrirani na najgori zulukaferski na~in? 3. Da jedan sve}enik iskori{}ava materijalno i moralno bijedno stawe i okolnosti u kojima su se nalazili pravoslavci, te ih prisiqava na prelaz u katolicizam, pod prijetwom masakrirawa? Zar takav tip inkvizitora misli, da je stekao zasluge za katoli~ku crkvu. Ne, naprotiv, on je postigao samo to da sve one koje je pokrstio iz dna du{e mrze katoli~ku crkvu i wen kler, jer su svi pre{li na katolicizam silom, iz straha a ne iz uvjerewa. Svi su pre{li samo zato, jer su znali da u osobi fra Vlade pred sobom imaju nemilosrdnog krvnika sadistu. Postigao je i to da mnogo Hrvata katolika namjerava u zgodnom momentu istupiti iz katoli~ke crkve, ba{ zbog wegovog podlog, nedostojnog i krivi~nog rada. 433
4. Zar se mo`e trpiti da taj zlotvor i krvnik i daqe kao dekan zastupa vas, Presvjetli, u dekanatu metkovskom? Ako tu sramotu i poni`ewe i daqe trpiti mo`ete, vi izvolite, a nama nemojte zamjeriti ako o vama promjenimo na{e mi{qewe i stav prema vama. Iz svega ovoga, kao i iz drugih informacija koje }ete dobiti u Metkovi}u i okolini o nedostojnom radu fra Vlade i fra Martina, mi smo uvjereni, da }ete se ipak odlu~iti ukloniti iz crkve takve qude koji slu`e na {tetu i sramotu Boga, nas i vas. Ti i takvi tipovi su uzrok svemu zlu, koje nas ~estite i neokrvavqenih ruku ~eka da platimo za takove krvnike zajam, kojeg su oni uzeli u krvi od na{e bra}e. Sapienti pauca katolici kotara Metkovi} Jedan primjerak dostavqa se i Svetoj stolici u Rim. (1. (str. 1021) Ovaj dokument se nalazi u privatnoj arhivi Luke Popovca, autora kwige “Usta{ki zlo~ini genocida u dowoj Neretvi”. Luka Popovac smatra da se iz sadr`aja i stila pisma katolika kotara Metkovi} upu}enog biskupu Bonefa~i}u “mo`e zakqu~iti da su ga sastavqali intelektualci i da je me|u wima bilo i pravnika. To se vidi po pomiwawu Lombrosove teorije (Lombroso Cesare, talijanski psihijatar 18361909), koja povezuje uzroke zlo~ina sa naslije|enom tjelesnom konstitucijom zlo~inaca, kao iz i zavr{etka pisma sa latinskom sintagmom “Sapienti pauca” tj. mudro dosta. O pismu autora Luka Popovac iznosi li~no mi{qewe “da je inicijator, a vjerovatno i pisac pisma bio metkovski advokat dr. Niko Bjelovu~i}. On je bio u rukovodstvu metkovskog organa HSS i narodni poslanik u Skup{tini Jugoslavije. Pripadao je demokratskom krilu stranke. Kad je po~elo usta{ko divqawe, ogradio se od wihovog postupka, a wegova supruga je sa jo{ nekoliko metkovskih `ena javno protestovala na trgu u Metkovi}u kad su usta{e izvr{ile masovan zlo~in nad Srbima “pod topolom” kod Opuzena 27. i 28. juna 1941. godine. U rukopisu nisam mogao izri~ito da navedem dr Bjelovu~i}a kao inicijatora i mogu}eg pisca pisma biskupu Bonefa~i}u, jer do pisma nisam do{ao dok je dr Bjelovu~i} bio u `ivotu, da bi to kod wega provjerio. Na`alost, sada u Metkovi}u takvih qudi nema.” Luka Popovac zakqu~uje da je iz pisma vidqivo “da je ono sastavqeno, a vaqda i poslato, dvije godine poslije izvr{enog usta{kog genocida nad Srbima u dowoj Neretvi ubijawem i prekr{tavawem, koje je vr{eno od juna do polovine septembra 1941. godine. Za glavnog krivca ozna~ava se fra Vlado Bilobrk, metkovski katoli~ki `upnik. Pomiwe se i `upnik iz Opuzena don Martin Gudeq Velaga, ali je izostalo ozna~avawe zlo~inaca, tako|e katoli~kih sve}enika: don Rade Jerkovi}a, katehete iz Metkovi}a, koji je u~estvovao u prekr{tavawu pripadnika pravoslavne vjere u selu Glu{ci; don Petra Anti}a, `upnika u Slivnu, koji je prekr{tavawe pravoslavaca vr{io u selu Kremena i Mihaq i fra Nikole [abi}a, `upnika u Zapadnoj Plani, ~ije je hu{kawe na Srbe podstaklo neke mje{tane Pline da ubiju Nikolu Trkuqu i wegovog maloqetnog sina Miodraga (Dragana) u nasequ Stablina”. 434
U zakqu~ku, Luka Popovac postavqa pitawe “zar je trebalo ~ekati dvije godine da se shvati kakvi su te{ki zlo~ini po~iweni u dowoj Neretvi i ko su glavni krivci i izvr{ioci” i ukazuje da je pismo poslato u vrijeme “kada su zapadni saveznici duboko zakora~ili na Apeninsko poluostrvo i Italija kapitulirala”. Citirano pismo pokazuje da su svi znali za usta{ke zlo~ine. Zlo~ince su podsticali sve{tenici crkve u Hrvata, odnosno papini sve{tenici, a to je izazivalo revolt i onih koji se nisu na{li u prvom naletu na udaru usta{a. Istorija }e pokazati da je i 1991. godine bilo qudi koji nisu mogli da prihvate teror usta{a Frawe Tu|mana, a naro~ito teror u gradovima i na teritorijama gde nije bilo oru`anih sukoba (Zagreb, Rijeka, Virovitica, i dr.). Dakle, prirodna i predvidiva posledica naloga Jovana Pavla Drugog su i zlo~ini na tim teritorijama. 25. 11. Na stranicama 1.027 i 1.028, pod naslovom “Pojava Gospe u Me|ugorju na mjestu gdje nesahrawene `rtve zlo~ina genocida nad Srbima le`e u jami [urmanci”, objavqen je tekst: Na pitawe novinara Milana Nikoli}a o otkrivawu “~udne koincidencije izme|u usta{kih pokoqa i pojave Gospe u Me|ugorju”, odgovorio sam, prema wegovim biqe{kama: “Dok sam prou~avao arhive po Hercegovini, a ne zaboravite da je ^apqina, prema usta{kom planu genocida donijetom jo{ prije rata, bila jedan od centara tog stra{nog plana, ostao sam za~u|en koincidencijom da se Gospa pojavila 24. juna 1981. godine, a tog dana prije ~etiri decenije bili su pokoqi u Berkovi}ima, R`anom dolu, Me|ugorju i drugim mjestima. U ~isto srpskom selu Prebilovci, usta{e su od hiqadu stanovnika pobile 800, od toga 296 djece do 14, a 64 do dvije godine! Sve su ih bacili u jamu [urmanci, koja se lijepo vidi sa brda na kojem se pojavila Gospa. Dok svuda po Me|ugorju vode asfaltni putevi, fri-{opovi, govori se o aerodromu, do [urmanaca se mo`e do}i samo pje{ke. Postoji spomen-plo~a, ali najstra{nije je {to je jama zape~a}ena. Niko je nije otvarao i istra`ivao. U wu su bacane majke s djecom u naru~ju. Jednom sam bio pozvan za predava~a na ’plove}em univerzitetu’ po Mediteranu. Grupa ameri~kih profesora mi je rekla da je u program wihove posjete Jugoslaviji ukqu~eno i Me|ugorje. Pitali su me {ta je to. Objasnio sam im uz kra}i istorijski pregled. Bili su zapaweni. Pozvali su me da po|em sa wima i tako sam Me|ugorje posjetio kao Amerikanac. Dobili smo bogat materijal s Gospinim izjavama da je ona namjerno izabrala ovu `upu i da s wom ima posebne planove. Strategija da ne mo`e biti jasnija! A wen tvorac je frawevac Zovko, osu|ivan {to je djecu u~io fa{isti~kim pozdravima. Dva fratra Zovko sa ovog podru~ja bili su usta{ki koqa~i koji su ubijali u Gospino ime, jer je Gospa bila simbol usta{tva i ’kraqica Hrvata’. Nemam ni{ta protiv vjerskog turizma, ali neka se urede [urmanci kao Me|ugorje, pa ko ho}e i vjeruje u qudskost neka se pokloni i sjenima tih mu~enika”. (“Istorija, zlo~ini, sudbine”, NIN, br. 1959, 17. jul 1988) U “odjecima” na ovaj intervju, NIN je objavio pismo \ura Ekme~i}a, rodom iz srpskog sela Prebilovaca, kome su usta{e ubile petoro bra}e i 435
sestara od 2 do 17 godina i ma}ehu, sela ,,iz koga su usta{e po vrhovnoj zapovesti Artukovi}a ubile vi{e od 800 Srba, ve}inom `ena i dece”: “Oni su svirepo li{eni `ivota tako {to su `ivi bacani u [urmana~ku jamu. Pre bacawa u jamu, usta{e iz sela susednih Prebilovcima, nad ovom neja~i izvr{ili su ne~uvena i`ivqavawa i mu~ewa: sve lep{e devojke pa ~ak i devoj~ice od 12 godina silovane su pred majkama, a dojen~ad su probadana kamama da ne pla~u, ili su treskana glavama o zidove seoske {kole. Iz Prebilovaca je potpuno istrebqeno 50 kompletnih porodica. Sem toga, celo selo je posle istrebqewa srpskih `iteqa naseqeno usta{kim porodicama iz okoline ^apqine, Qubu{kog i Me|ugorja.” Ekme~i}, daqe, navodi da “i pored toga {to su usta{ki zlo~ini po~iweni u Prebilovcima bili u optu`nici protiv Artukovi}a kojom je tra`eno wegovo izru~ewe od SAD, zverstva izvr{ena nad mojim Prebilov~anima” na su|ewu u Zagrebu “ne~ijom zaslugom nisu ni pomenuta, tj. izba~ena su iz optu`nice”, i iznosi mi{qewe “da neko u ovoj zemqi treba da odgovara za ovu najve}u pravosudnu sramotu i podvalu”. “Pra{ina koja se, izgleda ve{to re`irano, godinama di`e oko tzv. pojave Gospe u Me|ugorju nije toliko kompromituju}a {to se Gospa ’javqa’ nekoliko kilometara od [urmana~ke jame (~ije `rtve ’ignori{e’), koliko to {to su neposredni izvr{ioci tamo{weg zlo~ina desetine i desetine me{tana iz Me|ugorja, Bijakovi}a i [urmanaca. Ovaj kraj se ’proslavio’ time {to je NDH dao 80 ~asnika i desetine najistaknutijih koqa~a u logorima Jasenovac i Stara Gradi{ka.” On dodaje da “pored posmrtnih ostataka prebilova~kih `ena i dece, u [urmana~koj jami po~ivaju kosti i hiqade Srba iz Bosne, koji su do [urmanaca dovo`eni `elezni~kim kompozicijama”. “I oni su kao prebilova~ka neja~ `ivi gurnuti u ponor gde su danima samirali”. I ovaj autor zakqu~uje da su Jovan Pavle Drugi i Vatikan strpqivo pripremali zavr{ni ~in rasturawa biv{e Jugoslavije. Jo{ 1981. godine je stvorena fatamorgana o privi|ewu u Me|ugorju. Jovan Pavle Drugi je znao da mu je tako ne{to potrebno, kao {to je Musoliniju i Piju XII bila potrebna Gospa, ali ne u Francuskoj, ve} u Italiji. Uostalom, povodom Gospe iz Me|ugorja eskalirao je skandal u Vatikanu, o ~emu su izneti podaci u ovom elaboratu. Kao {to se zlo~inac vra}a na mesto zlo~ina, tako se i ova fatamorgana pojavquje ba{ tu gde se nalaze velika strati{ta Srba koje su pobile usta{e uz blagoslov Vatikana. 25. 12. Na stranicama 1.029 i 1.030 je tekst: Dok se za “poklon Gospi” i ostvarewe wenih poruka grade asfaltni putevi, moteli, fri-{opovi, snimaju igrani filmovi, na televiziji i radiju daju “dokumentarne reporta`e o Me|ugorju”, put do usta{ke jame [urmanci (“Golubinka”, “Ararova jama”), gdje se nalaze hiqade `rtava, najvi{e `ena i male djece, koje su `ive bacane u stravi~ni ponor smrti samo zato {to su pravoslavni “{izmatici” Srbi, ostao je do dana dana{weg staza kojom se mo`e i}i samo pe{ice. Nad zabetoniranom jamom podignut je obelisk visok 12 metara sa natpisom: 436
“Slava palim `rtvama koje su usta{e, sluge okupatora u qeto 1941. godine zvjerski mu~ili, ubili i u ovu jamu bacili.” Nije re~eno ko su “pale `rtve”, nije utvr|en broj `rtava, nije naveden ni crni dan, 6. avgust 1941, kada je kolona od oko 500 `ena i djece iz srpskog sela Prebilovci dovedena u {est vagona i `iva pobacana u ovu jamu. Isti spomenik sa istim natpisom stoji nad usta{kim jamama na Bivoqem brdu, R`anom dolu i Pandurici, Gorwoj Kukau{i i Dowoj Kukau{i... Kao da se zaboravilo na rije~i druga Tita, koje je izgovorio odmah poslije oslobo|ewa. Govore}i o usta{kim zlo~inima genocida u logoru smrti Jasenovac, on je rekao: “Masovne `rtve pale u ovom logoru predstavqaju sastavni dio fronta narodnooslobodila~ke borbe i otpora naroda i narodnosti Jugoslavije fa{isti~koj okupaciji.” Generacijski je grijeh ostaviti ove nevine `rtve nesahrawene u usta{kim jamama-strati{tima, ne utvrditi wihova imena i na dostojan na~in ta mjesta ne obiqe`iti. Norve`ani su u selu Os podigli spomenik na kome stoji natpis: “Ovde je pokopano 27 Srba, streqanih 17. jula 1942.”, a poslije utvr|ivawa imena `rtava namjeravaju podi}i novi spomenik, na kome }e biti uklesana wihova imena. U Jugoslaviji primjer za ugled je spomenik `rtvama usta{kog zlo~ina genocida nad Srbima u ^emernici, kod Vrginmosta na Kordunu, gdje su na dvadesetak mermernih plo~a uklesana imena 1.016 `rtava, kojima je dodata mala mermerna plo~a sa jo{ 13 imena naknadno identifikovanih. Za usta{ki zlo~in genocida, koji je izvr{en u isto vrijeme kada i u Prebilovcima, uklesan je jasan natpis – poruka budu}im generacijama: “Avgust 1941. godine, vrijeme stravi~nog rata i neizvjesnosti, dani masovnog istrebqewa srpskog naroda. Predstavnici zlo~ina~ke usta{ke dr`ave pozva{e na ovom mjestu, gdje se nalazi zgrada op}ine ^emernice, okupi{e 3. avgusta odrasle mu{karce sela Batinove Kose, Bukovice i ^emernice. Okupqene qude usta{e odvedo{e u Vrginmost, pohapsi{e i odvezo{e u Glinu, gdje ih u pravoslavnoj crkvi, no}u, izme|u 4. i 5. avgusta 1941. godine, mu~i{e i usmrti{e no`em, maqem i kundakom. Ovaj zlo~in u nizu drugih na Kordunu i Baniji osta u istoriji kao neshvatqiv u`as... Dragi roditeqi, sestre, bra}o, bake, dedovi, znani i neznani srodnici i prijateqi, vi padoste kao nevine `rtve prqave politike izroda qudskog roda, kao borci za slobodu, slogu i radost za na{e qep{e i sretnije sjutra. Neka se nikada ne zaborave va{e patwe i na{a bol!” Tekst pokazuje da je Jovan Pavle Drugi u svojoj doktrinarnoj nezabludivosti povredio istorijsko pam}ewe na `rtve zlo~ina. Setimo se {ta je napisano na ulasku u logor Dahau – da onaj ko je spreman da zaboravi, spreman je i da ponovi. Dakle, Jovan Pavle Drugi nije zaboravio, ~im je dozvolio i naredio da se ponovi, odnosno okon~a ono {to je zapo~eto. Ako je Pije XII bio papa fa{ista, onda je Jovan Pavle Drugi papa oli~ewe zlo~ina genocida nad Srbima. 25. 13. Na stranicama 1.034 i 1.035, pod naslovom “Sava Kosanovi} o slu~aju Alojzija Stepinca” je tekst: Sava Kosanovi}, ministar bez portfeqa u vladi FNRJ, u razgovoru sa ameri~kim ambasadorom Yoryom Alenom (George Allen), 9. maja 1951. rekao 437
je da mu je poznato “da je on intervenisao za Stepinca, a znam i iz mog rada u Americi, {ta je sve skop~ano s tim”: “Ja sam jo{ krajem 1946. Trumanovom li~nom ambasadoru u Vatikanu, Majron Tejloru, rekao da je Stepin~eva kazna simboli~ka i da za nas nije va`no koliko }e on stvarno od kazne odle`ati. To ponavqam i sad. Ali je jedno iskqu~eno: niko se kod nas ne bi mogao slo`iti s tim, da Stepinac bude oslobo|en i da u kom bilo svojstvu ostane u zemqi. Moramo voditi ra~una o wegovom stvarnom u~estvovawu u ratu protiv Jugoslavije zajedno sa Paveli}em, o povre|enosti naroda, naro~ito Srba, a, ja mislim, i o jednom znatnom delu protestanata u Americi, koji su od 1947. bili jako anga`ovani u ovome pitawu. Po mom li~nom mi{qewu – ja sam za slu~aj jako zainteresiran i zbog razvoja u zemqi, i zbog akcije, koja je vo|ena u Americi – ne bi bilo sad nekakvih naro~itih pote{ko}a da se Stepinac pusti na slobodu, ali pod uvetom da napusti zemqu. Niko od nas ne mo`e zahtevati, da se trpi – kad bi ostao ovde u nekom manastiru – da bude upotrebqavan za demonstracije, procesije i uop{te politi~ki, tako da nas u jednom ~asu primora da ga ponovno uhapsimo. Usput sam naglasio, da je bila pogre{ka, koja nam je nanela {tetu, ono {to je Ziliakus pred nekoliko meseci izjavio u Londonu, kao da je oslobo|ewe Stepinca jedan srpski problem. Stepinac nije ka`wen na nikakav zahtev Srba, nego zato {to se ogre{io o zakone, ne samo SFRJ, nego ve} aprila 1941. i o zakone Kraqevine Jugoslavije. Dodao sam, da ja li~no mislim, da bi najboqe bilo, po{to znam raspolo`ewe Trumanovo, A~isonovo, Tejlorovo, kao i Alenovo, da bi Amerikanci na podesan na~in ovu stvar mogli da izvedu sa Vatikanom, tako da se osigura odlazak Stepinca iz zemqe u slu~aju da ga oslobodimo. Naravno, potrebno je da ovo bude najstro`ije poverqivo, da publicitet ne pokvari stvar pre nego bude gotovo. Alen se, primetio sam, jako iznenadio na ovo. Prva mu je reakcija bila za{to bi bilo potrebno uop{te razgovarati sa Vatikanom, kad bi jednostavno mogli Stepinca prebaciti u Trst. Alen nije znao da mi to po na{im zakonima ne mo`emo u~initi sa svojim dr`avqaninom. Alen me je zapitao bi li mogao poslati strogo poverqivu depe{u li~no A~isonu, u kojoj bi rekao: prema wegovim najpouzdanijim informacijama, ne postoje te{ko}e za pu{tawe Stepinca na slobodu ukoliko Vatikan pristane da ga primi. Rekao sam da ovo mo`e u~initi, ali treba da doda da je ovo iskqu~eno, ako ostaje u Jugoslaviji. Zbog toga bi korisna bila, ako su zainteresovani, wihova podesna intervencija. Alen }e ovo odmah u~initi. Milo mu je da je na ovo upozoren. Alen je dodao, ako Vatikan ne bi ovo u~inio, mi bi bili u stvari li{eni svake obaveze...” (1. (str. 1034) Sava N. Kosanovi}, “Jugoslavija je bila osu|ena na smrt”, Zagreb – Beograd, 1984, str. 109 - 110) Ameri~ki ambasador je 23. maja 1951. obavijestio ministra Savu Kosanovi}a o razgovoru s ameri~kim sve{tenikom Mak Donom, sekretarom Nuncijature u Beogradu, koji je premje{ten u Sjediwene Ameri~ke Dr`ave, koga }e primati papa i dr`avni sekretar Vatikana: “Alen ga je pitao {ta misli o slu~aju Stepinca i bi li Vatikan u~inio korak da Stepinac ode iz Jugoslavije ako bude pu{ten iz zatvora. Mak Do438
no mu je rekao, da je mar{al Tito, pred vaqda tri godine, kazao biskupu Herleju da }e Stepinac mo}i oti}i iz zemqe ako ga Vatikan primi. Vatikan je stajao na stanovi{tu da je to pitawe li~no Stepinca, a ne Vatikana. Zna se da je Stepinac svojedobno li~no otklawao tako pomilovawe. Sad, me|utim, oni ne znaju kakav je stav jugoslovenske vlade i bi li vlada sada isto u~inila. Alen mu je na to kazao da bi on bio spreman da kod jugoslovenske vlade ispita raspolo`ewe za pomilovawe Stepinca, ako je Vatikan voqan da dade Stepincu sugestiju da oti|e. Iako Vatikan smatra da je to li~no pitawe Stepinca, svakako je jasno da }e Stepinac u~initi onako, kako mu Vatikan sugerira. Zbog toga je potrebno da Vatikan dade Stepincu na znawe da bi mu bilo milo da on ovako postupi. Alen je rekao daqe, da Mak Dono rekne u wegovo ime dr`avnom sekretaru i papi, da je wegova (Atenova) i ocena, da ovo apsolutno treba u~initi. Korisno je zbog op{teg umirewa atmosfere u svetu, korisno je da prestane povla~ewe u {tampi paralele izme|u Stepinca i Mindsentija, a po wegovom mi{qewu, Stepinac u zatvoru ne koristi ni{ta katoli~koj veri. Javno mi{qewe sveta, naro~ito Amerike, povoqno bi primilo da se ovo pitawe likvidira. Ameri~koj vladi bi bilo milo da se u ovome jugoslovenskoj vladi olak{a. Mak Dono je rekao da oni sad ne znaju kakvo je raspolo`ewe Stepin~evo, nemaju s wim nikakvog kontakta. Po`alio se da se dozvolilo i kvekerima, i drugim protestantima, pa novinskim dopisnicima, da ga posete, samo ne predstavnicima katoli~ke crkve. I zbog toga ne znadu kako bi mu i eventualnu sugestiju saop{tili. Alen je na to rekao, da je on spreman i za ovo sa svoje strane u~initi sve, da se ovakav sastanak omogu}i, ako }e Vatikan dati Stepincu gorwu sugestiju. Alen je jo{ tra`io da mu odmah preko ameri~ke ambasade u Rimu depe{ira rezultat razgovora. Ja sam mu sa moje strane rekao da mislim, da je u~inio dobro i da ne mislim, da bi bilo nekih naro~itih pote{ko}a za wegovu intervenciju kod nas. Alen me je zapitao, da ako bi Vatikan bio, kako on ka`e, tako glup da ovo ne iskoristi, bi li A~ison mogao u poverqivom razgovoru obavestiti senatore o ovome {to se htelo u~initi sa jugoslovenske strane, a {to Vatikan, vaqda, nije hteo da pomogne. Rekao sam da mislim da ovo ne bi bilo dobro odmah u~initi, jer nije zgodno da izgleda kao da se jugoslovenska vlada name}e Vatikanu. Ali da mislim da bi bilo dobro ovo dati Vatikanu na znawe, tj. da }e A~ison to saop{titi senatorima, ako Vatikan ne intervenira. Alen se sa tim slo`io. On misli da bi ameri~ko javno mi{qewe u ovome slu~aju bilo na na{oj stani, jer bi Stepinac ispao kao flagelant, koji sam sebe ho}e da mu~i. Svakako, ovaj razgovor sa Mak Donom vodio je Alen po instrukcijama iz Va{ingtona u vezi sa mojim prvim razgovorom s wim, a mo`da je i put Mak Donoa ude{en prema ovome. Alen je u razgovoru nekoliko puta naglasio kako zna, da bi bilo milo i predsedniku Trumanu i A~isonu da se Stepin~evo pitawe re{i. 439
Iz teksta se zakqu~uje da je Vatikan `eleo da od Stepinca napravi `rtvu. O~igledno je da je Vatikan procewivao da, ako izdejstvuje osloba|awe Stepinca i wegovo prebacivawe u Italiju, da onda Vatikan priznaje Stepin~eve zlo~ine, a ako Stepinac bude od strane Vatikana otpisan onda ostaje, uz odgovaraju}u propagandu, da je Stepinac `rtva. Dakle, Vatikan je `rtvovao Stepinca, jer je imao strate{ke ciqeve za budu}nost. Vatikanu nije bio potreban Stepinac zlo~inac, ali mu je bio potreban kao `rtva komunisti~ke vlasti za dan kada neki novi papa, a to je, pokazalo se, bio Jovan Pavle Drugi, odlu~i da rasturi SFRJ. Tako monstruozne planove na dugi rok mo`e da osmisli samo Vatikan. To pokazuje istorija Vatikana. 25. 14. Na stranicama od 1036 do 1038, pod naslovom “Rad katoli~ke crkve u SAD u korist NDH pre, za vreme i posle rata”, nalazi se tekst: U Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama, u ^ikagu (1. (str. 1036) “Hrvatski katoli~ki glasnik”, 4851 Drexel Boulevard, Chicago 15, III “Hrvatski frawevci u SAD”, direktor dr David Zrno, urednik fra Silvije Grubi{i}.) od 1941. izlazi “Hrvatski katoli~ki glasnik”. U razmatrawu odnosa katoli~ke crkve prema usta{kom pokretu i Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, ovaj list predstavqa izvanredan pokazateq i izvor obavje{tewa: Deseti travaw 1941, kada je Slavko Kvaternik u ime usta{kog poglavnika Paveli}a, pod pokroviteqstvom nacisti~ke Wema~ke i fa{isti~ke Italije, proklamovao kvislin{ku, genocidnu Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku, za “Hrvatski katoli~ki glasnik” zna~i “hrvatski uskrs”: “Hrvatski se narod u zarobqenoj domovini, prognanstvu i iseqeni{tvu s po{tovawem, qubavi, ponosom i nadom sje}a desetoga travwa tisu}u devetsto ~etrdeset i prve, kad je neposredno pred blage dane Gospodwega uskrsnu}a uskrsnula i wegova stara i slavna dr`ava Hrvatska, koja je osnovana prije trinaest vjekova... Na taj veliki dan rastrgnuti su te{ko lanci ropstva od plavog Jadrana... Zloba i pokvarenost nisu u stawu promijeniti povijestnu ~iwenicu, da je Nezavisna Dr`ava Hrvatska uspostavqena protiv namjera i voqe Hitlera i Musolinija. I jedan i drugi ~imbeni saveznik bili su voqom hrvatskog naroda stavqeni pred gotov ~in, koji su iz obzira prema svjetskoj javnosti bili prisiqeni priznati. Isto tako, hrvatska se dr`avna politika i diplomacija za vrijeme rata nisu zasnivale na prijateqstvu s nacionalsocijalizmom i fa{izmom, kako to trube bezdu{nici, nego samo na qubavi prema vlastitoj slobodi i na neprijateqstvu prema komunizmu, koji smo s pravom smatrali najve}om opasno{}u za se i za sve ~ovje~anstvo. ^etiri godine nezavisnog `ivota zna~ile su slobodu, sre}u, ponos i kulturni razmah hrvatskog naroda. Hrvat je imao slobodu misli i vjeroispovijesti, zbora i dogovora, pera, kista, dlijeta i tiska, stvarawa i objelodawivawa. Od travwa 1941. do svibwa 1945. storeno je na raznim narodnim podru~jima vi{e nego za 22 godine ropskog `ivota pod Beogradom. [ta bi tek bilo, da se mlada dr`ava Hrvatska nije ~itavo vrijeme nalazila u prete{kom odbranbenom ratu! Mi, koji smo imali sre}u `ivjeti i raditi u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj kroz sve vrijeme od wezine uspostave do zaposjednu}a, ostat }emo trajno ponosni, {to smo je do`ivjeli i {to smo barem 440
~etiri godine potpuno slobodno disali...” (2. (str. 1036) “Hrvatski Uskrs”, “Hrvatski katoli~ki glasnik”, god. 13, br. 13, april 1954, str. 135-136) Stanovi{te “Deseti travaw – hrvatsko uskrsnu}e”, kao “simbol novog uskrsnu}a”, “Hrvatski katoli~ki glasnik” ponavqa, i to u uvodnicima (3. (str. 1036) “Deseti travaw – hrvatsko uskrsnu}e”, “Hrvatski katoli~ki glasnik”, god. 14, br. 4, april 1955, str. 126 - 127) Po ovom shvatawu, za “izraz voqe hrvatskog naroda” nije bitno “tko je u Evropi vladao ili rat vodio 1941. godine.” “Hrvatski je narod deseti travaw u~inio svojim nacionalnim blagdanom, jer on je god. 1941. zna~io stvarno uskrsnu}e hrvatske dr`ave, a od god. 1945. postao je simbol ponovnog uskrsnu}a. Svake godine na ovaj dan Hrvati }e diqem svijeta o`ivqavatii uspomene na 1941. god. i obnavqati zavjet borbe i molitve za ponovnu uspostavu dr`ave Hrvatske... Ne vidjeti u desetom travwu izraz hrvatske du{e i utjelovqene ideala hrv. naroda zna~i ne pripadati hrvatskom narodu...” (4. (str. 1036) “Deseti travwa”, “Hrvatski katoli~ki glasnik”, god. 15, br. 4, april 1956, str. 101) Nezadovoqan odnosom istomi{qenika prema ovim shvatawima, “Hrvatski katoli~ki glasnik” tra`i da hrvatski prvaci zapitaju sebe na “Deseti travaw” {ta su u~inili “za oslobo|ewe hrvatskog naroda ispod tu|inskog jarma”. Odmah uvodni~ar odgovara: “Na{i prvaci nijesu ni poku{ali ne{to ozbiqno u~initi za svoj narod”. (5. (str. 1036) “Na{ Deseti travwa,” “Hrvatski katoli~ki glasnik”, god. 16, br. 4, april 1957, str. 103) U vrijeme kapitulacije Italije, kada se mogla sagledati propast usta{ke katoli~ke Nezavisne Dr`ave Hrvatske, 3. septembra 1943. u Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama, u ^ikagu (Sherman Hotel), obrazovano je Vrhovno vije}e ameri~kih Hrvata. Ovo “novo reprezentativno tijelo” imalo je za ciq “voditi poslovawe u zdravom dijelu iseqene Hrvatske i po mogu}nosti zastupati interese Stare Hrvatske”. U naporima za spa{avawe usta{ke NDH, vode}u ulogu je imala hrvatska katoli~ka crkva. Sastanak 2. maja 1944. odr`an je u crkvenoj dvorani Sv. Pavla u Klivlendu. Pored pet odbornika Vrhovnog vije}a ameri~kih Hrvata, na razgovorima su u~estvovali starje{ina hrvatskih frawevaca u Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama, 16 hrvatskih `upnika, predstavnici Hrvatske katoli~ke zajednice, pet urednika i izdava~a hrvatskih novina i ~asopisa u Americi, predstavnici Hrvatske seqa~ke stranke i predstavnici drugih 20 dru{tava koji su se odazvali pozivu. U~esnike sastanka pozdravio je doma}i `upnik, vele~asni J. Mi{i}. Sjednicu je otvorio predsjednik Vije}a Ivan Stipanovi}. Na po~etku sastanka donijeta je odluka da Vrhovno vije}e ameri~kih Hrvata prestaje da postoji. Za predsjedavaju}eg je izabran K. Kuhari}, za potpredsjednika N. Maar, a za zapisni~ara fra S. Grubi{i}. U toku vije}awa je zakqu~eno “da nakon {to su popucale verige biv{e dr`ave, u koje je preko dva decenija hrvatski narod bio okovan, gdje je bio ugwetavan i progowen, nitko nema pravo tra`iti, da se ponovno u ropske lance ve`e”, da hrvatski narod “ima bogomdano pravo da `ivi u svojoj samostalnoj i nezavisnoj dr`avi”. “Svi, koji rade druk~ije, ne nastoje izraziti `eqe hrvatskog naroda, nego rade protiv wih, podlo, sebi~no i izdajni~ki.” 441
Poslije usvajawa rezolucije, izabrano je “novo predstavni{tvo iseqene Hrvatske”: za predsjednika Ivan Stipanovi}, za potpredsjednike Ivan Kre{i} i Josip Kraja, a “tajni~ki poslovi dati fra Silviju Grubi{i}u”. Po{to je postignut su{tinski ciq promjene programa, organizacija je uzela stari naziv – “Vrhovno vije}e ameri~kih Hrvata”. “Hrvatski katoli~ki glasnik” “Svestrano pozdravqa zakqu~ak onog klivlenskog sastanka, `eli svaki uspjeh VVAH i stavqa na srce svojim ~itaocima, da uvijek stoje na strani ovoga hrvatsko-ameri~kog predstavni{tva, i da ne padnu u komunisti~ke zamke te tako izdadu domovinsku qubav prema Staroj Hrvatskoj”. (1. (str. 1037) “Sastanak u Klivlendu” “Hrvatski katoli~ki glasnik”, god. III, jun 1944, str. 174 - 175) U Klivlendu je 18. oktobra 1944. odr`an sastanak “istaknutih iseqenika”, “preko 60 delegata iz razli~itih mjesta”. “Nakon dugog raspravqawa do{lo se je do zakqu~ka, da se pozovu svi zdravi elementi iseqene Hrvatske, da se pridru`e “Pokretu ameri~kih Hrvata za demokratsku i slobodnu Hrvatsku”, kako su se prisutni slo`ili i krstili novu organizaciju”. Za predsjednika novog odbora izabran je fra Qubo ^uvalo, koji je do{ao u Ameriku koncem 1935, `upnik iz Embriya, dr`ava Pensilvanija; za potpredsjednika Nikola Filipovi}, [eron, Pensilvanija; a za sekretara Rudolf Eri} iz Akrona. Predsjednik Pokreta ameri~kih Hrvata za demokratsku slobodu Hrvatske, Qubo ^uvalo (2. (str. 1037) “Na noge, Iseqena Hrvatska!”, “Hrvatski katoli~ki glasnik”, god. III, novembar 1944, str. 327), frawevac, izvjestio je o rezultatima ovog sastanka li~no papu: “Sveti o~e! Mi Hrvati, nastaweni u Udru`enim Dr`avama, okupqeni u svojim katoli~kim `upama, Hrvatskoj katoli~koj zajednici i drugim vrijednim dru{tvima, sastasmo se na sastanak u gradu Klivlendu, Ohajo, dne 18. listopada 1944, gdje smo se preko svojih pravilno izabranih i opunomo}enih zastupnika jednodu{no slo`ili da se obratimo na civilizirani svijet, a da bi se po{tedio na{ narod u dragoj nam Hrvatskoj od daqwega ratnog pusto{ewa. Stoga smatram svojom svetom du`no{}u, da se u vezi s gorwim zakqu~kom obratim na vas, Sveti o~e, u ime onih zastupnika, odnosno u ime Hrvata katolika, koji borave u Udru`enim Dr`avama, da biste u~inili sve, {to vam je mogu}e, da za{titite hrvatski narod, koji `ivi u zemqi, {to je stoqe}ima wemu pripadala i wegovim hrvatskim imenom bila nazivana. Obra}amo se na vas mole}i vas, da nastojite sa~uvati na{ puk od uni{tewa; da ustanete na obranu wegovih vjerskih i nacionalnih prava onako kako su ga va{i slavni pred~asnici branili u pro{losti, onda kad su se Hrvati dizali na obranu svete katoli~ke vjere i zaslu`ili da budu nazvani ’Fortissimum antemurale christianitatis – naj~vr{i bedem kr{}anstva’. Tako nas je nazvao bla`ene uspomene va{ pred~asnik Lav Deseti. Tim se imenom na{ narod uveliko ponosi. Molimo, da ovih crnih dana nitko ne krwi prava hrvatskoga naroda ni wegove domaje. Na`alost, bojim se da }e one sile, koje su u suprotnosti s kri{}anstvom i wegovim u~ewem, razli~itim sredstvima kojima raspola442
`u i pod kojekakovim izlikama utamaniti prave hrvatske vo|e, te zavesti u na{oj ro|enoj grudi kaos i bezvladu. Dopusti li se to, Sveti o~e, onda }e taj pravi brani~ katoli~ke vjere biti satrt, na{ }e narod biti rastjeran; wegove }e tradicije zauvijek okqa{triti, da naroda kona~no nestane. Nadaqe vas molimo, Sveti o~e, da obavijestite hrvatski narod, da wegovi sinovi i k}eri u dalekoj zemqi ne}e mirovati, da ne}e odstupati od prava, koja hrvatskom narodu pravno i historijski pripadaju. Tra`it }emo od svjetskih vo|a, da se Hrvatima dade sloboda i da im se prizna nezavisnost, te da svako uspo{tuje wihove vjerske i kulturne tradicije. Molimo i ne}emo prestati moliti za va{e zdravqe i sre}u, Svjeti o~e. Molimo tako|er, da bo`anska pomo} bude uz druge dobronamjerne dr`avnike, da ih nadahne Duh Sveti u ovoj najstra{nijoj krizi qudske povijesti, pa da se zavede pravi i trajni mir, tako da iz trvewa i muka ovoga u`asnoga rata uskrsne istinska obiteq naroda. Preponizni sluga Va{e svetosti.” (1. (str. 1038) Ambridge, Pa., 22. studenoga 1944, “Hrvatski katoli~ki glasnik”, god. IV, januar 1945, str. 18 - 19) Apostolski delegat u Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama, nadbiskup ]ikowani (Cicognani od Laodicea), obavijestio je fra Quba ^uvala, pismom od 3. marta 1945, da je Dr`avni sekretarijat Vatikana potvrdio prijem gorweg pisma – “izjave lojalnosti i vjernosti Svetom ocu od strane rukovodioca i ~lanova Pokreta ameri~kih Hrvata za demokratsku slobodu Hrvatske” (2. (str. 1038) pravi naziv: “Movement of American Croatians for the Democratic Freedom of Croatia” – “Pokret ameri~kih Hrvata za demokratsku i slobodnu Hrvatsku”) koja je “predata Wegovoj svetosti”. U poruci Dr`avnog sekretarijata Vatikana, koju je prenio apostolski delegat u Va{ingtonu, re~eno je da je “suvereni pontif, ~ija je o~inska briga za dobro wegovih voqenih katoli~kih Hrvata vrlo sna`na”, sa posebnim zadovoqstvom primio rezoluciju ~lanova Pokreta (3. (str. 1038) Apostolic Delegation, United States of America, No. F. A. 169, March 3, 1945, 3339 Massachusetts Avenue, Washington 8, D. C.) “Hrvatski katoli~ki glasnik” je donio, kasnije, vijest da je papa u govoru povodom svog imendana, 2. juna 1945, posebno naglasio “tu`ne vijesti” koje sti`u iz “Slovenije i Hrvatske”. (4. (str. 1038) “Sv. ocu papi `ao Hrvatske”, “Hrvatski katoli~ki glasnik”, god. IV, br. 7, jul 1945, str. 226-227) Papa Pije XII primio je, 9. septembra 1945, u “sali Klementina”, pored ostalih, i skupinu od tri stotine Hrvata, koji se nalaze u Rimu, bilo otprije ,bilo kao izbjeglice. Papa je tom prilikom rekao “da od sveg srca blagosivqe ne samo prisutne Hrvate “nego i cijeli hrvatski narod, koji toliko mora trpjeti, da bi ostao vjeran Kristu, crkvi i papinstvu”, “Na aklamacije od strane Hrvata odgovorio je na kraju u hrvatskom jeziku @ivjeli moji Hrvati!” (5. (str. 1038) “Hrvati u audijenciji kod Sv. oca pape”, “Hrvatski katoli~ki glasnik”, br. 12, decembar 1945, str. 433) Iz teksta se jasno zakqu~uje koliki je zlo~inac bio Pije XII. Kada svi osu|uju usta{e, rimokatoli~ke sve{tenike kao sau~esnike u genocidu i Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku kao serijsku ma{inu za ubijawe Srba, Pije XII ne samo da je zabrinut nego Hrvate predstavqa kao `rtve, kao da je neko nad 443
wima vr{io genocid od 1941. do 1945. godine. To je problem nezabludivih papa – {to mogu da mewaju stvarnost i da pi{u neku svoju istoriju. Ako se slu{aju pape, onda su Srbi stvorili Jasenovac i druga strati{ta a `rtve su Hrvati usta{e. Ta sklonost ka serijskim la`ima, praksa da se na osnovi koja je la`na gradi istorijsko mentalni feler, odnosno bolest mi{qewa, je prosto karakterna osobina pojedinih (ve}ine) rimskih papa. Posle Pija XII, veliki majstor te svojevrsne bolesti zasnovane na ose}aju nezabludivosti je Jovan Pavle Drugi. I on, isto kao i Pije XII u usta{ama Frawe Tu|mana ne vidi zlo~ince koji se pozivaju na svoje zlo~ina~ke roditeqe iz Drugog svetskog rata, ve} `rtve nasiqa koje sprovode Srbi. I danas su Srbi najve}e izbeglice, najvi{e ih je proterano sa ku}nih ogwi{ta, nemaju gde da se vrate, spaqeni su im domovi, a i ako se vrate, odmah ih hapse vlasti uspostavqene nakon “Bqeska”, “Oluje” ili Dejtonskog sporazuma. Zar zbog jednog, navodno nezabludivog, a u stvari la`ova i zlo~inca, treba da trpi srpski narod, da ne sme da podigne glas i saop{ti istinu. Zato je potreban ovaj elaborat, da bi MKSJ imao prilikue da ~uje i drugu stranu i wene argumente, a ne samo jednog nezabludivog koji tra`i da ga svi prihvate kao Boga na zemqi. 25. 15. Na stranicama 1039 i 1040 je tekst: Kada je vlada FNRJ skoro {est godina poslije bjekstva iz Jugoslavije doznala da se usta{ki ministar Andrija Artukovi} nalazi u Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama i 31. marta 1951. obnovila zahtjev za wegovu ekstradiciju, na osnovu Konvencije o izdavawu krivaca iz 1901, prvi se u za{titu ovog ratnog zlo~inca javio iz Madrida sarajevski nadbiskup dr Ivan [ari}, sa katoli~kim sve{tenicima prof. dr Brankom Mari}em, prof. dr Gracijanom Raspudi}em, Brunom Raspudi}em i Eugeniom Beluhanom. U pismu je re~eno da svi potpisani znaju Andriju Artukovi}a kao “perfektnog yentlmena”, “ispravnog i ~asnog karaktera”. (3 (str. 1039) “They all know Dr. Andreas Artukovi} as a perfect gentlemen; furthermore they know him as a straight-forward and honorable character.”) U obrazlo`ewu svoje molbe za za{titu ovi sve{tenici obja{wavaju ameri~koj vladi da je “jugoslovenska vlada komunisti~ka-ateisti~ka”, ~iji je program “likvidacija” svih neprijateqa, koji ostvaruje putem optu`bi “ratnih zlo~inaca” ili “neprijateqa naroda”, pri ~emu pod pojmom “ratnog zlo~inca” podrazumjeva svako lice koje joj se sjutra mo`e suprotstaviti. S obzirom na to da se “Hrvati u jugoisto~noj Evropi smatraju najja~im protivnicima komunizma”, jugoslovenska vlada je usredsredila sve svoje razorne snage protiv Hrvata. U tom ciqu maja 1945. ubijeno je vi{e od 100.000 hrvatskih vojnika, ~iji je jedini “zlo~in” bio “{to su se hrabro borili protiv komunizma u toku ~etiri godine, samo u odbranu svojih ku}a i nezavisnosti svoje voqene zemqe”. U istom ciqu ubijeno je stotine hrvatskih sve{tenika i biskupa. “Molimo sjetite se slu~aja primata Hrvatske, Wegove eminencije dr Alojzija Stepinca, zagreba~kog nadbiskupa.” “To zna~i, da dr Andrija Artukovi} ne}e biti predat jugoslovenskoj vladi niti pravdi, ve} samo da bude ubijen. Zato, mi hrvatski sve}enici, 444
sve~ano protestujemo protiv izru~ewa dr Artukovi}a komunizmu. Radi toga smatramo na{om qudskom i svetom du`no{}u da vas zamolimo da interveni{ete kod va{e vlade. Svi mi tra`imo od vas da za{titite dr Andriju Artukovi}a i da ne dozvolite da bude izru~en komunizmu, kao ostali ’ratni zlo~inci’, kao `rtva jugoslavenske komunisti~ke vlade. Mi se duboko nadamo, da }e Va{a ekselencija ~uti na{u molitvu i da }e va{e dobro srce saosje}ati sa wim i sa nama. Molimo vas pomognite ameri~ku vladu, koju mi visoko cijenimo”. (1. (str. 1040) Wegovoj ekselenciji g. Stantonu Griffisu, ameri~kom ambasadoru, Madrid, FS of the US, 868.413/6-2351, XR 611.6825) I navedeni tekst predstavqa dokaz osnovne teze kako se katoli~ki sve{tenici bezobrazno i zlikova~ki bore da Andriju Artukovi}a predstave `rtvom terora. Da li iko normalan mo`e da poveruje da je Andrija Artukovi} od 1941. do 1945. godine vodio borbu protiv komunizma. Kakve veze sa komunizmom imaju Srbi koji su na poziv usta{ke vlasti i{li da promene li~ne karte, pa svi zavr{ili u Jasenovcu. Ovaj tekst dokazuje ko su i {ta su rimokatoli~ki sve{tenici crkve u Hrvata bili nekad, a ako se imaju u vidu prethodni citati, onda je jasno da nikakva razlika ne postoji ni kod Kuhari}a i wegove bratije koja je razbijala Jugoslaviju i usta{e vra}ala na vlast, da bi navodno kroz samostalnost dobili izgovor za novi genocid nad Srbima. Svakako je izvr{en genocid ako sa 12 procenata broj Srba spadne na mawe od 3 posto, pa zbog krivi~nih progona i tih 3 posto svakodnevno prokliwe dan kad je poverovao da mo`e da se vrati u sru{ene ku}e. Ta vrsta cinizma, koja prosto izvire iz karakternih osobina sve{tenstva crkve u Hrvata je stawe bolesti koje mora da se konstatuje. 25. 16. Na stranicama 1040 do 1042, pod naslovom “Memorandum 143 hrvatska katoli~ka sve}enika iz 1952, kojim se tra`i ponovno uspostavqawe NDH”, je tekst: “Hrvatski katoli~ki kler Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava i drugih djelova slobodnog svijeta”, 143 katoli~ka sve{tenika, na ~elu sa sarajevskim nadbiskupom Ivanom [ari}em, uputili su 1952. “raznim vladama, vode}im dr`avnicima i vjerskim vo|ama, publicistima i novinskim agencijama” Memorandum “u pogledu vjerskih progona i istinitog statusa Hrvatske i wenog naroda”, “zajedno sa istorijskim sinopsisom wihove borbe za nezavisnost i nacionalnu slobodu”. (2. (str. 1040) Memorandum To Various Government, Leading Statesmen and Religious Leaders, Publicists and News Agencies Regarding the Religious Persecutivns and True Status of Croatia and its People Together with the Historical Synopsis of their Struggle for Independence and National Freedom, submitted by the Croatian Catholic Glergy of the United States of America and other Parts of the Free World) “Potpisani kler je svjestan” da “ovaj oblik protesta ne spada u pravu oblast svje{teni~ke djelatnosti”, ka`u oni da bi opravdali svoje mje{awe u politiku na radikalan separatisti~ki na~in. Na po~etku Memoranduma katoli~ki sve{tenici tvrde da su Hrvati, na osnovu Vilsonovih principa o pravu na samoopredjeqewe, koriste}i raspad Austrougarske krajem Prvog svjetskog rata, dvije nedjeqe prije primirja, 29. oktobra 1918, proklamovali nacionalnu nezavisnost. Versajskim ugovorom, me|utim, stvorena je vje445
{ta~ka tvorevina Kraqevina Srba, Hrvata i Slovenaca, unato~ protesta i molbi hrvatskog naroda, ~ime je okon~ana ova nezavisnost kratkog `ivota. U Memorandumu se govori o teroru jugoslovenske dr`ave dvadesetih godina, progonu intelektualaca i religije. Imaju}i takvo stawe u vidu, “razumqivo je odbijawe Hrvata da brane Jugoslaviju 1941”. “Koriste}i raspad wihove neprirodne i neprijateqske vlade, oni su proklamovali Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku aprila 1941.” “Na ovom mjestu koristimo priliku da ispravimo vladaju}e pogre{no mi{qewe da su sile Osovine dovele do stvarawa Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Istorijska je ~iwenica da je hrvatski narod proklamovao svoju nezavisnost prije nego su se Wemci, Italijani i ratni re`im pojavili na hrvatskom tlu. Proklamacija nezavisnosti je bila spontani izraz cijelog hrvatskog naroda i nije uop{te imala veze sa kasnijim razvitkom i politi~kim implikacijama.” Za osnovanost ovakvog stava hrvatski kler se poziva na izjavu “doktora Alojzija Stepinca datu na sopstvenom su|ewu”: “Cio hrvatski narod se jednoglasno izjasnio za hrvatsku dr`avu, a ja bih bio nedostojan ~ovjek kada ne bih razumio osje}awa hrvatskog naroda koji je bio robqe biv{e Jugoslavije”. Oslawaju}i se u svom stavu na autoritet nadbiskupa Stepinca, on obja{wava da su “srpski nacionalisti i imperijalisti pod vodstvom Dra`e Mihailovi}a i komunisti~ki partizani pod Titom, uglavnom Srbi, poveli nepravedne i smi{qene napade na novu hrvatsku dr`avu od po~etka wenog postojawa 1941. Mihailovi}ev ciq je bio uni{tewe hrvatske dr`ave i ponovno uspostavqawe izgubqene srpske supremacije nad Hrvatima u okviru granica Jugoslavije. Na svom su|ewu u Beogradu 1946. on je svjedo~io da je wegov glavni ciq bio uni{tewe hrvatske dr`ave. U tom ciqu on je ~ak dobio oru`je od Wemaca preko generala Nedi}a, tada{weg premijera srpske vlade pod wema~kom okupacijom. Srpski ~etnici su sara|ivali i sa Wemcima i sa Italijanima u hrvatskim pokrajinama protiv Hrvata i ubili na hiqade hrvatskog civilnog stanovni{tva, ukqu~uju}i djecu i stare. Kampawa komunisti~kih partizana pod Titovim vodstvom protiv mlade hrvatske dr`ave nije bila mawe okrutna i krvava. Prikrivaju}i svoju pravu prirodu pod pla{tom oslobodila~kog pokreta, wihov ciq je bio uspostavqawe komunisti~ke diktature odmah poslije okupacije cijele teritorije Jugoslavije od strane Titovih snaga. Kamufliran pod imenom Narodnooslobodila~ka vojska i Narodnooslobodila~ki front, davao je utisak nacionalnog oslobodila~kog pokreta raznih politi~kih i socijalnih partija i grupa. Broj Hrvata koji su mu pristupili bio je mali. Sam Tito je jednom prilikom izjavio da je imao samo nekoliko hrvatskih partizana i, {to je zna~ajno, da je i ta mala snaga bila od Hrvata sa priobalnih podru~ja okupiranih od italijanskih fa{isti~kih snaga. Srbi su, na drugoj strani, u masi pristupili komunisti~kom pokretu.” “Kada se Titov re`im osjetio sigurnim, otpo~eo je kampawu sa ciqem likvidacije svih svojih protivnika. On se sa svim svojim bijesom bacio protiv Rimokatoli~ke crkve, wenih vo|a, vjerskih i lai~kih, kao i protiv mnogih muslimanskih vo|a. Krajem proqe}a 1945. broj ubijenih hrvatskih 446
rimokatoli~kih sve{tenika dostigao je 230. Ova brutalna ubistva navela su predsjednika Ruzvelta na zakqu~ak da narodi Jugoslavije treba plebiscitom da odlu~e da li `ele ili ne da `ive u toj dr`avi.” Hrvatski katoli~ki sve{tenici dokazuju u svom Memorandumu da su Hrvati bili prinu|eni u toku Drugog svjetskog rata da se bore kako protiv fa{ista, tako i protiv komunista da bi o~uvali ne samo svoju nezavisnost, ve} i svoju egzistenciju, da su se sve borbe vodile na hrvatskoj teritoriji, da su Srbi u{li u hrvatsku zemqu i prinudili Hrvate da vode odbrambeni rat. “Vo|a hrvatskih katolika i metropolita Hrvatske, zagreba~ki nadbiskup (sada kardinal) Stepinac, osu|en je na 16 godina zatvora jer je odbio da se pokloni komunisti~koj tiraniji i {to se opredijelio da govori u odbranu svoje progowene crkve.” Sli~nu sudbinu su do`ivjeli mostarski biskup Petar ^ule i vi{e od 200 hrvatskih katoli~kih sve{tenika i vjernika, kao i veliki broj muhamedanskog klera. U Memorandumu se navodi da su rimokatoli~ki biskupi dr Josip Carevi} i dr Janko [imrak ubijeni, a da je bawalu~ki biskup Josip Gari} umro u izgnanstvu u Gracu. Prirodu Memoranduma pokazuje i protest da sarajevski nadbiskup dr Ivan [ari} jo{ uvijek `ivi u izgnanstvu. U Memorandumu se navodi da je u toku “komunisti~ke okupacije Hrvatske” ubijen i vo|a Hrvatske pravoslavne crkve, vladika Germogen! Naveden je i “pokoq iz maja 1945.” 150.000 razoru`anih hrvatskih vojnika i civila kod Blajburga u Austriji i kod Maribora i Ceqa u Sloveniji. Nije zaboravqeno da se uka`e da je prvi svjetski rat izazvao “mladi srpski fanatik koji je ubio austrijskog nadvojvodu Franca Ferdinanda u Sarajevu 1914.” i da stvarawe Jugoslavije izaziva stalni strah od rata i gubitka nezavisnosti kod naroda balkanskih zemaqa. Zakqu~na poruka je jasna: “Istorijska borba hrvatske nacije za nezavisnost dokazuje wenu odlu~nu voqu za uspostavqawe demokratske i suverene dr`ave Hrvatske, koja }e garantovati svoju vjersku slobodu i kulturni razvoj. Prema tome, mi, ~lanovi klera, smatramo svojom svetom du`no{}u da u~inimo sve da se na ovu ~iwenicu skrene pa`wa svijeta: hrvatski narod ne `eli da bude dio bilo koje jugoslavenske dr`ave, u bilo kom obliku”. Slijede 143 potpisa. Tekst dokazuje da su katoli~ki sve{tenici posle 1945. godine nastojali da obnove fa{isti~ko-nacisti~ku tvorevinu, usta{ku Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku. Malo je wima bilo zlo~ina od 1941. do 1945. godine. Nezadovoqni su {to nije zavr{en genocid nad Srbima i zato tra`e pomo}. Prisetimo se da tra`e pomo} u onom trenutku kada Vatikan {aqe naoru`ane usta{e u FNRJ kao svoje krsta{e. Dakle, Vatikan je usta{tvo sa~uvao, o~uvao, razvio, vratio, finansirao, obu~io i naredio usta{ama da dovr{e genocid nad Srbima. U tome je izuzetno a`uran bio Jovan Pavle Drugi. 25. 17. Na stranicama od 1043 do 1046, pod naslovom “Hrvatski katoli~ki sve{tenici {tite Andriju Artukovi}a u SAD 1951. godine”, je tekst: U ime Hrvatskog fraweva~kog komesarijata, svete porodice hrvatskih fraweva~kih otaca u Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama, provincijal dr Vasiq Vendelin uputio je 7. septembra 1951. pismo predsjedniku Sjediwe447
nih Ameri~kih Dr`ava, u kome mu skre}e pa`wu “da je dr Andrija Artukovi}, biv{i ministar hrvatskog kabineta, uhap{en od strane federalnih vlasti 29. avgusta za la`nu optu`bu ubistva na zahtjev jugoslavenske komunisti~ke vlade, koja tra`i wegovo izru~ewe”. S obzirom na to da bi “izru~ewe g. Artukovi}a komunisti~koj Jugoslaviji...sigurno zna~ilo ubistvo”, on tra`i da predsjednik “odbije izru~ewe”, pored ostalih, iz slijede}ih razloga: – “G. Artukovi} je politi~ki izbjeglica, a ne zlo~inac. Optu`be protiv wega su zlonamjerno izmi{qene od wegovih politi~kih neprijateqa, posebno Titove komunisti~ke tajne policije, ozlogla{ene UDB-e.” – “G. Artukovi} je uvijek bio beskompromisni protivnik komunizma. On je dobar i pobo`ni hri{}anin”, “idealista-patriota, koji je cijelog svog `ivota radio za slobodu i nezavisnost svoje hrvatske dr`ave”. “To je pravi razlog za{to Tito i wegova komunisti~ka vlada i neki srbijanski jugoslovenski politi~ari `ele da ga likvidiraju.” – “Ekstradicija g. Artukovi}a bi stvorila opasan presedan i dovela u opasnost sve politi~ke izbjeglice.” Poslije detaqnog izlagawa osam razloga, frawevac dr Vasiq Vendelin, “kao demokratski Amerikanac hrvatskog porijekla i katoli~ki sve}enik”, tra`i da predsjednik odbije ekstradiciju “u interesu demokratije i pravde”, uvjeravaju}i ga da }e mu za to biti zahvalni “svi Amerikanci hrvatskog porijekla i sve hrvatske politi~ke izbjeglice”, “ako naredite wegovo neodlo`no oslobo|ewe”. (1. (str. 1043) Croatian Franciscan Commissariat of the Holy Family, 485 Drexel Blvd, Chicago 15, Illinois, September 7, 1951, Department of State. NARA, 611.6826/9-751 CS/H) U ime crkve Hrista kraqa (Crist the King Church) iz Akrona (Ohajo), pastor M. G. Domladovac, u pismu predsjedniku Hari Trumanu, navodi da je dr Andrija Artukovi} “bio ~lan vlade Nezavisne Dr`ave Hrvatske, dr`ave koja je postojala od 1941. do 1945.”, koju su “pozdravili svi Hrvati, jer se prema wima stra{no postupalo od strane Srba u predratnoj Jugoslaviji”. On, ~ak, tvrdi da su se, “u ciqu o~uvawa svoje slobode, u toku ovih 4 godine, Hrvati morali boriti protiv srbijanskih ~etnika, Italijana, Wemaca i kona~no Titovih komunista”. On moli predsjednika da ne dozvoli da se “na{e dobro ameri~ko ime” ukaqa izru~ewem ovog ~ovjeka Titovim slugama”. (2. (str. 1043) Crist the King Church, 759 Grant Street, Akron 11, Ohio, NARA 033960, 611.6826/9-2451, September 24, 1951) Obra}aju}i se predsjedniku Trumanu, “u ime ~lanova rimokatoli~ke hrvatske crkve Svetog Trojstva u Ambridge” (Holy Trinity R. C. Church), dr`ava Pensilvanija, u ime ~lanova Hrvatske katoli~ke unije Amerike (Croatian Catholic Union of America) i lo`e Sv. Josifa, ogranak br. 24. C. C. Unije u Embriyu, koji predstavqaju veliki broj ~lanova, sve}enik Serafin Vi{tica i wegov pomo}ni sve{tenik Krunoslav Pan|i} izjavquju da su ovla{}eni da zatra`e od predsjednika “da upotrijebite svoje dobre usluge za spre~avawe ekstradicije ovog politi~kog izbjeglice”. (3. (str. 1043) St. Augustine R. C. Church, 6768 W. Rogers Street, West Allis, 14, Wisconsin, Sept. 8, 1951, NARA, F790003-0522) 448
Otac Bla` Jerkovi}, pastor rimokatoli~ke crkve Sv. Augustina, Vest Alis, dr`ava Viskonsin, pi{e poznatom antikomunisti, senatoru Makartiju (McCarthy), ne samo u ime svoje parohije ve} i u ime parohije i ~lanova Hrvatske katoli~ke unije Amerike, tri lo`e koje predstavqaju 3.500 ~lanova, koji su ga “ovlastili da tra`i preduzimawe svih mjera za spre~avawe ekstradicije ovog politi~kog izbjeglice”. (4. (str. 1043) Holy Trinity R. C. Church, 415 Melrose Avenue, Ambridge, Pa, NARA, 611.6826/10-1951, October 6, 1951) U ovim pismima se ogleda unaprijed dogovoreni sadr`aj nastupawa u ime Hrvatske katoli~ke unije Amerike. I u jednom i u drugom pismu na isti na~in se izra`ava potpuna saglasnost sa gledi{tima oca Sjepana Lackovi}a, biv{eg sekretara zagreba~kog nadbiskupa Alojzija Stepinca, sada u Wujorku, i oca Silvija Grubi{i}a, izlo`enim u ~lanku koji je objavqen 8. septembra 1951. u “Catholic Herald Citizen of Milwaukee”, da je jedini grijeh Andrije Artukovi}a “{to se borio protiv komunista i wihovog re`ima u Jugoslaviji”. U svim pismima se otvoreno izra`ava zabrinutost, ako uspije ovaj zahtjev za izru~ewe, da }e to otvoriti mogu}nost “upotrebe istog metoda za izru~ewe bilo kog politi~kog izbjeglice, koji je sada bezbjedan u SAD i wegove likvidacije, jer, kako mi duboko vjerujemo, oni `ele da likvidiraju ovog ~ovjeka.” Vrhovni odbor (Supreme Board) Hrvatske katoli~ke zajednice u Sjediwenim Dr`avama Amerike, na sastanku odr`anom u Geriju, dr`ava Indijana, 12. oktobra 1951, povodom proslave svoje 30-godi{wice, “ozbiqno je razmatrao pitawe zahtjeva jugoslavenskog Titovog re`ima da se dr Andrija Artukovi}, istaknuti hrvatski protivnik komunizma, deportira u jugoslavenski zatvor”. U rezoluciji koja je ovom prilikom usvojena re~eno je: “U ime Hrvatske katoli~ke zajednice SAD i hiqada wenih ~lanova, lojalnih gra|ana Amerike, spremnih da sve `rtvuju, ~ak i svoje `ivote za ameri~ku slobodu i demokratiju, protestujemo protiv zahtjeva jugoslavenskog komunisti~kog re`ima da se dr Artukovi} deportuje u Jugoslaviju.” U pet ta~aka obrazlo`ewa ponavqaju se “razlozi” navedeni u prethodnim pismima, da je rije~ o “~isto politi~kim optu`nicama”, da je “jugoslavenski komunisti~ki re`im” najprije tra`io “deportaciju” dr Artukovi}a na osnovu politi~kih razloga, pa kada u tome nije uspio, promijenio je optu`be za “ubistvo i zlo~in”, “koje on nikada nije skrivio”. Odbacuje se primjena Konvencije o izru~ewu krivaca, koja je zakqu~ena 1902. izme|u SAD i Kraqevine Srbije, jer Artukovi} nije dr`avqanin ni Srbije ni Jugoslavije. Tekst ove rezolucije je 16. oktobra 1952. upu}en predsjedniku SAD Hari Trumanu, sa potpisima glavnog predsjednika. L. C. Samaryije, i glavnog sekretara, Georgea Rumusacaka. (1. (str. 1044) Croatian Catholic Union of U.S.A. - A Fraternal Benefit Society (Hrvatska Katoli~ka Zajednica u S. D. Amerike), 125 West 5th Avenue, Gary, Indiana, NARA F790003-0572, 611.6826/10-1651 CS/H, October 16, 1951) U tom smislu su pisali pisma i apele mnogi sve{tenici, ~lanovi Hrvatske katoli~ke zajednice (lo`a broj 60 iz Los An|elesa, dr`ava Kali449
fornija, (2. (str. 1044) NARA F790003-0505, 611.6826/9-1951 CS/MC. Our Lady of the Sacred Heart of Jesus, Croatian R. C. Church, 108 Ridge Road, Lackawanna 18, New York, pismo od 7. novembra 1951. upu}eno James C. H. Bornbrtght, Actinc Asst. Secreiary for European). Biv{i sekretar zagreba~kog nadbiskupa, kome su jugoslovenske vlasti dozvolile da legalno napusti Jugoslaviju sa predstavnikom Vatikana Masu~ijem, pi{e u ime “Hrvatske R. C. crkve” (“Our Lady of the Sacred Heart of Jesus”), iz Lakavane, dr`ava Wujork, pomo}niku dr`avnog sekretara za evropske poslove u Stejt departmentu. Pored dostavqawa ~lanaka iz usta{ke {tampe u SAD, on ponavqa predlog iz pisma od 5. oktobra 1951. za stvarawe “neke vrste informacionog centra sastavqenog od hrvatskih raseqenih lica, stru~waka u raznim oblastima”, neke vrste obavje{tajnog centra za potrebe ameri~ke vlade, koji bi slu`io “na{oj novoj zemqi kao i na{oj staroj, koja je sada raspeta”. (3. (str. 1044) Affairs, State Department, Washington 25, D. C, NARA F790003-0607, 611.6826/11-751 CS/R) Kongresmen iz Kalifornije Ut, gdje je `ivio usta{ki ministar unutra{wih poslova, dr Andrija Artukovi}, pod la`nim imenom Alois Anich, predlo`io je u Predstavni~kom domu Kongresa Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava poseban zakon (H. R. 2789 od 20. januara 1955), kojim bi se usta{ki ministar oslobodio optu`bi “komunisti~ke” Jugoslavije i kao ugledan stranac primqen u ameri~ko dr`avqanstvo. U podr{ku ovog predloga iznio je preporuke, pored ostalih, nekoliko uglednih katoli~kih sve{tenika. Pored sve{tenika Roberta Rosa iz Kalifornije (Crkva Blagoslovenog Sakramenta – Blessed Sacrament Church), preporuke su dali katoli~ki sve{tenici izbjegli iz Nezavisne Dr`ave Hrvatske: –- Stjepan (rev. Stephen) Lackovi}, biv{i sekretar nadbiskupa Alojza (Aloysius) Stepinca iz Zagreba – 108 Ridge Road, Lackawanna, N. Y; – prof. dr Louis Ivandi}, koji je pratio usta{kog ministra Andriju Artukovi}a u bijegu iz Austrije u Fribourg ([vajcarska), 1449 Rossini Boulevard, Windsor, Ontario, Canada; – Berto Dragi}evi}, kao sve{tenik koji je poznavao usta{kog ministra u toku rata (za vrijeme NDH) 1941-1945. Kongresmenu nije re~eno da je fra Berto Dragi}evi} bio komandant usta{ke seoske milicije u Rakitnu (srez Posu{je), poznate po mnogim zlo~inima, da je kao satnik – duhovnik I domobranske dobrovoqa~ke bojne odlikovan od usta{kog poglavnika Paveli}a “Vojni~kim redom `eqeznog trolista IV stupwa” (tek. br. 1260 – @T – 24. II 1944). – Pismo grupe hrvatskih katoli~kih sve{tenika, koji borave u [paniji, preko ambasadora SAD u Madridu: Bruno Raspudi}, prof. dr Graciano Raspudi}, samostan u Mostaru, prof. dr Branko Mari}, Eugen Beluhan, urednik usta{kog “Hrvatskog naroda” i nadbiskup sarajevski dr Ivan Eu. [ari}, o kome je u ovoj kwizi dosta napisano, iz San Francisco el Grande 18. Madrid, 18. juna 1951. Tekst pokazuje kako Vatikan vodi akciju {irokih razmera, s obzirom da deluje planetanro. Koja je koli~ina la`i izneta u ovim pismima i apelima nije potrebno napomiwati, ali mora da se navede da je sve to citira450
no u ovom elaboratu da bi se prikazao kontinuitet delovawa rimskih papa. Tekst poma`e da se prepozna stil Jovana Pavla Drugog. On se dr`i maksime da vi{e puta javno izneta la` pretenduje da postane istina. Tokom oru`anih sukoba na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine pobedu je odnela la`, a kao rezultat toga javqa se frustracija aktera od istine. U tom smislu MKSJ treba da da prostor istini, a ona je op{tepoznata – izme|u Nezavisne Dr`ave Hrvatske i secesionisti~ki stvorene Hrvatske Frawe Tu|mana ne postoji razlika, a sli~nost se vidi ~ak i u datumima, simbolici i mitomaniji. 25. 18. Na stranici 1053 je tekst: Pored ovih pismenih preporuka katoli~kih sve}enika usta{kom ministru dr Andriji Artukovi}u, koje su u cjelini prezentirane Predstavni~kom domu Kongresa SAD, kongresmen Ut je obavijestio ~lanove Predstavni~kog doma da je primio preporuke i od drugih katoli~kih sve{tenika, imenom i prezimenom: - George Vrdoljak, sada{wi boravak Sudbury, provincija Ontario, Kanada; dr Ivo Sivri}, St. Louis, Montana; Mario Mati}, Artesia, Kalifornija, iz ^ikaga; dr Vasiq Vendelin; dr Ignatus Jurkovi}, iz Bjelimi}a kod Kowica; prof. dr Kruno Panyi}, iz Drinovci, Qubu{ki; Celestin Raguz. Svi ovi katoli~ki sve{tenici su tvrdili da su usta{kog ministra Andriju Artukovi}a poznavali iz vremena Nezavisne Dr`ave Hrvatske 1941 1945, da je rije~ o dobrom katoliku, borcu protiv komunizma, da nije bio saradnik nacista, {tavi{e da je pomagao borbu Amerike i wenih saveznika! (1. (str. 1053) Congressional Record, vol. 101, No. 129, 29. februar 1955, str. 10451-10459) Da je la` beskona~na, pokazuju ovi tekstovi. Kada bi se dao makar jedan dokaz da su usta{e bile u oru`anom sukobu sa Italijanima ili Nemcima, neko bi mo`da i mogao da poveruje u tekst ovog pisma. Me|utim, istina je druga~ija. Kada su to usta{e bile saveznici sa SAD u periodu 1941. do 1945. godine? Dakle, od Konstantinove darovnice do danas, a tako }e biti i u budu}nosti, Vatikan i wegove pape sve zasnivaju na la`ima. Zato sve javne izjave Jovana Pavla Drugog koje se odnose na teritoriju biv{e Jugoslavije, a pogotovo na oru`ane sukobe, moraju da se tretiraju kao la`i. 25. 19. Na stranicama 1054 i 1055 je tekst: Pedeseta godi{wica biskupskog posve}ewa preuzvi{enog dr Ivana Ev. [ari}a, sve~ano je obiqe`ena 1958. u krugovima hrvatske katoli~ke crkve u [paniji i Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama. Za sarajevskog nadbiskupa i metropolitu vrhobosanskog re~eno je da ga je papa Pije X imenovao za naslovnog biskupa cezaropolitanskog i pomo}nog biskupa vrhbosanskog 27. aprila 1908, a sve~ano je ustoli~en za nadbiskupa 18. juna 1922. zbog zasluga na vjerskom podru~ju, papa Pije XI imenovao ga je za asistenta papskog prijestoqa i rimskog grofa 11. decembra 1931. Veze sa usta{kom emigracijom je odr`avao prilikom posjeta Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama 1926. i 1934, koje godine je posjetio i Argentinu. 451
Iako je za vrijeme NDH najtje{we sara|ivao s usta{ama i podr`avao wihove zlo~ine genocida nad Srbima i Jevrejima, imao bliske odnose sa Paveli}em, kome je ispjevao posebnu odu i tijesno sara|ivao sa wema~kim okupatorom ( 2. (str. 1054) isti~e se da je nosilac najve}ih odlikovawa Hrvatske (NDH), Austrije, Ma|arske i Wema~ke. Vidi: M. Bulaji}, “Usta{ki zlo~ini genocida i su|ewe Andriji Arukovi}u 1986. godine”, kw. 1, “Odgovornost i sau~esni{tvo nadbiskupa vrhbosanskog dr Ivana [ari}a u zlo~inima genocida”, str. 768-780), stranoj javnosti je predstavqen kao `rtva “bezbo`nog komunizma”: “Od okupacije Hrvatske po Titovim komunistima godine 1945. i po savjetu hrvatskih biskupa nalazi se odsutan iz zemqe, jer ga je komunisti~ka stranka ozna~ila kao svoju prvu `rtvu”. Najprije se sklonio u Austriju, zatim dolazi u glavni grad [panije Madrid, kao gost madridskog biskupa i patrijarha zapadnih Inda monsiwora Eije u Garaya. Iz Madrida, 1951. godine, prvi istupa u odbranu usta{kog ministra Andrije Artukovi}a, a protiv zahtjeva vlade Jugoslavije za wegovo izru~ewe. (3. (str. 1054) Vidi odgovaraju}e mesto u ovoj kwizi) “Sveti otac papa Pije XII uputio je preuzv. dr [ari}u krasno pismo, u kojem mu ~estita jubilej i {aqe svoj apostolski blagoslov. Apostolski nuncij Antoniutti predao je sve~aru komemorativnu medaqu pape Pija XII”. Me|u mnogobrojnim ~estitkama nalazi se i ~estitka dr Gregorija Ro`mana, qubqanskog biskupa, zatim “hrvatskih redovnika i sve}enika, kao i svih hrvatskih vjerskih i politi~kih organizacija”. (4. (str. 1054) “Zlatni biskupski jubilej sarajevskog nadbiskupa dra Ivana Ev. [ari}a”, “Hrvatski katoli~ki glasnik”, god. 17, br. 7, juli 1958, str. 207-209) Kada je federalni sudija u gradu Los An|elesu, Teodor Hok (Theodore Hocke), 15. januara 1959, u vezi sa zahtjevom vlade FNR Jugoslavije za izru~ewe ratnog zlo~inca Andrije Artukovi}a, donio rje{ewe da se taj zahtjev kao nedokazan odbacuje, “Hrvatski katoli~ki glasnik” je tu odluku odu{evqeno pozdravio: “Ovaj pravorijek pravednog, nepristrasnog i slobodnog ameri~kog suda trijumf je ne samo za dr Artukovi}a, koji je podnio bezbroj du{evnih i tjelesnih muka za svoj potla~eni hrvatski narod i wegova prava od zakletih hrvatskih neprijateqa, nego je ovo zaista trijumf za cijeli hrvatski narod, kako onaj potla~eni u domovini, tako i sve rasijane Hrvate diqem svijeta. Odluka g. Kocke-a pquska je u lice beogradskim vlastodr{cima, ~etnicima, svim srpskim i jugoslavenskim organizacijama i qudima, koji su tra`ili glavu dr Artukovi}a i za to tro{ili ogromne svote novaca za razne bro{ure, novinske ~lanke po ameri~kim ~asopisima i novinama, kao i putem radija i televizije, te raznih ameri~kih novinskih komentatora. Dr Andrija Artukovi} kona~no je, hvala Bogu, pobjedio, a s wime je pobjedila i hrvatska opravdana stvar. Slu~aj dr Andrije Artukovi}a ne}e u}i samo u anale ameri~ke pravne povijesti, nego i u hrvatsku povijest radi svoga pravnog i povjesnog zna~ewa. Svi iskreni hrvatski rodoqubi, posebno hrvatsko sve}enstvo u Americi, Ujediweni ameri~ki Hrvati i druge hrvatske rodoqubne organizacije i pojedinci u Americi, Kanadi i diqem svijeta, kao i zarobqeni hrvatski na452
rod u domovini vesele se ovoj pobjedi pravde i istine i iz dubine srca kli~u: Hvala Bogu! Bog nam te jo{ dugo po`ivio, dragi na{ Andrija!” (1. (str. 1055) “Dr Andrija Artukovi} oslobo|en”, “Hrvatski katoli~ki glasnik”, god. 18, br. 2, februar 1959, str. 48- 0) Tekst dokazuje da je koalicija stvorena odmah nakon Drugog svetskog rata. Me|utim, Artukovi}u je ipak su|eno i wegovo zlo~ina~ko delovawe sudski dokazano. Dodu{e, sa zaka{wewem i lukreativno, da bi moglo da bude i podsticaj za novi genocid koji je naredio Jovan Pavle Drugi. 25. 20. Na stranicama od 1059 do 1128 objavqeni su podaci o sve{tenicima crkve u Hrvata koji su okrvavili svoje ruke. 26. U kwizi “Unija: Politika rimokatoli~ke crkve prema pravoslavnim Slovenima” (prire|iva~ dr Zoran Milo{evi}, izdava~ “Institut za politi~ke studije”, Beograd, {tampa “Zaslon-print”, [abac, 2005. godine), objavqen je: 26. 1. Na stranicama od 226 do 230, pod naslovom “Versko misionarewe uz pomo} politike” tekst: Slede}a teza s kojom nas suo~ava Stamatovi} jeste omiqena propagandna pri~a “dukqana” i “crkve u Hrvata”, tzv. Dukqanske akademije nauka i umjetnosti, te tzv. Crnogorske pravoslavne crkve (koju ve} priznaje Rimska crkva, ali nijedna pravoslavna crkva) i novodukqanskih medija jeste pri~a o Nemawi}ima kao okupatorima i uzurpatorima Dukqe-Zete. Naravno, i ovde autor sa lako}om izlazi na kraj sa ovom misionarsko-ideolo{kom la`i. Su{tina teze nije u ~iwenicama da su Nemawi}i, pa i Sveti Sava, nekakav okupator Crne Gore, ve} u `eqi da se dana{wi Crnogorci odreknu pro{losti i prihvate virtuelnu pro{lost koju im stvara ideologija rimokatoli~anstva, a to je da su dana{wi Crnogorci razli~it narod od Srba, da su ih Srbi ugwetavali, te da danas treba bez ikakvih emocija da se otresu srpskog ugweta~a i prihvate “nova saznawa” da su oni crveni Hrvati i da je wihova prirodna vera rimokatoli~anstvo, a ne kao do sada pravoslavqe. (1. U intervjuu antisrpskim novinama “Danas”, don Branko Sbutega izra`ava jasan stav da rimokatolici i Rimokatoli~ka crkva ne vide Srbiju i Crnu Goru zajedno. On predla`e da se ovi entiteti uva`avaju kao razli~iti entiteti, “jer jesu razli~iti”. Dodu{e, postoji jedan “mali” problem, kako sam don Sbutega prime}uje, “velika ve}ina u Srbiji to ne razlikuje i velika mawina u Crnoj Gori to ne razlikuje”, ali je va`no da to on razlikuje. Ina~e, don Branko Sbutega iz Kotora, ekstremni rimokatolik, potomak je srpske, rimokatoli~ke porodice. Wegovom dedi Wego{ je posvetio jednu pesmu, a veliki vladika i pesnik je rado odsedao u domu Sbutega kada je odlazio na putovawa. Danas potomci ove nekada nacionalno svesne porodice pri~aju ono {to im se suflira iz Zagreba i Rima. Vidi, “Danas”, 25-26. decembar 2004, str. 7) Ovom tezom, dakle, jasno je, ne treba da se bavi nauka, ve} pravoslavna teologija. Razlog za ukqu~ivawe u pravoslavne teologije le`i u ~iwenici da rimokatolici misionare politikom, pa je i najboqi odgovor onaj koji 453
do|e iz krila Srpske crkve. Da je ovo potrebno, govori i slede}a dukqansko-rimokatoli~ka teza – da je srpski nacionalni ose}aj u Crnu Goru unet preko pravoslavqa. (Treba naglasiti da ovu la` rimokatoli~ki misionari koriste i u Belorusiji i Ukrajini, samo {to tamo govore da je ruska svest u Belorusiju, odnosno Ukrajinu uneta preko pravoslavqa, ali isti mozak, ista, rimokatoli~ka, verska i misionarska pozadina se odli~no zapa`a). Drugi deo, uslovno re~eno, bavi se crnogorskim usta{ama, Komunisti~kom partijom kao tvorcem doktrine o crnogorskoj naciji, ra|awu (crnogorske) nacije, samarewu Lov}ena, demonta`i Cetiwa kao polazne osnove za stvarawe dukqanske ideologije, te atacima na Mitropoliju crnogorsko-primorsku (stvarawem tzv. Crnogorske pravoslavne crkve i poku{ajima otimawa hramova od legalne crkve za novu pseudo crkvu). (2. Samozvani poglavar “Crnogorske pravoslavne crkve”, koju ne priznaje nijedna pravoslavna crkva, ali je zato priznaje Rimokatoli~ka, Mihajlo Dedei}, posetio 9. aprila 2003. godine Vukovar, gde je rekao “Kao poglavar obnovqene Crnogorske pravoslavne crkve, do{ao sam se pokloniti i polo`iti vijenac ovim mu~enicima, koji nisu samo va{i nego i na{i mu~enici.” Posle ovih citata “Glas Koncila” upoznaje ~itaoce da je “doista postojala u pro{lim stoqe}ima crnogorska autokefalna (potpuno samostalna i neovisna pravoslavna crkva). Naravno, nema veze {to to ne znaju ni same pravoslavne crkve, va`no je da slu`i svrsi razbijawa Srpske pravoslavne crkve. (Vidi, “Pohod crnogorskoga mitropolita Mihajla, “Glas Koncila”, Zagreb, br. 20, 18. svibwa 2003, str. 27) Stamatovi} sugeri{e da sve {to rimokatoli~ki misionari i wihovi politi~ki eksponenti oli~eni u tzv. Dukqanskoj akademiji nauka i umjetnosti, tzv. Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, dukqanskim medijima i Mili \ukanovi}u predstavqa bezobzirno silovawe istorije sa ciqem stvarawa novog naroda koji }e se zvati crvenim Hrvatima, u dr`avnom smislu pripojiti se hrvatskoj dr`avi, govori}e hrvatskim jezikom i i}i }e u novu, tzv. Crnogorsku pravoslavnu crkvu koja }e biti pot~iwena papi, tj. biti unijatska crkva. U ovom tekstu autor iznosi ~iwenice koje se odnose na proces unija}ewa koji ide preko Crne Gore. O~igledno je da su prisutna najmawe dva pravca delovawa. Prvi, koji ekstremno potencira crnogorsku dr`avnost i drugi, postojawe Crnogorske pravoslavne crkve, i stav da Srpska pravoslavna crkva na teritoriji Crne Gore predstavqa odraz velikosrpskog ekspanzionizma. Mada su obe teze istorijski pogre{ne, podr`ava ih Rimokatoli~ka crkva. Odavno je poznata sklonost Vatikana da na istorijski dokazanim la`ima zasniva svoje delovawe. Ciq delovawa u Crnoj Gori je da se me|usobno razdvoje Srbija i Crna Gora, da se Srbija svede na teritoriju Beogradskog pa{aluka, a svi Srbi izvan tog pa{aluka pokatoli~e ili pounijate. Taj proces odavno traje, a Jovan Pavle Drugi je tome dao izuzetan doprinos. Autor analizira fenomen unija}ewa i daje istorijski prikaz tog procesa. Zlo~ini nad pravoslavnim Srbima su bili sastavni deo tog procesa. 454
26. 2. Na stranicama od 231 do 261, pod naslovom “Diplomatska aktivnost bosanskohercegova~kih biskupa na slabqewu Republike Srpske (u periodu od 2002. g. do 2004. godine)” je tekst: Podse}awe Iako u stru~noj javnosti postoji znatan broj dobrih studija i analiza o planovima aneksije Bosne i Hercegovine (ali i o otimawu Crne Gore i Vojvodine) od strane nekada{we “Trojedinice” i sada{we Velike Hrvatske, ti radovi ostaju glas vapiju}eg u pustiwi, glas koji se ne ~uje, glas koji nema {iru (potrebnu) dru{tvenu podr{ku. U literaturi se mo`e sistematski pratiti kako je hrvatska zvani~na i nezvani~na politika, podr`ana u nameri, ~esto tajno i vo|ena Rimokatoli~kom crkvom, da Bosnu i Hercegovinu pripoje Hrvatskoj. (1. Deo saznawa vezanih za ovaj problem izneli smo u na{em radu “^ija je Bosna; Lazo M. Kosti} i rimokatoli~ki prozelitizam u Bosni i Hercegovini”, Gradi{ki zbornik, br. 3, Gradi{ka, 2001) U ovoj nameri, izme|u ostalog, koriste se i izmi{qenom pri~om (mitom) kako je posledwa bosanskohercegova~ka kraqica, Katarina Kosa~a, navodno testamentom (original ovog dokumenta nikada nije prona|en) u nasle|e svoju dr`avu, BiH, ostavila Svetoj stolici, tj. Vatikanu. Drugim re~ima, vlasnik Bosne i Hercegovine je Sveta stolica, tj. Hrvatska, kojoj ova daje Bosnu i Hercegovinu. Pri tome se govori da je to na osnovu toga {to je kraqica bila Hrvatica. Naravno, i ovo je neta~no, po{to je Katarina bila Srpkiwa, ali rimokatoli~ke vere. “Hrvatska geopoliti~ka misao, od ilirskog pokreta do danas, trajno, sistematski i strpqivo, gradi hrvatski politi~ki i dr`avni projekat na dve “virtuelne”, te{ko dokazive, istorijski demantovane, ali za hrvatske geopoliti~are tim vi{e, mitske “neprijeporne” ~iwenice: o “hrvatskom dr`avnom i povijesnom pravu”, i o istorijskom, etni~kom i geopoliti~kom pravu na Bosnu i Hercegovinu.” (2. Mom~ilo Q. Suboti}, “Hrvati i Bosna, geopoliti~ke zamisli u Hrvatskoj prema Bosni i Hercegovini”, “Beli an|eo”, [abac, 2002, str. 101. Do sli~nih rezultata do{ao je i Ismet Ov~ina, “Bosna i Hercegovina i bo{waci u nacionalnoj ideologiji banske Hrvatske (1878-1914)”, doktorska disertacija, Fakultet politi~kih nauka, Sarajevo, 2003) Ova ideja je prisutna i kod savremenih hrvatskih politi~kih delatnika, na primer, mnogo popularisanog Petra Vu~i}a, koji je, na `alost, porimokatoli~eni Srbin i “taze” Hrvat. Vu~i} postavqa pitawe, kako je mogu}e, s obzirom na izgled Hrvatske kao potkovice, da se jedan etnikum tako formira na prirodan na~in. Stoga Vu~i} konstrui{e kako se sredwevekovni hrvatski etnikum formirao do Drine. (3. Petar Vu~i}, “Politi~ka sudbina Hrvatske. Geopoliti~ke i geostrate{ke karakteristike Hrvatske”, “Mladost”, Zagreb, 1995, str. 286) Ne ulaze}i, dakle, dubqe u analizu stavova Petra Vu~i}a (koji su o~igledno zasnovani na falsifikatima i politi~kim ambicijama), koji poku{ava na sve na~ine da ve`e Bosnu i Hercegovinu za Hrvatsku, `elimo da uka`emo da ova namera dana{we velike Hrvatske. (4. (sintagmu “velika Hrvatska” koristimo da bi ozna~ili da se ve} radi o nepravednom i neopravdanom asimilovawu teritorija Dalmacije i Slavonije u Hrvatsku, koje joj ni etni~ki ni politi~ki nikako ne pripada455
ju. Hrvatska u etni~kom i istorijskom smislu obuhvata samo deo teritorije oko Zagreba (bez ovog grada, koji pripada Slavoniji)) ima sna`nu potporu u “crkvi u Hrvata”, tj. u Rimokatoli~koj crkvi, koja na ovoj ideji predano radi svim politi~kim sredstvima. Motivi su, naravno, misionarske prirode. Naime, ve} odavno je uo~eno da porimokatoli~avawem od Srba postaju Hrvati. [irewem hrvatske dr`ave na srpske teritorije, one su ubrzo, milom ili silom, porimokatoli~avane, a narod pretapan u Hrvate. (5. O tome, izme|u ostalog, videti i na{u kwigu “Crkva i politika”, IPS, Beograd, 2003, str.) Ovaj zajedni~ki rad hrvatske dr`ave i Rimske crkve do sada je uvek davao rezultate. (6. O ovom pitawu svakako je nezaobilazna studija Laze M. Kosti}a, “Sporne teritorije Srba i Hrvata”, “Dosije”, Beograd, 1990) Tako je od jedne bezna~ajne pokrajine Hrvatske stvorena velika Hrvatska. Srbima je oteta Dalmacija (7. Slovena~ki politi~ar Zmago Jelin~i~ vodi akciju, uz podr{ku italijanskih politi~ara, da se Jadransko more preda stvarnim vlasnicima. “Ovo {to sada postoji je velika Hrvatska koju su u Drugom svjetskom ratu i nakon wega zajedni~ki, genocidom i otimawem srpske i slovena~ke teritorije u Dalmaciji i Istri stvorili hrvatske usta{e i hrvatski komunisti. Stalne hrvatske pretenzije na tu|e teritorije i zlo~ini koji su u to ime po~iweni zahtijevaju zajedni~ki odgovor Slovenije, Srbije i ostalih “osaka}enih” dr`ava u ciqu vra}awa otetog i naplate ratne {tete od Zagreba”. – “Hrvatska nikada nije imala more a pravo na Jadran pola`e i BiH”, (“Novo Oslobo|ewe”, S. Sarajevo, 2. i 9. mart 2004) i Slavonija, a sada je na dnevni red do{la Bosna i Hercegovina, ali i Vojvodina i Crna Gora. (8. Vidi, dr. sci. Agneza Szabo, grad Travnik (2), “Na{a ogwi{ta”, br. 12, Tomislavgrad, 2000, str. 32.; Zbornik radova: “Rim” ne miruje, o starim i novim poku{ajima Rimske crkve da pot~ini pravoslavne”, “Beli an|eo”, [abac, 2003.; Andre Bar, “Sveti Sava, slava i gusle, verska agresija Austrije i Rimske crkve na pravoslavne u Bosni i Hercegovini od 1878. do 1903. godine”, “Beli an|eo”, [abac, 2003.) Koliko je za Srbe opasan ovaj plan Hrvatske i Rimokatoli~ke crkve, pokazuje i slede}i citat P. Vu~i}a. “Od hrvatskih politi~kih saveznika o~ekuje se da isteraju Srbiju iz Bosne i Hercegovine, da raspar~aju srpske zemqe, da izvr{e desrbizaciju Balkana, Srbiju svedu na Beogradski pa{aluk, a zatim je demilitarizuju i stave pod patronat me|unarodne zajednice”. (9. Petar Vu~i}, “Politi~ka sudbina Hrvatske”, str. 81) Radi ovog ciqa, kojim bi se stvorili uslovi za nesmetano {irewe Hrvatske po srpskim zemqama, Hrvati }e trajno raditi na stvarawu i odr`avawu antisrpskog bloka me|u susednim zemqama, kao i me|u nacionalnim mawinama u samoj Srbiji. (10. Mom~ilo Q. Suboti}, “Hrvati i Bosna”, str. 105) Ista politika, kako }emo videti, prepoznaje se i u diplomatskim aktivnostima bosanskohercegova~kih (i hrvatskih) biskupa. [ta otkriva pisawe “Glasa Koncila” Diplomatska aktivnost bosanskohercegova~kih biskupa veoma je `iva, uporna i dobro pripremqena. Prema dostupnim podacima, samo je bawalu~ki biskup Komarica u proteklih osam godina imao vi{e stotina razgovora s predstavnicima me|unarodne zajednice. (11. Biskup Komarica primio 456
promatra~e Europske unije, “Glas Koncila”, Zagreb, br. 10, 2004, str. 4) Sve ove aktivnosti nisu medijski propra}ene. Drugim re~ima, van na{eg vidokruga ostaje zna~ajan deo diplomatskih aktivnosti bosansko-hercegova~kih biskupa koji ~ine deo legitimne tajne dilomatije, koja, za sada, ostaje nedostupna istra`iva~ima. Me|utim, ono {to je evidentno jeste uspeh diplomatskih aktivnosti bosanskohercegova~kih biskupa, pre svega na izmeni politi~kog stawa u BiH u svoju korist. Na~elo delovawa vatikanske (rimokatoli~ke) diplomatije mo`e se sa`eti u slede}oj re~enici: “Delovati brzo i dobro”, ta~nije “ne propu{tati prigodu koja se ukazala i koja se mo`da ne}e ponoviti”. (12. Nuncij Nikola Eterovi}, “Glas Koncila”, Zagreb, br. 16, 2003, str. 15) Snaga vatikanske i rimokatoli~ke diplomatije ogleda se i u tome {to ova crkva ima diplomatske odnose sa 175 dr`ava koje pokriva wenih 106 diplomatskih predstavnika. (13. Isto.) Tabela: BiH u 2002. godini u “Glasu koncila” Tema Broj ~lanaka Verska i unutarcrkvena zbivawa 60 Politi~ka pitawa 32 Ugro`enost Hrvata 26 Diplomatska aktivnost BH biskupa 26 Nove hrvatske kwige o BiH 23 Kultura 16 Hans Ivan Merc 14 Versko obrazovawe 11 ^estitke 4 Nadbiskup [tadler 2 Mediji 2 Petar Barbari} 1 Nadbiskup [ari} 1 Ostalo 2 Ukupno: 220 Tabela: BiH u 2003/04. godini u “Glasu koncila” Tema Verska i unutarcrkvena pitawa Diplomatska aktivnost BH biskupa Ugro`enost Hrvata rimokatolika u BiH Nove hrvatske kwige o BiH Hans Ivan Merc Politika u BiH Ostalo Mediji Poseta pape BiH Kultura Versko obrazovawe [tadler Povratak Hrvata u BiH
Broj ~lanaka 62 38 39 23 18 16 16 10 10 6 6 5 5 457
(Samo)reklamirawe biskupa 4 Ekumenizam 4 “Drinske mu~enice” 3 Misionarstvo 3 ^estitke 2 Ukupno: 272 “Glas Koncila” se tokom 2002. godine bavio mno{tvom tema, pri ~emu, naravno, nije zaobilazio politi~ka pitawa, a u okviru toga ni diplomatske aktivnosti bosanskohercegova~kih biskupa. Iz analize tema o kojima je pisano uo~qivo je da “Glas Koncila” najvi{e pi{e o politi~kim pitawima koja se ti~u “Hrvata katolika”. Tako su u 2002. godini ove rimokatoli~ke novine Bosni i Hercegovini posvetile 220, a 2003/04. 272 priloga. Uvid u ovo pisawe otkriva odre|ene tendencije, namere i `eqe Rimokatoli~ke crkve. Izme|u ostalog, interesantno je da se rubrika “Nove kwige” ({to zahteva i posebnu analizu i osvrt) koristi za promovisawe, odnosno upu}ivawe ~italaca na kwige u kojima su zastupqeni ekstremni stavovi, a o kojima jo{ uvek nije korisno pisati u “Glasu Koncila”. Na taj na~in, ve}ina neousta{kih pamfleta nalazi prostor u ovoj rubrici. Naravno, svi ovi pamfleti, ili po “Glasu Koncila” kwige, pi{u o Bosni i Hercegovini kao hrvatskoj ste~evini. Na taj na~in, “Glas Koncila” izbegava da direktno saop{tava ovakve stavove (koji bi nai{li na osudu ve}eg dela me|unarodne javnosti, bosanskohercegova~kih muslimana i naro~ito Srba). Sli~no je i sa sveta~kom politikom. (14. Do sada je RKC proglasila 10 svetaca iz “reda hrvatskog naroda” (analiza pokazuje, me|utim, da su sedam od deset ovih svetaca etni~ki porimokatoli~eni Srbi). Pored ovih deset, u postupku beatifikacije (progla{ewa svetima) jo{ je nekoliko li~nosti. Na primer, spomenuti nadbiskup [tadler, Petar Barbari} i “drinske mu~enice”. Svaka od ovih kanonizacija otkriva konkretnu politiku RKC prema Bosni i Hercegovini. O Barbari}u videti: Ante Puntigam D. I., Petar Barbari} 1874 – 1897, drugo, pro{ireno izdawe, priredio Miroslav Vanino D.I., Zagreb, 1936) Afirmacija li~nosti poput [tadlera (koji je aktivno radio na tome da se Bosna i Hercegovina pripoje Hrvatskoj), koji je u postupku beatifikacije – progla{ewa za sveca, stalno je prisutna. U analiziranom periodu najvi{e pa`we “Glasa Koncila” imao je Hans Ivan Merc, po ocu Nemac, po majci ma|arski Jevrej, a koji se od strane Rimokatoli~ke crkve i Vatikana la`no predstavqa kao Hrvat. I wegova afirmacija i{la je ovim putem, putem koji izra`ava `equ da se Bosna i Hercegovina pripoji Hrvatskoj. (15. Vidi: Zoran Milo{evi}, “Ko je Hans Ivan Merc, novobla`enik Rimske crkve”, “Beli an|eo”, [abac, 2003. Zatim, Izjava postulatora u vezi s o~ekivawem beatifikacije Ivana Merca: Merc je osamnaest godina `iveo u Bawoj Luci, “Glas Koncila”, br. 4, 2003, str. 2. Iz izjave se vidi da je progla{ewe Merca bla`enim u Bawoj Luci “osobna papina `eqa”. Zatim, ta beatifikacija je pomo} “napa}enoj mesnoj crkvi”, ali i svim tamo{wim Hrvatima. “Osim toga, o~ekivanom beatifikacijom u Bawoj Luci Merc }e izvrsno povezati hrvatske katolike u obje dr`ave”) 458
Na tom tragu je i namera da se proglase bla`enima tzv. drinske mu~enice, koje su, navodno, u toku Drugog svetskog rata u Gora`du, na Drini ubili pripadnici Jugoslovenske vojske u otaybini (~etnici). (16. Prema informacijama pripadnika JVO (~etnicima), koje je pisac ovog rada dobio od jednog pripadnika, istina je sasvim druga~ija. “^asne sestre sa Kalovitih Brda su u decembru 1941. godine odvedene u tada slobodno Gora`de, sa namjerom od strane ustanika, konkretno majora Dangi}a, Todorovi}a i narodnog heroja Toma Majkalovi}a, da ih zamijene za djecu siro~ad i retardiranu djecu iz doma za rehabilitaciju na Kalovitim Brdima. Djeca su prethodno ve} bila odvedena od strane usta{a, a kasnije se ispostavilo da su ve} bila ubijena u tom momentu. ^asne sestre su bile oslobo|ene nakon obe}awa usta{a da }e djeca biti vra}ena, ali to navodno nisu mogli jer je `eqezni~ka pruga Sarajevo-Doboj bila u prekidu. Ispostavilo se da su ustanici bili obmanuti. ^asne sestre su pu{tene na intervenciju Franca Ksavera Meska, slovena~kog katoli~kog sve{tenika, koji je bio zajedno s wima na Kalovitim Brdima, u namjeri da pobjegne u Srbiju. Franc Ksaver Mesko je telefonom kontaktirao zagreba~ki Kapitol, koji je izdejstvovao wihovo pu{tawe preko vlasti u Beogradu. ^asne sestre su pre`ivjele rat, a djeca, na`alost, nisu. Vatikan je gebelsovskom zamjenom teza okrivio `rtve, a zlo~ince progla{ava svetim. Za va{u informaciju, ja sam li~no sreo neke od sestara poslije rata, a u nekim arhivama postoje podaci o tome”.) Iz analize pisawa o “drinskim mu~enicama” (17. “Igrokaz i koncert”, “Glas Koncila”, br. 2, Zagreb, 2003, str. 11) jasno se uo~ava tendencija da se zbog wih Drina proglasi granicom hrvatskih zemaqa. Diplomatski rad bosansko-hercegova~kih biskupa na uru{avawu Republike Srpske Sve ovo, me|utim, samo je deo spomenutog plana da se Bosna i Hercegovina pripoji Hrvatskoj, a va`an segment ove politike je i slabqewe Republike Srpske, kao zna~ajne brane namerama Rimske crkve i hrvatske dr`ave. Zbog toga su bosanskohercegova~ki biskupi, pre svih kardinal Vinko Puqi} i biskup Komarica, vodili intenzivnu i upornu diplomatsku aktivnost. Da bi kompromitovali Republiku Srpsku i omogu}ili wen nestanak, bosanskohercegova~ki biskupi su u prethodnom periodu koristili pri~u o Republici Srpskoj kao zlo~ina~koj tvorevini koju je stvorio, i Ustav napisao, ratni zlo~inac Radovan Karayi}. (18. “Kardinal primio britanskog veleposlanika, “Glas Koncila”, br. 15, 2002, str. 2” “Kardinal je naglasio kako je RS nastala na zlo~inu, provedeno je etni~ko ~i{}ewe koje traje i danas, a ustav tog entiteta stvorio je ratni zlo~inac Radovan Karayi}”. U istom susretu kardinal Vinko Puqi} je ponovio la` “kako je hrvatski narod najstariji na ovim prostorima i uop}e ne treba postavqati pitawe wegova opstanka”. Vidimo, dakle, na konkretnom primeru kako rimokatoli~ki kardinal i nadbiskup koristi la`i u bla}ewu Republike Srpske. Niti je u RS sprovedeno etni~ko ~i{}ewe, niti je Radovan Karayi} osu|eni ratni zlo~inac, niti su Hrvati najstariji narod “na ovim prostorima”. [ta, 459
potom, re}i za sada{wu veliku Hrvatsku?! Jasno je da je ona nastala na nekoliko genocida nad Srbima. Me|utim, o~ekivati od jednog rimokatoli~kog velikodostojnika da se dr`i istine, a ne interesa o~igledno je suvi{no.) Me|utim, u analiziranom periodu pri~a se mewa, tako da se glavna bitka odvija u dokazivawu da je Republika Srpska pre osam godina proterala “Hrvate katolike” iz bawalu~ke regije i Posavine. Drugi deo diplomatskih aktivnosti bosanskohercegova~kih biskupa i{ao je u smeru progla{ewa Hrvata konstitutivnim narodom na celom podru~ju Bosne i Hercegovine, a tre}i, u smeru prikazivawa Republike Srpske kao entiteta koji nije multietni~ki. Na osnovu toga oni insistiraju na potrebi da se u dr`avnim institucijama sprovede u delo na~elo konstitutivnosti naroda koje omogu}ava privilegovan polo`aj, u svakom pogledu, Hrvata. (19. U jednom dokumentu bosanskohercegova~kih frawevaca tvrdi se da “sada{we ure|ewe BiH ote`ava `ivot svima koji su mawina u pojedinim podru~jima i smetwa je povratku hrvatskog naroda i drugih naroda u wihove domove”. – Izjava provincijskog kapitula “Bosne srebrene”: “BiH ne smije ne smije biti unitarna ni dvojaka dr`ava”, “Glas Koncila”, br. 29, 2003, str. 8.) Izve{taj o poseti biskupa Komarice Briselu i Holandiji, sa provokativnim naslovom “Tra`ewe pomo}i za obespravqene” (20. “Glas Koncila”, Zagreb, br. 9, 2002, str. 8), doslovno glasi: “Bawalu~ki biskup dr Frawo Komarica boravio je u utorak 19. veqa~e u Briselu. Imao je vi{e susreta, a odr`ao je i dva predavawa. Susreo se, u tajni{tvu COMESE-a (Konferencija biskupskih konferencija zemaqa Evropske unije) s generalnim tajnikom mons. Nöelom Trenorom i wegovim suradnicima. U odvojenim susretima razgovarao je s novim koordinatorom Pakta stabilnosti dr Erhardom Busekom, novim predsjednikom Komisije Europskog parlamenta za jugoisto~nu Europu Doris Pak, veleposlanikom BiH pri Europskoj uniji Zdenkom Martinovi}em, te s veleposlanicom RH u Kraqevini Belgiji Qerkom Alajbeg. U svim razgovorima glavna tema je bila aktualna situacija u BiH, posebno u entitetu RS, pote{ko}e oko provo|ewa Aneksa 6 Dejtonskog sporazuma, tj. povratak imovine, i Aneksa 7, povratak i ostanak prognanika i izbjeglica. Biskup Komarica je molio za pomo}, posebno materijalnu, kako bi se barem smawila te{ka i neizvjesna situacija mnogo desetina tisu}a izbjeglica i prognanika koji jo{ uvijek nisu u svom rodnom kraju, a nisu na{li novu domovinu. U sredi{tu Me|unarodne organizacije za migracije (IOM) biskup Komarica je odr`ao zapa`eno izlagawe o temi “Qudska prava, civilno dru{tvo i pomirewe na Balkanu” u okviru otvorene diskusije na kojoj su sudjelovali predstavnici Europske komisije, Europskog parlamenta, OHR-a, Svjetske banke, Pakta stabilnosti, te ve}i broj europskih veleposlanika. Tako|er je odgovarao na ve}i broj pitawa nazo~nih sudionika. Na poziv Zaklade Konrada Adenauera, sa sjedi{tem u Briselu, biskup je odr`ao predavawe o temi “Zalagawe za trajni mir u BiH” te odgovarao na mnoga pitawa velikog broja ~lanova iz raznih europskih institucija koji imaju svoje sjedi{te u ovom gradu. 460
Prije dolaska u Brisel biskup Komarica je tri dana boravio u Nizozemskoj na poziv biskupa iz Harlema Jozefa Marianusa Punta. Imao je vi{e susreta, predavawa i bogoslu`ja kod doma}ih vjernika katolika i evangelaca, a predvodio je mise na{ih iseqenika i u tri nizozemska grada. Za sve na{e iseqenike na podru~ju Nizozemske brine se fra Pavao Dominkovi}. Biskup je svagdje govorio o aktualnoj situaciji katolika (i drugih) na podru~ju bawalu~ke biskupije i BiH te molio pomo} za one kojima poma`e Karitas Bawalu~ke biskupije. Mnogi na{i qudi zanimali su se za mogu}nost povratka u Bosansku Posavinu i bawalu~ku regiju. Po povratku, biskup je izjavio: “Unato~ pote{ko}ama na koje uvijek iznova nailazimo, ne smijemo se umoriti u tra`ewu pomo}i za qude koji su obespravqeni, prezreni, zaboravqeni ili trpe na du{i ili tijelu. Isus nas na to poti~e”. Va`niji diplomatski susreti Bosansko-hercegova~kih biskupa u 2002. godini: U~esnici razgovora, funkcija u~esnika razgovora i tema razgovora Komarica; Mi}o Mi}i}; biskup RKC; ministar za raseqena i izbjegla lica u Vladi RS; –- Opstrukcija povratka Hrvata u RS Komarica; Mi}o Mi}i}; biskup RKC; ministar za raseqena i izbjegla lica u Vladi RS; – Izviwewe ministra biskupu Komarica; Helmut Huter; biskup RKC; {ef posmatra~ke misije EU u BiH; - Polo`aj Hrvata u RS – Oportunizam vlasti RS Komarica; Cliffird J. Bond; biskup RKC; ambasador SAD u BiH; – Polo`aj Hrvata u RS– Pomo} za Hrvate Komarica; Frederick Rack; biskup RKC; ambasador Holandije u BiH; – Povratak i problemi Hrvata u RS Komarica; Sowa Moser-Starrach; biskup RKC; Specijalni izaslanik Ve}a Evrope; – Povratak i problemi Hrvata u RS Komarica; Georg Bordet Paul Nartin; biskup RKC; dosada{wi i novi {ef OHR-a kancelarije u Bawoj Luci; – Opstrukcija vlasti RS prema Hrvatima-povratnicima – Izbori u BiH – Pomo} Hrvatima u BiH Komarica; Sam Hanson; biskup RKC; ambasador Kanade u BiH; – Polo`aj i problemi Hrvata u RS – Uloga Islamske verske zajednice u ratu – Povratak izbeglica – [irewe mr`we od strane VZ – Pomo} Hrvatima Komarica; Erhard Busek; biskup RKC; koordinator Pakta za stabilnost; – Aktuelna situacija u RS – Pomo} Hrvatima Komarica; Pat Koks; biskup RKC; predsednik Evropskog parlamenta; – Aktuelna situacija u RS – Pomo} Hrvatima 461
Komarica; Doris Pak; biskup RKC; predsednik komisije Evropskog parlamenta za jugoisto~nu Evropu; – Aktuelna situacija u RS – Pomo} Hrvatima Komarica; Francois de Goöshriand; kardinal RKC; general SFOR-a; – Nekorektno izve{tavawe me|unarodnih predstavnika o RKC u BiH i wenim predstavnicima – Formirawe od strane me|. zajednice opozicije zvani~nim crkvenim vlastima – Povratak Hrvata u RS – Iseqavawe Hrvata – Uloga Me|ureligijskog ve}a u BiH Puqi}; Tadeu{ Mazovjecki; kardinal RKC; ?; – Trenutna politi~ka situacija u BiH – Izgradwa novih rimokatoli~kih hramova – Povratak Hrvata u RS – Qudska prava Puqi}; Hajdi Tagliavini; kardinal RKC; ambasador [vajcarske u BiH; – Povratak Hrvata u RS – Implementacija odluka Ustavnog suda o konstitutivnosti svih naroda u BiH – Rad rimokatoli~kih {kolskih centara Puqi}; Tan Klif, kardinal RKC; ambasador V. Britanije; implementacija odluka Ustavnog suda kako RS ne bi ostala jednonacionalna – RS kao zlo~ina~ka tvorevina – Ustav RS tvorevina ratnog zlo~inca R. Karayi}a – Povratak Hrvata u RS Puqi}; Tomas Klestil; kardinal RKC; predsednik Austrije; – Ravnopravnost naroda u BiH – Povratak Hrvata u RS Ratko Peri}; Volfgang Petri~; Biskup RKC; Visoki predstavnik me|unarodne zajednice u BiH; – Sukob biskupa i visokog predstavnika zbog izazivawa mr`we i podr{ke Peri}a ha{kim osu|enicima za ratne zlo~ine Puqi}; Tadej Labernik; kardinal RKC; zmbasador R. Slovenije; – Stawe RKC u BiH i povratak Hrvata u RS – Dejtonski sporazum – Opstrukcija vlasti RS povratka Hrvata Komarica; Pedi E{daun; Biskup RKC; visoki predstavnik me|unarodne zajednice u BiH; – Nezadovoqstvo biskupa odsustvom podr{ke hrvatskim zahtevima Puqi}; Mijo Ani}; kardinal RKC; ministar odbrane FBiH; – Trenutna pitawa odbrane – Afera sa oru`jem u hrvatskom delu Mostara – Imenovawe novog ministra finansija Puqi}; Cliffird Bond; kardinal RKC; ambasador SAD u BiH; – Polo`aj Hrvata u BiH – Gradwa crkve u Sarajevu 462
– Povratak imovine – Infrastuktura za povratnike – Hrvate Puqi}; Pedi E{daun; kardinal RKC; visoki predstavnik me|unarodne zajednice u BiH; – Hrvati kao nosioci ekonomske snage BiH – Izgradwa crkve u Sarajevu –Rimokatoli~ki {kolski centar – Poboq{awe odnosa me|unarodne zajednice sa Hrvatima Puqi}; Zvonko Miqan; kardinal RKC; ministar pravde u Vladi BiH; – Islamizacija rimokatolika u zatvorima BiH Puqi}; Vlada V. Britanije – predstavnik Stephen Wordsword; kardinal RKC; {ef Odeqewa za jugoisto~nu Evropu; – Polo`aj Hrvata u BiH -– Strah za budu}nost Hrvata u RS i BiH Puqi}; Dragan ^ovi}; kardinal RKC; ~lan Predsedni{tva BiH; – Budu}nost i perspektive Hrvata u BiH – Pitawe povratka Hrvata u BiH – Ravnopravnost naroda u BiH Kao {to vidimo iz svih tabela, razgovori bosanskohercegova~kih biskupa sa predstavnicima me|unarodne zajednice, kao i predstavnicima evropskih i svetskih centara politi~ke mo}i, svode se na osnovnih sedam zahteva (povratak Hrvata u RS, pomo} Hrvatima, polo`aj Hrvata u RS i FBiH, opstrukcija vlasti RS prema Hrvatima, sukobi Hrvata i predstavnika me|unarodne zajednice, implementacija ustavnih promena o konstitutivnosti naroda i stalno pra}ewe “aktuelnog” stawa u RS), koji se, povremeno, pro{iruju novim. Za bosanskohercegova~ke biskupe najva`nije pitawe je kako uve}ati broj rimokatolika u BiH. U tom smislu oni pri`eqkuju da odseqeni Hrvati ponovo budu vra}eni u BiH. Na {ta su sve spremni bosanskohercegova~ki biskupi da bi ostvarili spomenuti ciq, govori podatak da oni u ovim razgovorima tvrde da je iseqenim Hrvatima u zemqama Zapadne Evrope veoma lo{e, gore nego u BiH. Tako|e, bosanskohercegova~ki biskupi zloupotrebqavaju ~iwenicu da se deo bosanskohercegova~kih Hrvata iselio iz BiH (pri ~emu se pre}utkuje vlastita uloga u tom iseqavawu), isti~u}i da su ih proterale vlasti RS, a sada ne dozvoqavaju tim qudima da se vrate. Istovremeno, od skoro svih sagovornika zahteva se pomo} za Hrvate, i to kako da se oni privole pa povratak, tako i za wihovo materijalno zbriwavawe. Indikativno je i to da bosanskohercegova~ki biskupi rade na tome da Hrvati steknu privilegovan ekonomski polo`aj u BiH. Naime, da je i to mogu}e, pretpostavqalo se, s obzirom na sistematsko spre~avawe od strane me|unarodne zajednice da se razvijaju pojedini delovi RS, ali i sva nehrvatska podru~ja BiH. Tako u jednom razgovoru (21. Kardinal Puqi} primio Pedija E{dauna “Glas Koncila”, br. 39, Zagreb, 2002, str. 2) kardinala Puqi}a i Pedija E{dauna, visokog predstavnika me|unarodne zajednice u BiH, pokrenuto je i pitawe da Hrvati budu motor, glavna snaga ekonomskog razvoja BiH. 463
Va`niji diplomatski susreti bosansko-hercegova~kih biskupa u 2003. godini U~esnici razgovora, funkcija u~esnika razgovora i tema razgovora Puqi}; Viktor A. Tka~enko; kardinal RKC; zamenik {efa misije OEBS-a u BiH; – Povratak Hrvata u RS i BiH – Uloga me|unarodne zajednice u (ne)vra}awu Hrvata u RS i BiH Puqi}; Udo Janza; kardinal RKC; VD {efa misije UNHCR-a u BiH; – Povratak Hrvata u RS i BiH Puqi}; Humphreys; kardinal RKC; {ef delegacije EU u BiH; – Stawe RKC u BiH – Te{ko}e povratnika Hrvata – Funkcionisawe dr`ave Puqi}; Niko Lozan~i}; Kkrdinal RKC; predsednik FBiH; – Veronauka u dr`avnim {kolama – Pozicija rimokatoli~kih {kola u BiH – Povratak Hrvata u RS i FBiH – Pitawa o~uvawa nacionalnog identiteta Hrvata u BiH Puqi}; Dra`en Budi{a; kardinal RKC; predsednik HSLS R. Hrvatske; – Izbori u Hrvatskoj – Odnos prema dr`avi BiH – Polo`aj Hrvata u BiH – Povratak Hrvata u BiH i RS Puqi}; Dragan ^ovi}; kardinal RKC; ^lan predsjedni{tva BiH; – Poseta pape Bawoj Luci – Rimokatoli~ki dan na Kupresu 19. srpwa 2003. Giuseppe Leanza; Mirko [arovi} i Sulejman Tihi}; nadbiskup RKC, apostolski nuncij u BiH; ~lanovi Predsjedni{tva BiH; opro{tajna poseta Puqi}; Josip Vrbo{i} sa saradnicima; kardinal RKC; ambasador R. Hrvatske u BiH; -– Pomo} Vlade R. Hrvatske – Dogovor oko nastavka pomo}i RH Hrvatima u BiH – Ja~awe kulturnih, privrednih i drugih institucija Hrvata u BiH Puqi}; McCarrick; kardinal RKC; kardinal RKC; ? Puqi}; Chiarini; kardinal RKC; general; – Bezbednost rimokatolika – Povratak izbeglica – Papina poseta Bawoj Luci Puqi} (napomena: na~in komunicirawa pismo); Pedi E{daun; kardinal RKC; visoki predstavnik me|unarodne zajednice u BiH; – Napadi i incidenti protiv katolika u Sarajevu i dr. mestima FBiH – Problemi Hrvata – rimokatolika u Br~kom Puqi}; Vladimir Kuznecov; kardinal RKC; zamenik i vi{i savetnik visokog predstavnika P. E{dauna; – Napadi i incidenti protiv katolika u Sarajevu i dr. mestima u FBiH – Problemi Hrvata – rimokatolika u Br~kom Puqi}; Miroslav Nikoli}; kardinal RKC; ministar odbrane FBiH; ? Puqi}; Ivica Ra~an sa pratwom; kardinal RKC; predsednik Vlade R. Hrvatske; – Trenutna situacija u BiH 464
– Nepravde prema Hrvatima Komarica; Robert Beecroft; biskup RKC; {ef misije OEBS-a u BiH; – Izjava biskupa BiH o nedovoqnoj efikasnosti me|unarodne zajednice, posebno u sprovo|ewu Aneksa 7 – Papina poseta B. Luci – Intenzivirawe napora na le~ewu ratnih rana – Nere{eno pitawe ustavnopravnog polo`aja Hrvata u BiH Komarica; Dragan ^avi}; biskup RKC; predsednik RS; – povratak Hrvata u RS Bosanskohercegova~ki biskupi su ~esto provocirali sutuacije da bi svoje interese nametnuli predstavnicima me|unarodne zajednice kao prioritetne. Tako je bawalu~ki biskup dr Frawo Komarica 16. septembra 2003. godine primio vo|u misije OEBS-a u BiH, ameri~kog ambasadora Roberta Beecrofta, zajedno s predstavnicima Kancelarije OEBS-a u Bawoj Luci. U razgovoru koji je trajao vi{e od sata bilo je govora o Izjavi bosanskohercegova~kih biskupa sa nedavnog wihovog zasedawa u Travniku, o nedovoqnoj efikasnosti me|unarodne zajednice, posebno u sprovo|ewu Aneksa 7 Dejtonskog sporazuma (povratak prognanika i izbeglica). Ambasador se, prema “Glasu Koncila”, slo`io sa svim ta~kama o kojima je bilo re~i i naglasio “da pitawe hrvatskog naroda u BiH jo{ nije rije{eno”, dodaju}i da “bez Hrvata u BiH nema Bosne i Hercegovine”. (22. biskup primio voditeqa misije OSVC-a u Bosni i Hercegovini, “Glas Koncila”, br. 39, 2003, str. 4) Tako|e, uo~qivo je da bosanskohercegova~ki biskupi reklamiraju svoje {kolske centre kod me|unarodnih predstavnika u BiH kako bi ih predstavili po`eqnim za upisivawe {to ve}eg broja nerimokatoli~ke dece, a time obezbedili da ih vremenom pohrvate i prevere. Uz ovaj deo ide i potpuno neta~na tvrdwa kako su Hrvati miroqubivi. Va`niji diplomatski susreti bosansko-hercegova~kih biskupa u 2004. godini U~esnici razgovora, funkcija u~esnika razgovora i tema razgovora Komarica; Viktor A. Tka~enko; biskup RKC; zamenik {efa misije OEBS-a u BiH; – Miroqubivo dr`awe Hrvata za vreme rata – Ratna tragedija Hrvata – Odluke kancelarije OEBS-a kojima su desetine rimokatolika proterani iz Bawe Luke Puqi}; Arhe Frajher fon Kitlic i Otondorf; kardinal RKC; ambasador SR Nema~ke u BiH; – Asimilacija Hrvata u BiH Komarica; Michael B. Humphreys; biskup RKC; {ef delegacije Evropske komisije za BiH; – Situacija i stawe rimokatolika u BiH – [tetno pona{awe doma}ih vlasti prema Hrvatima – Razlozi za nevra}awe Hrvata u BiH Ivo Sanader; Komarica; predsednik Vlade R. Hrvatske; biskup RKC; – Povratak Hrvata u BiH Komarica; Werner Wnenda; biskup RKC; zamenik visokog predstavnika P. E{dauna; – Miroqubivost Hrvata – Prava Hrvata u RS 465
– Opstrukcija vlasti RS povratka Hrvata Komarica; Clift; biskup RKC; bmbasador V. Britanije; – Problemi rimokatolika u Bawoj Luci i RS – Nepravde prema Hrvatima u RS – Razlozi nevra}awa Hrvata u RS Komarica; posmatra~i EU; biskup RKC; posmatra~i EU u BiH; – Izviwewe posmatra~a EU RKC zbog stawa rimokatolika i wihovog nepovratka u RS Uspeh, posle svega? Iz posledwa dva teksta “Glasa Koncila” koji su nam dostupni u 2004. godini (do 20. marta) vidi se uspeh diplomatskih akcija bosanskohercegova~kih biskupa. Zbog zna~aja, citira}emo oba: “Bawolu~ki biskup Frawo Komarica primio je u ~etvrtak 26. veqa~e u prostorijama Biskupskog ordinarijata predstavnike Promatra~ke misije Europske unije za Bosnu i Hercegovinu Petera Krahla, iz analiti~kog odjela glavnog ureda u Sarajevu, i Sebastiena Willema, {efa bawolu~kog ureda. Budu}i da je, prema rije~ima P. Krahla, “u tijeku proces pretvarawa entiteta Republike Srpske u multietni~ko dru{tvo”, wih zanima “to~an broj Hrvata povratnika u Republiku Srpsku i eventualni razlozi porazno niske stope povratka s kojim me|unarodna zajednica u BiH nikako nije zadovoqna”. Istaknuv{i najprije da je kroz vi{e od 8 proteklih godina, u stotinama razgovora s predstavnicima me|unarodne zajednice upozoravao na dramati~nu situaciju katolika na podru~ju {ire bawolu~ke regije, biskup je svojim gostima predo~io najnovije slu`bene crkvene podatke o broju katolika – uglavnom Hrvata – u `upama svoje biskupije na podru~ju entiteta RS, onih koji su uspjeli ostati cijelo vrijeme rata, kao i povratnika. Prema tim podacima, od 25. veqa~e o. g., u 32 `upe na podru~ju sjeverozapadnog dijela RS `ivi samo 6752 katolika, {to nije ni desetina prijeratnog broja. Predo~io im je tako|er i najnovije podatke o veoma malom broju katolika – mawe od 5000 – koji trenutno `ive na podru~ju RS u 38 `upa Vrhbosanske nadbiskupije i Trebiwsko-mrkawske biskupije. “Je li to multietni~ka Republika Srpska u kojoj osam godina nakon rata, zajedno sa svim povratnicima – uglavnom starijim qudima – ima ne{to vi{e od 5 posto prijeratnog katoli~kog pu~anstva”, upitao je biskup i naveo mnogo konkretnih primjera politi~ke, pravne i materijalne opstrukcije povratka katolika Hrvata i drugih od strane predstavnika vlasti entiteta RS, uz znawe i odobrewe predstavnika me|unarodne zajednice BiH. – Ne mogu i ovoga puta u ime istine i pravde ne optu`iti dosada{we lokalne politi~are, kao i neke utjecajne predstavnike me|unarodne zajednice u BiH zbog wihova diskriminatorskog stava prema katolicima. I jedni i drugi bili su glavna ko~nica povratku Hrvata u bawolu~ku regiju i Bosansku Posavinu, napose u godinama neposredno nakon rata kada je za povratak postojao golem interes kod prognanika i izbjeglica”, naglasio je biskup. P. Krahl se slo`io s “dramati~nim i utemeqenim tvrdwama biskupa Komarice” nadodav{i da je, “prema slu`benim podacima povrat imovine u RS gotovo u potpunosti zavr{en”. Biskup je odgovorio da “povrat imovine, koji je za katolike a`uriran tek u drugoj polovici pro{le (2003) godine, ne 466
zna~i i stvarni tj. odr`ivi povratak, jer ne postoji nikakva briga lokalnih politi~ara za povratnike, niti ekonomski uvjeti za wihov normalni `ivot”. Jo{ je biskup spomenuo da “postoje psihi~ke barijere kod nekih prognanika da se vrate, jer su u wihovu rodnom kraju nerijetko na vlasti qudi koji su provodili ili podr`avali wihovo protjerivawe”. Tako|er je izvjestio svoje sugovornike da se nitko ne brine o ~esto vrlo dramati~nom stawu mnogih prognanika i izbjeglica koji se nalaze u zemqama Europe i drugih kontinenata i osje}aju se kao jeftina roba koju su bezobzirno prodali politi~ari. “Bojim se da je vrijeme u kojem se moglo govoriti o ve}em povratku Hrvata u RS, na`alost, pro{lo”, ustvrdio je bisup i nadodao da “na prostoru entiteta RS, voqom svjetskih mo}nika, definitivno nestaje povijesno najstariji narod – hrvatski, a s wim i katoli~ka crkva koja je od svih vjerskih zajednica na tom prostoru s najdubqim korijenima. Mi smo se uporno trudili da u na{em kraju ne do|e do rata, nikoga nismo ugrozili, bili smo i jesmo spremni na opra{tawe i pomirewe, a za sve to nas se bezobzirno iskorjewuje”. “To je sramota za Europu na po~etku 21. stoqe}a kr{}anske ere”, istaknuo je biskup Komarica i zapitao svoje sugovornike “jesu li etni~ko ~i{}ewe i zakon ja~ega novi model u stvarawu novog lokalnog ili europskog poretka”. Na tvrdwu svojih sugovornika kako je predstavnicima me|unarodne zajednice poznato da se on zauzima i za prava nekatolika, biskup je odgovorio: “To je moja du`nost i kao ~ovjeka i kao vjernika i kao katoli~kog biskupa”. Promatra~i Europske unije zamolili su biskupa da se i daqe zauzima za obespravqene, a ako ima neke konkretne projekte za pomo} povratnicima koje nisu prihvatile ni lokalne vlasti ni druge me|unarodne organizacije, da ih wima dostavi kako bi ih mogli daqe prosqediti”. (23. “Biskup Komarica primio promatra~e Europske unije”, “Glas Koncila”, br. 10, 2004, str. 4 (podvla~ewe 3. M)) Iako je u ovom istupu biskup Komarica koristio mno{tvo la`i, od kojih su najo~iglednije i najbizarnije one “o povijesno najstarijem narodu – hrvatskom” u Republici Srpskoj, te “katoli~koj crkvi s najdubqim korjenima”, neobave{teni predstavnici me|unarodne zajednice podlegli su stalnim i upornim pritiscima bosanskohercegova~kih biskupa i priznali odgovornost. Izjava OEBS-a o tome, u interpretaciji “Glasa Koncila”, glasi: “Predstavnici OSCE-a priznali odgovornost” “U utorak 24. veqa~e primio je biskup dr. Frawo Komarica u svom Ordinarijatu predstavnike OSCE-a u BiH: Petera Dalya, zamjenika direktora Regionalnog centra, i Renatu Frech, vi{eg su`benika za qudska prava. U trosatnom informativnom razgovoru glavna tema je bila o~ita trajna opstrukcija aktuelnih doma}ih vlasti kao i utjecajnih predstavnika me|unarodne zajednice povratku i opstanku prognanih katolika na podru~ju {ire bawolu~ke regije i Bosanske Posavine u Republici Srpskoj. S mnogo konkretnih podataka o neshvatqivom pona{awu slu`benih predstavnika vlasti u RS u proteklih osam godina, kao i u podr`avawu takvog pona{awa od strane i samog OSCE-a i drugih me|unarodnih predstavnika i diploma467
ta, koje je u mnogobrojnim razgovorima i pismenim apelima uporno upoznavao o dramati~nom stawu prognanih katolika s podru~ja entiteta RS, biskup Komarica je svojim sugovornicma dao broj~ano stawe katolika s po~etka ove godine na podru~ju cijele RS. Predstavqaju}i broj~ano stawe katolika u pojedinim `upama, biskup je rekao: “Broj od 6563 katolika u 32 `upe Bawolu~ke biskupije, 4668 katolika u 30 `upa Vrhbosanske nadbiskupije, te 230 katolika u 8 `upa Trebiwsko-mrkawske biskupije – dakle u 70 `upa samo 11.461 od 220.000 katolika, koliko ih je bilo prije rata – doista je zlo~in i doma}ih politi~ara i wihovih pomaga~a iz redova me|unarodne zajednice. To je sramota ne samo za Bosnu i Hercegovinu, nego i za Europu. Svjesno i planski potpuno iskorijeniti Katoli~ku crkvu s podru~ja gdje je ona opstala kroz mnoga stoqe}a, ostat }e za budu}e generacije kao sramotna qaga ne~ovje{tva i uni{tewa katoli{tva u ovom dijelu europskog kontinenta, gdje su se oni svojim miroqubivim pona{awem trudili oko zajedni~kog `ivota s drugima i oko u~vr{}ivawa najve}ih vrijednosti europske kulture i civilizacije.” Biskupovi sugovornici su se uglavnom slo`ili s wegovim prigovorima, navode}i da su “za takvo tragi~no stawe katolika u RS u prvom redu krivi doma}i politi~ari, ali i predstavnici me|unarodne zajednice koji su mogli i trebali vi{e u~initi”. Nadodali su da je i “ekonomska situacija u zemqi veoma te{ka i da se zbog toga neki od prognanika ne odlu~uju vratiti u svoj kraj”. Biskup Komarica je insistirao da se “pomogne onima koji uporno `ele ostati u svom rodnom kraju i koji se u wega, unato~ politi~kim i pravnim barijerama te izostanku materijalne pomo}i, `ele vratiti”, a ne da se kao izgovor “uvijek iznova spomiwu oni koji su bili prisiqeni, ne rijetko kao bijelo robqe bilo gdje u dalekom svijetu nastaviti `ivjeti bez nekih osnovnih qudskih prava, kao {to je pravo na domovinu, na imovinu u rodnom kraju, identitet i sl. i koji se s tugom i nezadovoqstvom u srcu moraju definitivno rastati od svojih vi{estoqetnih korijena”. Biskup Komarica je svojim sugovornicma uru~io i pisanu “promemoriju” u kojoj moli kancelariju OSCE-a u Bawoj Luci da se odlu~nije zauzme oko rasvjetqavawa slu~aja kidnapiranog `upnika iz Nove Topole kod Bosanske Gradi{ke Ratka Grgi}a, zatim za kona~nu dodjelu odavno tra`enog gra|evinskog zemqi{ta za `upnu crkvu i `upnu ku}u u Drvaru, koje su poru{ene, te za vra}awe barem jedne oduzete crkvene zgrade za potrebe ne samo katolika, nego i nekatolika – kao {to je to ve} ura|eno i s oduzetom imovinom Srpskoj pravoslavnoj crkvi i Islamskoj zajednici. Visoki predstavnici OSCE-a uzeli su sa sobom sve potrebne dokumente koje im je biskup Komarica uz spomenutu problematiku predo~io i obe}ali biskupu da }e “vidjeti {ta se mo`e u~initi”. (24. “Glas Koncila”, br. 10, 2004, str. 4) U svojim namerama da poni{ti Republiku Srpsku, kao garanta za{tite srpskog naroda u BiH, da bi obezbedio, istovremeno, Hrvatima trajni status privilegovane `rtve, biskup Komarica “zaboravqa” da je pre osam godina on li~no pozvao Hrvate da napuste bawalu~ku regiju. Krivicu za to ne snose vlasti Republike Srpske, koje su Hrvatima i biskupu, da bi u svetu sa468
~uvale ugled novostvorene republike, garantovale bezbednost. Me|utim, reakcija Komarice, svakako ne bez odobrewa Vatikana, bila je suprotna. Komarica je bio na ~elu odlaze}e kolone. O tome postoje i televizijski snimci i svedo~anstva mno{tva qudi, Srba i Hrvata, ali i pripadnika me|unarodne zajednice. O~igledno je da je kod biskupa preovladala mr`wa prema Srbima i Republici Srpskoj, {to je, potom, posvedo~io u niz istupa etiketiraju}i Vojsku RS kao ~etni~ku, RS kao genocidnu tvorevinu itd. Izbegli Hrvati postali su miqenici rimokatoli~kih vlada, koje su im obezbedile sme{taj i posao u svojim dr`avama, a posebno Vlade Hrvatske, koja im je davala ku}e i imawa proteranih Srba iz Hrvatske. (25. O~igledno, imali su gde da se smeste, po{to je prema najnepristrasnijim podacima iz Hrvatske proterano 460.000 Srba, 3.975 ubijeno, dok je 2.805 nestalo. Istovremeno, porimokatoli~eno je 20.000 srpske dece, {to na svojevrstan na~in svedo~i o “toleranciji” rimokatolika u Hrvatskoj. Vidi: “Novo Oslobo|ewe”, “S. Sarajevo”, 24. februar 2004, str. 12 - 13. I sama rimokatoli~ka {tampa priznaje da iseqeni Hrvati nisu nezbrinuti. Tako u “Glasu Koncila”, br. 6, 2003. godine, na str. 8. imamo priznawe da je najve}i deo ovih lica iz dobojske regije “osigurao egzistenciju na podru~ju Hrvatske ili u inozemstvu...”) Ti Hrvati su se brzo sna{li i oporavili i sada im ne pada na pamet da se vrate u rodni kraj, gde je izvesnost novog rata svakodnevna. Slede}a obmana jeste tvrdwa da su Hrvati u Bosni i Hercegovini najstariji narod. Ova o~igledna la` plasirana je iz najmawe dva razloga. Prvi je ideolo{ki. Ovaj stav }e se citirati u “nau~noj” literaturi hrvatskih autora kao krunski dokaz o pravu Hrvata na BiH. Me|utim, ozbiqna istorijska nauka ovo ne mo`e prihvatiti kao ozbiqnu tvrdwu. Drugi razlog je dovo|ewe u zabludu predstavnika me|unarodne zajednice kako bi prihvatili da Hrvatima obezbede u BiH posebne privilegije i prava u odnosu na Srbe i muslimane. Ovo, na`alost, ima efekta, po{to je li~no Pedi E{daun izdvojio Hrvate kao nosioce ekonomskog razvoja BiH. Drugim re~ima, ekonomska pomo} i ekonomska saradwa Evropske unije i SAD predvi|a se, uglavnom, sa Hrvatima, ali ne i sa Srbima, istinski najstarijim narodom Bosne i Hercegovine. Istovremeno sa tra`ewem privilegovanog polo`aja za Hrvate u BiH i delatnosti na bla}ewu Republike Srpske i wenih politi~kih predstavnika odvija se rad na spre~avawu povratka Srba proteranih iz Hrvatske. U tekstu Stipana Buwevca objavqenom u “Glasu Koncila”, koji vi{e li~i na izve{taj vojnog, nego hri{}anskog novinara, ka`e se da je “Nakon osloboditeqskih vojnih akcija g. 1995, kojima je hrvatska vlast vratila okupirana podru~ja i napokon ostvarila toliko nu`nu teritorijalnu cjelovitost, sru{iv{i mitove o Srbiji do Virovitice, Karlovca i Karlobaga, o pravu svih Srba da `ive u jednoj dr`avi..., me|unarodna zajednica uporno svake godine Hrvatsku podsje}a na potrebu povratka srpskih izbjeglica. Neki put to ~ini odmjereno, s uva`avawem gospodarskih, ali i svih drugih pote{ko}a s kojima se u tim procesima Hrvatska susre}e, no, ~esto su ti zahtjevi neodmjereni i bahati i ucjewiva~ki.” (26. Stipan Buwevac, “^iwenice o izbjeglim Srbima”, “Glas Koncila”, br. 12, 2004, str. 4) 469
Ve} iz ovog uvoda se vidi neverovatna dvoli~nost. Prosto da ~ovek ne poveruje da su ovo objavile novine jedne priznate i po{tovane hri{}anske crkve. Dok se za svoje vernike tra`i i nemogu}e, potpuna i beskona~na amnestija i tolerancija, ne uva`avaju se prava i potrebe nekatolika. Naravno, kraj pri~e nije ovde. Autor tvrdi da nema smisla pritiskati Hrvatsku da vrati izbegle Srbe, po{to istra`ivawa pokazuju da oni ne `ele da se vrate (a kako bi, kad ih po povratku ~eka paqewe ku}a, hap{ewe i osuda “zbog petstogodi{we okupacije” Hrvatske). “Prema najnovijoj anketi Komesarijata za izbjeglice, 39 posto izbjeglica u Srbiji `eli se samostalno integrirati u tamo{we dru{tvo, 15 posto ih `eli smje{taj u socijalne ustanove, 18 posto `eli robno-nov~anu pomo}, a wih 11 posto nije se izjasnilo ni za jedno od rje{ewa. Tek wih 7 posto `eli povratak u rodni kraj ili iseqewe u tre}e zemqe”. (27. Isto) To je za “Glas Koncila” dovoqan argument da me|unarodna zajednica treba da odustane od pritisaka na hrvatsku vlast da omogu}i povratak srpskih izbeglica. Naravno, sve ovo ne va`i za izbegle Hrvate iz BiH i RS. (28. Interesantno je da je austrijska rimokatoli~ka fondacija “Coudenhove-Kalergi”, kojom presedava poznati rimokatoli~ki politi~ar sna`nog antisrpskog usmerewa, dr Alojz Mok, odlikovala 2002. godine biskupa Frawa Komaricu zbog zalagawa za “mir i slobodu za sve qude, kao i za me|usobno razumijevawe i toleranciju me|u narodima”. Vidi: Visoko europsko odlikovawe biskupu Komarici, “Veritas”, Glasnik sv. Antuna Padovinskog, br. 1, Zagreb, 2002, str. 4) Prema tome, jasno je da drskosti bosanskohercegova~kih biskupa nema kraja i da sa wima mora da se na|e odgovaraju}i jezik. Zakqu~ak Na{a analiza dela prikazanog diplomatskog rada bosanskohercegova~kih biskupa na ru{ewu Republike Srpske, kroz pisawe “Glasa Koncila”, pokazuje da se Rimokatoli~ka crkva u diplomatskom i prakti~nom radu maksimalno anga`ovala na izbacivawu Srba iz Bosne i Hercegovine, umawewu wihovog politi~kog zna~aja i uticaja, naru{avawu ugleda u me|unarodnoj zajednici (29. isti problem postoji i u hrvatsko – “bo{wa~kim” odnosima. Naime, prema tvrdwama biv{eg pomo}nika federalnog ministra za nauku Pere Marijanovi}a, “bo{waci” stvaraju negativnu sliku u me|unarodnoj zajednici o Hrvatima), a sve sa namerom da se ove srpske pokrajine pripoje dana{woj (velikoj) Hrvatskoj. Ovim bi se stvorila velika sila na Balkanu, koja bi bila sna`an oslonac Rimskoj crkvi u daqem prodoru na jug Balkana. Ili re~ima Petra Vu~i}a: “Od hrvatskih politi~kih saveznika o~ekuje se da isteraju Srbiju iz Bosne i Hercegovine, da raspar~aju srpske zemqe, da izvr{e desrbizaciju Balkana, Srbiju svedu na Beogradski pa{aluk, a zatim je demilitarizuju i stave pod patronat me|unarodne zajednice”. Vidimo, dakle, da i civilni i crkveni deo hrvatskog dru{tva zajedni~ki rade na istom ciqu, ciqu pripajawa BiH Hrvatskoj i svo|ewa Srbije i Srba na bezna~ajan narod Balkana koji }e se vremenom pretopiti u Hrvate. Snaga hrvatstva, ju~e, danas i sutra, je upravo u ovoj saradwi. Dr`ava, obi~no, obra}a samo pa`wu na projekte iz civilnog dru{tva, a crkvene previ|a. Mada ova kwiga sadr`i analiti~ke tekstove autora o procesu unija}ewa Srba na teritoriji biv{e Jugoslavije u du`em vremenskom periodu, za 470
potrebe ovog elaborata citirana su samo dva teksta, koja dokazuju da je i posle zlo~ina nad srpskim narodom Jovan Pavle Drugi nastavio sa diplomatskim i drugim akcijama koje za ciq imaju ne samo unija}ewe, nego i mirnodopsko etni~ko ~i{}ewe Srba. ^iwenice rimokatoli~kim sve{tenicima ni{ta ne predstavqaju. Oni su spremni da sla`u dok trepnu. Oni se ni na {ta ne obaziru, jer im ciq, istrebqewe Srba i pravoslavaca, dozvoqava da se koriste svim sredstvima. Na osnovu citiranih tekstova utvr|uje se kori{}ewe la`i, a svi tekstovi u ovom elaboratu dokazuju i kori{}ewe ratnih zlo~ina kao sredstva. Dr Zoran Milo{evi} je autor vrlo interesantnih tekstova o Vatikanu. On fenomen rimokatolicizma posmatra nau~no, u okviru svoje profesije i proverenim nau~nim metodama dolazi do ~iwenica iz kojih izvla~i zakqu~ke. 27. U kwizi “Dru{tvena doktrina Rimokatoli~ke crkve”, autora dr Zorana Milo{evi}a, (izdava~ Institut za politi~ke studije, Beograd, {tampa “KIZ centar” Beograd, 2001) objavqen je: 27. 1. Na stranicama od 37 do 45 tekst: 2. Organizacija Rimokatoli~ke crkve O organizaciji Rimokatoli~ke crkve te{ko je govoriti. Veoma malo studija je posve}eno analizi organizacije Crkve, {to je posebno izra`eno na pravoslavnim podru~jima. Rimokatoli~ka crkva ispoqava zanimawe za sve oblasti qudskog delovawa i taj interes sledi i organizacijski: {kole, univerziteti, instituti, banke, diplomatija... sve je u organiziciji Rimokatoli~ke crkve. Osim toga ona ima mno{tvo mona{kih (crkvenih) redova koji se razlikuju izme|u sebe po negovawu odre|enih ideja, vrednosti ili dela nekog svetiteqa. U okviru lokalne crkve vernici i sve{tenstvo se organizuju u `upe (parohije). Vi{e `upa ~ini vikarijat, dekanat ili okrug. Od ovih se formiraju biskupije. Organizaciona {ema Rimokatoli~ke crkve je slede}a: – Biskupski sinod Savetodavni organ pape kojim se manifestuje kolegijalnost biskupa okupqenih oko pape, Petrovog naslednika. Sinod ima stalnog sekretara. – Kardinalski zbor Savetodavni organ pape. Prvog januara 1971. imao je 126 ~lanova, a 101 je imalo pravo birati papu. Od 126 kardinala, 38 je bilo italijanske narodnosti, a ostali pripadaju drugim dr`avama, tj. nacijama (44). Sada{wi papa je uneo odre|ene reforme u kardinalski zbor, ali do preciznijih podataka nismo uspeli do}i. 2. 1. Najva`nije institucije Rimokatoli~ke crkve – Papski ili dr`avni sekretarijat (Segreteria di Stato, Palazzo Apostolico, 00120 Citta del Vaticano). 471
Neposredno poma`e papi u vo|ewu crkve. Ima slede}a odeqewa: za pisma upu}ena papi; papska kancelarija; odeqewe za informisawe i dokumentaciju; odeqewe za odlikovawa i ceremonije, odeqewe uprave, odeqewe za statistiku, odeqewe za redakciju slu`benog lista (Acta Apostolicae Sedis) i Godi{waka, te druge slu`be. Sekretarijat ima dr`avnog sekretara. – Savet za javne crkvene poslove (Segreteria di Stato, Palazzo Apostolico, 00120 Citta del Vaticano) Odr`ava veze sa dr`avnim vlastima {irom sveta. U okviru Saveta deluje posebna komisija za Rusiju. Savet ima sekretara. – Kongregacije 1. Kongregacija za verska pitawa (Piazza del S. Uffizio 11, 00193 Roma), osnovni zadatak ove kongregacije jeste da brine za ~uvawe pravog Hristovog u~ewa u crkvi. Kongregacija ima posebnu teolo{ku komisiju u svome sastavu. 2. Kongregacija za biskupe (Piazza Pio XII, 10, 00193 Roma); postavqa biskupe, formira biskupije, re{ava pitawa biskupija. Kongregacija ima prefekta (obi~no jedan od kardinala). U Kongregaciji deluju dve posebne komisije, komisija za brigu o iseqenicima i komisija za Latinsku Ameriku. 3. Kongregacija za isto~ne (unijatske i pravoslavne) crkve (Via della Conciliazione 34, 00193 Roma); bavi se pitawima isto~nih crkava. Kongregaciju vodi prefekt, obi~no jedan od kardinala. 4. Kongregacija za svete tajne (Piazza Pio XII, 10, 00193 Roma); bavi se pitawima svetih tajni, vodi je jedan od kardinala koji ima zvawe prefekta. 5. Kongregacija za sve{tenike (Piazza Pio XII, 3, 00193 Roma); bavi se pitawima koja se ti~u sve{tenika. Vodi je kardinal-prefekt. 6. Kongregacija za ustanove (Piazza Pio XII, 3, 00193 Roma); bavi se pitawima koja se ti~u redovnih ustanova i wihovih pripadnika. Na ~elu se nalazi prefekt, kardinal. 7. Kongregacija za {irewe vere (Piazza di Spagna 48, 00187 Roma); bavi se misionarskim pitawima. Na ~elu je prefekt, kardinal. 8. Kongregacija za Liturgiju (Piazza Pio XII, 10, 00193 Roma); ure|uje pitawa u vezi sa liturgijom rimskog i drugih latinskih obreda. Na ~elu je prefekt, kardinal. 9. Kongregacija za pitawa svetaca. Priprema progla{ewa svetaca i bla`enih i ure|uje pitawa relikvija. Na ~elu je prefekt, kardinal. 10. Kongregacija za rimokatoli~ku nastavu. Ure|uje oblast semeni{ta i rimokatoli~kih visokih {kola. Na ~elu se nalazi prefekt, kardinal. Sekretarijati 1. Sekretarijat za jedinstvo hri{}ana (Via dell’Erba 1, 00193 Roma); sekretarijat vodi predsednik, obi~no u zvawu kardinala, a ima i specijalne savetnike. 2. Sekretarijat za nehri{}ane (Piazza S. Calisto 16, 00153 Roma); vodi ga predsednik, obi~no u zvawu kardinala, a ima savetnike i arhivara. 3. Sekretarijat za neveruju}e (Via dell’Erba 1, 00193 Roma); vodi ga predsednik koji ima specijalne savetnike. 472
Saveti 1. Savet za laike – vodi ga jedan od kardinala koji ima zvawe predsednika saveta i 2. Papska komisija „Iustitia et Pax”. Na ~elu je predsednik, obi~no jedan od kardinala. Kancelarije 1. Apostolska kancelarija; 2. Privredna prefektura; 3. Uprava imovine Svete stolice i 4. Prefektura apostolske palate. Papski sudovi 1. Apostolska penitenciarija; 2. Sveta rimska rota i 3. Apostolska signatura. Papske komisije i druge ustanove – Komisija za studije Biblije; – Komisija za kodifikaciju zakonika isto~nih crkava (unijatskih crkava); – Komisija za reviziju i popravqawe vulgate; – Komisija za neovulgatu; – Komisija za reviziju crkvenog zakonika; – Komisija za film, radio i televiziju; – Komisija za Latinsku Ameriku; – Komisija za novine; – Komisija za tuma~ewe dekreta II vatikanskog koncila; – Komisija za crkvenu arheologiju; – Komisija za ~uvawe istorijskih i umetni~kih spomenika Svete stolice; – Papski univerziteti (Isto~ni zavod i Teolo{ki fakultet); – Papske akademije; – Rimski vikarijat; – Komisija za dr`avu Vatikan; – Radio Vatikan; – Reverenda fabbrica di S.Pietro; – Biblioteca apostolica vaticana; – Archivio segreto vaticano; – Tipografia poliglotta vaticana; – Libreria editrice vaticana, – L’Osservatore Romano i – Pontificia Opera di Assistenza. Poseban oblik organizovawa predvi|en je kod mona{tva, u koje su ukqu~ena oba pola. Rimokatoli~ka crkva ih deli na redove. Specifi~nost redova je u wihovom polagawu posebne zakletve da }e odre|eni deo iz verskog u~ewa crkve maksimalno negovati i usavr{avati. Poznati su, npr., Isusovci koji su polo`ili zakletvu na vernost papi. (70. Isto, Enciklopedija `ivih religija, str. 266) 473
2. 2. Religiozni redovi i zajednice Rimokatoli~ke crkve Mu{ki mona{ki redovi: 1. Avgustinski asumcionisti; 2. Dru`ba bra}e svetog Frawe: saverijanska bra}a; 3. Aleksijanska bra}a; 4. Dru`ba bezgre{nog srca Marijinog (pobo`na bra}a); 5. Dru`ba josefita od Gerardske gore: josefitska bra}a; 6. Dru`ba Isusa i Marije (edisti); 7. Misionarska (Misijska) dru`ba (vincencijanci ili lazaristi); 8. Misionarski sinovi bezgre{nog srca Marijinog; 9. Oraterijanska bra}a; 10. Dru`ba misionara iz Marijanhila; 11. Dru`ba milosrdnih sve{tenika; 12. Resurekcionisti; 13. Regularni klerici svetog Pavla (barnabiti); 14. Misionari svetoga Karla; 15. Dru`ba svetog Vasila (Vasilijinci); 16. Dru`ba svetog Krsta; 17. Paulinska bra}a; 18. Dru`ba svetih znakova Hristove muke: stigmatska bra}a i sve{tenici; 19. Dru`ba svetog Spasiteqa (redempcinisti); 20. Dru`ba Svetog Duha; 21. Klerici sv. Vijatera (vijaterijanci); 22. Dru`ba monaha pustiwaka iz Kalmadelija; 23. Sinovi Bo`ijeg provi|ewa; 24. [kolska bra}a Mariste; 25. Sinovi Marije ozdravqewa bolesnih; 26. Bra}a hri{}anskih {kola (hri{}anska bra}a); 27. Dru`ba sinova presvetog Srca Isusovog (veronska bra}a); 28. Ustanova milosrdne qubavi (rosmijanci); 29. Ustanova misije te{iteqice; 30. Misionari iz Mil Hila; 31. Dru`ba regularnih Marijinih klerika pod nazivom “Dru`ba bezgre{nog za~e}a Bla`ene Deve Marije”; 32. Misionari Na{e Gospe iz La Saleta; 33. Misionari presvetog Srca; 34. Dru`ba misionara Svete porodice; 35. Red avgustinaca rokolektora; 36. Red karmeli}ana (karmeliti); 37. Red Kartuzijana (kartuzijanci); 38. Red bosonogih karmeli}ana (dikalcesti); 39. Red cisterijanaca strogog pravila (trapisti). Ostali cisterijanci imaju obi~na pravila; 40. Red Bla`ene Deve od Milosr|a (mercederijanci); 474
41. Red male bra}e (frawevci); 42. Red male bra}e (kapucini); 43. Red male bra}e – konventualci (mineriti); 44. Red bolni~ara sv. Jovana od Boga; 45. Oblasti Marije Bezgre{ne; 46. Red propovednika (dominikanci); 47. Red premonstratenaca (norbertinci); 48. Red pustiwaka sv. Avgustina (avgustinci); 49. Red sv. Krsta; 50. Red sv. Benedikta (benediktanci); 51. Red sv. Vasilija Velikog; 52. Red sv. Kamila (kamilijanci); 53. Red sv. Frawe (fraweva~ka bra}a i razli~ite zajednice fraweva~kih sestara); 54. Oblati sv. Frawe Sale{kog; 55. Oblati sv. Josipa; 56. Red servita Bla`ene Deve Marije (serviti); 57. Red sv. Pavla prvog pustiwaka (paulinska bra}a); 58. Red Presvetog trojstva otkupiteqa zarobqenika; 59. Red adunata: pokorna fraweva~ka bra}a; 60. Dru`ba rimokatoli~kog apostolata (paletinci); 61. Red obo`enih redovnika klarista Majke Bo`ije dobrih {kola (pijaristi); 62. Salezijanci Don Boska; 63. Dru`ba bo`anskog spasiteqa (salvatorijanci); 64. Dru`ba Bo`ijeg spasiteqa (salvaterijanci); 65. Dru`ba Bo`ijeg zvawa; 66. Dru`ba sinova Svete porodice; 67. Dru`ba Isusova (isusovci ili jezuiti); 68. Dru`ba Marijina (maristi); 69. Dru`ba afri~kih misija; 70. Dru`ba misionara iz Vitlejema; 71. Marijina dru`ba iz Montfortana (montfartanski oci); 72. Sveti red cisterijanaca (cisterijanci); 73. Oci pijaristi: sluge Svetog Duha; 74. Dru`ba sv. Sulpica (sulpicijanci); 75. Dru`ba svetih srdaca; 76. Dru`ba sv. Edmunda; 77. Dru`ba Josipa od Presvetog srca (jozefiti); 78. Dru`ba sv. Pavla; 79. Saverijanci – misionarski oci; 80. Tre}i red sv. Frawe; 81. Dru`ba male Isusove bra}e; 82. Misionari klaretinci i 83. Dru`ba Bo`ije re~i (verbiti). 475
@enski mona{ki redovi: 1. Klarise; 2. Magdalenke; 3. Red pohoda Marijina; 4. Ursulinke; 5. K}eri Marije Pomo}nice; 6. K}eri bo`ije qubavi; 7. Klawateqice krvi Hristove; 8. Male sestre Isusovog brata Karla od Isusa; 9. Marijine sestre; 10. Sestre Na{e Gospe; 11. Ba~ke sestre Na{e Gospe (samo na tlu Jugoslavije) i 12. Istarske `upske sestre (samo na tlu R. Hrvatske). Rimokatoli~ka crkva ima 404.000 sve{tenika. Najmawe ih je bilo sredinom osamdesetih, 402.000. Od tada se bele`i mali rast. Tabela: Broj sve{tenika Rimokatoli~ke crkve Afrika Amerika Azija Evropa Okeanija Ukupno:
1975. 17.314 121.549 25.632 25.5316 5.729 425.540
1980. 17.346 120.132 27.136 243.319 5.667 413.600
1987. 18.871 119.258 30.134 228.511 5.469 402.243
1990. 20.399 118.882 33.855 224.606 5.431 403.173
1993. 22.500 119.668 36.689 220.496 5.207 404.560
1996. 24.679 120.082 39.404 215.062 5.109 404.336
Izvor, Annuarium Statisticum Ecclesiia 1980., str. 78; 1992, str. 74; 1996., str. 78. Dakle, u Americi deluje 30 posto sve{tenstva RKC, u Aziji 10 posto, Africi 6 posto, Australiji/Okeaniji 1 posto, a u Evropi ve}ina, tj 53 odsto. Prema podacima je jasno da na jednog sve{tenika, u proseku, ima 2.461 rimokatolik. Od toga u Africi 1:4.947; Americi 1:3.971; Aziji 1:2.281; Australiji i Okeaniji 1:1.617 i u Evropi 1:1.258. Rimokatoli~ka crkva ima i niz ustanova, institucija i sl. koje se bave pitawima vere i dru{tvene doktrine. Te institucije organizovane su u Kongregacije i sekretarijate. 3. O Sekretarijatu za jedinstvo hri{}ana i Kongregaciji za isto~ne crkve Godine 1860. ustanovqen je Sekretarijat za jedinstvo hri{}ana. “Chatolica unio” (Katoli~ki savez) je ustanova koja je za`ivela 1921. godine u Be~u sa osnovnim ciqem da pomogne Ukrajincima da do|u do jedinstva s Rimokatoli~kom crkvom. Godine 1924. ustanovu je potvrdila rimska Kongregacija za isto~ne crkve, i wen rad pro{irio se i na druge pravoslavne hri{}anske narode. Iz Austrije, Rimokatoli~ki savez se pro{irio i u druge evropske dr`ave i Severnu i Ju`nu Ameriku. Danas, Rimokatoli~ki savez ima svoje glavno sredi{te u Friburgu u [vajcarskoj, a svoja pokrajinska sedi{ta u Austriji, Nema~koj, Argentini i Brazilu. U svim navedenim dr`avama objavquje se Ujediniteqski ~asopis, 476
a evropski izlazi na nema~kom jeziku u Vicburgu pod naslovom “Der Chritlische Osten”. (71. Dr Fr. Grivec, Rerum orientalium, Okro`nica pape`a Pija XI o prou~avanju vzhodnega krš}anstva, Bogoslovna Akademija v Ljubljani, Qubqana, 1929, str. 3, govori da je papa Pije XI, qubiteq isto~nog hri{}anstva i da je radi toga odlu~io da se ume{a u wegovu reorganizaciju, tj. da isto pot~ini sebi. Da bi to postigao, zahtevao je od svojih saradnika da u~e slovenske jezike i odlaze na teren). Kongregacija za isto~ne crkve ustanovqena je 1917. godine (1. maja). Postojala je od 16. veka (1573), mada pod drugim imenima i, ve}inom, povezana sa Kongregacijom za {irewe vere. Od 1917. godine Kongregacija se posve}uje samo tzv. unijatskim crkvama. Vodi je, pod nadzorom pape, kardinal prefekt (do 1977. sekretar) sa ~itavim nizom pomo}nika. Svoje sedi{te ima blizu Trga sv. Petra u Rimu. Kongregacija je osnovala i brojne isto~ne zavode: Isto~ni institut (1917), Gr~ki zavod (1956), Ruski zavod (1920), Ruski `enski manastir (1956), Ukrajinski zavod (1932), Rumunski zavod (1937) sada Damasenum, za sve sve{tenike isto~nih obreda, Jermenski zavod (1940-1943.)... Nacionalni zavodi nameweni su vaspitawu bogoslova i sve{tenika, kao i laika, koji `ele da se posvete radu me|u Rusima, Ukrajincima, Grcima, Jermenima, Rumunima... Osim toga postoje i institucije za {irewe vere, suzbijawe ateizma, {kole i fakulteti za {kolovawe kadrova i nau~no-istra`iva~ki rad, {tamparije, radio stanice, bolnice, vatikanska banka i jo{ mno{tvo drugih institucija ukqu~uju}i i obave{tajnu slu`bu (mre`u), (72. U organizaciji Rimokatoli~ke crkve potrebno je praviti distinkciju izme|u crkve, Svete stolice i Vatikana. Vidi, Viktor Pape`, “Katoliška Cerkev, sveti sede`, Vatikan”, “Dru`ina”, Ljubljana, 19. 11. 1995) diplomatsku slu`bu itd. Slede}i pojam koji je vezan za organizaciju Rimokatoli~ke crkve jeste Vatikan. Mnogi izjedna~avaju pojam Rimokatoli~ke crkve i Vatikana. Vatikan je dr`avna organizacija crkve koja je klasi~na teokratska dr`ava. Na ~elu Vatikana, kao i Rimokatoli~ke crkve nalazi se papa. Zvani~no, Vatikan je najmawa nezavisna dr`ava na svetu (109 jutara), osnovna 1929. godine Lateranskim paktom, sme{tena u Rimu na desnoj obali Tibra. Vladavina je poverena papi kao poglavaru Rimokatoli~ke crkve, mada stvarnu upravu vr{i papska komisija za Vatikan (tri kardinala i sekretar) i guverner kome poma`e centralni savet sastavqen od upravnika centralnih slu`bi (sekretarijat, spomenice, muzeji, galerije, tehni~ke slu`be). Vatikan ima sopstvene sudove. Unutra{wu bezbednost i javni red obezbe|uju ~etiri tela: po~asna garda i dvorska garda (imaju uglavnom ceremonijalnu ulogu), {vajcarski gardisti (113 pripadnika) i `andarmerija (184 policajca). Iako dr`ava ima svoju zastavu, svoje marke, svoju valutu i razvijen sistem komunikacija, zvani~ni jezik je italijanski. Stalne diplomatske veze odr`avaju se sa preko pedeset zemaqa, i to u skladu sa politikom koju zagovara najvi{e crkveno i dr`avno vo|stvo, premda je dr`ava Vatikan formalno odvojena od Svete stolice (Rimokatoli~ke crkve), one se spajaju u li~nosti pape, koji je i vladar dr`ave i poglavar crkve. Svetovno upravqawe ovom dr`avom prvenstveno slu`i tome da Svetoj stolici obezbedi potpunu nezavisnost u 477
crkvenim i politi~kim pitawima. (73. O Vatikanu profesor @ivojinovi} u svojoj znamenitoj studiji “Vatikan i {rvi svetski rat 1914-1918, drugo, dopuweno izdawe, Slu`beni list SRJ, Beograd, 1996, str. 19. zapisao je: “Na wegovom ~elu nalazi se jedna li~nost, skoro po pravilu Italijan, ali je himnu napisao Francuz ([arl Guno); slu`beni jezik je latinski, ali se, po pravilu, svi slu`e italijanskim. Vatikan je kovao svoj novac, ali se mahom slu`i italijanskim novcem. U rukama pape nalaze se svi atributi vlasti – izvr{ne, zakonodavne i sudske. Pod wegovim duhovnim i ~esto politi~kim nadzorom nalazilo se preko ~etiri stotine miliona katolika {irom sveta. Zbog toga su mnoge dr`ave i vladari odr`avali diplomatske odnose sa papom. U tom pogledu wegov polo`aj je bio jedinstven u svetu. Wegove titule, slu`bene i privatne, su impresivne. Budu}i da je apsolutista, sa papom se nije moglo lako razgovarati, ali ga je svet mogao lako videti. Wegovi prerogativi su bili neograni~eni u svim pitawima organizacije, kulta, discipline i politike. Donosio je kona~ne odluke i za wih nije bio nikom odgovoran”. Kriti~ki osvrt o “instituciji” pape dao je A. Desanktis, “Papa nije naslednik svetog Petra”, “Bratstvo Sv. Save”, Sarajevo, 1932)”. Autor u tekstu iznosi organizaciju Rimokatoli~ke crkve i posebno organizaciju dr`ave Vatikan. U ovom elaboratu se to navodi da bi se dobila predstava o tome ~ime sve rukovodi Jovan Pavle Drugi i {ta sve zna~i wegova aktivnost. Dakle, on je na ~elu ne~ega {to mu omogu}ava planetarnu vlast, i to ne samo duhovnu, koja je odavno samo izgovor, ve} pre svega svetovnu. Kada se na ~elu te i takve organizacije na|e opasan ~ovek, koji smatra da je nezabludiv, po doktrini i samom ~iwenicom da nosi prepoznatqivu uniformu prelata, onda su ratni zlo~ini i krvav put, kojim se kre}e neposredno ili putem svojih izjava, prirodna i predvidiva posledica. Za ovako veliku organizaciju potrebna su ogromna sredstva. Ali, budu}i da je u toku konstantni pad broja vernika, sve{tenika i popularnosti Rimokali~ke crkve, onda se sredstva tra`e na drugom mestu, a ne kod vernika koji bi dobrovoqno finansirali svoju crkvu. Jovan Pavle Drugi je sredstva za svoje aktivnosti obezbe|ivao u razli~itim savezima. Zato ne ~udi vrludavi put crkvene doktrine Jovana Pavla Drugog. On je imao ne samo pobudu, potrebu, interes i `equ, nego i naredbu da sledi prema teritoriji biv{e Jugoslavije vekovnu politiku Rimokatoli~ke crkve, naro~ito u trenutku kada je mogao da postigne dogovor i obezbedi saglasnost za rasturawe Jugoslavije i obezbe|ewe prodora rimokatolicizma. Celokupna ma{inerija prikazana u ovom tekstu bila je maksimalno aktivirana po nare|ewu Jovana Pavla Drugog za rasturawe Jugoslavije, a sastavni deo po{tovawa wegove naredbe su zlo~ini nad Srbima i svima koji mu se na|u na putu. 27. 2. Na stranicama 124 do 126 je tekst: 2. Sindikati Iako je savremena dru{tvena doktrina insistirala i na povezivawu u udru`ewa izme|u radnika i poslodavaca, po strukama, profesijama i sl, ista se nisu ne{to posebno razvila, i u tom pogledu autori doktrine o~ekuju {ta }e budu}nost doneti. Sasvim je druga~ija situacija kada se radi o 478
udru`ivawima ~iji su ~lanovi samo radnici – sindikati!! Sindikati su postajali sve razgranatiji i sve mo}niji (a razli~ite politi~ke stranke su se borile da ih stave pod kontrolu) i wihovoj aktivnosti i postojawu pripada velika zasluga za re{avawe socijalnog pitawa, bar u najrazvijenijim dr`avama. Danas sindikati u mnogim dr`avama predstavqaju najuspe{niji oblik samoorganizovawa, po{to se ne bave samo pitawima zarada radnika nego i {irim problemima zaposlenih u odre|enom dru{tvu. Sindikalno organizovawe imalo je promenqivu podr{ku savremene dru{tvene doktrine Rimokatoli~ke crkve. Primera radi, papa Lav XIII je u svojoj encikliki Rerum novarum predvi|ao slobodu udru`ivawa u dru{tva ~iji bi ~lanovi bili samo radnici, ali na predlog onda{weg baltimorskog biskupa crkva je ~esto uskra}ivala pravo radnicima na sindikalno udru`ivawe. Jo{ i vi{e, papa je ta~no predvideo kada se mo`e upotrebiti sila protiv radnika. (13. “Kada je dr`ava organizacija koja raspola`e mogu}no{}u primene sile, to je Lav XIII predvidio da silu i ugled zakona dr`ava treba upotrijebiti: – kada zaprete neredi radi pobune radnika; – ako radnici popuste u svojim du`nostima; – ako u radionicama preti pogibeq }udorednom pona{awu i – ako poslodavci tla~e radnike nepravednim teretima”. Ivica Ma{truko, “Klasni mir katoli~anstva”, str. 37, Rerum Novarum, u poglavqu “Posebni zadaci dr`ave” ta~ke 30 - 33. predvi|a gore citirane mere. Npr. u ta~ki 31. papa negira radnicima pravo da zbog male plate {trajkuju “prepu{taju}i se dobrovoqnom neradu”. “U takvim te{kim situacijama dr`ava mora posegnuti da ova vrsta nereda ne pravi daqnu {tetu vlasnicima preduze}a, ali i samim radnicima”) Potowe enciklike ispravile su ovaj agresivni tretman radnika i radni~kih sindikata. (14. Quadragesimo anno, 30-31) Za pape Lava XIII i Pija XI smisao i zadatak sindikata je odbrana radnika i omogu}avawe da radnici do|u do materijalnog bogatstva i potrebne duhovnosti. (15. Isto, 32) Pape su posebno isticale da materijalno blagostawe nije dovoqno i da radniku treba omogu}iti i duhovni `ivot. To zna~i da radniku treba dati da razvija sve svoje qudske sposobnosti, me|u kojima obrazovawe, kultura i religioznost nisu nimalo neva`ni. Nasuprot, tvrde pape, duhovni i verski `ivot mo`e umnogome doprineti dobrom ure|ewu me|uqudskih odnosa koji su primereni dostojanstvu ~oveka kao li~nosti i duhovnog bi}a. “Ako budu pravila religije imali za osnovu, ne}e biti te{ko urediti me|uqudske odnose me|u qudima za miran su`ivot i materijalno blagostawe”. (16. Isto) Papa Pije XII na po~etku svog pontifikata, novembra 1939. godine, istakao je na~elno pravo radnika na sindikalno organizovawe. (17. A.F.Utz/J.F.Grener, nav. delo, str. 1428) I Drugi vatikanski koncil potvrdio je pravo na sindikalno organizovawe, i posebno naglasio da vaqa za{tititi sindikalne aktiviste od zlostavqawa i progawawa. (18. Gaudium et spes, 68,2) Novost koju je inaugurisao Koncil jeste shvatawe sindikata kao na~ina da radnici uzmu u~e{}a u 479
upravqawu preduze}ima. Time je Drugi vatikanski koncil pro{irio ulogu sindikata sa odbrane prava radnika i brige o materijalnom i duhovnom blagostawu i na participaciju radnika u upravqawu preduze}ima. “U tako ure|enoj participaciji, ujediwenoj sa napredovawem stru~nog i socijalnog obrazovawa, kod svih }e rasti svest u pogledu svojih vlastitih zadataka i odgovornosti. Posledica toga }e biti ose}aj kako u skladu sa svojim mogu}nostima i li~nim sposobnostima zaista u~estvuju u oblikovawu celokupnog procesa rada, privrednom i socijalnom napretku i brizi za op{te blagostawe”. (19. Isto) Papa Jovan Pavle II je ~esto govorio o sindikatima zauzimaju}i se za slobodu sindikalnog organizovawa. Papino shvatawe sindikata odgovara klasi~nom poimawu. Zadatak sindikata je da se bori za poboq{awe op{teg polo`aja zaposlenih, pri ~emu “borba” sindikata nikako ne sme da se shvati kao “klasna borba”. Uloga sindikata je da qude udru`uje, a ne da ih suprotstavqa. (20. Laborem exercens, 20,1-3) Zna~ajno je da vi|ewe sindikata o~ima pape Jovana Pavla II ima tendenciju uve}anog uva`avawa interesa privatnih preduzetnika i vlasnika kapitala, te op{te situacije koju, zapoveda papa, sindikati moraju uva`avati. Pored toga papa sindikatu postavqa jo{ jednu granicu – politiku! Sindikati, pi{e Jovan Pavle II nisu politi~ke stranke i, tako|e, ne smeju postati wihova produ`ena ruka. Ali razdvajawe sindikalnih i politi~kih aktivnosti nije uvek tako jednostavno. Istorija sindikalnih pokreta, ukqu~uju}i poqsku “Solidarnost” na koju je sada{wi papa imao itekakav uticaj, puna je primera veoma dobre saradwe izme|u odre|enih sindikata i politi~kih stranaka, pre svega levih. Ovde se doga|a i preklapawe sindikalne i politi~ke borbe. Po{to je u savremenoj dru{tvenoj doktrini Rimokatoli~ke crkve politika definisana kao briga za op{te blagostawe, a poboq{awe polo`aja radnika pripada zajedni~kom blagostawu “u tom smislu i delatnost sindikata pripada, nesumwivo, podru~ju politike, a ona je briga za zajedni~ko blagostawe”. (21. Laborem exercens, 20,5. Upor. Leonardo Boff, Crkva, karizma i vlast, Stvarnost, Zagreb, 1987. str. 46.)”. U tekstu se iznosi odnos Rimokatoli~ke crkve prema organizovawu radnika u sindikate. Ti stavovi trpe odre|ene promene, kako u pogledu ~iwenice ko je papa, tako i u pogledu vremena kada su dono{ene odre|ene enciklike, a naro~ito u zavisnosti od trenutnog interesa Vatikana. Ovaj tekst samo u jednom delu doti~e Jovana Pavla Drugog, a citiran je zbog ~iwenice da je on bio tvorac i u svakom pogledu otac pokreta “Solidarnost” u Poqskoj, preko koga je politi~ki delovao. Dakle, Rerum novarum,, stavovi i na~ela nisu obavezivala Jovana Pavla Drugog. “Solidarnost” je mogla da deluje na na~in koji bi sigurno doveo do osude od strane Rimokatoli~ke crkve i Vatikana, a da u to vreme aktuelni papa delovawe “Solidarnosti” predstavi kao vrhunski domet borbe za qudska prava i izra`avawe katoli~ke svesti radnika. Na osnovu ovoga zakqu~uje se kakav je ~ovek Vojtila i kakav je bio Jovan Pavle Drugi, dr`avnik, poglavar i svetski politi~ar. Dakle, la` mu je bila sredstvo delovawa. Na teritoriji biv{e Jugoslavije Jovan Pavle Dru480
gi je uspeo da la` maksimalno iskoristi kako bi i ratnim zlo~inima nad Srbima ostvario ono {to je zacrtao. 27. 3. Na stranicama od 182 do 185 je tekst: “Sada{wi papa Jovan Pavle II je u encikliki Redemptoris missio (1991) ponovio stavove napred prikazanih dokumenata uz napomenu da crkva mora delovati razumno na podru~jima mas-medija, a ne samo da ih upotrebqava. (22. Za papu Jovana Pavla II “re~i su prirodno oru`je u slu`bi odre|ene akcije”. Vid Stanovnik, nav. delo, str. 179; Analiza rada elektronskih medija (radija i televizije) prilikom papinih putovawa dala su zanimqiva opa`awa; a to su: elektronski mediji nisu pomogli pastirskom ciqu papinog putovawa. Susret izme|u qudi nije mogu}e uspostaviti uz pomo} medija, pa ni susret izme|u pape i pokrajinske crkve. Posebno je direktan prenos Bo`ije slu`be smetao pastirskom delu papine posete. Za{to? Mediji, posebno TV, davali su me{avinu informacija i Bo`ije slu`be, pri ~emu je prenos po~iwao 60 sekundi pre po~etka slu`be. Kamere su pratile papu kako dolazi helihopterom, kako pose}uje bolnicu, kako se susre}e sa predstavnicima drugih vera... da bi gledalac kada po~ne liturgija iskqu~io televiziju. Drugo, TV je od pape napravila medijsku zvezdu i idola, stvaraju}i kult li~nosti. Prenos liturgije bio je sporedan doga|aj, a kamere su pratile papu ~ak i kada sedi i `muri te su se gledaoci pitali da li papa meditira ili spava za vreme liturgije, istovrrmeno ~itawe Svetog Pisma obi~no su smatrali sporednim. Vidi, Paul Leannerat, Pape` na elektronski pri~nici, “Znamenje”, Maribor, 1, 1987, str. 69-72; John A. Coleman, “Sociologija medijev”, “Znamenje, Petrov~e”, 3-4, 1995, str. 34-41) Razvoj teolo{ke sociologije medija i weno svrstavawe u redovne rimokatoli~ke {kolske programe dalo je nov impuls i istra`ivawu medija. Tako Gregori Baum (Gregory Baum) daje osam “jezgrovitih teza” za rad sa polaznicima rimokatoli~kih bogoslovija. 1. teza: Sva sredstva masovne komunikacije jesu konstrukti Mas-mediji nisu golo ogledawe spoqa{we stvarnosti. Oni su proizvodi koji imaju svoje posebne ciqeve, i za nas je skoro nemogu}e da ih ne prihvatimo kao verni nastavak stvarnosti. Zadatak kritike je da uka`e na kompleksnost mas-medija i osvetli wihovu su{tinu, koje sve{tenici moraju biti svesni. 2. teza: Mas-mediji su iskonstruisana stvarnost Svako stvara u svesti konstrukciju, sliku o tome {ta je svet i kako funkcioni{e. Me|utim, to je model koji poti~e od osmi{qavawa koje smo upoznali preko unapred izgra|enih mi{qewa, interpretacija i tuma~ewa, {to zna~i da mi ne konstrui{emo na{u stvarnost nego mediji. Mediji otkrivaju pogled koji interpretira svet. Ova osnovna misao nam poma`e da razumemo da mi hri{}ani ne}emo da medije upotrebqavamo samo za posredovawe religioznih informacija niti za posredovawe religioznih tema nego za ne{to mnogo ve}e: da uz wihovu pomo} posredujemo “pogled” na svet koji odgovara Jevan|equ. 3. teza: Publika daje zna~aj mediju Ovo zna~i da nismo samo pasivni prijemnik, nego da i pored svega dajemo svoj doprinos. Pojasnimo. Na komunikaciju se, pre svega, odazivamo sa 481
svojim vlastitim problemima ili svojim dru{tvenim polo`ajem ili svojom kriti~kom sve{}u. Ako se vernik identifikuje sa Jevan|eqem Isusa Hrista, onda }e na poseban na~in “~itati” propoved, pozori{nu predstavu, vesti ili dokumentarni film. Ova jezgrovita teza govori o slobodi koju ose}a ~italac, slu{alac i gledalac mas-medija. 4. teza: Mas-mediji imaju komercijalne implikacije Obrazovawe za medije ukqu~uje spoznawe o ekonomskoj osnovi proizvodwe informacija i o tome kako ta ekonomska osnova uti~e na sadr`aj, tehniku i {irewe medija. Moramo biti svesni ~iwenice da je proizvodwa informacija posao koji mora doneti zaradu. Va`no je znati da se vlasni{tvo nad medijima koncentri{e u rukama pojedinaca, a va`no je uo~avati i me|usobnu isprepletenost vlasni~kih odnosa. 5. teza: Mas-mediji prenose ideolo{ke i vrednosne poruke Obrazovawe za medije sadr`i u sebi i sticawe svesti o ideolo{kim posledicama i vrednosnim sistemima medija. Ideolo{ke poruke koje sadr`e TV filmovi skoro da nisu primetne jer su uskla|ene sa vrednostima vladaju}e kulture. Ako te filmove gledaju qudi koji pripadaju drugoj kulturi, wihova ideolo{ka utemeqenost mnogo im je jasnija. Za qude koji pripadaju toj kulturi potreban je intelektualii napor da filmske poruke ideolo{ki dekodiraju. Peta teza hri{}anima otvara mogu}nost da stvaraju re~i, programe i poruke koje kriti~ki suo~avaju gledaoca, slu{aoca i ~itaoca sa vrednostima dominantne kulture i da na taj na~in otvaraju i upozoravaju na alternative. (23. Zanimqiva je konstatacija kada je u pitawu profesija novinara od strane pripadnika Rimokatoli~ke crkve. Naime, u novinarstvu se razlikuje novinar i izvr{ilac zadatka. “Novinarstvo je, naime, profesija koja se, kao i svaka druga, mora pridr`avati odre|enih zakonitosti i koja ima ta~no odre|ene obaveze i prema ~iwenicama i prema ~itaocu, odnosno slu{aocu i gledaocu. Izlazak pred javnost s odre|enim sadr`ajem uvek, a pogotovo u novinarstvu, povla~i za sobom i moralnu i pravnu odgovornost prema istini i prema javnosti. Sadr`aji koji ne odgovaraju istini, ~iwenicama, obmana su odnosno neistina, a onaj ko ih {iri, gubi verodostojnost u profesiji, pogotovo ako bi to ~inio novinar, i pred javno{}u. (...) Novinar koji po{tuje zakonitosti novinarske profesije ne}e oklevati i svojim “potro{a~ima” saop{titi ispravku onoga {to je neta~no objavio, pa }e wegovi “potro{a~i” ipak (makar ispravka nikad nema snagu prvog saop{tewa podatka) mo}i saznati istinu, a zna}e i to da mu mogu verovati, jer ako mu se i potkrade gre{ka, on }e je ispraviti jer mu je objektivno informisawe, tj. slu`ewe istini va`nije od li~nog presti`a. Izvr{ilac specijalnog zadatka, za razliku od novinara, nikad ne odgovara javnosti nego samo svome pretpostavqenom”. (Vidi, Fenomen Darka Pavi~i}a u hrvatskom medijskom prostoru, “Novinarstvo ili izvr{avawe specijalog zadatka?”, “Glas Koncila”, Zagreb, br. 24, 2000, internet izdawe) 6. teza: Mediji imaju dru{tvene i politi~ke konsekvence Veoma va`an aspekt obrazovawa “za medije” jeste sticawe svesti o raznoraznim dru{tvenim i politi~kim posledicama koje mediji uzrokuju. 482
Mediji uti~u na mewawe na~ina `ivota porodice i na~ina i sadr`aja zabave u slobodnom vremenu, stvaraju uzorak prema kojem omladina formira me|usobne odnose i formira stav prema dru{tvu. ^esto odre|uje i na~in kako da qudi re{avaju i da se suo~avaju sa vlastitim politi~kim pitawima. 7. teza: Oblik i sadr`aj u mas-medijima se naj~e{}e prepli}u Na~in komunicirawa je va`an i ima svoju sopstvenu gramatiku, zbog ~ega na sasvim poseban na~in kodifikuje stvarnost. To je razlog da su se hri{}ani pitali da li su mas-mediji primereni propovedawu Jevan|eqa, odnosno da li mas-mediji mewaju sveto u profano. Posle dugog prou~avawa crkva se odlu~ila da podr`i {irewe hri{}anstva uz pomo} medija. Problem je, me|utim, ostao nere{en. 8. teza: svaki medij ima jedinstveni estetski lik Dekodirawe i razumevawe mas-medija nije dovoqno. Obrazovawe i vaspitavawe za mas-medije pomo}i }e nam da znamo u`ivati u wihovoj lepoti, privla~nim oblicima i efektima. Umetni~ka dimenzija komunikacije zaslu`uje da je cenimo i da joj odajemo priznawe. Ova jezgrovita teza daje nam {ansu za kreativnost. (24. Gregory Baum, “Cerkev in dru`bena ob`ila”, “Znamenje”, Petrov~e, 1-2, 1994, str. 70-72)”. U tekstu se iznose ~iwenice o vrsti i na~inu priprema rimokatolika za kori{}ewe mas-medija. Ovome svakako treba dodati i prethodno citirane tekstove drugih autora, u kojima su izneti konkretni podaci o broju medija koji su pod kontrolom Rimokatoli~ke crkve, a naro~ito o aktivnostima isusovaca i Opus Deia. Najzna~ajnije i najuticajnije medije ili dr`i u svojim rukama, ili ima uticaj na wih Rimokatoli~ka crkva. Zato nikoga ne treba da ~udi intenzitet kojim su Srbi satanizovani, pa i danas te{ko mo`e da se probije jedan informativni zid i promeni slika koja je u svetu formirana od 1991. godine o Srbima. Koliko li je la`i Jovan Pavle Drugi uspeo da predstavi kao istinite informacije! Zloupotreba medija u slu`bi Jovana Pavla Drugog, bila je funkciji skrivawa zlo~ina koji su izvr{eni po nare|ewu Jovana Pavla Drugog. 27. 4. Na stranicama od 190 do 193 je tekst: 4. Uputstvo za nastup pred TV kamerama Po{to Rimokatoli~ka crkva poklawa sve vi{e pa`we medijima, ona je izradila i uputstvo kako da se rimokatolici pripreme za nastup pred TV kamerama. Uputstvo je pou~no, te ga prenosimo. Potrebno je znati da je nastup pred TV kamerom – bilo u studiju ili izvan wega – namewen samo jednom gledaocu, koji nas kod ku}e gleda u svojoj dnevnoj sobi. Tek kada smo potpuno ube|eni da nas kamera prenosi samo u jednu sobu, mo`emo se prirodno pona{ati u televizijskoj okolini. Tada }emo zanemariti kameru i potpuno se u`iveti u svoj dijalog ili razgovor. Tek kada se priviknemo na televiziju kao medij toliko da nam se kamere ~ine sasvim normalnim, bi}emo prirodni i mo}i }emo gledaocu da se predstavimo u svojoj pravoj vrednosti. Televizija je “intimni medij”, iako gledalaca ima na milione. Za nastup pred televizijskim kamerama potrebna je telesna i duhovna priprema: 483
1. U telesnu pripremu spada izbor odela, koje se bira u skladu sa sadr`ajem emisije ili svog poziva (sve{tenik, vojnik, sportista imaju ovde posebne privilegije i obaveze). Boja odela mora biti takva da ne ote`ava sliku. To zna~i da izrazite dre~e}e kombinacije boja nisu primerene. Ponekad }e tehni~ari u studiju skrenuti pa`wu na odelo koje nije primereno, {to treba uva`iti. Privezaka, lan~i}a i mno{tva prstenova moramo se odre}i, da ne bi izgledali kao na sajamskom “{tandu”. Takav nakit daje odraz i smeta utisku i kameri. Dobra televizija nije du`na da po{tuje individualne osobine nastupaju}eg gosta do te mere da bi mu dozvolila nastup u nekakvoj “borbenoj” opremi. Maska za nastup na televiziji je potrebna. Pred televizijskom kamerom ne smemo se uglancati (raznim kremama i namazima) da ne bi gledaoci na na{em ~elu videli sun~ev odsjaj, ili sjaj kapqica znoja. 2. Duhovna priprema je, svakako, va`nija. Moramo znati {ta `elimo pred TV kamerama da ka`emo. Mo`da }emo morati svoj nastup kod ku}e i ve`bati nekoliko dana ranije. Improvizacije ne sme biti. Postoji samo planirana improvizacija. Pred TV kamerom ne smemo uraditi ni{ta protiv i naglo. Radi toga je za svaki efektan nastup potrebna priprema. Moramo se pripremiti, izme|u ostalog, i zato jer televizija name}e ~eli~nu vremensku disciplinu (ovde su neophodne ve`be slobodnog govora, odvajawe su{tinskog od sporednog; govorne dosko~ice su u intimnom razgovoru pred televizijskom kamerom suvi{ne). Ako u TV studiju vodimo emisiju moramo o problemu znati sve i ne{to vi{e. Ako smo pred TV kamerom pitani govorimo samo ono {to zaista znamo. 4. 1. Kultura tela Pred TV kamerom se pona{amo tako kako se pona{amo u vlastitoj okolini. Ne sme se ispoqiti preterana salonska ugla|enost. Sa TV kamerom mi smo postali gosti u ne~ijem domu i treba da se pona{amo uqudno. Uz pomo} televizije u{li smo u dnevnu sobu qudi i ako govorimo kao solist nije pogodno da telo dr`imo kao da nas portreti{e neki umetnik ili fotograf. Telom se moramo okrenuti prema kameri, o~ima gledati u objektiv (a asistent u studiju objasni}e koji je objektiv pravi). Ka`u da su o~i ogledalo du{e i logi~na upotreba o~iju je kqu~ za uspe{an nastup na televiziji. Pa`wa! Ne upotrebqavajte nao~are za sunce, a na jakom suncu ne snimajte, ne gledajte gore kada razmi{qate jer to je odraz napetosti, nervoze. Takvo pona{awe obi~no neugodno deluje na gledaoca. [arawe o~ima naokolo stvara utisak da govorite jo{ nekome na levoj ili desnoj strani {to daje utisak da zanemarujete gledaoca u dnevnoj sobi. Ako gledate dole to daje utisak da gledate u svoje bele{ke (mo`ete imati teze koje re`iser mora pokazati). Ukratko, kada govorite gledaocu gledajte u kameru i ne {etajte pogledom unaokolo. Deo sekunde kada prestanete govoriti izuzetno je va`an; tada izrazite dobru voqu prema osobi kojoj ste govorili. Ako, pak, u studiju ili na slobodnom prostoru govorite nekolicini qudi, onda gledajte sagovornike, a TV kameru zanemarite. Tada TV kamera vi{e nije va{ sagovornik. 484
Veoma je va`no va{e dr`awe. Na stolici (foteqi i sl.) sedimo tako da se mo`emo nagiwati napred, posebno kada `elimo ne{to da naglasimo. Ne pose`imo za neprimerenim naslowa~ima i sl. radi kojih nas kamera “gleda odozgo” i stvara utisak “prepotentne li~nosti”. Noge su pri~a za sebe. U posledwe vreme praktikuje se samo da se noge prekrste, a pojedinci koji bi da izgledaju {to opu{tenije i da predstave doma}u atmosferu pokazuju i svoje umazane cipele. Pri klasi~nom nastupu, dakle u kulturnom nastupu mo`emo biti sasvim dovoqno opu{teni ako noge prekrstimo ali ne da ih podignemo u TV kameru, a najboqe je ako znamo da sedimo tako da imamo oba stopala na podu u tzv. tre}oj “b” poziciji. Ruke, po pravilu, nikada ne ste`emo gr~evito, osim pri molitvi. Ruke su, pored o~iju, u mimici lica najva`niji deo komunikacije bez re~i. Pokreti ruku su deo izra`avawa misli (i to se tako|e mo`e uve`bati). Nagli i brzi pokreti iznad visine grudi (bradavica) otkrivaju unutra{wu uznemironost i `iv~anost. Ruke nikada ne krijemo! Glas mora uva`avati osnovna pravila radija i televizije. Govorimo samo jednoj osobi. Ko zna da odr`i ravnomernu ja~inu glasa, na pravoj prirodnoj visini, ne}e nastupiti bezli~no, nego }e stvarati misli i povezivati ih sa izre~enim stavovima. Za dobro izra`avawe potrebno je da se mnogo ~ita. Najboqe je da se uzme neki klasi~ni roman i ~ita deset minuta sa glasom kojim ina~e govorimo u sobi. Prvih deset dana ose}a}emo se veoma lo{e, potom }e se “otvoriti” i `eqeni u~inak je tu. Za odr`avawe govorne kondicije potrebno je i posle pro~itanog romana nastaviti sa ve`bama nekoliko puta nedeqno. Mikrofon moramo imati uvek na oko 30 cm od usta. Glas se definitivno obrazuje tek u prostoru i onaj ko govori sa mikrofonom na ustima oduzima najva`niji deo svog glasa. Danas se vi{e ne u~i mikrofonski, nego govor za javnu upotrebu kojeg prenosi mikrofon. Svakako, ima glasova koji nisu primereni za radio odnosno televiziju, ali sa govornim ve`bama i ovde se mo`e {to{ta nau~iti. Govorne ve`be sadr`e: ve`be disawa, ve`be razgibavawa usta, grla i usne {upqine, ve`be izgovora pojedinih re~i i kolektivne ve`be, ve`be za opu{tawe, ve`be ~itawa i pisawa, ve`be slobodnog govora. Sve to, kada je televizija u pitawu, povezuje se sa ve`bama nastupa u mno{tvu varijanti. ^ovek koji se ~e{}e pojavquje na televiziji morao bi da nau~eno odr`ava u kondiciji i svakodnevno po 15 minuta ve`ba kako bi ostao u psihofizi~koj kondiciji. (39. “Cerkev v sedanjem svetu”, Qubqana, 3-4, 1997, str. 78-79.). Tekst iznosi kako se predstavnici Rimokatoli~ke crkve pripremaju i {koluju za nastupe u medijima. Nije poznato da tako ne{to praktikuju predstavnici drugih tradicionalnih crkava. Za{to se predstavnici Rimokatoli~ke crkve pripremaju za medijske nastupe? Da li mediji treba da ih predstave kakvi su ili da se publika prevari predstavqaju}i ih kakvi treba da izgledaju da bi se {to boqe prodao wihov “proizvod”? [ta je wihov proizvod? 485
Jasno je da je taj proizvod Jovan Pavle Drugi, kao nezbludivi naslednik planetarnih la`i. Sve je la`no {to je ikada do{lo iz usta Jovana Pavla Drugog, a kada je iskren – pokazuju se krvavi tragovi wegove planetarne aktivnosti. 27. 5. Na stranicama od 214 do 219, pod naslovom “Vizija Evrope u dru{tvenoj doktrini Rimokatoli~ke crkve” nalazi se tekst: 1. Pojam Evrope Pojam Evropa u geografskom zna~ewu javqa se krajem VII veka pre Hrista i ozna~avao je podru~je Gr~ke, potom je obuhvatao celo poluostrvo povezano sa Azijom. Herodot je isto~ne granice Evrope video na Donu. Danas se Evropa rasprostire do Urala. U I veku na{e ere Evropa je obuhvatala Sredozemqe, a skandinavske dr`ave kao i podru~ja severa izme|u Baltika i Dona nisu bila poznata Evropi niti ubrajana u Evropu. (1. Encyclopedia Universalis, VI, str. 755-761) Godine 395. do{lo je do razdvajawa Isto~nog i Zapadnog carstva, a 476. godine Zapadno carstvo nestaje pred naletom varvarskih plemena. U tim nemirima pojam Evrope nestaje. (2. F. Rode, “Cerkev, narodi in demokracija”, str. 17) Posle prodora Arapa u [paniju, re~ Evropa ponovo se javqa. Isidor mla|i naziva vojsku Karla Martela, koji je 732. godine zaustavio pohod Arapa, evropskom vojskom. Ovi doga|aji, na kratko, oblikuju evropsku svest i solidarnost koja dosti`e svoj vrhunac sa osvajawima Karla Velikog, kojeg je papa Lav III krunisao za cara, a pesnik ga 800. godine naziva “ocem Evrope”. U periodu pre i posle Karla Velikog, slovenski narodi prihvataju hri{}anstvo doprinose}i da se pojam Evrope {iri i na podru~ja na kojima su `iveli Sloveni. Papa Jovan Pavle II u jednom svom predavawu iz 1982. godine tvrdi da se pojam Evrope {irio sa granicama prodora Jevan|eqa. (3. Isto) Prihvatawem hri{}anstva od strane kneza Vladimira Kijevskog pojam Evrope {iri se i na Rusiju. Ven~awa koja su se dogodila u tom periodu pokazuju da je Kijevska Rusija sastavni deo evropskog politi~kog sistema. (4. Isto) Postepeno je pojam Evrope zamewen re~ju hri{}anin – hri{}anski svet. (5. Moramo re}i da je hri{}anstvo dalo Evropi posebnu sliku i da je u svest Evropqana ugradilo osnovna na~ela qudskosti (humaniteta), a posebno pojam transcendentnog. “Škofovska sinoda o Evropi”, “Katoli~ani v Evropi”, str. 10) Posle pada Konstantinopoqa pod tursku vlast (1453) i napredovawa istih na Balkanu, pojam Evrope ponovo se izjedna~ava sa hri{}anskim (slobodnim) svetom. Za hri{}anske pisce tog doba bitka sa Turcima bila je bitka Evrope protiv Azije. Posle ruskog osloba|awa od ropstva pod Tatarima, Rusija po~iwe da se povezuje sa Evropom tako da pojam Evrope dobija nove sadr`aje. Od XVIII veka pa nadaqe, pojam Evrope dobio je sada{wi sadr`aj. Me|utim, Evropa se ne shvata kao jedinstvena celina, nego kao trodelna: Isto~na, Zapadna i Sredwa. Ta podela ima dugu tradiciju i ~vrsto je ukorewena u svest qudi. 486
Naime, podela Evrope za~eta je podelom Rimskog carstva 330. godine, kada je Konstantin za glavni grad svog carstva uzeo umesto Rima Konstantinopoq. Wegov naslednik je potvrdio podelu 395. godine razdeliv{i carstvo izme|u sinova. Od tog trenutka oblikuju se dva sveta koje je udaqavala istorija, kultura, ekonomija, politika... Deo Evrope koji se formirao izme|u ova dva dela carstva stekao je poseban identitet koji mnogi rimokatoli~ki autori opredequju kao Sredwa Evropa. (6. F. Rode, nav. Delo, str. 40) 2. Vizija Evrope pape Jovana Pavla II Jedna od stalnih tema pape Jovana Pavla II jeste Evropa, bez obzira na podele koje su bile aktuelne. Misli o Evropi, ta~nije svoju viziju Evrope papa je izlo`io ve} na prvom putovawu u Poqsku juna 1979. godine. Ube|en da se u wegovoj li~nosti sadr`i duhovno jedinstvo hri{}anske Evrope koja je naslednica dvaju velikih predawa Istoka i Zapada, papa smatra da mu je Bog li~no dao poslanstvo da govori pred svom crkvom, Evropom i svetom o ovim narodima i stanovni{tvu, koje tako ~esto zaboravqamo. (7. Isto, str. 22; Nije potpuno jasno ~ija je ideja ujediwena Evropa. Naime, jedan poslanik francuskog parlamenta naveo je da je ideja potekla iz redova demohri{}ana, ne navode}i ime autora. Vidi, “Krš~anski demokrati in Evropa”, “Delo”, Qubqana, 24. mart 1990, str. 2; Da je sada{wi papa posebno zaposlen u insistirawu na jedinstvu Evrope pokazuju svi wegovi govori na putovawima, govorima i propovedima, a posebno je tako ne{to zagovarao u Strazburu prilikom govora evropskim poslanicima 11. oktobra 1988; Alojzij [u{tar, “Nekaterne naloge Cerkve in kristjanov v Evropi”, “Kristjanova obzorja”, Qubqana, 2, 1989, str. 114) Bog ga je izabrao da u zajednicu crkve uvede razumevawe govora i jezika koji se jo{ uvek ~ine ~udnim u{ima, nau~enim na romanske, germanske, engleske i keltske glasove. Novi jezici jesu Slovena jezici. (8. Documentation Catholique, 1767, Pariz, 1979, str. 611-612. Papa aktivno radi na koncepciji Evrope kako se ona vidi u Rimokatoli~koj crkvi. Tako je od 28. novembra do 14. decembra 1991. godine u Rimu odr`ana posebna episkopska (biskupska) sednica o Evropi. Biskupi (episkopi) zapadne, sredwe i isto~ne Evrope okupili su se pod papinim pokroviteqstvom da bi “protuma~ili put nove evangelizacije starog kontinenta”. Vidi: Škofofovska sinoda o Evropi/Ekumenski svet Cerkva/Svet Škofovskih konferenc Evrope, Katoli~ani v Evropi, Cerkveni dokumenti, 49, 1992, str. 3) Istim tonom govori i apostolsko pismo Egregiae virtutis, od 31. decembra 1980. godine, koje kao za{titnike Evrope, pored svetog Benedikta (9. Sveti Benedikt je “otac zapadnog mona{tva i otac zapadnoevropske kulture”. Rodio se 480. godine u Nursiju, u staroj plemi}koj porodici u vremenu kada je propalo Zapadno rimsko carstvo. Iza sebe je ostavio kwigu pravila, koja je poslu`ila kao osnov za stvarawe nove zajednice, a po~iwe re~ima “Moli se i radi”. Edmund Bohm, “Sveti Benedikt, duhovni arhitekt Evrope”, Communio, “Kristjanova obzorja”, Qubqana, 1, 1992, str. 26), uzima i svetu bra}u ]irila i Metodija. “Evropa”, tvrdi papa Jovan Pavle II je po svom geografskom pojmu nasle|e dva toka hri{}anskog nasle|a, a pridru`uju mu se i dva razli~ita oblika kulture, koja se istovremeno dopuwuju. Sveti Benedikt, ~iji uticaj nije zahvatio samo Evropu, pre svega Zapadnu i 487
Sredwu, nalazi se u samom centru toka ~iji je izvor Rim, centar naslednika sv. Petra. Sveta bra}a ]irilo i Metodije iz Soluna nagla{avaju, pre svega, doprinos stare gr~ke kulture, a posle i dostignu}a crkve iz Konstantinopoqa i isto~nog verskog nasle|a koje je prihvatilo duhovnost i kulturu naroda i qudi na isto~nom delu evropske celine. (10. Documentation Catholique, 1801, Pariz, 1981, str. 110-111) Sli~nu poruku papa je uputio i u encikliki “Apostoli Slovena” koju je potpisao 2. juna 1985. Prilikom proslave hiqadugodi{wice Kijevske Rusije, papa Jovan Pavle II u apostolskom pismu Euntes in mundum od 25. janura 1988. ponovo navodi iste stavove insistiraju}i da Evropa ima jedinstvo vere i kulture. “Knez Vladimir je shvatio”, isti~e papa, “da je postojalo jedinstvo crkve i Evrope, radi toga nije odr`avao samo kontakte sa Konstantinopoqem, ve} i sa Zapadom i Rimom, ~iji je biskup bio priznat kao onaj koji predsedava zajednicom sve crkve.” (11. Isto) Prema Nikanovoj hronici, knez Vladimir i tada{we pape Jovan XV i Silvester II razmenili su legate. Kasnije je papa Grgur VII kijevskom knezu, pismom od 17. aprila 1075, dodelio kraqevsko zvawe, ~ime je dr`avu stavio pod za{titu svetog Petra. Sve napred navedeno papa smatra osnovom za jedinstvo Evrope. Napredak sekularizacije, materijalizma, hedonizma i nihilizma u Evropi papi slu`i kao povod da ponovo pozove Evropqane da “do|u sebi”, da Evropa ponovo bude samo svoja, da otkrije svoje izvore i o`ivi hri{}anske vrednosti koje su joj u pro{losti omogu}ile slavnu istoriju i prisutnost na drugim kontinentima, gde je imala pozitivnu ulogu. (12. Documentation Catholique, 1841, Pariz, 1982, str. 1129) O potrebi evropskog jedinstva i wenog globalnog razvoja papa je govorio i Evropskom parlamentu u Strazburu 11. oktobra 1988. Uslov za postizawe jedinstva i napretka papa Jovan Pavle II vidi ne u odbacivawu religije, odnosno hri{}anstva i wegovog vi|ewa dr`avnog ure|ewa, nego u wegovom povratku i prihvatawu. Naravno, uz dodatak da ne misli na klerikalizaciju dr`ave, nego po{tovawe principa razdvajawa vere i dr`ave. (13. F. Rode: Nav. delo, str. 25) “Novo vi|ewe Evrope i evropske duhovnosti mora se zasnivati na uva`avawu tri principa: istine, slobode i zajednice (istina, sloboda, zajednica)”. (14. Katoli~ani v Evropi, str. 4) Istovremeno, “poredak koji Evropa treba da gradi mora se zasnivati na savremenoj dru{tvenoj doktrini Rimokatoli~ke crkve, odnosno tri stuba te doktrine: na~elu po{tovawa dostojanstva qudske li~nosti i qudskim pravima; na~elu subsidijarnosti i na~elu solidarnosti”. (15. Isto, str. 5) Rimokatoli~ka crkva posebno se ukqu~uje u izgradwu ujediwene Evrope, ukqu~uju}i u projekat crkvenu organizaciju (kler), crkvene (lai~ke) organizacije i rimokatoli~ka udru`ewa. (16. Liza Gavri}: “Katoli~ka crkva i socijalpartnerstvo u preduze}ima”, Institut za me|unarodnu politiku i privredu, Beograd, 1960, str. 6) 2. 1. Evropa u govoru pape Jovana Pavla II Velikog poslanicima Evropskog parlamenta U papinom govoru odjekivali su wegovi ve} poznati stavovi o Evropi, o wenim zajedni~kim korenima u hri{}anstvu, o potrebi izgradwe evrop488
skog identiteta, o potrebi izmirewa nacija i izgradwi dru{tva budu}nosti, dru{tva ~ije }e osnove biti mir i saradwa. U tom smislu Rimokatoli~ka crkva daje podr{ku takvom projektu. “Da bi projekat oja~ao, narodi Evrope”, isti~e papa u govoru predsednicima dr`ava, “moraju sve vrednosti crpeti iz zajedni~kog izvora i iste vere – hri{}anske”. (17. Janez Pavel II, “Na ru{evinama babilonskog stolpa”, str. 102) I ako se Rimokatoli~ka crkva izjasnila za Evropu gra|ana, ostale su i neke sumwe, ta~nije praznine (pre svega oko multikonfesionalnosti i jednakih verskih prava i sloboda), za koje crkva o~ekuje re{ewe u duhu vlastite doktrine. Otvorena pitawa, dakle nere{ena, a ti~u se verskih pitawa, u okviru EEZ i Rimokatoli~ke crkve jesu slede}a: – Kako se odupreti isku{ewu zloupotrebe, tek ostvarene, slobode veroispovedawa? – Kako da bratski `ivimo sa onima koji su se doselili u rimokatoli~ke krajeve, a wihovih crkava i veroispovedawa do sada nije bilo u gradovima i selima? – Kako me|usobnu (versku) konkurentnost da preusmerimo u zajedni~ku misionarsku delatnost? (18. “Katoli~ani v Evropi”, str. 70.) O zajedni~kim korenima Evrope papa je govorio ~lanovima Evropskog ve}a koje je osnovano da podsti~e pribli`avawe naroda evropskog kontinenta i izgradwu mira na osnovu pravde, o~uvawa qudskog dru{tva i civilizacije, ~vrsto ostaju}i na pozicijama moralnih i duhovnih vrednosti hri{}anstva. Ve}e je tada slavilo tek ~etvrtu godinu postojawa, ali su zadaci postavqeni pred wega veoma ozbiqni. Ve}e, dakle, treba da qudima starog kontinenta, tako nemirne istorije, uka`e na zajedni~ki identitet. Me|utim, navedeni proces zapo~et je izme|u 1860. i 1870. godine, kada je u odnosu na nacionalnost usvojen nov stav: narodi, a ne dinastije jesu legitimni. Ovaj stav nije prihvatila Rimokatoli~ka crkva, pa je poznato da se Grgur XVI stavio na stranu ruskog cara u poqskom ustanku 1830. godine i u revoluciji 1848. Svi austrijski biskupi stali su na stranu mladog cara Franca Josefa. Decenijama je papski “non expedit” zabrawivao saradwu katolika sa italijanskom dr`avom. Posle 1870, kada je nastupila Tre}a republika, francuski rimokatolici su podr`ali povratak monarhije... (19. F. Rode, “Cerkev, narodi in demokracija”, str. 56-57) Danas, kada se Evropa, ne bez uticaja Rimokatoli~ke crkve, opredelila za integracije i napu{tawe principa nacionalnog suvereniteta, Rimska crkva je svesna da se nalazi na svom terenu i svesrdno poma`e takvu politiku. Evropa gra|ana, a ne nacija ideal je i Rimokatoli~ke crkve. Zato se prihvata regionalizacija dr`ava i strategija koja podr`ava regionalni, a ne nacionalni identitet. Biblijsko shvatawe ~oveka, smatra papa, omogu}ilo je Evropqanima da razviju visoko po{tovawe dostojanstva li~nosti. To je va`na vrednost, ~ak i za one koji nisu religiozni. Crkva tvrdi da u ~oveku obitava svest, koja je mesto odgovorne slobode. U tom rastu bilo je mnogo zastrawewa, pri kojem su i hri{}ani imali svoju ulogu. Bilo je egoizma, uzdizawa zajednica, nacija, rasa, totalitarnih ideologija, a posvuda je prakti~ni ili teorijski materijalizam prezreo qudsku duhovnu prirodu i do nepodno{qivih granica umawio razloge da `ivi. 489
Evropsko ve}e preuzelo je na sebe obavezu da brani navedana dostignu}a, isti~e papa nastavqaju}i da govori o porodici, ~iju je stabilnost i ravnote`u doveo u pitawe skora{wi evropski razvoj. Posebnu ulogu u dekadenciji porodi~nog `ivota imali su: rad `ene, stambeni problemi, migracije, {irewe pogleda na svet koji umawuje vrednost qubavi i udaquje od zajedni~kog `ivota, umawuje stalnu vezu. Porodica se rasipa, smawuje se broj stanovnika, {to je za papu o~igledni znak krize. Evropqani bi trebali ponovo da se vrate vrednostima porodi~nog `ivota koji }e omogu}iti uve}ani natalitet. Papa je napomenuo da mu je poznato da Ve}e predla`e Povequ o dostojanstvu radnika i nastavio da govori o krizi zaposlewa tra`e}i da se povede ra~una o nezaposlenima ali i o nerazvijenim evropskim regijama. Ako Evropa `eli ostati verna svojoj tradiciji i korenima, naglasio je papa, mora znati okupiti `ive snage ovog kontinenta, po{tuju}i posebnosti svakog kraja, ali i ponovo nalaziti zajedni~ke korene u zajedni~kom duhu. To }e joj omogu}iti da i daqe Evropa ima uticaja {irom sveta, kao {to je to imala vekovima ranije. Sveta stolica je pozdravila evropsku integraciju, a oduvek je podr`avala izgradwu Evrope. To ~ini i sada. (20. Ivan Pavao II u posjetu evropskim ustanovama, “Obnovqeni `ivot”, Zagreb, 1, 1989, str. 71-73) Kako bi trebalo da izgleda Nova Evropa? Nova Evropa se zasniva na slede}im elementima: `iveti na osnovu istorije, po{tovawe razli~itosti, po{tovawe vi{ejezi~nosti, jednakost, izgradwa evropskog sistema bezbednosti, demokratija sa etikom, Evropa zasnovana na regionalnom principu, ustav koji }e stvoriti evropskog gra|anina i novi lik Evrope. (21. “Za novo Evropo”, “Kristjanova obzorja”, Qubqana, 1, 1991, str. 16-18). U tekstu se iznosi autorov stav o tome kako Evropu zami{qa Rimokatoli~ka crkva i, naravno, Jovan Pavle Drugi. Svi autori koji su pisali na ovu temu zakqu~ili su da je Jovan Pavle Drugi veliki protivnik granica i razlika na nacionalnoj osnovi, ali samo selektivno. Nesumwivo je da je Evropu projektovao kao podru~je kojim }e vladati jedna vlada, jedna ekonomija i jedna vera. Ta jedna vera je za Jovana Pavla Drugog i konglomerat vera i crkava koje postaju jedna ako wega prihvate za vrhovnog verskog poglavara. Ako se ima u vidu wegova nezabludivost i li~na opsednutost da je on Bo`ji dar na zemqi koji treba da obavi misiju, onda ne ~udi {to, u selektivnom pristupu, sve stavove tuma~i dvojako. Zato se niko i ne ~udi {to je Jovan Pavle Drugi bio naredbodavac za sve zlo~ine na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine. Mora da se zna da je biv{a SFRJ bila, za razliku od drugih dr`ava sa jednopartijskim sistemom, u daleko boqim odnosima sa EEZ i da je imala status posmatra~a i specijalne privredne odnose. Svakako je bila dr`ava koja je 1990. godine bila bli`a EEZ, ali o~igledno Jovan Pavle Drugi nije `eleo da kompletna dr`ava u|e u sastav Evropske zajednice, ve} samo onaj wen deo gde ga vernici priznaju za vrhovnog verskog poglavara. 490
U `eqi da stvori ujediwenu Evropu po meri Vatikana, Jovan Pavle Drugi je naredio i da se izvr{e zlo~ini protiv pravoslavnih Srba. Zato i danas deluje licemerno kada neko, ili svaka {u{a, uslovqava Srbe ako `ele da postanu ~lanovi Evropske unije, tek za nekoliko desetina godina, da moraju da se odreknu svog bi}a, sagore, samouni{te se i prihvate sve i sva{ta. Dobri poznavaoci evropske politike odavno upozoravaju da je re{ewe za sve probleme Srba pravoslavaca da se pounijate, pokatoli~e ili odreknu svoje Srpske pravoslavne crkve, ~ime dobijaju velikog saveznika – Vatikan, kome niko ne sme da se suprotstavi. Sve {to je Jovan Pavle Drugi iznosio kao svoj stav o “novoj Evropi” nikada nije `eleo da primeni i prihvati kao stav prema prostoru gde su Srbi i pravoslavci. Za teritoriju biv{e Jugoslavije on je namenio potpuno suprotnu koncepciju. Hrvati i Slovenci i svi drugi koji na neki na~in pripadaju Rimokatoli~koj crkvi su uvek u pravu i dobri, a Srbi su kao pojedinci i kao narod lo{i. Demokratsko je sve {to dolazi iz Slovenije i Hrvatske i sa one teritorije gde vlast zastupa interese Rimokatoli~ke crkve, a sve {to se de{ava na prostoru gde su Srbi u ve}ini nije demokratsko, ve} diktatorsko i boq{evi~ko. Zato i ne ~udi wegov stav da zlo~in prema Srbima i pravoslavcima nije zlo~in, ve} odraz borbe za qudska prava i demokratiju, naravno, evropskog tipa, kome i on te`i. Wegov koncept “nove Evrope” su{tinski se poklapa sa konceptom “nove Evrope” Pija XII kojim je najavio i podr`ao fa{izam, nacizam i drago mu usta{tvo. 27. 6. Na stranicama od 220 do 237, pod naslovom “Dru{tvena doktrina Rimokatoli~ke crkve i pravoslavqe”, nalazi se tekst: 1. Raskol i udaqavawe u veri i shvatawima dru{tvenih pitawa Raskol jedinstvene hri{}anske crkve na pravoslavnu (isto~nu) i rimokatoli~ku (zapadnu) dogodio se 1054. godine. Raskol se dogodio kao posledica uno{ewa Filique (“i od Sina”) tokom VII veka u zapadnu verziju Simvola vere (13. Simvol vere (Nikejski) glasi: “Verujem u jednoga Boga Oca, Svedr`iteqa, Tvorca neba i zemqe i svega vidqivog i nevidqivog, i u jednoga Gospoda Isusa Hrista, Sina Bo`jeg, jedinorodnog, od Oca ro|enog pre svih vekova; Svetlost od Svetlosti, Boga istinitog od Boga istinitog; ro|enog, a ne stvorenog, jednosu{tnog Ocu, kroz koga je sve postalo; koji je radi nas qudi i radi na{eg spasewa si{ao s nebesa i ovaplotio se od Duha Svetoga i Marije Djeve, i postao ~ovek; i koji je raspet za nas u vreme Pontija Pilata, i stradao i bio pogreben; i koji je vaskrsao u tre}i dan, po Pismu; i koji se vazneo na nebesa i sedi sa desne strane Oca; i koji }e opet do}i sa slavom, da sudi `ivima i mrtvima, i Wegovom carstvu ne}e biti kraja; i u Duha Svetoga, Gospoda, `ivotvorenog, koji od Oca ishodi, koji se sa Ocem i Sinom zajedno po{tuje i zajedno slavi, koji je govorio kroz proroke; u jednu, svetu, sabornu i apostolsku crkvu. Ispovedam jedno kr{tewe za opro{tewe grehova. ^ekam vaskrsewe mrtvih i `ivot budu}eg veka. Amin.” (Kalendar za prostu 1999. godinu, izdawe Svetog arhijerejskog sinoda SPC, Beograd, 1999) 491
Va`no je naglasiti da praksa ustanovqena raskolom i daqe traje. Rimokatoli~ka crkva s vremena na vreme, ne tako ~esto, ali zato dosledno zvani~no objavquje oficijelni (slu`beni) katehizis u kome, shodno vremenu i prilikama u kojima svet `ivi, saop{tava svoje zvani~no u~ewe. Novi katehizis sa potpisom pape Jovana Pavla II objavqen je 1992. godine (mi smo ga op{irno citirali). Wegova ocena od strane pravoslavnih bogoslova jeste negativna (...{to se ti~e Rimokatoli~ke crkve, ona i u ovom svom najnovijem Katehizmu kao zvani~nom dokumentu, dosledno se dr`i svih, kroz dugu istoriju uvedenih novotarija u veri i u~ewu). Vidi, Radomir Popovi}, “Novi katehizis protiv vere Otaca”, “Sveti Knez Lazar”, Prizren, br. 3, 1994, str. 141) (utvr|enog na saboru u Carigradu 381. godine). (14. Enciklopedija `ivih religija, str. 202) Tim izrazom je re~eno da Sveti Duh ishodi od Oca “i Sina”, {to je kasnije poslu`ilo zapadnim teolozima da utemeqe papstvo, progla{avaju}i ga “Hristovim namesnikom na zemqi”, kao i obavezu da se svi drugi episkopi i crkve pot~ine rimskom biskupu, odnosno crkvi. (15. Radomir Popovi}, nav. delo, str. 142, ka`e da je ovo upravo pogre{no u~ewe o filokve prosto izazvalo duhovnu potrebu u zapadnoj crkvi i “primoralo je Latine da uvedu stvarne posrednike izme|u Boga i qudi”, odnosno rimske pape, zamenika (vikarijus) Bo`jeg na Zemqi. Ovom novotarijom kr{e se: biblijska vera, u~ewe Otaca crkve, kanoni 3. Drugog, 28. ^etvrtog i 36. [estog Vaseqenskog sabora.) Sama objava raskola, prema re~ima episkopa Kalistera Vera, obavqena je na slede}i na~in: “Jednog letweg poslepodneva, godine 1054, kako je slu`ba u crkvi Sv. Sofije u Carigradu trebalo da po~ne, Kardinal Humbert je, sa dva papska poslanika, u{ao u zdawe i uputio se prema oltaru. Nisu bili do{li na molitvu. Stavili su Bulu izop{tewa na oltar i iza{li. Kako je prolazio kroz zapadna vrata, Kardinal je otresao pra{inu sa svojih stopala rekav{i: “Neka Gospod pogleda i sudi”. \akon je, potresen, istr~ao za wim i molio ga da povu~e Bulu. Humbert je odbio, i ona je ostala ba~ena na ulici.” (16. prema: Protojerej Aleksej Jang, “@urba u zagrqaj”, “Vizantijsko ogledalo”, Ni{, 1997, str. 9) Ovaj doga|aj, kako smo ve} napred naveli, obi~no se uzima da ozna~i po~etak velikog raskola izme|u pravoslavnog Istoka i latinskog Zapada. (17. isto) Posle ovog doga|aja dve crkve su se tokom narednih vekova sve vi{e udaqavale, kako dogmatski tako i politi~ki, a razlike su, prema vladiki Nikolaju Velimirovi}u, u slede}em: – Latini dr`e da je papa nepogre{iv, i da sam on u ime Hrista vlada crkvom, {to nije u duhu izvornog hri{}anstva; – Latini pri~e{}uju narod samo u jednom vidu, tj. daju vino, a ne i hleb. Daju krv Hristovu, a ne i telo. Kod wih se samo sve{tenici pri~e{}uju u oba vida. Kod pravoslavnih je: kako sve{tenici, tako i narod; – Latini su zabranili brak sve{tenicima. Me|utim, mi znamo da je bilo i apostola `ewenih. Sam apostol Petar bio je `ewen ~ovek, {to se vidi iz: Matej 8,14. – Latini su pokvarili post. U posne dane oni dozoqavaju sve da se jede osim mesa. A post je po~etno slovo u veri pravoslavnoj. Pravoslavna crkva dr`i post kako se dr`alo od po~etka u hri{}anstvu; 492
– Latini su zabranili drugi brak hri{}anima. To je velika zabluda; – Latini dr`e posne dane utorak i subotu. Oni u stvari nemaju post. (...) Za{to utorak i subota, mi ne razumemo. Pravoslavna crkva dr`i post u sredu i petak. U sredu zato {to je u taj dan Gospod izdat od Jude i {to su Jevreji doneli smrtnu presudu Hristu, a u petak zato {to je to stra{ni dan raspe}a Gospoda na krstu; kod Latina ikone ne zna~e ni{ta. To su obi~ne slike...; – Latinski popovi slu`e se svim sredstvima u propagandi, ~ak otrovom i ma~em. Oni su javno istakli kao pravilo: ciq opravdava sredstvo. A to je nemoralno i za tursku veru, a kamoli za hri{}ansku. Pravoslavna crkva veruje da je istina ja~a od svega i da istina i ~istota moraju pobediti. Zato pravoslavna crkva ne agituje la`ima ni bak{i{ima, a jo{ mawe zlo~inima; – Papa se proglasio svetskim vladarem. Dobio je opet svetsku dr`avu, dr`i vojsku, kuje novac, ima policiju, tamnice, osu|uje na smrt. (...) Dakle, on je }esar! Stra{no; – Hristos je prao noge u~enicima, a papi se qube noge, ko pred wega iza|e! I to je zaista stra{no; – Svi apostoli nosili su brade. Tako i svi svetiteqi. U ranije vreme, dok se rimska crkva nije odelila od pravoslavne, i pape su nosile brade i sve{tenici rimski. A posle podele pape i popovi wegovi briju se kao god paganski stari Rimqani. (18. Nikolaj Velimirovi}, “Rimska vera”, Sabrana dela, kw. X, str. 287-290) Argumentovano je o ovome govorio i veliki ruski mislilac Dostojevski, koji u svom delu “Veliki inkvizitor” govori o tome da je u [paniju do{ao Hristos i suo~io se sa Velikim inkvizitorom, kardinalom Rimokatoli~ke crkve. Taj susret je zapravo saop{tavawe ~itaocima u kom se smeru kretala Rimokatoli~ka crkva. Citiramo deo tog razgovora. “Potajni ciq tre}eg predloga ku{a~evog Hristu sastoji se u ku{a~evoj plamenoj `eqi da navede Hrista da primi sva carstva ovoga sveta kao sredstvo pomo}u koga bi ostvario svoj plan o spasewu roda qudskog, to jest da Carstvo nebesko zasnuje na trulim temeqima zemaqskih carstava. Hristos je odbacio ku{a~ev predlog i metod u ime Bo`jeg metoda, u ime zasnivawa svog Nebeskog carstva na Bogu kao na temequ. Veliki inkvizitor osu|uje Hrista {to je odbio tre}i, posledwi ku{a~ev predlog, jer je time osudio svoje carstvo na potpuni neuspeh i uni{tavawe. Za{to si odbacio taj posledwi dar – pita inkvizitor Hrista. Da si primio taj tre}i savet mo}nog duha, ti bi stvorio bio sve {to ~ovek na zemqi tra`i: dao bi mu pred kim da se klawa, kome savest svoju da otkrije i na koji na~in da se najzad svi qudi ujedine u jedan op{ti i jednodu{ni mraviwak, jer, potreba sveop{teg ujediwewa je tre}a i posledwa muka ~ove~anstva. ^ove~anstvo je oduvek u celini svojoj te`ilo da svoj `ivot udesi neizostavno vasionski, svesvetski. Mnogo je bilo velikih naroda sa velikom istorijom; ali, {to su vi{i bili ti narodi, tim su bili i nesre}niji, jer su ja~e od drugih ose}ali potrebu sveop{teg sjediwewa qudi. Veliki zavojeva~i, Timuri i Yingiskani, proletali su kao vihor po zemqi tra`e}i da osvoje vasionu; ali i oni su, premda nesvesno, izra`avali onu istu veliku potrebu ~ove~anstva – potrebu vasionskog i sveop{teg ujediwewa. Da si 493
primio ma~ i }esarski pla{t, ti bi osnovao svetsko carstvo i svetski mir. Po{to je Hristos odbacio sva tri ku{a~eva saveta, pomo}u kojih bi se ~ove~anstvo, po mi{qewu velikog inkvizitora, moglo jedino usre}iti i po{to je inkvizitorov Rim primio ku{a~eve savete i na wima izgra|uje zgradu ~ove~anske sre}e, to Hristu nema vi{e mesta u inkvizitorskom carstvu. Wegovo prisustvo je ne samo nepotrebno, nego i opasno. Inkvizitor govori Hristu: I {to si ti sad do{ao, da nam smeta{? (...) Ono {to imam da ti ka`em, sve ti je ve} poznato, ja to ~itam u o~ima tvojim. I zar }u ja sakriti od tebe tajnu na{u? Mo`da ti ba{ ho}e{ da je ~uje{ iz mojih usta? E pa evo ti, ~uj je: mi nismo s tobom, nego s wim (tj. ku{a~em), eto ti na{e tajne! Mi ve} odavno nismo s tobom, nego s wim.” (19. Justin Popovi}, “Dostojevski o Evropi i slovenstvu”, Beograd, 1981, str. 79-81) Iako su imale zajedni~ke korene, dve crkve su formirale posebna dru{tvena u~ewa (doktrine), koja su, i pored svega, imala i odre|ene sli~nosti pa i istovetnosti. Drugim re~ima, najve}a razlika izme|u pravoslavqa i rimokatolicizma jeste u pristupu dru{tvenim pitawima i politici. Rimokatoli~ka crkva se uplela u politiku i `eli svetovnu svetsku vlast, dok pravoslavni to podru~je ostavqaju laicima, `ele}i da im budu samo so `ivota. Uva`avaju}i napred re~eno, va`no je sagledati kakav je odnos savremene dru{tvene doktrine Rimokatoli~ke crkve prema pravoslavqu. 2. Od zagrqaja i ekumenizma ka uniji kao la`nom jedinstvu (pot~iwavawu) Zvani~na rimokatoli~ka dru{tvena doktrina, u u`em i {irem smislu re~i, veoma malo je izjavqivala o pravoslavqu. Ako pogledamo osnovnih 18 dokumenata koji ~ine jezgro savremene dru{tvene doktrine Rimokatoli~ke crkve, uo~i}emo da nema ni pomena o pravoslavnima. (20. Spomena ima u enciklikama pape Pija IX koji je 1848. godine pozvao celu isto~nu crkvu da ga prizna za vrhovnog stare{inu. I da uzgred naglasimo da je u rimokatoli~koj periodici dugo postojala tendencija da ne priznaju naziv koji sebi pravoslavni daju. “Izme|u tri grane hri{}anstva, samo pravoslavni, protivno katolicima i protestantima, imaju `alosnu privilegiju da im se ~esto ne priznaje naziv koji sebi daju”, pi{e Marko Markovi}, “Rimokatoli~ka izbegavawa naziva pravoslavna crkva”, “Istina”, Knin, br. 5, 1990, str. 21. Nazive koje koriste rimokatoli~ki autori u re~nicima su: Gr~ko-ruska crkva; Gr~ka crkva; Vizantijska crkva; Isto~na crkva itd. Biskupski sinod odr`an 1971. godine (Institia in mundo III – 64) tako|e posve}uje pet re~enica ekonomskoj saradwi i preporu~uje saradwu sa odvojenom bra}om u ciqu napretka naroda i u~vr{}ivawa mira. Ne{to je op{irniji i konkretniji bio Drugi vatikanski koncil, koji je u dokumentu Gaudium et spes (2,28) izme|u ostalog zatra`io od rimokatolika da po{tuju i qube protivnike. ^ak se ni u encikliki posve}enoj slovenskim apostolima ]irilu u Metodiju Rimokatoli~ka crkva ne odre|uje prema pravoslavnima i pravoslavqu. (21. Vidi, Janez Pavel II, “Okro`nica apostola slovanov”, Cerkveni dokumenti, Qubqana, 27, 1985) Zbog toga izvori za analizirawe ovog pitawa moraju da se tra`e na drugom mestu, pre svega u praksi, odnosno u istorijsko494
politikolo{kim studijama i delima, mada i ovde rimokatolici sleduju praksu da {to mawe pi{u i govore o pravoslavqu i pravoslavnima, a ako to i ~ine, to je u negativnom kontekstu, kontekstu ratnohu{ka~a, osvaja~a, hegemonista, genocidnog plemena itd. (Sloveniji, Hrvatskoj, Bosni, Kosovu i Metohiji). Prema nalazima Nikole Bi`ace pape su (i crkveno u~iteqstvo Rimokatoli~ke crkve) sve do Pija XI zadr`ale izrazito negativan stav naspram vernika drugih religija. Odre|eni pomaci uo~eni su tek decenijama kasnije, a koji prethode Drugom vatikanskom koncilu. Me|utim, i ti pomaci su veoma mali, mada zna~ajni. (22. Nikola Bi`aca, “Odnos crkvenog u~iteqstva prema religijama prije II vatikanskog sabora”, “Crkva u svijetu”, Split, br. 3, 1998, str. 254-260) Odmah posle raskola 1054, Rim je `eleo da o~isti Zapad od gr~kih “jeretika”, pa su stoga nastali progoni sviju Grka. (23. Radoslav Gruji}, “Politi~ko-verska aktivnost Vatikana na Balkanu kroz vekove”, str. 15) Kada su krsta{i prolazili kroz gr~ke zemqe ~inili su strahote (Solun 1185. g, Carigrad 1204. itd). “Ne samo da su pravoslavne gr~ke svetiwe, crkve i manastire pqa~kali, be{~astili i palili, nego su i sitnu decu i `ene divqa~ki sekli, ubijali i u samim hri{}anskim crkvama. A zatim, tek {to se u Carigradu pokoq sti{ao, papa je poslao svoga legata da Carigradsku patrijar{iju silom podvlasti papskoj jurisdikciji i sasvim je polatini. A kada su se tome energi~no oprli mnogi predstavnici Pravoslavne gr~ke crkve, papa je dao pozatvarati ove pravoslavne crkve i manastire, a kalu|ere i sve{tenike wihove pobacao je u tamnice, pa {ta vi{e neke od wih i `ive dao spaliti.” (24. Isto, str, 16-17) Ne`eqeni doga|aji stigli su i na Svetu goru Atos, gde je u manastiru Zografu (postoji predawe prikazano u freskoslici) kako je jednom prilikom od latinskog nasiqa palo kao `rtva 26 kalu|era atoskih, koje su Latini `ive spalili u pirgu (kuli) toga manastira samo zato, {to su se protivili latinskoj jeresi. (25. Isto, str. 18) Rimokatoli~ka crkva nije odustala od svojih prozelitskih i unijatskih namera ni nekoliko vekova kasnije. Naime, prime}uju}i da se mnogo Grka {koluje u Italiji, 1577. godine osniva u Rimu specijalni kolegijum za gr~ke mladi}e Colegium graecum, ~iji ciq je bio da se ti mladi}i verski pridobiju i postanu misionari i zagovornici rimokatolicizma. (26. Isto, str. 20) Godine 1622. papa Grgur XV u Rimu osniva Kongregaciju (Dru{tvo) za {irewe rimokatoli~ke vere, Congregatio de propaganda fide. Ova delatnost Rimokatoli~ke crkve imala je za posledicu stvarawe tzv. Katoli~ke-isto~ne crkve koja je u jedinstvu s Rimokatoli~kom crkvom. Wihov broj i pregled, pravni polo`aj u okviru Rimokatoli~ke crkve itd. pokazuje da se ovde radi o prozelitizmu i kulturnom imperijalizmu, jer pounija}eni pravoslavci su vrlo ~esto verski i nacionalno asimilovani (primer Kri`eva~ke unijatske biskupije, koja je po ujediwewu u Kraqevinu SHS imala 400.000 vernika, a sada ih je svega 49.000). 495
Katoli~ke isto~ne crkve koje su u jedinstvu s Rimokatoli~kom crkvom (otete ispod jurisdikcije pravoslavqa) su: 1. Maronitsko-katoli~ka crkva, oko 3,3 miliona vernika (Liban, Sirija, Kipar, Egipat, Brazil, SAD, Kanada, Australija); 2. Italo-albanska katoli~ka crkva, oko dve biskupije i oko 62.000 vernika (Sicilija i Ju`na Italija); 3. Kalidejsko-katoli~ka crkva, oko 634.000 vernika (Irak, Iran, Sirija, Liban, Turska, Izrael, Egipat, Francuska, SAD); 4. Siro-malabarsko-katoli~ka crkva, oko 3 miliona vernika (Indija); 5. Koptsko-katoli~ka crkva, oko 182.000 vernika (Egipat); 6. Armensko-katoli~ka crkva, oko 158.000 vernika (Liban, Sirija, Irak, Turska, Egipat, Iran); 7. Sirsko-katoli~ka crkva, oko 104.000 vernika (Liban, Sirija, Irak); 8. Etiopsko-katoli~ka crkva, oko 133.000 vernika (Etiopija, Eritreja); 9. Siro-malankarsko-katoli~ka crkva, oko 296.000 vernika (Indija, naro~ito Kerala); 10. Melkitsko-katoli~ka crkva, oko 1,1 miliona vernika (Sirija, Liban, Izrael, Egipat, Jordan, Amerika, Evropa, Australija); 11. Ukrajinsko-katoli~ka crkva, oko 4,9 miliona vernika (Ukrajina, SAD, Kanada, Brazil, Argentina, Australija, Zapadna Evropa); poglavar kardinal Miroslav Ivan Lubahivski, veliki nadbiskup Lvova i Ukrajinaca (Lvov, Ukrajina); 12. Rutensko-katoli~ka crkva, oko 1,8 miliona vernika (Rumunija, SAD, Kanada); 13. Grko-katoli~ka crkva, oko 2.350 vernika (Gr~ka, Turska); 14. Bugarsko-katoli~ka crkva, oko 25.000 vernika (Bugarska); 15. Slova~ko-katoli~ka crkva, oko 430.000 vernika (Slova~ka, ^e{ka, Kanada); 16. Ma|arsko-katoli~ka crkva, oko 280.000 vernika (Ma|arska). (27. Jure Ze~evi}, Pregled i statistika svih isto~nih crkava, “Crkva u svijetu”, Split, br. 3, 1995, str. 329-331) Za{to je unija, tj. unijatstvo neprihvatqivo? Kao prvo, mora se razmotriti tzv. teorija grana, prema kojoj su sve crkve i hri{}anske vere plod jednog stabla koje se vremenom razgranalo. Prema ovom u~ewu, svaka grana je potekla iz zajedni~kog stabla i korena i predstavqa nosioca hri{}anske istine. Ako razmotrimo unijatstvo, uo~i}emo da Rimokatoli~ka crkva onima koji je prihvate dozvoqava da zadr`e svoj “isto~ni” obred. Me|utim, oni priznaju papu za svoga poglavara. Drugim re~ima, ovde se radi o pitawu vrhovne vlasti, a ne verskom pitawu. Pri tome, koja je crkva sa~uvala pravu veru, nije va`no. “Mali je broj qudi danas u svetu, koji zna i veruje da je jedino pravoslavna crkva sa~uvala autenti~an lik Bogo~oveka Hrista i bogatstvo Wegovog u~ewa koje nam je predato u Svetom predawu, preko Svetog pisma, svetih apostola i wihovih naslednika. Otuda na{a crkva koja se jo{ naziva Jednom, Svetom i katoli~anskom (sabornom), jedina ima pravo da sebe naziva pravoslavnom...” (28. Sava Jawi}, “Ekumenizam i vreme apostasi496
je”, str. 5) A Aleksandar Kalomiros o tom pitawu ka`e: “Oni tra`e jedinstvo, a ravnodu{ni su prema istini; tra`e spoqa{we zbli`ewe ignori{u}i unutra{we razmirice; oni tra`e slovo, a ravnodu{ni su prema duhu.” (29. Alaksandar Kalomiros, “Protiv la`nog jedinstva”, str. 13) Ovim se priznaje da je jedna, sveta, saborna i apostolska crkva koju ispovedamo u Simvolu vere, prestala da postoji; da je bila “raspar~ana” u mnoge “crkve” koje vi{e nisu saborne, to jest, katoli~anske, one vi{e ne sadr`e celu blagodat i istinu, kao pomesne pravoslavne crkve, nego imaju ve}i ili mawi deo blagodati. Shodno tome, oni misle da istina vi{e ne postoji na zemqi i da je Hristos do{ao uzalud. Jer u zbrci od istine i la`i nemogu}e je ponovo otkriti istinu koju je Hristos do{ao da svedo~i. Otuda je nemogu}e ponovo otkriti Hrista koji je sam Istina. (30. Isto) Me|utim, ovo je la`na dilema jer po re~ima jeromonaha Save Jawi}a “Pravoslavna crkva koja je vekovima odolevaju}i raznim jeresima uspela, da o~uva neoskvrweno ispovedawe bogo~ove~anske vere, koju nam je predao Gospod Hristos preko svetih apostola i Svetih otaca.” (31. S. Jawi}, nav. delo, str. 7) Kada se radi o unijatstvu va`no je, dakle, uo~iti da se ovde ne radi o istini i vra}awu istini, nego o pitawima vlasti. Prema tome, za prave hri{}ane ovo je la`no pitawe i la`ni put ka jedinstvu. Pravoslavqe je, govore ~iwenice, negativno vrednovano od strane savremene dru{tvene doktrine Rimokatoli~ke crkve. Rimokatolici (i protestanti) su izbacili i tokom decenija negovali {iroko rasprostrawenu nauku o potrebi razdvajawa same (hri{}anske) civilizacije na wen superiorni i inferiorni deo. (32. Vladika Nikolaj Velimirovi} je uo~io ovu tendeciju u Zapadnoj Evropi i posebno kod miqenice Rimokatoli~ke crkve – Austriji (za koju je smatrao da nije izuzetak u antipravoslavqu nego vrhunac ove “filosofije”) Vidi, Austrija – maska, Sabrana dela, kw. III, str. 20) Na primer, kada su se slovenski robovi podigli protiv Turske, taj ustanak je u Evropi do~ekan molitvom “Neka bi Svemogu}i dao pobedu otomanskom oru`ju” (33. Episkop Nikolaj Velimirovi}, “Ustanak robova”, Sabrana dela, kw. III, str. 36-37) Istovremeno, “Habzbur{ki generali su u pohodu na Srbiju 1914. objavili rat ni`oj isto~noj vizantijskoj civilizaciji.” (34. Akademik Milorad Ekme~i}, “Susret civilizacija i srpski odnos prema Evropi”, Novi Sad, 1997, str. 7) Naravno, odobrewe za prvi rat dao je li~no papa (35. Dr Qubomir Durkovi}-Jak{i}, “Srbija i Vatikan 1804-1918”, Eparhija `i~ka, Kraqevo-Kragujevac, 1990, str. 501 i 502) U jednom razgovoru dr`avnog sekretara Vatikana sa jednim diplomatom zabele`ene su od strane posledweg i ove re~i: “Naravski, pripomenuo je kardinal, kakva je {teta, da Srbija ve} davno prije nije poni{tena” (klein gemacht), jer bi onda bilo to mogu}e mnogo lak{e u~initi, bez tako velikog rizika nedoglednih mogu}nosti, nego danas. Ova izjava odgovara i mi{qewu pape, koji je naime u toku posledwih godina vi{e puta izrazio svoje sa`aqewe {to je Austro-Ugarska propustila da kazni (zachtigen) svog opasnog suseda na Dunavu. A ne{to daqe pi{e: “Papa i Kurija vide u Srbiji pro`drqivu (fressende) bolest, koja postepeno prodire do mozga Monarhije, te je mora sa vremenom rastrojiti!!), a biskupi su unapred dali oprost grehova vojnicima. 497
(36. “Kada je Srbija, na mati~noj zemqi srpskog naroda, vaskrsla po~etkom XIX veka, bila je najpravoslavnija zemqa na svetu, i u wenom oslobo|ewu nije u~estvovao ni jedan jedini rimokatolik”. Dr Qubomir Durkovi}-Jak{i}, “Srbija i Vatikan 1804-1918”, str. 5) Ovakva politika, naravno, ima svoju predistoriju koju je dobro opisao Nikodim Mila{ (37. Nikodim Mila{, “Pravoslavna Dalmacija”, Novi Sad, izdawe kwi`are A. Pajevi}a, 1901), a ~ija je su{tina nasilno unija}ewe i pokatoli~avawe. “Progonstva su bila `estoka, {to su za vjeru svoju pravoslavni Dalmatinci trpili od rimskih sve{tenika. Bili su mo}ni, ruku im je pru`ala politi~ka vlast, te su zato sa polazi{ta intolerancije i mogli goniti pravoslavne.” (38. Dr Nikodim Mila{, “Slavenski apostoli Kiril i Metodije i istina pravoslavqa”, SAS SPC, Beograd, 1985, fototipsko izdawe iz 1881, Zadar, str. 19) U Dubrovniku, svedo~i Mila{, “{to se narod nije htjeo pokoriti rimskim popovima, spaqena je bila jedina crkvica, {to su pravoslavni imali, u woj je zajedno i sav narod pogoreo, a nove crkve nikako im nisu htjeli dopustiti da grade.” (39. Isto, str. 19-20) Sli~na situacija je bila i drugde gde su rimokatolici imali ve}inu i podr{ku vlasti. (40. O tome videti dr Du{an Ka{i}, “Otpor mar~anskoj uniji”, “Pravoslavqe”, Beograd, 1986. i na{u kwigu “Politika i teologija”, “Gradina”. JUNIR, Ni{, 1994, str. 86 i daqe) Ni kada su umirali od gladi, rimokatolici nisu hteli pru`iti koru hleba pravoslavnima ako nisu hteli primiti uniju. O jednom takvom pona{awu svedo~i i Simo Matavuq u svojoj ~uvenoj pripoveci “Pilipenda”: “...a sreska vlast nabavi dosta `ita i po~e ga dijeliti na dva na~ina: katolicima na po~ek (biva na otplatu na obroke u novcu, nakon nove qetine), pravoslavnima pak po~e poklawati kukuruz, pod pogodbom da svaki ku}ni starje{ina koji bude primio ishranu mora prije}i u unijatsku vjeru.” (41. Simo Matavuq, “Pripovjetke”, “Prosveta”, Beograd, 1969, str. 58) I kada je do{lo do ujediwewa Ju`nih Slovena u Kraqevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, u “miraz” je nova dr`ava dobila 400.000 unijata (42. Jo`e Pirjavec, Jugoslavija 1918-1992, nastanak, razvoj ter razpad Kara|or|evi}eve in Titove Jugoslavije, Zalo`ba Lipa, Koper, 1995, str. 13), koji su se kasnije mahom utopili u Rimokatoli~ku crkvu. Ve}ina autora koja se bavi ovim pitawem smatra da je Rimokatoli~ka crkva utemeqila ovakvo razmi{qawe, posebno wen mislilac @osef de Metr, isti~u}i superiornost zapadne civilizacije nad “ve~no nepromenqivim istokom”. (43. Isto, str. 47) Ekme~i} nagla{ava da bez poznavawa wegovog u~ewa, a posebno dela o papi, koje je on objavio 1819. nije mogu}e shvatiti pravo poreklo cele poplave literature o susretu nejednakih civilizacija na reci Drini. (44. Isto, str. 49. “Jugoslavija, to je Balkan, ka`e se obi~no. U stvarnosti, rijeka Drina dijeli srpsku republiku od hrvatske republike. Tek polaze}i od ove rijeke po~iwu da se formiraju balkanske planine i prolaze kroz Srbiju, dok se Alpi koji prolaze kroz Hrvatsku prostiru cijelom du`inom hrvatske obale Jadrana. Ista ta rijeka dijelila je nekad Rimsko carstvo od varvarskog svijeta Istoka; kasnije, ona je dijelila sredwovekovno hri{}anstvo na dvije odijeqene oblasti. Jo{ i danas Drina je ta koja gradi granicu u isto vrijeme izme|u balkanskih planina i Alpa, 498
izme|u pravoslavnog hri{}anstva i hri{}anstva katoli~kog, izme|u katoli~kog hrvatskog naroda i pravoslavnog naroda srpskog.” R. P.Theodore Dragoun, o.p. Recteur National de la Mission Catholoque Croate en France:… Prema, Milan Bulaji}, “Misija Vatikana u nezavisnoj dr`avi Hrvatskoj I”, “Politika”, Beograd, 1992, str.8) Ovu tezu pro{irio je nema~ki rimokatoli~ki istori~ar Jakob Filip Falmerajer tako {to ju je postavio na rasnu osnovu, iniciraju}i, na taj na~in, lavinu nove netolerancije prema pravoslavnima. I kada bi se neka dr`ava dovoqno osetila mo}nom i krenula ka Balkanu i Istoku za svoje opravdawe agresije uvek je polazila od ovih osnova li{avaju}i `rtve prava na `ivot (jer su inferiorni, a to, prizna}ete, izaziva kod superiornih ose}aj da wihovo ubijawe nije lo{e, nego ~ak dobro delo). U politiku je ove ideje prvi preto~io protestant Adolf Harnak 1913. godine. (45. Isto, str. 77.; Poznati ruski bogoslov Pavle Evdokimov, “Hristos u ruskoj misli”, manastir Hilandar, 1996, str. 36-37, osvr}e se na Harnaka re~enicom “Adolf Harnak samo o~ituje sopstvenu nesposobnost da shvati misti~ku perspektivu Grka.”) O neprijateqstvu Rimokatoli~ke crkve prema pravoslavnima i politici pravoslavnih dr`avnika svedo~i i profesor @ivojinovi}, ukazuju}i na tu ~iwenicu u svome delu “Vatikan i Prvi svetski rat 1914-1918.” (46. Dragoqub @ivojinovi}, nav. delo, str. 328) “Kardinali u konklavi su izra`avali svoje nepoverewe i optu`ivali Rusiju da je bila odgovorna za izbijawe rata; sukob izme|u zara}enih blokova su smatrali, u su{tini, verskim ratom, tvrdili su da je agresija pravoslavqa pretila postojawu i {irewu katoli~ke crkve i uveravali sve prisutne da je du`nost ~itave katoli~ke hijerarhije i vernika da se suprotstave toj pretwi.” (47. Isto) Daqe, pobeda Rusije predstavqala bi poraz katoli~anstva i dovela do prevo|ewa Poqaka i `iteqa Galicije u pravoslavqe. “Takvo verovawe se odr`alo u Kuriji i me|u katolicima uop{te u toku narednih godina, a kampawa protiv Rusije i pravoslavqa, organizovana u Vatikanu, vodila se {irom sveta najrazli~itijim sredstvima.” (48. Isto) Savremena dru{tvena doktrina i na woj zasnovana politika Rimokatoli~ke crkve u tom periodu izazivala je stalne sukobe sa Rusijom (posebno u Poqskoj, Galiciji, Ukrajini, na Balkanu, tj. mahom u sredwoj Evropi). “To je bilo prirodna posledica nastojawa Vatikana da pravoslavni elemenat u tom delu Evrope privede, po re~ima Pija XII u “{iroko otvoreni zagrqaj” katoli~anstva. Sredstvo za postizawe tog ciqa bili su Poqaci i unijatska crkva, ~ija je delatnost, naro~ito u Galiciji i zapadnoj Ukrajini, predstavqala kamen smutwe i sukoba.” (49. Isto, str. 329. Va`no je naglasiti da je unijatska hijerarhija, na ~ijem ~elu se dugo vremena nalazio nadbiskup Lvova, Andrej [epticki, otvoreno kovala zavere protiv Rusije i istupala kao agent Austro-Ugarske i Nema~ke.) Neprijateqska delatnost Rimokatoli~ke crkve prema pravoslavnima posebno je poja~ana saznawem da su saveznici u Prvom svetskom ratu obe}ali Rusiji Carigrad. (50. Isto, str. 338) Vatikan je smatrao da }e Sveti sinod tamo preneti svoje sedi{te i da bi to bio kraj {irewu rimokatolicizma, zbog ~ega su radili protiv takvog razvoja doga|aja. (51. Isto, str. 342) 499
Ni period posle Prvog svetskog rata nije bio ispuwen srda~nim odnosima dve crkve. Agresivna politika pokatoli~avawa pravoslavnih koja je kulminirala poznatim pokoqima na podru~jima koja su potpala pod rimokatolike, i koja su izvr{ili rimokatolici nad pravoslavnima, Jevrejima i Ciganima (52. Vidi, “Dokumenti o protunarodnom radu i zlo~inima jednog dijela katoli~kog klera”, Zagreb, 1946), op{te je poznata ~iwenica. Naime, i samo prihvatawe ujediwewa u Jugoslaviju ({to je zna~ilo odricawe od Austro-Ugarske) za Rimokatoli~ku dru{tvenu doktrinu bilo je bolno pitawe. Ipak, preovladalo je uverewe da }e ubrzo po ujediwewu uslediti “nova `etva”, tj. prelazak pravoslavnih na uniju. “Za jugoslovensku rimokatoli~ku hijerarhiju 1918. godine bila je po`eqna jedna jugoslovenska dr`ava i, izme|u ostalog, zbog {irewa rimokatoli~kih panslovenskih ideja me|u pravoslavcima. Uticajni katoli~ki kler je o~ekivao da }e jugoslovensko ujediwewe pru`iti priliku rimokatolicima i za prozelitski rad, a umesto monarhije, ~ija je sudbina bila neizvesna, nova dr`ava bi postala centar za prevo|ewe pravoj veri. (53. Qubodrag Dimi}, Nikola @uti}, “Rimokatoli~ki klerikalizam u Kraqevini Jugoslaviji 1818-1941, prilozi za istoriju”, Vojnoizdava~ki i novinski centar, Beograd, 1992, str. 25) Po{to su nadawa rimokatolika o “velikoj `etvi” propala, usledili su doga|aji koji su pravoslavne zavili u crno. Drugi svetski rat doneo je veliko stradawe pravoslavnih od strane rimokatolika u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini. Prema podacima ameri~kih obave{tajnih slu`bi (bez vojnika i nestalih u vreme bombardovawa), Paveli}eve usta{e ubile su 600.000 Srba sa znawem Vatikana.. Ali, pored ubijawa bilo je prisutno i preveravawe: 3. maja 1941. u NDH je doneta “Zakonska odredba o prijelazu s jedne vjere na drugu”. Ovaj zakon “Katoli~ki list”, organ zagreba~ke nadbiskupije, je srda~no pozdravio: “Kao crkveno pastoralno glasilo ne mo`emo mimoi}i odredbu ministra bogo{tovqa i nastave, kojom je pojednostavio propise prigodom vjerskih prelaza. Time je, kao i drugim mjerama omogu}eno, da su se u kratko vrijeme ispravili oni bolni gubici u biv{oj Jugoslaviji, kada su toliki wezini sinovi, a jo{ vi{e k}eri, za voqu `enidbe napustili djedovsku vjeru. Ti se sada vra}aju u krilo crkve. Ne isti~emo to radi kakvih prozelitskih namjera, ve} iz ~istog osje}awa pravednosti. I ovdje se osje}a, {to zna~i imati vlastitu dr`avu”. (54. Katoli~ki list, br. 21 - 22, Zagreb, 3. VI 1941; prema, Milan Bulaji}, “Misija Vatikana u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj”, str. 417) Pokatoli~avawe, proterivawe i ubijawe pravoslavnih ostao je program do kraja Drugog svetskog rata, a sve sa znawem Vatikana i pape. (55. O tome videti isto delo Bulaji}a, str. 427. i daqe. Sima Simi}, “Vatikan protiv Jugoslavije”, str. 129-130, pi{e da je NDH prakti~no bila priznata od Vatikana i da su ove dve dr`ave imale uspostavqene diplomatske odnose: “U nizu primera povezanosti i saradwe izme|u predstavnika usta{kih vlasti i papske Kurije, delovawa opata Markonea, kao papskog legata u NDH, imala je izuzetni zna~aj i stepen odgovornosti. Kada se uzme u obzir, da je ovo delovawe “nekoliko mjeseci” bilo otkloweno od javnosti uop{te, onda se boqe mogu razumeti politi~ki motivi pape Pija XII u pogledu slawa opata 500
Markonea u Zagreb i vatikanske kombinacije sa NDH na Balkanu. Ko je i za{to je bio opat Markone u NDH? Na ova pitawa odgovorili su usta{ki ministar inostranih poslova Mladen Lorkovi} i li~no opat Markone. A) Na tre}oj sednici usta{kog sabora, 23. februara 1942. u svom izve{taju o spoqnoj politici, M. Lorkovi}, pomiwu}i me|unarodni polo`aj i priznawe NDH, osvrnuo se svega jednom re~enicom i na Vatikan. (...) Sv. stolica zastupqena je za sada neoficijelno po Wegovoj preuzvi{enosti Markonea, kao {to i mi kod Vatikana imademo svoga posmatra~a. (...) B) U pozdravnom telegramu nadbiskupu I. [ari}u, ~estitaju}i mu “zlatni jubilej”, opat Markone se predstavio {iroj javnosti kao “Delegatus apostolicus”) Prema zvani~nim podacima samo je u crkvi u Glini zaklano preko 500 Srba; u crkvi sela Dragani}a usta{e su zatvorile 360 qudi, `ena i dece i sve ih u jednom danu zaklali, itd. itd. (56. Ratna stradawa pravoslavnih hramova 1991. Beograd, 1992. str. 10-11) Za vreme Drugog svetskog rata pripadnici “superiornog” dela hri{}anstva (tj. rimokatolici i protestanti) u Jugoslaviji su uni{tili 456 pravoslavnih hramova. (57. Isto, str. 12) Sli~nu politiku nastavile su i pape posle Drugog svetskog rata kada su bili u pitawu pravoslavni i wihovo stradawe u Sovjetskom Savezu. (58. O tome videti kod Ratibor \ur|evi}, “Prodor judeo-masonerije u Rimokatoli~ku crkvu”, “Ihtus – Hri{}anska kwiga”, Beograd, 1997, str. 229, koji ka`e da je “Dobro}udni (!?), ali okrenut ovozemaqskom, papa Jovan XXIII stao na stranu brutalnih sovjetskih ubica miliona hri{}ana.”) 3. Slom komunizma i prodor rimokatolicizma na Istok Slom komunizma je na Zapadu o`iveo ose}awe trijumfalizma, koje je pra}eno renesansom ideologije o superiornoj zapadnoj civilizaciji, a od 1989. godine Evropa se ponovo deli na latinsku i pravoslavnu, tj, superiornu i inferiornu. Na`alost, tradicija mr`we prema pravoslavnima kod rimokatolika je obnovqena, ovaj put mnogo vi{e nego ikada, zahvaquju}i mo}i elektronskih medija. Dovoqno je re}i sa kakvom je brzinom Vatikan priznao suverenost Sloveniji i Hrvatskoj i to na srpsku Novu godinu. Strategija savremene dru{tvene doktrine Rimokatoli~ke crkve po pitawu odnosa prema pravoslavnima ostala je tradicionalna: pot~initi pravoslavne! Novost u svoj ovoj propagandi je {to se broj saradnika na ovom poslu iz redova Srba umno`io. Neki od pripadnika razli~itih “gra|anskih” udru`ewa na primer, izuzetno poma`u da se pravoslavqe kompromituje na Zapadu, a {to mediji i “ozbiqne” publikacije odmah prenose. (59. U tom smislu posebno je interesantan tekst Ivana ^olovi}a, “Vrnitev srednjega veka v moderno”, Mohorjev kolendar 1999, “Mohorjeva dru`ba”, Celje, 1999, str. 208-214) Rimokatoli~ka crkva dala je podr{ku onim snagama koje su nastojale da razbiju SFR Jugoslaviju, podr`ala je secesiju Slovenije, Hrvatske i Bosne. Ta podr{ka bila je konkretna: ekonomska, politi~ka, medijska... Naime, prema pisawu italijanske {tampe, papa Vojtila je finansijski pomagao Hrvatsku da se naoru`a tokom rata (40 miliona dolara). (60. Tanjug, “Sveti rat Vojtile”, “Politika”, 23. 11. 1999, str. 7) Ovim novcem finansirano je pro501
terivawe Srba iz Hrvatske, ru{ewe crkava i manastira, odnosno osamostaqivawe Bosne i Hercegovine i uspostavqawe civilizacijske granice na Drini. Prema dokumentu koji su {tampali Ministarstvo za informacije Republike Srbije, i drugi, samo 1991. godine u Hrvatskoj je uni{teno 96 pravoslavnih bogomoqa (61. “Ratna stradawa pravoslavnih hramova 1991”, str. 27 i daqe), srpsko stanovni{tvo je proterano iz Hrvatske, a Rimokatoli~ka crkva i ne spomiwe da se oni vrate, nego preostale pravoslavce pokatoli~ava. Pored evidentnog unijatizma i prozelitizma (o ~emu svedo~i broj “unijatskih crkava”), ta ~iwenica se ne priznaje. Tako autor koji je pre{ao iz pravoslavqa u uniju sa papom u svojim tekstovima pro`etim mr`wom prema biv{oj veri, a koje rimokatoli~ke revije rado objavquju, pi{e: “U tom smislu ne iznose se nikavi konkretni dokazi, ocjene su neobjektivne i nekriti~ke pa gube na svojoj ozbiqnosti i kriti~koj te`ini. Ina~e, s katoli~ke strane, ova vrsta politike osu|ena je s najvi{eg mjesta (Baldanski dokument mje{ovite pravoslavno-katoli~ke komisije iz 1993. i enciklika Ut unim sint).” (62. Marko P. \uri}, “Od vjerske tolerancije do uzajamne suradwe”, “Crkva u svijetu”, Split, br. 4, 1988, str. 376) Potom, isti autor tvrdi da su pravoslavni netolerantni, netolerantniji od islama: “Upravo zahvaquju}i svojoj tolerantnosti, koju nije poznavao pravoslavni Istok, islam je brzo pot~inio sebi isto~ne provincije Bizantskog carstva... Budu}i da ovdje nije bilo vjerske, a s wom ni druge tolerancije, mnogi su ove islamske osvaja~e do`ivjeli kao svoje osloboditeqe od bizantskog pritiska i pravoslavne ortodoksije.” (63. Isto, str. 379) Ali, kakva je to tolerancija kada se crkve pretvaraju u yamije, a, istovremeno, najve}a pravoslavna bogomoqa nije smela biti ve}a od najmawe muslimanske ku}e – o ~emu i danas postoji svedo~anstvo, recimo u Ni{u, gde je pravoslavna crkva ukopana u zemqu da bi bila mawa od najmawe muslimanske ku}e u gradu. Svakako da ovi stavovi ne bi zaslu`ivali pa`wu, jer nisu nau~no relevantni po pitawima o kojima govore, da nisu zlonamerni i politi~ki intonirani, odnosno da ne otkrivaju jednu politiku – politiku prema pravoslavnima. Ne{to daqe isti autor se pita kakav je doprinos pravoslavnog Istoka razvoju tolerantne svijesti, i daje odgovor da toga doprinosa nema (64. Isto, str. 384) zaboravqaju}i da pravoslavni Istok ne zna za verske ratove, spaqivawe ve{tica, inkviziciju... U drugom radu isti autor, u istoj reviji, govori o tome da pravoslavqe razvija najgore osobine kod qudi, pasivnost i poslu{nost, da pravoslavqe ne doprinosi razvoju demokratske svesti itd. (65. Vidi, Marko \uri}, “Odnos crkve i dr`ave u svijetlu jedne aksiologije”, “Crkva u svijetu”, Split, br. 2, 1996, str. 196, 188. 189) Me|utim, negativan stav prema pravoslavqu i pravoslavnima nije karakteristika samo biv{ih pravoslavaca, nego i predanih rimokatolika. (66. O tome videti, Ernst Benc, “Veli~ina i slabost pravoslavqa”, u zborniku, “Pravoslavqe izme|u neba i zemqe”, str. 63 i daqe) 502
Dr \uro Kok{a, zagreba~ki biskup, u razgovoru za jednu reviju izneo je niz neta~nosti i zlonamernosti kada su u pitawu pravoslavni, gde je izme|u ostalog tvrdio da Srbi `ele da zaborave Jasenovac: “Torej: Jasenovac je `e od prej stvar, na katero ho~ejo Srbi povsem pozabiti. Govorijo, da je v Jasenovcu umrlo ve~ Hrvatov kot Srbov” (Dakle, Jasenovac je pitawe na koje poodavno Srbi `ele da sasvim zaborave. Ka`u da je u Jasenovcu umrlo vi{e Hrvata nego Srba).” (67. \uro Kok{a, zagreba~ki {kof, “Religija je jedno, nacija je drugo”, “Tre}i dan”, Qubqana, {t. 8, 1991, str. 12) Na sli~an na~in razmi{qa i nadbiskup Alojzij Turk, koji je izneo “zanimqive” teze o tome da su Srbi bili rimokatolici i da nije poznato kada su i za{to pre{li na pravoslavqe; potom da se u ratovima vo|enim na prostoru nekada{we SFRJ radi o agresiji Srba, itd. (68. “Razmi{qawe ob tragediji vojskovanja na Hrva{kem”, intervju sa gospodom nad{kofom Alojzijem Turkom, “Tretji dan”, Qubqana, {t. 4, 1992, str. 11-12) Dakle, kako misle pounija}eni pravoslavni, tako i biskupi. Previ{e da bi se moglo tuma~iti slu~ajnom oma{kom urednika revija. U tom smislu naro~itu pa`wu zaslu`uje projekat prof. Vernera Vajdenfelda, ~iji su rezultati saop{teni u zborniku radova ~iji je on prire|iva~, a koji je imao dva izdawa (“Demokratie und Marktwirtschaft in Osteuropa”, “Verlag Bertelsmann Stiftung”, 2. Auflage, 1996). Ovaj navodni “nau~ni” projekat, a zapravo strategija oduzimawa qudskosti `rtvi, pro`et je skoro 99,9 odsto antipravoslavnim raspolo`ewem, a posebno antiruskim, antibeloruskim i antisrpskim sadr`ajima. Zapravo radi se o “utemeqivawu” teze da se u ovim dr`avama na vlasti nalaze fa{isti, i to voqom naroda (!). (69. Odli~an osvrt sa elementima analize ove antipravoslavne kwige dao je (zbog ~ega zaslu`uje svaku pohvalu) Nikola @ivkovi}, “Demokratija i tr`i{te”, “Hri{}anska misao”, Beograd, 4-5-6-7-8, 1997, str. 59-61. Naj~e{}a metodologija koju primewuju protivnici pravoslavqa jeste “analiza idejnih sadr`aja pravoslavqa”, {to je, kako vidimo, i nekorektno i neplodno). Na istom je tragu i autor iz “bratske” republike Slovenije, koji je u svojoj kwizi “Religija i politika” sakupio sve najcrwe misli o pravoslavnima i od tog materijala sklepao kwigu. (70. Videti, Marjan Smrke, “Religija in politika, Spremembe u de`elah prehoda”, Znantveno in publicisti~no središ~e, Qubqana, 1996) Ovakva propaganda rimokatolika protiv pravoslavqa i pravoslavnih nije pro{la nezapa`eno kod pravoslavnih intelektualaca i crkvenih velikodostojnika. Tako, na primer, po{tovani srpski pravoslavni vladika Irinej Bulovi} (kome se ne mo`e zameriti da je antiekumenski raspolo`en) daje opis i ocenu ciqeva Novog svetskog poretka i wegovih zagovornika: – Wen ideolo{ki “novogovor” i propagandni arsenal krilatica i floskula o “demokratiji”, “vrednostima zapadne civilizacije”, “za{titi qudskih prava” (svuda, samo ne u dvori{tima svojih vazala!), “mirovnim operacijama” (!) i tako redom, namewen je samo “svetoj prostoti” mnogomilionskog televizijskog gledali{ta i ostalih medijskih potro{a~a, dok se u poverqivim dokumentima dr`avnih administracija i, barem naknadno i selektivno, u stru~noj literaturi stvari uglavnom imenuju pravim imenima, 503
o ~emu svedo~i tako dobro obave{ten i verodostojan svedok kakav je Noam ^omski. Ta strategija sastoji se, ukratko re~eno, u slede}em: kako da nekih {est odsto stanovnika ove planete (ili, pre }e biti, samo odre|ena oligarhija me|u ovih {est odsto) na neodre|eno vreme, po mogu}stvu ad infinitum, zadr`i kontrolu nad vi{e od devedeset odsto svetskih bogatstava i resursa, a paralelno i globalnu politi~ku prevlast”. (71. Episkop ba~ki Irinej, “Novi svetski poredak – poku{aj pravoslavnog bogoslovskog vi|ewa i tuma~ewa zlokobnog imperijalnog eksperimenta na{eg doba”, “Smisao”, Beograd, br. 7, 1999, str. 21) Sli~no razmi{qawe prona{li smo jo{ kod jednog autora koje je zapisao povodom osam vekova Hilandara, a ti~e se kako nas samih, tako i propagande osvaja~a i neoliberalnih i rimokatoli~kih ideologa: “Nesumwivo je danas, jednako kao i ju~e, opasno biti nepoznata zemqa. Niko ne mo`e opovrgnuti ~iwenicu da onome narodu o kome niko ni{ta ne zna mo`e pripisati ko {ta `eli. Me|utim, kao da je iz vidokruga srpskog posmatrawa i vrednovawa izmakla jedna druga krupna opasnost po srpski narod. Rije~ je o te{kim i trajnim posqedicama koje proisti~u iz toga {to u predstavama o srpskom narodu caruju neistine, predrasude, poluistine i pseudoistine.” (72. Mitar Miqanovi}, “Produbimo na{e pam}ewe”, “Vaseqena”, ~asopis Univerziteta u Srpskom Sarajevu, br. 6, 1999, str. 15) A opravdawe sumwama daje i Noam ^omski (ujedno i obja{wewe za{to zapadwaci, jednako i neoliberali i rimokatolici, obezli~avaju i ru`e pravoslavne), koji je u svojoj kwizi “[ta to u stvari ho}e Amerika” zapisao i slede}e: “Zapadna i Isto~na Evropa su nekad bile u kolonijalnom odnosu: u stvari, rusko suprotstavqawe takvom odnosu je bilo jedan od uzroka hladnog rata. Sad se stari odnos ponovo uspostavqa, ali se vodi i velika bitka oko toga ko }e imati primat u toj trci pqa~ke i izrabqivawa. Da li }e to biti Zapadna Evropa na ~elu sa Nema~kom (trenutno u vo|stvu), ili Japan (koji jo{ ~eka sa strane da vidi koliki su profiti), ili Amerika (...).” (73. Noam ^omski, “[ta to (ustvari) ho}e Amerika”, “^igoja”, Beograd, 1999, str.) I da li je, potom ~udno, kada rimokatolici imaju negativan odnos prema pravoslavnima? Prema istra`ivawu sprovedenom me|u hrvatskim rimokatolicima o stavovima prema vernicima Srpske pravoslavne crkve, svaki drugi vernik je nepoverqiv prema pravoslavnima (isto toliko je i poverqivih), dok tek svaki ~etvrti misli da ih treba po{tovati kao qude. Pravoslavnima uop{te ne veruje 8,2 posto rimokatolika, ravnodu{nih je 6,2 posto, a izbegava ih 6,8 posto anketiranih rimokatolika. Tabela : Da li biste za bra~nog druga izabrali vernika – vernicu srpske pravoslavne crkve, ako vas u pogledu drugih osobina zadovoqava? Starost Da Ne Ne znam od 18 do 30 g. 6,0% 66,8% 26,6% Od 31 do 40 g. 4,8% 85,5% 8,4% Od 41 do 50 g. 5,4% 75,3% 19,4% Od 51 do 60 g. 7,4% 77,8% 13,6% 61 i vi{e g. 5,8% 73,1% 17,3 % 74) 504
Uo~avaju}i politiku koja se vodi prema wima, pravoslavni su reagovali tako {to su stvorili negativno raspolo`ewe prema ekumenizmu. (74. Neven Duvwak, “Rezultati ankete provedene me|u vjernicima”, “Crkva u svijetu”, Split, br. 2, 1999, str. 176) Patrijarh Aleksej II ka`e: “U ovom trenutku u na{oj crkvi, na`alost, postoji sna`no raspolo`ewe protiv ekumenizma – me{etarewe sekti i pseudomisionara koji su preplavili Rusiju, da bi kupovali qudske du{e, poistove}uje se sa pravim ekumenskim kontaktima izme|u crkava.” A na pitawe da li je poseta pape Rusiji mogu}a patrijarh je odgovorio: “Prepreku tome ~ini stawe u Zapadnoj Ukrajini, gde se nama oduzimaju pravoslavni hramovi. Vernici se proteruju iz crkava, iako se posle Drugog Vatikanskog sabora pravoslavne crkve nazivaju sestrinskim crkvama. Isterivawe, na`alost, te~e daqe..” (75. Intervju patrijarha moskovskog Alekseja II dat nema~kom ~asopisu “Fokus” 7. juna 1999. godine, “Sveti Knez Lazar”, Prizren, br. 2, 1999, str. 152-153). Autor iznosi suvoparne ~iwenice, kroz istorijsku genezu odnosa rimokatolicizma prema pravoslavqu. Verski i religiozni momenti, koji su izneti u ovom tekstu, mada zna~ajni za me|usobni odnos dve crkve, koriste se u ovom elaboratu ne da bi se dokazivalo koja je od crkava prava, ko je od koga otpao, kada i za{to. To nije predmet ovog elaborata, ali na osnovu ~iwenica iznetih u ovom tekstu mo`e da se utvrdi da je uvek kroz istoriju Rimokatoli~ka crkva proterivala, prekr{tavala, unijatila i vr{ila zlo~ine nad pravoslavcima. Istorijski osvrt samo dokazuje da je Jovan Pavle Drugi sledio taj vatikanski kod u trenutku kada su se pojavile okolnosti da se zada jo{ jedan udarac pravoslavqu. S obzirom na vremenski period pontifikata Jovana Pavla Drugog, okolnosti, odnos snaga, uticaj, zna~aj i mo} koju je prigrabio, on je novim sredstvima sprovodio vekovnu politiku rimskih papa. Ako su krsta{i klali i palili, za vreme vlasti Jovana Pavla Drugog wegovi krsta{i – usta{e su sredstvima koja im je on obezbedio naoru`avani i podsticani da nastave sa genocidom nad Srbima. Dakle, on je regrutovao, naoru`avao, podsticao, nare|ivao i “govorom mr`we”, kako to voli da ka`e MKSJ, u~estvovao u udru`enom zlo~ina~kom poduhvatu, i ba{ onako kako to formuli{e MKSJ, neposredno izvr{io zlo~ine nad Srbima. Naravno, sve sa ose}ajem da kao poglavar superiorne civilizacije mo`e i zlo~inima da misionari novim prostranstvima koje treba da osvoji. Iz doktrine Rimokatoli~ke crkve proizlazi da, ako vlast, narod, stanovni{tvo i jedna teritorija priznaju vrhovnu vlast Jovana Pavla Drugog, onda je tu mesto civilizovanom poretku i civilizovanim qudima, ali ako neko ne priznaje zaboga Jovana Pavla Drugog, koji je sam sebe proglasio za dar Bo`iji, koji ujediwuje Evropu i sve hri{}ane, onda je civilizovano i legitimno te pojedince, narode i teritoriju uni{titi. To je doktrina Jovana Pavla Drugog, koji je svoje delovawe kao poglavar crkve i monarha jedne kvazi-dr`avice usmerio na to da bude svetovni vladar, a sastavni deo te politike je krilatica da je svako sredstvo dozvoqeno da bi se ostvario taj ciq. 505
Zato za sve zlo~ine na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine mora da se optu`i Jovan Pavle Drugi, jer od wega niko drugi ne mo`e biti krivi~no odgovorniji za wihovo izvr{ewe. 28. U kwizi “Crkva i politika”, autor dr Zoran Milo{evi}, izdava~ Institut za politi~ke studije, Beograd, {tampa “Zaslon-print”, [abac, 2002. godine, objavqen je: 28. 1. Na stranicama 33 do 38, pod naslovom “Pravoslavqe i dru{tvene reforme”, tekst: Pravoslavqe i Zapad: od mr`we do po{tovawa Pravoslavqe je, vi{e ili mawe, negativno vrednovano na Zapadu. Rimokatolici i protestanti su osmislili i tokom decenija negovali {iroko rasprostrawenu nauku o potrebi razdvajawa same (hri{}anske) civilizacije na wen superiorni i inferiorni deo. “Habzbur{ki generali su u pohodu na Srbiju 1914. objavili rat ni`oj isto~noj vizantijskoj civilizaciji.” (10. Akademik Milorad Ekme~i}, “Susret civilizacija i srpski odnos prema Evropi”, Novi Sad, 1997, str. 7) Naravno, odobrewe za prvi rat dao je li~no papa (11. Dr Qubomir Durkovi}-Jak{i}, “Srbija i Vatikan 18041918”, Eparhija `i~ka, Kraqevo-Kragujevac, 1990, str. 501 i 502) U jednom razgovoru dr`avnog sekretara Vatikana sa jednim diplomatom zabele`ene su od strane posledweg i ove re~i: “Naravski”, pripomenuo je kardinal, “kakva je {teta, da Srbija ve} davno prije nije poni{tena” (klein gemacht), jer bi onda bilo to mogu}e mnogo lak{e u~initi, bez tako velikog rizika nedoglednih mogu}nosti, nego danas. Ova izjava odgovara i mi{qewu pape, koji je naime u toku posledwih godina vi{e puta izrazio svoje sa`aqewe, {to je Austro - Ugarska propustila, da kazni (züchtigen) svog opasnog suseda na Dunavu. A ne{to daqe pi{e: “Papa i Kurija vide u Srbiji pro`drqivu (fressende) bolest, koja postepeno prodire do mozga Monarhije, te je mora sa vremenom rastrojiti”), a biskupi su unapred dali oprost grehova vojnicima. (12. “Kada je Srbija, na mati~noj zemqi srpskog naroda, vaskrsla po~etkom HIH veka, bila je najpravoslavnija zemqa na svetu, i u wenom oslobo|ewu nije u~estvovao ni jedan jedini rimokatolik.” Dr Qubomir Durkovi}Jak{i}, “Srbija i Vatikan 1804-1918”, str. 5) Ve}ina autora koja se bavi ovim pitawem smatra da je Rimokatoli~ka crkva utemeqila ovakvo razmi{qawe, posebno wen mislilac @osef de Metr, isti~u}i superiornost zapadne civilizacije nad “ve~no nepromenqivim istokom”. (13. Isto, str. 47) Ekme~i} nagla{ava da bez poznavawa wegovog u~ewa, a posebno dela o papi, koje je on objavio 1819. nije mogu}e shvatiti pravo poreklo cele poplave literature o susretu nejednakih civilizacija na reci Drini. (14. Isto, str. 49) Ovu tezu pro{irio je nema~ki rimokatoli~ki istori~ar Jakob Filip Falmerajer tako {to ju je postavio na rasnu osnovu, iniciraju}i, na taj na~in, lavinu nove netolerancije prema pravoslavnima. (15. Kada je po~eo proces demonta`e SFRJ, autora ovoga rada posetili su prijateqi (on Slovenac, ona Srpkiwa) koji su se vratili sa letovawa da bi upitali da li je ta~no to {to pi{e “Mladina”, da Srbi pri506
moravaju `ene na obrezivawe. Na sre}u, i sam sam pro~itao taj nesre}ni tekst i konsultovao prijateqa sa Medicinskog fakulteta u Beogradu, koji je demantovao takvu praksu, rekav{i da postoji slu~aj takve prakse samo kod jednog afri~kog plemena. Ali da brak nije bio slovena~ko-srpski pitawe o istinitosti pisawa “Mladine” ne bi bilo postavqeno, nego bi bilo prihva}epo kao istina!) I kada bi se neka dr`ava dovoqno osetila mo}nom i krenula ka Balkanu i Istoku, za svoje opravdawe agresije uvek je polazila od ovih osnova li{avaju}i `rtve prava na `ivot (jer su inferiorni, a to, prizna}ete, izaziva kod superiornih ose}aj da wihovo ubijawe nije lo{e, nego ~ak dobro delo). U politiku, ove ideje prvi je preto~io protestant Adolf Harnak 1913. godine. (16. Isto, str. 77. Poznati ruski bogoslov Pavle Evdokimov, “Hristos u ruskoj misli”, manastir Hilandar, 1996, str. 3637 osvr}e se na Harnaka re~enicom “Adolf Harnak samo o~ituje sopstvenu nesposobnost da shvati misti~ku perspektivu Grka.”) Slom komunizma je na Zapadu o`iveo ose}awe trijumfalizma, koje je pra}eno renesansom ideologije o superiornoj zapadnoj civilizaciji, a od 1989. godine Evropa se ponovo deli na latinsku i pravoslavnu, tj, superiornu i inferiornu. Godine 1993. poznati ameri~ki politikolog Semjuel Hantigton objavquje svoje ~uveno delo “Sukob civilizacija”, koje je na tragu standardne ideje o inferiornim i superiornim civilizacijama. “Hantingtonov esej je vi{e izraz ameri~ke savremene politike nego {to bi bio utemeqen na bilo kavim nau~nim dostignu}ima” – ocewuje Ekme~i}. Bilo kako bilo, ova teorija na{la je plodno tlo i me|u stratezima NATO-a, tako da deo propagande protiv Srba po~iva i na ovim predrasudama. Me|u stru~wacima koji nemaju politi~ke ambicije situacija nije takva. Ernst Benc, na primer, vidi i vrline i mane pravoslavqa, {to je i izlo`io u delu “Veli~ina i slabost pravoslavqa”. “Wegova se veli~ina sastoji u tome {to je sa~uvalo puninu starocrkvenog katoliciteta. To vredi za sva wegova `ivotna podru~ja”. (17. Ernst Benc, “Veli~ina i slabost pravoslavqa”, u zborniku “Pravoslavqe izme|u neba i zemqe”, str. 60) U Liturgiji je sa~uvano starocrkveno shvatawe i starocrkvena praksa slu`be Bo`ije. Daqe, svedo~i Benc, ova crkva sa~uvala je izvornu svest o ekumenizmu i sabornosti. (18. Isto) Wen katolicitet nije uniforman i zasniva se na principu da svakom narodu treba dati Sveto pismo, Liturgiju i pravoslavnu doktrinu na wegovom vlastitom jeziku, {to je, naravno, doprinelo ranoj emancipaciji pravoslavnih naroda koji su, utemeqiv{i kulturu (jezik, pismo itd.), stekli kulturne osnove suverenosti kao pretpostavke politi~koj. Potom, tu je i pravoslavni univerzalizam. Slabosti pravoslavqa, prema Bencu, su slede}e: dr`avna crkva, nacionalizam (filetizam), osamostaqivawe Liturgije i napu{tawe “sveta”. (19. Isto, str. 63-65 Nabrojane veli~ine pravoslavqa nisu jedine. Ekme~i} zapa`a da je Vizantija sa svojom kulturom utemeqenom na pravoslavnom hri{}anstvu uspela da sa~uva rimsko pravo; da sa~uva anti~ke helenske spise; ostvarena je velika vizantijska umetnost, a Vizantija je osnovala i veliku hri{}ansku crkvu. M. Ekme~i}, nav. delo, str. 18) 507
Poznati sociolog Maks Veber bio je jo{ odre|eniji kada je u poznatoj polemici sa kolegom i rimokatoli~kim (demohri{}anskim) politi~arem E. Trel~om napisao i slede}e: “Rusko hri{}anstvo je bilo i jeste ~ak i danas, u svojim specifi~nim izrazima u velikoj meri drevno hri{}anstvo. Ako neko obrati pa`wu na neku autoritarnu crkvu, poku{a}e da otkrije u kojoj instanci je ulo`ena posledwa nepogre{iva mo} koja mo`e odlu~iti da li neka osoba pripada crkvi ili ne... Mi znamo da je u katoli~koj crkvi to danas papa, mi znamo da je u luteranskoj crkvi to “Re~”, Sveto pismo, i oni ~ija je du`nost da ga tuma~e. Ako sad upitamo Gr~ku (pravoslavnu) crkvu ko inkorporira tu instancu, zvani~an odgovor je...: “Crkvena zajednica sjediwena u qubavi”. (20. Andreas E. Bus, “Maks Veber i Azija”, “Gradina”, Ni{, 1994, str. 119) Dakle, moramo re}i da je odnos pravoslavqa i Zapada slo`en, da u politi~koj sferi pravoslavqe predstavqa stalnu inspiraciju mo}nicima da kre}u na pravoslavne narode smatraju}i ih inferiornim iako su to, skoro uvek, pla}ali milionima qudskih `ivota (Napoleon, Habzburzi, Hitler...). Pravoslavni su uvek nalazili na~ina da se odupru ovim napadima pla}aju}i svoju slobodu velikim `rtvama. Me|utim, kako ova antipravoslavna propaganda nije stalna, nego se javqa u ve}ini slu~ajeva pred ratove, to se mo`e postaviti i hipoteza da je mitogeno tuma~ewe civilizacija o inferiornosti pravoslavqa pouzdan indikator da se sprema novi rat. Nasuprot tome, lai~ki sociolozi religije, posebno oni koji nisu politi~ki vezani za rimokatolicizam i protestantizam, uo~avaju vrline i mane pravoslavqa, ali i `equ pravoslavnih da budu}im pokolewima predaju veru kakvu im je ostavilo zajedni~ko predawe, a koja nije podlegla pritiscima da se prilago|ava ~oveku i politi~arima. Radi toga, iako stalno napadana, Pravoslavna crkva je, kako to lepo re~e Veber, drevno hri{}anstvo. Pravoslavni teolog Sergij Bulkagov ovaj odnos sa nepravoslavnima objasnio je na slede}i na~in. “Karakter pravoslavaca odre|uje se, u osnovnim crtama, smirewem i qubavqu. Odatle ona dobrohotna skromnost, iskrenost i jednostavnost koja je toliko nespojiva sa duhom prozelitizma i gospodarewa (compelle intrare), svojstvenom rimskom katoli~anstvu. Pravoslavqe ne ube|uje i ne zavodi, ono pleni i privla~i, to je wegov na~in delovawa u svetu.” (21. Protojerej Sergij Bulgakov, “Pravoslavqe”, Kwi`evna zajednica N. Sada, Novi Sad, 1991, str. 227-228. Koliko su ove re~i ta~ne, govori vi{e podataka o nehtewu prevo|ewa na pravoslavqe qudi koji su u nevoqi. Tako je mitropolit Josif odbio `equ predstavnika Slovenaca razme{tenih u Srbiji da pre|u u pravoslavqe kao znak zahvalnosti za pa`wu i gostoqubivost. Mitropolit je to odbio rekav{i da Crkva ne `eli da se okoristi wihovim te{kim polo`ajem, a kada se oslobode i vrate svojim domovima neka razmisle i odlu~e prema voqi. Vidi, “Lavrentije, [absko-vaqevski episkop, Premi{qevati in delovati”, “Dru{tvo 2000”, Qubqana 84-85,1995, str. 70. Da ovo nije slu~ajno, govori i podatak o odbijawu ruskih pravoslavnih misionara da na brzinu pokrste “uro|enike” jer potrebno je da uro|enici osete milostivu qubav Hristovu, a kada ih Gospod o~ara sami }e tra`iti da 508
prime hri{}anstvo. P. Evdokimov, nav. delo, str. 56. Koliko je ovo razli~ito od rimokatoli~kog shvatawa hri{}anske qubavi, vidi se i iz toga {to su tron srpskog kraqa Petra I Kara|or|evi}a u Beogradu pretvorili u rimokatoli~ki oltar, a dvor u rimokatoli~ku crkvu!) Ali, {ta sa onim koji ovo shvate kao slabost i inferiornost pravoslavqa? Na ovo pitawe nema jednostavnog odgovora. U ovom tekstu se iznose ~iwenice na osnovu kojih se mo`e utvrditi stav koji {iri Rimokatoli~ka crkva o pravoslavnima i koji obavezuje ili uti~e na stav svakog pojedinca rimokatolika. Na osnovu doktrine o inferiornosti pravoslavaca, odnosno Srba, Jovan Pavle Drugi je naredio ~iwewe zlo~ina nad Srbima od 1991. godine na teritoriji biv{e Jugoslavije, jer za wega Srbi i ne mogu biti `rtve, niti lica kojima on pru`a za{titu. Verovatno on Srbe i ne tretira kao qudska bi}a i zato genocid nad Srbima za wega i nije zlo~in. 28. 2. Na stranicama 42 do 50, pod naslovom “Nacija – spona izme|u porodice i ~ove~anstva”, je tekst: Nacija je za pravoslavne istorijska kategorija, konkretno – istorijska, a ne apstraktno-sociolo{ka. Ona je plod sasvim originalne otvorenosti. Za Ber|ajeva “najvi{e su u pravu oni koji odre|uju naciju kao jedinstvo istorijske sudbine.” (38. N. Ber|ajev, “Filozofija nejednakosti”, str. 75) Istovremeno, nacionalna svest {titi istinski `ivot, `ivot vrednosti i smrtonosnih budu}ih uni{tavawa. Za Ber|ajeva dr`ava nije karakteristika koja odre|uje naciju, ali svaka nacija te`i da ostvari svoju dr`avu, da je u~vrsti i oja~a. To je zdravi instinkt nacije. Dr`ava bez nacionalnog jezgra i nacionalne ideje nema pred sobom stvarala~ki `ivot. (39. Isto, str. 85) Stefan Cankov, bugarski pravoslavni bogoslov, navodi da je pravoslavna crkva postala majka pravoslavnih nacija, kao i da se u crkvi nacija priznaje i neguje kao prirodna i istorijska datost, odnosno kao ne{to individualno, samosvojno. (40. Stefan Cankov, “Crkva i nacija na pravoslavnom istoku”, u zborniku “Hri{}anstvo i politika”, “Beli an|eo”, [abac, 1998, str. 96) Istovremeno, 1872. godine sabor Carigradske vaseqenske patrijar{ije osudio je tzv. filetizam, tj. podvajawe rasa i nacionalne sporove (nacionalizam) i na toj osnovi cepawe crkve. (41. Isto, str. 97) “Ali, nacija mo`e biti i postati, kao {to je re~eno, i nosilac dobra i bo`anskoga. Jasno je da, kao u svemu qudskom, nalaze pristupa naciji vi{e i ni`e sile i norme. (...) Ve} u nizu socijalnih kategorija qudskog `ivota stoji nacija kao spona izme|u porodice i ~ove~anstva.” (42. Isto) Jedinstvo i/ili integracija Svaki govor o dr`avno-nacionalnim integracijma me|u pravoslavnima neminovno mora da se odredi prema biblijskoj pri~i oko Vavilonske kule i pometenosti jezika. Budu}i da je Vavilonska kula bila ~udo tehnike, ali “~udo” koje nije bilo indiferentno prema religiji, ve} je nosilo antireligijsku, bogohulnu poruku, zbog toga je postala nezaobilazna paradigma na osnovu koje su tuma~eni i vrednovani svi potowi sli~ni poku{aji. Pri~a se zavr{ava tako {to Bog, “`ele}i da spre~i ostvarawe ove zamisli i postavi granicu bogo509
hulnom samouzno{ewu ~ove~anstva, me{a jezike, tj. za ve~na vremena uspostavqa zakon nacionalnog usitwavawa i mno{tvenosti nacionalnih jezika i kultura. U ovom aktu Bo`je promisli sadr`i se, s jedne strane, priznawe da bezbo`na ohola tehnika, koja je sna`no do{la do izra`aja u zamisli o podizawu Vavilonske kule, nije slu~ajna ve} neminovna i prirodna posledica same ~iwenice jednoobrazne, nacionalno-nediferencirane op{te~ove~anske kulture, a s druge strane, ukazivawe na to da samo nacionalno ograni~ene kulture mogu biti oslobo|ene duha prazne qudske oholosti i voditi ~ove~anstvo bogougodnim putevima.” (43. Nikolaj Sergejevi~ Trubeckoj, “Vavilonska kula i pometenost jezika”, “Gradina”, Ni{, 4, 1991, str. 6) U tom smislu Trubeckoj je kriti~an prema zapadnom na~inu delawa i stvarawa “sfera uticaja”, (neo)kolonijalizmom, evropeizacijom, civilizacijom, koncesijama, itd, koje ga podse}aju na Vavilonsku kulu. Jer zapadwaci i samo hri{}anstvo koriste za dominaciju i hegemoniju “Na taj na~in Hristova zapovest da se svi narodi nau~e, krste}i ih va ime Oca i Sina i Svetog Duha, u su{tini ostaje neispuwena. A ona nije ispuwena u znatnoj meri upravo stoga {to se misionarstvo preobratilo u oru|e evropeizacije, u sredstvo za uspostavqawe jednorodne op{te~ove~anske kulture ~iju smo bogohulnu su{tinu nastojali da razotkrijemo u prethodnom izlagawu.” (44. Isto, str. 13-14) Umesto nametawa jednoobrazne kulture Bog, kako ka`e episkop Atanasije Jevti}, `eli jedinstvo sveg roda qudskoga. (45. Episkop Atanasije Jevti}, “Hri{}anska vizija Evrope iz pravoslavne perspektive”, “Bogoslovqe”, Beograd, 1-2,1991, str. 50) A kako spojiti jedinstvo i nacionalnu samobitnost? Na ovo pitawe Jevti} daje slede}i odgovor: Ali, Bog je tako|e hteo mnogo naroda, i u Bo`anskom planu Wegovom sadr`ano je i wihovo zajedni~ko istorijsko `ivqewe u susedstvu, u odre|enim granicama vremena i prostora. Dakle, u na{em istorijskom zajedni~kom su`ivotu vi{e naroda i nacija u Evropi, ne samo da nema ni~eg lo{eg, nego, naprotiv, tu treba videti Bo`ju voqu i zadatak zajedni{tva u raznolikosti, jedinstva u razli~itosti. (46. Isto) Pojednostavqeno re~eno, radi se o tome da ujediwavawe Evrope, da bi zadovoqilo pravoslavqe, mora i}i u smeru (kon)federacije naroda, a ne nikako u smeru regionalizacije i gra|anske Evrope. U tu svrhu me|u pravoslavnima se razvija posebna “teologija jedinstva”, dodu{e kao opoziciona teologija. (47. O tome op{irnije kod Mitropolita Jovana Zizjulasa, “Jedinstvo crkve u svetoj evharistiji i u episkopu kao osnovni istorijski problem”, “Beseda”, Novi Sad, 1-4, 1993, str. 95) Zvani~no, najvi{i stepen jedinstva posti`e se zajedni~kom Liturgijom, a ne politi~kom integracijom i stvarawem nadnacionalnih tvorevina i borbom za mo}. I Petar ]ebi} zapa`a da, kada su integracije u pitawu, pravoslavni govore samo o duhovnom jedinstvu me|u hri{}anima, (48. Petar ]ebi}, “Ekumenizam i vjerska tolerancija u Jugoslaviji”, NIRO “Mladost”, Beograd, 1988, str. 145), dok se ostala pitawa ne postavqaju. I pitawe sabornosti “kao op{ti metafizi~ki princip ustrojstva bi}a” navodi na zakqu~ak da mi{qewe politi~kih integracija razli~itih 510
nacija ima sasvim drugi redosled i put. Jer, prema mi{qewu slovenofila, rimokatolici su “harmonizaciju” jedinstva i mno{tva sveli na bezuslovni autoritet “jedinstva”. (49. O tome op{irnije kod L. E. [apo{wikov, “U~ewe o sabornosti u shvatawima ranih slovenofila”, u zborniku “Pravoslavqe izme|u neba i zemqe”, str. 128) Srbija – iznad Istoka i Zapada Hipoteza da Srbija, tj. Balkan (pravoslavni) mora da se distancira i od Istoka (muslimana i budista) i od Zapada (rimokatolika i protestanata) istorijski je zasnovana, a me|u pravoslavnim teolozima postala je “popularna” zahvaquju}i episkopu Nikolaju Velimirovi}u i arhimandritu Justinu Popovi}u. Su{tina ove teze je u slede}em: “Balkan se nalazi u geografskom smislu izme|u Istoka i Zapada, a idejno stoji iznad Istoka i Zapada. Koja je to idejna sila {to spasava Balkan da ne bude i idejno izme|u, nego ga uzdi`e iznad Istoka i Zapada? To je vera pravoslavna i samo vera pravoslavna. Svi ostali ~inioci, kao zemqopisni polo`aj, kultura, nauka, muslimanstvo, politika, zemaqske te`we i aspiracije, dr`e Balkan izme|u Istoka i Zapada. Vera pravoslavna pak uzdi`e ga iznad Istoka i Zapada, i samo vera pravoslavna.” (50. Vladika Nikolaj Velimirovi}, “Iznad Istoka i Zapada”, Sabrana dela, kw. V, Diseldorf, 1977, str. 794) Ideja da se pravoslavni uzdignu iznad Zapada i Istoka postavqena je po~etkom dvadesetog veka. Weno prvobitno javqawe slovi u 1903, potom 1911. godinu, 1923-24, da bi tek posle Drugog svetskog rata (1956. g.) bila definisana u delima dvojice srpskih bogoslova, vladike Nikolaja Velimirovi}a i arhimandrita Justina (Popovi}a). Od wih su ideju preuzeli ruski (pre svega oni iz Ruske zagrani~ne crkve u SAD) i drugi bogoslovi i pro{irili je diqem pravoslavqa, mada ne potpuno i bez kriti~kog aspekta. (51. Protojerej Aleksandar [memen, uticajni ruski bogoslov, mislio je druga~ije. I on je tragao za na~inom da se prevlada onaj stra{ni rascep izme|u Istoka i Zapada, do koga je do{lo u sredwem veku. Prema wemu, problem nije u be`awu i tra`ewu tre}eg puta, nego jednostavno pravoslavni u sebi (unutar sebe) treba da se pomire i sa “isto~nim” i “zapadim”. Na`alost, to je opoziciono mi{qewe i s obzirom na isto~nu politiku Vatikana jo{ }e dugo tako i ostati. Vidi, protojerej A. [memen, “Istorijski put pravoslavqa”, “Svetigora”, Cetiwe, 1994, str. 375-376) I Nikolaj i Justin problem su u osnovi postavili kao dilemu, pi{e D. Suboti}: Pravoslavqe izme|u Istoka i Zapada i pravoslavqe iznad Istoka i Zapada. Drugim re~ima, problem se svodio na odnos pravoslavqa i rimokatolicizma, koji se nalaze na vododelnicama dveju kultura, vera i crkava, susre}u i dodiruju na ovim balkanskim prostorima (52. Dragan Suboti}, “Pravoslavqe iznad Istoka i Zapada u bogoslovskoj misli Nikolaja Velimirovi}a i Justina Popovi}a”, u zborniku “[ta nam nudi pravoslavqe danas?”, priredila G. @ivkovi}, “Gradina”, Ni{, 1993, str. 112), isti~u}i da je bogo~ove~anska filosofija osnovna bogoslovska vrednost pravoslavqa, {to predstavqa alternativu narodima na Zapadu utonulim u potro{a~ki 511
mentalitet, neprikosnoveni autoritet pape u Rimu, otu|ene od prave hri{}anske vere, koje se jedino sa~uvalo u patwama i podvi`ni{tvu pravoslavnih teologa i monaha. Sli~no Nikolaju, i Justin Popovi} je u delu “Filozofija i religija F. M. Dostojevskog” pisao da “Obogotvorewe ~oveka i ~ove~anstva je najstra{nija bolest Evrope; u woj je socijalizirana ideja ~ovekoboga. Zdravqe pravoslavqa je – Bogo~ovek i bogo~ove~anstvo. Evropa je ~ovekocentri~na; pravoslavqe je Hristocentri~no. Tajna Evrope je – ~ovek; tajna pravoslavne Rusije je Bogo~ovek. Dostojevski je otkrio i pre`iveo iskreno i mu~eni~ki obe tajne”. (53. Justin Popovi}, “Filozofija i religija F. M. Dostojevskog”, Sremski Karlovci, 1923-24, str. 188) Istorijski posmatrano teza ima sasvim realnu politi~ku podlogu mnogo pre dvadesetog veka, a nalazi se u u~ewu Svetoga Save, tj. Svetosavqu (srpskom pravoslavqu). Po{to se zamona{io i `iveo me|u Rusima, Grcima, Bugarima, Ma|arima, Arnautima itd, nau~io je da voli qude raznih nacionalnosti, ali i da realno sagleda politi~ki polo`aj Balkana, posebno Srba. Zbog toga duhovni naslednici Svetoga Save wegovo pravoslavqe i politi~ke ideje nazivaju Svetosavqe. A “Svetosavqe je vera i filosofija `ivota prilago|ena qudima ovog podnebqa koji se, s mukom ali hrabro, odr`avaju na ovoj `eravi~koj vododelnici Istoka i Zapada, naroda koji ne `eli sasvim da pripada ni anarhi~nom Istoku niti ve{ta~ki organizovanom Zapadu, qudi koji `ele da se uzdignu iznad isto~nog misticizma i zapadnog rimokatolicizma...” (54. @arko Gavrilovi}, “Svetosavqe na `eravici razme|a Istoka i Zapada”, “Glas Crkve”, [abac, 2, 1986, str. 31) Jedna druga analiza bavi se dubqe ovim pitawem, tj. kako je Rastko (Sveti Sava) gledao na zapadni, a kako na isto~ni svet. Samim tim {to se opredelio za pravoslavqe, Sveti Sava je izabrao narodnu i duhovnu samostalnost. To je produbqivao uklawaju}i gr~ko sve{tenstvo i dovode}i srpske sve{tenike i monahe i uvode}i }irilske natpise na freskama po srpskim manastirima. Vizantija je Savi bila uzor u svemu. Kada je re~ o Savinom stavu prema Rimu, mi{qewa nau~nika se bitno razlikuju i svode se uglavnom na dva: protivni~ki i prijateqski. “U Savino vreme svakako je poznato bilo”, pi{e Miodrag M. Petrovi}, “kako u Srbiji tako i u vizantijskom svetu, da je rimski papa Adrijan II (867972) podr`ao misionarski rad slovenskih prosvetiteqa svete bra}e ]irila i Metodija; da je odobrio da slovenski jezik bude bogoslu`beni jezik, slovenskim narodima; da je li~no hirotonisao Metodija; da su u~enike svete bra}e rukopolo`ila dva rimska episkopa. Isto tako, moralo je biti `ivo i predawe o protivqewu katolika misiji ]irila i Metodija i da su arhiepiskopa uhapsili rimokatoli~ki sve{tenici u Panoniji...” (55. Miodrag M. Petrovi}, “Crkvenodr`avna ideologija Svetoga Save”, u zborniku “Srpska Vizantija”, Beograd, 1993, str. 62) Savi su dobro poznata bila nedela Latina u Carigradu, Solunu, u Sv. Gori, naro~ito iz vremena dok je obitavao u Hilandaru. Wemu su vrlo dobro poznati bili krsta{ki pohodi rimokatoli~kog sveta sa Zapada na Istok, koji su se svodili na razarawe pravoslavqa. 512
S druge strane, me|utim, Sava je znao da se i posle velikog raskola u crkvi 1054. godine tra`ilo re{ewe za izmirewe i ponovno crkveno jedinstvo Istoka i Zapada, mada su Vizantinci bili ozloje|eni zbog ru{ila~kih pohoda Latina. (56. Isto, str. 63) Kakav je Savin, dakle, zvani~an crkvenokanonski stav prema rimskom papi? Odgovor glasi: onakav kako su crkveni oci odlu~ili na vaseqenskim saborima, tj. da rimskom episkopu pripada prvenstvo ~asti. O tome govori 3. kanon Drugog vaseqenskog sabora u Carigradu 381. godine, {to je potvr|eno 28. kanonom ^etvrtog vaseqenskog sabora, odr`anog u Halkidonu 451. g. i 36. kanonom [estog vaseqenskog sabora, zvanog Trulskog, 691. godine. (57. Isto, str. 64) Sava je odr`avao korektne odnose sa papom, wegov otac je zatra`io i dobio kraqevsku krunu od pape, a Sava {aqe episkopa Metodija sa skupocenim kandilom za grob apostola Petra i Pavla i pismom rimskom papi, kojim ga obave{tava o svom posve}ewu za arhiepiskopa Srpske crkve. Sava tra`i od pape blagoslov kako bi ven~ao brata svoga na kraqevstvo. (58. Isto) Kada se sve sabere, Sava je od vizantijskog cara preuzeo igumanski `ezl da stalno bude u Hilandaru, od pape je stekao pravo na krunisawe srpskih vladara, a od carigradskog patrijarha pravo na hirotoniju i crkvenu samoupravu u Srbiji. Sva ta prava u~vr{}ivala su dr`avnost i crkvenost Srbije, {to na svojevrsni na~in govori o crkvenodr`avnoj ideologiji Svetog Save. Sava je, kako vidimo, radio na u~vr{}ivawu dr`avnosti i crkvenosti zasnovanoj na svesti i samosvojnosti srpskog naroda koja }e u~vrstiti identitet Srba, a {to }e biti osnov da se izdr`i petstogodi{we ropstvo pod Turcima i izbegne asimilacija. Analiziraju}i postupke Svetoga Save, potowi srpski bogoslovi, imaju}i na Istoku islam, a na Zapadu hri{}anstvo, koje se udaqilo od zajedni~ke ba{tine i nadasve agresivno u `eqi da pot~iwava, krenuli su u tra`ewe re{ewa za srpski i druge pravoslavne narode. Nemaju}i u zale|u Vizantiju, ve} Tursku, a ispred sebe mo}ni i nadmeni Zapad, re{ewe je na|eno ne u priklawawu Istoku ili Zapadu, nego uzdizawu iznad ova dva opasna suseda, naravno u duhovnom smislu. Dakle, biti veran pravoslavqu, tj. izvornoj Hristovoj veri, dok se u okru`ewu ne{to ne promeni. U politi~kom smislu inicijativa je prepu{tana politi~arima i oni su je re{avali tako {to su {irili Srbiju ka starim granicama iz Sredweg veka, sve do stvarawa Jugoslavije, ~ije formirawe je podr`ala i Srpska pravoslavna crkva, ali ubrzo je izrazila i kajawe. Savremene teze, iako retke, po{to srpski bogoslovi retko zalaze na politi~ko podru~je, kre}u se u smeru o`ivqavawa politi~kih koncepcija iz vremena Kara|or|a, a to je stvarawe Saveza slobodnih naroda Balkana, koji bi, potom, stupio u savez sa pravoslavnom Rusijom. (59. Vladika Nikolaj Velimirovi}, “Srbski parod kao Teodul”, Sabrana dela, kw. V, str. 681) Ni ovaj plan, naravno, nije jednoglasno prihva}en od srpskih arhijereja. Na primer, episkop Lavrentije (60. Videti intervju sa vladikom u mojoj kwizi “Sekte i demokratija”, Vi{a hemijsko-tehnolo{ka {kola, [abac, 1999, str. 92-100) radije bi na Za513
pad, u EU, ali posledwi doga|aji sve prozapadne qude u Srbiji, pa tako i u crkvi stavqaju na te{ka isku{ewa. Drugim re~ima, sve one bajke o demokratiji, qudskim pravima, pravnoj dr`avi, civilnom dru{tvu, itd. koje su godile i pravoslavnim (srpskim) u{ima, pod naletom NATO bombi otreznile su mnoge (ne)kriti~ne prozapadwake. Jer, ako se rat u Sloveniji i Hrvatskoj, pa donekle i Bosni mogao opravdavati pravom, qudskim pravima i sl, u ovom slu~aju takva su nastojawa krajwe sumwiva. San o “dobrom Zapadu” i NATO-u kao “odbrambenom” savezu definitivno je razbijen. Ne samo me|u pravoslavnima, nego i hinduistima, budistima i drugima, a (me|u nabrojanima) ve} se postavqa pitawe ko je slede}a `rtva NATO-a. A strah kod neprotestanata i nerimokatolika od NATO-a nije dobra preporuka za Zapad. Autor ovog elaborata imao je veliku dilemu da li da citira ovaj tekst. Sude}i po na~inu rada MKSJ, s pravom se postavqa pitawe da li ovaj tekst treba da bude u elaboratu, jer stvarno se otvara dilema da li mogu da ga shvate oni koji dele pravdu u tom i takvom MKSJ. Da li mogu da shvate da postoji narod koji od svoje crkve ne tra`i da mu bude svetovna vlast. Da li mogu da shvate crkvu i narod koji ne `ele da budu ni na Zapadu, ni na Istoku, ve} iznad Zapada i Istoka. Da li mogu da shvate da postoji crkva koja ne `eli da prekr{tava u stawu nu`de i bilo kakve neizvesnosti u kojoj se na|e pojedinac. Da li mogu da shvate da postoji crkva i narod koji je za sve oblike saradwe i prijateqstva i dobre odnose sa svima, ali koji iznad svega voli svoju slobodu i koji ne mo`e da pristane na utapawe i i{~ezavawe i koji ne prihvata ne~ovekoqubqe. Jedan mali narod ne mo`e da prihvati da ga neko pretapa i zato ima prirodnu potrebu da se brani i odbrani, kako bi sa~uvao svoj vrednosni sistem u kome mo`e da funkcioni{e. Nikada male dr`ave i mali narodi ne mogu da osvoje ili porobe ve}e dr`ave i narode. Jovan Pavle Drugi u aktivnostima koje se odnose na teritoriju biv{e Jugoslavije od 1990. godine poku{ao je da doka`e da su Srbi i Srbija izvr{ili agresiju ~ak i na onim teritorijama gde nikada nije bilo Srba. Za sve su krivi Srbi, pa i kada ih izbacuju iz Ustava SR Hrvatske, mada su bili konstitutivni narod. Vrhunac wegovog cinizma je pozivawe na Ustav SFRJ kada je u pitawu izbor Mesi}a, ali i negacija tog istog Ustava kada je u pitawu oru`ana secesija Hrvatske pod usta{kom vla{}u Frawe Tu|mana. Jednostavno, dvostruki standardi nezabludivog Jovana Pavla Drugog, koga je, po wegovom mi{qewu, poslalo Bo`anstvo da ujedini Evropu, omogu}ili su mu da medijski i politi~ki Srbe predstavi kao monstrume koje svako mo`e ubijati, odnosno da nije zlo~in ubiti, progawati i ~initi bilo koju drugu pakost nad Srbinom. Toliko godina posle oru`anih sukoba na teritoriji biv{e Jugoslavije, zahvaquju}i pre svega delovawu Jovana Pavla Drugog, i danas su samo Srbi raseqeni i ne mogu da se vrate u svoje pradedovske domove, a ako se i vrate, izlo`eni su progonima, hap{ewu i drugim zverstvima. U Hrvatskoj, sada po meri Jovana Pavla Drugog, Srba je nekada bilo 12 posto, i posle stra{nog genocida tokom Drugog svetskog rata, a danas, posle genocida te Hrvatske koju je priznao Jovan Pavle Drugi, Srba nema ni 3 posto. Srbija, koju je osudio na propast Jovan Pavle Drugi, i danas je zadr`ala svoju multietni~nost. 514
Jovan Pavle Drugi je imao zlo~ina~ke namere prema Srbima i zato je naredbodavac za sve zlo~ine na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1990. godine. On je formirao zlo~ina~ka udru`ewa po sistemu podjarmqivawa kompletne strukture Rimokatoli~ke crkve, uticajnih pojedinaca iz onoga {to nazivaju me|unarodnom zajednicom, nekih iz struktura NATO i medija koje dr`e pod kontrolom Opus Dei i Dru{tvo isusovaca, a usta{e Frawe Tu|mana i sve snage secesionizma su neposredno izvr{ile zlo~ine nad Srbima, kako bi se ostvario zlo~ina~ki ciq koji je Jovan Pavle Drugi dogovorio sa Reganom. 28. 3. Na stranicama 81 do 98, pod naslovom “O srpsko-hrvatskim nacionalnim i verskim odnosima – manipulacija s Hrvatskom” je tekst: “Samo zapo~nite jednom sa Rimom. Ve} ste prevareni.” Johan Volfgang Gete. Hrvatska nacionalna ideja pokazala se kao tragi~na za srpski narod i srpski nacionalni identitet. (1. U izvore srpskog identiteta pojedini autori ubrajaju pravoslavqe, samostalnu Srpsku pravoslavnu crkvu, postojawe srpskog rasejawa, specifi~an polo`aj i ulogu Srbije i srpskog naroda na Balkanu, negovawe kulture slobodarstva itd. @ivojin \uri}, “Narodna suverenost i demokratski preobra`aj Srbije u 19. veku”, Institut za politi~ke studije, Beograd, 199, str. 31-33) Metodologija porimokatoli~avawa i hrvatizacije Srba varirala je od vremena do vremena, od lokalne do globalne strategije, ~esto prerastaju}i po~etne zamisli i okvire. Po~etne mere prema Srbima svodile su se na jednostavnu primenu dr`avne sile kojom bi se proterali pravoslavni sve{tenici i monasi, a zatim nametali rimokatoli~ki. Zatim je sledila gola sila, paqewe crkava, ukqu~uju}i i narod koji bi se zatekao u crkvi, a vremenom se pre{lo i na perfidnije na~ine misionarewa, tj. kori{}ewem tzv. velikih i modernih (politi~kih) ideja kojima bi se zarazili, prvo intelektualci, pa za wima i ostali narod. O zna~aju ideja i manipulacija idejama postoje zna~ajna istra`ivawa i shvatawa. Tako nas Politi~ka enciklopedija obave{tava da se u istoriji i politi~koj teoriji pod idejama podrazumevaju ne samo “apstrakcije” ili samo imena za stvari i procese, ve} i subjekti dru{tveno-teorijskog procesa. Prema tome, ideje ozna~avaju realno, ne u konceptualnom vidu, ve} u wegovoj racionalnoj supstancijalnosti o kojoj Hegel govori. Ideje imaju dru{tveni i politi~ki zna~aj, ako i ukoliko doprinose saznawu stvarnosti i wenom mewawu putem inspirisane ili vo|ene akcije qudi. (2. Politi~ka enciklopedija, “Savremena administracija”, Beograd, 1975, str. 324) Dakle, ideje po svojoj dru{tvenoj funkciji i zna~ewu su materijalna snaga i oru`je borbe za odre|ene ciqeve, ali su, istovremeno, i oru`je kritike i saznawa. “Ideje su rezultat razuma, znawa i ma{tovitosti ~oveka. One su akt dijalekti~ke igre nauke i poezije, realizma i utopizma”. (3. Isto, str. 325) Ideje, ~iji je ciq politi~ke prirode izra`avaju se posebnim jezikom ~ija je funkcija da prikrije prave namere onih centara mo}i koji stoje iza popularizovanih ideja. “Ba{ taj ideolo{ki jezik prona|en je da zaspe i prikrije stvarnost, tako da, ako ho}ete do}i do same stvari, morate imati novi jezik, ili o~istiti stari od ideolo{kih naslaga”. (4. \uro [u{wi}, Religija (I), str. 449-450) 515
Ideje se vrednuju od strane qudi ne samo s obzirom na sadr`aj, ve} i s obzirom na funkciju koju vr{e u individualnom i kolektivnom `ivotu. Drugim re~ima, kriterijumi za vrednovawe ideja su dvojaki: gnoseolo{ki i socijalno-psiholo{ki. To zna~i da se neka ideja mo`e ocewivati ne samo s obzirom na to da li se ona sla`e sa grupnim i li~nim iskustvima, interesima i potrebama. Treba, dakle, praviti razliku izme|u nau~no prihvatqive istine i socijalno-psiholo{ki prihvatqive istine. Jedna nau~no prihvatqiva ideja ne mora da bude prihva}ena od strane grupe qudi ako je u suprotnosti sa wihovim iskustvima, interesima i potrebama. Jedna, s nau~nog stanovi{ta neistinita ideja, mo`e da bude {iroko prihva}ena od strane grupe qudi, ako je u saglasnosti sa wihovim iskustvom, interesima i potrebama. (5. \uro [u{wi}, “Ribari qudskih du{a, ideja manipulacije i manipulacija idejama”, “Mladost”, Beograd, 1984, str. 36) Na primer, na{ poznati sociolog \uro [u{wi} opisivao je i analizirao manipulativnu stranu “ispaqenih” ideja u javnosti: “Qudi nisu svesni, ili nisu dovoqno svesni, da wihov svakodnevni `ivot nadziru mo}ne grupe,... ispaquju ki{u pa`qivo odabranih i organizovanih simbola... Osnovna svrha ovih duhovnih radijacija sastoji se u pode{avawu qudskih du{a, a osnovna posledica u savijawu wihove voqe za samoodre|ewem”. (6. \uro [u{wi}, “Ribari qudskih du{a”, str. 6) Sve ove manipulatore idejama u ciqu pridobijawa nekakve koristi ili slamawa identiteta naroda i individua, autor je metafori~no nazvao “ribarima qudskih du{a”. Svoj status “ribara qudskih du{a” mnogi duguju zapravo povla{}enom polo`aju u dru{tvu i dr`avnoj organizaciji, a koji imaju pristup informacijama i sredstvima op{tewa, odnosno stvaraocima javnog mnewa. Za uspe{an posao potrebno je, naravno, poznavati i tehnike ube|ivawa. Zbog toga se doga|a “da je ono {to zovemo slobodan izbor ve} neko drugi umesto nas pripremio.” (7. Isto, str. 13) Uvereni u svoju mo} i na{u nemo} osu|eni smo da slu{amo ube|ewa pre nego saznawa. (8. Isto, str. 15) Vrsni majstori na podru~ju manipulacija i “ribarewa qudskih du{a” jesu sve{tenici Rimokatoli~ke crkve. Paralelno sa radom na humanitarnoj, prosvetnoj, verskoj misiji, politi~kom podru~ju itd., predstavnici ove crkve razvili su i praksu manipulacije idejama kao obliku misionarewa. Na tom putu Rimokatoli~ka crkva morala je monopolisati podru~je ideja, {to je u~iweno kroz formulu papske nepogre{ivosti. Ono {to ka`e crkva je nepogre{ivo i vernik nema alternativu. Zbog toga je jo{ uvek aktuelna ideja na{eg nobelovca Ive Andri}a koji je u “Travni~koj hronici” zapisao: “Nije najve}a budala onaj koji ne umije da ~ita, nego onaj koji misli da je sve ono {to pro~ita istina.” Sledbenici precizno profilisanih ideja, prezentovanih od odre|enih autoriteta i {irenih od unapred odre|enih qudi, postajali su `rtve koje su se li{avale svoje voqe i samoodre|ewa. Postajali su, drugim re~ima, ono {to je nosilac “ispaqene” ideje `eleo. Tako je bilo i sa Srbima koji su padom srpskih dr`ava pod tursku vlast be`ali ka zapadu da izbegnu zarobqavawe i islamizaciju. Izmu~eni, izgladneli, prepu{teni sami sebi, pre toga li{eni svojih sve{tenika i monaha, do~ekivani su od rimokatoli~kih sve{tenika i misionara i porimo516
katoli~avani. Pri tome se nastojalo da im pomute vlastitu (samo)svest o poreklu kako se ne bi povratili u pre|a{wu veru. Sve je to rezultiralo gubqewem narodne svesti ili wenim potiskivawem. Srbi su bili “Neutvr|ena podrijetla, ro|eni i odgajani kao Greci, zarobqeni i prisiqeni postati Osmanlije, oni su, u trenutku izbavqewa iz ropstva, primali tre}u – katoli~ku vjeru. Razloge skretawa u krivoverje ispitanici obja{wavaju podrijetlom i odgojem (pravoslavqe), `ivotom u grani~nim, ratnim podru~jima, strahom od smrti i pritiskom osvaja~a (islam).” (9. Lovorka ^orali}, “Hrvati u procesima mleta~ke inkvizicije,” Hrvatski institut za povijest, Zagreb, 2001, str. 55) Nacionalna tragedija je bila blizu potpunosti. Dokumenta govore o milionima porimokatoli~enih Srba koji su u narednim vekovima pretopqeni u Hrvate. Na{ poznati nau~nik Jovan Cviji} pisao je svojevremeno o ovoj pojavi: “Od prelaska Ju`nih Slovena u hri{}anstvo i podele na zapadnu i isto~nu crkvu, nije me|u wima nikad bilo toliko promene vere kao u tursko vreme. Jer pred ovom epohom Balkansko je poluostrvo bilo hri{}ansko.” (10. Jovan Cviji}, “Iz dru{tvenih nauka”, “Vuk Karayi}”, Beograd, 1965, str 300) Cviji} navodi da su mnogi pravoslavni i bogumili zapadnih zemaqa preobra}eni u rimokatoli~ku veru. Bilo je i unija}ewa, i ti su ~esto prelazili daqe na rimokatoli~ku veru. “A katoli~ki biskupi, `upnici, fraweva~ki red izjavquju da je papa vrhovni poglavar obeju crkava, da su pravoslavni {izmatici, a oni prava vera i rade na sjediwewu crkava sa papom. U zemqama pod Austrijom ose}a se ista te`wa kod nekih austrijskih vladalaca i zagreba~kih biskupa. U Bosni i Slavoniji, frawevci, glavni predstavnici katoli~ke crkve, razvijaju veliku prozelitsku revnost jer, ka`u, wihova je prva du`nost ’obra}ewe inovernika na katoli~ku viru’.” (11. Isto, “Frawevci navode mnogobrojne primere, prema kojima su na hiqade pravoslavnih preveli na katoli~anstvo. Wihovom saradwom ~ak 1831. god. pre{li su na “katoli~ko sjediwewe” popovi sela Kri~ka i Baqka, u Petrovom Poqu, u Dalmaciji zajedno sa seqacima, a u isto vreme i “razli~ite obiteqi u varo{ima Drni{u i Vrliki”. Ali oni sami tvrde da “pomiwu samo one u ve}em broju, a predugo bi bilo kad bismo i pojedine biqe`ili”. J. Cviji}, nav. delo, str. 302) ^etrdesetih godina XIX veka govorilo se o 1,840.000 Srba – rimokatolika (a samo 810.000 pravih Hrvata). Da li su tu ura~unata prethodna porimokatoli~avawa, i ko to uop{te mo`e izra~unati? Jovan Cviji} je o ovom procesu porimokatoli~avawa zapisao: “I zbiqa je mnogo vi{e pravoslavnih pokatoli~eno nego {to se to mo`e potvrditi zapisima i istorijskim izvorima”. (12. J. Cviji}, nav. delo, str. 302-303. Prema Cviji}u, za rimokatoli~ku veru je u Bosni verovatno najvi{e u~inio An|eo Zvjezdovi}, koji je bio pravoslavne vere i tek je kao mladi} pre{ao na rimokatolicizam i docnije postao stare{ina fraweva~kog reda u Bosni. Upor. Jevto Dedijer, “Porijeklo bosansko-hercegova~kog stanovni{tva”, u zborniku “Pravoslavqe, vrijeme i Bosna”, “Beli an|eo”, [abac – Srpska pravoslavna crkvena op{tina Doboj, 2002) Zar je ~udo {to su Srbi pravoslavci u tim Srbima rimokatolicima, kada su ih nazvali Hrvatima, gledali bra}u? Ovo se manifestovalo i u ~iwenici da je srpski jezik preuzet od Hrvata i da wime fak517
ti~ki govore i danas, iako su poku{avali da se jezi~ki separiraju. Ovu ~iwenicu planeri u Rimu ve{to su (zlo)upotrebili i (ne)svesnu srpsku slabost prema “Hrvatima” kao bra}i po krvi okrenuli protiv wih samih. Ideja koja je, dakle, poslu`ila Rimokatoli~koj crkvi da izmanipuli{e Srbe jeste ideja hrvatstva. (13. “Mo`e se slobodno re}i: ”, pi{e ]uro [u{wi}, “tamo gde je izvorna religija u povla~ewu, nastupa klerikalizam i nacionalizam”. Religija (I) “^igoja”, Beograd, 1998, str. 449) Samo tako Srbi-rimokatolici ostajali su odani Rimskoj crkvi. Dakle, se}awe na srpske korene i pravoslavqe vodilo je, u potencijalnom smislu, napu{tawu Rimokatoli~ke crkve. (14. Ispostavilo se da su samo oni Srbi koji su ostali vezani za Srpsku pravoslavnu crkvu uspeli da o~uvaju svoj narodni i nacionalni identitet) Da se to ne bi dogodilo, Rimokatoli~ka crkva je krenula u stvarawe novog nacionalnog identiteta porimokatoli~enim Srbima. O ovoj strani hrvatske ideje bi}e re~i u redovima koji slede. Bog i Hrvati! Na pisawe ove studije podstakli su nas aktuelni doga|aji u Vojvodini, Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini i na kraju, Srbiji. Doga|a se isti scenario kakav se dogodio u dana{woj Velikoj Hrvatskoj. Latinizacija, hrvatizacija srpske kulture i politike dosti`e razmere kada se mora reagovati. O~igledno je, dakle, da se rimokatoli~ki klerikalizam ponovo javqa u svojoj najagresivnijoj formi. (15. “Pa otkuda onda netrpeqivosti, mr`wa i sukob? O~igledno da oni ne dolaze iz vere, nego iz nedostatka prave vere. Dolaze iz verske ideologije koja se povezuje sa svetovnim interesima”, u na{em slu~aju Hrvatima. \uro [u{wi}, Religija I, str. 450) Spoj verske ideologije i hrvatstva daje izuzetno agresivni klerikalizam i {ovinizam koji nu`no rezultira verskim prozelitizmom, a kada on nije mogu}, koristi se i genocidom i proterivawem Srba sa wihovih vekovnih ogwi{ta. Zar je, potom, ~udno kada Hrvati u svom narcisoidnom zanosu, za{ti}eni od mo}nog Vatikana, kli~u: Bog i Hrvati! Srpski narod je (bio) izlo`en do sada trima idejama osmi{qenim od strane Rimske crkve, a evidentno je da su dve koje ve} posmatramo kao istoriju, ilirska i jugoslovenska, za Srbe bile fatalne. Tre}a se javqa u novije vreme – ideja evropejstva, a ve} je uo~qivo koliko deluje razaraju}e na srpsku kulturu, narod i dr`avu. Povla~ewem istorijske i politi~ke paralele izme|u ovih ideja `elimo da poka`emo da su te tri ideje, zapravo, sestre bliznakiwe, ro|ene od iste majke, Rimokatoli~ke crkve, a sa istim ciqem: razarawe pravoslavqa i porimokatoli~avawe Srba, te wihovo nacionalno asimilovawe i pretvarawe u Hrvate. Do{lo je, dakle, vreme da se osmi{qavaju novi putevi za o~uvawe nacionalnog identiteta. Re{ewa ima, ali da li i (politi~ke) voqe da se spasemo gubqewa vlastitog identiteta, odnosno porimokatoli~avawa i hrvatizacije? Porimokatoli~avawe i hrvatizacija Srba i srpskih zemaqa Prva analiza i razmi{qawe “Do{ao sam u stolicu pokatoli~enoga Srpstva” (Ruski general Gurko 1890. o svojoj poseti Zagrebu). 518
Istorija hrvatsko-srpskih odnosa nedovoqno je poznata savremenim Srbima. Razloga je, naravno, vi{e. Nauka nije mogla da ka`e istinu zbog politike “bratstva i jedinstva”, koja je dala Hrvatima veliku Hrvatsku kakvu nikada nisu imali. Ta politika polazila je od fikcije da postoji nekakva srpska hegemonija nad Hrvatima i drugim narodima na Balkanu, a koja se mora suzbiti, pre svega, oduzimawem srpskih zemaqa, asimilacijom Srba i razbijawem Srbije na tri dela. (1. Centralni deo Srbije, prema ovom planu, treba tako|e razbiti. Pod pla{tom regionalizacije zapravo se priprema, po prvi put, federalizacija Srbije. Vidi, Mirjana Stefanovska, “Razgradwa Srbije”, “Hri{}anska misao”, “Sve~anik”, ~asopis za teolo{ka, kulturna i dru{tvena istra`ivawa, Beograd, br. 5-8, 2001, str. 23-25) Srbe kao narod i naciju treba pohrvatiti i porimokatoli~iti. Posledice te politike ose}amo i danas. Odnos Srba prema ovom pitawu do Drugog svetskog rata, kako svedo~i Vasilije \. Kresti}, bio je prili~no ujedna~en. “Svi Srbi, bez obzira na to da li su bili vi{e ili mawe spremni na trpqewe i popu{tawe, uo~avali su gde se krilo zlo u odnosima s Hrvatima. Shvatili su da su Hrvati od Ilirskog pokreta i sve vreme potom te`ili asimilaciji i hrvatizaciji Srba u Hrvatskoj, Slavoniji i Dalmaciji, stvarawu velike i etni~ki ~iste, a koliko je mogu}e vi{e katoli~ke hrvatske dr`ave. Ve}ina Srba bila je spremna da pru`i otpor takvim nastojawima Hrvata, ali nije bila saglasna u izboru sredstava i na~inu pru`awa otpora”. (2. Vasilije \. Kresti}, “Znameniti Srbi o Hrvatima”, “Prometej”, Novi Sad, 1999, str. 7) Zna~ajno je napomenuti da je u ovo vreme posejano me|u Srbima i seme idealizma i neopreznosti, koje je u punom zamahu delovalo za vreme komunizma. “Me|u znamenitim Srbima”, pi{e V. Kresti}, “bilo je i onih koji su, zaneti slogom, bratstvom, jugoslovenstvom, zajedni~kim `ivotom u zajedni~koj dr`avi, bili spremni ne samo na maksimalne ustupke Hrvatima, ve} i na falsifikovawe istorijskih ~iwenica. Na takve falsifikate, radi ostvarivawa jugoslovenske misli, bili su spremni i mnogi potowi istori~ari, koji su prikazivali odnose pojedinih znamenitih Srba s Hrvatima.” (3. Isto, str. 8) Znameniti srpski nau~nik, emigrant dr Lazo M. Kosti} jedan je od retkih autora koji se bavio ovom temom. Me|utim, wegove studije su tek naknadno prisutne u na{oj javnosti, odnosno tek od 1990. godine, {to je neizmerna {teta. “Ako su Srbi ikog prihvatili kao svog najmilijeg, ako su ikog teto{ili, ako su ikom toliko opra{tali da su i na istine o sebi (svjesno) zaboravqali – onda su to bili Hrvati. Ako se Srbi upitaju ko im je u wihovoj balkanskoj istoriji najvi{e zla nanio – opet je odgovor: Hrvati. Ako je u srpskoj “nauci” ikome kroz prste progledavano – onda je to, ponovo, ~inila prvenstveno u odnosu na Hrvate. Ako su se igdje srpski nacionalni interesi zapostavqali i gubili, onda je to opet samo u hrvatskom nacionalnom programu. Ako se i o ~emu u posqedwem vijeku nije me|u Srbima smjela znati istina, to je “nedvojbeno, bila istina o Hrvatima.” (4. Milo{ Kova~evi}, “Istina o Hrvatskom (ne)prijateqstvu prema Srbima”, predgovor kwizi Lazo M. Kosti}, “Vekovna razdvojenost Srba i Hrvata”, “Dobrica kwiga”, Novi Sad, 1999, str.7) 519
I sam Lazo M. Kosti} tvrdi da Srbi i Hrvati nisu bili jedan narod, odnosno da nisu bili bliski. “Mi se vekovima, Srbi i Hrvati, nismo poznavali, niti smo imali i{ta zajedni~ko. Kad smo se pome{ali, nastao je izme|u nas lom, nastao je resantiman, koji je nekad bio latentan, da izbije na povr{inu i bukne ~im mu se uka`e prva pogodna prilika.” (5. Lazo M. Kosti}, “Vekovna razdvojenost Srba i Hrvata”, “Dobrica kwiga”, Novi Sad, 1999, str. 11) Upozorewa Srbima, kada je u pitawu odnos prema Hrvatima (i rimokatolicizmu) bilo je vi{e. Me|utim, posebno je interesantno ono koje je svojevremeno uputio protojerej Dimitrije Ruvarac kwigom “Evo, {ta su nam krivi”. Delo je bilo i nau~no i politi~ki utemeqeno i pravovremeno objavqeno... (6. Na delo D. Ruvarca upozorio je Vasilije \. Kresti} 1997. godine radom “Aktuelnost dela Dimitrija Ruvarca “Evo, {ta ste nam krivi”, objavqenom kao predgovor Ruvar~evoj kwizi koja je kao reprint do`ivela drugo izdawe. Rad je Kresti} {tampao 1999. i u kwizi “Znameniti Srbi o Hrvatima”, “Prometej”, Novi Sad, 1999, str. 143-158) Me|utim, prota Ruvarac od nadobudnih srpskih politi~ara opijenih jugoslovenstvom nije poslu{an. Naime, strategija novoprona|ene hrvatske nacije bila je oprobana. “Poput Ma|ara, Hrvati su prihvatili instituciju hrvatskog politi~kog ili diplomati~kog naroda. Pomo}u te institucije Srbe je trebalo u~initi Hrvatima, trebalo ih je asimilovati. Polazna osnova hrvatske politike, koju je podrazumevala ustanova hrvatskog “politi~kog” naroda, bila je da su svi stanovnici Hrvatske, bez obzira na nacionalnu i versku pripadnost, u politi~kom smislu Hrvati.” Da bi ostvarili postavqeni ciq, da bi Srbe “pretopili” u Hrvate i da bi stvorili veliku i etni~ki ~istu hrvatsku dr`avu, Hrvati su primewivali sva, ~esto i brutalna sredstva. Pritisak na Srbe iz godine u godinu je pove}avan, a dostigao je vrhunac 1894, kada su se dve najja~e hrvatske opozicione stranke, Stranka prava i Neovisna narodna stranka, tzv. obzora{i, sporazumeli i prihvatili zajedni~ki program.” (7. Vasilije ]. Kresti}, “Aktuelnost dela Dimitrija Ruvarca “Evo, {ta ste nam krivi!”, str. 5) Reaguju}i na ove pritiske, novosadska “Zastava”, glasilo Srpske narodne radikalne stranke, pisala je o ovoj antisrpskoj hrvatskoj politici. Tada su obzora{i tra`ili da im Srbi ka`u {ta su im Hrvati krivi. Na taj poziv reagovao je D. Ruvarac i napisao seriju ~lanaka koje je potom {tampao kao kwigu. Interesantno je da Obzor nikada nije odgovorio na stavove D. Ruvarca. (8. Isto, str. 7) Iako je Ruvar~eva kwiga iza{la 1895. godine, za Srbe kao da je vreme stalo. Hrvatski nasrtaji nisu se umawili. Naprotiv! Proterivawem, porimokatoli~avawem i iseqavawem Srba sa teritorije dana{we velike Hrvatske (Dalmacije, Hrvatske i Slavonije) apetiti Hrvata nisu zadovoqeni. Napadi na Bosnu i Hercegovinu, Crnu Goru, Vojvodinu i centralnu Srbiju izvode se, kao {to je to ra|eno svojevremeno, i sa Srbima u Dalmaciji, Slavoniji i Hrvatskoj. tj. dana{woj velikoj Hrvatskoj. Po{to ova politika nije od ju~e, ve} ima svoj vekovni kontinuitet, pogledajmo, dakle, iz {ire dru{tveno-politi~ke i istorijske perspektive o kakvom se projektu radi. 520
Porimokatoli~eni i hrvatizovani Srbi ~ine okosnicu hrvatske nacije “Milioni Srba posta{e rimokatolici i pretvori{e se u Hrvate” Ruski pisac Nikola Dorunov, “Dr`ave i narodi”, str. 105. Ako pogledamo politi~ku mapu Balkana pre nastanka Kraqevine Jugoslavije, vide}emo da je dana{wa Hrvatska (slu`beno se nazivala Trojedna kraqevina Banska Hrvatska, Dalmacija i Slavonija) bila sastavqena od tri pokrajine koje su imale svoje parlamente. Kada su politi~ki predstavnici Banske Hrvatske pod uticajem prava{a poku{ali da prisajedine Dalmaciju i Slavoniju Banskoj Hrvatskoj, predstavnici ovih dr`ava su to glatko odbili. Hrvatsko ime im nije ni{ta zna~ilo, s pravom. U nacionalnom smislu stanovni{tvo Dalmacije je bilo me{avina Srba, Italijana i ne{to Hrvata (~akavaca). Stanovni{tvo Slavonije je u ve}ini bilo srpsko, a ostalo je bilo ma|arske, nema~ke, rumunske, ~e{ke, slova~ke, tusinske, itd. nacionalnosti. Ovo stapawe razli~itih nacija u hrvatsku i davawe (agresivnog) duha, delo je Rimokatoli~ke crkve. “...u procesu formirawa hrvatske nacije”, pi{e akademik Milorad Ekme~i}, wena crkva predstavqa osnovnu instituciju. Ona je stvorila ruku, pero i hartiju za pisawe te istorije”. (9. Milorad Ekme~i}, “Crkva i nacija kod Hrvata”, Zbornik o Srbima u Hrvatskoj, SANU, Beograd, 1999, str. 7) Za Ekme~i}a, Hrvati su, poput nema~kih katolika i protestanata, crkvena nacija (Kirchenvolk). I zaista, kada je oko 1790. godine za`ivela ideja o nacionalnoj renesansi, postavilo se pitawe koji narodi `ive na Balkanu. Prema tada{wim kriterijumima, osnova za nacionalno razlikovawe bio je jezik. Glavna pouka iz ~itawa dela J. J. Rusoa i J. G. Herdera, onovremenih nosilaca racionalisti~ke filozofije u Evropi, bilo je “ube|ewe da naciju sa~iwava jezik, ili dijalekatska zajednica jednog jezika.” (10. Isto, str. 8) Tako su stranci po~eli da tragaju po balkanskom mraku izazvanom osmanlijskim osvajawima. “Prvu i najtrajniju sistematizaciju rasporeda nacija prema wihovim jezicima su krajem XVIII i po~etkom XIX veka u~inila dva katoli~ka nau~nika – J. Dobrovski i J. Kopitar. Prvi je, posle raspu{tawa Isusova~kog reda, kojem je pripadao, 1773. po~eo da istra`uje raspored i poreklo slovenskog naroda. U glavnom delu, objavqenom 1788, o najstarijim naseobinama i {irewu slovenskog jezika, celo {tokavsko nare~je na Balkanu smatrao je srpskim. Wegov slovena~ki prijateq J. Kopitar je, do 1811, tu sliku dovr{io. Slagali su se u tome da je izvorni hrvatski jezik iz ranog sredweg veka bilo ~akavsko nare~je, tada u upotrebi samo na prostoru severne Dalmacije, Hrvatskom primorju oko Rijeke i delovima Istre. U prepisci koju ova dva katoli~ka kalu|era vode, vidi se da im zadaje muke pitawe granica izme|u srpskog i hrvatskog jezika. Srpski jezik pokriva golemo balkansko podru~je na kojem, po wihovom mi{qewu, tada `ivi oko pet miliona qudi, a obuhvata Srbiju, Makedoniju, Crnu Goru, Bosnu, Hercegovinu, Dalmaciju, Slavoniju i Ju`nu Ugarsku.” (11. Isto, str. 8-9) Prvi izve{taji o stanovni{tvu na teritoriji dana{we Velike Hrvatske, kajkavce (Zagorje i Zagreb) su opredelili kao Sloveno-Hrvate (Slovenci-Hrvati), stanovnike nekih delova Dalmacije kao Srbo-Hrvate (Srbi-rimokatolici). (12. Postoji vi{e izvora koji ukazuju da je porimokato521
li~avawe Srba na podru~ju dana{we velike Hrvatske bilo dobro organizovano i masovno. Naime, posledice gubqewa vlastite dr`ave i pot~iwenost Turcima delovale su razorno na Srbe i uslovila masovna iseqavawa i pomerawa stanovni{tva. Kao ilustracija razmera srpske tragedije neka poslu`i mi{qewe Lovorke ^orali} o delovawu mleta~ke inkvizicije. “Osobe koje izlaze pred sud inkvizitora u Mlecima promjenile su stjecajem okolnosti na koje nisu mogli utjecati – ~ak tri vjere.” Lovorka ^orali}, “Hrvati u procesima mleta~ke inkvizicije”, str. 55) Uvid u imena qudi kojima je bilo su|eno i wihovo teritorijalno poreklo jasno govori da se radilo o Srbima. Lovorka ^orali} sve wih prikazuje kao Hrvate. Drugi, jo{ autoritativniji izvor, koji potvr|uje saznawe da su Srbi masovno porimokatoli~avani dolaskom na teritoriju dana{we Hrvatske, jeste sam Vatikan. Naime, Srpska akademija nauka i umetnosti je objavila dokumenta Kongregacije za propagandu vere u Rimu koji nedvosmisleno, imenom i prezimenom, selom i gradom, govori o broju porimokatoli~enih Srba. Naravno, govori se i o metodama. Naj~e{}e, u prvoj fazi porimokatoli~avawa, Rimska crkva je preko Be~a proterala pravoslavne sve{tenike i monahe, a onda tom narodu nametala svoje sve{tenike, naj~e{}e Srbe koji su se porimokatoli~ili i {kolovali u Rimu. (Vidi, Marko Ja~ov, “Spisi Kongregacije za propagandu vere u Rimu o Srbima 1622-1644, SANU, Beograd, 1986) Sa ovim se slagao i sewski biskup Martin Brajkovi} (ali i spomenuti Matija Katan~i}, biskup Ivan Antunovi}, itd.). Biskup Brajkovi} je 1700. godine klasifikovao stanovni{tvo Hrvatske na: a) Srbe pravoslavne vere, b) Srbe rimokatolike i v) Hrvate. Godine 1877, kada je pravqena statistika Kraqevine Ugarske, istori~ar [vinker se osvr}e na Brajkovi}a, te i sam ozna~ava [okce i Buwevce kao Srbe rimokatoli~ke vere. (13. Psuwski, “Hrvati u svetlu istorijske istine”, str. 69) Prema Pavlu Josifu [afariku koji, naravno, nije bio Srbin, i wegovoj studiji “Slovenski narodopis”, Hrvata je bilo svega 810.000, Srba 5,240.000, od ~ega 1,864.000 rimokatoli~ke vere i 550.000 islamske vere. U Bosni i ostalim delovima tada{we Turske, [afarik i wegovi sledbenici (Pipin i Spasevi~, prvi Rus, a drugi Poqak) nisu na{li Hrvate. (14. Jovan Ili}, “Veli~ina, geografski polo`aj i grani~no-konturni izgled avnojske Hrvatske”, u zborniku “Srbi u Hrvatskoj”, Geografski fakultet, Beograd, 1993, str. 29) Slavonski istori~ar, ina~e rimokatoli~ki sve{tenik Matija Katani} (1750-1825) ne smatra sve stanovnike rimokatoli~ke vere na teritoriji koja je 1941. godine prozvana “Nezavisna Dr`ava Hrvatska” Hrvatima. Katani} tvrdi “da su Dalmatinci, Bosanci i Slavonci iste etni~ke strukture kao i Srbi i da se ovi etni~ki umnogome razlikuju od pravih Hrvata, a da je hrvatsko ime ovim krajevima jedino austro-ugarskim pritiskom nametnuto, mada se ovi narodi nikada nisu tako ose}ali.” (15. Psuwski, “Hrvati u svetlu istorijske istine”, “N. Pa{i}”, Beograd, 1994, str. 8) Sa ovim mi{qewem saglasni su i Stojan Novakovi}, znameniti srpski istori~ar, ali i Vatroslav Jagi}, hrvatski istori~ar. Oba spomenuta autora iznela su svojevremeno mi{qewe da u sredwem veku i epohama koje su mu sledovale, nisu “Srbi i Hrvati, uzeti u etnografskom smislu, imali ni istovetnost religije ni istovetnost kulture”. ^ak su “pro{li vekovi, a da nam nisu pre522
zentirali ni poku{aj, ogled, ma kakvu politi~ku manifestaciju, iz kojih bi se videla bar tendencija ka jedinstvu, ili zajednici kulture i moralnih interesa.” (16. Prema, Lazo M. Kosti}, “Vekovna razdvojenost Srba i Hrvata”, str. 13) Danas su ti etni~ki Srbi, po veri rimokatolici, pretopqeni, kao {to vidimo, u Hrvate, i predstavqaju glavnu supstancu dana{we hrvatske nacije. (17. I sami rimokatolici su svesni ove ~iwenice. Naime, na podru~ju nekada{we SFR Jugoslavije postoje samo tri izvorna naroda: Slovenci, Srbi i, uslovno, Hrvati. Reakcija “Glasa Koncila” na takve izjave rimokatoli~kih nadbiskupa to i pokazuje. Naime “O Uskrsu 2002. mnogi hrvatski vjernici pro~itali su s ne malim iznena|ewem paternalisti~ku izjavu predsjednika slovenskog nadbiskupa Franca Rodea, izre~enu za uskrsni trobroj ’Jutarweg lista’, a po kojoj je gotovo neuputno da je prostor biv{e Jugoslavije – naravno bez Slovenije – bez obzira na dr`avna osamostaqewa, i daqe jedinstvena cjelina”. Nadbiskup Rode je u pravu po{to zaista ovaj prostor ~ine Srbi, ali na razne na~ine otu|eni od korena. Zbog toga je logi~no da ovaj prostor bude jedna celina. (Vidi, “Tko gura Hrvatsku u ’balkansku ki~mu?’”, “Glas Koncila”, Zagreb, br.14, 7. travaw 2002, str. 2, komentar uredni{tva) Me|utim, ovaj proces porimokatoli~avawa i hrvatizacije nije zaustavqen. Napad Hrvata i Rimske crkve na Srbe da se odreknu svog imena i prihvate hrvatsko odvijao se kontinuirano u nekoliko ciklusa. Ve}i napadi, na Srbe i wihovu imovinu bili su 1895, 1898, 1902, 1908/9, 1914-18, 1941-45, ali i od 1992. do danas. Pre 1895. godine taj proces se odvijao, uglavnom, neometano. “Samo pak, ja~awe i {irewe procesa kroatizacije vrlo aktivno je obavqala katoli~ka crkva, zatim tada{wi vode}i intelektualci, politi~ke vo|e, Hrvatski sabor i dr. [irewe kroatizacije potpomagala je i austro-ugarska vlast”. (18. Jovan Ili}, nav. delo, str. 41) Me|utim, kqu~na uloga, prema izvorima, pripadala je Rimokatoli~koj crkvi. M. Ekme~i} navodi dva razloga koja su omogu}ila da Rimokatoli~ka crkva bude uspe{nija od Srpske pravoslavne crkve i da na taj na~in, prvo verski, a zatim i nacionalno otu|i Srbe na podru~ju dana{we velike Hrvatske. Na prvom mestu je wihovo boqe obrazovawe, a na drugom brojnost rimokatoli~kog sve{tenstva. “Jezuitski kalu|er Aton Puntigam, 1909, veli da za katoli~ke seqake religija predstavqa sun~evu svetlost. “Zaista je pitawe da li bi ih moderna kultura mogla u~initi boqim i sre}nijim”. Oni se dva puta dnevno kolektivno mole Bogu. Srpski seqaci u istom selu, veli Puntigam, izgledaju kao stado bez pastira. U dnevnoj molitvi, oni se mole da ih Gospod spase od {umara, `andara, ’{vapskog suda’, ’bezbo`nih katolika’ i ’stra{ne bra}e’ fraweva~kih kalu|era.” (19. M. Ekme~i}, nav. delo, str. 12-13) I Jovan Cviji} je do{ao do identi~nog zakqu~ka: “Kao {to je poznato, crkva svetoga Save je mnogo mawe uticala na formirawe verskog ~oveka nego katoli~ka.” (20. Jovan Cviji}, “Iz dru{tvenih nauka”, str. 305) “Ta mi znamo da nijesmo Hrvati nego Srbi, ama ne smijemo od Rima zvati se Srbima” [to se ti~e brojnosti rimokatoli~kog sve{tenstva, to je bilo evidentno. “U svim jugoslovenskim podru~jima, sem u Sremu, katoli~ko sve523
{tenstvo je bilo daleko brojnije nego pravoslavno. Svetski rekord u broju sve{tenika dr`ala je Dalmacija po~etkom pro{log veka, gde postoji 13,7 per milla crkvenih qudi u narodu. Koju godinu kasnije, u Hrvatskoj je bilo 1,46 sve{tenika na hiqadu du{a (na 805.417 vernika zagreba~ke dieceze dolazi 1.172 sve{tenika 1865). U tom pogledu su ispred Hrvata jedino Slovenci, kod kojih, iste godine, postoji 1,70 sve{tenika na hiqadu vernika. Sredinom tog veka, u Kne`evini Srbiji je bilo 0,91 sve{tenik na hiqadu vernika. U Bosni je, 1857, procewivano da je bilo 329 katoli~kih sve{tenih lica na 209.000 stanovnika (1881). U isto vreme, u Bosni, Hercegovini i novopazarskom Sanyaku, gde su Srbi sa~iwavali stalnu relativnu ve}inu stanovni{tva (oko 43 posto pravoslavnih prema oko 18 posto katolika 1879), oni imaju samo 48 crkava, na 331 parohiju dolazi 341 sve{tenik. Od wih je samo 30 bilo obrazovano, a ostalo su bili obi~ni seqaci koji su boqe poznavali molitve, postove i obrede. Nije bila retkost da pravoslavni vernik nikada u `ivotu nije oti{ao u crkvu, jer je u turskoj dr`avi nije imao nigde u blizini.” (21. Isto, str. 13) No, ono {to je, prema mi{qewu M. Ekme~i}a, va`nije od broja sve{tenika jeste politi~ka ideologija koju crkva razvija, po{to je ona zna~ajnija za pitawe odgajawa nacionalne svesti nego {to je broj sve{tenika u dru{tvu. “U tom pogledu, postoje tri faze razvoja katoli~ke politi~ke ideologije, koje su ostavile vidqive tragove na proces izgradwe hrvatskog nacionalnog identiteta: reformni katolicizam 1780-1815; liberalni katolicizam 1830-1870, sa obnovama 1905-1918; socijalni katolicizam (od 1905. “Katoli~ka akcija”) od 1870 do danas.” (22. Isto, str. 13-14. Podele na faze koje koristi M. Ekme~i} ne sla`u se sa sociolo{kim vi|ewem politi~ke ideologije Rimokatoli~ke crkve. Naime, prema sociolo{koj nauci postoje dve faze. Prva je sredwovekovna, a druga od 1891. i enciklike Rerum novarum. Vidi, Zoran Milo{evi}, “Dru{tvena doktrina Rimokatoli~ke crkve”, Institut za politi~ke studije, Beograd, 2001) Prvi pokret nije imao odjeka kod hrvatskog sve{tenstva, po{to pre 1818. godine nema jedinstvene crkvene, ni dr`avne organizacije. Tek posle 1853. zagreba~ki biskup je postao nadbiskup. U ovoj fazi porimokatoli~eni Srbi nisu prevo|eni u hrvatstvo nego im je suzbijano Srpstvo, po{to je ono podse}alo na korene, na pravoslavqe, a time je i put povratka matici bio izvestan. Mo`da je najboqa ilustracija ovog stawa slede}i doga|aj. Naime, don Jakov Grupkovi} (1833-1911) naveo je [trosmajeru doga|aj sa Frawom Ra~kim. Kada je ovaj po~eo da “navija na bosansko hrvatstvo, starje{ina samostana izderao se na Ra~kog: – Aj, boga ti, mahnite se vi toga hrvatstva. Vi }ete s tim va{im hrvatstvom upropastiti i Srbe i Hrvate! Ta mi znamo da nijesmo Hrvati nego Srbi, a ma ne smijemo od Rima zvati se Srbima”. (23. Nikola Milovan~ev, “Don Jakov Grupkovi} (1833-1911), Sve{tenik, pedagog, filolog i nacionalni radnik”, Zbornik o Srbima u Hrvatskoj, SANU, Beograd, 1999, str. 65) Drugi pokret je na{ao odjeka i zna~ajno je doprineo da Srbi-rimokatolici u zavidnoj meri izgube svest o svom srpskom poreklu. Radi se o ilirskoj ideji i pokrstu, koji, na `alost, nije posledwa antisrpska i antipravoslavna ideja “zgotovqena” u vatikanskoj politi~koj kuhiwi. Nedovr{en po524
sao nastavila je ideja jugoslovenstva, a danas (za Srbe u Republici Srpskoj, Crnoj Gori i Srbiji) ideja evropejstva. U nastavku, objavqen je tekst iz “Ve~erwih novosti” od 19. 6. 2002. godine. Bile}a – Protin praunuk osnovao HDZ Preci prvog predsednika Hrvatske demokratske zajednice BiH Davora Perinovi}a po~ivaju na bile}kom pravoslavnom Starogradskom grobqu u Podskoju. U ogra|enom i ure|enom delu pravoslavnog grobqa, kod {est ~empresa, po~ivaju: Davorov otac – profesor dr Melenko Perinovi} (1909-1983), deda Vladimir Perinovi} (1880-1951) i pradeda \or|e Perinovi} (18531925). Pradeda prvog predsednika HDZ BiH, ~ak 47 godina obavqao je sve{teni~ku slu`bu. (R. G.). U ovom tekstu se iznosi na ~iwenicama zasnovan analiti~ki rad autora koji potvr|uje tezu o nasilnom pokatoli~avawu Srba, koje nije bilo mogu}e bez Rimokatoli~ke crkve. Ilirski pokret i jugoslovenstvo su pokreti kojima su se od Srba stvarali Hrvati. Vatikan je gotovo stvorio, razvio i nametnuo hrvatstvo na ra~un Srba. Za stvarawe hrvatstva bilo je neophodno da se Srbima otme jezik, nacionalni identitet, a osnova za otimawe je bilo pokatoli~avawe i unija}ewe, ili u protivnom genocid nad Srbima. Jovan Pavle Drugi, kao naslednik i verni sledbenik ideje uni{tavawa pravoslavqa naredio je da se od 1990. godine nastavi sa genocidom nad Srbima. Za te zlo~ine mora da se utvrdi wegova odgovornost. 29. U kwizi “Demokratija ili hristokratija – Sveta stolica izme|u rata i mira”, autora Zorana Milo{evi}a, izdava~ “Filip Vi{wi}”, Beograd, 1997. godine, objavqen je: 29. 1. Na stranicama 13 do 20 tekst: “Kada je dr`ava priznala Rimokatoli~koj crkvi postoje}u prirodu politi~kog subjekta u me|unarodnoj politici, de fakto je omogu}ila i wen politi~ki anga`man, kao celine i kao lokalne crkve i to ne samo u me|unarodnim i me|udr`avnim odnosima, ve} i u odnosima unutar nacionalne dr`ave.” Zdenko Roter (Cerkev in dr`ava v Jugoslaviji 1945. do 1973) Nastanak i razvoj doktrine Rimokatoli~ka crkva (1. Iako Rimokatoli~ka crkva sebe naziva “katoli~kom crkvom”, {to zna~i planetarnom, vaseqenskom i sabornom, ona to nije. Van wene jurisdikcije nalaze se pravoslavna i protestantska crkva, kao i hri{}anske denominacije, sekte i kultovi. Dodatkom “Rimo” postavqa se u realne prostore vlastite jurisdikcije) u odnosu na druge hri{}anske verske zajednice, pre svega pravoslavnu crkvu) (2. Isto~ne, tj. pravoslavne crkve, pre svega, gradile su qudsku duhovnost, odnos prema Bogu. Socijalni i politi~ki rad bio je u drugom planu i radi toga nemaju doktrinu kao {to je poseduje Rimokatoli~ka crkva) razlikuje se posedovawem razra|ene, na teorijskom i operativnom nivou, dru{tvene doktrine. Koliko je ovo podru~je va`no za Rimokatoli~ku crkvu svedo~i i ~iwenica da verou~iteqi, sve{tenici i teolozi imaju obavezu da pored verske, vernike u~vr525
ste i u dru{tvenim istinama. (3. Aurelije Augustin; De civitas Dei, “Kr{}anska sada{wost”, Zagreb, 1982. str. LXI i 17) govori na nebiblijski i neliturgijski na~in, insistiraju}i na prisustvu zla u svetu, koje se mora savladati politi~kim sredstvima (Bo`ijom dr`avom). Sam pojam Bo`ije dr`ave odre|uje dvojako: zemaqski, jer ona `ivi u veri i strpqivom o~ekivawu, i nebeski, po{to }e jednom na nebu slaviti pobedu i u`ivati mir). Doktrinarni aspekt zapadnog hri{}anstva jo{ vi{e dobija na va`nosti ako imamo na umu stav Rimokatoli~ke crkve da ona poseduje suvereno pravo ne samo u pogledu religioznih, nego i drugih, dru{tvenih pitawa. (4. Matev` Grenko: “Odnos slovenskoga (tradicionalnega) katolicizma do dru`be (cerkve) in dru`ine”, “Znamewe”, Maribor, 6/87, str. 541) Pravo Rimokatoli~ke crkve na bavqewe politikom uglavnom je pravno prihva}eno, ~ak i normirano deklaracijama Ujediwenih nacija i konvencijama o pravima ~oveka. (5. Radovan Samaryi}: “Religija u politi~kim sukobima u Jugoslaviji”, Vojno delo, Beograd, 4-5/92, str. 264-265) Iako su neke politi~ke teorije nastojale da opovrgnu pravo Rimokatoli~ke crkve na politi~ku delatnost, ono je sa stanovi{ta demokratskih dru{tava sasvim legitimna delatnost. (6. Peter Kova~i}-Per{in: “Vpliv cerkvene socialne doktrine na politiko”, “Dru{tvo 2000”, Qubqana, 61-62/92, str. 53) Stoga savremene dr`ave uspostavqaju sa Rimokatoli~kom crkvom, odnosno Vatikanom, diplomatske odnose. A kada diplomatski odnosi budu uspostavqeni, Rimokatoli~ka crkva nastupa kao politi~ki subjekat, kako na me|unarodnom, tako i na nacionalnom planu. (7. J. Keller: “Narava in vsebina katoli{ke socialne doktrine”, u zborniku: Katoli{ka socialna doktrina, Qubqana, 1969, str. 14. i 31, ukazuje da stav kako je ~ovek neograni~eno zavisan od Boga sadr`i eksplicitni zahtev za podre|ivawem (~oveka) u celini direktivama crkvene hijerarhije. Ko to ne ~ini, izneverava Boga. Navodi, tako|e, da su enciklike obavezuju}e za svakog rimokatolika.) Iako je ta~no da do sada crkveno u~iteqstvo Rimokatoli~ke crkve nije ni{ta proglasilo dogmom ili neprikosnovenom istinom {to pripada wenoj savremenoj dru{tvenoj doktrini, ono je, ipak, rimokatolicima neprestano ukazivalo da moraju svoju svest i pona{awe uskladiti sa dru{tvenom doktrinom crkve. (8. Tone Jakopi~ (“Ali sem res politik in kako to, da sem?”, “Cerkev v sedanjem svetu”, Qubqana, 3-4/96, str.74) pokazuje kako je to ~inio od mladosti do zrelih dana.) Po na{em mi{qewu, postoji hijerarhija me|u prihva}enim na~elima doktrine. Neki imaju prednost u odnosu na druge, mada se insistira na celini. To je slu~aj i kada su u pitawu verske istine, ali i na~ela dru{tvene doktrine. Prema navedenom kriterijumu crkva je uvek i svuda davala prednost na~elu solidarnosti, supsidijarnosti, personalizma, na~elu protiv liberalizma... Drugi nivo sadr`i delove savremene rimokatoli~ke dru{tvene doktrine koji ~ine tzv. proro~ke (9. Leonardo Boff, ju`noameri~ki teolog oslobo|ewa, u svojoj kwizi, zanimqivog naslova: “Crkva, harizma i mo}” pokazuje kako proroci spa{avaju crkvu, zajedno sa harizmatama, vernicima i klerom koji se u svojoj delatnosti ne oslawaju na spoqa{wu, fizi~ku mo} i vlast. Oni koji to ~ine (oslawaju se na fizi~ku vlast i mo}) kopa526
ju grob `ivoj aktivnosti crkve. Vidi Maks Ipaves: “Aktualnost ]iril-Metodove ideje”, “Dru{tvo 2000”, Qubqana, 84-85/95, str.75) i kriti~ke izreke, uz ~iju pomo} crkva ustanovqava (konstatuje) ~iweni~ke prilike u dru{tvu, kritikuje odnose u dru{tvu i negira “pogre{ke” u pogledu dru{tvenog ure|ewa. Tre}i nivo prostire se na podru~je pragmatskih inicijativa uz ~iju pomo} Rimokatoli~ka crkva tra`i, predla`e ili preporu~uje konkretne na~ine dru{tvenog delovawa neke dru{tvene institucije, modele dru{tvenih odnosa i sli~no. (10. M. Greko: “Odnos slovenskoga (tradicionalnega) katolicizma do dru`be (cerkve) in dru`ine”, str. 542; Godine 1991. Rimokatoli~ka crkva je proslavila sto godina dru{tvene doktrine iako je ona daleko starija. Vidi Viqem Pangerl: “^as sodobnih socialnih vpra{anj”, “Cerkev v sedanjem svetu”, Qubqana, 7-8/91, str. 28-29) Drugim re~ima, radi se o misaonom obrascu (paradigmi) koji zastupa stav “da je vera bez politike mrtva”. (11. Hubert Fajhteban: “Ali se cerkev vra~a v politiko?”, “Dru`ina”, Qubqana, 9. juni 1985. str. 2) Radi toga i sam Katehizis Rimokatoli~ke crkve sadr`i osnove dru{tvene doktrine (12. Katekizem Katoli{ke cerkve, “Slovanska [kofovska konferenca”, Qubqana, 1993) smatraju}i da i ova oblast pripada poslanstvu crkve. “Nave{tavawe i ostvarivawe rimokatoli~ke dru{tvene doktrine ubraja se u poslanstvo crkve. To jasno isti~u pape, Drugi vatikanski koncil i razne sinode.” (13. Alojzij [u{tar: “Knjigi na pot”, predgovor za kwigu “Dru`beni nauk cerkve”, “Mohorjeva dru`ba”, Ceqe, 1994, str. 5) Pije XI u encikliki Quadragesimo anno – povodom ~etrdesetogodi{wice Rerum Novarum (Nove stvari) isti~e ba{ ovo na~elo: “Ve} je Lav XIII sna`no istakao da imamo pravo i du`nost da o ovim stvarima, socijalnim i privrednim, dakle, sudimo sa vrhovnim autoritetom” (14. Quadragesimo anno, 41), a sve radi uvo|ewa qudi u luku ve~ne sre}e. U dokumentima Drugog vatikanskog koncila, izme|u ostalog, ka`e se da “liturgija ne iscrpquje sve delatnosti crkve” (15. Drugi vatikanski koncil: Dokumenti, “Kr{}anska sada{wost”, Zagreb, 1980, II izdawe, str. 15. i 97), drugim re~ima, delatnost crkve je i liturgija (verske istine) i politika (dru{tvena doktrina), na osnovu koje se zasniva vera u nagove{teno kraqevstvo Bo`ije. Sli~ne zakqu~ke izvode i drugi autori. “Ako govorimo o rimokatolicizmu u dru{tvenom smislu, moramo pre svega po}i od hipoteze (...) da je rimokatolicizam po svojoj prirodi socijalno-politi~ki usmeren”. (16. Matev` Grenko: “Politi~ni model slovenskega katolicizma”, “Dru{tvo 2000”, Qubqana, 52-53/90, str. 131) Ponekad se u dr`avama gde dominira rimokatolicizam toliko preterivalo da je operacionalizacija dru{tvene doktrine Rimokatoli~ke crkve dovodila do stapawa, svojevrsne simbioze izme|u rimokatolicizma i dr`ave, {to je za posledicu imalo pojavu sekularisti~kog pokreta. U tom smislu va`an je i ekstremni marksisti~ki stav koji je i{ao toliko daleko da je poku{avao da ~ak ograni~i ili u potpunosti suzbije politi~ku delatnost crkve. I danas, iako se crkva prilagodila vremenu u kojem deluje, imamo stalna upozorewa, na svim nivoima hijerarhije, verskih medija, i sl. da rimokatolik najpre mora da savesno i predano sledi crkveno u~iteqstvo, tj. pape, biskupe i `upnike, a zatim da nikada ne sme da razdvaja svoje zanimawe od 527
vere. (17. Tone Stres: “Ideolo{ki protekcionizam?”, “Dru`ina”, Qubqana, 25. 10. 1981, str. 3) Da bi navedeni stavovi bili ostvareni, Rimokatoli~ka crkva organizuje vernike u udru`ewa, pokrete, akademije nauka i umetnosti, lekarska verska udru`ewa, politi~ke stranke (18. Rimokatoli~ka crkva se upu{ta u politiku kada stvara stranke ili se vezuje za neku od politi~kih stranaka. To su uglavnom demohri{}anske ili narodne partije na Zapadu, koje ponegde nose ime demokratska ili neko drugo (Hrvatska demokratska zajednica). Vidi A. Stres: “Kdaj se cerkev vme{a v politiko?”, “Dru`ina”, Qubqana, 20. maj 1984, str. 2) i dr., po{to se uticaj na vlast, odnosno weno osvajawe ne mo`e ostvariti iskqu~ivo preko propovedaonica. U nekim situacijama organizuje se i ilegalni rad (19. ]iril Pete{i}, “[to se doga|a u katoli~koj crkvi u Hrvatskoj”, “Stvarnost”, Zagreb, 1972) veli: “Crkvu je oduvek vodila ideja da vlada, a ne da slu`i (str. 8), ubacivawe tzv. krtica u druge politi~ke partije, medije, banke i sl., a ni oru`ane grupe nisu van igre. Sve se to ~ini radi osvajawa ili o~uvawa vlasti u ime rimokatoli~kih dru{tvenih na~ela ili, kako biskupi vole da ka`u, radi “o~uvawa moralnog reda”. Iako je Rimokatoli~ka crkva u svom teolo{kom nasle|u imala dobro razra|enu dru{tvenu doktrinu, koja je bila osnova feudalnog dru{tvenog ure|ewa, bila je zate~ena naglom industrijalizacijom, tehni~kim napretkom, razvojem nauke, svetovnih politi~kih koncepcija i dr. Svetovne politi~ke snage nastupile su agresivno ru{e}i staru feudalno-hri{}ansku paradigmu, ali i ostavqaju}i za sobom velike socijalne i politi~ke probleme. Na radni{tvo dugo nije obra}ana pa`wa ni od strane svetovnih institucija i politi~ara, a niti od crkvenih, sve dok sami radnici nisu vlastitim organizacijama skrenuli pa`wu na sebe. (20. Peter Habblethwaite (“Je Poljska lahko model za vesoljno cerkev?”, “Znamewe”, Maribor, 1981, str. 247) analizira kako su se zapadne crkve posledwih trideset godina izme|u sebe optu`ivale radi krivice za eksploataciju tre}eg sveta, neotpor Hitleru, gubqewe radnika.) Na izmaku 19. veka sudarila su se dva obnovqena programa za re{avawe, ne samo radni~kog pitawa, nego i {irih socijalnih problema: crkvenog i komunisti~kog. Nove revolucionarne organizacije, sa revolucionarnom supstancom, nastupile su ne samo protiv raspojasanog i neodgovornog kapitala i kapitalista, nego i protiv crkve. Te tendencije i danas su aktuelne. Novine koje su donosile revolucionarne politi~ke organizacije bile su izrazito antihri{}anske i anticrkvene, tako da su mnogi hri{}anski mislioci aktuelizovali sredwovekovni model ure|ewa sveta kao istinski “hri{}anski ideal”. “U uybenicima ovih pisaca nailazimo na mesta gde sa dubokom nostalgijom `ale zbog propadawa hri{}anskog sredweg veka...” (21. Anton Trstewak: “Kr{}anstvo i sekularizacija sveta”, “Znamewe”, Maribor, 1975, str. 132) Crkva se dugo opirala novodobnoj doktrini razvoja (~ini to i danas, mada na radikalno druga~iji na~in). Papski dokumenti od Dum acerbissimas Grgura XVI (1831-1846), (22. papa Benedikt XIV je 1745. objavio encikliku 528
Vix pervenix u kojoj je govorio o socijalnim pitawima pomiwu}i nestajawe feudalizma i ra|awe novog kapitalisti~kog sistema. Vidi Ivica Ma{truko: “Klasni mir katoli~anstva”, “Pogledi”, Split, 1981, str. 29), pa sve do poznatog Syllaba Pija IX (1846-1878), izra`avaju te`wu Rimokatoli~ke crkve da se snagom autoriteta brani i odbrani sredwovekovni hri{}anski poredak. Napadi liberalnih snaga, marksisti~kih i drugih svetovnih politi~kih organizacija na Rimokatoli~ku crkvu, pape i papsku dr`avu primorali su je na defanzivu. Na Prvom vatikanskom koncilu papa Pije XI poku{ao je da obnovi crkveni autoritet na svim nivoima. Jedna od mera je i odluka da je papa nepogre{iv. (23. “Dru`beni nauk cerkve”, str. 13) Papa Lav XIII (1878-1903) izdao je vi{e dokumenata o socijalnim, politi~kim i idejnim pitawima tada{weg sveta. U okru`nici Quad apostolici muneris ponovo odbacuje socijalisti~ke teorije koje propovedaju jednakost svih i negiraju privatno vlasni{tvo. Karakteristi~no je da wegov prethodnik, papa Pije IX 1846. godine, u encikliki Aeterni Patris (1879) podsti~e da se umesto relativisti~kih, pozitivisti~kih i materijalisti~kih filozofskih pravaca pre|e na studije trajnih vrednosti Tomizma. (24. Toma Akvinski (oko 1225 -1274), dominikanski fratar, po op{tem uverewu, jedan od vode}ih hri{}anskih filozofa i teologa u sredwem veku. Kanonizovan 1323. godine. Uticaj Tome Akvinskog porastao je u 16. veku, ali je on tek u 19. veku stekao reputaciju sredwovekovnog mislioca par exellence). Pored enciklike Arcanum divinae seplentias iz 1880. godine, koja je posve}ena pitawu braka i porodice, za dru{tveno-politi~ka pitawa izuzetno je zna~ajna okru`nica Immortale Dei, posve}ena pitawima hri{}anskog dru{tvenog i dr`avnog ure|ewa. U woj se isti~e da je svaki dr`avni oblik dobar, ali pod uslovom da se ne suprotstavqa rimokatoli~kom u~ewu, odnosno ako omogu}uje da svaki gra|anin ne ostvaruje samo svoja prava, ve} i da vr{i svoje du`nosti. Veoma je va`na i enciklika o slobodi (Libertas praestantissimum) iz 1888. godine. U woj se govori o dostojanstvu ~oveka kao slobodnog bi}a. Shvatawe slobode u ovoj okru`nici se skoro u potpunosti razilazi sa poimawima onda{wih i dana{wih nereligioznih i liberalnih mislilaca. Papske osude zakona (deklaracija) o qudskim pravima (25. Kada je francuska Narodna skup{tina donela deklaraciju o qudskim pravima Rimokatoli~ka crkva, tj. papa Pije VI (1775-1779) deklaraciju osu|uje, prvo interno, a 1971. i javno! Osnovna qudska prava, sloboda vere i {tampe, kao i izjave o jednakosti svih qudi ozna~ene su kao suprotne osnovnim na~elima crkve. Isto je u~inio i papa Lav XIII. Videti na{u kwigu “Politika i teologija”, “Gradina”, JUNIR, Ni{, 1994, str. 78) i slobodama ova okru`nica, ina~e, ponovo aktuelizuje. Papske enciklike iz 19. veka ne ozna~avaju po~etak savremene dru{tvene doktrine Rimokatoli~ke crkve, niti su uvr{}ene u dokumenta doktrine, mada se u crkvi i te kako uva`avaju. Verovatno je wihova eksplicitnost u osudi qudskih prava, sloboda, jednakosti i dr. postala prepreka za gra|ewe politi~ke doktrine. Takvi kategori~ki stavovi ne dopu{taju politi~ko prilago|avawe konkretnoj politi~koj situaciji. Wihov izostanak iz doku529
menata doktrine ne zna~i da se wih Rimokatoli~ka crkva odrekla. Naprotiv! Enciklika pape Lava XIII Rerum novarum, objavqena 1891. godine, uzeta je za po~etni dokument savremene dru{tvene doktrine crkve. Wen zna~aj, kao i va`nost kasnije Pijeve okru`nice Quadragesimo anno (1931) priznat je ne samo od crkvene ve} i od svetovne javnosti. Tako je, na primer, ameri~ki Senat, na inicijativu predsednika Ruzvelta, oba dokumenta, jednoglasno, uvrstio me|u slu`bene akte Senata. (26. O. Schiling: “Die socialen Encd`kliken Leons XIII, und Pius XI”, Frankfurt, 1991, predgovor, str. 2) Pripremu enciklika Rerum novarum papa Lav XIII poverio je poznatim stru~wacima, vode}im rimokatoli~kim teolozima i sociolozima. (27. A. Tomine: “Osnovna na~ela kr{}anskog socijalizma”, Qubqana, 1931, predgovor, str. 8) Potom, papa je prikupio nau~noistra`iva~ka iskustva mnogobrojnih sve{tenika, sociologa, teologa, filozofa, ekonomista i drugih stru~waka iz mnogih rimokatoli~kih dr`ava. Primera radi, u Belgiji je delovao Perin (+1905) koji je 1871. godine objavio kwigu “Bogatstvo hri{}anskih dru{tava”. U Nema~koj nailazi na odli~an odziv me|u pripadnicima radni~kog sloja aktivnost biskupa Vilhelma E. fon Ketlera (18111877), poznatog pod nadimkom i “radni~ki biskup”. On je, ve} 1869. godine, u fuldskom referatu zahtevao reformu dru{tvenih ustanova, a u godini izlaska enciklike Rerum novarum nema~ki parlament ve} je usvojio zakon o za{titi radnika. Sam papa Lav XIII nazvao je Ketlera “svojim velikim prethodnikom”. Pored biskupa Ketlera, od velike pomo}i bila su i iskustva biskupa Meninga iz Engleske, Gibsona iz SAD i drugih. Svoj doprinos encikliki Rerum novarum dala je 1804. godine ustanovqena “Frajbur{ka unija” koja je objediwavala rad rimokatoli~kih sociologa i socijalnih politi~ara evropskih dr`ava koji su se bavili socijalnim pitawima. Enciklika Rerum novarum, dakle, plod je dugogodi{weg teorijsko-prakti~nog rada, delo je stru~waka za dru{tvena i politi~ka pitawa, vrsnih poznavalaca latinskog jezika. Enciklika Rerum novarum, pored uvoda (Radni~ko pitawe i wegovi uzroci) sadr`i dva poglavqa: “Pogre{na sredstva – odbacivawe socijalizma, gde se raspravqa o socijalizmu, “qudskoj prirodi i vlasni{tvu”, “li~nosti i vlasni{tvu”, “porodici i vlasni{tvu”, “Ugro`enosti javnog reda”. Drugo poglavqe daje re{ewe u svetlu hri{}anstva. Posle Rerum novarum izdate su enciklike Quadragesimo anno (28. Alojzij [u{tar (“Mir je naloga vseh”, “Dru{tvo 2000”, Qubqana, 84-85/95, str. 48), navodi da pape nisu osudile fa{izam jer je crkva tek sa Musolinijem postigla sporazum (1929) oko Vatikana, te da bi bila ludost i}i u spor sa wim. “Istina je da papa Pije XI nije dao nikakve izjave protiv fa{izma”.) Mit brenender sorge (O polo`aju Rimokatoli~ke crkve u Nema~koj); Divini redemptoris (Bo`iji spasiteq); Mater et magistra (29. Kada je papa Jovan XXIII 1961. godine izdao encikliku Mater et magistra, mladi Rima su demonstrirali uzvikuju}i parolu: “Mati – da, u~iteqica, ne!” Ovim su izra`avali nezadovoqstvo me{awem crkve u politiku. Vidi Jo`e Puceq: “Svoboda vestiizziv za Cerkev”, Communio “Kristjanova obzorja”, Qubqana, 3/93, str. 213) (Mati i u~iteqica); pastoralna konstitucija Gaudiume et spes (Radost i na530
da); Populorum progresio (O radu za razvoj naroda); Pacem in teriss (Mir na zemqi); Apostolsko pismo Octogesima advenies (Povodom sedamdesetogodi{wice); Biskupski sinod 1971: Druga generalna skup{tina Iustitia in mundo (o pravdi u svetu); Laborem Exercens (o qudskom radu); Sollicitudo rei socialis (o brizi za socijalno pitawe); Centesimus annus (povodom stogodi{wice). Nabrojani dokumenti ~ine osnovu savremene dru{tvene doktrine Rimokatoli~ke crkve. Ovome vaqa dodati najrazli~itija uputstva, govore papa, dokumenta pojedinih biskupskih sinoda, radove i tuma~ewa enciklika poznatih rimokatoli~kih teologa i sociologa, itd. Sve to zajedno zaokru`uje savremenu dru{tvenu doktrinu Rimokatoli~ke crkve. (30. Postoji i niz neslu`benih (alternativnih) doktrina u okviru Rimokatoli~ke crkve: teologija oslobo|ewa, crna teologija, feministi~ka teologija, pokret – crkva od dole itd. Karakteristi~no je da su ove alternativne teologije, odnosno doktrine bujale posle Drugog vatikanskog koncila, i da ih je papa Jovan Pavle II suzbio i naterao u ilegalu. Vidi Mohrina Hesse: “Socijalni nauk teologije osvobotive”, “Znamewe”, Maribor, 1/90; \ulio Girardi: “Kr{}anska vjera i historijski materijalizam”, “Stvarnost”, Zagreb, 1986) Suo~ena sa neodobravawem da se vera koristi u politi~ke svrhe (klerikalizam) (31. Vjekoslav Cvrqe: “Vatikan u suvremenom svijetu”, “[kolska kwiga”, Zagreb, 1980, str. 57, veli da je papa Pije XII pristalica klerikalne opcije za ure|ewe Evrope.) Rimokatoli~ka crkva mora da se neprekidno bori za (izboreno) pravo na politi~ku delatnost. Radi toga pape i biskupi ~esto ponavqaju stav da Rimokatoli~koj crkvi mora biti dozvoqeno da se bavi politikom. I Drugi vatikanski koncil podvukao je da `eli da zadr`i pravo na bavqewe politikom: “Uvek i svuda mora crkvi biti osigurano pravo da zaista slobodno propoveda veru, nau~ava svoju doktrinu o dru{tvu, neometano ispuwava svoje zadatke me|u qudima i iskazuje moralni sud, i to, tako|e, i u pogledu problema na politi~kom podru~ju...”. (32. Gaudium et spes. 76, 5) U tekstu se iznose konkretni dokazi o politi~kom anga`ovawu Rimokatoli~ke crkve, Vatikana i wegovih papa. Bavqewe politikom nije ograni~eno samo na me|unarodni i me|udr`avni nivo, ve} i na nivo nacionalne dr`ave. Svi vernici Rimokatoli~ke crkve su obavezni da slu{aju i postupaju po odlukama pape i sve{tenika te crkve. Iz teksta se utvr|uje, a na osnovu citiranih dokaza, da je Jovan Pavle Drugi fakti~ki stavio van snage sve enkciklike koje se nisu uklapale u wegov koncept vladawa i zna~ajnog uplitawa u svetovnu sferu. Jovan Pavle Drugi je u ~itavom sistemu Rimokatoli~ke crkve, ali i u ukupnom dru{tvenom sistemu gde postoje rimokatolici, sve rimokatolike pot~inio svojim interesima. Kao nepogre{iv, bio je u prilici da svaki svoj zahtev nametne u vidu nare|ewa organizacionim strukturama i obi~nim vernicima. Osim toga, za delovawe je imao i politi~ke organizacije pod kontrolom Vatikana. 29. 2. Na stranicama 22 i 23 je tekst: Pije XII izri~ito uvodi naziv doktrine. Time ona dobija mawe zna~aj posebne teolo{ke discipline, a vi{e obele`ja politi~ke ideologije rimokatolicizma. (Sa uo~qivim ideolo{kim nastupom prekida papa Jovan 531
XXIII i Drugi vatikanski koncil, a wemu se vra}a papa Vojtila.) Doktrina Rimokatoli~ke crkve, dakle, ima dvojni zna~aj: ona je teolo{ka disciplina, odnosno deo moralne teologije, a istovremeno je i istaknuta politi~ka doktrina crkve kao dela dru{tvene strukture. Doktrina kao politi~ka ideologija je ono {to je ponovo osna`io Jovan Pavle Drugi, po ugledu na svoj uzor Pija XII. Dakle, u ovom elaboratu Jovana Pavla Drugog treba vi{e posmatrati kao dr`avnika i politi~ara koji planetarno deluje, a wegove odluke za pojedine dr`ave mogu da zna~e i obavezuju}i nalog. 29. 3. Na stranici 27 je tekst: Papa Jovan Pavle II tako|e isti~e pozvanost hri{}ana, klera i crkve, da u~estvuju u politi~kom `ivotu: “Hri{}anin nikada ne sme da odvaja svoje dru{tvene profesionalne aktivnosti od verske. Samo ukupan hri{}anin mo`e pomo}i izgradwi dru{tva koje }e se temeqiti na istini i dostojanstvu qudske li~nosti. Crkva ima pravo da iska`e svoj sud o dru{tvenim pitawima... Hri{}ani moraju verno slediti crkveno u~iteqstvo i nikakvih istorijskih razloga nema da bi mogli opravdati nedoslednosti”. (59. “Meje razli~nost dolo~a edinost”, “Dru`ina”, Qubqana, 8. 11. 1981, str. 3) Prema M. Grenku, navedene re~i pape Jovana Pavla II zna~e da rimokatoli~ka savremena dru{tvena doktrina uvek stvara potrebu za prisutno{}u rimokatolicizma u politi~kom `ivotu. (60. Matev` Grenko: “Mo~ in nemo~ slovenskega politi~nega klerikalizma”, “Znamewe”, 2/90, str. 195) Nadbiskup (beogradski) Perko tokom svog sve{tenikovawa i biskupovawa dao je vi{e protivre~nih izjava koje se odnose na klerikalizam. Prema jednoj izjavi, za wega klerikalizam predstavqa spoj crkve i vlasti (61. France Perko: “Klerikalizam i klerikalizam”, “Dru`ina”, 27. 9. 1981; Upor. F. Perko: “Lo~itev Cerkve od dr`ave v samoupravni dru`bi”, “Znamewe”, 1972), a koji crkva odbacuje. Drugom prilikom Perko se sla`e sa definicijom klerikalizma (iskori{}avawe vere u politi~ke svrhe), a po{to to Rimokatoli~ka crkva ne ~ini, govor o klerikalizmu je prazna pri~a. (62. F. Perko: “Duhovniki v na{i dru`bi”, “Dru`ina”, 23. 6. 1985. str. 7). Iz teksta se utvr|uje stav Jovana Pavla Drugog da vernici i povodom obi~nih stvari moraju postupati disciplinovano. Iz teksta se zakqu~uje da pojedini visoki sve{tenici Rimokatoli~ke crkve ne mogu precizno da defini{u klerikalizam. Zato ne ~udi wihovo destruktivno delovawe u skladu sa naredbama Jovana Pavla Drugog ~ak i na teritoriji Republike Srbije. 29. 4. Na stranicama 28 i 29 je tekst: Druga~iji pristup koristi Sr|an Vrcan, koji sasvim ispravno, pojam klerikalizma ve`e za Rimokatoli~ku crkvu: “U tom smislu trebalo bi upozoriti da se klerikalizam javqa samo u odre|enim konkretnim religijama s veoma osobitim sredstvima”. (71. Sr|an Vrcan: “Od krize religije k religiji krize”, “[kolska kwiga”, Zagreb, 1986, str. 174) “Klerikalizam u rimokatoli~kom krugu javqa se kao sastavni deo negativnih reakcija katoli~anstva i Rimokatoli~ke crkve na uspostavqawe modernih dru{tava posle Francuske revolucije.” (72. Sr|an Vrcan: “Religija i klerikalizam u uvje532
tima suvremene dru{tvene krize”, u zborniku “Religija i dru{tvo”, Zavod za uybenike i nastavna sredstva, Beograd, 1988, str. 261) Klerikalizam odlu~nije stupa na scenu tek u modernom svetu (73. Vjekoslav Cvrqe, “Vatikan u suvremenom svijetu”, str. 4, navodi re~i poznatog teologa, isusova~kog patera Roberta Tucia, direktora vatikanskog ~asopisa “Civilita Cattolica”, koje daju novi odnos izme|u dr`ave i crkve: “Kr{}anin koji pravi politiku neka misli na domovinu, a ne na crkvu. Onaj koji se prije svega zala`e za interese crkve i za wu se bori, razvija klerikalizam, a ne novu i pravu kr{}ansku politiku”), u uslovima sekularizacije, laizacije privrednog, politi~kog i kulturnog `ivota, kao reakcija crkve na ove pojave i sa vidnom namerom da povrati pre|a{we stawe. U tu svrhu Rimokatoli~ka crkva osavremenila je sopstvenu dru{tvenu doktrinu i isprobala nekoliko strategija kako bi na nov na~in parirala novim protivnicima i dru{tvo povela u pravcu koji ona smatra ispravnim. U tekstu se citiraju stavovi autora koji odre|uju klerikalizam u prakti~nom zna~ewu. Ciq klerikalizma je da crkva, a u slu~aju Rimokatoli~ke crkve wen papa, ostvari interese, a pre svega da bude nezaobilazna u politi~koj sferi. Kada je postigao sporazum sa Reganom da mo`e slobodno da rastura biv{u Jugoslaviju, Jovan Pavle Drugi je usmerio katoli~ko sve{tenstvo da poma`e i podsti~e usta{e kako bi se ostvarili interesi Vatikana: {to mawe Srba ili wihovo pokatoli~avawe. 29. 5. Na stranicama 31 i 32 je tekst: “Papa je okupqenim novinarima govorio o pravednom, odbrambenom ratu protiv “srpskih agresora”, odnosno o vojnoj akciji protiv istih (...) Odbrambeni rat papa je pravdao rimokatoli~kom dru{tvenom doktrinom o pravednom ratu”, Jurij Zalokar (“Cerkev in zahodna agresija na Jugoslavijo”). “Rimokatoli~ka crkva, odnosno Vatikan, u sada{we vreme nema vojsku, osim simboli~nu. (1. Ne mo`emo mimo ~iwenice da je Karol Vojtila prisutan u celom svetu i da mase kli~u nekome ko nema vojsku, topove i avijaciju i nikakve teritorijalne pretenzije (!). Odu{evqeno kli~u duhovnom vo|i... Vidi Jean Delumeau: “Prihodnost kr{}anstva in sedanjost cerkve”, “Znamewe”, Maribor, 1984, str. 327) Nekada je Vatikan imao vlastitu vojsku, a i znatan uticaj vojske evropskih feudalaca. (2. Od 15. veka, sem nema~kog cara Fridriha III nema nijednog vladara koji je spreman da krene u krsta{ki pohod. Vidi Anton Trstewak “Kr{}anstvo in sekularizacija sveta”, “Znamewe”, Maribor, 1975, str. 132) Sada Rimokatoli~ka crkva ima uticaj na vojsku tamo gde su demohri{}anske ili narodne partije na vlasti. (3. Vojni ordinarijati predstavqaju zna~ajnu kontrolnu instituciju u dr`avama koje kontroli{e Rimokatoli~ka crkva. Vidi A. Antoni}: “Vojni aspekti politike Vatikana”, “Vojno delo”, Beograd, 1-2/94, str. 24-25.) Da bi savez dr`ave i crkve uspe{no funkcionisao, potrebno je da Rimokatoli~ka crkva odobrava vojnu slu`bu i rat daju}i primere iz Biblije. Prema Mojsijevom petokwi`ju, vojnik je svaki odrasli mu{karac (Jevrejin), svaki rat je “sveti rat”. (4. Andrija Gams: “Biblija u svetu dru{tvenih borbi”, “Nau~na kwiga”, Beograd, 1988, str. 38) Karakteristi~ne su u tom smislu slede}e re~enice iz Petokwi`ja: “Kad te Gospod Bog tvoj odvede u zemqu u koju ide{ da je naslijedi{ i otjera ispred tebe narode mnoge (...) 533
I preda ih Gospod Bog tvoj tebi, i ti ih razbije{, potri ih, ne hvataj s wima vere, niti se smiluj na wih; Niti se prijateqi s wima: k}eri svoje ne daji za sina wihova, niti k}eri wihove uzimaj za sina svojega” (V Mojsije 7.1-3). (5. Biblija, Prevod Dani~i} -Karayi}. Jedan ~italac Svetog pisma zapitao je poznatog rimokatoli~kog teologa da li je mogu}e da Bog izgovara ovakve militantne re~i? Teolog je odgovorio: “Ova preterana agresivnost nije Bo`iji glas, ve} s qudskom ograni~eno{}u i slabo{}u iskazan razgovor sa Bogom”. Vidi Rudi Koncilija: “@iveti z Bogom danes”, Qubqana, 1990, str. 102 i 105) Polaze}i od ovakvog tradicionalnog uverewa mnogi autori zakqu~uju da je pravi ishod ovakvog rata i prakse Rimokatoli~ke crkve genocid! Zato su verski ratovi krvavi, nemilosrdni i istrebqiva~ki. (6. Vidi, Vera Vratu{a-@uwi}: “Razvoj, religija i rat”, Institut za sociolo{ka istra`ivawa Filozofskog fakulteta u Beogradu, Beograd, 1995, str. 115 i daqe) Ali, sve to ne bi bilo mogu}e bez militantnih sve{tenika. (7. Prema mi{qewu ve}ine, jer smo svakodnevno trpeli hrvatski {ovinizam, mr`wa je podstaknuta hrvatskom netrpeqivo{}u, a ne samo naduvanom srpskom politikom prevlasti. Tad je redovnik, sabrat Hrvat, Zagorac, koji sa Srbima nije mogao imati neposrednog iskustva eksplodirao: “Ako bi danas do{lo do rata, ja bih li~no samo klao, klao Srbe”. Petar-Kova~i~-Per{in: “Rekvijem za moju bra}u”, “Gradina”, Ni{, 1/94, str. 102) Ulazak krsta{a 1099. godine u Jerusalim paradigma je i za sve potowe ratove. Jedan istori~ar ovako opisuje orgijawe hri{}anskih vojnika u Svetom gradu: “Neki od na{ih vojnika obezglavqivali su neprijateqe; drugi su ih ga|ali strelama tako da padaju sa stubova; tre}i su ih bacali u vatru, kako bi se {to du`e mu~ili. Ali sve je to ni{tavno u pore|ewu sa onim {to se dogodilo u Solomonovom hramu. U wemu su vojnici jahali u krvi do kolena i uzda. Ovde su poklali skoro deset hiqada muslimana. Jevreje su zapalili zajedno sa sinagogom u kojoj su se zatekli. Posle pokoqa vojnici su u{li u ku}e, prisvojili imovinu i naselili se u wih. Pored toga, hri{}anski plemi}i i prostaci parali su stomake pobijenih i prevrtali po crevima tra`e}i zlatnike koje su Saraceni, dok su bili `ivi, progutali svojim bezvrednim grlima”. (8. Reymond (Agiles): Historia Francorum, prema: R.H.Bainton, “Christian Attitudes Toward War and Peace”, Neshwille/New York, 1960, str. 113) U tekstu se citiraju tekstovi drugih autora i navode pisani dokazi o genocidnom shvatawu rata pod okriqem Rimokatoli~ke crkve. Kada jedan papa odlu~i da putem rata osvoji neku teritoriju, onda je oru`ano nasiqe genocid. Kada je Jovan Pavle Drugi podsticao i naredio usta{ama Frawe Tu|mana da ostvare oru`anu secesiju Hrvatske od 1990. godine, on je naredio da se nastavi sa genocidom nad Srbima. Zato sada u Hrvatskoj ima mawe od 3 posto Srba, koji `ive u nequdskim uslovima, a te 1990. godine bilo ih je vi{e od 12 odsto ukupnog broja stanovnika SR Hrvatske. Genocid je na~in na koji izvode oru`ana dejstva oni koji postupaju po naredbama Jovana Pavla Drugog. Ovla{}ewe da rastura biv{u Jugoslaviju Jovan Pavle Drugi je sebi dao na osnovu dogovora sa Reganom. 534
29. 6. Na stranici 33 je tekst: Hipolit je oko 235. godine poku{avao da vojno pitawe re{i na slede}i na~in: hri{}ani ne mogu da se javqaju na vojni~ki posao, ali vojnik, koji `eli da postane hri{}anin, mo`e i daqe da ostane u tom zanimawu pod uslovom da se uzdr`ava od svakog paganskog verskog delovawa koje je povezano sa poslom, i da se odupire nare|ewima da ubija qude. Posledwi uslov, naravno (u tre}em veku) nije mogao da se odr`i. (9. “Nem{ki in francoski {kofi o miru”, Cerkveni dokumenti, Qubqana, 1984, str. 18-19) Istovremeno, nije se moglo ni efikasno suprotstaviti paganskoj kritici, koja je tvrdila da hri{}ani u`ivaju mir koji obezbe|uje dr`ava, a sami ne `ele da preuzmu obaveze wegovog odr`avawa i daqe nadogradwe. U ovom tekstu autor iznosi podatke o genezi stava hri{}anstva prema vojnoj slu`bi i ratu. 29. 7. Na stranici 34 je tekst: Prema Avgustinovom tuma~ewu, pokretawe rata bilo je dozvoqeno ako rat slu`i miru kao krajwem ciqu; ako je rat usmeren protiv u~iwene nepravde; ako rat zahteva zakonita vlast, i ako rat nije u suprotnosti sa Bo`ijim planovima. (12. “Nem{ki in francoski {kofi o miru”, str. 20) I u ovom tekstu autor iznosi podatke o genezi stava hri{}anstva prema vojnoj slu`bi i ratu. 29. 8. Na stranicama 35 i 36 je tekst: Iako je nasle|eni duh zapadne crkve bio dovoqno militantan, papa Grgur VII (15. Grgur VII (1073-1085) u~io je da se duhovna vlast nalazi iznad svetovne, iz ~ega je izveo zakqu~ak da je papa iznad vladara i da ih mo`e odstraniti sa vlasti. Uveo je celibat. Metod Benedikt, “Pape`i od Petra do Janeza Pavla II”, “Mohorjeva dru`ba”, Ceqe, 1987, str. 30) dao je nove podsticaje za wegovu jo{ ve}u militarizaciju i centralizaciju. Zamisli pape Grgura VII u delo je sprovodio i papa Urban II. Grgur VII je najvi{e uticao na kidawe tradicionalnog odnosa prema ratu. Smatrao je da je crkva “hri{}anska legija” u kojoj su laici ratnici, da je jedini wihov zadatak da se bore i da postoje samo zato da zatiru neprijateqe crkve i sve one koji poku{avaju da potkopaju hri{}anski poredak. (16. T. Mastnak: nav. delo, str. 32-33) I u ovom tekstu autor iznosi podatke o genezi stava hri{}anstva prema vojnoj slu`bi i ratu. 29. 9. Na stranicama 36 i 37 je tekst: Ispoqena brutalnost ka drugima uzrokovala je izuzetno negativnu predstavu o Rimokatoli~koj crkvi u svetu. Hans King, iako rimokatolik, svedo~i: “Ali, Rimokatoli~ka crkva je zbog svoje ponovne oko{talosti, `eqe za vla{}u, hijerarhi~nosti, zbog svojeg u~iteqstvovawa koje nije sposobno nau~iti, i zbog ga`ewa hri{}anske slobode sve vi{e izlo`ena vatri javne kritike”. Daqe King veli: “Pogled na savremeno tr`i{te kwiga to jasno potvr|uje. U Nema~koj su hitovi kwige koje opisuju kriminalnu istoriju hri{}anstva (K. De{ner) ili tematizuju fatalni odnos crkve prema spolnosti (U. Ranke-Hajneman, G. Dencler). Me|unarodni hit ve} je podugo 535
kwiga koja dose`e svoj vrhunac u tezi o potrebi ubistva pape Jovana Pavla II, s provokativnim naslovom “U ime boga” (D. A. Jelop). Mo`da ta kwiga i nije zanimqiva zbog hipoteze koju zastupa. Zanimqiva je zbog toga jer svuda na svetu postoje milioni qudi, koji odre|enim krugovima Rimokatoli~ke crkve pripisuju ba{ to, u “ime boga”, mra~ne finansijske manipulacije i veze sa zlo~ina~kim organizacijama ({to na`alost jeste ta~no), pa ~ak i upotrebu nasiqa i ubistava...” (22. Hans Küng: “Kredo, razlaga vere za na{ ~as”, “Znamewe”, Petrov~e, 1995, str. 184-185) Isti stav izra`ava i ameri~ki sociolog Brajan Vilson, koji koristi zapa`enu nasilnost Rimokatoli~ke crkve da bi se izjasnio u korist drugih religija kao civilizacijski korisnijih. (23. Zoran Milo{evi}: “Civilizacija pravoslavqa”, Vizantijsko ogledalo, Ni{, 2/95, str. 31) “Do~im na Istoku postoji velika tolerancija prema razli~itim religijskim idejama i praksama u raznovrsnim filozofskim {kolama, ~ak tolika da bi se gotovo moglo re}i kako se na Orijentu smatra upravo po`eqnom brojnost religija, a na zapadu je prevagu odnela iskqu~ivost.” (24. Brajan Vilson: “Kultura i religija: istok i zapad”, “Kultura”, Beograd, 65-66-67/84, str. 89) Isti zakqu~ak izvodi i Hans King, uz naglasak da religije koje imaju proro~ki zna~aj sadr`e konfliktnost, dok indijske, pa i kineske religije imaju oblik mudrosti. (25. Hans Küng: “Svetovni mir, svetovne religije – svetovni etos”, “Znamewe”, Petrov~e, 5-6/94, str. 18) Na tim osnovama po~iva i potreba da se uspostavi nova planetarna religija – religija “novog svetskog poretka”. (26. Zoran Milo{evi}: “Nova doba – religija nove svetovne ureditve”, “Znamewe”, Petrov~e, 5-6/93, str. 1-14) Zlo~ina~ka pro{lost, odnosno istorijska geneza zlo~ina u re`iji i izvo|ewu Rimokatoli~ke crkve izaziva pa`wu. To nije pitawe pomodarstva ili atraktivnosti teme, kakva je nasiqe, ve} izraz te`wi obi~nih qudi da shvate i sagledaju taj zlo~ina~ki misticizam Rimokatoli~ke crkve. Zlo~in je sastavni deo delovawa Vatikana, a za to postoje brojni dokazi, i to ne samo za period daleke pro{losti, ve} i sada{wosti. Zato zlo~in koji je naredio Jovan Pavle Drugi nije ni{ta novo, niti izuzetak, ve} pravilo postupawa u situaciji kada se sklope okolnosti koje pogoduju Vatikanu. Ta situacija je nastala postizawem dogovora izme|u Regana i Jovana Pavla Drugog, koji je sebi dao ovla{}ewe da anga`uje svoje vojske protiv Srba. 29. 10. Na stranicama od 38 do 42 je tekst: Nasiqe kao smi{qena i organizovana delatnost u Rimokatoli~koj crkvi stalno je sredstvo jevangelizacije (pokatoli~avawa) {irom planete. (29. @an Delimo, “Katolicizam izme|u Lutera i Voltera”, str. 174, bele`i kako su krajem XVI veka najpronicqiviji apostoli vere uvideli da stil pokr{tavawa treba da varira u zavisnosti od naroda koji vaqa pokrstiti. Delo De prosuranda Indorum salute (1588) oca Hosea de Akoste, jezuite iz Perua, svedo~i o toj svesti. Na dno etnografske lestvice sme{ta varvare, gde se koristi i sila.) Australijanka Ana Petele-Grej, na jednom simpozijumu, navela je podatke o stradawu wenog naroda uz svekoliko sau~esni{tvo Rimokatoli~ke crkve: “Preko 60.000 qudi moga naroda izgubilo je `ivot. Wihovi izvori bili su otrovani. Bili su napadnuti i na stotine ih je bilo streqano. ^itava plemena umrla su od kozica. @ene i deca bili su silovani i 536
polno zloupotrebqeni. Mu{karcima su no`evima rezali polne organe. Bebe su do ramena zatrpavali u pesak i potom su im sekli glave... Crkva je bila sau~esnik pri ubijawu mog naroda i zbog oduzimawa dece od majki da bi ih okupqali u misionarskim centrima, kako bi od wih na~inili drugorazredne belce, da bi im slu`ili”. (30. Karl Veber, “Znamewe”, Maribor, 3/90, str. 201) Po~etak Prvog svetskog rata Rimska kurija je do~ekala s odu{evqewem, koje su delili i lokalni biskupi i nadbiskupi (odobrewe za napad na Srbiju dao je li~no papa). Biskup Jegli~ je 11. avgusta 1914. godine ispratio slovena~ke vojnike koji su i{li u napad na Srbiju slede}im re~ima: “Mu`evi! Kako uzvi{en, kako svet, kako Bogu ugodan je boj u koji ste pozvani! S vama je pravda, s vama je Bog, Gospod vojnih ~eta! Mu`evi! U sredwem veku odjekivao je kroz cijelu Evropu pokli~: Tako Bog ho}e! I hiqade su ostavqale svoje domove i po{le da oslobode Jerusalim iz ruku nevernika. Pokli~: Tako Bog ho}e! digao je i vas u sveti boj za predobrog cara, u kazneni boj protiv nesavjesnih zlo~inaca. Dakle, naprijed! S vama je Bog, naprijed s odli~nim vojskovo|ama, naprijed k slavnoj pobedi!” (31. V. Novak, “Magnum crimen”, str. 26) Posle ovih govora sve{tenika “qubavi” ti “bogom nadahnuti” vojnici po~inili su zlo~ine u Ma~vi i Podriwu, slika dostojna “oslobo|ewa” Jerusalima. (32. Komandant 9, korpusa (austrougarskog) upu}enog na Srbiju, izme|u ostalog, pi{e u naredbi (avgust 1914): “Rat nas je doveo u zemqu koju naseqava stanovni{tvo nadahnuto fanati~nom mr`wom protiv nas... Prema takvom stanovni{tvu pogre{no bi bilo pokazati ~ove~nost i dobrotu srca, ~ak je i {tetno...”) Egon Ervin Ki{ u kwizi “Zapi{i to, Ki{” (u dnevni~kim bele{kama od 9. avgusta (nedeqa) 1914. godine o pripremama za napad) pi{e: “Regimenta je mar{irala oko ~etiri kilometra (od Bijeqine, gde se prethodno nalazila – O. K.) do jedne ~istine, gde se odr`avala misa za vojnike. Divizijski sve{tenik dr`ao je propoved u kojem je saop{tio da je papa Pije X svim vojnicima dao oprost od greha”. Zavr{etak Prvog svetskog rata doneo je na politi~koj karti novu dr`avu: Kraqevinu Jugoslaviju! Klerikalci su odmah zapo~eli da je ru{e pod geslom: ne}emo mir – ho}emo pravdu (Restaurirawe Austrougarske monarhije). U {ibenskom “Katoliku” (broj od 23. avgusta 1936) {tampan je tekst pod naslovom “Pravda a ne mir!”, u kojem se, izme|u ostalog ka`e: “Propoveda se mir, jer je to u interesu onih koji su ratom tu|e zemqe dobili. Ali za mir nisu oni koji su okqa{teni ili ba~eni u sklop dr`avnih tvorevina u kojima se ne zadovoqavaju, jer im nije dobro...”. (33. “Klerikalna propaganda za rat”, “Javnost”, Beograd, br. 36, 1936, str. 784-785) I zaista, za vreme Drugog svetskog rata poku{ano je da se dotada{wa politi~ka karta mewa u korist interesa Rimokatoli~ke crkve, zbog ~ega je crkva blagoslovila Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku! Radi pokatoli~avawa pravoslavnih od strane Nezavisne Dr`ave Hrvatske, Sveta kongregacija za Isto~nu crkvu poslala je uputstvo (17. jula 1941, Prot. 2116) zagreba~kom predsedniku biskupskih konferencija (34. 537
Dragoqub @ivojinovi} u intervjuu za NIN, br. 1983, 1. 1. 1989. veli: “Rimokatoli~ka crkva bila je uvek zainteresovana za nove du{e, a nove du{e se mogu na}i samo u onim verama koje su neza{ti}ene, kao {to je bio slu~aj sa Srbima na Balkanu.”), u kojem se ka`e: “Sveta kongregacija za isto~nu crkvu svra}a pozornost Va{oj preuzvi{enosti da rimokatoli~ki `upnici u Hrvatskoj budu potaknuti od svojih preuzvi{enih biskupa (nadpastira), da u slu~aju prijelaza nesjediwenih (otpadnika) ne sprije~e wihovo prirodno vra}awe na isto~ni obred kad se radi o onima, koji su prije bili ~lanovi katoli~ke crkve (zajednice) isto~nog obreda, ali su pod prijetwama i pritiskom pravoslavnih (ortodoksnih) odustali od katoli~ke vjere. Ako Va{a preuzvi{enost predo~i tu potrebu svojoj ~asnoj bra}i (biskupima) u Hrvatskoj, ste}i }e ponovnu zaslugu tim svojim dragocjenim doprinosom za pravilan razvoj katolicizma, gdje postoje tolike nade za obra}awe nesjediwenih...” (35. Su{ta suprotnost je pona{awe pravoslavnih jerarha. Za vreme Drugog svetskog rata predstavnici prognanih Slovenaca u Srbiji do{li su kod patrijarha Gavrila kako bi pre{li u pravoslavqe. Starac im je odgovorio: “Crkva se ne `eli koristiti va{im te{kim polo`ajem. Kada se oslobodite i vratite svojim domovima, razmi{qajte i odlu~ite se kako `elite”. Lavrentije, {aba~ko-vaqevski episkop: “Premi{ljevati in delovati”, “Dru{tvo 2000”, Qubqana, 84-85/95, str. 70 (Pogovarjal se je Zoran Milo{evi})) [ef verskog odseka usta{ke vojske tako|e je pokazao ume{nost u usmeravawu pokatoli~ewa pravoslavnih. Fra Juri} je to radio na slede}i na~in: “U ovoj zemqi ne mo`e da `ivi nitko osim Hrvata, jer ovo je zemqa Hrvatska, a tko se ne}e pokrstiti, mi znademo kud }emo s wim. Ja sam u ovim gore krajevima davao o~istiti, od pileta sve do starca, a ako bude trebalo, u~init }u i ovdje, jer danas nije grehota ubiti ni malo dijete od sedam godina, a koje smeta na{em usta{kom poretku... Nemojte misliti {to sam ja u sve}eni~koj odori, ali da znadete da je, kad je potrebno uzmem strojnicu u svoje ruke i tamanim sve do koqevke, sve ono {to je protiv usta{ke i dr`avne vlasti”. (36. Dokumenti o protunarodnom radu i zlo~inima jednog dijela katoli~kog klera, Zagreb, 1946, str. 59) Za vreme [panskog gra|anskog rata (1936-1939) rimokatoli~ki kler se pona{ao izrazito nejevan|eqski. Fa{isti~ka revija “Gerarchia” donela je ~lanak o tim doga|ajima: “Kler, pak, nije mislio na drugo nego kako }e od bogata{a da dobije para, da wima zida luksuzne zgrade sumwivog ukusa i sumwive koristi, te da poboq{a vlastite pozicije”. Zanimqivo svedo~anstvo ostavio je i rimokatoli~ki sve{tenik, ina~e Bask, Huan Garera Morales, navode}i za “Heraldo de Madrid” re~i poznate La Pasionarije, koja je iznela da se katoli~ko sve{tenstvo Baska sa neopisivom hrabro{}u bori na strani vlade. Morales na to veli: “Da je i ostalo katoli~ko sve{tenstvo skupa sa svojim biskupima, u varo{ima i u selima, propovedalo krsta{ki rat rat mira i qubavi, da je osudilo bratoubila~ki pokoq i da je pozvalo vernike da po{tuju legalnu vladu, pobuweni~ki pokret ne bi ni postojao. Ali, mi svi znamo za mr`wu kojom je katoli~ko sve{tenstvo pobijalo republiku u [paniji, a znamo i delatnost koja se vr{ila u crkvama i propovedaonicama. Mi smo, nakon pobune, videli biskupe i sve{tenike koji su me538
|u vernike delili pu{ke kao da dele posve}eni hleb (...) i nije istina da narod progoni sve{tenike zato {to su sve{tenici, ve} zato {to u svojim crkvama dr`e skladi{ta municije i oru`ja, kojima se navaquje na narod”. (37. “Nacionalna sloboda i interesi crkve”, “Javnost”, Beograd, br. 39, 1936, str. 845-846) Drugi svetski rat nagove{ten je i napadom fa{isti~ke Italije na Abisiniju (Etiopiju). Tom prilikom svetske agencije su propratile reakciju Vatikana, odnosno pape, kada su Italijani osvojili glavni grad te dr`ave: “Vest o ulasku Italijana u Adis Abebu saop{tio je Sv. ocu papi jedan od wegovih li~nih sekretara. W. sv. Pije XII izjavio je da je zadovoqan {to su Italijani u{li u abisinsku prestonicu, po{to smatra da je time do{ao kraj neredima i opasnosti kojoj su bili izlo`eni Evropqani u Adis Abebi”. (Pri tome, nagla{avaju agencije, Evropqana u Adis Abebi pre ulaska italijanske vojske nije bilo!?). Poznata francuska revija “La Phalange” objavila je ~lanak u kojem se, izme|u ostalog, ka`e: “Pravi hri{}ani ne vole rat. Me|utim, mi vidimo da italijanski sve{tenici, po~ev{i od najvi{ih dostojanstvenika pa do najskromnijih seoskih `upnika, izjavquju kategori~ku odanost Du~eu, te daju darove u zlatu otaybini, kao i ostali gra|ani. Za{to? Zato {to oni razumeju da je italo-abisinski rat bio skovan od vekovnih neprijateqa Rima, te da taj rat u stvari predstavqa verski rat, u kome Italija brani hri{}anstvo...”. (38. “Crkva i rat u Africi”, “Javnost”, Beograd, br. 19, 1936, str. 426-427; Vekoslav Grmi~ (“Vzgoja brez nasiqa – v slu`bi miru in varstva okolja”), “Znamewe”, Petrov~e, 3-4/92,str. 2-4) isti~e da se u rimokatoli~koj vaspitnoj praksi ({kolama) primewuje nasiqe, {to je bilo izvor wegovog {irewa prema laicima. ^ak su neki esesovci i ratni zlo~inci imali fanati~ne katolike za o~eve.) [to je najgore, i pored toga {to je najvi{i vrh Rimokatoli~ke crkve ve} 1941. godine naslu}ivao ishod rata, crkva je sklonila mnoge fa{iste i ratne zlo~ince, odnosno ve}e delove kompletnih vojnih jedinica ispred naleta oslobodila~kih savezni~kih armija. Mark Arons i Yon Loftus su opisali “pacovske kanale” kojima su zlo~inci nestajali. Vatikan je, dakle, sklawao odane qude za neka druga vremena, za koja je slutio da }e do}i. (39. Mark Arons/D`on Loftus, “Pacovski kanali”, “Glosarijum”/ “Arsvalea”, Beograd, 1991, str. 99. i daqe) I zaista, posle pedesetogodi{weg zati{ja i sveobuhvatnih priprema zapo~et je “pravedni rat” za “osloba|awe” rimokatoli~kih naroda od onih koji su “tu|e zemqe dobili”, ali i rat za razbijawe SFR Jugoslavije. “Odluku o kona~nom razbijawu jugoslovenske dr`ave pokrenuo je Vatikan – Sveta stolica, memorandumom dr`avama KEBS-a 26. novembra” (40. Milan Bulaji}, “Razbijawe jugoslovenske dr`ave 1991/1992 – zlo~in protiv mira”, CKZ, Beograd, 1994, str. 104) 1991. godine”. Tekst dokazuje da rat, oru`je i nasiqe predstavqaju stalne aktivnosti Vatikana. Jovan Pavle Drugi je u tom pogledu bio najuspe{niji papa. Kao nezabludiv, uticao je na sve vernike i sve svoje vojne strukture nad kojima je imao fakti~ku vlast, preko civilnih organa vlasti u pojedinim dr`avama, 539
gde su na vlasti stranke pod kontrolom Vatikana, da po wegovoj naredbi nastave sa genocidom nad Srbima od 1990. godine. 29. 11. Na stranicama od 43 do 45 je tekst: “Da bi se prevladao rat, smatrao je papa, trebalo je pristupiti verskomoralnoj obnovi (46. Dragoqub R. @ivojinovi}, “Vatikan, katoli~ka crkva i jugoslovenska vlast 1941-1958”, “Tersit”. “Prosveta”, Beograd, 1944, str. 11-12) navodi da se o zlo~inima nad Srbima u NDH znalo i na najvi{im mestima Vatikana. Me|utim, Vatikan je umesto intervencije da se zlo~ini zaustave, pribegao propagandnom li{avawu svakog humanog izgleda `rtve (kao i 1991-1995), kako bi ubijawe imalo opravdawe i uspostavio novi poredak na slede}im principima: pravima malih naroda, pravima nacionalnih mawina (47. Rimokatoli~ka crkva odbacuje naciju kao prepreku za integraciju, pa stoga i nacionalne mawine nije priznavala sve do Drugog svetskog rata. Vidi Zoran Milo{evi}, “Odnos rimskokatoli{ke cerkve so slovenske manj{ine v Italiji in Avstriji”, “Dru{tvo 2000”, Qubqana, 73-74/94, str. 132-143), pravednoj raspodeli zemaqskog bogatstva, obezbediti garancije za mir i obezbediti slobodu crkvi (u novom poretku koji se oslawa na moralna na~ela nema mesta progawawu vere i crkve). I slede}e godine, istim povodom, papa Pije XII je razvio misli o ratu i ratnim strahotama: papa je istovremeno saop{tio i rimokatoli~ko vi|ewe mirnog zajedni~kog `ivota naroda na planeti. Naime, svaki dru{tveni zajedni~ki `ivot koji zaslu`uje da se tako nazove, ra|a se iz voqe za mirom i te`i ka miru, onom “mirnom zajedni~kom `ivqewu i poretku”, u kojem je, prema sv. Tomi Akvinskom, su{tina mira. Dakle, da bi se stekao i odr`ao mir, mora se `iveti u odre|enom poretku (48. Radijski govor, Bo`i}, 1942, A-5), a da bi poredak bio plodonosan mora, smatra papa, po~ivati na zajedni~kom `ivotu u poretku koji podrazumeva uva`avawe da je Bog prvi uzrok i posledwa osnova individualnog i socijalnog `ivota, da poredak omogu}uje razvoj i ispuwavawe qudske li~nosti, da je poredak odgovaraju}e pravno ure|en; i na zajedni~kom `ivotu u miru koji obuhvata sklad izme|u mira i postupaka i svet rada (povratak radu). Potom je papa naveo pet osnovnih zahteva za odr`avawe reda i mira u qudskom dru{tvu (zajednici): dostojanstvo i prava ~oveka, odbrana (za{tita) socijalnih }elija, posebno porodice, po~ast i obaveza rada, obnova pravnog poretka, shvatawe dr`ave u hri{}anskom duhu. (49. Isto, I, 6-17, i II 18-36) Nastavqaju}i da razmi{qa na temu rata, Pije XII naglasio je i odgovornost hri{}ana za svetski rat: “Veliki deo ~ove~anstva – i ne bojim se re}i, i veliki deo onih koji se zovu hri{}ani – je u odre|enom smislu zajedni~ki odgovoran za pogre{an razvoj, za {tetu i za nizak moralni nivo dana{weg dru{tva. Sada{wi svetski rat sa ovim svim {to je s wim povezano, kako wegovi neposredni i posredni uslovi, wegov nastup, wegove materijalne, pravne i moralne posledice, ne predstavqa ni{ta drugo nego propast”. (50. Isto, C 37-38) Papa se ponovo oglasio preko radija za Bo`i} 1944. godine i izneo razmi{qawa o prirodi i uslovima uspe{ne organizacije za mir. Takva organizacija, smatra papa, mora uva`avati slede}e: 540
– Jedinstvo qudskog roda i zajednice naroda (“Do koje ta~ke budu predstavnici i pioniri demokratije u svojim odlukama uva`avali stav da apsolutni red, koji neprestano pomiwemo, ukqu~uje u sebe kao moralni zahtev i nekakvu krunu dru{tvenog razvoja i jedinstvo qudskog roda i porodice naroda – od priznawa ovog na~ela zavisi budu}nost mira”), (51. Radijski govor, Bo`i}, 1944, III), protivqewe napada~kom ratu kao metodu za re{avawe me|unarodnih konflikata, zajedni~ki organ (telo) za ~uvawe mira, iz statuta organa treba iskqu~iti svako nepravedno breme, {kolovawe u trpqewu i ka`wavawe zlo~inaca. Potom je papa nagovestio da }e Rimokatoli~ka crkva i}i u “krsta{ki rat qubavi”. Time je kontroverzni papa Pije XII, voqom biologije, zaokru`io svoju politi~ku delatnost, a na tron sv. Petra stupio je Jovan XXIII”. To su stavovi “fa{isti~kog pape”, koje je ideolo{ki preslikao Jovan Pavle Drugi. 29. 12. Na stranicama od 47 do 49 je tekst: Drugi vatikanski koncil (1962-1965) bavio mnogim temama, a sve radi osavremewavawa dru{tvene doktrine crkve. Duh koji je manifestovan na Koncilu mnogi su ocenili kao ekumenski (57. Papa Pavle VI, koji je pokrenuo novi duh u Rimokatoli~koj crkvi, u praksi se nije razlikovao od svojih prethodnika, ~ak je i{ao i korak daqe. Wegov ekumenizam nije se mnogo razlikovao od ekumenizma Jovana Pavla II. Sve susrete pape sa pravoslavnima izvode tako da oni imaju u zagrqaju pravoslavne patrijarhe. “Su{tina je wegova: majka Rimska crkva ra{irenih ruku ~eka da joj se vrate u naru~je zabludeli sinovi – odeqewa bra}a”. Episkop Artemije, “Rimski ekumenizam”, “Sveti Knez Lazar”, Prizren, 1/94, str. 109), tolerantan i dijalo{ki. Iako su to u pojedinim elementima, prejake, prebrzo izre~ene ocene, ipak se radilo o napretku, tendenciji da se izmeni oko{tali militantni duh Rimokatoli~ke crkve. Koncil se zalo`io za to da rata uop{te vi{e ne bude, a te`i{te u borbi za politi~ke ciqeve usmerio je na strategiju nenasilnog delovawa. Istovremeno, nagla{eno je da se priroda rata sve vi{e mewa, tako da sada imamo prikrivene umesto otvorenih ratova. Nasiqe i zastra{ivawe u osnovi su prikrivenog rata, pa savest ~ove~anstva zahteva od onih koji primewuju takve odluke i zakone da to ne ~ine, ina~e kre}u putem zlo~ina. “Ko slu{a ovakve zahteve, nema prava na izgovor slepe poslu{nosti.” (58. Gaudium et spes, V 1, 79) Me|utim, istovremeno Koncil odobrava “pravedni rat”. “Dakle, rat jo{ uvek nije odstrawen iz qudskog delovawa. Dokle god postoji vojna opasnost, dokle god nemamo odgovaraju}e me|unarodne vlasti kojoj bi na usluzi stajale odre|ene snage, sve do tada vladama, koje su iscrpele mogu}nosti politi~kog poga|awa, ne mo`e se pore}i pravo na odbranu. Dr`avnicima i svima koji nose deo odgovornosti za bezbednost naroda koji im je poveren, pripada obaveza da se otvoreno zabave problemom.” (59. Isto, 79, 4) Oni koji se pak posve}uju odbrani domovine kroz vojni poziv, treba da imaju na umu da slu`e bezbednosti i slobodi naroda i da efikasno doprinose uspostavqawu mira. Potom Koncil nagla{ava da se rat sve vi{e transformi{e u totalni (i protiv civila, privrede i dr.), te da se zbog toga mora promi{qati u novom duhu. Dokumenti Koncila rat ob541
ra|uju kroz pet pitawa: strahote i zlo~ina~ka narav rata i daqe se pove}avaju s porastom nau~nog oru`ja; rat se mora promi{qati na nov na~in, jer od odgovora sada{weg ~oveka zavisi budu}nost; crkveni Koncil ima navedeno na umu i zato osu|uje totalne ratove; Koncil smatra da svaka vojna aktivnost koja te`i da uni{ti cele gradove ili pokrajine s wihovim stanovni{tvom, bez razlike, jeste zlo~in protiv Boga i protiv ~oveka, zlo~in koji treba odlu~no i bez oklevawa osuditi, a posebna opasnost od sada{weg rata je u tome {to oni koji poseduju tzv. nau~na oru`ja mogu u~initi stra{ne zlo~ine, kao i u tome {to primoravaju ~ove~anstvo da prihvati najstra{nije odluke. Da se to u budu}nosti nikada ne bi dogodilo, biskupi sabrani iz celog sveta zahtevaju da dr`avnici i vojnici imaju stalno pred o~ima odgovornost pred Bogom i ~ove~anstvom. (60. Isto, 80) Posle Koncila, papa Pavle VI nije se posebno bavio pitawima rata, ali su nastale nove organizacije koje su imale zadatak da pariraju svetovnim (rimokatoli~ki mirovni pokreti, i sli~no). Tek je papa Jovan Pavle II po~eo da otvara ratno pitawe, zna~ajno mewaju}i politi~ki kurs Vatikana i Rimokatoli~ke crkve, uz podr{ku SAD. (61. Papi se dostavqaju podaci satelitskog osmatrawa svih podru~ja, posebno mu se dostavqaju podaci o stawu u Ju`noj Americi, a Cija je pratila rad glavnih protagonista ju`noameri~ke teologije oslobo|ewa. Dostavqaju mu se podaci o stawu u Rusiji, biv{oj BiH itd. Jovan Pavle II “brifinge” Cija dobija i kad je na odmoru u papskom letwikovcu u Kastel Gandolfu, u blizini Rima, ili drugde. Pored toga, SAD brinu i o li~noj bezbednosti pape, naravno uz pomo} specijalne jedinice italijanskih karabiwera. Vidi A. Antoni}, “Sivi vukovi – Cija – Vatikan”, “Epoha”, Beograd, 14. 10. 1992, str. 35) Wegova misao da je razvoj novo ime za mir (62. Sollicitudo rei sociales, II-10) postala je osnov wegove delatnosti, ali i politi~ke pomo}i rimokatoli~kim narodima (krediti i razvoj). On time `eli da odstrani rat iz rimokatoli~kih dr`ava, preseli ga izvan tih prostora i poka`e da je rimska vera superiornija od ostalih. Na osnovu stavova zvani~nika iz Rimokatoli~ke crkve, mo`e se zakqu~iti da ova crkva opravdava “pravedni rat”. Neophodno je, me|utim, uo~iti razliku izme|u re~i pravedni i odbrambeni (rat). Prva formulacija je prili~no rastegqiva i mo`e se zloupotrebqavati, dok druga ima sasvim konkretno zna~ewe. Istorija najboqe pokazuje {ta je sve bilo “pravedno” za Rimokatoli~ku crkvu: Prvi svetski rat (pravedan zbog osvete nadvojvode Ferninanda za ubistvo), italijansko – etiopski rat (zbog za{tite Evropqana!?)... Ali, imaju}i u vidu negativno iskustvo sa ratovima, jer su oni donosili smawewe politi~ke mo}i Rimokatoli~ke crkve (npr. gubitak Poqske, ^e{ke i Slova~ke, Ma|arske itd. posle Drugog svetskog rata), razumqivo je {to se insistira na strategiji nenasilnog delovawa, jer wome, u miru, crkva vra}a izgubqenu mo} i pozicije. Dakle, strategija nenasilnog delovawa osnovni je ~inilac svekolikog oporavka mo}i Rimokatoli~ke crkve. Navedeni tekst je zna~ajan za ovaj elaborat, jer pokazuje kako je Jovan Pavle Drugi u praksi shvatio zna~aj rata, odnosno oru`anih sukoba, s obzirom na iskustvo iz pre|a{wih, tokom kojih su se pape jasno izja{wavale o ciqevima i poku{avale da ih defini{u sa gledi{ta doktrine Rimokato542
li~ke crkve. Dakle, Jovan Pavle Drugi je vodio “rat”, odnosno naredio nasilnu secesiju Slovenije i Hrvatske uz pomo} oru`ja, a glumu svog nenasilnog delovawa je sproveo pri~om o qudskim pravima i demokratiji. Iz ovog elaborata se zakqu~uje da je on prvi, glavni i sigurno najodgovorniji za zlo~ine i nastavak genocida nad Srbima od 1990. godine. 29. 13. Na stranicama od 49 do 54 je tekst: Sa poqskim, ~e{kim, slova~kim, ma|arskim, slovena~kim “prole}ima” obznawena je dugo pripremana strategija nenasilnog delovawa Rimokatoli~ke crkve. Izradili su je stru~waci - teolozi i sociolozi koji su se posvetili izu~avawu rata. (63. Vidi “Pismo teologa iz Vzhodne Evrope”, “Kristjanova obzorja”, Qubqana, 184/89, str. 381-382) “Prole}a” su pokazala da je Rimokatoli~ka crkva izradila operativnu strategiju nenasilnog delovawa, koju primewuje u rimokatoli~kim i drugim dr`avama, a za to je pripremila i odgovaraju}u organizaciju. (64. “^e{ka, Slova~ka in Ma|arska pomlad”, “Slovenski jezuiti”, Maribor, 137/90, str. 124. navode da su postojali tajni biskupi, jezuiti koji se nisu izme|u sebe poznavali, a delovali su u ciqu obarawa re`ima. Samo je januara 1990. godine delovalo takvih 104 jezuita, a maja ve} 154 ~lana. Wih je papa posebno pohvalio) Tako su doga|aji u navedenim zemqama pokazali prisustvo tajnih struktura Rimokatoli~ke crkve koje su delovale po svim pravilima ilegalnog rata, kao i postojawe uba~enih agenata u medijima, institucijama, univerzitetima itd. Ta organizacija izgra|uje se i u nerimokatoli~kim dr`avama radi wihovog preveravawa. (65. Lojze Krakar, “Zbogom obljubljenemu zemaljskemu raju”, “Kristjanova obzorja”, Qubqana, 26/91, str. 367-378) navodi da je imao zadatak da uspostavi organizaciju Rimokatoli~ke crkve (tajnu) u ruskim zemqama. U navedenom tekstu govori o svom putu. Predstavqao se kao evropski kwi`evnik, imena sagovornika i doma}ina ne navodi, osim kao X, Y... Gradove i sela koja je posetio nije navodio ve} ih je ozna~avao gr~kim alfabetom, za pridobijawe lokalnog stanovni{tva koristio je poklone (tehni~ka roba, zapadna pi}a itd.)) Kada se neka vlast ne dopada Rimokatoli~koj crkvi, ona nastoji da je ukloni i dovede qude koji su pristalice rimokatoli~ke savremene dru{tvene doktrine. Za to se koristi strategija nenasilnog delovawa, a u kasnijim fazama ne preza se ni od nasiqa. Qudi zadu`eni za sprovo|ewe smene vlasti koriste slede}e faze u strategiji nenasilnog delovawa: analiza stawa, izbor ciqa, prve pregovore, poziv na javno mwewe, slawe ultimatuma i neposrednu akciju. Analiza stawa obuhvata prethodno poznavawe situacije. Ako se dogodi da oni koji vode akciju pogre{no poznaju ~iwenice, to nanosi veliku {tetu pokretu. (66. Rimokatoli~ka crkva ima svoju obave{tajnu slu`bu; “Katoli~ka obave{tajna mre`a”. Pored toga, i sve{tenici su obavezni da sve saznato u okviru slu`be (~ak i ispovesti), posebno od qudi bliskih vlastima, dostave Rimskoj kuriji. Vidi Ivan Babanovski, “Delovawe (politi~ko) verskih zajednica u SFRJ”, “Ideje”, Beograd, 2/88, str. 161) Stoga treba krenuti u istra`ivawe i prikupiti dokumentaciju o ~iwenicama kako bi se osigurala pouzdanost svih informacija. Va`no je anali543
zirati strukturu vlasti i odnose izme|u razli~itih partija i pojedinaca, kako bi se ustanovilo ko ima stvarnu vlast; potom vrline i mane qudi iz centara mo}i; zatim wihove me|usobne odnose, poslove kojima se bave, psiholo{ke i stru~ne portrete, porodicu i prijateqe, itd. Va`no je poznavati postupke koji }e biti primeweni u sukobu. Ova analiza mora da omogu}i takvo poznavawe stvari da bi odluke bile politi~ki ispravne, a koje }e uticati na izbor saveznika. Izbor ciqa je zna~ajan jer bez wega nema analize stawa, a od dobro izabranog ciqa zavisi uspeh ili poraz pokreta. Zbog toga treba izabrati ta~an, izdvojen i mogu} ciq! U izboru ciq mora se voditi ra~una o pravima protivnika i ostaviti mu mogu}nost, ako je ikako mogu}e, da wegovo prihvatawe uslova ne zna~i sramotu ili osramo}ewe pojedincu, partiji ili dr`avi. Ciq se mora prikazati kao pozitivan prilog budu}nosti cele zajednice. Prvi pregovori sa protivnikom obavqaju se u direktnom kontaktu (ne uz pomo} drugih) i pre nego {to se javnost uvu~e u konflikt. Spor se poku{ava re{iti diplomatskim sredstvima, daleko od o~iju javnosti. Na tom sastanku protivnik se upoznaje sa zakqu~cima do kojih se do{lo analizom stawa o tome koji su zahtevi pokreta, a uz to se navodi ciq koji se namerava posti}i. Od tog trenutka treba izbegavati sve {to bi izazivalo mr`wu ili prezir prema protivniku. Isto tako, mora se izbe}i svaka pretwa na ra~un sagovornika, jer bi to delovalo u~vr{}uju}e u odnosu na ispoqene strahove. Naprotiv, potrebno mu je skrenuti pa`wu da se mnogo mawe gubi ako se prihvati promena stawa nego ako se zadr`i status kvo. Prvi pregovori moraju omogu}iti sukobqenim stranama i da se boqe upoznaju. ^vrstina i odbijawe popu{tawa nimalo ne deluju osna`uju}e ako se oslone na sistematski prezir prema protivniku. Poverewe ima daleko ve}u prednost. Kada pregovori zapadnu u bezizlaznost – a retko se doga|a da se ve} na prvim pregovorima mo`e posti}i bilo kakav sporazum – onda ih treba obustaviti ali ne i definitivno prekinuti. Prema osnovnom na~elu strategije, vreme pregovora mora biti i vreme pripreme za odmeravawe snaga. (67. Jean Marie Muller, “Strategija nenasilnog delovawa”, “Kr{}anska sada{wost”, Zagreb, 1986, str. 114-116) Poziv na javno mwewe sledi ukoliko pregovori ne obezbede uspeh. Tada se “nepravda” obznawuje javnosti preko svih sredstava informisawa na koje pokret ima uticaj ili je wihov vlasnik. Potrebno je smisliti maksimum “publiciteta”, u tehni~om zna~ewu te re~i, odnosno omogu}iti da se iza|e u javnost kako bi se ona upoznala sa ciqevima pokreta. Publicitet sadr`i i zamke koje se moraju izbe}i. Prema javnosti bi trebalo delovati tako {to }e se ista}i wena odgovornost da se propu{tawem anga`mana deluje protiv budu}nosti i vlastitih interesa. Mora se izbe}i okrivqavawe javnosti za postoje}e stawe. Trebalo bi sve u~initi kako bi javnost postala svesna “nepravde” ali da joj se ne name}e krivica zbog postoje}eg stawa. Okrivqavawe vi{e onemogu}uje nego {to pokre}e delovawe. 544
Posle stvarawa “medijskog doga|aja” preduzimaju se akcije, organizuju manifestacije, tako da “~ak i zidovi progovore” (grafitima i lecima). Tokom manifestacije izbacuju se parole, kojih ne sme biti mnogo. Parole se ne smeju unositi po svom naho|ewu. (68. Kada je jedan italijanski aktivista organizovao demonstracije mirovwaka protiv rata u Vijetnamu, skup je krenuo iz Milana u Rim. Idu}i, grupe su uzvikivale “Yonsone, vrati se svojim kravama!” Mnogi seqaci su qutito komentarisali: “Zar krave nisu va`ne!”) Metode javnog manifestovawa obuhvataju: saop{tewa, peticiju, povorke (69. Papa Jovan Pavle II direktno je pozvao `ene da organizuju povorke kako bi uticale na svoje vlade radi obustavqawa daqeg iseqavawa rimokatolika iz Bawa Luke (“Politika”, Beograd, 29. 8. 1995)), mar{ i ograni~eni {trajk gla|u. Slawe ultimatuma posle neuspeha pregovora postaje obavezno – protivniku dati rok posle koga se daje signal za neposrednu akciju. Sa ultimatumom po~iwe odmeravawe snaga. On je sredstvo sile, a ne uveravawa. Najverovatnije je da }e protivnik odbiti da popusti pred onim {to treba nazvati pretwom i {to on smatra nedopustivom ucenom. Ultimatum treba tako formulisati da ujedno predstavqa i poziv javnom mwewu na akciju. Neposredna akcija se primewuje posle neuspeha pregovora i predstavqa neizbe`no odmeravawe snaga. Tada se upotrebqavaju sredstva prisiqavawa. Javne manifestacije ne treba prekidati. Kada se sukob zao{tri, neophodno je predvideti mogu}nost zabrane manifestacije. Vo|e pokreta moraju predvideti sposobnost manifestanata da se sukobe sa snagama policije, ali dr`e}i se nenasilnih na~ela i metoda. Ako se to ne mo`e, manifestacije vaqa obustaviti, jer ukoliko se pretvore u nasiqe dolazi do argumenata za sramo}ewe pokreta. Povla~ewe ponekada omogu}uje pripremawe budu}e ofanzive. U neposrednoj akciji primewuju se slede}e metode: – direktna akcija nesaradwe (Hartal – sanskritska re~, koja ozna~ava dan op{teg {trajka, kada se od stanovni{tva zahteva da napusti radna mesta, ulice i prostorije za razonodu). Na hartal se ponekad odlu~uje na samom po~etku direktne akcije, a ponekad na kraju; – vra}awe titula i ordewa, {to je simboli~an ~in, ali ako ga u~ine zna~ajne li~nosti on mo`e imati velikog odjeka u javnosti; – bojkot (nekupovawe odre|ene robe, nedolazak u odre|ene trgovine ili objekte); – {trajk, kojim se pokazuje nespremnost na saradwu i parali{e privreda; ako su {trajkovi masovni, oni imaju snagu pokreta; – kolektivno uskra}ivawe poreza, TV pretplata i sli~no, ~ime se ozna~ava prekid solidarnosti sa zajednicom. Va`no je ako se tim ~inom uskra}uju sredstva za odr`avawe “nepravde” zbog koje se ide u sukob; – osporavawe save{}u (70. Taj oblik sukobqavawa veoma je razvijen u Rimokatoli~koj crkvi i zaslu`uje vi{e pa`we. Vidi Jo`e Puceq, “Svoboda vesti – izziv za Cerkev?”, Communio “Kristjanova obzorja”, Qubqana, 33/93, str. 204; Joachim Gilka, “Blagor tistim, ki delajo za mir”, Communio “Kristjanova obzorja”, Qubqana, 25/91, str. 222) osmi{qava se u dva pravca (pr545
vo, u slu~aju agresije, oni koji su ube|eni u nenasilni metod treba da ubede sugra|ane da su normalni gra|ani iako biraju put nenasiqa. I drugo, tim metodom se mo`e osporavati vladina politika u odre|enom trenutku, posebno ako se radi o akcijama vojske); – neograni~eni {trajk gla|u, koji vi{e nema za ciq protest protiv nepravde, jer oni koji ga primewuju idu do kraja u svojim zahtevima do ostvarivawa ciqeva; – op{ti {trajk, koji obuhvata prestanak rada u svim delatnostima privrede i neprivrede, ~ime se parali{e celokupan `ivot u zemqi; – direktna akcija kao posledwa faza u kojoj se ide na direktno konfrontirawe sa protivnikom, pri ~emu }e vlada da hapsi, maltretira ili primewuje druge metode odmazde prema manifestantima. ^ine je slede}e akcije: Sit-in (doslovno: sedeti unutra) kao najpoznatiji metod direktnog nastupawa koji podrazumeva zauzimawe prostorija koje su vlasni{tvo suparnika, da bi se sedewem u wima nametnuli kao sagovornici i iznudila prava koja protivnik ne `eli da da; opstrukcija koja se sastoji u spre~avawu slobodnog saobra}aja javnim putevima; gra|ansko protivpravno prisvajawe (uzurpacija) koje ozna~ava poziv da se ostane na radnom mestu i kontradelovawem ru{i zakonita vlast (iznutra), u kome se slu~aju slede nare|ewa ne dr`avnog vrha, ve} vo|a pokreta otpora; protivpravno prisvajawe vladinih funkcija i paralelna uprava, koja se sprovodi kada je vlast poquqana i kada daqim akcijama treba da se ru{i ili kada je izvestan wen pad. Tada se formira vlada (vlada nacionalnog spasa, front spasa itd.), ~ime vlast definitivno prelazi u ruke rimokatolika ili wihovih eksponenata. Izbori se organizuju u uslovima kada su sve poluge vlasti u `eqenim rukama, ~ime je obavqeno pola posla. Tada slede nove parole upu}ene dr`avqanima da je vreme za mir, a u miru se moli i radi”. U ovom tekstu se iznose detaqi nenasilnog mewawa vlasti koja ne odgovara kriterijumima pape, i osvajawa vlasti koja odgovara Rimokatoli~koj crkvi. Da ne bude zabune, ova tehnika se gotovo ne razlikuje, osim u nekim sitnim detaqima, od strategije i tehnike obave{tajnih i drugih slu`bi onih dr`ava koje `ele da vladaju zemaqskom kuglom. U ovom elaboratu citirano je dovoqno tekstova koji pokazuju kakva je organizaciona struktura Rimokatoli~ke crkve i svih wenih obave{tajnih i diplomatskih slu`bi. Sve to je iskoristio Jovan Pavle Drugi kada je rasturao biv{u Jugoslaviju, a sastavni deo akcije su bili i zlo~ini nad Srbima. 29. 14. Na stranici 54 je tekst: Uo~qivo je da Rimokatoli~ka crkva, koriste}i iskustva vo|enih ratova, sve vi{e pa`we posve}uje posrednom vo|ewu ratova (72. Pona{awe NATO-a i saveznika u ratu protiv Republike Srpske Krajine i Republike Srpske zasnovano je na istorijskom iskustvu Starog zaveta. Proterav{i stanovni{tvo sa teritorije onemogu}en je gerilski rat, {to je do sada bila rak-rana za ameri~ku armiju), preko tu|ih vojnih snaga. Po{to je uni{tena sredwovekovna crkvena dr`ava, dana{wi Vatikan nema vlastitu vojsku, osim simboli~no. Me|utim, Vatikan i dan-danas ima uticaj na dr`avnu po546
litiku nekih dr`ava, pa tako i na vojsku konkretne zemqe. Rimokatoli~ka crkva trenutno je sposobna da vodi strategiju nenasilnog delovawa, koja je mogu}a, pre svega, u dr`avama gde su rimokatolici ve}ina, mada je u stawu da deluje i u nerimokatoli~kim dr`avama. Dakle, svaka dr`ava u kojoj su na vlasti stranke pod kontrolom Vatikana ili druge stranke, na koje uti~e Vatikan preko svojih poluga nenasilnog delovawa, du`ne su da upotrebe oru`anu silu na zahtev pape. To je ostalo nepromeweno i Jovan Pavle Drugi je to maksimalno koristio tokom krize i sukoba na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1990. godine. Za zlo~ine tih armija i usta{a najodgovorniji je naredbodavac svih zlo~ina – Jovan Pavle Drugi. 29. 15. Na stranici 55 je tekst: Mir predstavqa efikasno sredstvo vladawa, jer ko pru`i ili obezbedi mir, u ve}ini slu~ajeva dobija poverewe naroda da wime vlada. (73. Toma` Mastnak, “Kristjanstvo in muslimanstvo”, “Znanstveno in publicisti~no sredi{~e”, Qubqana, 1996, str. 9) Mir je uslov za ve}inu qudskih delatnosti, pa i za rat. (74. Radmila Nakarada, “Slom Jugoslavije – novi izazov me|unarodnim mirovnim pokretima”, u zborniku “Potisnuto dru{tvo”, “Ekocentar”, Beograd, 1995, str. 473, veli: “Mirovni pokreti su pokazali za~u|uju}i stepen ravnodu{nosti prema raspadu Jugoslavije”.) Tekst je citiran zbog izvora podataka za ove dve re~enice. Po nalogu Jovana Pavla Drugog svi mirovni pokreti su morali da za}ute kada je u pitawu razbijawe biv{e Jugoslavije. Dakle, mirovne pokrete je Jovan Pavle Drugi pot~inio svom ciqu. Toliko je bio jak, silan i zna~ajan u me|unarodnim odnosima, da su svi mirovni pokreti prakti~no }utawem pristajali na zlo~ine koji su ~iweni uz blagoslov Jovana Pavla Drugog. 29. 16. Na stranici 56 je tekst: U rimokatoli~kom kulturnom krugu veoma je rano zapo~ela aktivnost za verom nadahnutim mirom. Prvi “mirovni pokret” (u dana{wem zna~ewu te re~i) dogodio se u jo{ jedinstvenom hri{}anstvu, a na podru~ju dana{we Francuske, 875. godine, pod vo|stvom biskupa Gija An`evinskog. (79. T. Mastnak, “Kristjanstvo in muslimanstvo”, str. 11) Ovaj i potowi “mirovni pokret” vrteli su se oko tri ta~ke (bo`ijeg mira): za{tite crkve i crkvenih poseda; za{tite crkvenih dostojanstvenika, sve{tenika i monaha, i za{tite, ne toliko kmetova i sirotiwe, koliko wihove stoke. Ovim tekstom se prikazuje kako izgledaju mirovni pokreti pod pokroviteqstvom Rimokatoli~ke crkve, odnosno po~eci mirovnih pokreta rimskih papa. 29. 17. Na stranicama od 57 do 59 je tekst: Za{to su crkvene vlasti po~ele da se bave mirom? Tradicionalno sociolo{ko i politikolo{ko tuma~ewe tog vremena ukazuje na “feudalnu anarhiju” – dezintegraciju tradicionalnih struktura vlasti – posebno Karolin{kog carstva i slabqewa kraqevske mo}i, kao razlog za{to su crkveni oci preuzeli brigu oko sasvim svetovnih pitawa. Kada se karolin{ki 547
pravni sistem raspao, vlast su po~eli da grabe ja~i plemi}i, odnosno feudalci, uzimaju}i pravdu u svoje ruke, pokre}u}i beskona~ne privatne ratove i {ire}i nasiqe, pravnu nesigurnost, itd. Da bi mogli da ratuju nedostajala su im sredstva, do kojih su dolazili pqa~kom crkvenih poseda, kmetova, trgovaca... Nasiqe je postalo obele`jem ovog doba! U jeku ovakvog bezakowa i nasiqa ~uo se vapaj za mirom, najdragocenijim i najnedosti`nijim od svih bo`ijih darova. (80. Za mir je odgovarao kraq, a mirovni pokret je govorio da je za wega odgovoran Bog, odnosno crkva, pri ~emu je oduzimao vlast kraqu.) Po{to kraq nije mogao da obezbedi mir (kraqevski mir) - pax regis, biskupi su po~eli da ostvaruju pax Dei - bo`iji mir. (81. Unutra{wi mir u hri{}anstvu posti`e se (sr~anom) molitvom i darom Bo`ijim. Molitvom se posti`e smirewe i ~i{}ewe srca od svih negativnih `eqa, strasti i sl.) Netradicionalno tuma~ewe ovog perioda zastupa hipotezu da se rat vodio oko crkvene imovine, odnosno oko toga ko ima pravo da raspola`e crkvenom imovinom: crkva ili svetovna vlast. Na osnovu toga ovi autori zastupaju stav da je pax Dei bio neophodan po{to je crkva uspela da povrati sve{teni~ki nadzor nad imovinom koja joj je pripadala, a potom i da nametne svoju vlast kao va`niju i pre~u od svetovne. Tre}i razlog za “mirovni pokret” proistekao je iz potrebe da se uredi lai~ko dru{tvo koje se rascepilo na vojnike i poqoprivrednike (naoru`ane i nenaoru`ane). Kqu~ni momenat je oblikovawe hri{}anskog vite{tva koje je plod vi{evekovnog tragawa za regulisawem pitawa rata i hri{}anskih vojnika. Vitez je postao pravna osoba, a stupaju}i u novi mirovni poredak on se podre|uje i zakonima. “Mirovnom pokretu” pripala je uloga da opredeli mesto vojnika u dru{tvenom poretku, odnosno da odredi i ulogu nasiqa u dru{tvu. Ako je zabraweno vr{iti nasiqe nad sve{tenstvom, kmetovima, trgovcima, nad nekim mora biti dozvoqeno! Otuda se mir shvata kao ure|ewe (primene) nasiqa! Crkveni oci su se postarali o tome za{to i kako da se upotrebi oru`je. Na taj na~in sve{tenstvo je uspostavilo nadzor, ali i saradwu, sa vojni~kim stale`om, ~ime je ostvaren bo`iji mir, odnosno primirje. “Mirovni pokret” nije se, dakle, suprotstavqao ratu. Pretwama duhovnim kaznama kojima su raspolagali crkveni oci, sada se pridru`uju argumenti oru`ja i rata protiv snaga koje ne prihvataju novi poredak (red). Neposlu{nima su biskupi li~no objavqivali rat i vodili vojsku protiv wih. (82. T. Mastnak, “Kristjanstvo in muslimani”, str. 19) Kada je crkva postigla mir me|u sukobqenim zapadnim feudalcima, vojnicima i kmetovima, postavilo se pitawe: mo`e li se nasiqe iskoreniti iz dru{tva kao stalna pretwa miru i `ivotu? Odgovor je bio pozitivan i sadr`avao je dva elementa: duhovni (teolo{ki) i sociolo{ko-politikolo{ki. Naime, mir se posti`e Hristom, odnosno molitvom kod onih koji su skloni ovom na~inu komunikacije i pacifikacije nagona, i drugo, usmeravawem nasiqa prema paganima, jereticima, {izmaticima i drugima izvan rimokatoli~ke zajednice. (83. Papa Grgur VII je 1078. godine je vojni poziv uvrstio me|u zanimawa koje nije mogu}e obavqati bez ~iwewa greha.) Cr548
kvena istorija puna je primera preusmeravawa nasiqa iz zajednice ka {izmaticima, paganima... Novac ste~en pqa~kom inoveraca, idolopoklonika i drugih delom je zavr{avao i u (velelepim) crkvama, odnosno u kasi crkve. Savremena dru{tvena doktrina Rimokatoli~ke crkve smatra da je i danas mogu} mir na planeti ako se uva`e slede}i zahtevi: dostojanstvo i prava ~oveka, za{tita socijalne jedinice, posebno porodice, po{tovawe i zahtev za radom, obnova pravnog poretka i shvatawe dr`ave u hri{}anskom duhu. (84. Pije XII, Radijski govor, Bo`i}, 1942, B 23-26) Rimokatoli~ka crkva se veoma rano po~ela zanimati problemima dru{tva, koje je re{avala u duhu hri{}anskih principa. Preuzimawem odgovornosti za mir crkva je preuzimala i veliki politi~ki teret. Re{ewa koja je, pri tom, nametala imala su razli~it stepen prihva}enosti, odnosno efikasnosti. Neka spomenuta re{ewa (“izvoz nasiqa”) zaista su originalna, ali i tragi~na. Nekada su usvojena re{ewa umela da se “obiju od glavu crkve”. Me|utim, crkva je uvek do sada umela da se sna|e. Ra~un su, obi~no, pla}ali {izmatici. Iz teksta se zakqu~uje da nije greh izvr{iti zlo~in nad nerimokatolicima i da je to greh koji se opra{ta. Na toj doktrini Jovan Pavle Drugi je zasnovao naredbu da se i zlo~inima nad Srbima ostvari samostalnost Slovenije i Hrvatske, a samim tim razori biv{e Jugoslavija. 29. 18. Na stranicama 71 i 72 je tekst: Grgur XVI u ~uvenoj encikliki “Mirari vos” od 15. avgusta 1832. g, prokleo je slobodu savesti, misli i {tampe, nazivaju}i ih ludilom. (...) Jo{ je jasniji i odre|eniji stav zauzimao wegov naslednik, papa Pije IX. Ovaj potowi je u svojoj encikliki “Quantra cura”, iz g. 1864. osudio osnovno na~elo svake demokratije”. (Aleksandar Tabakovi}, “Katolicizam i demokratija”) Protiv demokratije Demokratija je postala znak raspoznavawa ovog vremena, lozinka za stupawe u odre|eni krug dr`ava, moda i ideologija, ali i meta usmeravawa qudskih zajednica, dru{tava i dr`ava. Iako hri{}anstvo, odnosno crkva i demokratija, kako pi{e Alberiwo \usepe (Alberigo Giuseppe) imaju, svaka za sebe, hiqadugodi{wu istoriju, one su se srele tek u novije vreme. Susret nije bio nimalo srda~an. (1. “Od papske enciklike 1884. “Najplemenitijem narodu o ure|ewu doma}eg dru{tva i civilnog dru{tva” na|en je odgovor kako da se katoli~ka zajednica u demokratskoj dr`avi zadr`i pod kontrolom crkve i odvoji od su{tine demokratske politike. Preporu~eno je da katoloci stvaraju mre`u verskih udru`ewa i organizacija, koja }e okupiti ve}inu naroda. Tako }e se u demokratskoj dr`avi stvoriti unutra{wa dr`ava koju vodi crkva.” Ova praksa dominantna je i danas. Otuda imamo dvojno zna~ewe pojmova, npr. civilno dru{tvo. Vidi Milorad Ekmeyi}, “Srbija izme|u sredwe Evrope”, “Politika”, Beograd, 1992, str. 14) “Dugo je bilo konfliktnih situacija, i tek posledwih decenija mogu}e je zapaziti oprezno pribli`avawe”. (2. Giuseppe Alberigo, “Ekleziologija in demokracija”, “Znamewe”, Petrov~e, 1-2/93, str. 18) A koliko je Rimokatoli~ka crkva bila oprezna, govori i podatak da u svim papskim enciklikama, uputstvima Kongre549
gacije za verska pitawa (biv{e inkvizicije) i drugim slu`benim dokumentima koje smo pregledali nema izri~ite upotrebe re~i demokratija. Nema je ~ak ni u dokumentima koje je usvojio Drugi vatikanski koncil. (3. Okru`nica o “Svetom Duhu” (Dominum et Vivifacentem) pape Jovana Pavla II (1986) daje negativan pogled na dana{wi svet. Sama okru`nica nije pisana u dijalo{kom duhu i sa dijalo{kim izrazima. Vidi Vekoslav Grmi~, “Na rob okro`nice pape`a Janeza Pavla II.” Dominum et Vivificantem, ^asopis za kritiko znanosti, Qubqana, 89-90/86, str. 85, Upor. Vekoslav Grmi~, “Pomen kritike v cerkvi”, ^asopis za kritiko znanosti, Qubqana, 101-102/87, str. 148-154) “Posledwi Koncil, tako|e, nije nigde upotrebio re~ demokratija, ali veoma jasno i odlu~no stoji na wenoj strani” (4. Anton Stres, “Med bogom in cesarjem”, “Dru`ina”, Qubqana, 1989, str. 49), veli Anton Stres. Upotrebqavaju se drugi pojmovi koji tek asociraju na demokratiju, mada, opet izmewenog sadr`aja – dijalog i pluralizam. Pojam demokratije ne pripada klasi~nim predmetima rimokatoli~ke savremene dru{tvene doktrine, ali ni teologije uop{te. Ina~e, demokratija za rimokatoli~ku teologiju ozna~ava vladavinu naroda, wegovu nadle`nost u svim pitawima politi~kog `ivota dr`ave i dru{tva i dono{ewe odluka ve}inom glasova. Demokratija, tako|e, shvata i kao suprotnost monarhiji. (5. [arl Mores, “O povratku evropske civilizacije na varvarstvo”, u zborniku “Desna Evropa”, “Velvet”, Beograd, 1994, str. 34) Tradicionalni rimokatolicizam suprotstavqao se vekovima demokratiji i demokratizaciji dru{tva, po{to je procewivano da ona sadr`i dezintegracione elemente za hri{}anstvo. Izmewene dru{tvene prilike, odnosno ja~awe demokratskih snaga, primorale su Rimokatoli~ku crkvu da je “prihvati”, ali samo kao “hri{}ansku demokratiju”. (6. Milan Zver, “Pojmovawe demokracije v slovenski katoli{ki misli med obema vojnama”, “Dru{tvo 2000”, Qubqana, 35-36/87, str. 145-146. Upor. N. Berdajev, “Filozofija nejednakosti”, “Mediteran”, “Oktoih”, Budva – Titograd, 1990, str. 134 Ber|ajev tvrdi da je demokratija nezdravo stawe naroda.) U tekstu se iznosi geneza shvatawa Rimokatoli~ke crkve o demokratiji. Jovan Pavle Drugi smatra da demokratija postoji samo tamo gde su na vlasti stranke koje on podr`ava, ili one koje su mu pot~iwene. 29. 19. Na stranicama 73 i 74 je tekst: Demokratija je sobom nosila i sekularizaciju koja je u liberalnoj dr`avi odvojila crkvu od dr`ave, veru od politike. A politi~ka (parlamentarna) demokratija iskazuje zakonitost da, mereno verom, pojam pluralizma (demokratije) manifestuje unutra{wu te`wu za sekularizacijom. (13. M. Zver, “Samoupravni korporativizem in korporativno samoupravljanje”, “Dru{tvo 2000”, Qubqana, 48/49/90, str. 154) Po{to je crkva, posmatrano organizacijski, samo sistem me|u sistemima, a odnosi me|u sistemima opet se iskazuju na politi~kom podru~ju (14. Janez Poga~nik, “Duhovnik in (politi~ni) izziv ~asa”, “Cerkev v sedanjem svetu”, Qubqana, 1-2/91, str. 24), to zna~i da crkva u~estvuje u politi~kom `ivotu nastoje}i da sru{i model postoje}eg sistema. To vodi ili ka zabrani, odnosno ograni~avawu crkvene poli550
ti~ke aktivnosti, ili sekularizaciji dru{tva kako bi se odvojila vera od politike i omogu}ilo drugim sistemima (lai~kim) da se politi~ki oforme, oja~aju, steknu ravnopravnost i iska`u u politi~koj borbi. Rimokatoli~ka “hri{}anska demokratija” kao specifi~na crkvena demokratija nastupa kao kritika odre|enih politi~kih pojava dvadesetog veka. Povratak nevernika (ateista) u crkveno naru~je mo`e da omogu}i samo bo`ija mo}. Ona se ne}e javiti ako budemo vi{e moderni, ve} ako se budemo pona{ali vi{e hri{}anski. Samo tada }e iz modernog `ivota nestati ono {to je protivversko i tada }e zavladati “prava hri{}anska demokratija”. (15. Matev` Grenko, “Katoli{ka na~ela – podlaga idejnega in politi~nega delovanja”, “Znamewe”, Maribor, 4/86, str. 309) Radi toga u osnovama programa Rimokatoli~ke crkve nalazimo zalagawe za “hri{}ansku demokratiju” koja bi trebalo da zameni gra|ansku parlamentarnu demokratiju. Tek tada }e demokratija biti u skladu sa bo`ijim zakonima. I zaista, tamo gde je pobedila “hri{}anska demokratija” (fa{isti~ka [panija, ju`noameri~ke i azijske diktature) dolazilo je do rekonstrukcije ili ukidawa gra|anskih demokratskih institucija. (16. Isto, str. 312) Tamo su vladale rimokatoli~ke partije, uz blagoslov biskupa i papa, kao nosioci totalitarizma i simboli proameri~kih i proevropskih interesa. (17. Isto. Vidi A. Tabakovi}: “Katolicizam i demokratija”, II deo, “Jezuiti i papski dekreti”, “Javnost”, Beograd, br. 27, 1936, str. 605) U vladavini rimokatoli~ke savremene dru{tvene doktrine liberalizam je veoma ocrwen. Prema nalazu M. Grenka to je, pre svega, zato {to se liberalizam suprotstavqa rimokatoli~koj doktrini. (18. Matev` Grenko, “Katoli{ka socialno-politi~na misel na slovenskoem”, “Znamewe”, Maribor, 1/87, str. 11) Pojava militantnog, a time, svakako, i antidemokratskog katolicizma ve`e se za 1931. godinu, ta~nije za pojavu okru`nice Quadragesimo anno (19. Po{to je ameri~ki Senat prihvatio enciklike Rerum novarum i Quadragesimo anno kao svoja slu`bena dokumenta, Akademik Mihailo Markovi} (“Fa{izam i novi svetski poredak”, Vojno delo, Beograd, 3/95, str. 61-74) ukazuje na sli~nosti “novog svetskog poretka” koji nastoji da obezbedi trajnu dominaciju SAD i prakse fa{izma, vaqa se zapitati koliko su navedene enciklike odgovorne za fa{izaciju ameri~ke spoqne politike!? Jer, kao {to su fa{isti `eleli da postignu dominaciju (pre svega nad Slovenima), tako i SAD i wene organizacije, od levice do desnice, uvek podr`avaju “militantnu ideologiju demokratizacije, ponekad pod nazivom qudskih prava ili direktnom upotrebom vojne sile.” Vidi Yefri T. Berger, “Novi svetski poredak”, “Beletra”, Beograd, 1994, str. 28) sa kojom je javnosti predstavqena i ~uvena Katoli~ka akcija (ina~e me|u rimokatolicima prisutna jo{ od 1904. godine). Papa Pije X, naslednik Lava XIII, mawe se, naime, bavio polo`ajem radnika i socijalnim pitawima, ali je zato udario temeqe novoj klerikalnoj organizaciji poznatoj pod imenom Katoli~ka akcija, ~iji je zadatak bio da ostvari saradwu laika s akcijom crkvene hijerarhije i da slu`i crkvi u odbrani hri{}anskih principa na dru{tveno-politi~kom podru~ju. (20. Vjekoslav Cvrqe, “Vatikan u suvremenom svijetu”, “[kolska kwiga”, Zagreb, 1980, str. 21) Na ~elu Katoli~ke akcije formal551
no je sam papa. Me|utim, ona ima Centralnu huntu (“Giunta centrale”) u Rimu, a rezidencijalni nadbiskupi i biskupi u pojedinim zemqama ~ine delove hijerarhije. Svojom ideologijom i zahtevima za socijalnim organizacijama industrijskih radnika i seqaka pokret je uticao na sve bitne faze izrastawa modernog fa{izma u Evropi. Pokret je tolerisan uglavnom u totalitarnim dr`avama. (21. M. Ekmeyi}, “Srbija izme|u sredwe Evrope i Evrope”, str. 15; Viktor Novak (Magnum crimen, Pola vijeka klerikarizma u Hrvatskoj” MCMXLIII, Zagreb, str. 309) navodi tuma~ewe Katoli~ke akcije jezuite Fridriha Mukermana: “Papa zove na novi krsta{ki pohod Katoli~ke akcije. On je vo|a koji nosi zastavu Kristusova Kraqevstva. Ne radi se samo o Crkvi, radi se o dr`avi, o nauci, o umjetnosti. Katoli~ka akcija treba da obuhvati Univerzum. Papinski suverenitet je najvi{i na zemqi, najvi{e i najsvetije dobro ~ovje~anstva, i zato taj suverenitet mora imati pravo i du`nost da sve druge oblasti vladawa dr`i u ogradama koje su im postavqene...”) Katoli~ka akcija imala je zadatak da prodire u javni `ivot i da se bavi hristijanizacijom naroda i dr`ava. Radi toga borci Katoli~ke akcije moraju nastupati kao ure|ena vojska, u zbijenim ~etama, sa ~eli~nom disciplinom. Krajwi rezultat enciklike Quadragesimo anno i Katoli~ke akcije, tamo gde su uspeli da prodru do dr`avnih vlasti, bio je totalitarni rimokatolicizam koji je, ve}inom, kako smo ve} istakli, sara|ivao sa fa{isti~kim snagama, {to je doprinelo daqwem umawewu ugleda Rimokatoli~ke crkve, ali i hri{}anstva uop{te. U ovom tekstu se navode ~iwenice koje poma`u shvatawu hri{}anske “demokratije”, Katoli~ke akcije kao oblika politi~kog organizovawa laika, kako bi bili pod kontrolom pape, novog svetskog poretka, kome te`e pape i svojevrsne fa{izacije spoqne politike radi ostvarivawa novog oblika totalitarizma, koji prevazilazi nacionalne granice. To su procesi koje je maksimalno razvio Jovan Pavle Drugi. U okviru tih procesa prepoznaje se ponovno uspostavqawe usta{tva na teritoriji Hrvatske, kome, kao pokreta~ka snaga, Jovan Pavle Drugi nare|uje vr{ewe zlo~ina nad Srbima. To je hri{}anska “demokratija” Jovana Pavla Drugog, koja kao za{titnika dobija novi svetski poredak: globalizam, kao oblik planetarnog totalitarizma. 29. 20. Na stranicama od 75 do 78 je tekst: Odbojni odnos Rimokatoli~ke crkve prema demokratiji nije nikakvo iznena|ewe, jer crkva svoje ustrojstvo zasniva na bo`ijem Provi|ewu i Otkrovewu, a ne na politi~koj voqi naroda. Bog ustanovqava crkvu i otkriva istinu u kojoj nema ,,demokratske rasprave”, po{to je Bog iznad svih i svakog, pa i iznad demokratske rasprave i politi~kog izja{wavawa. (22. Kardinal Ratcinger odbacuje demokratiju koja nosi vrednosti, a zala`e se za demokratiju (hri{}ansku) koja nosi istinu! Joseph Ratzinger, “Pomen verskih in nravnih vrednot v pluralisti~ni dru`bi”, Communio “Kristjanova obzorja”, Qubqana, 4/92, str. 351) Kardinal Jozef Ratcinger, prefekt Kongregacije za verska pitawa (biv{e inkvizicije) u svom radu “Demokratizacija crkve” jasno veli da se crkva konstitui{e kao harizmatska, misti~na, a ne kao demo552
kratska institucija. Ovo, drugim re~ima zna~i da harizma nije demokratski nego duhovni princip. To je dar koji, dakle, dolazi od Boga i ne mo`e ga dati niko od dole (iz zajednice, dru{tva ili dr`ave, odnosno stranke, institucije i sl.). (23. J. Ratzinger, “Demokratisirung der Kürche?”, u: Ratzinger/Maier: “Demokratie in der Kürche, Moegliehkeiten, Genzen, Gefahren, Werdende Welt 16, Limnourg, Lahn Verlag”, 1970, str. 26-27) Prema tome, crkva nije “demokratija” nego “Hristokratija”. (24. M. Volf, “Demokracija in karizma”, “Znamewe”, Petrov~e, 1-2/93, str. 27) Ukoliko bi se u crkvi uvela demokratija, odnosno vladavina i jednakost vernika sa predstavnicima crkvene hijerarhije, to ne bi imalo ni~eg zajedni~kog sa Hristovim kraqevstvom. Ni sam Isus Hristos nije mogao da vr{i vlast, jer vlast pripada crkvi, odnosno odre|enoj kategoriji qudi, ta~nije papi, biskupima i `upnicima. (25. Vitko Musek, “Demokratizacija crkve”, “Znamewe”, Maribor, 1975, str. 440441) zagovara princip da sva vlast od Boga ne mo`e da se direktno prenese na Petra, odnosno da je sva vlast u Crkvi od Petra, po{to se naslednik Jude nije odre|ivao Petrovom voqom nego voqom svih apostola. Taj ~in se obavio glasawem apostola, {to je u suprotnosti sa dana{wom praksom.) Birawe biskupa (apostola) obavqao je sam Hristos, a sada wih bira papa. Postoji, me|utim, ozbiqna primedba da je birawe apostola koji je trebalo da zameni Judu bio posao svih ostalih apostola a ne Hrista, ~iji je bio samo prvi izbor. Prema ovoj logici nove biskupe trebalo bi da biraju ostali biskupi, a ne papa. Ovakav na~in izbora biskupa imao bi demokratsku legitimaciju. Biskup vlada bez odobrewa vernika i nezavisno od wihove voqe, po{to se oni moraju pokoravati wemu, a ne on wima. Samim tim je jasno da u ovako ustrojenoj organizaciji ne mo`e biti demokratije. Ipak, u Rimokatoli~koj crkvi imamo i danas rasprave me|u teolozima i sociolozima o tome da li autoritet u crkvi zahteva crkvenu “demokratiju”, “aristokratiju” ili “monarhiju”. (26. Joseph Ratzinger, “Das neue Volk Gotes, Entwurfe Verlag”, 1969, str. 18. Upor. Joseph Ratzinger, “Teologishe Principeienlehre Baustellen zur Fundamental theologie”, “Erich Wewel Verlag”, 1982, str. 55) Ono o ~emu je postignuta saglasnost u ovakvim raspravama jeste to da su teolo{ka tradicija i crkveni stavovi na strani zagovornika monarhijskog principa. Iskazano re~ima A. Stresa, ova istina glasi: “Osnovnu liniju vere i prakse dao je na{ Ustanoviteq i on i daqe ostaje onaj od kojeg dolazi – preko crkve – spasewe. Otuda demokratskim mogu biti razna qudska udru`ewa ali ne i crkva, koju je ustanovio Spasiteq a ne qudi”. (27. A. Stres, “Demokracija v cerkvi”, “Dru`ina”, Qubqana, 2. 2. 1986, str. 2) Razvoj savremene demokratije i{ao je tokom koji je Rimokatoli~koj crkvi nametao oprez. Demokratija se prvo ra{irila na podru~jima gde je dominirala protestantska i anglikanska verska tradicija. “Tri talasa demokratizacije zbila su se u modernom svetu. Prvi, koji je trajao sto godina, od 1820. do 1920, imao je svoje korene u ameri~koj i Francuskoj revoluciji i bio je uglavnom severnoameri~ki i evropski fenomen.” (28. Semjuel Hantington, “Religija i tre}i talas”, Tre}i program, Beograd, 92-93/92, str. 194) Korene ove demokratije Hantington vidi u ekonomskom razvoju i religiji protestantizma. (29. Tezu je prvi argumentovao Maks Veber (“Protestantska 553
etika i duh kapitalizma”, “Veselin Masle{a” – “Svjetlost”, Sarajevo, 1989, str. 70)) “Istorijski, protestantizam i demokratija bili su me|usobno povezani. Prvi demokratski impuls u zapadnom svetu do{ao je sa puritanskom revolucijom u sedamnaestom veku. Ogromna ve}ina zemaqa koja je postala demokratska bila je u sedamnaestom veku protestantska.” (30. S.Hantington, “Religija i tre}i talas”, str. 194) U svojoj studiji iz 1979. Kenet Boleno, na primer, zakqu~uje da “{to je ve}a srazmera protestantske populacije, to je ve}i nivo demokratije, nasuprot tome katolicizam je bio povezan sa odsustvom demokratije ili sa ograni~enim, odnosno kasnim demokratskim razvojem”. (31. Isto, str. 195) Ovakvi suprotstavqeni stavovi prema demokratiji stvarali su izme|u Rimokatoli~ke crkve i protestantizma nepoverewe i jaz. Slede}i, veoma sna`an razlog za rimokatoli~ko odbacivawe demokratije bili su qudi koji su {irili demokratiju. (32. Ve}ina pristalica demokratije bili su pripadnici okultnih dru{tava (Rozenkrojcersko bratstvo, masonske organizacije, Teozofsko dru{tvo, Antropozofsko dru{tvo, okultni instituti...). Poznato je da je okultizam `eleo da uni{ti hri{}anstvo: “Magovi su, u `eqi da uni{te hri{}anstvo, izvr{ili radikalni preokret preobla~e}i se u filantropski pojavni oblik koji je imao svoj izraz u politi~kom okultizmu, a manifestovao se kao revolucionarna praksa iz 1789”. @olt Lazar, “Okultizam danas”, izd. autora, Novi Sad, 1991, str. 44; Marko S. Markovi}, “Istina o Francuskoj revoluciji”, “Obraz”, Beograd, 1995, str. 14. i drugi autor, Francuz poreklom, sla`e se sa napred re~enim: “Ve}i broj tih ~arobwaka bi}e vezan za Francusku revoluciju”. @an-Pjer Silmon, “Magija”, II izdawe, “De~je novine”, Gorwi Milanovac, 1990, str. 18) Ve}ina pristalica demokratije sedamnaestog, osamnaestog pa i kasnijih vekova bili su quti protivnici crkve! (33. Revolucija ho}e jednakost, tj. ukidawe svih stale`a, klasa i korporacija, svih postoje}ih najvi{ih vlasti, izjedna~avawe u dru{tvu. Ona tra`i odvajawe crkve od dr`ave, jednakost svih kultova, tretirawe hri{}anske crkve kao obi~nog privatnog dru{tva, bez zna~aja za naciju i dr`avu”. Qubomir Tadi}, “Tradicija i revolucija”, Srpska kwi`evna zadruga, Beograd, 1972, str. 10) Iako neki od wih nisu napu{tali verska ube|ewa, niti su bili ateisti, zbog wihove privr`enosti demokratiji bili su izlo`eni rimokatoli~kom oprezu. Prema na{em mi{qewu, kqu~ razumevawa nalazi se u doga|ajima pred Francusku revoluciju, za vreme trajawa revolucije, kao i u postrevolucionarnom periodu. Francusku revoluciju pojedini autori (neo)marksisti~ke orijentacije imenuju jo{ i revolucijom protiv crkve, naravno Rimokatoli~ke kao politi~ki najmo}nije. U misaonom obrascu (protivnika hri{}anstva) stradawe monarha (kraqa ili cara) smatralo se stradawem (uni{tewem) i dr`avne vere. Otuda giqotinirawe francuskog kraqa (34. Ivan Krtali} “Sukob s desnicom”, str. 205) pi{e: “Idejni za~etnici Francuske revolucije Didro, Helvetius, Laland i drugi bili su ~lanovi masonske lo`e “K devetoro sestara”. Ali oni nisu izuzetak. Pred revoluciju bilo je u Francuskoj 629 masonskih lo`a... No, kada je kraq Luj XVI poslan na giqotinu, evropski su kraqevi okrenuli le|a masonima (...) Masoni su bili za~etnici ideje bez 554
Boga i ideje o razdvajawu crkve i dr`ave”.) nije bilo samo antimonarhisti~ki, odnosno demokratski ~in (35. Michael Vovelle, “Revolucija protiv crkve; Od razuma do najvi{eg bi}a”, “Komunist” – Grafi~ki zavod Hrvatske, Beograd – Zagreb, 1989, str. 26) uklawawa va`ne prepreke u uspostavqawu demokratskog poretka, ve} prvenstveno antihri{}anski i anticrkveni akt (krunisawe je obavqala crkva). Revolucionari su svojim politi~kim programom uspostavqali novo bo`anstvo – razum! Te ideje francuski filozofi Volter i Monteskje doneli su iz Engleske zajedno sa idejom o politi~koj slobodi. (36. [arl Sewobes, “Uporedna istorija evropskih naroda”, “Dereta”, Beograd, fototipsko izdawe, 1991, str. 300) “Religija” zasnovana na razumu nastala zaslugom nekih engleskih bogoslova nazvana je “Prirodnom religijom”. Nova religija potkopavala je hri{}ansko u~ewe o odnosu ~oveka i Boga, odri~u}i postojawe |avola. “Prirodna religija” odbacivala je sva hri{}anska u~ewa i verovawa koja su do{la sa istoka, zadr`avaju}i samo ideje Sokratovih u~enika. (37. Isto) “Prirodnu religiju”, koju je uvela u modu engleska aristokratija, {irile su u visokom dru{tvu u Evropi lo`e slobodnih zidara ~iji su ~lanovi bili plemi}i i oficiri, u Nema~koj su je prihvatili kne`evi i kwi`evnici, a u Rusiji su je u visoko plemstvo uneli nema~ki vladari. (38. Isto, str. 301) U ovom tekstu daje se istorijski osvrt na nastanak savremene demokratije, koja datira od Francuske bur`oaske revolucije. Pod uticajem liberalne, masonske i protestantske misli, shvatawe demokratije je bilo udar na Rimokatoli~ku crkvu. To vi|ewe novog ure|ewa dru{tva moralo je da se sukobi sa tradicionalnim, u kome je dominirala Rimokatoli~ka crkva kao politi~ki ~inilac. Naravno, novo stawe je izazvalo `estoko protivqewe Rimokatoli~ke crkve, koja je po~ela da gubi pozicije samim proklamovawem principa odvojenosti crkve od dr`ave. Rimokatoli~ka crkva nikada nije prihvatila tu vrstu marginalizacije. Ovaj tekst se citira u elaboratu kao dokaz da su skoro svi autori koji su pisali o pogledima Rimokatoli~ke crkve na dru{tvena kretawa zakqu~ili da Rimokatoli~ka crkva nikada nije prihvatila marginalizaciju, a da na fenomen demokratije uvek reaguje svojim konceptom hristokratije. Hristokratija je mewala manifestacione oblike: od osporavawa demokratije i zna~aja ~oveka kao pojedinca, pa i ~itavih grupa u dru{tvu koje je ure|eno po pravilima rimokatoli~ke crkve, preko zabrana u~e{}a na izborima, pa sve do osnivawa stranaka pod kontrolom Rimokatoli~ke crkve i pozivawa crkve na demokratiju i qudska prava. Za vreme pontifikata Jovana Pavla Drugog, hristokratija je do`ivela ne samo doktrinarne promene, ve} i fakti~ki izraz kojim je on dokazao da je bio najve}i borac protiv demokratije. Verovatno nikada nije delovalo ofucanije kori{}ewe re~i “demokratija” i “qudska prava” nego kada je o tome an|eoski naricao Jovan Pavle Drugi. 29. 21. Na stranicama 81 i 82 je tekst: Lai~ka udru`ewa koja `ele blagoslov pape ili biskupa za politi~ko, kulturno i drugo delovawe (u ime hri{}anstva), moraju usvojiti osnovni i jedinstveni kriterijum koji je propisao papa: svaki hri{}anin pozvan je na svetost. U tom smislu je svako udru`ewe hri{}anskih laika obavezno da po555
stane oru|e svetosti u crkvi, da podsti~e i ohrabruje za tesniju vezu izme|u prakti~nog `ivqewa svojih ~lanova i wihove vere; da neguje odgovornost za ispovedawe hri{}anske vere, da hri{}ani-laici autenti~no tuma~e, prihvataju i propovedaju istinu o Hristu, crkvi i ~oveku – sve u poslu{nosti prema crkvenom u~iteqstvu; da neguju sinovski odnos prema papi i biskupima (zajedni{tvo sa papom i biskupima izra`ava se u spremnosti prihvatawa u~ewa doktrine i papskih smernica); da se bave misionarskom delatno{}u i da ispuwavaju du`nosti u qudskom dru{tvu tuma~e}i savremenu dru{tvenu doktrinu crkve u slu`bi sveukupnog dostojanstva ~oveka. (57. Janez Pavel II, “Kr{}anska zdru`ewa in njihovi kriteriji,” “Kristjanova obzorja”, Qubqana, 18/89, str. 300-301) U tekstu se iznose kriterijumi i uslovi koji moraju biti ispuweni da bi neki papa podr`ao neko udru`ewe gra|ana. Proizlazi da je hristokratija kriterijum. Ova doktrinarna gledi{ta su va`na, jer je u periodu svog pontifikata Jovan Pavle Drugi podr`avao samo one oblike demokratije koji su rimokatoli~ka hristokratija. Po{to demokratija, po gledi{tu Jovana Pavla Drugog, nije mogu}a u dr`avama gde su pravoslavci, a naro~ito nije mogu}a tamo gde su Srbi, onda ne ~udi {to je naredio uni{tavawe biv{e Jugoslavije. On je preko stranaka koje su na vlasti uspeo da naredi ne samo medijsku satanizaciju Srba, nego i svaku la` da predstavi kao ~iweni~no stawe koje bi opravdalo uni{tavawe Srba. U takvim okolnostima, on je mogao i prili~no neprimetno da deluje i izdaje naredbe da se nastavi sa genocidom nad Srbima, kojima i ne priznaje qudska prava. 29. 22. Na stranici 82 je tekst: Jasno je, dakle, da osnovni i jedinstveni kriterijumi u prvi plan isti~u papu i biskupe koji daju du{u udru`ewima, strankama i sindikalnim organizacijama, a da je demokratija time pot~iwena stavovima pape i biskupa. (58. Celokupna Evropa trebalo bi da postane “vatikanska”, {to simboli{u tri imena: Adenauer, [uman, De Gaspari (svi demohri{}anski politi~ari i primerni rimokatolici). Posle pape Pija XII, papa Jovan XXIII i Pavle VI uvideli su neodr`ivost neposrednog nadzora nad strankama i dopustili su vi{e slobode rimokatoli~kim udru`ewima i laicima, tako da je veza izme|u crkve i wih postala mawe uo~qiva. Vidi J.R., “Cerkev in hri{}anska demokracija”, “Znamewe”, Maribor, 6/87, str. 571) Sam papa, ina~e, u zavisnosti od toga kome se obra}a, ume da govori i u duhu nehri{}anske demokratije, kao {to je to u~inio 11. oktobra 1988. godine u Strazburu (iz razloga prilago|avawa svetu, potrebe komotnijeg prihvatawa doktrinarnih stavova ili – zbog takti~ke igre!?) u govoru poslanicima Evropskog parlamenta: “Ova va{a zajednica, koja je bila centar evropskog ujediwewa sve od po~etka evropskog ugqarskog i ~eli~arskog udru`ewa (59. @an Mone (Jean Moneet) autor je ideje kojom se kqu~ne grane francuske i nema~ke industrije podre|uju zajedni~kom nadzornom organu, kako bi dr`avama bila oduzeta mogu}nost pripreme i po~iwawa novog rata protiv druge strane. [uman je ideju @an Monea daqe razvio i primenio u praksi. I pored otpora dobio je saglasnost Adenauera i francuske vlade tako da je, 9. maja 1950. godine, u Kej d Orseju (Quai d’Orsej), pred predstavni556
cima svetskih medija sve~ano izjavio ({to je delovalo kao bomba): “Francuska vlada predla`e da svu francusko-nema~ku proizvodwu ugqa i ~elika podredi zajedni~koj vi{oj vlasti – organizaciji u koju mogu pristupiti i druge evropske dr`ave”. Vidi Der Schuman - Plan, Vertrag über die Gründing der Europäischen Gemeinschaft für Kohle und Stahl, H.Sahm, Frankfurt. M., str. 17-20. Kod nas je o ovome op{irno pisao NIN, Hari [tajner, “Kako se ra|ala evropska zajednica”, NIN, Beograd, 24. septembar 1988, str. 46. Upor. Predrag Simi}, “Tre}a Evropa”, “Me|unarodna politika”, br. 979, 16. januar 1991, str. 28-29. Nije neva`an ni podatak o religioznoj, odnosno teolo{koj pozadini i prirodi ideje nastanka Evropske zajednice: “U tom smislu ne mo`emo preko ~iwenice da su najva`niji inicijatori ujediwewa Evrope bili izrazito rimokatoli~ki politi~ari Italije, Francuske, Belgije i Nema~ke”. A jasno je da su oni svoje vizije crpeli iz rimokatoli~ke dru{tvene doktrine. Vidi Anton Stres, “Kr{}anski duh iz ustanova v demokrati~ni Sloveniji”, u zborniku “Slovenci in prihodnost”, “Nova revija”, Qubqana, 1993, str. 285. U istom radu na str. 289. Stres ukazuje i na potrebu da se Rimokatoli~ka crkva mora navi}i na `ivot u demokratskom dru{tvu) i od potpisa Rimskog ugovora, uspostavqena je na op{tim izborima. Radi toga ona u`iva sve ve}i ugled i autoritet, opravdano se name}u}i svojim sunarodnicima kao ustanova koja }e usmeravati wihovu budu}nost ka demokratskoj zajednici dr`ava, kako bi {to ~vr{}e povezala wihove privrede...”. (60. Govor Janeza Pavla II u Evropskom parlamentu, Strazbur, 11. oktobar 1988, “Kristjanova obzorja”, Qubqana, 14/88, str. 301) Ako se ovaj stav pape Jovana Pavla II analiti~ki uporedi sa stavovima wegovih prethodnika, dolazimo, zapravo, do dva razli~ita pristupa problemu demokratije i demokratizacije uop{te. Papa Pavle VI slovi kao ~ovek koji je crkvu otvorio za demokratske procese, a papa Jovan Pavle II kao ~ovek koji je ovaj proces vratio na tradicionalni put. Tekst je citiran kao dokaz kako je i ovaj autor zakqu~io da je Jovan Pavle Drugi doktrinu Rimokatoli~ke crkve vratio na tradicionalni put, ~iji je uzor Pije XII.. Zato mnogi autori ne prime}uju neke naro~ite razlike u aktivnostima Jovana Pavla Drugog u odnosu na delovawe wegovog uzora, Pija XII, osim onih logisti~kih, koje su prosto rezultat novih tehni~kih sredstava i novih saveza u koje je stupio Vatikan. 29. 23. Na stranicama 83 i 84 je tekst: Uo~qivo je da papa Jovan Pavle II, za razliku od izlagawa u enciklikama, u javnim istupima ponekad koristi pojam demokratije. On ~ak upu}uje laike da uva`e realnost na zemqi i krenu u politi~ku borbu na osnovu nametnutih demokratskih pravila i tako poku{aju da pridobiju vlast za rimokatolike, nagla{avaju}i pritom i potrebu da pred nevernicima i nehri{}anima budu primer quskih i jevan|elskih vrednosti. (63. Janez Pavel II,. Posinodalna apostolska spodbuda o kr{~anskih laikh, Cerkveni dokumenti, Qubqana, str. 41, 1989, str. 61) Prilikom putovawa u SR Nema~ku, papa Jovan Pavle II imao je, 19. novembra 1980. godine, izme|u ostalog, susret sa 2.500 umetnika i novinara. Wima je u govoru ukazao na ~iwenicu da se, po~ev{i od 1800. godine, stvo557
rio rascep izme|u crkve i kulture, crkve i dru{tva. To se dogodilo zbog napreduju}e sekularizacije. “Me|usobnom otu|ewu kumovalo je kritikovawe crkve i hri{}anstva i religije uop{te. Crkva je postala nepoverqiva prema modernom duhu” (64. Alojzij [u{tar (“Mir je naloga vseh”, “Dru{tvo 2000”, Qubqana, 84-85/95, str. 47) potvr|uje da je Rimokatoli~ka crkva imala spisak zabrawenih kwiga (Index librorum prohibition) i da on vi{e ne postoji. Izjava je, me|utim, delimi~no ta~na. Ona se odr`ava interno, pomo}u pravila pojedinih mona{kih redova, zakqu~uje papa. Novi odnos izme|u crkve i sveta, crkve i kulture, crkve i umetnosti, zapo~eo je sa Drugim vatikanskim koncilom. Ovaj odnos mo`emo ozna~iti kao naklowenost, otvorenost, dijalog. (65. “Janez Pavel II v. Sr Nem~iji”, Cerkveni dokumenti, Qubqana, str. 11, 1981, str. 31-32) Dakle, demokratija se javqa kao sredstvo da rimokatolici pridobiju vlast za papu. Naravno da je Jovan Pavle Drugi podr`avao tu vrstu demokratije da bi o~uvao i osna`io svoju vlast. U toj svojevrsnoj simbiozi ne ~udi {to su se i usta{e, koje je Vatikan decenijama skrivao, ~uvao i pripremao za misiju koja je po~ela javno da se sprovodi od 1990. godine, pojavile kao borci za demokratiju i qudska prava. Tako se, poimawem demokratije Jovana Pavla Drugog, dolazi i do ratnih zlo~ina kao wegove demokratske tekovine. 29. 24. Na stranicama od 84 do 87 je tekst: U samoj Rimokatoli~koj crkvi (koja nije jedinstvena, kako se obi~no misli) teolozi i sociolozi pod pojmom dijaloga shvataju mogu}nost, {ansu policentri~nosti, mogu}nosti ve}eg uticaja pokrajinskih crkava na globalnu crkvenu politiku. I zaista, ne{to od policentri~nosti je i funkcionisalo do dolaska na ~elo Rimokatoli~ke crkve pape Jovana Pavla II. Povratak piramidalnosti ukinuo je dijalo{ku policentri~nost i reafirmisao definiciju crkve kao “ure|enog borbenog reda” (acies ordinata) koji se bori za svoje ciqeve, ponekad i nejevan|elskim sredstvima. (67. Jo`e Rajhman, “U sjenci Koncila nakon dvadeset godina” (Koncilske ideje u postkoncilskom vremenu), “Pogledi”, Split, 3/85, str. 13-14. Upor. Ivica Ma{truko, “De dialogo cum non credetibus”, “Pogledi”, 3/85, str. 38. “Nismo uvereni da je do zastoja dijaloga do{lo samo zbog nespremnosti jedne (ateisti~ne) strane na saradwu.”) I tako sku~eni prostor za razgovore i uticaje na crkvenu politiku umawuje se do nepodno{qivosti. Takav zakqu~ak proizlazi iz analiza koje je objavio rimokatoli~ki ~asopis “Civita cattolica” (za 1985. godinu), u kojima se raspravqa o “Koncilu, postkoncilu i parakoncilu”. U ~asopisu se navodi sedam do osam stavova koje je Koncil inaguirisao, odnosno posebno istakao. “Tema o dijalogu nalazi se na pretposledwem mestu.” (68. Sr|an Vrcan, “Koncil i katoli~ka crkva u isku{ewima suvremenog doba”, “Pogledi”, Split, 3/85, str. 20-26) Imamo, dakle, pred sobom jedno shvatawe po koje se dijalog javqa kao usputna i periferna pojava u okviru koncilskih htewa. Demokratija i dijalog ne pripadaju klasi~nim pojmovima rimokatoli~ke teologije i dru{tvene doktrine. Da li se, s obzirom na zna~aj problema, radi o zabuni i nedore~enosti, po{to sada{wi papa i biskupi ~esto isti~u svoju naklonost i odanost demokratskim principima? 558
Poznato je da Rimokatoli~ka crkva smatra da dr`ava mora dati prednost “pravoj religiji” (misli se nesumwivo na rimokatolicizam). [irewe drugih religija i ideologija u rimokatoli~koj dr`avi samo je ru{ewe javnog morala. (69. Marko Ker{evan, “Kontroverze u koncilskim dokumentima i postkoncilskim interpretacijama”, “Pogledi”, Split, 3/85, str. 36) Prema tome, dijalog sa drugim religijama i ideologijama, prema shvatawu rimokatoli~kog crkvenog u~iteqstva, mogu} je samo ukoliko vodi ka utapawu, sjediwewu nerimokatoli~kih religija i ideologija sa rimokatolicizmom. Ovakav ciq, naravno, nije lako a ni jednostavno ostvariti. Za wegovo ostvarivawe potrebno je mnogo rimokatoli~ke spretnosti i ume{nosti. Zato se na takti~kom nivou koristi uglavnom, slede}a metodologija: tamo gde je rimokatolicizam slab zahteva se sloboda delovawa, sve u ime bo`jih na~ela, dok se, istovremeno, tamo gde je rimokatolicizam jak u ime tih istih na~ela pori~e pravo drugima na slobodu delovawa. (70. Isto, str. 36) Navedene stavove, u veoma ekstremnom smislu, zastupao je sada{wi papa Jovan Pavle II u encikliki Redemptori Hominis. (71. Isto, str. 37) U savremenom dobu nijedan politi~ki sistem, nijedan va`niji pokret, nijedna va`nija politi~ka stranka, pa ni sama Rimokatoli~ka crkva ne smeju eksplicitno da se identifikuju sa antidemokratskim vrednostima i sistemima, bez obzira na to {to se smatra da je demokratija nehri{}anskog, odnosno okultnog porekla. Od subjekata politi~kog `ivota zahteva se odanost demokratiji kao {to se na robi stavqa etiketa kvaliteta. Odanost demokratiji tra`i se prvenstveno unutar subjekta kao garancija da }e se tako postupati i kada se osvoji vlast u dr`avi. Otuda se i sama Rimokatoli~ka crkva mora prilagoditi ovakvom pona{awu ({to ona, nesumwivo, i ~ini), a {to, opet, ne zna~i da uspostavqena pravila ne bi odbacila ukoliko bi stekla dovoqno mo}i. Ali, dok se tako ne{to ne ostvari, Rimokatoli~ka crkva }e i daqe ube|ivati vernike i sve qude dobre voqe da “u zalagawu za qudska prava, dru{tvenu pravdu, demokratiju (...) rimokatolici i wihova crkva, kao celina i institucija, vrlo su prepoznatqiv ~inilac.” (72. Drago Ocvirk, “Solidarna cerkev”, u zborniku “Slovenci in prihodnost”, str. 269) Zahtev da Rimokatoli~ka crkva prihvati demokratiju sve se vi{e prenosi na unutra{wu crkvenu organizaciju. (73. Delegati salzbur{ke biskupske skup{tine predlo`ili su da se biskupi biraju na deset godina. Izbor bi vr{ili sve{tenici i parohijske skup{tine. (“Predlog o voltivah [kofov”, “Dru`ina, Slovenski katoli{ki tednik”, Qubqana, 20. oktobra 1996, str. 2)) U prvom planu nisu vi{e odnosi izme|u crkve i demokratske dr`ave (u kojima je crkva pretrpela politi~ki poraz i prinu|ena je na prilago|avawe), ve} novo ure|ewe crkvenih struktura – “demokratizacija crkve”. (74. Wolfgang Siebel (“Demokrati~na cerkev?”, “Znamewe”, Ceqe, 1972, str. 33) navodi da rimokatolici koji se zala`u za demokratsku crkvu organizuju “Katholikentag von unten – Dan katolika od dole” nude}i alternativne programe. Oni su podstakli sociolo{ka istra`ivawa kojima su pokazali da 56 odsto Nemaca ne prihvata papsku nepogre{ivost, a ~ak 72 odsto celibat. Upor. Hans Küng, “Cerkev od zgoraj – cerkev od spodaj”, I deo, “Znamewe”, Maribor, 1981, str. 52; Janko Bohak, “Eugen Dremerman Kjerkegord iz Padeborna”, “Teme”, 559
Ni{, 1-2/92, str. 88-95 (prevod na{); Tone Dolgan, “Utrinki iz Cerkve v Evropi in Srednji Ameriki”, “Tretji dan”, Qubqana, 5/96, str. 40-41. Ovaj autor daje statistiku koliko je gde vernika potpisalo peticiju “Mi smo crkva”. Samo u Nema~koj u~inio je to 1,845.141 vernik.) Zagovornici demokratizacije crkve (demokratska crkva bila bi garant i svedok demokratije u lai~kom dru{tvu) prerastaju, postepeno, u pravi pokret. Pripadnici ovog pokreta reaguju na svako sna`ewe crkvenog centralizma, piramidalnosti, autoritarnosti i monolitnog fundamentalizma. (75. Neki od vo|a pokreta za demokratizaciju crkve istaknuti su aktivisti Svetskog parlamenta religija, koji se zala`e za ujediwavawe svih religija u jednu svetsku religiju.) Sada{wi papa Jovan Pavle II uspeo je, me|utim, uz podr{ku nekih svetovnih centara da ovaj pokret umnogome oslabi i u}utka. Dakle, demokratizacija Rimokatoli~ke crkve nije mogu}a. Jovan Pavle Drugi je policentrizam pretvorio u piramidalnu strukturu, sa svojom apsolutisti~kom vla{}u. Dijalog i demokratiju je podredio odnosu snaga slab-jak. Po{to je 1990. godine zakqu~io da je dovoqno jak, a imao je i postignut sporazum sa Reganom, Jovan Pavle Drugi je u ime svoje demokratije i dijaloga naredio vr{ewe ratnih zlo~ina nad Srbima. 29. 25. Na stranicama od 94 do 96 je tekst: U politi~koj istoriji i praksi na~elo subsidijarnosti bilo je tuma~eno i pod drugim imenima. Pred Drugi svetski rat na~elo subsidijarnosti je poznato kao samoupravno na~elo ili samouprava. U Kraqevini Jugoslaviji na~elo samouprave zagovarali su rimokatoli~ki ideolozi u ciqu slabqewa centralnih vlasti i zadobijawa {to ve}e samostalnosti odre|enih politi~kih subjekata. Ale{ U{eni~nik je, poja{wavaju}i na~elo subsidijarnosti, pisao: “Na~elo o pomo}noj ulozi vi{ih organizacija u odnosu na ni`e ujedno je samoupravno na~elo, suprotnost apsolutizmu i centralizmu”. (13. Jo`ko Pire, “Ale{ U{eni~nik in znamewa ~asov”, “Dru`ina”, Qubqana, 1986, str. 50) A pre U{eni~nika, A. Gosar, poslanik u parlamentu Kraqevine Jugoslavije, odlu~no je tvrdio “da je na~elo samovladawa, odnosno samouprave jedno od osnovnih uslova pravog zajedni~kog ure|ewa”. (14. A. Gosar, “Za nov dru`beni red”, str. 117) U SFRJ za ovu ideju nastavio je da se bori Edvard Kardeq u okviru koncepta socijalisti~kog samoupravqawa. U novije vreme na~elo supsidijarnosti nalazi svoj izraz u aktuelnom konceptu regionalizma. “Re{ewe koje se name}e – svejedno da li je re~ o izgradwi {kole, o vo|ewu borbe protiv {pekulanata i zaga|iva~a na lokalnoj razini, o ~i{}ewu na{e reke ili o poboq{awu prometne mre`e. (...) No, taj sistem koji se ne~ujno {iri ~itavom Evropom nalazi svoje mesto i svoju formulu u regiji: (...) Normalni prostor gra|anske akcije ne mo`e biti vi{e pleme, a etatizirana nacija ne mo`e nikada to biti.” (15. Deni de Ru`mon, “Budu}nost je na{a stvar”, “Kwi`evne novine”, Beograd, 1989, str. 270) Jasno je da se ovde radi o veoma ozbiqnim, dugoro~nim i sudbinskim pitawima, koje name}e rimokatoli~ka savremena dru{tvena doktrina. Pisac pogovora za citiranu kwigu Ru`mona bele`i: “Taj, personalisti~ki put je izvesno bio najte`i jer nije imao nikakve podr{ke u konkretnoj dru{tve560
noj i politi~koj stvarnosti Evrope. U pitawu je jedan specifi~ni, hri{}anstvom i neo-tomizmom pro`et, put idealizma...”. (16. Drago{ Kalaji} u pogovoru navedene kwige, str. 363) [ta o regionalizmu kao “grozdu op{tina”, udru`ewa i sl. misli @or` Pompidu, biv{i francuski premijer, sa iskustvom politi~kog prakti~ara: “Ne samo da se naje`im kad ~ujem izraz “Evropa regija”, ve} moram re}i i to, da oni koji ga koriste ~ine neobi~an povratak unazad. Bila je ve} jednom Evropa regija. Bio je to sredwi vek i feudalni poredak”. (17. Deni de Ru`mon: nav. delo, str. 341) U SFRJ ideja rimokatoli~kog regionalizma, odnosno supsidijarnosti uneta je u predlozima Borisa Vukobrata o stvarawu regionalnog ure|ewa u Jugoslaviji. Iz predloga je nastala ~itava studija “Dr`avnost i regionalizam”. (18. Sa podnaslovom “Rasprava o projektu Borisa Vukobrata”, Otvoreni univerzitet, Cetiwe, 1994, Subotica, 1995) Predlog su podr`ale one politi~ke snage koje se zala`u za samostalnu, odnosno Vojvodinu republiku – evropsku (ne srpsku) regiju. (19. Bo{ko Kova~evi}, “Sunovrat i obzorja”, Nezavisno dru{tvo novinara Vojvodine, Otvoreni univerzitet, Subotica, 1995, str. 77) Nije neva`no podsetiti na to {ta je o ovim predlozima napisao u Kraqevini Jugoslaviji dr Radmilo G. Beli}, mu~en pitawem subsidijarnosti, samouprave i regionalizma. “Ima izvesnih nacionalnih stremqewa koja, iako teorijski i istorijski mogu biti obja{wiva, postaju vrlo opasna kad se uporede sa nacionalnim stremqewima koja istovremeno, ali u suprotnom pravcu, postoje u susednim dr`avama. (...) Jedno od takvih stremqewa (...) jeste nacionalni regionalizam. (20. Danas je unitarizam prisutan na planetarnom nivou stvarawem nadvlade i sektora koji joj pripadaju: vojske, monetarnog sistema, svetskog suda... {to se naziva “globalno selo” ili “novi svetski poredak”.) (...) Nema~ko-francusko rivalstvo nije li se kona~no zavr{ilo u korist Francuske delom ba{ zbog francuskog nacionalnog unitarizma suprotstavqenog nema~kom nacionalnom regionalizmu...” (21. Radmilo G. Beli}, “Nacionalni regionalizam i nema~ko-italijanski fa{izam”, “Javnost”, Beograd, br. 49, 1937, str. 918-919) Na~elo supsidijarnosti, o~igledno se u politi~koj praksi pojavquje i o`ivqava u razli~itim pojavnim oblicima: jednom je to samouprava, drugi put regionalizam, tre}i put subsidijarnost. O~igledno je da se radi, ako ne o identi~nim sadr`ajima, ono bar o sadr`ajima koji su povezani i vode ka istom ciqu. Tako|e je o~igledno da se radi o jednom starom politi~kom konceptu koji je postojao u Evropi kada je papska dr`ava bila dovoqno mo}na da ga nametne Evropi. I posledwe, mada ne i najmarginalnije, jeste to da se preko na~ela supsidijarnosti (samouprave, regionalizma) radi na destrukciji nacije i nacionalne dr`ave, a time i na odvajawu delova teritorije i wihovom prisvajawu drugim dr`avama. Iz teksta se zakqu~uje da je koncept regionalizma, kao nova terminolo{ka oznaka supsidijarnosti, koju zastupa Jovan Pavle Drugi, ne samo na~in ostvarivawa interesa Vatikana, nego i prava borbena formacija prema malim narodima, kojima je stalo da sa~uvaju svoj identitet. Ako se ima u 561
vidu istorijsko iskustvo Srba sa politikom Rimokatoli~ke crkve, onda je potpuno jasno za{to Srbi imaju nasu{nu potrebu da o~uvaju svoj etni~ki prostor u okviru jedne dr`ave i jedne vlasti. Uvek kada su Srbi bili razdeqeni i `iveli u razli~itim dr`avama, do`ivqavali su pokatoli~avawe, unija}ewe i istrebqewe. Jovan Pavle Drugi, kao veliki zastupnik “nove Evrope”, nepogre{ivo je asocirao da dolazi vreme, tako|e, “Nove Evrope” iz perioda Pija XII.. Gotovo sve je isto, a to su pokazali i doga|aji. Za ovaj elaborat je va`no da je Jovan Pavle Drugi obnovio i nastavio ono {to je bilo prekinuto 1945. godine. On je naredio da se nastavi sa genocidom nad Srbima u biv{oj Jugoslaviji, a priznawe Slovenije i Hrvatske je bilo wegov nalog da se obnove genocid i zlo~ini za koje sudi MKSJ. 29. 26. Na stranicama od 97 do 114 je tekst: “Iako je papina li~nost tako privla~na, ne smemo zatvarati o~i pred opasno{}u da se sa wim lagano doga|a restauracija klerikalnog sistema koji je u pro{losti naneo toliko zla”. @an Deliman (“Prihodnost kr{}anstva in sedawost cerkve”) U nametawu savremene dru{tvene doktrine Rimokatoli~ke crkve doga|aju se i neke novine. Naime, sve se vi{e potvr|uje da se ona ne mo`e nametati svetu ako crkveni velikodostojnici, posebno pape, sede u Vatikanu i emituju svoje poruke putem radio i TV emisija i propovedaju}i u crkvama. Novina koju je uveo papa Jovan Pavle II jeste da je on izmenio praksu stati~kog propovedawa instrumentalizuju}i, u tu svrhu, i svoja putovawa. (1. Papina putovawa imaju i negativan u~inak. Da bi mogao da putuje, ukinuo je redovne audijencije za {efove odseka, pa je tako za wih postao skoro nedosti`an. Vidi R. Vodob, “Kardinalski izbor o reformi Kurije”, “Znamewe”, Maribor, 1/86, str. 80-81) Tako, posetom konkretnim dr`avama on obavi mno{tvo zna~ajnih politi~kih aktivnosti, podr`i ili ne podr`i odre|enu politi~ku snagu ili crkvenu frakciju, idejnu i teolo{ku orijentaciju vernika, proveri funkcionisawe sve{teni~kih i politi~kih rimokatoli~kih organizacija ili, ~ak, postavi temeqe nekoj organizaciji koja treba da u budu}nosti dovede rimokatolike na vlast (radi se o organizacijama kao {to je poqska “Solidarnost”). (2. S. ^uk, “Pape` Janez Pavel II”, “Ognji{}e”, Koper, 5/90, str. 30. priloga) Pri tome, magi~na snaga vere umnogome mu olak{ava posao. (3. Sve dileme oko vere, wenog smisla itd. lepo je objedinio i iskazao poznati ruski kwi`evnik Lav Nikolajevi~ Tolstoj u spisu “Pa {ta da radimo?”, kod nas {tampanog u “Publicisti~ki spisi 18851909”, “Prosveta”, Beograd, 1969) Uo~avaju}i ovu novinu, sve vi{e politikologa i sociologa po~eli su, uz pomo} politikolo{kih i politi~kih kqu~eva, da razja{wavaju enigmu papinih putovawa. Mno{tvo ~lanaka i kwiga napisano je uz pomo} ba{ politikolo{kih i politi~kih kqu~eva. Otuda su novinari zapitali papu: “Da li negirate politi~ko tuma~ewe svojih aktivnosti i putovawa?” Jovan Pavle II je odgovorio: “Ne mogu nikome zabraniti da moja putovawa tuma~i sa politi~kim kqu~em. Me|utim, jednostavno re~eno, takva interpretacija je pogre{na, po{to je ciq mojih putovawa pastirski. Putujem po svetu koji ima svoje strukture i politi~ke dileme, me|utim, politiku prepu{tam 562
politi~arima”. (4. “Politi~na razlaga mojih potovanja je zmotna”, “Tretji dan”, Qubqana, 5/96, str. 39) Dakle, gde je istina? Jovan Pavle II:: papa “borbe i vere” Papa Jovan Pavle II (Karol Wojtila) rodio se 18. maja 1920. godine u Poqskoj. (5. Metod Benedikt, “Pape`i od Petra do Janeza Pavla II”, str. 266) Godine 1978. izabran je za papu. Pre toga, 456 godina pape su bile iskqu~ivo Italijani, a sada je na ~elo Rimokatoli~ke crkve do{ao Sloven, Poqak Vojtila. Godina 1978. u rimokatoli~kom svetu poznata je kao godina “triju papa”. (6. S. ^uk, “Pape` Janez Pavel II.”, str. 29) Kontroverze oko tih doga|aja jo{ nisu razja{wene, a dileme i daqe traju. Reklo bi se da papa Jovan Pavle II ne mo`e bez takvih doga|aja. Pojedini autori pripisuju mu da je u mladosti sara|ivao sa nacistima, pa se, da bi izbegao odgovornost, sklonio u Rimokatoli~ku crkvu. “Po~etkom 1940. godine jedan mladi poqski trgovac, zaposlen u hemijskoj kompaniji (I. G. Chemical Company), prodavao je nacistima cijanid koji se koristio u Au{vicu (Auschwitz). On je, tako|e, kao hemi~ar u~estvovao u proizvodwi gasa kojim }e se u zloglasnom koncentracionom logoru izvr{iti pomor miliona Jevreja i pripadnika ostalih naroda. Upla{en za svoj `ivot, on je posle rata potra`io uto~i{te u katoli~koj crkvi (kultu) i krajem 1946. godine postao je wen sve{tenik. Godine 1958. postao je najmla|i poqski biskup. Zanimqiva je istorija wegovog papinstva. Nakon samo trideset dana posle ustoli~ewa, wegov prethodnik je potajno ubijen (7. Marko S. Markovi} (“Pravoslavqe i novi svetski poredak”, “Obraz”, Beograd, 1994, str. 68-69, navodi saznawa Davida Jelopa da je Vojtilin prethodnik ubijen jer je pripremao “~istku”), da bi on preuzeo papstvo kao papa Jovan Pavle II. (8. Toni Alamo dodaje i slede}e: “Danas ovaj ~ovek upravqa mo}nom organizacijom u Americi koja se naziva Jevrejska federacija (Jewich Federation) kao i jednim od mnogobrojnih ogranaka nazvanom Katoli~ka obave{tajna mre`a (Cult Awarness Network), ~ije su `rtve kako hri{}ani, tako i pripadnici ostalih religijskih zajednica. Papina obave{tajna mre`a nije ni{ta drugo nego nastavak Hitlerovog Ministarstva vere (Ministry of Cults),... Mnogi Jevreji su odustali od podr{ke papinoj Jevrejskoj federaciji. Rabin Avram Kuper (Abraham Cooper), ali i dekan Simon Vizental Centra (Simon Wisenthal Center) se odrekao mesta u komisiji federacije. Mnogi drugi jevrejski lideri su sledili wegov primer, naro~ito od trenutka kada se saznalo za direktnu ume{anost Jevrejske federacije u akcije PLO-a... Danas je jedan od najva`nijih savetnika Oto Ambros (Oto Ambros), ratni zlo~inac osu|en na nirnber{kom procesu”. (Toni Alamo, “Dijaboli~ni papa”, “Hri{}anska misao”, Beograd, 1-2/93, str. 36)) pi{e protestantski teolog Toni Alamo. Kardinalski zbor izabrao je, 16. oktobra 1978. godine, za 264. papu Rimokatoli~ke crkve poqskog kardinala Vojtilu, koji je uzeo slu`beno ime Jovan Pavle II. Wegovim dolaskom na ~elo crkve nastale su nesumwivo zna~ajne promene u politici te crkve prema drugima, posebno prema pravoslavnim narodima Evrope i narodima tzv. tre}eg sveta. Wegov politi~ko-religiozni portret pokazuje odre|enu saglasnost izme|u wegove li~nosti i vrsta promena koje je nametnuo vlastitoj crkvi, ali i svetu. 563
Posle samog ~ina izbora, iza vatikanskih zidina, ve} je stvorena predstava o profilu novog pape. Tako je, navodno, na pitawe novinara kakav }e ton dati Vojtila svojoj vladavini sledio odgovor: Vojni~ki! (9. Papa Jovan Pavle II veoma brzo se suo~io sa otporom Rimske kurije wegovom na~inu rada. “Kurija je sredstvo i pomo} rimskog pape, ima instrumentalnu prirodu koja je prepoznatqiva i opravdava weno postojawe. Zavisna je od pape, on joj daje vlast”. ... Pape ve} dugo nisu tako o{tro i odlu~no branile svoju vlast, iako pod maskom slu`be “jedinstvu i istini”. Op{irnije: R. Vodeb, “Kardinalski zbor o reformi Kurije”, str. 81) A poznavaoci biografije Karola Vojtile iz vremena wegovog biskupovawa u Poqskoj nagla{avaju da je on “papa borbe i vere”. (10. Andrej Novak, “Papa Karol Vojtila, politi~ki portret i biografija”, “Cankarjeva zalo`ba”, Qubqana/Zagreb, 1984, str. 60) “Saradnike i prijateqe tako|e bira prema tom na~elu. Vojtilin krug bila je osobito skupina borbenih katoli~kih intelektualaca, konzervativnih nacionalista, {to se okupqaju oko dru{tva “Znak” i krakovskog “Tygodnik Powszechny”. (11. Isto, str. 61) Papa je, svedo~i Novak, jaka li~nost koja vlada ~vrstom rukom, rukom koja se ne trese. Ne dozvoqava da mu zapovedaju, slu{a savete, ali te{ko dozvoqava da na wega uti~u kada se za ne{to odlu~i (a obi~no se odlu~i veoma brzo). Istovremeno, qudi koji rade u Rimskoj kuriji ka`u da Jovan Pavle II `eli da odlu~uje li~no, takore}i o svemu, i o stvarima koje bi ina~e morao da prepusti drugima. (12. Isto, str. 85) U vremenu koje je obuhva}eno analizom istra`iva~i su uo~ili slede}e papine osobine: sklonost trijumfalizmu, nekolektivnom odlu~ivawu, nesklonost dijalogu s drugim crkvama. (13. Da, ta~no je da papa Jovan Pavle II shvata ekumenizam kao pot~iwavawe drugih hri{}anskih crkava Rimokatoli~koj, {to je sam posvedo~io u kwizi “Pre}i prag nade”, “Narodna kwiga”, Beograd, 1994, str. 156, gde veli: “Katoli~ka crkva se raduje kada druge hri{}anske zajednice obznawuju sa wom jevan|eqe, jer zna da je puno}a na~ina spasewa woj poverena”. Dakle, druge crkve su nepotpune, a time i nedovoqno spasonosne i Hristove!) Naklowenost militantnim (14. Vjekoslav Cvrqe, “Koncilska opredeqewa i postkoncilska me|unarodna politika Vatikana”, “Pogledi”, Split, 3/85. (strana nije vidqiva usled lo{eg fotokopirawa). “On nudi svoje idejne koncepte koji su optere}eni duhovno-religioznim pretenzijama za hegemonisti~kom i misionarskom nadnacionalnom i natklasnom ulogom crkve u svim dru{tvima i zemqama u svetu, tra`i i partnerstvo u lai~kom dru{tvu i dr`avi, s izrazitom te`wom da crkva bude vrhovni arbitar u svim dru{tveno-politi~kim pitawima. Pri tome nastupa s parolama o qudskim pravima”. Jean Delumeau (“Prihodnost kr{}anstva in sedanjost cerkve”, “Znamewe”, Maribor, 1984, str. 328) pi{e da nema sumwe da je Karol Vojtila po vaspitawu i zna~aju konzervativan, kao {to je i mons. Romero, koji je 1977. imenovao vi{e biskupa dokazanih militantno-konzervativnih stavova rimokatoli~kim organizacijama, kakva je i “Zajednica i oslobo|ewe” (Comunione e Liberazione), sklon je duhovnom kolonijalizmu i protivnik je pluralizma. Sve to nije uticalo na donosioca predloga, a potom i odluka da se papa proglasi ~ovekom godine. Izme|u ostalih, u~inio je to i poznati nema~ki 564
list “Die Welt” (15. A. Bujak/ M. Malinski: Ivan Pavao II “Kr{}anska sada{wost”, Zagreb, 1980, str. 151) ameri~ki “Time” itd. (16. “Vsa pape`eva `ivljenja”, “Tretji dan”, Qubqana, 4/96, str. 33) Papina autenti~nost svodi se na izmene formalnih stvari, {to je vidqivo i iz obrazlo`ewa predloga: “Ivan Pavao II nadomjestio je zastarjeli ceremonijal qudskim, neusiqenim pona{awem i pokazao se goru}im zagovornikom qudskih prava. No, za ~ovjeka godine ga je predlo`ilo ne{to vi{e: postao je osjetnim simbolom religiozne obnove u svijetu”. (17. A. Bujak/ M. Malinski: nav. delo, str. 151) Drugim re~ima, iako papa nije mnogo unapredio moral i nije postigao kvalitativno nova re{ewa u odnosima bogati – siroma{ni, postao je ~ovek godine zbog toga {to je uspeo da obnovi veru, a da ne takne u pitawe moralnog opravdawa eksploatatorskog svetskog trgovinskog sistema (18. “Papa objektivno ote`ava proces emancipacije zemaqa u razvoju”, veli Vjekoslav Cvrqe, “Koncilska opredeqewa i postkoncilska me|unarodna politika”, strana nepoznata usled lo{eg kopirawa) ({to ina~e rimokatoli~ki biskupi ~ine), a {to, opet, ukazuje da se iza svega kriju neki drugi interesi. Tre}i svet: Vra}amo vam Bibliju Tri meseca posle izbora za papu, Jovan Pavle II krenuo je prvi put u inostranstvo – u Meksiko. Od tada su wegova putovawa medijsko-politi~ki doga|aji koje gledaju stotine miliona qudi. Sociolozi su uo~ili tu posebnost i ve} su, reaguju}i na novinu izra~unali da je papa od 1980. godine deset odsto vremena proveo na putu, odnosno da je pre{ao toliko kilometara da bi mogao da obi|e dvadeset puta zemqinu kuglu, ili da dva puta ode na Mesec i nazad. (19. S. ^uk, “Pape` Janez Pavel II”, str. 29) Zato je stekao nadimak “putuju}i papa”. Me|u svetovwacima verovatno najstro`u ocenu o papi dao je nema~ki sociolog Horst Horman, nazvav{i ga (u svojoj kwizi) “Svetim ludakom”. (20. Daqe od Hormana, svakako, ide adventisti~ko tuma~ewe Danilovog proro~anstva. Oni smatraju da je papa Antihrist (u otkrovewu Jovanovom ka`e se da on – Antihrist – ima broj 666). Kad se saberu brojne vrednosti latinskih slova u toj tituli, dobija se ta~an Antihristov broj: 666 (V I C A R I V S F I L I I D E I5+1+100+0+0+1+5+0+0+1+50+1+1+500+0+1=666) Pravoslavni odbacuju taj “dokaz” jer smatraju, izme|u ostalog, da ne mogu sve pape biti antihristi. Vidi Lazar Milin, “Crkva i sekte”, kw. 6, Beograd, 1982, str. 277) Rimokatolicizam nije samo vera, religija i institucija, on je i politika, (21. Vidi J. Juhant – R. Valen~i}, Dru`beni nauk crkve, “Mohorjeva dru`ba”, Ceqe, 1994) i to ne lokalna. Neki rimokatoli~ki autori ~ak tvrde da bi rimokatoli~ka vera i crkva bile mrtve da nema politike. Odmah se, dakle, name}e i pitawe {ta papa na putovawima propoveda: veru ili politiku. ^ini se, ipak, da papina putovawa imaju dominantno politi~ke ciqeve, a tek u bezna~ajnom delu i verske. Jer, Rimokatoli~ka crkva i jeste poznata po tome {to politi~kim sredstvima uspostavqa i {iri svoju veru. Za prvih {est godina papstvovawa, Jovan Pavle II obavio je vi{e od 20 putovawa (sa posetom Tunisu 14. aprila 1996. godine ukupno 70). (22. “V de`eli mu~encev”, “Dru`ina”, Qubqana, 17-28. aprila 1996, str. 2. Iako je Tunis muslimanska dr`ava, u woj ima i rimokatolika, ve}inom stranaca na ra565
du. Rimokatoli~ka crkva ovde nema semeni{ta, pristup javnim medijima itd. Ipak, vlada ima potrebu za wihovim prisustvom. Naime, oko 20.000 rimokatolika vodi {kole, bolnice, privredna preduze}a... Samo u {kolama u~e 6.000 u~enika koje vaspitavaju u nemuslimanskom duhu.) Nijedan papa pre wega nije mobilisao toliko qudi i sredstava javnog informisawa kao on. Vi{e od stotinu propovedi i govora koje je odr`ao ukazuju na veoma ograni~en repertoar tema. U su{tini, to je ponavqawe tradicionalnih na~ela savremene rimokatoli~ke dru{tvene doktrine. “Tendencije wegovog govora – kako u teolo{kim, tako i u dru{tveno-politi~kim pitawima – nikako nisu usmerene ka nastavqawu razvoja reformi (23. Peter Hebblethwaite (“Je poljska cerkev lahko model za vesoljno cerkev?”, “Znamewe”, Maribor, 1981, str. 246 i 250. pi{e: “Paradoks da ne mo`e biti skoro ve}i: 18. oktobra 1978. papa je objasnio da je nezavisan od poqske tradicije (u govoru diplomatama) da bi ve} 3. juna 1979. godine govorio kako ga je tradicija negovana u Poqskoj oblikovala do najve}ih dubina. A ta tradicija je antipravoslavna, antiruska... Pojam obnova koji Vojtila upotrebqava nema ni{ta zajedni~ko sa pojmom aggiornamento koji je upotrebqavao Jovan XXIII), ve} ka utvr|ivawu tobo`e neograni~enih pozicija crkvenog u~iteqstva. (24. Suprotan stav ima hrvatski sociolog Nikola Skledar. On ka`e: “[to se dogmatsko-teolo{kih shvatawa pape ti~e, tu se on, naravno, kre}e strogo u okvirima slu`bene teologije crkvenog u~iteqstva kako je ona definisana dokumentima Drugog vatikanskog koncila. U konkretnim socijalno-politi~kim pitawima elasti~niji je, vremenu primereniji, pa kao takav savremenom svetu i ~oveku prihvatqiviji. Papa Jovan Pavle II zala`e se za novi me|unarodni ekonomski poredak, za reformu me|unarodnog trgovinskog sistema...” U religijskom smislu papa Jovan Pavle II, smatra Skledar, zastupa neokonzervativnu postkoncilsku struju u crkvi, koja tendira centralisti~koj, integralisti~koj “crkvi odozgo” koja sve vi{e nagla{ava “vertikalnu nau{trb horizontale”. Nikola Skledar, “Doktrinarni profil pape Ivana Pavla II”, “Teme”, Ni{, 1-2/90, str. 136-137) U tom nastupu pape, me|utim, uo~avaju se dve protivre~nosti: 1) moderna, privla~na i javno uspe{na forma wegovog nastupawa, te tradicionalni, nesenzacionalni sadr`aji wegovih poruka, i 2) kao nijedan papa pre wega, Jovan Pavle II govori protiv politi~kih funkcija crkve – pre svega sve{tenstva, a jedan je od najispolitizovanijih papa na{eg veka”. (25. Adalbert Krims, “Fenomen Vojtila (Pape`ev dinami~ni konzervativizem)”, ^asopis za kritiku znanosti, Qubqana, 71-72/84, str. 17) Kada su nobelovac Gabrijel Garsija Markes i predsednik ~ileanske hri{}anskodemokratske stranke Gabriel Valdes posetili papu, izme|u ostalog i zbog polo`aja siroma{nih u Ju`noj Americi, kao i problema u vezi sa teologijom oslobo|ewa, papa nije hteo da ~uje ono {to su posetioci naumili da ka`u. Prekrstio je ruke i hteo da prekine posetu – svedo~e Valdes i Markes. Jednostavno, papina dru{tvena doktrina, koju je morao da usvoji kao sve{tenik i razvija kao biskup i papa, nije mu dozvoqavala razumevawe druga~ijih vizija (koje nude teologije oslobo|ewa). Otuda mnogi sociolozi smatraju da papa zagovara jednostranu sliku sveta, odnosno iskqu~ivo re{ewa koja nudi savremena dru{tvena doktrina Rimokatoli~ke crkve. 566
Od raspu{tawa crkvene dr`ave 1870. godine, punih 90 godina, zbog sramote koju je Svetoj stolici nanela italijanska gra|anska revolucija, nijedan papa nije napustio Rim. Tek je papa Jovan XXIII, ~iji je izri~iti zadatak bio da otvori vrata i prozore Rimokatoli~ke crkve modernom svetu, posle skoro sto godina, napustio “}o{e za durewe papa”, koje su sami, ina~e, izabrali. Vreme papskih putovawa oko sveta zapo~elo je s Pavlom VI, koji je, izme|u ostalog, obi{ao Izrael, Indiju, Sjediwene Ameri~ke Dr`ave, Portugaliju, Kolumbiju, Ugandu i Filipine. Papa Jovan Pavle II dakle, nije prvi papa koji je putovao u misiju, ali je prvi papa koji `ivi od tih putovawa. Jovan Pavle II svoja putovawa uvek ozna~ava kao “pastirska”, odnosno kao sredstvo duhovnog pastirstva. (26. V. Cvrqe (“Koncilska opredeqewa”..., str. 300-301) navodi stavove pripadnika teologije oslobo|ewa koji su protiv severnoameri~kih misionara u Ju`noj Americi jer su propagatori ameri~kog na~ina `ivota koji je znatnim delom rezultat eksploatacije.) Ali, to je sumwivo ve} i na osnovu uvida u susrete koje papa ima po zemqama ~iji je gost. On, naime, osim sa biskupima, ima direktne susrete jo{ samo sa politi~kim rukovodstvima. “Vernici pri posetama predstavqaju, zapravo, samo dekor ispred kojih te~e upotrebqiv, re`iran (upravo tako kao i obredno qubqewe betonske poletno-sletne staze aerodroma u glavnom gradu svake dr`ave), {ou-program, jer je i stiskawe ruku i qubqewe dece ve} unapred isplanirano. I prenatrpani program, koji ~esto predvi|a samo nekoliko ~asova za jednu dr`avu sa vi{e miliona rimokatolika “naglom ocu” jedva dozvoqava mogu}nost da dobije stvarni utisak o dr`avi i qudima ili da se pozabavi pastirskim pitawima dr`ave doma}ina.” (27. Adalbert Krims, “Pastoralna potovawa kot sredstvo politike”, ^asopis za kritiku znanosti, Qubqana, 71-72/84, str. 22) Sadr`inska i logisti~ka osnova putovawa ve} je unapred u Vatikanu bri`qivo pripremqena, uz saradwu apostolskog nuncija i predstavnika biskupske konferencije zemqe doma}ina. Posete deluju ubedqivo, ~ak i spontano, zahvaquju}i gluma~kim sposobnostima Karola Vojtile, koji igra veoma ubedqivo unapred pripremqene uloge (poznato je da mnogi politi~ari uzimaju ~asove glume kod profesionalnih re`isera i glumaca): vi{e stotina propovedi i govora koje je obavio sadr`inski nisu doneli ni{ta novo; me|utim, wemu polazi za rukom da ostavi utisak kao da konkretno govori za prisutne qude, te da je temu izabrao specijalno za wih. Dejstvo wegovog govora, dakle, nije u sadr`ini, ve} u wegovoj li~nosti i wegovom nastupu, koji imaju odre|eni magnetizam za mase i medije. Stil koji papa koristi u izvo|ewu svojih misionarskih putovawa, sa stanovi{ta duhovnog pastira, blago re~eno, nije odgovaraju}i, ali je delotvoran (28. Anton Trstewak (“Kr{}anstvo in sekularizacija sveta”, “Znamewe”, Maribor, 1975.) pi{e “Kona~no nije bez istorijske razvojne simptomatike ~iwenica da je Hristov zamenik u 5. veku preuzeo upitnu titulu Pontifex maximus, koju je, prvo, nosio paganski sve{tenik, a posle wega rimski car u Rimu! Ovim je sve vi{e preuzimao nasle|e svetovnih vladara...”) instrument u objavqivawu i propagirawu crkvene i “dr`avne” spoqne politike. 567
Jovan Pavle II uputio se 28. januara 1979. godine u Meksiko da bi otvorio Tre}i plenum latinoameri~ke biskupske konferencije (CELAM III). (29. Latinoameri~ka biskupska konferencija bila je poznata po zagovarawu teologije oslobo|ewa, koja se u analizi dru{tvene stvarnosti oslawa i na marksisti~ke postavke, pre svega na klasnu borbu. Vidi \ulio Girardi, “Kr{}anska vjera i historijski materijalizam”, “Stvarnost”, Zagreb, 1988. str. 147-162) Latinoameri~ka crkva je od vremena {panskog osvajawa u 16. veku uvek bila na strani vlasti. Me|utim, na biskupskoj konferenciji u kolumbijskom gradi}u Medelinu, 1968. godine, izvr{en je istorijski zaokret. U zakqu~enom dokumentu se, izme|u ostalog, ka`e: “Veru u Isusa Hrista crkva mora potvr|ivati sa ubeqivom solidarno{}u prema siroma{nima. (30. Nerazvijeni svet, dakle, poznat jo{ u stru~noj literaturi kao “tre}i svet” obuhvata oko 50 odsto planete i predstavqa 46,3 odsto svetskog stanovni{tva. Sollicitudo reo sicialis, 14.) To zna~i, `elimo prisvojiti wihove probleme i bitke te govoriti u wihovo ime. Na{a vera se mora konkretizovati `igosawem nepravde i tiranije te bojem protiv nesnosnih uslova `ivota”. (31. M. Panteli} (“Promena mentaliteta”, NIN, br. 1845, 11. maj 1986, str. 47) navodi Bofove re~i da je ciq teologije oslobo|ewa “spre~avawe tla~ewa naroda”.) Ta izjava, kao i sli~ne izjave date kasnije, nije se dopala konzervativnim krugovima. (Dugo je trajala napetost pre nego {to su biskupi odlu~ili da prihvate navedeni dokument. Na tako ne{to naterala ih je stvarnost oli~ena u drugim verskim zajednicama koje su preuzimale socijalno starawe o siroma{nima, ~ime su izazvale velike konverzije vernika. Radi se, pre svega, o sektama. Dakle, da bi o~uvali stado, biskupi su morali i da poslu{aju svoju savest, i da krenu u akciju, pa makar se konfrontirali sa vla{}u i Vatikanom.) Vatikan i latinoameri~ki diktatori, od po~etka sukoba imali su za ciq da revidiraju, na novom plenumu, usvojeni medelinski dokument. Tako je u meksi~kom industrijskom gradu Pueblu tekao CELAM III u znaku konfrontacije izme|u konzervativnog i naprednog krila latinoameri~ke crkve, pa se sa strepwom o~ekivao stav novoizabranog pape (32. Adalbert Krims, “Pastoralna potovanja kot sredstvo politike”, str. 12) prema tom sporu. Na sam dan otvarawa biskupske konferencije papa Jovan Pavle II propovedao je sve{tenicima i monasima o Marijinom svetom putu u Gvadalupu. Opomiwao je na opoziciono pona{awe i dru{tveno-politi~ki radikalizam, da bi potom nastavio: “Budite sve{tenici i monasi, a ne socijalne ili politi~ke vo|e ili funkcioneri kakve svetovne snage. Zato ponavqam: ne umi{qajte da slu`ite Jevan|equ ako poku{amo na{u sve{teni~ku harizmu razvodniti sa preteranim interesom za op{irno podru~je svetovnih problema”. (33. Isto, str. 24) Time je ukazao na osnovni pravac svog govora u Pueblu. Potom je pred biskupima osudio neke nove interpretacije Jevan|eqa (teologaju oslobo|ewa) (34. Hans Küng (“Vizija cerkve v prihodnost”, “Znamewe”, Maribor, 6/87, str. 499), pi{e da crkva mora biti solidarna i bratska zajednica kojoj nije stalo do trijumfalizma. “Samokriti~ki neka prizna svoje velike oma{ke u Latinskoj Americi, Kini, Indiji i Africi i drugde.”), koje unose pometwu u crkvene i lai~ke redove. Naglasio je da je u su568
protnosti sa crkvom verovawe da je Hristos delovao politi~ki, da se borio protiv rimske prevlasti i vlasti i da se upleo u klasnu borbu. To Adalbert Krims komentari{e na slede}i na~in: “Ako pomislimo da se u crkvi govori o Hristovom nasle|u, onda nam postaje jasno {ta je papa mislio u pogledu latinoameri~ke crkve. Nikakve politi~ke aktivnosti, nikakve borbe protiv ameri~kog imperijalizma i protiv vladaju}e oligarhije, odricawa od klasne borbe”. (35. A. Krims, “Pastoralna potovanja...”, str. 24) Prva du`nost biskupa, prema papinom shvatawu, jeste da bdi nad ~istotom u~ewa, da se bori protiv ateizma, kao osnovnog uzroka ne~ove~nosti, bez obzira na karakter vlasti – naravno, osim ako nije ateisti~ka. U vezi sa tim uo~avaju se bar dve nelogi~nosti. Prvo, progla{avawe ateizma osnovnim uzrokom ne~ove~nih dru{tvenih odnosa za rimokatolike u Ju`noj Americi, koja izuzetno pati od rimokatoli~kih diktatora, ne zna~i ni{ta drugo nego otvoreno podr`avawe onih koji kr{e qudska prava u ime borbe protiv ateizma i komunizma. Drugo, kako je dobro primetio Girardi, to zna~i da latinoameri~ka crkva nema pravo na posebnost, da se ne uva`avaju lokalne prilike – istorijske i konkretne, a sve u ime stava da qudska misao ne mo`e suditi Bo`ijoj re~i, jer ona sudi ~ovekovoj. “Tako nas poslu{nost Bo`ijoj re~i li{ava prava da mislimo, brane}i posve}enu istinu od qudskog pogleda. Tu je razlog, na primjer, otporu crkve prema Aristotelovoj znanosti, prije, a poslije prema nauci o prirodi, Galilejevoj astronomiji i Darvinovoj biologiji, odbijawu znanstvenog prou~avawa Biblije i, na koncu, aktualan otpor humanisti~kim znanstvenim disciplinama poput psihoanalize i sociologije religije.” (36. G. Girardi, “Kr{}anska vjera...”, str. 53-54) Tu papa zaboravqa da samo slobodni qudi mogu slobodno da izaberu i Boga – sve drugo je nasiqe i hegemonija. “Samo qudi sposobni za ~ove~ansku qubav mogu qubiti Boga”, veli s pravom Girardi, i dodaje: “Kao {to je qubav Bo`ija bez qudske qubavi la`, tako je i objavqena istina bez qudske istine la`”. (37. Isto, str. 57, upor. Leonardo Boff: “Kaj so teologije tretjega sveta”, “Znamewe”, 2/89, str. 147-154) Sedam meseci posle odlaska iz Poqske radi preuzimawa papske stolice, 2. juna 1979, papa Jovan Pavle II vra}a se u domovinu. Kako je to bilo prvo papino putovawe u komunisti~ku dr`avu, ono je izazvalo ogromno interesovawe, pre svega medija (upravo su mediji i zapo~eli stvarawe kulta nepobedivog pape – iako su novinari anga`ovani u tom procesu, prema analizi Adalberta Krimsa, mahom bili nereligiozni ili ~ak ateisti). Govorilo se o prodoru u sovjetsku dr`avu, a kardinal Franc Kening prorokovao je “potres ~ak do Urala”. (38. Kasnije je M. Gorba~ov u jednom intervjuu italijanskim novinama, koji je prenela “Dru`ina”, priznao da je “perestrojku” osmislio Vatikan, a da su ostali “istorijski” procesi prilikom papinog boravka dogovoreni u Poqskoj.) Glavni papin moto bio je: “Ponovno ujediwewe Evrope na hri{}anskim osnovama”. (39. Da je ujediwena Evropa od Atlantika do Urala, zamisao Rimske crkve, tj. Vatikana, pokazali smo u na{em radu: “Ujediwena Evropa – operacionalizacija katoli~ke dru{tvene doktrine?”, u “Politika i teologija”, “Gradina” – “Junir”, Ni{, 1994) U tom duhu tekli su i wegovi govori. Zagovarawe hri{}anske jedinstvene 569
Evrope papa je uvek povezivao sa osudom ateizma. (40. “Jer, religija je istovremeno priznawe bo`anstvenosti Boga i bo`anstvenosti samog ~oveka. Religija je nala`ewe Boga u sebi, sebe u Bogu, a ateizam je ne samo neverovawe u Boga ve}, neminovno, i neverovawe u ~oveka, neverovawe u samog sebe, neverovawe u svoju apsolutnu vrednost i svoju apsolutnu ve~nost”. (Boris Vi{eslavcev, “Etika preobra`enog erosa – Srce u hri{}anskoj i indijskoj mistici”, “Logos”, Beograd, str. 165)) Ve} prvog dana posete Poqskoj izgovorio je molitvu (na Trgu pobede u Var{avi): “Molimo da snage ateizma – snage smrti – ne budu sna`nije od snaga `ivota, svetlosti vere”. (41. U svojoj kwizi Adalbert Krims, “Karol Wojtila, Papst und politiker”, Pahl-Rugenstein, Keln, 1986. ponovio je ranije teze iznete u raznim ~asopisima, pre svega “Action kritisches Christenien” (Be~). Izme|u ostalog, on tvrdi da isto~na politika Jovana Pavla II nosi sna`an pe~at poqskih prilika. Takva politika je saglasna ameri~koj politici, {to svedo~i o sna`nom uticaju ameri~ke politike u Vatikanu.) Mediji, posebno nema~ki, pozitivno su komentarisali papine izjave, zakqu~uju}i da “jo{ nijedan politi~ki lider nije Sovjetskom Savezu negirao pravo na Isto~nu Evropu”. (42. Isto, str. 41) “Putujem u srce ogromnog kontinenta – Afriku, koja je od misionara prihvatila bakqu hri{}anske vere.” Tim re~ima se papa Jovan Pavle II oprostio 2. maja 1980. godine na rimskom aerodromu pre nego {to je krenuo na svoj peti veliki put u inostranstvo, u {est afri~kih dr`ava. (43. Od vremena kolonizacije, dr`ave u razvoju izlo`ene su surovoj eksploataciji koju su uspostavile industrijske dr`ave. U osvojenim dr`avama kolonijalisti su svuda uni{tavali postoje}e samosnabdevawe, a bogatstva odnosili u mati~ne dr`ave. Proizvodwu hrane, vlasni~ke odnose, i drugo radikalno su preusmerili u vlastitu korist i korist dr`ave osvaja~a, tako da su umesto sistema samosnabdevawa, koji je bio razvijen u tre}em svetu, uveli sistem veleposeda, kako bi proizvodili kafu, ~aj i sl. za domovinu kolonijalista. Wolfgang Kesler, “Bogati postajajo bolj bogati”, “Znamewe”, Petrov~e, 3-4/92, str. 57) Iako je sada poznato da je u pro{losti postojala tesna veza izme|u kolonijalizma i rimokatoli~kog misionarstva (44. V. Cvrqe (“Vatikan u suvremenom svijetu”, “[kolska kwiga”, Zagreb, 1980, str. 19) ka`e: “Prva ~etiri stole}a ekspanzija katoli~ke crkve i{la je ruku pod ruku s ekonomskom, politi~kom i kulturnom ekspanzijom bur`oaskih klasa Zapadne Evrope. Sa stajali{ta azijskih i afri~kih naroda ta je ekspanzija zna~ila pravi juri{ protiv wihova na~ina `ivota, a ujedno i protiv wihovih osnovnih interesa) papa je u svakoj prilici hvalio misionare kao prave junake afri~kog kontinenta. Prema wegovom ube|ewu, hrabri misionari nisu imali nijednu drugu brigu osim duhovnog blagostawa Afrikanaca. Dakle, iako su istorijske ~iwenice bile druga~ije, papa je uvek ube|ivao slu{aoce da je u Africi Sveto pismo ponu|eno i slobodno prihva}eno. Me|utim, sami Afrikanci imaju druga~ije mi{qewe, koje potvr|uje afri~ka narodna poslovica: “Kada su do{li belci imali smo zemqu mi, a oni Bibliju. Danas imamo mi Bibliju, a oni zemqu”. (45. A. Krims, “Pastoralna potovanja...”, str. 24) 570
Na tom kontinentu papa je govorio iskqu~ivo kao beli, evropski ~ovek. Re~ kolonijalizam ili aparthejd nijednom nije izustio. Me|utim, veoma ~esto je govorio o hri{}anskom idealu monogamije i o hri{}anskoj porodici. I ostale teme koje je na~iwao bile su evropski obojene: ateizam, sloboda vere, sve{teni~ki celibat, planirawe ra|awa, poba~aja itd. U Kin{asi je, uz veliko odobravawe mase, `igosao korupciju. Me|utim, najkorumpiranijeg upravnika francuskog i belgijskog kapitala, brutalnog mu~iteqa Mobuta, koji se dan pre papinog dolaska ven~ao u crkvi, udostojili su da za vreme prazni~ne bo`ije slu`be potresno kle~i na po~asnom mestu. Kada se 12. maja 1980. godine papa vratio u Rim, izjavio je: “Istinski sam osetio veliku radost, pri tome {to sam istim narodima posredovao Bo`iju re~ kao {to su je pre sto godina posredovali misionari.” (46. Isto. Poznati sociolog Maks Veber rimokatoli~ku varijantu hri{}anstva nije smatrao izvornim hri{}anstvom. Na jednom mestu je zabele`io: “Rusko hri{}anstvo je bilo i jeste ~ak i danas, u svojim specifi~nim izrazima u velikoj meri drevno hri{}anstvo. Ako neko obrati pa`wu na neku autoritarnu crkvu, poku{a}e da otkrije u kojoj instanci je ulo`ena posledwa nepogre{iva mo}... U Rimskoj crkvi to je papa, kod protestanata to je “re~”, Sveto pismo, a u pravoslavqu je, prema izvornom shvatawu, crkvena zajednica, sjediwena u qubavi”. Andreas E. Bus, “Maks Veber i Azija”, “Gradina” – “Junir”, Ni{, 1994, str. 119) Time je, nehotice, problematiku svog putovawa sa`eo u kratku formulu da poslanstvo jo{ uvek shvata kao pre sto godina. Brazil je sada sa vi{e od 100 miliona rimokatolika najve}a rimokatoli~ka zemqa na svetu. U toj dr`avi papa je boravio od 30. juna do 11. jula 1980. godine. U Brazilu su postojali te{ki politi~ki sukobi, ne samo izme|u crkve i vojnog re`ima, ve} i unutar same crkve. Jo{ 1964. godine, kada je pu~em sru{ena narodna vlada, ve}ina biskupa je aplaudirala spasiteqima od komunizma. Zatirawe i socijalne posledice “brazilskog privrednog ~uda” posle nekoliko godina doveli su do radikalne izmene mi{qewa, {to je proizlazilo iz rimokatoli~ke baze i ni`eg sve{tenstva, koje se, kona~no, nije zaustavilo ni kod vi{ih crkvenih ~inova. Ve} 1971. godine sve biskupske skup{tine zauzele su stav protiv brazilskog modela. Najkasnije do 1977. godine ta kritika (teologija oslobo|ewa) postala je op{te dobro brazilske biskupske skup{tine, ta~nije wene ve}ine, jer mawina od oko petnaest odsto (od 348 biskupa), saglasna je sa slu`benom vladinom doktrinom nacionalne obnove i bezbednosti. U svom govoru biskupima, koji je smatrao najva`nijim izme|u 68 govora i propovedi u Brazilu, Jovan Pavle II se pozabavio ba{ tim raskolom u brazilskoj skup{tini, rekav{i: “Ono {to vas povezuje sna`nije je od svega {to bi vas moglo raskoliti ili odvojiti. Ako mi dozvolite da govorim iz ugla li~nog iskustva kao ~lan neke nacionalne skup{tine, ne}u oklevati da ka`em da svaka manifestacija biskupske skup{tine izaziva ve}i utisak, govorim o prisnom, dubokom i trajnom u~inku za koji nije obavezno da izazove pa`wu, koliko se vi{e u woj ogleda jedinstvo kao du{a kolegijalnosti biskupa. Biskupska skup{tina na kojoj se ne ose}aju svi biskupi kao ~lanovi siromasi. Zato je potrebno razumeti i poziciju mawine.” (47. A. Krims, “Pastoralna potovanja...”, str. 25) 571
Taj papin stav biskupi, a i mediji, razumeli su kao podr{ku mawini i kao kritiku ve}ini u brazilskoj biskupskoj skup{tini. To ube|ewe potvrdio je i sam papa, pozivaju}i biskupe da budu, pre svega, najvi{i bogoslu`iteqi i u~iteqi istine, a ne politi~ki i privredni stru~waci. “Vama kao biskupima potpuno je jasno da vam je zabraweno sve {to slu`i kao politi~ko nagiwawe na koju stranu, ili bilo kakva zavisnost od ove ili one politi~ke ideologije, odnosno ovog ili onog sistema.” Potom ih je pozvao da po{tuju ustavnu vlast, {to zna~i da brazilska crkva mora po{tovati vojnu diktaturu i da joj je politi~ki otpor zabrawen. Ne{to kasnije, Vatikan je preko slu`benih dokumenata (enciklika) osudio teologiju oslobo|ewa kao suprotstavqenu bo`ijem nauku, a wenim protagonistima izrekao kazne }utawa, zatim udaqavawa sa fakulteta itd. Na kraju, papa je poru~io siroma{nima: “Sa~ekajte da bogate po~ne pe}i savest, dobrovoqno }e vam ustupiti deo svog bogatstva”. Zato nije ~udno {to je jedan vladin zvani~nik, na kraju papine posete, izjavio da wegova vlada u potpunosti stoji iza re~i visokog gosta i nagovestio izlazak bro{ure s naslovom “Joao a Joao” (Jovan i Jovan), u kojem }e komparativno {tampati govore Jovana Pavla II i brazilskog predsednika Joaoa (Jovana) Baptista Figuereida, kako bi se uvidelo wihovo na~elno saglasje. (48. Isto) Na putu po Ju`noj Americi papa nije nailazio samo na razumevawe. Indijanski pokret Tupac Katari (Ke~uji) uru~io je, preko svojih predstavnika, papi Jovanu Pavlu II pismo u kojem je pisalo: “Mi Indijanci Anda i Amerike zakqu~ili smo da je dobro iskoristiti va{u posetu kako bi vam vratili Sveto pismo koje nam za pet stotina godina nije donelo ni qubavi, ni mira, ni pravde. Uzmite, dakle, molimo, Sveto pismo opet nazad i dajte ga na{im tiranima jer oni zapisana moralna pravila trebaju vi{e od nas. Otkako se Kristofer Kolombo ovde iskrcao nametali su nam neku kulturu, neki jezik, neku veru i nekakav sistem vrednosti {to je, sve zajedno, evropsko. Neki su tuma~ili da je Sveto pismo me|u wih do{lo kao kolonijalni projekat. Ono je bilo ideolo{ko oru`je kolonijalnog napada”. (49. Leonardo Boff, “Bog prihaja pred misionarjem”, “Znamewe”, Maribor, 3-4/92, str. 102) Pre nego {to je do{ao na Filipine, papa je dobio pismo od 72 filipinska sve{tenika, u kojem je izme|u ostalog, pisalo: “Pla{imo se da }e se va{a poseta pokazati kao velika farsa, puna spoqnog sjaja, ali bezna~ajna”. Potom su sve{tenici izra`avali strah da }e papino “pastirsko putovawe” dodeliti blagoslov tiranskoj strani u filipinskom sukobu. I pored toga, papa je 18. februara 1981. godine stigao u Manilu, glavni grad Filipina, gde ga je do~ekao rimokatoli~ki diktator Ferdinand Markos. (50. S. ^uk, “Pape` Janez Pavel II”, str. 29) Filipini su dr`ava u Aziji sa rimokatoli~kom ve}inom, a crkva je podeqena na pristalice i protivnike diktature. Sve{tenike i monahe koji brane pravo siroma{nih, vlada i neki biskupi optu`ili su da se me{aju u politiku i podr`avaju subverzivne elemente, pa ~ak da su i komunisti. Prva propoved koju je papa Jovan Pavle II odr`ao u Manili bila je namewena, izme|u ostalog, sve{tenicima i monasima, kojih je bilo oko 6.000 u katedrali. Papa je ponovio formulacije koje je ve} upotrebio u Meksiku i Brazi572
lu: “Vi sve{tenici i monasi niste socijalne ili politi~ke vo|e ili predstavnici neke svetovne organizacije. Zato ne smete svoju harizmu razvodwavati preteranim interesom za op{irno podru~je svetovnih problema”. (51. Knut Walf, “Varljiva enotnost s pomo~jo rimskega centralizma”, “Znamewe”, Maribor, 1984, str. 59. Posle toga, gotovo po pravilu kada bi papa najavio odlazak u neku zemqu mnogi vernici i verske organizacije Rimokatoli~ke crkve protestovali su protiv wegovog dolaska u wihovu zemqu. Tako je i sa evropskim posetama, osim na Istoku, gde se otimaju za prioritet ugo{}avawa pape.) Poseban zna~aj pridavan je papinoj poseti ostrvu {e}erne trske Negrosu. Radnici na tamo{wim planta`ama pripadaju najeksploatisanijoj grupi stanovni{tva: 58 odsto radnika ne prima ni minimalni dohodak, a 80 odsto nema nikakve socijalne sigurnosti. Papa Jovan Pavle II ozna~io je da je nepravda ako u istom dru{tvu neke grupe imaju blagostawe i mo}, dok {iroki slojevi stanovni{tva ne mogu da obezbede sredstva za odgovaraju}e izdr`avawe svojih porodica. Osvr}u}i se na vlasnike planta`a, dodao je: “Pravi hri{}anski izazov nudi se onima koji poseduju zemqu i wome upravqaju. Znam da su mnogi izme|u vas, kao vlasnici planta`a ili kolonisti, iskreno zabrinuti za dobrobit svojih radnika, a crkva se, svesna svoje odgovornosti, ose}ala du`nom da vam uvek iznova predo~ava ideal qubavi i pravde”. Potom je papa nastavio da obja{wava da re~eno zna~i po{tovawe zakonskih prava svake zajednice kako bi se obezbedio mir kao uslov op{teg blagostawa i da nasiqe ne mo`e biti re{ewe. Mnoge je taj papin pristup razo~arao. Zato su slo`no zakqu~ili da papa ima isti model za sav “tre}i svet”. Bogatima je poku{avao da probudi savest (iako su dovoqno dokazali da je nemaju); siroma{ne je upozoravao da se klone nasiqa i klasne borbe, kao i marksisti~ke ideologije, a naprednom sve{teniku zabrawivao je politi~ku aktivnost. Samokritika je bila potpuno odsutna kada se radilo o “tre}em svetu”. (52. Charles Foubert, “Filipini: protislovlja v pape`evih besedah in dejanjih”, “Znamewe”, Maribor, 2/81, str. 176. Mediji su, ina~e, pre}utali papinu posetu pomorskoj bazi vojske Sjediwenih Dr`ava “Subac”, gde je bio gost u Glavnom {tabu Sedme ameri~ke flote na Pacifiku. Papa nije progovorio ni o 30.000 vojnika SAD u ameri~kim bazama na Filipinima ({ta oni tu rade i koga {tite?)) Na papu Jovana Pavla II, 13. maja 1981. godine, izvr{en je neuspe{an atentat. Svoj spas ispred hitaca atentatora pripisao je delu Bo`ije majke iz Fatime i obe}ao da }e na godi{wicu atentata krenuti na pokloni~ki put u Portugaliju. Papa je, ina~e, povezao datume – dan (13. maj) kada je na wega poku{an atentat i dan iz 1917. godine kada se u Fatimi, navodno, prvi put pojavila (prikazala) Marija. Ina~e, wegov put u Fatimu je zaista sjajno organizovan i prevazi{ao je izraze li~ne zahvalnosti poprimiv{i zna~ajna politi~ka obele`ja. Na politi~ku dimenziju tog putovawa ukazao je ameri~ki dnevnik “International Herald Tribune”, 11. maja 1982. godine, koji je pisao da papa ne}e izjaviti ni{ta neobi~no. Me|utim, ~iwenica da govori u Fatimi, antikomunisti~kom centru, wegovim re~ima da}e poseban zna~aj. Pedeset godina, nagla{avao je ~asopis, svetili{te u Fatimi je centar Ri573
mokatoli~ke crkvene opozicije prema komunizmu. Oni se naslawaju na “drugu tajnu”, kada se 1917. godine Madona prikazala trojici ~obana, rekav{i im da }e mir do}i kada se Rusija preobrati u veru, ina~e }e ratovi izbiti i dogodi}e se progon crkve, a papa }e mnogo trpeti. Od tada je Fatima poznata i van Portugalije kao centar desnog rimokatolicizma i crkvenog antikomunizma. Za vreme fa{isti~ke diktature, koja je trajala s izrazitim rimokatoli~kim predznakom i podr{kom biskupa, Fatima je bila weno duhovno opravdawe. Me|utim, ni posle pada fa{izma zna~aj Fatime nije izmewen. Tu su po~iwali desni~arski rimokatoli~ki krsta{ki pohodi protiv nagove{tenih dr`avnih reformi, molilo se za izbore i pobede desnih stranaka nad levim strankama itd. Papa je na op{toj audijenciji govorio o borbi izme|u sila dobra i zla, i o pretwi zlih sila koje izviru iz ateizma. To je mnoge politikologe i sociologe religije navelo da naglase “~udnu” podudarnost u formulacijama predsednika Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava Ronalda Regana i pape Jovana II. Slede}a posebnost papinog boravka u Portugaliji jeste wegovo otvoreno opravdawe portugalskog kolonijalizma, i to zbog toga {to su Portugalci {irili rimokatoli~ku veru i sprovodili jevangelizaciju, koju po{tuje sav rimokatoli~ki svet. On se zbog toga zahvaquje portugalskom narodu jer su od pra{uma Amazona, do severa Japana, preko Afrike i Indije, portugalski misionari pronosili Hristovo ime. ^ak je naglasio da portugalskim jezikom i sada govori nekoliko dr`ava Afrike i Dalekog istoka i ceo Brazil. Me|utim, papa je }utao o tome {ta su sve u tim dr`avama, gde se sada govori portugalski, u~inili “u ime Hrista”, od trgovine robqem, preko uni{tewa doma}e privrede, uni{tewa ~itavih zajednica i wihove kulture, do pokoqa! Od 31. oktobra do 9. novembra 1982. godine papa je boravio u [paniji, i to je bio wegov najdu`i boravak u nekoj od evropskih dr`ava. Formalni povod je obele`avawe 400-godi{wice od smrti Tereze Avils. Rimokatoli~ka crkva u [paniji bila je jedna od glavnih oslonaca Frankove fa{isti~ke diktature. Papa je u posetu [paniji do{ao nekoliko dana posle velike izborne pobede Socijalisti~ke radni~ke stranke, ~ime je poseta dobila dodatni politi~ki zna~aj. Naime, prvi put posle gra|anskog rata [panija je dobila socijalisti~ku vladu, ~iji se {ef izja{wavao kao ateista. Pored brojnih tema (razvod braka, za{tita od trudno}e, poba~aj, socijalno partnerstvo, polo`aj slobodnog preduzetni{tva, odbacivawe klasne borbe, itd), ~ija je politi~ka obojenost bila nesumwiva, pa`wu je privuklo papino li~no posve}ewe 29 ~lanova “Bo`ijeg dela” (Opus Dei) u sve{tenike. “Bo`ije delo” je u vreme {panskog fa{izma bila jedna od privredno i politi~ki najuticajnijih rimokatoli~kih organizacija u [paniji. Na vrhuncu svoje mo}i imala je osamnaest ministara u Frankovoj vladi. I sada ima znatan uticaj, pre svega u medijima, na univerzitetima, u bankarstvu i u sektoru privrednog vlasni{tva. Papa Jovan XXIII i Pavle VI nisu marili za “Svetu mafiju” (naslov kwige francuskog autora Ivona de Valenta). (53. Papa Jovan Pavle II 17. maja 1992. godine na Trgu sv. Petra u Rimu, proglasio je Eskrivu za bla`enog osniva~a “Bo`ijeg dela”. Kako je bilo pri574
medbi na tu kandidaturu, one su re{ene tako {to komisija nije saslu{ala wihove podnosioce. Vidi A. J. Josemarija, “Eskriva je novi bla`eni”, “Dru`ina”, Qubqana, 3. maj 1992, str. 2. Najverodostojnije vi|ewe (iznutra) “Bo`ijeg dela” (koje se sociolo{ki mo`e svrstati u tajna dru{tva) dao je Klaus Steigleder: Opus Dei, “Stvarnost”, Zagreb, b.g. Op{ta zapa`awa su da organizacija razvija autoritarnost, `equ za osvajawem sveta, sekta{ku metodologiju, duh inkvizicije, manipulaciju itd. Kwiga je potresno svedo~anstvo o vrbovawu maloletnika i o metodama wihove indoktrinacije, na~inu infiltrirawa u medije, {kolski sistem, politi~ke i finansijske institucije. Me|u pripadnicima “Bo`ijeg dela” ima i Srba.) Me|utim, za vreme pontifikata Jovana Pavla II “Sveta mafija” se neslu}eno razvila. Oko 45 dana pre dolaska u [paniju Jovan Pavle II uzdigao je “Bo`ije delo” u li~nu prelaturu Rimokatoli~ke crkve, a ubrzo potom ustanoviteqa te organizacije proglasio je svecem. Zato se “Bo`ije delo” nije slu~ajno svesrdno anga`ovalo oko organizovawa i propagande posete [paniji. U [paniji je papa govorio o svojoj omiqenoj temi: jedinstvenoj Evropi na hri{}anskim osnovama od Atlantika do Urala. Wegovu posetu uglavnom su finansirali rimokatoli~ki vernici dobrovoqnim prilozima. Sve{tenstvo ih je pozvalo da doprinesu poseti Svetog oca i re{avawu najhitnijih problema Rimokatoli~ke crkve u svetu. Posle obra~una tro{kova papine posete preostalo je oko milion nema~kih maraka (5,5 miliona austrijskih {ilinga), o ~ijoj je upotrebi odlu~ivao li~no papa. On je taj iznos poklonio izdava~kom zavodu “Bo`ijeg dela” koji izdaje rimokatoli~ki ~asopis pod nazivom “Ja”, a wegovi komentatori su mnogi propagatori biv{e Frankove diktature. (54. “Napetosti med Cerkvijo tretjega in prvega sveta”, “Dru{tvo 2000”, Qubqana, 17-18/91, str. 139. “Crkva preuzima funkciju konkretnog istorijskog totaliteta. Opravdava i zagovara postoje}i dru{tveni poredak, koji narod u odre|enom vremenu ose}a kao tla~ewe, krajwe iskori{}avawe i neslobodu”.) [ezdeset drugo putovawe papa je namenio prostoru biv{e Jugoslavije. Usled protivqewa Srpske pravoslavne crkve poseta se svela samo na Republiku Hrvatsku, dok je poseta Sloveniji ostvarena ne{to kasnije. Jo{ pre posete Hrvatskoj papa je (pojedincima, grupama, udru`ewima i strankama) davao podr{ku podse}aju}i na mit jagelonskog pojasa – mit koji se sastoji u uverewu da su nekada{we “jagelonske zemqe” (Poqska, Ma|arska, Hrvatska) i danas pozvane da spasu rimokatoli~ku veru, kao {to su nekada u povijesti “spasavale rimokatoli~ki svet”. (55. Ivica Ma{truko, “De dialogo cum non credentirus”, “Pogledi”, Split, 3/85, str. 43) Vatikan je me|u prvima priznao odvajawe Slovenije i Hrvatske od SFR Jugoslavije i sve vreme davao politi~ku i materijalnu podr{ku takvim nastojawima. Ovom posetom papa je potvrdio sve ono {to je ra|eno u pro{losti radi u~vr{}ivawa suverene i nezavisne Hrvatske unutar “povijesnih granica”. Prilikom boravka papa je i zvani~no potvrdio da ono {to se dugo slutilo da sprema - progla{ewe Alojzija Stepinca za sveca. (56. Nedeqko A. An~i}, “Papa Ivan Pavao II u Hrvatskoj”, “Crkva u svijetu”, Split, 3/94, str. 213-214. Kardinal Pletro Polazzini, prefekt Kongregacije za pitawa svetaca je povodom dvadesetpetogodi{wice smrti kardinala Stepinca vodio slu`bu zadu{nicu za pokojnika. 575
U~esnicima slu`be papa je li~no poslao telegram u kojem je, izme|u ostalog, napisao da je Stepinac “`ivi spomen na verno svedo~ewe vere”.) Ka budu}nosti Papina poseta Sloveniji donela je ponovnu podelu naroda. Papa je, naime, samo odao priznawe antikomunisti~kim borcima – domobranima i Rimokatoli~koj crkvi (57. Zdenko Roter (“Cerkev in dr`ava v Jugoslaviji 19451973”, str. 8) pi{e: pucali su sa crkvenih torweva oru`jem koje im je dao, prvo italijanski, a potom nema~ki okupator. Od naroda su zahtevali da partizanima ne daju hranu, preno}i{te i drugu pomo}, sve u ime hri{}anske vere), ne spomiwu}i kolaboraciju ovih snaga za vreme Drugog svetskog rata sa Nemcima i Italijanima. Sve poginule antikomuniste okarakterisao je kao mu~enike. Ovim je dao podr{ku sada{wem klerikalizmu u politici koja iz wega sledi. Rimokatoli~ki autori, ube|uju}i javnost da je papina poseta pozitivan ~in, govore da je papa Slovencima otvorio put u budu}nost i pored toga vratio veru u Boga i `ivotne vrednosti, uklonio je strah i manipulacije i uputio ih u smeru ~ove~anske i hri{}anske zrelosti i odgovornosti i doprineo da Slovenija nekoliko dana bude centar svetskog interesovawa. Nije do{ao da ra{~i{}ava na{u pro{lost ve} da osudi dru{tveni sistem te pro{losti. (58. Rafko Valen~i}, “Duhovne rase`enosti pape`evega obiska”, “Dru`ina”, Qubqana, 21. junija 1996, str.2) U drugoj analizi ~itamo da je pre, za vreme papinog boravka, i docnije poseta imala dve dimenzije: pastirsku i dr`avnu. “[to se ti~e na{e samostalnosti, i time politi~ke dimenzije iste, papa se pobrinuo da se uka`e na nekoliko va`nih detaqa, koji }e biti za Sloveniju sudbonosni. Sve vreme papa je Slovence ube|ivao da je samostalnost dobro izabran put.” (59. “Pogovor z dr. Ivanom [tuhecom”, “Tretji dan”, Qubqana, 5-6/96, str. 30) U ovom dugom tekstu navode se citati mnogih autora koji dokazuju cinizam Jovana Pavla Drugog. Sve {to je radio predstavqao je stavom hri{}anske crkve, mada su u pitawu krajwe kontraverzni i me|usobno protivre~ni stavovi. Od lokacije do lokacije, kao pravi politi~ar pronalazio je sebi drage interesne grupe. Uvek su to one koje vladaju ili raspola`u velikim nov~anim sredstvima ili bogatstvom. Analizom wegovih govora, aktivnosti i na~ina delovawa dolazi se do zakqu~ka da je, pod pla{tom nepogre{ivosti pape, bio opasan ~ovek sa jo{ opasnijim namerama. Kolonijalna i fa{isti~ka pro{lost je za wega bila ispravan put Rimokatoli~ke crkve. Iz svih citata prosto izbija saznawe da je bio pre svega politi~ar u akciji da sebi obezbedi do`ivotnu vlast. Vojni~ka disciplina i totalitarizam koje je nametnuo, za prirodnu i predvidivu posledicu imali su bu|ewe usta{tva i zlo~ine nad Srbima, zato {to su pravoslavci. 30. U kwizi “Pacovski kanali” (autori Mark Arons i Yons Loftus, izdava~i “Glosarijum” Beograd i “Arsvalea”” Beograd, {tampa “Slobodan Jovi}”, 1991. godine), objavqen je: 576
30. 1. Na stranicama 54 i 55 tekst: Ameri~ki oficiri su zakqu~ili da je Vatikan “najve}a pojedina~na organizacija ukqu~ena u nelegalna kretawa emigranata” kroz Italiju i preko we, i da je opravdawe Svete stolice za “wen doprinos u tom nelegalnom prometu jednostavno propagirawe vere”. Jer bila je `eqa Vatikana da pomogne svakoj osobi, bez obzira na nacionalnost ili politi~ka ube|ewa, sve dok ta osoba mo`e da doka`e za sebe da je katolik... Vatikan daqe opravdava svoj doprinos `eqom da ubaci, ne samo u evropske ve} i u latinoameri~ke zemqe, qude svih politi~kih ube|ewa, sve dok su ona antikomunisti~ka, a u korist katoli~ke crkve. (1. Vinsent La Vista, “Illegal Emigration Movements in and Through Italy”, 15. maj 1947, USNA, RG 59, FWI 800.0128/5-1547) Obave{tajni oficir Stejt departmenta Vinsent La Vista izve{tavao je da je Vatikan “stvorio pritisak i preneo teret” na katoli~ke zemqe u Ju`noj Americi, posebno na Argentinu, ali i na Meksiko, Kubu i druge. Ovo je rezultiralo “inostranim misijama ovih zemaqa ~iji su stavovi skoro podsticali ulazak biv{ih nacista (naro~ito) i pre|a{wih fa{ista u wihovu zemqu kao i pripadnika drugih politi~kih grupacija, pod uslovom da su antikomunisti”. Za vreme istrage, obave{tajna mre`a SAD je nai{la na pregr{t “dobrotvornih i milosrdnih organizacija u Rimu koje se bave, ili se sumwa da se bave, nelegalnom emigracijom” pod pokroviteqstvom Vatikana. La Vista je razgovarao s mnogim crkvenim zvani~nicima, koji su u~estvovali u tim akcijama, zakqu~uju}i da oni deluju “pod blagonaklonim pokroviteqstvom Vatikana”: Ne treba ni da se napomiwe, sve te agenture koje dejstvuju u sprezi s Vatikanom ili pod wegovom za{titom finansiraju se iz vatikanskih fondova. Nije u~iwen poku{aj da se doku~i iznos tih fondova, wihovo poreklo ili na~in wihove distribucije, ali pisac ovih redova smatra da se znatne sume tro{e na podsticawe ovakvog rada. (2. Ibid) La Vista je bio kvalifikovan da izvu~e ovakav zakqu~ak, po{to je istra`ivao mre`u nezakonitog prawa nacisti~kog novca koje se odvijalo posle Drugog svetskog rata. Sli~ne tvrdwe su neprestano iznosili i drugi istra`iva~i. Lovac na naciste nastawen u Austriji, Simon Vizental, dao je ovome i naziv “Rimski put”. On tvrdi da je Vatikan vodio sistemati~an krijum~arski sistem da bi nacisti~ke masovne ubice izvukao iz Evrope. (3. Razgovor sa Simonom Vizentalom, Be~, 21. februar 1985) Ova kwiga je veoma zna~ajna, jer je, 1991. godine, napokon objavqena jedna potpuna studija sa brojnim dokazima da je Vatikan organizovao kanale za prebacivawe i spasavawe nacista, fa{ista i usta{a, i to onih koji su okrvavili ruke u najte`im zlo~inima. Za potrebe ovog elaborata verovatno bi bilo korisno da se citira cela kwiga, prepuna konkretnih dokaza koji optu`uju Vatikan i papu Pija XII.. Me|utim, zbog ograni~enog prostora, iz ove kwige se citira samo nekoliko tekstova koji sadr`e dokaze i konstatacije ne samo autora kwige, nego i aktera tih doga|aja. U navedenom tekstu upravo se navode zvani~ni dokazi i stavovi SAD. 577
Ako je Vatikan mogao od 1945. godine sistematski da spasava zlo~ince koje je papa podr`avao tokom Drugog svetskog rata, onda se name}u najmawe dva zakqu~ka koja su u funkciji ovog elaborata. Vatikan {titi sve one koji su ~inili zlo~ine uz blagoslov Vatikana i priprema ih za dan kada }e da nastave zapo~eti posao. Ovde se antikomunizam tih fa{ista, nacista i usta{a koristi samo kao izgovor, ali on, u kontekstu uslova da su u pitawu rimokatolici, dobija na posebnoj te`ini kao dokaz dva prethodno navedena ciqa. Taj posao je nastavio Jovan Pavle Drugi i takve zlo~ince je vratio u Hrvatsku, ne kao antikomuniste, ve} pre svega kao dokazane atentatore i teroriste, odnosno krsta{e koji nastupaju sa pozicija rimokatoli~kog fundamentalizma. 30. 2. Na stranicama od 56 do 78 nalazi se deo teksta: Posle Drugog svetskog rata, otac Draganovi} je ve{to koristio blagonaklonost s kojom se Vatikan odnosio prema Zavodu Svetog Jeronima kako bi izgradio jedan potpuno “profesionalan” sistem za krijum~arewe nacista. Uz pomo} drugih hrvatskih sve{tenih lica, fanati~no nacionalisti~ki opredeqenih, Zavod je postao glavni {tab za funkcionisawe pacovskih kanala. Ro|en 1903. godine u Br~kom, u Bosni, Draganovi} je bio odgajan u duhu hrvatskog katoli~anstva. Po zavr{etku obrazovawa u Sarajevu i Be~u studirao je teologiju, da bi bio rukopolo`en 1928. Godine 1932, Draganovi} je oti{ao u Rim da studira na Papskom institutu za orijentalistiku i Jezuitskom gregorijanskom univerzitetu. Tamo je ostao do 1935. godine, rade}i u vatikanskim arhivima. Potom je postao sekretar biskupa Ivana [ari}a u Sarajevu, koji je u ratu stekao glas “yelata” za vreme krvavih usta{kih pokoqa nad Srbima. (33. Ove pojedinosti o Dragani}evoj mladosti izvu~ene su iz wegove izjave jugoslovenskim vlastima, 26. septembar 1967; u vezi s biskupom [ari}em vidi Haringtonov SIS memorandum od 9. marta 1948, “Activity of Bishops Ro`man and Šari}”, oslobo|eno za javnost prema US FOIA) Draganovi} se vratio u Rim avgusta 1943. godine, kao predstavnik usta{a i Crvenog krsta Hrvatske. To mu je omogu}ilo da otvara puteve bekstva za nacisti~ke ratne zlo~ince. Imao je podr{ku nadbiskupa Hrvatske, Alojzija Stepinca, koji je Draganovi}a upoznao s uticajnim li~nostima u Vatikanu. Zahvaquju}i tome, mogao je da se kre}e u vi{im krugovima, da se redovno sre}e s dr`avnim sekretarom Maqoneom, pa ~ak i s papom Pijem XII. Osim toga, odr`avao je tesne veze s diplomatama Osovine u Vatikanu, za koje }e se kasnije pokazati da su od neprocewive vrednosti. Draganovi} je po~eo da uti~e na Britance u korist podunavske konfederacije. Po~etkom 1944. godine je prosledio jednu op{irnu bele{ku britanskom ambasadoru u Vatikanu. Preneo je predloge koje su sa~inili visoki usta{ki ministri u Zagrebu. Mada se iz ovog po~etnog kontakta ni{ta nije izrodilo, Draganovi}eva veza s Londonom je cvetala i posle rata. Otac Draganovi} je uspostavio veoma prisne odnose s visokim vatikanskim li~nostima, naro~ito s pomo}nikom dr`avnog sekretara Montinijem, koji mu je pomogao da dobije pravo pristupa Papskoj komisiji za pomo} izbeglicama. Do 1944. godine ve} je bio spreman da otvori svoj pacovski ka578
nal. U velikoj meri se oslawao na Papsku komisiju za pomo}, od koje je pribavqao li~ne isprave u zna~ajnom broju. Iako su mnoge od tih isprava, mo`da ve}ina, izdavane stvarnim izbeglicama, hiqade takvih papira su pomogle beguncima da uspe{no umaknu pravdi. (34. SIS indeksna kartica, i kapetan Davis, nedatirana bele{ka, “Consolidated Interrogation Report od Dr Krunoslav Stepano Draganovi}”, Draganovi}ev dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 2, 41 - 6; neobjavqeni rukopis Stivena Klisolda; Razgovor s Milanom Sim~i}em, Rim, 12. maj 1989; nedatiran izve{taj italijanske tajne policije, prilo`en memorandumu Ministarstva inostranih poslova od 20. avgusta 1944, Arhiv Ministarstva inostranih poslova, “Affari politici (Jugoslavia), 1948”, Busta 33, fasciolo 3, Attività di jugoslavi contrari di Tito in Italia; Draganovi}eva izjava jugoslovenskim vlastima, 26. septembar 1967; i Bogdan Kri`man, “Paveli} u bjekstvu”, “Globus”, Zagreb; 1986, gde se navodi “Hrvatska revija”, Minhen, 1975, godina 25, broj 4, str. 655-664) Jedan od najzna~ajnijih Draganovi}evih kolega iz svetovnih krugova je bio predsednik Intermarijuma, Miha Krek, ~elnik katoli~ke slovena~ke Narodne stranke, i blizak prijateq Ferenca Vajte. Krek je radio za britansku obave{tajnu mre`u. (35. Memorandum od 20. decembra 1947. od Vilforda Kulbertaonu, prilo`en uz memorandum Stejt departmenta od 31. decembra 1947. od Madrida Va{ingtonu, iz Vajtinog FBI dosijea, oslobo|eno za javnost prema US FOIA, dokument 0009. Radi jednog dobrog prikaza Vajtinih i Krekovih odnosa vidi pisma prvonavedene drugonavedenoj li~nosti, Rim, 16. mart 1947, i Insbruk, Pariz, Rim, 12. decembar 1946, prilog memorandumu Stejt departmenta od 10. aprila 1948. od Rima Va{ingtonu, USNA, RG 59, 111.20A/4-1048. Tako|e vidi Draganovi}evu izjavu jugoslovenskim vlastima, 26. septembar 1967) Gauen je zabele`io da je Krek “poznat po {irokom krugu poznanstava i veza”, a da mu je jedan od glavnih asistenata Kotnik Ciro, biv{i diplomata Kraqevine Jugoslavije akreditovan u Vatikanu. Kotnik, koji je u Italiji preko dvadeset (20) godina, ima izgra|en lanac korisnih veza. Tako, u pojedina~nim slu~ajevima, Krek {aqe Kotnika u Rimsku kvesturu (policiju) da “sredi papire” za strance u Rimu koji imaju nekog zna~aja za Kreka. To je Kotniku relativno lako, po{to je on uva`eni poznanik dr An|ela de Fjorea (Dr Angelo de Fiore), koji vodi Ufficio Stranieri (Odeqewe italijanske policije za poslove stranaca). (36. Gauonov SIS izve{taj od 23. juna 1947. Vajtin dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 49-51. Tako|e vidi nedatiran izve{taj italijanske Tajne policije, prilo`en memorandumu Ministarstva inostranih poslova od 20. avgusta 1944. Arhiv Ministarstva inostranih poslova, “Affari politici (Jugoslavia), 1948”, Busta 33, faciolo 3, Attività di jugoslavi contrari di Tito in Italia) Draganovi}evi vlastiti kontakti dosezali su do samog vrha italijanskog Ministarstva unutra{wih poslova. Ta dvojica su imali jo{ ne{to zajedni~ko: veze u Vatikanu na visokom nivou. Krek je operisao preko slovena~kog generala asistencije jezuitskog reda, monsiwora Antona Pre{erna. Uprava strategijskih slu`bi je izvestila da je papa dao Kreku i Pre{ernu “privatnu audijenciju” novembra 1944. godine. Prema italijanskoj obave{tajnoj slu`bi, Pre{ern je bio ~elnik jedne mo}ne grupe Slovenaca unu579
tar Vatikana, koja je primala “veliku pomo} od Engleza”. (37. OSS izve{taj od 8. februara 1945. USNA, RG 226 113566; izve{taj italijanske tajne slu`be od 6. jula 1945. i nedatiran izve{taj italijanske tajne policije, prilo`en memorandumu Ministarstva inostranih poslova od 20. avgusta 1944. Arhiv Ministarstva inostranih poslova, “Affari politici (Jugosiavia), 1948”, Busta 33, fasciolo 3, “Attività di jugoslavi contrari di Tito in Italia”; i Draganovi}eva izjava jugoslovenskim vlastima, 26. septembar 1967) Me|u ostalim britanskim agentima u Intermarijumu bili su biv{i nacisti~ki ministar inostranih poslova Rumunije Gregorij Gafenku (Gregorij Gafencu); Kazimir Pape (Casimir Papée), poqski ambasador u Vatikanu; wegov zemqak Miz-Mi{in (Myz-Mysin), koji je u ovoj grupi bio stru~wak za kontra{pijuna`u u Rimu; monsiwor Ivan (Yon) Bu~ko, “duhovni vo| ukrajinskog pokreta otpora”, koji je tako|e imao izuzetno dobre veze u Vatikanu; i Ferdinand Dur~awski (Ferdinand Dur~ansky), biv{i slova~ki ministar inostranih i unutra{wih poslova i ratni zlo~inac za kojim je bila raspisana poternica. ^ak su i pravoslavni Srbi bili zastupqeni u Vatikanu, preko dr Koste ^uki}a, koji je bio “zadu`en za komunikaciju s Francuzima”, prema izve{tajima italijanske obave{tajne slu`be. (38. Kauanov SIS izve{taj od 23. juna 1947. i SIS spisak Intermarijumovih ~elnika, Vajtin dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 49-51. i 55; memorandum od 20. decembra 1947. od Vilforda Kulbertaonu, prilo`en uz memorandum Stejt departmenta od 31. decembra 1947. od Madrida Va{ingtonu, iz Vajtinog FBI dosijea, oslobo|eno za javnost prema US FOIA, dokument 0009. Za pojedinosti u vezi s Dur~iwskijem vidi Cija Biografski izve{taj od 18. novembra 1949, dosije Cija pribavqen prema US FOIA, str. 11) Ve}ina ~elnika Intermarijuma bili su biv{i fa{isti~ki lideri koji su radili ili za britansku ili za francusku tajnu slu`bu, mada je tu bio i prili~an broj sovjetskih agenata. Ne treba ni napomiwati da je SIS navodio Ferenca Vajtu kao najvi{u li~nost Intermarijuma i wegovog glavnog propagatora tokom 1946. i 1947, godine. (39. Memorandum od 20. decembra 1947. od Vilforda Kulbertaonu, prilo`en uz memorandum Stejt departmenta od 31. decembra 1947. od Madrida Va{ingtonu, iz Vajtinog Ef-Bi-Aj dosijea, oslobo|eno za javnost prema US FOIA, dokument 0009; izve{taj italijanske Tajne slu`be od 6. jula 1945. Arhiv Ministarstva inostranih poslova, “Affari politici (Jugoslavia), 1948”, Busta 33, fasciolo 3, Attività di jugoslavi contrari di Tito in Italia) Gauena je zapawila ~iwenica da mnoge ~elne li~nosti Intermarijuma vode i razne komisije za emigraciju pod pokroviteqstvom Vatikana, ina~e navedene u La Vistinom izve{taju. U vrhu tog spiska bio je biskup Hudal iz Austrijskog komiteta, koji je organizovao prva bekstva dok je Intermarijum jo{ bio u procesu stvarawa: otac Draganovi}, monsiwor Pre{ern, biskup Bu~ko i otac Galov, svi su oni bili aktivni u operacijama krijum~arewa nacista koje je organizovao Intermarijum. (40. Appendix A za Vincent La Vista, “Illegal Emigration Movements in and Trhrough Italy”, 15. maj 1947. USNA, RG 59, FW 800-0128/5-1547) Viqem Gauen je, razumqivo, bio prili~no siguran da }e razvijawem svojih odnosa s Vajtom dospeti do najni`ih slojeva mutnih voda koje su prekri580
vale Intermarijum. Zato je posetio sedi{te mesne policije i “izradio da mu Italijani vrate Vajtina dokumenta a potom je nastavio istragu o Intermarijumu koja je vodila u niz razli~itih kanala”. (41. Gauenov SIS izve{taj od 5. marta 1948. Vajtin dosije, pribavqen prema US FOIA, str. 30-3) Vajta je objasnio da je po dolasku u Rim u septembru 1946. godine brzo “uspostavio veze s razli~itim krugovima unutar Vatikana”, posebno s jezuitima, me|u kojima je uticajan bio jedan od ~elnika Intermarijuma, monsiwor Pre{ern: oni su “uvek podr`avali moju borbu”. Kao {to je ve} izlo`eno, oktobra 1945. godine Uprava strategijskih slu`bi je identifikovala jezuite kao kqu~ne vatikanske agente ukqu~ene u “program prodora” u teritorije pod komunisti~kom okupacijom. (42. Vidi izve{taj iz oktobra 1945, USNA, RG 226, Records of the Officc of Strategic Services, XL 24218) Ovo je citat dela teksta koji je objavqen na navedenim stranicama. U elaboratu se navodi jer sadr`i dokaze za op{te zakqu~ke o aktivnosti Vatikana na formirawu regionalne unije, ili jedne dr`ave pod velikim uticajem Vatikana. To je projekat Intermarum, a danas je wegov sinonim regionalizacija po sistemu Podunavske unije. U taj projekat za budu}nost ukqu~en je i deo spasavawa i sklawawa usta{a koje organizuju i vode Vatikan i rimokatoli~ki sve{tenici iz Hrvatske. U tekstu se navode ~iwenice o aktivnosti sve{tenika Draganovi}a, a on je zastupqen gotovo na svakoj stranici ove kwige kao glavna li~nost Vatikana koja je spasila sve usta{e, a naro~ito one koji su vr{ili genocid nad Srbima. Dakle, ne samo sklonost, nego i interes Vatikana je da spasava zlo~ince koji su u wegovo ime vr{ili zlo~ine nad Srbima. To je i tada bilo u skladu sa doktrinom Vatikana. Svojevrsni odgovor na ovu kwigu je drugi pacovski kanal, koji se u delu A. Antoni}a naziva Vatikanski tunel. To je proces kojim je Jovan Pavle Drugi naredio da se usta{e – zlo~inci vrate na mesto svog zlo~ina da bi zavr{ili zapo~eti posao. 30. 3. Na stranicama 80 do 95 nalazi se deo teksta: Nemogu}e je zasigurno znati precizne pojedinosti poglavnikovog bega iz domovine. Ono {to znamo je da je pobegao iz Zagreba u Austriju preko slovena~kog grada Maribora na jugoslovensko-austrijskoj granici. Svakako, i Paveli}u i Titu nakloweni izvori sla`u se da je vrhovni{tvo u totalnoj panici be`alo da sa~uva glavu pred komunisti~kim snagama. Paveli} je imao mnogo razloga za brigu i strah, a me|u wima u`asne pokoqe Srba, Jevreja i Cigana tokom prethodne ~etiri godine. Pola miliona nedu`nih civila je pogubqeno pod wegovim zapovedni{tvom. Mnogi su bili ukloweni s ovog sveta primenom najmra~nijih sredwevekovnih metoda: o~i su im kopane, udovi odsecani, creva i drugi unutra{wi organi ~upani iz `ivih tela. Neki su poklani kao da nisu qudi, vratovi su im celom {irinom presecani specijalnim no`evima. Drugi su umirali od udaraca maqevima u glavu. Jo{ je mnogo vi{e wih koji su, jednostavno, `ivi spaqeni. (2. Detaqnija istorija rasta usta{kog pokreta, wegovih teroristi~kih aktivnosti tokom 1930-ih godina i stra{nih zverstava po~iwenih u vreme rata mo`e se na}i u Mark Aarons, Sanctuary! Nazi Fugitives in Australia, Heinemann Australia, Melbourne, 1989, str. 57-63. Pomalo pristrasan, mada uglav581
nom ta~an prikaz mo`e se na}i u Edmond Paris, “Genocide in Satellite Croatia, 1941-1945”, “The Serbian Thought”, Melbourne, 1981) I pored svega, Paveli} se nadao da }e ga u Austriji dobrodo{licom sa~ekati vode}i qudi crkve i britanskih snaga, kao istaknutog katoli~kog ~elnika u borbi protiv “ateisti~kog boq{evizma”. Uostalom, britanska obave{tajna mre`a je pre rata odr`avala bliske odnose s wegovom podzemnom teroristi~kom mre`om, ~ak i posle atentata na jugoslovenskog kraqa Aleksandra u Marsequ 1934. godine. Paveli} je tako|e znao da Sveta stolica gleda na Hrvatsku kao na “granicu hri{}anstva”; jo{ od leta Gospodweg 700. trajao je jedan naro~it odnos izme|u Hrvata i pape. (3. Magjerec, Hrvatski Zavod svetog Jeronima u Rimu: jubilejske proslave (1453-1953) str. 177-80) Nezavisno od ove sna`ne istorijske povezanosti, Paveli} je bio svestan da Pije XII i wegovi vrhovni savetodavci gaje krajwe blagonaklon stav prema wegovom militantnom katolicizmu. Tokom rata Paveli} je silom, pod pretwom smr}u, pokrstio desetine hiqada srpskih pravoslavaca. U stvari, zverstva su se ve} uveliko odvijala u onom trenutku kada je Pije XII primio poglavnika u privatnu audijenciju, krajem aprila 1941. godine. Birokrate u britanskom Forin ofisu su reagovale s gnevom na to {to “papa prima jednog zloglasnog teroristu i ubicu, opisuju}i Pija XII kao “najve}u moralnu kukavicu na{eg doba”. Pod pritiskom da opravda ovaj prijem, Vatikan je neubedqivo obja{wavao da je Paveli} primqen samo u li~nom svojstvu, ne kao poglavnik hrvatske dr`ave. Nisu mogli da zanemare jednog katoli~kog “dr`avnika” kao {to je Paveli}, uzvra}ao je Vatikan. Ali Forin ofis je bio “zaista zaprepa{}en” i pogo|en {to Vatikan makar i na trenutak tako gleda na wega”. (4. Rukom pisane napomene od 5. juna i 26. maja 1941, PRO FO 371 30174 i 30226; i memorandum od Apostolskog delegata Forin ofisu od 23. maja 1941. i memorandum od Idna upu}en Ozbornu, britanskom ambasadoru pri Svetoj stolici, 24. maj 1941, PRO FO 371 30174) Britanski ambasador pri Svetoj stolici na{ao se u te{koj poziciji kada je pomenuo tu stvar li~no pred ve~itim vol{ebnikom Pijem XII: ... Wemu ~ovek prilazi s gnevom u du{i i negodovawem na usnama, (ali) nemogu}e je ne biti razoru`an wegovom jednostavno{}u, qudsko{}u, naklono{}u i iskreno{}u, kao i razornom kombinacijom wegove svetosti i {arma. S wim je tako lako razgovarati, on tako predano slu{a, tako otvoreno uzvra}a, a sme{i se tako o~aravaju}e i lako da pa`qivo pripreman stav dostojanstvene osude i zamerke jednostavno i{~ili iz ~oveka. (5. Ozbornov izve{taj Forin ofisu, 13. jun 1941. PRO FO 371 30174) Papa je nazvao Paveli}a “mnogo opawkavanim ~ovekom”. Pije XII nije mogao da veruje da je on bio ukqu~en u atentat u Marsequ, iako je Paveli} bio osu|en in absentia (u odsustvu) pred francuskim sudom. Cinici u Forin ofisu su se slagali da je papa “svakako li~nost koja o~arava”, ali su svom ambasadoru otvoreno kazali da je ~in primawa Paveli}a “naneo vi{e {tete papinom ugledu u na{oj zemqi nego ma koji drugi ~in od po~etka rata”. (6. Rukom pisana bele{ka od 10. jula 1941. uz memorandum od Forin ofisa Ozbornu, 21. jul 1941, PRO FO 371 30174) 582
Bilo je to licemerje najgore vrste! Pre rata, britanska obave{tajna slu`ba je iskoristila Paveli}a, uprkos wegovoj nezgodnoj reputaciji teroriste i ubice. Sada je, me|utim, papu trebalo bez milosti osuditi samo zato {to ga je primio u posetu. Naravno, vremena su se izmenila, a Paveli} je satirao stotine hiqada nedu`nih u okviru Hitlerovog divqa~kog rasnog rata. Zar da Sveti otac ostane po strani i posmatra tako jeziva dela bez podizawa glasa hri{}anskog milosr|a? Jedan mladi Jugosloven, po imenu Branko Bokun, verovao je da se to ne mo`e dogoditi. Bokuna je poslao u Rim jedan od ~elnika jugoslovenske obave{tajne mre`e sa zadatkom da zatra`i intervenciju Vatikana kako bi se zaustavio pokoq u Hrvatskoj. Opremqen velikim dosijeom dokumenata, iskaza o~evidaca, pa ~ak i fotografija masakra, Bokun je kona~no uspeo da u|e u Dr`avni sekretarijat Vatikana septembra 1941. godine. @eleo je da preda svoje materijale monsiworu \ovaniju Montiniju, dr`avnom podsekretaru za redovne poslove, ali nije uspevao da dobije audijenciju. Bokunu su kazali da ostavi dosije i da ponovo do|e kroz jednu nedequ, s obe}awem da }e “monsiwor pa`qivo razmotriti tu stvar”. Ovo se doga|alo u jeku najgorih zverstava, a Paveli} je bio preduzeo korake da uti~e na stav Vatikana. Odaslao je oca Kerubina Segui}a u Rim da suzbija sve {iri talas u`asa u mnogim katoli~kim krugovima zbog pokoqa u Hrvatskoj. Segui} je ubrzo otkrio da na usta{ki re`im mnogi gledaju kao na “ruqu varvara i qudo`dera”. Smesta je zatra`io audijenciju kod Montinija, a u svom dnevniku je zabele`io da taj vatikanski ~inovnik tra`i “puna obave{tewa o doga|ajima u Hrvatskoj”, potvr|uju}i jo{ da su “klevete” ve} stigle do monsiworovih u{iju. (7. Falkoni, “TheSilenceofPiusXII”, str. 307) Izgleda da je otac Segui} ubedqivo delovao na Montinija. Kada je Bokun ponovo do{ao da pretrese svoj dosije uz precizno dokazivawe “kleveta”, kratko mu se “u poverewu” obratio Montinijev sekretar. Bokunu je jednostavno re~eno “zverstva opisana u va{oj dokumentaciji su delo komunista, ali su zlonamerno pripisana katolicima”. Bokun je posedovao dokaze ali nije imao pristup Montiniju, dok Segui} nije imao nikakve te{ko}e u izno{ewu svoje strane te pri~e. (8. Bokum, “Spy in the Vatican”, str. 21-3) Nema nimalo sumwe da je Montini bio dobro obave{ten o stvarnoj situaciji, po{to je u nekoliko prilika ukorio predstavnika Hrvatske pri Svetoj stolici. Dok bi Montini po~iwao o{trim re~ima, takvi sastanci su bez razlike zakqu~ivani uveravawima da }e Sveti otac pomo}i katoli~koj Hrvatskoj. (9. Falkoni, “The Silence of Pius XII”, str. 308, 335-6) Papino li~no dr`awe u odnosu na ubila~kog usta{kog vo|u bilo je vi{e od blagonaklonog prenebregavawa. Kada se poglavnik obratio za novu audijenciju kod Svetog oca, u maju 1943. godine, dobio je uveravawe dr`avnog sekretara Maqonea da “nema nikakvih te{ko}a u vezi s poglavnikovom posetom Svetom ocu, osim {to ne mo`e da bude primqen kao suveren”. Sam Pije je obe}ao da Paveli}u ponovo da li~ni blagoslov. (10. Ibid., str. 330. i 350) Do tada je Sveta stolica ve} posedovala obiqe dokaza o zverstvima koja je po~inio wegov re`im. 583
Vatikan dosledno brani svoju politiku, isti~u}i da je Paveli}evoj dr`avi uskra}eno zvani~no priznawe od strane Vatikana. Me|utim, visoki vatikanski zvani~nici, ukqu~uju}i Pija XII, redovno su primali wegovog “neoficijelnog” diplomatskog predstavnika, koji je sebe nazivao “hrvatskim ambasadorom”. Papa je tako|e nastavio da prima druge visoke zvani~nike i delegacije, odvra}aju}i pri tom pogled od wihovih nebrojenih `rtava. (11. Paris, “Genocide in Satellite Croatia, 1941-1945”, str. 167, 221; Bokun, “Spy in the Vatican”, str. 46; i Falkoni, “The Silence of Pius XII”, str. 344-351) O Paveli}u se sve dobro znalo. U jednoj prilici, nekom italijanskom fa{isti~kom novinaru je bio obezbe|en susret i razgovor s poglavnikom. Zapa`aju}i ne{to {to je izgledalo kao velika ~inija puna ostriga, on je pitao Paveli}a da li su to {koqke s dalmatinske obale. Bio je prenera`en kada mu je diktator odgovorio da je u posudi dvadeset kilograma srpskih o~iju koje su mu poslale wegove verne usta{e. (12. Curzio Malaparte, Kaputt, Harborough, London, 1960, str. 200) U jednoj drugoj situaciji, Paveli} je bio na razgovorima kod Hitlera u Berlinu. U ~udnoj zameni uloga, zamerio je fireru na “popustqivom” postupku prema nema~kim Jevrejima, hvalisaju}i se da je, za razliku, on ve} u potpunosti re{io “jevrejsko pitawe” u Hrvatskoj, dok su u Tre}em rajhu neki od wih ostali u `ivotu. (13. Vidi prikaz u Hilberg, “The Destruction of the European Jews”, str. 711-8) Ali kada je Hitlerov `ivot okon~an, Paveli} nije mogao da bude siguran da }e mu i najnepokolebqiviji podr`avaoci iz redova crkve pru`iti za{titu. Nestao je bez traga kao da ga je progutao neki pejza` u Austriji. Slede}ih meseci britanski i ameri~ki obave{tajci su ~e{qali oblasti pod svojom upravom. Forin ofis i Stejt department su neprestano govorili Titovoj vladi da }e Paveli} biti vra}en, kako bi mu se sudilo kao ratnom zlo~incu, ~im bude na|en, ali sve {to su otkrili bile su senkom obavijene glasine. Komunisti~ka vlada u Beogradu se sa skepsom odnosila prema stalnim poricawima Zapada. Tito je imao borbom prekaqenu i izuzetno efikasnu obave{tajnu mre`u na delu u Austriji, koja je pratila kretawe usta{a. Jula 1945. godine wihov ambasador u Londonu je kazao Britancima da je Paveli} “zarobqen od strane trupa feldmar{ala Aleksandera (Alexander), i... sada je u delu Austrije pod upravom britanske armije”. Krajem avgusta Jugosloveni su ponovili tvrdwu da je Paveli} “zatvoren u Celovcu (Klagenfurt), Austrija, od strane britanskih trupa”. (14. Nota od 3. jula 1945, PRO FO 371 48890; i Nota Ambasade Jugoslavije, London, Forin ofisu, 30. avgust 1945, PRO FO 371 48892) Forin ofis je bio nepopustqiv u tvrdwi da Ante Paveli} nije nikada bio u wihovim rukama, i uveravao je nepoverqive Jugoslovene da se ula`u “krajwi napori da bi se otkrila sada{wa kretawa dr Paveli}a”. Wihova “energi~na nastojawa” nisu urodila “nikakvim saznawima osim da se za Paveli}a i daqe {u{ka da je u predelu Salcburga, na dan 26. septembra”. (15. Nota Forin ofisa Ambasadi Jugoslavije, London, 9. oktobar 1945, PRO FO 371 48892; i Telegram iz Be~a Forin ofisu, 28. oktobar 1945, PRO FO 371 584
48893) Salcburg ~ak nije bio u britanskoj zoni, ve} u delu koji su okupirali Amerikanci. Bilo je jo{ mnogo tragova koje su Britanci trebali da prate. Srpski ~etni~ki oficiri su tvrdili da je Paveli} “preru{en u kalu|era u jednom samostanu u Klagenfurtu”. Jugosloveni su tako|e iznosili da je on u “nekoj vili nedaleko od Klagenfurta”. Britanci su sproveli “temeqito pretra`ivawe” ~itave oblasti “bez rezultata” i najzad su zakqu~ili da begunac mora da je u rukama Sovjeta. Pismeno su se obratili ministru inostranih poslova Vi{iwskiju (Vyshinski), ali su primili negativan odgovor. (16. Telegram od Forin ofisa Kazerti, 12. septembar 1945, PRO FO 371 48892; Telegram iz Beograda u Kazertu, 15. oktobar 1945, PRO FO 371 48893; Telegram od Beograda Forin ofisu, 27. avgust 1945, PRO FO 371 48892; Telegram iz Kazerte Forin ofisu, 10. oktobar 1945, PRO FO 371 48893; pismo Vi{iwskiju od Frenka Robertsa iz Britanske ambasade, Moskva, 15. oktobar 1945, PRO FO 371 48893; pismo Forin ofisu od Savezni~ke komisije za Austriju (Britanski element), 2. decembar 1945, PRO FO 371 48894; i pismo Forin ofisa ambasadi Jugoslavije, London, 3. januar 1946, PRO FO 371 48894) Jugosloveni su pokrenuli `u~nu kampawu u {tampi, tvrde}i da su Britancima pru`ili “precizna obave{tewa u smislu grada i ulice” gde Paveli} `ivi “u potpunoj slobodi”. Forin ofis je zakqu~io da je vreme da se “malo uzvrati paqbom”, pa se pismeno obratio jugoslovenskom ambasadoru tvrde}i da je jugoslovenska kampawa u {tampi “u potpunosti bez osnova”. (17. Telegram od Beograda Forin ofisu, 14. decembar 1945, PRO FO 371 48894; Kolvilova bele{ka od 22. decembra 1945, PRO FO 371 48894; Telegram od Beograda Forin ofisu, 14. decembar 1945, PRO FO 371 48894; i pismo Forin ofisa ambasadi Jugoslavije, London, 19. decembar 1945, PRO FO 371 48894) Jugoslovenski ambasador je ostao uporan, tvrde}i Britancima po~etkom januara 1946. godine, da je Paveli} “preru{en u kalu|era”. Pitao je zar je mogu}e da Britanci “nemaju nikakav uticaj na Vatikan”. Tito je o~igledno bio ube|en da su Britanci u dosluhu sa Svetom stolicom u ciqu za{tite usta{kog poglavnika. Forin ofis je uzvra}ao s potpunom nedu`no{}u, pokazuju}i prstom na sve druge strane. ^ak su upitali svoje ameri~ke saveznike da li su mo`da oni zarobili Paveli}a, da bi dobili samo jo{ jedan negativan odgovor. (18. Kolvilova bele{ka od 10. januara 1946, PRO FO 371 59399; Telegram Forin ofisa Va{ingtonu, 10. januar 1946, PRO FO 371 59399; i Telegram Va{ingtona Forin ofisu, 14. januar 1946, PRO FO 371 59399) Tokom ~itave 1946. godine dve strane su se loptale tvrdwama i poricawima. Jugoslovenski komunisti su upu}ivali diplomatske note i usmeravali svoju {tampu da pokre}e jo{ histeri~nije kampawe. Poruka je jo{ uvek bila ista: Zapad mo`e da na|e Paveli}a ukoliko to tamo stvarno `ele, ali oni to odbijaju, zato {to se on i wegove pristalice koriste u krsta{kom ratu protiv Tita. (19. Vidi telegram Beograda Forin ofisu, 9. jun 1946, PRO FO 371 59408, radi primera pritu`bi u jugoslovenskoj {tampi; za ilustraciju trajne slu`bene kampawe vidi, na primer, notu Ambasade Jugoslavije Forin ofisu od 2. avgusta 1946, PRO FO 371 59415) 585
Britanski odgovor je tako|e postao stvar koja se ponavqa; “naro~iti napori” su bili ~iweni da se u|e u trag Paveli}u, koji “ni u jednom trenutku nije bio zatvoren od strane Britanaca, niti su wegova kretawa ikad bila znana ma kojoj instituciji britanske vlasti”. Amerikanci su se pridru`ili ovim nagla{enim poricawima navode}i da su vlasti “u zonama SAD i Britanije marqivo tragale” za Paveli}em “bez uspeha”. (20. Pismo Britanske ambasade, Beograd, jugoslovenskom ministru spoqnih poslova, 21. avgust 1946, PRO FO 371 59417; i pismo Valvorta Barbura (Walwort Barbour), vr{ioca du`nosti {efa Odeqewa za ju`noevropske poslove u Stejt departmentu SAD, upu}eno Y. K. Mensu (J. C. Mance), 7. oktobar 1946, USNA, RG 59, 740.00116EW/9-2546) Kako se 1946. godina bli`ila isteku, navr{avalo se osamnaest meseci od kada je Paveli} pre{ao austrijsku granicu i naizgled bez traga nestao. Kad se prou~ava slu`bena dokumentacija, pada u o~i da ona poprima znatno druga~iji ton krajem novembra. Odjednom je Paveli}eva zagonetka bila re{ena. Jedan visoki britanski politi~ki savetnik je izvestio da “postaje sve jasnije da se mnogi od va`nijih kvislinga skrivaju pod okriqem crkve”, pesimisti~no nagove{tavaju}i da tu malo {ta mo`e da se uradi “ukoliko se Vatikan ne nagovori da aktivno sara|uje”. (21. pismo od 21. novembra 1946. upu}eno Forin ofisu, PRO FO 371 59423) Britanci su bili otkrili da se pet tra`enih Jugoslovena nalazi “trenutno u Institutu za orijentalistiku u Rimu”. Bio je to papin institut specijalizovan za isto~noevropska pitawa, s povlasticom potpune eksteritorijalnosti. Forin ofis se pribojavao da bi se “stvorio veoma nesre}an utisak ako bi britanske vlasti odlu~ile da uhapse te qude na vatikanskoj teritoriji bez ikakvog prethodnog upozorewa vatikanskim vlastima”. Oni su predlo`ili Amerikancima da zajedno ka`u Titu da “po{to ti izdajnici borave na vatikanskoj teritoriji, oni su van na{e jurisdikcije, a vlada Jugoslavije treba da se obrati Vatikanu, gde ima akreditovanog diplomatskog predstavnika”. Amerikancima je potpuno odgovaralo da se pridru`e ovom bezo~nom predlogu. (22. Pismo Britanske ambasade, Va{ington, Stejt departmentu, 9. novembar 1946, i odgovor Stejt departmenta, 20. novembar 1946, USNA, RG 59, 860H.00/11-946; i pismo oca Roberta Grejema, 22. januar 1990) Najzad su britanske birokrate imale koga da krive za Paveli}ev nestanak. Oni su 18. decembra zapazili da izgleda “sve verovatnije da je Paveli} u Italiji a da su wegova kretawa mo`da poznata dr Draganovi}u... i nikom vi{e”. Britanci su bili prikupili detaqne obave{tajne podatke, iz kojih se videlo da je otac Krunoslav Draganovi}, sekretar hrvatskog Zavoda Svetog Jeronima, glavni organizator pacovskih kanala koje poznati ratni zlo~inci koriste za bekstvo u mre`u Zapada. Forin ofis je verovao u tvrdwu britanske armije da “nije verovatno da je Paveli} u Austriji od po~etka britanske okupacije, osim mo`da u prolazu”. Oni su bili sigurni da Draganovi} ~uva odgovor na pitawe poglavnikovog nestanka. (23. Nota od 18. decembra 1946; i Telegram iz Be~a Forin ofisu, 14. decembar 1946, PRO FO 371 59423) 586
Ako mo`e da se veruje Draganovi}evoj li~noj verziji u vezi s wegovim odnosom prema Paveli}u, on je smatrao da je diktator okrutan masovni ubica, jedan od “najopasnijih qudi” koje je sreo u ~itavom svom `ivotu. Godinama kasnije, Draganovi} je uporno tvrdio da je za vreme rata neprestano intervenisao kod usta{kog vo|stva, prekliwu}i za `ivote Jevreja, Srba, pa ~ak i komunista. (24. Draganovi}eva izjava jugoslovenskim vlastima, 26. septembar 1967) Sve{tenik je tvrdio da se uvek rukovodio zapove{}u o hri{}anskoj qubavi, bez obzira na veru, politi~ka ube|ewa ili nacionalnost. Hvalisao se da mu je ovo svojevremeno ugrozilo i vlastiti `ivot, po{to su usta{e bile sna`no protiv wegovog milosrdnog rada i energi~nih intervencija. Draganovi} je nagla{avao da je pritu`be ulagao i kod Paveli}a li~no. (25. Ibid.) Neka nezavisna, neutralna, potvrda Draganovi}eve pri~e ne postoji. Ukoliko je ona ta~na, baca neobi~no svetlo na wegovu posleratnu odluku da pomogne ovom masovnom ubici, koga je s pravom optu`ivao za uni{tavawe nevinih Srba, Jevreja, Cigana i drugih. Obave{tajna mre`a Zapada je ipak bila sigurna da su ova dvojica bili izuzetno bliski posle rata i da Paveli} nikada ne bi mogao da klizne kroz wihove razapete zamke bez Draganovi}eve milosrdne pomo}i. Specijalni agent Viqem Gauen, i wegove kolege u rimskom odeqewu Kontraobave{tajnog korpusa armije SAD, otkrili su da je wihov britanski saveznik sve vreme lagao: oni su znali veoma mnogo o Paveli}evim kretawima. Do ovog se do{lo po~etkom 1947. godine, kada je ameri~ka obave{tajna mre`a pokrenula vlastitu intenzivnu operaciju da prona|e Paveli}a. (26. Vidi, na primer, indeksni registar u kom se iznose stavovi Ogranka za ratne zlo~ine Na~elstva pravne slu`be od 5. novembra 1945, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) Kada su istra`ivawa koja je sprovodio SIS zakqu~ena, ustanovqeno je da je jugoslovenska obave{tajna mre`a bila u potpunosti u pravu. Prema “pouzdanim izvorima”, Paveli} je zaista bio pre{ao preko austrijske granice i stigao do britanskih linija, gde je bio za{ti}en od strane Britanaca tokom dve nedeqe u prostorijama koje su Britanci oduzeli za vojne svrhe i sada pa`qivo ~uvali. Zbog nesigurnosti wegovog boravka i po{to je bio smetwa radu britanske komande, on je napustio te prostorije ali je ostao u britanskoj okupacionoj zoni najmawe jo{ dva ili tri meseca, ali i daqe u kontaktu s britanskom obave{tajnom slu`bom. (27. Gauenov i Kaniqin izve{taj od 29. avgusta 1947, Paveli}ev dosije pri SIS, pribavqeno prema US FOIA, str. 2-6) Ovim je potvr|eno ono {to je Ferenc Vajta govorio Gauenu o pojavi da Tajna obave{tajna slu`ba regrutuje usta{e neposredno nakon obustave neprijateqstva. Gauenov kolega, specijalni agent SIS Robert Mad (Robert Mudd), tako|e je radio na ovom slu~aju. A 30. januara 1947. godine je izvestio da je biv{i poglavnik pobegao iz Jugoslavije i da se sakrio u Klagenfurtu, gde “ima stan i vilu”, upravo kao {to su prethodno tvrdili ~etnici i komunisti. Ovaj izve{taj je predstavqao jo{ jedan dokaz o ukqu~enosti katoli~ke crkve. 587
“Aprila 1946. godine Paveli} je napustio Austriju i stigao u Rim u pratwi samo jednog usta{kog poru~nika, po imenu Doksen (Dochsen). Obojica su bili obu~eni kao rimokatoli~ki sve{tenici. Tamo su se sakrili u jednom zavodu u Via \akomo Beli br. 3.” Paveli}ev saputnik bio je u stvari Dragutin Do{en, biv{i visoki oficir u poglavnikovoj li~noj telesnoj gardi. Britanci su otkrili da je Do{en “zvezda vodiqa Svetog Jeronima (Draganovi}ev {tab)”. (28. Bele{ka od 16. jula 1947, i pismo majora Vivijana Strita (Vivien Street), Rim, Forin ofisu, 5. juna 1947, PRO FO 371 67380) Madov dostavqa~ je verovao da se Paveli} sakrio u nekom zavodu pod pokroviteqstvom Vatikana u Rimu, samo autori nisu uspeli da potvrde ovu tvrdwu. Dostavqa~ je tako|e izvestio da je Paveli} nabavio {panski paso{ “na ime Don Pedro Goner”, pripremaju}i se za kona~no bekstvo, verovatno u [paniju ili Ju`nu Ameriku. Me|utim, sredinom 1946. godine, Paveli} se pobojao da je preblizu budnim o~ima koje ga prate pa se, umesto da napusti Evropu, vratio u Austriju. Mad je uputio svog dostavqa~a “da prodre u usta{ku obave{tajnu mre`u”, kako bi izve{tavao o wihovim putevima bekstva: ...ta mre`a se pru`a na liniji Grumo-Rim-Venecija-Trst-Qubqana-Zagreb. ^itava stvar se vodi pod zaklonom rimokatoli~kog klera, ~iji su sve{tenici u tim samostanima skoro svi hrvatskog porekla... Usta{ka organizacija u Italiji je u ovom trenutku ~vrsto isprepletena grupa koja jo{ odr`ava svoju “satnu” organizaciju, jo{ objavquje svoje listove i jo{ se zanima za iste ciqeve koje su proklamovali pre rata i za vreme rata... @i`na ta~ka ~itave obave{tajne i druge aktivnosti je samostan Svetog Jeronima, u Via Toma~eli 132 u Rimu. (29. Madova bele{ka od 30. januara 1947, SIS izve{taj od Kaniqe i Capale od 15. marta 1947, i indeksni registar od 14. aprila 1947, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) Iz jednog veoma poverqivog izvora, ameri~ka obave{tajna mre`a je, maja 1946. godine, otkrila da poglavnik `ivi “blizu Rima u jednoj zgradi koja je pod jurisdikcijom Vatikana”. (30. Podsetnik od 10. maja 1946, u kom se iznose vi|ewa Izvora P, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) To je bilo ubrzo po{to je Paveli} prvi put stigao u Rim iz Austrije, a sada se zna da je poglavnik, poput Ferenca Vajte, u stvari na{ao skrovi{te u Kastelgandolfu, gde se nalazi papina letwa rezidencija. Izgleda da je put mnoge naciste vodio u Kastelgandolfo, po{to je Paveli} bio sme{ten s jednim biv{im ministrom nacisti~ke vlade Rumunije. (31. Hubert Butler, Escape from the Anthill, The Lilliput Press, Mullingar, 1985, str. 282; i dokument komunisti~ke obave{tajne mre`e, “Poglavnikov boravak u Rimu i odlazak u Argentinu”) Obave{tajna mre`a SAD je primila jo{ senzacionalniju informaciju iz svog poverqivog izvora, koji je tvrdio da “Paveli} odr`ava ~este tajne sastanke s monsiworom Montinijem, dr`avnim podsekretarom Svete stolice”. (32. Podsetnik od 10. maja 1946, u kom se iznose pogledi Izvora P, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) Gauen je upravo tada po~iwao da uklapa deli}e Intermarijumove slagalice. Prema onome {to je prethodno saznao od Vajte, bio je uveren da 588
je Vatikan duboko upetqan u neka vrlo neprijatna posla. Obave{tewa koja je Ambasada SAD u Rimu primila po~etkom januara 1947. godine, tvrdila su da je Paveli} prethodnog meseca bio u Svetom Jeronimu, a da sada putuje koriste}i nekoliko razli~itih pseudonima. (33. Telegram od 7. januara 1947. iz Rima pukovniku Smitu, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) Najednom se pred Gauenom otvarao krupan slu~aj. Do pred kraj januara ameri~ki obave{tajni oficir je ve} bio prikupio dovoqno dokaza od “pouzdanih dostavqa~a” da bi mogao da izvesti da je Paveli} u ovom trenutku na eksteritorijalnom imawu ogra|enom zidovima na levoj obali Tibra, u Lungo Tevere Aventino u Rimu. Iza zidina imawa nalazi se pet katoli~kih organizacija... 1) Samostan sv. Sabine koji pripada dominikanskom redu; 2) Fakultet sv. Alesija za rimske studije; 3) Vitezi Suverenog vojnog reda Malte; 4) Benediktinski samostan sv. Anselma; 5) [kola za de~ije obrazovawe koju vode kalu|erice. ^itav kompleks je sme{ten na vrhu Aventinskog brega, koji... poznato je da je ispresecan podzemnim tunelima koji povezuju pojedina~ne zgrade. (34. Gauenov memorandum od 22. januara 1947, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109. Otac Robert Grejem potvr|uje da su ove ustanove crkve u stvari locirane u ovom kompleksu, pismo od 22. januara 1990) Po{to je “pa`qivo istra`io” kompleks, Gauen je zakqu~io da je Paveli} verovatno u Samostanu sv. Sabine, izve{tavaju}i da druge “informacije od pouzdanih dostavqa~a izgleda da se sla`u da tramvajska linija koja vodi ispod Aventinskog brega du` Tibra a odatle ide na Cirkus maksimus, do Koloseuma i Via Kavur, jeste pruga koja povezuje Paveli}a i Via Kavur br. 210, stan 3, gde se nalazi usta{ka baza koja je dobro znana u Rimu”. Mada mi nismo uspeli da potvrdimo postojawe podzemnog tunela koji je povezivao Paveli}a s odanim usta{kim simpatizerima, Gaun je svom izve{taju prilo`io i mapu koja pokazuje rutu za koju je verovao da vodi do tramvajske pruge. (35. Otac Robert Grejem nam je ispri~ao da “Stariji Rimqani s kojima sam razgovarao ne se}aju se nikakve tramvajske linije koja je i{la “ispod” Aventina. Naravno, postojala je tramvajska pruga koja je tamo kru`ila”. Pismo od 22. januara 1990) ^inilo se da je Gauen najzad otkrio konkretan trag u zagonetnom Paveli}evom slu~aju. Ipak, on je i daqe bio oprezan, izve{tavaju}i da “ta informacija izgleda verovatna i stvara jednu sasvim mogu}u sliku kad se uzme u celini”. Me|utim, bio je ube|en da samo “akcija usmerena ka znanim Paveli}evim kontaktima kao {to je Krunoslav Draganovi}, mo`e kona~no da otkrije Paveli}evo skrovi{te i dovede do wegovog hvatawa”. (36. Gauenov memorandum od 22. januara 1947, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) Izgledalo je da se zamka kona~no ste`e, a svi prsti, od britanskog Forin ofisa do Kontraobave{tajnog korpusa armije SAD, sada su pokazivali na oca Draganovi}a, kao ~oveka koji mo`e da odvede do Paveli}a i omogu}i wegovo hap{ewe i izru~ewe. @i`a kampawe u jugoslovenskoj {tampi sada je bila preba~ena u Vatikan. Oni su tvrdili da je “izvesnom broju jugoslovenskih ratnih zlo~inaca omogu}eno da emigriraju iz Italije pod za{ti589
tom jedne vatikanske institucije”. (37. Pismo britanskog politi~kog savetnika, Kazerta, Forin ofisu, 26. februar 1947, PRO FO 371 67372) Obave{tajna mre`a SAD je pokrenula slo`enu i obuhvatnu operaciju da ustanovi istinu, brzo potvr|uju}i da je Draganovi} sve vreme u tesnom dodiru s biv{im hrvatskim diktatorom. Prema jednom izve{taju, Draganovi} je bio poznat “kao drugo ja” Ante Paveli}a, s kojim je odr`avao prisne veze. Zbiqa, Draganovi} je odr`avao redovnu kurirsku vezu izme|u Svetog Jeronima i poglavnikovog skrovi{ta u Austriji. (38. Vidi, na primer, SIS izve{taj “Paveli}, Ante i legitimisti u usta{kom pokretu”, Paveli}ev SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 3-4; izve{taji SIS od 10. oktobra i 26. novembra 1946, Draganovi}evi dosijei, pribavqeno prema US FOIA; str. 49-54) Po{to su ustanovili postojawe tesnih veza izme|u ove dvojice, Amerikanci su sazvali tajnu konferenciju za 11. april 1947. godine s ciqem da se planira Paveli}evo hap{ewe. Bili su prisutni svi visoki obave{tajni oficiri armije SAD, stacionirani u Rimu, ~iji je zadatak bio da razmotre raspolo`iva obave{tewa i da razrade plan za upad u Paveli}evu vatikansku mre`u. (39. SIS izve{taj Mariona Skota (Marion Scott), od 18. aprila 1947, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) Tokom slede}ih nedeqa, oficiri SIS su primali informacije da se on krije u ovoj ili onoj instituciji pod upravom Vatikana. Otkrili su i jo{ neka begun~eva la`na imena. U tom vremenu su me|u wegovim najprisnijim pomaga~ima iz redova crkve bili jezuiti, koji su pomagali u wegovim planovima da napusti Italiju ude{avaju}i mu put za [paniju pod imenom “Oca Gomesa”, tobo`weg “{panskog ministra vere”. (40. Vidi Sa`etak informacija, Paveli}ev SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 9; i memorandum kapetana Roberta Stjuarta, 20. jun 1947, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) Silni izve{taji da se Paveli} sakrio pod okriqem Vatikana primorali su jednog visokog ~inovnika Stejt departmenta da zatra`i od diplomata u Vatikanu da izvr{e istragu. On je cini~no istakao: Ja poznajem i pozdravqam humanitaran stav Vatikana prema zlo~incima koji su mo`da iskazali ma kakav znak pokajawa, ali mi se ~ini da Paveli}ev, posebno neprijatan, ugled crkvi ote`ava odluku da mu pru`i za{titu. Va{ington o~igledno nije “`urio” da primi odgovor; “ovaj slu~aj nama nije hitan, ali bih bio zahvalan da od vas ~ujem mogu}e novosti”. (41. Memorandum od 22. maja 1947, USNA, Myron Taylor Papers, Box 17) U Rimu su o~igledno prihvatili ovaj mig, po{to im je trebalo vi{e od dva meseca da jave da nisu uspeli da utvrde kretawa tra`enog ~oveka; “Izgleda da se Paveli}, kao i Kilroj (Kilroy), nalazi svuda. Tako bar nagove{tavaju izve{taji desetina tajnih pratilaca”. (42. Parsonsov memorandum od 26. jula 1947, USNA, Myron Taylor Papers, Box 17) Sredinom juna je ve} i Forin ofis bio ukqu~en u lov, s preporukama da se ulo`e krajwi napori da se Paveli} uhvati. O~igledno je da je izme|u Va{ingtona i Londona postojao ogroman jaz nepoverewa. Britanci su sumwa590
li da Amerikanci namerno sabotiraju plan insistirawem da italijanska policija mora da se ukqu~i u operaciju, po{to “s prakti~nog stanovi{ta postoji daleko ve}a opasnost da ne{to procuri ili da se u ne~em bude nespretan i neefikasan”. (43. Vornerova (Warner) nota od 19. juna 1947, PRO FO 371 67385) Usta{ka obave{tajna mre`a je bila naro~ito efikasna u Rimu, gde je imala izuzetno dobre veze s italijanskom policijom, koja je Paveli}u bila pokroviteq tokom wegovog izgnanstva 1930-ih godina. Britanska pozicija je bila izuzetno nepo{tena. Dok je tajna obave{tajna slu`ba {titila Paveli}a, Forin ofis se `alio na nastojawa SAD da omete plan za wegovo hvatawe. Kao {to }emo videti, obe vlade su bile ume{ane u podmukle i ~esto suprotstavqene mahinacije na vi{im nivoima kreirawa politike. Sredinom jula Britanci su primili i informaciju da Paveli} `ivi “u gradu Vatikanu” i predlo`ili su zdru`enu operaciju radi hap{ewa. (44. Telegrami od Rima Leghornu, 17. jul 1947, i od Forin ofisa Rimu, 20. jul 1947, PRO FO 371 67385. Vidi i telegram Rima Forin ofisu, 22. jul 1947, PRO FO 371 67386) Ne mnogo odu{evqeni, Amerikanci su pristali, pod uslovom da Paveli}evo hap{ewe bude “izvedeno u najve}oj mogu}oj meri od strane Italijana”. (45. Telegram Forin ofisa Va{ingtonu, 25. jul 1947, PRO FO 371 67385) Britanci su ponovo upozorili na rizik ukqu~ivawa Italijana, insistiraju}i na “najneposrednijem nadzoru nad ~itavom operacijom od strane bezbednosnih vlasti saveznika”. (46. Telegram Va{ingtona Forin ofisu, 25. jul 1947, PRO FO 371 67387) Stejt department je 28. jula izdao ameri~kim vlastima dosta mlak nalog da se ukqu~e “u meri koja je neophodna i mogu}a u Paveli}ev slu~aj”. (47. Telegram od 28. jula 1947. od Va{ingtona Rimu, USNA, RG 59, 740.00116EW/72847) Narednog dana je politi~ki savetnik SAD u Rimu preneo ovu instrukciju glavnokomanduju}em savezni~kih snaga, i daqe insistiraju}i na tome da }e snage SAD samo “asistirati italijanskim vlastima u nastojawima da se on uhapsi u nekoj pogodnoj prilici izvan teritorije Vatikana”. Wegov britanski pandan je sli~no postupio 2. avgusta. (48. Memorandumi od 29. jula i 2. avgusta 1947, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109. Vidi i dva telegrama od Leghorna Forin ofisu, 30. jul 1947, PRO FO 371 67387) U stvari, britanski i ameri~ki ~inovnici su igrali neku vrstu birokratskog {aha. Obave{tajni operativci na terenu bili su samo pioni i u stvarnosti nisu shvatali pravila igre. Britanci su se nadali da krivicu svale na Amerikance ukoliko operacija ne uspe, dok su Amerikanci o~ajni~ki nastojali da prisile Britance da izvr{e hap{ewe, kako bi mogli da tvrde da oni nisu odgovorni. U ovakvoj igri Britanci su najzad prisilili svog saveznika da “nadzire to hap{ewe” i ~inilo se da je kona~no, posle vi{e od dve godine pregawawa, sve spremno da se akcija preduzme. (49. Telegram Forin ofisa Rimu, 30. jul 1947, PRO FO 371 67387) Na dan 7. avgusta ameri~ki zamenik {efa [taba pri Komandi savezni~kih snaga je napomenuo da }e to biti “krajwe 591
osetqiva operacija, koja zahteva slo`enu koordinaciju izme|u ameri~kih, britanskih i italijanskih vlasti i o~uvawe apsolutne tajnosti”. (50. USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) Tada su prikupqene nove informacije o tome gde se Paveli} ta~no nalazi, i otkriveno je da se on “krije kao biv{i ma|arski general pod imenom \uzepe. Nosi za{iqenu bradicu a kosa mu je kratko pod{i{ana”. Daqe, on `ivi na imawu crkve pod za{titom Vatikana, na adresi Via \akoma Venecijan br. 17-C, drugi sprat. Kad se u|e u zgradu, ide se jednim dugim i neosvetqenim hodnikom. Na kraju tog hodnika se grana stepeni{te, jedno na levu a drugo na desnu stranu. Mora da se ide desnim. Na desnoj strani sobe su ozna~ene brojevima 1, 2, 3 i tako daqe. Ako se pokuca jednom ili dva puta na vrata br. 3, iza}i }e neka neva`na osoba. Ali ako se pokuca tri puta na vratima br. 3, otvori}e se vrata br. 2. Ona vode u sobu u kojoj `ivi Paveli}, zajedno s ~uvenim bugarskim teroristom Van~om Mihajlovom i jo{ dve osobe. Jo{ dvanaestak drugih qudi `ivi u toj ku}i. Svi su usta{e, a ~ine Paveli}evu telesnu stra`u. Kad negde izlazi, Paveli} koristi automobil s vatikanskom (SCV) registarskom tablicom. (51. Neformalna uzgredna bele{ka, 8. avgust 1947; “Ante Paveli} i druge usta{ke li~nosti” i Gauenov i Kaniqin SIS memorandum od 9. juna 1947, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) Vest o poglavnikovom skrovi{tu u Via \akoma Venecijan sa zaka{wewem je stigla pred italijansku javnost septembra 1948. godine, kada je {tampa objavila senzacionalan niz ~lanaka koji su se bavili ulogom Vatikana u toj aferi. Tada je Paveli} ve} davno bio nestao, i mo`da je negde obja{wavao zbog ~ega je neko u obave{tajnoj mre`i Zapada dopustio da pri~a procuri u novine. (52. ^lanci u “La Repubblica”, 23, 24. i 26. septembar 1948, Arhiv Ministarstva inostranih poslova, 1948, Busta 33, fasciolo 2, Processo di Zagabbria) Dvanaest meseci pre toga obave{tajna mre`a SAD je pretra`ivala Via \akoma Venecijan 17-C. Pretpostavqali su da je tamo jedna od vatikanskih biblioteka, a nisu bili u stawu da to potvrde. Ali zato su se uverili da neki visoki vatikanski zvani~nik {titi Paveli}a: on se redovno kretao naokolo u wihovim slu`benim automobilima. Po{to su na wima bile specijalne registarske tablice diplomatskog kora, zapadne vlasti nisu mogle da ih zaustavqaju, ~ak ni kada je Paveli} napu{tao vatikansku teritoriju. Me|utim, ~inilo se da je sve na svom mestu; zdru`ena obave{tajna ekipa je imala samo tiho da motri na Paveli}a, a kada napusti za{titu vatikanskog eksteritorijalnog statusa da ga prati dok ne iza|e iz automobila i da ga uhapsi. Tri nedeqe su protekle a ni{ta se nije dogodilo, {to je podstaklo London da od Rima zatra`i da “izvesti o najnovijem razvoju doga|aja”. Jo{ {est nedeqa je promaklo ali jo{ nikakav odgovor nije dolazio; Forin ofis se uznemirio i ponovo je tra`io da mu se odgovori. (53. Telegrami od Forin ofisa Rimu, 27. avgust i 7. oktobar 1947, PRO FO 371 67387; i telegram od Tr{}anskog {taba snaga Sjediwenih Dr`ava, 10. septembar 1947, Paveli}ev SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 1 - 2) 592
Na kraju je pu{teno da operacija tiho zamre. Ona naoko ~vrsta odlu~nost da se uhapsi ozlogla{eni nacista i masovni ubica je negde nestala, kao {to je i sam Paveli} naizgled nestao maja 1945. godine. Odgovori na ovu produ`enu zagonetku delom se nalaze u tri kqu~na ameri~ka obave{tajna dokumenta. Dana 7. jula 1947. godine je Bernard Grenan (Bernard Grennan), rukovodilac operacija SIS u Rimu, nalo`io svom agentu za nadzor, Gonou Moreni (Gono Morena), da smesti Paveli}a “u pritvor ~im bude spa`en”. To nare|ewe je preneseno preko pomo}nika {efa {taba Obave{tajne slu`be Armije. Jednu nedequ dana kasnije, Morena je Grenanovom uputstvu rukom dodao kratku bele{ku. Bio je primio “nove instrukcije”, koje je sa`eo u kratak ali vi{e nego o~igledan komentar: “Ne diraj.” Ovo nare|ewe su Moreni preneli Grenan i potpukovnik ^arls Hartman (Charles Hartman), zapovednik Kontraobave{tajne slu`be armije u Rimu. Grenan i Hartman su prisustvovali skupu na vrhu odr`anom 11. aprila s ciqem da se isplanira operacija, i mora da su bili zaprepa{}eni ovom iznenadnom promenom smera. (54. Memorandum od 7. jula 1947, i Morenina rukom pisana bele{ka od 14. jula 1947, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) Evidentno je neko mnogo vi{i u ~itavom nizu ve} bio odlu~io da sabotira operaciju, ~ak pre nego {to je ona privedena zavr{noj fazi. Ti visoki ameri~ki oficiri su svakako preneli odluku “ne diraj” daqe, niz svoj lanac komandovawa. Prema svim raspolo`ivim dokazima, me|utim, izgleda verovatno da su prvobitnu odluku doneli britanski obave{tajni oficiri, koji su bili begun~evi stvarni pokroviteqi. Motiv ameri~ke strane za tiho uklapawe u odluku Londona da se dopusti Paveli}evo bekstvo bio je zbiqa veoma jednostavan. Visoki ~inovnici SAD su upravo tada razvijali vlastitu mre`u biv{ih nacista, i po~iwali su da uskla|uju aktivnosti i s Vatikanom i s Londonom. Odluka i uputstvo “ne diraj” stupili su na snagu samo osam dana po{to je Gauen upotpunio svoj izve{taj o tra`enom ma|arskom ratnom zlo~incu Ferencu Vajti i o vatikanskoj vezi. Gauen je 6. jula izneo preporuku da bi ameri~ka obave{tajna mre`a trebalo da preuzme Itermarijum, prenose}i svoje poglede “vi{im komandama kako bi wegov pun me|unarodni zna~aj (mogao) da bude razmotren i procewen”. (55. Gauenov memorandum od 6. jula 1947, Vajtin dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 44-8) Gauen je svakako bio doku~io u kom pravcu vetar duva. Nikog nije bilo briga za naciste, sve dok su oni antikomunisti. Skoro dva meseca po{to je donesena odluka o politici “Ne diraj”, Gauen i jo{ jedan oficir su podneli podu`i izve{taj o Paveli}evom slu~aju. Napomenuli su, s velikom merom sa`aqewa, da “mada je fanati~an protivnik Srba i u ne{to mawoj meri protivnik pravoslavqa, Paveli} jeste kulturna osoba i socijalni liberal”. Morali su da priznaju, me|utim, da je tokom prvih meseci Paveli}eve vladavine oko 150.000 lica srpske pravoslavne vere pobijeno – u mnogim slu~ajevima, a to je stvar dokumentacije, wima je bilo ponu|eno da se spasu ukoliko se odreknu svoje vere i postanu katolici. 593
Tako je, danas, u o~ima Vatikana Paveli} militantni katolik, ~ovek koji je gre{io, ali koji je gre{io bore}i se za katoli~anstvo. Upravo iz tog razloga (Paveli}) sada u`iva za{titu Vatikana... Poznato je da je Paveli} u dodiru s Vatikanom, koji u wemu vidi militantnog katolika koji se ju~e borio protiv pravoslavne crkve, a danas ratuje protiv komunisti~kog bezbo`ni{tva... Iz navedenih razloga on prima za{titu Vatikana, ~ije gledawe na ~itavo “Paveli}evo pitawe” jeste da, po{to hrvatska dr`ava ne postoji, i po{to od Titovog re`ima ne mo`e da se o~ekuje da ma kome pru`i po{teno su|ewe, (Paveli}) ne treba da se vrati sada{woj jugoslovenskoj vlasti radi tobo`weg izvo|ewa pred sud. Izru~ewe Paveli}a bi samo oslabilo snage koje se bore protiv bezbo`ni{tva a doprinelo komunizmu u borbi protiv crkve. (56. Gauenov i Kaniqin izve{taj od 29. avgusta 1947, Paveli}ev SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 2-6) Agentima SIS-a je ipak bilo pomalo nelagodno zbog ovakvog pristupa Svete stolice, tako da su se svojski potrudili da u potpunosti objasne Vatikanovo opravdavawe sopstvene nemoralne politike: Paveli}evi zlo~ini iz pro{losti ne mogu da budu zaboravqeni, ali wemu mogu da sude samo Hrvati koji predstavqaju jednu hri{}ansku i demokratsku vladu, uporan je Vatikan. Dok se za Paveli}a tvrdi da je odgovoran za smrt 150.000 lica, Tito je agent Staqina, koji odgovara za smrt desetina miliona qudi u Ukrajini, Belorusiji, Poqskoj, u balti~kim i u balkanskim dr`avama, u periodu od dvadeset pet (25) godina. (57. Ibid) Gauen i wegov kolega su tako|e bili uvereni da Paveli}a “danas podr`ava i iskori{}ava neka sila” ali da to nije Vatikan. Po{to je Paveli} ranije bio “pod za{titom Britanaca u prostorima oduzetim i ~uvanim od strane Britanaca” kada je, maja 1945. godine prvi put stigao u Austriju, i po{to je znao “pone{to od britanskog obave{tajnog sistema”, oficiri SISa su bili sigurni da je ta sila Velika Britanija. Ovaj tekst je citiran zato {to odra`ava sadr`inu kwige, koja je velika studija sa konkretnim dokazima i izvorima podataka. U tekstu se iznosi ~ista faktografija, ne samo u pogledu svojevrsne igre izme|u vlasti u Jugoslaviji i obave{tajnih slu`bi SAD, Engleske i Francuske, povodom zahteva da se zlo~inci izvedu pred sud, nego i zato {to u dokumentaciji postoje dokazi da je Vatikan na ~elu sistema skrivawa i ~uvawa najokorelijih usta{a, koji su za{ti}eni samo zato {to su rimokatolici koji su radili po naredbama Vatikana. Da je kojim slu~ajem danas dostupna arhiva Vatikana, a ona je u stvari papska arhiva, prona{li bi se konkretni pisani dokumenti koji potvr|uju osnovnu tezu ovog elaborata – da je Jovan Pavle Drugi naredbodavac svih zlo~ina na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1990. godine. 30. 4. Na stranicama od 95 do 98 je tekst: Post facto je na|en razlog da bi se opravdala politika “ne diraj”. Ni Britanci ni Amerikanci nisu bili ozbiqni u nameri zatvarawa Paveli}a i wegovog vra}awa Titovoj “pravdi”. Birokrate u Londonu i Va{ingtonu formalno se jesu zalagale za ovakav smer, ali su zatvarali o~i pred aktivnostima svojih obave{tajnih slu`bi. SIS je tada gradila velike poli594
ti~ke, obave{tajne i vojne operacije protiv Tita. Koriste}i Paveli}eve sledbenike, oni su hteli da zbace komunisti~ku vladu u Beogradu. Neki Amerikanci saglasnih stavova ve} su radili na takvim operacijama bez slu`benih sankcija. I oni su gledali na usta{e kao na korisno oru`je u borbi protiv komunizma i komunista. Jasno je, ako bi Amerikanci predali ~elnika pokreta neprijatequ, bilo bi nemogu}e o~ekivati odanost obi~nih usta{a. Re{ewe se jasno nametalo: “Britanci moraju biti prisiqeni da ga sami uhapse i izru~e. Kona~no, neophodno je re{iti se Paveli}a ukoliko hrvatske demokratske snage i snage otpora ikada treba da dobiju priznawe Sjediwenih Dr`ava”. (60. Ibid) “Re{iti se”, naravno, zna~ilo je bekstvo, a Sveta stolica je bila savr{eni “nabe|eni krivac” na ~ija ple}a treba da se svali odgovornost za krijum~arewe Paveli}a. Vatikan bi najvi{e izgubio ako bi on bio predat komunistima. Ubrzo, po{to je pomogao Vajti da napusti Rim, Gauen je napisao zavr{ni izve{taj: Paveli}eve veze su toliko visoke, a wegov sada{wi polo`aj je toliko kompromituju}i za Vatikan, da bi ma kakvo izru~ewe (Paveli}a) zadalo te`ak udarac Rimokatoli~koj crkvi. (61. Gauenov, Kaniqin i Morenin izve{taj od 12. septembra 1947, USNA, Arhiv istra`ne dokumentacije, RG 319, Paveli}ev dosije, XE 001109) Anti Paveli}u je jo{ jednom dopu{teno da nestane “bez traga”. Imena wegovih visokih kontakata unutar ~inovni~kog aparata Svete stolice se jo{ ~uvaju kao vrhunska tajna. Kao {to je ve} re~eno, bar jedan obave{tajni izvor SAD je verovao da je u pitawu monsiwor \ovani Montini, papin dr`avni podsekretar za redovne poslove i potowi papa Pavle VI. Dana{wi visoki ~inovnik vatikanske birokratije, monsiwor Milan Sim~i}, koji je u to vreme bio prisan kolega oca Draganovi}a u Rimu, to pori~e. Iako je Sim~i} odbacio tvrdwu da je Montini bio ume{an u poglavnikov slu~aj, bio je apsolutno siguran da je Paveli} bio u tesnom dodiru sa Draganovi}em. Sim~i} je insistirao na tome da su Draganovi} i Montini tako|e bili izuzetno bliski, nagove{tavaju}i mogu}nost da je Montini, budu}i papa, mogao da zna za Paveli}evo bekstvo. (62. Razgovori sa Sim~i}em, Rim, 12. maj 1989. i 16. februar 1990) Nekoliko meseci posle Gauenove sugestije da se Paveli}a treba “kona~no re{iti” begunac je ponovo iskrsnuo, u Argentini, gde ga je diktator Huan Peron (Juan Perón) uposlio kao “savetnika za bezbednost”. Ima znatnih neslagawa o tome kako je poglavnik kona~no uspeo da pobegne. Ono {to se zna jeste da je napustio Italiju 13. septembra 1947. godine, da bi prispeo u Buenos Aires 6. novembra italijanskim parobrodom “Sestriere”, kojim je putovao pod imenom Pablo Arawos (Pablo Aranyos). Po~etkom 1950-ih je Avro Menhetn (Avro Manhattan), opori kriti~ar Vatikana i katoli~anstva, tvrdio da otac Draganovi} ne samo da je obezbedio paso{ Crvenog krsta koji je Paveli} iskoristio, pripremio mu sve za put, ve} je li~no pravio dru{tvo odbeglom ratnom zlo~incu do Buenos Airesa i zadr`ao se pored wega dvanaest meseci. Iako je bio potpuno neupu}en u veru i nije je podnosio, Menhetn je bio veoma dobro obave{ten, po595
{to je za vreme rata radio za britansku obave{tajnu mre`u. (63. Avro Menhetn, “Terror over Yugoslavia”, Watts & Co, London, 1953, str. 117-8, i “Catholic Terror Today”, “Paravision”, London, 1969) ^ak i pre pet godina, 1986. godine ovo je jo{ bila “poluzvani~na” pri~a koju je kr~mila jugoslovenska tajna policija, Udba, u jednom nizu ~lanaka u sarajevskom magazinu “Svijet”. (64. Sarajevski “Svijet”, niz ~lanaka o Draganovi}u, autora Sini{e Ivanovi}a i Krsta Lekovi}a, objavqivanih nedeqno izme|u 13. juna i 19. septembra 1986) Me|utim, u posledwe vreme su se pojavili novi dokazi, koji nagove{tavaju druga~iju verziju. Po~etkom 1990. godine autorima je iz Isto~ne Evrope prokrijum~aren jedan tajni komunisti~ki obave{tajni dosije. Mada identitet tog izvora koji je slu`io komunistima nije otkriven, ko god da je to bio, imao je intiman kontakt s poglavnikom, wegovom porodicom i najbli`im saradnicima, po{to su ukqu~ene i najsitnije pojedinosti doga|aja i razgovora. (65. Dokument komunisti~ke obave{tajne mre`e, “Poglavnikov boravak u Rimu i odlazak u Argentinu”) Dokument potvr|uje da su se Paveli} i Draganovi} nebrojeno puta sreli, i da je sve{tenik zaista obezbedio paso{ Crvenog krsta na ime Pabla Arawosa, tobo`weg izbeglice iz Ma|arske. Ali, prema ovom izvoru, wih dvojica su imali i neku vrstu nesporazuma, sva|e. Draganovi} je predlagao da Paveli} napusti Rim vazdu{nim putem, ali po{to su begun~evi najbli`i savetodavci to smatrali suvi{e opasnim, sve{tenik je bio iskqu~en iz kona~nih priprema. U komunisti~kom policijskom dosijeu nema apsolutno ni pomena o tome da je Draganovi} pratio poglavnika do Argentine. Prema tom izvoru, ~ovek za kog se tvrdi da je obavio zavr{ne pripreme bio je tako|e hrvatski sve{tenik, po imenu otac Jole. U stvarnosti je to bio otac Josip Bujanovi}, jo{ jedan tra`eni ratni zlo~inac koji danas mirno `ivi u Australiji. Ova verzija doga|aja je u osnovi potvr|ena od strane Draganovi}evog bliskog kolege, monsiwora Sim~i}a. U razgovoru koji je magnetofonski zabele`en, on je otvoreno priznao da je Paveli} molio Draganovi}a da mu asistira u bekstvu. Sim~i} je uporno tvrdio da je Draganovi} radio na tajnom izvla~ewu ovog poternicom tra`enog zlo~inca iz Italije. Bio je siguran, me|utim, da je Paveli} na kraju promenio plan. Reklo bi se da je stvarno bilo tako, po{to dokazi ukazuju na to da je Paveli} koristio izuzetno uticajne veze u italijanskoj tajnoj slu`bi da ostvari svoj beg. Koji god da je postupak Paveli} primenio, nema sumwe da mu je Draganovi} obezbedio za{titu Vatikana pre nego {to se Paveli} ukrcao na brod, kao i neophodne putne isprave. (66. Razgovor sa Sim~i}em, Rim, 16. februar 1990; Kri`man, “Paveli} u bjekstvu”, str. 225) [tavi{e, Draganovi} se bio izlo`io znatnim te{ko}ama da Paveli}u organizuje do~ek u Argentini. Tlo je bilo veoma pa`qivo pripremqeno. Prema obave{tajnoj mre`i SAD, neki Daniel Crqen je avionom poslat u Buenos Aires uz vatikansku pomo}, s ciqem da se “savetuje s generalom Peronom u vezi organizacije usta{kog ’elitnog’ pokreta u Argentini”. (67. SIS memorandum “Paveli}, Ante, i ’legitimisti’ u usta{kom pokretu”, 596
Paveli}ev dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 3-4) Crqen je bio jedan od vrhunskih ideologa i propagatora tog pokreta, a igrao je kqu~nu ulogu u podstrekavawu pokoqa Srba za vreme rata. Crqenova misija je svakako bila uspe{na. Paveli}evo prispe}e je samo upotpunilo prelazak skoro ~itave wegove vlade u Argentinu. Me|u veteranima koji su ~ekali da ga dobrodo{licom pozdrave bili su skoro svi pre`iveli kabinetski ministri, kao i mnogi gradski funkcioneri, vojni i policijski zapovednici. Ve}ina wih su bili tra`eni ratni zlo~inci, a ipak su izmakli pravdi koriste}i iste metode kao i wihov poglavnik. Draganovi}eva pacovska linija je bila precizno razra|ena i stru~na operacija. Bila je izuzetno dobro organizovana i mogla je da se pobrine za stotine begunaca odjednom. Jedan od Draganovi}evih kqu~nih operativaca procewuje da je ~ak 30.000 lica sprovedeno iz Austrije u Rim, daqe u \enovu pa potom u svoje nove domove u Severnoj i Ju`noj Americi i Australiji. (68. Pojedinosti o sezawu te krijum~arske operacije dali su Ivo Omr~anin u razgovorima za “Regligious News Service”, maj 1986, i Yon Loftus, 1985) Mnogi od onih koji su odr`avali pacovsku liniju i sami su imali veoma mra~nu pro{lost. Oni nisu bili deo nekakvog egzoti~nog SS “bratstva”. U stvari, skoro ~itavo qudstvo koje je organizovalo i vodilo mre`u za krijum~arewe bili su hrvatski katoli~ki sve{tenici. Ovaj tekst je zna~ajan jer dokazuje sklonost da se i humanitarne organizacije zloupotrebe za zlo~ina~ke aktivnosti. Pru`ati za{titu zlo~incima je tako|e zlo~in. Ta sklonost je maksimalno razvijena za vreme vladavine Jovana Pavla Drugog. O aktivnostima sve{tenika klerofa{ista iznose se konkretne ~iwenice i u slede}im tekstovima. Dakle, rimokatoli~ki sve{tenik nije samo duhovnik, nego i zlo~inac, pripadnik zlo~ina~ke organizacije i vrhunski {pijun. Da takva organizacija postane jo{ efikasnija, pobrinula se Cija, koja je odlu~uju}e uticala na izbor Jovana Pavla Drugog. 30. 5. Na stranicama 100 do 123 je tekst: Usta{e su bili prvi koji su se na{li pod Draganovi}evom za{titom. Britanija i Sjediwene Dr`ave su posle rata zakqu~ile da su usta{ka zverstva toliko stra{na da }e svi potvr|eni pripadnici biti izru~eni komunisti~koj vlasti, jedino {to takav pristup nikada nije stvarno primewen usled dramati~ne promene u ose}awima Va{ingtona. (1. Vidi “United States Policy Toward the Ustashi”, Istra`iva~ki projekat br. 61, Division of Historical Policy Rescarch, Stejt department, april 1948, USNA, RG 59, 740.00116EW/ 4-148) Slu`beni istori~ar Vatikana, otac Robert Grejem, priznaje Draganovi}evu ulogu. Grejem je isprva one kojima je Draganovi} pomagao opisivao kao “hrvatske izbeglice”, ali je onda priznao da su mnogi bili pripadnici usta{a. “Nimalo ne sumwam da je Draganovi} bio izuzetno aktivan u odvo|ewu svojih hrvatskih prijateqa usta{a”. Ali, otac Draganovi}, kao ni biskup Hudal, nije bio ~itav Vatikan. “Sama ~iwenica da je sve{tenik, ne zna~i da on predstavqa Vatikan. Bila je to samo wegova operacija. On nije Vatikan”. (2. Razgovor s ocem Grejemom, 15. april 1985) 597
Ovo obja{wewe, me|utim, nema potporu u ~iwenicama. Kao {to je ranije izlo`eno, Draganovi} je boravio u Rimu jo{ od avgusta 1943. godine, a poga|ao se za Paveli}a u Vatikanu i radio za Crveni krst Hrvatske. Paveli}evi planovi za delovawe krijum~arske mre`e su ve} tada bili daleko odmakli. Obave{tajna slu`ba SAD je nekoliko meseci kasnije izvestila “da je Paveli}eva vlada nabavila {ezdeset argentinskih paso{a za potrebe evakuacije. Sredstva su preba~ena u Argentinu”. (3. Izve{taj od 25. novembra 1943, USNA, RG 226, Records of thc Office of Strategic Services, OB 6362) Draganovi} je bio kqu~ni ~ovek u uspostavqawu ove pacovske linije. Ostvario je kontakte s Pijem XII, kao i s visokim ~inovnicima Dr`avnog sekretarijata Vatikana i italijanske obave{tajne mre`e. Wegova najzna~ajnija veza bila je s monsiworom Montinijem, dr`avnim podsekretarom za redovne poslove i ~ovekom odgovornim za papin milosrdni rad u ime izbeglica. Poput biskupa Hudala, i Draganovi} je nailazio na veoma povoqan prijem kod savezni~kih vlasti. Krajem 1944. godine Vatikan je zahtevao da se Draganovi}u dopusti da pose}uje logore u kojima su bili sme{teni wegovi zemqaci. Mada je Draganovi} diplomatama Zapada bio dobro znan kao fanati~an usta{a, obave{tajna mre`a Saveznika mu je dala carte blanche. Koriste}i ameri~ke putne isprave, on se onda odva`io iz Rima u maju 1945. godine. Putuju}i u ameri~kom automobilu obi{ao je severnu Italiju i regije oko Klagenfurta i Filaha na austrijsko-jugoslovenskoj granici. Tamo je ostvario kontakte s visokim usta{kim ~elnicima, kao i s drugim fa{isti~kim sve{tenicima koji su radili na pacovskom kanalu. (4. Draganovi}eva izjava jugoslovenskim vlastima, 26. septembra 1967; i izjava Quba Milo{a jugoslovenskim vlastima) Draganovi}eva mre`a za krijum~arewe je bila organizovana oko Bratstva Svetog Jeronima, koje je tako nazvano prema Zavodu u Via Toma~eli 132. Ono je bilo glavna baza ~itave operacije. Upravni odbor Bratstva su ~inili monsiwor Juraj Magjerec, predsednik i rekotor Zavoda; zamenik predsednika i blagajnik, otac Dominik Mandi}, s pomo}nikom Vitomirom Naletili}em; i sekretar, otac Krunoslav Draganovi}. Ovo bratstvo je ubrzo bilo priznato kao zvani~an Hrvatski komitet pri Papskoj starateqskoj komisiji, papinoj li~noj organizaciji za pomo} izbeglicama. (5. Draganovi}eva izjava jugoslovenskim vlastima, 26. septembar 1967) Bila je to mo}na osnova za {irewe mre`e. Hrvatski komitet je tobo`e nudio moralnu i materijalnu potporu izbeglicama. Ali, kroz delatnost Papske komisije oni su odr`avali i tesne veze s Me|unarodnim crvenim krstom i vlastima Saveznika u Italiji. Draganovi} je imao naro~ito bliske odnose s dvojicom obave{tajnih oficira Zapada, pukovnikom C. Findlejom (C. Findlay), direktorom Odeqewa okupacijskih snaga za raseqena lica i repatrijaciju, i wegovim pomo}nikom, majorom Simkokom (Simcock). Ovo se pokazalo dragocenim, po{to su ta dvojica bili izuzetno spremni da asistiraju sve{tenikovim tajnim delatnostima. Draganovi} je imao tesne odnose i sa zna~ajnim italijanskim zvani~nicima, naro~ito s ministrom unutra{wih poslova, dr Miqoreom (Dr Migli598
ore), koji je dirigovao italijanskom tajnom slu`bom i odeqewem policije zadu`enim za izbeglice u Italiji. Draganovi} je s Miqoreom sklopio sporazum o nezvani~noj pomo}i Italije namawenoj wegovom pacovskom kanalu, i naro~ito o podr{ci Odeqewa za strance pri Kvesturi. (6. Ibid) Kroz paukovu mre`u uticajnih kontakata Draganovi} je izgradio slo`en i razu|en preplet koji se pru`ao kroz Italiju, Austriju i Nema~ku. Slu`beni Hrvatski komitet Papske komisije za izbeglice je bio u mogu}nosti da {aqe agente u posete brojnim logorima u kojima su se bili sakrili odbegli nacisti~ki ratni zlo~inci. Ve}ina tih agenata su bili hrvatski katoli~ki sve{tenici. Mada su u okviru svog duhovnog i materijalnog rada pomagali bolesnima, invalidima, udovicama i stvarnim izbeglicama, preostajalo je i dosta vremena za pomo} beguncima. (7. Ibid) U toku rada na istra`ivawu i prikupqawu materijala za ovu kwigu obavqeno je i nekoliko poseta Zavodu svetog Jeronima u Rimu u potrazi za neposrednim svedocima Draganovi}evih aktivnosti. Sada{wi rektor, Ratko Peri}, isprva je bio hladan, apsurdno tvrde}i da Draganovi} nikada nije bio zna~ajna pojava. Me|utim, Peri} je predlo`io da razgovaramo s jednim sve{tenikom koji je stvarno tada bio tamo. Monsiwor Milan Sim~i} je bio jedan od Draganovi}evih najprisnijih kolega u mre`i krijum~arewa. Preko Sim~i}a je uspostavqen i kontakt s ocem Vilimom Ceceqom i monsiworom Karlom Petranovi}em, tako|e bliskim kolegama u pacovskom kanalu. Svi ovi hrvatski sve{tenici su slobodno i otvoreno govorili o svojim zna~ajnim ulogama u toj krijum~arskoj mre`i. Prvi sve{tenik Operacija krujum~arewa je zapo~eta u Austriji, gde je otac Ceceqa bio veza s Rimom. Ceceqa je umro nekoliko meseci po{to se odazvao pozivu na razgovor, u kom se `ivo prise}ao svog rada na pacovskom kanalu. Svoje posledwe godine proveo je u jednom slikovitom selu blizu Salcburga, gde su ga pazile kalu|erice `enskog samostana Maria Pline. Tada ve} starac od preko osamdeset, Ceceqa je bio jako povijen ~ovek niskog rasta, o~igledno u slabom zdravqu. Jo{ je bio neizmerno ponosan {to je za svoju voqenu Hrvatsku odigrao zna~ajnu ulogu. Mada je zamerao usta{ama {to su navukli na Hrvate “zao glas”, nije iskazivao ni krivicu ni kajawe zbog vlastitog va`nog polo`aja me|u usta{ama. Ceceqa je otvoreno priznavao da je zauzimao visok polo`aj vojnog kapelana u ratnim usta{kim snagama. (8. Razgovor s Vilimom Ceceqom, Maria Pline, 23. maj 1989) U stvari, on je bio zamenik vojnog biskupa za usta{ku miliciju (razli~itu od obi~ne hrvatske vojske, koja je malo u~estvovala u zverstvima) u ~inu potpukovnika. Bio je postavqen od strane Paveli}a li~no, oktobra 1941. godine, a kasnije je to potvrdio wegov blizak prijateq, nadbiskup (potom kardinal) Alojzije Stepinac. Ceceqa se nije nimalo stideo {to ga je Titova vlast vodila na spisku kao “ratnog zlo~inca broj 7.103”. I dok je pri razgovoru vo|enom 1989. godine kritikovao usta{e, ranije je uvek bio ponosan {to im je pripadao. Deset dana po Paveli}evom postavqawu na vlast od strane nacista, zvani~ni usta{ki list, “Hrvatski narod”, objavio je duga~ak intervju s Ceceqom, pod na599
slovom “Usta{ki sve{tenik Ceceqa”. Taj ~lanak je predstavqao prikaz wegovih stvarnih stavova u tom trenutku. Ceceqa se hvalisao zna~ajnom ulogom u ilegalnim predratnim aktivnostima pokreta u Zagrebu, gde su se mnoge podzemne usta{ke vo|e tajno sastajale u wegovom `upnom domu. Priznao nam je svoje tajno pripadni{tvo usta{ama, s ponosom opisuju}i ritualnu zakletvu koju je polo`io ispred dve upaqene sve}e, raspe}a i ukr{teno polo`enih kame i revolvera. To mu je dalo pravo na uzvi{eni naziv “zakletog usta{e”, koji su samo predratni veterani imali pravo da koriste. Fa{isti~ki sve{tenik je kasnije poklonio Paveli}u svoje raspe}e i sve}e kao znak odanosti. Ceceqa je s ponosom govorio i o svojoj vode}oj ulozi u organizovawu 800 seqaka za borbu rame uz rame s nacisti~kim osvaja~ima. Kada je zatra`eno da jedan sve{tenik ~inodejstvuje pri sve~anosti Paveli}evog zakliwawa, Ceceqa je odu{evqeno prihvatio. Izgovarao je svom poglavniku zakletvu koju je ovaj ponavqao, daju}i blagoslov crkve nacisti~kom marionetskom re`imu. Ubrzo potom, Ceceqa je javno “s ushi}ewem pozdravio trenutak slobode”, otvoreno objavquju}i svoje veze s visokim ministrima usta{kog kabineta, kakav je bio Mile Budak. Nekoliko nedeqa potom, Budak je javno obznanio sudbinu dva miliona Srba u Hrvatskoj: jedna tre}ina je trebalo da bude pobijena, druga deportovana, a ostatak je trebalo prisilno da se prevede u katoli~anstvo. Ceceqa, me|utim, nije nimalo izmenio svoj blagonakloni stav u odnosu na Budaka. (9. Bele{ka gospo|ice Yekson od 22. avgusta 1946, PRO FO 371 59415; Dosije Jugoslovenske komisije za ratne zlo~ine broj 7103, Arhiv Jugoslavije, Beograd; Stella Alexander, The Triple Myth, East European Monographs, Boulder, 1987, str. 86, 157; jugoslovenski zahtevi za izru~ewe od 6. avgusta 1946, PRO FO 371 59415, i 4. septembra 1946, USNA, RG 59, 860H.00/9-446) Ceceqini potowi stavovi prema usta{ama su veoma zagonetni i zbuwuju}i. Iz sigurnosti vremenskog rastojawa od pola veka, on je kritikovao svoje stare kamarate. Ali, tokom vitalnog perioda u kom su oni sprovodili neke od najgorih pokoqa i uni{tavawa Drugog svetskog rata, on je bio odani prista{a. To se vidi iz wegove uloge u Paveli}evoj zvani~noj delegaciji poslatoj u Rim 1941. godine, koja je 17. maja primila blagoslov Pija XII u Vatikanu. Do tada su diktatorovi antisrpski i antijevrejski zakoni ve} bili proklamovani i genocid je bio u punom jeku. Najve}e “postignu}e” te delegacije bilo je da se dalmatinska obala prepusti Italiji, {to te{ko da se mo`e smatrati ~inom hrvatskog patriotizma. (10. Razgovor s Vilimom Ceceqom, Maria Pline, 23. maj 1989; i Paris, Genocide in Satellite Croatia, str. 74) U svetlu preovla|uju}ih uslova u Hrvatskoj za vreme rata, nemogu}e je da potpukovnik otac Ceceqa nije mogao da bude svestan ubijawa stotina hiqada Srba, Jevreja i Cigana. Ipak, on priznaje da je ostao na svom mestu sve dok najcrwa zlodela nisu izvr{ena, mada nije pomenuo visoko odlikovawe koje mu je dodelio voqeni poglavnik. (11. Dosije jugoslovenske komisije za ratne zlo~ine broj 7103, Arhiv Jugoslavije, Beograd) Tek je u maju 1944. godine najzad napustio svoj polo`aj da bi oti{ao u Be~, tobo`e da bi se brinuo za rawene pripadnike hrvatskih snaga. Stvaran zadatak mu je bio da pri600
prema austrijski krak mre`e bekstva, jer je tamo osnovao i lokalni ogranak Crvenog krsta Hrvatske koji je obezbe|ivao idealan zaklon za wegov ilegalni rad. U odgovorima na na{a pitawa Ceceqa je tvrdio da je bio “~lan Centralnog {taba Me|unarodnog crvenog krsta za vreme rata”. (12. Razgovor s Vilimom Ceceqom, Maria Pline, 23. maj 1989) A u stvarnosti, Me|unarodni crveni krst je odbijao da zvani~no prizna Crveni krst Hrvatske, mada mu je zaista pru`ao veliku meru neslu`bene pomo}i. Ceceqino upravqawe austrijskim odeqewem ovog tela pokazalo se kao `ivotno zna~ajno za dejstvovawe Draganovi}evog pacovskog kanala. (13. Bezbednosna provera za neuseqeni~ku vizu, 18. septembar 1957, USNA, RG 319, Arhiv istra`ne dokumentacije, Ceceqin dosije, XE 006538) Jedan ameri~ki diplomata je naknadno oslobodio Cecequ svih optu`bi u vezi sa saradwom s nacistima. Konzul SAD u Zagrebu je tvrdio da je on bio oteran od strane Paveli}a u Be~ zbog svoje uloge u jednoj zaveri protiv usta{a. Me|utim, ovo se ~ini neverovatnim, po{to je Ceceqa nastavio da redovno putuje slu`benim usta{kim avionima izme|u Be~a, Zagreba, Praga i Berlina, pripremaju}i osnove za mre`u bekstva nacista. Daqe, Ceceqa je 1944. godine primio nare|ewa od Zagreba da sprovodi intenzivnu propagandnu kampawu me|u usta{ama u Austriji, naro~ito u {kolama za obuku oficira. Umesto da bude jedan od Paveli}evih neprijateqa, kako je Amerikanac tvrdio, on je aktivno podupirao malaksalu Paveli}evu stvar do samog kraja. (14. Telegram iz Zagreba Va{ingtonu od 29. maja 1947, USNA, RG 59, 740.00116EW/5-2947; i Razgovor s Vilimom Ceceqom, Maria Pline, 23. maj 1989) Oko Uskrsa 1945, bilo je ve} o~igledno da je “nezavisna” hrvatska dr`ava osu|ena na propast. Kako je Crvena armija neumoqivo napredovala, ovaj “zakleti usta{a” u sve{teni~kom ruhu je napustio Be~ i preselio svoju bazu u Alt Ausze kraj Salcburga, gde su se krajem rata skupili mnogi nacisti~ki begunci. Ova oblast oko Salcburga bila je, u stvari, jedno od glavnih odredi{ta wegovih usta{kih kamarata, koji su bili prisiqeni da be`e koju nedequ kasnije. Bio je na dovoqno dobrom polo`aju da im pomogne da izbegnu repatrijaciju od strane Saveznika. Ceceqa je bio snabdeven papirima Crvenog krsta i ameri~kim dokumentima koji su omogu}ili da slobodno putuje kroz zonu pod okupacijom SAD. Bio je to samo primer vi{e da Saveznici obezbe|uju jednom fa{isti~kom sve{teniku putne isprave, koje je on smesta iskoristio da pomogne ozlogla{enim masovnim ubicama da izmaknu pravdi. Ceceqa je s ponosom izjavqivao: “Kako sam putovao po ameri~koj zoni, ostavqao sam te male li~ne isprave Crvenog krsta u svim logorima... Bio sam zadu`en da qudima koji su izgubili svoje papire obezbedim nove.” Uop{te nije tajio da je pomagao beguncima da promene identitet – “Imao sam blokove formulara za prijavu Crvenom krstu, pomo}u kojih je pru`an nov identitet svakom ko je `eleo da promeni ime i li~nu pro{lost”. (15. Razgovor s Vilimom Ceceqom, Maria Pline, 23. maj 1989) 601
A onda je, 19. oktobra 1945. godine, uhap{en od strane 430. jedinice Kontraobave{tajnog korpusa armije SAD. Ostao je u zatvoru narednih osamnaest meseci, po{to je SIS bio otkrio da je otac Ceceqa dokazani “~elnik usta{a u ovom regionu”. Znali su da on koristi Crveni krst Hrvatske kao zaklon za stvarne aktivnosti: da “{titi pripadnike usta{a u Salcburgu, koji su tra`eni ratni zlo~inci”. Prema pomo}niku {efa [taba Obave{tajne slu`be armije SAD u Austriji, Ceceqa je ugro`avao “bezbednost okupacionih snaga kao i ciqeve Vojne uprave”. (16. Appendix A Li~nom upitniku, i Bezbednosni izve{taj o hap{ewu, oba navode SIS izve{taj “Ustasha Activity in Land Salzburg”, od 2. oktobra 1945; Indeksna kartica; Memorandum od 14. februara 1947; i Memorandum od 26. februara 1947, USNA, RG 319, Arhiv istra`ne dokumentacije, Ceceqin dosije, XE 006538) Deset meseci potom, jugoslovenska vlada je zahtevala da se on izru~i kao izdajnik, ispravno nagla{avaju}i wegove aktivnosti u korist usta{a za vreme rata. (17. Bele{ke od 6. avgusta 1946, PRO FO 371 59415, i 4. septembra 1946, USNA, RG 59, 860H.00/9-446) Forin ofis je napomenuo da “~iwenica da je on bio kapelnik usta{kih oru`anih snaga predstavqa dovoqnu optu`bu da bi bio izru~en”. Na kraju su Britanci ipak zakqu~ili da je “ve}ina wegovih dela, ~ini se, bila humanitarnog i nepoliti~kog karaktera”. Amerikanci su ga ispitivali decembra 1945. godine, a tokom narednih osamnaest meseci ulagani su krajwi napori da se ovaj “zakleti usta{a” oslobodi optu`be”. (18. Bele{ka od Yeksona, 22. avgust 1946, i Pismo od 31. avgusta 1946, PRO FO 371 59415) Me|u onima koji su govorili wemu u prilog bio je wegov stari prijateq, nadbiskup Stepinac. Za vreme “predstave” od wegovog su|ewa u Zagrebu oktobra 1946. godine Stepinac je opisivao Cecequ kao “~asnog ~oveka, protiv koga ne mogu da prozborim ni jednu jedinu re~ prekora... kad bi svi bili kao Ceceqa, nikom ni dlaka s glave ne bi otpala”. (19. Kako je navedeno u Memorandumu od Zagreba Va{ingtonu, od 30. maja 1947, USNA, RG59, 740.00116EW/G-3047; i Alexandcr, The Triple Myth, str. 157-8) Jo{ jedan visoki crkveni velikodostojnik koji se bavio wegovim slu~ajem bio je ameri~ki biskup Yozef Patrik Herli (Joseph Patrick Hurley), koji je boravio u Jugoslaviji kao papin predstavnik. Herli je verovao da su motivi jugoslovenske strane “~isto politi~ki”, da su samo deo kampawe protiv crkve. (20. Vidi Memorandum od Zagreba Va{ingtonu, od 4. juna 1947, USNA, RG 59, 740.00116EW/6-447) Na osnovu sasvim neodgovaraju}e istrage, konzul SAD u Zagrebu je preporu~io da Ceceqa “ne bude predat Jugoslovenima”, po{to je on “sve{tenik visokih moralnih standarda”. (21. Telegram iz Zagreba Va{ingtonu, od 29. maja 1947, USNA, RG 59, 740.00116EW/5-2947) Ova intenzivna kampawa je pratila odluku Komisije SAD za ekstradiciju u Austriji da se odobri “jugoslovenski zahtev za izru~ewe Vilima Ceceqe kao kolaboracioniste”. Pre toga su Amerikanci otkrili da nema dovoqno dokaza da se opravda wegovo izru~ewe, tra`e}i od Jugoslovena da svoj zahtev ~vr{}e zasnuju. Sa 4. aprilom 1947. godine, Komisija je ve} smatrala da su jugoslovenske optu`be potvr|ene wihovim vlastitim obave{tajnim izve{tajima, koji 602
“potvr|uju Ceceqino u~e{}e u kolaboracionisti~kim aktivnostima”. (22. Telegram iz Be~a Va{ingtonu, od 4. aprila 1947, USNA, RG 59, 740.00116EW/4-447; i Memorandum od 12. marta 1947, USNA, RG 319, Arhiv istra`ne dokumentacije, Ceceqin dosije, XE 006538) Me|utim, ovakav nalaz je zanemaren, a dr`avni sekretar SAD Yory Mar{al (Geogre Marshall) je nalo`io da se Ceceqa ne preda. No, bilo je kasno. Usta{ki sve{tenik je bio pu{ten na slobodu sedamnaest dana pre toga. (23. Telegram od Be~a Va{ingtonu, od 6. juna 1947, USNA, RG 59, 740.00116EW/5-2947) Po izlasku je Ceceqa neko vreme proveo u bolnici, a onda se vratio krijum~arewu tra`enih nacista. Kada se, 1957. godine, prijavio za vizu da bi posetio Ameriku, zvani~an stav je bio da tvrdwa da Ceceqa “svesno {titi i skriva biv{e pripadnike usta{kog pokreta nikada nije dokazana”. Me|utim, obave{tajna mre`a SAD je bila prikupila veoma mnogo informacija koje dovode Cecequ u vezu s militantnim usta{kim aktivnostima. ^etiri godine pre nego {to je fa{isti~kom sve{teniku izdata ameri~ka viza, oficiri SAD u Austriji su zabele`ili da je Ceceqin ogranak Crvenog krsta Hrvatske u stvari bio pod nadzorom usta{a. Oni su wegove razli~ite ispostave koristili kao “agenciju za prikupqawe informacija” za prikrivene operacije u Jugoslaviji i Austriji. Daqe, bilo je poznato da je Ceceqa jedan od glavnih organizatora usta{a u Austriji, gde je redovno poha|ao militantne skupove i dr`ao vatrene govore okupqenim vernicima i prista{ama. Kasnije su ga bezbednosni organi Australije neposredno povezivali s nizom teroristi~kih akcija koje su pokretale usta{ke }elije u Sidneju i Melburnu. (24. Bezbednosna provera za neuseqeni~ku vizu, 18. septembar 1957, USNA, RG 319, Arhiv istra`ne dokumentacije, Ceceqin dosije, XE 006538; Indeksna kartica od 24. juna 1953, USNA, RG 319, Arhiv istra`ne dokumentacije, Paveli}ev dosije, XE 001109; SIS izve{taj “Croatian Émigré Activities in Austria” od 28. avgusta 1953, Usta{ki SIS dosije, oslobo|eno za javnost prema US FOIA, str. 8; i dokumenti Australijske bezbednosne obave{tajne organizacije, izlo`eni u Senatu Australije, 27. mart 1973. Razgovor s Vilimom Ceceqom, Maria Plinc, 23. maj 1989) U stvari, Amerikanci su imali obiqe dokaza da je Ceceqa neposredno upetqan u splet tajnih nacisti~kih aktivnosti. U razgovoru koji smo vodili 1989. godine otvoreno je priznao svoju ulogu u Draganovi}evom pacovskom kanalu. Ponosio se {to je pomagao beguncima “hranom i sme{tajem, upisivawem i snabdevawem imigrantskim papirima, pru`aju}i im priliku da se kre}u po svetu do Argentine, Australije i Ju`ne Amerike. Papire sam nabavqao od Crvenog krsta”. (25. Razgovor s Vilimom Ceceqom, Maria Plinc, 23. maj 1989) Ceceqa je bio dobro informisan o qudima koje je slao niz pacovski kanal u Rim a onda daqe, do wihovih novih boravi{ta. “Neki od wih su bili visoki ministri i dr`avni ~inovnici”, priznao je. Daqe, bio je siguran da je Draganovi} imao odobrewe Vatikana za svoj rad, tvrde}i da je Sveta stolica tra`ila od wega da se stara o {irokoosnovanoj emigraciji “izbeglica” iz Sredwe Evrope. Draganovi} je bio “u potpunosti ovla{}en od Svete stolice i bio je zadu`en ne samo za Hrvate, ve} za svakog”, nagla{avao je u razgovoru koji smo snimili. (26. Ibid.) 603
Mada mu je smrt bila veoma blizu, Ceceqa se `ivo prise}ao kako je delovao sistem za krijum~arewe. Gore, u Austriji, za begunce bi se brinuo wegov odeqak organizacije, koji im je obezbe|ivao novac, hranu, sme{taj i la`ne papire koji su im bili potrebni da otputuju iz Austrije u Italiju. Dole, u Rimu, Draganovi} jo bio u “nervnom centru” operacije. On bi isposlovao me|unarodne putne isprave, a preko svojih visokih kontakata s ju`noameri~kim konzulatima organizovao bi pribavqawe neophodnih viza, naro~ito za Argentinu. Jednom sedmi~no Ceceqa je pozivao Draganovi}a, koji mu je govorio koliko je mesta raspolo`ivo te nedeqe. Ceceqa bi onda slao ta~no toliki broj u Rim. (27. Ibid) Razgovor s besramnim fa{isti~kim sve{tenikom nas je stvarno zaprepastio. Wegovo svedo~ewe je bilo vitalna karika u lancu dokaza o pacovskom kanalu i o wegovoj povezanosti s vatikanskom hijerarhijom. Dosijea obave{tajnih mre`a Zapada u potpunosti potvr|uju Ceceqina se}awa. Britanci su utvrdili da “jezgro oko kog se odigrava ~itava usta{ka aktivnost u Italiji... /jeste/... bratstvo svetog Jeronima u Rimu”. Oni su otkrili da Draganovi} ne samo da je bio “mozak u pozadini usta{kog pokreta u Italiji”, ve} je imao i pro{lost upadqivo sli~nu Ceceqinoj. (28. “Memorandum on the Ustaša Organisation in Italy”, prilog pismu od Maklejna Volinyeru, 17. oktobar 1947, PRO FO 371 67398) Drugi sve{tenik Kao i wegov blizak prijateq u Austriji, otac Draganovi} je bio ratni zlo~inac za kojim je raspisana poternica. Jugoslovenska komisija za ratne zlo~ine je zabele`ila da je on bio visoki zvani~nik odbora zadu`enog za prisilno prevo|ewe pravoslavnih Srba u katoli~anstvo. Daqe, bili su otkrili wegovu vode}u ulogu u nasilnoj rekviziciji hrane za vreme krvave ofanzive nacista protiv partizana na planini Kozari, u zapadnoj Bosni, u leto 1942. godine. Bila je to ista ona ofanziva u kojoj je austrijski predsednik Kurt Valdhajm (Kurt Waldheim) igrao istaknutu ulogu kao nacisti~ki oficir. (29. Dokument Jugoslovenske komisije za ratne zlo~ine, 29. mart 1949, Zh. 9670/11547, Arhiv Jugoslavije, Beograd) Paveli} je dodelio Valdhajmu visoko odlikovawe za zasluge u slu`bi, da bi na zavr{etku rata po{ao za wim u Austriju. Jula 1947. godine Jugosloveni su zahtevali Draganovi}evo izru~ewe, naro~ito navode}i wegovu ulogu u ofanzivi na Kozari, koju je obavqao u svojstvu potpredsednika usta{ke “Uprave za kolonizaciju”. Ta slu`ba je bila sastavni deo nacisti~ke ma{ine genocida, a pripremala je Srbe i Jevreje za zatirawe ili, ukoliko su naro~ito imali sre}e, za deportaciju. (30. Draganovi}evo izru~ewe je tra`eno u jugoslovenskoj noti od 26. jula 1947, PRO FO 371 67378; neke pojedinosti o radu Uprave za kolonizaciju mogu se na}i u jednoj drugoj jugoslovenskoj noti, od 26. marta 1947, USNA, RG 59, 740.00116EW/3-2547) Mada je tvrdio da se protivi usta{kim pokoqima, da se ~ak tobo`e `alio Paveli}u li~no, Draganovi} nije poricao su{tinu komunisti~kih optu`bi. Kada su, aprila 1941. godine nacisti okupirali Zagreb on je bio profesor teologije na Sveu~ili{tu. Kasnije je pri~ao da je, kada je progla{ena “nezavisna” hrvatska dr`ava, “bdio u Zagrebu sa suzama 604
u o~ima. Mislio sam da je hrvatska nacija, posle osam vekova, najzad ostvarila svoje najdubqe `eqe za nezavisno{}u i autonomijom”. (31. Draganovi}eva izjava jugoslovenskim vlastima, 26. septembar 1967) Draganovi} je u potpunosti prihvatao Paveli}evu dr`avu. Ose}ao je da je zadobio svoju slobodu kada su usta{e do{le na vlast, i sara|ivao je sa wima “kao gra|anin u skladu sa zakonima Svevi{weg”. Jedan od zadataka za koje je priznao da ih je obavqao s velikom energijom bio je nadzor nad prevo|ewem pravoslavnih Srba u katoli~anstvo, u svojstvu ~lana odbora posebno ustanovqenog u tu svrhu. (32. Ibid) Tvrdio je da nikada nije bio stvarno prisutan u srpskim selima gde su se ta prisilna pokr{tavawa odvijala. Ona su “bogoslu`ena” od strane katoli~kih sve{tenika pod budnom prismotrom do zuba naoru`anih usta{kih policijskih jedinica. Pretwa smr}u je lebdela nad takvim sve~anim obredima, po{to su srpski seqaci bili potpuno svesni da su te jedinice iste one koje su sprovodile pokoqe u susednim krajevima. Me|utim, postojala je makar jedna prilika u kojoj se otac Draganovi} odva`io da iza|e iz svoje prijatne kancelarije u Zagrebu. On nije skrivao ~iwenicu da se nalazio na visokom polo`aju potpredsednika usta{kog Odbora za kolonizaciju. Dva svedoka su potvrdila da su sve{tenici bili prisutni u krvavoj kozara~koj ofanzivi, kada je Odbor za kolonizaciju igrao kqu~nu ulogu u juri{ima na stanovni{tvo. (33. Draganovi}eva izjava jugoslovenskim vlastima, 26. septembar 1967; i izjave Mo{kova i Milo{a jugoslovenskim vlastima) Izme|u Draganovi}eve i Ceceqine karijere postoji jo{ jedna upadqiva sli~nost, jer je Draganovi} tako|e radio na pitawima Crvenog krsta Hrvatske. Avgusta 1943. godine, Paveli} i nadbiskup Stepinac su ga poslali u Rim. Ameri~ka obave{tajna mre`a je zapa`ala da je to “klasi~an primer gurawa uzbrdo, po{to je prili~no pouzdano ustanovqeno da ~elnici Nezavisne Dr`ave Hrvatske o~ekuju da im crkveni velikodostojnik, preko svojih dobrih veza u Vatikanu, bude oru|e za okretawe Hrvatske prema Zapadu, a ne prema Istoku”. (34. Madov memorandum od 12. februara 1947, Draganovi}ev SIS dosije, oslobo|eno za javnost prema US FOIA, str. 311-13) Mada je Draganovi} tobo`e poslat u Rim zbog svog prko{ewa Paveli}u, on je priznao i da je prihvatio postavqewe za usta{kog predstavnika u Vatikanu. Mo`da se ovim obja{wava zbog ~ega je i daqe imao pristup visokim pripadnicima Paveli}evog re`ima prilikom svojih redovnih poseta Hrvatskoj. Kao i Ceceqa, Draganovi} je u nekoliko prilika putovao u Zagreb i odlazio iz Zagreba, u svrhu konsultacija s pretpostavqenim usta{ama. O~igledno je postojala uskla|ena kampawa da se takvim fa{isti~kim sve{tenicima obezbede dobre “paravanske” pri~e, kako bi im se omogu}ilo da se prikazuju kao `rtve usta{a dok tiho i mirno sprovode zadatak izgradwe podzemne mre`e za bekstvo. (35. Draganovi}eva izjava jugoslovenskim vlastima, 26. septembar 1967) Draganovi} je od usta{ke vlade primio i “znatnu nov~anu potporu” od koje je velika suma ostala u wegovom posedu na zavr{etku rata. Ameri~ki obave{tajci su daqe ustanovili da “po{to je on pouzdan sledbenik Ante Paveli}a... poverene su mu... sve dragocenosti koje su prokrijum~arile usta605
{e”. Ta sredstva su bila finansijska osnova na kojoj je wegov pacovski kanal prvobitno gra|en. (36. “Memorandum on tho Ustaša Organisation in Italy”, prilog pismu od Maklejna Volinyeru, 17. oktobar 1947, PRO FO 371 67398; i “Consolidated Interrogation Report on Dr Krunoslav Stepano Draganovi}”, i memorandum od 26. novembra 1946, Draganovi}ev/Pe~nikarov SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 41-6, 49) Prema britanskoj obave{tajnoj mre`i, pri kraju rata Sveti Jeronim je preuzeo “ulogu bezbednog uto~i{ta” za usta{ku emigraciju: U leto 1945. godine Draganovi} je li~no obi{ao logore u kojima su bili sme{teni biv{i pripadnici usta{kih oru`anih snaga i politi~kih organizacija. Ubrzo je razvio poja~anu politi~ku delatnost i ostvario kontakt s vrhovnim predstavnicima usta{a. U ovome su mu pomagali drugi hrvatski sve{tenici, a tesna veza je odr`avana izme|u “Sv. Jeronima” i usta{kih grupa {irom Italije i u Austriji. Ovo je vodilo formirawu politi~ke obave{tajne mre`e koja je omogu}avala “Sv. Jeronimu” da prikupqa izve{taje i podatke u vezi s politi~kim kretawima me|u emigracijom. Tako|e je verovatno da su informacije iz takvih izve{taja potom preno{ene Vatikanu. (37. “Memorandum on the Ustaša Organisation in Italy”, prilog pismu od Maklejna Volinyeru, 17. oktobar 1947, PRO FO 371 67398) Tre}i sve{tenik Izrazita karakteristika pacovskog kanala je bila da su ve}inu wegovih operativaca ~inili hrvatski sve{tenici, od kojih su mnogi bili ube|eni fa{isti. Ceceqa i Draganovi} su imali mutnu pro{lost, ali je otac Dragutin Kamber bio krvavi masovni ubica. Poput tolikih sve{tenika upetqanih u krijum~arsku mre`u, Kamber je imao dugotrajnu vezu sa “Svetim Jeronimom”, gde je studirao krajem 1920-ih i po~etkom 1930-ih godina. Jugoslovenska vlada je zahtevala izru~ewe oca Kambera aprila 1947. godine, tvrde}i da je on bio pripadnik usta{a jo{ od 1936. godine. Posle invazije sila Osovine, postavqen je za vrhovnika usta{ke uprave u varo{i Doboju, “i jedno od wegovih prvih dela bilo je da se ustanovi koncentracioni logor, na ~ijem je ~elu bio li~no, kao zapovednik logora. U ~itavoj toj oblasti on je uveo nacisti~ka rasna pravila, a u skladu s wima izdao nare|ewa da Jevreji nose `ute, a Srbi bele trake oko rukava”. Kasnije, “on je proglasio da Srbi i Jevreji treba da budu istrebqeni kao {kodqivi za usta{ku dr`avu. U Doboju je sprovodio masovna hap{ewa i proterivawa Srba. Mnoge od `rtava su prvo dopremane u Kamberovu ku}u radi ispitivawa, da bi, po wegovim nare|ewima, potom bile ubijane u podrumima te ku}e. Prvi koji su na taj na~in ubijeni bili su srpski u~iteqi i sve{tenici”. (38. Jugoslovenska nota od 23. aprila 1947, PRO FO 371 67376; vidi i jugoslovensku notu od 7. novembra 1947, FRO FO 371 67400; Magjarec, Hrvatski zavod Sv. Jeronima u Rimu: Jubilejske proslave (1453-1953), str. 133; i Manhattan; Terror Over Yugoslavia, str. 76) Bile su ovo neverovatne optu`be protiv jednog rimokatoli~kog sve{tenika. Je li to bila samo komunisti~ka propaganda? Me|utim, britanski konzul u Zagrebu se dobro raspitao i otkrio da je Kamber zaista “odgovoran, do neke mere, za pokoqe u Doboju”. Daqom istragom je ustanovqeno da 606
je on bio i oficir zloglasne Paveli}eve li~ne telesne garde, i da je nepobitno “podsticao (taj) veliki pokoq Srba u Doboju, u Bosni”. Britanci su daqe zapazili da je Kamber bio “u tesnom dodiru” sa “Svetim Jeronimom”. (39. Bele{ka gospo|ice Yekson od 15. maja 1947, PRO FO 371 67376; i prilog pismu od Specijalne komisije za izbeglice upu}enom Forin ofisu, od 23. oktobra 1947, PRO FO 371 67398) Uprkos Draganovi}evim bliskim vezama s fa{isti~kim sve{tenicima poput Ceceqe i Kambera, on je neprestano lagao oficire obave{tajnih slu`bi Zapada, tvrde}i da uop{te nije imao nikakve veze s pokretom. (40. Vidi na primer “Consolidated Interrogation Report on Dr Kurnoslav Stepano Draganovic”, Draganovi}ev/Pe~nikarov SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 41-6) I britanska i ameri~ka obave{tajna mre`a su otkrile da je to neistina. Jedan ameri~ki izve{taj je zakqu~io da je “wegov zadatak (jeste) da uskla|uje i usmerava aktivnost usta{a u Italiji. On im obezbe|uje moralnu i materijalnu pomo}” i organizuje sve da ih po{aqe u Ju`nu Ameriku. U ovoj aktivnosti poma`u mu brojni kontakti s ambasadorima i poslanstvima zemaqa Ju`ne Amerike u Italiji i s Me|unarodnim crvenim krstom, kao i ~iwenica da hrvatsko Bratstvo Zavoda sv. Jeronim ilirski, u kom on slu`i, izdaje usta{ama la`ne li~ne karte. S takvim ispravama i s odobrewem Papske starateqske komisije za izbeglice, ~ije je sedi{te u Via Pjave 41 u Rimu, a kojom upravqaju skoro iskqu~ivo usta{e, paso{i mogu da se pribave od Me|unarodnog crvenog krsta, gde Draganovi} ima neki svoj na~in da ih obezbedi. (41. Memorandum od 26. novembra 1946, Draganovi}ev/Pe~nikarov SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 49) ^etvrti sve{tenik Da li je mogu}e da je jedan fa{isti~ki sve{tenik mogao da ima pristup papinoj dobrotvornoj organizaciji a da to niko u vatikanskoj hijerarhiji ne zna? Papska starateqska komisija je, uostalom, bila zvani~no vatikansko telo, koje je papa ustanovio radi podr{ke stvarnim izbeglicama. Draganovi}eve zloupotrebe su morale da budu poznate visokim vatikanskim krugovima, po{to su la`ne li~ne karte koje je on izdavao odbeglim ratnim zlo~incima bile “{tampane na fraweva~koj {tamparskoj presi”. Obave{tajci SAD su otkrili da se za ovo bio postarao otac Dominik Mandi}, zvani~ni predstavnik Vatikana u Svetom Jeronimu. (42. SIS bele{ka od 10. oktobra 1946, Draganovi}ev dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 54) Mandi} je, priseti}emo se, bio visoki ~lan Bratstva Svetog Jeronima, koje je bilo slu`beno hrvatsko odeqewe papine Komisije za pomo} izbeglicama. On je bio i visoki zvani~nik fraweva~kog reda, na polo`aju glavnog ekonoma, odnosno blagajnika. Ne samo da je omogu}io {tampawe la`nih li~nih isprava za Sv. Jeronim, nego je fraweva~ku {tamparsku presu stavio na raspolagawe i usta{koj propagandnoj ma{ineriji. Veliki deo kampawe pod pokroviteqstvom Britanaca vo|ene u logorima za raseqena lica poput onih u Fermiju, Modemi Bawoliju dugovao je uspeh fraweva~kim {tamparima. Mandi} je li~no redovno pose}ivao te logore da bi dr`ao raspiruju}e govore okupqenim usta{kim bojovnicima. (43. Radi nekih pojedi607
nosti u vezi s Mandi}evom ulogom u ovoj propagandnoj kampawi, vidi Paris, “Genocide in Satellite Croatia”, str. 260; Draganovi}eva izjava jugoslovenskim vlastima, 26. septembar 1967; svedo~ewa koja je pru`io Mimo Rosandi} prilo`ena uz po{iqku od Konzulata SAD u Zagrebu od 4. avgusta 1948, USNA, RG 59, 860H.00/8-448) Otac Mandi} je bio presudna karika u pacovskom kanalu. Koriste}i veze s italijanskom tajnom policijom, Draganovi} je uspeo da fraweva~ke li~ne karte budu prihva}ene “kao zvani~na dokumenta na osnovu kojih su izdavane italijanske li~ne karte i prijave boravka”. Italijani su budno motrili Draganovi}eve aktivnosti. Pokrenuli su jednu tajnu obave{tajnu operaciju i ubrzo otkrili da brojni usta{ki begunci koriste la`ne li~ne karte koje su od{tampali frawevci. Italijani su na{li da su mnogi tra`eni ratni zlo~inci sme{teni u Svetom Jeronimu, me|u wima i visoki ~lanovi Paveli}eve vlade, ali ni{ta nije preduzeto protiv Draganovi}a ili italijanskih slu`benika koji su mu asistirali. (44. Memorandum Ministarstva spoqnih poslova od 2. novembra 1945, Arhiv Ministarstva spoqnih poslova, “Affari politici (Jugoslavia)”, 1946, Busta 1, fasciolo 3, Esponenti del cessato regimc ustascia in Italia; i Ministarstvo unutra{wih poslova (Rimska policija) – izve{taj od 9. jula 1946, prilo`en memorandumu Ministarstva inostranih poslova od 30. jula 1946, Arhiv Ministarstva inostranih poslova, “Affari politici (Jugoslavia)”, 1948, Busta 33, fasciolo 3, Attivita di jugoslavi contrari al regime di Tito in Italia) I britanski obave{tajci su pa`qivo pratili ove doga|aje, mada su svoje informacije krili od Italijana. Postoje neoborivi dokazi da su nekim od najozlogla{enijih ratnih zlo~inaca na ovaj na~in izdate li~ne karte Sv. Jeronima koje glase na potpuno la`na imena, i da im je tako omogu}eno da pribave italijanske dozvole za boravak, vize i druga dokumenta koja im dopu{taju da emigriraju. (45. “Memorandum on the Ustaša Organisation in Italy”, prilog pismu od Maklejna Volinyeru, 17. oktobar 1947, PRO FO 371 67398) Agent SIS Robert Mad je pribavio “neoborive dokaze” u vezi s Draganovi}evim aktivnostima. Ubacio je sopstvenog {pijuna u Sv. Jeronim, i wegova javqawa su potvrdila izve{taje italijanskih obave{tajaca. Italijanski agenti su opisivali “Sv. Jeronim” kao “jazbinu hrvatskih nacionalista i usta{a. Pri~a se da su zidovi tog Zavoda prekriveni Paveli}evim slikama”. (46. Nedatiran izve{taj italijanske tajne slu`be, prilo`en memorandumu Ministarstva inostranih poslova od 20. avgusta 1944, Arhiv Ministarstva inostranih poslova, “Affari politici (Jugoslavia)”, 1948, Busta 33, fasciolo 3, Attivita di jugoslavi contrari al regime di Tito in Italia) Monsiwor Milan Sim~i} je u to vreme radio u “Svetom Jeronimu”, gde je pomagao Draganovi}u u operacijama “izbavqewa”. S indignacijom je poricao da je Paveli}eva fotografija izlo`ena u “Svetom Jeronimu”, po{to fotografije nosilaca civilne vlasti nisu dopu{tene u “jednoj crkvenoj instituciji”. Sim~i} je priznavao da je nekim usta{ama bilo dopu{teno da spavaju u Zavodu, “ali to je bilo samo za nekoliko meseci 1945. godine”. (47. Razgovor sa Sim~i}em, Rim, 16. februar 1990) 608
Ipak, u februaru 1947. godine Madov {pijun je otkrio sasvim druga~iju situaciju u samom Zavodu. On je potvrdio informacije italijanske tajne slu`be, izve{tavaju}i da je “Sveti Jeronim” “na~i~kan }elijama usta{kih operativaca”. Da bi u{ao u ovaj samostan, ~ovek mora da se podvrgne pretresu, ~iji je ciq da se otkriju oru`je i li~na dokumenta; mora da odgovara na pitawa odakle je, ko je, koga poznaje, koji je ciq wegove posete, i kako je ~uo da u samostanu ima Hrvata. Sva vrata izme|u soba su zakqu~ana, a ona koja nisu imaju naoru`anu stra`u ispred i neophodno je znati lozinku da bi se pre{lo iz prostorije u prostoriju. ^itavu okolinu ~uvaju naoru`ani usta{ki mladi}i u civilnoj ode}i, a neprestano se izmewuju usta{ki pozdravi. (48. Memorandum od 12. februara 1947. Draganovi}ev/Pe~nikarov SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 38-40) U razgovoru koji smo snimili Sim~i} se slo`io da su u to vreme u “Svetom Jeronimu” sprovo|ene izuzetno stroge mere bezbednosti. Mada je poricao da su mladi}i kori{}eni za ~uvawe zgrade bili naoru`ani, tvrdio je da je predostro`nost bila neophodna usled neprestano prisutne opasnosti od napada komunista. “Bio sam u opasnosti i niko nije mogao tek tako da u|e u ’Svetog Jeronima’, po{to su qudi unutra bili krajwe prepla{eni. Komunisti su nas napali nekoliko puta, kao {to je dobro poznato”. (49. Razgovor sa Sim~i}em, Rim, 16. februar 1990) Madov {pijun je prikupio mnogo informacija koje su obja{wavale sna`no zanimawe komunista za ono {to se odigrava u “Svetom Jeronimu”. Dobio je neposredan uvid u kalibar onih koji su odseli ili u “Svetom Jeronimu” ili “u Vatikanu”. [pijun je uspeo da sebi otvori put do nekakvog polo`aja od poverewa, po{to je znao li~nosti koje su prisustvovale Draganovi}evim redovnim tajnim sastancima. Daleko od ma kakvih verskih obele`ja, ti skupovi su bili ~ista politika. Ti qudi su vi{e li~ili na spisak najtra`enijih i najozlogla{enijih hrvatskih ratnih zlo~inaca, nego na skup vernika: 1. Ivan Dev~i}, potpukovnik 2. Vran~i}, dr Vjekoslav, zamenik ministra inostranih poslova 3. Tot, dr Dragutin, ministar Hrvatske dr`avne blagajne 4. Su{i} Lovro, ministar korporacija u hrvatskoj kvislin{koj vladi 5. Star~evi}, dr Mile, hrvatski ministar obrazovawa 6. Rup~i}, general Dragutin, general usta{kih zra~nih snaga 8. Pe~nikar Vilko, usta{ki general i zapovednik Usta{ke `andarmerije 9. Markovi} Josip, ministar saobra}aja u Paveli}evoj vladi 10. Kren Vladimir, vrhovni zapovednik hrvatskih zra~nih snaga. (50. Memorandum od 12. februara 1947. Draganovi}ev/Pe~nikarov SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 38-40) Negde septembra 1947. godine obave{tajci SAD su ve} bili ustanovili da nekolicina ovih jakih usta{kih lidera stanuje sa svojim poglavnikom na mestu za koje se verovalo da je jedna od Vatikanovih biblioteka u Via \akoma Venecijan 17-C (51. Telegram od 10. septembra 1947, Paveli}ev SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, STR. 2) Me|u wima je bio i Lovro Su{i}, Paveli}ev ministar nacionalne privrede. On je u svoje vreme tesno sara|ivao s nacistima na deportovawu hrvatskih radnika na prisilan rad u 609
Nema~koj, a kasnije je slu`io pri krvavoj SS diviziji “Princ Eugen”. O Su{i}evom izru~ivawu Titovoj vladi bio je postignut dogovor avgusta 1946. godine. (52. Vidi jugoslovensku notu Forin ofisu od 25. jula 1946, i odgovor Forin ofisa od 15. avgusta 1946, PRO FO 371 59415. Tako|e vidi jugoslovensku notu Stejt departmentu od 15. avgusta 1946, USNA, RG 59, 860H.00/8-1546) Dragutin Tot je jo{ jedna visoka li~nost na Madovom spisku. On je bio Paveli}ev ministar trgovine i industrije, predsednik Narodne banke Hrvatske i, najzad, ministar finansija. (53. “YugosIav Quislings and Possible War Criminals at Terni”, PRO FO 371 59400) Yon Kolvil (John Colville) iz britanskog Forin ofisa, koji je kasnije priznao da je namerno dopustio mnogim “fanati~nim” usta{ama da umaknu pravdi, smatrao je da Tot “zvu~i, i izgleda, pokvareno”. I London i Va{ington su pristali da se Tot izru~i Jugoslovenima, ali je i on skliznuo niz Draganovi}ev pacovski kanal i uspeo da se dokopa Argentine sredinom 1947. godine. (54. Vidi notu od Britanske ambasade, Va{ington, Forin ofisu, od 20. juna 1946, i notu Forin ofisa Ambasadi Jugoslavije, London, od 2. jula 1946, PRO FO 371 59412. Tako|e vidi raniju notu Jugoslovena od 11. maja 1946, PRO FO 371 59406, radi daqih pojedinosti i radi Kolvilovih i Yeksonovih komentara od 14. i 17. maja 1946. Pojedinosti o Totovom bekstu u Buenos Aires mogu da se na|u u bele{ci od Buenos Airesa Va{ingtonu od 16. jula 1947, USNA, RG 59, 860H.00/72347, Mikro film LM 76, rolna 12, kvadrati 3328-9. Kolvilova ispovest o tome kako je mnogim usta{ama dopustio da izbegnu repatrijaciju nalazi se u John Colville, Footprints in Time, Michael Russell, Salisburg, 1984, str. 212-13) Vjekoslav Vran~i} je tako|e bio istaknuti ratni zlo~inac koji se okoristio za{titom Vatikana. Vran~i}eva kqu~na uloga u programu istrebqewa se jasno o~ituje u wegovom postavqewu za podsekretara usta{kog Ministarstva unutra{wih dela. To telo je bilo neposredno odgovorno za koncentracione logore i represivni policijski aparat. Vran~i} je trebalo da bude predat Jugoslovenima, ali je tri dana po dono{ewu te odluke na zagonetan na~in “pobegao” iz britanskog pritvora. Onda se probio u sigurnost “Svetog Jeronima”, pa ga je otac Draganovi} otpremio niz pacovski kanal. Novembra 1947. godine obave{tajna mre`a SAD je izvestila da je stigao u Argentinu, pod imenom Ivo Raji~evi}, gde je postao istaknuta li~nost u o`ivqavawu usta{kog teroristi~kog aparata. (55. “Yugoslav Quislings and Possible War Criminals at Terni”, PRO FO 371 59400; telegrami od 8. i 11. septembra 1946. Od Ogranka A u GHQ CMF da se podr`i 13. korpus, i od Kazerte Forin ofisu, 13. septembar 1946, PRO FO 371 59418; i SIS bele{ka od 3. novembra 1947, Vran~i}ev dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 2) Jo{ jedan u nizu je slu~aj Vilka Pe~nikara, veterana pokreta i organizatora Paveli}evih predratnih teroristi~kih grupa. Za vreme rata se uzdigao do generala u Paveli}evoj li~noj telesnoj gardi, tako|e komanduju}i brutalnom `andarmerijom, koja je radila u tesnoj saradwi s Gestapoom. I Britanija i Amerika su bile saglasne da se on preda Titu. (56. Vidi jugoslovensku notu Stejt departmentu od 19. avgusta 1946, i odgovor Stejt departmenta od 3. aprila 1947, USNA, RG 59, 860H.00/8-1946; Pismo od Britanske ambasade, Va{ington, Stejt departmentu, od 18. septembra 1946. i odgovor 610
Stejt departmenta od 15. oktobra 1946, USNA, RG 59, 740.00116EW/9-1846 i 860H.00/10-1546; telegram od Va{ingtona Loghornu, od 3. juna 1947, USNA, RG 59, 740.00116EW/5-2747; i pisma od Forin ofisa Be~u i Kazerti, 17. avgust 1946, PRO FO 371 59415) Obave{tajna mre`a SAD je opisala Pe~nikara kao “protivnika Jevreja, protivnika Srba, prista{u Austrijanaca, koji `ivi u samostanu”. Prema ovom izve{taju, Draganovi} i Pe~nikar su radili u tesnom dodiru na reorganizaciji usta{kog pokreta. Fa{isti~ki sve{tenik je dopustio Pe~nikaru i pristup dragocenostima koje je on bio prikupio za svoj pacovski kanal. Kao {to }e se videti, ne{to od tih sredstava je kori{}eno i za finansirawe jedne nove teroristi~ke kampawe unutar Jugoslavije, podr`ane od strane Zapada. (57. Memorandum od 5. novembra 1946, Draganovi}ev/Pe~nikarov SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 53-4) Svi ovi ratni zlo~inci bili su na spisku koji je dostavio Madov {pijun u “Svetom Jeronimu”. Ali tajna operacija je “naglo prestala kada je postala preopasna za kontraobave{tajnog agenta u samostanu”. Visoki oficiri i ~inovnici SAD su tra`ili daqe dokaze, pa je Gauen organizovao smelu provalu u Draganovi}evu kancelariju, sredi{te vatikanske operacije krijum~arewa. Nije poznato kako je ovo postignuto, ali rezultati su bili spektakularni, po{to je Gauen uspeo da fotografi{e veliki deo Draganovi}eve tajne dokumentacije. (58. Memorandum od 5. septembra 1947, Draganovi}ev SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 307.10) Dokumenti pribavqeni iz Draganovi}eve kancelarije bili su predati Madu na razmatrawe. Jedan od najzna~ajnijih dokumenata je bio spisak s imenima Hrvata koji su “nahraweni, obu~eni, sme{teni i na druge na~ine zbrinuti u samostanu Svetog Jeronima”. Pore|ewem tog spiska sa spiskovima tra`enih ratnih zlo~inaca kojima je Zapad raspolagao, Mad je ustanovio da se na wemu nalaze i “imena nekoliko dugo tra`enih jugoslovenskih ratnih zlo~inaca ~ije prisustvo u samostanu i u`ivawe vatikanskog pokroviteqstva Draganovi} dosledno i uporno pori~e”. U stvari, najmawe dvadesetorica stanovnika Zavoda bili su na “crnim listama” Zapada. Pojedinosti u vezi s ovim beguncima su pribavqene iz jednog od najupe~atqivijih dosijea fotografisanih za vreme provale. Tu je otkriven ne samo wihov identitet, ve} i pseudonimi koje im je Draganovi} dodelio. (59. Ibid) Drugi dokumenti su sadr`ali detaqna obave{tewa o Draganovi}evom sistemu za pribavqawe viza sredwoameri~kih i ju`noameri~kih zemaqa. Mad je o rezultatima Gauenove provale u Svetom Jeronimu izvestio septembra 1947. godine. Napomenuo je da “fotostatifaksimili li~nih dosijea i dokumentacije hrvatskog nacionalisti~kog sve{tenika Draganovi}a Krunoslava, do kojih se do{lo u Rimu, jasno pokazuju da je ume{an u pru`awe pomo}i usta{ama da pobegnu u Ju`nu Ameriku. Dokumenti ukazuju i na wegove veze s usta{kim vo|stvom, {to je ~iwenica koju je Draganovi} li~no poricao pred sastavqa~em izve{taja. (60. Ibid) Mad je daqe izvestio da “sva ova aktivnost izgleda poti~e iz Vatikana i pru`a se preko samostana Svetog Jeronima do Fermija, glavnog logora za Hrvate u Italiji. Izgle611
da da su me|u obave{tajnim operativcima u samostanu Svetog Jeronima glavni dr Draganovi} i monsiwor Madarac.” (61. Memorandum od 12. februara 1947, Draganovi}ev/Pe~nikarov SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 38-40. Ova kwiga je u originalu objavqena novembra 1990. godine (prim. prev.)) Mad je u zakqu~ku opisao kako su usta{e sme{tene u Vatikanu putovali izme|u svojih stanova i “Svetog Jeronima”: ...ti Hrvati putuju iz Vatikana i vra}aju se nekoliko puta nedeqno u automobilu sa {oferom na ~ijoj se registarskoj tablici nalaze dva velika slova CD, “diplomatski kor”. Automobil napu{ta Vatikan i ostavqa putnike u samostanu “Svetog Jeronima”. Usled po{tovawa diplomatskog imuniteta nemogu}e je zaustaviti automobil i otkriti ko se vozi u wemu. Pokroviteqstvo nad tim hrvatskim kvislinzima Draganovi}a definitivno dovodi u vezu s planovima Vatikana da za{titi te biv{e usta{ke nacionaliste do vremena kada budu u stawu da im pribave odgovaraju}a dokumenta pomo}u kojih mogu da odu u Ju`nu Ameriku. Peti sve{tenik Slede}a, i posledwa, stanica na vatikanskoj pa`qivo razra|enoj pacovskoj liniji bila je \enova, gde se opet jedan hrvatski sve{tenik starao o putnicima. Monsiworu Karlu Petranovi}u je sada skoro osamdeset godina, a u posledwe tri decenije `ivi u Nijagara Folzu u Kanadi. Mada se `ali da poboqeva, a imao je i operaciju premo{}ivawa krvnih sudova na srcu, u dobroj je snazi i jo{ je veoma aktivan. Kada smo ga intervjuisali 1989. godine, delovao nam je kao plemenit i dobrodu{an ~ovek. No, on je posle rata bio Draganovi}ev operativac u \enovi, gde je sme{tao u brodove stotine odbeglih ratnih zlo~inaca. Razgovor je sniman magnetofonom, a monsiwor Petranovi} je ~vrsto pobijao da je ikada bio pripadnik usta{a. Kada su, aprila 1941. godine nacisti u{li u Jugoslaviju, Petranovi} je bio vojni sve{tenik, kapelan. Na dan kada je progla{ena “nezavisna” hrvatska dr`ava bio je stacioniran u Topuskom, ju`no od Zagreba. Po{to je ~uo za razvoj doga|aja vratio se u Ogulin, gde je bio parohijski sve{tenik (`upnik) jo{ od 1934. godine. Ogulin i okolina naseqeni su i Hrvatima i Srbima, i tokom rata su bili popri{te nekih od najokrutnijih i najmasovnijih usta{kih pokoqa Srba. Petranovi} je tamo bio ~itavo vreme rata, ali su do wega doprle samo nejasne glasine o tim zverstvima. (62. Razgovor s Karlom Dragutinom Petranovi}em, Nijagara Folz, Kanada, 17. jun 1989) Na pitawe o svom stavu prema Paveli}evoj “nezavisnoj” Hrvatskoj, rekao je: “Veoma sam se radovao kada je stvorena”, a upitan o pokoqima: “Nisam video ni{ta”. Kada smo ga jo{ malo pritisli, prisetio se da je “~uo glasine da qudi umiru, a bilo je tek dva-tri Jevreja u Ogulinu, ali ne znam {ta se sa wima desilo, jednostavno su nestali”. Prema Petranovi}u, wemu su pretpostavqeni naredili da se ne me{a u politiku i, mada je pozdravio i prihvatio tu novu hrvatsku dr`avu, tvrdi da je po{tovao ovo nare|ewe. (63. Ibid) U londonskom arhivu smo otkrili dokumenta koja posredno protivre~e monsiworovoj verziji. Kada su se, jula 1947. godine, Jugosloveni obratili 612
Britancima pisanim zahtevom za Petranovi}evo izru~ewe, kategori~ki su tvrdili da je on pripadnik usta{a. Naveli su da se prikqu~io pokretu odmah po dolasku Nemaca, posle ~ega je postavqan na nekoliko veoma visokih i uticajnih zvani~nih polo`aja. U stvari, dobio je ~in kapetana u usta{koj vojsci, a prihvatio je i polo`aj zamenika mesnog usta{kog ~elnika za Ogulin. Nasuprot Petranovi}evoj tvrdwi da nije bio ukqu~en u politiku, Jugosloveni su iznosili da je “on postao veoma zna~ajan ~inilac u politici lokalnog usta{kog re`ima, koji je odlu~ivao o `ivotu i smrti Srba u Ogulinu i okolnoj oblasti. Kako dokazi pokazuju, ova politika se sastojala od terora nad potpuno nedu`nim srpskim stanovni{tvom, a ishod joj je bio uni{tewe oko 2.000 lokalnih Srba”. (64. Jugoslovenska nota od 21. jula 1947, PRO FO 371 67386) Jugosloveni su i{li jo{ daqe, dokazuju}i da je Petranovi} organizovao i podsticao nekoliko veoma ozbiqnih ratnih zlo~ina. U jednoj prilici, tvrdili su, nalo`io je hap{ewe i pogubqewe sedamdeset vi|enijih Srba. Drugi put je, tvrdi se, sve{tenik bio odgovoran za uklawawe pet ili {est pacijenata Srba iz bolnice u Ogulinu, koji su pobijeni “pod najzverskijim okolnostima”. Jo{ jedan te`ak doga|aj bilo je ubistvo dr Branka @ivanovi}a, 31. jula 1941. godine, “na osnovu la`ne izjave koju je dao Petranovi}”. Ovo se de{avalo u leto 1941. godine na vrhuncu prvog usta{kog naleta na Srbe. Tokom tog perioda, pisalo je u jugoslovenskom zahtevu, Petranovi} je pomogao da se organizuje “masovno zatvarawe Srba iz Ogulina i okoline” koji su opqa~kani i poubijani, “neki u mestu Bre`no, ostali kraj sela (Sv.) Petra”. Jo{ jedna optu`ba odnosila se na Petranovi}evu ulogu u ubistvu oko stotinu Srba krajem jula te godine. Re~ je o pokoqu sprovodenom “u skladu s odlukom koju je doneo ogulinski usta{ki odbor”, u kom je Petranovi} bio visoki uticajni ~lan. Jugoslovenski zahtev za izru~ewe zavr{avao se tvrdwama da je “pored ovih zlo~ina, usta{ki odbor u Ogulinu, ~iji je Petranovi} bio aktivan funkcioner, odgovoran za slawe nekoliko stotina lokalnih Srba i Hrvata u usta{ke koncentracione logore, {to je za ve}inu bilo kobno. (65. Ibid.) Iako Petranovi} pori~e da je imao bilo kakve veze s usta{ama za vreme rata, postoje nezavisni dokazi koji podupiru optu`be jugoslovenske strane. Na primer, 1. jula 1941. godine, zvani~ne usta{ke novine, “Novi list”, objavile su da je Petranovi} postavqen “na mesto pobo~nika u logoru za ogulinsku oblast”. (66. Kako je navedeno u “Manhattan”, “Terror Over Yugoslavia”, str. 77) Upravo je to bio polo`aj za koji su Jugosloveni tvrdili da je pripadao Petranovi}u; on je zaista bio drugokomanduju}i, odmah posle usta{kog ~elnika za Ogulin. Kad je upitan o svojim posleratnim aktivnostima, monsiwor Petranovi} je veselo priznao da je pomogao da “jedno dve hiqade qudi” napuste Italiju iz \enove. Kad se rat zavr{io, ka`e da je bio svedok komunisti~kih pokoqa nad zarobqenim usta{ama. Posle kratkog boravka u Zagrebu, poslat je na jugoslovensko-austrijsku granicu, gde se slobodno kretao me|u usta{ama u begu. Neko vreme se zadr`ao u Gracu, gde su se krili mnogi zloglasni ratni zlo~inci. U poslu koji je tamo obavqao pomagao mu je biskup Ferdinand 613
Pavlikovski (Ferdinand Pawlikowski), koji je kod {efa mesne policije isposlovao dozvolu da Petranovi} ostane u Gracu. Odande se spustio u Trst, gde se mesni biskup postarao za wegov sme{taj, a onda otputovao u Milano, gde mu je pomogao kardinal [uster (Shuster), da bi pred kraj 1945. godine najzad stigao u \enovu. @eleo je da ide u “Sveti Jeronim” u Rimu, ali po{to je tamo sve bilo puno, ostao je u \enovi i postao Draganovi}ev mesni operativac. Petranovi} je prvi kontakt s krijum~arskom mre`om imao preko svog kolege, ratnog zlo~inca, oca Kambera, koji ga je poveo u jednu dugu {etwu po |enovskoj luci i ube|ivao ga da mo`e da pomogne. Ubrzo potom, Draganovi} je li~no posetio \enovu i pridobio Petranovi}a za rad na pacovskom kanalu. Wemu je o~ajni~ki bila potrebna pouzdana veza u tom kqu~nom italijanskom lu~kom gradu, neko na koga bi mogao da ra~una da }e obezbediti dovoqno posteqa u brodovima za Ju`nu Ameriku. Petranovi} je pristao da obavqa taj posao pod jedni uslovom: insistirao je na tome da mu “Sveti Jeronim” pla}a telefonske ra~une. Petranovi} tvrdi da nije primao nikakvu drugu naknadu za svoj rad u \enovi. (67. Razgovor s Karlom Dragutinom Petranovi}em, “Nijagara folz”, Kanada, 17. jun 1989) Upitan o svojoj ulozi u pacovskom kanalu, Petranovni} je objasnio da je ona bila stvarno sasvim jednostavna. Draganovi} bi mu se redovno javqao telefonom da ka`e koliko mesta tra`i. Petranovi} bi prethodno ve} navra}ao u urede mesnih brodskih prevoznika i nabavqao rezervacije za le`aje u kabinama. Kazao bi Draganovi}u s koliko garantovanih posteqa raspola`e, odgovaraju}i broj qudi bi bio poslat u \enovu koji dan pre ukrcavawa. Draganovi} bi pre toga snabdeo putnike neophodnim putnim ispravama i vizama, tako da je Petranovi} trebalo samo da im na|e preno}i{te za tih nekoliko dana, a onda da ih sprovede na brod. (68. Ibid) Neki qudi kojima je pomogao bili su, van svake sumwe, stvarne izbeglice. On se naro~ito ponosi {to je pomogao glumici ro|enoj u Ma|arskoj Zazi Gabor (Zsa Zsa Gabor) da otputuje u Ameriku, gde je napravila slavnu karijeru. Me|utim, obave{tajci Zapada su znali da ve}ina Petranovi}evih putnika nisu filmski glumci `eqni slave. Bili su potpuno svesni da mnogi ratni zlo~inci be`e preko \enove uz wegovu pomo}. Na primer, februara 1947. godine je jedan spisak Hrvata poslat iz Rima u London. Britanski obave{tajci su se tako|e infiltrirali u Zavod sv. Jeronima, po{to su znali da begunci ubrzo treba da budu otpremqeni pacovskim kanalom u \enovu, gde }e im sme{taj i drugu pomo} “verovatno organizovati hrvatski sve{tenik otac Petranovi}”. (69. Telegram od Rima Kazerti, od 25. februara 1947, PRO FO 371 67372) Britanci su tada stavili Petranovi}a u `i`u osmatrawa, zapa`aju}i da on “poma`e hrvatskim emigrantima, naro~ito usta{ama, da uteknu u Argentinu”. Tokom meseci koji su usledili uverili su se da Petranovi} poma`e uglavnom “evidentiranim ratnim zlo~incima”, i zapazili da je hrvatski sve{tenik “verovatno isti kao ti hrvatski kvislinzi”. Trojica koji su kratko pre toga pobegli uz sve{tenikovu pomo} bili su ministri Paveli}eve vlade Stjepan Hefer, Mile Star~evi} i Vjekoslav Vran~i}. Svi su bi614
li skriveni u Rimu od strane Draganovi}a, koji im je pribavio la`ne putne isprave, a potom ih poslao u Petranovi}ev milosrdni zagrqaj u \enovi. (70. Pismo Forin ofisa Trija`noj misiji, Klagenfurt, od 14. avgusta 1947, PRO FO 371 67386; bele{ka G-2 od 16. januara 1947, usta{ki SIS dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 47; pismo od Kazerte Forin ofisu, 26. februar 1947, PRO FO 371 67372; “Memorandum on the Ustaša Organisation in Italy”, prilo`en pismu od Maklejna Forin ofisu, 17. oktobar 1947, PRO FO 371 67398; i telegram iz Leghorna Stejt departmentu, USNA, RG 319. Radi daqih primera |enovske operacije, vidi pismo od Maklejna Forin ofisu, 16. maj 1947, od Forin ofisa Klagenfurtu, 30. jul 1947, jugoslovenske note Forin ofisu od 15. jula i 3. septembra 1947, pismo od Klagenfurta Forin ofisu, 29. septembar 1947, PRO FO 371 67378, 67384, 67385, 67392 i 67393; i telegram iz Leghorna Stejt departmentu, 22. maj 1947, USNA, RG 59, 740.00116EW/5-2147) Monsiwor Petranovi} danas slegawem ramena odbacuje zna~aj posla koji je obavqao za Draganovi}a, uz re~i da on zapravo nije bio dobro organizovan, svakako ne politi~ki obojen, ve} da je u pitawu bilo “Bo`ije provi|ewe”. Me|utim, imao je vrlo dobre veze me|u velikodostojnicima crkve, a naro~ito je to bio |enovski biskup Siri, jo{ jedna visoka crkvena li~nost ukqu~ena u krijum~arewe odbeglih nacista. Obave{tajna mre`a SAD je otkrila da je Siri jedan od glavnih pokreta~a “me|unarodne organizacije ~ija je svrha da prebacuje evropske antikomuniste u Ju`nu Ameriku... Ova op{ta klasifikacija antikomunista bi o~igledno obuhvatala sve osobe politi~ki kompromitovane pred komunistima, naime fa{iste i usta{e i druge sli~ne grupe. (71. Izve{taj Centralne obave{tajne grupe od 21. januara 1947, USNA, RG 59, 840.5510/1-2447) Siri je onaj isti visoki duhovnik za kog se tvrdi da je bio veza Valtera Raufa prilikom uspostavqawa krijum~arske mre`e biskupa Hudala. Nimalo nije neobi~no {to je wegovo delovawe uglavnom bilo usmereno na pomagawe nema~kih begunaca, ukqu~uju}i Adolfa Ajhmana. Ali, on je pomagao i Petranovi}u, nalaze}i mu se na usluzi kad god je mogao. Iako je odr`avao vlastitu organizaciju, Siri je bio u potpunosti upoznat s hrvatskom mre`om. Petranovi} se prisetio jednog primera, koji je ilustrovao bliskost odnosa izme|u wega i |enovskog biskupa. Hrvat se starao o izvesnom broju begunaca kojima je bilo nu`no da {to pre krenu za Argentinu, ali nije mogao da obezbedi dovoqno posteqa u kabinama. Zato je u Sirijevo ime poslao telegram brodoprevozni~kom uredu u Buenos Airesu, zahtevaju}i da se za wegove putnike obezbede mesta. Ovo je dalo `eqeni rezultat i wima je dopu{teno da se ukrcaju. Petranovi} je kasnije obavestio Sirija o ovoj podvali, ali je biskup, umesto da se naquti, bio odu{evqen Hrvatovom preduzimqivo{}u. (72. Razgovor s Karlom Dragutinom Petranovi}em, “Nijagara folz”, Kanada, 17. jun 1989) Petranovi} se `ivo se}ao i jedne od malobrojnih prilika u kojima je obave{tajna mre`a Zapada preduzimala prakti~nu akciju protiv wegovog delovawa. To se dogodilo po~etkom marta 1947. godine, kada je major Stiven Klisold (Stephen Clissold) do{ao u \enovu. Klisold je pre rata bio britan615
ski diplomata u Zagrebu, a potom je slu`io kao oficir za vezu s Titovim partizanima. Wegova misija u \enovi bila je da uhapsi o~ekivane usta{ke ratne zlo~ince pre nego {to otplove na brodu “Philippa”, jednom od parobroda koji su redovno povezivali \enovu i Buenos Aires natovareni beguncima. Klisold je radio za britansku Specijalnu trija`nu misiju, koja je pratila naciste u begu. Bio je primio pouzdano obave{tewe da }e se jedna grupa ratnih zlo~inaca, koji svi putuju pod la`nim imenima, ukrcati na brod “Philippa” 4. marta. Znao je da }e u toj grupi biti Vladimir Kren, koji se otisnuo pod pseudonimom Marko Rubini. Klisold se u svojim memoarima prise}ao da su ti qudi bili “pod pokroviteqstvom papske Commissione d’Assistenza”, i “da se o wima u \enovi starao otac Petranovi}, Draganovi}ev poverqivi saradnik”. (73. Stephen Clissold, neobjavqeni rukopis; i telegram iz Rima Forin ofisu od 22. februara 1947, PRO FO 371 67372) Na dan kada je brod trebalo da napusti luku, Klisoldovi qudi su presreli {esnaestoricu Petranovi}evih putnika kad su poku{ali da se ukrcaju. Jedan ~ovek, “zdepast i o~igledno nejevrejskog izgleda”, rekao je da se zove Marko Rubini. Klisold se se}ao da je wegov “nastup, isprva ko~operan, postao je dodvoran i na kraju ponizan kada je priznao da je on general Vladimir Kren, oficir biv{e jugoslovenske avijacije, koji je aprila 1941. godine organizovao veliku predaju i prelazak na nema~ku stranu i za to bio nagra|en zapovedni{tvom nad Paveli}evim zra~nim snagama”. (74. Clissold, neobjavqeni rukopis) Obave{tajna mre`a SAD je prethodno otkrila Krenovo ime me|u visokim usta{kim ~inovnicima pod Draganovi}evim starawem. On je jedan od malobrojnih zlo~inaca koji su predati Jugoslovenima. Kad je ~uo da je Krena i jo{ devetoricu zadr`ao Klisold, Petranovi} je oti{ao kod britanskog oficira i navaqivao da “pusti wegove qude”. On se se}a da se Klisold samo nasme{io, ali nije rekao ni{ta. Sutradan je Petranovi} opet intervenisao kod britanskog oficira, govore}i da su “Hrvati vrlo nesre}ni u Jugoslaviji i da su se zato radovali kada je progla{ena Nezavisna Dr`ava Hrvatska”. To je, o~igledno, trebalo da ubla`i stvar u korist onih koji su odano slu`ili stvari nacizma. (75. Razgovor s Karlom Dragutinom Petranovi}em, “Nijagara folz”, Kanada, 17. jun 1989) Bila je ovo jedna od retkih prilika u kojima su obave{tajci Zapada trijumfovali nad veoma dobro organizovanim i uspe{nim pacovskim kanalom koji su vodili otac Krunoslav Draganovi} i niz pripadnika hrvatskog klera. Nekoliko nedeqa kasnije, Britanci su izvr{ili prepad u samom “Svetom Jeronimu”, gde su uhapsili otprilike stotinu qudi po napu{tawu nekakvog sastanka. (76. Clissold, neobjavqeni rukopis) Me|utim, uglavnom su operacije zapadwaka bile spektakularno neuspe{ne. Razlog tome je bio vrlo prost. Neka odeqewa savezni~kih vlasti su, u stvari, sara|ivala s Vatikanom, kako bi omogu}ili da mnogi begunci tiho otplove iz \enove. Jedan od diplomata SAD je otkrio da sile Zapada “o~igledno {uruju s Vatikanom i Argentinom kako bi se qudi ne~iste savesti izvukli u raj u ovoj drugoj zemqi”. Zaista je bilo tako. I Va{ington i London su sklopili sporazume sa Svetom stolicom da se pomogne mnogim nacisti~kim kolaboracionistima da emigriraju preko Draganovi}evog sistema 616
za krijum~arewe. Zapad je licemerno iskori{}avao Vatikan kao po{tovawa dostojan paravan za sopstvene nemoralne postupke. (77. Za jedan deo od mno{tva dokumenata koji se bave ovom operacijom, vidi telegrame iz Leghorna Stejt departmentu, 7. jun 1947, i Stejt departmenta Leghornu, 12. jun 1947, USNA, RG 319; i telegrame od 12. i 25. juna 1947, od Beograda Stejt departmentu, USNA, RG 59, 740.00116EW/6-1147 i 740.00116EW/6-2547) Uspe{na operacija u \enovi bila je izuzetak me|u ina~e nekvalitetnim akcijama Zapada. Gauenova provala u “Sveti Jeronim” je verovatno otkrila Krenov pseudonim, {to je wega svrstalo u {a~icu onih koji se nisu okoristili savezni~kom politikom amnestirawa. Ovo je tekst koji otkriva sve skrivalice i saradwu koja je bila u funkciji spasavawa usta{a. Tekst je toliko sadr`ajan da sve obja{wava. Za potrebe ovog elaborata je naveden da bi se proniklo u organizaciju i stil rada Vatikana. Tome mora da se doda jo{ jedan kvalitet: nova logistika i veliki agilni glumac rimokatoli~ke bezgre{nosti Jovan Pavle Drugi. On nije prezao da naredi i vr{ewe zlo~ina protiv Srba. 30. 6. Na stranicama 124 i 125 je tekst: To je, onda, bilo wegovo opravdawe za pomagawe Paveli}u i wegovim najbli`im kolegama. Me|utim, ~ak je i to bilo la`, jer je on svesno pomagao mnogim obi~nim ubicama. Qubo Milo{ je, na primer, nekada bio visoki funkcioner u koncentracionom logoru Jasenovac. Jedno od wegovih omiqenih dela bilo je “obredno ubijawe” Jevreja. Po{to bi transport pristigao u logor, Milo{ bi “navla~io beli lekarski mantil, slao stra`u da mu dovedu sve one koji su se prijavili za bolnicu, odvodio ih u “ambulantu”, postavqao uza zid i udarcima no`em sekao `rtvama vratove, parao i rastavqao rebra i rastvarao stomake”. (80. Jedan prikaz Milo{evih zlo~ina mo`e se na}i u Zdenko Löwenthal (ur.), “The Crimes of the Fascist Occupants and their Collaborators against Jews in Yugoslavia”, Savez jevrejskih op{tina Federativne Narodne Republike Jugoslavije, Beograd, 1957, str. 17) Milo{ je tako|e nadzirao druge okrutne metode uni{tavawa. Nagi logora{i su `ivi ubacivani u razbuktalu pe} ciglane odmah uz logor, dok su drugi premla}ivani do smrti toqagama i maqevima. Milo{ sasvim sigurno nije bio “nedu`ni” hrvatski patriota koji je samo slu`io Paveli}evoj vladi iz ose}awa “du`nosti” prema svojoj naciji. Bio je obi~an sadista i ubica, kriv za ta~no onakve zlo~ine za koje je Draganovi} smatrao da zaslu`uju kaznu. (81. Draganovi}eva izjava jugoslovenskim vlastima, 26. septembar 1967) Draganovi} je ipak pru`io svoje “hri{}ansko milosr|e” ovom ~oveku. Nema sumwe da je znao za Milo{eve u`asne zlo~ine, po{to je kasnije osu|ivao Jasenovac kao “najstra{nije krvoproli}e za koje Hrvatska uop{te zna”. Prema Draganovi}u, Milo{ je bio “~udovi{te, koqa~ nedu`nog sveta i obi~na kukavica”. On je upoznao ovo “~udovi{te” sredinom 1945. godine u Austriji, gde se zlo~inac krio pod la`nim imenom, a kasnije ga je video u Rimu. Sve{tenik je priznao da je dao Milo{u mnogo novca, ali samo zbog toga {to se bojao da }e ga Milo{ ubiti. (82. Ibid) 617
Me|utim, obave{tajne mre`e Zapada su ustanovile da Draganovi} la`e. Otkrili su da Milo{ `ivi u jednom italijanskom logoru i spremali su se da ga uhapse. Draganovi}u je to dojavio neko iz britanske obave{tajne slu`be, pa je upotrebio svoju razra|enu mre`u da Milo{a izvu~e i skloni u sigurnost. (83. Vidi SIS bele{ku od 10. oktobra 1946, Draganovi}ev dosije, pribavqeno prema US FOIA, str. 54; i pismo od Kazerte Forin ofisu, 2. novembar 1946, PRO FO 371 57729) Ovo se prili~no ~esto de{avalo. Zapadni obave{tajci su stalno iznova zapa`ali da Draganovi}a neko unapred upozorava na wihove operacije za hap{ewe ratnih zlo~inaca. ^ak su otkrili i da je nekako dobavio spiskove onih koji treba da budu uhap{eni, {to je ukazivalo na wegov uticaj u najvi{im krugovima obave{tajnih slu`bi Zapada. U stvari, mnogi kqu~ni oficiri saveznika su bili veoma spremni da sara|uju. Draganovi} je redovno pose}ivao vojne i obave{tajne {tabove u Rimu, gde bi mu major Simkok govorio pojedinosti predstoje}ih operacija za hvatawe begunaca. (84. “Memorandum on the Ustaša Organisation in Italy”, prilog pismu od Maklejna Volinyeru, 17. oktobar 1947, PRO FO 371 67398; i izjave koje su jugoslovenskim vlastima dali Mimo Rosandi}, Branko Ku{tro, Ivica Gr`eta, Julijo Spaq i Vladko Hranilovi}) Kada se uzme sve u obzir, ipak najvi{e kopka pitawe za{to je toliko ratnih zlo~inaca kojima je pomognuto na ovaj na~in, ukqu~uju}i i Milo{a, kasnije uhva}eno u teroristi~kim akcijama unutar Jugoslavije. Mo`da je pravi razlog Draganovi}eve blagonaklonosti bio u vezi s Paveli}evom potrebom za qudima koji }e da slu`e u wegovoj antititovskoj armiji, koja je tada organizovana uz pomo} Zapada. U tekstu se iznose ne samo ~iwenice o spasavawu usta{a, ve} i podaci kako funkcioni{e {pijunska mre`a Vatikana. Bila je organizovana stalna akcija Rimokatoli~ke crkve prema Jugoslaviji. Od kada je Jovan Pavle Drugi izabran za papu, Vatikan vi{e nije skrivao aktivnosti prema Jugoslaviji. To {to je insistirao na uspostavqawu diplomatskih odnosa sa Jugoslavijom, za Vatikan ima samo medijski zna~aj, a ne i onaj su{tinski, koji bi zna~io dobrosusedske odnose. Vatikan nikada nije prestao sa destruktivnom delatno{}u prema Jugoslaviji, a dolaskom Jovana Pavla Drugog krenula je jo{ ve}a i opasnija aktivnost u skladu sa dogovorom koji je postignut sa Ronaldom Reganom. 30. 7. Na stranicama od 127 do 129 je tekst: U stvari, Draganovi} je bio na{iroko poznat me|u zapadnim obave{tajcima kao “balkanska siva eminencija”. Tim {aqivim imenom dugo su ga nazivali i ameri~ki i britanski oficiri, u ~ijim krugovima se Draganovi} slobodno kretao. Ovo je potvrdio i Sim~i}, koji je bio siguran da Draganovi} ima neposredan dodir s britanskom, ameri~kom i italijanskom obave{tajnom mre`om. (89. Razgovor sa Sim~i}em, Rim, 16. februar 1990) Biv{i britanski oficir je tako|e nagla{avao da se “skoro mo`e govoriti o zajedni~koj diktaturi obave{tajnih mre`a Zapada i Vatikana u ovom periodu”. (90. Razgovor s jednim biv{im britanskim oficirom vojne obave{tajne slu`be, snimqen pod uslovom da se ne iznosi wegovo ime, London, 5. maj 1989) 618
Ukoliko je ova optu`ba ta~na, Pije XII je duboko upleten u jednu mnogo {iru zaveru nego {to je Draganovi}eva mre`a krijum~arewa. Vatikan uporno i dosledno pobija tvrdwe u vezi s ukqu~eno{}u svojih visokih zvani~nika u Draganovi}evu mre`u, a naro~ito u operacije obave{tajnih slu`bi Zapada. Postoje neki dokazi koji podr`avaju ovakav stav. Na primer, jedan britanski diplomata u Vatikanu je stao u wihovu odbranu novembra 1947. godine, tvrdwom “da Vatikan verovatno ne odobrava politi~ke delatnosti oca Draganovi}a i wegove klike za razliku od verskih. Me|utim, Forin ofis je ovo u potpunosti odbio: Mi potpuno shvatamo gledi{ta vatikanskih vlasti i s nekima od wih se i sami sla`emo. Iako ne mo`emo do osudimo milosrdan stav crkve prema gre{nim pojedincima, smatramo, ipak, da ima mnogo dokaza koji pokazuju da Vatikan dopu{ta podsticawe usta{a, i tajno i otvoreno. Ta nepo`eqna organizacija ne samo da je kolektivno odgovorna za zverstva ogromnih razmera u vreme rata, ve} od samog svog nastanka koristi ubistvo kao normalno politi~ko oru`je. Pretpostavqamo da postoji ogromna razlika izme|u pru`awa uto~i{ta takozvanim otpa|enim slovena~kim sve{tenicima, i pru`awa pozitivne pomo}i osobi kao {to je Paveli}. (91. Perounijevo (Perowne) pismo od 18. novembra 1947, i Volinyerov odgovor od 5. decembra 1947, PRO FO 371 67402. Ova kwiga se u originalu pojavila novembra 1990. godine. (prim. prev.)) Sa svoje strane, Sveta stolica se prili~no potrudila da ubla`i i baci sumwu na pouzdanost izve{taja zapadnih obave{tajaca koji su upirali prstom u crkvu. Na primer, kada smo skupqali gra|u za ovu kwigu, vatikanski slu`beni istori~ar, otac Grejem, upozoravao nas je da se ne uzdamo u verodostojnost izve{taja obave{tajne mre`e SAD. A Britanci su ipak dosledno potvr|ivali ameri~ke informacije. Isto va`i i za italijansku tajnu policiju, koja je tako|e budno motrila na tu zaveru. Vrlo je te{ko poverovati da je obave{tajna mre`a Zapada tako redovno gre{ila, i u svojim informacijama i u op{toj analizi. Najzad, oni su preko svojih agenata prodrli u samo sredi{te pacovskog kanala. Amerikanci su oti{li jo{ korak daqe, i stvarno upali u “Sveti Jeronim” i fotografisali Draganovi}eve materijale. Nadaqe, dva kqu~na svedoka unutar crkve potvrdila su ume{anost Vatikana. Monsiwor Milan Sim~i} i otac Vilim Ceceqa, obojica bliski saradnici oca Draganovi}a, bili su sigurni da visoki vatikanski zvani~nici znaju za Draganovi}ev rad i da ga odobravaju. Danas je Sim~i} visoki vatikanski ~inovnik, koji sasvim otvoreno priznaje da je “Sveti Jeronim” {titio zna~ajne usta{ke li~nosti i pomagao im da pobegnu. On je to znao iz prve ruke, a ne iz glasina. U dva intervjua, Sim~i} se prise}ao da su mnogi begunci bili sme{teni, nahraweni i odeveni od strane Zavoda. Otvoreno je tvrdio da se za “najzna~ajnije qude”, ukqu~ujudi “biv{e ministre vlada, {efove vojnih formacija i ranije policijske ~elnike, starao posebno dr Draganovi}”. Sim~i} je tvrdio da je Draganovi} imao slo`enu i razra|enu podzemnu mre`u za te poslove, koja 619
je koristila radio-poruke i obave{tajne kontakte. (92. Razgovori sa Sim~i}em, Rim, 12. maj 1989. i 16. februar 1990) Upravo su usta{ki begunci bili ti za koje je obave{tajna mre`a Zapada utvrdila da se kriju u “Svetom Jeronimu” i u Vatikanu. Qudi koje je pomenuo Sim~i} ne mogu da se nazovu “izbeglicama” ni u trenutku najve}e ma{tovitosti. Po wegovom vlastitom priznawu, to su bili visoki politi~ari i ~inovnici jedne od najozlogla{enijih nacisti~kih marionetskih vlada. Sim~i} je samo tuma~io, o~igledno mirne savesti, da zadatak “Svetog Jeronima” nije bio “da se donose ma kakvi moralni sudovi o qudima koje smo pomagali. Na{ posao je bio da im omogu}imo da pobegnu, a istorija mo`e da im sudi kasnije”. Iz ovog teksta se utvr|uje ne samo Draganovi}eva delatnost, wegova zloupotreba humanitarnih organizacija po odobrewu Vatikana, nego i prava funkcija Zavoda sv. Jeronima. Ta delatnost je bila karakteristi~na i posle 1945. godine. Tu su se pripremali klerofa{isti za period od 1990. godine. 30. 8. Na stranicama od 159 do 166 je tekst: Prvi javni nagove{taj da su komunisti~ki agenti prodrli u Svetu stolicu dat je 1967. godine, kada je otac Krunoslav Draganovi} iznenada nestao iza “gvozdene zavese”. ^ovek koji je poznavao svaki detaq pacovskih kanala, ukqu~uju}i i ulogu koju su u tamo imali dvojica papa, sada se spremao da sazove konferenciju za {tampu u komunisti~koj Jugoslaviji. Ranije je Paceli imao stalne no}ne more zbog doga|aja u Minhenu. Sada je bio red na Montinija i wegove no}ne more. Mora da je to veoma obradovalo Tita. Sve se ubrzo pretvorilo u spektakularni propagandni udarac. Draganovi} je bio u srcu obave{tajne mre`e Vatikana preko tri decenije, a wegovi odnosi sa prethodnim papom Pijem XII i sa papom na vlasti, Pavlom VI bili su veoma bliski. Tako|e je sara|ivao sa zapadnim obave{tajnim slu`bama u nizu osetqivih operacija. Titu je jo{ vi{e i{lo u prilog to {to je Draganovi} bio spreman da u~ini ne{to nezamislivo – da otvoreno obaspe pohvalama komunisti~ku Jugoslaviju. Do trenutka kada se otac Draganovi} susreo sa jugoslovenskim i stranim novinarima, 15. novembra 1967. godine, on je ve} proveo u rukama jugoslovenskih vlasti vi{e od dva meseca. “Siva eminencija” Vatikana se samouvereno obratila okupqenim novinarima pre nego {to su oni uspeli da postave pitawa i ve}ina izve{ta~a se sla`e da je Draganovi} u potpunosti vladao situacijom. Draganovi}evi prijateqi me|u usta{ama su bili potpuno nepripremqeni za ovakvu predstavu. Wegove ranije ogor~ene optu`be na ra~un srpske i komunisti~ke dominacije nad Hrvatskom sasvim su nestale, a zamenile su ih ushi}ene pohvale upu}ene “demokratizaciji i humanizaciji `ivota” u Titovoj Jugoslaviji i wenoj posve}enosti destaqinizaciji. (1. “Oslobo|ewe”, 16. novembar 1967, sarajevski “Svijet”, serija ~lanaka o Draganovi}u od Sini{e Ivanovi}a i Krste Lekovi}a, objavqivana nedeqno od 13. juna do 19. septembra 1986) Nekoliko dana ranije, jugoslovenska {tampa je objavila Draganovi}evo pismo upu}eno okru`nom tu`iocu u Sarajevu, gde 620
je Draganovi} `iveo potpuno slobodno. Za Titovu Jugoslaviju imao je samo re~i hvale jer “wena nezavisna unutra{wa i spoqna politika predstavqaju primer i uzor za mnoge narode”. (2. “Vjesnik”, 12. novembar 1967) Na nesumwivo zgra`avawe mnogih lokalnih katolika, Draganovi} je izjavio da u komunisti~koj Jugoslaviji cvetaju verske slobode i da crkva slobodno ispuwava svoju misiju. Tako|e je naglasio da se u zemqu vratio “svojom voqom i slobodno”, i da wegov povratak nije rezultat “otmice, prevare, zamke ili policijske zavere”, kao {to je to tvrdila usta{ka emigrantska {tampa. (3. “Oslobo|ewe”, 16. novembar 1967) Me|utim, Draganovi}ev blizak poverenik i saradnik na poslovima oko pacovskih kanala, monsiwor Milan Sim~i}, odlu~no je osporio ove navode. Po~etkom 1990. godine on je tvrdio da se otac Draganovi} nije svojevoqno vratio u Jugoslaviju, ve} da je “uhap{en od strane Udbe (jugoslovenska tajna policija)”. Prema Sim~i}u, Udba je napravila komplikovan plan da namami Draganovi}a da do|e na sastanak na jugoslovensko-italijansku granicu, gde je kidnapovan sredinom septembra 1967. godine. (4. Intervju sa Milanom Sim~i}em, Rim, 2. februar 1990) Sim~i} tvrdi da je mamac bio jedan oficir Udbe koji je bio u dalekoj rodbinskoj vezi sa Draganovi}em. Tvrde}i da se razo~arao u komunizam, ponudio je da preko Draganovi}a potajno obavesti Amerikance o delovawu Jugoslovenske armije protiv Atlantskog saveza (NATO). Prema tome, Udba ga je uhapsila na prevaru”. (5. Ibid) Brojne verzije ovog doga|aja su ubrzo po~ele da se {ire u usta{koj emigraciji {irom sveta. Po jednoj popularnoj verziji, sve{tenik je u stvari oduvek bio agent Udbe. ^ak se tvrdilo da je prilikom bekstva poneo celokupnu arhivu Zavoda sv. Jeronima i da je odmah predao Udbi. Drugi su naga|ali da se Draganovi} pokorio `eqama pape Pavla VI, koji ga je zamolio da se vrati u svoju zemqu za dobrobit crkve. (6. Sarajevski “Svijet”, serija ~lanaka o Draganovi}u od Sini{e Ivanovi}a i Krste Lekovi}a, objavqivana nedeqno od 13. juna do 19. septembra 1986) Draganovi}ev povratak je fascinirao i jugoslovenske informativne medije, ali je poluzvani~na pri~a “iz krugova upu}enih” objavqena tek posle skoro dvadeset godina. Sarajevski list “Svijet” je 1986. godine objavio u petnaest nastavaka pri~u biv{eg oficira Udbe i jednog novinara, zasnovanu na zvani~nim dokumentima. Po wihovoj verziji, u celu stvar je zaista bio ume{an jedan agent Udbe, ali ne onako kako su to tvrdili Sim~i} i usta{ka emigracija. ^lanci u “Svijetu” otkrili su da se jedan oficir Udbe po imenu “Zlatko”, po~etkom 60-ih godina, sprijateqio sa ocem Draganovi}em i da je odr`avao blisku vezu sa wim prvo u Rimu, a zatim, kasnije, u Be~u i Presbaumu u Austriji. Draganovi} je izgleda bio svestan kakav je Zlatkov zadatak, ali je ipak dozvolio sebi da ga Udba uvu~e u svoju zamku. Kona~no je, krajem avgusta 1967. godine, navodno odlu~io da se vrati u domovinu. 19. septembra se sastao sa Zlatkom u jednom hotelu blizu Trsta odakle su zajedno oti{li mercedesom jugoslovenske registracije. Ubrzo posle toga su pre{li jugoslovensku granicu, a Draganovi} je prvo odveden u Beograd, 621
a posle nekoliko dana u Sarajevo, gde ga je Udba dr`ala kra}e vreme. (7. Ibid) Jedan vi{i hrvatski prelat, kardinal [eper, nagovestio je da se radi o prqavoj igri i da je Udba podmetnula svog agenta u u`i Draganovi}ev krug. (8. Ibid) U me|uvremenu, zapadne obave{tajne slu`be su se o~ajni~ki trudile da razotkriju vatikanski pacovski kanal, a tu su mnogi tragovi vodili pravo do Draganovi}a. Stari znanci su bili u`asnuti zbog mogu}nosti da je Draganovi} zaista sve vreme sara|ivao sa komunistima. Reakcija jednog biv{eg oficira britanske obave{tajne slu`be je tipi~na. Kao {to je ve} re~eno, ovaj specijalista obave{tajac je ustanovio da je otac Draganovi} hladna i nepristupa~na li~nost. Posle svega {to je o wemu naknadno saznao, stekao je uverewe da je on sigurno radio za komuniste: Mislim da je imao sposobnost realnog sagledavawa situacije, ali ni dan-danas nisam siguran da li je zaista bio dvostruki agent... nemogu}e je da bi se Draganovi},... “siva eminencija” balkanskih obave{tajaca u Vatikanu, posebno za Hrvate,... dobrovoqno vratio (tamo) i ostao do kraja `ivota. Ja u to, jednostavno, ne verujem. Oti{ao je dobrovoqno, nije bio kidnapovan... po{to ga nisu ubili, to zna~i da je bio dvostruki agent. Po mom mi{qewu, tu nema mesta za sumwu. (9. Intervju sa biv{im oficirom britanske obave{tajne slu`be, dat pod uslovom da ostane anoniman, London, 5. maj 1989) Suo~en sa ovim navodima, monsiwor Sim~i} je iskazao krajwu nevericu: Tu nema nikakve logike, ni~ega. Poznavao sam ga, u du{u sam ga znao... bio je to veliki Hrvat koji uop{te nije mogao da se pomiri sa idejom Jugoslavije. Ceo svoj `ivot je posvetio borbi za slobodnu Hrvatsku. Bio je protivnik svake Jugoslavije, bez obzira na politiku i re`im u woj... Draganovi} je bio religiozni antikomunista. Recite mi, onda, kako bi on mogao biti jugoslovenski {pijun, posebno za ra~un komunisti~ke Jugoslavije? (10. Intervju sa Milanom Sim~i}em, Rim. 2. februar 1990) Draganovi} nikako nije bio, kako to tvrdi britanski oficir, hladan i prora~unat, ve} “veoma naivna osoba” koju je jedan dobar komunisti~ki {pijun doveo u zabludu. Prema Sim~i}u, “jedan ~ovek lo{e reputacije... ozlogla{eni {pijun” zaista se uvukao u kancelariju oca Draganovi}a u Zavodu sv. Jeronima u Rimu. Wegovo ime je Miroslav Varo{. (11. Ibid., neke pojedinosti o Varo{u mogu se na}i u: Me|erec, Hrvatski zavod sv. Jeronima u Rimu, str. 174, 211) Varo{eva karijera se veoma malo razlikuje od Draganovi}eve. Obojica poti~u iz Sarajeva. Kada je Draganovi} do{ao u Rim 1943. godine, uskoro i Varo{ sti`e za wim. I on je, tako|e, postao aktivan u usta{koj emigraciji. Brzo je uspostavio bliske odnose sa Zavodom sv. Jeronima, gde je radio za Draganovi}a kao daktilograf. Mnogo je pisao za razne emigrantske novine i, po navodima komunista, sara|ivao je sa brojnim zapadnim obave{tajnim organizacijama. (12. Sarajevski “Svijet”, serija ~lanaka o Draganovi}u od Sini{e Ivanovi}a i Krste Lekovi}a, objavqivana nedeqno od 13. juna do 19. septembra 1986) Sim~i} je siguran da je upravo Varo{ namamio Draganovi}a da padne u ruke Udbe. Osim toga, upravo je on organizovao gerilske akcije u Jugoslavi622
ji. Sigurno je bio dvostruki agent jer se, posle Draganovi}evog hap{ewa, vratio u Jugoslaviju i nastavio da radi za Udbu. (13. Intervju sa Milanom Sim~i}em, Rim. 2. februar 1990) Ako je verzija monsiwora Sim~i}a verodostojna, to bi zna~ilo da je sve{tenik koji je prokrijum~ario hiqade nacista begunaca i pomogao im da ostanu na slobodi, i kome su na tom poslu pru`ali podr{ku papa Pije XII, Montini i mo}ne slu`be savezni~kih obave{tajnih organizacija, prevaren i kidnapovan samo zahvaquju}i svojoj naivnosti. Britanski oficir se, me|utim, ne se}a ove crte naivnosti u Draganovi}evom karakteru. (14. Intervju sa biv{im oficirom britanske obave{tajne slu`be, dat pod uslovom da ostane anoniman, London, 5. maj 1989) U izvesnom smislu nije ni va`no ko je ovde u pravu. Jer i Sim~i} i britanski oficir se sla`u da su komunisti uspe{no prodrli u vatikanski pacovski kanal. Da li je u pitawu Draganovi} ili Varo{, samo je stvar akademske rasprave. U oba slu~aja, Tito je znao sve o aktivnostima Svete stolice i o kqu~noj ulozi koju je imao papa Pavle VI. U snimqenom intervjuu Milan Sim~i} je nepokolebqivo tvrdio da komunisti nisu izvukli nikakve informacije od Draganovi}a. “Bio je veliki u svojoj tragediji”, rekao je ponosno. “Kada su ga uhvatili i prisilili da da neke izjave, ~ak i tada se poneo kao veliki ~ovek i za{titio je druge – prihvatio je odgovornost na sebe... Udba nije do{la ni do kakvih vrednih saznawa”. Draganovi} je kasnije kri{om uputio pismo Sim~i}u i poru~io mu: “Budi miran, moje re~i ne}e ugroziti nikoga.” (15. Intervju sa Milanom Sim~i}em, Rim. 2. februar 1990) Naravno, jugoslovenska javnost nije mogla da sazna da je Draganovi} osoba koja je bila u sredi{tu najzna~ajnije operacije koju je Vatikan izveo u ovom veku. Umesto da se ponovi propagandna kampawa kakva je vo|ena 40tih godina protiv Svete stolice, nijedan detaq o ulozi crkve nije javno obelodawen. [tampa, kontrolisana od strane komunista, samo je saop{tila da je Draganovi} “ve{to izbegao da odgovori na neka delikatna pitawa”. Sigurno je, me|utim, da je Udba zabranila Draganovi}u da saop{ti svetu ono {to zna. Umesto toga, nare|eno mu je da o{tro napada usta{ku me|unarodnu teroristi~ku mre`u i da, kad god se za to uka`e prilika, hvali Titov re`im. (16. “Oslobo|ewe”, 16. novembar 1967) Treba se setiti da je taj re`im `igosao Draganovi}a kao ratnog zlo~inca, organizatora slo`ene mre`e za skrivawe nacisti~kih begunaca i kao mozak koji stoji iza teroristi~kih akcija Kri`ara. Pa ipak, kada im je kona~no pao {aka, nisu preduzeli ni{ta da ga kazne. (17. “Vjesnik”, 12. i 21. novembar 1967) Umesto toga, dozvoqeno mu je da se zakloni iza amnestije koju je Titova vlada proglasila 1962. godine. O~igledno je da je na~iwen sporazum, jer Draganovi} je uveravao jugoslovensku javnost da se “dr`avni organi pona{aju korektno, ~ak humano i sa uva`avawem prema meni kao ~oveku i sve{teniku, zbog ~ega im se iskreno i javno zahvaqujem.” (18. Ibid, 21. novembar 1967) Kasnije mu je tajna policija dozvolila da se mirno nastani u Sarajevu, mada ga je bri`qivo dr`ala na oku. Odmah se vratio radu u okviru svoje vo623
qene crkve i ostatak `ivota je proveo a`uriraju}i op{ti registar katoli~ke crkve u Jugoslaviji koji je objavio 1939. godine. (19. Alexander, “Church and State in Yugoslavia since 1945”, fusnota, str. 238-9) Umro je mirno juna 1982, godine, i mada je Udba odmah zaplenila veliku gomilu wegovih papira, nije usledilo nikakvo uverqivo zvani~no saop{tewe o razlozima wegovog prelaska na drugu stranu. Uprkos izuzetnom propagandnom efektu koji su postigli komunisti, monsiwor Sim~i} je siguran da Draganovi} nije podlegao uceni kojoj je bio izlo`en: “Neeee,” rekao je odlu~no, “Draganovi} nije bio ~ovek koji se mo`e ucewivati... sasvim sam siguran da nisu mogli da ga ucewuju... kao i da od wega nisu izvukli ni{ta zna~ajno.” (20. Intervju sa Milanom Sim~i}em, Rim. 2. februar 1990) Mo`da je, naposletku, otac Draganovi} poslat ku}i kao `rtveno jagwe u okviru slo`enog dogovora postignutog izme|u Tita i Vatikana. Koreni wegove demisije mogu se, verovatno, pratiti do 1960. godine, kada se odigrao niz “montiranih procesa” u Jugoslaviji. Za Draganovi}a je tada re~eno da je on organizator ilegalne mre`e usta{kih sve{tenika koji rade {irom zemqe. Izgleda da su se wegove aktivnosti prawa novca nastavile nesmawenim tempom, jer je navodno oprao milione dinara za pru`awe podr{ke subverzivnim akcijama te mre`e sve{tenika. (21. Izve{taji o ovim su|ewima mogu se na}i u Stejt departmentu pod nazivom “Obave{tajni izve{taji”, broj 8230 od 25. februara 1960, USNA, RG 59; sa`eti izve{taji iz jugoslovenske {tampe, “Politika” 17, 18. i 19. mart 1960, dosije SIS-a o Draganovi}u sa koga je skinut embargo u skladu sa US FOIA, str. 37-43; Alexander, “Church and State in Yugoslavia since 1945”, str. 239-40) Ubrzo posle ovih senzacionalnih optu`bi, Draganovi} se “uklonio” iz Zavoda sv. Jeronima i tako nagovestio zna~ajno poboq{awe odnosa izme|u Vatikana i Jugoslavije. (22. Alexander, “Church and State in Yugoslavia since 1945”, str. 239) Wegov stari prijateq Vilim Ceceqa, koji je uspe{no vodio austrijski ogranak pacovskog kanala, jadikovao je, jer Draganovi} “vi{e nije prihva}en” u vi{im vatikanskim krugovima. U stvari, od tog trenutka je on otvoreno odbacivan i po{to je “bio u vrhu, platio je glavom”. (23. Intervju sa Vilimom Ceceqom, Maria Pline, 23. maj 1989) Prema jugoslovenskim izvorima, Draganovi} je u stvari uklowen iz Zavoda sv. Jeronima i napadnut je od strane mo}nih frakcija u krilu Vatikana. Neposredno posle toga je zagonetni oficir Udbe, Zlatko, stupio u kontakt sa Draganovi}em i verovatno zapo~eo postupak wegovog “povratka ku}i”. (24. Sarajevski “Svijet”, serija ~lanaka o Draganovi}u od Sini{e Ivanovi}a i Krste Lekovi}a, objavqivana nedeqno od 13. juna do 19. septembra 1986) Slede}ih nekoliko godina do{lo je do zna~ajnog poboq{awa odnosa izme|u Svete stolice i komunisti~ke Jugoslavije, {to je kulminiralo nizom razgovora na najvi{em nivou i potpisivawem protokola kojim se odnosi prakti~no normalizuju, juna 1966. godine. (25. Detaqni opis ovakvog razvoja odnosa mo`e se na}i u: Alexander, “Church and State in Yugoslavia since 1945”, str. 226-48) ^etrnaest meseci kasnije, otac Draganovi} je bio kod ku624
}e, hvalio je protokol i osporavao “direktno politi~ko anga`ovawe sve{tenika” koje je “u pro{losti donelo (crkvi) tako mnogo nesre}e.” (26. “Vjesnik”, 12. novembar 1967) Mo`da je Krunoslav Draganovi} bio `rtva novog duha koji je zapahnuo katoli~ku crkvu posle smrti Pija XII, poboq{awa za vreme Jovana XXIII i radikalnih promena sa Drugog vatikanskog koncila. Ali, verovatnije je da je dogovor izme|u Tita i Vatikana obuhvatio i odredbu o wegovom povla~ewu iza gvozdene zavese i tihoj saradwi sa Udbom. Komunisti~ka tajna policija je ionako ve} sve znala, i verovatno je zato Vatikan bio prisiqen na popu{tawe. Mo`da je otac Draganovi} morao da plati upravo tu cenu, ~ak i dobrovoqno – zbog u`asnih gre{aka koje je napravio Vatikan uspostavqaju}i pacovske kanale. Pomalo je ~udno da se monsiwor Sim~i} i poluzvani~na Udbina verzija sla`u u jednoj va`noj ta~ki – Draganovi} se pona{ao izuzetno dobro na saslu{awima. Prema “Svijetu”, bio je izuzetno lukav, potpuno je porazio barem jednog vi{eg oficira Udbe, a drugog je doveo skoro do potpunog o~ajawa. Komunisti su priznali da je Draganovi} ve{to izbegavao wihove zamke kada je verovao da ne znaju odgovor na postavqena pitawa. Ali, kada je bio siguran da su o ne~emu dobro obave{teni, po tim pitawima je rado sara|ivao. (27. Sarajevski “Svijet”, serija ~lanaka o Draganovi}u od Sini{e Ivanovi}a i Krste Lekovi}a, objavqivana nedeqeno od 13. juna do 19. septembra 1986) Me|utim, nedavno su se pojavili novi dokazi da je on, u su{tini, dosta priznao Udbi. Godine 1990. je iz jednog isto~noevropskog komunisti~kog izvora prokrijum~aren i autorima dostavqen primerak jednog Draganovi}evog iskaza koji mnogo otkriva. Po prvi put se priznawe oca Draganovi}a dato Udbi na{lo u rukama nekoga na Zapadu. Dokument nosi datum 26. septembar 1967. godine i nesumwivo je prvi jasan iskaz dat od strane ovog sve{tenika posle wegovog zagonetnog povratka. U wemu se detaqno opisuje kako je Vatikan uspostavio pacovski kanal preko Zavoda sv. Jeronima i bliske veze papine Komisije za izbeglice sa Crvenim krstom i obave{tajnim slu`bama Italije i zapadnih zemaqa. (28. Draganovi}ev iskaz pred jugoslovenskim vlastima, Sarajevo, 26. septembar 1967) Draganovi} je tako|e otkrio mnoge detaqe o ulozi koju je Vatikan odigrao u spasavawu Paveli}evog ratnog plena i u radu ilegalne teroristi~ke organizacije Kri`ari. Mo`da je Udba ve} znala ve}inu ovih ~iwenica preko Varo{a ili iz drugih izvora. Veliki deo je mogao da otkrije samo li~no Draganovi}. ^ak je i “Svijet” priznao da su wegove informacije pomogle Udbi da sklopi sliku o lavirintu usta{kog emigrantskog podzemqa i wegovih veza sa zapadnim obave{tajnim slu`bama. Udba je dve nedeqe neprekidno saslu{avala Draganovi}a upravo o ovim pitawima, otkrivaju}i sve o usta{koj dijaspori i tra`e}i ~iwenice koje dopuwavaju ve} postoje}u obimnu dokumentaciju. (29. Sarajevski “Svijet”, serija ~lanaka o Draganovi}u od Sini{e Ivanovi}a i Krste Lekovi}a, objavqivana nedeqno od 13. juna do 19. septembra 1986) Me|utim, ~ak ni posle Draganovi}eve smrti, komunisti nisu objavili celu pri~u. Iako je bilo o~igledno da je “Svijet” objavio svoje ~lanke 1986. godine na osnovu izve{taja o istrazi nad Draganovi}em, ne pomiwu se kqu~625
na pitawa izlo`ena u ovom prvom dokumentu. U su{tini, Draganovi}evo priznawe je pru`ilo komunistima jedinstven uvid u tajne vatikanskog pacovskog kanala. Bile su to tajne koje je Tito odlu~io da veoma pa`qivo pohrani, tako da nikada kasnije nisu obelodawene, ~ak ni u Jugoslaviji. Tu spada slede}e: – opis bliskih veza koje je odr`avao sa vatikanskim Dr`avnim sekretarijatom; – detaqan opis krijum~arskog sistema Zavoda sv. Jeronima, ukqu~uju}i imena sve{tenika na kqu~nim polo`ajima i formalne odnose koje su odr`avali sa papinom Komisijom za humanitarni rad; – imena savezni~kih oficira sa kojima je blisko sara|ivao; – imena demohri{}ana sa kojima je uspostavio kontakt u Ministarstvu unutra{wih poslova Italije; – kompletan opis wegove uloge u koordinaciji vatikanskih pacovskih kanala za pripadnike naroda iz centralne i isto~ne Evrope; – detaqan opis tajnih misija koje je preduzeo za ra~un Vatikana; – opis wegove uloge u spasavawu i krijum~arewu usta{kog ukradenog blaga; – detaqi prawa usta{kog novca u [vajcarskoj; – opis vode}ih li~nosti, komandne strukture i na~ina rada Kri`ara. (30. Draganovi}ev iskaz pred jugoslovenskim vlastima, Sarajevo, 26. septembar 1967) Verzija koju je Udba lukavo podmetnula “Svijetu” zanemaruje sve ove aspekte. Dodu{e, dozvolili su da im se omakne jedan veoma zanimqiv podatak: otac Draganovi} je tako|e radio za {efa bezbednosti Zapadne Nema~ke, Rajnharda Gelena (Reinhard Gehlen), biv{eg generala nacisti~ke obave{tajne slu`be na isto~nom frontu. (31. Sarajevski “Svijet”, serija ~lanaka o Draganovi}u od Sini{e Ivanovi}a i Krste Lekovi}a, objavqivana nedeqno, od 13. juna do 19. septembra 1986) Izgleda da je Draganovi} prodro u sve glavne zapadne slu`be bezbednosti. Me|utim, ako je Milan Sim~i} u pravu, i ako je Miroslav Varo{, a ne Krunoslav Draganovi} Udbin uba~eni {pijun u Zavodu sv. Jeronima, onda su komunisti znali sve detaqe pacovskih kanala jo{ pre Draganovi}evog povratka ku}i. Vatikan je, verovatno, odavno shvatio da je to tako, jer se pokazalo da su Sovjeti prodrli u emigrantske nacisti~ke grupe mnogo pre nego {to je papa odlu~io da se wima poslu`i. Kao i Draganovi}, i wihov agent je prodro u ve}inu zapadnih obave{tajnih slu`bi, kao i u jo{ neke osim zapadnih... Iz teksta se zakqu~uje da, kako je vreme prolazilo, delatnost Vatikana vi{e nije bila tajna. Jednostavno se smatralo da je to prolazna faza, ne{to {to ostaje za istoriju. Na`alost, dolaskom Jovana Pavla Drugog genocid je obnovqen i nastavqen ba{ tamo gde je, na veliku `alost Vatikana, bio prekinut 1945. godine. 30. 9. Na stranicama 294 i 295 je tekst: Austrijski dosijei sa kojih je skinut embargo potvr|uju da je posleratna austrijska vlada podr`avala planove Vatikana za o`ivqavawe Inter626
marijuma. Po jednom izvoru, austrijska veza za Intermarijum bio je Kurt Valdhajm. (2. Poverqivi razgovor vo|en 1984. godine sa biv{im obave{tajnim oficirom jedne zapadne obave{tajne slu`be. Osoba koja je ozna~ila Valdhajma tako|e je iscrpno opisala italijansko-austrijski deo pacovskog kanala, {to je kasnije potvrdio jo{ jedan izvor podataka koji je priznao da je jedinica DDU bila preru{ena u medicinski tim 351. borbene jedinice pe{adijskog puka u Trstu, kasnije 349. puka u Lincu u Austriji. ^ak je i Valdhajmov pretpostavqeni u austrijskom Ministarstvu inostranih poslova potvrdio da “mo`da postoji veza izme|u ameri~ke obave{tajne slu`be i Valdhajma”. Izjava Karla Grubera londonskom servisu “Obzervera”, citirana u “Quinsy Patriot Ledger”, 29. april 1986. godine) Ako je to istina, onda bi se mnogo {to{ta razjasnilo. Valdhajm ka`e da nije bio ume{an u ratne zlo~ine prilikom krvavog masakra na Kozari 1942. godine, ve} da je u to vreme bio daleko odatle i da je radio u nema~koj intendantskoj slu`bi u zapadnom delu Jugoslavije. Prikupqawe hrane te{ko mo`e da se svrsta u zlo~in, ali pokazuje da je Valdhajm imao priliku da se tada upozna sa ocem Draganovi}em, kome je bila poverena nasilna rekvizicija za potrebe usta{a u zapadnoj Bosni, u vreme ofanzive na Kozari. (3. Valdhajm je dobio usta{ku srebrnu medaqu kraqa Zvonimira sa vencem od hrastovog li{}a za hrabrost u bici pokazanu u vreme vr{ewa slu`be jula 1942. godine. Valdhajm priznaje da se upravo u to vreme dogodio masakr na Kozari, ali tvrdi da je on bio 200 km daleko od Kozare. “Wujork tajms”, 6. mart 1986. “Valdhajm ka`e da je wogova pro{lost pogre{no protuma~ena”; videti tako|e “[pigl”, 14. april 1986, “Slu~aj Valdhajm: prikriveni fa{izam u Austriji”. Me|utim, provera originalnih usta{kih novina u Jugoslovenskom arhivu pokazala je da je Paveli} odlikovao Valdhajma upravo zbog wegove slu`be u “zapadnoj Bosni”, {to je bilo podru~je dodeqeno ocu Draganovi}u od strane usta{kog Biroa za kolonizaciju) Valdhajm je ostavio dobar utisak na Paveli}a, koji ga je odlikovao srebrnom medaqom sa vencem od hrastovog li{}a za zasluge u~iwene u to vreme, na tom podru~ju. Valdhajmov nekada{wi pretpostavqeni je kasnije potvrdio da je trebalo da obave{tajne slu`be savezni~kih zemaqa onemogu}e Valdhajma da se zaposli u austrijskom Ministarstvu inostranih poslova. (4. Londonski servis “Obzerver”, intervju sa Karlom Gruberom, prenet u “Quincy Patriot Ledger”, 29. aprila 1986. godine) Zet Alena Dalsa je 1945. godine dao austrijskoj vladi sasvim iskrivqeni izve{taj o Valdhajmu, u kome se ne pomiwe wegova pro{lost u vojsci. (5. Ibid. (Fric Molden, Dalsov zet, preporu~io je Gruberu da zaposli Valdhajma i proverio je wegovu pro{lost. Molden je bio oficir OSS-a u Italiji) Namerno ili slu~ajno, Valdhajm je ozna~en kao osoba podobna za austrijski diplomatski kor u vreme kada je wegova vlada stalno zatvarala o~i pred usta{kom teroristi~kom mre`om na wenom tlu i ~ak je dozvoqavala pripadnicima te mre`e da otvoreno regrutuju svoje pristalice u logorima za raseqena lica. I sam Draganovi} je kasnije postao dr`avqanin Austrije pre svog povratka u Jugoslaviju. 627
Komunisti~ke zemqe su }utale o Valdhajmovoj pro{losti i dale su mu glasove koji su mu bili neophodni da bi pobedio svog protivkandidata i da bi postao generalni sekretar UN. Zapadno-nema~ka {tampa je kriti~ki razmotrila Valdhajmov dosije u UN i sada se pita za koga je on u stvari radio. U tekstu se navode odavno poznati podaci o nacisti~koj pro{losti Kurta Valdhajma. Mada se ovaj tekst odnosi na period Drugog svetskog rata i nekoliko godina posle kapitulacije Nema~ke, va`no je da se napravi logi~ka veza sa tekstom koji se odnosi na period pontifikata Jovana Pavla Drugog. Setimo se sporova, pa i me|unarodnog skandala kada je Kurt Valdhajm izabran za predsednika Austrije. Tada su gotovo sve dr`ave fakti~ki prekinule diplomatske odnose sa Austrijom. Jedini koji je dao apsolutnu podr{ku Kurtu Valdhajmu bio je Jovan Pavle Drugi. Znao je on koga treba da podr`i i koje su mu snage potrebne za rasturawe biv{e Jugoslavije. Radi politi~ke stabilnosti unutar Austrije, jednog od najzna~ajnijih vatikanskih tunela, Jovan Pavle Drugi je zaustavio sporove i obezbedio neophodnu politi~ku stabilnost na granici odakle }e da deluje. Ta sklonost da {titi zlo~ince i one koje je odlikovao Ante Paveli} je karakteristika delovawa Jovana Pavla Drugog kada je u pitawu rasturawe Jugoslavije. 30. 10. Na stranicama 297 i 298 je tekst: Avet vatikanskih pacovskih kanala jo{ uvek progawa ameri~ke politi~are. U o~ekivawu sigurne pobede svog kandidata na ameri~kim izborima 1948. godine, Alen Dals je rekao svom prijatequ Frenku Vajsneru da nastavi da prebacuje naciste preko pacovskog kanala. Ve}i deo posla oko pripreme la`nih isprava za prido{lice bio je ve} u toku kada je stigla vest da je Truman ponovo izabran. Dalsa je ta vest sigurno uzdrmala. To je zna~ilo da }e morati da ~eka jo{ ~etiri godine da stane na ~elo organizacije Cija. Vajsner je svakako bio prestravqen, jer je bio svestan da je vatikanski pacovski kanal wegovom zaslugom postao ilegalni kanal za doseqavawa u Ameriku, pod {ifrovanim nazivom operacija “Crveni kamen”. Prvi nacisti~ki agenti Intermarijuma stigli su u Ameriku 1949. godine, posle dugog putovawa. Do~ekao ih je “Karmel Ofi (Carmel Offie), slu`benik OPC-a, kome je posao u Stejt departmentu bio pokri}e za {pijunsku aktivnost. On je bio zadu`en da se brine o sme{taju i ishrani brojnih emigranata prispelih u okviru operacije “Crveni kamen”. (7. Simpson, Blowback, str. 121) Ofi je pre toga bio unapre|en i postavqen za Vajsnerovog pomo}nika za “poslove sa emigrantima”. Uspeo je da zaposli neke naciste kao spikere u Radio Slobodi i Glasu Amerike. Ofiju su bila poznata pravila igre. Jo{ ranije je pomogao Vatikanu da ~lanovi “verske misije” (Hudal i Draganovi}) dobiju putne isprave za posetu zarobqeni~kim logorima. Posle toga jedno vreme je radio kao politi~ki savetnik u Nema~koj. I sve bi s wim bilo u redu da nije bilo jedne sitnice – Karmel Ofi je optu`en da je komunisti~ki {pijun. Ofijevi prijateqi i dan-danas pori~u da je on bio sovjetska krtica. “Kako bi Sovjeti mogli da ga ucewuju? Pa svi su u Va{ingtonu znali da je homoseksualac!”. (8. Razgovor obavqen 1986. godine sa vi{im oficirom OPC-a pri HICOG-u; videti tako|e Powers, “The Man Who Kept the Sec628
rets”, str. 74-5) Smatralo se da su i Filbi i Ofi najureni iz javne slu`be samo zbog makartizma. Ofi je, posle toga, isto kao i Filbi, dobio posao u vidu sinekure, a obave{tajnim poslom se bavio uzgred. (9. “Posle odlaska iz agencije Cija, Ofi je radio za AFL-CIO u Evropi. Poginuo je 1972. godine u avionskoj nesre}i na londonskom aerodromu”. Powers, “The Man Who Kept the Secrets”, str. 409, n. 21). U ovom tekstu se iznose ~iwenice koje dokazuju da su SAD odigrale kqu~nu ulogu u za{titi nacista i drugih zlo~inaca, radi priprema za uni{tavawe Isto~nog bloka. U saradwi sa Vatikanom spaseni su zlo~inci za koje je Vatikan garantovao da su potrebni, ne samo radi borbe protiv komunizma, nego i radi budu}e etape osvajawa srpskog etni~kog prostora na Balkanu. Jovan Pavle Drugi je oduvek bio u ovom sistemu i zato je izabran za papu. Zato je odlu~uju}u ulogu u wegovom izboru odigrala Cija. 30. 11. Na stranicama od 298. do 300. je tekst: Kada je Alen Dals 1953. godine kona~no postao prvi ~ovek agencije Cija, on i Vajsner su bili ili previ{e glupi da vide istinu ili im je bilo previ{e neugodno da spoznaju kakav uspeh su postigli Sovjeti. Po re~ima jednog biv{eg obave{tajca, “zavr{ni udarac” je zadat kada je Vajsner preuzeo niz obave{tajnih mre`a i ukqu~io ih u Cija. (10. Costello, Mask of Treachery, str. 596) Po jednoj proceni, oko 10.000 nacisti~kih ratnih zlo~inaca je u{lo u Sjediwene Ameri~ke Dr`ave posle Drugog svetskog rata. (11. Procena Alena Rajana, autora kwige “Quiet Neighbours” i biv{eg direktora Biroa za specijalne istrage u Ministarstvu pravde SAD. On je, tako|e, autor Rajanovog izve{taja o Klausu Barbiju. Ali Rajan i daqe insistira da je tih 10.000 nacista u{lo u Ameriku bez pomo}i vlade i da je Barbi jedini ratni zlo~inac koji je pro{ao pacovskim kanalom. Videti Rajanov izve{taj, str. 212) Dals nije smeo da se izlo`i riziku provere da li me|u nacistima postoje infiltrirani komunisti, jer bi to otkrilo i wegovu ume{anost u ilegalno doseqavawe. Obave{tajne slu`be NATO-a su 1959. godine razmotrile gre{ke koje su po~inile u borbi protiv komunizma i zakqu~ile da treba da se obustavi pru`awe pomo}i emigrantima, jer su “izbegli~ke organizacije beznade`no optere}ene komunisti~kim {pijunima”. (12. Izve{taj iz 1959. godine koji jo{ uvek nosi oznaku poverqivo bio je zakasnelo priznawe da se to odnosi na Gelenovu organizaciju. Neki u agenciji Cija to govore otvoreno jo{ od 1952. godine. Lyman Kirkpatrick, “The Real CIA”, Macmillan, New York, 1968, str. 152) A da ironija bude ve}a, NATO zapadnonema~ka {pijunska veza bio je Hans Felfe, komunisti~ka krtica u Gelenovoj organizaciji. Sovjetski {pijuni u nacisti~kim mre`ama nisu ugro`avali samo Dalsovu reputaciju, ve} bi obelodawivawe wihovog prisustva upropastilo i politi~ku karijeru Ri~arda Niksona, republikanskog kandidata za predsednika 1959. godine. Nikson je, naime, dao odobrewe za Dalsove tajne projekte u vreme Ajzenhauerove bolesti 1956. i 1957. godine. (13. Corson, “Armies of Ignorance”, str. 36-9) Posle Niksonovog poraza, predsednik Kenedi je otpustio Dalsa, i tada je nare|eno da se “rutinski uni{ti” veliki broj OPC-ovih dosijea. Vajsner je jo{ pre toga izvr{io samoubistvo, a Dals je 629
izdao svoju zemqu odnose}i tajnu Vatikana sa sobom. Cija je prekasno saznala da je zbog Dalsovih politi~kih smicalica izgubila celo desetle}e: Tek kada je Filbi prebegao u Moskvu (1963) i kada je istraga o Blantovom slu~aju otkrila prave razmere mre`e “Kembriy”, Yems Englton je naredio da se preispita podzemna mre`a koju Cija ima u Evropi. Ovo je zna~ilo da treba ponovo proveriti hiqade ranijih ocena o onim agentima i izvorima informacija o kojima su MI5 i MI6 prethodno dali pozitivno mi{qewe. (14. Corson, “Armies of Ignorance”, str. 596) Engltonu je povereno da obavi to preispitivawe, a to je bilo isto {to i ostaviti lisicu da ~uva koko{arnik. On je savr{eno dobro znao {ta je po{lo naopako. Bio je glavni stru~wak u agenciji Cija za nacisti~ke {pijune iz Drugog svetskog rata i za wihove veze sa Vatikanom. Kao {ef kontraobave{tajne slu`be u Cija, Englton je imao savr{enu priliku da se postara da politi~ki neugodni dosijei nikada ne iza|u iz wegove kancelarije. Naravno, uvek je postojao mali broj upu}enih u prqavu tajnu o nacistima. Dok je Nikson bio na vlasti, Stejt department je tajno obavestio australijsku vladu da se u Americi zatvaraju o~i pred usta{ama, jer su korisni za pridobijawe glasova etni~kih grupa “na saveznim, dr`avnim i gradskim izborima”. (15. Bele{ka, australijsko Ministarstvo inostranih poslova, saop{tavaju se komentari g. Yonsona iz Stejt departmenta SAD. Kopiju ovog dokumenta predao je Senatu australijski dr`avni tu`ilac, 27. marta 1973. godine) Niksonov Stejt department je preduzeo samo jednu stvar kada su u pitawu nacisti: diskretno je upozorio nekoliko ameri~kih politi~ara da ne prisustvuju nikakvim hrvatskim proslavama na dan 10. aprila, jer to je prilika kada usta{e slave dan osnivawa Paveli}eve marionetske dr`ave pod Hitlerovim pokri}em. Ovo upozorewe izgleda nije na{lo svoj put do guvernera Ronalda Regana. On je 10. april proglasio Danom hrvatske nezavisnosti u Kaliforniji, a kasnije se, sad ve} kao predsednik, slikao ispred Bele ku}e sa istaknutim biv{im fa{istima i ratnim zlo~incima iz ABN-a. Iako je Jaroslav Stetsko do`iveo osudu od strane Stejt departmenta i agencije Cija, ipak su ga Regan i vo|e nekoliko drugih zemaqa Zapada primali kao uva`enog gosta. Te{ko je poverovati da Yory Bu{ ne zna ba{ ni{ta o hrvatskim teroristima, jer su upravo oni oteli jedan ameri~ki putni~ki avion dok je on bio na ~elu agencije Cija. I pored toga predsednik Bu{ pravi iste “gre{ke” kao Regan: wegov {tab za predizbornu kampawu je od{tampao kalendar u kome je 10. april ozna~en kao Dan hrvatske nezavisnosti. Osim toga, osobama za koje se zna da su fa{isti dozvoqeno je da sprovode program “prikupqawa etni~kih glasova” u toku izborne kampawe 1988. godine. Mnoge politi~are, ukqu~uju}i i Ronalda Regana, sa pacovskim kanalima povezuju veoma neugodne veze. U Arhivu SAD postoji filmski `urnal iz 1950. godine koji prikazuje Regana kako naivno skupqa novac za jednu od Dalsovih grupa koja je slu`ila za prawe novca namewenog “borcima za slobodu”. Reganov {ef obave{tajne slu`be Vilijam Kejsi (William Casey) bio je na ~elu jedne takve grupe, Me|unarodnog komiteta za oslobo|ewe, koja je po630
magala beguncima da re{e probleme u novoj sredini. Mo`da Oliver Nort (Oliver North) nije morao da smi{qa na~in za prawe novca u aferi sa finansirawem “kontra{a” u Nikaragvi. Mo`da je samo opona{ao na~in koji su jo{ ranije primenili Kejsi i Regan. U ovom tekstu se iznose ~iwenice ne samo o sprezi i saradwi Vatikana i obave{tajnih agencija povodom prikrivawa i ~uvawa zlo~inaca poput usta{a, ve} i dokazi da su i predsednici SAD (Nikson, Regan, Bu{) bili dobro obave{teni ko su usta{e, a nije im smetalo da 10. aprila u~estvuju u proslavi dana dr`avnosti Nezavisne Dr`ave Hrvatske, najmonstruoznije tvorevine, industrije smrti za Srbe. Otvorena podr{ka najkrvavijim zlotvorima srpskog naroda i sporazum sa Jovanom Pavlom Drugim zna~ili su da se Srbima sprema nastavak genocida. Nema autora koji nije primetio ovu vrstu zlo~ina~kog udru`ivawa, koje za ciq i posledicu ima nastavak genocida nad Srbima. Za{to bi ~ovek koji smatra da pripada normalnoj i civilizovanoj populaciji i{ao na proslave koje organizuju teroristi, atentatori, i preko svega toga jo{ usta{e ili oni koji slede ideologiju usta{tva. Usta{tvo ne bi smelo da predstavqa samo odraz dr`avotvornosti jednog naroda, ve} pre svega izraz zlo~ina~kog delovawa protiv srpskog naroda. Dakle, usta{tvo i klerofa{izam po nalogu Vatikana su samo u funkciji nasilnog {irewa rimokatolicizma i hrvatizacije, na ra~un srpskog naroda. Prirodna i predvidiva posledica tog delovawa su ratni zlo~ini nad Srbima. 31. U kwizi “Apostasija Srpske pravoslavne crkve” – “Judin poqubac”, izdava~ “Svetogorska pravoslavna misija Svetovaznesewski manastir Esfigmen”, 2004. godine, objavqen je: 31. 1. Na stranicama 219 i 220, pod naslovom “Vatikan na tronu Svetoga Save”, tekst: Nekoliko re~i unapred “Srbi, moj narod, Hristovi su, a ne papini” (Sv. Sava, beseda na @i~kom saboru, 1221. g.) Ove premudre re~i na{eg svetiteqa upu}ene vascelom narodu srpskom davne 1221. godine na @i~kom saboru, bile su i ostale ne samo pouka i zavet na{em rodu, ve} i javno upozorewe neprijateqima Hristovim papi i Latinima, da se zajedno sa svojom opakom jeresi klone srpske dr`ave i srpskog naroda. Ovako o{tar i beskompromisan stav svetiteqa prema vekovnim neprijateqima papistima, nije bio samo plod poznawa i iskustva o opasnosti koju nose sa sobom kao jeretici i neprijateqi pravoslavqa, nego su u isti mah ovo bile i proro~ke re~i premudrosti Bo`ije, jer upravo danas u na{e vreme one do`ivqavaju potpuno negativno otelotvorewe. Sagledavaju}i istoriju srpskog naroda vide}emo da je i kroz rane vekove svoga postojawa pravoslavna srpska dr`ava trpela neprekidne pritiske od strane Vatikana i pape. Poznati su istorijski podaci, da je jo{ u vreme Sv. Save Vatikan vr{io uticaj na Balkanu, te je i sam otac svetiteqa Save – Nemawa (sv. Simeon Miroto~ivi) jo{ kao dete bio kr{ten latinskim ob631
redom kr{tewa, pa ga je svetiteq kasnije krstio i miropomazao kao pravoslavno Pomiwe se i podatak da je povratku iz Nikeje i dobijawa autokefalnosti Srpske crkve, sam sv. Sava svoga brata Stefana krunisao za cara po pravoslavnom obredu u manastiru @i~i 1221. godine, odbijaju}i i preziru}i tako prethodni bratov zahtev od rimskog pape za dobijawe carske krune. Na{i kasniji vladari tako|e su se borili protiv ove opake jeresi. Tako je npr. na{ kraq Milutin u~estvovao u borbi i porazio Mihaila Paleologa – koji je u to vreme primio bezbo`nu uniju sa latinima, i koji je hteo da latinsku pogubnu jeres nametne i drugim dr`avama tog vremena. U samom zakoniku cara Du{ana posebno je poznat deo koji se odnosi na delovawe “latinskih `upnika” koji bi bili podvrgavani te{kim kaznama ako bi bilo koga pravoslavnog preobratili u katolika. Posledwi vladar slobodne srpske dr`ave, despot \ura| Brankovi}, odbio je da po{aqe svoje predstavnike na sabore u Firenci i Ferari povodom potpisivawa unije sa latinima, na kojima je nepokolebqivo i hrabro veru pravoslavnu branio i odbranio sam sv. Marko Efeski. Razlog za{to je despot \ura| Brankovi} odbio bezbo`nu uniju je, kako ka`e, {to je kao stari sused lukavih Latina, stekao dobro poznavawe o wima i shvatio da od sjediwewa u istini ne}e biti ni{ta. A kada su mu latini ponudili pomo} u odbrani od Turaka, s tim da za uzvrat primi papsku veru, despot je odgovorio da ga narod smatra nesre}nim ali mudrim ~ovekom; a kada bi uradio to {to tra`e latini i primio tu|u veru, smatrali bi ga nesre}nim ludakom. Ovakve i sli~ne izjave na{ih velikana i boraca za o~uvawe vere pravoslavne, danas su na`alost, tako retke ili su potpuno nestale, ~ak su i{~ezle i na svetosavskom tronu odakle bi trebalo da neprestano zvone i upozoravaju verni narod. Ovo je tekst koji podse}a na neke istorijske podatke o odnosu Rimokatoli~ke crkve prema Srbima. Mada ovi stavovi trpe napade i osporavawa, wihovi kriti~ari stalno ispadaju sme{ni, jer doga|aji potvr|uju da Vatikan nikada ne}e promeniti odnos prema Srbima. U tom smislu Jovan Pavle Drugi ne predstavqa nikakav izuzetak u odnosu na svoje prethodnike. Svi su podsticali, podr`avali i nare|ivali da se zlo~inima re{i srpsko pitawe na Balkanu. 31. 2. Na stranicama od 220 do 243 je tekst: 1. Poku{aj nametawa konkordata “Iz sasvim nepoznatih razloga i nedoku~ivih uzroka, oni su napravili ugovor sa crnim poglavarom crne internacionale. Tim ugovorom oni ho}e da dovedu do trijumfa toga poglavara na Balkanu, za kojim oni te`e hiqadama godina. Protiv toga crnog poglavara i wegove jezuitske vojske borili su se najpre vizantijski patrijarsi i carevi. Kad je wihovo oru`je malaksalo, borbu su privhatili na{i glavni Nemawi}i na ~elu sa Svetim Savom.” (Patrijarh-mu~enik Varnava, iz Poslanice prokletstva) U nameri da vam predo~imo su{tinu istorije pada SPC odabrali smo da po~etak na{eg izlagawa bude vezan za pojavu konkordata u Srbiji u pro{lom veku. Iako je apostasija (otpadni{tvo) od pravoslavqa krenula sigurno mnogo ranije, ipak je pojava konkordata tridestih godina pro{log ve632
ka bio jedan od sna`nijih udara koji je bitno uticao na stabilnost same SPC. No poku{aj wegovog uvo|ewa nije bio samo ispit za svetosavsku crkvu, ve} je predstavqao mnogo ve}i ispit za tada{wu srpsku dr`avu i wene dr`avne organe. Oni su se u samom procesu uvo|ewa konkordata, koji je trajao skoro petnaest godina, pokazali kao vrlo nezreli, korumpirani i bogoodstupni~ki. Verovatno je to bio ispit Bogom dan, kojim je i ceo narod srpski stavqen na probu ispovedni{tva pravoslavne i svetosavske vere. Taj ispit je, mo`emo slobodno re}i, jedva polo`io i to zahvaquju}i milosti Bo`ijoj i velikanima pravoslavne crkve kakvi su bili tada na ~elu SPC: patrijarha – mu~enika Varnave Risti}a, episkopa sv. mu~. Nikolaja Velimirovi}a, mitropolita Gavrila Do`i}a, episkopa Irineja ]iri}a itd. No, kao {to je lo{em temequ i nadgradwa lo{a, tako i lo{em duhovnom stawu aristokratije i vlasti i ve}em delu vernog naroda srpskog, nije pomoglo ni veliko ispovedni{tvo, ni odbrana crkve ovih velikana. ^ak i pojedina wihova stradawa nisu mogla zaustaviti gnev Bo`iji – Drugi svetski rat i komunizam, koji su do{li kao posledica svega ovoga. Treba napomenuti da je zlo seme konkordata bilo poslano i posejano od strane vekovnih neprijateqa pravoslavqa i srpskog naroda, i to crnog poglavara crne internacionale i wegove jezuitske vojske, kako je tada sam patrijarh srpski Varnava nazivao papu, rimokatoli~ku veru i wene vernike. Vatikan je i ovde, kao i mnogo puta pre toga pokazao svoje pravo jereti~ko i satansko lice, kroz razne vidove spletkarewa, intriga i korupcije, kako bi ostvario svoje vekovne pretenzije – osvajawe i gospodarewe pravoslavnim Balkanom. 1. 1. Vatikanska selekcija i na~in nametawa konkordata Konkordat je bio samo jedan u nizu vekovnih poku{aja da se ostvari ovaj gnusni plan Vatikana, koji je za ovu priliku pa`qivo izabrao na~in i li~nosti preko kojih bi trebalo da zagospodari. Izbor je pao ni mawe ni vi{e, nego na predsednika tada{we vlade Milana Stojadinovi}a, koji u to vreme nije krio svoju naklonost prema tada ve} fa{isti~koj Nema~koj i Italiji. Govore}i o Stojadinovi}evoj politi~koj orijentaciji u tom periodu, Rodoqub ^olakovi} je rekao: “Da bi odr`ao ravnote`u u odnosu prema drugom evropskom partneru Osovine, fa{isti~koj Italiji – Stojadinovi} je po{ao na sklapawe konkordata, po kome je katoli~ka crkva dobila u Jugoslaviji takve povlastice kakve nije imala nijedna verska zajednica” (1. “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) Da je bilo obostranog interesa izme|u pape i Vatikana sa jedne strane i vlade Stojadinovi}a – Koro{ca – Spaha sa druge, govori nam dr Dragoslav Smiqani}, lekar i politi~ar. U to vreme dr Smiqani} je pripadao Udru`enoj opoziciji i samog Stojadinovi}a je ocewivao kao berzijanca i hazardera. U svojim neobjavqenim spisima o konkordatskoj krizi ka`e: “On je odmah prora~unao da }e usvajawem konkordata posti}i svoj ciq i pridobiti katoli~ku crkvu kao predvodnika pet miliona Hrvata katolika. Time je mislio da iskqu~i nepomirqivu Hrvatsku seqa~ku stranku sa Ma~ekom na ~elu i pomo}u katoli~ke crkve re{iti dve stvari: hrvatsko pitawe i poja~awe doma}em fa{izmu”. (2. Isto) 633
Ulovqen u ve{tu zamku prastare lisice pape i Vatikana, Stojadinovi} neumorno radi na uspostavqawu konkordata, prate}i i ~ekaju}i pravu priliku da ga i zvani~no sprovede kroz skup{tinsku proceduru. O samom na~inu pripreme terena za budu}e usvajawe ovog bezakonog akta konkordata, Stojadinovi} se slu`io svime i sva~ime: “Opisuju}i konkordatsku krizu, Stojadinovi} ka`e da se u prvo vreme niko nije suprotstavqao konkordatu. I po{to ni{ta nije nagove{tavalo buru koja je docnije nastala, novi premijer je bio uveren da }e se ugovor sa Vatikanom zakqu~iti bez ikakvih smetwi. Wega je to uverewe dr`alo i kasnije, kada je posle nepune dve godine ve} potpisani konkordat upu}en Narodnoj skup{tini na ratifikaciju. Upozoren, u jednom trenutku, od svog brata, da }e ga opozicija sa~ekat” na tom pitawu, on je samouvereno odgovorio da }e konkordat pro}i kroz Skup{tinu kao pismo na po{ti. Stojadinovi}eva sigurnost temeqila se na obimnim pripremama izvr{enim u vezi sa konkordatom. Svuda gde je postojala potencijalna mogu}nost da se pru`i otpor konkordatu, Stojadinovi} se postarao da obezbedi qude na ~iju podr{ku mo`e ra~unati. Pored znatnog broja novinara i listova koji su bili u slu`bi ili pod kontrolom vladaju}e stranke Jugoslovenske radikalne zajednice, i koji su podr`avali wene akcije, Stojadinovi} je glavnu pa`wu usmerio na Narodnu skup{tinu i wen Odbor za konkordat. Da bi postigao da konkordat uspe{no presko~i prvu preponu na svom putu do ratifikacije, on se postarao da sastav tog odbora bude garancija uspeha. Kao {to je i sama tada{wa Skup{tina, u kojoj je Stojadinovi} stvarao ve}inu ’prisiqavawem i kupovawem poslanika’ bila instrument re`ima, tako je i ve}ina wenih tela slu`ila istom ciqu”. (3. “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) Iz ovoga je sasvim jasno da lukavi latini nisu slu~ajno odabrali ba{ Stojadinovi}a i wegovu vladu da wima povere svoj adski plan uvo|ewa konkordata, jer su umnogome poznavali narav, sposobnost, po{tewe i stawe svakog pojedinca i shodno tome tako su i postupali. 1. 2. Odredbe konkordata i prve reakcije SPC Iako se konkordat pojavio vrlo rano, negde oko 1922. godine, tek je 25. 7. 1935. do{lo do wegovog zvani~nog potpisivawa izme|u ministra pravde dr Auera, ina~e katolika iz Siska, kao predstavnika Kraqevske vlade Jugoslavije i pape u Rimu. Sam dokumenat je davao velika prava katoli~koj crkvi, kakva nigde u svetu nije imala. Pogledajmo samo nekolicinu spornih odredbi i ~lanova datih nam kroz tuma~ewa tada{wih uglednih pravnika i funkcionera: “Rasprave o konkordatu nisu se vi{e mogle zadr`ati u stru~nim krugovima. Pojavile su se i bro{ure namewene {iroj javnosti. Stru~na analiza konkordata objavqena je i u jednoj svesci biblioteke ’Politika i dru{tvo’. Autor ove analize, koja je nosila naslov: “Pred konkordatom”, bio je dr Mihailo Ili}, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu. Na osnovu pore|ewa sa odredbama Ustava o verskim slobodama i konkordatima koje su pojedine dr`ave zakqu~ile sa Vatikanom, on je dao stru~634
nu ocenu spornih ~lanova. Ve}ina primedaba ticala se povlastica koje je konkordat garantovao katoli~koj crkvi u Jugoslaviji. U ~lanu VII, na primer, pored ostalih privilegija predvi|eno je bilo da se od sve{tenika ne mogu zahtevati obave{tewa o licima ili o stvarima koja su oni mogli saznati vr{e}i svoje duhovni~ke slu`be, iako su o tome postojali propisi u gra|anskom i krivi~nom postupku. “Jasno je, dakle”, tvrdio je autor ove analize, “da i sama Rimokatoli~ka crkva smatra da joj konkordat pru`a vi{e nego unutra{wi zakon i da se onda samim sklapawem konkordata pravi razlika me|u crkvama u korist Rimoaktoli~ke crkve. [to se, ipak, tome pristupilo, postoje svakako kakvi krupni razlozi oportuniteta koji su pretegli u tom pravcu”. Prema oceni profesora Sergija Trojickog, koji je u posebnoj bro{uri analizirao predlo`eni projekat konkordata, odredbe ~lana VII i neke druge, obavezivale su jugoslovensku dr`avu da usvoji rimokatoli~ki Code iuris canonici koji bi, ako bi se usvojio, dobio svojstvo drugog ustava. Najo{trija primedba odnosila se na ~lan po kome bi katoli~ka crkva imala “puno pravo da slobodno i javno vr{i svoju misiju u Kraqevini Jugoslaviji”. Ta odredba, verovatno zbog termina “misija”, najvi{e je uzbudila duhove iz antikonkordatskog tabora. U drugim konkordatima se to pitawe re{avalo konstatacijom da }e se katoli~ka veroispovest mo}i slobodno i javno ispovedati. “Ako se u predlo`enom projektu htelo ne{to vi{e od toga”, pisao je profesor Ili}, “a da to upu}uje na napu{tawe stare formule i upotreba izraza misija – onda gorwa odredba nije mogla na}i mesta u konkordatu. Pre svega {to se ona mo`e protuma~iti u tom smislu da se na{a dr`ava wome karakteri{e kao neprosve}ena, a zatim i stoga {to je nepogodna za utvr|ivawe verskog mira koji predstavqa va`an dr`avni interes.” Profesor Trojicki je tvrdio da je projekt konkordata dao katoli~koj crkvi misionarski karakter, kao da je Jugoslavija neprosve}ena neznabo`a~ka zemqa. Priznavawe povla{}enog polo`aja katoli~ke crkve uo~eno je i u ~lanu konkordata kojim je bilo predvi|eno da }e “brak sklopqen u katoli~koj crkvi u skladu s odredbama kanonskog prava, ~ak i u slu~aju me{ovite vere, imati, samim tim, gra|anska dejstva”. Prema mi{qewu dr. Ili}a, tim ~lanom se za sve gra|ane koji se ven~avaju u katoli~koj crkvi ~ini bespredmetnim eventualno zavo|ewe obaveznog gra|anskog braka, jer bi samo ven~awe u katoli~koj crkvi obezbe|ivalo gra|ansko dejstvo. U istom ~lanu nalazila se jo{ jedna sporna odredba: “U slu~ajevima me{ovitih brakova, gra|anske vlasti }e u~initi da se na zahtev ’uvre|ene katoli~ke strane’, po{tuje jemstvo dato od strane supru`nika, da }e svi sinovi i k}eri, bez izuzetka, biti odgojeni u katoli~koj veri. Ciq obavezivawa dr`ave da se postara za po{tovawe prethodno datog jemstva od nekatoli~ke strane, bio je da se ono {to se ne ~ini neposredno postigne na posredan na~in”. Ozbiqne kritike upu}ivane su i zbog toga {to je konkordat katoli~koj crkvi priznavao “punu slobodu da osniva udru`ewa katoli~ke akcije i da wima upravqa”. Zadatak tih dru{tava, kako je stajalo u predlogu, bio je “da 635
izvan i iznad svake partijske politike, unapre|uju verski i moralni `ivot pod neposrednom zavisno{}u i odgovorno{}u katoli~ke hijerarhije”. Komentari{u}i tu odredbu, profesor Ili} je tvrdio: “Nemogu}e je prona}i razlog zbog kojega bi udru`ewima ove vrste, i nikome drugom, bila priznata sloboda da rade na unapre|ivawu moralnog `ivota”. (4. “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) Nakon saznawa da je do potpisivawa dokumenta konkordata ipak do{lo u Rimu, Sveti arhijerejski sinod Stojadinovi}u i vladi upu}uje pismenu predstavku sa detaqno izlo`enim primedbama na konkordat, u ~ijem se zakqu~ku ka`e slede}e: “Jerarsi pravoslavne crkve uvek su strogo ~uvali i uvek }e ~uvati svoje obaveze prema dr`avi, ali isto tako oni moraju da ~uvaju i svoje obaveze prema crkvi, koju oni predstavqaju. Svesni toga da crkva i dr`ava poti~u iz jednog istog izvora – voqe Bo`je – i da i jedna i druga moraju raditi za dobro naroda u punoj saglasnosti, oni }e do kraja savesno i sveto vr{iti tu svoju du`nost bez obzira na posledice, koje bi mogle nastupiti za wih li~no. Prema tome, oni znaju i to, da ako neki dr`avni zakon krwi bo`anski zakon crkve, takav zakon ne mo`e biti izraz pravne, narodne i dr`avne voqe, nego je samo posledica zablude i gre{aka nosioca vlasti. A da je to tako i u ovom slu~aju sa ovakvim projektom konkordata, to jasno i o~igledno dokazuje protivre~nost wegove sadr`ine sa osnovnim dr`avnim zakonima, koji su obavezni ne samo za privatna lica, nego i za sve dr`avne funkcionere, a prvenstveno za ~lanove Kraqevske vlade i Narodnog predstavni{tva. Zbog toga predstavnici srpske pravoslavne crkve izjavquju, da ako projekt konkordata, ovakav kakav je, postane zakon, oni ga ne mogu i ne}e priznati, nego }e u takvom slu~aju biti primorani svojom svetom zakletvom i svojom svetom du`no{}u, da se u zajednici sa svojim sve{tenicima i pastvom bore svim raspolo`ivim sredstvima protiv primene takvog zakona u na{oj otaybini. S obzirom na sve gore izlo`eno, Sveti arhijerejski sabor ima ~ast umoliti Kraqevsku vladu da se projekat konkordata parafiran 25.VII 1935. godine u Rimu – ne ozakoni”. (5. “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) Stojadinovi} i papofili nisu ravnodu{no primili ovaj akt upozorewe SPC, znaju}i autoritet vladika i sve{tenstva koji su imali kod naroda. Me|utim, pritisnuti stalnim insistirawem Vatikana, ~iji su predstavnici u`urbano ve} u novembru 1936. posetili vladu, Stojadinovi} je odmah na prvoj slede}oj sednici Saveta ministara odr`anoj 23. novembra 1936. obavestio da je, prema ovla{}ewu Kraqevskog namesni{tva od 5. novembra iste godine, konkordat upu}en Narodnoj skup{tini na ratifikaciju. Politi~ka klima u Skup{tini je, me|utim, bila takva da je konkordat morao da sa~eka povoqnije vreme. Mitropolit crnogorsko-primorski dr Gavrilo Do`i} i episkopi Nikolaj Velimirovi} i Irinej ]iri} posetili su kao zvani~na delegacija SPC 5. decembra 1936. Stojadinovi}a i obavestili ga o stavu najvi{eg crkvenog tela prema konkordatu. O sadr`aju toga razgovora se ka`e: 636
“Javnost nije znala sadr`aj poruke koju su tri arhijereja prenela predsedniku vlade, ali se pretpostavqalo da susret na visokom nivou nije bio prijatan, jer SPC nije skrivala nezadovoqstvo zbog nekih predlo`enih re{ewa i svoju odlu~nost u nastojawu da se ona ne prihvate”. (6. Isto) Ovakav, pravi pastirski nastup vernih pravoslavqu arhijereja, nije mogao a da ne izazove javne revolte i izlive gneva kod jeretika katolika, koji su svim silama upirali ne bi li se uveo konkordat. Mnogi pojedinci su u ovaj projekat ulo`ili i sav svoj politi~ki kapital. Izdvajamo reakciju vrha katoli~ke crkve u na{oj zemqi, na tada objavqeno saop{tewe sa vanrednog zasedawa Arhijerejskog sabora 31. decembra 1936. u Zagrebu, gde je nadbiskup dr Bauer rekao slede}e: “@ao mi je {to ne mogu propustiti ovu zgodu a da ne spomenem jedan `alostan doga|aj. Konkordat izme|u Svete stolice i Kraqevine Jugoslavije, na kome se radilo i raspravqalo od 1922. godine napokon je potpisan 25. jula 1935. Sada, kada je objavqeno da }e konkordat biti predlo`en za ratifikaciju na Skup{tini i Senatu, ustado{e pravoslavni i preuzvi{eni episkopi te zauze{e neprijateqski stav protiv ratifikacije konkordata...”. (7. “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) Verujemo da je `alost latina zaista bila velika, jer i posle 14 godina spletkarewa i potajnog rada na ostvarewu gnusnog plana, prevara jo{ nije davala o~ekivani rezultat. Me|utim, odstupnici nisu gubili nadu, te je ve} na biskupskoj konferenciji odr`anoj 8. januara 1937. i pored neslagawa nekih biskupa zakqu~eno i izdato slede}e saop{tewe u zagreba~kom “Glasniku SPC”: “Katoli~ki episkopat konstatira da je konkordat izme|u Svete stolice i Kraqevine Jugoslavije potpisan te mirno o~ekuje wegovu ratifikaciju”. 1. 3. Poslanica prokletstva patrijarha Varnave Nakon par dana od ove izjave sa nadbiskupske konferencije u Zagrebu, ta~nije 13. januara 1937, uo~i proslave srpske pravoslavne Nove godine o konkordatu i svima onima koji su u~estvovali u wegovom dono{ewu javni sud je izrekao i sam patrijarh srpski Varnava u Sabornoj crkvi u Beogradu. Novinska glasila, s obzirom da su bila u rukama vladaju}e strukture, nisu objavila niti jedno slovce iz novogodi{we poslanice patrijarha, te je za {iru javnost ostala tajna {ta je patrijarh rekao o konkordatu. Iz onoga {to je, recimo, objavqeno u ~asopisu “Politika”, moglo se zakqu~iti da poglavar SPC mirno ~eka wegovu ratifikaciju u Skup{tini. A kakva je zapravo istina, poslu{ajmo od pisca kwige. Citiramo: “Svakome ko je pro~itao bar jedan pasus iz besede, bilo je jasno za{to su Stojadinovi} i Koro{ec pribegli zabrani objavqivawa novogodi{weg govora patrijarha Varnave. Ve} u prvoj re~enici poglavar Srpske pravoslavne crkve je upozorio vernike da ne zna kako da im ~estita Novu godinu kad su “mra~ni oblaci” zaklonili jugoslovensko nebo. Opisuju}i vlastodr{ce kao “qude bez razuma i po{tewa”, koji, su “udarili na svetosavsku pravoslavnu crkvu”, Varnava je pateti~nim glasom upozorio da su “svi reduti u ovoj slobodi i slobodnoj dr`avi uni{teni i predati”, i da je do{ao red na posledwi bedem, na “sve637
tu srpsku crkvu”. Vernici kojima se Varnava obra}ao, nisu morali da naga|aju na kakvu je opasnost arhipastir srpski mislio kad je tako zapaqivo govorio. “Iz sasvim nepoznatih razloga i nikom nedoku~ivih uzroka”, istakao je Varnava, “oni su napravili ugovor sa crnim poglavarom crne internacionale. Tim ugovorom oni ho}e da dovedu do trijumfa toga poglavara na Balkanu, za kojim oni te`e hiqadama godina. Protiv toga crnog poglavara i wegove jezuitske vojske borili su se najpre vizantijski patrijarsi i carevi. Kad je wihovo oru`je malaksalo, borbu su prihvatili na{i slavni Nemawi}i na ~elu sa Sv. Savom. Kad je srpsko carstvo palo na Kosovu, i sami Turci su se borili protiv latinske najezde na Balkan. Znali su Turci la`ni karakter te internacionale, pa joj nisu dali na Balkan. Znali su Turci razorno dejstvo weno unutra u dr`avi, znali su da ta internacionala ne preza ni od kakvih sredstava, ni od kakvih spletaka i intriga, pa nisu ulazili ni u kakav kompromis s wom. Pravoslavnu veru Osmanlije su ponekad i gonile, ali su je smatrale za veru i po{tovale kao veru. Me|utim, na onu crnu internacionalu gledali su ne kao na veru, nego kao na politiku. I eto, bra}o moja, toj neskrupuloznoj politi~koj organizaciji danas na{i valstodr{ci {irom otvaraju kapije i pu{taju je da stane ~vrstom nogom na Balkan. I to ko i kad? Ne kakvi tu|inci, no kr{teni sinovi Svetosavske crkve. Neka je ~ast Turcima i neka je sram takvim pravoslavcima i takvim Srbima!” Obja{wavaju}i da se “crnim ugovorom udaraju okovi na na{u jadnu bra}u katolike u Jugoslaviji”, koji po tom ugovoru “postaju bespravni robovi jednog stranog suverena”, patrijarh Varnava je osudio {to rimska crkvena organizacija, prvo politi~ka pa onda verska, postaje povla{}ena u ovoj dr`avi sa pravima i povlasticama koje ona nigde u Evropi nema i koje nije imala dr`avna crkva u Srbiji”. Pravdaju}i se {to na stawe, protiv koga di`e svoj glas, nije ranije ukazao, patrijarh Varnava je nastavio da izliva svoj duhovni gnev: “Prebacuju nam {to unosimo politiku u crkvu! Ne unosimo mi politiku u crkvu, nego unose otrov u ceo organizam narodni oni koji su izgubili i pamet i rodoqubqe i po{tewe... Ko }e kazati narodu istinu ako ne narodna sveta crkva? Odakle }e se ~uti glas Bo`ji i glas prigu{ene narodne savesti, ako ne iz Svetosavske crkve? Ja se ne bojim ovoga {to sada govorim. Ja se bojim da nisam odocnio da ovo javim narodu. Mo`da sam ovo trebao ranije re}i. Bojim se odgovara}u zato pred sudom Bo`ijim. Ali sve sam ra~unao, kao i svi savesni qudi u ovoj zemqi, da }e se zlo prekratiti...”. (8. “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) Nije te{ko pretpostaviti kako su ovu poslanicu prokletstva do`iveli oni na ~iju je adresu bila upu}ena i sasvim je jasno za{to su se Stojadinovi} i ostatak papisti~ke vlade postarali da ova poslanica nigde ne bude pu{tena u javnost. Uprkos tome, istina o izdaji pravoslavqa uvo|ewewem konkordata stizala je do vernog naroda putem propovedi episkopa i sve{tenstva, koji su, stoje}i na amvonu i dr`e}i krst u ruci, izricali najte`e osude na ra~un 638
onih koji su se zalagali za konkordat, opisuju}i to kao versku i nacionalnu izdaju. Pritisak i nezadovoqstvo u narodu se podigo{e do te mere da su prilikom posete Crnoj Gori ministri i vladini narodni poslanici morali da be`e preobu~eni zbog revolta narodnih masa. 1. 4. Krvava litija Kulminacija zategnutosti odnosa izme|u svetovnih i duhovnih vlasti dostignuta je kada je konkordat ipak usvojen od strane Skup{tine, te mu je ostala samo jo{ jedna prepreka na putu ozakowewa, a to je bio Senat. Dana 19. jula 1937, nakon odr`anog molebana za zdravqe patrijarha Varnave, iz Sabornog hrama je krenula litija sa pet vladika: mit. Dositejom (kanonizovan 1998. kao sve{t. mu~enik postradao od usta{a), episkopom Simeonom, episkopom Platonom (kanonizovan isto), episkopom Savom (kanonizovan isto) i episkopom Irinejem \or|evi}em, kao i mno{tvom sve{tenika i vernog naroda. U toku svog kretawa u~esnici litije su krajwe brutalno prebijeni od strane `andarmerije, koja je tada, {to je vrlo interesantno, u svom sastavu imala iskqu~ivo qude katoli~ke veroispovesti. Pogledajmo kako je jedan od ~inovnika to opisao u svom pismu kolegi vi{em ~inovniku, koji je tih dana bio odsutan iz Beograda: “Prilikom litije 19. jula do{lo je do te{kih incidenata izme|u `andarmerije s jedne, i sve{tenstva i gra|ana s druge strane. Naime, po odslu`enom molepstviju, sve{tenici, svrstani, formirali su litiju i krenuli prema Narodnoj banci. Pri izlasku iz porte Saborne crkve pridru`ilo se i gra|anstvo, dosta `ena, trgovaca, vi{ih ~inovnika, studenata, a bilo je, kako ~ujem, i narodnih poslanika i nekolicina uglednih politi~ara. Na uglu kod Narodne banke ispre~io se dubok kordon `andarmerije, ali sve{tenstvo sa ripidama, u zvani~nim ode`dama, gurano od naroda, koji je bio iza wih, i{lo je napred. Jednog trenutka nastalo je kolebawe kod `andara, bili su u nedoumici. Toga momenta pojavio se Dragan Jovanovi}, {ef op{te policije i kao ~ovek izbezumqen po~eo je da vi~e: “Udri po wima! [ta ~ekate?! Udri...!” Naravno da je posle ovoga nastalo batinawe. U prvim redovima povorke bio je Simeon, episkop {aba~ki, u ode`di i svim znacima wegovog dostojanstva, dr`ao je zlatni krst u ruci, tada ga je udario jedan `andarm kundakom u grudi, zatim je udaren palicom preko krsta, kojim je hteo da za{titi glavu i pao je posle jo{ jednog udarca, sav raskrvavqen na zemqu, onesve{}en. Odmah su ga sve{tenici opkolili i smestili u kola. Odveden je u Patrijar{iju i pokazan usput masi sav ogrezao u krvi. Mo`ete zamisliti kako je to moglo izgledati. Nastala je op{ta tu~a, letele su kamilavke, cepane ode`de, ~ak je iscepana i izga`ena svetosavska zastava. Da bi se branili od kunda~ewa i batinawa, sve{tenici su upotrebili ripide i po~eli wima udarati po `andarmima. Zaista, za dvadeseti vek stra{an prizor, i mislim u na{oj skora{woj istoriji ni od jednog hroni~ara nezabele`en. Posle ovih incidenata, na Patrijar{iji i na svim crkvama u Beogradu izve{ane su crne zastave i zvona su po~ela da bruje. Svet je uzbu|en i {ire se najfantasti~nije vesti – da su svi upotrebqeni `andarmi bili katolici – kako je to naro~ito u~iweno da bi se na taj na~in osvetilo pravoslav639
nim sve{tenicima i pravoslavqu. Posmatra~i ovih incidenata tvrde da skoro ili nikad nije `andarmerija tako bezdu{no i nemilosrdno udarala po gra|anstvu. Mora da je bio `alostan prizor... Zvona bruje i daqe... da li }e ih ko ~uti”? (9. “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) Ovim bezumnim potezom papisti~ka vlada Stojadinovi}a je jasno stavila do znawa da je spremna da po svaku cenu zadr`i vatikanski kurs i da ne}e prezati ~ak ni da se fizi~ki obra~una sa crkvom i vernicima. 1. 5. Trovawe i mu~eni{tvo patrijarha Varnave Uo~i samog izglasavawa konkordata u Skup{tini Kraqevine Jugoslavije isticali su i posledwi trenuci `ivota patrijarha Varnave, koji se naglo razboleo i pao u bolesni~ku postequ. Bolovao je vrlo kratko i ubrzo je prona|en u svom stanu mrtav, neprirodnog polo`aja tela i izraza lica koji je govorio o velikoj patwi i bolovima u kojima se je upokojio. Iste no}i telo upokojenog patrijarha je po nare|ewu vlade balsamovano i nije dopu{tena obdukcija radi utvr|ivawa uzroka smrti, dok o samom toku i razvoju doga|aja te no}i govori Miroslav Bo`ovi}, vi{i medicinski tehni~ar koji je detaqe li~no ~uo od prof. dr Ksenofona [ahovi}a sa Patolo{ko-anatomskog instituta koji je i izvr{io kobne no}i balsamovawe patrijarhovog tela. “Se}am se vrlo dobro”, ka`e Bo`ovi} “da je sutradan posle smrti patrijarha Varnave, u Institut do{ao profesor [ahovi} i ispri~ao kako je u toku no}i pozvan sa “najvi{eg mesta”, da sa svojom ekipom do|e na Top~idersko brdo da izvr{i balsamovawe patrijarha Varnave. Rekao je da su odmah iza poziva stigla kola kojima su se on, docent Igwa~ev i pomo}ni radnik Mita odvezli u patrijarhovu vilu i tamo u prisustvu odre|enih organa izvr{ili balsamovawe Varnavinog tela”. Kada je jedan od asistenata pitao profesora da li su pre balsamovawa uzeli uzorak krvi, profesor je odgovorio da to nije bilo mogu}e, jer su “bili prisutni drugi”. Ali po{to se u to vreme javno govorilo da je patrijarh otrovan, neko od prisutnih se interesovao da li su se prilikom balsamovawa mogli primetiti znaci trovawa, profesor [ahovi} se uzdr`ao od preciznog odgovora”. Svoje svedo~ewe Bo`ovi} zavr{ava mi{qewem da profesor [ahovi}, i da je hteo, nije mogao da uzme uzorak krvi, jer je sve ra|eno u prisustvu policije. “A sama ~iwenica da je balsamovawe izvr{eno no}u i po hitnom postupku, potvr|uje do tada jako rasprostraweno uverewe da je Varnavi otrov podmetnuo neko iz wegove okoline. Oni koji su to inicirali `eleli su da balsamovawem (ubrizgavawem ve}e koli~ine formalina u vene i u stoma~nu dupqu) onemogu}e da se sazna prava istina”. (10. “Srpska crkva i konkordatska kriza”, preuzeo “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) Iako su se trudili da istragu onemogu}e na svim poqima, pa ~ak manipulisawem sa lekarima i wihovim nalazima, la`nim svedocima i ve{tacima, zatim manipulacijom informacijama kroz {tampu i javna glasila, Stojadinovi} i papofili nisu uspeli da prikriju istinu. Tu neoborivu istinu o trovawu patrijarha Varnave definitivno je potvrdio i sam prof. doktor [ahovi} mnogo godina kasnije, kada je javno na jednom predavawu priznao mnogobrojnim studentima u amfiteatru. Jedan od li~no prisutnih bio je i Milo{ \or|evi}, vi{i medicinski tehni~ar iz Beograda: 640
“Na tre}oj godini medicine sedeo sam u drugom redu amfiteatra Patolo{kog instituta u Beogradu, kada je predavawe dr`ao profesor Ksenofon [ahovi}, i kako je taj na{ ~uveni profesor patologije i kancerologije uvek bio odli~an predava~ i veoma neposredan prema slu{aocima-studentima, doslovno je rekao: “Ovde prvi put izjavqujem, jer to pre rata nisam smeo, da je patrijarh Varnava otrovan! To znam, jer sam sa mojim asistentima obdukovao pok. patrijarha Varnavu i neopozivo utvrdio da je patrijarh Varnava otrovan”. (11. “Srpska crkva i konkordatska kriza”, preuzeo “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) Dozvolite da ovde samo konstatujemo da se stara, vekovno oprobana papska metoda trovawa, koja je skoro uvek upotrebqavana za perfidno likvidirawe pravoslavnih, nije promenila. Setimo se samo kako su isti latini otrovali pravoslavne monahe na “Ostrvu cve}a” potplativ{i kuvara da im stavi otrov u hranu. Princip sa trovawem samog patrijarha je bio skoro isti. 1. 6. Anatema na izdajice pravoslavqa i pad konkordata Vest o trovawu i smrti patrijarha Varnave definitivno je uzdrmala kako crkvenu, tako i politi~ku javnost. Niko u Srbiji nije mogao ostati ravnodu{an prema jednom takvom doga|aju, te je i kod mnogih politi~ara bila uzdrmana savest, {to je za rezultat imalo odbijawe konkordata od strane Senata. Napokon je bila zga`ena vatikanska zmija i to ni~im drugim do milo{}u Bo`ijom i mu~eni~kom smr}u partijarha. Pre toga treba navesti stav i odluku Srpske crkve koju je ona bila donela ve} istog dana, 19. jula 1937, kada se dogodila “krvava litija”. Na vanrednoj sednici Sv. arh. Sabora je donesena odluka o iskqu~ewu iz crkve (anatema), svih politi~ara, ministara i poslanika pravoslavne vere koji su glasali za konkordat. Pogledajmo jedan izvod iz uputstva o jednoobraznoj primeni sankcija prema izdajicama, poslanog svim arhijerejima od strane Sinoda, a koje ka`e: “Taj stav konkretizovan je odlukom Svetog arhijerejskog sabora 13. juna 1937. godine, kojom je Sveti sinod ovla{}en da izradi i eparhijskim arhijerejima dostavi generalno uputstvo radi jednoobraznosti u postupawu prema svima onima koji budu ma kojim na~inom doprinosili da se projekt konkordata ozakoni i primewuje”. Uputstvo koje je na osnovi te i ranijih odluka Arhijerejskog sabora izradio Sinod i uputio arhijerejima Srpske pravoslavne crkve, glasilo je: 1. Da nadle`ni eparhijski arhijerej svakog narodnog poslanika ili senatora, koji je sve{teni~ko lice, pa bude glasao za ozakowewe projektovanog konkordata pri re{avawu o tome u Narodnoj skup{tini i Senatu odmah: a) stavi pod zabranu sve{tenog dejstva i b) naredi podru~nom crkvenom sudu da se protiv takog sve{teni~kog lica povede redovni sudski postupak. 2. Da nadle`ni eparhijski arhijerej, svakog narodnog poslanika i senatora pravoslavne vere, koji bude glasao za konkordat i time se ogre{i o pravoslavno crkveno u~ewe i crkvenu disciplinu: 641
a) odmah li{i svih prava i po~asti u na{oj crkvi, i b) izda nare|ewe podru~nom sve{tenstvu da nijedno sve{teno lice, pod ma kojim izgovorom i radi ma kog crkvenog obrednog ili privatnog posla ne mo`e ulaziti u dom doti~nog poslanika ili senatora bez naro~ite pismene dozvole i blagoslova nadle`nog arhijereja. Ove se odluke arhijerejske vlasti, kao izvr{ne, imaju u najkra}em roku javno pro~itati vernima posle prve vanredne svete liturgije u svim hramovima u eparhiji, a naro~ito na onoj teritoriji (odnosno srezu) na kojoj je doti~ni poslanik ili senator izabran”. Sveti sinod je u ovom uputstvu izrazio jednoglasno mi{qewe i preporuku eparhijskim arhijerejima, da odmah po saznawu da je konkordat izglasan, ako se to dogodi, naredi da sve crkve i manastiri istaknu crnu zastavu na hramovima, i da je na hramu dr`e 15 dana od dana eventualnog izglasavawa konkordata”. Iz odluka objavqenih u “Glasniku Srpske pravoslavne crkve” vidi se da su zakqu~ci rukovodstva Srpske pravoslavne crkve striktno sprovo|eni. Na zasedawu Svetog arhijerejskog sabora, 1. avgusta 1937, predstavnik Svetog sinoda je zvani~no obavestio najvi{i crkveni organ koji su ministri i narodni poslanici “radili na sprovo|ewu konkordata, a i u Narodnoj skup{tini dana 23. jula t. glasali za pomenuti zakonski predlog o konkordatu i time se ogre{ili o Srpsku pravoslavnu crkvu”, pa je mitropolit Dositej, zamenik patrijarha i administrator Arhiepiskopije beogradskokarlova~ke odlu~io da se: “Dr Milan Stojadinovi}, ministar spoqnih poslova i predsednik Kraqevske vlade, iz Beograda i jo{ osam ministara pravoslavne veroispovesti predadu crkvenom sudu Arhiepiskopije beogradsko-karlova~ke, s tim da se imenovanima, do re{ewa crkvenog suda, uskra}uju sve crkvene po~asti”. Istom odlukom, zbog iste krivice i istom sudu predati su Stevan ]iri}, predsednik Narodne skup{tine, i {est poslanika pravoslavne vere sa teritorije beogradsko-karlova~ke arhiepiskopije. Me|utim, sankcija prema “jereticima” time nije okon~ana. Koliko god je sama odluka o predavawu vinovnika nadle`nom sudu bila o{tra i neprijatna, za one na koje se odnosila jo{ je neprijatnija bila preporuka kako odluku treba obnarodovati i sprovesti: “Istovremeno odre|ujemo da nadle`ni sve{tenik ne mo`e ulaziti u ku}u napred imenovanih radi vr{ewa sve{tenih radwi bez na{eg naro~itog prethodnog odobrewa. Ova se na{a odluka ima javno pro~itati vernima posle prve naredne svete liturgije, u svim crkvama Arhiepiskopije beogradsko-karlova~ke i u~initi sve {to je potrebno da u crkvi tada bude {to vi{e parohijana”. U obrazlo`ewu se, tako|e, preporu~uje da ne samo sve{tenstvo izbegava dodir sa ka`wenim licima “nego se truditi da i verni zauzmu isti stav prema wima”. Na kraju je izra`eno uverewe da }e sve{tenstvo data uputstva shvatiti “kao svoju najve}u i svetu du`nost”. (12. “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) 642
Evo pred nama pravog ispovedawa vere i pravog svetoota~kog stava prema jeresima i jereticima, a povrh svega evo pravog pastirskog starawa za verno stado koje jeste su{tinski razlog i obaveza episkopa crkve Hristove. 1. 7. Obarawe konkordata i reakcije katoli~ke crkve Iz sagledavawa konkordatske krize i wegovog obarawa, a sa dana{weg aspekta, sasvim je jasno da je najzaslu`niji za uspeh u ovoj besomu~noj borbi bio sam patrijarh Varnava koji je, iako upokojen, zadao zavr{ni udarac jereticima i wihovom zlodelu. Iako su papofili krajwe bezumno likvidrali patrijarha, misle}i da }e tako lak{e re{iti svoj problem, nisu bili svesni da opet po premudrosti Bo`ijoj nesvesno izvr{avaju samu voqu wegovu, koja se ogledala u apsolutnoj pobedi pravoslavqa nad bezumnim jereticima. Brutalno otrovav{i i ubiv{i patrijarha srpskog, nesre}ni jeretici su ubili fizi~ki samo wegovo telo, ali ne i wegovu du{u, koja se samim tim mu~eni~kim na~inom stradawa oven~ala jo{ ve}im vencem slave Bo`ije i vinula poput ptice u ve~no carstvo Bo`ije. Papofili i izdajice pravoslavqa tako|e su zabaoravili i zanemarili istorijski borbeni duh srpskog naroda, koji je tada, izgleda, mogao biti uzdrman i probu|en jedino ovakvim potresnim doga|ajem kao {to je patrijarhova nasilna smrt. Naravno, sve ovo nije moglo pro}i bez burne reakcije onih koji su i podmetnuli ovo “kukavi~ije jaje”, Vatikana i katoli~ke crkve, od kojih se prvi oglasio, nama Srbima dobro poznat zlo~inac nadbiskup Alojzije Stepinac, koji je u pozdravnom govoru predstavniku Vatikana u Beogradu zadu`enog za uvo|ewe konkordata nadb. Pelegrinetiju, u trenutku kada se ovaj vra}ao u Vatikan da objasni Sv. ocu razloge neuspeha, izgovorio slede}e: “Znajte, uzoriti gospodine, a to isporu~ite i Sv. ocu, da nas nikada ne}e upla{iti bura koja se danas sa svih strana di`e na Petrovu la|icu (..)”.(13. “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) Kona~no je posle ovoga i svoje krajwe ogor~ewe i nezadovoqstvo izrazila i sama Sv. stolica i sam poglavar papa Pije XI na sve~anom konzorcijumu 16. maja 1937. u Vatikanu, gde ka`e: “Do}i }e dan – a voleo bih da to ne moram kazati, ali sam duboko uvjeren – da do}i }e dan, kada ne}e biti malen broj du{a, koje }e za`aliti {to nisu {irokogrudo, velikodu{no i aktivno primile tako veliko dobro kao {to je ono, koje je zastupnik Isusa Krista nudio wihovoj zemqi, i to ne samo radi crkvene i verske sloge naroda, ve} radi socijalne i politi~ke sloge, mada odlu~no odbijamo da politika bude na{a stvar, na{ posao”. (14. “Zatamwena istorija”, Milo{ Milo{evi}, Beograd 1994) Koliko god bio uverqiv, papa i wegova Sv. stolica nas ba{ nisu uverili da u katolicizmu i Vatikanu nema politike, jer sa gledi{ta dana{wih svetskih i politi~kih doga|aja, malo je mesta – ~ak bismo rekli da ih nema, gde Vatikan i crna internacionala nije ume{ala svoje prste. Tome smo svedoci i mi danas na na{im prostorima. Ovde ne mo`emo da izostavimo paralelu izme|u jednog ovakvog ispravnog crkvenog stava koji je crkva imala tridestih godina, i koji je rezultirao i samom anatemom i ministre i narodne poslanike i sve ostale politi~are koji su u~estvovali u dono{ewu jedne protivcrkvene odluke, recimo 643
dana{weg stava patrijarha i episkopa SPC koji, {ta vi{e, daju svoju javnu podr{ku raznim anticrkvenim i antisrpskim politi~kim strankama i pokretima, a da ne pomiwemo sijaset bogoprotivnih zakona i regulativa koje se danas donose u Skup{tini i na koje niko ne reaguje. Imaju}i, dakle, sve prethodno re~eno u vidu, zakqu~ujemo da je i pored svega tragi~nog {to se dogodilo Srpskom narodu i SPC u periodu konkordatske krize, ipak ovo bila jedna svetla ta~ka u na{oj istoriji, koja je zablistala samo na kratko da bi potom pala u zaborav. Na tom mestu se na{la jer su je, na`alost, sa namerom tamo gurnuli prvi – sami arhijereji SPC postavqeni od strane komunista i partije, a potom i ovi dana{wi wihovi naslednici episkopi “demokrate” – koji vi{e vole katolike i papu nego svoje svete pretke kao {to su patrijarh-mu~enik Varnava, episkopi Platon, Sava, Dositej i ostali postradali od usta{ke ruke. 2. Vatikan Semper idem Kao po~etak odnosa izme|u SPC i rimokatolika smatra se upravo period koji je vezan i za sam po~etak pada SPC u svejeres ekumenizma i SSC. Iako su odnosi tokom Drugog svetskog rata iz razumqivih razloga bili na nivou “me|usobne nepodno{qivosti”, period komunizma nakon rata je po ko zna koji put pokazao svoje satansko lice, stvarawem ekumenisti~ko-komunisti~ke teorije tzv. “bratstva i jedinstva” koja je bila savr{ena osnova za ponovni atak Vatikana u osvajawu pravoslavnog Balkana. Upravo dolaskom komunista na vlast u Srbiji, zatim postavqawem od istih komunisti~ke crkvene jerarhije i stupawem u ekumenizam i SSC, otvorila su se velika vrata za ulazak Vatikana i papista na svetosavsko tlo, a ~ega smo svedoci danas. Evo {ta se o tim ranim za~ecima bezakowa ka`e: “Naj~udnije je, me|utim, to {to su prvi kontakti dve crkve, posle rata, po~eli nakon osnivawa Sekretarijata za jedinstvo hri{}ana 1959. godine u Vatikanu. S pravoslavne strane isti~e se, da se predsednik Seketarijata, kardinal Bea, kao poznavalac isto~ne tradicije, mnogo zalagao da unutar Rimske crkve po~ne duvati povoqniji vetar prema pravoslavnom Istoku. [ezdesetih godina, pravoslavni bogoslovi iz Jugoslavije odlaze na bogoslovske studije na rimokatoli~ke fakultete u Be~, Rim i Nema~ku. Po~iwe razmena predava~a. Organizuju se zajedni~ki simpozijumi teologa. Katoli~ka crkva u Austriji i Nema~koj daje svoje crkve za bogoslu`ewa za pravoslavne vernike Srbe. Istovremeno, odnosi katolika i pravoslavnih u Jugoslaviji bili su krajwe uzdr`qivi. Do prvog susreta patrijarha srpskog Germana i zagreba~kog kardinala [epera do{lo je 25. aprila 1968. godine u Sremskim Karlovcima. Kardinala su pratili |akova~ki biskup Stjepan Bojerlajn i tada{wi pomo}ni biskup zagreba~ki dr Frawo Kuhari}, a sa patrijarhom su bili mitropolit zagreba~ki Damaskin i episkop sremski Makarije. Odjek tog susreta bio je vrlo velik i pozitivan. Susreli su se iste godine u Beogradu i Qubqani nadbiskup Josip Poga~nik, tada v.d. predsednika Biskupske konferencije u Jugoslaviji. Kasnije su susreti najvi{ih predstavnika postali normalna pojava. Najpoznatiji su redovni ’me|ufakultetski ekumenski simpozijumi’ bogoslovskih fakulteta u Beogradu, Zagrebu i Qubqani. O saradwi ~esto pi{e {tampa ovih 644
verskih zajednica, a pojedine teme razra|uju teolo{ki ~asopisi. ’Mora se konstatovati da listovi i ~asopisi jedne crkve pi{u veoma objektivno o zbivawima u drugoj crkvi’”. (15. “Srpsko pravoslavqe”, S. Reqi} i M. Petrovi}, Beograd 1989) Od tada je, na`alost, krenulo po onoj staroj srpskoj: “Tiha voda breg roni”, te je tiha i tajna obrada naroda urodila plodom. Danas smo svedoci da jereti~ki papski kardinali i biskupi u vidu raznih delegacija “ne izbijaju” iz hramova i manastira SPC, a {to je jo{ gore i episkopi i sve{tenici SPC ne ostaju du`ni, te se na sve na~ine trude da se svojim prisustvom na zajedni~kim molitvama u katoli~kim hramovima “revan{iraju bra}i u Hristu”. Uporedo sa tim bezo~no zanemarivawe spasewa verskog srpskog naroda od episkopa SPC ide dotle, da imamo skoro masovnu pojavu da narod, podr`an “bezumnim teologijama” istih SPC zvani~nika i te{kom materijalnom situacijom, prelazi i prima katoli~ku veru, i to za {poret “Smederevac” i metar drva za ogrev. Prosto je neverovatno kolika je nebriga episkopa SPC prema vernom narodu i sirotiwi, dok je sa druge strane velika revnost istog klira SPC za kupovinu luksuznih automobila, najmodernije opremawe eparhijskih dvorova, napla}ivawe svetih tajni (simonija) i eparhijskih poreza. A svu tu gramzivost i srebroqubqe ve{to koriste lukavi “prijateqi” – bezbo`ni papisti, te wihova “sestrinska crkva”, malo po malo kupuje siroti verni narod srpski, razgrabquju}i tako stado Hristovo, na o~i “slepim pastirima”. Najnoviji ovakvi doga|aji odigrali su se pre samo destak godina, a radi se o masovnom prekr{tavawu srpske dece u Splitu i celoj Hrvatskoj, na o~igled cele srpske i svetske javnosti koja nije pokazala nikakvu reakciju ili makar saop{tewe. Povodom ovih nemilih doga|aja sve{tenik SPC – @. Gavrilovi} u otvorenom pismu Sinodu SPC ka`e, citiramo: Svetom arhijerejskom sinodu Srpske pravoslavne crkve, svim relevantnim dr`avnim ustanovama Srbije i sredstvima informisawa javnosti, Beograd 2. jun 2003. O ponovnom duhovnom genocidu pokr{tavawa srpske dece u Zagrebu! Po{tovana gospodo arhijereji, Bio sam doneo odluku da vam vi{e ne pi{em nikakva pisma, jer i ona koja sam vam do sada napisao nisu imala nikakvog prakti~nog odjeka, osim {to su navukla va{u mr`wu na mene. Me|utim, briga za duhovno stawe na{eg naroda i za wegov opstanak na ovim, vekovnim na{im ogwi{tima, naterala me je da vam se ponovo obratim. Ovo tim pre {to do sada nisam ~uo da je na{a crkva, dr`ava ili neka medijska ku}a uop{te reagovala na udarnu vest “Glasa javnosti” (br. 1.720, od 28. maja 2003), objavqenu na wegovoj prvoj strani, pa sam stoga sam prinu|en da to ovim putem, koliko-toliko, poku{am da ispravim. A ta vest, pod naslovom: “Srpska deca pre{la u katolike” glasi: “U Splitu se od 5.400 Srba, koliko ih je u ovom gradu bilo 1991. godine, na posledwem popisu samo devet izjasnilo da su Srbi, a u Zagrebu je oko 20.000 srpske dece iz pravoslavqa pre{lo u katoli~anstvo, rekao je Zoran Pusi} iz Gra|anskog odbora za qudska prava, Zagreb”. 645
Mene je ova vest {okirala i prenerazila, pa sam bolestan od kako sam je pro~itao, a vas ba{ briga za to... U isto to vreme, dok nam Hrvati ubijaju odrasle qude u Hrvatskoj, ne dozvoqavaju povratak prognanih, diskrimini{u ono malo preostalih Srba u svakom wihovom “kotoru”, prevode na{u decu u rimokatolike, i to ne samo u Zagrebu, a ka`u da to ~ini i nadbiskup Ho~evar u Beogradu, kao {to je nekada ~inio nadbiskup Perko – davaju}i Srbima potvrde da su pre{li u rimokatolike, kako bi sa~uvali svoju imovinu (ku}e) na Jadranskom primorju koje su s mukom gradili, na{e dr`avne velmo`e ustoli~uju Hrvate na ministarska i direktorska mesta ovde u Srbiji. Poznat je slu~aj viceguvernera tada{we Narodne banke Jugoslavije i sada{we banke Srbije, Jela~i}a (nije ban Jela~i}, mo`da wegov srodnik), koji je pored dva paso{a (hrvatskog i ma|arskog) za dva dana dobio i jugoslovenski, bez ikakve provere i protiv nacionalnog interesa ovog naroda, kako bi mogao da postane viceguverner ovde u Srbiji, da ne govorim o mnogim drugim pojedincima. Pitam vas sve: koje i kakve polo`aje zauzimaju Srbi u Hrvatskoj, u BiH, na Kosmetu, u Makedoniji, ~ak i u Crnoj Gori? Na{i preci su visili na kocu, raspiwani na krst, `ivi potkivani kao da su kowi, od o~eva dana{wih usta{a i muyahedina; setimo se |akona Avakuma, Hayi \ere, Ruvima, Platona Jovanovi}a, Petra Zimowi}a i brojnih drugih, a dana{wi pravoslavni Srbi su postali najotu|eniji narod u svetu, otu|eni od svoje vere, nacije, dr`ave, kulture, tradicije, i to ne samo oni u dr`avi, nego i oni u crkvi. Ko danas u crkvi ili dr`avi brine brigu o Srbima? Dakle, u to vreme, dok Hrvati pokr{tavaju na{u decu i prevode iz pravoslavqa u rimokatolike, na{e crkvene velmo`e se qube sa Bozani}em, Tu|manom, Ho~evarom, rimskim papom Vojtilom, kakav je slu~aj sa poglavarom SPC nedavno u manastiru Begaqici sa delegacijom Sv. arh. sinoda i wenom posetom rimskom papi, sa jednim na{im episkopom, koji vodi grupu od ~etrdesetak svojih sve{tenika u posetu rimskom papi, da im on podeli “blagoslov” i po koji zlatnik, a da ne govorimo o me|udr`avnoj poseti na{ih obezbo`enih politi~ara Rimskoj kuriji i zalagawe da papa poseti Beograd i Crnu Goru. Znaju li oni ko je i koliki antihri{}anin rimski papa?! Dakle, oni nas kamenom, a mi wih hlebom, u stilu one na{e narodne poslovice koja ima izvori{te u Svetom pismu. I sve bi to bilo u redu kada bismo, barem, tim na{im hri{}anskim stavovima izazvali uspavanu savest kod rimokatolika: da se probudi wihova savest za zlo~ine koje su nam po~inili u sva tri rata i izazove hri{}ansko pokajawe za zla koja su nam naneli i koja nam jo{ uvek nanose, sve u nadi da }emo u “bra}i” rimokatolicima probuditi hri{}ansku qubav i pokajawe za zlo~ine koje nam ~ine. Uzgred da napomenem, da ja nisam nikada video toliku radost kod poglavara na{e crkve kao onu koju je imao na licu kada se qubio sa nadbiskupom Ho~evarom u manastiru Begaqici, kao da je on rimski papa, a ovaj mu podre|en biskup~i} ili kao da mu je hteo da ka`e: O~e! Delo svr{ih koje si mi dao da izvr{im! (sr. Jn. 17, 4). Tu “idili~nu sliku poqupca” na{eg poglavara sa Ho~evarom i wegovom svitom ne `elim da prila`em uz ovo pismo, jer je ona ve}ini na{ih vernika poznata. Mawe je poznata jedna druga slika, ko646
ju sam slobodan da prilo`im uz ovo pismo, iako raspola`em sa mnogo drugih sli~nih fotografija, o novom “Judinom poqupcu” jednog na{eg episkopa pred Sabornim hramom u Ni{u, koji se u vreme tog “poqupca” popravqao, neposredno pre nego {to je taj hram zapaqen i izgoreo u podmetnutom po`aru odmah posle ovog “Judinog poqupca”. Pitawe za gospodu arhijereje u crkvi Pitam vas, gospodo u crkvi: {ta ste u~inili da za{titite srpsku decu od diskriminacije, pokr{tavawa, ubijawa, zlostavqawa ovde ili u svetu?! Umesto toga Vi se qubite sa papom i wegovim prelatima, sara|ujete sa onima koji nas uni{tavaju, ne na na{u za{titu i biolo{ki opstanak nego naprotiv. Vi qubite ruku jereticima. Episkop, ili ma koje sve{teno lice, koje qubi ruku jeretiku ili sara|uje sa wim, ili molitveno op{ti, ne samo svetotajinstveno molitveno op{ti, kako u~e “moderni” teolozi koje je komunizam {kolovao, odlu~io je sebe od pravoslavqa, po kanonima na{e crkve i u~ewu svetih otaca. Znate li, gospodo u crkvi: gde vam je nadle`ni episkop ~ija su deca “pokatoli~ena”?! Namerno ste ga premestili da bude mitropolit cele Italije, da bi neprijateq wegovo stado raspudio i vuci grabqivi bukvalno poklali wegove ovce?! Zar ne ose}ate gri`u savesti, ni vi ni on, kao da ste najamnici u crkvi, a ne pastiri crkve Hristove? Prisetite se re~i Gospodwih: “Najamnik, koji nije pastir, kome ovce nisu svete, vidi vuka gde dolazi, i ostavqa ovce, i be`i: i vuk razgrabi ovce i raspudi ih” (Jn. 10, 12). Umesto svega {to bi trebalo da ~inite i da se oduprete istrebqewu pravoslavnih Srba, vi pozivate Srbe da iza|u na glasawe i legalizujete {iptarsku secesiju Kosmeta; {aqete episkope i mitropolite na pregovore sa papom, da mu qube ruku i skute, a on nam ponovo oduzima decu i prevodi ih u “jani~are”, a na{i episkopi, ~ak i mitropoliti sede sa wim i wegovim prelatima i yelatima i “pregovaraju”. Papa ve} zakazuje posetu RS da u samostanu Petri}evac izvr{i beatifikaciju Ivana Merca, ideologa usta{ke organizacije, u samostanu ~iji su kalu|eri – frawevci u~estvovali u klawu i istrebqewu pravoslavnih Srba. Sutra }ete, mo`da, i vi pozvati ~ak i samog papu sebi “u pohode”. A papa vam, preko svojih prelata i yelata, raspu|uje stado, pokr{tava ve} kr{tene Srbe u Hrvatskoj, Srbiji, Kosmetu, Bosni i Hercegovini, stvara divqe crkve u Makedoniji i Crnoj Gori. Vi se tobo`e borite za {a~icu pravoslavnih Makedonaca, {to nije za osudu, a dopu{tate papi da odveri i odnarodi stotine hiqada pravoslavnih Srba u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, po onoj narodnoj “da se Vlasi ne dosete”! Kao da to ~inite u znak “zahvalnosti” prema “svetom ocu” {to vam je oteo pastvu, a vama pomogao da se “kurtali{ete” obaveza `rtvovawa za svoje vernike, zaboravqaju}i Hristovu nauku: “Od ove qubavi niko nema ve}u, da ko `ivot svoj polo`i za prijateqe svoje” (Jn 15, 13). [ta }e vam jadni va{i `ivoti i mitre, ako izneverite Gospoda Hrista, ako se odreknete jednoga od wegovih malih (Mt 25, 45)? A i sada to isto nedelo – pokr{tavawa Srba – ~ini papa u Beogradu, [idu, [apcu, Vaqevu i po drugim gradovima Srbije, preko svojih prelata i yelata, dok na{i velikodostojnici wega tap{u i ulaguju mu se, a on postupa bogohulno i jereti~ki – pokr{tavaju}i pravo647
slavno – kr{tene Srbe da postanu “novi jani~ari” ostatku ostatka srpskog naroda, a ne ~ini to nekr{tenim muyahedinima. ^ak, kao “pride uz }ar” vi, crkveni velokodostojnici, uvodite u SPC “instrumentalnu muziku” preko zvona na hramu Svetog Save, izgra|ujete reqefe i bareqefe od na{ih svetiteqa, kakav je slu~aj u Soko manastiru sa kipom sv. Vladike Nikolaja, koga osve}uje li~no poglavar na{e crkve, zatim poprsje Svetog Save u porti hrama Svetog Save u Beogradu, {to sve nije u duhu pravoslavne umetnosti i {to je organski nespojivo sa wom kroz vekove. Uostalom, zar nije jo{ u Starom zavetu zapove|eno: “Ne radi sebi lika rezana niti kakve slike od onoga {to je gore...” (2. Moj. 20, 4 – 5)? Zato nije nikakvo ~udo: a) {to radnici na gradwi ovog hrama ginu, jer rade i praznicima; {to kupola Hrama blago tone; {to nova skupo kupqena zvona prskaju, jer Gospod daje svoje simbole i znake qudima, ali qudi u crkvi: “Usta imaju, a ne govore; o~i imaju, a ne vide; u{i imaju, a ne ~uju” (Ps. 135, 16-17). Pitam se: da li ste za sve ove propuste i nerad svesni svoje istorijske odgovornosti, posebno za nerad i okrenutost materijalnom `ivotu, za svoju nedopustivu indolenciju kada su u pitawu interesi pravoslavqa i za{tita pravoslavnih Srba? Ili, kako zli jezici ka`u, da neko u vrhovima SPC radi za interese Vatikana, ako je SPC kupqena “Petrovim nov~i}em” da, kao Juda, izda pravoslavnog Hrista u srpskom narodu i primi rimokatoli~ku “prelest i jeres” preko zloglasne unije! Neki ka`u to otvoreno da ima vatikanskih pla}enika u SPC, neki prikriveno, ali se “{u{ka” i trebalo bi javno iza}i sa istinom pred narod... Znam, isto tako, da brojni predstavnici crkve, svaka ~ast malom broju izuzetaka, nisu na visini svog poziva, misionarskog slu`ewa i zadatka, kao ni moralnog `ivota koji od wih zahteva vera pravoslavna. Ako je tako, a tako jeste i to mogu dokazati, za{to se onda brojni episkopi qute na bla`enopo~iv{eg oca Tadeja koji je kazao da je DB ubacio veliki broj svojih agenata u SPC da u woj iznutra rovare protiv crkvenih interesa i interesa na{eg naroda, ako to nije istina?!... Pa zato vas naju~tivije pitam: sa ~im }emo iza}i pred Svetog Savu, pred sve na{e svetiteqe, pred svete episkope: Platona, Petra, Savu, Dositeja, |akona Avakuma i pred hiqade drugih, znanih i neznanih, srpskih svetiteqa, ako vam neprijateqi, kao gladni vuci, raspu|uju va{e stado, a vi ni{ta ne preduzmete da ga sa~uvate! Mislim da dobro znate kome je Gospod rekao: “Kakva je korist ~oveku ako zadobije sav svet, a du{i svojoj naudi?!” (Mk 8, 36). ... Mislite li na sud Bo`iji, na sud pred istorijom i potomstvom? Da li znate “su ~im }ete iza}’ pred Milo{a”, pred Svetog Savu i, kona~no, pred Gospoda Hrista, ~ijem stadu ne slu`ite kao pastiri nego kao najamnici, misle}i samo o svojim sopstvenim, a ne o op{tim, narodnim interesima?! Vi se bogatite, a va{ narod siroma{i, gladuje i izumire; vi se {irite i u`ivate, a va{ narod se skupqa, smawuje i nestaje; vi vladate mo}no, ~ak rekao bih nasilno, vladate ostatkom srpskog naroda ovde u Srbiji, ne dozvoqavaju}i narodu ni “da pisne i zavapi za pomo}”, a va{ narod robuje u susednim dr`avama koje su stvorene na ra~un `ivotnog prostora srpskog naroda, robuje i pati ba{ kao u De`evoj i ^au{eskuovoj Rumuniji. Imate li savesti 648
i dr`avni~ke mudrosti da stanete pred svetog velikomu~enika kneza Lazara, koji je polo`io glavu da bi sa~uvao Kosovo, koje vi i va{i prethodnici rasprodajete, a da ne pocrvenite”. (16. “SPC na raspe}u izme|u Istoka i Zapada”, @. Gavrilovi}, Beograd 2003. str. 119-127) Iz ovog krajwe iskrenog i o~ajnog tona i izlagawa pisma jednog sve{tenika uspavanom Sinodu i duhovno obolelim episkopima zakqu~ujemo da u su{tini ispod povr{ine problematike predaje Vatikanu i papi svetosavskog `ezla, postoji mnogo vi{e razloga i uzroka, koje su kao kulminaciju svoga bezakowa, izdaje i gnusobe dale otpadawe od svega svetog, pravoslavnog i svetoota~kog i na`alost SPC u~inile jednom bezblagodatnom, obi~nom, svetovnom politi~kom organizacijom sa svim wenim politikantskim osobinama. No vratimo se na{oj temi i poslu{ajmo {ta o odnosima SPC i papista misli V. Dimitrijevi} u svojoj kwizi, citiramo: “Danas su neki Srbi, po ko zna koji put u novijoj “jugoslovenskoj” istoriji, spremni da veruju da papa `eli da se s nama “sjedini u qubavi”. Ima Srba (~ak i episkopa), koji misle da su postupci carigradskih patrijaraha Atinagore, Dimitrija i sada{weg Vartolomeja (koji su se grlili i qubili sa papama Pavlom [estim i Ivanom Pavlom Drugim) ne{to {to bi svi trebalo da sledimo. Za to vreme, prozelitski juri{i se nastavqaju (Vatikan postavqa svoje biskupe, jezuite – misionare, u Sibir; juri{a na Ukrajinu, itd). Nadbiskup beogradski Franc Perko, koji se u Srbiji zala`e za ekumenizam i toleranciju – “me|u svojima” govori sasvim drugo. Tako je 14. listopada 1995. u Postojni, na Drugom susretu biskupijanskih Karitasa za oblast zemaqa Alpe – Jadran, pred predstavnicima katolicizma iz raznih zemaqa rekao i ovo (prepri~ala Informativna katoli~ka agencija – Zagreb, u svom biltenu od 19. listopada 1995): “U doba osloba|awa od Turaka u 19. stoqe}u Srbi su vodili mnogo ratova sa silnim okrutnostima. Povjesni~ari (poimence Dimitrije Tucovi}) biqe`e kako su sami srpski ustanici mrcvarili qe{eve svojih poginulih boraca, rezali im u{i i noseve, a zatim ih pokazivali europskim novinarima kao primjer turske okrutnosti. Stoga je doista potrebno oprezno primati tvrdwe koje odonud idu u svijet o stra{nim pokoqima i okrutnostima kako u ovom ratu, tako i u pro{lom, npr. kad je rije~ o silno umno`enom broju `rtava u konclogoru Jasenovac”. Za netrpeqivost Srba prema rimokatolicizmu, Perko je optu`io komunisti~ku propagandu, koja je od Stepinca napravila “ratnog zlo~inca”. “Da se katoli~ka crkva u Hrvatskoj u ono doba kajala zbog usta{kih zlo~ina, to ne bi – smatra Perko – pridonosilo pomirewu, nego bi bilo shva}eno kao priznavawe krivwe za opravdawe osvete”. (17. “Papa u Srbiji, da ili ne”, V. Dimitrijevi}, Milanovac 2000) Slu{aju}i ovakve, krajwe la`ne izjave lukavih zlona~alnika katolika, prost ~ovek prosto ne mo`e a da ne konstatuje, da su papisti i unutar sebe i spoqa bez ikakve trunke pokajawa i razuma i da se definitivno iluzija o “zajedni~koj qubavi” o kojoj ma{tare dana{wi SPC papofili, razvila u jedno duhovno – patolo{ko stawe koje je, na`alost, postalo i stawe samih duhovnih lekara – episkopa i klira SPC. 649
Iz teksta se utvr|uje na {ta je sve bio spreman Vatikan da bi pokatoli~io Srbe. U tekstu se navodi i pretwa Vatikana Srbima zato {to je pao konkordat. Tu pretwu Vatikan je ostvario ve} 1941. godine, nekoliko godina nakon pada konkordata. Identi~na situacija je bila i 1990. godine, kada je Vatikan izneo pretwu da }e se Srbija svesti na Beogradski pa{aluk. Kao {to su nakon pada konkordata usledili usta{ki zlo~ini nad Srbima tokom Drugog svetskog rata, tako su nakon pretwe da }e Srbija biti svedena na Beogradski pa{aluk usledili zlo~ini nad srbima od 1990. godine. Oba puta je nare|ewe za vr{ewe zlo~ina nad Srbima izdao papa. Godine 1941. to je bio Pije XII, a 1990. godine Jovan Pavle Drugi. 31. 3. Na stranicama od 243 do 248 je tekst: 2. 1. Prekretnice u pro{lom veku Iako je dosta pro{lo od vremena kada je `iveo Sv. Sava pa do danas, borba i ciqevi latina su ostali isti i nepromeweni, a to je pokoravawe pravoslavqa i pravoslavnog vernog naroda srpsko Najja~e udare od strane pape i rimokatolika do`iveli smo ipak u periodima pre i za vreme Drugog svetskog rata, za koje se mo`e slobodno re}i da su jedna od te`ih istorijskih Golgota i raspe}a srpskog naroda. U prethodnom delu ove kwige dali smo pregled vezan za predratni period u kome je papa poku{ao porobqavawe Srbije kroz nametawe konkordata, a {to se samog Drugog svetskog rata ti~e i delovawu produ`ene ruke Vatikana – NDH-zije poku{a}emo da u ovom delu dokumentujemo neke, vama ve} mo`da znane ~iwenice. Pogledajmo {ta o tom stradalnom periodu ka`e V. Dimitrijevi}: “Drugi svetski rat je za Srbe zna~io u`as nad u`asima: rimokatolicizam je svoje borbeno lice pokazao preko usta{kog pokreta, koji je svim silama nastojao da sprovede plan po kojem tre}inu Srba treba pobiti, tre}inu proterati, a tre}ini nametnuti papizam. Bilo je, naravno, ~asnih qudi, od vernika do biskupa, koji su se takvom ludilu suprotstavili; ali duhovni vo|a hrvatskog rimokatolicizma, Alojzije Stepinac, blagoslovio je postojawe i delovawe Paveli}eve dr`ave-klanice. Hrvatska, kao “predzi|e kr{}anstva”, morala je biti o~i{}ena od “{izmatika” i “Bizantinaca”. Kada je u{ao u pravoslavni hram u Glini, pre no {to je po~eo da koqe, jedan od usta{a je rekao Srbima da su na smrt bili osu|eni jo{ 1918. godine, ulaskom u dr`avu Srba, Hrvata i Slovenaca. I krv pravoslavnih, pri~e{}enih Hristom istinitim, potekla je potocima”. (18. “Papa u Srbiji, da ili ne”, V. Dimitrijevi}, Milanovac 2000) Smatramo da je re~ “potocima” ipak isuvi{e blaga jer za ono {to se recimo desilo u samom konclogoru Jasenovcu, najbla`i izraz jeste “reke pravoslavne srpske krvi”. Iako se dana{wi papa, poglavar rimokatoli~ke jeresi, stidqivo javno izvinio za genocid u~iwen nad Jevrejima u Drugom svetskom ratu, nekako je po ko zna koji put presko~io svoju “ispriku” za genocid nad srpskim narodom. I ne samo to, nego je jo{ 1999. godine javno podr`ao jo{ jedno zlodelo belosvetskih slugu sataninih – bombardovawe Srbije. No ovome ludilu papista nema kraja. Vrhunac mo`e se re}i, dosti`e 3. 9. 1998. godine u Mariji 650
Bistrici, kada papa li~no prisustvuje i vr{i “beatifikaciju” (progla{ewe za bla`enog) nadbiskupa Alojzija Stepinca, najve}eg usta{kog zlo~inca i krvnika, koga svojevremeno pamtimo po podr{ci upu}enoj usta{kim zlotvorima kao npr. re~ima: “Koliko Srba ubijete, toliko }e vam greha biti opro{teno”. Pogledajmo {ta i o ovom doga|aju ka`e V. Dimitrijevi}, citiramo: “Stepinac je svetac? Uno{ewe u rimokatoli~ki kalendar, u jesen 1998, kardinala Alojzija Stepinca (“beatifikacija”, progla{avawe “bla`enim”, {to je uvod u kanonizaciju), uprkos protivqewu mnogih uglednih li~nosti Zapada, bila je plod `eqe rimskog pape da se odu`i svojim vernim Hrvatima, vekovnom “predzi|u kr{}anstva” pred “Bizantom” i isto~nim “{izmaticima”, to jest pravoslavnima. Papa Ivan Pavle Drugi, uprkos pomirqivom i ekumenisti~kom re~niku, nije nimalo mawi mrziteq pravoslavnog Istoka od bilo kog svog prethodnika. To je papa koji je otvoreno tra`io bombardovawe Srba u Bosni i Hercegovini 1995. godine (“Ponekad je potrebno objaviti rat ratu”, rekao je tada). Ko je bio Alojzije Stepinac, dovoqno je poznato. Jo{ pre Drugog svetskog rata u svoj dnevnik je zapisao re~i neprijateqstva prema Srbima. Kada je endehazija po~ela da postoji, on ju je odmah pozdravio nadbiskupskom okru`nicom, u kojoj je istakao da se rimokatoli~ki pastiri u Hrvatskoj pridru`uju “narodnom vesequ i zanosu”, “puni dubokog ganu}a i tople zahvalnosti Bo`ijem Veli~anstvu”. Tada je izjavio: “Poznaju}i mu`eve koji danas upravqaju sudbinom hrvatskog naroda, mi smo duboko uvjereni da }e na{ rad nai}i na puno razumijevawe i pomo}”. Svim sve{tenicima je naredio da slu`e “Te Oeit”, slu`bu zahvalnosti Bogu zbog uspostavqawa endehazije. Kri`arska bratstva su bila redovi naro~ito aktivnih rimokatoli~kih vernika, koji su i u Kraqevini Jugoslaviji delovali sa Stepin~evim blagoslovom. U wihovom listu “Nedjeqa”, 27. aprila 1941. pisalo je: “Vojska Adolfa Hitlera, vo|e wema~kog naroda, bila je najsve~anije do~ekana u hrvatskim krajevima jer su sru{ili tu omra`enu ku}u zvanu Jugoslavija (..) Da `ivi poglavnik dr Ante Paveli}”! Rimski papa Pije XII poslao je odmah svog legata Ramira Markonea, koji }e mu biti poverenik za odnose sa Paveli}evim re`imom. Isti taj papa postavio je nadbiskupa Stepinca za vojnog vikara “sine titulo” za hrvatsku vojsku. Hrvatska vojska su bili domobrani (regularne jedinice) i usta{e (udarna pesnica re`ima). I jednima i drugima duhovni otac je bio Stepinac. Iste, 1942. godine, Stepinac je u{ao u Hrvatski sabor zajedno sa jo{ jedanaest sve{tenih lica Rimokatoli~ke crkve. Stepinac je tom prilikom, pre no {to je Paveli} kro~io u Markovu crkvu u Zagrebu, odr`ao pozdravni govor. Kao {to u svojoj studiji zapa`a |akon Milorad Lazi}: “Psiholo{ki i moralno, A. Stepinac je pristao na punu saradwu sa usta{kom NDH time {to se ukqu~io u fundamentalne strukture re`ima – vojsku, kao vikar, i Hrvatski sabor, kao wegov ~lan” (M. Lazi}, “Krsta{ki rat NDH”, “Sfairos”, Beograd 1991). 651
Svi su sledili primer nadbiskupa. Hrvatski jezuiti, u svom “Glasniku Srca Isusova”, pisali su da su se oko poglavnika “okupili najboqi sinovi hrvatskog naroda”. Broj 3. iz 1942. godine, povodom dana krunisawa pape, dao je sliku Hrvatske kao “Dr`ave Bo`je” koja postoji sa papinim blagoslovom. Tekst se zavr{ava klicawem: “Papa je nama Krist na zemqi! Rim je nama vje~ni grad! Pije XII je za nas koji vjerujemo nosilac sviju Bo`ijih prava, `ivi gospodar vje~noga kraqevstva”. U februaru 1944, opet sa Stepin~evim blagoslovom, iza{ao je molitvenik “Hrvatski vojnik”, u kome se nalazi ovakva molitva za poglavnika: “Bo`e, komu svaka vlast i dostojanstvo slu`i, podaj slugi svojemu poglavniku na{emu Antunu, sretan napredak wegova dostojanstva u kojem da se Tebe uvijek boji. Tebi vazda ugoditi nastoji. Po Kristu Gospodinu na{emu Amen”. Tu je bila i molitva za usta{e posle davawa “prisege” (zakletve), a molitvenik je sadr`avao pouke od kojih se isti~e ona o obaveznoj poslu{nosti svakoj naredbi pretpostavqenih. U kratkom pregledu “kr{}anskog” smisla hrvatske “povijesti” navedena je (kao hrvatska!) izreka: “Za krst ~asni i slobodu zlatnu”! (iako Hrvati ka`u “kri`”), a me|u junacima je istaknut Jure Franceti}, osniva~ zloglasne, ~udnovi{ne “Crne legije”. Jo{ 1934. Stepinac je u svom dnevniku zapisao: “Da je ve}a sloboda i dovoqno radnika (ve}ina) – Srbija bi bila za 20 godina katoli~ka”. @eqa da se Srbi pokatoli~e ostvarila se kad je osnovana Paveli}eva dr`ava. Tada je papina “Sveta Kongregacija za Isto~nu crkvu” Stepincu poslala uputstvo o prevo|ewu “nesjediwenih” (pravoslavaca) na papinu veru. Stepinac je odredio komisiju za prekr{tavawe Srba, koji su, po odluci hrvatske vlade, odmah po prelasku na katolicizam, smatrani Hrvatima. Qudi su mewali svoju veru u strahu od usta{kog no`a, {tite}i goli `ivot, mada je Stepinac licemerno upozoravao da niko ne treba to da ~ini pod prinudom. Usta{tvo je i posle Drugog svetskog rata sara|ivalo sa Stepincem. Usta{e su se krile na Kaptolu, i vatikanskim “pacovskim kanalima” be`ali na sigurno. Na Kaptolu je ~uvana i wihova dr`avna arhiva; na Kaptolu je bilo i zlato koje su opqa~kali od svojih `rtava. Sve je to Stepinac znao, i sve to nije moglo pro}i bez wegove dozvole. I takav ~ovek, duhovni otac endehazije u kojoj je ubijeno oko milion qudi, od kojih najve}i broj Srba, unet je u rimokatoli~ki kalendar kao “bla`enik”. Papa ga je svim vernicima preporu~io kao novog zastupnika pred Bogom. (na{e podvl.) Usta{tvo je bilo duboko pro`eto duhom rimokatolicizma. Ideolog usta{ki, kwi`evnik Mile Budak, u svom govoru u Karlovcu, 13. jula 1941, rekao je: “Bra}o i sestre! Cijeli usta{ki pokret temeqi se na vjeri. To je prije svega velika vjera u na{u pravednu stvar, velika vjera u Svemogu}ega koji pravednoga nikad ne ostavqa. Na na{oj odanosti crkvi i katoli~koj vjeri temeqi se cijeli na{ rad, jer nas je povijest nau~ila da kad ovdje ne bismo bili katolici, da bi nas davno nestalo (..)”. (19. “Papa u Srbiji da ili ne”, V. Dimitrijevi}, Milanovac 2000) A da su ciqevi i ideje ostali isti i da se bez obzira na milionsko stradawe i patwu srpskog naroda nisu bitno izmenili za proteklih 60 godina 652
potvr|uje i sam detaq sa “beatifikacije” vatikanskog i usta{kog “sina pogibli”, u kome pristupaju}i papi hrvatski nadbiskup Bozani} govori: “Sveti o~e, kao nadbiskup zagreba~ki, ponizno vas molim da se udostojite ubrojiti me|u bla`enike ~asnoga slugu Bo`jega Alojzija Stepinca”, pozvao je nadbiskup Bozani} papu Ivana Pavla II, nakon ~ega je Petrov nasqednik izgovorio formulu beatifikacije. Relikvijar s mo}ima bla`enoga Alojzija Stepinca i evan|estal glavni su darovi koje su u ime nadbiskupija i biskupija Hrvatske biskupske konferencije uru~eni papi Ivanu Pavlu II, nakon liturgije beatifikacije “kardinala koji je ostavio neizbrisiv trag u hrvatskoj povijesti”. (20. “Sveti otac u Mariji Bistrici”, ~lanak od 3. listopada, mht) Na`alost, gospodin Bozani} je bio vrlo “skroman” prilikom ove svoje izjave, te nije pomenuo i neizbrisivost traga “bla`enog zlo~inca” u istoriji pravoslavnog srpskog naroda, na primer u masovnoj grobnici i mu~ili{tu Jasenovcu itd. No, na na{u veliku `alost, ni ovo stravi~no saznawe o zlo~inima nad srpskim narodom nije spre~ilo patrijarha srpskog Pavla, da 11. juna ove 2004. godine, “srda~no i s bratskom qubavqu” primi u Patrijar{iji tog istog nadbiskupa Bozani}a sa jo{ gomilom jereti~kih `re~eva i to uz prisustvo jo{ dva episkopa ~lanova Sinoda SPC, Jovanom {umadijskim i Grigorijem zahumsko-hercegova~kim. (21. “Novosti”, subota, 12. jul 2004, str. 3) Sve ovo, prosto kao da je “zaboravio”, recimo i |akon SPC Qubomir Rankovi} kada je krajwe sramno, licemerno i bezo~no izjavio: “Najavqenim progla{ewem Alojzija Stepinac za sveca, Rimokatoli~ka crkva pokazuje da vodi ra~una o svom narodu, a ja kao ~ovek i sve{tenik izra`avam divqewe prema tom ~inu” – i dodaje da postoje neke tvrdwe da je Stepinca blagosiqao neke usta{ke zlo~ine nad srpskim stanovni{tvom, ali da to nikada nije dokazano”. (22. “\akon SPC o Stepincu”, “Vjesnik”, 9. srpwa 1999) Mo`da bi trebalo da srpski narod i porodice koje su izgubile svoje bli`we licemera i izdajnika “|akona” Rankovi}a obaveste “telegramom” o zlo~inima usta{a nad srpskim `ivqem u toku Drugog svetskog rata na podru~ju NDH-zije ili da mu mo`da svi zajedno uplatimo eskurziju za obilazak na stotine srpskih gubili{ta, kosturnica, jama i Jasenovca? No, na na{u veliku `alost, farisej Rankovi} kao “visoko {kolovani kadar SPC” sve ovo navedno savr{eno dobro zna i sve mu je kristalno jasno, me|utim, on jednostavno kao deo uigranog sistema SPC samo sprovodi ve} postoje}u politiku papizma. Znaju}i, dakle, samo ovu mu~nu istorijsku ~iwenicu, mo`e li ~ovek veruju}i i rodoqubiv podneti svu koli~inu la`i i licemerja sa kojom se danas razvijaju “qubavni” odnosi izme|u SPC i Vatikana? Mo`emo li kao pravoslavni vernici zaboraviti svu tragediju i raspe}e do`ivqeno od papista, a sve dana{we zajedni~ke molitve qubavi i dru`ewa SPC sa Vatikanom opravdati onom omiqenom ekumenskom i papofilskom zapovesti Bo`ijom, koju pogre{no tuma~e: “Qubite neprijateqe svoje”? Na`alost ne mo`emo, jer je ova zapovest iskqu~ivo namewena na{im li~nim neprijateqima, a ne neprijateqima crkve i vere Bo`ije, protiv kojih imamo obave653
zu da se borimo. Setimo se samo re~i Sv. Jovana Zlatoustog koji ba{ za ovakva suprotstavqawa neprijateqima crkve i vere Bo`ije ka`e: “Ne propustite da posvetite desnicu”. Dakle, jasno je da, kada se radi o papizmu, ne govorimo o na{im li~nim neprijateqima, ve} o jereticima (i vi{e od toga) i neprijateqima crkve Bo`ije i neprijateqima pravoslavne vere, a takvi, na veliku `alost svih papofila, ne potpadaju pod gore navedenu zapovest Gospodwu. Nesvakida{wa je kontradiktornost koja se dogodila iste 1998. godine, kada je Sinod SPC u pravoslavni kalendar uneo novomu~enike koji su postradali upravo od usta{ke ruke u periodu Drugog svetskog rata: “Na svom Arhijerejskom saboru u prole}e 1998. Srpska crkva je u kalendar unela novomu~enike – episkope postradale od usta{kog zla, vo|enog idejom ’kri`arskog rata’: Petra, Savu i Platona, koje su usta{e ubili, i Dositeja, koji je umro od posledica wihovog mu~ewa. Tako|e, u kalendar je unet i Novomu~enik Vuka{in iz Klepaca, koji je usta{i {to ga je u Jasenovcu mrcvario, da bi starca na kraju zaklao, sa sveta~kim mirom rekao: – Samo ti, dijete, radi svoj posao. Zaista, onima koji me|u Srbima misle ekumenisti~ki, predla`emo da zamisle doba u kome bi se stvarno ujedinili pravoslavqe i rimokatolicizam, i u kome bi sveci bili zajedni~ki”. (23. “Papa u Srbiji, da ili ne”, V. Dimitrijevi}, Milanovac 2000) Da li to zapravo zna~i, da po{to se SPC i papisti deklari{u kao dve “sestrinske crkve” i kao dva “plu}na krila”, da bi mi Srbi trebalo uskoro da proslavqamo i sestrinskog svetiteqa bla`enog zlo~inca nadbiskupa A. Stepinca zajedno sa na{im mu~enicima Petrom, Savom, Platonom, Dositejom, i novomu~enikom Vuka{inom iz Klepaca – koje su usta{e ubili, a ~iji je duhovni vo|a bio sam “bla`eni”? Postavqa se pitawe: mogu li nas – srpski narod – u sve to ubediti SPC i wene vladike koje besramno sklapaju jedinstvo sa neprijateqima Hristovim – papistima, primaju}i od wih zauzvrat prqavi, prokleti i mu~eni~kom krvqu natopqeni novac? Razmislite sami!. U tekstu se ~iweni~no iznosi skra}ena istorijska retrospektiva zlo~ina nad Srbima. Ujedno se pravi i pore|ewe sa najnovijim doga|ajima od 1990. godine, kada je Jovan Pavle Drugi preuzeo kormilo organizovanog vr{ewa zlo~ina nad Srbima. 31. 4. Na stranicama 262 i 263, pod naslovom “Papa o Wego{u”, nalazi se tekst: Nije naodmet navesti i pismo, ne{to skra}eno, povodom gra|ewa mauzoleja na Lov}enu i ru{ewa Wego{eve kapele, koje je 28. decembra 1969. uputio mitropolitu crnogorsko – primorskom Danilu Dajkovi}u papski izaslanik Francisko Palovineti: “Nosim vam specijalnu poruku Svetog oca pape i wegovu poruku treba li~no da uru~im, pa sam rado prihvatio ovaj naporni put da se uz wegov blagoslov ovjekove~i trud i obezbijedi Va{a saglasnost i sau~e{}e, {to je izri~ita `eqa Sv. oca pape, pa sam po{ao na ovaj istorijski put koji treba da ovjekove~i vas. 654
Mnogo se postiglo i Sv. otac papa je veoma zadovoqan i predlo`io je da bi bilo najboqe da se skine ona kapela i smjesti u muzej ili Wegu{e, gde bi odgovarala namjeni, gdje istorija toga vremena izumrlog starog naroda jo{ jedino mo`e da se vidi. Svima je jasno da sada{wi narod nema vi{e ni{ta zajedni~ko sa nekada{wim narodom orijentisanim velikosrpskom ideologijom, koja je zloupotrijebila svoj narod, koji eto, mo`e se re}i potpuno izumire. Novi narod sa novim navikama i novim `ivotom je narod budu}nosti i novih pregnu}a, pa je voqan Sv. otac papa da ovaj narod svesrdno pomogne i da ga povrati u pravu Hristovu vjeru, za{to je voqan da dade 500 miliona lira kao pomo} za izgradwu mauzoleja koji ti hrabri qudi tako uporno tra`e – `ele, pa }e i papina pomo} mnogo doprinijeti, pa }e samo tra`iti da u mauzolej budu smje{tene kosti Lucije Crnogorke (Ozane Kotorske), koja je jo{ ranije pre{la u pravu Hristovu vjeru i do smrti bila izlo`ena svim progawawima, ali nikad nije htjela da tu vjeru osramoti i ostavi. Zato }e ona biti ogla{ena sveticom i `eqa bi bila da se weni ostaci pohrane u mauzolej, za{to }e biti izgra|en veliki i divan sarkofag koji }e krasiti unutra{wost mauzoleja. Sv. otac papa cijeni}e veoma va{e napore i veliku du{evnu i prosvjetnu vrijednost, cene}i Va{u odanost svetoj crkvi, veruju}i da }e u vama nai}i na saradnika u borbi da se uspostavi u Crnoj Gori prava Hristova vjera i osamostali kao novoro|en~e Sv. oca pape. On je voqan da sve `rtve podnese i sva sredstva za to ulo`i, pa jedva ~eka da se osveti divni hram u Titogradu i uspostavi biblioteka, dovedu misionari i otpo~ne pomagawe tog dobrog naroda u privo|ewu pravoj Hristovoj vjeri. U tome Sv. otac papa ra~una na va{u saradwu i voqan je da vam ponudi polo`aj me|u svojim najbli`im saradnicima, a da vi rukovodite svim tim poslovima uz zagarantovanu diskreciju. To je bila moja misija i to bi bila poruka koju sam imao da uru~im sa jo{ mnogim drugim, pa kako sam sprije~en i kako su sada zao{trene mnoge nesigurnosti od pakosti qudi, to sam obavije{ten da prilikom posjete predsednika od strane Pacinelija i dodira istog sa izvesnim hrabrim qudima Titograda, da se ovo sada izbjegne i zatra`i dodir ili sastanak u Zagrebu ili \akovu, kako bi se izbjeglo da se predaju nov~ana sredstva i nagrade hrabrim qudima na mjestima koja bi bila podloga neprijatnosti kako tih hrabrih qudi, tako i sveg dosada{weg uspeha i rada. Iznose}i vam ovo molim vas da razumijete veliko interesovawe Sv. oca pape za va{a velika djela i qubav prema svojoj pastvi koja treba da se prevede pravoj Hristovoj vjeri, za{to bi vi bili najpogodnija li~nost. Iz `eqe da se sve najlep{e sredi, molim da donesete va{u odluku gde bi `eqeli da se li~no sastanemo i primite sve {to vam donosim, a vi mi dadete va{u saglasnost ili mogu}nost, dostavite nadbiskupiji Zagreb. S osobitim po{tovawem, odani pokorni vam Palovineti.” Nadam se da ovom pismu ne treba komentar. U ovom tekstu se iznosi jo{ jedan dokaz o nedozvoqenoj delatnosti Vatikana. Vatikan po svaku cenu (i novcem) nastoji da prepravi istoriju. Vatikan je bio uvek spreman na sva sredstva da bi do{ao do ciqa – pokatoli655
~ewa svih na Balkanu. Ako je Vatikan bio spreman da ovako javno vr{i nedozvoqenu delatnost, onda mo`e samo da se pretpostavi {ta je sve radio skriveno. U tom smislu Jovan Pavle Drugi je prevazi{ao sve svoje prethodnike. 31. 5. Na stranicama 267 i 268, pod naslovom “Papa tra`i rat protiv Srba” je tekst: No, ne treba da idemo daleko u pro{lost, da se osvedo~imo o “dobrim odnosima” sa “sestrinskom crkvom”. Istori~ar Milan Bulaji} u svojoj kwizi “Razbijawe jugoslovenske dr`ave 1991/92 – zlo~in protiv mira”, tvrdi: “Odluke o kona~nom razbijawu jugoslovenske dr`ave pokrenuo je Vatikan – Sveta stolica, memorandumom dr`avama KEBS-a 26. novembra; dogovoreno je na sastanku pape Jovana Pavla Drugog sa nema~kim ministrom Gen{erom – da se ostvari prije katoli~kog Bo`i}a, 23. decembra 1991”. Dr`avni sekretar Vatikana uputio je 2. novembra 1991. memorandum sa zahtevom za priznawe Slovenije i Hrvatske kao nezavisnih dr`ava svim ~lanicama konferencije o evropskoj bezbednosti; “Sveta stolica je mi{qewa da je do{lo vrijeme da se me|unarodno priznaju Hrvatska i Slovenija i to pre bo`i}nih praznika”. U jesen 1995. godine, kada je trebalo bombardovati Srbe u Bosni, Sveti otac je podr`ao Klintonovu politiku i tra`io da se objavi “rat ratu”. Autor tekst imenuje Jovana Pavla Drugog kao glavnog naredbodavca svih zlo~ina protiv Srba. 31. 6. Na stranicama od 270 do 272, pod naslovom “Apel iz Sopo}ana” nalazi se tekst: U svojim zakqu~cima obra}aju se molitvenim vapajem Svetom arhijerejskom saboru SPC: 1. Podse}amo Sabor na odluku donetu 1997. o istupawu iz svojereti~kog Svetskog saveta crkava zbog toga {to je on podlo`an sve ve}oj sekularizaciji, bavqewu dnevnom svetskom politikom, okrenut religioznom sinkretizmu. Tako|e, SSC ima ~lanice koje uvode nove obi~aje i praksu tu|u hri{}anskom predawu Istoka i Zapada (rukopolo`ewe `ena za “biskupine” i “pastorine”); toleri{u u svojim redovima zajednice koje legalizuju protivprirodni blud (homoseksualizam i lezbejstvo). 2. Zbog svega ovoga bezuslovno tra`imo da se {to pre izvr{i odluka sa Sabora o istupawu na{e crkve iz SSC. Neodr`iva je, kao neistinita, tvrdwa da mi to ne mo`emo u~initi, osim u zajednici sa ostalim pomesnim crkvama, s obzirom na to da je svaka crkva ponaosob u SSC u{la. Tako|e nije istina (kako je tvr|eno na solunskom skupu pravoslavnih crkava odr`anom 1998) da je u~e{}e pravoslavnih u ekumenskom pokretu zasnovano na Svetom predawu. Neodlo`nost i pravovaqanost re{ewa o izlasku iz zagrqaja `enevske svejeresi potvr|uje i ~iwenica da su Jerusalimska, Gruzijska i Bugarska crkva SSC napustile, a Moskovska patrijar{ija se povukla u status posmatra~a. 3. Tra`imo tako|e da se odnos sa rimokatolicima (koji svi sveti oci i u~iteqi crkve, od Fotija Velikog preko Marka Efeskog do Justina ]elij656
skog smatraju jeresju, a ne “sestrinskom crkvom”) vrati u normalne okvire razgovora o neophodnom, a da se prestane sa bilo kakvim molitvenim op{tewem sa rimokatolicima i papom rimskim pod izgovorom “bratske qubavi”. U ovom op{tewu najdaqe je oti{ao episkop {aba~ko-vaqevski gospodin Lavrentije, koji se sa 36 svojih sve{tenika u avgustu 2000. poklonio rimskom papi, tra`e}i wegov blagoslov. Wegovi sve{tenici su na pravoslavnom antiminisu slu`ili u benediktinskom samostanu u Firenci u kome je 1439. potpisana sramna Florentinska unija, {to je doga|aj bez presedana u novijoj istoriji SPC. Opravdano o~ekujemo da }e Arhijerejski sabor, sleduju}i svetim ocima, ispitati povod koji je doveo do sabla`avawa veruju}eg naroda. Protivimo se finansirawu SPC od strane inoslavnih zajednica koje je ~esto uslovqeno “protivuslugama” u oblasti kompromisa po pitawima vere. 4. Svim silama se protivimo najavqenom papinom dolasku u posetu Svetosavskoj Srpskoj crkvi. U slu~aju da se ta nesre}a ipak dogodi ({to ne dao Bog) i da do|e ~ovek koji je pokrenuo raspad Jugoslavije memorandumom dr`avama KEBS-a od 26. novembra 1991, blagosiqao bombardovawe Srba u Republici Srpskoj i proglasio bla`enim Paveli}evog duhovnog oca Alojzija Stepinca, narod }e, kao i 1937, u doba antikonkordatske borbe, umeti da brani svoje duhovno dostojanstvo. 5. Nastojavamo da se zaustave izvesne tendencije na uvo|ewu novog kalendara u na{u crkvu. Treba da ostanemo verni svetoota~kom kalendaru koji je u crkvi prisutan vekovima, a potvr|en je mnogim odlukama pomesnih sabora. Pitawe kalendara nije pitawe nauke nego pitawe kanonskog praznovawa Vaskrsa, o~uvawa bogoslu`benog kruga i postova crkve, {to bi bilo poreme}eno uvo|ewem novog kalendara. To bi neminovno dovelo do velikog raskola u na{oj crkvi, {to se desilo u svim onim pomesnim crkvama koje su uvele novi kalendar. 6. O~ekujemo da se u SPC pokrene unutarcrkveni dijalog o svim spornim pitawima duhovnog `ivota i bogoslovqa. Zbog svega ovoga zabrinuti i o`alo{}eni stawem u kome se na{a Majka crkva na{la tra`imo i vapijemo na{im arhijerejima da nas ~uju i usli{e. Na pitawe kojim putem treba i}i, odgovaramo re~ima svetog vladike Nikolaja: “Mi idemo putem Svetoga Save, koji je i{ao putem krsta Hristova. Savin put jeste put nacionalne crkve. Duhom Bo`ijim vo|en i rukovo|en Sveti Sava je izgradio na{u nacionalnu crkvu da se u woj kao u nekom dobrom sudu ~uva `ivotvorno pi}e Hristove nauke i Hristove sile za srpski narod kroz vekove i vekove. To je jedan odmeren i umeren sud, ni suvi{e golem, ni suvi{e malen. Jer da je suvi{e golem, pi}e bi se lako pokvarilo, a da je suvi{e malen, presu{ilo bi. To jest; ni crkveni internacionalizam ni protestantski subjektivizam, nego jevan|elski nacionalizam. Vjero moja, ko te ubi, reci – ubi{e me sa oltara `reci”. (38. “Kuda ide SPC”, autor monah Tadija, “Pogledi”, januara 2003). U tekstu se citira pismo monaha manastira Studenica. Pismo na jezgrovit na~in prikazuje neprihvatqiv odnos Rimokatoli~ke crkve prema Srbima. 657
31. 7. Na stranicama od 296 do 299, pod naslovom “Papa” je tekst: “Niko da va{om vjerom ne gospodari, ni car, ni arhijerej, (episkop), ni la`ni sabor, niti kogod drugi, no – jedino Bo Sv. Marko Efeski (Poslanica nast. man. Vatopeda) A i ja tebi ka`em: ti si Petar, i na ovome kamenu sazida}u crkvu svoju, i vrata paklena ne}e je nadvladati”. (Mat. 16.18) Vekovima jeretici iz Rima nastoje da na osnovu gore spomenutog dela Sv. pisma doka`u “da je Hristos ustanovio prvenstvo u svoj crkvi, da povlastica toga prvenstva zakqu~uje u sebi najvi{u, sveop}u, nepogrje{ivu vlast i da je ta povlastica darovana osobno Petru. Ovo bi sastavqalo temeq svega u~ewa po rimskim bogoslovima. Na tome temequ razvijaju daqe u~ewe, i svojim agrumentacijama dokazuju, da je Petar dobiv{i to prvenstvo, predao ga, po{to je sam bio episkop Rima, nasqedniku svome, rimskome episkopu, koji, kao takav, po bo`anstvenome pravu u`iva vlast nad svima episkopima, i nikakav episkop ne mo`e se smatrati nego wegovim opunomo}enikom; wegova vlast stoji nad cjelim episkopatom isto onako, kao {to je Petrova vlast bila nad svima apostolima; on po bo`anstvenome pravu ima preimu}stvo nad svim episkopima; on je sam sredi{te i simbol jedinstva crkve; on sam nepogrje{ivo hrani otkrivene istine i on ima pravo dati im ovo razvi}e, koje na|e za korisno, a vr{i on to pravo bez opasnosti da pogrje{i; on progla{uje nove dogmate i sami taj ~in wegova progla{ewa dostatan je, da poka`e, da su ti novi dogmati sastavqali deo vjere crkve i da su postojali u predawu ukriveno, i kad on novi dogmat progla{uje, episkopi i vjerni nemaju nego da se pot~ine wegovoj nepogrje{ivoj rje~i; sabori ne sakupqaju se da odostovjere, da li je zaista postojana i sveob}a ta vjera crkve, koju on progla{uje, nego samo za to, da dadu ve}i sjaj i veli~anstvo tome wegovu progla{ewu; on sam ima vlast u~ewa, i on progla{uje dogmate po svojoj osobnoj vlasti. Prema tome, glavni i prvi uslov, da se mo`e biti katolikom, to je priznavati vlast wegovu”. (60. Dr Nikodim Mila{, “Slavenski apostoli...” str. 168-169) Koliko je besmisleno ovo u~ewe, mi pravoslavni dobro smo pou~eni od svetih otaca. Ovde }emo se samo kratko podsetiti. Sv. Amvrosije ka`e: “Gospod ka`e Petru: – Na ovome kamenu sazida}u crkvu moju” – a to zna~i, na ispovjedawu pravoslavne vjere ho}u da vjerni moji budu napu}eni u `ivot”. Bla`eni Avgustin pita: “[ta zna~i to: Na ovome kamenu sazida}u crkvu moju? pa odgovara: “zna~i: na ovoj vjeri, na rje~ima: Ti si Hristos Sin Boga `ivoga i jo{: Na ovome kamenu sazida}u crkvu moju, zna~i, ne na Petru, nego na kamenu wegova ispovjedawa”. Sv. Jovan Zlatousti: “One rje~i: na ovom kamenu sazida}u crkvu moju, zna~e, na ovoj vjeri i na ovome ispovjedawu, i time Hristos pokazuje, da }e mnogi jo{ u wega vjerovati”. I jo{: “Na ovome ispovjedawu on je sagradio svoju crkvu i tako je u~vrstio, da nikakva opasnost, pak ni smrt nije kadra savladati je”. I daqe: “Petru je on rekao: Bla`en si Simone, sine Jonin i time je obe}ao svoju crkvu na wegovo ispovjedawe sazidati”. I opet: “crkva je sazidana na kamenu, to jest na ~vrstoj vjeri”. I najposqe: “Hristos ka`e: 658
na ovome kamenu sazida}u crkvu moju. On nije kazao na Petru, jer nije na ~ovjeku nego na vjeri sazidao crkvu svoju”. (61. Dr Nikodim Mila{, “Slavenski apostoli...” str. 175-177) Rimsku podvalu o tzv. poglavarstvu rimskog episkopa, poma`e nam da shvatimo sv. Kiprijan: “Neka svaki ka`e svoje mnewe, ne osu|uju}i nikoga, niti odlu~uju}i od crkve one koji su drugoga mnewa. Jer nijedan nije postavqen episkopom nad episkopima, niti mo`e prinu|ivati svoje sadrugove grozom da ga slu{aju, jer svaki episkop ima jednaku slobodu i jednaku vlast. I kao {to wega jedan ne mo`e suditi, isto ni on ne mo`e suditi druge. Jedini sudija to je Gospod Isus Hristos, koji sam ima vlast stavqati episkope, da upravqaju Wegovom crkvom i da im sudi”. Tako|e sv. Nikifor Carigradski, u svome pismu papi Lavu III naziva Petra poglavicom, ali daqe u istom pismu ka`e: “Novi Rim (to jest Carigrad) ne ustupa u vjeri Starome Rimu, jer je i on osnovan na temequ proroka i apostola; a u crkvi nema nikakva nadmo}ija izme|u pojedinih, nego su svi jedno u Hristu”. (62. Dr. Nikodim Mila{, “Slavenski apostoli...” str. 203-204) A na pitawe, da li su Rimska crkva i rimski episkop uvek imali prvenstvo, sv. Filaret Moskovski odgovara: “Majka svih Crkava... majka imena hri{}anskog, koja je izvorna crkva u crkvi vaseqenskoj i u woj u`iva prvenstvo (po re~ima Avita, Er. XXIII) jeste Jerusalimska crkva, koju je osnovao sam Isus Hristos, koji je bio i wena vidqiva i wena nevidqiva glava. Ovu crkvu je osnovao silazak Svetoga Duha, a ra{irili su je svi apostoli. Ova crkva je du`e od svih drugih bila pod apostolskom upravom, pre svih drugih je procvetala u mu~eni{tvu i bila velika `itnica iz koje je seme spasonosnog u~ewa bilo rasejano po ~itavoj vaseqeni”. I daqe: “Dopustimo na ~as da rimski epsikop i bude Petrov naslednik, glavni episkop na svetu i, ako ba{ ho}e{, vidqiva glava, poglavar crkve. Pogledaj {to smo u~inili. Do kraja prvog veka `iv je apostol i jevan|elista Jovan, omiqeni Hristov u~enik, a u Jerusalimskoj crkvi je episkop apostol Simon Zilot, Hristov srodnik. Da li to zna~i da rimskom episkopu dajemo prednost i nad wima? Ube|en sam da se sa ovim ne}e{ slo`iti. Ako do kraja prvog veka, dok su u pravoslavnoj crkvi `ivi apostoli, rimski episkopi nemaju prvenstvo, otkud im onda prvenstvo u drugom veku”? (63. Sv. Filaret Moskovski, “Jedina istinita crkva”, “Svetigora” 1999) Ovde bismo priveli kraju na{e kratko podse}awe na glavne jeresi koje ispoveda “sestrinska crkva” oficijelnog pravoslavqa. No ipak da}emo samo jo{ neke kratke crtice iz dela Svetih otaca. S. Marko Efeski: “Zbog ~ega mi pomazujemo mirom one izme|u wih (papista) koji se prisajediwuju nama? Zbog toga {to su jeretici! (..) Od wih treba be`ati kao {to se be`i od zmije, ~ak i gore, kao od onih koji prodaju Hrista, i trgovaca Hristom. Jer oni, po re~ima bo`anskog apostola, pobo`nost preobra}aju u dobitak”. (1 Tim. 6. 5) (64. Okru`na poslanica Marka Mitropolita Efeske mitropolije, “Sv. Knez Lazar”, br 1, 1994. god, preveo sa gr~kog dr Radomir Popovi}) Sv. Jovan Kron{tatski: 659
“Uzrok svih la`i Rimokatoli~ke crkve je gordost i priznawe pape za stvarnu glavu crkve, i to jo{ nepogre{ivu. Odatle sve ropstvo zapadne crkve. Ropstvo misli i vere, li{enost istinske slobode u veri i `ivotu, jer je papa na sve stavio svoju te{ku ruku: odatle la`ni dogmati, odatle dvoli~nost i lukavstvo u mi{qewu, re~ima i delovawu, odatle razna la`na pravila i ustanove prilikom ispovedawa greha, odatle indulgencije; odatle unaka`avawe dogmata; odatle fabrikovawa svetaca u zapadnoj crkvi, kao i nepostoje}ih mo{tiju, Bogom neproslavqenih; odatle ustajawe na poznawe Bo`je (2 Kor. 10, 5) i sve vrste protivqewa Bogu pod vidom borbe za ve}u slavu Bo`ju”. “Mr`wa prema pravoslavqu, fanatizam i progoni pravoslavnih, ubistva – to je crvena nit kroz sve vekove `ivota katolicizma. Po plodovima }ete ih poznati. Zar nam je takav duh zapovedio Hristos? Kome se, ako ne katolicima, luteranima i reformatorima uvek mo`e re}i: Ne znate kakvoga ste vi duha”! (Lk. 9,55) “Kod katolika glava crkve uop{te nije Hristos, nego papa, i katolici za papu revnuju, a ne za Hrista, i wihova revnost za veru uvek prelazi u strastveni, ~ovekomrza~ki fanatizam, ostrvqeni fanatizam, fanatizam krvi i ma~a (loma~e), nepomirqivosti, dvoli~nosti, la`i i lukavstva”. (65. “Istina je jedna”, Sveti oci pravoslavne crkve o rimokatolicizmu, priredio Vladimir Dimitrijevi}, “Lio” 2001. god. str. 173 – 174) I na kraju da zakqu~imo ovaj podsetnik re~ima na{eg bastiona pravoslavne vere na rubovima pravoslavnog Srpstva, episkopa Nikodima Mila{a, koji ka`e: “Nov{tina svaka, ako ni{ta drugo ne ~ini, stvara shizmu u Bo`ijoj crkvi, koja mora jedna biti u svojoj nauci. Crkva Bo`ija ne}e mo}i nikada odobriti povrjede, koje se wenoj nauci nanose. Pravoslavni imaju}i na svojoj strani najja~e oslone Sv. pisma i svetih otaca, oni }e ostati svagda vjerni drevnosti i ~vrsti u nauci svoje crkve, a odbija}e i porica}e smiono svaki napadaj protivu te nauke, znaju}i da on poti~e ne iz ~istoga izvora. Pravoslavnima su pred o~ima uvjek rje~i svetih svojih otaca, koji ih u~vr{}uju u odanosti wihovoj svetoj drevnosti i poricawu nov{tina. “Koji }e ikada smatrati la`nima savjete matere i naloge oca svoga? Solomon ka`e: Sine, slu{aj rje~i oca tvoga i nemoj se protiviti zapovjedi materinoj, i ovim on pokazuje, da sve ono, {to nam je pismom ili predawem otkrio Otac, to jest Bog jedinorodni Sin wegov i Duh sveti i {to ~uva kod sebe na{a mater crkva, sve su to svete istine, koje se mjewati nikako ne smiju”, ka`e sv. Epifanije, tuma~e}i jedno mjesto iz Solomona. I ove rje~i pravoslavni dobro pamte, isto kao {to pamte one sv. Vasilija velikoga: “Treba ~uvati svete drevne dogmate, koji su dobili osobiti zna~aj i va`nost svojom sjedinom, svojom davno{}u”, i “Sve {to je od drevnosti dostojno je osobitoga {tovawa, jer je sve uzvi{eno”. U drevnoj, toliko dobro u~r{}enoj nauci crkve uva|awe novosti ne mo`e proizvesti nego povrjedu svetoj drevnosti i pomra~ewe wene sjajnosti i ~istote, kao {to dobro kazuje papa Kelestin pi{u}i episkopima Galije i kore}i ih {to ne prestaju misliti o nov{tinama u crkvi: “Neka prestane ve} jednom nov{tina vrije|ati drevnost”. Ove i sli~ne pouke svetih otaca, koje se mogu prilo`iti bezbrojnim nov{tina660
ma rimske crkve, pravoslavni uvjek pred o~ima imaju i slu`e im na za{titu drevne prostote i ~istote svoje svete pravoslavne crkve. (66. Dr Nikodim Mila{, “Slavenski apostoli...” str. 99 – 100)”. U tekstu se iznose teolo{ki stavovi o neodr`ivosti fatamorgane o papi kao namesniku svetog Petra. Mada je i ova la` Rimokatoli~ke crkve otkrivena, svi rimokatolici dosledno insistiraju na wenom odr`avawu. Iz ove la`i sledi i fundamentalisti~ka odanost papi, a ne Hristu. U ovom svojevrsnom mentalnom feleru nalazi se i uzrok svih zlo~ina koji su izvr{eni u ime pape. 31. 8. Na stranicama od 302 do 305, pod naslovom “Papizam kao idolopoklonstvo”, nalazi se tekst: Papistima je, na`alost, papa va`niji od Hrista, a wihovo ~ovekopokloni~ko bezumqe do{lo je do “dogmata” Prvog vatikanskog koncila, po kome je “Sveti Otac” nepogre{iv po pitawima vere (iako je jo{ u doba u kome je Rim bio pravoslavan bilo papa-jeretika – Honorije, recimo). U buli od 18. novembra 1302. papa Bonifacije Osmi je ustvrdio: “Mi objavqujemo, tvrdimo, odre|ujemo, progla{avamo da je pot~iwenost rimskom prvosve{teniku za qudsko bi}e neophodan uslov spasewa”. Papa Eugen je 1439. objavio da “rimski prvosve{tenik ima vlast nad ~itavim svetom”, a bula pape Pavla ^etvrtog iz 1559. onima koji su mu verni stavqa do znawa da “rimski prvosve{tenik, koji je na zemqi zamenik Boga i Gospoda na{eg Isusa Hrista, ima punotu vlasti nad narodima i carstvima, i svima sudi”. Ovo u~ewe va`i i me|u savremenim rimokatolicima. Tako je biskup Bugo 1922. izdao kwigu “crkva” u kojoj se ka`e da Hristos u pri~e{}u prisustvuje samo “poloivi~no”, i da je u toj, najsvetijoj tajni on “nem”; druga Hristova “polovina” je – sami papa, kroz koga, tobo`, Hristos “govori” (nesre}ni papisti stalno zaboravqaju na pape kakav je Aleksandar Boryija, jedan od najkrvo`ednijih zlikovaca Renesanse; o ostalim “nepogre{ivima” da i ne govorimo). Bugo veli: “Idite Isusu, koji govori: idite papi (..) Papa je Isus Hristos (!) skriven pod pokrovom koji posredstvom qudskog organa nastavqa svoju dru{tvenu slu`bu me|u qudima”. Zaneseni Bugo bunca o “slatkom ose}awu koje se okusi pred darohranilicom (gde je papisti~ko pseudo-pri~e{}e, “hostija”), i kraj papinih nogu”... Ovakav odnos prema papi omogu}io je papama da steknu ogromnu mo} koju oni i do dana dana{wega poseduju; jer, biti “namesnik Hristov” i “nepogre{iv u pitawima vere”, imati pravo da ti kardinal u toku mise qubi koleno – zar to ne zna~i osetiti se svemo}nim i neprikosnovenim, smatrati samog sebe bogom? Za pravoslavne hri{}ane to je bogohulstvo u najve}oj mogu}oj meri jer Hristu, istinitom Bogu i istinitom ^oveku, nije potreban nikakav “namesnik”; On, kao ve~ni arhijerej, kormilari crkvom svojom koja brodi prema Carstvu nebeskom. Duh Sveti, duh istine i pravde, u~i i upu}uje pravoslavne na svaku istinu i na svaku pravdu, pa je jasno da u crkvi niti ima, niti mo`e biti “nepogre{iv” ~ovek. Po u~ewu svetih otaca ~uvar istine nije ni episkop, ni sabor episkopa samih za sebe, nego sav narod Bo`ji, nasle|e Oca i Sina i Duha Svetoga. I episkop mo`e da pogre{i; i sabor episkopa mo`e da pogre{i; i mnogi verni mogu da pogre{e. Ali Duh Sveti, 661
nepogre{ivi i svesilni, svagda ima svoje verne prijateqe i svedoke kroz koje u doba zabluda i dogmatskih zastrawewa blista istina Otkrivewa datog crkvi. Za sva nedela papizma krive su pape, ~iji su nesre}ni sledbenici postali ~ovekopoklonici, smatraju}i re~i papine va`nijim od re~i Hristovih. Zato je uzaludno o~ekivati da }e se neki (bilo koji!) papa “pokajati” za zlo~ine usta{a nad Srbima u Drugom svetskom ratu, jer onda bi morao da se “pokaje unazad” za sve svoje prethodnike, po~ev od onih koji su dali blagoslov kri`arima da u svojem ^etvrtom ratu poharaju Vizantiju i da nastoje da pokatoli~e Romeje. Morao bi papa da se kaje zbog inkvizicije, zbog jezuitskih zlodela, zbog slawa vojske na Srbiju i Rusiju, zbog unija}ewa u Slavoniji i Ukrajini, u Belorusiji, Rumuniji; morao bi da se kaje zbog progona svetogorskih monaha; morao bi da se kaje zbog reka i mora krvi koje su wegovi sledbenici prolili ubijaju}i pravoslavne “{izmatike”, protestante, Jevreje, Crnce, Incijance itd. Kao {to neko primeti – to je teorijski mogu}e, ali je psiholo{ki neubedqivo. Jer, kako re~e Wego{: “Krv je qudska hrana naopaka”, a institucija papstva zbog koje je toliko krvi proliveno od svoje naopakosti se ni do danas nije oslobodila. Ne zaboravimo: upravo zbog papizma i inkvizicije na Zapadu je nastao ateizam, svojevrsni strah od “surovog” Boga koga su zapadwaci videli u postupcima svojih papa, kardinala, biskupa i wima podre|enih. Tragedija zapadnog ~ove~anstva je u la`nom hri{}anstvu, u bezizlazu “nepogre{ivosti” jednog ~oveka, koji “namesnikuje” Hristu, krivotvore}i Wegov pre~isti lik ne samo na svoju, nego i na propast mnogih du{a papi pot~iwenih. Samo iz te perspektive postaje nam jasno za{to je Zapad, ta “kolevka demokratije i slobodoumqa”, u svojim dubinama tako “tolerantan” i pun mr`we prema onima koji druk~ije misle. Postoje li papski sveci? Do pada u papsku jeres, sav Zapad je bio pravoslavan, i mnogi Bo`ji ugodnici su zablistali slede}i Hrista, Istok sa visine. Italija se proslavila ispovednicima i mu~enicima ranog Hri{}anstva (mo{ti svetih Petra i Pavla i danas po~ivaju u Rimu), Svetim Amvrosijem Milanskim, Svetim Benediktom Mursijskim, kao i svetim rimskim episkopima – pravoslavnim papama (papa zna~i “otac”) – Svetim Grigorijem Velikim, Svetim Lavom Velikim, Svetim Martinom ispovednikom itd. U Francuskoj su se javili pustiwaci u Galiji, ~iji je `ivot opisao Sveti Grgorije Turski (iz grada Tura), kao i mnogi blagoverni kraqevi... Irska je imala Svetog Patrikija Ravnoapostolskog, koji je sa ostrva molitvom proterao zmije jo{ u ~etvrtom veku; [kotska Svetog Ajonu, Svetog Kolumbana, Svetog Munga; Engleska Svetog mu~enika Kraqa Edvarda... Bilo je pravoslavnih svetaca me|u Germanima i me|u Romanima, isto kao kasnije me|u Zapadnim Slovenima (recimo, me|u ^esima – Sveti Vaclav i Sveta Qudmila). Svi su oni verovali u Boga u koga mi verujemo i ispovedali ga na na~in na koji ga mi ispovedamo, pri~e{}uju}i se Hristom kojim se mi pri~e{}ujemo i osve{tavaju}i se Duhom kojim se mi osve{tavamo. Ali, od kad je Zapad otpao od Pravoslavne crkve i uveo ~itav niz dogmatsko-kanonskih novina, stranih Svetom pismu i svetom predawu, tamo svetaca nema. Ne zna~i da nema dobrih 662
i du{evnih, milosrdnih i iskrenih qudi: ali svetaca nema i ne mo`e biti zato {to je Duh Sveti odstupio od onih koji su po~eli da `ive i misle jereti~ki. Podsetimo se samo jedne ~iwenice – papski sve{tenici ne mogu da osve{taju vodicu na wihovo Bogojavqewe, nego su, uprkos molitava i obreda, prinu|eni da je sole da se ne bi pokvarila; pravoslavni pak, blagoda}u Duha Bo`ijeg vodicu osve{tavaju jednom zauvek i ona se nikada ne mo`e ukvariti. Za svetost je neophodno biti u op{tewu sa Svetom Trojicom onakvom kakvu je otkrio Logos Bo`ji, Hristos. Papska jeres uop{te ni ne zna za obo`ewe nestvorenim Bo`jim energijama kojima ~ovek od grudve blata postaje usvojeno ~edo Nebeskog oca. Weni teolozi veruju da je blagodet stvarna, a ne nestvorena, i da se svetost zadobija individualisti~kim putem, samodovoqno{}u juridi~ko-moralisti~kog tipa, kao i sumwivom “mistikom”. (Tako, recimo, postoji mistika “srca Isusovog” i “srca Marijinog”, iako Sveti oci na saborima izri~ito zabrawuju obogotvorewe bilo kog dela Hristovog ili Bogorodi~inog tela) Rimokatoli~ki misti~ari su uvek bili u ve}oj ili mawoj prelesti, bave}i se molitvom na pijetisti~ki i sentimentalisti~ki na~in i primewuju}i tehnike molitve koje su zabrawene od Svetih otaca (na primer, Ignacio Lojola je jezuitima ostavio “duhovne ve`be” koje se sastoje u zami{qawu slika iz Hristovog `ivota, {to je puko fantazirawe). Prema tome, ni Francisko od Asize, ni Tereza od Avile, ni Ivan od Kri`a niti bilo koji drugi katoli~ki podvi`nik nisu sveti u pravoslavnom hri{}anskom smislu te re~i. Sam proces kanonizacije kod papista umnogome je sumwiv, zasnovan na pravni~kom i moralisti~kom pristupu, a ~esto je re~ o pukom administrirawu “svetima” odre|enog kraja ili oblasti. Ima i tragikomi~nih primera: tako je Jovanka Orleanka u svoje vreme bila spaqena kao ve{tica, a nakon nekoliko stole}a je kanonizovana; i Terezi od Avile pretila je loma~a, a papa je u devetnaestom veku “svecima” proglasio nekoliko inkvizitora, od kojih je jedan za `ivota bio toliko omrznut da je, kao sve{teno lice, i za vreme mise u crkvi stajao u oklopu i sa kopqem koje je odlagao tek kada se pri~e{}ivao. Ubili su ga ro|aci jedne od inkvizitorskih `rtava: papa ga je rimokatolicima ponudio kao “mu~enika”. Tako|e, ~itawe kwiga koje su pisali papski pisci i misti~ari je veoma opasno, po{to ta dela obiluju “duhom zablude”. Delo Tome Kampisa “O ugledawu na Hrista” je, kako obja{wava sveti Igwatije Brjan~aninov u “Azbuci duhovnog `ivota” (kwiga objavqena i kod nas), puna prikrivene gordosti koja se zaklawa maskom smirewa, a vezu sa Bogom svodi na raspaqeno ma{tawe o “qubavi” i “milosti” Boga prema usamqenoj du{i, koja ni ne ose}a potrebu za crkvom kao liturgijskom zajednicom. Na`alost, kod nas su bile popularne kwige poput “Spjeva o bogo~ovjeku” izvesne Marije Voltorte, desetotomne zbirke fantazija i vulgarno ~ulnog prepri~avawa Evan|eqa, koje nikakve veze nema ni sa Svetim pismom, ni sa Svetim predawem pravoslavne crkve. crkvena zapovest: Jereti~ke kwige ne ~itati”, najpouzdaniji je putokaz kad se sretnemo sa nekim od papisti~kih dela, jer, kako ka`e Sveti Isak Sirijanac, “ni{ta tako ne mo`e da naoru`a duha hule protiv nas kao ~itawe jereti~kih kwiga”. 663
U tekstu se iznose op{tepoznati podaci o zabludivosti dogme iz koje Jovan Pavle Drugi crpi mo}. Da bi vladao, mora da se promeni ne samo shvatawe, nego i istorija. U tekstu su navedeni i neki sveci koji pripadaju zapadnim teritorijama Evrope, a koji su kanonizovani kao pravoslavci. To je va`an dokaz ne samo spremnosti {ta se sve mo`e istorijski izmeniti, ili pre}utati, ve} i dokaz da je Vatikan spreman na sve. Zato ne ~udi odluka Jovana Pavla Drugog da se i zlo~inima nad Srbima ostvari dr`avnost Slovenije i Hrvatske, kao prva etapa u kojoj Vatikan dobija novu strate{ku poziciju za osvajawe Balkana, a u perspektivi to je olak{awe pribli`avawa Rusiji. Wegov ciq je da uni{ti pravoslavqe, a po{to su na putu Srbi, oni moraju da nestanu. 31. 9. Na stranicama od 309 do 312, pod naslovom “Papina ekumenisti~ka teologija” nalazi se tekst: Prva kwiga intervjua koju je ikada dao jedan rimski pontifeks zove se “Pre}i prag nade”, i iza we stoji Ivan Pavao Drugi. Novinar koji je razgovarao sa papom naziva ga “vrhunskim rimskim prvosve{tenikom” i “naslednikom Petrovim”; ~vrsto je uveren da papa, “po slu`benoj du`nosti” misti~ki opituje Hrista. Kao naslednik jednog ~oveka, Petra, kome je Hristos poverio svedo~ewe, papa je, prema ovom novinaru, ~ovek – stena za koju se treba hvatati u trenucima sumwe. Papa ka`e da se “ne treba bojati kad te qude zovu Hristovim namesnikom”, iako izgleda da to nije u skladu sa Evan|eqem; govore}i o tome da je svaki biskup, u izvesnoj meri, “vicarius Christi”, papa se ne odri~e papolatrije, nego je svojim stavom o “Petru-steni”, na kojoj je Hristos tobo` osnovao crkvu (a On ju je osnovao na Petrovom ispovedawu vere u Wega kao Bogo~oveka, a ne na ovom apostolu kao takvom) – i daqe podr`ava. Prikrivena gordost ovog ~oveka vidi se jo{ na samom po~etku kwige, kad ga novinar pita kako se i za {ta moli papa. Ivan Pavao Drugi odgovara: “To bi trebalo pitati Svetoga Duha! Papa se moli onako kako mu Sveti Duh dopu{ta da se moli!” Prema tome, budu}i u stalnom kontaktu sa “Svetim Duhom”, papa ne mo`e a da ne bude “nepogre{iv”(!). Mada to nigde ne ka`e, jasno je svakome ko ~ita izme|u redova. Koliko je ovo smatrawe sebe duhovnosnim tu|e duhu pravoslavnog smirewa, nije potrebno ni govoriti. Papa kritikuje zapadni racionalizam koji je, po wemu, po~eo od Dekarta, a doveo do deizma i ateizma. Samo protivrje~je takvog stava vidi se iz wegove nesposobnosti da shvati koliko je rimokatoli~ki sholasticizam doprineo racionalizmu; kada je spala te{ka obrazina sa “Sume teologije”, pojavio se Dekart. On, o~ito, nije mogao da do|e niotkuda. A papa voli Tomu Akvinskog, i wegovu teodiceju (“opravdawe Boga” – tipi~no zapadno, juridi~ko teolo{ko pitawe). On ka`e da je ~itava zapadna civilizacija sledila ritam Akvinatovog pitawa: “Postoji li Bog?” koje se, barem u takvoj formi, na pravoslavnom Istoku nikad nije postavqalo. (Sa pravom ka`e otac Justin Popovi} da se vera na{a razumski ne dokazuje, nego du{om i telom pokazuje; potreba za “dokazivawem Boga” izraz je sr`ne sumwe u du{i). Iako se poziva i na predawe Isto~ne crkve, papa se dr`i svih jezgrenih zabluda rimokatolicizma. Tako, na primer, veoma ~esto citira jedan stih iz 664
papskih bogoslu`ewa, u kome se pomiwe tzv. “Feliy culpa”, “sre}na krivica”, na{ih praroditeqa, zbog koje je ~ove~anstvo zaslu`ilo tako velikog Iskupiteqa. U~ewe crkve od Istoka jeste da vaplo}ewe Hristovo nije prouzrokovano samo padom praroditeqa (da je tako, onda bi |avo imao “pozitivnu” ulogu); naprotiv, Hristos bi se vaplotio i da nije bilo pada Adama i Eve, jer je jedini na~in da se tvorevina sjedini sa Tvorcem da Sin Bo`ji postane Sin ~ove~ji, to jest da Tvorac postane tvar, “nerazdelno i nesliveno (dogmat ^etvrtog vaseqenskog sabora). Rimokatolici i, naravno, prvi me|u wima, ulogu Hrista vide samo kao ulogu onoga koji je pobedio greh, smrt i |avola. Osnovna osobina papizma je ~ovekougodni{tvo. Dok su ranije spaqivali sve koji se, makar najmawe, ne bi slagali sa inkvizitorskom teologijom Rima, sada papa Ivan Pavao Drugi tvrdi da se “seme re~i” nalazi u svim religijama, kao i da u svakoj religiji deluje “Duh Sveti”. Sve religije imaju “zajedni~ke sotirolo{ke korene”, pa su molitve u Asiziju, u kojima su u~estvovali i budisti i indijanski {amani, pravi primer tog zajedni{tva. Papa hvali svaku religiju. Animizam je, ka`e on, hri{}anstvu blizak zbog toga {to je vera u bo`anske pretke sli~na veri u crkvu kao “zajednicu svetih”. Kineski Tao je sli~an hri{}anskom Logosu. ^ak su i australijski uro|enici verski napredni, jer “imaju religioznu tradiciju stariju od Avramove i Mojsijeve”. Papa hvali religije Orijenta, govori o izvesnim vidovima “hri{}anske meditacije”: Naravno, o verama monoteisti~kog tipa govori sa puno entuzijazma. Odu{evqava ga islamska “vernost molitvi”, koja treba da bude “model za vernike u pravog Boga”. [to se Jevreja ti~e, oni su “starija bra}a po veri”, “izvanredan narod koji u sebi i daqe nosi bo`anski izbor”. Hvale}i se asi{kom molitvom za mir u Bosni, papa ne zaboravqa da pomene kako je mladim muhamedancima u Maroku govorio o veri u jednoga Boga. Spasiti se, po Ivanu Pavlu Drugome, mo`e ko kako `eli – hri{}ani u crkvi, ostali – van crkve. Zato je po wemu ogroman zna~aj Drugog vatikanskog koncila, ~iji nijedan dokumenat ne sadr`i anatemisawe bilo koga. Ekumenizam je “dijalog spasewa”, a istina “nema granica”. U toleranciji papa ide toliko daleko da ka`e kako “crkva” ne sudi nikome o tome da li je spasen ili ne; ~ak se ni za Judu izdajnika “ne zna” da li je u paklu (sis!). [to se ti~e izvora svoje “tolerancije” i “qubavi” prema pravoslavnima, papa isti~e da je to osobina wegovog naroda, Poqska (setimo se samo kako se ta “qubav” Poqaka osetila u odnosu prema pravoslavnim Malorusima i Rusima u doba “smutnog” vremena). Poqaci su, veli papa, kao “veoma otvoreni prema onima koji misle druk~ije”, pokrenuli inicijativu jedinstva sa Istokom, i tako je nastala Brest-litovska unija 1596. godine, {to je dovelo do stvarawa “katoli~ke crkve vizantijsko-ukrajinskog obreda” (O Brestlitovskoj uniji videti u poglavqu o odnosu Rusije i papizma). Po Ivanu Pavlu Drugome, papiste i pravoslavce mnogo {ta spaja, pa se u~ewa “sestrinskih crkava” dopuwavaju, a “dah Duha Svetoga”, ose}a se u raznim teolo{kim komisijama koje pripremaju “novo jedinstvo”. Me|utim, Ivan Pavao Drugi opet smatra da je papa “namesnik Hristov”, i sav ekumenizam se, kad se razgrne vatrometna retorika, svodi na to – priznati papu za “vidqivu glavu cr665
kve”. Evo {ta on ka`e: “U slu`bi Petrovoj (papskoj, nap. aut) je, dakle, i slu`ba jedinstva, koja se naro~ito tuma~i na ekumenskom poqu”. Ovo treba ~itati na slede}i na~in: “Jedinstvo hri{}ana se osvtaruje u nasledniku Petrovom”, to jest – u papi (nova verbalna formula je maska za stari unijatski sadr`aj). Smrad papskog ~ovekougodni{tva smeta ~ak i mnogim tradicionalnim rimokatolicima, koji ne mogu da shvate kako im se preporu~uje da se u molitvi ugledaju na muhamedance i kad im se talmudijski judisti, koji Hrista smatraju “la`nim prorokom” od Ivana Pavla Drugog preporu~uju kao “starija bra}a” po veri. ([ta tek mogu da ka`u kad vide kako im se primitivni kult australijskih uro|enika tuma~i kao “stariji” (kao da je to bitno kad je Istina u pitawu!) od vere Avrama i Mojsija! Zato nije ~udo {to mnogi razo~arani rimokatolici tra`e veru otaca, to jest pravoslavnu crkvu Bo`ju. Najve}a tragedija na{ih dana je, me|utim, u tome {to se mnogi predstavnici pravoslavqa oglu{uju o vapaj bogogladnih du{a Zapada, pa idu na noge papi i tvrde kako su Istok i Zapad “jedno u Hristu”. Ovaj beslovesni ekumenizam koji bi hteo da se pravoslavni i rimokatolici ujedine do 2000. godine (po ~ijoj `eqi?) otvorena je izdaja Hrista i apostolskog predawa. Papa Ivan Pavao Drugi ima hiqadugodi{we iskustvo latinskog lukavstva u mamqewu naivnih i potkupqivawu podmitqivih qudi sa pravoslavnog Istoka. Za one naivne, on pi{e svoje teolo{ke poslanice, u kojima isti~e lepotu i dr`awe Istoka, i nudi “svu svoju qubav”, pripadnicima “setrinske crkve”. U “apostolskoj poslanici” pod nazivom “Orientale lumen” (“Isto~na svetlost”) koja je u svet oti{la u doba dok su Hrvati osvajali Zapadnu Slavoniju i Jasenovac, mamac je do sada najzasla|eniji retori~ki i politi~ki. Da bi zavarao pravoslavne, papa se poziva na Svete Kirila i Metodija koji su, tobo`, bili “apostoli jedinstva” Istoka i Zapada (zaboravqa se da je splitski sabor 1059. godine Svetog Metodija proglasio za “jeretika” zbog bogoslu`ewa na slovenskom jeziku, da je odluku ovog sabora potvrdio papa Nikola Drugi). Ujediwewe pod papom I u “Orientale lumen” Ivan Pavao Drugi govori o sli~nostima, a ne razlikama, izme|u Istoka i Zapada; tvrdi da pred Hristom, na kraju drugog milenijuma, “moramo biti jedno” (kao da Wemu treba ruqa ujediwena u la`i, a ne malo stado ~ije je jedinstvo On, Istina). Papa pi{e o Svetim ocima pravoslavqa, o obo`ewu, o apofatici, o mno{tvu Istoka; predla`e rimokatolicima da upoznaju pravoslavnu veru {to dubqe. On isti~e zna~aj evharistije, koja je u liturgiji Istoka tako ~udesno prisutna; pomiwe pravoslavno star~estvo, isihazam, itd. Isti~u}i zna~aj zajedni~kih molitvi sa pravoslavnima, Ivan Pavao Drugi navodi primer carigradskog patrijarha Vartolomeja Prvog, koji mu je, za rimski Veliki petak 1994, poslao molitvene meditacije, govore}i o jedinstvu Istoka i Zapada u mu~enicima. Posle svih ovih bajkovitih ne`nosti, papa prelazi na su{tinu svoga stava: “Ako je neko ko `eli da postane prvi pozvan da bude sluga svima, onda }e se videti kako iz hrabrosti ove qubavi izrasta primat qubavi” (to jest, primat “Petrovog naslednika”, papa; neka nam bude opro{teno {to ovde koristimo narodnu izreku – “Ko o ~emu, baba 666
o u{tipcima”) Na kraju, kad je priznao {ta ho}e, pomenuo unijate u pozitivnom svetlu, kao neku vrstu mosta izme|u Istoka i Zapada, papa nudi usluge rimokatolicizma pravoslavnima i svoje vernike opet poziva na otvorenost. Papski ekumenizam je poziv u zagrqaj la`i i smrti. Papa }e u~initi sve da mu se Istok pokloni kao “prvom u qubavi”; papa }e se odre}i i “filiokve”, i celibatnog sve{tenstva, i ko zna ~ega jo{ – samo da bi bio “namesnik Hristov” i “naslednik Petrov”. Prema tome, pravoslavni koji to ne shvataju i ne `ele da shvate daleko su od istine. Najmawi kompromis po pitawima vere vodi u ve~nu smrt, ako se ~ovek prethodno ne pokaje; i tu nema nikakve filozofije! Dovoqno je setiti se primera iz `itija Svetog Pajsija Velikog, ~iji se jedan u~enik Hrista odrekao u brbqawu sa Jevrejinom, koji mu je rekao da Hristos nije pravi mesija, nego treba da do|e drugi. Ne misle}i {ta pri~a, monah je, u svojoj naivnosti, kazao: “Mo`da si u pravu!” Kad se vratio Svetom Pajsiju, ovaj ga nije prepoznao – blagodat Svetog kr{tewa je od nepa`qivog monaha odstupila. Nesre}nik je molio svog duhovnog oca da umoli Hrista da wega, odstupnika, ponovo primi u nedra crkve. Sveti Pajsije se mnogo potrudio, Hristos je nekoliko puta odbijao da oprosti i na kraju je, videv{i qubav svog ugodnika prema ovome gre{niku, blagoslovio povratak zabludele ovce. Ko bude papiste priznao za bra}u u Hristu, odre}i }e se Svetih mu~enika i ispovednika vere Bo`je, i sta}e na stranu jeretika i bogohulnika. S druge strane, ovo }emo re}i po cenu da nas smatraju “fanaticima”, pravoslavni ekumenisti su u ovom trenutku i zauvek najve}i neprijateqi svih inoslavnih: umesto da im propovedaju Hrista Raspetoga i Vaskrsloga, i tako ih spasavaju iz kanyi demonskih (a svakom jeresi, ka`u oci, rukovodi jedan demon), oni ih ~e{u po u{ima, uspavquju im savest i bacaju u naru~je ve~noj smrti. Jedini pravi prijateqi inoslavnih su oni koji ih vole nude}i im istinu pravoslavqa, oni koji ih pozivaju da se od Velijara okrenu bogo~oveku Hristu. Svaki drugi put vodi u propast. U tekstu se iznose teolo{ki aspekti otpadni{tva Jovana Pavla Drugog On je jedini izdao kwigu intervjua, kao da je pop zvezda ili svetski politi~ar ~ija su iskustva dragocena. Mada je ovaj tekst te`ak za sudije MKSJ, on je citiran da bi se shvatila mr`wa kojom je bio ophrvan Jovan Pavle Drugi, a na teolo{kom planu i po pitawu hri{}anske filozofije neznalica. Svaki seoski sve{tenik mogao bi da dr`i teolo{ka predavawa Jovanu Pavlu Drugom. Zato su mnogi autori koji na Vatikan gledaju kao na crnu internacionalu u pravu, jer su verska i religiozna pitawa samo izgovor da se vatikanska kasta bogati i vlada planetom. 32. U Kwizi “Vicarius Christi pontifex romanus pontifex maximus servus servorum dei”” (autor Predrag R. Dragi} Kijuk, izdava~ “Sfairos” Beograd, {tampa GRO “Prosveta” Beograd, 1989. godine), objavqen je: 32. 1. Na stranicama 9 i 10 je tekst: Do 1014. godine, kao {to je poznato, Rim je ispovjedao nikeo-carigradski simbol. Te je godine on modificirao VIII ~lan istoga simbola i usvo667
jio je novi dogmat o isho|ewu Duha Svetoga, proglasiv{i da Duh Sv. ne ishodi samo od Oca, nego i od Sina (Filioque). Hrvati, koji su se dr`ali vjerovawa slovenskih apostola Kirila i Metodija i koji su od vremena kneza Branimira priznali bili nad sobom vlast rimskoga pape i s wim stupili bili u spoqa{wu uniju, ispovjedali su i sada (u XI vijeku) nikeo-carigradski simbol, i dakle su ispovijedali pravoslavni dogmat o isho|ewu Duha Svetoga, isto kao i sve ostale dogmate pravoslavne isto~ne crkve. Bili su dakle po svome vjerovawu pravoslavni, i samo u jerarhijskom odno{aju bili su zavisni od rimskoga pape. Trebalo ih je sada, u smislu centralisti~kih tada{wih te`wi rimskih, pridru`iti u svemu zapadnoj crkvi i pot~inili ih sasvijem Rimu. I ovo je i u~iweno na pomenutom spqetskom saboru (1059), na kojem je bio progla{en jeretikom sv. Metodije, kojega su nauku Hrvati ispovjedali i koji je poznat bio, izme|u drugoga, i za postojanstvo svoje u odbrani dogmata o isho|ewu Duha Sv. od samoga Oca i za borbu, koju je on imao da izdr`i sa latinskim “ijopatorcima”. Ovom osudom sv. Metodija i wegovog u~ewa osu|eno je bilo i dotada{we vjerovawe Hrvata, i oni budu primorani odre}i se toga vjerovawa, i primiti ne samo novi dogmat o isho|ewu Duha Svetoga, nego i sve ostale nove dogmate, koji su od XI vijeka uvedeni u rimsku crkvu. Ovijem je sada prestala ona unija, u kojoj su Hrvati za 180 godina bili sa Rimom, i od unijata postado{e sada oni i po vjeri latini kao {to su i danas. U tekstu autor iznosi ~iwenice koje dokazuju da pod jakom doktrinacijom Rimokatoli~ke crkve hrvatski vernici pokazuju zlo~ina~ko raspolo`ewe prema Srbima. Tu vrstu zloupotrebe religije maksimalno su iskoristile rimske pape. Stvarno deluje frustriraju}e da se Rimokatoli~ka crkva pro{irila na celu planetu, a hiqadu godina vodi rat protiv pravoslavnih Srba i ne uspeva ni zlo~inima, istrebqewem, pokatoli~avawem i unija}ewem da ih pokori rimskom papi. Ova frustracija je izuzetno delovala na Jovana Pavla Drugog, koji je za sebe smatrao da ga je Bog poslao da ujedini Evropu. Ako se ima u vidu da je postigao i sporazum da mo`e da se i`ivqava nad Srbima, onda ne ~udi {to je izdao naredbu da se na Srbe od 1990. godine nasrne i zlo~inima. Tekst dokazuje i velike la`i koje je Jovan Pavle Drugi promovisao o sv. ]irilu i Metodiju kao simbolima Evrope. On ih tako promovi{e, a istorijski dokazana istina je da je te svece Rimokatoli~ka crkva progawala i osu|ivala. Ko tako i toliko mo`e da la`e, spreman je i da se vrati na mesto zlo~ina. 32. 2. Na stranici 14. je tekst: Ubrzo posle bitke na Kosovu naseli{e se Srbi u jugoisto~nu Slavoniju, zbog ~ega papa Evgenije {aqe u Slavoniju inkvizitora rimske stolice, Jakova de Marchia (1438), da “progoni otud Srbe {izmatike ili da ih obrati na rimski zakon” (Radoslav M. Gruji}: “Apologija srpskog naroda u Hrvatskoj i Slavoniji”, 1909). Tekst dokazuje pravu politiku rimskih papa prema Srbima. 32. 3. Na stranicama od 16 do 19 je tekst: Misionar Fran~esko de Leonardis obave{tava Kongregaciju, u pismu od 10. H 1640. godine, da su pet {estina stanovnika od Carigrada do Istre 668
Srbi. De Leonardis, o~ito, nije potpuno u pravu, ali u mnogo ~emu jeste. Zbog seoba, koje su postale wihov usud, iluzija i tragedija, Srbima se istorija pokazivala u svoj uslovqenosti. Polo`aj Srba je bio paradoksalan: oni su trebali Evropi i katoli~koj crkvi kako bi se preko wih odvijao pokret protiv Turaka, a s druge strane katoli~ka crkva im je obe}avala da }e ih u eventualno odsudnom sukobu sa Turskom pomo}i u ostvarivawu nacionalne slobode, normalno – ako priznaju svoje zablude i pounijate se. Bez Srba se nije moglo, kao {to se i sa wima nije moglo. Seobni narod stradavao je trostruko: pred Turskom, pred papskom kurijom i pred Evropom – ~uvaju}i uspostavqenu vojnu granicu (XVI vek) koja je stavqena pod upravu Ratnog saveta u Gracu. U pribli`no istom vremenskom periodu (1612) papa Pavle V {aqe kao “apostolskog vizitatora” jezuita Bartola Ka{i}a da ispita da li je na teritoriji Bosne, Srbije i Ugarske do{lo pravo vreme da se pravoslavci definitivno prevedu pravoj veri, tim pre {to je Ka{i} bio ube|en da }e, s vremenom, i Turci napustiti svoju veru. Planovi Rima, me|utim, nisu se u svim oblastima razvijali podjednako. Nakon bitke na Moha~u (1526), na primer, Srbi koji su naselili ugarsko-hrvatsku teritoriju dopali su pod tursku vlast (i pod tom upravom osta}e sve do kraja XVII veka). Dotle su Srbi, kori{}eni poput odbrambenog bedema, imali povlastice (nisu pla}ali desetak rimskom sve{tenstvu), kao i “drugi {izmatici” – kako je to predvi|eno posebnim zakonskim odredbama, Sigismundove 1412. do Jovana Zapoqe 1536. O~ito je da su i Rimska kurija i Habzbur{ka monarhija imali jasan stav prema naseqenim Srbima ali su se, iz razloga razli~itih politi~kih procena, wihove metode razlikovale. Mno{tvo srpskih porodica se naseqava na teritoriju odakle se, pred turskim vandalizmom, katoli~ko stanovni{tvo sklonilo u sigurnije krajeve. “Iseli{e se velike grupe Hrvata i Vlaha iz primorskih planina u Istru i na Kvarnerska ostrva. Druga struja Hrvata zaustavila se ~ak u zapadnoj Ugarskoj i u Dowoj Austriji” (Jire~ek-Radowi}: “Istorija Srba”). U prvoj polovini XVI veka Srbi su ve} uveliko na teritoriji Krawske i @umberka (Dr Biederman: “Serben Ansiedlung in Steiermark und in Warasdiner Grenz-Generalate”). Tako|e, iz izve{taja izaslanika kijevskog mitropolita (Veqamina Rutskog), unijatskog monaha Metodija Terleckog papi Urbanu VIII saznajemo da su uskoci, grani~ari naselili onda{we gradove: Rovi{te, Ivani}, Kri`evci, Koprivnicu, Jurjevac – odnosno drugo sredi{te pravoslavaca. Godine 1602. Srbi su podigli manastir Gomirje u tre}em pravoslavnom sredi{tu, sewskom primorju, i bili na teritoriji od Sewa do Ogulina. Sve }e to doprineti zahtevima hrvatskog stale`a da Srbi (vla{ki sinovi) moraju “davati hrvatskoj gospodi ono {to daju carskim generalima i kapetanima”, pa bi tako slobodni srpski seqaci imali uobi~ajen feudalno podlo`ni status, kao i “mu`i”. Stale{ka skup{tina (Dijeta) u Po`unu, 1586, ~ak je donela odluku da se Srbi rasele ukoliko se wihov status ne izjedna~i prema ma|arskim i slova~kim seqacima. Ova ugarska Dijeta je, ustvari, insistirala na jedna~ewu Srba sa starosedeocima – prema obavezama iz Verbecijevog Tripartituma. Sukob sa stale`ima sve je vi{e prerastao u crkveni sukob iako je Be~ki dvor (jer su im Srbi mnogo zna~ili u 669
XVII veku) ~inio sve da svojim statutima ili dr`i Srbe u pot~iwenosti Be~u, ili da donetim statutima ne dira u versko opredeqewe grani~ara. Normalno, razloge ovakvom pona{awu ne treba tra`iti u verskoj toleranciji, ve} u onda postoje}im politi~kim interesima. Zato je car Ferdinand i objavio 1630. godine tzv. Srpske statute (Statuta Valachorum). Na sli~an na~in postupio je i car Leopold I kada je, pozivaju}i narod u Bosni da pomogne austrijsku vojsku u sukobu sa turskom imperijom, svim stale`ima u Bosni obe}avao (6. septembra 1687) slobodu veroispovedawa kao i druge povlastice (Privilegia iura, religionem et libertatem, salvas, semper et integras). Od druge polovine XV veka pa do prve polovine XVI veka Turci su u Dalmatinskoj zagori i dalmatinskom primorju ostavqali pravu pusto{ (1480. je manastir Dragovi} opqa~kan; 1502. manastir Krupa je opusto{en, a monasi su prebegli u manastir Krku). ^ak i u ovom stra{nom vremenu, kada je Dalmacija ostavqena bez mleta~ke i ma|arske za{tite, a “hrvatski razni knezovi” (ina~e, {to je za na{ prostor uobi~ajena pojava, “u neprestanoj kavzi me|u sobom”) bili nemo}ni da se odupru turskoj sili – vikaru zadarskog kaptola (biskupije) smeta {to se u “arhidijacezi latinskoj dopu{ta pravoslavni obred” – il rito greco (v. N. Mila{: “Pravoslavna Dalmacija”, 1901, str. 164. i 168). Turcima je, me|utim, bila va`nija teritorija od verskog prevaspitavawa. Zato je i bilo mogu}e da su, u religijskom smislu re~i, fratri bili svemo}niji u Bosni (u XVI i u prvoj polovini XVII veka) negoli u Dalmaciji. Mle~anima su, pak, Srbi koji “gotovo naseqavaju cio prostor” zna~ili garanciju, predstavqali pravu “tampon-zonu” Veneciji, pa bi zato, po generalnom providuru Alvizu Mo~enigu (1720), wihovo povla~ewe “ostavilo nenaseqenu zemqu u stra{noj pusto{i” ( Stanojevi}: “Dalmatinske krajine”, 1987, str. 17). Srpski manastiri severne Dalmacije (Krka, Krupa, Dragovi}), iako izlo`eni stradawima, iznova su obnavqani pa se u wima mona{ki `ivot nije nikako gasio. Razlog tome treba videti u svesti molitvenika da manastiri nisu oaze pustino`iteqa ve}, pored religioznog, i kulturni i prosvetni centri naroda. Manastiri su deo pam}ewa istorije jednog naroda kao i dokaz wegovog trajawa u istoriji kulture. Da je me|u Srbima bilo zografa, kwigovezaca, ikonopisaca i zlatara svedo~e riznice i biblioteke pomenutih manastira (R. L. Veselinovi}: “Umetnost u Srba severne Dalmacije u 18. v.” – Zbornik MS za likovne umetnosti, 1982, 18, 199 – 213). Turci su, zbog opskrbe i normalizovawa stawa osvojene ali i opusto{ene teritorije, izvr{ili prisilno naseqavawe severne Dalmacije srpskim stanovni{tvom. Tako su, u periodu od 1523 – 1527. godine, izme|u Zrmawe i Cetine, naseqeni Srbi na opusto{enu i istrebqenu teritoriju, dovo|eni iz Crne Gore, Stare Srbije kao i iz Bosne i Hercegovine. Ve} 1527. godine u svojim naseqima, selima, Srbi su podigli crkve nastavqaju}i da `ivot usadr`avaju u duhovnom, jer vreme u kome su `iveli, bogato neizvesno{}u i stradawem, nije im nudilo od `ivota vi{e do opteretqivo saznawe o prolaznosti i patwe. Iz tog duhovnog `ivota, u pravoslavqu, i poti~e neraskidiva veza izme|u Srba i wihove crkve”. 670
U tekstu se iznose podaci koji dokazuju da su Srbi dominirali na ve}oj teritoriji Balkana. Tako|e, tekst dokazuje i da je oduvek Rimokatoli~ka crkva vr{ila zloupotrebe nad Srbima sa `eqom uni{tavawa pravoslavqa. 32. 4. Na stranici 22 je tekst: Ako bismo morali da ne{to zakqu~imo o ovom periodu dela srpske istorije onda bismo ceo ovaj proces mogli da okarakteri{emo kao trajawe srpskog naroda pod unijatskim `igom. Ako tome dodamo i istorijsku izvesnost osmanlijske prisutnosti na ovome delu Balkana onda nam je, verovatno, jasan polo`aj srpskog `ivqa. Nedvosmisleno: “Obe ove vojske, ranije osnovana sultanova i posle Luterove bune formirana Dru`ba Isusova, kretale su se jedna protiv druge. Obe su gazile preko le|a na{eg naroda, koji je bio ne samo “na Drini }uprija” nego i glavna stra`a na raskr{}u Balkana. To su raskr{}e savremeni italijanski humanisti prozvali “svetskim verigama” (catena mundi). Odr`ati se na tom raskr{}u, ostati `iv na razboji{tu izme|u isto~nog i zapadnog carstva predstavqalo je preveliki zadatak. Vojnici Dru`be Isusove borili su se za svoje nebesko carstvo, {ire}i latinsku uniju i gone}i }irilicu sve daqe na istok. Tako je ovo slovensko pismo u povla~ewu ve} puna ~etiri veka, iako su se bosanski i slovenski fratri jo{ u XVIII veku slu`ili }irilicom. Sve nam to postaje potpuno jasno i razumqivo kad znamo da krajem XVIII v. Matija Antun plemeniti Reqkovi} u svom “Satiru” obave{tava ~itaoca da su na{i stari srpski znali i srpski pisali. Tom azbukom se slu`ila i kancelarija Dubrova~ke republike” (Milan Budimir: “Sa balkanskih isto~nika”, 1968, str. 277. i 281). U tekstu se iznose dokazi srpske postojanosti na teritoriji nekada{we Jugoslavije. 32. 5. Na stranici 24 je tekst: “Ranije unije izme|u papstva i Vizantije (Lionska – 1274; Rimska – 1369; Florentinska – 1439) ~inile su se Rimu veoma uverqivim (jo{ od 1423. kada Jovanu VIII, vizantijskom savladaru od 1421. godine papa Martin V obe}ava pomo} u borbi protiv turske najezde pod uslovom da se omogu}i i ispuni unija izme|u Carigrada i Rima), pa je u sve ve}im uspesima Turaka na Balkanu Rim video bliskije ostvarewe svojih poli~kih te`wi. Unija}ewem slovenskih balkanskih naroda bio bi zavr{en proces tendencija Rima da se hri{}anstvo definitivno izjedna~i sa rimokatoli~anstvom, ~ime bi i proces antislovenstva bio osu|en na uspeh. Zato je pravoslavqe u Dalmaciji moralo biti izlo`eno katoli~koj presiji, jer sa definitivno zavr{enom unijom nad Srbima po~e}e i proces deslovenizacije. Autohtono slovensko stanovni{tvo, prema uverewima Rimske kurije, prela`ewem na uniju postaje dobrim delom denacionalizovano u praslovenskom smislu re~i, odnosno postaje deo superiornijih kultura – ve} prema tome za koju }e se tezu, ili kulturolo{ku teoriju, Rim odlu~iti. Ova rasna teorija Rimske kurije ima}e za posledicu silne poku{aje da se delu slovenskog `ivqa nametne stvarna istina o wegovom poreklu, dakle ne slovenskom ve} navodno germanskom ili ilirskom, vizigotskom, venetskom (iako Plinije tako naziva Slovene), gotskom, liburnijskom i tome sli~no. 671
Tekst dokazuje koje su sve pretwe bile prisutne i {ta je sve ra|eno da se uni{ti pravoslavqe. 32. 6. Na stranicama 30 i 31 je tekst: Minimizirawe balkanske kulture, koju Vatikan sinonimno odre|uje pravoslavqem, tendenciozno prikazivawe Balkana kao oblasti u kojoj trajno vlada mra~wa{tvo i primitivizam, isticawe Balkana u svakoj prilici kao najmawe bitnog dela zemaqske kugle za civilizacijski svet (iako iza toga stoji patolo{ka potreba dominirawa i upravqawa narodima i teritorijama Balkana) – najboqe pokazuju koliko, u istorijskoj istini, treba tra`iti odgovore na sva zbivawa kojima su ispuwene sudbine balkanskih naroda posledwih osam vekova. Iako nije podre|ena, istorija balkanskih naroda je dobrim delom odre|ivana u vatikanskim odajama. Normalno, danas, kada Vatikan postaje sve vi{e deo prou~avawa jedne cezaropapisti~ke ideologije, potrebno je prou~avati sva delovawa Rimske kurije na na{em tlu da bi se ona stavila u istorijski kontekst, kako bi dobila, kona~no, zna~ewe istorijske pojave, a ne va`e}e i prate}e senke. U tekstu se prikazuje trajni odnos Rimokatoli~ke crkve prema Srbima i pravoslavqu. Zato ne ~ude sve one pogrdne re~i koje su se mogle ~uti i pro~itati sa stranica svetskih medija povodom Srba i krize u Jugoslaviji od 1990. godine. Za Jovana Pavla Drugog Srbi nikada nisu bili qudi. 32. 7. Na stranicama 32 i 33 je tekst: Ako su, povremeno, i mewana politi~ka sredstva, politi~ki ciqevi katoli~ke crkve uvek su ostajali isti: pravoslavqe je trebalo iskoreniti, po{to se ono svojim vaseqenskom, svehri{}anskom, izvornokatoli~anskom i istorijskom teologi~no{}u (dakle insistirawem na eshatolo{kom pogledu na svet) ne uklapa u program crkve koja ima politi~ke pretenzije. Ta dva razli~ita pogleda na svet i jesu uzrok stradawa srpskog naroda koji se na{ao u najdirektnijem dodiru sa instrumentalizovanom vla{}u i ideolo{kim programom rimokatoli~ke teokratije. Zato se odnos katoli~ke crkve prema pravoslavqu ne}e mewati od Lava IX (XII vek) do danas. Dokumenta govore o sredstvima idejne, politi~ke borbe vatikanske imperije, {to zna~i da ona govore ne samo o narodu koji je izlo`en fanatizovanom teroru, ve} i o politi~koj biografiji svoga tvorca. Sredstva su uobi~ajenog karaktera za politi~ku istoriju (ucene, mito, ubistva, dostave i sli~no, {to pripada arsenalu ideolo{ke borbe), pa zato i jeste ispravnije govoriti ne o religijskoj imperiji katoli~ke crkve ve} o politi~ki institucionalizovanoj imperiji kojoj je religija bila samo sredstvo borbe za vlast. Prilog tome su i redovi unutar katoli~ke crkve koji su predstavqali samo upotrebnu vrednost jednog politi~kog organizma, pa je zato i posledi~no da se taj politi~ki centar (sv. Oficij) uvek protivi reformatorskom duhu, ta~nije duhu koji te`i da se vrati veri. Zato }e se politi~ki centar `estoko obra~unati sa pripadnicima svoje crkve kojima je propaganda vere izgledala kao propaganda vlasti. Rim nije smeo da popusti pred masom svojih vernika, on im je stalno, kao zamenu za nadu vere, davao nove i nove redove sve vi{e upu{taju}i svoje vernike u ose}awe verske nu`nosti, zatim 672
navike, i najzad stvorenog verskog ube|ewa. To je, bar u istoriji politi~ke filosofije, najuspe{nije izveden politi~ki program, i najuspe{nije ostvarewe ideologije. Verovatno }e neko u MKSJ uspeti da shvati razliku koja se potencira u ovom tekstu. Razlika se ovde ne potencira kao opravdawe zabludivosti Jovana Pavla Drugog, ve} radi dokazivawa svojevrsnog koda po kome postupaju rimske pape. 32. 8. Na stranicama od 33 do 35 je tekst: Tako se, jo{ jedanput, pokazalo da sila u politi~koj istoriji ne obe}ava nu`no i politi~ki uspeh. Zato i jeste dobro {to dokumenta, a ne impresije autora, govore; na wima se temeqi ova kwiga i kada ispisuje istoriju Srpske crkve, i istoriju srpskog naroda i kada ispisuje martiriolo{ke biografije pravoslavnih episkopa za Dalmaciju i u Dalmaciji. Dokumenta su govorila i nakon objavqivawa kwige, koja je N. Mila{ objavqivao u “Glasniku pravoslavne dalmatinske crkve” (u Zadru); {tampawe daqih objavqivawa dokumenata obustavqeno je zakqu~no sa majskim brojem 1905. godine (godi{te XIII pomenutog ~asopisa, br. 5) U bogatoj metodologiji asimilirawa jednog naroda bi}e stavqena u postupak i teza da Srbi i ne postoje u Hrvatskoj, ve} da je re~ o autohtonom stanovni{tvu, slovenskog ili neslovenskog porekla, koje sebe naziva “Ilirima”. Svakako, nova politi~ka sredstva ne iskqu~uju postoje}a, pa otuda i ne ~udi da u nekom drugom kontekstu, istog politi~kog programa, Srbi ipak postoje. Tako, na primer, izve{taj zagreba~kog biskupa B. Vinkovi}a (28. jun 1640) papskom nunciju u Be~u nesumwivo dokazuje postojawe Srba u Hrvatskoj, po{to je to mawe izve{taj biskupa o problemima konfesionalne prirode unutar jedinstvene katoli~ke dijaceze a vi{e izve{taj o Srbima u Hrvatskoj i Slavoniji. [to se ti~e naziva “Iliri” on je u upotrebi, kao oznaka Ju`nih Slovena i Slovena uop{te, jo{ od XV veka, kod dubrova~kih i hrvatskih pisaca. Najstariji spomen imena ilirskog “kojim se ozna~ava na{ narod, sa~uvan je u @itiju kraqa Stevana De~anskog (1321 – 1331), koje je napisao s po~etkom XV stoqe}a (oko 1408) monah Grigorije Camblak” (Viktor Novak: “Antologija jugoslovenske misli”). Kao naziv za srpski narod javqa se zvani~no u potvrdi srpskih privilegija (7. avgust 1706) cara Josifa I iako se naziv “Iliri” upotrebqava istovremeno uz apelative: “Ra{ani”, “vlasi”, “Srbi”, “morlaci”, “ri{}ani”, “hristijani” te “bo{waci” (kao “martolozi”, “kauri”, “rajetini”, “zigi” – u dokumentima druge provenijencije). Na sli~an na~in razmi{qao je i dr`avni odvetnik u Zagrebu koji je podigao “optu`nicu” 12. 1. 1909. protiv 53 Srbina – konstatuju}i: “Povje{}u je neoborivo ustanovqeno, da sav narod gr~ko-isto~ne vjere u Hrvatskoj i Slavoniji, nije na to podru~je (a to podru~je jedino je gledom na ovu kaznenu parnicu taj ~as od interesa) do{ao iz Srbije i da nije serbskog porijekla, ve} da je taj narod u dobrom dijelu autohtoni hrvatski `ivaq od pamtivijeka, od kad je primio kr{}anstvo, u kompaktnoj masi gr~ko-isto~ne vjere, u dobrom dijelu porijekla romanskog, po narodu “vla{kog”, naro~ito u `upaniji bjelovarsko-kri`eva~koj, Gorskom kotaru kod Gomirja i komor673
skih Moravica, te sjevernom dijelu li~ko-krbavske `upanije, {to najboqe svjedo~e obiteqska imena tog naroda, kakovih u srpskom narodu nema, niti gledom na narav srpskog jezika mo`e imati” (v. Radoslav M. Gruji}: “Apologija srpskog naroda u Hrvatskoj i Slavoniji”, 1909). Da verski fundamentalizam nema granica u svojoj metodologiji dokazuje i jedan spis koji ne bira sredstva da bi izazvao bu|ewe verskog fanatizma. Trebalo je narod, koji ina~e nije po pravilu optere}en raznim ideolo{kim i politi~kim ciqevima teokratije, politi~ke vrhu{ke, zaraziti strahom od opasne bolesti, to jest od Srba. Zato, kao izraz patopoliti~ke denuncijacije i ciqnog opredeqewa potpune diskriminacije, navodimo, o~ito veoma popularan spis Kongregacije, to jest operativni spis Rimske kurije iz 1648. Po ovom se spisu (“Errori dello scisma serviano” – Zablude srpske {izme) Srbima, sem verskog, pripisuje apsolutni primitivizam i varvarstvo; pripadnici ovog (ipak – evropskog!) naroda progla{avaju se divqacima koje wihovi sve{tenici u~e da “li`u ili sopstvenu krv, ili no` kojim je pre toga se~eno meso” (J. Radowi}: “Rimska kurija i ju`noslovenske zemqe od XVI do XIX veka”, 1950, str. 196). Potrebno je, zato, odmah re}i da ovde nije re~ ni o kakvom politi~kom ludilu, bolesti, ve} o sistemu koji je uslovqavao jedino, i uvek, ovakvo ra|awe politi~kih ideja, i ideala, {to zna~i da se ve} odavno na genocidnu politiku vatikanske imperije, i wene religije, s pravom odnosilo mi{qewe sredwevekovnog letopisa: “Krsta{i su napustili Boga pre nego {to je Bog napustio wih”. Zato glas civilizovanog porekla, iako pojavan 200 godina kasnije, upozorava da se ne javqa slu~ajno i bez preke potrebe. Uostalom, svaka zaraza, pa i religijskog karaktera, se {iri, i zato ovaj glas svedoka jeste glas vapiju}eg: “@alosno je da u dana{we doba, kad je najvi{e potrebit mir, sloga i qubav, da vjerska intolerancija di`e svoj glas i vjersku borbu izazivqe” (pisao je N. Mila{ u ~asopisu “Sion”, 1875, II, 10, str. 145 – 151). U tekstu se iznose dokazi o tome kako rimokatoli~ka crkva tretira Srbe. Sve ovo je bilo dobro poznato Jovanu Pavlu Drugom koji je imao rasisti~ki pogled o Srbima. 32. 9. Na stranici 35 nalazi se tekst: Uostalom, podse}amo da je sve vreme programa unija}ewa (~as aktualiziran – ~as adaktiran) postojao propis Rimokatoli~ke crkve koji zabrawuje katolicima communicatio in sacris sa nekatolicima. 32. 10. Na stranici 36 je tekst: Dodatnu formu, opet na principu idejne zaraze namewene pu~anstvu, predstavqa velika briga rimskog pape za svoju pastvu, to jest wegov napor da uredi pravne odnose izme|u Vatikana i pojedinih dr`ava, u kojima `ive katolici. I vrhovni poglavar Rimske kurije je u tome uspeo; on je na terenu gde unija `ivi i traje 800 godina sklopio konvenciju, ugovor o verskim interesima katolika sa zemqama koje su bile izlo`ene jezuitskom teroru, ili ~iji je narod (u okviru granica te dr`ave, ili izvan granica) bio izlo`en verskom fundamentalizmu. Dana 18. VIII 1886. zakqu~en je konkordat izme|u crnogorskog kneza Nikole i pape Leona XIII. 24. VI 1914. zakqu~en je kon674
kordat izme|u pape Pija X i kraqa Petra I Kara|or|evi}a. Dodu{e, ima istori~ara koji `ele da u realizovawu ovog ugovora vide dobar diplomatski potez srpske dr`ave, po{to se potpisivawem konkordata, u stvari ure|ewem katoli~ke crkve izvan Vatikana, pokazuje jugoslovenska politika Srbije. O drugim, sli~nim, i ponovnim ugovorima papske kurije i dr`ava u kojima se nije uzimala u obzir istori~nost srpskog etnikuma nema razloga govoriti; dovoqno je napomenuti da su konkordati samo patenti smi{qene politi~ke ideologije koji su sada, u svetlu novih politi~kih zbivawa, trebali da novouspostavqene politi~ke sile i sav kulturni svet upozore na navodnu ugro`enost katoli~kog sve{tenstva i katoli~kog stanovni{tva. Dodajmo samo jo{ jednu ~iwenicu: u XVIII i XIX veku statistike hrvatskog stanovni{tva imaju podele (rubrike) za Srbe pravoslavne, Srbe katolike i Hrvate – {to o~ito govori o, dobrim delom, izvr{enom unija}ewu. U tekstu se iznose ~iwenice koje neki poku{avaju da u MKSJ ospore pisawem nove istorije srpskog naroda. 32. 11. Na stranicama 46 i 47 je tekst: Nema sumwe da je notorna snaga koqa~kog, najanticivilizacijskog, pokreta u prvoj polovini XX veka bio hrvatski kler i te svoje uloge, u istorijskom smislu re~i, on se ne mo`e nikada odre}i. Taj plan uni{tavawa Srba nagove{tavao je jo{ 1934. zagreba~ki nadbiskup, potowi blagosloviteq usta{kog no`a Alojzije Stepinac (1898 – 1960); u I kwizi Dnevnika, 3. i 4. lipaw pomenute godine, bo`iji sin konstatuje: “Da je ve}a sloboda i dovoqno radnika Srbija bi bila za 20 godina katoli~ka”. Ono {to je zapo~elo unija}ewem (koje svedo~i i pesnik, filolog, istori~ar, esteti~ar, teolog, romansijer – katolik Nikola Tomazeo u pismu papi Piju IX, od 11. oktobra 1847, zala`u}i se za pravoslavne Srbe) moralo se zavr{iti zlo~ina~kim unitetom, saglasno{}u i bratstvom u zlu. Izvoditi zakqu~ak da klerikalizam i klerofa{izam nije proishodio iz dogmata Rimokatoli~ke crkve zna~ilo bi eufemizam, sli~an onome po kome staqinizam ne pripada socijalizmu. Treba imati natpragmatske smelosti i istinom prevazilaziti istorijske pojave kako bi ono {to pripada istorijskom kontekstu najzad bilo stavqeno gde mu je mesto u istoriji civilizacije zla. Nijedno izvorno versko ose}awe, kao niti ijedna izvorna ideologija, ne}e biti odbraweno apologetikom, ve} se, kao i sve {to pripada svetu realizovanih ideja, mora podvrgnuti na~elima preispitivawa i sve~ove~anske svrsishodnosti. Svaki fanatizam, verski ili politi~ki, ko{tao je svet isuvi{e da bi se tuma~io aberacijom ili efemerno{}u politi~kih sredstava koja opravdavaju politi~ke ciqeve. Izvornost se brani sama sobom, istinom same sebe, a ne aberacijom ili opravdawem sredstava, kao na~ina ideolo{ke borbe. Verski ili politi~ki pragmatizam mogu nas samo udaqavati od izvornosti (koja tako|e podle`e sudu preispitivawa), pa tako i od mogu}nosti razlu~ivawa istine. Pristati na lukavstvo politi~kog ili verskog uma, na ciqni humanizam (bez obzira na sredstva), na pragmatizam zna~i biti u situaciji sau~esnika; biti, pak, u istini zna~i biti u situaciji svedoka. Tekst je citiran uz sve rizike da ga ne mogu shvatiti oni koji sude u MKSJ, ali on oslikava razliku u shvatawu `ivota i sveta. Imaju}i u vidu 675
tu vrstu duhovne dominacije, sigurno da Jovan Pavle Drugi nije mogao da izdr`i pa je po`urio da razbije Jugoslaviju i da {to vi{e stanovnika te dr`ave pot~ini svojoj povr{nosti kako bi pro{irio teritoriju svoje vlasti. 33. U kwizi LXXI Odeqewa istorijskih nauka (kwiga 23, “Sistem neistina o zlo~inima genocida 1991 – 1993. godine”, priredio dr Milan Bulaji}, izdava~ Srpska akademija nauka i umetnosti (Nau~ni skupovi), {tampa “GIP Kultura” Beograd, 1994. godine) objavqen je: 33. 1. Na stranicama od 94 do 97 tekst autora dr Sava Skoka: Uzaludni su bili i Tu|manovi poku{aji da ospori tezu srpskih istori~ara prema kojoj su mnogi katoli~ki sve{tenici, pre svih oni fraweva~kog reda, bili duhovne vo|e usta{kih zlo~inaca, odnosno da negira i ospori u~e{}e katoli~kog klera u masovnim pokoqima Srba, Jevreja i Roma. Primeri koje navodimo pokazuju vrlo jasno da su fraweva~ki samostani i `upske ku}e u mnogim krajevima Hrvatske bili rasadnici usta{tva i da je sa manastirskih i crkvenih propovedaonica sejano otrovno seme verske i nacionalne mr`we. Sarajevski nadbiskup Ivan [ari} se javno odu{evqavao usta{kim “revolucionarnim metodama”, isti~u}i “da je ludo i nedostojno u~enika Hristovih i pomisliti da bi borba protiv zla mogla biti vo|ena na plemenit na~in – u rukavicama”. [ari} je davao odu{ka svom odu{evqewu tako {to je pisao pesme u ~ast “obo`avanog” usta{kog vo|e Ante Paveli}a. Dionisije Jur~ev, na~elnik verskog odeqewa u Dr`avnom ravnateqstvu za ponovu, na javnom skupu u Stra`i je izme|u ostalog rekao: “Danas nije grehota ubiti ni dijete od sedam godina koje smeta na{em usta{kom pokretu. Nemojte misliti {to sam ja u sve}eni~koj odori da ne mogu, kada je potrebno, uzeti strojnicu u svoje ruke i tamaniti sve do koqena, sve ono {to je protiv usta{ke dr`ave i vlasti.” Katoli~ki `upnik u Udbini Mate Mogu{, pred velikim brojem okupqenih gra|ana bestidno izjavquje: “Do sada smo za katoli~ku vjeru ratovali molitvenikom i krstom, a sada je do{lo vrijeme da ratujemo pu{kom i revolverom.” Metkovi}ki dekan fra Vlado Bilobrk je u avgustu 1941. rekao pred punom crkvom vjernika u Metkovi}u: “Ima nekih kukavica koji ka`u da ne vaqa nagoniti Srbe da se prekrste i da nije qudski ubijati, Ja vam, me|utim, tvrdim druga~ije. Prelaziti na katoli~ku vjeru mora svako, jer druga vjera ne smije da postoji, a niti }e nitko ostati `iv tko ne}e katoli~ke vjere. Qude ubijati nije grehota nego moramo sve pobiti {to nam smeta i potpuno o~istiti na{u zemqu.” Istim tonom je govorio i don Marko Zovko, stola~ki dekan, `enama i deci poubijanih Srba, okupqenima u katoli~koj crkvi radi prevo|ewa u rimokatoli~ku veru: “Varate se ako mislite da je na{a namjera bila da va{im prevo|ewem u katoli~ku vjeru mislimo da spasavamo va{a imawa, penzije i pla}e. Nije nam bila namjera ni da spasavamo va{e `ivote. Historija u~i da je i prije bilo naroda koji su nestali, pa }e nestati i srpskog naroda. Prevode}i vas u katoli~ku vjeru imali smo namjeru da spasimo va{e du{e.” 676
Slu{aju}i ovakve propovedi sa samostanskih i crkvenih propovedaonica, znatan deo siroma{nih, kulturno zaostalih i verski fanatizovanih Hrvata, naro~ito onih iz Bosne i Hercegovine, mogao je da izvu~e samo jedan zakqu~ak: da je ubijawe Srba bogougodno delo i to su ~inili u sve~arskom raspolo`ewu i na stravi~no svirep na~in. Saradwu usta{ke vlasti i katoli~ke crkve u masovnim zlo~inima fizi~kog i duhovnog genocida nad srpskim narodom zapazili su i u svojim izve{tajima posebno naglasili obave{tajni oficiri nema~kih i italijanskih okupacionih trupa. Tako, na primer, {ef ispostave Abvera u Zagrebu Artur Hefner, u izve{taju od 26. aprila 1942. upozorava na to da bi “Nemcima trebalo da postane jasno da je jedini nosilac usta{kog pokreta u Bosni i Hercegovini katoli~ka crkva”, i da je upravo radi toga potrebno da se uka`e “na nehri{}ansko pona{awe katoli~kih duhovnika, koji ne samo da podsti~u nego i predvode usta{e u wihovim pohodima za ubijawe bespomo}nih qudi”. Tako je, nastavqa Hefner, “fraweva~ki fratar, imenom Filipovi}, pre neki dan zahtevao od u~iteqice u jednoj osnovnoj {koli da odvoji svu pravoslavnu decu. On ih je zatim predao usta{ama koji su ih nao~igled wihove u~iteqice pobili”. Hefner posebno nagla{ava da se u progonima srpskog stanovni{tva naro~ito isti~u “sve{tenici i kalu|eri fraweva~kog reda” i da je uticaj frawevaca na katoli~ko stanovni{tvo u Bosni i Hercegovini potpuno negativan i poguban. Italijanski oficir Corrado Zoli objavio je u listu “Il Resto del Carlino” (18. septembra 1941) ~lanak pod naslovom “Pti~ice iz Graca” u kome posebno isti~e da u NDH “postoje bande ubica” koje, vo|ene i podsticane od katoli~kih sve{tenika i redovnika, “koqu nedu`ne qude, bra}u po ocu nebeskom, bra}u po jednom istom jeziku, bra}u po jednoj krvi i bra}u po jednom istom tlu majke zemqe... koqu, ubijaju, zakopavaju `ive po jamama, mrtve strmoglavquju u reke, u more ili niz provalije”. Tu|man u svojim “Bespu}ima” poku{ava da postigne ono {to mo}noj katoli~koj crkvi u posledwih pedeset godina nije po{lo za rukom: da negira bilo kakvu povezanost katoli~ke crkve u Hrvatskoj sa usta{kim pokretom i sa te crkve skine svaku odgovornost za stravi~an bilans duhovnog genocida nad srpskim narodom u usta{koj Hrvatskoj: hap{ewe i proterivawe svih srpskih episkopa, ubistvo 187 sve{tenika (me|u kojima pet vladika), 30 monaha i dva verou~iteqa, bekstvo 18 sve{tenika u Srbiju, deportovawe 334 sve{tenika u koncentracione logore (trojica su odvedena u ratno zarobqeni{tvo), prevo|owe u katoli~ku veru 240.000 Srba pravoslavaca, razarawe 299 pravoslavnih crkava i manastira, vandalsko ru{ewe istorijskih i kulturnih sve{tenika, pusto{ewe biblioteka, ~itaonica, klubova i domova kulture, pqa~ka ili spaqivawe rukopisnih kwiga iz XVI, XVII i XVIII veka, preimenovawe Srpske pravoslavne crkve u Hrvatsku pravoslavnu crkvu, itd., itd. ^ak je i Konferencija katoli~kih episkopa, koja je odr`ana 20. septembra 1945. u Zagrebu, suo~ena sa neoborivim dokazima (na primer otkrivawe u fraweva~kom manastiru zagreba~kog Kaptola 36 sanduka opqa~kanog zlata i dragocenosti: prstewa, nakita, zlatnih satova, zlatnih zuba i plombi, kao i dva kamiona srebra) na{la za potrebno da u pastirskom pi677
smu, pored ostalog ka`e i ovo: “Mi ne `elimo da branimo krive. Priznajemo da je ipak bilo sve}enika zasqepqenih nacionalnim i partijskim strastima, koji su se ogrije{ili o sveti zakon hri{}anske pravde i milosti.” Tu|man osloba|a katoli~ku crkvu odgovornosti za nehri{}anske postupke takvih sve{tenika ovim re~ima: “Crkva ne mo`e odgovarati ni za koju usijanu glavu u sve}eni~kim redovima”. Uzaludni su bili svi poku{aji Svete stolice da uveri me|unarodnu javnost kako nije znala {ta se doga|a u NDH, a posebno da nije bila obave{tena o masovnom prevo|ewu pravoslavaca u rimokatoli~ku veru; stoga nije u~inila ni{ta u ciqu da spre~i takav nezapam}en duhovni genocid. Me|utim, iz sa~uvane arhivske gra|e vidi se da je Vatikan posredstvom jugoslovenske delegacije i delegacija savezni~kih zemaqa bio podrobno informisan o svemu onome {to se doga|alo u Paveli}evoj Hrvatskoj; raspolagao je autenti~nim dokumentima, fotografijama i filmovima o zlo~inima, koje su snimale italijanske okupacione trupe i dostavqale papi na uvid. Me|utim, predstavnik Svete stolice je sve to nazvao “srpsko-pravoslavnom propagandom”. Kada se sve ovo ima u vidu, kao i aktuelna antisrpska propaganda Vatikana, neodoqivo se name}e zakqu~ak da Sveta stolica ho}e da dehumanizuje srpski narod do te mere da bi pokazala svetu kako katoli~ka crkva u Hrvatskoj nije gre{ila kada je za vreme Drugog svetskog rata podsticala katolike da uni{tavaju srpsko pravoslavno stanovni{tvo. Nije te{ko uo~iti da i Frawo Tu|man, brane}i duhovnu vlast, u stvari posredno opravdava i ono {to je radila svetovna vlast Nezavisne Dr`ave Hrvatske. Od prve do posledwe stranice ove pozama{ne kwige Frawe Tu|mana, kao crvena nit se provla~i te`wa autora da zapenu{enim antisrpskim i antijevrejskim izlivima relativizuje i koliko-toliko ubla`i i opravda genocidnu ideologiju usta{tva i krvavi pir Paveli}evih usta{kih legija nad Srbima, Jevrejima i Romima u prvoj “nezavisnoj” dr`avi Hrvatskoj. Nastoje}i da iracionalnu politiku usta{kog pokreta prika`e kao odbrambenu reakciju “progowenog” hrvatstva, Tu|man pabir~i bezbrojne istorijske primere bilo o “zlosiqu” koje su ~inili drugi, bilo o “progonima hrvatstva”. Za wega je, na primer, Ante Star~evi} (usta{ki “otac domovine”) “najve}i izraz hrvatskog nacionalnog bi}a u pro{lom stoqe}u”; on se nametqivo di~i hrvatskim “povjesnim i dr`avnim pravom”, kao da nije re~ o pravu koje je Hrvatima podarila tu|inska vlast; posebno isti~e da katoli~ka crkva u Hrvatskoj “nije nimalo zatajila u svojoj zada}i” ni u pro{lom ni u sada{wem vremenu, te o{tro kritikuje one istori~are (Velimira Terzi}a, Vladimira Dedijera, Veselina \ureti}a, Vasilija Kresti}a, Dragana @ivojinovi}a, Dragoja Luki}a, Milana Bulaji}a, Vojislava Lubardu, Antuna Mileti}a i druge) koji joj pripisuju inkviziciju i genocid; istrajava u odrbani ne samo Stepinca i Hebranga nego i usta{kog koqa~a Qube Milo{a (dodu{e, wega samo sa`aqeva); ~udi se otkud toliko nepoverewe {irokih slojeva srpskog naroda u NDH; isti~e “povjesnu li~nost Josipa Broza Tita”, prikazuju}i ga kao beskompromisnog borca i protiv ~etni{tva i protiv usta{tva, ~oveka koji je “instinktom velikog politi~ara i dr`avnika” predosetio kuda smeraju “promicateqi jasenova~kog mita”, pa stoga 678
nije hteo da poseti Jasenovac, strogog ali pravi~nog “vo|e i u~iteqa” koji je upu}ivawem poruke pravosudnim organima Hrvatske “da se Tu|manu ne pakuje”, otvoreno stao u odbranu “tu|manov{tine”. U tekstu se iznose ~iwenice iz istorije Nezavisne Dr`ave Hrvatske i stavqaju u kontekst izjava Frawe Tu|mana, ali i pronalazi veza sa Rimokatoli~kom crkvom, odnosno Jovanom Pavlom Drugim, koji je novi osniva~ usta{tva sa zadatkom da se uni{te pravoslavqe i Srbi. 33. 2. Na stranici 111 je tekst prof. dr Radomira Bulatovi}a: Genocid kao pojava nije skorijeg datuma ili samo vezan za Drugi svjetski rat. Prilikom boravka na Kubi 1987. godine pokazano nam je drvo u Havani gdje je odr`ana prva misa. Wegovo deblo je obraslo trwem du`ine oko deset santimetara. Na te o{truqke su nabijani domoroci koji su se opirali primawu katoli~anstva. Evropqani katolici su na Kubi istrijebili domoroce i od wih su ostale samo mumije u obliku fetusa jer su vjerovali da se ~ovjek ponovo ra|a poslije smrti. Istu sudbinu su do`ivjeli domoroci u Sjevernoj i Ju`noj Americi. Sada je te{ko na}i pre`ivjelog Indijanca u kakvom rezervatu; wima vi{e nema opstanka. Sli~nu sudbinu pravoslavqu kroje stotinama godina katolici i muhamedanci. Stoga evo nekoliko ~iwenica da se ova tema dubqe osvijetli, iako ima mjesta i za vi{e tomova kwiga da se ispi{e o woj. Cijeweni akademik Milorad Ekme~i} je prije kratkog vremena na Beogradskoj televiziji iznio ~iwenice kako su Srbi u Bosni i Hercegovini od davnina do Prvog i Drugog svjetskog rata bili najbrojnije stanovni{tvo. To je ta~no, ali genocid je izmijenio etni~ku kartu Bosne i Hercegovine koja je kona~no upravo zbog toga postala “biv{a”. Tekst pokazuje domete genocida nad Srbima koji je naredio Jovan Pavle Drugi. 33. 3. Na stranicama od 112 do 115 je tekst prof. dr Radomira Bulatovi}a: Austro-Ugarska je okupirala, a zatim i anektirala Bosnu i Hercegovinu pod izgovorom da zavede “red i mir”. Tako je katoli~anstvo uspjelo da se umjesto islama na|e kao najmo}nija religija i vlast nad Srbima. Brojnost Srba je uslovila sklapawe koalicije izme|u Hrvata katolika i muhamedanaca koje sada kao naciju zovu muslimani. Iako je poznato da su muslimani prete`no srpskog porijekla, oni se nikad nijesu toga dr`ali i uvijek su bili saveznici neprijateqa srpskog naroda kao i sada. To je zato {to su Srbi stali na noge borbom i sru{ili Tursko carstvo koje su oni smatrali vi{e nego svoje i pri tome su ostali do danas. Evo i kra}eg osvrta na koaliciju muyahedina i Hrvata katolika protiv Srba uo~i Prvog balkanskog rata. Pakt muslimana i katolika u Bosni – neka se stvar razbistri U politi~kom `ivotu bosanskohercegova~kih muslimana pojavili su se zadwih dana veoma va`ni doga|aji. Ve}ina ~lanova muslimanskih poslanika napustili su na~ela, program i taktiku Muslimanske narodne organizacije, koja je do ju~er bila kao kristal ~ista i imponirala i prijatequ i neprijatequ. Sve {to ih je odu{evqavalo i za {ta su bili spremni `rtvo679
vati i mal i yan, to oni hladnokrvno napusti{e, a prihvati{e ono, protiv ~ega su se borili i protiv ~ijeg su ostvarewa spremni i danas krv liti. Na{a je javnost bez sumwe ~ula, da je ve}ina muslimanskih poslanika potpisala nekakav pakt sa Hrvatima. Sadr`aj a s wim i posqedice toga pakta ostali su za javnost jedna stroga tajna. Potpisnici tog nesretnoga pakta sa katolicima ogrije{ili su se o demokratski princip, kojega se principa strogo dr`ao stari Eksekutivni odbor dok je bio pod vo|stvom rahmetli Alibega Firdusa u svim zama{nim pitawima, ali toga se danas ne dr`e Rifatbeg Sulejmanpa{i}, [erif Arnautovi} i dru`ina, nego pogazi{e na~ela, program i taktiku Muslimanske narodne organizacije, a da se s narodom ne samo ne savjetova{e, nego ne na|o{e za munasib, da ga bar naknadno vjerno izvjeste o onome stra{nom koraku, {to ga u~ini{e, potpisav{i ovaj pakt sa Hrvatima katolicima ... U tom paktu je bilo ovakvih pasusa: 1. Bosansko-hercegova~ki muslimani i Hrvati katolici, uvidjev{i svoje potrebe, sklapaju savez, te se bosanski muslimani obavezuju da ne}e smetati nikakvim te`wama Hrvata katolika. 2. Muslimani se obavezuju da }e podupirati interese Hrvata katolika. 3. Muslimani i Hrvati katolici }e se boriti da u sqede}em zasijedawu prije prora~una do|e na dnevni red jezi~na osnova {to ju je Saboru predlo`io hrvatski klub, u tu se svrhu me|usobno obavezuju da ne}e odobriti prora~una dok se ne rije{i jezi~na osnova. 4. Muslimani se ne odri~u svoga zahtjeva glede autonomije Bosne i Hercegovine te ostaju na tom stanovi{tu, bilo u dualisti~koj ili trialisti~koj monarhiji, ali ne}e smetati Hrvatima u wihovim dr`avotvornim te`wama.” (3. “Cetiwski vjesnik”, br. 33, Cetiwe 30. aprila 1911; koliko je sli~nosti sa savremenim doga|ajima iz rata 1991 – 1992. neka zakqu~i ~italac) Muslimani su i u Prvom svjetskom ratu vjerno slu`ili Nijemcima i Hrvatima. Najve}e gubili{te za Srbe u Bosni za vrijeme Prvog svjetskog rata bilo je izgleda u Doboju; tu je stradalo mno{tvo naroda iz Crne Gore nakon okupacije 1916 – 1918. godine. Na prona|enim fotografijama vide se muslimani sa fesovima kako vode Srbe i vr{e wihova pogubqewa. Neko se sjetio da te fesove na fotografijama poku{a pretvoriti u austrougarske kape, ali bez uspjeha. (4. Vidi oba izdawa kwige Du{ana Paravca, “Logor smrti, hronika o austrougarskom logoru u Doboju 1915 – 1917”, Doboj 1970. i Sarajevo 1990; ovo pi{e amater, a istori~ari }ute, vaqda da se ne zamjere Nijemcima, ali im to ne}e pomo}i da se genocid ne ponavqa, naravno nad Srbima) U toku Drugog svjetskog rata, usta{e su proglasile muslimane za ~iste Hrvate, pa su samo u Prijedoru bili vi{e od 75 posto hrvatska, domobranska ili usta{ka vojska. Istina, neki su se `alili kako muslimani nemaju vlast ni u Prijedoru ni u Bawaluci nego samo Hrvati, ali jedino u poznatim muslimanskim rezolucijama. To nije ometalo muslimane da aktivno na vi{e od 1.032 strati{ta po biv{oj Bosni i Hercegovini zajedno sa usta{ama ubijaju Srbe bez milosti. Usta{e su {irile propagandu da su za sva zla krivi Srbi i @idovi. Tako su se na{li zajedno i u tvornici smrti Jasenov680
cu da bi istrijebili Srbe i @idove. Zanimqivo je da su muslimani tokom Drugog svjetskog rata tra`ili od Nijemaca autonomnu Bosnu i Hercegovinu, kao {to to sada ~ine anga`ovawem bezmalo cijelog svijeta kako bi Bosna i Hercegovina ostala wihova unitarna dr`ava. To bi bilo obnavqawe osmanske imperije ili jo{ ne{to vi{e: stvarawe muslimanskog svjetskog carstva od Kineskog zida do Jadranskog mora. To je yihad i Evropa ponovo gura jedino Srbe da to zaustave svojom krvqu, pa muslimanima javno i bez ustru~avawa poma`u svim i sva~im. Uz pomo} Turske, Saudijske Arabije, ujediwene Wema~ke, Amerike i wihovih saveznika, muslimani vode borbu za istrebqewe Srba da bi stvorili svoju dr`avu. Me|utim, Hrvati su sada shvatili kako im `ivota nema sa muyahedinima, pa `ele svoju dr`avu o~i{}enu od muslimana; {to nije bilo isto u Drugom svjetskom ratu, ali je sli~no. Naime, Hrvati su u Drugom svjetskom ratu imali Bosnu i Hercegovinu u sastavu svoje Nezavisne Dr`ave Hrvatske, a sada imaju isti plan u ovom ratu 1991-1992, ali su apetiti muslimana pod vo|stvom Alije Izetbegovi}a mnogo porasli i oni `ele svoju dr`avu, cijelu Bosnu i Hercegovinu. Vidqivo je kako katoli~anstvo lukavo koristi muslimane kao topovsko meso u borbi protiv Srba (vojni hrvatsko-muslimanski savez, Bosanska armija protiv Srba), a u isto vrijeme se Hrvati na politi~kom planu dogovaraju sa Srbima o podjeli Bosne, ukoliko je cijelu ne mogu osvojiti za sebe. Zapadne sile svim sredstvima poma`u stvarawe {to je mogu}no ve}e katoli~ke Hrvatske i istovremeno spre~avaju ujediwewe srpskih krajeva po{to su Srbi najbrojniji narod na Balkanu. Ujediwena velika Srbija je bila i ostala trn u oku ujediwene velike Wema~ke. Stoga u bezbroj wema~kih nacisti~kih dokumenata vojnih stratega nalazimo planove koji se svode na jedan osnovni ciq: da Srbija vi{e nikad ne bude jaka i velika. Zbog toga je Broz ovu wema~ku maksimu tako lukavo pretvorio u djelo, u tri Srbije na prostoru ~istih srpskih krajeva jo{ od prije Kosova i pada u tursko ropstvo. Kakva sli~nost danas kao i daleke 1941. godine! Da vas malo podsjetimo: hitlerovci su u ^ehoslova~koj formirali posebnu klerikalnu dr`avu Slova~ku. Sada Nijemci u ovom ratu ~ine potpuno isto i ^ehoslova~ka je ve} podijeqena u dvije dr`ave: ^e{ku i Slova~ku. I daqe: Jugoslaviju su raskomadali okupatori Nijemci i Italijani sa Ma|arima, Bugarima, Hrvatima i Arnautima, te po rasulu Kraqevine Jugoslavije formirali tzv. Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku. Sada je u~iweno to isto, s tom razlikom {to je pove}an broj dr`ava koje }e bore}i se za svoju samostalnost pobiti vi{e Srba nego {to bi to u~inile okupacione vojske zapadnih saveznika. Tako je nikad postoje}a dr`ava Slovenija dobila zasebnu dr`avu prvenstveno borbom protiv Srba, a ne protiv onih pod ~ijom je ~izmom slovena~ki narod bio stotine godina. Glavno zanimawe bilo im je da slu`e Nijemcima ili Austrijancima, svejedno, a sada napadom na zajedni~ku dr`avu formiraju navodno svoju. Neka se malo prisjete da su wema~ki nacisti u Drugom svjetskom ratu podijelili Sloveniju i natjerali Slovence genocidom da napuste svoje domove. Slovenci su nalazili spas u Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, u Bosni i Hercegovini, ali najvi{e u Srbiji. Zna se kako su to vratili u 681
ovom ratu: zabadawem no`a u le|a Srbima. Stoga je vrijeme da se Srbi osvijeste i bore samo za svoju stvar, a to je sjediwewe srpskih zemaqa. To je program, mogu}nost da se opstane, ili u suprotnom da se sigurno nestane. Kakvo nam se zlo ponovo ~ini, znaju na{i svekoliki neprijateqi. Znate kako se u Drugom svjetskom ratu stvarao “novi europski poredak”; to je bila apsolutna dominacija Nijemaca. Sada se ti najve}i zlo~inci, poznati po genocidu u Drugom svjetskom ratu, ponovo javqaju sa istim te`wama, a to je istrebqewe Srba na Balkanu, kako bi Wema~ka mogla nesmetano sti}i do nafte na Bliskom istoku. Amerika sa ujediwenom Wema~kom stvara “novi svjetski poredak”. [ta je u izrazu razli~ito u odnosu na Drugi svjetski rat, te{ko je re}i. Isti su tvorci i izvr{ioci zlo~ina. Imamo napretek dokaza o kojima se do sada }utalo, ili se moralo }utati. U aprilu 1944. godine, ameri~ka i engleska avijacija bombarduju Beograd ne slabije od Hitlera 6. aprila 1941. Niko ni rije~i da izusti za{to se to ~ini. Isto je bilo te{kih ru{ewa od nazovi-saveznika koji su bombardovali Podgoricu, Kola{in, gradove po Srbiji, ali ne i Sarajevo, Zagreb, Qubqanu ili Split. Kako je to, neka se malo upitaju sada{wi izrodi srpskog naroda koji ponovo slu`e istim nosiocima genocida nad Srbima u toku ranijih brojnih ratova. Sada Bosnu i Hercegovinu, Republiku Srpsku koju je stvorio narod, nadlije}u avioni ujediwene Evrope pod wema~kom ~izmom i ameri~kim kaubojskim lasom. To je uvod u mnogo ve}i rat nego {to se misli, a on je pohod na pravoslavnu majku Rusiju. Avioni su sija~i smrti, ali i oni mogu stradati ako se pokrene ruska vojna ma{ina. Dobro se sje}amo qeta 1944. godine na Siwajevini, kad su dvotrupci tobo`wih saveznika i drugi bombarderi prekrili nebo i po~eli da ga|aju iz mitraqeza. Tako }e sada i ovi NATO avioni ga|ati srpsku djecu ne samo po Bosni i Hercegovini nego i drugim srpskim zemqama gdje god ih ima. Ko to ne vidi i ne shvati, bi}e mu kasno kada ga uhvate. U tekstu se iznose op{tepoznate ~iwenice iz istorije o koalicijama Hrvata i muslimana protiv Srba, ali i uvek spremnim tvorcima novog svetskog poretka da podstaknu i pomognu svakog ko nasrne na Srbe. Imaju}i u vidu datum izdavawa kwige, zakqu~uje se da Srbi nepogre{ivo mogu da predvide poteze svojih neprijateqa. 33. 4. Na stranici 115 je tekst prof. dr Radomira Bulatovi}a: Papa Pije XII je dao blagoslov hrvatskom nadbiskupu Alojziju Stepincu da se gotovo cjelokupno hrvatsko katoli~ko sve{tenstvo ukqu~i u pohod na istrebqewe Srba. Sada je to u~inio i papa Vojtila, rodom Poqak, kad je prvi pozvao novi svjetski poredak da bombarduje srpske gradove. Ipak moramo navesti jednu veliku razliku izme|u pona{awa pape Pija XII i ovog Vojtile koji je prvi u svijetu priznao Sloveniju, Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu, da bi drugima pokazao {ta treba da rade, dok papa Pije XII. nije priznao Nezavisnu Dr`avu Hrvatsku. U tekstu se iznosi jedna bezna~ajna razlika izme|u Pija XII i Jovana Pavla Drugog. Ona je bezna~ajna zato {to je priznawe Nezavisne Dr`ave Hrvatske samo formalno izostalo, ali je bilo prisutno ono su{tinsko priznawe, ohrabrivawe i ~uvawe. Jovan Pavle Drugi je svakako bio mnogo 682
silniji od Pija XII, te je zato bio prvi koji je priznao secesioniste koji su nezavisnost izborili zlo~inima i oru`jem protiv nedu`nih. 33. 5. Na stranicama 119 i 120 je tekst prof dr Radomira Bulatovi}a: U zlo~ina~kom uni{tavawu Srpske pravoslavne crkve, Hrvati su u ovom ratu jo{ bjesomu~niji. Navodimo primjer srpskog manastira u @itomisli}u. Usta{e su 1941. godine iz ovog svetog mjesta sa opqa~kanim dragocjenostima povele i osmoricu sve{tenika, pa su ih na desnoj obali Neretve bacili u jamu koju su potom cementirali. Ove `rtve su 1991. sahrawene u zajedni~ku grobnicu koju je opojao Wegova svetost srpski patrijarh Pavle. Potom su Tu|manovi zlikovci razorili manastir @itomisli}. Srpska pravoslavna crkva u Mostaru nije uni{tena tokom Drugog svjetskog rata, a sada jeste u ovom ratu. Ima mnogo primjera za to, a evo jednog iz Drugog svjetskog rata koji kazuje kako su stradale srpske crkve i sve{tenici sa wima, kao i svekolika imovina. Ministarstvo inostranih poslova Kraqevine Jugoslavije u izbjegli{tvu je, 19. marta 1942, obavijestilo je civilni kabinet Predsjedni{tva kraqevske vlade u Londonu: “Od generalnog konzula Gerasimovi}a, koji se nalazi u Marsequ, dobiven je slede}i izvje{taj: Prema pismu iz najsigurnijeg izvora, sa lica mesta (Oto~ac) tamo su pravoslavne crkve razru{ene i sve{tenici odvedeni ne zna se gde.” (13. Isto, 81) Usta{e iznose kako ih pravoslavni popovi nasilno prevode na pravoslavqe, a de{avalo se sasvim suprotno: Srbi su masovno nasilno pokatoli~avani. (14. Isto, 86) I po tome se vidi su{tina propagande u ovom ratu; naime, sve {to Srbima ~ine Hrvati i muslimani, oni ka`u da to wima ~ine Srbi. Autor iznosi op{tepoznate ~iwenice o zlo~inima nad Srbima i sve{tenicima Srpske pravoslavne crkve, koji se ponavqaju posle 50 godina. 33. 6. Na stranicama od 129 do 136 je tekst prof. dr Du{ana Niki}a: Zlo~ini i genocid koje nad Srbima i pravoslavnima vr{e Hrvati (hrvatske vlasti i katoli~ki kler) na prostorima koji se imenuju geografskoistorijskim i politi~kim pojmovima Hrvatska i Bosna i Hercegovina, odnosno na teritorijama koje su od 1878. godine bile izvjesno vrijeme pod vla{}u Austro-Ugarske monarhije, izvode se planski i programirano, sistematski i kontinuirano ve} du`e od jednog vijeka. Svakako po direktivama i uz neposrednu pomo} Vatikana i mo}nih me|unarodnih sila prokatoli~ke zapadne Evrope. Na ostvarivawu grozomornih zlo~ina genocida zasnovanog na vjerskoj, etni~koj i nacionalnoj mr`wi, kao i na rasisti~koj teoriji i praksi koju su kod Hrvata inaugurisali i najrevnosnije sprovodili zagreba~ki Kaptol (katoli~ki kler), Ante Star~evi}, Ante Paveli} i Frawo Tu|man, od po~etka sve do danas anga`ovan je ogroman broj Hrvata svojom voqom, sve hrvatske vlasti i katoli~ki kler, te se mo`e s mnogo razloga kazati da je rije~ o kolektivnom genocidu koji Hrvati vr{e nad srpskim stanovni{tvom i pravoslavqem. Sve zlo~ina~ke i genocidne radwe protiv Srba i pravoslavqa sprovode se pod vjersko-nacionalnom spregom uz poziv i usklik: “Ko ne}e u katolike (Hrvate) mora pod no`!” Evo kako su to u~i683
nile, ta~nije okon~ale nove hrvatske usta{ke vlasti i Hrvati u Livnu 1990 – 1993. godine. Radi istinitijeg shvatawa, zlo~ine i genocid koje su nad livawskim Srbima sproveli Hrvati podijeli}emo upravo onako kako su oni to ~inili odranije, na oblike sprovo|ewa: planiranih i programiranih zlo~ina u miru; genocid koji se ostvaruje u ratu. U oba slu~aja je rije~ o zlo~inima i genocidu nad civilima. 1. Oblici sprovo|ewa ranije planiranih i programiranih zlo~ina nove hrvatske vlasti u Livnu nad Srbima i pravoslavqem u miru Zlo~ini i genocid u Bosni i Hercegovini, pa i u Livnu, u stvari su okon~avawe planiranog i programiranog, sistematskog uni{tavawa srpskog stanovni{tva i pravoslavqa {irokih razmjera koji se sprovode u kontinuitetu du`em od jednog vijeka. U livawskom slu~aju, to je i kona~nost jer je ciq postignut po{to Srba nema vi{e u Livnu! Ne ulaze}i u podrobno razmatrawe kako jo to ~iweno ranije, a da bi zainteresovani razumjeli ove u`asne fenomene zla, nave{}u neke od dobro poznatih ~iwenica. Od po~etka, ta~nije od raskola u hri{}anstvu 1054. godine na pravoslavqe i katoli~anstvo, odnosno u livawskom slu~aju na Srbe i Hrvate, livawski kraj je kao grani~ni bio naseqen Srbima i Hrvatima. Veliku ve}inu stanovni{tva u naseqima na Livawskom poqu i wegovom kra{kom planinskom obodu ~inili su Srbi! Da je navedena tvrdwa ta~na, uz obiqe isto~nika prvog reda svjedo~i i prvi popis katoli~kog (hrvatskog) stanovni{tva u Bosni i Hercegovini koji je sa~inio niko drugi nego katoli~ki biskup fra Pavao Dragi~evi}. Prilikom kanonske vizitacije livawskog kraja, biskup Dragi~evi} je 1741. od oko 18.000 stanovnika u svim naseqima na tom kra{kom prostoru na{ao i popisao samo 3.879 katolika Hrvata. Ispisa}u ove brojeve i slovima da se ne bi pomislilo da je po srijedi neka gre{ka, zna~i tri hiqade osam stotina sedamdeset devet! Biskup je punih 15 dana uz pomo} livawskih fratara izvr{io i prekontrolisao popis svog pu~anstva i registrovao u svim naseqima na Livawskom poqu i wegovom planinskom obodu navedeni broj Hrvata i nijednog vi{e, u uzrastu od novoro|en~eta do najstarijih `iteqa. Ostalo stanovni{tvo u livawskom kraju su pravoslavni Srbi, wih oko 12.500, te muslimani islamske vjeroispovjesti, oko 3.000 du{a. Da je ovaj prvi popis zaista ta~an svjedo~i drugi bosanski biskup Bogdanovi}, koji je nakon 27 godina izvr{io novu kanonsku vizitaciju Livnu i provjerio Dragi~evi}ev popis hrvatskog pu~anstva. On je 1768. u ovom kraju od Korita, na Bu{kom Blatu, do Grkovaca i na @dralovcu registrovao gotovo isti broj Hrvata katolika. Mada je suvi{no, ipak da napomenem da je ostalo stanovni{tvo, srpsko i muslimansko, u ovoj kra{koj oblasti bilo i tada u pribli`no istoj srazmjeri kao i 27 godina ranije. Takav brojni odnos stanovni{tva se zbog imigracije zadr`ao sve do 1878. godine. Od tada uslijed razgrani~ewa izme|u Austro-Ugarske i Turske dolazi do velikog iseqavawa muslimana i Srba, odnosno do velikog broja useqavawa Hrvata iz susjednih dalmatinskih i hercegova~kih oblasti, kao i unija}ewa, pokatoli~avawa i pretvarawa znatnog broja Srba u Hrvate. I ve} 1895. godine je etni~ka slika tog kraja iz osnova promijewena. Prema popisu koji je sa~inila austrougarska administracija stawe za Livno je sqede}e: 16.391 Hrvata, 684
6.970 Srba, 3.167 muslimana. Navedeni demografski podaci nedvosmisleno svjedo~e da se sa Srbima u livawskom kraju dogodio stra{an zlo~in koji je poprimio sve oblike genocida. Prema prvom popisu u Jugoslaviji koji je izvr{en 1921, o~igledno je da su zlo~in i genocid nastavqeni, odnosno da su Hrvati do u tan~ine provodili planirano i konstantno uni{tavawe Srba i pravoslavqa, to jest sve genocidne radwe (unija}ewe, pokatoli~avawe, iseqavawe, duhovni i kulturni zlo~in, fizi~ko uni{tavawe srpskog stanovni{tva) i to naro~ito od 1900, kad je na Kongresu u Zagrebu, uz prisustvo najvi{ih predstavnika vlasti, kod Hrvata i katoli~kog klera izra|en plan i program da u narednom vijeku treba prostore do Drine etni~ki o~istiti od Srba i pravoslavqa, a potom Srbima preko Drine nanijeti i posqedwi samrtni udarac. Naime, prema tom popisu stanovni{tva iz 1921, u Livnu je bilo 21.810 Hrvata, 9.086 Srba i 3.236 muslimana. To zna~i da je u~e{}e srpskog `ivqa od austrougarske okupacije spalo od 60,20 posto na samo 22,60 posto. Formirawem konfuzne i politi~ki veoma nestabilne dr`avne tvorevine, krajem 1918. godine, koja je uzela veoma neprikladan i la`an naziv Kraqevina Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Jugoslavija, zlo~ini nisu prestali. Naime, sada su Hrvati u miru tiho i prikriveno spremali ostvarewe svog genocidnog plana, ~ekaju}i povoqnije dru{tveno-politi~ke prilike i novi rat da bi se Srbima zadao jo{ te`i udarac. I kad su se u Drugom svjetskom ratu formirawem Nezavisne Dr`ave Hrvatske (NDH) stvorili gotovo idealni dru{tveno-politi~ki uslovi, hrvatske usta{e su za samo nekoliko dana ubile u Livnu oko 2.000 Srba pravoslavaca. Samo u livawskom nasequ Goliwevo dogodio se jedan od najstravi~nijih zlo~ina, koji qudski um te{ko mo`e pojmiti. Naime, od 232 Srbina, koji su bili ve}insko stanovni{tvo u selu, od novoro|en~eta u zadruzi Pa`ina do wegovog stogodi{weg djeda Milojka, svi su poubijani na grozomorne na~ine. Prema kazivawu jednog od krvnika koji je kritikovao Hrvate iz sela ^elebi} {to nisu poubijali sve Srbe u svom selu, ostalo je svjedo~ewe da su Hrvati i muslimani iz Goli{eva pobili sve Srbe i da “nije u selu ostalo ni srpsko pile”. Kako je kazivao krvnik, to su uradili tako {to su sve Srbe `ive bacili u Ta{~i}a jamu na Dinari (Kame{nici), a onda su jamu duboku 71 metar zasuli kamewem do vrha. I tako prema svjedo~ewu krvnika “ni du{a nijednog Srbina nije mogla da izi|e iz Ta{~i}a jame”. Da je krvnikovo kazivawe ta~no, nedvosmisleno su potvrdili materijalni dokazi kad je, u qeto 1991, izvr{ena ekshumacija ubijenih Srba iz sela Goliwevo, koji su svi odreda bili djeca i `ene. Odrasle mu{karce iz ovog srpskog sela su livawske usta{e, Hrvati i muslimani iz Goliweva, likvidirale zajedno sa ostalim odraslim mu{karcima iz Livna u jami nedaleko od sela Prolo. Bacawe `ive djece, `ena i qudi u jame bezdanice na Staretini izvr{ile su hrvatske usta{e i u selu ^elebi}. Bestijalne zlo~ine nad nevinim civilnim srpskim stanovni{tvom, livawske usta{e iz sela ^elebi}, Strupni}, Lusni} i Kova~i} upotpunile su animalnim i`ivqavawem nad nemo}nim Srbima. Tako su dvadesetogodi{weg mladi}a iz zadruge Vujanovi}a u{kopili kao pastuva, a potom ga dotukli udarcima maqem po glavi. 685
Od svih Srba iz livawskog kraja, najtragi~niji zavr{etak svog nevinog djevi~anskog `ivota do`ivjele su maloqetnice Danica (Bo`e) [uwka, ro|. 1925, Mara (Bojana) Erceg, ro|. 1923, Ru`a (Radina) Radoja, ro|. 1923, i Boja (Sime) Crnogorac, ro|. 1925. godine. Sve ~etiri djevojke su ro|ene u selu ^elebi} kod Livna. O wihovom stradawu ostavili su istinita svjedo~ewa Milan Radoja, Srbin iz ^elebi}a, te Mate Mili~evi} i Stipan Lozi}, obojica Hrvati, usta{e iz Dalmacije. Po wihovim kazivawima, ove mlade Srpkiwe su bile prelijepe, prave vile nagorkiwe sa Staretine. Usta{e iz sela Lusni} su nao~igled svih mje{tana i roditeqa ovih nesretnica silovale djevice iz dana u dan tokom jula i avgusta, puna dva mjeseca! Na kraju svojih bestijalnosti, lusni}ke usta{e su iznurene djevojke `ive bacili u Jamu na Staretini, koju mje{tani od tada zovu Devina (Djevi~anska) jama. Indikativno je i to da se od mje{tana sela Lusni}a nije nikad ~ula nijedna rije~ o ovom bestijalnom kolektivnom silovawu nevinih Srpkiwa iz sela ^elebi}. Za ovaj monstruozni kolektivni zlo~in usta{a ne bi se nikad ni saznalo da se mladi Hrvat Stipan Jozi} nije na prvi pogled zaqubio u qepoticu Danicu [uwka. Stipanovo mladala~ko srce nije nikad moglo da preboli i zaboravi weno stradawe. Sav svoj bol i osje}awa ispovjedio je jednom od fratara iz manastira Gorica kod Livna, mole}i ga da Danicu prevede u katoli~ku vjeru i da mu dozvoli da je uzme za `enu. Me|utim, fratar to nije dozvolio i Danica [uwka je okon~ala svoj djevi~anski `ivot kao i wene obe{~a{}ene i poni`ene prijateqice na najsvirepiji na~in. Jo{ ne{to o ovom u`asnom zlo~inu. Kad su livawski Srbi u qeto 1991. htjeli da i iz Devine jame izvade mu~eni~ke kosti ovih djevica, niko od mje{tana sela Lusni}a nije im htio pokazati tu jamu, iako su mnogi znali gdje se nalazi. A nove usta{e iz Livna su poru{ile sva spomen-obiqe`ja koja su bila podignuta iznad jama u kojima su wihovi o~evi na najzvjerskiji na~in umorili vi{e od 2.000 livawskih Srba. Uz to su nove livawske usta{e oskrnavile i memorijalnu spomen-kriptu i grobnicu koju su sagridali malobrojni pre`ivjeli Srbi iz Livna u qeto 1991. i u woj sahranili mu~eni~ke ostatke svojih majki, o~eva, sestara i bra}e. Tako su nove usta{e na Ogwenu Mariju 1992. godine na zvjerski na~in ponovo ubile pobijene Srbe 1941. godine. Zadojene neshvatqivom mr`wom prema Srbima i pravoslavqu, usta{e su pretvorile u prah i pepeo kosti livawskih mu~enika. U kriptu su ubacili na desetine ru~nih bombi i eksploziva i tako ponovo izvr{ili genocid na pobijenim Srbima. Kosti koje nisu na taj na~in pretvorili u prah i pepeo iznijeli su iz grobnice i smrskavali ih na asfaltu u Ulici Ivana-Gorana Kova~i}a, onog ~asnog ~ovjeka iz redova hrvatskog naroda koji se svojom poemom “Jama” vinuo me|u najplemenitije qude ~ovje~anstva. Koliko su niski nequdski porivi novih livawskih usta{a svjedo~i i ~iwenica da su iz kripte livawskih mu~enika najprije opqa~kali vi{e od 2500 unikatnih muzejskih predmeta izva|enih iz jama, te da su istovremeno opqa~kali pravoslavnu crkvu Uspewa presvete Bogorodice i parohijski dom, a zatim ih zapalili. Time usta{e `ele da uni{te sve {to na bilo koji na~in svjedo~i o hiqadugodi{wem prisustvu Srba u Livnu, kao i da pri686
kriju zlo~ine i genocid koje su oni i wihovi o~evi izvr{ili nad livawskim Srbima. Me|utim, o wihovim zlo~inima i nedjelima koje su po~inili zna se podosta i to ne}e i ne mo`e biti nikad zaboravqeno. Na svima nama uz ~ije ime i prezime ide i atribut da smo Srbi i pravoslavni stoji hri{}anska i civilizacijska obaveza pred Bogom i qudima da na wih upremo prstom kako bi ih `igosao cijeli civilizovani svijet, te da odgovaraju za u~iweno zlo. Jer ukoliko to i sada, kad se sve saznalo o tom zlu, ne budu sankcionisali me|unarodni forumi i javnost, opet }e se u neko budu}e vrijeme vr{iti zlo~ini i genocid nad Srbima i pravoslavqem. Da je na{e razmi{qawe ispravno i na mjestu, uz ostalo potvr|uje i livawski slu~aj u kojem je ponovo i u ovom ratu, kao i u prethodnim, iskori{tena povoqna dru{tveno-politi~ka klima, odnosno ratno stawe da se nad Srbima izvr{i genocid, to jest biolo{ko uni{tewe srpskog naroda i zatirawe svih wegovih duhovnih i kulturnih vrijednosti. 2. Genocid nad livawskim Srbima u ratu 1992-93. godine Sada dakle govorim o genocidu koji su livawski Hrvati, odnosno nove hrvatske usta{e, po~inili u toku ovog rata u biv{oj Bosni i Hercegovini po~ev od aprila 1992. i okon~avaju}i ga u 1993. godini. Rekao sam da se genocid nad Srbima, pa i Srbima u Livnu, planski i programirano, sistematski i u kontinuitetu vr{i cijelo jedno stoqe}e. U ovom vijeku su Hrvati izvr{ili potpun genocid nad Srbima u Livnu, a okon~ali su ga u ovoj 1993. godini. I tako danas nema vi{e Srba u Livnu. Zlo~ine i genocid nad srpskim narodom u Livnu tokom ovog rata, Hrvati su izvr{ili na mnogo raznovrsnih na~ina, od kojih su naj~e{}i: protjerivawa pod pritiscima i terorom, kao i organizovano iseqavawe; maltretirawe na razne na~ine; silovawa; fizi~ko-biolo{ko likvidirawe; uni{tavawe srpskih duhovnih i materijalnih vrijednosti; uni{tavawe kulturno-istorijskih spomenika. Koriste}i se ratnim sukobima u Bosni i Hercegovini, usta{e iz Livna su likvidirale Srbe civile ~ija imena navodimo: 1. An|a Crnogorac (ro|. Radeta), zvana Maja ro|. oko 1910, `ena Marka Crnogorca iz Zastiwa, Livno. 2. Milivoj (Marka) Crnogorac, zvani Miki, elektri~ar; masakriran i ba~en u Bistricu. 3. Milorad Crn~evi}, ro|. oko 1930. u Reqinom Selu, Glamo~; ubijen u Ulici Ivana Gorana Kova~i}a. 4. Aleksa (Jove) Arnaut, zvani Aco, ro|. 1952, elektri~ar; Zapaqen u svojoj ku}i. 5. An|a (Mirka) Jovi}, ro|. 1950, majka dvojice sinova, supruga Petra koji je bio zatvoren u livawskom konclogoru; silovana, potom obje{ena. 6. Milan (Mile) Pa`in, ro|. oko 1934; otac Dragana zvanog Nage i Du{ana; ba~en u jamu iznad Zagori~ana. 7. Milena (Steve) Pa`in, ro|. oko 1938. supruga navedenog Milana; ba~ena u jamu kod Zagori~ana; oba wena i Milanova sina su bila u livawskom konclogoru. Wenog brata Stojana zvanog Stole ubile su livawske usta{e, a potom ga objesile. 687
8. Stojan (Steve) Pa`in, zvani Stole, ro|. 1925; wegova supruga Qubica je ostala u Livnu, a sin Ozren je izbjegao u Bawu Luku. 9. Milica Todorovi}, zvana Cuja, ro|. oko 1906; ba~ena u jamu Dvogrlo iznad Livna, Zastiwa. 10. Mi}o Pa`in, ro|. 1906, otac Steve, Ranka i Bogdana; ba~en u jamu Dvogrlo; wegov sin Stevo je bio u konclogoru u Livnu. 11. Ilija (Petra) Mihajlo, ro|. oko 1932. u Gubinu; otac Nenada, @eqke i Nade; zaklan u ku}i i ba~en u jamu Dvogrlo. 12. Milica (k}i Mile Pa`ine) Mihajlo, ro|. oko 1940, `ena navedenog Ilije; zaklana s mu`em u ku}i i ba~ena u jamu Dvogrlo. 13. Rajko [uwka, ro|. oko 1945. u Sajkovi}u kod Livna. 14. An|a [uwka, od roditeqa Jakova i Darinke Savi}, ro| oko 1947. u Eminovu Selu; supruga navedenog Rajka; navodno su oboje ubijeni prilikom bje`awa preko Kruga za Glamo~; vjerovatnije je da su ubijeni u svojoj ku}i. 15. Mile (Gaje) Vujanovi}, ro|. oko 1947; ubijen u konclogoru u Livnu tako {to je ba~en s tre}eg sprata zgrade MUP-a. Wegov otac Gajo, zvani Zekan, je 1941. `iv ba~en u jamu Biku{a iznad ^elebi}a. Sin Dragan je kao vojnik Republike Srpske poginuo na Biha}u u septembru 1992; Draganova `ena Qiqana Planti}, Hrvatica iz Zagreba, razvela se od wega ~im je saznala da je on oti{ao u Knin i da je pripadnik vojske Republike Srpske Krajine. Drugi sin Ozren nastradao je u ovom ratu prilikom nespretnog rukovawa oru`jem. 16. Vojin Kova~i}, suprug Smiqe Bajilo, zvane Cuna, otac dvoje djece; podlegao povredama od prevelikog batinawa u konclogoru u Livnu u zgradi osnovne {kole “Ivan Goran Kova~i}” u kojoj je bilo sjedi{te vojne policije HVO. 17. Vladimir (sin Rade i Qubice) Mitrani}, advokat, ro|. oko 1937; ubijen u svojoj ku}i u Livnu. 18. Milena (k}i Tome @dere) Laganin, ro|. oko 1952, majka dvoje djece; ubijena u svojoj ku}i prilikom odupirawa silovawu; wen suprug Dejan bio je u konclogoru u Livnu, a razmijewen je 30. oktobra 1992; sada se nalazi na rati{tu u isto~noj Bosni. 19. Milan (Tome) @dero, brat pomenute Milene Laganin, ro|. oko 1946. u Guberu kod Livna, nastavnik matematike; podlegao batinama kao civilni zatvorenik u konclogoru u zgradi osnovne {kole “Ivan Goran Kova~i}”, a potom je zapaqen. 20. Jawa (k}i Vlade Kozomore) Laganin, ro|. oko 1932, supruga Ilije; obje{ena u svojoj ku}i. 21. Manojlo (@ivka) Radeta iz Gubera, zvani Mane; ubijen u svojoj ku}i zajedno sa suprugom Vesom. 22. Veselinka-Vesa (k}i \or|a Race) Radeta, ro|. oko 1930; Manojlo i Vesa su bili roditeqi triju k}eri koje se nalaze u Wema~koj. 23 – 35. Milun (Jove) Bajilo, zvani Grof, ro|. 1969. u Livnu; ubijen i ba~en u jamu Dvogrlo zajedno sa dvanaestoricom Srba zidara koji su u livawski konclogor dovedeni iz Splita. O wima se zna sqede}e: jedan se zvao Elezovi}, jedan je bio od Mrkowi}-grada, jedan od Bosanskog Novog, jedan iz 688
Dervente (Doboja?), jedan iz Crne Trave, jedan iz Zvornika, jedan iz [apca, dvojica iz Beograda i ~etvorica iz Kowica. Prema kazivawu jednog od starijih muslimana iz Zastiwa (Livno), ~ije je prezime Jahjefendi}, svi navedeni Srbi su ba~eni u jamu Dvogrlo na dan Ogwene Marije 30. jula 1992. Tog dana su livawske usta{e zapalile i zvonik pravoslavne crkve Uspenije presvete Bogorodice. Prije toga je opqa~kan cjelokupan crkveni inventar i sa izuzetno lijepim ikonostasom i ikonama neprocjewive vrijednosti (od XV do XIX vijeka) odnijet u fraweva~ki samostan Gorica kod Livna. Isto tako su livawske usta{e i 1941. opqa~kale ovu crkvu i nikad nijedan predmet iz we nisu vratile, Jo{ samo da napomenem da su livawske usta{e opqa~kale sav inventar stalne memorijalne izlo`be pod naslovom “Genocid Hrvata nad livawskim Srbima”, a mo{ti uni{tile u ciqu da prikriju genocid koji su wihovi o~evi, a danas i oni, po~inili nad livawskim Srbima. Od svega toga je ostalo samo pet lobawa livawskih Srba ubijenih 1941, koje je jedan srpski mladi} kri{om sahranio. Po{to je vrijeme za izlagawe ograni~eno, `elio bih jo{ samo ne{to napomenuti. Naime, nijedan vid maltretirawa, mu~ewa, ubistava i protjerivawa Srba iz Livna u ciqu zavr{etka etni~kog ~i{}ewa nije izvr{io nijedan pojedinac niti grupa, a da za to nije dobijen nalog od vlasti HVO (i civilne i vojne). O~igledno je, dakle, da je zlo~in nad livawskim Srbima 1992-93. izvr{en i okon~an po nare|ewu hrvatskih vlasti, odnosno da je etni~ko ~i{}ewe Livna izvr{eno po planu i direktivama iz centra. U tekstu se iznose op{tepoznati podaci o politici rimskih papa prema Srbima u Livnu. Iznose se i podaci o stradawu Srba od 1991. godine, koje podse}a na zlo~ine iz 1942. godine. To je prikaz rezultata onoga {to je naredio Jovan Pavle Drugi. 33. 7. Na stranici 179 je tekst prof. dr Novice Vojinovi}a: 9. Odgovor na ~etvrto pitawe, tj. kakva je i kolika bila medijska antisrpska kampawa i od koga je dolazila jeste i jednostavan i te`ak. Jednostavan zato {to je to sastavni dio op{te, rekli bismo svjetske antisrpske medijske kampawe neistina i dezinformacija kojima se `eli {to vi{e satanizovati sav srpski narod i wegova borba za biolo{ki opstanak koju on danas vodi. Odgovor je te`ak i slo`en zato {to je gotovo nemogu}e nabrojati sve medije, sve centre, sve emisije, sve aktere te kampawe koji odlazak jednog broja muslimana iz Trebiwa koriste za satanizaciju Srba, za nepravednu optu`bu da oni vr{e etni~ko ~i{}ewe i sprovode genocid nad drugima, te da su de`urni krivci za sva zla koja se danas de{avaju na tlu Balkana, pa i {ire. U tom nepravednom optu`ivawu Srba za genocid, za etni~ko ~i{}ewe, za logore, za silovawa muslimanki, Vatikan, Wema~ka i muslimanski fundamentalisti nastoje da sa sebe skinu hipoteku izvr{ilaca zlo~ina genocida u Drugom svjetskom ratu nad Jevrejima, Srbima i Ciganima, `ele da svoj zlo~in prebace sa sebe na Srbe, na srpsku stranu. U tim optu`bama u~estvuju svi: i Tu|manova usta{ka ma{inerija “Hina” i Izetbegovi}eva bosanska antisrpska propaganda i cijela Evropa i sve islamske zemqe, ~ak i 689
Sjediwene Ameri~ke Dr`ave koje su na ~elu kampawe protiv srpskog naroda. Na`alost, pored wih postoji i izvjestan broj Srba koji o sopstvenom narodu govore isto kao i srpski neprijateqi, tvrde}i da su Srbi krivi za vjerski rat u Bosni i Hercegovini, da Srbi sprovode genocid, mada se samo brane od genocida, da su oni izazvali rat, iako se samo brane od agresije drugih na wihov `ivot i opstanak, itd. Oni to ~ine ~ak i onda kad istina o Srbima kao `rtvama rata i genocida, silovawa i logora po~iwe prodirati, ~ak kada to i daleki Japanci u svojoj {tampi jasno i nedvosmisleno ka`u: “Siluju muslimani, a ne Srbi.” U tekstu se navode podaci o jednom aspektu medijskog rata protiv Srba. La` je omiqeno sredstvo Vatikana, a ako se ima u vidu da, preko nekoliko svojih redova i u dogovoru sa SAD, Vatikan ima kontrolu nad skoro svim centrima gde se kreira javno mwewe, onda ne ~udi {to ni danas, kada istina izlazi na videlo ne mogu da se razbiju predrasude koje je stvorila propagandna ma{inerija Vatikana. To je ona ista medijska ma{inerija koja je Jovana Pavla Drugog promovisila kao zvezdu. Ovaj elaborat sa mnogo ~iwenica dokazuje suprotno: da je Jovan Pavle Drugi hladnokrvni naru~ilac svih zlo~ina koji su izvr{eni nad Srbima od 1990. godine. 33. 8. Na stranicama 180 i 181 je tekst prof. dr Novice Vojinovi}a: U vezi sa genezom katoli~kog genocida nad pravoslavnima, ovdje }u telegrafski kratko dodati jo{ i ove ~iwenice. Prvo, 1054. godine velikim raskolom u hri{}anstvu na pravoslavne i katolike, zapadna katoli~ka crkva je otpala od pravoslavne, postala {izmati~ka, a Rim kao wen centar se izdvojio ispod jurisdikcije Carigrada i nastavio samostalan `ivot kao katoli~ka crkva. Rim je odmah izvr{io reformu svoje crkve (klinijevska reforma), u~vrstio disciplinu i po~eo sna`nu agresiju protiv pravoslavqa koja i danas traje. Katoli~ka crkva je pored ostalog kao otpadni~ka od starije pravoslavne crkve jo{ tada proglasila pravoslavne za otpadnike, {izmatike, i tako jednu la` ogromnom propagandom kroz istoriju uspjela da naturi kao istinu i da pravoslavne proglasi za {izmatike kako bi imala pravo da ih moralno i kanonski uni{tava. Utvr|uju}i za uni{tewe pravoslavqa tri osnovna pravila: izvan rimokatoli~ke crkve nema spasa, pravoslavna crkva nije nikakva crkva i wu treba uni{titi, treba zatrijeti i sje}awe da je takva crkva postojala, Vatikan od tada do danas (i danas) na taj na~in uni{tava pravoslavne, a naro~ito pripadnike srpske nacije. Drugo, papa je 1439. godine obmanuo carigradskog patrijarha kad mu je predlo`io ujediwewe, uniju crkava, s tim da papa bude poglavar zajedni~ke unije, da se zabrani }irilica i uvede latinica, a on }e kao protivuslugu pomo}i carigradskom patrijarhu i Vizantiji u borbi protiv Turaka. Me|utim, papa je prevario patrijarha, ali je od tada do danas izda{no koristio uniju i unijatsku vjeru za katoli~ewe i uni{tewe pravoslavnih. Tre}a zna~ajna ~iwenica u genezi genocida katoli~ke crkve nad pravoslavqem je osnivawe Svete kongregacije za propagandu vjere u Vatikanu (1622. godine), tj. komisije pri Vatikanu, kao i u svakoj biskupiji za katoli~ewe pravoslavnih, koja postoji od tada do danas. Ta Kongregacija je pokato690
li~ila milione pravoslavnih na Balkanu, tako da su svi katolici u Crnogorskom primorju, Albaniji, Hercegovini, Dalmaciji do Zadra, Bosni, Slavoniji, Hrvatskoj, u stvari biv{i pravoslavni Srbi, a sada katolici i Hrvati, konvertiti. Ovi konvertiti, tj. pokatoli~eni Srbi, sa najve}om mr`wom ubijaju svoje biv{e istovjernike pravoslavne Srbe, {to naro~ito pokazuju usta{ki zlo~ini iz 1941. i 1991 – 1993. u pomenutim dijelovima biv{e Jugoslavije, gdje su Hrvati u stvari pokatoli~eni Srbi. Konvertiti ubijaju pravoslavne sa jani~arskom svirepo{}u, sa kompleksom krivice za konverziju, ubijaju bez gri`e savjesti, sa zadovoqstvom, a zatim idu u katoli~ku crkvu na oprost od grijeha za prolivawe nevine krvi. ^etvrto, klerikalizam u katoli~koj crkvi svuda, pa i u Hrvatskoj, odavno je pobijedio liberalnu struju u toj crkvi, pa je u Hrvatskoj slu`e}i se i Star~evi}evom rasisti~kom antisrpskom ideologijom i praksom, zajedno sa frankovcima i kasnije sa usta{ama (klerofrankovci i klerousta{e), postao najagresivnija antisrpska snaga i glavni izvr{ilac genocida nad Srbima u XX vijeku. Peto, katoli~ki klerikalni kongres 1900. godine u Zagrebu je samo poja~ao klerikalno krilo i antisrpsku ideologiju, objavio genocidni plan za uni{tewe pravoslavqa za XX vijek, a katolicizam izjedna~io sa hrvatskom nacijom pa su oni od tada isto. Masovno uni{tavawe srpskog naroda, koje su vr{ili klerofrankovci uz pomo} austrijskih vlasti u toku Prvog svjetskog rata 1914-1918. predstavqa zapravo generalnu probu i realizaciju tog genocidnog plana za uni{tewe pravoslavqa na na{im prostorima. [esto, genocid 1941. i 1991-1993. godine, koji vr{e klerousta{e, samo je produ`ewe tog genocidnog plana za uni{tewe pravoslavqa na Balkanu. Sedmo, dana{wi genocid koji jo{ traje je zapravo finalizacija genocidnog klerikalnog plana iz 1900. godine nad srpskim narodom koji je u sva tri genocida do sada odnio oko tri miliona srpskih `rtava. Genocid 19911993, i oba prethodna, djelo su Vatikana, zagreba~kog episkopata i stranih sila, na{ih istorijskih neprijateqa: Austrije, Wema~ke, Italije i drugih. Osmo, sedamdesetogodi{we djelovawe KPJ, odnosno SKJ u Jugoslaviji, u {irem smislu i djelomi~no objektivno podudara se s vatikanskim klerousta{kim planom za uni{tewe pravoslavnih Srba na ovim prostorima. Naime, KPJ je jo{ 1923. prihvatila odluku Kominterne da se Jugoslavija razbije na ~etiri republike, prihvatila tezu da se srpska nacija proglasi za “ugweta~ku naciju” svih drugih nacija na Balkanu, a srpska bur`oazija i srpski nacionalizam za najopasnije faktore na Balkanu. Stoga je KPJ, i kasnije SKJ, u sprovo|ewu svoje “revolucionarne borbe za socijalizam-komunizam” smatrala da sve nacije i nacionalne mawine treba da se pod rukovodstvom partije bore protiv “velikosrpske hegemonije”, protiv “velikosrpske bur`oazije” itd., {to je u interpretaciji Josipa Broza i wegovih istomi{qenika zna~ilo borbu protiv srpskog naroda u cjelini. Stoga nije slu~ajno {to je srpski narod u “socijalisti~koj Jugoslaviji” progowen, {to se 1971. u Hrvatskoj otvoreno javio masovni usta{ki pokret na ~elu sa vode}im komunistima te republike i {to su raspad Jugoslavije 1991. godine izvr{ile brozovske komunisti~ke snage u Hrvatskoj i Sloveniji, kao {to ni691
je slu~ajno {to su najboqi Titovi komunisti generali Tu|man, [pegeq, Bobetko, Tus, ]emalovi}, [arac i drugi postali vo|e novousta{ke vojske i izvr{ioci tre}eg genocida nad srpskim narodom. Zna~i, mo`e se utvrditi neprekinuta linija antisrpstva: Star~evi}, Frank, Paveli}, Broz, Tu|man. U ovom tekstu autor hronolo{ki navodi doga|aje koji predstavqaju masovne zlo~ine nad Srbima. Vatikan je uvek bio nezaobilazan kao onaj koji je davao saglasnost i zlo~ince pu{tao sa lanca, ili onaj koji je direktno nare|ivao da se vr{e zlo~ini nad Srbima. 33. 9. Na stranicama od 212 do 214 je tekst Gojka Jakov~eva: Po{tovane kolege, po{tovana gospodo u predsedni{tvu, ja nemam referat, niti sam se posebno spremao, ali dugo razmi{qam o pitawu o kome }u ne{to re}i. Pro~itana je strategija Vatikana u odnosu na pravoslavqe na na{im prostorima. Po~eo bih time da je jo{ od XI stoqe}a rimski papa Grgur VII proglasio je “papinsko gospodstvo nad svijetom”. Tu je temu elaborirao pokojni Viktor Novak, pa }u ja ne{to o tome da ka`em. Dakle, da bi se ostvario taj strategijski ciq – gospodstvo nad ~itavim svetom – potrebno je tu strategiju podeliti na jedan wen ni`i nivo, da re~em operatiku koja je orijentirana na prodor i osvajawe kontinenata. Slika katolicizma od pre 30 godina, 1960. godine, je ovakva. U Evropi je tada `ivelo 215 miliona katoli~kih vernika; u Severnoj Americi 40 miliona; Latinskoj Americi 155 miliona; Africi 20 miliona; Aziji 30; svega 463 miliona vernika ili 17 posto ukupnog stanovni{tva sveta. Protestanata je bilo oko 9 posto, a pravoslavnih oko 3 posto. Kroz ovih zadwih 30 godina pretpostavqa se da je broj katolika porastao za jo{ nekih oko 150 miliona vernika. Iz ovih podataka vidqivo je da ova crkva raspola`e sa velikom mo}i, jakim kadrovima i velikim ekonomskim bogatstvom, najja~i bankar sveta. Najni`i nivo ovakve strategije je taktika. U tu taktiku spada za sada{we vreme pokatoli~ewe i {irewe katolicizma (Ukrajina), kod nas uklawawe pravoslavqa do Drine. To je takti~ki potez koji unutar ove strategije postoji 900 godina. Takav kurs, strategija i politika odgovara i zapadnim evropskim, a posebno dr`avama centralne Evrope, koje su zainteresirane za na{ geostrategijski, politi~ki i ekonomski prostor. Sada{wi vojskovo|a, papa Vojtila odgovoran je za ovaj strategijski kurs, a wegovi pot~iweni kadrovi za operatiku i taktiku. Takti~ari, dakle, ovaj najni`i nivo spremaju kadrove za uklawawe pravoslavqa, za {irewe katolicizma na ovim prostorima, spremaju kadrove za vr{ewe genocida. Ju~er u Austrougarskoj monarhiji to je bila svjetovna organizacija katoli~ke crkve, tzv. orlovi, u Kraqevini Jugoslaviji to su bili kri`ari, idejno i politi~ko realno jezgro za regrutaciju usta{a u simbiozi sa usta{kom emigracijom Ante Paveli}a od tridesetih godina u inostranstvu, a u ratu 1941-1945. jedni i drugi, i kri`ari i usta{e bili su samo jedno, usta692
{ki koqa~i srpskog naroda. Kako se vr{i priprema za diretkno vr{ewe genocida? Idejna priprema vr{i se u samoj katoli~koj crkvi kroz instituciju ispovjedawa. Vjernik prilazi seoskom popu ili fratru, svejedno, i po~iwe ovako: “Molim vas, o~e duhovni, da ispovjedim, jer sam sagre{io, mi{qu, rje~ju, djelom”, i pop zapamti {to treba. Svake godine jedan ili dva puta svi popovi jedne biskupije idu na tzv. vjerske vje`be. O ~emu se govori, kako, {ta, kakvi zakqu~ci – to niko do dana dana{weg ne zna. Ako bi htio saznati, ju~er nam je gospodin Bulaji} rekao, treba}emo, {to se ti~e Arhiva u Vatikanu, po~ekati ne mawe od 200 godina. Eto, na ovakav na~in, kroz ovakvu indoktrinaciju, a tu se, to obave{tajci i agenti znaju boqe od mene, vr{i individualna obrada pojedinca. I ako mi uspijemo stvoriti vjerskog fanatika, on, po mom mi{qewu, to je moj izraz, mo`da je jako grub, ali ja ga mogu dokazati, vjerski fanatik, katolik, potencijalni je koqa~, ne svi, ali veliki broj, posebno kad je re~ o odnosu prema pravoslavnim Srbima. U vezi sa ovom konstantom strategija je tu, a unutar we taktika postoji, neprekidno postoji. Srbe pravoslavne ukloniti, pro~istiti teren do Drine. E, sad tu jedna mala nezgoda, {to na tom terenu ima i muslimana. Vi znate, i hri{}ani i kr{}ani kroz sredwi vjek borili su se samo protiv Turaka, protiv islama, a danas su jedni i drugi. To je jedno zame{ateqstvo, gdje vojskovo|a, koji je odgovoran za strategiju, papa Vojtila, gdje se izgubio, i gdje je od vojskovo|e stratega pao ovih dana na nivo vodnika, koji rje{ava neke takti~ke poteze kroz one pozive “udariti po Jugoslaviji, po pravoslavnim Srbima, po pravoslavqu” itd. Jedan vojskovo|a nikad ne mo`e pasti na takav nivo. Kako se postaviti, kad je rje~ o srpskom ~ovjeku, pravoslavnom ~ovjeku u odnosu na ovakvu strategiju, u odnosu na ovakvu taktiku? Studirao sam to. Ja sam jedan segment u bazi ispitao. To je Sjeverna Dalmacija, gdje je dve tre}ine katolika, jedna tre}ina Srba i utvrdio sam ove elemente o kojima govorim, a koje potvr|uju dokumenti iz tajnog vatikanskog arhiva, koji je sakupio saradnik ove ku}e Srpske akademije nauka, Marko Ja~ov, u svoja dva svezka, koji potvr|uju ovakvu moju tezu. Ja sam iz we izvukao jedan zakqu~ak za pona{awe. Otprilike je to ovako. Verovatno ovo nikada niste ~uli, ali izne}u. Ako se kao Srbin pravoslavac ne mo`e{ uspje{no suprotstaviti usta{i, a osje}a{ ga, tu je negde u blizini, da ga sprije~i{ u wegovoj namjeri da te ubije, sa~uvaj `ivot, jer `iva glava dugovawa pla}a. Najve}a zabluda je o~ekivati u danima kad usta{e krenu da re`u srpske vratove, da }e na tome stati i da }e neko pomo}i. To je iskustvo iz svih genocidnih radwi do danas, posebno iz II svetskog rata. I jo{ }u vam izneti jednu moju stvar, nikada srpski narod, ni ono {to zovemo izdajnici toga naroda, nisu na srpskom teritoriju podigli koncentracioni logor za ubijawe bilo kojih pripadnika drugog naroda ili druge vjere, naro~ito ne hrvatskog naroda, naro~ito ne katolika. U Nezavisnoj Dr`avi Hrvatskoj, hrvatske usta{e to su u~inili u odnosu na srpski narod kroz koncentracioni logor Jasenovac, kao centralni logor, a postojali su i oni drugi. Dakle, jedan zakqu~ak. Sve navedeno pona{awe, kako se braniti itd. navodim iz razloga {to sve na svjetu mo`e da se mewa i mewa se, ali jedno se 693
kroz zadwih 900 godina nije promjenilo, a to je strategija Vatikana, ~ija je {pica u sferi taktike usmerena prema pravoslavnim Srbima na ovom na{em prostoru. To je konstanta, a u vezi s wom mi moramo imati svoju konstantu, svakog trenutka biti spreman suprotstaviti se potencijalnom usta{kom koqa~u. To mora biti na{a konstanta, sprije~iti ih. Jer kad oni krenu, a mi nismo organizirani, sami ste svedoci, tad je kasno. Razgovori, pregovori, dogovori u sferi taktike s katoli~kom crkvom, ne vrijede mnogo. U dana{wim sukobima na tlu Jugoslavije Vojtila je, uslijed srpskog otpora na jugoslovenskom prostoru, morao odstupati, {to sam vam ve} rekao, od sprovo|ewa strategije i spustiti se kao vojskovo|a na nivo takti~ara, vodnika prve ili desete klase itd. [ta u~initi da se ova indoktrinacija u katoli~koj crkvi sprije~i, ili uop{te {ta uraditi da to vi{e ne rade? Osnova svega ovoga je u woj. Autor konstatuje op{tepoznate ~iwenice o odnosu Vatikana prema Srbima i dokazuje da je Jovan Pavle Drugi duboko ogrezao u zlo~inima na teritoriji biv{e Jugoslavije. Toliko je ogrezao da je sa nivoa zlo~ina~kog stratega spao na nivo obi~nog vojnika, koji svojim primerom pokazuje kako treba da rade oni koji moraju da postupe po wegovom nalogu. 34. U kwizi “Republika Srpska Krajina – Dr`avna dokumenta” (autor Slobodan Jar~evi}, izdava~i “Agencija Miroslav” i “Fond istine o Srbima”, Novi Beograd, {tampa “Kosmos”, Beograd, 2005. godina), objavqen je: 34. 1. Na stranici 66, pod naslovom “Republika Srpska Krajina – redosled va`nijih doga|aja” tekst: Navedeni su doga|aji od 1989. do 1994. godine, a na strani 66. naveden je doga|aj iz 1991. godine: “5. septembar, papa Jovan Pavle Drugi pozvao 800 katolika iz Hrvatske da se mole za spas Hrvatske”. U ovoj kwizi predstavqeni su originalni dokumenti Republike Srpske Krajine i hronologija doga|aja koji su zna~ajni za Srbe iz te republike. Mada je ovo samo konstatacija jednog nespornog doga|aja, za ovaj elaborat va`an je zna~aj tog poziva i sli~nost do podudarnosti sa onim {to je ra|eno pre 50 godina. Zajedni~ke molitve za spas imaginarne Hrvatske su u funkciji najave budu}e odluke Jovana Pavla Drugog da }e priznati tu dr`avu nastalu na krvi Srba, ali i podsticajna mera da zlo~inci nastave sa krvavim pirom protiv Srba, jer sve to podr`ava Jovan Pavle Drugi. 34. 2. Na stranicama 127 i 128 je tekst: “Sveti otac papa Jovan Pavle Drugi, Sveta stolica Va{a svetosti, Kao poglavaru jednog dela hri{}anske crkve, uzimamo slobodu da uputimo molbu da, u ime Isusa Hrista, milosr|a i istine, upoznate hri{}anske vernike o Bo`joj promisli koja je dotakla kr{eviti kraj Me|ugorja u Hercegovini. Kako znate, tamo odlazi, svake godine, desetine hiqada hri{}ana da se pomole Bogu u crkvi, sazidanoj na mestu gde se deci ukazala Bogorodica, Pre~asna Deva Marija. 694
Samo Gospodu Bogu je znano, za{to qudima jo{ nije obja{weno zbog ~ega je Majka Isusa Hrista, sina Bo`ijega, za svoje pojavqivawe izabrala ovo kamenito i siroma{no podru~je Bosne i Hercegovine. Verujemo da nas je Bog nadahnuo, posle na{ih usrdnih molitvi u svojim domovima i Wegovim hramovima, da vam se obratimo i da vas obavestimo da je Presveta Bogorodica podarila svoj lik hercegova~koj deci, jer su ova deca svakodnevno ~uvala svoje blago na mestu gde su (6. avgusta 1941) vojnici fa{isti~ke Hrvatske, na najbrutalniji na~in, pobili stotine nedu`nih vernika drugog dela hri{}anske crkve. Va{a svetosti, Ako mi, gre{ne, svojim molitvama i nismo dosegle do Bo`je re~i i ako nas samo materinska qubav upu}uje na va{u pomo}, sigurne smo da }e Gospodu Bogu biti ugodan va{ blagoslov vernika koji hodo~aste na strati{te mu~enika, me|u kojima su bila i deca najmla|eg uzrasta. Ako se svaki vernik u Me|ugorju pomoli za pokoj du{a nevine srpske de~ice, koja su `iva bacana u kamenitu provaliju “Golubinku” u [urmancima, bi}e to ispuwewe Bo`ije Promisli. A vernicima treba samo nekoliko minuta {etwe od crkve do provalije “Golubinke”. Va{a svetosti, Hrvatski vojnici su u ovu duboku grobnicu bacili `ive stanovnike Mostara i drugih okolnih mesta, a samo iz sela Prebilovaca ubijeno je 68 dece od nekoliko meseci do 15 godina starosti. Svi ubijeni bili su Srbi pravoslavne vere. Va{a svetosti, Nave{}emo vam samo nekoliko imena dece, zbog ~ijih an|eoskih du{ica se ukazala Bogorodica u Me|ugorju: 1. Bandur Radoslav, jednogodi{we mu{ko dete, 2. Bandur Risto, jednogodi{we mu{ko dete, 3. Bandur Risto, dvogodi{we mu{ko dete, 4. Brwa{i} Milena, trogodi{we `ensko dete, 5. Brwa{i} Miroslav, devetomese~no mu{ko dete, 6. Bulat Joka, ~etvorogodi{we `ensko dete, 7. Bulat Dragiwa, jedanaestogodi{we `ensko dete... i tako do broja 68 ubijene srpske dece – samo iz jednog sela. Svi roditeqi i ro|aci ove i druge dece su, tako|e, poubijani. Nekolicina wih se samo, uz Bo`ju pomo}, spasila bekstvom na teritoriju pod kontrolom italijanske vojske. Deo spiska pobijenih popuwen je imenima {estorice sve{tenika Srpske pravoslavne crkve iz Mostara: 1. Prota Vladimir Gvozdenovi}, arhijerejski namesnik, 2. Sve{tenik Petar Pejanovi}, 3. Sve{tenik Ogwen Radi}, 4. Sve{tenik Du{an A{krabi}, 5. Sve{tenik Jefto Vujovi} i 6. Sve{tenik Vuka{in Petkovi}. Va{a svetosti, 695
Pre`iveli svedoci ovog pokoqa srpskih porodica izjavili su da su hrvatski vojnici imali u rukama ko~eve i drvene rakqe. Wima su udarali Srbe, terali ih do ivice provalije i gurali ih (`ive) u bezdan. Slika je bila stravi~na. Deca su vri{tala i plakala, `enska ~eqad su kukala, ~upala kosu i padala u nesvest. Nek’ nam Bog svima oprosti i pomogne. Kolo srpskih sestara Republike Srbije, i Udru`ewe “Bela Ru`a”, Beograd 5. 12. 1997”. U tekstu se prenosi pismo koje je upu}eno Jovanu Pavlu Drugom radi podse}awa na zlo~ine koje su izvr{ile usta{e, a Gospa se vaqda nije pojavila da bi podr`ala te i budu}e zlo~ine od 1991. godine. Naravno, sve to je dobro bilo poznato Jovanu Pavlu Drugom, ako ne zbog zlo~ina iz 1941. godine, ili zlo~ina iz 1991. i 1992. godine, onda sigurno zbog mafija{kog skandala sa jednim biskupom povodom finansijskih malverzacija u vezi sa Me|ugorjem. 34. 3. Na stranicama 418 i 419, pod naslovom “Republika Srpska Krajina – kabinet predsednika Republike, nalazi se tekst: Broj, nije sa~uvan, Knin, 4. 4. 1994. Sveti otac papa Jovan Pavle Drugi, Vatikan Sveti o~e, Skre}em vam pa`wu na stravi~ni rat u va{em susedstvu, u biv{oj Jugoslaviji. U pitawu su neoprostivi zlo~ini i razarawa, istovetni onima iz vremena Drugog svetskog rata. Neoprostive su i pobude zbog kojih je do{lo do qudskih nesre}a. Gre{ni su, pred Bogom, svi koji su planirali i podstakli ovaj rat. On se mora zaustaviti. Katoli~ka crkva, ~iji ste vi poglavar, obavezna je da se tome najpredanije posveti. Posebno zato {to je rat poprimio, uglavnom, odlike verskog rata. Uzroci su, zbog toga, duboki i prepoznatqivi u doga|ajima iz bli`e i davnije istorije Balkana, u kojima je, na`alost, u ime katoli~ke crkve i katoli~kog sveta u~iweno isto toliko zla koliko i u ime muslimanske religije i muslimanskog sveta. Podse}am vas da je, zbog toga, katoli~ka crkva kod srpskog naroda neprihva}ena i da nema nijednog Srbina katolika, mada su Srbi prostorno, pored Italijana, najbli`i Svetoj stolici. Podseti}u vas da je nepovoqnu sliku o katoli~koj crkvi u kolektivnom pam}ewu srpskog naroda, stvorila hrvatska dr`ava. Dr`avotvorcima Nezavisne Dr`ave Hrvatske, u pro{lom i ovom veku, nije zabraweno da, u ime katoli~anstva, planiraju i sprovode genocid nad Srbima. Taj genocid je podrazumevao na~elo oca hrvatske dr`ave iz 19. veka Ante Star~evi}a da “srpski nakot” treba o~istiti sa “hrvatske” zemqe. U Drugom svetskom ratu, to na~elo je objasnio ~lan hrvatske vlade dr Mile Budak, tra`e}i da se tre}ina Srba pobije, tre}ina pokatoli~i i tre}ina protera u Srbiju. Od 1941. do 1945, ovo je sprovo|eno: ubijeno je oko 1,200.000 Srba, a od toga u logoru smrti u Jasenovcu oko 700.000. U tom logoru, komandant i izvr{ilac pokoqa bio je i katoli~ki sve{tenik Miroslav Filipovi}-Majstorovi}. Ratni zlo~inac Andrija Artukovi}, ministar za unutra{we poslove Nezavisne Dr`ave Hrvatske, na su|ewu u Zagrebu (1987), izjavio je da je sve radio prema na~elima Majke katoli~ke crkve. 696
Koriste}i svoje autonomije u Austriji i Austrougarskoj, hrvatski dr`avotvorci su, i pre Drugog svetskog rata, Srbe zlostavqali, katoli~ili i progla{avali Hrvatima. Tako su Srbi katolici u Dubrovniku, Dalmaciji, Bosni i Hercegovini silom naterani da se zovu Hrvatima. Zato danas nema vi{e nijednog Srbina katolika. Potomci Srba katolika danas su najverniji sledbenici monstruozne ideje o stvarawu hrvatske dr`ave na srpskoj zemqi i najokrutniji neprijateqi srpskog roda. Sveti o~e, Vatikanske arhive najvernije mogu svedo~iti o izopa~enom liku hrvatske dr`avotvorne ideje, koja je zvezda vodiqa ve} tre}em genocidu nad srpskim narodom u ovom veku. U vatikanskim arhivama mo`ete na}i i podatke u koliko velikom procentu se katoli~ki kler iz hrvatskog roda ukqu~ivao, pa ~ak i rukovodio, genocidom nad Srbima. Vreme je da se hrvatski dr`avotvorci zaustave i onemogu}e da svoja zlodela vr{e u ime katoli~ke crkve i katoli~kog sveta. U katoli~kim sredinama, van Hrvatske, nema primera kr{ewa hri{}anskih na~ela qubavi i solidarnosti me|u qudima. Srpski narod bi bio sre}an kada biste pomogli da katoli~ki svet osudi ono {to je hrvatska dr`ava, u wegovo ime, u~inila i ~ini Srbima danas. Sveti o~e, U ime Gospoda Boga i hri{}anskog u~ewa, imam pravo da ovo tra`im od vas. Tako|e, imam pravo da tra`im, a vi, radi ugleda katoli~ke crkve, da prihvatite izop{tewe iz sve{teni~kog reda svih katoli~kih sve{tenika koji su u Drugom svetskom ratu bili ratni zlo~inci. (a bilo ih je mnogo). Nadam se, Sveti o~e, da }ete posetiti logor smrti u Jasenovcu, gde je ubijeno 700.000 Srba, Jevreja i Cigana i pomoliti se Bogu za ovoliki broj nedu`nih mu~enika. S verom u Boga, predsednik Republike Srpske Krajine – Milan Marti}”. Dostavqeno: Butrosu Butrosu Galiju, kopredsednicima MK, DKP, UNPROFOR-u, patrijarhu srpskom Pavlu, patrijarhu ruskom Alekseju Drugom, vaseqenskom patrijarhu, Me|unarodnom udru`ewu crkava”. Ovo je pismo kojim se predsednik Republike Srpske Krajine Milan Marti} obratio Jovanu Pavlu Drugom, u kome se iznose ~iwenice o sistemu genocida nad Srbima. Na`alost, krajwi efekat ovog pisma – apela je bio kao kada se `rtva `ali svom yelatu. Ovo pismo podse}a i na gest Vuka{ina iz Klepaca koji nije hteo da ka`e “`iveo Paveli}” pa je tokom klawa svom yelatu samo rekao da radi svoj posao. Dakle, Jovane Pavle Drugi, radi svoj posao, takav ti je pontifikat. 34. 4. Na stranicama od 709 do 712, pod naslovom “Nota ambasade SCG Svetoj stolici”, nalazi se tekst: Ambasada Dr`avne zajednice Srbija i Crna Gora pri Svetoj stolici ima ~ast pozdraviti Wegovu svetost Jovana Pavla Drugog i, istovremeno, zamoliti Wegovu svetost da blagoslovi rad Vatikanskog dr`avnog sekretarijata za spoqne poslove Svete stolice, kojim bi se pomoglo Dr`avnoj zajednici Srbija i Crna Gora da utvrdi razmere zlo~ina nad srpskim narodom u Republici Hrvatskoj od 1990. do 1995. godine. Pomo} organa Rimokatoli~697
ke crkve je od neprocewive va`nosti, jer su mnoge srpske porodice, da bi izbegle progon ili te`e oblike dr`avnog terora u Hrvatskoj, morale da se odreknu pravoslavqa i prihvate katoli~anstvo. Ambasada Dr`avne zajednice Srbija i Crna Gora je u posedu nekoliko dokumenata o prevo|ewu pravoslavnih Srba u katoli~ku religiju u Zagrebu. To je znak da je ovakvih pojava bilo i u ostalim katoli~kim crkvama i samostanima u Republici Hrvatskoj, pa bi ih Vatikanski dr`avni sekretarijat za spoqne poslove mogao prikupiti i dostaviti Ambasadi. Ovim bi Sveta stolica izuzetno doprinela rasvetqavawu okolnosti pod kojima je razbijena SFR Jugoslavija i omogu}ila da se otkriju krivci za po~iwene zlo~ine. Ambasada, ra~unaju}i s punim razumevawem Svete stolice za ovaj poduhvat, podse}a Vatikanski dr`avni sekretarijat za spoqne poslove da je on zasnovan na demokratskim na~elima, utemeqen na najva`nijim dokumentima me|unarodnog prava i utvr|enom zakqu~ku da je SFR Jugoslavija razbijena uz grubo spoqno me{awe. Na primer, retke su me|unarodne organizacije i dr`ave-~lanice OUN koje nisu pomogle separatisti~ke snage u tri zapadne republike: Sloveniji, Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini. Tako je krvavi verski i nacionalni rat u Jugoslaviji, od 1991. do 1995, imao sve odlike svetskog u jugoslovenskom oru`anom sukobu se krivci za zlodela mogu prepoznati u svim evropskim i prekomorskim dr`avama. To je uslovilo da u~esnici u ovom ne~asnom nasrtaju na jednu suverenu dr`avu, deceniju posle, istrajavaju na prikrivawu svoje uloge i ~ine sve da za ratna zla okrive Srbe i srpske dr`ave. Jasno im je da je separatizam, kojeg su pomagali u Jugoslaviji, bio zamajac krvavog obra~una izme|u jugoslovenskih verskih i etni~kih zajednica, a znaju i da ~lan 38 (s) Statuta Me|unarodnog suda pravde u Hagu secesiju smatra za najte`e krivi~no delo. A onaj ko poma`e najte`e krivi~no delo, mora biti izveden pred lice pravde. Ovakva kvalifikacija secesije je sadr`ana i u zakonima: Francuske, Nema~ke, [vajcarske, Rusije, Poqske, Ma|arske i mnogih drugih zemaqa, pa je lako shvatqivo da }e Me|unarodni sud pravde u Hagu, prema svojim propisima (kad do|e do su|ewa) morati otcepqewe Slovenije, Hrvatske i Muslimansko-hrvatske federacije u BiH od SFRJ (1990 – 1992) oceniti kao najte`e krivi~no delo. Pored Statuta Me|unarodnog suda pravde u Hagu, i dokumenta OUN upu}uju da su ka`wiva nedela u~iwena prema srpskom narodu u toku rata u Jugoslaviji od 1990. do 1995, posebno u Republici Hrvatskoj. Mnoga od tih nedela se ocewuju kao genocidna, a me|u wima i prevo|ewe qudi iz jedne religiozne grupe u drugu – {to je najo~itije ~iweno sa Srbima u Republici Hrvatskoj. Sve je ovo, na`alost, nastavak genocida koji je prema Srbima, Jevrejima i Romima ~iwen u Drugom svetskom ratu u fa{isti~koj hrvatskoj dr`avi. Takvi zlo~ini su davno izazvali zgra`awe, pa su Ujediwene nacije preduzele korake da se on nikad vi{e ne ponovi. Generalna skup{tina je Rezolucijom br. 260 A (III) od 9. 12. 1948. izglasala Konvenciju o spre~avawu i ka`wavawu zlo~ina genocida. Wene najva`nije odredbe glase: “Strane ugovornice, priznaju}i da je u svim periodima istorije genocid nanosio velike gubitke ~ove~anstvu; 698
uverene da je me|unarodna saradwa potrebna da bi se ~ove~anstvo oslobodilo jednog tako mrskog zla; sporazumele su se o slede}em: ^lan I Strane ugovornice potvr|uju da je genocid, bilo da je izvr{en u vreme mira ili rata, zlo~in me|unarodnog prava i obavezuju se da }e ga spre~iti i kazniti. ^lan II U ovoj konvenciji pod genocidom se podrazumeva bilo koje od ni`e navedenih dela, po~iwenih u nameri da se potpuno ili delimi~no uni{ti kao takva neka nacionalna, etni~ka, rasna ili religiozna grupa: a) ubistvo ~lanova grupe; b) te{ka povreda fizi~kog ili mentalnog integriteta ~lanova grupe; c) namerno podvrgavawe grupe takvim `ivotnim uslovima koji treba da dovedu do wenog potpunog ili delimi~nog fizi~kog uni{tewa; d) mere usmerene ka spre~avawu ra|awa u okviru grupe; e) prinudno preme{tawe dece iz jedne grupe u drugu. ^lan III Bi}e ka`wena slede}a dela: a) genocid; b) sporazum o izvr{ewu genocida; c) neposredno i javno podsticawe na izvr{ewe genocida; d) poku{aj genocida; e) sau~esni{tvo u genocidu. ^lan IV Lica koja su izvr{ila genocid ili bilo koje drugo delo pobrojano u ~lanu 3, bi}e ka`wena, bilo da su dr`avni rukovodioci, slu`benici ili pojedinci. (665. Konvencija objavqena u Slu`benom vesniku Prezidijuma Narodne skup{tine FNRJ broj 2 od 15. juna 1950. godine) Ambasada skre}e pa`wu Vatikanskom dr`avnom sekretarijatu za spoqne poslove da je u ~lanu 2, pod “e” Konvencije prinudno prevo|ewe dece iz jedne religiozne (ili narodnosne) grupe u drugu zlo~in genocida. Ovo mrsko delo, kako je oceweno u Konvenciji o spre~avawu i ka`wavawu zlo~ina genocida, obavqano je, nesmetano spoqa, u Republici Hrvatskoj od 1990. do 1995. Ovog puta, ambasada upu}uje na tri slu~aja prevo|ewa dece iz pravoslavne u katoli~ku religiju u Zagrebu: 1) Srbin Branko Batini} iz Zagreba, pismenim putem, je molio Mitropoliju Srpske pravoslavne crkve u Zagrebu, 21. maja 1992. da mu se izda potvrda o kr{tewu sina Sa{e Batini}a, radi toga da bi, na osnovu we, sin bio preobra}en u katoli~ku veru; 2) Srbin Ku|eqi} Vasilije iz Zagreba, Prosina~kih `rtava 254/5, reon Dubrava, pisao je, tako|e, Mitropoliji Srpske pravoslavne crkve u Zagrebu i molio da mu se izda potvrda o kr{tewu deteta po hri{}anskom obredu, jer wegovo dete u {koli nazivaju nevernikom, zato {to ne priznaju pravoslavne obrede; 699
3) Katoli~ka crkva “Svetog Krsta” u Zagrebu, reon Siget, Aleja pomoraca bb, 22. maja 1992. poslala je zvani~no pismo Mitropoliji Srpske pravoslavne crkve u Zagrebu, mole}i potvrdu o tome da je devoj~ica Marina Mandi} kr{tena u pravoslavnoj crkvi i obavestiv{i da je ona primila katoli~ku veru. Ambasada uzima sebi za slobodu da skrene pa`wu Vatikanskom dr`avnom sekretarijatu za spoqne poslove da je Nema~koj, na su|ewu u Nirnbergu, zabraweno da osporava zlo~in genocida u Drugom svetskom ratu. Tako|e, zabraweno joj je da uvodi u slu`benu upotrebu simbole Socijalnacisti~ke partije Adolfa Hitlera, pod ~ijom vla{}u su nema~ki vojnici i policajci izvr{ili zlo~ine genocida. Da su nacisti~ki i fa{isti~ki zlo~ini genocida i simboli ovih rasisti~kih pokreta i daqe zabraweni, potvrdio je Evropski parlament u Strazburu, 10. februara 1993. godine, Rezolucijom o evropskoj i me|unarodnoj za{titi nacisti~kih koncentracionih logora kao istorijskih spomenika. Rezolucijom je utvr|eno da se svi koncentracioni logori i dokumentacija vezana za zlo~ine genocida moraju sa~uvati i pokazivati novim generacijama da bi bile sposobne da se opredele “protiv svih sada{wih pojavnih oblika rasizma, antisemitizma i ksenofobije, kao i svakog vra}awa na nacisti~ku ideologiju, koju je osudio civilizovani svet”. Daqe, Rezolucija upu}uje da je obaveza Saveta Evrope i Evropskog parlamenta, “kao potpisnika Sve~ane deklaracije protiv rasizma i ksenofobije da upotrebe sva mogu}a sredstva za borbu protiv svih pojavnih oblika neonacizma u okviru Zajednice, kao i svakog osporavawa ~iwenice da je u logorima vr{eno istrebqewe”. (666. Rezolucije Evropskog parlamenta, iz kwige dr Milana Bulaji}a “Nezavisna Dr`ava Hrvatska, Jasenovac, sistem usta{kih logora”, Beograd. Vlada RSK je ~esto, u 1994. i kasnije, skretala pa`wu mirovnim posrednicima da je u Hrvatskoj tipi~an teror nad srpskim narodom, koji se mogao zvati zlo~inom genocida, kako je definisan i u Rezoluciji Evropskog parlamenta, od 10. februara 1993. godine. Oduzimawe srpskom narodu statusa konstitutivnog naroda u SR Hrvatskoj, a potom progon Srba iz gradova, otpu{tawe s posla, minirawe srpskih ku}a i privrednih objekata, Vlada je dovodila u vezu s fa{isti~kim merama protiv Srba, Roma i Jevreja u NDH, tokom Drugog svetskog rata, ali to nije ostavqalo nikakav utisak na mirovne posrednike sa Zapada. Oni bi to sve pre}utali, a na pismene predstavke nikad nisu odgovarali. Zanimqivo je da }e se na sli~an na~in pona{ati i sudija Tribunala u Hagu Ri~ard Mej. Kad god bi mu S. Milo{evi} obja{wavao da je srpski narod `rtva jo{ od 1941, Mej ga je prekidao i zakqu~ivao: “To je nerelevantno”) Savezna Republika Nema~ka je obavezna da svake godine, slu`beno, obele`ava 27. januar, Dan se}awa na `rtve nacizma. [to se ti~e Republike Hrvatske, ona se takvih obaveza ne pridr`ava – suprotno dokumentima Ujediwenih nacija, Evropskog parlamenta i presuda u Nirnbergu. Hrvatska, otvoreno, ~ini slede}e: a) pori~e da je od 1941. do 1945. izvr{ila genocid nad Srbima, Jevrejima i Ciganima, 700
b) dvadesetostruko umawuje broj ubijenih Srba u logoru smrti Jasenovac (u kwizi predsednika Hrvatske Frawe Tu|mana: “Jasenova~ki mit”), c) hrvatska vojska je 1991. i 1995. oskrnavila Memorijalno podru~je Jasenovca, d) vlasti Republike Hrvatske su, ve} 1990, vratile sve najva`nije fa{isti~ke simbole, pod kojima su izvr{ile zlo~in genocida: grb u obliku slova “U”, zastavu, novac, fa{isti~ke nazive osnovnih vojnih jedinica, fa{isti~ke ~inove oficira i podoficira, a ~esto su koristili fa{isti~ke pozdrave i fa{isti~ke pesme – da bi se zastra{io srpski narod, itd. Ambasada Dr`avne zajednice Srbija i Crna Gora ponovo moli Wegovu svetost Jovana Pavla Drugog i Vatikanski dr`avni sekretarijat za spoqne poslove da se ambasadi dostave svi slu~ajevi prevo|ewa pravoslavnih Srba u katoli~ku veru u Hrvatskoj, od 1990. do 1995, {to je u duhu, da ponovimo, s odredbama Sve~ane deklaracije Evropske unije “protiv svih sada{wih pojavnih oblika rasizma, antisemitizma i ksenofobije, kao i svakog vra}awa na nacisti~ku ideologiju, koju je osudio civilizovani svet”. Ambasada Dr`avne zajednice Srbija i Crna Gora koristi i ovu priliku da ponovi izraz svoje visoko po{tovawe Wegovoj svetosti Jovanu Pavlu Drugom”. To je dokument na koji Jovan Pavle Drugi nije mogao nikada da odgovori. 35. Nakon smrti Jovana Pavla Drugog pojavili su se komentari: 35. 1. Hans King, tekst je objavqen u “[piglu”: Papine protivure~nosti Slavqeni~ko raspolo`ewe, koje je preovladavalo za vreme Drugog vatikanskog sabora (1962-65), ili Vatikana II, nestalo je. Ciqevi Vatikana II – obnova, ekumensko razumevawe i op{te otvarawe sveta – sada izgledaju daleki, a budu}nost beznade`na. Mnogi su sami iza{li iz okriqa crkve ili su joj ~ak okrenuli le|a, frustrirani zbog ove samoapsorbuju}e hijerarhije. Zato su mnogi qudi suo~eni sa te{kim izborom: “Igraj igru ili napusti crkvu”. Nova nada }e po~eti da ni~e tek kada se crkveni poglavari u Rimu i biskupija preorijenti{u u pravcu Jevan|eqa. Jedan od malobrojnih tra~aka nade je bilo papino protivqewe ratu u Iraku i ratu uop{te. Tako|e se isti~e uloga koju je papa odigrao u raspadu sovjetske imperije, i to s pravom. Ali, papski propagandisti tako|e pridaju mnogo ve}i zna~aj papi u tim doga|ajima nego {to je on stvarno bio. Na kraju krajeva, sovjetski re`im nije propao zbog pape (pre dolaska Gorba~ova, papa je imao isto onoliko malo uspeha koliko ima sada u Kini), ve} zbog ekonomskih i socijalnih protivre~nosti sovjetskog re`ima. Po mom mi{qewu, Karol Vojtila nije najve}i, ve} najprotivre~niji papa u 20. veku. Papa sa mnogo velikih talenata i mnogo pogre{nih odluka! Ukratko re~eno, wegova “spoqna politika” od ostatka sveta zahteva preusmeravawe, reformu i dijalog . Ali, to je u velikoj suprotnosti sa wegovom “unutra{wom politikom”, koja je orijentisana prema obnovi presaborskog status quo, ometawu reform701
skog procesa, odbijawu dijaloga sa crkvom i apsolutnoj dominaciji Vatikana. Ova nedoslednost je uo~qiva u mnogim oblastima. Iako priznajem da ovaj papa ima i pozitivne strane, koje su, o~igledno, previ{e nagla{avane na zvani~nom nivou, `eleo bih da se usresredim na devet wegovih najve}ih protivre~nosti. Qudska prava Jovan Pavle II na re~ima podr`ava qudska prava, dok u praksi uskra}uje takva prava biskupima, teolozima, a naro~ito `enama. Vatikan, koji je nekada bio veliki neprijateq qudskih prava, a sada samo `eli da se ukqu~i u evropsku politiku – jo{ nije potpisao Deklaraciju o qudskim pravima Saveta Evrope. Prvo bi morao da se izmeni ogroman broj kanona apsolutisti~kog sredwovekovnog zakonika Rimokatoli~ke crkve. Pojam podele vlasti, koji predstavqa kamen temeqac modernog pravosu|a, potpuno je stran Rimokatoli~koj crkvi. U sporovima jedna jedina vatikanska agencija funkcioni{e i kao zakonodavac, i kao tu`ilac i kao sudija. Posledice toga su poslu{na biskupija i neprihvatqivi pravni uslovi. Bilo koji sve{tenik, teolog ili pravnik koji se na|e u pravnom sporu s vi{im crkvenim sudovima nema nikakve {anse da pobedi. Uloga `ena Veliki obo`avateq Device Marije propoveda uzvi{eni koncept `enstvenosti, ali istovremeno zabrawuje `enama da koriste kontracepciju i da budu sve{tenice. Posledica toga je raskol izme|u spoqa{weg konformizma i unutra{we autonomije savesti. Zbog toga se biskupi koji su nakloweni Rimu otu|uju od `ena, kao {to je bio slu~aj u sporu oko savetovali{ta za abortus (papa je 1999. naredio nema~kim biskupima da zatvore savetovali{ta koja su `enama izdavala sertifikate koji su mogli da se upotrebe za podvrgavawe abortusu). To je dovelo do toga da sve vi{e `ena koje su do sada bile verne crkvi napu{taju crkvu. Seksualni moral Ovaj papa, koji se u svojim propovedima zala`e za borbu protiv masovnog siroma{tva i qudske patwe, delimi~no je odgovoran za tu patwu, zbog svojih stavova prema kontracepciji i velikom porastu broja stanovnika na na{oj planeti. Na svojim brojnim putovawima i u govoru na Konferenciji Ujediwenih nacija (UN) o stanovni{tvu i razvoju, odr`anoj 1994. u Kairu, Jovan Pavle II se izjasnio kao protivnik kontraceptivnih pilula i kondoma. Zato je papa odgovorniji za nekontrolisani rast populacije u nekim zemqama i {irewe side u Africi nego bilo koji dr`avnik. Posledica toga je to {to se rigorozni seksualni moral pape i Rimokatoli~ke crkve otvoreno ili pre}utno odbacuje ~ak i u tradicionalno katoli~kim zemqama, kao {to su Irska, [panija i Portugalija. Celibat me|u sve{tenicima Zbog toga {to propagira tradicionalno vi|ewe sve{tenika kao mu{karca koji `ivi u celibatu, Karol Vojtila snosi najve}u odgovornost za katastrofalni nedostatak sve{tenika, raspad duhovnog blagostawa u mno702
gim zemqama i brojne pedofilske skandale koje crkva vi{e ne mo`e da zata{kava. Mu{karcima koji su odlu~ili da se posvete sve{teni~kom pozivu je zabraweno da se `ene. Ovo je samo jedan primer toga kako ovaj papa, kao i drugi pre wega, zanemaruje u~ewa Biblije i velike katoli~ke tradicije prvog milenijuma, po kojima se od sve{tenika nije zahtevalo da se obave`u na celibat. Ako je neko, zbog prirode posla, primoran da provede ~itav `ivot bez `ene i dece, postoji veliki rizik da kod wega ne do|e do zdrave integracije seksualnosti, {to, na primer, mo`e da uzrokuje pedofiliju. Zbog toga ima sve mawe sve{tenika i katoli~koj crkvi nedostaju mladi qudi. Uskoro }e skoro dve tre}ine parohija, kako u zemqama u kojima se govori nema~ki, tako i u drugim dr`avama, ostati bez sve{tenika i pri~esti. Mawak sve{tenika je toliki da se vi{e ne mo`e sakriti ni smaweni priliv sve{tenika iz drugih zemaqa (1.400 nema~kih sve{tenika su iz Poqske, Indije i Afrike) i objediwavawe parohija u “jedinice duhovnog blagostawa”, koje predstavqaju veoma popularan trend me|u vernicima. Broj novih sve{tenika se u Nema~koj smawio sa 366 1990, na 161 2003. godine, a prose~na starost danas aktivnih sve{tenika je preko 60 godina. Ekumenski pokret Papa voli da ga smatraju za portparola ekumenskog pokreta. Me|utim, on je, istovremeno, imao veliki uticaj na odnose Vatikana sa pravoslavnom i reformisti~kom crkvom, i odbio je da prizna wihove crkvene kancelarije i slu`be za pri~est. Papa je mogao da prihvati savet nekoliko komisija za istra`ivawe ekumenizma i da se ugleda na mnoge lokalne sve{tenike priznavawem kancelarija i slu`bi za pri~est nekatoli~kih crkava i dozvoqavaju}i euharisti~ku gostoqubivost. On je tako|e mogao da obuzda preterane, sredwovekovne pretenzije Vatikana na mo}, u smislu doktrine i rukovo|ewa crkvom u odnosu na crkve isto~ne Evrope i reformisti~ke crkve, i mogao je da odustane od vatikanske politike slawa rimokatoli~kih biskupa u regione u kojima je Ruska pravoslavna crkva najuticajnija. Papa bi moga o to da uradi, ali Jovan Pavle II to nije `eleo. Umesto toga, on `eli da o~uva, pa ~ak i pro{iri, rimokatoli~ki sistem mo}i. Zbog toga pribegava pobo`noj dvoli~nosti: vatikanska politika mo}i i presti`a se maskira improvizovanim ekumenskim govorima i praznim gestovima. To je za posledicu imalo blokirawe ekumenskog razumevawa posle sabora i optere}ivawe odnosa sa pravoslavnom i protestantskom crkvom do mere koja je stra{na. Papska vlast, kao i weni prethodnici iz 11. i 16. veka, predstavqa najve}u prepreku za ujediwewe hri{}anskih crkava u svoj wihovoj slobodi i raznovrsnosti. Kadrovska politika Kao pomo}nik biskupa, a kasnije i kao arhiepiskop Krakova, Karol Vojtila je u~estvovao na Drugom vatikanskom saboru. Ali kada je postao papa, on je zanemario kolegijalnost koja je dogovorena na tom saboru i umesto toga je slavio trijumf svoje papske vlasti na ra~un biskupa. Ovaj papa je 703
svojom “unutra{wom politikom” bezbroj puta izdao sabor. Umesto da koristi pomirqive re~i “upotpuwavawe, dijalog i kolegijalnost, ekumenski”, sada u doktrini i praksi va`e “obnova, pridikovawe, poslu{nost i ponovna vatikanizacija”. Kriterijum po kome se biraju biskupi nije duh Jevan|eqa ili sve{teni~ka slobodoumnost, ve} apsolutna lojalnost vatikanskoj struji. Pre imenovawa, wihova lojalnost se testira nizom pitawa, koje sastavqa papski dvor, posle ~ega sledi polagawe zakletve da }e iskazivati neograni~enu poslu{nost prema papi, sli~no polagawu zakletve “fireru”. Papini prijateqi me|u biskupima sa nema~kog govornog podru~ja su kardinal Kelna Joakim Majsner, biskup Fulde Johanes Diba, koji je umro 2000, Hans Herman Groer, koji je podneo ostavku na funkciju be~kog kardinala 1995, zbog optu`bi da je mnogo godina ranije seksualno zlostavqao u~enike, i biskup Sent Peltina Kurt Kren, koji je nedavno ostao bez posla, posle seksualnog skandala u wegovoj {koli za sve{tenike. To su samo najkardinalnije gre{ke ove u`asne kadrovske politike, zahvaquju}i kojoj je moralni, intelektualni i verski nivo biskupije toliko opao da je to postalo opasno. Prete`no mediokritetski, ultrakonzervativni i servilni biskupi su verovatno najgora posledica ovog predugog papskog sta`a. Mase katolika koje kli~u papi na insceniranim manifestacijama ne bi trebalo nikoga da zavaraju: za vreme mandata ovog pape crkvu su napustili ili su postali ateisti milioni qudi. Klerikalizam Ovaj papa va`i za veoma religioznog predstavnika hri{}anske Evrope, ali wegovi trijumfalni nastupi i reakcionarna politika izazivaju neprijateqski stav prema crkvi, pa ~ak i averziju prema hri{}anstvu. U papskoj kampawi jevan|elizacije, sredi{te ~ini seksualni moral koji je u raskoraku s vremenom. Naro~ito se `ene ne sla`u sa vatikanskim stavom o kontroverznim pitawima, kao {to su kontracepcija, abortus, razvod i ve{ta~ka oplodwa, {to nazivaju promoterima “kulture smrti”. Zbog svojih intervencija – na primer u Nema~koj, gde je poku{ala da uti~e na politi~are i biskupiju u sporu oko savetovali{ta za abortus – Rimska kurija stvara utisak da ne po{tuje zakonsku odvojenost crkve i dr`ave. Vatikan tako|e (koriste}i Evropsku narodnu stranku kao svog portparola) poku{ava da izvr{i pritisak na Evropski parlament, time {to tra`i da se za rad na, na primer zakonu o abortusu, anga`uju stru~waci koji su lojalni wemu. Umesto da se pridru`i glavnoj dru{tvenoj struji tako {to }e podr`avati razumna re{ewa, Rimska kurija, kroz svoje proklamacije i tajno agitovawe (preko nuncijata, biskupskih konferencija i “prijateqa”), u stvari, podsti~e polarizaciju izme|u protivnika abortusa i onih koji se zala`u za pravo na izbor, izme|u moralista i qudi slobodnih shvatawa. Posledica toga je to {to klerikalisti~ka politika Vatikana samo ja~a poziciju dogmatskih antiklerikalista i fundametalisti~kih ateista. Ona tako|e izaziva sumwu me|u vernicima da vera mo`e da bude zloupotrebqena u politi~ke svrhe. 704
Sve`a krv Kao harizmati~ni sagovornik i medijska zvezda, papa ima naro~iti uticaj na mlade qude, uprkos tome {to stari. Ali, to posti`e time {to se u velikoj meri pribli`ava konzervativnim “novim pokretima” koji poti~u iz Italije, pokretu “Opus Dei” koji je nastao u [paniji i nekriti~noj javnosti lojalnoj papi. Sve ovo je simptomati~no za papin pristup lai~kom delu javnosti i za wegovu nesposobnost da razgovara sa svojim kriti~arima. Glavni regionalni i me|unarodni omladinski doga|aji, koje sponzori{u novi lai~ki pokreti (Fokolare, Komunione e liberacione, Sant Edidio, Regnum Kristi) i nadgleda crkvena hijerarhija, privla~e na stotine hiqada mladih, od kojih su mnogi dobronamerni, ali previ{e nekriti~ni. U vreme kada im nedostaju ubedqivi lideri, na te mlade qude najja~i utisak ostavqaju masovna “okupqawa”. Magnetska privla~nost “Jovana Pavla superzvezde” je obi~no va`nija od sadr`aja papinih govora, dok je wihov uticaj na parohijski `ivot minimalan. Dosledno svom idealu jednoli~ne i poslu{ne crkve, papa budu}nost crkve vidi skoro iskqu~ivo u ovim konzervativnim lai~kim pokretima koje je lako kontrolisati. To podrazumeva distancirawe Vatikana od jezuitskog reda, koji je dosledan na~elima sabora. Jezuite, koje su prethodne pape volele zbog wihovih intelektualnih kvaliteta, kriti~ne teologije i liberalnih teolo{kih mi{qewa, sada se vide kao saboteri papske politike obnove. Karol Vojtila je, ~ak i dok je bio krakovski biskup, poklawao veliko poverewe finansijski mo}nom i uticajnom, ali nedemokratskom i tajnovitom pokretu Opus Dei, koji se u pro{losti dovodio u vezu sa fa{isti~kim re`imima, a sada je naro~ito aktivan u svetu finansija, politike i novinarstva. U stvari, papa je, davawem specijalnog pravnog statusa Opusu Dei, ~ak izuzeo tu organizaciju iz supervizije katoli~kih biskupa. Zbog toga mladi qudi iz crkvenih organizacija i kongregacija, a naro~ito neorganizovani “prose~ni katolici”, obi~no izbegavaju velika omladinska okupqawa. Katoli~ke omladinske organizacije, koje su u zavadi sa Vatikanom, disciplinuju se i izgladwuju, tako {to im lokalni biskupi, po nare|ewu Vatikana, uskra}uju finansirawe. Sve zna~ajnija uloga ultrakonzervativnog i netransparentnog pokreta Opus Dei u mnogim institucijama je stvorila klimu neizvesnosti i sumwi~avosti. Nekada kriti~ni biskupi su se dodvorili Opusu Dei, dok su se laici, koji su ranije bili ukqu~eni u crkvu, rezignirano povukli. Gresi iz pro{losti Uprkos ~iwenici da je 2000. sebe primorao na javno priznawe istorijskih gre{aka crkve, to na Jovana Pavla II nije imalo skoro nikakve prakti~ne posledice. Barokno i pompezno priznawe crkvenih greha, izvedeno sa kardinalima u katedrali Svetog Petra, ostalo je nejasno, neprecizno i dvosmisleno. Papa je samo tra`io opro{taj za grehe “sinova i k}eri” crkve, ali ne i za grehe “svetih otaca”, same crkve i onih crkvenih poglavara koji su tome prisustvovali. Papa nikada nije komentarisao veze Rimske kurije sa mafijom, ve} je samo doprineo zata{kavawu skandala i kriminalnog pona{awa. Vatikan je 705
tako|e krajwe sporo sudio katoli~kim sve{tenicima ume{anim u pedofilske skandale. Zbog svega toga je papino malodu{no priznawe ostalo bez odjeka, ne izazivaju}i ni preokrete ni akciju, ve} samo re~i. Pokazalo se da je ovaj papa za katoli~ku crkvu, uprkos svojim pozitivnim aspektima, veliko razo~arawe, pa ~ak i katastrofa. Zbog svojih protivre~nosti, ovaj papa je u velikoj meri polarizovao crkvu, otu|io je od ogromnog broja qudi i gurnuo je u epohalnu krizu – strukturalnu krizu koja sada, posle 25 godina, otkriva svoje fatalne nedostatke u smislu razvoja i ogromne potrebe za reformom. Suprotno svim namerama izra`enim na Drugom vatikanskom saboru, sredwovekovni rimokatoli~ki sistem, aparat mo}i sa totalitarnim karakteristikama, obnovqen je uz pomo} inteligentnih i beskrupuloznih sve{tenika i akademske politike. Biskupi su dovedeni u red, sve{tenici preoptere}eni, teolozi u}utkani, laici li{eni svojih prava, `ene diskriminisane, zahtevi dr`avnih sinoda i vernika ignorisani, uz seksualne skandale, zabrane diskusija, ispirawe mozgova na misama, zabranu teolozima laicima da dr`e propovedi, podstrekivawe na potkazivawe, spre~avawe svetog pri~e{}a. “Svet” te{ko mo`e da se okrivi za sve ovo! Ishod je to da je katoli~ka crkva potpuno izgubila ogromni kredibilitet koji je imala dok je papa bio Jovan XXIII i dok su se sledila na~ela Drugog vatikanskog sabora. Ako slede}i papa nastavi da vodi politiku ovog pape, on }e samo pove}ati ogromne probleme i pretvoriti sada{wu strukturalnu krizu katoli~ke crkve u beznade`nu situaciju. Umesto toga, novi papa mora da se opredeli za promenu kursa i inspiri{e crkvu da krene novim putevima – u duhu Jovana XXIII i u skladu sa reformskim podsticajem nastalim na Drugom vatikanskom saboru. U ovom tekstu se navodi samo deo velikih grehova Jovana Pavla Drugog, ali autor prosto izbegava da navede i onaj najve}i, da je bio naredbodavac za sve zlo~ine na teritoriji biv{e Jugoslavije, mada oni neraskidivo pristaju uz ovako opisanu wegovu li~nost. 35. 2. Slavoja @i`eka, “Papini proma{aji” (objavqen u “In These Times””, 8. april 2005, prevod A. K): Dobro je poznato kako je papa Jovan Pavle II reagovao na film “Stradawe Isusovo” Mela Gibsona – odmah po zavr{etku projekcije promrmqao je: “Upravo tako je bilo!”. Zvani~nici Vatikana su to odmah porekli i umesto spontane papine reakcije stigla je “zvani~na” reakcija, neutralni stav koji nikoga ne mo`e da povredi. To povla~ewe, koje je neka vrsta mirewa s liberalnom osetqivo{}u, izdaja je onoga {to je bilo najboqe kod pokojnog pape – wegovog tvrdokornog eti~kog stava. Danas, u eri hipersenzibilnosti na “uznemiravawe” od strane drugog, postale su uobi~ajene primedbe zbog “eti~kog nasiqa”, eti~kih naredbi koje nas “terori{u” brutalnim nalozima. Oni koji takve primedbe iznose vi{e bi voleli “etiku bez nasiqa”, neku vrstu neprekidnih pregovora, uvek iznova, o eti~kim normama. U toj ta~ki se najvi{a kulturna kritika neo~ekivano susre}e sa najni`om pop psihologijom. 706
Par excellence primer toga je Yon Grej, autor kwige “Mu{karci su sa Marsa, `ene sa Venere”. On je gostuju}i kod Opre Vinfri svoje stanovi{te razvio do logi~kog vrhunca. Po{to smo svi mi zapravo ni{ta drugo do one pri~e koje sami o sebi pri~amo, onda se, ka`e Grej, psihi~kih blokada mo`emo osloboditi tako {to }emo “kreativno” prepri~ati vlastitu pro{lost, dodati joj poneki pozitivni preokret. Grej nema na umu standardnu kognitivnu terapiju – to jest, promenu negativnih “pogre{nih verovawa” o sebi u pozitivni stav i uverewe da smo voqeni i sposobni za kreativni rad. On se zala`e za “radikalniji” pseudo-frojdovski postupak vra}awa na scenu primordijalne traumatske povrede. Grej prihvata psihoanaliti~ki stav da trauma iz ranog detiwstva zauvek obele`ava daqi ~ovekov razvoj. Wegov je predlog da se vratimo na primarnu traumati~nu scenu i direktno se sa wom suo~imo da bismo onda, pod vo|stvom terapeuta, kroz “pozitivnu”, benignu i produktivnu naraciju “ponovo ispisali” to svoje iskustvo. Na primer, ukoliko u va{em nesvesnom postoji traumati~na scena koja iskrivquje i sputava va{u kreativnost, a to je scena u kojoj otac urla: “Ti si bezvredan! Mrzim te! Od tebe nikad ni{ta ne}e biti!”, onda treba da naprosto ponovo ispi{ete taj scenario i da ubacite nasmejanog i dobronamernog oca koji vam govori: “Ti si sasvim u redu, imam u tebe puno poverewe!”. Igraju}i tu igru do kraja, u ~uvenom Frojdovom slu~aju “~oveka-vuka” – za koga je primarna traumati~na scena bila {to je video coitus a tergo roditeqa – Grej bi predlo`io da “~ovek-vuk” tu scenu u se}awu vidi tako kao da su roditeqi mirno le`ali u krevetu, otac je ~itao novine, a majka qubavni roman. Problem sa ovako sme{nim preterivawem je to {to se ono zapravo doga|a. Danas mnoge etni~ke, seksualne ili rasne mawine ponovo ispisuju svoju pro{lost ~ine}i je pozitivnijom, boqom po wih itd – recimo neki Afroamerikanci tvrde da su mnogo pre modernog doba u Evropi afri~ka carstva ve} imala visokorazvijenu nauku i tehnologiju. Na sli~an na~in bismo mogli da zamislimo i kako bi se mogle ponovo ispisati Deset zapovesti – nisu li i tako neke od tih zapovesti prestroge? Hajde da se onda mislima vratimo na Sinaj i malo ih prepravimo! “Ne prevari `enu – izuzev ukoliko to ne ~ini{ emotivno iskreno i u ciqu svoje dubinske samorealizacije”. Odli~an primer je kwiga “Skriveni Isus” Donalda Spota. U tom Wu ejy i “liberalnom” ~itawu hri{}anstva, u vezi sa razvodom stoji slede}e: “Isus je nedvosmisleno odbacio razvod i novi brak... Ali nije i{ao tako daleko da ka`e da se brakovi ne mogu raspasti... Nigde u wegovom u~ewu ne ka`e se da ~ovek do`ivotno treba da bude vezan za posledice nekog svog greha. Isus je `eleo da qude oslobodi, a ne da primorava... O~igledno je da se neki brakovi raspadaju, da se zaveti kr{e, da se obe}awa ne po{tuju, a qubav izneverava.” Koliko god bilo saose}awa u ovim liberalnim re~ima, u wima se na fatalni na~in brkaju emotivni usponi i padovi sa bezuslovnim simboli~kim obavezivawem koje bi trebalo da traje i onda kada vi{e ne po~iva na direktnim emocijama. “Ne razvedi se – osim kada se tvoj brak zaista raspadne, kada oseti{ da je on nepodno{qiv emotivni teret koji te onemogu}ava da 707
`ivi{ punim `ivotom”. Ili ukratko, zapovest va`i, izuzev u slu~aju kad uop{te ima nekog smisla (jer ko bi se razvodio dok mu brak jo{ cvate)? Eto tako mi danas – iako je temeq moderne teme qudskih prava zapravo u jevrejskom pojmu qubavi prema bli`wem – na negativan na~in povezujemo Dekalog (traumati~no nametnute bo`anske zapovesti) i qudska prava. To }e re}i, u na{em postpoliti~kom, liberalno-permisivnom dru{tvu, qudska prava, na kraju krajeva, postaju prava da se ne po{tuju Deset zapovesti. “Pravo na privatnost” – pravo na prevaru, u~iwenu u tajnosti koju niko ne sme da ~a~ka. “Pravo da se tra`i sre}a i pravo na privatno vlasni{tvo” – pravo da se krade i da se drugi eksploati{u. “Pravo na izra`avawe i pravo na slobodu {tampe” – pravo da se la`e. “Pravo slobodnih gra|ana da nose oru`je” – pravo da se ubija. I kona~no, “pravo na versku slobodu” – pravo da se po{tuju la`ni bogovi. Veli~ina pape Jovana Pavla II je u tome {to je on bio personifikacija odbijawa tog liberalnog, oportunisti~kog puta. ^ak i oni koji su po{tovali papin moralni stav, obi~no su uz hvale dodavali upozorewe da se on ipak beznade`no demode, ~ak i nekako sredwovekovno dr`i dogmi koje nemaju nikakvog dodira sa zahtevima modernog doba. Jer kako danas neko mo`e da ignori{e kontracepciju, razvod ili abortus? Kako je papa mogao da ne prihvati pravo na abortus ~ak i kada je trudno}a posledica silovawa ({to je i u~inio u slu~aju silovanih monahiwa u Bosni)? Nije li o~igledno da ~ak i u principijelnom odbacivawu abortusa ~ovek mora da bude spreman na kompromis kada se radi o tako ekstremnim slu~ajevima? Potpuno je jasno za{to je Dalaj Lama mnogo pogodniji vo|a u na{e postmoderno, permisivno vreme. On nam nudi spiritualizam tipa “ose}aj-se-dobro”, ne name}u}i neke odre|ene obaveze. Svako, pa ~ak i najdekadentnija holivudska zvezda, mo`e da bude wegov sledbenik i da istovremeno vodi promiskuitetan `ivot i brine samo o zgrtawu novca. Tome nasuprot, papa nas podse}a da postoji cena koja se mora platiti ukoliko `elite ispravan eti~ki stav. Upravo wegovo tvrdoglavo dr`awe za “stare vrednosti”, ignorisawe “realnih” zahteva na{eg doba, ~ak i kada se ~ini da su argumenti protiv wega “o~igledni” (kao u slu~aju silovane monahiwe), jesu ono zbog ~ega je bio autenti~na eti~ka figura. No, ipak, da li je papa zaista bio na visini svog zadatka? Setite se da katoli~ka crkva ima svoju vlastitu “belu mafiju”, Opus Dei, (polu)tajnu organizaciju koja na neki na~in otelovquje ~isti Zakon s one strane svakog pozitivnog legaliteta. Vrhovno pravilo Opus Dei-a je bezuslovna poslu{nost papi i nemilosrdna odlu~nost da se radi za crkvu, a da se sva ostala pravila (potencijalno) suspenduju. Po pravilu, wihovi ~lanovi, ~iji je zadatak da prodru u najvi{e politi~ke i finansijske krugove, kriju svoju pripadnost Opus Dei-u ili pak umawuju zna~aj te stvari. Tako oni postaju zaista “opus Dei” – “bo`je delo”, {to }e re}i da perverzno sebe zami{qaju kao direktni instrument bo`anske voqe. Pogledajmo i mno{tvo slu~ajeva da su sve{tenici seksualno zlostavqali decu. Toga je toliko, od Austrije i Italije do Irske i SAD, da se zaista mo`e re}i da unutar crkve postoji artikulisana “kontrakultura” koja 708
ima vlastiti set tajnih pravila. Postoji veza izme|u skandala vezanih za pederastiju i grupe Opus Dei zato {to ona interveni{e i poma`e crkvi u zata{kavawu. Iz na~ina na koji crkva reaguje na te skandale jasno je na koji na~in ona vidi svoju ulogu: crkva tvrdi da ti slu~ajevi, koliko god bili stra{ni, ipak predstavqaju wen unutra{wi problem, i krajwe nevoqno sara|uje sa policijom. crkva je, na neki na~in, u pravu. Zlostavqawe dece je unutra{wi problem crkve – to jest, do wega nu`no dolazi s obzirom na na~in na koji je ta institucija organizovana, s obzirom na libidinalnu ekonomiju na koju se ta organizacija oslawa. I naravno, ti skandali nisu samo pojedina~ni slu~ajevi kriminala, vezani za pojedince koji su igrom slu~aja sve{tenici. Problem je sistemski. U skladu s tim, na nevoqnost crkve da sara|uje ne treba odgovoriti tvrdwom da se radi o kriminalu i da }e crkva, ukoliko ne pomogne istrazi, biti progla{ena za sau~esnika. Potpuno nezavisno od tih istraga, treba pokrenuti istragu ~iji }e predmet biti sama crkva, kao institucija koja sistemski proizvodi takve zlo~ine. Iz tog razloga se pojava seksualnih skandala vezanih za sve{tenike ne mo`e objasniti, kao {to to ~ine protivnici celibata, time {to seksualne potrebe sve{tenika, po{to se ne mogu na legitiman na~in zadovoqiti, eksplodiraju na patolo{ki na~in. Problem ne bi bio re{en ako bi se katoli~kim sve{tenicima dozvolilo da stupe u brak. Ne bi tada sve{tenici radili svoj posao ne uznemiravaju}i de~ake – pedofilija proisti~e iz polnog aparthejda (prihvatawa iskqu~ivo mu{karaca) koji je vezan za poziv sve{tenika. Papa je u ovoj stvari omanuo. Uprkos javnom priznawu da je zabrinut, on se nije suo~io sa korenima i posledicama skandala vezanih za pedofiliju. Pod wegovim vo|stvom Opus Dei je postao ja~i nego ikada. Papin predstavnik za {tampu, Navaro Vals, wihov je ~lan. Papa je ~ak osniva~a te grupe Hoze Mariju Eskriva de Balagera (koji je bio otvoreni antisemita i protofa{ista) proglasio za sveca – {to je ~in koji otvoreno protivre~i izviwewu Jevrejima zbog vi{evekovnih hri{}anskih zlo~ina nad wima, i u stvari to izviwewe potire. Zbog toga je Jovan Pavle II bio eti~ki proma{aj – i dokaz da se ~ak i iskreni, radikalni eti~ki stav pretvara u la`nu i praznu pozu ukoliko ne uzme u obzir i ono {to ~ime je uslovqen i ono {to iz wega proizlazi. U tekstu se iznose ~iwenice koje dokazuju tvrdwu da je Jovan Pavle Drugi u svakom pogledu bio eti~ki proma{aj. Takvom eti~kom proma{aju odgovara i kvalifikacija da je naredbodavac za sve zlo~ine na teritoriji biv{e Jugoslavije. 35. 3. U ~asopisu “Svet” broj 1003, od 13. maja 2005. godine, pod naslovom “Razbijawe Jugoslavije”, objavqen je tekst: Nema~ka ka`wava Srbe za izgubqene ratove Francuski profesor istorije Eduard Huson objavio je kwigu “Jedna druga Nema~ka”, u kojoj otvoreno govori o tome kako i za{to su zvani~nici iz Bona, igraju}i duplu politi~ku igru, razbili SFRJ. 709
– Nisu samo Vatikanska banka, Opus Dei, Malte{ki vitezovi i SAD aktivno u~estvovali u razbijawu druge Jugoslavije. To je sa podjednakom `estinom u~inila i Savezna Republika Nema~ka, koja je i pre Titove smrti radila na tome da se Jugoslavija uni{ti. Ovu poruku nam je pro{le nedeqe iz Pariza poslao profesor istorije Eduard Huson, kao reakciju na na{ tekst o uticaju Vatikana na doga|awa u biv{oj Jugoslaviji. Profesor Huson je autor kwige “Jedna druga Nema~ka”, u kojoj se otvoreno i direktno ukazuje na ulogu Nemaca u raspadu SFRJ po~etkom devedesetih godina. Ovaj Francuz, istori~ar na Sorboni ne spada u kategoriju prosrpskih intelektualaca Pariza. Wegovu kwigu “Jedna druga Nema~ka” izdala je poznata ku}a “Galimar”. U woj profesor Huson analizira spoqnu politiku Nema~ke u posledwe dve decenije. A u okviru te analize profesor Eduard Huson je dva poglavqa posvetio nema~koj politici na Balkanu. – Ovo je jedna od retkih kwiga, koja je izdata na Zapadu, u kojoj nema povike na Srbe. Ovo je, tako|e, i jedna od retkih kwiga koja otvoreno ukazuje da je Nema~ka bila glavni evropski krivac za posledwe balkanske ratove – rekao nam je francuski profesor istorije Eduard Huson. Branio sam Srbe U intelektualnom smislu gledano, ja sam bio dobro pripremqen da se suprotstavim propagandi koja se vodila protiv Srba od 1991. do 1999. godine od strane zapadnih medija. Bavim se istorijom Drugog svetskog rata i znam ko je bio uz naciste, a ko se borio za slobodu Evrope. Francuski rukovodioci i intelektualci pate, u tom pogledu od istinske amnezije i nesposobni su da vide da su se hrvatski nacionalisti~ki pokreti sedamdesetih i osamdesetih godina napajali usta{kom ideologijom. Naravno, gre{ke jednih ne zna~e i potpunu nevinost drugih, ali Srbi su bili u toj meri napadani kao jedini krivci za raspad Jugoslavije, da je meni postalo jasno da su krivice drugih morale biti poprili~ne. I sama Francuska je od 1993. demonizirala Srbe, da bi re{ila svoje probleme sa Nema~kom. Pariz je napadom na Srbe `eleo da prevazi|e tenzije koje su postojale izme|u Francuske i Nema~ke oko wihove pozicije u Evropskoj uniji. Me|utim, ja se pitam koja je to perverzna logika rukovodila Evropu, koja je Milo{evi}evom nacionalizmu suprotstavila hrvatski i albanski mikrofa{izam. Za{to je ve}ina zapadnih intelektualaca tolerisala fa{isoidnu Hrvatsku i Frawu Tu|mana, koji je negirao usta{ki genocid nad Jevrejima, relativizirao usta{ke zlo~ine i bio odgovoran za etni~ko ~i{}ewe 500.000 Srba iz Krajine. Ako se uzmu u obzir hrvatski ultra-nacionalizam i Izetbegovi}ev islamski fundamentalizam obja{wewe, da je za sve to bio kriv Milo{evi}ev nacionalizam, nije nimalo uverqivo. Kada smo profesora Husona zamolili da nam pojasni svoju tezu, dobili smo slede}e obja{wewe: – Opis nema~ke politike na Balkanu u razdobqu od 1989. do 1999. godine ja nazivam krizom nema~kog sistema. Naime, Savezna Republika Nema~ka je tokom 20. veka idejno sledila dve li~nosti: Konrad Adenaura i Vili Branta. Obojica su bili protivnici politi~kih konflikata i rata u Evro710
pi, pa je Nema~ka u wihovo vreme svu svoju politi~ku pa`wu posve}ivala ekonomskom prosperitetu. Me|utim, u drugoj polovini sedamdesetih i po~etkom osamdesetih, kada na politi~ku scenu stupa nova generacija nema~kih politi~ara, simpatizera Amerike, Zapadna Nema~ka napu{ta detant i prikqu~uje se reganovskoj politici ru{ewa komunisti~ke Evrope. I dok je ~itav Zapad tada na Titovu Jugoslaviju gledao kao na prihvatqivu komunisti~ku dr`avu, Nema~ka je Jugoslaviju proglasila za svoju politi~ku metu. Zvani~ni Bon je, dakle, i pre Titove smrti radio na tome da se Jugoslavija raspadne. Zavera [trusa, Kola i Gen{era Koji nema~ki politi~ari su, po va{em mi{qewu, najvi{e insistirali na razbijawu SFRJ i optu`ivawu Srba za taj raskol? – Unutar politi~kih rukovode}ih struktura na Zapadu mnogi Nemci su bili antijugoslovenski orijentisani, a pre svih, Franc Jozef [traus, Helmut Kol i Hans Ditrih Gen{er. [traus kao reprezentant nema~kih nacionalista je smatrao da je Jugoslavija ve{ta~ka tvorevina i posebno politi~ki nepodobna zato {to je bila plod versajskog sporazuma. Kol i Gen{er su prihvatili ovu tezu, jer je odgovarala wihovom mi{qewu da je Titova Jugoslavija napravqena mimo politi~kih interesa Nema~ke. I nastojali su da je sru{e po svaku cenu. To dokazuje stru~wak za nema~ku tajnu slu`bu BND, profesor Erih Smit Enbon, koji je 1995. godine obelodanio izve{taj BND da je zvani~ni Bon, ~im je Ustav SFRJ iz 1974. usvojen, iskoristio jugoslovensku decentralizaciju da bi u~vrstio svoje politi~ke veze sa Hrvatskom i podstakao weno odvajawe. Taj posao je obave{tajno, politi~ki i diplomatski poveren Klausu Kinkelu, koji je bio na ~elu BND do 1992. godine, a potom je bio ministar spoqnih poslova Nema~ke. Ja sam u to vreme ve} po~eo redovno da odlazim u Nema~ku da prikupqam dokumentaciju i podatke o nema~koj spoqnoj politici. Razgovarao sam tada sa mnogim nema~kim politi~arima, funkcionerima, javnim li~nostima i svi su mi rekli da Srbi nisu jedini krivci za balkansko krvoproli}e ve} prvo Nemci, a potom Hrvati. Ru{ewe Helsin{kog sporazuma Svojim pona{awem, Nema~ka je zadala odlu~uju}i udarac Helsin{kom sporazumu iz 1975, koji je bio obnovqen 1990, a koji je govorio o nepovredivosti evropskih dr`avnih granica nastalih nakon Drugog svetskog rata. Jer, tek {to su se ujedinile dve Nema~ke, Bon je zaboravio demokratske principe iz Helsinkija i gurnuo biv{e jugoslovenske republike u me|usobni rat. U stvari, Nema~ka je time pokazivala da je spremna na odmeravawe snaga unutar Evrope. Na kojim ~iwenicama vi zasnivate tezu o iskqu~ivoj odgovornosti Nema~ke za krah SFRJ i za satanizaciju srpskog naroda? – Odgovornost nove i ujediwene Nema~ke za ratove i raspad Jugoslavije je ogromna, jer da se Bon nije u to me{ao bilo je sasvim mogu}e da se situacija u SFRJ stabilizuje i ova zemqa uvede u mirni proces tranzicije. Me|utim, od samog po~etka politi~ke dezintegracije unutar Jugoslavije, od 1989. do 1990. godine, Nema~ka je koristila dvostruki diplomatski jezik i 711
obmawivala Evropu i Ameriku. Jer, dok su Helmut Kol i Hans Ditrih Gen{er ohrabrivali secesiju Slovenije i Hrvatske, iza le|a ostalih evropskih lidera, istovremeno su preko BND tajno naoru`avali HDZ. I ~im je situacija za razjediwavawe sazrela, Kol i Gen{er su ucenili Evropu svojim tvrdim stavom: “Mi ne}emo dozvoliti razvoj evropske integracije ako Evropska zajednica odmah ne prizna nezavisnost Hrvatske i Slovenije!” ^udno je da su Francuska, Italija, Velika Britanija i druge evropske zemqe pokleknule pred nema~kom ucenom, jer je po~etkom devedesetih Nema~ka pozicija na Starom kontinentu bila dosta slaba. Nema~ka je tada, dok se rvala sa svojim problemom ujediwavawa sa isto~nim delom zemqe, ba{ na slu~aju Jugoslavije `elela da direktno proveri koliko je jaka i kakav je wen uticaj u Evropi. I uspela je na raspadu SFRJ da podigne svoj ugled i pove}a politi~ki uticaj u svetu. U tome je Nema~ka imala skrivenu podr{ku Va{ingtona. Nema~ko-ameri~ki rat [ta je razlog takve podr{ke Amerike nema~koj spoqnoj politici izazivawa konflikata u Evropi? – Amerikance je po~etkom devedesetih najvi{e interesovalo da prodube krizu u Evropi kako bi zadr`ali NATO i svoju dominaciju. A potom je Va{ington, kao i Bon, bio jako zainteresovan da drugu Jugoslaviju pretvore u tr`i{te za wihov kapital i wihove proizvode. Uostalom, razbijawe sovjetskog bloka, i SAD i Nema~ka su iskoristili ne samo za {irewe svog politi~kog ve} i ekonomskog uticaja i upliva na Istok. Da bi oja~ali svoju poziciju na Balkanu, i Bon i Va{ington su otpo~eli rat na Kosmetu. U mojoj kwizi ja pokazujem da su rat na Kosmetu zajedno vodili i kontrolisali ameri~ki dr`avni sekretar Madlen Olbrajt i nema~ki ministar spoqnih poslova Klaus Kinkel, a od 1998. godine i wegov naslednik Jozef Fi{er. Naj~udnije u svemu tome je {to je takva nema~ka politika vo|ena od strane socijaldemokratske vlade, koja je koketirala i sa srpskom pozicijom, ali i sa opozicijom. Politika nema~ke socijaldemokratske vlade prema zvani~nom Beogradu nije bila iskrena. I ona je vo|ena duplim standardima. Javno, Bon se zalagao za dijalog i mirno re{ewe krize u Jugoslaviji, a tajno je pri`eqkivao ne samo propast SFRJ, ve} i same Srbije. Dok su nema~ki demohri{}ani, a potom i socijaldemokrate bili na vlasti, nema~ki nacionalizam je cvetao. Jedna od wegovih glavnih parola je bila teza da Nema~ka razbijawem SFRJ i odvajawem Kosmeta mora da kazni Srbe zbog nema~kog poraza u dva svetska rata. Vladavinom socijaldemokrata i “zelenih”, dakle [redera i Fi{era, kada se {iri ideologija qudskih prava i oja~ava veza sa srpskom opozicijom, u biti se ni{ta u odnosu na Srbiju nije promenilo. Zvani~ni Bon i danas smatra da Srbi treba da budu stalno ka`wavani. Ru{ewe Srbije se nastavqa Ta va{a teza je suprotna ~iwenicama da je Bon imao odli~ne odnose sa DOS-om, pre svega sa Zoranom \in|i}em i da je Nema~ka posledwih pet godina dala veliku ekonomsku pomo} Srbiji? – To je samo javno lice nema~ke spoqne politike, tajno Nema~ka i daqe vodi negativnu politiku prema Srbiji sa ciqem da pora`avawem i pokora712
vawem Srbije, zvani~ni Bon preuzme dominaciju nad prostorom biv{e Jugoslavije i ~itavim Balkanom. Ta dominacija se ogleda, pre svega, u ekonomskoj kontroli Srbije i Balkana. Na koji na~in Nema~ka, po Va{em mi{qewu, danas kontroli{e Srbiju i Balkan? – Nema~ka marka je devedesetih godina postala glavna moneta na Balkanu, {to je tada oja~alo ekonomsku mo} Nema~ke u svim balkanskim zemqama. Marka je otvorila i mogu}nost direktnog nema~kog politi~kog uticaja na Balkan. U tom trenutku u Bonu se razmi{qalo da se balkanskim dr`avama pomogne, pa i Srbiji, kako bi se osigurala politi~ka i ekonomska stabilnost ovog regiona i jo{ vi{e oja~ala pozicija Nema~ke. Takva nema~ka politika je i bukvalno prestra{ila wene evropske partnere, pre svega, Francuze, Italijane, pa i Engleze, koji su uslovili nema~ko ujediwewe i ekonomsko ja~awe unutar EU sa napu{tawem doj~ marke. Bombardirati “srpske bandite” Nema~ka je bila me|u prvima u svetu koja je tra`ila vojnu intervenciju protiv Srba, jer je 22. jula 1992. Karl Lamer, poslanik nema~kog parlamenta, izjavio: “Ministri Evropske zajednice moraju se sastati kako bi pripremili brzu vojnu intervenciju za za{titu naroda u BiH”. A u stvari sve su politi~ke strukture u Nema~koj insistirale na tome. Pojava i dominacija evra na Balkanu, pa i u samoj Srbiji zna~ajno je oslabila politi~ku i posebno ekonomsku mo} Nema~ke. Pojavom evra Evropska unija je sasekla nadirawe Nema~ke i Amerike ka Balkanu, jer su i Bon i Va{ington onemogu}eni da sebi na Balkanu stvore prosperitetna tr`i{ta za svoj kapital i svoje robe i svoju politiku. Jugoslavija, a potom Srbija, su eklatantan primer `rtve mondijalisti~ke politike Nema~ke, SAD i Evrope, koja je bazirana na prezadu`enosti dr`ava i nekontrolisanoj slobodnoj ekonomskoj razmeni. Me|utim, ideologija ni~im sputane slobodne razmene dovodi jedino do osiroma{ewa industrijski nedovoqno razvijenih zemaqa, a u srpskom slu~aju posledice su bile u`asne, jer su beogradski politi~ari na{li pogre{ne puteve za razre{avawe ekonomske krize i rastu}ih socijalnih nemira. U tom konteksu mogu re}i da se sada nastavqa ru{ewe Srbije, jer wenim uni{tewem Zapad, dakle Nema~ka i Amerika pre svega, `ele da sru{e i posledwu prepreku za svoju dominaciju na Balkanu – konstantovao je na kraju na{eg razgovora pariski profesor istorije dr Eduard Huson. U ovom tekstu se iznose ~iwenice o glavnim saveznicima Jovana Pavla Drugog u razbijawu Jugoslavije. 35. 4. Sandra Cari}-Hercog je objavila tekst pod naslovom “Tajni dogovori hrvatskog vrha na Brionima”: Srbi planski proterani iz Hrvatske Nakon prvog {oka koji su u hrvatskoj javnosti izazvale nove, pro{irene optu`nice protiv generala Ivana ^ermaka i Mladena Marka~a, a koje je Karla del Ponte po~etkom nedeqe poslala u Zagreb, mediji se sve vi{e okre}u samom po~etku pri~e o optu`nicama. A ona po~iwe na tajnom sastanku odr`anom 31. jula 1995. godine na Brionima, koji je pokojni predsjednik Frawo Tu|man organizovao s tada{wim 713
ministrom obrane Gojkom [u{kom i vrhom Hrvatske vojske neposredno pre po~etka vojne akcije “Oluja”. Na tom sastanku, kako se doznalo kasnije, dovr{en je plan vojnog delovawa i osloba|awa severnog i ju`nog sektora, kao i plan odbacivawa srpskih snaga u Bosnu i Hercegovinu, a glavna je tema bila izve{taj o spremnosti hrvatskih vojnih snaga, o rasporedu i stawu protivni~kih snaga, kao i o mogu}im pravcima napada. Na osnovu magnetofonskih snimaka sastanka sastavqeni su “brijunski transkripti”, odnosno stenogramski zapisi, koji su dostavqeni ha{kom Tu`ila{tvu jo{ 2000. godine. Za wihovo dostavqawe Ha{kom sudu dugo je bio optu`ivan sam predsednik dr`ave Stjepan Mesi}, koji je te tvrdwe demantovao. Na temequ tih zapisa ha{ka tu`iteqica Karla del Ponte je podigla optu`nicu za “zlo~ina~ki poduhvat s namerom proterivawa srpskih civila iz Srpske Krajine”, kako se navodi u optu`nici. Ti su transkripti upotrebqeni za podizawe optu`nice protiv odbeglog generala Ante Gotovine, ali i protiv Ivana ^ermaka i Mladena Marka~a, a mnogi pravni stru~waci u Hrvatskoj upozoravali su i kako bi na osnovu wih bila podignuta i optu`nica protiv Frawe Tu|mana, da je `iv. Originalne tonske zapise sa sastanka, za koje se godinama verovalo da su izgubqeni ili uni{teni, agenti tajne slu`be kona~no su nedavno prona{li u podrumu zagreba~ke vile koju je biv{i hrvatski predsednik Frawo Tu|man ~esto koristio za tajne sastanke sa tada{wim politi~kim i vojnim vrhom. Krajem pro{le godine advokati generala Gotovine u javnosti su tvrdili kako su transkripti zapravo falsifikovani, jer je neko, prema wihovim izjavama, naknadno “prera|ivao” transkripte i mewao im smisao. Najsporniji deo snimka je govor Frawe Tu|mana u kojem je on, pri~aju}i o taktici, rekao: “Prema tome, istok bismo trebali pustiti na miru, a ovo bismo morali rije{iti, i jug i sjever. Rije{iti – na koji na~in? To je sada tema na{e dana{we rasprave. Da nanesemo takve udarce da Srbi prakti~no nestanu, odnosno da ono {to ne}emo odmah zahvatiti mora kapitulirati u nekoliko dana”. Te su sporne re~i poslu`ile Karli del Ponte da u optu`nice protiv trojice navedenih generala ubaci i pojam “udru`enog zlo~ina~kog poduhvata”, smatraju}i kako su wima jasno date naredbe vojnom vrhu da se kompletno, kako vojno, tako i civilno stanovni{tvo na podru~jima direktnog vojnog delovawa uni{ti, pobije ili protera. No, u vreme kada su te re~i bile objavqene u hrvatskoj javnosti, ve}ina medija je obja{wavala kako je tu re~enicu Tu|man izrekao u sasvim druga~ijem kontekstu od onoga koji se spomiwe u tu`bi protiv hrvatskih generala. Mediji su poku{avali objasniti, ne samo javnosti, ve} indirektno i ha{kom Tu`ila{tvu, da je u to ratno vreme malo ko u Hrvatskoj nazivao srpske vojne jedinice punim imenom, odnosno “Vojskom Srpske Krajine”, kako im je bilo slu`beno ime. 714
Svi su, pa tako i vojni vrh, u svakodnevnom govoru za srpsku vojsku koristili izraz “Srbi”, pa su mediji poku{avali objasniti da, ~ak i kada se na sastanku govorilo kako “treba Srbe potu}i”, zapravo niko nije mislio na `ene, decu, starce i civile, nego se taj izraz odnosio iskqu~ivo na vojni~ku pobedu nad srpskom vojskom, odnosno “Vojskom Srpske Krajine”. ^iwenica da su na tom sastanku bili prisutni svi tada najuticajniji i najmo}niji pripadnici politi~kog i vojnog vrha dr`ave dala je povoda Del Ponteovoj da ve} napisanu optu`nicu protiv generala Marka~a i ^ermaka, ali i onu protiv odbeglog Ante Gotovine (koje su potpuno iste, ali se vode odvojeno jer Gotovina nije dostupan Ha{kom sudu) pro{iri i na wih. Pravni analiti~ari se sla`u u oceni da u odbranu svakako treba ukqu~iti osobu koja }e, uz to {to je dobro poznavala situaciju u Hrvatskoj 1995. godine i u koju glavna tu`iteqka mo`e imati poverewa, znati na pravi na~in objasniti i opisati kontekst razgovora sa sednice dr`avnog vrha 31. jula 1995. na Brionima. Ove zlikovce je razdragano primao i delio im blagoslove Jovan Pavle Drugi. 36. 36. 1. Tekst pod naslovom “Vatikanska dr`ava” objavqen je u ~asopisu “Arhiv”, kwiga 18, broj 4. iz 1929. godine, autor Ilija A. Pr`i}: Od kada je prestonica rimske imperije prenesena u Vizantiju, javqa se tendencija da papa, koji je ostao u Rimu, dobije ve}u garanciju za svoju bezbednost, na taj na~in {to bi se stvorila naro~ita crkvena dr`ava. Godine 754. Pipin Mali poklonio je papi nekoliko gradova, a papa je krunisao wega i wegovog sina [arla (Charlemagne). Od toga trenutka postaje crkvena dr`ava, i pape, pored vrhovne duhovne vlasti nad katolicima, dobijaju i svetovnu vlast, stoje na ~elu jedne dr`ave. Crkvena dr`ava imala je veoma zna~ajnu ulogu u istoriji, i dugo je bila najva`niji ~inilac u hri{}anskom svetu. No od XVI veka wena mo} opada. U Evropi postaju velike protestantske dr`ave, i daqi istorijski doga|aji znatno ograni~avaju ulogu pape. Ipak, Italija je jo{ uvek samo “geografski pojam”, i izme|u mnogih malih dr`avica crkvena dr`ava je jo{ uvek zna~ajna. Papa ima i svetovnu i duhovnu vlast. Kao svetovni vladalac crkvene dr`ave, papa je pravi suveren koji ima vlast, nadle`nost, prerogative i obaveze kao i svaki drugi {ef dr`ave. Ali se wegova vlast ne prostire izvan granica rimske dr`ave i ne sme da do|e u sukob sa drugom suvereno{}u. Crkvena dr`ava imala je u me|unarodnoj zajednici ista prava i du`nosti kao i ostale dr`ave, i protestantske ili druge nekatoli~ke dr`ave prema crkvenoj dr`avi i wenom vladaocu bile su u istom polo`aju kao i prema ma kojoj drugoj dr`avi. U svojstvu vrhovnog stare{ine katoli~ke crkve, papa je bio u sasvim druga~ijem polo`aju. Wegova je vlast prelazila granice crkvene dr`ave i prostirala se na ceo svet, u potpunom smislu re~i, gde god postoji neka katoli~ka zajednica. U toku XIX veka nastaje ujediwewe italijanskih dr`avica pod vo|stvom Pijemonta. Do 1870, sva je Italija ujediwena, i ve}i deo crkvene dr`ave putem plebiscita odvojio se i pri{ao Italijanskoj kraqevini. Prestonica je bila u Florenciji, samo je jo{ Rim ostao van nove dr`ave, i uje715
diwewe nije bilo potpuno. Od pape je tra`eno da dragovoqno preda Rim, i kad je Pije IX odbio, italijanska vojska zauzela je i ovu varo{ 20. septembra 1870. Papi je ostavqen Vatikan sa okolnim crkvama i palatama. Zauze}e Rima papa je smatrao za nasiqe i ulo`io je protest kod svih dr`ava. On nije nikada priznao legitimnost italijanskoj vladi u Rimu i nije vi{e izlazio iz Vatikana, gde je ostao kao “dobrovoqni zatvorenik”. Tako je postalo poznato rimsko pitawe. Italijanska vlada `elela je da ovo pitawe na neki na~in uredi, i iako je jednim kraqevim ukazom izvr{ena aneksija Rima, i pored protesta Pija IX, Te`ilo se da se na neki na~in obezbedi sloboda crkve i nezavisnost pape. To je u~iweno ~uvenim Zakonom o garantijama od 13. maja 1871. godine. Osnovne odredbe ovog zakona su slede}e: zakonom je progla{ena neprikosnovenost papine li~nosti i priznata su mu suverena prava. Vatikan, Latranska palata i crkva i vila Kastelgandolfo ustupqeni su na u`ivawe papi. Odre|eno je da Italija daje papi godi{we 3,225.000 lira. Predvi|eno je da italijanska vlada obezbedi potpunu slobodu konklava, Koncila i slobodu po{tanskog i telegrafskog saobra}aja sa celim svetom. Italijanska vlada priznaje ambasadorima koji su akreditovani kod pape ista prava kao i ambasadorima akreditovanim kod italijanskog kraqa. Sem toga, italijanske vlasti priznava}e posmrtnice koje izdaju lekari ovla{}eni od upravnika apostolske palate. U stvari, zakonom o garantijama nije izri~no priznata teritorijalna suverenost pape. Pomenute palate, kao i muzeji, biblioteke i umetni~ke zbirke koji se u wima nalaze oslobo|eni su poreza, ali je papi zakonom o garantijama priznato samo pravo u`ivawa (usus), ne i suverenosti. Prilikom dono{ewa ovoga zakona u parlamentu je naro~ito nagla{eno da se ne priznaje teritorijalna suverenost pape. Govore}i o ovom zakonu, istaknuti italijanski pravnik i dr`avnik [aloja veli: “Zakon o garantijama priznao je papi duhovnu i po~asnu suverenost, ali mu nije dao nijednu vlast teritorijalne i pravne suverenosti.” (1. Scialoja, Sul diritto d’autore relativamente al “Co dex juris canonici”, Studi di diritto industriale, 1921, str. 5) Papina li~nost progla{ena je neprikosnovenom, priznata je eksteritorijalnost Vatikana, kao i diplomatskih predstavni{tava pri Vatikanu, ali sama suverenost nije priznata. Uostalom, pape nisu nikad priznale zakon o garantijama, stavqaju}i se na gledi{te da se odnosi izme|u crkve i Italije ne mogu urediti jednostranim aktom, kao {to je to jedan italijanski zakon. Ne priznaju}i zakon od 1871, papa nije primao godi{we izdr`avawe, koje je tim zakonom predvi|eno. Kako su uni{tewem crkvene dr`ave presu{ili prihodi, Sveta stolica se izdr`avala jedino prilozima svojih vernih (tzv. nov~i} Svetog Petra). Odmah po zauze}u Rima papa Pije IX uputio je protest, izjaviv{i da ne priznaje ovaj akt, koji je ozna~io kao nasilni~ki. Od toga vremena svaki novoizabrani papa, Leon XIII, Pije X, Benedikt XV i Pije XI ponavqali su ove proteste. No vremenom, svaki novi protest bio je u bla`oj formi. Papa se povukao u Vatikan, i otuda upravqao katoli~kom crkvom. Gubitak svetovne vlasti nije oslabio duhovnu organizaciju katoli~ke crkve. 716
Izme|u italijanske vlade i Svete stolice nije bilo nikakvih odnosa. Ipak, potrebe svakodnevnog `ivota zahtevale su da se s vremena na vreme crkveni dostojanstvenici obra}aju na italijanske vlasti. (2. Tako u sporu sa arhitektom Martinu~iem, zatim prilikom jednog po`ara u Vatikanskoj biblioteci 1903 god., i povodom nekih kradqivaca u Vatikanskom vrtu, 1909 god., koje su uhvatili papski `andarmi i predali italijanskoj policiji, Fauchille, Traité de droit international public, 1922, I. str. 736 i 738) Italijanske vlasti pokazivale su punu toleranciju i pru`ale svagda svoju saradwu, naro~ito prilikom dr`awa konklava. Crkvene vlasti, od svoje strane, nisu se me{ale u unutra{wu politiku Italije, no ovo tek u novije vreme. Posle uni{tewa crkvene dr`ave Pije IX uputio je svima katolicima zabranu da u~estvuju u izborima za skup{tinu. To je poznata zabrana “non expedit”, tj. da katolicima ne prili~i da u~estvuju u poslani~kim izborima. Papa Leon XII zadr`ao je ovo na~elo non expedit. Me|utim, vremenom, po~elo se odstupati od ove zabrane. Najpre je, u pojedinim slu~ajevima, dozvoqeno da katolici glasaju u nekim srezovima, protiv istaknutih antiklerikalnih socijalisti~kih kandidata. Kasnije je pre}utno ova zabrana ukinuta, ali papa nikad nije dopu{tao da se osnuje jedna katoli~ka politi~ka stranka u Italiji. Na~elo non expedit nije nikad primewivano na op{tinske izbore, gde su katolici svagda glasali. Tako je, vremenom, pripremano sve za zbli`ewe izme|u pape i talijanske vlade, i bele`en je svaki novi korak ka tome zbli`ewu, kao {to je, na primer, blagoslov koji je odmah po svome izboru dana{wi papa Pije XI uputio urbi et erbi, {to su ranije pape od zauze}a Rima prestali da vr{e. (3. Geo London, De Pie IX à Pie XI Paris 1929, r. 90) Papin polo`aj u me|unarodnom pravu postao je delikatan. Papi je priznavana suverenost, ali nije imao teritorije, {to je bitna osobina suverenosti, niti je katoli~ka crkva priznata kao me|unarodna pravna li~nost. Mnogobrojne teorije postavqene su u me|unarodnom javnom pravu o pravnom polo`aju pape, no mi ovde u ovo pitawe ne mo`emo ulaziti. Zadr`a}emo se samo na nekim faktima. Iako je izgubio svetovnu vlast, uloga pape u me|unarodnoj politici ostala je znatna. Kao duhovni poglavar katolika u celom svetu, papa je odr`avao veze skoro sa svima dr`avama, primao je wihove poslanike i slao svoje nuncije, koji su ga predstavqali u wihovim prestonicama. Papa je zakqu~ivao konkordate sa raznim dr`avama, od kojih da pomenemo konkordat sa Austrijom 1855, sa Crnom Gorom 1886. i sa Srbijom 1914. godine. Isto tako, papa je odr`avao veze sa stranim vladaocima. Samo, kako nije priznavao italijansku vladu, propisan je bio naro~iti ceremonijal za strane vladaoce koji bi do{li u Rim. Leon XIII nije dopu{tao katoli~kim vladaocima dolazak u Rim, i to je bio povod prekidu diplomatskih odnosa izme|u Portugalije i Italije 1895. i izme|u pape i Francuske 1904. godine. Kasnije, papa je ubla`io svoje dr`awe, i nije ulo`io protest povodom dolaska Vilsonovog 1918. i austrijskog kancelara Sajpela 1919. godine. Ipak, bilo je propisano da strani vladari, prilikom posete papi, po|u iz svoje ambasade pri Vatikanu (tako na pr. engleski kraq Edvard VII 1903. i Vilson 1919), ~ime je u~iwena neka vrsta diplomatske fikcije, kao da bi oni dolazili iz svoje zemqe. 717
No papa je u nekoliko mahova u~estvovao aktivno u me|unarodnom `ivotu. Godine 1896. zauzeo se kod abisinskog negusa Menelika za italijanske zarobqenike. U nekoliko mahova nudio je svoje posredni{tvo u me|unarodnim sporovima, ili je bio moqen za to. Za vreme svetskoga rata papa je uputio vi{e apela zara}enim stranama da prekinu neprijateqstva, i zauzimao se `ivo za zarobqenike i internirane, kao i za ostale dobrotvorne pokrete da bi se olak{alo postradalima u ratu. Kad je 1898. godine Rusija uputila svoj poziv za sastanak me|unarodne konferencije koja bi imala da donese mere za obezbe|ewe mira, zatra`ena je i moralna potpora pape. On, me|utim, nije bio predstavqen na Ha{koj konferenciji 1899. godine, po{to se tome oduprla Italija. Da bi onemogu}ila papino naknadno pristupawe Ha{kim konvencijama, Italija je zahtevala da se ove konvencije oglase za zatvorene. Isto tako papa nije uzeo u~e{}a na konferenciji mira 1919, na osnovu tajnog ugovora, zakqu~enog 1915. god. izme|u Francuske, Rusije, Velike Britanije i Italije, povodom ulaska ove posledwe u rat protiv centralnih sila, a kojim je ugovorom predvi|eno da }e se Sveta stolica iskqu~iti iz budu}ih pregovora o miru. Tako je papa odstrawen od Pariske konferencije i od svih ostalih konferencija na kojima je ure|ivano stawe posle svetskoga rata. Isto tako papa nije predstavqen u Dru{tvu naroda. Ipak, kad se 1922. sastala u \enovi Konferencija za rekonstrukciju Evrope, papa Pije XI uputio je jedan memorandum kojim je tra`io da se, u slu~aju zakqu~ewa ugovora sa sovjetskom Rusijom, u tom ugovoru predvidi puna sloboda veroispovesti za sve ruske gra|ane ili strance u Rusiji, javno vr{ewe crkvenih obreda, i povra}aj nepokretnih imawa koja su pripadala pojedinim crkvama. Kako sa Rusijom nije postignut sporazum, to je ovo ostalo samo jedan predlog. Sa dolaskom fa{ista na vlast u Italiji, odnos prema papi se polako mewa. Ko je pa`qivo pratio razvoj doga|aja u Italiji, mogao je da zakqu~i da }e nastupiti pribli`ewe sa katoli~kom crkvom. Ovo se naro~ito jasno videlo od 1925. godine, kada je italijanska vlada stvorila jedan odbor koji je imao da pripremi reformu postoje}eg crkvenog zakonodavstva. U {kole se unosi raspe}e, koje je bilo odstraweno iz {kola dok je zvani~na politika bila antiklerikalna; zatim se zavodi katihizis. Donosi se zakon protiv slobodnih zidara, i zakon kojim se `ene udaquju iz dr`avne slu`be. Sve su to bile konzervativne mere, i kad je namesto lai~ke nastave uvedena religiozna, i kad je zabrawena sloboda ispovedawa zakonom protiv slobodnih zidara, i kad se te`ilo da se oja~a porodi~ni `ivot time {to bi se `eni onemogu}io ulazak u dr`avnu slu`bu te se tako ona silom okolnosti mora posvetiti porodici. To je, uostalom, bila prirodna posledica konzervativnog fa{isti~kog re`ima. Svaki konzervativni re`im neminovno se pribli`ava religiji. Religija pretpostavqa po{tovawe autoriteta, primawe jedne dogme bez diskusije. I fa{izam postavqa iste zahteve i ne dopu{ta kritiku svoje politike: svet ima da primi dr`avno ure|ewe bez diskusije, kao {to prima jednu religioznu dogmu. Demokratski re`im, sasvim obrnuto, ne prima ni{ta dok se ne doka`e korisnost. Posledica demokratskog re`ima bio je filosofski kriticizam u staroj Gr~koj. Sve se diskutuje, ni{ta ne priznaje, tra`i se opipqiv, pozitivni, o~evidan dokaz. Fa{isti~718
ki re`im stavqao je iste zahteve kao i katoli~ka crkva, otuda je sporazum izme|u pape i Musolinija bio sasvim mogu} i prirodan, jer se oba oslawaju na autoritetu i negirawu slobodne diskusije i slobodnog mi{qewa. Ovaj sporazum izme|u pape i italijanske vlade, dugo pripreman, dobio je svoj kona~ni oblik (4. Prof Francesco Scaduto, La Concilliacione dello Stato Italiano con la S. Sede. Rivista di diritto pubblico, Febrario – Marzo 1929, p. 69): 11. februara 1929. kardinal Gaspari, predstavnik papstva i Benito Musolini, u ime italijanskog kraqa, potpisali su u Latranskoj palati tri dokumenta, kojima je re{eno ,,rimsko pitawe”, i posle pedeset osam godina uspostavqeni odnosi izme|u pape i Italije. Ta tri dokumenta su politi~ki sporazum, konkordat i finansijska konvencija. Papa smatra da je “rimsko pitawe” definitivno re{eno i priznaje “kraqevinu Italiju pod dinastijom Savojskom sa Rimom kao prestonicom italijanske dr`ave.” Od svoje strane Italija priznaje Dr`avu grada Rima (Stato della città Vaticano) pod vrhovnom suvereno{}u pape. Ova dr`ava obuhvata prostor oko 44 hektara, i u wenim granicama se nalaze Vatikanska palata sa vrtovima, papin dvor, crkva Svetog Petra i trg pred tom crkvom. Nad tom teritorijom papa ima vrhovnu svetovnu vlast, kao pravi suveren. Trg pred crkvom Svetog Petra ustupa se u stalno u`ivawe Italiji. Pored toga priznata je papi svojina nad mnogim palatama u Rimu, kao i nad palatom Kastelgandolfo sa vilom Barberini (koja obuhvata prostor oko 40 hektara). Sve ove palate oslobo|ene su poreza, ne mogu biti eksproprisane i u`ivaju eksteritorijalitet kao i strane ambasade. Najzad jedna tre}a grupa nepokretnih imawa oslobo|ena je poreza i eksproprijacije, ali bez prava diplomatskog imuniteta (u ovu grupu spada na pr. gregorijanski univerzitet, arheolo{ki institut itd.). Izme|u Italije i pape uspostavi}e se diplomatske veze na taj na~in {to }e Italija akreditovati jednog ambasadora kod Svete stolice, a papa }e poslati jednog nuncija kod italijanskog kraqa. Papa ima i svetovnu i duhovnu suverenost. Nikoja vlast ne mo`e se me{ati u unutra{we ili spoqa{we upravqawe Vatikanske dr`ave. Svoje odnose sa raznim dr`avama papa }e, kao i do sada, ure|ivati putem konkordata. On mo`e da {aqe svoje poslanike i da prima poslanike stranih dr`ava, kojima Italija priznaje ista prava kao i poslanicima akreditovanim kod italijanskog kraqa. Papa se obavezao da }e “ostati stran svima svetovnim takmi~ewima izme|u drugih dr`ava i me|unarodnim kongresima sazvanim u tome smeru, sem ako stranke koje su u sukobu jednoglasno ne apeluju na wega da ih izmiri.” Prema tome, teritorija Vatikanske dr`ave smatra}e se kao neutralna i nepovrediva. Papi je priznata duhovna jurisdikcija nad svima katolicima u celom svetu. Pravo zakonodavstva u oblasti vere pripada iskqu~ivo papi i organima koje je on delegirao (episkopi i dr.). On }e odre|ivati crkvene praznike, mewati dosada{we duhovne propise, osnivati pravnu li~nost kongregacija, versko u~ewe i brak. Sva umetni~ka, kwi`evna i nau~na dela u Vatikanskoj dr`avi stavi}e se, kao i do sada, na raspolo`ewe posetiocima i nau~nicima. Vatikanska dr`ava ima}e svoje po{tanske marke, a mo}i }e da iskuje i svoj novac. No italijanske vlasti stavi}e joj na raspolo`ewe osobqe za po{tansku i `elezni~ku slu`bu (tj. kad se podigne projektovana `elezni~ka stanica u Vatikanskoj dr`avi). Itali719
ja }e ka`wavati krivce za dela po~iwena na teritoriji Vatikanske dr`ave, koje }e vatikanski organi predati italijanskim. Vatikanski organi preda}e italijanskim vlastima sva lica koja su po~inila krivi~na dela na italijanskoj teritoriji, pa su zatim prebegla na teritoriju Vatikanske dr`ave. U slu~ajevima nesporazuma izme|u pape i Italije, obe stranke obavezuju se da potra`e na miran na~in re{ewe. Najte`e i najzapletenije pitawe bilo je o dr`avqanstvu i stanovnicima Vatikanske dr`ave. Cela dr`ava pripada Svetoj stolici, u woj nema privatne svojine. A ipak postoje stanovnici i dr`avqani. Sva lica koja su u slu`bi pape smatraju se dr`avqanima Vatikanske dr`ave. No, za razliku od ostalih dr`ava, u kojima se dr`avqanstvo sti~e obi~no ro|ewem, a gubi formalnim otkazom, u Vatikanskoj dr`avi, ~iji su stanovnici u ve}ini ne`ewena sve{tena lica, dr`avqanstvo se sti~e samo stalnim nastawewem, a gubi prostim iseqewem, bilo stalnim ili privremenim. Sva sve{tena lica, koja stanuju van papske dr`ave – u Rimu ili Italiji – smatraju se italijanskim dr`avqanima. Jedini izuzetak ~ini se za kardinale koji pripadaju kuriji, koji se smatraju vatikanskim dr`avqanima, ma gde se nalazili. Konkordat ima 45 ~lanova i wime je katoli~ka crkva priznata kao dr`avna crkva u Italiji. (5. P. gentizon, Le concordat, Le Temps 12 et 13 mars 1929) Verskim kongregacijama priznata je pravna li~nost, kao i pravo upravqawa crkvenim imawima. No nije priznat naro~iti crkveni sud. Sve{tenicima }e suditi isti sudovi koji i ostalim gra|anima. Ure|eno je pitawe postavqawa novih episkopa, koje postavqa papa, ali po prethodnoj saglasnosti vlade. Sve{tenike postavqaju episkopi, ali tako|e po prethodnom odobrewu vlasti. Predvi|ena je konkordatom zakletva koju pola`u episkopi na vernost italijanskom kraqu. Prilikom svakog bogoslu`ewa po crkvama, spomiwa}e se ime italijanskog kraqa. Uvedeni su vojni sve{tenici. Nizom odredaba izmeweno je italijansko crkveno zakonodavstvo i dovedeno u saglasnost sa ovim ugovorima. Ukinut je i zakon od 13. maja 1871. godine. Italijanska vlada dopusti}e organizovawe i rad katoli~kih dru{tava, koja nemaju politi~ki ciq. Budu}i program verske nastave izradi}e italijanska vlada u dogovoru sa Svetom stolicom. Najva`nije pitawe koje je re{eno konkordatom ti~e se sklapawa i razvoda braka. Italijanska vlada priznaje zakonitim sve brakove zakqu~ene po propisima crkvenoga prava katoli~ke crkve i pridaje im sve posledice koje zakon daje gra|anskim brakovima. Brak se objavquje u parohijskim crkvama i u op{tinama. Odmah po ven~awu u crkvi, sve{tenik }e objasniti mladencima gra|anski zna~aj braka i pro~ita}e im ~lanove gra|anskog zakonika o pravima i du`nostima supru`nika. Sve{tenik sastavqa akt o ven~awu, ~iji je prepis du`an da dostavi op{tinskoj vlasti u roku od pet dana, da bi mogao da se upi{e u op{tinske kwige. Gra|anski brak nije ukinut, i wime mogu da se ven~aju nekatolici, kao i katolici koji ne `ele da se ven~aju crkvenim brakom. Dakle, crkveni brak je fakultativan, kao i gra|anski. Priznaju}i crkveni brak po propisima katoli~kog crkvenog prava, italijanska vlada je primila i ostala pitawa u vezi sa tim. Tako, na primer, prema odredbama katoli~kog crkvenog prava, mo}i }e da se ven~aju mu{karci od 16 i devojke od 14 godina; za ven~awe nije potreban pristanak rodite720
qa; dopu{teno je ven~awe preko zastupnika, itd. Duhovni sudovi su nadle`ni za utvr|ivawe ni{tavosti braka kao i za razvod u slu~aju nepotpunog braka (mariage non consommé). Kad presude povodom bra~nih sporova postanu kona~ne, dostavqaju se vi{em crkvenom sudu, koji }e proveriti da li je presuda donesena prema odredbama crkvenog prava, u koliko se odnosi na nadle`nost sudija, poziv i saslu{awe ili odsustvo stranaka. Kona~na re{ewa duhovnih sudova, kao i odluke vi{eg crkvenog suda, dostavqa}e se apelacionom sudu u ~iju teritorijalnu nadle`nost spada doti~ni spor, i apelacioni sud }e svojom presudom utvrditi kakve se izmene gra|anskog polo`aja stranaka imaju uneti u registre ven~anih. [to se ti~e dragovoqnog razvoda braka, Sveta stolica se saglasila da o wima re{avaju redovni sudovi. (6. L’Italie et le Saint-Siège, le Temps, 14 février 1929) Najzad, finansijskom konvencijom ugovoreno je da Italija plati papi 750 miliona lira i milijardu lira u obveznicama italijanskog konsolidovanog zajma 5 posto. Videli smo da se, zakonom o garantijama iz 1871. godine, italijanska vlada obavezala da pla}a godi{we 3,225.000 lira. Pape taj novac nisu uzimale, tako da bi ta suma, kapitalisana, danas iznela 1.079,711.000 lira, odnosno, kad se zlatna lira pretvori u dana{wu papirnu liru, po sredwem kursu 3,75 papirnih za jednu zlatnu liru, italijanski dug papi izneo bi 3.973,336.000 lira. Kad sumi od 750 miliona papirnih lira dodamo iznos jedne nominalne milijarde u zajmu 5 posto, ~iji je stvarni kurs 83 do 84 na sto nominalnih lira, {to predstavqa u stvari 840 miliona, izlazi da }e Italija platiti papi, 1 milijardu i 590 miliona lira. Razlika izme|u one sume koju bi Italija imala da plati na osnovu svoga zakona o garantijama, i sume koju }e platiti prema ovoj konvenciji, predstavqa 2 milijarde i 390 miliona. Ovo bi bile glavne odredbe sporazuma izme|u Italije i pape, bar prema onome {to je do sada objavqeno, jer potpun tekst ugovora jo{ nije zvani~no objavqen. Veliki broj politi~kih i pravnih pitawa postavqa se i postavqa}e se oko primene ovog sporazuma. Jo{ uvek on }e, i u samoj Italiji, nalaziti dosta protivnika, od kojih neki ve} sada o{tro kritikuju wegove odredbe. (7. Tako izme|u ostalih poznati teoreti~ar fa{izma, biv{i ministar prosvete Giovani Gentile u jednom ~lanku objavqenom u ~asopisu “Educazione fascista” i ve} pomenuti prof. Francesco Scaduto) Ali, ma {ta se zameralo, ostaje pozitivan fakt, da je 11. februara 1929. godine, posle pedeset osam godina re{eno “rimsko pitawe”, i da }e vaspostavqawe odnosa izme|u Italije i pape biti od koristi i jednoj i drugoj strani. Ovaj tekst je va`an zato {to svi autori koji su pisali o Vatikanu konstatuju da je morao da se iznedri fa{izam da bi se re{ilo rimsko pitawe. Osim toga, Lateranskim sporazumom je odre|en pravac budu}ih akcija Rimokatoli~ke crkve. 36. 2. U ~asopisu “Arhivist” , broj 1-2 od 1987. godine, objavqen je tekst Marka Ja~ova pod naslovom “Kratak istorijski pregled Vatikanskih arhiva i wihov zna~aj za istoriju srpskog i drugih balkanskih naroda”: I Tajni vatikanski arhiv I pored toga {to je najve}i deo gra|e ovog arhiva dostupan nau~noj javnosti, sa~uvao je naziv tajni, jer su se u pro{losti tako nazivali svi arhi721
vi vladara i prin~eva, koji su imali privatni karakter i slu`ili potrebama dr`ave. ^ak i posle wegovog zvani~nog otvarawa, Tajni vatikanski arhiv je zadr`ao privatni karakter, jer nad wim, kao svojinom, papa ima vrhovnu upravu i nadzor. Osim gra|e koju mu, kao centralnom arhivu Rimokatoli~ke crkve, odre|uje papa, dobija i najstariju dokumentaciju za koju nema dovoqno prostora u pojedinim arhivima Rimske kurije. U wemu se, iz prakti~nih razloga, ne nalaze slede}i arhivi: – Saveta za javne poslove crkve (Ministarstvo spoqnih poslova); – Kongregacije za doktrinu vere (ranije: Sveti ured); – Kongregacije za isto~ne crkve; – Kongregacije za propagandu vere i dr. Liber Pontificalis pomiwe dokumentaciju koja se od IV do IX veka ~uvala u arhivi Rimske crkve. Najzna~ajniji dokumenti bili su, prema sa~uvanim opisima u Liber Diurnus Romanorum Pontificum, sme{teni u kov~egu (Scrinium), koji se nalazio u Lateranu. Me|u najranijim i najzna~ajnijim sa~uvanim dokumentima va`no je pomenuti: – Liber Diurnus; – Zlatnu diplomu cara Otona I (962); – Jedan volume pisama pape Jovana VIII (872 – 882), sa~uvanog u kopiji iz XI veka (Reg. Vat. 1); – Originalni registar pisama pape Grigorija VII (1073 – 1085), zaveden kao Reg. Vat. 2; – Vormski konkordat, sklopqen izme|u pape Kalista II i cara Henrika IV (1122); – Dva pisma Jovana II Komnena, upu}ena papi Kalistu II i papi Honoriju II (1124, 1126); – Pismo Emanuela I Komnena, upu}eno papi Evgeniju III; – Diplomu sa zlatnim pe~atom Fridriha I Barbarose (1164) itd. Preme{taju}i centar Rimske kurije iz Laterana u Vatikan, papa Ino}entije III (1198 – 1216) je premestio i sedi{te papskog arhiva u Vatikan. Od tog vremena po~iwe regularna serija registra papskih pisama, koji sada sa~iwavaju zaseban fond “Registra Vaticana”. U ovom fondu se nalazi niz neobjavqenih dokumenata koji se odnose na sredwovekovnu Srbiju, Bosnu, Hrvatsku, Bugarsku, Ma|arsku i Albaniju. Uo~qiva je podudarnost pojedinih dokumenata sa srpskim izvorima, kao na pr. o dolasku u Rim episkopa Metodija, izaslanika Svetoga Save. Budu}i da su pape bili prisiqeni da se u izvesnim kriti~nim vremenima povla~e iz Rima, sa sobom su, pored drugih dragocenosti, nosili i svoj arhiv. Po{to je u toku XIII veka bio prevo`en u Lion, Viterbo i Anawi, papski arhiv je 1304. godine preba~en u Peru|u, odakle je jedan deo poslat u Francusku (Carpentras), a drugi u Asizu. Ponovo je ujediwen (1339 – 1342) u Aviwonu, gde se tada nalazilo sedi{te papa. 722
Po{to je sedi{te Kurije vra}eno u Rim (1377) i izabran Urban VI 1389), kardinali disidenti su izabrali za svog papu Klimenta (1378 – 1394), koji je rezidovao u Aviwonu. On i wegov naslednik Benedikt XIII (1394 – 1423) znatno su obogatili arhiv, koji se jo{ nalazio u aviwonskoj palati. Kao posledica aktivnosti kanonskih izabranih papa Urbana VI, Bonifacija IX (1389 – 1404), Ino}entija VII (1404 – 1406) i Grigorija XII (1406 – 1415) oformqen je novi papski arhiv. Svedo~anstvo o delovawu dvojice antipapa: Aleksandra V (1409 – 1410) i Jovana XXIII (1410 – 1415), izabranih u Pizi i Bolowi, sa~uvano je u wihovom privatnom arhivu. Po{to je na saboru u Konstanci izabran papa Martin V (1417 – 1431) i time okon~ana {izma, razjediwena arhivska gra|a je po~ela da se postepeno sliva u jedan centralni arhiv, s tim {to je ona koja se ~uvala u Aviwonu preba~ena u Rim tek u XVIII veku. Osniva~ Vatikanske biblioteke papa Sikst IV (1471 – 1484) smestio je jedan deo arhivske dokumentacije (registre papskih pisama) u tzv. Tajnu biblioteku, a drugi (vladarske diplome i privilegije Rimske crkve) u tvr|avu Sv. An|ela. Na taj na~in je za{titio i od velikog pusto{ewa Rima iz 1527. godine. Sazvav{i skup{tinu kardinala 1593. godine, papa Kliment VIII (1592 – 1605) je istakao neophodnost da se celokupna arhivska gra|a ~uva na jednom sigurnom mestu. Tom prilikom je imenovao i ~uvara Arhiva. Ovu odluku on je doneo, verovatno, podstaknut i burnim doga|ajima vezanim za austrijsko-turski rat, u istoriji poznat kao dugi, velikim delom vo|en i na na{em geografskom prostoru. Rat je idejno i materijalno organizovao papa Kliment VIII, ali je u wemu vidnu ulogu igrao i Jovan, “patrijarh Srba i Bugara” (1592 – 1614). Zajedni~ki interesi su ih do te mere zbli`ili da su, po{to su izmewali vi{e uzajamnih pisama i razjasnili sporna pitawa, utana~ili jedinstvo dveju crkava, o ~emu svedo~i i originalno pismo pape Klimenta VIII, upu}eno patrijarhu Jovanu. Pismo je, nasuprot dotada{woj vatikanskoj praksi da se zvani~na akta pi{u na latinskom, napisano na srpskom jeziku i }irilskim pismom. Sa~uvana arhivska dokumentacija iz onog i kasnijeg vremena svedo~e da su delo o jedinstvu pape Klimenta VIII i patrijarha Jovana wihovih naslednici dosledno po{tovali sve do be~kog rata (1683 – 1699), kada je, voqom austrijskog cara, kona~no uni{teno. To se mo`e zakqu~iti i na osnovu zvani~nog izve{taja nuncija u Be~u, u kome, kao svedok, opisuje razgovor vo|en izme|u srpskog patrijarha Arsenija ^arnojevi}a i cara Leopolda. I pored velikih zasluga pape Klimenta VIII za ~uvawe arhivske gra|e, Tajni vatikanski arhiv u dana{wem smislu re~i, osnovao je papa Pavle V 31. januara 1612, godine, kada je zvani~no imenovao i prvog arhivistu. U wegovom li~nom arhivu o~uvano je i pismo koje su mu uputili srpski prvaci i glavari, me|u kojima se pomiwe i nik{i}ki vojvoda Grdan. Za sedi{te novog arhiva odre|ene su tri sale pri sikstinskom salonu Vatikanske biblioteke, u koje je arhivska gra|a deponovana 1614. Slede}e godine sa~iwen je i prvi inventar. Prvi prefekt imenovan je, odlukom pape Urbana VIII 27. avgusta 1635. godine. 723
Prema odluci pape Aleksandra VII, od 22. III 1660, u nove prostorije Arhiva sme{tena je i diplomatska prepiska Svete stolice od 1623. do 1660. godine. Woj je dodata i prepiska iz kasnijeg vremena, pa je tako oformqen jedan od najzna~ajnijih fondova: Arhiv Dr`avnog sekretarijata, koji obuhvata period od XVII do XIX veka. Tajni vatikanski i drugi arhivi Rimske kurije su, voqom cara Napoleona, preba~eni 1810. godine u Pariz, odakle su ponovo vra}eni u Rim (1815 – 1817. godine). Za vreme preseqavawa vi{e volumea je nestalo, dok se niz dokumenata i danas nalazi u Francuskoj i drugim zemqama Evrope. Godine 1836. u Tajni vatikanski arhiv je preba~en Arhiv Nuncijature u Veneciji, a ne{to kasnije i kompletna dokumentacija Nuncijature u Be~u. Ti spisi su od naro~itog zna~aja za istoriju svih balkanskih naroda i zemaqa i Turske kao dr`ave. Papa Lav XIII doneo je 1880. godine odluku da se arhivska gra|a Tajnog vatikanskog arhiva stavi na uvid nau~nicima iz celog sveta. ^etiri godine kasnije (1. V 1884) osnovao je i {kolu latinske paleografije, arhivistike i diplomatike, koja s velikim uspehom radi i danas. Posebnu pa`wu Arhivu su posve}ivali Pije X (1903 – 1914), Pije XI (1922 – 1939), Pije XII (1939 – 1958), Jovan XXIII (1958 – 1963), Pavle VI (1963 – 1978) i sada{wi papa Jovan Pavle II koji je odlu~io da omogu}i nau~nicima konsultovawe arhivskih dokumenata sve do 1922. godine. Te{ko se usuditi i re}i koji su fondovi Tajnog vatikanskog arhiva najzna~ajniji za istoriju balkanskih naroda i zemaqa. Me|utim, jedno je izvesno, da svi oni koji prou~avaju balkansku istoriju prvo moraju da uzmu u ruku Garampijevu kartoteku (Schedario Garumpi), tako nazvanu po autoru i prefektu tog Arhiva (1752 – 1772. godine). Jedan deo dokumenata, koji je opisan u ovoj kartici, kod nas je objavqen, ali na takav na~in da bi bilo neophodno da se pristupi i kriti~nijem i potpunijem novom objavqivawu. Na drugo mesto, po zna~aju za balkansku istoriju, mo`da bi trebalo staviti izve{taje nuncija u Veneciji, Be~u, Pragu, Gracu i Stolnom Beogradu, nekada glavnom gradu Transilvanije. Ova dokumentacija je sistematski sre|ena i po godinama ukori~ena tek od XVII veka. Za ranije vreme razasuta je po raznim fondovima, a naro~ito u li~nom arhivu pape Pavla V Izve{taji nuncija su dragoceni istorijski izvor, pre svega, zbog toga {to su objektivni, iscrpni i pouzdani. Odlukom Tridentskog koncila (1545 – 1569), svi rimokatoli~ki nadbiskupi i biskupi bili su obavezni da svake tre}e godine podnesu izve{taj o svojim dijecezama. Zahvaquju}i tome, u toku tri veka nastao je dragocen fond “Visitationes ad Limina”, koji se dopuwuje biskupskim pojedina~nim pismima, sa~uvanim u fondu “Vescovi”. Biskupski izve{taji su ne samo dragocen, ve} i neizostavan istorijski izvor za regionalnu i nacionalnu istoriju. Istina, oni su ponekad subjektivni i te{ko prihvatqivi, ali su zato podlegali proveravawu nadle`nih kongregacija. 724
Da bi se izve{taji nuncija i biskupa mogli boqe i celovitije shvatiti i oceniti neophodno je, pored poznavawa op{tih istorijskih okolnosti, prou~iti i pisma rimokatoli~kih sve{tenika i misionara, koja su od 1622. godine redovno upu}ivali Kongregaciji za propagandu vere u Rimu. II. Arhiv Kongregacije za propagandu vere u Rimu Ovaj arhiv je nastao kao posledica administrativnog delovawa Kongregacije. Obuhvata period od 1622. do dana{weg dana. Nau~nim radnicima je stavqena na uvid dokumentacija do 1922. godine. Prvi sekretar Kongregacije Fran~esko Ingoli je posle deset godina rada po~eo da pi{e prvi vodi~ (Memoria Rerum), omogu}avaju}i time lako i jednostavno pronala`ewe tra`enih spisa. Odrediv{i prostor u Vatikanskoj palati za sme{taj arhivske gra|e, papa Urban VIII je ne samo pokazao veliko razumevawe za Ingolijeve napore, ve} je time ovu zbirku stavio pod li~ni nadzor i patronat. Posle Ingolijeve smrti sva dokumenta su preneta u zgradu Kongregacije za propagandu vere, gde se i danas nalaze. Za vreme pomenutog prevo`ewa u Francusku i nazad nekoliko sve`weva je zauvek izgubqeno, dok je 74 sve`wa bilo poslato u Be~. ^lanovi Kongregacije redovno su odr`avali sednice jednom mese~no. Na tim sednicama (Congregazioni Generali) razmatrali su va`nija pitawa, dok su ona slo`enija poveravana posebnim komisijama kardinala iz redova Kongregacije i drugih eksperata (Congregazioni Particolari). Svakodnevne poslove vodio je prefekt sa sekretarom i minutantima. Oni su odr`avali sednice jednom nedeqno (Congressi). Ona pitawa koja su zahtevala intervenciju pape saop{tavana su mu u vidu audiencije (Udienze). Svoje odluke Kongregacija je saop{tavala u vidu dekreta, uputstava i pisama. Ovom administrativnom poslovawu Kongregacije sve do 1892. godine odgovaraju glavni fondovi wenog Arhiva. I) Generalnim ili mese~nim sednicama (Congregazioni Generali) odgovaraju dva fonda: 1) Acta Sacrae Congregationis (Atti della Sacra Congregazione); 2) Scritture Originali riferite nelle Congregazioni Generali. II) Specijalnim sednicama (Congregazioni Particolari) odgovara fond Congregazioni particolari. III) Nedeqnim sednicama (Congressi) odgovara fond Scritture riferite nei Congressi. IV) Audijencijama odgovara fond Udineze di Nostro Signore. V) Odluke i odgovori Kongregacije zainteresovanim licima nalaze se u fondovima: 1) Decreti; 2) Istruzioni; 3) Lettere. 1) Acta Sacrae Congregationis (1622 – 1982) su zapisnici sa generalnih ili mese~nih sednica (Congregazioni Generali). Svaki predmet sadr`i tri elementa: 725
a) Ristretto – kratak sadr`aj jednog od kardinala (Ponente) kome je doti~ni predmet poveren da ga prou~i i o wemu referi{e na sednici; b) Sommario – kratak izvod iz dokumenta o kome se ve}a na doti~noj sednici i wega pi{e sekretar Kongregacije. Ponekad je, umesto kratkog izvoda, prepisan ceo dokument; v) Rescriptum (re|e: Decretum) – Odluka Kongregacije o predmetu o kome je ve}ano. 2) Scritture Originali riferite nelle Congregazioni Generali (1622 – 1892) sadr`e dokumenta o kojima je ve}ano na generalnim ili mese~nim sednicama Kongregacije (Congregazioni Generali). Naj~e{}e su u pitawu pisma nuncija, nadpiskupa, biskupa, prefekta misija, misionara, izaslanika, prin~eva i privatnih lica, zatim sinodalna akta i apostolske vizitacije. Ovaj fond je podeqen u dve serije: a) Prva serija je formirana po geografskom sistemu, a obuhvata period 1622 – 1669; b) Druga serija je formirana po hronolo{kom redu, a obuhvata period 1669 – 1892. godine (vol. 418 – 1044). Prave}i razliku izme|u prve i druge serije, sekretar Kongregacije Federiko Baldeski je prvu nazvao Lattere Antiche, a drugu Scritture corrispondenti agli Atii. Me|utim, sada je ovaj fond unificiran i nosi jedinstven naziv: Scritture Originali riferite nelle Congregazioni Generali. Za svako ozbiqnije istra`ivawe neophodno je pregledati svih 417 sve`weva iz prve serije (Lettere Antiche 1622 – 1669), dok se spisi iz druge serije (Scritture corrispondenti agli Atti 1669 – 1892) lako mogu prona}i na osnovu zapisnika sa generalnih ili mese~nih sednica (Acta Sacrae Congregationis). II) Congregazioni Particolari (1622 – 1864) sadr`e ona dokumenta na osnovu kojih, zbog specifi~nosti nekog slu~aja ili pitawa, nije bilo mogu}e doneti odluku na generalnim ili mese~nim sednicama (Congregazioni Generali). U takvim situacijama Kongregacija je odre|ivala posebne kardinalske komisije, ~ije ~lanove je, naj~e{}e, imenovao sam papa. U te komisije su, pored kardinala, ulazili i drugi eksperti (teolozi i kanonisti). ^im bi pitawe bilo re{eno i odluka doneta, komisija se raspu{tala. Me|utim, neke od tih komisija (Congregazioni Particolari) trajale su i po nekoliko godina, prerastaju}i tako u stalne institucije, kao na primer: Congregatio Particularis de Statu Temporali (osnovana 1638), Congregazione Particulare per la Tipografia (osnovana 1655), Congregatio Particularis de rebus Sinarum et Indiarum Orientalium (osnovana 1664); Congregatio super Correctione Librorum Ecclesiae Orientalis (osnovana 1719). Dokumenti o kojima je ve}ano na specijalnim sednicama (Congregazioni Particolari) u razdobqu od 1622. do 1668. godine razasuti su u prvih 417 sve`weva fonda Scritture Originali riferite nelle Congregazioni Generali, dok se zapisnici sa tih sednica za navedeni period nalaze me|u zapisnicima sa generalnih sednica (Acta Sacrae Congregations). Godine 1669. oformqen je poseban fond Congregationi Particolari, koji je uga{en 1864. 726
Prvih deset sve`weva ovog fonda raspore|eno je po principu prve serije fonda Scritture Originali riferite nelle Congregazioni Generali, a odnose se, uglavnom, na dobra misija, na {tampariju Kongregacije za propagandu vere, na razne koleye i sli~no. Tu se nalazi i veliki broj memorijala za razdobqe od 1648. do 1668. godine. Od 11. do 161. sve`wa gra|a je raspore|ena po principu druge serije fonda Scritture Originali riferite nelle Congregazioni Generali. III) Scritture rifferite nei Congressi sadr`e ona dokumenta o kojima je ve}ano na sedmi~nim sednicama (Congressi). To su naj~e{}e pisma misionara, na osnovu kojih se mo`e dobiti odre|enija slika ne samo o misionarskoj delatnosti, ve} i o svakida{wem `ivotu onovremenih qudi. Mo`da je ovaj fond i najbogatiji vestima koje se odnose na svetovnu istoriju. Za ovaj fond postoje tri naziva: 1) Scritture riferile nei Congressi; 2) Scritture riferite nei Congressi dell’Eminentissimo Prefetto; 3) Scritture non riferite (to jest pisma o kojima nije ve}ano na generalnim ili mese~nim sednicama). Iako retko, me|u ovim spisima nalaze se i oni dokumenti o kojima je ve}ano na generalnim ili mese~nim sednicama (Congregazioni Generali). Fond je, iz prakti~nih razloga, podeqen u dve velike serije: a) Prva serija sadr`i pisma upu}ena Kongregaciji iz zemaqa u kojima su bile wene misije. Zbog toga je dokumentacija raspore|ena po geografskom principu (na pr. Bosna, Dalmacija, Srbija); b) Druga serija sadr`i dokumenta koja se odnose direktno na Kongregaciju, ili na institute od we zavisne. Gra|a je, uglavnom, raspore|ena po predmetnom principu. U ovu seriju spadaju mawi fondovi: 1) Sacra Congregazione (1622 – 1828; 1838 – 1892); 2) Cardinali, Segretari, Protonotari, Consultori; 3) Ministri; 4) Missioni; 5) Esami dei Missionari (1724 – 1896); 6) Opera Apostolica; 7) Giuramenti dei Missionari (1844 – 1892); 8) Stato Temporale; 9) Stamperia; 10) Collegio Urbano; 11) Collegi vari; 12) Ospizi, 13) Visite Collegi. Nedatirani dokumenti raspore|eni su u sve`weve me{ovite gra|e (Miscellanea). IV) Udineze di Nostro Signore (1666 – 1895) sadr`e ona dokumenta koja su podno{ena papi radi informacije i dono{ewa odluke. Do 1665. godine generalne ili mese~ne sednice ~esto su odr`avane u prisustvu pape (coram Sanctissimo). Me|utim, ta praksa je prekinuta 1666. godine. Od tog vremena sekretar Kongregacije je, u odre|ene dane, izve{ta727
vao papu o najva`nijim pitawima i od wega tra`io neophodna odobrewa za re{ewe onih pitawa koja su prevazilazila nadle`nost prefekta i cele Kongregacije. Od ovih izve{taja i kratkih molbi podnetih papi oformqen je fond Udineze di Nostro Signore. Ve}ina dokumenata u ovom fondu odnosi se na pitawa privatnog karaktera (molbe, indulgencije, privilegije, odobrewa za sklapawe brakova u nedozvoqenim stepenima srodstva i sli~no). Papske odluke, donete na predlog generalnih ili mese~nih sednica (Congregazioni Generali), nalaze se u zapisnicima Kongregacije (Atti della Sacra Congregazione), pod oznakom: Verbali. Ona pitawa o kojima je referisano papi u po~etku su pisana u vidu regesta (Regesti), a zatim je svaki predmet bio napisan na zasebnom listu. Na kraju tog lista sekretar Kongregacije je notirao i papinu odluku. Kasnije se ponovo vratilo na sistem regesta (Regesti), koji su nazvani: Ricordi per Monsignor Segretario, a kasnije: Foglio di Udienza. Udienze di Nostro Signore imaju, pre svega, veliki zna~aj za svakida{wi rad Kongregacije. Zbog interne upotrebe, uvedeni su i posebni indeksi, od kojih je formirano nekoliko mawih fondova: 1) Deputazioni e Facoltà ordinarie (1689 – 1856), 2) Facoltà starordinarie (1760 – 1850) 3) Registro delle Udineze (1764 – 1832) 4) Minute di Udienze (1764 – 1803) 5) Udienze (1810 – 1848). Ovaj fond sadr`i skra}eni sadr`aj pisama koja je Kongregacija uputila posle audijencije zainteresovanim licima. V) Brevi e Bolle (1775 – 1952) sadr`e zna~ajnije papske odluke koje se odnose na teritorije Kongregacije (na pr. osnivawe crkvenih provincija i apostolskih vikarijata, imenovawe biskupa i sli~no). VI) Istruzioni (1623 – 1808) sadr`e uputstva koja je Kongregacija uputila nucijima, nadbiskupima, biskupima, apostolskim vikarima i drugim stare{inama misija, a odnose se na razne ta~ke discipline. Osim toga, ovim se saop{tavaju stavovi Kongregacije o aktivnosti misionara, obelodawuje misionarski program i predla`e metod da se on realizuje. VII) Decreti (1622 – 1675, 1719 – 1819) sadr`e prepise odluka koje su donete na generalnim ili mese~nim sednicama (Congregazioni Generali). Ovaj fond je 1820. godine pripojen fondu Lettere. Tako je nastao novi fond Lettere e Decreti. Jedna kolekcija dekreta (Decreti) nalazi se u Fondo di Vienna. VIII) Lettere (1622 – 1892) sadr`e odgovore Kongregacije zainteresovanim licima o odlukama koje su donete na generalnim ili mese~nim (Congregazioni Generali), specijalnim (Congregazioni Particolari) i sedmi~nim (Congressi) sednicama. Isto tako, ovim pismima se saop{tavaju i odluke Kongregacije. Sekretar Kongregacije Fran~esko Ingoli je zapo~eo dve serije: 1) Lettere latine (vol 1, anno 1622 – 1629; vol. 9, anno 1630 – 1846); 2) Lettere volgari (vol. 2 – 8, 10 – 32, anno 1622 – 1657). U razdobqu od 1658 – 1669. pisma su raspore|ena po geografskom principu, dok su za period od 1670 – 1679. formirana dva sve`wa pisama godi{we: 728
1) Registro delle Lettere della Sacra Congregazione; 2) Lettere scritte da Monsignor Segretario. Od 1680 – 1720. godine sva pisma se stavqaju zajedno tako da za svaku godinu postoji jedan sve`aw. U ovom periodu fond nosi naziv: Lettere della Sacra Congregazione e di Monsignor Segretario. Me|utim, od 1721 – 1807. ovaj fond je ponovo podeqen u dve serije: 1) Lettere della Sacra Congregazione; 2) Lettere di Monsignor Segretano. U periodu od 1808 – 1819. fond je unificiran i nosi naziv: Letiere della Sacra Congregazione e Biglietti di Motisignor Segretario. Pored navedenih, postoje i mawi fondovi Arhiva Kongregacije za propagandu vere. To su: 1) Atti della Comissione per la revisione delle Regole (1887 – 1908); 2) Sinodi Diocesani; 3) Informationi (1696 – 1730); 4) Fondo di Vienna. Ovaj fond je oformqen tek 1925. godine i wega sa~iwavaju 74 sve`wa gra|e koja je, po Napoleonovom nalogu, bila odneta u Pariz, a zatim, umesto da bude vra}ena u Rim, poslata u Be~. Tu gra|u je be~ka vlada vratila Kongregaciji 1925. godine. Gra|a ovog fonda ne predstavqa celinu za sebe, jer je ranije pripadala drugim fondovima Kongregacijinog Arhiva: a) Scritture Originali riferite nelle Congregazioni Generali; b) Scritture rifferite nei Congressi; c) Decreti; d) Miscellanee. 5) Miscellanee sadr`e spise razli~ite provenijencije, koje je nemogu}e klasifikovati i rasporediti u druge fondove. Naj~e{}e su u pitawu spisi privatnih lica, dnevnici, putopisi, kwi`evna ostvarewa i sli~no. Ovaj fond ima tri serije: a) Miscellanee Varie; b) Miscellanee Generali; c) Miscellanee Diverse. 6) Fondo Spiga (1686 – 1728); 7) Fondo Consalvi; 8) Regestum Facultatum (1670-1895); 9) Collezione d’Istruzioni, Circolari e Decreti a stampa. (1. Za detaqnije obja{wewe Tajnog vatikanskog i Arhiva Kongregacije za propagandu vere videti: N. Kowalski OMI J, Metzler OMI, Inventario dell’archivo storico della Sacra Congregazione per l’Evangelizzazione dei Popoli o “De Propaganda Fide”, Roma 1983; Martino Guisti, L’Archivio Segerto Vaticano, Città del Vaticano 1978) Svi ovde navedeni fondovi sadr`e niz dokumenata koji se odnose na istoriju balkanskih naroda i zemaqa. Za nas su od posebnog zna~aja originalna pisma srpskih patrijarha, wihovih episkopa i kalu|era, jer rasvetqavaju mnoga zamagqena poglavqa iz istorije srpskog naroda, ne samo u Turskoj, ve} i van wenih granica. 729
Odazivaju}i se pozivu Arhiva Srbije, autor je, zbog velikog broja slu{alaca, ovo predavawe odr`ao u velikoj sali Arhiva Jugoslavije 13. VI 1986. godine. Tekst je svedo~ewe o dostupnosti informacija koje se nalaze u arhivama Vatikana. Sva arhivska gra|a se vodi kao tajni arhiv pape. Nau~nici mogu da koriste arhivsku gra|u samo do 1922. godine – tako je odlu~io Jovan Pavle Drugi. Mnogi nau~nici sa teritorije biv{e Jugoslavije tra`ili su da im se omogu}i uvid u ove arhive, ali skoro svi poku{aji su bili bezuspe{ni. Jovan Pavle Drugi nije dozvoqavao uvid samo zato da bi se spre~ilo izno{ewe autenti~nih dokaza o zlo~ina~kom delovawu Rimokatoli~ke crkve tokom svetskih ratova, ali i da se ne bi utvrdilo kako je i {ta je sve preduzimano prema Srbima. Iz same strukture tajne arhive Vatikana naslu}uje se {ta sve ta arhiva sadr`i. Za ovaj elaborat je va`no da se ovim tekstom, o stawu tajne arhive i dostupnosti podataka, mo`e utvrditi da izme|u javnih stavova Vatikana o pojedinim pitawima i stawa koje je u arhivi postoji velika razlika. Tako smo sada u mogu}nosti da saznamo i utvrdimo pravu istinu o delovawu Vatikana i wegovih papa sve do 1922. godine i da utvrdimo da postoji ogromna razlika izme|u onoga {to je javnosti bilo poznato tokom doga|aja i prave sadr`ine koja se nalazi u arhivi. Dakle, ne}e biti nikakve koristi za istinu ako se nakon 50 godina otvore arhive Vatikana i utvrdi zlo~ina~ko delovawe Jovana Pavla Drugog, jer izbegavawem da se danas raspravqa o wegovoj odgovornosti za zlo~ine, unapred se osu|uje istina. Zato je prof. dr Vojislav [e{eq tra`io od Pretresnog ve}a da izda obavezuju}i sudski nalog Vatikanu da dostavi odgovaraju}e podatke i dokaze kojima bi se dokazala tvrdwa da je Jovan Pavle Drugi najodgovorniji za sve zlo~ine na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine. Isti autor je objavio i tekst pod naslovom “Angelo Mai, Statistica delle missioni cattoliche dell’Europa, Asia, Africa ed America (Circa annum 1839) a cura di Ermenegildo Camozzi, Bergamo 1986, pp.” Ermenegildo Camozzi je posle dugog i murnicioznog nau~noistra`iva~kog rada u vatikanskim i italijanskim arhivama i bibliotekama pristupio objavqivawu do sada nepoznatog manuskripta o katoli~kim misijama u XIX veku. Po{to je, dr`e}i se strogo istorijsko-kriti~kih metoda, utvrdio da je nepotpisani autor manuskripta ~uveni kardinal Angelo Mai, sekretar Kongregacije za propagandu vere (1833 – 1839), Camozzi je uspeo da odredi i godinu pisawa ovog dela (1836 – 1839). Zatim je, upore|uju}i tekst sa ranijim i kasnijim delima sli~ne sadr`ine, otkrio zavisnost zna~ajne kwige O. Corsi-a (Notizie statistiche delle missoni di tutto il mondo dipendenti dalla S.C. de Propaganda Fide, Roma 1844) i nezaobilaznog re~nika Moronia (Dizionario di erudizione storico-eccolesiastica da S, Pietro ai nostri giorni, Venezia 1840 – 1861) od pomenutog manuskripta, iz koga su, ne pomiwu}i izvor, preuzeta ~itava poglavqa. Objasniv{i detaqno karakteristike manuskripta i kriterijume pri pripremawu za {tampu, Ermenegildo Camozzi je izlo`io tekst i snabdeo ga zna~ajnim istorijskim obja{wewima, koje je napisao na osnovu mnogih ar730
hivskih izvora i brojne literature iz oblasti crkvene i svetovne istorije. Nave{}u samo jedan od mnogih primera. U originalnom tekstu (str. 123) stoji: “Opatija Miriditi”. Tome je Camozzi, u vidu napomene, dodao obja{wewe: “Sveti Aleksandar Miriditski u Oro{ima bio je, prema jednima, manastir kalu|era reda sv. Vasilija, a prema drugima, pripadao je benediktincima. Po{to je zapusteo, poveren je prvo svetovnim sve{tenicima, a zatim frawevcima”. Za ovo obja{wewe on citira do sada nepoznatu arhivsku gra|u iz Arhiva Kongregacije za propagandu vere iz XVII veka i objavqenu literaturu. Bez ovakvih obja{wewa, koja sa~iwavaju pola kwige, tekst kardinala Maia ne bi mogao da se objavi. Zbog toga se s pravom mo`e re}i da Camozzi nije samo pripremio manuskript za {tampu, ve} je on, kao i Mai, autor kwige, koja ovako objavqena zaista predstavqa “prebogati rudnik geografskih, socijalno-politi~kih, ekonomskih i verskih vesti”. Statisti~ki podaci o katoli~kim misijama u ovoj kwizi su dati po geografskom i crkveno-jurisdikcionom principu. Obuhva}ene su misije u Evropi, Aziji, Africi, Americi i Okeaniji. Za nas su od naro~itog interesa str. 106-145, jer sadr`e dragocene podatke o rimokatoli~kim crkvama, sve{tenstvu i vernicima na Balkanskom poluostrvu. Teritorija Broj rimokatolika Vojvodstvo Moldavija 40.000 Vojvodstvo Vla{ka 5.800 Nikopoqska biskupija (Bugarska) 200 Apostolski vikarijat u Bosni 88.000 Skopska nadbiskupija (Srbija) 6.000 Apostolski vikarijat u Sofiji 5.000 Mrkansko-trebiwska biskupija pod Turskom “Ne zna se broj” Barska nadbiskupija 3.500 Pilot (biskupija) 3.600 Skadarska biskupija i fraweva~ka misija 16.000 Sapa (biskupija) 14.000 Qe{ka biskupija 17.000 Dra~ka biskupija 8.000 Ovako pripremqena i objavqena kwiga Maia i Camozzia predstavqa nezaobilazan izvor za sve one nau~ne radnike koji prou~avaju crkvenu geografiju, socijalnu, politi~ku, ekonomsku i, naro~ito, crkvenu istoriju. Zbog toga je ona neophodna i za svaku zna~ajniju biblioteku. Ovom kwigom Camozzi je podigao veliki spomenik kardinalu Maiu, a sebe uvrstio u red eminentnih poznavalaca crkvene istorije XIX veka. Osim podataka o stawu i broju rimokatolika 1839. godine na teritoriji Balkana, ovaj tekst je va`an jer pokazuje sa kojim su sve izazovima suo~eni istra`iva~i i za{to je potreban uvid u arhive Vatikana. Dakle, kada bi se omogu}io uvid u arhive Vatikana, svima bi bilo jasno kako je i koliko je Jovan Pavle Drugi uspeo u akciji uni{tavawa pravoslavqa i progona Srba na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine. 731
36. 3. Tekst autora Borislava Mikeli}a, pod naslovom “Hrvatska, BiH i Slovenija su i mimo Rezolucije Saveta bezbednosti UN br. 713 od 25. septembra 1991. godine, kada je uveden op{ti i potpuni embargo na sve isporuke oru`ja i vojne opreme, jo{ ofanzivnije radile na uvozu oru`ja!”: I pored svih upozorewa generalnog sekretara i Savjeta bezbjednosti UN iz pojedinih zemaqa i daqe je nastavqeno sa ilegalnim isporukama oru`ja i vojne opreme u Hrvatsku, BiH i Sloveniju. Pored toga, u te republike upu}ivani su vojni savjetnici i instruktori da se organizuju diverzantsko-teroristi~ke grupe koje su ubacivane na prostor biv{e Jugoslavije, a nastavqena je praksa u~e{}a stranih dr`avqana u hrvatskim i muslimanskim oru`anim sastavima. Ukazuju}i na svu ozbiqnost te situacije i te{ke posqedice na rje{avawe jugoslovenske krize, moram ista}i da je jugoslovenska Vlada uputila tada Savjetu bezbjednosti da bez odlagawa onemogu}i daqe kr{ewe odluke o zabrani naoru`awa i vojne opreme u Hrvatsku, BiH i Sloveniju, {to bi neposredno utjecalo na prekid oru`anih sukoba. Iznosim relevantne podatke o ilegalnom uvozu naoru`awa i vojne opreme u Hrvatsku od 1991. godine do 13. septembra 1992. godine. Naime, pojedine zemqe, posebno Ma|arska, Wema~ka, Austrija, [vajcarska i neke islamske, i druge neposredno ili posredno omogu}uju snabdjevawe Hrvatske i Bosne i Hercegovine naoru`awem i vojnom opremom najrazli~itijih vrsta. Iz Ma|arske Uz prethodno iznesenu ~iwenicu da je onom poznatom akcijom generala Martina [pegeqa u jesen 1990. godine u Hrvatsku uvezeno 100.000 kala{wikova porijeklom iz SSSR-a, ta aktivnost sa izvozom naoru`awa i vojne opreme u vi{e navrata vr{ena je avionima poqoprivredne avijacije Hrvatske i Ma|arske. Tako su u periodu od 25. do 27. septembra, kao i od 6. do 8. oktobra 1991. godine, uspostavqeni vazdu{ni mostovi izme|u Bermenda, Biqa i Osijeka, kojima je avionima AN-2 i jedrilicama transportovano streqa~ko naoru`awe i municija za oru`ane formacije Hrvatske. Sa konvojima humanitarne pomo}i u Hrvatsku je, 18. na 19. oktobra 1991. godine, iz Ma|arske izvezena i ve}a koli~ina oru`ja i municije pravcem Udvor –Kne`evo. Pored naprijed navedenog ma|arski dr`avqanin Karol Gala, vlasnik preduze}a “Univerzum SD” u Budimpe{ti je iz Poqske preko Ma|arske u Hrvatsku 16. septembra 1991. godine uvezao dva {lepera naoru`awa i vojne opreme; 2.000 bazuka – RPG7, 2.500 mina za bazuke, 2.000 kala{wikova, 2.000 ru~nih bombi i 600.000 metaka 7,62 mm. Daqe, na civilnom aerodromu u Budimpe{ti 7. decembra 1991. godine uhap{eno je sedam lica koja su iz aviona BOING N-75, vlasni{tvo firme iz Floride, SAD preuzimali oru`je koje je dovezeno iz ^ilea za potrebe oru`anih snaga Hrvatske (ameri~ki projektili low, eksplozivna sredstva, municija, i AP SIG – 542 – 1 proizvedeno u firmi Fame-^ile). Uvoz u Hrvatsku iz SR Wema~ke Nastavqaju}i veoma dobru saradwu sa Hrvatskom, iz SR Wema~ke je u Hrvatsku, 4. oktobra 1991. godine, stigao transport sa protivoklopnim oru732
|ima i 40.000 kompleta uniformi. Ve} tada je pouzdano utvr|eno da pojedine hrvatske paravojne formacije nose wema~ke uniforme i da su bili snabdjeveni prehrambenim artiklima koji poti~u iz wema~kih vojnih izvora. U istom mjesecu 1991. godine u Zadar su stigle ~etiri pokretne radionice, 6 haubica 155 mm, vi{e minobaca~a 120 mm i 70 protivavionskih raketa “stinger” i zna~ajne koli~ine pancir ko{uqa, a 5. decembra 1991. godine isporu~ene su ~etiri haubice 203 mm. Daqe, u Karlovcu su 9. decembra 1991. godine stigla dva {lepera protivavionskih raketa “stinger” i zna~ajne koli~ine pancir ko{uqa, a 10. decembra 1991. godine preko Italije u Zadar je stiglo jo{ dva {lepera raznog naoru`awa. Zatim je u Rijeku 19.Xdecembra 1991. godine iskrcano 60 tenkova koji su dopremqeni iz SR Wema~ke. Pored toga, oru`anim snagama Hrvatske iz Wema~ke su 8. na 9. januar 1992. godine isporu~ena tri aviona MIG-a, od kojih je jedan avion potpuno nov, dok su druga dva bila kori{tena. Zatim su sredinom januara 1992. godine {leperima dopremqeni dijelovi aviona “Tornado”, a kada su sastavqeni, na{li su se na aerodromu Pleso. Za potrebe vojske Hrvatske sredinom januara 1992. godine dopremqeno je naoru`awe i vojna oprema u vrijednosti od 100.000 DM, a radilo se o snajperima sa nosa~em za no}no ni{awewe, dvogledi za no}no osmatrawe po cijeni od 700 DM, IC dvogledi po cijeni od 2.500 do 3000 DM, opti~ke sprave za dnevno ga|awe, radio stanice za ugradwu u motorna vozila, ru~ne UKT stanice i ve}a koli~ina raznih kalibara municije. U istom periodu u Rijeku je stigao kontejner od 17,5 tona naoru`awa i vojne opreme, od kojih su tri tone otpremqene za 113. brigadu hrvatske vojske u [ibenik. Iz Rostokaje je u Hrvatsku 3. II 1992. godine stigao konvoj od 32 kamiona sa naoru`awem i municijom. U martu 1992. godine Ministarstvo odbrane Hrvatske je preko wema~ke firme “Vebe” nabavilo 90 kamiona (vojnih) iz vi{kova francuskog kontingenta u Wema~koj. Zatim je marta 1992. godine wema~ka firma “Rita-Drahler” u saradwi sa firmom iz Bugarske “Soel” putem reeksporta nabavila tenkove T-80, PAR SAM-7, avione MIG 29 i 31 i SUHOJ-24 i 27, radarske sisteme za kontrolu leta, snajpere i municiju raznih kalibara. U koparsku luku je 10. i 13. IV 1992. godine iskrcano 60 tenkova koji su odvezeni u skladi{te Kukuqanoovo (12 km od Rijeke), a u toku marta 1992. godine u rije~ku luku je stiglo 27 protivavionskih raketa SAM-7. U toku maja 1992. godine u Hrvatsku je iz SR Wema~ke isporu~eno: 1.010 komada protivavionskih raketa “stinger”, zatim 2.000 komada protivoklopnih raketa “ambrust”. U istom periodu isporu~eno je Hrvatskoj 47.100 automatskih pu{aka “kala{wikov” sa po 5.000 komada metaka za svaku pu{ku, zatim 2.550 komada ru~nih PT baca~a RPG-7, kao i 60 komada avionskih motora tipa Mig. Iz Austrije – Hrvatskoj Za potrebe hrvatskih oru`anih snaga u Austriji je 27. septembra 1991. godine (kada se Stjepan Mesi} preseqavao u Beograd za ~lana Predsjedni{tva SFRJ) ugovorena je velika koli~ina protivavionskih raketa “stinger” i “milan” u vrijednosti od 60 miliona US dolara. Isporuka je izvr{e733
na preko Austrije, a pla}awe je obavqeno preko banke u Lihten{tajnu. Daqe, Ministarstvo odbrane Hrvatske je po~etkom oktobra 1991. godine uplatilo 61 milion US dolara na ra~un austrijske banke “Die Rste” (Erste) “Osperreichishe Spar Case-Bank” za nabavku tenkova T-72 koji su isporu~eni krajem oktobra 1991. godine. Zatim je krajem oktobra 1991. godine Hrvatska preko svog Ministarstva odbrane a preko jedne firme sa sjedi{tem u Be~u kupila 3.500 automatskih pu{aka i 30.000 ru~nih bombi, privatna firma iz Be~a ~iji je vlasnik Karl Selec oktobra 1991. godine je preko jedne dr`avne poqske firme kupila 20 helikoptera (sredwih) i 20 aviona tipa EN-2 za potrebe hrvatske vojske. Tokom novembra 1991. godine Hrvatska je u Austriji nabavila odre|eni broj poqoprivrednih aviona PT-6, tzv. turbo traktori, koji su uz neznatnu modifikaciju bili predvi|eni za izbacivawe bombi. Ovi avioni nose teret do 2.500 kg i pole}u sa travnato sletne staze. Dana 27. i 28. VII 1992. godine iz Austrije je u Hrvatsku preba~eno 10 aviona MIG-21 i dva aviona SAB. Tako|e je potrebno ista}i da se od po~etka septembra 1991. godine, svakodnevno iz fabrike municije u Badenu (Austrija) otpremala municija za potrebe oru`anih formacija Hrvatske, zatim Teritorijalne odbrane Slavonije i Bosne i Hercegovine. Iz [vajcarske – Hrvatskoj Hrvatska je u toku 1991. godine preko dvije {vajcarske firme iz Hon Konga nabavila 120 komada tenkova TIP T-72 u vrijednosti od 90 miliona US dolara. Tenkovi su ina~e bili porijeklom iz biv{eg SSSR-a. U istom periodu iz Bazela je u Hrvatsku dopremqeno nekoliko {lepera oru`ja (RB, MB i “stinger”), a ovo oru`je je nabavqeno u Wema~koj i [vajcarskoj. Tako|er je ovom prilikom va`no ista}i da je u mjestu Wintrathurm nedaleko od Ciriha 13. IV 1992. godine {vajcarska policija otkrila i zaplijenila municiju iz skladi{ta hrvatske usta{ke emigracije, namjewenu za dotur u Hrvatsku. Zna~ajna pomo} Hrvatskoj iz ostalih zemaqa Na sastanku ~elnika organizacija i udru`ewa hrvatskih iseqenika u Torontu u drugoj polovini 1991. godine poznati Antun Kika{ je konstatovao da vi{e nema potrebe da se oru`je za Hrvatsku ilegalno prebacuje jer je “otvoren redovni kanal” za snabdjevawe oru`jem preko Italije zahvaquju}i u prvom redu Vatikanu, te da }e na taj na~ini biti “sa~uvane” od nepotrebnog eksponirawa Austrija, SR Wema~ka i Ma|arska. Me|utim, italijanska policija je 14. na 15. XI 1991. godine otkrila {verc oru`ja i radioaktivnog materijala za potrebe Hrvatske. Deo novca za ovu transakciju od 6 miliona dolara bio je upla}en preko UBS Banke u Luganu privredniku M. Gugliermonea, a zbog ovog je u Italiji bilo uhap{eno pet lica. Zatim je Vatikanska banka preko fondacije “Institut za {irewe religije” uplatila 6,000.000 US dolara (preko banke u [vajcarskoj, Luksemburgu i Holandiji) za kupovinu oru`ja u Bejrutu za potrebe Hrvatske. Daqe, novembra 1991. godine brodom “Kumrovec” i “Kozara”, vlasni{tvo Dunavskog Lojda iz Siska dovezli su zna~ajne koli~ine oru`ja i municije iz Bugarske i Rumunije za potrebe Hrvatske. Pored toga, jedna firma iz Bugar734
ske bila je posrednik u prodaji naoru`awa od nekoliko zemaqa Hrvatskoj i BiH, a svake nedjeqe u te dve republike je dopremano oko 25 tona naoru`awa i municije iz Bugarske, preko Rumunije i Ma|arske, uz napomenu da je mnogo toga naoru`awa i opreme bilo iz zemaqa biv{eg SSSR-a. Zatim je iz Pariza 2. XII 1991. godine upu}ena ve}a koli~ina oru`ja u Hrvatsku za firmu “PRO” iz Zagreba. Oru`je je isporu~eno sa ~etiri {lepera gr~ke registracije. U drugoj polovini 1991. godine i prvoj polovini 1992. godine jedan od glavnih centara za ilegalno snabdjevawe oru`ja i vojne opreme za Hrvatsku bio je Prag, a na tome je bilo anga`ovano nekoliko ~ehoslova~kih preduze}a. Preko tih firmi ugovoreno je i isporu~eno 50.000 automatskih pu{aka AK-47 i 20.000 M-16 sa 70 miliona metaka, 100 RPG-7 sa 500 raketa, 1.000 PTR Komar, te 100 UBR. Zatim je iz Bejruta 11. I 1992. godine iz luke Junieh isplovio brod sa oru`jem za Hrvatsku koje su prodale libanske hri{}anske snage [amira @a`re, a procjeweno je, da je te`ina ovog naoru`awa i opreme 4. 000 do 5.000 tona (od haubica do pje{adijskog naoru`awa). U drugoj polovini 1991. godine Hrvatska je u Gdawsku (Poqska) kupila; AP “kala{wikova” 16.500 komada, 5.000.000 komada municije 7,62, 175 komada RPG-7, razne municije 4.000.000 komada, 150 komada MB-82 i 3.500 mina, MB-120 – 120 komada i 2.200 komada mina, PAM-12,7 mm i 9.000 municije, a vrijednost toga je bila 25,000.000 DM. Krajem 1991. godine Poqska je Hrvatskoj prodala 12 helikoptera MI2 na kojima je u Austriji montirano naoru`awe. Tako|er je uz saglasnost zvani~nih organa Poqske, koncem 1991. godine, izvr{ena isporuka Hrvatskoj 250 protivavionskih raketa sa 25 lansera. Uz prethodno iznesene, samo djelomi~ne podatke, potrebno je iznijeti jo{ podatak da su u periodu apriljuni 1992. godine hrvatsko-muslimanske snage zarobqavawem, otimawem ili eventualnim prisiqenim sporazumom od biv{e JNA uzele: 231 tenk, 300 topova raznih kalibara, 27 UBR “Kol”, 60 VBR “Ogaw”, oko 5.000 minobaca~a ve}eg kalibra, 100.000 automatskih pu{aka, 100.000 pu{aka M-48, 5.000 snajperskih pu{aka, 15.000 mitraqeza i pu{komitraqeza, kao i ve}e koli~ine artiqerijske i pje{adijske municije. Kada se sagledaju ovi, samo djelimi~ni podaci o naoru`awu do kojeg je Hrvatska u rekordnom roku do{la uz pomo} maltene svih zemaqa u na{em okru`ewu, otvoreno se postavqa pitawe, {to su to trebali da ~ine Srbi iz Krajine. Izgleda, po nekim novope~enim demokratama u na{oj mati~noj dr`avi, kao i po me|unarodnoj zajednici, Srbi iz Krajine su trebali da imaju samo osu{ene motke, lopate i roguqe, pa eventualno i gumene metke. Finale te prqave aktivnosti hrvatskog vojnog i dr`avnog rukovodstva bilo je po~etkom februara 1992. godine. Tada su oni u rejonu sela Kinkovo kod Slavonskog Broda instalirali rapme za lansirawe raketa zemqa-zemqa tipa R-300, koje su kupqene i isporu~ne od firme “Omnipol” iz ^SFR. 735
U~e{}e stranaca u paravojnim formacijama i obuka u inostranstvu Na tom planu navodim samo neke karakteristi~ne slu~ajeve: Po~etkom oktobra 1991. godine preko 100 gra|ana Argentine, porijeklom Hrvata ali i ~isti Argentinci, do{li su u Hrvatsku i pristupili u hrvatsku vojsku. Krajem oktobra 1991. godine u ambasadi Jugoslavije u Moskvi do{la je grupa Ukrajinaca tra`e}i jugoslovensku vizu radi putovawa u Hrvatsku kako bi se prikqu~ili tamo{wim paravojnim formacijama, a predstavni{tvo firme “Astra” u Moskvi bilo je glavni centar za okupqawe i slawe pla}enika za hrvatske oru`ane formacije. Zatim je preko na{e ambasade u Londonu, krajem 1991. godine (oktobra) primqeno pismo od izvjesnog Stephen Schapeka koji je ponudio 250 biv{ih ameri~kih padobranaca spremnih da se bore na strani Hrvatske. U sastavu {taba ZNG Hrvatske za Slavoniju, Barawu i Zapadni Srem nekoliko mjeseci tokom 1991. godine se nalazio pukovnik ma|arske armije Yula Atila, koji je obavqao du`nost planera i organizatora borbenih dejstava jedinice ZNG na ovom prostoru. Daqe, u sastavu operativne zone Osijek hrvatske vojske krajem 1991. godine dejstvovala je “Internacionalna brigada” koju je osnovao Eduardo Russes Florens, dopisnik katalonskog lista, “La Vanguardita” iz Zagreba. Brigada je bila sastavqena od biv{ih pripadnika francuske Legije stranaca i pla}enika u ratovima na Bliskom istoku i Ju`noj Americi. Dakle, zbog te ~iwenice {to je Srbija pomagala Srbima iz Krajine i BiH i na drugoj strani zbog wenog opredjeqewa da se o~uva zajedni~ka dr`ava SFRJ, ha{ko Tu`ila{tvo je podiglo optu`nicu protiv Slobodana Milo{evi}a, da je preko Srba u Krajini i BiH stvarao neku Veliku Srbiju, {to, naravno, nema blage veze sa istinom. U gra|anskom ratu u Hrvatskoj bilo je `rtava i zlo~ina nad nedu`nim civilnim stanovni{tvom i na jednoj i na drugoj strani i za wih treba u prvom redu da odgovaraju oni koji su ih po~inili, pa i oni koji su sa wima komandovali a nisu ni{ta preduzeli da to sprije~e ili ih kasnije izvedu pred lice pravde. Autor tvrdi da je Vatikan finansirao naoru`avawe usta{a Frawe Tu|mana, mada je bila na snazi rezolucija Saveta bezbednosti kojom je bilo zabraweno naoru`avawe. 36. 4. U ~asopisu “Evropa nacija”, broj iz oktobra 2005. godine, novinar Milo{ An|eli} je objavio tekst pod naslovom “Romanti~ni hranioci zveri”, u kome je objavqen intervju sa Miroslavom Tohoqom. Prenosimo deo tog intervjua: Pisac i izdava~ Miroslav Tohoq ekskluzivno za “Evropu nacija” Od rata, barem onog otvorenog i oru`anog, pro{lo je vi{e od pola decenije. Posle svega, kakvo je za vas bilo to iskustvo, kakav ispit za ~oveka i narod, i gde smo sad? – U pravu ste, oru`ana etapa rata jeste zavr{ena, ali ne i rat. Rat traje, u izmewenom obliku. Zar, evo, ovih dana, iz jedne od evropskih institucija nije ba~ena iskra “qudskih prava” u Vojvodinu?! Zar papa Benedikt XVI, tek {to je posve}en, ne merka Srbiju, kao {to je Vojtila merkao Bosnu u koju je, posle izvesnog otpora, najzad i u{ao? Vojtilu, tu preispoqnu huqu 736
i ratnog zlo~inca, neko vreme blokirala je vojska “bosanskih Srba”, ali, nakon {to je tamo poslao svoje “evroatlantske integracije” u liku NATO i sam je kro~io na svetu zemqu svojom poganom nogom. Racingera, da bude stvar mnogo ne~asnija, utrkuju}i se ko }e pre da mu celiva ruku, pozivaju i Marovi} i Tadi}. Izgleda li vama da }e od vojske u Srbiji ubrzo ostati i kamen na kamenu? Uskoro, kada Imperija krene u razarawe Irana, kao {to je razorila Avganistan i Irak, seme islamske militantnosti, deponovano u jednom delu Bosne i Kosmeta, bi}e nama suvi{e blizu. ^ak i ukoliko nas Zapad ne ume{a u to svoje ratno preduze}e, {to ve} izgleda nemogu}e, taj po`ar }e nas neizbe`no oprqiti. Rat u kojem smo u~estvovali na planu nekada{we Jugoslavije bio je svojevrsna investicija i za boqu poziciju u skora{wem kolopletu svetskih zbivawa, neka vrsta maweg zla u zamenu za ve}e. No, o ~emu mi ovde pri~amo, ako ve} u na{im dr`avnim institucijama sede nevidqivi i vidqivi stranci koji me{aju karte u korist sopstvene partije! Miroslav Tohoq zakqu~uje da je Jovan Pavle Drugi zlo~inac koji je naredio i izvr{io zlo~ine nad Srbima. 36. 5. U ~asopisu “Nedjeqni `urnal”, od 30. septembra 2005. godine, pod naslovom “Sveci ili gre{nici” objavqen je tekst: Kontraverzna katoli~ka organizacija Opus Dei – Bo`je delo Uspjeh romana “Da Vin~ijev kod” Dena Brauna probudio je interes javnosti za kontroverznu katoli~ku grupu pod nazivom Opus Dei, koja se smatra sektom ~iji je jedini ciq bogatstvo i mo}. Prolaznici na ulicama {panske prijestonice Madrida uvjereni su da je Opus Dei tajno dru{tvo koje se duboko ukorijenilo u svijetu politike i biznisa: “Opus Dei je vrlo mo}an u [paniji, ali je dosta uticajan i u drugim zemqama. Ima dosta stvari koje o wima ne znamo. Oni nam dopu{taju da znamo samo onoliko koliko oni `ele.” “Opus Dei je sna`na organizacija, koja koristi {kole i univerzitete kako bi postala jo{ uticajnija.” Ima li istine u ovakvim stavovima gra|ana Madrida i da li je Opus Dei zaista toliko mo}an? Ova katoli~ka grupa tvrdi da ima oko 85 hiqada ~lanova {irom svijeta, od kojih je ~ak tre}ina u [paniji. Od wih se o~ekuje da {ire evan|eosku misiju kroz svoje zemaqske poslove. Drugim rije~ima, od ~lanova se tra`i da budu uspje{ni u svom poslu, ali i da budu velikodu{ni prema okolini, i na taj na~in privuku jo{ vi{e sqedbenika. Hiqade hodo~asnika sa svih strana svijeta 2002. godine doputovale su u Vatikan, kako bi prisustvovale kanonizaciji osniva~a organizacije Opus Dei, Hosemarije Eskrive de Balagera. Papa Jovan Pavle Drugi izveo ju je po “ubrzanom postupku”, za samo 27 dana. Papa je organizaciji Opus Dei dodijelio i poseban status “li~ne prelature”, koji je grupi omogu}io nezavisnost u okviru katoli~ke crkve. Mnogi smatraju da je wen uticaj u Vatikanu porastao upravo za vrijeme papstva Jovana Pavla Drugog. Portparol organizacije, Yek Valero, sve to demantuje: “Broj pripadnika Opus Dei koji rade u Vatikanu vrlo je ograni~en: ima ih mo`da petoro ili {estoro, me|u kojima je i portparol Svete stolice @oakin Navaro Vals. Uticaj grupe Opus Dei u Vatikanu se preuveli~ava.” 737
Kriti~ari, me|utim, ka`u da je u tijesnoj vezi sa organizacijom mnogo ve}i broj sve{tenika, koji su obrazovali pravu “crkvu unutar crkve.” Iz Opus Deija i to odlu~no demantuju. Istaknuti ~lanovi ove organizacije zastupqeni su i u mnogim vladama i kompanijama, iako to rijetko javno priznaju. [panski sociolog Alberto Monkada – i sam ~lan organizacije – obja{wava da wene veze sa mo}nim krugovima datiraju jo{ iz pedesetih godina, kada su dva istaknuta ~lana bili ministri u vladi generala Franka: “Vrijeme Frankovog re`ima va`i za period politi~kog i ekonomskog uspona Opus Dei, ali je to i vrijeme kada je organizacija stekla svoj lo{ glas. Qudi se jo{ sje}aju tih vremena. Ali, stvari su se sada promijenile. Iako su neki ~lanovi aktivni u politici i biznisu, oni nijesu neka vrsta Koza nostre. To nije ta~no!” Britanska ministarka obrazovawa, Rut Keli, nedavno je potvrdila izvje{taje da je ~lanica ove grupe. Pri~a se, ali jo{ nije potvr|eno, da je pripadnik Opus Deija i kolumbijski predsjednik Alvaro Uribe. Portparol organizacije Yek Valero ka`e da je vjera ne{to {to bi trebalo da ostane privatna stvar: “^lanstvo u Opus Deiju je stvar li~ne privatnosti. Mi ne objavqujemo listu na{ih pripadnika. Neki politi~ari javno priznaju da su dio Opus Dei-ja, ali to nema veze sa poslovima koje obavqaju kao vladini slu`benici ili kongresmeni.” Te{ko je ustanoviti kojim sumama novca raspola`e Opus Dei – pod okriqem grupe postoji niz fondacija {irom svijeta, a ona ne objavquje svoje ra~unovodstvene podatke. Donacije pojedinaca su zna~ajan dio prihoda. Smatra se da je razmjera uticaja na sqedbenike najzanemareniji aspekt mo}i Opus Deija – u centrima u kojima sqedbenici `ive u celibatu, tvrdi Karmen ^aro, odvija se pravo ispirawe mozgova i “op{ta manipulacija”: “@ivot u centrima Opus Dei-ja je {izofren. Pred svakim ~lanom je niz duhovnih obaveza – molitve, svakodnevno prisustvo na misama i obuka novih sqedbenika. @ivot se odvija pod strogom kontrolom duhovnih vo|a, a sli~no je i kada je posrijedi novac.” Pripadnici grupe na ove kritike odgovaraju rije~ima da su sasvim normalni qudi i da imaju slobodu da napuste organizaciju kada god to za`ele. Da li je Opus Dei stjeci{te svetaca ili gre{nika? Mnogi u [paniji vjeruju da je odgovor negdje izme|u. Maks Seiz, Bi-Bi-Si. Javno priznawe jedne ministarke u Velikoj Britaniji bilo je povod za ovaj ~lanak, u kome se iznosi op{tepoznati stav stru~waka i laika koji Opus Dei smatraju tajnom organizacijom koja se aktivno bavi politikom i biznisom, a religiju koristi kao pokri}e za delovawe. Me|utim, za Jovana Pavla Drugog Opus Dei je bila izuzetna organizacija koja mu je pomogla tokom pontifikata da osvaja i vr{i zlo~ine {irom sveta, a naro~ito na teritoriji biv{e Jugoslavije. 36. 6. U listu “Novo oslobo|ewe”, 3. avgusta 2004. godine, objavqen je tekst autora Radoslava Brati}a povodom razgovora sa akademikom Miloradom Ekme~i}em: 738
Kakvu je to ulogu odigralo u izbijawu gra|anskog rata u Jugoslaviji i u dana{wim politi~kim pojavama? – Pre svega, to je nejednakost Srba sa drugim narodima i veroispovestima biv{e jugoslovenske federacije. Opasnost da nacionalisti~ke stranke do|u na vlast u Srbiji (ovo pi{em devet dana pre izbora 28. decembra 2003!) namamilo je gro istaknutih politi~ara Evropske unije i Sjediwenih Dr`ava da daju izjave o potrebi da se narod podu~i da ne prekida sa politi~kom orijentacijom biv{eg DOS-ovog re`ima. Pre pobede i nakon pobede nacionalista u Hrvatskoj se to nije desilo. Gra|anski rat u Jugoslaviji 1991. i 1992. je bio posledica promena ameri~kog stava o jugoslovenskoj zajednici. Jo{ 1984. (“National Security Decision Directive 133”, od 14. marta 1984) je Reganova administracija smatrala Jugoslaviju prijateqskom zemqom, u istom statusu kao {to je Austrija i [vedska. Od we se jedino o~ekivalo da svoju politiku okupqawa neopredeqenih zemaqa {to vi{e usmerava protiv Kube i Sovjetskog Saveza. Onda je do{lo do postepenog prihvatawa zahteva pape Vojtile da se poma`e odvajawu Hrvatske i Slovenije. U zamenu je crkva `rtvovala i mnogo {ta {to je ranije smatrala wenim temeqima: suprotstavqawe u~e{}a katoli~kih sve{tenika u (ameri~kim) masonskim organizacijama; suzbijawe socijalnog pokreta u Latinskoj Americi – “Teologija oslobo|ewa” i usvajawa masonskog tuma~ewa postojawa boga – kao graditeqa svemira, koji se ne pi{e u mu{kom, nego sredwem rodu (“Das Gott” u nema~kom originalu sporazuma). Glasni zagovornici oja~avawa centralisti~kih institucija i tendencija u Bosni i Hercegovini, podrezivawa korena autonomiji Republike Srpske su vrhovi katoli~ke crkve. Nedavno je sarajevski kardinal pred televizijskim kamerama ~itao svoj brevijar o potrebi stvarawa jedinstvene i nezavisne dr`ave Bosne i Hercegovine, na osnovama kantonizacije. Od ~itawa pred publikom, s onu stranu ekrana, bi bilo malo vajde da to ne postaje ideolo{ka osnova ameri~kih poduhvata o neophodnim promenama u stawu koje je stvoreno na osnovi Dejtonskog sporazuma iz 1995.(...) Televizija je danas postala cijela kultura Svodi li se tako `ivot na neku vrstu zabave? Cela kultura je svedena na televizijske programe koje nazivaju “tittytainment”, {to bi trebalo prevoditi kao “sisazabava”, jer je skra}enica od “tits” – sise i “entertainment”, –zabava. Zbigwev B`e`inski je to definisao kao “koktel zaglupquju}ih zabava i dovoqno ishrane koja dozvoqava da se odr`ava dobro raspolo`ewe frustriranog stanovni{tva planete”. U duhovnom pogledu to vodi cvetawu sekti, koje u ve}ini slu~ajeva dolaze sa ameri~kog izvora. Istaknuti sociolog Pol Aries je objasnio da nove sekte nisu stvar opredeqewa za novu religiju, nego izraz slobode izbora odre|enog fanatizma, ili fobije. Ukupno uzeto, to novo iskustvo globalizovanog svetskog tr`i{ta nije socijalni, kulturni i psihi~ki progres. Obratno od toga – veli Aries – to je nazadak prema onim tekovinama koje su bile postignute u okviru razvoja dr`ava-nacija i socijalnih dr`ava u Evropi, pre pada Berlinskog zida. Slo`i}emo se sa onim {to smo ranije spomiwali, da je to vi{e nedostatak kulture, nego neka nova kultura. 739
U tekstu se isti~e sporazum izme|u Jovana Pavla Drugog i Regana, te je usled toga SAD promenio prijateqski stav prema Jugoslaviji i pristao da Vatikan rasturi biv{u Jugoslaviju. U drugom delu teksta iznose se ~iwenice o zlo~ina~kim stavovima B`e`inskog, koji je bio savetnik administracije SAD i li~ni prijateq Jovana Pavla Drugog. 36. 7. U “Ve~erwim novostima”, od 7. do 23. aprila 2005. godine, u nastavcima je objavqivan feqton “Putuju}i apostol Vojtila”, autora Ane Petrovi}: 1. Nadareni de~ak Karol Onda je do{ao prvi septembar 1939. godine, Hitlerov napad na Poqsku. Biografi pape Jovana Pavla Drugog op{irno opisuju ambijent oko Karola Vojtile u tim godinama (ratne strahote, kapitulaciju, nema{tinu, fizi~ki rad da bi se opstalo, izvesni kulturni – pozori{ni `ivot da bi se spasao duh), ali o wegovom tada{wem li~nom anga`manu sve je nekako “skra}eno”. Op{irno je opisano jedino kako se usrdno molio Bogu i predvodio verske kru`oke, dok se o wegovom ~etvorogodi{wem radu u hemijskoj fabrici “Solvej” navodi kako je ~itao krunicu “~ak i na putu za posao” ili da je do`iveo saobra}ajnu nesre}u “na putu za Solvej”. Radi se o hemijskoj kompaniji “I. G. Farben Chemikal Company” u tom mestu, koja je proizvodila cijanid i prodavala ga nacistima, a oni ga koristili u logoru Au{vic, za pomor miliona Jevreja i pripadnika drugih naroda koji su zasmetali Hitlerovoj rasnoj teoriji i praksi. Kasnije, kad je Karol Vojtila postao papa Jovan Pavle Drugi, wegovi oponenti su otkrili tu ~iwenicu, iskoristiv{i je da ga optu`e ~ak i za nastavak neke vrste saradwe s nekada{wim nacistima. “Duhovni” `ivot Karola Vojtile za vreme rata toliko je napredovao da su se pozori{ni i verski krugovi Krakova otimali o talentovanog mladi}a, nadme}u}i se u kojoj bi karijeri mogao da da vi{e – umetni~koj ili sve{teni~koj. On je odabrao onu koja povezuje oba “talenta” i opredelio se za “umetni~ko sve{teni{tvo”, obilato koriste}i svoje gluma~ke predispozicije i iskustva. Poznavaoci tvrde da su u propovedima pape Jovana Pavla Drugog najupe~atqivije i “najre~itije” bile upravo “dramske pauze”. Kad je odluka o budu}oj profesiji pala, Vojtila se na{ao, u jesen 1944, usred okupacije, na (tajnim) studijama teologije, iako su Nemci bili zabranili semeni{ta. Oslobo|ewe, po~etkom 1945, predstavqalo je trenutak da sa~uvani teolo{ki univerzitet, kao i semeni{te u Krakovu, krenu punim gasom. Jedan od najboqih studenata, Karol Vojtila, dobio je preporuku da nastavi studije u Rimu. Odre|ene “pre~ice” omogu}ile su mu i da se zaredi i da stigne u posleratni Rim ve} u jesen 1946. godine. Odli~no poznavawe latinskog jezika, ali i francuskog, {panskog i engleskog, omogu}ili su mu dobar start i kontakte sa kolegama iz drugih zemaqa, mada je najvi{e vremena provodio u “poqskom” Rimu, u dru{tvu poqskih studenata i sve{tenika, kojih tamo nije bilo malo. 2. Papa priznao gre{ke Velika `eqa pape Vojtile – obnova jedinstva hri{}anstva – nije ne{to ~ime je mogao biti zadovoqan, uzele se u obzir wene politi~ke implikacije ili ne. 740
Mada je, pokretawem teolo{kog dijaloga izme|u katolicizma i pravoslavqa, 1980. godine, u~inio veliki korak ka ponovnom ujediwewu, stavio je veliku prepreku tom ciqu zahtevom da papa zadr`i ulogu vrhovnog poglavara za sve hri{}ane. 3. Izbor u sedmom krugu Prvi put u istoriji Vatikana, novi papa je na prijem pozvao novinare sa suprugama. Popularnost mu je muwevito rasla. Postao je, ocenili su, simbol verske obnove u svetu. Zvali su ga “papom izuzetne harizme”, majstorom u povezivawu sa masama, posebno sa decom i mladima, ali i “majstorom medija”. Sve je to, me|utim, bilo daleko od spontanosti. Oreol “otvorenog” pape bio je samo “imiy”. U stvarnosti, on je, kao i svaki drugi vladar, dobijao gotove govore, koji su pro{li “cenzuru” vatikanskog “ministarstva spoqnih poslova”. Na prvoj pastoralnoj poseti dalekom Meksiku, novi papa je potvrdio neke od odlika po kojima se pro~uo, ali je ta poseta ocewena kao, u najmawu ruku, ambivalentna. On je osudio tamo{wu teologiju oslobo|ewa, pre svega zbog marksisti~ke analize i spremnosti na nasiqe. Ako je crkva prisutna u odbrani i unapre|ewu qudskog dostojanstva, onda je to u okviru wenog poslawa, koje uvek ima religiozni, a ne socijalni ili politi~ki karakter – poru~io je masama latinoameri~kih vernika i wihovim biskupima, koji su stali na ~elo borbe za socijalnu pravdu. Nedvosmisleno je upozorio “narodske” latinoameri~ke sve{tenike: Shvatawe Isusa kao politi~ara, revolucionara i nazaretskog prevratnika ne mo`e da se dovede u sklad sa crkvenim katehizmom! Analiti~ari nisu mogli da ne primete “dvostruke standarde” svetog oca. Dok je na pitawima u isto~noj Evropi i biv{em Sovjetskom Savezu bio “dosledan i istrajan na re~ima i delima”, u Latinskoj Americi su wegovi stavovi bili kontradiktorni. Sa jedne strane, nije krio iznena|ewe siroma{tvom, korupcijom i svim negativnim posledicama “razularenog” kapitalizma i “neoliberalizma”, a sa druge je “razoru`ao” sve{tenike, koji su bili istinski branioci ju`noameri~ke sirotiwe. Dok je verbalno o{tro napadao sve ve}i jaz izme|u bogatih i siroma{nih, papa Jovan Pavle II je, svojim naimenovawima, “rasturio” hiqade “oslobodila~kih teologa” koji su godinama bili glas obespravqenih tamo gde je represija bila zakon. Preme{tawe biskupa i zatvarawe semeni{ta imalo je za ciq vra}awe latinoameri~ke crkve na ono {to je tradicionalno bila: institucija bogatih i za bogate. Politika, dakle, nije za sve{tenike. I to je dobro, ma koliko su novinari koji su pratili papu na tom putovawu `estoko napadali takav wegov stav, prebacuju}i mu da je u~inio korak nazad, da se odrekao borbe za boqe uslove `ivota i da je u}utkao neke od najelokventnijih glasova najsiroma{nijih. Tvrdwa da se crkva ne bavi politikom je samo dogma, demantovana na najvi{em nivou i u delovawu samog pape Jovana Pavla II, kao i wegovih prethodnika, uostalom. 741
Prvi slovenski papa i {ef vatikanske dr`ave s kraja 20. i po~etka 21. veka u{ao je u me|unarodnu politiku odmah po ustoli~ewu, ponudiv{i i dobiv{i saglasnost za dobre usluge u onda{wem sporu izme|u Argentine i ^ilea. Svoju prvu novogodi{wu homiliju, 1. januara 1979, Jovan Pavle II posvetio je miru, nagla{avaju}i da je od svog prethodnika preuzeo “hodo~asni~ki {tap mira”. Kako ga je nosio, kako upotrebqavao? 4. Veliko spremawe Politi~ki efekti wegovih putovawa stizali su mawom ili ve}om brzinom. Mnogi papini doma}ini silazili su s trona nedugo posle wegovog odlaska, neki od wih i nasilno. U slu~ajevima diktatora, to je do`ivqavano kao Bo`ja pravda, nakon papinog “vapaja” za “reformama”. Uvek sa odre|enim ciqem, ali razli~itim metodama, papa Jovan Pavle Drugi je u preko sto pedeset “hodo~a{}a” planetom obavqao “veliko spremawe” i analiti~ari su se slo`ili da je svojim tragovima istrajno crtao, kako versku, tako i geopoliti~ku kartu sveta. “Iskqu~ivawe Hrista iz ~ovekove istorije jeste ~in uperen potiv samih qudi”. “Niko od nas ne sme nikada da zaboravi Isusove re~i: Pustite decu neka dolaze k meni i ne spre~avajte ih”.” Ove poruke uputio je papa usred Var{ave tada{wem sekularnom rukovodstvu Poqske, koje ga je do~ekalo sa svim po~astima, a okupqena masa, prete`no mladih, propratila je ove wegove zahteve ovacijama. Ponesen prvim uspesima, krenuo je tempom br`im od ijednog prethodnika u obilazak planete. Hroni~ari su izra~unali da je u inostranstvu boravio po mesec dana godi{we, da je proputovao trostruku udaqenost od Zemqe do Meseca. Posetio je 115 dr`ava, mnoge i po vi{e puta. Kao neostvarene destinacije ostale su Rusija, Kina i Jugoslavija, a pomiwano je i papino nastojawe da poseti Belorusiju. Redosled prvih putovawa Jovana Pavla Drugog sam po sebi je interesantan: Irska, SAD, Turska, centralna Afrika, Brazil, Francuska, SR Nema~ka, Filipini... U Latinskoj Americi boravio je petnaest puta, u SAD preko deset (u razli~itim gradovima), susretao se (i sara|ivao) sa ~etiri ameri~ka predsednika. Indiskretno{}u nekih od mno{tva u~esnika u papinim “diplomatskim” aktivnostima, otkriveni su mnogi detaqi koji ~ine mozaik zakulisnih aktivnosti svojevrsne “svetske vlade” – sprege dr`avnih i crkvenih centara mo}i, koja je dramati~no izmenila kartu Evrope, ali i zna~ajno uticala na potrese u Latinskoj Americi, jugoisto~noj Aziji, Africi. Jedina preostala svetska sila, Sjediwene Ameri~ke Dr`ave, imala je u Vatikanu pod vo|stvom pape Jovana Pavla Drugog mo}nog partnera za uspostavqawe “najnovijeg” svetskog poretka. Ispostavilo se da su vrhovni duhovni i svetovni poglavari zapadne hemisfere imali iste ciqeve i konvergentne interese na svim “rovitim” delovima planete. Papa se, me|utim, javno i o{tro usprotivio ameri~koj verziji globalizacije, od nehumanog turbokapitalizma do nametawa svoje voqe ratovima – u Avganistanu i Iraku. 742
To ga je, veruju analiti~ari, ko{talo Nobelove nagrade, koju je trebalo da dobije povodom ~etvrt veka pontifikata. Jedno od prioritetnih pitawa koje su uspe{no “odradili” je bilo ru{ewe komunizma u Evropi. Mnogo kori{}ena sintagma “papina isto~na politika” nije ba{ sasvim precizna; to je bila “koprodukcija” sa linije Va{ington – Vatikan – od ideje do realizacije. Po~etna stanica je, razumqivo, bila – Poqska. Kada je 1983. godine drugi put posetio Poqsku, papa je u po~etku delovao umereno, ali je, naoru`an obave{tajnim informacijama CIA, ubrzo pre{ao u napad. Na dr`avnoj televiziji bukvalno je izgrdio generala Voj}eha Jaruzelskog, zahtevaju}i da ukine vanredno stawe i da vrati oduzeta prava sindikatu “Solidarnost”. [est godina kasnije, vo|a “Solidarnosti” je postao prvi nekomunisti~ki predsednik u Isto~noj Evropi. Glavni ciq bio je Sovjetski Savez. Sa tada{wim sovjetskim predsednikom Mihailom Gorba~ovim prvi slovenski papa uspostavio je prisne odnose, a sam Gorba~ov svedo~io je da je me|u wima postojalo “duboko ose}awe razumevawa i slagawa”. Nakon ru{ewa “moskovskog zida”, Gorba~ov je ne samo tvrdio da sve {to se dogodilo u Isto~noj Evropi “ne bi bilo mogu}no bez ovog pape”, ve} i da “postoji `eqa da se zaokru`i i nastavi ne{to {to smo zajedni~ki stvorili”. Gorba~ov je uputio poziv papi da poseti SSSR. Wegovom nasledniku Jeqcinu je preostalo da taj poziv ponovi, ali za – ono {to je od “isto~ne imperije” ostalo: Rusiju. Vladimir Putin je, prilikom posete Rimu, izbegao da pozove papu u posetu koju je on toliko pri`eqkivao. Do te posete nije do{lo, pre svega, stoga {to se tome protivila Ruska pravoslavna crkva. Patrijarh moskovski i cele Rusije Aleksej Drugi ostao je istrajan u tome da do posete pape Jovana Pavla Drugog Rusiji mo`e do}i tek kad, u otvorenom dijalogu, budu uklowene prepreke koje postoje u odnosima katoli~ke i pravoslavne crkve. Takvo stawe stvari ostaje u nasle|e novom rimskom papi. 5. Tri Kastrova poziva Naj~e{}e papino odredi{te bila je Latinska Amerika. Prva me|u dr`avama – sandinisti~ka Nikaragva. Va{ington i Cija su obrazovali vojsku “kontra{a” od pristalica diktatora Somoze, a kao zna~ajne saradnike pridobili su vi{e krugove katoli~kog sve{tenstva, lojalnog Vatikanu. Ulo`ena su ogromna sredstva u antisandinisti~ke medije, sve{tenstvo i “vojsku”, kako bi se za{titili ameri~ki i vatikanski interesi u centralnoj Americi. Na meti je bila, pre svega, “Narodna crkva”, ~ija je popularnost ugro`avala vatikanske biskupe i interese Va{ingtona. Mnogo godina kasnije, bliski saradnici ameri~kog predsednika Regana objavili su da je on sa papom Jovanom Pavlom Drugim, na tajnom sastanku 7. juna 1982. godine, sklopio “jedan od najve}ih tajnih sporazuma svih vremena”, po kojem se Sveta stolica odrekla “Teologije oslobo|ewa”, koncepta koji je ozbiqno ugro`avao ameri~ke interese u Latinskoj Americi, a za uzvrat dobila od Regana podr{ku za davawe samostalnosti katoli~kim nacijama u tada{woj SFR Jugoslaviji. 743
Boravak u Nikaragvi, u takvim okolnostima, izrodio se u `estoke politi~ke konfrontacije gosta sa doma}inima. Neuspeh je podstakao duhovnog pastira da, u nastavku turneje po ostalim latinoameri~kim dr`avama – Gvatemali, Haitiju, Kostariki, Hondurasu, Panami – nastupi mnogo obazrivije, ali i odlu~nije. Poseta Haitiju, po~etkom 1983, tako|e “koordinisana” sa ameri~kim predsednikom Reganom i Cijom, bila je “efikasnija”. Papin nediplomatski, autoritativni pokli~: “Ovde stvarno mora da do|e do promene!” urodio je plodom za nepune tri godine. Sveta stolica je jedina dr`ava u svetu koja je priznala pu~isti~ki re`im na Haitiju, `mure}i pred masakrirawem sve{tenika teologije oslobo|ewa, koji su bili odani legitimnom predsedniku Aristidu. Za politi~ko smaknu}e paragvajskog generalisimusa Alfreda Stresnera papi je bila potrebna nepuna godina dana. Najpre ga je prinudio da mu uprili~i sastanak s opozicionim liderima, a onda im je pomogao da Stresnera, nakon tri decenije vladavine, po{aqu u egzil. Sa ~ileanskim diktatorom Pino~eom bila je malo komplikovanija situacija. Mnogi su papi prebacivali hipokriziju: da se deklarativno zalagao za kraj diktature u ^ileu, a prilikom posete Santjagu prakti~no je dao legitimitet Pino~eovim zlo~inima, kad se s wim pojavio na balkonu predsedni~ke palate koju je Pino~e bombardovao u krvavom pu~u i ubistvu Salvadora Aqendea. Bio je to, me|utim, Judin poqubac. Papa je isposlovao ja~awe katoli~ke crkve i wenog uticaja u ^ileu, zahvaquju}i kojem je Pino~e najpre ukinuo vanredno stawe i “pro{irio” gra|anska prava i slobode. Odatle do gubitka podr{ke na referendumu i odlaska u istoriju ~uvenog diktatora bio je potreban samo korak. Posledwa, ali najva`nija, latinoameri~ka dr`ava koju je papa posetio, bila je Kuba. Dvadeset prvi januar 1998. godine osta}e istorijski datum u analima Svete stolice i “komunisti~kog” sveta. Wome je papa Jovan Pavle Drugi povezao zna~ajnu kariku svoje “isto~ne politike”. “Kubanski zid” zapravo je “sru{en” dve godine ranije, kada je, novembra 1996, predsednik Fidel Kastro, prilikom svog efektnog u~e{}a na Svetskom samitu o hrani u Rimu, oti{ao na “privatnu” audijenciju kod pape. O~evici svedo~e o svojevrsnom fluidu koji je uspostavqen izme|u dva harizmati~na, iako po bitnim odrednicama suprotstavqena, lidera. Ono {to ih je u tom trenutku povezivalo bio je sli~an odnos prema temi navedenog svetskog skupa i prema globalnom siroma{tvu, odnosno jazu izme|u bogatih i siroma{nih. Na tom fonu, Kastro je zamolio papu da, u skladu s na~elnim vatikanskim protivqewem ekonomskim sankcijama, pomogne Kubi u ubla`avawu ameri~kog troipodecenijskog embarga. Kastro je istovremeno uputio zvani~ni poziv papi da poseti Havanu. Bio je to tre}i Kastrov poziv Vojtili da poseti Ostrvo, ali on nije pristao sve dok iz wegovog naziva nije “obrisan” omra`eni epitet “crveno”: prihvatio je poziv tek kad je Kastro zamenio zvani~ni ateizam Kube se744
kularnom dr`avom i najavio potpuno nove odnose dr`ave i Rimokatoli~ke crkve. Na ovakav “iskorak” Kastro se odlu~io pritisnut krahom ekonomije i socijalnim prilikama u zemqi nakon pada “gvozdene zavese” i prestanka sovjetske pomo}i Kubi. Komunikacija s Vatikanom i papom ozna~ila je radikalnu promenu politike prema katoli~koj crkvi, iz koje je Kastro ekskomuniciran zbog revolucionarnog odnosa prema crkvi, sve{tenstvu i vernicima. Siroma{tvo je nagrizlo Kastrovo sekta{tvo, a wegovo priznawe otupilo je Vojtilinu antikomunisti~ku o{tricu. Uzajamnim ustupcima, do{lo je do brzog pove}awa stepena slobode veroispovesti i delovawa klera na Ostrvu. Kuba, ina~e “sto odsto” katoli~ka zemqa, danas ima na stotine biskupa i nadbiskupa kardinala. Uticaj crkve u dru{tvu naglo je porastao, a neskriveni joj je ciq povratak na politi~ku scenu. 6. Zavere protiv pape Papa je krenuo prema socijalisti~kim zemqama Isto~ne Evrope i postao sna`an podsticaj re{avawu “isto~nog pitawa”. – Tamo gde je papa dolazio, komunizam je nestajao – izjavio je predsednik ameri~kog Senata Trent Lot. Zaustavio ga je na neko vreme Tur~in Ali Agya, revolverskim hicima, 13. maja 1981, na Trgu svetog Petra, koji su te{ko rawenog papu vezali za krevet vi{e meseci, ozbiqno na~eli wegov sportski treniran organizam i zasigurno usporili wegov “Drang nach Osten”. Mnogo je kontroverzi o tom atentatu, koje ni do danas nisu razre{ene. Onda prihva}ena verzija, po kojoj su atentat organizovale bugarska tajna slu`ba i KGB, kako bi se uklonio papa koji je iskazivao otvoreni antagonizam prema svetu komunizma, ~esto je u me|uvremenu dovo|ena u pitawe, ali niko nije ponudio ne{to konkretnije i ubedqivije. Vi{e vatikanskih zvani~nika i diplomata tvrdilo je da su imali saznawa o pripremama atentata na papu, koja su dobili preko francuskih, odnosno rumunskih obave{tajnih kanala. Sam Ali Agya je, tra`e}i pomilovawe nakon 15 godina robije, demantovao “teoriju zavere” i lansirao tezu o sopstvenoj “paranoidnoj {izofreniji”, tvrde}i kako su “zlodelo po~inile okultne snage van moje mo}i”. On se, tako|e, pozvao na opro{taj koji mu je papa dao samo ~etiri dana nakon atentata, dok je jo{ le`ao na klinici “\emeli”, a ponovio kad ga je posetio u zatvorskoj }eliji, 1983. godine. Papa je nesumwivo imao na raspolagawu dovoqno dokaza da je Agya, koji je ina~e osu|ivan kao ubica i pripadnik turske ekstremno desne teroristi~ke organizacije “Sivi vukovi”, bio tek puki instrument. Na pitawe – ~iji – odgovor }e morati da se ~eka do narednog otvarawa vatikanskih arhiva. Ne{to vi{e svetla (ili zbrke) na taj atentat uneo je slede}i poku{aj likvidacije pape, otkriven prilikom wegovog hodo~a{}a Filipinima, 1995. godine. Igrom slu~aja, koji papa i kad su u pitawu atentati na wega zove provi|ewem, u po`aru u jednom hotelu u Manili otkriveni su eksploziv i drugi “rekviziti”, a zatim uhap{eni teroristi koji su otkrili trag do 745
“Agyine grupe”, odnosno wenih “ostataka”. Na disketama su prona|eni mnogi podaci, me|u kojima i spisak od 15 islamskih terorista koji su doputovali u Manilu da bi ubili papu Jovana Pavla II. Tek nakon teroristi~kih napada na Wujork i Va{ington “otkriveno” je da su islamski teroristi spremali atentat na papu prilikom wegove posete Sarajevu. Otkriva se i poreklo mina koje je muslimanska policija prona{la na mar{ruti papinog puta kroz Sarajevo i demontirala, ali se tada spekulisalo da su ih postavili Srbi. Tim povodima postavqeno je, naro~ito nakon ubistva {efa papske [vajcarske garde Alojza Estermana, maja 1998. godine, pitawe – papine bezbednosti. Utoliko pre {to je otkriveno da je prvi gardista bio (i) agent isto~nonema~ke tajne slu`be [tazi. Ispostavilo se da je ova najstarija pla}eni~ka vojska na svetu, koja broji stotinu telohraniteqa svetog oca, slabo pla}ena, neprofesionalna i da je me|u prvima na spisku neophodnih reformi u okviru papske dr`ave. Me|u obe}awima od kojih je papa odustao, pitawe unutra{we reorganizacije crkve se pokazalo kao najbolnije. Ono je donelo mnogo kritika ve} ostarelom i obolelom pontifeksu. Osta}e u analima da je papa Jovan Pavle II naimenovao najvi{e kardinala. Danas Rimokatoli~ka crkva ima vi{e kardinala nego ikad – 135. Od toga samo petoricu nije imenovao ovaj papa. Februara 2001. godine proglasio je ~ak ~etrdeset ~etvoricu novih kardinala. Me|u wima je bio i nema~ki prelat Karl Leman, poznat po kriti~kom odnosu prema krutim naredbama iz Vatikana, a jo{ poznatiji kao prvi biskup koji je tra`io da se papa povu~e sa trona. 7. Politika u ime crkve Sve {to je papa Jovan Pavle Drugi u ime Hrista govorio i ~inio u proteklih dvadeset {est godina prelamalo se kroz geopoliti~ku prizmu. Na “spoqnom” planu, papa je suo~en sa zamerkama da su se on li~no i wegova organizacija previ{e uplitali u politiku, da su se neprincipijelno “slizavali” sa pojedinim dr`avnicima i wihovim ambicijama i da su preuzimali deo odgovornosti koja im “nije od Boga dana”. Vatikanska “isto~na politika” i strategija imala je od po~etka u Va{ingtonu “prirodnog saveznika”. Od Nikaragve do Berlinskog zida, od Gdawska do Zagreba i Qubqane, papa Vojtila, kao duhovni monarh katoli~kog dela sveta, i predsednici planetarne velesile nalazili su se na realizaciji zajedni~kih ideja. Trasa papinih hodo~a{}a poklapala se sa karavanom “izvoznika demokratije”, a dr`avni~ki i “privatni” susreti pape s doma}inima Bele ku}e ozna~avali su odlu~uju}e faze u politi~kim previrawima i potresima u nizu zemaqa Latinske Amerike i isto~ne Evrope. Papa je sa zadovoqstvom prihvatio “kompliment” Mihaila Gorba~ova o “ulozi pape u onome {to }e se kasnije iskristalisati kao politi~ka misao” i da sve ono {to se desilo u Evropi “ne bi bilo mogu}e bez pape”. Papa je smatrao pad komunizma epohalnim uspehom, ali se nije mnogo hvalio sopstvenim doprinosom. 746
Ipak, “isto~na politika” zastala je na pola puta. Ostvaren je samo wen politi~ki deo – nestale su ili marginalizovane slovenske dr`ave, od kojih su neke postale deo jedinstvene Evrope, drugima to i pored velike `eqe ne polazi za rukom, a Rusija uporno nastoji da sa~uva Ukrajinu od formalnog pribli`avawa evropskom Zapadu. Glavni papin ciq – izmirewe Rimokatoli~ke i pravoslavnih crkava, okon~awe velikog rimokatoli~ko-protestantskog raskola iz 1504. godine i ujediwewe svih hri{}ana – nije ni na vidiku. Na konferenciji katoli~kih biskupa Evrope, papa je dao analizu (isto~no) evropskih previrawa sa veoma kriti~nom notom: – Posle pada Berlinskog zida, koji je bio vidqiv oku, zar nismo otkrili novi, nevidqivi zid, koji i daqe deli na{ kontinent – zid koji deli qudsko srce – zapitao je i konstatovao da je taj zid sastavqen od “straha i agresivnosti, nedostatka razumevawa za qude razli~itog porekla”, od “politi~ke i ekonomske sebi~nosti i sve mawe osetqivosti za vrednosti qudskog `ivota i qudskog dostojanstva”. – Senka tog zida {iri se Evropom – uzviknuo je. U okviru katoli~ke crkve, Vatikan i evropski biskupi inaugurisali su 1991. godine tri principa dru{tvene obnove i izgradwe jedne nove Evrope za dvadeset prvi vek. Wihov zna~aj je veliki s obzirom na moralni autoritet i stvarnu ulogu Vatikana u kreirawu me|unarodnih odnosa. 8. Bog uni{tava ohole Da li je koincidencija ili “provi|ewe”, tek, ovi principi su u “praksi” najpre primeweni prilikom rasturawa SFR Jugoslavije i rata u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, a onda kao povod NATO agresije na Jugoslaviju, navodno, radi za{tite qudskih prava na Kosovu i Metohiji. Papa je od po~etka eksplicitno podr`avao ujediwewe Evrope – politi~ko i duhovno. Od “profanih” kreatora ujediwewa Evrope razlikovao se po tome {to je do kraja smatrao da nijedna zemqa ne treba da ostane van granica evropske zajednice, da se mora posti}i “evropeizacija” celog kontinenta. Razumqivo je da se papa zalagao za “sveobuhvatnu evropsku zonu pravde i mira”, za napor Evropqana da oja~aju mir “izme|u sebe i oko sebe”. U tom pogledu, papa se na “kosovskom pitawu” razi{ao sa liderima NATO zemaqa jo{ u vreme “pregovora” u Rambujeu, a naro~ito oko bombardovawa Savezne Republike Jugoslavije. Papa nije prihvatio ultimatum Srbiji, tra`io je nove, prave pregovore, ustupke svih da bi se postigao stabilan mir. Odmah sa po~etkom vazdu{nih napada NATO na Jugoslaviju, Vatikan je saop{tio da upotreba sile predstavqa poraz za ~ove~anstvo, a papa se izja{wavao da “nikad nije suvi{e kasno za sastanak i pregovore”. Tome su, dodu{e, prethodile kritike u nekim italijanskim medijima za “dvostruke ar{ine” kad je re~ o upotrebi sile za re{avawe problema u raznim delovima sveta. Podse}ano je da je za vreme Zalivskog rata papa bio protiv “zapadne koalicije”, a da je po izbijawu rata u Bosni i Hercegovini “o{tro kritikovao Zapad i Evropu {to se kolebaju da oru`ano interveni{u kako bi spre~ili agresiju Srba protiv muslimana”. 747
U svemu tome bilo je, pored humanizma, i mnogo politike. Vatikan nije olako pristajao na va{ingtonsko nastojawe da ovim ratom ostvari plan za {irewe svog “protektorata na Balkanu”. Osionost jedine velesile zasmetala je Svetoj stolici i papa je (ameri~ko) “svemo}no pona{awe” ocenio kao greh koji “ne mo`e doneti ni{ta dobro”. Papa u sinagogi Po~etkom 1982. godine, papa je nalo`io delegatima biskupskih konferencija i drugim stru~wacima okupqenim u Rimu da studiraju odnose katoli~anstva i jevrejstva, {to je nakon tri godine rada rezultiralo dokumentom “Bele{ke za ispravno prikazivawe Jevreja u propovedawu i katehezi katoli~ke crkve”. Osta}e za istoriju kao wegov revolucionarni korak, kada je kao prvi papa u{ao u rimsku sinagogu, 1986. godine, i izjavio da je Isus bio Jevrejin, nazvao Jevreje “na{om voqenom bra}om” i izvinio im se zbog “pasivnosti” Rimokatoli~ke crkve u Drugom svetskom ratu. 9. Izme|u Jevreja i Arapa Vatikanski Biskupski sinod se tek pet godina posle ovog papinog gesta izvinio Jevrejima zbog dr`awa Vatikana u Drugom svetskom ratu. Onda su pro{le jo{ dve godine da bi na snagu stupio (1993) novi Katehizis, u kojem je Rimokatoli~ka crkva oprostila Jevrejima greh zbog raspiwawa Isusa Hrista, mada je jo{ Drugi vatikanski koncil odbacio “jevrejski greh”. Indikativno je da je vo|a ~e~enskih separatista, general Aslan Mashadov, suo~en s porazom od Ruske armije, uputio pismo papi s apelom da se ume{a i za{titi wegov narod od “genocida”. Mashadov je naglasio da nikoga ne treba da ~udi {to se on, kao musliman, obra}a Vatikanu, “po{to je autoritet pape Jovana Pavla Drugog nesporan u celom svetu”. Istorija odnosa islamskih zemaqa i Vatikana veoma je kratka. Sve do 1948. godine nijedna islamska zemqa nije odr`avala diplomatske odnose sa Svetom stolicom. Egipat je tada, kao prva islamska dr`ava, poslao svog ambasadora u Vatikan. Sledila ga je Sirija, a danas je u Vatikanu diplomatski zastupqeno devetnaest islamskih dr`ava. Stvarawe jevrejske dr`ave Izrael bilo je glavni razlog zbli`avawa islamskih zemaqa i Vatikana. Ne mawe zna~ajna za tada{we povezivawe hri{}anstva i islama bila je procena da }e se tako lak{e boriti s “nadiru}im komunizmom”. Jovan Pavle Drugi nasledio je i nastavio da neguje dobre odnose katoli~anstva i islama. Vatikan je decenijama vodio me|uverske dijaloge sa muslimanima i ispoqio interes za pro{irivawe savezni{tva s muslimanskim liderima. Kao pandan katoli~ko-jevrejskom dijalogu i me|udr`avnom Fundamentalisti~kom sporazumu, obrazovan je katoli~ko-islamski Zajedni~ki odbor za veze i unapre|ewe saradwe. Sporazum su potpisali, u ime katoli~anstva, vatikanska Kongregacija za me|uverski dijalog i, u ime islama, koji nema ekvivalent za Vatikan, Svetska islamska liga i Svetski muslimanski kongres. Kad je februara 2000. godine Sveta stolica potpisala sporazum sa Palestinskom organizacijom, u kojem se, pored pozivawa na poseban status Je748
rusalima, upozorava Izrael da se uzdr`i od unilateralnih akcija u Svetom gradu, Tel Aviv je diplomatski o{tro reagovao, optu`uju}i Vatikan da se time ume{ao u mirovni proces na Bliskom istoku. Yamija u Rimu Kao simbol i garant u~vr{}ewa odnosa katoli~anstva i islama, otvorena je 21. juna 1995. godine yamija u Rimu, uzvodno od crkve svetog Petra – najve}a u Evropi. Bila je to ekumensko-diplomatska sve~anost, kojoj su prisustvovali najvi{i predstavnici zemqe doma}ina (predvo|eni predsednikom Skalfarom), “gazda od yamije”, saudijski princ Abdulaziz al Saud, predstavnici ostale dvadeset dve arapske sponzorske dr`ave. Nedostajao je samo papa, bez ~ijeg blagoslova monumentalno minare ne bi zasijalo nad rimskim nebom. On je veli~anstveni skup pozdravio sa svog vatikanskog balkona, ali je iskoristio priliku da “amortizuje” islamski trijumfalizam i izvu~e koji poen za katoli~ku internacionalu, koja je, odobravawem izgradwe ove yamije, pru`ila dokaz svoje {irokogrudosti i ekumenizma na koncilskoj osnovi. 10. Putevi pomirewa Prva poseta jednog pape Bosni i Hercegovini i “najsevernijem muslimanskom gradu na svetu” ostvarena je 12. aprila 1997, tri godine posle prve najave, posle vi{e odlagawa, koja su osujetila `arku `equ Jovana Pavla Drugog da u misiji bo`jeg izaslanika donese u Sarajevo maslinovu gran~icu. ^iwenica da je do papine posete Sarajevu do{lo ~ak godinu i po dana nakon Dejtonskog mirovnog sporazuma govori da su bezbednosni rizici bili samo jedna strana medaqe, a da su prevagnuli oni spoqnopoliti~ki. Ako se izuzmu primedbe kako bi papa, da je onda do{ao, “indirektno” priznao Republiku Srpsku, ostaju su{tinski rizici tog ~ina, ~ijim je zagovornicima vreme dalo za pravo. Pretpostavqalo se, naime, da je Sarajevo velika zamka za ambicioznog pontifeksa i wegov ciq da doprinese uspostavqawu mira i harmonije me|u razli~itim konfesijama u Bosni, jer je u ratnim uslovima bilo nemogu}e sa~uvati neutralnost. To se naro~ito odnosilo na odnos prema pravoslavnim Srbima i wihovoj crkvi, s obzirom na to da papa smatra svojom glavnom misijom likvidaciju hri{}anskog raskola. Papina podr{ka katoli~anstvu, u trenutku kad je ono za Srbe u Bosni imalo znak jednakosti sa hrvatskim nacionalizmom i usta{tvom, i Izetbegovi}u, koji je napadno instrumentalizovao ovu posetu kao potvrdu teze o Sarajevu kao oazi mira i tolerancije, bila bi u tom trenutku klip u to~kove celom konceptu hri{}anskog ujediwewa. Tako je mudri Vojtila izbegao klopku, ali je istovremeno izgubio {ansu da pru`i tako sna`an dokaz svoje mirotvora~ke politike kakav je rizikovawe sopstvenog `ivota. Mada je aspekt “dono{ewa” mira otpao, zna~aj papine misije je u wegovom u~vr{}avawu, pre svega radi odr`avawa tada rovite muslimansko-hrvatske federacije. U me|uvremenu se vatikanska diplomatija potrudila da otkloni nesporazum sa bosanskim Srbima, vi{e u svetovnim nego religijskim relacijama. 749
Ispostavilo se, naime, da Srpska pravoslavna crkva nije s odu{evqewem prihvatila poqubac mira koji joj je papa uputio prilikom prve posete Zagrebu, dok je papski nuncije u Sarajevu uspostavio kontakte sa rukovodstvom na Palama. Ti “supertajni” pregovori na{li su se na stranicama italijanske {tampe i Sveta stolica je morala da prizna da je delegacija bosanskih Srba primqena u Vatikanu. Papski prtqag Na tlu biv{e SFRJ, vatikansko-zapadnoevropsko-ameri~ka politika dovela je do Pirove pobede, koju su svi strpqivo pretvarali u trijumf, ~ija metafora treba da bude multikonfesionalna, multikulturna Bosna i Hercegovina. Zato je papa u svom prtqagu za Sarajevo doneo darove za sve ~etiri verske zajednice u BiH – katoli~ku, pravoslavnu, islamsku i jevrejsku – pored moralne podr{ke i pohvala, i nov~ane nagrade (po 50.000 dolara) wihovim humanitarnim organizacijama. Koliki je zna~aj vrhovni poglavar katoli~anstva pridavao ovom regionu, svedo~i detaq iz wegovog dijaloga sa ameri~kim presednikom Klintonom, koji ga je prilikom wihovog posledweg susreta pitao odakle da po~nu razgovor. – Po~nimo sa Bosnom – odgovorio je papa, a na kraju uputio zahtev tada{wem {efu svetske supersile: – Dvadeseti vek je po~eo ratom u Sarajevu. Gospodine predsedni~e, vi ne smete da dozvolite da se dvadeseti vek zavr{i ratom u Sarajevu! 11. Nezahvalnost otcepqenih Ne bi se moglo re}i da su prvi predsednik dr`ave Bosne i Hercegovine Alija Izetbegovi} i wegovi najbli`i saradnici pokazali zahvalnost papi za ova zalagawa. Pa, ipak, Slovenija se, kao jedna od biv{ih jugoslovenskih republika kojoj je Vatikan odlu~uju}e pomogao u otcepqewu od SFRJ i dobijawu me|unarodnog priznawa, pokazala – najnezahvalnijom. Mada ustavno sekularna, slovena~ka dr`ava je u svoj nastanak ugradila velike zasluge katoli~ke crkve, kako zemaqske, tako i centrale u Vatikanu, ali sve vreme poku{ava da izbegne “dospele ra~une”, izra`ene u zahtevima za nacionalizaciju i ure|ewe odnosa koje bi katoli~koj crkvi obezbedilo i svojevrsno partnerstvo u vlasti. S tim obrazlo`ewem, Slovenija je odbila potpisivawe konkordata sa Svetom stolicom, koji bi za katoli~ku crkvu predstavqao garanciju za ispuwavawe odista krupnih zahteva, od imovinskih (vra}awe krupnih poseda, naro~ito pod {umama, koji bi, prema procenama, u~inili KC u Sloveniji “najve}im veleposednikom u Evropi”) do – politi~kih. U slu~aju potpisivawa konkordata, trebalo bi prevazi}i ustavnu prepreku odvojenosti crkve i dr`ave, a to stavqa vlast u Qubqani pred veliko isku{ewe, jer je svesna zna~aja dobrih odnosa sa Vatikanom za me|unarodnu poziciju Slovenije. I ve}ina drugih evropskih dr`ava, koje su se posle pada Berlinskog zida “demokratizovale” izbegle su da Rimokatoli~koj crkvi vrate imovinu nacionalizovanu dolaskom “komunista” na vlast, ali je u Sloveniji ekspli750
citnije nego igde re~eno ne samo da je tu imovinu crkva stekla izrabquju}i narod, nego i da je vra}awe poseda crkvi pravno nemogu}e: fakti~ki vlasnik tih imawa, prema katoli~kim kanonima, bio bi Vatikan, kao {to je slu~aj sa svim katoli~kim crkvama u svetu, a u Sloveniji je Ustavom zabraweno stranim pravnim i fizi~kim licima posedovawe slovena~ke zemqe. Prilikom prve posete pape Sloveniji, 1996. godine, koju je Qubqana dugo odbijala i izbegavala, on je podsetio dr`avni vrh da je Vatikan bio prvi koji je priznao Sloveniju, ali i izrazio veliki interes za ta “profana” pitawa, ~ime je izazvao bes u slovena~koj javnosti. I op{tepoznata kasnija papina zalagawa u Evropi za secesionisti~ke jugo-republike, i objavqivawe podataka o supertajnom sporazumu kojim je papa od ameri~kog predsednika Regana jo{ 1982. godine dobio podr{ku za otcepqewe Slovenije i Hrvatske iz SFRJ – nisu pobudila Slovence na zahvalnice papi, poput onih koje je obilato dobijao od Hrvata. ^ak je i sama poseta pape Sloveniji odga|ana vi{e puta, a verni~ki narod, mediji i dr`avne institucije nisu ispoqili ni pribli`no odu{evqewe wegovim dolaskom, kakvo ina~e prati papina hodo~a{}a po svetu. Papa je pre{ao preko uvredqivih primedbi – od onih kako }e wegova poseta Sloveniju mnogo ko{tati (i cenkawa ko }e to da plati) do odbijawa specijalnih jedinica slovena~ke policije da obezbe|uju papin boravak (zbog malih plata!) – i ~ak proslavio sedamdeset {esti ro|endan u Postojni. Pa ipak, uz laskava priznawa doma}inu za dostignuti nivo demokratije, papa je upozorio Sloveniju da “jednu totalitarnu ideologiju ne zameni drugom”. U reprezentativnoj vili Kara|or|evi}a na Brdu kod Krawa, predsednik Milan Ku~an je oficijelno zahvalio papi {to je prvi priznao slovena~ku dr`avu, ocewuju}i kako je “taj ~vrsti diplomatski korak Svete stolice boqe od drugih zemaqa prepoznao znak vremena”. 12. Samo Srbi krivi U najvi{im crkvenim krugovima postavqeno je ozbiqno pitawe – nije li papa postao prepreka jedinstvu hri{}ana. Na vanrednoj skup{tini u Rimu, pre ~etiri godine, mnogi kardinali su ocenili da je za deblokirawe dijaloga izme|u Rimokatoli~ke i ostalih hri{}anskih crkava neophodno da se Jovan Pavle II odrekne svog “papskog primata” i svoje “monarhisti~ke vlasti”. Na ekumenskom teolo{kom skupu u Qubqani, nadbiskup France Perko je, u okviru dileme da li je papa prepreka jedinstvu hri{}ana, rekao da je nemogu}e odgovoriti sa “da” ili “ne”, ali je dao dosta nedvosmislen odgovor konstatacijom: – Papina slu`ba je po na{em shvatawu Hristovo poslawe, a na~in wenog izvo|ewa bio je i jo{ uvek je prepreka jedinstva me|u hri{}anima umesto da ih povezuje. (Ne)skriveni interesi Svete stolice i katoli~anstva u regionu Balkana su u posledwoj deceniji pro{log veka doveli do “tektonskih” poreme}a-ja i rata, kome je sveti otac dao “legitimitet”, kao kategoriji “pravednog rata”. Nije potrebno zavirivati u tajne vatikanske arhive da bi se shvatila uloga pape i Svete stolice u razbijawu SFR Jugoslavije – na oba plana: pastoralnom i dr`avni~kom. 751
Odnos Svete stolice prema jugoslovenskoj krizi u du`em periodu pre ru{ewa SFR Jugoslavije izra`avan je mawe ili vi{e eksplicitno kroz javne istupe pape Jovana Pavla II, wegovih najbli`ih saradnika, ali i u vatikanskim medijima, posebno u emisijama Radio Vatikana. On se jasno ogledao najpre u “priznawu” autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve, zatim, u podr{ci albanskom separatisti~kom pokretu na Kosovu i Metohiji, a najeksplicitnije u direktnom ukqu~ivawu Rimokatoli~ke crkve u pripreme za otcepqewa jugoslovenskih republika Hrvatske i Slovenije. Sasvim otvoreno, Vatikan je postao zastupnik i unutra{wih razbija~kih snaga u SFR Jugoslaviji i wihove me|unarodne podr{ke. Kombinovani su papini dr`avno-pastoralni istupi (posete pojedinim zemqama, a, pre svega, susednim Ma|arskoj i Albaniji, molitve, obra}awe vernicima i katoli~koj javnosti) sa papskim dokumentima i diplomatskim pritiscima na evropske institucije i pojedine zemqe, da se podr`e slovena~ka i hrvatska secesionisti~ka nastojawa. Nisu mnogo skrivane ni oru`ane pripreme za secesiju, odnosno, medijske obmane i “preparirawe” svetske javnosti. Znatno pre ru{ewa Jugoslavije, tada{wa Biskupska konferencija Jugoslavije uputila je poslanicu svim katoli~kim biskupijama sveta, u kojoj je za sve {to }e se dogoditi okrivila iskqu~ivo – Srbe. To je postalo opredeqewe cele katoli~ke crkve. Neposredno pred izbijawe sukoba u Sloveniji, iz Svete stolice je dato na znawe da je Biskupska konferencija Jugoslavije obavestila papu o “okupaciji Republike Slovenije od strane jugoslovenskih snaga”. Odmah po izbijawu slovena~kog “oslobodila~kog rata”, papa je (29. juna 1991) uputio pismo tada{wem saveznom premijeru Anti Markovi}u, tra`e}i “najodlu~nije” od Saveznog izvr{nog ve}a “prestanak kori{}ewa sile i stvarawe uslova koji bi omogu}ili obnovu dijaloga”. Prilikom posete Ma|arskoj, a, zapravo, prevashodno katolicima iz Hrvatske koji su do{li da ga vide u Pe~uju, papa je izrazio sna`nu podr{ku “legitimnim te`wama hrvatskog naroda” i obnovio poziv “me|unarodnoj zajednici” da mu u tome pomogne. Usledila je, 27. avgusta 1991, papina poruka tada{wem predsedniku SFRJ Stipi Mesi}u i evropskom komesaru Van den Bruku sa zahtevom da se “ubrza proces reorganizacije Jugoslavije”, s pozivom na VIII poglavqe Helsin{ke poveqe i “priznavawe prava naroda na samoopredeqewe”. Sveta stolica je zatim poja~ala pritiske na me|unarodne faktore da se “{to pre postigne me|unarodni konsenzus oko priznavawa nezavisnosti Hrvatske i Slovenije”. U svojoj podr{ci otcepqewu Slovenije i Hrvatske od SFRJ, Vatikan je jo{ po~etkom septembra 1991. tra`io od KEBS da se interveni{e protiv “srpskih agresora” u Hrvatskoj, jer se “na hrvatskim rati{tima ne radi samo o opstanku jednog naroda, nego ~itave civilizovane Evrope”. Sa razbuktavawem rata u Bosni i Hercegovini, Dr`avni sekretarijat Vatikana je objavio da papa “podsti~e svaku vrstu me{awa u zaustavqawu ovog u`asnog rata”, a sekretar An|elo Sodano je izjavio: “Treba silom razoru`ati ruku koja ubija! Zapo~eti, uz dozvolu OUN, s anga`ovawem trupa 752
NATO i zemaqa Evropske unije, humani rat, kojim }e ta zlo~ina~ka ruka biti identifikovana i zaustavqena.” Osveta Bez obzira na primarno na~elo Drugog koncila o “nemoralnosti rata”, vatikanski zvani~nici su izvukli u prvi plan wegov stav o “dopustivosti odbrambenog rata”. Pa, ipak, papin poverqivi i diskretni diplomata Vin}enco Paqa i tada je nagla{avao da su “jedini ratovi koji su dozvoqeni oni koji se vode protiv siroma{tva, nejednakosti i qudske ravnodu{nosti”. Papa je li~no, u obra}awu “svetu” sa prozora svoga kabineta, 8. marta 1993, rekao: “Pred Bogom tra`imo osvetu” za “agresorski rat u Bosni”. Zatim je uputio “opomenu” da se ratno dejstvo zaustavi “ako je potrebno i silom”, pozivaju}i se na “na~elo humanitarnog me{awa”. Svojom tezom o “pravednom ratu”, papa je iznenadio teologe i oni su pokrenuli diskusiju, “staru gotovo koliko i hri{}anstvo”, o tome da li crkva (mo`e da) opravdava rat i da li pravda i mir mogu da se ostvare primenom sile. 13. Promena mirovne etike Pozivaju}i se na papino energi~no odbacivawe ideje o vojnom anga`ovawu u ratu u Persijskom zalivu 1991. godine, teolozi su postavili pitawe da li se pod utiskom ratnih zbivawa u Bosni mewa mirovna etika. Utoliko pre {to je neposredno nakon papinih “ohrabruju}ih” izjava, hrvatski kardinal Frawo Kuhari} tvrdio da Hrvatska “osloba|a” svoje teritorije i da to radi “s punim pravom”. Sa NATO agresijom devetnaest katoli~ko-protestantskih zemaqa na (prete`no) pravoslavnu SR Jugoslaviju, iz Vatikana su po~eli da “duvaju sasvim drugi vetrovi”. Dugoro~na vizura i sveobuhvatno sagledavawe stawa i perspektive, a, pre svega, uloga vrhovnog moralnog autoriteta, opredelili su papu Jovana Pavla Drugog da se na|e me|u prvima koji su nakon obru{avawa NATO projektila na na{u zemqu zahtevali od ~lanica NATO da se bombardovawe obustavi i da {ansa pregovorima, uz po{tovawe “svih qudskih prava”. Prvo vatikansko saop{tewe, u kome je o{tro osu|ena agresija, dato je odmah 24. marta. Vatikanska diplomatija ve} 27. marta je obznanila da radi intenzivno na zaustavqawu “rata u Jugoslaviji”, a prvog aprila stigao je u Beograd ministar inostranih poslova Svete stolice, monsiwor @an-Luj Toran. Primili su ga i tada{wi predsednik SR Jugoslavije Slobodan Milo{evi} i patrijarh srpski Pavle, koji je na papinu poruku odgovorio izjavom zahvalnosti “na wegovoj mirovnoj inicijativi za prestanak bombardovawa NATO snaga za vreme uskr{wih praznika, pokrenutoj kod svih va`nih ~inilaca Severnoatlantske alijanse”. Papini vi{e puta ponovqeni apeli za okon~awe “sukoba” nisu davali rezultate. Ameri~ki predsednik Klinton oglu{io se o papinu molbu da NATO barem za (katoli~ki) Uskrs prekine bombardovawe Jugoslavije. Ubrzo po NATO agresiji na SR Jugoslaviju, papa je pozvao generalnog sekretara UN Kofija Anana u Vatikan na razgovor o situaciji na Kosovu i Metohiji, i tra`io da “zakoni i institucije nadglasaju buku oru`ja”. Anan je stigao tek pred kraj rata, a papa je u razgovorima naglasio, kako je i zva753
ni~no saop{teno u Vatikanu, da bi “bilo korisno da, pod okriqem UN, okon~awe neprijateqstva bude pra}eno istovremenim povratkom izbeglica na Kosovo, uz pomo} me|unarodnih mirovnih snaga, koje bi sve strane prihvatile”. Kad je u pitawu zalagawe za mirno re{avawe situacije na Kosovu i Metohiji, autoritet Jovana Pavla II stavqen je na probu i u okviru same katoli~ke crkve. Nema~ka biskupska konferencija je (i) u ovom slu~aju dezavuisala papu i izrazila lojalnost svom {efu dr`ave i Severnoatlantskom paktu, pa je, kako je izjavio biskup Karl Leman (sa kojim je papa ina~e imao raznorazne razmirice), podr`ala wihovu agresiju na Jugoslaviju, tvrde}i da se u ovom slu~aju “brane qudska prava, koja se ne smeju gaziti u ime me|unarodnog prava”. Sa druge strane, predsednik Katoli~ke biskupske konferencije u Evropskoj uniji, biskup Jozef Homajer, ocenio je da intervencija NATO predstavqa “te`ak poraz za hri{}anske crkve”, pitaju}i da li su one u~inile “sve {to je bilo potrebno i mogu}e u tra`ewu pravednog mira”. Mnogi biskupi iz Evrope i sveta, naro~ito iz Latinske Amerike, pridru`ili su se papinim zahtevima da “oru`je za}uti” i izrazili `aqewe zbog wegovog neuspeha. Ugledni stari kardinal, jedini preostali “kreator” Drugog vatikanskog koncila, Jozef Racinger, izjavio je da su “mogu}nosti uticaja pape na kosovski sukob vrlo male”. Nije ni ~udo, s obzirom na to da je Vatikan, u slo`enoj kosovskometohijskoj problematici, decenijama igrao na kartu Albanaca, {to se mo`e objasniti, s jedne strane, nastojawem da se oslabi “komunisti~ka” SFR Jugoslavija, a sa druge, da se poboq{aju odnosi sa islamskom internacionalom. I onda kad se borio za me|unarodno priznavawe Hrvatske i Slovenije, i kasnije, kad je pledirao za me|unarodnu vojnu intervenciju protiv Srba u Bosni i Hercegovini, papa je nalazio za shodno da o tome progovori i u – Albaniji. Te wegove posete su u albanskoj javnosti ocewivane kao demonstracija odlu~nosti Vatikana da doprinese ujediwewu svih Albanaca. Potpuno van konteksta i papinih govora i tada{we situacije (1991. godine), albanski predsednik Sali Beri{a je u vreme wegove posete optu`io Srbiju da “priprema krvoproli}e na Kosovu”. Papina poseta Albaniji, 25. aprila 1993. godine, kao prvoj balkanskoj zemqi, iako ona ima samo 15 odsto katolika – znatno mawe nego Hrvatska i Slovenija, koje su ga i ranije zvale u posetu – u “neutralnim” krugovima je ocewena kao demonstracija odlu~nosti Vatikana da doprinese ujediwewu svih Albanaca. Wegovoj poseti Albanci su dali svenacionalni zna~aj. Kosmetski “Bujku” pisao je kako “Albanija i svi Albanci sveta do~ekuju papu Jovana Pavla II”, i da su Albanci, masovno, sa Kosova i Metohije, iz Makedonije i Crne Gore i drugih krajeva” oti{li “papi u susret, da ih papa blagoslovi”. Na Kosovu i Metohiji je tada, ina~e, `ivelo oko 60.000 Albanaca katolika. U Skadar, na “poklowewe” papi, oti{li su i predstavnici albanskih politi~kih partija, udru`ewa i organizacija, me|u wima i Ibrahim Rugova i Bujar Buko{i, “predsednik vlade republike Kosova”. Ovu delegaciju primio je predsednik Skup{tine Albanije Pjetr Arnbori, koji im je rekao: 754
– Nikada nismo bili podeqeni oko pitawa Kosova i Albanaca na svojoj zemqi u biv{oj Jugoslaviji. Asocijacije Papa je tada dao izjavu da se odlu~io da ode u posetu “ne samo katoli~kim vernicima, ve} ~itavom svetlom albanskom narodu, koji ima vi{e konfesija i `ivi pod razli~itim administracijama.” Ova izjava je nekim analiti~arima pobudila asocijacije na takozvanu jadransku konfederaciju iz Drugog svetskog rata, sastavqenu od Nezavisne Dr`ave Hrvatske, Crne Gore i Albanije, pa je postavqano pitawe smisla ovog papinog “hodo~a{}a”. Drugi su se podsetili izjave Hose Marije Gonzalesa Ruisa: – Ovaj papa je dobar glumac i dobro igra ulogu svete osobe – qubi zemqu, ma{e rukama i grli decu – i sve to radi iskreno, jer misli da je to evan|eoski i apostolski, a u stvari je ku{wa |avolova. 14. Tito u Vatikanu Razume se da je papa bio svestan opasnosti po regionalnu i evropsku bezbednost ako bi se udovoqilo secesionisti~kim aspiracijama kosmetskih Albanaca. Stoga su i wegovi zahtevi za obustavqawe bombardovawa Jugoslavije, uz sna`nu podr{ku wenim civilnim `rtvama, koja je izra`ena slawem u Beograd visoke diplomatske delegacije i ostankom papskog nuncija sve vreme rata u na{em glavnom gradu – zna~ili mnogo vi{e od humanisti~ke poruke koja se od svetog oca o~ekuje u ovakvim (ne)prilikama. Pa, ipak, bilo je nemalo iznena|ewe {to prilikom posete pape Rumuniji, wegove prve posete jednoj pravoslavnoj dr`avi, ni pravoslavni patrijarh ni katoli~ki vrhovni pastir nisu nedvosmisleno osudili bombardovawe i zatra`ili da se ono prekine. U i{~ekivawu takvog poteza, sve {to je u zajedni~kom apelu objavqeno zazvu~alo je u najmawu ruku nedovoqno. Ako se izuzmu izrazi solidarnosti i kvalifikacija “`rtve ubila~kog bombardovawa”, ostale glavne sintagme govore o poistove}ivawu (odgovornosti) agresora i `rtve. Papa i patrijarh Teoktist su, naime, govorili o “konfliktnim stranama” i pozvali ih da “re{e svoje razlike” u skladu sa va`e}im konvencijama i da “polo`e oru`je”. Za razumevawe svih tih poteza potrebno je poznavati ukupnost slo`enih odnosa izme|u Jugoslavije i Svete stolice pre i od dolaska pape Jovana Pavla Drugog na weno ~elo. Na osnovama Drugog vatikanskog koncila, do{lo je do uspostavqawa kontakta i me|udr`avnih odnosa (SFR) Jugoslavije i Svete stolice posle Drugog svetskog rata. Nakon potpisivawa Protokola o uspostavqawu diplomatskih odnosa, 1966. godine, u Vatikanu je Josip Broz Tito posetio papu Pavla [estog. Usledile su posete predsednika dr`avnog predsedni{tva Cvijetina Mijatovi}a, a onda i premijera Branka Mikuli}a papi Jovanu Pavlu Drugom, uz aktuelizovawe ranijeg poziva da papa poseti Jugoslaviju, koji je vi{e puta zvani~no obnavqan. 755
Poziv je “sa zadovoqstvom” prihva}en, ali je stalno odlagan, s obrazlo`ewem da }e do posete do}i “kada za to budu sazreli uslovi”, odnosno kad to “obe strane utvrde”. Ti uslovi nikada nisu bili do kraja precizirani, ali je sa jugoslovenske strane kao preduslov navo|eno da papa mora da najpre do|e u Jasenovac i da se pokloni tamo{wim `rtvama fa{izma i time prizna krivicu Rimokatoli~ke crkve za te zlo~ine (ne samo) u Hrvatskoj. Izme|u Beograda i Vatikana se decenijama ispre~io duh Alojzija Stepinca, kardinala i zagreba~kog nadbiskupa iz Drugog svetskog rata, kojem su jugoslovenske vlasti sudile za nasilno pokr{tavawe srpskog `ivqa i za kolaboraciju sa usta{ama i Nezavisnom Dr`avom Hrvatskom, a Rimokatoli~ka crkva ga slavila kao mu~enika, da bi ga na kraju papa proglasio za sveca. Pona{awe vrha katoli~ke crkve u Hrvatskoj najvi{e je remetilo odnose SFR Jugoslavije i Vatikana i ote`avalo nameravani dolazak pape. Kardinal Kuhari} obnavqao je crkveni poziv papi kao predsednik Biskupske konferencije Jugoslavije, a istovremeno je u kontaktima sa Svetom stolicom tra`io podr{ku u pripremama za ru{ewe zajedni~ke dr`ave. Ispostavilo se da je sa otcepqewem Hrvatske (Slovenije, BiH i Makedonije) nestalo najve}ih prepreka sa strane ovda{we Rimokatoli~ke crkve, ali su ostali slo`eni odnosi sa Srpskom pravoslavnom crkvom, zbog poznatih stavova Vatikana i Rimokatoli~ke crkve prema stradawu srpskog naroda u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, u Drugom svetskom ratu i ratovima u Hrvatskoj i BiH 1992-1995. Sve to nije se mnogo odrazilo na me|udr`avne odnose. Diplomatski odnosi Beograda i Vatikana nisu bili prekinuti nakon ru{ewa SFR Jugoslavije. Posle opoziva onda{weg jugoslovenskog ambasadora Ivice Ma{truka (ina~e, od svih ambasadora “druge” Jugoslavije pri Svetoj stolici nijedan nije bio Srbin) januara 1992. godine, Vatikan je ostavio u Beogradu svog nuncija, monsiwora Gabrijela Montalva (ina~e dekana diplomatske akademije Vatikana), koji je bio doajen diplomatskog kora u nas, u vreme dok je zbog sankcija u Beogradu ostalo malo ambasadora. Sveta stolica je bila zainteresovana da SR Jugoslavija odmah po{aqe u Vatikan svog otpravnika poslova, ali je na{a vlast sa~ekala punu normalizaciju diplomatskih odnosa. Taj trenutak su obe strane iskoristile i do{lo je do kurioziteta u diplomatskoj praksi: agreman za na{eg ambasadora Doj~ila Maslovari}a dat je za samo jedanaest dana. ^iwenica da je papa u tom trenutku bio u Latinskoj Americi pokazuje koliko je Sveta stolica bila zainteresovana za normalizaciju odnosa. Bila je to kruna intenzivnih kontakata izme|u Beograda i Vatikana, u okviru kojih je papa primio tada{we {efove jugoslovenske diplomatije Vladislava Jovanovi}a i Milana Milutinovi}a, a prilikom zvani~ne posete jugoslovenskog predsednika Dobrice ]osi}a Rimu wegovi saradnici su imali i razgovore u Vatikanu. Iznena|ewe Prve signale izvesne promene stava i `eqe za poboq{awem odnosa nakon 1991. godine Sveta stolica je poslala odlu~nim zalagawem u Ujediwenim nacijama za ukidawe ekonomskih sankcija SR Jugoslaviji, u prole}e 1994. 756
To je izazvalo prili~no iznena|ewe, pre svega u italijanskoj javnosti. Zazvu~alo je kao “senzacionalni zaokret”, nepuna dva meseca nakon posledweg poziva pape Zapadu da obuzda “agresora” u BiH “svim sredstvima”. Vatikanski mediji su “obrazlo`ili” da se radi o “humanitarnom kontinuitetu” papine politike prema primeni sankcija, koja se obnavqa jo{ od reagovawa na slu~aj ka`wavawa Poqske (za vreme generala Jaruzelskog), preko Kube i Libije, do Iraka i Haitija. 15. Isto~na politika Vatikana Papa je prestao sa prizivawem “humanitarne vojne intervencije”, a generalno se zalagao za qudska prava civila i protiv zlo~ina. Mada Vatikan nije javno osudio zlo~ine protiv srpskih civila u hrvatskoj operaciji “Oluja”, on je bio protiv te akcije. Javni protesti zvani~nika katoli~ke crkve u Hrvatskoj i BiH, i zagreba~kog nadbiskupa kardinala Kuhari}a i bawalu~kog biskupa Komarice, protiv zlo~ina prema srpskom narodu bili su mogu}i samo u skladu sa takvim stavom Vatikana. Zvani~nici Vatikana ka`u da je papa ameri~kom predsedniku Klintonu li~no govorio da treba ukinuti sankcije SR Jugoslaviji. Sam Vatikan je u nekoliko navrata poslao zna~ajnu humanitarnu pomo} na{oj zemqi. I pored kontinuiteta me|udr`avnih odnosa, ima mnogo toga u odnosima Srbije i Crne Gore i Svete stolice {to }e morati da se postavi na nove osnove. Pre svega, diplomatski odnosi dveju zemaqa ponovo su uspostavqeni Protokolom iz 1966. godine, na osnovu stawa koje je bilo bitno druga~ije nego danas. To se naro~ito odnosi na Rimokatoli~ku crkvu u Hrvatskoj. Verski deo interesa Vatikana u na{oj zemqi je wenim odlaskom bitno promewen. S jedne strane, neuporedivo je mawa katoli~ka dijeceza, a sa druge je porastao zna~aj ovog prostora sa dominantnom Srpskom pravoslavnom crkvom, va`nom za ekumensku i “isto~nu” politiku pape Jovana Pavla II. Iz tih okolnosti proisti~u i dr`avni interesi. Teritorijalno, SR Jugoslavija, odnosno danas Srbija i Crna Gora, postala je jo{ isturenija ka “predzi|u kr{}anstva”, i Svetoj stolici nije neva`no da odr`ava pune diplomatske odnose sa na{om zemqom. Sa druge strane, u ovoj geopoliti~koj konstelaciji gube se najzna~ajnije prepreke koje su ote`avale dobrosusedske odnose. Za na{u dr`avu, kao i za sve zemqe, veoma su va`ni puni diplomatski odnosi sa specifi~nom dr`avom Vatikan, duhovnim (neki ka`u i administrativnim!) centrom katoli~anstva, zemqom koja je uticajan moralno-politi~ki faktor u svetu. Pitawe kada }e papa do}i u Beograd, s obzirom na stav Srpske pravoslavne crkve, ostalo je u nasle|e novoj diplomatiji, nakon demokratskih promena. Papu su posetili ne samo ministri spoqnih poslova, ve} i predsednik Dr`avne zajednice Srbija i Crna Gora Svetozar Marovi}, i to dva puta, u junu 2003, i oktobra 2004. Wegove najave da }e pozvati papu da poseti na{u zemqu i izjava u Vatikanu kojom je izrazio nadu da }e se “u odnosima izme|u katoli~ke i pravoslavne crkve na}i na~in da se organizuje ta poseta” izazvale su prete`no negativna reagovawa (podr`ali su ga wegov mini757
star za qudska prava Rasim Qaji} i vo|a nepriznate Crnogorske pravoslavne crkve Mihail). Zamerke su bile da o tom potezu nije obavestio ni Savet ministara niti se dogovorio sa Srpskom pravoslavnom crkvom, ni Vladom Srbije. Sam patrijarh Pavle, koji je pre toga bio u poseti kod pape, pa se mogao o~ekivati u najmawu ruku izostanak wegovog protivqewa, reagovao je negativno, mo`da i zbog toga {to se tada nalazio u Moskvi, sa dr`avnom delegacijom Srbije, koju je predvodio predsednik Boris Tadi}. Bez diplomatskog uvijawa, patrijarh Pavle je na konferenciji za {tampu u Moskvi izjavio: – Poseta pape Jovana Pavla Drugog Srbiji je nepo`eqna i Sveti sinod je doneo odluku o tome. Sada, kad je papina smrt skinula sa dnevnog reda to pitawe, ostaje da vreme poka`e koliko }e takva odluka Srpske pravoslavne crkve uticati na odnose Srbije i Crne Gore sa Vatikanom pod novim vo|stvom. Papina hodo~a{}a su bila najva`nija poluga ostvarivawa wegove politike i uticaja. Sistematski planirana i sprovo|ena, izuzetno dobro pripremana i organizovana, ona su bila usmerena na sve mesne crkve, gde postoji i “jedan jedini” katolik, na svim kontinentima. Na wima je papa ja~ao Rimokatoli~ku crkvu iznutra, pridobijao lokalne biskupe za rimsku centralu, razvijao ekumenske odnose sa Hristovim sledbenicima svih “varijanti”, ali i sa nehri{}anima, nastoje}i da za Rimokatoli~ku crkvu pridobije nove vernike. Posledwu deceniju svog pontifikata Jovan Pavle II je intenzivirao svoje i aktivnosti Rimokatoli~ke crkve prema Aziji, najmnogoqudnijem kontinentu sa proporcionalno najmawim brojem hri{}ana. Sredinom 1995. godine papa je izjavio da “Aziju o~ekuje nave{tawe re~i Bo`je”. Prema vatikanskim informacijama, koje su plasirane u zapadnim medijima, “azijski hri{}ani nikad nisu bili u te`oj situaciji nego danas”. Potencirano je da su progoni vernika neregistrovanih religija intenzivirani u “komunisti~koj” Kini i Vijetnamu, da su hri{}ani u Indoneziji (gde ina~e ~ine samo dva odsto stanovni{tva) uvu~eni u kriminal i socijalne nemire koji su eskalirali u zemqi zahva}enoj krizom. 16. Nedosti`na – Rusija Me|u onim zemqama koje su papi, i pored `eqe za posetom, ostale nedosti`ne, pored (prete`no budisti~ke) Kine i islamskih Iraka i Tunisa je – Rusija. Za Vatikan je bio i ostao prioritetan odnos i sa smawenom ruskom dr`avom i Ruskom pravoslavnom crkvom. U samoj Rusiji, interesi crkve i dr`ave u odnosima sa Vatikanom su – disharmoni~ni. Uo~i raspada SSSR, papa se sastao i sa wegovim tada{wim {efom Mihailom Gorba~ovim i sa budu}im predsednikom Ruske Federacije Borisom Jeqcinom. Od obojice je dobio poziv da poseti wihovu dr`avu. Taj poziv papa, me|utim, ne mo`e da ostvari bez saglasnosti Ruske pravoslavne crkve, sa kojom su odnosi Vatikana u isto vreme – pogor{ani. Obja{wewe za to dao je jedan sve{tenik Ruske pravoslavne crkve, jeromonah Ilarion: 758
– Vatikan sledi logiku pobede Zapada, kojom je okon~an hladni rat, o~ekuju}i da se poraz dr`ave plati u qudskim du{ama. Iz svih zemaqa biv{eg “isto~nog bloka” sti`u optu`be pravoslavaca da tamo{we rimokatoli~ke crkve, ohrabrene iz Vatikana, tretiraju wihove prostore, oslabqene decenijama komunisti~ke vladavine, kao “terra missionis”, da stvaraju crkvene strukture paralelne postoje}im pravoslavnim, da pridobijaju i kr{tavaju potomke biv{ih pravoslavaca i da podsti~u unija}ewe. Formiraju se rimokatoli~ke eparhije i tamo gde nema vernika, odvode siroma{ni mladi}i na {kolovawe i vra}aju preobra}eni. Papa je imenovao biskupe ne obave{tavaju}i o tome svog pravoslavnog kolegu u Moskvi. Patrijarh moskovski i cele Rusije Aleksej II obrazlagao je svoje odbijawe da se susretne sa papom Jovanom Pavlom II time da “jo{ uvek nemamo potreban stepen razumevawa u vezi sa problemima i na~inima za wihovo re{avawe”, me|u kojima je kao dva najva`nija naveo odnos Vatikana prema pravoslavnim vernicima u zapadnoj Ukrajini i rimokatoli~ki prozelitizam u Rusiji. Interesi Vatikana i Kremqa bili su suprotstavqeni na pitawu rata u Bosni i Hercegovini i papinog zahteva da se vojno interveni{e protiv Srba, da se razoru`a “agresor”. Tada{wi ruski premijer ^ernomirdin je u razgovoru sa papom, 29. januara 1994. godine, odlu~no rekao da to ne dolazi u obzir i da se bosanska kriza mora re{avati iskqu~ivo mirnim putem. Bilo je to pravo razo~arawe za papu, naviklog na “dobar fluid” sa Gorba~ovim i Jeqcinom, pa ni u razgovorima o bilateralnim odnosima nije mogao da na|e “zajedni~ki jezik” sa ^ernomirdinom. Dogovorili su se jedino da dve dr`ave razmene diplomatske predstavnike na najvi{em nivou, u skladu sa normalnim diplomatskim odnosima koji su uspostavqeni u prole}e 1990. godine. ^ernomirdin nije obnovio poziv papi da do|e u Moskvu, s obzirom na to da su odnosi Svete stolice i Ruske pravoslavne crkve dospeli na najni`i nivo od Drugog vatikanskog koncila. Predstavnici Ruske pravoslavne crkve tvrdili su da je, nakon uspe{nih odnosa sa papama Jovanom XXIII i Pavlom VI, sa dolaskom Karola Vojtile na rimski presto Svetog Petra po~ela silazna linija u odnosima sa Vatikanom. Papin poku{aj da osnuje episkopalne strukture Rimokatoli~ke crkve na teritoriji Rusije RPC do`ivqava kao “protivmisiju u sopstvenoj misiji”, a posebno je brinu “nekontrolisani upadi” razli~itih katoli~kih mona{kih redova. Zahvaquju}i kooperativnosti prethodnog ruskog predsednika Jeqcina, koji je popustio pred sinhronizovanim dr`avno-religijskim pritiscima Va{ingtona i Vatikana, stvoreni su zakonski uslovi za daqe ja~awe katoli~ke crkve u pravoslavnoj Rusiji. To je istovremeno pogor{alo odnose Rimokatoli~ke i Ruske pravoslavne crkve, koja je na unutra{wem planu bila uspela da se izbori za “povla{}eniji” status. Gruzija je druga pravoslavna dr`ava koju je papa posetio (nakon Rumunije), 1999. godine, na povratku sa vi{ednevnog boravka u Indiji. U~inio je to i pored protivqewa patrijarha Alekseja II, a na poziv predsednika Republike Eduarda [evardnadzea. Gruzijska pravoslavna crkva nije prihvatila 759
predsednikovo obrazlo`ewe da }e ovom posetom zemqa dobiti na ugledu u svetu, pa je pripremila papi “kontrado~ek”. Sve{tenici ove, gotovo u potpunosti pravoslavne zemqe su pred papin dolazak u Tbilisiju na javnim mestima slu`ili moleban protiv “katoli~ke najezde”, a za “spas pravoslavqa”. Gruzijski patrijarh Ilija II zabranio je sve{tenicima i vernicima da prisustvuju misi koju je papa slu`io na jednom mawem stadionu, ali je li~no prisustvovao papinoj poseti jednoj pravoslavnoj crkvi, gde su zajedno zapalili sve}u za mir kavkaskih naroda i uputili zajedni~ki poziv narodima regiona da `ive u miru. Tako je ova poseta pape u Gruziji ispala najte`a za wegovog pontifikata, a shva}ena kao svojevrsna “proba jedinstva hri{}ana na pragu tre}eg milenijuma”, pokazala je svu dubinu podele me|u Hristovim sledbenicima. Mada je u feqtonu te`i{te na hronologiji doga|aja, prime}uje se da je Jovan Pavle Drugi bio opasan ~ovek sa ne~asnim namerama. On je prosto gazio sve {to mu se nalazi na putu, a da se nikada nije obazirao na okru`ewe. Protiv wegovih dela bili su i sve{tenici iz Rimokatoli~ke i iz drugih crkava, zato {to je Jovana Pavla Drugog karakterisalo nasiqe svake vrste. 36. 8. U ~asopisu “Srpske novine ogledalo”, od 9. novembra 2005. godine, pod naslovom “Papa Ivan Pavle Drugi i velika naricaqka u Srbiji” objavqen je tekst koji je priredio V. Dimitrijevi}: I daqe “srpski” mediji nari~u za papom – “mirotvorcem” i ridaju {to nije posetio Beograd. A toliko je voleo Srbe! Ovaj tekst je mali prilog demitologizaciji tog “op{teg mesta” u porobqenoj i poni`enoj srpskoj medijskoj apsani... Papa Sloven i pravoslavni Sloveni Kakav je bio odnos ovog pape slovenskog porekla prema pravoslavnom Slovenstvu? U svojoj kwizi “Kqu~evi sada{weg krvoproli}a”, ugledni rimokatoli~ki publicista Malahi Martin stavio je do znawa ~itaocima da je Ivan Pavao II od svog ustoli~ewa svim silama radio na ru{ewu Sovjetskog Saveza i bloka isto~nih zemaqa, samo da bi kasnije imao otvoreni put ka “nesjediwenim” i “{izmaticima”, koje treba privesti u poslu{nost Vatikanu, koriste}i pritom izraze pune “ekumenske qubavi” i “tolerancije”. U tu svrhu, Ivan Pavao II se sastao sa Mihailom Gorba~ovom, koji je od wega veoma rado prihvatio ~itav niz osnovnih ideja za “perestrojku”, proces u kome je Rusija (iako dugo vremena pod imenom Sovjetskog Saveza, to je ipak bila Rusija) ostala bez svojih teritorija, politi~ke i vojne mo}i. Ovo bi mo`da li~ilo na tvrdwu paranoi~nih “teoreti~ara zavere” da sam Gorba~ov, ~ovek koji je prodao Rusiju pod vlast kriminalno-kosmopolitskog re`ima, nije u “Wujork tajmsu” od 9. marta 1992. objavio ~lanak “Moj saradnik – papa”, u kome, izme|u ostalog, pi{e i ovo: “Vodio sam intenzivnu prepisku sa papom Ivanom Pavlom II od kada smo se sreli u Vatikanu, decembra 1989. godine. Mislim da se na{ dijalog nastavqa (...) Spreman sam da priznam da su wegove re~i ukqu~ivale mnoge ideje koje su bile saglasne sa na{im. Bliskost izme|u nas, o kojoj sam upra760
vo govorio, nije bila samo li~na, nego i intelektualna. Ono {to sam uvek duboko uva`avao u papinom mi{qewu i idejama – to je wihov duhovni sadr`aj, wihovo stremqewe da se pomogne nova svetska civilizacija. Pored toga {to je papa, Ivan Pavao II je jo{ i Sloven”. Gorba~ov daqe nastavqa: “Sada se mo`e re}i da je sve ono {to se u Isto~noj Evropi desilo posledwih godina bilo nemogu}e bez ogromnih papinih napora i uloge koju on ima u politici na svetskom planu. Mislim da su veoma bitni koraci, koje smo preduzeli u svojoj zemqi, imali zna~aja u razvoju odnosa sa Vatikanom. Naro~ito smo shvatili neophodnost veza izme|u Ruske pravoslavne crkve i Rimokatoli~ke. To je olak{alo uspostavqawe veza izme|u na{e zemqe i Vatikana. (...) Uveren sam da su akcije koje preduzima papa Ivan Pavao II ne{to {to ima ogroman zna~aj. Ve} sam govorio o wegovoj visokoj duhovnosti. Bio sam, tako|e, zapawen wegovim qudskim kvalitetima. Re~ju, on je veliki ~ovek: ne bih hteo da preuveli~avam, ali, koliko ja vidim, papa je izvor ogromne energije i izaziva veliko poverewe. Papa Ivan Pavao II igra}e veliku politi~ku ulogu sada, kad su u evropskoj istoriji nastupile duboke promene”. Boris Jeqcin, koji je Gorba~ova nasledio u akciji koju bismo mogli nazvati “prodajom Rusije za trideset srebrwaka”, tako|e je uspostavio prisne odnose sa papskim tronom – pose}uju}i Ivana Pavla II u Vatikanu, u~lawuju}i se u “papinu masoneriju”, Malte{ke vitezove, kao i primaju}i papine sugestije u vezi sa Zakonom o slobodi savesti, usvojenim 1997. Rusija je izlo`ena nevi|enoj rimokatoli~koj propagandi: po prvi put u istoriji, u Sibiru je postavqen biskup Novosibirska, jezuita Jozef Vert. Jezuiti se za biskupe postavqaju uglavnom na misionarskim teritorijama. Kako se Ivan Pavao II u~io qubavi prema Srbima? U veoma zanimqivom tekstu “Uspomena na moje susrete s papom Ivanom Pavlom II”, umirovqeni biskup Frane Frani} iz Splita se}a se svojih susreta sa pontifeksom. Se}awa je objavio ugledni hrvatski katoli~ki ~asopis “Crkva u svijetu” br. 2/2000. Prvi susret biskupa Frane i pape desio se kada su obojica bili ~lanovi komisije II vatikanskog koncila za izradu pastoralne konstitucije “Crkva u suvremenom svijetu”: “Dvije su bile glavne teme na{ih razgovora: o polo`aju crkve prema komunizmu u Poqskoj i tada{woj Jugoslaviji i wezinom nacionalnom sastavu”. Biskup Frani} je “prosve}ivao” pomo}nog biskupa krakovskog Karola Vojtilu. Da citiramo: “Poqski biskup Vojtila mislio je da u Jugoslaviji ne vlada komunizam, nego neka vrsta socijalizma, jer da bi se do{lo iz Poqske u Jugoslaviju, trebalo je dobiti iste dokumente kao kada se ide u bilo koju zapadnu kapitalisti~ku zemqu. Biskup Vojtila je bio uvjeren da je Jugoslavija ~isto pravoslavna dr`ava, sa srpskim stanovni{tvom: dakle, jedna velika Srbija. On se tada nije zapitao za{to se ta dr`ava zove Jugoslavija, a ne Srbija. Tada sam malo boqe shvatio politiku Velike Srbije, koju su {irila veleposlanstva i konzularna predstavni{tva Jugoslavije, sastavqena gotovo iskqu~ivo od Srba. Naravno da sam u dnevnim razgovorima nastojao informirati biskupa Vojtilu o pravoj situaciji u Jugoslaviji, s obzirom na komunizam i s obzirom na nacionalni i vjerski sastav. On nije imao pojma o 7 milijuna ka761
tolika u Jugoslaviji i 4 milijuna muslimana, ni da u Jugoslaviji postoje federalne republike Slovenija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Makedonija, Crna Gora, Republika Srbija. Biskupu Karolu to je bilo ne{to tako ~udno kao otkri}e Amerike. Na taj na~in on je otkrio, a da mu ja nisam trebao posebno nagla{avati, kako su svi ti narodi, osim srpskoga, u Jugoslaviji podvrgnuti politici odnaro|ivawa, posrbqivawu i popravoslavqivawu, u jednu rije~, da je Jugoslavija tamnica svih wezinih naroda, pod tiranijom srpskoga naroda”. O~ito da budu}i papa nikad nije zaboravio Frani}eve pouke iz doba II vatikanskog koncila. Doga|aji iz doba raspada SFRJ o tome svedo~e. Razarawe SFRJ Papa Ivan Pavao II, dosledni neprijateq pravoslavnog Slovenstva, nije mogao da se uzdr`i, a da ne u~estvuje u razarawu biv{e Jugoslavije i komadawu `ivog tkiva srpskog naroda i wegovih teritorija, koje je, zahvaquju}i voqi svetskih mo}nika po~elo devedesetih godina dvadesetog veka. Istori~ar Milan Bulaji}, na osnovu ozbiqne analize ~iwenica, u svojoj kwizi “Razbijawe jugoslovenske dr`ave 1991/1992 – zlo~in protiv mira”, tvrdi: “Odluku o kona~nom razbijawu jugoslovenske dr`ave pokrenuo je Vatikan – Sveta stolica, memorandumom dr`avama KEBS-a 26. novembra; dogovorena je na sastanku pape Jovana Pavla II sa nema~kim ministrom H. D. Gen{erom 29. novembra u Vatikanu – da se ostvari pre katoli~kog Bo`i}a, 23. decembra 1991.” Na prvim vi{estrana~kim izborima u Hrvatskoj pobedila je Hrvatska demokratska zajednica, na ~elu sa dr Frawom Tu|manom, koji je, skupa sa svojom partijom, odr`avao izvrsne veze sa usta{kom emigracijom. Dvanaest hrvatskih biskupa, na ~elu sa kardinalom Frawom Kuhari}em, otvoreno je podr`alo HDZ. Radio Vatikan tim povodom je saop{tio: “Crkva je na vreme shvatila va`nost doga|awa i pripremila je verni~ki narod, upozoravaju}i da nam je verni~ka i gra|anska du`nost izi}i na izbore i da se glas mora dati onim kandidatima i strankama koje prema verni~koj svesti garantuju slobodu ispovedawa vere i slobodu razvoja svakog pojedinca”. Tri dana posle izbora, na biskupskoj konferenciji Jugoslavije, rije~ko-sewski nadbiskup Antun Tamarut povezao je pobedu HDZ-a sa Uskrsom te godine i sa pobedom “istine nad la`ju, qubavi nad mr`wom, pravde nad nepravdom”. Povodom referenduma za otcepqewe Hrvatske od Jugoslavije (i to u avnojevskim granicama), {to je zna~ilo i otcepqewe onog prostora na kome su vekovima ve}inu ~inili Srbi “Glas Koncila” je pisao: “Mo`emo mirne savesti re}i da je Jugoslavija, svaka dosada{wa i sada{wa Jugoslavija, za Hrvate i za katolike negativno iskustvo. Od po~etka je u Jugoslaviji, zapravo, neprikladno biti po narodnosti Hrvatom i po veri katolikom. Bilo je razdobqa kad je to moglo biti mawe neugodno, ali nikad nije postalo ugodno. Odre{ito hrvatsko opredeqewe oduvek se u Jugoslaviji smatralo dr`avnom opasno{}u. Katoli{tvo se u obe Jugoslavije tretiralo kao tu|inska ideologija. Posledica tako shva}enog i u praksi provo|enog jugoslovenstva je sve mawi broj Hrvata u Jugoslaviji i u samoj Republici Hrvatskoj sve nepovoqniji polo`aj katoli~ke crkve”. To je bio otvoreni poziv da se 19. ma762
ja 1991. na Tu|manovom referendumu glasa za otcepqewe. Kada je 86 posto punoletnih gra|ana iza{lo na referendum i kada je 94 posto iza{av{ih glasalo za secesiju, rimokatoli~ki sve}enik Ton~i Trstewak preko Radio Vatikana je kliktao: “Niti okoreli optimisti nisu pre dva tjedna, kad je raspisan takav referendum, mogli predvideti tako jednodu{an glas svih Hrvata”. Trstewak je tako|e poru~io da }e te, 1991. “blagdan Duhova ostati kao najlep{i dan u povijesti Hrvata”, jer je to “dan budu}nosti i odlu~nosti da svoju sudbinu uzmu u svoje ruke”. Sve je bilo kao i 1941. Dr Milan Bulaji} veli: “Kao {to je nadbiskup Stepinac 1941. pozdravio dolazak na vlast usta{kog poglavnika Paveli}a i ’hrvatske mu`eve’ u vladi prve dr`ave Hrvatske, tako je zagreba~ki nadbiskup Frawo kardinal Kuhari} 1990. pozdravio dolazak na vlast u najavqenoj drugoj dr`avi Hrvatskoj hadezeovskog vrhovnika Tu|mana i “novih qudi” koji }e “ispisati novu stranicu povijesti Hrvatske” i “promeniti polo`aj crkve”. Godine 1941, 18. maja, papa Pije XII primio je u posetu poglavnika Hrvatske dr Antu Paveli}a; pedeset godina kasnije, 25. maja 1991. papa Ivan Pavao II primio je u posetu vrhovnika Hrvatske, dr Frawu Tu|mana. Krug se zatvorio. Iako je audijencija kod pape bila “privatna”, Tu|mana je primio i monsiwor An|elo Sodano, vr{ilac du`nosti papinog dr`avnog sekretara. I iza posete Paveli}a i iza posete Tu|mana stajao je vatikanski hrvatski Zavod svetog Jeronima. Rektor Zavoda, monsiwor Ma|arec, pozdravio je 1941. Paveli}a; rektor Zavoda, monsiwor Ratko Peri}, pozdravio je 1991. Tu|mana, rekav{i da on “uosobquje i uobli~uje sve one te`we, nastojawa i `eqe Hrvata kroz povijest da do|emo do svoje slobode i samostalnosti (...). Mi danas ne primamo politiku, nego hrvatsku domovinu i demokraciju, koja je pro{le godine provalila nezaustavqivom snagom, a kulminirala pretpro{le nedeqe u referendumu hrvatskog naroda koji se u celini opredelio za slobodnu, samostalnu dr`avu Hrvatsku”. Monsiwor Peri} je zahvalio vrhovniku zbog wegovih zna~ajnih li~nih napora ulo`enih u nastanak nove dr`ave: “Mi vam tako|e zahvaqujemo na svemu onome {to ste u~inili za Lijepu na{u domovinu svojim povijesnim, znanstvenim, stru~nim radovima, svojom patwom i zatvorima, i svojim vodstvom hrvatskog naroda. @elimo i od Boga molimo da vam dadne snage da sigurnom rukom vodite hrvatsku la|u po ovom uzburkanom moru u luku mira, slobode i blagostawa. Bog vas po`ivio”. Dr Frawo Tu|man je, posle posete papi, izjavio ne{to sli~no onome {to je Mile Budak izjavqivao za vreme II svetskog rata. Vrhovnik je rekao: “Da se na ovaj na~in nije poklopilo nastojawe katoli~ke crkve i program Hrvatske demokratske zajednice, do gotovo potpunog pro`imawa, sve ono {to smo postigli u uspostavqawu demokracije, toga duhovnog jedinstva i preporoda hrvatskog naroda, a {to je na svojstven na~in ~udo, ne bi bilo mogu}e” (intervju “Glasu Koncila”). Godine 1991. 26. novembra, dr`avni sekretar Vatikana uputio je Memorandum sa zahtevom za priznavawe Slovenije i Hrvatske kao nezavisnih dr`ava svim ~lanicama Konferencije o evropskoj bezbednosti i saradwi. Tu se, izme|u ostalog, veli: “Sveta stolica, pred ogor~enim borbama koje se vo763
de u Hrvatskoj, poziva zajednicu dr`ava da ponovo razmotri potrebu po{tovawa prava na nezavisnost naroda Hrvatske i Slovenije i naroda koji bi `eleli da ostvaruju to pravo; Sveta stolica je mi{qewa da je do{lo vreme da se me|unarodno priznaju Hrvatska i Slovenija, i to pre bo`i}nih praznika. Narodi tih dveju republika su slobodno i demokratski izabrali nezavisnost”. Dr Navaro Vals, portparol Vatikana, izjavio je da je “Sveta stolica od po~etka krize radila na dva na~ina: diplomatskim putem i ~estim interventima papinim. Diplomatskim je putem Sveta stolica predlagala re{ewe krize me|unarodnim priznawem odnosnih republika, a papa je stalno i sa boli izlagao razlog i uvjete po kojima se nastali problem mo`e re{iti tako da se po{tuju sve strane i pravo na samoodre|ewe” (“Glas Koncila”, br. 52/1991). Papa i Hans Ditrih Gen{er, ministar spoqnih poslova Nema~ke, postigli su dogovor da Vatikan i Nema~ka (setimo se, Hitlerova Nema~ka je u Drugom svetskom ratu bila glavni saveznik Paveli}a) prvi priznaju Hrvatsku i Sloveniju, vr{e}i tako pritisak na ostale zemqe Evrope i sveta, koje treba da postupe isto. U svom predavawu o “crkvenoj diplomaciji” (“Glas Koncila” br 7/1994) biskup duvawski dr Ratko Peri}, veli da je papa 26. 11. 1991. “pozvao predstavnike dr`ava KEBS-a i tom prilikom im uru~io ’memorandum’ u kojem je zatra`io da te zemqe priznaju Hrvatsku, a kad je uo~io da se one kolebaju, onda je u~inio iskorak i 13. januara 1992. na temequ javno iznesenih uvjeta priznao Republiku Hrvatsku i kasnije 20. kolovoza Republiku Bosnu i Hercegovinu”. Jedan od “uvjeta” bio je “po{tivawe mawinskih prava”. Mlada “hrvatska demokracija” u to doba je masovno progawala Srbe. @ivko Juzba{i}, jedini Srbin u hrvatskoj vladi onog vremena, u intervjuu “Nedeqnom Vjesniku”, datom po~etkom 1992, vapio je: “Minirawe ku}a, poslovnih prostorija i automobila, pqa~ka stanova i nov~ane ucene, nasilno useqavawe u stanove i ku}e, razna maltretirawa do ubojstava na najzverskiji na~in, sve se to ~ini da se stvori odre|ena psihoza straha, zbog ~ega mnogi napu{taju svoje domove i iseqavaju iz Hrvatske. Na`alost, to se doga|a ~ak i u Zagrebu. Tako, na primer, iz mesnih zajednica Kozari put i Kozari bok (podru~ni ured Pe{~enica – Zagreb), pod pritiskom je do sada iselilo vi{e od deset hiqada gra|ana srpske nacionalnosti, ostavqaju}i svoju te{kom mukom ste~enu imovinu. Sve su to bili prete`no radnici. Znaju se izvr{ioci svih tih dela, ali do sada nisu privedeni sudu, pa oni i daqe ovde vode svoje osvetni~ke ratove i dele svoju “pravdu” (...) U razredima nekih {kola naglo su nestali Srbi, odnosno roditeqi svoju decu upisuju kao Hrvate. Barem je sada trebalo ovu {kolsku decu po{tedeti nacionalnog izja{wavawa. A, {to re}i o sve ~e{}im pojavama mewawa imena i prezimena i promene nacionalne pripadnosti kod odraslih gra|ana?” Papa je, preko svojih qudi u Hrvatskoj, za sve ovo znao, priznaju}i Hrvatsku (a kasnije i unitarnu, na islamskom fundamentalizmu Alije Izetbegovi}a zasnovanu Bosnu i Hercegovinu), u svakom od ovih zala je u~estvovao, kao i wegov prethodnik Pije XII. 764
U to vreme, posle Svetog arhijerejskog sabora Srpske crkve u januaru 1992. oglasio se i patrijarh srpski gospodin Pavle. U svom pismu patrijarh srpski podse}a papu, ne samo na to da je prvi priznao “suverenost i nezavisnost Slovenije i Hrvatske”, nego da je, pored dr`avnog mehanizma Vatikana u podsticawu drugih zemaqa na sli~an korak, koristio i “organizam, strukture i institucije Rimokatoli~ke crkve”, u kojoj on nije samo “prvi po ~asti episkop ili patrijarh, nego je, teoretski i prakti~no, wen prvi sve{tenik i wen stvarni, apsolutni poglavar”. Kao {ef crkve i dr`ave, papa je dvostruko odgovoran za taj ~in “pred Bogom i pred istorijom”. U svom pismu, patrijarh srpski nije osporio Hrvatima i Slovencima pravo da `ive u svojim dr`avama, ali je podsetio na ~iwenicu da Srbi iz srpskih Krajina nikada nisu bili gra|ani hrvatske dr`ave, sve do stvarawa nacisti~ke Endehazije 1941. I dodaje patrijarh srpski: “Najnovija nezavisna Hrvatska, po re~ima wenog predsednika dr Frawe Tu|mana, ne iskqu~uje NDH i period 1941 – 1945 (sa stra{nim genocidom protiv pravoslavnih Srba) iz kontinuiteta hrvatske dr`avnosti. Tu ~iwenicu ona pokazuje i na delu, sve do ovih dana. Stoga sa najdubqim `aqewem moramo da konstatujemo i to da je Va{a svetost bezrezervnom podr{kom za vaspostavqawe te dr`ave uzeo na sebe – i preneo na stotine miliona rimokatoli~kih vernika u svetu – odgovornost za sva ona sredstva i sve one metode koji su kori{}eni, i sada se koriste od strane nosilaca vlasti, vojske i policije sada ve} me|unarodno priznate hrvatske dr`ave. Tako|e i odgovornost za svaku suzu svakoga srpskog i hrvatskog deteta koje je u tragi~nom ratu u doju~era{woj Jugoslaviji ostalo bez doma, bez detiwstva, a veoma ~esto i bez oba roditeqa, kao i za svaki uzdah svakog Srbina i Hrvata, pravoslavnog ili rimokatolika, veruju}eg ili sabla`wenog, koji je sada izbeglica ili du{evni i telesni invalid, ili ubica, ili `rtva, ili sve to u isto vreme”. Patrijarh Pavle je papu upozorio da se usudio da “blagoslovi i osve{ta i sredstva koja su upotrebili nosioci mlade hrvatske demokracije, istorijski naslednici nacisti~kog zlo~inca Paveli}a, pri ~emu su ne malog u~e{}a uzeli i mnogi klirici Rimokatoli~ke crkve u Hrvatskoj”. Patrijarh smatra da se, posredno, ovakvom pogre{kom kakva je priznavawe Hrvatske u avnojevskim granicama, dokazuje da je dogmat I vatikanskog koncila o papinoj nezabludivosti – neta~an. Papa je na ovo pismo odgovorio da je wegovo priznavawe Hrvatske bilo samo “sredstvo pritiska sposobno da rat privede kraju”, kao i to da poziva na ekumensku molitvu i dijalog. Papa i Stepinac Papina ekumenska stremqewa nastavila su se 1994. prilikom posete Hrvatskoj i kle~awa na Stepin~evom grobu, kao i u jesen 1998, kada je Stepinca proglasio “bla`enikom”. Kod nas je iza{la kwiga Marka Aurelija Rivelija “Nadbiskup genocida/Monsiwor Stepinac, Vatikan i usta{ka diktatura u Hrvatskoj 1941 – 1945” (“Jasen”, Nik{i}, 1999). Opisuju}i beatifikaciju Stepinca u Gospinom svetili{tu u Bistrici, kada je jedna devoj~ica iz Dubrovnika papi predala srebrnu figuricu u vidu gotske kulice u kojoj se nalazio jedan Stepin765
~ev prst, Riveli veli: “Odmah posle toga u svetili{tu se skida svilena tkanina koja pokriva portret novog bla`enoga: Stepinac, ozna~en kao “sluga Bo`ji” i “mu~enik Vjere” ovekove~en je izme|u zagreba~ke katedrale i bazilike Svetog Petra (...). Predsednik hrvatske dr`ave, biv{i komunista Frawo Tu|man, pridru`uje se pontifeksu na oltaru. U svetili{tu se prolamaju mo}ne note hrvatske nacionalne himne, koju vernici pevaju iz sveg glasa; kardinal An|elo Sodano i ostali prelati slu{aju himnu, dr`e}i desnu ruku na srcu. Svetili{te opsedaju desetine hiqada vernika (po nekim procenama, svih trista hiqada). Jovan Pavle II se obra}a masi `alosnim glasom: “Bla`eni Stepinac nije prolio svoju krv u uskom zna~ewu te re~i: wegova smrt uzrokovana je dugom patwom, posledwih petnaest godina wegovog `ivota bejahu neprestano nizawe patwi” (...). O godinama usta{ke diktature i o balkanskom holokaustu Jovan Pavle II ne ka`e ni jednu jedinu re~”. U zakqu~ku, na kraju kwige, Riveli dodaje, govore}i o saradwi Rimokatoli~ke crkve sa usta{ama: “Najve}u odgovornost imao je primas Hrvatske, monsiwor Alojzije Stepinac: sa usta{kom aristokratijom, ~lan sabora Nezavisne Dr`ave Hrvatske, poglavar svih kapelana usta{kih ubica, odlikovan od Paveli}eve diktature. Poneki koristoqubivi `ivotopisac je zapisao da je Stepinac ponekad ’protestovao’, ali ne postoji nikakav dokumentovani trag o bilo kakvom ’protestu’, o bilo kakvom odlu~nom aktu, o bilo kakvoj odlu~noj intervenciji zagreba~kog nadbiskupa u ciqu suprotstavqawa usta{kim pokoqima. Jezuita Peter Gumpel, izvestiteq o progla{ewu Stepinca za bla`enoga, tvrdi: Imamo dokaze da je barem dvanaest puta (Stepinac) u katedrali protestovao protiv nacizma. U Jugoslaviji niko nije napravio vi{e za @idove od Stepinca. Ako i dopustimo da je primas Hrvatske katoli~ke crkve ’dvanaest puta protestovao’ protiv nacizma, nije poznato da je ikada protestovao protiv poglavnika. Ako i dopustimo da se monsiwor Stepinac anga`ovao da spasi ponekog Jevrejina od progona, jezuita Gumpel se pretvara da ne zna da su usta{e izvr{ile balkanski holokaust prvenstveno zato da bi istrebili Srbe pravoslavce, ustvari, nije poznata nijedna Stepin~eva intervencija u odbranu Srba iz Hrvatske, koji za Gumpela, jezuitu progla{ava~a bla`enoga, uop{te ne postoje. Istina – potvr|ena van ikakve sumwe, le`i u tome da budu}i bla`eni, monsiwor Stepinac, nije ni prstom mrdnuo da bi zaustavio etni~ko-verski genocid. Monsiwor Stepinac nije iskoristio ni trun~icu svoje nesumwive mo}i da prizove razumu biskupstvo i sve{tenstvo, koji su bili obuzeti ekstremnim nacionalizmom i koji su slu`ili kao oru|e tiranske hegemonije. Nije se nikad obratio hrvatskim katolicima da se dr`e pete Bo`ije zapovesti: Ne ubij! Hrvatska katoli~ka crkva beja{e i sama suosniva~ hrvatske nacifa{isti~ke dr`ave, do kraja zainteresovana da Hrvatsku pretvori u zemqu jedne vere”. Mirko Vid Mlakar, u svom tekstu “Bla`eni Alojzije” (“Evropqanin”, 12/1998), ukazuje na zna~aj beatifikacije Stepinca za Hrvate: “Beatifikacijom kardinala Stepinca hrvatski katolici dobili su jednu zadovoq{tinu, pa (...) je Stepinac sad sve mawe nacionalna ikona, a sve vi{e mu~enik za qudska prava” (podvla~ewe na{e, nap. aut.). 766
Dela pape Ivana Pavla II sasvim su dosledna inkvizitorskoj logici papizma. On je prvo priznao pravo Hrvatske da se otcepi od Jugoslavije, i to u avnojevskim, antisrpskim granicama, ne osvr}u}i se na istorijsku istinu, niti pak na ~iwenicu da }e, kao i 1941. Srbi u novoj Hrvatskoj biti progoweni i gra|ani drugog reda. Odmah posle toga usledilo je uno{ewe Stepinca u rimokatoli~ki sveta~nik i kao nacionalnog sveca Hrvata, ali i kao “borca za qudska prava”. Ideolog usta{kih koqa~a tako je postao duhovni otac savremene Hrvatske, “svetac” wene dr`avnosti. Ono {to je za Srbe Sveti Sava, za Hrvate je postao Alojzije Stepinac. Nije nimalo slu~ajno da je posle Tu|manove smrti i dolaska na predsedni~ki polo`aj Stipe Mesi}a, Kuhari}ev naslednik, zagreba~ki nadbiskup Josip Bozani} u zvani~noj ~estitci upu}enoj Mesi}u poru~io da na wega “priziva blagoslov Bo`ji i zagovor bla`enog Alojza Stepinca”. Godine 2003. papa je u Bawaluci, sasvim provokatorski, za “bla`enog” proglasio osniva~a kri`arskih bratstava, Hana Ivana Merca. To se desilo na teritoriji samostana Petri}evac, iz koga poti~e usta{ki logornik Miroslav Filipovi} Majstorovi}, zvani “fra Sotona”, ~ovek koji je svojom rukom zaklao na hiqade qudi. Srbi pravoslavne vere to treba da pamte. Ako im neko sa vatikanske strane nudi ekumensku ruku pomirewa, se}awe na “bla`enog Stepinca” }e im pomo}i da shvate koliko je ponuda iskrena. Autor u ovom tekstu sublimira sve aktivnosti Jovana Pavla Drugog koje se odnose na Jugoslaviju. Iz hronologije lako se zakqu~uje identi~nost odnosa 1941. i 1991. godine, ali i propratna simbolika, pa ~ak i bezobrazluk Jovana Pavla Drugog, koji je od zlo~inaca napravio svece, odnosno nove ikone za sve Hrvate. 36. 9. U ~asopisu “Pogledi”, oktobra 2003. godine, objavqen je tekst dr Desanke Krsti} pod naslovom “O vladici Lavrentiju – Produ`ena ruka prema Vatikanu”: “Pravoslavqe” od 15. maja 2003, na naslovnoj strani je velika slika vladike Lavrentija, a na {estoj stranici wegov intervju pod naslovom “Po{tujem voqu naroda”. U intervjuu je mawe-vi{e ponovqeno ono {to je vladika Lavrentije rekao u intevjuima NIN-u (13. 4. 2003) i “Nedeqnom telegrafu” (6. 2. 2003). U intervjuu “Telegrafu” vladika Lavrentije, uzimaju}i vaqda na sebe “rizik”, izjavquje: “Znam da }u zbog ovog intervjua dobiti grdwu od Wegove svetosti patrijarha Pavla, ali }u mu re}i da me je istina povukla da javno govorim, pa zato nisam poslu{ao ni Wegovu svetost”. Iz ovog intervjua u “Pravoslavqu” jasno je da vladika ne samo da nije dobio “grdwu”, ve} ta “istina” vladike Lavrentija izgleda da je i stav SPC, ~im ga isti~u kao glasnogovornika i stavqaju na naslovnu stranu “Pravoslavqa”. Ta “istina” ne slu`i na ~ast vladiki Lavrentiju, a jo{ mawe SPC. Dugo je postojala dilema da li vladika Lavrentije dela nezavisno od ostalog dela crkve ili u saglasnosti sa ostalim arhijerejima. Tu dilemu je razjasnio sam vladika Lavrentije kad je izjavio da je za sve {to je radio imao saglasnost Svetog sinoda, {to ovaj intervju na neki na~in potvr|uje. 767
Da vidimo o kojim “istinama” vladika slovi! On ka`e: “Srpska crkva je ~lan pravoslavne porodice crkava i ~lan Svetskog saveta crkava (SSC). Ona nikada nije istupila iz tih zajednica.” Uzgred da napomenem da je patrijarh German bio sedam godina predsednik SSC. U “Telegrafu” vladika ka`e to isto pa dodaje da je “SSC osnovan 1948. godine sa ciqem da se verske zajednice ujedine u borbi protiv fa{izma”. Mnogo to lepo zvu~i, prosto muzika za uho. O kom to fa{izmu vladika govori, kad se zna da je kraj Drugog svetskog rata ozna~io i kraj fa{izma? Istina o vi{e politi~koj nego verskoj aktivnosti SSC izgleda malo druk~ije. Poznato je da je SSC finansirao revolucije {irom sveta, naro~ito u Africi i obimno pomagao “oslobodila~ke pokrete” u nerazvijenim zemqama i podgrevao liberalne sklonosti i marksisti~ka re{ewa. O kr{ewu qudskih prava u komunisti~kim zemqama nije se ogla{avao, iako su imali dugu listu tla~ewa i diskriminacije u svim drugim zemqama. Zato ne treba da iznena|uje da je sastancima SSC prisustvovao i ruski mitropolit Nikodim koji je bio KGB agent. SPC i ekumenizam SSC, veliki propagator ekumenskog pokreta, koji nije ni{ta drugo do skup svetskih jeresi razli~itih dominacija, koji `eli da ujedini sve crkve, sve narode, sve vere, nezavisno u {ta veruju. Jer, Bog je jedan. Sveti apostol Jakov takvima odgovara: “Ti veruje{ da je jedan Bog; dobro ~ini{. I |avoli veruju i drh}u.” (Jak; 2,19) SSC je najve}i zagovornik ekumenskog pokreta, kao i sam vladika Lavrentije, koji u “Telegrafu” ka`e: “Mi ne}emo i}i u ekumenizam prebrzo. Prvo je potreban dijalog”. [ta to zna~i da ne}emo i}i u ekumenizam prebrzo? Zna~i li to da }emo u ekumenizam ipak i}i polako?! Zna~i li to da je dijalog, onda, “kompromis”, {to ukqu~uje daqe ga`ewe kanona i jedinstvo u nekoj la`noj qubavi u jednoj svetskoj crkvi i jednoj svetskoj religiji?! Dakle, sve u duhu novog svetskog poretka; jedna velesila koja kolonizuje slobodne narode i deli pravdu po svom ar{inu i jedna svetska religija?! Zar to nije izdaja pravoslavqa i Svetosavqa, o kome vladika lepo deklamuje kad ka`e: “Sa strahopo{tovawem ~uvamo da du{e svoje ne bi ogre{ili pred Bogom i Svetim Savom”. Kakvo farisejstvo! Da vidimo {ta o ekumenizmu i SSC ka`u ~elnici pravoslavqa. O. Justin ]elijski smatra za veliku sramotu i izdaju pravoslavqa u~e{}e SPC u takvim ekumenskim jeresima i pita Sv. sinod i patrijarha Germana: “Koliko dugo }emo obesve}ivati na{e sveto pravoslavqe i na{u Svetosavsku crkvu sa va{im kukavnim i u`asnim stavom prema ekumenizmu i SSC, koji je direktno suprotan svetom predawu?” Kako odluka Sv. arhijerejskog sabora iz 1997. o istupawu SPC iz SSC nije ispo{tovana, to je vladika Lavrentije u pravu kad ka`e da SPC nikada nije istupala iz tih zajednica. (Videti umetak “Sopo}anski apel”) To je, dakle, “istina” koju nam prezentira vladika Lavrentije i wemu sli~ni arhijereji, a sve u ime Svetosavqa i hri{}anske qubavi. Poklowewe papi Bilo bi preop{irno osvrtati se na sve “istine” o kojima vladika govori u “Pravoslavqu”. No, jo{ jedna “istina” pobu|uje pa`wu. To je wegov odnos sa Vatikanom. Na pitawe novinara: “Od svih na{ih arhijereja, vas bije glas da ste bliski Vatikanu”, vladika Lavrentije ka`e: 768
“Imao sam priliku i ~ast, to podvla~im, da sretnem papu Jovana Pavla Drugog sedam puta.” Daqe ka`e da su sara|ivali “na hri{}anskoj i bratskoj osnovi u Jevan|equ Hristovom. Ne stidim se toga.” On ne samo da je tr~karao i klawao se “Svetom ocu” gde god je stigao, ve} je sa 36 svojih sve{tenika oti{ao na poklowewe rimskom papi za internacionalni Dan mladih katolika u Rimu u avgustu 2000, a deset svojih sve{tenika poslao je u Toronto da pozdrave “Svetog oca” za internacionalni Dan mladih katolika u Torontu u avgustu 2002. Hvalili su se da im je katoli~ka crkva platila put. Svoj hor je poslao u Zagreb da poseti grob Alojzija Stepinca i oko wega napravi “pobo`ni mimohod”. Imao je ~ast, podvla~i vladika Lavrentije, da sretne Svetog oca i da sa wime sara|uje. U ~emu je ~ast jednog pravoslavnog vladike da sretne jednog jeretika i da sa wim sara|uje?! U ovo smutno vreme, kad se gube ne samo moralne norme ve} i duhovni kompasi, moralni kompromisi su karakteristika onih sa poquqanim moralnim vrednostima i normama. Svi apostoli i svi Sveti oci u~ili su nas 2000 godina da ortodoksija – pravoslavqe, pravoslavi istinitu veru Hristovu. Ta istinita vera Hristova – to su dogmati. “A kad je re~ o dogmatima, onda je uvek re~ o Bogoistinama”, ka`e otac Justin Popovi}. Mogu li se Bogoistine mewati onako kako qudima padne na pamet?! “Rimokatoli~ka crkva je dogmatski bli`a nama”, izjavquje vladika Lavrentije. Ako je katolicizam i papizam osu|en kao jeres od Svetih otaca kao lu~ono{a pravoslavqa, ho}e li vladika da ka`e da je jeres bliska pravoverju?! Zaboravqa li vladika Lavrentije, koji se tobo` boji da se ne ogre{i o Svetog Savu i “trudi se da o~uva pravoslavqe neokaqanim”, da je Sveti Sava na saboru u @i~i govorio o latinskoj jeresi i pravoj veri Hristovoj? Ima li {ta blisko izme|u Hristocentrizma i papocentrizma? “Papizam je svegreh sadr`an u dogmatu o nepogre{ivosti pape”, ka`e o. Justin i smatra da je pad papin, proglasiv{i sebe Bogom, nepogre{ivim po pitawima vere, jedan od tri najve}a pada u istoriji ~ove~anstva. Ako tako govore ~elnici pravoslavqa, da li je vladika Lavrentije teolo{ki zbuwen ili se u grehu toliko otu|io da je spasewe svoje du{e zanemario, kad me|u vernicima vr{i propagandu takve vrste i kad mu susreti sa jereticima ~ine ~ast?! Novi zlo~in u Petri}evcu I, da se osvrnem ponovo na Sopo}anski apel, u kome potpisnici tra`e da se odnos sa rimokatolicima – koji svi Sveti oci i u~iteqi crkve, od Fotija Velikog, preko Marka Efeskog do Justina ]elijskog smatraju jeresju, a ne “sestrinskom crkvom” – vrati u normalne okvire razgovora o neophodnom, i da se prestane sa bilo kakvim molitvenim op{tewem sa rimokatolicima i papom rimskim pod izgovorom “bratske qubavi.” U ovom op{tewu najdaqe je oti{ao upravo episkop {aba~ko – vaqevski gospodin Lavrentije. Wegovi sve{tenici su na pravoslavnom antiminsu slu`ili u benediktanskom samostanu u Firenci, u kome je 1439. potpisana sramna Florentijska unija, {to je doga|aj bez presedana u novijoj istoriji SPC. Opravdano o~ekujemo da }e Arhijerejski sabor, sleduju}i Svetim ocima, ispitati po769
vod koji je doveo do sabla`wavawa veruju}eg naroda. Po svemu sude}i, Arhijerejski sabor ne samo da nije uzeo u razmatrawe povode za “sabla`wavawe veruju}eg naroda”, ve} ga i unapre|uje kao glasnogovornika i stavqa na naslovnu stranu, iako su i kanoni i dogmati poga`eni. Politi~ki, isto kao i dogmatski, katoli~ka crkva je svoju ulogu kompromitovala u saradwi sa usta{ama i tako postala sau~esnik genocida nad srpskim narodom. U Jasenovcu je pobijeno 700.000 Srba. U okolini Bawa Luke, 6. februara 1942. za jedan “radni dan” poklano je ili ubijeno iz hladnog oru`ja 2.730 Srba, od kojih 500 dece. One koji nisu imali legitimaciju terali su da se krste i svi oni koji su se krstili sa tri prsta legitimisani su kao Srbi. Vrhunac monstruoznog zlo~ina dogodio se u {koli, gde je 60 dece iskasapqeno pred o~ima u~iteqice, koja je od tog zlo~ina poludela. Prema “Magnum krimenu” (“Veliki zlo~in”) od Viktora Novaka, u pokoqu sa usta{ama je u~estvovao fratar Tomislav Filipovi} iz fraweva~kog samostana Petri}evac. U u~ionicu je u{ao usta{a opona{aju}i 12 apostola i tra`io od u~iteqice da mu izvede jedno srpsko dete. Kad je u~iteqica to u~inila, fratar je ne`no prihvatio dete, podigao ga na katedru i onda polako po~eo da ga natenane koqe nao~igled ostale dece, u~iteqice i usta{a. U`asnuta deca su vriskala i skakala. Fratar se smerno i jezuitski dostojanstveno obratio usta{ama: “Usta{e, ovo ja u ime Boga pokr{tavam ove izrode i vi slijedite moj put. Ja prvi primam sav grijeh na moju du{u, a vas }u ispovjediti i rije{iti svih grijehova”. Onda su naredili “drugoj u~iteqici da decu izvede u dvori{te, gde je na utabanom snegu, u krug postavio onih 12 usta{a, pa naredio deci da tr~e pored wih. Kako koje dete naleti usta{a mu izvadi oko i ugura u prose~eni stoma~i}, drugom odse~e uvo, tre}em nos, ~etvrtom prsti}, petom obraze... I sve tako, dok deca nisu popadala. Onda su ih usta{e dotukle na snegu. @upnik Filipovi} kasnije je postao upravnik logora Jasenovac i dobio nadimak fra Sotana” (“Glas javnosti”, 4. 6. 2003). Vladika Lavrentije ka`e u “Telegrafu”: “Svestan sam te uloge tada{we katoli~ke crkve koja nije ustala da spre~i zlo” nad srpskim narodom, ali dodaje: “U posledwem ratu pravoslavni i katoli~ki sve{tenici nisu nosili oru`je i nisu ratovali.” Mo`e li se govoriti o tada{woj i sada{woj katoli~koj crkvi? Postoji li razlika izme|u tada{we, koja je dala blagoslov za Paveli}evu NDH, i ove sada{we, koja je dala blagoslov za Tu|manovu NDH? Te razlike demantuje sama katoli~ka crkva, kad je za papinu posetu Bawaluci misa slu`ena ba{ u samostanu Petri}evcu. Dr Milan Bulaji}, predsednik Fonda za istra`ivawe genocida, izrazio je ogor~ewe i nevericu {to jo{ niko nije osudio slu`ewe mise na strati{tu. Da li je to amnestija zlo~ina? Ruga li se papa Vojtila tim `rtvama? Ruga li se tim `rtvama srpski vladika kad mu ~ini ~ast da se sretne i bratski sara|uje sa onima koji amnestiraju zlo~ince? Ruga li se tim `rtvama SPC kad izbacuje iz pravoslavnog kalendara 700.000 jasenova~kih novomu~enika, koje je kanonizovala i slavila 13. septembra, a sve u ciqu dodvoravawa Vatikanu? Ruga li se onima koji postrada{e zbog krsta sa tri prsta? Kada se papa izvinio ili posetio Jasenovac? Papa je za devet godina tri puta bio u Hrvatskoj, ali nikad ne poseti Jase770
novac. Prilikom skora{we posete Hrvatskoj obi{ao je Rijeku, Dubrovnik, Osijek, \akovo i Zadar, ali Jasenovac nije bio na repertoaru. Otuda {aqe “bratske pozdrave” patrijarhu Pavlu, ali izviwewa nema u wegovom re~niku. Pokatoli~avawe srpske dece “Pokr{tavawe izroda” milom ili silom bio je vekovni ciq katoli~ke crkve, iako vladika Lavrentije ka`e da “niko nikada nije poku{ao da vrbuje na{e vernike. Ideja o nekom konkordatu i unija}ewu nije nikom ni na pamet padala.” Kako vladika mo`e da objasni da je dvadesetak Srba iz wegove eparhije pre{lo u katoli~ku veru? ^ije je to delo? U Zagrebu se 20.000 srpske dece pokatoli~ilo. U Splitu 5.400. Brine li to srpske vladike? Ali, zato prodekan Teolo{kog fakulteta, Radovan Bigovi}, izjavquje: “Najve}i broj najumnijih i najodgovornijih qudi u SPC `eli da do|e do papine posete...” [ta ti umni qudi u SPC nude vernicima i kakvo re{ewe imaju za ovo masovno pokatoli~ewe? I, da se ponovo osvrnem na Sopo}anski apel, koji svakako smeta i gospodinu Bigovi}u i wemu sli~nima, jer je daleko od wihovih `eqa i htewa, gde ka`u: “Svim silama se protivimo papinom dolasku u posetu Svetosavskoj Srpskoj crkvi. U slu~aju da se ta nesre}a ipak dogodi ({to ne dao Bog), i da do|e ~ovek koji je pokrenuo raspad Jugoslavije memorandumom dr`avama KEBS-a od 26. 11. 1991, blagosiqao bombardovawe Srba u Republici Srpskoj i proglasio bla`enim Paveli}evog duhovnog oca Alojza Stepinca, narod }e, kao i 1937, u danima antikonkordatske borbe, umeti da brani svoje duhovno dostojanstvo.” Sveti vladiko Nikolaje, neumitan u borbi protiv konkordata, neumitan protiv bezakowa, beskompromisan u o~uvawu istine Hristove, i kroz tamni~ki prozor si govorio i savetovao srpski narod. Ni zaboravi ga ni sada. Jedino tvoje usrdne i tople molitve Svevi{wem Bogu mogu spasiti narod tvoj i crkvu tvoju, koja po|e putem kojim nas nisi u~io... U~io si nas da idemo putem Svetog Save. “Savin put jeste put nacionalne crkve duhom Bo`ijim vo|en i rukovo|en. Sveti Sava je izgradio na{u nacionalnu crkvu. To jest, ni crkveni internacionalizam, ni protestantski subjektivizam, nego jevan|elski nacionalizam.” I, kako re~e: “Ako neko ka`e: ju~e je bila opasnost za na{u crkvu, a danas je ta opasnost prestala, stra{no se vara. To je truba~ koji svira na spavawe. A mi moramo imati u ovo vreme {to vi{e truba~a koji }e svirati na bu|ewe, na ustajawe, na pripravnost, na odbranu.” Sopo}anski apel U Sopo}anskom alelu, kojim se na{i svetosavski monasi, monahiwe i sve{tenstvo, sabrano u manastiru Sopo}ani, rukovo|eni brigom i qubavqu prema svetosavskom nasle|u crkve, sa molitvenim vapajem obra}aju Svetom arhijerejskom saboru SPC, podse}aju}i Sabor na odluku donetu 1997. o istupawu iz svejereti~kog Svetskog saveta crkava, pored ostalog se ka`e:, “Svetski savet crkava ima ~lanice koje uvode nove obi~aje i praksu tu|u hri{}anskom predawu Istoka (rukopolagawe `ena za “biskupine” i “pastorine” toleri{e u svojim redovima zajednice koje legalizuju protivprirodni blud (homoseksualizam i lezbejstvo). 771
Zbog svega ovoga bezuslovno tra`imo da se {to pre izvr{i odluka Sv. arhijerejskog sabora o istupawu na{e crkve iz SSC. Neodr`iva je kao neistinita tvrdwa da mi to ne mo`emo u~initi, osim u zajednici sa ostalim pomesnim crkvama, obzirom da je svaka crkva ponaosob u{la u SSC. Tako|e, nije istina da je u~e{}e pravoslavnih u ekumenskom pokretu zasnovano na Svetom predawu. Jerusalimska, Gruzijska i Bugarska crkva SSC su napustile, a moskovska patrijar{ija se povukla u status posmatra~a.” Ne iznena|uje {to se o Sopo}anskom apelu ne samo ne govori, ve} ka`u da su i potpisnici apela bili progawani, a vladika Artemije je morao mnogo da se pravda svojoj bra}i u Hristu. Po nepotvr|enim vestima, pretilo mu se i ra{~iwewem. Tako|e ne iznena|uje {to je, kad se na Saboru u Novoj Gra~anici kod ^ikaga, 5. i 6. novembra 2002, tra`ila podr{ka za Sopo}anski apel, jer duboko zadire u sr` pravoslavqa i Svetosavqa, vladika Longin onemogu}io diskusiju o tome, ne dozvoliv{i ni da se apel pro~ita. Vladika Longin je ukratko objasnio apel i saop{tio da je to blisko na{em stavu, ali da nema potrebe da se formalno o tome donosi odluka. Kao i vladika Lavrentije, i on je lepo deklamovao o svetosavskom putu i hri{}anskoj qubavi, ali ni formalno ni neformalno ne podr`a Sopo}anski apel. U ovom autorskom tekstu se iznose stavovi i povodom odnosa jednog dela sve{tenstva SPC prema Jovanu Pavlu Drugom, ali za potrebe ovog elaborata je va`an gotovo op{tepoznati stav koji iznose svi autori o ume{anosti Jovana Pavla Drugog u zlo~ine nad Srbima. Kritike koje se navode na ra~un dela sve{tenstva SPC samo dokazuju da je Jovan Pavle Drugi nasrnuo i na SPC kupovinom i vrbovawem sve{tenika. 36. 10. U ~asopisu “Pokret”, od 1. novembra 2005. godine, pod naslovom “Ujediwewe u mr`wi prema pravoslavqu – ko je odredio sudbinu ovog dijela Balkana”, objavqen je tekst Dragana Mla|enovi}a (preuzeto sa sajta Srpska politika): Pisac Ferdinand Lundberg je napisao kwigu “Rokfelerov sindrom”. Na 205. stranici ove kwige ~itamo: Jedna od stvari koja se gubi iz vida kada je re~ o bra}i Rokfeler, jeste otvoren prolaz koji oni imaju do kancelarija na najvi{em nivou, kako u zemqi tako i u inostranstvu. Dejvidov poziv iz ^ejs Menhetn banke mo`e da otkqu~a i naj~vr{}a vrata na najvi{em nivou, {irom sveta, isto kao i poziv predsednika SAD. Mo`da ~ak i pre. To je mo}! Ovu tvrdwu potkrepquje podatak da se tokom 1973. godine “nekrunisani car sveta” Dejvid Rokfeler susreo sa dvadeset sedam predsednika razli~itih dr`ava, ukqu~uju}i i ~elnike SSSR-a i Kine (Geri Alen: “Dosije Rokfeler”, str. 28). Ova ~iwenica je zaista zapawuju}a, jer narod Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava nikada nije izabrao gospodina Dejvida Rokfelera na neku dr`avnu funkciju zahvaquju}i kojoj bi on mogao da zvani~no predstavqa vladu SAD! Primer Rokfelerove mo}i i uticaja, koji zadivquje i ujedno zastra{uje, bio je susret Dejvida Rokfelera sa tada{wim prvim ~ovekom Sovjetske komunisti~ke imperije Nikitom Hru{~ovom u julu 1964. godine. Wihov prijateqski razgovor u ~etiri oka trajao je vi{e od dva i po sata. Ka`emo 772
“prijateqski”, jer kako bi druga~ije mogli da nazovemo razgovor koji vode ~elnik super – sile kakva je u to vreme bila dr`ava SSSR, i ~ovek koji nema nikakvu dr`avni~ku funkciju. Javnost nikada nije ni{ta saznala o sadr`aju razgovora ove dvojice qudi (a malo je verovatno da }e to ikada saznati), ali je Nikita Hru{~ov posle nepuna ~etiri meseca, u oktobru 1964. smewen, ta~nije – uklowen sa vlasti, bez ikakvog zvani~nog obrazlo`ewa. (U komunizmu se odluke partijskog rukovodstva nikada zapravo nisu ni obrazlagale javnosti) Nije li je tada “predsednik Glavnog odbora” smenio “upravnika neke male lokalne filijale”? Pitawe ostaje otvoreno. Osnivawe Organizacioni sastanak Trilateralne komisije odr`an je na imawu Dejvida Rokfelera 23. i 24. jula 1972. godine. Komisiju, kao javnu organizaciju je zapravo osnovao polu-tajni Savet za inostrane odnose, ~iji je predsednik tada bio svemo}ni Dejvid Rokfeler. Na ovom dvodnevnom osniva~kom sastanku u~estvovala su ~ak osmorica ~lanova SIO. Pored ovih Amerikanaca, sastanku su prisustvovali i predstavnici Japana i zemaqa zapadne Evrope, pa je nova organizacija, koja je obuhvatala tri svetska regiona, dobila naziv – Trilateralna komisija. Zami{qena je kao polujavna ustanova, pa je objavqeno i zvani~no saop{tewe kakvi su svrha i ciqevi ove Komisije: bliska trilateralna saradwa u ciqu o~uvawa mira, upravqawa svetskom ekonomijom, podsticaja ekonomske rekonstrukcije i ubla`avawe svetskog siroma{tva, {to }e pove}ati {anse za glatku i mirnu evoluciju globalnog sistema. (Barry Goldwater: “With No Apologies”, New York, 1979, p. 299, “Bez izviwewa”). Poznaju}i licemernu }ud osniva~a organizacije, mnogi su posumwali u iskrene pobude ovog krasnore~ivog manifesta, pa su se potrudili da to i objasne {iroj javnosti. Senator Beri Goldvoter je u svojoj kwizi “Bez izviwewa”, na stranici 299, napisao slede}e: Ono {to trilateralci zaista smeraju jeste stvarawe svetske ekonomske sile nadre|ene politi~kim vladama zemaqa ~lanica. Kao kreatori i upravqa~i takvog sistema, oni bi vladali svetom. Na osniva~koj skup{tini Trilateralne komisije bio je i mladi poqski intelektualac gospodin Zbigwev B`e`inski. Va`no je zadr`ati se na li~nosti ovog politi~kog mislioca (jer je organizacija koju je osnovao protiv svih “ideologija”!). Rodio se 1928. godine u Var{avi kao sin poqskog diplomate Tadeu{a B`e`inskog. Godine 1949. je primio ameri~ko dr`avqanstvo i zatim studirao politi~ke nauke u Harvardu, gde se upoznao sa Henrijem Kisinyerom. O`enio se }erkom ~ehoslova~kog predsednika Bene{a. Godine 1961. postaje direktor Instituta za izu~avawe komunisti~kih problema (!), koji finansira Rokfelerova fondacija. Ideolog B`e`inski U svojstvu direktora ovog Instituta, gospodin B`e`inski }e 1970. godine objaviti svoju najpoznatiju kwigu “Izme|u dva doba” (“Between Two 773
Ages”). Gospodin (ili ta~nije drug) B`e`inski je usvojio politi~ko-ekonomsku filosofiju Karla Marksa, pa je sebi postavio zadatak da i Amerikancima i celom svetu objasni blagodati komunizma. Na 72. stranici wegove kwige pi{e: “Marksizam predstavqa slede}u `ivotnu i stvarala~ku fazu u sazrevawu ~ovekove univerzalne vizije. Marksizam je u isto vreme, pobeda spoqa{weg ~oveka nad unutra{wim pasivnim ~ovekom i pobeda razuma nad verovawem”. Na slede}oj, 73. stranici ~itamo: “Marksizam je slu`io kao mehanizam qudskog progresa ~ak i kada je praksa ~esto izneveravala wegove ideale. Tejar de [arden (Teilhard de Chardin) je rekao: Iako monstruozan, nije li savremeni totalitarizam u stvari iskrivqavawe ne~eg ~udesnog i, prema tome, veoma blizak istini?” Na 300. stranici ove podebele i ambiciozne kwige B`e`inski iznosi zakqu~ke i najavquje: “Na ekonomsko-tehnolo{kom poqu ve} je postignuta saradwa, ali }e daqi progres zahtevati ve}e `rtvovawe. Intenzivniji napori }e morati da budu preduzeti da bi se obrazovao novi svetski monetarni sistem, uz posledi~ni rizik za trenutno povoqnu ameri~ku poziciju. Ovaj ’novi monetarni sistem’ podrazumeva zamewivawe dolara nekom valutom zajedni~kom za ceo svst, a posledica toga bi bio pad `ivotnog standarda u razvijenim zemqama, na prvom mestu SAD”. Zato drug B`e`inski za po~etak predla`e postepeno formirawe sve kontrolisanijeg i sve vi{e usmeravanog dru{tva (str. 252), da bi takvo dru{tveno kretawe na kraju dovelo do bezbolnog formirawa svetske vlade: “Kretawe prema ve}oj zajednici razvijenih naroda... ne mo`e se posti}i stapawem postoje}ih dr`ava u jedan ve}i entitet. Ima vi{e smisla poku{ati da se postoje}e dr`ave pove`u putem razli~itih indirektnih veza i ve} rastu}ih ograni~ewa nacionalnih suvereniteta”. (str. 296) To je i bio razlog stvarawa Trilateralne komisije: “Kretawe ka takvoj zajednici }e u svakoj varijanti zahtevati dve sveobuhvatne i me|usobno preklapaju}e faze. Prva od wih }e biti kovawe veza budu}e zajednice izme|u Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava, zapadne Evrope i Japana. (str. 296) Mr`wa prema Rusiji Sude}i, dakle, po kwizi “Izme|u dva doba”, idejni tvorac za formirawe Trilateralne komisije je bio Zbigwev B`e`inski. On, dakle, ne iskqu~uje mogu}nost formirawa svetske vlade, ~emu te`i “progresivni svet”, ali smatra da }e ovaj ciq mo}i lak{e da se ostvari kada se postigne kontrola nad razvijenim nacijama koje }e se tesno povezati. U to vreme, kao direktor Rokfelerovog instituta za izu~avawe komunisti~kih problema, B`e`inski je objavio jo{ dve studije – “Alternativa za podelu” (1965) i “Tehnotroni~na revolucija” (1971). Sude}i po ovim kwigama, mogu se izdvojiti tri glavne tendencije politi~kog razmi{qawa Zbigweva B`e`inskog: 1. protiv svih nacionalizama 2. protiv Rusije i 3. protiv evropskih i japanskih te`wi za nezavisno{}u u odnosu na Ameriku. 774
Marksisti~ka orijentacija druga B`e`inskog, poja~ana tradicionalnom poqskom mr`wom prema Rusima dovodi ga do opravdawa boq{evizma: istorijska uloga staqinisti~kog komunizma sastojala se mo`da u tome da se ograni~e posledice jednog nacionalnog bu|ewa i ~ak intenzivnog imperijalizma, koje je ruski narod poznavao. Jedan francuski novinar iz toga izvla~i zakqu~ak: “Bez Staqina, caristi~ka Rusija bi postala ’{ovinisti~ka moderna diktatura’, mnogo opasnija nego boq{evi~ka Rusija. Prema tome, sa Sovjetskim Savezom se moglo razgovarati i pregovarati kao sa mawim zlom, jer je boq{evizam zauzdavao ruski imperijalizam, ali prema nacionalnoj Rusiji ne treba imati milosti”. Ovaj ameri~ki i poqski rusofobni stav, koji se podudara sa boq{evi~kim, pro{iruje se i na sve male dr`ave i nacionalne zajednice sa ~vrstim istorijskim utemeqewem i nacionalnom sve{}u, kao {to je srpska dr`ava i narod. Re~it primer daje “Crvena Kina” iz osamdesetih godina, posle smrti Mao Ce Tunga. Amerikanci su se godinama nadali da }e Kina jednog dana zagaziti u rat protiv SSSR-a. Zbog toga je Trilateralna komisija u maju 1981. godine odr`ala godi{wi sastanak u Palati naroda na trgu Tjen An Men usred Pekinga, uz dobrodo{licu tada{weg predsednika Deng Ksiaopinga. Ali ~im su po~eli pregovori izme|u Kine i Sovjetskog Saveza, ba{ prilikom zvani~ne posete predsednika Gorba~ova Kini, u Pekingu se “spontano” digla pobuna na istom trgu Tjen An Men. Kina je izneverila svoju misiju, i sva zapadna {tampa je oborila drvqe i kamewe na “komunisti~ki teror” protiv studenata i nedu`nog stanovni{tva. Najglasniji kriti~ar Trilaterale, republikanski senator Beri Godvoter, u poglavqu “Vladari koji nisu izabrani” u pomenutoj kwizi “Bez izviwewa”, obja{wava koji su stvarni ciqevi ove organizacije: “Po mom mi{qewu, Trilateralna komisija predstavqa ve{t, koordinisan poku{aj da se prigrabi i u~vrsti kontrola nad ~etiri centra mo}i: politi~kim, nov~anim, intelektualnim i verskim”. (str. 297) Idejni tvorac Trilateralne komisije i wen vode}i teoreti~ar, Zbigwev B`e`inski postarao se da wegove marksisti~ke ideje budu ostvarene. Godinu dana po osnivawu Komisije 1973, B`e`inski je u ju`noj dr`avi Yoryiji (dubokoj kaubojskoj provinciji), otkrio tada{weg guvernera ove dr`ave, koji se zvao Yimi Karter, i preporu~io ga Rokfeleru kao talentovanog studenta marksisti~ke doktrine. Yimi je zaista bio vredan, pro~itao je celu kwigu svog u~iteqa B`e`inskog, {to priznaje u kwizi “Why not the Best?” (Nasaville, Tenesee, 1975, p. 146, “3a{to ne najboqi?”), koju je kasnije sam napisao: “^lanstvo u komisiji pru`ilo mi je izvanredne mogu}nosti da u~im, a mnogi weni ~lanovi pomogli su mi da dobro prou~im me|unarodne odnose”. Ve} ujesen 1973. Dejvid Rokfeler poziva simpati~nog i perspektivnog Kartera na “radnu” ve~eru koju je za wega uprili~io u jednom otmenom londonskom restoranu. O ~emu su tada pri~ali verovatno }e ostati tajna, ali ono {to se posle nepune tri godine (1976) dogodilo, znaju svi: Rokfelerova “trilateralna” pigmalionska kreatura iz Yoryije, Yimi Karter, postao je novi predsed775
nik Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava! Karterovu predsedni~ku kandidaturu podr`ali su i svi ~lanovi Saveta za inostrane odnose, naravno! Yimi Karter je kao marioneta trilateralaca predsednikovao samo jedan mandat – od 1976. do 1980. Za ~etiri godine, koliko je igrao u taktu Trilateralne svetske vlade, Yimi je ipak stigao da u~ini mnogo nepravde i bezakowa, i da u crno zavije mnoge qude i narode {irom sveta. Evo sa`etog spiska glavnih Karterovih zlo~ina: 1. Izdaja iranskog {aha Reze Pahlavija i wegovo proterivawe, i podr{ka verskom vo|i Islamske revolucije imamu Homeiniju, koji je sa svojim panislamizmom protivnik nacionalnih dr`ava i time na liniji Trilaterale. 2. Podr{ka komunisti~kim teroristima u Ju`noj Africi. 3. Izru~ewe Panamskog kanala komunisti~kom diktatoru Torihosu. Tako je zahvaquju}i novoj organizaciji svetskih upravqa~a – Trilateralnoj komisiji, “bauk komunizma” nastavio da se {iri po svetu. Ovaj tekst se navodi da bi se zakqu~ilo s kim je Jovan Pavle Drugi sklopio savez. On je u ovoj komisiji prona{ao saveznika za razbijawe Istoka, a Zbigwev B`e`inski je imao odlu~uju}i uticaj pri izboru Jovana Pavla Drugog. 36. 11. U ~asopisu “Pokret”, od 15. novembra 2005. godine, pod naslovom “Kroatizacija pravoslavnih Bokeqa – Najnoviji napad Vatikana na najsrpskiji grad u Crnoj Gori”, objavqen je tekst Vojislava M. Beloice: Perfidno poturawe “kukavi~jih jaja” hercegnovskoj vlasti; Kult Leopolda Mandi}a smi{qen u svrhu pokatoli~avawa Srba u Boki, pod izgovorom ekumenizma. Vjekovna nastojawa Vatikana da preko svojih militantnih predstavnika, ili pokreta kao {to je usta{ki, tre}inu Srba pobije, tre}inu pokatoli~i, a preostale (koji izbjegnu pogrom i ne povinuju se poku{aju unija}ewa) protjera sa pravoslavnih prostora, nije nova ~iwenica. Namjerno ili ne, ali i daqe se, sve otvorenije, napadaju pravoslavci u Herceg Novom. Jedan od najnovijih poku{aja (pored tradicionalnih organizovawa “ma{kara i karnevala”, muzi~kog festivala “Sun~ane skale” i drugih “kulturnih” programa) kroatizacije najsrpskijeg grada u Crnoj Gori je proleto{wi predlog (jedinog odbornika Gra|anske partije) da se na ku}i u hercegnovskoj ulici Stepeni{te 28. oktobra br. 17 postavi spomen plo~a sa tekstom: “U ovoj ku}i se 12. 5. 1866. g. rodio katoli~ki svetac Leopold (Bogdan) Mandi}. Plo~u postavqa grad Herceg Novi”. Zloupotrebqeni Mandi} I, “za ~udo”, bez obzira {to su u ovoj op{tini, ve} nekoliko godina, na vlasti “prosrpske” stranke (kako ih krste eksponenti republi~kog dukqanskog re`ima) predlog bi na sjednici SO Herceg Novi “pro{ao” da, prije glasawa, nije reagovao odbornik SNP Velimir Vlaovi}. Isti~u}i da je predlog “klasi~an primjer vatikanskog osvajawa pravoslavnih prostora u vidu {irewa katoli~anstva i nacionalnog raslojavawa Boke”. Vlaovi} je to obrazlo`io navo|ewem brojnih znanih doga|aja takvog djelovawa na 776
ovom tlu. Pozitivna odluka, po Vlaovi}u, bila bi samo “mali korak za Gra|ansku partiju, a veliki za Vatikan”. Iz tih i drugih opravdanih razloga, on je apelovao da se predlog ne usvoji. Nakon `u~nih reagovawa i replika znatan broj odbornika koji su imali namjeru da podr`e predlog promijenio je mi{qewe pa isti nije izglasan. – Bogdan (kasnije Leopold) Mandi} je bio izrazito nizak rastom. On je neke svoje muke htio da ubla`i posve}uju}i se katoli~koj vjeri. Kao li~nost se formirao u vrijeme vrlo agresivnog, prema pravoslavqu, pape Lava XIII, koji je pisao svim pravoslavnim patrijarsima pozivaju}i ih da pre|u u rimokatolicizam. Naravno, na takvu glupost oni su mu odgovorili ~uvenom poslanicom kojom su odbili ponudu. Slu`e}i papi, koji je svim silama nastojao da pokatoli~i pravoslavne, Leopold Mandi} je htio da ne{to u~ini za katoli~ku crkvu. S obzirom da je bio zadu`en da u Padovi ispovijeda qude, {to nije nimalo bilo lako, a vjeruju}i da nema druge istine osim one koju propagira Vatikan, on je `elio da se vrati u Herceg Novi kako bi svojim djelovawem pravoslavne Bokeqe “priveo papi”, smatraju}i da }e im u~initi veliko dobro – ka`e u razgovoru za “Pokret” arhijerejski namjesnik bokokotorski protojerej-stavrofor Mom~ilo Krivokapi}. On navodi da Leopold nije bio lo{a li~nost, ali je wegovo uvjerewe da rimokatolicizam jedini spa{ava bilo djetiwasto. Kao zanesewak, on je ~asno slu`io ispovjednicima. Me|utim, Vatikan je zloupotrebio wegov kult. U funkciji prozelitizma Jasno je kao dan, da je kult Leopolda Mandi}a smi{qen u svrhu pokatoli~avawa pravoslavnih Srba u Boki. Izmi{qotinom da je Leopold ro|en 12. maja, na dan Svetog Vasilija Ostro{kog, rimokatolici poku{avaju da pariraju kultu Svetog Vasilija. @ele da od Boke naprave “zaqev” hrvatskih svetaca i “oltar Domovine”. Da je to ta~no, potvr|uje i pismo koje sam dobio od jednog rimokatoli~kog sve{tenika iz Dubrovnika, ~ije ime vam ne mogu re}i, da ne bi imao posledica, po{to je jo{ `iv. U tom pismu on izme|u ostalog pi{e, da predmet Leopola Mandi}a ne bi iz fioke bio izva|en u narednih trista godina da nije u funkciji sada{weg poku{aja pokatoli~avaqa pravoslavnih Bokeqa – obja{wava otac Mom~ilo Krivokapi}. Po wegovom mi{qewu, incident sa predlogom da se postavi pomenuta plo~a u Herceg Novom u svrhu je aktuelizacije gorwe pri~e. Herceg Novi ima mnogo izuzetno zna~ajnih li~nosti. Kada se postave spomen table wima, neka se postavi i Leopoldu Mandi}u. Ne mo`e se Leopold izdvajati od li~nosti mnogo zna~ajnijih od wega. O~ito da je to tempirano ura|eno, isti~e otac Mom~ilo, dodaju}i da je “kult Leopolda Mandi}a” samo jedan od mnogih poku{aja Vatikana da pod izgovorom ekumenizma, pokatoli~i pravoslavne gra|ane Boke. ^iwenica da je Leopold Mandi} progla{en za bla`enog, a potom i za sveca, u funkciji je prozelitizma Vatikana. No, kada se sve to zna, ~udi za{to se i hercegnovska “prosrpska vlast” miri sa daqom kroatizacijom ove op{tine. 777
Svetog Vasilija proglasili katolikom Koliko Vatikanu smetaju ~udotvorstva pravoslavnog sveca Vasilija Ostro{kog, govore i falsifikovana dokumenta u kojima se tvrdi da je on svet zato {to je pre{ao u rimokatoli~ku vjeru. Krajem 60-ih i nadbiskup barski Aleksandar Toki}, nakon inkognito (u civilu) posjete manastiru Ostrog, u kwigu utisaka je upisao da Sv. Vasilije treba da povede svoj narod ka crkvenom jedinstvu onako kako je i on to uradio... To isto zagovara i kotorski don Branko Sbutega i ostali bojovnici Vatikana. Za vrijeme progla{ewa Leopolda Mandi}a za bla`enog, zagreba~ki kardinal [erper (koji je svojevremeio bio sekretar kardinala Stepinca), u svojstvu {efa ozlogla{ene kongregacije za propagandu rimokatoli~ke vjere, u sred Herceg Novog je zatra`io da se gr~ko-isto~waci iz Boke privedu u rimokatolicizam. Po{to je [erper tada bio jedan od prvih qudi do pape, onda je sve jasno – ilustruje protojerej stavrofor Krivokapi}. Sa~uvani dio prepiske Leopolda Mandi}a potvr|uje wegov zavjet da “povrati isto~wake”, u krilo “prave vjere”. Donosimo nekoliko izvoda iz razli~itih pisama: 24. travwa 1915. Na spomen. Danas, to jest 24. travwa 1915, slave}i misu zavjetovao sam se Gospodinu na{em Isusu Kristu za povratak odijeqenih Isto~waka u katoli~ko jedinstvo. Sam Gospodin Isus, budu}i da je pomirnica za grijehe (usp. 1 Iv 2,2) cijeloga svijeta, on je pomirnica i za one narode. Pa zato svrhu svoga `ivota, naime smisao svega mojeg postojawa ho}u, odre|ujem: poslu`iti toj bo`anskoj qubavi Krista Gospodina. F. Leopold Mandi}, O. F. M. Cap. 30. kolovoza 1931. ...Zato, moja `eqa da zaslu`im povratak odijeqenih Isto~waka u katoli~ko jedinstvo Bo`je je djelo, kojim se Krist Gospodin udostoji i po mojoj slu`bi spasiti one narode. To jest, ne diraju}i u moju slobodu, u potpunoj slobodi moje voqe prikazuje se na tom svetom oltaru za wihovo spasewe, tako sam ja svjesno i hotimi~no savr{eno slobodno poslu{an samim vje~nim odlukama. Tako Krist Bog, bez najmawe povrede qudske slobode, woj zapovijeda, wu pokre}e kako ho}e. Zato danas obnavqam svoje zavjete za odijeqene Isto~wake i kao da po~iwem iznova. Isusu Kristu Gospodinu na{emu i prebla`enoj Djevici Mariji obnavqam svoje zavjete, kao zalog neka bude slu`ewe du{ama. Brat Leopold iz Hercegnovog, O. M. Cap. 12. listopada 1937. u Veneciji, u samostanu Presvetog Otkupiteqa. Na trajni spomen. Pred Bogom. Da slu`im Gospodinu na{emu Isusu Kristu, da se sam Gospodin udostoji ispuniti za svoje stado odijeqenih Isto~waka, koji lutaju kao ovce koje nemaju pastira... ...Zavjetom se obvezujem da }u svaki dan i svjesno sve snage svoga `ivota upotrijebiti – uzev{i u obzir moju bolest – na na~in kako sam ve} za sebe odredio, za promicawe povratka istih odijeqenih Isto~waka u katoli~ko jedinstvo. 778
Zato ponavqam: pred Bogom se obvezujem spomenutim zavjetom (kao {to su mi moji izpovjednici ve} dopustili, dapa~e savjetovali) da poslu`im Gospodinu na{emu Isusu Kristu da se udostoji izvr{iti svoje bo`ansko poslawe: I bit }e jedno stado i jedan pastir. Pred Bogom, ja vi{e ne smijem sumwati da li sam pozvan ili ne da za to dobro djelujem. Jer meni je sama istina postala savr{eno jasna”. Iz ovog teksta se zakqu~uje da Vatikan ne bira sredstva koja mo`e da upotrebi da bi postigao ciq. Dakle, i najmawi detaq se koristi i zloupotrebqava. Ako to mo`e da ~ini rimokatoli~ki laik, kao {to to radi predlaga~ koji tra`i da se postavi tabla sa natpisom, onda mo`e da se pretpostavi kako to ~ini Jovan Pavle Drugi, kao nezabludivi sa jakim polugama vlasti. 36. 12. U ~asopisu “Revija 92” od 11. februara 1994. godine, pod naslovom “Vatikanski ratni pokli~” objavqen je tekst Stanke Dudvarski: Pojavom kwige Aleksandra Antoni}a “Vatikanski tuneli za razbijawe Jugoslavije” dokumentarno je razobli~ena uloga svetske katoli~ke multinacionale i wenog poglavara u secesiji i proizvodwi rata na ovim prostorima. Strategija jednog od glavnih ru{iteqa i razbija~a Jugoslavije, Vatikana, i nije tako nedoku~iva. Nije re~ samo o tome da je Vatikan blagoslovio sve koji su direktno i otvoreno u~estvovali u toj sramnoj raboti, ve} i o wegovom aktivnom delovawu u stvarawu takozvanog “novog svetskog poretka”. O tome autenti~no i iskqu~ivo na temequ objavqenih ~iwenica govori kwiga “Vatikanski tuneli” Aleksandra Antoni}a, ocewena kao svojevrsni nastavak poznatog dela ameri~kih autora Majkla Aronsa i Yona Loftusa, “Pacovski kanali”. I Antoni}evu kwigu, i strategiju Vatikana precizno obja{wavaju i analiziraju Svetozar Radi{i}, iz Centra za strate{ke studije i politiku odbrane Vojske Jugoslavije i Oliver Pote`ica, diplomata i publicista. Ukazuju da je do{ao trenutak otre`wewa srpskog naroda i otkrivawa istine. Teorija zavere “Teorije zavere” nisu samo stawe na{eg duha zbog uslova u kojima se nalazimo, izraz na{eg straha od izazova budu}nosti, ili ostatak boq{evi~kog bavqewa pro{lo{}u – tvrdi Pote`ica. – “Vatikanski tuneli za razbijawe Jugoslavije” nedvosmisleno pokazuju na delu tu “teoriju zavere”, ~iji sam i ja zagovornik. Dokaz joj daje na{a politika, u jednom {irem smislu i uslovno re~eno, zapravo “zavera”. Nikoga ne treba da ~udi {to mnogi na prostorima biv{e Jugoslavije, mo`da izra`enije nego u drugim delovima sveta, na taj na~in do`ivqavaju politiku ove verske paradr`ave. Kada je re~ o Vatikanu u savremenom svetu, nastavqa Pote`ica – moramo konstatovati da, dok istovremeno tra`i preventivno-humanitarno bombardovawe srpskog naroda i {aqe neke signale da bi papa Karol Vojtila do{ao u posetu Jugoslaviji, Vatikan zapravo nastavqa poku{aje da se “pro{vercuje”, da tako ka`emo, u novi svetski poredak. Ako za trenutak mo`emo da za`murimo pred ~udnim “~iwenicama” i dvojnim ar{inima Vatikana prema srpskom narodu, kao {to je nespojivost papinih apela za mir tokom 779
rata u Zalivu i upornih zahteva da se bombarduju Srbi u biv{oj BiH, ili nedavnu Nedequ solidarnosti sa balkanskim narodima u Vatikanu kao medijsku pripremu za eventualno bombardovawe Srba (da ne pomiwemo ranije wegovo anga`ovawe oko Vesne Bosanac i mrtvu trku ove paradr`ave sa Nema~kom kod priznavawa secesionisti~kih republika biv{e Jugoslavije), moramo da zakqu~imo da ova feudalna kvazi-dr`ava ima problema sa principima i idejama “novog svetskog poretka”. Sa demokratijom, qudskim pravima, liberalizmom, tr`i{nom ekonomijom”. Vatikan odr`ava seminare o qudskim pravima, a nije potpisnik Evropske konvencije o za{titi qudskih prava – tuma~i na{ sagovornik. – Jedan, ~ak vrlo konzervativan list, kao {to je nema~ki “Frankfurter algemajne cajtung”, nedavno je kritikovao Vatikan zbog kr{ewa qudskih prava u crkvenim institucijama. Kona~no, zar ne bi sli~an me|unarodni status kao Vatikanov (subjekt me|unarodnog prava, ~lan OUN i diplomatska supersila) mogli tra`iti legitimno i hindusi, muslimani, pravoslavci, budisti i drugi?! Proizvo|a~ krize Pote`ica daqe obja{wava da “kada se prevedu na jezik politike na~ela Katehizisa Vatikana, objavqenog krajem 1992. godine, mo`e se videti da je katoli~ki prozelitizam i misionarstvo, za sada, usmeren pre svega prema pravoslavqu, dok se sa islamom nastoji izgraditi svojevrstan odnos “su`ivota”. [to se ti~e protestanata, oni }e du`e vreme morati da ~ekaju na “perestrojku” u vatikanskim redovima, dok se ostalim religijama misionarstvo posredno nagove{tava. Aktivnije postavqawe katoli~ke crkve se, mo`da, najboqe danas mo`e analizirati na primeru krize na prostorima biv{e Jugoslavije, posebno imaju}i u vidu ~iwenicu da je jedna od ideja vodiqa novog Katehizisa pacifizam, odnosno prevencija rata u {irem smislu. Kona~no, na primeru biv{e Jugoslavije ponovo je primewen vatikanski model re{avawa nacionalnog pitawa, kada je narod koji govori isti jezik podeqen, na osnovu verske pripadnosti, u tri razli~ite nacije. Zbog sli~nog istorijskog eksperimenta danas se raspada i Belgija. Prema mi{qewu Olivera Pote`ice, Aleksandar Antoni} je veoma lepo opisao delovawe reda “Opus Dei” i vatikanske obave{tajne slu`be, i obja{wavao o aktivnostima be~kog nadbiskupa Franca Keniga, o kori{}ewu kulta Marije, o fenomenu Me|ugorja, o majci Terezi, o institucijama i organizacijama kao {to su Zavod svetog Jeronima, Malte{ki vitezovi i Zajedni{tvo i oslobo|ewe, o delovawu Vatikana me|u Albancima i sli~no. Zakqu~uje citatom iz Antoni}eve kwige da se “vatikansko katoli~anstvo stavilo, i stavqa, u slu`bu najcrweg nacionalizma da bi taj najcrwi nacionalizam koristilo u sopstvene ekspanzionisti~ke svrhe”. Svetozar Radi{i} se ne mo`e oteti utisku da su stvoreni uslovi u istorijskom trenutku kada se vra}a prognana istina. Po wemu, `ivimo u vremenu kada se nastavqaju dela Sime Lukin Lazi}a, Jovana Du~i}a, Sterije Popovi}a, Skerli}a, Raji}a, Milo{a Crwanskog i drugih velikana koji su o eventualnom indoevropskom poreklu Srba i falsifikovawu hrvatske istorije znali mnogo vi{e nego {to mi znamo gotovo sto godina posle. 780
Istina o Srbima U~ili su nas zadwih decenija da je “Greaca fides – nula fides”, {to jednostavno zna~i “Gr~ka mudrost – nikakva mudrost”. A to je jo{ od 1054. godine, kada je po~ela satanizacija Srba, proistekla iz delatnosti katoli~ke crkve, zna~ilo “pravoslavqe – ni{tavna vera”. Koliko je duboka pro{lost nepriznate “teorije zavere protiv Srba i pravoslavqa”, mo`e se prosuditi na osnovu teksta pod naslovom “Uputstva kako treba putovati preko mora”, koja je 1332. napisao Dominikanac Burkard za potrebe papskog dvora. Fratar je predlo`io uni{tewe dveju {izmatskih dr`ava, Srbije i Gr~ke, jer su “odbacili katoli~anstvo”. Zanimqiv je i podatak da je Rimska kurija 1603. o delu Mavra Orbinija “Sumarni pregled istorije pojedinih slovenskih dr`ava na Balkanu do najezde Turaka” uvrstila u popis zabrawenih kwiga zbog toga {to je otac panslavizma pomenuo neke “osu|ene autore”, to jest neke mlade pravoslavne Grke i neke nema~ke protestante. Tako je i posle Porfirogeneta, i Vatikan neposrednim uticajem prekrajao srpsku istoriju. Svetozar Radi{i} je ukazao na promociji kwige “Vatikanski tuneli za razbijawe Jugoslavije” da se Antoni} samo pridru`uje drugima koji gotovo svakodnevno otkrivaju zapretane istine o srpskom narodu. Pre nekoliko dana promovisane su i kwige “Srpski etni~ki prostor” i “Re~nik zabluda”, u zadwih nekoliko godina nastale su, ili reprintovane i one poput “Srbi... narod najstariji”, “Srbi u davnini”, “Hrvati”, “Katena mundi” i sli~ne. To su kwige koje imaju zna~ajnu ulogu i zbog te`we da se pokrenu nova istra`ivawa koja }e doprineti vo|ewu zasnovanije politike odbrane. S tog aspekta, “Vatikanski tuneli” su veoma zna~ajna kwiga za politiku odbrane, koja nudi brojne podatke neophodne za analize i istra`ivawa koja bi trebalo da nam pomognu u formulisawu nacionalnih interesa i ciqeva, kao i prilikom stvarawa nacionalnog programa. Licemerje bogoobmawuju}eg katolicizma, kojeg religijski izro|eni Vatikan natura svetu, posebno je izra`eno u li~nosti pape Vojtile, za kojeg je u Americi objavqeno da je wihov “pastir”, pripadnik tajne organizacije “Opus Dei” (Svete mafije), da je za vreme Drugog svetskog rata zdu{no pomagao nema~ke naciste, a sada, u svakoj prilici, govori da je sveta du`nost svakog katolika da se bori protiv “pravoslavnih {izmatika” i “jevrejske po{asti” – obrazla`e Radi{i}. – Posle, po svemu sude}i, vi{evekovnog “brisawa memorije o srpskoj povesti”, u kojem je Vatikan odigrao, uz germansku {kolu, kqu~nu ulogu, srpski narod je jedan od retkih koji zna samo za svoju relativno blisku pro{lost, koji ne te`i, ili boja`qivo te`i svom odre|ewu, ne zna {ta je wegovo i krivi sebe i za nepostoje}e grehove i, {to je veoma indikativno, izjedna~uje svoje grehe `rtve sa gresima yelata. Na primer, sude}i na osnovu TV emisija, mnogi na{i profesori ne znaju ~iji je Vukovar i u kakvom je istorijskom statusu Dubrovnik. Kwige ovog tipa bi trebalo da doprinesu osve{}ewu i boqoj podlozi za odlu~ivawe o pristupima politici i za formulisawe ciqeva. Pitawe opstanka Mno{tvu podataka koje je naveo Antoni}, po Radi{i}u, ne treba ni{ta dodavati, ali ono {to se name}e kao poruka je da se mora u~initi sve {to je 781
mogu}e da Vatikan ne ostvari i onu drugu – nehri{}ansku ulogu u budu}im vremenima. Kwiga daje dovoqno informacija za istra`ivawa koja bi trebalo da osvetle primarne ciqeve vatikanske politike, u kojoj se ne biraju sredstva za {irewe wegovog uticaja. Na{em mentalitetu jo{ je neshvatqivo da se Hrvati stvaraju pokatoli~ewem Srba, a muslimani islamizacijom Srba, i da taj podmukao i licemeran proces nema negativnih reperkusija po budu}nost tih kvazi nacija – nastavqa Radi{i}. – Svet zapadne civilizacije koji se {iri i preko uticaja Vatikana, pomo}u raznih scenarija, katehizisa i protokola, kada skine masku, vrlo verovatno ne}e imati sigurnu i svetlu budu}nost. Zato treba zahvaliti autoru “Vatikanskih tunela” za jo{ jedan prilog koji }e poslu`iti za wihovo raskrinkavawe koje je, na `alost, usko vezano i za opstanak SRJ. Radi{i} navodi {ta je pre sedamdeset i vi{e godina tvrdio Alfred Kraus, ugledni general pe{adije u vreme cara Karla, 1917. godine, kandidat za vi{e zna~ajnih mesta u vojnom vrhu Austrougarske, ~ak i za ministra predsednika, u kwizi “Uzroci na{eg poraza”. Dive}i se, za na{a shvatawa nepo{tenim i podmuklim gnomama engleske politike “Pravo ili nepravo – moj narod” i “Misao politike borba, a wen duh – pobeda”, Kraus je smatrao da nema~ki narod, zbog engleskih podvala, obmana, lukavstava i perfidija mo`e opstati jedino ukoliko prihvati isti pristup odbrani. Sada wihove pristupe te{ko mo`emo da razlikujemo. Za na{e sagovornike “Vatikanski tuneli” su – edukativno {tivo. Kao i Broun u “Velikim obmanama Drugog svetskog rata”, i Antoni} nas u~i “da ne bismo nadgra|ivali postoje}e zablude o najnovijem ’novom svetskom poretku’. Sada kada nam se pokazuje utroba i krvotok zveri, neophodno je, uz navedena dela, smestiti i ovo. U Zakoniku Nomokanon, koji je Sveti Sava napisao u Studenici, kako veli Radi{i}, poru~eno je da “ko ne zna dobro ovu kwigu, ni samog sebe ne zna ko je”. Nije, dakle, dovoqno prihvatiti frazu “ko zna – zna”. Moramo svi znati, a prilika je da sazna {to vi{e nas. Samo tako zna}emo za {ta su nam se preci borili i samo tako }emo mo}i da se odredimo i okrenemo budu}nosti. Promocija Promovi{u}i kwigu “Vatikanski tuneli za razbijawe Jugoslavije” Aleksandra Antoni}a, dugogodi{wi ekspert Savezne vlade (biv{e Jugoslavije) za odnose dr`ave sa verskim zajednicama, Radovan Samaryi}, isti~e da Vatikan nema poseban odnos prema Jugoslaviji, ve} da je na delu nova evangelizacija, odnosno vra}awe svih koji su se katoli~anstva odrekli, ili su ga odbili. To je strategija koja se primewuje u svim socijalisti~kim zemqama. Istori~ar Veqko \uri} je napomenuo da je ovo druga kwiga o delovawu Vatikana {tampana }irili~nim pismom. Povukao je paralelu izme|u onoga {to je jo{ 1937. godine rekao papa Pije XII, kada je Jugoslavija odbila konkordat i onoga {to ovih dana govori nadbiskup Franti{ek Perko, da }e “do}i dan kada }e sve ove zemqe za`aliti {to nisu prihvatile katoli~anstvo”. 782
I upravnik Muzeja SPC, magistar Slobodan Mileusni}, je ukazao na doslednost duhovnog genocida Vatikana prema pravoslavqu, kao i da vatikanski tuneli postoje od Austrije do Australije. Antoni}eva kwiga u 30 istorijskih svedo~anstva je, veli Mileusni}, slika u`asa koji nam se de{avao u pro{losti i koji nam se de{ava i danas. Mada se tekst odnosi na promociju kwige iz 1994. godine, za ovaj elaborat je va`an zato {to su svi u~esnici na promociji u svojim komentarima do detaqa pogodili strategiju koju }e da primeni Jovan Pavle Drugi. Dakle, Vatikan i wegove pape su predvidivi, jer slede jednu matricu koja se vekovima realizuje. Naravno, kada je u pitawu Vatikan i Jovan Pavle Drugi, onda su zlo~ini nad Srbima tako|e predvidiva posledica te i takve politike. 36. 13. U ~asopisu “Revija 92”, od 23. septembra 1994. godine, pod naslovom “I pape u masonskom e{alonu” objavqen je tekst Svetozara Leskov~anina: Brojni gafovi i neo~ekivani politi~ko-verski obrti pape Jovana Pavla Drugog neskriveno ukazuju na isprepletanost wegovih postupaka sa masonskim prekrajawem sveta. Otkud Malte{ki vitezovi u Generalnoj skup{tini Ujediwenih nacija sa statusom posmatra~a i ko je sve ukqu~en u stvarawe vatikanske “planetarne” religije. U posledwe vreme famozni “Malte{ki vitezovi” i 74-godi{wi vrhovni poglavar rimske Svete stolice Karol Vojtila neskriveno i ~ini se veoma uporno rade na ostvarewu pribli`no istog ciqa. Mona{ko-vite{ki red Svetog Jovana Jerusalimskog, osnovan u Jerusalimu pre skoro 900 godina (1118), skrenuo je u novije vreme pa`wu javnosti na svoje postojawe kada su neki wegovi predstavnici krajem pro{le godine poku{ali da se domognu ruke Svetog Jovana, posle tvrdwe mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija, da se ona nalazi u manastiru na Cetiwu i naro~ito nedavno, kada je objavqeno da im je Generalna skup{tina Ujediwenih nacija odobrila status posmatra~a. O me|usobnoj prepletenosti Vatikana i “Malte{kih vitezova” jasno govori i ~iwenica da je re~ o redu koji egzistira pod okriqem Rimokatoli~ke crkve. S druge strane, verovatno, u istoriji medijski najaktivniji papa, neposredno zainteresovan za sve politi~ke procese u svetu, re|a gaf za gafom. Za ne{to vi{e od godinu dana stvorio je novu ko{alinsku vojnu doktrinu i povratio uticaj katoli~ke crkve na vojsku, naredio je prawe i restauraciju Mikelan|elovog “Stra{nog suda” u Sikstinskoj kapeli (~ime je po mi{qewu slikara umawio vrednost tog svetskog bisera i time izazvao skandal), napisao je novu enklitiku koja je izazvala podozrewe me|u kardinalima, proglasio evan|eqa sumwivim, proglasio Kurta Valdhajma vitezom... Ho}e da objedini podeqeno hri{}anstvo i, kako ka`e, “vizantijsko i rimsko iskustvo”. Kako je po~eo, verovatno }e upravo on razotkriti misteriju koju kriju trezori Vatikana o stvarnom sadr`aju originala Biblije, posle wenog prekrajawa na Ekumenskom savetu, odr`anom daleke 325. godine u organizaciji rimskog cara Konstantina. 783
Zavera protiv Boga i ~oveka Iako je, kako je svojevremeno Darsi Ozborn zabele`io, politika Vatikana nedosti`na i zbuwuju}a, “jer se tamo ra~una u vekovima, a planira za ve~nost”, mozaik istine i istorijske povezanosti tajnih organizacija i saznawa o stvarawu nove planetarne religije o kojoj je pisala Alenka Gomev{~ek. Ta te`wa da se qudska sloboda spontano prilago|ava na jedno i dinamiku celine, koja je u woj prisutna i sa wom identi~na, sve vi{e postaje osnova religije. Me|utim, ta teolo{ka dogmatika odgovara i `eqama tvorca “poretka nad porecima” koji treba da obele`i po~etak 21. veka. Jer, tako ~ovek postaje deo sistema kome }e prilagoditi i svoju slobodu. Ukoliko se ideje Vatikana, na ~elu s Karolom Vojtilom, i nadnacionalnim javnim i tajnim organizacijama ostvare, bila bi to nova paradigma i ideologija “novog vremena”. Him [o, koji je dogurao do najvi{eg, 33. masonskog stepena, u kwizi “Smrtonosna obmana: Vrhunski masonski vo|a raskrinkava slobodno zidarstvo”, opisao je masoneriju kao antihri{}ansku, nemoralnu i la`qivu. Svakovrsna globalizacija, u kojoj je deo poni{tavawe religijskih specifi~nosti, je na neki na~in i antihri{}anska, ba{ kao {to je i protiv svih ostalih religija. Upravo to i jeste zanimqivo jer je papa jedan od ~elnih qudi tog procesa. O tome svedo~e wegova dela. Dr Ratibor \ur|evi}, boje}i se za opstanak civilizacije i hri{}anstva, u kwizi “Masonerija – zavera protiv Boga i ~oveka kroz vekove i danas” povezuje Komitet od 300 (za koji ka`e da “mo} Komiteta od 300 prevazilazi mo} svih vlada sveta”), Rimski klub i Red Sv. Jovana, a Aleksandar Antoni} povezuje pomenuti red i sada{weg papu. \ur|evi}, pri tome, isti~e da masoni, ukqu~no iz reda Malte{ki vitezovi, ne pose}uju bogoslu`ewa, te da su wihove ceremonije postale zamena za slu`bu Bo`iju. Naravno, uz papski blagoslov i toleranciju. Suvereni red Malte{kih vitezova sa sedi{tem u Rimu u Via Nica br. 81 (ili Via Kogdoti 68), u~estvovao je u finansirawu velike kupovine “kala{wikova” za Tu|manove bojne. Ima ambasadore u vi{e od 50 zemaqa (71 zemqa ~lanica Ujediwenih nacija predlo`ila ih je za svog ~lana). Aleksandar Antoni} je u kwizi “Vatikanski tuneli” naveo da {efa tog klana Vatikan priznaje kao kardinala, a da ~lanovi reda mogu, preko za wih rezervisanog lokala 3101, razgovarati s papom u svako doba dana i no}i. Mo} skoncentrisana u redu lak{e se mo`e razumeti kada se pomenu neka od imena ~lanova: Aweli ({ef “Fijata”), \ulio Andreoti i Fran~esko Kosiga (italijanski predsednici), Vilijam Kejzi i Yon Mekon (biv{i {efovi CIA), Aleksander Hejg, biv{i dr`avni sekretar SAD, Boris Jeqcin i Bil Klinton (Jeqcina su, ako to nije bila fotomonta`a, slikali u odori Malte{kih vitezova i objavili sliku na TV i u ruskoj {tampi (“Pravda” i “Sovjetska Rusija”), a za Klintona tvrde (na primer, Dragan Male{evi} Tapi) da je ~lan grupe Bilderberg i malte{kih vitezova). Tome treba dodati da je vi{e puta objavqeno, bez demantija, da papa pripada elitnom delu organizacije “Zajedni{tvo i oslobo|ewe” odnosno organizaciji takozvane bele masonerije “Opus Dei”. Kada se na jednom mestu spoje Vatikan, Cija i dr`avnici, svakovrsna mo} i uticaj na svetska kretawa su samo prirodna posledica, a sli~nost wihovih postupaka gotovo da ne mo`e biti slu~ajna. 784
Nesporno je da je Vatikan dr`ava koja svoje prostranstvo ograni~ava najudaqenijim katoli~kim crkvenim objektima u odnosu na “ve~ni grad”, da ne bira sredstva da pridobije u svoje redove pripadnike drugih veroispovesti i da je sklon, takozvanom, religioznom rovarewu i stvarawu nacionalnih ili religioznih nemira. Iako ima samo simboli~ne snage za obezbe|ewe, pod wegovom kontrolom vo|eni su mnogobrojni i raznoobrazni krsta{ki ratovi u kojima su u~estvovale i pape (na primer, papa Pavle III). Sada{wi poglavar je verovatno najmilitantnija “sveta li~nost” koja se obra}ala narodu na Trgu svetog Petra. Re~ je o antimodernom papi ~ija najnovija enciklika, “Istinska svetlost” ipak ima i modernu konotaciju ukoliko se stvarawe novog svetskog poretka (NSP) mo`e smatrati modernim. Naime, najnovija enciklika je napisana s ciqem da se osigura potpuno pot~iwavawe centru, {to je preduslov vladawa i centralizovane mo}i kao su{tine NSP-a. Najmilitantnija “sveta li~nost” Nadnacionalno pot~iwavawe spomiwe i holandski princ Bernard (~ija je porodica glavni vlasnik kompanije “Rojal Da~ [el oil”) re~ima: “Te{ko je prevaspitati qude koji su podignuti na nacionalizmu da prihvate ideju o ustupawu dela svog suvereniteta nekom nadnacionalnom telu... To je tragedija”. U prevaspitavawu o~igledno u~estvuje i Vatikan odri~u}i se i osnovnih odlika hri{}anstva. O~igledna je borba za isti ciq. [ta je zapravo neobi~no u vezi sa pona{awem pape? Po pisawu “Los An|eles tajmsa” papa Jovan Pavle II je, u julu 1994. godine, dodelio titulu viteza i Orden Pija IX za “doprinos odbrani qudskih prava” biv{em generalnom sekretaru UN Kurtu Valdhajmu. Naravno, ni{ta u toj vesti ne bi bilo neobi~no da nije dokazano da je Valdhajm u Drugom svetskom ratu bio fa{ista. Taj ~in ima i vi{estruki zna~aj i zna~ewe. Za prave vernike bio je to najmeritorniji pokazateq dekadencije i katoli~ke crkve i Svetog oca, ali i dokaz da se Vatikan nikad nije odrekao pomo}i fa{istima, koje je prakti~no blagoslovio podr`avaju}i Alojza Stepinca i sli~ne tokom Drugog svetskog rata. Osnovna osobina Karola Vojtile, barem sa aspekta civilizacije kojoj Srbi pripadaju, je licemerje. Jer kada on moli za mir, obi~no apeluje na sukobqene strane da prekinu rat i “po{tede namu~eni narod bespotrebnih patwi”, a zatim, kao po pravilu, satanizuje iskqu~ivo srpsku stranu. Zato tragikomi~no izgleda postupak kojim je pre neki dan, sa jedne od svojih skoro svakodnevnih misa uputio “poqubac mira” patrijarhu srpskog naroda, ~iji je genocid nao~igled svih prevideo. Verovatno je u wegovim Bo`ijim zapovestima (jer on ima i svoje posebno evan|eqe) ubijawe zabraweno, osim bombama ili osim Srba. ^ak su i prostorno od Vatikana veoma udaqeni Kinezi zamerili papi da se, umesto verom, bavi politikom. Koliko je papa povezan s politi~arima, najboqe pokazuju wegove izjave. Kada je bilo aktuelno Gora`de, ponovo je tra`io napad na Srbe i nagovestio da }e SAD uskoro objaviti dokument o onome {to nameravaju da u~ine sa ultimatumom Srbima. Zar je to posao jednog crkvenog velikodostojnika i zar to nije suvi{na povezanost s politi~kim sistemom najmo}nije zemqe sveta? 785
Vidna zloupotreba Evan|eqa Ideju za ujediwavawe hri{}anstva zapo~eo je sada{wi papa upu}ivawem francuskog kardinala Ro`ea E~egeraja u Srbiju. Kardinal je posle prijema kod patrijarha srpskog Pavla rekao da je “zadivqen susretom sa patrijarhom i da se otvara novi odnos izme|u Rimokatoli~ke i Srpske pravoslavne crkve”. Papa je ostao u centru medijske pa`we i zbog borbe protiv Ujediwenih nacija, za koju treba re}i da je prirodna, jer je kontrola ra|awa koju uvode tvorci najdemokratskijeg poretka sveta u koliziji sa ciqem Vatikana da ima {to vi{e novih vernika. Najboqe bi bilo da se na Konferenciji UN o stanovni{tvu i razvoju u Kairu donela odluka da abortus i kontracepcija ne va`e samo za katolike. Mogu}e je, da je ipak, najve}i skandal u posledwe vreme izazvala papina izjava da “vi{e veruje u narodna predawa nego u Evan|eqa kada se radi o Hristovom vaskrsnu}u”. Mo`da je tako papa u Kastel Gandolfu najavio da }e obelodaniti sadr`aj originala Biblije i potvrditi pretpostavke o Hristovom vi{egodi{wem boravku u Indiji. Sigurno je samo da to do sada pape nisu radile i da je u emisiji TV stanice Bi-Bi-Si prvi put postavqeno pitawe da li je papa uop{te katolik. Papino me{awe u politiku je posebno izra`eno u vojnoj sferi. Neki biografi Karola Vojtile smatraju da je wegovo pona{awe, posebno u smislu odbrane katolicizma, odre|eno poqskim poreklom i tradicijom Poqske katoli~ke crkve. Od 966. godine, kada je Poqska u{la u sastav Rimske crkve, Poqaci su se ponosili ulogom isturene stra`e katoli~anstva na isto~nim granicama Centralne Evrope. Poqska se vekovima smatrala “legendarnim bastionom hri{}anstva” u ~ijim selima je, kako ~esto napomiwe Aleksandar Antoni}, vrsni poznavalac politike Vatikana, “sve{tenik i sada dominantni ~inilac, mentor, psihijatar, pravnik, sudija, uop{te onaj koji je pozvan da odlu~uje o svim pitawima izme|u neba i zemqe”. Tamo smatraju da je patriotska obaveza svakog po{tenog Poqaka da o crkvi govori iskqu~ivo u pozitivnom kontekstu. To je jedan od razloga {to se ba{ u ovo vreme pojavquje Poqak u Svetoj stolici. No da li }e spasiti katoli~anstvo ili pomo}i wegovom uni{tewu, ubrzo }e se videti. Na osnovu Vojtiline logike, protivnik crkve je neprijateq koji jedino zaslu`uje uni{tewe. Zato je u~inio sve da prodre u vojsku. Taj prodor obele`en je ponovnim uvo|ewem verskih slu`benika u vojne formacije, pastoralnim radom s vojnicima tradicionalnim katoli~kim obele`jima, vojnim hodo~a{}ima u nacionalna katoli~ka svetili{ta, pa ~ak i posebnim vojnim paradama i mar{evima pod pokroviteqstvom crkve. Za vreme papstvovawa sada{weg Svetog oca ustrojeni su vojni ordinati “za osigurawe duhovne pomo}i vernicima anga`ovanim u vojnom `ivotu” i vra}eno “du{obri`ni{tvo” – institucija vojnih kapelana – ordinarija (koje je ukinuto po okupaciji Poqske a obnovqeno u januaru 1991. godine). Od obelodawavawa ko{alinske vojne doktrine, Sveta stolica se svrstala uz Hrvate i muslimane, a papa je pozvao Evropu da izbegne “skandal nezainteresovanosti” prema pitawima biv{e SFR Jugoslavije i da se bori blokadom, bombardovawem i razoru`avawem napada~a (podrazumeva se – Srba). Vojna politika pape zasnovana je na wegovom stavu da vojnici treba da budu ne samo ratni786
ci “nove evangelizacije”, nego i propagatori wegovih shvatawa, jer “Evan|eqe mo`e pru`iti odlu~niji podsticaj od bilo kakvog politi~kog i ekonomskog razloga”. Autori najnovijeg “novog svetskog poretka” predvi|aju, pored svetskog poreskog sistema, svetskog suda, svetske armije, svetske centralne banke sa zajedni~kom valutom, svetske socijalne dr`avne pomo}i, prinudnog svetskog ekonomskog planirawa i planetarnu religiju. Iako je papina ideja da se objedini hri{}anstvo pozitivna, ~ini se da se u woj prepoznaje jo{ jedan korak ka stvarawu religije humanisti~kog internacionalizma o kojem je pisao Geri Alen u kwizi “Recite NE novom svetskom poretku.” Uostalom, pokreti kao {to su “Ekolo{ka religija” i “Novo doba”, po istra`iva~u Janu Kerkhosfu, postepeno preuzimaju mesto tradicionalne hri{}anske religije. Mo`da je s tom namerom formulisan nedavni papin predlog da crkva do 2000. godine napravi op{te priznawe po~iwenih istorijskih gre{aka i prizna “mra~nu stranu svoje istorije”. Spomenuo je u~e{}e u verskim ratovima i sudovima inkvizicije, kao i slu~aj osude na smrt astronoma Galileo Galileja zbog tvrdwe da se Zemqa okre}e oko Sunca. Zar nije ~udno da ~ovek koji zagovara bombardovawe ima sluha za greh?! Je li u pitawu vrhunska hipokrizija ili se u papinim postupcima krije nemoral jednog od vladara sveta, o kojem je pisao pomenuti Him [o. Ne}e svet pod papsku knutu Na kraju, mo`da se nikada ne}e saznati da li je aktuelni papa beli mason, ali je sve u~inio da on, Vatikan i katoli~anstvo budu neprestano u centru pa`we. Mo`da Vatikanu treba ruka Svetog Jovana, pa je tra`i preko svojih “malte{kih vitezova”. Ko{alinska vojna doktrina pru`a dobre usluge tvorcima svetskog poretka. Ru{ewe svetiwa, poput slika u Sikstinskoj kapeli i Evan|eqa svakako mo`e ubrzati proces stvarawa planetarne religije, a ta religija }e verovatno na}i plodno tlo me|u objediwenim i od pape dobro vaspitanim hri{}anima u prvoj fazi, pa je i borba za natalitet hri{}ana u skladu s ciqevima planetarne dr`ave. Nije nelogi~no ni dru`ewe pape sa biv{im i sada{wim fa{istima, kojih ima i me|u za{titnicima ratnih zlo~inaca i tvorcima planetarne budu}nosti – to je prastaro drugarstvo. Naravno, ne ide ni papi sve glatko. Relativno ~esto wega i wegove postupke kompromituju i kritikuju, ~ak i iz wegovih redova. Na primer, u avgustu 1993. katoli~ki sve{tenik don Albino Bicoto kritikovao je papinu dvoli~nost, “jer papa govori o milosr|u i podr`ava vojnu intervenciju”. Zbog svega navedenog se i postavqa pitawe da li je ~ovek sa mra~nom (profa{isti~kom) i antibogozapovesnom pro{lo{}u uba~en u Rim da zada kona~ni smrtonosni udarac hri{}anstvu. A mo`da se papa namerno povezao sa tajnim organizacijama da ih ima na oku, dok su objediwavawe hri{}ana i borba protiv kontrole ra|awa iskqu~ivo s ciqem ja~awa hri{}anstva. Jedno je o~igledno: ili je Karol Vojtila preslobodan te ~ini {to mu je drago, u ime svih koje misli da predstavqa, ili neko `estoko ma{e ba{ koncima na kojima on visi. 787
Provokacije i ultimatumi Vatikan je, prema pisawu ugledne italijanske revije za me|unarodnu politiku “Limes”, imao prvorazrednu ulogu u razbijawu SFR Jugoslavije, {to je i javno ispoqeno neuobi~ajenim i preurawenim priznavawem Slovenije i Hrvatske. Najnovija papina poseta Hrvatskoj tuma~i se kao probijawe “diplomatske izolacije” hrvatskog vo|stva i poku{aj gra|ewa novog mosta izme|u katolika i muslimana u Bosni, ali i kao korak ka novoj (katoli~koj) evangelizaciji Istoka i provocirawe pravoslavne crkve. Zanimqivi su i papini ultimatumi Sloveniji, koji prevazilaze okvire pristojnosti uzvi{enog svetog mesta. Naime, Slovenija bi trebalo da vrati imovinu crkvi, obezbedi znatan uticaj crkve u preduze}ima i uvede crkveni porez za sve gra|ane. I to tra`e ba{ od Milana Ku~ana iz biv{eg Centralnog komiteta SKJ. U tekstu se iznose i stavovi drugih uglednih li~nosti koje profesionalno prate rad Jovana Pavla Drugog. Op{ti zakqu~ak je da je Jovan Pavle Drugi izuzetno uticao i bio glavni naredbodavac rasturawa Jugoslavije. Zlo~ini koji su izvr{eni od 1991. godine na teritoriji Jugoslavije predstavqaju delo koje je naredio Jovan Pavle Drugi. 36. 14. U ~asopisu “Srpski kwi`evni glasnik” objavqeni su tekstovi: 14. 1. Pod naslovom “Vatikanski holokaust (1988)” (prevela sa engleskog Sawa ]osi}) je tekst Avra Menhetna: (...) I dok su sudovi imali bar privid zakonitosti, usta{e su prona{le na~in da poubijaju hiqade osoba na brz na~in – slawem u koncentracione logore i potpunim raspolagawem s wima. Postavqawe logora i wihovo nadgledawe bilo je iskqu~ivo u rukama Paveli}a, koji je bio li~no povezan sa wihovom upravom. Hap{ewe i deportacije u ove logore zavisilo je od usta{a, koji su u wih mogli poslati bilo koga ko je bio “nepouzdana osoba”, te sa potpunim ovla{}ewem ubiti svakog ko je tamo doveden. I zaista, prema tamo{wem sporazumu, da citiramo Quba Milo{a, komandanta koncentracionog logora Jasenovac, “sve koji su osu|eni na tri godine ili koji uop{te nisu osu|eni treba smesta likvidirati”. Na tom osnovu, stanovnici logora su odreda ubijani, pojedina~no ili kolektivno, bez ikakvog zakonskog opravdawa. Tako su u martu 1943. godine, stanovnici logora \akovo namerno zara`eni tifusom, {to je izazvalo smrt 567 osoba. [esto do sedamsto stanovnika logora Jasenovac koji nisu bili u stawu da rade ubijeno je petnaestog septembra 1941. godine. U logoru Stara Gradi{ka ubijeno je oko hiqadu `ena. Od pet hiqada pravoslavnih Srba koji su krajem avgusta 1942. godine odvedeni u Jasenova~ki logor, ubijeno je en route wih dve hiqade, a ostatak je preme{ten u Gradinu, gde su dvadeset osmog avgusta ~eki}ima poubijani. U logoru Krapqe oktobra 1941. godine, ubijeno je ~etiri hiqade zatvorenika, dok je u logoru Bro}i}e u novembru 1941. godine ubijeno osam hiqada zatvorenika. Od decembra 1941. godine, do februara 1942. godine u Jasenovcu je masakrirano preko ~etrdeset hiqada pravoslavnih Srba, dok je u leto 1942. godine u jasenova~kom logoru masakrirano 66.000 pravoslavnih Srba, od toga 2.000 dece, dovedenih iz sela u Bosanskoj krajini. 788
Deca nisu bila po{te|ena i za wih su postavqeni posebni logori. Izme|u ostalih ovih devet: Lobor, Jablanac kod Jasenovca, Mlaka, Bro}i}e, Usti}i, Stara Gradi{ka, Sisak, Jastrebarsko i Gorwa Rijeka. Uni{tewe dece na ovim mestima bi delovalo neverovatno, da ne postoje iskazi o~evidaca, od kojih je jedan posvedo~io: “U to vreme su u logor u Staroj Gradi{ki svakodnevno dolazile nove `ene i deca. Posle ~etrnaest dana zapovednik logora Vrban naredio je da sva deca budu odvojena od majki i stavqena u jednu sobu. Nama desetorici je bilo re~eno da ih tamo nosimo u }ebadima. Deca su puzala po sobi, i jedno dete je proturilo ruku i nogu kroz vrata, tako da vrata nisu mogla biti zatvorena. Vrban je viknuo: “Gurni ih!” Kada ja to nisam u~inio, on je zalupio vrata, i polomio detetu nogu. Onda je dohvatio dete za celu nogu i treskao ga o zid dok nije umrlo. Nastavili smo da unosimo decu posle toga. Kada je soba napuwena, Vrban je pustio otrovni gas i ubio ih.” Ante Vrban je na su|ewu protestovao da li~no nije ubio stotine dece ve} “samo {ezdeset tri”. U Jasenova~kom logoru je 1942. godine bilo oko 24.000 dece, i od toga je hladnokrvno ubijeno 12.000. Veliki broj preostale dece koja su pu{tena pod pritiskom Me|unarodnog Crvenog krsta, masovno su poumirala od velike iznurenosti. Na stotine ove dece dobi do dvanaest meseci, na primer, umrlo je posle pu{tawa iz logora od dejstva kausti~ne sode koja im je dodavana u hranu. Dr Kati~i}, predsednik Crvenog krsta, {okiran ovim masovnim ubistvima, ulo`io je jak protest i zapretio da }e pred svetom otkriti ovo masovno uni{tewe dece. Kao odgovor, Paveli} je dr Kati~i}a poslao u koncentracioni logor Stara Gradi{ka. To nije sve. I gori zlo~ini, ukoliko gori uop{te mogu biti, odigrali su se u Paveli}evim koncentracionim logorima. Bilo je slu~ajeva kada su `rtve `ive spaqivane. “Kremacija je bila u Jasenovcu u prole}e 1942. godine. Na ovaj na~in hteli su da opona{aju nacisti~ke logore u Nema~koj i Poqskoj, pa je Pacilli nameravao da zgradu od cigala pretvori u krematorijum, te mu je po{lo za rukom da od ~etrnaest pe}i (sedam po strani), napravi jednu pe} za kremirawe qudi. Onda je odlu~eno da qudi budu spaqivani `ivi, jednostavnim otvarawem ~eli~nih vrata kroz koja bi bili ugurani u ve} potpaqenu vatru. Ovaj plan je, ipak, izazvao stra{nu reakciju - qudi koje je trebalo spaliti. Vri{tali su, vikali, branili se. Da bi bile izbegnute ovakve scene, odlu~eno je da prvo budu ubijeni, a onda spaqeni.” Predstavnici “jedine prave crkve” nisu samo znali za ove u`ase: ne mali broj wih bili su ovla{}eni u ovim logorima, te dobijali odlikovawa od Anta Paveli}a – otac Zvonko Brekalo, iz koncentracionog logora u Jasenovcu, kojeg je sami vo|a odlikovao 1944. godine ordenom kraqa Vladimira; otac Grga Bla`evi}, pomo}nik komandanta koncentracionog logora u mestu Bosanski Novi; brat Tugomir Soldo, organizator velikog masakra Srba 1941. godine; i drugi. 789
I najgore gnusobe te{ko da bi mogle nadma{iti dela ovih individua, najgnusnijih izdajnika civilizacije i ~oveka. (...). 14. 2. Tekst pod naslovom “Genocid u satelitskoj Hrvatskoj 1941-1945.” (prevela sa engleskog Sawa ]osi}) autora Edmona Parija: (...) Jedanaestog juna 1941. godine, usta{e su uhapsile sve Srbe u Biha}u, sa opravdawem da }e slede}eg dana biti izvesno slavqe, te da bi bio sa~uvan red, moraju biti uhap{eni. Sedamnaestog juna sedamnaest najuglednijih Srba prove`eno je kroz grad, od zatvora do suda, tako {to su lancima privezani jedni za druge. Tu ih je ispitivao Eugen-Dido Kvaternik li~no. Iste te ve~eri, izme|u deset i jedanaest, ovi qudi su u koloni odvedeni u nepoznatom pravcu. Neke usta{e rekle su da su odvedeni u Zagreb, drugi da su u logoru u Drwi, pored Koprivnice, a tre}i da su tu negde u blizini masakrirani. ^inilo se da su sve tri pretpostavke ta~ne, jer se kamion kojim su odve`eni iste ve~eri vratio prazan. Ostale Srbe koji su dr`ani u biha}kom zatvoru, usta{e su nemilosrdno mu~ile i prebijale. Tokom maja zlo~ini su nastavqeni po Bosni i Hercegovini, {to je bio uvod u masovno istrebqewe. Sto sedamdeset {est Srba ubijeno je u Koritu i ba~eno u Koritsku jamu. Andrija Artukovi}, ministar unutra{wih poslova, samo da bi dokazao predanost u tamawewu pravoslavnih Srba, naredio je, za primer drugima, masakr Srba u wegovom rodnom Qubu{kom. \uro Borota, vo|a usta{ke organizacije u Qubiwu, poslao je Artukovi}u izve{taj u kojem ga obave{tava da je na teritoriji wegovog okruga, u selima Vlahovi}i, Kate`a, Grebci i Qubiwe ubijeno 4500 srpskih pravoslavaca. Abdulah Kamo, ~elnik organizacije, zatvorio je {ezdeset pet Srba iz ^apqine i oni su, prema izve{taju personala, po li~nom telefonskom nare|ewu Artukovi}a, ubijeni na stanici u istom mestu. Stipe Varvari}, zapovednik usta{a za mostarski okrug, pobio je u Mostaru 135 pravoslavnih Srba i veliki broj Jevreja. Artukovi} ga je unapredio u usta{kog komesara za sarajevsku oblast. Frawo Vego, desna ruka Andrije Artukovi}a, pobio je pribli`no pet hiqada pravoslavnih Srba u ~apqinskoj oblasti. Artukovi} ga je unapredio u red usta{kog kapetana. Geza Togonal je po Artukovi}evom nare|ewu, u Gacku ubio dvadeset qudi, u Koritu sedamdeset, devetnaest u Golubwa~i, i pet monaha iz manastira @itomisli}i. Na drugim mestima izvr{ena su pojedina~na ubistva. U junu 1941. godine, odred od dvesta pedeset usta{a pod komandom Rafaela Bobana i Avde Voludera, do{ao je u Kupres. Srbima iz mesta Begovo selo, Gorwi Malovan, Blagaj, Vukovsko Dowe, Vukovsko Gorwe, Rili, Zanoglena i Ravno, nare|eno je da po|u u Kupres. Usta{e su ih, po redu dolaska odvodile izvan grada, u predeo koji je obilovao brojnim prirodnim pukotinama. Ubijani su i bacani u te jame. Grupa od dvesta osamdeset osoba, {to je ve}i deo Doweg Vukovskog, odvedena je na poqe izme|u sela [ujice i Livno, gde je pre rata postavqen avijacijski logor. Usta{e su ubile sve ove zatvorenike, bacili ih u prethodno 790
iskopane rezervoare i posuli ih kre~om. Selo Galiwevo u predelu Duvna pretrpelo je neopisivu tragediju. U ovom selu bilo je oko dvadeset srpskih ku}a. Usta{a, po imenu Kapulica, jedan od manija~kih tvoraca ove partije, umar{irao je sa naoru`anom jedinicom u selo. Svi stanovnici sela su vezani `icom i odvedeni na Prisojski most i ba~eni u brzak. Tenzija je rasla iz dana u dan. Po~ela je da napada i one iz vi{ih slojeva koji su sebe smatrali imunim na brutalnost. Politi~ke li~nosti, kao i oni iz sveta umetnosti i nauke, podr`ali su Paveli}ev re`im svojim li~nim presti`om, kao {to je to u~inio Ivan Me{trovi}, koji je organizovao usta{ku izlo`bu u Zagrebu, Italiji i Nema~koj. ^ak je i veliki hrvatski pesnik Vladimir Nazor, koji se kasnije pridru`io Titu, bio ponesen masovnom histerijom. U to vreme je napisao:
“Ovo nije vreme za muziku i mandoline. Sada je vreme da svi mi `ivimo kao vukovi i lavovi drugim re~ima kao Hrvati!” Drugog juna, u govoru koji je odr`ao u Novoj Gradi{ki, Milovan Zani}, ministar pravde i autor mnogih zakonskih dekreta, potpuno je jasno predo~io vladin plan: “Ova dr`ava, na{a zemqa je samo za Hrvate i ni za kog drugog. Nema tih na~ina i sredstava koja mi Hrvati ne}emo upotrebiti da na{u zemqu u~inimo stvarno na{om i da je celu o~istimo od pravoslavnih Srba. Svi oni koji su do{li u na{u zemqu pre trista godina moraju nestati. Nemamo nameru da krijemo svoj plan. To je politika dr`ave i za vreme wenog ostvarewa, ne}emo ~initi ni{ta drugo, izuzev na~ela usta{tva.” (...) Terorizam, masakri i mu~ewa, izgleda, nisu uop{te zanimali crkvu, niti savest wene kongregacije. Takve stvari bile su izvan granica wenog “poqa delovawa” i, u to vreme, jedini zadatak koji su kao svedoci mnogih mu~ewa imali, bio je da ka`u – Amen. (...) Prou~avawem zlo~ina~ke bilansne liste, izra~unato je da je vlada Paveli}-Artukovi} uspela da pobije pribli`no 750.000 pravoslavnih Srba, a da deportuje ili progna 300.000. Ubijeno je tako|e 60.000 Jevreja i 26.000 Roma. U katoli~ku veru je na silu prevedeno oko 240.000 srpskih pravoslavaca, a najve}i broj je, treba re}i, bio na teritoriji biskupije wegove visosti Stepinca. Na saveznike koji su opisani u ovom tekstu je ra~unao Jovan Pavle Drugi. 14. 3. Tekst autora Vanita Singa pod naslovom “Komemoracija u Jasenovcu”, objavqen u listu “The Hindustan Times””, prenela je “Politika”, 17. juna 1995. godine: Za ve}inu mu{karaca i `ena koji su se borili i dobili rat u Evropi, Dan pobede je ove godine imao posebno zna~ewe. On je obele`io 50 godina mira na kontinentu, i Evropa je odu{evqeno slavila pobedu dobra nad zlom. Rat je ostavio u`asne o`iqke na onima koji su pre`iveli i “prikupqali par~i}e” po{to su snage demokratije i slobode trijumfovale nad fa{izmom i tiranijom. Cena u qudskim `ivotima bila je ogromna – 55 miliona mrtvih, 35 miliona rawenih, tri miliona nestalih. 791
Me|u pobedni~kim savezni~kim silama, Sovjetski Savez je izgubio 13,7 miliona boraca, dok su Sjediwene Dr`ave imale 259.000, a Jugoslavija 305.000 mrtvih. Indija je izgubila ukupno 179.000 vojnika. Najte`e civilne gubitke zabele`ile su one zajednice koje su istrebqene u koncentracionim logorima – ukqu~uju}i {est miliona Jevreja. U koncentracionom logoru Jasenovac, od pribli`no milion qudi koliko ih je ovde dopremqeno, 800.000 jugoslovenskih Jevreja, Srba, Cigana, pa ~ak i nepodobnih Hrvata, ubili su pronacisti~ki hrvatski vojnici. “Nikad vi{e” je, zato, sasvim shvatqiva poruka onih koji su pre`iveli i patili zbog ove strahovite tragedije. Ovde na tlu Balkana, u Jasenovcu, na hrvatsko-bosanskoj granici, gradu na u{}u reke Une u Savu i na mestu zloglasnog koncentracionog logora iz Drugog svetskog rata, kojim su upravqali Hrvati a ne Nemci, ironija komemoracije bila je vi{estruka: iz komemoracije je bila iskqu~ena Jugoslavija, koja se herojski borila zajedno sa savezni~kim snagama protiv fa{isti~kog zla, zemqa koja je pro{la kroz najve}i “test progona”. (...) Jasenovac i izre{etani spomen-park bili su centar tenzija od kada se 1991. Hrvatska otcepila od jugoslovenske federacije, kada su hrvatski Srbi (12 odsto hrvatske populacije), protive}i se odvajawu od Jugoslavije, postali secesionisti~ka mawina u Hrvatskoj, prvenstveno na podru~ju Krajine, gde su `iveli mirno i bez straha dok god je Hrvatska bila jedna od konstitutivnih republika Federacije. U septembru 1991. hrvatske vojne jedinice u{le su u spomen-park koji se nalazi na mestu jasenova~kog logora, gde su usta{e – hrvatski nacionalisti Ante Paveli}a – vr{ili klawa. Grobne humke sa kostima mrtvih `rtava su minirane, memorijalni muzej opusto{en, fotografije uni{tene ili o{te}ene, a izlo`eni predmeti, prvenstveno “instrumenti” za ubijawe i mu~ewe su nestali. Mesto Jasenovca je spaqeno. Nedavna majska ofanziva hrvatske vojske omogu}ila je Hrvatskoj da osvoji kontrolu nad Jasenovcem. Kod osvajawa ovog podru~ja, prema izve{tajima zapadnih medija, hrvatska Tre}a brigada je nai{la samo na slab otpor, isterav{i gotovo sve hrvatske Srbe iz Jasenovca preko reke Save u Bosnu. Pored stare parne lokomotive i sto~nih vagona – posledwih kojima su 1945. `rtve dovezene u Jasenovac – na rubu miniranog poqa pored reke, hrvatski vojnici su iskopali nove rovove za su~eqavawe sa svojim srpskim neprijateqem. Srpska pravoslavna crkva je hrvatsku majsku ofanzivu nazvala “Jasenovac posle Jasenovca”. “Klawe u Jasenovcu nastavqa se posle 50 godina pred o~ima celog sveta”, pi{e u ovom saop{tewu. Da li su ose}awa srpske crkve preterana? U zoru 1. maja, osam hiqada hrvatskih vojnika, pi{e Karlo Gorin{ek, biv{i hrvatski analiti~ar, u{lo je u zapadnu Slavoniju, najrawiviju od ~etiri enklave pod srpskom kontrolom u Hrvatskoj u zonama pod za{titom Ujediwenih nacija (UNPA). Hrvatske specijalne jedinice su napredovale autoputem E-70, ra{qastom formacijom sa istoka i zapada, predvode}i napad. 792
Tenkovi, avioni MIG-21 i artiqerija – koje je Hrvatska kupila uprkos embargu na oru`je za sve zemqe biv{e Jugoslavije – krenuli su na Srbe, jo{ jednom hendikepirane po{to se wihovo oru`je, ukqu~uju}i i te{ko naoru`awe, nalazilo van dohvata, u depoima Za{titnih snaga Ujediwenih nacija (UNPROFOR). (...) Kod mawinskih Srba i Jevreja, ponovo su o`ivela se}awa na Hrvatsku. Pla{t ekstremnog nacionalizma kojim se ogrnulo sada{we hrvatsko rukovodstvo, izaziva paralelno bujawe srpskog nacionalizma koji se hrani strahom od ponovnih progona i se}awima na istorijske nepravde, tvrde}i da je sam opstanak Srba ugro`en zaverom rimokatoli~kih, islamskih i drugih spoqnih neprijateqa. Ironija je da je hrvatska vlada odabrala ovaj trenutak – vreme komemoracije na mrtve koji su bili `rtve neoprostivo mra~nog i nehumanog doba – za svoje vojne ofanzive. Odluka je bila izuzetno kratkovida, jer je to bilo vreme kada je srpsko nacionalno ose}awe moralo da se `estoko uzburka. Bila je posebno kratkovida s obzirom na napetu situaciju koja je proteklih godina preovladavala u Hrvatskoj i neprekidne progone dobro integrisane hrvatske srpske mawine. I tako su u Jasenovcu, jo{ `ive rane koje nisu sasvim zarasle, ponovo otvorene. (...) U jednoj ranoj predizbornoj deklaraciji, Frawo Tu|man je potvrdio da je Nezavisna Dr`ava Hrvatska – NDH – bila “izraz istorijskih te`wi hrvatskog naroda” pla{e}i i izazivaju}i i srpsku i jevrejsku mawinu u Hrvatskoj. Za{to? [ta je u stvari bila NDH? NDH (koja je obuhvatala Bosnu i Hercegovinu) deklarisala se u junu 1941. kao dr`ava dve vere, katoli~ke i islamske. Deo bosanskog muslimanskog sve{tenstva pridru`io se Anti Paveli}u i wegovim usta{kim odredima. Jedan od glavnih Paveli}evih ciqeva bio je da “o~isti” Hrvatsku od stranih elemenata, prvenstveno wenih 1,9 miliona Srba. Ve}ina Srba koncentrisanih u hrvatskom ju`nom yepu Krajine i wenom severoisto~nom delu Slavonije – mnogi od wih potomci Kraji{nika ili grani~ara lojalnih Austro-ugarskom carstvu, koji ~ine me{ane hrvatske i srpske zajednice na karti stanovni{tva – bili su `rtve zlokobnog regionalnog ideolo{kog pokreta koji se zagovarao likvidirawem mawina zbog navodne “rasne degeneracije”. Genocid na usta{ki na~in je zabele`en i na fotografijama objavqenim u kwizi “Drugi svetski rat” u izdawu “Tajm-lajfa”: Usta{e su poubijale 60.000 Jevreja, 26.000 Cigana i 750.000 pravoslavnih Srba. Nisu svi Hrvati ideolozi, ali u dana{woj Hrvatskoj ima dovoqno pseudoreligioznih atributa wihove fa{isti~ke retorike o slobodi i dostignu}ima koja nemalo uznemiruje, kao {to uznemiruje i wihov antiintelektualizam i nasiqe i ubistva na ~emu se uobli~ava posebna psiha starih, ~ak i mladih usta{a. Sem Jevreja i Srba, u dana{woj Hrvatskoj postoje ~ak i liberalni Hrvati koji smatraju da Tu|man okre}e kazaqke ~asovnika unazad. Koliko unazad? Tu|man ne samo da brani reputaciju pre`ivelih usta{kih vo|a, na {ta je ukazao “Wujork tajms” u novembru 1993, ve} je jednom od wih dao mesto u 793
parlamentu, a drugog imenovao za ambasadora u Argentini. Konzervativni Hrvati bez ustezawa insistiraju da su “usta{e bile samo nacionalisti koji su Hrvatskoj omogu}ili da u savremenoj istoriji stekne ne{to {to najvi{e li~i na nezavisnost.” Zapadna {tampa je izve{tavala o drugim netakti~nim potezima hrvatske vlade koji su dirnuli u osetqivost mawina. HDZ (Hrvatska demokratska zajednica), Tu|manova vladaju}a stranka, preplavila je podru~ja na kojima `ive hrvatski etni~ki Srbi nekada{wim usta{kim zastavama i simbolima, tvrde}i da su ovi “simboli suvereniteta” stari hiqadu godina. I jevrejska zajednica u Hrvatskoj i lokalni Srbi su protestovali protiv ove otvorene provokacije dr`ave kao prora~unatog izazova osetqivosti mawina. U Hrvatskoj Frawe Tu|mana, mawinski Srbi su se ponovo na{li na udaru, jer je teritorijalna i nacionalisti~ka politika izazvala sukob koji besni takvim stepenom surovosti i bestijalnosti koja nije novost u Evropi, ali za koju je Evropa mislila da je prevazi{la. A {ta je sa `rtvama i zlo~incima? (...) Do sredine 1993. hrvatski aktivisti za za{titu qudskih prava su izvestili da je oko deset hiqada srpskih ku}a u zoni pod kontrolom Hrvata popaqeno ili dignuto u vazduh. Oko 200.000 hrvatskih Srba koji su `iveli izvan Krajine izbeglo je; Srbi koji su ostali upisali su svoju decu u katoli~ke hrvatske {kole kako ne bi na sebe privukli pa`wu. U Jasenovcu, ironija polarizacije me|unarodnog javnog mnewa o Srbima u odnosu na Hrvate do{la je do potpunog izra`aja. Na vrlo bolan na~in, Jugoslavija je postala proskribovana re~, a Jugosloveni – Srbi, Crnogorci i svi oni drugi, partizanski borci iz Drugog svetskog rata, odrasli i nevina deca iz me{anih brakova, i druge narodnosti koje mogu da budu samo Jugosloveni – odba~eni narod parija. Oni su ka`weni neprisustvovawem u Jasenovcu, isto kao {to hrvatska majska vojna ofanziva baca senku {irewa rata na jedinom evropskom aktivnom rati{tu, onom koje je povezano sa teku}im ratom u Bosni. Jasenovac tra`i odgovor: da li je fa{izam zaista mrtav?. Jasno je da fa{izam nije mogao da umre, po{to se za wegovo o~uvawe pobrinuo Jovan Pavle Drugi. 14. 4. Tekst pod naslovom “Vatikan je znao” (prevela sa engleskog Marija Kne`evi}) autora Karla Falkonia: (...) Usta{e su nesumwivo prevazi{le ~ak i Nemce, u svom antireligioznom rasizmu. Kada su udarili na Srbe, to nije bio udar samo na protivnika, ve} i na nekog ko je “izdao” pravu veru. Samo se u Hrvatskoj dogodilo istrebqewe pola miliona qudi, vi{e zbog wihove vere, nego zbog wihove rase. Samo su u Hrvatskoj qudi bili prisilno pokr{tavani iz pravoslavne u katoli~ku veru. U istoriji ne postoji presedan za stepen nasiqa primewen u ovim operacijama. Prema mojim saznawima, dakle, Vatikan je bio dobro obave{ten o svemu ovome i na papu je stalno vr{en pritisak da progovori o tome. Sve ovo zaista ne ide u prilog }utawu Pija XII. U svojoj propovedi odr`anoj u crkvi svetog Mihaela u Minhenu, kardinal Dopfner nije okle794
vao da otvoreno ka`e: “Procewuju}i istorijske doga|aje, nema sumwe da je Pije XII, morao di}i glas sa vi{e odlu~nosti protiv nacisti~ke ideologije”. (...) Usta{ki pokret je bio izrazito konfesionalni nacionalni pokret, koji je te`io obnavqawu starog kraqevstva Hrvata kao vazala pape i Rima. Wegove vo|e su stalno govorile o religiji, o papi i crkvi. Ova anahrono puritanska dr`ava je bila rasisti~ka, ali ne na biolo{kim osnovama – osnova je bila uglavnom religiozna. Dakle, kao {to }emo videti, ova tvorevina je ubrzo nametnula srpskoj populaciji (2,200.000) izbor – ili da napuste dr`avu ili da prihvate katoli~ku veru. Hrvatska dr`ava se i teritorijalno pro{irila. Na`alost, ovo pro{irewe je imalo i ozbiqnih nepogodnosti. Od 6,700.000 stanovnika, samo 3,300.000 bili su Hrvati... Pravoslavnih Srba bilo je oko 2,200.000, muslimana oko 750.000, protestanata oko 70.000, i Jevreja oko 45.000 (...) Jedini stvarni problem usta{e su videle u Srbima. (...) Sasvim jasno, jedine `rtve su bili pravoslavni Srbi. Ve} 25. 4. 1941. poglavnik je izdao naredbu o zabrani }irili~nog pisma, kako privatno, tako i javno. Dekreti su sledili jedan za drugim i svaki novi je bio otrovniji i puniji mr`we od prethodnog. Me|utim, u ovoj fazi, jo{ uvek nije bilo prisilnog pokr{tavawa. (...) Bilo bi pogre{no verovati da je ovakva religiozna politika bila nepoznata javnosti, a da ne govorimo o katoli~koj hijerarhiji. (...) Mile Budak, ministar obrazovawa, ka`e na skupu u Vukovaru: “... Srbi su ujediweni jer pripadaju pravoslavnoj crkvi i zato {to nismo uspeli da ih asimilujemo. Dakle, treba da znaju: ili }e se pokrstiti ili }e oti}i. (...) Istina je da mnogi od wih ne `ele da idu, ali, u tom slu~aju, mora}e da prihvate na{u veru.” (...) Me|utim, wihova dela su govorila vi{e od re~i. (...) Na primer, 28. aprila usta{e su opkolile srpska sela Gudovac, Tuke, Brezovac, Kloko~evac i Blo~ (okolina Bjelovara) i usred no}i odveli 250 qudi, seqaka, kao i popa Bo`ina. Odveli su ih u poqe, naterali da iskopaju jame, vezali ih `icom i `ive ih zapalili. Iste no}i, na Dunavu kod Vukovara, preklano je jo{ 180 Srba i ba~eno u reku. (...) Naju`asniji primer Paveli}eve koqa~ke politike odigrao se u Glini, gde su Hrvati napunili lokalnu crkvu, pod izgovorom da }e se odr`ati misa, zakqu~ali vrata, izvr{ili masakr, a zatim zapalili crkvu. Tako je crkva postala qudska klanica iz koje se posle toga satima moglo ~uti jaukawe i zapomagawe. (...) Gubici me|u vode}im ~lanovima Srpske pravoslavne crkve su bili veliki: preko 300 sve{tenika i pet episkopa. Ovaj podatak sam po sebi ne govori mnogo, koliko sami na~ini torture ovih lica i kako su na kraju ubijeni. (...) Dakle, sve se ovo dogodilo a da hrvatski katoli~ki episkopat nije smatrao svojom du`no{}u da osudi ove zlo~ine nad sestrinskom crkvom. (...) Skoro je nemogu}e zamisliti usta{ke kaznene ekspedicije bez sve{tenika koji ih vodi ili bodri, a to je obi~no bio frawevac. Skandal zbog ovakvog delovawa ~ak je iza{ao u {tampi zamaqa saveznica Hrvatske. Na primer, istraga koju je sproveo Korado Koli iz Italijanskog geografskog dru{tva, a ~ije je rezultate objavio u “Resto del carlino”, septembra 1941: “Situacija se komlikuje u`asnim religioznim ratom. Tamo ima bandi ubica koje vode i potpaquju katoli~ki sve{tenici i redovnici. (...) Prvi frawevac Asizija naziva ptice svojom bra}om i sestrama, dok we795
govi potomci u NDH, puni mr`we, ubijaju nevine qude, svoju bra}u po Bogu ocu, jeziku i krvi (...) ubijaju ih, `ive ih sahrawuju, bacaju im tela u reke, more (...) “Sada se mo`emo zapitati kako je na sve ovo reagovala Sveta stolica, posebno Pije XII, te {ta je Vatikan u~inio da odvrati NDH od wenog apsurdnog plana o pan-katolicizmu. (...) Kakve je direktive Vatikan dao sve{tenstvu u zemqi, i kona~no, koje je korake preduzeo da spre~i rasni i verski progon, pra}en masakrima, deportacijom, nasiqem, itd. Ovde treba otkriti da li je Vatikan, pre svih papa, bio svestan situacije i da li je imao uticaja na NDH i sve{tenstvo. Treba da otkrijemo da li je Vatikan zaista poku{ao da kontroli{e ubila~ku maniju usta{a ili se od takvog akta uzdr`ao. (...) U svakom slu~aju, ako su granice izme|u Italije i Vatikana bile o{trije i ~vr{}e, Sveta stolica je i de fakto imala odnose sa NDH i me|usobno razmewene diplomatske predstavnike. (...) Markone, papski legat, koji je putovao izme|u Rima i Zagreba kad god je hteo, poznavao je situaciju u Hrvatskoj, jer putuju}i kroz zemqu sve je mogao videti i mogao je govoriti o svemu, {to je uostalom i bio u obavezi. (...) Me|utim, papski legat Markone je nosio u Rim vi{e nego li~ne izve{taje. Kao na primer, peticiju grupe slovena~kih sve{tenika upu}ene beogradskom biskupu, a u kojoj se govori o situaciji u Hrvatskoj. Dakle, ~ak i ako su hrvatski biskupi, po sopstvenom naho|ewu zadr`avali izve{taje, Sveta stolica je mogla biti obave{tena o doga|ajima u Hrvatskoj. Vesti su se mogle ~uti na Bi-Bi-Siju. Veceslav Vilder, ~lan jugoslovenske vlade u egzilu, izjavquje za ovu radiostanicu: “Najgora zverstva se odigravaju u blizini zagreba~kog nadbiskupa (Stepinac). Krv bra}e te~e potocima. (...) Pravoslavci se nasilno pokr{tavaju, a mi ne ~ujemo glas nadbiskupa koji se tome protivi. Umesto toga, ~ujemo da u~estvuje u nacisti~kim i fa{isti~kim paradama.” (...) Svi ovi dokumenti, iako postoji velika razlika u datumima, van sumwe nam govore da je Rim bio upoznat, u prili~no ranoj fazi, sa razvojem doga|aja u Hrvatskoj. Posebno {to imamo i re~ Pija XII, o postojawu i drugih dokumenata osim ovih koje smo li~no videli. (...) Uz sve ovo, lako se mogu dodati dokazi koje je lako izvu}i iz memoara Paveli}evog ambasadora fr. Segui}a i iz izve{taja usta{kog predstavnika u Vatikanu, Rusinovi}a. (...) Evo odlomka iz jednog izve{taja od 9. 2. 1942. koji je sa~inio fr. Wurster: “...^uo sam od profesora Gregorijanskog univerziteta kako govori da u na{oj zemqi vlada nered, tiranija, klawe, i jednom re~ju, nemogu}a situacija. Usta{e ~ine zlo~ine nezabele`ene u istoriji. Ne samo da ubijaju hiqade nevinih qudi, nego da se pri tome pribegava sadisti~kim, brutalnim metodima. Crkva nema slobode i sve{tenici se osu|uju na smrt pod optu`bom da su komunisti.” (...) Dakle, ukratko re~eno, jo{ po~etkom 1942. godine Vatikan je savr{eno dobro bio upoznat sa onim {to se zbiva u Hrvatskoj. Ne samo sa nasilnim pokr{tavawem pravoslavaca, ve} i sa polo`ajem Jevreja. Pa kako je Sveta stolica reagovala na sve ovo? (...) Na osnovu dostupnih dokumenata, postoji osnova da se zakqu~i da je Vatikan zauzeo isti stav prema hrvatskim biskupima kao i prema biskupima svih ostalih zemaqa razorenih ratom. 796
I ovaj autor zakqu~uje da je Vatikan stajao iza svih zlo~ina koji su izvr{eni nad Srbima, kako u Drugom svetskom ratu, tako i u oru`anim sukobima koje je nametnuo Jovan Pavle Drugi od 1991. godine na teritoriji biv{e Jugoslavije. 14. 5. Tekst pod naslovom “[etwa kroz istoriju (1993.)” autora Rajka Dole~eka (prevela sa ~e{kog Nada \or|evi}): (...) [to se vi{e se}am toga vremena, sve vi{e sam uveren da su Srbi mnogo iskrenije mislili o ideji Jugoslavije – te za wu su ratovali i prolili toliko krvi za vreme Prvog svetskog rata. Srpsko rukovodstvo bilo je u nedoumici 1918. godine, da li uop{te treba da se stvori Jugoslavija kao dr`avni oblik, ili treba pa bude samo Srbija i u svoje granice primi samo Srbe oslobo|ene od austro-ugarskog jarma. Pobedni~ka Srbija mogla je tada da postavi granice gotovo po `eqi... Pametni vojvoda Mi{i}, proslavqeni pobednik sa Kolubare i Suvobora, godine 1914. posle inspekcije u Hrvatskoj i Sloveniji, odvra}ao je regenta od stvarawa dr`avnog oblika na nivou Jugoslavije. Sa Hrvatima i Slovencima nikad ne}e “i}i”. Uobra`eni su i za svoju slobodu u ovom ratu skoro nisu ni prolili krv. Austrougarska “ideologija” suvi{e je duboko u wih prodrla. Nisu se oslobodili sami uz stra{ne gubitke i neprijateqevo pusto{ewe wihove zemqe... Srbi su oprostili pogrome 1914. godine u Bosni i Hercegovini, u Hrvatskoj i Slavoniji. Nisu se svetili za wih. Ratne operacije u Prvom svetskom ratu su ostavile nekako Hrvatsku i Sloveniju po strani, zemqa nije bila opusto{ena, industrija je bila neo{te}ena. Srbija (Srpska kraqevina) u Prvom svetskom ratu izgubila je 25 – 30 posto (!) svog celokupnog stanovni{tva, 60 posto (!) odraslih mu{karaca. Zemqa je bila opusto{ena. Jugoslavija je po~etkom 1941. bila potpuno okru`ena nacisti~kom Nema~kom i wenim slugama. Samo je granica sa Gr~kom, mo`da 200 km, bila slobodna. Prakti~no je cela Evropa kolaborisala sa Hitlerom... Krajem zime 1940 – 41. kroz na{u ku}u u Beogradu (na{a zgrada se grani~ila sa engleskom ambasadom) pro{lo je oko 30 velikih kofera, punih automatskih pu{aka, municije, eksploziva, radio-stanica. Sve se to odvozilo u Bosnu za slu~aj gerilskog rata... Vlada Cvetkovi}-Ma~ek pri{la je 23. marta 1941. i pored otpora srpske javnosti, trojnom paktu, tj. Nema~ke – Italije – Japana. Ali ve} posle dva dana, 27. marta, grupa srpskih oficira prozapadne orijentacije, vo|ena generalom Du{anom Simovi}em, izvr{ila je dr`avni prevrat, zbacila vladu i namesni~ki savet, proglasila punoletnim Petra, najstarijeg sina kraqa Aleksandra, i proglasila ga za kraqa Petra II. Toga dana u Srbiji ogromne mase manifestovale su podr{ku prevratu, klicale mladom kraqu i ponavqale parolu: “Boqe rat, nego pakt!” U Hrvatskoj je prevrat izazvao pre sumwe, nedostajalo im je romanti~no odu{evqewe Srba. Hrvati, pragmati~no opredeqeni, kao i oni “jugoslovenskog” shvatawa, znali su da }e sigurno biti rata koji Jugoslavija mora da izgubi, a onda }e do}i na red protagonisti Hitlera i Musolinija, usta{e... Ovaj hrabar {amar Hitleru zaista je zna~io rat, u tom pogledu Srbi uop{te nisu bili pragmati~ni, preko odre|ene granice nisu hteli da pre|u i po cenu uni{tewa. 797
(...) Jedno popodne krajem leta 1941. do{la je iznenada kod nas cela porodica maminog brata od strica, pravoslavnog sve{tenika ~ika Alekse. Opqa~kana, bukvalno u ritama. Na`alost, moj brat od strica @arko, student Filozofskog fakulteta, nije do{ao. Muslimanske usta{e su ga ubile iza stri~eve ku}e. Tata i mama su se za wih dobro postarali, spavali su i hranili se kod nas mnogo dana. Onda se o wima pobrinuo komesarijat za izbeglice koji je u uni{tenoj Srbiji za vreme rata bio dobro organizovao brigu o stotinama hiqada izbeglica sa svih strana, ra~unaju}i tu Kosovo i Sloveniju, kad su Albanci i Nemci isterali iz wihovih ku}a i desetine hiqada Srba, Crnogoraca, Slovenaca. Izbeglica je bilo mnogo vi{e od 400.000, me|u kojima je bilo 86.000 nepunoletne siro~adi, ~ije su roditeqe poubijale ve}inom usta{e, ali i Ma|ari u Ba~koj (u Vojvodini), Bugari i Albanci na Kosovu i Metohiji. Iako bih najradije hteo da zaboravim sve te strahote, tu blizinu smrti svud oko nas u okupiranoj Srbiji, ipak se ~esto se}am kako su qudi u`asnuto pri~ali o koncentracionom logoru u Gospi}u (kasnije je ukinut) u kome je bilo ubijeno trideset do {ezdeset hiqada Srba, mislim na masovnom strati{tu Jadovno negde na planini Velebitu (priobalni deo Jadrana), na logor na ostrvu Pagu gde su usta{e davili svoje `rtve u moru, na koncentracioni logor za srpsku decu (!), negde u Sisku (odatle imam i grozne fotografije), na logor u Osijeku, \akovu, na raznim mestima Bosne i Hercegovine. U Jugoslaviji je bilo poznato 1.000 raznih dubokih jama u koje su bacane ubijene ili polu`ive `rtve. Hrvatski pesnik Goran Kova~i} napisao je o tome zbirku pesama me|u partizanskim borcima godine 1942. i poemu “Jama” (iza{la je kod nas u listu “Mlada fronta”, Prag, 1965):
U bezdanu uma jeza me okrijepa. Osjetih hladno truplo gdje me ti{ti, Hladnost smrti da mi tijelo lijepi. Strah svje{}u sinu. Neka `ena vri{ti! U jami sam – tom `drijelu na{eg mesa, Ko mrtve ribe studena tjelesa. Danas tako popularno Me|ugorje je selo na jugozapadu od Mostara u Hercegovini. Odmah preko brda od Me|ugorja nalazi se selo [urmanci, a u blizini wega duboka jama Golubinka. Tamo su usta{e 1941. bacili ubijene ili polu`ive stanovnike srpskog sela Prebilovci kod ^apqine i druge zatvorenike iz Mostara i Sarajeva, bilo ih je 2.000 (!). Wihove kosti su tek posle 50 godina izva|ene i sahrawene (4. 8. 1991), a o tome je na televiziji prikazan film (“Izvla~ewe mo{tiju”). Dva katoli~ka `upnika istakli su se kao usta{ki organizatori u tom kraju: don Marko Zovko, kanonik iz Stoca, i don Ilija Tomas, `upnik iz sela Klenci. U op{tini ^apqina pre rata je bilo 37 posto Srba, a 1991. samo 12 posto. Me|ugorje je 1941. bilo poznato usta{ko gnezdo. “Ali na dohvat [urmanova~ke jame, U Me|ugorju, 798
Pojavquje se ponekad i Gospa, Ali se moja Seja i Mama Nikada ne}e pojaviti.” (Stevan Rai~kovi}) Pa ipak, “kraq” koncentracionih logora usta{ke Hrvatske bio je kompleks logora (oko 200 kvadratnih kilometara) jugoisto~no od Zagreba u oblasti Jasenovca. Za vreme rata je tu poubijano, kako se obi~no navodi, oko 700.000 qudi, ve}inom klawem, razbijawem glava naro~itim maqevima, streqawem. Hrvatska narodna komisija u Nirnbergu je navela 500-600 hiqada Srba, Jevreja (ovih sigurno 20 – 30 hiqada), Roma (podaci govore 40 do mo`da 100.000), antiusta{a Hrvata i muslimana. U delu logora Dowa Gradina bio je natpis na srpskohrvatskom, ruskom i engleskom: “Bilo je utvr|eno da je ovde bilo ubijeno 366.000 zatvorenika.” Do Save je vodila rampa na kojoj su zatvorenike ubijali, a onda bacali u reku. Kao “dobar” logor uni{tavawa Jasenovac je imao i svoju pe} za spaqivaqe le{eva... Nekako su mi ostala u se}awu imena dvojice usta{kih superubica. Bio je to general Vjekoslav Luburi} (zvali su ga Maks) i katoli~ki duhovnik fra (fratar) Miroslav Filipovi} Majstorovi} iz manastira Petri~evac kod Bawa Luke. “Otac” Filipovi} bio je jedan od komandanata Jasenovca koji je li~no ubijao no`em. Ratni zlo~inac Maks Luburi} pobegao je zajedno sa A. Paveli}em u [paniju, gde je bio likvidiran u Valenciji tek 1969. godine. Jedan od najve}ih ratnih zlo~inaca, Paveli}, umro je u [paniji prirodnom smr}u... U Kninskom poqu je ubijawe srpskog stanovni{tva izvo|eno pod komandom frawevca “oca” Vjekoslava [imi}a, u Dvoru na Uni to je radio “otac” Ante \uri}, u Doboju `upnik Dragutin Kamber itd, itd. Postoji op{irna literatura radova nema~kih i talijanskih vojnika (oficira) koji opisuju ovde navedene stra{ne doga|aje nad kojima su se i oni sami zgra`ali, pa ipak su i wihovi vladaoci omogu}avali to luda~ko ubijawe... Prora~uni o broju mrtvih se razlikuju. Obi~no se navodi da je holokaust u Hrvatskoj ko{tao `ivota 800.000 Srba, po mnogima je to umaweno. Samo tokom meseci april 1941 – avgust 1942. prema talijanskim podacima ubijeno je 356.000 pravoslavnih. Drugi izvori navode da je za to vreme celokupni broj poubijanih Srba u celoj biv{oj Jugoslaviji bio oko 744.000 (Nemci su ubili 78.000, Talijani 20.000, Ma|ari 30.000, Paveli}eve usta{e 600.000, Albanci 10.000, Bugari 6.000). Ovo se ne odnosi na vojne operacije, ve} samo na ubijawe golorukih. (...) Kad je januara 1992. Hrvatska priznata kao samostalna dr`ava od strane Evrope, ceo Zagreb, televizija i radio pevali su pesmu zahvalnosti Nema~koj, na nema~kom: “Danke, Deutschland” (Hvala Nema~koj!) Prosto sam se stideo umesto tog hrvatskog naroda... Kada su krajem 1991. godine pitali poznatog jugoslovenskog re`isera, muslimana, poreklom iz Bosne, Emira Kusturicu, koji radi (kao na{ M. Forman) u SAD, za{to voli Srbe, odgovorio je duhovito: “Moje simpatije za Srbe uvek postoje, zato {to su vaqda jedini narod koji ne putuje po svetu i ne moli da bi postao tu| sluga.” 799
Mra~ne sile u inostranstvu, koje nisu uspele da na boji{tu pobede Srbiju za vreme Prvog svetskog rata, ni da za vreme Drugog svetskog rata uni{te Jugoslaviju, sada su je razbile tako {to su pod {titom gebelsovske propagande posejale neslogu, poslale more ubila~kog oru`ja me|u jugoslovensku bra}u, i tako izazvale neizrecive patwe i stradawa naroda zemqe koja nam je tako bliska i draga. Stotine hiqada izbeglica i hiqade mrtvih jesu wihovo delo. Ponavqaju samo ono {to su radili tokom Drugog svetskog rata. Nadajmo se da sada{wi tragi~ni doga|aji ne}e dosti}i u`asne razmere holokausta u Jugoslaviji za vreme Drugog svetskog rata. Jaka i samostalna Jugoslavija treba da se pretvori u sistem mawih i malih, koji se me|u sobom sva|aju, poslu{nih dr`ava i dr`avica, skoro banana-republika, koje vi{e nikad ne}e smetati ekspanziji mra~nih sila iz inostranstva. Posle svega ovoga {to sam napisao, ipak bih ponovo po`eleo samo da opet vredi ono: Brat je mio, koje vere bio. Zaista bih to mnogo `eleo. Molim se za to. (...) Ovo je jo{ jedan u nizu tekstova stranih autora koji prepoznaju {ta je pozadina svih zala na teritoriji Jugoslavije. 14. 6. Tekst pod naslovom “Zbog toga napu{tam crkvu” (prevela s nema~kog Olgica Kapsarev Gerstner) autora Petera Handkea: U svojoj uskr{woj poslanici od dvanaestog dana rata protiv Jugoslavije, papa osu|uje “bratoubila~ki rat”, ali ne i napad NATO-a iz sveg raspolo`ivog oru`ja protiv jedne male zemqe. I na prvoj strani “Le Monda”, na dan Uskr{we nedeqe, 4. aprila 1999, posle ogromnog naslova “NATO udara u srce Beograda”, po~iwe jedan drugi komentar nadbiskupa od Cambraia” i predsednika komisije Pravda i mir francuskog episkopata, u kojem se na slede}i na~in odobrava rat NATO-a protiv Jugoslavije: “Danas su potrebni helikopteri za ga{ewe po`ara – ju~e je bila dovoqna i kanta vode.” Nadbiskup daqe govori o “hri{}anima i svim qudima dobre voqe” za koje “oru`je naravno nikad nije re{ewe – osim u momentu...” I predsednik za episkopsku pravdu dolazi do zakqu~ka: “U iznetom slu~aju postojao je samo izbor izme|u pravno nekorektnog nereagovawa i jednog eti~ki neophodnog reagovawa.” Rat ahoi (ura!), Hrist i (!) ~ovek dobre voqe. Ja, me|utim, pisac Peter Handke, kr{teni i u skladu s mogu}nostima katolik u praksi, shodno tome izjavqujem svoje istupawe iz ove momentalne katoli~ke crkve i svakoj eti~koj komisiji poru~ujem: neka `ivi pravo. Druga sitnica: nov~anu nagradu “Bihner”, koja mi je data 1973. vra}am Nema~koj akademiji (sre}om, tada je to bilo svega 10.000 DEM): “simboli~no”, ba{ kao {to je prema zapadnim medijima, bio simboli~an i napad NATO-a u srce Beograda, “neizbe`no”, kao {to je, po re~ima skoro celog sveta, bio neizbe`an rat “sveta” protiv Jugoslavije; a sve to da ne bih “izgubio svoju istinitost (verodostojnost)”. Svakom svoja istinitost (verodostojnost). P. H, april 1999. Ovaj tekst slikovito prikazuje da Jovan Pavle Drugi ne razmi{qa ni o ~emu drugom nego o sopstvenim `eqama i interesima. On je spreman na zlo~ine svake vrste, a da se istovremeno u wemu budi neka “planetarna savest”. To je prepoznatqiv manir wegovog pokvarenog delovawa, koji iritira i pojedine vernike Rimokatoli~ke crkve. 800
36. 15. U ~asopisu “Sve~anik”, januar – februar 1993. godine, pod naslovom “Dijaboli~ni papa” (prevod sa engleskog: J. Ban) objavqen je tekst autora Tonija Alama: Po~etkom 1940. godine jedan mladi poqski trgovac, zaposlen u hemijskoj kompaniji (I G. Farben Chemical Company), prodavao je nacistima cijanid koji se koristio u Au{vicu (Auschwith). On je, tako|e, kao hemi~ar u~estvovao u proizvodwi toga gasa kojim }e se u zloglasnom koncentracionom logoru izvr{iti pomor miliona Jevreja i pripadnika ostalih naroda. Upla{en za svoj `ivot, on je posle rata potra`io uto~i{te u katoli~koj crkvi (kultu) i krajem 1946. godine postao wen sve{tenik. Godine 1958. on postaje najmla|i poqski biskup. Zanimqiva je istorija wegovog papinstva. Nakon samo 30 dana od ustoli~ewa, wegov prethodnik je potajno ubijen da bi on preuzeo papstvo kao Papa Jovan Pavle II. Danas ovaj ~ovek upravqa mo}nom organizacijom u Americi koja se naziva Jevrejska federacija (Jewish Federation) kao i jednim od wenih mnogobrojnih ogranaka nazvanim Katoli~ka obave{tajna mre`a (Cult Awareness Network), ~ije su `rtve kako hri{}ani, tako i pripadnici ostalih religijskih zajednica. Papina obave{tajna mre`a nije ni{ta drugo nego nastavak Hitlerovog Ministarstva vere (Ministry of Cults), uspostavqenog u toku Drugog svetskog rata sa ciqem da se uni{te judaizam, pravo hri{}anstvo i ostale religije. Hitler i wegov {tab, ukqu~uju}i i pripadnike SS-a su bili katolici, a wihov veliki san bio je: svet u kome }e `iveti samo katolici. Neki od papinih visokih oficira, me|u kojima ima i kriminalaca sklopili su savez sa nekoliko jevrejskih organizacija u ciqu obmawivawa jevrejskog naroda i formirawa jedinstvenog svetskog kulta. Wegova je svrha da u svetu izaziva mr`wu izme|u Jevreja i pravih hri{}ana, kao i da stvori rascep unutar jevrejskih i hri{}anskih zajednica u koje su se wegovi pobornici svojim la`nim laskawima i obe}awima ve} infiltrirali, sve u nadi da }e se ~itava svetska zajednica podi}i protiv pravih hri{}ana i jevreja i tra`iti wihovo uni{tewe, stvaraju}i na taj na~in dovoqno prostora za prodor nacikatolicizma. Narasli apetit ovoga satanskog kulta }e se te{ko nasititi. Wihova propagandna ma{inerija, koju ~ine novi mediji, slave papu, wegovu dijaboli~nu crkvu kao i UN, a poni`avaju prave Jevreje i hri{}ane; wih uz podr{ku dr`avnih institucija mu~e svakojakim besmislicama, tobo`wom neustavno{}u wihovih postupaka, kao i montiranim procesima u koje vrlo ve{to ukqu~uju kriminalce i pla}ene la`ove, sve u ciqu stvarawa podozrewa prema izvornim hri{}anskim crkvama i wihovim pristalicama. Vrlo je te{ko razumeti kako je uop{te mogu}e da jedan hri{}anin, jevrejski rabin, ili bilo koji istinski Jevrejin prihvati sistem vrednosti za koji se zala`u predstavnici katoli~ke hijerarhije, kada je dokazano da je ona u~estvovala u uni{tavawu miliona hri{}ana i Jevreja, kao i mnogih drugih. Navedimo samo izjavu rabina Mo{e [onfilda (Moshe Shonfeld): “Od dana kada smo napustili Svetu zemqu katoli~ka crkva nam je nanela vi{e zla od svih kraqeva zemaqskih zajedno. Svi weni koraci su u istorijskim poglavqima ostali zabele`eni krvqu jevrejskog naroda.” Rabin tako801
|e dodaje: “U svim zemqama koje je okupirala Nema~ka, katoli~ka populacija je bez milosti vr{ila pokoqe Jevreja uz blagoslov svoga sve{tenstva. Svi su oni bili fanati~ni pobornici katoli~anstva sa istim, nezasitim apetitom za jevrejskom krvqu.” Normalnom ~ove~ijem umu je te{ko shvatqivo kako su tokom vekova izopa~eni poglavari katoli~ke crkve, poput Jovana Pavla II, uspeli da isperu mozgove tolikim qudima i od wih na~ine neverovatno kobnu zombijevsku zajednicu la`nih proroka svoje gnusne nacireligije. Te isprane mozgove je skoro nemogu}e odvratiti od wihovog ube|ewa da je papa sam Bog. Jedino jevan|eqa Gospoda Isusa Hrista iz Biblije Kraqa Yejmsa (King James Version of Bible) kao obo`avawe @ivog Boga kroz veru u Wegovog Sina Isusa Hrista mogu satrti demonsko seme koje su posejale vo|e jednog bezbo`nog i mra~nog kulta i osloboditi qudsku du{u od satanskog straha. To i jeste razlog zbog koga se Vatikan tako gr~evito bori protiv vernika koji se strogo pridr`avaju svega re~enog u Bibliji. Oni vrlo dobro znaju da su jevan|eqa Gospoda Isusa Hrista jedno svedo~anstvo upereno protiv wih. Katoli~ki nacizam Vatikana Mnogi Jevreji su odustali od podr{ke papinoj Jevrejskoj federaciji: rabin Avram Kuper (Abraham Cooper), ali i dekan Simon Vizental Centra (Simon Wiesenthal Center) se odrekao mesta u komisiji federacije. Mnogi drugi jevrejski lideri su sledili wegov primer, naro~ito od trenutka kada se saznalo za direktnu ume{anost Jevrejske federacije u akcije PLO-a, tako|e jedne od tajnih organizacija Jovana Pavla II Ovo tvr|ewe je izneto u ~lanku Matisa ^ezanova (Mathis Chazanov) objavqenog u “Los An|eles tajmsu” (Los Angeles Times) 18. marta 1990. na strani 1B. Danas je jedan od najuva`enijih papinih savetnika Oto Ambroz (Oto Ambros), ratni zlo~inac osu|en na Nirnber{kom procesu. Da paradoks bude ve}i, on je, iako osu|en za masovna ubistva na samo 8 godina zatvora, ve} posle 3 godine pu{ten na slobodu. Gospodar medija, papa Jovan Pavle II, neprestano obmawuje javnost tvrdwama poput ove: “@ao mi je Drugog svetskog rata i jevrejskog naroda.” Ako mu je toliko `ao jevrejskog naroda, za{to ne prizna Izrael kao dr`avu? Naravno, bitno je da su razbojni~ke jazbine i upori{ta “pobo`nih” obmawiva~a priznate uz sve po~asti. Ovaj zlosutni i fanati~ni verski poglavar odbija da nazove Izrael wegovim pravim imenom. Zbog svoje kona~ne naklowenosti prema PLO-u on ga obi~no naziva Palestinom. Satanska crkva koja se krije ispod naziva Vatikan, oduvek je prezirala Jevreje, a u isto vreme bila zavidna bliskosti ovoga naroda sa Bogom. ^iwenice da je jevrejski narod bio izabran da kroz Stari i Novi zavet ostavi svedo~anstvo o Promisli Bo`ijoj kao i to, da je iz ovoga naroda iza{ao Mesija, za Vatikan su bili samo razlozi vi{e za zavist. Satana i wegova ekspozitura u Vatikanu su istrebqivali Jevreje i hri{}ane (spiritualne Jevreje) od pamtiveka do dana dana{weg. Izrael je Sveta zemqa, ne Palestina, ili Rim, a Bog je dao Izrael Jevrejima, ne papi, ne UN-u, ne PLO-u, ili bilo kojoj drugoj katoli~koj razbojni~koj organizaciji. Zar u Bibliji nije otkriveno kakva je stra{na sudbina zadesila svakoga ko se usudio da otme Izrael od Jevreja? U Kwizi proroka Zaharija jasno pi802
{e; “Bog bira svoje qude” (poglavqe 12, stih 2,3&9, Biblija Kraqa Yejmsa). Bog je nazvao zemqu Izrael, i to ime za jevrejski narod jeste i uvek }e biti. Ja pori~em svetost Vatikana i ne priznajem UN, jer nisu ni{ta drugo nego satanske tvorevine, a svako ko je u milosti Bo`ijoj, ove institucije i ne mo`e prihvatiti za ne{to drugo sem kao ovaplo}ewe samog Satane. Uvode}i rituale koji hri{}anstvu uop{te nisu primereni, Vatikan je uni{tio hri{}ansku dogmatiku, a veru sveo na puko sujeverje. Sve ~ega se dotaklo katoli~ko licemerje, pretvoreno je u lo{ falsifikat, tako da hri{}anin vaspitavan na jevan|elskim istinama lako otkriva da katolicizam sa hri{}anstvom, zapravo, nikakve sli~nosti i nema. Od svega bo`anskog Satana ~ini falsifikat ne bi li obmanuo lakoverne. Ju`no od Merana na prilazima \enovi i Rimu nalazi se mesto na kojem su uz pomo} Vatikana sakrivena la`na dokumenta pomo}u kojih je nacistima omogu}eno bekstvo parobrodom za Ameriku. Broj nacikatolika, koji su ve}inom bili ratni zlo~inci i {pijuni, a kojima je katoli~ka crkva pomogla da pobegnu u Ameriku i druge zemqe, ide na stotine hiqada. Vatikansku glavnu agenciju za okupqawe ratnih zlo~inaca ~inile su grupe katoli~kih humanitarnih organizacija koje su delile nadle`nost u zavisnosti od nacionalnosti izbeglica a koje su uglavnom bile locirane u Rimu. Tako je na primer, Litvance okupqao vele~asni Jatulevicius (Jatulevicius) u broju 6 ulice Via Lu~ano (Via Lucullo), Ma|arima je bio dodeqen otac Galov (Gallov) na adresi Via di Parione (Via dei Parione) 33, a monsiwor Draganovi} i Ma|erek su pru`ili podr{ku Hrvatima. Kardinal Kasatoli (Cassatolli), sada{wi sekretar Vatikana, je u akcijama prebacivawa nacikatoli~kih kasapa u~estvovao zajedno sa pripadnicima milanske mafije. Naravno, tu je i Jovan Pavle II, koji tada radi na falsifikovawu paso{a za nacikatolike i ratne zlo~ince i pripremi wihovog bekstva u Hong Kong, na Sredwi istok, zatim u Ju`nu Ameriku kao i ostale zemqe sveta. Papa Jovan Pavle II je jedan od inspiratora akcija Lui|ija Montija, koji je bio upleten u razne kriminalne aktivnosti milanske mafije, a tako|e je radio i na organizovawu Cije. Montini je kasnije postao papa Pavle VI. Jedna od kqu~nih figura u realizaciji strategije SS-a, da posredstvom UN-a svojim ciqevima podredi SAD, bio je nacikatolik Rajnhard Gelen (Reinhard Gehlen), jedan od ~lanova nema~kog General{taba. U velikoj meri zahvaquju}i aktivnosti Rajnharda Gelena je od biv{ih agenata OSS-a, (Office of Strategic Service) FBI-a, SS-a i SD-a (SD je bio skup obave{tajnih punktova koje je uspostavio Himler) formirana Cija. Zaista, polovina pripadnika ove organizacije su bili ameri~ki, a polovina nema~ki nacikatolici. Zbog svojih zasluga, biv{i katoli~ki nacigeneral je naimenovan za jednog od suosniva~a Cije. Tako|e i IRS je produ`ena ruka Vatikana. Miogi od izgnanih nacista, kao i wihovi potomci su zauzeli visoke pozicije u ameri~koj administraciji, wenim institucijama, industriji, medijima itd. U svom govoru na jednoj od katoli~kih sve~anosti, Ronald Regan (Ronald Reagan) sa ponosom ukazuje na stotine sudija, katolika koje je on sam naimenovao, ili boqe re~eno instalirao u ameri~ko sudstvo. Arnold, sudi803
ja Arkanzasa, ~ija kriminalna delatnost nije zaobi{la ni na{u crkvu na procesu vo|enom protiv we marta 1990. je jedan od wih; sve optu`be su kao i obi~no bile obmane. Da bi podigla optu`nicu protiv nas, Vlada je platila la`qivce, razbojnike, prostitutke i rastura~e narkotika. Naravno, mi smo na zahtev predsedavaju}eg izgubili. Holokaust je danas potpuno identi~an onom od ranije. Ono {to se tokom Drugog svetskog rata doga|alo u Nema~koj, sada se ponavqa u Americi. Plan nacikatolika o primeni zakona kroz legalizaciju bezakowa se ispuwava danas {irom sveta. Zar se vladaju}e institucije u velikom broju zemaqa ne prisiqavaju da poprime oblik onih koje postoje u SAD? Mo`ete li sada da shvatite koliko je visok stepen nemogu}nosti da danas neko ko nije katolik odnosno pripadnik wihove crkve re{i ma i najbanalniji sudski spor u svoju korist? Treba li da vam napomenemo i to, da su nam oni kidnapovali decu? Nacikatolicizam ka svetskom poretku Drugi svetski rat nije zavr{en i mi nismo pobednici. Neke bitke smo dobili, ali zaista nismo pobednici. Ako verujete da smo rat dobili i da je on okon~an stavqawem nekoliko potpisa na hartiju, vi ste obmanuti i mislite upravo na onaj na~in na koji oni `ele da mislite. Pogledajte samo ekonomiju Nema~ke i Japana danas, a zatim pogledajte na nas i kompletno obezvre|ivawe svega pristojnog u svetu, pa }ete shvatiti pogubne rezultate akcija Vatikana i invazije nacikatolika i ratnih zlo~inaca u na{u zemqu. Ovi obmawiva~i sa la`nim identitetima koje im je dodelio Vatikan uni{tili su na{u vladu, na{e crkve, na{e {kole, porodice i decu, na{ moral, molitvu i integritet, kona~no i na{ patriotizam. Oni bezobzirno poku{avaju da uni{te pripadnike na{e crkve i mene li~no, kao i sve crkve koje nas podr`avaju zbog toga {to ih vrlo dobro poznajemo i zbog na{eg propovedawa onih jevan|elskih Istina Gospoda Isusa Hrista koje razobli~avaju wihovu la`. Moderni mediji im poma`u u wihovom fabrikovawu obmana, jer to jeste wihov posao i mediji ga perfektno obavqaju. Jedna od mnogih razbojni~kih plitkoumnosti Pape Jovana Pavla II glasi: “Ne tra`ite opro{taj od Boga, do|ite k meni.” Ovako ne{to se naziva blasfemija, na {ta upu}uje i stih 21 u poglavqu 5 Jevan|eqa po Luci. Najzagri`enije vo|e i sledbenici kulta koji je uspostavio katolicizam duboko su uvereni da je papa zaista Bog, a to je vra{ki opasna opsesija, jer je potpuna negacija onoga {to @ivi Bog zaista jeste. Na opsesijama ovakve vrste kao temeqima podignute su vladine institucije i katoli~ke crkve kao ovaplo}ewe samog \avola, a wegovi dodatni legioni su regrutovani iz redova la`nih proroka, skriva~a istine i wenih relativizatora druga~ijih veroispovesti. U Bibliji postoje bezbrojna svedo~anstva o plitkoumnicima koji su poput dana{wih predstavnika katoli~ke crkve sedeli na vladaju}em tronu, ili upravqali crkvom. Maloumni manijaci iste vrste su u Drugom svetskom ratu pobili 6 miliona Jevreja i mnoge milione hri{}ana i pripadnika drugih nekatoli~kih veroispovesti. 804
U vreme pisawa ovog ~lanka bili smo svedoci posete predsednika Bu{a svome pretpostavqenom, papi, i wegove izjave koja je bila zaprepa{}uju}a samo za neupu}ene. U su{tini, on je rekao slede}e: “Oprostimo nacisti~kim ratnim zlo~incima.” Ovo je u~inio zato {to je i sam jedan od wih. On je potpuno podre|en papi i predano slu`i ostvarewu wegovog manijakalnog sna o svetskoj dominaciji nacikatolika. Biblija opisuje doga|aje koji }e prethoditi Stra{nome sudu i kako se taj dan pribli`ava tako i prora~unstva postaju jasnija. Bo`ija re~ zapisana u Otkrovewu jasno opomiwe da Bog nije i nikada ne}e oprostiti Satani, niti bilo kojem od wegovih an|ela (Otkrovewe, poglavqe 14, stih 10&11; Otkrovewe, poglavqe 20, stih 10). Ovo se vrlo ~esto nagla{ava, kako u Novom, tako i u Starom zavetu. Smisao opra{tawa, koji je nagove{ten u nekoliko Spasiteqevih re~i koje upu}uju gre{nicima, govore}i im da idu i da ne gre{e vi{e je ostavqen qudima da ga svojim srcem, svojom du{om i umom odgonetaju. ^ak i nacikatolicima bi bilo opro{teno da su se iskreno pokajali i odrekli greha. Ali oni se nisu pokajali, nego su nastavili da ~ine ono isto {to su ~inili i wihovi o~evi, dedovi i pradedovi. Oni jo{ uvek la`u, vr{e torturu, ubijaju i uni{tavaju sve {to im se ispre~i na putu, a ima epitete skromnosti i dobrote. Blasfemija je da ~ovek mo`e oprostiti smrtne grehe (Luka, poglavqe 5, stih 21). Zapove|eno nam je da jedni drugima opra{tamo uvrede, ali ne i ubistvo koje je zabraweno jo{ u Deset zapovesti. Takve grehe mo`e jedino Bog da oprosti, posredstvom iskupiteqske krvi Sina Wegovog Isusa Hrista. Ako bi kojim slu~ajem mogli zauzeti Bo`ije mesto i oprostiti nacikatoli~kim ratnim zlo~incima milione ubistava, za{to onda ne bismo {irom otvorili na{e zatvore, sve ubice pustili na slobodu i dali im la`na dokumenta da bi nesmetano mogli da nastave sa ubijawem? Mi posedujemo mnogo dokumenata koja jasno ukazuju na nastavak nacisti~kog holokausta od strane predsednika Bu{a i wegove administracije. Izme|u ostalog ovde se nalaze i podaci o nekoliko nacisti~kih ratnih zlo~inaca koji su pomagali Bu{ovu predsedni~ku kampawu. Svi su oni bili upleteni u razli~ite teroristi~ke aktivnosti, od atentata do akcija eskadrona smrti. Tako|e su bili ume{ani u trgovinu oru`jem i narkoticima u ciqu pru`awa podr{ke kontra{ima u Nikaragvi, Angoli, Avganistanu i Kamboyi. Utemeqiva~ i kqu~na figura Republikanskog saveta je bio Laslo Pastor (Laszlow Pasztor): oficir u nacikatoli~koj Koza~koj SS diviziji i sada{wi poglavar GOP-a Koza~kog saveza. U US-u je poznat po svojim ekstremnim nacikatoli~kim stavovima. O Jevrejima se izjasnio kao o svojim “ideolo{kim neprijateqima”. Florijan Galdau (Florijan Galdau): za vreme Drugog svetskog rata pripadnik katoli~ke Gvozdene garde u Rumuniji i vo|a sada{we istoimene organizacije stacionirane na isto~noj obali SAD. Yerom Brinter (Jerome Brentar): klivlendski biznismen koji je pro{log prole}a u SAD predvodio odbranu Ivana Demjawuka (Ivan Demjanjuk), katoli~kog naciste i pripadnika garde koncentracionog logora Treblin805
ka, osu|enog u Izraelu zbog masovnog ubistva. Jedan od Brinterovih vatrenih sledbenika bio je i biv{i direktor odeqewa za komunikacije u Beloj ku}i, Patrik Bjukenen (Patrik Buchanan) koji je u svojim ~lancima otvoreno ustajao u odbranu katolika nacista. Ovaj ~ovek je tako|e pomagao predsednicima Niksonu i Reganu u wihovim predsedni~kim kampawama. Spisak qudi sli~nih ovima se mo`e nastaviti u nedogled. Wihov broj iznosi na stotine i hiqade i stotine hiqada. Mo`da }e vam sada biti jasnije za{to predsednik Bu{ ne odustaje od progona pripadnika moje crkve i mene. [tavi{e, on je svoj krsta{ki pohod protiv mene intenzivirao. Ovo nacikatoli~ko udru`ewe yelata vi{e od 25 godina radi na uni{tewu na{e crkve. Pod zapovedni{tvom Jovana Pavla II, Bu{ova administracija je posredstvom dijaboli~ne Cije (~ijim akcijama je 1976. i 1977. godine, {tite}i direktne interese Vatikana, rukovodio li~no predsednik Bu{) u nekim zemqama Tre}eg sveta na vlast postavila katoli~ke diktatore. Katoli~ka obave{tajna mre`a (Cult awareness network)) Mnoge ~lanove papine famozne obave{tajne mre`e bi trebalo pohapsiti i osuditi za kidnapovawe, nasiqe, silovawe, torturu i sli~ne zlo~ine. Papa Jovan Pavle II, predsednik Bu{, Senator Robert Dol i wegova `ena Elizabeta (koja je na~elnik Ministarstva za rad Vatikana), kao i ~itava Bela ku}a i vladine agencije koje su produ`ena ruka katoli~ke crkve – veoma su ponosni na Katoli~ku obave{tajnu mre`u i Jevrejsku federaciju. Kao {to katoli~ka obave{tajna mre`a jeste nastavak nacisti~kog nema~kog Ministarstva vera, tako i Jevrejska federacija nije jevrejska nego potpuno pokatoli~ena, zbog sistematskog zatirawa ostalih hri{}anskih crkava koje su u razbojni~kim pe}inama ozna~enim kao sudnice, prepu{tene }udima zlonamernih sudija; one gube stotine hiqada dolara da bi za{titile svoja elementarna prava i odbranile se od predsednikovih i Dolovih podlih optu`bi i poni`avawa. Danas sudije tvrde da je ono {to je nekada bilo ilegalno, sada legalizovano. Pre vi{e od ~etiri veka Nirnber{ki proces je obelodanio postojawe identi~ne doktrine. U zapisima sa Nirnber{kog procesa se mo`e pratiti postupak promovisawa ilegaliteta u legalne zakone koji je postojao po svim nacisti~kim sudovima, kao {to je i danas slu~aj u Americi. Ovaj proces se vrlo dobro mo`e ilustrovati jednom izjavom Jozefa Gebelsa (Joseph Goebbels), ministra za propagandu za vreme Hitlerove marionetske diktature. Gebelsova izjava glasi: “Mi nismo legalni u smislu koji se pridaje zna~ewu legalnosti, ali u smislu zadobijawa mo}i, upravo koriste}i mogu}nosti ilegalnog rada mi smo i postali mo}ni.” Dana{wi svetski poredak ~iji smo, na`alost i mi deo, Biblija jednostavno imenuje re~ima: Zver kojoj je mo} data od a`daje. Biblija daqe ka`e da je a`daja sam |avo. Crkva kojoj je predata a`dajina mo} je Vatikan. Satanska crkva koristi novonastali svetski poredak i wegove protagoniste za kona~an obra~un sa svim crkvama ~ije se u~ewe razlikuje od wihovog. Mi, pravi hri{}ani odbijamo da se podredimo wenoj vlasti i nemojmo se ~udi806
ti kada ~ujemo kako topot Sataninih kopita odzvawa po hodnicima i holovima vladinih agencija i la`nih crkava. Jednoga dana mo`emo postati svedoci ispuwewa re~i iz Otkrovewa o znaku obo`avawa (Otkrovewe, poglavqe 13, stih 16&17) koji bi eventualno pristalice demonskog pape i wegove crkve bili primorani da ponesu na svojim ~elima, a nije i za neo~ekivati da bi nakon toga usledio i odgovaraju}i proglas po kome je samo ozna~enima dozvoqena kupovina. Naravno, neu~estvovawe u zamislima Zveri pla}a se `ivotom. Bo`ija re~ jasno upozorava da za one koji nose Satanin znak nema mesta u Carstvu bo`ijem i da im je namewen pakleni ogaw (Otkrovewe, poglavqe 14, stih 9, 10&11). Carstvo bo`ije nije za kolebqivce, pa zato pru`imo odlu~an otpor proglasima vlade i pozivu la`nih crkava i wenih sotona{a, ako zaista `elimo dosegnuti carstvo nebesko. Preostaje nam podzemqe Da bi se borba sa ovim monstruoznim kultom uop{te mogla nastaviti i da bi se Re~ Bo`ija i daqe propovedala, mnogi hri{}ani su oti{li u podzemqe, na{to sam i ja bio primoran. Ali sve je prolazno. Ja sam zaista prebrodio mnoge te{ko}e uzdaju}i se u Bo`ju Qubav, koja je u Isusu Hristu. Zato imam pravo da te upozorim i opomenem u Ime Bo`je, kroz koga je sve postalo, da se pokaje{ za svaki greh i verujem u Jevan|eqe koje je jedina istina vaseqenska. Hristos je stradao i radi vas, katolika, ~lanova sveop{te i ujediwene crkve, koji i ne poznajete gnusna dela wenih poglavara. Ako volite Gospoda, a ja znam da je to tako za mnoge ~lanove sveop{te i ujediwene crkve, ~inite onda ono {to On zapoveda: “Idite od we moj narode, da ne bi postali sau~esnici u grehovima wenim i da vas ne bi uvela u napast.” (Otkrovewe, poglavqe 18, stih 4). Bli`i se posledwe vreme, pa “kada svuda oko sebe vidite u`asno pusto{ewe o kome je jo{ prorok Danilo govorio, potra`ite sveto uto~i{te ~ine}i u wemu ono {to je ugodno Bogu.” Potpuno razumevawe i poznavawe {ta je bogougodno delo mo`ete prona}i samo u Bibliji kraqa Yejmsa, a ko je pro~ita bi}e mu dato da vidi. Pre nego {to nastupi to vreme patwa }e biti velika, onakva kakvu lice Zemqino jo{ nije ugledalo od po~etka vekova do dana dana{weg. Ali postoje odabrani me|u sinovima zemaqskim zbog ~ijeg }e spasewa ti dani biti prekra}eni. I pojavi}e se znak Sina ^ove~ijeg na nebu, a svi mu~enici koji su ikada hodali Zemqom }e zavapiti videv{i Sina ^ove~ijeg kako silazi u velikoj slavi sa oblaka nebeskih. (Matej, poglavqe 24, stih 15, 21, 22&30). Zar ne prime}ujete kako nam podrugqivo dobacuju, “do toga dana mi }emo `iveti mirno i spokojno”. Ali na {ta opomiwe Bo`ija Re~? “Od trena kada ka`u mirno i spokojno, do}i }e propast na wih i ne}e se spasti.” (Soluwanima poslanica, poglavqe 5, stih 3). Moj qubqeni prijatequ, bez obzira kojoj rasi, ili religiji pripadao, Isus je do{ao na ovaj svet radi tebe i mene zato {to smo zapleteni u klupko Sataninih obmana. Ali od Sataninih mo}i i ti se mo`e{ osloboditi, ba{ kao {to sam i ja uspeo, jednostavno padaju}i na kolena u svojoj osamqenosti, bez obzira gde se nalazio i prizivaju}i @ivoga Boga pred ~ijim licem }emo se jednoga dana zajedno na}i. Isus nas je oslobodio od Satane i na807
u~io kako da razlikujemo ispravno od pogre{nog, dobro od zla, svetlost od tame, spasewe od propasti. Mogu}e je jedino biti potpuno slep pa ne videti kolika je Bo`ija milost kada je Isusa, svoga Jedinorodnog Sina poslao da strada i prolije svoju pre~istu krv za iskupqewe na{ih grehova. Zato, molim vas, izgovarajte re~i ove molitve i znajte da nikada ne}ete biti izgubqeni. Odgovor na pitawe starozavetnog proroka: “Za{to ~ovek umire?”, (Jezekiq, poglavqe 18, stih 31) te{ko je prona}i, ali nam je ostavqeno svedo~anstvo o postojawu ve~nog `ivota u Isusu Hristu (Jovan, poglavqe 14, stih 6). Molitva Gospode moj i Bo`e moj, budi milostiv mojoj gre{noj du{i. Verujem da je Isus Hristos sin `ivoga Boga. Verujem da je on umro na krstu i prolio svoju krv za opro{taj svih mojih grehova. Verujem da je Bog silom Svetoga Duha vaskrsao Isusa iz mrtvih. Otvaram vrata svog srca i prizivam tebe u svoje srce, Isuse Hriste. O~isti me od svih mojih grehova krvqu Tvojom pre~istom koju si za mene prolio. Ti me se ne}e{ odre}i, Gospode Isuse; Ti }e{ spasiti moju du{u. Ja to znam zato {to o tvojoj re~i svedo~i Biblija. Obe}ao si da se ne}e{ odre}i nikoga, pa ni mene. Ja znam tako|e, da me ti ~uje{ i da od Tebe dobijam odgovore. Znam da sam spasen i zahvaqujem Tebi, Gospode Isuse, za spas moje du{e. Sada, kada si sa~uvan od svakog zla, podigni ruke visoko ka nebu i odaj zahvalnost Gospodu. Autor na osnovu ~iwenica prikazuje Jovana Pavla Drugog u pravom svetlu – kao planetarnog zlo~inca koji je pripadnik nacikatoli~ke organizacije koja seje pakost, nemire i bedu na svim meridijanima gde se on pojavi. Ba{ takav je Jovan Pavle Drugi bio kada je rasturao Jugoslaviju od 1991. godine i kada je naredio da se vr{e zlo~ini nad Srbima. 36. 16. U ~asopisu “Svedok”, od 7. juna 2005. godine, pod naslovom “Vatikan pla}a ceh usta{ke pqa~ke `rtava Jasenovca” objavqen je tekst Mirka Vojvodi}a: Dolaskom novog pape Benedikta u Vatikan pred Devetim apelacionim sudom SAD, ponovo je na dnevni red stavqeno pitawe ratnih od{teta za nastradale i opqa~kane tokom Drugog svetskog rata u hrvatskom logoru Jasenovac, a za sve je “kriv” Yonatan Levin, koji zajedno sa timom advokata volonterski zastupa interese pre`ivelih i ~lanova wihovih porodica. Tragovi novca ste~enog ubijawem stotina hiqada Srba i Jevreja za vreme usta{kog re`ima Ante Paveli}a, preko {vajcarskih banaka vode pravo u Vatikan, odnosno, u wegovo “finansijsko krilo”, i nije slu~ajno {vajcarska banka, koja je slu`ila kao pokri}e za ove transakcije, jo{ 1998. pristala na poravnawe sa svima koji doka`u da su pretrpeli gubitke, a ~iji tragovi vode ka Jasenovcu i drugim strati{tima po Hrvatskoj tokom Drugog svetskog rata. Kada je problem bio ve} gotovo re{en, i samo su se tra`ili modaliteti kako da se `rtve obe{tete, na vol{eban na~in, i na ne~iju intervenciju, najverovatnije poglavara katoli~ke crkve Pape Jovana II predmet je sklopqen, a dokumenta koja je trebalo da poslu`e kao dokaz su jednostavno uni{tena. 808
Svi poku{aji da se stupi u kontakt sa predstavnikom banke Yefri Lenom, od promene u Vatikanu, ostali su bezuspe{ni, ali je na jednom pojavqivawu pred sudom jo{ u oktobru 2004. izjavio da optu`nica ima slab zna~aj, i da }e najverovatnije sud presuditi u korist Vatikana. Stvari se, me|utim, mewaju promenom na vrhu Rimokatoli~ke crkve, i prema re~ima tu`ioca Yonatana Levija, novi papa }e najverovatnije biti mnogo energi~niji u re{avawu ovog spora. Iz nezvani~nih izvora se ovih dana moglo ~uti da {vajcarska banka, koja je jo{ pre sedam godina pristala na poravnawe, ovih dana daje signale (verovatno po uputstvima iz Vatikana), da bi poravnawe moglo da se dogovori van sudnice, kako se ne bi dizala velika pra{ina u vezi svega, a pogotovu ne sada, nakon otkrivawa velikih skandala oko zlostavqawa dece od strane crkvenih velikodostojnika. ^iwenica je da je tokom duge vladavine pape Jovana Pavla II ve}ina ovih otvorenih pitawa sklowena od javnosti, ali je i jasno da je wegov najbli`i saradnik, koji je po mi{qewu poznavalaca vatikanskih pitawa bio ne samo savetnik, ve} i prvi ~ovek iz senke “Svete stolice”, upravo novoizabrani papa, koji je na to mesto postavqen na sugestiju prethodnika, {to se nikada pre toga u istoriji katoli~ke crkve nije desilo. Ohrabruje podatak da se Apelacioni sud SAD u ovom slu~aju stavio iznad okru`nog, i ceo predmet vratio u proceduru, odbaciv{i tako odluku federalnog sudije iz 1999. Sudija u ovom procesu Margaret Mek Keon izjavila je da vlada SAD ni na koji na~in nije ukqu~ena u sve ovo, ali je dodala da ceo slu~aj ne}e biti lako izvesti do kraja, jer se potra`ivawa odnose na period od pre nekoliko decenija, pa }e biti te{ko da se ta~no utvrdi koliko je novca preba~eno na ra~une u {vajcarske banke. Wen kolega, sudija Stefen Trot je suprotnog mi{qewa: “Samo Kongres i predsednik Amerike, ne redovni sudovi, imaju autoritet da pokrenu proceduru nadoknade `rtvama iz Drugog svetskog rata”. I sama ~iwenica da je ceo slu~aj vra}en na razmatrawe, posle odbacivawa 1999, za tu`ioca Yonatana Levija zna~i neku vrstu priznawa da prethodni sud nije postupio po zakonu, i uveren je da }e do poravnawa ipak do}i, a pozitivni signali iz Vatikana samo potvr|uju wegov optimizam. I ovaj tekst dokazuje kakav je Jovan Pavle Drugi. U stvari, prvi veliki sukobi izme|u Jovana Pavla Drugog i administracije SAD nastupili su kada je Kondoliza Rajs, kao novi dr`avni sekretar, odbila da na zahtev Vatikana uti~e na ameri~ke sudove radi sti{avawa ove afere kojom se dokazuje organsko u~e{}e Vatikana u zverstvima tokom Drugog svetskog rata. 36. 17. Pod naslovom “Neka`weno oteti zavi~aj” objavqen je, 26. marta 2004. godine, tekst prof. dr. Svetozara Livade: Ovo je prikaz brisawa ve}eg dijela jednog naroda u razdobqu od 1991. do 2001. godine u Hrvatskoj. Kako }e biti okarakterizirana ta rabota re}i }e povijest, ali statistika govori sama za sebe, {to se najboqe vidi iz prilo`enih tabela u kojima su obra|ena gradska naseqa u Hrvatskoj, iz kojih se mo`e o~itovati smawewe broja Srba u drasti~no velikoj ve}ini gradskih aglomeracija. 809
Drasti~no smawewe broja stanovni{tva jedne etni~ke skupine moglo bi se nazvati etni~ko ~i{}ewe, jer ono je zahvatilo toponomastiku, onomastiku, katastar i druge etni~ke ~inioce. Time nisu pogo|eni samo Srbi, ve} i pripadnici drugih etniciteta. Me|utim, {to se Srba ti~e, da nije bilo dva mehani~ka udara na srpski korpus, onog 1941 – 1945. i ovog 1991 – 1995, prema ekstrapolacionoj ra~unici, u Hrvatskoj bi ih danas moralo biti oko 1,500.000. Prakti~no su svedeni na oko 200.000, tj. wihov broj je sveden na jednu tre}inu. Takozvanim Norvalskim programom Tu|man je s hercegova~kim fratrima u Kanadi dogovorio da ne treba “lustrirati komuniste, nego Srbe.” Nacionalisti~kom revolucijom je to u~iweno bez presedana. U bespu}ima povijesne zbiqnosti Tu|man tvrdi da je genocid koristan ~in za “popravqawe povijesti”, odnosno postizawe “harmonije `ivqewa”. U svojim spisima, govorima i nastupima Tu|man Srbe prikazuje kao “remetila~ki faktor”. U svojoj srbofobiji insistira na tzv. historijskoj mr`wi izme|u Srba i Hrvata, {to je klasi~ni falsifikat, jer Srbi i Hrvati nikad nisu ratovali. On ide tako daleko da zahtjeva da se broj Srba reducira na hrvatskom prostoru na 2-3 posto. Zbog toga nije ~udno da se u Saboru, u wegovo doba, isti~e: “Ne jedan Srbin mawe, nego svi”, “Ne vjeruj Srbinu i kad darove donosi”, odnosno politi~ari isti~u da ne postoji srpsko pitawe: “Srbi nisu politi~ko, nego ekolo{ko pitawe”. Na samom po~etku rata “suveren” dr Tu|man saziva vi|ene Srbe i izri~e im prijetwu da im “ne garantira `ivot” i to postaje stvarnost. Iskori{tavawem zloupotrebe pobune ruralnih Srba i stavqawa Jugoslavenske armije na wihovu stranu, u~iweno je sve da se istrijebi srpska elita iz urbanih prostora, gdje nije bilo nikakve pobune, nelojalnosti i niti jednog teroristi~kog ~ina ili bilo kakvog drugog oblika otpora. Organiziraju}i sabla`wuju}e propagande protiv Srba, trajao je klasi~ni rat “krvi i tla”. U tom ratu civili su bili nosioci, `rtve i zlo~inci. Prokazivawem Srba kao nakaza sa “{iqastim glavama”, s “kromosomom mawe”, “deficijentnih mje{ovitih brakova” i s brojnim drugim stigmatiziraju}im pojmovima iz povijesti stigmatizacije @idova, prenesenih na Srbe, nastupilo je bezumno iznu|ivawe lojalnosti od lojalnih. Pred kamerama, u medijima. I onda je uslijedilo neka`weno fizi~ko nasiqe, premla}ivawe, otimawe dobara, nasilna delo`acija, nestanci uglednih, ubistva i otvarawe koncentracionih logora, umiqato nazvanih “Paviqoni”, “Poqane”, “Jodno”, “Lora”, “Ora” s azijatskim torturama mu~ewa i masakra. Sve je to sijalo u`asavaju}i strah “pobje}i”, “ostati”, “nestati bez traga”. Metropola je poslala u`asavaju}u poruku ubojstvom porodice Zec, Krivoku}e, in`ewera @ili}a i nekoliko stotina Srba koji su nestali na prolazu kroz paviqon 22 Zagreba~kog velesajma. Poruka je bila otprilike ova, kako mi je u~eni, danas ve} pokojni prof. dr Branko Horvat rekao, kada sam mu prije godinu dana pokazao ove statisti~ke pokazateqe: “Ovo je bila poruka – tako se to radi!”, kad je vidio da je u metropoli nestalo oko 18.000 Srba. 810
HDZ pokret je organizirao povijesni zlo~in nad Srbima. U gradovima je minirano oko 10.000 srpskih objekata, neka`weno, ponegdje s porodicama. Tu|manov “najboqi ministar” imao je primjedbu samo na “tehniku izvo|ewa”. Svaki je grad imao logor, nazvan sabirali{te. Neka`weno su mnogi Srbi nestali ili ubijeni. Prakti~no nitko nije ka`wen za konkretan zlo~in. Organizirana je bjesomu~na medijska kampawa. Na primjer, tzv. “slobodni tjednik”, Marinka Bo`i}a postao je “Bi~ Bo`ji”. Za wega su pisali ~inovnici, policajci, ministri, Tu|manovi savjetnici, titularni intelektualci i svojim pogroma{kim napisima ~istili ulice, ponegdje ~etvrti, a u provinciji cijele gradove od Srba. Markantni su slu~ajevi za to Gospi}, Split, u kojem je delo`irano blizu 10.000 Srba, [ibenik, Zadar – “Kristalna no}”, Osijek, Karlovac, iz kojeg je istjerano preko 13.000 Srba. Tira` je rastao jednako uspjehu progona Srba iz Hrvatske. Me|utim, to su radili i ostali mediji, napose elektroni~ki, na primjer “Slikom na sliku”... U glosaru koji se upotrebqavao protiv Srba, svi su Srbe zvali “srbo~etnici”, “srbokomunisti”. Na primjer, u naredbi voditeqa TV Zagreb, u potpisu Mar~inko i Lini}, upu}uje se zapovjedna “naredba medijima” da ne smiju objavqivati “lelek i pla~ `rtava”, niti “imawa vlasnika miniranih ku}a”. U u`asu kaosa gra|anske kolizije – rata jedino je bilo sistema. Svi su se trudili da se dosegne Tu|manova projekcija da se Srbi reduciraju na 2 – 3 posto. Ostvarivawe samostalne dr`ave i redukcija srpskog korpusa smatra se najve}im dostignu}em nacionalne revolucije. Redukcija qudskog faktora organizirana je uz najbrutalnije oblike represije unutar policije, pravosu|a, kulturnih institucija, prosvjete – “Ne mo`e Srbin predavati hrvatski, suditi Hrvatu ili privoditi na istragu Hrvata”. Sve je to teklo neka`weno, nego ozakoweno, a poznato je da nema ve}eg zlo~ina od ozakowenog. Ozakowewe nezakonitog izgona s posla urbanita, za wih je zna~ilo “smrt na asfaltu”. “[umom” zakona sa stanovi{ta stanarskog prava i “pra{umom” bezakowa Srbi su ex lege ostali bez stanarskog prava u Hrvatskoj. Dakle, izgon iz stana i oduzimawe prava na posao ozna~avao je bezna|e, jer nisu imali od ~ega ni gdje `ivjeti. Wima – tj. Srbima – ne samo da je otet neka`weno zavi~aj, pravo na rad, stan, sa svim sadr`ajima, nego i dr`avqanstvo, jer je domovnica dignuta iznad rodovnice. Porodice su razbijene, ustra{ene, eksploatirane i natjerane na spas golih `ivota. Me|utim, urbani su na tu po{ast reagirali neo~ekivano, na jedinstven na~in, bez pobune. Pou~eni povijesnim iskustvom primjene rasnih zakona iz Drugog svjetskog rata, shvatili su da je dr`ava feti{izirana i dignuta iznad wihovog `ivota i smrti. Nigdje nije bilo pobune. Mnogi se nisu `alili na otkaze, na uvrede, poni`ewa, pa ~ak ni ubojstva ~lanova obiteqi. Tra`ili su jedinstvenog spasa na drugim mjestima, u tre}im zemqama, tako da su neki stigli do Ogwene zemqe. Desetkovani srpski korpus postao je corpus separatum, bez elite, bez ekonomske osnove, bez institucija, sa razbijenim i ve} u Drugom svjetskom ratu okrwenim porodicama i krajwe nepovoqno spolno dobnim strukturama. U nekim gradovima najbezumnije torture i masakra: Split, Zadar, Sisak, Karlovac, Osijek i drugdje, prakti~ki nema osnove za biolo{ku reprodukciju. 811
Iz teksta se zakqu~uje da je Frawo Tu|man uspeo da od 1991. do 1995. godine sa 12 posto svede Srbe samo na 2 do 3 posto uz pomo} usta{tva, klerofa{ista i Jovana Pavla Drugog. Ubistva i progon Srba iz mesta u kojima nije bilo oru`anih sukoba je drugi po zna~aju zlo~in za koji treba da odgovara Jovan Pavle Drugi. On je podr`ao usta{e i prvi priznao Sloveniju i Hrvatsku i tim ~inom dao naredbu da se nastavi sa genocidom nad Srbima. 36. 18. U ~asopisu “Vojno delo” br. 1-2, iz 1994. godine, pod naslovom “Vojni aspekti politike Vatikana” objavqen je tekst Aleksandra Antoni}a: Neki biografi pape Jovana Pavla Drugog obja{wavaju wegovo pona{awe poqskim poreklom i tradicijom Poqske katoli~ke crkve. Od 996. godine, kada je Poqska uvedena u orbitu Rimske crkve, ta dr`ava je postala isturena stra`a katoli~anstva na isto~nim granicama centralne Evrope. Poqska se vekovima smatrala “legendarnim bastionom hri{}anstva” u ~ijim selima je sve{tenik i sada dominantni ~inilac, mentor, psihijatar, pravnik, sudija, uop{te onaj koji je pozvan da odlu~uje o svim pitawima izme|u neba i zemqe. Tamo smatraju da je patriotska obaveza svakog po{tenog Poqaka da o crkvi govori iskqu~ivo dobro. Protivnik crkve, na osnovu Vojtiline logike, postaje neprijateq koji jedino zaslu`uje uni{tewe. Wen prodor u vojsku obele`en je ponovnim uvo|ewem verskih slu`benika u vojne formacije, pastoralnim radom s vojnicima, tradicionalnim katoli~kim obele`jima, vojnim hodo~a{}ima u nacionalna katoli~ka svetili{ta, pa ~ak i posebnim vojnim paradama i mar{evima pod pokroviteqstvom crkve. Za vreme papstvovawa Jovana Pavla Drugog ustrojeni su (april 1986) vojni ordinijati “za osigurawe duhovne pomo}i vernicima anga`ovanim u vojnom `ivotu” i vra}eno “du{obri`ni{tvo” – institucija vojnih kapelana-ordinarija – koje je ukinuto po okupaciji Poqske, a obnovqeno u januaru 1991. godine. Od obelodawivawa ka{alinske vojne doktrine Sveta stolica se svrstava uz Hrvate i muslimane prizivaju}i “poni`enu” Evropu da se protiv divqa{tva u ratu na prostorima SFR Jugoslavije bori blokadom, bombardovawem i razoru`avawem napada~a (podrazumeva se – Srba). Vojna politika pape zasnovana je na wegovom stavu da vojnici ne treba da budu samo ratnici “nove evangelizacije”, nego i propagatori wegovih shvatawa, jer “Evan|eqe mo`e pru`iti odlu~niji poticaj od bilo kakvog politi~kog i ekonomskog razloga”. Vatikan je najmawa dr`ava na svetu, ali je, istovremeno, i centar najmnogoqudnije svetske religije, rasprostrawene na svih pet kontinenata, po ~emu je vi{e nego specifi~na. (1. Vatikan se prostire na 44 hektara jednog od bregova Rima i ima oko 1.000 dr`avqana. Vlastite “oru`ane snage” sastoje se od samo oko 1.000 pripadnika “[vajcarske garde”, pod komandom ~etiri oficira i 25 podoficira. Svi su oni, uglavnom, za folklornu i dekorativnu upotrebu i samo su simboli~ni ostatak velikih vojski koje su pape imale u pro{losti. “[vajcarci” pola`u zakletvu prema kojoj }e papin `ivot braniti “po cenu `ivota i fizi~kog integriteta” i du`ni su da se pridr`avaju jednog dekreta iz 1971. godine, prema kojem “{vajcarski gardista” mora biti “svestan zna~aja obe}awa vernosti vrhovnom sve{teniku, {to ukqu~uje strogo po{tovawe naredbi nadre|enih i odgovorno izvr{avawe 812
zadataka i specijalnih du`nosti koje su mu poverene”. “[areni vojnici” pred svetom su naoru`ani halebardama. U kasarnama i stra`arama oni imaju i moderno oru`je, ali – bez obzira na zakletvu i dekrete – ipak nisu glavni ~uvari vatikanskih poglavara. Za bezbednost pape brine posebna slu`ba – “Centralni nadzorni ured”, ~iji se {ef ne razdvaja od specijalnog vokitokija kojim mo`e, u trenutku bilo kakve opasnosti, da stupi u direktan kontakt s glavnom komandom rimske policije, centrima italijanskih obave{tajnih slu`bi i rimskim ispostavama Ameri~ke obave{tajne agencije (Cija) i drugih zapadnih obave{tajnih slu`bi s kojima je i ina~e u stalnom kontaktu. [to se ti~e svetske katoli~ke multinacionale, kao celine kojom se upravqa iz Vatikana, ra~una se da ona ima oko 800 miliona vernika (bar formalno upisanih u crkvene kwige). Wih nadzire (prema podacima iz decembra 1993. godine) 4.116 aktivnih i 730 penzionisanih (ali jo{ uvek upotrebqivih) biskupa. Wima je (prema podacima s kraja 1992. godine) podre|en 404.641 duhovnik (sve{tenici i redovnici), a uz wih je i podmladak od oko 100.000 semenarista. S obzirom na te dve karakteristike, mo`da izgleda ~udno {to Vatikan ima sopstvenu vojnu doktrinu, iz koje je proiza{la i doktrina ograni~enog suvereniteta. Tvorac obeju doktrina je sada{wi papa Jovan Pavle Drugi. Jezik opkoqene tvr|ave ili krsta{kog rata Osnovne crte svoje vojne doktrine Jovan Pavle Drugi je izlo`io i postavio 2. juna 1991. u poqskoj vojnoj bazi u Ko{alinu, na Baltiku, u okviru ~etvrte posete otaybini u svojstvu vatikanskog pontifeksa maksimusa. Izve{taj o tome u zvani~noj vatikanskoj verziji, emitovan 2. juna 1991. godine preko Radio Vatikana na hrvatskom jeziku, glasi: “Jutros je na aerodromu kod Ko{alina papa predvodio liturgiju rije~i za 20.000 poqskih vojnika. Do~ekali su ga pozdravnom pjesmom u ~ast Bogorodici {to su je Poqaci stoqe}ima pjevali prije bitke. U svojem susretu s pripadnicima poqske vojske, s poqskim vojnicima i ~asnicima, te zapovjednicima, papa je govorio o naravi vojni~ke slu`be koja je, zapravo, slu`ewe sigurnosti i slobodi domovine, te je svratio pozornost na neophodnost du{obri`ni{tva u vojsci. Jutro{wi je, naime, susret pape Ivana Pavla Drugog s poqskom vojskom u zra~noj luci u Ko{alinu bio, zapravo, wegov prvi izravni susret s pripadnicima poqske vojske, iako ve} ~etvrti put boravi u Poqskoj. Osvr}u}i se na to rekao je: “Po prvi mi je put u okviru mojega pohoda domovini data mogu}nost da govorim vojski na zasebnom skupu”. Spomenuv{i, daqe, da je kao papa pohodio mnoge zemqe, gdje je u mnogo slu~ajeva do~ekivan i ispra}an uz vojne po~asti po~asnoga odreda, a tako je bilo i u Poqskoj u sva tri prija{wa navrata, Sveti je otac rekao: “Po~asni odredi koji nose nacionalnu zastavu poseban su izraz suvereniteta dr`ave. Na sve~anosti dobrodo{lice gost koji poha|a doti~nu zemqu iskazuje po{tovawe toj zastavi, ~ime zapravo iskazuje po{tovawe dru{tva koje tim znakom o~ituje vlastiti identitet. Zastava je u svakoj vojnoj jedinici ne samo osobit znak te jedinice, nego, tako|er, i domovine za ~iju se stvar zala`u oni koji obavqaju vojnu slu`bu”. 813
Istaknuv{i da je, u poratnom razdobqu, onima koji su se nalazili u poqskoj vojsci, nedostajao bitni oslonac, a taj je slu`ewe domovini, papa je nadodao: “Vojna slu`ba nije samo zanat ili du`nost, nego treba da bude unutra{wi nalog svijesti, zapovjed srca. Poqska je vojna ba{tina stoqe}ima vojnu slu`bu povezivala s domoqubqem”. O du{obri`ni{tvu u vojsci je papa rekao: “Iskustvo crkve pokazuje da je du{obri`ni{tvo u oru`anim snagama izuzetno va`no. Kad sam bio sve}enik i biskup krakovske nadbiskupije, uveliko me je boqela ~iwenica da kod nas, zapravo, nema vojnog du{obri`ni{tva (2. “Du{obri`ni{tvo” u vojsci, institucija vojnih kapelana-ordinarija, koje je postojalo u Poqskoj pre nema~ke invazije, a koje je ukinuto po okupaciji, jer nije bilo ni vojske, nije postojalo posle rata. Obnovqeno je tek januara 1991, kada je osnovan “vojni ordinarijat” s biskupom “ordinarijem” na ~elu i oko 50 “vojnih kapelana” u kasarnama. Oni su, u stvari, zamenili prosovjetske politi~ke komesare) i da je u vojsci provo|eno posebno protivdu{obri`ni{tvo. Iz vojarni je ne samo izbacivan svaki oblik vjerskoga `ivota, nego se vojnicima onemogu}avalo da vjerski `ive ~ak i izvan vojarni, u kojima je ~esto vo|ena jaka ateisti~ka propaganda”. Nastavqaju}i, papa je istaknuo: “Ponovnom se uspostavom du{obri`ni{tva u vojsci besumwe uklonio zid kojim se poku{avalo vojsku odvojiti od dru{tva. Narod lak{e vojsku mo`e prepoznati kao svoju, kao sastavni dio dru{tva, ako ta ista vojska vojniku olak{ava, a ne ote`ava, da `ivi vrijednosti koje su posebno cijewene u wegovu o~inskom domu”. Sveti je otac naveo iskustva vojnih kapelana u raznim zemqama, koja pokazuju da je vojska posebno pogodna za evangelizaciju, za katehizaciju, za pribli`avawe molitvi i sakramentalnome `ivotu. Vojno je razdobqe za ve}inu mladi}a vrijeme zrelih odluka koje }e obiqe`iti sav wegov `ivot. Onima koji su vo|eni vjerom lak{e se je o~uvati od zabluda, ili ~ak od duhovnih lomova, nadodao je Sveti otac. Vojnike i ~asnike svoje domovine papa je potaknuo da vojni~ku slu`bu pro`mu domoqubqem, osje}ajem za pravdu, te skrbqu za sigurnost i slobodu Poqske. Zakqu~io je rije~ima Drugoga vatikanskoga sabora da se, uz crkvu, sve mogu}nosti miroqubivoga rje{avawa sporova, vladama ne mo`e nijekati pravo na zakonitu odbranu. U navedenom kontekstu jasne su ideje o vojnoj doktrini pape Jovana Pavla Drugog, ali neke stavke su posebno zna~ajne, naro~ito wegove re~i prema kojima “vojna slu`ba nije samo zanat ili du`nost, nego treba da bude unutra{wi nalog svijesti, zapovjed srca”, ili da je “poqska vojna ba{tina stoqe}ima vojnu slu`bu povezivala s domoqubqem” ({to je eufemizam za stalna nastojawa da se {to daqe prodre na pravoslavni, {izmati~ki, ruski istok). Neki biografi pape Jovana Pavla Drugog obja{wavaju wegovo pona{awe poqskim poreklom i tradicijom Poqske katoli~ke crkve. Yory Bla`inski (3. George Blazynski, Pape, Jozhu Paul II “Sphere books limited”, 1979, 814
str. 6, 7 i 8) svoje obja{wewe po~iwe godinom 966, kada je poqski vladar Mje{ko o`enio jednu ~e{ku princezu i time prihvatio hri{}anstvo, uvode}i Poqsku u orbitu Rimske crkve. Rascep iz 1054. godine ve} je bio na vidiku, pa je Mje{ko, “opredequju}i se za Rim, a ne za Vizantiju, Poqsku uveo u tokove zapadne kulture i pretvorio je u isturenu stra`u katoli~anstva na isto~nim granicama centralne Evrope. A kada je veliki knez Vladimir prihvatio isto~no hri{}anstvo, dva tada najve}a slovenska naroda, Poqaci i Rusi, po{la su dvama razli~itim i ~esto suprotstavqenim pravcima. Mje{ko je svome sinu i nasledniku, Bolesavu, Poqsku ostavio kao vazala svetog rimskog carstva, a Bolesav je, sledstveno tome, poqsku dr`avu pro{irio na Istok, sve do Kijeva”. Otada – i daqe, po Bla`inskom – “Poqska se smatrala legendarnim bastionom hri{}anstva”, a “sna`no istorijsko identifikovawe katoli~ke crkve s poqskim nacionalizmom postaje kqu~ni ~inilac poqske istorije”. Tako u najnovije vreme “jedva da u Poqskoj ima sela u kome sve{tenik nije dominantni ~inilac, mentor, psihijatar, pravnik, sudija, uop{te onaj koji je pozvan da odlu~uje o svim pitawima izme|u neba i zemqe”. S takvim “prtqagom” Karol Vojtila je do{ao u Vatikan da ga vodi. U prvom slu~aju Jovan Pavle Drugi misli da vojska koja ga slu{a treba da ide za “nalogom svijesti”, razume se, “svijesti” ustrojene po wegovom jednoumqu, koje poku{ava da nametne svemu svetu. Naime, Jovan Pavle Drugi smatra da vojnici treba da budu ne samo ratnici “nove evangelizacije” (vojtilovskog ujednoumqavawa sveta) prema hipoteti~nom “spoqwem” neprijatequ, nego i propagatori tog ujednoumqavawa u sredinama u koje se iz vojske budu vratili. Dakle, treba da budu i unutra{wa klero-politi~ka snaga. Koreni politike poqskog pape delimi~no bi se mogli objasniti nekim ocenama Poqaka Adama Mihwika. (4. Adam Mihwik je glavni urednik var{avskog dnevnika “Gazeta vibor~a”, organa “Solidarnosti”, a intervju je u tom listu objavqen 4. novembra 1993. godine) “U poqskom javnom `ivotu nije bilo obi~aja da se kriti~ki diskutuje na temu katoli~ke crkve... (pa su)... poqski biskupi stekli uverewe da je patriotska obaveza svakog po{tenog Poqaka da o crkvi govori iskqu~ivo dobro. Javna kritika crkve predstavqana je kao o~igledan znak duhovne bede. Zato je, posle pada komunizma, svaki kriti~ki glas, koji je bio prirodni rezultat ra|awa nezavisnog javnog mnewa, tretiran kao napad na crkvu i verske istine, a tako|e smatran nagove{tajem institucionalnih represija nad crkvom. Odgovaraju}i na te kritike, biskupi su se ~esto slu`ili jezikom opkoqene tvr|ave ili krsta{kog rata”. Prema Mihwikovom mi{qewu, na osnovu logike pape Jovana Pavla Drugog, “protivnik postaje neprijateq koji jedino zaslu`uje uni{tewe, dok se jezik slobode preobra`ava u retoriku odmazde”. Papa ima averziju i “prema samom principu podele crkve i dr`ave”, u ~emu se krije “izazov politi~ke instrumentalizacije crkve kao sponzora odre|enih politi~kih stranaka” i ~isto vojnih aktivnosti, {to je otelovqeno u ko{alinskoj vojnoj doktrini. 815
Vojni ordinarijati Vojni ordinarijati “ustrojeni su na osnovi pravila apostolske konstitucije Spirituali militum curae od 21. aprila 1986. (dakle, tek za papstvovawa Jovana Pavla Drugog), kao i “posebnih pravila sadr`anih u statutima pojedinih ordinarijata odobrenih od Svete stolice”, ka`e se u zvani~nim vatikanskim spisima. Vojni ordinarijati su, me|utim, osnivani i pre tog kanonskog formulisawa wihove delatnosti, pa je tako, u ovom veku, prvi vojni ordinarijat osnovan u ^ileu jo{ 1910. godine, zatim u Italiji 1925. (posle dolaska Musolinija na vlast) i u Nema~koj 1933. (u godini Hitlerovog dolaska na polo`aj kancelara Rajha). Slede}i su osnivani tek kasnije (1950. u [paniji, dok je jo{ Franko bio na vlasti, u Ju`noj Africi 1951, pod re`imom aparthejda itd.). Me|u posledwima osnovan je ordinarijat u Poqskoj i 1994. godine u Ma|arskoj. Prema odluci Drugog vatikanskog koncila, vojne ordinarijate treba ustanovqavati “po mogu}nosti u svakoj dr`avi”. U “Papinskom godi{waku”, zvani~noj vatikanskoj publikaciji, koja se smatra najpouzdanijim izvorom podataka o ustrojstvu katoli~ke crkve u celini, vojni ordinarijati se opisuju kao “posebna crkvena okru`ja, pravno izjedna~ena s biskupijama, uspostavqena za osigurawe duhovne pomo}i vernicima anga`ovanim u vojnom `ivotu i onima koji obavqaju delatnost tesno povezanu s oru`anim snagama”. Wima upravqa “vojni ordinarij koji je normalno i biskup, a poma`u mu kurijalni oficijali (tj. sve{tenici na slu`bi u ordinarijatu) i prikladan broj vojnih kapelana izabranih me|u svetovnim i redovni~kim klerom”. U slede}oj tabeli, prema podacima iz “Papinskog godi{waka” iz 1991. godine (5. Izvod objavqen u zvani~nom organu hrvatske katoli~ke crkve “Glasu Koncila”, Zagreb, br. 35 od 1. septembra 1991. godine) navedeni su podaci o broju (po kolonama) redovnih kapelana (1), pomo}nih kapelana (2) i redovnika na slu`bi u ordinarijatu (3). [panija Francuska Italija Zapadna Nema~ka* Portugalija Belgija Holandija Poqska Velika Britanija Austrija SAD Kanada Latinska Amerika** Azija (Filipini, Ju`na Koreja, Indonezija) Afrika (JAR, Uganda, Kenija Australija, Novi Zeland
(1) (2) (3) 263 318 700 262 111 2 153 91 310 116 154 ?*** 82 ?*** ?*** 77 29 ?*** 77 29 ?*** 59 193 13 35 10 ?*** 17 106 ?*** 680 789 18 69 83 18 459 331 138 135 2 56 )7 55 ?*** 31 64 ?***
* Pre ujediwewa s Isto~nom Nema~kom, gde i nije bilo vojnih ordinarijata. ** Brazil, Argentina, ^ile, Bolivija, Kolumbija, Paragvaj, Peru, Ekvador, Salvador, Dominikanska Republika. 816
*** U “Papinskom godi{waku” nisu navedeni odgovaraju}i podaci. Dakle, u 30 navedenih zemaqa deluje ukupno 2.345 redovnih i isto toliko pomo}nih kapelana, kojima poma`e 1.237 redovnika. U tim zemqama ukupno ima 3.395 vojnih crkava, a vojni kapelani su u oru`anim snagama u kojima slu`e uspeli da krste ili prevedu u katoli~anstvo ukupno 50.914 vojnika. Nema~ka iskustva O tome kako rade vojni vikari objavqen je zanimqiv tekst u hrvatskom zvani~nom nedeqniku katoli~ke crkve “Glasu Koncila”. (6. “Glas Koncila”, br. 38 od 22. septembra 1991. godine) Tekst je posebno zanimqiv zbog toga {to je re~ o intervjuu s nema~kim katoli~kim vojnim dekanom (ordinarijem) Valterom Tajsom, za koga se navodi da je “~lan nema~kog Ministarstva odbrane”, a i zbog zna~aja koji novi nema~ki Vermaht ima (ili }e imati). “Pastoralna slu`ba vojnih kapelana” (kojih je, zajedno s pomo}nim kapelanima, u Zapadnoj Nema~koj 1991. godine ukupno bilo 270), otpo~ela je 1953, ali je ozakowena 1956. godine Zakonom o vojnoj slu`bi, na osnovu kojeg se vojni kapelani smatraju dr`avnim slu`benicima. Wih imenuje biskup – vojni ordinarij – na slu`bu u trajawu od {est godina (s tim da se mandat mo`e obnoviti jo{ samo za jedan {estogodi{wi period), posle ~ega se “odslu`eni” vojni vikar vra}a u “civilnu” slu`bu. Svaka brigada nema~kog Bundesvera ima jednog kapelana, ali oni, kako ka`e Tajs, “nisu vojnici kao {to je to slu~aj u nekim drugim zapadnim zemqama”, pa “ne obla~e uniformu niti imaju oficirske ~inove”, ali “imaju slobodan pristup vojnicima gde god se oni nalaze, bilo u kasarni, na poligonu ili ~ak u ratnom podru~ju” (kakav je slu~aj bio u ratu u Persijskom zalivu). Oni rade i na brodovima, a prate vojsku i na manevrima. Sve{teni~ku ode}u su u ratu u Zalivu nema~ki vojni kapelani “zamenili za{titnim odelom s uo~qivim znakom krsta na epoletama”. “Vojni kapelan”, prema Tajsu, “ne uzima oru`je ni u ratnim prilikama, ali wegov pomo}nik, koji je u vreme mira civil, kada to zatreba postaje vojnik, ima oru`je i {titi sve{tenika”. U nema~koj vojsci vojni kapelani organizuju posebna vojna hodo~a{}a u nacionalna katoli~ka svetili{ta ili ona u inostranstvu, u francuski Lurd, na primer, kada se tamo sakupqaju vojnici hodo~asnici iz vi{e zemaqa. U tim prilikama organizuju se i posebne vojne parade i mar{evi kao svojevrsne manifestacije sile pod pokroviteqstvom crkve. Otkako je progla{ena hrvatska nezavisnost, na takve me|unarodne vojno-klerikalne skupove odlaze i hrvatske vojne grupe, a predvode ih biskupi. Za “godi{we duhovne ve`be, vojnik, ako to `eli, dobija sedam dana odsustva”, govori daqe Valter Tajs, navode}i i druge pojedinosti o delovawu vojnih vikara u Nema~koj: “Zanimqivi i korisni su svakodnevni li~ni razgovori u kojima se sre}u mladi} i sve{tenik... Susret vojnika sa sve{tenikom mnogima je podsticaj da posle u `ivotu nastave da budu aktivniji ~lanovi svoje crkve... Pastoralni rad s vojnicima, u pore|ewu sa radom ostalih `upnika, ima mnogostruke prednosti. Vojnici su grupa qudi sli~nog generacijskog doba, istog zanimawa, a kapelan se s wima sre}e ne samo nedeqom u crkvi, nego svakog dana, i to u radnom ambijentu. Oni imaju dovoqno vre817
mena jedni za druge... Odnos vojnog kapelana i oficira po svojoj je prirodi saradni~ki. Duhovni pastoral vojnika dr`ava finansira, a crkva oblikuje i vodi... Dr`avnoj upravi nije dovoqno da gra|ani u uniformi – vojnici – odr`avaju samo telesnu spremnost. Duhovno zdravqe ima istu vrednost za vaspitawe potpune li~nosti... Na{i oficiri i vojni kapelani odr`avaju dobru me|usobnu saradwu. Isti im je ciq – vaspitavawe ~oveka, iako svako deluje sa svog aspekta”. Sve {to Valter Tajs govori u potpunom je skladu s onim {to je papa Jovan Pavle Drugi izlo`io kao svoju vojnu doktrinu pred strojem poqskih vojnika u Ko{alinu, ali predstavqa i razradu te doktrine. U istom duhu je i wegova “poruka Hrvatskoj”. Naime, on Hrvatskoj preporu~uje da, uz “iskustvo iz Nema~ke, prou~i i ustrojstvo vojnih kapelana i u drugim dr`avama”, i obe}ava, ujedno, da }e wegov ured “vrlo rado pomo}i crkvi u Hrvatskoj, koliko god bude trebalo, u organizovawu pastoralnog rada s vojnicima”. Slu~aj Hrvatske Sada{wa Hrvatska ve} ima sopstvena “iskustva” iz vremena wene prethodnice, Paveli}eve NDH, u kojoj je Alojzije Stepinac bio vrhovni vojni vikar koji je pod sobom imao podre|eno “osobqe”, ~iji su neki ~lanovi ostali po zlu poznati. A i nova “iskustva” su ste~ena u vreme oru`ane secesije od nekada{we Jugoslavije, o ~emu se re~ito govori u tekstu pod naslovom “Vojnici s krunicama oko vrata”, objavqenom u “Glasu Koncila”. (7. Isto, br. 36 od 8. septembra 1991. godine) “Naoru`ani braniteqi Republike Hrvatske sve se ~e{}e vide s krunicama oko vrata. Zbog wih je naglo porasla potra`wa krunica, medaqica, kri`i}a i drugih nabo`nih privjesaka i oznaka. Pojavquju se oni pred fotoaparatima i TV kamerama naki}eni tim svetlim znakovima kao da je to ne{to sasvim naravno, wihovoj dobi i slu`bi podobno. Nije nam poznat slu~aj da bi se ikoja vojska na svijetu – regularna ili dobrovoqa~ka – tako ozna~avala. Istodobno i tisak po~iwe upozoravati da su stotine tih mladi}a na svim rati{tima u Republici Hrvatskoj ve} pre{li na drugi svijet bez utehe i pomo}i svetih sakramenata, jer jo{ nije ustanovqena sve}eni~ka slu`ba za vojnike. Nema sve}enika koji bi ih pratili sve do borbenih polo`aja. (8. U vreme objavqivawa tog teksta “vojno du{obri`ni{tvo” nije jo{ uvedeno (a ni do sada formalno), ali se o tome ~esto govori. Kao budu}i ordinarij naj~e{}e se pomiwe zagreba~ki pomo}ni biskup Juraj Jezerinac, prijateq vo|e neousta{ke Hrvatske stranke prava Dobroslava Parage) Uop}e nije protuslovno {to mladi}i koji idu braniti domovinu Hrvatsku i ukqu~no sve wima poznate ili nepoznate wezine vrijednosti, uzimaju na sebe vjerska, u ovom slu~aju ba{ tradicionalna katoli~ka obiqe`ja. Opredequju}i se za Hrvatsku, oni barem maglovito znaju da se svrstavaju uz nara{taje svojih predaka koji su tu istu Hrvatsku branili i za wu umirali kao katolici, zazivaju}i sveta imena Isusa i Marije... Jo{ uvijek nedovoqno naoru`ani, a na svaki podvig i na smrt spremni mladi}i, sasvim se naravno pouzdaju i u nadnaravnu za{titu... Oni, poput boraca starozavjetnog Izraela, osje}aju da je Bog, na ~iju su stranu i ne poznavaju}i ga dovoqno stali, zapravo du`an s wima se boriti”. 818
^lanak je nastavqen tvr|ewem da je u Hrvatskoj do{lo do “jedinstvene pojave” koja se sastoji u tome {to se “toliki mladi Hrvati priznaju vjernicima i ozna~uju vjerskim znakovima prije nego {to su vjeru upoznali”, te da, zbog toga, pred “crkvom u Hrvata” stoji “jedinstveni zadatak”: “Toj mlade`i – bilo da je pod oru`jem, bilo bez oru`ja u gra|anskoj svakodnevici – ta Crkva je du`na ustavno i primjerno otkrivati Boga kojega su ve} na spomenuti na~in prihvatili... Oni su ve} raspolo`eni prihvatiti ono {to spoznaju kao voqu Bo`iju. Treba im samo {to hrabrije, {to izravnije i {to jednostavnijim rije~ima predati ono {to je Bog crkvi povjerio... Uz krunicu ide dobar molitvenik, te siguran i pregledan katoli~ki katehizam, onda uvo|ewe u Bibliju i euharistiju. Zato je, pak, potrebno doista organizirano du{obri`ni{tvo za vjernike u hrvatskim oru`anim snagama. Odgovorne vlasti, dr`avne i crkvene, upravo se spremaju izabranom sve}eniku povjeriti slu`bu vojnog ordinarija koji u postrojbama braniteqa domovine ima one ovlasti i zadatke koje biskup ima u svojoj biskupiji. On }e zatim potra`iti od biskupa i redovni~kih poglavara stanoviti broj sve}enika koji }e se, cijelim radnim vremenom, odnosno potpuno, staviti na raspolagawe tome specifi~nom du{obri`ni{tvu... Va`no je da se razmjerno brza i djelotvorna organizacija takva du{obri`ni{tva usmjeri osvje{}ivawu vjerske ba{tine u onima koji je na tako neobi~an, a zapravo, biblijski na~in po~etno prihva}aju... Tko }e, ako ne vjerski slu`benik, koji }e s wim `ivjeti u svim opasnostima, mladom tako raspolo`enom i tako pou~enom ili nepou~enom vojniku re}i da onaj tko se okitio krunicom i kri`em treba hrabro odbijati neprijateqe... To je zadatak koji se ne mo`e ispustiti u doba kada taj vojnik mora sa~uvati Hrvatsku u sklopu onoga {to se, ne geografski, nego vrijednosno, zove Evropom”. U smislu “svrstavawa uz nara{taje svojih predaka koji su tu istu Hrvatsku branili i za wu umirali kao katolici, zazivaju}i sveta imena Isusa i Marije” – o ~emu je pisao “Glas Koncila” – u delu biv{e Bosne i Hercegovine ponovilo se u ovom ratu ne{to {to je bilo karakteristi~no za Paveli}evu NDH: neki katoli~ki klerici obukli su uniforme, blagosiqali oru`je, i sami se naoru`avali. To je u svom pismu kleru i vernicima mostarske biskupije i biskupije trebiwsko-mrkawske priznao sam tada{wi biskup Pavao @ani}: “Molim sve}enike”, ka`e se u tom pismu, “da se svom du{om zauzimaju za dobro svojih `upqana i braniteqa iskqu~ivo na podru~ju svojih `upa i da se na svoju ruku ne uniformiraju. Osim toga, zabrawujem bilo kojem sve}eniku na podru~ju na{ih biskupija da blagosiqa i nosi oru`je”. (Slu~ajno ili ne, ubrzo posle toga Pavao @ani} je penzionisan, a na wegovo mesto papa Jovan Pavle Drugi naimenovao je novog biskupa – dotada{weg upraviteqa rimskog Zavoda svetog Jeronima, nekada{weg glavnog ~vori{ta zloglasnog vatikanskog “tunela pacova” – Ratka Peri}a) Vojna doktrina sada{weg pape u obliku kasnije formulisane doktrine “humanitarne ingerencije” isprobana je na Srbima u biv{oj Bosni i Hercegovini: prvo ultimatumom da se povuku s odre|enih polo`aja oko Sarajeva, potom bombardovawem u okolini Gora`da, a ubrzo i pre}utkivawem mu819
slimanskog artiqerijskog napada na Br~ko, pa ~ak i objavqivawem da su Srbi “napali” Br~ko! Ograni~avawe suvereniteta u ime “humanitarne ingerencije” Sve je po~elo jo{ 6. avgusta 1992. sastankom pape Jovana Pavla Drugog s najbli`im saradnicima u zvani~nom papskom letwem sedi{tu u Kastel Gandolfu, blizu Rima. U ve~erwoj emisiji na hrvatskom jeziku, Radio Vatikan je 7. avgusta 1992. objavio: “Sveti otac je vrlo zabrinut zbog rata i stawa u Bosni i Hercegovini”, {to je “danas prije podne u razgovorima izjavio dr`avni tajnik Vatikana, kardinal An|elo Sodano”. I daqe: “O prilikama u Bosni i Hercegovini dr`avni tajnik, kardinal Sodano danas je prije podne, zajedno s tajnikom za odnose s dr`avama @an Lui Toranom, razgovarao s papom Ivanom Pavlom Drugim”. Jo{ neke pojedinosti saop{tene su slede}eg jutra u emisiji na italijanskom jeziku: “Ju~e je papa na sastanku u Kastel Gandolfu sa svojim najbli`im saradnicima potvrdio pravo humanitarnog me{awa u toj oblasti da bi se zaustavio rat (misli se na prethodno, u pregledu borbi pomenutu Bosnu i Hercegovinu, prim. A. A). Re~ je, precizirao je pontifeks, kako je kasnije rekao novinarima kardinal An|elo Sodano, o du`nosti da se interveni{e za okon~awe patwi stanovni{tva, o pravu na zaustavqawe ruke agresora. U suprotnom, komentarisao je vatikanski dr`avni sekretar, postaje se sau~esnik. Kardinal je posle izjavio da ima vesti, vi{e nego sigurne, o postojawu koncentracionih logora u kojima su internirani i sve{tenici i ~asne sestre.” Re~i Jovana Pavla Drugog, navedene {turo i nepotpuno, dopuwavane su iz dana u dan, komentarisane i u praksi primewivane, a iz raznih izvora i garnirane, pa je dobijena konsekventna celina, koja je oblikovana kao zvani~na politika Vatikana u korist vojne intervencije. Radio Vatikan je 3. septembra 1992. na hrvatskom jeziku javio: “Na velik su odjek u me|unarodnoj javnosti nai{le rije~i dr`avnog tajnika, wegove svetosti kardinala An|ela Sodana, ju~er u Kastel Gandolfu, kraj Rima, da je prijeko potrebno zaustaviti agresorski rat protiv republike Bosne i Hercegovine i pomo}i bosansko-hercegova~kom stanovni{tvu, te da je Sveti otac vrlo zabrinut zbog zbivawa u Bosni i Hercegovini”. “Danas je, s tim u vezi, na upit novinara da li ju~era{wa izjava kardinala, dr`avnog tajnika, zna~i promenu stava Svete stolice s obzirom na rat koji se vodi protiv Bosne i Hercegovine, u Dvorani za tisak Svete stolice izdano posebno priop}ewe u kojem se isti~e da je Sveti otac uvjek govorio o nepotrebnosti bratoubila~ke borbe i da je uvjek osu|ivao kr{ewe qudskih prava. ^ine}i tako, on ispuwava vlastitu duhovnu du`nost u prilog svih, bili oni katolici, pravoslavci ili muslimani. Brojni javni govori Svetog oca svima su poznati”, veli se u priop}ewu i nadodaje: “Kao sveop}i pastir katoli~ke crkve Sveti je otac posebno o`alo{}en vijestima koje govore o ubojstvima, zlostavqawima i drugim surovim postupcima protiv `ena i bespomo}ne djece, kao i protiv sve}enika, redovnika, redovnica, te svjetovwaka, vijestima koje govore o sprije~avawu biskupa da pohode svoje zajednice, vijestima koje govore o razarawu brojnih crkvi, bolnica i {kola, vijestima koje govore o progonima cijelih `upnih zajednica”. 820
Jo{ jednu verziju tog saop{tewa Radio Vatikan je dao 7. avgusta 1992. u emisiji na italijanskom jeziku, koja glasi: “U jednom saop{tewu Dvorane za {tampu, objavqenom ju~e, potvr|uje se tuga i indignacija pape zbog toga {to se nastavqa jedan tako surov rat”. Saop{tewe tako|e isti~e re~i koje je u ~etvrtak dr`avni sekretar, kardinal An|elo Sodano, uputio novinarima, smatraju}i nu`nim da podseti da je greh propu{tawa ako se ostane }utke i ne u~ini sve mogu}e kako bi se zaustavila agresija protiv stanovni{tva bez odbrane. Sau~esnik zla je i onaj koji }uti, isti~e saop{tewe u kome se potvr|uje pravo na me|unarodno me{awe radi razoru`awa onih koji `ele da ubijaju, ali ne da bi se favorizovao rat, nego da bi se onemogu}io. Izve{taj je dopuwen izjavom zagreba~kog nadbiskupa i kardinala Frawe Kuhari}a, koji je – na primedbu novinara da je papa, koji je govorio o pravu humanitarnog me{awa u toj ratnoj oblasti, govorio o du`nosti da se interveni{e kako bi se zaustavila ruka agresora – rekao: “Demokratske sile treba da na|u efikasan na~in zaustavqawa agresije”. “Humanitarna intervencija” i “srpski agresori” Ono {to vatikanski zvani~nici dotle nisu govorili izri~ito – da su Srbi, Srbija i Jugoslavija “agresori” – Radio Vatikan (koji to otada stalno nagla{ava) izrekao je to preko nadbiskupa Yona Rou~a, “predstavnika Biskupske konferencije SAD”. Wegova izjava, kao “slu`beno priop}ewe o te{kom stawu u Herceg Bosni tog dana, objavqeno preko Radio Vatikana 8. avgusta 1992, glasi: “U skladu s ve} ranijim izvje{}ima komisija ameri~kih biskupa o kr{ewu osnovnih qudskih prava, nadbiskup Rou~ isti~e srpsku agresiju kao stvarnost koja od me|unarodne zajednice zahtijeva neodgodiv i djelotvoran odgovor u za{titi nevinih u Herceg Bosni i Hrvatskoj”. Gledi{ta Jovana Pavla Drugog Radio Vatikan je istog dana interpretirao u italijanskom katoli~kom dnevniku “Avenire”, koji je objavio tekst “Papa je jo{ jednom uzdrmao svijet”: “Ta tvrdwa odrazuje se danas op}enito u svjetskom tisku, a posebno talijanskome. Gotovo svi dnevnici donose svoje komentare o tom papinom pozivu za hitnom pomo}i Herceg Bosni, te pi{u i o eventualnoj vojnoj intervenciji na podru~ju Bosne i Hercegovine.” Napomiwu}i kako su izjave Jovana Pavla Drugog u nekim delovima svetske javnosti bile protuma~ene kao “zaokret u papinom stavu o ratu protiv rata”, Radio Vatikan, 9. avgusta 1992, daqe ka`e: “Mi ne vidimo naro~iti zaokret... Prema tome, nema drasti~nog zaokreta (jer ga MI ne vidimo – prim. A. A) u katoli~kom moralu, kako mnogi poku{avaju danas dokazati.” Kampawa obja{wavawa i propagirawa papinog stava nastavqena je i 10. avgusta 1992, kada je Radio Vatikan preneo pisawe zvani~nog papskog dnevnika “Oservatore romano”: “Suo~ena s tragedijom biv{e Jugoslavije Sveta je stolica iz dana u dan podsticala me|unarodnu zajednicu kako bi se po{tovala humanitarna prava svih i svakog pojedinca, katolika, pravoslavnih i muslimana... Nije to tra`ewe oru`ane intervencije, nego tra`ewe obrane. I to je poziv da se pred barbarstvom koje je zavladalo ne stoji skr{tenih ruku. Prihvativ{i na~elo prava, du`nosti, humanitarnog mije{awa, me|unarodna zajednica ne mo`e ostati ravnodu{na... Nisu dovoqne usmjene ili, jo{ gore, praznorije~ne osude. @urno su potrebne djelotvorne osude i ne 821
raditi na tome odmah i bri`no, zna~i u~initi te{ki grijeh propusta, propusta pred ~ovjekom, pred cijelim ~ovje~anstvom, pred povje{}u”. Zvani~ni vatikanski dnevnik o~igledno protivure~i sam sebi, ali ono {to se nepobitno vidi iz navedenog teksta jeste da je “djelotvorna osuda” ni{ta drugo do – oru`ana intervencija protiv Srba. Jer, Radio Vatikan 14. avgusta 1992. ka`e da “inozemne novine, kao ’Gardijan’ ili sav italijanski tisak, op{irno izvje{}uju o zlo~inima u Bosni i Hercegovini, ali ujedno i komentiraju pisawe ’Oservatore romana’, isti~u}i pojedine naglaske i zala`u}i se, napose, da se, napokon, zaustavi agresor. Niko, me|utim, jo{ ne zna kako”. Radio Vatikan, me|utim, odmah ukazuje na neke predlo`ene na~ine: “Margaret Ta~er se izri~ito zala`e za zaustavqawe agresora, te postavqawe ~vrstih uvjeta koje bi Srbija imala po{tivati”; “Alojz Vagner, austrijski biskup, izravno napada zapadni svijet zbog inercije i {utwe”; “nadbiskup @an Lui Toran obja{wava... kako Sveti otac, zala`u}i se za zaustavqawe ove agresije, zapravo djeluje katoli~ki u punom smislu te rije~i.” U daqem propagirawu stava Jovana Pavla Drugog anga`ovao se direktor programa Radio Vatikana, jezuita Federiko Lombardi, koji je 10. avgusta 1992, u specijalnom komentaru, rekao: “Sveta stolica ima moralni autoritet koji `eli ~itav da baci u odbranu slabih i ugwetenih i za stvar mira. Zato interveni{e odlu~no i strasno pred svjetskim javnim mwewem. Dovoqno je podjsetiti se ponovqenih direktnih papinih apela... Sveta stolica ne odbija da se umije{a na vrlo te{kom i delikatnom terenu svakodnevne diskusije u me|unarodnoj zajednici”. Kampawa je nastavqena 13. avgusta 1992, kada je Radio Vatikan objavio intervju s Reneom Kostom, sekretarom francuske katoli~ke organizacije “Paks Kristi”, koji je rekao kako se “u pojedinim slu~ajevima, da bi se spre~ilo ve}e zlo, mo`e govoriti o upotrebi sile” i da je “glavni agresor srpska vojska”. Na pitawe: “Da li postoje tako jaka sredstva pritiska koja bi Srbiju dovela do sasvim druk~ijeg stava, na primer, embargo”, odgovorio je: “U na{e doba bi bilo prikladnije govoriti o pravednoj odbrani i o pravu zajedni~kog otpora agresoru.” Na osnovu stava pape Jovana Pavla Drugog govorio je zvani~ni vatikanski predstavnik na zasedawu Komisije OUN za qudska prava u @enevi. U uvodu izve{taja o tome Radio Vatikan je, 14. avgusta 1992, rekao kako se u Komisiji govori “o zlodjelima i pokoqima {to ih ~ine Srbi nad hrvatskim i muslimanskim stanovni{tvom”, te da se “na tom sastanku Srbija na{la na optu`eni~koj klupi”. I daqe: “Vatikanski predstavnik je istaknuo nastojawe Svetog oca oko pomirivawa qudi... On je u vi{e navrata javno osudio kr{ewe qudskih prava i branio prava napadnutih... Sveta stolica energi~no protestira zbog toga {to su suverene i nezavisne, me|unarodno priznate, dr`ave napadale teroristi~ke bande koje dobivaju pomo} izvana.” Ocewuju}i taj govor Radio je naveo da su podaci bili takvi da ih je “potvrdio predstavnik Bosne i Hercegovine Ejub Gani}”, posebno opisuju}i “strahote kojima srpske ubojice podvrgavaju zato~enike”. 822
Vatikan i Izetbegovi} Za daqu vatikansku propagandu “humane ingerencije” zna~ajno je bilo uspostavqawe diplomatskih odnosa izme|u Izetbegovi}eve vlasti i Vatikana na najvi{em nivou i boravak kardinala Ro`ea E~egaraja, kao li~nog papinog izaslanika, u Hrvatskoj i u Bosni i Hercegovini. O uspostavqawu tih odnosa u Vatikanu je, 20. avgusta 1992, preko Radio Vatikana, objavqeno posebno zvani~no saop{tewe, u kojem se “podsje}a na sada{we vrlo te{ko stawe koje je izazvao rat protiv republike Bosne i Hercegovine”. [to se ti~e misije kardinala E~egaraja, ona je na Radio Vatikanu istoga dana bila predmet posebnog zvani~nog saop{tewa o tome da u Hrvatskoj i u Bosni i Hercegovini “razni su sagovornici izrazili svoju zahvalnost Svetome ocu {to je poslao kardinala Ro`ea E~egaraja da izravno, na licu mjesta, vidi patwe svega pu~anstva, katoli~kog, pravoslavnog i muslimanskog. Oni su tako|er istakli da zalagawa me|unarodne zajednice, iako su brojna, nisu dostatna”. “Vrativ{i se u Rim, kardinal je o svemu izvjestio Svetoga oca”, o ~emu je, tako|e preko Radio Vatikana, objavqeno zvani~no saop{tewe, prema kojem je “nedavni boravak kardinala Ro`ea E~egaraja u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini svjedo~anstvo qubavi pape i katoli~ke crkve prema svakom ~ovjeku, bez obzira na wegov svjetonazor i vjersku pripadnost i solidarnost s ~ovjekom i narodima koji pate”. Daqe se ka`e kako “zalagawa me|unarodne zajednice za mir nisu dostatna, iako su brojna” i kako se “sve {to se poduzme za uspostavu mira, razbije o hridi svakodnevne stvarnosti ili se utopi u more rascjepkanih i me|usobno ~ak proturje~nih stavova Zapada”. Tome je na Radio Vatikanu, 24. avgusta 1992, dodato: “Odgovaraju}i na pitawa prisutnih novinara, Navaro Vaqs je ponovno naveo rije~i Svetoga oca o potrebi da se napad na Bosnu zaustavi, te rije~i kardinala Sodana o humanitarnom mije{awu i razoru`avawu napada~a.” (Koga li do – Srba!) U svom odmarali{tu u Kastel Gandolfu, Jovan Pavle Drugi je i direktno govorio “skupini od 63 prognanika iz Bosne i Hercegovine, uglavnom `ena i djece, smje{tenih u jednoj vojarni u Pjeve di Kadore, u sjeveroisto~noj Italiji”. To je na noge mu dovedeno “katoli~ko i muslimansko pu~anstvo iz Sarajeva i okolice”, koje mu je uputilo apel za pomo}. “Drama je tih qudi”, ka`e Radio Vatikan, “papi dobro poznata, jer s najve}om pozorno{}u prati sva zbivawa u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini koje su zahva}ene agresorskim ratom. Zbog toga je ju~er ponovno svratio pozornost – kako re~e doslovno – na tragi~no stawe u kojemu se ve} previ{e vremena nalazi napa}eno pu~anstvo Bosne i Hercegovine, te je opet pozvao one koji imaju javne odgovornosti da u~ine sve {to je mogu}e, mirno i bez oklijevawa, kako bi se postigli `eqeni rezultati, te u Bosnu i Hercegovinu vratio mir.” Jovan Pavle Drugi, dakle, stalno tra`i vojnu akciju protiv Srba, jer, kako je Radio Vatikan obnarodovao, “papa ne mo`e {utjeti”. Saop{tio je to zvani~ni vatikanski predstavnik za {tampu Hoakin Navaro Vales, kojeg je 29. avgusta 1992. citirao Radio Vatikan: “Papa i u vrijeme svojega zaslu`enoga odmora vrlo dobro je informiran, naro~ito u vezi s londonskom konferencijom (u to vreme odr`avanom, prim. A. A), te novim ratnim vihorom koji se nadvija nad Irak. Papa dobro prati me|unarodne doga|aje napo823
se u vezi s eti~kim obavezama kad se radi o tome vaqa li intervenirati ili ne. Za eti~ki problem za pona{awe prema agresoru, papa je upotrijebio izraz koji treba dobro shvatiti da se, naime, ne radi o napadu na agresora, nego o razoru`awu. Kad je, naime, netko napadnut, moralna je du`nost intervenirati tako da se napada~ razoru`a.” Ubrzo posle toga, 3. septembra 1992, u kontekstu obja{wavawa papinog gledi{ta, Radio Vatikan je naveo izjave dvojice ameri~kih nadbiskupa. Wujor{ki nadbiskup i kardinal O’Konor, koji se upravo tada nalazio u Hrvatskoj, u svom listu “Katolik Wujork” napisao je “kako humanitarna pomo} `rtvama rata u Bosni i Hercegovini nije dovoqna”, jer “kruh nije sredstvo da se smire teroristi”. Mek Kerik, drugi wujor{ki nadbiskup, izjavio je agenciji Atik da bi se “sva zvjerstva morala izravno pripisati Srbima”, pa je, uz to, “kritizirao Evropu koja je stala na srpsku stranu”. Sli~no je pisao i francuski katoli~ki dnevnik “La kroa”, koji je, prema Radio Vatikanu, kritikovao Evropu, {to “umjesto da odlu~no intervenira, {aqe humanitarnu pomo}”. List dodaje: “Po`ar mogu sprije~iti evropske zemqe pravom blokadom, bombardirawem srpskih avionskih baza i vojnih konvoja. Nije jednostavno; ali vaqa poku{ati.” Radio Vatikan je dan kasnije, 5. septembra 1992. intervjuisao vrhovnog italijanskog vojnog vikara, monsiwera \ovanija Maru, koji je rekao: “Mi treba da se ume{amo, ali me{awe mo`e da donese i rizike i posledice. Sve to ne treba da nas zaustavi, ne treba da nas zapla{i”. Papine teorije u praksi Posle zasedawa Komisije za qudska prava u @enevi opredeqewe pape Jovana Pavla Drugog preneseno je i na pra{ko zasedawe KEBS-a. O tome je Radio Vatikan, 17. septembra 1992, objavio veoma dug izve{taj, koji u celini glasi: “Danas je predstavnik Svete stolice na KESS (hrvatska skra}enica – prim. A. A) pozvao me|unarodnu zajednicu da problem Bosne i Hercegovine rije{i dosqedno{}u rije~i i djela. Zasjedawe se konferencije odr`ava u Pragu od 16. do 18. rujna, a Svetu stolicu na woj predstavqa monsiwor Alen Pupen iz vatikanskog Dr`avnog tajni{tva. On je ju~er odr`ao govor o ratu u Bosni i Hercegovini, te postavio pitawe: za{to Konferencija za sigurnost i suradwu u Evropi izgleda nemo}na pred sukobom? [ta mo`e u~initi za stanovni{tvo? Kojim sredstvima podr`ati pregovore u toku kako bi se zaustavila neprijateqstva, a sukobqene strane uvjerile u odlu~nost me|unarodne zajednice? Kako toj zajednici vratiti mirovnu inicijativu? Konferencija ne mo`e biti ravnodu{na na patwe stanovni{tva” – rekao je vatikanski predstavnik i tra`io da se sva sredstva stave u slu`bu humanitarne pomo}i. “Ova konferencija mora odgovoriti patnicima i biti vjerna svome poslawu, postaju}i savjest cijeloga kontinenta. Zajednica dr`ava, predstavqenih u Konferenciji, ima ne samo pravo nego i du`nost humanitarnog posizawa, za {to je potrebna politi~ka odlu~nost, te doslijednost rije~i i djela. Konferencija odgovara poslawu ako odlu~no osokoli sudionike Londonske konferencije da postignu sporazum. Stanovni{tvo ne smije vi824
{e biti talac sukobqenih skupina. Humanitarna pomo} mora biti osigurana. Nadaqe je predstavnik Svete stolice istaknuo da su humanitarnomu pravu potrebna sredstva kojima bi zara}ene strane shvatile da stanovni{tvo ne ovisi o wihovoj voqi, nego da se za w zauzima ova konferencija, spre~avaju}i uni{tavawe qudskih `ivota. Izaslanstvo se, pak, Svete stolice smatra du`nim podsjetiti da je potrebna politi~ka odlu~nost dr`ava-~lanica Konferencije za sigurnost i suradwu u Evropi. One moraju djelima, a ne samo rije~ima, pomo}i da odgovorni za oru`ane napade ~uju zdravi razum. Ona ne smije ostati nijema pred ratom koji je agresija i teritorijalno i etni~ko {irewe, pri ~emu se cijelo stanovni{tvo prisiqava na napu{tawe prebivali{ta, stvaraju}i ozra~je straha. Evropska zajednica ne mo`e prihvatiti etni~ko ~i{}ewe koje oru`jem provodi mala skupina – rekao je predstavnik Svete stolice i upozorio Konferenciju da je rat kojemu je svrha etni~ko ~i{}ewe neprihvatqiv u suvremenoj Evropi, a oni koji ga podr`avaju ne spadaju u me|unarodnu zajednicu. Rat ne mo`e paralizirati me|unarodnu zajednicu, teritorijalno se ~i{}ewe mora sprije~iti svim sredstvima, jer je to opasan demon pro{losti. Konferencija to mora jasno podr`ati, pridr`avaju}i se prava i na~ela nove Evrope. Konferencija ne}e prihvatiti povrede qudskih prava i osnovnih sloboda, jer bi to bila uvreda evropskoj moralnoj savjesti – rekao je nadaqe monsiwor Pupen. Me|unarodna zajednica mora biti politi~ki odlu~na i u pitawu humanitarne pomo}i na moru, zemqi i rijekama. Napokon je predstavnik zatra`io da Jugoslavija za svoju prisutnost na Konferenciji po{tuje helsin{ki zavr{ni dokument, integritet Bosne i Hercegovine, da osudi etni~ko ~i{}ewe, te ostvari demokraciju i po{tivawe mawina na svojem podru~ju. Konferencija za evropsku sigurnost i suradwu objavila je danas u Pragu izvje{taj Komisije koja je od 29. kolovoza do 4. rujna obi{la 21 koncentracioni logor u Bosni i Hercegovini pod vo|stvom engleskih stru~waka i qe~nika Tomsona i Blekvila. Oni su izjavili da su pokoqi i zlodjela {to su ih vidjeli u Bosni i Hercegovini stra{niji od onih {to su ih po~inili nacisti u koncentracionim logorima za vrijeme Drugog svjetskog rata. Vrlo je zanimqiv izvje{taj {to ga je Konferenciji podnio Mazovjecki nakon svog povratka sa putovawa po dr`avama koje su nastale na podru~ju biv{e Jugoslavije.” Prema oceni upu}enih posmatra~a, govori predstavnika Vatikana u Komisiji za qudska prava u @enevi i na pra{kom KEBS-u znatno su uticali na neke delegate, a i na kona~no zauzete stavove. Taj se uticaj, posebno u @enevi, ogledao u odre|ivawu Tadeu{a Mazovjeckog, li~nog prijateqa pape Jovana Pavla Drugog, za anketara o stawu na jugoslovenskim prostorima. Ubrzo se, u nema~koj emisiji Radio Vatikana, javio pro~elnik vatikanske kongregacije za nauk vere (naslednice biv{e inkvizicije), kardinal Jozef Racinger (Nemac). U interpretaciji Radio Vatikana, 19. septembra 1992. na italijanskom jeziku, on je rekao: “Uvek je vrlo te{ko proceniti sa sigurno{}u principe evan|eqskog morala u konkretnim slu~ajevima. Vojna intervencija je problemati~na, ali opravdava odbranu humanitarne po825
mo}i za civilno stanovni{tvo. Sumwivo je da li je zakonita upotreba oru`ja radi okon~awa terorizma. Mislim ipak da ka`em da treba da bude dozvoqena upotreba oru`ja protiv nehumanosti i brutalnosti rata... Za{tita humanitarne pomo}i treba da bude garantovana i oru`jem.” Posle te ratoborne izjave Radio Vatikan je 25. septembra 1992. preneo posebnu izjavu Pupena, predstavnika Vatikana na KEBS-u. Na pitawe da Sveta stolica ne govori samo o pravu nego i o du`nosti humanitarnog intervenisawa i {ta konkretno zna~i vojna podr{ka u korist stanovni{tva napadnutog u Bosni, Pupen je odgovorio: “Sveta stolica smatra da me|unarodna zajednica danas ima du`nost da pomogne civilnom stanovni{tvu. Nije re~ o tome da treba podr`ati vojnu intervenciju kao takvu, nego se podr`ava mogu}nost upotrebe sile radi odvra}awa i ube|ivawa”. Sve navedeno vatikanska propaganda je pratila stalnom “razradom” u kojoj najistaknutije mesto imaju izrazi kao “srpski krvnici”, “teroristi” i sli~ni. Govor diplomatama U novogodi{wem govoru diplomatama 1993. godine, papa Jovan Pavle Drugi obnarodovao je sopstvenu doktrinu ograni~enog suvereniteta, veoma sli~nu onoj koju je, svojevremeno, razradio sovjetski lider Leonid Bre`wev. Dok je prema Bre`wevqevoj “doktrini” trebalo intervenisati kada je “socijalizam u opasnosti”, Jovan Pavle Drugi smatra da je vojna intervencija nu`na iz “humanitarnih razloga”. Kao {to je Bre`wev bio taj koji treba da odlu~i kada je “socijalizam u opasnosti”, tako Jovan Pavle Drugi presu|uje kada se sti~u “humani razlozi” za intervenciju, ali do sada samo protiv Srba. “Po{to se iscrpe sva djelotvorna sredstva, stupa na snagu pravo humanitarne intervencije sa svrhom da se agresora razoru`a i da se ponovno uspostavi po{tivawe prava ugro`enog pu~anstva”, rekao je papa u hrvatskom prevodu Radio Vatikana 16. januara 1993. i dodao: “Pravo humanitarnog mije{awa u unutra{we stvari pojedine dr`ave ja~e je od na~ela suvereniteta te iste dr`ave” Nema nikakve sumwe u to da je biv{a Bosna i Hercegovina – zato {to se u woj za svoja prava bore Srbi – ve} tada bila odre|ena kao prvi poligon za isprobavawe papine doktrine ograni~enog suvereniteta, jer papin re~nik, potpomognut svakodnevnom propagandnom i antisrpskom harangom Radio Vatikana i drugih vatikanskih i provatikanskih sredstava informisawa, a i izjavama najistaknutijih vatikanskih zvani~nika, ne ostavqa nikakvu sumwu u to koga on ima na umu. To je on i rekao diplomatama: “U na{oj blizini, ekselencije, dame i gospodo, rat razvija svoje nemilosrdno divqa{tvo. Mislimo na bratoubila{tvo u Bosni i Hercegovini. Sva je Evropa zbog toga poni`ena, wezine su institucije osramo}ene”. Papa, dakle, “poni`enu” Evropu poziva na ratnu akciju protiv Srba u biv{oj Bosni i Hercegovini, jer je biv{a centralna jugoslovenska republika “izlo`ena okrutnoj agresiji koja te`i etni~kom ~i{}ewu i osvajawu tu|ih podru~ja”. Tom pozivu (kod Gora`da) odazvali su se 10. i 11. aprila 1994. godine Amerika, Atlantski pakt i wima podre|ena OUN, a kasnije i muslimani napadom na Br~ko. 826
Rat u Zalivu i “situacija na Balkanu” Krajem 1993. godine papa Jovan Pavle Drugi naduga~ko je objasnio svoja gledi{ta u razgovoru s novinarima {panskog dnevnika “En Pais”. (9. Radio Vatikan, 3. septembar 1992. godine) Izme|u ostalog, veoma je zanimqiv wegov odgovor na pitawe: “Da li se mo`e govoriti o evoluciji papine misli od rata u Kuvajtu do rata u Jugoslaviji?” Novinar {panskog dnevnika, naime, uo~io je da se papa Jovan Pavle Drugi protivio bombardovawu Iraka, a zalagao za bombardovawe Srba, pa otuda i takvo pitawe. Papin odgovor – koji najboqe dokumentuje antisrpsko opredeqewe vatikanskog poglavara i wegovu dvoli~nost – glasi: “Uvek sam bio protiv rata i uvek u okvirima onoga o ~emu sam ranije govorio. Drugim re~ima, rat je opravdan samo kad je wegov ciq odbrana, zato {to smatram da svako od nas ima pravo da se brani. Naime, u vreme rata u Zalivu postojao je druga~iji problem. Mislim da u svojoj drugoj fazi rat u Zalivu nije u tolikoj meri bilo odbrambeni rat, koliko kazneni... Bilo je poku{aja da se ovom sukobu da karakter verskog rata. Sve to obja{wava stav Svete stolice, stav koji je uvek bio u skladu sa gorepomenutim na~elima, kao i sa wenom posebnom ulogom u me|unarodnoj zajednici. Situacija na Balkanu je druga~ija. Pred nama je zaista dramati~an problem. Vidimo da se u biv{oj Jugoslaviji s komunizmom vremenski podudarilo bu|ewe radikalnih nacionalizama koji su podstakli nasiqe i izazvali u`asne patwe nevinih. Stav Svete stolice je uvek bio slede}i: izbegavati bratoubila~ki rat. Kada su prvo Slovenija, zatim Hrvatska i, na kraju, Bosna i Hercegovina, odlu~ile da proglase nezavisnost i krenule tim putem, one su imale apsolutno pravo da to u~ine.” Papa blagosiqa intervencioniste Svoju politiku podr{ke secesionistima i razbijawu Jugoslavije Jovan Pavle Drugi nastavio je da obja{wava odmah na po~etku 1994. godine, kada je, prema zvani~nom saop{tewu, prenesenom preko Radio Vatikana 3. januara 1994. “primio stotiwak vojnika nizozemske vojne mornarice koji svojim brodovima na Jadranskom moru, zajedno s ratnim mornaricama nekih drugih zemaqa, kontroliraju promet prema biv{oj Jugoslaviji”, posebno “prema srpsko-crnogorskoj Jugoslaviji koja je pogo|ena jo{ te`im i stro`im sankcijama”. Bilo je, kasnije, jo{ prijema i blagosiqawa pripadnika soldateske poslate da gu{i Jugoslaviju, a ve} sutradan po primawu Holan|ana usledio je “dvodnevni studij” u Vatikanu, posve}en nala`ewu “re{ewa” za “jugoslovensku krizu”. Radio Vatikan je 8. januara 1994. saop{tio da su doneseni zakqu~ci koji su potpuno u skladu s uvodnim “uputama” Jovana Pavla Drugog: “O~ito je do{lo do izra`aja da se tu ne radi o vjerskom, ve} o nametnutom ratu... Istaknuto je, ujedno, da se nikako ne mo`e prihvatiti ~iweni~no stawe osvojenih podru~ja i gradova... Na~elo nepravde ne mo`e biti osnova mira, kao {to to ne mo`e biti ni zahtjev za etni~ki ~istim podru~jima. O{tro je osu|eno etni~ko ~i{}ewe, spre~avawe pru`awa humanitarne pomo}i...” itd. 827
Odmah zatim Jovan Pavle Drugi sazvao je diplomatski kor akreditovan pri Vatikanu i, u zamenu za novogodi{we ~estitke koje su mu gosti uputili, ponovo je govorio o svojoj doktrini ograni~enog suvereniteta i “humanitarnoj intervenciji” kao i prethodne godine, samo je bio samouvereniji i sigurniji u to da je obavio “dobar posao” i da }e – {to se i dogodilo – umnogome uticati na svetske dr`avnike. Prema svojoj vojnoj doktrini i doktrini ograni~enog suvereniteta, papa Jovan Pavle Drugi i li~no posve}uje veliku pa`wu vojnim kapelanima, {to je posebno pokazao 11. marta 1994. kada je primio u~esnike Tre}eg me|unarodnog kongresa vojnih ordinarija koji je tih dana odr`avan u Rimu. Na wemu je u~estvovalo oko 70 vojnih biskupa i sve{tenika iz 27 zemaqa Evrope i obe Amerike. On im je tada odr`ao govor koji u zvani~noj verziji, saop{tenoj preko Radio Vatikana, glasi: “Isti~u}i va`nost vojnih kapelana i pastoralnog rada u vojsci, Sveti je otac napomenuo da je prvotno poslawe kapelana duhovno pomo}i vojnicima i odgajati ih za mir i nastavio: “To je posebno va`no kada vojska, pod okriqem UN, {titi qudska prava i omogu}ava humanitarnu pomo} u krajevima koje je pogodila nesta{ica, epidemije ili druge nesre}e”. Osvr}u}i se na temu kongresa “Nova evangelizacija” u vojsci, ~emu laici imaju napose doprinijeti, papa je istaknuo kako to zapravo zna~i odgajati vojnike za djelatnike mira. “Povjesni kontekst nakon pada Berlinskog zida i prevladavawa hladnoga rata ~ini sve suvremenijom ovu novu sliku vojnika” – rekao je papa. “Na~elo neravnodu{nosti, odnosno humanitarnog posezawa u drame naroda, daje vojniku i vojsci novu i va`nu ulogu. Evan|eqe mo`e pru`iti odlu~niji poticaj od bilo kakvog politi~kog i ekonomskog razloga” – istaknuo je papa, te dodao da “kr{}ani-laici u vojsci mogu potaknuti ovo poimawe vojne slu`be, odgajaju}i savjest, {ire}i vrednote pravde, solidarnosti i mira koji su temeq me|unarodnog pravnog poretka.” Tom skupu je 8. marta 1994. bio posve}en i poseban izve{taj Radio Vatikana koji ~ini celinu s navedenim re~ima Jovana Pavla Drugog. U wemu je re~eno da je skup priredila Kongregacija za biskupe, koja u svom sastavu ima “Sredi{wi ured za uskladbu du{obri`ni{tva vojnih biskupa”, a ciq mu je bio unapre|ivawe razmene iskustava iz rada s vojnicima u onim zemqama u kojima postoje “slu`be verske brige za vojnike i oficire”, tj. vojni ordinarijati. “Skup je po~eo”, ka`e se u izve{taju, “uvodnim izlagawem kardinala Bernardena Gantina, pro~elnika Zbora za biskupe. Posebnu pozornost tijekom dana{wega prijepodneva privuklo je predavawe koje je odr`ao nadbiskup @an Lui Toran, tajnik za odnose Svete stolice s dr`avama. On je govorio o du{obri`ni~koj skrbi za pripadnike mirovnih snaga i prijedlozima Svete stolice koje je o tome dala UN. Skladnim djelotvornim sredstvima vaqa promicati i jam~iti osnovno pravo na odgovaraju}u duhovnu skrb svakoga vojnika, pripadnika bilo koje vjerske zajednice – istaknuo je pri tom nadbiskup @an Lui Toran, te naveo podatak da je od 1948. do 1993. u sastavu mirovnih snaga UN bilo oko 650.000 vojnika i da ih trenutno ima preko 75.000 podrijetlom iz 70 zemaqa”. 828
“Podsjetiv{i da se me|u tim vojnicima i ~asnicima nalazi vrlo velik broj katolika, tajnik za odnose Svete stolice s dr`avama upozorio je na nedostatak sredstava koje dr`avne vlasti stavqaju na raspolagawe vojnim kapelanima kako bi mogli biti na usluzi i mawim skupinama vojnika. U vezi s tim je istaknuo da je potrebno da vojni biskupi od vlada svojih zemaqa zatra`e da se zalo`e za rje{ewe toga pitawa, te da duhovna skrb za svakoga pojedinog vojnika postane stvarnost.” O~igledno je, na osnovu navedenog, da Vatikan veoma veliki zna~aj pridaje delovawu svojih vojnih kapelana u snagama Organizacije ujediwenih nacija, u na{em slu~aju u UNPROFOR-u, {to je jedan od na~ina pro{irivawa uticaja Vatikana i primewivawa vojne doktrine i doktrine ograni~enog suvereniteta pape Jovana Pavla Drugog, a {to bi moralo biti predmet posebne pa`we zainteresovanih. Na to upozorewe ne uti~e ni ~iwenica da se vatikanska diplomatija nedavno trudila da ishodi dolazak pape Jovana Pavla Drugog u Beograd, jer je to bio samo poku{aj da se pravi stav Vatikana “kozmeti~ki” popravi, {to je o~igledno ako se ne prenebregnu istovremeni napadi na Srpsku pravoslavnu crkvu, {to je tako|e deo globalne strategije Vatikana. Autor iznosi konkretne ~iwenice o vojnoj doktrini Jovana Pavla Drugog i izvla~i zakqu~ke koji su potvr|eni doga|ajima na teritoriji biv{e Jugoslavije. S obzirom da autor dnevno prati pisawe {tampe i emisije Radio Vatikana, lako mo`e da se sagleda uticaj stavova Jovana Pavla Drugog na razvoj doga|aja na teritoriji biv{e Jugoslavije. Ako se izvr{i prosta analiza doga|aja, ali ne sagleda onako kako ih interpretira Jovan Pavle Drugi, ve} prema istinitim ~iwenicama, i one se uporede sa stavovima Jovana Pavla Drugog, onda se mo`e zakqu~iti da je svaki wegov stav ujedno i naredba koja prethodi zlo~inima nad Srbima. Na to gotovo da nema nikakav uticaj to {to Jovan Pavle Drugi za dela wegovih naredboprimaca optu`uje Srbe, koji ne mogu da snose odgovornost za wegove la`i. 36. 19. U ~asopisu “Zbiqa”, od 15. oktobra 1998. godine, pod naslovom “Ameri~ki re`im – ogor~eni protivnik hri{}anstva”, sa podnaslovom “Ameri~ka strategija na Balkanu”, objavqen je tekst: Zapis javne tribine ~lanova Fondacije lorda Bajrona za balkanske studije, odr`ane u Domu omladine u Podgorici 18. marta 1998. u organizaciji Mitropolije Crnogorsko-primorske i u prisustvu mitropolita Amfilohija U okviru nedavne posete delegacije Fondacije lorda Bajrona Srbiji, Crnoj Gori i Republici Srpskoj odr`an je niz javnih tribina, konferencija za {tampu i privatnih susreta za uticajnim li~nostima javnog i politi~kog `ivota u srpskim zemqama. U~esnici tribine u Podgorici bili su: Profesor Ronald Ha~et (Hatchett), direktor Centra za me|unarodne studije Univerziteta sv. Tomasa iz Hjustona u Teksasu; raniji visoki funkcioner Reganove administracije na be~kim pregovorima o kontroli naoru`awa sa SSSR-om; do 1983. visoki oficir ameri~kog ratnog vazduhoplovstva. Redovni saradnik dnevnog lista “Hjuston kronikl”, Dr Tomas Fleming, urednik uglednog ameri~kog mese~nog ~asopisa za pitawa kulture i politike “Hronike” (Chronicles), svojevremeni predava~ 829
klasi~nih jezika i kwi`evnosti na vi{e ameri~kih univerziteta; pisac, kwi`evni kriti~ar i autor niza zapa`enih ~lanaka na temu krize na podru~ju Jugoslavije u ameri~koj periodici. Dr Sr|a Trifkovi}, suosniva~ i izvr{ni direktor Fondacije lorda Bajrona, dugogodi{wi saradnik Svetske slu`be Bi-Bi-Sija, postdoktorant Huveovog instituta na Stanfordu, ~lan Krunskog ve}a i svojevremeni predstavnik Republike Srpske u zapadnom svetu, autor niza studija i novinskih tekstova objavqenih na temu balkanske krize u Evropi i SAD. Gosti na podgori~koj tribini govorili su bez pripremqenih bele{ki, spontano, uz konsektivni prevod sa engleskog na srpski. Stoga i bele{ke sa wihovog nastupa treba ~itati kao zapis jednog dinami~nog ali slobodno improvizovanog razgovora, a ne kao autorizovani tekst. Sr|a Trifkovi}: Pretpostavqam da }e ovo {to }ete ve~eras ~uti za mnoge predstavqati iznena|ewe, jer smo navikli da nam iz zapadnog sveta iskqu~ivo dolaze qudi koji nam sole pamet i u~e nas kako treba da se pona{amo kako treba da budemo dobri pripadnici “novog svetskog poretka” i {ta sve moramo da uradimo, jer }emo ina~e trpeti te{ke posledice wihovog gneva. Ti nosioci lo{ih vesti iz zapadnog sveta toliko su ogrezli u svojoj aroganciji da sa nama vi{e i ne `ele da razgovaraju druga~ije nego prete}im tonom, tonom deqewa lekcija, tonom superiornosti, nadmene bahatosti gospodara novog poretka. Veoma mi je drago {to ipak na tom Zapadu ima qudi od pera i ugleda koji ne spadaju u bahate nosioce mo}i, ve} su, naprotiv, svesni da su imperijalni tvorci tog novog poretka ne samo neprijateqi nas ovde, nego da su tako|e neprijateqi tradicije, kulturnih korena i istorijskog iskustva same Amerike i zapadnog sveta u celini. Kao {to je profesor Ha~et u vi{e navrata rekao u svojim nastupima: “Ameri~ka politika je antisrpska zato {to je politika ameri~ke administracije – antiameri~ka!” To je politika qudi koji te`e da zaborave i zatru evropsko i hri{}ansko nasle|e same Amerike, u ime “multikulturalizma” i tzv. politi~ke korektnosti. Od wih se ne mo`e o~ekivati ni{ta drugo, nego da na isti na~in te`e da zatru i uni{te kolektivno se}awe svake nacije koja svoj identitet zasniva na istinskom istorijskom trajawu i postojawu i na veri, pogotovo hri{}anskoj veri. Qudi poput dr Fleminga i profesora Ha~eta u Americi nema mnogo, ali brojevi nisu va`ni: i jedan pravednik }e da spase Sodomu. I wihov broj raste, jer ima Amerikanaca koji su svesni da opsesija vladaju}ih krugova neoimperijalnom ekspanzijom novog poretka predstavqa pretwu wihovom identitetu, wihovom opstanku i wihovom samodostojanstvu, i da totalitarizam takozvane liberalne demokratije u krajwoj ishodnici nije druga~iji od totalitarizma crne i crvene varijante. Ronald Ha~et: Hvala lepo. Na`alost, sada }u morati da pre|em na engleski, po{to sam ovim iscrpeo svoje poznavawe srpskog. Time jo{ `elim da istaknem da ja nemam ni srpske krvi, ni srpskog porekla, ni srpskih veza, osim li~nih i prijateqskih. Moj ose}aj nepravde koja se ovom narodu nanosi nije plod emotivnih veza, ve} trezvene analize situacije. Po~eo sam 830
aktivno da se anga`ujem pi{u}i i javno postupaju}i na temu balkanske krize ve} na wenom po~etku 1991. godine. To sam u~inio zato {to poznajem ovaj teren, wegovu istoriju, proputovao sam ga mnogo puta od Qubqane do Ohrida. Posebno me je mu~ilo kada sam video da medijska prezentacija i komentari dr`avne administracije o sukobu na ovim podru~jima, recimo u vezi Bosne, ne odgovaraju istorijskim ~iwenicama niti politi~koj stvarnosti. Deklarisani razlozi i javno izno{eni motivi za postupke moje vlade nisu imali nikakve veze sa stvarnim motivima. Pritom ogromna ve}ina Amerikanaca ne zna skoro ni{ta o Balkanu, o narodima i istoriji ovog podru~ja. Oni, osim toga, i nemaju naro~itu motivaciju da samostalno istra`uju te ~iwenice, jer je re~ o dalekom podru~ju koje ne smatraju bitnim za svoju budu}nost. To omogu}ava administraciji da vodi jednu politiku koju obi~an svet, kada bi bio svestrano obave{ten, nikada ne bi odobrio. Tako sam uporno radio proteklih {est godina na izno{ewu ~iwenica u pozadini ovda{we problematike, na informisawu javnosti, a pre svega politi~kih krugova, zakonodavaca u Kongresu. Tim qudima je potrebno ukazati na elementarne stvari, kao {to je raskorak izme|u tvrdwe ameri~ke vlade da podr`ava princip multietni~nosti s jedne strane, dok sa druge strane podr`ava otcepqewe republika biv{e Jugoslavije, koja je barem formalno bila multietni~ko dru{tvo zasnovano na principu prava naroda na samoopredeqewe. Me|utim, nakon {to se taj isti princip prava na samoopredeqewe po{tuje kada je re~ o Makedoncima, ili o Hrvatima ili o Slovencima, ili pak kada se ujediwuju dve Nema~ke, nekim ~udom taj isti princip postaje pretwa svetskom miru ukoliko i Srbi `ele da ga primene. Kada moja vlada ka`e da `eli da ispo{tuje zakon i pravdu, a ne pravo ja~ega, i da }e spre~iti raspad Bosne i Hercegovine nametnut po principu prava ja~ega, ja se pitam: za{to nisu pravo i pravda primewivani i na dogovorni razlaz jugoslovenskih naroda, kao {to je bio dogovorni razlaz ^eha i Slovaka i naroda Sovjetskog Saveza, ve} je prihvatan princip svr{enog ~ina i jednostranih progla{avawa nezavisnosti? Osim ovakvih nedoslednosti dr`avne politike SAD, ja svojim sugra|anima moram da isti~em izvesne istorijske ~iwenice s kojima nisu upoznati. Tokom 1993. i 1994. godine na{a {tampa je bila prepuna naslova sa tvrdwama da su “Srbi okupirali 70 posto Bosne”. Utisak kod ogromne ve}ine qudi bio je da su Srbi do{li iz Srbije, upali u Bosnu i preoteli 70 posto teritorije od “Bosanaca” koji nisu Srbi. A kada im ja istaknem ~iwenicu da su Srbi prisutni u Bosni hiqadu godina i da su vlasnici 65 posto katastarski ukwi`enog zemqi{ta, onda ti isti moji sugra|ani shvate prevaru i postaju besni {to wihova vlada vodi takvu politiku. Na isti na~in, kada im dam kratak opis kako je izgledao `ivot pod Otomanskom imperijom, kako je izgledao `ivot pod muslimanskom okupacijom, za te iste Srbe, onda im postane jasno za{to se oni opiru da u bilo kom delu biv{e Jugoslavije budu pod dominacijom islamskih snaga. Moj glavni ciq i daqe }e biti da upoznam svoje sugra|ane sa ~iwenicama o ovda{woj situaciji i da doprinesem koliko-toliko pravednom re{ewu kriznih pitawa prema na~inu koji }e odgovarati pravu i pravdi, shodno jevan|eoskom geslu “I pozna}ete istinu i istina }e vas osloboditi”. (Jovan, 8-32) 831
Tomas Fleming: Mala Crna Gora dala je Evropi jednog istinski velikog ~oveka, Wego{a, pa mi je stoga veoma drago {to sam danas ovde u Podgorici. SAD igraju kqu~nu ulogu u doga|ajima na Balkanu, ali je politika SAD puna protivre~nosti. Podr`avamo tobo` multietni~ku Bosnu, ali smo podr`avali i raspad multietni~ke Jugoslavije; podr`avamo Albance na Kosovu, ali tvrdimo da ne radimo na wihovom sticawu nezavisnosti; jako se brinemo za Hrvate i muslimane u Republici Srpskoj, ali nas nije nimalo briga za budu}nost preostalih Srba na Kosovu; premda ka`emo da ne podsti~emo dodatne gra|anske ratove, ono {to radimo na Kosovu da}e podstrek secesionisti~kim pokretima a potom i sukobima u Makedoniji, kod Turaka u isto~noj Trakiji, me|u Ma|arima u Vojvodini i Transilvaniji. Srbi bi imali svaki osnov da pretpostave da u Americi postoje duboko promi{qeni i zlokobni planovi prema wima. Me|utim, Amerika nema nikakvu istinsku strategiju na Balkanu; Amerika ima samo dnevnu politiku. Na{a spoqna politika samo je niz reakcija na pritiske interesnih grupa i plod poteza motivisanih ideologijom ameri~kog re`ima. U su{tini, na{a spoqna politika js direktan odraz na{e unutra{qe politike , i ono {to radimo Srbima na Balkanu, to na{a vlada radi svom narodu u samoj Americi. [to se interesnih grupa ti~e, znamo za arapske nafta{e i za firme za odnose sa javno{}u koje debelo pla}aju Hrvati i muslimani. Me|utim, posebno je upadqiva potreba ameri~kog re`ima, posle zavr{etka hladnog rata, da na|e stalne neprijateqe na koje }e da usmeri svoju agresivnost. Tako nastaje jedna beskrajna lista novih Hitlera, koja daje izgovor za intervencije u raznim delovima sveta. Ideolo{ki okvir ovakve politike je veoma interesantan. Ideologija postaje izgovor za postupke re`ima, a mo`e da se nazre kroz kodirane parole poput “demokratije”, “qudskih prava” i “jednakosti”. Kao sve ideolo{ke parole, i ove na prvi pogled zvu~e pozitivno i dobro. Me|utim, u pogre{nim rukama, ti koncepti postaju oru`je imperijalizma spoqa i ugwetavawa iznutra. U interpretaciji Bila Klintona i Madlen Olbrajt, to zna~i da pojedini narodi i wihove tradicije nemaju pravo na postojawe, {tavi{e da im nije legitiman ni sam koncept naroda, odnosno nacije zasnovane na kontinuitetu tradicije, vertikale vrednosti i verskom ose}aju. Identitet svake etni~ke grupe, koja se koliko ju~e doselila u novo prebivali{te, progla{ava se za Bogom dano qudsko pravo, a starosedeoci – bilo da je re~ o Srbima na Kosovu ili Amerikancima engleskog govornog izraza u Teksasu – nemaju pravo da se odupru masovnom prilivu uqeza, Albanaca na Kosovu ili Meksikanaca u Teksasu. ^ak i u ekonomskoj sferi nacijama se zabrawuje da {tite sopstvene interese, jer se tzv. slobodna trgovina progla{ava za univerzalni princip, a zapravo ima za ciq uni{tewe nacionalne samosvojnosti. Ukoliko prihvatamo navedeni okvir, dolazimo do zakqu~ka da ameri~ka spoqna politika po~iva na pretpostavkama antinacionalnog i internacionalisti~kog karaktera. Naravno, ima politi~ke debate u SAD izme|u 832
demokrata i republikanaca, ali to je debata koja se zasniva na obostranom sporazumu o bitnim pretpostavkama. Razlika je kvantitativna, a ne kvalitativna: demokrati `ele svetsku vladu zasnovanu na Ujediwenim nacijama, NATO-paktu i Svetskoj banci, dok republikanci novu globalnu vlast `ele da zasnivaju na multinacionalnim poslovnim interesima, a tim istim multinacionalnim kompanijama autohtone nacije i vere samo predstavqaju prepreke na putu ka ostvarewu {to ve}ih profita. Kada me|unarodni finansijeri poput Yorya Sorosa isisaju krv iz nacionalnih ekonomija, kao {to je doti~ni gospodin u~inio recimo u Maleziji, ne sme da im se prigovori, a kamoli da im se suprotstavi. Bilo da uzimate liberalno-globalisti~ki pristup ili princip multinacionalnih kompanija, rezultat je isti. Kao {to je jedan ameri~ki istori~ar rekao: “Mi moramo da vodimo ve~iti rat za ve~iti mir”. Prema tome, izme|u na{e spoqne i unutra{we politike postoji paralela. Mi smo nespremni i nemo}ni da obuzdamo neograni~eno useqavawe, stoga posmatramo kako Teksas prelazi u ruke Meksikanaca i isti stav zauzimamo prema Srbima na Kosovu. Druga ta~ka je da je ameri~ki re`im – ponavqam, ne ameri~ki narod, ve} va{ingtonski re`im – postao ogor~eni protivnik hri{}anstva. Premda je 90 posto ameri~ke dece hri{}anske veroispovesti, ona ne smeju da o~itaju molitvu pre po~etka nastave u {kolama koje se finansiraju od poreza wihovih roditeqa. Na isti na~in mi podr`avamo muslimane i na Kosovu i u Bosni u borbi protiv hri{}ana, muslimane ~iji zlo~ini kroz istoriju treba da {okiraju ~itav svet. Kao tre}e, ta ista vlast SAD ~ini sve od sebe da uni{ti sopstveni identitet i sopstveno nasle|e, zasnovano na evropskim i hri{}anskim korenima. Prvo, insistiraju}i na pravima mawina, ukqu~uju}i i one mawine koje nemaju ameri~kih korena, koje su tek pre nekoliko godina do{le na ameri~ko tlo. Kroz takozvani multikulturalizam u obrazovnom sistemu ona uzdi`e u nebesa sve kulture, sve tradicije, sve religije i sva nasle|a izuzev evropskog i hri{}anskog. Srbi stoga u o~ima ameri~kog re`ima predstavqaju sve ono {to wegovi nosioci mrze: naciju koja otkriva svoj identitet, narod sa istorijskim se}awem koje se`e hiqadu godina unazad, narod koji jo{ uvek peva pesme o sopstvenoj istoriji i pi{e ih, narod koji sve `ivqe otkriva svoje korene u nasle|u pravoslavnog hri{}anstva. Moram vam re}i da i Amerikanci trpe pod istim re`imom koji {iri svoje imperijalne pipke na Balkanu. Mi `ivimo u jednopartijskoj dr`avi, iako postoje dve partije, jer u svim su{tinskim pitawima Bil Klinton i Bob Dol predstavqaju identi~an odraz jedan drugog. Jedini ameri~ki politi~ar od imena i ugleda koji se tome usprotivio bio je Patrik Bjukanan. Me|utim, od onog trenutka kada je po~eo da dovodi pod znak pitawa ameri~ku politiku na Balkanu, ne da je bio tretiran kao Hitler, nego jo{ gore od toga – bio je tretiran kao Srbin. U svojim srcima ogromna ve}ina Amerikanaca su izolacionisti, koji `ele da ostave druge narode na miru. U izolacionizmu nema ni~eg lo{eg – to je najboqi deo ameri~ke tradicije zasnovane na principu samoopredeqe833
wa. Kada bi imali izbora, ogromna ve}ina Amerikanaca bi digla ruke od Balkana i oti{la ku}i. Kosovo daje izgovor Bilu Klintonu i Madlen Olbrajt da nastave uplitawe, premda je vrhunac hipokrizije da Srbiji SAD name}u re{ewa za Kosovo, koje nikad ne bismo prihvatili u samoj Americi. Najboqa strategija Srba za budu}nost jeste da vi{e ne pru`aju izgovor SAD, OEBS-u, NATO-u ili bilo kome drugom za neke budu}e intervencije, time {to se vi{e ne}e praviti nikakvi ustupci – na Kosovu, u Bosni i Hercegovini, ili bilo gde drugde. U tekstu se iznose stavovi stranaca koji pokazuju pravo lice politike administracije SAD. Na te stavove zna~ajan uticaj je imao Jovan Pavle Drugi, koji je, 1982. godine, postigao sporazum sa Reganom, a koji podrazumeva pristanak SAD na sve {to Jovan Pavle Drugi primewuje na teritoriji biv{e Jugoslavije. 36. 20. U ~asopisu “Zbiqa”, od 15. oktobra 1998. godine, pod naslovom “Anihilacija Srba” objavqen je tekst Predraga R. Dragi}a Kijuka: Interes SAD nalagao je zalagawe za nekada{we titoisti~ke republike (po tradiciji rimokatoli~ke regije), koje su se u procesu secesije izdvojile iz Jugoslavije (Hrvatska i Slovenija), pre svega zbog vatikanskog paternalizma ovih regija a shodno va`noj ulozi Vatikana u globalnom procesu raspada komunizma. Tako|e, politi~ki interes je nalagao i favorizovawe ujediwene Nema~ke kao temeqne sile sprovo|ewa amerikanizacije Evrope. To je i razlog {to je Nema~ka (kako to isti~e francuski general Pierre-Marie Gallois u kwizi “Le soleil d’Allah aveugle l’Occident”) u raspar~avawu Jugoslavije imala operativni zadatak. [tavi{e, u oba svetska rata Hrvati i Slovenci su bili saveznici sa Nema~kom; u oba svetska rata Srbi su, za militantni germanizam, predstavqali nesalomiv slobodarski duh koji je ponizio Nema~ku imperijalnu odmazdu. Nema~ka tako poku{ava da u miru (ekonomskim i politi~kim presti`om), dobije sve ono {to nije mogla u svetskim ratovima. Ona diktira uslove Evropskoj zajednici po svim pitawima, pa tako i u slu~aju priznavawa Hrvatske i Slovenije. Postoji i dodatni, traumatsko istorijski razlog interesa nema~ke politike za Balkan: osvajawe Istoka (Drang nach Osten). Nesumwivo, ameri~ko nesnala`ewe u “balkanskom loncu” posledica je oslawawa politike na Nema~ku, koja ima svoje istorijske interese na Balkanu, pa je avantura ameri~kog novog svetskog poretka doprinela kompromitaciji vladaju}e ameri~ke administracije, uni`avawu pretorijanskih UN i favorizaciji demokratskog humaniste s bi~em, a nikako re{avawu balkanskog, odnosno, srpskog pitawa. Ne mawe, Vatikan, koji ceo balkanski prostor tretira kao Ju`ni Ilirik i katoli~ku dijacezu, u raspra~avawu Jugoslavije je uvideo mogu}nost stvarawa sopstvenog politi~kog kapitala. Zato je Vatikan, uz sva patolo{ka kr{ewa qudskih prava prema Srbima u Hrvatskoj, priznao novu neousta{ku (fa{isti~ku) politiku hrvatskog predsednika Frawe Tu|mana, ina~e komunisti~kog generala. Politika rimokatoli~ke organizacije vekovima je vr{ila teror nad pravoslavnim Srbima, a u Drugom svetskom ratu blagosiqala genocid nad srpskim stanovni{tvom (op{irnije u tome u kwizi iz 1987: “The Vatican’s 834
holocaust” by Avro Manhattan). Nema~ki general Urlich von Hassel smatra da je u Nezavisnoj dr`avi Hrvatskoj (1941 – 1944) postradalo na najbestijalniji na~in “1,8 Millionen Serben”. Zverske zlo~ine po~inile su hrvatske usta{e samostalno ili kao katoli~ko-muslimanske koalicije (Hrvati i muslimani iz Bosne). To je razlog {to najgenocidnijom tvorevinom Rudolf J. Rimel smatra NDH (“Power, Genocide and Mass Murder”, Washingron University, Journal of Peace Research vol. 31. No 1, 1994. pp – 1 – 10). @estokom prozelitizmu Srbi su permanentno izlagani jo{ od vremena papocezaristi~kih pretenzija da se hri{}anska Evropa pretvori u rimokatoli~ku Evropu. Shodno takvom programu, Sabor u Frankfurtu je 794. osudio odluke VII Vaseqenskog sabora, a 809. godine Sabor u Ahenu dogamtizuje filiokve i pravoslavce osu|uje kao jeretike. Istorijska pravoslavofobija i srbofobija rimokatoli~ke organizacije jedini je i razlog {to je i u ratu Hrvata protiv Srba 1991 – 1995. godine papa imao odlu~uju}u ulogu. O toj savremenoj “katoli~koj akciji” dokumentovano svedo~i francuski publicista Jacques Merlino u kwizi “Les verites Yougoslaves ne sont pas toutes bonnes a dire” (1993). Me|unarodna zajednica je na principijelno neprincipijelan na~in re{avala prava Srba i to jednostranom politi~kim metodologijom: prvo se Srbi dovedu u situaciju da prihvate sporazum koji garantuje wihova prava, a potom taj isti sporazum destruira me|unarodna zajednica. To se dogodilo sa Vensovim planom u Republici Srpskoj Krajini, to se ponavqa sa Dejtonskim sporazumom u Republici Srpskoj. Hronologija politi~kog `ivota Republike Srpske Krajine najboqe }e ilustrovati farsi~nu i vol{ebnu politiku me|unarodne zajednice u re{avawu jugoslovenske krize. Naprosto, politi~ki interes je nalagao poni{tavawe prava srpskog naroda, u dvema republikama biv{e Jugoslavije (Hrvatska, Bosna i Hercegovina), ~ije su komunisti~ke i administrativne granice zemqe Zapada prihvatile kao dr`avotvorne granice katoli~kog naroda u Hrvatskoj i muslimanskog naroda u Bosni i Hercegovini. Posebno je Bosna predstavqala, i predstavqa, va`no upori{te ameri~ke spoqne politike. Naime, SAD su ubla`avale svoju rigidnu politiku spram Libije, Iraka i delom Irana (pa tako i periferizirale svoju podr{ku Izraelu – mo}nom antimuslimanskom poligonu) favorizuju}i unitarnu Bosnu, to jest potpoma`u}i muslimanski fundamentalizam. Me|utim, istorijski anahroni apetiti rimske papisti~ke organizacije i politika interesa dove{}e Evropu i SAD u konfrontaciju, budu}i da evropske dr`ave ne te`e, makar i kontrolisanoj, islamizaciji dela svoga kontinenta. “Ameri~ki ambasador Voren Cimerman (Warren Zimmerman) odgovornost za krizu u Jugoslaviji pripisuje Srbiji iako je “po~etak rata” i krize, po re~ima lorda Karingtona (Lord Carrington) obznanila Hrvatska dono{ewem novog Ustava “potpaquju}i bure baruta”. Da je britanski diplomata i koordinator Mirovne konferencije o Jugoslaviji (na predlog 12 zemaqa Evropske zajednice od 3. 9. 1991) u pravu, potvr|uje ~iwenica da su Srbi, koji vi{e od milenijuma `ive na teritoriji sada{we Hrvatske, novim Ustavom Hrvatskog sabora (Zagreb, 22. 12. 1990. godine) stavqeni u poziciju na835
cionalne mawine. Hrvatska je Ustavom Republike Hrvatske progla{ena “nacionalnom dr`avom hrvatskog naroda”. To je izazvalo talas revolta srpskog stanovni{tva, i obzirom na prete}e pripreme genocida nad Srbima, posledi~no uslovilo stvarawe Republike Srpske Krajine”. “Istovremeno u jeku raspar~avawa Jugoslavije i polarizovawa politi~ke i nacionalne krize dr`avni sekretar SAD (na kraju posete SFRJ, 21. 6. 1991) izjavquje da SAD podr`avaju “celovitu i demokratsku Jugoslaviju” ponavqaju}i zakqu~ke iz Deklaracije Evropske zajednice prema kojoj “ujediwena demokratska Jugoslavija” ima velike {anse za integraciju u Evropu. Koliko su ovakvi stavovi bili politi~ki neodmereni i deo ekvilibristi~kog scenarija, potvr|uju: medijski genocid nad Srbima, poziv pape Jovana Pavla Drugog da se 800 miliona katolika mole za spas Hrvatske, a potom ekonomske sankcije za srpski narod Republike Srbije i Republike Crne Gore, kao i rezolucije Saveta bezbednosti. Prva Rezolucija Saveta bezbednosti 713, od 25. 11. 1991. (koja dolazi posle napada hrvatskih vojnih snaga na selo Mirkovce 22. 7. 1991) bi}e osnova za sve budu}e politi~ke konstrukcije u re{avawu “srpskog pitawa”. U paragrafu 8, Rezolucije 713 decidirano stoji da “teritorijalni dobici i promene granica nametnutih silom u okviru Jugoslavije” ne}e biti priznati. Prema tome, ve} tada se stavqa akcenat na garantovawe me|unarodnih granica SFRJ (koja je i potpisnik tih na~ela u Helsinkiju 1975) u stvari, na administrativne granice. Prikrivena, a dugoro~na politika evroameri~ke koalicije je, ovim po~etnim aktom, utvr|ivala granice biv{ih jugoslovenskih republika, kako bi srpske etni~ke teritorije ustupila novouspostavqenim secesionisti~kim dr`avama. Razumqivo, promene granica uz primenu sile od strane Hrvatske ova Rezolucija ne}e uzimati u obzir. To zna~i da se odluka srpskog naroda za samoopredeqewe ne}e uva`iti, kao {to se pod “silom” ne}e smatrati promena granica od strane Hrvatske. Iz ovoga jasno sledi da su UN temeqnom Rezolucijom 713 odlu~ile da izvr{e uzurpirawe srpskog etni~kog prostora, {to se i dogodilo sa Republikom Srpskom Krajinom, u okviru hrvatske regije. Posle @enevskog sporazuma (23. 11. 1991) na kome su se Hrvatska i Jugoslavija saglasile o razgrani~ewu SAO Krajine i Hrvatske i na kome je prihva}en Vensov plan (Vance Plan) 27. 11. je doneta Rezolucija 724. Simulacija jednakih ar{ina za strane u sukobu potvr|ena je u praksi. Naime, u paragrafu 5. ove Rezolucije (koja se oslawa na paragraf 6. Rezolucije 713) obrazlo`ena je odluka o obaveznom embargu na naoru`avawe svih strana u biv{oj SFRJ. Pa, ipak, UN su pomogle da se katolici iz Hrvatske i muslimani nz Bosne neograni~eno snabdevaju svim vrstama oru`ja”. “Kako je Hrvatska, pokrivena medijskom kampawom protiv Srba – u vreme rata u Isto~noj Slavoniji za grad Vukovar – u periodu od 1. 8. do 20. 9. 1991. godine nesmetano sprovela ve}im delom etni~ko ~i{}ewe Slavonije, onda je sada trebalo dovr{iti sa preostalim Srbima kako bi Slavonija (poput drugih regija na kojima `ive Srbi) bila preprogramirana u oblast etni~ki ~iste Hrvatske. Naime, prema urednim obave{tewima UNPROFOR-a hrvatska evropapisti~ka soldateska je tokom 1991. godine sravnila 836
sa zemqom 286 srpskih sela. Utoliko pre, sa Zapadnom Slavonijom je trebalo bespo{tedno zavr{iti kako bi Hrvati u{li u Jasenovac (nekada{wi koncentracioni logor osnovan pre svega za Srbe) i malignu istoriju hrvatske i vatikanske politike zamenili strati{tem na kome su pokopane hrvatske `rtve fa{izma i komunizma. Prvog, 2. i 3. maja 1995. godine, nevi|enom brutalno{}u i `estinom, izvr{en je napad na 65 preostalih pravoslavnih sela Zapadne Slavonije i nekoliko mawih gradova. Srpsko te{ko naoru`awe je bilo pod kontrolom UNPROFOR-a pa je hrvatska vojska nesmetano mogla da obavi svoju “katoli~ku akciju”, obzirom da im je bilo garantovano da vojska Savezne dr`ave Jugoslavije (zajednica Republike Srbije i Republike Crne Gore) ne}e reagovati, kao {to vojnu pomo} nije pru`io ni Bawalu~ki korpus Republike Srpske. Nacionalni paradoks je utoliko bio ve}i jer se Srbija, prihvataju}i Vensov plan, obavezala na za{titu RSK. Poku{aj evakuacije (zbeg) iz slavonskog pakla, zavr{en je sa tragi~nim posledicama. Da bi ubla`ila po~iweno delo nezapam}enog zlo~ina u drugoj polovini XX veka, hrvatska vojska je nastradale zakopavala u masovne grobnice, a prawem deteryentima o~istila puteve od krvavih mrqa. Jasu{i Aka{iju (Yasushi Akashi), povereniku Butrosa Galija u UN, nije bilo dozvoqeno 24 sata da u|e na ovu teritoriju pretvorenu u srpsko gubili{te. U ovoj akciji, zajedni~koj sa predstavnicima evroameri~ke koalicije, hrvatski legionari su izbrisali svaki trag postojawa i `ivota u 11 sela pakra~ke op{tine. Ta~no po programu, 1. maja 1995. godine ponovo se zavijorila usta{ka zastava (“{ahovnica”) u Jasenovcu, kada je hrvatska vojska zauzela ovo srpsko selo. U Jasenovcu su, do pred Drugi svetski rat, ve}inom `iveli Srbi. Posle svetskog rata u wemu su `iveli nedoklani Srbi. Posle legionarskog upada 1995. godine, tamo Srba vi{e nije bilo, pa je zato Hrvatska katoli~ka crkva ubrzano napravila op{tenarodnu procesiju u znak zahvalnosti bo`jem provi|ewu {to je hrvatstvo iznova vaskrslo u Jasenovcu. Jasenova~ka novina, sklepana za tu priliku, bele`i da je narodna katoli~ka procesija, u eufori~nom vesequ, trajala dva dana. Tako je najve}i grad mrtvih Srba pretvoren u katoli~ko hodo~asni~ko mesto. U jasenova~kom selu na strani prema reci Savi, nalazi se i spomenpark na istom mestu gde su 1941. hrvatske usta{e podigle koncentracioni logor, prvi u Evropi po masovnom uni{tavawu logora{a. Ubijani su Srbi, Jevreji i Cigani. Koncentracioni logor Jasenovac je, isto tako, jedino strati{te holokausta Drugog svetskog rata koje je imalo poseban logor za decu, uzrasta od kolevke (2,5 meseca) do 14 godina. U logorima Nezavisne Dr`ave Hrvatske (NDH), prema dosada{woj evidenciji, pobijeno je 75.000 srpske dece, od toga 14.000 u Jasenovcu. Postupak anihilacije 1, 2. i 3. maja 1995. sprovo|en je sa profesionalnom perfekcijom. [to nije pobijeno – izbeglo je, pa se akcija etni~kog ~i{}ewa mo`e smatrati ’savr{eno’ obavqenom. Ovu akciju neokrsta{a, u ime civilizacijskog varvarstva, propratila je licemerna opaska Saveta bezbednosti, koji je pozvao Hrvate da “~uvaju dostojanstvo srpskog naroda”. Ono {to treba ista}i svakako je ~iwenica da je najve}i masakr u Zapadnoj 837
Slavoniji izvr{en na delovima kada su “plavi {lemovi” ishitreno nestali. To je posebno ta~no za zbeg Srba koji se kretao (3. maja) iz pravca Pakraca i Oku~ana na putu za Gradi{ku (teritorija Republike Srpske). Potomci klanog naroda iz Drugog svetskog rata, a sada izbeglice nedoklanog naroda iz tre}eg rata Hrvata protiv Srba u XX veku, nadali su se da }e ih plavi {lemovi za{tititi – s obzirom da po odlasku Srba oblast Zapadne Slavonije ostaje stoprocentno etni~ki ~ista. Zbeg, u kome je najvi{e bilo dece (koja su vozila traktore), `ena i nemo}nih na{ao se u unakrsnoj vatri u {umi Pra{nik, blizu Nove Varo{i. Broj masovno pobijenih Srba jo{ uvek nije ta~no utvr|en”. “Po smatrawu Zapada, u ovom trenutku je trebalo iskoristiti potpunu vojnu disperziju u RS i RSK i ako ne kona~no uspostaviti islamsku dr`avu u Bosni i Hercegovini, onda bar apsolutno realizovati stvarawe etni~ki ~iste Hrvatske. Dodatno, patologija poraza u Zapadnoj Slavoniji (iznu|en poraz – zbog oglu{ivawa Republike Srpske i Savezne Republike Jugoslavije da vojno reaguju) trebalo je da narodu u Republici Srpskoj Krajini jasno da do znawa da su Srbi jedini narod u Evropi koji se mo`e neka`weno satirati. Zato su i parolu iz Prvog svetskog rata: Serbien muss sterben (Srbija mora umreti) ideolozi novog svetskog poretka – potvr|uju}i svoju privr`enost rasizmu i asimilaciji naroda pravoslavnog kulturnog prostora – obnovili i civilizacijski nadogradili. Glas “razuma” nema~ke Evrope sa Kinkelom poru~uje: Serbien muss man in die knie zwingen (Srbija se mora baciti na kolena)”. Autor u tekstu iznosi ~iwenice o svim prqavim strategijama koje su kori{}ene protiv Srba, a koje prete`no poti~u od Jovana Pavla Drugog. 36. 21. U ~asopisu “Zbiqa”, od 15. oktobra 1998. godine, sa naslovom “Antichrist ante portas”” i podnaslovom “Zlo~inac u okriqu Vatikana”, objavqen je tekst dr @arka Gavrilovi}a: Dodatni, po na{em mi{qewu glavni, razlog da ovu va`nu lozinku neposredne svetske opasnosti uzviknemo nalazimo i u ~iwenici {to “sveti otac papa” ima nameru da uskoro, ta~nije 3. oktobra ove, 1998. godine proglasi jednog zlo~inca za sveca (Alojzija Stepinca, zagreba~kog nadbiskupa koji je progla{en kardinalom kada su ga komunisti uhapsili), i to na zahtev drugog zlo~inca, Titovog generala i biv{eg {efa personalne slu`be JNA (Frawe Tu|mana). To {to sli~no sli~nome te`i – {to Titov general i zlo~inac srpskog naroda – Tu|man, `eli da vidi kao sveca drugog srpskog zlo~inca – Alojzija Stepinca – nije nikakvo ~udo, jer latinska izreka ka`e: Similis simili gaudet. Ali je najbla`e re~eno, neprimereno da se toliko manipuli{e sa Hristovom crkvom (ako je to ona), uop{te, da bi se zlo~inac proglasio svetim i bla`enim. I to od koga!? – Od, kako ka`u, svetog oca pape. O tempora! O mores! (O vremena! O morala!). Zar pred licem Boga Stvoriteqa, pred milijardama istinskih Hristovih ugodnika, pred plejadama nebeskih mu~enika iz Srbije i drugih krajeva na{e zemqe koje su usta{e izmo`dile uz blagoslov Alojzija Stepinca i wegovih fratara koji su nasilno pokr{tavali Srbe, mnogi me|u wima i ubijali Srbe, kakav je recimo, Fra Sotona, mo`e “sveti otac papa” da progla838
si zlo~inca svecem? Zar kod toliko javnih i tajnih dokumenata, dobro ~uvanih u katakombama Vatikana, po arhivima sveta, protivno dokumentima koja su objavqena svuda u svetu “sveti otac papa” sme da se drzne na tako bogohulno delo, protivno svim kanonima crkve, svim pravilima hri{}anske vere koja odoleva zubu vremena i iskvarenosti Rimokatoli~ke crkve! Pomenimo samo neke kwige i dokumenta koje one iznose, o direktnoj ume{anosti Vatikana i rimskih prelata i fratara u pokoq Srba, i ne samo Srba, za vreme Drugog svetskog rata, u zavetrini Hitlera, kao {to je Tu|man sada klao i progawao Srbe uz direktnu pomo} Vatikana, pape Vojtile, Nemaca, Amerikanaca i Engleza. Te kwige nisu pisali samo Srbi, ili samo Srbima nakloweni stranci, ve} mnogi qudi dobre voqe i hri{}anskog morala {irom celog sveta, na svim jezicima “kulturne Evrope” i jo{ “kulturnije Amerike”. Pomenu}u samo neke, jer mi prostor ne dopu{ta da pomenem sve, me|u kojima mo`da ne}u pomenuti sve najva`nije. Tu je, najpre, “Magnum crimen” od Viktora Novaka, ~estitog Hrvata, u to vreme i ~estitog rimokatolika, pa “Dokumenta o protunarodnom radu i zlo~inima jednog dijela katoli~kog klera”, izdato u Zagrebu 1946, bez autora, kao zvani~no dr`avno izdawe, zatim “Alojzije Stepinac – zlo~inac ili svetac” od Branimira Stanojevi}a, pa “Tajni dokumenti o odnosima Vatikana i usta{ke NDH”, koju su izdali pravdoqubivi novinari – Hrvati u Zagrebu 1952; “Paveli}” od [ime Balena (Zagreb, 1952) u kojoj VII poglavqe govori o “pokr{tavawu Srba i neizbrisivoj qagi na licu Vatikana”; tu je “The Vaticans holocaust” od Avra Manhattana, “senzacionalna brojka najstra{nijeg religioznog masakra u 20. veku”, kako sam pisac ka`e; onda “Vatikan’s teror over Yugoslavia” od istog pisca, {tampana u Londonu 1953, gde se isti~e da je glavni inspirator masakra nad Srbima bila Rimokatoli~ka crkva i wen poglavnik Alojzije Stepinac (poglavqe 12); izve{taj o rasisti~kom i religioznom masakru od strane Hrvata i Vatikana nad Srbima koji je napisao Francuz Edmond Pari (Admon Paris) “Genocide in Satellite Croatia 1941-1945”, prevedene na engleski od strane L. Perskinsa, {tampan u SAD 1961. Spisak ovih i ovakvih kwiga je mnogobrojan. Tu mo`emo ubrojati i na{e monografije, “Holokaust u NDH” od Laze Kosti}a, “Vatikan i Jasenovac” od Vladimira Dedijera, “Jasenovac” od Atanasija Jevti}a, “Ko je kriv za zlo~ine nad Srbima u NDH?” od Laze M. Lazi}a i jo{ mnoge druge kwige i studije. U svim ovim kwigama i dokumentima, ako i apstrahujemo one koje, dobro zaboravqene, iza “sedam pe~ata” qubomorno ~uva Vatikan od pogleda javnosti i radoznalaca, ima obiqe materijala o direktnoj vezi Vatikana, Nadbiskupskog stola u Zagrebu, i li~no Alojzija Stepinca, kao i papskog izaslanika Markonija pri “poglavnikovom dvoru” u Zagrebu. Pa, zar suprotno svemu tome, sme “sveti otac” da proglasi zlo~inca za sveca? U koga Boga onda on veruje? Koga Hrista ispoveda? Pred koga }e posle smrti, koja mu je vrlo blizu, stati i svoje grehe ispovedati? Ako se uzme u obzir kakve su pape – Boryije i prevaranti – bile na ~elu Vatikana; ako se zna koliko su qudi, preko inkvicizije – one u sredwem veku i one koju danas Vatikan provodi u Evropi i u svetu, oterali na onaj svet u najgroznijim mukama; ako se zna da su pape prodavale i oprost grehova umrlih za novac `ivih; ako se zna da su 839
gre{ne pape sebe progla{avale za bezgre{ne i svete, suprotno svim hri{}anskim kanonima i Hristovom u~ewu; ako je ta~no {to se govori da je i “sveti otac papa” prodavao cijanid fa{istima da otruju i ubijaju wihove `rtve, onda nije nikakvo ~udo {to sada{wi papa, iako Sloven po narodnosti, ali paganin u du{i, `eli da jednog zlo~inca proglasi svecem i tako na najdirektniji na~in ponovo ismeje, razapne, osudi Hrista i sve {to je hri{}ansko. Ali, ako je sve to tako, i sve ta~no, nije li onda zaista do{lo vreme pojave Antihrista! Nije li Antihrist ve} me|u nama? Pa ako jeste, kako uspeva da porobi ceo svet, mislim onaj koji u~estvuje u satanizovawu Srba, ~ak da pridobije za to i bra}u Jevreje sa kojima smo delili mu~eni{tvo, krv i znoj u stradawu, ako je sada{wi poglavar Rimokatoli~ke crkve u~estvovao u genocidu nad wihovim sunarodnicima? Danas on aktivno sara|uje sa Tu|manom u genocidu nad srpskim narodom. A da je Stepinac zlo~inac, svedo~e i ova fakta: u pokr{tavawu Srba, koje je bilo nasilno, u~estvovalo je preko hiqadu Stepin~evih fratara, a vi{e desetina wih je Srbe mu~ilo, silovalo i klalo, o ~emu postoje nepobitni dokazi. U prilog tome slu`i ~iwenica: sam Stepinac je govorio da je pravoslavqe najve}e zlo, sramota Evrope i sve to svedo~i da je bio opsednut satanskom mr`wom prema Srbima i pravoslavcima. U wegovoj katedrali, u kojoj je skoro svakodnevno slu`io misu, naro~ito o svakom poglavnikovom ro|endanu, na|ena je 1945. ogromna koli~ina zlata, dragog kamewa, novca nasilno otetog od `rtava usta{kog terora i “pripremqenog” za trezore Vatikana. Ukoliko je “sveti otac papa” u stawu da proglasi za sveca velikog zlo~inca XX veka mene ne}e ~uditi ako on, posle toga, ne poku{a da rehabilituje samog Satanu, koji je od iskona protivnik qudski i Hristov. ^udimo se svemu ovome, i ne mo`emo nikako da se na~udimo tome {to ceo hri{}anski i nehri{}anski svet }uti i }utke propra}a veliku lakrdiju i satanski ritual pripremawa beatifikacije hri{}anskog zlotvora. Pitamo se: nije li Veliki inkvizitor Dostojevskog iza{ao na svetsku pozornicu i po~eo da preti samom Hristu i svim doslednim sledbenicima Wegovim: Ako ponovo do|e{ me|u nas, raspe}emo te i prebiti. Ne stvara li ovim kako bi o. Justin Popovi} rekao, Vatikan religiju ~ovekobo{tva umesto religijs Bogo~ove{tva koju nam je ostavio Hristos?! Sa svoje strane nama koji ovo posmatramo, po{to Srpska pravoslavna crkva }uti, SANU je nemu{ta, srpski intelektualci po zbegovima, sve ovo izgleda i sme{no i `alosno i tragi~no. Ostaje nam da se uverimo da papa Vojtila ima hri{}ansko ime ali pagansku i fa{isti~ku du{u, da zavapimo Gospodu, kako je i On u~inio u najve}im mukama: “O~e, oprosti im, jer ne znaju {ta ~ine” (Luka 23, 24). Ovo je tekst kojim se prikazuje ko je, kakav je i na {ta je sve spreman Jovan Pavle Drugi. Svaki wegov potez je u prevodu zna~io zlo~in. 36. 22. U ~asopisu “Zbiqa”, I – II 2005. godine, pod naslovom “Papa: – Trebalo bi da bombardujete Srbe” (3), objavqen je tekst Predraga R. Dragi}a Kijuka: 840
Zala`u}i se za qudska prava (razumqivo, iz kojih su tradicionalno iskqu~eni Srbi {izmatici), papin savetnik za pitawa izbeglica, S. Tomaz, jo{ je 1992. izjavio da su “Srbi nacisti koji ho}e da uspostave ~istu rasu”. Antisrpsku konzistentnost papa }e potvrditi i zalagawem (1993) da se “novim inicijativama” zavede mir u Bosni, na{to }e se nadovezati ~ika{ki kardinal Bernardin (1995) tvrde}i da su “NATO bombe opravdane”. Sli~no, u lakoj denverskoj komunikaciji, papa je, opet, uputio re~i nezadovoqstva predsedniku Klintonu (“Trebalo bi da bombardujete Srbe”). Privr`enost novom evropskom i ameri~kom poretku papisti su podr`avali jednodu{no iako se sam papa (zbog neo~ekivanog stepena srbofobi~ne monstruoznosti i novog vatikanskog holokausta nad Srbima) nije odrekao molitvenog vapaja: “Moj Bo`e, {ta smo u~inili” (prva re~enica u papinom pismu Butrosu Galiju, jo{ 6. marta 1993). Uklapawe u novi poredak sveta papa je javno demonstrirao decembra 1992, kada je (dopuwavaju}i i nadogra|uju}i jevan|eqske istine) inaugurisao “Novi katihizis” sa 2865. zapovesti, tj. uputstava. Ilustruju}i prednost ideologije mondijalizma nastupio je, maja 1995, sa pozicije politi~kog ekumenizma. Naime, enciklikom “Da svi budemo zajedno”, rimokatolicima se, u sada{wim uslovima, daje u zadatak o~uvawe hri{}anskog zajedni{tva na pravu nekakvog prvenstva iako to mesto, u istoriji hri{}anstva, ne mo`e pripadati papistima. Isto tako, papocentrizam i evropocentrizam su doneli odluku o po~etku evropske istorije, pa Evropski muzej u Briselu (osnovan naopake 1999) istoriju Starog kontinenta po~iwe 812. godinom. To nije samo isticawe latinske Evrope Karla Velikog, ve} i brisawe pravoslavnog hri{}anstva iz evropske istorije. Papa Vojtila i revidirawe istorije Zapadni primordijalizam papska Kurija je poku{ala da nametne i najve}oj pravohri{}anskoj zemqi, pa je rimski pontifeks (1991), hitro, za postkomunisti~ku Rusiju imenovao 6 biskupa. Dokazuju}i ono {to se dokazati ne mo`e (pove}an stepen katoli~kih dijaceza u doba komunizma!?), papa Vojtila je poja~ao svoje prisustvo u Rusiji, osnivaju}i 4 nove dijaceze februara 2002. godine. Zauzvrat, Rusija je odbila da izda vizu poqskom biskupu (Je`i Mazura), odre|enom da upravqa dijacezom u Sibiru i Sahalinskoj oblasti. Ovaj ~in milosrdlog ekumenizma @an Luj Toran, {ef vatikanske diplomatije, obrazla`e tako|e harmonizacijom me|unarodnih odnosa i me|unarodnog prava (verovatno imaju}i za to potvrdu u demokratskom anektirawu teritorija srpskog satanizovanog naroda), pa ka`e: “Podi`u}i apostolske administracije na nivo biskupija, papa nije `eleo da u~ini bilo kakav akt nasiqa prema pravoslavcima, ve} da samo katolicima u Rusiji omogu}i da imaju osnovna verska prava”. Revitalizuju}i bonapartizam crne internacionale (pa tako i program Pija XI i Pija XII) Jovan Pavle II je u~inio sve da revidira istoriju. Iskoristiv{i antikomunisti~ki kapital, prestao je da bude samo pion savremenog ameri~kog totalitarizma, istovremeno spasavaju}i Vatikan od ucena zbog konkordata sa Hitlerom, otkada i po~iwu antijevrejski progon, stvarawe koncentracionih logora i agonije katoli~ke Poqske. Kao eksponat 841
tajnih slu`bi crkve (“Opus Dei”. “Pax Cristi” – naslednice papske me|unarodne tajne organizacije “Intermarium”), evropskih ezoterista (“Malte{ki vitezovi”), i svetskog hegemona (ameri~ka “Cija”) – papa Vojtila je uspeo da izbori mesto arbitra izme|u sile u uspewu (SAD) i sile u razvoju (Evropska unija), osiguravaju}i Vatikanu dvojedan politi~ki autoritet. Sleduju}i liniju evroatlantskog globalizma, {irio je temeqe ideologije univerzalne mo}i, pa je u borce demokratskog imperijalizma upisao i navodne `rtve od komunisti~kog terora. Skrivaju}i u potpunosti neobi~ne biografije (a s ciqem revidirawa istorije), militantnih humanista s krunicom u ruci posvetio je kardinale: ma|arskog – Mind{entija, hrvatskog – Stepinca, ukrajinskog – Slipija, ~e{kog – Berana i poqskog – Vi{inskog. Pohota za vla{}u uslovqava papisti~ko podr`avawe kolonijalne oligarhije jer mo} prava, kad je ve} papo-bonapartizam izgubio svojstvo qubavi trojedinog Boga, papstvo vidi kao pravo mo}i. Ono }e uvek biti na strani mo}i. Dok je trajala politi~ka klackalica dva bloka (SSSR – SAD), papa Vojtila je uvek blizu ispoqenog prava mo}i, te je zato vatreno podr`avao diktatore (Pino~ea u ^ileu, Somozu u Nikaragvi), i diktature (u Gvatemali ili Salvadoru). To je i razlog {to 900 postradalih sve{tenika (od 1968) koji su, protive}i se diktaturama, bili su na strani naroda – nikada nije ni spomenuo. Sa promenom svetske politi~ke karte i novim programom unilateralne sile, papa Vojtila je na vreme uo~io krizu NATO-pakta i predvideo aktivno u~e{}e atlantokratije na Balkanu. Koriste}i slabosti srpske provincijalne politike, koja je stvarala nova i budila stara neprijateqstva, ta~no je ocenio, Vatikan mora biti na antisrpskoj strani, ako ho}e da u~vrsti sopstveni politi~ki kredit. Satanizacija i pogrom Srba dao mu je za pravo. Zato i ne ~udi {to je na vreme ba{ papa Vojtila otvorio vrata srbofobi~nim zlo~incima, ugra|uju}i u globalisti~ki apetit za Balkanom podr{ku Vatikana. Najzad, u fazi takozvane “Stepin~eve renesanse”, on 1983. imenuje Frawu Kuhari}a za kardinala ~ime je, kako svedo~i slovena~ki biskup Vjekoslav Grmi~, porastao uticaj usta{a u Vatikanu. Nastavqaju}i sa izvr{avawem zadatka, revidirawem istorije evropskog be{~a{}a i amnestirawem zlikovaca, papa Jovan Pavle II koristi evropske usluge ameri~kom imperijalizmu kako bi sa Vatikana skinuo naci-fa{isti~ki oreol. To ga je, i pored Perkinsonove bolesti i te{kog artritisa, dovelo u Bawa Luku, u navodnoj misiji mira i misiji opomene narodima u Bosni i Hercegovini da zaborave pro{lost (ratna pusto{ewa, zverstva i stradawa) u ime budu}nosti. Jednom re~ju, papa-promoter lepe budu}nosti se re{io da o~ita lekciju konzervativnim Balkancima. Ali, pastirolo{ka poseta pape, 22. juna 2003, uz glamuroznu najavu doprinosa pomirewu katolika, muslimana i pravoslavaca, imala je va`niji ciq: odr`ati misu na strati{tu, obaviti beatifikaciju Ivana Merca, i time staviti ta~ku na pro{lost, pa tako i na hrvatsko-katoli~ki koncentracioni logor Jasenovac, o ~emu se ve} posti`e dogovor da u wemu nije stradalo preko 600.000 Srba, ve} oko 40.000 antifa{ista, Jevreja, Hrvata Cigana i Srba. Simboli~no papa pridikuje da su sva strati{ta ista i da bu842
du}nosti ne pripadaju brojke negoli nove ideje. Ujedno, tako }e ekumenskomirotvora~ko-demokratska poseta rimskog pontifeksa zaboraviti zlo}udnu pro{lost, pa i masovno u~e{}e hrvatskog klera u pokoqu Srba tokom Drugog svetskog rata, me|u kojima su i fratri samostana Petri}evac (ina~e mesto papinog hodo~a{}a). Zato vojnik crne internacionale, papa Jovan Pavle II, prilikom pastirolo{ke posete nije pomenuo mnogobrojne jame Golubwa~e, koncentracione logore za Srbe na ostrvima i kopnu tzv. Nezavisne dr`ave Hrvatske, ni Jasenovac, ni logor za decu u Sisku ili Jastrebarskom, kojim je rukovodila ~asna sestra Berta iz reda “Sv. Vinka Paulinskog”. Papa je juna 2003. do{ao u Bawa Luku i kao nosilac dobre vesti (sprema beatifikaciju saradnika okupatorske austrougarske vlasti, nadbiskupa Josipa [tadlera), ali i kao nosilac bo`anskih darova: u fraweva~kom samostanu Petri}evac, kod Bawa Luke, obavio je beatifikaciju dr Ivana Merca, koji nije ni bio klirik katoli~ke crkve, ve} civilno lice. Merc je samo ro|en u Bawa Luci 1896, a `iveo je u Zagrebu, gde je i umro u 32. godini. Nije bio propovednik plemenitih hri{}anskih ideala, ali je kao vatreni papista osnovao Hrvatski orlovski savez (zabrawen 1929, godinu dana posle wegove smrti), organizaciju koja je okupqala katoli~ku omladinu {to je, zajedno sa kri`arima, utemeqila hrvatski usta{ki pokret Ante Paveli}a. Za{to se vo|a svih svetskih rimokatoli~kih udru`ewa i ~lanova vatikanske crkve odlu~io za Petri}evac, kao mesto svete radwe milosnosti, pra{tawa i qubavi? Samo uz uverewa (poput globalisti~kih ideologa i NATO-varvara koji su satirali Srbe 1999. bombardovawem 78 dana, posebno u dane Vaskr{wih praznika), da jedno od osnovnih prava mo}i jeste pravo na patolo{ku uravnote`enost, odnosno pravo na izjedna~avawe yelata i `rtve. Naime, iz katoli~kog samostana Petri}evac su usta{e – wih 12, opona{aju}i Isusa Hrista i wegovih 12 apostola, predvo|ene fraweva~kim `upnikom fra Tomislavom Filipovi}em (kasnijim majorom i upravnikom logora Jasenovac, gde je ovo ~udovi{te u qudskom obli~ju steklo nadimak: fra Sotona) krenule u masakr nad srpskim stanovni{tvom. Za samo deset sati, 6. februara 1942, u selima Drakuli}, Motike, [argovi} i rudniku Rakovac poklali su 2.730 Srba, od kojih 500 dece. Ne~uveni pogrom nad nedu`nim srpskim stanovni{tvom po~eo je zaposedawem rudnika Rakovac, u kome je krampom pobijeno 37 radnika, a vrhunac bestijalnosti zbio se u {koli, pored rudnika, gde je 60 de~aka i devoj~ica iskasapqeno pred o~ima u~iteqice (Dobrile Martinovi}), koja je nakon toga poludela. Koqu}i u`asnutu decu fratar Filipovi} se obra}ao ostalim jezuitima-usta{ama: “Usta{e, ovo ja u ime Boga pokr{tavam ove izrode i vi slijedite moj put”. Ovaj genocid, ostvaren tokom deset sati 6. februara 1942, po~inila je “Druga tjelesna bojna” poglavnika NDH Ante Paveli}a. Predvodnik papisti~kih krsta{a bio je, po ~inu kapelan, 22-godi{wi fra Tomislav Filipovi} (svetovno ime Miroslav), koji je u logoru za Srbe, u Jasenovcu, uzeo novo ime i prezime: Vjekoslav Majstorovi}. O ovom masakru bi}e obave{teni Nemci (kako u svom dnevniku svedo~i Gleza fon Horstenau) i papa. Provincijal Bosne, fra Awel Kaji}, oba843
vestio je Svetu stolicu o pokoqu i u~e{}u fra Tomislava Filipovi}a. [tavi{e, u tu`bi upu}enoj Svetoj stolici (po{to su se posle pokoqa muslimani i katolici sporili oko toga ko }e da naseli posede Srba) i muslimani su opisali ove usta{e i fratre koji su se, posle klawa nevinih `rtava, vratili u samostan Petri}evac i tamo se veselili, jeli i ban~ili sve do zore. Nema ~ovekougodnog dela u ovakvoj ekumenskoj misiji rimskog pontifeksa, kao {to u tom ~inu, sem politike mo}i, nema ni~eg hri{}anskog. Papa-promoter lepe budu}nosti, zato na pragu XXI veka pokazuje da po wemu pravac broda nove stare Evrope mora biti putokaz stare Evrope. U takvom, dvovekovnom, tranzicionom kqu~u humanisti~ki ideal nije samo osu|en na smrt. Nad wim je izvr{ena evropska kazna. Ima li nade za Evropu porinutu u kal sindroma bonapartizma i papizma, i ho}e li je globalisti~ki izazov prosve}enih varvara najzad u~initi prepoznatqivom jedino po programu instrumentalizovanih vo|a i svetog ~udovi{ta? Po svemu sude}i, novo i unisono ideolo{ko ludilo, Evropa Janusovog lica ne `eli vi{e da prati. Ako i ne mo`e da zaustavi apokalipti~nu civilizaciju, mo`e da u toj nekrofiliji ne u~estvuje. A to je ve} va`an po~etak za Evropu koja je u tranziciji napustila humanisti~ki ideal, ali wu nije napustila filozofija nade. U takvom svetu sindrom bonapartizma i papizma, odnosno tanatosa nema izgleda u budu}nosti, u kojoj }e Evropa prepoznati i svoje hristoliko lice. U tekstu se iznose dokazi licemerstva Jovana Pavla Drugog, ali i dokazi da je bio glavni naredbodavac bombardovawa i drugih, kako fizi~kih, tako i duhovnih zlo~ina nad srpskim narodom. 36. 23. U ~asopisu “Zbiqa”, III-IV 2004. godine, pod naslovom “Dousavr{avawe Evrope” objavqen je tekst Predraga R. Dragi}a Kijuka: Sindrom bonapartizma i papizma bi}e odlu~uju}i i za evropsku politiku na Balkanu; podr`avawe katoli~ke Francuske, pa Austrije, te AustroUgarske monarhije – potvrda su istorije ovog dvojednog sindroma politi~kog totalitarizma. Ba{ zato “srpsko pitawe” i jeste paradigma evropske politi~ke patologije. Tim pre {to su Srbi humanisti~ki ideal razumevali kao ishodi{te hri{}anske filozofije dok je Evropa svoj istorijski smisao tra`ila u dosezawu politi~kog ideala. Ne ~udi, onda, zahtev Napoleona 1806. da Porta zavr{i svoj obra~un sa srpskim odmetnicima. Politi~ki pragmatizam je presudno uticao da se Evropa odri~e sopstvene teritorije (ustupci Turskoj, koja je Balkan, odnosno ju`nu Evropu zaposela u osvaja~kom pohodu) ne bi li, kona~no, i u uslovima uru{avawa otomanske imperije (1918), ostavila Tursku na malom delu evropskog Balkana tako|e iz politi~kih razloga. Istovetna ekvilibristika ostala je do danas, kao {to je i antihri{}anstvo Evrope dosledno sa~uvano. Evropeizacija hri{}anstva Evropa nije podr`ala nacionalni ustanak Srba 1804, koji su poku{ali da sru{e vekovni vazalni odnos pod turskim nazadnim feudalizmom, upravo zbog toga {to je papska Kurija (kao politi~ki simbol rimokatoli~ke Evrope) sredwovekovnu invaziju islama prihvatila kao korisno zlo, nadaju}i se propasti pravoslavqa kao izvornog hri{}anstva u sudaru sa isla844
mom. [tavi{e, iz razloga smetwe prodirawu ruskog pravoslavqa do granica sa gr~kim pravoslavqem ({to i ome|uje istoriju pravoslavnog Carigrada odnosno muhamedanskog Istanbula), Evropa }e Tursku na delu svoje teritorije zadr`ati i posle Prvog svetskog rata. Razumqivo, dvojedan totalitaristi~ki sindrom (bonapartizam-papizam) imao je svoje mane, iako su se dva pola iste despotije me|usobno uslovqavala i ujediwavala. Papa kruni{e Napoleona za imperatora 1804, posle ~ega sledi Napoleonov napad na Italiju i dr`awe pape u zato~ewu i to kao obi~nog su`wa od 1809. do 1815. godine. Tako je, u stvari, simboli~no i zavr{en proces hristijanizacije Evrope, a otpo~ela evropeizacija hri{}anstva. [to se Evropa sve vi{e pozivala na mir, ona se sve boqe opremala za rat. Recidiv bonapartizma izna{ao je samo novo ime: nema~ki militarizam. I doista: filozofska Evropa se predala politi~koj Evropi, i mogle su u svet da krenu horde arijevaca. Ovo uzrastawe u politi~ku patologiju Hercen je precizno uo~io, tvrde}i da se Nema~ka iz “stuba filozofije” pretvara u “stub militarizma”. Tako se i dogodio potpuni krah humanisti~kog ideala, odnosno po~etak Prvog svetskog rata. Srbi su i u ovom evropskom mete`u, kao i uvek zahvaquju}i svom pravoslavno-hri{}anskom upori{tu, bili na strani humanisti~kog ideala, osu|enog na smrt, istovremeno potpisuju}i samima sebi kolektivno umorstvo. Bore}i se na strani saveznika, a u sukobu sa izopa~enim umom politi~ki dezorijentisane Evrope, Srbija je izgubila 27 posto od ukupne svoje populacije. Utoliko se ^er~ilova ocena savezni~kog uspeha na kraju Prvog svetskog rata najta~nije odnosila na srpski narod. “Pobeda je”, pisao je on, “kupqena po tako visokoj ceni da se gotovo ne mo`e razlikovati od poraza”. Sindrom bonapartizma i papizma, koji je Evropu i doveo do Prvog svetskog rata, na{ao je svog odjeka i na Balkanu. Ovaj nazadni proces evropeizacije Balkana uvek se doga|ao u istorijski trusnim trenucima i uvek je svoj napor dugovao politi~koj patologiji. Otuda je taj poriv zapadnog civilizatora, koji je do{ao da od tradicije otrgne isto~nog dekadenta, negovala i Austro-Ugarska kada je ustanovila novi svetski poredak podizawem, 1915. u Doboju prvog koncentracionog logora u Evropi za srpsku decu i civile. Samo u aprilu ove ratne godine umrlo je u ovom logoru 642 dece (to }e, podr`avaju}i uzor, nebrojeno umno`avaju}i `rtve, Hrvati u~initi u logoru za srpsku decu i civile u Jasenovcu, izme|u 1941 – 1945). U logorima Arada i Na|me|era (1914 – 1918), Dvojna monarhija je nastavila sa istrebqivawem Srba. Po izve{taju Austro-Ugarskog Crvenog krsta, ova katoli~ka i evropska monarhija je 1916. za Srbe otvorila 10 velikih i 290 prate}ih logora. Verni sateliti evropskog uspona u politi~koj patologiji uvek }e biti i katolici Hrvati. Poznati hrvatski politi~ar Josip Mi{katovi} je, jo{ 1876. pisao kako Srbi u Hrvatskoj predstavqaju {ibqe, parlog, trwe, to jest “dra~je” koje Hrvati “iz svoje ba{~e moraju po~upati”. U listu “Hrvatska” je konstatovano 1914. da su Srbi qute zmije “od kojih si tek siguran onda kada im satre{ glavu”. I vo|a Hrvatske seqa~ke stranke, Stjepan Radi}, moli se Bogu 1914. (u svom listu “Dom”) za uni{tewe “va{qivih Srba”. [tavi{e, iako pesni~ki diletant, ali u duhu u kome je pisao i Alfred Kerr, ispisa}e on i himnu u slavu Habzburga i Carevine: 845
“Svima Dunav wive topi, Svima vjeru dade Rim, Svima Istok krvcu topi, Wema~ka je uzor svim”. Evropska tranzicija Dva su datuma va`na za tranzicnoni period Evrope, koja je tra`ila svoj novi, farisejski identitet. Sporazum u Lokarnu 1925. (prakti~no pakt o pomirewu izme|u Nema~ke i Francuske) ube|ivao je sve u vladavinu mira. Upravo osnovano Dru{tvo naroda, iako bez ubedqivih ~inilaca, {epurilo se proklamacijama tipa: nema vi{e straha za budu}nost! ^ak je i Nema~ka, 1926. primqena u Dru{tvo naroda, a pozdravnu besedu Gustavu Strezemanu uputio je Aristid Brijan, ministar spoqnih poslova Francuske. U tom smislu vrhunac odu{evqewa na evropskom kontinentu dogodio se 1928. potpisivawem Brijan-Kelogovog pakta, ~ime je rat stavqen izvan zakona. Aristid Brijan i ameri~ki predsednik Kelog su se “odrekli rata kao instrumenta nacionalne politike”, dok su se, u stvari, svi spremali za predstoje}i rat, iako je ba{ te 1928. i Benito Musolini poru~ivao da “fa{izam nije izvozna roba”. Musolinijevi ratni ekscesi na Krf, pa Etiopiju smatrani su, opet, kolateralnom {tetom, pa se Dru{tvo naroda pretvorilo u debatni klub (sli~no Ujediwenim nacijama u posledwoj deceniji XX veka). Politika je ponovo uspostavila potpunu kontrolu nad svim manifestacijama dru{tvenog `ivota, ~ime je otpo~ela nova faza imperijalnog kompleksa Evrope. To je i bio razlog {to se rugaju}i evropski duh slu`i humanisti~kim idealom, kako bi ga, ciqno, unizio. To najboqe potvr|uju uklawawa politi~kih protivnika bez vidnih dru{tvenih potresa. Ilustrativan je primer ubistva profesora krivi~nog prava \akoma Mateotija, ve} i zato {to se savremena politi~ka istorija (koja jo{ uvek traje) ne libi likvidacije neistomi{qenika. Pa ipak, iako je ve} umorna humanisti~ka i inertna filozofska Evropa reagovala je na ovo ubistvo (po~iweno 10. juna 1924), i pokazivala na inspiratora (Musolini) – papa Pie XI je uskratio prijem Mateotijevoj udovici. Istovremeno ja~a i uticaj papstva na restituisawu evropskog totalitarizma. Papstvo se koristi fa{izmom za ostvarewe svojih ciqeva ({irewe mo}i) i 6. januara 1928. donosi encikliku “Mortalium omnium”, koja trajno postavqa iskqu~ivi zahtev papstva na pravo crkvene unije, upu}uju}i zahtev “zabludelim sinovima”, da se “vrate u o~insku ku}u”. Ubrzo }e se papa i visoki predstavnici fa{isti~kog ve}a i rimokatoli~kog klera dogovoriti, 1929. oko stvarawa Vatikanske dr`ave (Citta del Vaticano) {to }e narodi Italije i Nema~ke, 1930. do~ekati sa politi~kom euforijom. Uspeh je bio potpun, a nade orimqenog naroda ispuwene. ^ak }e i katoli~ki umerewak, Konrad Adenauer, te 1930. ~estitati Musoliniju na hrabroj odluci {to je papstvo pretvorio u savremeno dr`avotvorstvo. Uspon sindroma papstva, na principu spojenih sudova, tra`i}e drugo svojstvo sopstvenog fenomena, odnosno vo|u, to jest bo`anski odabranog svetskog hegemona. To je i razlog {to posle potpisivawa op{tenema~kog konkordata sa Hitlerom (1933) visoki papisti~ki kler isti~e da je, tim ~i846
nom, “Sveti otac” uzdigao Hitlerov “moralni ugled”. Sveto ~udovi{te i obo`eni satrap sklopili su najzad savez koji je sindrom bonapartizma i papizma doveo do zastra{uju}eg vrhunca. Na taj na~in je i uspostavqen drugi tranzicioni krug Evrope koja je pohranila humanisti~ki ideal. Filozofska Evropa je sve vi{e poprimala oznake totalitaristi~ke Evrope, a papisti~ki sindrom je galopirao snagom apokalipti~ke budu}nosti. Katoli~ka partija Centra uzima sudbinu Nema~ke u svoje ruke. Vajmarskoj republici ova partija je dala 5 kancelara. Predsednik katoli~ke partije Centra od 1922. je Vilhelm Marks, koji nije doneo ni jednu odluku bez saglasnosti papskog nuncija Pa~elija. Sindrom bonapartizma i papizma je, po svemu sude}i, ostvario bo`ansku osovinu tek sa nacizmom, pa su zato katoli~ki duhovnici ushitno isticali da je “Hristos generalni predsednik stranke Centra”. Posledi~no, Srbija, ~ije je opredeqewe za humanisti~ki ideal proizlazilo iz wene sveukupne duhovne istorije, na{la se opet na udaru dela civilizatorski raspolo`ene Evrope. Restauracija programa Svete alijanse se, uz hitlerizam, sru{ila kao inkvizitorski maq na pravoslavni srpski narod, u ~emu je presudnu ulogu imao Eu|enio Pa~eli (to jest papa Pije XII) odiosno “Hitlerov papa” – kako u istoimenoj studiji pi{e Yon Kornvel. Pa~eli, odnosno Pije XII nije reagovao na Hitlerovu izjavu da mu Vatikan omogu}ava “borbu protiv me|unarodnog jevrejstva”, a ratifikacija konkordata, proslavqena u Berlinu u katedrali sv. Hedvige, samo je poja~ala ose}awe natprirodne mo}i papo-germanskog saveza. ^inom saradwe je i otpo~ela era “fatalne moralne pomerenosti” Svetog oca, koji je blagosiqao “ubila~ku rasnu mr`wu”, evropskog firera. Ba{ zato uspon evropske politi~ke patologije u Drugom svetskom ratu treba smatrati smr}u humanisti~kog ideala u evropskoj politi~koj evoluciji. Hrvati su, opet, me|u prvima poslu{ali molitveni glas svog pape (koji je sopstveni polo`aj ozna~io sintagmom “Ja i Bog”) i stali pod politi~ko okriqe germanskog Mesije. Wihov poglavnik Paveli} (pod pokroviteqstvom Pija XII i Hitlera) sa hrvatskim usta{ama i hrvatskim kardinalom Stepincem, pedantno je sprovodio etni~ko ~i{}ewe Srba. Masakre koje su hrvatske usta{e vr{ile nad oko sedam stotina hiqada lica (uglavnom Srba) odlikovao je “nesumwivi varvarizam, koji te{ko da je imao premca u istoriji” (Y. Kornvel). Ovu zastra{uju}u cifru od 700.000 lica zaklanih u koncentracionim logorima Hrvatske pomiwe general-major SS trupa Ernest Fik u pismu, 16. marta 1944. upu}enom SS rajhsfireru Hajnrihu Himleru. U tekstu se daje hronologija zlo~ina~kog delovawa Vatikana. Kao konstanta tog delovawa nezaobilazni su zlo~ini nad Srbima. Te zlo~ine nisu mogli da ne primete ni oni koji su tradicionalno protiv Srba, {to dokazuje svirepost sa kojom su papini miqenici usta{e sprovodili naloge Vatikana. Identi~na situacija je bila i za vreme pontifikata Jovana Pavla Drugog. Da je neko kojim slu~ajem prespavao 50 godina, te 1991. godine mogao bi da se ose}a kao 1941. godine. Svi nasilnici i zlo~inci koji su progawali Srbe uvek su imali svog papu. Taj papa 1941. godine je bio Pije XII, a 1991. godine Jovan Pavle Drugi. 847
36. 24. U ~asopisu “Zbiqa”, X – XII 2004. godine, pod naslovom “Deca ubijena na poseban na~in” objavqen je tekst autora Predraga R. Dragi}a Kijuka: U novovekovnom krsta{kom pohodu na Srbe, u borbi za pravo prvenstva u zlo~inu, u~estvova}e i stari saveznici prepoznatqive evropske sile osovine: Hrvati, [iptari, muslimani iz Bosne, Bugari i Ma|ari. Ipak, po bestijalnosti i ritualnim ubistvima rimokatolici Hrvati su nadma{ili druge. U vreme Paveli}eve kvislin{ke Nezavisne Dr`ave Hrvatske (1941 – 1945), izme|u ostalih, postradalo je 74.762 srpske dece, od ~ega js ubijeno 60.643. Deca su ubijana na posebno zverski na~in ({to su Hrvati ~inili i u verskim ratovima u Evropi – v. Friedrich Schiller: “Geschiechte des Dreissigjahrigen Kriegs”), nadasve u koncentracionom logoru Jasenovac, u kome je ubijeno 19.432 dece, od ~ega 938 beba. Evropocentrizam rusofobija Ma|arski general Ferenc Sombatheqi sledio je hrvatski papski program, pa je u etni~kom ~i{}ewu Srba, iz ju`ne Ba~ke, samo u jednoj raciji pobio 3.809 nesre}nika, uglavnom Srba; tom prilikom ubijeno je i 326 dece: Srba 165, Jevreja 141, Cigana 10, Rusina 10. Hrvatski pogrom Srba imao je sve odlike katoli~ke konkviste ({to }e se ponoviti i u finalnom etni~kom ~i{}ewu Srba u Hrvatskoj 1991-1995, samo ovoga puta na ~elu sa papisti~ko-ameri~kom osovinom). Tako katoli~ki `upnik iz Udbine, Mate Mogu{, 13. juna 1941. u molitvenoj poruci isti~e: “Do sada smo za katoli~ku veru radili molitvenikom i kri`om, a sada je do{lo vreme da radimo pu{kom i revolverom. Iselit }emo i istrijebit }emo srpski narod u Hrvatskoj”. U okviru programa katoli~ke konkviste, ~ija je jedina svevremena odlika “fatalna moralna pomerenost”, Paveli}ev ministar za bogo{tovqe i nastavu Nezavisne Dr`ave Hrvatske, Mile Budak poru~ivao je 22. jula 1941: “Jedan dio Srba }emo pobiti, drugi raseliti, a ostale }emo prevesti u katoli~ku vjeru i tako pretopiti u Hrvate”. Iako su u Drugom svetskom ratu fa{izam i nacizam do`iveli slom, izvozom za{ti}enih nacista preko vatikanskih sjemeni{ta u SAD (tzv. “pacovskim kanalima”), papizam se oslobodio prete}e denacifikacije. Papstvo je do slede}eg odabranika za globalisti~kog hegemona nastavilo da realizuje svoju, navodno, samo antikomunisti~ku biografiju. Evropa se, nema sumwe, nije oslobodila sindroma “svetog ~udovi{ta”, kao {to ga je Amerika, ucewuju}i ga, instrumentalizovala. Svoju neispoqavanu qubav prema oli~equ vekovne mo}i, papisti~kom totalitarizmu, ameri~ka konkvista je ispoqila u naklowenosti prema katoli~kim biskupima i kardinalima. A oni su bili, poput svoje evropske bra}e u Hristu, srasli u meru “fatalne moralne pomerenosti” fascinirani fa{izmom – ~ak je kardinal Hejes “primio sa zahvalno{}u” ~etiri fa{isti~ka odlikovawa. Neosporno, evroatlantski savez je odr`avao sindrom papizma u `ivotu kao {to je gajio i sindrom rekonvalescentnog bonapartizma. Tom ciqu je slu`io i Mar{alov plan (general Yory Mar{al je od januara 1947. ameri~ki ministar spoqnih poslova), odnosno “Program obnove Evrope”. A kako je ^er~il, po sopstvenom priznawu, zamenio “nacisti~kog neprijateqa so848
vjetskim”, onda nema ni~ega neprirodnog {to mu je, dodu{e samo u po~etnom ~inu poznate politi~ke farse kojim je trebalo zapla{iti neprijateqa, dodeqena uloga nastavqa~a bonapartizma. Na konferenciji u Potsdamu (od 17. jula do 2. avgusta 1945) ^er~il ss konfrontirao sa Staqinom, imao ~ak strategiju za produ`etak rata ne bi li “hri{}ansku civilizaciju” spasao od komunizma. Ali, izgubiv{i parlamentarne izbore, povu~en je sa konferencije u Potsdamu 25. jula, a pregovore je nastavio novi premijer Velike Britanije, Klement Atli. Su{tina potsdamske drame, me|utim, nastavqena je seobom evropskog politi~kog modela, i datum wene izme{tene istorije je 6. mart 1946. Tada }e ^er~il promovisati novi tip agresije – hladni rat, objavquju}i ga u ameri~kom gradi}u Fultonu, u prisustvu ameri~kog predsednika Trumana. Evropa, zna~i, nije posle Drugog svetskog rata okon~ala spoju tranziciju, {tavi{e pretvorila se u kontinent politi~ke strepwe. U woj, koja je imala presudnih razloga da se saobrazi kultnom humanisti~kom idealu, oli~enom u vajmarskom gorostasu, nadvladao je modifikovani buhenvaldski sindrom. Istorija sveta je, tako, ostala zarobqena principom voqe za mo}. Evropa, pak, ostala je u strepwi i antipodnoj raspetosti; ona jo{ uvek ne zna ho}e li se wena tranzicija zavr{iti kao geteovskovajmarska metafora humanisti~kog ideala ili kao buhenvaldski, logorski, model politike kao sudbine. Razumqivo, svi ~inioci ove drame uve}avaju neizvesnost upravo stoga {to pripadaju hri{}anskoj civilizaciji, koja je umesto hristocentri~nog prigrlila papocentri~ni pogled na svet. Kako je Evropa branila hri{}ansku civilizaciju pokazuje wen, skoro dvovekovni, tranzicioni put, simboli~no obja{wen politi~kim idealom kao zamenom humanisti~kom idealu, ali i periferizirawem intelektualnog i duhovnog poriva. Sa Hegelovom “Fenomenologijom duha” zavr{ava se spor izme|u humanisti~kog i politi~kog ideala. Politika je odnela prevagu a evropeizirano hri{}anstvo kao kvazi-hri{}anstvo sastavni je deo jedinstvene tiranije sa milosnim (humanim) licem. Neobonapartizam i neopapizam su, najzad, nerazlu~no pojavni evro-atlantskom osovinom. Tim pre, obra~un sa sovjetijom, kao crvenom zlo}udnom imperijom, nije ozna~avao brigu za hri{}ansku civilizaciju no poku{aj obra~una sa pravoslavnoruskom civilizacijom. Zanimqivo je, u posledwem evropskom dvovekovqu, ista}i jedan detaq iz istorije hri{}anskog du{ebri`ni{tva, upravo na primeru zloupotrebe Versajskog ugovora. Tada su u Poqskoj, a na podru~jima oduzetim od Rusije, po~eli pogromi nad polovinom ruskopravoslavnih vernika (a tamo je `ivelo oko 7 – 8 miliona Belorusa i Ukrajinaca i to bez onih koji su, u ranijim vekovima, ve} bili pounija}eni). Karlhajnc De{ner, taj uporni istra`iva~ kriminalne istorije zapadnog hri{}anstva i politike papa, s pravom isti~e po~etak uzlazne linije evropske politi~ke patologije u me|uratnoj fazi. Naime, “dok je Vatikan neprestano hu{kao protiv ateisti~ke Rusije i komunizma i preplavqivao svet stravi~nim izve{tajima o zlodelima i nepravdama komunizma nad hri{}anskim vernicima – u Poqskoj su se (izme|u 1920 – 1930) “pod wegovim direktnim rukovodstvom odigravali najgori religiozni progoni koje poznaje nova istorija”. 849
O~ito, proces evropske tranzicije nosio je u sebi i rusofobi~nu ideju koju je politi~ka organizacija papske crkve ugradila u identitet evropske politi~ke tradicije. Kao {to }e savremenim berlinskim dokumentom (na jednoj konspirativnoj konferenciji o dousavr{avawu Evrope, 1998) mesto Rusije biti odre|eno permanentnim odgurivawem u Aziju, tako je Evropa, `ele}i da Ruse iskqu~i iz porodice slovenskih naroda, jo{ 1867. upisivala Ruse u “turansku rasu”. Zbog evropskog odbijawa da osudi takav rasisti~ki pristup, Hercen je odbio da prisustvuje Kongresu mira i slobode u @enevi 1867. godins. Neobonapartizam i neopapizam napu{taju trend tra`ewa vo|e okruwenim mesijanskim sindromom, iznalaze}i upori{te u kolektivitetu kao globalisti~kom hegemonu. Natprirodnu mo} ne poseduje vi{e magijski vo|a ve} natprirodnost odre|uje mo} kolektivne hipnoze. U tom smislu i evro-atlantski savez i atlantokratija imaju pravo na politi~ku nadu, po{to se sindrom vo|e pokazao {tetnim za ishodi{te ciqa. Upodobqen sistem neobonapartisti~kom i neopapisti~kom trendu spasava ideju globalisti~ke mo}i od slabosti i bolesnih ambicija pojedinca (tzv. “Napoleonov kompleks”). Atlantokratija i prvi rat ujediwewa Evrope U~vr{}ivawe atlantokratije obele`ava posledwe dve decenije evropske politike. Posle konkordata sa Hitlerom (1933) nema mawi zna~aj takozvani Regan-Vojtilin plan, utvr|en na Aqasci 1984. godine. Obnovqeni puni diplomatski odnosi izme|u Vatikana i SAD, 10. januara 1984. uspostavqawe je nerazdvojne bliskosti izme|u najstarijeg politi~kog autoriteta Evrope i politi~kog autoriteta Amerike. Prva poseta jednog pape Beloj ku}i (papa Vojtila tj. Jovan Pavle II), 1979, u vreme predsednikovawa Yimija Kartera, a u organizaciji ameri~kog politi~kog stratega Zbigwev B`e`inskog – obnova je ponuda pape Pija XII koji je SAD namenio ulogu sredwevekovnog carstva, u kome bi papa imao ulogu vojnog kurata zapadne alijanse. To carstvo je, u predsedni~koj izbornoj trci, 1976, Karter obelodanio novim politi~kim kursom: “zamenom politike balansa politikom svetskog poretka”. Uspostavqeno carstvo je 1990, u Organizaciji ujediwenih nacija, Yory Bu{ Senior najavio kao “novi svetski poredak duge ere mira”. Severnoatlantska vojna alijansa (NATO), po svom statutu odbrambena alijansa formirana kao za{titna formacija Evrope od crvene imperije, predstavqala je najva`niju sponu starog i novog kontinenta, ali i jedinstvenu vojnotehnolo{ku mo} stare Evrope. NATO-falanga je postala prepoznatqivi za{titni znak starog kontinenta predstavqaju}i “najvitalniji deo Evrope” i vojnu silu kakvu ona nikada u svojoj istoriji nije imala. Ujedno, bi}e to jedina vojna formacija u istoriji sveta koja ima i svoju “parlamentarnu skup{tinu”, ~ije je odluke OUN pretvarao u sopstvene rezolucije. [tavi{e, po ovom nakaradnom pravnom modelu i Savet Evrope ima “parlamentarnu skup{tinu”. Kad je nestankom Berlinskog zida NATO zapao u krizu identiteta, Evropa mu je pomogla u prestrukturirawu – i to uz pomo} podgrejavawa krize druge (Brozove) Jugoslavije. Ova vojna alijansa je – kr{e}i sopstveni 850
statut, a uz pomo} Nema~ke, koja je kr{ila sopstveni ustav – prvi put vojno intervenisala bombarduju}i Jugoslaviju. Prvi put obra~unavaju}i se sa Srbima u Republici Srpskoj (1995); drugi put `estoko bombarduju}i uranijumskim projektilima Srbiju i delom Crnu Goru (1999). U stvari, bili su to prvi ratovi ujediwene Evrope. NATO, koji je smrvio me|unarodno pravo, unizio ~ak i programirani humanizam dvadesetog veka i izlo`io ruglu evropski humanisti~ki ideal, gradi “novu strategiju” (kako je polovinom juna 2003. ameri~ki sekretar odbrane Donald Ramsfeld detaqno obavestio svoje kolege iz 19 zemaqa ~lanica), kao i “Novu Evropu” uz pomo} sedam dr`ava u ovoj vojnoj zajednici. Razumqivo, Ramsfeld nas ne podse}a da su svih sedam ameri~kih satelita “Nove Evrope” (Bugarska, Rumunija, Estonija, Letonija, Litvanija, Slova~ka Slovenija), takav isti status imali i u novom svetskom poretku Adolfa Hitlera. U kqu~u ameri~kog totalitarizma Nije bez zna~aja da je uspon tranzicione Evrope (dodu{e, re{ene da napusti De Golovo na~elo: “Evropa Evropqanima”) zapo~eo ameri~kim instalirawem vojne alijanse NATO, kao {to nije sporno da velike reforme NATO-falange prate malo reforme “stare Evrope”. O~ito da su nova i stara Evropa u raskoraku, po{to Evropa nije ra~unala da svoju tranziciju produ`i velikim reformama transatlantske alijanse. Reforme ameri~ke evropske armije su usmerene, pre svega, na dejstva izvan starog kontinenta. Jednom prekr{en princip (u slu~aju obra~una sa Srbima na evropskom Balkanu) uistinu je otvorio vrata svim upotrebnim reformama ~lanica NATO-pakta. U tom smislu Evropa predla`e humanu NATO agresiju na Kubu ({to bi navodno predstavqalo dolazak slobode i demokratije, po uzoru na tre}u, prelaznu Jugoslaviju, ili Avganistan, ili Irak). Nova Evropa, ~ini se, mora biti spremna za efikasnu reorganizaciju NATO-armade, jer wena sada{wa reforma predvi|a da ova poluga mira, u svakom trenutku, reaguje i na najudaqenijim ta~kama {irom planete. Nova Evropa, uz NATO, vidi {ansu da stari kontinent opere sopstvenu nacifa{isti~ku biografiju pronalaze}i diktature {irom sveta. “Stara Evropa”, pak, ne bi da propusti {ansu revalorizacije kolonijalne politike, ali demokratskim putem. Me|utim, stara Evropa bi da okon~a dramu sopstvene tranzicije i uplovi u istorijsko pretrajavawe uz pomo} izgra|ene gra|anske etike, obzirom da je hri{}ansku etiku, osudiv{i je na smrt, davno zagubila. To se najboqe uo~ava u ambivalentnom evropskom stavu prema hri{}anskom delu Balkana (Kosovo i Metohija), gde je samo od dolaska NATO mirovnih snaga Ujediwenih nacija (od 1999. do 2000) poru{eno 115 srpskih pravoslavnih crkava, izvr{en 5.771 napad na Srbe, ubijeno 976 Srba a kidnapovano 1.136 osoba, uglavnom Srba i mawim delom nealbanskog stanovni{tva. Istozna~no, staru Evropu je umorila amerikanizacija wene novije biografije i upotrebna uloga u humanim agresijama, koje su je svodile na silu moralne mizerije. I za ovu lakejsku ulogu najkarakteristi~niji primer predstavqa sudbina satanizovanog srpskog naroda. Dakle, slede}i sopstve851
ni i nametnuti rasisti~ki program, stara Evropa nema vi{e snage da nosi pakleno breme ha{ke konkviste, po{to vi{e niko ne zna kako da argumente arhitekata Tribunala u Hagu pretvori u evropsku politi~ku korist. Jer, kada glavni tu`ilac ovog pravnog monstruma, Karla del Ponte, odbija postupak protiv NATO-agresije na Milo{evi}evu Jugoslaviju – nedvosmisleno proizlazi da za Evropu nema nimalo opravdawa, pa ni olak{avaju}ih okolnosti, {to je, po ameri~koj direktivi, bombardovala svoju sopstvenu teritoriju. Tako|e, kada Karla del Ponte (10. novembra 1999) tvrdi, na nivou ka`wivog ogre{ewa o logiku i istinu, da na Kosovu i Metohiji ima 529 masovnih grobnica (gde su pohraweni [iptari koje su Srbi, navodno, etni~ki o~istili), a da je wen tim istra`io 195 takvih grobnica – a potom zavlada apsolutni tajac po ovom pitawu, onda doista Evropa poprima lice nekrofilske kulture. Budu}i da ne sme, iz razloga politi~kog pragmatizma, da prizna sopstvene la`i koje je proizvodila, Evropa je upala u zamku da, sem {to je u svoju biografiju upisivala stvarne masovne grobnice (na kraju prve polovine 20. veka), u svoju biografiju upisuje i la`ne masovne grobnice (na kraju druge polovine 20. veka). Amerika ne krije vi{e imperijalna svojstva kao {to diriguje tehnolo{ki optimizam, improvizaciju hri{}anstva i militantni humanizam. Zato se Evropa brani od nasrtaja na wenu objektivno vrednovanu filozofsku misao (Santajana joj oduzima smislenu evoluciju), ne shvataju}i da ju je premre`ilo carstvo osredwosti. Kada je pragmati~na i kada se odri~e svoje najrasprostrawenije crkve (na Berlinskoj konferenciji, 3. i 4. jula 1998, Kinkel je uzbu|eno vikao: “Evropa nije hri{}anski klub”), Evropa ne uvi|a da se ve} podredila kvaziezoterijskom neofitstvu. Ekvilibristi~ki poquqana, ona vi{e ne stoji iza sopstvenih institucija koje anuliraju importovane nevladine organizacije ka`wivog intelektualnog nivoa. Nema sumwe, investiraju}i sve u trijumf mo}i i vlasti (zbog ~ega joj se evropeizacija Amerike vra}a kao amerikanizacija Evrope), savremena Evropa ubira plodove obezbo`ewa Boga i one~ove~ewa ~oveka. Neoprezno se odri~u}i stvarala~kog u ime potro{a~kog pogleda na svet, Evropu je sustigla pro{lost, samo ovoga puta u trijumfu wenog drugog lika. Ve} podeqena, po ameri~kom populisti~kom receptu, na staru i novu – Evropa sopstveno ujediwewe gradi na sopstvenom razjediwewu. Na taj na~in i poku{aj obnove ujediwewa ima nepredvidqivu izvesnost, tim pre {to obnovu forsira politi~ki poredak a ne kulturni poredak. Naime, papstvo smatra da ujediwena Evropa podrazumeva ujediwenu religiju i tra`i da “hri{}anstvo” ima svoje mesto u Ustavnoj poveqi Evrope. Da nova stara Evropa, u svojoj dvovekovnoj tranziciji, ne mo`e da se oslobodi reformatorskog duha koji je vra}a u budu}u pro{lost – potvr|uje wen najstariji politi~ki autoritet, papstvo. Utoliko i mane koje krase sada{wi evropski politi~ki trenutak svedo~e postojawe samo stare nove Evrope, ~iju sada{wost susti`u pro{lost i “novo sredwovekovqe”. Novina je u tome {to je, u posledwim decenijama dvovekovne tranzicije, sindrom bonapartizma i papizma dobio i simulacioni, alternativni oblik: papobonapartizam. Iako ne predstavqa istorijski presedan (s obzirom na tra852
diciju papocezarizma), papo-bonapartizam u sopstvenu politi~ku doktrinu unosi novi kvalitet. Papa Jovan Pavle II nastupa kao doktrinarni mirotvorac, ekumenista i glas savesti ~ove~anstva, {to su sve i polazi{ta vatikanske diplomatije. Razume se, iza ovakve metodologije lako je prikriti takozvani “Napoleonov kompleks” i stvarne politi~ke ciqeve. Ve~ito na putu, misionar na ratom zahva}ennm prostorima, ~est gost i doma}in vode}im politi~arima, biznismenima i uticajnim predstavnicima razli~itih religijskih iskustava – ovaj estradni hri{}anin je prvi papa koji poku{ava da promeni u svesti sveta predstavu o vatikanskoj dr`avi i crkvi kao zavereni~kom zlo~ina~kom udru`ewu. Istovremeno, papa kritikuje i razumeva seksualne konvertite, intelektualno nemo}ne perverzwake i politi~ke debile. U dosluhu sa odlu~uju}im tajnim slu`bama i stratezima svetskog hegemonizma, papa i kreativno u~estvuje u stvarawu temeqa globalizma, kako bi se wegov uticaj permanentno {irio. Kao {to su multinacionalni fundamentalisti magnetno prilepqeni za Va{ington, on je kultno vezan za Vatikan, ali wegovu versku teritoriju konstantno uve}ava. I papa Vojtila, kao i predstavnici evro-atlantskog totalitarizma, ponavqa re~i o po{tovawu qudskih prava i me|unarodnog prava – ne dr`e}i se nipo{to toga u politi~koj praksi. Iako su se, na primer, raspad Jugoslavije i gra|anski rat u woj, prema izjavama lorda Karingtona (1993), Yemsa Bejkera (1995) i Ri~arda Holbruka (1996), dogodili zbog multilateralnog progla{avawa nezavisnosti Slovenije i Hrvatske i wihovog priznawa od strane Nema~ke – zaboravqa se mirovna inicijativa Vatikana, koji je Memorandumom od 24. decembra 1991. pozvao potpisnike Helsin{kog sporazuma da priznaju secesionizam ove dve, wemu bliske i orimqene, biv{e jugoslovenske republike kao samostalne dr`ave. U tekstu se iznosi kritika koja se odnosi na `eqe i dela Vatikana i Jovana Pavla Drugog. Zlo~in je re~ kojom se nepogre{ivo prepoznaje Jovan Pavle Drugi. Tako|e, kao znak raspoznavawa mo`e da se upotrebi i tajnovitost i zlo~ina~ko udru`ivawe pape kao samozvane duhovne veli~ine, sa uvek trenutno vode}om i najja~om svetovnom veli~inom. Nekada je to bila Austrougarska, zatim Nema~ka, a sada SAD. Uvek neki novi svetski poredak koji treba da zadr`i planetarni zna~aj rimskih papa, kao poglavara neke budu}e jedine vere. 37. U raznim ~asopisima i novinama objavqeni su slede}i tekstovi: 37. 1. U dnevnoj novini “Blic”, od 19. septembra 2005. godine, pod naslovom “Posledwe re~i pape Vojtile” objavqen je tekst: “Pustite me da idem ku}i moga Oca”, posledwe su re~i koje je na poqskom promrmqao Karol Vojtila, tvrdi se u izve{taju koji je Vatikan objavio o posledwim danima pape Jovana Pavla Drugog. [est sati kasnije papa je preminuo. 853
Vatikanska izdava~ka ku}a izdala je kwigu na 220 stranica koja hronolo{ki govori o odlasku jednog od najuticajnijih papa u istoriji Vatikana, po~ev od 31. januara, kada je kancelarija za medije Svete stolice objavila da papa vi{e ne}e odr`avati audijencije zbog simptoma gripa. Jovan Pavle Drugi umro je 2. aprila u 84. godini, a vatikanska izdava~ka ku}a saop{tila je da }e kwiga, koja se mo`e nabaviti u Vatikanu, sti}i u kwi`are ovih dana. Mnoge pojedinosti iz kwige Vatikan je ve} objavio, ali ona ih otkriva jo{ vi{e. Objavqivawe kwige rezultat je `eqe Vatikana da ukloni sumwe onih koji su se pitali je li Sveta stolica objavila sve o papinoj smrti. Italijanski mediji su posle papine smrti, pozivaju}i se na dobro obave{tene izvore, objavili da je on u trenutku smrti pogledao ka prozoru svog apartmana i rekao: “Amen”. Wegov dugogodi{wi doktor Renato Buzoneti proglasio je smrt po{to kardiogram nije pokazivao znake `ivota du`e od 20 minuta, {to je u skladu sa pravilima Vatikana. Tokom posledwih decenija bilo je puno spekulacija o tome kako je umro prethodnik Jovana Pavla Drugog, Jovan Pavle Prvi, koji je iznenada preminuo 1978, posle samo 33 dana provedena na ~elu Vatikana. Spekulisalo se da on nije preminuo prirodnom smr}u, ve} da je ubijen zbog toga {to je imao informacije o velikom bankarskom skandalu u koji je Sveta stolica bila ume{ana. Ako su mu posledwe re~i bile “pustite me”, onda je jasno da je umirao kao {to umiru svi veliki ratni zlo~inci koji su progawani onim {to se zove probu|ena i zakasnela savest. Verovatno su ga opsedale slike svih `rtava. 37. 2. U dnevnom listu “Borba”, 24-25. septembar 2005. godine, pod naslovom “Vladari Vatikana iz senke” objavqen je tekst: Organizaciji, koja ima vi{e od 84.000 ~lanova {irom sveta, pripisuje se i uloga vladara Vatikana iz senke. “Opus Dei” je 1928. godine osnovao {panski sve{tenik Hosemarija Eskriva de Balaguer (1902 – 1975), koga je papa Jovan Pavle II beatifikovao 1992. godine da bi ga posle samo deset godina kanonizovao i proglasio za sveca. Obi~no proces kanonizacije traje vekovima i to dovoqno govori o zna~aju koji “Opus Dei” ima u redovima katoli~ke crkve, koja va`i za najuticajniju versku organizaciju na planeti. “Opus Dei” je zamenio sna`an uticaj koji je imao jezuitski verski red kod pape, ~iji je pres portparol i sam ~lan ove organizacije. ^lanovi organizacije su dobro obrazovani profesionalci iz najrazli~itijih sfera `ivota, koji su posve}eni u~ewu crkve. ^lan se postaje samo po pozivu i oni obe}avaju da }e kroz svoj rad {iriti “Bo`je misli”, dok kriti~ari organizacije isti~u wen manipulativni karakter. Pripadnici se redovno mole dva puta dnevno (ujutru i uve~e), a na redovnim mese~nim sastancima u~estvuju u spiritualnom ~itawu molitve. “Opus Dei” se nalazi na prvoj liniji fronta Vatikana u borbi protiv abortusa i kori{}ewa kontracepcije. Uticaj “Opus Dei” obrnuto je srazmeran wegovom relativno malom broju ~lanova, pre svega zahvaquju}i regrutovawu ~lanova iz uticajnih akadem854
skih krugova i dobro obrazovane elite {irom planete. Zahvaquju}i svojim ~lanovima ili simpatizerima, organizacija ima najve}i uticaj u medijima, medicini, sudstvu, obrazovawu, finansijskom sektoru i politici. Strategija “Opus Dei” u Evropi koncentrisana je na aktivnosti poput formirawa mi{qewa akademika putem konferencije i kroz institucije visokog obrazovawa, fondaciju istra`ivawa u biotehnologiji, prisustva u medicinskim krugovima, vladama i institucijama EU. Vatikan ima direktan upliv u srce sekularne Evrope. “Opus Dei” je u~estvovao i kao parametar u organizaciji me|unarodnih doga|aja, kao {to su Konferencija UN o populaciji u razvoju (Kairo 1994), Konferencija o pravu `ena (Peking 1905). Akademici, doktori, poslanici, ministri, sudije, novinari... daju Vatikanu preko “Opus Dei” skrivenu snagu {irewa svog moralnog koda ne samo me|u katolicima, ve} i na ostatak planete. Biv{i direktor FBI Luis Fri bio je ~lan “Opus Dei”, kao i ruski {pijun Robert Hensen. Neki od ~lanova, iako nisu sve{tenici, odlu~ili su se za celibat, a neki `ive u zajedni~kim ku}ama gde su mu{karci i `ene striktno odvojeni. ^esto se podvrgavaju samomu~eni{tvu (postu i bi~evawu) kako bi se podse}ali na patwe Isusa Hrista. Organizacija se izdr`ava od bogatih donacija ~lanova, od kojih su ve}ina dobrostoje}i i uticajni bankari, advokati i politi~ari. Wihov osnovni princip je da obi~ni katolici mogu da dostignu svetost u svojim obi~nim `ivotima. Papa Jovan Pavle II je pripadnicima “Opus Dei” dao poseban status u strogoj hijerarhiji katoli~ke crkve, ostavqaju}i im neuobi~ajeno veliki stepen nezavisnosti. Organizacija je trenutno najja~a u [paniji i Latinskoj Americi, gde ima najvi{e ~lanova. Pre nekoliko meseci u Velikoj Britaniji je izbio skandal kada su mediji objavili da je ministar za obrazovawe Rut Keli (36), najmla|i ~lan Blerovog kabineta, pripadnik “Opus Dei”. “Ja sam politi~ar, jer sna`no verujem u jednaku vrednost sve dece. Imam privatan duhovni `ivot i vernik sam. To je privatna stvar i irelevantna je za moj posao. Ja sam katolik pre svega”, rekla je Kelijeva. Prilikom akcije Jovana Pavla Drugog, koja je imala za ciq rasturawe Jugoslavije, malo ko je znao za planetarni uticaj ove organizacije. Ovu organizaciju je Jovan Pavle Drugi koristio za najprqavije poslove dezinformisawa i kreirawa javnog mwewa. 37. 3. U novini “Dani”, od 22. aprila 2005. godine, pod naslovom “Benedikt XVI”” objavqen je tekst: Zamislite ovaj tip scenarija u registru danas vrlo popularnog “zavjerolo{kog” `anra krimi}a sastavqenog od teorija crkvenih spletki, ubojstava i intriga: ~etiri dana prije trideset osmog ro|endana Adolfa Hitlera, u selu Marktl, petnaest kilometara udaqenom od Braunaua, rodnog mjesta vo|e Tre}eg rajha, na suprotnoj, wema~koj obali rijeke Inn, ra|a se plavooki dje~ak. Inn nije jedina rijeka koja povezuje na{a dva junaka: djetiwstvo i {kolovawe ovaj dje~ak provodi u bavarskom gradi}u Traunsteinu na rijeci Traun, ba{ kao {to je i dje~a~i} Hitler djetiwstvo i {kolovawe proveo s druge strane granice, u nedalekom Lambachu, na rijeci istog ime855
na – Traun! Upravo tu, u benediktinskom samostanu u Lambachu, osmogodi{wi Hitler je prvi put vidio kukasti krst. Siroma{ni roditeqi na{eg junaka, ta~nije otac policajac (Hitlerov je bio carinik!), upisuje svog sina u Hitlerjugend. Zavr{etak rata do~ekuje kao ameri~ki ratni zarobqenik, okre}e se religiji, postaje sve}enik i profesor. Karijera mu napreduje, postaje sveu~ili{ni profesor i jedan od najva`nijih teologa u Tübingenu, mjestu koje je bilo obiqe`eno kao mogu}i centar reformacije i liberalizacije katoli~anstva. Papa Pavao VI ga 1977. imenuje nadbiskupom Minhena, odakle je 54 godine prije wegovog naimenovawa Hitler pu~em u pivnici prvi put poku{ao sti}i na vlast u Wema~koj. Na{ junak uskoro postaje i kardinal, te najmo}niji sve}enik u svojoj zemqi. Na sveu~ili{tu se glavni junak sukobqava sa neistomi{qenicima: liberala i filozofa Hansa Küngena, iskrenog zagovornika skidawa vela mra~wa{tva s crkve, ka`wava “zbog istine”. Veliki antikomunist socijalisti~ke sisteme je, ba{ u Orvelovoj 1984, proglasio sramotom na{eg doba. Na svoj grb stavio je natpis Cooperatores veritatis (Saradnici istine), i glavni je pisac deklaracije objavqene 2000. godine, u kojoj se zastupa stav da je kr{}anstvo jedina vjera od Boga, a katoli~ka crkva jedina koja tu vjeru ~uva u wenoj punini. “Drugi obredi”, tvrdi on, “posqedica praznovjerja ili gre{aka, prepreka su spasewu.” Vode}i liberalni teolog Hansa Küngena je taj dokument nazvao “mje{avinom sredwovjekovnog mra~wa{tva i manije veli~ine”. Za vladavine pape Slavena, Karola Wojtyle, na{ junak postaje i dekan kardinalskog zbora i filozofski razra|uje veliki broj stavova koje pred svijet iznosi nasqednik sv. Petra. Wegova mo} raste, i govori se da bi mogao postati papa. Tome se, naizgled, protive svi. Amerika, zbog velikog utjecaja jevrejskog lobija, na ~elu jedne od najmo}nijih svjetskih institucija ne `eli vidjeti Nijemca koji je sve samo ne liberalan, Evropa se pla{i stvarawa velikog carstva iz Wema~ke, dok u crkvi trqaju ruke nadaju}i se da sti`e ~vrsta ruka koja mo`e vratiti stari sjaj crkvi. U jednom od najbr`ih glasawa u povijesti katoli~ke crkve, glavni junak ove pri~e – nazovimo ga Joseph Ratzinger – izabran je za novog papu, koji }e kao poglavar Rimokatoli~ke crkve prvi radni dan zapo~eti 20. aprila, na dan kada je prije 116 godina ro|en Adolf Hitler. U jednom od proro~anstava o smaku svijeta, irski nadbiskup Malahija najavquje da }e ovo biti pretposqedwi papa. Joseph Ratzinger izabrao je ime Benedikt XVI. Sveti Benedikt je utemeqiteq benediktinskog reda, ~ija je na~ela pisao u samostanu Monte Cassino – onom istom koji }e u Drugom svjetskom ratu biti posqedwom linijom odbrane Hitlerove Wema~ke – a na slikama se prikazuje sa crnim gavranom. Koja je mana ovog scenarija? Samo to da nijedan detaq u wemu nije plod ma{te: svi doga|aji i likovi su istiniti! Habemus papam!. Tekst prikazuje da je posle Jovana Pavla Drugog na mesto pape mogao da do|e samo neko ko mu je verna kopija. Vatikan o~igledno ne mo`e da funkcioni{e bez fa{izma, neofa{izma nastavqa~a te ideologije. 37. 4. U novini “Glas javnosti”, od 23. septembra 2005. godine, pod naslovom “Sramota sveta i qudskog roda” objavqen je tekst autora mr Draga Bilala iz Loznice: 856
Povodom teksta u “Glasu” o izjavama politi~ara sa Zapada iz 1999. godine. @ak [irak je svojim re~ima o Srbima kao narodu razbojnika i terorista pokazao da je nedono{~e De Golove politike i da omalova`avawem celog jednog naroda podse}a na Gebelsa, a teatralno{}u – na Musolinija. Papa Jovan je `eqom da Srbi budu bombardovani pokazao krsta{ku zlo}udnost prema onom delu pravoslavqa koji se nikako ne mo`e pokatoli~iti. Lorens Iglberger o pameti celog jednog naroda govori na nepametan na~in, a sa zlurado{}u o kraju osmeha srpske dece iskazuje sadizam svoje gubave du{e. Javno izre~ena `eqa Klausa Kinkela o bacawu Srba na kolena, samo je papagajsko ponavqawe wegovih fa{isti~kih uzora. Ri~ard Holbruk je ba{ sebe projektovao u karakterisawu Srba kao zlo~ina~kih dupeglavaca, i to i svojim fiziolo{kim izrazom i bezdu{nim forsirawem politike ru{ewa, vatre, pepela, dima i masovnih smrti. Josip Brodski je, tvrdwom da su Srbi agresori, pokazao da, koliko je veliki u poeziji, toliko je mali papagaj~i} u politici i kolibri} u etici. Kolika mo`e biti otrovana podsvest, razvratna moralnost i zale|ena emotivnost jednog dvono{ca, pokazao je Yejmi [ej isticawem da jedan celi narod – Srbe treba spokojno bombardovati, a to zna~i hladnokrvno i bezdu{no ubijati najsmrtonosnijim oru`jem. Blerov um je toliko pomra~en, a moral razvratan da svoju misiju produ`avawa vekovnog pogubnog zla svuda po svetu naziva dobrom i civilizacijom, a poku{aje odbrane od toga – zlom i varvarstvom. Ser Piter Justinov je ogavnim govorom o celom srpskom narodu najdirektnije pokazao celu svoju naopakost i qudsku izopa~enost, a ne tog naroda. Rolf Diter Kluge toliko je moralno, du{evno i duhovno kqast da bi zabranio poeziju jednog naroda kojoj se genijalni Gete toliko divio, da je prevodio i unosio u evropsku duhovnu ba{tinu. Tomislav Mar~ep `ali {to nije ostvario ono {to su nastojale da u~ine najkrvolo~nije usta{ke zveri, a to je da pobije sve Srbe. Za patolo{kog srbomrsca Bernara Ku{nera srpske `rtve – po jedna mawe nedeqno – samo su predmet hladne sadisti~ke statistike. U tekstu se iznosi jedno reagovawe na re~i pakosti i mr`we prema srpskom narodu koje su izrekli oni koji su kreirali `ivot u Evropi, a me|u wima i re~i mr`we Jovana Pavla Drugog. Ko tra`i bombardovawe, taj je spreman da naredi i zlo~ine. 37. 5. U novini “Hrvatski nacional”, od 18. oktobra 2005. godine, pod naslovom “Mate Grani}” objavqen je slede}i tekst: Biografija: – Ro|en je 19. rujna 1947. u Ba{koj vodi, – 1966. do{ao je u Zagreb na studij medicine, – 1980. odbranio doktorat, – 1985. redoviti profesor interne medicine, – 1990. dekan Medicinskog fakulteta u Zagrebu, – 1991. postao je potpredsjednik Vlade i na tom je polo`aju ostao do 3. sije~wa 2000. 857
– 1993. Tu|man ga je imenovao ministrom vawskih poslova. Svojim najva`nijim postignu}em na polo`aju {efa hrvatske diplomacije Mate Grani} smatra Va{ingtonske sporazume kojima je promijewena hrvatska politika u BiH, izbjegnute sankcije Hrvatskoj te prekinut rat Hrvata i Bo{waka, {to je bila najve}a `eqa Ivana Pavla II. – 2000-2003. zastupnik DC-a u Hrvatskom saboru, – 2005. specijalni savjetnik predsjednika HSP-a Ante \api}a, Mate Grani} sa suprugom Jadrankom ima djecu: Ivanu (31), Martinu (26) i Luku (14), a djed je dvoje unuka. Privatna poruka Nacional: Koji su svjetski dr`avnici na vas ostavili najja~i dojam? – Bil Klinton. On je impresivan dr`avnik, iznimno bistar, odli~no poznaje probleme i znao je kako treba razgovarati. Tijekom zasjedawa Generalne skup{tine UN-a 1998. Amerikanci su u wujor{kom arheolo{kom muzeju organizirali primawe za strane dr`avnike i diplomate. Iako su vode}i svjetski politi~ari ~ekali u redu da ga pozdrave, Klinton me odveo na stranu i desetak minuta mi pri~ao o svojoj k}eri ^elsi ~iji je odli~an prijateq jedan Hrvat iz Dalmacije, koji je bio i wihov gost. Iznimno sam po{tivao Margaret Ta~er i Tonija Blera, koliko god su oni potpuno razli~iti dr`avnici. Jako sam cijenio Ivana Pavla II s kojim sam 1994. u Vatikanu odr`ao jedan od najva`nijih sastanaka u `ivotu. Sveti otac tom je prigodom zahtijevao prekid rata Hrvata i bo{waka i rekao da on predstavqa svjetsku opasnost jer mo`e izazvati {iroke sukobe muslimana i katolika. Dok smo razgovarali, vani je pola sata ~ekao @ak [irak, tada{wi gradona~elnik Pariza. Papa je rekao da je prekid rata s islamom povijesna zada}a predsjednika Tu|mana i mene, a potom sam bio ovla{ten poslati wegovu tajnu privatnu poruku hrvatskom predsjedniku. Nacional: Mo`ete li sada otkriti {to je papa poru~io Tu|manu? – Postoje stvari s kojima ~ovjek treba i umrijeti. Mogu re}i samo da Ivan Pavao II nije spomiwao nikakva imena. To su u~inili ostali vode}i du`nosnici Vatikana, koji su izravno zatra`ili odlazak Mate Bobana. Iz teksta se vidi priznawe da je Jovan Pavle Drugi i te kako bio upleten u oru`ane sukobe na teritoriji biv{e Jugoslavije. Tajne poruke su bile pravilo i stil rada Jovana Pavla Drugog, a ministri i ko zna ko sve bili su obi~ni kuriri. Dakle, Jovan Pavle Drugi je bio u stawu da zaustavi oru`ane sukobe kao {to je to uradio izdavawem naredbe Tu|manu da prekine sukobe sa muslimanima, ali je mogao i da izda naredbu ko }e da se izabere i smeni sa funkcije. 37. 6. U novini “Kurir”, od 15. septembra 2005. godine, pod naslovom “Puk’o celibat” objavqen je tekst: Prvi put u istoriji katoli~ke crkve za sve{tenika u [paniji postavqen o`ewen ~ovek, koji ima dvoje dece. Madrid – [panski rimokatoli~ki biskup Felipe Fernandes odredio je za sve{tenika, prvi put u istoriji katoli~ke crkve, o`ewenog ~oveka sa dvoje dece. U pitawu je anglikanski pastor iz Zimbabvea Evans Glivicki (65), a cela afera izazvala je nezapam}enu polemiku u [paniji, zemqi u ko858
joj `ivi 6.000 o`ewenih biv{ih sve{tenika koji su morali da se odreknu bo`je slu`be zbog qubavi. Glivicki, ~lan anglikanske delegacije u Vatikanu koja je radila na ja~awu veza dve crkve, izabran je na sve{teni~ki polo`aj u Tenerifeu po{to je wegov slu~aj Vatikan “dobro prou~io”. Biskup je naglasio da je odluka pape “jedinstven izuzetak”, budu}i da je Glivicki do{ao iz anglikanske crkve, koja dopu{ta da se sve{tenici `ene, i dodao da to nije korak koji bi mogao da se protuma~i kao “osloba|awe katoli~ke crkve od pravila celibata”. Ipak, mnogi su u tom ~inu videli mogu}nost da re{e sopstveni problem, preneo je DPA. Pokret za celibat po izboru (Moceop) navodi podatak da je oko 6.000 {panskih sve{tenika ili 18 odsto od ukupnog broja u toj zemqi odlu~ilo da se o`eni, zbog ~ega je moralo da napusti slu`bu. Taj pokret isti~e i da je oko 100.000 katoli~kih sve{tenika (20 odsto) {irom sveta o`eweno. U samoj [paniji oni koji su protiv celibata ukazuju na to da je sve{teni~ki poziv sve mawe privla~an, da su seminari prazni i da male parohije ~esto nemaju svog sve{tenika, {to bi se dalo popuniti o`ewenim sve{tenicima. Wihov je argument i da Isus nikada nije rekao da sve{tenici ne bi trebalo da se `ene, i podse}aju da je prvi papa, apostol Petar, imao `enu. – Zakleo sam se na celibat da bih {to boqe slu`io crkvi – rekao je biv{i sve{tenik Anhel Karasko, ali desilo se da se zaqubio i odlu~io da se ven~a sa voqenom `enom. Katoli~ka crkva nema ba{ razumevawa za slu~ajeve kao {to je wegov, a sve{tenici poput Karaska trpe velike pritiske, koji ih na kraju primoraju da se zauvek odreknu poziva. Godine 2002, 71 sve{tenik iz Herone apelovao je na ukidawe obaveznog celibata. U [paniji mnogobrojni sve{tenici i ~asne sestre usvajaju decu, uglavnom iz zemaqa u razvoju, i podi`u ih kao samohrani roditeqi. – Otkako imam k}erku, postao sam boqi sve{tenik. Kada govorim s decom, znam {ta govorim – ka`e Rafael Gerero, misionar koji je usvojio napu{tenu bebu u Peruu. Da ne kradu crkvu Katoli~ka crkva uvela je celibat u 12. veku da bi spre~ila sve{tenike da osiroma{uju crkvu ostavqaju}i vlasni{tvo crkve svojoj deci. Na to pravilo u praksi se nadovezao i negativan pogled na seksualnost, koji kriti~ari ocewuju kao “veru staraca koji se boje seksa i `ena”. Iluzije Prema ispitivawima javnog mwewa, ~ak 73 odsto [panaca prihvatilo bi o`ewene sve{tenike bez problema. Pojedini crkveni velikodostojnici u Brazilu i Italiji podr`ali su pozive upu}ene Vatikanu da “ubla`i pravila celibata”. – U tom pogledu, zvani~na crkva je podeqenija nego {to to izgleda – podvla~e poznavaoci prilika u [paniji, ali ni sam Glivicki ne veruje da }e do}i do promena, bar ne u narednih 100 godina. Felipe Fernandes, biskup koji je Glivickog odredio za sve{tenika, upozorio je one koji vode kampawu protiv celibata da “ne gaje nepotrebne iluzije”. 859
Ni{ta se ne mo`e u~initi za vreme pape Benedikta XVI, kao {to se ne}e u~initi ni za vreme wegovog naslednika – rekao je on. U ovom se tekstu jasno prikazuje kakva je to crkva i {ta sve mo`e da uradi jedan papa. Jovan Pavle Drugi se izrazito pona{ao kao Bog na zemqi i to nije ni nameravao da prikriva. 37. 7. U novini “Kurir”, 24 – 25. septembra 2005. godine, pod naslovom “Tajna Opus Dei” objavqen je tekst: Kontroverzna katoli~ka organizacija izaziva interesovawe javnosti nakon uspeha Braunovog romana “Da Vin~ijev kod”. London – Uspeh romana “Da Vin~ijev kod” Dena Brauna pobudio je interesovawe javnosti za kontroverznu katoli~ku organizaciju Opus Dei (na latinskom Bo`je delo), koju mnogi smatraju sektom ~iji je jedini ciq bogatstvo i mo}. Da li je Opus Dei zaista toliko mo}an? Ova organizacija tvrdi da ima oko 85.000 ~lanova {irom sveta, od kojih je ~ak tre}ina u [paniji, gde je grupa i osnovana. Od wenih pripadnika se o~ekuje da {ire evan|eosku misiju kroz svoje zemaqske poslove. Drugim re~ima, od ~lanova se tra`i da budu uspe{ni u svom poslu, ali i da budu velikodu{ni prema okolini i na taj na~in privuku jo{ vi{e sledbenika. Hiqade hodo~asnika sa svih strana sveta prisustvovalo je 2002. u Vatikanu kanonizaciji osniva~a organizacije Opus Dei Hosemarije Eskrive de Balagera. Papa Jovan Pavle Drugi izveo ju je po “ubrzanom postupku”, za samo 27 dana. Papa je, kako navodi Bi-Bi-Si, organizaciji Opus Dei dodelio i poseban status “li~ne prelature”, koji je grupi omogu}io nezavisnost u okviru katoli~ke crkve. Mnogi smatraju da je wen uticaj u Vatikanu porastao upravo za vreme papstva Jovana Pavla Drugog. Portparol organizacije Yek Valero sve to demantuje. – Broj pripadnika Opus Deija koji rade u Vatikanu vrlo je ograni~en, ima ih mo`da petoro ili {estoro, me|u kojima je i portparol Svete stolice Hoakin Navaro Vals. Uticaj grupe Opus Dei u Vatikanu se preuveli~ava – tvrdi Valero. Kriti~ari, me|utim, ka`u da je u tesnoj vezi sa organizacijom mnogo ve}i broj sve{tenika, koji su obrazovali pravu “crkvu unutar crkve”. Istaknuti ~lanovi ove organizacije zastupqeni su i u mnogim vladama i kompanijama, iako to retko javno priznaju. Britanska ministarka obrazovawa Rut Keli nedavno je potvrdila da je ~lanica ove grupe. Pri~a se, ali nije potvr|eno, da je pripadnik Opus Deija i kolumbijski predsednik Alvaro Uribe. Te{ko je ustanoviti kojim sumama novca raspola`e Opus Dei. Pod okriqem grupe postoji niz fondacija {irom sveta. Donacije pojedinaca su zna~ajan deo prihoda. Smatra se da je razmera uticaja na sledbenike najzanemareniji aspekt mo}i Opus Deija. U centrima u kojima sledbenici `ive u celibatu odvijaju se, kako neki tvrde, pravo ispirawe mozgova i “op{ta manipulacija”. Pred svakim ~lanom je niz duhovnih obaveza – molitve, svakodnevno prisustvo na 860
misama i obuka novih sledbenika. @ivot se odvija pod strogom kontrolom duhovnih vo|a, a sli~no je i kada je posredi novac. Pripadnici grupe na ove kritike odgovaraju re~ima da su sasvim normalni qudi i da imaju slobodu da napuste organizaciju kada god to za`ele. Da li je Opus Dei steci{te svetaca ili gre{nika? Mnogi veruju da je odgovor negde izme|u. Lo{ glas zbog Franka! [panski sociolog Alberto Monkada, i sam ~lan organizacije, ka`e da wene veze sa mo}nim krugovima datiraju jo{ iz pedesetih godina, kada su dva istaknuta ~lana bili ministri u vladi generala Franka. – Vreme Frankovog re`ima va`i za period politi~kog i ekonomskog uspona Opus Deija, ali je to i vreme kada je organizacija stekla lo{ glas. Qudi se jo{ se}aju tih vremena – navodi Monkada. – Stvari su se, me|utim, sada promenile. Iako su neki ~lanovi aktivni u politici i biznisu, oni nisu neka vrsta Koza nostre. To nije ta~no – dodaje {panski sociolog. Poznavaoci i analiti~ari rada u Vatikanu ne mogu da zaobi|u istinu da je Jovan Pavle Drugi imao poseban interes da oja~a ovu tajnu organizaciju, koju je zadu`io za najprqavije poslove. Gde su sve raspore|eni pripadnici ove grupacije, verovatno se nikada ne}e saznati, ali mnogi dokazi potvr|uju wihovo aktivno u~e{}e u razbijawu Jugoslavije po nalogu Jovana Pavla Drugog. 37. 8. U novini “Politika”, od 30. avgusta 2005. godine, pod naslovom “Sedi{te unijata preseqeno u Kijev”, objavqen je tekst Petra Popovi}a: Vatikan protiv apela Ruske pravoslavne crkve Izgledi za posetu rimskog pape Rusiji mawi nego ikad, izjavio ruski patrijarh. Presretnuti protestima grupe pravoslavaca, ukrajinski grkokatolici preselili su (u nedequ 21. avgusta) sedi{te svoje mawinske crkve iz Lvova u Kijev, motivisani izjavom patrijarha moskovskog i Rusije Aleksija Drugog da su izgledi za wegov susret s rimskim papom sada mawi nego ikad. Uzrok ovog zaveta je poznat. So na rusku ranu posuta je 1596, kada je crkva unijata osnovana i u Ukrajini (stvorena je u Poqskoj!), u nastojawu Rima da, koriste}i se poqskom okupacijom Zapadne Ukrajine, nametne katolicizam principijelno pravoslavnom `ivqu. Tog trenutka, rusko hri{}anstvo u Kijevu imalo je ve} vi{e od {est vekova kontinuiranog trajawa. Po oceni Ruske crkve, ova kolonijalna stvar u sferi qudske du{e produ`ava se do dana dana{weg, ~ak obele`ena incidentima. Po~etkom devedesetih, iz Moskve se reagovalo na fizi~ki pritisak, po~et “zauzimawem Preobra`enskog sabora, drugog po veli~ini pravoslavnog hrama u Lvovu, u no}i 29. oktobra 1989”. “Vrhunac procesa katastrofalnog za RPC obele`en je zauzimawem Saborne crkve Sv. Jura u Lvovu, avgusta 1990”, a “rezultat svih tih doga|aja je skoro potpuni slom tri pravoslavne eparhije, u zimu 1990 – 1991”. U Lvovskoj eparhiji broj pravoslavnih parohija smawen je, na primer, od 1200 u 1989, na 60 u 1991, a u Ivano-frankovskoj, koja je dve godine ranije imala 600 parohija, s prole}a 1991. nije ih bilo vi{e od 25 – 30, navedeno je u crkvenom slu`benom dokumentu. 861
Napred, na Istok Sa stanovi{ta Ruske crkve, unijati su do danas strano telo unutar wenog pravoslavnog bi}a. Kada je sre}a u ratovawu Rusa i Poqaka promenila stranu, Grko-katoli~ka crkva u Ukrajini prona{la je sebe na periferiji doga|aja. Ostala je u ni`im socijalnim slojevima, ne uspevaju}i da se identifikuje sa elitom. Trenutak poleta grko-katolika nastupio je jesenas, s politi~kim usponom Viktora Ju{~enka. Ukrajinska pravoslavna crkva s patrijar{ijom u Kijevu (Filaretova, “raskolni~ka”), zatim Grko-katoli~ka i Protestantska stale su otvoreno iza kandidature Ju{~enka. Ukrajinska pravoslavna, privr`ena patrijar{iji u Moskvi, uzela je stranu pora`enog Janukovi~a. Po brojnosti, crkva unijata je tre}a u redosledu. Ipak, ve} Jovan Pavle Drugi je odlu~io da se iz davno posejanog semena razvije budu}a crkva Ukrajine, pozicionirana za rivalstvo i ekspanziju prema Rusiji. Smena u Vatikanu probudila je neskrivenu nadu moskovske Patrijar{ije da }e se stvari u odnosima dve najve}e crkve izmeniti, mo`da pomirqivijom politikom pape Benedikta [esnaestog. “Ja se iskreno nadam da }e pontifikat Va{e svetosti biti obele`en razvojem dobrih odnosa izme|u na{ih crkava i plodnosnim pravoslavno-katoli~kim dijalogom”, poru~io je svojom pozdravnom porukom patrijarh Aleksij Drugi. Sve~anostima papskog ustoli~ewa je prisustvovao davna{wi poznanik Jozefa Racingera, mitropolit smoqenski i kaliwingradski Kiril, zadu`en u Patrijar{iji za veze sa svetom, vrativ{i se u Moskvu pun optimizma. “Papa je bio vrlo tronut pozdravima presvetog patrijarha i informacijom o tome da je u Rusiji dobro prihva}en wegov izbor na rimski presto”, rekao je Kiril. Huzar mitropolit Nije, me|utim, mnogo pro{lo, a RPC je obave{tena da je “Sveti otac odlu~io da udovoqi `eqama Ukrajinske grko-katoli~ke crkve (...) i daruje wenom poglavaru, kardinalu Lubomiru Huzaru titulu mitropolita Kijeva i Galicije”. I da bi papa, tako|e, blagoslovio prenos slu`benog sedi{ta Huzara iz Lvova u Kijev. Preseqewe sedi{ta Crkve iz Lvova u Kijev je deo katoli~ke “politike prozelitizma”, ka`e se u reagovawu patrijarha Rusije na najnoviji doga|aj. “Razumqivo, takav razvoj ne mo`e, a da ne komplikuje na{e odnose” sa unijatima i katoli~kom crkvom”, ka`e patrijarh ruski. “Primetio bih da se te akcije ne mogu opravdati ni sa istorijske ta~ke gledi{ta ni sa stanovi{ta crkvenih pravila i kanona. Od prve godine svog postojawa (Kijev) bio je jedna od duhovnih prestonica Ruske pravoslavne crkve!” Huzar je odgovorio da “nije upla{en” patrijarhovom reakcijom. Me|utim, `ao mu je {to je takva reakcija usledila jer poruka ukazuje na “nedostatak razumevawa da svaka lokalna crkva ima pravo da `ivi i deluje kako sama smatra da treba”. Reagovao je i predsednik Ukrajine Viktor Ju{~enko, podsetiv{i da je preme{tawe sedi{ta crkve “interna stvar” te crkve. Pravo je crkve da “izabere lokaciju svog sedi{ta i da se pona{a na na~in prikladan {irewu 862
wenih ideja”, izjavio je Ju{~enko. Na istovetan na~in, takvo pravo brani i “raskolnik Filaret” (“nepriznat u Konstantinopoqu”). U svakom slu~aju, vera je u drugom planu, a borba za du{e (i nimalo bezna~ajnu crkvenu imovinu) vodi se daleko od boga, na frontovima dnevne politike. Dakle, mo`e i da se promeni papa, ali se ne mewa politika Vatikana. Sve {to je zapo~eo Jovan Pavle Drugi, mogu samo da nastave wegovi naslednici na mestu pape. Iz teksta se prepoznaje licemerstvo Rimokatoli~ke crkve. Jedno pri~aju, drugo misle, a tre}e rade. Zato se i podnosi ovaj elaborat kao skup dokaza te taktike Jovana Pavla Drugog. 37. 9. U ~asopisu “Revija 92”, od 8. februara 2005. godine, pod naslovom “Ni mawe dr`ave, ni vi{e lopova” objavqen je tekst: Vatikan sve privla~niji za kradqivce razli~itih fela U posledwe vreme Vatikan je postao jedna od omiqenih meta za sitne lopove i kriminalce. Najmawa dr`ava na svetu, ~iji broj stanovnika ne iznosi vi{e od 500 i sa 18 miliona turista godi{we trenutno ima najve}u stopu kriminala na svetu. [to je jo{ gore, devet od deset po~inioca krivi~nih dela pro|e neka`weno. Najve}i broj sitnih kra|a i yeparewa se izvr{i u Bazilici i na Trgu svetog Petra, kao i u vatikanskim muzejima. Ali, krivci uspevaju da se brzo izgube i pobegnu u masi hodo~asnika i turista. Tako|e, sve je ve}i broj pronevera, prevara, vre|awa i fizi~kih napada na policiju. Glavni tu`ilac Nikola Pikardi je izjavio da su muzeji i Bazilika “pravi raj” za lopove i da je kriminalna stopa za 20 odsto ve}a nego u ostalom delu Italije. Pored toga, dodao je da, i kada se pokrene parni~ni postupak, tu`eni retko kad budu osu|eni zbog birokratije i zakonskih propusta, jer se uglavnom radi o stranim dr`avqanima. Ako sitni lopovi, yeparo{i i prevaranti osete gri`u savesti uvek mogu da se ispovede u Bazilici svetog Petra, koja radi celi dan i no}. Sve {to je u tekstu navedeno i ne predstavqa neko ~udo. Jedan od razloga raskola izme|u Rimokatoli~ke i pravoslavne crkve nalazi se u odnosu prema oprostu grehova. Za vreme pontifikata Jovana Pavla Drugog, mnogo vi{e u odnosu na wegove prethodnike, bila je moda da se najokorelijim kriminalcima daje oprost grehova od Jovana Pavla Drugog. Zlo~ini koji su u funkciji vatikanske politike uvek su opro{teni od Jovana Pavla Drugog, koji je i najokorelije zlo~ince primao kao goste. Jedan od wih je Frawo Tu|man. Niko normalan nikada ne bi pristao da razgovara ili da primi u goste Frawu Tu|mana, ali je to predstavqalo ne samo obavezu, nego i zadovoqstvo Jovanu Pavlu Drugom. Mada se ovaj tekst odnosi na sitne kriminalce, oni su prosto redovna pojava i ne brinu Jovana Pavla Drugog, s obzirom da je on zadu`en za one krupne i najkrvavije. Krupne iz sfere bankarstva i tajnih finansijskih dru{tava i najkrvavije, koji u wegovo ime i sa wegovim imenom na usnama vr{e zlo~ine. 37. 10 U ~asopisu “Svedok”, od 30. avgusta 2005. godine, pod naslovom “Doktrina vere Vatikana – Benedikt XVI,, kao i wegovi prethodnici, prilikom posete Kelnu prihvatio i za{titu NATO iz vazduha – Ako Bo`ijeg izaslanika papu ~uvaju “avaksi”, obi~an hri{}anin ne mo`e da veruje u bezgre{nost”, objavqen je tekst prof. dr Svetozara Radi{i}a: 863
Kada je u maju 2005. novoizabrani papa Benedikt XVI, na mesto novog {efa Kongregacije za doktrinu vere postavio Amerikanca Vilijama Levadu, ~inilo se da }e u svom “mandatu” prevashodno utvr|ivati postoje}e crkvene kanone. U stvari, poznato je da je Levada dobar poznavalac dogme i da je ve} u~estvovao u izradi Katehizisa, u kojem je dato sve {to dobar rimokatolik treba da zna o veri. Me|utim, prihvatawem za{tite NATO i sistema “Avaks”, za vreme posete Kelnu (Nema~ka), radi obele`avawa Svetskog dana mladih, 17. avgusta 2005. papa je poni{tio religijske osnove hri{}anstva i podsetio na prethodnike koji su licemernim pona{awem, gordo{}u i neoprostivim gresima dovodili neupu}enije hri{}ane u zablude i bezna|e. S obzirom na to da je u mnogim klasi~nim istorijskim delima zapisano {ta su sve pape ~inile, ~udan je pokloni~ki odnos qudi prema aktuelnom papi, kada se zna da su mnogi od wegovih prethodnika podlegli isku{ewima i bili sve samo ne bezgre{ni Bo`ji izaslanici. U “Amabedovim pismima od Voltera” o kojima je pisao Aleksandar Jovi}evi}, zabele`eno je: a) Jovana VIII ubio je udarcima ~eki}a po glavi qubomorni mu`; b) Jovan X bio je qubavnik Teodorin – prona|en je zadavqen u krevetu; v) Stevan VIII bio je zatvoren u zamku koji se danas zove zamak Svetih an|ela; g) Stevan IX do`iveo je da ga Rimqani iseku po licu; d) Jovana XII smenio je car Oton I, a ubijen je kod jedne od svojih qubavnica; |) papu Benedikta V prognao je car Oton I; e) Benedikta VII zadavio je vanbra~ni sin pape Jovana X; `) Benedikt IX kupio je sa dvojicom drugih papsku vlast i prodao svoj deo, itd. Svi su oni bili “nepogre{ivi”. Uprkos tome {to je papa Jovan Pavle Drugi radio u nacisti~koj fabrici za proizvodwu cijanida, upotrebqavanog za ubijawe qudi u logorima, vernici tra`e da se hitno proizvede u sveca. [ta je to {to uti~e na qude da iskqu~e zdrav razum? Problem je {to se gre{nost papa odra`ava na planetarne procese, a deo wihove samovoqe osetili su i narodi na Balkanu, a posebno Srbi. “Politika Vatikana je nedosti`na i zbuwuju}a”, zabele`io je jednom prilikom vatikanolog Darsi Ozborn, “jer se tamo ra~una u vekovima, a planira za ve~nost”. Sve ukazuje na to. Kako “Sveta stolica” sve ~ini promi{qeno, ne mo`e se podudarnost aktivnosti Vatikana, Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava i Nema~ke u vezi sa Balkanom u posledwih deceniju i po smatrati slu~ajnom. Naravno, sve se mo`e objasniti zajedni~kim interesom. Taj interes je da se uticaj SAD, NATO i EU pro{ire ka Istoku, a da to poku{a da iskoristi i Vatikan za {irewe svog uticaja. Re~ je o, kako je to zapisao publicista Aleksandar Antoni} u kwizi “Vatikanski tuneli”, prodirawu svetske katoli~ke multinacionale na Istok. Zaboravqeni stavovi Justina Sp. Popovi}a o katolicizmu jo{ vi{e obja{wavaju nove svetske procese: “Rimokatolicizam nije 864
uop{te ni vera, nego neposredan, odlu~an nastavak Zapadne rimske imperije, i kod wega je sve pot~iweno toj misli, po~ev{i od vere. Papa je zauzeo zemqe, zemaqsko carstvo, i uzeo ma~. I od toga doba neprestano sve tako ide, samo su ma~u dodali jo{ la`, podmuklost, prevaru, fanatizam, praznovericu, zlo~in; titraju se najsvetijim, pravednim, prostodu{nim, plamenim ose}awima narodnim. Sve su za novac prodali...” Zato je zna~ajna ~iwenica da aktivnost Vatikana, koja je poja~ana sredinom 1993. jo{ traje i da postoje nagove{taji da }e se vatikanski crkvenodostojnici ogla{avati sve ~e{}e. Najnoviji talas rimokatoli~kih aktivnosti na Balkanu zapo~et je u Vatikanu 13. januara 1992. provokativnim i namerno prevremenim priznavawem Slovenije i Hrvatske. U italijanskom listu “Limes” objavqeno je da je Vatikan planirao da podeli SFRJ na biskupije. Krajem prole}a 1993. biv{i francuski ministar inostranih poslova Rolan Dima izjavio je da je “odgovornost Nema~ke i Vatikana za ubrzawe krize u biv{oj Jugoslaviji ogromna”. Wegovom mi{qewu pridru`ila se italijanska {tampa, koja je pisala o gresima Vatikana. Vatikan je tokom 1993. i po~etkom 1994. vodio ratnohu{ka~ku politiku zaboravqaju}i ili zloupotrebqavaju}i Boga i svoju misiju. Okrivqavao je Unprofor {to Hrvati ne mogu da osvoje teritorije koje napadaju, li~no je tra`io napad na Srbe i nagovestio da }e SAD objaviti dokument o onome {to nameravaju da u~ine s ultimatumom Srbima. Politi~ka uloga Vatikana bila je sve vreme rata u Bosni zna~ajna. Papa je primio u privatne posete Harisa Silajyi}a, lorda Dejvida Ovena i druge diplomate, koje su imale “ratne uloge”. Kada je stigao u Zagreb, u septembru 1994. do~ekala ga je hrvatska pesma zahvalnosti sli~na ve} pevanoj “Danke Doj~land”. Jedini katoli~ki “bezgre{nik” uzvratio je porukom Hrvatima, da treba mirnim putem da uspostave suverenitet na celom hrvatskom podru~ju. Politi~ko anga`ovawe “Svete stolice” na Balkanu nastavqeno je priznavawem biv{e jugoslovenske republike Makedonije 1. decembra 1994. Zatim je usledila jo{ jedna koordinirana aktivnost sa velikim silama. Bil Klinton je u Halifaksu izjavio da su wegove velike simpatije na strani muslimanske vlade u Sarajevu. Na Londonskoj konferenciji odlu~eno je da se povu~e “crvena linija” preko koje Srbi ne smeju da pre|u. Ameri~ki sekretar za odbranu Vilijam Peri i na~elnik zdru`enog general{taba Yon [alika{vili izneli su plan za napade NATO na Srbe u Bosni. Komentar pape Jovana Pavla Drugog bio je da Vatikan podr`ava pravedan odbrambeni rat muslimana, ~ime je dao blagoslov za pomenuta dejstva. O progonu Srba iz Krajine Karol Vojtila nije rekao ni re~i. Pred najve}e NATO bombardovawe Srba, 27. avgusta 1995. u Kastel Gandolfu, optu`io je bosanske Srbe za proterivawe Hrvata iz Bawaluke. U toku bombardovawa Srba oglasio se filozofskom primedbom: “Pravi~an rat je ratovati protiv rata”. Posle nasilnog zaustavqawa rata u Bosni do~ekao ga je Bil Klinton u Wujorku i zahvalio mu za anga`ovawe za mir u svetu, a prire|en mu je i po865
seban do~ek u palati Ujediwenih nacija. Nakon Dejtonskog sporazuma papa je nastavio sa balkanskim aktivnostima. Sedamdeset {esti ro|endan proslavio je prvi put izvan Vatikana. U dvorcu Kara|or|evi}a, na Brdu kod Krawa, u Sloveniji, uz poruku dobrodo{lice, slovena~ke vo|e izrazile su zahvalnost za wegov doprinos slovena~koj nezavisnosti. Zatim je, u Sarajevu, poru~io da treba tra`iti opro{taj za ono {to je ~iweno u ratu. Na to je Alija Izetbegovi} odgovorio, verovatno u duhu svojih religioznih shvatawa: “Mi ne pra{tamo”. Zato nije lako verovati papi kada se zna da je u septembru 1994. govorio o kulturi mira i da crkva u Hrvata treba da “postane promicateqica me|usobnog oprosta”, a da je za`murio na hrvatski progon Srba u avgustu 1995. Da su hri{}anski kriterijumi isti trebalo je da reaguje ako ne pre, a onda posle izjave patrijarha ruskog Alekseja da je “isterivawe 200.000 qudi sa wihove istorijske teritorije te`ak zlo~ina~ki akt”. Vatikanu odgovara globalizacija. O~iglednu te`wu Vatikana da izbri{e religijske granice, zbog ~ega, to znaju mondijalisti i papa, potvr|uje ~iwenica da je otvorena najve}a yamija u Evropi, na samo tri kilometra od Vatikana. Zanimqivo je da je islam po rasprostrawenosti druga vera u Italiji, gde je, po rimokatoli~kim shvatawima, “srce” hri{}anstva. U saglasju sa nadnacionalnim stavovima je i duh bo`i}ne poruke, koju je Karol Vojtila uputio prvi put posredstvom interneta: “Ne mo`emo biti sretni jedni bez drugih, a jo{ mawe protiv drugih”. (To je, verovatno, va`ilo i za prognane i ubijene). Papu Pavla Drugog optu`ivali su za saradwu sa Malte{kim vitezovima (sa sedi{tem u Rimu u Via Nica 81, ili Via Kogdoti 68) i direktnu telefonsku liniju 3101. Oni ne pose}uju bogoslu`ewa, po{to su slu`bu Bo`ju, uz papin blagoslov i toleranciju, zamenili posebnom ceremonijom. Ipak, papu Jovana Pavla Drugog zapalo je da tra`i dugo najavqivani opro{taj za sve po~iwene zlo~ine katolika. U jednom od najzna~ajnijih ~inova svog pontifikata on je 12. marta 2000. prvi put u istoriji Rimokatoli~ke crkve u bazilici Svetog Petra naveo mnoge pro{le grehe svoje crkve. Papa je rekao: “Duboko smo o`alo{}eni pona{awem onih koji su tokom istorije u~inili da pate jevrejska deca (tokom holokausta nacisti su ubili oko {est miliona Jevreja)... Tra`imo oprost zbog podela me|u hri{}anima, za upotrebu nasiqa kome su neki hri{}ani pribegavali u slu`bi istine, i za neprijateqsko pona{awe ponekad pokazano prema sledbenicima drugih religija...” Govorio je da treba pro~istiti memoriju “kako bi crkva mogla da ide napred”. Popularni papa slovio je za verovatno najmilitantniju “svetu li~nost” koja se obra}ala narodu na Trgu svetog Petra. Revnosni papa zaista je bio neumoran. Sredinom septembra 1996. londonski “Dejli telegraf” je objavio da je papa sara|ivao sa Cijom, odnosno da je izve{tavao Ciju o akcijama katoli~ke crkve u borbi protiv komunizma i da je Vatikan za Va{ington postao “kqu~ni saveznik” od 1978, kada je Karol Vojtila izabran za papu. Navode iz britanskog lista potvrdio je Bob Gejts, biv{i {ef Cije: “Papa je sara|ivao sa Cijom, a Vatikan je u Poqskoj imao ~ak i svoju tajnu slu866
`bu”. Katoli~ki sve{tenik don Albino Bicoto kritikovao je papinu dvoli~nost, jer je prvi ~ovek “Svete stolice” istovremeno govorio o milosr|u i podr`avao vojne intervencije. Biskup dr Vjekoslav Grmi} optu`io je papu da ne radi za mir. Mnogi smatraju da }e se tek pokazati da li je papa radio za ili protiv hri{}anstva, budu}i da su ~udne wegove rimokatoli~ke dileme. Na primer, ~ini se da se Karol Vojtila, a ne papa Jovan Pavle Drugi, 26. jula 1996. zapitao: “Ako Hrist nije Bo`ji sin, ako nije za~et i ro|en od device, {ta }e ostati od hri{}anstva”. Zatim, ~emu vodi wegovo snatrewe od 16. februara 1997: “Bog i Noe sklopili su savez prema kojem “na svetu ne mo`e biti takvog greha koji bi Svevi{weg ponovo naveo da uni{ti svet koji je stvorio”. Zar se na taj na~in nije (o)pravdao za sve u~iwene i budu}e grehove? Francuski filozof i sociolog @an Bodrijer smatra da papa zajedno sa drugim nadnacionalistima u~estvuje u stvarawu “planetarne iluzije”. U vezi sa eventualnom papinom posetom Beogradu, gde je kqu~ pra{tawa i pokajawa, a zbog mogu}e jo{ jedne prevare i tu se krije i obesmi{qavawe borbe za istinu, razgovarao je i nadbiskup beogradski dr France Perko sa patrijarhom Pavlom, neposredno nakon Dejtonskog sporazuma. Papa je svoju `equ aktuelizovao i iz Sarajeva u aprilu 1997. Poseta je jo{ neizvesna jer je te{ko pretpostaviti da }e novi papa, pre dolaska u Beograd, kleknuti pred jasenova~kim mu~enicima i izraziti iskreno kajawe. Jo{ je te`e pretpostaviti da je razumeo pravoslavnu poruku, s obzirom na to da je wegov prethodnik dobio na poklon kopiju freske “Belog an|ela”. Pra{tawe i kajawe su pred Bogom, a bombardovawa, osvajawa i okupacije su bezbo`ne i u pomislima. U svakom slu~aju, ako je papa Bo`ji izaslanik, ne treba mu ovozemaqska vojna za{tita (kako je objavqeno: “neke nove vrste radara”), jer }e ga svemo}ni Bog, s razlogom, zbog wegove bezgre{nosti i pastirske uloge za{tititi. Posebno mu ne treba pomo} onih kojima je svejedno koga ubijaju kada im se to naredi. Uostalom, {to bi se, ve} preza{ti}eni Bo`ji izaslanik {titio od svog, nema~kog naroda, sre}nog {to je papa wihovog roda. Dokle je Vatikan stigao, ako papa bar ponekad ne pomisli na ono “ne{to {to postoji”, o ~emu kad im se ne{to “~udno” desi misle i bezbo`nici. Orden i titula viteza istomi{qeniku Valdhajmu Na osnovu pisawa “Los An|eles tajmsa”, papa Jovan Pavle Drugi dodelio je titulu viteza i Orden Pija IX za “doprinos odbrani qudskih prava” bi{em generalnom sekretaru UN Kurtu Valdhajmu. Ta vest ne bi bila neobi~na da nije neposredno pre toga dokazano da je Valdhajm bio i ostao fa{ista i da ne postoje informacije da je Karol Vojtila intenzivno sara|ivao sa fa{istima u Drugom svetskom ratu. Taj papa, kandidat za novog sveca, ponovo je uveo verske slu`benike u vojne formacije, pastoralni rad s vojnicima, vojna hodo~a{}a u nacionalna katoli~ka svetili{ta, mar{eve pod pokroviteqstvom crkve, ka{alinsku vojnu doktrinu, itd. Prema wegovim papskim shvatawima, vojnici treba da budu ne samo “ratnici nove evangelizacije”, nego i propagatori wegovih shvatawa. 867
Posle ovakvog opisa Jovana Pavla Drugog potrebno je samo dodati da takav ~ovek ispuwava sve uslove da bude najve}i zlo~inac, jer je u stawu da uradi sve i sva{ta, po{to smatra da je Bog na zemqi. 37. 11. U novini “Vijesti”, od 19. septembra 2005. godine, pod naslovom “Posledwi trenuci Jovana Pavla Drugog” objavqen je tekst: Vatikan neobi~no otvoren povodom smrti prethodnog pape Vatikan (Rojters) – U okviru ~ina neuobi~ajene otvorenosti, Vatikan je objavio detaqan opis posqedwih dana, sati i minuta pape Jovana Pavla II. Prema novoj vatikanskoj publikaciji u kojoj su opisana posqedwa dva mjeseca u wegovom `ivotu, posqedwe razumqive rije~i pape Jovana Pavla II bile su: “Pustite me da idem u ku}u Oca”. On je ovu re~enicu izgovorio pred svojim saradnicima na poqskom jeziku, jedva ~ujnim glasom, oko tri i po sata prije nego {to je pao u komu i {est sati prije nego {to je preminuo, 2. aprila. Ovo je prvi put da je Vatikan objavio tako detaqan opis posqedwih dana jednog pape. U pro{losti, velika misterija okru`ivala je smrti pojedinih pontifa. Godine 1987. bilo je mnogo spekulacija o smrti prethodnika Jovana Pavla II, Jovana Pavla I, koji je iznenada umro u svom krevetu po{to je na toj funkciji proveo svega 33 dana. Vatikanove informacije o wegovoj smrti su blago re~eno bile konfuzne, sa protivurje~nim izjavama zvani~nika koji je otkrio wegovo tijelo. Ovog puta, informacije su toliko detaqne da djelovi podsje}aju na bolni~ku listu pacijenta ili na privatni dnevnik nekog od saradnika. Publikacija na vi{e od 200 strana je detaqna hronika koja }e biti objavqena kao dodatak “Acta Apostolicae Sedis”, neke vrste zvani~nog glasila Vatikana. Iz teksta se zakqu~uje da se detaqne informacije daju selektivno. Za Jovana Pavla Drugog {to detaqnije, a za wegovog prethodnika, koji je otrovan jer je obe}ao da }e da razre{i skandal povodom poslovawa Vatikanske banke i ume{anosti pojedinih sve{tenika, nije dostavqena nijedna informacija. Tek nakon trovawa Jovana Pavla Prvog stekli su se uslovi da Cija i druge interesne grupe izaberu svog papu koji }e da sprovede isto~nu politiku uni{tavawa dr`ava. Dakle, Jovan Pavle Drugi je namenski i sa zadatkom do{ao da bi, izme|u ostalog, i Jugoslaviju razbio. 38. 38. 1. U “Nezavisnim novinama”, od 11. oktobra 2005. godine, pod naslovom “Otvoreno pismo Karli del Ponte, glavnom ha{kom tu`iocu – Frawevci tra`e izviwewe zbog Ante Gotovine”, objavqen je tekst: Zagreb – Provincijali pet fraweva~kih provincija iz Hrvatske i Bosne i Hercegovine zatra`ili su od tu`ioca Ha{kog suda da se javno izvini zbog svoje nedavne izjave da se general Ante Gotovina krije u nekom od fraweva~kih samostana, ocjewuju}i da ta izjava difamira frawevce. U pismu upu}enom tu`iocu Karli del Ponte, provincijali u ime pet fraweva~kih provincija sa Svefraweva~kog susreta Ju`noslovenske fra868
weva~ke konferencije, odr`anog 7. i 8. oktobra na Trsatu, isti~u da ih ta izjava `alosti i vrije|a, te “odgovorno izjavquju da ona nema nikakvog opravdanog temeqa”. “Povrije|eni smo i ~iwenicom da ste u izjavi dotakli i sam vrh katoli~ke crkve, optu`iv{i ga za nekakvu nesaradwu u tra`ewu generala Gotovine. Va{e iznesene tvrdwe, ni~im dokazane, povreda su pravnih i moralnih normi, te predstavqaju te{ku difamaciju”, isti~u provincijali. “Kao sqedbenici mirotvorca i pravednika, sv. Frawe Asi{koga, opra{tamo vam zbog difamacije nas frawevaca, ali pravda zahtijeva i zadovoq{tinu. Istinoqubivost i pravednost zahtijevaju javnu ispriku i mi je s pravom od vas o~ekujemo”, navodi se u pismu. Pismo, dostavqeno iz fraweva~kog provincijalata u Zadru, potpisali su fr. Bernandin [kunca, provincijal Fraweva~ke provincije sv. Jeronima – Zadar, fr. @eqko @elezwak, provincijal Hrvatske fraweva~ke provincije sv. ]irila i Metoda – Zagreb, fr. @eqko Toli}, provincijal Provincije Presvetog Otkupiteqa – Split, fr. Petar Matanovi}, vikar provincije Bosne Srebrne – Sarajevo i fr. Ivan Sesar, vikar provincije Uznesewa Bla`ene djevice Marije – Mostar. Tako postupaju frawevci. Oni prosto ne mogu da prihvate da neko iz Tribunala, ~ije stvarawe je inicirao Jovan Pavle Drugi, mogu da optu`uju bilo koga iz struktura Rimokatoli~ke crkve. 38. 2. U novini “Blic”, od 21. septembra 2005. godine, pod naslovom “Ko{tunica obe}ao hap{ewe Mladi}a do 5. oktobra” objavqen je tekst: Glavni tu`ilac Ha{kog tribunala Karla del Ponte izjavila je da u posetu Beogradu, koja je najavqena za 29. septembar, dolazi da bi od vlasti ~ula {ta ~ine da bi uhapsile optu`ene i da li Ratko Mladi} i drugi begunci dolaze u Hag. “Vlasti u Beogradu su obe}ale da }e biti u stawu da to u~ine do 5. oktobra, a ja verujem vlastima kada to govore”, rekla je Del Ponteova. Iako EU i NATO sve ~e{}e govore o godi{wici Dejtonskog sporazuma u novembru kao o novom roku za izru~ewe Mladi}a, Del Ponteova i daqe insistira na oktobru jer, kako je istakla, to su joj pomenuli svi zvani~nici sa kojima se sastala u Beogradu u junu – predsednik dr`avne zajednice, premijer Srbije, {ef diplomatije. “Posebno je premijer Ko{tunica govorio o tome krajwem roku. On je rekao “5. oktobar” i dobila sam eksplicitna uveravawa da }e Mladi} do tog datuma biti preba~en u Hag”, istakla je ona za Radio B92. Na pitawe kakva }e biti wena preporuka ministrima EU pred po~etak pregovora o sporazumu o stabilizaciji i pridru`ivawu, Del Ponteova je rekla: “Po~etak pregovora je dobar podsticaj za hap{ewe i prebacivawe preostalih begunaca.” “Dejli telegraf” prenosi da Del Ponteova veruje da se Ante Gotovina krije u fraweva~kom manastiru u Hrvatskoj i da ga {tite katoli~ka crkva i Vatikan. To sam pokrenula sa Vatikanom, a Vatikan u potpunosti odbija da sara|uje s nama”, kazala je ona. 869
Kritike na ra~un Vatikana “Vatikan bi verovatno za nekoliko dana mogao ta~no da utvrdi koji ga od 80 manastira u Hrvatskoj skriva”, rekla je ona. Del Ponteova je dodala da je “krajwe razo~arana” time {to je u Vatikanu nai{la na zid }utawa i da je, frustrirana vi{emese~nim tajnim, ali bezuspe{nim apelima na zvani~nike u Vatikanu, ukqu~uju}i i papu Benedikta XVI, odlu~ila da o svemu javno progovori. Iz teksta se zakqu~uje da je Karla del Ponte udarila na osniva~a Tribunala, a osmelila se tek po{to je Jovan Pavle Drugi umro. Da je kojim slu~ajem bio `iv Jovan Pavle Drugi, verovatno Karla del Ponte posle te izjave ne bi do~ekala zoru. Takav je bio Jovan Pavle Drugi. 38. 3. U novini “Danas”, od 21. septembra 2005. godine, pod naslovom “Karla del Ponte: Vatikan {titi Gotovinu” objavqen je tekst: Sveta stolica u Rimu i Katoli~ka crkva u Hrvatskoj odbacuju optu`be Hag, Vatikan, Zagreb – Slijedom informacija da se Ante Gotovina krije u jednom od fraweva~kih samostana u Hrvatskoj, glavna tu`iteqica Karla del Ponte se proteklih mjeseci obra}ala Vatikanu sa zahtjevom za pomo} u pronala`ewu optu`enog generala hrvatske vojske, ali, prema wenim rije~ima, “Vatikan odbija bilo kakvu suradwu”. Prema pisawu britanskog “Dejli Telegrafa”, Del Ponte je u julu posjetila Vatikan da bi s nadbiskupom \ovani Lajolom razmijenila obavje{tajne podatke, ali on je to odbio navode}i kako Vatikan nije dr`ava i stoga nema me|unarodne obaveze da poma`e u hvatawu optu`enika za ratne zlo~ine. Vatikan ka`e da nema obavje{tajnih podataka o Gotovini, ali Del Ponte u to ne vjeruje. Kako navodi “Dejli Telegraf”, ona procjewuje da bi Vatikan mogao “za nekoliko dana” utvrditi u kojem se od 80 samostana u Hrvatskoj krije Gotovina. Del Ponte je “krajwe razo~arana” zidom {utwe u Vatikanu. Nakon vi{e mjeseci tajnih i neuspje{nih poku{aja da dobije pomo} od vode}ih qudi Vatikana, ukqu~uju}i pismo samom papi Benediktu XVI, na koje jo{ nije dobila odgovor, Del Ponte je odlu~ila da o tom pitawu javno progovori, pi{e britanski list ~iji je novinar razgovarao s tu`iteqicom u Hagu. Vatikan je saop{tio da ne zna gde se nalazi hrvatski general Ante Gotovina, za kojeg glavni tu`ilac Ha{kog suda Karla del Ponte veruje da ga {tite katoli~ka crkva i Vatikan. Portparol Vatikana Hoakin Navaro – Vals izjavio je da je {ef diplomatije Vatikana \ovani Lajolo stavio do znawa Karli del Ponte da Dr`avni sekretarijat Vatikana nije organ Svete stolice koji je nadle`an da sara|uje sa sudovima. Dr`avni sekretarijat Vatikana je ekvivalent Ministarstva inostranih poslova. Lajolo je zatra`io od glavnog tu`ioca da navede preciznije detaqe na osnovu ~ega tvrdi da se Gotovina krije u nekom katoli~kom manastiru u Hrvatskoj, kako bi Vatikan stupio u kontakt sa odgovaraju}im verskim organima. Katoli~ka crkva u Hrvatskoj odbacila je optu`be glavnog tu`ioca Ha{kog tribunala Karle del Ponte da se hrvatski general Ante Gotovina krije u nekom manastiru u Hrvatskoj i da ga {tite katoli~ka crkva i Vatikan. 870
“Odbacujemo sve optu`be Karle del Ponte na ra~un Svete stolice i katoli~ke crkve u Hrvatskoj”, navodi se u saop{tewu pres-slu`be Biskupske konferencije u Hrvatskoj. Kako se dodaje, lideri katoli~ke crkve u Hrvatskoj nemaju nikakvu informaciju o tome gde bi mogao da se nalazi odbegli general Ante Gotovina. “Jasno nam je da je glavni tu`ilac Ha{kog suda razo~arana i da je zbog toga iznela te optu`be... ipak, vrlo je neobi~no da se na taj na~in, preko medija i bez osnova optu`uju visoki zvani~nici Svete stolice i katoli~ka crkva u Hrvatskoj, ukqu~uju}i papu”. Nije Karla del Ponte napamet optu`ila Vatikan. Zna ona dobro ko je {titio naciste, fa{iste i posebno miqenike Vatikana – usta{e. Zna Karla del Ponte ko bi to mogao da krije usta{ke zlo~ince, jer je dobro upoznata kako funkcioni{e Vatikan. 38. 4. U novini “Dnevni avaz”, od 21. septembra 2005. godine, pod naslovom “Del Ponte: Gotovinu {titi katoli~ka crkva” objavqen je tekst: Glavna tu`iteqica za britanski “Daily Telegraph”” Glavna ha{ka tu`iteqica Karla del Ponte pozvana je na sastanak Vije}a ministara Evropske unije, koji }e biti odr`an 3. oktobra, da bi {efove diplomatija dvadesetpetorice izvijestila o saradwi zemaqa regije s Ha{kim tribunalom. U intervjuu beogradskoj televiziji B92 Del Ponte je kazala da ju je Vije}e ministara EU pozvalo da do|e u Brisel i podnese izvje{taj. Lov na zlo~ince Govore}i o predstoje}oj redovnoj posjeti regiji, u sklopu koje }e 29. septembra boraviti u Beogradu i Podgorici, a 30. septembra u Zagrebu, Del Ponte je kazala kako ,,ide razgovarati o hap{ewu bjegunaca” i naglasila da }e u Beogradu posebno pokrenuti pitawe Ratka Mladi}a, Zdravka Tolimira, Gorana Hayi}a i Stojana @upqanina. Del Ponte je u intervjuu za ju~era{wi britanski ,,Daily Telegraph” izjavila da bi Vatikan mogao ,,u nekoliko dana” utvrditi ta~nu lokaciju na kojoj se skriva ha{ki bjegunac Ante Gotovina, budu}i da se on nalazi u fraweva~kom samostanu u Hrvatskoj, ali ne `eli to u~initi. – Imam informaciju da se (Gotovina) skriva u fraweva~kom samostanu, dakle {titi ga katoli~ka crkva. O tome sam izvijestila Vatikan, koji u potpunosti odbija s nama sara|ivati – kazala je Del Ponte. List pi{e da je tu`iteqica o tome odlu~ila javno progovoriti frustrirana zidom {utwe na koji je nai{la u Vatikanu, nakon vi{emjese~nih bezuspje{nih poziva upu}enih vode}im vatikanskim du`nosnicima, ukqu~uju}i i papu Benedikta XVI. Ha{ka tu`iteqica u julu je posjetila Rim da bi podijelila svoje informacije s vatikanskim ministrom vawskih poslova nadbiskupom \ovanijem Lojolom. On je, pi{e list, odbio pomo}i, rekav{i joj da Vatikan nije dr`ava, te stoga nema “nikakve me|unarodne obaveze” da pomogne UN-u u lovu na ratne zlo~ince. 871
Obavje{tajna slu`ba – Oni ka`u da nemaju obavje{tajne slu`be, a ja u to ne vjerujem. Mislim da katoli~ka crkva ima najrazvijeniju obavje{tajnu slu`bu. Gospodin Lajolo mi je rekao: “Recite mi u kojem se samostanu Gotovina skriva”. Rekla sam ,,da znam, ne bih bila ovdje u Rimu” – pri~a Del Ponte za ,,Daily Telegraph”. Na kraju je pisala papi, ali ni nakon nekoliko sedmica nije dobila odgovor. HBK odbacila optu`be Tiskovni ured Hrvatske biskupske konferencije ju~er je u potpunosti odbacio optu`be glavne ha{ke tu`iteqice na ra~un Svete stolice i katoli~ke crkve u Hrvatskoj. Predstojnik Tiskovnog ureda HBK don Anton [uqi} izjavio je kako vodstvo katoli~ke crkve u Hrvatskoj “nema nikakvih saznawa niti indikacija gdje bi se mogao nalaziti odbjegli general Gotovina”. U izjavi koju prenosi Hrvatska katoli~ka agencija (IKA) [uqi} napomiwe kako im je jasno da je glavna ha{ka tu`iteqica iz ko zna kakvih sve razloga “frustrirana”, pa bi se dio wenih kvalifikacija, kako dodaje, mogao pripisati takvom raspolo`ewu. Godi{wica Dejtona kao novi krajwi rok Na upit o lokacijama naj~e{}e spomiwanih bjegunaca Mladi}a i Radovana Karayi}a, Del Ponte je za B92 odgovorila kako je Mladi} u Srbiji, pod za{titom vojske, a Karayi} u Republici Srpskoj iz koje prelazi u SCG. Tako|er je kazala da najvi{i du`nosnici EU i NATO-a u zadwe vrijeme spomiwu 10. godi{wicu Dejtonskog sporazuma kao novi krajwi rok za izru~ewe. Tekst je zna~ajan jer sadr`i priznawe i saznawe. Priznawe Vatikana da nije dr`ava i da ne mora da sara|uje sa me|unarodnim organizacijama, i da ne `eli da sara|uje na na~in koji ne odgovara Vatikanu, koji ima potrebu da krije podatke i zabrawuje uvid u tajne arhive. U tekstu se iznosi i saznawe Karle del Ponte da Vatikan ima {pijunsku i ostale tajne slu`be. Ona to dobro zna, jer je koristila podatke Vatikana, koji je bio duhovni inicijator stvarawa Tribunala. 38. 5. U novini “Kurir”, od 21. septembra 2005. godine, pod naslovom “Vatikan ~uva Gotovinu” objavqen je tekst: London – Glavni tu`ilac Ha{kog suda Karla del Ponte veruje da se hrvatski general Ante Gotovina krije u nekom manastiru u Hrvatskoj i da ga {tite katoli~ka crkva i Vatikan, prenosi “Dejli telegraf”. – Vatikan bi verovatno za nekoliko dana mogao ta~no da utvrdi koji ga od 80 manastira u Hrvatskoj skriva – rekla je Del Ponte britanskom listu u Hagu. Glavna ha{ka tu`iteqka je, me|utim, “krajwe razo~arana” {to je u Vatikanu nai{la na zid }utawa, navodi list, dodaju}i da je, frustrirana vi{emese~nim tajnim, ali bezuspe{nim apelima na zvani~nike Vatikana, ukqu~uju}i i papu Benedikta XVI, odlu~ila da o svemu javno progovori. List dodaje da je Gotovina, koga u Hrvatskoj mnogi i daqe smatraju herojem, najva`niji ha{ki begunac, uz biv{e lidere bosanskih Srba Radovana Karayi}a i Ratka Mladi}a. 872
– Imam informaciju da se krije u jednom fraweva~kom manastiru, dakle, katoli~ka crkva ga {titi. To sam pokrenula sa Vatikanom, a Vatikan u potpunosti odbija da sara|uje sa nama – kazala je Del Ponteova. “Telegraf” pi{e i da je tu`iteqka u julu putovala u Rim kako bi podelila podatke koje ima sa {efom vatikanske diplomatije \ovanijem Lajolom, ali je on odbio da pomogne, rekav{i da Vatikan nije dr`ava i da stoga nema me|unarodnu obavezu da pomogne UN u lovu na ratne zlo~ince. – Rekli su da nemaju obave{tajce, a ja to ne verujem. Mislim da katoli~ka crkva ima veoma razvijenu obave{tajnu slu`bu – kazala je Del Ponteova. Navode}i da je slu~aj Gotovina politi~ka misterija koja je podelila i EU, list podse}a da je u februaru do{lo do obrta, lo{eg po Britaniju, kada su Gotovinini qudi iz hrvatskih obave{tajnih slu`bi otkrili da nekoliko istra`iteqa ratnih zlo~ina radi za britansku i ameri~ku obave{tajnu slu`bu. Narednog meseca Britanija je s uspehom povela kampawu da se zaustave planirani pregovori sa Hrvatskom o pristupawu EU, dok Karla del Ponte ne proceni da Zagreb u potpunosti sara|uje sa Ha{kim tribunalom. Proteklih dana Austrija je pokrenula novu kampawu sa zahtevom da se Hrvatskoj omogu}i da pristupne pregovore po~ne po~etkom oktobra. Del Ponte razo~arana kao katolkiwa Hrvatske vlasti obe}ale su da }e pretra`iti manastire, ali Del Ponteova ne ose}a da se mnogo pribli`ila Gotovini, pre svega zbog odbijawa Vatikana da pritekne u pomo}. Lajola je, navodi “Telegraf”, ~ak odbio molbu da Vatikan deluje tajno kao pozadinski kanal komunikacije sa katoli~kom crkvom. – Tra`ila sam sagovornika u Vatikanu, da mogu da podelim informacije kojima raspola`em, ali nema {anse – kazala je Del Ponteova, dodaju}i da je kao katolkiwa “duboko razo~arana” Vatikanom. U ovom tekstu, pored razo~arewa Karle del Ponte {to je vernik Rimokatoli~ke crkve, zna~ajna je i informacija da strane obave{tajne slu`be u strukturama MKSJ imaju svoje {pijune koji su u poslu odaniji nalozima svojih centrala nego pravilima rada MKSJ. 38. 6. U novini “Glas javnosti”, od 22. septembra 2005. godine, pod naslovom “Ne znaju u kojem je manastiru Gotovina” objavqen je tekst: Ha{ko tu`ila{tvo objasnilo za{to upire prstom u Vatikan. Hag – Tu`ila{tvo Ha{kog tribunala ne zna u kojem se ta~no manastiru u Hrvatskoj krije optu`eni general Ante Gotovina i zato je zatra`ilo od Vatikana da pomogne u wegovom locirawu, izjavila je ju~e Florans Artman, predstavnica za {tampu glavnog ha{kog tu`ioca Karle del Ponte, javqa Beta. “Da smo imali ta~ne podatke, tra`ili bismo od policije da ga uhapsi. Vatikanu smo se za pomo} obratili ba{ zato {to ne znamo u kojem se manastiru Gotovina ta~no krije, ali imamo informacije da mre`a za podr{ku postoji me|u fraweva~kim sve{tenicima”, rekla je Artmanova na redovnoj konferenciji za novinare u Hagu. Del Ponteova je prekju~e izjavila londonskom “Dejli telegrafu” da joj je Vatikan uskratio pomo} u potrazi za Go873
tovinom, uz obrazlo`ewe da “nije dr`ava i da nije obavezan da sara|uje s Tribunalom”. Sveta stolica je u me|uvremenu i zvani~no demantovala tvrdwe Del Ponteove da katoli~ka crkva krije ha{kog begunca Gotovinu, dodav{i da Hag nije jo{ odgovorio na zahtev Vatikana iz jula da mu se dostavi vi{e detaqa o lokaciji na kojoj se Gotovina navodno krije u Hrvatskoj. Iz Haga je na tu tvrdwu stigao odgovor u kojem se ka`e da je Del Ponteova u istom tom julu zatra`ila od novog pape Benedikta XVI da osigura pomo} Vatikana, a da on dosad nije odgovorio na molbu tu`ioca da se sastanu. Gotovina je optu`en za zlo~ine nad Srbima. Hrvatski predsednik Stjepan Mesi} izjavio je ju~e da Gotovina nije u Hrvatskoj. Katoli~ka crkva tu`i Del Ponteovu Zagreb – Katoli~ka crkva u Hrvatskoj ne iskqu~uje mogu}nost podizawa optu`nice protiv glavnog ha{kog tu`ioca Karle del Ponte posle izjave da se general Ante Gotovina skriva u jednom od fraweva~kih samostana u Hrvatskoj i to pod za{titom Vatikana. Portparol Hrvatske biskupske konferencije Antun [uqi} izjavio je: “Ovo je prilika da se i me|unarodna zajednica oseti pozvanom da rastuma~i katoli~koj crkvi i hrvatskoj dr`avi kakve to izjave daje ha{ki tu`ilac kao institucija, koju je na tu funkciju izabrala upravo me|unarodna zajednica.” Crkva u Hrvata preti Karli del Ponte da }e da je tu`i, jer se drznula da me|unarodnoj zajednici, katoli~koj crkvi i hrvatskoj dr`avi dr`i pridike. Zakqu~uje se da su Rimokatoli~ka crkva i Hrvatska za{ti}eni od MKSJ i da niko ne sme ni da pomisli da bi eventualno ratni zlo~inci mogli do}i sa te strane. Iz ove izjave se jasno zakqu~uje antisrpski karakter MKSJ, odnosno da je u funkciji za{tite zlo~ina koji su izvr{eni po nalogu Jovana Pavla Drugog, optu`ivawem Srba za sve zlo~ine usta{a i svih onih koji su rasturili Jugoslaviju. 38. 7. U novini “Novosti”, od 22. septembra 2005. godine, pod naslovom “Crkva da prizna gre{ke” objavqen je tekst @eqka Panteli}a: Polemika na relaciji Karla del Ponte – Vatikan kroz italijansku prizmu Direktor pres centra Svete stolice, Hoakin Navaro Vals komentari{u}i navode iz intervjua Karle del Ponte u britanskom “Dejli telegrafu”, rekao je da ne postoji nijedan dokaz da se general Ante Gotovina krije u nekom od religioznih objekata Rimokatoli~ke crkve u Hrvatskoj. “Lajolo je tra`io od Del Ponteove da pru`i preciznije informacije gde se Gotovina nalazi u Hrvatskoj, kako bi mogao da stupi u direktan kontakt sa nadle`nim eklezijasti~kim vlastima, ali na zahtev monsiwora Lajola, Karla del Ponte do danas nije odgovorila”, precizirao je Navaro Vals. Ina~e, vrlo je interesantno kako su se podelili italijanski mediji u polemici na liniji Hag – Vatikan: od onih koji su potpuno ignorisali vest, do TV dnevnika i listova koji su tome posvetili veliki prostor. Najtira`nije novine na “~izmi” uz “Korijere dela Sera”, rimska “Republika” pozvala je Vatikan i katoli~ku crkvu u Hrvatskoj da se pogledaju u ogledalu i sa istom hrabro{}u koju je pokazao papa Jovan Pavle Drugi kada je priznao velike gre{ke crkve, oni priznaju svoje. 874
“Pre svega kukavi~luk – pi{e “Republika” – od 1990. do 1995. godine ve}ina hrvatskog klera se pravila da ne vidi zlodela koja su po~inile hrvatske trupe. Neki su biskupi ~ak blagosiqali trupe u polasku na front i postajali su deo partijske ma{inerije Frawe Tu|mana. Pojedini fraweva~ki fratri su osnovali humanitarnu organizaciju sa navodnim ciqem da dele pomo} stanovni{tvu, a ustvari su prebacivali oru`je hrvatskim milicijama u Hercegovini, sa kojima je vr{eno etni~ko ~i{}ewe”. Ekspert rimskog dnevnika za Balkan Gvido Rampoldi podsetio je na primer sve{tenika iz Argentine: “Argentinski sve{tenici su priznali svoj kukavi~luk za vreme vojne hunte, istina sa 25 godina zaka{wewa, ali su priznali. U Hrvatskoj crkvi jo{ uvek ima mesta za sve{tenike, kao {to je biskup iz Gospi}a (Mile Bogovi}) koji defini{e Gotovinu kao heroja i pored toga {to je optu`en za beskrupuloznu likvidaciju 160 srpskih zatvorenika... Kukavi~luk hrvatskog klera, na`alost jo{ jednom potvr|uje anti~ko pravilo da upla{eni i nesposobni pastir umesto da predvodi svoje stado, on ga sledi”. O Tu|manu “Republika” je kritikovala i pona{awe Vatikana prema Frawi Tu|manu: “Kada je umro hrvatski predsednik Frawo Tu|man, apostolski nuncije u Zagrebu, monsiwor Ejnaudi ga je opisao sa po{tovawem i simpatijom iako se i onda znalo da je hrvatski lider kandidat za optu`eni~ku klupu u Tribunalu u Hagu.” Hag ne zna lokaciju Hag (Beta) – Tu`ila{tvo Ha{kog tribunala ne zna u kojem se ta~no manastiru u Hrvatskoj krije optu`eni general Ante Gotovina i zato je zatra`ilo od Vatikana da pomogne u wegovom locirawu, izjavila je ju~e predstavnica glavne tu`iteqke Florans Artman. “Da smo imali ta~ne podatke, tra`ili bismo od policije da ga uhapsi. Vatikanu smo se za pomo} obratili ba{ zato {to ne znamo u kojem se manastiru Gotovina ta~no krije, ali imamo informacije da mre`a za podr{ku postoji me|u fraweva~kim sve{tenicima”, rekla je Artmanova na redovnoj konferenciji za novinare u Hagu”. Iz teksta se jasno zakqu~uje da me|unarodna zajednica, makar ono {to se tako predstavqa, vrlo dobro zna za sve zlo~ine usta{a i podr{ku koju im je davalo sve{tenstvo crkve u Hrvata. Verovatno je mera prevr{ena, pa se sve ~e{}e otvara prostor kako bi se ~ula istina o zlo~inima po nalogu Jovana Pavla Drugog. 38. 8. U novini “Blic” ,od 23. septembra 2005. godine, pod naslovom “Frawevci izvre|ali Del Ponteovu” objavqen je tekst: Katoli~ka crkva u Hrvatskoj nastavqa da vre|a glavnog tu`ioca Ha{kog tribunala Karlu del Ponte zbog wene izjave da se hrvatski general Ante Gotovina skriva po fraweva~kim samostanima. “Najboqe bi bilo da Karla sama do|e u samostane i proveri gde je Gotovina, i to ispod mantije svakog frawevca, pa {ta na|e – dobro na|e”, rekao je otac Ivan Iko Mateqan, predsednik Hrvatske konferencije vi{ih redovni~kih poglavara. On je rekao da “Del Ponteova poku{ava da uspostavi 875
paralelu sa pravoslavnim manastirima jer ako se Radovan Karayi} nalazi kod pravoslavaca, Gotovina bi trebalo da bude u katoli~kim manastirima, i to ba{ kod frawevaca”. “Gotovina trenutno ne mo`e da se javi na telefon jer spava”, izjavio je Petar Odak, iz samostana na ostrvu Visu kada su ga pozvali novinari. Iz teksta se zakqu~uje koliko su uvre|eni frawevci {to se neko drznuo da u wih posumwa, pa, ne biraju}i sredstva, neprimereno vre|aju. Vaqda je sada jasno za{to se Karla del Ponte razo~arala kao katolkiwa. 38. 9. U novini “Srpski Nacional”, od 23. septembra 2005. godine, pod naslovom “Karla napala Vatikan” objavqen je tekst: Rat Ha{kog tribunala i Svete stolice Zagreb – Katoli~ka crkva u Hrvatskoj nastavqa da napada glavnu tu`iteqku Ha{kog tribunala Karlu del Ponte, zbog wene izjave da se odbegli hrvatski general Ante Gotovina skriva po fraweva~kim samostanima u Hrvatskoj. Posle ogla{avawa Hrvatske biskupske konferencije koja ju je nazvala frustriranom, sli~an repertoar uvreda pao je prilikom raspitivawa novinara po katoli~kim samostanima da li se Gotovina nalazi kod wih. “Najboqe bi bilo da Karla sama do|e u samostane i proveri gde je Gotovina i to ispod mantije svakog frawevca, pa {to na|e, dobro na|e”, rekao je otac Ivan Iko Mateqan, predsednik Hrvatske konferencije vi{ih redovni~kih poglavara, pod kojom su i fraweva~ki mona{ki redovi. Mateqan je rekao da “Del Ponteova poku{ava da uspostavi paralelu sa pravoslavnim manastirima, jer ako se Radovan Karayi} nalazi kod pravoslavaca, Gotovina bi automatski trebalo da bude u katoli~kim manastirima i to ba{ kod frawevaca”. “Gotovina trenutno ne mo`e da se javi na telefon jer spava”, izjavio je Petar Odak iz samostana na ostrvu Visu, tra`e}i da novinari nazovu kasnije. “Karla je ispala fantasti~na budala, koja bez argumenata napada frawevce i crkvu kao neki u pro{lim vremenima”, istakao je fra Petar. Sli~no misle i ostali frawevci i katoli~ki mona{ki redovi, koji tvrde da je Del Ponteova ve} osudila, kako ka`u, wihovog generala Gotovinu. Novinari su pitali frawevce {ta bi uradili kad bi ugledali Gotovinu na misi ili u ispovedaonici, a wihovi odgovori su redom bili da nije na wima da bilo koga prijavquju, a ponajmawe Gotovinu, koji je za wih mu~enik, domoqub, a ne lice optu`eno za ratni zlo~in. Portparol Ha{kog tu`ila{tva Florans Artman rekla je da se zahtev za pomo} upu}en Vatikanu ne razlikuje od onog upu}enog Srpskoj pravoslavnoj crkvi za pomo} radi hap{ewa Radovana Karayi}a i Ratka Mladi}a, jer, kako je rekla, “nema institucije od koje se ne mo`e tra`iti da zauzme moralni stav prema pravdi i me|unarodnom pravu”. Katoli~ka crkva u Hrvatskoj, ~iji skoro sav kler i crkvene stare{ine su u Drugom svetskom ratu bili prousta{ki nastrojeni, a veliki deo sve{tenika je i aktivno u~estvovao u genocidu nad Srbima, Romima i Jevrejima, posle 1945. je zajedno sa Vatikanom omogu}ila bekstvo velikog broja nacisti~kih zlo~inaca, me|u wima i poglavnika NDH Ante Paveli}a. 876
I iz ovog teksta se zakqu~uje da je reakcija i pona{awe sve{tenika crkve u Hrvata predvidiva i odgovara pravilu koje traje vekovima. Ko bi mogao da se nada da }e to sve{tenstvo, koje je sau~estvovalo sa usta{ama u genocidu nad Srbima od 1941. do 1945. godine, i od 1991. do 1995. godine, da osudi zlo~ine nad Srbima ili da pomogne u hvatawu zlo~inca, kada je ta ista crkva u Hrvata od 1945. godine pacovskim kanalima spasavala najte`e koqa~e – usta{e i vra}ala ih kao krsta{e u pohod na Srbe i rasturawe Jugoslavije, a sve po nalogu Jovana Pavla Drugog. 38. 10. U novini “Srpski Nacional”, od 26. septembra 2005. godine, pod naslovom “Gotovina nije yabe qubio ruku Jovana Pavla Drugog” objavqen je slede}i tekst: Hrvatska ne sara|uje sa Ha{kim sudom Zagreb – U jeku medijske kampawe koju je pokrenula glavna ha{ka tu`iteqka Karla del Ponte kada je optu`ila katoli~ku crkvu za sakrivawe ha{kog begunca Ante Gotovine, a Vatikan za nesaradwu na tom problemu, akcije slu`benog Zagreba neo~ekivano su porasle, bar kada je re~ o oceni saradwe s Ha{kim sudom, {to je uslov za po~etak pregovora Zagreba s Briselom. Hrvatski ministar spoqnih poslova i evropskih integracija Kolinda Grabar-Kitarovi} javila je svom {efu Ivi Sanaderu da narasta spoznaja da Hrvatska ~ini sve {to mo`e u saradwi s Ha{kim sudom, kao i da je sve bli`e postizawu konsenzusa me|u zemqama EU da je ta saradwa potpuna. Rimokatoli~ka crkva i Vatikan mogli bi “u nekoliko dana” da utvrde ta~nu lokaciju na kojoj se sakriva ha{ki begunac Ante Gotovina, budu}i da se on nalazi u fraweva~kom samostanu u Hrvatskoj. Ali, oni to ne `ele, tvrdi glavna ha{ka tu`iteqka. Prozvani katoli~ki prelati odbacili su te optu`be, iako je op{te poznato da se Karla del Ponte u svojim istupima te vrste obi~no ne zale}e i da, po pravilu, za ono {to tvrdi ima i dokaze. A, osim dokazima da se Gotovina sakriva u fraweva~kom samostanu, te da ga {titi katoli~ka crkva, glavna tu`iteqka, navodno, raspola`e podacima da je veza izme|u wegovih za{titnika u Hercegovini i vrha katoli~ke crkve u Hrvatskoj generalni vojni vikar Josip [anti}. Analiti~ari jo{ oklevaju u procenama o mogu}im posledicama optu`bi na ra~un mo}ne katoli~ke crkve. Jedno je sigurno, a to je da su burne reakcije posle pojave fotografije u javnosti na kojoj Ante Gotovina qubi ruku pokojnog Jovana Pavla Drugog. Postavqa se pitawe kakvi bi pritisci bili na Srpsku pravoslavnu crkvu kada bi se pojavile fotografije kako ha{ki begunac Radovan Karayi} qubi ruku Wegove svetosti patrijarha Pavla ili vladike Amfilohija. Verovatno bi krenuli brojni pritisci svetskih sila na na{u SPC. Ovi svi doga|aji pokazuju da je katoli~ka crkva mo}nija i od Ha{kog tribunala i da onaj za koga odlu~e da }e da ga skrivaju, u ovom slu~aju Gotovina, nikada ne}e biti prona|en i isporu~en Hagu. U tekstu se iznose istinite ~iwenice. Nikakva sramota za Vatikan nije kada zlo~inac koji je postupio po nare|ewu qubi ruku svog naredbodavca. Kada bi bilo druga~ije, nikada Hrvatska ne bi imala te plakate i bilborde. Tako se podse}a MKSJ ko je gazda, a on je Jovan Pavle Drugi. 877
38. 11. U novini “Politika”, od 30. septembra 2005. godine, pod naslovom “Vatikan protiv Karle del Ponte” objavqen je tekst: Katoli~ki lobi u Briselu Zagreb: Predstavnici katoli~ke crkve u Briselu po~eli su da lobiraju me|u tamo{wim diplomatama da bi neutralisali izjavu Karle del Ponte da se odbegli general Ante Gotovina skriva u nekom od hrvatskih katoli~kih manastira, izjavio je za nedeqnik “Nacional” visoki, ali neimenovani, diplomatski izvor. Iako su u Vatikanu bez mnogo emocija javno odbacili optu`be glavnog tu`ioca ha{kog suda, proteklih dana odr`ali su niz sastanaka s predstavnicima EU, pi{e list, pozivaju}i se na odli~no upu}ene izvore, i dodaje da Vatikan upravo provodi tihu diplomatiju koja mu je svojstvena. To ne zna~i da }e se Vatikan okrenuti protiv Haga, ali uz pomo} EU `eli se Del Ponteovoj uputiti poruka da vi{e nikad ne napravi sli~an diplomatski eksces, naveo je “Nacional”, ocewuju}i da je ona neargumentovanim napadom uspela da u velikoj meri izjedna~i stavove Vatikana i crkve u Hrvatskoj. Donedavno su postojale izvesne nesuglasice, jer se Vatikanu nisu svi|ali desni~arski ispadi pojedinih sve{tenika i biskupa, pa ih je poku{ao neutralisati preko nadbiskupa Josipa Bozani}a, istakao je zagreba~ki nedeqnik. Pri tome je oceweno da se sada situacija u velikoj meri mewa, a crkva u Hrvatskoj sada nastoji da i na me|unarodnom planu dobije podr{ku za svoju kritiku Haga. Pro{log vikenda u Lisabonu, na Skup{tini evropskih komisija “Pravda i mir”, hrvatski predstavnici su `estoko kritikovali Ha{ki sud i zatra`ili raspravu o wegovom radu, optu`uju}i ga da ne razlikuje `rtvu od agresora i da je Hrvatska ucewena zbog jednog ~oveka koji je u bekstvu. “Pravda i mir” je svoju kritiku Del Ponteove izradila jo{ u avgustu, znatno pre nego {to je ha{ka tu`iteqka napala katoli~ku crkvu u Hrvatskoj i Vatikan, {to pokazuje koliko se crkveni krugovi suprotstavqaju politici Ha{kog suda, naveo je zagreba~ki nedeqnik. Iz teksta jasno proizlazi da Vatikan ne mo`e nikako da prihvati da se sudi nekome ko je postupio po naredbi Jovana Pavla Drugog. 39. Za potrebe ovog elaborata navode se i kwige u kojima su detaqno iznete ~iwenice o delovawu Vatikana, sve{tenstva crkve u Hrvata, wihovih prirodnih saveznika usta{a i svih onih koji slede ideje usta{kog pokreta, a odnose sa na polo`aj i biolo{ki opstanak Srba na teritoriji biv{e Jugoslavije. U kwigama se navode dokazi koji mogu da se tretiraju kao aspekti istorijskog konteksta odnosa prema Srbima, doktrine Rimokatoli~ke crkve prema pravoslavcima, ali i sa gledi{ta su{tinske platforme koja je vremenom imala samo razli~ite pojavne oblike tog istog delovawa. Te kwige su: – Dokumenti o protunarodnom radu i zlo~inima jednog djela katoli~kog klera”, redaktori izdawa Jo`e Horvat i Zdenko [tambuk, izdata u Zagrebu 1946. godine (na 520 stranica kwige objavqeni su dokumenti i drugi dokazi o zlo~inima sve{tenstva Crkve u Hrvata, po~ev od pomo}i u stvarawu usta{kog pokreta, pa sve do maja 1945. godine); 878
– “Varvarstvo u ime Hrista” (prilozi za “Magnum crimen”), autori Dragoqub R. @ivojinovi} i Dejan V. Lu~i}, izdava~ “Nova kwiga” Beograd, {tampa “Svjetlost” Sarajevo, 1988. godina (na 899 stranica ove kwige izneta je obimna studija o vekovnom delovawu Vatikana protiv pravoslavnih Srba za proteklih 100 godina sa obimnom gra|om dokaza); – “Amabedova pisma od Voltera”, autor Aleksandar Jovi}evi}, izdava~ CID Podgorica, 1999. godina (na 160 stranica je objavqena doktorska disertacija autora iz 1959, koju je branio na Pariskom univerzitetu, prevod sa francuskog jezika, u kojoj se analizira pojava pape); – Vatikan i slom Jugoslavije u Drugom svetskom ratu, autor dr Predrag Ili}, izdava~ “Grafomarket”, Novi Beograd 1995. godine (na 457 stranica daje se prikaz dokaza i analiza uticaja Vatikana u rasturawu Jugoslavije); – “Usta{ki zakoni”, prire|iva~ Goran Babi}, izdava~ “Adeona” – stru~na kwiga Beograd 2000. godine (na 325 stranica citirani su tekstovi svih usta{kih zakona, koji su bili na snazi tokom Drugog svetskog rata na teritoriji Nezavisne Dr`ave Hrvatske u ~ijem dono{ewu su u~estvovali i sve{tenici kao Alojzije Stepinac, i na koje je blagoslov dao Pije XII). Ovom spisku bi mogle da se dodaju i druge kwige, tako|e prepune konkretnih dokaza o zlo~inima sve{tenika Rimokatoli~ke crkve nad Srbima. Tekstovi iz ovih i drugih kwiga nisu mogli da budu citirani u ovom podnesku samo zato {to bi onda ovaj elaborat bio najve}a kwiga koja je ikada objavqena. III Ovaj elaborat prof. dr Vojislav [e{eq iznosi kao poseban vid odbrane sa ciqem da se pred Pretresnim ve}em utvrdi da je Jovan Pavle Drugi, slede}i doktrinu Rimokatoli~ke crkve, pomagao i naredio da se na teritoriji biv{e Jugoslavije i ratnim zlo~inima nastavi sa genocidom nad Srbima, kako bi razbijawem Jugoslavije i stvarawem novih nezavisnih dr`ava na teritoriji biv{e Jugoslavije pro{irio uticaj Vatikana i obezbedio interes vatikanske kaste . U izvr{ewu te naredbe nije se obazirao na ukupan broj `rtava na svim stranama u sukobu. On je bezobzirno slao svoje krsta{e da vr{e ratne zlo~ine, te je prakti~no najodgovorniji za sve `rtve, i one se mogu pripisati samo wemu. On je namerno pogazio me|unarodno pravo o nepovredivosti i nemewawu granica i naredio da, sa oru`jem u rukama, wegovi krsta{i pobiju i proteraju sve Srbe sa wihovih vekovnih ogwi{ta. On je naredio bombardovawe Srba. On je naredio kada treba da prekinu oru`ani napadi Hrvata na muslimane, ali nikada nije naredio da Hrvati prestanu oru`ane napade na Srbe. On je postigao dogovor sa Reganom i zakqu~io da ima pravo da rasturi Jugoslaviju. On je organizovao {pijunske slu`be u strukturama Rimokatoli~ke crkve za delovawe protiv Srba i pravoslavqa. On je uticao na me|unarodne organizacije i druge dr`ave da ga politi~ki slede. On je izvr{ilac svih onih zlo~ina na teritoriji biv{e Jugoslavije za koje ne mo`e da se utvrdi neposredni izvr{ilac, jer je naredio i dr`ao pod kontrolom oru`ane sukobe. Dokaz za to se nalazi u ovom elaboratu, ali i u tajnim arhivima koji se kriju u Vatikanu. (Priredio ~lan stru~nog tima Zoran Krasi}) Prof. dr Vojislav [e{eq 879
Me|unarodni krivi~ni sud za biv{u Jugoslaviju Tu`ilac protiv prof. dr Vojislava [e{eqa Predmet br. IT - 03 - 67 – PT
PROF. DR VOJISLAV [E[EQ OBAVE[TAVA TU@ILA[TVO DA NAMERAVA DA IZNESE POSEBNU ODBRANU U SKLADU SA PRAVILOM 67 (A) (ii) (b) PRAVILNIKA O POSTUPKU I DOKAZIMA O NEOKORTEKSNIM DEJSTVIMA PROTIV OPTU@ENIH U MKSJ Podnesak broj 150 I Uvod Prilikom prvog pojavqivawa pred MKSJ prof. dr Vojislav [e{eq je prigovorio da ode`de koje nose sudije, slu`benici Sekretarijata i Tu`ila{tva nepovoqno uti~u na wegove emocije i da ih do`ivqava kao inkviziciju Rimokatoli~ke crkve. Ovu primedbu je ponovio i na slede}im statusnim konferencijama, ali i tra`io od sudije koji je vodio Statusnu konferenciju da mu dostavi op{ti akt MKSJ kojim je propisana uniforma, ode`da, obla~ewe i izgled sudija i drugih slu`benika MKSJ tokom sudskog postupka. Mada je jo{ dva puta ponovio zahtev da mu se dostavi op{ti akt kojim je propisana sudijska ode`da, po tim zahtevima niko nije postupio. Sada, nakon tri godine pritvora, prof. dr Vojislavu [e{equ, a i javnosti koja prati su|ewa u MKSJ, je jasno da ne postoji op{ti akt kojim je to propisano. Vaqa imati u vidu da je prof. dr Vojislav [e{eq dva puta na statusnim konferencijama jasno saop{tio da do`ivqava du{evne patwe kada u sudnici vidi sudije i druge slu`benike MKSJ u ode`di inkvizicije Rimokatoli~ke crkve. Ako ne postoji propis, a sudije i ostali slu`benici MKSJ insistiraju na svojim ode`dama tokom sudskog postupka, i to onim koje asociraju na inkviziciju Rimokatoli~ke crkve, mada se tome protivi prof. dr Vojislav [e{eq, onda se neminovno postavqa pitawe za{to se povodom ovog zahteva u MKSJ }uti i za{to se insistira ba{ na ovakvoj garderobi u sudnici tokom postupka. Odgovore na ova pitawa dali su stru~waci. U nastavku ovog podneska navodi se studija stru~waka ura|ena u periodu od novembra 2003. godine do aprila 2004. godine, koja }e biti upotrebqena kao poseban vid odbrane da se neokorteksno deluje na optu`ena lica kojima se sudi u MKSJ. 880
II Studija o neokorteksnim dejstvima protiv ha{kih optu`enika “Vodi}emo protiv Srba rat: diplomatski, propagandni i psiholo{ki.” (Yejms Bejker, dr`avni sekretar SAD, ameri~ka TV, jun 1992. god) Naveliko se uo~ava da MKSJ (svesno ili nesvesno) ometa optu`enike u vaqanoj odbrani od onog za {ta su optu`eni. Ovaj elaborat }e nedvosmisleno pokazati kako se izazivaju, po odbranu i optu`ene, ne`eqeni postupci (optu`enih), koji ometaju wihov rad. Sistemi komunikacije, prevodila~ka slu`ba, dejstva na korteks, izazivawe negativnih emocija iz kolektivnog nesvesnog, ukidawe gotovo svih elementarnih qudskih prava kod optu`enika izazivaju nekontrolisane reakcije, koje se kasnije tako|e upotrebqavaju protiv wih, i nedvosmisleno ukazuju na ne~asne postupke MKSJ. Ako to MKSJ radi nenamerno (u {ta nas apsolutno ne mogu uveriti), onda taj posao ne bi trebalo ni da rade. Nigde u svetu se ne prodaju lekovi koji devet bolesnika izle~e, a desetog ubiju (ukoliko se pridr`avao deklaracije, nije moglo do}i do ne`eqenih posledica). Tako ni pravni lekovi, ukoliko nemaju svrhu, ne bi trebalo da budu prepisivani, ukoliko Ujediwene nacije i svetsko zakonodavstvo ne `ele namerno da izazovu osudu i mr`wu svetske javnosti protiv sebe. Mi se vodimo mi{qu da se ne`eqena dejstva protiv optu`enih ~ine nenamerno, te }emo im stoga, a uz `equ da pravda pobedi, ukazati na wihove kardinalne gre{ke. Optu`enima se ne daje ni minimum mogu}nosti, da bez ikakvih ometawa, a uz svesrdnu pomo} suda doka`u svoju nevinost, a dobro znamo da su svi optu`eni nevini dok se ne doka`e da su krivi, ili MKSJ mo`da `eli da doka`e druga~ije. Prvi je na navedene radwe protiv optu`enika u MKSJ ukazao dr Vojislav [e{eq, i sam optu`enik (pritvorenik). Na wegovom primeru }emo najvi{e bazirati dokaze. Prvi je reagovao, i zbog toga {to je on najsvesniji pripadnik svog naroda, a nama upravo i najlak{i za dokazivawe uo~enih dejstava na korteks. Prvo }emo pokazati koje to informacije dr Vojislav [e{eq nosi u svom kolektivno nesvesnom, a zatim i druge postupke kojim se napada wegov (kao i ostalih optu`enika) korteks, i ometa u odbrani. Sudijske odore, kao i ode`de ~lanova Tu`ila{tva i Sekretarijata, su proiza{le iz anglo-ameri~kih i zapadnoevropskih sudnica, a nose oblik i izgled jo{ iz ranog sredweg veka. Znaju}i {ta se sve kroz istoriju ranog sredweg veka de{avalo {irom Zapadne Evrope, i kolika je povezanost crkve i dr`ave bila, ne ~udi nas {to se ta praksa i danas simbolizuje kroz momenat izgleda sudijskih i ostalih slu`beni~kih odora u zapadnoevropskom pravosu|u. Evropske dr`ave ranog sredweg veka, a i kasnije, su prete`no bivale teokratske zatim, u samoj Zapadnoj Evropi imamo i danas crkvenu dr`avu, gde je predsednik papa. Kako su u svim porama dru{tva crkva i dr`ava nastupale zajedno, i u pojedinim obavezama prema stanovni{tvu jedna drugu dopuwavale, to se desilo i u sudskom sistemu. Me|u naju~enijim qudima tog vremena bili su qudi iz crkve, i oni su upravo i zauzimali i najuticajnija mesta u sudskom siste881
mu. Stoga i dana{we sudske odore vode poreklo iz tih vremena i simbolizuju jedinstvo crkve i vladaju}e civilne birokratije. Kasnije u sredwem veku, dolazi do velikih raskola u rimokatoli~anstvu, formira se inkvizicija, dolazi do vi{edecenijskih verskih ratova. Zato u istoriji Zapadne Evrope postoji termin “mra~ni sredwi vek”, sigurno sa razlogom. Institucija koja je od Boga dana da svetu prenese svetlost bogopoznawa i ~ovekoqubqa, postala je {irom Evrope omra`ena. O~igledno da Rimokatoli~ka crkva nije znala da se u potpunosti sna|e i odgovori na zahteve i potrebe ~oveka u vekovima progresa evropske civilizacije, i samo silom je uspevala da zadr`i autoritet nad nekim dr`avama. Rimokatoli~ka crkva nije pritiskala samo dr`ave Zapadne Evrope, ve} i ostale evropske dr`ave. [to su joj bivale bli`e, neke dr`ave su trpele konstantne pritiske, u raznim oblicima, da za vrhovnu versku vlast prihvate papu i Rimokatoli~ku crkvu. Po geografskoj blizini, a i po svojoj nesre}i da se nalaze tamo gde je najte`e, Srbi su i te kako osetili na svojoj ko`i interesovawe papskih (rimokatoli~kih) misionara i izaslanika da ih stave pod svoju ingerenciju. Me|utim, ve} vekovima, uz neopisive `rtve, Srbi ostaju istrajni u svojoj veroispovesti. I upravo ta borba je duboko usa|ena u kolektivno nesvesno svakog Srbina. Ovde }emo samo taksativno nabrojati {ta se to ukodiralo u (srpsko) kolektivno nesvesno, da bismo objasnili kakve reakcije izazivaju sudijsko-sve{teni~ke odore; pogotovo zato {to Statutom MKSJ nisu propisane za slu`benu ode}u. 1. Vatikan prema sredwevekovnoj Srbiji i Bosni “...Srbi, po svojim dana{wim etni~kim oblastima na Balkanu, primali su, postepeno, hri{}anstvo tokom nekoliko vekova (od 7. do 9. a i ranije), kako rimskih, tako i gr~kih misionara, tada jo{ jedinstvene hri{}anske crkve, a kona~no su utvr|eni u veri tek krajem 9. i po~etkom 10. veka od u~enika prvih slovenskih apostola ]irila i Metodija. Videli smo ve} da su zapadne oblasti Balkana, sve do Sofije i Soluna, do 732. godine spadale pod jurisdikciju Rima (zar ovaj podatak nije dovoqan da objasni za{to postoji `eqa Rimokatoli~ke crkve i wenih vekovima najvernijih dr`ava da zavladaju zapadnim i centralnim Balkanom, koja, naravno, poti~e iz wihovog kolektivnog nesvesnog: to je nekad bilo moje i mora biti opet), a onda su do{le pod duhovnu vlast carigradskog patrijarha i docnije (od 10. veka) pod (autonomiju) ohridskog arhiepiskopa; samo primorske oblasti, dana{wa Crna Gora i Hercegovina, ostale su i daqe pod vla{}u rimskog pape. U tom polo`aju zateklo je Srbe i kona~no razdeqewe hri{}anske crkve na Isto~nu i Zapadnu 1054. godine. Kako je u to vreme nad primorskim Srbima, oslobo|enim od Vizantije (oko 1040. godine), vladao energi~ni knez Mihailo Vojisavqevi} (od 1051), centralne srpske oblasti, Ra{ka i Bosna, uspele su da se oslobode od Grka i pridru`e Mihailovoj dr`avi. Mihailo, kao gospodar tako velikih oblasti, za`eleo je da za svoju dr`avu dobije samostalnu crkvu i kraqevsku krunu; a po{to je znao da, prema tada{wim shvatawima, kraqevsku krunu mo`e dobiti samo iz Rima, on se obratio papi da mu da arhiepiskopiju i krunu. I uspeo je. Godine 1064. papa Aleksandar II potpisao 882
je odluku kojom se osniva Dukqansko-barska arhiepiskopija, sa episkopijama u Dukqi, Baru, Ulciwu, Kotoru, Svi~u, Skadru, Drivastu, Pilotu, Srbiji, Bosni i Travuniji (Hercegovini). Tako su se uskoro, posle razdeqewa hri{}anske crkve na rimsku i gr~ku, sve srpske oblasti na{le u dr`avi zetskog kraqa Mihaila i wegovog naslednika Bodina 1101. godine... Kada su se Ra{ka (potowa Srbija) i Bosna odelile od Zete (Crne Gore) koja je i prva do{la pod uticaj rimokatoli~ke Ugarske (oko 1137. godine), hri{}anska crkva u Srbiji, koja je u 13. veku ponovo do{la pod duhovnu vlast pravoslavne Ohridske arhiepiskopije, kada je Srbija postala samostalna dr`ava, dobila je kanonski priznatu samostalnu nacionalnu Srpsku arhiepiskopiju sa sedi{tem u @i~i (docnije Pe}) 1219. godine. Od toga doba se u Srbiji razvija duhovni `ivot u nacionalnom pravcu, a na osnovu isto~nog pravoslavqa. I crkva u Bosni nastavila je svoj `ivot u nacionalnom pravcu, ali je pod uticajem rimokatoli~ke Ugarske, formalno dugo priznavala nad sobom duhovnu vrhovnu vlast rimskog pape. U prvo vreme je ostala pod srpskom rimokatoli~kom Barskom arhiepiskopijom, dok je 1187. papa Urban III nije ustupio Dubrova~koj arhiepiskopiji, a docnije pot~inio vlasti Kalo~ke arhiepiskopije u Ugarskoj. Kada je energi~ni papa Ino}entije III, od ~ijeg vremena zapo~iwe inkvizitorski rad u svim zemqama koje nisu priznavale papske vlasti, 1199. godine, saznao, od ambicioznog zetskog gospodara rimokatolika Vukana, da bosanski ban Kulin nije odan Rimskoj crkvi, ve} razvija svoju nacionalnu Bosansku crkvu, papa je pisao ugarskom kraqu Emeriku da opomene bana Kulina, da se odvrati od “jeresi”, a ako ga on ne bi poslu{ao neka sa vojskom provali u Bosnu, zaposedne je i iz we protera i bana i sve one koji ne}e da se odreknu “jeresi”. Na Emerikovu opomenu Kulin je odgovorio da, po wegovom mi{qewu, wegova crkva ispoveda pravu hri{}ansku veru i da }e stoga poslati u Rim svoje qude da se pred papom opravdaju. To opravdawe izvr{eno je tek 1203. godine pred papskim izaslanikom, kome su predstavnici Crkve bosanske morali dati pismenu izjavu “da }e se pridr`avati naredaba i zapovesti svete Rimske crkve, i u `ivotu i u pona{awu svom, i da }e joj biti poslu{ni i `iveti po wezinim propisima... pa se najpre odri~u {izme, kojom su ozlogla{eni bili i priznaju Rimsku crkvu za svoju majku i glavu celoga crkvenog jedinstva.” “In primis abrenuntiamus scismati, quo ducimir infamati, et Romanam ecclesiam matrem nostram caput totius ecclestiastice unitatis recognoscimus”. Ban Kulin je ovom izjavom prvaka svoje crkve uspeo da otkloni te{ku ratnu opasnost od svoga naroda, ali je u Bosni i daqe ostala nacionalna crkva sa slovenskim bogoslu`ewem i obredima, ~iji su predstavnici, episkopi, samo formalno priznavali papsku vlast. Kada se o tome saznalo na papskoj kuriji, papa je toliko bio ogor~en, da je 1221. godine vrlo energi~no pozvao ugarskog kraqa Andriju i sve ugarske katoli~ke episkope, da “mo}no i mu`evno” istupe protiv Bosanaca “kako bi ih uni{tili”. Kraqu Andriji nije bilo zgodno da tada s vojskom napadne Bosnu, nego je celu wenu oblast ustupio katoli~kom nadbiskupu Ugrinu slovenske nacionalne crkve u Bosni. Papa je odobrio to ustupawe Bosne ugarskom arhie883
piskopu i sam pozvao nadbiskupa da posao svoj vr{i energi~no i propoveda ~ak i sam krsta{ki rat protiv nepokornih Bosanaca...” “...Ali, kad je novi papa obave{ten da je Bosna i daqe ostala u svome ’krivoverstvu’, on je za novog bosanskog biskupa postavio jednog stranca iz reda dominikanaca, koji su protiv neposlu{nih “jeretika” neretko upotrebqavali i loma~e; a ujedno je 1233. godine pozvao gospodara Hrvatske i Dalmacije, vojvodu Kolomana, brata ugarskog kraqa Andrije, “da udari na Bosnu i pomogne pravoj veri.” Da bi verski rat protiv Bosne dobio {to izrazitije obele`je pravog krsta{kog rata, papa je dao pravo poslatom biskupu, da mo`e izraziti oprost od grehova svima onima koji se prijave u tu krsta{ku vojsku, isto onako kao {to se daje krsta{ima za svetu zemqu...” “...Papa je primio kraqeve razloge i 9. avgusta 1235. godine potpisao odluku, da Bosna ima pripasti Andrijinu, sinu hercega Kolomana. Akcija koju su dominikanci preduzeli toliko je ogor~ila bana Ninoslava i Bosance, da su se tome najodlu~nije oprli i tom prilikom poubijali nekoliko netakti~nih katoli~kih misionara. Radi toga je vojvoda Koloman preduzeo vojnu protiv Bosanaca, ali je imao samo delimi~nog uspeha u Zapadnoj Bosni, gde je, po pisawu pape Grgura IX iz 1238. godine, “uni{tio jereti~ke napasti i doveo Bosnu na svetlost katoli~ke ~isto}e.” A po{to je tamo “ponovo zasa|ena hri{}anska (katoli~ka) vera” potrebno je, nastavio je daqe papa, “da se pravoverje tamo razvija pod upravom ve{tog pastira”... “...Bosanci nisu hteli da priklone glavu pod papine skute i prime novog episkopa, te mu je herceg Koloman 1239. godine poklonio \akovo, van Bosne u Slavoniji, sa ve}im kompleksom zemqe da se tamo nastani;...” “...Ponovo 1246. godine uputio je papa nadbiskupu “znak bojnog krsta” da podigne vojnu protiv “jeretika” u Bosni i dao mu je pravo da posede jeretika mo`e konfiskovati i deliti vernima i wihovim naslednicima. Rimska kurija smatrala je ve} i ranije, da je neposlu{nu Bosnu potrebno definitivno podvr}i ma|arskoj kruni; pa je, sa istim ciqem, 1247. godine, definitivno oduzela Bosansku biskupiju od Dubrova~ke arhiepiskopije i podlo`ila je Ma|arskoj Kalo~koj nadbiskupiji,...” “...Ve} 1253. godine, pisao je ugarski kraq Bela papi, da ima muke s jereticima Bosne i Bugarske, “protiv kojih upravo sada borimo se s na{om vojskom”; a papa Bonifacije, postaviv{i 1303. godine novog ugarskog nadbiskupa u Kalo~i, pozvao je wega i sve okolne biskupe, da ponovo otpo~nu borbu u Bosni protiv “jeretika” i to ne samo crkvenom propagandom nego i svetovnom silom. U isto vreme, a i docnije, papa je podsticao i hrvatsko-dalmatinske banove iz plemena [ubi}a, da preduzimaju akcije protiv “jeretika” u Bosni “jer da je versko stawe tamo takovo da ne mo`e biti bednije” (naravno, iz ugla Rimokatoli~ke crkve, prim. aut). Sa sli~no kombinovanim politi~ko-verskim tendencijama, na podsticaj papin, preduzeo je i veliki ma|arski kraq Lajo{ 1363. godine, u dru{tvu sa ostrogonskim nadbiskupom Nikolom, tobo`wi verski rat protiv prvog bosanskog kraqa Tvrtka I, ali su nai{li na tako sna`an otpor nacionalnih Bosanaca, i u zapadnim i u isto~nim oblastima, da su se uskoro i kraq i nadbiskup Nikola, uz velike gubitke, morali povu}i iz Bosne. Vi{e je uspeha 884
u sli~noj akciji imao naslednik Lajo{ev kraq Sigmund, koji je, s blagoslovom novog pape Grgura XII, 1408. godine, prodro sa velikim snagama u Bosnu, gde je mnoge velika{e zarobio i nemilosrdno pobio mnogo naroda, i mu{kog i `enskog, i starog i mladog...” “...1459. godine bosanski kraq Toma{ koji je, prite{wen prete{kim okolnostima (napokon) primio katoli~anstvo, izjavio je dominikancu Nikoli Barbui}u, da je “ve}ina wegovih Bosanaca protivna katoli~anstvu i vi{e voli Turke nego katoli~ke sile”. A kada je 1463. godine Bosna definitivno potpala pod tursku vlast, sin kraqa Toma{a, Sigismund, pao je u tursko ropstvo, gde je potur~en i pod imenom Isak beg dobio, docnije, na upravu jedan sanyak u Maloj Aziji, a wegova majka Katarina sklonila se u Rim, gde je `ivela o tro{ku papske kurije...” “...Sa razvijawem rudarstva i trgovine u Srbiji, tokom 13. i 14. veka sve se vi{e u woj mno`io broj stranaca iz raznih zapadnih dr`ava i srpskih primorskih oblasti rimokatoli~ke vere. Svi oni su u`ivali slobodu svoje veroispovesti, podizali crkve i osnivali druge svoje ustanove. Ali, kada su se ti inoverni stranci umno`ili i odoma}ili u Srbiji, oni su po~eli smatrati svojom du`no{}u, u smislu propisa svoje vere, da razvijaju {to ja~i prozelitizam me|u pravoslavnim Srbima i obra}aju ih u svoju “jedinospa{avaju}u” veru. Srpski vladaoci, upozoreni od pravoslavnog sve{tenstva, nisu mogli to mirno gledati i ve} kraq Milutin po~eo je suzbijawe te katoli~ke akcije me|u wegovim podanicima i naredio je da se svi srpski podanici, koje su rimokatoli~ki sve{tenici po stranim kolonijama i ina~e u Srbiji, uspeli da obrate u rimokatoli~anstvo, imaju povratiti u pravoslavqe, dok }e prozeliti ubudu}e biti ka`wavani najstro`im merama, i tako daqe...” “...Ve} 1346. godine je ma|arski kraq Lajo{ I pisao papi Ino}entiju IV da se sprema protiv srpskog naroda i da }e uskoro, u slavu Bo`iju, zauzeti Ra{ku (Srbiju), koju dr`e protivnici svete i jedine matere crkve, {izmatici, nevernici i prezira~i katoli~ke vere. No, u tome nije uspeo ni tada, ni kasnije, ali je na svojoj teritoriji ~inio stra{an teror nad pravoslavnim sve{tenicima i wihovim porodicama... Posle smrti cara Du{ana (1355. godine), ugarski kraq Lajo{ bio je prvi koji je hteo da iskoristi priliku, i od Srbije otme za sebe {to se da oteti. On je odmah izvestio papu Ino}entija IV i naglasio da }e uskoro sa vojskom udariti na Ra{ku da je prisili da primi pravu veru. A papa, kada je saznao da Lajo{ kupi vojsku da po|e “na {izmatike i tamo rastera mrak i poseje hri{}ansku veru”, bio je sav sre}an i radostan, pa je silom nastojao kod mleta~kog du`da Jovana Gradeniga, da raskine savez sa {izmati~kim Srbima i izmiri se sa ugarskim kraqem, koji se sprema da prodre u Srbiju i goni {izmatike. Za to vreme Lajo{ je sakupio vojsku u Zagrebu i 4. juna 1356. godine proklamovao rat protiv “{izmati~kih nevernih Srba da bi ih povratio majci crkvi”. Ipak, te godine nije udario na Srbe, ve} na Mleta~ku republiku i osvojio grad Trevizo. Me|utim, po papinom nagovoru, on ipak 1358. godine napada na Srbiju i duboko prodire, i ponovo pridru`uje Ma~vu 885
sa Beogradom Ugarskoj. I sve pravoslavno sve{tenstvo, po svom obi~aju, podvrgne papskoj vrhovnoj duhovnoj vlasti...” “...Despot \ura| Brankovi} na dr`avnom saboru u \uru 1455. godine, a gotovo pred pad svoje dr`ave pod tursku vlast, na navaqivawe papskog poverenika, ~uvenog Ivana Kapistrana, da primi rimokatoli~ku veru, diplomatski je odgovorioda je on ’veru svojih otaca svagda ~uvao i po{tovao do svoje duboke starosti, pa su ga wegovi podanici smatrali za razborita, iako nesre}na vladara; a kada bi sada pred smrt promenio svoje uverewe, gledali bi na wega kao na starca koji je izgubio pamet’...” “...A kada se posle smrti posledweg srpskog despota Stefana Lazarevi}a (upokojio se 1458. godine), po Ugarskoj pronela neverovatna vest, da je Lazarevi} na samrti naredio da se wegova zemqa preda papskom legatu kardinalu Karvajalu, i papa Kalist III svojom bulom od 14. marta 1458. godine, formalno je uzeo Srbiju pod svoju vlast, kardinal je uspeo da do|e samo do Beograda, koji je bio u ma|arskim rukama, a Smederevo su Srbi (1459) kao i Grci Carigrad (1453), radije predali Turcima nego papinim poverenicima...” “...Kako su po~etkom 16. veka otpo~eli sve vi{e uzimati maha pokreti velike reformacije za izdvajawe zapadnih hri{}ana ispod vlasti Rimske crkve, Vatikan se osetio dvostruko ugro`en, pa je preduzeo najenergi~nije mere da organizuje otpor i jednoj i drugoj opasnosti (sve ~e{}i i ozbiqniji napadi Turaka na Zapad)...” “...Za organizaciju odbrane rimskog shvatawa hri{}anstva i {irewa papske vlasti nad svima hri{}anima, papi je prvi prisko~io u pomo} Lojola, sa svojom organizacijom novog crkvenog reda jezuita. Jedna od glavnih du`nosti jezuita bila je odbrana i {irewe rimokatoli~ke vere, propagirao je fidet. I oni su odmah, ve} nekoliko godina posle osnivawa ovog reda, po~eli osnivawe specijalnih kolegija, Collegia nationalia ili pontificia, sa svrhom da spreme sposobne i pouzdane misionare za svaku narodnost posebno i onda ih upute me|u wihove sunarodnike u otaybinu da im propovedaju u~ewe Rimske crkve, {ire ideje papstva i u~e ih da budu poslu{ni i pokorni papi. Tako je Lojola ve} 1551. godine osnovao u Rimu Collegium romanum za vaspitavawe jezuita; pa je taj zavod docnije postao centralni zavod za najvi{e obrazovawe misionara uop{te i kao Seminarium omnium nationum, kroz koga su pro{li, i danas prolaze, mnogi ~lanovi raznih katoli~kih redova. Kako su Nemci tada bili glavni nosioci reformacije me|u prvim kolegijima, ve} 1552. godine, osnovan je u Rimu specijalni Collegium germanicum, a zatim 1577. godine osnovan je i Collegium hungaricum, koji je ve} 1584. godine spojen sa germanskim. Iste, 1577. godine osnovan je i Collegium greacum, koji je ne{to docnije nazvan Greaco-ruthenicum; dok je u Loretu osnovan u isto vreme Collegium illiricum, za obrazovawe misionara po oblastima Balkanskog poluostrva slovenske i arbanaske narodnosti...” “...Preko svojih emisara, ve}inom katoli~kih kalu|era sa Jadranskog primorja, nastojali da zadobiju za pokret protiv Turaka (isto danas ~ini Al kaida regrutuju}i teroriste muslimane slovenskog porekla) i srpske crkvene i narodne prvake u zapadnim oblastima. 886
Jedan takav pokret me|u pravoslavnim Srbima podsticao je i pomagao Vatikan, naro~ito 1593 – 1612. godine, za vreme srpskog pe}kog patrijarha Jovana i hercegova~kog mitropolita Visariona, sa nik{i}kim vojvodom Grdanom. Kako su pape i tu priliku htele da iskoriste, da pravoslavnim Srbima nature svoju vlast (duhovnu), predstavnici Srpske crkve i naroda, pri svima pregovorima sa austrijskim carevima, {panskim kraqevima i talijanskim kne`evima, o zajedni~kom radu na oslobo|ewu Balkana od Turaka, zahtevali su od wih sve~ano (obavezuju}e) obe}awe, da }e Srbima ne samo ostaviti slobodu ispovedawa pravoslavne vere, nego i {tititi srpsko pravoslavqe i povratiti im sve crkve, manastire i wihova dobra koja su im Turci pootimali. Tako je, na primer, 1608. godine patrijarh Jovan sa narodnim glavarima, prilikom razgovora sa savojskim hercegom Karlom Emanuilom, obe}ao hercegu da }e ga Srbi izabrati za svog kraqa i krunisati “po zakonu svetopo~iv{ih prvih srpskih patrijaraha, prvoga sv. Save... i brata mu prvoven~anoga svetoga kraqa Stevana... kao i drugih kasnije krunisanih kraqeva”; ali za to ga mole, da on “u~ini jedan privilegij svih zakona i pravoslavne vere na{e s kletvom, svih ~etiri evangelija i na ~asnome krstu, potpisano rukom svojom gospodskom i tako|er od tvojieh sinova principa, da bude uvek za veru. Za{to u na{e strane nikako ne}emo ni jezuita, ni nikoga drugog, koji bi puk hri{}anski obra}ao na zakon rimski za{to otle bi moglo biti velika skandala me|u narod”. A izaslanstvo srpsko kod kneza Mantove donelo je 1610. godine patrijarhu kwa`ev odgovor da }e “po{to se oslobode od Turaka, svako mo}i slobodno, bez svakog straha ispovedati pravoslavnu veru”; a crkvama je obe}ao, ne samo da }e im se vratiti dobra koja su im Turci oteli, nego }e im i nova dati....” “...Ali od svih tih pregovora ne bi ni{ta, jer su za sve to vreme, kao i docnije, prilike na zapadu bile vrlo te{ke, te pape nisu uspele da stvore savez zapadnih hri{}anskih vladalaca za krsta{ki rat, a pojedini pretendenti na srpske zemqe nisu imali ni mogu}nosti ni smelosti da prisko~e u pomo} Srbima spremnim za ustanak protiv Turaka. Ovakvi i sli~ni neuspesi politike Vatikana, da katoli~ke vladare anga`ovane vrlo ~esto u me|usobnim qutim borbama ili u te{kim ratovima s protestantskim knezovima, zdru`i u savez za napad na Turke, poquqali su veru ve}ine ~lanova papske kurije onog doba, da }e se u dogledna vremena mo}i osvojiti Balkan od nehri{}anske muslimanske vlasti i omogu}iti nesmetano {irewe papske vlasti po wegovim oblastima; pa kada je jedan ratoborni ~lan Kongregacije za propagandu, na sednici od 20. aprila 1648. godine, predlo`io “da se Bosna, koju je posledwa bosanska kraqica na samrti u Rimu ostavila papi, otme od Turaka i preda Svetoj stolici”, zakqu~eno je “da Propaganda nema zadatak da osvaja kraqevstva i pokrajine, nego da po primeru apostola propove|u obra}a du{e Rimskoj crkvi...” I zaista, onako pa`qivo od jezuita organizovana Propaganda s neobi~nom predano{}u, kroz ceo 17. vek, preduzimala je mnoge akcije me|u Srbima na Balkanu i u susednim oblastima. Pored ugarsko-hrvatskih, austrijskih i mleta~kih oblasti, najve}a pa`wa obra}ena je bila Bosni, gde je u sedamnaest misionarskih `ari{ta, po izve{taju datom 1623. godine u Propagandi radilo 887
preko dve stotine frawevaca, koji su uspevali da u celoj Bosni jedva odr`avaju oko 30.000 starih katolika; dok je wihova misija me|u pravoslavnim Srbima tako neznatan uspeh imala, da je, na primer po izve{taju bosanskog biskupa Nikole Olovi}a iz 1675. godine, za ~etiri godine u celoj Bosni jedva 51 pravoslavna du{a, i to ve}inom `enskih radi udaje, prevedeno u katoli~ku veru.”...” “...Za misionare me|u Srbima Hercegovine u susedstvu Dubrova~ke republike, Propaganda je 1627. godine postavila dubrova~kog sve{tenika Lovru Vekia i naro~ito ga upozorila da poku{a obra}ati na katoli~ku veru pravoslavne Srbe u oblasti Trebiwa, Slanog i Makarske...” “...Vatikanska politi~ko-verska aktivnost me|u pravoslavnim Srbima pod Turcima nije mogla imati uspeha ni stoga, {to se vrlo netakti~ki postupilo i onda kada su Srbi u najve}im nevoqama, zlostavqani i mu~eni od Turaka, obra}ali se mo}noj Rimskoj crkvi za pomo}, a ona je, svagda i pre svega, tra`ila od wih da se odreknu svoje stare vere, ispovede katoli~ku veru i zavere se na potpunu pokornost papskoj vlasti. Sve je to jo{ vi{e utvr|ivalo Srbe u veri wihovih otaca i sve vi{e ih priqubqivalo pravoslavnoj Rusiji, koja im je svagda i bezuslovno priticala u pomo}...” “...Pravoslavqu pod austrijskom vla{}u zapretila je velika opasnost od Vatikana, naro~ito krajem XVII veka. Tada je Austrija, posle pobede nad Turcima kod Be~a 1683. godine, s velikim uspehom po~ela potiskivati Turke, ne samo iz Sredwe Evrope nego i sa Balkana, te se u prvi mah verovalo, da bi tom prilikom Turci mogli i definitivno biti isterani iz Evrope, a Carigrad pasti u ruke Austrije i wenih strogo katoli~kih saveznih dr`ava Venecije i Poqske. [tavi{e, u Austriji se tada verovalo, da bi car Leopold I, qubimac Vatikana, a naro~ito jezuita, mogao postati i imperator Istoka; pa mu je, izme|u ostalog, i sam namesnik Dowe Austrije grof Erger, posle pada Beograda u austrijske ruke, pisao 1689. godine o velikoj misiji koja ~eka katolike na istoku i o du`nosti austrijskog cara, kao “apostolskog kraqa”, da svim silama {iri apostolsku veru i sklapawem unije izme|u Isto~ne i Rimske crkve zaslu`i ve~no priznawe i blagoslov Katoli~ke crkve...” “...Ra~unaju}i i sam sa tom mogu}no{}u, oprezni patrijarh Arsenije III ^arnojevi}, po{to je digao svoj narod na Balkanu protiv Turaka i priznao austrijskoga cara za svoga kraqa, tra`io je od wega, pre svega, da se Srpskoj pravoslavnoj crkvi i pod austrijskom katoli~kom vla{}u osiguraju ona prava, bar u onim istim razmerama, koja je u`ivala i pod vla{}u nehri{}anskih Turaka. I kako je u to doba, 1690. godine, regenerirana turska vojska po~ela sve vi{e da potiskuje i goni austrijsku vojsku sa Balkana, car Leopold I primio je srpske zahteve i ta~no po tra`ewu izdao specijalne povlastice, tzv. privilegije Srpskoj pravoslavnoj crkvi i narodu koji je pre{ao pod wegovu vlast... . Koriste}i se tim povlasticama, energi~ni patrijarh je odmah uspeo da povrati u pravoslavqe sve one svoje sunarodnike po Barawi, Sremu, Slavoniji i Hrvatskoj, koje su nasrtqivi predstavnici rimske propagande, a naro~ito jezuiti, za vreme ratnih u`asa, u doba izmene turske sile sa austrijskom u tim oblastima i neposredno posle toga, 888
pretwom i obe}awima, uspeli bili da zadobiju za uniju sa Rimskom crkvom. Ubrzo za tim nestalo je sasvim unije me|u Srbima, a sa wom i{~ezli su i svi silom nametnuti novi unijatski episkopi. Ostao je samo stari mar~anski episkop u Hrvatskoj, podr`avan od vlasti, ali bez naroda, koji je i wemu odrekao poslu{nost i u svojim duhovnim potrebama obra}ao se susednim pravoslavnim episkopima, koje je postavqao patrijarh i wegovi docniji naslednici u novoorganizovanoj Karlova~koj mitropoliji. Me|utim, kardinal Koloni} ni tada nije napustio svoje te`we, samo je tra`io nove metode da bi postigao isti ciq. To se najizrazitije vidi iz wegove tajne informacije na patrijarhovu predstavku novom austrijskom caru Josifu I za potvrdu starih privilegija i novih zahteva prema ste~enom gorkom iskustvu u borbi sa katoli~kom propagandom. Nave{}emo samo nekoliko karakteristi~nih odgovora na molbe patrijarhove iz kardinalove tajne informacije. Kardinal je pre svega naglasio: da su date privilegije korisne samo za “{izmatike” Srbe, a {tetne po katoli~ku crkvu i dr`avu; ali za sada, s obzirom na te{ka vremena gra|anskog rata, neka se privremeno potvrde s klauzulom “do daqeg milostivog raspolo`ewa”. Isti princip neka se sprovede i pri potvr|ivawu privilegija svima ostalim samoupravnim katoli~kim organizacijama u stvarima vere tako da se ranije date privilegije, ukoliko se ve} sada ne bi mogle izmeniti ili ograni~iti, izlo`e bar u tako maglovitim izrazima, dvosmislenim re~ima i klauzulama, kako bi se u zgodno vreme, mogla pru`iti mogu}nost i za takvo tuma~ewe, koje bi “{izmatike”, kao i ostale katolike, i protiv wihove voqe, moglo sjediniti sa Katoli~kom crkvom “od koje se {izmati~ka crkva ionako mnogo ne razlikuje”. Zatim je predlagao, da se pravo izbora patrijarha i episkopa oduzme od naroda i Sinoda, te prenese na cara kao “apostolskog kraqa” ugarskog, da se sa~eka smrt sada{weg patrijarha i wegovih episkopa, pa da se na patrijarhovo mesto vi{e nikada ne postavi novi; a na upra`wena episkopska mesta da car postavqa qude iz srpskog naroda, ali samo one koji budu skloni uniji, itd. [tavi{e, kardinal je predlagao da sam car obavesti patrijarha: da su on, i wegov pomo}nik vladika Isaija \akovi}, u prvom redu du`ni da se staraju o miru i slozi me|u svima carevim narodima, pa da dosledno tome treba da rade i na sjediwewu svoje sa katoli~kom; kako se car iz podnesene predstavke uverio da oni sasvim protivno rade, to }e carski dvor, ako patrijarh i vladika sebe i narod ne obrate na zdravije misli, morati preduzeti druge mere protiv onih koji ru{e mir vernoga naroda i pre~e op{tu slogu. Kratko vreme posle toga umro je u samom Be~u stari, energi~ni i mudri patrijarh Arsenije, a zatim, isto tako u Be~u, umro je i mladi, sna`ni i zdravi wegov naslednik vladika Isaija, samo nekoliko meseci posle wegovog izbora na crkveno-narodnom saboru u Kru{edolu 1708. godine za vrhovnog duhovnog poglavicu sviju pravoslavnih Srba pod austrijskom vla{}u. Nema sumwe da je, u vezi sa ovako naglom smr}u oba ova energi~na i sposobna srpska duhovna poglavara, u samom Be~u, od interesa i naro~itog zna~aja za karakteristiku rimske propagande u celom ovom pitawu i slu~aj, {to je jezuita Hevene{i, po~etkom 1707. godine, podneo carskom dvoru jednu novu 889
tajnu informaciju, u kojoj je rekao da je vladika Isaija, koji ima da bude naslednik patrijarhov “stub pravoslavqa” pod austrijskom vla{}u i da ga treba po{to poto “ukloniti”, pa da stoga }e on “usmeno saop{titi na~in kako da se to u~ini”; samo moli, da se to sa~uva u najve}oj tajnosti, kako ne bi Srbi za to doznali i wemu, kao predlaga~u toga, po~eli “o glavi raditi”. I Srbi pod venecijanskom vla{}u, a naro~ito oni u Severnoj Dalmaciji, imali su da podnose mnoge nevoqe od predstavnika Rimske crkve, ~uvaju}i revnosno svoje pravoslavqe, ve} odmah posle Karlova~kog (1699) i Po`areva~kog (1716) mira; kada je i cela kontinentalna Dalmacija do{la pod vlast Venecije, po~elo je progawawe pravoslavqa u tim oblastima. Svi Srbi u Dalmaciji i Boki Kotorskoj uzeti su ispod duhovne vlasti pe}kog patrijarha i podvrgnuti gr~kom mleta~kom arhiepiskopu, koji je bio u to doba primio uniju sa Rimom. Posebnog episkopa nisu nikako hteli da dopuste Srbima, a 1708. ponovili su zakon, da u Dalmaciji ne mo`e biti druge vere osim rimokatoli~ke. Stoga su na Srbe gledali kao na unijate i srpsko sve{tenstvo pot~inili vlasti katoli~kih biskupija; a 1759. izdali su nare|ewe da svi srpski sve{tenici koji nemaju dekret o postavqewu od nadle`nog katoli~kog biskupa moraju napustiti Dalmaciju. U nekim pravoslavnim crkvama, po primorskim gradovima, uveli su i katoli~ke oltare, pored pravoslavnih, i ~esto svojom slu`bom nastojali da ometaju pravoslavno bogoslu`ewe... Srpski gradski sve{tenici nisu smeli u crkvenom odelu da prate svoje mrtvace, niti da nose litije; a po selima su katoli~ki fratri, na silu, po mnogim parohijama obavqali crkvene obrede i vr{ili tajne pravoslavnim Srbima. Ogor~eni narod i sve{tenstvo ustali su protiv toga 1760. godine, pa su, na zauzimawe Rusije, popustila malo ta nasiqa, a 1780. godine ukinut je i zakon da pravoslavni u Mleta~koj republici moraju priznavati uniju. Ali su sada predstavnici Rimske crkve i ovde, kao i u Austriji, po~eli pla{iti dr`avne faktore opasno{}u od veza pravoslavnih Srba sa Rusijom, tako da su u Veneciji, kao i u Be~u, izazivali strah od tih veza, te je jedan prosve}eni humanista, Nemac Ksaver Rajt, sekretar austrijskog poslanika Lamberga u Napuqu, smatrao za du`nost da upozori cara Josifa II na veliku {tetnost rimskog prozelitizma i stvarawa bauka s Rusijom i u jednoj svojoj predstavci, izme|u ostalog, i ovo ka`e: “@elite li da se toga straha (od Rusije) oslobodite, to ne dangubite, ve} stavite odmah tu uvre|enu (srpsku) narodnost u u`ivawe wenih sloboda i pravica; u~inite kraj svima tu`bama o tla~ewu i hotimi~nom nasiqu, te mudrim i pravednim zakonima ulijte u srca wihova poverewe u va{u vladu stalnim svedo~ewem: da vi svoje narode bez iznimke i bez razlike `elite da usre}ite i duh qubavi prema otaybini u wima probudite.” Ali, i kada je Austrija, prvi put, 1797. postala gospodar Dalmacije, nije htela dati pravoslavnim Srbima, pod uticajem katoli~ke propagande ~itav jedan vek `eqenog i tra`enog srpskog pravoslavnog episkopa za Dalmaciju. [tetni rimski uticaj prestao je u Dalmaciji tek za vreme francuske vlasti u woj, od 1805. do 1814, te je ve} 1808. Napoleon potpisao odluku da se u Dalmaciji ima ustanoviti samostalna Srpska pravoslavna eparhija, kon890
zistorija i bogoslovija. Za prvog episkopa postavqen je prebegli episkop iz Turske, Venedikt Kraqevi}. Kad je Austrija ponovo, zatim, do{la u posed Dalmacije 1815, ona je morala da prizna zate~eno stawe; ali je odmah pod uticajem opet o`ivele propagande, po~ela pomagati akciju na unija}ewu. Srpski narod, `ivo pomagan od svojih sunarodnika po ostalim austrijskougarskim oblastima, dao je tome odmah energi~an otpor, te su, kako episkop koji je bio sklon uniji, tako i unijatski maloruski profesori, koji su do{li da putem bogoslovske {kole {ire uniju, morali uskoro napustiti Dalmaciju. Otad je, silom prilika, briga o duhovnom `ivotu pravoslavnih Srba u Dalmaciji predata bila odli~no organizovanoj Karlova~koj mitropoliji, koja je {iqala tamo svoje najboqe qude za episkope, koji su uspeli da suzbiju sve daqe poku{aje rimske propagande, pomagane ~esto i vrlo nedostojnim sredstvima, i od pojedinih predstavnika vlasti, zara`enih fanatizmom bezobzirnih propagatora rimskog katolicizma...” “...Za Slovene se mo`e re}i da su, naprotiv, uvek ratovali me|usobno, i kroz veliki broj vekova. Srbi, ve} osnivaju}i prvu svoju dr`avu u Ra{koj, okolo 825. godine ratovali su i pobedili Bugare, {to su im i ovi vratili veoma brzo. Bugarski kraq Mihajlo [i{man je ratovao 1330. godine protiv Srbije, kad su uzalud Srbi opomiwali ovog hri{}anskog vladaoca kako su “Agarjani” u pripremi da navale iz Azije, i da }e trebati zajedno braniti ugro`eno hri{}anstvo. Poginuv{i u ovom porazu, Mihajlo [i{man je ostavio za naslednika kraqa koji je bio vazal Du{anov: a time je hegemonija sredweg veka kona~no pre{la u srpske ruke! Takvi su bili odnosi na{e dve slovenske i susedne dr`ave sredwevekovne. – Ako je car Du{an dolazio i do Klisa nad Splitom, i zamalo nije zaposeo sve zemqe na zapadu slovenskog Balkana, da ga druge prilike ne odvedo{e na istok, mo`da bi neko ujediwewe bilo jo{ u 14. veku...” “...Da vidimo taj [trosmajerov jugoslavizam u celom obimu. [trosmajer je bio magnat crkve, bogat sve{tenik, sa ambicijama mecene, gospodin “splendidan”, sa puno nasle|enog instinkta za vo|stvo i zavojevawe. Kako onda u ubogoj Hrvatskoj nije postajalo ni{ta istorijsko ni kraqevsko iz sredweg veka, on je znao da ni turista koji je artist, ni onaj koji je arheolog, ne mo`e onamo na}i nikakve zanimqivosti. 3ato se re{io da od Zagreba napravi jednu malu Firencu, u kojoj bi on bio wezin Lorenco Medi~i. Najpre je stoga napravio u \akovu veliku katedralu, u koju je, kao Nemac, uneo vi{e luksuza nego ukusa. Ali je bio prvi i da krene ideju da Zagreb treba ve} da ima svoj Univerzitet, i prvi dao 60.000 forinti kao prilog, {to je onda bilo predstavqalo vrlo veliku sumu. Zatim je, sasvim sledstveno, podigao i Jugoslovensku akademiju, Jugoslovensku galeriju slika, za koju se govorilo da vredi 3,000.000 forinti, {to je mo`da malo mnogo; i pomogao da se digne Narodna biblioteka i muzej. Ciq ovih ustanova je bio dvostruk: da pomogne kulturni pokret, ali i da privu~e sve okolne Slovene oko Zagreba kao svog najbli`eg centra...” “...sporedno biti i slovenski idealist. Ako iko druk~e misli, taj ne poznaje qudsku psihu. Zato crveni konac koji je i{ao kroz delo biskupa [tro891
smajera pokazivao je uvek isti pravac: pokatoli~iti bosanske muslimane, a pounijatiti pravoslavne Srbe. Stoga je wegova glavna opsesija bila Bosna. To je bila fatamorgana nad biskupskim dvorom u \akovu. Kako se pored ovog prosve}enog i agilnog biskupa nalazio i dr Frano Ra~ki, poznati istori~ar, koji je pisao o hrvatskom dr`avnom pravu, nije ~udo i da je prvi pisao da je Bosna “neko} bila hrvatska”. \akovo, koje je odista nekad u XV veku bilo na ~elu i bosanske hijerarhije, moralo je sasvim prirodno na tim uspomenama praviti zatim i mnogo krupnije zakqu~ke. Zato pored mladog [trosmajera, od krvi zavojeva~ke, nije ni sam Ra~ki tvrdio o hrvatstvu Bosne kao nau~nik, nego kao politi~ar. Bosna je u jedno vreme [trosmajerovo i Ra~kog bila odista kao kakva bogata miraza~a, koja je o~ekivala dobru priliku. Posle Krimskog rata, Srbija, ne{to slobodnija od pritiska i Austrije i Rusije, pokazivala je (naro~ito posle svojih ratova 1875-1878. sa Turskom) mogu}nost da privu~e k sebi sve ju`ne Slovene pod turskom upravom. Mi znamo da je Bugarska u Bukure{tu ve} ranije zakqu~ivala sporazum sa Srbima da srpska vojska i wih oslobodi, a bili su gotovi da prime i srpskog kneza za svog vladara, i srpsko ime za budu}u zajedni~ku vojsku. Bosna je stoga bila u krupnom planu [trosmajera i wegovog prijateqa Ra~kog. Trebalo je, dakle, iz \akova krenuti u borbu za Bosnu kao hrvatsku zemqu! “...Hrvatsko ime bilo je oduvek u Bosni tu|e, koliko i portugalsko ili finsko. Bosna je svagda nazivana samo srpskom zemqom. Da to i doka`emo ovde ignorantima koji su kumovali bestidnom sporazumu Cvetkovi}-Ma~ek.” “...Na po~etku istorijskog `ivota Bosne, srpska dinastija pod zetskim knezom Vojislavom je zauzela sa Humom i sa Ra{kom jo{ i Bosnu. U Bosni se nikad nisu ni vodile borbe izme}u Srba i Hrvata, nego izme|u Srba, Vizantinaca i Ma|ara. Bosna, koja se istorijski prvi put spomiwe posle ^aslavove smrti 960. godine tek posle Bodinove smrti 1101. prestaje, kad i Ra{ka, da bude u dr`avi srpskoj. Od tog doba je `ivela samostalno. Ali ona ni~eg nije imala zajedni~kog sa Hrvatskom (za 2/3 mawom od sebe)... Uvek su bile i srodni~ke veze izme|u Bosne i Srbije, otkad je Kulinova sestra bila udata za Nemawinog brata humskog kneza Miroslava, od kojeg nam je ostalo poznato pravoslavno evan|eqe. Kad je Nemawa od Grka osvojio Kotor, osvojio je i Bosnu od Ma|ara, koji su je bili uzeli ne{to ranije (1136), uzimaju}i i titulu bosanskih kraqeva. Bosna je i daqe priznavala Nemawinu vlast. Dragutin je Bosnu dobio u miraz od Ma|ara. Du{an je imao zato u svojoj tituli i Bosnu. Nakon kratke vlade Kulinovog naslednika Stevana, ban Ninoslav sve svoje dr`avqane zove samo Srbima. Jedan papa, potvr|uju}i neka prava Dubrova~koj crkvi, u svom pismu zove Bosnu srpskom zemqom: “srpska dr`ava, to jest Bosna”, “Regnum servilliae quod Bosna”. A zna se da su bosanski kraqevi potpisivali u svojoj tituli da su najpre kraqevi Srba, pa tek onda Bosanaca. Veliki Tvrtko je imao titulu: “Kraq Srbqem, Bosni i Primorju”...” 892
“...Vuk Karayi} je govorio da Hrvatima ni{ta ne fali nego narod. Stoga su u \akovu mislili da taj narod treba odista napraviti, a da je za to ostala bila jo{ samo Bosna. Ali prva te{ko}a, to su bili bosanski frawevci, do onog vremena nezavisni i slobodoumni. Oni nisu znali za Hrvate, niti imali ikakve veze sa wihovim klerom, a bili su ~ak ponosni {to je nekad wihova hijerarhija i{la i preko Slavonije, sve do Budima. Posle zauze}a Dalmacije od strane Austrije, Be~ je preko svojih onamo{wih konzula za{ti}ivao bosansko katoli~anstvo, i {kolovao onamo{we katoli~ke sve{tenike. Ali najednom, 1841. godine, Austrija je prestala sa ovim {kolovawem. Tad je nova situacija frawevaca bosanskih postala pogodnom za Hrvate, odnosno za [trosmajera. Bosanski frawevci su sami imali svog {efa hijerarhije kojeg su oni birali, i koji je stanovao u kakvom bosanskom samostanu. Pisali su svi }irilicom. Zvali su se “kr{}anima” za razliku od pravoslavnih, koje su zvali “hri{}anima”. Mo`da je na ove qude mislio Angelo Roka kad je pisao: “A Bosanci, izme|u ostalih plemena koja govore srpskim jezikom, obi~no upotrebqavaju i odabraniji na~in govora”... “...Za vreme Tursko-srpskog rata, 1875 – 1878, sve prilike su pokazivale da }e srpske dr`ave, koje su ratovale za Bosnu i Hercegovinu, dobiti te zemqe kao pobedioci. Me|utim, i Be~ i Vatikan su puno radili, naprotiv, da narod onih zemaqa ne pristane na takvu okupaciju. U tom su im puno pomagali Hrvati, tra`e}i od frawevaca da rade zajedno za Austriju i za katoli~ku crkvu. Fra Gavranovi} u svom delu navodi i kako postoje dokumenti, da su posle nevesiwske pu{ke, iz Be~a slate instrukcije wihovom ministru pri Vatikanu, grofu Paru, za dejstvovawe u tom pravcu. Ne treba ni pretpostaviti da u takvoj situaciji [trosmajer nije sve ~inio {to su hteli papa i car austrijski u pogledu Bosne. ^ak treba biti siguran da je za austrijsku okupaciju onih dvaju srpskih zemaqa bio u diplomatskoj akciji u Berlinu, jedan krupan faktor [trosmajer, tvorac jugoslavizma”. “...Poznato je kako je u XVI vijeku, jedan [trosmajerov prethodnik, hrvatski kalu|er, u~enik Kri`ani}, i{ao u Rusiju sa idejom da celu slavensku Rusiju privede katoli~koj crkvi. Imao je teoriju da, za uspeh u ruskom svetu, ne treba napadati pravoslavqe, kao {to se ranije radilo, nego, naprotiv, propovedati kako su obe hri{}anske vere jednake u osnovi, ali da su Grci prevarili Ruse. [kolovan u jezuitskom manastiru gr~ke narodnosti u Rimu, da bi se naro~ito spremio za ovakav napad na Gr~ku crkvu, on u Rusiji razvija dotle nepoznatu katoli~ku propagandu u najvi{im krugovima. Pisao je u Rim da }e, ako samo uspe da dobije mesto bibliotekara u carskom dvoru, pokatoli~iti carevu porodicu, a zatim i ceo ruski narod! Kri`ani} je bio proteran iz Rusije. “...Nemogu}e je ikakvom zdravom mozgu pretpostaviti, da se za austrijsku okupaciju Bosne i Hercegovine borio i papa rimski i car iz Be~a, a da je [trosmajer, vrlo ugledni magnat svoje crkve, ostao skr{tenih ruku; i sawaju}i o tom da pravoslavna Srbija zauzme one krajeve u kojoj `ivi i skoro ~etvrtina katoli~kog naroda!... Verski rat Hrvatske protiv Srba je najve893
rovatnije vo|en iz Be~a po voqi Marije Terezije, i za dugo godina. Jedan dokumenat }emo navesti koji je dovoqan da se vidi {ta je i ovog puta bilo iza kulisa. U ve} pomenutoj kwizi istori~ara fra Gavranovi}a pi{e: neki Alojz Boro{a, superior ~asnih sestara u Zagrebu, predla`e austrijskoj vladi da u Bosni pokatoli~i sve muslimane, i da ih zatim pohrvati, kako bi na taj na~in suzbili politi~ke aspiracije Srbije” po{to su se “ideal srbski” i “srbska vjera” duboko usadile u srca po Bosni, Hercegovini, Crnoj Gori, Dalmaciji, Sloveniji i Ju`noj Makedoniji: i svaki austrijski patriot, bio on Nijemac, Hrvat ili Ma|ar, treba sa ovim da dobro ra~una”. – [trosmajer je imao u Bosni velikog prijateqa, a tako|er velikog neprijateqa frawevaca, [tadlera, sarajevskog biskupa, koji je odista po~eo katoli~ewe muslimana sa jednom muslimankom, ali je stvar otkrivena, i pre{la u javni skandal, a zamalo {to nije do{lo i do krvoproli}a...” “...koji je bio neprijateq Rima, i vodio borbu sa ro|enim bratom protiv rimske agresije na Balkan; i da su bili zaneseni kosovskim bolom i Obili}a pravdom, koji su pro`imali srpski narod u svakom wegovom idealu i pothvatu...” “...Mi smo videli da do osvita XIX veka nije bilo me|u Srbima i Hrvatima, nego samo progona i pokoqa; i da se i u tom XIX veku politika hrvatska kretala samo u okviru austrijanstva i katoli~ke propagande sa krupnim zaverama protiv pravoslavnih krajeva. Nikad nije bilo, prema tome, kroz nebrojene generacije Srba i Hrvata, ni znaka nacionalne solidarnosti i krvnog afiniteta. Eto jo{ dokaza: Kad je Srbija 1804. pod Kara|or|em, a zatim pod Milo{em, dizala velike ustanke za oslobo|ewe Balkana, i kad su stvarali prvu hri{}ansku dr`avu u nehri{}anskom i varvarskom carstvu na evropskom Istoku, nijedan Hrvat nije, kao Sloven ili hri{}anin, do{ao kao dobrovoqac da pomogne taj ustanak. U Srbiji su se javqali osim Crnogoraca jo{ i Hercegovci, koji su dali jednog slavnog vojvodu; i Makedonci, koji su dali dve vojvode; i Bosanci, koji su dali velikog pesnika Filipa Vi{wi}a, Tirteja onog ustanka; i Bokeqi; i Vojvo|ani; koji su davali ve{te oficire i u~ene savetnike: ~ak i Grci, koji su se solidarisali sa svojom “Heterijom”, i dali Srbiji jednog svog heroja, Rigu od Fere. Samo nijednog Hrvata ni od spomena! “...Nije do{ao onamo Hrvat dobrovoqac ni kad je Srbija docnije vojevala 1875. sa Turskom, ni 1885. sa Bugarskom, ni 1914. sa Austro-Ugarskom! Naprotiv, najkrvolo~niji na Drini i Ceru, na frontu, a naro~ito po srpskim selima, bili su Hrvati...” “...Hrvatske regimente na Drini, u kojima je bio cvet Zagreba, bili su najogor~eniji vojnici austrijski na frontu; i niko jo{ ne zaboravqa sve pogrdne re~i koje su hrvatski vojnici na adresu kraqa Petra ubacivali u rovove vojvode Stepe. Ovaj rat u Ma~vi, gde je Hrvatska izgubila svoje pukove u borbi protiv Srbije, najboqe je pokazao zagreba~ki “jugoslavizam...” “...Nije ~udo {to se tvrdi da je stari srpski dr`avnik Nikola Pa{i} kazao za Jugoslaviju, kakvu on nikad nije zami{qao, da je to, na`alost, brod za koji niko ne zna gde }e najzad doploviti...” 894
“...Samo su na{i glupaci (vladaju}a politi~ka elita) mogli verovati posle ovog da ova akcija Hrvata protiv srpske dinastije ne}e i do kraja ostati glavnim predmetom pri ru{ewu dr`ave...” “...Jugoslavizam je ideologija bez svog ideologa; ideal koji je, kao {to smo videli, ponikao iz intrige; utopija koja je potisla i onemogu}ila ideju; zakon koji je brawen bezakowem. Jugoslavizam }e u na{oj istoriji biti sinonim diktatura, za koje je od prvog trenutka bio tesno vezan...” “...Ako srpski narod nije znao da }e u novoj dr`avi postati strancem u svojoj sopstvenoj ku}i. U svom slovenskom i patrijarhalnom shvatawu krvne i rasne veze, on nije verovao da }e se u toj ku}i na}i me|u zaverenicima protiv svih wegovih zavetnih svetiwa, me|u doju~era{wim tu|im vojnicima, koje je on pobe|ivao, da ga oni zatim oklevetaju i obe{~aste me|u evropskim narodima u ~ijoj je sredini on dotle bio velik i slavan...” “...U svakom slu~aju, nikad Hrvati nisu `eleli, druk~e nego takti~ki, jednu Jugoslaviju ~ija bi prestonica bila Beograd, srpska ve}ina glavni deo naroda, pravoslavqe glavna vera u dr`avi, i naro~ito, srpski kraq poglavar ovakve zajednice! Hrvati nisu mogli ni zamisliti da se nekad docnije bore u takvoj dr`avi za svoja posebna gra|anska prava (a svaki narod prirodno ima svoja posebna prava), sa jednom srpskom rasom, ~ija je vojska re{ila pitawe Turske u Evropi, i Bugarske na Balkanu, i Habsbur{ke monarhije na evropskoj karti. Ovakva iluzija sa Jugoslavijom nije nikad postojala u pameti hrvatskoj. Od vremena stvarawa narodnih hrvatskih stranaka, u doba Star~evi}evo i [trosmajerovo, Hrvati nikad nisu spremali svoj narod za drugo nego za jednu autonomiju “pod `ezlom habsbur{ke dinastije”...” “...da zauzmu wihovu zemqu, da ih za{tite. Prvi put, kad su, posle ubistva Zvonimirovog u Kninu, sami pozvali ma|arskog kraqa Ladislava II da do|e i zauzme Hrvatsku. Drugi put, kad su 1527. pozvali austrijskog cara Ferdinanda da Hrvatsku primi u svoju carevinu. Tre}i put, kad su sami predali sve prerogative svoga kraqevstva 1790. godine drugome, prenose}i ih na Ma|arsku, {to wihovi istori~ari, kao [i{i}, smatraju gubitkom hrvatskog dr`avnog prava i nezavisnosti, zna~i formalnim prelaskom Hrvatske kao obi~ne provincije u dr`avu Ma|arsku. ^etvrti put, kad su tra`ili 1. decembra 1918. u Beogradu, da budu primqeni u jednu zajedni~ku dr`avu sa Srbima. I najzad, peti put 1941, kada su pred Hitlerom i Musolinijem otvorili {irom vrata na svojoj otaybini Jugoslaviji da ovi nesmetano u|u unutra...” “...Za ovo je trebalo da poslu`i i teza o “liniji Zemun – Kotor”, kao granici Istoka i Zapada. Sve {to je isto~no od te linije pripada sferi balkanskih Slovena, a sve {to je zapadno pripada habsbur{kim Slovenima. Ova ideja koju zastupaju Hrvati nije hrvatskog porekla, makar {to je oni, po svom obi~aju, proturaju kao svoju. Ne samo da je ovo stara teza austrijska, nego ~ak i vizantijska, upravo rimska, iz vremena podele carstva na isto~no i zapadno. Za ovu tezu je radio i dr Koro{ec, kako neki misle, ne iz nacionalnih slovena~kih razloga, ni iz qubavi za Qubqanu, nego kao klerikalac: on je znao da linija Zemun – Kotor nije samo linija izme|u zapadwaka i isto~waka, nego i linija izme|u katolika i pravoslavnih, zato bi takva lini895
ja, jednom kona~no zase~ena, zna~ila ostaviti na zapadnom delu vi{e katolika, nego na isto~nom pravoslavnih. I Ma~ek je zbog ovoga, dolaze}i za vo|u, govorio tako|e da je Drina granica izme|u Hrvata i Srba!...” “...Odista, Srbi nisu dovoqno vodili ra~una o ovom strahovawu Frana Supila. Ali nisu nikad ni pomi{qali na kakvu asimilaciju, ni brzu ni prinudnu. Ovi nisu za 200 godina poku{ali ni da asimiluju svoje Rumune po Homoqu i Krajini, ni Arnaute koje je Srbija posle ratova 1876 – 78. proterala preko granice. Oni ne}e nikome nametnuti ni svoje pravoslavqe, ni svoje srpstvo, jer odista nisu za to sposobni. Oni nisu ni svoj srpski jezik uspeli nikomu drugom da nametnu osim Hrvatima...” “...Za prvih 10 godina i svi su stranci preko Zagreba rovarili u onoj nesre}noj zemqi svojim propagandama: Austrija, Nema~ka, oba Rima, Mayarska i Bugarska. Svi protiv Beograda! I svi slo`no sa Hrvatima...” “...Oni su se, naprotiv, zadovoqavali time {to su pravili najve}e nesre}e Srbima u Hrvatskoj. Oni su, kako pi{e sam Star~evi}, Srbe pekli na ra`wu u wihovom selu Peru{i}u (rodnom mestu hrvatskog bana dr Ivana Suba{i}a)...” “...operisawe lozinkama, o kojima smo gore govorili, dolazi iz daqeg. Star~evi} je izbacio nekad svoje lozinke “Za Srbe sekiru” i “Srbe o vrbe”, a poznato je koliko su one jada i sramote napravile onamo{wim Srbima...” “...U wemu je tada{wi Beograd naknadio takve “{tete” “opqa~kanom Zagrebu” podeliv{i Hrvatima srpske istorijske teritorije u Bosni i Hercegovini, sa jednom ~isto srpskom obalom, od u{}a Neretve na jug na{eg primorja. Bosna i Hercegovina, koja nije do 1918. bila vojni~ki zauzeta bitkom, nego koju je srpski onamo{wi narod dao dobrovoqno Srbiji s uverewem da ne}e nikad otu|iti od we ni kvadratni kilometar, bile su ovako sitna para u rukama Cvetkovi}eve vlade za nagodbu s neprijateqem srpstva, najslabijim kojeg je ono ikad imalo protiv sebe! Ma~ek je svoju banovinu nazvao “nezavisnom”, a kriminalni Cvetkovi} je taj sporazum nazvao ’bratskim izmirewem’...” “...Radi}a i na Ma~eka, i{la je uvek u svom logi~nom i neprekidnom pravcu. Srpski politi~ari odgovorni su pred istorijom {to, ne priznaju}i i izvr}u}i ova fakta, dovedo{e najzad Nemawinu dr`avu pred ono masovno izdajstvo Hrvata na zapadnom frontu; zatim wihove pokoqe Srba u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, sve do Berana, gde ovog momenta operi{u usta{ke vojske zajedno sa italijanskom; do ubijawa Srba oficira i srpskih bataqona gde su god bili u mawini; i najzad do predaje na{e mornarice bez borbe; i dana{weg pomagawa Hitleru za utvr|ewe ’novog poretka’ u na{oj dr`avi...” “...Ma~ek, videli smo u ovom napisu, nikad nije hteo ni Jugoslaviju, ni priznavao narodno jedinstvo, {to je sto puta otvoreno pokazao i {to je, najzad, zape~atio i svojim velikim crnim pe~atom...” Ove podatke koje smo samo taksativno naveli pamti istorija, pamti predawe, pamti narodna poezija, pamti umetnost, pamti i kolektivno nesvesno u svih naroda (nebitno koje su veroispovesti danas), koji su `iveli i `ive na {iroj teritoriji zapadnog Balkana. O~igledno je da ih neko ko je 896
ovo sve dobro znao, predobro iskoristio protiv celog naroda, koji je iskusio posledwe strahote, i dan danas po belosvetskim kazamatima (Hag) maltretira na raznorazne na~ine, koriste}i ova saznawa. Neosporno je da je kolektivno nesvesno veoma jako u ~oveku i da ima zna~ajnu ulogu u dono{ewu raznih odluka, pogotovu onih koje su veoma va`ne i donose se u ekstremnim situacijama. “Arhetip je pojam kojim K. G. Jung ozna~ava op{te~ove~anski tip reakcije qudske psihe, koja preko simbola, koji imaju sna`an energetski potencijal, prenose pojedina~nom ~oveku i ~ove~anstvu neka duboka se}awa ~itavog qudskog roda, natalo`ena u dubinama kolektivno nesvesnog. Sinonim pojmu arhetipa je primordijalna slika, koja ozna~ava nasledne i nesvesne ideje i iskustva qudske rase. Ovi primordijalni simboli se javqaju u svim rasama i u svim epohama i sre}u se u mitovima, religiji, umetnosti i drugim oblicima kolektivnog stvarala{tva. Za razliku od individualnog nesvesnog, koje je prete`no emocionalno obojeno i nastaje kao rezultat neuspe{ne komunikacije sa realno{}u, kolektivno nesvesno ne zavisi od sredine. Ono na taj na~in postaje osoben izvor autonomije li~nosti u odnosu na sredinu. Prema Jungu, pojedinac ne nasle|uje gotove slike, u obliku u kome su ih do`ivqavali daleki preci. One su date kao predispozicija da se slike obrazuju. Potomak nasle|uje predispoziciju za strah u nekim tipi~nim situacijama. On je ro|en sa mnogim takvim dispozicijama koje ga usmeravaju da misli, ose}a, opa`a ili deluje na neki odre|eni na~in. Razvoj tih dispozicija zavisi od individualnog iskustva i ispoqava se kroz arhetipove. Svet u koji je dete ro|ewem do{lo ve} se nalazi kao potencijalna slika u wemu. Kada dete vidi svoju majku, ono ve} prethodno ima sliku majke u kolektivnom nesvesnom koje je nasledilo od predaka. Odraslo lice opa`a stvari i pona{a se na odre|eni na~in zato {to tako usmerava kolektivno nesvesno. Dobri uslovi za razvoj su oni koji omogu}avaju da se kolektivno nesvesno ispoqi kroz iskustvo pojedinca. Kada se ~ovek pona{a suprotno “porukama” koje dolaze iz kolektivnog nesvesnog, dolazi do problema u mentalnom razvoju...” Mi }emo objasniti koje se metode koriste u pojedinim slu~ajevima bi se {to vi{e naudilo ha{kim zatvorenicima, u ~emu se umnogome i uspelo. 2. Teorijska osnova ^ovek je racionalno, ali i emocionalno bi}e... Na wega i wegova ~ula, svakog trena, deluju dra`i iz spoqa{weg sveta prema kojima on formira svoj odnos. Taj odnos ima odre|eni emocionalni ton koji uti~e na proces mi{qewa, pa tako emocije deluju i na mnoge ~ovekove postupke... Sa aspekta sudskog postupka, neophodno je sagledati “akt” i “proces verbalne komunikacije”, kao i sve one faktore koji na wega uti~u! 2. 1 Sudski proces kao specifi~an model verbalne komunikacije... Puno je bruka koje je do`iveo MKSJ u Hagu; od slu~aja |enerala \or|a \uki}a, preko zamene identiteta u slu~aju Gorana Laji}a i svedo~ewa “pod kapuqa~om” (po modelu Svete inkvizicije) i pretwi smrti svedocima, da 897
la`no svedo~e (slu~aj D. Opa~i}) u procesu Tadi}; sve do gulagizacije po receptu Sol`ewicina i toga da taj sud sam sebi propisuje pravila po kojima sudi i u~estalo ih pode{ava i mewa, shodno slu~ajevima koji su u toku (Vidi “Hag protiv pravde” prof. dr K. ^avo{ki). Najve}a bruka je maltretirawe optu`enog i kr{ewe prava na odbranu u procesu [e{eq. Naime, proces su|ewa, ako nije politi~ka farsa, mora da zadovoqi ~lan 21. Statuta MKSJ – prava optu`enog: Ta~ka 4. “Prilikom re{avawa po svim optu`bama na osnovu ovog Statuta, optu`enom se, uz puno po{tovawe na~ela ravnopravnosti, garantuju slede}a minimalna prava: a) da bude pravovremeno obave{ten, na jeziku koji razume, o prirodi i razlozima optu`bi protiv wega; b) da ima odgovaraju}e vreme i uslove za pripremu odbrane i komunikaciju s pravnim zastupnikom po vlastitom izboru; c) da mu se sudi bez nepotrebnog odugovla~ewa; d) da mu se sudi u wegovom prisustvu i da se brani li~no ili putem pravnog zastupnika po vlastitom izboru; da se, ako nema pravnog zastupnika, obavesti o tom pravu; te da mu se, kad god to zahtevaju interesi pravde, dodeli pravni zastupnik, a da pri tom ne snosi tro{kove odbrane ako za to nema dovoqno sredstava; e) da ispita ili da se u wegovo ime ispitaju svedoci koji ga terete, kao i da se svedoci odbrane dovedu i ispitaju pod istim uslovima kao i svedoci koji ga terete; f) da ima besplatnu pomo} prevodioca ako ne razume ili ne govori jezik koji se koristi na Me|unarodnom sudu; g) da ne bude primoran svedo~iti protiv sebe ni priznati krivicu”. To zapravo zna~i proces verbalne komunikacije izme|u ~etiri zainteresovane strane, a ne dijalog gluvih telefona... U sudskom procesu, zainteresovane strane su: – Tu`ila{tvo, – Sudsko ve}e, – Odbrana, – Javnost. Dakle, radi se o izrazito slo`enom procesu, uslovqenom brojnim faktorima, koji }e za ovu priliku (radi lak{eg tuma~ewa) biti razlo`eni na najprostiji oblik (sa dva u~esnika), po modelu komunikacije koji je predlo`io Miler. Po Mileru, komunikacija je kru`ni proces u kom govornik obrazuje poruku u vezi sa referentom (neki doga|aj, ideja, radwa i sl). Prema ovom modelu, govornik treba da privu~e pa`wu slu{aoca oda{iqu}i poruku kroz verbalni, fizi~ki i vokalni stimulus; a dekoder je prima prave}i skup mogu}ih zna~ewa same poruke. Nakon toga, teku procesi dekodirawa (o kojima }e kasnije biti vi{e re~i) i shvatawa poruke; te odgovora na wu preko takozvanog fidbeka. 898
Sama poruka se sastoji od tri komponente: verbalnog, fizi~kog i vokalnog stimulusa; koje sagovornik enkodira simultano jer je poruka celina. Verbalni stimulus... zapravo predstavqa kombinaciju re~i (koje ~ine osnovu jezi~kog me|uqudskog komunicirawa). Ina~e, re~i su samo deo jezi~kog sistema (zajedni~kog za odre|enu grupu qudi) koji je odre|en sistemom fonetskih, morfolo{kih i sintaksi~kih zakonitosti... Re~i (morfeme) se karakteri{u: 1. Dualitetom (odre|ena re~ ima odre|eno zna~ewe); 2. Individualno{}u (znak, to jest re~, nije u vezi sa situacijom i mo`e se koristiti u razli~itim prilikama); 3. Arbitrarnost (ve{ta~ke su tvorevine i stalno se dopuwuju); 4. Denotativnost (odgovaraju odre|enim pojavama ili stvarima); 5. Kategorijalnost (omogu}uju ozna~avawe klasa objekta ili pojava); 6. Istorijska promenqivost (sadr`aj im se mewa u skladu sa istorijskim uslovima); 7. Internalizacija (postaju instrument razmi{qawa i vlastitog pona{awa); Zbog toga, da bi poruka bila pravilno protuma~ena, i govornik i sagovornik moraju poznavati jezi~ki sistem koji }e koristiti kao sredstvo komunikacije. Fizi~ki stimulus... predstavqa gestove tela i mimiku lica. To su signali koji izra`avaju stawe ili odluku organizma i sami po sebi ne predstavqaju konkretne stvari (izuzev kada se koriste namerno, kada i sami postaju nosioci zna~ewa). Drugim re~ima, fizi~ki stimulusi su ~esto nesvesni, predstavqaju stawe ili odluku organizma i zavise od ose}awa, raspolo`ewa i afekta. Na primer: re~ smrt ozna~ava prestanak `ivota, ali ako je wen izgovor pra}en prete}om mimikom lica i agresivnim polo`ajem tela, zna~i}e egzistencijalnu pretwu onom kome je upu}ena i sli~no. Vokalni stimulus... je zapravo sam glas (takozvana fonema ili govorni glas). On ima dve funkcije, i to: 1. Da omogu}i percepciju jezi~kih jedinica; 2. Da omogu}i wihovo razlikovawe; Tu funkciju obezbe|ewa razlikovawa jezi~kih jedinica, fonema mo`e da omogu}i zahvaquju}i tome {to ima tri osnovne vrednosti, i to: – fiziolo{ku, – fizi~ku (akusti~nu), – funkcionalnu (lingvisti~ku). U akusti~kom smislu, svaka fonema ima ~etiri osobine i to: ja~inu, visinu, du`inu i boju. 1. Ja~ina... je odre|ena snagom vazdu{ne struje kojom se glas generi{e i veli~inom amplitude glasnica. Ti elementi su u direktnoj srazmeri (ve}a snaga vazdu{ne struje = ve}a amplituda = ve}a ja~ina glasa). 2. Visina... je odre|ena brojem treptaja glasnica u sekundi. 3. Du`ina... je odre|ena vremenom trajawa izgovora {to zavisi od polo899
`aja glasa u kontekstu re~i, sa intraleksi~ke glasovne pozicije, kao i od uslova izgovora (akcenta, intonacije, pauze). 4. Boja... odre|ena veli~inom i oblikom rezonantnog mehanizma efektornog sistema organizma verbalne komunikacije. Svi pomenuti elementi i vrednosti vokalnog stimulusa u dobroj meri zavise od emocionalnog stawa samog sagovornika; tako da }e zna~ewe same poruke svakako zavisiti od tog emocionalnog tona kojim }e ona biti obojena. Kada je re~ o fidbeku, to je zapravo sistem povratne sprege kojim se spaja mozak govornika i sagovornika. Sastavqen je od tri komponente i to: – auditivni komunikativni fidbek, – vizuelni komunikativni fidbek, – taktilno-kinestetski komunikativni fidbek. Ina~e, sistem povratne sprege se ostvaruje sinergetskom funkcijom svih delova organizma verbalne komunikacije (aferentnih i eferentnih) i to na svim nivoima: psiholingvisti~kom, neurofiziolo{kom i fizi~koakusti~nom. U aktu verbalne komunikacije, govornik se rukovodi fidbekom, kao nekakvim prate}im indikatorom efekta poruke (reakcija slu{aoca), takozvani kru`ni odgovor. Govornik i wegova poruka deluju kao podsticaj na slu{aoca, ba{ kao {to i reakcija slu{aoca (fidbek) deluje kao podsticaj na govornika. Zato se i ka`e da je komunikacija dobra ako i govornik i slu{alac participiraju zajedno u aktu verbalne komunikacije. Smatra se da je poruka preneta onda kada primalac odgovori na ova tri stimulusa koji se dekodiraju simultano, fidbekom, nakon koga govornik postaje svestan kakve efekte je izazvala wegova poruka. Na osnovu toga, on planira svoje budu}e reakcije. 2. 2. Akt i proces verbalne komunikacije Prema teoriji o aktu verbalne komunikacije, ona se sastoji iz tri dela, i to: Od sintakse... red formalnih odnosa me|u znakovima (kodovima ili re~ima). Od semantike... to jest odnosa izme|u znakova i stvari koje oni ozna~avaju. Od pragmatike... odnos izme|u znakova i onih koji ih tuma~e. Ina~e, akt verbalne komunikacije ~ini lanac doga|aja koji ukqu~uju i spajaju sisteme komunikacije. Postoji pet nivoa koji se ukqu~uju kroz pet stepeni komunikacije, i to: Dakle, na prvom nivou je fonetski sistem, koji je sme{ten u mozgu (u takozvanim integratorima vi{eg reda). Na ovom nivou se re~i i glasovi izvla~e i kombinuju u smislene celine kojima se `eli preneti poruka. To je stepen koji ukqu~uje samo govornika. Slede}i nivo je nivo motorne fiziologije. I ovaj stepen ukqu~uje samo govornika. 900
Na tre}em stepenu se ukqu~uju i govornik i sagovornik. To je nivo akusti~ne biofizike. ^etvrti stepen ukqu~uje samo slu{aoca i to je nivo senzorne fiziologije, na kom slu{alac prima poruku i prenosi je daqe ka petom nivou. Na petom nivou je mozak slu{aoca i wegov fonetski sistem koji je sme{ten u integratorima vi{eg reda. Tu se vr{i dekodirawe poruke... Ovi lingvisti~ki, biofizi~ki i senzorni nivoi i sistemi pru`aju jasnu sliku o obaveznoj aktivnosti dekodirawa i enkodirawa poruke. Proces dekodirawa... je proces prijema poruke u vidu koda (re~enica) i pretvarawe tih kodnih znakova u pojam (saznawe o zna~ewu koje poruka nosi). Ina~e, sam proces dekodirawa se odvija u tri faze i to: 1. Faza projekcije, u kojoj se otkrivaju i prepoznaju signali. 2. Faza obrade obrazaca, u kojoj se “skladi{te” informacije. 3. Faza reprezentacije, u kojoj se ukqu~uje ranije verbalno iskustvo komunikatora. Proces enkodirawa... je proces pretvarawa ideja u verbalni iskaz, to jest u sistem verbalnih signala. On ima obrnutu funkciju od procesa dekodirawa, kojom se mozak anga`uje da bi usmerio odgovaraju}i odgovor odre|enoj stimulaciji. Dakle, u procesu enkodirawa ideja se pretvara u kod, to jest u skup slovnih znakova (glasova, slova ili brojeva) koji se upotrebqavaju u prenosu poruke... Kod ima pet komunikativnih funkcija, i to: – Reprezentovawe znawa, – Grupisawe qudi u razli~ite tipove korisnika koda, – Slu`i i poma`e kod specijalnih i ograni~enih komunikacionih potreba, – Uslu`uje potrebe odre|enih nivoa slo`enosti, – Nosi zna~ewe odabranim primaocima. Me|utim, govornik ne saop{tava uvek isto na osnovu istog koda. To zavisi od konteksta situacije (i od preostala dva elementa poruke, fizi~kog i vokalnog stimulusa). Taj kontekst situacije je zapravo prisustvo odre|ene stvarnosti za koju smo empirijski navikli da vezujemo odre|eno zna~ewe. Dakle, kontekst situacije uti~e na funkciju i izbor koda (zato {to mewa smisao same poruke). Ina~e, kontekst situacije se sastoji iz pet elemenata, i to: – izvor informacije, – govornik, – kanal prenosa, – slu{alac, – ciq poruke. Dakle, mo`emo zakqu~iti da postoji i pet osnovnih varijabila u aktu verbalne komunikacije, koji je celovit proces, a od kojih zavisi kako }e poruka biti dekodirana. 901
Te varijabile su: 1. Ko {aqe poruku (wegovi motivi, iskustvo, dr`awe, ciq), 2. [ta ka`e poruka, 3. Kojim kanalom se poruka prenosi, 4. Kome se {aqe, 5. Kakav je efekat poruke To zapravo zna~i da sam akt verbalne komunikacije ima slede}e karakteristike: 1. Verbalna komunikacija ukqu~uje, istovremeno, i sadr`aj i informaciju o sadr`aju. 2. Odre|ena je kontekstom situacije i nizom sredinskih faktora; kao i prekidima serija me|uqudskih interakcija, takozvanim punktacijama, koje uti~u na prene{ena zna~ewa. 3. Dopuwena je i definisana i neverbalnim komponentama (mimika, gest i sli~no) kojih govornik ~esto i nije svestan. 4. Bazira se na stalnim i progresivnim uzorima reakcije (na~in na koji se govori, sadr`aj iskaza, dr`awe i sli~no). Prema tome, mada je proces dekodirawa poruke nevidqiv govorniku, slu{alac kroz fidbek {aqe ~itav niz vidqivih signala kao reakciju na poruku, koji se mogu odnositi na referent poruke ili na govornika. Na taj na~in, odgovor slu{aoca daje ton ~itavoj situaciji i na osnovu wega govornik donosi odluku o svojoj budu}oj akciji. Dakle, akt verbalne komunikacije je aktivan i dinami~an proces; u kome postoji sedam osnovnih elemenata i to: – izvor poruke, – poruku, – kanal prenosa, – primaoc, – fidbek, – kontekst komunikacijskog spajawa, – specifi~na situaciona sredina i op{ta okolina. Izvor poruke (kao i primalac) je odre|en brojnim faktorima, i to: znawem pona{awem `eqama idejama verovawem emocijama iskustvom potrebama percepcijom Ina~e, sam izvor poruke mo`e da bude prirodan i ve{ta~ki. Prirodni (neposredni) izvor... je kada ~ovek poruku stavqa direktno u kanal prenosa. Ve{ta~ki izvor... je kada se poruka stavqa u kanal prenosa uz pomo} tehni~kih pomagala. Zato se smatra da je izvor poruke zapravo govornik ili sredstvo koje stvara poruku. Poruka... je opet skup stimulusa (dra`i) koji egzistiraju u komunikativnom kanalu. Wu karakteri{e: Izdvojena je i nezavisna od prisustva ili odsustva pozitivnih ili negativnih, potpunih ili nepotpunih odgovora; 902
Zna~ewe poruke je u svesti ~oveka (slu{aoca), a ne u woj samoj; jer ako onaj kome je poruka upu}ena nije svestan wenog zna~ewa, onda ona gotovo da i ne postoji; Pored toga, weno zna~ewe ne mora biti isto ju~e, danas i sutra; jer ni znawe, ideje, pona{awe, stavovi, potrebe, emocije i `eqe, ne moraju biti isti kroz vreme... Isto tako, ista poruka, kod razli~itih primalaca u razli~itim uslovima prijema (i pored wene fizi~ke nezavisnosti) mo`e nositi razli~ito zna~ewe; U fizi~kom pogledu, poruka je konstantna. Kanal spajawa... ili kanal prenosa je zapravo medijum u kome poruka egzistira; a koji povezuje oda{iqaoca i primaoca poruke (izvor sa primaocem). Ina~e, kanal spajawa je diferenciran slede}im faktorima: – Priroda medija (da li je on prirodan ili ve{ta~ki), – Stawe u mediju (da li postoje faktori koji eventualno mogu ometati poruku i kakva im je aktivnost). Pod kontekstom komunikativnog spajawa... podrazumeva se stawe u svim putevima u kojima deluju svi delovi i elementi procesa komunikativnog akta. Taj kontekst komunikativnog spajawa ~ine slede}i elementi: 2. 3. Biolo{ke i lingvisti~ke determinante verbalne komunikacije (organizam i sredstva verbalne komunikacije) Rekli smo ve} da je komunikacija slo`en i dinami~an proces, ~iji je glavni akter ~ovek (komunikator). Ne treba posebno nagla{avati da je ~ovek biolo{ko, psiholo{ko i socijalno bi}e. Jasno je i to da je komunikacija zasnovana, pre svega na biolo{kim osnovama koje defini{u ~oveka komunikatora, kao li~nost sa odre|enim kapacitetom strukture i na~inom na koji }e koristiti komunikativna sredstva (koja se usvajaju procesom socijalizacije), a da bi izrazio svoje `eqe, namere i ose}awa. Dakle, ~ovekova sposobnost za saop{tavawe ideja i za percepciju saop{tenog, ~oveka grupi{e u odre|ene kulturne skupove kojima je zajedni~ki sistem sredstava verbalne komunikacije. 2. 3. 1. Organizam verbalne komunikacije Verbalna komunikacija se ostvaruje preko sistema sa odgovaraju}im podsistemima, mehanizmima i delovima. Misak navodi pet govornih sistema, kojima se kasnije pridodaje i {esti pa tako razlikujemo: – Receptorni komunikativni sistem sa auditornim, vizuelnim i taktilno-kinestetskim podsistemom; – Senzorno-komunikativni sistem; – Transmitorni komunikativni sistem, koga ~ine komunikativni integratori ni`eg i vi{eg reda; – Efektorni komunikativni sistem, koga ~ine ~etiri mehanizma (respiratorni, fonatorni, rezonatorni i artikulatorni); – Sistem povratne sprege, to jest verbalni komunikatorni fidbek. 903
Za ovu priliku, ne}emo se upu{tati u elaborirawe svih sistema organizma verbalne komunikacije, ve} }emo se zadr`ati na obja{wewu ~itave strukture organizma uz poseban osvrt na senzorni i integratorni komunikativni sistem. Nakon toga, posebna pa`wa }e biti posve}ena mogu}im poreme}ajima u samom komunikativnom aktu, do kojih mo`e do}i usled razli~itih inkopaktibilnosti ili dejstva razli~itih teratogenih faktora i stresnih situacija. Receptorni komunikativni sistem... ima zadatak da obezbedi korektnu percepciju komunikativnog koda i da ga prevede u takozvani elektri~ni biopotencijal koji }e kasnije biti transportovan ka vi{im sistemima organizma verbalne komunikacije. Senzorni komunikativni sistem... je diferenciran funkcijom intrapersonalne i interpersonalne komunikacije. On je odgovoran za automatsku kontrolu i signalizaciju govornih simbola. Za wihove respiratorne, fonatorne, rezonatorne, atikulatorne, prozodijske i vremenske aspekte. U anatomskom pogledu, wega ~ine: auditorni, vizuelni i taktilno-kinestetski podsistem. Auditorni i vizuelni podsistem su primarni, a taktilno-kinestetski je kompenzatorni. Auditorno-senzorni podsistem je uslovqen stawem podru~ja od nervnih zavr{etaka u kohlei do integratora vi{eg reda. Od wegove funkcije zavisi produkcija verbalnog akusti~nog koda i uspostavqawe fonoakusti~nog fidbeka. Pored toga, ovaj sistem omogu}ava i kontrolu funkcije mehanizma efektornog sistema. Dakle, ovaj sistem kontroli{e formirawe, odr`avawe i kvalitet fonatornog, rezonatornog i artikularnog dela verbalne ekspresije (to jest visinu, ja~inu, kvalitet i trajawe govornog glasa), kao i wenu suprasegmentnu strukturu (ritam, akcenat, pauzu, intonaciju i melodiju). Vizuelni senzorni podsistem... mo`e imati sekundarnu ili primarnu ulogu. Sekundarnu ulogu ima onda kada se za produkciju, transmisiju i kontrolu verboakusti~nog koda primarno koristi auditorni senzorni kanal. Primarnu i kompezatorsku ulogu ima kod verbalne komunikacije u kojoj se auditorni senzorni kanal ili ne koristi, ili se samo delimi~no koristi. Dakle, u onim slu~ajevima gde je stawe auditornog, receptornog, transmitornog i senzornog podsistema takvo da se sluh ne mo`e koristiti kao sredstvo verbalne komunikacije, ali i u svim onim slu~ajevima gde je stawe svih ovih sistema takvo da se sluh mo`e samo delimi~no koristiti. Taktilno-kinestetski senzorni podsistem... koristi receptore na dodir, pokret, pritisak i polo`aj ekstremiteta, jezika i nepca. Senzacije dodira i pokreta primarno se upu}uju u kontralateralni telesni i senzorni centar, preko takozvane sredwe petqe i talamo-kortikalnih vlakana, do post-centralne vijuge temenog re`wa. 904
Me|utim, ne sti`u ba{ sve senzacije dra`i do nivoa korteksa... Mnoge od wih se zadr`avaju ispod nivoa svesti, i od koristi su mehanizmima takozvane automatske mo`dane kontrole. Naime, korteks (kora velikog mozga) je odgovorna za planirawe i upravqawe izvr{ewem svakog pokreta, {to obavqa uz asistenciju malog mozga, koji obezbe|uje neposredne podatke o pokretima delova artikularnog mehanizma, kao i o aktivnostima mi{i}a. Mali mozak, preko spinocelebralnih podru~ja, omogu}uje glatke i ta~ne pokrete tako {to mewa aktivnost grupa mi{i}a. Zato je i stawe i funkcija malog mozga, to jest wegova kooperativnost sa korteksom, od kqu~nog zna~aja za funkcionisawe delova komunikativnog efektornog sistema. Transmitorni komunikativni sistem.... obuhvata aferentni i eferentni deo organizma verbalne komunikacije i ima dve osnovne uloge, i to: 1. Da prenosi kodove nervnih impulsa generisanih i upu}enih od delova receptornog i senzornog sistema centralnim delovima (integratornom sistemu), {to je posao aferentnog podsistema. 2. Preno{ewe kodova u obliku impulsa generisanih i upu}enih od integrativnih sistema mehanizama efektornog sistema, {to je zapravo efektorna funkcija. Ove uloge (dono{ewa dra`i do mozga i odno{ewa odgovora mozga) transmitorni sistem obavqa preko ni`ih i vi{ih senzorijalnih neurona koji su povezani razli~itim sinapsama i takozvanim relejnim stanicama. Drugim re~ima, transmitorni komunikativni sistem je anatomska i funkcionalna mre`a izme|u perifernih i centralnih delova organizma verbalne komunikacije. Aferentni transmitorni podsistem (od periferije ka centru) ~ine: – auditorni transmitori, – periferni deo na nivou kortijskog organa, – sredwi deo na nivou slu{nog `ivca, – centralni deo na nivou auditivnih regija korteksa. Auditorni transmitorni podsistem (ili slu{ni put) se zavr{ava na nivou korteksa u wegovom slu{nom delu koji se deli na dva dela: primarno i sekundarno slu{no podru~je. Primarno podru~je ima receptivnu, a sekundarno, interpretativnu funkciju. Ina~e, postoje dve zna~ajne osobine slu{nog puta: 1. Zvu~ni signal ka vi{im delovima mozga putuje promewen, a po~iwe da se mewa u kohlearnim jezgrima, gde se izdvajaju zvu~ne informacije. To se doga|a zato {to nervna vlakna iz osmog `ivca koja ulaze u kohlearna jezgra, mogu okidati samo do 1000 impulsa u sekundi. 2. Okidawe malog broja impulsa se odvija neprestano, na celom putu, ~ak i kad nema auditornog podsticaja. – Vizuelni transmitor ~ine vidni `ivac i vidni put i on je odgovoran za prenos vizuelnih dra`i sa periferije ka odgovaraju}im delovima mozga... 905
– Taktilno kinestetski transmitor ~ine: 1. Periferni i centralni neuroni (opslu`uju delove toraksa, vrhove prstiju i ruke), 2. Torkalni `ivac (opslu`uje usne i zube), 3. Palatalni `ivac (opslu`uje nepce), 4. Trigeminus (jezi~no-`drelni `ivac), 5. Relejni sistem medijalne petqe (opslu`uje receptore za dodir i kinestetske receptore), 6. Sistem talamusa (prate i kontroli{u mehanizme efektornog sistema). Efektorni transmitorni podsistem... ~ine centralni i periferni neuroni koji opslu`uju mehanizme efektornog komunikativnog sistema. Osnovna funkcija mu je prenos nervnih impulsa organizovanih na nivou integratora ni`eg reda i vi{eg, do respiratornog, fonatornog, rezonatornog i artikularnog mehanizma. Zbog toga stawe i funkcija ni`ih i vi{ih motornih neurona ima presudan zna~aj u finalizaciji akta i procesa oralne verbalne komunikacije. Ina~e efektorni transmitorni podsistem ukqu~uje delove piramidalnog i eksperimentalnog motornog sistema; pa tako, preko piramidalnog sistema reguli{e tonus mi{i}a delova efektornog sistema. Pored toga, preko ekstrapiramidalnog sistema, on je indirektno povezan sa voqnim pokretima obezbe|uju}i fine, voqne svrsishodne i efikasne pokrete mehanizma efektornog sistema. Postoje ~etiri tipa efektornih transmitora, i to su: respiratorni, fonatorni, rezonatorni i artikularni. Respiratorni efektorni transmitori... reguli{u funkciju disawa. Naime, mada je disawe mawe-vi{e automatizovana funkcija, ipak ju je mogu}e modifikovati i to kroz tri cerebralna modifikuju}a mehanizma: 1. Modifikacija u emocionalnim reakcijama (preko mehanizama bazalnih ganglija, sme{tenih ispod baze velikog mozga), 2. Modifikovawe kod voqnog pode{avawa vremena i kontrolisawa respiratornog refleksa, 3. Kod voqnog govora koji zahteva prekidawe automatskog respiratornog refleksa. Fonatorni transmitor... reguli{e funkciju laringsa; Rezonatorni transmitor...; Artikularni transmitor... kontroli{e mi{i}e kod artikulacije razli~itih grupa govornih glasova; Integratorni komunikativni sistem deli se na integratore ni`eg i vi{eg reda. Integratori ni`eg reda (INR) za razliku od integratora vi{eg reda su vi{e automatizovani i organizovani. Nalazi se u aferentnom i eferentnom delu organizma verbalne komunikacije. Aferentni INR... imaju funkciju sre|ivawa i pomagawa verbalnog komunikativnog ulaza. On obuhvata: – proces bu|ewa, 906
– selektivnu pa`wu, – audio-vizuelnu lokalizaciju verbalnih signala, – bu|ewe audiovizuelnog sistema; Drugim re~ima, on usmerava glavu, u{i i o~i ka izvoru poruke, stimuli{e auditorni sistem bu|ewa i stvara eferentne impulse za odgovore auditornog sistema na svakom nivou ulaznih nervnih putawa. Eferentni INR... imaju funkciju prilago|avawa i olak{avawa izlaza verbalnih komunikativnih simbola, ukqu~uju}i i proces koordinacije i pro~i{}ewe. Anatomski gledano, re~ je o bazalnom nervnom ~voru koji obuhvata talamus, prugasto telo, mali mozak, sredwi mozak i malu govornu hemisveru. Preko bazalnih ganglija, pored emotivnih reakcija, on kontroli{e i impulse koji inervi{u delove mehanizma efektornog sistema. Prati i kontroli{e funkcije senzornog komunikacionog sistema (preko malog mozga) i obezbe|uje kompenzatorne pokrete mehanizama efektornog sistema, kao i tonus wegove muskulature. Preko me|umozga, kontroli{e prate}e oblike vokalne ekspresije (mimike i gestova); a na subkortikalnom nivou, kontroli{e neverbalnu komunikaciju. Integratori vi{eg reda... su prili~no autonomni i odgovorni su za najslo`enije i kqu~ne komponente procesa verbalne komunikacije na nivou korteksa. Tu se odvijaju procesi dekodirawa i enkodirawa, te: 1. Percepcije, 2. Shvatawa, 3. Formulacije, 4. Elaboracije, 5. Interpretacije, 6. Memorije, 7. Kombinatorike. U anatomsko-fiziolo{kom pogledu, INR su jo{ uvek velika enigma. Ipak, istra`ivawa pokazuju: 1. Da je govorna hemisfera – leva 2. Govorni mozak ~ine 3 kortikalna podru~ja: – zadwa kortikalana zona (slepoo~ne vijuge), – predwa (tzv. brokino podru~je), – gorwa (pomo}na motorna zona). Razumevawe (shvatawe) govora je rezultat prijema auditornih impulsa u obe hemisfere; formulisawe je rezultat predwe govorne zone, vi{eg mo`danog stabla... Hemisfere imaju i autonomne, ali i zavisne funkcije, desna je baza mentalnih slika (baza za apstraktnu misao), a leva je specijalizovana za verbalno komunikacione funkcije... Ipak, one se ne mogu ve{ta~ki odvajati i posmatrati nezavisno jedna od druge; kao {to se ni komunikacija ne mo`e posmatrati nezavisno od psihi~kih faktora o kojima }e biti re~i u narednom poglavqu... 907
2.3. 2. Sredstva verbalne komunikacije (lingvisti~ke determinante) Sredstva verbalne komunikacije ~ine: jezik, govor, glas, sluh, ~itawe i pisawe. Jezik... je sistem simboli~ke komunikacije koji je zajedni~ki za odre|enu grupu qudi. Drugim re~ima, nema univerzalnog jezika. To je skup jezi~kih sredstava koji je odre|en sistemom fonetskih, morfolo{kih i sintaksi~kih zakonitosti koje su u vezi sa upotrebom tih sredstava. Wegova dru{tvena funkcija je komunikativnost, tj, izra`avawe i saop{tavawe koje ~ine jedinstven proces – govor. Jezik je sastavqen od elemenata (jezi~kih jedinica) koji predstavqaju sastavne delove celine. Jezi~ke jedinice su uzajamno uslovqene i povezane tako da ~ine jezi~ku strukturu. Osnovni elementi te strukture su: – govorni glas (fonema), – re~ (morfema), – re~enica (sintagma). Ti elementi su specifi~no hijerarhijski povezani, jedni su podre|eni drugima. Naime, najni`i jezi~ki elementi su foneme (~ine fonetsku strukturu), drugi sloj su morfeme (morfolo{ka struktura) i tre}i sloj su re~enice (sintaksi~ka struktura). Govor... nastaje u dijalekti~kom procesu izme|u individualnog (gde govornik gradi iskaze, misli, htewa, namere i `eqe) i op{teg (sve to pripada odre|enoj jezi~koj celini). Zbog toga se govor defini{e kao jezik u akciji, tj. kao realizacija verbalnog simboli~kog sistema. I mada se jezik i govor ne mogu poistove}ivati ili zamewivati, oni se ne mogu ni iskqu~ivati ni ve{ta~ki odvajati. To ne mogu zbog toga {to su dijalekti~ki uslovqeni i pripadaju jednoj celini, zajedni~koj za odre|enu grupu qudi. Govor se formira kao potreba za realizacijom jezi~kog op{tewa (a jezik nastaje kao produkt govora). Primena jezi~kih sredstava u govoru se ostvaruje kroz dve osnovne forme, i to kroz usmenu i pisanu re~. Usmena re~ (usmeni govor) se realizuje fonatornim putem i ima dve forme: 1. Dijalo{ku, u kojoj je usmeni govor osnovni oblik eksponirawa jezika (a po strukturi je potpuno razli~it od pisanog oblika). Wegova osnovna karakteristika, u ovoj formi, je neposrednost govorne situacije... U ovoj formi, govornik mo`e pratiti sve reakcije svog sagovornika i to direktno preko fidbeka; i na taj na~in, neposredno, mo`e pratiti efekte svoje poruke. 2. Monolo{ku, koja je po strukturi i na~inu realizovawa jako sli~na pisanom kazivawu (jer u aktu komunikacije, govornik povezuje misli i kazuje re~enicu sli~no kao kod pisane re~i). 908
Pisana re~ (pisani govor ili pismeno kazivawe) se realizuje pisanim putem, tj. pisawem odre|enih oblika znakova koji ozna~avaju glasove.... Ina~e, po{to govor predstavqa jezik u akciji, postoje razli~iti govori (~ak i u okviru jednog naroda); tj. razlikuju se: – Narodni govor – Standardni jezik Oni se me|usobno razlikuju po teritorijalnoj diferencijaciji i genezi pod uticajima specifi~nosti situacione sredine i op{te okoline. Zajedni~ka osobina svih jezika ovog sveta jeste dijalekt i normativnost jezika, {to zna~i da je u svakom jeziku odre|eno koja }e se jezi~ka sredstva upotrebqavati, a koja ne, i u kom kontekstu }e se ona koristiti, kao i {ta }e se pod wima podrazumevati. Ve} je re~eno da u sredstva verbalne komunikacije spadaju jo{ i ~itawe i pisawe, kao i glas i sluh, o kojima je ve} bilo re~i u ranijim poglavqima, pa se ovde ne}e posebno razmatrati. Me|utim, ~itawe i pisawe ipak zavre|uju jedan mawi osvrt, pa }e slede}i pasus samo obuhvatiti neka wihova op{ta obele`ja... ^itawe i pisawe... su nastali kao posledica ~ovekove `eqe za sticawem znawa, to jest za ~uvawem verbalnog iskaza, tako da mo`e prevaliti prostor i vreme. ^itawe... je ve{tina koja se razvija na bazi odre|enih biolo{kih i psiholo{kih sposobnosti, a savladava se i usavr{ava uz pomo} odre|enih tehnika. Ve{tina ~itawa (kao i pisawa) podrazumeva: – prepoznavawe grafi~kih znakova; – povezivawe slova u re~i, re~i u re~enice, re~enice u tekst; – povezivawe grafi~kih simbola sa odre|enim znakovima; – shvatawe smisla onoga {to je napisano; – procewivawe vrednosti napisanoga; – kori{}ewe pro~itanog teksta. Ina~e, postoji nekoliko tipova ~itawa, i to: 1. Radi sticawa znawa; 2. Radi izra`ajnog ~itawa teksta; 3. Informativno ~itawe; 4. ^itawe radi upoznavawa sa literaturom; 5. ^itawe radi u`ivawa u literalnom delu; Sam akt ~itawa je mogu}e razlo`iti na periferni i kortikalni deo, to jest procese koji su me|usobno povezani. Naime, istra`ivawa pokazuju da se o~i, u procesu ~itawa, ne kre}u ravnomerno i stalno; ve} da su pokreti skokoviti, a da su izme|u wih fiksacione pauze. Nakon toga je utvr|eno da je ve}a mogu}nost razumeti zna~ewe slova povezanih u re~i, negoli ona koja su nepovezana. Na primer: Razumevawe napisanog 909
Na osnovu toga je zakqu~eno da se re~ ~ita kao celina, a ne slovo po slovo; te da se ~itawe javqa u vremenu fiksacionih pauza, a ne tokom pokreta o~iju. Pisawe... podrazumeva sistem pisanih glasova (takozvanih grafema) kojima se bele`e glasovi u odre|enom jeziku. Ina~e, grafi~ki sistem se razlikuje od glasovnog, koji je dosta slo`eniji, a wihovi odnosi se reguli{u posebnim pravilima i normama (pravopisnim pravilima) koji omogu}avaju lak{e funkcionisawe jezika u pisawu. Istorijski gledano, sva savremena pisma su rezultat dugotrajnog usavr{avawa raznih grafi~kih sistema. Najstarije poznato pismo je piktografsko pismo (slikovno pismo) u kome je slika ozna~avala re~ ili re~enicu; a sistem tih slika, pore|anih u niz predstavqao je odre|enu misao, ose}awe i sli~no... Idiografsko pismo... je slede}e u genezi. Ne{to je savr{enije i sadr`i i neke apstraktne pojmove. Nastalo je tako {to je slika, vremenom, izgubila svoju osnovu i svela se na pokret (potez po kom bi se predmet prepoznao). Piktografsko i idiografsko pismo su univerzalna pisma jer ih mogu ~itati i qudi koji govore razli~itim jezicima. Slede}e u genezi je takozvano pravo pismo i javilo se onda kada su pisani znaci po~eli da simbolizuju jedinice odre|enog jezika. Ako su te jedinice bile re~i, to je bilo logografsko pismo. Nakon toga je do{lo slogovno pismo (simboli~ko), u kome su simboli po~eli da ozna~avaju slogove odre|enog jezika. Kao posledwe u razvoju, do{lo je glasovno pismo (takozvano alfabetsko pismo) koje je najsavr{enije jer se u wemu jednim znakom ozna~ava jedan glas. Danas postoji oko 1000 vrsta pisama, a sva moderna pisma su, uz mawe ili ve}e odstupawe, alfabetska. 3. Psiholo{ke komponente verbalne komunikacije Nije lako definisati pojam psihi~kog `ivota qudi; me|utim, mo`da bismo ga mogli opisati kao svakodnevno tra`ewe, nala`ewe i nenala`ewe ravnote`e izme|u psihi~kih funkcija (procesa) i psihi~kih osobina (stawa) li~nosti, a sve to pod intenzivnim dejstvom spoqa{wih (socijalnih) faktora. Dakle, ~ovekov `ivot je razvoj ~ovekove li~nosti koji je odre|en psihi~kim osobinama (navike, temperament, potrebe, motivi..). Psihi~ki procesi se zato ne mogu posmatrati izolovano od psihi~kih osobina i socijalne sredine, mada mogu biti kognitivni (mi{qewe, u~ewe..), i konativni (emocionalni i voqni). Oni imaju taj potencijal da uti~u na psihi~ke osobine, ali ipak u velikoj meri i zavise od wih. I verbalna komunikacija (kao psihi~ki proces) se zato mora posmatrati u kontekstu psihi~kih osobina i socijalne sredine; jer ova dva elementa uti~u na wu isto onoliko koliko i ona sama uti~e na wihovo oblikovawe. Da bismo boqe razumeli pomenute elemente ~ovekove psihe, moramo zaviriti na wen neuralni nivo (mozak), odakle svi ovi elementi i poti~u. 910
Ipak, na samom po~etku puta koji je pred nama, moramo se pomiriti sa tim da }e na{e saznawe zagrebati samo vrh te kutije u kojoj je sme{tena lepa dama, {arenih i ra{irenih krila (legenda o gr~koj bogiwi Psihi). 3. 1. Mozak – nervni sistem Najop{tije gledano, ~ovekov mozak ima tri funkcionalna bloka koji su bitni za organizaciju wegove psihe, i to: – sistem energizacije i odr`avawa budnosti; – sistem regulacije nagonskog `ivota i motivaciono-emocionalne integracije; – sistem kognicije (saznajnih funkcija) Za sistem budnosti, neophodan je stalni izvor informacija iz unutra{we i spoqne sredine; nagonski `ivot je regulisan strukturama mo`danog stabla, a interakcijama limbi~kog sistema sa drugim strukturama ostvaruju se procesi motivacije i emocionalnog `ivota. Saznajni procesi su izraz visoko integrisane delatnosti mozga. – Gra|a nervnog sistema... Najmawa funkcionalna jedinica nervnog sistema je neuron (koga ~ine nervna }elija i weni produ`eci). Mesto spajawa dve nervne }elije je sinapsa; a ti sinapti~ki spojevi usmeravaju i prenose nadra`aje kroz nervne puteve koji mogu biti ushodni (aferentni) i nishodni (eferentni). Glavni transmitori u nervnom sistemu su hemijske prirode (noradrenalin, serotonin, dopamin i tako daqe..) i omogu}uju neuronu da bude nadra`en i da nadra`aj prenese daqe. Ina~e, nervni sistem uspostavqa vezu sa spoqnim svetom, ali obave{tava i o stawu unutra{we sredine organizma. Pored toga, on upravqa i radom popre~no prugaste i glatke muskulature tela, zatim radom `lezda; a na nivou korteksa, upravqa saznajnim i nagonsko-voqnim funkcijama. – Podela nervnog sistema... Nervni sistem se deli na somatski i na vegetativni, koji imaju svoje centralne i periferne delove. 3. 1. 1. Vegetativni nervni sistem Ili autonomni, inervi{e organe utrobe, krvne sudove, glatke mi{i}e i `lezde. Reguli{e funkcije koje ne podle`u uticajima voqe (rad srca, disawe, varewe, metabolizam i tako daqe..). Deli se na dva delimi~no antagonisti~ka dela i to na parasimpatikus i simpatikus. Dok jedan od wih radi, drugi miruje. Parasimpatikus... u mo`danom delu obuhvata produ`enu mo`dinu, Varolijev most i sredwi mozak; a u perifernom delu obuhvata ganglije, preganglijska i postganglijska vlakna pored ki~menog stuba i u unutra{wim organima. Simpatikus... isto tako ima deo koji pripada centralnom nervnom sistemu i onaj koji pripada perifernom. Tako simpatikus obuhvata predele glave i vrata, pa grudni, trbu{ni i karli~ni deo. Wegovi centri su locirani u bo~nim rogovima sive mase ki~mene mo`dine (C8-L2); a u velikom mozgu, obuhvataju hipotalamus i limbi~ki sistem. 911
3. 1. 2. Somatski nervni sistem Za razliku od vegetativnog, somatski nervni sistem radi pod uticajem voqe ali, kao i vegetativni, ima svoje centralne i periferne delove. – Centralni somatski nervni sistem... obuhvata: veliki mozak, mo`dano stablo, mali mozak i ki~menu mo`dinu. Veliki mozak... ~ine dve hemisfere, razdvojene me|uhemisfernom pukotinom, a u daqem delu spojene `uqevitim telom. Povr{ina mo`dane kore je neravna i sastavqena od mo`danih vijuga ispresecanih brazdama. Te vijuge se grupi{u u takozvane lobuse, kojih je pet i to: ~eoni, temeni, slepoo~ni, potiqa~ni i insula. – Gra|a velikog mozga... se najboqe vidi na popre~nom preseku, naime, na tom popre~nom preseku uo~qiva je siva i bela mo`dana masa. Sivu masu ~ine mo`dana kora i supkortikalna siva masa u obliku jedra (o kojoj }e biti re~i kasnije). Belu masu ~ine vlakna koja su sistematizovana u slede}e puteve: 1. Projekcione (niskohodne ili kortikofugalne i ushodne ili kortikopetalne)... ovi putevi ili polaze iz korteksa, ili se u wemu zavr{avaju. To su dugi ili kratki putevi koji povezuju mozak sa ostalim delovima centralnog somatskog nervnog sistema. Oni su niskohodni, po pravilu motorni i ushodni, senzitivni. Posebnu grupu ushodnih (aferentnih) puteva ~ine senzorijekni (~ulni) putevi. Motorni putevi slu`e za kontrolu voqnih i za inervaciju automatskih pokreta; a senzorni prenose osete. 2. Asocijacione... koje ~ine kratki i dugi putevi, a koji povezuju koru susednih vijuga ili koru jednog lobusa sa korom drugog ili vi{e susednih lobusa na istoj hemisferi. 3. Komisuralne... puteve, koji povezuju odgovaraju}e delove na suprotnim hemisferama. Neurofiziologija mozga... Postoji 5 labusa koji imaju odre|ene funkcije... 1. ^eoni re`aw (labus)... koji predstavqa elementarni motorni centar gde je reprezentovana funkcija pojedinih segmenata ili grupa mi{i}a tela. Preko svojih nervnih puteva, ~eoni re`aw reguli{e izvo|ewe voqnih pokreta, tu se nalaze: – tzv. Brokino telo (motorni centar za govor); – koordinaciona (praksi~na) zona koja omogu}ava koordinaciju pokreta i odr`avawe ravnote`e; – centri za pisawe, mimiku, pokrete glave, trupa i o~iju; – centar intelektualnih i emocionalnih funkcija 2. Temeni re`aw... je elementarni kortikalni centar senzibiliteta gde su reprezentovani pojedini delovi tela, zavisno od funkcije, na ve}em ili na mawem prostoru korteksa. U temenom re`wu se integri{u i intelektualno obra|uju svi senzitivni utisci. 3. Slepoo~ni re`aw... je elementarni kortikalni akusti~ki centar. Tu je reprezentovano ~ulo sluha, Vernikov centar (centar za razumevawe govo912
ra); a novija istra`ivawa pokazuju da je tu sme{ten i takozvani memorijski korteks (centar za pam}ewe). Tu je i mirisna zona. 4. Potiqa~ni re`aw... je elementarni kortikalni opti~ki centar. Mo`dano stablo je sastavqeno od ~etiri anatomske formulacije, i to: me|umozak, sredwi mozak, Varolijev most, produ`ena mo`dina. Me|umozak... je predwi deo mo`danog stabla i sme{ten je izme|u hemisfera velikog mozga. U wemu se nalaze i dva velika jedra: hipotalamus i talamus. Me|umozak je neka vrsta senzitivne raskrsnice odakle se ra~vaju senzitivni putevi ka korteksu. Tu su sme{teni i centri za regulaciju metabolizma (ugqenih hidrata, masti, belan~evina, vode, arterijskog pritiska i seksualnih funkcija). Odatle idu impulsi do korteksa i nazad (po principu povratne sprege). Interakcijom tih impulsa izme|u hipotalamusa i korteksa reguli{e se nastajawe sna i budnosti. 1. Hipotalamus... kontroli{e rad autonomnog nervnog sistema; a posredno uti~e i na emocionalni `ivot ~oveka. 2. Talamus je senzibilitetna transferzala... Sredwi mozak... je sedi{te jedra 3, 4. i grane 5. mo`danog `ivca. Preko tih jedara se reguli{u nevoqni pokreti i tonus mi{i}a; tuda prolazi i nerv koji inervi{e o~ne mi{i}e (3. i 4. kranijalni nerv). Varolijev most... je sedi{te jedra 5, 6, 7. i 8. kranijalnog nerva, koji kontroli{u pokrete o~ne jabu~ice i mimiku lica. Produ`ena mo`dina... se nalazi u predelu izme|u prvog vratnog segmenta i dowe ivice Varolijevog mosta. Sadr`i jedra od 8. do 12. kranijalnog nerva. U woj se nalaze refleksni centri za ka{aq, fonaciju, sisawe, `vakawe, gutawe i povra}awe, automatski centri za disawe i rad srca, bazomotorni centri i centri za znojewe. Na nivou produ`ene mo`dine, ukr{taju se i drugi motorni i senzitivni putevi. Mali mozak... je sa ostalim delovima mozga povezan preko tri para mo`danih kraka, i to: 1. krak povezuje ga sa gorwim delom mo`danog stabla i velikim mozgom; 2. krak ga povezuje sa Varolijevim mostom; 3. krak ga povezuje sa produ`enom i ki~menom mo`dinom. U malom mozgu postoji veliki broj kratkih i du`ih puteva kroz koje se impulsi prenose velikom brzinom, pa je i veza sa ostalim delovima nervnog tkiva br`a. Sve funkcije malog mozga se obavqaju ispod praga svesti; a wegovim nadra`ajem se dobijaju izolovani pokreti koji u~estvuju u motornim funkcijama. On jako brzo analizira informacije iz velikog mozga, upore|uje ih sa radom odgovaraju}ih mi{i}a i prema tome koriguje pokret. To se izvodi tako {to se preko malog mozga, ka velikom, aktiviraju antagnosti koji ko~e mi{i}e koji imaju sinergi~nu, sinhronu i harmoni~nu funkciju. 913
Mali mozak kontroli{e: – odr`avawe ravnote`e, – uspravan polo`aj, – govorni ritam i – tonus mi{i}a. Ki~mena mo`dina... se prostire kroz ki~meni kanal, du` ki~menog stuba (od 1. vratnog do 2. slabinskog pr{qena). Ona u~estvuje u motornim i senzitivnim funkcijama tela i kroz wu se prenose impulsi za voqni pokret, stvoreni u korteksu, odakle dolaze do predwih “rogova” ki~mene mo`dine, gde se realizuju. Tuda idu nadra`aji za nevoqne pokrete nakon dra`ewa ki~mene mo`dine. Pored toga, u wu pristi`u i senzitivni impulsi iz svih delova tela (u zadwe rogove) odakle se preko dugih senzitivnih ulaznih projekcionih puteva prenose do senzitivnih centara korteksa. Tu se intelektualno obra|uju. Kona~no, u woj su sme{teni i centri vegetativog nervnog sistema i centri mnogih refleksa. 3. 1. 3. Periferni somatski nervni sistem Sastavqen je od 12 pari mo`danih (kranijalnih) i 31 para mo`danskih (ki~menih) nerava. – Wegove najzna~ajnije funkcije su: (kranijalni): 1. Opslu`ivawe ~ula mirisa (1. kranijalni nerv); 2. Vidni `ivac, regulisawe o{trine vida i {irine vidnog poqa (2. kranijalni nerv); 3, 4 i 6. Takozvani bulbomotorni nervi; deluju na spoqne mi{i}e oka; reguli{u pokrete o~nih jabu~ica i kapaka; oblik, {irinu i reakciju zenice, kao i akomodaciju oka; 5. Tzv. trigeminus nerv, u~estvuje u senzibilitetu lica, kao i u funkcijama `vakawa; 7. Facijalni nerv; reguli{e mimiku lica; 8. Statoakusti~ni nerv, u~estvuje u funkciji sluha i u odr`avawu ravnote`e tela; 9. U~estvuje u funkciji gutawa i reguli{e ukus 10. Vagus; reguli{e pokrete nepca i glasnih `ica, artikulaciju, fonaciju, disawe i rad srca; 11. Reguli{e polo`aj glave; 12. Nerv hipoglasus, reguli{e pokrete jezika. Spiralni (mo`dinski) nervi izlaze simetri~no iz segmenata ki~mene mo`dine i imaju 2 korena: – zadwi, koji imaju senzitivnu ulogu – predwi, koji imaju motornu ulogu U tvrdoj opni ki~mene mo`dine ova dva korena grade tzv. spinalni nerv. Bubrewem senzitivnog korena nastaje spinalni ganglion. Ina~e, spinalni nerv se deli na 4 grane, i to: 1. Meningalnu (vra}a se u ki~meni kanal i inervi{e tvrdu mo`danicu); 2. Zadwu (za ko`u i mi{i}e le|a); 914
3. Predwu (za ko`u i mi{i}e spoqa{we i predwe strane trupa i udova); 4. Sivu komunikantnu granu (koja poinalnom nervu dovodi postganglionarna simpati~ka vlakna). Ina~e, spinalni korenovi, zajedno sa predwim granama, grade nervne spletove, od kojih su za ~oveka najva`niji spletovi za gorwe i dowe ekstremitete. Spinalni nervi se dele na 5 grupa, i to: – cervikalne... 8 pravih vratnih nerava – trokalne... 12 le|nih – lumbalne... 5 slabinskih – sakralne... 5 krsnih – koksigealne... par trti~nih. Dakle, psihi~ki `ivot ~oveka ima svoje organske, fizi~ke, psihi~ke i socijalne uzroke javqawa. Prema op{toj teoriji sistema, koju je izneo Bartalanfi, su{tina sistema je u odnosima delova i celine, kao i u uticaju okru`ewa ~oveka (socijalnim poqima). Interakcija u wima se odigrava po principu: Informacija – obrada – odgovor Ako ~oveka gledamo kao sistem (koji smo opisali u prethodnom poglavqu), on informaciju prima preko senzornih organa: obra|uje je u visoko diferenciranim nervnim }elijama (koje odre|uju i modeliraju pona{awe); i na wu odgovaraju preko motornog sistema. 3. 2. Motorni sistem On omogu}uje kretawe, a mo`e se podeliti na: centralni, periferni, ekstrapiramidni i motorni sistem malog mozga. – Centralni (gorwi) motorni neuron – piramidni sistem... po~iwe u mo`danoj kori ~eonog re`wa i prote`e se preko mo`danog stabla, ukr{taju}i se u produ`enoj mo`dini, da bi se zavr{io na predwim rogovima ki~mene mo`dine (i to na raznim visinama, {to zavisi od dela tela kome nosi impulse). On je odgovoran za voqne motorne impulse, koji se prenose na periferni motorni neuron odakle se {ire ka raznim mi{i}ima. Me|utim, kortikalni centri piramidnog sistema ne predstavqaju centre za pokretawe pojedinih mi{i}a, ve} reguli{u kompleksne pokrete ~itavih mi{i}nih grupa. U tome imaju saradwu ekstrapiramidnog i cerebralnog motornog sistema. – Periferni motorni neuron... po~iwe u predwim rogovima ki~mene mo`dine, odnosno u motornim jedrima mo`danih nerava u mo`danom stablu, a zavr{ava se u dugim aksonima do odgovaraju}ih mi{i}a. Ovaj sistem dobija impulse direktno ili indirektno od 3 pomenuta motorna sistema. On im je podre|en i predstavqa izvr{ni organ koji prenosi impuls do konkretnog mi{i}a, ali ne mo`e da koordinira wihov pokret. – Ekstra-piramidalni motorni neuron... je zapravo sklop motornih puteva koji povezuju subkortikalna jedra u beloj masi mozga i jedra iz mo`danog stabla sa ostalim delovima motornog sistema i s perifernim motornim neuronom. 915
On posreduje kod izvo|ewa grubih pokreta i kod nevoqnih pokreta, kao i kod regulisawa mi{i}nog tonusa. – Cerebralni motorni sistem... je motorni sistem malog mozga koji prima ili predaje impulse iz kore velikog mozga, subkortikalnih ganglija, jedara mo`danog stabla i iz ki~mene mo`dine. Funkcioni{e po sistemu povratne sprege i podle`e kontroli odre|enih delova korteksa. – Ipak, ne potcewuju}i pore|ewe ~ovekovog organizma sa nekakvim savr{enim kibernetskim sistemom, ne treba zanemariti da zna~ajnu ulogu u wegovom funkcionisawu igraju i drugi sistemi, kao {to je npr.endokrini. Zato }emo u narednom poglavqu posvetiti malo pa`we molekularnom nivou ~ovekovog organizma, i integrativnim procesima koji se odigravaju na nivou neurona i wihovih sinapsi; pa }e slede}e poglavqe biti posve}eno neurotransmiterima. 3. 3. Proces sinapti~ke transmisije i klasifikacija neurotransmitera Ulogu neurotransmitera je najboqe opisao Karpson. On ih upore|uje sa simfonijskim orkestrom psihe. Karpson ka`e:... Skladna, harmoni~na, melodi~na aktivnost svakog instrumenta (transmitera), omogu}ava da celokupna melodija bude skladna simfonija (skladno mentalno funkcionisawe); u protivnom, sve postaje kakofonija (dezorganizacija) 3. 3. 1. Proces sinapti~ke transmisije ]elijska membrana (sastavqena od lipida i proteina) posreduje (preko receptora) i omogu}ava neuronima da uspostave kontakt i da komuniciraju sa okolinom. Receptori prenose biolo{ki akcioni potencijal (nervni, hormonalni, imunolo{ki) i omogu}avaju organizmu da funkcioni{e po principu homeostaze i adaptacije. Kada taj akcioni potencijal putuje du` aksona i depolarizuje presinaliti~ke zavr{etke, jonski kanali se otvaraju kako bi omogu}ili ulaz kalcijuma unutar presinapti~kog terminalnog zavr{etka i izlazak transmitera u sinapti~ku pukotinu. Kod ve}ine sinapsa interakcija transmitera i receptora na postsinalpti~koj membrani dovodi do promene permeabiliteta za jone. Ovi jonski kanali su zapravo pore u lipoproteinskoj strukturi neuronske membrane. Dve su vrste ovih kanala, i to: – pasivni (uvek otvoreni) – aktivni (na koje nale`u zatvara~i), to su “vrata jonskih kanala”. Tako razlikujemo dve vrste tih jonskih kanala: – volta`no zavisne – volta`no nezavisne (hemijske), koji su zavisni od transmitera Proces sinapti~ke transmisije tako podrazumeva stalno kretawe enzima, jona i transmitera unutar neuronskog tela. 916
3. 3. 2. Klasifikacija neurotransmitera Grubo podeqeno, neurotransmitere svrstavamo u 3 velike grupe, i to: – klasi~ni – verovatni – neuromodulatori Klasi~ni neurotransmiteri se sinteti{u u neuronu i deponuju u presinapti~kim terminalima, a osloba|aju se kao odgovor na aktivnost tog neurona i deluju na specifi~na perceptorska mesta u okviru postsinapti~ke membrane gde mewaju aktivnost receptorske }elije. Verovatni neurotransmiteri delimi~no ispuwavaju prethodni kriterijum, ali su informacije o wima u domenu spekulacije, pa se sa sigurno{}u ne mo`e tvrditi o wihovom dejstvu na }eliju. Neuromodulatori... mogu da uti~u na stvarawe, osloba|awe, vezivawe za receptor ili ponovno preuzimawe neurotransmitera. Oni zapravo mewaju primarne karakteristike preko sekundarnih uticaja tokom odre|enog vremenskog perioda. U grupu klasi~nih neurotransmitera spadaju: acetilholin, biogeni amini, serogonini, aminokiseline i histamini. Za sintezu neurotransmitera je neophodno prisustvo specijalizovanih enzimskih sistema; a wihovo prisustvo opet zavisi od korektnog funkcionisawa endokrinog sistema... Od homeostaze ovih sistema, u velikoj meri zavisi i mentalno i fizi~ko stawe ~oveka, a to zna~i i wegovo pona{awe i postupci. Dakle, psihi~ke funkcije se ne mogu posmatrati izolovano, jer je i ~ovekov psihi~ki `ivot zapravo integralni proces. Zato i jeste razumqivo {to psihi~ke funkcije imaju neki odnos; {to uti~u jedna na drugu i {to bitno mewaju i remete mehanizam, ne samo psihi~kih zbivawa li~nosti, ve} i mehanizme ~ovekovog organizma uop{te. Slede}e poglavqe }e stoga biti posve}eno onim psihi~kim funkcijama koje najvi{e uti~u na me|uqudsku komunikaciju. 4. Psiholo{ke funkcije i psiholo{ke osobine Da bi objasnio psihi~ke funkcije, profesor Bukeli} ih poredi sa glumcima na pozornici, pa ka`e: “Ako je svest reflektor koji osvetqava pozornicu, logi~no je da kvar na reflektoru prouzrokuje mrak na pozornici, pa glumce i ne vidimo!” Krenimo, dakle, o svesti o sebi... 4. 1. Svest o sebi (ja) Mnoge teorije li~nosti nagla{avaju va`nost samosvesti za razumevawe li~nosti. One govore o do`ivqaju li~nog ja ili o samosvesti kao o neobi~no va`noj karakteristici svake li~nosti. Prema N. Rotu, samosvest bi se sastojala u do`ivqaju: opa`aja, misli, ose}awa, motiva koje pojedinac ima, kao sopstvenih do`ivqaja i u svesti da mi predstavqamo odre|enu, u toku na{eg `ivota istu, od drugih osoba razli~itu li~nost. 917
Samosvest mo`emo odrediti kao znawe o sebi kao jedinstvenoj i osobnoj jedinici, a uz koje se znawe pridru`uju i odre|ena ose}awa i te`we (ponos samim sobom ili nezadovoqstvo), kao i nastajawe da svoje osobine razvijemo ili da ih izmenimo, {to, kako ka`e Rot, odgovara Mek Dugalovom pojmu ja-sentimenta. Da bismo znali ~emu jedna osoba te`i, da bismo shvatili wen razvoj i wenu strukturu, veoma je va`no da znamo kako ta osoba sebe opa`a. Samosvest, self, self-koncept, ja, ja-identitet, ja-funkcije, ego, identitet, samstvo, jastvo, su samo deo pojmova koji se sre}u u ovoj oblasti. Wihovo zna~ewe se kre}e u veoma {irokom rasponu, od do`ivqaja sebe kao osobene, neponovqive li~nosti, tokom raznih oblika do`ivqavawa i aktivne delatnosti, do odre|ewa identiteta kao granice ~ovekovih mogu}nosti (ostvarenih i neostvarenih), ukqu~uju}i tu i deo li~nosti koji poti~e od dalekih predaka. S obzirom na to da ovi razli~iti opisi identiteta i samosvesti ne opisuju iste psiholo{ke pojave, nastala je potreba da se razvrstaju. Jaspers je predlo`io da se “svest o svojem ja” razmatra preko slede}ih sadr`aja: 1. Aktivnost svojeg “ja”, 2. Do`ivqavawe jedinstva svojeg “ja”, 3. Identitet svojeg “ja”, 4. Svest o svojem “ja” u suprotnosti prema spoqa{wem svetu. Svi se sla`u da su samosvest i identitet razvojni fenomeni. Prema Jungu, korene identiteta qudske jedinke treba tra`iti u svojstvima dalekih predaka, pa i civilizacije u celini. Vrlo je verovatno da su koreni ~ovekove mogu}nosti i saznawa sveta, i saznawa sebe kao dela tog sveta, sadr`ani u naslednim osnovama. Dosta brzo po ro|ewu dolazi do razlikovawa sebe od drugih, a zatim sledi i saznawe: “da sam ja, onaj koji opa`a, misli, ose}a i pamti”. Odnos deteta i sveta se, zatim, pod uticajem sposobnosti uop{tavawa iskustva i sudova drugih qudi o detetu, uop{tava, i postaje “pojam o sebi”. Taj celoviti do`ivqaj sebe poprima karakteristike crta li~nosti, a svaka crta li~nosti ima dinami~ko dejstvo na pona{awe. Sa boga}ewem odnosa sa sredinom, pojam o sebi postaje sve obuhvatniji i qudsko bi}e sve vi{e postaje svesno mogu}nosti koje ima. Ako nema ozbiqnih prepreka u razvoju, pojam o sebi postaje sve bli`i pojmu identiteta (koji obuhvata su{tinu onoga {to ~ovek jeste, bilo da je toga svestan ili nije). Deo identiteta ostaje trajno nesvestan, ali jeste deo na{e su{tine (“Jastvo” u Jungovom tuma~ewu). 4. 2. Identitet i integritet li~nosti To je svesni i nesvesni do`ivqaj su{tinske samoistosvesnosti i kontinuiteta vlastitog ja tokom vremena. Do`ivqaj vlastitog identiteta predstavqa odgovor na kqu~no pitawe svake li~nosti, na pitawe – ko sam ja? U prikazu Royersove teorije ukazano je da je “samstvo”, aspekt li~nosti koji je najbli`i pojmu identiteta. Royersovo “samstvo”, sadr`i sva bitna 918
svojstva ~oveka, delom je svesno, delom nesvesno i ima sna`nu dinami~ku tendenciju ka razvoju. Ova teorija i teorija K. Hornoj ukazuju i na razvojni aspekt samosvesti, to jest na podsticajnu vrednost za razvoj jedne takve organizuju}e tendencije li~nosti. Me|utim, logi~no se postavqa pitawe: kakav je udeo na{ih predaka u identitetu nas samih? U Popovi}evom prikazu identiteta, ukazano je da, pored identiteta u sada{wem vremenu (sinhronog identiteta), treba imati na umu i poreklo identiteta u natalo`enim iskustvima vrste (dijahroni identitet). Iskqu~ivawem pro{losti iz identiteta, smatra Popovi}, iskqu~uje se jedan zna~ajan deo celovite li~nosti iz istra`ivawa, pa citira pitawe koje je izrekao neki Francuz; “...ali mnogo je vi{e mrtvih, no `ivih Francuza, zar ih ne ose}amo u sebi?” Jung polazi od uverewa da iz predaka proisti~e i deluje telo i de~ija du{a. Po Jungu, ~ovek postaje celovit tek onda kada se objedine dve realnosti, spoqa{wa i unutra{wa. Tek tada, ka`e Jung, mo`emo govoriti o jastvu, koje je izraz samoostvarewa obeju strana li~nosti, one koja proizlazi iz iskustva predaka i one koja poti~e od individualnosti pojedina~nog qudskog bi}a. Jungovo “Jastvo” je objediwuju}a struktura, koja nije samo u osobi, ve} i u ostalim bi}ima. To je neka vrsta zajedni~kog imeniteqa generacija. U okviru ove koncepcije, identitet se javqa kao deo li~nosti koji nikako nije samo “li~na stvar” pojedinaca, ve} znatno slo`eniji sklop iskustva vrste. Poznati psihoanaliti~ar Erik Erikson je kod veterana ameri~ke vojske iz Drugog svetskog rata otkrio sindrom krize identiteta koji se sastoji iz radikalno promewenog do`ivqaja sebe samog, ose}awa nesigurnosti, depersonalizacije i dezorijentacije. – Pojam integriteta li~nosti Malo je psihologa koji su imali hrabrosti da u svoje kwige uvrste poglavqe sa naslovom “Integritet li~nosti”, pa ~ak ni oni nisu uspeli da se usaglase oko toga o ~emu bi, u stvari, u okviru ove teme trebalo da se raspravqa, jer pored predmetne nesaglasnosti postoji i pojmovna, a ne postoje ni odgovaraju}i metodi za proveru eventualnih hipoteza. Polazi{te postoje}ih shvatawa sadr`ano je u osnovnoj tezi ge{talt psihologije: celina prethodi delovima i predstavqa ne{to vi{e od sume delova. Svi teoreti~ari u psihologiji se sla`u da samosvest i identitet imaju organizuju}e dejstvo na li~nost. Ipak, polemiku o integritetu li~nosti ne mo`emo svesti samo na razvoj identiteta i samosvesti, mada oni predstavqaju zna~ajan aspekt li~nosti. – Imaju}i sve to u vidu, moglo bi se re}i da se problem integriteta odnosi na pitawe na koji na~in se tendencije koje su razvojem formirane objediwuju u funkcionalnu, to jest, integritet je proces tokom koga se organi919
zuju psiholo{ka i socijalna svojstva, zajedno sa biolo{kim faktorima u jednu kompleksnu celinu na vi{em nivou. Razlikuju se dva tipa integriteta, kako to vide psihoanaliti~ki orijentisani teoreti~ari, i to: 1. Primarni (razvija se u najranijem detiwstvu, a tokom koga dete prepoznaje svoje telo); 2. Sekundarni (razvojna faza u kojoj se ostvaruje jedinstvo prethodnih komponenti iz ranijih stepena razvoja). – Enyel, me|utim, predla`e da integritet shvatimo kao neku vrstu matrice za aran`man delova u definitivan sklop. On smatra da aran`man delova u matrici mo`e biti u vertikalnoj i horizontalnoj ravni. U vertikalnoj ravni se najop{tije tendencije granaju u sve specifi~nije, da bi se tek na kraju ispoqile u pona{awu. Na vertikalnoj dimenziji, postoje povr{inski i dubinski faktori, pri ~emu je povr{inski faktor neposredni faktor dubqeg. Me|utim, samo je povr{inski sloj li~nosti (pona{awe) pogodan za direktno posmatrawe li~nosti. O dubqem sloju je mogu}e zakqu~ivati na osnovu ispoqenog pona{awa. Dubqi sloj je trajniji, a povr{inski nestabilniji, {to zna~i da je pona{awe podlo`no promeni pod uticajem spoqnih okolnosti, dok su bazi~ne vrednosti te{ko promenqive. Enyel smatra da se unutra{wi podsticaji pona{awa ne organizuju samo du` vertikalne dimenzije, ve} deluju jedan pored drugog, relativno nezavisno, to jest nalaze se i na horizontalnoj dimenziji. Ukaratko re~eno, “materijal” za integraciju ~ine grupe svojstava li~nosti razvrstane naj~e{}e kao saznajna, emocionalna, socijalna i moralna svojstva. Svaka od ovih grupa svojstava predstavqa relativno zasebne podsisteme, organizovane kao sprega dubinskih (vertikalnih) i povr{inskih (horizontalnih) dimenzija. – Za razumevawe integriteta li~nosti od zna~aja je i stanovi{te (poznato kao Vitkinsonova teorija otvorenog sistema) da je li~nost otvoren sistem, blisko povezan sa sredinom, pa u tom kontekstu integracija ozna~ava funkcionalne veze izme|u komponenti oba sistema. – Hatman iznosi stav da pove}an integritet odra`ava, kako biolo{ko sazrevawe, tako i uticaje sredine. Struktura li~nosti, po Hartmanu, obuhvata tipove odbrane, tipove kontrole impulsa, interese i super ego vrednosti. Integritet li~nosti, po Hartmanu, zavisi od prirode odnosa izme|u ega i super ega. Ako ego (to jest procesi obuhva}eni ovom instancom) uspe da zadovoqi instinktivne tendencije iz ida, a da pri tome vodi ra~una i o moralnim standardima i idealima sadr`anim u super egu, li~nost odr`ava integritet na prihvatqivom nivou. Uspevaju}i da uskladi zahteve sredine sa vlastitim potrebama, pojedinac ostvaruje i uslove za odr`avawe stabilnog integriteta.. 920
Prihvatawe zahteva drugih je zna~ajan izvor sigurnosti, ali je te`wa ka ostvarewu vlastitih mogu}nosti izvor ose}awa samopo{tovawa. Moglo bi se re}i, na osnovu klini~kih iskustava, da je u dana{we vreme konflikt izme|u potrebe za sigurno{}u i potrebe za samopo{tovawem kqu~ni konflikt i zna~ajan izvor poreme}aja integriteta. 4. 3. Dinamika li~nosti ...Frojd je posmatrao ~oveka kao energetski sistem koji se podvrgava istim zakonima kao i drugi energetski sistemi. Prema svojoj teoriji, izvor ukupne psihi~ke energije le`i u stawima uzbu|enosti, telesnog porekla, koja tra`e ispoqavawe i smawewe napetosti. Ta stawa se nazivaju instinkti ili nagoni. Frojd tvrdi da su instinkti natalo`ene forme spoqne stimulacije koje su tokom odrastawa oblikovale organizam. Svu psihi~ku snagu koju ima, ~ovek crpi iz instinkta, a telesna i du{evna energija su istovetne. Psihi~ka energija je samo jedan vid energije i tro{i se na opa`awe, pam}ewe, mi{qewe i srodne procese. Objekti koji mogu da zadovoqe osnovne ~ovekove potrebe su ciqevi u realnosti kojima te`imo. Plasti~nost qudskog pona{awa je razlog koji ote`ava prepoznavawe veoma raznovrsnih oblika pona{awa kao na~ina ispoqavawa istog instinkta. Teorija motivacije u prvoj verziji polazila je od pretpostavke da postoji samo jedan osnovni instinkt, instinkt `ivota. Ovaj instinkt je obuhvatao dve grupe srodnih tendencija. Prva je bila usmerena na samoodr`avawe (glad, `e| i sli~no). Druga je bila usmerena na odr`avawe vrste (seksualnost). Frojd ga je, zbog verovawa da ovaj instikt preovla|uje u qudskom `ivotu, nazvao eros, dok je energija instinkta `ivota dobila ime libido. Ubrzo nakon Prvog svetskog rata, Frojd formuli{e jo{ jednu tezu, tezu o postojawu instinkta smrti (tanatos). Instikt smrti odra`ava, po Frojdu (kasnije odustaje od ove teorije) duboku ~ovekovu potrebu za destrukcijom, koja je odraz te`we materije da se vrati u stawe mirovawa. Kada je instinkt smrti usmeren ka sebi, ispoqava se `eqa za samouni{tewem (depresija, melanholija, suicid). Kada je usmeren prema drugim qudima, ispoqava se kao `eqa za ubijawem, razarawem, povre|ivawem drugih, osvajawem. Su{tina shvatawa o dinamici li~nosti je sadr`ana u razmatrawu me|uodnosa komponenti strukture li~nosti u procesu zadovoqewa potrebe i redukcije nastale tenzije. Situacija je relativno jednostavna kada treba zadovoqiti potrebu ~iji su objekti dostupni, me|utim, zadovoqewe seksualnih i agresivnih impulsa je bitno ote`ano, jer ego mora na}i puteve kojima je mogu}e ove impulse iz ida zadovoqiti na dru{tveno prihvatqiv na~in. Izvor energije kojom ~ovek raspola`e poti~e od hrane. Ta energija se tro{i jednim delom na telesne procese i kretawe, ali i na odvijawe psihi~kih funkcija. Ego i superego preuzimaju psihi~ku energiju od ida. Kada id preuzme najvi{e energije, pona{awe je impulsivno, kada ego nadvlada, 921
ostale instance se pona{aju prora~unato, a osoba je emocionalno hladna. Kada superego preuzme previ{e energije, li~nost je stalno opsednuta ose}ajem krivice, weni standardi moralnog pona{awa su previsoki i izvan realnosti, a posledica toga su konflikti sa sredinom. Potencijalno, svaki proces, po psihoanalizi, je mogu}e opisati kao investiciju energije u neki objekat (kateksa... (zaposedawe izvesnom koli~inom nagonske energije nekog predmeta, osobe ili mentalnog ~ina ili procesa, po analogiji s elektri~nim pra`wewem) ili kao te`wu da se objekat izbegne (anti kateksa)). Neuspeh u zadovoqewu potrebe izaziva anksioznost (strepwu). Najva`niji izvori anksioznosti su: nezadovoqeni seksualni impulsi i opasnost (sada{wa ili, jo{ ~e{}e, ranija trauma). Anksioznost mo`e poticati iz ida, ega i superega, to je mu~no stawe koje se te{ko podnosi du`i period vremena, pa se razvijaju mehanizmi odbrane ~ije su osnovne funkcije ubla`avawe anksioznosti i odr`avawe samopo{tovawa na prihvatqivom nivou. – Levinovo shvatawe strukture dinamike li~nosti U obja{wewu strukture li~nosti, Levin polazi od stava da su li~nost i sredina podeqeni na podoblasti. Unutar li~nosti treba razlikovati vi{e slojeva: – Na periferiji se nalaze senzorno motorne sposobnosti (omogu}ava opa`awe i reagovawe na opa`eno) i omogu}avaju neposrednu vezu organizma i sredine. – Kako se kre}emo dubqe ka unutra{wosti, sre}emo sve vi{e ona svojstva koja predstavqaju najbitnije odlike li~nosti, ali se ne ispoqavaju direktno u pona{awu. – Podoblasti u sredini su izdiferencirane u zavisnosti od onoga ~emu te`i neka li~nost. Li~nost i psiholo{ka sredina se paralelno diferenciraju u podoblasti, sve dotle dok u ranom periodu razvoja, de~ija li~nost nije diferencirana, kao ni sredina koju ono opa`a. Tokom razvoja kod deteta se javqa sve ve}i broj novih potreba (kako telesnih, tako i socijalnih) i za wihovo zadovoqavawe neophodni su sve slo`eniji odnosi sa sredinom. Jednoj izrazito radoznaloj osobi, veoma rano u razvoju postoje}i `ivotni okvir postaje pretesan. Ako je radoznalost intelektualne prirode, javqa se sna`na `eqa za usvajawem novog znawa, za kontaktima sa qudima koji te saznajne horizonte mogu pro{iriti. Ako je radoznalost vezana za fizi~ki svet, javqa se sna`na potreba za kretawem, putovawima, pa i avanturizmom. Veli~ina psiholo{ke sredine je odre|ena prirodom potreba. Problem dinamike li~nosti Levin obja{wava na slede}i na~in: “Delatnost u kojoj ~ovek sudeluje, je podstaknuta postojawem neke psiholo{ke sile ili vektora”. Postojawe psiholo{kih sila se ispoqava na dva na~ina: 1. Napetost koja se javqa kada se neka unutra{wa potreba (na primer glad) aktivira. 922
2. Postojawe valence u sredini, to jest ono {to se nalazi u osobi, a {to je dostupno sredini, i {to mo`e da zadovoqi nastalu potrebu, dobijaju pozitivnu valencu, to jest postaju privla~ni za osobu, pa ona ula`e napor da ih dobije. Iskustvo koji }e objekat iz sredine imati pozitivnu valencu. Oni objekti sa kojima osoba ima pozitivno iskustvo (prijatnost) dobijaju trajnu pozitivnu valencu, a oni sa kojima ima neprijatno iskustvo u do`ivqavawu dobijaju negativnu valencu. Pozitivno iskustvo te`i da se ponovi, a negativno navodi osobu da izbegne ponavqawe. Levin smatra da je li~nost kompleksan sistem energije. Deo energije se tro{i za odvijawe telesnih procesa (telesne aktivnosti i metaboli~ki procesi). Ona energija koja se tro{i za odvijawe psihi~kih procesa naziva se psihi~ka energija. Osloba|a se onda kada li~nost poku{ava da uspostavi ravnote`u, naru{enu aktivirawem neke telesne potrebe ili nekim unutra{wim procesom kao {to je namera da se ne{to uradi. Kada se potreba zadovoqi, “potro{wa” energije se prekida i organizam ponovo prelazi u stawe mirovawa. Ovaj model funkcioni{e samo kad se radi o potrebama koje su fiziolo{ke i koje smawuju aktivnosti kada se zadovoqe. Razvojne potrebe, kao {to je radoznalost, nemaju ovakav tok u kori{}ewu energije. Svaki novi ciq zahteva pove}anu koli~inu energije, pa se fiziolo{ke potrebe moraju boriti sa razvojnim za potrebnu energiju. Levin smatra da se tenzija naj~e{}e javqa samo u jednom podsistemu, ali da ima dinami~ku te`wu da pre|e i na ostale podsisteme, sve dok se ne ujedna~i napetost u celom organizmu. Napetost nastala kao posledica sukoba sa nekom osobom prenosi se i na druge oblasti, a ne samo na onu u kojoj je sukob nastao. Ako se ~ovek sukobi sa drugim ~ovekom zbog nekog moralnog razloga, napetost raste u celom organizmu i prenosi se i na druge oblasti u li~nosti. Iako sukob nije bio intelektualne prirode, ta oblast mo`e biti privremeno o{te}ena, tako da je u stawu emocionalne ravnote`e sa lako}om re{ava. Sistem mo`e biti uravnote`en na tri na~ina, i to: 1. Tenzija je visoka, ali je ujedna~ena u svim oblastima funkcionisawa. Ovakva stawa se poznaju po tome {to su osobe zahva}ene tenzijom hiperaktivne. Povi{en nivo aktivnosti kod ovih osoba (po Levinu) nastaje kao posledica pove}anog pritiska napetosti, koja se “prazni” pove}anom motornom aktivno{}u. 2. Ako je tenzija u svim subsistemima izjedna~ena ili niska, osoba deluje bezvoqno i opu{teno. 3. Tre}i slu~aj ravnote`e nastupa onda kada postoji tenzija u jednom subsistemu, ali ne prelazi u druge subsisteme. Po Levinu, i dinami~ka psiholo{ka sredina podle`e brojnim promenama. Poreklo tih promena treba tra`iti kako u objektivnim promenama u sredini, tako i u promenama koje poti~u od na~ina do`ivqavawa sredine. 923
4. 4. Opa`aji i oseti Opa`awe ^ovek se utoliko uspe{nije snalazi u sredini u kojoj `ivi, ukoliko je vi{e u mogu}nosti da pro{iri i produbi svoja saznawa o woj. ^ovek o pojavama i zbivawima oko sebe sti~e saznawe putem saznajnih ili intelektualnih psihi~kih procesa, putem opa`awa, u~ewa i mi{qewa. Osnovu svih ovih saznajnih procesa ~ini opa`awe. Zahvaquju}i ~ovekovoj sposobnosti da preko ~ulnih organa dobije podatke o svetu koji ga okru`uje, ovaj mu svet postaje pristupa~an i ~ovek je u stawu da zapa`a predmete u svetu i wihova svojstva. Proces kojim postajemo svesni prisutnih predmeta, a na osnovu wihovog delovawa na ~ula, nazivamo opa`awem. Objektivan svet nije ni{ta drugo do stalno kretawe razli~itih vrsta energije. Fizi~ko-hemijske procese koji deluju na ~ulne organe koje smo u stawu da svesno do`ivqavamo, nazivamo dra`i. Reagovawe na dra`i, putem ~ulnih organa, ~ini osnovu opa`awa. Opa`awe se zato ~esto odre|uje kao neposredno saznawe predmeta i pojava posredstvom ~ula. Ali, opa`awe nije tako jednostavan proces kao {to bi na osnovu takvog definisawa moglo da se zakqu~i, ono je, naprotiv, vrlo slo`en proces, to jest, u sebe ukqu~uje vi{e razli~itih procesa. Pre svega, ~ovek ne reaguje na sve dra`i na koje bi mogao u datom trenutku. Iako je izlo`en delovawu velikog broja dra`i, ~ovek reaguje na veoma ograni~en broj, a opa`a samo mali broj wih. Na druge dra`i niti reaguje, niti ih opa`a. Drugim re~ima, ~ovek vr{i izbor ili selekciju izme|u dra`i koje u svakom trenutku deluju na wegova ~ula. Me|utim, i one dra`i na koje reaguje, ~ovek prima na odre|en na~in. On ih ne prima svaku za sebe, ili kao prostu sumu dra`i, ve} ih prima i zapa`a kao odre|ene celine. Tim celinama on daje, na osnovu svog iskustva, odre|eni smisao i opa`a ih kao sasvim odre|ene predmete i pojave u svojoj sredini. Opa`awe je, dakle, slo`en proces koji se sastoji od izbora ili selekcije izme|u dra`i koje deluju na na{a ~ula, wihovog organizovawa u celinu i tuma~ewa tih celina. Ponekada se do`ivqaji koje imamo u trenutku kada predmeti okolnog sveta deluju na na{a ~ula, ozna~avaju kao subjektivni odraz objektivno datih predmeta, pa se i opa`awe odre|uje kao subjektivno odra`avawe objektivnog sveta putem ~ula. Me|utim, treba imati na umu da opa`awe nije odra`avawe u tom smislu da predstavqa prostu kopiju predmeta, kao {to bi bio odraz nekog predmeta u ogledalu. Opa`awe i do`ivqaj koji imamo kao rezultat opa`awa, a koji nazivamo opa`ajem, zaista zavise, u prvom redu, od predmeta koji deluju na na{a ~ula. Ako se ti predmeti bitno izmene, izmeni}e se i na{i opa`aji o wima. 924
Ali opa`aji ne zavise samo od predmeta i osobina predmeta, nego zavise i od mogu}nosti na{ih ~ula i na{eg nervnog sistema da prime i registruju dra`i, kao i od razli~itih subjektivnih faktora, pre svega od na{eg iskustva i potreba. Opa`aj je, dakle, subjektivna slika predmeta koji deluje na na{a ~ula, ali nije wihova neposredna i potpuna kopija. Zato bi ta~nije definisawe opa`aja bilo: svest o predmetima i wihovim svojstvima koja deluju neposredno na na{a ~ula. Opa`aji i oseti Kada na na{a ~ula deluju predmeti okoline i mi konstatujemo da je ono {to zapa`amo kwiga ili sto, govorimo o opa`ajima. Ako, zahvaquju}i ~ulima, konstatujemo postojawe samo nekog svojstva na predmetima oko nas, na primer crvenu boju neke kwige, ili ja~inu zvuka koji proizvodi automobil, govorimo o osetima. Ali, kao {to nema pojedinih svojstava predmeta izvan predmeta, nema redovno ni oseta koji bi bili van opa`aja. Oseti se do`ivqavaju redovno u stavu opa`aja. Mi mo`emo da obratimo pa`wu na pojedino svojstvo predmeta, na ton boje ili na ja~inu zvuka. U tom slu~aju mi namerno iz celine izdvajamo jedan wen deo. Prou~avaju}i psihi~ke procese mi ~esto tako i ~inimo, jer to nam omogu}ava da potpunije prou~avamo proces opa`awa. – Za razliku od procesa opa`awa, koji je uvek pra}en znawem o opa`enom, oset je ~ulni utisak. Oset, ose}aj ili senzacija, predstavqaju ~ist, neposredan ~ulni utisak. Do`ivqaj boje bez znawa o predmetu kome pripada, zvuk bez znawa o wegovom izvoru su primeri za pojavu koja se naziva oset ili ose}aj. U nastajawu oseta sudeluju tri grupe procesa: 1. Procesi koji se odvijaju u ~ulnim prijemnicima. Nervni zavr{eci ili receptori su posrednici izme|u spoqa{we sredine i nervne akcije. Wihov je zadatak transformacija fizi~ko-hemijskih dra`i u nervne impulse. Postoji specijalizacija receptora za odre|ene kvalitete oseta (boju, zvuk), ali i nejasno}a oko specijalizacije receptora kada se radi o nekim elementarnijim ~ulima (~ulima koja se nalaze u ko`i, na primer). 2. Proces koji se odvija u nervnim putevima. Ranije je postojalo uverewe da su nervni putevi jednostavni prenosnici podataka o intezitetu i kvalitetu dra`i, ali se pokazalo da se tokom preno{ewa informacije iz ~ulnih prijemnika u koru velikog mozga odvija niz slo`enih procesa koji omogu}avaju odr`awe budnosti i pa`we, to jest omogu}avaju svesni do`ivqaj. 3. Procesi koji se odvijaju u kori velikog mozga omogu}avaju analizu doga|aja o kojima je prispela informacija iz ~ula, integraciju tih informacija i povezivawe u jedinstven do`ivqaj informacija koje putuju iz ~ula i onih koje su deo ranijeg iskustva, a pokretne su na osnovu sada{weg ~ulnog do`ivqaja. Veoma je te{ko odvajati aktivnost kore velikog mozga koja je vezana samo za osete. Prikupqeni neuropsiholo{ki podaci ukazuju da je takozvana primarna projekciona zona (u koju impulsi neposredno sti`u iz ~ula nervnim putevima), zona u kojoj se formiraju neposredni ~ulni do`ivqaji. 925
^ulni organi koji omogu}avaju javqawe oseta kod ~oveka su aktivni od ro|ewa, s tim {to je prag osetqivosti povi{en. Principi formirawa i karakteristike opa`awa Opa`awe je slo`en do`ivqaj u kome se istovremeno javqaju saznajni, emocionalni i motivacioni faktori, ono obuhvata izbor ili selekciju dra`i koje su potekle od ~ula, wihovo organizovawe u opa`ajne celine i tuma~ewe tih celina. Su{tina opa`awa je osmi{qavawe utisaka koji putem ~ula dospevaju iz spoqa{we sredine. Do pojave ge{taltista u psihologiji je preovla|ivalo shvatawe da oseti prethode opa`ajima, da do`ivqavawe spoqa{weg sveta po~iwe od brojnih neosmi{qenih oseta, a da se tek kasnije svi nepovezani do`ivqaji, po zakonima asocijacije, organizuju u celine. Osnovna teza ge{taltista je bila da je nemogu}e shvatiti strukturu nekog objekta, polaze}i od sastavnih delova te strukture. Pravi put ka spoznaji je sagledavawe strukture kao celine. Tek posle toga je mogu}e sagledati delove. Ge{taltisti ka`u, da oseti, koji putuju iz spoqa{we sredine, bivaju neposredno i spontano organizovani u opa`ajne celine prema zakonima organizacije dra`i u opa`awe. Dra`i koje su prostorno i vremenski bliske, te dra`i koje su sli~ne, imaju indicije da se udru`uju u celine. I dra`i koje su simetri~ne, koje se nalaze na istom pravcu (na primer isprekidane linije, raspore|ene kru`no) do`ivqavaju se kao celine. Opa`ajno poqe se deli na figuru i pozadinu, objekat koji je u centru pa`we do`ivqava se kao figura, a prostor u kome se nalazi objekat do`ivqava se kao pozadina. Opa`awe oblika, prostora, pokreta u vremenu razlikuje se po stepenu neposrednosti i po uticaju iskustva. Najneposrednije se opa`aju oblik i kretawe. Opa`aj prostora (posebno dubinske dimenzije) zahteva du`e iskustvo i dodatno zakqu~ivawe, dok je opa`aj vremena ustvari sud koji se izvodi posredno, na osnovu promena, to jest doga|aja u okolini posmatra~a. “Prazno vreme” (vreme, koje po merilima posmatra~a, nije ispuweno nekim va`nim doga|ajima), do`ivqava se kao dugo, a vreme ispuweno doga|ajima kao kratko. U se}awu na doga|aje, javqa se obrnut odnos. Prazno vreme se brzo zaboravqa, dok se vreme ispuweno doga|ajima dugo pamti. Zbog zna~ajnog uticaja iskustva na opa`awe, proces opa`awa se dugo razvija. Prvi uslov za razvoj procesa opa`awa je simbolizacija iskustva, to jest sposobnost osmi{qavawa do`ivqaja. Opa`aj kretawa je najelementarniji i najranije se stabilizuje u do`ivqavawu sredine, a opa`aj vremena je najslo`eniji i najkasnije se uspostavqa. Me|utim, odre|ene konstelacije dra`i ~esto pogre{no opa`amo. Naj~e{}e gre{ke u opa`awu su iluzije (gre{ke u opa`awu kod kojih postoji ili se lako uspostavqa svest o pogre{nom opa`awu) i halucinacije (kod kojih postoji sna`an do`ivqaj realnosti opa`awa koji se opire ube|ivawu u 926
gre{ku opa`awa i koje naj~e{}e prate te{ka du{evna oboqewa kao {to su psihoze). Dve va`ne karakteristike opa`aja su: konstantnost i selektivnost. – Konstantnost u opa`awu je tendencija da objekte do`ivqavamo kao nepromewene, i ako je niz dra`i koje poti~u od objekata promewen: 1. Veli~inu objekta. Do`ivqaj objekta se ne mewa, iako se veli~ina slike na mre`wa~i mewa prilikom pribli`avawa ili udaqavawa objekta. Osobu koja nam se pribli`ava ili udaqava od nas do`ivqavamo kao istu po visini na osnovu iskustva, a ne na osnovu opa`awa sklopa dra`i koje putuju od te osobe. 2. Boja predmeta. Boju predmeta koji nam je poznat opa`amo kao nepromewenu, bez obzira da li je svetlost slaba, jaka ili je predmet naknadno “obojen” nekom drugom svetlo{}u. 3. Oblik predmeta. Tawir opa`amo kao okrugao, iako slika na mre`wa~i ima oblik elipse, zbog ugla posmatrawa koji dovodi do “izdu`ivawa” wegovog kru`nog oblika. 4. Te`ina predmeta. Bez obzira na uslove pod kojima podi`emo poznat predmet (razne uglove koji daju objektivne znakove razli~ite te`ine predmeta), do`ivqaj wegove te`ine ostaje nepromewen. Pojava konstantnosti je zasnovana na iskustvu. Iskustvo nam poma`e da pri proceni uzmemo u obzir i udaqenost predmeta i ugao posmatrawa i promene u boji i svetlosti. Ova pojava olak{ava prilago|avawe na sredinu i u~ewe, jer bi, u protivnom, svet oko nas opa`ali kao beskrajno raznolik, pa ne bi bila mogu}a klasifikacija do`ivqenog. – I selektivni karakter (selektivnost) ovog procesa je va`na karakteristika opa`awa. U svakom trenutku na na{a ~ula deluje veliki broj dra`i. Mi, me|utim, opa`amo samo deo wih. Pre no {to dopru do svesti, odvija se proces wihove selekcije u zavisnosti od zna~aja koji pojedine dra`i imaju na nas. Taj proces, kojim se vr{i izbor dra`i i kojim se usmerava psihi~ka aktivnost za prijem dra`i, naziva se pa`wa. Faktori opa`aja Utvr|eno je da jasno}a opa`aja zavisi od tri grupe faktora. Prvi se odnose na karakteristike dra`i, drugi na fiziolo{ke procese kojima se impuls prenosi i obra|uje u nervnom sistemu, a tre}i na psiholo{ke uslove u kojima se odvija opa`awe. Intenzitet i trajawe su me|u najva`nijim karakteristikama dra`i, jer od wih u zna~ajnoj meri zavisi jasno}a i potpunost opa`awa. Ipak treba imati na umu da izme|u navedenih karakteristika dra`i i jasnosti opa`enog ne postoji linearan odnos. (Ako je zvuk preterano jak, ne ~ujemo ga razgovetno). Ako pretpostavimo da su ~ulni prijemnici anatomsko-fiziolo{ki ispravni, kao i nervni putevi i strukture u mozgu u kojima se vr{i analiza i obrada informacija, onda me|u fiziolo{ke faktore koji dovode do rizika u opa`awu treba ubrojati umor, dejstvo alkohola, bolest i niz drugih stawa koja privremeno ote`avaju funkcionisawe anatomsko-fiziolo{kih komponenti opa`awa. 927
Me|u psiholo{kim faktorima koji uti~u na opa`awe, poseban zna~aj ima iskustvo. Iskustvo omogu}ava osobi da na osnovu malog broja znakova prepozna objekat koji posmatra. Ukratko, iskustvo ukqu~uje u opa`awe i prethodno stawe svesti, ~ime se osmi{qava opa`eno. Pri opa`awu slo`enih sadr`aja, koji ranije nisu bili sadr`ani u iskustvu, dolazi do aktivirawa inteligencije. Inteligentnije osobe uspe{nije koriste analogiju, uop{tavawe i ostale misaone procese pri osmi{qavawu nepoznatog sklopa dra`i. Uticaj emocija na opa`awe je dvojak. Intenzivna emocionalana stawa (posebno negativna, poput straha) dovode do deformacija u opa`awu i motivacija zna~ajno uti~e na opa`awe. Pre svega, motivacija deluje selektivno, to jest opa`amo samo one informacije za koje smo zainteresovani. Osim toga, `eqe i o~ekivawa (kao va`ni aspekti motivacionog procesa) uti~u na na~in organizovawa dra`i u celini, ali i na tuma~ewe opa`enog. 5. MKSJ i ometawe optu`enih Da li je MKSJ, sud u Hagu, ili je Had (pakao) u Hagu, o tome }e pisati istorija. Me|utim, nama savremenicima ovog navodno suda, ostaje da gledamo kako je mogu}e da se oko kqu~nih pitawa `ivota, bez problema, primewuju dvostruki standardi. Ostaje nam da vidimo kako je mogu}e da se svetu natura takav mrak, da ne vidi da se i najve}i zlo~ini vr{e pod paravanom za{tite qudskih prava. Da shvatimo, kako je mogu}e da u ratu samo jedna strana ~ini zlo~ine i da se pitamo koliko }e “milosrdnih an|ela” padati po glavama onih koji su se drznuli da se brane. Teoreti~ari zavere }e re}i da je to scenario koji se odvija ve} vekovima (po protokolima iluminata); drugi }e re}i da je to neokorteksni rat u slu`bi neoimperijalizma... tre}i }e to tuma~iti ko zna ~ime... a mi, naivni Srbi, re}i }emo da je to slu~ajnost; i da}emo im ovaj elaborat, kao dobronameran poku{aj da se do|e do pravde. Da i nama, jednom bude su|eno ni po babu, ni po stri~evima, ve} po pravdi Boga istinitoga! Sa ovakvim sudom, to ne}e i}i... Mo`da onaj novi Me|unarodni sud za ratne zlo~ine bude imao vi{e pravednosti; ali svakako ne sme li~iti na Had (pakao) u Hagu! Bez namere da dokazujemo nekakve zavere, mi }emo ukazati na ~iwenice koje ometaju odbranu ha{kih zato~enika; a dela tog tribunala }e svedo~iti o wima samima. U procesu protiv dr Vojislava [e{eqa, sudija je bio Nemac. Mi, naivni Srbi se samo nadamo (pa zato ovo i pi{emo), da neki na{ potomak, kroz pedesetak godina, ne}e morati da sudi nekom nesretniku da bi dokazao da je u Drugom svetskom ratu pobe|en Vermaht, a ne nacizam i da je i u vojsci Vermahta bilo ~asnih i po{tenih qudi, ba{ kao {to je i kod saveznika bilo trulih jabuka koje su, makar zbog Hiro{ime, morale sedeti pored F. Gebelsa (prave}i mu dru{tvo na optu`eni~koj klupi). 928
– Dakle, ve} smo rekli da je verbalna komunikacija zapravo slo`en i dinami~an proces, u kome postoji najmawe 7 osnovnih elemenata (izvor poruke, poruka, kanal prenosa, primalac, fidbek, kontekst komunikativnog spajawa, specifi~na situaciona sredina i op{ta okolina). Kada je re~ o sudskom procesu, u wemu je ta komunikacija jo{ slo`enija. Uzmimo kao primer proces komunikacije izme|u sudije i optu`enog u procesu protiv dr Vojislava [e{eqa, u kom sudija {aqe poruku; – Faktori koji odre|uju izvor i primaoca poruke; vidimo da imaju potpuno razli~ite (potencijalno latentno neprijateqske) determini{u}e faktore: 1. Poti~u iz razli~itih nacionalnosti ~ije je kolektivno nesvesno optere}eno sa dve velike svetske klanice u kojima je narod optu`enog uvek bio `rtva, a narod sudije, u oba rata, bivao pora`en i u vojni~kom smislu obrukan, od slabijeg protivnika. 2. Pripadaju razli~itim verskim konfesijama, od kojih je sudijina kroz istoriju uvek agresivno nastupala prema konfesiji optu`enog. Ve} zbog ove dve ~iwenice mo`e postojati osnovana sumwa da `eqe, emocije i percepcija sudije ne}e biti objektivni i da }e biti neprijateqski prema optu`enom. Nije li to veliki teret na tasu na koji }e sudija stavqati eventualnu krivicu optu`enog?! 3. Sudija i optu`eni ne govore istim jezikom, pa }e izvor poruke biti ve{ta~ki; tj. sudija }e poruku stavqati u ve{ta~ki kanal prenosa, i to preko prevodioca, a prevodilac, Hrvat (ili se koristi hrvatskim jezikom, koji je namerno “iskrivqeni” srpski)! Bez namere da prevodioca omalova`avamo po nacionalnoj osnovi, ali i on je sada u~esnik u samoj komunikaciji; i on }e morati da obavqa slo`ene procese dekodirawa sudijine poruke i enkodirawa iste na jezik optu`enog... Me|utim, do sada se prevodilac koristio dijalektom srpskog jezika kojim se slu`e Hrvati, i ~ija je morfolo{ka struktura ve{ta~ki izmewena tokom posledwe decenije i nerazumqiva je optu`enom. – To nas dovodi i do same poruke; tj. do karakteristika tako prevedene poruke: 1. Naime, imaju}i u vidu osobinu poruke da weno zna~ewe nije u woj samoj, ve} da je dobija tek u svesti slu{aoca (bez obzira na wenu konstantnost u fizi~kom pogledu) i imaju}i u vidu odnos prevodioca Hrvata prema referentu poruke (ratu od 1991. do 1995); prirodno je o~ekivati da }e tako dekodirana poruka i naknadno enkodirana imati specifi~ni afektivni ton. 2. Pored toga, i sam optu`eni }e tako prenetu poruku uzimati s rezervom; a na wu }e reagovati isto tako afektivno (o ~emu }e kasnije biti vi{e re~i). – Pored toga treba imati u vidu i sam kontekst komunikativnog spajawa... tj. sama interakciju svih elemenata u komunikativnom aktu... i samo ose}awe ~oveka kome se sudi, a kome prevodi onaj koji pripada narodu, protiv kojeg je optu`eni navodno po~inio zlo~in; i to od sudije koji je pripad929
nik naroda ~iji su vojnici u jednom danu pobili na hiqade qudi u [umaricama! U tom kontekstu treba posmatrati specifi~nost komunikacione sredine, uslove u kojima se komunikacija ostvaruje, prirodu predmeta razgovora i uslove interakcije svih u~esnika u procesu su|ewa... – Sve to }e, dakle, ostaviti mnogo posledica na sam akt verbalne komunikacije, u smislu pogre{nog enkodirawa i dekodirawa same poruke; {to }e se odraziti na negativan fidbek, daju}i iskrivqenu sliku optu`enom. Sudijska odora je jo{ jedna od iritiraju}ih komponenti, koja }e celom kontekstu komunikativnog spajawa davati neprijateqski ton. Naime, u konkretnom slu~aju, sudijska odora predstavqa dra` koja kod optu`enog budi asocijacije na uniformu sve{tenika Rimokatoli~ke crkve, koja je u wegovom kolektivno nesvesnom ve} dokazana kao neprijateqska strana. Wegov do`ivqaj odore (kao svaki oset uop{te) nije prosto reprodukovawe crno crvene tkanine posebnog kroja; ve} predstavqa wegov subjektivni stav o woj, kao ne~em agresorskom {to }e izazvati i specifi~an odnos “tj. odgovaraju}u emotivnu reakciju”. Tejplov to formuli{e na slede}i na~in: “Ose}aj odra`ava svojstva stvari i pojava koje postoje nezavisno od ~oveka” i dodaje “...a ose}awa izra`avaju ~ovekov odnos prema tim pojavama...” Dakle, kroz svoj subjektivni stav o sudijskim odorama, optu`eni }e graditi i svoj stav prema svojstvima samog suda i osobinama sudija. Na osnovu ose}awa koja o wima ima, zauzima}e i neprijateqski stav prema samim sudijama i slu`benicima suda. To mo`e imati tri dimenzije, i to: 1. Prema optu`enom: ode`da = unija}ewe, sudije = neprijateqi – agresivnost optu`enog prema sudijama. 2. Prema javnosti: optu`eni agresivan = ne po{tuje sud – agresivan prema svedocima – fa{ista – zlikovac. 3. Prema sudu: optu`eni ima agresivan stav prema svedocima i sudu + kriv – pristrasno i neprijateqsko su|ewe – nepravedna presuda. Princip konstantnosti u procesu opa`awa.... je posledica tendencije da se u procesu opa`awa zanemari ono nebitno. Ge{taltisti su tu tendenciju ilustrovali nizom eksperimenata, a jedan od wih je imao slede}i tok: ako ispitanik posmatra crveni krst na kartonu sive boje izvesno vreme, zapazi}e na ivicama crvenog krsta naknadnu zelenu boju, kao neki oreol koji sledi granicu crvene i sive boje. U narednoj fazi, istra`ivawe pokazuje ispitaniku isti takav crveni krst na sivoj podlozi na kome se nalazi jedan zarez. Za o~ekivati bi bilo da }e zelena boja slediti zarez na krstu i da }e ispitanik u delu koji je zarezan videti zelenu boju. Me|utim, ge{taltisti su otkrili da ispitanici opa`aju krst kao neo{te}enu celinu. Krst je, kao bezbroj puta vi|ena iskustvena celina, vi|en neo{te}en jer je u opa`awu do{lo do uzajamnog delovawa sada{weg opa`awa i ranijeg iskustva, pri ~emu je iskustvo imalo primat u do`ivqavawu. 930
Princip poqa.... je jedan od kqu~nih pojmova ge{talt teorije. Pojam poqa se ustvari zasniva na osnovu dva principa mo`dane organizacije koja nastaje kao posledica delovawa spoqa{wih dra`i: 1. Svaki stimulus iz spoqa{weg sveta ima svoj funkcionalno identi~an korelat u fiziolo{kim procesima. 2. Svaki od tih neurolo{kih korelata spoqa{we stimulacije pro{iruje svoj uticaj na okolinu i izvan svoje lokalizovane ta~ke (poput talasa koji nastaju kada kamen bacimo na povr{inu mirne vode). Slo`ene biostruje omogu}avaju javqawe poqa u mozgu koje nastaje kao rezultat delovawa dra`i koje poti~u iz jednog ili vi{e predmeta na nervni sistem. Senzorno iskustvo, po ge{taltistima, mora biti svesno. Oni na vrlo slikovit na~in opisuju svesno kao “prozor kroz koji vidimo aktivnost mozga kada je pobu|en nekim stimulusima”. Keler je vr{io posmatrawa na majmunima i tako do{ao do uverewa da `ivotiwe (ali samo one koje stoje najvi{e na evolucionoj lestvici) do re{ewa problema dolaze uvi|awem, u ~ijoj je su{tini objediwavawe ranijeg iskustva u kvalitativnoj novoj celini. Do uvi|awa dolazi naglo i pra}eno je osobenim znacima u pona{awu (emocija zadovoqstva, skup povezanih i funkcionalnih pokreta koji se izvode brzo i sl) Kler ove promene tuma~i tako {to polazi od uverewa da se opa`ajno poqe `ivotiwe oblikuje na nov na~in, nakon uvi|awa na~ina na koji je mogu}e re{iti problem. U tako opa`ajno izmewenom poqu dobijaju funkcionalnu va`nost svi oni predmeti koji omogu}avaju re{ewe problema. K. Kafka je posebno bio zainteresovan za proces u~ewa i pam}ewa. Do{ao je do saznawa da je u~ewe u stvari kretawe ka novim celinama, novim integracijama, a ne prosta suma nau~enog. Izveo je zakqu~ak da tragovi ranijeg do`ivqavawa jedinke moraju biti lokalizovani u drugim zonama mozga od onih u kojima se odvija proces opa`awa i da ta dva mesta moraju biti na neki na~in povezana. Ovaj princip celovitosti poqa, pro{iren je i na li~nost i na celinu. Kafka je smatrao da je pona{awe pod uticajem poqa, koje ~ine self i sredina. Kada se javi tenzija izme|u ta dva aspekta poqa, pove}ava se svesnost o neravnote`i koja deluje kao podsticaj aktivnosti, kako bi sistem ponovo bio u ravnote`i. Teorija poqa Kurta Levina Iako je Levin svoj teorijski sistem razvio nezavisno od berlinske {kole ge{talt psihologije (pre no {to se upoznao sa M. Verthajmom i Kelerom), po osnovnim idejama najbli`i je ovoj teorijskoj orijentaciji. Levin je posmatrao li~nost kao poqe ili sistem koji sadr`i vi{e ili mawe izdvojene subsisteme, koji imaju sposobnost uzajamnog delovawa i kombinovawa. Tako, npr. jedan subsistem je prijateqstvo koje uspostavqamo sa izvesnom osobom, drugi profesionalna aktivnost, a tre}i interesovawe za umetnost ili sport. Prema formuli koju je dao: 931
P=f (L, S) pona{awe (P) je funkcija li~nosti (L) i sredine (S). U tom sistemu li~nost i sredina predstavqaju `ivotni prostor, a od uzajamnog odnosa sila u tom `ivotnom prostoru zavisi kako }e se ~ovek pona{ati. Prema tome, li~nost i wena okolina nisu nezavisne veli~ine, ve} uzajamno zavisni faktori. Odnos ~oveka i sredine, Levin vidi tako {to li~nost predstavqa odvojeno od ostalog sveta, ali da je ukqu~ena u {iru oblast. Pri tome navodi da su li~nost i sredina uzajamno blisko povezani, ali da imaju svoju autonomiju. U Levinovom shvatawu psiholo{ke okoline ispoqava se uverewe da se spoqni svet ne odra`ava neposredno u nama, ve} vidno izmewen u zavisnosti od na{ih potreba, uverewa, stavova i drugih unutra{wih svojstava, a da se prema realnosti odnosimo saglasno na{em do`ivqaju te realnosti. Levin smatra, da istra`iva~ mora shvatiti ne samo osobenosti neke li~nosti kojoj namerava da pomogne, ve} i osobenosti grupe kojoj ta osoba pripada, a po potrebi i {ire socijalne uslove, kao i rizi~ne uslove `ivota. Levinove osnovne postavke teorije poqa u psihologiji su: 1. Pona{awe je rezultat ukupnosti uzajamno postoje}ih ~inilaca u li~nosti i sredini. 2. Te, istovremeno postoje}e ~iwenice imaju karakter “dinami~kog poqa”, tako da stawe u bilo kom delu poqa zavisi od poqa u celini. Prema teoriji poqa, pona{awe ne zavisi ni od pro{losti ni od budu}nosti, ve} od situacija okolnosti koje deluju u poqu u sada{wem trenutku. Ego je tre}a odrednica li~nosti. Dok je id rukovo|en principom prijatnosti, superego principom savr{enstva, ego je rukovo|en principom realnosti. Funkcija ega, ka`e Frojd, je da zadovoqi `eqe potekle iz ida, ali uz po{tovawe realnosti zahteva koji poti~u iz superega. Naj~e{}i kompromis do koga dolazi u takvoj situaciji je odlagawe zadovoqewa potrebe, dok se ne steknu potrebni uslovi u realnosti, koji omogu}avaju da se potreba zadovoqi bez negativnih reakcija svesti. Sa razvojem li~nosti u celini razvija se i ego. U radu iz 1933, Frojd poredi ego i id, sa jaha~em i kowem. Kow, ka`e Frojd, poseduje energiju, a jaha~ odre|uje ciqeve kojima treba te`iti. Ali, na `alost, ka`e Frojd, ~esta je slika da jaha~ ide za ciqem koji je odabrao kow. Ukratko, osnovna svojstva ega su ta, da ostvaruje svoje funkcije tzv. sekundarne procese (opa`awe, pam}ewe, mi{qewe). – Razvoj li~nosti.... po psihoanalizi, predstavqa veoma slo`en skup procesa i veoma te{ko ga je predstaviti. Su{tina razvoja li~nosti je u razvoju libida. U najranijem periodu celo telo je izvor zadovoqstva, me|utim vrlo brzo dolazi do pomerawa, pa su usta izvor zadovoqstva izrazitiji od drugih delova tela (zbog hrawewa, kojim se zadovoqavaju najva`nije osnovne potrebe u prvoj godini `ivota). U drugoj godini uspostavqaju se higijenske navike pa se zadovoqstvo sa predela usta (oralna faza) pomera na anus (analna faza). 932
Ova faza traje tokom tre}e godine, kada dolazi do pomerawa erogene zone na genitalije (falitna faza). Ova razvojna faza se stabilizuje oko ~etvrte do pete godine. Biolo{ka diferencijacija me|u polovima poja~ava psiholo{ku diferencijaciju. Kastraciona anksioznost, Edip kompleks kod de~aka i Elektra kompleks kod devoj~ica su izrazi kojima se opisuju ozbiqni razvojni problemi do kojih dolazi ako se osnovne potrebe u odre|enoj fazi ne zadovoqe, konflikti koji su za wu tipi~ni ne razre{e, a na~in pona{awa tipi~an za jednu fazu prenese u narednu (fiksacija faze). Na primer kastraciona anksioznost (kastracioni kompleks) je strah kod de~aka u uzrastu od pet godina da }e izgubiti polni organ, kao i strah uznemirene devoj~ice {to nema polni organ sli~an kao kod de~aka. Ovaj strah se, razvojno, spontano prevazilazi kroz boqe razumevawe uloge pola i odnosa me|u polovima. Me|utim, ako iz bilo kog razloga ovaj strah ne nestane i produ`i se u odraslo doba, mo`e da bude izvor otpora, pa i straha od suprotnog pola. Psihoanaliti~ari obja{wavaju pojavu impotencije i frigidnosti kao posledicu nerazre{enog kastracionog kompleksa. Edipov kompleks je jedan od najva`nijih pojmova u psihoanalizi. Naime, Frojd je u Sofoklovoj drami “Kraq Edip” na{ao motiv za koji je verovao da opisuje univerzalne tendencije razvoja. (Ukratko, kada se Edip rodio, prorok je predskazao da }e ubiti oca i o`eniti se majkom. Wegov otac, kraq Lir, zapla{en, nare|uje da dete odnesu u {umu da ga ubiju zveri, me|utim, dete pronalaze pastiri i ono odrasta. Kasnije, u jednom sukobu ubija kraqa, ne znaju}i da mu je to otac, pa potom odlazi u svet. Na ulasku u Tebu, nailazi na Svingu, odgoneta wenu zagonetku, Svinga umire, a zahvalni gra|ani ga `ene kraqicom, koja je, on to nije znao, bila wegova majka. Sa wom je imao i dvoje dece, a kada je saznao {ta je uradio, u znak kajawa, oduzeo je sopstveni vid) Frojd je izlo`io teoriju po kojoj se izra`ena naklonost deteta mu{kog pola prema majci i na~in razre{ewa ovog odnosa tokom kasnijeg razvoja, javqa kao kqu~ u razvoju li~nosti u odraslom dobu. Otac se u odnosu na mu{ko dete javqa kao dvostruka opasnost, on je wegov najopasniji takmac u pridobijawu maj~ine naklonosti, ali i kao osoba koja ka`wava za neposlu{nost. Da bi ubla`io strah od oca, de~ak se sa wime identifikuje i tokom kasnijeg razvoja, usmerava libido ka drugim osobama `enskog pola. Pojam edipalni karakter obele`ava karakternu strukturu u kojoj dominira preterana pasivnost i vezanost za majku, kao i nesposobnost za uspostavqawe trajnih veza sa suprotnim polom. Kada se veza i uspostavi, dominantna vezanost za majku i daqe ostaje. Elektra kompleks je sli~an odnos deteta prema roditequ, samo u ovom slu~aju, devoj~ice prema ocu. 933
Frojd ga je opisao koriste}i motive iz druge Sofokloove drame (“Elektra”) kao izra`enu naklonost devoj~ice prema ocu (sa izvesnim nesvesnim rodoskvrnim elementima) i antagonizam prema majci. (U pomenutoj drami, Elektra se sveti majci zbog u~e{}a u zaveri protiv oca koga je volela) Razvojni fenomen koji je blisko povezan sa fiksacijom je regresija. Su{tina regresije je u tome da se dete (a i odrasla, nezrela osoba) vra}a na ve} prevazi|ene oblike pona{awa, koji su vezani sa ve}om prijatno{}u, po{to u novoj situaciji osoba nije u stawu da zadovoqi osnovne potrebe. Opis ovih razvojnih faza, fiksacije u razvoju i regresije koja prati fiksaciju je od posebnog zna~aja za razumevawe psihoanaliti~ke teorije razvoja karaktera. Posebno je zna~ajno da, prema psihoanalizi, normalan tok u qudskom razvoju proizlazi iz optimalnog stepena frustracije. Ako ima premalo ili previ{e frustracije, dolazi do fiksacije u razvoju. – Psihoterapija.... je proistekla iz psihoanalize koja se razvijala i mewala dosta dugo. Psihoanaliza se, dakle, mo`e odrediti na tri na~ina: – metodom psihoterapije, – metodom, tj. pristupom psiholo{kim pojavama uop{te (svojevrstan pristup nesvesnom), – teorijom li~nosti (teorija psihi~kog `ivota u celini). Za metodu psihoterapije va`no je slede}e: – Subjekt mora biti dovoqno inteligentan, motivisan i komunikativan (da zna da izrazi ono {to ose}a). – Analiti~ar mo`e da bude samo onaj koji ima edukaciju iz psihoanalize, ali i sam mora biti podvrgnut psihoanalizi kako bi spoznao svoju podsvest i tako joj onemogu}io da uti~e na proces analize. – Tokom psihoanalize, analiti~ar slu{a pacijenta, uzdr`ava se od kritike, od sudova, ne daje savete, jednostavnije re~eno, analiti~ar svojim postupcima ne sputava ispitanika u wegovom izlagawu. – Analiti~ar tuma~i sve {to ispitanik ka`e, ali svoje tuma~ewe iznosi u pravo vreme. – Ciq psihoterapije je da sve {to je nesvesno iza|e na povr{inu i da prodre u svest. Tokom psihoterapije, mogu}a je pojava otpora (otplej). To je, u stvari, sve ono {to iznutra, na razli~ite na~ine spre~ava pacijenta da slobodno i neposredno ispoqi vlastito potisnuto nesvesno i {to se opire wegovom izle~ewu. Otpor ne dozvoqava da na povr{inu svesti isplivaju potisnute `eqe, afekti, kompleksi i misli, a s druge strane, on izopa~ava, deformi{e isti taj materijal kada poku{a da se u vidu izdanka probije do pona{awa ili do praga svesti. Ove manifestacije su veoma brojne u psihoterapiji, ali i dosta raznovrsne: – nedola`ewe na seansu, – zaboravqawe termina, 934
– odbijawe da se asocira (ni{ta mi ne pada na pamet), – mr`wa prema analiti~aru, – nepriznavawe sopstvenih nesvesnih te`wi, – otpor da se prepozna otpor. Ukratko, bolesnik svesno `eli da ozdravi ali nesvesno se zapravo tome na sve na~ine opire, vr{e}i opstrukciju psihoterapije. Posebno se otpor mo`e poja~ati kada le~ewe naglo krene na boqe. Tada se ~esto iznova jave ve} i{~ezli simptomi i obnove tokom terapije prevazi|eni konflikti. Iste one snage koje su dovele do potiskivawa, sada se tokom terapije opiru radu analiti~ara koji nastoji da dospe do wih i da ih prevede u svesno. Intenzitet otpora je odli~an pokazateq “osetqivih’’ mesta, kako se analiti~ar svojim tuma~ewem vi{e pribli`ava nekom potisnutom i patogenom materijalu, davno zaboravqenom se}awu ili neuroti~kom konfliktu, tako otpor vi{e raste, “pri obradi je najja~i, a onda opet slabi”. – Jungov doprinos psihologiji li~nosti (va`nije teorijske postavke Jungove kompleksne psihologije) U raspravi o strukturi li~nosti, Jung ukazuje da se “psiha” (kako on naziva li~nost) sastoji od nekoliko diferenciranih sistema, koji imaju relativnu autonomiju, ali i deluju jedan na drugi. Prema Jungu, najva`niji podsistem li~nosti su: ja, li~no nesvesno i wegovi kompleksi, kolektivno nesvesno i wegovi arhetipovi, persona, anima, animus i senka. Da bi se razumela struktura li~nosti neophodno je razlikovati dva osnovna stava, smatra Jung, i to introverziju i ekstroverziju i ~etiri funkcije (mi{qewe, ose}awe, osetqivost i intuicija). Jung je bio zainteresovan da na|e fiziolo{ku osnovu psihi~kih procesa koje ispituje psihoanaliza. On je smatrao da nepravilno prilago|avawe `ivotnim zahtevima vodi do biohemijskih poreme}aja tokom kojih se produkuju toksini, koji nepovoqno deluju na centralni nervni sistem. Jung je bio veoma sklon da mentalna stawa iskazuje polaritetima. Nakon postavki o osnovnom polaritetu intravertnog i ekstravertnog stava formulisana je teorija o polaritetu su{tinski mu{kog i su{tinski `enskog dela li~nosti (animus i anima). Taj polaritet je prete`no na nivou spoqa vidqivog i svesnog pona{awa. U su{tini, mu{karac nesvesno te`i ispoqavawu `enskih karakteristika, a `ena mu{kih. – I Jungovo shvatawe o strukturi nesvesnog predstavqa odstupawe od klasi~nog psihoanaliti~kog shvatawa. Po Jungu, u nesvesnom se nalaze tri grupe mentalnih sadr`aja: – U prvu grupu spadaju sadr`aji koji su nekada bili u svesnom, ali su izgubili intenzitet (zbog toga {to su ti sadr`aji postali mawe va`ni za nas dolazi do smawenog interesovawa i do ustupawa mesta drugim sadr`ajima koji su u tom trenutku interesantniji i va`niji). – U drugu grupu spadaju raniji sadr`aji svesti koji su zbog sukoba sa moralnim normama dospeli u nesvesno, tj. koji su bili potisnuti. – U tre}u grupu spadaju sadr`aji koji su putem sublimanalne percepcije dospeli u nesvesno, a da ranije nisu bili u svesnom. 935
Tako, dok za Frojda libido predstavqa sinonim za polni nagon, za Junga to je jednostavno du{evna energija. Dinami~ki procesi u libidu su zbivawa unutar zatvorenog sistema, u kome je energija pokretana mehanizmom samoregulacije. Promene libida proizlaze iz raznih tipova suprotnosti (prirode i kulture, nagona i duha, svesnog i nesvesnog). Jung je ukazao i na svojstvo psihe da se ra{~lawava u delove. Pojedini delovi se mogu do te mere odvojiti od celine da dobiju autonomiju (npr. {izofreni raspad li~nosti, histeri~na udvajawa li~nosti, pa ~ak i kompleksi normalnih qudi). Ve}ina psihijatara smatra da su kompleksi svojstveni osobama obolelim od neuroza, za Junga, me|utim, kompleksi su normalne `ivotne pojave, koje su sastavni deo strukture nesvesne psihe. Za razumevawe razlika u zna~ewu pojma “kompleks” u psihoanalizi i analiti~koj psihologiji, treba imati na umu da se u psihoanalizi pod kompleksima podrazumevaju sistemi emocionalno obojenih ideja koje su bile potisnute i koje, deluju}i iz nesvesnog, izazivaju bolesne oblike pona{awa. – Jungova teorija individuacije Paralelno sa svojstvom da se ra{~lawava (cepa u delove), psiha ima svojstvo da te`i ka celini i jedinstvu. Princip kojim se ostvaruju integrativne tendencije naziva se individuacioni princip. Individuacija je proces tokom koga ~ovek postaje pojedina~no bi}e. Li~nost koja to ostvari, postigla je sopstvenost, ka`e Jung, i dodaje da posti}i sopstvenost zna~i osloboditi se vlasti nesvesnog sa jedne, i la`nih omota persone sa druge strane. Persona je, po Jungu, odse~ak kolektivne psihe, tj. odse~ak iskustva koje su na{i preci sticali generacijama, a koje do`ivqavamo kao deo vlastite li~nosti, po{to nismo svesni ~iwenice da smo to kolektivno iskustvo stekli nasle|em, i da ne pripada samo nama kao pojedincima. Mogu}i deo ukupne strukture li~nosti ~ini i senka. Senka je “negativni” deo li~nosti, zbir skrivenih neprihvatqivih svojstava li~nosti, nedovoqno razvijenih funkcija i sadr`aja individualno nesvesnog. Senka je dakle mawe vredan, inferiorni deo li~nosti. Zbog otpora u li~nosti koji skupu svojstava iz ove grupe ote`avaju ispoqavawe, pa time i kontakt sa realno{}u, ovaj deo li~nosti nije dovoqno diferenciran. – Sa razvojem deteta broj uticaja se {iri, od vr{waka i u~iteqa, pa sve do uticaja sredstava masovnih komunikacija i vrednosnog sistema sredine. Sredina, po sebi, mo`e da bude veoma socijalno-kulturno razvijena, ali je mogu}e da se izme|u pojedinaca i te sredine razvije odnos netrpeqivosti, {to mo`e imati za posledicu zastoj u razvoju pojedinca u razvijenoj i u principu stimulativnoj sredini za druge pripadnike. Vigotski je u svom delu: “Razvoj vi{ih psihi~kih funkcija”, postavio slede}e stavove: 936
Vi{e mentalne funkcije su socijalnog porekla. Socijalni ~inioci koji se ispoqavaju kao zajedni~ke prakti~ne aktivnosti, socijalni odnosi, znakovi sistema i komunikacija su sastavni deo vi{ih mentalnih funkcija. Najbitnija svojstva pojedinca kao {to su unutra{wi govor (tj. mi{qewe), slo`ena ose}awa, ose}awe identiteta, sposobnost samosaznawa i sl. nastaju samo ako postoji razmena unutar qudske grupe. Dru{tveni `ivot je zna~ajno unapredio i pam}ewe i druge saznajne funkcije a ne samo mi{qewe. ^ovek je tako, ovladavawem svojim pam}ewem stvorio znakove (re~i) pomo}u kojih je usmeravao pam}ewe. Osnovne karakteristike odnosa ~oveka i sveta, po Vigotskom, svode se na slede}e: 1. ^ovek, stvaraju}i pomo}na sredstva za svoje pona{awe, samim tim mewa osnovni tip psiholo{kog prilago|avawa. Od direktne reakcije na dra`, pona{awe ~oveka, zahvaquju}i kori{}ewu znakova, postaje posredovano. 2. Pomo}u znakova ~ovek po~iwe da ovladava svojim vi{im mentalnim funkcijama. ^ovek, pomo}u govora ovladava mi{qewem. U razvoju govora, kod deteta, najboqe se mo`e pratiti transformacija odnosa sa drugim unutra{wim psihi~kim funkcijama. Te faze teku na slede}i na~in: 1. Najpre, re~ mora imati zna~ewe, tj. mora postojati odnos izme|u re~i i onoga {to ona ozna~ava. Bez zna~ewa nije mogu} daqi razvoj govora, jer je zna~ewe jednog skupa re~i neophodan uslov da se shvati nova re~ koja nije bila u iskustvu. 2. Ta objektivna veza izme|u re~i i stvari, koja je uspostavqena pridavawem zna~aja re~i, treba da bude smisaono upotrebqena od strane odraslog tokom op{tewa sa detetom. 3. Tek tada re~ postaje osmi{qena i za samo dete. Prema ovoj koncepciji, zna~ewe re~i najpre objektivno postoji samo za druge, a tek zatim i za samo dete. – Definicije li~nosti Li~nost mo`emo odrediti kao karakteristi~an op{ti na~in pona{awa za pojedinu osobu. Potpunije odre|ewe li~nosti mo`emo definisati kao jedinstvenu organizaciju osobina koja se formira uzajamnim delovawem jedinke i sredine i odre|uje op{ti, za pojedinca karakteristi~an na~in pona{awa. Mnogo autora je polemisalo o li~nosti, ali je samo Frojd dao detaqnu razradu modela celovite li~nosti, ali ni on nije do kraja jasno rekao {ta je to li~nost. Olport je, u svojoj kwizi o li~nosti analizirao do tada prikupqene odrednice li~nosti (bilo ih je 48). Svi ti autori su na neki na~in u pravu, jer i nije mogu}e ta raznolika odre|ewa svesti na zajedni~ki imeniteq. Olport je recimo, svoju nedoumicu izrazio na slede}i na~in: “Individua, ma {ta ona jo{ drugo bila, jeste jedna unutra{wa, dosledna i jedinstvena organizacija telesnih i mentalnih procesa”. 937
Momenti na koje treba obratiti pa`wu pri prou~avawu li~nosti su: 1. Osobine li~nosti, a prvenstveno relativno op{te i relativno trajne osobine li~nosti. 2. Treba naglasiti da ove osobine ~ine organizaciju ili sistem i da li~nost ne ~ini jednostavno zbir ma kojih osobina, nego wihova me|usobna povezanost i zavisnost. 3. Treba prihvatiti da ove osobine ~ine jednu jedinstvenu organizaciju ili strukturu, da su druga~ije u izvesnoj meri i na druga~iji na~in povezane kod svakog pojedinca i da je svaki pojedinac osobeno jedinstvo osobina i da se svaka li~nost u izvesnoj meri razlikuje od svake druge. 4. Treba zastupati shvatawe da se osobine koje ~ine li~nost formiraju u toku `ivota pojedinca, da li~nost nije data ro|ewem, nego da se razvija zavisno od sredine, pre svega od socijalnih uslova koji deluju na nasle|em date organske osnove. 5. Prihvatamo da formirana organizacija osobina uti~e na postupke i do`ivqaje pojedinca, da se u wima ogleda i da pona{awe pojedinca ne zavisi samo od situacije u kojoj se nalazi nego i od wegove li~nosti i od za wega karakteristi~nih osobina. Postoje i mnoga druga odre|ewa pojma li~nosti, a to zavisi od toga kako se obja{wavaju osnovni problemi psihologije li~nosti. Definicije li~nosti po pravilu isti~u, iako u razli~itim formulacijama, uop{tene na~ine pona{awa i dispozicije za wih kao momente na koje treba obratiti pa`wu prikazuju}i li~nost. Gotovo sve definicije nagla{avaju da li~nost nije ne{to {to bi postojalo mimo psihi~kih procesa i osobina ~oveka, neki poseban deo psihi~kog `ivota, nego upravo za pojedinca karakteristi~an op{ti na~in pona{awa. – Crte li~nosti Pri prou~avawu i prikazivawu li~nosti, psiholozi se koriste utvr|ivawem i navo|ewem onih op{tih osobina koje nazivamo crtama li~nosti. Dakle, crtama li~nosti mo`emo opisati jednu osobu, a mo`emo je upotrebiti za opis individualnih razlika me|u qudima. Kada opisujemo jednu osobu, mi koristimo one termine koji nam omogu}avaju da uka`emo na naj~e{}e na~ine wenog reagovawa, tj. tu doslednost u pona{awu mo`emo objasniti postojawem crta ili relativno trajnih i relativno op{tih osobina li~nosti. Prilikom kori{}ewa termina kojima se opisuje neka osoba polazi se od pretpostavke da kori{}eni termin obuhvata varijacije me|u qudima u rasponu od najmaweg do najve}eg. Stoga se ~esto uz oznake kvaliteta (inteligentan, agresivan, hrabar, po{ten i sl) dodaje i oznaka intenziteta (prose~no inteligentan, umereno agresivan i sl). Imaju}i to u vidu, pobornici teorije crta smatraju da su crte realiteti u li~nosti. Po Olportu, to su neuropsihi~ke strukture, tj. stabilizovani trgovi u nervnom sistemu nastali ponavqawem sli~nih reakcija u sli~nim situacijama. 938
Ve}ina psihologa koji koriste pojam “crte” za opisivawe li~nosti (Olport, Katel, Ajzenk) smatra da su crte osnov strukture i dinamike li~nosti. Crte ne samo {to obezbe|uju doslednost u pona{awu, nego i podsti~u li~nost na odre|enu aktivnost. Crte li~nosti mogu biti vi{e ili mawe uop{tene ili generalizovane (pod tim se podrazumeva obim aktivnosti, u kome se pojedina osobina ogleda). Neke se osobine manifestuju gotovo u svim osobinama pojedinaca, druge samo u ograni~enom broju postupaka, npr. nervoznost, samokontrola, manifestuju se gotovo u svim postupcima pojedinaca koji te osobine poseduju. Osobina istrajnosti, me|utim, ogleda}e se i kod onog pojedinca koji je poseduje samo onda kada bude postojala potreba da on produ`i neki posao uprkos neprijatnosti koju mu pri~iwava. – Crte li~nosti mogu biti vi{e ili mawe univerzalne, zato {to postoje odre|ene op{te qudske potrebe i karakteristike, jer svi qudi moraju re{avati odre|eni broj sli~nih problema, jer za sve qude, ili bar pripadnike odre|ene zajednice, postoje sli~ni uslovi u kojima ostvaruju postavqene ciqeve. Kad govorimo da su crte li~nosti mawe ili vi{e univerzalne, mislimo na to da se mogu na}i kod velikog broja pojedinaca. Potpuno univerzalne bile bi one koje bi bilo mogu}e na}i kod svih qudi, npr. razli~ite telesne osobine, visina ili te`ina, recimo. Crte li~nosti mogu biti razvijene u ve}em ili mawem stepenu, zato o wima mo`emo govoriti kao o dimenzijama li~nosti. (O wima se govori kao o veli~inama kojima na odre|eni na~in mo`emo meriti li~nost) Svaki jezik sadr`i nekoliko hiqada termina, kojima se ozna~avaju uop{tene osobine li~nosti, kojima je mogu}e upore|ivati pojedince me|usobno. Lew, marqiv, uporan, sebi~an, nagao, osetqiv i sl. – neki su od primera takvih termina kojima ozna~avamo crte li~nosti. Ovaj veliki broj termina, psiholozi poku{avaju da srede pre svega na dva na~ina: 1. Svo|ewem na ograni~en broj osnovnih osobina.... od kojih zavise i sa kojima su povezane mnoge druge osobine, i na~ine pona{awa. 2. Grupisawem u nekoliko kategorija ili vrsta crta.... a prema tome na koje se oblike pona{awa qudi odnose. (npr. mo`emo razlikovati: crte temperamenta, karaktera i sposobnosti) – Faktorska analiza crta li~nosti Svaka nauka nastoji da pojmovi koje koristi budu {to prirodniji i ekonomi~niji. Ovakve te`we su prisutne i u psihologiji li~nosti, pa je to poku{ano putem faktorske analize. Faktorska analiza je poseban ra~unski postupak koji omogu}ava izra~unavawe korelacije (stepena povezanosti) izme|u velikog broja podataka. Pomo}u we je mogu}e svesti veliki broj crta li~nosti na mawi broj me|usobno nevezanih faktora ili primarnih osobina ili crta, kako ih neki autori nazivaju. 939
Polaze}i od liste prideva kojima se ozna~avaju op{te osobine li~nosti, Katel R. je poku{ao da osobine koje se ozna~avaju tim brojnim nazivima, svede na najmawi broj. On prvo, na osnovu logi~ke analize uspeva da ih svede na 171 razli~itu osobinu. Koriste}i faktorsku analizu (izra~unavaju}i korelaciju svake osobine sa svakom drugom) dobija prvo 35 skupova (grozdova) osobina. To su, po Katelu, povr{inske ili sekundarne osobine, pa na osnovu wih, kod ve}eg broja ispitanika vr{i faktorsku analizu i dobija 12 faktora koje smatra osnovnim ili izvornim crtama li~nosti. Katel kasnije koriguje i dopuwuje broj faktora i dobija od 16 do 21. Za wihovo utvr|ivawe, Katel konstrui{e poseban instrument (“Upitnik za utvr|ivawe 16 faktora li~nosti). Ovih 16 faktora dolazi do izra`aja u slede}im osobinama: 1. faktor A – Otvoren (srda~an, spokojan) – Rezervisan (povu~en, kriti~an) 2. faktor B – Vi{e inteligentan (sposoban za apstraktno mi{qewe) – Mawe inteligentan (mawe sposoban za apstraktno mi{qewe) 3. faktor C – Emocionalno stabilan (prihvata realnost, hladnokrvan, ve}a snaga ega) – Podlo`an ose}awima (mawe emocionalno stabilan, lako se uzbu|uje, slabija snaga ega) 4. faktor E – Samosvestan (agresivan, nezavistan, uporan, dominantan) – Pokoran (blag, sublimisan) 5. faktor F – Bezbri`an (lakomislen, veseo, sklon zanosu) – Trezven (razborit, ozbiqan, }utqiv) 6. faktor G – Savestan (postojan, po{tuje propise, ja~i super ego) – Mawe savestan (sam sebi zakon, prelazi preko obaveza, slabiji super ego) 7. faktor H – Preduzimqiv (bez inhibicija, spontan) – Pla{qiv (suzdr`an, sku~en) 8. faktor I – Ne`an (zavisan, tra`i za{titu, osetqiv) – Grub (oslawa se na sebe, realisti~an) 9. faktor L – Sumwi~av (tvrdokoran, te{ko ga je prevariti) – Poverqiv (prilagodqiv, sve lako prihvata) 10. faktor M – Imaginativan (bez smisla za prakti~no, boem) – Prakti~an (bri`an, konvencionalan, zavisan od spoqne realnosti) 11. faktor N 940
– Prora~unat (ve{t, re~it i prodoran) – Iskren (prostodu{an, sentimentalan) 12. faktor O – Zabrinut (uznemiren, bri`an, sklon ose}awu krivice) – Spokojan (siguran, samopouzdan, miran) 13. faktor Q1 – Sklon eksperimentisawu (kriti~an, liberalan, radikalan) – Konzervativan (po{tuje utvr|ene ideje) 14. faktor Q2 – Dovoqan sam sebi (sklon da sam odlu~uje, domi{qat, samostalan) – Zavisan od grupe (oslowen na druge, slu{a druge) 15. faktor Q3 – Kontroli{e se (samodisciplinovan, jaka kontrola) – Oslowen na slu~aj (ne vodi ra~una o formi, neuredan, sledi svoje prohteve) 16. faktor Q – Napregnut (napet, razdra`qiv, visoka tenzija) – Relaksiran (miran, trom, nefrustriran, niska tenzija) Ovih 16 faktora ili osnovnih osobina mo`e biti razvijeno u razli~itom stepenu, od jedne krajnosti do druge. Zbog toga se o wima mo`e govoriti kao o dimenzijama li~nosti. Ako navedene faktore podvrgnemo daqoj faktorskoj analizi, dobi}emo (kako ka`e Katel) {est faktora drugog reda. Me|u wima su najva`nija dva, koji se mogu ozna~iti kao ekstravertnost i anksioznost, sindromne osobine koje navodi Ajzenk kao osnovne dimenzije li~nosti. Poznaju}i faktore li~nosti, mo`emo prikazati li~nost u celini i mo`emo re}i {ta je za pojedinu li~nost najva`nije. Me|utim, ako `elimo da li~nost prika`emo potpunije, ili da posebno osvetlimo neku odre|enu stranu pojedinca, mo`emo posebno ispitivati i prikazivati osobine temperamenta, posebno na~ine prilago|avawa (naro~ito li~ne probleme karakteristi~ne za pojedinu osobu). 1. Stavovi 1. 1. Pojam i struktura stava Li~nost se naj~e{}e prikazuje koriste}i pojam crta; me|utim, kada `elimo da utvrdimo i poka`emo odnos nekog dela stanovni{tva ili nekog pojedinca prema razli~itim dru{tvenim pitawima, psiholozi to ~ine tako {to utvr|uju kakve stavove ima prema tim pitawima. Stavove bi, dakle, najjednostavnije mogli da odredimo kao spremnost da se, bilo pozitivno, bilo negativno, reaguje na odre|ene objekte ili pojave. (npr. za onog ko je za prestanak rata, ka`emo da ima pozitivan stav prema ratu, a za onog ko je za rat, ka`emo da ima negativan stav prema ratu) Upravo po tome {to uvek ozna~avaju da li smo za ili protiv ne~ega, stavovi se i razlikuju od crta li~nosti, koje obi~no pokazuju na~in kako se neko pona{a. Od crta se stavovi razlikuju po tome {to su mawe op{ti i {to se javqaju u vezi sa mawim brojem situacija nego {to se javqaju crte. 941
Uop{te, da bi se boqe upoznala priroda stava, treba razumeti i neke wegove su{tinske karakteristike i to: 1. Stavovi predstavqaju dispozicije; {to zapravo zna~i da imaju svoju fiziolo{ko nervnu osnovu i da do izra`aja dolaze tada kada se te fiziolo{ke osnove aktiviraju (a tako je kada ~ovek do|e u dodir sa pojavama prema kojima ima stav). 2. Stavovi su ste~ene dispozicije i formiraju se na osnovu iskustva u toku `ivota. Na primer, qudi se ne ra|aju ni kao socijalisti, ni kao demokrate; niti se ra|aju kao rasisti ili kao antirasisti. Oni to postaju tako {to se kod wih formiraju odre|eni stavovi. Prema tome, stavovi su u ve}oj ili u mawoj meri i pokreta~ka snaga i motivi koji izazivaju postupke. Kona~no, stavovi su zapravo ona nit koja povezuje tri osnovne mentalne funkcije (saznajnu, emocionalnu i voqnu), te sve tri dolaze do izra`aja u stavu. (npr. negativan stav prema rasnoj diskriminaciji ukqu~uje odre|ena saznawa (da ima ni`ih i vi{ih rasa) i odre|ena ose}awa (kao {to je ose}awe nezadovoqstva kada uo~imo da postoji rasna diskriminacija), ali i odre|ene tendencije ka akciji (koji su zapravo stavovi prema dru{tveno va`nim pojavama i koji su mawe-vi{e izra`eni kod vi{e ~lanova nekog dru{tva). (Npr. socijalni stav bi bio stav prema pojedinim nacijama ili o pitawu pojedinih religija ili drugim dru{tvenim problemima..) Dakle, stavovi se ne razlikuju samo po tome da li su pozitivni ili negativni (za ili protiv); jer i pozitivni stavovi prema istoj pojavi, recimo prema potrebi za ukidawem rasne diskriminacije, razlikuju se kod razli~itih qudi. Oni se mogu razlikovati po ekstremnosti, po svojoj snazi, po svojoj izrazitosti ili otvorenosti, po doslednosti i po svom kognitivnom sadr`aju. 1. 2. Formirawe, delovawe i mewawe stavova Na formirawe stavova deluju razli~iti faktori, a svi se mogu svrstati u tri kategorije, i to: 1. Grupu ~ine faktori grupe kojoj pojedinac pripada i u okviru koje deluju shvatawa karakteristi~na za tu grupu. Dakle, kakve }e stavove pojedinac da zauzme prema razli~itim pojavama, zavisi pre svega od toga kojoj grupi pripada i kakvi se stavovi u woj zastupaju (tu naro~ito va`nu ulogu igra porodica, nacija ili nacionalna kultura, kao i klasna pripadnost). 2. Kategoriju faktora ~ini li~no iskustvo i informacije o pojavama prema kojima postoji stav. Premda na{i stavovi zavise od na{ih potreba, `eqa i interesa, i objektivno saznawe o pojavama ima uticaja na to kakav }e stav neko imati prema tim pojavama. Naime, prema teoriji kognitivne neuskla|enosti, qudi nesklad izme|u saznawa ose}aju kao izrazitu neugodnost i taj nesklad na wih deluje kao motiv koji pokre}e na aktivnost da se nesklad otkloni. Iako takvo nastojawe ne vodi uvek do ovladavawa objektivno vrednijih ~iwenica, to se ipak relativno ~esto de{ava. Ipak, doga|a se mnogo puta da 942
se nova saznawa (koja nisu u skladu sa stavovima i koja od ranije postoje) potiskuju iz svesti i da im se pridaje mawi zna~aj, ili da se tuma~e tako da bi se uskladile sa ranijim stavovima. Me|utim, to jako retko uspeva, pa nove ~iwenice dovode do novih stavova. 3. Kategoriju faktora ~ine motivi i crte li~nosti pojedinca. Naime, sasvim je sigurno da potrebe pojedinca i wegove mogu}nosti da ih zadovoqi, igraju va`nu ulogu u formirawu stavova (prema dru{tvenom sistemu u kojem dobro `ivi, ~ovek }e verovatno zauzeti pozitivan stav; a prema dru{tvenim ustanovama koje spre~avaju zadovoqewe wegovih potreba i ambicija, verovatno }e imati negativan stav). [to se delovawa stavova ti~e, treba znati da stavovi deluju i na ~ovekovo opa`awe, pam}ewe, mi{qewe, pa i na wegove postupke. Naime, ~ovek pokazuje sklonost da stvari opa`a i tuma~i u skladu sa svojim stavovima; pa }e tako neko ko ima pozitivan stav prema pripadnicima neke nacije da opa`a pre svega ono {to je kod pripadnika te nacije pozitivno i bi}e spreman da sve postupke pripadnika te nacije opa`a kao dobro i vredno. Drugim re~ima, stavovi pre svega uti~u na ~ovekove postupke i upravo zbog toga utvr|ivawem stavova mogu}e je predvideti i pona{awe qudi. Sa druge strane, mewawe stavova (uop{teno gledano) je dosta te{ko, a naro~ito te{ko kada su u pitawu predrasude... Razloga za to ima dosta, a neki od wih su: – selektivni karakter qudskog opa`awa i ose}awa, – namerno izbegavawe da se ~ovek upozna sa podacima i ~iwenicama koje su u suprotnosti sa wegovim stavovima, – `eqa qudi da wihovi stavovi budu u skladu sa stavovima grupe kojoj pripadaju, – kori{}ewe razli~itih odbrambenih mehanizama da bi umawili vrednost podataka koji su u suprotnosti sa wegovim stavovima, Me|utim, najbitniji uzrok {to se stavovi, a pogotovo predrasude, te{ko mewaju jeste wihov funkcionalni karakter. Naime, stavovi slu`e kao standardi koji omogu}avaju da ocewujemo razli~ite i brojne situacije i pojave. ^esto slu`e i za zadovoqavawe raznih `eqa i motiva (poput motiva za prihva}eno{}u od sredine ili motiva za samopo{tovawem). Kona~no i predrasude ~esto predstavqaju na~in ispoqavawa potisnute i nagomilane agresivnosti, a mnogo puta i za zadovoqewe dru{tveno neprihva}enih i osu|enih impulsa i `eqa. Po{to qudi ~esto koriste razli~ite odbrambene mehanizme da bi zadr`ali svoje stavove i postupke u skladu sa wima, oni ne negiraju takve informacije koje ih u tom smislu ugro`avaju, ali vr{e tzv. izolovawe podataka, navode}i da to va`i samo za neke kategorije qudi ili opet poja~avaju svoj pozitivan stav prema konkretnom pojmu. Iako se stavovi te{ko mewaju, to ipak ne zna~i da ih je nemogu}e promeniti... 943
Naime, promene stavova mogu}e je izazivati u razli~itim momentima (u na~elu onih istih faktora koji i izazivaju formirawe stavova), kao {to su prelazak iz jedne grupe u drugu grupu sa druga~ijim stavovima; ili pak promena li~ne situacije i obave{tewa o samim pojavama prema kojima postoji stav. 2. Vrednost Pojam vrednosti se u filozofiji tuma~i kao odre|eni ciq, regulativni princip, te`we ili ostvarewa eti~ke, saznajne, ili estetsko umetni~ke prirode. Psiholo{ka razmatrawa vrednosti ~esto po~iwu pitawem: ~emu one slu`e? Breik i Edkok su do{li do slede}ih pretpostavki: ^ovek ima potrebu da `ivi u predvidivoj sredini, tako da on kao pojedinac, grupa kojoj pripada i dru{tvo u kome `ivi mogu da se orijenti{u i smisaono urede svoje aktivnosti. Vrednosni sudovi nam poma`u da ne{to ozna~imo kao dobro, na osnovu ~ega dolazimo do uverewa da tome treba te`iti. Ono {to je oceweno kao lo{e treba izbegavati. Breik i Edkok ka`u, da su stavovi zapravo osnovni procesi ili sistemi pomo}u kojih pojedinac na osnovu vrednosti, ure|uje svoju sredinu i pona{awe. Dakle, zakqu~uju oni, ako su vrednosti mera pomo}u koje ure|ujemo sredinu u kojoj `ivimo, one su jasno povezane sa ~ovekovom potrebom za redom i sigurno{}u. U psihologiji se pojmom vrednosti ozna~avaju i dispozicije za odre|eno pona{awe i ciqevi ka kojima neka osoba te`i. Me|u definicijama vrednosti, naj~e{}e je navo|ena ona koju je predlo`io Roke~: vrednost je trajno verovawe da je specifi~an na~in pona{awa ili `ivqewa, dru{tveno ili li~no po`eqniji u odnosu na suprotni ili obrnuti na~in pona{awa ili `ivqewa. Razmatraju}i funkcije vrednosti, Roke~ smatra da su dve od posebnog zna~aja: 1. Vrednosti predstavqaju standarde koji rukovode na{im pona{awem. 2. Vrednost je izvor motivacije za pona{awe ka jednim ciqevima i izbegavawe drugih. Po{tovawe usvojenih standarda pona{awa potpoma`e na{e ose}awe samopo{tovawa, tako da je indirektno jedna od funkcija vrednosti vezana i za odr`awe samopo{tovawa i sa wim povezanog ose}awa sigurnosti. Roke~ navodi i dve bitne karakteristike vrednosti, i to: 1. Dispozicije usmerene na ostvarivawe ciqeva koji su po`eqni i vredni za ~oveka; 2. Dispozicije koje imaju centralno mesto u strukturi li~nosti. Sa druge strane, Olport je, polaze}i od filozofsko antropolo{kih razmatrawa, predlo`io klasifikaciju ~iji osnov ~ine {ire vrednosne kategorije koje su ozna~ene pojmom vrednosne orijentacije. Ova klasifikacija je zasnovana na shvatawu da svaka jedinka poseduje neku vrstu jedinstvene filozofije `ivota (dominantnu vrednost) koja uobli~ava i struktuira celokupnu li~nost. 944
“Idealni” tipovi vrednosti, po ovoj klasifikaciji, su: – Teoretski... kod osoba koje pripadaju ovom tipu preovla|uje interesovawe za otkrivawe istine. Nastoje da posmatraju i da rezonuju. Glavni `ivotni ciq kod ovih osoba je ~esto vezan za sre|ivawe i sistematizaciju znawa. – Ekonomski... kod osoba koje pripadaju ovom tipu preovla|uje interesovawe za ono {to je korisno. Usmerene su i posebno motivisane za sticawe materijalnih dobara. Veruju u praksu vi{e no u teoriju, u korisno pre no u estetsko. – Estetski... kod osoba iz ove vrednosne grupe preovla|uje interesovawe za oblik i sklad. Veruju da je lepota najvi{a istina i svaki do`ivqaj prosu|uju prema wegovoj estetskoj dimenziji. – Dru{tveni... kod osoba koje pripadaju ovom tipu preovla|uje interes za qude i qubav prema qudima. Imaju veoma razvijen interes za potrebe drugih. Kod wih preovla|uje emocionalna toplina u odnosima sa drugim qudima i humanisti~ka uverewa. – Politi~ki... kod osoba sa ovom vrednosnom orijentacijom preovla|uje interesovawe za vla{}u. Bilo da je re~ o politici ili pak o drugim delatnostima, osnovni ciq im je uticawe na qude i doga|aje i postizawe kontrole nad wima. – Religijski... kod osoba iz ove grupe preovla|uje interesovawe za shvatawe jedinstva univerzuma. Ove osobe su zainteresovane za misti~ne do`ivqaje i u svakoj pojavi tra`e ono {to je u woj bo`ansko. Me|utim, Olport je naveo i brojne nedostatke ove klasifikacije. Pre svega, on ka`e da ova klasifikacija nije dovoqna da pokrije sve ono ka ~emu qudi te`e, kao i da vrednosti iz ove klasifikacije predstavqaju jedan idealizovan izbor koji opisuje te`we ograni~enog dru{tvenog sloja, prete`no onog obrazovanijeg. Pored Olportove tipologije, popularna je i Morisova skala vrednosti, koja je izvedena iz tipi~nih na~ina `ivqewa. Moris je predlo`io 13 na~ina `ivqewa, ali je skalu mogu}e svesti na 3 osnovne vrednosti i to: 1. Dionizijsku... koju karakteri{e intenzivna `eqa za prijatno{}u i zadovoqstvom. 2. Prometejsku... u ~ijoj je osnovi radoznalost i te`wa da se mewa svet i upravqa wime. 3. Budisti~ku... koju karakteri{e sposobnost za samokontrolu i potiskivawe `eqa. Ukratko, vrednosti su, po Morisu, pod uticajem dru{tvenih faktora, a posebno dru{tvenog polo`aja i obrazovawa. 3. Agresivnost Agresivnost je va`an socijalni motiv koji se manifestuje u sklonosti i zadovoqstvu u tome da se napadnu drugi qudi, fizi~ki ili verbalno, i u te`wi da se nanose razne vrste {tete drugima. Ima autora koji smatraju da je agresivnost ne samo jedan od bitnih qudskih motiva, ve} i da je uro|en motiv. Oni to obrazla`u tvrdwom da oduvek me|u qudima postoje sukobi i ratovi. 945
Zastupnici ove teorije tvrde da su ratovi u prirodi qudi i da su neizbe`ni, kao i da je verovawe u mogu}nost trajnog mira iluzija. Mnogi psiholozi zastupaju suprotno mi{qewe, pa ka`u da agresivnost i borbenost u odnosima vi{e predstavqaju u dru{tvu nau~en na~in zadovoqavawa motiva, nego samostalan motiv. Oni ukazuju da primitivni oblici besa, koji su povezani sa agresijom i javqaju se na de~ijem uzrastu, mogu biti nenau~eni, ali su zato namerni agresivni akti socijalizovane osobe nau~eni. Klini~ko iskustvo ukazuje da je javqawe agresije pra}eno napeto{}u, a da tenzija opada u momentu kada agresivni akt bude ispoqen. 3.1. Izvori agresivnosti Agresivnost je zaista ~esta karakteristika pona{awa qudi, a brojni su i oblici wenog ispoqavawa. Me|utim, kada je re~ o agresivnosti treba razlikovati motivisanu agresiju od agresivnog reagovawa na napad, ili na ometawe zadovoqewa motiva. Agresivnost se prirodno javqa kao reakcija kad nas neko ugrozi, napadne fizi~ki ili povredi na{u li~nost ili pak ako omalova`i na{u vrednost. Javqa se ~esto i kao posledica ometawa zadovoqewa razli~itih motiva i ako prema istra`ivawima, i nije redovna posledica takvog ometawa. Ona se javqa kao reakcija na ometawe zadovoqewa motiva pre svega pod odre|enim uslovima. Dva takva uslova su: 1. Kad ocewujemo da zadovoqewu na{ih motiva smeta neka druga osoba postupaju}i nepravedno i samovoqno prema nama. 2. Kada se agresivnim pona{awem uspeva otkloniti smetwa zadovoqewu motiva. Bilo je dosta napora u utvr|ivawu uslova pod kojima dolazi do razvoja agresivnosti, kao i uslova koji doprinose wenom suzbijawu. Ispitivawa pokazuju da stepen agresije zavisi mnogo od vaspitawa deteta i od reagovawa sredine na ispoqenu agresivnost. Psiholozi ka`u da trpeqivost prema manifestovawu agresivnosti dovodi do wenog razvijawa. ^esto se razvija na osnovu podra`avawa pona{awa odraslih: npr. ako otac u svom pona{awu ispoqava agresivnost, verovatno }e i dete prihvatiti takav oblik pona{awa kao svoj. Ispitivawa pokazuju da }e se javiti ve}a agresivnost, kada osoba veruje da za agresiju ne}e biti ka`wena. Uo~eno je da ako u sredini u kojoj `ivi pojedinac postoji tolerancija prema agresivnim izgredima i da se ona blago ili nikako ne ka`wava, to verovatno doprinosi razvijawu agresivnosti. Brojni su i oblici u kojima se agresija ispoqava, pa je zato ote`an i odgovor na pitawe o prirodi, tj. o izvorima agresivnosti. Neosporno je da je agresivna osoba ona koja namerno povredi drugoga, verbalno ili fizi~ki. Me|utim, agresivna je i ona osoba koja namerava da nekoga povredi, pa zbog sticaja okolnosti (prisustva osobe pred kojom `eli da se prika`e u dobrom svetlu, ili koje se pla{i) odustane od te namere. Agresivna je i osoba koja je preterano emocionalno razdra`qiva, pa na najmawi povod reaguje besom i ako nije imala nameru da nekoga povredi. 946
Psihijatrijska istra`ivawa pokazuju da je i zapla{ena osoba potencijalno veoma agresivna (mogu}e je ~ak i ubistvo zbog precewene opasnosti koje je izazvao strah). Jedno od pitawa koje se naj~e{}e postavqa u raspravama o agresivnosti je pitawe o nagonskoj prirodi agresivnosti. Mogu}e obja{wewe izvora agresivnosti jeste da u ~oveku, kao i u `ivotiwama, postoji jedan fiziolo{ki mehanizam ~ije nadra`ivawe dovodi, kako do subjektivne qutwe, tako i do fiziolo{kih promena koje pripremaju organizam za borbu. Ovaj mehanizam se lako stavqa u pokret, a kao i ostale emocionalne reakcije, nepromenqiv je i u tom pogledu je instinktivan. I bol i strah i bes dovode do telesnih promena koje su sli~ne kod ve}ine qudi. Javqawe besa prati ubrzani puls i pove}an krvni pritisak, poja~ana cirkulacija krvi i poja~ana koli~ina glukoze u krvi. Brojna su istra`ivawa i klini~ko iskustvo koje pokazuju da bes umawuje i ~ulnu osetqivost, pa su zabele`eni primeri da su qudi u stawu razjarenosti bili u stawu da podnesu jako te{ke povrede a da ne osete bol. U osnovi agresije je fiziolo{ki mehanizam. Prema Storu, do agresije ne dolazi zbog uro|enosti, naprotiv, ona nije refleks koji se gasi kad prestane opasnost, ve} lanac slo`enih fiziolo{kih promena koji jednom aktiviran, traje dovoqno dugo da odr`i telo u borbi ili nekoj drugoj napornoj aktivnosti. 4. Mi{qewe i govor 4. 1. Mi{qewe Mi{qewe je oblik adaptivnog pona{awa pomo}u koga uvi|amo odnose i veze me|u pojmovima, a {to nije dato opa`ajima i wihovim reprodukcijama. Sposobnosti mi{qewa mo`emo zahvaliti {to smo u stawu da proveravamo i ocewujemo ispravnost na{ih opa`aja i wihovih reprodukcija, da donosimo sudove o pojavama i stvarima, da otkrivamo novo {to nam je do tada bilo nepoznato i {to mo`emo da predvi|amo budu}a zbivawa. Za ~oveka je mi{qewe karakteristi~na mentalna aktivnost, jer on retko ostaje na onome {to mu pru`aju ~ulni podaci, pa redovno ocewuje ono {to opa`a. Ina~e, to je redovna i veoma slo`ena aktivnost koja ~oveku omogu}ava da vr{i {iroka uop{tavawa i da stvara slo`ene i apstraktne pojmove. Polazna ~iwenica u misaonom procesu je postojawe odre|enog zadatka. Prva etapa koja sledi iza postavqenog zadatka, ne svodi se na neposredno reagovawe na problem, ve} na odlagawe reagovawa. ^ovek se prvo orijenti{e, poku{avaju}i da shvati problem koji treba da re{ava, analizira komponente koje ~ini postavqeni zadatak, izdvaja najbitnije delove i me|usobno ih poredi. Druga etapa u procesu mi{qewa je odabirawe jednog od mogu}ih puteva za re{avawe problema. Nakon re{ewa zadatka ide pore|ewe dobijenog rezultata sa polaznim uslovima zadatka, pa ako je rezultat povoqan, misaoni akt se prekida, a ako je nezadovoqavaju}, misaoni proces se nastavqa do zadovoqavaju}eg re{ewa ili do odustajawa od re{avawa problema. 947
Su{tina mi{qewa je u utvr|ivawu odnosa i veza me|u pojavama odre|ewa ovog procesa: – mi{qewe je usmereno operisawe znacima ili simbolima koje omogu}uje uvi|awe odnosa. – to je determinisan tok ideja sa simboli~kom sadr`inom, podstaknut problemom ili zadatkom, a koji vodi ka re{ewu. – to je svaki proces ili aktivnost koja nije dominantno opa`awe, a kojom ~ovek razume neki objekat ili aspekt situacije. Su{tina mi{qewa je u tome da ~ovek poku{ava da aktivno otkrije unutra{wu povezanost me|u elementima problema kako bi ga razre{io ili da bi saznao su{tinu objektivnih ~iwenica do kojih je do{ao jednostavnijim mentalnim funkcijama, kao {to su opa`awe, u~ewe i pam}ewe. Dakle, mi{qewe je simboli~ka aktivnost. Saznawa koja se otkrivaju mi{qewem nikada nisu neposredno data. Do wih se dolazi uvi|awem. Misaona aktivnost je svrsishodna, tj. usmerena je ka ciqu koji omogu}ava zadovoqewe neke ~ovekove potrebe, pa je samim tim i adaptivna aktivnost. Wegov zna~aj posebno dolazi do izra`aja u procesu prilago|avawa, kada re{ewe problema (va`nog za ~oveka) nije sadr`ano u ranijem iskustvu, a ne mo`e se do wega do}i ni neposrednim opa`awem. Mi{qewe omogu}uje analizirawe klase pojava ili predmeta, da se odbace nebitne karakteristike jedinica klase, da utvrdi i uop{ti bitno. Mi{qewe omogu}ava i predvi|a zbivwa (uop{tavawem ranijeg iskustva i drugim slo`enim mentalnim radwama). U misaonom procesu se koristimo simbolima, ali i do wih dolazimo mi{qewem. Ina~e, simboli su stimulusi koji se koriste kao zamena ili predstava za konkretne predmete ili pojave. Tokom mi{qewa se tako uspostavqa veza izme|u pro{log u~ewa i sada{weg pona{awa. Naime, postoji prelaz izme|u re{avawa problema kao najvi{eg oblika u~ewa i jednostavnih oblika u~ewa. Tri su karakteristike bitne u procesu mi{qewa, i to: 1. Operisawe simbolima ili znacima... va`nost simbola je zasnovana na ~iwenici da oni sadr`e bitne karakteristike objekata koji ~ine pojmovni skup. Po{to je u mi{qewu najbitnije uvi|awe odnosa me|u objektima ili wihovim karakteristikama, bez svo|ewa na najmawi mogu}i broj bitnih obele`ja tih objekata nije mogu}e uvi|awe odnosa. 2. Usmerenost procesa... Zavisno od problema koji se re{ava i izabranog na~ina za wegovo re{ewe, aktiviraju se ona misaona sredstva (predstave, pojmovi i znawa o problemu) koja su od zna~aja za wegovo re{avawe. Proces kojim se selektuju misaona sredstva je u osnovi usmerenosti mi{qewa i kada se izaberu misaona sredstva nije nu`no ispitati sve relacije. U strategiji re{ewa problema koristi se (namerno ili nenamerno) probabilisti~ka logika, tj. primewuju se ranije nau~eni principi na re{avawe novog problema i pri tom se polazi od pretpostavke da je neka relacija verovat948
niji put za re{ewe problema od neke druge. Tek ako se on ne re{i kori{}ewem najverovatnijih pretpostavki, ispituju se mawe verovatne relacije. 3. Uvi|awe odnosa.... Slu`i za utvr|ewe identiteta posmatrane pojave (da ne{to jeste ili nije) i za utvr|ivawe sli~nosti i razlika dva objekta ili vi{e jedinica neke klase, tj. utvr|uju se uzro~no-posledi~ni odnosi. Naj~e{}a gre{ka u uvi|awu odnosa je vezana za utvr|ivawe uzro~no-posledi~nih odnosa. Naime, ~esto se dve pojave javqaju istovremeno, a da me|u wima nema uzro~no-posledi~ne veze. Dakle, mi{qewe je usmereno operisawe znacima ili simbolima pomo}u kojih se uvi|aju odnosi. 4. 2. Vrste mi{qewa Mi{qewe mo`emo klasifikovati na nekoliko na~ina, a jedna od mogu}ih podela je prema vrsti simbola, korisnosti produkata i stepenu realisti~nosti. S obzirom na vrstu simbola mo`emo razlikovati konkretno nasuprot apstraktnom mi{qewu. Konkretno mi{qewe obuhvata misaone procese u kojima se onaj ko re{ava problem koristi prete`no konkretnim elementima neke situacije (opa`awima i predstavama). Apstraktno mi{qewe je oblik mi{qewa u kome se elementi kojima se re{ava problem nisu u opa`ajnom poqu, a ni u obliku konkretnih predstava, ve} se kao osnovna sredstva za re{ewe problema koriste simboli. Me|utim, ako za klasifikaciju koristimo vrednost, ili korisnost rezultata misaone delatnosti, mo`emo govoriti o produktivnom i neproduktivnom mi{qewu. Produktivno mi{qewe... je ono mi{qewe kada se dolazi do rezultata koji imaju op{ti zna~aj za potrebe sredine u kojoj ~ovek `ivi. Neproduktivno mi{qewe je termin kojim se ozna~ava rezultat koji nije od prakti~nog zna~aja, ni za pojedinca ni za {iru zajednicu. Prema stepenu realizma, mi{qewe se deli na realisti~no i imaginativno. Realisti~no je misaoni proces kojim se re{avaju stvarni `ivotni problemi, u kome su elementi za re{ewe problema jasno odre|eni u vremenu i prostoru. Imaginativno se odvija kada se u proces mi{qewa ukqu~uju logika i `eqe i kada se namerno odstupa od realnosti. 4. 3. Mi{qewe i govor Predstave koje koristimo u procesu mi{qewa su naj~e{}e govorne predstave, i to: ili vizuelne (kao {to su predstave napisanih re~i) ili auditivne, ili kinestetske. Problem o kome razmi{qamo redovno formuli{emo re~ima, kao {to su i pojmovi kojima operi{emo pri mi{qewu i koji su najva`nije sredstvo mi{qewa, isto tako redovno izra`eni re~ima. Neki ~ak mi{qewe svode i na govor, navode}i da je ono zapravo unutra{wi, bezglasni govor i nazivaju ga verbalno pona{awe. 949
Zbog povezanosti mi{qewa i govora, mnogi su istra`iva~i prou~avali proces mi{qewa, prvenstveno prou~avaju}i govor. Uticaj govora na mi{qewe pokazuju antropolo{ka ispitivawa. Naime, kod naroda kod kojih postoji vi{e re~i za ozna~avawe nekih pojava, vi{e }e razlika biti uo~eno me|u tim pojavama. Uska povezanost izme|u mi{qewa i govora postoji pre svega jer je govor redovni oblik misli, forma u kojoj se misao izra`ava. Nesposobnost za jasno izra`avawe ukazuje na to da ni misao nije bila jasna, pa se razvojem jasno}e izra`avawa razvija i kultura govora, i poma`e se u razvoju jasno}e misli. Ipak, ova veza ne zna~i da su mi{qewe i govor isto i da se misao mo`e svesti na govor. Naprotiv, oni nisu isto, a to pokazuje i ~iwenica da se ista misao mo`e izraziti razli~itim re~ima. Tu su i razlike izme|u saop{tenog govora i unutra{weg govora. Unutra{wi govor je u nepotpunim re~enicama, on ~esto sadr`i samo neke re~i koje nam slu`e kao osnova za razvijawe mi{qewa. Dakle, govor se posmatra kao sredstvo komunikacije, tj. kao slo`ena forma svesne delatnosti u kojoj u~estvuje subjekt koji formuli{e verbalni iskaz sa jedne i subjekt koji ga opa`a sa druge strane. Re~ je naj~e{}i oblik u kome se ispoqava simbolizam mi{qewa. Su{tinska karakteristika re~i je weno zna~ewe, a to je istovremeno i govor i mi{qewe i predstavqa jedinicu govornog mi{qewa. Da bi se sporazumeli sa drugima, nu`no je da izgovorena re~ ima isto zna~ewe za sagovornike; pa sporazumevawe biva op{tewe izme|u ranije uo~enih znakova iskazanih re~ima, ali se istovremeno tokom sporazumevawa razvija i zna~ewe re~i. Tada se re~i organizuju u sintagme (grupe re~i koje zovemo re~enica) govorom se analizira i uop{tava dolazni podatak sa jedne i formuli{u uslovi i zakqu~ci sa druge strane. Da bi se shvatilo zna~ewe cele re~enice, prvi uslov dekodirawa tako slo`enog verbalnog izraza je zadr`avawe svih wegovih elemenata u pam}ewu. Ako pojedina~ne re~i nisu razumqive, ceo iskaz je nerazumqiv. *** Na taj na~in, optu`eni }e biti uveden u stawe hipertimije koje }e uslediti nakon naru{avawa endokrinog aparata... Takvo stawe }e biti izazvano emotivnim reakcijama optu`enog na neprijateqske dra`i iz wegove okoline (prevodi poruka suda i sudijske reakcije na wegove verbalne poruke... koje }e sa vremenom biti sve konfliktnije); ali i usled vlastitog poreme}aja opa`awa (do ~ega }e do}i usled sudijskih odora i nekorektnog prevoda). Sve to }e imati i nepovoqne uticaje na samu odbranu optu`enog, i to ne samo zbog nekorektnog prevoda i hipertimije optu`enog, ve} i zbog naru{enog procesa mi{qewa... Naime, samo su|ewe za ~oveka je prili~no stresna situacija; u konkretnom slu~aju, optere}ena prevodom na hrvatskom i neprikladnim odorama; plus priliv velikog broja informacija, informativnih poruka, signala iz 950
op{te okoline (gotovo arene); plus faktori iz unutra{weg horizonta optu`enovog... Na osnovu svih tih poruka, vode}i ra~una da je mi{qewe operacionalizovano ~ovekovom li~no{}u i individualnim vrednosnim sistemom (koji je duboko suprotstavqen sudijinom i prevodio~evom), optu`eni je u stalnoj opasnosti od dono{ewa pogre{nog misaonog suda, od deformacije rasu|ivawa, mo`da ~ak i od sumanutih reakcija... Na taj na~in optu`enom }e biti ote`ano logi~no povezivawe ideja i premisa s ciqem utvr|ivawa ili poricawa nekog odnosa; a wegovo emotivno stawe }e zamagliti dijalekti~ku logiku, realitete i o~iglednost... Jednom re~ju, mi{qewe }e biti optere}eno afektima (bi}e katativno). Drugim re~ima sudski proces ima inter i intrapersonalnu komponentu akta i procesa komunikacije i predstavqa simboli~ki sistem koji je utemeqen na nasle|enim, biolo{kim i kulturolo{kim osnovama wegovih u~esnika. Prema tome to je kru`ni proces u kome tu`ila{tvo i sud obrazuju poruku u vezi sa referentom (navodnim zlo~inom), konstrui{u je i stavqaju je u kanal prenosa (ali ne direktno, ve} preko prevodioca kao posrednika) i {aqu je na {iroko podru~je objekata. Ta poruka se sastoji iz tri komponente (vizuelnog, verbalnog i taktilnokinestetskog stimulusa koje ina~e prima i dekodira simultano, kao celinu). Po{to je proces dekodirawa i enkodirawa poruke odre|en nasle|enim, biolo{kim i kultorolo{kim elementima, sasvim je izvesno da }e i sama poruka pretrpeti odre|ene distorzije, mo`da ~ak i u fizi~kom pogledu. Dakle, ako sud nije obi~na politi~ka farsa, on mora uzeti u obzir slo`enost procesa intra i interpersonalne komunikacije koji }e ukqu~ivati: selekciju poruke koju treba poslati, medijum prenosa... Zato moraju uzeti u obzir razli~ite stavove optu`enog i moraju predvideti distorzije poruke koje usled toga mogu nastati (bilo na psiholo{kom, bilo na morfolo{kom planu); kao i interakciju samih u~esnika u toj komunikaciji kod oda{iqawa, prijema, interpretacije poruke i reakcije na wu; Shodno tome fenomen komunikacije uop{te, pa i ove tokom sudskog procesa, ima tri osnovna pravila: 1. U~esnici u procesu komunikacije upotrebqavaju sve senzorne sisteme, a me|u wima postoji hijerarhija pona{awa (tonus pa`we nije fiksiran samo za jedan stimulus, verbalni ili vizuelni, ve} je promenqiv); 2. Odre|eni senzorni putevi imaju diferencirano komunikativno zna~ewe (ne samo kod razli~itih qudi, nego i kod iste osobe u razli~itim periodima); 3. Priroda komunikativne poruke (u {irem smislu) odre|uje senzorni kanal prijema; pa }e nerazumqiv verbalni stimulus jo{ vi{e poja~ati vizuelni... U tom kontekstu, nekorektno morfolo{ko enkodirawe od strane prevodioca }e verbalni stimulus u~initi nerazumqivim. Zato }e vizuelni stimulus dobiti ve}i zna~aj, pa }e sudijske odore (zbog negativne konotaci951
je u svesti optu`enog) celoj poruci dati negativnu, prete}u i neprijateqsku konotaciju u svesti optu`enog... Takva poruka }e, u zavisnosti od svoje dinamike i snage, uslovqavati i napetost u samom kontekstu komunikativnog spajawa; uslovqavaju}i emotivne reakcije optu`enog... S vremenom, takva op{ta okolina }e prouzrokovati hipertimiju optu`enog, ote`a}e procese opa`awa i mi{qewa i onemogu}iti odbranu optu`enom! Zbog svega toga, pona{awe optu`enog }e biti nervozno i agresivno, {to }e sud (a i javnost) shvatati kao negativan fidbek na samu poruku. Naime, sudije ne}e mo}i da vide kako je optu`eni protuma~io poruku koju su mu poslali (oni sami, tu`ilac ili svedok); ali }e videti wegovo pona{awe, koje u stvarnosti ne}e biti odgovor na wihovu poruku u izvornom smislu, ve} }e biti uslovqeno prethodnim nekorektnostima. Takav agresivan i negativan stav optu`enog }e, tokom procesa, i kod samih sudija prouzrokovati neprijateqski stav prema optu`enom (kao logi~an i uro|en odgovor na agresiju); pa }e ceo proces li~iti na konflikt dobra (kako svetska javnost, naivno, gleda MKSJ) i zla (kako vide Srbe danas). Na taj na~in, tvorci MKSJ tipuju na predrasude koje }e strane u procesu ste}i tokom su|ewa (ili ih ve} imaju); gde }e optu`enog prisiliti (indirektno, preko izgleda sudija i prevoda) na pona{awe koje }e javnost tuma~iti kao intenzivne, logi~no neosnovane i izrazito negativne stavove prema hrvatskoj naciji (i ostalim nacijama), i religiji... Ciq ha{kih manipulatora Ciq je da, na ve} izgra|enim predrasudama o Srbima, izazovu optu`enog da: 1. Odreaguje negativno na odre|ene dra`i (pre svega na neku naciju ili versku organizaciju) 2. Da wegovu reakciju u~ine {to intezivnijom u emocionalnom smislu Pri tome, ra~unaju s tim da }e i budu}e reagovawe svetske javnosti biti potkrepqeno prethodnim predrasudama... Te da }e tako izgraditi negativan, verovatno neprijateqski odnos prema srpskom narodu (bilo da su stavovi Srba u vezi nekog referenta, u stvarnosti, pozitivni ili negativni). Na taj na~in }e srpske `rtve i zlo~ini nad Srbima biti nipoda{tavani, nepriznati i zaboravqeni. Jednom formirane, te predrasude }e se uporno odr`avati i sna`no }e uticati na mi{qewe i delovawe prema Srbima! – Tri su momenta koja }e uticati na wihovo odr`avawe, kada jednom budu formirane: 1. Ekonomska korist... koju predrasuda obe}ava onim dr`avama koje ih imaju i koje }e budza{to koristiti dobra zemaqa koje se eksploati{u u ovoj eri neoimperijalizma. 2. Predrasude zadovoqavaju qudski motiv za presti`om... {to neoimperijalistima daje mogu}nost da kontroli{u svoje nezadovoqno stanovni{tvo (“i od goreg ima gore”). 3. One su ventil za pra`wewe nezadovoqstva i nagomilane agresivnosti... a po{to agresija ~esto ne mo`e da se prazni na onome ko ju je izazvao, 952
jer to mo`e biti opasno i {tetno po pojedinca, ta agresija }e se upraviti prema grupi qudi koji ne mogu da reaguju. Dakle, ciq ha{kih manipulatora je zapravo racionalizacija predrasude o Srbima kao genocidnom narodu; stvorene decenijskim medijskim ratom protiv Srba. 1. Zadatak MKSJ je da opravda one dr`ave i vlade koje su podr`avale separatizam i secesiju. 2. Da prika`u svetu kako je `rtva komunizma branila komunizam; a da su wegovi uvoznici (Slovenci i Hrvati) bili zato~enici komunizma i glavni antikomunisti. Da poka`u da su Srbi, koji su bili gubitnici u Jugoslaviji, ne samo branili tu istu Jugoslaviju, ve} da su istovremeno (brane}i je), bili i glavni krivci za wenu tragediju. 3. Da poka`u svetskoj javnosti da su Srbi ti koji su pripremali i zapo~eli rat. 4. I kona~no, da samim Srbima (potomcima onih koji su pre{li golgotu Albanije i pre`iveli pakao Jasenovca) nametnu kompleks krivice i inferiornosti. Na taj na~in ha{ki manipulatori treba da sakriju ulogu velikih zapadnih sila u potpirivawu vatre gra|anskog rata u kojem je izgorela velika iluzija Titove Jugoslavije (te prevare, u kojoj je sistematski razbijano srpsko nacionalno bi}e; te opsenarske tvorevine u kojoj je ~ere~eno srpsko nacionalno telo). Paralelno sa ha{kom fabrikom falsifikata, Srbi opet dobijaju nove opsenare... Umesto internacionalnih crva, srpsko nacionalno bi}e danas nagrizaju mondijalisti~ki. Wihov zadatak je da u~vrste ha{ke falsifikate, ostaviv{i {kolu bez kompasa, privredu u haosu, a kulturu i veru u grehu i narod srpski u `rvwu... Ha{ki falsifikati i izdajni~ka vlada sa jedne, a sekte i du{ebri`nici za qudska prava (poput Nata{e Kandi} i Sowe Biserko) sa druge strane, treba da racionalizuju predrasude savremenog sveta o Srbima. Oni nastoje da za neopravdane stavove i postupke neoimperijalisti~kih mo}nika iskonstrui{u neki prihvatqivi razlog sa kojim }e pravdati predrasude o Srbima. Su|ewe |eneralu \or|u \uki}u, pukovniku Veselinu [qivan~aninu, gospodinu Milo{evi}u, dr Vojislavu [e{equ i ostalim Srbima, samo je poku{aj onih koji su silovali istoriju, da pribave mnogo razli~itih razloga i argumenata za postojawe predrasuda koje su sami formirali. Na taj na~in, racionalizovanim (ali ne i racionalnim) argumentima, oni pravdaju, i pred sobom i pred ostalima, svoje predrasude i wima diktirano pona{awe. – Mala Srbija je samo jedan od zalogaja na trpezi neoimperijalista, za koje je batina jedini argument; a la` jedina istina. Da, za ovu tvrdwu ima mnogo dokaza u skorijoj pro{losti, pa se na wima ne}emo posebno zadr`avati. 953
Me|utim, kao ilustraciju ove tvrdwe, osvrnu}emo se na~as na skora{wu agresiju na Irak! Ko se danas potresa zbog toga {to se u Engleskoj ubio (ubijen) ~ovek ~iji je izve{taj o hemijskom oru`ju u Iraku falsifikovan, da bi se opravdala agresija u kojoj je uni{tena ira~ka dr`ava? Niko! Predrasude imaju jak uticaj na mi{qewe i akciju ~oveka; jer su uz wih vezane i intenzivne emocije; zbog velikog broja li~nih razloga za odr`awe predrasuda, one imaju jo{ ja~e dejstvo na mi{qewe i akcije qudi. Profesor Smiqa Avramov u kwizi “Trilaterala” ukazuje na odre|ene tajne (ili polutajne) organizacije, koje u ime velikog kapitala kroje svetsku politiku... Tako citira italijanskog teoreti~ara Antona Gram{ija koji razobli~ava zabludu svetske javnosti da se putem ve}inskog glasawa kreira politika i da glas svih bira~a ima istu te`inu... . Gram{i ka`e: “Numeri~ki izraz glasova bira~a samo je instrumentalna vrednost kojom se meri dubina ube|ivawa i {irina prihvatawa ideja formulisanih od strane jedne aktivne elitisti~ke mawine, ili samo nekoliko pojedinaca. Ideje i misaone konstrukcije ne ra|aju se spontano u duhu pojedinca. One imaju svoj centar formirawa, zna~ewa i ube|ivawa, a brojawe glasova je samo zavr{na ceremonija jednog dugog procesa. Ha{ki manipulatori stvaraju predrasude falsifikuju}i istinu. – Presude ha{kih sudija treba da opravdaju “tomahavke” i tone eksploziva izba~enog na neposlu{ne i one koji se drznu da se brane... – Treba da opravdaju pojam “zona zabrawenog leta” koji je nepoznat me|unarodnom ratnom pravu i koji omogu}ava NATO-u da uni{tava sve do temeqa... – Da opravdaju teroristi~ke akcije protiv suverenih zemaqa, koje su zbog ko zna ~ega, postale meta. I upravo tu, predrasude imaju presudnu ulogu. Naime, po{to su predrasude negativni i neprijateqski odnos prema grupama i nacijama; one su izuzetno dru{tveno opasne pojave. I to ne samo zato {to ote`avaju `ivot onim grupama prema kojima predrasude postoje; ve} su i pogodna osnova za izazivawe budu}ih sporova i sukoba me|u qudima. Prema tome, one se zato i koriste kao sredstvo za zao{travawe odnosa i izazivawe sukoba i ratova. Dakle, ha{ki manipulatori falsifikuju istoriju, stvaraju}i predrasude za neki budu}i sukob; kome }e prethoditi priprema javnog mwewa (satanizovawem protivnika); nakon ~ega }e uslediti progla{ewe zone zabrane leta u kojoj }e NATO, iz daqine, uni{titi vojne potencijale neprijateqa; zatim }e po~eti ofanzivna dejstva (ako je protivnik ba{ `ilav), opet iz daqine, uz sadejstvo sa jednom iz lokalnih grupa (koja ima ulogu `rtve); i kona~no ~etvrta faza, rekonstrukcija razorene zemqe, koja je poverena transnacionalnim kompanijama i nesmetano kori{}ewe prirodnih resursa. Sve to uz zloupotrebu UN; i neki novi tribunal koji }e sve to opet da falsifikuje i da od `rtava napravi krivce! – Posledwe godine 20. veka ukazuju na to da je do{lo do privatizacije ratova... Treba se setiti pada Republike Srpske Krajine. Naime; izvesne transnacionalne kompanije su osnovale specijalnu organizaciju “Military Pro954
fessional Resource Inc” (MPRI)a koja obu~ava pojedine grupe za tajne operacije. Preko tih grupa SAD zadovoqava svoje geostrate{ke interese, bez upotrebe svoje armije. O toj grupi, prof. Avramov ka`e: “... U ovoj organizaciji zaposlene su visoke vojne figure, kao {to su general Karl Vuono, koji je komandovao invazijom na Panamu; general Ed Souster, ranije direktor Vojne obave{tajne agencije (DIA); general Frederik Kroesen, biv{i komandant ameri~ke armije u Evropi...”(str. 95) – Prema prof. Avramov, na Balkanu je ova grupa u{la u projekat vredan 400 miliona dolara, ~iji je ciq bio uni{tewe Srba zapadno od Drine i Dunava. Da li je i u kojoj meri wihov ciq ostvaren, pitawe je koje zahteva svestrana i multidisciplinarna istra`ivawa. Me|utim, autori ovog rada imaju skromnije ambicije, pa }e se zadovoqiti ukazivawem na fenomene koji se zata{kavaju u MKSJ u Hagu. MPRI je obu~avala hrvatske paravojne formacije u periodu najintenzivnijeg rata na razvalinama SFRJ. Naime, MPRI je u Hrvatskoj rasporedila nekoliko timova penzionisanih oficira koje su predvodili generali Vuono, Grifits i Krozbi; a mesec dana nakon wihovog dolaska u Hrvatsku, zapo~iwe krvava ofanziva protiv Srba, u kojoj su srpska sela spaqena i opqa~kana, u kojoj je pobijeno nekoliko hiqada civila, a oko 170.000 je isterano sa svojih ogwi{ta... (str. 96) [ta je genocid, ako to nije “~i{}ewe” Krajine od Srba? – Nisu li u ratovima od 1991. do 1996. godine, UN uvu~ene u otvoreni rat protiv svog ~lana kome su, po Poveqi koju su same donele, bile du`ne da garantuju teritorijalni integritet? – Nisu li gospoda generali Vuono, Grifits i Krozbi; kao i hrvatski politi~ari koji su ih anga`ovali, morali biti optu`eni za genocid? – Nisu li generali hrvatske vojske koji su sprovodili wihove zamisli morali biti u Hagu zbog ratnog zlo~ina po~iwenog u “Oluji”? Prof. Rajsman, opisuju}i novu ulogu OUN, ka`e: “Sastanci Saveta bezbednosti se odr`avaju iza zatvorenih vrata, bez zapisnika, a odluke su mu tajne... Pre odr`avawa sastanka, tri vode}e zapadne sile, SAD, Velika Britanija i Francuska vr{e pojedina~na konsultovawa sa ostalim ~lanicama saveta, vr{e}i pritisak na wih da bi pridobile wihov glas” (vidi kwigu “Lauand Force in the New Int. Order”) Rezultati “mirovnih misija” u re`iji takvih saveta su: kasapnice, svakodnevni zlo~ini, trgovina qudima (“seks trafiking”), trgovina drogom... Razarawe SFRJ je direktno ukqu~ilo mirovne snage UN, a kasnija agresija protiv SRJ od NATO trupa drasti~an je primer zloupotrebe mirovnih snaga! Vojne intervencije, sankcije i drugi vidovi ekonomskog rata, {irom sveta stvaraju haos i bezakowe i nove talase militarizacije u svetu... Sve ve}i broj zemaqa ovladava nuklearnom tehnologijom, a svet plovi ka neprekidnom nasiqu; i posle svega toga, svet ima ad hok MKSJ u Hagu, u kome sude onima koji su se drznuli da se brane! Kakve li ironije! Vojni buyet SAD godi{we iznosi oko 300 milijardi dolara, a Amerika pri~a o miru! 955
Amerika ucewuje SCG za ekonomsku pomo} ukoliko ne sara|uje sa MKSJ u Hagu, a istovremeno sama ne priznaje Me|unarodni sud za ratne zlo~ine koji je u osnivawu, ucewuju}i i ostale zemqe da potpi{u sporazum o neizru~ivawu ameri~kih dr`avqana ovom sudu. – Prof. ^avo{ki je svojoj kwizi dao naslov “Hag protiv pravde”, a mi dodajemo: Hagom protiv ~ove~nosti! Jer ako ova me|unarodna institucija nastavi da sledi dosada{wu politiku, svet }e postati mesto opakog na~ina `ivqewa. Pored svih, ve} navedenih negativnih uticaja na ha{ke optu`enike i ~iwenice da su pod stalnim stresom protivpravnog i nelegitimnog nasilnog zato~ewa, i da se moraju boriti da doka`u svoju nevinost (mnogi su apsolutno nevini), oni trpe i ogroman pritisak manipulacija raznih (uglavnom la`nih) iskaza svedoka, pritisak Tu`ila{tva da priznaju krivicu kako bi im kazna (koja je sigurna) bila smawena, podstrekivawa na la`na svedo~ewa protiv drugih optu`enika kako bi tu`ioci mogli da iskonstrui{u svoje slu~ajeve. Stresovi u zatvoru (ne pritvoru), kao {to je zabrana komunikacije sa porodicom i prijateqima, ili izolacija od ostalih optu`enika, ogroman posao pregledawa dokumenata (i po nekoliko stotina hiqada stranica) i pripreme za odbranu, svakako bitno uti~u na zdravstveno stawe optu`enika, koje wihovi lekari ne dijagnostikuju i ne le~e (namerno ili ne) adekvatno. Razni drugi psiholo{ki uticaji i stresovi kod optu`enih izazivaju psihosomatske (i ko zna jo{ koje) bolesti, a ako su postojale i pre pritvarawa, one se pogor{avaju i dovode i do smrtnih slu~ajeva. Naravno, najve}i pritisak se vr{i na Srbe (kojih i ima najvi{e u Hagu), tako da su ishodi sa smrtnim posledicama naj~e{}i me|u Srbima. Trenutno u Hagu ima 46 optu`enika, procentualno prema nacionalnoj pripadnosti, to izgleda ovako: 70 odsto Srba, 15 odsto Hrvata, 9 odsto muslimana i 6 odsto Albanaca. Broj obolelih i umrlih u Hagu je najve}i me|u Srbima. Posledwi je tragi~no stradao, a ukazivao je na svoje te{ko zdravstveno stawe, nekada{wi predsednik Savezne Republike Jugoslavije i Srbije, Slobodan Milo{evi}. @ivot je izgubilo {est srpskih optu`enika. Lista umirawa u [eveningenu je sve du`a, broj umrlih je procentualno u [eveningenu ve}i nego broj poginulih RAF-ovih avijati~ara u Drugom svetskom ratu, u napadu na Berlin. Na privremenoj slobodi, 18. maja 1996. godine, prvi je preminuo te{ko bolesni \or|e \uki} iz Prijedora. Bio je ~lan Glavnog {taba Vojske Republike Srpske. Zatvorski lekari nisu pomogli ni Slavku Dokmanovi}u, ratnom gradona~elniku Vukovara, koji je patio od te{ke depresije. Digao je ruku na sebe, u svojoj }eliji, 28. juna 1998. godine. Interesantno je da su sudije samo nekoliko dana pre samoubistva donele presudu protiv wega, koja nikad nije objavqena. Biv{i gradona~elnik Prijedora, Milan Kova~evi}, umro je u svojoj }eliji, od izliva krvi u mozak (tako ka`u). ^uvari su na{li wegovo be`ivotno telo 1. avgusta 1998. godine. 956
Posle neizle~ive bolesti, na VMA u Beogradu, umro je na~elnik General{taba Vojske Republike Srpske, Momir Tali}. Sa te{kim karcinomom plu}a, sudije su ga pustile da se privremeno “brani” sa slobode. Upravo kada je trebalo da odgovara na pitawa odbrane Milana Marti}a, “iznenada” se u svojoj }eliji obesio Milan Babi}, biv{i predsednik Republike Srpske Krajine. Bio je i najva`niji i naj~uveniji (i naj~uvaniji) svedok tima Karle del Ponte, a soba u kojoj je spavao nije imala ni video nadzor. Na{li su ga 5. marta 2006. godine. Posledwa vest o smrti ha{kog optu`enika stigla nam je 11. marta 2006. godine. Slobodan Milo{evi}, jedini lider neke dr`ave koji je isporu~en drugoj zemqi da mu se sudi, na|en je mrtav u svojoj }eliji. Me|utim, ova smrt nikako ne}e pro}i “nezapa`eno” kao prethodne. Misterije koje se re|aju u posledwe vreme jedna za drugom, to i potvr|uju. Najve}a je svakako ona u kojoj se pomiwe da su u wegovoj krvi, samo nekoliko dana pre nego {to je umro, prona|ene supstance kojih nije bilo u lekovima koje je uzimao. Slobodan Milo{evi} je uhap{en 28. juna 2001. godine, zatim nelegalno preba~en u Hag, gde je, u svojoj }eliji, proveo 1.625 dana. ^etiri godine od po~etka su|ewa navr{ilo se 12. februara 2006. godine. Prvi put se izjasnio da nije kriv 3. jula 2001. godine, po optu`nici za Kosovo i Metohiju, zatim, krajem iste godine, za optu`be za BiH i Hrvatsku negira krivicu. Sudilo mu se 471 radni dan, a imao je jo{ pet statusnih konferencija. Mnogi zatvorenici se `ale na te{ke bolesti, ali, kao i u slu~aju Milo{evi}a, sudije nemaju sluha za apele advokata da se wihovim klijentima obezbede adekvatni uslovi za le~ewe. Mla|o Radi}, koji je pro{le godine osu|en na 20 godina zatvora, za obroke redovno dobija yem – iako je te{ki dijabeti~ar! Ili, Milorad Krnojelac, nekada{wi upravnik KPD u Fo~i, ve} du`e vreme boluje od karcinoma (raka), pa iako je bolest dobro uznapredovala, sudije mu nisu dozvolile da se “brani” sa slobode. Podatak da se o svim bolesnicima, od depresije do karcinoma, u [eveningenu “brinu” jedan lekar op{te prakse i jedna medicinska sestra, govori sam za sebe, iako se tro{e stotine miliona dolara na ovaj takozvani sud. Dijagnoze i terapije ha{kim bolesnicima o~igledno postavqaju sudije. S obzirom na talas smrti iza zidina [eveningena, name}e se pitawe – ko je slede}i? Posebnu pa`wu treba obratiti na “najatraktivnijeg” ha{kog pritvorenika, i pritiske kojim je izlo`en prof. dr Vojislav [e{eq. Prema izjavama od strane porodice i prijateqa, a i samog [e{eqa “predsednik Srpske radikalne stranke prof. dr Vojislav [e{eq te{ko je oboleo u pritvoru Ha{kog tribunala. Lider radikala ima velikih problema sa astmom i ki~mom, a u zatvoru u [eveningenu ne dobija adekvatnu lekarsku negu. Vojislav [e{eq je nedavno preba~en u drugu zatvorsku zgradu, sa znatno lo{ijim uslovima. Ni ranije nije boravio u “Hajatu”, ali sada je stvarno lo{e. Kupatilo je udaqeno trideset metara i koristi ga mnogo zatvorenika, a najgore je {to je vazduh ustajao i ne obnavqa se sve`im kiseonikom i prepun je nekih ~estica koje izazivaju gu{ewe i kod zdravih pritvorenika. [e{eq je 957
ulo`io prigovor na te{ko}e sa disawem zbog “sumwivog vazduha” u }eliji, pa su nadle`ni organizovali “neko ispitivawe”, ali bez uspeha. Samo da se podsetimo, [e{eq je jo{ na statusnoj konferenciji u Hagu, oktobra 2003. godine rekao da ima “nervozu srca” i utisak da ga “namerno mu~e”. Upitan o svom zdravstvenom stawu, [e{eq je obavestio sudiju da su mu rezultati medicinskih pregleda kojima je tada bio podvrgnut u redu, ali da mu je “pukao stoma~ni mi{i} i pojavila se nervoza srca”. Razlozi preme{taja su verovatno u tome {to ne}e da podilazi MKSJ i {to je vi{e puta odbio susret sa Karlom del Ponte, odnosno uslovio ga snimawem i prisustvom svojih pravnih savetnika. III Zakqu~ak Ovim podneskom prof. dr Vojislav [e{eq najavquje i obelodawuje deo materijala kojim }e da se brani, odnosno kojim }e da opovrgne osnov i mogu}nost postojawa svih optu`bi, a samim tim i da je krivi~no odgovoran za zlo~ine koji mu se optu`nicom stavqaju na teret i da se Tu`ila{tvo koristi nedozvoqenim delovawem, koje je obja{weno u ovom podnesku, na optu`ene i eventualne svedoke, da bi izdejstvovalo osude. (Priredili Sla|an Mijaqevi} i Nikola Anti})
Prof.. dr Vojislav [e{eq
Me|unarodni krivi~ni sud za biv{u Jugoslaviju Tu`ilac protiv prof. dr Vojislava [e{eqa Predmet br. IT - 03 - 67 – PT
PROF. DR VOJISLAV [E[EQ OBAVE[TAVA TU@IOCA DA NAMERAVA DA IZNESE POSEBNU ODBRANU U SKLADU SA PRAVILOM 67 (A) (ii) (b) PRAVILNIKA O POSTUPKU I DOKAZIMA U VIDU DOPUNE ELABORATA O ULOZI VATIKANA I PAPE JOVANA PAVLA DRUGOG U ZLO^INIMA IZVR[ENIM NA TERITORIJI BIV[E JUGOSLAVIJE OD 1991. GODINE SA OSVRTOM NA SAU^ESNI^KI DOPRINOS KARDINALA RACINGERA Podnesak broj 152 I. Uvod Prof. dr Vojislav [e{eq, od 24. februara 2003. godine, nalazi se u pritvoru u Pritvorskoj jedinici u [eveningenu (u daqem tekstu: Pritvorska 958
jedinica) po nalogu Pretresnog ve}a II (u daqem tekstu: Pretresno ve}e). Kao univerzitetski profesor prava prof. dr Vojislav [e{eq se sam brani i ne priznaje, niti `eli da vidi i ~uje za branioca u pripravnosti Van der Spula, koga je nametnulo Pretresno ve}e na zahtev tu`ioca. Prof. dr Vojislavu [e{equ nije dozvoqeno da prima u posetu ~lanove Stru~nog tima koji mu poma`u u pripremi odbrane. Pravo na komunikaciju sa spoqnim svetom mu je svedeno samo na telefonske razgovore koji se prislu{kuju. Mada je u pritvoru, svi iz struktura MKSJ gotovo svim sredstvima, o~igledno, neskriveno i brutalno kr{e osnovna prava i slobode i ote`avaju mu pripremu odbrane. Na zahtev Tu`ila{tva pro{irewem je izmewena prvobitna optu`nica protiv prof. dr Vojislava [e{eqa. Na statusnoj konferenciji 31. januara 2005. godine prof. dr Vojislav [e{eq je povodom toga izjavio: “Dakle, osnovni koncept moje odbrane bazira}e se na ~iwenici da je za sve ratne zlo~ine, koji se la`no meni pripisuju, glavni krivac rimokatoli~ki papa Jovan Pavle Drugi. Ja }u na tome zasnivati moju odbranu. A vi mo`ete da uradite {ta god ho}ete, samo `elim {to pre da po~ne proces. Pro{irite optu`nicu, dodajte jo{ hiqade strana, hiqade zlo~ina mi pripi{ite, ali {to pre da po~nemo, da vidimo koji su to va{i argumenti, koji su va{i dokazi, koji su va{i svedoci, a da vidimo s kakvim ja argumentima raspola`em. To je ono {to je u ovom slu~aju bitno. Dakle, uop{te se ne suprotstavqam pro{irewu optu`nice, samo insistiram da nijedan potez, ni Tu`ila{tva ni Pretresnog ve}a u pretpretresnoj fazi ne bude sra~unat na prolongirawe dana po~etka su|ewa. Jer ja sam ovde ve} dve godine i postao sam nestrpqiv. Strpqivo sam ~ekao dve godine, e sada sam strpqewe izgubio, sada `elim su|ewe odmah. To je sve {to sam imao da ka`em povodom zahteva Tu`ila{tva za pro{irewe optu`nice, gospodine Agius”. Pre ove (citirane) izjave, na istoj statusnoj konferenciji, prof. dr Vojislav [e{eq je izneo protest zato {to tu`ilac nije dostavio svoje raspolo`ive dokaze i dokumentaciju o ratnim zlo~inima koje su izvr{ili Vuk Dra{kovi} i Zoran \in|i} (prijateqi Karle del Ponte), jer su se u zahtevu za pro{irewe optu`nice protiv prof. dr Vojislava [e{eqa na{li i lokaliteti gde nije bilo dobrovoqaca Srpske radikalne stranke. To je slu~aj sa Bijeqinom, Nevesiwem i Kowicem gde su delovale paravojne formacije Srpska garda Vuka Dra{kovi}a i garda Panteri Zorana \in|i}a pod komandom \in|i}evog potpredsednika Qubi{e Savi}a Mauzera. U skladu sa pravilom 67 (A) (i) (b) Pravilnika o postupku i dokazima prof. dr Vojislav [e{eq je obavestio tu`ioca da namerava da iznese svoju posebnu odbranu koja se zasniva na osnovnom konceptu da je za ratne zlo~ine na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine glavni krivac rimokatoli~ki papa Jovan Pavle Drugi. Dokazni materijal za ovaj koncept posebne odbrane, na koji ima nameru da se pozove, prof. dr Vojislav [e{eq je izneo u “Elaboratu o ulozi Vatikana i pape Jovana Pavla Drugog u zlo~inima izvr{enim na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine”. Taj podnesak je marta 2006. godine dostavqen MKSJ. 959
Kako je u me|uvremenu Jovan Pavle Drugi umro, a na mestu pape ga je zamenio kardinal Racinger, pod imenom Benedikt XVI, ina~e skoro 25 godina najbli`i saradnik Jovana Pavla Drugog, sada je nastala potreba da se dostavqeni elaborat o Jovanu Pavlu Drugom dopuni dokaznim materijalom o sau~esni~koj pomo}i kardinala Racingera. Prilikom izrade elaborata kardinal Racinger nije bio primarno zna~ajan u krivi~nopravnom smislu i zato se u elaboratu samo na nekoliko mesta iznose dokazi o wegovoj sau~esni~koj pomo}i. II. Dopuna elaborata o ulozi Vatikana i pape Jovana Pavla Drugog u zlo~inima izvr{enim na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine sa osvrtom na sau~esni~ki doprinos kardinala Racingera D 1. U “Glasu Koncila” broj 47/2001 (sajt: www.glas-koncila.hr)) pod naslovom “Opasnosti uniformizacije i globalizacije”, objavqen je razgovor s kardinalom Jozefom Racingerom: “GK: Kako definirati s teolo{kog stajali{ta odnos izme|u katoliciteta, koje je samo po sebi upu}eno na univerzalnost, s procesom globalizacije? Kardinal Racinger: Postoje razli~ite definicije globalizacije, no op}enito je treba smatrati kao apsolutno slobodno tr`i{te gdje kona~no najja~i pobje|uje, a time nastaje konformizam, jedna uniformizacija svijeta koja je, po meni, jako opasna. Vjera zasigurno tra`i jedinstvo i snaga je jedinstva, ali tra`i neuniformisti~ko jedinstvo, jedinstvo koje je jednostavno pomirewe svega bogatstva ~ovje~anstva s tako razli~itim kulturama. Vjera ne poni{tava razli~itost me|u kulturama nego sjediwuje kulture u wihovoj razli~itosti s wihovim nezamjewivim bogatstvom, u takozvanoj, kako ka`u oni, simfoniji vjere, koja pretpostavqa upravo polikromiju, polifoniju kultura. I to je, ~ini mi se, od velike va`nosti, prona}i jedinstvo ~ovje~anstva, pomirewe jedinstva, jedno me|usobno razumijevawe ~ovje~anstva. To je ciq svih onih koji ~eznu za mirom, no, pretvoriti jedinstvo u uniformitet jest poku{aj gradwe Kule babilonske. Program Kule babilonske jest da svi imaju jednu bogatu, jedinstvenu kulturu, a tome se protivi vjera, kao {to vidimo iz biblijskoga svjedo~anstva, koja sigurno sjediwuje upravo u bogatstvu izraza. Nijedna od kultura ne mo`e izraziti, sama po sebi, svu qudsku realnost. Potrebna nam je komplementarnost kultura koje se nalaze u zajedni{tvu vjere. Europsko jedinstvo na kr{}anskoj ideji G K: Puno se govori o ujediwenoj Europi. No, na kojim na~elima mo`e biti izgra|ena Europa, pravedna za sve wezine stanovnike? Kardinal Racinger: Radi se o problemu sli~nom globalizaciji. Nakon Drugog svjetskog rata svi smo bili, a na stanovit smo na~in to i danas, odu{evqeni za ideju europskog jedinstva, za kraj rata, neprijateqstava i smrtonosnih rivaliteta u kojima se me|usobno uni{tavaju europski narodi, uni{tavaju me|usobno svoju kulturu i svoj identitet. @eqa za europskim jedinstvom ro|ena je upravo nakon Drugog svjetskog rata i beskrajnih okrut960
nosti, nevjerojatnih razarawa. Temeqna ideja koju su kasnije ostvarili veliki dr`avnici – sve sami uvjereni kr{}ani: Adenauer, [uman, De Gasperi – bila je zapravo kr{}anska ideja: ponovno prona}i jedinstvo na temequ zajedni~kih kr{}anskih korijena i u budu}nosti iskqu~iti, na temequ federacijskog sustava, ta smrtonosna suprotstavqawa. Dakle, ta temeqna ideja jedinstva europskih naroda u jednoj politi~koj, ekonomskoj i kulturnoj zajednici, koja iskqu~uje bratoubila~ke ratove, ne gubi na vrijednosti. Danas, dakle, iskrsava problem koje bi to bile zajedni~ke duhovne sastavnice, zajedni~ke vrijednosti na kojima bi moglo po~ivati jedinstvo zajednice. Sada se dobro vidi, {to nekada nije bio slu~aj, da jedna ~isto ekonomska zajednica ne funkcionira. Ako nema zajedni~kih uvjerewa, zajedni~kih temeqa, ne mo`e funkcionirati. Dakle, vratili smo se na pitawe temeqa i tu postoji veliki problem: vidimo kako je jaka tendencija nametawa jedne neodre|ene relativisti~ke ideologije kao dana{we kulture, koja se apsolutizira, kako sam to ve} rekao. Name}e se, npr., homoseksualnost kao jedna normalna stvar, privatizacija vjere kao nekakav uvjet tolerancije... Nalazimo se u trenutku u kojem sna`no dominira jedna ideologija relativizma kao zajedni~ki temeq. Bila bi to jedna velika opasnost, jedna varijanta globalizacije – nestaje ono {to je vlastito i privatizira se ono {to je bilo determinantno za veliku europsku kulturu. Vidjeli smo kako Europska poveqa ne `eli uop}e tolerirati ~ak ni slovo o religioznom temequ jedinstva. Ta jednosmjerna tolerancija postaje jedna velika netolerantnost. Tu moramo doista biti budni u obrani onih vrijednosti koje su zaista temeq na kojemu se mo`e izgraditi otvoreno dru{tvo, stvarno tolerantno, i s druge strane utemeqeno na vrijednostima koje jam~e su`ivot u budu}nosti. Mada se ovoj izjavi kardinala Racingera i ne mo`e direktno pripisati zna~aj podsticawa, {to je predmet ovog dodatka elaborata, ona je zna~ajna jer svojom sadr`inom i precizno{}u stavova u stvari pokazuje i dokazuje da je Racinger idejni tvorac doktrine koja je bila odlu~uju}a za rasturawe biv{e Jugoslavije. 2. U Vikipediji (slobodna enciklopedija) objavqen je tekst: “Trinaestog maja je Benedikt XVI prijevremeno otvorio postupak za beatifikaciju svojega prethodnika Jovana Pavla II, koji je sli~no uradio s Majkom Terezom. Ina~e za po~etak postupka beatifikacije mora pro}i najmawe pet godina. Za~etak su posredno ubrzali transparenti i veliki usklici naroda “Santo subito, santo subito!” talijanski (italijanski: “Odmah svetac, odmah svetac!”) na pogrebnoj misi Ivana Pavla II. Papa Benedikt XVI, slovi za tradicionalistu i jedan je od najpoznatijih teologa dana{wice. Racinger se, na primer, 2004. godine usprotivio ulasku muslimanske Turske u Evropsku uniju, nazivaju}i to “ogromnom gre{kom” i “odlukom protiv istorije”. Kad je re~ o crkvi u sada{wem vremenu krize, Racinger se zala`e za pribli`avawe najradikalnijim katoli~kim pokretima, ~ak i onim strujama koje anglikanci, luterani i ostali protestanti nazivaju fundamentali961
stima. U odnosima sa pravoslavnom crkvom zagovara ujediwewe, pri ~emu bi svaka strana zadr`ala svoje ure|ewe i hijerarhiju. Potrebu ujediwewa svih hri{}ana papa Benedikt XVI je naglasio ve} na svom prvom apostolskom putovawu, u italijanskom gradu Bariju, “da }e wegovo stolovawe na tronu svetog Petra obele`iti rad na ujediwewu hri{}anskih crkvi”. Na zavr{noj misi u glavnom gradu pokrajine Puqa, gdje se odr`avao 24. euharisti~ki kongres, papa je najavio konkretne poteze u ciqu rekonstrukcije ujediwene hri{}anske crkve. Papa, ina~e, nije samo poglavar Rimokatoli~ke crkve, ve} ima i niz drugih titula, me|u kojima su i rimski biskup, vikar apostola, prelat Italije, otac Zapada, nadbiskup i mitropolit rimske provincije i vrhovni vladar Vatikana”. Ovaj tekst je zna~ajan jer pokazuje stil i manire sa kojima je zapo~eo svoj pontifikat Benedikt [esnaesti. Kao ~uveni tradicionalista i poznati teolog, on je otvorio postupak beatifikacije svog prethodnika Jovana Pavla Drugog, mada je sasvim jasno da nisu ispuweni uslovi koji su propisani i koji va`e u Rimokatoli~koj crkvi. Navodno je u pitawu zahtev velikog broja vernika koji su bili prisutni na sahrani, a u stvari Benedikt [esnaesti nastavqa ono {to je radio Jovan Pavle Drugi, da progla{ava svece, i to serijski, po svom naho|ewu. Isto kao i wegov prethodnik. Otvorio je postupak beatifikacije u znak zahvalnosti Jovanu Pavlu Drugom, koji ga je jo{ pre 25 godina izvukao iz Nema~ke i postavio za najbli`eg saradnika. U znak navodno po{tovawa prethodnika, ali i potvrde svog sau~esni~kog delovawa. U istoriji Rimokatoli~ke crkve bilo je primera da je papa otkopavao svog prethodnika, mrtvome sudio i spaqivao wegove kosti. Naravno, to nije slu~aj sa Benediktom [esnaestim, jer i kada bi pomislio ne{to lo{e o svom prethodniku, onda bi to li~ilo na samokritiku, priznawe zlodela i kajawe. Uostalom, obojica imaju zajedni~ku pro{lost. Jedan je radio u hemijskoj fabrici koja je proizvodila otrovne gasove za fa{isti~ke logore, a drugi je kao pripadnik Hitlerove omladine bio u protivvazdu{noj odbrani u neposrednoj blizini nekog drugog fa{isti~kog logora. Bili su mladi i nisu znali gde i {ta rade, koga podr`avaju i ~iju ideologiju slede. Obojica su zahvaquju}i studijama teologije nakon Drugog svetskog rata bili spaseni odgovornosti za dela tokom Drugog svetskog rata, ali i tada vrbovani za aktivnosti razbijawa Istoka na {to ve}i broj malih satelitskih dr`ava koje bi jedna za drugom padale pod milost pape. Jedan tradicionalista i onaj koji je predsedavao Kongregacijom za veru, kao nastavqa~em rimokatoli~ke inkvizicije, pa jo{ i poznati teolog ne bi sebi mogao ni profesionalno da dozvoli zaobila`ewe pravila. Naravno, to se odnosi i na papu, bez obzira na wegovu vlast koja je neprikosnovena u Rimokatoli~koj crkvi, pa i na gotovo uro|enu nezabludivost i nepogre{ivost jednog pape. Turska ne mo`e u Evropsku uniju, jer bi to bila velika gre{ka i ne{to suprotno istoriji. Glas se ~uo od jednog kardinala i naravno, ulazak je odlo`en do daqweg. Dakle, dovoqno je da se papa usprotivi i da Evropska uni962
ja mora da poslu{a, jer vlast dr`ava-~lanica Evropske unije vr{e politi~ke stranke koje su pod uticajem Rimokatoli~ke crkve i dobro im je poznato kako se zavr{ava kada se neko drzne da ne prihvati savet ili ne poslu{a papu. Iz teksta se jasno prepoznaje da Benedikt [esnaesti nastavqa tamo gde je wegov prethodnik stao. Dakle, ekumenizam i ujediwewe hri{}anskih crkava je fatamorgana i Benedikta [esnaestog isto kao i wegovog prethodnika. Mo`e sve, samo {to mora da se prizna vrhovna vlast rimskog pape. U tom pogledu on pokazuje veliko interesovawe da poseti Srbiju i Rusiju, da poqubi grumen zemqe na nekom aerodromu i tako simboli~no poru~i da je i ta dr`ava i teritorija pod wegovom vla{}u. Benedikt [esnaesti dobro zna u ~emu je sve pomagao i sau~estvovao sa Jovanom Pavlom Drugim i na {ta je sve Jovan Pavle Drugi morao da pristane i da naredi samo da bi se ostvario san Rimokatoli~ke crkve. U znak po{tovawa za to delo Benedikt [esnaesti stalno ima da ponavqa floskule o ujediwewu i pribli`avawu sestrinskih crkava, mada su vekovima pravoslavni bili {izmatici. Dobro je poznato Benediktu [esnaestom kakav je zlo~ina~ki rezultat politike koju je kreirao i pomagao da se realizuje od 1990. godine na teritoriji biv{e Jugoslavije. Benedikt [esnaesti kao tradicionalista i vrsni teolog dobro zna koja su sve zlodela u~iwena nedu`nim qudima koji nisu hteli i nisu mogli da prihvate nametawe rimokatolicizma. Podsetimo se najmawe 15 miliona pobijenih Indijanaca u Americi koji su morali da budu ubijeni da bi se ukorenila rimokatoli~ka vera. Setimo se svih `rtava papinih krsta{a tokom istorije i generalno zlo~ina u funkciji politike rimokatoli~kih papa. 3. U ~asopisu “Wujorker” od 6. februara 2006. godine, objavqen je tekst Timoti Ribeka (prevod Slobodan Divjak) pod naslovom “Jozef Racinger – od Hitlerjugenda do pape Benedikta XVI””, koji glasi: “Racingerova poseta La Kambi nije privukla ve}u pa`wu. Biskup Pikan opisao je u otvorenom pismu na svom veb-sajtu ovu ceremoniju kao “un grand moment d’une emotion inoubliable” (veliki trenutak nezaboravne emocije). Radio Vatikan, poqski medij iz Rima, kratko je napomenuo da je Racinger odr`ao misu na grobqu La Kamb. U Nema~koj je katoli~ki list “Die Tagespost” objavio tekst wegovog govora. List “Berliner Zeitung” objavio je kratku informaciju o Racingerovoj poseti. Jedine novine koje su posvetile veliku pa`wu pomenutom doga|aju bile su “National Zeitung”, radikalno desni~arski nedeqnik koji se prodaje na kioscima i `elezni~kim stanicama {irom Nema~ke. U pregledu Racingerovih govora taj nedeqnik ga je kritikovao zato {to je Drugi svetski rat ozna~io kao pravedni rat tokom obilaska glavnih manifestacija u Normandiji, ali mu je dodeqivao izuzetne pohvale kad god je, kao na grobqu La Kamb, govore}i o nacionalsocijalisti~kom re`imu, osude usmeravao prema tada{wem vo|stvu, a nikad prema nema~kom narodu. Kada je Jozef Racinger postao papa Benedikt XVI, mediji su dosta pa`we posvetili ~iwenici da je bio ~lan “Hitlerjugenda” od 14. do 16. godine i da je potom slu`io u nema~kom Vermahtu, prvo u jednoj jedinici za protivvazdu{nu odbranu blizu Minhena, a posle u timu koji je bio poslat da po963
stavi zamke za tenkove du` granice sa Austrougarskom. U Londonu je list “The Sun” objavio fotografiju u boji novog pape u vatikanskoj ode}i ispod koje je pisalo “Od Hitlerjugenda do pape”. Crno-bela fotografija Racingera u vermahtovskoj uniformi pojavila se gotovo svuda. Ni blizu toliko pa`we nije bilo pokloweno Racingerovom javnom `ivotu posle rata, posebno ne wegovom o~itom opirawu da se anga`uje u javnom pokajawu (pro~i{}ewu du{e), u onome {to je svet o~ekivao od Nemaca u posleratnoj eri. Iako je Racinger neretko govorio protiv nacisti~kih zlodela, katkada veoma o{tro, kao {to je to u~inio pro{log leta u Sinagogi u Kelnu ili pro{log decembra u Rimu, uvek je bio krajwe obazriv kada bi se postavilo pitawe kolektivne nema~ke odgovornosti za holokaust. Racinger je svojim zemqacima prebacivao preveliko samoprekoravawe i zamerao im {to pre}utkuju patwe nema~kog naroda. Ovakav stav mo`e se dovesti u vezu sa periodom u kojem je Racinger postao nadbiskup u Minhenu i u kojem je nasledio dve obaveze: pastorsku du`nost, koju je u {esnaestom veku uveo Trentski koncil – da treba osuditi ono {to treba da se osudi, a pohvaliti ono {to zaslu`uje da bude pohvaqeno, i odgovornost prema dr`avi koja je osnovana 1933. konkordatom (Rajhkonkordat) izme|u Hitlera i Vatikana. Taj sporazum je zahtevao od nema~kih rimokatoli~kih nadbiskupa da polo`e zakletvu o lojalnosti prema toj dr`avi. Ta zakletva je jo{ obavezuju}a. Dva dana pre nego {to je postao nadbiskup Minhena i Frajzinga, 1977, Racinger je stavio ruku pred ministra predsednika Bavarske i rekao: “Pred Bogom i svetim Jevan|eqem kunem se i obe}avam da }u, u skladu sa onim {to se zahteva od biskupa, biti lojalan prema Nema~koj i Bavarskoj”. (Taj politi~ki anga`man na{ao je odjeka u prvoj Racingerovoj papskoj encikliki (poslanici) u kojoj on govori o du`nosti – munus (latinski ekvivalent nema~koj re~i Pflicht) crkve da poma`e u procesu formirawa savesti u politi~kom `ivotu). Uz to, da bi usaglasio svoj duhovni ugovor sa zakletvom o du`nosti da brani svoju zemqu, Racinger nastoji da prigrli fundamentalne hri{}anske vrline – spremnost da se u svakom prestupu, ma koliko te`ak bio, vidi potencijal za qudski spas. Dobro katoli~ko nastojawe da se bude dobar Nemac podrazumeva slo`eni sklop moralnih i dru{tvenih obaveza, i one za koje Racinger nije siguran da li ih `eli. Kada je 1966. stigao u Tibingen, Univerzitet je postao centar teolo{kih rasprava. Studenti su prekidali predavawa povicima “U pakao sa Isusom”. Protestantski ~lanovi fakulteta podr`avali su otpadnike koji su Hristovo raspe}e ozna~avali kao izraz sadomazohisti~ke glorifikacije patwe. Najneprihvatqivije za Racingera bilo je pona{awe Hansa Kinga, katoli~kog teologa i veterana Vatikana II, koji je branio kontrolu ra|awa i dovodio u pitawe pojam papske nepogre{ivosti. Yon Alen opisao je u svom spisu o Racingerovoj biografiji 1968. godinu kao Racingerovu annus mirabilis. Slede}e godine Racinger je zamenio presti` i mete` Tibingena za Rozenburg, odvode}i sa sobom gotovo sve svoje studente koji su pripremali doktorat. 964
Kada je koncentracioni logor Dahau otvoren, nadbiskup Minhena i Frejsinga Mihail fon Faulhaber bio je suo~en sa jedinstvenim pastorskim izazovom. Faulhaber se zakleo na lojalnost dr`avi, dobrovoqno nacisti~ki salutiraju}i svojom rukom, posle ~ega je slao dodvori~ka pisma Hilmaru Veklerlu. “Hteo bih da vam se zahvalim iz dna svoje du{e, uva`eni komandante, zbog toga {to ste podr`ali odr`avawe ovih prvih misa i {to ste dozvolili katolicima da prisustvuju wima”, pisao je Faulhaber nekoliko nedeqa nakon otvarawa Dahaua. “Jednako se nadam da }e Va{a uva`ena li~nost qubazno nastaviti da dozvoqava odr`avawe misa i obavqawe individualnih sve{teni~kih du`nosti kao {to su ispovedawa...” Kada sam ga upitao povodom toga o papi Benediktu XVI, on nije mogao da navede wegov specijalni doprinos tome, ali me je ube|ivao da je Racinger gajio sli~na opredeqewa tokom nadbiskupovawa, koje je trajalo ~etiri i po godine. To je bila razlo`na pretpostavka. Za malo rimokatolika Racingerove generacije mo`e se re}i da su u tom stepenu imali kontakt sa Dahauom. U jesen 1943, {esnaestogodi{wi regrut bio je raspore|en u jedinicu za protivvazdu{nu odbranu, ~iji je zadatak bio da {titi pogon za izradu BMV aviona u minhenskom predgra|u Ludvihsfeld. Racinger i drugi opslu`iva~i protivavionskih topova bili su sme{teni u pomo}ni logor Dahaua u kojem su boravili i zarobqeni radnici. “Logora{i su radili u fabrici”, pri~ao je Racinger u jednom intervjuu datom septembra 1977, “wih su na posao dovodili pripadnici SS trupa kroz prokope na~iwene na visokim zidovima. Oni su tretirani boqe od svojih jadnih drugova u stvarnim koncentracionim logorima, ali nakaradna priroda hitlerizma ne sme se zanemariti”. Maks Manhajmer, koji je bio zarobqeni radnik u Ludvihsfeldu, se}ao se mladih, neinformisanih opslu`iva~a protivavionskih topova koji su dolazili na svoju slu`bu. Manhajmer je sada {ef Udru`ewa pre`ivelih iz Dahaua, kao i autor memoara “Zaostali dnevnik”. On se sla`e sa Racingerom da su uslovi bili boqi za one koji su radili “iza vrata” na proizvodnoj traci, ali ne i za one koji su, kao i on, radili na konstrukcionisti~kim detaqima izvan zgrade. “U svakom slu~aju, to je bilo poboq{awe u odnosu na Au{vic gde sam pre toga bio”, rekao mi je Manhajmer. Racinger je marta 1980. blagoslovio 224 mlada rimokatolika u crkvi Svetog krsta, udaqenoj ~etvrt miqe od biv{eg logora. Avgusta 1980. vratio se u Dahau da bi ispovedio dve sestre iz Karmelitskog manastira, pro{ao pored bodqikave `ice i u{ao u dvori{te manastira. Sestra Elija, koja je prisustvovala ceremoniji i kasnije obrokovala u manastirskoj sali za ru~avawe sa Racingerom, posvedo~ila je da on nije posetio Memorijalni centar, {to je potvrdila i sestra Irmengard, igumanija manastira. Kwige gostiju manastira, koje datiraju od {ezdesetih, sadr`e potpise na stotine posetilaca, me|u wima i kardinala Depfnera i nadbiskupa Vetera, zatim sve{tenstva iz Poqske, ukqu~iv i Karola Vojtilu, budu}eg papu Jovana Pavla II koji je posetio manastir i obi{ao Memorijalni centar 1974. Postoji i album sa fotografijama kardinala Vetera koji pola`e venac ispred bara965
ke 26, sve{teni~ke barake i klawa se pred krematornim pe}ima zajedno sa grupom poqskih sve{tenika. Iznad fotografija nalazi se natpis “Stanica XII, Isus Hrist je umro na krstu”. Me|utim, ~ak i u situacijama kada je Racingerova slu`ba zahtevala od wega da osudi ono {to bi trebalo osuditi, wegovo pre}utkivawe nema~ke odgovornosti bilo je uo~qivo. Nema~ka je 9. novembra 1978. obele`avala ~etrdesetogodi{wicu Kristalne no}i, kad su nacisti palili sinagoge i razbijali izloge prodavnica u koordinisanom izlivu nasiqa protiv jevrejske populacije. Prethodne godi{wice pro{le su nedovoqno zapa`eno, ali su ovom prilikom Nemci re{ili da po prvi put javno manifestuju svoje kajawe. “Jo{ ~ujemo prasak razbijawa inventivno aran`iranih jevrejskih prodavnica”, napisao je “Frankfurter Allgemeine Zeitung”. Nema~ki kancelar Helmut [mit pomiwao je gor~inu i stid. Helmut Kol je nastojao da pomeri ovu paradigmu javnog pokajawa kada je 1984. godine, tokom posete Izraelu, razre{io sebe li~ne odgovornosti pozivaju}i se na milost kasnog ro|ewa. Za razliku od Vajczekera, koji je u~estvovao u napadu na Poqsku i Sovjetski Savez i pomogao u odbrani svog oca na nirnber{kim procesima, Kol je bio nepunoletni u~esnik u katastrofi Tre}eg rajha. Kao i Jozef Racinger, on je automatski bio uvr{ten u “Hitlerjugend” u svojoj ~etrnaestoj godini i potom poslat u vojnu slu`bu tokom zavr{nih meseci rata. Ko slu{a Nemce kako sa`aqevaju Nemce, posebno ne ispred grobnica u kojima le`e ostaci SS-ovaca. U seriji intervjua datih nema~kom novinaru Peteru Sivaldu, koji su 1996. i 2000. objavqeni kao kwige “So zemqe” i “Bog i svet”, Racinger je govorio o savesti, pokoravawu i opro{taju. Kada ga je Sivald upitao da li, po wegovom mi{qewu, postoje qudska bi}a bez savesti, Racinger je citirao Hermana Geringa, koji je jednom prilikom rekao: “Ja nemam savest. Moja savest je Adolf Hitler”. Racinger je dodao Sivaldu: “U svakoj osobi postoji takore}i uro|eno ose}awe, fundamentalno ose}awe o tome {ta je dobro, a {ta lo{e. Tako da, mada su SS-ovci bili indoktrinirani da veruju da je ubijawe u ime nema~ke rase ne{to dobro i mada je Gering rekao da se na{a savest zove Hitler, tj. da je on mera svih stvari, ti qudi su ipak znali da to nije bilo dobro” (Racinger ~esto citira rad Yona Henrija Wumana, filozofa kardinala iz devetnaestog veka, koji je napisao da je bo`anski zakon ovaplo}en u qudskom srcu). Kada je Sivald upitao Racingera da li jedna re~ mo`e biti dovoqna da bi se du{a o~istila od greha, Sivald je naveo stih iz katoli~ke liturgije “Ka`i mi samo jednu re~ i moja du{a }e biti isceqena”. Kad ga je upitao da li Bog sam mo`e deliti milost, Racinger je odgovorio: “U krajwoj liniji da, jedino on to mo`e. On je razmestio iscequju}e mo}i oko nas, mo}i kojima iscequjemo na{e du{e. Na{ odnos prema Bogu razvijamo kroz druge qude. Bog je hteo tako da on dolazi u nas kroz qude, i kroz wih on mo`e izgovoriti re~ spasewa u sakramentu pokajawa, spasewa koje nam, u principu, jedino on mo`e dati. Na kraju krajeva, samo Bog mo`e re}i – taj greh je opro{ten, zato {to je svaki greh, u krajwoj liniji, greh protiv wega”. 966
Martin Marti, luteranski pastor koji je predavao modernu istoriju crkve na Univerzitetu u ^ikagu vi{e od 35 godina, smatra da je to pretekst za odavawe po~asti nema~kim vojnicima, posebno ~lanovima SS trupa, kada se ka`e da su oni “jednostavno sledili naredbe” ostavqaju}i Bogu da uradi ostalo. “U o~ima katolika, celokupnog katolicizma, on je tog dana izvr{ilac, izvr{ilac bo`je voqe”, rekao mi je Marti kada sam ga ne tako davno nazvao. “On nije samo Yo Racinger, gra|anin Minhena. On je neko ko ima autoritet biskupa crkve, kardinala crkve, neko ko je danas papa crkve. On ne mo`e samo re}i: Ostavimo sve to Bogu”. Marti prihvata stav nema~kih `ena, nema~ke dece, pa ~ak i prose~nog Nemca da su oni `rtve, ukqu~uju}i {esnaestogodi{weg ~lana jedinice za protivavionsku odbranu Jozefa Racingera. Ali tu, po wegovom mi{qewu, ne spadaju qudi koji su dobrovoqno, ~ak razdragano, u~estvovali u nacisti~kim zlo~inima. “Bog je onaj koji je tvorac sveta i kada se stvari u svetu ne odvijaju dobro, on pu{ta nas da to ispravimo”, ka`e Marti. “Jevreji imaju re~ Tikkun – obnova sveta. Ali kako mo`ete obnoviti svet kada imate qude koji su uzrokovali smrt od dvadeset do ~etrdeset miliona qudi i kada ka`ete da im treba odati po~ast zato {to su voleli svoju otaybinu. To je zaista te{ko prihvatiti.” Yon Pavlikovski, profesor za dru{tvenu etiku i direktor programa za katoli~ko-jevrejske studije pri Katoli~koj teolo{koj uniji u ^ikagu, ima ne{to druga~ije mi{qewe. “Mislim da postoji”, isti~e on, “jaka tendencija, ne samo u dubini du{e prose~nog hri{}anina ve} i kod hri{}anskih eti~ara i teologa da isti~u u prvi plan opro{taj i pomirewe”. On je radio sa onima koji su pre`iveli holokaust i proveo niz godina u Memorijalnom centru za holokaust i te aktivnosti su mu ubla`ile taj instinkt za opro{taj. Pavlikovski ka`e da je Racinger s pravom sudbinu sahrawenih na grobqu La Kamb prepustio Bogu”, ali mu zamera {to nije osudio ono {to je trebalo osuditi: katoli~ku, ako ne nema~ku, krivicu. “Mnogi od SS-ovaca sigurno su odrastali kao katolici. Oni su bili deo ove crkve kojoj i sami pripadamo. Oni su bili izlo`eni katihizisu ove crkve i stekli su antijevrejske stavove koji su bili dominantni u crkvi. Treba da priznamo da smo ih podu~avali i usmeravali u pogre{nom pravcu i da se obave`emo da vi{e ne}emo ponoviti tu vrstu katihizisa.” To je mo`da distinkcija koja le`i iza onoga {to je kardinal Racinger rekao. Iz teksta se zakqu~uje da je kardinal Racinger oduvek bio odan svojim mladala~kim i |a~kim idealima i idolima. Zato wegova sau~esni~ka pomo} koju je pru`ao Jovanu Pavlu Drugom ne mo`e biti simboli~na, ve} izuzetna i motivisana nasledstvom koje je poneo i zakletvom koja ga obavezuje na odanost prema Nema~koj. Jovan Pavle Drugi i Nema~ka su sinhronizovano delovali na rasturawu biv{e Jugoslavije, a veza izme|u pape i Nema~ke i drugih dr`ava zapadne Evrope je bio ba{ kardinal Racinger. Kao prirodna i predvidiva posledica nastojawa da se u Evropi obnovi neko novo sveto rimsko carstvo odavno se radi na osovini Vatikan - Nema~ka. Zato nikoga ne ~udi gotovo identi~nost politi~kih stavova, pa i izbor 967
Racingera za papu. Istorija je prepuna dokaza zlo~ina~kih dela kada se Vatikan i Nema~ka pribli`e toliko da se ne zna gde jedni zavr{avaju, a drugi po~iwu u politi~kom smislu. Fa{izam i neofa{izam su po`eqni i predstavqaju temeq novog svetskog poretka, a opravdawe se nalazi u borbi protiv komunizma i pravoslavqa. Taj i takav novi svetski poredak je oduvek gradio kardinal Racinger, koji je sada u poziciji da kao papa da i svoj pe~at. Zato nikoga ne ~ude wegovi moralni sudovi i sistem vrednosti koji je definisan zakletvom na odanost. Naravno, za tradicionalne neprijateqe, a to se ~esto ~uje da su Srbi pravoslavci, odanost kardinala Racingera i sada pape Benedikta [esnaestog to mo`e da zna~i nastavak progona i zlo~ina nad Srbima, ma gde se nalazili. 4. “Tanjug” je, 3. marta 2006. godine, pod naslovom “Papa pohvalio rimskog pontifa Pija XII”” objavio tekst: “Papa Benedikt XVI ocenio je da je rimski pontif Pije XII, koji je bio na ~elu Rimokatoli~ke crkve za vreme Drugog svetskog rata, bio odli~an pontif, ali za sada nije izri~ito podr`ao wegovu beatifikaciju, javila je agencija AP, pozivaju}i se na jedan dokument iz Vatikana. Ako papa Benedikt XVI odobri beatifikaciju Pija XII to }e najverovatnije izazvati proteste jevrejskih organizacija, navela je ameri~ka agencija”. Dakle, i ovim tekstom se potvr|uje trajno opredeqewe kardinala Racingera, a sada pape Benedikta [esnaestog. Uostalom, Vatikan je i za{titio nacisti~ke i usta{ke zlo~ince i tu politiku je morao da sledi kardinal Nemac. Kardinal Racinger je jedan od najstarijih kardinala koji je izabran za papu. On zato predstavqa odraz svog prethodnika, odnosno, on je taj koji treba da okon~a ono {to je zapo~eo kao sau~esnik i bliski saradnik Jovana Pavla Drugog. Tu politiku je mogao da nastavi samo onaj koji je do detaqa bio upu}en u ono {to je radio wegov prethodnik uz sau~esni~ku pomo}, te zato godine starosti i nisu od presudnog zna~aja, jer se politika Vatikana prema Srbima vekovima ne mewa. Srbi i Jevreji decenijama insistiraju na otvarawu arhiva radi pokazivawa javnosti istine da je Pije XII pomagao i sa~uvao naciste i usta{e. U ciqu svojevrsnog amnestirawa nacista i usta{a preko zlo~ina~kog delovawa Vatikana, Jovana Pavla Drugog i kardinala Racingera kao sau~esnika ne samo da se vr{i relativizacija i skrivawe zlo~ina usta{ke Hrvatske na ~elu sa Frawom Tu|manom, ve} relativizira i baca u zaborav odgovornost za `rtve tokom Drugog svetskog rata. Ako je za kardinala Racingera, a sada papu Benedikta [esnaestog, Pije XII bio odli~an papa, onda je vaqda jasno da on smatra da ne snosi nikakvu krivi~nu odgovornost kao sau~esnik za sva zlodela nad Srbima od 1991. godine. 5. U novini “Svedok”, broj 505, od 28. marta 2006 godine, pod naslovom “Filip kod pape” objavqen je tekst: Od kada se hri{}anska crkva podijelila na Isto~nu i Zapadnu (1054), nijedan predsjednik Crne Gore, do Filipa Vujanovi}a, nije bio primqen kod pape. Dodu{e, nema podataka da je neki tako visoki zvani~nik posjetio Vatikan ni prije raskola. Dakle, ni u prethodnih deset vjekova. 968
Me|utim, to ne zna~i da Crna Gora nije imala najtje{we odnose sa Vatikanom. Prijem kod pape Benedikta XVI bio je prilika da Vujanovi} saop{ti novinarima na trgu Sv. Petra da su “potvr|eni bogati istorijski odnosi Vatikana i Crne Gore”. Kao po~etak tih odnosa aktuelni crnogorski predsjednik je naveo “davnu 1077. kada je papa Leon XIII predao krunu dukqanskom kraqu Mihailu Vojislavqevi}u, priznaju}i na taj na~in nezavisnost Crne Gore”. Vujanovi} je propustio da objasni kako to da davawe krune “dukqanskom kraqu” zna~i davawe nezavisnosti Crnoj Gori?! Niti je Mihailo bio dukqanski, ve} zetski kraq, niti je tada postojala Crna Gora, ve} Zeta, kao jedna od dvije srpske dr`ave. Vujanovi} je podsjetio papu i na drugi zna~ajan datum. Rije~ je o Konkordatu, 1886. Uru~io je predsjednik papi i repliku tog ugovora izme|u kwa`evine Crne Gore i Svete stolice. Ali, nije se zaustavio kod tog svojevrsnog poklowewa papi, u ime dugih “najtje{wih odnosa”, ve} ga je pozvao da posjeti Crnu Goru, “i li~no se uvjeri o vrhunskim me|unacionalnim i me|ureligijskim odnosima, kao i poziciji katoli~ke crkve u Crnoj Gori”. Zanemarimo ~iwenicu da Vujanovi} nije imao pravo da uputi takav poziv, sem ukoliko na svoju privatnu posjetu nije `elio da uzvrati istom mjerom, i ugosti papu u svom domu, gdje bi u ~etiri oka mogli da se prijateqski izrazgovaraju. Razumije se da bi se doma}in slu`io materwim umjesto engleskim. O~igledno Vujanovi} sluti da papa ne vjeruje glasinama koje do wega dopiru o tome kako je od strane re`ima u Crnoj Gori (koji nominalno predstavqa Filip Vujanovi}), ugro`ena Srpska pravoslavna crkva, drevna Mitropolija crnogorsko-primorska i wen mitropolit Amfilohije. Mora biti da papa Benedikt XVI nije obavije{ten o nasiqu koje \ukanovi}ev re`im vr{i nad kanonskom pravoslavnom crkvom u Crnoj Gori. Sekta{i obijaju hramove, pod okriqem no}i i o~iglednom za{titom dukqanskog re`ima. Na zgradi Bogoslovije upravo je krupnim latini~nim slovima ispisan stari zloslutni grafit “Srbe na vrbe”. Da to sveti otac zna, sigurno bi u duhu Deklaracije “Dominus Jesus”, kojom je Vatikan pravoslavnu crkvu oglasio “sestrinskom”, ulo`io protest crnogorskim vlastima. Ipak je malo vjerovatno da papa nije obavije{ten o jednom prevarantu, koji se maskiran u crkvene odore predstavqa kao mitropolit pravoslavne crkve u Crnoj Gori. Taj, od strane Vaseqenskog patrijarha Vartolomeja anatemisani raspop, nalazi se na ~elu jednog putuju}eg cirkusa (u koji su ukqu~eni i “klovnovi”, regrutovani iz redova raskolnika i bludnika, otpalih od nekih pravoslavnih crkava), u kojem je naro~ito anga`ovan izvjesni Antonio de Roso, poznat kao producent porno filmova. Svakako ne treba sumwati da je papa obavije{ten i o jednoj inicijativi Mila \ukanovi}a, da Vatikan prizna tu pseudo-crkvenu organizaciju, koja je prijavqena u cetiwskoj policiji 2000. 969
Prilikom posjete patrijarhu Pavlu kardinal Valter Kaspar, predsjednik Papskog vije}a za unapre|ewe jedinstva me|u hri{}anima, rekao je: “U prilici smo da objavimo da Vatikan za tako ne{to ne}e ni da ~uje”. Ako vlast u Crnoj Gori ne po{tuje kanonske zakone, trebala bi da zna da ih Sveta stolica po{tuje. Ne sumwamo da je Vatikan upu}en i u aktivnosti jednog svog `upnika, don Branka Zbutege, ali je ~udno da mu se toleri{u mije{awa u kanonsko ustrojstvo Pravoslavne crkve u Crnoj Gori, upravo suprotno pomenutoj vatikanskoj Deklaraciji. Don Zbutega se prilikom pomenute posjete oglasio i kao dvostruki portparol – Svete stolice i predsjednika Crne Gore. On je ta~no izmjerio vrijeme koje je Vujanovi} proveo kod pape, i utvrdio u sekund da je isto toliko vremena u audijenciji kod pape proveo i predsjednik SAD Yory Bu{. Time je ovaj `upnik poru~io da veli~ina teritorije nije va`na, ve} zna~aj dr`ave, po kome je Crna Gora izjedna~ena s Amerikom. Ocjenama “katoli~kog Yems Bonda”, kako je svojevremeno Zbutegu nazvao pokojni Frawo Tu|man, pridru`io se i wegov kolega Mira{ Dedei}. Mira{, koji predvodi obijawe pravoslavnih hramova, i najavquje otimawe cjelokupne imovine SPC u Crnoj Gori, predstavqa se kao mitropolit Mihailo. Takav “velikodostojnik” Vujanovi}evu posjetu je proglasio za “istorijski momenat”. Uz to Mira{, poput don Branka, obja{wava papine nadle`nosti. Pomenuti Mira{, koji je kao sre}no o`ewen neko vrijeme `ivio u Rimu, daje ta~na uputstva papi, kako se kojim slu~ajem sveti otac ne bi zbunio, i prekr{io svoja ovla{}ewa. Ali, za razliku od svog kolege Zbutege Mira{ Filipu upu}uje i kriti~ke tonove. Upozorava predsjednika da je bio uop{ten prilikom do~aravawa papi harmoni~nih odnosa me|u crkvama u Crnoj Gori. Morao je Filip, kara Mira{, da `igo{e SPC kao remetila~ki faktor, koji opasno ugro`ava `ivot u rajskom nasequ na Zemqi zvanom dukqanska Crna Gora. Eto, kako jedna privatna posjeta, na visokom nivou, otkriva mnoge krajolike ove zemqe ~udesa. Ako ni zbog ~ega drugog, a ono zbog jedinstvene prilike da vidi ne{to {to jo{ nigdje nije vidio, ni ~uo, niti }e, ukoliko ne posjeti Crnu Goru, papa mo`e pasti u isku{ewe da prekr{i kanone i stroga diplomatska pravila, kojih se Sveta stolica dr`i i odazove se privatnom pozivu Filipa Vujanovi}a. Li~no bi se papa uvjerio u ne{to {to ni u snu nije sawao. Iz ovog teksta se vidi sva licemernost i latinski duh koji dominira Rimokatoli~kom crkvom. Srpskom patrijarhu se pri~a jedno, a sve{tenici Rimokatoli~ke crkve u Crnoj Gori rade suprotno. Crnogorska vlast, ophrvana problemom da javnost vrlo dobro zna za kriminalne afere ~elnika i Mila \ukanovi}a, secesiju i nezavisnost Crne Gore podi`e na nivo politi~kog pitawa i stava i u tom kontekstu pi{e neku novu istoriju. Rimokatoli~ka crkva i policijska pravoslavna crkva u Crvenoj Hrvatskoj ujediwene protiv Srpske pravoslavne crkve nastavqaju putem uni{tewa dr`ava, odnosno putem da zadaju odlu~uju}e udarce razbijawu pravoslavqa. 970
U tome se prepoznaju aktivnosti Benedikta [esnaestog. Radi se o svojevrsnom nastavku zlo~ina~kog delovawa. Dodu{e, prvo kao sau~esnika, a sada kao izvr{ioca. 6. U novini “Srpske novine ogledalo”, od 7. decembra 2005. godine, autora Vladimira Dimitrijevi}a, pod naslovom “Srbija treba da zna sve o papi Benediktu” objavqen je slede}i tekst: U vezi sa jedinstveno{}u i univerzalno{}u spasonosnog posredovawa Isusa Hrista, mora se ~vrsto verovati u jedinstvenost crkve osnovane Wime kao u istinu katoli~ke vere. Od rimokatolika se zahteva da veruju da je crkva koju je Hristos osnovao dana{wa Rimska crkva i da se weno jedinstvo ostvaruje u “Katoli~koj crkvi kojom rukovodi naslednik Petrov i biskupi u op{tewu s wime” (“naslednik Petrov” je, po rimokatoli~kom shvatawu, naravno, papa). Elementi “osve}ewa i istine” koji postoje u drugim hri{}anskim zajednicama izvode svoju delotvornost iz puno}e i istine poverene rimokatoli~koj crkvi. Prevedeno na srpski jezik: sve {to je hri{}ansko kod drugih hri{}ana (ukqu~uju}i i pravoslavne), hri{}ansko je samo utoliko ukoliko je srodno onome {to ba{tini rimokatolicizam. Ne{to pre deklaracije “Dominus jezus”, kardinal Jozef Racinger je privoleo papu Ivana Pavla II da potpi{e encikliku biskupima u kojoj zabrawuje kori{}ewe termina “sestrinske crkve” za zajednice sa Rimom “nesjediwenih kr{}ana”. Vatikan je “crkva majka” i ona nema nikakve “sestre”. Tako|e, Racinger, sada{wi papa se uporno borio protiv modernizma koji kao rak razjeda zapadno hri{}anstvo, naro~ito posle Drugog vatikanskog koncila, koji je rimokatoli~ku zajednicu umnogome protestantizovao u okviru “a|ornamenta” – prilago|avawa savremenom svetu, tj. sekularizacije pod maskom nove hristijanizacije. Jednom re~ju: Racinger mi se dopada jer nije licemer. On veruje da je wegova zajednica Crkva, i tu nema kompromisa. Od sada znamo na ~emu smo: na istom smo kao od 1054. godine, kada je Rim otpao od pravoslavnog Istoka tre}im najte`im padom u istoriji ~ove~anstva (po Svetom Justinu ]elijskom, tri su takva pada: Adamov – kidawe zajednice sa Bogom; Judin – izdaja Boga, i papin – progla{avawe sebe za Boga; po u~ewu Prvog vatikanskog koncila, papa je “nezabludiv po pitawima vere”). Sa ekumenizma Rima spala je maska: pokazala se stara, oliwala wu{ka unije, zbog koje su Srbi i ostali pravoslavni narodi vekovima stradali. Za{to ka`e{ “Evropa”, a misli{ “Nema~ka”? Kao {to je osamdesetih godina XX veka bilo zna~ajno da papa bude Poqak (trebalo je krenuti u ru{ewe sovjetskog bloka), i kao {to je Karol Vojtila sklopio tajni sporazum sa Ronaldom Reganom o juri{u na Berlinski zid, tako je sada va`no da papa bude Nemac, jer je Nema~ka motorna sila Evropske unije. Nema~ka je nastavila svoj Drang nach Osten, zapo~et jo{ u doba Karla Velikog, nepismenog, ali mo}nog vladara, koji je, uzgred budi re~eno, Zapad zauvek odvojio od Vizantije i u Rim po~eo da postavqa poluvarvarske frana~ke pape, uklawaju}i u~ene i umne “klasi~ne” Latine i Grke, koji su bili pravoslavni episkopi rimski. Ko god je ~itao kwigu 971
austrijskog sociologa i istori~ara Hanesa Hofbauera “Pro{irewe Evropske unije na Istok” (“Filip Vi{wi}”, Beograd, 2004) zna}e o ~emu je re~. Jer, jo{ u doba ^etvrtog kri`arskog rata, umesto borbe sa Arapima, papine germanske i romanske vojske su okupirale Carigrad i osakatile Vizantiju (koja se od tog udarca nikad nije sasvim oporavila). Sredinom 13. veka Germani su po~eli da zauzimaju prostore ^e{ke, Moravske, Pomeranije, Panonije i Transilvanije; stigli su i do poqskog Krakova i karpatskog luka. Na Rusiju su, s papinim blagoslovom, juri{ali [ve|ani i nema~ki tevtonski vitezovi koje je, sve skupa, tukao Sveti Aleksandar Nevski. Posle bitke na Moha~u 1526, Habzburgovci su krenuli u invaziju na ~e{ki Prag i gorwu Ma|arsku (Presburg). Kad su Turci pali pod Be~om 1683, cela Ma|arska se na{la pod germanskom vla{}u, a zamalo i Srbija (po kojoj su se, skupa sa vojskom Be~a, odmah razmileli katoli~ki “lovci na du{e” da obra}aju “nesjediwene Srbe” rimskom prestolu). Polovinom osamnaestog veka, Habzburzi dr`e Galiciju i Bukovinu. Marija Terezija u Banat dovodi Nemce, a 1878. Austrougarska okupira Bosnu i Hercegovinu... Se}amo se i Po}oreka i Makenzena: dve germanske imperije, austrijska i nema~ka, nasrnule su na malu Srbiju, ubijaju}i tre}inu wenog stanovni{tva. A Hitler je svom specijalnom izaslaniku za Balkan, Nojbaheru, govorio da narod, kakav su Srbi, ne sme da `ivi uz Dunav”. Nema~ka je, po Hofbaueru, u `udwi za {irewem svoje kapitalisti~ke mo}i, danas pot~inila skoro celu Isto~nu Evropu, nastavqaju}i Hitlerovu ekonomsku politiku u toj oblasti. Setimo se, nacisti su osnovali “Centralni organ za evropsku privredu velikog prostora”, “Nema~ko svetsko ekonomsko dru{tvo”, “Institut za svetsku privredu”, “Rajhskomesarijat za privredu velikog prostora”, itd. Od nacista poti~e i ideja o “regionalizaciji Evrope” (videti u kwizi Rodnija Etkinsona “Za~arani evropski krug”, “Svetovi”, Novi Sad 1996), kao i ideja o “Ekonomskom savetu evropskih dr`ava”. Verner Dajc, jedan od glavnih nacisti~kih ekonomista, govorio je: “Ako ho}emo da predvodimo evropski kontinent ekonomski, {to nu`no i bezuslovno proizlazi iz ekonomske snage evropskog kontinenta kao jezgra bele rase, ne smemo, iz razumqivih razloga, javno to progla{avati nema~kim ekonomskim velikim prostorom. Moramo uvek iznova govoriti o Evropi, jer nema~ko vo|stvo proizlazi samo od sebe i iz politi~ke, ekonomske, kulturne i tehni~ke ogromne te`ine koju Nema~ka ima, kao i iz wenog geografskog polo`aja”. Herman Jozef Aps, ~lan uprave Nema~ke banke, koja se mnogo okoristila nacisti~kim prodorom na Istok, oktobra 1940. je govorio da evropski prostor pru`a “bogate i isplative mogu}nosti” zahvaquju}i politi~kom razvoju doga|aja, jer u tom trenutku Nema~ka pod vla{}u dr`i skoro celu Evropu, na ovaj ili onaj na~in. Taj Aps je ostao u igri dugo posle Hitlerovog pada. Do 1976. je bio predsednik nadzornog odbora iste one Nema~ke banke, a od 1976. wen do`ivotni po~asni predsednik. Joakim fon Ribentrop, nacisti~ki ministar spoqnih poslova ra~unao je da }e u martu 1943. biti stvoren “Savez evropskih dr`ava”, ~ime }e posti}i trajan mir. A evo neko972
liko re~enica Nacrta predstavke Ministarstva spoqnih poslova o stvarawu Saveza evropskih dr`ava: “Ujediwewe Evrope, koje se u istoriji ve} odavno ocrtava, predstavqa nu`an razvoj...; Re{ewe evropskog pitawa mo`e se na}i samo na federativnoj bazi po{to se evropske dr`ave mogu ujediniti samo slobodnom odlukom koja proizlazi iz uvi|awa neophodnosti ujediwavawa u zajednicu suverenih dr`ava...; Savez evropskih dr`ava mora biti zajednica po mogu}nosti svih evropskih zemaqa”. Na {ta vam ovo li~i, bra}o Srbi? Da ponovimo: nije ovo RTS propaganda “evroatlantskih integracija”. Ovo je Ribentrop. I nije to 2005, kad je postalo “izvodqivo”, bila je to 1943. Stari dobri Germani ponovo ja{u u Srbiji. Evo {ta ka`e Hans Hofbauer o stawu posle “petooktobarske revolucije” 2000. godine: “U bankarski sistem u Srbiji, od smene re`ima 2000, ume{ale su se nove, globalne banke iz inostranstva. Najuspe{nija me|u wima je austrijska Raiffeisen Zentralbank (RZB). Ve} neposredno posle oktobarskog zaokreta 2000. ova banka je bila na licu mesta i u martu 2001. dobila, kao prva inostrana banka, dr`avnu dozvolu za rad. Po~etkom 2004, ona sa 500 name{tenika ve} dr`i 18 filijala u zemqi. Wen uspon po~iva u su{tini na tri stuba: na bogatom postoje}em kapitalu u inostranstvu, na udaqenim potencijalnim konkurentima sa scene i na trenutku nastupa upravo kad je uveden evro. Od zatvarawa velikih dr`avnih banaka Raiffeisen banka je izvukla korist ve} i zbog toga {to je mogla da preuzme jednim udarcem na stotine iskusnih i {kolovanih bankarskih slu`benika koji su se na{li na ulici. Iz wihovih redova Austrijanci su izabrali one najboqe. A, uvo|ewe evra 1. januara 2001. dovelo je u austrijsku banku na hiqade klijenata koji su morali da svoje nema~ke marke, do tada skrivane u slamaricama, pretvore u evro. “Kad smo do{li, bili smo sasvim likvidni jer su nas zbog promene DM u evro preplavile privatne mu{terije” – s ponosom isti~e glavni menayer RZB Oliver Regl. Za nekoliko meseci Raiffeisen banka je mogla da saop{ti da je pridobila 20 odsto ukupne klijentele u Srbiji, za {ta bi u normalnim okolnostima, kako iskreno priznaje Regl, bila potrebna cela jedna decenija.” Kad je, {to bi biv{a zagreba~ka bra}a rekla: “tomu tako”, za{to se infantilno ~udimo da je papa Nemac? Sada je na redu “duhovno ujediwavawe Europe”. A tu nije na odmet ~vrsta ruka... Ruka potomka Karla Velikog, koji je Zapadne Slovene ve} u ranom Sredwem veku sabio u mi{ju rupu. Zar smo zaboravili da su frana~ki sve{tenici progonili u Moravskoj svete Kirila i Metodija (a Metodija dve godine dr`ali u tamnici)? Zar smo zaboravili da su frana~ki biskupi zabrawivali slu`ewe na slovenskom jeziku u crkvi? “Sveto Rimsko carstvo” se danas ka`e “Doj~land, Doj~land, iber ales”... Ko se obradovao izboru novog pape? Ko? Wegova rodna Bavarska, u ~ije ime je po~eo da kli~e predsednik Bavarske i vo|a zna~ajne Hri{}anske demokratsko-socijalne unije Edmund [tojber: “Bavarska i cela Nema~ka slave izbor Racingera. Uveren sam da }e novi papa uspeti da pobedi i da okupi oko sebe sve katolike sveta, ne sa973
mo zato {to je najbrilijantniji teolog svih vremena, nego i zbog svojih qudskih i pastoralnih kvaliteta”. Bavarska je, kao {to znamo, najkatoli~kija nema~ka zemqa, a [tojber i Racinger su stari prijateqi. Sam Racinger je skroman, pa ~ak i stidqiv ~ovek, koji sebe opisuje kao “jednostavnog i smernog poslenika u vinogradu Gospodwem”. Po{to je ve} bio nagove{tavan wegov izbor za papu, trudio se da malo ubla`i svoj imiy desnog konzervativca. Kada je seo na stolicu u Vatikanu, stupio je u razgovore i sa izvesnim liberalno-modernisti~kim krugovima u svojoj zajednici. Me|utim, mnogi veruju da je wegov izbor veoma va`an za hri{}anski identitet Evrope, koja je na udaru muslimanske invazije i u koju Amerikanci na silu uvla~e Tursku. Vatikan je, u novim evropskim integracijama, pretrpeo i nekoliko poraza – pre svega, iz Ustava Evropske unije izba~en je svaki pomen hri{}anstva, a vatikanski lobisti uop{te nisu omiqeni u (za{to kriti?) masonskom Briselu. Racinger je, kao kardinal, bio veoma jasan: on je Turskoj poru~io da bi saveznike trebalo da tra`i na drugoj strani, jer je “islamska vera u stalnoj suprotnosti sa evropskim hri{}anstvom”. A, dodao je pou~no, “Evropa nije utemeqena na geografiji, nego na zajedni~koj veri”. Nije slu~ajno da je u jesen 2004. godine monsiwor ^ezare Mazolari izjavio, dok je Ivan Pavao II bolovao: “Crkva je pobedila komunizam, ali je tek po~ela da shvata svoj slede}i izazov – islamizam, koji je mnogo gori. Sveti otac zbog svojih godina ne}e mo}i da se suo~i sa tim izazovom. No, slede}i papa }e morati”. I on je, o~ito, do{ao spreman za izazov islama. Kardinal Racinger, nekoliko dana pre izbora za papu, objavio je kwigu “Vrednosti u nemirno doba”, ~ija je glavna ideja da radikalni sekularizam savremenog Zapada mo`e da uni{ti svaki humanizam. Svega nekoliko dana posle izbora, 28. aprila 2005, papa Benedikt XVI je nagovestio da }e sredi{wa tema wegovog pontifikata biti “hri{}anski korenovi Evrope”. On je izabrao ime Benedikt po uzoru na Svetog Benedikta Nursijskog, koji je, kao osniva~ benediktinskog reda, {irio hri{}anstvo Evropom (koja je, da uzgred ka`emo, u to vreme bila pravoslavna). Papa je rekao da Sveti Benedikt predstavqa temeqnu ta~ku evropskog jedinstva i da je isti “sna`no podse}awe na neporecivo hri{}anske korenove wene kulture i civilizacije”. A sad, svi zajedno! Evropsko hri{}anstvo je, to ne treba kriti, na ivici smrti. Sekularizam i modernizam nagrizli su i rimokatoli~ku i protestantske zajednice. Sve mawe dece u Evropi se kr{tava (u Francuskoj oko desetak posto!), a najve}i broj rimokatoli~kih `upnika {irom kontinenta su Poqaci – mati~ne zemqe nemaju dovoqno zainteresovanih za sve{teni~ku slu`bu. Protestanti su po~eli da rukopola`u `ene za biskupine i pastorine, {to je sramna izdaja minimalnih osnova hri{}anstva. Dogmatskog jedinstva nema, i haos je op{ti. Islam postaje duhovna sila, ne samo zbog imigracije, nego i zato {to mnogi Evropqani postaju muslimani. Netradicionalne religije, poput Wu ejya, i totalitarne sekte tako|e dr`e pa`wu Evropqana. [iri se i “harizmatski” pentekostalni neoprotestantizam. 974
Uo~i svog posledweg Bo`i}a, prilikom susreta sa kardinalima i biskupima, papa Ivan Pavao II je isticao da je misija crkve da ujedini ~ove~anstvo, rekav{i da je ciq “hitno vaspostavqawe punog jedinstva izme|u hri{}ana”. Kardinal Racinger, sada{wi papa, pod tim jedinstvom podrazumeva, svakako, povratak Rimu. Za{to se svima toliko `uri u zagrqaj? Rekli smo ve}: kriza evropskog i svetskog hri{}anstva je ogromna. Rimu je potreban pravoslavni Istok. Evo jo{ podataka koji to potvr|uju, iz devedesetih godina upravo proteklog XX veka. “Nadbiskupija ~ika{kih, najve}a rimokatoli~ka dijeceza u zemqi, gubi jednog sve}enika na svakih 18 dana. U Klivlendu, dijeceza je izgubila 25 sve}enika tokom prvih meseci godine, a nije dobila nijednog” (“Wall Street Journal”, 13. novembar 1990). “Sredwe starosno doba sve}enika je preko pedeset godina, a oko 2000. bi}e oko sedamdeset godina. Broj sjemeni{taraca spao je sa 48 hiqada 1965. na 1.300 sredinom 1988. Prema sada{wim statistikama, sada ima preko 11 stotina `upa bez `upnika” (“Liguorian”, avgust 1990.). “U deceniji pre Koncila, Rimokatoli~ka crkva u Irskoj dostigla je vrhunac uticaja. Kad je Koncil otvoren, jedan od osam sredwo{kolaca bio je kandidat za sve}enstvo...; Godine 1989. posve}ewa za `upno sve}enstvo bilo je svega 72 (1958. – 400)”. (“The catholic World Report”, septembar-oktobar 1992). “Broj ~asnih sestara u Americi spao je sa 180.015 godine 1964. na 97.751 u 1992. godini. Broj religioznih bratstava spao je sa 189.311 u 1962. godini na 62.546 u godini 1992. Broj de~jih kr{tewa opao je sa preko milion i trista hiqada 1962. na 950 hiqada 1985. godine. I tako daqe. Prema studiji naru~enoj od nadbiskupije San Franciska, glavni razlog {to svake godine 60 do 100 hiqada Hispanoamerikanaca napusti Rimokatoli~ku crkvu je nezadovoqstvo wenim dogmatima i stawem sve{tenstva. Od po~etka osamdesetih do po~etka devedesetih, veli Rihardo ^avez, upraviteq odeqewa za Hispanoamerikance Katoli~ke konferencije Kalifornije, rimokatolicizam je napustilo oko pet miliona Hispanoamerikanaca”. (“Daily News”, 7. april 1991). U Ju`noj Americi, tradicionalnoj tvr|avi vernosti Vatikanu, jo{ je gore. Prelazak iz rimokatolicizma na druge konfesije sve je izra`eniji. U Dominikanskoj Republici uve}ao se tri puta od {ezdesetih do devedesetih godina XX veka, pove}ao se za 500% u El Salvadoru i Kostariki, a preko 700% u Gvatemali. Rimokatili~ki ~asopis “The Wanderer” (1. april 1999) nudi slede}e podatke: Preko 1.900 rimokatoli~kih `upa (parohija) u svetu je uga{eno; samo oko 40 odsto rimokatolika u SAD veruje da Hristos realno prisustvuje u hostiji. Ispovest je skoro nestala iz parohijskog `ivota. 975
Ako ne ide u SAD i Gvatemali, mo`da }e pro}i u Srbiji i Rusiji, zar ne? Prethodni papa Ivan Pavao II zbog svega toga trudio se da u~vrsti veze izme|u hri{}ana Evrope: jo{ 1982. bio je prvi pontifeks koji je kro~io na teritoriju Engleske, i odr`ao propoved u Kenterberijskoj katedrali, sredi{tu svetskog anglikanstva. Godine 1999, katolici i anglikanci su zajedni~ki potpisali dokument “Dar autoriteta” koji je prizvao hri{}ane obe denominacije da ne pori~u papin autoritet. Te iste godine, Rimokatoli~ka crkva i Svetska luteranska federacija potpisali su “zajedni~ku izjavu povodom u~ewa o opravdawu”, okon~avaju}i petovekovni dogmatski spor izme|u Rima i Luterovih sledbenika. Maja 2000. odr`an je u Torontu globalni samit rimokatoli~kih uglednika iz celog sveta. Sredinom 2001. potpisana je tzv. “Ekumenska poveqa”. Na skupu je u~estvovala Konferencija evropskih crkava (u kojoj su pravoslavni, anglikanci, starokatolici i tradicionalni protestanti) na jednoj i predstavnici rimokatoli~kih Biskupskih konferencija Evrope na drugoj strani. Poveqa nala`e {to dubqe me|uverske kontakte, zajedni~ke molitve, saradwu u svim oblastima, i zavr{ava, komesarski strogo, upozorewem: “Nema alternative uzajamnom pomirewu i ekumenizmu”. Godine 2002. u Vatikanu je odr`ana izlo`ba o anglikanstvu – prvi put u istoriji. Novi nadbiskup kanterberijski, Rovan Vilijams, pose}ivao je papu Vojtilu i – nezamislivo za anglikanskog klerika – qubio mu ruku. Za vreme pogrebnih sve~anosti posledweg pape, Rovan Vilijams ~itao je za upokojene molitve skupa sa rimokatoli~kim poglavarom Engleske i Velsa, Kardinalom Kormakom Marfijem O’Konorom. Tom prilikom je izjavio da je wegovo prisustvo opelu pape znak dubokih veza, li~ne bliskosti i intimnosti koje su po~ele da postoje izme|u slu`be kanterberijskog nadbiskupa i papstva...; Mada raskid sa Rimom jo{ nije sasvim okon~an, postoji neobrativo pomirewe izme|u anglikanaca i katolika tokom pontifikata Ivana Pavla II koje wegov naslednik treba da nastavi da nadgra|uje...; Korenovi koje smo zasadili proteklih godina preduboki su da bi bili i{~upani”. Papska ustanova, o~uvana uprkos svemu, hri{}anima Zapada, pora`enim u borbi protiv sekularizma, sve vi{e li~i na oslonac kome se mora pribe}i da bi se daqi porazi izbegli. A Srbija? U Srbiji kuva. Srbija je pod poluokupacijom i to je svakom jasno. Sa trideset odsto nezaposlenih (najve}a stopa u Evropi), ona je osu|ena na lagano umirawe. Zemqa i voda su trajno zaga|eni NATO bombama, predstoji otimawe Kosova, odvajawe Crne Gore, juri{ na Vojvodinu. Budi se ~ak i vla{ki ekstremizam, a i Bugari oko bacaju na ni{ku oblast. Jug su`ene Srbije treba da se uklopi u Veliku Albaniju. U takvoj situaciji, srpski politi~ari se pona{aju onako kako su se pona{ali i uo~i 1941. godine. Trude se da sa {to vi{e srpskih strate{kih interesa nahrane a`daju Zapada (setimo se samo stvarawa Banovine Hrvatske, da bi se Hrvati “smirili” – a wima su apetiti jo{ vi{e porasli). Vatikan u svemu ovome ima svoje interese, stare, svima poznate: Crna Gora treba da bude “Crvena Hrvatska” (zar Jevrem Brkovi} nije go976
vorio jo{ 1991, da je “Crna Gora imala svoju autokefalnu crkvu sa elementima katoli~anstva, dok je genocidni Sava Nemawi} nije popravoslavio”?); Kosovo treba da bude nezavisno; u Vojvodini nije na odmet podr`ati Ma|are... A za sve to vreme treba raditi na unija}ewu Srba, {to direktnom (kao u Vaqevu, gde je doskora{wi `upnik ~itav niz ro|enih Srba pretvorio u “kr{}ane”), {to preko ekumenizma... Ekumenizam me|u Srbima je pri~a za sebe. On nas ne podlokava neposredno, nego zaobilazno. Naime, kao i u pro{losti, postoji opasnost da se Rimu pribli`imo preko Carigrada, sklonog sklapawu unije sa papom kad su ugro`eni wegovi zemaqski interesi. Savremeni carigradski kvazi-vizantizam se u srpskoj crkvi name}e kao mera i provera pravoslavnosti, a ve} odavno je i najneupu}enijima jasno da Carigradska patrijar{ija u Turskoj opstaje samo zahvaquju}i podr{ci Va{ingtona i Vatikana (na{ih “tradicionalnih prijateqa”), ina~e bi turske vlasti ve} odavno raselile Fanar i napravile od wega muzejski prostor. Srpski pravoslavni narod je zahvalan Svetom Carigradu preko koga smo dobili Kirila i Metodija i koji nam je 1219. darovao autokefalnost; srpski narod je zauvek zahvalan i bratskom gr~kom narodu koji nam je, u stra{nim ratovima 1991 - 1995, bio pouzdan. Srpska crkva se nalazi na velikom isku{ewu: na wu se vr{e pritisci spoqa i iznutra da se pokloni papi. Ona je, molitvama novomu~enika jasenova~kih, tom isku{ewu za sada odolela. Veliku ulogu u wenom odolevawu ima i Ruska pravoslavna crkva, koja je ogor~ena na Vatikan jer on vr{i strahovitu prozelitsku akciju, od Ukrajine do Sibira. Prethodni papa je sredi{te unijatskog ukrajinskog poglavara preneo iz Lavova u Kijev, majku ruskih gradova i ruskog pravoslavqa, samo da bi pokazao da ne priznaje zahteve Moskve da se unijatska propaganda zaustavi. Moskva je od Benedikta XVI tra`ila da odluku Ivana Pavla II poni{ti, ali on to nije u~inio. Sve ovo doprinosi ~iwenici da jedine dve zemqe koje papa nije posetio jesu Srbija i Rusija. Ali, izgleda da i u Srpskoj pravoslavnoj crkvi ima pojedinaca koji misle da }e nas svet smrviti ako ne pribegnemo pod za{titu jo{ uvek politi~ki mo}nog Rima. Ponavqa se isku{ewe koje smo imali u XV veku, kada je vizantijski car Jovan Paleolog primorao ve}inu episkopa Carigradske patrijar{ije da potpi{u uniju s papom Eugenom da bi dobili vojnu pomo} Zapada za borbu protiv Turaka. Na saboru u Firenci i Ferari, pored Grka, u~estvovali su i predstavnici drugih pomesnih crkava, koji su tako|e potpisali uniju. Mudri Srbin, veliki i tragi~ni \ura| Brankovi}, iako opkoqen sa svih strana od Turaka i Ma|ara, nije hteo ni da ~uje da svoje delegate {aqe papi na noge. Rekao je da je on sused Latina, da ih zna i da ne veruje u bilo kakvu wihovu pomo}. Kad su mu nudili da se “porimi”, odgovorio je da ga Srbi smatraju nesre}nim, ali mudrim ~ovekom; kad bi, pod stare dane, promenio veru, smatrali bi ga nesre}nim ludakom... Grci su potpisali uniju, i nisu dobili ni{ta! Nekoliko stotina vojnika sa Zapada borilo se 1453. godine u odbrani Carigrada... Sveti Marko Efeski, veliki episkop i bogoslov, uniju je odbio da prizna i ona je kasnije oborena... Zato srpskim 977
kriptounijatima treba da bude jasno: od Vatikana se nemamo ~emu nadati, bez obzira na lepe `eqe i ekumenske osmehe. Oni ho}e uniju, kao i uvek. Srbi znaju da su Sveta tri jerarha Jelini i da je Novi zavet pisan na gr~kom... Ali, znaju i da su vladike Fanarioti posle ukidawa Pe}ke patrijar{ije ~inili sve da zatru srpsko bogoslu`ewe, name}u}i ono na gr~kom jeziku, a da su se prema svojoj srpskoj pastvi ~esto odnosili s prezirom i nipoda{tavawem, globe}i je gore nego Turci. I znaju da je Carigrad bio protiv Prvog srpskog ustanka. I znaju da dana{wa Carigradska patrijar{ija pretenduje da vlada pravoslavnom vaseqenom, da ho}e vlast nad dijasporom svih pravoslavnih naroda, da se me{a u krize na kanonskim teritorijama drugih autokefalnih crkava (recimo, u Ukrajini, gde svi raskolnici i mrziteqi Moskovske patrijar{ije, predvo|eni Ju{~enkom, ameri~kim pionom – predsednikom, ho}e da se “u~lane” u Carigradsku patrijar{iju. I znaju da je Carigrad perjanica modernizma i ekumenizma u svetu. Setimo se, tako|e, i ~uvenog izve{taja Me|unarodne krizne grupe iz marta 2003, kada je ova Soro{eva ispostava tra`ila od liberalnijih crkava, carigradske i rumunske, da se anga`uju oko Srpske crkve koja odbija da “prilagodi modernom svetu crkvene strukture i praksu, koji datiraju jo{ iz otomanskog i komunisti~kog perioda”. ([to se Rumuna ti~e, oni su umislili da su Bogom dana spona izme|u Istoka i Zapada, “pravoslavni Latini”, pa je wihov patrijarh Teoktist oti{ao tako daleko da je prisustvovao kanonizaciji osniva~a papine “svete” {pijunske slu`be, zvane “Opus Dei”, Hoze Eskrive de Balagvere). Po{to nas soro{evci upu}uju na Carigrad, ne{to se ozbiqno vaqa iza brda. [ta? Zna se – Va{ington i Vatikan. Zato su klicawa Marovi}a, Dra{kovi}a i Tadi}a papi i “kr{}anskoj qubavi” jasna: Bela ku}a i bela katedrala Svetog Petra za wih su simboli svega ~emu `ele da slu`e kao begunci od svog identiteta, kakve srpska istorija pamti pod zbirnim imenom Vuka Brankovi}a. Nije nimalo slu~ajno {to Svetozar Marovi} govori kao Hrvat, iako je ~ist Srbin (po biolo{kom poreklu) sa primorja, iz Budve. Tako je i Nikola Qubi~i}, Titov general, rodom od U`ica, imitiraju}i svog voqenog mar{ala govorio: “]ujmo!” Naravno, mora se imati u vidu i nov~ani momenat. Neki primaju lepe parice od vatikanske ispostave u Be~u “Pro Orientz”, namewene unija}ewu Istoka; a nekima parice na `iro i teku}e ra~une upla}uje rimokatoli~ko-nema~ka nevladina organizacija “Konrad Adenauer”. I oni su, naravno, za papin dolazak. “Zakaj ne?” A mi, srpska sirotiwa, ostajemo sa Pilipendom, koji ne bi pre{ao u “carsku viru” ni za svu p{enicu ovog sveta, jer ne da svoga “srpskoga “Rista”. I sa Vukom Isakovi}em koji, u Oseku, opomiwe svoje oficire da, iako su na{e crkvice brvnare, jad i beda u odnosu na katoli~ke katedrale {irom Habzbur{ke monarhije, ~uvaju “sladost pravoslavqa”. Za kraj Rekao sam da mi je sada{wi papa Benedikt XVI simpati~an kao li~nost. Ali, kao papa, on “po slu`benoj du`nosti” mora da izra`ava Vatikan u svoj wegovoj punoti. A Vatikan je Srbima od Sredweg veka glavni neprijateq. Da nije bilo Vatikana, ne bi bilo katoli~ewa Stona, Peqe{ca, zapadne 978
Hercegovine, velikih delova Dalmacije, Like, Korduna, Banije, @umberka; da nije bilo Vatikana, ne bi bilo takve srbofobije na Balkanu. Da nije bilo Vatikana, ne bi Hrvati sa `arom 1914. godine ubijali po Srbiji. Da nije bilo Pija XII i Alojzija Stepinca (obojica “bla`enici” Rimske crkve), ne bi bilo blagoslova na kami Ante Paveli}a i wegovih usta{a. Vatikan je prvi priznao Sloveniju, Hrvatsku i Bosnu u avnojevskim granicama, i time naneo (skupa sa Nema~kom) nepopravqivu {tetu pravednom re{ewu srpskog pitawa na Balkanu. Izme|u Vatikana i nas je Jasenovac, a ne vrt prepun ru`a. Prema tome, uprkos poniznim osmesima praznih i jadnih srpskih politi~ara pred papom, papa u Srbiju ne mo`e da do|e, jer ne}e da moli za opro{taj narod koji je toliko postradao pod udarima vatikanskih slugu od Sredweg veka naovamo. Srbi nikog ne mrze, ali ne smemo biti krpe koje svako gazi. Boqe da nas nema nego da postanemo ono {to su, vekovima, bili nesre}nici koji su se odricali sebe za komad bu|avog hleba. U ovom tekstu stru~waka za Vatikan nedostaje samo jo{ jedna re~enica – da je kardinal Racinger bio odlu~uju}i sau~esnik Jovana Pavla Drugog u svim zlo~inima koji su izvr{eni na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine. 7. U novini “Svedok”, od 4. oktobra 2005. godine, objavqen je tekst Vladana Dini}a, pod naslovom “Dr Veselin \ureti} o povratku na ideju spasa Srbije u konfederaciji s Rusijom i Belorusijom i o odjecima posete predsednika Borisa Tadi}a Vatikanu”: U Crnoj Gori u toku je ofanziva na liniji strategije: “Stvoriti veliku katoli~ku Hrvatsku sa Crnom Gorom i Albanijom”. Dobro je {to je intenzivirano pitawe posjete pape Benedikta XVI srpskim zemqama, ali mislim da od Wegove svetosti Srbi danas o~ekuju sqede}e: 1. Da javno osudi zlo~in genocida koji je Nezavisna Dr`ava Hrvatska izvr{ila u Drugom svjetskom ratu, objektivno i uz “blagoslov” wegovog prethodnika Pija XII preko nadbiskupa Stepinca. Ova zlo~ina~ka upotreba hrvatskog “lumpen-seqaka” i “lumpen-proletera” formirala je kolektivitete patolo{kog mentaliteta koji su genocidni put u stvarawu ideolo{konacionalne dr`ave prihvatili kao normalan. Wihovi sinovi i unuci oprobali su se i u zadwoj deceniji XX vijeka. Stoga dana{wa Hrvatska pre stupawa na put prema EU mora da iza|e iz svog “zatvorenog kruga samodovoqnosti” jer on pripada staroj Evropi tridesetogodi{weg rata. 2. Ako Wegova svetost Benedikt XVI izjavi da su Srbi i Hrvati uglavnom jedan narod, odnosno ako potvrdi istorijsku ~iwenicu da najve}i broj dana{wih Hrvata ~ine Srbi katolici, brzo }e se rasplinuti sve tenzije i omraze u srpsko-hrvatskim odnosima; i bogomoqe }e im postati zajedni~ke. Budu}i da je Wemac po porijeklu, on mo`e imati i jedan prastari istorijski razlog da iza|e u susret i jadnim Srbima, nekada wema~kim susjedima. Karta iz 475. godine pokazuje “srpsku granicu” od Bajovarije do Hamburga, dok ona karolin{ka iz 814. godine vidi Serviju od Peloponeza do Gorwe Panonije. Ova druga diskredituje sve mitolo{ke pri~e o Albancima i najve}i wihov broj o Hrvatima. 979
Vjerujem da je Vatikan na Kosovu i Metohiji zapo~eo novu etapu u svojoj strategiji, preko Albanaca-katolika. Sveta Majka Tereza ustanovqena je kao simbol wihove mnogo {ire homogenizacije. Vatikan se u situacijama odsustva srpske istorijske pameti (one koja ukqu~uje i novonacionalnu upotrebu velikih simbola), kao i u situaciji srpskih “piqarskih politika”, “na par~e” ovim najnovijim sveta~kim simbolom Majke Tereze naslawa na ve} prisvojeni vite{ki simbol “srpskog viteza od Arbanije, \or|a Kastiota Skenderbega na simbol velike istorijske te`ine bez kojeg je nezamisliv albanski dr`avni i nacionalni identitet. Ako papa saop{ti istorijsku ~iwenicu, da su i Albanci katolici i najve}i dio wihovih muhamedanaca do{qaci iz katoli~ke Malesije, da su pastva “biskupa barskog - primasa srpskog”, i na Kosovu i Metohiji brzo }e biti relativizovane vjerske i novonacionalne razlike i protivrje~nosti; razveja}e se gusta sredwovjekovna maglu{tina i sa ovih prostora. Zar i to nije osnovni uslov za albansku “evropoeizaciju” i za ukqu~ewe u EU? Moja malenkost, kao {to vidite, od Wegove svetosti Benedikta XVI o~ekuje ozna~avawe velikog istorijskog diskontinuiteta radi otvarawa svih puteva prema velikim integracijama. Ako to uradi, na ulicama Beograda, Podgorice, Bawaluke, Knina, Belog Manastira i drugih srpskih gradova do~eka}e ga milioni qudi. S: Vi ste Srbin iz Crne Gore i dobro znate {ta se danas tamo de{ava. Da li u tome vidite i prste vatikanske strategije? V.\: Aktivnosti Vatikana u Makedoniji i Crnoj Gori potpuno su uporedive sa onim {to se de{ava u Ukrajini i {ire. U Crnoj Gori u toku je ofanziva na liniji strategije: “Stvoriti veliku katoli~ku Hrvatsku sa Crnom Gorom i Albanijom”. Albanski katolici, donedavno pastva “biskupa barskog - primasa srpskog”, u procesu su patolo{ke albanizacije na antisrpskoj osnovi, koju znatno olak{ava probijawe crnogorske “bre{e”. Autor je poznati istori~ar i on u tekstu iznosi istorijske ~iwenice preko kojih Vatikan prelazi, da bi ostvario svoje ne~asne interese. Autor podse}a Benedikta [esnaestog da je potrebno da se izvini i prizna sve zlo~ine koji su u~iweni nad Srbima po nalogu Vatikana. O tome Benedikt [esnaesti i ne razmi{qa, jer bi wegovo izviwewe zna~ilo ne samo da se izviwava za dela svojih prethodnika, nego i za svoja zlodela kao bliskog sau~esnika Jovana Pavla Drugog. 8. U ~asopisu “Novine” iz Toronta, od 22. aprila 2005. godine, broj 1000. (sajt: www.novine.ca)) pod naslovom “Novi papa Benedikt [esnaesti” objavqen je slede}i tekst: Nema~ki kardinal Jozef Racinger izabran je u subotu za novog papu, poglavara Rimokatoli~ke crkve. Racinger (78), vo|a konzervativne struje u Vatikanu i nepopustqivi ~uvar katoli~ke dogme, od samog po~etka je va`io za jednog od najozbiqnijih favorita za novog poglavara Rimokatoli~ke crkve. Kao ozbiqan kandidat zvu~ao je u ponedeqak kada je, pre povla~ewa na konklavu, branio pravovernu katoli~ku dogmu i pozvao ostalih 114 kardinala koji u~estvuju u izboru pape da ne slede bezbo`ni~ke moderne trendove. 980
Mnogi reformski kardinali zaziru od Racingera zbog wegovih tvrdokornih stavova. Protivi se da `ene postanu sve{tenici i da se sve{tenici ven~avaju. Tako|e je protiv homoseksualnosti, kontracepcije, komunizma kao i ulaska “muslimanske Turske” u Evropsku uniju. On je za zatvarawe crkve. “[to god je crkva bli`a narodu, postaje povr{nija”, izjavio je nema~ki kardinal u oktobru 2004. godine. Novi papa bio ~lan Hitlerove omladine Kardinal Jozef Racinger, koji je izabran za papu, bio je tokom Drugog svetskog rata u Hitlerovoj nacisti~koj omladini, u kojoj je ~lanstvo bilo obavezno, navodi se u wegovoj autobiografiji. Racingerovi biografi, me|utim, ukazuju da Racinger nikada nije bio ~lan Nacionalsocijalisti~ke partije, kao i da se wegova porodica protivila re`imu Adolfa Hitlera. Ovako se prikazuje jedan pogled na kardinala Racingera, ali iza svake re~i mo`e da se prepozna skrivawe wegovog sau~esni{tva u zlo~inima. Naro~ito sau~esni{tva u zlo~inima Jovana Pavla Drugog. 9. Sa tribine odr`ane na Pravnom fakultetu u Ni{u, 6. juna 2005. godine (sajt: www.nacionalnasvest.org.yu)), pod naslovom “Evropa i hri{}anstvo” objavqen je tekst: Povodom promene na prestolu rimskih papa Prof. dr Milan Petrovi}: Posledwi papa koji je do krajwih konsekvenci primewivao doktrinu papocezarizma i vodio svetsku politiku, Pije XII (1939-1958), otvoreno i aktivno je podr`avao Musolinija, Hitlera, Franka i Antu Paveli}a, da bi pred kraj Drugog svetskog rata pre{ao na stranu SAD. No, ni wegovi naslednici nisu prestali da upotrebqavaju svoju svojinu, rimokatoli~ku crkvu, kao oru|e velike politike. Po re~ima posledweg ~elnika Sovjetskog Saveza, Mihaila Gorba~ova, najve}a zasluga za ru{ewe evropskog komunizma pripada upravo nedavno preminulom papi Jovanu Pavlu II (1978-2005). Istu zaslugu ima “prvi slovenski papa” i za ru{ewe SFR Jugoslavije. [ta re}i o nedavno ustoli~enom nema~kom papi Benediktu XVI? Po{to se na papskom prestolu nalazi tek od aprila ove godine, neke apodikti~ne tvrdwe odnosno wegovog pontifikata nije lako izre}i. Najve}i stru~waci iz oblasti istorije rimskih papa jo{ uvek ne `ele da se izja{wavaju. Ipak, uz veliku dozu sigurnosti mo`e se prognozirati da }e Benedikt – Joseph Ratzinger nastaviti da ide stopama svoga prethodnika, tipi~nog vatikanskog ultrareakcionara. On je, najpre, bio najbli`i saradnik Jovana Pavla II, te samim tim u~estvovao u dono{ewu svih wegovih odluka, s ~ijom se sadr`inom morao slagati. Daqe, pre nego {to }e postati papa, Racinger se nalazio na ~elu vatikanske Kongregacije za veronauku, koja se razvila iz slu`be Velikog inkvizitora. On poti~e iz tvrdo-katoli~ke Bavarske, koja je ujedno bila i sto`er Hitlerova nacionalsocijalizma (Minhen, glavni grad Bavarske, bio je do 1945. glavni grad NSDAP-a). Kao omladinac, Racinger je bio i ~lan hitlerovske omladinske organizacije, Hitlerjugend. Prokatoli~ki mediji stvaraju u javnosti sliku o novom papi – velikom teologu; dobri poznavaoci stvari to, me|utim, osporavaju. Racinger je bio profesor teologije na ~etiri nema~ka univerziteta (Bonu, Min981
steru, Tibingenu, Regensburgu), ali na svakom od wih isuvi{e kratko da bi wegove nau~ni~ke sposobnosti iza{le na videlo. Benedikt XVI mo`da }e u istoriju u}i kao papa diplomata, {to sugeri{e i izbor imena: Benedikt (Blagosloveni) XV bio je papa u vreme I svetskog rata i poku{avao, dodu{e neuspe{no, da bude papa mirotvorac. Predrag Dragi} Kijuk: I kada je u pitawu ratno pravo, koje se stalno pote`e u na{em vremenu, papohumanizam tako|e ima svoju dugu istoriju. Kako Zapad, obu~en konstitucijom Igwacija Lojole i papskim autoritetom, vidi ratno pravo? Pa vidi ga ba{ onako kako ga je video od 1941. do 1945. godine, kada se 6 miliona Rusa, koji su bili u koncentracionim logorima, nikada nisu vratili svojim ku}ama. Ili su mu~ki pobijeni na prisilnom radu ili su skapavali od gladi, ili su zavr{avali na najgnusniji, najbestijalniji na~in. Ta se papobiografija mo`e pratiti do dana{wih dana, i za ovu priliku da navedem jo{ samo jedan podatak da }e 1999. godine osniva~i Ha{kog suda ili Tribunala u Hagu, jednog pravnog rugla, i tu`ilac Karla Del Ponte izi}i sa podatkom koji ih ne}e moralno obavezivati da ga bilo kada vi{e prokomentari{u; a to je da na Kosovu postoje 529 skupnih grobnica u kojima su unesre}eni [iptari nad kojima su Srbi po~inili genocid. Takvih primera papohumanizma nije te{ko prona}i u ovoj istoriji, a ona, razume se, nije jedina, niti zapadne civilizacije, niti zapadne crkve. U tom svetlu treba razumeti i izbor pape Racingera, naslednika Jovana Pavla Drugog. I nije slu~ajno, izabran, jer iz svega {to sam do sada rekao je jasno da postoji velika qubav izme|u Vatikana i Va{ingtona, ali kao u svakoj perverziji preko tre}eg – preko Berlina, odnosno Nema~ke. Nema~ka }e biti centar katoli~ke {pijunske slu`be, zarad Sjediwenih Ameri~kih Dr`ava, od 1945. godine do danas. I nije slu~ajno, {to }e u tako va`nom trenutku, finalizovawa projekta nove svetske ideologije do}i na ~elo papske crkve ~ovek nema~kog porekla i ~ovek koji je pripadao Hitlerovoj mlade`i. To je vrlo va`an i mo`da najva`niji ideolo{ki potez u novoj politici ameri~ke administracije. U politici koja `eli u potpunosti da izmeni istoriju Evrope. Dovo|ewem pape Racingera ili Benedikta XVI, spira se ta r|ava pro{lost Evrope i Nema~ke. Wegov humanizam treba da zameni sve zlo}udnosti koje su postojale u istoriji Evrope i istoriji Nema~ke. I on }e, verovatno, biti progla{en za ~oveka mira, kao {to je bio progla{en i Papa Pije XII i kao {to }e u istoj formuli i Jovan Pavle II biti progla{en za ~oveka mira. Jovan Pavle II, veliki zagovornik mira, koji je prvi priznao, u raspadawu komunisti~ke Jugoslavije, pravo na secesiju, podr`ao Sloveniju i Hrvatsku, iako je pravo na secesiju u procesualnom delu i statutu Ha{kog tribunala ka`wivo pravo. I kao ~ovek mira i kao ~ovek humanosti podr`a}e i sve diktature u Latinskoj Americi: u Nikarakvi, u ^ileu, u Salvadoru. I kao ~ovek razumevawa za patwe brata u Hristu bi}e to jedini papa u istoriji papstva, koji nijednoga trenutka, pa sve do toga kada se ugasio wegov `ivot 2005. godine, ne}e pomenuti 900 postradalih rimokatoli~kih sve{tenika u Latinskoj Americi koji su bili na strani svog naroda. Nikada i nigde ne}e pomenuti devet stotina `ivota rimokatoli~kih sve{tenika, jer su bili na strani siroma{nih, a ne na strani mo}nih. 982
I uop{te ne sumwam da }emo mi ovde do~ekati dan kada }e i papa Racinger biti progla{en za ~oveka mira. Wegova misija je va`na. Wegova misija treba da poka`e da je istorija druga~ija nego {to smo mislili do ju~e. I sve je spremano za wegov dolazak. I ni{ta nije slu~ajno, jer od 1958. godine pape se biraju u Pentagonu. Oni od nas koji su se malo bavili istorijom papstva znaju da je nadbiskup wujor{ki Spelman imao nadimak “papoproizvo|a~”. I tako je do dana dana{weg. I Racinger je biran u Pentagonu. Ovo je vreme nove ideologije. Ovo je vreme pentagonopapokratije. I ono }e jo{ dugo trajati. Dolazak pape Racingera zna~i dolazak nove istorije Evrope. [minkane, isfabrikovane, medijske istorije Evrope. Milan Mladenovi}: I da bismo sa`eli to {ta je bilo, {ta jeste i {ta }e sa nama biti, treba da znamo i da se setimo jednog malo poznatog doga|aja, jedne potajne, paralelne istorije vezane za istoriju katoli~ke Crkve XX veka. Malo je poznato u na{em narodu, ~ak ~ini mi se i na{im teolozima, da je s po~etka XX veka, konkretno od 1914. do 1917. u jednom portugalskom seocetu koje se zove Fatima do{lo do pojavqivawa Majke Bo`je, Presvete Bogorodice, koja se tamo objavila pastirima, troje ih je bilo – dve devoj~ice i jedan de~ak, i tamo u tri ta~ke iznela svoje proro~anstvo, svoje naloge, svetoj katoli~koj crkvi. Fatimsko proro~anstvo u ta~ki 2 sadr`i nalog Presvete Bogorodice da se izvr{i tzv. konverzija Rusije i da se pod vo|stvom rimskog pape i Rusija vrati iz svoje ortodoksne pravoslavne {izme pod jedinstveno rukovodstvo rimskoga pape. Ta~ka broj tri proro~anstva pa`qivo je ~uvana i nije objavqivana sve do pontifikata Jovana Pavla II, {ta vi{e, do poku{aja atentata na wega, 1981. godine. On je tada odlu~io da objavi {ta se nalazi u ta~ki tri Fatimskog proro~anstva. U ta~ki tri, koju nijedan od prethodne trojice papa nije `eleo da obelodani, nalazi se slika Apokalipse. Kako je Presveta Bogorodica obelodanila i prikazala sliku, kako to ~esto biva preko pastira, ~ak je ta slika i naslikana, ki~icom jednoga poznatog slikara, na kojoj se vidi poqe le{eva, {to je o~igledno zgranulo prethodne pape, ali i sam papa, `iv, kako se~e ma~em. To bi bila posledica nepristajawa Rusije i pravoslavnog sveta o~igledno da sledi pontifikat rimske Kurije. Mi smo, slede}i smisao i tok Fatimskog proro~anstva, videli da je odmah posle pojavqivawa Bogorodice i wenog objavqivawa pastirima u Portugaliji do{lo do tzv. Oktobarske revolucije i pada Rusije i ruskoga naroda u komunisti~ko ropstvo. Zatim, videli smo da je pre`ivqavawe Rusije i posle op{teg napada na wu iza Drugog svetskog rata, tako|e dovelo do zao{travawa odnosa i odlagawa voqe katoli~koga klera da objedini hri{}anstvo pod papskom palicom. Me|utim, dolazak poqskoga, slovenskoga pape na rimski presto i o~igledna voqa da se obnovi katoli~ki uticaj u sredwoj Evropi, i da se i u dr`avotvornom smislu obnovi ona politi~ka slika koja je u Evropi vladala nekoliko vekova, kada je politi~ku dominaciju u Evropi imala Austrougarska, dovelo je do toga da je kona~no, sna`no, iz oba plu}na krila kato983
li~ke crkve iza{ao vapaj za porobqavawem Rusije i prisajediwavawem pravoslavqa. I sve to govorim zato {to ovaj koncept ne mo`e da postoji, ako nije savr{eno obavio posao u samom grlu i srcu pravoslavnog sveta; dolazak nema~koga pape mo`e jasno da poka`e i jedna od wegovih izjava, vrlo smi{qeno izre~ena u Bariju, koja povezuje pravoslavqe i katoli~ku crkvu preko lika velikoga sveca, sv. Nikole, najslavqenijega u na{em narodu od svih hri{}anskih svetaca, vezana za objediwavawe odnosno teolo{ko izmirewe katoli~ke i pravoslavne crkve. Ako se ima na umu skriveno, izre~eno i malo poznato Fatimsko proro~anstvo, mo`emo da zakqu~imo u kom se pravcu stvari odvijaju. Da li mo`emo iz samog izbora imena novoga pape naslutiti o ~emu se tu radi? Naime, mi smo iz izlagawa na{eg doma}ina, velikog profesora doktora Milana Petrovi}a, ~uli da se prethodnik pape Benedikta XVI, papa Benedikt XV za vreme Prvog svetskog rata neuspe{no borio za mir, ali se zato uspe{no izborio za to da se drug Lewin, koga smo Petrovi} i ja u davna vremena nazvali Raspislav Bespu}in, saglasno sa drugim potajnim silama mo}i po{aqe u Rusiju, i uni{ti ruski pograni~ni pojas koji je Rusiji, prema ugovoru sa Engleskom, obezbe|ivao vlast nad Carigradom, {to je vekovni san celokupnog slovenskog pravoslavnog sveta. Dakle, taj papa se zvao Benedikt. I imajte na umu da se u to vreme doga|a i Fatimsko proro~anstvo. Tako da Benedikt XVI preuzima i nastavak Fatimskog proro~anstva i misiju Benedikta XV u odnosu na Rusiju. Tako da ne iznena|uje prva papska izjava u Bariju, o centralnoj wegovoj misiji. S obzirom da ima 78 godina, verovatno ne misli da je besmrtan, kada je ve} nepogre{iv, te mo`emo o~ekivati sna`an pritisak na Rusiju, na sli~an na~in i sa zami{qenim sli~nim ishodom kakav je bio u Prvom svetskom ratu”. Iz teksta se zakqu~uje da je kardinal Racinger pripreman da preuzme presto pape, ali i da je odavno bio sau~esnik Jovana Pavla Drugog, koji je najodgovorniji za sve zlo~ine izvr{ene na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine. 10. U listu “Srpski Nacional”, od 18. aprila 2006. godine, pod naslovom “Najistaknutiji kandidat za papu nekada bio pripadnik Hitlerjugenda – Nacisti~ka pro{lost”, objavqen je tekst: Kardinal Jozef Racinger, zbog svog strogog zalagawa za konzervativno katoli~anstvo, dobio je mno{tvo nadimaka, ukqu~uju}i i Bo`ji Rotvajler, a do ju~e se smatrao vode}im kandidatom za novog papu. Me|utim, zapadna {tampa je ju~e kao veliku senzaciju objavila da je Racinger, dodu{e kratko, bio pripadnik Hitlerove omladine (Hitlerjugend) i da je neko vreme proveo u nema~koj protivavionskoj jedinici. Iako nema nikakvih nagove{taja da je ume{an u bilo kakve zlo~ine, wegova pro{lost se mo`e dovesti u o{tar kontrast s pokojnim papom, koji je u svojoj rodnoj Poqskoj u~estvovao u radu antinacisti~kog pozori{ta i postao prvi papa koji je posetio rimsku sinagogu. Sin ruralnog bavarskog policajca, Racinger, imao je {est godina kada je Hitler do{ao na vlast 1933. Wegov otac Jozef bio je protivnik nacista i 984
zbog wegovog poku{aja da obuzda Hitlerove pristalice porodica je morala nekoliko puta da se seli. Godine 1937, Racingerov otac odlazi u penziju i porodica se seli u Tarun{tajn, katoli~ko upori{te u Bavariji, u blizini Hitlerovog planinskog letwikovca u Behterzgadenu. Pridru`io se Hitlerovoj omladini kada je imao 14 godina, ubrzo nakon {to je ~lanstvo postalo obavezno 1941. Wegov biograf, me|utim, tvrdi da je Racinger bio “veoma kratko ~lan Hitlerjugenda i da nije bio entuzijasta”. Dve godine kasnije Racinger postaje pripadnik protivavionske jedinice koja je bila u obezbe|ewu BMV fabrike za proizvodwu avionskih motora. U fabrici je radio veliki broj logora{a iz Dahaua. Racinger insistira da nikada nije opalio ni metka (zbog neke infekcije na prstu) i uskoro je preme{ten u Ma|arsku gde je postavqao mine za tenkove i bio svedok slawa velikog broja Jevreja u koncentracione logore. Dezertirao je u aprilu 1944. i proveo nekoliko nedeqa u logoru za ratne zarobqenike. Otada tvrdi da je bio veliki protivnik nacisti~kog re`ima, ali da je shvatao da bi svaki otpor bio uzaludan, {to je ovog vikenda izjavio i wegov brat Georg, tako|e sve{tenik, ali u penziji. Ali, Racingerovi sugra|ani iz Tarun{tajna, kao Elizabet Lohner (84), ~iji je zet bio zatvorenik u Dahauu, misle sasvim druk~ije. – Bilo je mogu}e suprotstaviti se i logora{i su najboqi primer za to. Racinger je bio mlad i izabrao je drugi put – ka`e Lohnerova. Racinger je uznemirio mnoge Jevreje izjavom iz 1987. da jevrejska istorija i Sveto pismo posti`u svoje potpuno ispuwewe jedino u Hristu – stav koji je okarakterisan kao “teolo{ki antisemitizam”. Dodatne neprijateqe je stekao potpisivawem dokumenta “Dominus Isus”, u kojem tvrdi: “Samo u katoli~koj crkvi postoji ve~no spasewe.” Jedan od zapadnih kardinala koji ima podeqeno mi{qewe o wemu ka`e: “On bi verovatno bio dobar papa, ali ja nemam pojma kako bih kod ku}e objasnio wegov izbor.” Jedan teolog liberalnih stavova bio je jo{ direktniji na pitawe {ta misli o Racingeru na mestu pape: “To me ispuwava u`asom”. Svi smo ispuweni u`asom da, umesto da mu se mesto na|e na optu`eni~koj klupi, taj kao nezabludeli sedi na mestu rezervisanom za pape. 11. U listu “Danas”, od 20. aprila 2005. godine (N. B. i agencije) pod naslovom “Kardinal Jozef Racinger od sino} novi papa Benedikt XVI – Nemac posle 1.000 godina”, objavqen je tekst: Vatikan, Beograd – Nema~ki kardinal Jozef Racinger izabran je ju~e za 265. papu Rimokatoli~ke crkve. Prvi papa izabran u 21. veku za sebe je odabrao ime Benedikt XVI. Izbor novog pontifa u Sikstinskoj kapeli potvr|en je zvowavom zvona, po{to je boja dima koji je pokuqao iz kapele prethodno zbunila prisutne na rimskom Trgu Svetog Petra, pa je ~ak Radio Vatikan najpre javio da je dim bio crn, a ne beo, koji po tradiciji objavquje izbor novog pape. Vernici okupqeni na trgu ispod vatikanskih kancelarija izbor novog poglavara Rimokatoli~ke crkve do~ekali su povicima “@iveo papa!”. 985
Izbor Benedikta XVI jedan je od najbr`ih u proteklom veku – papa Pije Dvanaesti je 1939. izabran u tre}em glasawu za jedan dan, dok je 1978. papa Jovan Pavle Prvi izabran u ~etvrtom glasawu, tako|e za jedan dan. Racingera je 115 kardinala izabralo drugog dana od povla~ewa u Sikstinsku kapelu, odnosno drugog dana rada Konklave. Racinger je prvi nema~ki kardinal koji je do{ao na mesto pape nakon skoro 1.000 godina – prethodni papa ro|en u Nema~koj bio je Viktor II (1055 - 1057). I pre Konklave se me|u poznavaocima vatikanskih prilika moglo ~uti da }e novi papa biti biran me|u starijim kardinalima – Racinger je najstariji izabrani papa jo{ od Klementa XII, koji je, kada je izabran 1730, tako|e imao 78 godina, koliko je Racinger napunio u subotu. Racinger je ro|en 16. aprila 1927. u mestu Marktlam In u Bavarskoj, Nema~ka. Sve{tenik je postao 29. juna 1951. Wegov otac koji je radio u policiji potekao je u tradicionalnoj bavarskoj porodici zemqoradnika. Racinger je u mladosti bio regrutovan u protivvazdu{nu odbranu nacisti~ke Nema~ke, 1943. Godinu dana kasnije poslat je na austrijsko-nema~ku granicu na pravqewe tenkovskih barijera. Dezertirao je u maju 1945. i vratio se u Traun{tajn, {to je bilo opasno, budu}i da su dezerteri ili streqani na licu mesta ili ve{ani kao primer ostalima. Po povratku ku}i, ameri~ki vojnici su ga nekoliko nedeqa dr`ali u zarobqeni{tvu. Odatle se, auto-stopom, vratio kamionom koji je prevozio mleko i nastavio izu~avawe teologije. Od 1946. pa do 1951, kada je postao sve{tenik, studirao je filozofiju i teologiju na Univerzitetu u Minhenu. Doktorirao je teologiju 1953, s tezom “Narod i bo`ja ku}a u crkvenoj doktrini Svetog Augustina”. ^etiri godine kasnije postao je univerzitetski profesor – podu~avao je dogmu i osnove teologije na vi{oj skali za filozofiju i teologiju u Fraisingu, a potom i u Bonu i Minsteru. Od 1969. bio je profesor dogmatske teologije i istorije dogme na Univerzitetu u Regensburgu. Postao je poznat ve} sa 35 godina – 1962. Na Drugom vatikanskom saboru bio je konsultant kelnskog nadbiskupa. Me|u brojnim publikacijama, jedno od najva`nijih mesta zauzimaju “Uvod u hri{}anstvo”, zbirka wegovih univerzitetskih predavawa i “Dogma i otkrovewe”, antologija eseja. U martu 1977. Pavle VI ga je imenovao za nadbiskupa minhenskog, a u junu iste godine imenovan je za kardinala. Ivan Pavle Drugi ga je 1981. imenovao prvim ~ovekom Kongregacije za versku doktrinu. Poznat je kao dobar pijanista koji voli Mocarta, ali i kao poliglota. Iako wegovi sugra|ani tvrde da su videli i wegovu meku stranu, mnogo je vi{e onih koji ga bez sumwe svrstavaju u ,,trvdu liniju” – naro~ito kada je u pitawu stav prema abortusu ili odnosi spram luteranske crkve. Protivi se da `ene postanu sve{tenici i da se sve{tenici ven~avaju. Tako|e je protiv homoseksualnosti, kontracepcije, komunizma, kao i ulaska “muslimanske Turske” u Evropsku uniju. On je za “zatvarawe crkve”. – [to god je crkva bli`a narodu, postaje povr{nija – izjavio je nema~ki kardinal u oktobru 2004. godine. Ime Benedikt (od latinskog “blagoslov”) 986
tre}e je po u~estalosti me|u dosada{wim papama najvi{e je bilo Jovana – dvadest trojica, i Gregorija – 16. Mnogi povezuju izbor imena novog pape s wegovim budu}im delovawem, odnosno odavawem po~asti prethodniku ~ije ime nosi. Tako je Jovan Pavle II odabrao ime po svom neposrednom prethodniku koji je bio pontif svega 33 dana. Prethodni Benedikt bio je u stolici Svefog Petra od 3. septembra 1914. do 22. januara 1922. U vreme Prvog svetskog rata proglasio je neutralnost i upravo zbog toga obe strane su ga optu`ivale za sau~esni{tvo s drugom stranom. Ipak, on je stalno pozivao na mir, i otvorio kase Vatikana da bi se pomagalo rawenima, izbeglima i proteranima. Politi~ki uspeh Benedikta Petnaestog je i to {to su London i Pariz diplomatski priznali Svetu stolicu. Otvorio je put pomirewa Francuske i Vatikana proglasiv{i 1920. Jovanku Orleanku sveticom. U wegovo vreme do{lo je i do pomirewa tradicionalista i modernista u katoli~koj crkvi. Bio je poznat po naporima da se hri{}anstvo ujedini pod vo|stvom pape i po nastojawima da se isto~ne ortodoksne crkve privedu pod rimsku kontrolu. – Kre}emo se u susret dikataturi relativizma koji ni{ta ne priznaje kao kona~no i kao najve}u vrednost isti~e sopstveni ego i sopstvene `eqe – rekao je Racinger na misi u bazilici Svetog Petra, uo~i Konklave. Iz teksta se zakqu~uje da je i kardinal Racinger veliki majstor manipulacije, a to predstavqa karakternu osobinu sau~esnika koji je spreman da poma`e i podsti~e. 12. U listu “Danas”, od 17. avgusta 2005. godine (Beta) pod naslovom “Ponovo prodaja indulgencija u Nema~koj” objavqen je tekst: Kod mnogih je nai{la na ~u|ewe najava Vatikana da }e papa Benedikt XVI davati indulgencije, odnosno opro{taj grehova, u~esnicima proslave Svetskog dana mladih. Vatikan – Prodaja indulgencija, odnosno opro{taja grehova, vodila je pre 500 godina raskolu Martina Lutera i Rimokatoli~ke crkve i po~ecima protestantizma. Kod mnogih je zato nai{la na ~u|ewe najava Vatikana da }e papa Benedikt XVI davati indulgencije u~esnicima proslave Svetskog dana mladih koja }e se narednih dana odr`ati u Nema~koj. Za papu, koji gorqivo `eli da se pove`e sa drugim hri{}anima, ta najava bi mogla da uzburka odnose sa Luteranskom crkvom zbog vi{e osetqivih pitawa: nema~ki papa, davawe indulgencija hodo~asnicima koji sti`u u Nema~ku, zemqu u kojoj su ro|eni Luter i reformacija – Sigurno da ima izvesne slu~ajnosti – Nema~ka, indulgencije, nema~ki papa – rekao je generalni sekretar rimske dijaceze, monsiwor Mauro Parme|iani, koji }e sa oko 10.000 mladih Rimqana prisustvovati proslavi u Kelnu. – Me|utim, mislim da je vi{e re~ o istorijskom nego o stvarnom problemu – rekao je on pro{le nedeqe, na pitawe novinara o indulgencijama, i dodao da ne veruje da }e to stvoriti te{ko}e, preneo je Aso{iejted pres. Luter, avgustinski fratar koji je `iveo od 1483. do 1546, podstakao je protestantsku reformaciju, po{to se usprotivio prodaji indulgencija, odnosno potpunog ili delimi~nog osloba|awa od kazne za ve} opro{tene gre987
he. U wegovo doba, ta praksa je uveliko bila zloupotrebqena i prodaja i kupovina indulgencija bila je veliki izvor prihoda za Rim. Najava da }e papa davati indulgencije nije nai{la na ve}i ojdek u Nema~koj, u kojoj su hri{}ani podeqeni na protestante i katolike. – ^udna je ideja za luterance da bi crkva mogla da daje indulgencije za qudske grehe – rekao je Tiz Gundlah, teolog nema~ke Evangelisti~ke luteranske crkve. On je, me|utim, dodao da Luteranska crkva priznaje i po{tuje tradiciju Rimokatoli~ke crkve. “Nema razloga da se ose}amo provocirano u zemqi reformacije zbog pitawa indulgencija za Svetski dan mladih”, rekao je Gundlah. Papa Jovan Pavle Drugi je davao indulgencije hodo~asnicima koji su dolazili u Rim za jubilej katoli~ke crkve 2000, ali ovo }e biti prvi put da ih crkva daje hodo~asnicima povodom Svetskog dana mladih, rekao je Parme|ini. Za pare se mo`e sve. Daju}i oprost drugima istovremeno Benedikt [esnaesti smatra da mo`e okajati i svoje grehe. Ciq ovog podneska je upravo da se skrene pa`wa i pozove na odgovornost onaj ~iji se zlo~ini ne smeju zaboraviti. 13. U listu “Dan”, od 20. avgusta 2005. godine (Mina) pod naslovom “Wema~ka: Lehrer pozvao papu da otvori vatikanske arhive” objavqen je tekst: Lider kelnske jevrejske zajednice Abraham Lehrer pozvao je ju~e papu Benedikta XVI da otvori vatikanske arhive koje se bave Drugim svjetskim ratom i holokaustom, prenijele su agencije. On je rekao da papa, budu}i da je ro|en u Wema~koj, ima posebnu odgovornost da otvori te spise koji bi pokazali koliko je papa Pije XII znao o nacisti~kom progonu Jevreja. Jevrejske organizacije optu`uju Pija da se oglu{io na holokaust. U Vatikanu tvrde da je Pije tajno spasavao Jevreje i da se uzdr`ao od otvorene osude nacista jer se bojao da bi mogao izazvati odmazde {irom Evrope. Vatikan je otvorio diplomatske arhive do 1939. godine, odnosno izbora pape Pija, ali ratne ne}e do 2009. godine. “Potpuno otvarawe vatikanskih arhiva, koji pokrivaju razdobqe Drugog svjetskog rata, 60 godina nakon holokausta, bilo bi jo{ jedan znak istorijske savjesti i zadovoqilo bi kriti~are”, rekao je Lehrer. Papa Benedikt nije odgovorio na wegov zahtjev, ali je u govoru pomenuo da je potrebno posti}i “uzajamno prihvatqivo tuma~ewe jo{ spornih istorijskih pitawa”. Za{to ~ovek mira i ekumenizma ne prihvati da se otvore arhive? [ta to postoji u arhivama {to spre~ava Benedikta [esnaestog da dozvoli da se ~uje istina? Da li skriva istinu o sebi? 14. U listu “Danas” za 20 - 21. avgust 2005. godine, autor Mile Lasi}, pod naslovom “Benedikt XVI u sinagogi nije rekao ’mea culpa’’”, objavqen je tekst: “Bon, Keln – Papine oficijelne aktivnosti ju~e su zapo~ele u nekada{woj “Bijeloj ku}i” u Bonu u predsjedni~koj vili “Hammersshcmidt”, gde ga je oficijelno primio u audijenciju wema~ki predsjednik Horst Keler sa suradnicima. 988
Bio je to kurtoazni posjet, sa protokolarnim slikawem i govorancijama, a wema~ki predsjednik je osim osobqa i suradnika Benediktu XVI predstavio svoju suprugu, sina i k}erku, pa ~ak i svoga psa. Potom su pro{etali prelijepim parkom. Prelijepo vrijeme uz Rajnu je, pak, izvuklo na ulice na hiqade gra|ana Bona, koji su Benediktu prigodom povratka dovikivali – stani i govori s nama, ali je papinska kolona bez zaustavqawa nastavila u pravcu Kelna. Potom je uslijedio historijski posjet `idovskoj sinagogi u Roonstrase, jedinoj `idovskoj bogomoqi u Kelnu. Predstavnicima ove sinagoge pripala je ~ast da budu doma}ini historijskog susreta dvaju svijetova, {to nadilazi wema~ko-`idovske odnose. Radilo se o prvom papskom posjetu jednoj sinagogi izvan Rima, te tek drugom posjetu jednog pape jednoj `idovskoj bogomoqi u dvomilenijumskoj povijesti kr{}anstva. Razmjeweni su pokloni, bilo je dirqivih scena prilikom predstavqawa uglednih ~lanova `idovske zajednice, ali i razo~arawa. Za razliku od Ivana Pavla Drugog, koji je svojevremeno u sinagogi u Rimu izgovorio rije~i: “mea culpa”, dakle “moj grijeh”, dakle rije~i direktnog pokajawa za zlodela koje su katolici bilo kada nanijeli kr{}anima, Benedikt XVI nije takvo {to u~inio. Predsjednik Centralnog `idovskog savjeta u SR Wema~koj Paul Spiegel je odmah poslije okon~awa jednosatne ceremonije, me|utim, naglasio da je ovo bio ne samo kurtoazni, nego i izrazito simboli~ni i prijateqski vi{ezna~ni posjet, okrenut budu}nosti. Ju~e poslijepodne se Benedikt XVI susreo s 30 predstavnika pravoslavnih i protestantskih crkava, potom je uslijedila i audijencija za 10 ~lanova Turske islamske unije. Protokolarno, na nivou znakova, naravno, ovi susreti nose dobre poruke o neophodnosti komunikacije, dijaloga i sporazuma me|u svjetskim religijama u vremenima bremenitim opasnostima. Iz teksta se zakqu~uje da i Benedikt [esnaesti ima iste manire kao wegov prethodnik. S kim si, takav si. Zato i ne postoji razlika u krivi~nopravnom smislu odgovornosti izme|u Jovana Pavla Drugog i Benedikta [esnaestog. 15. U rimskom dnevniku “Evropa nacija”, za avgust 2005. godine, autor i direktor i glavni urednik Ugo Gaudenci, pod naslovom “Povodom kontroverznog prijema Turske u EU, preokret u stavu Vatikana”, objavquje tekst: Racingerova realpolitika Poznat je na{ stav oko ulaska Turske u EU. Najkra}e re~eno, `estoko smo protiv. Za{to? Dana{wa Turska, prema vi{edecenijskom nedvosmislenom iskustvu, trojanski je kow atlantske agresije na Evropu. Zatim, Turska bi otvorila vrata Izraelu i verovatno jo{ nekima. Tako|e, uop{te ne ose}amo potrebu da utopimo pre`iveli deo evropske kulture u vrtloge kulture “tre}eg sveta”. Ni ideja o neophodnom demografskom rastu Evrope, {to ~esto slu{amo kao izgovor, nema ni{ta zajedni~ko sa novom invazijom vi{e od dvesta miliona sinova drugih etnosa. 989
Sve to, razume se, uop{te ne iskqu~uje neki budu}i sporazum i mogu}i savez sa turskom nacijom na zajedni~kom frontu borbe protiv unipolarne hegemonije i osvajawa Evrope i sveta. Ali, mnogo }e vode jo{ morati da protekne da bude mogu}e da se te dve koncentri~ne pozicije ostvare. Evropa o kojoj je re~ danas ne treba imati nikakve iluzije, atlantska je kolonija u liku EU. Turska o kojoj se govori, tako|e nema dilema, ve} decenijama je ameri~ki “istureni vojni polo`aj u Evroaziji”. Stoga, danas je potrebnije imati u vidu realnije saveze, na primer one sa slovenskim, arapskim i latinoameri~kim narodima koji se jo{ bore za nacionalni suverenitet. Qubiteqi Ankare u Evropi su dobro poznati (~im je to Bu{ zatra`io ponudili su se Bler, [reder, Berluskoni i Zapatero da do{lepaju Tursku u Evropu), ali se nedavno ne{to promenilo u palatama sa druge strane Tibra. Izborom Jozefa Racingera za papu, koji je i kao kardinal vi{e puta oglasio svoje izri~ito “ne” Ankari, do{lo je do zaokreta od 180 stepeni u odnosu na “politiku otvarawa” pape Vojtile. U tom svome otvarawu Vojtila je imao “vodi~a” u jezuitima, preko wihovog kardinala Roberta Tu~ija, koji je mnogo godina organizovao putovawa pape Jovana Pavla Drugog. Tu~i je mnogo puta podr`ao ulazak Turske u EU navode}i u prilog tome argumente religiozne geopolitike, odnosno argument usidrewa u luci evropske demokratije jedne velike islamske zemqe koja je autenti~no “umerena”. To je razlog vi{e da se pozdravi vatikanski zaokret. Jer svakom prose~no obrazovanom i obave{tenom Evropqaninu dobro je poznato {ta stoji iza onoga {to, u ova vremena, miri{e na “umereno”, “tolerantno”, “humanitarno” i “demokratsko”. Umereno, tolerantno, humanitarno i demokratsko su postali vatikanski sinonimi za prikrivawe zlo~ina nad Srbima. 16. U listu “Blic”, od 16. septembra 2005. godine, autor A. Petrovi}, pod naslovom “Organizovana konvencija egzorcista katoli~ke crkve – papa isteruje |avola”, objavqen je tekst: Lekari, advokati i prodavci kompjuterske opreme redovno odr`avaju godi{we nacionalne konvencije. Za{to ne bi i egzorcisti – isteriva~i |avola? Daleko od o~iju javnosti, papa Benedikt XVI okupio je u sredu egzorciste iz Italije na nacionalnoj konvenciji i poru~io im da nastave sa svojim radom koji je “veoma va`an u slu`ewu crkvi”. Samo nekoliko najvi{ih zvani~nika Vatikana zna da se konvencija “isteriva~a |avola odr`ava”, a mesto neobi~nog sastanka i daqe je sakriveno od javnosti. “Oni su u~inili sve da se sastanak odr`i u tajnosti”, rekao je za Rojters jedan katoli~ki profesor koji je `eleo da ostane anoniman. Za razliku od Vatikana, koji ovu {kakqivu temu `eli da ostavi van doma{aja javnosti, egzorcizam je tokom posledwih nekoliko godina veoma prisutan u javnosti, i to pre svega zahvaquju}i holivudskim ostvarewima. Posledwi od filmova koji su se pojavili na ovu temu pod nazivom “Egzorcizam Emili Ros” nalazi se me|u prvih deset najgledanijih filmova u SAD. Glavne uloge su poverene Lauri Lini i Kembelu Skotu, a film govori o sve{teniku ~ija je nepa`wa tokom izvo|ewa obreda egzorcizma rezultirala smr}u 19-godi{we devojke i baziran je na istinitom doga|aju. 990
U Katoli~koj crkvi interesovawe za egzorcizam pove}ano je krajem devedesetih godina, dok se na ~elu Vatikana nalazio papa Jovan Pavle II. Vatikan je 1999. godine po prvi put jo{ od 1614. izdao unapre|en vodi~ za izvo|ewe egzorcizma upozoriv{i da je “|avo jo{ prisutan” me|u qudima. Zanimqivo je da je sam papa Jovan Pavle II tokom svog pontifikata izveo tri obreda isterivawa |avola. On je istakao neophodnost praktikovawa rituala i od 2000. godine ve}ina biskupija katoli~ke crkve u svom sastavu ima sve{tenika zadu`enog za wegovo obavqawe. Vatikanski univerzitet }e ove godine po drugi put zaredom organizovati kurs o egzorcizmu i Satani me|u sve{tenicima. Kurs }e po~eti slede}eg meseca na “Re|ina Apostolarumu”, jednom od najpresti`nijih vatikanskih univerziteta, a mogu}e ga je poha|ati i putem video-konferencije iz drugih italijanskih gradova. Pro{le godine ~etvoromese~ni kurs je poha|alo 130 sve{tenika, a interesovawe je ove godine daleko ve}e. Polaznici }e se obu~avati u medicinskom, psiholo{kom i religijskom aspektu egzorcizma i satanizma. Prema nezvani~nim podacima, samo u Italiji ima oko 5.000 pripadnika satanisti~kih sekti, a tri ~etvrtine wih su mladi izme|u 17 i 25 godina. Pro{le godine je javnost na Apeninskom poluostrvu bila {okirana zlo~inom koji su po~inili ~lanovi hevimetal benda pod nazivom “Zveri Satane”. Oni su brutalno ubili dvojicu tinejyera tokom obreda qudskog `rtvovawa. Mediji u Italiji su bili prepuni izve{taja o stravi~nom ubistvu koje je pratilo seksualno zlostavqawe. Sve{tenici ubice Tokom posledwih pola veka zabele`eno je desetak obreda egzorcizma koji su se zavr{ili tragi~no. Jedan od najpoznatijih je slu~aj nema~ke studentkiwe Anelize Mihel koja je preminula 21. septembra 1952. godine. Vlasti su za wenu smrt optu`ili dva sve{tenika i wene roditeqe. U Ontariju je 1996. preminula dvogodi{wa devoj~ica Kira Kanoto, dok je wena 43-godi{wa baka Ana Marija izvodila ritual egzorcizma. Za ubistvo unuke ona je osu|ena na dve godine zatvora. Pre dve godine osmogodi{wi de~ak iz Milvokija Terens Kotel, koji je bolovao od autizma, preminuo je tokom isterivawa |avola. Patolozi su utvrdili da je de~ak preminuo od “ekstremnog pritiska na plu}a” po{to je sve{tenik legao preko wega. Taj sve{tenik je 10. jula 2004. osu|en za zlostavqawe dece. S obzirom da je kao kardinal predvodio modernizovanu inkviziciju Rimokatoli~ke crkve, ne ~udi {to sada kao tradicionalista insistira na isterivawu |avola, s tim {to sada kao nezabludiv ima priliku da svuda i na svakom mestu pronalazi |avola, ali i da ga ne vidi u sebi. 17. U listu “Politika”, od 4. oktobra 2005. godine, autor Miroslav Stojanovi}, pod naslovom “[tazi u Vatikanu – agenti kao proroci” objavqen je slede}i tekst: 991
“Berlin, 3. oktobra Papa Benedikt [esnaesti je odobrio objavqivawe “zapisa” koje su agenti ~uvene, i famozne, isto~nonema~ke tajne policije [tazi godinama ispisivali o wemu. To je odmah postala medijska i ekskluzivna vest. Uz taj “blagoslov”, prvi ~ovek Vatikana je, duhovito, primetio da ga raduje {to su mu {pijuni poklonili toliku “pa`wu”. [ef dokumentacionog centra koji ~uva i obra|uje bogatu i mra~nu ostav{tinu famozne, i svojevremeno svemo}ne, isto~nonema~ke tajne policije (180 kilometara akata!) Marijane Birtler (energi~na i odlu~na `ena, koja je bila `estoku bitku sa biv{im kancelarom Helmutom Kolom oko objavqivawa wegove “[tazi biografije”) tra`ila je pismenu dozvolu crkvenog poglavara da ustupi wegov dosije na kori{}ewe novinarima i brzo dobila saglasnost. Racingerov razvojni put Prema onome {to je ve} objavqeno, ispostavilo se da je [tazi pratila razvojni put Jozefa Racingera (papino gra|ansko ime) jo{ od 1974. godine, naslu}uju}i, o~igledno, jednu uspe{nu crkvenu karijeru. Iz te godine, naime, poti~e prvi sa~uvani izve{taj iz “dosijea Racinger”. U wemu [tazijev agent pod {ifrom “Birke” bele`i da je “R.” (Racinger) boravio u Nema~koj Demokratskoj Republici. Tom prilikom je u Erfurtu dr`ao predavawa studentima teologije i akademcima o “problemima moderne teologije”. Ako je prvi zapis delovao kao izve{taj i neutralno, u onim kasnijim, iz Tibingena, gde je Racinger nekoliko godina predavao na tamo{wem katoli~kom univerzitetu, pa zatim iz Minhena i Vatikana, uz wega idu kvalifikativi i procene da je re~ o “veoma o{troumnom” teologu i `estokom antikomunisti, ~iji uticaj u katoli~koj crkvi biva sve ve}i. Jak razlog da se tajna slu`ba jednog ateisti~kog (komunisti~kog) re`ima, ina~e u zemqi gde katolici predstavqaju mawinu i koja je prete`no protestantska, zainteresuje za wega. Tako su [tazijevi {pijuni iz Vatikana, a najvi{e zapisa poslali su oni koji su se krili pod {ifrovanim imenom “Antonius”, “Lihtblik” i “Georg”, ~iji identitet jo{ nije otkriven, vidovito predskazali da }e kardinal Racinger do}i na ~elo vatikanske kurije na izuzetno va`an polo`aj ~oveka nadle`nog za versko u~ewe i dogmu – dve godine pre nego {to se to zaista dogodilo! U jednoj [tazijevoj analizi iz osamdesetih konstatuje se da je kardinal Racinger, uz papu i dr`avnog sekretara Kazarolija, “najuticajniji politi~ar i teolog Vatikana”. Interesovawe tajnih slu`bi iz isto~noevropskih, socijalisti~kih zemaqa za Vatikan bilo je odvajkada veliko. Dodatno je poraslo s izborom Karola Vojtile za papu: Poqak je sna`no podr`avao Valensin pokret Solidarnost i, kao za{titnik “kontrarevolucionarnih snaga”, postao trn u oku komunisti~kim re`imima. A tako|e “zakleti antikomunista”, kardinal Racinger je godinama bio Vojtilina desna ruka. 992
Procewivalo se, s obzirom na wegov polo`aj {efa vatikanske kurije, da }e “subverzivno” i antikomunisti~ko delovawe (ultra)konzervativnog kardinala imati sna`an i porazan uticaj na progresivna, gotovo levi~arska strujawa unutar katoli~ke crkve u Latinskoj Americi. U [tazijevom dosijeu o Racingeru nalazi se i zapis koji govori da wegove bliske veze s Vojtilom poti~u jo{ iz sredine sedamdesetih. Racinger se, stoji u jednoj analizi, sna`no anga`ovao prilikom Vojtilinog (neo~ekivanog) izbora za papu. Papa ga je potom, 1980, ovlastio da u SR Nema~koj organizuje crkvenu podr{ku “kontrarevolucionarnim snagama” u Poqskoj. @eleo je da “prijateqa Racingera” vidi na (va`nom) polo`aju predsednika biskupske konferencije u Nema~koj, a kad u tome nije uspeo, pozvao ga je u Vatikan. I Vojtila je imao dosije Zvani~no je, tokom retkih poseta Nema~koj Demokratskoj Republici, kardinal Racinger, ina~e, priman s formalnim uva`avawem. Iz centrale [tazija je, stoji u dokumentima na|enim u wegovom dosijeu, policijskim i carinskim pograni~nim slu`bama izdato nare|ewe da ga, kao u~esnika jednog skupa katolika u Drezdenu 1987. godine, zajedno s pratwom, propuste bez ikakvih smetwi i formalnosti. I [tazi je, ina~e, pored svojih zvani~nih agenata, u samoj NDR anga`ovala i 225 {pijuna iz crkvenih redova, od portira do visokih crkvenih velikodostojnika. Crkva je, u vreme hladnog rata, ne samo u Isto~noj Nema~koj, bila stalno pod prismotrom tajnih slu`bi: pod wenim okriqem okupqali su se disidenti i kriti~ari re`ima. I biv{i papa je, ina~e, imao debeo dosije u [tazijevoj centrali. Predstavnici Vatikana su 1990, po ujediwewu Nema~ke, stigli u Berlin i pomno istra`ivali i pretra`ivali wegov sadr`aj. Mo`da je [tazi preterivao, ali je verovatno nepogre{ivo znao na koga treba da obrati pa`wu. 18. U listu “Pobjeda”, od 10. januara 2006. godine, pod naslovom “Intervju ruskog patrijarha gr~kom dnevniku ’To Vima’ – Aleksij II ~eka na korake Vatikana”: Atina, 9. januara (Tanjug) – Patrijarh moskovski i cijele Rusije Aleksij II izjavio je, u intervjuu objavqenom u gr~kom dnevniku “To Vima”, da i daqe ~eka na “konkretne korake” Vatikana radi zbli`avawa izme|u katoli~ke i pravoslavne crkve. Aleksij II time uslovqava eventualnu posjetu pape Rusiji ili susret sa wim na “neutralnom terenu” radi “prevazila`ewa sada{wih te{ko}a”. “Nadam se da }e Vatikan u~initi konkretne korake radi popravqawa situacije”, jer bi u protivnom susret sa papom bio samo “protokolaran”, naveo je patrijarh, prenijela je agencija AFP pozivaju}i se na gr~ki list. Zamjerke Ruske pravoslavne crkve odnose se na “katoli~ku aktivnost u Rusiji i drugim zemqama Zajednice Nezavisnih Dr`ava me|u kr{tenim pravoslavnim vjernicima, kao i na politiku ukrajinskih unijata prema pravoslavqu za koju se ne mo`e re}i da je prijateqska”, rekao je Aleksij II. 993
Vatikan sa svoje strane negira da vodi bilo kakvu vjersku kampawu u Rusiji. Aleksij II je istakao da je ubije|en da papa Benedikt XVI ima potreban autoritet da doprinese poboq{awu odnosa izme|u dvije crkve. Ideju ekumenizma i Benedikt [esnaesti nastavqa po zamisli Jovana Pavla Drugog, odnosno po svojoj zamisli, s obzirom da je 25 godina bio najzna~ajniji pomaga~ Jovana Pavla Drugog. 19. U listu “Borba”, od 13. januara 2006. godine, pod naslovom “U Vatikanu razmi{qaju o rehabilitaciji Jude – Nije bio istinski zao”, objavqen je tekst: Teolozi u Vatikanu ozbiqno se bave mi{qu da Juda Iskariotski, koji je, po Svetom pismu, prodao Isusa Hrista Rimqanima za 30 srebrewaka, bude rehabilitovan. Kako pi{e londonski “Tajms”, Judinim potomcima nije u posledwih 2000 godina bilo lako, s obzirom na lo{ imiy wihovog drevnog pretka. Teolozi, za koje list prenosi da su bliski papi Benediktu XVI smatraju da su prona{li re{ewe koje bi zadovoqilo sve strane. Argumenti da Juda nije znao {ta radi, ili da je samo postupao po nare|ewima, ili pak da je i sam bio `rtva, nisu dolazili u obzir. Oni su se slo`ili da Juda nije bio istinski zao, ve} da je samo ispuwavao svoj deo bo`jeg plana. Po mi{qewu nekih od wih, na taj na~in bi mogao biti re{en navodni nedostatak milosti Hrista prema jednom od svojih najbli`ih saradnika. Me|utim, za sve to bi trebalo da ima granice. Eventualna rehabilitacija Jude otvorila bi problem ostalih biblijskih li~nosti “na lo{em glasu”, naveo je list. “[ta bi se u tom slu~aju desilo s Golijatom ili, pak, s Irodom – a na kraju krajeva i sa samim |avolom?”, pita se “Tajms”. Sve je mogu}e kada je u pitawu tradicionalista i ~uveni teolog Benedikt [esnaesti. 20. U listu “Novosti” ,od 14. januara 2006. godine, autor Ismet Ko~an, pod naslovom “Posle vi{emese~ne krize izme|u Turske i Vatikana oko prirode dolaska katoli~kog poglavara – Kompromis za papu” objavqen je tekst: Papa Benedikt [esnaesti prihvatio je da u ovoj godini do|e u zvani~nu posetu Turskoj, javili su turski elektronski mediji, pozivaju}i se na izvore u Vatikanu. Time je izme|u Svete stolice i Ankare razre{ena vi{emese~na kriza, nastala u septembru pro{le godine, kada je rimokatoli~ki poglavar prihvatio da u novembru, na poziv carigradskog patrijarha Vartolomeja, do|e u Istanbul. Papa je, naime, odmah po stupawu na presto Svetog Petra prihvatio poziv patrijarha Vartolomeja da prisustvuje proslavi praznika Svetog Andrije, koju svake godine organizuje Carigradska patrijar{ija. Ali, po{to je papa istovremeno i {ef dr`ave, postavilo se i pitawe statusa jedne takve posete, za {ta je bio potreban zvani~ni poziv turskog Ministarstva spoqnih poslova. Ministarstvo se, me|utim, usprotivilo poseti, sa obja{wewem da carigradski patrijarh nema pravo da poziva u goste dr`avnike stranih zemaqa. 994
U poku{aju da re{i problem, turski predsednik Ahmet Neydet Sezer uputio je papi poziv za zvani~nu posetu Turskoj u 2006. godini, ali na to dugo iz Vatikana nije bilo nikakvog odgovora. Ankara je strahovala da }e papa potegnuti za Tursku bolno pitawe ekumenstva carigradskog patrijarha. Ankara smatra da je pitawe ekumenstva zauvek zatvoreno Lozanskim sporazumom iz 1923. godine, kada je, odre|en i status Carigradske patrijar{ije kao turske crkvene institucije, a patrijarha kao duhovnog vo|e samo tri hiqade turskih Grka. Mogu}nost preispitivawa tog statusa nagove{tena je iz Vatikana jo{ pretpro{le godine. Tada je Sveta stolica oslovila patrijarha Vartolomeja kao duhovnog poglavara ~itavog pravoslavnog sveta, daju}i tako podr{ku sve glasnijim zahtevima Vartolomeja da mu se prizna “istorijsko pravo na ekumenstvo”. Takav gest Vatikana nai{ao je na o{tro reagovawe Ankare, koja je Svetoj stolici uru~ila protestnu notu. Vatikan je tim povodom poru~io Turskoj da “postoji jedna velika hri{}anska fobija” u zemqi koja je lai~ka, “verskih sloboda ima samo na papiru” i da se “u praksi ne sprovodi ono {to stoji u ustavu”. Svi koji su do detaqa upoznati sa aktivnostima i delovawem kardinala Racingera verovatno sebi ne bi mogli da dozvole taj luksuz da ga prime u posetu. 21. U listu “Politika”, od 24. februara 2006. godine, pod naslovom “Tvrdwe biv{eg ambasadora SAD u Vatikanu – Papa `eli u Srbiju”, objavqen je tekst: Sada se zna da za papu Benedikta [esnaestog dve papske posete imaju visoki prioritet – prvo poseta Srbiji, zatim Rusiji, tvrdi nekada{wi ambasador SAD u Vatikanu Tomas Patrik Meladi. U tekstu koji je objavio “Nacionalni katoli~ki izve{ta~” iz Kanzas Sitija, Meladi pi{e da mu je pitawe da li }e papa do}i u Srbiju postavqano ~esto tokom wegove posete Beogradu u decembru pro{le godine. “Sastao sam se s dvojicom ~elnika Srpske pravoslavne crkve koji su izrazili optimizam povodom izgleda da papa do|e. Neki episkopi, na drugoj strani, i daqe izgledaju neodlu~ni. Samo patrijarh Pavle, koji sada ima 91 godinu i slabog je zdravqa, mo`e da donese kona~nu odluku da Srpska pravoslavna crkva formalno pozove papu Benedikta da poseti Srbiju”, navodi Meladi i dodaje da se tokom prethodne posete sastao s patrijarhom i da je bio “veoma impresioniran Wegovom sveto{}u”. “Ova situacija podse}a me na onu u kojoj sam bio po~etkom devedesetih, kada sam, kao ameri~ki ambasador pri Svetoj stolici, imao instrukcije da papu Jovana Pavla Drugog nagovorim da formalno prizna dr`avu Izrael. Vatikanska kurija stalno mi je obja{wavala koliko stotina detaqa treba razre{iti da bi se priznavawe uop{te razmatralo. Jednog dana, krajem 1993, Jovan Pavle Drugi izbrisao je sve te “detaqe” i jednim potezom pera priznao dr`avu Izrael... Spajawe hri{}ana zbog vi{eg dobra bi}e ispuweno 2006, ako svet bude video zagrqaj rimokatolika i Srpske pravoslavne crkve u Srbiji. To bi bio po~etak jednog jo{ zna~ajnijeg pomirewa: papske posete Rusiji. 995
Dakle, svima je jasno da je, i kao kardinal, Racinger imao posebno zadu`ewe za prostor biv{e Jugoslavije. U tom svojstvu je jednom i boravio u Srbiji u {pijunskoj aktivnosti utvr|ivawa rezultata politike Jovana Pavla Drugog. Obi~no zlo~inci vole da se vrate na mesto zlo~ina. Zato Benedikt [esnaesti insistira na poseti Srbiji, ali i osvajawu prve stepenice pre nego {to bi se osvojila velika Rusija. 22. U listu “Borba”, za 15 - 16. april 2006. godine, pod naslovom “Papa ogor~en na Judu – Srebroqubac” objavqen je tekst: Povodom objavqivawa Judinog Jevan|eqa oglasio se i Papa Benedikt XVI. Naslednik Sv. Petra je posle 1973. godine od dana izdaje Judu nazvao la`qivcem kojem je novac bio va`niji od Boga i wegove qubavi. Papa Benedikt XVI na Veliki ~etvrtak je prvi put u svom pontifikatu predvodio obred prawa nogu u rimskoj bazilici Svetog Jovana Lateranskog. Papa je predvodio Misu ve~ere Gospodwe tokom koje je oprao i obrisao noge dvanaestorici qudi, u se}awe na Isusov gest poniznosti prema svojim apostolima. Benedikt XVI je u homiliji pozvao vernike da iska`u poniznost prema drugima, posebno onima “koji pate”. Agencija AP javqa da je papa tako|e, u reakciji na nedavno objavqivawe navodnog Judinog evan|eqa, Judu nazvao la`qivcem kojem je “novac bio va`niji od Boga i wegove qubavi”. Ovaj tekst je unet da bi se utvrdila taktika sa kojom se deluje. Prvo jedna vest, a onda druga, koja negira i osporava prethodnu i tako redom, dok se ne do|e do pogodnog trenutka za onu pravu, koja prikriva pravo delo. III Ovu dopunu elaborata prof. dr Vojislav [e{eq iznosi kao poseban vid odbrane sa ciqem da se pred Pretresnim ve}em utvrdi da je i kardinal Racinger, kao dugogodi{wi saradnik Jovana Pavla Drugog u~estvovao kao sau~esnik i, slede}i doktrinu Rimokatoli~ke crkve, podsticao i pomagao da se na teritoriji biv{e Jugoslavije i ratnim zlo~inima nastavi sa genocidom nad Srbima, kako bi se razbijawem Jugoslavije i obezbe|ewem novih nezavisnih dr`ava na teritoriji biv{e Jugoslavije pro{irio uticaj Vatikana i obezbedili interesi vatikanske kaste i da se u izvr{ewu te naredbe nije obazirao na ukupan broj `rtava na svim stranama u sukobu. On je bezobzirno, kao Hitlerov podmladak, ali i kao sve{tenik Rimokatoli~ke crkve, Nemac koji se i kao sve{tenik zakleo na vernost Nema~koj, podsticao Jovana Pavla Drugog da {aqe svoje krsta{e na tradicionalne nema~ke neprijateqe, Srbe, da nad wima vr{e ratne zlo~ine, te je prakti~no jedan od najodgovornijih za sve `rtve, a one se mogu pripisati koliko Jovanu Pavlu Drugom, toliko i kardinalu Racingeru, sada Benediktu XVI. On je namerno pogazio me|unarodno pravo o nepovredivosti i nemewawu granica i pomagao Jovanu Pavlu Drugom, koji je formalno naredio da sa oru`jem u rukama wegovi krsta{i pobiju i proteraju sve Srbe sa wihovih vekovnih ogwi{ta. On je podsticao Jovana Pavla Drugog da naredi bombardovawe Srba. On je u~estvovao u dono{ewu odluke da Jovan Pavle Drugi naredi kada treba da se prekinu oru`ani napadi Hrvata na muslimane, ali nikada nije tra`io od 996
Jovana Pavla Drugog da naredi da Hrvati prekinu oru`ane napade na Srbe. On je podsticao Jovana Pavla Drugog da postigne dogovor sa Reganom na osnovu koga bi se rasturila Jugoslaviju. On je sau~esnik sa Jovanom Pavlom Drugim u svim onim zlo~inima na teritoriji biv{e Jugoslavije za koje ne mo`e da se utvrdi neposredni izvr{ilac, jer je podsticao, pomagao i pru`ao podr{ku da se politi~ki dr`e pod kontrolom oru`ani sukobi. Dokaz za to se nalazi u ovoj dopuni elaborata, ali i u tajnim arhivima koji se kriju u Vatikanu. (Priredio ~lan stru~nog tima Zoran Krasi})
Prof. dr Vojislav [e{eq
997
Sadr`aj Centralna promocija kwige dr Vojislava [e{eqa ................................ “Kriminalac i ratni zlo~inac Havijer Solana””
5
Sudski dokumenti Elaborat o ulozi Vatikana i pape Jovana Pavla Drugog u zlo~inima izvr{enim na teritoriji biv................................ 19 {e Jugoslavije od 1991. godine (deo drugi) Elaborat o neokorteksnim dejstvima protiv optu............................... 880 `enih u MKSJ Dopuna elaborata o ulozi Vatikana i pape Jovana Pavla Drugog u zlo~inima izvr{enim na teritoriji biv{e Jugoslavije od 1991. godine sa osvrtom na sau............................... 958 ~esni~ki doprinos kardinala Racingera
998
Sabrana dela prof. dr Vojislava [e{eqa 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38.
Vreme preispitivawa Hajka na jeretika Fenomenologija balkanskog despotizma Veleizdajni~ki proces Narkomanija Vuka manitoga Politika kao izazov savesti Milan Pani} mora pasti Na me|unarodnoj sceni Su~eqavawe sa sedmom silom Narodni tribun Poslani~ke besede Filipike ~etni~kog vojvode Pali, `ari, dediwski dizdare Crveni tiranin sa Dediwa Da sve srpsko bude kao zemunsko Promene po voqi naroda Bez dlake na jeziku Mo} argumenata Falsifikovana voqa naroda Vlada nacionalnog jedinstva Srbija pod ameri~kim bombama Dok patriote obnavqaju izdajnici razaraju Radikali se nisu obrukali Pakleni planovi Zapada Kontrarevolucionar u buldo`er revoluciji Dosmanlijski zulum nad Srbijom Kontinuitet radikalske doslednosti Glavni Milo{evi}ev politi~ki robija{ Ubistvo ministra odbrane Pavla Bulatovi}a Dosmanlijski sejmeni na Pravnom fakultetu Glogov kolac u dosovskom srcu Dosmanlije kao novi jawi~ari ^etni~ka sabqa nad dosmanlijskom glavom Na juna~kim rukama kroz srpsku Boku Kora od banane Srpski ~etni~ki pokret Srpska radikalna stranka Peti otaybinski kongres 999
39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68.
Sudanije nepokornog vojvode Ideologija srpskog nacionalizma Afirmacija parlamentarizma Slom savezne dr`ave @igosawe dosmanlijskog be{~a{}a ^eli~ni vojvoda Stazom slave, u slu`bi otaybine Hrabrost i savesnost u istorijskim lomovima Uporna odbrana Srpstva Stanko Suboti} – Cane @abac, kraq duvanske mafije Mafija{ka pudlica Neboj{a ^ovi} Cijin major Grujica Spasovi} ^etni~ki vojvoda pred Ha{kim tribunalom Suo~avawe sa ha{kim inkvizitorima Ha{ki dosije nabe|enog ratnog zlo~inca Pocepana ha{ka inkvizitorska ode`da U ~equstima Kurve del Ponte Genocidni izraelski diplomata Teodor Meron \avolov {egrt zlo~ina~ki rimski papa Jovan Pavle Drugi Va{ingtonski seksualni manijak Bil Klinton Ha{ko bajramsko prase La`qiva ha{ka peder~ina Yefri Najs Svedok odbrane Slobodana Milo{evi}a u ha{kom procesu Engleski pederski isprdak Toni Bler Kriminalac i ratni zlo~inac Havijer Solana Podmukli galski picopevac @ak [irak Hitlerovi najverniji sledbenici Helmut Kol i Hans Gen{er Krvave ru~erde Medlin Olbrajt Pontifeks maksimus satanisti~ke crkve Jovan Pavle Drugi Antihristov namesnik zlikova~ki rimski papa Benedikt [esnaesti
1000
