Η Θεωρία και η Τακτική του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος Β΄

Μ Α Ρ Ξ ΙΣ Τ ΙΚ Η Σ Κ Ε Ψ Η 9

Κουουσίνβν, Άρμηάτβφ, Μ*ελιακ*φ, Βιγκόντσκι, Μακαρόφσκι, Μιλεΐκόφσιη, Σιτκόφοη, Zetrctv

01

ΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ

ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ ΛΕΝΙΝΙΣΜΟΥ IV 2. Η ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ Η ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

g ΑΘΗΝΑ

“ ΘΕΜΕΛΙΟ,,

Πρώτη ρασική έκδοση : Μόσχα 1939 Ή «αρούσα έλληνική : Δεκέμβρης 1964, ‘Αθήνα

Copyright “ΘΕΜΕΛΙΟ,, 1964 Μετάφραση: Δ. Σάρλης

Ιίΐ(>ίΐχόμενα ΚΕΦ . V I. ΤΟ Ε Θ Ν IΚ Ο Α Π Ε Λ Ε Υ θ Ε Ρ Ω Τ Ι ΚΟ Κ Ι ­ ΝΗΜΑ ΤΩΝ ΑΑΩΝ Κ Α Τ Α Τ Η Σ Α Π Ο Ι­ Κ ΙΟ Κ Ρ Α Τ ΙΑ Σ . Σελ.

1. Ή άνοδος τού έθνικοαπελευθερωτικού κινή­ ματος καί ή κατάρρευση τοΰ αποικιακού συ­ στήματος. 2. Οί δασικές κατακτήσεις τών έθνικοαπελευΟερωτικών έπαναστάσεων στήν Άσία, τήν ’Αφρική καί τή Λατινική ’Αμερική. 3. 01 άμεσες προοπτικές γιά τήν ιστορική ανά­ πτυξη τών χωρών που απελευθερώθηκαν από τόν αποικιακό ζυγό. 4. Ό ιμπεριαλισμός είναι ό κυριότερος έχθρός τών απελευθερωμένων χωρών καί τών λαών πού άγο>νίζονται γιά τήν έλευθερία τονς. 5. Τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα είναι τό •τήριγμα τών λαών στόν αγ<άνα κατά της αποικιοκρατίας.

9

*

9

>

24

»

46

»

53

»

«2

Κ ΕΦ . V II. Ο Α ΓΩ Ν Α Σ ΤΩΝ ΛΑΩΝ ΤΩΝ Κ Α Π Ι­ Τ Α Λ ΙΣ Τ ΙΚ Ω Ν ΧΩΡΩΝ Γ Ι Α ΝΑ Δ ΙΑ Τ Η ­ ΡΗ Σ Ο ΥΝ Τ Α Κ Υ Ρ ΙΑ Ρ Χ ΙΚ Α Τ Ο Υ Σ Δ Ι ­ ΚΑ ΙΩ Μ Α ΤΑ . >

69

1. Ή δξυνση τοΰ προβλήματος γιά τά κυριαρ­ χικά δικαιώματα στήν έποχή τοΰ Ιμπερια­ λισμού. » 2. Ή ιδεολογία τής ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης δεν είναι ό πατριωτισμός, αλλά ό κο­ σμοπολιτισμός. > 3. Ί ϊ υπεράσπιση τών κυριαρχικών δικαιωμάτων άνταποκρίνεται στά συμφέροντα δλων τών υγειών δυνάμεων τού έθνους. » ΚΕ Φ . V I I I . Ο Α ΓΩ Ν Α Σ Γ Ι Α ΤΗΝ Υ Π Ε Ρ Α Σ Π Ι­ ΣΗ Τ Η Σ Δ Η Μ Ο Κ Ρ Α Τ ΙΑ Σ Σ Τ Ι Σ Α Σ Τ Ι ­ Κ Ε Σ ΧΩ ΡΕΣ. »

«9 78 S3

93

1. Ό Λένιν γιά τήν αναγκαιότητα ταΰ άγιόνα γιά τή δημοκρατία στίς συνθήκες τοΰ καπι­ ταλισμού. 2. Ή Επίθεση τών καπιταλιστικών μονοπωλίων κατά τών δημοκρατικών δικαιωμάτων τών Εργαζομένων. 3. 'H συνένωση δλων τών δημοκρατικών δυνά­ μεων είναι ή σοβαρότερη προϋπόθεση γιά τή νίκη κατά τής αντίδρασης καί κατά τοΰ φα­ σισμού. Κ ΕΦ . IX . Η Α Π Ε ΙΛ Η ΤΟ Υ ΠΟΛΕΜΟΥ Κ Α Ι Q Α ΓΩ Ν Α Σ ΤΩΝ ΛΑΩΝ Γ ΙΑ ΤΗΝ Ε ΙΡ Η Ν Η .

1. Ό σ ύ γ χ ρ ο νο ς Ιμπεριαλισμός έκθέτει σέ κ ίν ­ δυνο τίς τύχες όλόκληρων χωρών καί λαών. 2. Ή διεθνής έργατική τάξη καί ό αγιόνας κα­ τά τοΰ κινδύνου τοΰ πολέμου. 3. Ή υπεράσπιση τής ειρήνης είναι τό σπου­ δαιότερο πανδημοκρατικό καθήκον. 4. Ο ί δυνατότητες αποτροπής τοΰ πολέμου στήν έποχή μας. 5. Οί δασικές αρχές τής φιλειρηνικής πολι­ τικής. 6. Οί δρόμοι καί οί μορφές πάλης κατά τοΰ κιν­ δύνου τοΰ πολέμου. ΚΕΦ . X. ΟΙ Δ ΙΑ Φ Ο Ρ Ε Σ Μ Ο ΡΦ ΕΣ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α ­ Τ Ο Σ Σ Τ Η Σ Ο Σ Ι Α Λ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΕΠ ΑΝ Α­ ΣΤΑ ΣΗ .

1. 'Η ανάπτυξη τών ταξικών αντιθέσεων κάνει τήν προλεταριακή επανάσταση αναπόφευκτη. 2. Τά δημοκρατικά κινήματα τής έποχής μας καί ή σοσιαλιστική έπανάσταση. 3. Ή ώρίμανση τών συνθηκών γιά τήν προλε­ ταριακή έπανάσταση. 4. Τό πέρασμα τής έξουσίας στά χέρια τής έργατικής τάξης. ί>. 01 δασικές νομοτέλειες τής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί ο'ι Ιδιομορφίες τής έκδήλωσής τους στίς διάφορες χώρες.

97 100

108 113 113 117 123 125 134

141

146

146 151 170 179 193

Ή dcwpia κα ί ή τα κ τικ ή τοΰ διεθνούς κομμουνιστικοί» κ ινή μ α τος

6

Τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα τών λαών κατά της άποικιοκρατίχς

1. ‘Η άνοδος τού έθνικοοπτελευβερωτικοΰ κινήματος καί ή κατάρρευση τοΰ όιτοικιακοΰ συστήματος.

’Εδώ καί μερικές δεκαετίες, ή αποικιακή κυριαρχία τών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων φαινόταν ακόμα ακλόνητη. Τό χω­ ρισμό τοΰ κόσμου σέ μιά χούφτα προνομιο\'ιχων ίθνών πού καταπιέζουν «λλα εθνη καί σέ μιά γιγάντια πλειοψηφία καταπιεζομένων καί χωρίς δικαιώματα λαών, οί ιμπεριαλιστές τόν Οεωροΰσαν σάν μιά φυσική καί άμετάβλητη κατάσταση. Οί Ιδεολόγοι τής αποικιοκρατίας κραύγαζαν δτι οί υποδου­ λωμένοι λαοί είναι φυλετικά κατώτεροι καί τούς παρουσίαζαν σάν μιά τεράστια ανθρώπινη μάζα, πού βρίσκεται γιά πάντα σέ κατάσταση απάθειας καί υπάκουης αδιαφορίας. 'Ωστόσο οί Ισχυρισμοί δτι ή αποικιακή κυριαρχία είναι ακλόνητη άποδείχτηκαν αστήρικτοι καί άπατηλοί. Ή ζ(οή άνέτρεψε τή συκοφαντία δτι οί λαοί τών αποικιακών καί Εξαρτημένων χο>ρών είναι κατώτεροι καί δτι θά είναι αιώνια απαθείς καί υποταγμένοι στους Ιμπεριαλιστές. Ή

δ ιά ο πα ο η χον χ ό α μο ν οέ όυό ονατι'/ματα κα ί ή δνοδος το ν ί{Η ·ικ ο α η ελεν ϋ ερω τικο ν χινι)ματο ς.

Ή κρίση τού αποικιακού συστήματος άρχισε ταυτόχρο­ να μέ τή γενική κρίση τοΰ καπιταλισμού. Όρόσημο κ’ έδοι ήταν ή Μεγάλη ’Οκτωβριανή Επανάσταση. Κλονίζοντας τις ίδιες τις βάσεις τού ιμπεριαλισμού, ή ’Οκτωβριανή έπανά9

παση, Ιδοσε μιά ΐοχυρή ώθηση στό Εθνικοαπελε υθερωτικό κίνημα τής ’Ανατολής καί άνοιξε μπροστά του τήν προοπτι­ κή τής νίκης κατά τών άποικιοκρατών. Ή ίδια ή ’Οκτωβρια­ νή Επανάσταση, γιά πρώτη φορά, ?νωσε μέ Επιτυχία σέ ενα ρεΰμα τήν έξέγεοση τοΰ προλεταριάτου κατά τοΰ καπιταλι­ στικόΰ συστήματος καί τόν αγώνα τών Υποδουλωμένων λαών τής τσαρικής Ρωσίας γιά τήν ανατροπή τοΰ έθνικοΰ καί <1ποικιακοΰ ζυγοΰ. Τό πρώτο σοσιαλιστικό κράτος εγινε γιά τοΰ; καταπιέ­ ζομενον; λαούς τοΰ κόσμου αστείρευτη πηγή ηθικής καί πο­ λιτικής υποστήριξης. Γι’ αυτούς τους λαούς χρησιμέυσαν, ιδιαίτερα, σάν Ενθαρρυντικό παράδειγμα οί Σοβιετικές Δη­ μοκρατίες τής Κεντρικής Άσίας, πού σέ πολύ σύντομο ιστο­ ρικό διάστημα πέρασαν από τήν αποικιακή καθυστέρηση στήν όλόπλευρη άνθηση τής Εθνικής οικονομία; καί τοΰ Εθνι­ κού πολιτισμού. Τό νέο στάδιο τοΰ Εθνικοαπελευθερωτικοΰ αγώνα άρχισε σάν αποτέλεσμα τοΰ δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Ό πό­ λεμος παρέσυρε στή δίνη του πολλές χώρες τοΰ αποικιακού κόσμου. Μερικές απ’ αυτές (στήν Άσία καί στή Βόρεια Αφρική) ?γιναν οί ίδιες θέατρο τών πολεμικών Επιχειρήαεων. Οί ανάγκες τής πολεμικής οικονομίας υποκίνησαν τίς Ιμπεριαλιστικές δυνάμεις νά Εντείνουν τήν ανάπτυξη μερι­ κών κλάδ<ον τής βιομηχανίας στίς αποικιακές τους κτήσεις, πράγμα πού δδήγησε στή γρήγορη ανάπτυξη τοΰ ντόπιου προλεταριάτου. *0 απελευθερωτικός αντιφασιστικός χαρακτήρας πού πή­ ρε βαθμιαία ό δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, Ιδιαίτερα μετά •πό τή συμμετοχή τής Σοβιετικής 'Ένωση;, είχε τεράστια Απήχηση σέ δλους το\>ς καταπιεζόμενου;. Στήν άνοδο τή; πολιτικής συνειδητότητας καί τής όργανωτικότητας τών μα­ ζών συνέβαλε καί ή Εσωτερική αδυναμία τών δυτικών αποι­ κιακών δυνάμεων πού Εκδηλώθηκε στά χρόνια τοΰ πολέμου. Τίς πιό ευνοϊκές συνθήκες γιά τήν ανάπτυξη καί τήν έπιτυχία τοΰ Εθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος τίς δημιούρ­ γησε ό νέος συσχετισμός τών δυνάμεων σέ παγκόσμια κλίμα­ κα, πού διαμορφώθηκε σάν αποτέλεσμα τής συντριβής τοΰ γερμανικοΰ φασισμού καί τοΰ Ιαπωνικού Ιμπεριαλισμού, σάν αποτέλεσμα τής έδραίωσης τής δύναμης τής Σοβιετικής "Ε­ 10

νωσης καί τής έμφάνισης τών χωρών τής λαϊκή; δημοκρα­ τίας. Ή δημιουργία τοΰ παγκόσμιου συστήματος τοΰ σοσια­ λισμού καί ή συνδεδεμένη μ’ αυτό άπότομη έξασθένηση τών θέσεων τοΰ ιμπεριαλιστικού στρατοπέδου, διευκόλυναν πολλές χώρες τής Άσίας καί τής ’Αφρικής νά κατακτήσουν τήν ανε­ ξαρτησία τους. Ό έθνικοαπελευθερωτικός αγώνας πήρε τε­ ράστιες διαστάσεις καί ή κρίση τής αποικιοκρατίας μπήκε στην τελική της φάση, στή φάση τής κατάρρευσης τον αποι­ κιακού συστήματος. Τό 1939 οί άποικιοκράτες κρατούσαν άκόμα κάτω άπό τήν έξουσία τους σχεδόν τά δύο τρίτα τής ανθρωπότητας. Ή κατάσταση δμως αύτή αλλαξε ριζικά μετά τό δεντε<*ο παγκόσμιο πόλεμο. 01 αποικιακές αυτοκρατορίες, που δημιουργήθηκαν στή διάρκεια πολλών αΙώνων, άρχισαν νά κα­ ταρρέουν μέ αυξανόμενη ταχύτητα. Άπό τό 1945 ώς τό 1960 άποσπάστηκαν άπό τόν ιμπεριαλιστικό ζυγό καί μπή­ καν στό δρόμο τής ανεξάρτητης ανάπτυξης πάνω άπό ένβμισυ δισεκατομμύριο άνθρωποι. Στίς άποικίες πον άπόμειναν, ζούν σήμερα δχι περισσότεροι άπό 75 έκατομμΰρια άν­ θρωποι, δηλ. λιγότερο άπό τό 3% τού πληθυσμού τής γής. Τώρα μπαίνει τό ζήτημα γιά τήν πλήρη κατάργηση τού α­ ποικιακού συστήματος. "Οταν τό σύστημα αυτό θά έξαφανιστεί οριστικά, θά κλείσει μιά άπό τίς πιό έπβνείδιβτες σελί­ δες τών χρονικών τού καπιταλισμού. "Έτσι ή κατάρρευση τού άποικιακού βυστήματος είναι αποτέλεσμα τής ισχυρής ανόδου τοΰ έθνικοαχελευθερωτικβύ άγώνα μέσα στίς ευνοϊκές διεθνείς βννΟήκες, πού δημιουογήθηκαν άπό τήν έξασθέληση τοΰ ιμπεριαλισμού καί τή με­ τατροπή τοΰ σοσιαλισμού σέ παγκόσμια δύναμη. Οί Ιμπεριαλιστές προσπαθούν μέ κάβε τρόπο νά μειώ­ σουν τό ρόλο καί τή σημασία τού Ιθνικοαπελευθερωτικού κι­ νήματος. Γι’ αυτό τό σκοπό διαδίδουν τήν «ποψη δτι τάχα βί αποικιακές καί μισοαποικιακές χώρες πέτυχαν τήν πολιτική τους έλευθερία δχι σάν άποτέλεσμα τοΰ άγώνα καί τής έπανάστασης, αλλά λίγο - πβλύ μέ. τή βοήθεια τών ιμπεριαλιστι­ κών δυνάμεων. Σύγχρονα γίνονται προσπάθειες νά παρου­ σιαστεί ή μακρόχρονη κυριαρχία τών καπιταλιστικών μονο­ πωλίων στίς αποικιακές χώρες, σάν άναγκαία περίοδος «προ­ ετοιμασίας» αυτών τών χωρών γιά άνεξάρτητη ϊπαρξη. Σέ 11

βυνδυασμό μ’ αύτό γίνεται πολύς λόγος γιά την «έκπολιτιστική Αποστολή* τοΰ καπιταλισμού στίς αποικάς. Στήν πραγματικότητα ή «αποστολή» τοΰ καπιταλισμού οτίς αποικάς δέν είχε τίποτε τό κοινό με τά συμφέροντα τών λοών τους. Οί ιμπεριαλιστές ποτέ δέν ένδιαφέρθηκαν γιά τήν δλόπλευρη ανάπτυξη τής οικονομίας τών αποικιών, γιά την προετοιμασία τους γιά τήν ανεξάρτητη ύπαρξη. 'Όλες •ί έπινοήσεις πάνω σ’ αυτό τό ζήτημα ξεσκεπάζονται άπό τό άπλό γεγονός δτι δλες οί χώρες, πού τώρα έχουν άποσπαστεΐ Από τόν Ιμπεριαλιστικό ζυγό καί άπόκτηααν τήν ανεξαρτησία τους, ανήκουν στήν κατηγορία τών υ π α ν ά π τ υ κ τ ω ν χωρών, δηλ. τών χωρών πού, ακριβώς έπειδή βρίσκονταν κά­ τω άπό τήν ξένη κυριαρχία, εμειναν πολύ πίσω άπό οικονο­ μική άποψη. Φυσικά, οί ιμπεριαλιστές, στή διάρκεια τής κυριαρχίας τους στίς αποικίες, που κράτησε πολλές δεκαετίες, αντικει­ μενικά, παρά τή Θέλησή τους, έκαμαν έκεΐ κάποια Ιστορικά ώφέλιμη δουλειά. Καθοδηγούμενοι άπό έγωιστικούς, ίδιοτελεϊς υπολογισμούς, Αντικειμενικά, παρά τή θέλησή τους, έπιτάχυναν τήν ώρίμανση μερικών προϋποθέσεων γιά τήν πο­ λιτική καί κοινωνική έπανάσταση στήν Άσία. Σέ σχέση μ’ αντό Ακριβώς τό ζήτημα, ό Μάρξ, είπε γιά τούς άποικιστές δτι είναι κατά κάποιο τρόπο «μή συνειδητά δργανα της ιστο­ ρίας». Ταυτόχρονα δμως, ό Μάρξ τόνισε, δτι ή «έκπολιτι«ττική» δράση τής ιμπεριαλιστικής άστικής τάξης δέν υπό­ σχεται στίς μάζες ουτε έθνική οΰτε κοινοτική απελευθέρωση. «"Ο,τι ή Αγγλική Αστική τάξη θ’ άναγκαστεϊ νά πραγματο­ ποιήσει στήν ’Ινδία, εγραφε ιδιαίτερα δ Μάρξ, δέ θά άπελευθερώσει τίς λαϊκές μάζες καί δέ θά βελτιώσει ουσιαστικά τήν κοινωνική τους θέση, γιατί καί τό ενα καί τό αλλο έξαρτάται δχι μόνο άπό τήν Ανάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμ*(ον, άλλα καί Από τό αν τίς δυνάμεις αυτές τίς κατέχει ό λαός». Οί ’Ινδοί, τόνισε πιό κάτω ό Μάρξ, δέ θά μπορέ­ σουν νά δρέψουν τούς καρπούς τοΰ πολιτισμού παρά μόνο δταν «θά γίνουν αρκετά Ισχυροί γιά νά Ακοτινάξουν μιά γιά πάντα τόν Αγγλικό ζυγό»*. * Κ. Μ4ρί καί * . ’ Βνγκβλ;, «’Κ χλ ιχκ ι ΐογα», τάμ. 1ος, Μ6οχα, 1956, ο«λ. 314, Β * .

12

Ή ιστορία έπαλήθευσε τήν όρθότητα αυτής τής θέσης τοΰ Μάρξ. Άπόδειξε δτι, σύμφωνα μέ τήν άποψη τών liinfριαλιστών «έκπολιτιστών», κανένας λαό; καμιάς αποικίας πο­ τέ δέ θά γίνει άρκετά «ώριμος» καί «έντελώς έτοιμος» γιά ανεξάρτητη ύπαρξη, αν δέν ξεσηκωθεί κατά τής κυριαρχία; τών άποικιοκρατών. Τά γεγονότα αποδείχνουν δτι οΐ άποικιοκράτες φεύγουν μόνο δταν τούς Αναγκάσει νά φύγουν ή δρά­ ση τών λαϊκών μαζών. 01 αποικιακοί λαοί ά π ο σ π ά σ α ν ε τήν ανεξαρτησία τους άπό τούς ιμπεριαλιστές καί δέν τήν πήραν σά δώρο. Φυσικά, ή απελευθέρωση έκατοντάδων έκατομμυρίων α­ ποικιακών σκλάβων εγινε καί γίνεται μέ διαφόρους τρόπους: τόσο μέ ένοπλο άγώνα, δσο καί μέ μεθόδους πολιτικής π«σης. Όποιοιδήποτε δμως καί <5ν ήταν οΐ συγκεκριμένοι τρό­ ποι, β ά σ η τ ή ς α π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ η ς ή τ α ν πά ν τ α ό α γ ώ ν α ς τών π λ α τ ε ι ώ ν λαϊ­ κών μαζών. 01 κινητήριες δυνάμεις τον ίύνικυαπελενϋερω τιχον άγώνα. Ό αποικιακός ζυγός τών Ιμπεριαλιστών πιέζει αν καί οχι στόν Ιδιο βαθμό, σχεδόν δλα τά στρώματα τοΰ πληθυ­ σμού τών υποδουλωμένων χωρών, σπρώχνοντάς τα στόν άγώ­ να γιά τήν άπελευθέρωση. Άπό τά ίδια τά ζωτικά τους συμ­ φέροντα, ή έργατική τάξη, ή αγροτιά καί σημαντικά στρώ­ ματα τής ντόπιας αστικής τάξης δέν μπορούν νά συμφιλιω­ θούν μέ. τήν κυριαρχία τών ξένων μονοπωλίων, πού φέρνει στίς καταπιεζόμενες χώρες ανελέητη καταλήστευση τοΰ φυ­ σικού τους πλούτου, πείνα, φτώχεια καί κάθε είδους κατα­ πίεση. Κι αν οί ιμπεριαλιστές πετυχαίνουν νά βρούν κάποιο στήριγμα σ’ αυτές τίς χώρες, αύτό είναι μόνο μιά χούφτα φεουδάρχες πού ή έξουσία τους στηρίζεται στίς ξένες ξιφο­ λόγχες, καί μερικές παρασιτικές δμάδες τής ντόπιας αστικής τάξης, πού άντλοΰν τά κέρδη τους άπό τή συνεργασία μέ τούς άποικιοκράτες. Ή άπόλυτη πλειοψηφία τού πληθυσμόν τών άποικιών συμπαθεί τόν απελευθερωτικό άγώνα ή παίρνει άμεσα μέρος σ’ αυτόν. Ό πιό δραστήριος ρόλος · ’ αντό τόν άγώνα Ανήκει στήν U

Ε ρ γ α τ ι κ ή τ ά ξ η . Μ’ δλο πού είναι σχετικά όλιγάριθμη στίς αποικιακές χώρες, ή τάξη αυτή καί τό έπικεφαλής της κομμουνιστικό κόμμα βρίσκονται στίς πρώτες γραμμές τοΰ εθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. Ή έργατική τάξη, πιό γρήγορα άπό τίς άλλες, άποκτάει ταξική καί εθνική συνείδηση, γιατί, περισσότερο άπό κάθε αλλη τάξη, νποφέρει καί άπό τήν έκμετάλλευση καί άπό τίς φυλετικές διακρίσεις. Τό νεαρό προλεταριάτο τών άποικιών, σάν πρω­ τοπόρα τάξη, έχθρική σέ κάθε καταπίεση καί απαλλαγμένη «πό ίδιοτελεΐς υπολογισμούς, έκφράζει καλύτερα άπό κάθε αλλη τά ζωτικά συμφέροντα δλου τοΰ λαοΰ της. "Οπως απο­ δείχνει ή πείρα, είναι ή πιό συνεπής άντιιμπεριαλιστική δύ­ ναμη, ικανή νά τραβήξει μέ τό μέρος της τά πλατιά στρώ­ ματα τής αγροτιάς καί τών έργαζομένων τής πόλης. Τεράστια δύναμη μπορεϊ νά γίνει ή α γ ρ ο τ ι ά , πού υποφέρει άπό διπλό ζυγό: τών ντόπιων φεουδαρχών καί τών ξένιον μηνοπωλιστών. Ή άγροτιά άποτελεΐ τήν πιό πλατεία μαζική βάση τοι' έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. Γι’ αυ­ τήν, ή κατάργηση τοΰ άποικιακοΰ ζυγοΰ συνδέεται άδιάρρηκτα μέ τήν εξαφάνιση τών φεουδαρχικών έπιβιώσεων στ4 χωριό καί μέ τή λύση τοΰ άγρστικοΰ ζητήματος, τοΰ ζητήμα­ τος τής γής. ’Ωστόσο, δπως διαπίστωσε 6 Λένιν, ή αγροτιά είναι τό πιό πολυάριθμο καί ταυτόχρονα τό πιό «δυσκολοκίγητο* στρώμα τοΰ πληθυσμού. Έξαιτίας τών ίδιων τών δρων ύπαρξής της, τής αγραμματοσύνης, της καθυστέρησης, ή αγροτιά τών αποικιών δέν μπορεϊ νά μπει έπικεφαλής τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ άγώνα τοΰ λαοΰ. Λέγοντάς το αύτό, •ί κομμουνιστές καθόλου δέ μειώνουν τόν ιστορικό ρόλο τής αγροτιάς σ’ αύτό τόν άγώνα, άλλά μόνο διαπιστ<ί>νουν τά άντικημενικά γεγονότα. Ποτέ δέν λησμονούν δτι οΐ άγρότες οΛοτελονν τήν πλειοψηφία τοΰ πληθυσμσΰ στίς αποικίες καί «τίς έξαρτημένες χώρες κβί δτι γι* αυτό ή έργατική τάξη, μόν· fiv συμμαχήσει στενά μέ τήν άγροτιά, θά μπορέσει νά γίνει καθοδηγητής τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. Τό πιό αντιφατικό στοιχείο αύτοΰ τοΰ κινήματος είναι ή α σ τ ι κ ή τ ά ξ η . Ή θέση τών διαφόρων όμάδων τής αστικής τάξης απέναντι σιόν Ιθνικοαπελευθερωτικό άγώνα βΚαι δχι μόνο διαφορετική, αλλά συχνά καί απ’ ενθιίας «ντίθιτη. 'Η αντιδραστική κορνφή τής άστικής τάξης καί ή 14

κομπραντόρικη (έμπβρομεοιτική) αστική τάξη, ποΰ συνδέε­ ται μέ τόν Ιμπεριαλισμό, συνήθως είναι έχθρικά διατεθειμέ­ νες χρός τίς έθνικές δυνάμεις. Μαζί μέ τους τσιφλικάδες φεουδάρχες, ποΰ ένδιαφέρονται γιά τή διατήρηση τών προ­ νομίων τους, αύτό τό τμήμα τής αστικής τάξης είναι στή­ ριγμα τής Ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας στίς Αποικίες. Διαφορετική θέση παίρνει συνήθως ή λεγάμενη έθνική αστική τάξη, πού κατά κανόνα τοποθετεί τά κεφάλαιά της στήν παραγωγή καί γι’ αυτό ένδιαφέρεται γιά τή δημιουρ­ γία καί τήν κατάκτηση τής έθνικής αγοράς καί γιά τήν προστασία της άπό τήν άρπακτικότητα τών ξένων μονοπω­ λίων. Σάν μέσο γι’ αύτό, θεωρεί τή δημιουργία ένός έθνικοϋ κράτους και τήν άπελευθέρωση άπό τήν ξένη έξάρτηση. Ή έθνική άστική τάξη, ποΰ καί ή ίδια υποφέρει άπο τήν καταπίεση τών ξένων μονοπωλίων καί ΰφίσταται πολλές προσ­ βολές άπό τοΰς ιμπεριαλιστές, προσπαθεί δχι μόνο νά πάρει μέρος στό έθνικό κίνημα, άλλά καί νά τό βάλει κάτω άπό τόν έλεγχό της. ’Επειδή στίς συνθήκες τού αποικιακού ζυγού ή άστική τάξη εχει περισσότερες δυνατότητες γιά μόρφωση καί πολιτική δράση, δέν είναι παράξενο τό γεγονός δτι αέ πολλές χώρες άκριβώς μέσα άπό τήν άστική τάξη άναδείχτηκαν έξέχοντες ηγέτες τοΰ απελευθερωτικού κινήματος καί δτι άκριβώς ή άστική τάξη προσπαθεί νά δόαει στό άπελευβερωτικό κίνημα τά αυνθήματά της. Οί μαρξιστές άναγνωρίζουν τίς πατριωτικές προσπά­ θειες αυτού τοΰ τμήματος τής άστικής τάξης καί υποστηρί­ ζουν τόν άγώνα του κατά τών άντιδραστικών καί τών Ιμπε­ ριαλιστών γιά τήν κατάκτηση τής έθνικής έλευθερίας καί τής ανεξαρτησίας. 'Όμως ταυτόχρονα δέν κλείνουν τά μάτια τους στήν άσυνέπεια καί τίς ταλαντεΰσεις τής έθνικής άστι­ κής τάξης, στήν προσπάθειά της νά διατηρήσει πολλές έηι6ιώσεις τοΰ παρελθόντος στήν κοινωνική ζωτ^ καθώς καί <π· δτι υπάρχουν μέσα σ’ αυτήν άντιπατριωτικές δμάδες. Μόν· ή έργατική τάξη είναι Ικανή νά αγωνιστεί μέ συνέπεια κατά τού ιμπεριαλιστικού ζυγού, γιά τήν πλήρη έθνική άντξαφτησία. ’Έτσι, μέ λίγα λόγια, τβποθετεί ό μαρξισμός - λενινισμός τό ζήτημα γιά τίς κινητήριες δυνάμεις τοΰ έθνικον αγώνα. Φυσικά, ή σνγκεκριμέτη κατάσταση βέ κβθε χώρα διακρί15

νεται από μεγάλες Ιδιομορφίες. 'Ωστόσο παντού βάση τοΰ έθνικοαπελευΟερωτικού κινήματος είναι τό κοινό συμφέρον τών πιό πλατιών κοινωνικών στρωμάτων γιά οικονομική καί πολιτιστική πρόοδο, γιά Απαλλαγή άπό τήν άποικιακή σκλα­ βιά, άπό τή ληστεία τών ξένων μονοπωλίων, άπό τίς προσβο­ λές τοΰ αίσθήματος τής έθνικής Αξιοπρέπειας. Τό διε& νές ίβ γα τικ ό κίν η μ α κα ί <5 ό γώ ν α ς ιώ ν Α ποι­ κια κ ώ ν Χαών.

Ό μαρξισμός άπό τήν Αρχή στάθηκε άνειρήνευτος έχθρός τοΰ έθνικοΰ ζυγοΰ δποιασδήποτε μορφής καί Αγωνίζεται με συνέπεια γιά τήν έθνική ισοτιμία, γιά τήν πλήρη έλευθερία καί αυτοδιάθεση τών έθνών. Ό Μάρξ καί ό Ένγκελς έπεξεργάσθηκαν τή θέση: «Δέν μπορεϊ νά είναι έλεύθερος ενας λαός ποΰ καταπιέζει άλλους λαούς*, καί ό Λένιν τήν όνόμασε «βασική άρχή τοΰ διεθνισμού». “Οπως είναι γνω­ στό, δ προλεταριακός διεθνισμός είναι άναπόσπαστο συστα­ τικό μέρος τοΰ μαρξισμού. Τά ζωτικά συμφέροντα τής έργατικής τάξης έπιβάλλουν τήν κατάργηση τοΰ έθνικοΰ ζυγοΰ, γιατί αύτός δ ζυγός, πάν­ τα καί πρίν Απ’ δλα, βαραίνει τούς έργαζομένους, καθυστε­ ρεί τήν πνευματική τους άνάπτυξη, έμποδίζει τή συμμετοχή τους στόν ταξικό άγώνα. Καλλιεργώντας τή δυσπιστία καί τήν άπομόνωση Ανάμεσα στους έργάτες τών διαφόρων έθνών, ό ζυγός αυτός έμποδίζει τήν προσέγγισή τους, τή συνένωση τών δυνάμεων στόν άγώνα γιά τά κοινά ταξικά αΐτήματα, «. . . Τίποτε δέν έμποδίζει τόσο τήν άνάπτυξη καί τήν έδραίωση τής προλεταριακής ταξικής άλληλεγγύης, δσο ή έθνική Αδικία.. .»*. Τά έπαναστατικά μαρξιστικά κόμματα υποστηρίζουν πάν­ τα αποφασιστικά τόν Απελευθερωτικό Αγώνα τών λαών τών Αποικιών κατά τής Ιμπεριαλιστικής Αστικής τάξης πού τά καταπιέζει. Ό Λένιν στά 1916 κιόλας άγραφε: «01 σοσιαλι­

* Β. I. Atviv, 4η ρωο. 1*6., τίμ . 36ος, ο»λ. 666. (*Ολα id Αποσηάομααα Αηό id -Άπαντα» Tci ΛΑμιμ tlvat Λίΐύ τήν 4η ρωο. &»δοοη).

1β

στές δέν πρέπει μόνο νά απαιτούν τήν δνευ δρων, χωρίς Αν­ ταλλάγματα, καί άμεση άπελευθέρωση των αποικιών — καί αυτό τό αίτημα στήν πολιτική του Ικφραση δε σημαίνει τί­ ποτε αλλο, παρά δκριβώς τήν αναγνώριση τοΰ δικαιώματος τής αυτοδιάθεσης' οϊ σοσιαλιστές πρέπει ακόμα, μέ τόν ϊδι» Αποφασιστικό τρόπο, νά υποστηρίζουν τά πιό έπαναστατικά στοιχεία των άστικοδημοκρατικών καί έθνικοαπελευθερωτίτ κών κινημάτων σ’ αυτές τίς χώρες, νά βοηθούν τήν έξέγερσή τους — καί δπου παρουσιαστεί περίπτωση καί τόν έπαναστατικό τους πόλεμο — κ α τ ά των Ιμπεριαλιστικών δυνά­ μεων πού τά καταπιέζουν»*. Ό Λένιν πίστευε βαθειά στίς δημιουργικές δυνάμεις τδκ λαών τής Ανατολής καί είχε προβλέψει δτι θά Ιρθει ή μ*γάλη στιγμή δπου οϊ λαοί αυτοί θά σπάσουν τά δεσμά τη? Ιμπεριαλιστικής σκλαβιάς. Ή άποφασιστική Ιστορική σημα­ σία που εδινε στίς αρμονικές σχέσεις, στήν ένότητα τοΰ έργατικοΰ κινήματος καί τοΰ έΟνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος φαίνεται από τό γεγονός δτι θεωρούσε απόλυτα σωστή τή»> άκόλουθη συμπλήρωση τοΰ περίφημου συνθήματος τοΰ Μάρξ καί τοΰ Ένγκελς: «Προλετάριοι δλων τών χωρών καί καταπιεζόμενοι λαοί, ένωθεΐτε!».** Ή Ιμπεριαλιστική αστική τάξη προσπαθεί νά άντιπαραθέσει σ’ αύτή τή θέση τών συνειδητών έργατών, τό πρό­ γραμμά της γιά τή διατήρηση τών άποικιών. Ή άστική προ­ παγάνδα, μέ τή βοήθεια καί τών δεξιών σοσιαλιστών, καλ­ λιεργεί στους μή συνειδητούς έργάτες τήν αντίληψη δτι τά­ χα ή ύπαρξη τών αποικιακών αυτοκρατοριών έξυπηρετεϊ τό συμφέρον τους. 'Υποστηρίζει δτι ή κατάργηση τοΰ αποικια­ κού συστήματος θά εχει δλέθριες οίκονομικές καί κοινωνικές συνέπειες: θά όδηγήσει στό σταμάτημα τοΰ έφοδιασμοΰ τών χωρών - μητροπόλεων μέ πρώτες ΰλες, θά προκαλέσει μείωση τής παραγωγής, άνεργία καί στερήσεις. "Εντονη προπαγάν­ δα μ* αυτό τό πνεύμα, γίνεται ανάμεσα στους έργάτες rrjg Αγγλίας, τής Γαλλίας, τής 'Ολλανδίας καί δλων τών Αποι­ κιακών δυνάμεων, δπου είναι Ιδιαίτερα εντονες οΐ «αΰτοκρα-

• Β. I. Atw», «Άπαντα», τόμ. 33ος, σελ. 140. ** Β. I. Αένιν, «Άπαντα», τΔμ. 3ϋος, σελ. 4Ω3.

17 3

τορικές» παραδόσεις καί προκαταλήψεις. Τούς κομμουνιστές καί τά αλλα προοδευτικά στοιχεία, πού ζητούν τήν άμεση πα­ ραχώρηση ανεξαρτησίας στίς αποικίες, οί Ιμπεριαλιστές τούς κατηγορούν δτι άναπτύσσουν «ανατρεπτική δράση», δτι Επι­ βουλεύονται «τίς σχέσεις πού έχουν διαμορφωθεί Ιστορι­ κά» κτλ. Οί κομμουνιστές δμως καθόλου δέν άρνοΰνται τή σημα­ σία τών οικονομικών σχέσεων πού έχουν διαμορφωθεί ανά­ μεσα στίς μητροπόλεις καί στίς αποικίες. Δέν άρνοΰνται ουτε τό γεγονός δτι ή βιομηχανία τών αναπτυγμένων χωρών έξαρταται άπό τόν έφοδιασμό σέ πρώτες ύλες από τήν Άσία, τήν ’Αφρική, τήν Εγγύς Ανατολή. Ή ’Αγγλία, π.χ., δέν μπορεΐ νά ζήσει χωρίς τά πετρέλαια τής ’Εγγύς ’Ανατολής, πού κα­ λύπτουν τό 70% τών αναγκών της σέ καύσιμα. Μήπως δμως γι’ αυτό πρέπει οί αραβικές χώρες νά μείνουν αποικίες τοϋ αγγλικού Ιμπεριαλισμού; Ή ’Αγγλία μπορεΐ καί πρέπει νά παίρνει πετρέλαια άπό τήν Ε γγύ ς ’Ανατολή, καουτσούκ άπό τή Μαλαισία, ή βαμβάκι άπό τήν ’Αφρική, άλλά μέ κανονι­ κούς έμπορικούς δρους καί δχι ληστεύοντας τόν πλούτο άπό τούς νόμιμους κατόχους του. Τό ζήτημα λοιπόν δέν είναι ή διακοπή τών οικονομικών σχέσεων, πού έχουν διαμορφωθεί Ιστορικά άνάμεσα στίς μητροπόλεις καί στίς αποικίες, άλλά ή μετατροπή αυτών τών σχέσεων άπό Ιμπεριαλιστικές καί καταναγκαστικές, σέ έθελοντικές καί άμοιβαΐα ώφέλιμες. Ό μό­ νος πού θά ζημιωθεί άπό αυτό, είναι τά εισοδήματα τών με­ γάλων καπιταλιστών καί δχι τά συμφέροντα τών λαϊκών μαζών. Ή πείρα της ζωής διδάσκει στούς συνειδητούς έργάτες τήν άλήθεια δτι ή άποικιοκρατία προξενεί τεράστια ζημιά ατά ζωτικά συμφέροντα τών έργαζομένων, δχι μόνο τών καταπιεζομένων έθνών, άλλά καί τών έθνών πού καταπιέζουν. Τά υπερκέρδη, πού αποσπούν τά μονοπώλια άπό τίς αποικίες, δέν Εκαναν ευτυχισμένο κανένα λαό. Είναι άλήθεια δτι ή Ιμ­ περιαλιστική άστική τάξη πετάει μερικά ψίχουλα άπό αυτά τά υπερκέρδη στοχ'ις έκπροσώπους τής προνομιούχας κορυ­ φής τής έργατικής τάξης, γιά νά τούς έξαγοράσει καί νά τούς μετατρέψει σέ όργανά της. Τό στρώμα αυτό τής Εργα­ τική; άριστοκρατία;» είναι πολύ μικρό. Ή ύπαρξή του προ­ ξενεί μόνο ζημιά στήν κοινή υπόθεση τών έργαζομένων, για18

τΐ ή «έργατική αριστοκρατία» μπορεϊ πολύ εύκολα νά γίνει φορέας τής αστικής έπιρροής στήν έργατική τάξη. Είναι αδύνατο νά λησμονήσουμε καί τό δτι ή άποικιοκρατία εγινε πηγή καί φυτώριο τής μαύρης αντίδρασης στίς ίδιες τίς μητροπόλεις. 01 αποικίες εγιναν τόπος συγκέντρω­ σης γιά δλα τά αποβράσματα τής αστικής κοινωνίας, πού, μπαίνοντας στήν υπηρεσία τών άποικιοκρατών, διδάσκονται έκεί δλες τίς μεθόδους τής τρομοκρατίας. Τό 1936 οΐ Ισπα­ νικές αποικίες τής ’Αφρικής εγιναν τό έπωαστήριο δπου έκκολάπτηκε τό πραξικόπημα τοΰ Φράνκο κατά τής δημοκρα­ τίας. Ή Ιστορία έπαναλήφθηκε στήν ’Αλγερία, δπου οί σφαγιαστές φασίστες τοΰ σώματος τών γάλλων αλεξιπτωτιστών Ικαναν άντιδημοκρατικό πραξικόπημα στήν ’Αλγερία καί υ­ στέρα εγιναν στήριγμα τής αντίδρασης καί στά έδάφη τής ίδιας τής Γαλλίας. Έ τσι μετά τούς Ισπανούς, οί γάλλοι έργάτες πείστηκαν γιά τήν απόλυτη όρΟότητα τοΰ μαρξισμού, πού άπό καιρό κατέληξε στό συμπέρασμα δτι ό λαός πού κα­ ταπιέζει άλλους λαούς διακυβεύει καί τή δική του έλευθερία. Ή ϋίοη τής εργατικής τάξης άπέναντι στόν ίΰ νιχισμό τών χαταηιεζομένων Ιϋνών. Ό άγώνας τών άποικιακών λαών γιά τήν ανεξαρτησία τους, συχνά γίνεται κάτω άπό τή σημαία τοΰ έθνικισμοΰ. ’Από αύτό παίρνουν άφορμή οί υπηρέτες τοΰ Ιμπεριαλισμού καί ισχυρίζονται συκοφαντικά δτι τάχα οί κομμουνιστές υποστηρί­ ζουν τόν άπελευθερωτικό άγώνα τών άποικιακών λαών μόνο γιά λόγους τακτικής' έπειδή είναι διεθνιστές, οί κομμουνι­ στές τάχα δέν μπορούν νά συμπαθούν τούς έθνικούς πόθους τών λαών τής ’Ασίας καί τής ’Αφρικής. 01 Ισχυρισμοί αύτοί είναι ψεύτικοι άπό τήν άρχή <δς τό τέλος, καί οί όπαδοί τής άποικιοκρατίας τούς χρησιμοποιούν μόνο γιά νά συσκοτίσουν τό καθαρό ζήτημα ποιοί είναι οί φίλοι καί ποιοί είναι οί έχθροί τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. Ό μαρξισμός - λενινισμός έξετάζει τόν έθνικισμό, δπως καί δλα τά φαινόμενα τής κοινωνικής ζωής, συγκεκριμένα καί Ιστορικά, άπό τήν άποψη τών συμφερόντων τής κοινωνικής προόδου. Ό Λένιν έπανειλημμένα είχε έπισημάνει τόν κίν­ 19

δυνο της άφηρημένης τοποθέτησης τοΰ ζητήματος του έθνικισμοΰ, τονίζοντας πριν άπ’ δλα δτι δέν πρέπει νά συγχέου­ με τόν έθνιχισμό τών έθνών πού καταπιέζουν δλλα Εθνη μέ τόν έΟνικισμό τών έθνών πού καταπιέζονται. Στά Ιμπεριαλιστικά κράτη, δπως ol ΗΙΙΑ, ή ’Αγγλία, ή Γαλλία κτλ., δ άστικός έθνικισμός Ιγινε σημαία τής έθνίτ κής Αποκλειστικότητας, τής φυλετικής αλαζονείας, τοΰ φιλο­ πόλεμου σωβινισμού. Χρησιμοποιείται άπό τή μονοπωλιακή άστική τάξη γιά νά δικαιολογήσει τήν υποδούλωση τών δλλων έθνών. Πρός αυτόν τόν Αντιδραστικό, άποικιοκρατικό έθνικισμό ol κομμουνιστές, σάν προλεταριακοί διεθνιοτές εί­ ναι πραγματικά άνειρήνευτοι έχθροί. ’Εντελώς διαφορετικός είναι ό έθνικισμός τών λαών τών αποικιακών καί έξαρτημένων χωρών. Μέ αυτόν τόν έθνικισμό συνήθως έκφράζεται ό υγιής δημοκρατισμός τών έθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων, ή διαμαρτυρία τών μαζών κατά τοΰ Ιμπεριαλιστικού ζυγοΰ, δ πόθος γιά έθνική άνεξαρτησία, καί κοινωνικούς μετασχηματισμούς. Αυτό είχε ύπόψη του 6 Αένιν δταν εγραφε: «Σέ κ ά θ ε άστικό έθνικισμό ένός καταπιεζόμενου Ιθνους υπάρχει πανδημοκρατικό περιε­ χόμενο κ α τ ά τής καταπίεσης καί αυτό τό περιεχόμενο έμείς τό υποστηρίζουμε ά π ό λ υ τ α . . .»*. Ό έθνικισμός στίς χώρες τής σημερινής Άσίας καί ’Α­ φρικής, κατά γενικό κανόνα είναι έθνικισμός αΰτοΰ τοΰ εί­ δους. Είναι έθνικισμός τών καταπιεζομένων έθνών, πού άγωνίζονται κατά τών ύποδουλωτών τους καί μάχονται γιά τήν «ολιτική καί οίκονομική τους άνεξαρτησία. Ό έθνικισμός αυ­ τός παρουσιάζεται περισσότερο στίς χώρες, δπου μόλις άρχίζουν νά δημιουργοΰνται έθνικοί δεσμοί, καί δπου ή μεγάλη μάζα τής άστικής τάξης είναι άκόμα Ικανή, νά παίξει, κάτω άπό δρισμένες συνθήκες, Ιστορικά προοδευτικό ρόλο. Τονί­ ζοντας αυτή τήν ιδιομορφία, δ Αένιν, Ιγραφε: «Σάπισε ή δυτική άστική τάξη καί μπροστά της στέκεται κιόλας δ νε­ κροθάφτης της — τό προλεταριάτο. Στήν ’Ασία δμως υπάρ­ χει ά κ ό μ α άστική τάξη, πού μπορεΐ νά έκπροσωπήσε» μιάν είλικρινή, μαχητική, συνεπή δημοκρατία, πού είναι δ* Β. I. Λ*κ τ , .* A « w w , τ4μ. 20ός, οελ. 384.

20

ξιος σύντροφος τών μεγάλων προπαγανδιστώ» καί τών με­ γάλων παραγόντων τοΰ τέλους τοΰ 18ου αίωνα στή Γαλλία. Ό κύριος έκπρόσωπος ή τό κύριο κοινωνικό στήριγμα αυτής τής Ικανής ακόμα γιά Ιστορικά προοδευτικό ρόλο Α­ σιατικής αστικής τάξης είναι δ αγρότης»*. Ή διαμόρφωση τών έθνών καί τής έθνικής συνείδησης στίς χώρες τής ’Ασίας καί τής Αφρικής, πραγματοποιείται μέσα στόν άγώνα κατά τοΰ Ιμπεριαλισμού καί τής φεουδαρ­ χίας, όδηγεΐ στήν αφύπνιση τών μαζών άπό τό μεσαιωνικό λήθαργο, στόν άγώνα κατά τής αποικιοκρατίας, τής καθυ­ στέρησης καί τής αντίδρασης. "Ολα αυτά δίνουν στόν έθνικισμό τής σύγχρονης ’Ανατολής, δημοκρατικό, προοδευτικό περιεχόμενο. ’Ιδιαίτερα γιά τή μάζα τής αγροτιάς ή έθνική συνείδηση είναι τό πρώτο σκαλοπάτι γιά τήν άντιιμπεριαλιστική συνείδηση. 01 μαρξιστές - λενινιστές θεωρούν δτι δ έθνικισμός αυτός δικαιολογείται Ιστορικά. Αυτόν τόν Ιθνικισμό οί κομμουνι­ στές μποροΰν νά τόν υποστηρίζουν μέ καθαρή συνείδηση, καί πραγματικά τόν υποστηρίζουν χωρίς νά ΰποχωροΰν ουτε κα­ τά ενα γιώτα άπό τήν άρχή τοΰ προλεταριακού διεθνισμού. Φυσικά, οϊ κομμουνιστές υποστηρίζουν τόν έθνικισμό μό­ νο αν έξυπηρετεϊ καί δσον καιρό έξυπηρετεϊ τήν υπόθεση τής κατάκτησης τής έθνικής έλευθερίας, τής νίκης κατά τοΰ Ιμ­ περιαλισμού καί τής φεουδαρχίας καί ξυπνάει στίς μάζες τό αίσθημα τής ανθρώπινης αξιοπρέπειας, πού Επνιγαν καί χλεύαζαν οΐ καταπιεστές. Όποιοδήποτε κήρυγμα φυλετικής καί έθνικής ανωτερότητας, όποιαδήποτε απόπειρα νά χρησι­ μοποιηθεί ό έθνικισμός γιά αντιδραστικούς σκοπούς, σάν δργανο έθνικής υπεροψίας καί υποταγής δλλων λαών, ή στόν άγώνα κατά τών δίκαιων αίτημάτων τών λαϊκών μαζών, δέν μπορεΐ νά συναντήσει τή συμπάθεια τών κομμουνιστών. Ή Ιστορική σημαοΐα τής κατάρρευσης τοΰ in o ixta κοΰ συστήματος. Ό Ιμπεριαλισμός έμποδίζει τήν πανανθρώπινη πρόοδο * Β. 1. Λ4νι», «’ Απαττα», τόμ. 18ας, amX. 1Λ .

21

δχι μόνο έπειδή καταπιέζει τίς έ ρ γ α ζ ό μ ε ν ε ς τ ά ­ ξ ε ι ς τών αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών, άλλά καί γιατί κρατάει στό περιθώριο της Ιστορίας ό λ ό κ λ ηρ ο υ ς λ α ο ύ ς — τούς λαούς τών αποικιών καί τών μισοαποικιών. Ή Ισχυρή άνοδος τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ άγώνα σημαίνει δτι ή μισή άνθρωπότητα άφυπνίστηκε καί συμμετέχει ένεργά στήν Ιστορική δημιουργία, στόν καθορι­ σμό της τύχης τοΰ κόσμου. “Ετσι έπεκτείνονται σέ μεγάλο βαθμό τά πλαίσια τής προόδου καί έπιταχύνονται οί ρυθμ°1 της. 01 λαϊκές μάζες της Άσίας καί τής ’Αφρικής, πού μπή­ καν στό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, είναι Ισχυρός παρά­ γοντας γιά τήν κατάρρευση τοΰ Ιμπεριαλισμού, γιά τήν δξυνση δλων τών άντιθέσεών του. 01 άποικίες καί οί έξαρτημένες χώρες έχουν άκόμα μεγάλη σημασία γιά τούς Ιμπερια­ λιστές. Άπό αυτές τά μονοπώλια άποσποΰν σέ έξευτελιστικές τιμές τίς άπαραίτητες πρώτες ΰλες καί σ’ .αυτές πωλοΰν, σέ υπέρογκες τιμές, τά βιομηχανικά τους έμπορεύματα. Στίς άποικίες καί στίς μισοαποικίες, οί Ιμπεριαλιστές έγκαθιστοΰν στρατιωτικές βάσεις, σημεία στήριξης καί μέσα έπικοινωνίας. Τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα υπονομεύει καί πολλές φορές έξαφανίζει έντελώς αυτές τίς θέσεις τοΰ Ιμπεριαλι­ σμού. Καί δχι μόνο αύτό, άλλά μετατρέπει τίς άποικιακές καί έξαρτημένες χώρες, άπό έφεδρείες τοΰ Ιμπεριαλισμού, σέ συμμάχους τών προοδευτικών άντιιμπεριαλιστικών δυνά­ μεων. Μ ε τ ά τ ή δ η μ ι ο υ ρ γ ί α τ ο ΰ π α γ ­ κόσμιου σ ο σ ι α λ ι στ ι κ ού σ υσ τήμα­ τος, τό γ κ ρ έ μ ι σ μ α τ ώ ν ά π ο ι κ ι α κ ώ ν α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ι ώ ν ε ί ν α ι τό δ ε ύ τ ε ρ ο σ υ ν τ ρ ι π τ ι κ ό π λ ή γ μ α κατά τοΰ Ιμπε­ ριαλισμού. Ή κατάρρευση τού άποικιακοΰ συστήματος άσκεϊ σοβα­ ρή θετική έπίδραση στήν άνάπτυξη τών διεθνών σχέσεων. Πολλά νεαρά έθνικά κράτη τής Άσίας καί τής Αφρικής άκολουθοΰν άνεξάρτητη φιλειρηνική πολιτική, συμμετέχον­ τας στήν πλατειά «ζώνη ειρήνης». Ή άντιπολεμική τους θέ­ ση είναι μιά άπό τίς αίτιες πού ό νέος πόλεμος επαψε νά είναι μοιραία αναπόφευκτος. Τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα ένισχύει τήν υπόθεση τής είρήνης καί γιά τόν πρόσθετο λόγο 22

δτι, καταργώντας τίς μορφές τών σχέσεων ανάμεσα στίς χώ­ ρες, πού στηρίζονται στήν άνισότητα καί στη βία, βοηθάει την προσέγγιση τών λαών καί μειώνει τη δυνατότητα πολε­ μικών συγκρούσεων. Τό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ, πού ψηφίστηκε στό 22ο συνέδριο, αναγνωρίζει τή σπουδαιότητα τοΰ διεθνούς ρόλου τών Απελευθερωμένων χωρών: «Τά έθνικά κράτη δροΰν δλο καί πιό ένεργά στό διεθνή στίβο σάν ανεξάρτητη δύναμη. ’Αντικειμενικά, ή δύναμη αυτή, είναι στήν ουσία π ρ ο ο ­ δευτική, έ π α ν α σ τ α τ ι κ ή καί άντιιμπ ε ρ ι α λ ι σ τ ι κ ή δ ύ ν α μ η . Οί χώρες καί ol λαοί πού απελευθερώθηκαν άπό τόν Αποικιακό ζυγό καλούνται νά παίξουν έξέχοντα ρόλο στη λύση τού κεντρικού προβλήματος τής έποχής μας — τής Αποτροπής ένός νέου παγκοσμίου πολέμου»*. Τό σταμάτημα τής ληστρικής έκμετάλλευσης τών Αποι­ κιακών χωρών καί ή Ανάπτυξη τής έθνικής τους οίκονομίας, δίνει τή δυνατότητα νά χρησιμοποιηθεί πολύ πιό αποδοτικά ό παγκόσμιος πλούτος. Αυτό φέρνει πιό κοντά τήν έποχή πού θά γίνει δυνατό νά ξεπεραστεΐ ή σημερινή κραυγαλέα διαφο­ ρά πού υπάρχει στό έπίπεδο τής οικονομικής Ανάπτυξης τών διαφόρων χωρών καί θά έξασφαλιστεΐ σέ δλους τούς Ανθρώ­ πους πάνω στή γή μιά αξια γιά τόν άνθρωπο ζωή. Τέλος, ή Αναγέννηση καί ή Ανάπτυξη τοΰ πολιτισμού τών λαών τής ’Ανατολής, πού χρονολογείται Από χιλιετηρίδες καί πού γιά δλόκληρους αιώνες τόν περιφρονοΰσαν καί τόν κατέστρεφαν οί Αποικιοκράτες, θά πλουτίσει δλο τόν παγκόσμιο πολιτισμό. Έ τσ ι ή κατάρρευση τοΰ Αποικιακού συστήματος είναι πάρα πολύ μεγάλη έπιτυχία δχι μόνο τών λαών πού Αποτίναξαν τόν αποικιακό ζυγό, αλλά καί δλόκληρης τής προοδευτι­ κής Ανθρωπότητας.

* «Τό Πρόγραμμα όοΟ ΚΚΣΕ», Κρατνχές πολιτικές έ*Λόσ*ις, Μύαχα, 1961, οεΧ. 50.

2. Ot βασικές κατακτήσεις των έθνικοαπελευθερωτικΰν έτταναστάσεων στην ’Α σ ία , τήν 'Αφρική καί τή Λατι­ νική ’Αμερική.

01 πολυποίκιλες συνθήκες καί μορφές μέ τίς όποιες πραγμοτοποιήθηκε ή κατάκτηση τής Ανεξαρτησίας τών πρώην α­ ποικιακών χωρών, είχαν σάν αποτέλεσμα νά βρεθούν οΐ χώ­ ρες αυτές σέ διαφορετικά έπίπεδα πολιτικής ανάπτυξης. Αύ­ τό αφορά Ιδιαίτερα τίς χώρες πού άποσπάστηκαν άπό τό ζυ­ γό τής άποικιοκρατίας μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Έκεΐ δπου καθοδηγητής τοΰ άντιιμπεριαλιστικοΰ μετώ­ που ήταν ή έργατική τάξη καί τά μαρξιστικά, κομμουνιστι­ κά κόμματά της, ή έπανάσταση δέ σταμάτησε στό άστικοδημοκρατικό στάδιο, άλλά μετεξελίχτηκε σέ σοσιαλιστική έπα­ νάσταση, άκολουθώντας τό δρόμο τής λαϊκής δημοκρατίας. Έκεΐ πού έπικεφαλής τοΰ κινήματος ήταν ή άστική τά­ ξη, ή πού στό άντιιμπεριαλιστικό έθνικό μέτωπο έπικρατοΰσε ή άστική έπιρροή, ή έθνική άστική τάξη, πού ήρθε στήν έξουσία, εβαλε τήν κοινωνία στό δρόμο τής καπιταλιστικής ανάπτυξης, έμποδίζοντας Ιτσι τό πέρασμα τής έπανάστασης σέ ανώτερο στάδιο. Σάν άποτέλεσμα τής κατάρρευσης τοΰ άποικιακόΰ συ­ στήματος στήν έποχή μας δημιουργήθηκαν στά έρείπιά του, οί παρακάτω βασικές όμάδες χωρών: 1. 01 χώρες πού, άποτινάσοντας τό ζυγό τοΰ Ιμπεριαλι­ σμού, μπήκαν στό δρόμο τής σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Αυ­ τή ή δμάδα άποσπάστηκε δχι μόνο άπό τό αποικιακό, άλλά καί άπό τό καπιταλιστικό σύστημα καί μπήκε στίς γραμμές τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου (ή Λαϊκή Δημοκρατία τής Κίνας, ή Λαοκρατική Δημοκρατία τής Κορέας, καί ή Λαο­ κρατική Δημοκρατία τοΰ Βιετνάμ). 2. 01 χώρες πού, κατακτώντας τήν πολιτική Ανεξαρτη­ σία τους καί έφαρμόζοντας άνεξάρτητη έξωτερική πολιτική, Απελευθερώθηκαν άπό τήν Ιμπεριαλιστική υποδούλωση, πα­ ραμένουν δμως στό καπιταλιστικό σύστημα οικονομίας (ή ’Ιν­ δία, ή Ινδονησία, ή Βιρμανία, τό Ιρ ά κ, ή Ηνωμένη ’Αρα­ βική Δημοκρατία, ή Γκάνα, ή Γουινέα, τό Σουδάν, ή Τυνη­ σία, τό Μαρόκο, ή Λιβύη, ή Καμπότζη, τό Λάος, ή Κεϋλά­ νη, τό Μαλί καί άλλες). 24

β. 01 χώρες πού άπόκτησαν τήν ανεξαρτησία τους, άλ­ λά αμέσως έπέτρεψαν νά περιοριστεί πολύ, υπογράφοντας ίιποδουλωτικές οικονομικές συμφωνίες καί παίρνοντας μέρος «πούς έπιθετικούς συνασπισμούς τών Ιμπεριαλιστικών δυνά­ μεων (τό Πακιστάν, ή Ταΰλάνδη, ol Φιλιππίνες). Τέλος υπάρχουν καί ot χώρες πού καί σήμερα άκόμα έξακολουθούν νά βρίσκονται κάτω άπό τό ζυγό τής σκλαβιάς (οί άποικίες τής Αφρικής, υπολείμματα τών άποικιακών κτήσεων στήν Άσία καί στή Λατινική ’Αμερική, μερικές νη­ σιωτικές κτήσεις τής ’Αγγλίας, τής Πορτογαλίας, τών ΗΠΑ καί άλλων Ιμπεριαλιστικών δυνάμεων). Πρέπει νά εχουμε ύπόψη δτι, έκτός άπό τά κράτη, πον ακολουθούν σταθερά τό δρόμο τής σοσιαλιστικής οίκοδόμησης, τά δλλα νεαρά κράτη πού σχηματίστηκαν πάνω στά έρείπια τοΰ άποικιακοΰ συστήματος, βρίσκονται άκόμα στήν πορεία τής πολιτικής τους διαμόρφωσης. Ή κοινωνική άνάπτυξη σ’ αυτές τίς χώρες, μέ τήν κατάκτηση τής άνεξαρτησίας, δχι μόνο έπιταχύνθηκε πάρα πολύ, άλλά καί γίνεται μέσα σέ συνθήκες σκληρής πάλης τών διαφόρων ταξικών δυ­ νάμεων. ’Ανάλογα μέ τό ποιές δυνάμεις, οί άντιδραστικές ή οί προοδευτικές, έπικρατοΰν σ’ αυτήν τήν πάλη, καθορίζεται καί ή πολιτική αυτών τών χωρών καί ή θέση τους στό παγ­ κόσμιο σύστημα τών κρατών. Έ τσ ι τά δρια άνάμεσα στή δεύ­ τερη καί στήν τρίτη δμάδα τών χωρών είναι άκόμα πολύ με­ ταβλητά. 01 χώρες της Ά ο ία ς , πον μπήκαν ατό δρόμο τον β ·οιαίιομον. Ή άντιιμπεριαλιστική καί άντιφεουδαρχική έπανάστάση, μέ τήν πιό δλοκληρωμένη μορφή της πραγματοποιήθηκε στήν Κίνα, στή Βόρεια Κορέα καί στό Βόρειο Βιετνάμ, δπου έπνκεφαλής τής έπανάστασης ήταν ή έργατική τάξη, καθοδη­ γούμενη άπό τά κομμουνιστικά κόμματα. Ή πείρα αυτών τών χωρών άποδείχνει δτι μέ τήν ήγεμονία (ήγεσία) τοΰ προλεταριάτου μποροΰν νά κατακτηθούν οί μεγαλύτερες έπιτυχίες στήν υπόθεση τής έθνικής άπελευθέρωσης καί τής έξαφάνισης τών συνεπειών τής κυριαρχίας τών άποικιοκρατών. ’Ιδιαίτερα ένδεικτικός άπό αυτή τήν 5S6

«οψη είναι δ δρόμος πού ακολούθησε ή μεγάλη Κίνα. Καί είναι γιατί ή χώρα αυτή ?πρεπε νά έκπληρώσει καθήκοντα παρόμοια μέ έκεΐνα πού ή Ιστορία εβαλε μπροστά στίς άλλες χώρες τής Άσίας καί τής Αφρικής, πού άποτίναξαν τό ζυγό τοΰ Ιμπεριαλισμοί. ’Ανάμεσα σ’ αντά τά καθήκοντα, πρίν άπ’ δλα ήταν τό καθήκον νά έδραιωθεΐ ή ανεξαρτησία πού κατακτήθηκε καί νά ΙπεκταθεΙ από τόν πολιτικό στόν οικονο­ μικό καί στόν πολιτιστικό τομέα. Σε στενή σχέση μ’ αυτό βρίσκεται καί τό μεγαλειώδες καθήκον νά έπιταχυνΟεΐ ή πρό­ οδος στόν οίκονομικό, στόν κοινωνικό καί στόν πολιτιστικό τομέα, γιά νά ξεπεραστεϊ ή μακραίωνη καθυστέρηση, νά μπει τέρμα στήν κυριαρχία τών μισοφεουδαρχικών σχέσεων, στη φτώχεια, στήν έξαθλίωση καί στήν Αγραμματοσύνη τών πλα­ τειών μαζών τών έργαζομένων. Πώς ελυσε ή Λαϊκή Κίνα τά τεράστια προβλήματα τής έθνικής αναγέννησης καί ανοικοδόμησης, πού τή λύση τους δλοι ot λαοί τής ’Ασίας, μάταια τήν περίμεναν γιά πολλές δεκαετίες άπό τούς παλιούς κυβερνήτες τους; “Ας αρχίσουμε άπό τό άγροτικό ζήτημα, πού στήν ’Ανα­ τολή είναι έξαιρετικά έπεΐγον καί όξύ. Ή Λαϊκή Κίνα, πρώ­ τη Ανάμεσα στά μεγάλα κράτη τής ’Ασίας, κατόρθωσε νά χρησιμοποιήσει τήν κρατική ανεξαρτησία γιά νά έφαρμόσει πλατειές δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις καί πρίν άπ’ δλα γιά νά λύσει τό ζήτημα τής γής πρός δφελος τής έργαζόμενης Αγροτιάς. Ή Αγροτική μεταρρύθμιση πού εγινε στή Λαϊκή Δημοκρατία τής Κίνας, μέσα σέ τρία χρόνια (1949- 1952) έξαφάνισε τή φεουδαρχική γαιοκτησία. 01 άγρότες πήραν στήν ιδιοκτησία τους περίπου 50 έκατομ. έκτάρια γής τών τσιφλικάδων. ’Αμέσως μετά τήν έφαρμογή τής Αγροτικής μεταρρύθμι­ σης, στό χωριό αναπτύχθηκε σέ πλατειά κλίμακα τό κίνημα τής παραγωγικής αλληλοβοήθειας. Οί Αγρότες μέ τήν Ιδια τους τήν πείρα πείστηκαν γρήγορα γιά τά πλεονεκτήματα τής συλλογικής έργασίας. Στά μέσα κιόλας τοΰ 1956, λιγότερο άπό 4 χρόνια μετά τήν Αγροτική μεταρρύθμιση, «Ολο­ κληρώθηκε βασικά ή συνεταιριστικοποίηση τής Αγροτικής οίκονομίας. Ή Λαϊκή Κίνα κατάργησε τολμηρά καί όλοκληρωτικά τήν οικονομική έξάρτηση Από τά ξένα καπιταλιστικά μσνο-

πωλια, έθνικοποιωντας, χωρίς αποζημίωση, δλες τίς βιομη­ χανικές, μεταφορικές καί έμπορικές έπιχειρήσεις, τίς Τρά­ πεζες, καί τίς ασφαλιστικές έταιρίες. Ταυτόχρονα έθνικοποιήθηκε ή Ιδιοκτησία τής κομπραντόρικης (έμπορομεσιτικής) Αστικής τάξης, τών μεγάλων Αξιωματούχων τοΰ καθε­ στώτος τοΰ Τ σ ά γ κ -Κ ά ϊ-Σ έκ καί δλων τών άντεπαναστατών. Ή μετατροπή τών βασικών μέσων παραγωγής σέ παλ­ λαϊκή Ιδιοκτησία, τό πέρασμα τών διευθυντικών θέσεων τής οικονομίας στά χέρια τοΰ λαϊκοΰ κράτους, δλα αυτά έπέτρεψαν νά περάσει ή χώρα στή σχεδιασμένη έκβιομηχάνιση καί σέ πιό όρθολογική έκμετάλλευση δλων τών πλουτοπαραγωγικών πηγών της. Μέ τή βοήθεια τής Σοβιετικής “Ενωσης καί τών άλλων χωρών τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου, ή Κίνα, μέσα σέ λιγότερο άπό τέσσερα χρόνια άποκατέστησε τήν καταστραμμένη της οικονομία καί υστέρα άπό αλλα τέσσερα χρόνια, τό 1957, άρχισε οικονομική άμιλλα μέ τήν ’Αγγλία, πού είναι Ενα άπό τά πιό αναπτυγμένα άπό οίκονομική άπο­ ψη καπιταλιστικά κράτη. Αύτό είναι ταυτόχρονα καί Αξιοσημείωτο αποτέλεσμα της οικονομικής οίκοδόμησης καί δείκτης τών τεραστίων δυνα­ τοτήτων τής χώρας, πού μπήκε στό δρόμο τής σοσιαλιστικής Ανάπτυξης. Ή Λαϊκή Δημοκρατία τής Κίνας πέτυχε σημαν­ τική βελτίωση τής υλικής θέσης τών έργαζομένων τής πόλης καί τοΰ χωριοΰ, Ανάπτυξε σέ πλατειά κλίμακα τήν πολιτι­ στική έπανάσταση καί κατάρτισε πολυάριθμα έθνικά στελέ­ χη γιά τή βιομηχανία, τήν Αγροτική οικονομία καί τήν έπιστήμη. Έ τσ ι ή Λαϊκή Κίνα, μέσα σέ σύντομο Ιστορικά χρονικό διάστημα, μετατράπηκε σέ πραγματικά μεγάλη δύναμη, σέ Αντιιμπεριαλιστική καί Αντιαποικιακή δύναμη παγκόσμιας σημασίας. Ή Ανεξάρτητη φιλειρηνική της πολιτική μπορεϊ νά Ασκήσει σοβαρή έπίδραση στήν κατάσταση στήν ’Ασία καί σέ δλο τόν κόσμο. Οί απόπειρες τοΰ Αμερικανικού Ιμπε­ ριαλισμού νά Απομονώσει τήν Κίνα, χρεωκοποΰν αδοξα. ’Ανάλογη πορεία Ακολουθεί καί ή Ανάπτυξη τής Λαο­ κρατικής Δημοκρατίας τής Κορέας, καί τής Λαοκρατικής Δημοκρατίας τοΰ Βιετνάμ δπου, δπως καί στήν Κίνα, δημιουργήθηκε Ινα ένιαίο λαϊκοδημοκρατικό μέτωπο μέ έπικε27

φαλής την έργατική τάξη καί τά κομμουνιστικά της κόμμα­ τα. Ή Αγροτική μεταρρύθμιση, ή δήμευση καί ή έθνικοποίηση τών περιουσιών τών ξένων μονοπωλίων καί τής Ιδιο­ κτησίας τών προδοτών τής πατρίδας, δ πλατύς έκδημοκρατισμός τής κοινωνικής καί πολιτικής ζωής, έξασφάλισαν o’ ■αυτές τίς χώρες τή γρήγορη έδραίωση τής έθνικής ανεξαρ­ τησίας, τής οικονομίας καί τοΰ πολιτισμού. 01 λαοί τής Κορέας καί τοΰ Βιετνάμ, καί μετά τήν έγκαθίδρυση τής λαϊκής έξουσίας, αναγκάστηκαν νά κάνουν σκληρότατο πόλεμο κατά τών ξένων έπιδρομέων καί τών έσωτερικών αντιδραστικών δυνάμεων. Αυτό δημιούργησε τερά­ στιες δυσκολίες γιά τά δυό νεαρά κράτη, αυτά δμως αντεξαν έπάξια στίς δοκιμασίες τοΰ πολέμου καί υπεράσπισαν τήν ανεξαρτησία τους. ’Ανεκτίμητο ρόλο σ’ αυτό επαιξε ή Αδελφική βοήθεια καί υποστήριξη πού πήραν άπό τά αλλα κράτη τοΰ σοσιαλιστικοΰ στρατοπέδου. Τό γεγονός δτι τό νότιο τμήμα τής Κορέας καί τό νότι· τμήμα τοΰ Βιετνάμ βρίσκονται άκόμα κάτω άπό τήν έξουσία τών αντιδραστικών άστικοτσιφλικάδικων κυβερνήσεων καί τών Ιμπεριαλιστών προστατών τους, βάζει τήν ιδιαίτερη σφραγίδα του στήν άνάπτυξη τών Λαοκρατικών Δημοκρα­ τιών τής Κορέας καί τοΰ Βιετνάμ. Ό έθνικοαπελευθερωτικός αγώνας σ’ αυτά τά κράτη δέν πρέπει νά θεωρηθεί δτ» τελείωσε, έφ’ δσον δέν εχει έπισφραγιστεΐ μέ τήν άποκατάτ στάση τής έθνικής ένότητας. Ή Λαοκρατική Δημοκρατία τής Κορέας καί ή Λαοκρα­ τική Δημοκρατία τοΰ Βιετνάμ, είναι οΐ σημαιοφόροι αύτής τής ένότητας καί ετσι παίζουν Ιστορικά προοδευτικό ρόλο. ’Ακολουθώντας τό δρόμο τοΰ σοσιαλισμού, τά λαϊκοδημοκρατικά κράτη τής Κίνας, τής Κορέας καί τοΰ Βιετνάμ, έξαλείφουν γρήγορα τίς συνέπειες τής άποικιοκρατίας, δεί­ χνοντας όλοφάνερα στούς δλλους λαούς, πού άποτίναξαν τό ζυγό τοΰ ιμπεριαλισμού, δλα τά πλεονεκτήματα καί τήν άξία αύτοΰ τοΰ δρόμου. Τά μή σοσιαλιστικά κράτη τής ’Ασίας στόν ίγώ τα γιά τήν Ιδραίωοη τής άνεξαρτησίας τονς. Ή πορεία τών γεγονότων στήν έποχή μας έπιβεδαίωσε nir

ρα γιά πέρα τή θέση τοΰ μαρξισμοΰ - λενινισμού, δ η τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα τών καταπιεζομένων λαών είναι Αντιιμπεριαλιστικό στήν ουσία του καί έδραιώνει τίς δυνάμει? τής είρήνης, τής δημοκρατίας καί τής προόδου. Αυτό δέν Ισχύει μόνο γιά τίς χώρες πού κατάκτησαν τήν ανεξαρτησία τους καί οίκοδομοΰν τό σοσιαλισμό, άλλά καί γιά τίς χώρες πού, ένώ Ιγιναν ανεξάρτητες διατήρησαν τίς καπιταλιστικές σχέσεις. Μ* δλο πού ol διαστάσεις τών κοινωνικών μετασχηματι­ σμών καί 6 χαρακτήρας τών αλλαγών πού συντελέστηκαν σέ πολλά νεαρά κράτη τής ’Ασίας, δέν μποροΰν νά συγκριθοΰν μέ τίς Αλλαγές πού πραγματοποιήθηκαν στίς σοσιαλιστικές χώρες τής ’Ασίας, ή πορεία αυτών τών κρατών στό δρόμο τής προόδου είναι Αναμφισβήτητη. Εκτιμώντας τήν κατά­ σταση σ’ αύτά τά κράτη, τό Πρόγραμμα τοΰ Κ Κ ΣΕ σημειώ­ νει δτι «οί λαοί τους μπήκαν σέ νέα περίοδο τής ανάπτυξής τους. Έγιναν οίκοδόμοι τής νέας ζωής, συμμετέχουν ένεργά στή διεθνή πολιτική καί άποτελοΰν έπαναστατική δύναμη πού συντρίβει τόν Ιμπεριαλισμό»*. Ή έμφάνιση στό διεθνή στίβο τών νεαρών έθνικών κρα­ τών δλλαξε τό συσχετισμό τών δυνάμεων πρός δφελος τής ειρήνης. Τά κράτη αυτά δλο καί πιό συχνά τάσσονται κατά τής έπιθετικής πολιτικής τών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, ξε­ σκεπάζουν τήν αποικιοκρατία καί συμβάλλουν στή διατήρηση τής είρήνης. Ή σταθερή εΙρήνη είναι Αντικειμενική Ανάγκη γιά τίς χώρες πού κατάκτησαν τήν Ανεξαρτησία τους καί Ιβαλαν σάν σκοπό τους τήν δσο τό δυνατό πιό γρήγορη κα­ τάργηση τής κληρονομημένης Από τήν Αποικιοκρατία οικονο­ μικής καθυστέρησης. Μέ τόν πόλεμο οί χώρες αυτές τίποτε δέν Ιχουν νά κερδίσουν, θά κινδυνεύσουν μόνο νά χάσουν τήν Ανεξαρτησία τους. Γι’ αυτό τά περισσότερα νεαρά κράτη Ακολουθούν πολιτική είρήνης καί διεθνούς συνεργασίας. 01 προσπάθειες πού καταβάλλει πρός αυτή τήν κατεύθυνσή π.χ., ή ’Ινδία, είχε σάν Αποτέλεσμα νά κερδίσει τήν έκτίμηση καί τό σεβασμό δλων τών φιλειρηνικών λαών. Δέν είναι τν-

*

«Τ<4 Πρόγραμμα τοΟ ΕΕΣΕ>, Κ ρ βτιχίί π ο λ ίΐιχές έκΜαβις,

M6ejcm 1961, α*λ. 44.

χαΐο καί τό γεγονός δτι ή ’Ασία εγινε τό λίκνο τών γνωστών «πέντε άρχών* τής εΙρηνικής συνύπαρξης, που έπιβεβαιώθηκαν από τή διάσκεψη τοΰ Μπαντούγκ (’Απρίλιος 1955). Ουσιαστικές αλλαγές εγιναν καί στήν έσωτερική κατά­ σταση πολλών χωρών, δπως τής ’Ινδίας, τής ’Ινδονησίας, της Βιρμανίας, τής Κεϋλάνης κ. α. Αυτές οί χώρες άφοΰ κατά­ κτησαν τήν πολιτική έλευΟερία, καταβάλλουν σοβαρές προσ­ πάθειες γιά τήν άνάπτυξη τής έθνικής οικονομίας καί γιά τή μείωση τής έξάρτησής τους άπό τίς Ιμπεριαλιστικές δυ­ νάμεις. Σέ μερικές άπό τίς χώρες αύτές, πραγματοποιήθηκε σέ μικρότερη, ή σέ μεγαλύτερη έκταση, ή έθνικοποίηση τής Ιδιοκτησίας τών ξένων έταιριών (ή έθνικοποίηση δλων τών δλλανδικών έπιχειρήσεων στήν ’Ινδονησία, τών Ασφαλιστικών έταιριών, καί μερικών άγγλικών όρυχείων στήν ’Ινδία, τών δύο μεγαλύτερων ναυτιλιακών έταιριών στή Βιρμανία, τοΰ λιμανιοΰ τοΰ Κολόμβο στήν Κεϋλάνη κτλ.). Σέ δλες αύτές τίς χώρες πέρασαν στά χέρια τοΰ κράτους οί κεντρικές Τρά­ πεζες καί ή διεύθυνση τοΰ δημοσιονομικού συστήματος πού προηγούμενα έλέγχονταν έξ όλοκλήρου άπό τούς άποικιοκηάτες. Σέ μιά σειρά σημαντικούς τομείς τής έθνικής οίκονομίας, άπαγορεύτηκε νομοθετικά ή τοποθέτηση ξένων κεφα­ λαίων. ’Επιβλήθηκαν περιορισμοί στήν έξαγωγή τών κερδών τών ξένων μονοπωλίων καί στήν εισαγωγή έμπορευμάτων πού «ρχισαν νά παράγονται άπό τίς ντόπιες βιομηχανικές έπιχειρήσεις. Σχεδόν σέ δλα τά νεαρά κράτη τής ’Ανατολής ένισχύθηκε ό ρόλος τοΰ κρατικού τομέα στήν οικονομία, Ιδιαί­ τερα στούς κλάδους τής βαρείας βιομηχανίας. Στά κράτη αυτά, τά τελευταία χρόνια αυξήθηκε σημαν­ τικά ή παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων, άρχισε ή παρα­ γωγή πολλών έμπορευμάτων, πού προηγούμενα ϊρχονταν μό­ νο άπό τό έξωτερικό καί αυξήθηκε ή άριθμητική δύναμη της Ιργατικής τάξης. ’Ενώ πρίν άπό τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ό μέσος έτήσιος ρυθμός αύξησης τής παραγωγής στίς χώρες αυτές ήταν 1%, τά τελευταία χρόνια αυξήθηκε σέ 4%. Τά πρώτα δειλά βήματα εγιναν στόν τομέα τής μεταρ­ ρύθμισης τών άγροτικών σχέσεων, μ’ δλο πού ή έξάλειψη τών συνεπειών τής φεουδαρχίας στό χωριό, γενικά προχωρεί άργά. Στήν ’Ινδία βασικά καταργήθηκε μόνο τό φεσυδαρ30

χικό σύστημα τών μεσαζόντων (τών Τζαγκιντάρ καί τών Ζαμιντάρ) πού είχε είσαχθεί άπό τούς αγγλους. Σέ άλλες απελευθερωμένες χώρες οϊ νόμοι γιά τήν αγρο­ τική μεταρρύθμιση έπίσης δέν προχώρησαν πέρα άπό Εναν βρισμένο περιορισμό τής τσιφλικάδικης γαιοκτησίας πού εθιξε μόνο τούς μεγαλύτερους φεουδάρχες, καί άπό μιά μερική μείωση τοΰ ένοικίου τής γής. Φυσικά, έκεΐνος πού κέρδισε τά περισσότερα άπό δλες τίς μεταρρυθμίσεις πού εγιναν ώς τώρα είναι ή έθνική άστική τάξη, γιατί έδραιώθηκε ή θέση της καί έπεκτάθηκε ή σφαίρα τής δράσης της. Έ τσ ι έπαληθεύτηκε απόλυτα ή πα­ ρατήρηση τοΰ Λένιν δτι «άπό τήν άποψη τών έθνικών σχέ­ σεων, δ καλύτερος δρος γιά τήν ανάπτυξη τοΰ καπιταλισμοΰ είναι άναμφισβήτητα τό έθνικό κράτος»*. Ταυτόχρονα δμως, ή έθνική άνεξαρτησία εφερε πολλά νέα καί θετικά στοιχεία στή ζωή τών πλατιών στρωμάτων τοΰ πληθυσμού τών νεαρών κρατών τής Άσίας. Καί μόνο τό γεγονός δτι ο'ι έργαζόμενοι τής πόλης καί τοΰ χωριοΰ δέν υποφέρουν πιά άπό τό δ ι π λ ό ζυγό πού τούς καταπίεζε Λρίν, άλλαξε τίς συνθήκες τής ύπαρξής τους καί τοΰ άγώνα τους γιά τά οίκονομικά καί πολιτικά τους δικαιώματα. Γιά τόν άγώνα αυτόν, μέσα στά πλαίσια τοΰ άνεξάρτητου κρά­ τους, Εχει δημιουργηθεΐ σημαντικά πιό ευνοϊκή κατάσταση άπό Ικείνη πού υπήρχε στά χρόνια τής άχαλίνωτης αυθαιρε­ σίας τών ξένων μονοπωλίων. Ή άφνπνιοη τών λαών τής 'Α ραβικής 'Ανατολής. Τά τελευταία χρόνια, οΐ λαοί τής ’Εγγύς ’Ανατολής ανα­ πτύσσοντας πλατειές έπιθέσεις έναντίον τών θέσεων τής άποικιοκρατίας προωθήθηκαν στό προσκήνιο τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ άγώνα. ’Από τό 1943 σ’ αυτήν τήν περιοχή δημιουργήθηκαν έπτά νέα κράτη. Ή Συρία, δ Λίβανος, ή ’Ιορ­ δανία, ή Λιβύη, τό Σουδάν, ή Τυνησία καί τό Μαρόκο. Με­ γάλες αλλαγές εγιναν καί στίς παλιές αραβικές χώρες. Ή Αίγυπτος άνακηρύχτηκε δημοκρατία καί απελευθερώθηκε ά* Β. I. Λένιν, «’Απαντ»», τ4μ. 206ς, oeX. 372. 31

πό τήν άγγλική κατοχή. Ή έπανάστάση τής 14 ’Ιουλίου 1958, όδήγησε στή νίκη τοΰ δημοκρατικού καθεστώτος στό ’Ιράκ, ποΰ γιά μεγάλο χρονικό διάστημα θεωρούνταν στή­ ριγμα τής αγγλικής κυριαρχίας στόν αραβικό κόσμο. Ό πολύχρονος αγώνας τοΰ Άλγερινοΰ λαοΰ γιά τή δη­ μιουργία τοΰ έλεύθερου, Ανεξάρτητου κράτους του στέφθηκ* μέ Ινδοξη νίκη. Ό αγώνας τών ’Αράβων κατά τοΰ Ιμπεριαλισμού, γιά τήν έθνική ανεξαρτησία, Ιχει μεγάλη διεθνή σημασία. 01 ουνέπειές του είναι σοβαρές δχι μόνο γιά τούς ίδιους τούς "Αραβες, άλλά γενικά γιά τήν τύχη τοΰ Ιμπεριαλισμού καί τής αποικιακής του πολιτικής. Αύτό όφείλεται στό δτι ή Ε γ ­ γύς ’Ανατολή παίζει σοβαρό ρόλο στήν οικονομική, πολιτική καί πολεμική στρατηγική τών κυριότερων Ιμπεριαλιστικών κρατών, καί πρίν άπ’ δλα τής Μεγάλης Βρετανίας καί τών Ηνωμένων Πολιτειών. Στήν ’Εγγύς ’Ανατολή βρίσκονται πολυάριθμες άγγλικές καί αμερικανικές στρατιωτικές βά«εις. ’Από τίς χώρες αυτές τά ξένα μονοπώλια παίρνουν κάθε χρόνο τεράστιες ποσότητες φτηνοΰ πετρελαίου, σχεδόν τό ϊνα τέταρτο τής παγκόσμιας παραγωγής του. Γι’ αύτό είναι εύκολο νά καταλάβουμε πόσο μεγάλο πλήγμα ήταν γιά τούς Ιμπεριαλιστές ή άνοδος τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ άγώνα τών ’Αράβων, πού έβαλαν σάν σκοπό νά Ανακτήσουν τήν Ανε­ ξαρτησία τους καί νά γίνουν νοικοκύρηδες τοΰ φυσικοΰ πλού­ του τής ’Αραβικής ’Ανατολής. Τό πλήγμα ήταν καί έντελώς Ανέλπιστο, γιατί έξαιτίας της κυριαρχίας τών ξένων αποικιοκρατίαν καί τής ΰποστηριζόμενης Από αυτούς ντόπιας φεουδαρχικής κλίκας, οί Αραβι­ κοί λαοί ήταν πολύ καθυστερημένοι Από οικονομική καί πο­ λιτιστική άποψη καί τά έδάφη πού κατοικούν ήταν μιά άπό τίς πιό έξαθλιωμένες περιοχές τοΰ κόσμου. 01 Ιμπεριαλιστές νόμιζαν δτι δ στοιχειώδης καθημερινός Αγώνας γιά τή ζωή θά Απορροφούσε δλες τίς δυνάμεις τών ’Αράβων, δτι ή έξαθλίωση καί ή καθυστέρηση θά τούς έμπόδιζαν νά ξεσηκω­ θούν σέ όργανωμένο Αντιαποικιακό πόλεμο. 01 αυταπάτες αύτές διαλύθηκαν πρώτα - πρώτα στήν Αί­ γυπτο, δπου ή δράση τοΰ στρατού, πού καθοδηγούνταν Από αξιωματικούς μέ έθνικιστικά φρονήματα, Ανέτρεψε τό καθι­ στάς τοΰ βασιλιά Φαρούκ καί τής Αγγλόφιλης κλίκας τον. 32

Ή ΑΙγυπτιακή δημοκρατία, μέ τή» Εθνικοποίηση της διώρυ­ γας τοΰ Σουέζ, έξαφάνισε τό φωτοστέφανο της «Ιερότητας» μέ τό όποιο τά Ιμπεριαλιστικά μονοπώλια προσπαθούσαν νά περιβάλλουν τήν Ιδιοκτησία τους στήν Ε γγύς ’Ανατολή. Ή Απόπειρα τών Αγγλογάλλων Ιμπεριαλιστών νά Αποκαταστή­ σουν μέ τή δύναμη τών δπλων τό status quo καί νά ξαναπάρουν τή διώρυγα τοΰ Σουέζ, τελείωσε μέ ήττα τών έπιδρομέων καί ή πίστη τών ’Αράβων, γιά τή νίκη τής δίκαιης υπό­ θεσής τους, μεγάλωσε άκόμα πιό πολύ. Γιά τίς έπιτυχίες τής έθνικοαπελευθερωτικής έπανάστασης τών αποικιών τής ’Αραβικής ’Ανατολής, Ιδιαίτερη σημα­ σία είχαν τά παρακάτω δυό περιστατικά. Πρώτο, τό δλοκληρωτικό ξεσκέπασμα τών δυτικών δυνά­ μεων σάν τών χειρότερων έχθρών τής ανεξαρτησίας τών ’Α­ ράβων. Ή ’Αγγλία καί ή Γαλλία μέ τήν ένοπλη έπίθεση κα­ τά τής ΑΙγύπτου τό φθινόπωρο τοΰ 195G, κατάστρεψαν καί τά τελευταία υπολείμματα τής Εμπιστοσύνης πού ένέπνεαν. 01 Ηνωμένες Πολιτείες πού γιά μεγαλύτερο χρονικό διά­ στημα άπό τούς άλλους κατόρθωσαν νά φορούν τή μάσκα τοΰ «άντιαποικιοκράτη» αναγκάστηκαν νά τή βγάλουν. *Η Οΰάσιγκτων διακηρύσσοντας τό 1957 τό «δόγμα ’Αϊζενχά•υερ», δηλ. τήν πρόθεσή της νά χρησιμοποιεί κατά τήν κρί­ ση της ένοπλη βία στήν Ε γγύ ς ’Ανατολή, καί άποβιβάζοντας τό 1958 παράνομα τά στρατεύματα της στό Λίβανο, Εδει­ ξε στούς άραβικούς λαούς δτι ή πολιτική της καθορίζιται ίπό τά συμφέροντα τών Αμερικανικών μονοπωλίων χετρ*λαίου. Αυτό είχε πολύ σοβαρές συνέπειες, δπως άποδείχνουν ή άντιιμπεριαλιστική έπανάσταση στό ’Ιράκ καί ή χρεωκοπία τοΰ δημωυργημένου άπό τούς Ιμπεριαλιστές συμφώνοιν τής Βαγδάτης, πού Εχασε άπό μέλος του καί τήν τελευταία ίραβική χώρα. Δεύτερο, ή φιλική πολιτική καί οικονομική βοήθεια στούς Αραβικούς λαούς άπό τήν πλευρά τής Σοβιετικής "Ενωση? καί τών δλλων χωρών τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Αύτή ή αφιλοκερδής υποστήριξη Εβγαλε τίς Αραβικές χώρες Απ4 την κατάσταση τής οίκονομικής, πολιτικής καί ήθικής Απο­ μόνωσης, δπου τίς κρατούσαν ol Ιμπεριαλιστές καί δεκαπλο•ίασε τίς δυνάμεις τονς. Στίς μέρες τών σκληρών δοκιμο­ 33

αιών, δπως στη σύγκρουση τοΰ Σουέζ, οϊ άραβες είδαν πολύ καθαρά ποιοί ρίναι οϊ φίλοι καί ποιοι οΐ έχθροί τους. Μιά άπ’ τίς χαρακτηριστικές Ιδιομορφίες τοΰ απελευθε­ ρωτικού κινήματος στήν ’Εγγύς ’Ανατολή συνίσταται στό δτι τό κίνημα αυτό αναπτύσσεται μέ τά συνθήματα τής αραβι­ κής ένότητας. Αυτή ή Ιδέα γεννήθηκε στόν άγώνα κατά τών Αποικιοκρατών, γιά τήν έθνική ανεξαρτησία, καί Εφερε τούς Αραβικούς λαούς τόν εναν πιό κοντά στόν άλλον. Σάν Ικφραση Αλληλεγγύης στόν άντιιμπερ ιαλιστικό αγώ­ να, σάν μορφή αδελφικής συνεργασίας καί Αμοιβαίας βοή­ θειας τών Αραβικών κρατών ή ένότητά τους παίζει μεγάλο θετικό ρόλο στόν αγώνα γιά τήν Ανεξαρτησία. Ή ιδέα τής ένότητας είναι Ιδιαίτερα κατανοητή στίς έργαζόμενες μάζες, που υποφέρουν καί Από τήν καπιταλιστική έκμετάλλευση καί Από τήν οικονομική καί πολιτιστική καθυστέρηση. "Οσο τό σύνθημα τής ένότητας διατηρεί τόν Αντιιμπεριαλιστικό τον χαρακτήρα καί δέν Αποβλέπει στήν έπιβολή όρισμένων Αρα­ βικών κρατών πάνω στά άλλα, θά υποστηρίζεται Από δλες τίς προοδευτικές δημοκρατικές δυνάμεις. Αυτή δμως τή λαοφιλή Ιδέα προσπαθούν νά τή βάλουν στήν υπηρεσία τους καί τά Αντιδραστικά ρεύματα πού υπάρ­ χουν στόν Αραβικό κόσμο. 01 έξτρεμιστικές έθνικιστικές δμάδες προσπαθούν νά έρμηνεύσουν τό σύνθημα τής ένότητας σάν σύνθημα άμεσης συνένωσης δλων τών Αραβικών λαών γύρω Από τό πιό Ισχυρό Αραβικό κράτος, καί υποταγής τους σέ μιά κυβέρνηση. "Ομως, είναι δλοφάνερο δτι ή κρατική συνένωση είναι έξαιρετικά πολύπλοκη καί λεπτή υπόθεση, πού δέν έπιτρέπει καμιά βιασύνη καί πίεση, καί μπορεί νά πετύχει μόνο δταν ίιπάρχουν οϊ Αναγκαίες Αντικειμενικές προϋποθέσεις. Δέν μπορεί νά είναι σταθερή καί ώφέλιμη μιά Ενωση, πού θά πα­ ραβιάζει τό δικαίωμα τής αυτοδιάθεσης, τών έθνών καί πού μ’ αυτήν, ό ενας ή δ άλλος λαός θά χάσει εστω καί δρισμένες Από τίς κοινωνικές κατακτήσεις καί τίς πολιτικές του έλευθερίες.

34

*0 Αγώνας γιά χήν Απβλενΰίβωση τών λαών τής Ά φβΐχής. Ή ’Αφρική δπως καί οί νησιωτικές άποικιακές κτήσεις τής ’Αγγλίας, τών Ηνωμένων Πολιτειών, τής Γαλλίας, τής Πορτογαλίας καί μερικών άλλων Ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, χαρέμεινε περισσότερο άπό κάθε άλλη περιοχή ένα άπό τά βασικότερα προπύργια τής άποικιοκρατίας. ’Ακριβώς γι’ αυ­ τό ή ’Αφρική εγινε στίβος όξύτατης σύγκρουσης τών δύο αντίθετων τάσεων — τής ακαταμάχητης έπιθυμίας τών αφρι­ κανικών λαών γιά άνεξαρτησία καί τής προσπάθειας τών Ιμ­ περιαλιστών νά κρατηθούν στήν ’Αφρική μέ κάθε θυσία, γιά νά αναβάλουν την τελική κατάρρευση τού αποικιακού συ­ στήματος. Ή μακραίωνη κυριαρχία τών Ιμπεριαλιστών στήν ’Αφρι­ κή διακρινόταν γιά τόν Ιδιαίτερα αμείλικτο χαρακτήρα της. Έ τσι έξηγείται ή τεράστια οικονομική καθυστέρηση καί τό χαμηλό έπίπεδο τής πολιτιστικής καί πολιτικής άνάπτυξης τοΰ πληθυσμού, ποΰ σέ πολλές περιοχές έξακολουθεί νά ζεϊ αέ συνθήκες φεουδαρχικών, άκόμα καί πατριαρχικών, σχέ­ σεων. Τούς σκοπούς τής έδραίωσης τής ξένης κυριαρχίας στήν ’Αφρική, τούς έξυπηρετεΐ καί τό όνομαζόμενο «έγχρω­ μο φράγμα», δηλ. Ενα όλόκληρο σύστημα φυλετικών περιο­ ρισμών, πού ταπεινώνουν τούς άφρικανούς καί έξασφαλίζουν μιά σειρά προνόμια ατούς λευκούς άποίκους. 01 σκληρές φυ­ λετικές διακρίσεις κρατούσαν χωρισμένους τούς κατοίκους τής ’Αφρικής καί διευκόλυναν τούς Ιμπεριαλιστές νά έκμεταλλεύονται τίς μάζες. Παρ’ δλα αυτά, τίς τελευταίες δεκαετίες καί στήν ’Αφρι­ κή διαμορφώνεται Ενας νέος συσχετισμός δυνάμεων, πού ευ­ νοεί τόν άγώνα γιά τήν έλευθερία καί τήν άνεξαρτησία. "Ολο καί μεγαλύτερες μάζες άφρικανών μετοικούν στίς πόλεις, 5χον τίς προσελκύει ή άναπτυσσόμενη βιομηχανία (κυρίως ή έξορυκτική βιομηχανία καί ή βιομηχανία έπεξεργασίας άγροτικών πρώτων υλών). 01 έργάτες τών βιομηχανικών έπιχειρήσεων, τών ανθρακωρυχείων, καί τών μεταφορών, περ­ νούν πρώτοι άπό τό σχολείο τής ταξικής καί έθνικής συνεί­ δησης. 35

Σήμερα, ή έργατική τάξη τής ’Αφρικής Εχει κιόλας στίς γραμμές της πάνω άπό 12 έκατομμύρια άτομα άπό τά bποΐα τά 3 έκατομμύρια είναι συνδικαλισμένοι έργάτες·. Στίς συνθήκες τής ’Αφρικής, δπου στίς περισσότερες χώρες δέν υπάρχει άκόμα κόμμα τής έργατικής τάξης, τά συνδικάτα παίζουν μεγάλο ρόλο καί συχνά αναλαμβάνουν λειτουργίες πολιτικών όργανώσεων. Μεγάλη έπιτυχία τοΰ έργατικοΰ κι­ νήματος ήταν ή δημιουργία τής Παναφρικανικής Συνδικα­ λιστικής 'Ομοσπονδίας. Τά μεταπολεμικά χρόνια δημιουργήθηκαν έπίσης καί νεολαιίστικες, γυναικείες καί άλλες όργανώσεις τών άφρικανών. ’Εμφανίστηκε καί μιά ντόπια δια­ νόηση, πού μέσα στούς κόλπους της ωριμάζει έξαιρετικά γρή­ γορα ή διάθεση διαμαρτυρίας κατά τών φυλετικών διακρί­ σεων καί τής ταξικής καταπίεσης. Τά έκατομμύρια τών Α­ γροτών, πού οί περισσότεροι διώχτηκαν άπό τά χωράφιβ τους καί περιορίστηκαν σέ άκατάλληλες γιά καλλιέργεια πε­ ριοχές άρνοΰνται καί αυτά νά συμβιβαστούν μέ τήν τωρινή κατάσταση. Οί ταπεινώσεις, ή τρομοκρατία καί οί παντοειδείς περιο­ ρισμοί που έφαρμόζονται στίς περισσότερες άποικίες, έκα­ ναν τους λαούς τής ’Αφρικής νά νιώθουν βαθύ μίσος κατά τών Ιμπεριαλιστών. Τό πόσο Εντονες μορφές μπορεΐ νά πά­ ρει ή αντίσταση τών άφρικανικών λαών κατά τής κυριαρχίας τών άποικιοκρατών, φαίνεται άπό τό παράδειγμα τής Κέ­ νυα, δπου ol άγγλικές στρατιωτικές δυνάμεις αναγκάστηκαν γιά πολλούς μήνες νά κάνουν κατά τών φυλών πού είχαν έξεγερθεΐ μεγάλες έπιχειρήσεις, πού στή διάρκειά τους καί οί δυό πλευρές Ιπαθαν μεγάλες άπώλειες. Παρά τή σκληρή άστυνομική τρομοκρατία, πότε στή μιά καί πότε στήν δλλη Αφρικανική άποικία έξακολουθοΰν νά γίνονται πλατειές λαϊ­ κές έξεγέρσεις. Παρά τίς τεράστιες δυσκολίες καί θυσίες, 6 έθνικοαπελευθερωτικός άγώνας ϊδοσε τούς καρπούς του καί σ’ αυτό τό μέρος τοΰ κόσμου. Μετά άπό 150 χρόνια στή διάρκεια τών όποιων ήταν τό αποικιακό φέουδο τού δυτικοευρωπαϊκοί κεφαλαίου, ή ’Αφρική προωθήθηκε γρήγορα στίς πρώτες γραμμές τοΰ άντιαποικιακοΰ, άντιιμπεριαλιστικοΰ αγώνα. ’Ενώ τό 1956 σ' δλη τήν άφρικανική ήπειρο υπήρχαν μόν· πέντε ανεξάρτητα κράτη, «τά μέσα τοΰ 1962 υπήρχαν χι£3β

ίας πάνω άπό 30, μέ περισσότερους άπό 200 έκατομ. κατοί­ κους, δηλαδή τά 4 /5 τοΰ δλου πληθυσμού τής 'Αφρικής. Ωστόσο δεκάδες Εκατομμύρια άφρικανοί Εξακολουθοβν νά παραμένουν σκλάβοι τών άποικιοκρατών. Σήμερα ή «Μαύ­ ρη Ήπειρος» είναι ή μεγαλύτερη στόν κόσμο έστία άμεσης άποικιακής Εκμετάλλευσης. 01 αλυσίδες τής άποικιακής σκλα­ βιάς συνεχίζουν νά κρατούν δεμένες πάνω άπό 20 χώρες καί Εδάφη τής ’Αφρικής, δπου ζοΰν σχεδόν 40 έκατομ. άτομα. ’Αποικιακές κτήσεις στήν ’Αφρική Εχουν άκόμα ή ’Αγγλία, ή Πορτογαλία, τό Βέλγιο, ή Γαλλία καί ή 'Ισπανία. Στή Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία 10 έκατομμΰρια Ιθαγενείς ζοΰν μέσα σέ συνθήκες φυλετικής τρομοκρατίας καί άποικιακής Εκμετάλλευσης. Ό άγώνας γιά τήν πλήρη άπελευθέρωση τής ’Αφρικής παίρνει δλο καί πιό άδιάλλακτο χαρακτήρα: Στήν ’Αγκόλα, στή Μοζαμβίκη καί στό Καμερούν πήρε τή μορφή άνοικτής σύγκρουσης τοΰ πληθυσμοΰ μέ τά στρατεύματα τών άποικιοκρατών. Τά γεγονότα δείχνουν δτι οϊ Ιμπεριαλιστές είναι Ετοιμοι νά χρησιμοποιήσουν δλα τά μέσα, άκόμα καί τά πιό Εσχατα, γιά νά κρατηθούν στήν ’Αφρική. Χτυπητό παράδειγμα, πού πείθει άπόλυτα τούς λαούς τής ’Αφρικής γι’ αυτό, άποτελοΰν τά γεγονότα τοΰ Κογκό. Τό τελευταίο διάστημα, οΐ Ιμπερια­ λιστές ληστές μέ έπικεφαλής τίς ΗΠΑ, συγκέντρωσαν τίς κύριες προσπάθειές τους στή χώρα αυτή γιατί δέν θέλουν μέ κανένα τρόπο νά άφήσουν άπό τά χέρια τους τόν τερά­ στιο φυσικό πλούτο της. Οί άποικιακές δυνάμεις Επιδιώκουν ανοιχτά νά Εκμηδενίσουν τήν έθνική άνεξαρτησία πού 6 κογκολέζικος λαός κατάκτησε μέ μακρόχρονο άγώνα. Επεμβαί­ νουν ώμά στίς Εσωτερικές υποθέσεις τής Δημοκρατίας τοί Κογκό, χρησιμοποιώντας τήν τρομοκρατία καί τήν Εξαγορά. 'Υποκίνησαν τή δολοφονία τοΰ άρχηγοΰ τής νόμιμης κυβέρ­ νησης, τοΰ Εθνικού ήρωα Πατρίς Λουμούμπα. Δημιούργησαν τήν κυβέρνηση άνδρεικέλων τοΰ Τσόμπε καί Ενοπλες συμμο­ ρίες άπό Εθνοπροδότες γιά νά τίς χρησιμοποιήσουν στήν προσπάθεια Εξόντωσης τών πατριωτικών δυνάμεων. Έ τσ ι ή υπόθεση τής Εθνικής άπελευθέρωσης τοΰ Κογκό, βπως καί μιας σειράς δλλων χωρών τής ’Αφρικής, δέν τε­ λείωσε, καί οΐ λαοί τους όφείλουν νά διεξάγουν Επίμονο άπε37

λενθερωτιχό Αγώνα, γιατί μόνο ό Αγώνας μπορεΐ νά τούς Αποσπάσει Από τά νύχια τών Ιμπεριαλιστών. 01 Αποικιοκράτες προσπαθούν νά δέσουν τίς Απελευθε­ ρωμένες χώρες μέ νέες μορφές έξάρτησης. Γιά τό σκοπό αυ­ τό έπιδιώκουν πρίν Απ’ δλα νά δημιουργήσουν Ενα πιστό στή­ ριγμα Από στοιχεία που Εξαγοράζονται καί σύγχρονα νά πά­ ρουν μέ τό μέρος τους Ατομα πού ή κοινωνική καί οίκονομική τους θέση μπορεΐ νά τά όδηγήσει σέ συμφωνία μέ τούς Ιμ­ περιαλιστές. Ένώ προηγούμενα υποστήριζαν μέ κάθε τρόπο την ντό­ πια Αριστοκρατία τών φυλών καί γενών, θεωρώντας τη σάν τό κύριο στήριγμά τους, σήμερα ποντάρουν στήν «Εξημέρω­ ση* τής ντόπιας, κυρίως της Εμπορικής άστικής τάξης. 01 Ιμπεριαλιστές Ελπίζουν νά συνεννοηθούν μέ αυτή τήν άστική τάξη καί νά στηριχτούν σ’ αυτή στόν άγώνα τους κατά τών μαζών. Γι’ αυτό τό σκοπό Εφαρμόζονται μερικά μέτρα Ενί­ σχυσης τής ντόπιας άστικής τάξης καί γίνονται μερικές Ασή­ μαντες οικονομικές καί πολιτικές παραχωρήσεις άπέναντί της. Μέ τή βοήθεια τών ξένων Εταιριών καταβάλλονται προσ­ πάθειες νά έξαγοραστοΰν άσταθή στοιχεία μεταξύ τών στε­ λεχών τών Εθνικών κομμάτων, τών δημοσίων υπαλλήλων καί των διανοουμένων πού Εχουν σπουδάσει στίς ευρωπαϊκές χώρες. 'Ωστόσο oi Ιμπεριαλιστές πουθενά δέ στηρίζουν τόσες Ελπίδες δσο στή διάσπαση τών γραμμών τοΰ Εθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος, στίς προστριβές καί στή διχόνοια Ανά­ μεσα στά Εθνικά κόμματα καί τούς ήγέτες τους καί Επίσης Ανάμεσα στά νεαρά αφρικανικά κράτη. Προσπαθούν νά έκ· μεταλλευτοΰν τό γεγονός δτι στήν ’Αφρική, περισσότερο άπό Οπουδήποτε άλλοΰ, υπάρχουν γλωσσικά καί φυλετικά φράγ­ ματα, κατακερματισμός καί έλλειψη σύνδεσης καί ένότητας τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. 01 αποικιακές δυνά­ μεις, μέ έπικεφαλής τίς ΗΠΑ, Αλλο πού δέ θέλουν άπό τό νά στρέφουν τόν Ιναν κατά τοΰ Αλλου, νά υποκινούν σέ Αλληλοφάγωμα τούς έθνικιστές ήγέτες, τούς άρχηγούς τών έχθρικών φυλών, τούς ήγέτες τών θρησκευτικών δμάδων καί Ετσι νά σπρώχνουν τούς άφρικανικούς λαούς στό δρόμο τοΰ Εμφυ­ λίου πολέμου. ’Επίσης θά ήθελαν νά στρέψουν τή μιά όμάδα Αφρικανικών κρατών κατά τής Αλλης καί νά Εκμεταλλευτούν 38

τίς άνηθέ σεις τους, γιά νά παρατείνουν τή δική τους κυριαρ­ χία. Γι’ αυτό σοβαρή προϋπόθεση τών μελλοντικών Επιτυ­ χιών τοΰ Εθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος σ’ αΰτό τό μέρος τού κόσμου είναι ή άποκατάσταση καί ή όλόπλευρη Ενίσχυση τής α λ λ η λ ε γ γ ύ η ς τ ώ ν λ α ώ ν τ ή ς ’Α­ φ ρ ι κ ή ς , τόσο αυτών πού (Απελευθερώθηκαν, δσο καί αυ­ τών πού βρίσκονται άκόμα κάτω άπό τό ζυγό τών Ιμπερια­ λιστών. Αΰτό Ιχει μεγάλη σημασία καί γιά τό λόγο 8τι οϊ ιμπε­ ριαλιστές δέ σκοπεύουν νά σταματήσουν μόνοι τους τήν καταλήστευση τοΰ αφρικανικού φυσικού πλούτου καί καταστρώ­ νουν παντοειδή σχέδια γιά τήν άπό κοινού Εκμετάλλευσή του. ’Ιδιαίτερο κίνδυνο γιά τίς άφρικανικές χώρες καί κατά πρώ­ το λόγο γιά τίς πρώην άποικίες τής Γαλλίας καί τής ’Αγ­ γλίας, άποτελοΰν τά σχέδια γιά νά τίς τυλίξουν στά δίχτυα τής «Κοινής ’Αγοράς». Τέτοιο είναι τό τροποποιημένο σχέ­ διο «Εύραφρική», δηλ. τό σχέδιο τής διατήρησης καί τής Ενίσχυσης τών οίκονομικών καί πολιτικών θέσεων τών Ιμπε­ ριαλιστών στήν ’Αφρική. "Ομως οϊ σύγχρονες συνθήκες εΰνοοΰν τόν άγώνα τών Αφρικανικών λαών γιά τήν πλήρη άνεξαρτησία τους. Στόν άγώνα αΰτό, Εχουν τή συμπάθεια τών παγκόσμιων δημοκρα­ τικών δυνάμεων. Μερικά νεαρά άφρικανικά κράτη σημείω­ σαν κιόλας τίς πρώτες Επιτυχίες στήν κατάκτηση τής οικο­ νομικής ανεξαρτησίας. Στήν Γκάνα, τή Γουινέα, τό Μαλί καί μερικές άλλες άφρικανικές χώρες, τά Εθνικά δημοκρα­ τικά κόμματα πού βρίσκονται στήν Εξουσία θεωρούν καθήκον τους νά Εξαλείψουν τελείως τίς συνέπειες τής άποικισκρατίας, νά δημιουργήσουν Εθνική βιομηχανία μέ βάση τήν κα­ τά προτεραιότητα άνάπτυξη τοΰ κρατικοΰ τομέα, νά άναπτύξουν τήν άγροτική οίκονομία μέ τήν πραγματοποίηση άγροτικών μεταρρυθμίσεων πρός τό συμφέρον τών αγροτών καί μέ τή δημιουργία συνεταιρισμών. Στό βαθμό πού Εκπληρώνονται τά καθήκοντα τής πολι­ τικής άπελευθέρωσης, μπροστά σέ δλα τά νεαρά άφρικανικά κράτη μπαίνει μέ δλη του τήν όξύτητα τό πρόβλημα τών προοπτικών τής κοινωνικής καί οικονομικής άνάπτυξής τον;. Σ τίς χώρες αυτές ό καπιταλισμός άντιπροσωπεύεται κυρίως άπό τό ξένο κεφάλαιο. Στή ζωή τοΰ ντόπιου πληθυσμού κυ3»

ριαρχοΰν ol προκαπιταλιστικές σχέσεις. Στίς περισσότερες περιοχές μέχρι τώρα ή γή δέν είναι άτομική Ιδιοκτησία καί καλλιεργείται άπό κοινού. Ή ντόπια άστική τάξη είναι ακό­ μα αδύνατη, μόλις άρχισε νά διαμορφώνεται καί σέ μερικές χώρες, στήν ουσία, δέν υπάρχει σάν τάξη. "Ολα αΰτά δη­ μιουργούν, £ν δχι γιά δλα, τουλάχιστον γιά τά περισσότερα Ανεξάρτητα κράτη τής ’Αφρικής, τή δυνατότητα νά παρακάμψουν τό βασανιστικό δρόμο τής καπιταλιστικής άνάπτυ­ ξης καί νά πετύχουν τή γρήγορη κοινωνική καί πολιτική πρόοδό τους. Οί χώρες τής Λατινικής 'Αμερικής στόν άγώνα γιΑ τήν πραγματική άνεξαρτησία. Ή πείρα τών χωρών τής Λατινικής ’Αμερικής έπαληθευει παραστατικά τήν άλήθεια, δτι ή πολιτική άνεξαρτησία, «ου δέ στηρίζεται σέ μιάν άναπτυγμένη έθνική οικονομία δέν μπορεϊ νά έξασφαλίσει στούς λαούς τήν άπαλλαγή άπό τόν Ιμπεριαλιστικό ζυγό. Μ* δλο πού τά δυό δεκάδες κράτη, που {«άρχουν σ' αυτό τό τμήμα τοΰ κόσμου, στήν ουσία θεωρούν­ ται άπό καιρό άνεξάρτητα, σχεδόν δλα βρίσκονται κάτω άπό τή βαρειά έξάρτηση τών Ιμπεριαλιστών. Ή πολύχρονη κυριαρχία τοΰ ξένου, πρίν άπ* δλα τοΰ βορειοαμερικανικοΰ κεφαλαίου, καθυστέρησε τήν οίκονομίτ κή, πολιτιστική καί πολιτική άνάπτυξη τών κρατών τής Λα­ τινικής ’Αμερικής. ’Ακόμα καί τά πιό μεγάλα άπό αΰτά, σχε­ δόν δέν Εχουν σύγχρονη βαρειά βιομηχανία καί παίζουν τό ρόλο τοΰ προμηθευτή πρώτων υλών στίς Ηνωμένες Πολι­ τείες. Ή οικονομία δλων σχεδόν τών χωρών τής Λατινικής 'Αμερικής, εχει χαρακτήρα μονοκαλλιέργειας καί προμηθεύει «τά μονοπώλια τής Βόρειας ’Αμερικής διάφορα είδη όρυκτων ή άγροτικών πρώτων υλών (πετρέλαια, μεταλλεύματα, μαλλιά, καφέ, κρέας, φρούτα κτλ.). Γι’ αυτό τό λόγο ή έθννκή τους οικονομία σέ μεγάλο βαθμό έξαρτάται άπό τίς έξαγωγές καί τίς είσαγωγές, άπό τίς διεθνείς τιμές τών πρώτα» ίλών καί τών βιομηχανικών προϊόντων. Τό ξένο κεφάλαιο έκμεταλλευόμενο ανηή τήν κατάσταση, άσκεΐ σταθερή πίεση στίς χώρες τής Λατινικής ’Αμερικής καί τους υπαγορεύει τους αιό έπιζήμιους δρους άνταλλαγής. 01 ΗΠΑ συνήθως

αγοράζουν πρώτες υλες σέ χαμηλές τιμές καί πωλοΰν τά βιο­ μηχανικά τους είδη σέ μονοπωλιακά υψηλές τιμές. 01 άνισότιμες άνταλλαγές, ή έξαγωγή τών κερδών τών ξένων έταιριών καί οί ύπερβολικά υψηλοί τόκοι γιά τά δάνεια καί τίς πιστώσεις άφαιμάσουν τήν οικονομία τών λατινοαμε­ ρικανικών χωρών καί διαιωνίζουν τήν καθυστέρησή τους. ’Εξαιτίας αυτής τής κατάστασης, ή Λατινική 'Αμερική τραβάει σάν μαγνήτης τά βορειοαμερικανικά κεφάλαια, που ψάχνουν γιά έπικερδεΐς τοποθετήσεις. Μόνο στήν περίοδο 1929 - 1961 οΐ τοποθετήσεις κεφαλαίων άπό τίς ΗΠΑ σ αυ­ τή τήν περιοχή αυξήθηκαν σχεδόν 3,5 φορές, άπό 3,5 εφτασαν σέ 12 δισεκατομμύρια δολλάρια, δηλαδή στό 36% δλων τών έπενδύσεων τών ΗΠΑ στό έξωτερικό. 01 Ιστορικές συνθήκες μέσα στίς όποιες άπόκτησαν τήν άνεξαρτησία τους οί χώρες τής Λατινικής ’Αμερικής, σέ συν­ δυασμό μέ τήν κυριαρχία τοΰ ξένου μονοπωλιακού κεφα­ λαίου, δδήγησαν σε στασιμότητα καί σέ καθυστέρηση δχι μόνο στόν οικονομικό, άλλά καί στόν κοινωνικό - πολιτικό το­ μέα. Στίς περισσότερες χώρες τής Λατινικής ’Αμερικής άνέλαβαν τήν έξουσία οί έκπρόσωποι τής αντιδραστικής τσιφλι­ κάδικης όλιγαρχίας. Οί Ιδιοκτήτες άναρίθμητων κοπαδιών ζώων καί τεραστίων φυτειών ένδιαφέρονται μόνο νά πλου­ τίσουν καί νά διατηρήσουν τά προνόμια τής τάξης τους σέ βάρος τών έθνικών συμφερόντων. Πολύ πρόθυμα ήλθαν σέ συμφωνία μέ τό βορειοαμερικανικό κεφάλαιο, βλέποντάς το σάν κύριο άγοραστή τών έμπορευμάτων τους. Ή έξαιρετικά φτηνή έργατική δύναμη, ή διατήρηση στήν άγροτική οίκονομία τών φεουδαρχικών καί μισοφεουδαρχικών σχέσεων, Ιδοσαν τεράστια κέρδη στήν όλιγαρχία τών τσιφλικάδων, πα­ ρά τίς χαμηλές τιμές τών άγροτικών προϊόντων, πού καθο­ ρίζονται άπό τά μονοπώλια τών 'Ηνωμένων Πολιτειών. Ή έθνική άστική τάξη στίς χώρες τής Λατινικής Αμε­ ρικής γιά μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν άδύνατη καί δέν μπορούσε οΰτε καί νά όνειρευτεΐ τό συναγωνισμό μέ τό ξένο κεφάλαιο. Ταυτόχρονα ή μεγάλη έμπορική άστική τάξη προσπαθούσε νά διατηρήσει τήν κατάσταση πραγμάτων πού Υπήρχε, γιατί Ετσι κέρδιζε άπό τή μεταπώληση τών έμπορευμάτων πού είσάγονταν άπό τίς ΗΠΑ. Αυτός είναι 6 κύριος λόγος πού πολλές χώρες τής Λατι­ 41

νικής ’Αμερικής Εγιναν έσιίες της πιό μαύρης Αντίδρασης καί τοΰ συντηρητισμού. Σ έ πολλές άπό αύτές Εγκαθιδρύθηχαν στρατιωτικές δικτατορίες, πού συνδέονται μέ τήν ντόπια τσιφλικάδικη όλιγαρχία μέ τήν μεγάλη άστική τάξη *αί μέ τά βορειοαμερικανικά μονοπώλια. Μέ τή βοήθεια τών ΗΠΑ κατέπνιγαν άνελέητα κάθε προσπάθεια τών Εργαζομένων μα­ ζών νά βελτιώσουν τή θέση τους. Στή συντριπτική πλειοψηφία τών χωρών τής Λατινική; ’Αμερικής &ς σήμερα δέν Εγιναν ούτε στοιχειώδεις άγροτικές μεταρρυθμίσεις, καί Ετσι, έκατομμύρια άγρότες δέν Εχουν γή. Στό μεταξύ οί τσιφλικάδες, πού αντιπροσωπεύουν τό 1 * τοΰ πληθυσμοΰ τής Λατινικής ’Αμερικής, διαθέτουν τά 50 * τής καλλιεργήσιμης γής. Τά μονοπώλια τών τσιφλικάδων στή γή πάντα ήταν ή βάση τών τυρανικών καθεστώτων. Γι’ αντό τό αγροτικό ζήτημα είναι άξεχώριστο άπό τόν Εκδημσκρατισμό τής πολιτικής ζωής στή Λατινική ’Αμερική. Παρά τό δημοκρατικό καθεστώς καί τίς παλιές φιλελεύθερες παρα­ δόσεις τών λαών, στίς χώρες αύτές πρίν άπό λίγο καιρό δέν υπήρχαν άστικοδημοκρατικές έλευθερίες ή, κι άν υπήρχαν, ήταν πολύ περιορισμένες. Τά άριστερά προοδευτικά κόμμα­ τα, είχαν ριχτεί σέ βαθειά παρανομία. Πολλοί Εκπρόσωπο» τής διανόησης, άκόμα καί άστικοφιλελευθέρων φρονήματος, αναγκάστηκαν νά φύγουν σέ άλλες χώρες. "Τστερα άπό πολλές δεκαετίες, τυπικά ανεξάρτητης Cπαρξης, oi λαοί τής Λατινικής ’Αμερικής βρίσκονται μπρο­ στά σέ Ενα ν έ ο σ τ ά δ ι ο τοΰ Εθνικοαπελευθερωτικοΰ άγώνα, πού πρέπει νά κάνει τίς χώρες τής Λατινικής ’Αμε­ ρικής πραγματικά καί άπό κάθε άποψη άνεξάρτητες. ’Από τό χαρακτήρα τών καθηκόντων πού μπαίνουν μπροστά στους λαούς τής Λατινικής ’Αμερικής, ή Επανάσταση πού άναπτΰσσεται είναι ά ν τ ι ι μ π ε ρ ι α λ ι σ τ ι κ ή , ά γ ρ ο τ ι κ ή καί δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή . Τά γεγονότα τών τελευταίων χρόνων άποδείχνουν δτι αντό τό νέο στάδιο τοΰ Εθνικοαπελευθερωτικοΰ αγώνα στή Λα­ τινική ’Αμερική άρχισε κιόλας ν’ άναπιύσσεται μέ Επιτυχία, παρά τίς άντεπιθέσεις τής άντίδρασης καί τήν ανοιχτή Επέμ­ βαση τών Ηνωμένων Πολιτειών. Σ ’ αύτό πρίν άπ’ δλα σν*τελεΐ ή αΰξηση τής άριθμητικής δύναμης καί τής όργανωτικότητας τής Εργατικής τάξης καί ή παραπέρα ώρίμανση τών 42

μαρξιστικών κομμάτων τής Λατινικής ’Αμερικής, πού Απαλ­ λάχτηκαν άπό τά παλιά σεχταριστικΑ λάθη. ’Από τό 1940 (*έχρι σήμερα ή Αριθμητική δύναμη της έργατικής τάξης στή Λατινική ’Αμερική, σχεδόν διπλασιά­ στηκε καί ξεπερνάει τά 12 έκατομμύρια. Ή Αριθμητική αδξηση τής έργατικής τάξης Αντανακλά τή συγκριτικά γρήγο­ ρη άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού τίς τελευταίες δεκαετίες στίς λατινοαμερικανικές χώρες, παρά τή γενική καθυστέρηση τής κοινωνικής καί οικονομικής τους διάρθρωσης. Ή Ενταση καί ή όξύτητα τοΰ ταξικοΰ άγώνα τού λατινοαμερικανικού προ­ λεταριάτου μεγαλώνουν άπό χρόνο σέ χρόνο. 01 Αγωνιστικές έκδηλώσεις της έργατικής τάξης Εξελίσσονται δλο καί πιό συχνά σέ πανεθνικές απεργίες (π.χ. στήν ’Αργεντινή, στήν Ούραγουάη, στή Χιλή, στή Βενεζουέλα). Στήν πορεία τών Απεργιακών άγώνων, στούς όποίους συμμετέχουν έκατομμύ­ ρια Εργαζόμενοι, δημιουργήθηκαν ένιαΐα συνδικαλιστικά κέν­ τρα. Σ έ πολλές χώρες σήμερα, ή έργατική τάξη Αγωνίζεται δχι μόνο γιά τά Αμεσα οίκονομικά της συμφέροντα, Αλλά καί γιά πανεθνικούς σκοπούς, γιά αΐτήματα δημοκρατικού χαρα­ κτήρα, πού Αφορούν κι Αλλα στρώματα τοΰ πληθυσμού. Πρω­ τοπορία τοΰ πλατιού κινήματος γιά τήν υπεράσπιση τοΰ έθνικσύ πλούτου Από τή ληστεία τών μονοπωλίων τών ΗΠΑ είναι ol έργάτες τής Χιλής, τής Βενεζουέλας, τής Βραζιλίας, τής Ούραγουάης καί Αλλων χωρών. Γρήγορα συντελεϊται καί ή πολιτική Αφύπνιση τών δκατομμυρίων έργατών γης καί τής Αγροτιάς, πού Απαιτούν νά λυθεί πιά τό πρόβλημα τής έλλειψης γης καί τής κατάργησης τών φεουδαρχικών σχέσεων στό χωριό. 01 Αγρότες όργανώνονται σέ μαζικές ένώσεις καί όμοσπονδίες, κάποτε ξεσηκώ­ νονται Ακόμα καί σέ Ενοπλο Αγώνα γιά τήν Αναδιανομή τής γης, κατά τής κυριαρχίας τών τσιφλικάδων. Ωστόσο ή έργατοαγροτική συμμαχία μόλις Αρχίζει νά διαμορφώνεται. *Η δημιουργία καί ή ένίσχυση αυτής τής συμμαχίας Αποτελοΰν Αναγκαία προϋπόθεση γιά νέες σοβαρές έπιτυχίες στόν αντιιμπεριαλιστικό Αγώνα. Ή αυθαιρεσία τών ξένων μονοπωλίων υποχρεώνει καί hta μέρος τής Αστικής τάξης τών χωρών τής Λατινικής ’Α­ μερικής νά παίρνει Αντιιμπεριαλιστική θέση. "Οπως καί στίς Αλλες χώρες, Ετσι κ’ έδώ, στίς γραμμές τής ντόπιας Αστικής 43

τάξης συντελεϊται διαφοροποίηση: δλο καί περισσότερο χω­ ρίζεται στό στρώμα τής έθνικής (κυρίως μικρής καί με­ σαίας πού συνδέεται μέ τή βιομηχανία) καί στό στρώμα τής μεγάλης άστικής τάξης, Ενα μέρος τής δποίας συνδέεται- μέ τά ξένα μονοπώλια καί μαζί μέ τούς τσιφλικάδες άποτελεΐ τό στήριγμα τοΰ Ιμπεριαλισμού τών ΗΠΑ στή Λατινική Α ­ μερική. Μέ τήν πάροδο τοΰ χρόνου τά ζωτικά οικονομικά συμφέροντα τής έθνικής άστικής τάξης Ερχονται διαρκώς σέ μεγαλύτερη σύγκρουση μέ τήν πολιτική τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου τών ΗΠΑ. Ή έπιθετική πολιτική τών βορειοαμβ<)ικανών μιλιταριστών, δυναμώνει καί τίς άντιιμπεριαλιστικές διαθέσεις τής έθνικής άστικής τάξης, πού δέ θέλει τόν πόλεμο. Έ τσ ι στή Λατινική Αμερική διαμορφώνονται οΐ αντικει­ μενικές συνθήκες, πού δέν υπήρχαν πρίν, γιά τήν πραγματο­ ποίηση τής έθνικής δημοκρατικής ένότητας, μέ σκοπό τόν άγώνα κατά τοΰ Ιμπεριαλισμού, τών τσιφλικάδων καί τής πουλημένης μεγάλης άστικής τάξης. Αυτή ή ένότητα τών πατριωτικών δυνάμεων γίνεται δλο καί περισσότερο πραγμα­ τικότητα στήν πολιτική ζωή τής Χιλής, τοΰ ’Ισημερινού, τής Ουραγουάης, τής Βενεζουέλας, τής Βραζιλίας καί μιας σει­ ράς άλλων χωρών. Ή δραστηριότητα τών λαϊκών μαζών στή Λατινική ’Αμερική, άνεβαίνει σταθερά. Σ έ μερικές άπό α&τές τίς χώρες τά τελευταία χρόνια άνατράπηκαν οί δικτατορικές κυβερνήσεις, πού ήταν δεμένες μέ τά μονοπώλια τής Βόρειας ’Αμερικής. Τό γεγονός δτι έξασθένησαν οί θέσεις τών βορειοαμερνκανικών μονοπωλίων άποδείχνεται καί άπό τήν έθνικοποίηση μιας σειράς σπουδαίων κλάδων τής βιομηχανίας τοΰ Μεξι­ κού, τής Ουραγουάης καί τής ’Αργεντινής, άπό τήν πιό Εν­ τονη διεκδίκηση τοΰ αΐτήματος γιά τήν έθνικοποίηση τής διώρυγας τοΰ Παναμά, καί άπό τό δτι άρχισαν νά άπομονώνονται τά άντιπατριωτικά στοιχεία. Τά Ιδιαίτερα γνωρίσματα τής Ιμπεριαλιστικής κυριαρ­ χίας στίς χώρες τής Λατινικής ’Αμερικής βάζουν τή σφρα­ γίδα τους στό χαρακτήρα τής πορείας τής έπανάστασης σ’ αυτό τό μέρος τοΰ κόσμου. Ό ξένος Ιμπεριαλισμός Ιδιαίτερα 6 βορειοαμερικανικός, στίς χώρες αυτές δέν πραγματοποιεί ιήν κυριαρχία του άμεσα, δπως στίς άποικίες, άλλά διά μ4-

σου τών ήγετικών κύκλων τών χωρών αύτών. 01 κύκλοι αντοί. κρύβουν σάν παραβάν άπό τίς μάζες τόν κύριο έκμεταλλευτή. Γιά τό λόγο αυτό, δν δέ διωχτούν άπό τήν έξουσία οί τσι­ φλικάδες καί ή πουλημένη μεγάλη άστική τάξη, δέν είναι δυνατό νά τερματιστεί ή υποταγή στόν Ιμπεριαλισμό τών γιάνκηδων καί νά έπιτευχθεΐ ή πλήρης άνεξαρτησία. Αΰτό τό άπόδειξε θαυμάσια ή λαϊκή έπανάσταση τής 1ης Ίανουβρίου 1959 στήν Κούβα πού άνέτρεψε τή δικτατορία τοΰ Μπα­ τίστα, δ όποιος έπί πολλά χρόνια είχε τήν πλήρη υποστήρι­ ξη τών ΗΠΑ. Ή έπανάσταση τής Κούβας Ιγινε σημαία, δ­ λων τών λατινοαμερικανικών λαών γιατί πρώτη αυτή Ελυσε ριζικά τά βασικά προβλήματα πού Αντιμετωπίζει κάθε χώρα τής Λατινικής 'Αμερικής. Εθνικοποίησε τήν Ιδιοκτησία τών Αμερικανικών έταιριών, τών υπηρετών καί τών Ανδρεικέλων τους, καί πραγματοποίησε ριζική Αγροτική μεταρρύθμιση πού κατάργησε τό σύστημα τών λατιφούντιων καί μοίρασ* τή γή στούς άγρότες καί τούς έργάτες γής. Στηριζόμενη στή βοήθεια τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου, δρχισε νά πραγ­ ματοποιεί Ινα πλατύ πρόγραμμα Εκβιομηχάνισης καί Ανάπτυ­ ξης μιας πολυκλαδικής Αγροτικής οικονομίας. Διέλυσε τό λαομίσητο παλιό στρατιωτικό καί γραφειοκρατικό μηχανι­ σμό καί πήρε μιά σειρά άπό μέτρα πού έβαλαν τίς βιάσεις γιά τή βελτίωση τής ζωής τών έργαζομένων. Ή έπανάστα­ ση, άφοΰ Ελυσε τά πανδημοκρατικά καί άντιιμπεριαλιστικά προβλήματα σέ σύντομο χρονικό διάστημα, δέ σταμάτησε στά μισά τού δρόμου, Αλλά μετεξελίχθηκε σέ σοσιαλιστική. Ό κουβανικός λαός Ιβαλε μπροστά του τό μεγάλο καθήκον νά οικοδομήσει τό πρώτο στό Δυτικό ημισφαίριο έργατοαγροτνκό κράτος. Έ τσ ι ή πορεία τής Απελευθέρωσης τών λαών τής Λατινικής ’Αμερικής Από τό ζυγό τοΰ Ιμπεριαλισμού έπιτοχύνθηκε αίσθητά, πήρε νέα ώθηση. Φυσικά, αυτή ή πορεία συντελεΐται Αντιφατικά, μέ ζίχ ζάκ καί μέ υποχωρήσεις. 01 αντιδραστικοί κύκλοι, μέ τήν υποστήριξη τών Ηνωμένων Πολιτειών, προσπαθούν νά κα­ ταπολεμήσουν τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Τά βορειοαμερικανικά μονοπώλια δέ διστάζουν οντε μπροστά στήν Α­ νοικτή έπέμβαση, δηως Ιγινε στή Γουατεμάλα τό 1954 ή μέ τήν όργάνωση τής έπέμβασης κατά τής Δημοκρατίας τής Κούβας τό 1961. Σάν δργανο αυτής τής Ιμπεριαλιστικής

46

«ιλιτικης τών ΗΠΑ χρησιμοποιείται ή λεγάμενη ’Οργάνω­ ση τών ’Αμερικανικών Κρατών καί ή «βοήθεια» πού δίνεται σύμφωνα μέ τό πρόγραμμα πού όνομάστηκε υποκριτικά «σνμμαχία γιά τήν πρόοδό». Αύτές δμως ol ένέργειες τελικά μό­ νο έξεγείροιτν άκόμα περισσότερο τοΰ λαούς τής Λατινικής ’Αμερικής κατά τών Ιμπεριαλιστών. Ή παραπέρα άνοδος τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοϋ άγώνα στίς χώρες τής Λατινικής ’Αμερικής θά έξαρτηθεΐ κυρίως οπό τήν ανάπτυξη τοΰ λαϊκοΰ κινήματος, άπό τήν άνοδο τοΰ Επιπέδου τής πολιτικής συνείδησης καί δργάνωσης τών έργα­ ζομένων μαζών, άπό τή δημιουργία ένός πλατιοΰ άντιιμπεφιαλκττικοΰ έθνικοΰ μετώπου δλων τών δημοκρατικών δυνά­ μεων, στό όποιο τόν κύριο ρόλο καλούνται νά παίξουν τά Επαναστατικά κόμματα τής έργατικής τάξης. 3 . ΟΙ 6μεσες προοπτικές γ ιά την Ιστορική Ανάπτυξη τϋν χωρών πού Απελευθερώθηκαν άπό τό* άττοικιακό ζυγό.

"Ενα άπό τά βασικά προβλήματα τής έποχής μας είναι ιό πρόβλημα τών δρόμων καί τών προοπτικών τής Ιστορικής Ανάπτυξης τών χωρών πού Απελευθερώθηκαν άπό τό ζυγό τής Αποικιοκρατίας. Πρόκειται γιά τίς χώρες πολλών μικρών καί μεγάλων λαών, πού αποτελοΰν σημαντικό μέρος τής άνβρωπότητας. Ποιά κατεύθυνση θά άκολουθήσουν; Ή άπάντηση στό έρώτημα αυτό Εχει τεράστια ζωτική σημασία τόσο γιά αυτούς τούς ίδιους τούς λαούς τών χωρών αυτών, δσο καί γιά τήν παγκόσμια πρόοδο στό σύνολό της. Τά νεαρά ανεξάρτητα κράτη, σημειώνεται στό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ, δέν άνήκουν οΰτε στό σύστημα τών Ιμπεριαλιστικών κρατών, οΐττε στό σύστημα τών σοσιαλιστικών κρατών. "Ομως ή συν­ τριπτική πλειοψηφία τους δέν άποσπάστηκε άκόμα άπό τήν παγκόσμια καπιταλιστική οίκονομία δν καί ή θέση πού κα­ τέχει σ’ αυτήν είναι Ιδιαίτερη. Τό τμήμα αυτό τοΰ κόσμου συνεχίζει νά ΰφίσταται τήν έκμετάλλευση τών Ιμπεριαλιστι­ κών μονοπωλίων. ’Εφόσον ol χώρες αυτές δέ θ’ άπαλλαγοΰν άπό τήν Ιμπεριαλιστική έξάρτηση, θά παίζουν ρόλο «παγκό­ σμιου χωριοΰ», θά παραμείνουν άντικείμενο μισοαποικιακής έκμετάλλευσης.

Είναι φανερό δτι τά Απελευθερωμένα κράτη δέν μπορούν «ό έπαναλάβουν Απλά τό συνηθισμένο δρόμο τής καπιταλι­ στικής Ανάπτυξης, «ου πέρασαν, π.χ., τά παλιά κράτη τής Ευρώπης. Γιά μιά τέτοια έπανάληψη σήμερα, λείπουν τόσο οΐ έσα>τερικοί δσο καί οΐ έξωτερικοί δροι. Είναι γνωστό δτι στίς χώρες τής Δύσης ή καπιταλιστική έκβιομηχάνιση Ιγινε σέ «τημαντικό βαθμό μέ τήν έκμετάλλευση τών Αποικιών καί των ϋλλων Αδύνατων κρατών. Τέτοια δυνατότητα δέν υπάρχει γιά τό έθνικό κεφάλαιο τών νεαρών κρατών τής ’Ασίας καί τής Αφρικής. Τό έθνικό κεφάλαιο αυτών τών κρατών δχι μόνο δέν είναι σέ θέση νά «αφομοιώσει* ξένες αγορές καί πηγές χρώτων υλών, αλλά σήμερα είναι Υποχρεωμένο νά κάνει σκλη­ ρό άγώνα ύπαρξης κατά τών παλιών Ιμπεριαλιστών ληστών. Δέν είναι ρεαλιστική καί ή προοπτική νά ξεπεραστεΐ ή καθυστέρηση μέ τήν ύπερεκμετάλλευση τής έργατικής τά­ ξης καί μέ τήν καταστροφή τής αγροτιάς δπως Ιγινε στίς χώρες τοΰ «κλασικού» καπιταλισμού. 01 λαϊκές μάζες μέ κανένα τρόπο δέν ανέχονται σήμερα τόν «κλασικό» καπιτα­ λιστικό δρόμο μέ τά δεινά τής πρωταρχικής συσσώρευσης καί τίς σκληρές δοκιμασίες τών έργαζομένων στρωμάτων τοΰ λαού. Παίζουν τό ρόλο τούς κι άλλοι παράγοντες, δπως ή γενι­ κή Ανυποληψία τοΰ καπιταλισμού στά μάτια τών λαών καί ή αυξανόμενη έπίδραση τοΰ παραδείγματος καί τής πείρας τών χωρών τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Μέ αυτά συνδέεται καί τό γεγονός δτι ή Αναπτυσσόμε­ νη μετά τήν κατάκτηση τής ανεξαρτησίας οίκονομική οίκο­ δόμηση τών νεαρών έθνικών κρατών, μ* δλο πού Ιμειναν στά πλαίσια τοΰ καπιταλισμοΰ, παρουσιάζει μιά σειρά Ιδιόμορ­ φα γνωρίσματα. Πρίν απ’ δλα, γι* αυτές τίς χώρες είναι χα­ ρακτηριστικός δ ένεργός ρόλος τοΰ κράτους στήν οικονομική ζωή, στή δημιουργία καί τή διεύρυνση τοΰ κρατικοΰ τομέα στήν έθνική οίκονομία. Στήν ’Ινδία, π.χ., ot βασικοί κλάδοι τής βαρείας βιομηχανίας θεωροΰνται κατά προτίμηση σφαί­ ρα τής δραστηριότητας τών κρατικών έπιχειρήσεων. Καί «πήν Αίγυπτο δημιουργεΐται Ενας μεγάλος κρατικός τομέας <ττή βιομηχανία, στίς μεταφορές, στήν ένέργεια καί στήν 47

Αρδευση. ’Ανάλογες τάσεις παρατηρούνται στήν ’Ινδονησία, στά νεαρά αφρικανικά κράτη καί σέ μερικές Αλλες χώρες. Στά κρατικά καπιταλιστικά μέτρα πρέπει νά κατατάξου­ με καί τά μέτρα γιά τήν μερική σχεδιοποίηση πού έφαρμόζονται σέ πολλές απελευθερωμένες χώρες. Στήν ’Ινδία, στήν Αίγυπτο, στήν ’Ινδονησία ψηφίστη­ καν καί πραγματοποιούνται, π.χ., τετράχρονα ή πεντάχρονα οχέδια οίκονομικής ανάπτυξης καί γίνονται μεγάλες κρατι­ κές τοποθετήσεις κεφαλαίων στήν έθνική οίκονομία. Ωστό­ σο, αύτές οΐ προσπάθειες τοΰ κράτους, νά έφαρμόσει στήν •ΐκονομία τήν άρχή τής σχεδιοποίησης Ερχονται σέ σύγκρου­ ση μέ τή λειτουργία τών αυθόρμητων νόμων τοΰ καπιταλι­ σμού. ’Εκτός άπό αύτό, στόν κρατικό Ελεγχο υπάγεται μόνο ϊνα ασήμαντο μέρος τής οικονομίας. Παρ’ δλα αύτά, δμως, ή κατάστρωση σχεδίων οίκονομικής Ανάπτυξης συντελεί στήν πιό όρθολογική αξιοποίηση τών έθνικών πόρων, γιά νά ξεπεραστεΐ δσο τό δυνατό πιό γρήγορα ή προηγούμενη Αποι­ κιακή καθυστέρηση. Τίς κρατικές καπιταλιστικές μορφές οικονομικής ζωής, πού έμφανίζονται στά νεαρά έθνικά κράτη, δέν πρέπει νά τίς συγχέουμε μέ αύτές πού παρατηροΰνται σήμερα στίς Ανα­ πτυγμένες καπιταλιστικές χώρες τής Δύσης. Έκεΐ κυριαρχεί δ κρατικός-μονοπωλιακός κ α π ι τ α ­ λ ι σ μ ό ς , δηλαδή ή Αντιδραστική παντοδυναμία τών μο­ νοπωλίων, πού Εχουν υποτάξει έντελώς τόν κρατικό μηχανι­ σμό. Στίς χώρες τής ’Ασίας καί τής ’Αφρικής, δ κρατικός καπιταλισμός μέ τή σημερινή του μορφή δέν είναι δργανο τών ιμπεριαλιστικών μονοπωλίων. ’Αντίθετα γεννηθηκε από τή θέληση Αντίστασης κατά τής έπίθεσης τών καπιταλιστικών μονοπωλίων τής Δύσης καί Αντικειμενικά στρέφεται κατά τής έπέκτασης αύτών τών μονοπωλίων. ’Από δλα αύτά μποροΰμε νά συμπεράνουμε δτι 6 κρατι­ κός καπιταλισμός στίς Απελευθερωμένες, μή σοσιαλιστικές, χώρες, παίζει προοδευτικό ρόλο. Ή ίδια ή διάδοση τέτοιων μορφών είναι έξαιρετικά σημαντική καί Αποτελεϊ νέο σύμ­ πτωμα τής χρεωκοπίας τοΰ καπιταλισμού. 'Ακόμα καί οί Ιθύ­ νοντες κύκλοι τής έθνικής Αστικής τάξης Αναγκάστηκαν νά διακηρύξουν δτι ή Ατομική έπιχείρηση στίς σημερινές συν­ θήκες δέν είναι Ικανή νά Ικανοποιήσει τίς Ανάγκες τής dve-

ξάρτητης άνάπτυξης τών νεαρών κρατών. Αυτό φαίνεται κα­ θαρά καί άπό τό γεγονός δτι σέ μερικά άπό αυτά τά κράτη, π.χ., στήν ’Ινδονησία, στήν ’Ινδία, στή Βιρμανία κτλ., ή οι­ κοδόμηση «μιας κοινωνίας σοσιαλιστικοί τύπου» Ιχει διακη­ ρυχτεί σάν έπίσημος σκοπός. Μ’ δλο πού αΰτός δ «τύπος» α­ πέχει πολύ άπό τίς έπιστημονικές, μαρξιστικές Αντιλήψεις γιά τό σοσιαλισμό, είναι δμως πειστική Απόδειξη γιά τό δη αυξάνει διαρκώς ή δημοτικότητα τών σοσιαλιστικών Ιδεών καί πέφτει τό γόητρο τοΰ καπιταλισμού. Φυσικά δέν είναι σωστό νά μεγαλοποιούμε τήν προοδευ­ τική σημασία τών κρατικών - καπιταλιστικών μορφών καί νά υποθέτουμε δτι αυτές οί μορφές αυτόματα καί κάτω άπό δλες τίς συνθήκες, θά έξυπηρετήσουν τήν έδραίωση τών άντιιμπ·ριαλιστικών δυνάμεων. Πρέπει νά εχουμε ΰπόψη, δτι δ κρατικός καπιταλισμός στίς οικονομικά υπανάπτυκτες χώρες συντελεί στήν άνοδο δχι μόνο της έργατικής τάξης, Αλλά καί της έθνικής άστικής τάξης. "Οσο δ καπιταλισμός θά Αναπτύσσεται παραπέρα, μέ τή σύμφυτη σ’ αυτόν συγκέντρωση τής παραγωγής, ό κρα­ τικός τομέας μπορεΐ καί έκεί νά γίνει οικονομικό στήριγμα τοΰ Αντιδραστικού καθεστώτος, στήν περίπτωση πού ή έξσυσία θά πέσει στά χέρια τών έκπροσώπων τών τεράστιων, καί ουσιαστικά μονοπωλιακών έθνικών έταιριών. Συνεπώς, δλα θά έξαρτηθούν Από τό πώς θά διαμορφωθεί στίς χώρες αύ­ τές ό συσχετισμός Ανάμεσα στίς διάφορες τάξεις καί κοινωνι­ κές καί πολιτικές δυνάμεις, άπό τό ποιές άπ’ αύτές θά Ασκή­ σουν Αποφασιστική έπίδραση στήν Ανάπτυξη τής κοινωνίας. Ή πείρα άπό τήν Ανεξάρτητη ύπαρξη έπί δέκα καί πα­ ραπάνω χρόνια τών κυριότερων Από τίς Απελευθερωμένες χώ­ ρες Ιδειξε δτι στήν έσωτερική τους ζωή, συντελοΰνται Αντι­ φατικές έξελίξεις. Βαθειά Ανάλυση τών έξελίξεων αυτών γί­ νεται στήν Εκθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ Κ Κ ΣΕ πού τήν είσηγήθηκε στό 22ο συνέδριο τοΰ κόμματος δ Ν. Σ . Χρουστσώφ. Ό Αγώνας γιά τήν πολιτική Ανεξαρτησία, διαπίστωσε δ Χρουστσώφ, Ινωσε δλες τίς έθνικές δυνάμεις πού ΰπέφεραν άπό τούς Αποικιοκράτες καί κινούνταν Από κοινά συμφέροντα. «Τώρα δμως πού στήν ήμερησία διάταξη μπαίνουν τά καθή­ κοντα τής έκρίζωσης τού ιμπεριαλισμού, τής πραγματοποίη­ σης Αγροτικών καί δλλων ώριμων κοινωνικών μεταρρυθμϊ49

σεων, άρχίζουν νά έκδηλώνονται δλο καί πιό καθαρά οί δια­ φορές τών ταξικών συμφερόντων»*. Ό διαχωρισμός τών κοι­ νωνικών δυνάμεων ακολουθεί τίς παρακάτω κατευθύνσεις. Τά πλατιά στρώματα τοΰ έργαζόμενου λαοΰ καί Ινα οημάντικό μέρος τής έθνικής άστικής τάξης, πού ένδιαφέρεται γιά τή λύση τών βασικών προβλημάτων τής άντιιμπεριαλιστικής, άντιφεουδαρχικής έπανάστασης, θέλουν νά προχωρήσουν πα­ ραπέρα στό δρόμο τής σταθεροποίησης τής ανεξαρτησίας καί τών κοινωνικών καί οικονομικών μετασχηματισμών. 'Ο ­ μως στούς Ιθύνοντες κύκλους αυτών τών χωρών υπάρχουν καί δυνάμεις πού φοβούνται τήν παραπέρα συνεργασία μέ τά δημοκρατικά, προοδευτικά στρώματα τοΰ έθνους. 01 δυ­ νάμεις αυτές θέλουν νά Ιδιοποιηθούν τούς καρπούς τοΰ λαϊκοΰ άγώνα, νά έμποδίσουν τήν παραπέρα προώθηση τής υπό­ θεσης τής έθνικής άνεξαρτησίας καί τής δημοκρατίας. ’Ακο­ λουθούν τή γραμμή τής συμφωνίας μέ τούς Ιμπεριαλιστές στόν έξωτερικό τομέα καί μέ τούς φεουδάρχες στόν έσωτερικό τομέα, καταφεύγουν σέ δικτατορικές μεθόδους. Τά αποτε­ λέσματα τής νίκης τής γραμμής αυτής φαίνονται στό παρά­ δειγμα τοΰ Πακιστάν, τών Φιλιππίνων, τής Νότιας Κορέας, τοΰ Νοτίου Βιετνάμ: μαρασμός τής έθνικής οικονομίας, άσήκωτο βάρος τών στρατιωτικών δαπανών πού συνεπάγεται ή συμμετοχή στούς στρατιωτικούς συνασπισμούς τών ιμπερια­ λιστών, καί τελικά κίνδυνος πλήρους άπώλειας τής άνεξαρ­ τησίας. "Ετσι, στήν πολιτική ζωή τών Απελευθερωμένων χωρών διαγράφονται καθαρά δυό άντιφατικές τάσεις. Στήν πολιτι­ κή τών κυβερνήσεων τής έθνικής άστικής τάξης παρατηρεΐται πολύ συχνά άσυνέπεια καί τάση πρός συμβιβασμούς χω­ ρίς άρχές κατά τή λύση τών μεγάλων προβλημάτων τής έσωτερικής ζωής. Ή έπιδίωξη γιά δημιουργία έθνικής οίκονομίας συμβαδίζει συχνά μέ τήν άνοχή πρός τό ξένο κεφάλαιο πού έξακολουθεί νά άποκομίζει μεγάλα εισοδήματα άπό τήν οίκονομία τών άπελευθερωμένων χωρών.

* Ν. Ε. XfWTtwi)?, «Έ ·Λα3ΐ\ δράσης -rffc ΚΕ τοβ K~gm πΑ S k ουν«*>:ο τοΟ « β ί α ι ο ς , 1Τ7 ’Οκτωβρίου 1061», Kpcuxlc ηολιτικΑς ίΜΒόαβ.ς, Μάαχα, 1061., <*.λ. 2*.

60

Καί στόν κοινωνικό - πολιτικό τομέα οΐ ώριμες αλλαγές πραγματοποιούνται άργά. Σ τά περισσότερα νεαρά κράτη Ε­ χουν καταργηθεί τά προνόμια πού είχαν οί φεουδάρχες καί οΐ κάστες, βελτιώθηκε ή νομική θέση τών γυναικών καί έφαρμόστηκαν μερικές άστικοδημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Πα­ ράλληλα, δμως, διατηρούνται ακόμα ουσιαστικοί περιορισμοί τής δημοκρατίας, διώκονται ή είναι έκτός νόμου τά κομμου­ νιστικά κόμματα. Ή πολιτική δράση τών Εργαζομένων μαζών ■ολλές φορές, άντιμετωπίζει σκληρούς διωγμούς. Σ έ τίποτε αλλο δμως ή ασυνέπεια τής έθνικής άστικής τάξης δέν Εκδηλώνεται τόσο κτυπητά δσο στό αγροτικό ζή­ τημα. Στόν τομέα αύτό, ή έθνική άστική τάξη κάνει τίς πε­ ρισσότερες παραχωρήσεις, άπέναντι στά φεουδαρχικά στοι­ χεία, θυσιάζοντας Ετσι τά συμφέροντα τών Εκατομμυρίων α­ γροτών πού σήκωσαν τό κύριο βάρος τοΰ άποικιακοΰ ζυγοΰ. 01 τσιφλικάδες παίρνουν συχνά τεράστιες άποζημιώσεις γιά τή γή πού τούς παίρνουν ένώ σημαντικές μάζες της άγροτιδς Εξακολουθούν νά υποφέρουν σκληρά άπό Ελλειψη lj άνεπάρκεια γης, άπό τή φτώχεια, τούς μεγάλους φόρους καί τή ληστρική τοκογλυφία. 01 φεουδαρχικές Επιβιώσεις στήν άγροτική οίκονομία Εξακολουθούν νά είναι άκόμα τό μεγαλύτερο Εμπόδιο γιά τή δημιουργία άναπτυγμένης έθνι­ κής οικονομίας. Ή έθνική δμως άστική τάξη, πού βρίσκεται στήν Εξουσία, μ* δλο πού ένδιαφέρεται γιά τήν κατάργηση τών φεουδαρχικών σχέσεων, φοβάται νά θίξει τήν Ιδιοκτη­ σία τών τσιφλικάδων. Συνήθως προτιμάει νά άφήνει αθικτα τά μεγάλα τσιφλίκια καί νά βοηθάει τούς Ιδιοκτήτες νά τά μετατρέπουν σέ καπιταλιστικές Επιχειρήσεις. Είναι φανερό δτι αύτός δ δρόμος τής οίκονομικής άνάπτυξης είναι βραδύς καί βασανιστικός γιά τό λαό καί πραγματοποιείται κυρίως σέ βάρος τών συμφερόντων τών βασικών μαζών τής αγροτιάς. Γενική Εκτίμηση τοΰ ρόλου τής Εθνικής άστικής τάξης στό σημερινό στάδιο γίνεται στή Δήλωση τής Διάσκεψης τής Μόσχας τών άντιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί Εργατι­ κών κομμάτων (1960) καί Επίσης στό Πρόγραμμα τοΰ Κ Κ ΣΕ . «Σ τίς σημερινές συνθήκες, λέγεται στή Δήλωση, ή Εθνι­ κή άστική τάξη τών αποικιακών καί Εξαρτημένων χωρών, πού δέ συνδέεται μέ τούς Ιμπεριαλιστικούς κύκλους, άντικει-

61

μενιχά ένδιαφέρεται γιά τήν πραγματοποίηση τών βασικών καθηκόντων τής άντιιμπεριαλιστικής καί άντιφεουδαρχικής έπανάστασης καί γι’ αυτό διατηρεί τήν Ικανότητα νά συμμε­ τέχει στόν έπαναστατικό άγώνα κατά τοΰ Ιμπεριαλισμού καί τής φεουδαρχίας. Μέ τήν έννοια αυτή, εχει προοδευτικό χα­ ρακτήρα»*. Σύγχρονα τόσο στή Δήλωση δσο καί στό Πρόγραμμα τοΰ Κ Κ ΣΕ , σημειώνεται ή άστάθεια τής έθνικής άστικής τάξης, ή τάση της γιά συμβιβασμό μέ τόν Ιμπεριαλισμό καί τή φεουδαρχία, πού ένισχύεται στό βαθμό πού όξύνονται ol κοινωνικές Αντιθέσεις. Έφόσον σημαντικό μέρος τής έθνικής άστικής τάξης έξακολουθεΐ νά ένδιαφέρεται γιά τή σταθεροποίηση τής πο­ λιτικής, οικονομικής καί πολιτιστικής Ανεξαρτησίας τής χώ­ ρας του, στά νεαρά κράτη τής Ά σία ς καί τής Αφρικής δια­ τηρείται τό Εδαφος γιά πλατειά συνεργασία δλων τών έθνικών καί δημοκρατικών δυνάμεων — τής έργατικής τάξης, τής Αγροτιάς, τών προοδευτικών κύκλο» τής έθνικής άστι­ κής τάξης, τής πατριωτικής διανόησης. Σ έ ευνοϊκές συνθή­ κες ή συνεργασία αυτή μπορεΐ νά προωθηθεί πάρα πολύ, μέχρι καί τή συμμετοχή τών έργαζομένων τάξείον καί τών κομμάτων τους στήν κυβέρνηση. Σ ’ αΰτή Ακριβώς τήν προο­ πτική στηρίζεται ή γνωστή Ιδέα γ ιά τό κ ρ ά τ ο ς τής έθνικής δημοκρατίας, σάν κράτος πού έκφράζει τά συμφέροντα δχι μιάς μόνο τάξης, άλλά τοΰ συνα­ σπισμού τών πλατιών στρωμάτων τοΰ λαοΰ. *0 τρόπος πού άντιλαμβάνονται ol μαρξιστές τά βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα αΰτοΰ τοΰ κράτους, φαίνεται στή Δήλωση τής Διάσκεψης τής Μόσχας (I96 0) στήν έπεξεργασία τής δποίας πήραν μέρος καί ol άντιπροσωπεΐες τών ΚΚ τών χωρών τής ’Ασίας, τής ’Αφρικής καί τής Λατινι­ κής 'Αμερικής. Στή Δήλωση, τό κράτος της έθνικής δημο­ κρατίας χαρακτηρίζεται σάν «κράτος πού ίοιερασπίζεται μέ συνέπεια τήν πολιτική καί οίκονομική Ανεξαρτησία του, πού

* «Προγραμματικά ντοκουμέντα τοΟ Λγώ*>α γιά τήν (Ιρήντ), τή OtRiooqponla καί τό οοοαλΜμό», Κρατικές πολιτικές έχΛόοβις, Μό­ σχα, 1961, 66.

62

αγωνίζεται κατά τοΰ Ιμπεριαλισμού καί τών στρατιωτικών του συνασπισμών, κατά τών στρατιωτικών βάσεων στό Εδα­ φος του, κράτος ποΰ αγωνίζεται κατά τών νέων μορφών τής αποικιοκρατίας καί τής διείσδυσης τοΰ Ιμπεριαλιστικού κε­ φαλαίου, κράτος πού άπορρίπτει τίς δικτατορικές καί δεσποτικές μεθόδους διακυβέρνησης, κράτος που έξασφαλίζει στό λαό πλατιά δημοκρατικά δικαιώματα καί έλευθερίες (λόγου, τύπου, συγκεντρώσεων, συνελεύσεων, διαδηλώσεων, δημιουρ­ γίας πολιτικών κομμάτων καί κοινωνικών όργανώσεων), τή δυνατότητα νά έπιτευχθεΐ ή έφαρμογή τής αγροτικής μεταρ­ ρύθμισης καί ή πραγματοποίηση άλλων αΐτημάτων στόν το­ μέα τών κοινωνικών καί δημοκρατικών μετασχηματισμών, καί ή συμμετοχή στόν καθορισμό τής κρατικής πολιτικής»*. Οί κομμουνιστές άντιλαμβάνονται σαφώς καί προσπα­ θούν νά πείσουν γι* αυτό τίς πλατειές λαϊκές μάζες, δτι μόνο μέ τό δρόμο τής μή καπιταλιστικής ανάπτυξης είναι δυνατό μέσα σέ σύντομο χρονικό διάστημα νά ξεπεραστεΐ ή μα­ κραίωνη καθυστέρηση, νά ανεβεί τό βιοτικό έπίπεδο δλου τοΰ λαοΰ καί νά σταθεροποιηθεί πραγματικά ή άνεξαρτησία της χώρας. Στίς σύγχρονες συνθήκες μέ τό σημερινό διεθνή συ­ σχετισμό δυνάμεων καί μέ τήν υποστήριξη άπό τήν πλευρά τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, ή μή καπιταλι­ στική άνάπτυξη τών άπελευθερωμένων χωρών είναι Ινας άπόλυτα ρεαλιστικός δρόμος. Φυσικά, ή έκλογή τούτου ή έκείνου τοΰ δρόμου άνάπτυξης, είναι έσωτερικό ζήτημα τοΰ λαοΰ κάθε χώρας.

4. Ό Ιμπεριαλισμός είναι ό κυριότερος έχθρός τών άπελευ­ θερωμένων Χωρών καί τών λαών πού Αγωνίζονται γιά τήν έλενθερία τους. 01 Ιμπεριαλιστές δέ θέλουν νά παραδεχτούν τήν άπώλεια τών άποικιών. Ψάχνουν νά βροΰν τά μέσα γιά νά σώσουν την

• «Προγραμ(ΐχτιχά ντοκουμέντα τοΟ Αγώνα γιά τήν ίΐρήνη, τή δημοοφατί* χα{ τδ οοοιαλιβμό», Κρβτιχίς πολιτικές έκδόοεις, Μόοχα, 1961), ο*λ. 67 - 68.

59

Αποικιοκρατία. ’ Από αυτές τίς αναζητήσεις προήλθαν πο­ λυάριθμες θεωρίες τοΰ «νεοαποικισμοΰ», δηλ. μιας νέας αποι­ κιοκρατίας, πού τάχα θά είναι απαλλαγμένη άπό δλες τίς Α­ δυναμίες τοΰ παρελθόντος καί θά συμφιλιώνει αρμονικά τά συμφέροντα τών καταπιεστών καί τών καταπιεζομένων. Στήν πραγματικότητα, ή νέα άποικιοκρατία δέν είναι τίποτε δλλο, παρά προσπάθεια νά έπιτευχθούν οί συνηθισμένοι Ιμπεριαλι­ στικοί σκοποί μέ τόν Εμμεσο Ελεγχο πάνω στίς χώρες πού Απόκτησαν τήν άνεξαρτησία τους καί Ετσι νά μετατραπεϊ σέ τυπική ή νά καταργηθεΐ τελείως ή άνεξαρτησία αυτή. Αυτή καθαυτή ή μέθοδος τοΰ Εμμεσου έλέγχου δέν είναι νέα στήν άποικιακή πρακτική. Νέα είναι ή προσπάθεια νά μετατραπεϊ σέ βασικό δπλο τής σύγχρονης αποικιοκρατίας, γιατί οί παλιές μέθοδοι τής άμεσης βίας πάνω στούς λαούς Εχουν τόσο χρεοκοπήσει, ώστε σήμερα δέν τολμοΰν νά τίς Εφαρμόσουν πιά δλοι οί Ιμπεριαλιστές. Οί νέες μορφές τής άποικιακής πολιτικής. Πρίν άπ* δλα οί άποικιοκράτες καταβάλλουν προσπάθειες γιά νά διευρύνουν τήν κοινωνική βάση τής κυριαρχίας τους καί νά βρουν νέα στρατιωτικά, πολιτικά, οικονομικά καί Ιδεο­ λογικά μέσα γιά τήν έδραίωσή της. "Οπως είπαμε παραπά­ νω, στό παρελθόν τό κοινωνικό στήριγμα τών Ιμπεριαλιστών ήταν οί φεουδαρχικοί καί έμπορομεσιτικοί κύκλοι. ’Επειδή αυτές οί τάξεις στηρίζονται στίς ξεπερασμένες οικονομικές σχέσεις, οΐ θέσεις τους τώρα Εχουν έξασθενήσει πάρα πολύ. Εκτός Απ’ αΰτό, οί τάξεις αυτές (μέ έλάχιστες έξαιρέσεις) Εχουν ξεπέσει άνεπανόρθωτα στά μάτια τών λαϊκών μαζών. 01 Ιμπεριαλιστές Εξακολουθώντας νά υποστηρίζουν, δπου εί­ ναι δυνατό, τά φεουδαρχικά καί τά έμπορομεσιτικά στοι­ χεία, αρχισαν νά ψάχνουν γιά άλλους συμμάχους, κυρίως Ανάμεσα στούς έκπροσώπους τής δεξιάς πτέρυγας της Εθνι­ κής άστικής τάξης, πού βρίσκονται πιό μακριά άπό τά συμ­ φέροντα τοΰ λαοΰ, καθώς καί άνάμεσα σέ μερικές όμάδες τής διανόησης καί τοΰ άντιδραστικοΰ κλήρου. Στηριζόμενοι στούς πιό άντιδραστικούς κύκλους τών ντόπιων έκμεταλλευτριών τάξεων, προσπαθούν νά έγκαθιδρύσουν δπου μπορούν

Μ

βτρατιωτικά - δεσποτικά καθεστώτα, νά άνεβάσουν στήν έξουσία τά ανδρείκελά τους. Γιά νά συμφωνήσουν μ’ αυτούς τούς κύκλους, ol Ιμπερια­ λιστές χρησιμοποιούν μεθόδους κατατρομοκράτησης με τήν Ανύπαρκτη «κομμουνιστική απειλή», καθώς καί στρατιωτική καί πολιτική πίεση καί δρισμένα οίκονομικά καί χρηματικά δολώματα. Ή παλιά «κλασική» αποικιακή πολιτική ξεκινούσε άπό τήν προσπάθεια νά έμποδίσει, δσο αύτό έξαρτιόταν άπό τούς Ιμπεριαλιστές, τή δημιουργία στίς αποικίες κάθε βιομηχα­ νίας, έκτός άπό τήν έξορυκτική βιομηχανία. Οί έμπνευστές τοΰ «νεοαποικισμοΰ» στά λόγια είναι υπέρ τής έκβιομηχάνι«ης. Μέ αύτό δμως ΰπονοοΰν μόνο τή δημιουργία έπιχειρήσεων έλαφριας καί μεταλλευτικής βιομηχανίας, καί μέσων έπικοινωνίας καί συγκοινωνίας, πράγμα πού δέν μπορεΐ νά άπειλήσει ουσιαστικά τίς οικονομικές θέσεις τών ξένων μονο­ πωλίων. Ταυτόχρονα, οί προσπάθειες τών χωρών τής Άσίας, τής 'Αφρικής καί της Λατινικής ’Αμερικής νά πραγματο­ ποιήσουν μιά πλήρη έκβιομηχάνιση, συναντούν, δπως καί πρίν, λυσσασμένη άντίσταση. Είναι γνωστές, π.χ., πολυά­ ριθμες περιπτώσεις άρνησης τών χωρών τής Δύσης νά πα­ ραχωρήσουν στά νεαρά κράτη βιομηχανικό έξοπλισμό, μηχα­ νές καί έργαλειομηχανές. Στήν ανάγκη οί Ιμπεριαλιστές δέ­ χονται νά δημιουργήσουν σ’ αύτές τίς χώρες τίς έπιχειρή«εις τους, άπαιτοΰν δμως έλευθερία έξαγωγής τών κερδών καί κάθε είδους έγγυήσεις κατά τής έθνικοποίησης. Ή δη­ μιουργία κρατικού τομέα στήν οίκονομία τών πρώην άποικιακών καί έξαρτημένων χωρών γενικά προκαλεϊ μεγάλη δυσα­ ρέσκεια καί άντίδραση άπό τήν πλευρά τών Ιμπεριαλιστικών μονοπωλίων. Βασική στρατιωτικοπολιτική μορφή τής νέας άποικιοκρατίας Εγιναν οί έπιθετικοί συνασπισμοί, δπως τό ΣΕΑΤΟ, καί τό ΣΕ Ν ΤΟ , πού δημιουργήθηκαν πάνω σέ «μικτή» βάση, δηλ. μέ τή συμμετοχή τών τυπικά άνεξάρτητων κρατών καί τών χθεσινών Ιμπεριαλιστών καταπιεστών τους. Αυτοί ol συνασπισμοί, πού δργανώθηκαν μέ Εμβλημα τόν «άντικομμουνισμό», στήν πραγματικότητα Εχουν σκοπό νά άνοίξουν γιά τίς στρατιωτικές δίυνάμεις τοΰ Ιμπεριαλισμού τίς πύλες τών πρώην άποικιακών χωρών, νά έπιβάλλουν πολιτικό καί στρα­

55

τηγικό Ελεγχο πάνω σ’ αυτές τίς χώρες καί νά τίς χρησιμο­ ποιήσουν στόν άγώνα κατά τών έθνικοαπελευθερωτικών κι­ νημάτων τών γειτονικών λαών. Στόν οικονομικό τομέα προωθούνται στήν πρώτη γραμ­ μή δλο καί περισσότερο οί νέες μορφές υποδούλωσης τών Α­ πελευθερωμένων χωρών, δπως ή συμμετοχή τους στό σύστη­ μα της «Κοινής ’Αγοράς». 01 Ιμπεριαλιστές θέλουν διά μέ­ σου τής Κοινής ’Αγοράς, νά πλημμυρίσουν τίς χώρες αυτές μέ τά πλεονάσματα τών έμπορευμάτων τους. Καί αΰτό τή στιγμή πού, δπως είναι ευνόητο, ή βιομηχανία τών νεαρών κρατών τής Ά σίας καί τής ’Αφρικής, πού μόλις άρχισε νά δημιουργείται, δέν μπορεί νά συναγωνιστεί τή βιομηχανία της Δύσης. Σύγχρονα, τά μονοπώλια θέλουν νά παίρνουν, δπως καί πρίν, φτηνά τίς πρώτες ΰλες καί τά τρόφιμα άπό τίς υπανάπτυκτες χώρες. Ή υποταγή στά σχέδια αυτά θά σήμαινε δτι τά νεαρά κράτη θά ανέχονταν νά μετατραποΰν σέ έξαρτήματα τών Ιμπεριαλιστικών χωρών γιά νά τούς προ­ μηθεύουν τρόφιμα καί πρώτες ΰλες. Καί αΰτό μέ τήν πάροδο τοΰ χρόνου θά όδηγοΰσε καί στήν απώλεια τής πολιτικής ανε­ ξαρτησίας. 'Τπάρχει δμως δυνατότητα νά άποτραπεΐ δ κίνδυνος αύτός; Ή πείρα δείχνει δτι υπάρχει. Πολλές νεαρές ανεξάρ­ τητες χώρες καθιέρωσαν τό σύστημα τοΰ αύστηροΰ κρατικοΰ έλέγχου στό έξωτερικό έμπόριο καί στό συνάλλαγμα, Εκαναν τά πρώτα βήματα πρός τήν κατεύθυνση τής καθιέρω­ σης μονοπωλίου στό έξωτερικό έμπόριο. 01 χώρες αύτές σκο­ πεύουν έπίσης νά δημιουργήσουν δικές τους έμπορικές καί οίκονομικές ένώσεις πού νά είναι άνεξάρτητες καί αντίθετες πρός τά καπιταλιστικά μονοπώλια. Καί οΐ ιδεολογικές βάσεις τής αποικιακής πολιτικής Αναθεωρήθηκαν κάπως στά τελευταία χρόνια. Στίς σημερινές συνθήκες, οί ιμπεριαλιστές δλο καί πιό συχνά Αναγκάζονται νά έγκαταλείπουν τό άνοιχτό κήρυγμα τοΰ ρατσισμού καί τών ξεπερασμένων θεωριών γιά «υπεροχή* τοΰ λευκοί Αν­ θρώπου. Προσποιούμενοι δτι συμφωνοΰν μέ τήν κοινή γνώ­ μη καί οί πιό σκληροτράχηλοι Ιμπεριαλιστές, φλυαροϋν σή­ μερα γιά τήν ένιαία Ανθρώπινη οίκογένεια καί γιά τό δι­ καίωμα δλων τών λαών γιά Ανεξάρτητη ύπαρξη. Στήν πραγ­ ματικότητα δμως πίσω Από τίς νέες έτικέττες (π.χ. τήν «Αλ­

66

ληλεξάρτηση» τών μητροπόλεων καί τών πρώην άποικιών), κρύβονται οί παλιοί σκοποί τής αποικιακής Υποδούλωσης. Στίς Ιδεολογικές «καινοτομίες» πρέπει νά κατατάξουμε καί τίς διάφορες θεωρίες τής «συλλογικής αποικιοκρατίας», πού τή σημαία τους τή χρησιμοποίησαν πολλές φορές τά τε­ λευταία χρόνια οί άμερικανοί Ιμπεριαλιστές, π.χ., στό Κογκό δπου τό ένιαϊο μέτωπο τών παλιών καί νέων άποικιοκρατών καλύφθηκε ακόμα καί πίσω άπό τό έμβλημα τοΰ ΟΗΕ. Σκο­ πός αυτών τών θεωριών είναι νά άντικατασταθεΐ ή κυριαρ­ χία τών μεμονωμένων δυτικών δυνάμεων στίς άποικίες μέ την άπό κοινού έκμετάλλευση τών άποικιακών χωρών, πάντα καί όπωσδήποτε κάτω άπό τήν ήγεσία τοΰ άμερικανικοΰ κεφα­ λαίου. Φυσικά αύτό δέν υπόσχεται καμιά βελτίωση τής τύ­ χης τών καταπιεζομένων λαών, γιατί δ δνθρωπος πού λη­ στεύεται, δέν άνακουφίζεται δταν ξέρει δτι δέν είναι θύμα ένός ληστή, άλλά δλόκληρης συμμορίας. Πρωτεργάτης τής νέας άποικιοκρατίας καί κύριο στή­ ριγμά της, σέ παγκόσμια κλίμακα, είναι σήμερα ό αμερικα­ νικός Ιμπεριαλισμός. Μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οΐ Ηνωμένες Πολιτείες τής Αμερικής έπέκτειναν αΙσθητά τήν αυτοκρατορία τοΰ δολλαρίου. Εκτός άπό τήν ουσιαστική αρ­ παγή ένός τμήματος τής Κίνας — τής Φορμόζας— , καί τήν κατάληψη μιας σειράς νησιών τοΰ ειρηνικού ωκεανού, πού άνήκαν στήν ’ Ιαπωνία, τά άμερικανικά μονοπώλια έγκαταστάθηκαν στό Νότιο Βιετνάμ καί στή Νότια Κορέα, κατά­ κτησαν σοβαρές οίκονομικές καί στρατηγικές θέσεις στή Βό­ ρεια ’ Αφρική καί στήν ’Εγγύς καί Μέση ’ Ανατολή. Π αρ’ δλα αύτά, <δς τώρα τελευταία ό άμερικανικός Ιμ­ περιαλισμός κατόρθωνε, καμαρώνοντας σάν παγώνι, νά πα­ ρουσιάζεται σάν πρωταγωνιστής τής «άντιαποικιοκρατίας» καί τής «άπελευθέρωσης» τών καταπιεζομένων λαών. Αύτή ή φήμη άποκτήθηκε μέ τόν πιό φτηνό τρόπο — μέ τή δημα­ γωγική κριτική μερικών άπό τίς πιό έξοργιστικές ένέργειες τών ευρωπαϊκών άποικιοκρατικών δυνάμεων, καθώς καί μέ προτάσεις γιά οίκονομική «βοήθεια» στίς υπανάπτυκτες χώ­ ρες. Μερικοί κοντόφθαλμοι δνθρωποι δέν κατάλαβαν άμέσως δτι ή «άντιαποικιοκρατία» τών αμερικανικών μονοπωλίων εί­ ναι προσποιητή, δτι τά μονοπώλια αύτά άρνούνται νά δρά­ σουν άπό κοινού μέ τούς εύρωπαίους άποικιοκράτες, μόνο δ-

57

ταν θέλουν τήν ήττα τους, μέ τήν έλπίδα νά τούς ΰποκατα«τήσουν. “Οσο γιά τήν άμερικανική οικονομική «βοήθεια», 6. σκο­ πός τη; είναι νά προσδέσει στό πολεμικό άρμα τοΰ αμερικα­ νικού Ιμπεριαλισμού τίς χώρες πού τήν αποδέχονται. Άρκεΐ μόνο νά αναφέρουμε δτι σύμφωνα μέ τά στοιχεία άκόμα καί τής εΙδικής έπιτροπής τοΰ αμερικανικού Κογκρέσσου, κατά μέσο δρο, άπό τίς πιστώσεις πού διαθέτουν οί ΗΠΑ σέ ξένα κράτη, τά 7% πηγαίνουν γιά πραγματικά οικονομική καί τά 5% γιά τεχνική «βοήθεια», τά υπόλοιπα 88% πηγαίνουν εμμεσα ή αμεσα γιά στρατιωτικούς σκοπούς. Δέν είναι παράξενο πού πολλές χώρες τής Ά σία ς καί τής ’Αφρικής, παρά τίς άνάγκες τους σέ κεφάλαια άρνήθηκαν έπανειλημμένα τίς προ­ τάσεις βοήθειας πού τούς έκαναν οί ΗΠΑ. Οί λαοί βλέπουν δλο καί πιό καθαρά δτι οί Ηνωμένες Πολιτείες εγιναν τό κ ύ ρ ι ο σ τ ή ρ ι γ μ α τοΰ σύγχρονου άποικισμοΰ χ ω ρ ί ς τ ό ό­ π ο ι ο τό άποικιακό σύστημα θά κατέρρεε πολύ γρηγο­ ρότερα. Έ τσι 6 Ιμπεριαλισμός παραμένει, δπως δείχνει τό Πρό­ γραμμα τοΰ Κ Κ ΣΕ , ό κύριος έχθρός καί τό κύριο έμπόδιο γιά τή λύση τών πανεθνικών προβλημάτων πού άντιμετωπίζουν τά νεαρά άνεξάρτητα κράτη καί δλες οί έξαρτημένες χώρες. Π ρ ω τ α ρ χ ι κ ό ς δρος γ ι ά τ ή λύ­ ση τ ών π α ν ε θ ν ι κ ώ ν προ βλ ημά τ ων, υπογραμμίζει τό πρόγραμμα, ε ί ν α ι δ σ υ ν ε π ή ς αγώνας κατά τοΰ Ι μπερι αλι σμού. Ό ά ντιχομμοννισμός tlvai δργανογιά τή διάσπαση καί τή διάλναη τοΰ ίΰνιχοαπελενϋερωτικον χινήματος. Στίς πρώτες γραμμές τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινή­ ματος άπό πολλά χρόνια, βρίσκονται τά κομμουνιστικά κόμ­ ματα. Παρά τήν τρομοκρατία τών αποικιακών άρχών καί τούς διωγμούς πού έξαπολύει ή ντόπια άστική καί φεουδαρ­ χική άντίδραση, ή συμβολή τών κομμουνιστών στόν άγώνα τών λαών γιά τήν έλευθερία καί τήν άνεξαρτησία είναι τερά­ στια. ’Υπερασπίζοντας τά έθνικά συμφέροντα, καθώς καί τά αιτήματα τών έργατών καί τών άγροτών, δείχνουν άλύγιστη

Ανδρεία καί προσφέρουν πολλές θυσίες. 01 λαοί ξέρουν χαλά τούς κομμουνιστές σά σταθερούς μαχητές κατά τοΰ Ιμπερια­ λισμού, τής κοινωνικής Αδικίας καί τής κάθε λογής κατα­ πίεσης. Στίς χώρες, δπου οί κομμουνιστές παίρνουν μέρος στά έθνικό Απελευθερωτικό μέτωπο Αγωνίζονται δραστήρια καί μέ αυταπάρνηση γιά τήν κοινή υπόθεση, προσπαθοΰν νά δί­ νονται ριζικές λύσεις στά πανεθνικά προβλήματα καί νά Ικα­ νοποιούνται ot άμεσες Ανάγκες καί τά αΐτήματα τών έργαζομένων μαζών. Συνεργάζονται τίμια μέ τίς άλλες πατριω­ τικές δυνάμεις, είναι συνεπείς Απέναντι στούς συμμάχους στόν Αντιιμπεριαλιστικό Αγώνα, καί πιστοί στίς υποχρεώσεις ηοΛ Αναλαμβάνουν. Χωρίς τή συμμετοχή τών κομμουνιστών σή­ μερα είναι Αδιανόητη ή νίκη τής Απόθεσης τής έθνικής Απε­ λευθέρωσης καί τής Αναγέννησης Ιστω καί σέ μιά χώρα. ΓΥ αΰτό τό λόγο ό Αντικομμουνισμός είναι μεγάλος κίν­ δυνος γιά τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα καί δν δέν Αντι­ μετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί νά προξενήσει διάλυση καί διά­ σπαση στίς γραμμές τών Αγωνιστών κατά τοΰ Ιμπεριαλισμού. Τό Πρόγραμμα τοΰ Κ Κ Σ Ε προειδοποιεί έγκαιρα κατά τοΰ κινδύνου τοΰ Αντικομμουνισμοΰ, ό όποιος γίνεται τό κύ­ ριο δπλο τής Αντίδρασης στόν Αγώνα κατά τών δημοκρατικών δυνάμεων τών χωρών τής Ά σίας, τής ’ Αφρικής καί τής Λα­ τινικής ’Αμερικής. Ό αντικομμουνισμός συνενώνει τήν Ιμπε­ ριαλιστική Ιδεολογία μέ τήν Ιδεολογία τών φεουδαρχικών, προϊμπεριαλιστικών στόιχείων καί τών αντιδραστικών δμά6ων τής άστικής τάξης τών χωρών που Απελευθερώθηκαν ά­ πό τόν Αποικιακό ζυγό. Ό Αντικομμουνισμός υποθάλπεται πρίν Απ’ δλα Από τους Αποικιοκράτες, πού έχουν έκδιωχθεί Από τίς Αποικίες καί πού 8έ θέλουν νά τό πάρουν Απόφαση δτι τίς έχασαν. 01 πράκτο­ ρες τοΰ Ιμπεριαλισμοΰ πάντα προσπαθοΰν νά βροΰν Αδύνατα σημεία στίς χώρες πού Εχουν Απελευθερωθεί. Τρομοκρατούν τους κοντόφθαλμους πολιτικούς μέ τόν «κομμουνιστικό κίνδυ­ νο», γιά νά τούς Αποσπάσουν τήν προσοχή Από τόν Αγώνα κατά τοΰ πραγματικοΰ κινδύνου — τοΰ ιμπεριαλισμού. Σπέρ­ νουν καχυποψίες στίς γραμμές τοΰ έθνικοΰ μετώπου καί έξωθοΰν τή μιά χώρα έναντίον τής άλλης καί τό ένα στρώμα τοΰ πληθυσμού κατά τοΰ άλλου. Έ τσι ot Ιμπεριαλιστές προσπα-

59

Οοΰν νά κλονίσουν τήν έσωτερική ένότητα, ποΰ είναι Ιδιαίτε­ ρα άναγκαία στά νεαρά κράτη, νά διαταράξουν τή διεθνή αλ­ ληλεγγύη καί αν είναι δυνατό νά τά βάλουν νά συγκρουστοΰν, μέ τήν έλπίδα δτι Ετσι θά γίνουν καί πάλι εύκολη λεία γιά τους Ιμπεριαλιστές ληστές. Πολλά παραδείγματα τέτοιος δόλιας τακτικής μπορούμε νά βρούμε στήν Ε γγύς ’Ανατο­ λή, στήν ’ Ινδοκίνα, καί τελευταία μάλιστα πιό χτυπητά στήν ■Αφρική. Στήν άντικομμουνιστική τους προπαγάνδα οΐ άποικιοκράτες στηρίζονται κυρίως στούς παλιούς πράκτορες πού Λιαθέτουν άνάμεσα στήν πρώην άστικοτσιφλικάδικη όλιγαρχία. ’Εκμεταλλεύονται δμως Εντεχνα καί τίς πλάνες μερικών Εθνικιστικών στοιχείων, πού άνέβηκαν στήν έξουσία σέ μιά σειρά νεαρά κράτη. Τά έθνικιστικά στοιχεία, έπεώή δέν εί­ ναι πάντα σέ θέση νά κατανοήσουν καί νά έκτιμήσουν σωστά τίς αιτίες τών δυσκολιών, πού άπό καιρό παρουσιάζονται σ’ αύτά τά κράτη, άποδίδουν τήν εύθύνη στούς κομμουνιστές καί Ετσι αντικειμενικά βοηθούν τίς δολοπλοκίες τών Ιμπερια­ λιστικών δυνάμεων. Σ ’ αύτό έκδηλώνεται πολύ χτυπητά ή στενότητα τής έθνικιστικής ιδεολογίας. Στήν πραγματικότητα, ό άστός έθνικιστής καταλαβαίνει δτι είναι άναγκαία ή συνένωση δλων τών πατριωτικών δυνάμεων τοΰ έθνους στόν άγώνα γιά τήν άνε­ ξαρτησία κατά τών άποικιοκρατών. Ό στενοκέφαλος δμως ά­ στός έθνικιστής δέ θέλει νά καταλάβει δτι ή ένότητα τών πα­ τριωτικών δυνάμεων δέν πέφτει ίτοιμη άπό τόν ούρανό καί γι* αύτό δέν πρέπει νά τή θεωρεί σάν κάτι μιά γιά πάντα δο­ σμένο καί άμετάβλητο. 'Ύστερα άπό τήν έκδίωξη τών άποικιοκρατών, δταν τό πρόβλημα τής άπελευθέρωσης Εχει βασι­ κά λυθεί, τότε άναπόφευκτα στήν κοινωνία άρχίζει ή άναζήτηση λύσεων γιά τά κοινωνικά ζητήματα πού προβάλλει ή ζωή. Μπαίνει, π.χ., τό πρόβλημα τής άγροτικής μεταρρύθμι­ σης καί ot άπόψεις τών άγροτών καί τών τσιφλικάδων διαφέ­ ρουν σ’ αύτό τό σημείο. Διαφωνίες έμφανίζονται καί άνάμεσα στούς Εργάτες καί τούς έπιχειρηματίες, πού πρίν άπό λίγο πολεμούσαν μαζί κατά τών Ιμπεριαλιστών. Αύτό είναι έντελώς φυσικό, γιατί ό έθνικισμός δέν καταργεί τίς ταξικές διαφο­ ρές καί δέν έξαφανίζει τίς άντιθέσεις τών ταξικών συμφε­ ρόντων.

Μετά τήν κατάχτηση τής έθνικής Ανεξαρτησίας, ή πολι­ τική σοφία συνίσταται Ακριβώς στό νά βρίσκονται οΐ σωστοί τρόποι λύσης τών ουσιαστικών προβλημάτων τής κοινωνικής προόδου, πού μπαίνουν μπροστά σέ κάθε χώρα. 'Ωστόσο με­ ρικοί άστοί έΟνικιστές δέ Θέλουν νά τό λάβουν ύπόψη τους αΰτό. ’Επιμένουν δτι, στό δνομα τής έθνικής ένότητας, οί έρ­ γάτες πρέπει νά θυσιάσουν τά αίτήματά τους γιά περιορι­ σμό τής έργάσιμης ήμέρας καί γιά αΰξηση τών ή μερομι­ σθ ίων, καί δτι οί Αγρότες πρέπει νά παραιτηθούν άπό τό δί­ καιο αίτημά τους γιά αναδιανομή τής γής κτλ. Καί δταν αυ­ τό δέ γίνεται, δταν οί κοινωνικές σχέσεις άρχίζουν νά όξύνονται, τά έθνικιστικά στοιχεία αύτοΰ τοΰ είδους άρχίζουν νά ψάχνουν γιά αποδιοπομπαίους τράγους. Κατηγοροΰν τούς κομμουνιστές γιά έξασθένηση τής έθνικής ένότητας. ’Αρχί­ ζουν νά βλέπουν παντοΰ «κομμουνιστικές συνωμοσίες», ένώ στήν πραγματικότητα πρόκειται γιά Αντικειμενικά φαινόμε­ να τής κοινωνικής Ανάπτυξης, πού παρουσιάζονται δχι μέ τή θέληση ή τήν έπιθυμία αύτών ή έκείνων τών κομμάτων, Αλ­ λά γιατί υπάρχουν οί τάξεις καί τά διαφορετικά τους συμ­ φέροντα. Οί έπιθέσεις κατά τών κομμουνιστών μπορούν νά χαρο­ ποιούν μόνο τούς έχθρούς τής έθνικής Ανεξαρτησίας τών λαών, γιατί οί κομμουνιστές είναι ή πιό δραστήρια καί μα­ χητική δύναμη στόν Αγώνα κατά τοΰ Ιμπεριαλισμού. «Οί σκοποί τών κομμουνιστών, — δήλωσε έπίσημα ή Διά­ σκεψη τής Μόσχας (1960) — Ανταποκρίνονται στά ΰψιστα έθνικά συμφέροντα. Ή προσπάθεια τών Αντιδραστικών κύ­ κλων νά τινάξουν στόν Αέρα, κάτω άπό τή σημαία τοΰ Αντικομμουνισμοΰ, τό έθνικό μέτωπο, νά Απομονώσουν τούς κομ­ μουνιστές, πού είναι τό πιό πρωτοπόρο τμήμα τοΰ Απελευθε­ ρωτικού κινήματος, έξασθενίζει τίς δυνάμεις τοΰ έθνικοΰ κι­ νήματος, Ερχεται σέ Αντίθεση μέ τά έθνικά συμφέροντα τών λαών, δημιουργεί τήν Απειλή νά χαθούν οί έθνικές κατακτή­ σεις πού Εχουν έπιτευχθεΐ»*.

* «Βρογραμματικέ ντοκουμέντα τοΟ Αγώνα γιά rtf» (Ιρήνΐ), νή. ΰημοοφατία χα.1 τύ οοοιαλωμά·, Κρατικές παλιτιχές fad ta ic, Μό­ σχα, 1961, « λ . 68.

6t

'Ολόκληρη ή κοινωνική πρακτική τών τελευταίων χρόχων έπιβεβαιώνει τήν όρθότητα αυτής τής θέσης. Είναι χα­ ρακτηριστικό δτι τό θολό κύμα τοΰ άντικομμουνισμοΰ, τών διωγμών κατά τών μαρξιστικών - λενινιστικών κομμάτων καί τοΰ τύπου τους σηκώνεται πρίν άπ* δλα στίς χώρες δπου οί Ιθύνοντες κύκλοι έτοιμάζονται νά Ερθουν σέ συμβιβασμό μέ τίς Ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Αύτό, βέβαια, δέν είναι τυ­ χαίο. Εκείνος πού πραγματικά είναι άφοσιωμένος στά ιδανι­ κά τής έθνικής ανεξαρτησίας καί τής έλευθερίας, πού δέ σκέ­ πτεται νά κάνει συμβιβασμούς μέ τούς Ιμπεριαλιστές πίσω άπό τίς πλάτες τοΰ λαοΰ, πού θέλει σοβαρά μετά τή λύση τών χανεθνικών προβλημάτων νά Ιργαστεΐ γιά τή λύση τών προ­ βλημάτων τής κοινωνικής άπελευθέρωσης, αυτός δέν Εχει κα­ νένα λόγο νά μισεί καί νά φοβάται τούς κομμουνιστές.

5. Τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα εΤναι τό στή­ ριγμα των λαών στόν άγώνα κατά τής Αποικιοκρατίας.

01 έπιτυχίες τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος στήν ’ Ανατολή είναι άναπόσπαστες άπό τήν ύπαρξη τών σοσιαλι­ στικών κρατών καί τήν αδιάλλακτη στάση τους άπέναντι «τήν αποικιοκρατία. Σ ’ αυτό έκδηλώνεται ό Ισχυρός αντικει­ μενικός δεσμός καί ή κοινότητα τών άντιιμπεριαλιστικών συμ­ φερόντων τών καταπιεζομένων λαών καί τών λαών τοΰ σοσια­ λιστικού συστήματος. 01 σοσιαλιστικές χώρες είναι εΙλικρινείς καί πιστοί φί­ λοι τών λαών, πού άγωνίζονται νά άπελευθερωθούν ή έχουν άπελευθερωθεί άπό τόν Ιμπεριαλιστικό ζυγό, καί τούς υπο­ στηρίζουν μέ κάθε τρόπο. Είναι υπέρ τής κατάργησης δλων τών μορφών τής άποικιακής καταπίεσης καί βοηθοΰν στό μέ­ τρο τοΰ δυνατού νά σταθεροποιηθεί ή κυριαρχία τών κρατών πού ξεπήδησαν άπό τά έρείπια τών αποικιακών αυτοκρατο­ ριών. Ή Δήλωση γιά τήν παραχώρηση άνεξαρτησίας σέ δλους τούς λαούς πού υιοθέτησε δ ΟΗΕ μέ πρόταση της Ε Σ Σ Δ , άποτελεί μεγάλη συμβολή τής τελευταίας στό Ιστο­ ρικό Εργο τής δριστικής άπελευθέρωσης τών λαών άπό τόν αίσχρό ζυγό τής άποικιοκρατίας.

01 σοσιαλιστικές χώρες, άγωνιζόμενες μέ συνέπεια κατά τής αποικιοκρατίας, δέν έπιδιώκουν κανένα Ιδιοτελή σκοπό. Σ έ άντίθεση μέ τίς ΗΠΑ, δέν έπιθυμοΰν νά πάρουν τή θέση τών άποικιοκρατών πού διώχνονται άπό τίς άποικίες, δέν έπιβιώκουν «σφαίρες έπιρροής*. Ή σοσιαλιστική οικονομία εί­ ναι άσυμβίδαστη μέ τήν έκμετάλλευση καί τήν καταπίεση. Δέν Ιχει άνάγκη άπό Ιξαγωγές κεφαλαίων, γιατί ή άδιάκοπη δνοδος τής υλικής ευημερίας τών έργαζομένων, άπαιτεί Ινα συνεχές καί αυξανόμενο ρεΰμα έπενδΰσεων κεφαλαίου στό έσωτερικό τής χώρας. Τά σοσιαλιστικά κράτη ένδιαφέρονται γιά τή διεύρυνση τών διεθνών έμπορικών ανταλλαγών καί γιά τήν οικονομική συνεργασία, δέ ζητούν δμως άγορές γιά νά κωλοΰν τά πλεονάζοντα έμπορεΰματά τους: ή σοσιαλιστική οίκονομία δέ γνωρίζει κρίσεις υπερπαραγωγής. Ή Σοβιετική Έ νωση καί ol χώρες τής Λαϊκής Δημο­ κρατίας, υποστηρίζοντας τούς έθνικούς πόθους τών άποικιακών λαών, καθοδηγούνται άπό τίς άρχές τής σοσιαλιστικής Ιδεολογίας. Καί ή ιδεολογία αυτή είναι άνειρήνευτα έχθρική σέ κάθε καταπίεση καί υπερασπίζει τήν ισοτιμία καί τή φι­ λία τών λαών. 01 σοσιαλιστικές χώρες, μέ τόν άγώνα τους κατά τής άποικιοκρατίας, άγωνίζονται ταυτόχρονα καί γιά τή μείωση τοΰ κινδύνου τοΰ πολέμου. Γιατί οί προσπάθειες νά σωθεί ή νά έπανέλΟει ή αποικιοκρατία ήταν στά τελευταία 10 - 12 χρόνια ή πηγή πολλών άπό τούς λεγόμενους «τοπι­ κούς» πολέμους. Ή δρεξη τοΰ Ιμπεριαλισμού γιά άποικίες, καί σήμερα άκόμα, είναι μιά άπό τίς αίτιες τής διεθνούς Ινιασης. Στά μεταπολεμικά χρόνια άποδείχτηκε πειστικά δτι τά σοσιαλιστικά κράτη είναι Ισχυρός παράγοντας πού συγκρο­ τεί τήν έπιθετικότητα τών Ιμπεριαλιστών οί όποιοι σέ δλλες συνθήκες θά ρίχνονταν μέ δλες τους τίς δυνάμεις κατά τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος καί θά τό καταπνίγανε. Ή σημασία τών σοσιαλιστικών χωρών σάν άντιαποικιο* κοΰ παράγοντα αυξάνει άδιάκοπα. Πρώτο, ή έξωτερική πο­ λιτική τών χωρών τοΰ σοσιαλισμού πού είναι σταθερά προση­ λωμένη σέ άρχές, παίζει δλο καί πιό άμεσο καί αποφασι­ στικό ρόλο στή ματαίωση τών άποικιοκρατικών σχεδίων τών Ιμπεριαλιστών. Οί σοσιαλιστικές χώρες, π.χ., συνέδαλαν απο­ φασιστικά στή νίκη τοΰ αίγυπτιακοΰ λαού κατά τών Ιμπερια­

β»

λιστών έπιδρομέων, άπότρεψαν τήν έπίθεση τών Αποικιοκρατών κατά τής Συρίας καί Αργότερα κατά τής νεαρής δημο­ κρατίας τοΰ ’ Ιράκ. Δεύτερο, τό σοσιαλιστικό στρατόπεδο γίτεται στήριγμα τών νεαρών έθνικών κρατών τής ’Ανατολής στόν άγώνα γιά τήν οικονομική τους Ανεξαρτησία. Ή

σημασία τής οίκονομικής συνεργασίας τώ ν σοσια­ λιστικών κρατών μέ τίς χώρες τής ‘ Ανατολής.

Τά σοσιαλιστικά κράτη διαθέτουν πραγματικές δυνατότη­ τες γιά νά δώσουν βοήθεια στίς χώρες τής Ά σίας, τής ’Αφρι­ κής καί τής Λατινικής ’ Αμερικής, ώστε οί χώρες αυτές νά δημιουργήσουν ανεξάρτητη έθνική οικονομία. Κατανοώντας Απόλυτα δτι ή έκβιομηχάνιση είναι τό μόνο μέσο γιά τή στα­ θεροποίηση τής ανεξαρτησίας καί δτι ol άπελευθερωμένες χώρες Ιχουν μεγαλύτερη ανάγκη υποστήριξης Ακριβώς στό ζήτημα τής έκβιομηχάνισης, ή Σοβιετική Έ νωση καί οί Αλ­ λες σοσιαλιστικές χώρες καταστρώνουν άντίστοιχα προγράμ­ ματα οίκονομικής συνεργασίας μαζί τους. Τό στρατόπεδο τοΰ σοσιαλισμοΰ ευχαρίστως καί σέ δλοένα αυξανόμενες δια­ στάσεις έφοδιάζει τά Απελευθερωμένα κράτη μέ βιομηχανι­ κό έξοπλισμό. Ή Σοβιετική Έ νωση σήμερα κατέχει τήν πρώτη θέση στόν κόσμο στήν προμήθεια σύνθετου έξοπλισμοΰ γιά τίς έπιχειρήσεις τών Απελευθερωμένων κρατών. Έ τ σι μπροστά στά κράτη αυτά άνοίγει ή πραγματική προοπτική νά γίνουν οίκονομικά Ανεξάρτητα. «Σήμερα δέν είναι πιά ΰποχερωμένα — είπε δ Ν. Σ . Χρουστσώφ στό 20ό συνέδριο τοΰ Κ Κ Σ Ε — νά ζητιανεύουν άπό τούς πρώην καταπιεστές τους σύγχρονο έξοπλισμό. Τέτοιον έξοπλισμό μπορούν νά προμηθευτούν άπό τίς χώρες τοΰ σοσιαλισμού, χωρίς νά Αναλαμβάνουν γι’ αύτό κανενός είδους υποχρεώσεις πολιτικού ή στρατιωτικού χαρα­ κτήρα»*. Λαμπρό παράδειγμα βοήθειας στίς Απελευθερωμένες χώ­

* Ν. 2. Χρουστσώφ, «ΈχΒβοη 6ρΛτΐ)ς τί)ς EE τοΟ ΚΚΣΕ σι* 20ό ouviepto τοΟ κόμματος, 14 Φεβροοαρίου 1966», Κρατιχίς πολιτι­ κές ίχδώοβις, Μόσχα, 1066, οελ. 26.

Μ

ρες γιά νά πραγματοποιήσουν την έκβιομηχάνισή τους, είναι οί σχέσεις της Σοβιετικής Ένωσης μέ τήν ’ Ινδία. 01 Σ ο ­ βιετικές όργανώσεις σχεδιοποίησης καί οικοδόμησης σέ συν­ εργασία μέ τούς ’ Ινδούς ειδικούς, οικοδόμησαν στό Μπχιλάυ καί παρέδοσαν τό 1959 στήν έκμετάλλευση τό πρώτο τμήμα ένός μεγάλου μεταλλουργικοί συγκροτήματος, Ισχύος ένός έκατομμυρίου τόννων ατσάλι τό χρόνο. Τό μοντέρνο έξοπλισμό τοΰ έργοστασίου αύτοΰ τόν προμήθευσαν οί σοβιετικές Επιχειρήσεις. Σ έ διάκριση άπό τίς ξένες έταιρίες, ή Σοβιετι­ κή Έ νωση δέν απαιτεί καμιά συμμετοχή της στό κεφάλαιο, ατά κέρδη καί στή διεύθυνση τοΰ έργοστασίου. 01 τόκοι γιά τίς σοβιετικές πιστώσεις είναι 3 φορές μικρότεροι άπό έκείνους πού πληρώνει ή ’ Ινδία γιά τό δάνειο πού τής Ιδοσε ή όμάδα τών άγγλικών τραπεζών γιά τήν κατασκευή τοΰ χα­ λυβουργείου στό Ντουργκάπουρ. Μέχρι τά μέσα τοΰ 1962, ή Ε Σ Σ Δ είχε κλείσει μέ 23 υπανάπτυκτες χώρες συμφωνίες γιά οίκονομΐκή συνεργασία. Οί συμφωνίες αυτές προβλέπανε τήν κατασκευή 480 περίπου βιομηχανικών καί άλλων μονάδων. "Ενα μέρος άπό τά Εργα αύτά εχει κιόλας κατασκευαστεί καί μπει σέ λειτουργία. Τά σοσιαλιστικά κράτη ευχαρίστως προσφέρουν καί τήν πείρα τους άπό τήν οικονομική οικοδόμηση καί βοηθούν τίς υπανάπτυκτες χώρες νά δημιουργήσουν έθνικά τεχνικά στελέχη* Ή οίκονομική συνεργασία άνάμεσα στά σοσιαλιστικά καί τά νεαρά έθνικά κράτη χαρακτηρίζεται άπό έντελώς νέες άρχές. Είναι μιά συνεργασία πραγματικά Ισότιμων κρατών. Δέν έπιβάλλει σ’ αύτά κανενός είδους στρατιωτικές ή πολιτι­ κές Υποχρεώσεις, οίκονομικά δεσμά ή ταπεινωτικούς περιορι­ σμούς. Φυσικά, τά σοσιαλιστικά κράτη δέν έπιβάλλουν σέ κανέναν τή βοήθειά τους, άλλά τήν προσφέρουν σέ δποιον τή ζητήσει. Ή δυνατότητα πού έχουν οί χώρες τής Ά σία ς καί τής ’Αφρικής νά στηρίζονται στό σοσιαλιστικό στρατόπεδο, έδραιώνει τίς θέσεις τους καί στίς σχέσεις τους μέ τή Δύση. Οί Ιμπεριαλιστές Ιχασαν τό μονοπώλιο στήν παροχή δανείων, καί στήν έξαγωγή βιομηχανικού έξοπλισμοΰ καί τεχνικών γνώσεων; καί γι’ αύτό υποχρεώθηκαν νά κάνουν παραχωρή­ σεις πού ποτέ δέν είχαν κάνει στό παρελθόν.

Ό αφιλοκερδής καί φιλικός χαρακτήρας τής συνεργα­ σίας τών σοσιαλιστικών κρατών μέ τίς πρώην Αποικιακές καί Εξαρτημένες χώρες είναι ή βάση τής γρήγορης διεύρυνσης τών οικονομικών σχέσεων μεταξύ τους. Στήν περίοδο 1953 - 1959 δ δγκος τοΰ έξωτερικοΰ Εμπο­ ρίου τής Ε Σ Σ Δ μέ τίς υπανάπτυκτες χώρες τής Ά σίας, τής ’ Αφρικής καί τής Λατινικής ’Αμερικής α υ ξ ή θ η κ ε , σέ σ τ α θ ε ρ έ ς τιμές, κα τ ά 8 φορές. Μόνο ή Ε Σ Σ Δ από τό 1954 μέχρι καί τό 1960 παραχώρησε γιά τήν οίκονομική Ανάπτυξη αΰτών τών χωρών μακροπρόθε­ σμε; πιστώσεις πού ξεπερνούν τά 10 δισ. ρούβλια (τιμές 1960). Ή βοήθεια τής Ε Σ Σ Δ παίζει πιά σημαντικό ρόλο στήν οικονομική ζωή πολλών χωρών. ’Έτσι στήν Ινδία οί σο­ βιετικές πιστώσεις κάλυψαν περίπου τά 15% τών δαπανών σέ ξένο συνάλλαγμα γιά τό δεύτερο πεντάχρονο πρόγραμμα, ένώ στήν Ηνωμένη ’ Αραβική Δημοκρατία τά 50% περίπου τών δαπανών τού προγράμματος βιομηχανικής Ανάπτυξης. Μεγάλη υλική βοήθεια (πιστώσεις, προμήθεια μηχανών καί άλλου βιομηχανικού Εξοπλισμού, κατασκευή βιομηχανι­ κών μονάδων) δίνουν στίς υπανάπτυκτες χώρες καί άλλα σο­ σιαλιστικά κράτη (Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, Κί­ να, Πολωνία, Ρουμανία, Τσεχοσλοβακία). Ή Ιδέα τής στενής συνεργασίας Ανάμεσα στά σοσιαλι­ στικά καί στά νεαρά έθνικά κράτη κατακτάει συνεχώς Εδα­ φος. Ή δημοτικότητά της αυξάνει καί στίς χώρες πού ή κυ­ ριαρχία τών Ιμπεριαλιστών τίς Εμποδίζει Ακόμα νά έφαρμόσουν Ανεξάρτητη πολιτική. "Οσον Αφορά τήν Ε Σ Σ Δ , ή θέση της γιά τό μέλλον κα­ θορίζεται μέ απόλυτη σαφήνεια στό Πρόγραμμα τού Κ Κ ΣΕ πού ψηφίστηκε στό 22ο συνέδριο: «Τ ό Κ Κ Σ Ε θεωρεί τήν Αδ ε λ φ ι κ ή συμμαχία μέ τ ο ύ ς λ α ο ύ ς , π ο ύ Απο τ ίν α ξ α ν τόν Α π ο ι κ ι α κ ό καί μισοαποικιακό ζυγό, σάν Ιναν άπό τούς Ακρ ο γων ι α ί ο υ ς λίθους τής διεθνούς του πολιτικής. Ή σ υ μ μ α χ ί α αυτή β ασίζεται στήν κοινότητα τών ζω­ τικών σ υ μφε ρ όντ ων τοΰ παγκόσμι ον σ ο σ ι α λ ι σ μ ο ύ καί τοΰ π α γ κ ό σ μ ι ο ν

66

έ θ ν ι χ ο α π ε λ ε υ θ ε ρ ω τ ι χ ο ϋ * ι» ή μ » τος. Τ ό Κ Κ Σ Ε θεωρεί διεθνιστιχό τ ο ν κ α θ ή κ ο ν νά β ο η θ ά ε ι τ ο ύ ς λ α ο ύ ς πον ά χ ο λο υ θ ο ΰ ν τό δ ρ ό μ ο τ ή ς κα­ τάχτησης καί τής σ τ α θ ε ρ ο π ο ί η σ η ς τής έθνι κής ά ν ε ξ α ρ τ η σ ί α ς, δ λ ο υ ς τούς λα ο ύς πού ά γ ω ν ί ζ ο ν τ α ι γιά τήν π λ ήρ η κ α τ ά ρ γ η σ η τ ο ΰ ά π ο ι κ ι α­ χό» συστήματος»*.

* «Τό «ρόγραμμα ιοΟ ΚΚΣΒ», ΚρατιαΑς «ολιτη4ς faoMoeic, Μ6αχα, Ιθβΐ, <*Χ. δΟ -61 * * Ό*ου άστβρίσκος μβχά τή» 6κοοημ<(βση oruialvti βη στό 4*6σνασμα τοΟ «ρακοτύηου κειμένου καύ καρατίθηα» στήν «αρούβα Ικίοση, οί 6·οτραμμΙσβις «Ιναι Αχι τοΟ συγγραφέα ύΧΧΛ τΑν συντακτΑν ο6το0 τοΟ inllplliOT.

β7

7 Ό Αγώνας τών λαών τών καπιταλιστικών χωρών γιά νά διατηρήσουν τά κυριαρχικά τους δικαιώματα

Κυριαρχικά δικαιώματα είναι ή πλήρης άνεξαρτησία ένός κράτους στή λύση δλων τών ζητημάτων πού άφοροϋν τήν Εσωτερική του ζωή καί τίς Εξωτερικές του σχέσεις. Τά κυ­ ριαρχικά δικαιώματα χρησιμεύουν σάν Ενα φρούριο, πού κά­ τω άπό τήν προστασία του δ κάθε λαός Εχει τή δυνατότητα νά οίκοδομεΐ τό δικό του κράτος, νά Αναπτύσσει τήν οικονο­ μία καί τόν πολιτισμό του καί νά Ερχεται σέ Ισότιμες καί Ελεύθερες σχέσεις μέ τούς άλλους λαούς.

1. Ή βξυνση τού προβλήματος γιά τά κυριαρχικά δικαιώ­ ματα στην έποχή τοΰ Ιμπεριαλισμού. Τήν άρχή τών κυριαρχικών δικαιωμάτων τυπικά την Ε­ χει Αναγνωρίσει άπό παλιά τό Αστικό δίκαιο. Αυτό δμως καθ­ όλου δέν Εμπόδισε τίς Ιθύνουσες τάξεις τών καπιταλιστικών χωρών νά Επιβουλεύονται τήν Ανεξαρτησία τών Αλλων λαών. 'Ολόκληρη ή μακραίωνη Ιστορία τής Αποικιοκρατίας είναι ταυτόχρονα Ιστορία συστηματικής καί κατάφωρης παραβία­ σης, Από τίς Αποικιακές δυνάμεις, τής Εθνικής κυριαρχίας τών Αλλων λαών. Στήν έποχή τοΰ προμονοπωλιακοΰ καπιταλισμού, ή Αντι­ δραστική άστική τάξη είχε κιόλας Αποδείξει μέ χιλιάδες πα­ ραδείγματα, τήν περιφρόνησή της πρός τήν Αρχή τών κυ-

θθ

ριαρχικών δικαιωμάτων. "Οταν εφτασε ή Εποχή τοΰ Ιμπερια­ λισμού, ol Ιθύνοντες κύκλοι τών καπιταλιστικών χωρών 8ρχισαν νά υπολογίζουν άκόμα λιγότερο αυτή τήν αρχή. Τό μονοπωλιακό κεφάλαιο τών έπιθετικών ιμπεριαλιστι­ κών δυνάμεων δέν περιορίζει πιά τήν δρεξή του στήν κατά­ λυση τών κυριαρχικών δικαιωμάτων τών καθυστερημένων καί οικονομικά υπανάπτυκτων χωρών. ’Επιβουλεύεται καί τήν Α­ νεξαρτησία τών οικονομικά Αναπτυγμένων Αστικών κρατών, πού Από καιρό Εχουν γίνει κυρίαρχα. 'Ενώ ό πρώτος παγκό­ σμιος πόλεμος Εγινε κυρίως γιά τό ξαναμοίρασμα τών Αποι­ κιών, στά χρόνια τοΰ δεύτερου παγκοσμίου πολέμου 6 γερμα­ νικός Ιμπεριαλισμός, Εβαλε σά σκοπό του δχι μόνον νά Αρπά­ ξει Αποικίες, Αλλά καί νά έγκαθιδρύσει τήν κυριαρχία του στίς ευρωπαϊκές μ η τ ρ ο π ό λ ε ι ς , νά ύποδουλώστι δλη τήν Ευρώπη. Μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τήν παγκόσμια κυ­ ριαρχία Αρχισε νά τή διεκδικεΐ τό μονοπωλιακό κεφάλαιο τών Ηνωμένα» Πολιτειών της 'Αμερικής. 01 Αμερικανοί Ιμπε­ ριαλιστές υπολογίζουν νά μεγαλώσουν τή σφαίρα Επιρροής τών μονοπωλίων τής Γουώλ- Στρήτ, νά μετατρέψουν τά έδάφη τών δλλων καπιταλιστικών χωρών σέ προγεφυρώματα τους καί τούς λαούς τους σέ Εφεδρείες κρέατος γιά τά κα­ νόνια. Γι’ αυτό ol Αντιδραστικοί κύκλοι τών Η Π Α προσπα­ θούν νά περιορίσουν πρός δφελός τους τά κυριαρχικά δι­ καιώματα τών Ανεξάρτητων καπιταλιστικών κρατών, πού τούς είναι Εμπόδιο στήν Επέκτασή τους, καί νά μετατρέψουν αύτά τά κράτη σέ δργανα της Αμερικανικής πολιτικής. Αίττός ό προσανατολισμός τοΰ Αμερικανικού Επεκτατισμού γεννάει στό διεθνή στίβο διάφορες καί συχνά Αντιφατικές τάσεις. Τά Εθνικά κράτη τής Ά σία ς καί τής 'Αφρικής, πού πρόσ­ φατα κατάκτησαν τήν πολιτική τους Ανεξαρτησία, στήν πλειοψηφία τους υποστηρίζουν σταθερά τά κυριαρχικά τους δι­ καιώματα. Προσπαθούν νά κρατηθούν μακριά Από τούς στρα­ τιωτικούς συνασπισμούς, πού όργανώνουν ol ’Ηνωμένες Πο­ λιτείες, Αρνοΰνται νά παραχωρήσουν τά Εδάφη τους γιά στρατιωτικές βάσεις, δέ δέχονται τήν Αμερικανική οίκσνομική βοήθεια, πού πάντα συνδέεται μέ πολιτικούς δρους καί Ε­ χει σάν σκοπό νά παρασύρει τά κράτη πού τήν Αποδέχονται

70

στήν τροχιά τής άμερικανικής πολιτικής. Ταυτόχρονα δμως πολλά παλιά καπιταλιστικά κράτη, πού όλόκληρους αιώνες ήταν ανεξάρτητα, μεταβιβάζουν βαθμιαία τά κυριαρχικά τους δικαιώματα καί τίς έξουσίες τους στίς Ηνωμένες Πολι­ τείες τής ’ Αμερικής καί στίς κάθε είδους «υπερεθνικές» ιμπε­ ριαλιστικές ένώσεις. Γιατί οί ιθύνοντες κύκλοι μιάς σειράς καπιταλιστικών χα>ρών καταλήγουν ουσιαστικά στήν έθνική προδοσία, δεχόμενοι νά περιοριστεί ή κρατική τους κυριαρχία; Σ ’ αύτό τό δρόμο τούς σπρώχνουν τά στενά ταξικά καί έγωιστικά τους συμφέ­ ροντα, πού άποτελοΰν τή βάση τής αντιδραστικής έσωτερικής καί έξωτερικής πολιτικής τους. Πρώτο, ή συμμαχία μέ τόν αμερικανικό Ιμπεριαλισμό έξασφαλίζει στά καπιταλιστικά μονοπώλια αυτών τών χωρών τήν άπόσπαση τεράστιων κερδών άπό τήν πολεμική βιομηχα­ νία καί άπό δλους τούς κλάδους τής παραγωγής στρατηγι­ κών υλών. ’Ακρογωνιαίος λίθος αυτής τής συμμαχίας είναι ή στόν υπέρτατο βαθμό άνάπτυξη τοΰ κυνηγητού τών έξοπλισμών καί ή στρατιωτικοποίηση τής οικονομίας κάθε κρά­ τους, πού συμμετέχει στόν ’Ατλαντικό συνασπισμό ή στούς άλλους έπιθετικούς συνασπισμούς μαζί μέ τούς άμερικανούς ιμπεριαλιστές. Καί άκριβώς οί μεγάλες καί μόνιμες στρατιω­ τικές παραγγελίες τοΰ κράτους, σέ συνδυασμό μέ τή στρατιωτικοποίηση τής οικονομίας τής χώρας, είναι ή κ ύ ρ ι α χρυσοφόρα φλέβα γιά τόν σύγχρονο κρατικό - μονοπωλιακό καπιταλισμό. Δεύτερο, τήν ’Αγγλία, τή Γαλλία, καί μιά σειρά άλλες χώρες, τίς παρασέρνουν στούς έπιθετικούς συνασπισμούς, πού όργανώνει δ άμερικάνικος Ιμπεριαλισμός, οί ιμπεριαλιστικοί σκοποί τών ηγετικών τους κύκλων. Αυτοί οί κύκλοι άνησυχοΰν άπό τήν άνάπτυξη τοΰ δημοκρατικού κινήματος μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, άπό τήν αυξανόμενη δημοτικότη­ τα τών ιδεών τοΰ σοσιαλισμού, άπό τό δυνάμωμα τής τάσης γιά ένότητα δράσης τής έργατικής τάξης. Οί αντιδραστικοί κύκλοι τής ’Αγγλίας, τής Γαλλίας καί μερικών άλλων κρατών, άκριβώς δπως οί ιμπεριαλιστές τών ΗΠΑ, δέ θέλουν νά χω­ νέψουν τήν έγκαθίδρυση λαϊκοδημοκρατικοΰ καθεστώτος σέ μιά σειρά χώρες τής Ευρώπης καί τής Ά σίας. ’Ονειρεύον­ ται τήν έπαναφορά τοΰ καπιταλισμού σ’ αυτές τίς χώρες, γιά

71

νά τίς μετατρέψουν ξανά σέ δορυφόρους τους. θ ά ήθελαν ακόμα νά σταματήσουν με κάθε τρόπο τήν πάρα πέρα κατάρ­ ρευση τοΰ άποικιακοΰ συστήματος καί νά ξαναπάρουν τίς παλιές τους θέσεις στίς χώρες πού απελευθερώθηκαν άπό τόν αποικιακό ζυγό. ’Επειδή ή αντιδραστική άστική τάξη τών πρώην ισχυρών, τώρα δμως αρκετά έξασθενημενων κρατών, δέν έλπίζει πιά μέ τίς δικές της δυνάμεις νά καταπνίξει τό δημοκρατικό κίνημα στό έσωτερικό αυτών τών χωρών καί νά πραγματοποιήσει τά έπιθετικά της σχέδια στό έξωτερικό, ψάχνει καί βρίσκει κηδεμόνες στό πρόσωπο τών μονοπώλιο» τών Ηνωμένων Πολιτειών. "Ετσι οί ιμπεριαλιστές τών διαφόρων χωρών, παρά τήν όξΰτητα τών αντιθέσεων ποΰ τούς χωρίζουν, σχημάτισαν αν­ τιδραστικές συμμαχίες, συνδέθηκαν μέ σύμφωνα, δημιούργη­ σαν στρατιωτικούς συνασπισμούς καί βάσεις πού στρέφονται δχι μόνο έναντίον τών σοσιαλιστικών χωρών, άλλά καί έναντίον τοΰ έπαναστατικοϋ έργατικοΰ καί έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος. ’ Από αύτές τίς Ιμπεριαλιστικές συμμαχίες οί Ευρωπαίοι καπιταλιστές έλπίζουν νά άντλήσουν τίς δυνάμεις που χρειά­ ζονται γιά νά υπερασπίσουν τά ταξικά τους συμφέροντα. Γιά νά άνταποδόσουν αυτή τήν υπηρεσία, είναι ίτοιμοι νά άπαρνηθούν τά κυριαρχικά δικαιώματα τών χωρών τους. Γι’ αυ­ τό κλείνουν τά μάτια στό γεγονός δτι οί στρατιωτικοί συνα­ σπισμοί, πού καθοδηγούνται άπό τίς Ηνωμένες Πολιτείες τής ’Αμερικής, σέ τελευταία ανάλυση χρησιμεύουν σάν δργανο τής έπεκτατικής πολιτικής, πού άκολουθεΐ 6 αμερικανι­ κός Ιμπεριαλισμός σέ βάρος τών άλλων συμμάχων του. Ή άντεθνική αυτή πολιτική δημιούργησε στόν καπιτα­ λιστικό κόσμο ?να ιδιόμορφο σύστημα κυριαρχίας καί υπο­ ταγής. Τά αστικά κράτη, ένώ υποτάχθηκαν στίς Ηνωμένες Πολιτείες, παίζουν ταυτόχρονα ήγετικό ρόλο άπέναντι σέ άλ­ λες χώρες. ’Ενώ τά ίδια Εχασαν σημαντικό μέρος άπό τήν πο­ λιτική τους άνεξαρτησία, συνεχίζουν νά παραβιάζουν άπό κοινού ή μεμονωμένα τά κυριαρχικά δικαιώματα άλλων κρατών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου διπλοί ρόλου είναι ή ’Αγγλία. "Οπως είναι γνωστό, ή ’Αγγλία παραιτήθηκε άπό πολλά κυριαρχικά της δικαιώματα υπέρ τών Ηνωμένων Πο­

72

λιτειών: ενα μέρος τοΰ έδάφους της Εχει διατεθεί γιά τίς αμερικανικές άεροπορικές καί πυραυλικές βάσεις, που ή διοί­ κηση τους ουσιαστικά είναι απαλλαγμένη άπό κάθε Ελεγχο τής άγγλικής κυβέρνησης. Ταυτόχρονα δμως, ή Ιδια ή ’ Αγ­ γλία παραβιάζει συστηματικά τά κυριαρχικά δικαιώματα άλ­ λων, πιό άδύνατων χωρών. Μπορούμε νά ποΰμε δτι ή πολιτική που υπαγορεύεται άπό τά συμφέροντα τής μονοπωλιακής άστικής τάξης, όδήγησε μερικά δυτικοευρωπαϊκά κράτη σέ Ενα φαύλο κύκλο. “Αν oi Ιθύνοντες κύκλοι τής Αγγλίας, τής Γαλλίας, τής ’ Ιταλίας καί άλλων χωρών ήθελαν νά υπερασπίσουν τά έθνικά καί δχι τά ιμπεριαλιστικά τους συμφέροντα, θά μπορούσαν νά έφαρμόσουν ανεξάρτητη πολιτική καί νά μή γίνουν υποτελείς στίς Ηνωμένες Πολιτείες. Γιά μιά τέτοια πολιτική θά τούς άρκοΰσαν τά μέσα καί οΐ δυνάμεις τους καί δέ θά χρειαζόταν νά ψάξουν γιά υποστήριξη πέρα άπό τόν ώκεανό καί νά υπο­ θηκεύσουν τήν άνεξαρτησία τους στό αμερικανικό πολιτικό ένεχυροδανειστήριο. ’Επειδή δμως βάζουν σέ πρώτη μοίρα τούς Ιμπεριαλιστικούς τους σκοπούς, πού γιά τήν πραγματο­ ποίησή τους δέν άρκοΰν οί δικές τους δυνάμεις καί ot δικοί τους πόροι, άναγκάζονται νά ζητούν τήν αμερικανική βοή­ θεια, μ’ δλο πού ξέρουν μέ πόσο άκριβό τίμημα θά τήν πλη­ ρώσουν. "Ετσι, πάνω άπό τήν άνεξαρτησία τών αναπτυγμένων κα­ πιταλιστικών χωρών έπικρέμεται διπλός κίνδυνος: ή άπειλή άπό τά μέσα, άπό τή «δική» τους άντώραστική άστική τάξη, πού βάζει πάνω άπ’ δλα τά στενά ταξικά της συμφέροντα καί ή άπειλή άπό εξω, πού ξεκινάει κυρίως άπό τήν χρηματιστική όλιγαρχία τών Ηνωμένων Πολιτειών. 01 'Ηνωμένες Πολιτείες τής ’Αμερικής, γιά νά υποτά­ ξουν τίς άλλες καπιταλιστικές χώρες, στηρίζονται στήν αυξη­ μένη οικονομική καί στρατιωτική τους δύναμη. 01 άναζητήσεις γιά σίγουρες άγορές πώλησης τών «πλεονασμάτων» τών βιομηχανικών καί άγροτικών προϊόντων, τό κυνηγητό γιά νέες πηγές φτηνών πρώτων υλών καί γιά έπικερδείς σφαίρες τοποθέτησης κεφαλαίων, αυτά είναι τά οικονομικά κίνητρα, πού άποτελοΰν τή βάση τοΰ Ιμπεριαλιστικού έπεκτατισμοΰ τών αμερικανικών μονοπωλίων. Τήν υποταγή τών άλλων χω­ ρών, τά άμερικανικά μονοπώλια τή θεωρούν σάν τόν πιό σί­

73

γουρο δρόμο γιά νέο, αφάνταστο πλουτισμό. Ό ύπο?„ογισμός είναι έξαιρετικά άπλός: δσο πιό πολύ έξαρτδται 2να δποιοδήποτε κράτος άπό τίς ΗΠΑ, τόσο πιό εύκολα οί άμερικανρί μονοπωλητές τό έκμετάλλεύονται, διεισδύουν στήν έθνική τον οίκονομία καί παίρνουν συμπληρωματικά κέρδη. Πρέπει άκόμα νά λάβουμε ύπόψη καί τούς πολιτικούς καί στρατιωτικούς λόγους. Ή χρηματιστική όλιγαρχία τών Η ­ νωμένων Πολιτειών θεωρεί τήν έπέκτασή της στίς καπιτα­ λιστικές χώρες τής Ευρώπης καί τών άλλων Ηπείρων σάν συστατικό στοιχείο τοΰ γενικοΰ σχεδίου αγώνα κατά τών χω­ ρών τοΰ σοσιαλισμού, γιά τήν παγκόσμια κυριαρχία της. Δέν είναι τυχαίο τό δτι ή έπίθεση τών Η ΙΙΑ κατά τών κυριαρχι­ κών δικαιωμάτων τών άλλων καπιταλιστικών χωρών, συνοδεύε­ ται μέ τήν προσπάθεια νά μετατραποΰν σχεδόν όλόκληρη ή Δυτική Ευρώπη καί μιά σειρά χώρες τής ’ Ανατολής, σέ Αμε­ ρικανικά στρατιωτικά προγεφυρώματα. Τέλος, τά αμερικανικά μονοπώλια έχουν σάν σκοπό τήν Αμεση έπέμβαση στήν έσωτερική πολιτική τών ξένων κρα­ τών. 01 Ηνωμένες Πολιτείες, έπιβάλλοντας τήν κυριαρχία τους στά πιό αδύνατα καπιταλιστικά κράτη, άποκτοΰν τή δυ­ νατότητα νά έπεμβαίνουν στίς έσωτερικές τους υποθέσεις, ένισχύοντας σ’ αύτά τήν αντίδραση καί απαιτώντας νά χτυ­ πηθούν ol δημοκρατικές δυνάμεις. Ή Διάσκεψη τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμά­ των στή Μόσχα (1960) πολύ σωστά δήλωσε δτι ή πορεία τών διεθνών γεγονότων στά τελευταία χρόνια, άπόδειξε πο­ λύπλευρα δτι δ α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ό ς Ιμπεριαλι­ σ μ ό ς ε ί ν αι τό β α σ ι κ ό σ τ ή ρ ι γ μ α τής παγκόσμιας α ντ ί δρ α σης καί ό διε­ θνής χ ωρ ο φύ λ α κ α ς , ό έ χ θ ρ ό ; τών λαών δλου τοΰ κόσμου»*.

*

«Προγραμματικέ ντοκουιιέντα τοΟ Αγώνα γιά τήν eiρίμη, ιή

fcrjiaHparcia χχ! τό οοσιαύΜφό*, Κρατωςές πολιτιχές ixBdwu;, Ε6αχα, 1361, οελ. 43.

74

01 μορφές καί οί μέ&οδοι ίπίϋεαης κατά τώ ν κυριαρ­ χικών δικαιωμάτων. Ά π ό τίς διάφορες μεθόδους που χρησιμοποιεί δ Αμερικα­ νικός Ιμπεριαλισμός, ή κυριότερη είναι ή μέθοδος της Επιβο­ λής πολιτικού καί στρατιωτικού (στρατηγικού) έλέγχου κά­ νω στίς άλλες καπιταλιστικές χώρες. "Οργανο γι’ αϊτό τόν Ελεγχο καί μόνιμη απειλή κατά τής Ανεξαρτησίας αυτών τών χωρών είναι ή Εγκατάσταση αμερικανικών στρατιωτικών βά­ σεων στά έδάφη τους. Ή δημιουργία, σέ ειρηνική περίοδο, ένός συστήματος ξέ­ νων βάσεων στά έδάφη τών μεγάλων Ανεξαρτήτων καπιταλι­ στικών κρατών είναι Ενα νέο, καί χωρίς προηγούμενο, φαινό­ μενο στίς διεθνείς σχέσεις. Είναι μιά Ιδιόρρυθμη μορφή προσάρτησης. ’Εκμηδενίζει τά κυριαρχικά δικαιώματα τών κρατών καί, πρίν Απ’ δλα, δμεσα στίς περιοχές δπου είναι Εγκατεστημένες οΐ βάσεις. ’Εκτός από αυτό, τό κράτος πού παραχώρησε σέ ξένη δύναμη Αεροπορικές βάσεις, χάνει τά κυριαρχικά του δικαιώματα σέ 2να σημαντικό μέρος τοΰ Εναε­ ρίου χώρου του, καί Εκείνο πού παραχώρησε ναυτικές βάσεις χάνει τά κυριαρχικά του δικαιώματα σέ Ενα μέρος τών χωρι­ κών του ΰδάτων. Είναι χαρακτηριστικό δτι στή διάρκεια της κρίσης στήν ’Εγγύς ’Ανατολή τό 1958 τό όμερικανικό στρα­ τηγείο χωρίς προσχήματα χρησιμοποίησε τίς βάσεις πού είχε στή Δυτική Γερμανία καί στήν ’ Ιταλία γιά νά όργανώσει τήν μεταφορά τών στρατευμάτων του στό Λίβανο. Ουσιαστικά δέν ζητήθηκε ούτε ή συγκατάθεση αύτών τών χωρών. Οί ξένες στρατιωτικές βάσεις γενικά περιορίζουν σοβαρά τήν Ελευθερία δράσης τοΰ κράτους, πού στά Εδάφη του είναι Εγ­ κατεστημένες, γιατί πάνω άπό αύτό κρέμεται διαρκώς ή Α­ πειλή στρατιωτικής Επέμβασης καί φυσικά εύκολα μπορεϊ νά γίνει Αντικείμενο «τής πολιτικής άπό θέσεως ισχύος*. Πρέπει τέλος, νά Εχουμε ύπόψη δτι, σέ περίπτωση πού οί ιμπεριαλιστές θά Εξαπολύσουν πόλεμο, τό κράτος πού Εχει στά Εδάφη του ξένες στρατιωτικές βάσεις, θά δεχτεί πρώτο τά Απαντητικά πυραυλικά πυρηνικά πλήγματα. Κατά συνέ­ πεια, οί κυβερνήσεις τών δυτικοευρωπαϊκών χωρών, πού άναλάβανε τό ρόλο τοΰ άσπιδοφόρου τοΰ Αμερικανικοί Ιμπερια7»

λισμοΰ, μπορεί νά δδηγήσουν τίς χώρες τους στην πολεμική καταστροφή γιά τά συμφέροντα των πέρα άπό τόν άχεανό μονοπωλίων. Ό άπόλυτος έλεγχος κάθε κράτους πάνω στίς Ενοπλες δυνάμεις του ήταν πάντα σοβαρότατο γνώρισμα τών κυριαρ­ χικών δικαιωμάτων αύτοΰ τοΰ κράτους. Ή ύπαρξη τοΰ βο­ ρειοατλαντικού συνασπισμού (Ν Α Τ Ο ) όδήγησε στό δτι τά βασικά ζητήματα τής στρατιωτικής πολιτικής τών δυτικοευ­ ρωπαϊκών χωρών λύνονται στίς συνεδριάσεις τών διοικητνκών όργάνων τού ΝΑΤΟ, δπου κυριαρχούν οΐ Αμερικανοί Αν­ τιπρόσωποι. Τά ζητήματα τοΰ έξοπλισμού, τής έκπαίδευσης καί τής διάταξης τών στρατευμάτων ουσιαστικά επαψαν νά ανήκουν στήν αρμοδιότητα τών έ(Κ’ΐκών κυβερνήσεων καί ρυθμίζονται άπό ξένους. Ή έπίθεση τών μονοπωλίων τών ΗΠ Α κατά τών κυριαρ­ χικών δικαιωμάτων τών άλλων καπιταλιστικών χωρών Ανα­ πτύσσεται έξαιρετικά έντονα καί στόν οίκονομικό τομέα. 01 μορφές αυτής τής έπίθεσης είναι έξαιρετικά ποικίλες: έπιχορηγήσεις, μακροπρόθεσμες ή βραχυπρόθεσμες πιστώσεις, δάνεια κτλ. Τά Αμερικάνικα δάνεια καί πιστώσεις παραχω^οΰνταν καί παραχωρούνται, με καθορισμένους δρους στρατιοηικοΰ, πολιτικού ή οίκονομικοΰ χαρακτήρα, πού Εχουν σά σκοπό νά δέσουν πιό γερά τό κράτος πού τά παίρνει στό πο­ λεμικό αρμα τοΰ άμερικανικοΰ Ιμπεριαλισμού. Έ τσι σέ Αν­ τάλλαγμα τοΰ δανείου τών 3,7 δισ. δολ. πού εδοσαν στήν Αγγλία τό 1946, οί Ηνωμένες Πολιτείες πέτυχαν τήν έξασθένηση τοΰ συστήματος τών αύτοκρατορικών προτιμήσεων (δηλ. τήν παραίτηση τής ’Αγγλίας άπό μιά σειρά προνόμια πού είχε στό έμπόριο μέ τίς χώρες τής Βρετανικής αυτοκρατο­ ρίας), παραχωρήσεις στή λεγόμενη «ζώνη τής στερλίνας» καί αμέσως υστέρα άπό αυτό καί τήν έγκατάσταση αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στά βρετανικά νησιά. Ή έξαγωγή κεφαλαίου άπό τά αμερικανικά μονοπώλια, μέ τήν όποία αρπάζουν μεγάλο Αριθμό έπιχειρήσεων καί όλόκληρους κλάδους τής βιομηχανίας τών ξένων χωρών, είναι 2να αλλο σοβαρό δργανο γιά τήν καταπάτηση τών κυριαρ­ χικών δικαιωμάτων αυτών τών χωρών. Σ τά πρώτα μεταπο­ λεμικά χρόνια, οί ΗΠ Α στήν ουσία ήταν ό μοναδικός έξαγωγέας στήν παγκόσμια Αγορά. Τήν πρώτη μεταπολεμική πεν­

ταετία ot Αμερικανικές έπενδύσεις στό έξωτερικό διπλασιά­ στηκαν καί τό 1955 Εφτασαν τά 45 δισ. δολ. Μ* δλο που τε­ λευταία ό ανταγωνισμός στόν τομέα τής έξαγωγής κεφα­ λαίων ξανάρχισε, τά Αμερικανικά μονοπώλια είχαν προφτάσει νά δημιουργήσουν Ισχυρά στηρίγματα στίς μεγαλύτερες καπιταλιστικές χώρες. Είναι χαρακτηριστικό τό γεγονός δτι μεταπολεμικά, τά Αμερικανικά τράστ τίς μεγαλύτερες έπενδύσεις κεφαλαίων τίς Ικαναν στή Δυτική Ευρώπη καί πρίν Απ’ δλα στήν ’Αγγλία. Έ τσι έκδηλώνεται καί στόν οίκονομικό τομέα μιά Από τίς βασικές τάσεις τοΰ σύγχρονου καπιταλιστικού κόσμου, ή τά­ ση τών Αμερικανικών μονοπωλίων νά στερήσουν Από τίς Ανε­ ξάρτητες καπιταλιστικές χώρες τήν οικονομική τους αυτοτέ­ λεια. Δίπλα σ’ αυτήν, έκδηλώνεται καί ή τάση γιά «συνένω­ ση» τών μονοπωλίων, γιά σχηματισμό διεθνών μονοπωλιακών ένώσεων, πού κι αύτές θίγουν τά κυριαρχικά δικαιώματα τών διαφόρων χωρών. Ή τάση γιά μιά τέτοια συνένωση πηγάζει Από τήν ίδια τή φύση τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου, γιά τό όποιο τά πλαίσια ένός μόνο κράτους είναι στενά. Ή δημιουργία διεθνών καπιταλιστικών ένώσεων κατα­ λήγει πάντα στήν έγκαθίδρυση τής κυριαρχίας τοΰ πιό Ισχυ­ ρού συνεταίρου πάνω στούς δλλους συνεταίρους τής Ενωσης. Κατά συνέπεια, ή δημιουργία τέτοιων ένώσεων όδηγεΐ στήν Απώλεια ή στόν περιορισμό τών κυριαρχικών δικαιωμάτων τών πιό Αδύνατων καπιταλιστικών χωρών. Μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οΐ τάσεις γιά οικονο­ μική «όλοκλήρωση» έκδηλώθηκαν Ιδιαίτερα Ιντονα στή Δυτι­ κή Εύρώπη. “Οπως είπαμε πάρα πάνω, στή Δυτική Ευρώπη έμφανίστηκαν μεγάλες κρατικόμονοπωλιακές ένώσεις: ή Εύρωπαϊκή κοινοπραξία ανθρακος καί χάλυβος, ή Ευρωπαϊκή ατομική Ζνωση (Εύρατόμ) καί άλλες. Στήν κορυφή τής πυ­ ραμίδας αυτών τών μονοπωλιακών ένώσεων βρίσκεται ή Ευ­ ρωπαϊκή οικονομική κοινότητα (Κοινή ’Α γορά). Σ έ δλες αύτές τίς περιπτώσεις πρόκειται γιά συμφωνίες τών μονοπω­ λίων σχετικά μέ τό μοίρασμα τών Αγορών, τή ρύθμιση τών τιμών, τόν καθορισμό τών τελωνιακών δασμών κτλ. 01 Ιμπε­ ριαλιστές μέ κάθε τρόπο διαφημίζουν τήν «ΰπερεθνικότητα» αυτών τών όργανώσεων, στήν πραγματικότητα δμως ό «υπερ­ εθνικός» τους χαρακτήρας σημαίνει μόνο δτι οί χώρες πού

77

Λαίρνουν μέρος σ’ αύτές Ιχασαν τήν ανεξαρτησία τους σέ βα­ σικές πλευρές τής οίκονομικής πολιτικής τους. Πολλές αρμο­ διότητες τών έθνικών κυβερνήσεων πέρασαν σέ δργανα πού πρακτικά έλέγχονται άπό τά πιό Ισχυρά μέλη τής Ένωσης. Στή θέση τής Ισχυρότερης δύναμης τής καπιταλιστικής Ευ­ ρώπης, δλοένα περισσότερο προωθείται ή Δυτική Γερμανία, πού γίνεται ό κύριος συνέταιρος τοΰ άμερικανικοΰ μονοπω­ λιακού κεφαλαίου. Έ τσι, δ στρατιωτικός καί δ οικονομικός έπεκτατισμός τοΰ άμερικανικοΰ Ιμπεριαλισμού άπειλεΐ τά κυριαρχικά δι­ καιώματα καί τήν αυτοτέλεια μιας σειράς καπιταλιστικών χω­ ρών. ’Εμφανίζεται τό σύστημα τών δορυφόρων, πού στόν ϊναν ή στόν δλλο βαθμό, έξαρτώνται άπό τήν κυριότερη Ιμπε­ ριαλιστική χώρα, τίς Ηνωμένες Πολιτείες τής ’Αμερικής.

2. Ή Ιδεολογία της ιμπεριαλιστικής άστικής τάξης δέν είναι 6 πατριωτισμός, άλλά 6 κοσμοπολιτισμός.

Παραπάνω μιλήσαμε γιά τά κίνητρα πού ώΟοϋν τίς άντιδραστικές δυνάμεις, νά καταπατούν τά κυριαρχικά δικαιώματα καί τήν άνεξαρτησία τών κρατών. Φυσικά αύτά τά κίνητρα κρατούνται μυστικά, γιατί δέν είναι τέτοια πού νά μπορεΐ νά τά έκθέσει κανείς άνοιχτά μπροστά στούς λαούς. ’ Αντίθε­ τα, οί πραγματικοί σκοποί τής έπίθεσης κατά τών κυριαρχι­ κών δικαιωμάτων καμουφλάρονται προσεκτικά καί γι’ αύτό τό σκοπό χρησιμοποιούνται διάφορα Ιδεολογικά μέσα, πού ανάμεσα τους κατέχει σημαντική θέση ή προπαγάνδα τοΰ κοσμοπολιτισμού. Δέν πρόκειται βέβαια γιά τόν παλιό κοσμο­ πολιτισμό πού ήταν διαδομένος τό 19ο αΙώνα, μέ τόν όποιο ίννοοΰσαν συχνά τήν πλατειά καί άπαλλαγμένη άπό έθνική στενότητα άποψη γιά τόν κόσμο. Πρόκειται γιά τήν ιδεολο­ γία πού ένθαρρύνουν οί Ιμπεριαλιστές καί πού κηρύσσει σά «γερασμένη» τήν άρχή τών κυριαρχικών δικαιωμάτων, σά «νομοτέλεια» τόν περιορισμό τής κρατικής άνεξαρτησίας, κη­ ρύσσει τήν αδιαφορία πρός τίς έθνικές παραδόσεις, τήν πε­ ριφρόνηση πρός τόν έθνικό πολιτισμό. Πρόκειται γιά τήν

78

Ιδεολογία που υποστηρίζει δτι τάχα στίς σημερινές συνθήκες ή Εννοια πατρίδα εχασε κάθε σημασία. Γιά τή χρηματιστική όλιγαρχία τών ΗΠΑ δ κοσμοπολι­ τισμός ήταν τό πιό κατάλληλο προκάλυμμα στόν άγώνα της γιά τήν παγκόσμια κυριαρχία, γιά τήν κατάλυση τής Ανε­ ξαρτησίας τών άλλων κρατών. Γιά τούς δντικοευρωπαίους μονοπωλητές δ κοσμοπολιτισμός Ιγινε μιά βολική δικαιολογία γιά τήν Εγκατάλειψη τών έΟνικών τους συμφερόντων, γιά τίς συναλλαγές τους μέ τό χρηματιστικό κεφάλαιο τών ΗΠΑ σέ βάρος τών λαών τους. Ό σύγχρονος κοσμοπολιτισμός Εκδηλώνεται μέ πολλές μορφές. ’Από αυτόν διαποτίζεται, π.χ., ή προπαγάνδα, πού Εξυμνεί τίς ύπάρχουσες συμφωνίες άνάμεσα στά είιρωπαϊκά μονοπώλια καί ζητάει τήν υπογραφή καί άλλων παρόμοιων συμφωνιών. 01 ένώσεις τών μονοπωλητών παρουσιάζονται σάν ένσάρκωση της ιδέας τής «ένότητας τών ευρωπαϊκών λαών», σάν ό δρόμος γιά τό ξεπέρασμα τής «έθνικής στενό­ τητας». Δέν είναι παράξενο πού αυτή ή προπαγάνδα υποστη­ ρίζεται ανοιχτά καί χρηματοδοτείται άπό τά μεγάλα μονο­ πώλια. Υπάρχουν δμως καί πιό καμουφλαρισμένες καί ραφιναρισμένες μορφές τής προπαγάνδας τοΰ κοσμοπολιτισμού. 01 μορφές αυτές καλύπτονται συνήθως πίσω άπό Ανθρωπιστι­ κές, δημοκρατικές, Ακόμα καί σοσιαλιστικές Ιδέες. Προσφιλής θέση τών Ιδεολόγων τοΰ κοσμοπολιτισμού. Ιδιαίτερα τών δεξιών σοσιαλιστών, είναι ή Αντίληψη δτι ή άρχή τών κυριαρχικών δικαιωμάτων Ιγινε τροχοπέδη γιά τήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων. Π ώς δμως μπορούν νά Εξασφαλιστούν ευνοϊκές συνθήκες γιά τήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων σέ πλατειά διακρατική βάση; ’ Ασφαλώς δχι δταν θίγονται τά κυριαρχι­ κά δικαιώματα καί τά συμφέροντα αυτών ή έκείνων τών κρα­ τών, άλλά δταν Εξασφαλίζεται δ έναρμονισμός αυτών τών συμφερόντων σέ μιά Ισότιμη καί άμοιβαία έπωφελή συνεργα­ σία. Σπουδαίο ρόλο θά μπορούσε νά παίξει σ’ αυτό τόν το­ μέα ή δσο τό δυνατό μεγαλύτερη διεύρυνση τοΰ διεθνούς Εμ­ πορίου. Μεγάλη σημασία Εχει καί ή άνάπτυξη τής συνεργα­ σίας στόν τομέα τής Επιστήμης καί τής τεχνικής (ή άνταλλα-

70

γή ειδικών, έπιστημονικών καί τεχνικών πληροφοριών, ή πραγματοποίηση κοινών παραγωγικών σχεδίων κτλ.). Βέβαια, δλα αΰτά δέν έξασφαλίζουν Ακόμα πλήρη καί έλεύθερη άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων σέ διεθνή κλίμακα. Γιά νά γίνει αύτό χρειάζονται μιά σειρά ριζικά μέ­ τρα διακρατικού χαρακτήρα: συντονισμός τών οίκονομικών σχεδίων, βιομηχανική συνεργασία τών διαφόρων χωρών, συν­ τονισμός στήν προετοιμασία στελεχών κτλ. "Ομως ή πραγμα­ τοποίηση αυτών τών μέτρων μπορεϊ νά έξασφαλιστεΐ μόνο μέ 2να σύστημα σχεδιασμένης οίκονομίας, ποΰ νά είναι Απαλ­ λαγμένη Από τήν Αναρχία τής παραγωγής καί τήν ανταγω­ νιστική πάλη, μέ 2να σύστημα πού νά στηρίζεται στήν πλή­ ρη έμπιστοσύνη τών διαφόρων λαών καί κρατών μεταξύ τους. Καί τέτοιο σύστημα είναι ό σοσιαλισμός. Οί έχθροί τοΰ μαρξισμού υποστηρίζουν δτι τάχα υι κομ­ μουνιστές, μέ τό νά υπερασπίζουν τίς Αρχές τής Ανεξαρτη­ σίας καί τών κυριαρχικών δικαιωμάτων τών κρατών, άντιστρατεύονται τίς τάσεις τής κοινωνικής Ανάπτυξης καί θέ­ λουν νά διατηρηθεί ό καταμερισμός τών κρατών καί ή Απο­ μόνωση τών έθνών στό διεθνή στίβο. Παρόμοιες έπινοήσεις είχε Αντικρούσει στήν έποχή του ό Λένιν, που εγραφε: «’Α­ παιτούμε έλευθερία αυτοδιάθεσης, δηλ. ανεξαρτησία, δηλ. έλευθερία Αποχωρισμού τών καταπιεζομένων έθνών, δχι για­ τί Αποβλέπουμε στόν οικονομικό κατακερματισμό ή στό Ιδα­ νικό τών μικρών κρατών, Αλλά Αντίθετα γιατί θέλουμε μεγά­ λα κράτη καί προσέγγιση, Ακόμα καί συνένωση τών έθνών, πάνω δμως σέ πραγματικά δημοκρατική, σέ πραγματικά διεθνιστική βάση, πού είναι Α δ ι α ν ό η τ η χωρίς τήν έλευθερία τού Αποχωρισμού»*. 01 κομμουνιστές καί σήμερα είναι συνεπείς όπαδοί τής οικονομικής καί πολιτικής συνεργασίας καί τής όλόπλευρης προσέγγισης τών ευρωπαϊκών καί τών άλλων λαών. "Ομως είναι κατηγορηματικά Αντίθετοι στήν «όλοκλήρωση» πού πραγματοποιείται Από τά καπιταλιστικά μονοπώλια γιά τήν έξυπηρέτηση τών δικών τους συμφερόντων. Ή «Ευρώπη τών τραστ» δέν είναι Ινωση ισότιμων λαών. Οί κομμουνιστές, Α-

* Β. I. Λένικ, «'Anavta·, τίμ. 21ος, οελ. 5W7.

80

πορρίπτοντας τήν τέτοια «Ευρωπαϊκή ενότητα», δέν είναι αν­ τίθετοι στήν Ιδέα τής προσέγγισης τών λαών, άλλά είναι αν­ τίθετοι στή χρησιμοποίηση της Κοινής ‘ Αγοράς γιά τό 6άθεμα τής διαίρεσης τής Ευρώπης, γιά τή δημιουργία κλει­ στών οικονομικών μπλόκ καί τή μετατροπή τους σέ βάσεις έπίθεσης. Έ να άλλο έπιχείρημα πού προβάλλεται συχνά είναι δτι τάχα ή κατάλυση ή δ περιορισμός τών κυριαρχικών δικαιω­ μάτων άνοίγει τό δρόμο γιά τήν οικονομική άνθηση καί τήν άνοδο τοΰ βιοτικοΰ έπιπέδου τών λαών. Ή άρνηση τής «έθνικής στενότητας» δδηγεί, λένε, στήν έγκαθίδρυση πιό στενών οίκονομικών σχέσεων ανάμεσα στίς χώρες, στή συνένωση τών πλουτοπαραγωγικών τους πηγών καί στή διεύρυνση τής άγοράς πώλησης. Καί αύτό θά εχει ευνοϊκή Ιπίδραση στήν οικονομική κατάσταση κάθε κράτους. 'Ό μως στήν πραγματικότητα ή «όλοκλήρίοση» οδηγεί σέ έντελώς διαφορετικά αποτελέσματα. 'Η έργατική τάξη τών χωρών της Δυτικής Γερμανίας αρχίζει κιόλας νά ίιφίσταται τίς κάθε άλλο παρά ευνοϊκές συνέπειες τής Κοινής ’Αγορά;: αΰξηση τής ανεργίας, πού όφείλεται στό κλείσιμο τών λεγο­ μένων «μή άποδοτικών» έπιχειρήσεων (π.χ. στή Βιομηχανία άνθρακος τής Γαλλίας καί τοΰ Βελγίου), απότομη αΰξηση τής έντατικοποίησης τής έργασίας πού συνδέεται μέ τήν όξυνση τοΰ συναγωνισμού μεταξύ τών μονοπωλίων, άνοδος τοΰ κόστους τής ζωής παρά τήν κατάργηση τών δασμών. Στό με­ ταξύ στήν ήμερησία διάταξη βρίσκονται καί άλλα άντεργατικά μέτρα, δπως ή «ευθυγράμμιση» τών ημερομισθίων, ή ένοποίηση τής κοινωνικής νομοθεσίας σέ δλες τίς χώρες τής «Κοι­ νής Ά γοράς» καί δλα αύτά μέ βάση τό έπίπεδο τής πιό κα­ θυστερημένης άπό τήν άποψη αυτή χώρας. Εκτός άπό τά έπιχειρήματα οικονομικού χαρακτήρα, στό όπλοστάσιο τών δπαδών τοΰ κοσμοπολιτισμού υπάρχουν καί διάφορες θέσεις, πού άφοροΰν τόν πολιτικό τομέα. Λένε, π.χ., δτι ή παραίτηση άπό τά κυριαρχικά δικαιώματα είναι άναγκαία γιά τήν υπεράσπιση τής δημοκρατίας, γιά τήν άποτροπή τοΰ κινδύνου τοΰ πολέμου καί γιά τήν έδραίωση τής είρή­ νης. Οί καπιταλιστικές χώρες πρέπει τάχα νά θυσιάσουν τά κυριαρχικά τους δικαιώματα πρός δφελος τών Ηνωμένων 81 6

Πολιτειών, γιά νά υπερασπίσουν από κοινού τή δημοκρατία κατά τής «άπειλής τοΰ κομ ου νισμ ού». Αυτή ή ;0έπη rlvni -ψεύτικη από την αρχή ώ ς τό τέλος. ΙΙρ ώ το, τή δημοκρατία στις δ υτικ ή χ ώ ρες δέν τήν απειλεί ό κομμουνισμό;, άλλά ή έπίΟεση τών μονοπωλίου, πού ένιηχικιιιν τήν άνπ δραση σέ όλου: τούς τομείς. Δεύτερο, ή π α­ ραίτηση ύπό τά κυριαρχικά δικαιώματα νπέρ τών Ή ν ω μ ένων Πολιτειών είναι ή μεγαλι'περη οφειλή κπτά τής δημοκοατιας τών δυτικοευρωπαϊκών χω ρώ ν. Ή δημοκρατία αύτή υφίσταται διπλή πίεση — τών «δικών» της καί τών πέρα από τόν ωκεανό μονοπωλίων. Λυτό άποδείχνεται <ιπό τά γεγονό­ τα, όπως firro τήν εισαγω γή σέ μιά σειρά χώ ρες «ντεργατικής νομοθεσίας! κατά τό αμερικανικό πρότυπο, τό δανεισμό ιώ ν αμερικανικών μεθόδων «έλεγχον τής νομιμοφροσύ­ νης» κτλ. "Ο σο γιά τήν απειλή τού πολέμου, αυτή είναι αδύνατο νά ίπΟτράπεΐ μ'έ τήν εκστρατεία κατά τών κυριαρχικών δικαιω­ μάτων. Οί πόλεμοι στήν εποχή μας δέ γεννιούνται από τήν προοήλώΓτη στήν κρατική ανεξαρτησία, δπως υποστηρίζουν ol Ιδεολόγοι ΐΜ) αστικού κοσμοπολιτισμού, αλλά από κοινωνι­ κές κάί οικονομικές αιτίες, πού έχουν σχέση μέ τή ληστρική φύσ/| τθΰ μονοποΛιακού κεφαλαίου. "Ο π ω ς είπαμε παραπ ά­ νω, |ιιά Λπό τίς σοβαρότερες αιτίες τής έπίΟεσης τών μονοΛωλίων τώ νΉ ΙΙΑ κατά τών κυριαρχικών δικαιαιμάτων τών άνεςάρτητω ν καπιταλιστικών χω ρώ ν, είναι <1κρι6ώς ή π ροσ­ πάθεια νά μετίιτραπούν αύτές οι χώ ρες σέ στρατηγικά τους πρόγεφυοιίιματα, άπ’ οπου Οά μπορούν νά αρχίσουν εναν έπιΟετο-.ό πόλεμο. ’ ; Τέ.λός, ol ϊιροπαγανδιστές τού κοσμοπολιτισμού ύποστηρίζοίτν Γΐΐι τάχη ή αρχή τών κυριαρχικών δικαιωμάτων γέρασε, γιατί εμποδίζει τήν ανάπτυξη τού πανανΟροιπινου πολντισμού κ^ί ·ν.αΟυΓΓτερεΐ τή συγχώνευση τών λαών σέ μιά οικογένεια; 'Ο π«νανΟρώπινος ομως πολιτισμός, στις σημε­ ρινές σιΗ'Οήκες, διαμορφιονεται από τίς πολιτιστικές κατα«τήσευς τ ώ ν ' ξεχο*>ιστών έΟνών καί οχι ε ξ ω από αύτές. Ή λογοτεχνία, ή τέ.χνη, ή μουσική, ανθίζουν θαυμάσια πάνω στό έιθνικί) έδαφ ος καί μαραίνονται δταν δέν ?χουν ρίζες στό λαό. Τ ά αριστουργήματα τής τέχνης, πού άπόκτησαν πανανθρώ­ πινη σημ ασία ήταν έκφραση τού έΟνικού πνεύματος. Καί άν-

82

τίΟϊτα, ή τέχνη πού είναι άποσπασμένη από τό πάτριο έδα­ φ ος, δεν είναι ίκανή νά δημιουργήσει μεγάλα εργα. ’ Έ τσι, ό αγώ νας γιά τά κυριαρχικά δικαιώματα, γιά την κρατική ανεξαρτησία κατά τοϋ κοσμοπολιτισμού, είναι ταυ­ τόχρονα αγώ νας γιά την πραγματική ανάπτυξη καί άνθηση τοΰ πολιτισμού. "Ο λα αυτά δείχνουν Οτι οί δημοκρατικές δυνάμεις υπερ­ ασπίζονται τί; ιδέες τής εθνικής κυριαρχίας στό δνομα τής ισοτιμίας τών λαών, τής αμοιβαίας Εμπιστοσύνης, τής φιλίας, τής αλληλοβοήθειας καί τών πιό στενών σχέσεojv τους π ο ύ ; τό συμφέρον τής κοινωνικής προόδου.

3. Ή ύπεράσττιση τών κυριαρχικών δικαιωμάτων άνταττοκρίνεται στά συμφέροντα δλων τών υγειών δυνάμεων τοΰ έθνους.

Σ τ ι ς καπιταλιστικές χώ ρες, πού τήν ανεξαρτησία τους έπιβουλενονται τά αμερικανικά μονοπώλια, δημιουργοΰνται οί αντικειμενικές προϋποθέσεις γιά τήν ένότητα τών πιό πλα­ τιών στριομάτων τοΰ πληθυσμού, μέ σκοπό τήν υπεράσπιση τής έΟνικής ανεξαρτησίας καί τής ειρήνης. Ό αγώ νας γιά τά κυριαρχικά δικαιώματα τοΰ κράτους, είναι μιά μορφή τον πανδημοκρατικού κινήματος. "Ο π ω ς α ­ ποδείχνει ή πείρα, δ αγώ νας αυτός μπορεϊ νά πετύχει καλύ­ τερα δταν έπικεφαλής του βρίσκεται ή έργατική τά ξη καί τό επαναστατικό της κόμμα. Ή

ί ρ γ α τ ικ ή τ ύ ί η φ ρ ο ν ρ ό ς της ά ν ε ς α ρ υ ια ία ς ι ώ ν λα ώ ν .

Τ ό έργατιν.ό κίνημα υποστήριξε πάντα τό δικαίωμα τών έΟνών γιά ανεξάρτητη ύπ αρξη καί αγωνιζόταν έναντίον ο ­ ποιοσδήποτε μ ορφής έΟνικής καταπίεσης. Ό μαρξισμ ός - λε­ νινισμός ξεκινάει από τό δτι ό σεβασμός τών δικαιωμάτων τών άλλων έΟνών, ό σεβασμός τής κυριαρχίας τους, είναι ή προϋπόθεση τών ομαλών σχέσεων ανάμεσα στούς λαούς. Ό ~Κνγκελς εγραφ ε τό 1888: «Γ ιά νά έξασφαλιστεϊ ή διεθνής ειρήνη, πρέπει πριν άπ’ δλα νά παραμεριστούν'. ΓΛες,οΙ έΤϊνι-

«3

κές διαφορές πού μπορεΐ νά υπάρχουν, κάθε λαός πρέπει νά είναι ανεξάρτητος καί νοικοκύρης στό σπίτι του»*. Στόν πρόλογο τής δεύτερης πολωνικής έκδοσης τοΰ «Μα­ νιφέστου τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος», πού γράφτηκε τό 1892, ό Ένγκελς τόνισε καί πάλι δτι ή «είλικρινής διεθνής συνεργασία τών ευρωπαϊκών λαών, είναι δυνατή μόνο στην περίπτωση πού καθένας άπό αύτούς τούς λαούς θά είναι από­ λυτος νοικοκύρης στό σπίτι του».** Ό Λένιν ήταν πάντα υπέρ τής αυνεποΰς καί αποφασιστι­ κής υπεράσπισης τής αρχής τής ανεξαρτησίας καί τής ισο­ τιμίας τών έθνών. Ή μαρξιστική - λενινιστική διδασκαλία θεωρεί τό δικαίωμα τών λαών γιά αυτοδιάθεση σάν τήν πιό πλήρη έκφραση αυτής τής αρχής. Ό Λένιν εγραφε δτι «δ νικηφόρος σοσιαλισμός πρέπει δπωσδήποτε νά πραγματο­ ποιήσει τήν πλήρη δημοκρατία, καί κατά συνέπεια, δχι μόνο νά καθιερώσει τήν πλήρη ισοτιμία τών έθνών, άλλά καί νά κάνει πράξη τό δικαίωμα γιά αυτοδιάθεση τών καταπιεζομένων έθνών, δηλ. τό δικαίωμα γιά έλεύθερο πολιτικό αποχω­ ρισμό». * * * Ό πατριωτισμός τής έργατικής τάξης είναι αντίθετος τόσο στή σωβινιστική, δσο καί στήν κοσμοπολιτική Ιδεολογία τής άστικής τάξης καί σημαίνει υπεράσπιση τής έλευθερίας καί τής ανεξαρτησίας τών έθνών, υπεράσπιση τών έθνικών ιδιομορφιών, τοΰ έθνικοϋ χαρακτήρα καί τής έθνικής πρωτο­ τυπίας. Ό πατριωτισμός τής έργατικής τάξης απορρέει, πρίν άπό δλα, άπό τό αίσθημα τής περηφάνειας γιά τή συνεισφο­ ρά τοΰ δοσμένου λαοΰ, τοΰ δοσμένου έθνους στόν αγώνα τών καταπιεζομένων καί τών έκμεταλλευομένων μαζών γιά τήν απελευθέρωσή τους άπό τήν έκμετάλλευση καί τήν καταπίε­ ση. Γι’ αυτό ό πατριωτισμός τής έργατικής τάξης είναι 6αΟειά προοδευτικός καί έπαναστατικός.

* Κ. Μάρξ καί Φ. ”Ενγ·χελ;, •'Άπαντα·, τόμ. 21ος, 1961, μ α . 4ββ. ** Κ. Mipi ■>.%· Φ. 'Βνγχελς, «Μαν.φέ—ο τοΟ Κομμουνιο-ικνΊ Κέμματο;’ , Κρατικέ; πολιτικέ; έ·χΖ6χ·.<;, Μόσχα, 1961, τελ. 27. *** Β. I. Λέν.ν, «"Απαντα’ , τόμ. 22ο;, ztX. 132.

84

01 ίργάτες δέν είναι άδιάφοροι γιά τήν τύχη τής πα­ τρίδας. 01 προπαγανδίστε; της αντιδραστικής αστικής τάξη; προσπαθούν νά παρουσιάσουν τήν τάξη τών καπιταλιστών σά φορέα τών πατριωτικών αισθημάτων, θέλουν νά καλύψουν τό γεγονός δτι δ πατριωτισμός τής άστικής τάξης, πάντα υπο­ τάσσεται στά ίδιοτελή στενά ταξικά της συμφέροντα καί νά αμαυρώσουν τόν πατριωτισμό τής έργατικής τάξης καί τών κομμοιτνιστών. Οί άστοί προπαγανδιστές κάποτε έπικαλοΰνται γι’ αυτό τό σκοπό τό σημείο τοΰ «Μανιφέστου τοΰ Κομ­ μουνιστικού Κόμματος», δπου άναφέρεται δτι «οί έργάτες δέν έχουν πατρίδα». 'Ωστόσο, είναι όλοφάνερο δτι στό σημείο αύτό δέ γίνεται λόγος γιά άρνηση τής πατρίδας, άλλά μόνο γιά τό δτι στήν κοινωνία, δπου στήν έξουσία βρίσκονται οί καπιταλιστές, την πατρίδα ουσιαστικά τή σφετερίζονται οί έκμεταλλευτές, ένώ γιά τούς έργάτες ή πατρίδα δέν είναι κα­ λή μητέρα, άλλά κακή μητρυά. Στήν έποχή μας, πραγματι­ κός φορέας, σημαιοφόρος τοΰ πατριωτισμού είναι ή έργατι­ κή τάξη πού, άνατρέποντας τήν κυριαρχία τών έκμεταλλευτριών τάξεων, δημιουργεί τούς δρους γιά τήν πιό πλήρη έκδήλωση τού πατριωτισμού της. Είναι γνωστό, δτι ό Μάρξ καί δ Ένγκελς πάντα τόνιζαν τόν άγώνα τών έργατών γιά τήν υπεράσπιση τής ανεξαρτη­ σίας τής χώρας τους, άπό τήν άπειλή τής ξένης υποδούλω­ σης. Ποτέ δέν υποστήριξαν δτι τάχα στίς συνθήκες τοΰ κα­ πιταλιστικού καθεστώτος ή έργατική τάξη δέν ένδιαφέρεται γιά τήν τύχη τής πατρίδας της. Ό Λένιν, αναπτύσσοντας τή μαρξιστική άποψη γιά τήν πατρίδα, τό 1908 εγραφε: «Ή πατρίδα, δηλ. τό δοσμένο πο­ λιτικό, πολιτιστικό καί κοινωνικό περιβάλλον, είναι ό πιό ισχυ­ ρός παράγοντας στόν ταξικό άγώνα τοΰ προλεταριάτου. .. Τό προλεταριάτο δέν μπορεϊ νά είναι άδιάφορο γιά τίς πο­ λιτικές, κοινωνικές καί πολιτιστικές συνθήκες τοΰ άγώνα του, κατά συνέπεια, δέν μπορεϊ νά μένει άδιάφορο γιά τήν τύχη τής χώρας του»*.

* Β. I. Μ ι·.;, ‘ Ά γλυ-.α-, τ4μ. 16ος, σιλ. 171 - 172.

85

’Ακριβώς γιά τή σχέση τής έργατικής τάξης πρός τήν πατρίδα, 6 Λένιν Εκανε τή γνωστή παρατήρηση, πού στρέ­ φεται κατά τής δογματικής έρμηνείας τοΰ μαρξισμού: «"Ολο τό πνεύμα τοΰ μαρξισμού — Εγραφε δ Λένιν — δλο του τό σύστημα απαιτεί νά μήν έξετάζεται κάθε θέση παρά (α ) Ιστο­ ρικά, (6) μόνο σέ σχέση μέ τίς άλλες, (γ ) μόνο σέ σχέση μέ τή συγκεκριμένη Ιστορική πείρα».* Γιά δ,τι άφορά τόν πατριωτισμό, αύτό σημαίνει δτι τό προλεταριάτο δέν ικανοποιείται μέ τήν άφηρημένη τοποθέ­ τηση τοΰ ζητήματος γιά τήν υπεράσπιση της πατρίδας. Σ έ ποιά Ιστορική κατάσταση, ποιά τάξη καί γιά ποιους σκοπούς ρίχνει τό σύνθημα γιά τήν υπεράσπιση τής πατρίδας; Νά τί ένδιαφέρει πρώτα απ’ δλα τό προλεταριάτο. 'Α λ λ ο πράγμα είναι δταν πρόκειται γιά Ιμπεριαλιστικό πόλεμο, δταν αυτό τό σύνθημα χρησιμοποιείται άπό τήν κυρίαρχη άστική τάξη γιά νά έξαπατήσει τίς μάζες, γιά νά καλύψει τά πραγματικά κίνητρα πού καθοδηγούν τούς ιμπεριαλιστές ληστές. Καί δλλο πράγμα είναι δταν απειλείται ή έθνική ανεξαρτησία καί ή έλευθερία τής χώρας, δταν άναπτύσσεται τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Σ ’ αύτές τίς συνθήκες ή έργατική τάξη πρώ­ τη ξεσηκώνεται γιά τήν υπεράσπιση τής έλευθερίας τής χώ­ ρας της, γιά τά κυριαρχικά της δικαιώματα καί γιά τήν ανε­ ξαρτησία της. Γι’ αύτήν, τό σύνθημα τής υπεράσπισης τής πατρίδας μέσα σ’ αύτές τίς συνθήκες, δέν είναι κενή φράση, άλλά βασικό καθήκον, πού τήν έκπλήρωσή του τήν έπιβάλλουν τόσο τά άμεσα ταξικά της συμφέροντα δσο καί ol τελι­ κοί της σκοποί. Στή σημερινή έποχή, στή νέα κατάσταση, ό πατριωτι­ σμός τής έργατικής τάξης, πού είναι αναπόσπαστος άπό τόν προλεταριακό διεθνισμό, ίγινε Ιδιαίτερα δραστήρια καί ισχυ­ ρή δύναμη. Σ τά χρόνια τής χιτλερικής κατοχής καί της θα­ νάσιμης απειλής τοΰ πολιτισμού έκ μέρους τών βαρβάρων φασιστών, στίς κατεχόμενες άπό τούς Γερμανούς χώρες, οί έργάτες άπόδειξαν pi Εργα τήν άφοσίωσή τους στήν πατρί­ δα καί τήν πίστη τους στό μέλλον της. ’Ενώ οί «πατριώτες»

* Β. I. Αίν.ν, ‘ "Απαντα-, -τΛμ. 36ος. αεΧ. 200.

86

μέ πατέντα, άπό τό πίρι(ίάλλον τής αντιδραστικής απτικής τάξης, συνεργάζονταν μέ το re φασίστες κατακτητες, οι κομ­ μουνιστές αγωνίζονταν στις πρώτες γραμμές τον κινήματος Ά ντίστα οης, άποτελοϋσαν τό μαχητικό καί ολο αυταπάρνη­ ση πυρήνα τοΰ κινήματος αυτοί·. ΚΙναι γνωστό, π.χ., οτι τό Γαλλικό Κομμουνιστικό Κ ομ ­ μά εχασε στίς μάχες γιά τήν έλευΟερία τής πατρίδας 7Λ χιλιάδες μέλη του. ’Αφάνταστο ηρωισμό στή δου?.ειά καί στήν υπεράσπιση τής πατρίδας τους Εδειξαν οί λαοί τής Σοβιετικής "Ενωσης, τής Κίνας, τής Κ ορέας, τοΰ Βιετνάμ, καί ολων τών σοσιαλι­ στικών κρατών. Ή Ιδια ή ζο)ή απόδειξε οτι τό σοσιαλιστικό κράτος είναι γιά τις μάζες τέτοιο σχολείο πατριωτισμοί, πού ποτέ δέν ήταν καί ούτε μπορεϊ νά γίνει κανένα άσηκό κράτος: Ο ί ίδεολόγοι τής αστικής τάξης υποστηρίζουν, (ίιι οί μαρξιστές, μέ τό νά αγωνίζονται κατά τον κοσμοπολιτισμοί', άρνοΰνται τό διεΟνιστικό χαρακτήρα τής διδασκαλίας το\>ς καί μετατρέπονται σέ έΟνικιστές. Ο ί πλαστογράφυι δμιος αϊ>τοΰ τοΰ είδους κάνουν διπλή απάτη: πρώτο: ίξισώνουν τ6ν κοσμοπολιτισμό τής αστικής τάξης μέ τό διεθνισμό τής εργα­ τικής τάξης' δεύτερο, αποδίδουν στους μαρξιστές έΟνικιπτΙκές απόψεις, ένώ αυτές οί απόψεις χαρακτηρίζοι*ν τήν άστίκή ιδεολογία. Ό διεθνισμός τής έργατικής τάξης, είναι, ήπιας είπαμε, έκφραση τής κοινότητας τών συμφερόντων τών εργατών 3λων τών χωρών στόν αγώνα τους κατά τοΰ κοινού έχΟροΟ, τ(*0 καπιταλισμού, είναι έκφραση τής κοινότητας τών σκοπών τους» πού συνίσταται στήν κατάργηση τής έκμετάλλευσης άνΟρώ που άπό άνθρωπο, καί τής ένότητιις τής ίδεο?.ογίας τους, χού είναι ή ιδεολογία τής φιλίας καί τής αδελφότητας τών Xd&V. Ά π ό αύτή τήν άποψη δλοι οί έργάτες είναι μέλη ίνός «έθνους», τοΰ παγκόσμιου «έθνους» τών ανθρώπων τής δου­ λειάς πού τους καταπιέζει καί τους Εκμεταλλεύεται σέ «Τλες τίς άστικές χώρες ή Ιδια δύναμη, τό κεφάλαιο. Αύτό 9μως καθόλου δέ σημαίνει δτι ό έργάτης έπειδή είναι μέλος της ενιαίας διεθνούς στρατιάς τής δουλειάς, παύει νά είναι γάλλος, δγγλος, Ιταλός κτλ. ’Ακριβώς τό αντίθετο! ’Από τόν προ­ λεταριακό διεθνισμό άπορρέει νομοτελειακά ο πραγματικός καί όχι ό πλαστός πατριωτισμός.

87

Καί πραγματική, μήπω; ή πίστη στό τελικό ιδανικό της έργατικής τάξης δε δημιουργεί στους εργάτες τό φλογερό πόθο νά δοΰν τό λαό τους έλεΥιθερο καί σέ ευημερία, νά ση­ μειώνει έπιτυχίε; στό πεδίο τής κοινωνικής προόδου; Ή ·έργατική τάξη, προσπαθιόντας νά απελευθερωθεί άπό δλες τίς μορφές τής καταπίεση; καί τής Εκμετάλλευσης, τό θέλει αυτό δχι μόνο γιά τόν ε.αυτό της, άλλά γιά δλους τονς έργαζόμενους, γιά δλο τό έθνος. Μόνο ή πραγματοποίηση τών τελικών σκοπών τή; έργατικής τάξης, ή ανατροπή τής έξουσίας τών Εκμεταλλευτών, πού καθυστερούν τήν πρόοδο τοΰ έθνους, καί ή οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού, είναι ίκανή νά φέρει σέ κάθε λαό τήν πραγματική έλευθερία, τήν ανεξαρτησία, τό έθνικό μεγαλείο. 'Επομένως, ή πιό διεθνιστική τάξη, ή έργατική τά­ ξη, είναι ταυτόχρονα καί ή πιό πατριωτική τάξη. Αί>τές είναι μερικέ; από τίς γενικές άρχές πού καθορί­ ζουν τή θέση τής έργατικής τάξη; στό πρόβλημα τών κυριαρ­ χικών δικαιωμάτων. Παίρνοντας τήν πιό συνεπή θέση στό ζήτημα τής υπεράσπισης τών κυριαρχικών δικαιωμάτων, ή έργατική τάξη είναι δ έκφραστής τών πανεθνικών συμφερόν­ των. IV αΰτό ή έργατική τάξη καί τό μαρξιστικό - λενινιστικό της κόμμα μπορούν νά συσπειρώσουν γύρω τους τίς άλλες τάξεις καί τά αλλα στρώματα τού πληθυσμοΰ. Τά κομμουνιστικά κόμματα τών καπιταλιστικών χωρών κροτούν ι|ηλά τή σημαία τής έθνικής ανεξαρτησίας καί τής έλευθερίας. Ή διατήρηση τής κρατικής κυριαρχίας καί ή εφαρμογή ανεξάρτητης Εξωτερικής πολιτικής εΤναι προ­ γραμματικά αιτήματα τοΰ κομμουνιστικού κινήματος στή Γαλ­ λία, τήν ’ Ιταλία καί σέ άλλες χώρες. Τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής ’ Αγγλίας περιέλαβε στό πρόγραμμά του τό αίτημα τής «εφαρμογής ανεξάρτητης αγ­ γλικής πολιτικής». Τό Κομμουνιστικό Κόμμα τοΰ Καναδά, κάλεσε τους Καναδούς: «νά αποσπάσουν άπό τίς ΗΠΑ τήν έθνική τους ανεξαρτησία». Τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής ’ Ια­ πωνίας απαιτεί τήν κατάργηση τού έθνικοΰ ζυγού καί τήν αποκατάσταση τής ανεξαρτησίας τής χώρας, πού τήν κατα­ πατούν οί άμερικανοί ιμπεριαλιστές. Τό Κομμουνιστικό Κόμ­ μα τής Νορβηγίας εριξε τό πανεθνικό σύνθημα: «Ή Νορβη­ γία πρέπει νά γίνει έλεύθερο καί ανεξάρτητο κράτος!». Πρέπει νά σημειωθεί δτι οί διεθνείς συνθήκες, μέσο στίς

όποιες διεξάγεται ό αγώνας τών πατριωτών στίς διάφορες χώρες, είναι πιό ευνοϊκές άπό όποτεδήποτε άλλοτε ατό παρελ­ θόν. Τό γεγονός αυτό υπογραμμίζεται ατό Πρόγραμμα τοΰ Κ ΚΣΚ πού \[τηφίστηκε στό 22ο συνέδριο. Τό πρόγραμμα λέει σχετικά: «Γιά πρυιτη φορά στήν Ιστορία διαμορφώθη­ καν συνθήκες μέσα στίς όποιες τόσο τά μεγάλα δσο καί τά μικρά κράτη, οί χώρες που μπήκαν στό δρόμο τής άνεξάρτητης ανάπτυξης, δλα τά κράτη πού έπιθυμοΰν τήν ειρήνη, ?χουν τή δυνατότητα νά ακολουθήσουν άνεξάρτητη έξωτερική πολιτική»*. Τό συμπέρασμα αυτό πηγάζει άπό τή ρεαλιστική άνάλυση τής ριζικής αλλαγής τοΰ συσχετισμού τών δυνάμεων στόν παγκόσμιο στίβο, χάρη στόν δποΐο οί μικρές χώρες μπορούν τ(άρα νά βασίζονται στήν ισχυρή υποστήριξη τοΰ σοσιαλι­ στικού στρατοπέδου καί τών δυνάμεων τής είρήνης πού άναπτύσσονται σ’ όλον τόν κόσμο. Ή άρχή τώ ν κνριαρχικών δικαιωμάτων είναι προσ­ φιλής ατά πιό πλατιά στρώματα τον λαον. Ή αναγκαιότητα γιά τή διατήρηση τής ανεξαρτησίας τοΰ κράτους στόν καθορισμό τής Εξωτερικής καί Εσίοτερικής πολιτικής, στίς σημερινές συνθήκες, υπαγορεύεται άπό τά πανεθνικά συμφέροντα. Γιά τή διατήρηση τών κυριαρχικών δικαιωμάτων, ένδιαφέρεται ζωτικά δχι μόνο ή έργατική τάξη, άλλά καί ή άγροτιά. Στίς σημερινές συνθήκες δ συναγωνισμός τών άμερικανών καπιταλιστών τής αγροτικής οίκονομίας πού διαθέτουν μεγάλα πλεονάσματα γεωργικών προϊόντων, δυσκολεύει πολτί τή θέση τής άγροτιάς σέ πολλές καπιταλιστικές χώρες. Ό κατακλυσμός τροφίμων καί πρώτων υλών άπό τό Εξω­ τερικό σέ πολύ χαμηλές τιμές καταστρέφει τούς αγρότες πολ­ λών καπιταλιστικών χωρών. "Ολο καί περισσότεροι άγρότες τών χωρών αυτών αρχίζουν νά καταλαβαίνουν δτι θά μπορέ­ σουν νά υπερασπίσουν τά συμφέροντα τους μόνο αν πάρουν

* *Τ4 ΙΙρέγραμμα M ii/.i, li)6t, ίελ. 57.

ΚΚΣΕ>, Κρητικές πολιτικές έ/ίό^εις,

80

μέρος στόν άγώνα κατά τής είσβολής τών ξένων μονοπωλίων, γιά τήν οικονομική άνεξαρτησία καί τά κυριαρχικά δικαιώ­ ματα. Ό άγώνας γιά τά κυριαρχικά δικαιώματα, την έθνική άξιοπρέπεια, εχει μεγάλη άπήχηση καί στό περιβάλλον τών διανοουμένων, οί όποιοι πονοΰν γιά τήν παρακμή τοΰ έΟνικον πολιτισμού, πού προκαλεΐται άπό τήν άμερικανική έπέμβαση σ’ αυτόν τόν τομέα. 01 δυτικοευρωπαϊκές χώρες κατακλύζον­ ται άπό τά χειρότερα £ργα τής άμερικανικής λογοτεχνίας, άπό φίλμ πού έξυμνοΰν τό έγκλημα καί τή διαφθορά, άπό περιοδικά πού προπαγανδίζουν τόν «άμερικάνικο τρόπο ζωής». "Ολα αύτά συντελοΰν στή μαζική διαστροφή τοΰ λαϊκοΰ γού­ στου καί έπηρεάζουν δλέθρια τό ήθος τής νέας γενεάς. ’Εκτός άπ* αύτό, ή άμερικανική πολιτιστική «έπέμβαση», προξενεί Αμεση ζημιά στήν έθνική διανόηση: στούς ζωγράφους, στούς συγγραφείς, στούς ήθοποιοΰς κτλ., γιατί δλο καί πιό πολν δυσκολεύονται νά χρησιμοποιήσουν τό ταλέντο καί τίς ίκανότητές τους. ’Εκτός άπό τούς έκπροσώπους τοΰ μεγάλου μονοπωλιακού κεφαλαίου (πού κατά τήν έκφραση τοΰ Λένιν, «δέν ξέρε» πα­ τρίδα»), ενα άρκετά σημαντικό μέρος τής άστικής τάξης δέν μπορεί νά άνεχθεΐ τήν κατάφωρη άμερικανική έπέμβαση στίς ξένες υποθέσεις. Τό μέρος αύτό τής άστικής τάξης δέν είναι διατεθειμένο νά ύποοτεί άδιαμαρτύρητα τήν κυριαρχία τών ξένων μσνοπωλητών, πού υπολογίζουν μόνο τά συμφέροντα καί τά κέρδη τους, καί στούς άλλους φέρνουν τό ζυγό καί τήν έθνική ταπείνωση. Τό αίσθημα τής πληγωμένης αξιοπρέπειας άπό τό όποιο κατέχονται πολλοί έκπρόσωποι τής άστικής τά­ ξης, ένισχύεται άπό τίς «προσβολές» οικονομικού χαρακτή­ ρα, που Αναγκάζονται νά ΰποστοΰν. Ό Λένιν τό 1920 κιόλας διαπίστωσε δτι «οί ιμπεριαλι­ στές είναι καταπιεστές δχι μόνο τών έργατών τών χωρών τους, άλλά καί τής άστικής τάξης τών μικρών κρατών»*. "Οταν τά κυριαρχικά δικαιώματα μιας χώρας χαθούν ή περιοριστούν, ή άστική τάξη μέ έξαίρεση ?να Ασήμαντο τμή­

* Β. I. Αέν;ν, ."Απαντα», τόμ. 30ός, χ Χ . 420.

90

μα της, Αναγκάζεται νά «μαζεντεΐ λ ίγ ο νά «κάνει λίγο τόπο» στήν έσωτερική αγορά, πού τή θεωρούσε δική της. Πέφτουν τά είσοδήματά της, γιατί Ενα μέρος άπό αυτά, κάποτε έξαιρετικά σημαντικό, μπαίνει στίς τσέπες τών ξένων καπιταλι­ στών. ’Από απόλυτος κύριος μετατρέπεται σέ υποτελή τοΰ ξέ­ νου κεφαλαίου καί πολλές φορές ταπεινώνεται άπό τούς ξέ­ νους. Τό άποτέλεσμα είναι δτι καί αυτή άρχίζει νά καταλα­ βαίνει τήν αξία τών κυριαρχικών δικαιωμάτων, τά καλά της Ανεξαρτησίας καί νά βλέπει μέ συμπάθεια αυτούς πού Αγω­ νίζονται κατά τής αμερικανικής βίας. Έ τσι, ol δυνάμεις πού ένδιαφέρονται γιά τή διατήρηση τής έθνικής ανεξαρτησίας καί κυριαρχίας, άποτελοΰν, στίς καπιταλιστικές χώρες, τήν πλειοψηφία τοΰ Εθνους. Αυτό δη­ μιουργεί μιά πραγματική δυνατότητα νά Απομονωθεί ή άκρα Αντιδραστική πτέρυγα της άστικής τάξης, ή χρηματιστιχή όλιγαρχία, πού προδίνει τά συμφέροντα της πατρίδας, καί νά ΑποτραπεΙ ή υποταγή τών Ανεξάρτητων χωρών στόν αμε­ ρικανικό Ιμπεριαλισμό.

91

8

*0 άγώνας γιά τήν ύπβράσπιση της δημοκρατίας στίς άστικές χώρες

Στήν έποχή τοΰ Ιμπεριαλισμού, ό άγώνας γιά τή δημο­ κρατία αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Τό μονοπωλιακό κεφάλαιο προσπαθεί νά έπιδάλει σέ δλους τούς τομείς τής ζωής τήν αντίδραση. Αύτό καθορίζεται άπό τήν προσπάθειά του νά έπιβάλει τήν απεριόριστη κυριαρχία του, νά έκμεταλλεύεται άγρια τον; έργαζόμενους, νά άποσπά τά κατά τό δυνατό με­ γαλύτερα κέρδη μέ κάθε μέσο καί μέ κάθε τρόπο. Αύτές οί έπιδιώξεις απορρέουν πρίν άπ’ δλα άπό τήν οικονομική φύση τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου: ή έγκαθίδρυση τής κυριαρχία; του σημαίνει άντικατάσταση τοΰ έλεύθερου συναγωνισμού άπό τά μονοπώλια καί άπό τόν άγώνα μεταξύ τών μονοπωλίων γιά τήν έπορροή καί τήν έξουσία. Τά μονοπώλια δμως είναι ό άντίποδας τής έλευθερίας, νικοΰν μέ τήν κατάπνιξη τής έλευθερίας σέ δλους τού; τομείς τής οίκονομικής καί πολιτική; ζωής. «Τό πολιτικό έποικοδόμημα πού υψώνεται πάνω άπό τή νέα οίκονομία, πάνω άπό τό μονοποΛιακό καπιταλισμό (δ ιμπεριαλισμό; είναι μονοπωλιακός καπιταλισμός) — υποδει­ κνύει ό Λένιν — είναι ή στροφή άπό τή δημοκρατία πρός τήν πολιτική άντίδραση. Στόν έλεύθερο συναγωνισμό άνιιστοιχεΐ ή δημοκρατία. Στό μονοπώλιο άντιστοιχεΐ ή πολιτική άντί­ δραση»*. ’Ανήκει πιά στό μακρινό παρελθόν ή έποχή πού ή άστι­ κή τάξη τής Δυτική; Ευρώπη; καί τή; Βόρειας ’Αμερική; * 11. I. Λένιν, ."Α γλτ.χ*, -ύμ. 23ος, οελ. 31.

9a

ήταν Επαναστατική τάξη, πρωτοπόρος μαχητής τής δημοκρα­ τίας. Ά φ ο ΰ άνέβηκε στήν Εξουσία, καί σταθεροποίησε τήν ταξική της κυριαρχία, ή άστική τάξη Εγκατέλειψε τά συν­ θήματα πού είχαν κηρύξει ol Ιδεολόγοι της, τήν Εποχή τοΰ άγώνα κατά τής φεουδαρχικής καί άπολυταρχικής άντίδρασης. "Οσο περνοΰσε δ καιρός, τόσο πιό πολύ τά ώραΐα λόγια γιά τή δημοκρατία, τήν Ελευθερία, τήν Ισότητα, μετατρέπονταν στήν άστική κοινωνία σέ αυταπάτη. Δημοκρατία γιά τούς πλούσιους, Ελευθερία γιά τούς πλούσιους, αΰτή τήν Ερμηνεία πήραν οί άρχές πού είχαν διακηρυχθεί Επίσημα στήν περίο­ δο τών άστικών Επαναστάσεων. Μέ τήν είσοδο τοΰ καπιταλι­ σμού στό Ιμπεριαλιστικό του στάδιο, Επιταχύνθηκε Εξαιρε­ τικά ή πορεία τής αποσύνθεσης τής άστικής δημοκρατίας καί τής άντικατάστασής της μέ ανοιχτές μορφές πολιτικού δεσποτισμοΰ τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου. "Ομως ή άστική τάξη, πού Ιγινε αντιδραστική δύναμη, ποτέ δέν μπόρεσε νά καταπνίξει τόν πόθο τών μαζών γιά δη­ μοκρατία. Ή έργατική τάξη, δλοι ol Εργαζόμενοι, πού μέ τήν ίδια τους τήν πείρα Ιμαθαν πόσο μεγάλη σημασία Ιχει γι’ αυτούς, γιά τήν καθημερινή τους ζωή, ή ύπαρξη εστω καί Ελάχιστων δημοκρατικών δικαιωμάτων καί Ελευθεριών, Εξα­ κολουθούν νά άσκοΰν μεγάλη πίεση στίς Ιθύνουσες τάξεις. "Ακριβώς χάρη σ’ αΰτή τήν πίεση, σέ πολλές άστικές χώρες έγκαθιδρύθηκε τό δημοκρατικό καθεστώς, αναπτύχθηκαν οί δημοκρατικές μορφές πολιτικής ζωής καί καθιερώθηκε τό γε­ νικό Εκλογικό δικαίωμα. Οί δημοκρατικές κατακτήσεις, πού γι’ αύτές περηφανεύε­ ται σήμερα ή άστική τάξη μερικών χωρών, δέν είναι καθό­ λου ίργο δικό της. Δέν τίς χάρισε στίς λαϊκές μάζες, άλλά οί λαϊκές μάζες τίς άπόσπασαν κυριολεκτικά άπό αΰτή μέ σκλη­ ρό καί πολύχρονο άγώνα. Τά γεγονότα άποδείχνουν δτι ή δη­ μοκρατία στίς άστικές χώρες Εγκαθιδρύθηκε π α ρ ά κ α ί Ε ν α ν τ ί ο ν στίς ταλαντεύσεις, τίς Ίΐροδόσίες καί τίς άντεπαναστατικές διαθέσεις τής άστικής τάξης. Μόνο χάρη στόν άγώνα τής Εργατικής τάξης, πού τόν υποστήριζαν οί άλλες Ιργαζόμενες τάξεις καί στρώματα, κατακτήθηκε ή νίκη, π.χ., τοΰ δημοκρατικού καθεστώτος στή Γαλλία. Στήν Αγγλία χρειάστηκαν δεκαετίες άγώνα τής έργατικής τάξης, χρειά­ στηκαν οί μεγάλες προσπάθειες τού κινήματος τών χαρτι-

94

«τών. γιά νά άποσπαστοΰν οί στοιχειώδεις μεταρρυθμίσεις τοΰ Εκλογικοΰ νόμου. Εξαιρετικά Ενδεικτική είναι καί ή Ιστο­ ρία τής δημιουργίας τών συνδικαλιστικών ένώσεων τής Εργα­ τικής τάξης, που ό δρόμος γιά τήν κατάχτηση τής νόμιμης λειτουργίας τους ποτίστηκε κυριολεκτικά με τό αίμα τών Ερ­ γαζομένων. Τό διαρκή άγώνα τής δημοκρατικής καί τής άντιδημοκρατικής τάξης στήν άστική κοινωνία, τόν διαπίστωσε ό Λένιν: « Ό καπιταλισμός γενικά καί ό Ιμπεριαλισμός Ιδιαίτερα, Ε­ γραφε ό Λένιν, μετατρέπει τή δημοκρατία σέ αυταπάτη, Ενώ ταυτόχρονα ό καπιταλισμός γεννάει τή δημοκρατική τάση στίς μάζες, δημιουργεί τούς δημοκρατικούς θεσμούς καί όξύνει τόν ανταγωνισμό άνάμεσα στόν Ιμπεριαλισμό, πού άρνεΐται τή δημοκρατία, καί στίς μάζες, πού ζητοΰν τή δημο­ κρατία»*. Αΰτός ό άνταγωνισμός συνεχίζεται μέ άμείωτη δύναμη
* Β. 1. Λένιν, ·Άη»ν-.χ., τ6μ.

β*λ. 1Λ.

95

στολής καί κ α τ α π ί ε σ η ς από τήν άστική τά­ ξη τών ταξικών της αντιπάλων. Ταυτόχρονα ή έννοια τής δημοκρατίας περιλαμβάνει τό σύνολο τών δικαιωμάτων καί τών ελευθεριών, πού κατάκτη­ σαν οί έργαζύμενοι στήν πορεία τοΰ πολύχρονου άγώνα τους: τήν έλευθερία τοΰ λόγου, τοΰ τύπου, τοΰ συνέρχεσθαι, τής διαδήλωσης καί τής απεργίας, τό δικαίωμα τής ίδρυσης συν­ δικαλιστικών καί πολιτικών όργανώσεων κτλ. Αύτά τά δι­ καιώματα, μ’ δλο ποΰ δέν είναι πλήρη, μ’ δλο πού περιορί­ ζονται άπό τήν περιουσιακή ανισότητα, ποΰ κυριαρχεί στήν άστική κοινωνία, δίνουν ωστόσο στούς έργαζόμενους τή δυνα­ τότητα νά υπερασπίζουν τά συμίρέροντά τους: νά πετυχαί­ νουν τήν ψήφιση νόμων, πού νά περιορίζουν τήν αυθαιρεσία τών έπιχειρηματιών στόν καθορισμό καί τήν άναπροσαρμογή τών μισθών καί ημερομισθίων, στόν καθορισμό τής διάρκειας τής έργάσιμης ημέρας, στόν τομέα τών κοινωνικών ασφαλί­ σεων κτλ. "Ετσι λοιπόν, δλες οί πλευρές τής άστικής δημοκρατίας, δέν έχουν τήν ίδια σημασία γιά τίς έργαζόμενες μάζες. Πάνω άπ’ δλα, οί μάζες αύτές ένδιαφέρονται γιά τή διατήρηση καί τή διεύρυνση τών πολιτικών τους δικαιωμάτων, γιατί στό σύνολό τους αύτά τά δικαιώματα έξασφαλίζουν στούς έργα­ ζόμενους τήν άνώτατη δυνατή, στίς συνθήκες τοΰ καπιταλι­ σμού, έλευθερία γιά τόν ταξικό τους άγώνα, τήν έλευθερία νά υπερασπίζονται μέ νόμιμα μέσα τά αμεσά τους αιτήματα καί συμφέροντα, νά αγωνίζονται γιά τούς τελικούς ταξικούς σκοπούς τους. Ή έργατική δμως τάξη δέ μένει άδιάφορη καί γιά τήν τύχη τής άστικής δημοκρατίας στό σύνολό της, δταν οί αντι­ δραστικές δυνάμεις τήν έπιΰουλεύονται. Ή άστική δημο­ κρατία, σάν μορφή ταξικής κυριαρχίας τής άστικής τάξης, παρ’ δλα της τά έλαττώματα, παρέχει στούς έργαζόμενους περισσότερο ευνοϊκούς δρους γιά τήν υπεράσπιση τών δικαιω­ μάτων τους, άπό δ,τι οί άλλες μορφές άστικής κυριαρχίας, δπως είναι δ φασισμός καί οί διάφορες άλλες παραλλαγές τής ανοιχτής δικτατορίας τής χρηματιστικής δλιγαρχίας. Ή στάση τών μαρξιστών άπέναντι στήν άστική δημοκρα­ τία, δέν μπορεϊ νά είναι ή Ιδια σέ δλες τίς συνθήκες. Ξέρου­ με, π.χ., δτι στήν περίοδο τής μεγάλης ’Οκτωβριανής σοσια­ 96

λιστικής έπανάσταση;, ό Λένιν καί οί ρώσοι κομμουνιστές αγωνίζονταν έναντίον δλων τών πολιτικών κομμάτων, πού, κά­ τω άπό τή σημαία τής υπεράσπισης τής άστικής δημοκρα­ τίας, δροΰσαν κατά τής έγκαθίδρυσης τής προλεταριακής δη­ μοκρατίας. Τό ζήτημα είναι δτι έκείνη τήν περίοδο ή σημαί<, τής άστικής δημοκρατίας είχε γίνει σημαία κινητοποίησης δλων τών άντεπαναστατικών δυνάμεων γιά τόν άγώνα κατά τής έργατικής τάξης καί τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Διαφορετική είναι σήμερα ή κατάσταση στίς καπιταλι­ στικές χώρες, δπου ή άντίδραση έπιτίθεται κατά τής άστικής δημοκρατίας. Έκεΐ οί έργαζόμενοι πρέπει νά διαλέξουν δχι ανάμεσα στήν προλεταριακή δημοκρατία καί στήν άστική δη­ μοκρατία, δπως εγινε στή Ρωσία τό 1917, άλλά ανάμεσα στήν άστική δημοκρατία καί στή δικτατορία τών πιό άντιδραστικών καί έπιθετικών στοιχείων τοΰ μονοπωλιακού κεφα­ λαίου. Δέν είναι δύσκολο νά καταλάβουμε ποιά πρέπει νά εί­ ναι ή έκλογή. 1. Ό Λένιν γιά τήν αναγκαιότητα τοΰ άγώνα γιά τή δη. μοκρατία στίς συνθήκες τοΰ καπιταλισμού. Ό Λένιν, δσο κανένας άλλος, Εβλεπε τή στενότητα καί τή συμβατικότητα τής άστικής δημοκρατίας καί ήξερε νά ξε­ σκεπάζει άνελέητα τά τρωτά καί τίς άδυναμίες της. Τά πυρά ίμως τής λενινιστικής κριτικής στρέφονταν κατά τής ά σ τ ικ ή ς δημοκρατίας καί δχι κατά τής δημοκρατίας γενικά, δπως προσπαθούν νά τά παρουσιάσουν οί έχθροί τοΰ μαρξι­ σμού - λενινισμού. Ό Λένιν άγωνιζόταν κατά τής μικροαστι­ κής αυταπάτης, δτι τάχα στίς συνθήκες τοΰ καπιταλισμού μπορεΐ νά έπιτευχθεΐ πλήρης λαϊκή έξουσία. ’ Απόδειξε δτι πίσω άπό τή δημοκρατική πρόσοψη δποιασδήποτε άστικής δημοκρατίας κρύβεται δ μηχανισμό; τής ταξικής κυριαρχίας τοΰ κεφαλαίου καί δτι ή άστική τάξη προσπαθεί νά βάλει στήν υπηρεσία αΰτή; τής κυριαρχίας δλου; τού; δημοκρατι­ κούς θεσμούς. Ό Λένιν, δμως, έπικρίνοντας έκείνους πού ήταν αιχμά­ λωτοι τών μικροαστικών δημοκρατικών αυταπατών του;, έκεί­ νους πού ήταν πρόθυμοι νά άπαρνηθονν, γιά χάρη τους, τούς

μεγάλους βασικούς σκοπούς τής εργατικής τάξης, εβλεπε πο­ λύ καθαρά ποιό δφελος ιιπορεϊ νά αποκομίσει ή έργατική τά­ ξη άκόμα καί άπό τίς έλάχιστες έλευΟερίες, πού άπόκτησε μέ πολλές θυσίες καί αίμα καί πού τίς έπιβαυλεύεται ή άστική τάξη. Πίστευε δτι «ή δημοκρατία εχει τεράστια σημασία στόν άγώνα τής έργατικής τάξης, κατά τών καπιταλιστών, γιά τήν απελευθέρωσή της»*. IV αύτό ό Λένιν είναι άνειρήνευτος εχθρός τών όπισθοδρομικών απόψεων καί διαθέσεων, πού οί ίρορεΐς τους, υπο­ στήριζαν δτι ή έργατική τάξη δέν εχει καμιά δουλειά μέ τή δημοκρατία, δτι ό άγώνας της γιά τή δημοκρατία μπορεϊ μό­ νο νά έμποδίσει τόν άγώνα γιά τά ταξικά της συμφέροντα. Ό Λένιν, άπορρίπτοντας αΰτοΰ τοΰ είδους τίς άριστερί<ττικες λόξες, τόνιζε δτι δ άγώνας γιά τή δημοκρατία είναι ζήτημα αρχής καί εχει μεγάλη πρακτική άξία γιατί στήν πο­ ρεία αύτοΰ τοΰ άγώνα τό έργατικό κίνημα άνδρώνεται καί άναπτΰσσεται, βελτιώνει τούς δρους τής δράσης του. Ή έρ­ γατική τάξη, αν δέν άποσπάσει άπό τήν άστική τάξη καί δέν έδραιώσει όρισμένα πολιτικά δικαιώματα, δέ θά μπορέσει νά πετΰχει οίίτε τήν πραγματοποίηση τών οικονομικών της διεκ­ δικήσεων. «Κανένας οικονομικός άγώνας, δίδασκε δ Λένιν, δέν μπορεϊ νά φέρει στους έργάτες σταθερή βελτίωση, δέν μπορεϊ ουτε καί νά δΐίξαχθεΐ σέ πλατειά κλίμακα, αν οί έρ­ γάτες δέν έχουν τό δικαίωμα νά κάνουν συνελεύσεις, νά όργανώνουν ένώσεις, νά έχουν τίς έφημερίδες τους, νά στέλνουν τούς άντιπροσώπους τους στίς λαϊκές συγκεντρώσεις.. .».** Ή σπουδαιότητα δμως τής δημοκρατίας γιά τήν έργατι­ κή τάξη δέν καθορίζεται μόνο άπό τό γεγονός δτι άπό αυτήν έξαρτώνται οί δροι τοΰ άγώνα της. Ό Λένιν τόνιζε έπανειλημμένα δτι τό αίτημα τής δημοκρατίας άνταποκρίνεται στούς τελικούς σκοπούς τοΰ έργατικοΰ κινήματος. Καλώντας τήν έρ­ γατική τάξη νά δλοκληρώσει τήν οικονομική έπανάσταση, πού είναι άναγκαία γιά τήν οίκοδόμηση τής νέας σοσιαλιστικής κοινωνίας, ό Λένιν υποδείκνυε ταυτόχρονα δτι τό «προλετα­ ριάτο», αν δέν διαπαιδαγωγηθεϊ στόν άγώνα γιά τή δημο­

* Β. I. Λένιν, «Άπαντα», -tty.- 2Βας, otX. 4Α&. ** Β. I. Λίνιν, «"Απαντα·, τίμ. 4ος, αβλ. 100.

98

κρατία, δέ θά γίνει Ικανό νά όλοχληρώσει τήν οίκονομική έπανάστάση»*. 'Τστερα άπό δλα αύτά, είναι άπολύτως κατανοητή ή 6αOfui πεποίθηση πού είχε ό Λένιν δταν δήλοονε: «θά ήταν 6αβι*ό λάθος νά νομίζουμε δτι δ άγώνας γιά τή δημοκρατία μπορεί vci άποσπάσει τό προλεταριάτο άπό τή σοσιαλιστική επανάσταση, ή δτι μπορεί νά έπισκιάσει, νά καλύψει τή σο­ σιαλιστική Ιπανάσταση κτλ. ’Αντίθετα, δπως είναι άδύνατος ό νικηφόρος σοσιαλισμός, αν δέν πραγματοποιήσει τήν πλήρη δημοκρατία, ?τσι καί τό προλεταριάτο δέν μπορεί νά προετοι­ μαστεί γιά νά νικήσει τήν άστική τάξη, αν δέν κάνει Ολό­ πλευρο, συνεπή καί έπαναστατικό άγώνα γιά τή δημο­ κρατία». ' * Ό Λένιν, φυσικά, είχε ύπόψη δτι ό άγώνας γιά τή δη­ μοκρατία στήν άστική κοινωνία, μ’ όποιαδήποτε ένταση κι δν γίνεται, όποιεσδήποτε έπιτυχίες κι άν εχει, δέν μπορεί νά δόσβι στήν έργατική τάξη παρά μόνο έπί μέρους άποτελέσματα, που θά είναι άπό πρίν περιορισμένα άπό τά πλαίσια τοΰ καπιταλιστικού καθεστώτος. Σ ’ αύτό τό καθεστώς δέν υπάρ­ χει καί δέν μπορεί νά υπάρξει πλήρης καί συνεπής δημοκρα­ τία γιά τίς πλατειές μάζες τών έργαζομένων, γιατί ή ταξική κυριαρχία τής άστικής τάξης μένει άθικτη, όποιαδήποτε μορ­ φή κι αν ?χει τό καπιταλιστικό κράτος. Είναι έντελώς άδύνατο νά πραγματοποιηθεί στόν καπιταλισμό ή πλήρης λαϊκή έξουσία, δπως έλπίζουν οΐ μικροαστοί φαντασιόπληκτοι. Ό άγώ­ νας δμως γιά τή δημοκρατία, κατά τή σκέψη τοΰ Λένιν, προ­ ετοιμάζει τήν έργατική τάξη, ώστε νά πετύχει καλύτερα τήν πραγματοποίηση τής άποστολής της, πού συνίσταται στήν κα­ τάργηση κάθε ταξικής καταπίεσης καί στή δημιουργία μιας πραγματικά δημοκρατικής κοινωνίας, δηλ. τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. Κατά συνέπεια ή έργατική τάξη, υπερασπιζόμενη τή δη­ μοκρατία, ξεκινάει τόσο άπό τά συμφέροντα τοΰ καθημερινού της άγώνα, δσο καί άπό τά καθήκοντα καί τά σχέδιά της γιά τό μέλλον. Αυτή είναι ή βασική άρχή, πού καθορίζει τή στάση τών * Β. I. Λένιν, «Άπαντα», τύμ. 96ος, οβλ. 10. ** Β. I. Λένιν, ·Άπατ3α», τόμ. 2&ος, οβλ. 18β.

99

μαρξιστικών - λενινιστικων κομμάτων στόν άγώνα γιά τή δημβκρατίη στίς άστικές χώρες. 2. Ή έπίθεση τΰν καπιταλιστικών μονοπωλίων καπά τάν δημοκρατικών δικαιωμάτων τΰν έργαζομένων. Ό Λένιν, αναλύοντας τίς οικονομικές καί πολιτικές συνέ­ πειες τής Εγκαθίδρυσης της έξουσίας τών μονοπωλίων, τόνι­ σε δτι στήν έποχή τοΰ Ιμπεριαλισμού, ή έπίθεση τής αντί­ δρασης κατά τών δημοκρατικών θεσμών, κανόνων καί παρα­ δόσεων, παίρνει τή μορφή άνοιχτής βίας, πού στρέφεται ένανttev δλων τών τάξεων καί στρωμάτων (μέ έξαίρεση τή μεγα­ λοαστική τάξη) καί έπεκτείνεται στούς πιό πλατιούς τομείς τής πολίτικης καί κοινωνικής ζωής. Ή έπίθεση αΰτή τών μονοπωλίων στρέφεται κατά τής δη­ μοκρατίας γενικά, γιατί τά μονοπώλια καί ή δημοκρατία βρί­ σκονται σέ κατάφωρη άντίθεση. Σχετικά μ’ αύτό ό Λένιν εγραφε: «Καί στήν έξωτερική πολιτική, δπως καί στήν έσιυτερική, ό Ιμπεριαλισμός τείνει πρός τήν κατάργηση τής δη­ μοκρατίας, πρός τήν άντίδραση. Άπό αΰτή τήν άποψη είναι όναμφισβήτητο δτι 6 ιμπεριαλισμός είναι «άρνηση» τής Α ημ ο κρατί ας γενικά, δλης τής δημο­ κρατίας. . . »*. Ή

χβηματιστιχή δλιγαρχία είναι Ιχΰοός τής δημο­ κρατίας.

Στήν περίοδο τής γενικής κρίσης τοΰ καπιταλισμού ο! «ντιδημοκρατικές προσπάθειες τής μονοπωλιακής άστικής τάξης δλο καί πιό πολύ έντείνονται. Ή δξυνση τής ταξικής πάλης, ή προοδευτική έξασθένηση τών θέσεων τοΰ καπιταλι­ σμού καί δ τρόμος μπροστά στό σοσιαλισμό, πού οί δυνάμεις του διαρχώς αναπτύσσονται, νά τί σπρώχνει τά μοναχωλια ατά άκρα, τόσο στόν τομέα τής έσωτερικής δσο καί τής Εξω­ τερικής πολιτικής. * Β. I. Λίνιν, ·*Απ»ντα:, τό;ι. 2&.·ς, α*λ. 31.

100

Μετά τόν πρώτο παγκόσμιο πόλεμο σέ μερικές καπιταλι­ στικές χώρες νίκησε ό φασισμός, έγκαθιδρύθηκε ή ανοιχτή τρομοκρατική δικτατορία τών πιό αντιδραστικών, των πιό σωβινιστικών, τών πιό Ιμπεριαλιστικών στοιχείων τοΰ χρηματιστικοΰ κεφαλαίου. *0 φ α σ ι σ μ ό ς , δ π » ς ά π όδ ε ι ξ ε ή π ε ί ρ α τής Γ ε ρ μ α ν ί α ς καί τής Ιταλίας, σημαίνει πλήρη κατάργηση τ ή ς δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς . Ή συντριβή τών έργατικών οργανώσεων, ή ανελέητη κατάπνιξη κάθε αντιπολίτευσης α­ κόμα καί τής άστικής - φιλελεύθερης, ή κατάργηση τών στοιχειωδών δημοκρατικών δικαιωμάτων τών 'έργαζομένων καί ή πλήρης υποταγή τοΰ λαοΰ στήν αυθαιρεσία τών μονο­ πωλίων καί τοΰ κρατικού τους μηχανισμού, ή έξόντωση τών καλύτερων στοιχείων τοΰ έθνους στίς φυλακές καί στά στρα­ τόπεδα συγκέντρωσης, ή καλλιέργεια τής ιδεολογίας τοΰ Α­ κρου σωβινισμού καί τοΰ ρατσισμού, ή μανιασμένη προετοι­ μασία τοΰ πολέμου καί τέλος, ή έπίθεση, πού προκαλεϊ τό νέο παγκόσμιο μακελιό, νά τί ?φερε μαζί της ή φασιστική δικτατορία. Ό δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, πού οι λαοί τόν διεξήγαγαν στό δνομα τής νίκης κατά τοΰ φασισμού, άποδιοργάνωσε προσωρινά τήν έπίθεση τών αντιδραστικών δυνάμεων σέ πολλές καπιταλιστικές χώρες. Ή νίκη δμως τών φιλειρη­ νικών λαών κατά τοΰ χιτλερικού συνασπισμού, δέν έξαφάησε τον κίνδυνο τής αποχαλινωμένης άντίδρασης, πού είναι σύμ­ φυτη με τόν Ιμπεριαλισμό. Ή τάση τής ιμπεριαλιστικής Α­ στικής τάξης πρός τήν πολιτική άντίδραση, στό έσωτερικό τής χώρας, καί πρός τήν έπίθεση, στό έξωτερικό, έμφανίστηκε λίγο μετά τόν πόλεμο στίς άστικές χώρες καί πρώτα πρ*τα στήν ακρόπολη τοΰ καπιταλισμού στίς ΗΠΑ. Στή ιιεταπολεμική περίοδο άναπτύχθηκε νέα, πλατειά έπίθεση τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου κατά τών δημοκρατικών δικαιωμά­ των καί έλευθεριών τών λαών στίς καπιταλιστικές χώρες. Ό κί^)υνος πού άπειλεΐ τίς δημοκρατικές κατακτήσεις τών λαών, έντείνεται άπό τούς παρακάτω δύο παράγοντες. Πρώ­ το, άπό τήν ανάπτυξη τοΰ κρατικομονοπωλιακοΰ καπιταλι­ σμού, άπό τήν δλο καί μεγαλύτερη υποταγή τοΰ αστικού κράτους στά καπιταλιστικά μονοπώλια. Ή άμεση συμμετοχή τών μονοπωλίων στήν κρατική διοίκηση τούς δίνει τή δυνα­ 101

τότητα νά καταλύουν κάθε δημοκρατικό θεσμό καί κανόνα πού έμποδίζει τήν άπεριόριστη κυριαρχία τους. Ό κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός στήν πράξη σημαίνει έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τών καπιταλιστικών μονοπωλίων. Δεύτερο, άπό τήν αυξανόμενη έπιθετικότητα καί άντιδραστικότητα τοΰ αμερικανικού Ιμπεριαλισμού. Τυλίγοντας μιά σειρά καπιταλιστικές χώρες στά δίχτυα τής οικονομικής έξάρτησης, ό αμερικανικός Ιμπεριαλισμός άρχισε νά έπεμδαίνει ανοιχτά στίς έσωτερικές τους υποθέσεις. Παντού στη­ ρίζεται στά αντιδραστικά στοιχεία τής ακρας δεξιάς. Ε ν ­ θαρρύνει τά κάθε είδους άντιδημοκρατικά μέτρα, παραχω­ ρώντας στίς αστικές κυβερνήσεις οικονομικά, κάποτε καί στρατιωτικά μέσα γιά τήν έφαρμογή αυτών τών μέτρων. Οί αντιδραστικοί κύκλοι τών ΗΙΙΑ παίζουν, δπο>ς είπαμε προ­ ηγούμενα, τό ρόλο τού διεθνή χωροφύλακα, τής κύριας dm δίημοκρατικής δύναμης πού καταπιέζει δλο τόν καπιταλιστικό κόσμο. Σ ’ αντά πρέπει νά προσθέσουμε την όλοένα αύξανόμενη αντιδραστική έπίδραση τών διακρατικών μονοπωλιακών ενώ­ σεων καί τών έπιθετικών συνασπισμών. Τά διάφορα «υπερε­ θνικά» δργανα, πού δημιουργήθηκαν στήν Ευρώπη, δέν ντώκεινται ουσιαστικά σέ κανένα ελεγχο τών Ιδιων τών λαών καί διευκολύνουν τούς μονοπωλητές νά δίνουν άπό κοινού τή μά­ χη κατά τών δημοκρατικών δικαιωμάτων καί έλευΟεριών τών λαών. Ή &ν%Ιδοααη ίχιβονίενετα ι τά ζωτικά ονμφί.οοτια τής Ιβγατιχής τάξης. Ή έπίθεση τής αντίδρασης κατά τής δημοκρατίας δι?ξάγεται άπό διάφορες κατευθύνσεις καί σέ έξαιρετικά πλατ»· μέτωπο. Παίρνει τή μορφή, π.χ., άνοιχτής αναθεώρησης τού συν­ τάγματος καί τοΰ έκλογικού συστήματος. Σέ μιά σειρά καπι­ ταλιστικές χώρες τά τελευταία χρόνια, Ιγιναν πολλές τροπο­ ποιήσεις τών συνταγμάτων μέ σκοπό νά ένισχύσουν τήν έξονσία τών αστικών κυβερνήσεων καί νά έξασθενίσσυν τόν ϊλεγχο πού ασκούν τά κοινοβουλευτικά δργανα στή δράση τους. 01 έκλογικοί νόμοι άναθεο)ροΰνται, καί ι^τηφίζονται χει­ 102

ρότεροι, παραβιάζεται ή αρχή τής αναλογικής Εκπροσώπη­ σης έτσι που νά ανακατανέμονται οί ψήφοι τών Εκλογέων πρός δφελος τών αστικών κομμάτων τής ακρας δεξιάς καί ή ρργατική τάξη νά μήν Εκπροσωπείται στά κοινοβούλια στό ^αθμό πού πρέπει. "Ολο καί πιό πολύ περιορίζεται ό νομοθε­ τικός ρόλος τών κοινοβουλίων καί τό δικαίωμα τής Εκδοσης νόμων μεταβιβάζεται στήν Εκτελεστική Εξουσία πού είναι υποταγμένη στά μονοπώλια. Οί τάσεις αύτές, σέ διαφορετικό βαθμό, Εκδηλώθηκαν στά τελευταία χρόνια σέ δλες τίς άστικές χώρες, στίς ΗΤΙΑ, στήν ’Αγγλία, στήν 'Ομοσπονδιακή Δημοκρατία τής Γερμα­ νίας, στήν ’Ιταλία καί Ιδιαίτερα στή Γαλλία, δπου τό δημο­ κρατικό Σύνταγμα, πού ψηφίστηκε τό 1946, άντικαταστάΟηκε μέ τό σύνταγμα τοΰ 1958, πού ουσιαστικά καταργεί τό κοινοβουλευτικό καθεστώς καί τό άντικαθιστά μέ τήν προε­ δρική Εξουσία. ’Εκτός άπό αύτό, συνεχίζεται δ αδιάκοπος περιορισμός τών δημοκρατικών δικαιωμάτων τών έργαζομένων, τό δυνάμωμα τής άστυνομικής αυθαιρεσίας καί τής τρομοκρατίας. Στίς ΗΠΑ, τό 1950 ψηφίστηκε δ νόμος τοΰ Μακκάραν, πού νομιμοποιεί τόν άστυνομικό Ιλεγχο στήν Ιδιωτική άλληλογραφία καί στίς τηλεφωνικές συνδιαλέξεις, πράγμα πού ουσια­ στικά σημαίνει Επιβολή Ελέγχου στή σκέψη. Καί στήν ’Αγγλία παρακολουθοΰνται κρυφά οί τηλεφω­ νικές συνδιαλέξεις. Τό πόσο μπορούν νά άποθρασυνθοΰν οί αστυνομικές δυνάμεις σιίς άστικές χώρες, τό άπόδειξε ή Ι­ στορία τοΰ μακκαρθισμοΰ στίς Ηνωμένες Πολιτείες, πού μέ­ σα σέ λίγο χρονικό διάστημα, Ιβαλε τή σφραγίδα του σέ δλη τή ζωή τοΰ άμερικανικοΰ λαού. Σέ καμιά χώρα τοΰ κόσμου δέν υπήρχε καί δέν υπάρ­ χει τόσο πλατιά διακλαδωμένη πολιτική άστυνομία, δσο σή­ μερα στίς ΗΠΑ. ’Αρκεί μόνο νά άναφέρουμε τή μαρτυρία τοΰ άμερικανοΰ βιομηχάνου - δισεκατομμυριούχου καί γνωστοΰ κοινωνικού παράγοντα Σάιρους Ήτον. Σέ μιά συνέντευ­ ξή του, πού μεταδόθηκε άπό τήν τηλεόραση τά Μάιο τοΰ 1958, δήλωσε: «νΑν άθροίσουμε δλες μαζί τίς αστυνομικές δυνάμεις τών πόλεων, τών Επαρχιών, τών Πολιτειών, καί τών κυβερνητικών όργάνων, πρέπει νά ποΰμε δτι ό Χίτλερ, στήν Εποχή τής άκμής του, δταν διέθετε τή Γκεστάπο, δέν είχε πο­ 103

τέ τόσες οργανώσεις κατασκόπευσης, δσες εχουμε σήμερα στή χώρα μας». ’Από τήν αποχαλίνωση τής αντίδρασης, πιό πολύ υποφέρει ή έργατική τάξη καί οί όργανώσεις της. Ή μεταπολέμικη περίοδος χαρακτηρίζεται άπό τήν εισαγωγή άντεργατικίκ νομοθεσίας στίς περισσότερες αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Μ’ αΰτόν τόν τρόπο ή άστική τάξη «ευχαρίστησε» τήν έργατική τάξη γιά τήν ολο αυταπάρνηση δουλειά της καί τίς Ουσίες της στά χρόνια τοΰ πολέμου. Στήν μεταπολε­ μική περίοδο ή άντεργατική νομοθεσία απόκτησε Ιδιαίτερα γνωρίσματα ποΰ τήν κάνουν έξαιρετικά έπικίνδυνη γιά τους έργαζόμενους. IV αύτό μπορεϊ νά κρίνει κανείς άπό τό νόμο Τάφτ - Χάρτλεϋ, πού ψηφίστηκε άπό τό αμερικανικό κογκρέσσο τό 1947. 'Ο νόμος αύτός περιόρισε σημαντικά ενα άπό τά πιό δασικά συνταγματικά δικαιώματα τών άμερικανών έργαζομένων — τό δικαίωμα τής απεργίας. Στήν ουσία πρόκειται γιά μιά απόπειρα νά μπει τό άστικό κράτος πάνω άπό τό έργατικό κίνημα, νά γίνει διαιτητής των διαφορών α­ νάμεσα στούς έργάτες καί στούς έπιχειρηματίες. "Αν υπολο­ γίσουμε δτι ό κρατικός μηχανισμός στίς καπιταλιστικές χώ­ ρες βρίσκεται στά χέρια τών μονοπωλίων καί τών έγκαθέτων τους, εύκολα καταλαβαίνουμε τί μπορούν νά περιμένουν οί έργάτες άπό μιά τέτοια διαιτησία. Τό ποιά πλευρά υποστηρίζει τό άστικό κράτος άποδεικνύεται ιδιαίτερα άπό τήν πείρα τής ’Αγγλίας, δπου οί έργά­ τες άναγκάζονται νά κάνουν τούς πιό πεισματώδεις άπεργιακούς αγώνες στούς έθνικοποιημένους κλάδους τής οικονομίας, δηλ. στούς κλάδους, πού βρίσκονται άμεσα στά χέρια τοΰ κράτους. Πρέπει τέλος νά τονίσουμε τή γενική ένταση τής τρομο­ κρατικής καταπίεσης τών έργαζομένων στίς άστικές χώρες. Ή άσταμάτητη δραστηριότητα τής Κού - Κλουξ - Κλάν καί ό σχηματισμός τής φασιστικής «έταιρίας τοΰ Τζών Μπίρτς» στίς ΗΠΑ, ή δράση τών μιλιταριστικών - φασιστι­ κών όργανώσεων, πρίν άπ’ δλα τοΰ ΟΑΣ στή Γαλλία, ή άναζίοογόνηση τών ένώσεων τών πρώην ΕΣ - ΕΣ καί τών έ­ νώσεων τών στρατιωτικών στή Δυτική Γερμανία, δείχνουν δτι οί Ιθύνοντες κύκλοι τών χωρών τοΰ λεγόμενου «έλεύθερου κό­ σμου» δέν έγκατέλειψαν καθόλου τίς φασιστικές μεθόδους. 104

"Αν καί ό ωμός γερμανικός καί ιταλικός φασισμός χρεωκόrr*ioc, ωστόσο σέ όρισμένες χώρες ('Ισπανία, Πορτογαλία) ίϊιατηροννται ακόμα τά φασιστικά καθεστώτα καί σέ μερικές |Αλλες ό φασισμός ξαναγενιίται με νέες μορφές. I Ή έπίθεση τής αντίδρασης συναντάει τήν ολοένα αυξα­ νόμενη άντίσταση τών μαζών. Ό κίνδυνος δμως απέχει πολύ άπό τό νά ?χει άποτραπεΐ καί έπιβάλλει σέ δλες τίς προοδευ­ τικές καί δημοκρατικές δυνάμεις τών αστικών χοίρων αμείω­ τη επαγρύπνηση. Ό Αντικομμοννιομός, είναι ή προσφιλής ταχτική τών ίχΰβ(7η> τής δημοκρατίας. Ή έπίθεση τής αντίδρασης κατά τής δημοκρατίας, συνήβ<ι>ς γίνεται μέ τή σημαία τον «άγώνα κατά τοΰ κομμουνι­ σμού». Ό αντικομμουνισμός, λέγεται στό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ, είναι τό «κύριο Ιδεολογικό - πολιτικό δπλο τοΰ Ιμπε­ ριαλισμοί'». Κάτω άπό τή μαύρη σημαία τοΰ άντικομμουνιομού έχουν σήμερα ένωθεΐ δλοι οΐ έχθροί τής κοινωνικής προόδου: ή χρηματιστική Λλιγαρχία καί ή κλίκα τών στρα­ τοκρατών, οί φασίστες καί οί Αντιδραστικοί κληρικοί, οΐ άαοικιοκράτες καί ot τσιφλικάδες, δλοι ot ιδεολογικοί καί πολιτικοί υπηρέτες τής Ιμπεριαλιστικής αντίδρασης. 01 κομμουνιστές γίνονται τά πρώτα θύματα τής αντί­ δρασης, γιατί είναι οί πιό αποφασιστικοί άντίπαλοι τής κα­ πιταλιστικής σκλαβιάς, οί πιό συνεπείς υπερασπιστές τών δη­ μοκρατικών έλευθεριών καί δικαιωμάτων τών έργαζομένων. Ή Ιμπεριαλιστική άστική τάξη, δίνοντας κατά τών κομμου­ νιστικών κομμάτων τά ισχυρότερα χτυπήματα, προσπαθεί νά στερήσει τήν έργατική τάξη άπό τήν πρωτοπορία της καί ν4 παραλύσει τόν άγώνα της. Ωστόσο, δπως άπόδειξε ή πείρα πολλών δεκαετιών, οί διωγμοί κατά τών κομμουνιστών, αποβλέπουν καί σέ ευρύτε­ ρους σκοπούς. Χρησιμεύουν πάντα σάν σύνθημα γιά τήν έπίΟεση την αντίδρασης έναντίον δ λ ω ν τών δημοκρατικών κομμάτων καί όργανώσεων, έναντίον δ λ ω ν τών συνδι­ κάτων, έναντίον δ λ ω ν τών αντιπολιτευόμενων στοιχεί­ ων. ’Αμέσως μετά τούς κομμουνιστές άρχίζουν νά διώκονται 105

ol αριστεροί σοσιαλιστές; καί σέ συνέχεια δλοι οί σοσιαλιστές. "Τστερα ερχεται ή σειρά τών άστών φιλελευθέρων καί μετά, δλων ένρινων πού άντιπολιτεύονται, Ιστω καί Ελάχιστα, τή, δικτατορία τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου. / Αύτό εγινε στή φασιστική ’Ιταλία καί στή χιτλερική Γ?*>/ μανία. Κατά τόν ϊδιο τρόπο δροΰν καί σήμερα οί «ντώρατ στικοί κύκλοι σέ μιά σειρά χώρες τής Λυτικής Ευρώπης και στίς Ηνωμένες Πολιτείες. Καί πράγματι, μήπως δέ βαδίζουν έπί τά Ιχνη τού Χίτλερ καί τοΰ Μουσσολίνι αυτοί πού Ιθεσαν έκτός νόμου ι» κομμουνιστικό κόμμα τών ΗΤΙΑ, αυτοί πού έριξαν άκόμα μιά φορά στήν παρανομία τούς κομμουνιστές τής Λυτικής Γερ­ μανίας; Οί Ιθύνοντες κύκλοι τής ’Αμερικής ρίχνοντας δλο τόν ισχυρό κατασταλτικό τους μηχανισμό κατά τοΰ αριθμητι­ κά μικρού ΚΚ τών ΗΙΙΑ, εδειξαν σέ δλον τόν κόσμο πόσο λίγο πιστεύουν καί οί ίδιοι στή σταθερότητα τή; κυριαρ­ χίας τους. Τό γεγονός δτι σήμερα τά κομμουνιστικά κόμματα βρί­ σκονται έκτός νόμου σέ 40 σχεδόν χώρες τοΰ «Ελεύθερου κό­ σμου», αποδείχνει ακόμα μιά φορά τήν Αποχαλίνωση τών αντιδραστικών δυνάμεων καί τό μέγεθος τής απειλής πον κρέμεται πάνω άπό τίς δημοκρατικές κατακτήσεις τής Ερ­ γατικής τάξης. Ή άπειλή είναι Ιδιαίτερα μεγάλη έκεΐ δπου ή άντίδραση κατορθώνει νά απομονώνει τούς κομμουνιστές άπό τά άλλα δημοκρατικά κόμματα καί όργανώσεις, δπου υπάρχει αποξένωση καί διάσπαση ανάμεσα στον; κομμουνι­ στές καί στούς σοσιαλιστές. Ή διάσπαση, σήμερα, διευκο­ λύνει τήν άνίδραση στόν άγώνα της κατά τών κομμουνιστών. Αΰριο θά τής δόσει τή δυνατότητα νά όρμήσει μέ δλες της τίς δυνάμεις Εναντίον Εκείνων πού παρακολουθούν αδιαφορώ τούς διωγμούς κατά τών κομμουνιστών. Γιά νά άμβλυνθεΐ ή Επαγρύπνηση τών λαϊκών μαζών, bunδίδεται ή ΰπουλη προπαγάνδα, πού υποστηρίζει δτι τάχα *>ί διωγμοί κατά τών κομμουνιστών δέν πρόκειται νά θίξονν κανέναν άλλον. "Ομως δέν είναι ετσι. ’Απατοΰν τόν Εαυτό τους καί τούς άλλους ol σοσιαλιστές καί φιλελεύθεροι ήγέτες πού Ισχυρίζονται πώς αν άφήσουν τούς κομμουνιστές στην τύχη τους, αν δέ «φιλάνεικοΰν» μέ τήν άντίδραση καί συμπεριφέρονται «φρόνιμα», τότε θά κατορθώσουν νά αποφύγουν

106

τούς διωγμούς καί τά χτυπήματα. "Ολη ή Ιστορική πείρα τον έργατικοΰ κινήματος, καί ιδιαίτερα ή πικρή πείρα τών γερμανών έργατών, στήν έποχή τής αποχαλίνωσης τής χιτλε­ ρικής αντίδρασης, κραυγάζει έναντίον μιας τέτοιος άνανδρη; τακτικής. Μ ό ν ο μ έ τ ί ς κ ο ι ν έ ς π ρ ο σ π ά ­ θ ε ι ε ς δ λων τών δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ώ ν δ υ ν ά ­ μ ε ω ν , Οά σ τ α μ α τ ή σ ε ι ή έ π ί θ ε σ η τ ή ; α ν τ ί δ ρ α σ η ς κ α ί Οά ά π ο κ ρ ο υ σ τ ο ϋ ν τ ά χ τ υ π ή μ α τ ά της. 'Ολόκληρη ή Ιστορία τοΰ άγώνα τών έργαζομένων τών καπιταλιστικών χωρών, όδηγεΐ στό συμπέρασμα δτι ή δη­ μοκρατία είναι άδιαίρετη. Μόλις γίνει άνεκτή ή έξαίρεση τών κομμουνιστικών κομμάτων άπό τή σφαίρα της, άμεσο»; έκτίθενται σέ κίνδυνο τά δικαιώματα, τά συμφέροντα, καί καμιά φορά ακόμα καί ή ίδια ή ύπαρξη τών άλλων προοδευ­ τικών οργανώσεων. Ή

δημοκρατία ιΐναι ή βάση τών μαζικώ ν λαϊκών κι­ νημάτων.

Ό αγώνας τής έργατικής τάξης γιά τήν υπεράσπιση τής δημοκρατίας εχει μεγάλη σημασία καί γιά τό λόγο δτι άπό τήν έπιτυχία του, έξαρτάται σέ μεγάλο βαθμό καί ή έπιτυχίη τών άλλων σπουδαίων παλλαϊκών κινημάτων τής έποχής μας. τών κινημάτων γιά τήν υπεράσπιση τής ειρήνης, τής έθνι­ κής άνεξαρτησία; καί τών κυριαρχικών δικαιωμάτων. “Ολα αύτά τά κινήματα συνδέονται στενά μεταξύ τους καί στήν πράξη συχνά περιπλέκονται τό 2να μέ τό άλλο. Είναι αδύ­ νατο, π.χ., νά ξεχωρίσουμε τόν άγώνα γιά τή δημοκρατία άπό τόν άγώνα γιά τήν ειρήνη, γιατί ή προετοιμασία γιά πό­ λεμο αναπόφευκτα συνοδεύεται μέ κατάφωρη παραβίαση τή; δημοκρατίας, μέ Ενταση τή; πολιτικής αντίδρασης καί τη; έχμετάλλευσης τής έργατικής τάξης. Πρέπει δμως νά Ε­ χουμε ακόμα ύπόψη δτι άπό τό βαθμό ανάπτυξης τής δημο­ κρατίας σ’ αυτή ή έκείνη τήν καπιταλιστική χώρα έξαρταται ή ικανότητα τών λαϊκών μαζών αυτής τής χώρας νά έπηρεάζουν τήν πολιτική τών τάξεων πού κυβερνούν. Γιά νά έκφράζουν τή θέλησή τους γιά τήν ειρήνη καί τή διαμαρτυρία τους κατά τών πολεμικών προετοιμασιών, οί έρ107

γαζόμενοι πρέπει νά έχουν τό δικαίωμα νά κάνουν διαδηλώ­ σεις, συγκεντρώσεις καί συλλαλητήρια, νά δημοσιεύουν στόν τύπο κτλ. Γιά νά έπηρεάζουν τήν πολιτική τής κυβέρνησης, πρέπει νά Εχουν τούς έκπροσώπους τους στό κοινοβούλιο. Γιά νά ίιπερασπίζουν μέ έπιτυχία τήν έθνική άνεξαρτησία καί τά κυριαρχικά δικαιώματα, χρειάζεται βρισμένο έπίπεδο δη­ μοκρατίας, πού νά δίνει στίς μάζες τή δυνατότητα νά έκφράζουν τή θέλησή τους καί νά πετυχαίνουν τήν Ικανοποίηση τών αιτημάτων τους. "Ετσι, ή υπεράσπιση τής δημοκρατίας είναι στίς σημε­ ρινές συνθήκες καθήκον καί υποχρέωση δλων τών προοδευτι­ κών άνΟρώπίιΛ· καί οργανώσεων, δλων τών φίλων τής ειρή­ νης, δλων τών πατριωτών, δλων δσων αγαπούν τήν άνεξαρ­ τησία τής πατρίδας τους. 'Τπερασπίζοντας τή δημοκρατία άπό τίς έπιθέσεις τής άντίδρασης, υποστηρίζοντας τά δικαι­ ώματα καί τίς έλευΟερίες τών έργαζομένων μαζών, ή έργα­ τική τάξη τών καπιταλιστικών χο)ρών βάζει τά θεμέλια γιά τή νίκη τής υπόθεσης τής ειρήνης καί τής έθνικής άνεξαρτησίας.

3. Ή συνένωση δλων τών δημοκρατικών δυνάμεων εΤναι ή σοβαρότερη προϋπόθεση γ ιά τη νίκη κατά της άντίδρα­ σης καί κατά τοΰ φασισμόν. Παρ’ δλες τίς έπιθυμίες καί τούς υπολογισμού; τής άν­ τίδρασης, οί άπόπειρές της νά περιορίσει ή νά καταργήσει τή δημοκρατία, γέννησαν πολλές Ισχυρότατες αντίθετες δυ­ νάμεις. Ή κατάπνιξη τής δημοκρατίας θίγει τά συμφέροντα τών πιό διαφορετικών τάξεων καί στρωμάτων τοΰ πληθυ­ σμού. Άπό αύτό άκριβώς τό γεγονός έμφανίζεται ή άντικειμενική δυνατότητα νά δημιουργηθεΐ στίς καπιταλιστικές χώ­ ρες Ενα πλατύ μέτωπο άγώνα γιά τή δημοκρατία. 'U dievgvvot) τής κοινωνικής βάσης τον δημοκρατι­ κού κινήματος. Σοβαρότατη έφεδρεία γιά τήν άνοδο τοΰ δημοκρατικού 108

κινήματος είναι ή μικροαστική τάξη. Ό Λένιν, διαπιστώ­ νοντας τό διπλό χαρακτήρα τής θέσης τών μικροαστών, εγραφε: «Ό μαρξισμός μάς διδάσκει δτι οί μικροαστικές μά­ ζες, δσο θά υπάρχει ό καπιταλισμός, Οά υποφέρουν Αναπό­ φευκτα άπό τά άντιδημοκρατιχά προνόμια... θά υποφέρουν άπό τήν οικονομική καταπίεση»*. Τό μονοπωλιακό κεφάλαιο καταπνίγει καί καταστρέφει τή μικροαστική τάξη, καί τής πόλης καί τοΰ χωριού, γεν­ νάει μέσα της αισθήματα όργής καί διαμαρτυρίας. Τήν Αγα­ νάκτηση δμως τοΰ μικροαστού, έξαιτίας τής διπλής τους φνσης, μπορεί νά τήν έκμεταλλευθεΐ ή αντίδραση γιά τους σκο­ πούς της. Ή Αντίδραση προσπαθεί νά ξυπνήσει μέσα του τά κατώτερα ένστικτα τού μικροϊδιοκτήτη, νά τοΰ καλλιεργήσει αυταπάτες καί έλπίδες δτι μπορεί νά ξαναγίνει πλούσιος ίδιο*τήπ)ς. Ό φασισμός άπόδειξε δτι μπορεί, σέ όρισμένες συνθήκες, νά παρασύρει τή μικροαστική τάξη καί νά τή χρησιμοποιή­ σει στίς έπιΟέσεις του κατά τής δημοκρατίας. Έ τσι Εγινε στήν ’Ιταλία καί στή Γερμανία. Ό φασισμός δμως ήταν Ενα σκληρό μάθημα γιά τήν έξαπατημένη μικροαστική τάξη. Στήν σημερινή κατάσταση, ot Αντικειμενικές συνθήκες διευκολύνουν τήν έργατική τάξη καί τά κομμουνιστικά κόμ­ ματα στόν Αγώνα γιά τήν προσέλκυση τής μικροαστικής τά­ ξης στίς γραμμές τοΰ δημοκρατικού κινήματος. Ή στάση Απέναντι στή δημοκρατία καί τή μελλοντική της τύχη αλλαξε ουσιαστικά καί μέσα στήν ίδια τήν τάξη τών καπιταλιστών. Οί μονοπωλιακοί κύκλοι καί οί συνένοχοί τους βλέπουν τή δημοκρατία σάν έπιβίωση τοΰ παρελθόντος καί σάν περιττό βάρος. Προσπαθούν νά Απαλλαγούν Από τήν δημοκρατία, πού Ακόμα καί μέ τήν Αστική της μορφή είναι έμπόδιο στήν προσπάθειά τους νά κυριαρχήσουν Απόλυτα στήν κοινωνία. 'Ωστόσο, τό υπόλοιπο τμήμα τής Αστικής τά­ ξης καθόλου δέν ένδιαφέρεται γιά τήν έγκαθίδρυση τής παν­ τοδυναμίας τών μονοπωλίων, πού δέν τοΰ υπόσχεται τίποτα τό καλό. Μιλώντας γιά τή θέση τών μικρών καί μεσαίων καπιτα­

* Β. I. Λένιν, «Άπαντα», τόμ. 17ος, ο*λ. :7ί.

10!»

λιστών οτήν έποχή τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου, 6 Λένιν, τόνιζε: «Μπροστά μας δέ βρίσκεται πιά 6 Ανταγωνιστικός α­ γώνας των μικρών καί τών μεγάλων, τών τεχνικά καθυστε­ ρημένων καί τών τεχνικά πρωτοπόρων έπιχειρήσεων. Μπρο­ στά μας βρίσκεται ό στραγγαλισμός, άπό τούς μονοπωλητές, έκείνων πού δέν υποτάσσονται στά μονοπώλια, στό ζυγό τους, «πήν αυθαιρεσία τους»*. Ή έπίθεση τών μονοπωλίων κατά τών μεσαίων στρωμά­ των τής άστικής τάξης συνοδεύεται με ένταση τοΰ πολιτικού ζυγοΰ. Ή καπιταλιστική πραγματικότητα μάς δίνει πολλά παραδείγματα παραβίασης τών δικαιωμάτων καί τών συμφε­ ρόντων τής μεσαίας άστικής τάξης καί διωγμού τών όργανώοεων, τών κομμάτων καί τοΰ τύπου, πού υποστηρίζουν αντά τά δικαιώματα καί συμφέροντα. Σ ’ αυτά πρέπει νά προσθέσουμε καί δτι !να τμήμα τής άστικής τάξης είναι κατά τοΰ πολύ απότομου περιορισμού τών δημοκρατικών δικαιωμάτων καί έλευθεριών, γιατί φο­ βάται μήπως αύτό προκαλέσει δξυνση τής ταξικής πάλης καί μεγάλες κοινωνικές άναστατώσεις. Ή κυρίαρχη τάξη είναι υποχρεωμένη νά πάρη ΰπόψη της καί τήν πείρα τών φασιστικών δικτατοριών στή Γερμα­ νία καί στήν ’Ιταλία, πού άπόδειξε δτι ή έντελώς απεριόρι­ στη κυριαρχία τών άκρως αντιδραστικών όμάδων τής μονο­ πωλιακής άστικής τάξης δημιουργεί κίνδυνο βαθειάς διά­ σπασης τοΰ Ιμπεριαλιστικού στρατοπέδου καί προκαλεί σέ δλο τόν κόσμο ακατανίκητη άνοδο τοΰ αντιφασιστικού κινή­ ματος. Γι’ αυτό οί πιό συνετοί αστοί παράγοντες ζητοΰν νά έπιδειχθεΐ «μετριοπάθεια», αποδείχνοντας δτι, άπό τήν άπο­ ψη τών ταξικών συμφερόντων τής άστικής τάξης, στό σύνο­ λό τους, ol κοινοβουλευτικές δημοκρατικές μέθοδοι διοίκησης είναι πιό ««σφαλείς» άπό τίς ανοιχτά φασιστικές. Ή διαφοροποίηση μέσα στό ,άστικό στρατόπεδο ευρύνει τίς δυνατότητες νά συσπειρωθούν τά πλατιά στρώματα τοΰ λ«οΰ γιά τήν υπεράσπιση τής δημοκρατίας.

* Β. I. Λίνιν, «ΆπαντΛ», τόμ. 30ος, <χλ. 1*4.

11Θ

Ό άγώνας τής ίβγατικής τάξης γιά τη ουνίνωοη δλων τών δημοκβατιχών δυνάμεων. "Οπως καί στό αλλα πανδημοκρατικά κινήματα, ή έργα­ τική τάξη, καλείται νά παίξει στόν άγώνα γιά τή δημοκρα­ τία, ήγετικό, πρωτοποριακό ρόλο. Αύτό πηγάζει άπό τό δτι, «Λ0 δλες τίς τάξεις τής άστικής κοινωνίας, τό προλεταριάτο, «ιπό τή φύση του είναι ή τάξη ποΰ έπιδιώκει τήν πιό βαθειά καί σννεπή δημοκρατία καί ταυτόχρονα είναι ή πιό τολμηρή καί οργανωμένη τάξη, Ικανή νά μπει έπικεφαλής τοΰ άγώνα γιά τή ματαίωση τών σκοτεινών σχεδίων τής αντίδρασης. Ί Ι έργατική τάξη, δίνοντας σέ δλες τίς δλλες τάξεις καί στρώματα τό παράδειγμα τής συνέπειας καί τής προσήλωσης πτίς αρχές, στόν άγώνα γιά τή δημοκρατία, εξασφαλίζει ετσι τό ρόλο τοΰ ήγεμόνα σ’ αύτό τόν άγώνα στόν όποιο είναι έτοιμη νά πάει πιό μακριά άπό τίς άλλες τάξεις. «Ηγεμονία τής έργατικής τάξης, Εγραφε ό Λένιν, είναι ή δική της (καί τιον έκπροσώπων της) πολιτική έπιρροή στά δλλα στοιχεία τοΰ πληθυσμού μέ τήν Εννοια τής κάθαρσης τοΰ δημοκρατι­ σμού τους (δταν υπάρχει δημοκρατισμός) άπό τίς άντιδραστικές προσμίξεις»*. Τά κομμουνιστικά κόμματα τών καπιταλιστικών χωρών εργάζονται ακούραστα γιά τή συσπείρωση τών πιό πλατιών στρωμάτων τοΰ λαοΰ, με σκοπό τήν υπεράσπιση τής δημο­ κρατίας. «Τό κύριο καθήκον είναι ή άποκατάσταση καί ή ανανέω­ ση τής δημοκρατίας στή Γαλλία — λέγεται στίς προγραμμα­ τικές θέσεις πού ψηφίστηκαν στό 15ο Συνέδριο τοΰ ΚΚ τής Γαλλίας (1959)— . Στή χώρα μας, χώρα τών παλιών δημο­ κρατικών παραδόσεων, τό κοινοβούλιο μπορεϊ νά παίξει με­ γάλο ρόλο».** Τό κόμμα άγωνίζεται γιά τήν έκλογή, μέ έκλογικό σύστημα ποΰ νά έξασφαλίζει τήν Εκφραση τής πραγμα­ τικής γνώμης τοΰ λαοΰ, συντακτικής συνέλευσης πού θά άναλάβει νά έπεξεργαστεΐ Ενα δημοκρατικό σύνταγμα. * Β. I. Λένιν, -Ά παντα», τόμ· 1ι7ος, αβλ. 66.

** «Προγραμματικά ντοκουμέντα τβν χομμουνιατιτών χαί *ρτ«τι-Λτ> χαρμάτων τών *απ·.ταλιστιχό)ν χωρών τ1)ς ΒΟρΑπης», Εράτικί; πολιτικές έχ36*ις, Μόσχα, I960, σελ. 306. 111

Στά συνέδριά του, ιδιαίτερα στό 8ο χαί στό 9ο, τό ΚΚ τής ’Ιταλίας έπεξεργάστηκε Ενα πλατύ πρόγραμμα παλιάς γιά τήν ανανέωση χαί τόν έχδημοχρατιομό τής οικονομικής καί πολιτικής ζωής της χώρας. Τό πρόγραμμα αΰτό, λέγε­ ται στίς πολιτικές θέσεις τοΰ 9ου συνεδρίου (19G0), «αποτελεΐ τό γενικό πολιτικό σκοπό πού οί κομμουνιστές βάζουν μπροστά στήν έργατική τάξη, στίς αγροτικές μάζες, στά με­ σαία στρώματα τών πόλεων καί στή διανόηση, γιατί θεωροΰν 8τι άνταποκρίνεται στή σημερινή κατάσταση, στίς άμεσες ανάγκες καί στους πιό ακριβούς πόθους αυτών τών μαζών»*. Τό καθήκον τής συνένωσης τών δημοκρατικών δυνάμεων μπαίνει μέ οξύτητα σέ δλες τίς καπιταλιστικές χώρες, στίς ΗΠΑ καί στήν ’Αγγλία, στή Γαλλία καί στό Βέλγιο, στή Δυτική Γερμανία, στήν ’Ιταλία κ.α. Σέ δλες αυτές τίς χώρες οί κομμουνιστές βρίσκονται στίς πρώτες γραμμές τών αγωνιστών γιά τή δημοκρατία. Κινητοποιοΰν τίς μάζες σέ δραστήρια πάλη κατά τής γραμμής της χρηματιστικής όλιγαρχίας πού έπιδιώκει τήν κατάργηση τών δημοκρατικών έλευθεριών. Σήμερα, δ άγώνας αυτός διεξάγεται μέσα σέ άλλες ι­ στορικές συνθήκες, δπου τό έπίπεδο τής όργάνωσης τής έργατικής τάξης καί δλων τών δημοκρατικών δυνάμεων Εχει ανέβει καί ό διεθνής συσχετισμός τών δυνάμεα>ν Ιχει αλλά­ ξει. Μέσα σ’ αυτή τήν κατάσταση, ή έργατική τάξη, ένώνοντας τούς έργαζομένους, τίς πλατειές λαϊκές μάζες, μπορεί νά άποχρούσει τήν έπίθεση τής φασιστικής αντίδρασης.

* «ΠρογρομψατιχΑ ντοκουμέντα τδν χοι^ιουνιοτιχών χαί έργανκβν «ομμέτων τών χαπιταλιατιχών χωρών τί)ς Εύρώπτ)ς», Κρατικές ■ΜύΛ-ηχές fecMoci;, Μόσχα, 1Θ60, ο ιλ. 279.

112

9 *Η Απειλή τοΰ πολέμου χα ί ό Αγώνας τώ ν λαώ ν γ ιά τήν εΙρήνη

1. *0 σύγχρονος Ιμπεριαλισμός έκθέτει σέ κίνδυνο τίς τύ­ χες όλόκληρον χωρών καί λαών.

Ό κρατικό μονοπωλιακός καπιταλισμός έντείνει χωρίς προηγούμενο τή στρατιωτικοποίηση δλων τών πλευρών τής ζωής τής άστικής κοινωνίας. Στά Ιμπεριαλιστικά κράτη τώ?α, σέ εΙρηνική περίοδο, δημιουργοΰνται καί συντηροΰνται τεράστιες ενοπλες δυνάμεις. "Ολο καί μεγαλύτερο μέρος τών κρατικών προϋπολογισμών πηγαίνει γιά στρατιωτικούς σκο­ πούς. Ό Αστυνομικός μηχανισμός έξογκώνεται υπέρμετρα. 01 έκπρόσωποι τών στρατιωτικών κύκλων καί τών μονοπω­ λίων πού δουλεύουν γιά τόν πόλεμο άσκοΰν Αποφασιστική έπίδραση σέ δλη τήν έσωτερική καί έξωτερική πολιτική τοΰ κράτους. Ό κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός εφτασε τό υψηλό­ τερο έπίπεδο τής Ανάπτυξής του στίς ΗΠΑ. Ή χώρα αΰτή ϊγινε στήν πραγματικότητα δικτατορία τών καπιταλιστικών μονοπωλίων, μετατράπηκε σέ στρατιωτικό αστυνομικό κράτος καί σήμερα είναι ό μεγαλύτερος έκμεταλλευτής τοΰ κόσμου καί 4 παγκόσμιος χωροφύλακας. Νά γιατί δταν σήμερα μιλάμε γιά τήν κύρια πηγή τής απειλής ένός νέου παγκοσμίου πο­ λέμου, έννοοΰμε πρίν Απ’ δλα τούς έπιθετικούς κύκλους τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου τών ΗΠΑ. 113 5

Μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο τό οίκονομικό καί σέ συνέχεια τό πολιτικό καί στρατιωτικό κέντρο τοΰ ιμπερια­ λισμού μετατοπίστηκε άπό τήν Ευρώπη στίς ΗΓΙΑ. Ή χρηματιστική όλιγαρχία τών ΗΠΑ, έχοντας πλουτί­ σει άπό τά κέρδη τή; πολεμικής βιομηχανίας, άρπαξε τίς σπουδαιότερες πηγές πρώτων υλών, άγορές πώλησης καί σφαΐρες τοποθέτησης κεφαλαίων. 'Όμως δέν άοκέστηκε σ’ αύτά καί πρόβαλε άξιώσεις γιά παγκόσμια κυριαρχία τοΰ δολλαοίου. ’Επεξεργάστηκε μεγάλα σχέδια έπέκτασης, άρ­ χισε νά οργανώνει πυρετωδώς Ιμπεριαλιστικούς στρατιωτι­ κού; συνασπισμούς, νά δημιουργεί στρατιωτικές βάσεις σέ ξένα εδάφη καί νά εξαγοράζει συμμάχους μέ τή λεγύμενη «βοήθεια». Φυσικά, τά άμερικάνικα μονοπώλια, παίρνοντας τά μέ­ τρα αΰτά, πού έγκυμονοΰν σοβαρούς κινδύνους πολέμου, δέν διακήρυσσαν ανοιχτά τούς σκοπούς τους. Προτιμούσαν νά καλύπτονται πίσω άπό τήν ταμπέλα τοΰ «σωτήρα» τών καπι­ ταλιστικών χωρών άπό τήν «κομμουνιστική απειλή». Στό ση­ μείο αύτό, οί έπιθετικοί κύκλοι τών ΗΠΑ δανείστηκαν τήν πείρα τοΰ Χίτλερ πού, δπως είναι γνωστό, δ άντισοβιετικός καί άντικομμουνιστικός θόρυβος τόν βοήθησαν νά πετνχει παραχωρήσεις άπό άλλ^ς καπιταλιστικές χώρες οί όποιες άργότερα εγιναν θύματά του. Κλειδί γιά τήν πραγματοποίηση τοΰ έπεκτατικοΰ προ­ γράμματος τοΰ άμερικάνικου ιμπεριαλισμού εγινε ό ψυχρός πόλεμος κατά τής Ε Σ Σ Δ καί τών άλλων σοσιαλιστικών χω­ ρών. 'Όπως τό δείχνει τό Ιδιο τό δνομά του, δ ψυχρός πόλε­ μος, πού δηλητηριάζει τίς σύγχρονες διεθνείς σχέσεις, είναι μιά άσταθή; κατάσταση μεταξύ πολέμου καί είρήνης, μιά κατάσταση όξύτατης έχθρότητας καί προετοιμασίας άμεσης ένοπλης σύγκρουσης. Ουσία τοΰ ψυχροΰ πολέμου είναι ή τεχνητή δημιουργία καί διατήρηση τής διεθνοΰς έντασης, ή άρνηση τής ισότιμης διεθνοΰς συνεργασίας καί τής άναζήτησης διά μέσου τών διαπραγματεύσεων άμοιβαΐα παρα­ δεκτών λύσεων τών έπίμαχων προβλημάτων, καί ή υιοθέτηση μεθόδων απαγόρευσης καί πίεσης πάνω στίς σοσιαλιστικές χώρες (ή πολιτική «άπό θέσεως Ισχύος»). Μέ τόν -ψυχρό πό­ λεμο συνδέεται καί δ περιορισμός τών όμαλών έμπορικών σχέσεων άνάμεσα στήν ’Ανατολή καί τή Δύση, ή έφαρμογή,

114

of ειρηνική περίοδο, τής μεθόδού τών καταλόγων απαγορευ­ μένων έιιπορευμάτων, τοΰ ναυτικού καί τοΰ οίκονομικοϋ απο­ κλεισμού, ή διακοπή ή ό περιορισμός στό έλάχιστο τών πο­ λιτιστικών ανταλλαγών καί τών έπαφών στόν τομέα της έπιστήμης, ή μανία νά βλέπουν τούς πάντες σάν κατασκόπους, ή ανάπτυξη πλατείας υπονομευτικής καί άνατρεπτικής δου­ λειάς κατά τών σοσιαλιστικών κρατών, πού μαζί τους διατη­ ρούνται έπκρανειακά δμαλέζ διπλωματικές σχέσεις.

Οί III ΙΑ υπολογίζουν, μέ τό πρόσχημα τοΰ ψυχρού πο­ λέμου, νά συσπειρώσουν γύρω τους τίς άλλες καπιταλιστικές χώρες καί νά τίς υποβιβάσουν στή θέση υπάκουων έκτελεστών τής θέλησής τους. Γιατί άν σταματήσει ό ψυχρός πό­ λεμος καί πάψει ό κόσμος νά ανησυχεί από τή φανταστική απειλή τοΰ «κομμουνιστικού κινδύνου», αναπόφευκτα σ’ αυτές τίς χώρες Οά ύπερισχύσουν οί υγιείς τάσεις γιά έφαρμογή ανεξάρτητης έξωτερικής πολιτικής πού νά άνταποκρίνεται στά εθνικά τους συμφέροντα. Γιά νά άποτρέψει μιά τέτοια έξέλιξη, δ αμερικάνικος Ιμ­ περιαλισμός φρόντισε νά περιλάβει δλο τόν καπιταλιστικό κόσμο σέ ενα αναπτυγμένο σύστημα στρατιωτικών συνασπι­ σμών καί στρατηγικών πολεμικών βάσεων σέ ξένα έδάφη. Κέντρο αύτοΰ τοΰ συστήματος είναι ή έπιθετική Βορειοατ­ λαντική συμμαχία (ΝΑΤΟ). 'Όλοι οί ιμπεριαλιστικοί συνασπισμοί καί δλες οΐ ιμπε­ ριαλιστικές βάσεις παρουσιάζονται σάν «αμυντικοί». Ωστόσο, φτάνει νά ρίξει κανείς μιά σύντομη ματιά στό χάρτη γιά νά πειστεί δτι στήν πραγματικότητα πρόκειται γιά διάταξη τών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων μέ σκοπό τήν έπίθεση κατά τής ΚΣΣΛ, τής Κίνας καί τών άλλων χωρών τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου. "Ομως είναι φανερό δτι ή ύπαρξη τοΰ συστή­ ματος αυτών τών έπιθετικών συνασπισμών απειλεί τή γενική ειρήνη καί τήν ασφάλεια τών λαών. Τά κράτη πού βάζουν τά έδάφη τους στή διάθεση τοΰ αμερικάνικου ίμπεριαλισμοΰ, έκΟέτονται σέ θανάσιμο κίνδυνο. Οί Ιθύνοντες κύκλοι τών ΗΠΑ είναι υπεύθυνοι γιά τό γεγονός δτι στό σύγχρονο κόσμο γίνεται ?νας χωρίς προη­ γούμενο ανταγωνισμός τών έξοπλισμών, μιά παράλογη σπα­ τάλη δυνάμεων καί υλικών μέσων γιά τή δημιουργία δλο καί 115

νέων μέσων Εξόντωσης καί καταστροφής. Τό 1961 οΐ χώρες τοΰ ΝΑΤΟ δαπάνησαν γι’ αύτό τό σκοπό περίπου 68 δισ. δολλάρια, ποσόν ποΰ ξεπερνάει περισσότερο άπό 4 φορές τόν προϋπολογισμό μιας χώρας σάν τή Γαλλία. Καί αύτό, τή στιγμή πού πολλά κράτη τοΰ κόσμου υποφέρουν άπό Ελλειψη μέσων γιά τήν άνάπτυξη τής οίκονομίας τους. Ή κατάσταση Επιδεινώνεται καί άπό τό γεγονός δτι τά μονοπώλια τών ΗΠΑ, μαζί μέ τούς "Αγγλους καί Γάλλους συνεταίρους τους, συμμάχησαν άνοιχτά μέ τούς δυτικογερμανο\«ς μιλιταριστές καί ρεβανσιστές πού ήταν τά πιό Επιθετικά στοιχεία τής Λυτικής Ευρώπης. Τό ΝΑΤΟ τούς βοηθάει νά Εξοπλιστούν γρή­ γορα, νά δημιουργήσουν ισχυρές χερσαίες, ναυτικές καί άεροπορικές δυνάμεις καί Ετοιμάζεται νά τούς δόσει πυρηνικά δπλα παρά τό γεγονός δτι τό καθεστώς τής Μπόν δέν κρύβει τά σχέδιά του γιά τήν προετοιμασία Ενός κατακτητικού πολέ­ μου κατά τών σοσιαλιστικών καί άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Τά πράγματα εφτασαν σέ σημείο πού πρώην χιτλερικοί στρατηγοί, Εγκληματίες πολέμου τοποθετούνται στίς πιό ση­ μαντικές διοικητικές θέσεις τοΰ ΝΑΤΟ. Στήν ούσία, στό κέντρο τής Εύρώπης δημιουργεΐται πά­ λι μιά Επικίνδυνη Εστία Επίθεσης καί πολέμου. “Αλλη Εστία πολέμου ξαναγεννιέται στήν νΑπω ’Ανατολή, δπου τά άμερικάνικα μονοπώλια άνασταίνουν τόν Εξαρτημένο άπ’ αύτά Ια­ πωνικό μιλιταρισμό. Πρέπει νά παρθεϊ ύπόψη τό γεγονός δτι τά Επεκτατικά στοιχεία τών ΗΠΑ Εκδηλώνουν καθαρά τάσεις άλαζονικής ΰπερεκτίμησης τών δυνάμεων καί δυνατήτων τους, τάσεις πρός αισχρούς τυχοδιωκτισμούς. ’Ακολουθώντας τήν πολι­ τική τοΰ ψυχροί πολέμου, όργανώνονν κάθε είδους προκλή­ σεις, άπειλοΰν μέ τά δπλα, καί φτάνουν μέχρι τοΰ σημείου νά Εξαπολύουν Επιθέσεις κατά τών λαών, πού άγωνίζονται γιά τήν άνεξαρτησία τους. Έν τώ μεταξύ κάθε άπόπειρα στρα­ τιωτικής Επέμβασης σέ ξένες υποθέσεις θά Εχει, στήν Εποχή μας, τίς πιό σοβαρές συνέπειες γιά τήν υπόθεση τής εΙρήνης. Μπορεϊ κανείς νά Εγγυηθεί δτι Ενας τοπικός πόλεμος, πού θά Εξαπολυθεί άπό τούς Ιμπεριαλιστές σέ περίοδο διεθνούς Εν­ τασης, δέ θά Εξελιχθεί σέ μεγάλη πολεμική πυρκαγιά ή α­ κόμα καί σέ παγκόσμια σύγκρουση; Νά γιατί τό Πρόγραμμα τοΰ Κ ΚΣΕ υπογραμμίζει δτι

116

«τό β α σ ι κ ό π ρ ό β λ η μ α τ ή ς έ π ο χ ή ς μ α ς ε ί ν α ι τό π ρ ό β λ η μ α τ οΰ π ο λ έ μ ο υ κ α ί τ ή ς ε ί ρ ή ν η ς » * . Τό ζήτημα τοΰ πολέμου καί τής είρήνης στήν έποχή μας ?γινε πραγματικά ζήτημα ζωής ή θανάτου έκατοντάδων έκατομμυρίων ανθρώπων. Τ ό κ ύ ρ ι ο ε ί ν α ι νά π ρ ο λ η φ θ ε ΐ ό θ ε ρ μ ο ­ π υ ρ η ν ι κ ό ς π ό λ ε μ ο ς , ν ά μ ή ν έ πι τ ρ α ­ π ε ί ή I κ ρ η ξ ή τ ο υ , γιατί δ χαρακτήρας τοΰ πολέμου αΰτοΰ είναι τέτοιος, πού ol πρώτες κιόλας ώρες καί μέρες του μπορούν νά Εχουν καταστροφικές συνέπειες γιά τίς τύχες όλόκληρων χωρών καί λαών, γιά τίς Απερχόμενες γενεές.

2. Ή διεθνής έργατική τάξη καί νου τοΰ πολέμου.

6

Αγώνας κατά τοΰ κινδύ­

Τό έργατικό κίνημα άπό πολύ παλιά Εχει καταδικάσει τούς πολέμους σάν μέθοδο λύσης τών διαφορών μεταξύ τών χωρών καί τών λαών. Στά εργα τοΰ Μάρξ καί τοΰ Ένγκελς πάρα πολλές σελίδες καταγγέλλουν μέ άγανάκτηση τίς λεη­ λασίες, τίς θηριωδίες καί τίς άτέλειωτες ώμότητες τών πο­ λέμων πού έκαναν ol μιλιταριστές. 01 θεμελιωτές τοΰ μαρξι­ σμού έπιδοκίμαζαν καί υποστήριζαν θερμά τις άγωνιστικές έκδηλωσεις τών έργατών κατά τών κατακτητικών πολέμων πού έξαπολύονταν άπό τίς κυρίαρχες τάξεις. Τά πολεμικά έγκλήματα τοΰ Ιμπεριαλισμού τά μαστίγωσε άλνπητα δ Λένιν. Στά πρώτα χρόνια τοΰ σημερινού αιώνα, ό Λένιν άγραφε ότι τό συνειδητό τμήμα της έργατικής τάξης καταδικάζει άνεπιφύλακτα τόν πόλεμο, σάν θηριώδη τρόπο λύσης τών διαφο­ ρών τής άνθρωπότητας. ’Αργότερα, στά χρόνια τοΰ πρώτου παγκοσμίου πολέμου, ό Λένιν τόνισε καί πάλι δτι «οί σοσια­

* «Τό ΙΙρόγραμμα τοΟ KKSE», Κρα-αχές πολιτικές έ*Λόο*·.ς, Μόσχα, 1Θ61, σ»λ. 57.

117

λιστές καταδίκαζαν πάντα τόν πόλεμο ανάμεσα πτον'ς λαού;, σάν βάρβαρη καί θηριώδη έπιχείρηση»*. Ό Λένιν άφησε υποθήκη στούς κομμουνιστές νά αγωνί­ ζονται δραστήρια καί ακούραστα γιά τήν ειρήνη, γιά τήν κατάργηση τών πολέμων: «τό σταμάτημα τών πολέμων, ή ει­ ρήνη ανάμεσα στο\>ς λαούς, τό τέλος τών λεηλασιών καί τών βιαιοτήτων, είναι άκριβώς τό Ιδανικό μας. . Λέν είναι καθόλου τυχαίο τό γεγονός δτι ό Κάρλ Λίμπκνεχτ, ό Ευγένιος Ντέμπς, ό Ζάν Ζωρές καί άλλοι φλογεροί καί γεμάτοι αυταπάρνηση άγωνιστές κατά τής μιλιταριστικής βαρβαρότητας καί τοΰ κινδύνου τοΰ πολέμου, τών όποιων τά όνόματα θά μείνουν γιά πάντα χαραγμένα στή μνήμη τής φι­ λειρηνικής ανθρωπότητας, είχαν συνδέσει τή ζωή του; ιιέ τό σοσιαλισμό. 'Ωστόσο, στό παρελθόν ή έργατική τάξη, δέν είχε τή δυ­ νατότητα νά προβάλει έπαρκή αντίσταση στά σχέδια τών ιμ­ περιαλιστών γιά έξαπόλυση επίθεσης. Οί δυνάμεις πού άγωνίζονταν κατά τοΰ πολέμου, γιά πολύν καιρό δέν ήταν καλά οργανωμένες καί παρέμεναν χωρισμένες καί σκόρπιε; τόσο σέ έθνική δσο καί σέ διεθνή κλίμακα. Λέν είχαν τά μέσα γιά νά άντιτάξουν τή θέλησή τους στά σχέδια τών έμπρηστών τοΰ πολέμου, ιδιαίτερα στήν περίοδο τής άπόλυτης κυριαρ­ χίας τοΰ ιμπεριαλισμού στή γήινη σφαίρα. Έ τσι είχαν τά πράγματα, π.χ., πρίν άπό τόν πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, όταν τό κύριο τμήμα τών αγωνιστών τής ειρήνης — τό διεθνές προλεταριάτο — ήταν διασπασμένο καί άποδιοργανωμένο έξαιτίας τής προδοσίας τών ήγετών τής 2ης Διεθνούς πού είχαν κατρακυλίσει στό σοσιαλσωβινισμό. Τίς παραμονές τοΰ δευτέρου παγκοσμίου πολέμου οί φι­ λειρηνικές δυνάμεις, αν καί είχαν αναπτυχθεί, ήταν πάλι διασπασμένες καί πολύ άδύνατες. Έ τσι δέν μπορούσαν νά άντιταχθοΰν στόν ιμπεριαλισμό. Οί προσπάθειες τής Σοβιετικής Ένωσης — τοΰ μοναδικοί κράτους, πού αγωνιζόταν μέ συνέ­ πεια κατά τού πολέμου — δέν έπαρκοίσαν γιά νά άποτραπεΐ ό πόλεμος.

* Β. I. Λένιν, *"Απαντ« · , τόμ. 21βς, οελ. 271. ** Β. I. Λένιν, «"Απαν:»», τάμ. 21ο ;, σελ. 264.

118

\ "Ομως, τά τραγικά διδάγματα τών δυο παγκοσμίων πο­ λκών δέν πήγαν χαμένα γιά τή διεθνή έργατική τάξη. Τώ­ ρα, περισσότερο άπό όποτεδήποτε άλλοτε στό παρελθόν, κα­ ταλαβαίνει τήν ανάγκη τοΰ αποφασιστικού άγώνα κατά τοΰ κινδι'ι^υ τοΰ πολέμου. 01 συνειδητοί έργάτες αντιλαμβάνον­ ται δΐι Ινας νέος παγκόσμιος πόλεμος, πού θά διεξαγόταν μέ τά πιό σύγχρονα μέοα καταστροφής, θά προξενούσε σέ δλους σχεδόν τούς λαούς τού κόσμου αφάνταστες καταστρο­ φές. Νά γιατί καί στίς καπιταλιστικές χώρες δλο καί μεγα­ λύτερο μέρος τών έργατών συμμετέχει στό μαζικό αγώνα γιά τήν αποτροπή τοΰ πολέμου. Ωστόσο καί τώρα τό αντιπολεμικό κίνημα τής έργατικής τάξης τών καπιταλιστικών χωρών ζημιώνεται σοβαρά άπό τήν πολιτική πού ακολουθούν μέ πείσμα οί αντιδραστικοί ήγέτες τής σοσιαλδημοκρατίας. Στή Δήλωση τής Διάσκεψης τών αν­ τιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων (1960), σημειώνεται πολύ σωστά δτι «μερικοί δεξιοί σοσιαλ­ δημοκράτες ηγέτες πέρασαν ανοιχτά μέ τό μέρος τοΰ ιμπε­ ριαλισμού, υπερασπίζουν τό καπιταλιστικό σύστημα καί δια­ σπούν τήν έργατική τάξη. ’Επειδή έχθρεύονται τόν κομμουνι­ σμό καί φοβούνται τήν αυξανόμενη έπιρροή τού σοσιαλισμού στόν παγκόσμιο στίβο, συνθηκολογούν μέ τίς αντιδραστικές, συντηρητικές δυνάμεις»*. Ή συνθηκολόγηση αυτή ίσως νά μήν έκφράζεται σέ τίποτα αλλο τόσο παραστατικά δσο στήν αδιάντροπη υποστήριξη, άπό τούς δεξιούς ήγέτες τής σο­ σιαλδημοκρατίας τών χωρών τής Δυτικής Ευρώπης, πρός τή στρατηγική τοΰ ΝΑΤΟ, αυτού τού γενικοΰ έπιτελείου τών εμπρηστών ένός νέου πολέμου. Ό τυφλός αντικομμουνισμός τών δεξιών σοσιαλδημοκρα­ τών ήγετών τούς όδήγησε ουσιαστικά σέ ανοιχτή συμμαχία μέ τήν κυριότερη αντιδραστική δύναμη τής έποχής μας, τόν αμερικάνικο Ιμπεριαλισμό, σέ υποστήριξη τών έπιθετικών καί έπεκτατικών του σχεδίων. 01 δεξιοί σοσιαλιστές έπιδοκιμάζουν τίς αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στήν Ευρώπη, έγ-

* «ΙΙρογραμματίΜέ ντοκουμέντα τοΟ άγώνα γιά είρήνι;, τή δημοκρατία καί τό οοοιαλι^ιό·, Κρατικές πολιτικές έχΜ σίΐς, Μό­ σχα, 1961, <χΧ. 74.

119

κρίνουν τόν έξοπλισμό τών δυτικογερμανών ρεβανσιστών, \jm^ φίζουν ευχαρίστως υπέρ τής αύξησης τών στρατιωτικών δα­ πανών, έγκρίνουν τίς αστυνομικές καί δικαστικές διώξεις -τών όπαδών τής είρήνης, δχι μόνο τών κομμουνιστών, άλλά καί τίμιων αστών πασιφιστών, δπως ό αγγλος φιλόσοφος ^ίπέρτραν Ράσσελ. Προφανώς γιά τίς υπηρεσίες τους αύτές, οί άμερικάνοι Ιμπεριαλιστές έκτιμούν καί ύποστηρίζουν <ούς δε­ ξιούς σοσιαλιστές. "Ολη ή πολιτική τών δεξιών σοσιαλιστών ήγετών εχει τό­ σο διαποτιστεΐ άπό τή φρασεολογία τού ΝΑΤΟ, πού στά δα­ σικά ζητήματα αντανακλά πλήρως τήν πολιτική γραμμή τών αντίστοιχων καπιταλιστικών κυβερνήσεων. Αυτό άφορά έξ δλοκλήρου τήν δμάδα τοΰ Γκέιτσκελ στήν ’Αγγλία, τήν όμάδα τοΰ Μπράντ στή Δυτική Γερμανία, τήν δμάδα τοΰ Γκύ Μολλέ στή Γαλλία καί μερικές άλλες. Ό κίνδυνος, που δημιουργεί ή μυωπική αύτή πολιτική, είναι τόσο φανερός πού σέ μερικά σοσιαλιστικά κόμματα τής Δυτικής Ευρώπης μεγαλώνει ή άποφασιστική αντίσταση κα­ τά τής δεξιάς ήγεσίας. Οί πλατειές μάζες τών έργατών, παρά τίς έπίσημες απαγορεύσεις καί διώξεις, συμμετέχουν στόν άγώνα γιά τήν εΙρήνη ένεργά καί άπό κοινού μέ τούς κομ­ μουνιστές καί τούς έκπροσωπους τών άλλων άντιπολεμικών δυνάμεων. Σήμερα οί πιό συνεπείς υπερασπιστές τής είρήνης είναι τά κομμουνιστικά κόμματα, ή πρωτοπορία τής έργατικής τά­ ξης δλων τών χωρών. 01 μαρξιστές - λενινιστές είναι οί πιό άποφασιστικοί καί αδιάλλακτοι αντίπαλοι τών πολέμων μεταξύ τών κρατών. Πι­ στεύουν βαθιά δτι σήμερα ή διεθνής έργατική τάξη Ιχει τή δυνατότητα, στηριζόμενη στήν Ισχύ τοΰ σοσιαλιστικού συ­ στήματος, νά έπιδράσει καθοριστικά στή λύση τοΰ ζητήμα­ τος αν Οά γίνει ή δχι πόλεμος. Στό ζήτημα αύτό, τά ταξικά συμφέροντα τών έργατών συμπίπτουν άπολύτως μέ τά συμφέ­ ροντα τής συντριπτικής πλειοψηφίας τής ανθρωπότητας, πού δέ θέλει ενα νέο παγκόσμιο πόλεμο. «Ή έργατική τάξη, πού τώρα καθοδηγεί κιόλας ?να τεράστιο μέρος τοΰ κόσμου, καί θά ερθει ή δρα πού θά καθοδηγεί δλο τόν κόσμο, δέν μπορεΐ νά έπιτρέψει στίς καταδικασμένες σέ ίξαφάνιση δυνάμεις 120

νά^παρασύρουν στόν τάφο τους εκατοντάδες Εκατομμύρια άνθρώπους» (Ν. Σ . Χρουστσώφ)*. 'Από αΰτά απορρέει ή στάση τών κομμουνιστών στό ζή­ τημα τών λεγομένων τοπικών πολέμων. Ό ίδιος ό δρος «τοπι­ κός πόλεμος» δέν λέει τίποτα, οΰτε γιά τό χαρακτήρα, ουτε γιά τούς σκοπούς τοΰ πολέμου. Τό μόνο πού λέει είναι δτι πρόκειται γιά πόλεμο περιορισμένης έκτασης. "Ομως είναι φανερό, δτι ακόμα καί 6 μικρός καί περιορισμένος πόλεμος μπορεϊ νά είναι Ιπι θετικός καί κατακτητικός. Γι’ αυτό οΐ κομ­ μουνιστές θεωρούν χρέος τους νά αγωνίζονται, καί κατά τών παγκοσμίων, καί κατά τών τοπικών πολέμων, νά άγιονίζονται γενικά έναντίον κάθε πολέμου μεταξύ τών κρατών. Φυσικά, οί κομμουνιστές αντιλαμβάνονται πολύ καλά τή διαφορά μεταξύ τών Ιμπεριαλιστικών, έπιθετικών, κατακτη­ τικών πολέμων, τούς όποιους Απορρίπτουν καί καταδικάζουν ανεπιφύλακτα, καί τών Αμυντικών πολέμων τούς όποιους α­ ναγκάζονται νά κάνουν οί λαοί γιά νά αύτοαμυνθοϋν άπό τήν έπίθεση ή τήν έπέμβαση καί τήν Αντεπανάσταση. Πολύ σα­ φής είναι ή θέση τών κομμουνιστών καί άπέναντι στούς έθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους πού διεξάγο\η· οί καταπιεζόμενοι λαοί γιά τήν αυτοδιάθεση καί τήν άνεξάρτητη έθνική άνάπτυξη. "Οπως είναι ευνόητο, οί πόλεμοι αυτοί Ιχουν τή συμπάθεια καί τήν υποστήριξη τών κομμουνιστών καί δλων τών τίμιων καί προοδευτικών άνθρώπα>ν. Οί έργαζόμενοι δλων τών χωρών, ξέρουν άπό τήν πείρα τους δτι οί κομμουνιστές είναι οί πιό πιστοί, οί πιό άφοσιωμένοι στίς άρχές καί οί πιό σταθεροί άγωνιστές γιά τή δια­ τήρηση τής ειρήνης μεταξύ τών λαών. Ή Διακήρυξη τής Διάσκεψης τής Μόσχας (Νοέμβριος 1957) λέει πολύ σωστά δτι τά «κομμουνιστικά κόμματα θεωρούν τόν άγιονα γιά τήν ειρήνη σάν πρωταρχικό τους καθήκον. Μαζί μέ δλες τίς φι­ λειρηνικές δυνάμεις κάνουν δ,τι μπορούν γιά νά άποτρέψουν τόν πόλεμο».** * Ν. 2. Χρο^ησώφ, «Γιά νέες νίκες τοΟ παγκόσμιου κομμουνι
121

Ή Ιδια σκέψη κυριαρχεί άπό τήν αρχή ώς τό τέλος W στή Δήλωση τής Διάσκεψης τής Μόσχας (Νοέμβριος 1900). Ή έργατική τάξη καί τά μαρξιστικά της κόμματα* ζη­ τώντας τή συνένωση καί τή συσπείρωση δλων τών δυνάμεων που είναι έτοιμες νά αγωνιστούν κατά τού πολέμου, δέ διεκδικοΰ\' καμιάν ιδιαίτερη θέση, κι ακόμα πιό πολύ, τό μονοπώλιο τοΰ αντιπολεμικού κινήματος. ’Αντίθετα, υποστηρίζουν πρό­ θυμα όποιαδήποτε φιλειρηνική πρωτοβουλία, δλων τών ειλι­ κρινών αντιπάλων τοΰ πολέμου. Ή θέση αυτή τών κομμουνι­ στών είναι άποτέλεσμα τής σταθερής πεποίθησής τους δτι, στίς σΐ'γχρονες συνθήκες, ό πόλεμος αναπόφευκτα θά βυθίσει τήν ανθρωπότητα στήν άβυσσο τρομερών δεινών καί θά κα­ θυστερήσει γιά πολύ τήν κοινωνική, τήν οίκονομική καί τήν πολιτιστική πρόοδο. Τήν κτίρια ευθύνη γιά τήν αποτροπή ένός νέου παγκο­ σμίου πολέμου, ή Ιστορία τήν άνάθεσε στή διεθνή έργατική τάξη. ’Από αΰτό πηγάζει ή μεγάλη σημασία τής έξασφάλισης τής ένότητας δράσης τής έργατικής τάξης καί τών κομ­ μάτων .της, τών κομμουνιστικών καί σοσιαλιστικών κομμάτων. "Οπως λέει ή Δήλωση τής Διάσκεψης τής Μόσχας (19(ίϋ) « Κ α μ ι ά δ ι α φ ο ρ ά π ά ν ω σέ π ο λ ι τ ι κ ά , θ ρ η σ κ ε υ τ ι κ ά καί αλλα ζ η τ ή μ α τ α δέν π ρ έ π ε ι νά έ μ π ο δ ί σ ε ι τ ή σ υ ν έ ν ω σ η δλων τών δ υ ν ά μ ε ω ν τής έ ρ γ α τ ι κ ή ς τ ά ξ η ς κατ ά τοΰ κ ι ν δ ύν ο υ τοΰ πολέ­ μου. Ή ρ θ ε ή ώ ρ α ν ά α ν τ ι π α ρ α Ο ε­ σού μ ε σ τ ί ς δ υ ν ά μ ε ι ς τ ού π ο λ έ μ ο υ τήν ι σ χ υ ρ ή θέληση καί τήν κοινή δ ρ ά σ η δλ ων τών τ μ η μ ά τ ω ν καί ο ρ γ α ­ νώσε ων τού δ ι ε θ ν ο ύ ς π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά ­ του, ν ά σ υ ν ε ν ώ σ ο υ μ ε δ λ ε ς τ ί ς δ υ ν ά ­ μ ε ι ς τ ου γ ι ά τ ήν α π ο τ ρ ο π ή τ ο ύ πο­ λ έ μ ο υ καί τή δ ι α τ ή ρ η σ η τ ή ς ει­ ρήνης»*.

* «11ρ!>γ(>χ·ΐ{ΐοτωιά vxetoujiέ-ιζα. τού άγώνα γ:1 τήν εΙρήνη, τή δημοχρατία καί τό ooaiaXioju!·, Κ ρατικίς πολιτικέ; έχδόοε-.ς, Μό­ σχα, 1961·, οελ. 89.

122

3. Ή ίπτεράσττιση τής εΙρήνης είναι τό «τττουδοιότερο ττανδημοκρατικό καθήκον.

Ή έργατική τάξη δέν είναι μόνη στόν αποφασιστικό τη; αγώνα κατά τών Ιμπεριαλιστικών σχεδίων γιά Ινα τρίτο παγ­ κόσμιο πόλεμο. Ή διατήρηση τής γενικής ειρήνη; είναι σή­ μερα ένα π α ν α ν θ ρ ώ π ι ν ο π ρ ό β λ η μ α πον αφορά δλες τίς χώρε; καί δλους τούς λαούς. Είναι τό 6 ασικό π ρ ό β λ ημ α τών δ ι ε θ ν ώ ν σχέ­ σ ε ω ν πού κανένα κράτος, ανεξάρτητα αν είναι μεγάλο ή μικρό, δέν μπορεΐ νά μήν πάρει μέρος στή λύση του. ’Επίσης, στό ζήτημα γιά τήν αποτροπή τοΰ πολέμου καί γιά τή δημιουργία τών κατάλληλων συνθηκών, ό')στε ποτέ νά μή χρησιμοποιηθούν τά πυρηνικά δπλα, τά συμφέροντα τών πιό διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων συμπίπτουν καί γί­ νονται Ινα π α ν ε θ ν ι κ ό συμφέρον. Αύτή είναι ή ου­ σιώδης ιδιομορφία τοΰ σημερινού σταδίου τοΰ Αντιπολεμικού κινήματος, πού τό ξεχωρίζει άπό δλα τά κινήματα τοΰ παρελ­ θόντος γιά τήν υπεράσπιση τής είρήνης. Γιά τήν αποτροπή τού πολέμου, ένδιαφέρετα ι ζωτικά, έκ­ τός άπό τήν έργατική τάξη, καί ή αλλη πολυάριθμη τάξη τή; κοινωνίας, ή α γ ρ ο τ ι ά . Γιά τίς πλατεικ; αγροτικές μάζες κάθε πόλεμος είναι μεγάλη συμφορά, για τ ί στίς περισ­ σότερες χώρες αύτές βασικά προμηθεύουν τά «κρέας γιά τά κανόνια» καί πληρώνουν τεράστιους φόρους γκ* τή χρημα­ τοδότηση τών πολεμικών δαπανών. Έξαιτίας τής διασποράς καί τής ανοργανωσιό; της, ή α­ γροτιά είναι, κατά κανόνα, ή πιό Ανυπεράσπιστη, δέν μπορεΐ νά προστατευτεί άπό τά δεινά τοΰ πολέμου καί στήν πορεία του ΰφίσταται τίς πιό μεγάλες απώλειες. Ή πολιτική τής στρατιωτικοποίησης καί τής: προετοιμα­ σίας τοΰ πολέμου, πού ακολουθούν οί άστικές κυβερνήσει;, έρχεται σέ αντίθεση μέ τά συμφέροντα τών π λ α τ ε ι ώ ν μ ι κρ οασ τι κών σ τ ρ ω μ ά τ ω ν τ ή ; πό­ λης καί τών δ ι α ν ο ο υ μ έ ν ω ν . Ο ί έκποόοωποι τών στρωμάτων αύτών, πού δέν μπορούν ή (Sf θέλουν, λό123

γω τών πεποιθήσεών τους, νά πάρουν μέρος σ’ αυτή τή σκο­ τεινή καί βρώμικη υπόθεση, καταστρέφονιαι, τους άφαιροΰνται τά μέσα ύπαρξης. Είναι έπίσης πασίγνωστο, δτι ή άνά­ πτυξη τοΰ μιλιταρισμού συνοδεύεται αναπόφευκτα μέ τόν πε­ ριορισμό τής Ελευθερίας τής έπιστημονικής καί τής καλλιτε­ χνικής δημιουργίας, μέ τά κυνηγητά γιά «κατασκόπους* καί «ύποπτους», μέ τίς ταπεινωτικές «δηλώσεις νομιμοφροσύνης» κτλ. Ή πολεμική ψύχωση προξενεί τεράστια ζημιά στά σχο­ λεία, βλάπτει τήν άγωγή τής νέας γενιάς, ευνοεί τίς τάσεις τής παρακμής, τής μοιρολατρείας καί τής ελλειψης πίστης πρός τό μέλλον. Καί μέσα στό αστικό στρατόπεδο άρχίζουν καθημερινά καί περισσότερο νά έξετάζουν τήν κατάσταση πιό νηφάλια καί νά έπανεκτιμοΰν τά «όφέλη» τής έπίθεσης. 01 πιό διορατικοί έκπρόσωποι τής άστικής τάξης άρχί-, ζουν νά διερωτώνται δν Οά έπιζήσει ό καπιταλισμός ΰστερα άπό ενα νέο παγκόσμιο πόλεμο, καί δν οί έμπρηστές τοΰ πο­ λέμου δέν διακυβεύσουν τήν ίδια τήν ύπαρξη τοΰ καπιταλι­ στικού συστήματος. ’Αναμφισβήτητα αυτοί οί φόβοι είναι πολύ βάσιμοι. Ή ύπαρξη τόσων ποικίλων αίτιων καί κινήτρων έξηγεΐ τό γεγονός δτι, παρ’ δλα τά έμπόδια καί παρ’ δλες τίς διώ­ ξεις, έμφανίζονται καθημερινά σέ δλο τόν κόσμο κάθε είδους αντιπολεμικές όργανώσεις καί κινήματα πού ένώνουν στίς γραμμές τους έπιστήμονες, λογοτέχνες καί καλλιτέχνες, νεο­ λαίους, γυναίκες, παλαιούς πολεμιστές κτλ. Τά συνθήματα αυτών τών κινημάτων όρισμένες φορές ήταν πασιφιστικά ή ηθικά, δμως στίς σ ύ γ χ ρ ο ν ες συνθήκες κάθε κίνημα μπορεί μέ τή μιά ή τήν αλλη μορφή καί στόν ?να ή τόν άλλο βαθμό νά προσφέρει τή συμβολή του στήν κοινή υπόθεση τής υπερά­ σπισης τής ειρήνης. 'Όπως είπε δ Ν. Σ. Χρουστσώφ στό 22ο συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ, μπροστά στήν άπειλή τοΰ θερμοπυρηνικού πολέμου «διαμορφώνεται ίνας χωρίς προηγούμενο στήν Ιστορία συνα­ σπισμός τών πιό έτερογενών κινημάτων, πού τά ένωνει ή έπιδίωξη νά άπαλλάξουν γιά πάντα τήν άνθρωπότητα άπό τήν πολεμική καταστροφή. Ή διεθνής έργατική τάξη, πού δλο καί περισσότερο συνειδητοποιεί τήν ίστορική της ευθύνη γιά 124

τίς τνχες τής ανθρωπότητας, Εγινε ή μεγάλη δύναμη που Ορ­ γανώνει αύτό τό συνασπισμό»*.

4. 01 δυνατότητες άττοτροττής τοΰ πολέμου στήν έποχή μας. Τό 20ό συνέδριο τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σ ο­ βιετικής Ένωσης, γιά πρώτη φορά στήν Ιστορία, εδειξε δτι υπάρχει πραγματική δυνατότητα νά άποτραπεΐ ό πόλεμος, νά άνατραποΰν τά σχέδια τών υποκινητών του καί νά διατηρηθεί ή ειρήνη γιά τή σημερινή καί γιά τίς μελλοντικές γενεές. Ή δήλωση πού εγινε στά ντοκουμέντα τοΰ συνεδρίου, δτι στή σημερινή έποχή ο I π ό λ ε μ ο ι δ έ ν ε ί ν α ι μ ο ι ­ ρ α ί α Α ν α π ό φ ε υ κ τ ο ι , Ιχει τεράστια θεωρητική καί πρακτική σημασία, καί άποτελεΐ παράδειγμα δημιουργι­ κής ανάπτυξης τοΰ μαρξισμού - λενινισμοΰ. Φυσικά καί το'>ρα διατηρείται ή οικονομική 6άση τών πολέμων, πού Ιγκειται στήν Ιδια τή φύση τοΰ Ιμπεριαλισμού. Ό Ιμπεριαλισμός δέν Εχασε τή σύμφυτη σ’ αυτόν έπιθετικότητα, τήν τάση γιά ενοπλες κατακτήσεις καί πολέμους. ’Αντίθετα, εγινε άκόμα πιό φιλοπόλεμος. Στό συσχετισμό δμως τών παγκοσμίων δυ­ νάμεων εγιναν στήν τελευταία περίοδο τέτοιες άλλαγές, πού έπέτρεψαν νά μπει σέ νέα βάση τό ζήτημα γιά τή δυνατότη­ τα νά πετύχει ό αγώνας γιά τήν εΙρήνη. 01 μαρξιστές δέν είναι μοιρολάτρες. ’Αντίθετα, παραδέ­ χονται δτι, δπως συμβαίνει γενικά στήν πορεία τής ανθρώπι­ νης ιστορίας, ετσι καί γιά τόν καθορισμό τής τύχης τοΰ κό­ σμου, έχουν μεγάλη σημασία ή συνειδητή θέληση καί ή όργάνωση τών πλατειών λαϊκών μαζών. Στίς συνθήκες πού έχουν δημιουργηθεΐ σήμερα, 6 αγώνας τών φιλειρηνικών δυ­ νάμεων, ή αντίστασή τους στά σχέδια τοΰ νέου πολέμου, μπο­ ρούν νά παίξουν α π ο φ α σ ι σ τ ι κ ό ρ ό λ ο καί νά υποχρεώσουν τούς όπαδούς τής έπίθεσης νά σταματήσουν.

* Ν. X. Χρουοτσώφ, *Γ:ά τό Πρόγραμμα τοΟ ΚΚΣΕ. Βίαήγηοη στό 20ο αυνΟριο τοΟ ΚΚΣΕ, 1β ’Οχτώβρη, 1/961*, Κ ρατιχίς «ολιτιχ ΐς έχύύοας, Μόσχοι, 1Θ61, οέλ. 111.

126

Of δυνάμεις τής εΙρήνης είναι Ανώτερες άπό τίς δννάμεις τον πολέμου. Τό συμπέρασμα τοΰ 20οΰ συνεδρίου, πώς οί πόλεμοι δεν είναι μοιραία αναπόφευκτοι, Αναπτύχθηκε παραπέρα στό 21ο καί στό 22ο συνέδριο τοΰ Κ ΚΣΕ καί έπίσης στά σημαντικά ντοκουμέντα τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Τό 22ο συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ ψήφισε τό νέο πρόγραμμα πού καθορίζει τήν πολιτική γραμμή τοΰ κόμματος γιά τίς προσεχείς δεκαετίες. Ή πιό σημαντική θέση τοΰ μέρους τοΰ προγράμματος πού είναι αφιερωμένη στήν έξωτερική πολι­ τική έκφράζεται μέ τούτα τά λόγια: «Μέ τίς κοινές προσπά­ θειες του ισχυρού σοσιαλιστικού στρατοπέδου, τών μή σο­ σιαλιστικών φιλειρηνικών κρατών, τοΰ διεθνούς έργατικού κι­ νήματος καί δλιον τών δυνάμεων πού υπερασπίζονται τήν υπό­ θεση τής ειρήνης, μ π ο ρ ε ϊ ν ά ά π ο τ ρ α π ε ΐ Λ π α γ κ ό σ μ ι ο ς π ό λ ε μ ο ς . Ή συνεχώς αυξα­ νόμενη υπεροχή τών δυνάμεων τοΰ σοσιαλισμού απέναντι στίς δυνάμεις τοΰ πολέμου θά εχει σάν αποτέλεσμα, πρίν ακόμα νικήσει ό σοσιαλισμός σ’ δλο τόν κόσμο καί ένώ Οά διατηρεί­ ται ό καπιταλισμός σέ £να τμήμα τού κόσμου, νά δημιουργηΟεΐ πραγματική δυνατότητα νά αποκλειστεί ό παγκόσμιος πό­ λεμος άπό τή ζωή τής ανθρώπινης κοινωνίας»*. Ό Ν. Σ. Χρουστσώφ στήν εισήγησή του γιά τό πρό­ γραμμα, αναπτύσσοντας τή θέση αυτή, ΐδειξε δτι ή πεποίθη­ ση τοΰ κόμματος γιά τή δυνατότητα τής αποτροπής τοΰ παγ­ κοσμίου πολέμου βασίζεται στήν όλόπλευρη καί βαθειά ανά­ λυση τών δυνάμεων πού δροΰν στό διεθνή στίβο. Ή ανάγκη αυτή όδηγεΐ στό ασφαλές συμπέρασμα δτι δ συσχετισμός τών παγκοσμίων πολιτικών, οίκονομικών καί στρατιωτικών δυνά­ μεων άλλαξε τόσο, καί ετσι, πού σ ή μ ε ρ α ή υ π ε ρ ο ­ χ ή β ρ ί σ κ ε τ α ι μέ τ ή ν π λ ε υ ρ ά τ ο ΰ φ ι λ ε ι ρ η ν ι κ ο ύ στρατοπέδου». **

* «Τό ΙΙρό-γραμμα τοΟ ΚΚΣΕ·, Κρατικές πολιτιχίς εκβάσεις, Μόσχα, ΙίΗίΙ, <κλ. 58. ** Ν. ϋ. Χρουστσώφ, «Γιά τό Πρόγραμμα τοΟ ΚΚΣΕ. Εισήγηση 126

Τί Εξασφαλίζει αυτή τήν υπεροχή; Τί μπαίνει φραγμός στίς επιθετικές Επιδιώξεις τής Ιμπεριαλιστικής πολιτικής; Πρώτο, ή χωρίς προηγούμενο αύξηση τής οικονομικής, πολιτικής καί στρατιωτικής Ισχύος τής Σοβιετικής 'Ένωσης. ΟΙ Επιτυχίες τής σοσιαλιστικής παραγωγής, τής σοβιετικής Επιστήμης καί τεχνικής έπέτρεψαν στό σοβιετικό κράτος νά πραγματοποιήσει μιάν αληθινή Επανάσταση στή στρατιωτική τέχνη καί νά Εξασφαλίσει τήν υπεροχή του στήν αμυνα. Καί όλη αυτή ή δύναμη εχει Εξ όλοκλήρου μπει στήν ύπηρεοία τής διατήρηση; καί τής σταθεροποίησης τής γενικής ειρήνη;. Λεύτερο, ή Εμφάνιση τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού στρα­ τοπέδου πού είναι ανυπέρβλητο Εμπόδιο στό δρόμο τών όπαδών τή; Επίθεσης. Στό διεθνή στίβο γιά πρώτη φορά σχη­ ματίστηκε καί δρα μιά όμάδα κρατών πού δέν προετοιμάζει Επίθεση Εναντίον κανενός, αλλά, αντίθετα, εχει αφιερωθεί Εξ όλοκλήρου στόν άγώνα γιά τήν ειρήνη καί τήν κοινωνική πρόοδο. Τρίτο, ή Εμφάνιση τής μεγάλης όμάδας τών νεαρών Εθνι­ κών κρατών τής Άσίας, τής ’Αφρικής καί τής Λατινικής ’Α­ μερική; γιά τά όποια ή ειρήνη άποτελεϊ προϋπόθεση γιά τήν Επιτυχή Εθνική αναγέννηση. 01 χώρες αυτές πού άρνήθηκαν νά προσχωρήσουν σέ ιμπεριαλιστικούς συνασπισμούς, άντιπροσωπεύουν σήμερα τό ενα τέταρτο σχεδόν τοΰ πληθυσμού τής γής. ’Κπειδή τά ζωτικά τους συμφέροντα συμπίπτουν αν­ τικειμενικά μέ τήν φιλειρηνική πολιτική τών σοσιαλιστικών χωρών, συντελεϊται μιά χωρίς προηγούμενο απομόνωση τοΰ ιμπεριαλισμού σέ παγκόσμια κλίμακα καί δημιουργεϊται ή βάση γιά τή συνένωση κολοσσιαίων δυνάμεων μέ σκοπό τήν ΐαεράσπιση τής γενικής ειρήνης. Τέταρτο, ή τεράστια άνοδος της δραστηριότητας καί τοΰ βαθμού όργάνωσης τών φιλειρηνικών δυνάμεων σέ δλο τόν καπιταλιστικό κόσμο. Πρόκειται γιά τά άντιπολεμικά κινή­ ματα τής Εργατικής τάξης, τών διανοουμένων καί τών άλλων πλατιών λαϊκών στρωμάτων, γιά τά όποια εχουμε μιλήσει παραπάνω μέ λεπτομέρειες.

<τ-Λ Ό ο ουνέδρ'.ο τοϋ ΚΚΣΕ, 1β ’Οκτώβρη, 1Θ61», Κρατικές πολια-/.έ; £χδ63ε·.ς, 1961, οβλ. 110.

127

Παίρνοντας υπόψη δλους αυτούς τούς νέους παράγοντες οτήν παγκόσμια κατάσταση, ή Διάσκεψη τών αντιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων (1960) στήν “Εκκλησή της πρός τούς λαούς δλου τοΰ κόσμου δήλωσε στα­ θερά δτι ό π ό λ ε μ ο ς δ έ ν ε ί ν α ι α ν α π ό ­ φ ε υ κ τ ο ς , τ ό ν π ό λ ε μ ο μ π ο ρ ο ύ μ ε νά τόν άπ ο τ ρ έ ψ ο υ μ ε , τήν ε ι ρ ή ν η μπο­ ρ ο ύ μ ε νά τ ήν υ π ε ρ α σ π ί σ ο υ μ ε κ α ί νά τή σ τ α θ ε ρ ο π ο ι ή σ ο υ μ ε . «Αυτή ή πεποίθησή μας — λέγεται στήν "Εκκληση — δέν πηγάζει μόνο άπό τό δτι θέλουμε τήν εΙρήνη καί μισούμε τούς έμπρηστές τοΰ πολέμου. Ή δυνατότητα τής άποτροπής τοΰ πολέμου απορρέει άπό πραγματικά γεγονότα τής νέας κατά­ στασης στόν κόσμο»*. *Η δυνατότητα νά σταματήσει ή έπίθεση, νά μπει φραγμός στούς Ιμπεριαλιστές δέν είναι πιά μιά θεωρητική ύώθεση, αλλά Ενα γεγονός πού Εχει έπαληθευτεΐ στήν πράξη. 'Η πεί­ ρα τής άντιπολεμικής πάλης τών τελευταίων χρόνων τό έπιβεβαίωσε πολύ παραστατικά. Ή άποφασιστική θέση τής Ε Σ Σ Δ καί τών άλλων σοσιαλιστικών κρατών,’πού τήν υπο­ στήριζαν ένεργά δλες ol φιλειρηνικές δυνάμεις, όδήγησε έπανειλημμένα στή χαλιναγώγηση τών έπιδρομέων, τούς άνάγκασε νά μήν προχωρήσουν σέ ένέργειες στίς όποιες όπωσδήποτε θά προχωρούσαν αν μποροΰσαν νά μήν υπολογίσουν τό νέο συσχετισμό τών παγκοσμίων δυνάμεων. 01 ΗΠΑ τελικά Αναγ­ κάστηκαν νά συμφωνήσουν γιά νά γίνει άνακωχή στήν Κο­ ρέα, παρά τό γεγονός δτι Ισχυροί Αμερικανικοί κύκλοι ήταν ΰπέρ τής συνέχισης καί τής έπέκτασης τής έπέμβασης. Λαμ­ πρό παράδειγμα Αποτελεσματικής δράσης τών φιλειρηνικών δυνάμεων άποτελεΐ ή Ιστορία τής κρίσης τοΰ Σουέζ τό 1956. Τό σταμάτημα τής έπίθεσης τής ’Αγγλίας, τής Γαλλίας καί τοΰ ’Ισραήλ κατά τής ΑΙγύπτου, Εγινε δυνατό ακριβώς γιατί ol Ιμπεριαλιστές δέχτηκαν διπλή πίεση: τήν πίεση τής παγ­ κόσμιας κοινής γνώμης καί τήν πίεση τής κρατικής πολιτι­

• «Προγραμματικά ντοκουμέντα τοΟ 4γώνα γιΛ τή* elρήν»), τή δημοκρατία καί ιό σοσιαλισμό», Κρατιχές πολιτικές frxMocις, Μό­ σχα, 1961, οελ. 89.

128

κής τών σοσιαλιστικών χωρών πού αγωνίζονταν γιά τήν προσ­ τασία τών νόμιμων δικαιωμάτων τοΰ αιγυπτιακού λαοΰ καί τών συμφερόντων τής γενικής είρήνης. Μόνα τους μιλούν καί αλλα γεγονότα, δπως ή αποτροπή τής στρατιωτικής είσβολής τών ιμπεριαλιστών στή Συρία, στό ’Ιράκ (1958), στήν Κού­ βα (1961) καί σέ μερικές άλλες χώρες. Μπορεί κανείς νά πει δτι σ’ δλες αυτές τίς περιπτώσεις έπρόκειτο γιά έκκαθάριση τοπικών έ στιών πολέμου, γιά άγώ­ να έναντίον τοπικών πολέμων. Βέβαια, ετσι είναι. "Ομως ζοΰμε σέ έποχή πού μ π ο ρ ε ί ν ά μ α τ α ι ω θ ο ύ ν κ α ί οί π ρ ο σ π ά θ ε ι ε ς τ ών ι μ π ε ρ ι α λ ι ­ σ τ ώ ν νά έ ξ α π ο λ ύ σ ο υ ν νέο π α γ κ ό ­ σ μ ι ο π ό λ ε μ ο . Μήπως οί Ιμπεριαλιστές δέν άποπειράθηκαν πολλές φορές στά τελευταία χρόνια νά δοκιμάσουν τή σταθερότητα τοΰ σοσιαλιστικού συστήματος; Μήπως δέν κατέφυγαν έπανειλημμένα στήν ωμή βία, δέν αρπαξαν στά χέρια τό δπλο; Κάθε φορά δμως ή Ε Σ Σ Δ καί οί άλλες σο­ σιαλιστικές χώρες, οί φιλειρηνικές δυνάμεις δλου τοΰ κόσμου δέν έπέτρεπαν στους ιμπεριαλιστές νά άπομακρύνουν τήν ά­ μιλλα τών δυό συστημάτων άπό τόν εΙρηνικό δρόμο καί νά τήν όδηγήσουν στό δρόμο τών Ινόπλων συγκρούσεων, στό δρόμο τοΰ πολέμου. «Τό γεγονός, — εϊπε 6 Ν. Σ. Χρουστσώφ στήν Ικθεση δράσης τής ΚΕ τοΰ ΚΚ ΣΕ στό 22ο συνέδριο τού κόμμα­ τος, — δ τ ι Ε γ ι ν ε δ υ ν α τ ό ν ά ά π ο τ ρ α π ε ΐ 6 π ό λ ε μ ο ς κ α ί οί σ ο β ι ε τ ι κ ο ί λ α ο ί κ α ί οί λ α ο ί τ ώ ν δ λ λ ω ν χ ω ρ ώ ν νά α π ο λ α μ β ά ν ο υ ν τά α γ α θ ά τ ής είρην ι κ ή ς ζωής, π ρ έ π ε ι νά θ ε ω ρ ε ί τ α ι βάν τό κ ύ ρ ι ο α π ο τ έ λ ε σ μ α τ ή ς δ ρ ά ­ σης τοΰ κ ό μ μ α τ ο ς καί τής Κ ε ν τ ρ ι ­ κής του Ε π ι τ ρ ο π ή ς γι ά τήν αϊ ξηση τ ή ς Ι σ χ ύ ο ς τ ο ΰ σ ο β ι ε τ ι κ ο ύ κ ρ ά ­ τους καί τήν π ρ α γ μ α τ ο π ο ί η σ η τής λε ν ιν ισ τι κή ς έ ξ ω τ ε ρ ι κ ή ς π ο λ ι τ ι ­ κής, σάν α π ο τ έ λ ε σ μ α τ ή ς δ ρ ά σ η ς τών ά δ ε λ φ ώ ν κ ο μ μ ά τ ω ν τών χ ω ρ ώ ν τοΰ σοσι αλι σμού, καί τής δράστη129 9

ρ ι ο π ο ί η σ η ς τών φ ι λ ε ι ρ η ν ι κ ώ ν δυ­ ν ά μ ε ω ν δ λ ων τ ών χωρών»*. Μετά τήν έμφάνιση τών πυραυλικών καί θερμοπυρηνικών δπλ(ϋν ποΰ οτήν πράξη Εχουν απεριόριστη ακτίνα δράσης καί τεράοτκχ καταστρεπτική δύναμη, ή έξαπόλυση πολέμου Ισο­ δύναμε! με πραγματική τρέλλα γι’ αυτούς πού θά τόν έξαπολΰπουν. Στόν πυραυλικό - πυρηνικό πόλεμο 6 παράγοντας απόσταση χάνει τήν προηγούμενη σημασία του. Κάθε ήπει­ ρος, ακόμα καί ή πιό απομακρυσμένη, μπορεϊ νά μετατραπεΐ σέ ζώνη μαζικής εξόντωσης τών ανθρώπων καί καταστροφής τών υλικών αξιών. Οί θεμελιωτές τοΰ μαρξισμού έδιναν μεγάλη σημασία στίς πολιτικές συνέπειες τής γρήγορης ανάπτυξης τών νέων πολε­ μικών μέσων καί όπλων.** Τή διαλεκτική τής πορείας ανάπτυξης τής καταστρεπτι­ κής δύναμης τών όπλων τήν παραδεχόταν καί ό Λένιν. "Οπως γράφει στά απομνημονεύματά της ή Ν. Κ. Κρούπσκαγια, ό Λένιν προεΐδε δτι «θά Ιρθει καιρός, πού δ πόλεμος Οά είναι τόσο καταστρεπτικός πού θά γίνει γενικά άδύνατος».*** Τό γεγονός δτι ή έμφάνιση τών νέων δπλων κάνει τόν πόλεμο όλέθριο γι’ αυτούς πού θά τόν έξαπολύσουν, οδηγεί τούς πιό συνετούς έκπροσώπους τής άστικής τάξης σέ κά­ ποιο ρεαλισμό καί σέ μιά δρισμένη μετριοπάθεια στήν πολι­ τική τους. Ή διαφοροποίηση αυτή στούς ιθύνοντες άστικούς κύκλους μπορεϊ νά εχει θετική σημασία. "Οπως Εδειξε δ Λέ­ νιν, γιά τήν υπόθεση τής ειρήνης δέν είναι καθόλου άδιάφορο τό ποιός, σέ μιά δοσμένη κατάσταση, έπικρατεΐ στό άστικό στρατόπεδο — έπικρατούν οί έκπρόσωποί του πού κλίνουν πρός τή λύση τού πολέμου ή οί έκπρόσωποί του πού κλίνουν πρός τόν πασιφισμό, εστω καί στόν «πιό άσχημο, πού άπό

* Ν. 2. Χροιχτζοώφ, «Έκθεοη δράαης τής ΚΕ τοΟ ΚΚΣΕ 22ο συνέδριο τοΟ κόμματος·, Κρατικές πολιτικές έιοΜοεις, Μίοχα, 1961, οελ. 8. ** Φ. ’Έ νγκελς, «Άντι - Ντόρινγχ», 1957, σελ. 166. *** Ν. Κ. Κρούπσχαγια, «Γιά τ ί Λένιν», Κρατικές πολιτικές έκΜοί·.ζ, Μ63χα, 1961, <χ\. 40 -4 1 .

130

στό

κομμουνιστική άποψη δέν αντέχει ουτε καί στήν ελάχιστη κριτική»;* Είναι όλοφάνερο δτι τά νέα δπλα, μόνο μέ τήν Ισχύ τους δέν μπορούν νά έξαλείψουν τόν κίνδυνο τοΰ πολέμου. 01 μιλιταριστές, καί δχι ot κομμουνιστές, προπαγανδίζουν τήν ψεύ­ τικη θεωρία τής «ισορροπίας τοΰ τρόμου», ή οποία, δήθεν, μπορεί μόνη της νά άποτρέψει τόν πόλεμο. Στήν πραγματι­ κότητα οί φλυαρίες γιά «τήν Ισορροπία τοΰ τρόμου» Εχουν σκοπό νά δικαιολογήσουν τόν ανταγωνισμό τών έξοπλισμών. Στό μεταξύ ή αδιάκοπη συσσώρευση οπλών, αν δέ σταματή­ σει, όδηγει μόνο στήν καταστροφή. Οί μαρξιστές - λενινιστές, δηλώνοντας δτι ό νέος παγκό­ σμιος συσχετισμός δυνάμεων έπιτρέπει νά άποκλειστεί ό πό­ λεμο; από τή ζωή τής κοινωνίας, δέν καλούν τίς φιλειρηνικές ΛίΓνάμεις σε παθητικότητα, αλλά αντίθετα, σέ κινητοποίηση. Καί ή έλάχιστη υποτίμηση τών δυνάμεων τοΰ Ιμπεριαλισμού είναι απαράδεκτη. Ή δυνατότητα νά άποτραπεί ό πόλεμος δέν είναι τό Ιδιο πράγμα μέ τίς έγγυήσεις κατά τοΰ πολέμου. Ή μονοπωλιακή άστική τάξη, σάν τάξη πού δέν εχει Ιστορι­ κό μέλλον, μπορεί, στό πείσμα κάθε λογικής, νά ριχτεί στόν τυχοδιωκτισμό ένός νέου πολέμου εστω καί μέ κίνδυνο νά πα­ ρασύρει μαζί της στήν καταστροφή όλόκληρες χώρες καί ολόκληρου; λαούς. Γιά νά γίνει δυνατό νά μήν ξεσπάσει ή καταστροφή χρειάζεται πολύ όξυμένη έπαγρύπνηση καί α­ κούραστη δραστηριότητα. Ή δυνατότητα τής άποτροπής τοΰ πολέμου δέν είναι δώ­ ρο τοΰ ουρανού, άλλά κάτι πού μπορεί νά γίνει πραγματικό­ τητα μόνο μέ συνεχή έπαγρύπνηση καί αδιάκοπο άγώνα. Δέν μπορούμε νά ζητιανεύουμε τήν ειρήνη άπό τούς ιμπεριαλι­ στές, μπορούμε δμως ν ά α ν α γ κ ά σ ο υ μ ε τ ο ύ ς ι μ π ε ρ ι α λ ι σ τ έ ς ν ά δ ε χ τ ο ύ ν τ ή ν εί ρ ή ν η, αφού κάνουμε άπολύτως σαφές καί αναμφισβήτη­ το σέ κάθε όπαδό τής έπίθεσης δτι σέ περίπτωση έξαπόλυσης πολέμου θά υποστεΐ συντριπτική ήττα, δτι θά άντιμετωπίσει τίς ανώτερες δυνάμεις τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου καί τήν οργή όλης τής ανθρωπότητας πού θά τόν μετατρέψουν σέ σκόνη. * H. I. Λέν.-j, ‘ 'Α.π«ν·:α», τόμ. 36ος, otX. ‘J3G.

131

Τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα είναι τό Ιαχνρό προπύργιο τής γενικής είρτ/νης. Ή ύπαρξη τοΰ παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος, δπως Εχουμε κιόλας σημειώσει, δημιούργησε νέες καί χωρίς προηγούμενο ευνοϊκές συνθήκες γιά τόν άγώνα υπέρ της εί­ ρήνης. Τώρα οί φιλειρηνικές δυνάμεις δέν Εχουν μέ τό μέ­ ρος τους μόνο τήν ήθική υπεροχή άπέναντι στούς όπαδοΰς τής βίας καί τοΰ πολέμου. Ό σοσιαλισμός, άφοϋ ξεπέρασε τόν καπιταλισμό σέ μιά σειρά σημαντικούς κλάδους τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, Εβαλε, γιά πρώτη φορά στήν Ιστο­ ρία, στή διάθεση τών φιλειρηνικών λαών Ι σ χ υ ρ ά υ λ ι ­ κ ά μ έ σ α γιά τή χαλιναγώγηση τής ιμπεριαλιστικής έπίθεσης. ’Επιδιώκοντας νά άλλιώσει τό χαρακτήρα τής αυξανόμε­ νης ευεργετικής έπίδρασης πού άσκει τό σοσιαλιστικό σύστη­ μα στή διεθνή κατάσταση, ή άντιδραστική προπαγάνδα προσ­ παθεί νά έξαπατήσει τούς έργαζόμενους τών καπιταλιστικών χωρών, μιλώντας συνεχώς γιά τήν άπειλή τοΰ παγκόσμιου κομμουνισμού πού τάχα έπιβουλεύεται τήν έλευθερία τού δυ­ τικού κόσμου. Καταβάλλει Ιδιαίτερες προσπάθειες γιά νά συ­ κοφαντήσει τή Σοβιετική Ένωση καί τό κομμουνιστικό της κόμμα, νά τής άποδόσει κατακτητικές προθέσεις, νά ρίξει σ’ αύτή τήν ευθύνη γιά τό κυνηγητό τών έξοπλισμών καί γιά τήν ένταση στίς διεθνείς σχέσεις. Οί έμπνευστές αύτών τών Επινοήσεων ένεργοΰν σύμφωνα μέ τή χιτλερική μέθοδο τοΰ «μεγάλου ψεύδους», υποθέτοντας πώς οί δχι άρκετά κατα­ τοπισμένοι καί ευκολόπιστοι άνθρωποι τελικά θά πιστέψουν τίς συκοφαντίες κατά τοΰ κομμουνισμοΰ καί τής Σοβιετικής Ένωσης. Παρ’ δλα αΰτά δλο καί πιό πλατειές λαϊκές μάζες, σέ δλο τόν κόσμο, Αρχίζουν νά καταλαβαίνουν δτι τά κομμουνιστικά κόμματα, οί σοσιαλιστικές χώρες, δχι μόνο άπό θεωρητική άλλά καί άπό καθαρά πρακτική άποψη δέν έ χ ο υ ν κ α ­ ν έ ν α λ ό γ ο νά θέλουν τόν πόλεμο καί νά έτοιμάζονν στρατιωτική έπίθεση κατά τών άλλων κρατών. Στή Σοβιετική Ένωση, δπως καί στίς άλλες σοσιαλιστι­ κές χώρες, δέν υπάρχουν τάξεις καί κοινωνικές όμάδες πού 132

Οά κερδίσουν από ?να πόλεμο. Τό σοσιαλιστικό στρατόπεδ· <ιτά τεράστια έδάφη του εχει δλα τά απαραίτητα γιά νά ανα­ πτύξει τήν οικονομία του, γιά νά οίκοδομήσει τήν κομμουνι­ στική κοινωνία πού είναι δ τελικός σκοπός του. Ή άνάπτυξή τσυ, δέν έξαρτάται ουτε από έδαφικές προσαρτήσεις, οΰτε άπό νέες πηγές πρώτων υλών, ουτε άπό νέες αγορές στό έξωτερικό γιά τήν τοποθέτηση τών προϊόντων του, καί δέν χρειάζεται ουτε σφαίρες έπένδυσης κεφαλαΰυν, ουτε αποι­ κίες. Ή σχεδιασμένη σοσιαλιστική οίκονομία δέν ξέρει κρί­ σεις υπερπαραγωγής καί γι’ αΰτό δέν εχει ανάγκη άπό τέ­ τοια «κίνητρα», δπως είναι ή στρατιωτικοποίηση καί τό κυ­ νηγητό τών έξοπλισμών. Ή υπόθεση δμως δέν περιορίζεται στήν οικονομική πλευ­ ρά τοΰ ζητήματος. Ό σοσιαλισμός καί ή έπίθεση είναι γενικά δυό ?ννοιες άσυμβίβαστες. Ό πολιτικός σκοπός τών κομμου­ νιστών είναι νά πετύχουν τήν άδελφοσΰνη καί τή φιλία τών λαών, τήν αιώνια ειρήνη πάνω στή γη. Στίς σοσιαλιστικές χώρες βρίσκονται στήν ίξουσία οί έργάτες καί οί άγρότες, πού σέ δλους τούς πολέμους Ιδοσαν τίς πιό μεγάλες θυσίες. Πώς μπορούν λοιπόν νά έπιθυμοϋν τόν πόλεμο; Στίς σοσιαλιστικές χώρες καταβάλλεται κάθε προσπά­ θεια γιά νά ανεβαίνει αδιάκοπα ή υλική ευημερία καί τό πο­ λιτιστικό έπίπεδο τών πλατειών μαζών τών έργαζομέν<ον. Μή­ πως δ πόλεμος μπορεί νά βοηθήσει στήν έκπλήρωση αυτών τών καθηκόντων; 01 σοβιετικοί δνθρωποι χτίζουν καινούργιες κατοικίες, βιο­ μηχανικές έπιχειρήσεις, παλάτια πολιτισμού, ινστιτούτα, γϊγάντιους ήλεκτροσταθμούς καί διώρυγες, δχι βέβαια γιά νά γίνουν ολα αΰτά σέ λίγον καιρό στόχος τών βομβών. Ό πόλε­ μος, πού αναπόφευκτα σημαίνει διακοπή τής εΙρηνικής δη­ μιουργικής δράσης τών άνθρώπων, πού σπαταλάει τεράστιες υλικές άξίες γιά μή παραγωγικούς σκοπούς, πού συνοδεύεται μέ τήν καταστροφή δημιουργημάτων τής ανθρώπινης έργασία;, είναι αντίθετος στίς βασικές αρχές τοΰ σοσιαλισμού. Αύτό Ισχύει πολύ περισσότερο γιά τό θερμοπυρηνικό πό­ λεμο. 'Ένας τέτοιος πόλεμος θά μπορούσε νά ρίξει τίς σοσια­ λιστικές χώρες πολύ πίσω στήν οίκονομική καί πολιτιστική τους άνάπτυξη. Πώς λοιπόν μπορούμε νά υποθέσουμε δτι οί κομμουνιστές, οί μαρξιστές - λενινιστές, πού γι* αυτούς ή οί­ 133

κοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμουνισμού είναι υπό­ θεση δλης τους της ζωής, μπορούν νά είναι υπέρ τής επίθε­ σης καί τοΰ πολέμου;

5. Οΐ βασικές άρχές τής φιλειρηνικής ττολιτικής. Οί φιλειρηνικές Ιδέες τοΰ σοσιαλισμού βρίσκουν τήν πλή­ ρη Εκφρασή τους στήν έξωτερική πολιτική τής ΕΣΣΛ καί τών άλλων σοσιαλιστικών χωρών. Ή πολιτική αυτή είναι κολιτική εΙρήνης, τίμιας διεθνούς συνεργασίας, γενικού καί πλή­ ρους άφοπλισμοΰ καί ειρηνικής συνύπαρξης κρατών μέ δια­ φορετικά κοινωνικά συστήματα. Στόν ιμπεριαλισμό μέ τίς σχέσεις κυριαρχίας καί υπο­ ταγής πού τόν χαρακτηρίζουν, 6 σοσιαλισμός άντίταξε ?να νέο τύπο διεθνών οχέσεων πού βασίζονται στίς άρχές τής ει­ ρήνης, τής ισοτιμίας, τής αυτοδιάθεσης καί τής άνεξαρτησίας τών λαών. Στήν ιμπεριαλιστική διπλωματία πού ήταν καί παραμένει δργανο έκβιασμοΰ τών πιό αδύνατων κρατών καί δργανο προετοιμασίας πολέμων, άντιτάσσεται σήμερα ή σοσιαλιστική διπλωματία πού χρησιμοποιεί άνθρωπιστικίς, τίμιες μεθόδους. Ή δύναμη τοΰ σοσιαλισμού Εγκειται στήν ί ύγένεια, τήν άνωτερότητα καί τήν έλκυστικότητα τών Ιδεών του, καί γι’ αυτό ό σοσιαλισμός, άντίθετα άπό τόν καπιταλι­ σμό, δέν εχει λόγους νά έπιβάλλει τίς Ιδέες του μέ τή φωτιά καί τό σίδερο. «Ή πολιτική τής ειρήνης — είπε ό Ν. Σ. Χρουστσώφ στό 22ο συνέδριο τοΰ ΚΚ ΣΕ — είναι ή προσηλωμένη στίς άρχές, τίμια, σοσιαλιστική πολιτική μας»*. Ή πολιτική αυτή (boat κιόλας σημαντικούς καρπούς δχι μόνο στούς σοβιετι­ κούς άνθρώπους, άλλά καί σέ δλη τήν άνθρωπότητα. Τά καθήκοντα τής σοβιετικής έξωτερικής πολιτικής πα­ ραμένουν άμετάβλητα καί γιά τό μέλλον. Στό Πρόγραμμα

*

Ν. 2. Χρουτιαώφ, «Γιά τό ΙΙ^όγραμμα τοΟ ΚΚΣΕ. Εΐοήγηοτ, Κρατικέ; πολιτικέ;

ot
134

τοΰ ΚΚΣΕ λέγεται: «τό Κ ΚΣΕ σάν κύριο σκοπό τή; δρά­ σης του στόν τομέα τής έξωτερικής πολιτικής θεωρεί τήν Εξασφάλιση ειρηνικών συνθηκών γιά τήν οικοδόμηση τής κομμουνιστικής κοινωνίας στήν Ε ΣΣΛ καί γιά τήν ανάπτυξη τοΰ παγκοσμίου σοσιαλιστικού συστήματος, καί μαζί με όλου; τους φιλειρηνικούς λαούς, τήν απαλλαγή τής ανθρωπότητας άπό Ενα παγκόσμιο Εξοντωτικό πόλεμο»*. Ή είρηνιχή ονννπαρξη χαί η αμιλλα τ <ον όνο ανστη μάτων. Ή σοβαρότερη αρχή τής έξωτερικής πολιτικής τής ΕΣ ΣΛ ήταν καί παραμένει ή λενινιστική άρχή τής ειρηνικής συνύπαρξης κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα. Ή άρχή αΰτή είναι ή μοναδική λογική άρχή τών διεθνών σχέσεων στίς συνθήκες τοΰ χωρισμοΰ τοΰ κόσμου σέ δυό συ­ στήματα. Κάθε άπόπειρα νά οϊκοδυμηΟοϋν οί σχέσεις αύτές στή βάση τών ιμπεριαλιστικών άρχών τής Επέκτασης, τή; υποταγής, τής υπαγόρευσης τής θέλησης τών ιμπεριαλιστών σέ άλλους λαούς, τής άνάμιξης σέ ξένες υποθέσεις καί τή; παραβίαση; τών κυριαρχικών δικαιωμάτων τών λαών οδηγεί μόνο στήν αΰξηση τής διεθνοΰς Εντασης καί μπορεΐ νά φέρει τόν κόσμο στήν καταστροφή τοΰ θερμοπυρηνικού πολέμου. Σήμερα ή εΙρηνική συνύπαρξη τών δύο συστημάτιον είναι ά ν τ ι κ ε ι μ ε ν ι κ ή α ν α γ κ α ι ό τ η τ α γιά τήν άνάπτυξη τής ανθρώπινης κοινωνίας. Στό νέο πρόγραμμα τοΰ ΚΚ ΣΕ καθορίζονται ή πολιτι­ κή τής ειρηνικής συνύπαρξης καί οί κανόνες πού απαιτεί νά τηρούνται. «Ή ε ι ρ η ν ι κ ή σ υ ν ύ π α ρ ξ η προϋποθέτει: Εγκατάλειψη τοΰ πολέμου σάν μέσο Επίλυσης τών Επίμαχων προβλημάτων μεταξύ τών κρατών, Επίλυση τών ζητημάτων αυτών μέ διαπραγματεύσεις, άμοιβαία κατανόηση καί Εμπι­ στοσύνη μεταξύ τών κρατών, άμοιβαΐο υπολογισμό τών συμ­ φερόντων, μή άνάμιξη στίς Εσοπερικές υποθέσεις, αναγνώρι-

* Πρόγραμμα ΙΙόιχα , 1061!, « λ . .j6.

~.<Λ

ΚΚ2Ε>, Κ ρκτ.κΐς πολιτικές έ κ ϊό :ί:ς ,

135

αη οί κάθε λαό τοΰ δικαιώματος νά λύνει ανεξάρτητα δλα τά ζητήματα τής χώρας του, αυστηρό σεβασμό τών κυριαρ­ χικών δικαιωμάτων καί τής έδαφικής ακεραιότητας δλων τών χωρών, άνάπτυξη τής οικονομικής καί πολιτιστικής συνεργα­ σίας οτή βάση τής πλήρους ισότητας καί τοΰ αμοιβαίου οφέ­ λους»*. Σ ’ αντή τή σύντομη απαρίθμηση περιέχεται ουσιαστικά δλόκληρο τό πρόγραμμα τής Εξομάλυνσης τών διεθνών σχέ­ σεων, καί τής σταθεροποίησης τής γενικής είρήνης πού απο­ κλείει κάθε χρησιμοποίηση βίας κατά τή λύση τών διαφο­ ρών τών κρατών. "Ομως ή διδασκαλία τής ειρηνικής συνύπαρξης δέν προϋποθέτει μόνο τήν απουσία τοΰ πολέμου μεταξύ τών κρα­ τών, αλλά καί κάτι περισσότερο: τήν αποκατάσταση μεταξύ τών χωρών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα υγειών σχέ­ σεων συνεργασίας σέ λογική καί αμοιβαία έπωφελή βάση. Αύτό, έκτός άπό τά αλλα, δείχνει καί τήν απάτη πού κάνουν δσοι προσπαθούν νά έξισώσουν τόν ψυχρό πόλεμο μέ τήν ειρηνική συνύπαρξη. Στήν πραγματικότητα δ ι[η>χρός πόλεμος, παρ’ δλο πού χαρακτηρίζεται άπό τήν απουσία ανοιχτής Ινοπλης σύγκρου­ σης μεταξύ τών δύο συστημάτων, αποκλείει τίς δμαλές σχέ­ σεις μεταξύ τών καπιταλιστικών καί τών σοσιαλιστικών χω­ ρών καί δέν είναι ουτε τό Ισοδύναμο, ουτε άκόμα καί τό υπο­ κατάστατο τής ειρηνικής συνύπαρξης. Μερικοί αντίπαλοι τοΰ σοσιαλισμού ισχυρίζονται δτι οί κομμουνιστές ρίχνουν· τό σύνθημα τής εΙρηνικής συνύπαρξης δχι γιατί τό πιστειιουν, αλλά μόνο γιά λόγους τακτικής, έπειδή δ μαρξισμός ξεκινάει δήθεν άπό τή θέση δτι ό πόλεμος είναι αναγκαίος γιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμού. ’Απαντώντας στίς έπινοήσεις αυτές, δ Ν. Σ. Χρουστσώφ στήν εισήγησή του στήν τρίτη σύνοδο τοΰ ’Ανώτατου Σοβιέτ τής Ε Σ Σ Α (1959), είπε δτι «οί Ισχυρισμοί αίαοί δέν είναι τίποτε αλλο παρά διαστρέβλωση τής ουσίας τοΰ μαρξισμού - λενινισμού. Ό μαρξισμός πάντα αγωνιζόταν αδιάλλακτα κατά τοΰ μιλι-

* «Τό Πρόγραμμα τοΟ ΚΚ2Ε>·, Κρα-.ιχίς τζ>Χ:τιχές έκύόοβ:;, Μάο/α, 1961, σιλ. ό9.

136

ταοϊσμού καί ποτέ δέ θεωρούσε τόν πόλεμο μεταξύ τών κρα­ τών αναγκαίο γιά τή νίκη τής έργατικής τάξης»*. Ή ιδέα τής ειρηνικής συνύπαρξης γεννήθηκε άπό τή βαθειά πίστη τών μαρξιστών - λενινιστών στήν υπεροχή τοΰ σοσιαλισμού, στήν έσωτερική του δύναμη καί στό μέλλον του. Τά καπιταλιστικά κράτη πρέπει νά πάψουν νά ποντάρουν στά δπλα, πρέπει νά μάθουν νά ζούν ειρηνικά μέ τίς σοσιαλιστι­ κές χώρες, πρέπει έπίσης νά συνηθίσουν καί στή σκέψη δτι δ καπιταλισμός, χάρη στούς νόμους τής κοινωνικής ανάπτυξης, επαψε νά είναι τό μοναδικά δυνατό κοινωνικό σύστημα καί δτι δίπλα άπό αυτόν μπορούν νά έμφανιστοϋν καί θά έμφανιστοϋν νέα σοσιαλιστικά κράτη στίς χώρες πού τό θέλουν οί λαοί πού τίς κατοικούν1. Κάθε απόπειρα νά έμποδιστοΰν οί λαοί νά έκλέξουν έλεύθερα τό κοινωνικό σύστημα πού τό θεω­ ρούν κατάλληλο γι’ αυτούς πρέπει νά έγκαταλειφθεί καί νά κηρυχτεί παράνομη. Τό ίδιο πρέπει νά γίνει καί γιά κάθε απόπειρα βίαιης έπαναφοράς τοΰ καπιταλισμού καί τού άποικισμοΰ στά απελευθερωμένα κράτη. Αυτή ακριβώς είναι ή σωστή Αντίληψη τής άρχής τής μή ανάμιξης στίς ξένες υποθέσεις, πού πηγάζει άπό τή μαρ­ ξιστική διδασκαλία τής ειρηνικής συνύπαρξης. Τό σοσιαλι­ στικό στρατόπεδο δέν αναγνωρίζει καί δέν απασχολείται μέ κανενός είδους «έξαγωγή της έπανάστασης». "Ομως δέν ανα­ γνωρίζει καί στό καπιταλιστικό σύστημα κανενός εΐδρυ; δι­ καίωμα «έξαγωγής της αντεπανάστασης», δηλαδή έπιβολή; μέ τή δύναμη τών δπλων τής καπιταλιστικής τάξης πραγ­ μάτων. Ή διάσκεψη τών άντιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί εργατικών κομμάτων στή Μόσχα (Νοέμβριος 19C0) προειδο­ ποίησε δτι οί κομμουνιστές «θεωρούν διεθνιστικό του; καθή­ κον νά καλέσουν τούς λαούς δλων τών χωρών νά συσπειρώ­ νονται, νά κινητοποιούν δλες τίς έσωτερικές δυνάμεις τους, νά αναπτύσσουν ένεργό δράση καί, στηριζόμενοι στήν Ισχύ τού παγκοσμίου σοσιαλιστικού συστήματος, νά άποτρέπουν ή νά

* ·01 ουνείρ'.άοε'.ς τοΰ Άνιητάτου Σοδιέτ tfft; ΕΣΣΛ τής Γ.έ<ιπτης TjLy.i’jfji. Τρίτη ούνοβος (27-31 ’Οκτώβρη 1959)». Στενογ^χςιημένα ηρχχτίγΛ. ’Εκδόσεις Ά νω τίτου Σοβιέτ τϊ}ς ΕΣΣΔ, 1059, οβλ. (>26.

Αποκρούουν αποφασιστικά κάθε έπέμβαση τών ίμπεοιηλιστών στίς υποθέσεις τοΰ λαοϋ κάθε χώρας πού εχει έπαναστατήσει»*. Ή ειρηνική συνύπαρξη δέ σημαίνει έγκατάλειψη τοΰ τα­ ξικού άγώνα τών έργαζομένων ή συμφιλίωση τής σοσιαλι­ στικής ιδεολογίας μέ την άστική. Κανείς δέν μπορεΐ νά περι­ μένει άπό τά μαρξιστικά - λενινιστικά κόμματα νά σταματή­ σουν τόν άγώνα τους γιά τό θρίαμβο τών σοσιαλιστικών ιδεών. Ό ταξικός άγώνας, δ ιδεολογικός άγώνας δέν έξαρταται άπό τήν καλή ή κακή θέληση όποιουδήποτε άτόμου, άλλά άντανιικλά τήν αντικειμενική κατάσταση τών πραγμάτων πον συν­ δέεται μέ τήν ύπαρξη τών διαφόρων τάξεων. *Κφ’ δσον υπάρ­ χουν στή γή έκμεταλλευτές καί έκμεταλλευόμενοι, καταπιε•τές καί καταπιεζόμενοι, θά υπάρχουν καί έπομένως θά συγ­ κρούονται καί διαφορετικά συμφέροντα, διαφορετικές ιδεο­ λογίες. Αύτό συνέβαινε σέ δλες τίς έποχές, πολύ πρίν έμφανιστεΐ δ μαρξισμός. "Ομως στίς συνθήκες τής ειρηνικής συνύπαρξης τών κρατών, δ ιδεολογικός άγώνας άπό τήν πλευρά τών έκπροσώπων τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου είναι ή τίμια καί ανοι­ χτή συζήτηση γιά τίς άρετές τών δύο συστημάτων, συζήτη­ ση στήν δποία σάν αποδείξεις καί έπιχειρήματα χρησιμο­ ποιούνται ol έπιτεύξεις τών κρατών στήν οικονομία καί τόν πολιτισμό καί στήν δποία τό ρόλο τοΰ διαιτητή τόν παίζουν oi λαϊκές μάζες. Φυσικά, σέ μιά τέτοια συζήτηση δέν μπορούν νά άποτελοΰν έπιχειρήματα ούτε ή στρατιωτική δύναμη, ούτε ή άπειλή τής χρησιμοποίησής της. "Οπως γράφει δ Ν. Σ . Χρουστσώφ στό γνωστό του άρθρο «Γιά τήν ειρηνική συνύ­ παρξη», «μπορούμε νά συζητάμε, μπορούμε νά μήν συμφω­ νούμε δ §νας μέ τόν άλλον. Τ ό κ ύ ρ ι ο ε ί ν α ι ν ά σ τ ε κ ό μ α σ τ ε στίς θ έ σ ε ι ς τού ιδεο­ λ ο γ ι κ ο ύ ά γ ώ ν α κ α ί νά μή β ά ζ ο υ μ ε σέ έ ν έ ρ γ ε ι α τ ά δ π λ α γ ι ά ν ά υ π ο ­ σ τ η ρ ί ξ ο υ μ ε τ ή ν ά π ο ψ ή μ α ς » .* * * «Προγραμματικά ντοκουμέντα τ<Λ άγώνα γιά τήν ειρήνη, τή δημοκρατία καί τό o oaiaiisjii» , Κ ρατικέ; πολιτκκές ix iA oeι;, Μίσχα, 1061, οελ. 71. ** Ν. ϋ. Χρουστσώφ, *Ι'ι<± τήν ειρηνική συνύπαρξη», Κρατικέ; πο­ λιτικές εκδόσεις, Μόσχα, 195Θ, οεΧ. 10.

138

’Έτσι μπαίνει τό ζήτημα καί γιά τήν ε ί ο η ν ι κ ή ά μ ι λ λ α μεταξύ τοΰ καπιταλισμού καί τοΰ σοσιαλισμοί σέ διεθνή κλίμακα, πού στηρίζεται στήν εΙρηνική συνύπαρξη τών δύο συστημάτων. Στίς σημερινές συνθήκες, ή ειρηνική ίμιλλα τοΰ σοσιαλισμοΰ μέ τόν καπιταλισμό — στόν κοινωνι­ κά καί στόν πολιτιστικό τομέα — είναι είδική μορφή τής τα­ ξικής πάλης τών δύο συστημάτων στό διεθνή στί6ο. Τό ιδιαί­ τερο γνώρισμα αυτής τής μορφής τής ταξικής πάλης συνίσταται ακριβώς στό δτι διεξάγεται αποκλειστικά μέ ειρηνι­ κά μέσα. Μέ αΰτό άκριβώς τό πνεΰμα ό Λένιν είχε άπό τίς αρχές κιόλας τής δεκαετίας 1920 - 1930 αναπτύξει τήν ιδέα του γιά τήν ειρηνική οικονομική άμιλλα τών δύο συστημάτων. Σύμ­ φωνα μέ τή σκέψη του, αυτή- ή άμιλλα πρέπει νά είναι «άμιλ­ λα δύο τρόπων παραγωγής, δύο σχηματισμών, δύο οικονο­ μιών — τοΰ καπιταλιστικού καί τοΰ κομμουνιστικού, θ ά απο­ δείξουμε δτι είμαστε οί Ισχυρότεροι»*. Ή ειρηνική άμιλλα τών σοσιαλιστικών χωρών μέ τίς κα­ πιταλιστικές χώρες δέν είναι τό ίδιο μέ τό συναγωνισμό πού είναι γνωστός άπό τήν καπιταλιστική πρακτική. Στό συνα­ γωνισμό, κάθε κέρδος μιας χώρας σημαίνει πάντα αντίστοι­ χη ζημιά γιά τήν αλλη χώρα. Ή ειρηνική άμιλλα μέ τήν έν­ νοια πού τήν προτείνει ή σοσιαλιστική χώρα, είναι διαφορε­ τικό πράγμα. Είναι άμιλλα στήν δρμητική άνάπτυξη τών δια­ φόρων κλάδων τής εΙρηνικής βιομηχανίας και τής αγροτικής οίκονομίας, στήν αύξηση τής παραγωγικότητας τής εργασίας καί στή σταθερή άνοδο τοΰ βιοτικοΰ καί τοΰ πολιτιστικού επι­ πέδου τών πλατειών μαζών τών Εργαζομένων. Είναι ολοφάνε­ ρο δτι ή άμιλλα αυτή δέν μπορεί νά προξενήσει ζημιά σέ κα­ νένα λαό. Άπό αΰϊήν θά κερδίσουν καί οί λαοί τών καπιτα­ λιστικών χωρών. "Ομως οί Εκπρόσωποι τής μεγάλης άστική; τάξης φοβούνται δτι σέ μιά τέτοια άμιλλα θά άποκαλυφθονν αναπόφευκτα δλη ή καθυστέρηση καί δλος δ αντιλαϊκός χα­ ρακτήρας τοΰ καπιταλιστικού συστήματος. ’Εδώ βρίσκεται τό μυστικό!

*. Β. I. Λένιν, «"Απαντα·, τόμ. 31c;, οελ. 4i>G.

13&

'Ασφαλής ίγγνηαη τής οταϋερής ειρήνης, είναι ό γε­ νικός καί πλήρης Αφοπλισμός. Ο ί προσπάθειες πού καταβάλλουν οί σοσιαλιστικές ^χώρες γιά τήν αύξηση τής αμυντικής τους δύναμης δέν έρχονται καθόλου σέ αντίφαση μέ τό φιλειρηνικό προσανατολισμό δλης τής πολιτικής του;. 'Α πλά, δέν έχουν δικαίωμα νά είναι «δυνατές καί τρωτές σέ περίπτωση έπίθεσης, έφ’ δσον στόν κόσμο υπάρχουν Ιμπεριαλιστικά κράτη πού έλπίζουν μόνο στή βία. Τό νά είσαι αδύνατος σέ αυτές τίς συνθήκες ίσοδυναμεΐ μέ τό νά έπισύρεις τήν1 έπίθεση, νά έπιταχύνεις τήν έξαπόλυση τοΰ πολέμου. Ν ά για τί ή Ε Σ Σ Δ θεωρεί διεθνιστικό της καθήκον νά εξασφαλίζει μαζί μέ τίς άλλες σοσιαλιστικές χώ ­ ρες τή σταθερή άμιτνα καί τήν ασφάλεια δλου τοΰ σοσιαλι­ στικού στρατοπέδο\>. Παράλληλα, ό υψηλός βαθμός τής αμυν­ τικής τους έτοιμότητας είναι καί ασπίδα γιά τήν προστασία όλων τών φιλειρηνικών λαών. Γιά τή Σοβιετική 'Έ νωση καί τίς άλλες σοσιαλιστικές χώρες ή στρατιωτική Ισχύς δέν είναι αντοσκοπός, δέν είναι δργανο πολιτικής μεγάλης δύναμης. Ή καλύτερη άπόδειξη γ ι’ αΰτό είναι ό συνεχής άγώνας τοΰ σοβιετικοΰ κράτους γιά τό γενικό καί πλήρη άφοπλισμό μέ αυστηρό διεθνή ελεγχο. Ή σοβιετική κυβέρνηση, δπως εχει έπανειλημμένα δηλώσει, είναι σύμφωνη, αύριο κιόλας, νά μετατρέψει σέ παληοσίδερα, νά βυθίσει στή θάλασσα δλα τά άποθέματα δπλων δν καί οί καπιταλιστικές χ ώ ρ ε; είναι ϊτοιμες νά κάνουν τό ίδιο. Σ τό Π ρόγραμμα τοΰ Κ Κ Σ Ε δ γενικός καί πλήρης αφο­ πλισμός χαρακτηρίζεται σά ριζικό μέσο γιά τήν εξασφάλιση τής σταθερής ειρήνης. Σ τ ίς συνθήκες τής διάσπασης τοΰ κόσμου σέ δυό άντίθετα κοινωνικά συστήματα, μόνο ή κατα­ στροφή τών μέσων διεξαγω γής τοΰ πολέμου μπορεί νά έξασφαλίσει σταθερή είρήνη. 0 1 χώρες τοΰ σοσιαλιστικού στρα­ τοπέδου θέλουν είλικρινά τόν αφοπλισμό γ ια τί αντιστοιχεί άπόλυτα στό Ιδανικό τους γιά είρήνη μεταξύ τών λαών καί άνταποκρίνεται στά ζωτικά κοινωνικά καί οίκονομικά συμφέ­ ροντα τους. "Οταν σταματήσει ό άνταγωνισμός τών έξοπλισμών θά άποδεσμευτοΰν τεράστια συμπληρωματικά μέσα γιά δημιουργικούς σκοπούς, γ ιά τήν άνοδο τής ευημερίας τοΰ

140

λαοΰ. Σέ τέτοια περίπτωση, τά πλεονεκτήματα τοΰ σοσιαλι­ σμού Οά έκδηλωθοΰν ακόμα πληρέστερα καί ακόμα πιό ανά­ γλυφα. Αυτοί άκριβώς οί λόγοι όδήγησαν τήν Ε Σ Σ Α νά προτείνει διά μέσου τοΰ ΟΗΕ ενα καθολικό πρόγραμμα γενι­ κού καί πλήρους άφοπλισμοΰ. Στά χείλη τών μαρξιστών ή Ιδέα τοΰ αφοπλισμού δέν είναι, οΰτε κάτι τό καιροσκοπικό, ούτε τακτικός έλιγμός. Εί­ ναι αναμφίβολο δτι ποτέ στό παρελθόν ό άφοπλισμός δέν είχε τόση σημασία δση σήμερα ποΰ ή άνάπτυξη τών μέσων μαζι­ κής καταστροφής καί έξόντωσης έκθέτει σέ κίνδυνο τή ζωή έκατομμυρίων ανθρώπων. Ωστόσο, ό Φρειδερίκος Ένγκελς στό τέλος τοΰ περασμένου αιώνα είχε κιόλας υποδείξει δτι ό αφοπλισμός είναι δυνατός καί τόν όνόμαζε «έγγύηση τής ει­ ρήνης». Είναι έπίσης γνωστό δτι τό σύνθημα τοΰ άφοπλισμοΰ, τό πρόβαλλε έπανειλημμένα δ Λένιν σάν πρακτικό κα­ θήκον τής σοβιετικής διπλωματίας. "Αν δέν κατορθώθηκε νά Επιτευχθεί ή πραγματοποίησή του, οΰτε τό 1920 - 1930, οΰτε τό 1930 - 1940 αύτό δέν όφείλεται στό δτι έπρόκειτο γιά «μέθοδο τακτικής», πού δέν άπο σκοπούσε σέ έπιτυχία, άλλά μόνο στό δτι έκεΐνα τά χρόνια ή διεθνής κατάσταση δέν είχε άκόμα ωριμάσει γιά τή νίκη τής ιδέας τοΰ άφοπλισμοΰ. Τώρα καί άπό αύτήν τήν ά π ο ψ η δημιουργήθηκαν νέες συνθήκες. Ή Ιδέα τοΰ γενικού καί πλήρους άφοπλισμοΰ άπόκτησε στήν έποχή μας τεράστια δύναμη έλξης καί κινητοποίησης. Καθημερινά υποστηρίζεται δλο καί περισσότερο από τίς λαϊκές μάζες δλων τών χωρών. Οί ήγέτες τών Ιμπεριαλιστικών fn>νάμεων αίσθάνονται τήν αυξανόμενη πίεσή της, καί έπειδή φοβούνται μήπως απομονωθούν Ιδεολογικά καί πολιτικά, δη­ λώνουν άπό άνάγκη δτι είναι όπαδοί τοΰ σταματήματος τού ανταγωνισμού τών έξοπλισμών. Είναι χαρακτηριστικό δτι στόν ΟΗΕ δέ βρέθηκε οΰτε ενα κράτος πού νά τολμήσει νά καταψηφίσει άνοιχτά τήν πρόταση τής Ε Σ Σ Α γιά τό γενικό καί πλήρη αφοπλισμό. 6. ΟΙ δρόμοι καί οί μορφές πάλης κατά τοΰ κινδύνου τοΰ πολέμου. Οί χωρίς προηγούμενο τρομερές συνέπειες πού θά εΤχε

141

ί’νας -νέο; παγκόσμιος πόλεμος, κάνουν έπιτακτικά αναγκαία τήν ένίσχυση τοΰ παλλαϊκού κινήματος κατά τής προετοιμα­ σίας καί τ η ; Εξαπόλυσης τής Ιμπεριαλιστικής έπίθεσης, γιά τήν ειρηνική συνύπαρξη σέ λογική βάση. Τό σύγχρονο αντιπολεμικό κίνημα είναι τόσο πολύμορφο στή σύνθεσή του καί στίς μεθόδους τής δράσης του, δσο πο­ λύμορφα είναι τά κοινωνικά στρώματα πού παίρνουν μέρος σ’ αύτό. Τόν πιό οργανωμένο, τόν πιό συνεπή καί τόν πιό σωστά προσανατολισμένο άγώνα κατά τοΰ κινδύνου τοΰ πολέμου τόν κάνουν οί δυνάμεις πού είναι συσπειρωμένες γύρω άπό τό ΙΙαγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης, τό δποίο δημιουργήθηκε πρίν άπό δέκα καί πλέον χρόνια. Ή ιστορική υπηρεσία τοΰ κινήματος τών οπαδών της είρήνης συνίσταται στό δτι μπό­ ρεσε νά έμπνεύσει σέ πολλά έκατομμύρια άνθρώπους τήν π ί­ στη στή δύναμη τής κοινής γνώμης, νά κατανικήσει τίς διαθέ­ σεις απόγνωσης καί μοιρολατρίας. Έ δ ε ιξ ε σέ πολλούς δια­ νοούμενους τό δρόμο άπό τήν παθητική καταδίκη τοΰ πολέ­ μου στή δραστήρια συμμετοχή στόν άγώνα γ ιά τήν υπερά­ σπιση τής είρήνης. Δέν είναι τυχαίο τό γεγονός δτι στίς γρ αμ­ μές του, δίπλα στούς συνειδητούς έργάτες βρέθηκαν καί πάρα πολλοί έξέχοντες παράγοντες τής έπιστήμης καί τής τέχνης, διάσημες αυθεντίες τοΰ πολιτισμού πού κατάλαβαν δτι στίς σύγχρονες συνθήκες δέν μποροΰν νά υπηρετήσουν καλύτερα τό λαό τους καί δλη τήν άνθρωπότητα, παρά μόνο βοηθώντας νά διαλυθούν τά σύννεφα τοΰ κινδτ'ινου τοΰ πολέμου. 01 Εργαζόμενοι δλου τοΰ κόσμου όφείλουν πολλά στούς άνθρώπους πού, δπως δ μεγάλος γάλλος έπιστήμονας Φρειδε­ ρίκο; Ζολιό - Κιουρί, δ αγγλος έπιστήμονας Τζών Μπερνάλ καί οί συνάδελφοί τους, τάχθηκαν τολμηρά κατά τών σκοτει­ νών δυνάμεων τοΰ πολέμου καί πρόσφεραν πολλές δυνάμεις καί πολύτιμο χρόνο στόν άγώνα κατά τοΰ κινδύνου τοΰ πο­ λέμου. Παράλληλα μέ τό κίνημα τών όπαδών τής είρήνης, τά τε­ λευταία χρόνια έμφανίστηκε καί δρά Ενα μεγάλο πλήθος άλ­ λων αντιπολεμικών κινημάτων καί όργανώσεων πού αγκαλιά­ ζουν στίς γραμμές τους έργάτες, άγρότες, υπαλλήλους, γυ­ ναίκες καί νέους πού άνήκουν σέ διάφορα κόμματα καί έχουν διάφ ορε; πεποιθήσεις. Ή πολιτική δημιουργία τών μαζών

Η2

«νάδειξε καί συνεχίζει νά άναδείχνει δλο καί νέες μορφές πάλης κατά τοΰ κινδύνου τοΰ πολέμου: Συγκέντρωση υπο­ γραφών σέ έκκλήσεις ή αιτήσεις, διαδηλώσεις καί πορείες εϊ-ήνης, «καθιστές απεργίες» διαμαρτυρίας, μαζικές έκδηλώΰ ίΐς κατά τής Απαλλοτρίωσης αγροτικών έκτάσεων γιά πολε­ μικές έγκαταστάσεις, τοποθέτηση δμάδων περιφρούρησης καί αποκλεισμός τών ξένων στρατιωτικών βάσεων, αποστολή αντι­ προσωπειών σέ βουλευτές κτλ., κτλ. Αυτή άκριβώς ή ποικιλία τών μορφών καί μέσων πάλης γ ιά τήν ειρήνη εκανε τόσο φλέγον τό καθήκον τής έ ν ό ­ τ ητ α ς δ ρ ά σ η ς δλων τών φίλων τής είρήνης. Ά π ό αΰτήν έξαρταται τώρα, περισσότερο άπό δ,τιδήποτε αλλο ή άποτελεσματικότητα τής δραστηριότητάς τους, γ ια τί οί ιθύ­ νουσες τάξεις άκοΰν τή φωνή τής κοινής γνώμης μόνο δταν είναι ισχυρή καί ένιαία. Σ τ ό μεταξύ μερικά τμήματα τοΰ κινήματος είρήνης δρισμένες φορές έχουν τήν τάση νά δρονν μάνα τους, μέ δική τους μόνο ευθύνη. Σ υ χ ν ά είναι μολυσμένα άπό άντικομμουνιστικές προκαταλήψεις πού τά έμποδίζουν νά έ.νώσουν τίς δυνάμεις τους μέ τούς πιό συνεπείς όπαδούς τή ; ειρήνης. Π ρέπει νά μήν ξεχνάμε δτι ή Ιμπεριαλιστική προπαγάνδα προσπαθεί έντονα καί δ χ ι χω ρίς κάποια έπιτυχία νά απομονώσει μεταξύ τους τά διάφορα τμήματα τοΰ κι­ νήματος τής είρήνης, νά τά βάλει νά φιλονικήσουν μεταξύ τους, νά τά στρέψει πρός έσφαλμένες κατευθύνσεις. Γιά νά τό πετύχει αυτό διαστρέφει συστηματικά τούς φιλειρηνικούς σκοπού; τής εξωτερικής πολιτικής τής Ε Σ Σ Λ καί τοΰ σο­ σιαλιστικού στρατοπέδου, παραποιεί τίς άπόψεις τών κομμου­ νιστικών κομμάτων γ ιά τά ζητήματα τοΰ πολέμου καί τής ει­ ρήνης. Καθήκον τών συνειδητών έργατών είναι νά καταπολε­ μούν μέ υπομονή καί λεπτότητα τίς πλάνες πού καλλιεργεί ή ιμπεριαλιστική προπαγάνδα, νά προβάλλουν συνθήματα κα­ τανοητά καί παραδεκτά άπό δλους, νά έπιδιώκουν τόν άνώτερο δυνατό συντονισμό τών προσπαθειών δλων τών ανθρώπων πού υποστηρίζουν τήν είρήνη, άνεξάρτητα αν ή θέση τους υπαγορεύεται άπό πασιφιστικούς, θρησκευτικούς ή άλλους ήΟικούς λόγους. Ταυτόχρονα, στούς φίλους τής είρήνης πρέπει νά είναι ξένη κάθε έπανάπαυση. Ο ί διαστάσεις τής καταστροφής πού εγκυμονεί ό νέος πόλεμος δέν έχουν άκόμα συνειδητοποιηθεί,

143

οΰτε παντοϋ, οΰτε από δλους, ουτε πλήρως. Μερικά στρώματα τοΰ πληθυσμού τών καπιταλιστικών χωρών έχουν μολυν0εΙ άπό αδιαφορία, άπό μοιρολατρεία καί άπό ελλειψη εμπι­ στοσύνης στίς δυνάμεις τής εΙρήνης. Γιά νά κατανικηΟοΰν ή απάθεια καί ή παθητικότητα, γιά νά κινητοποιηθούν οί πλατείες λαϊκές μάζες σέ δραστήριο καί γεμάτο αυταπάρνη­ ση άγώνα γιά τήν ειρήνη, άπαιτοΰνται οί συνεχείς προσπά­ θειες δλων τών πρωτοπόρων δυνάμεων τής κοινωνίας. Οί βασικές κατευθύνσεις τού άγώνα κατά τοΰ κινδύνου τοΰ πολέμου είναι ή α π α γ ό ρ ε υ σ η τ ή ς π ρ ο ­ π α γ ά ν δ α ς τού π ο λ έ μ ο υ κα ί τ ού μί­ σ ο υ ς μ ε τ α ξ ύ τ ώ ν λαών , ή κ ο ι ν ω ν ι κ ή α π ο μ ό ν ω σ η δλων τών υ π ο κ ι ν η τ ώ ν τ ή ς έ π ί θ ε σ η ς, ή έ π ί μ ο ν η δ ι ε κ δ ί κ η ­ ση τ ο ΰ α ι τ ή μ α τ ο ς τ ο ΰ γ ε ν ι κ ο ύ κ α ί πλήρους αφοπλισμού. Στή Δήλωση τής Διάσκεψης τής Μόσχας (1960) καθο­ ρίζονται μέ σαφήνεια τά καθήκοντα τοΰ άγώνα γιά τήν ειρή­ νη πού μπορούν νά άποτελέσουν τή βάση γιά κοινές ένέργειες δλων τών ειλικρινών άγωνιστών κατά τής άπειλής τοΰ πολκμου. «Τό σταμάτημα τοΰ άνταγωνισμοΰ τών έξοπλισμών, ή απαγόρευση τών άτομικών δπλων, τών δοκιμών καί τής παρα­ γωγής τους, ή διάλυση τών ξένων στρατιωτικών βάσεων καί ή άνάκληση τών ξένων στρατευμάτων άπό άλλες χώρες, ή διάλυση τών πολεμικών μπλόκ, ή υπογραφή συνθήκης ειρή­ νης μέ τή Γερμανία, ή μετατροπή τοΰ Δυτικοΰ Βερολίνου σέ άποστρατιωτικοποιημένη έλεΰθερη πόλη, ή ματαίωση τών έμπρηστικών σχεδίων τών ρεβανσιστών τής Δυτικής Γερμανίας, ή παρεμπόδιση τής αναγέννησης τοΰ ιαπωνικού μιλιταρισμού — αΰτά είναι τά καθήκοντα, ή λΰση τών δποίων, κατά τή γνώμη τών κομμουνιστών, είναι άπαραίτητη πρώτα άπ’ δλα γιά τήν έξασφάλιση τής υπόθεσης τής ειρήνης»*. 'Όπως είναι ευνόητο, σέ κάθε χώρα τά άντιπολεμικά κι­ νήματα συγκεντρώνουν τίς κύριες προσπάθειες τους στά κα­

* «Προγραμιιατιχί ντοκουμέντα τοΟ άγώνα γιά τήν tlfrt/rr,, τή δημοκρατία κα( τό οοσιαλιαμό», Κρατικές πολιτικές έχΜοβι;, Μίσχα, 1961, <*λ. 59.

144

θήκοντα τά όποια, έξαιτίας τών συγκεκριμένων πολιτικών συνθηκών, είναι πιό έπίκαιρα. Παράλληλα με τίς μαζικές διαδηλώσεις καί τίς άλλες έκδηλώσεις μή βίαιου χαρακτήρα, ol φιλειρηνικές δυνάμεις μπορούν, μέσα σέ καθορισμένες συνθήκες νά βρεθούν στην άνάγκη νά χρησιμοποιήσουν καί μεθόδους άμεσης δράσης γιά νά έμποδίσουν ένεργά τήν έξαπόλυση πολέμου. Τό κύριο είναι νά διεξάγουμε άγώνα κατά τοΰ κινδύνου τοΰ πολέμου καθημερινά, χωρίς νά περιμένουμε πότε θά αρ­ χίσουν νά πέφτουν οί βόμβες. “Αν άφήσουμε τόν πόλεμο νά έκραγεΐ, Ισως γιά πολλούς λαούς νά είναι πολύ άργά γιά νά ξεσηκωθούν σέ άγώνα κατά τοΰ πολέμου. Συνεπώς, χρειάζε­ ται συνεχής έπαγρύπνηση καί δράση, συνεχής έτοιμότητα, γιά απόκρουση τών έμπρηστών τοΰ πολέμου. Τό πρωταρχι­ κό καθήκον δλων τών μαρξιστικών - λενινιστικών κομμάτων είναι νά άναζητοΰν, νά υποστηρίζουν καί νά άναπτύσσουν μέ υπομονή δλο καί νέες μορφές τοΰ αντιπολεμικού κινήματος πού νά μπορούν νά δίνουν διέξοδο στήν ένέργεια τών μαζών κ α ί νά μ ε τ α τ ρ έ π ο υ ν κ ά θ ε π α θ η τ ι κ ό ό π α δ ό τ ή ς ε ί ρ ή ν η ς σέ δ ρ α σ τ ή ρ ι ο α γ ω ν ι σ τ ή κ α τ ά τ ή ς ά π ε ι λ ή ς τ ο ΰ πολ έ μ ο ν.

145 10

10

01 διάφ ορες μ ορ φ ές περάσματος στή σοσιαλιστική Επανάσταση

Ή αγρια έκμετάλλευση τών έργα τών, ή καταλήστευση τής αγροτιάς καί τών μεσαίων στρωμάτων τής πόλης από τά μονοπώλια, ή έπίθεση κατά τής δημοκρατίας καί ή φασιστι­ κή απειλή, ή έθνική καταπίεση καί 6 κίνδυνος ένός νέου έξοντωτικοΰ πολέμου, βλα αΰτά, δπως δείξαμε πάρα πάνω, έχουν, σέ τελευταία ανάλυση μιά πη γή, τόν καπιταλισμό. Γ ιά νά άπαλλαγοΰν οί έργαζόμενοι άπό τόν ταξικό ζυγό, γ ιά νά τελειώσουμε μιά γ ιά πάντα μέ τούς πολέμους, γ ιά νά έξασφαλιστεΐ ή πραγματική δημοκρατία, ή έλευθερία καί ή άνεξαρ­ τησία τών λαών, πρέπει νά τελειώσουμε μέ τό ίδιο τό καπιτα­ λιστικό σύστημα, πρέπει νά πραγματοποιηθεί ή σ ο σ ι α ­ λιστική έ πανάσταση. Ή σοσιαλιστική έπανάσταση, μέ τήν πλατειά σημασία τής λέξης, περιλαμβάνει τό σύνολο τών πολιτικών καί οίκονομικών μετασχηματισμών, πού όδηγοΰν στήν πλήρη κατάρ­ γηση τοΰ καπιταλισμού καί στήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλι­ σμού. Α ρ χ ίζε ι μέ τήν πολιτική έπανάσταση, τήν ανατροπή τής έξουσίας τών καπιταλιστών καί τήν έγκαθίδρυση τής έξουσίας τών έργαζομένων. Αυτή ή πολιτική έπανάσταση στή μαρξιστική θεωρία ονομάζεται καί π ρ ο λ ε τ α ρ ι α κ ή έ π α ν ά σ τ α σ η .

1. Ή άνάπτυξη τών ταξικών άντιθέσεων κάνει τήν προλε­ ταριακή έπανάσταση Αναπόφευκτη. Ή σοσιαλιστική έπανάσταση δέν είναι έπινόηση τών κομ-

14G

μουνιστών, δπως ισχυρίζεται ή αντιδραστική προπαγάνδα. Ή Ιδια ή ανάπτυξη τοΰ σύγχρονου καπιταλισμού σπρώχνει τούς Εργαζόμενους πρός αυτήν τήν κατεύθυνση. "Οπως δεί­ ξαμε στό τελευταίο κεφάλαιο τοΰ μέρους «Πολιτική οικονομία τον καπιταλισμού», ή αύξηση τής παντοδυναμίας καί τοΰ ζυγού τον κρατικό - μονοπωλιακού καπιταλισμού, ή έπίΟεσή του κατά τοΰ βιοτικού έπιπέδου καί τών δικαιωμάτων τών έργαζομένων, ή αντιδραστική πολιτική του, όξύνουν τή βασική αντίθρπη τής καπιταλιστικής κοινωνίας — τήν άντίθεση ανάμεσα στήν έργατική τάξη καί τούς Εκμεταλλευτές τη ;. Τό παραπέρα βάθεμα αύτής τής αντίθεσης, σέ συνδυα­ σμό μέ υλες τ ί; άλλες κοινωνικές αντιθέσεις τοΰ καπιταλι­ σμού, κάνει τή σοσιαλιστική έπανάσταση α ν τ ι κ ε ι μ ε ­ νική νομοτέλεια τής έποχ ή; μας.

Στή δήλωση τής Διάσκεψης τής Μόσχας (1960) λέγε­ ται: «'Η έποχή μας, πού τό κύριο περιεχόμενό της είναι τό πέρασμα από τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό, πού άρχισε μέ τή μεγάλη σοσιαλιστική έπανάσταση τοΰ Όκτώδρη, εί­ ναι ή έποχή τής πάλης τών άντίθετων κοινωνικών συστημά­ των, έποχή τών σοσιαλιστικών καί έθνικοαπελευθερωτικών επαναστάσεων, έποχή τής κατάρρευσης τού ιμπεριαλι­ σμοί-!, τής έξάλειψης τού αποικιακού συστήματος, έποχή τοΰ περάσματος δλο καί νέων λαών στό δρόμο τοΰ σοσιαλισμού, τής νίκης τού σοσιαλισμού καί τού κομμουνισμού σέ παγκό­ σμια κλίμακα»*. "Οσο πλατειές καί ποικίλες κοινωνικές δυνάμεις καί δν πάρουν μέρος στήν ανατροπή τοΰ καπιταλισμού, τόν άποφασκπικό ρόλο στή σοσιαλιστική έπανάσταση τόν παίζει ή έρ­ γατική τάξη. Είναι ή κύρια δύναμη κρούσης τής έπανάστασης, τό πρωτοπόρο τμήμα τών έργαζομένων πού μέ τήν έπίθεσή τους ανατρέπουν τά θεμέλια τής παλιά; κοινωνίας. Ά κόμ α καί στίς υπανάπτυκτες καπιταλιστικές χώρες, δ­ που ή έργατική τάξη άποτελεΐ τή μειοψηφία τού πληθυσμού,

* ^ΙΙρογμχμματixd ντοκουμέντα τοϋ άγώνα γιά τήν ειρήνη, τή yrjumpaτία χαί τό οοίίαλιαμό·, Κρατικέ; πολιτικές ί*Μο*ις, Μί-

<τ/α, 1961, <χΧ. 39.

147

ή τάξη αύτή, σάν ή πιό συνειδητή καί ή πιό όργανωμένη τά­ ξη τής κοινωνίας, μπορεϊ, με τήν καθοδήγηση τής μαρξι­ στικής - λενινιστικής της πρωτοπορίας, νά συσπειρώσει γ ύ ­ ρω της στόν άγώνα γιά τό σοσιαλισμό δλα τά έργαζόμενα στρώματα τοΰ λαοΰ. Αυτό είναι πολύ περισσότερο δυνατό στίς αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Ή πιθανότητα τής σοσιαλιστικής έπανάστασης καί ή επιτυχία της έξαρτώνται αμεσα άπό τήν Εκταση τοΰ τα ξι­ κού άγώνα τοΰ προλεταριάτου, άπό τό έπίπεδο τής συνείδη­ σης καί τής όργάνωσής του. "Οποιος θέλει νά γίνει ή έπανά­ σταση νωρίτερα καί νά νικήσει, άναπτύσσει τόν ταξικό ά­ γώνα τών έργατών, δουλεύει μέ πείσμα γιά νά άνέβει ή πολι­ τική τους συνείδηση καί ή μαχητικότητά τους. Δέν πρέπει δμως νά φανταζόμαστε δτι τό ζήτημα είναι τόσο άπλό. Τό έπίπεδο τής πολιτικής ωριμότητας καί τής έπαναστατικής συνείδησης τών έργατών δέν άντιστοιχεϊ πάντβ μέ τά Ιστορικά ώριμα ταξικά καθήκοντα τού προλεταριάτου. Ή άντιδραστική άστική τάξη καί οί πράκτορές της μέσα σ*ό εργατικό κίνημα πετυχαίνουν συχνά, με τή μέθοδο τής άπα­ της καί τής βίας, νά καθυστερούν τήν άνάπτυξη τής τα ξι­ κής συνείδησης τών έργατών ή νά κατευθύνουν τόν άγώνα τους σέ κανάλι λιγότερο έπικίνδυνο γιά τήν κυριαρχία τών μονοπωλίων. ’Ιδιαίτερα βλαβερό ρόλο παίζουν, άπό αυτή τήν άποψη, οί δεξιοί ήγέτες τής σοσιαλδημοκρατίας, πού προσ­ παθούν νά άναγκάσουν τούς έργαζόμενους νά έγκαταλείψουν τόν άγώνα κατά τοΰ καπιταλισμού καί κάθε συνεργασία μέ τό κομμουνιστικό κίνημα. 'Ωστόσο, κανένας δέν μπορεϊ νά σταματήσει τήν πορεία τής έπαναστατικής άνδρωσης τής έργατικής τάξης, τήν ά ­ νοδο τοΰ ταξικοΰ της άγώνα. Τό προλεταριάτο άνδρώνεται στίς καθημερινές συγκρούσεις μέ τό κεφάλαιο, στούς άπεργιακούς άγώνες, στίς μαζικές έκδηλώσεις άλληλεγγύης. Σ υ ­ νήθως, άκόμα καί μιά άπλή άπεργία — εστω καί έκείνη πού δέ φέρνει άμεση έπιτυχία — πλουτίζει τήν έργατική τάξη μέ πείρα, άνεβάζει τή μαχητικότητά της. Έ τ σ ι καί ό άγώνας γιά τά αμεσα συμφέροντα εχει λίγο - πολύ καθαρά έκφρασμένη έ π α ν α σ τ α τ ι κ ή κατεύθυνση. Τ ρα­ βάει τίς πλατειές μάζες τών έργαζομένων στόν άγώνα κατά τοΰ καπιταλισμού καί γίνεται σχολείο πολιτικής μόρφωσης

148

καί όργάνωσης, πού διαπαιδαγω γεί τίς μάζες γιά χιό άνώτερες μορφές τοΰ έργατικοΰ κινήματος. 01 προσπάθειες τής άντίδρασης νά καταπνίξει τόν το­ πικό άγώνα τοΰ προλεταριάτου, μέ τίς διώξεις καί τήν ώμή βία δέν μπορούν νά πετύχουν τό σκοπό τους. Βέβαια, σέ όρισμένες χώρες ή τρομοκρατία τής άντίδρασης μπορεί προσωρι­ νά νά κάνει τό μαζικό άγώνα κατά τοΰ κεφαλαίου έξαιρετικά δύσκολο, καμιά φορά μάλιστα καί άδύνατο. Μ ιά τέτοια πε­ ρίοδος δμως δσο δύσκολη κι’ αν είναι γ ιά τούς έργαζόμενους, δσες θυσίες κι’ αν άπαιτεΐ, προετοιμάζει νέα άνοδο καί Ινταση τοΰ ταξικοΰ άγώνα. Δέν μπορεί νά γίνει καί άλλιώς, γ ια τί τά βίαια μέτρα πού χρησιμοποιεί ή αντιδραστική ά­ στική τάξη, προξενούν έξαιρετικά θυελλώδη άνάπτυξη τοΰ ταξικοΰ μίσους, συντελούν στήν αΰξηση τής συσσώρευσης εΰφλεκτου ύλικοΰ που παίρνει φωτιά μέ τήν πρώτη σπίθα. Τό μαρξιστικό - λενινιστικό κόμμα δίνει πολιτική έκφραση σ’ αύτό τό ταξικό μίσος, πού συσσωρεύεται αυθόρμητα, καί τό στρέφει στό κανάλι τοΰ συνειδητού άγώνα γιά τό σοσια­ λισμό.

01 δρόμοι πρός χή αοσιαλισχική ί.πατάσχααη. Ή προλεταριακή έπανάσταση είναι άμεση καί άνοιχτή σύγκρουση, άνάμεσα στούς δυό βασικούς άνταγωνιστές: τήν έργατική καί άστική τάξη. Ή κοινωνική δμως έπανάσταση, πσίέ δέν Εχει χαρακτήρα μονομαχίας άνάμεσα σέ δυό μόνο αντιπάλους. «"Οποιος περιμένει μιά "καθαρή” κοινωνική έ­ χανα στάση, Ελεγε 6 Λένιν, π ο τ έ δέν θά τήν πετύχε»»*. Ό Λένιν εΙρωνευόταν τήν απλοϊκή, δογματική αντίληψη, γ ιά τήν έπανάσταση σύμφωνα μέ τήν δποία «παρατάσσεται στό ?να μέρος τό Ενα στράτευμα καί λέει: ” έμείς είμαστε με τό σοσιαλισμό” , καί στό άλλο μέρος παρατάσσεται τό άλλη στράτευμα πού λέει: "έμείς είμαστε μέ τόν Ιμπεριαλισμό” , καί αΰτό θά πει κοινωνική έπανάσταση!».** «Καθαρή» σοσιαλιστική έπανάσταση δέν μπορεί νά ύπάρ-

* Β. I. Λένιν, «'Α<πιχντα>, τ<μ. 32©ζ, οελ. !Μ0. ** Β. I. Λένιν, «'Απαντα», τίμ . 20ος ο&λ. 340.

149

χει γιατί άπλούστατα δέν υπάρχει καί "καθαρός” καπιταλι­ σμός. Στή ζωή, ό καπιταλισμός είναι παραφορτωμένος μέ \>πολείμματα τών προκαπιταλιστικών μορφών οικονομία;, τής μικρής έμπορευματικής παραγωγή; κτλ. Οί αντιθέσεις ανάμεσα στην έργατική καί στήν άστική τάξη μπορούν νά περιπλέκονται καί μέ αντιθέσεις ανάμεσα στήν αγροτιά καί στο\ις τσιφλικάδες, στους τσιφλικάδες καί στήν αστική τάξη, στή μικρή καί στή μεγάλη άστική τάξη, στά μονοπώλια καί σέ δλα τά υπόλοιπα στρώματα τοΰ πληθυσμοΰ. Εκτός άπό αυτό 6 ταξικός άνταγωνισμός άνάμεσα στό προλεταριάτο καί. στήν άστική τάξη, επισκιάζεται καμιά φορά άπό έθνικέ;, θρησκευτικές καί άλλες συγκρούσεις. Αύτό είναι συνήθως τό περίπλοκο φόντο, στό όποιο άναπτύσσεται ό μαζικός άγώνα; ποΰ όδηγεΐ στή σοσιαλιστική επανάσταση. Καί δταν ξεσπάει αυτή ή έπανάσταση, τότε, σάν χιονοστιβάδα, παρασέρνει μαζί της δλα τά κινήματα τών καταπιεζομένων καί έκμεταλλευομένων, συνενώνει σέ ?να ρενμα δλες τίς έκδηλώσεις τών μαζών κατά τοΰ έθνικοΰ, τσΰ Ιμπεριαλιστικού, τοΰ τσιφλικάδικου καί κάθε άλλου ζυγοΰ. Ό Λένιν εγραφε: «Ή Ιστορία γενικά καί ή ιστορία τών έπαναστάσεων ιδιαίτερα, είναι πάντα πιό πλούσια σέ περιε­ χόμενο, πιό πολύμορφη, πιό πολύπλευρη, πιό ζωντανή, πιό "πανούργα” άπό δσο φαντάζονται τά καλύτερα κόμματά, ο! πιό συνειδητές πρωτοπορίες τών πιό πρωτοπόρων τάξεων. Καί αύτό είναι φυσικό, γιατί οί καλύτερες πρωτοπορίες έκφράζουν τή συνείδηση, τή θέληση, τό πάθο;, τή φαντασία δεκάδων χιλιάδων άνθρώπων, ένώ τήν έπανάσταση τήν πρα­ γματοποιούν σέ στιγμές έξαιρετικής άνόδου καί ένταση; δλων τών άνθρώπινων Ικανοτήτων, ή συνείδηση, ή θέληση, τό πά­ θος, ή φαντασία δεκάδων έκατομμυρίων άνθρωπον, πού κεν­ τρίζονται άπό τόν πιό όξύ άγώνα τών τάξεων»*. Άπό έδώ ό Λένιν εβγαλε δυό σοβαρά πρακτικά συμπερά­ σματα. ΓΙρώτο, δτι ή έπαναστατική τάξη, γιά νά πραγματο­ ποιήσει τά καθήκοντά της πρέπει νά «κατέχει δ 1 ε ;, χω­ ρίς τήν παραμικρή έξαίρεση, τίς μορφές ή τίς πλευρέ; τή; κοινωνικής δράσης». Δεύτερο, δτι «πρέπει νά είναι Ετοιμη γιά

* Β. I. Λϊνιν, ‘"Απαντα·, τώιι. .11ο;, σεΧ. 75.

150

τήν πιό γρήγορη καί αναπάντεχη αντικατάσταση μιας (μορ­ φής άπό μιάν άλλη»*. Γιατί είναι σοβαρό αΰτό; Γιατί τό μαρξιστικό κόμμα πρέπει νά συμμετέχει τό Ιδιο δραστήρια καί νά κάνει καί τούς έργάτες νά συμμετέχουν στόν αγώνα σε δλους τους τομείς τής κοινωνικής ζωής; Γιατί όποιοδήποτε κοινωνικό ρεΰμα πού στρέφεται κατά τής κυριαρχίας τή; αντίδραση;, μπορεί σέ μιά όρισμένη καμπή τών γεγονότων, νά γίνει ό συγκεκριμένος δρόμος πού δδηγεί τί; μάζες στόν «άμεσο, αποφασιστικό, συνεπή, μεγάλο έπαναστατικό αγώνα». Στήν προλεταριακή έπανάσταση μπορούν νά όδηγήσουν τά διάφορα κινήματα τών καταπιεζομένων καί δυσαρεστημένων μαζών, αρκεί μόνο ή συνειδητή πρωτοπορία τής έργατι­ κής τάξης νά είναι Ικανή νά μπάσει αΰτά τά κινήματα στό κανάλι τοΰ έπαναστατικοΰ άγώνα. Λέν είναι τυχαίο τό δτι δ Λένιν τόσο έπίμονα καλοϋσε τό διεθνές κομμουνιστικό κί­ νημα νά συγκεντρώσει δλες τίς δυνάμεις καί τήν προσοχή του «στήν αναζήτηση μορφών περάσματος ή πλησιάσματος στήν προλεταριακή έπανάσταση».***

2. Τά δημοκρατικά κινήματα τής έττοχής μας καί ή σοσια­ λιστική έπανάσταση. Τίς βασικές μορφές τών σύγχρονων δημοκρατικών κινη­ ματίαν, τίς έξετάσαμε στά προηγούμενα κεφάλαια: είναι υ άγώνας τής αγροτιάς κατά τών υπολειμμάτων τής φεουδαρ­ χίας, πού διατηρούνται άπό τόν ιμπεριαλισμό, καί τό άντιμονοπωλιακό της κίνημα, τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα τών λαών τών αποικιακών καί έξαρτημένων χωρών, ό πα­ τριωτικός άγώνας γιά τή διατήρηση τών κυριαρχικών δικαι­ ωμάτων, ό άγώνας γιά τήν υπεράσπιση τή; δημοκρατίας, τό κίνημα τών λαών γιά τή γενική ειρήνη, τά ανθρωπιστικά

* Β. I. .Yi'Mv, · 'Ατ-αντα-, τόμ. 31ος, 0£λ. 7(ί. ** Β. I. Λένιν, «Άπαντα», τόμ. 311ος, οελ. 77. *** Β. I. Λένιν, '"Ατταντι», τ£μ. 31c»;. oeX. 73.

151

κινήματα τών διανοουμένων καί ol Εκδηλώσεις τους γιά τήν υπεράσπιση τοΰ πολιτισμοΰ. Στά δημοκρατικά κινήματα α­ νήκει καί ό άγώνας γιά τήν Εθνικοποίηση τής Ιδιοκτησίας τών καπιταλιστικών μονοπωλίων, πού Ανταποκρίνεται στά συμφέροντα τών έργαζομένων, γιά τή διεύρυνση τών δικαι­ ωμάτων τών γυναικών καί τής νεολαίας καί γιά αλλα αΐτήματα τών πλατειών λαϊκών μαζών, πού εγιναν Επίκαιρα στίς συνθήκες τής κυριαρχίας τών μονοπωλύον. Αυτά τά κινήματα πήραν τίς πιό μεγάλες διαστάσεις στίς τελευταίες δεκαετίες. Άπό τήν δποψη αΰτή, Αποφασι­ στική καμπή ήταν ή περίοδος αμέσως μετά τήν παγκόσμια οικονομική κρίση τοΰ 1929 - 1933. Ή κρίση δξυνε σέ Α­ φάνταστο βαθμό τίς κοινωνικές Αντιθέσεις στόν καπιταλι­ στικό κόσμο. Οί κυρίαρχες όμάδες τής μεγαλοαστικής τά­ ξης, προσπάθησαν νά βροΰν διέξοδο στό φασισμό καί στόν πόλεμο. Τό 1933 ό φασισμός Ανέβηκε στήν Εξουσία στή Γερ­ μανία. Ή φασιστική Απειλή κρεμόταν πάνω Από τήν Αυ­ στρία, τή Γαλλία, τήν 'Ισπανία. Σάν Απάντηση, σέ πολλές καπιταλιστικές χώρες ξεσηκώθηκε Ενα Ισχυρό Αντιφασιστι­ κό κίνημα, πού Εκφράστηκε καθαρά σέ γεγονότα, δπως ή δημιουργία τοΰ λαϊκοΰ μετώπου στή Γαλλία καί στήν 'Ισπα­ νία, ή Ενίσχυση Από τήν παγκόσμια δημοκρατική κοινή γνώ­ μη τοΰ δίκαιου άγώνα τοΰ Ισπανικού λαοϋ τό 1936 - 1939. Στά χρόνια τοΰ δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, ό Αντιφασι­ στικός δημοκρατικός Αγώνας πήρε τίς πιό μεγάλες διαστά­ σεις. 'Ο Απελευθερωτικός χαρακτήρας αυτού τοΰ πολέμου όφείλεται στήν Ενεργό συμμετοχή τών λαϊκών μαζών, πού Ινωσαν τίς προσπάθειες τους μέ τόν Απελευθερωτικό Αγώνα τής Σοβιετικής "Ενωσης. Μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο άρχισε μιά νέα περί­ οδος Ανόδου τών δημοκρατικών κινημάτων πού, πλάϊ στόν τα­ ξικό άγώνα τής έργατικής τάξης, γίνονται τά βασικά κοι­ νωνικά κινήματα στόν καπιταλιστικό κόσμο. Μερικές ιδιομορφίες κινημάτων.

τών ονγχρονων δημοκρατικών

Τά κινήματα πού απαριθμήσαμε όνομάζονται δημοκρα­ τικά ή πανδημοκρατικά, γιατί κάνουν Αγώνα δχι γιά σοσια­

152

λιστικά, άλλά γιά δημοκρατικά αιτήματα. "Ενας τέτοιος ά­ γώνας, αύτός καθαυτός, δέν είναι κάτι ριζικά καινούργιο. Διεξαγόταν, καί μάλιστα πολύ δραστήρια, καί στήν έποχή τών αστικών Επαναστάσεων, δταν οί μάζες πάλεβαν γιά τά αΐτήματα τής Ελευθερίας καί τής δημοκρατίας, τής κατάργησης τής Ιδιοκτησίας τών τσιφλικάδων καί τών προνομίων τών αύλικών, τόν αποχωρισμό τής έκκλησίας άπό τό κράτος κτλ. Σ έ διάκριση δμως άπό τά σημερινά, τά κινήματα τοΰ παοελθόντος είχαν ά σ τ ι κ ο δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ό χ α ρ α ­ κ τ ή ρ α , δηλ. απαιτούσαν μετασχηματισμούς πού περιο­ ρίζονταν μέσα στα πλαίσια τής άστικής δημοκρατίας καί συν­ δέονταν μέ τή νίκη τής άστικής Επανάστασης. Ή αιχμή του; στρεφόταν κ α τ ά τ ή ς φ ε ο υ δ α ρ χ ί α ς καί τών υπολειμμάτων της. Τά σύγχρονα πανδημοκρατικά κινήματα διατηρούν άντιφεουδαρχικό χαρακτήρα μόνο στίς οικονομικά υπανάπτυ­ κτες χώρες καί σέ δσα Αναπτυγμένα άστικό κράτη διατη­ ρούνται άκόμη έπιβιώσεις τής φεουδαρχίας. 'Ωστόσο, ακόμα καί έκεΐ τά κινήματα αύτά Εχουν ταυτόχρονα καί άντιιμπεριαλιστικό καί άντιμονοπωλιακό χαρακτήρα (π.χ. δ Εθνικοαπελευθερωτικός άγώνας τών λαών τών άποικιών, δ άγώνας γιά τήν άγροτική μεταρρύθμιση στή νότια ’Ιταλία). Στήν έποχή μας υπάρχει έδαφος γιά νά αναπτυχθούν δημοκρατικά κινήματα δχι μόνο στίς υπανάπτυκτες χώρες ή κράτη, δπου υπάρχουν άκόμα Ισχυρές Επιβιώσεις τής φεου­ δαρχίας, άλλά καί στίς π ι ό ά ν α π τ υ γ μ έ ν ε ς κ α π ι τ α λ ι σ τ ι κ έ ς χ ώ ρ ε ς . Στίς χώρες αύτές αύτά τά κινήματα γεννήθηκαν πρίν άπό δλα άπό μιά άπό τίς σπουδαιότερες άντιθέσεις τοΰ σύγχρονου καπιταλισμού, άπό τήν Αντίθεση Ανάμεσα στά μονοπώλια καί στή συντριπτική πλειοψηφία τού λαού. Στό τελευταίο κεφάλαιο τοΰ μέρους «Πολιτική οίκονομία τού καπιταλισμού» Εξετάσαμε τήν οικονομική βάση αυ­ τής τής αντίθεσης. Ή Αντίθεση αύτή συνίσταται στό δτι μιά χούφτα μονοπωλίων, Εχοντας υποτάξει τό κράτος, ληστεύει δλόκληρη τήν κοινωνία εϊτε μέ τήν Εκμετάλλευση τής Εργα­ σίας τών άλλων τάξεων καί στρωμάτων (αύτό δέν Αφορά μό­ νο τούς έργάτες, άλλά καί τους έργαζόμενους Αγρότες, τους έπαγγελματίες, τούς υπαλλήλους καί fva δλο καί μεγαλύτερο 153

τμήμα τών διανοούμενον) — είτε μέ τήν ιδιοποίηση ένός μέ­ ρους άπό τό ϋπερπροϊόν που παίρνουν οί άλλοι καπιταλιστές (αύτό αφορά τίς σχέσεις τών μονοπωλίων μέ τού; μεσαίου; καί μικρού; καπιταλιστέ; καί τούς κουλάκοι»;). Εκτός δμως άπό τήν οικονομική δάση, ή αντίθεση άνά­ μεσα στά μονοπώλια καί στή συντριπτική πλειοψηφία τοΰ λαού, εχει καί σοβαρή πολιτική βάση. Τά μονοπώλια μπορούν νά πλουτίζουν σέ βάρος δλη; τής κοινωνίας μόνο υποτάσσοντας στά συμφέροντα τους ολόκληρη τήν έσωτερική καί έξωτερική πολιτική τού κράτους. IV αύτό τό σκοπό Εφαρμόζουν πολιτική περιορισμού καί κατάργησης τών δημοκρατικών δικαιωμάτ<ον, πολιτική κυνηγητού τών Εξο­ πλισμών, έξωτερική πολιτική έπιθετικών τυχοδιωκτισμών, πο­ λιτική άποικιακής ληστείας κτλ. Μέ δλλα λόγια, στήν πράξη έγκαθιδρύεται ή δικτατορία τών μεγαλύτερων καπιταλιστικών μονοπωλίων. Αΰτή ή δικτατορία παρουσιάζεται μέ διάφορε; μορφές. Στή χιτλερική Γερμανία έγκαθ ιδρύθηκε με τή μορφή τής άνοιχτής φασιστικής βαρβαρότητας καί συνοδεύτηκε μέ τήν κατάργηση τοΰ κοινοβουλίου καί δλων τών θεσμών τή; άστι­ κής δημοκρατίας. Στή σημερινή Γαλλία ή άντιδραστική δι­ κτατορία είσάγεται μέ τή βαθμιαία άφαίρεση τοΰ πραγματι­ κού περιεχομένου τών πατροπαράδοτων κοινοβουλευτικών θε­ σμών. Σέ μερικές άλλες χώρες, Ιδιαίτερα στίς 'Ηνωμένε; Πο­ λιτείες τής ’Αμερικής, τό κοινοβουλευτικό καθεστώς διατη­ ρείται τυπικά μ’ δλο πού έκεΐ κυριαρχεί ή δικτατορία τών μεγάλων μονοπωλίων. Σ ’ αύτό ή έκείνο τό βαθμό, ουσιαστικά στοιχεία τής δι­ κτατορίας τού μονοπωλιακού κεφαλαίου αναπτύσσονται καί στίς άλλες αστικές χώρες. Είναι φανερό δτι ό άγώνας Εναντίον αΰτή; τή; δικτατο­ ρίας γίνεται γιά δλες τίς δημοκρατικές καί προοδευτικές δυ­ νάμεις δλο καί πιό άμεσο καθήκον. Ό άγώνας αύτό; μπορεί νά πάρει διάφορες μορφές, ανάλογα μέ τήν δξύτητα τής αν­ τίθεσης πού υπάρχει άνάμεσα στά μονοπώλια καί στό λαό, άλλά καί ανάλογα μέ τήν έσωτερική καί διεθνή κατάσταση. Αΰτό βέβαια δέ σημαίνει δτι δλα αύτό τά κινήματα, άπό τό χαρακτήρα τους, είναι καί άντικαπιταλιστικά. "Οπως ίίγινε φανερό άπό τήν δχι πλήρη άπαρίθμηση πού κάναμε πιό 154

πάνω, τά κινήματα αύτά μπορεΐ νά είναι έξαιρετικά πολύμορ­ φα καί ώς πρός τίς κινητήριες δυνάμεις καί ώς πρός τό κοι­ νωνικό - πολιτικό τους περιεχόμενο. Μπορεΐ νά είναι προσα­ νατολισμένα πρός τό σοσιαλισμό ή νά τόν απορρίπτουν, νά βρίσκονται κάτω άπό την ήγεσία τής έργατικής τάξης ή τών αστικών δημοκρατικών στοιχείων κτλ. 'Ωστόσο, αύτά τά κινήματα δέν μπορούμε νά τά χαρακτη­ ρίσουμε άστικοδημοκρατικά. Γιατί ή συνηθισμένη άστική δη­ μοκρατία (άκόμα καί ή πιό άναπτυγμένη) δέν μπορεΐ νά Ικα­ νοποιήσει αιτήματα δπως ή έξάλειψη τής απειλής τοΰ πολέ­ μου, ή τυπική καί ουσιαστική έθνική απελευθέρωση, ή έθηκοποίηση τής Ιδιοκτησίας τών μονοπωλίων, ό περιορισμός τής πολιτικής τους παντοδυναμίας κτλ. Αύτό μπορεΐ νά γίνει μόνο άπό μιά δημοκρατία νέου τύπου, πού νά άντανακλά τά συμ­ φέροντα τών πλατειών μαζών τών έργαζομένων καί τών άλ­ λων προοδευτικών στρωμάτων τοΰ λαοΰ. Έ τσι τά σημερινά δημοκρατικά κινήματα, μ’ δλο πού έ­ χουν προϊστορία, συνήθως συνδέονται στενά μέ τό σύγχρονο Ιστορικό στάδιο, ιδιαίτερα μέ τό βάθεμα τής γενικής κρίσης τοΰ καπιταλισμού καί με τήν αυξανόμενη άντίθεση τών λαϊ­ κών μαζών στήν κυριαρχία τών καπιταλιστικών μονοπωλίων. Ό κύριος ίχΰρός χαί 6 κύριος σκοπός τοΰ δημοκρα­ τικού άγώνα ο τίς χώρες ιον μονοπωλιακού καπι­ ταλισμοί'. "Οπ<ος δείξαμε στά προηγούμενα κεφάλαια, ή έργατική τάξη δχι μόνο δέν μπορεΐ νά μήν πάρει μέρος στά δημοκρα­ τικά κινήματα, άλλά, άντίθετα, βρίσκεται στίς πρώτες γραμ­ μές τους. Γιά τό λόγο αύτό μπροστά στά έπαναστατικά κόμ­ ματα τής έργατικής τάξης όρθώθηκε τό πρόβλημα νά καθο­ ρίσουν μέ σαφήνεια τού; βασικού; σ κ ο π ο ύ ; τοΰ δη­ μοκρατικού άγώνα στό σύγχρονο στάδιο καί νά προσδιορί­ σουν τόν κ ύ ρ ι ο έ χ θ ρ ό έναντίον τού όποιο») πρέπει νά συγκεντρωθεί ή δύναμη κρούση; τών λαϊκών μαζών. Αύτό, δπιος σημειώσαμε στό τρίτο κεφάλαιο (παρά­ γραφο; 4), άποτελεΐ σπουδαίο δρο τή; σωστή; στρατηγι­ κή; διεύθυνση;. Τήν έργασία γιά τόν άκριβή αύτό καθορι­ σμό τήν είχε κιόλας άρχίσει ή Κομμουνιστική ΛιεΟνή;, πού 155

<πό 7ο συνέδριό της (1935) δρισε τό φαβισμό σάν δικτατο­ ρία τών πιό αντιδραστικών, τών πιό σοβινιστικών, τών πιό ιμπεριαλιστικών στοιχείων τοΰ χρηματιστικοΰ κεφαλαίου. ’Έ ­ τσι υποδείχνονταν ή πτέρυγα τής άστικής τάξης κατά τής δποίας πρέπει πρώτα άπ’ δλα νά καταφερθεΐ τό χτύπημα. Στά μεταπολεμικά ντοκουμέντα τοΰ διεθνούς κομμουνι­ στικού κινήματος μπορεϊ κανείς νά βρει καί νέες υποδείξεις γιά τό ζήτημα αυτό. ’Ασχολούμενη μέ τά καθήκοντα τοΰ έργατικοΰ κινήματος στίς αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, ή Διάσκεψη τών αντιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων στή Μόσχα (19G0) δήλωσε δτι «τό κύριο χτύπημα στίς ση­ μερινές συνθήκες δλο καί πιό άποφασιστικά στρέφεται έ ν α ν τ ί ο ν τών κ α π ι τ α λ ι σ τ ι κ ώ ν μ ο ν ο ­ π ω λ ί ω ν πού είναι οί κύριοι υπεύθυνοι γιά τόν άνταγωνισμό τών έξοπλισμών καί τό στήριγμα τής άντίδρασης καί τής έπίθεσης, έναντίον δλου τοΰ συστήματος τοΰ κρατικομονοπωλιακοΰ καπιταλισμού πού περιφρουρεΐ τά συμφέροντά τους»*. ’Ανάλογη τοποθέτηση τοΰ ζητήματος γίνεται καί στό Πρόγραμμα τοΰ Κ Κ ΣΕ που ψηφίστηκε στό 22ο συνέδριο. «Κύριος έχθρός τής έργατικής τάξης, είναι τά καπιταλι­ στικά μονοπώλια. Τά ίδια μονοπώλια είναι ό κύριος έχθρός καί τής άγροτιας, τών βιοτεχνών καί τών δλλων μικροΐδιοκτητών τής πόλης, τής πλειοψηφίας τών υπαλλήλων καί τών δια­ νοουμένων καί έπίσης ένός τμήματος τών μεσαίων καπιτα­ λιστών. Ή έργατική τάξη κατευθύνει τό κύριο χτύπημα έναντίον τών καπιταλιστικών μονοπωλίων. Γιά τήν κατάργηση τής παντοδυναμίας τών μονοπωλίων ένδιαφέρονται ζωτικά δλα τά βασικά στρώματα τοΰ έθνους. Αυτό έπιτρέπει νά ένωθοΰν δλα τά δημοκρατικά κινήματα, πού άγωνίζονται κατά τοΰ ζυ­ γοΰ τής χρηματιστικής όλιγαρχίας, σέ ενα Ισχυρό ά ν τ ιμ ο ν ο π ω λ ι α κ ό ρεΰμα». ** Ή τοποθέτηση τοΰ ζητήματος γιά τόν κύριο σκοπό καί * >ΙΙ?ογρα(ΐμχ-ιχά '(τοχουμέντα τοϋ άγώ\ι» γιά τήν ειρήνη, τή Bnrgux&atCci χαί τό κχιιαλί'ϊμό», Κρατιχές πολιτιχές &χ9όοβ<ς, Μ<τ/α . 1861. <χΧ. 70*. ** - Τό Π τ ο Ο ΚΚΣΕ», Κ οατιχίς πολιτικές έχβόοεις, Μόοχα, 1961·, « λ . 3Τ7.

150

τόν κύριο έχθρό στό σημερινό στάδιο διαφέρει από την το­ ποθέτηση τοΰ ζητήματος αυτού στό ιστορικό στάδιο δπου τό άμεσο πρακτικό καθήκον πού βρίσκεται στήν ήμερησία διά­ ταξη είναι ή ανατροπή δλης τής τάξης τών καπιταλιστών μέ τήν προλεταριακή έπανάσταση. Τή σύγχρονη άστική τάξη δχι μόνο τών υπανάπτυκτων χωρών, άλλά καί τών αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών δέν πρέπει νά τή θεωρούμε σάν κάτι τό ένιαΐο καί τό δμοιογενές. Ή άστική τάξη καί προηγούμενα δέν ήταν δμοιογενής, τώρα δμως στό βαθμό τής μετεξέλιξης τοΰ μονοπωλιακού καπιταλισμού σέ κρατικομονοπωλιακό, ή διαφοροποίησή της παίρνει νέες μορφές. Μιά χούφτα μονοπώλια, πού έχουν υπο­ τάξει τόν κρατικό μηχανισμό, μπαίνουν πάνω άπό δλο τό έθνος, άκόμα καί πάνω άπό τά στρώματα τής μή μονοπωλια­ κής άστικής τάξης. ’Αντί νά μεταβιβάζεται διαδοχικά άπό τή μιά όμάδα τής άστικής τάξης στήν άλλη, ή έξουσία μένει τώρα στήν πραγματικότητα, μόνιμα, στά χέρια μιδς Ανε­ ξέλεγκτης κλίκας μονοπωλητών, πού εχει συγχωνευθεΐ μέ τή γραφειοκρατική καί μιλιταριστική κορυφή τοΰ κρατικού μηχανισμού. Κατευθύνοντας τό κύριο χτύπημα έναντίον αυτής τή; κυρίαρχης όμάδας τής άστικής τάξης, ή έργατική τάξη δί­ νει τή δυνατότητα στά άλλα άστικά στρώματα, πού Εχουν λόγους νά είναι δυσαρεστημένα άπό τήν παντοδυναμία τών μονοπωλίων, άλλά είναι άφοσιωμένα στό άστικοδημοκρατικό καθεστώς, νά συνεργαστούν μέ δλες τίς δυνάμεις τής δημο­ κρατίας καί τής προόδου ή νά πάρουν ουδέτερη θέση. Γιά τόν άγώνα κατά τής παντοδυναμίας τών μονοπωλίων, τό έργατικό κίνημα προτείνει £να πλατύ πρόγραμμα άγωνιστικών διεκδικήσεων πού άνταποκρίνεται στά συμφέροντα τών διαφόρων στρωμάτων τοΰ πληθυσμοΰ. Σέ κάθε χώρα τό πρόγραμμα αύτό ϊχει τό συγκεκριμένο περιεχόμενό του, δμως τά πιό γενικά αιτήματα έχουν διατυπωθεί στή Δήλωση τής Διάσκεψης τής Μόσχας (1960). "Οπως υπογραμμίζεται στή Δήλωση, ot κομμουνιστές θεωρούν δτι στίς σημερινές συνθήκες ή 2νωση τών διαφόρων στρωμάτων τοΰ πληθυσμοΰ είναι άπολύτως πραγματοποιήσι­ μη στή βάση τοΰ άγώνα γιά τήν είρήνη, τήν έθνική άνεξαρ­ τησία, τήν υπεράσπιση καί τήν άνάπτυξη τής δημοκρατίας,

167

τήν Εθνικοποίηση τών σπουδαιότερων κλάδων τής οικονομίας •/J3X τόν Εκδημοκρατισμό τής διεύθυνσής τους, τή χρησιμο­ ποίηση δλης τής οΐχονομίας σέ ειρηνικούς σκοπούς γιά τήν 'ικανοποίηση τών αναγκών τοΰ πληθυσμού, τήν πραγματο­ ποίηση ριζικών αγροτικών μεταρρυθμίσεων, τή βελτίωση τών συνθηκών τής ζωής τών έργαζομένων, τήν υπεράσπιση τών συμφερόντων τής άγροτιάς καί τών συμφερόντων τής μικρής καί μεσαίας άστικής τάξης τών πόλεων άπό τήν αυθαιρεσία τών μονοπωλίων*. "Ολα αΰτά τά μέτρα, δπως σημειώνεται στή Αήλωση, έ­ χουν δημοκρατικό χαρακτήρα. Δέν καταργούν τήν Εκμετάλ­ λευση ανθρώπου άπό άνθρωπο. 'Ωστόσο, δέν μπορούμε νά μή -δούμε δτι πρόκειται γιά μιά σειρά μετασχηματισμούς που βγαίνουν εξω άπό τά πλαίσια τών συνηθισμένων άστικοδημοκρατικών μεταρρυθμίσεων. Τό έργατικό κίνημα, Επιδιώκον­ τας Ιδιαίτερα τήν έθνικοποίηση τών πιό σπουδαίων κλάδων τής οικονομίας, στρέφει κιόλας τό χτύπημά του κατά τών θε­ μελίων τού μονοπωλιακού καπιταλισμού.** Τό πρόγραμμα τοΰ Κ Κ ΣΕ υπογραμμίζει Ιδιαίτερα: «Τό προλεταριάτο προτείνει ενα πρόγραμμα πάλης κατά τής παντοδυναμίας τών μονοπωλίων παίρνοντας υπόψη δχι μόνο τά σημερινά, άλλά καί τά αυριανά συμφέροντα τών συμ­ μάχων του. ’Αγωνίζεται γιά μιά Εκτεταμένη Εθνικοποίηση μέ τους πιό Επωφελείς γιά τό λαό δρους. 'Τποστηρίζει τό αίτη­ μα τής άγροτιάς γιά ριζική άγροτική μεταρρύθμιση καί Επι­ διώκει τήν πραγματοποίηση τού συνθήματος "ή γή σ’ αΰτονς πού τήν καλλιεργούν”»*. 'Επομένως, στή σημερινή περίοδο τό κομμουνιστικό κί­ νημα στίς χώρες τοΰ κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού, χω­ ρίς νά χάνει ουτε γιά μιά στιγμή άπό τά μάτια του τό βασι* 'Π ρογραμματικά ντοκουμέντα τοΟ άγώνα γιά τήν ιιρήνη, 'ή δημοκρατία yaU τό οοοιαλιομ/ι», Κρατικές πο λ ιτικ ή ί-χίάσεις, Μό­ σχα, 19Θ1, οελ. 72. ** Ιίβ?ΐ3σότ€ρες λεπτομέρειες γιά τή θέση τής εργατικής τάςης 0-6 ιφόδλημα τής έ(ΗνχσποΙ·ηρτχ, 3τίς οννφήκες τής ·αύγχρονι^ άστι>-ής κοινωνίας, βλέπε <ηό τελευταίο κεφάλαιο τοΰ μέρους «ΙΙολιτική οικονομία τού καπιταλκμοΟ». (Σημ. 2 υ ντ). *** *Τό Ιΐρόγραμμα τοΟ ΚιΚ£Ε», Κρατικές πολιτικές ΐκίόοβις, Μόαχα, 196.1, οελ. 37.

158

ν.ό του σκοπό — τήν Επαναστατική άνατροπή δλου τοΰ καπιταλιοτικοΰ συστήματος — προτείνει ενα πρόγραμμα πρακτι­ κού «γ(όνα πού «πο σκοπεί αμεσα στήν ανατροπή τής κυριαρ­ χίας τών καπιταλιστικών μονοπωλίων. Ή αντιδραστική δικτατορία μιας χούφτας μονοπωλητών, εγινε αφόρητη μάστιγα γιά τό λαό καί Εμπόδιο γιά τήν κοι­ νωνική πρόοδο καί τή δημοκρατία. Άπό αυτή τή συμφορά πού μαστίζει δλο τό λαό, δεν ίιπάρχει αλλη διέξοδος, Εκτός άπό τήν ένωση όλων τών Εργατικών καί δημοκρατικών κινηιιάτων, πού αγωνίζονται κατά τοΰ ζυγού τής χρηματιστικής ολιγαρχίας, σε ενα Ισχυρό ρεύμα πού Οά σαρώσει τή δικτα­ τορία τών μονοπωλητών καί Οά πετάξει δλους τούς πράκτορες τών μονοπωλίων από τίς βασικές θέσεις πού κατέχουν στόν κρατικό μηχανισμό καί στήν οίκονομία. Σ ' αύτό συνίσταται, στό σημερινό στάδιο, ό κύριος σκο­ πός τής πολιτικής στρατηγικής τοΰ έπαναστατικού Εργατικού καί δημοκρατικού κινήματος στίς χώρες τοΰ μονοπωλιακού καπιταλισμού. Ή Λήλωση τής Διάσκεψης τής Μόσχας (I960) σημειώ­ νει πολύ σωστά δτι «τό σπουδαιότερο καθήκον τής έργατικής τάξης καί τής κομμουνιστικής της πρωτοπορίας είναι νά μπουν Επικεφαλής καί νά Εξασφαλίσουν τήν Επιτυχία τοΰ οΐκονομικού καί πολιτικού άγώνα τών μαζών γιά δημοκρατι­ κούς μετασχηματισμούς, γιά τήν άνατροπή τής κυριαρχίας τών μονοπωλίων». Γ ιά τή μετεξέλιξη τών δημοκρατικών Ιπαναστάοεων σε οοαιαλιατικές. 'Όπ<ιΚ άπόδειξε ή Ιστορική πείρα, τά δημοκρατικά κινή­ ματα καί οί δημοκρατικές Επαναστάσεις στήν εποχή τοΰ ιμ­ περιαλισμού δέν περιορίζονται στή λύση καθαρά δημοκρατι­ κών προβλημάτων, άλλά Εκδηλώνουν τήν τάση νά άναπτυχθούν άκόμα περισσότερο, νά άνέβουν σέ πιό υψηλό Επίπεδο. Αύτή τήν τάση τήν συνέλαβε ή μεγαλοφυΐα τοΰ Λένιν, ό όποιος στήν Εποχή τής πρώτης ρωσικής Επανάστασης (1905) διατύπωσε τήν Επιστημονικά θεμελιωμένη θεωρία γιά τή με­ τεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής Επανάστασης σέ σοσιαλι­ στική. 159

Ό Λένιν στηρίχτηκε στίς πολύτιμες υποδείξεις πού υπήρ­ χαν κιόλας στά εργα τών θεμελιωτών τοΰ μαρξισμού. Στό «Μανιφέστο τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος», ό Μάρξ καί ό Ένγκελς αφού πρώτα διαπιστώνουν &τι ή άστική έπανάστα­ ση στή Γερμανία θά γίνει σέ συνθήκες πιό Αναπτυγμένου κα­ πιταλισμού καί μέ πολύ πιό προετοιμασμένο προλεταριάτο, άπό 8,τι ή αγγλική άστική έπανάσταση τοΰ 17ου αιώνα καί ή γαλλική τοΰ 18ου αΙώνα, βγάζουν τούτο τό συμπέρασμα: «Ή γερμανική αστική έπανάσταση, κατά συνέπεια, μπορεί νά είναι μόνο άμεσος πρόλογος τής προλεταριακής έπανά­ στασης»*. Αργότερα, σ’ Ενα γράμμα του πρός τόν Ένγκελς ιό 1856, ό Μάρξ διατύπωσε τήν ένδιαφέρουσα σκέψη γιά ιό συνδυασμό τής προλεταριακής Επανάστασης μέ τό αγροτικέ κίνημα. «'Όλο τό ζήτημα στή Γερμανία, εγραφε δ Μάρξ, θά έξαρτηθεϊ άπό τή δυνατότητα νά ΰποστηριχθεΐ ή προλετα­ ριακή έπανάσταση μέ κάποια δεύτερη Εκδοση τοΰ πολέμου τών χωρικών».** 01 όπορτουνιστές τής 2ης Διεθνούς δέν Ιδοσαν σημασία σ’ αυτές τίς ιδέες τοΰ Μάρξ. Μόνο δ Λένιν είδε σ’ αυτές ιό έμβρυο τής νέας Επαναστατικής τακτικής. Ξεκινώντας άπό τήν ανάλυση τής Αντικειμενικής πραγματικότητας καί στηριζόμενος στή σκέψη τοΰ Μάρξ, ό Λένιν Επεξεργάστηκε τή θεωρία του γιά τήν μετεξέλιξη τής άστικοδημοκρατικής Επα­ νάστασης σέ σοσιαλιστική. Τό βασικό σ’ αυτή τή θεωρία είναι ή ιδέα τής ήγεμονίας (τής ήγετικής θέσης), τής έργατικής τάξης στήν άστικοδημοκρατική έπανάσταση. 'Η ιδέα αύτή ήταν νέα καί απολύτως άντίθετη μέ τίς συνηθισμένες αντιλήψεις. 01 σοσιαλδημοκράτες τής Λυτικής Ευρώπης (καί υστέρα άπό αυτούς καί οΐ ρώσοι μενσεβίκοι) σκέπτονταν μέ τόν έξής σχηματικό τρόπο: αφού ή έπανάσταση είναι άστικοδημοκρβτική, πρέπει νά τήν καθοδηγεί ή άστική τάξη. Έ τσι, λέγανε, *

Κ.

Μάρξ χαί

Φ. *Βνγ«βλ.ς, «Άπαντα»,

τώμ. 6ος,

ο*Α. 46Θ. ** Κ. M ipf χαί Φ. Έ νγχ β λ ς, «’Εχλε-χτΑ γρ<1|ψατα», Κρατικέ; πολιτικές έχΛύσεις, Η&>χα, 1963, οελ. 86.

160

Iflfib,

Ιγινε στή Δυτική Ευρώπη, τό ίδιο θά γίνει καί σέ δλες τίς άστικές έπαναστάσεις δπου καί αν πραγματοποιηθούν. Μόνο υστέρα άπό Ενα λίγο - πολύ μακρόχρονο διάστημα, δταν ό κα­ πιταλισμός θά εχει έκπληρώσει ώς τό τέλος τήν άποστολή τής καταστροφής τών μεσαίων στρωμάτων καί τό προλετα­ ριάτο θά άποτελεί τήν πλειοψηφία τού πληθυσμού θά Ερθει ή σειρά τής προλεταριακής έπανάστασης, πού καθοδηγητής της θά είναι ή έργατική τάξη. Ό Λένιν συνέτριψε αύτό τό άπολιθωμένο, τό νεκρό σχή­ μα, πού δέν άνταποκρινόταν στίς άπαιτήσεις τής έποχής καί στίς δυνατότητες τού έργατικοΰ κινήματος. Άπόδειξε δτι στήν έποχή τοΰ Ιμπεριαλισμού δχι μόνο στίς πολύ άναπτυγμένες χώρες, άλλά καί στίς χώρες πού βρίσκονται στίς παρα­ μονές τής άντιφεουδαρχικής έπανάστασης, Εχει διαμορφωθεί μιά πολυάριθμη καί μαχητική έργατική τάξη πού Ιδρυσε τό δικό της άνεξάρτητο πολιτικό κόμμα. Τό γεγονός αύτό άποτελεΐ Ενα νέο παράγοντα δ δποΐος δέν υπήρχε στήν έποχή τών άστικοδημοκρατικών έπαναστάσεων στή Δύση. Ό Λένιν θεω­ ρούσε δτι μέ μιά έννοια οί έργάτες ένδιαφέρονταν γιά τήν άστικοδημοκρατική έπανάσταση περισσότερο άπό τήν ίδια τήν άστική τάξη ή δποία στόν άγώνα της κατά τοΰ προλε­ ταριάτου έπιδιώκει νά στηριχτεί στίς έπιβιώσεις τοΰ παρελ­ θόντος, π.χ., στή μοναρχία. Μπορεϊ κάτω άπό αύτές τίς συν­ θήκες ή έργατική τάξη νά παραχωρήσει τήν ηγεσία τής έπα­ νάστασης στήν άστική τάξη καί νά περιμένει πότε ή τελευ­ ταία Θά τής «χαρίσει» τήν άπελευθέρωση; Αύτό θά ήταν σέ αντίθεση μέ τήν ίδια τή φύοη τής έργατικής τάξης, πού, δπως Εγραψε ό Λένιν, «είναι ή μόνη άπόλυτα συνεπής έπαναστατική τάξη τής σύγχρονης κοινωνίας καί γιά τό λόγο αυτό, ή πρωτοπόρα σέ κ ά θ ε έπανάσταση»*. Ή έργατική τά­ ξη, είπε ό Λένιν, πρέπει νά χρησιμοποιήσει πρός δφελός της τήν άστική έπανάσταση, νά τήν δδηγήσει ώς τό τέλος καί έχοντας κατακτήσει τή συμπάθεια καί τήν υποστήριξη τών πλατειών λαϊκών μαζών, καί κατά πρώτο λόγο τής άγροτιας, νά δδηγήσει τήν έπανάσταση άκόμα παραπέρα, στήν πραγμα­ τοποίηση τών βασικών ταξικών της σκοπών. Στήν περίπτωση

* Β. I. Aiviv, «Άηαντα»,

10ος, ο*λ. 216*.

161 11

αΰτή, ανάμεσα στην απτική καί τήν προλεταριακή έπανά­ σταση δέν είναι υποχρεωτικό νά μεσολαβήσει μιά περίοδος κυριαρχίας τής αστικής τάξης. Ή άστικοδημοκρατική έπα­ νάσταση μπορεΐ νά μετεξελιχθεΐ σέ προλεταριακή έπανάστα­ ση. Έ τσι γίνεται ό πρώτος σταθμός ή ή πρώτη φάση στό δρόμο πρός τή σοσιαλιστική έπανάσταση, καί ή ανάπτυξη τής Επανάστασης άποτελεΐ μιά ένιαία καί αδιάκοπη πορεία. Ή Εποχή τοΰ ιμπεριαλισμού, δίνει έπαρκεΐς βάσεις γιά Ινα τέ­ τοιο συμπέρασμα. Πρώτο, τό παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα σάν σύνο­ λο ωρίμασε γιά τό πέρασμα στό σοσιαλισμό. Μέσα σ’ αυτές τίς συνθήκες ή σχετική καθυστέρηση τών χωρών τής 'Ανα­ τολής δέν μπορεΐ νά θεωρηθεί σάν αξεπέραστο Εμπόδιο γιά τό πέρασμα στό σοσιαλισμό. Δεύτερο, κάθε άγώνας κατά τών υπολειμμάτων τής φεου­ δαρχίας, δταν δ ιμπεριαλισμός διατηρεί καί υποστηρίζει τίς ξεπερασμένες φεουδαρχικές σχέσεις, άργά ή γρήγορα μετε­ ξελίσσεται σέ αποφασιστικό άγώνα κατά τοΰ Ιμπεριαλισμού, δηλ. όδηγεΐ στή σοσιαλιστική έπανάσταση. Ό νέος τύπος τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης, που καθοδηγείται άπό τήν έργατική τάξη, γεννάει, κατά τή θεω­ ρία τοΰ Λένιν, ενα νέο τύπο κρατικής έξουσίας, τήν Ε π αν α στ ατ ικ ή δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή δ ικ τ α τ ο ­ ρ ί α τ ο ΰ π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ κ α ί τ ή ς α­ γ ρ ο τ ι ά ς . Ή νέα αΰτή Εξουσία πραγματοποιεί τούς με­ τασχηματισμούς πού άνταποκρίνονται στά κοινά συμφέροντα τών δύο τάξεων: καταργεί τήν μοναρχία καί άνακηρύσσει τή λαοκρατική δημοκρατία, δίνει τή γή στούς άγρότες, εισάγει τήν όκτάωρη έργάσιμη ημέρα κτλ. Ταυτόχρονα, κατέχοντας τήν έξουσία, ή έργατική τάξη παίρνει δλα τά μέτρα, ώστε ή δημοκρατική φάση νά μετεξελιχθεΐ σέ σοσιαλιστική. Ή άνάπτυξη τής έπανάστασης στή Ρωσία, εγραφε άργότερα ό Λένιν, Επαλήθευσε τή θεωρία τών μπολσεβίκων. Ή άστικοδημοκρατική Επανάσταση στή Ρωσία πραγματικά μετεξελίχθηκε σέ σοσιαλιστική. Ή λενινιστική θεωρία γιά τή μετεξέλιξη τής άστικοδημοκοατικής Επανάστασης σέ σοσιαλιστική, ισχύει, ώς πρός

τήν ούσία της, καί γιά τ ί ς δ η μ ο κ ρ α τ ι κ έ ς έ π α­ ν α σ τ ά σ ε ι ς της έποχής μας. Αύτό βέβαια δέ ση­ μαίνει δτι κάθε δημοκρατική έπανάσταση υποχρεωτικά μετε­ ξελίσσεται σέ σοσιαλιστική, άλλά μόνο δτι μ π ο ρ ε ϊ ν ά μ ε τ ε ξ ε λ ι χ θ ε ϊ σέ σοσιαλιστική, δν ή έργατική τάξη μπορέσει νά μπει έπικεφαλής της. Αυτό αποδείχνεται, Ιδιαί­ τερα, άπό τήν πείρα τών άντιφασιστικών λ α ΐ κ ο δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ώ ν έ π α ν α σ τ ά σ ε ω ν , πού Εγιναν στό τέλος τού δευτέρου παγκοσμίου πολέμου στίς χώρες τής κεν­ τρικής καί τής νοτιοανατολικής Ευρώπης, καθώς καί τήν πεί­ ρα τών έθνικοαπελευθερωτικών δημοκρατικών έπαναστάσεων σέ μερικές χώρες τής Άσίας, δπως στήν Κίνα, στήν Κορέα, στό Βιετνάμ. Καί στίς δυό αυτές περιπτώσεις, οί έπαναστάσεις που αρχισαν πάνω σέ πανδημοκρατική βάση, δέ σταμάτησαν στό δημοκρατικό στάδιο, άλλά λίγο - πολύ γρήγορα, μέ μεγάλες ή μικρές δυσκολίες, άναπτνχθηκαν σέ σοσιαλιστικές. Αυτό αποδείχνει άκόμα μιά φορά, πόσο μεγάλη σημασία εχει ή λενινιστική θεωρία γιά τή μετεξέλιξη πού άποδεσμεύει τήν έπαναστατική δραστηριότητα τής έργατικής τάξης καί άνοίγει πλατειά προοπτική γιά τό πέρασμα στό σοσιαλισμό τόσο στίς οικονομικά καθυστερημένες, δσο καί στίς άναπτυγμένες κα­ πιταλιστικές χώρες. Πρέπει, φυσικά, νά Εχουμε ύπόψη δτι ή σημερινή έποχή μάς εδοσε πολλά καινούρια στοιχεία σέ σύγκριση μέ τήν έπο­ χή τής πρώτης ρωσικής έπανάστασης. Τότε. ή έπανάσταση δημοκρατικού τύπου είχε βασικά άντιφεουδαρχικό χαρακτή­ ρα. Τώρα σέ μιά σειρά χώρες ή έπανάσταση στρέφεται άπό τήν άρχή, δχι τόσο κατά τών έπιδιώσεων τής φεουδαρχίας, δσο κατά τής πιό άντιδραστικής μονοπωλιακής πτέρυγας τής ίδιας τής άστικής τάξης. Μέ αλλα λόγια ή δημοκρατική έπα­ νάσταση στρέφεται τώρα σέ· σημαντικό βαθμό κατά τού ίδιου έχθρυύ ποΰ έναντίον του στρέφεται καί ή σοσιαλιστική έπα­ νάσταση τής έργατικής τάξης. Αύτό σημαίνει δτι εγινε άκό­ μα μεγαλύτερη π ρ ο σ έ γ γ ι σ η τών δύο τύπων τή; έπανάστασης. Έ τσι έμφανίζονται νέα χαρακτηριστικά γνω­ ρίσματα τής πορείας τής έπανάστασης. Πρώτο, δ άγώνας γιά τήν εκπλήρωση τών δημοκρατικών καί τών σοσιαλιστικών κα­ θηκόντων δέν χωρίζεται υποχρεωτικά σέ δυό ξεχωριστές, αύ163

τοτελείς έπαναστάσεις, άλλά συνήθως άποτελεϊ μό\Ό δυό στά­ δια μιας ένιαίας έπαναστατικής πορείας. Δεύτερο, στήν έπαναστατική αΰτή πορεία τά στοιχεία τής σοσιαλιστικής καί τής δημοκρατικής έπανάστασης περιπλέ­ κονται, μέ άποτέλεσμα νά καθίσταται δυνατή ή έπίλυση μιας σειράς προβλημάτο>ν τής σοσιαλιστικής έπανάστασης στό άρχικό, δημοκρατικό στάδιο. Αύτό άκριβώς εγινε στίς λαϊκοδημοκρατικές έπαναστάσεις τών χωρών τής κεντρικής καί τής ανατολικής Ευρώπης. Ό αγώνας κατά τών έπιβιώσεων τής φεουδαρχίας δέν είχε έκει αύτοτελή σημασία, δέν καθόρισε τό χαρακτήρα τής έπα­ νάστασης. Στόχος τής έπανάστασης ήταν ό ξένος ίμπεριαλιομός καί οί συνεργαζόμενοι μ* αύτόν ντόπιοι μεγαλοαστοί καί τσιφλικάδες. Αύτό άπό τήν αρχή προσέδοσε στήν έπανάστα­ ση νέο χαρακτήρα καί δημιούργησε Ιδιαίτερα ευνοϊκές δυνα­ τότητες γιά τή μετεξέλιξή της σέ σοσιαλιστική έπανάσταση. Σ έ όρισμένες άπό αύτές τίς χώρες μπορούμε νά παρακολου­ θήσουμε καθαρά τήν αντικατάσταση τοΰ δημοκρατικού στα­ δίου μέ τό σοσιαλιστικό, σέ άλλες δμως δ διαχωρισμός τών δυό «ταδίων δέν ήταν τόσο σαφής. Σέ δρισμένες ή άνάπτυξη πρός τό σοσιαλισμό ιγινε πιό όμαλά καί συνάντησε μικρότερη αντίσταση, ένώ σέ άλλες συνοδεύτηκε μέ άπότομη δξυνση τοΐ ταξικού άγώνα. Στό πρώτο στάδιο δημιουργήθηκε ή δημοκρατική έξουσία τοΰ λαού, πού στρεφόταν κατά τοΰ φασισμού καί τών έθνοπροδοτών άπό τή μεγαλοαστική τάξη, τούς τσιφλικάδες καί τούς ανώτατους υπαλλήλους. Ηγετική δύναμη τής λαϊκής έξουσίας ήταν ή έργατική τάξη. Ή λαϊκή έξουσία, πρώτο, έξάλειψε έντελώς τίς συνέπειες τοΰ χιτλερικού καθεστώτος κατοχής καί κατάργησε τήν πο­ λιτική κυριαρχία τών συνεργατών τών κατακτητών — τών τσιφλικάδων καί τής μονοπωλιακής άστικής τάξης — , ϊτσι ολοκλήρωσε τήν άπελευθέρωση αυτών τών χωρών άπό τό ζυ­ γό τοΰ Ιμπεριαλισμού καί έξασφάλισε τήν έθνική άνεξαρτη­ σία. Δεύτερο, ή λαϊκή έξουσία εκανε πλατιούς δημοκρατικούς μετασχηματισμούς, έξάλειψε τίς έπιβιωσεις τής φεουδαρχίας πού διατηρούνταν σέ μιά σειρά χώρες, πραγματοποίησε τή δημοκρατική άγροτική μεταρρύθμιση, πού είχε σάν άποτέ-

164

λεσμα νά Εξαφανιστεί ή τάξη τών τσιφλικάδων καί νά βελ­ τιωθεί σημαντικά ή θέση τών έργαζομένων αγροτών. Μ* δλο πού περιεχόμενο αυτού τοΰ πρώτου σταδίου ήταν κυρίως μετασχηματισμοί πανδημσκρατικοΰ χαρακτήρα, στίς πρώτες κιόλας μέρες τής λαϊκής έξουσίας πάρθηκαν μιά σει­ ρά μέτρα πού έβγαιναν εξω άπό αύτά τά πλαίσια, π.χ., ή πραγματοποίηση έκτεταμένης Εθνικοποίησης. ’Αφοί έκπληρώθηκαν τά δημοκρατικά καθήκοντα, ή έρ­ γατική τάξη, καί τά κομμουνιστικά κόμματα προχώρησαν στό πέρασμα άπό τό δημοκρατικό στάδιο τής Επανάστασης στό σοσιαλιστικό. Σ ’ αυτές τίς χώρες τό πέρασμα διευκολύνθηκε από τό δτι υπήρχαν γερά, άτσαλωμένα στόν πολύχρονο άγ(ί>να, κομμουνιστικά κόμματα. Ή Επανάσταση στίς ευρωπαϊκές χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας άναπτύχθηκε χωρίς καμιά διακοπή, τό δημοκρατικό καί τό σοσιαλιστικό στάδιο άποτέλεσαν δυό φάσεις μιας ένιαίας Επαναστατικής πορείας, πού καθοδηγούνταν σέ δλη της τήν διάρκεια άπό τήν Εργατική τάξη. Χαρακτηριστική Ιδιομορφία τής μετεξέλιξης ήταν τό δτι στίς χώρες αύτές δέν Ιγινε ριζική Αναδιάταξη τών ταξικών δυνάμεων. Ή συντριπτική πλειοψηφία Εκείνων πού προχώ­ ρησαν μαζί μέ τήν έργατική τάξη στό δημοκρατικό στάδιο τής έπανάστασης — ή πλειοψηφία τής αγροτιάς, τά μεσαία στρώματα τής πόλης, σημαντικό τμήμα τών διανοουμένων καί σέ μερικές χώρες άκόμα καί όρισμενα στρώματα τής άστι­ κής τάξης — υποστήριξε τή γραμμή γιά τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού. Δέ χρειάστηκε νά γίνουν πολιτικές Ενέργειες, δπως είναι ή ουδετεροποίηση τών μεσαίων στρωμάτων τής άγροτιάς. Έξαιτίας αυτής τής Ιδιομορφίας, τό πέρασμα άπό τό δημοκρατικό στάδιο στό σοσιαλιστικό στίς ευρωπαϊκές χώ­ ρες τής λαϊκής δημοκρατίας, Ιγινε βασικά μέ ειρηνικό τρόπο, χωρίς ένοπλη Εξέγερση καί Εμφύλιο πόλεμο. Αύτό δέ σημαίνει δτι στίς γραμμές τοΰ πανδημοκρατικού συνασπισμού δέν υπήρχαν άντιθέσεις. Ό συνασπισμός άποτελούνταν άπό Ετερογενείς ταξικές δυνάμεις, γι’ αυτό Ιπρεπε νά περιμένουμε δτι, υστέρα άπό τή λύση τών πανδημοκρατι­ κών προβλημάτων θά Εκδηλώνονταν οί ταξικές άντιθέσεις. Πραγματικά, ή άνάπτυξη τής Επανάστασης άπό τό πρώτο στάδιο στό δεύτερο δέν εγινε ήρεμα καί όμαλά, άλλά μέ τα­

ξικές συγκρούσεις, πού of μερικές χώρες (Τσεχοσλοβακία, 1948) πήραν προσωρινά όξύ χαρακτήρα. Οί δεξιοί ήγέτες τής σοσιαλδημοκρατίας καί οί άντιδραβτικοί έκπρόσωποί τών αστικών κομμάτων πολλές φορές προσπάθησαν νά άνακόψουν τήν άνάπτυξη τής έπανάστασης καί νά όργανωσουν, μέ τή βοήθεια τής διεθνούς άντίδρασης, άντεπαναστατικά πραξικοπήματα. Σκοπός τους ήταν νά άπομακρύνουν τήν έργατική τάξη άπό τήν ήγεσία τοΰ πανδημοκρατικοΰ σννασπισμοΰ καί νά στρέψουν τήν έξέλιξη σέ άστικοδημοκρατικό δρόμο. Τά δεξιά δμως στοιχεία παραμερί­ στηκαν άπό τόν έπαναστατημένο λαό καί τό πέρασμα άπό τό δημοκρατικό στάδιο στό σοσιαλιστικό, στίς χώρες τής κεν­ τρικής καί τής νοτιοανατολικής Ευρώπης, στεφανώθηκε μέ πλήρη έπιτυχία. Ή λενινιστική θεωρία τής μετεξέλιξης δίνει τό κλειδί γιά τήν κατανόηση τών δρόμων άνάπτυξης καί τών δημοκρατι­ κών έπαναστάσεων, πού άποβλέπουν στήν κατάργηση τής παν­ τοδυναμίας τών μονοπωλίων, γιά τίς όποιες μιλήσαμε προ­ ηγούμενα. Σήμερα οί προϋποθέσεις γιά τή μετεξέλιξη τών έπαναστατικών άντιμονοπωλιακών κινημάτων σέ άγώνα γιά τό σο­ σιαλισμό είναι περισσότερες άπό όποτεδήποτε άλλοτε. Ή άνατροπή τής δικτατορίας τών καπιταλιστικών μονο­ πωλίων θά όδηγοΰσε, πρώτο, στήν άπομάκρυνση άπό τήν έξουσία τών έγκαθέτων τών μεγάλων μονοπωλίων καί στό πέ­ ρασμά της στά χέρια τοΰ λαοΰ, δηλ. στό συνασπισμό τών δη­ μοκρατικών δυνάμεων στόν όποιο θά μπορούσαν νά πάρουν μέρος ή έργατική τάξη, δλα τά στρώματα τής άγροτιας, τά μεσαία στρώματα τής πόλης, ή δημοκρατική διανόηση καί, ένδεχόμενα, μερικά στρώματα τής μεσαίας άστικής τάξης. Αντό θά σήμαινε δτιοί κ ύ ρ ι ε ς δ υ ν ά μ ε ι ς τ ή ς ά ν τ ί δ ρ α σ η ς θά απομονώνονταν καί θά άνατρέπονταν ακόμα άπό τό πρώτο, τό δημοκρατικό στάδιο. Δεύτερο, ή άνατροπή τής πολιτικής κυριαρχίας τών μο­ νοπωλίων θά έπέτρεπε τήν έθνικοποίηση τής ιδιοκτησία; τών μεγάλων τράστ καί κοντσέρν πού είναι αμεσα συνδεδεμένα μέ τήν άντιδραστική καί έπιθετική πολιτική. Στίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, αυτό θά όδηγοΰσε αμέσως στή δη­ μιουργία ένός ισχυρού κρατικού τομέα τής έθνικής οϊκονο-

166

μίας, δπου Οά ανήκαν τά 60 - 80% τών βιομηχανικών Επιχει­ ρήσεων. Έ τσι, άπό τήν αρχή κιόλας ή έπανάσταση Οά εβαζε γε­ ρές βάσεις γιά τό πέρασμα στό σοσιαλισμό. Αύτό σημαίνει δτι ή δημοκρατική καί ή σοσιαλιστική έπανάσταση, πού καί πρίν δέ χωρίζονταν μέ σινικά τείχη ή μιά άπό τήν άλλη, π λ η σ ι ά ζ ο υ ν α κ ό μ α π ι ό π ο λ ύ , αν καί με­ ταξύ τους έξακολουθσΰν νά υπάρχουν, δπως καί παλιότερα, διαφορές (στά συνθήματα, στή διάταξη τών ταξικών δυνά­ μεων κτλ.). Στίς αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, σ’ αύτό θά συνέβαλαν καί άλλες άντικειμενικές καί υποκειμενικές προ­ ϋποθέσεις: ή υλική βάση τοΰ σοσιαλισμοΰ είναι έτοιμη, υπάρ­ χει αναπτυγμένο έργατικό κίνημα, υψηλό πολιτιστικό έπίπεδο τών έργαζομένων κτλ. Έκτος άπό αύτό, πρέπει νά λάβουμε ΰπόψη καί τόν α­ σύγκριτα πιό εύνοϊκό, άπό κάθε αλλη φορά στό παρελθόν, συσχετισμό τών δυνάμεων στό διεθνή στίβο. Έτσι, ή έπαναστατική πορεία γίνεται αδιάκοπη σέ βαθμό μεγαλύτερο άπό τό παρελθόν. Δεύτερη πολιτική έπανάσταση μπορεί καί νά μή χρειαστεί. "Αν ή έργατική τάξη στό πρώτο κιόλας στάδιο κατακτήσει τή γενική αναγνώριση σάν προιτοπορία δλου τοΰ λαοΰ, οΐ σοσιαλιστικοί μετασχηματισμοί μπορεί νά πραγματοποιηθούν βαθμιαία, μέ συνεργασία καί συμ­ φωνία. Φυσικά, αύτό δέν αποκλείει τήν άνάγκη τής αποφα­ σιστικής άντιμετ<ί>πισης τών μεμονωμένων δμάδων πού Οά προσπαθούσαν νά άντιταχθοΰν στήν πραγματοποίηση τών ώριμο» κοινωνικών καί οικονομικών μετασχηματισμών. Γιά τή μετεξέλιξη τών δημοκρατικών λαϊκών έπαναστάσεων σέ σοσιαλιστικές, ϊχει άποφασιστική σημασία ή ύπαρξη Ισχυρών μαρξιστικών - λενινιστικών κομμάτων πού νά υπο­ στηρίζονται πλατειά άπό δλα τά στρώματα τοΰ λαοΰ, ή εύλύγιστη, έπιδέξια καί έξυπνη πολιτική αύτών τών κομμάτων. 'Όσο κι δν έλαττώθηκε ή άπόσταση άπό τό δημοκρατικό στό σοσιαλιστικό στάδιο, τό πέρασμα άπό τό Ινα στό αλλο δέν μπορεί νά πραγματοποιηθεί χωρίς τή συνειδητή καθοδήγη­ ση, χωρίς τή δραστήρια συμμετοχή τοΰ μαρξιστικού - λενινιστικοΰ κόμματος. "Όλα αυτά βέβαια δέν πρέπει νά μάς κάνουν νά κλείνουμε

167

τά μάτια στίς είδικές δυσκολίες, πού μπορεΐ νά συναντήσει ή δημοκρατική καί σοσιαλιστική έπανάσταση στίς αναπτυγμέ­ νες καπιταλιστικές χώρες, θ ά αντιμετωπίσει πρίν απ’ δλα ενα πιό ισχυρό αντίπαλο άπό δ,τι οί προηγούμενες έπαναστάσεις. Τά μεγάλα καπιταλιστικά μονοπώλια διαθέτουν σήμερα ισχυρό στρατιωτικό - αστυνομικό μηχανισμό καί πολυάριθμα μέσα Ιδεολογικής έπίδρασης στίς μάζες. Έχουν συσσωρεύσει μεγάλη πείρα πολιτικών έλιγμών καί έξαπάτησης τών μαζών. Γι’ αυτό καί σήμερα ισχύει τό συμπέρασμα τού Λένιν, δτι γιά μάς (δηλ. τή Ρωσία), ήταν ευκολότερο ν’ αρχίσουμε, άλ­ λά θά είναι δυσκολότερο νά συνεχίσουμε. ’Αντίθετα, γι’ αυ­ τούς (δηλ. στίς χώρες τής Δύσης), θά είναι δυσκολότερο νά άρχίσουν, άλλά ευκολότερο νά συνεχίσουν. Ή κατανόηση τής γενικής τάσης ανάπτυξης τών έπαναστατικών άντιμονοπωλιακών κινημάτων αποκλείει τήν έπινόηση σχημάτων υποχρεωτικών γιά δλους τούς λαούς καί γιά δλες τίς χώρες. Ή έπαναστατική θεωρία δέν Ανέχεται τέ­ τοια σχήματα. Κάθε κομμουνιστικό κόμμα, άφοΰ μελετήσει τήν Ιδιομορφία τών συνθηκών τής χώρας του καί πάρει ΰπόψη έπίσης τήν Ιστορική πείρα καί τίς γενικές νομοτέλειες πού εχει ανακαλύψει ό μαρξισμός - λενινισμός, καθορίζει τούς συγκεκριμένους αντικειμενικούς σκοπούς τής έπανάστασης πρός τούς όποιους πρέπει νά προσανατολιστεί ή έργατική τάξη. Ή δημοκρατική άντιμονοπωλιακή έπανάσταση είναι Ινα πιθανό άλλά δχι αναπόφευκτο στάδιο τοΰ άγώνα γιά τό σο­ σιαλισμό σέ δλες τίς αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Μπορεΐ τά πανδημοκρατικά κινήματα νά μήν όδηγήσουν σέ τέτοιου είδους έπαναστάσεις (ή πάντως νά μήν όδηγήσουν σέ δλες τίς χώρες) καί ή σοσιαλιστική έπανάσταση νά γίνει μέ μιας, άποφεύγοντας τό πανδημοκρατικό στάδιο. Πάντως, τά δημοκρατικά συνθήματα ίχουν τεράστια ση­ μασία γιά τό πέρασμα μεγάλων τμημάτων τών έργαζομένων στόν άγώνα γιά τό σοσιαλισμό, στή συμμαχία μέ τήν έργα­ τική τάξη γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση. Είναι γνωστό, π.χ., πόσο τεράστιο ρόλο, γιά τό πέρασμα τών πλατειών μαζών τών έργαζομένων τής Ρωσίας στή σο­ σιαλιστική έπανάσταση, Επαιξε τό γεγονός δτι ot μάζες δι-

ψοΰσαν γιά είρήνη καί γη. 'Όταν ή αγροτιά πείστηκε δτι ή αστική κυβέρνηση δέ θά τής δόσει οΰτε είρήνη, οΐτε γή, τόν ’Οκτ<ί)6ριο τοΰ 1917 πέρασε μέ τό μέρος τών μπολσεβίκων, πράγμα πού έξασφάλισε τή νίκη τής σοσιαλιστικής έπανά­ στασης. Είναι φανερό, δτι ανάλογες καταστάσεις δέν απο­ κλείεται νά δημιουργηθοΰν καί στό μέλλον. Δέν εχει κανένα νόημα νά προσπαθούμε νά μαντέψουμε μέ ποιό τρόπο καί μέ ποιά δημοκρατικά αιτήματα μπορεί νά γίνει αύτό. 'Οποιοσδήποτε δρόμος καί όποιοδήποτε αίτημα μπορεί, ανάλογα μέ τίς συγκεκριμένες συνθήκες, νά όδηγήσει τίς μάζες σέ άποφασιστικό άγώνα γιά τό σοσιαλισμό. Μπρο­ στά στήν άμεση άπειλή τοΰ άτομικοΰ πολέμου, πού προετοι­ μάζει ή αντιδραστική άστική τάξη, ενα; τέτοιος δρόμος μπορεί νά είναι ή μαζική δράση γιά τήν είρήνη. Σέ άλλες συν­ θήκες μπορεί νά όδηγήσει τίς μάζες στό δρόμο τοΰ σοσιαλι­ σμού τό πλατύ άντιφασιστικό κίνημα, ή ό άγώνας γιά τήν υπεράσπιση τής έθνικής κυριαρχίας, ή μιά όλόκληρη σειρά άπό τέτοια κινήματα ένωμένα σέ ενα ρεΰμα δημοκρατικού άγώνα. Πάντως ενα πράγμα έχει σημασία: στίς σημερινές συν­ θήκες τά πανδημοκρατικά κινήματα τών μαζών, πού στρέ­ φονται κατά τοΰ Ιμπεριαλισμού καί τής μονοπωλιακής άστι­ κής τάξης, δλο καί πιό στενά συνδέονται μέ τόν άγώνα γιά τό σοσιαλισμό. Αύτό βέβαια πρέπει νά τό εχουμε ΰπά\|ιη. Ταυτόχρονα δμως δέν πρέπει νά θεωρούμε τά δημοκρατικά κινήματα σάν άπλό μέσο προσέλκυσης τών μαζών στή σοσιαλιστική έπανά­ σταση. Δέν πρέπει νά τό κάνουμε αύτό, πρίν απ’ δλα γιατί τά δημοκρατικά κινήματα έχουν τεράστια α ύ τ ο τ ε λ ή ση­ μασία γιά τούς λαούς γενικά, καί γιά τήν έργατική τάξη Ιδιαίτερα. Μήπως 6 άγώνας γιά τήν είρήνη, κατά τής ατο­ μικής καί ύδρογονικής καταστροφής, μπορεί νά θεωρηθεί μόνο σάν κάποιο έφεδρικό μέσο; Μήπως δέν είναι Ινας άπό τούς κύριους σκοπούς δλης τής δημοκρατικής καί προοδευτι­ κής Ανθρωπότητας; Τό ίδιο συμβαίνει καί μέ τόν άγώνα κατά τοΰ φασισμού ή κατά τής αισχρής πρακτικής τής άποικιοκρατίας άπό τήν όποία έδώ καί λίγο καιρό ΰπέφερε μεγάλο τμήμα τής άνθρωπότητας. 169

Ταυτόχρονα ή μαρξιστική - λενινιστική άντιμετώπιση τών πανδημοκρατικών κινημάτων απαιτεί πλήρη σαφήνεια τής ταξικής θέσης. Όσοδήποτε σοβαρά καί αν είναι αΰτά ή έκεΐνα τά κινήματα, κάθε κομμουνιστής, κάθε συνειδητός έργάτης δέ χάνει άπό τά μάτια του τούς τελικούς σκοπούς τοΰ έργατικοΰ κινήματος, υπερασπίζει σταθερά τίς σοσιαλιστι­ κές του πεποιθήσεις καί δέν άφήνει τή σοσιαλιστική ιδεολο­ γία νά χαθεί μέσα στή γενική δημοκρατική Ιδεολογία. Αϊτό δμως δέν τόν κάνει λιγότερο συνειδητό καί μέ λιγότερη αυταπάρνηση μαχητή γιά τά αμεσα συμφέροντα τών λαϊκών μαζών, γιά αΐτήματα δπως είναι ή ειρήνη, ή δημο­ κρατία, ή έθνική άνεξαρτησία καί τά κυριαρχικά δικαιώματα. Οί δημοκράτες άπέχουν πολύ άπό τό νά είναι δλοι όπαδοί τοΰ σοσιαλισμού. 'Οποιοσδήποτε δμως συνειδητός μαχη­ τής γιά τό σοσιαλισμό είναι καί συνεπής υπερασπιστής τής δημοκρατίας καί δλων τών δημοκρατικών συμφερόντων τών έργαζομένων. Στό πρόγραμμα τοΰ Κ Κ Σ Ε υπογραμμίζεται: «Ό πανδημοκρατικός άγώνας κατά τών μονοπωλίων δέν βπομακρύνει τή σοσιαλιστική έπανάσταση, άλλά τή φέρνει πιό κοντά. Ό ά γ ώ ν α ς γ ι ά τ ή δ η μ ο κ ρ α τ ί α είναι σ υστ ατι κό μέρος τοΰ άγώνα γ ι ά τ ό σ ο σ ι α λ ι σ μ ό . "Οσο πιό βαθύ είναι τό δημοκρατικό κίνημα, τόσο περισσότερο άνεδαίνει τό έπίπεδο της πολιτικής συνείδησης τών μαζών, τόσο πιό φανερό γί­ νεται γιά τίς μάζες δτι μόνο δ σοσιαλισμός τούς ανοίγει τό δρόμο πρός τήν πραγματική έλευθερία καί πρός τήν ευημε­ ρία. Στήν πορεία αύτοΰ τοΰ άγίίτνα διαλύονται οί δεξιές σοβιαλιστικές, οί ρεφορμιστικές αυταπάτες καί δημιουργεΐται δ πολιτικός στρατός τής σοσιαλιστικής έπανάστασης»*. 3. Ή ώρίμανση τ»ν συνθηκών γιά τήν προλεταριακή έπα­ νάσταση. ’Ακόμα κι’ δταν ή έπανάσταση είναι έντελώς ώριμη, δταν * «Τό Πρόγραμμα τοΟ ΚΚ ΣΕ·, Κρατικές πολιτικές ί/.Μ :ε ις, Μόσχα, 1961, οελ. 38.

170

ή βασική ταξική αντίθεση τής καπιταλιστικής κοινωνίας Ιχει φτάσει σε έξαιρετική όξύτητα, πάλι ή σοσιαλιστική έπανά­ σταση δέν μπορεΐ νά γίνει σέ όποιαδήποτε, αυθαίρετα έκλεγμένη στιγμή καί σέ όποιαδήποτε, αυθαίρετα έκλεγμένη κα­ τάσταση. Γιά νά μπορέσει ή προλεταριακή έπανάσταση νά αναπτυχθεί μέ έπιτυχία καί νά παραδόσει τήν έξουσία στά χέρια τών έργαζομένων, είναι απαραίτητο νά υπάρχει ενα σύνολο άπό συγκεκριμένους δρους. Ή ίπανάσταση είναι τό απάοιμο τον άδννατον χρίχον οτό σύστημα τον ιμπεριαλισμόν. Στήν έποχή τοΰ Ιμπεριαλισμού, τήν προλεταριακή έπα­ νάσταση σ’ αΰτή ή έκείνη τή χώρα δέν πρέπει νά τή θεωρούμε σάν ξεχωριστό, απομονωμένο φαινόμενο. Ό ιμπεριαλισμός είναι Ενα παγκόσμιο σύστημα μέ τό όποιο σέ μεγάλο ή μικρό βαθμό συνδέεται κάθε καπιταλιστική χώρα. Γι’ αύτό στή σημερινή έποχή εΤναι αδύνατο νά έκτιμήσουμε τίς προϋπο­ θέσει; καί τί; προοπτικέ; τή; προλεταριακή; έπανάσταση; σ' αύτή ή έκείνη τή χώρα, ξεκινώντας μόνο άπό τήν έσωτερική της κατάσταση. Σήμερα αύτό τό ζήτημα πρέπει νά τό έξετάζουμε σέ συνδυασμό μέ τήν κατάσταση δλου τοΰ παγκόσμιον συστήματος τοΰ Ιμπεριαλισμού. Σ ’ αύτό βασιζόταν ό Λένιν κατά τήν έπεξεργασία τή; θεωρίας του γιά τή δυνατότητα τής νίκης τοΰ σοσιαλισμού σέ μιά ξεχωριστά παρμένη χώρα. Ό Λένιν άπόδειξε, δτι έξαιτίας τοΰ νόμου τής άνισόμετρης ανάπτυξης, τό παγκό­ σμιο σύστημα τοΰ Ιμπεριαλισμού περνάει περιοδικέ; κρί­ σεις καί κλονισμού;, πού τό κάνουν τρωτό γιά τήν προλετα­ ριακή έπανάσταση. Τό γεγονό; αύτό ανοίγει μπροστά στον·; έργαζόμενους τών ξεχωριστών χωρών τή δυνατότητα νά δια­ σπάσουν τό μέτωπο τοΰ παγκόσμιου Ιμπεριαλισμού, στό πιό άδύνατο σημείο του. Τί έννοούμε δταν λέμε α δ ύ ν α τ ο ; κ ρ ί κ ο ς στό σ ύσ τ η μ α τού ι μ π ε ρ ι α λ ι σ μ ο ύ ; Εννοούμε μιά χώρα ή μιά όμάδα χωρών, δπου οί οικονομικές καί οί πολιτικές αντιθέσεις τοΰ καπιταλισμού έχουν φτάσει σέ ιδιαίτερη όξ\>τητα, δπου οί Ιθύνουσες τάξεις είναι ανί­ κανες νά τά βγάλουν πέρα μέ τό έπαναστατικό κίνημα καί οί 171

δυνάμεις της έπανάστασης είναι μεγάλες καί όργανωμένες, δπου κατά συνέπεια, έχουν δημιουργηθεϊ οί πιό ευνοϊκές συνθήκες γιά τήν άνατροπή τοΰ καπιταλισμού. "Ως σήμερα τό παγκόσμιο απελευθερωτικό κίνημα τών έργαζομένων άκολοΰθησε ακριβώς αύτό τό δρόμο, δηλ. τό σπάσιμο τών αδύνατων κρίκων τοΰ Ιμπεριαλισμού. Λέν υπάρχει αμφιβολία δτι δσο καί αν αλλάξει στό μέλ­ λον ή συγκεκριμένη κατάσταση σ’ αΰτή ή έκείνη τή χώρα ή σέ δλο τόν κόσμο, οί θέσεις πού διατύπωσε δ Λένιν, γιά τήν ώρίμανση τών συνθηκών γιά τίς προλεταριακές Επαναστά­ σεις, θά διατηρήσουν απόλυτα τή σημασία τους. Τό πέρα­ σμα άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό δέν είναι μιά πράξη ταυτόχρονης απελευθέρωσης δλων τών χωρών άπό τήν κυ­ ριαρχία τοΰ καπιταλισμού άλλά μιά διαδικασία άπόσπασης μεμονωμένων χωρών άπό τό παγκόσμιο καπιταλιστικό σύ­ στημα. Αΰτή ή άπόσπαση είναι αποτέλεσμα τής περιοδικής Εξασθένησης τοΰ παγκόσμιου μετώπου τοΰ Ιμπεριαλισμού. ’Ιδιαίτερα ευνοϊκές προϋποθέσεις γιά τήν άπόσπαση «ύτή δημιουργήθηκαν, δταν ό Ιμπεριαλισμός Επαι[»ε νά είναι τό σύστημα πού κυριαρχούσε άπόλυτα σ’ δλη τή γήινη σφαίρα, γιατί έμφανίστηκε τό παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα. Χά­ ρη στίς ριζικές άλλαγές πού έπήλθαν στόν παγκόσμιο στίβο, τό πεδίο γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση εύρύνθηκε σέ τε­ ράστιο βαθμό. Σήμερα, δ έ ν υ π ά ρ χ ο υ ν π ι ά χ ώ ρ ε ς , πού, έ ξ α ι τ ί α ς τ ή ς ο ι κ ο ν ο μ ι ­ κ ή ς τ ο υ ς κ α θ υ σ τ έ ρ η σ η ς ή γ ι ά όποι ο δ ή π ο τ ε δ λ λ ο Ε σ ω τ ε ρ ι κ ό λ ό γ ο δέ θ ά μ π ο ρ ο ύ σ α ν νά μ π ο ΰ ν στ ό δ ρ ό μ ο τ ή ς σοσιαλιστικής έπανάστασης. Καί γι’ αυτές τίς χώρες άνοίγεται ή προοπτική, μέ τήν οικονομική βοήθεια τών σοσιαλιστικών κρατών, νά άρχίσουν τήν πορεία πρός τό σοσιαλισμό. "Ολα αυτά δέ σημαίνουν καθόλου δτι άπό τήν άποψη τών προοπτικών τής έπανάστασης, οί Εσωτερικές συνθήκες τής μιας ή τής άλλης χώρας έχουν δευτερεύουσα σημασία. 'II κρίση τοΰ παγκόσμιου Ιμπεριαλιστικού συστήματος διευκολύ­ νει τή διάσπασή του στό πιό τρωτό σημείο του. "Ομως τό αν, τό πότε, καί τό πού άκριβώς θά γίνει ή διάσπαση αΰτή, εΐ-

ναι πράγματα πού έξαρτώνται άπολύτως άπό τήν έσωτερική. κατάσταση τής συγκεκριμένης χώρας. Ή ίπανάοταοη οννδέεται υποχρεωτικά μέ ιόν πόλεμο; Μέχρι σήμερα, γιά λόγους Ιστορικούς ή έπαναστατική άνατροπή τοΰ καπιταλισμού καί ή άπόσπαση χωρών άπό τό καπιταλιστικό σύστημα συνδέονταν κάθε φορά μέ παγκό­ σμιους πολέμους. Τόσο ό πρώτος, δσο καί ό δεύτερος παγ­ κόσμιος πόλεμος έπιτάχυναν πολύ τήν έπαναστατική Εκρη­ ξη. Ό Λένιν είπε γιά τόν πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, δτι ή­ ταν Ενας μεγάλος, ισχυρός, παντοδύναμος «σκηνοθέτης», πού «άπό τή μιά μεριά ήταν σέ θέση νά έπιταχύνει σέ τεράστιο βαθμό τό βήμα της παγκόσμιας Ιστορίας, καί άπό τήν αλλη νά γεννήσει οίκονομικές, πολιτικές, έθνικές καί διεθνείς κρί­ σεις πού είχαν άφάνταστη δύναμη καί άγκάλιαζαν δλο τόν κόσμο»*. *Η έξασθένηση τοΰ καπιταλιστικού συστήματος, βάν άποτέλεσμα τού πρώτου παγκοσμίου πολέμου, έπέτρεψε νά διασπαστεΐ τό μέτωπο τοΰ Ιμπεριαλισμού, τό 1917, στήν τσαρική Ρωσία. ’Ακόμα πιό Ισχυρός «σκηνοθέτης» άπό αυτή τήν άπ<η]η ήταν ό δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Ή συντριβή τών βασι­ κών δυνάμεων τής διεθνούς άντίδρασης, τοΰ γερμανικού καί τοΰ ιταλικού φασισμού καί τοΰ Ιαπωνικού μιλιταρισμού, δη­ μιούργησε τή δυνατότητα νά άπελευθερωθοΰν άπό τό ζυγό τοΰ καπιταλισμοΰ, μιά σειρά χώρες τής κεντρικής καί τής νοτιανατολικής Ευρώπης καθώς καί ή μεγάλη Κίνα, ή βόρειος Κορέα καί τό βόρειο Βιετνάμ. Οί ίδιες αίτιες διευκόλυναν τήν απελευθέρωση άπό τό ζυ­ γό τού Ιμπεριαλισμού τών λαών τής ’Ινδίας, τής Ίδονησίας, τής Βιρμανίας καί άλλων άποικιακών καί έξαρτημένων χωρών. Άπό αύτά τά Ιστορικά γεγονότα μπορούμε νά βγάλουμε τό συμπέρασμα, δτι στήν έποχή τοΰ Ιμπεριαλισμού οΐ παγκό­ σμιοι πόλεμοι, πού όξύνουν στό Επαρκο τίς κοινωνικές καί πολιτικές άντιθέσεις τής καπιταλιστικής κοινωνίας, όδηγούν

* Β. I. Δέν.ν, «Άπαντα», τίμ . 9βος, οβλ. Μ 0.

αναπόφευκτα σέ έπαναστατικές ανατροπές. νΑν οί Ιμπεριαλι­ στές περιφρονήσουν αύτά τά διδάγματα τής Ιστορίας καί τολμήσουν νά Εξαπολύσουν ξνα τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, ό πόλεμος αύτός δέν μπορεί παρά νά όδηγήσει στήν κατάρρευ­ ση δλου τοΰ συστήματος τοΰ παγκόσμιου Ιμπεριαλισμού. *Η ανθρωπότητα ασφαλώς δέ θά θελήσει νά ανεχθεί αΰτό τό «ύστημα, πού άποτελεΐ θανάσιμο κίνδυνο γιά τήν ύπαρξη όλόκληρων λαών καί καταδικάζει έκατομμΰρια άνθρ(όπους βτά βάσανα καί στό χαμό. ’Από δλα αύτά δμως καθόλου δέ βγαίνει τό συμπέρασμα δτι ό πόλεμος είναι αναγκαία προϋπόθεση γιά νέες έπαναστα­ τικές νίκες κατά τοΰ καπιταλισμού. Έ νώ οί π α γ κ ό σ μ ι ο ι π όλ ε μοι ε ί ναι α δ ι α ν ό η τ ο ι χω ρί ς Επαναστάσεις, οί Ε π α ν α σ τ ά σ ε ι ς ε ί ν α ι ά π ό λ υ τ α δυ­ ν α τ ό νά γ ί ν ο υ ν κ α ί χ ω ρ ί ς π ο λ έ μ ο υ ς . Τό πρόγραμμα τοΰ ΚΚ ΣΕ πού ψηφίστηκε στό 22ο συνέδριο, ασχολούμενο μέ τό πρόβλημα τοΰ πολέμου καί τής έπανάστασης, λέει: «Οί κομμουνιστές ποτέ δέ θεωρούσαν καί ουτε καί τώρα θεωρούν δτι ό δρόμος πρός τήν έπανάσταση περνάει δπωσδήποτε μέσα άπό τόν πόλεμο μεταξύ τών κρα­ τών. . «Οί μεγάλοι σκοποί τής έργατικής τάξης μπορούν νά πραγματοποιηθούν χωρίς πόλεμο. Σήμερα οί συνθήκες γι’ αύτό είναι πιό εύνοΐκές άπό όποτεδήποτε άλλοτε στό παρελ­ θόν»*. Ό πόλεμος δέν είναι οΰτε πηγή, ουτε άναγκαΐος δρος τής Επανάστασης. Αύτό τό άπόδειξε Ιδιαίτερα ή πείρα τών έθνικοαπελευθερωτικών Επαναστάσεων τοΰ τελευταίου και­ ρού. Στό παρελθόν, αύτού τοΰ είδους οί Επαναστάσεις συνή­ θως μποροΰσαν νά πετύχουν μόνο σέ συνθήκες κρίσης καί αναταραχής, πού δημιουργούσαν οί Ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι. Σήμερα ξέρουμε παραδείγματα νικηφόρων δημοκρατικών Ε­ παναστάσεων, πού εγιναν μέσα σέ ειρηνική περίοδο. "Ενα τέτοιο λαμπρό παράδειγμα είναι ή λαϊκή Επανάσταση στήν Κούβα (1959).

* «Τό Πρόγρα*υμα τοΟ ΚΚ£Β», Κ ρ*τιχίς πολι-iixi; ίχΜ σβις, W o ya , 1061, ο«λ. 39.

174

Ό μαρξισμό; - λενινισμός διδάσκει δτι ή προλεταριακή έπανάσταση είναι συνέπεια τή; έξαιρετικά μεγάλη; δξυνσης τών κοινωνικών καί πολιτικών αντιθέσεων. Αΰτή δμως ή δξυνση στήν έποχή μας, δπως είπαμε προηγούμενα, εγινε χρό­ νια κατάσταση στίς περισσότερες χώρες τοΰ σύγχρονου κα­ πιταλισμού, πού περνάει βαθύτατη γενική κρίση. Σ ’ αύτές τίς συνθήκες, γιά νά έκδηλωθοΰν φανερά, μέ τεράστια ένταση, οί έσωτερικές αντιθέσεις τοΰ καπιταλι­ σμού, δέ χρειάζεται νά περιμένουμε πόλεμο ή άλλες έξωτερικέ; ωθήσει;. Μέ τό ύ\|»ηλό έπίπεδο συνειδητότητα; καί Λργανωτικύτητα; πού εφτασε στήν έποχή μας τό έπαναστατικό έργατικό κίνημα, μέ τήν ύπαρξη τών ευνοϊκών διεθνών συν­ θηκών, ή έπαναστατική έκρηξη μπορεΐ νά γίνει καί σέ περίο­ δο γενική; ειρήνη; σάν άποτέλεσμα τών έσωτερικών έξελίξεων στήν οίκονομική καί πολιτική ζωή τών καπιταλιστικών χοιρών. Ή όλοένα αυξανόμενη έσωτερική έξασθένηση τοΰ καπι­ ταλισμού είναι ή τελική καί ή αναπότρεπτη αίτια χάρη στήν όποια οί έργαζόμενοι, πού βρίσκονται κάτω άπό τό ζυγό τοΰ κεφαλαίου, μπορούν νά υπολογίζουν σέ δλο καί νέε; έπιτυχίες στό μεγάλο κίνημα γιά τήν κοινωνική τους απελευθέρωση. Τί είναι ή Ιπανάατατιχή χατάατααη. Κάθε έπανάσταση, αξια τοΰ όνόματός της, είναι ή δράση τών πλατειών λαϊκών μαζών, πού ξεσηκώνονται σέ Ανεπιφύ­ λακτο άγώνα καί είναι αποφασισμένες νά άλλάξουν τήν κοι­ νωνική τάξη πραγμάτων καί τίς συνθήκες τής ύπαρξής τους. ’Αφού δμως πρόκειται γιά άγώνα δλόκληρων τάξεων καί λαών, είναι απλοϊκό νά φανταζόμαστε δτι μπορούν νά μπούν σέ κίνηση γιατί απλώς τό θέλησε κάποιος. Οί λαοί καί οί τά­ ξεις ξεσηκώνονται στόν άγώνα κάτω άπό τήν έπίδραση βα­ θιά παρορμητικών αίτιων, πού άπορρέουν άπό τίς άντικειμενικές συνθήκες τής ζωής τους. Ό λενινισμό; έπεξεργάστηκε τά γενικά κριτήρια, πού μ’ αύτά μπορούμε νά κρίνουμε αν ώρίμασαν οί συνθήκες γιά τήν έπανάσταση, αν ή Αντικειμενική κατάσταση ευνοεί τόν άγώνα τών μαζών γιά τήν έξουσία. Στή γλώσσα τής πολιτι­ 175

κής αυτή ή ευνοϊκή κατάσταση όνομάζεται έ π α ν α σ τ α ­ τική κατάσταση. Ό Λένιν τόνιζε δτι ή έπαναστατική κατάσταση Εχει τρία βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα: 1) « τήν αδυναμία τών κυρίαρχων τάξεων νά διατηρήσουν σέ άμετάβλητη μορφή τήν κυριαρχία τους' αυτή ή έκείνη ή κρίση τών "πάνω” ή κρίση τής πολιτικής τής κυρίαρχης τάξης, δημιουργεί μιά ρωγμή άπό δπου ξεσπάει ή δυσαρέσκεια καί ή άγανάκτηση τών καταπιεζομένων τάξεων. Γιά νά αρχίσει ή έπανάσταση δέν αρκεί συνήθως "τά κάτω νά μήν θέλουν” άλλά πρέπει άκόμα καί "τά πάνω νά μήν μπορούν” νά ζούν δπως πρώτα. 2) Τήν δξυνση, πάνω άπό τό συνηθισμένο, τών άναγκών καί τών δεινών τών καταπιεζομένων τάξεων. 3) Τή σημαντική άνοδο άπ’ άφορμή τίς παραπάνω αίτιες τής δράσης τών μα­ ζών ποΰ στήν "εΙρηνική” περίοδο δέχονται πειθήνια νά τίς ληστεύουν, στίς θυελλώδεις δμως έποχές τραβιούνται τόσο άπό τήν δλη κατάσταση τής κρίσης δοο καί άπό τά ίδια τά "πάνω” σέ άνεξάρτητη Ιστορική δράση. Χωρίς αυτές τίς άνεικειμενικές άλλαγές, πού είναι άνεξάρτητες άπό τή θέληση δχι μόνο τών ξεχωριστών δμάδων καί κομμάτων, άλλά καί τών ξεχωριστών τάξεων, ή έπανάοταση, κατά γενικό κανόνα, είναι άδύνατη. Τό σύνολο αυτών τών άνεικειμενικών άλλαγών όνομάζεται έπαναστατική κατά­ σταση» . ’Ιδιαίτερα σοβαρή είναι ή παρατήρηση τού Λένιν, δτι γιά νά δημιουργηθεΐ έπαναστατική κατάσταση δέν άρκεί οί μάζες νά κυριευτούν άπό δυσαρέσκεια καί άγανάκτηση. ’Εκ­ τός άπό αύτό, είναι άπαραίτητο οί Ιθύνουσες τάξεις νά μήν μπορούν πιά νά ζούν καί τά κυβερνούν δπως πρώτα. Μέ Αλ­ λα λόγια, ή έπανάσταση είναι άδύνατο νά γίνει χωρίς πανε­ θνική, δηλ. πού νά άγκαλιάζει τόσο τά «κάτω* δσο καί τά «πάνω», κρίση. Ά πό αυτό βγαίνει δτι τό έπαναστατικό κόμ­ μα της έργατικής τάξης δέν μπορεϊ νά καταστρώνει τήν τα­ κτική του, ξεκινώντας μόνο άπό τίς διαθέσεις τών μαζών, άλ­ λά πρέπει νά παίρνει ΰπόψη καί τή συμπεριφορά τών κυρίαρ­ χων τάξεων.

* Β. I. JUviv, 'Ά π α ν τ α ·, τόμ. Μ ος, ο«λ. Ιβθ - 1Θ0. 17·

Ή έπαναστατική κατάσταση Εμφανίζεται δταν ή πολιτική τών Ιθυνόντων κύκλων χρεωκοπεΐ καί βρίσκεται σέ αδιέξοδο, δταν στίς λαϊκές μάζες Αναπτύσσεται καί εύρύνεται ή δυσαρέ­ σκεια καί στά «πάνω» βασιλεύει ή σύγχυση, ή αβεβαιότητα, ή ανικανότητα νά βροϋν διέξοδο από τήν κατάσταση πού όξύνθηκε Απότομα, δταν, δπως λένε, κι’ ό ίδιος δ αέρας μυρί­ ζει απότομες Αλλαγές. Αΰτό συνήθως γίνεται στίς θυελλώ­ δεις περιόδους της Ιστορίας, δταν άπό αύτή ή έκείνη τήν τροπή τών γεγονότων συχνά έξαρταται ή τύχη τάξεων καί δλόκληρων λαών. Οί μάζες τότε βρίσκονται μπροστά στό δί­ λημμα: ή - ή, τρίτη λύση δέν υπάρχει. Σέ τέτοιες στιγμές, άκόμα καί τά στρώματα τών εργαζο­ μένων, πού δέν Εχουν ταξική συνείδηση, άρχίζουν νά αισθά­ νονται τό γενικό νόημα τών γεγονότων καί άποφασίζουν νά δράσουν Ενεργά. Αύτό είχε ύπόψη του ό Μάρξ, δταν Εγραφε γιά τίς ήμέρες, πού ή κάθε μία «ισοδύναμε! μέ 20 χρόνια». ’Ανάμεσα στίς ά ν τ ι κ ε ι μ ε ν ι κ έ ς αίτιες, δπου δξύνουν τήν κατάσταση, αποφασιστικό ρόλο παίζουν συνή­ θως οί οικονομικοί παράγοντες: ή σοβαρή δξυνση τής φτώ­ χειας καί τής δυστυχίας τών καταπιεζομένων τάξεων. Ή υπέρμετρη Ενταση τής Εκμετάλλευσης, ή μαζική άνεργία, ή αλματώδης δνοδος τοΰ τιμαρίθμου, τά φαινόμενα κρίσης στήν οΙκονομία, πού δημιουργοΰν στίς μάζες άβεβαιότητα γιά τό αΰριο, δλα αύτά, Αναμφισβήτητα, κάνουν πιθανή τήν έκρηξη τής Επαναστατικής δράσης τών μαζών. Οί μαρξιστές δμως ποτέ δέ θεωρούσαν τίς υλικές αίτιες σάν μοναδικούς παρά­ γοντες, πού έπαναστατικοποιοΰν τή συνείδηση καί τή θέληση τών Εργαζόμενων μαζών. Τό πρόβλημα τών παραγόντων πού διαμορφώνουν τήν έ­ παναστατική κατάσταση, Ιδιαίτερα στίς σημερινές συνθήκες, «παιτεΐ πλατειά Αντιμετώπιση καί μελέτη τών διαφόρων Εξε­ λίξεων, πού συντελοΰνται στόν καπιταλιστικό κόσμο. Στοι­ χεία γιά έπαναστατική έκρηξη συσσωρεύει π.χ. δ αυξανόμε­ νος κίνδυνος τών πολεμικών τυχοδιωκτισμών καί τής άναγέννησης τοΰ φασισμοΰ. Ή άπειλή νά παρασυρθοΰν οί χώρες σέ μιά ατομική καταστροφή, μπορεί άσφαλώς νά άνεβάσει γρή­ γορα τήν Αποφασιστικότητα τών μαζών ώς τό σημείο νά •ναλάβουν άνοιχτή δράση κατά τής έξουσίας τών πολιτικών 177 12

τυχοδιωκτών ποί' έκτελοΰν τίς έντολες μιας μικρής όμάδας μονοπωλάυν πολεμικών ειδών. Ή αχαλίνωτη πολιτική αντί­ δραση μπορεΐ έπίσης vex όδηγήση στή δημιουργία έπαναστατικής κατάστασης. Τόν Ιδιο ρόλο μπορεΐ νά παίξει καί ό κίν­ δυνος νά καταληφθεί ή χώρα από ξένα στρατεύματα καί άλλοι παράγοντες. Γι’ αύτό είναι μάταιες οί έλπίδες έκείνων, που νομίζουν δτι στήν έποχή μας μπορούν νά γλυτώσουν άπό τήν έπανά­ σταση μέ μερικές περιορισμένες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις καί μέ κάποια επί μέρους βελτίωση τών συνθηκών ζωής τών εργαζομένων. "Οσοι τρέφουν τέτοιες αυταπάτες δέ θέλουν καί δέν μπορούν νά καταλάβουν, οτι σήμερα οί ταξικές αντι­ θέσεις σ’ αύτή ij έκείνη τή χώρα μπορο\'·ν νά όξυνθούν σέ σημείο πού νά δημιουργηθεΐ έπαναστατική κατάσταση, δχι μόνο άπό οικονομικά, άλλά καί άπό πολιτικά αίτια. Ωστόσο, τονίζει ό Λένιν, κάθε έπαναστατική κατάσταση, δέν δδηγεΐ σέ επανάσταση' γιά νά όδηγήσει πρέπει έκτός άπ· τίς αναγκαίες αντικειμενικές συνθήκες νά υπάρχουν καί οί υ π ο κ ε ι μ ε ν ι κ έ ς . Τεράστιο ρόλο παίζουν ή ικανότη­ τα καί ή έτοιμότητα τής έπαναστατικής τάξης γιά Αποφασι­ στική δράση, αρκετά ισχυρή ώστε νά υποσκάψει ή νά συν­ τρίψει τήν ΰπάρχουσα έξουσία ή δποία ποτέ, άκόμα καί στήν έποχή τής κρίσης δέ «θά πέσει» μόνη της, αν δέν τήν «κά­ νουν νά πέσει». Ακριβώς στήν περίοδο τών έπαναστατικών κρίσεων δοκι­ μάζονται ή πολιτική ώριμότητα καί ή μαχητική Ικανότητα τοΰ κ ό μ μ α τ ο ς τ ής έ ρ γ α τ ι κ ή ς τ άξης . Στό κόμμα πέφτει τεράστια ευθύνη: πρέπει νά μήν άφήσει νά τοΰ ξεφύγει καμιά κατάλληλη ευκαιρία, νά διαλέξει σωστά τή στιγμή πού ή έκκλησή του γιά αποφασιστική δρά­ ση θά βρει ανταπόκριση στίς πλατειές μάζες. Ό Λένιν πολλές φορές τόνισε δτι σ’ αύτές τίς ώρες άπό τους ήγέτες τής έργατικής τάξης άπαιτεΐται δχι μόνο ικανό­ τητα νά αναλύουν επιστημονικά τήν κατάσταση, άλλά καί Ιδι­ αίτερη έπαναστατική διαίσθηση. Ό Λένιν, προειδοποίησε Ιδιαίτερα τά έπαναστατικά κόμ­ ματα γιά ενα κίνδυνο πού δέν άποκλείεται νά παρουσιαστεί στήν περίοδο τής θυελλώδους ανάπτυξης τών γεγονότων. Εί­ ναι ό κίνδυνος νά στηρίζονται μόνο στίς δυνάμεις τσνς, νβ 178

παίρνουν τίς διαθέσεις καί τήν άποφββιστικότητα τής πρω­ τοπορίας οάν διαθέσεις δλου τοΰ λαοΰ. Χιορίς τήν καθοδήγηση τοΰ κόμματος είναι αδύνατη ή επανάσταση, καί τό κόμμα δμως δέν μπορεϊ νά πραγματοποι­ ήσει τήν επανάσταση μόνο μέ τίς δικές του δυνάμεις. Ό Λέ­ νιν προειδοποίησε: «Μόνο μέ τήν πρωτοπορία, είναι άδύνατ· νά νικήσεις». Τό νά ρίξεις μόνη τήν πρωτοπορία στήν απο­ φασιστική μάχη, ένώ δλη ή τάξη, ένώ οί πλατειές μάζες δέν έχουν πάρει θέση, είτε άμεσης υποστήριξης τής πρωτοπο­ ρίας. είτε τουλάχιστο ευμενούς ουδετερότητας άπέναντί της, πού ν<< μήν τούς επιτρέπει νά υποστηρίξουν τόν άντίπαλό της, δέ θά ηταν μόνο άνοησία, άλλά καί έγκλημα. Γιά νά φτάσει δμως πραγματικά δλη ή τάξη, γιά νά φτάσουν πραγματικά οί πλατειές μάζες τών έργαζομένων καί τών καταπιεζομένων άπό τό κεφάλαιο σ’ αύτή τή θέση, δέν άρκεΐ μόνο ή προπα­ γάνδα, μόνο ή ζύμωση. Χρειάζεται άκόμα οί μάζες αΰτές νά έχουν αποκτήσει δική τους πολιτική πείρα. Αυτός είναι & Γιασικός νόμος δλων τών μεγάλων έπαναστάσεων»*. Αυτές είναι σέ συντομία, οί άπόψεις τού μαρξισμού - λβνινισμού γιά τήν έπαναστατική κατάσταση, πού δημιουργεΐται άπό αντικειμενικές αίτιες, άλλά πού μπορούν νά τήν έκμεταλλευτοΰν μέ έπιτυχία γιά έπαναστατική δράση μόνο τά κόμματα πού κατανοούν τίς άπαιτήσεις τής Ιστορικής στι­ γμής, πού συνδέονται οτενά μέ τίς μάζες καί μπορούν νά πά­ ρουν μαζί τους αύτές τίς μάζες.

4. Τό πέρασμα τής έξουσίας στά χέρια τής έργατικής τάξης. Τό κεντίΜ'κό ζήτημα κάθε έπανάστασης είναι τό ζήτημα τής έξουσίας. Καθήκον τών αστικών έπαναστάσεων τού πα­ ρελθόντος ήταν τό πέρασμα τής έξουσίας άπό τά χέρια τών φεουδαρχών στά χέρια τής άνερχόμενης τάξης, τής άστικής τάξης. Καθήκον τής προλεταριακής έπανάστασης είναι νά * U. I. Λί·ι·.ν, -’ .Κτμί-.λ ·, τόμ. :>Ιο;, ν.λ. 7*.

179

πάρει τήν έξουσία άπό τήν αντιδραστική άστική τάξη κ«ί τούς πολιτικούς της έπροσώπους καί νά τήν παραδόσει στήν έργατική τάξη καί τούς συμμάχους της. Ή έπανάσταση αύ­ τή άφαιρεΐ άπό τίς έκμεταλλεύτριες τάξεις τήν πολιτική έξουσία καί καταστρέφει τίς βάσεις τής οίκονομικής τον; δύναμης. Εγκαινιάζει μιά νέα ιστορική περίοδο, τήν περίο­ δο τοΰ περάσματος άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. Τό γεγονός, δτι ή σοσιαλιστική έπανάσταση, σέ δλες τίς χώρες καί σέ δλες τί; συνθήκες, εχει τόν ίδιο πολιτικό σκο­ πό, δέ σημαίνει δτι παν τοΰ πραγματοποιείται μέ τίς ίδιες μορφές. 01 τρόποι τής κατάργησης τής κυριαρχία; τή; αν­ τιδραστική; άστικής τάξη; μπορούν νά είναι διάφοροι. Ό μαρξισμό; - λενινισμό; άποορίπτει τούς δοσμένους μιά γιά πάντα, τού; κατάλληλους γιά δλες τίς έποχές καί δλους τοί·; λαούς, τρόπου; καί μορφκ; κϋτάκτησης τή; πολιτική; έξουσίας. Οί τρόποι αυτοί άλλάζουν άνάλογα μέ τίς γενικέ; συν­ θήκες τής έποχή;, τή συγκεκριμένη κατάσταση τή; δοσμένη; χώρας καί τίς έθνικές της ιδιομορφίες, τήν όξύτητα τής ε­ παναστατικής κατάστασης, τό συσχετισμό τών ταξικών δυ­ νάμεων, τό έπίπεδο δργάνωσης τής έργατικής τάξης καί τών Αντιπάλων της. Μπροστά σέ κάθε κόμμα τής έργατική; τάξης, δταν προσανατολίζει τίς μάζες πρός τήν προλεταριακή έπανάστα­ ση, έμφανίζεται πριν άπ* δλα τό ζήτημα γιά τό ποιό χαρα­ κτήρα — ειρηνικό ή μή ειρηνικό — θά πάρει ή σοσιαλι­ στική έπανάσταση. Αύτό έξαρτάται κατά πρώτο λόγο άπό τίς άντικειμενικέ; συνθήκες: άπό τήν κατάσταση μέσα στή δοσμένη χώρα, άπό τό έπίπεδο άνάπτυξτ»ς καί τήν έκταση τοΰ ταξικού άγιόνα, άπό τή δύναμη άντίστασης τών κυρίαρ­ χων τάξεων, καθώς καί άπό τή διεθνή κατάσταση. Πρέπει άκόμα νά ίχουμε ΰπό\|χη δτι σέ κάθε έπανάσταση ή έκλογή τών μορφών πάλη; δέν έξαρτάται ιιόνο άπό τή μιά πλευρά. Στή σοσιαλιστική έπανάσταση οί μορφές πάλης δέν έξαρτώνται μόνο άπό τήν έργατική τάξη, πού έφορμά κατά τοΰ καπιταλισμού, άλλά καί άπό τήν άστική τάξη καί τούς μισθοφόρους της, πού υπερασπίζονται τά κλυνίΰυένα θεμέλια τοΰ έκμεταλλευτικοΰ συστήματος. Ή έργατική τάξη δέν έπιδιώκει νά λύσει τά κοινωνικά προβλήματα μέ τή βία. Ό Λένιν πάντα τόνιζε δτι «ή έργατι180

κή τάξη θά προτιμούσε, ασφαλώς, νά πάρει τήν έξουσία ε ί ρ η ν ι χ ά,....»*. Ή αστική τάξη δέ θέλει νά πάρει ΰπόψη της αΰτή τήν προτίμηση καί δν μπορεί, έπιβάλλει στούς {.παναστη μένους έργάτες τίς πιό όξεΐες, τίς πιό βίαιες μορφέ; καί μεθόδους πάλης. Ή δυνατότητα μή εΙρηνικής λύσης τοΰ ζητήματος τής ίξονσίας. Ή Ιστορία διδάσκει δτι οί κυρίαρχες τάξεις δέν απο­ χωρούν μέ τή θέλησή τους άπό τόν κοινωνικό στίβο καί δέν παραδίδουν μόνες τους τήν έξουσία. Στηριγμένες σ’ όλόκληρο τόν κρατικό μηχανισμό καταπνίγουν βίαια καί τίς παραμικρές έπαναστατικές έκδηλώσεις, όποιεσδήποτε απόπει­ ρες πού Αποβλέπουν νά τούς στερήσουν τά ταξικά τους προ­ νόμια. Γι’ αΰτό ή κλασική μορφή τής πολιτικής έπανάστασης άπό τά παλιά χρόνια, είναι ή ίνοπλη έξέγερση τής έπαναστατικής τάξης κατά τών παλιών κυρίαρχων τάξεων. Καί πρέ­ πει νά πούμε δτι κανείς δέν τό ξέρει αύτό καλύτερα άπό τήν ίδια τήν άστική τάξη, πού οΐ έκπρόσωποί της τολμούν τώρα καί κατηγορούν τούς έπαναστάτες έργάτες δτι είναι «όπαδοί» τής βίας. Στήν περίοδο πού ή άστική τάξη έξορμούσε γιά τήν έξουσία, χρησιμοποιούσε πρόθυμα τά δπλα κατά τών τα­ ξικών της αντιπάλων, πού προσπαθούσαν νά τής φράξουν τό δρόμο. Καί κάτι περισσότερο" έκεΐνο τόν καιρό ή άστική τάξη είχε άκόμα άρκετό ιστορικό θάρρος, ώστε νά διακηρύσσει ανοιχτά τό δικαίωμα τών μαζών νά χρησιμοποιούν τή βία στόν άγώνα γιά τήν έγκαθίδρυση μιας νέας, πιό προοδευτι­ κής τάξης πραγμάτων. Τό σπουδαίο ντοκουμέντο της αμερι­ κανικής άστικής έπανάστασης, ή Διακήρυξη τής άνεξαρτησίας (1776) μιλάει ανοιχτά 8 χ ι μ ό ν ο γ ι ά τ ό δ ι κ α ί ω μ α , άλλά κ α ί γ ι ά τ ή ν Υ π ο χ ρ έ ­ ω σ η πού Ιχει κάθε λαός β χ ι μ ό ν ο ν ά Α λ λ ά ­ ξ ε ι , ά λ λ ά κ α ί ν ά σ υ ν τ ρ ί ψ ε ι τ ή ν πα-

* Β. I. Λέν.ν, «Άπβντα», τόμ.. 4ο;, οβλ. 2Μ .

181

λ ι ά μ ο ρ φ ή δ ι α κ υ β έ ρ ν η σ η ς δν είναι αντί­ θετη στά συμφέροντα τοΰ λαοΰ. Μονάχα, δταν μπροστά στήν απειλή τής ανατροπής βρέ­ θηκε μιά τόσο ξεπερασμένη καί ανίκανη πιά νά έξυπηρετεϊ τά κοινωνικά συμφέροντα μορφή διακυβέρνησης, δπως είναι ή κυριαρχία τής άστικής τάξης, πού Ικφυλίστηκε σέ δικτα­ τορία μιας στενής χρηματιστικής όλιγαρχίας, ή αστική τά­ ξη άρχισε νά καταδικάζει «κατ’ αρχήν» τή βία, πού στρέφε­ ται κατά τής «νόμιμης» έξουσίας. 01 έχθροί τού σοσιαλισμού γιά μιά σειρά δεκαετίες προσ­ παθούσαν νά διαστρέφουν τή θέση τοΰ μαρξισμού - λενινι­ σμού σχετικά μέ τήν ένοπλη έξέγερση κατά τή σοσιαλιστική έπανάσταση. Τους κομμουνιστές προσπαθούσαν καί προσπα­ θούν νά τούς παρουσιάζουν σά συνωμότες, σάν πραξικοιτηματίες, που θέλουν πίσω άπό τίς πλάτες τών μαζών νά πά­ ρουν τήν έξουσία στά χέρια τους. Σ ’ αυτούς τούς ισχυρι­ σμούς δέν υπάρχει ουτε κόκκος αλήθειας. Ό Λένιν, έκθέτοντας τίς απόψεις τοΰ μαρξισμού γιά W|v ένοπλη έξέγερση, τόνιζε αδιάκοπα τή σοβαρότητα αΰτής τής μορφής πάλης, προειδοποιούσε τούς έπαναστάτες έργάτες νά Αποφεύγουν κάθε τυχοδιωκτισμό, νά μήν παίζουν συνωμοτι­ κά μέ τήν «αρπαγή» της έξουσίας. Τήν έξέγερση τήν §6λεπε πάντα σάν πλατειά δράση τών έργαζομένων μαζών, πού καθοδηγούνται άπό τό συνειδητό τμήμα τής έργατικής τά­ ξης. Πέντε μήνες πρίν άπό τήν ’Οκτωβριανή έπανάσταση, τό Μάϊο τοΰ 1917, δ Λένιν είπε: «Τήν "αρπαγή” τής έξουσίας έμεΐς δέν τή θέλουμε, γιατί δλη ή έπαναστατική πείρα διδά­ σκει δτι σταθερή είναι μόνο ή έξουσία πού στηρίζεται στήν πλειοψηφία τοΰ πληθυσμοΰ»*. Μιά τέτοια άκριβώς σταθερή έξουσία δημιούργησε στή Ρωσία ή σοσιαλιστική έπανάστα­ ση, τόν ’Οκτώβριο τοΰ 1917. Στά Εργα τοΰ Λένιν μπορούμε νά βρούμε έκτεταμένη α­ νάλυση τής Ενοπλης έξέγερσης, αυτής τής, κατά τήν ϊκφρασή του, « Ι δ ι α ί τ ε ρ η ς μορφής πολιτικοΰ άγώ­ να». Ό Λένιν ίδοσε τίς παρακάτω συμβουλές στούς έπανα­ στάτες.

* Β. I. ΑΑνιν, «"Απαντα·, -ίμ · ®4ος, osX. 3HS.

182

«1) Ποτέ μήν παίζετε μέ τήν έξέγερση, άλλά, δταν τήν αρχίσετε νά ξέρετε χαλά, δτι πρέπει ν ά τ ή ν ό δ η γ ή • ε τ ε ώς τό τ έ λ ο ς . 2) Πρέπει όπωσδήποτε νά συγκεντρώνετε μ ε γ ά λ η υ π ε ρ ο χ ή δ υ ν ά μ ε ω ν στό αποφασιστικό σημείο, οτήν αποφασιστική στιγμή, γιατί άλλιώς ό έχθρός, ποΰ εχει καλύτερη προετοιμασία καί όργάνωση, θά έξοντώσει τούς έπαναστάτες. 3) "Οταν αρχίσει ή έξέγερση, πρέπει νά ένεργεΐτε μέ τή μεγαλύτερη ά π ο φ α σ ι σ τ ι κ ό τ η τ α καίνά περ­ νάτε όπωσδήποτε στήν έπίθεση. " Ή δμυνα, είναι ό θάνατος τής Ενοπλης Εξέγερσης”. 4) Πρέπει νά προσπαθείτε νά αίφν ιδιάζετε τόν έχθρό, νά διαλέγετε τή στιγμή, πού τά στρατεύματά του είναι άκόμα διασκορπισμένα. 5) Πρέπει νά προσπαθείτε νά Εχετε κ ά θ ε μ έ ρ α Εστω καί πολύ μικρές Επιτυχίες (μπορούμε νά ποΰμε: κάθε ώρα, αν πρόκειται γιά μιά πόλη) διατηρώντας μέ κάθε θυ•ία, τήν "ηθική υπεροχή”»*. Ή σωστή Εφαρμογή, αυτών τών λενινιστικών υποδείξεων στήν πράξη ήταν Ενας άπό τούς δρους γιά τήν έπιτυχία τής ’Οκτωβριανής έπανάστασης στή Ρωσία, πού Ισως είναι ή πιό άναίμακτη έπανάσταση τής Ιστορίας. Καί πράγματι, στήν Εφοδο κατά τών χειμερινών ανακτόρων, πού είχε σάν αποτέλεσμα τήν πτώση τής προσωρινής κυβέρνησης καί τό πέρασμα τής έξουσίας στά Σοβιέτ, σκοτώθηκαν καί άπό τίς δυό πλευρές μόνο μερικές δεκάδες άνθρωποι. Καί μόνο δταν οΐ καπιταλιστές καί ot τσιφλικάδες έξαπόλυσαν τόν έμφύλιο πόλεμο, ή έπανάσταση πήρε χαρακτήρα θανάσιμης πάλης. Φυσικά κανένας δέν υποστηρίζει δτι οΐ προλεταριακές έπαναστάσεις στίς δλλες χώρες θά Εχουν υποχρεωτικά τόν ΐίιο χαρακτήρα δπως στή Ρωσία. Εξηγώντας αργότερα τό •κληρό χαρακτήρα τών Επαναστατικών μαχών στή Ρωσία, 6 Λένιν τόνισε δυό περιστατικά. Πρώτο, οΐ Εκμεταλλευτές νικήθηκαν μόνο σέ μιά χώρα' «μέσως μετά τήν Επανάσταση, είχαν άκόμα μιά σειρά πλεο-

* Β. I. Λίνιν, ·*Αηαντα», τ&μ. 36ος, οελ. 168.

18Θ

νεκτήματα απέναντι στήν έργατική τάξη καί γι’ αύτό πρόβαλαν μακρόχρονη, απεγνωσμένη αντίσταση καί ώς τήν τε­ λευταία στιγμή δέν έχασαν τήν έλπίδα τής παλινόρθωσης*. Λεύτερο, ή ρωσική έπανάσταση αναπτύχθηκε άπό «τό μεγάλο Ιμπεριαλιστικό μακελειό» μέσα σέ κατάσταση αφάν­ ταστης ανάπτυξης τοΰ μιλιταρισμού. Μιά τέτοια έπανάσταση δέν μποροΰσε νά γίνει «χωρίς συνωμοσίες καί άνεπαναστατικές απόπειρες άπό μέρους δεκάδων καί έκατοντάδων χιλιά­ δων αξιωματικών, πού ανήκαν στήν τάξη τών τσιφλικάδων καί τών καπιταλιστών».** Καί αυτό δέν μποροΰσε νά μήν προκαλέσει αντίμετρα άπό τήν πλευρά τοΰ έπαναστατημένου λαοΰ. Οί άλλες χώρες, τόνιζε ό Λένιν, Οά προχωρήσουν πρός τό σοσιαλισμό μέ πιό εύκολο τρόπο. Ή δυνατότητα τον είρηνιχον τρόπον τής έπανάστασης. Τό ειρηνικό πέρασμα στό σοσιαλισμό εχει μεγάλα πλεο­ νεκτήματα, έπιτρέπει νά γίνει δ ριζικός μετασχηματισμός τής κοινωνικής ζωής μέ τίς κατά τό δυνατό μικρότερες θυ­ σίες άπό τήν πλευρά τών έργαζομένων, μέ τίς κατά τό δυ­ νατό μικρότερες καταστροφές τών παραγωγικών δυνάμεων τής κοινωνίας καί διακοπές στήν παραγωγή. Ή έργατική τάξη παίρνει σ’ αύτή τήν περίπτωση τόν παραγωγικό μηχα­ νισμό άπό τά χέρια τών καπιταλιστικών μονοπωλίων σχεδόν άθικτο καί, αφοΰ κάνει τήν απαραίτητη αναδιοργάνωση, τόν βάζει αμέσως σέ λειτουργία, γιά νά κάνει σέ σύντομο χρο­ νικό διάστημα, δλα τά στρώματα τοΰ πληθυσμού νά αίσθανθοΰν τά πλεονεκτήματα τοΰ νέου τρόπου παραγωγής καί διανομής. Ή είρηνική κατάληψη τής έξουσίας άνταποκρίνεται πε­ ρισσότερο σέ δλη τήν κοσμοθεωρία τής έργατικής τάξης. Τά μεγάλα Ανθρωπιστικά Ιδανικά της αποκλείουν τήν χωρίς σο­ βαρό λόγο χρήση τής βίας, πολύ περισσότερο που ή δύναμη τής Ιστορικής αλήθειας, τής δποίας φορέας είναι ή έργατι* Β. I. Λένιν, «Άπαντα», τ<4(ΐ. 98ος, « λ . 2 3 2 -2 8 6 . ** Β. I. Αένιν, «"Απαντα», τόμ. 306ς, oeX. 10.

184

κή τάξη, είναι τόσο μεγάλη, ώστε ή έργατική τάξη μπορεϊ απόλυτα νά υπολογίζει στήν υποστήριξη τής τεράστιας πλειοψηφίας τοΰ πληθυσμού. "Ολο τό ζήτημα λοιπόν σννίσταται δχι στό αν θέλουν ή δχι οί μαρξιστές καί οί έπαναστάτες έργάτες τήν ειρηνική έπανάσταση, άλλά στό αν υπάρχουν ή δχι οί αντικειμενικές προϋποθέσεις γι’ αΰτήν. Ό Μάρξ καί ό Λένιν πίστευαν δτι κάτω άπό όρισμένες συνθήκες αυτές οί προϋποθέσεις μπορεϊ νά δημιουργηθοΰν. Γύρω στό 1870, π.χ., ό Μάρξ πίστευε δτι υπάρχει αυτή ή δυνατότητα στήν Α γγλία καί τήν Αμερική. Ξεκινούσε πρίν άπ’ δλη άπό τό δτι έκεΐνα τά χρόνια, πού ήταν χρόνια τής πιό μεγάλης άνθησης τοΰ προμονοπωλιακοΰ καπιταλισμοΰ, στήν Αγγλία καί στήν Αμερική οί στρατοκράτες καί γρα­ φειοκράτες ήταν λιγότεροι άπό όπουδήποτε άλλοΰ, ή έπανά­ σταση λοιπόν θά μποροΰσε νά μήν προκαλέσει πλατειά χρήση τής βίας άπό μέρους τής άστικής τάξης καί επομένως οΰτε καί άνάλογα άντίμετρα άπό μέρους τοΰ προ­ λεταριάτου. Ή έργατική τάξη τότε άποτελοΰσε κιόλας τ£ μεγαλύτερο τμήμα τοΰ πληθυσμοΰ τής ’Αγγλίας καί διακρινόταν γιά τή μεγάλη της όργανωτικότητα καί τό σχετικά υ­ ψηλό πολιτιστικό της έπίπεδο, ένώ ή άστική τάξη συνήθιζε νά λύνει τά διαφιλονικούμενα ζητήματα μέ συμβιβασμό. Σ ’ αύτές τίς συνθήκες δ Μάρξ θεωρούσε δυνατή τήν ειρηνική νίκη τοΰ σοσιαλισμού, π.χ., μέ τό νά έξαγοράσουν οί έργάτες τά μέσα παραγωγής άπό τήν άστική τάξη. ’Αργότερα ό Λένιν Ιγραφε γι’ αύτό τό ζήτημα: «Ό Μάρξ δέν εδεσε τά χέρια κανενός — οΰτε τά δικά του, οΰτε τών μελλοντικών ήγετών τής σοσιαλιστικής έπανάστασης — σε δ,τι αφορά τίς μορφές, τίς μεθόδους καί τούς τρόπους τής έπανάστασης, άντιλαμβανόμενος θαυμάσια τί δγκος νέων προβλημάτων θά δημιουργηθοΰν τότε, πόσο θά αλλάξει δλη ή κατάσταση στήν πορεία τής έπανάστασης, πόσο βαθιά καί σ υ χ ν ά θά άλλάζει στήν πορεία τής έπανάστασης»*. Ή εύλυγισία στή χρησιμοποίηση τών διαφόρων μορφών τής έπαναστατικής πάλης διέκρινε πάντα τούς πραγματικούς μαρξιστές. * Β. I. Λένιν, «"Aicavwt·, τόμ. 27ος, χ Χ . 510.

185

01 Ρώσοι μαρξιστές - λενινιστές μ’ δλο πού έτοιμάζονταν γιά Ενοπλη έξέγερση, δέν παραλείψανε νά έκμεταλλευτοΰν καί τήν παραμικρή δυνατότητα γιά νά πετύχουν τήν πο­ λιτική έπανάσταση μέ εΙρηνικά μέσα. 'Όταν στήν πορεία τής ρωσικής έπανάστασης, τόν ’Απρίλιο - ’Ιούνιο τοΰ 1917, έμφανίστηκε μιά προοπτική ειρηνικού περάσματος στό σο­ σιαλιστικό στάδιο τής έπανάστασης, ό Λένιν πρότεινε «μέσο>ς νά τήν έκμεταλλευτοΰν. Τόν πρώτο καιρό μετά τήν έπανάστα­ ση τοΰ Φεδρουαρίου ή Ρωσία ήταν ή πιό έλεύΟερη χώρα: ό λαός κατάκτησε τόσα δικαιώματα πού δέν υπήρχαν σέ κα­ νένα άπό τά πιό δημοκρατικά κράτη. Γι’ αΰτό στίς περίφημές του «θέσεις τοΰ ’Απρίλη» ό Λένιν Εριξε τό σύνθημα τής ε Ι ρ η ν ι κ ή ς έπανάστασης. Μόνο μετά τά γεγονότα τοΰ ’Ιουλίου τοΰ 1917, δταν ή προσωρινή κυβέρνηση χτύπησε μέ τά δπλα στούς δρόμους τής Πετρούπολης τή διαδήλωση τών έργατών καί τών στρατιωτών, άποσύρθηκε τό σύνθημα τής ειρηνικής έπανάστασης. Στή βία τής άστικής έξουσίας, α­ ναγκάστηκαν νά απαντήσουν μέ ένοπλη έξέγερση. "Αν στή Ρωσία δέν μπόρεσε νά γίνει εΙρηνικά τό πέρα­ σμα στό σοσιαλιστικό στάδιο τής έπανάστασης ή ευθύνη γι’ αύτό δέ βαρύνει τούς μπολσεβίκους. "Αν έξαρτιόταν μόνο άπό τούς μπολσεβίκους, δέν θά γινόταν ό έμφύλιος πόλεμος. ’Εξ όνόματος τής Σοβιετικής έξουσίας, δ Λένιν πρότεινε νά υπό­ γραφε! συμφωνία μέ τούς Ρώσους καί τούς ξένους καπιτα­ λιστές, νά τούς δοθοΰν έκχωρήσεις, νά δημιουργηθοΰν Επι­ χειρήσεις κρατικού - καπιταλιστικού τύπου. Οί καπιταλιστές δμως δέ συμφώνησαν σ’ αΰτό, άλλά μέ τήν υποστήριξη τοΰ διεθνοΰς ιμπεριαλισμού, έξαπόλυσαν στή χώρα τόν αίματηρό έμφύλιο πόλεμο. Στήν περίοδο άνάμεσα στόν πρώτο καί τό δεύπερο παγκό­ σμιο πόλεμο ή άντιδραστική άστική τάξη σέ πολλές χώρες τής Εΰρώπης, πού άδιάκοπα άνάπτυσσε καί τελειοποιούσε τόν άστυνομικο - γραφειοκρατικό της μηχανισμό, χτυπούσε σκλη­ ρά τά μαζικά κινήματα τών έργαζομένων καί δέν τούς δφηνε καμιά δυνατότητα νά πραγματοποιήσουν τή σοσιαλιστική έπανάσταση μέ εΙρηνικό δρόμο. Αΰτή ή δυνατότητα παρου­ σιάστηκε μόνο στά τελευταία χρόνια, σάν άποτέλεσμα τών κοσμοϊστορικών άλλαγών, πού εγιναν μετά τό δεύτερο παγ­ κόσμιο πόλεμο. 186

Αυτές οί Αλλαγές, πού Εβαλαν τή σφραγίδα τους στή ζωή δλων τών λαών καί δλων τών τάξεων τής κοινωνίας, κα­ θώς καί ή πείρα τοΰ Αγώνα τών Αδελφών κομμουνιστικών κομμάτων, γενικεύτηκαν στήν είσήγηση τοΰ Ν. Σ. Χρουσ­ τσώφ στό 20ό συνέδριο τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος τής Σοβιετικής Ένωσης. Τό συνέδριο κατέληξε στό συμπέρα­ σμα, δ τ ι σ τ ί ς σ η μ ε ρ ι ν έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς έμφανίστηκε ή δυνατότητα περάσμα­ τος δ ι α φ ό ρ ω ν χ ω ρ ώ ν στό σοσι α­ λισμό χ ωρ ί ς ένοπλη έ ξ έ γ ε ρ σ η καί ε μ φ ύ λ ι ο π ό λ ε μ ο . Αύτό τό συμπέρασμα αργότερα έγκρίθηκε έξ δλοκλήρου Από τίς Διασκέψεις τών Αντιπροσώ­ πων τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων (1957 καί 1960) καί Εγινε, ?τσι, κοινό κτήμα τοΰ παγκόσμιου κομμου­ νιστικού κινήματος. Ό ειρηνικός δρόμος τής έπανάστασης, ?γινε δυνατός για­ τί παρουσιάστηκαν μιά σειρά νέοι παράγοντες. Πρώτο, αλλαξε ό συσχετισμός τών δυνάμεων Ανάμεσα στό σοσιαλισμό καί στόν καπιταλισμό σέ διεθνή κλίμακα. 01 ιμπε­ ριαλιστές δέν κυριαρχούν πιά Αποκλειστικά στόν παγκόσμιο στίβο. ’Απέναντι τους βρίσκεται τό ισχυρό στρατόπεδο τών σοσιαλιστικών κρατών, τό ρωμαλέο διεθνές έργατικό κίνημα, ol δημοκρατικές δυνάμεις δλου τού κόσμου. Αύτό σημαίνει, δτι ?χει δημιουργηθεΐ ή πιό ευνοϊκή έξωτερική κατάσταση γιά τήν έπανάσταση. Έμφανίστηκε, Ιδιαίτερα, ή δυνατότητα νά έμποδίζεται ή διεθνής Αντίδραση νά έπεμβαίνει στίς υποθέσεις τών έπαναστατημένων λαών καί, συνεπώς, νά έμποδίζεται ή διεξαγωγή τής αντεπανάστασης. Λεύτερο, ή έλκτική δύναμη τών Ιδεών τοΰ σοσιαλισμού αυ­ ξάνει Αδιάκοπα, ό Αριθμός τών όπαδών του σέ δλο τόν κόσμο μεγαλώνει γρήγορα. “Οσο πιό μεγάλες είναι οί έπιτυχίες πού κατακτοΰν οί σοσιαλιστικές χώρες στήν Ανάπτυξη τής οικονο­ μίας, τοΰ πολιτισμού καί τής σοσιαλιστικής δημοκρατίας, τό­ σο πιό ισχυρά Ιλκονται πρός τό σοσιαλισμό οί έργαζόμενοι τών καπιταλιστικών καί τών Αποικιακών χωρών, τόσο πιό πλατύ γίνεται τό μέτωπο τών δυνάμεων, πού ζητούν τό πέ­ ρασμα πρός τό νέο κοινωνικό καθεστώς. Τρίτο, σέ πολλές καπιταλιστικές χώρες εγινε πραγματο­ 187

ποιήσιμη ή προοπτική νά συνενωθεί ή πλειοψηφία τοΰ πλη­ θυσμοΰ πάνω σέ άντιμονοπωλιακή, πανδημοκρατική δάση καί ϊτσι νά δημιουργηθεΐ αποφασιστική υπεροχή δυνάμεων απέ­ ναντι στίς Ιθύνουσες δμάδες τής άστικής τάξης. Επομένως δν ή εΙρηνική έπανάσταση εγινε δυνατή αύτό δέν δφείλεται στό δτι οί Ιθύνουσες τάξεις δλλαξαν φύση καί δρχισαν νά προσανατολίζονται πρός τήν έθελοντική έγκατσλειψη τής έξουσίας. “Οχι, τέτοιο πράγμα δέν συνέβη. Έ γινε δυνατή γκιτί τώρα σέ μιά σειρά χώρες μπορεί νά έπιτευχθεΐ άποφαοιστική υπεροχή δυνάμεων απέναντι στήν άντίδραση καί για­ τί στόν παγκόσμιο στίβο διαμορφώθηκε νέος συσχετισμός δυ­ νάμεων. Έ τσι ο! άντιδραστικές τάξεις, νιώθοντας πώς είναι μάταιη κάθε αντίσταση, θά καταλάβουν δτι δέν τούς άπομένει τίποτα αλλο παρά νά συνθηκολογήσουν μπροστά στόν έπαναστατημένο λαό. Συνεπώς κ α ί σ’ α ύ τ ή τ ή ν π ε ­ ρ ί π τ ω σ η ή έ π α ν ά σ τ α σ η θά κ ρ ι θ ε ΐ άπό τόν π ρ α γ μ α τ ι κ ό σ υ σ χ ε τι σ μ ό τών δυνάμεων. Οί μαρξιστές - λενινιστές, μέ τό νά παραδέχονται τή δυ­ νατότητα της εΙρηνικής έπανάστασης, καθόλου δέν πέρασαν <πίς θέσεις τοΰ ρεφορμισμού. 01 ρεφορμιστές κηρύσσουν τόν εΙρηνικά δρόμο, γιατί γε­ νικά άρνοΰνται τόν ταξικό άγώνα καί τήν έπανάσταση. Κατά τή γνώμη τους, ή κοινωνία τής «κοινωνικής δικαιοσύνης» δέ δημιουργεϊται μέ τήν έπαναστατική δράση τών έργαζομένων, άλλά μέ τήν αύθόρμητη έξέλιξη της ίδιας τής καπιταλιστι­ κής κοινωνίας. Οί μαρξιστές - λενινιστές άπορρίπτουν αύτή τήν αποιμη, πού δέν έπιβεβαιώνεται ούτε άπό τήν κοινωνική έπιστήμη, ούτε άπό τήν πείρα τής ζωής. Ξέρουν δτι κάθε Επανάσταση — ειρηνική ή μή εΙρηνική — είναι αποτέλεσμα τοΰ ταξικοΰ άγώνα. Ή σοσιαλιστική έπανάσταση — εΙρηνική ή μή εΙρηνική — έξακολουθεΐ πάντα νά είναι έπανάσταση, γιατί λύνει τό ζήτημα τοΰ περάσματος τής έξουσίας άπό τά χέρια τών άντιδραστικών τάξεων στά χέρια τοΰ λαοΰ. Εκτός άπ’ αύτό, οί ρεφορμιστές θεωρούν τόν ειρηνικό δρόμο σάν τό μοναδικό δρόμο πρός τό σοσιαλισμό. 01 μαρξι­ στές - λενινιστές, διαπιστώνοντας δτι έμφανίστηκε ή πραγμα­ τική δυνατότητα εΙρηνικής έπανάστασης, βλέπουν ταυτόχρο­ να καί τό αλλο ένδεχόμενο: δτι σέ μιά σειρά περιπτώσεις εΐ-

ναι αναπόφευκτη ή απότομη δξυνση τοΰ ταξικού άγώνα. "Ο­ που ό στρατιωτικός καί αστυνομικός μηχανισμός τής Αντι­ δραστικής άστικής τάξης, είναι Ισχυρός, ή έργατική τάξη συναντάει σκληρότατη άντίσταση. Δέν υπάρχει καμιά άμφιβολία δτι σέ μιά σειρά καπιταλιστικές χώρες θά γίνει ανα­ πόφευκτη ή άνατροπή τής άστικής δικτατορίας μέ Ινοπλο τα­ ξικό άγώνα. "Οπως πολλές φορές προειδοποίησε δ Λένιν, ή άντίδραση μπορεϊ νά προσπαθήσει νά δοκιμάσει σέ μιά τελευταία, άπεγνωσμένη μάχη δλα της τά πλεονεκτήματα. 'Α ν δέν έχου­ με ύπόψη μιά τέτοια δυνατότητα καί δέν προετοιμαζόμαστε γιά νά άποκρούσουμε σταθερά τήν άντίδραση, θά κάνουμε μεγάλο σφάλμα. Ή χοηοιμοποίηαη τον χοινοβονλίον γιά ττρ Ιπανάοταοη. Μιά άπό τίς πιθανές μορφές ειρηνικού περάσματος στό σοβιαλισμό, μπορεϊ νά είναι ή κατάληψη τής έξουσίας άπό τήν έργατική τάξη μέ τήν κατάκτηση τής πλειοψηφίας στό κοινοβούλιο. Γιά πολλές δεκαετίες οί κομμουνιστές ξεσκέπαζαν έπίμονα τίς κοινοβουλευτικές αυταπάτες, ποΰ έσπερναν οί ρεφορμιστές άνάμεσα στούς έργάτες. Αυτό δέ σημαίνει δτι τά κομμουνιστικά κόμματα άρνούνταν γενικά τόν κοινοβουλευτικό άγώνα. Παραδέχονταν τή ση­ μασία του γιά τήν υπεράσπιση τών καθημερινών συμφερόν­ των καί τών δημοκρατικών δικαιωμάτων τοΰ λαοΰ. Τόνιζαν δμως δτι μέ τόν κοινοβουλευτικό άγώνα είναι άδύνατο νά έπιτευχθοΰν οί βασικοί σκοποί τής έργατικής τάξης, είναι άδύ­ νατο νά άποσπαστεΐ ή έξουσία άπό τά χέρια τής άστικής τάξης. Στήν έποχή της αυτή ή θέση ήταν σωστή, γιατί υπαγο­ ρευόταν άπό τίς τότε ίστορικές συνθήκες. 'Ωστόσο, τώρα ή κατάσταση αλλαξε καί ή στάση τών έπαναστατικών κομμάτων πρός τόν κοινοβουλευτικό άγώνα είναι διαφορετική. Τό 20ό συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ, άναλύοντας τίς συνθήκες τοΰ άγώνα τής έργατικής τάξης στήν έποχή μας, κατέληξε στό συμπέρασμα δτι τώρα γιά τήν κατάκτηση τής

1Μ

έξονοίας άπό τήν έργατική τάξη μπορεΐ νά χρησιμοποιηθεί -καί 6 μηχανισμός τής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ή απόφαση τοΰ συνεδρίου άναφέρει: «Σέ μιά σειρά καπιταλιστικές χώρες ή έργατική τάξη, καθοδηγούμενη άπό τό πρωτοπόρο της τμήμα, Εχει, στίς ση­ μερινές συνθήκες, τήν πραγματική δυνατότητα νά ένώσει κά­ τω άπό τήν καθοδήγησή της, τή συντριπτική πλειοψηφία τοΰ λαού καί νά έξασφαλίσει τό πέρασμα τών βασικών μέσων πα­ ραγωγής στά χέρια τοΰ λαοϋ. Τά δεξιά άστικά κόμματα καί οί κυβερνήσεις πού σχηματίζουν, δλο καί πιό συχνά χρεωκοπούν. Μέσα σ’ αύτές τίς συνθήκες ή έργατική τάξη, συνενώ­ νοντας γύρω της τήν έργαζόμενη άγροτιά, τούς πλατιούς κύ­ κλους τής διανόησης, δλες τίς πατριωτικές δυνάμεις, καί απο­ κρεύοντας άποφασιστικά τά όπορτουνιστικά στοιχεία, πού δέν μπορούν νά έγκαταλείψουν τήν πολιτική τοΰ συμβιβασμού μέ τούς καπιταλιστές καί τούς τσιφλικάδες, εχει τή δυνατότητα νά νικήσει τίς αντιδραστικές, αντιλαϊκές δυνάμεις, νά άποκτήσει σταθερή πλειοψηφία στό κοινοβούλιο καί νά τό μετατρέψη, άπό δργανο τής άστικής δημοκρατίας, σέ δργανο τής πραγματικής λαϊκής θέλησης»*. Γι’ αύτή τή θέση, πού κατόπιν μπήκε στό Πρόγραμμα τοΰ ΚΚΣΕ, καί ψηφίστηκε στό 22ο συνέδριο, τό 20ό συνέ­ δριο τοΰ Κ Κ ΣΕ ελαβε ύπόψη τή γνώμη μιας σειράς ξένων κομμουνιστικών κομμάτων, πού καταλήξανε στά ίδια συμπε­ ράσματα μέ βάση τή δική τους πείρα. Εύκολα καταλαβαίνει κανείς γιατί ή μαρξιστική σκέψη «σχολήθηκε μ’ αύτό τό πρόβλημα. Στόν καπιταλιστικό κό­ σμο συντελεΐται μιά πορεία δημιουργίας πλατιών άντιμονοπωλιακών, άνιιιμπεριαλιστικών συνασπισμών, πού συνενώ­ νουν τήν πλειοψηφία τοΰ Εθνους· άπό αυτούς μπορεΐ νά προκύψουν νέοι τύποι λαϊκής έξουσίας καί τό κοινοβούλιο — παν­ εθνικός αντιπροσωπευτικός θεσμός — μπορεΐ νά χρησιμεύ­ σει σάν όργανωτική τους μορφή καί σάν δργανο γιά τήν άνάπτυξη πλατιοί άγώνα κατά τής κυριαρχίας τών μονοπωλίων.

* ·Τό '2(V> ouviSoio τοΟ ΚΚΣΕ 1 4 -2 6 Φεβοουοφίου 1956». 2teνογρα<;τ)μένα, TCp/axtvyJi. τόμ. 2ος. Κροπιχέ; πολιτικές ix M aei;, Μ4οχα, 19·ό*>, οελ. 4 16 -416 .

190

Ό κοινοβουλευτικός δρόμος θά έξασφάλιζε μιά σειρά πλεονεκτήματα στήν έργατική τάξη. Ό σχηματισμός τής νέας έξουσίας άπό Ιναν τέτοιο, πατροπαράδοτο γιά πολλές χώρες, θεσμό, δπως είναι τό κοινοβούλιο, θά τής εδινε άμέσως τό αναγκαίο κύρος, πράγμα πού θά διευκόλυνε τήν έφαρμογή τών έπόμενων σοσιαλιστικών μετασχηματισμών. Κάθε αντί­ σταση στή σοσιαλιστική έπανάσταση, σ’ αύτή τήν περίπτωση, θά ήταν παράνομη, δχι μόνο ουσιαστικά, άλλά καί νομικά, Οά «τρεφόταν κατά τής θέλησης τοΰ έθνους, πού Οά έκφράζεται μέ τό κοινοβούλιο. Φυσικά, Οά ήταν λάθος νά νομίζουμε δτι ή κατάχτηση τής έξουσίας μέ τόν κοινοβουλευτικό δρόμο Οά μπορούσε νά γίνει σέ όποιεσδήποτε έκλογές. Μόνο οί ίδεολόγοι τοΰ ρεφορ­ μισμού καλλιεργούν τήν αυταπάτη δτι ot βαθειές κοινωνικές αλλαγές μπορούν νά πραγματοποιηθούν μέ μιά άπλή ψηφο­ φορία. 01 μαρξιστές - λενινιστές δέν αντιλαμβάνονται τόσο άιτλοϊκά τήν «νοδο τής έργατικής τάξης στήν έξουσία μέ τό κοινοβούλιο. Τά βασικά προβλήματα τής κοινωνικής ζωής λύ­ νονται πάντα μέ τόν άγώνα τών λαϊκών μαζών, μέ τόν πραγ­ ματικό συσχετισμό τών ταξικών δυνάμεο)ν. Καί ό κοινοβου­ λευτικός άγώνας έξασφαλίζει τό πέρασμα στό σοσιαλισμό μό­ νο <πήν περίπτωση πού στηρίζεται στό μαζικό έπαναστατικό κίνημα τής έργατικής τάξης, τών πλατιών στρωμάτων τοΰ λαοΰ. "Οταν άνάγουμε δλη τήν υπόθεση στό λεγόμενο έλεύθερο παιχνίδι τών δυνάμεων στό κοινοβούλιο, στούς κοινοβουλευτι­ κούς συνδυασμούς, σημαίνει δτι πέφτουμε στήν ίδια «κοινο­ βουλευτική ήλιθιότητα», άπό τήν όποια πάσχουν άΟεράπευτα οί δεξιοί ρεφορμιστές ήγέτες. Ό σταθερός δεσμός μέ τίς πλαηιές μάζες, μέ τό έπαναστατικό λαϊκό κίνημα εξω άπό τούς τοίχους τοΰ κοινοβουλίου, είναι ή β α σ ι κ ή π ρ ο ­ ϋ π ό θ ε σ η γ ι ά νά έ π ι τ ε υ χ θ ε ΐ ή έ φ α ρ ­ μ ο γ ή στ ήν π ρ ά ξ η τών σ ο σ ι α λ ι σ τ ι ­ κ ώ ν μ ε τ α σ χ η μ α τ ι σ μ ώ ν μέ τ ό ν κ ο ι ­ ν ο β ο υ λ ε υ τ ι κ ό δρόμο. "Οταν στή χώρα θά αυξάνει μέ θυελλώδη τρόπο ή γενική δυσαρέσκεια, δταν θά εχει δημιουργηθεΐ Ενας πραγματικός συνασπισμός τών δημοκρατικών δυνάμεων καί ot μάζες θά άκαιτοΰν άπό τά άριστερά κόμματα τό σχηματισμό έπανα191

στατικής κυβέρνησης, μόνο σ’ αυτή τήν περίπτωση οί αντι­ δραστικές τάξεις Οά Αναγκαστούν νά ύποταχτοΰν στη θέλη­ ση τοΰ λαοΰ. Τά έπαναστατικά έργατικά κόμματα δέ χρειάζονται τήν πλειοψηφία στά κοινοβούλια γιά νά καταλάβουν θέσεις μέ με­ γάλους μισθούς. Χρησιμοποιούν τήν έξουσία πού τούς παρα­ χωρεί ό λαός γιά νά πραγματοποιήσουν νομοθετικά τούς δη­ μοκρατικούς καί σοσιαλιστικούς μετασχηματισμούς — τήν έθνικοποίηση τής Ιδιοκτησίας τών μεγάλων μονοπωλίων κτλ. Τότε, τό ίδιο τό κοινοβούλιο μετατρέπεται οέ δργανο τής πραγματικής λαϊκής θέλησης. Ή καινούρια έπαναστατική έξουσία δχι μόνο διατηρεί τά δημοκρατικά δικαιώματα τοΰ λαοΰ άλλά καί τά διευρύνει μέ κάθε τρόπο. Είναι αδύνατο νά προβλέψουμε άπό πρίν ποιά συγκεκρι­ μένη μορφή θά πάρει ό κοινοβουλευτικός δρόμος πρός τό σο­ σιαλισμό σ’ αυτή ή έκείνη τή χώρα, πρέπει δμως άπό τήν άρχή νά εχουμε υπόψη αυτή τή δυνατότητα. Λέν άποκλείεται, έκεΐ δπου ό συνασπισμός τών δημοκρατικών κομμάτων θά πάρει τήν πλειοψηφία στίς έκλογές, οΐ Ιθύνουσες άντιδραστικές τάξεις νά μή θελήσουν νά υποταχτούν στή θέληση τοΰ έθνους καί νά προσπαθήσουν μέ τή βία νά μήν άφήσουν τά άριστερά κόμματα νά πάρουν τήν έξουσία. Σ ’ αυτή τήν πε­ ρίπτωση καί τά δημοκρατικά κόμματα θά άναγκαστούν νά άπαντήσουν μέ τή βία στήν πρόκληση τής άντίδρασης. Ή εΐρηνική πορεία τής έπανάστασης μπορεϊ νά μετατραπεΐ σέ μή ειρηνική. Ή όξύτητα καί οί μορφές τοΰ άγώνα πού θά έπακολουθήσει θά καθοριστούν άπό τό συσχετισμό τών ταξικών δυνάμεων καί άπό τή διεθνή κατάσταση. Ή πείρα άποδείχνει δτι ή τάξη τών καπιταλιστών είναι άρκετά έπιτήδεια, ώστε καί πρίν άκόμα μπει ζήτημα νά πά­ ρουν τήν έξουσία τά άριστερά κόμματα, νά τούς δημιουργή­ σει δυσκολίες, γιά νά μήν κατακτήσουν τήν πλειοψηφία. "Ο­ ταν κινδυνεύουν οί θέσεις τών κομμάτων πού κυβερνούν, τά κόμματα αύτά εΙσάγουν άντιδημοκρατικά έκλογικά συστή­ ματα, περιορίζουν τά δικαιώματα τού κοινοβουλίου κτλ. Τά έπαναστατικά κόμματα τής έργατικής τάξης, έχοντας ΰπάψη δλα αύτά, προσπαθούν νά κατακτήσουν δλες τίς μορ­ φές πάλης — ειρηνικές καί μή ειρηνικές, κοινοβουλευτικές καί έξωκοινοβουλευτικές — γιά νά είναι έτοιμα στήν κατάλ­ 192

ληλη στιγμή νά χρησιμοποιήσουν έκείνη που Οά άνταποκρίνεται καλύτερα στή δημιουργημένη κατάσταση καί στά συμφέ­ ροντα τών έργαζομένων.

5. 01 βασικές νομοτέλειες τής σοσιαλιστικής έπανάστα­ σης καί οί Ιδιομορφίες τής έκδήλωσής τους στίς διάφο­ ρες χώρες. Σοβαρή θέση στή μαρξιστική - λενινιστική θεωρία γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση κατέχει τό ζήτημα τή; σχέσης πού υπάρχει μεταξύ τών γενικών νομοτελείων τής έπανάστα­ σης καί τών έθνικών της ιδιομορφιών. Άπό τή σωστή λύση αύτοΰ τοΰ ζητήματος, έξαρτάται κατά πολύ ή έπιτυχία τής έπανάστασης. Δέν είναι παράξενο λοιπόν τό δτι γύρω άπό αύτό τό ζήτημα διεξάγεται όξύς Ιδεολογικός άγώνας. Οί άναθεωρητές δέν παραδέχονται τίς γενικές νομοτέ­ λειες τής έπανάστασης καί μεγαλοποιούν τίς έθνικές ιδιομορ­ φίες. ’Εφ’ δσον αύτή τήν άποψη προσπαθούν νά τήν έπιβάλουν στά κόμματα τών χωρών, δπου άκόμα δέν £γινε ή έπα­ νάσταση, σημαίνει δτι ουσιαστικά άρνούνται τήν έπανά­ σταση. Οί δογματιστές, άντίθετα, παραγνωρίζουν τό γεγονός δτι στήν πορεία τής έπανάστασης είναι απαραίτητο νά παίρνονται ύπόψη οί έθνικές συνθήκες. Απαιτούν νά πραγματοποιη­ θεί παντού σοσιαλιστική έπανάσταση σύμφωνα μέ μιά γιά πάντα καθιερωμένα σχήματα. Καί αύτή ή θέση μπορεί νά προξενήσει μεγάλη ζημιά στό έπαναστατικό κίνημα. Ή με­ γάλη δύναμη τοΰ σοσιαλισμού συνίσταται άκριβώς στό δτι έγκαθιδρύεται σάν άποτέλεσμα της έπαναστατικής δημιουρ­ γίας τών μαζών καί μπαίνει στή ζωή κάθε έθνους μέ μορφές, πού είναι προσιτές καί κατανοητές στό λαό, πού συνδέονται όργανικά μέ όλόκληρο τόν τρόπο της έθνικής του ζωής. Οί δογματιστές, παραγνωρίζοντας τίς έθνικές ιδιομορφίες, άντιγράφοντας μηχανικά τήν πείρα τών άλλων χωρών, δεσμεύουν τή δημιουργική δραστηριότητα τών μαζών, έξασθενοΰν την έλκτική δύναμη τοΰ σοσιαλισμού καί δημιουργούν συμπληρω­ ματικές δυσκολίες στό δρόμο του.

193 16

’Έχοντας ύπόι|η τόν κίνδυνο, τόσο τοΰ αναθεωρητισμού, δσο καί τοΰ δογματισμού, οΐ διασκέψεις τών αντιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων τόνισαν τήν ανάγκη τής τ α υ τ ό χ ρ ο ν η ς δ ι ε ξ α γ ω γ ή ς ά γ ώ ν α έ ν α ν τ ί ο ν καί τών δυό α ύ τ ών τάσεων. Ό μαρξισμός - λενινισμός ξεκινάει άπό τό δτι, παρά τίς διαφορές τών συγκεκριμένων συνθηκών καί τών έθνικών πα­ ραδόσεων, ή σοσιαλιστική έπανάσταση στίς διάφορες χώρες ΐχει μερικά σημαντικά, άπό άποψη άρχής, γενικά γνωρίσμα­ τα καί ΰπόκειται σέ όρισμένους γενικούς νόμους. Καί αύτό είναι ευνόητο γιατί ή άντικατάσταση τού καπιταλισμού μέ τό σοσιαλισμό οέ δλες τίς χώρες είναι βασικά τό ίδιο φαινόμενο ποΰ αρχίζει μέ δυό βασικούς μετασχηματισμούς: 1) 01 έκμεταλλεύτριες τάξεις άπομακρύνονται άπό τήν πολιτική έξου­ σία καί έγκαθίσταται ή έξουσία τών έργαζομένων ποΰ καθο­ δηγείται άπό τήν έργατική τάξη, ή δικτατορία τού προλετα­ ριάτου, 2) ή ιδιοκτησία τών καπιταλιστών καί τών τσιφλικά­ δων καταργεΐται καί καθιερώνεται ή κοινωνική Ιδιοκτησία στά βασικά μέσα παραγωγής. Αυτοί οί δυό μετασχηματισμοί, δπως άναφέραμε παρα­ πάνω, μπορεϊ νά γίνουν μέ διάφορες μορφές. Σέ δλες δμως τίς περιπτώσεις, δταν ή έργατική τάξη πραγματοποιεί τό πέ­ ρασμα στό σοσιαλισμό, είναι άπαραίτητο νά τοΰς έφαρμόσει. Χωρίς αύτό δέν υπάρχει καί δέν μπορεϊ νά υπάρξει σοσια­ λισμός. Τήν πιό πλήρη διατύπωση τών άρχών, πού ή τήρησή τους είναι άναγκαία γιά τή νίκη τής σοσιαλιστικής έπανάστασης, μας τήν εδοσε ή Διακήρυξη τής Διάσκεψης τών άντιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων (1957). Σ ’ αυτήν άναφέρονται οί παρακάτω άρχές καί κύριες νομο­ τέλειες, πού άγκαλιάζουν δλη τήν περίοδο τοΰ περάσματος άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό: Ή καθοδήγηση τών έργατικών μαζών, άπό τήν έργατική τάξη, πού πυρήνας της είναι τό μαρξιστικό - λενινιστικό κόμ­ μα, στή διεξαγωγή τής προλεταριακής έπανάστασης μ’ αύτή ή έκείνη τή μορφή καί στήν έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τού προλεταριάτου μ’ αύτή ή έκείνη τή μορφή. Ή αυμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τή βασική μάζα

194

τής αγροτιάς καί μέ τά αλλα στρώματα τών έργαζομένων. Ή κατάργηση τής καπιταλιστικής ιδιοκτησίας καί ή κα­ θιέρωση τής κοινωνικής ιδιοκτησίας στά βασικά μέσα πα­ ραγωγής. Ό βαθμιαίος σοσιαλιστικός μετασχηματισμός τής άγροτικής οικονομίας. Ή σχεδιασμένη άνάπτυξη τής έθνικής οικονομίας, που νά άποσκοπεΐ στήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομ­ μουνισμού, στήν δνοδο τοΰ βιοτικού έπιπέδου τών έργαζο­ μένων. Ή πραγματοποίηση τής σοσιαλιστικής έπανάστασης στόν τομέα τής Ιδεολογίας καί τοΰ πολιτισμού καί ή δημιουργία πολυάριθμης διανόησης, πού νά είναι άφοσιωμένη στήν έρ­ γατική τάξη, στόν έργαζόμενο λαό» στήν υπόθεση τοΰ σο­ σιαλισμού. Ή κατάργηση τοΰ έθνικοΰ ζυγοΰ καί ή καθιέρωση τής Ισοτιμίας καί τής άδελφικής φιλίας άνάμεσα στούς λαούς. Ή υπεράσπιση τών κατακτήσεων τοΰ σοσιαλισμού άπό τήν έπιβουλή τών έσωτερικών καί Ιξωτερικών έχθρών. Ή αλληλεγγύη τής έργατικής τάξης τής δοσμένης χώρας μέ τήν έργατική τάξη τών άλλων χωρών — ό προλεταριακός διεθνισμός. Τά μαρξιστικά - λενινιστικά κόμματα καθόλου δέν προσ­ παθοΰν νά έφαρμόσουν τίς άρχές αυτές παντού μέ τήν ίδια μορφή, μέ τίς ίδιες μεθόδους. Υπολογίζουν τίς συγκεκριμέ­ νες συνθήκες καί τίς έθνικές ιδιομορφίες τών χωρών τους. Ό λενινισμός διδάσκει, δτι τό κλειδί γιά τήν έπιτυχία τής σοσιαλιστικής πολιτικής, είναι ή δημιουργική έφαρμογή τών γενικών άρχών στίς συγκεκριμένες συνθήκες κάθε χώρας, σύμφωνα μέ τά Ιδιαίτερα γνωρίσματα τής οίκονομίας, τής πο­ λιτικής καί τοΰ πολιτισμού της, τίς παραδόσεις τοΰ έργ'ατικοΰ της κινήματος, τά ?θιμα καί τήν ψυχολογία τοΰ λαού της κτλ. "Οσο θά υπάρχουν έθνικές καί κρατικές διαφορές άνά­ μεσα στούς λαούς καί τίς χώρες, τόνιζε ό Λένιν, ή ένότητα τής διεθνούς τακτικής τοΰ κομμουνιστικού έργατικοΰ κινή­ ματος δλων τών χωρών, δέν άπαιτεί τόν παραμερισμό τών ιδιομορφιών, οδτε τήν έκμηδένιση τών έθνικών διαφορών, άλλά άπαιτεί τήν έφαρμογή τών β α σ ι κ ώ ν άρχών τοΰ 195

κομμουνισμού, μέ τέτοιο τρόπο ώστε «αυτές ol αρχές νά τρ ο π ο π ο ι ο ύ ν τ α ι σωστά στίς λεπτο­ μ έ ρ ε ι ε ς καί στά έπί μέ ρ ο υς ζ η τ ή ­ μ α τ α , νά έφαρμόζονται καί νά προσαρμόζονται σωστά στίς έθνικές καί κρατικές διαφορές»*. Νά μαντεύουν, νά αναζητούν, νά συλλαμβάνουν, νά έρευνούν καί νά μελετούν τό έθνικά Ιδιόμορφο, τό έθνικά ειδικό, στόν συγκεκριμένο τρόπο πού διαλέγει κάθε χώρα γιά τή λύση τών ένιαίων διεθνών προβλημάτων — αύτό είναι τό σο­ βαρότερο καθήκον τών κομμουνιστών. Ή ανάπτυξη τής ανθρώπινης κοινωνίας άπό τόν καπι­ ταλισμό στό σοσιαλισμό άποτελεΐ έ ν ι α ί α x ο ο μ ο ι­ σ τ ο ρ ι κ ή π ο ρ ε ί α . Ή σοσιαλιστική έπανάσταση δμως στίς ξεχωριστές χώρες, δταν ή κοινωνική άνάπτυξη τή βάζει στήν ήμερησία διάταξη, είναι άνεξάρτητη δημιουργι­ κή δράση τών έργαζομένων μαζών, πού ζούν σέ συγκεκριμέ­ νο περιβάλλον, πού πέρασαν τό δικό τους σχολείο τής ζωής. Τό σύν ολο τών μ ο ρ φ ώ ν καί τών μ ε θ ό δ ω ν , μέ τ ί ς ό π ο ι ε ς π ρ α γ μ α τ ο ­ π ο ι ο ύ ν τ α ι σ τ ή δ ο σ μ έ ν η χ ώ ρ α οί γ ε ­ νικοί γιά δλες τί; χ ώ ρ ε ς έπαναστατικοί με τασχηματισμοί ά π ο τ ε ­ λεΐ τήν Ι δ ι ο μ ο ρ φ ί α τού π ε ρ ά σ μ α ­ τος αυ τή ς τής χ ώ ρ α ς στό σ ο σ ι α ­ λ ι σ μ ό . Τό γενικό πού υπάρχει στίς διάφορες καπιταλι­ στικές χώρες, στήν πορεία τους πρός τό σοσιαλισμό, κυριαρ­ χεί πάνω στίς έθνικές τους Ιδιομορφίες. 01 ιδιόμορφες συν­ θήκες αυτής ή έκείνης τής χώρας μπορούν έν μέρει νά με­ ταβάλουν τίς συγκεκριμένες έκδηλώσεις τών βασικών νομοτελειών, δέν μπορούν δμως νά καταργήσουν αυτές τίς Ιδιες τίς νομοτέλειες. Συνεπώς, δ δρόμος μέ τόν όποιο τούτη ή έκείνη ή χώρα προχωρεί πρός τό σοσιαλισμό δέν μπορεΐ νά διαφέρει κατ’ άρχήν άπό τούς δρόμους πρός τό σοσιαλισμό πού ακολουθούν οί άλλες χώρες. Έ νας πραγματικός σοσια­ λισμός υπάρχει, ό Επιστημονικός σοσιαλισμός τού Μάρξ καί

* Β. I. Λέν:·<, «"Αίϊχν·:*», τόμ. 31ος, σελ. ?2.

196

τοΰ Λένιν, πού καθιέρωσε τίς γενικές γιά δλες τίς χώρες καί δλους τούς λαούς άρχές οίκοδόμησης τής νέας κοινωνίας, μέ βάση τή βαθειά μελέτη τών νόμων τής κοινωνικής ανάπτυξης. "Οσο συσσωρεύεται ή πείρα άπό τήν έφαρμογή τών σο­ σιαλιστικών μετασχηματισμών, τόσο πλουτίζεται καί ή μαρξι­ στική - λενινιστική θεωρία τής προλεταριακής έπανάστασης. Ή δημιουργική έφαρμογή τών γενικών άρχών τοΰ μαρξι­ σμού - λενινισμού στίς συγκεκριμένες συνθήκες τών διαφό­ ρων χωρών εΤναι ταυτόχρονα καί μιά πάρα πέρα άνά­ πτυξη αυτών τών ίδιων τών άρχών. Κάθε χώρα — μεγάλη ή μικρή — εΤναι Ικανή νά πλουτίσει μέ τήν πείρα της τή μαρ­ ξιστική θεωρία τής σοσιαλιστικής έπανάστασης.

1ί7

ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ

ΣΚΕΨΗ

2«ipd 1Θ64

Λένιν: Ό αριστερισμός, παιδική αρρώστια τοΰ κομ­ μουνισμού. > : Ό Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο τοΰ καπι­ ταλισμού. * : Τί νά κάνουμε; * : Γιά τήν εΙρηνική συνύπαρξη (Συλλογή κει­ μένων). Οί δόσεις τοΰ μαρξισμού - λενινισμού: 1. 01 φιλοσοφικές βάσεις τής μαρξιστικής - λενινιστικής κοσμοθεωρίας. 2. Ό Ιστορικός υλισμός. 3. Ή πολιτική οικονομία τοΰ καχιταλισμοΰ. 4. θεωρία καί τακτική τοΰ διεθνούς κομμουνιστι­ κού κινήματος — Μέρος Α '. 5. θεωρία καί τακτική τού διεθνούς κομμουνιστι­ κού κινήματος — Μέρος Β '. β. Σοσιαλισμός καί κομμουνισμός.

Ή «·»(ι>ρία χαί ταχτική τοβ βιβδνοβς κομμουνισαχοΟ χ'.νήμβτος Β '», τέ-αφτο μΑρος τοΟ βιβλίου ΒΑΣΕΙΖ TOT MAPS I SHOT - ΛΕΝΙΝΙΖΙΜΗΓ, τβ ν Κουβυοίν*ν, ’Λρμπάτωφ, Μπβλιαχώφ χ .4 ., στοιχβιοβτΗβηχβ μ Ι -μ«Μ Η|μ <ηύ τυπογραφείο «80ός αίώνας», ΚολωνοΟ Λ, τό Δωοέμβρη -<Λ 1βΪ4, γιά λογαριασμό τβν έχΜοεων «θβμέλιο», ’ΑχαΟφίας 57 (ψ*οά οιν* - iite p a ), ττ>λ. 630.789. ’Βξώφολλ· τής 3«ιρΙς: Γ. Ββχιρτζής.