trΙYΡ oΙι{AΓΛoY YΠΑPXHΓOY EoEΑ - EΔEΣ
KOMNHΓ{OY
Ο ΔOYPEΙOΣ:
ΙΠΠOΣ
H EΘNIΙΚH KAΙ ΠOΛΙTΙKH KPΙΣΙΣ ΚATA THt\ KAToxH
o ΔoYPEΙoΣ ΙΠΠoΣ
KoMNΗNOY ΠYΡoMAΓΛoY
o
ΔoYPEΙoΣ ΙΠΠoΣ H EΘNΙKH ΚAΙ ΠoΛΙTΙΚH KPΙΣΙΣ KATΑ THN KAToxH
EKΔOΣEΙΣ <ΔΩΔΩNHΣ - AΣΚΛΗΠΙoY ^AZoΣ AΘHNA 1978
E. Κ.
3
ΣΦ
μγιiμη
τos δξαιρετιroδ poυ φiλου nαI oιιψl'oλεμιoτoil ΓEΩPΓΙOY A. KAPTAΛIΙ
'AφιεgιΙwεΞαr σ' lxε{νoυ5 πoil, μ6oα oG μι&, ξosγπx,α &νΘριΙlπιον ι'αi πqαγμιiτιlw, ξεx(vηoαν, Φ τ6 0Φeo5 τωγ xαJ Ffoo, ν& $πφαoπ(οoυν, π&γω οτ{ν 'E1λιη_
γιχf fr, τlE
&νΘριilπιγεE δλευΘεg{εE.
ΠEPIExoMENA A',MEPOΣ KEΦAΛAΙoN Ι KPATΙΚoΣ KΑΙ ΛAΙΚoΣ EΘNIKΙΣMoΣ ΚEΦAΛAΙoN ΙΙ
αελ. 17
39 41
44 47 53 55
60 65
*:ffi:l'";;;;a;
:::::::
::
::::::::::::::::::::
::
: : : : : :
:
1: 76 82
89 89 90 90
116
125 130
t33 138
Πoλιτιπoi παρdγoντεg
1,39
t4! 147
149
ΠΡoΣ To ΚΙNΗMA AΠPΙΛΙoY
1944
430
Δfo λ6για διd τιiν παqoiloαv lxδoοιγ. T6 πq6τo μ6ρo9 τotι παρ6ντoE Ξρyoυ θξεδ6Θη τ6 1958 δs δ 1og τ6μo9 τotι <Δoυρεioυ "Ιtrτtrτoυ>>. 'Επq6xειτo o6 λiyo νd' Βxδoθη xαt 2og T6ι'os τ6 δε6τεqo μ6ρo9. Λ6yoι 6μω9 rτQoσωrtιxo[ flι-6διoαν τrjν Ξxδooιν θxεiην. 'Επior1g δ <<Δo6ρειo9 ''Ιππog>> Bπq6xειτo νd' txδoθη εig τrjν dγyλιxljν ι3π6 Bxδoτιxoi otxoυ τoσ Λoνδiνoυ, xαi BνcΙl τd. πdντα fioαν Ξτoιμα, <
> μεiρεE iμι'ττ6διoαν τriν 6xδooιv αilτrjν. ''oπωg dφ6Θη νd θννorjoω <δριoμ6ναL>> il <<δριαμ6η>> dyyλιxrj δπηρεoiα δ6ν τd. ξ6λεπε μ6 ε07αq[oτηoιν τrjν 6xδoσιν τotι Ξqyoυ μoυ αilτoi xαf τrjν xυxλoφoρiαν τoυ εiE 'Ayyλiαν. Δι6τι δπ6 xατηyoq[αν εilqioxεται f7 Toωqτoιλιανfi διd. τfiν 'Ελλd.δα πoλιτιxfi -
δ <Δo6ρει0ζ "Ιιτπog>>. 'Ελπiξω διd. τoδ δπ6 συwQαφrjν δευτ6ρoυ μ6qoυE τoδ <<'o Κ6ρταληE xαi rj'Eπo76rj τoυ>>' νd' δλoxληριboω τrjν d'π6 τfiE πλευρd'E μoυ oυγyραφfiν τdlν, πQ6, xατd., xαi μετd. τrtν xατoγjν
1940-1944 - 6πωζ τ6' 6ζηoα, 6πω5 τd' 6ρμηνε6ω. 'H παρo6oα yενεd', μd'E xq[νει ioωg μ6 Επιεixειαν. "ΙoωE πQ6πει αi 6π6μεναι νd' εlναι α0oτηq6τεQαι εiE τrjν xρioιν των' δι6τι flμεiζ, δυoτυ1rils δ6ν ΕδιδdxΘημεν d'π6 τd' <μιxρd. xαt τd' μεγdλα> τoσ 1821. Δι6τι τ6 Ξπog τfiE 'Εθνιx0ζ Λαtxfig 'Aντιατd'σεωζ 1940-1944 μ6νo,μ6 τ6 1821 μπoqεE νd. παqα6ληΘη. 'oφεiλω ε07αqιαtαg εiE τ6ν dyαπητ6 μoυ φiλo xαt oιlνερydτη Tqιαντd'φυλλo Γεqoζfiστl δι' 6oα διd τriν ξxδooιν αδτrjν 6xαμε, xαΘcbE xαi τ6ν φiλo μoυ xαi αιlνερydτη, θxδ6τη Εildyγελo, Λdξo, δ δπoiog <8ξετiμησε>> τ6 Ξρyo μoυ.
Κ.
'AΘτjνα 1978 Πυρoμdyλoυ
MEPoΣ
A',
ΚEΦAΛAΙoN
Ι
KPATΙKoΣ KAΙ ΛAΙKoΣ EΘNΙKΙΣMOΣ 'Η 'Eθγιxη 'Aντioτααιg oτ{ν 'Eλλdδα, flπ6 τiE δι&φoqεg μoQφ6E ια( θxδηλιiloειg τηg, oτf oι1λληψ( τηE xα( oην πραγμ&τωo[ τηE, εlναι iργoν oυλλoγιπ{g πρooπαΘε(αE τoδ 'Eλληνιxoδ Λαot. Κα( &γ Θd fiΘελε xανε(E γd εΙγαι oυνεπτ]g oτ6 πνεδμα xαt ατr!ν Exφραo( τηg, Θd θπρεπε, [oτoqιι&, xαt θν τιil oυν6λφ ηE, νd τ{ν δνoμdoη 'Eθνιxf Λα'ιxf 'Αντ(oτααr1, χωQιE γ6 εΙγαι &παρα(ητo, oτf λ6ξι <Λα'ιx'fi" να διboη Eνα δπoιoδ{πoτε iδεoλoγιx6 ft πoλιτιx6 περιε16μενo. Στri πραγματιx6τητα, μπQoστα oτi1ν αι}θ6ρμητη θξ6γερoι τoδ μεγαλυτ6ρoυ μ6ρoυ5 τoδ 'Eλληνιxoδ Λαo0, f1 fγετιxt'1 τd'ξιg, αdγ δπειiΘυνoE θθνιx't1 xαi πoλι-
τιxτ] δqγανωμ6vτ1 παρdταξιg, fl dπoυαiαoεν fi dx6μα xα( dγτ6δQασεν. T6 αυνεργαoΘ6ν μ6 τ6ν xαταxτητi1Kρ&τog τδν 'AΘηνδν, o&ν <'Eλληνιxt'1 'Eξoυo(α>, dv-
τεατqατειiΘη μ6 xdΘε μ6ooν τt'1ν 'Eθνιxf1
Λα'ιxf αιiτf1 'Αντ[oταoι. 'Η 'Ανωτd,η
πoλιτιxη xαi oτρατιωτιxt'1 'Ηγεoiα, i παραμ(νααα α'tγ xατεχoμ6η 'Eλλdδα, xατα τη διdρxεια τfrg Κατo1frE, δ6ν oυμμετboγε lιαi tιtι6 τd μ6oα τoυ 1943 dντ6δραoε, xατε1oμενη &π6 τ6ν φ66o τηg θξαφαν(oειbg ηg μετd τr]ν &πελευΘ6ρωoι τηE 'Eλλdδog. 'Η 'EλευΘ6ρα 'Eλληνιx{ Κυ66ρvr1αιE τoδ Καiρoυ, dφoΦ oτ{ν dρ1η πρoαεπdΘηoε νd την &πoφιiμ, tπε1aε6η &ργ6τερα νd τ{ν dναμω8[αη, odν μι& δΘνιxf1 dπελευΘερωτιx'i1πρooπ&Θεια δπ( 'Eλληνιxoδ θδdφoυE, θΨ' δooν δεγ Θd θπq66αλλε πoλιτιxα xαi xoιγωγιxd αiτr]ματα. 'Απ6 τη ατιγμη δμωg
πori μ6 ττ]ν &νdπτυξι xα( δργανωo( τηg θξεδηλωoε xα( πoλιτιxι6g θπιδιιbξειE, xα( i EλευΘ6ρα 'Eλληνιx{ Κυ66ρνησιs' παρ6λληλα xα(" o6 oυνεργαo(α μ6 τorig &λλoυE παρ&γoντεg μ6oα oην 'Eλλdδα πoι} &ναφ6ραμε παραπ6νω, πρooεπd,Θηoε xατα διαφ6qoυg τρ6πoυ9 fl νd μειιbα] τtγ ατ1μαo(α xαi τtγ ixταoi τηE fi νd ττ]ν δξoυδετεριboη, xαi νd τliν διαλι}oη dx6μα, μ6 ττi 6oηθεια xα( αriτδν τδν Συμμd'1ων, o[ δπoΙo &π6 τ,i1ν dρxt'l μ6χQι τ6λoυE τηg froαν παραoτ6,ται'ιαi θνιo1υτα(.
''ΕτσL, &π6 τo0 Θ6ρoυ5 τoδ 1943, xυρiωg μετd την 'Ιταλιxι] xατd,ρρευoι, διαπιατιirνoυμε μιd oυγxλ(νoυoα x(νηoι, δλωγ τιbγ d,νωτ6qιυ παραγ6ντων, θναντ(oν τηg 'Eθνιxηg'Αγτιατ6,oεω9 oτην 'Eλλdδα. Πρ6s τ6 τ6λoE τoυ πoλ6μoυ xαi λ(γo πρiν dπ6 την dπελευΘ6ριυoι, f1 <[ερd Συμμαx(α> δλωγ τδν πρoαναφερΘ6ντωγ παQαγ6ντων θxδηλιilνεται λαδρog xα( dπoφαoιoτιx'fi, μ6 μoναδιlι6 dντιxει2' 'o ΔotιρειoE
"Ιππo6'
t7
μενιχ6 σχoπ6: να bπιτilxη δπιυoδriπoτε ττ]ν πλγiρη θξ6vτωo( τηE. 'H μoρφτi xα( δ τρ6πo5 διαλ{roειυ5 xαi τηE f1θιxηE τηE θxμηδενioεωE, δπωE θξεδηλωθησαγ θναγτ(oν τ{g μιαs ii τηg &λληg θx τιilν τριδν 'oργανιboεων fiταν &πλδE ξιjτημα ταxτυxfig.'Εxε[νo πoιj θνδι6φερε τη <Συμμαxiα> αιiττ] flταν δxι τ6ooγ { tξoυδετ6QωσιE τηg f1γεoiαs τηE μιαs ii τη5
6b, παρd τ(g θπiμoνε5, dπ6 παντofr, bxx}'\oει5. 'Edγ δριoμ6να 6αaιxα λdΘη τηE f1γεo(αE τoδ ΚΚE, θπετρεψαν μιxρoιoμματιx{ θxμετdλλευoι εiE 6dρog τηs 'ΕΘνιxfrE 'Αγτιoταoεωs, η dντιxειμενιxr] [oτoριxfi xqbιE dπαιτεΙ dντιoτρoφτ] τoυ επιxειρt'1ματoE αιiτoυ, θγαγτioν δλoxλι]ρoυ τoΟ παλαιoδ πoλιτιxoi x6oμoυ. 'O χαιQoσχoπιoμ6E, f1 dδρdνεια, f δλιγωQ(α _ θν μ6ρει xαi\ δειλ(α τoδ τελευταioυ Eδωoαγ τ{ν ειixαιρ(α oτ6 ΚΚΕ νd παiξη τ6 ρ6λo πoιi 6παιξε. Στ6 μ€γιoτo μ6ρo5 ηE η παλαι& πoλιτιx{ f1γεo(α, f1 δπo(α, παρd την dνυπαρξiα τηE xατd την Κατo1η, φιλoδoξoδoε νd 6qεΘη xα[ παχι, μετd τ6ν π6λε-
μo, θπ( xεφαληg τηE 'Ελλdδog, παρεγνιbριoε μιd xoινωνιxo-loτoριxη dληθεια: δτι ot. πα96μoιoυ9, δπωE oττ]ν 'Eλλdδα, θθγιxαπελευΘεqωτιxoιi5 &γωνε5, μ€
λα'ιxη πρωτo6oυλ(α, τ6 θθνιx6 φρ6νημα E1ει πdντoτε, οd,ν dρραγ6g δπ66αθρo, συγχεχQιμwoυg πoλιτιxoιjg xαt xoινωνιxoιiE oxoπor1g, δπαγoρευoμ6νoυg xαt
θπι6αλλoμwoυg dπ6 τιiν dναγxη μιαg πραγματιx6τητos τηs oυλλoγιxηE ξωηE,
μ6oα oτην δπoiα, o[ &γδνεg αtτo(, γεννδνται xα( &,ναπτfoooνται. Kα( δυατυ1ιil5 θπιμwει xαi ot'1μερα νd τt'1ν παραγνωρiξει. 'Η 'EΘνιxη 'Eλληνιxη 'Aντ(ατασιE, oτη αilλληpι xαi θxδτiλωοi τη5, δ6ν εΙγαι μ6νoν μιd, oυμπυxνωμενη xα( αιiΘ6ρμητoE θΘνιxτi δραoι5. Π6qαν τoι1τoυ d,πoτελεi dπoφαoιoτιxi1 τLα}Nτη oυνειδητfrE πoλιτιxfrE θξελ(ξεωg τoυ 'Ελληνιxoδ Λαoυ. Συγxρινoμ6νη μ€ τd, xιντ]ματα dγτιoτdoεω5 dλλωγ Xωριilν τη5 Eriριbπη5, πor3 xατελτiφθησαγ fut6 τ6ν "Αξoνα, παρoυαιd,ξει &πλd πλεoνεxττ]ματα iθνιxηE xαi πoλιτιxfrg dρετη5, γνιilqιoμα dxμα(ων λαιilν. 'Η d,διdπτωτoE πεπo(ΘηoιE θπt τiγ νixην, dπ6 ττ]ν πριilτη oτιγμη τ{g 'Ιταλιxη5 θπιΘ6σεω5 oτην 'Αλ6αν(α μfuρι τr!ν &πελευΘ6ρωoι, f1 διατηρηoιE xαt dνdπτυξιE τoir μα1ητιxoδ πγεtματoE xαi, γενιΙιd, i δλη dνdταoιg τoδ 'Eλληνιxoδ Λαoδ, τ6ν xατατdoooυν μεταξt τδγ 'Eθγιbν θxεiνων, τd, δπo[α θλειiθερα fi tπ6 xατo1fν εΙγαι dπoφαoιαμ6να νd oυμ6d,λoυν ενεργιilE ιoτην xαλιiτερη τιi1η τηE dνΘρωπ6τητos. Καθ' δλη ττ] μεταπoλεμιxτi περioδo, o6 δλεg τ(g XδρεE, πoli δπ6oτηoαν την xατoxiγ, πoλλd δνεγρdφηoαν γιd, τ{ν 'Αντ(oταo( των. Στην 'Eλλdδα πoλ6 λ(γα xαt' oυaνα παQαπoιημεγα t παQαιΙo8φωμ6να. Td περιoo6τερα δμωE oυγγρdμματα fi δημοoιειioει5 περιoρ(oΘηχαγ o6 oυναρπαoτιxt'E dφηγfoειg αυλλoγιxoδ fi &τoμιxoδ fρω'ιoμoδ. "oμωs o6 δλη αtτf τη dφηγηματιxt'1 φιλoλoγiα, πoιi πρα-
γματεtεται την θoωτεριxτ] dντιoτααιαxt'1 πρooπdΘεια τδγ δπoδoυλωΘ6ντωγ &π6 τ6ν "Αξoνα λαδν, λε(πει τ6 xυριωτερo: f1 διdΘεoι5 6αΘιiτερηE θρειiντ15 xα( dναλfoεωE αΦτoδ πoιi παραπdνω 1αραxτηρ(oαμε odν dρραγ6E ιiπ66αΘρo γιd ττjν αiθ6ρμητη θxδf1λωoι τoi θθνιxoi φρoνt'1ματoE. Kαν6ναg δ6ν do1oλτ]Θηxε ψ6. τ6 18
[ατoριx6 φαιν6μενo τη5 dνατdoεω5 xαi θξεγ6ροεω5 δν6E λαoδ τη oτιγμ{ πoιj τ6 'Ελε{lθερo Kρdτog τ6 διαδ6xεται Eγα Δoδλoγ Kρdτo5. Στriν 'Ελλ&δα τ6 [oτo-
ριx6 αriτ6 φαιν6μενo, γιd εiδιxo65 λ6γoυ9, E1ει iδια(τερη αημαo(α, xαi για τi1ν θΘνιx{ δπ6αταoι xα( yια την πoλιτιxη iξ6λιξι τηE Xιilραg. Στηv 'Eλλdδα, δ Καταxτητ,i15 xαt τ6 Δoδλoν Κρd,τog oυνεπλιiρωoαν ττ]ν &πooιjγΘεoι τηg πoλιτιxflE f1γεoiαg xαt τηE xαΘεoτηιυiα5 doτιιηg τdξεωg. 'Ax6μα περιoo6τερo, 6φεραν oττ|ν θπιφdνεια δλη τt'1ν πoλιτιxη xαi xoινωνιxη xρ(oι πo$ xατtτQωγεγ dπ6 πoλιi xαιq6 την oυνo1{ τoυ 'Ελληνιxoδ Λαoδ. "Eτσι τ6 θθνιx6 φQ6ημα o&ν θxδηλωoιg 'Aγδνog 'Αντιoτd,oεωE μ6oα oτ6ν θθγιιαπε-
λευΘερωτιx6 δργαoμ6 διεμ6ρφωσεγ tsλειiΘερα xα( πoλιτιx6g xαt xoιγωγιx6g θπιδιιbξειE. 'H μεταπoλεμιxτ] oυρραφη γιd τt'1ν θμφd,νιoι μιαg doτιxfrE δνoτητog, δπ6 την πρooταoiα, μαλιoτα, xα( τiγ bπ6ψ6αoι ξ6νων πραγ6ντων, δ6ν μπoρεi παρα γd, εΙναι μιd πρ6αχαιQη dγωταυλα τηg πoλιτιπη5 xρioεω5 πor1 θλλo1ειiει oτt'1ν'Eλληνιxη xoιγωγiα. Π6ραν δμrs τηE [oτoριxη5 d,ναγxαι6τητo5 πor3 δΘηoε τ6γ Λα6 πρ69 την 'Αντ[oταoι, f1 διεΘνη5 πoλιτιxη xρioι5 γιd την δπo(αν f 'Ελλd5, λ6γω τηg γεωγραφιxη5 τηE θ6αεωE, δε(1νει πdvτoτε μια iδια(τερη ειiαιoΘηαiα, δπηρξεν 6να5 επ( πλ6ον oυντελεoτηE oττ]ν BθνιxoαπελευΘερωτιxη πρooπ&θεια τιbν 'Ελληνων. "oπωE oημειιilοαμε xαi o6 πρoγoιiμενη μαg μoνoγQαφ(α, δ ναξιoμ6g oτι]ν πρoε-
τoιμαo(α τηg iδεoλoγιxηE xα( χαταχτητιxηg τoυ iξoρμηοεωE, θxρηoιμoπo(ηαε xαt τ6ν φυλετιoμ6 xαi τ6ν dντιoημιτιoμ6 xαi τ6ν dντιxoμμoυνισμ6, odν μ6oα θξαρθριilοεωg τoδ doτιxoυ xαθεoτδτoE, δ1ι μ6νoν oτη Γερμανiα, &λλd xαi ot' δλε5 τ(g Xιilρε5 τδν δπo(ωγ θπεδ(ωxε την xαταxτηoι ii την δπoιαδηπoτε δπoδoιiλωoι. Tην θξ6ρΘρωoι αtτr] την trπ6oτη xα( τ] 'Eλλdg, o6 μεγαλι1τερo 6αΘμ6, dxρι6δg λ6γω τηg δφιoταμ6νηE, πoλ6 πρ(ν dπ6 τ6ν π6λεμo, πoλιτιxηg xαi xoι-
νωνιxηg xρ(oεωg.* Πo(oυ ε[δoυg θΘνιxιoμ6s πQυταγεriει oτην θxδηλωoι τoυ θθνιxoδ dγδνoE xα( δδηγεi τη δρdot τoυ θναντ(oγ τoi xαταxτητoδ; 'Edγ Θ6λoυμε νd εΙμεΘα τ(μιoι xα( dντιxειμενιxo( xα( πρ6E τ6 δαυτ6 μαE xαi πρ69 τr]ν πατρ(δα μα5, Θd, πρ6πει νd, d'ναταμoυμε την 6ννoια xαi τd, oυoτατιxd oτoι1εiα τoi θθνιxιoμoi. 'Eπι6d,λλεται μ6νoν να E1oυμε την πνευματιxη "dνιδιoτ6λεια γd, παραδε1Θoυμε δτι, για Eνα λα6, τ6 θΘνιx6 φQ6ημα εiναι μιd fiΘιxη &ξ(α, oτρεφoμ6νη πQ6s θξωτεριxoι1g παρdγoγταE ii θxΘρoιig, xα( o[ πoλι-
'Η Nαξιoτιx{ πoλιτιxτi τoδ μ[ooυE xα( ηg διαιρ6oεω9 δξαxoλoυθoυv &x6μα νd δηληηριdξαυv πνειiμrατα xαi ψυ16E. T6oα 1ρ,6νια μετιi ττ]ν flττα τoΦ Nαξιoμoδ, Θλι6ερτ] δτ(δραoig τoυ θξαxoλουθεi 'ΑμεριxηE. Κα( δ6γ Θd fiταν tπερ6oλι] νd νd xατατρr31η τig xoινowiεE τηE Δυτιιηg Eiρ6πηg xαi *
ηs
f
io1υριαΘη xανεig δτι, δπ6 μιd dλλη μ,oaΨη δπιξη εig 6,iρos Φg Δηιloxρατiαg, γιd dν ι}περdoπιoι xαi δδραiωoι ηg δπoiαE διε$ixΘη δ τελευταΙog π6λεμo9. T,τoι τiΘεται τ6 θριilημια: T6 πρoπoλεμιx6 πoλιτιxo-xoιγαlγιι6 oixoδ6μη;rα, πληγωμενo xαi Θριμματιoμ6νo, δπωg θναφαν(oΦ ηγ θπαιiριo τoΦ πoλ6μoυ' 11ωρig xαμμd oυγεxτιx6τητα xαi iδεoλoγιxτi δυναμιx6ητα, θξ αiτiαg ηE 6αΘεΙα9 δια6ριiloεωE πori ι}π6oη xαi trφ(oταται ωτ6 τ6v φαoιαβ, εtγαι δυγατ6γ γd, &ναxαταλd6η ην θ6oι πof xατεi1ε πρ6 τoΦ πoλ€μoυ - σηγ 'Eλλdδα πΦ τηs 4ηE Aιiγorioτoιl 1936 _ o& xαΘεoτιδg πoλιτιxηg xαi xoινοlνιxηg liγε[αE γι6 μιd XΦα, odν xαΘεατιbg διαρxε(αE; Kαi γιd π6oo 1ρ6vo dx6μα εΙγαι δυγατ6ν γd τ6 oηρ(ξoυν τd r}πoλε(μμιατα 8v6g παρω1ημΦoυ θΘνιxιoμoO, τoυ δrτoioυ f1 dΜγιoτη θxμετd,λλευoιE, odα θετιx6 dγτ(δoτo δναντioν τori xoμμoυνιoμoΦ, δγιυμονεi xινδrivoυg μεγαλιiτερoυs, dlrτ6 αιiτoιiE πoυ, διεθνιbg xαi θαωτεριxΦg, iπιoε(oυγ αi fγεo(αι τdrv Δυτιxo-Eriρωπα'ιxιiw Xωριilν;
ην
19
τLτLts πεπoιθησειs' μιd Θεωρητιxf1 dπoxρυoτ&λλωoιg 6ιωτιxδν dναγxιilν oυλλoγιχηE μoQφηE. Δ6ν Θd δυoxoλευθoδμε τ6τε νd dντιληφΘoδμε δτι, αην &λληλoυ1(α των, xαi α'tγ'Eλλdδα δ θθνιxιαμ6s fl &ν Θ6λoυμε τ6 θΘγιx6 φρ6νημα, διαμoρφιilνεταt xαi πoιx(λλει dνdλoγα ψ6 τα xoινωνιxd oτqιilματα xα(.ρει1ματα πo6
δπd,ρ1oυν
xαi
xυx}"oφoρo0ν dνd,μαα ατ6ν 'Eλληνιx6
Λα6. 'O πρoπoλεμιx65
Kqατιx6g θθνιxιoμ6s π.x. txει xαoει πoλrj dπ6 την δυναμιx6τητd τoυ θxε(ντ1ν πo'(l xατα xαιρoιi5 oυνετ6λεoε oτ6 νd, d'ντιμετωπioη f1 'Eλλdg odν o6γoλo, θξ-
ωτεριxoιig θ1Θρoιig. M6 την d,νατρoπη τoδ 'EλειjΘερoυ xρdτoυg, xαi ψt τt'1ν θμφ&νιoι τot Δo{lλoυ ΚρdτoυE δ Κρατιx6g θΘνιxιoμ6g fiτo πειd παρελθ6γ. N6α dvτληψιg θθνιxιoμoυ dν6ρ1εται oτt'1ν θπιφdνεια. Καi θπειδη f1 ν6α αιiτ{ dντ(ληψιg τoΦ θΘνιxιoμo[l dνα6λιiξεL 74ατ' εrjΘε[αν dπ6 τt'1ν λα'ιxf Ψυχτi, xωρig xαμμ(α xqατιx'i1 πεια iiπεξεψαo(α xα( iξιδαν(xευoι, fiταν xαi πι6 xoντd oτiE πρατιτιx(.E dνdγxεE τηs ξωηs xα[ &μεoιilτερα oυνδεδεμ6νη μ€ τfν δπ6oταoι τηE δλ6τητo5 ια( τoδ dτ6μoυ. "Eτσι oτην xατεx6μενη 'Eλλdδα oημειιilνoυμε μιd, ν6α διαμ6ρφωoι o6 δ,τι dφoρα τ6γ λα'ιx6, θ& θλ6γαμ, θΘνιxιoμ6, θν o16oει μ6 τ6ν πρoπoλεμιx6. 'Η 'EλευΘ6ρα 'Eλληνιx{ Kυ66ρνηoLS π.x.oτr]ν πρooπdΘειd, τηg νd xατευΘιiνη xαi yα θxπρooωπη τ6ν 'Ελληνιx6 Λα6, θoτω xα( dπ6 μαxρυd, θξηxoλo{rΘη oε xατα τ{ν τετραετfr θξoρ(α τηg, νd εΙγαι πρooηλωμ6νη πq6g τ6 πqoπoλεμιx6 πoλιτιχo-χoιγωγιx6 oixoδ6μημα τηg 'EλλdδoE. "oταγ δ6 θπ6oτρειpε oτ6 πdτριo iδαφo5, f1 πρωτη τηg μ6ριμνα fiταν νd dπoxαταoτηαη την πgoπoλεμιxτ] τdξι πραγμdτωγ. Δ6ν εΙγαι xατα oυν6πειαν bxπ}'ηxτιx6 γιατ( oτd πριilτα τη5 6t'1ματα, η θπαναxdμιpαoα 'EλευΘ6ρα 'Eλληνιxt'1 Kυ66qνηoιE, 6ρ6θηxε o6' d,γτiΘεoι δ1ι μ6νo μ6 τ6ν x6oμo τηE 'Αντιoτ&oεωE, &λλd xαi ψ6. την 'Eλληνιxτ] πQαγματιχ6τητα. Td μ6τρα πoι] Eλα6ε γιd τt'lν dπoxατdαταoι τoδ παλαιoδ 'Eλευθ6ρoυ Κρd,τoυg fiααν dνεδαφιxd,. Καi τoδτo διατ( bxτ6E των &λλων, δ Kρατιx6g μηxανιoμ6E, πoιi πρoε6ληΘη odν μεταπoλεμιx6g Κρατιx6g μηxανιoμ6E, flταν αriτ6g τoi Δotλoυ Κρd,τoυE. "oμωE f1 Eννoια xαt τ6 γ6ητρo τoδ θλευθ6ρoυ ΚρdτoυE εΙ1αν ilπooτfl θανdoιμo πληγμα. Td, μειoνεxτ't1ψατα τoυ xα( o[ θνδoγενε[5 τoυ d,δυναμiεg τ6 fiπε6t6ασαγ _ T6 'Eλε6Θερo πρoπoλεμιx6 Κρατog - oτ6 Gπιπεδo μιαg αιiΘαιρ6τoυ 'Eξoυo(α5, f1 δπo(α od'ν μoναδιx6 τηE axoπ6 εΙxε νd πι6ξη xαd να περιoτ6λλη τriν θxδηλωoι xα( την φυoιoλoγιxη d'νd,πτυξι τoδ 'Ελληνιxoδ Λαoδ. Θd πρo6ληΘη iαωg δτι τfν tπoν6μευoι τηE θwoiα5 xα( τoδ xιiqoυE τoδ πρoπλεμιxoδ Κρdτoυ5 τf1ν θπεδiωξεν f δραoιE τoυ ΚKE. "oπωg θd dντιληφΘoδμε oτ(g €π6μενε9 oελ(δεg, τ6 επι1εiρημα αiτ6 δ6γ εΦoταθε[, iδιαiτερα o6 δ,τι d,φoρα τt'1ν 'Αγτioταoι xαi αιiτ6 &x6μα τ6 EΑM _ ΕΛΑΣ. 'Η δπ6γoμευσιE Eγινεν dφ' δαυτfrE dπ6 τt'1 oτιγμf1 πoιi f1 θoωτεριxt'1 τoυ φΘoρ& θξετ6Θη oτd μd,τια xαi oτ't1ν xρ(οι τoδ 'Eλληνιxoδ Λαoδ xα( bδειξε π6oo oαΘqd fiταν τ6 oixoδ6μημd τoυ, f1 δoμ{ τoυ. "Eπειτα, f1 ν6α dγτ[ληιpιg xαi αιiλληψιE iν6g N6oυ xρ&τoυE' μεταπoλεμιxoδ, δεγ επt'lγαoε μ6νoν &π6 τt'1ν διαxαfr θπιΘυμ(α τoδ 'Eλληνιxo[l Λαot γιd Eνα xαλλiτερo μ6λλoν, γιd μιd πει6 ofγ1Qoνα δργανωμ6γγ] χoιγωγ[α. 'Ενιo1fθηxε xαt πqoε6λf1Θη dπ6 τd xηρriγματα τδν μεγdλων 'Hγετιilν τηs Δ'ηιtοxρατ(αg xατα τ6ν π6λεμo, τδν Συμμd1ων (Poδξ6ελτ, Toιilqτoιλ, Στdλιν). "Eνα oixoδ6μημα πoι1 ιαταρρ6ει dπ6 τ6γ oειoμ6 μιd,g Kατoμg δ6ν εiναι δυνατ6ν νd, θπαγαxτιoΘfl μ6vo ψθ τ6. [δια παλαι& oixoδoμιx& r)λιxα xαi μ6 dπαιτt'1oειg μd,λιoτα oτερε6τητo5 xα( διαρxε(αg. 20
Στη oιiγxρoυoι αtτf μεταξιi τηg dπoφd,oεωE τηζ 'EλευΘ6ραg 'EλληνιxηE
Kυ6ερνt'1αεω5 ν& παλινoρθιbση μετd τ6 τ6λo5 τoδ πoλ6μoυ αιiτoιjoιoγ τ6 πQoπo-
λεμιx6ν Κρd,τog, xα( μd,λιoτα μ6
τf1ν oυμιπαq&oταoι xαi θνio1υoι τδν Συμμd,1ων, xαi τ\5 ΘελfoεωE τoδ μεγαλυτ6ρoυ μ6QoμEτoil 'Eλληγιxo0 Λαoδ νd, xτ[αη ν6oν
Κρdτog μ6 oιiγ1ρoνo δoμf1
xαi otγηρoνo dρ1πεxτoνιxt1,
oτi1ν oιiγxρoυαι αriττi
μιxt'1 πoλιτιxi1 xα( xoινωνιxη xρ(oι oτfν 'Eλλdδα. "Αg πρoo6ξoυμε 6να [oτoριx6ν γεγoν69 πρωταQχιχηs oημαoiαg. 'Η &π6φαoι9 θδδ, f1 διd,Θεoι5 dλλoδ νd επι6ληΘoδγ τd πqoπoλεμιxα xαΘεατδτα, ν& xτυπηΘoδν xα( νd διαλυθoδγ τd xιντ]ματα 'ΑντιoτdαεωE, xα( odν θνααρxωτ6g ν6α9 μoρφηg θΘvιxιoμotr xαi oαν φoρεΙg ν6ων πoλιτιxo-xoινωγιxδν τdoεων, δ6ν περιoρ(ξεται μ6νoν ατriν Διiαι. 'Exδηλιilνεται xα( oτι!ν 'Ηγεαiα τoδ 'Ανατoλιxoυ Συγxρoτ{ματog. Σ6 δ,τι &φoρα τ{ Διioι, xα( f1 Mεγdλη Bρεταν(α xα( { 'Αμεριxη δ6ν θφε(oΘηoαν xανεν6g μ6-
τρoυ xα( μ6ooυ, μ6xQιs δτoυ διαλιjαoυν xα( θξαφαν(αoυγ δ1ι μ6νoν τd, xινηματα 'Αγτιoτdoεωg αεd' δπoiα oυγ66αλαν xα( χoμμoυνιστα(, &λλd xαi τα doτιxηE θμπνειioεωE xαi θιδηλιiloεωE. Στ{ν 'Aνατoλf, f1 διxτατoρ[α τoi Στdλιγ r1πηρξεν dx6μα πει6 &πην{g θναντ(oγ τιilγ xινημdτωγ 'Αγτιατd,αεω5 πof δπ6 χoμμoυγιoτιx{ν θπνευoιν xα[ xαθoδriγηoιν θδqαoαν oτis XδρεE τηE 'Αγατoλιxηg Eιjρωπηg. Κα( ατ{ Σo6ιετιxli Ρωo(α, dλλd πρ6 παντ65 oτην Πoλων(α, oττ]ν oιiγyαρiα, oτη Toε1ooλo6αx(α' oτf Boυλγαρiα, xαi oτtγ Ρoυμανiα, o[ περιoo6τερoι Koμμoυνιoτ6g f1γ6τε5, oi δπo[oι πρ6 τoδ πoλ6μoυ θδραoαν Bναγτ(oγ τoδ τLcβ.Lταλιoμo{r xαi xατα τ6ν π6λεμo θγαγτ(oν τoδ Nαξιαμoυ, η θφυλαxioθησαγ { θξετε-
Kα( θφυλαx(oΘησαγ i| θξετελ6oΘηoαν δE πqoδ6ται _ πρd,xτoτεg τoδ xαπιταλιoμoi, δπωg xαi ot. πoλλ69 &oτιxtg XδqεE τfrg Διioεωg πoλλo( dντιoτααιαxof θδιωxθηoαν, θφυλαx(αθηoαν η xαt θξετελ€oΘησαν δg πqoδ6τεE _ πρd,λ6oΘηoαν.
χτoQεE τoδ xoμμoυνιoμo{r. 'Η θ1θριxη αiτri oτd,oιg θγαγτ(oν τfrE 'AντιατdoεωE
xαi dπ6
τ(g δι1o 'Hγε-
Διioεωs xαi τ\g 'Ανατoλη5, δ6νπρo6Qχεται,χατα τt1ν γν6μη μα5, παρd, dπ6 τt'1ν dπ6φαoι τfrg θπι6oλη5, xα( oτ6 Δυτιx 6 xα( oτ6 'Aνατ. Συγxρ6τημα, τδν πρoπoλεμιxιilν παθεoτι(lτωγ. Td Kινt'1ματα 'Αγτιoτd,oεωg, &oτιπηg fi xoμμoυo(εg, τ{g
νιατιx{g θμπνειioεω5 xαt xαΘoδηγ{σεωs' εΙxαν μιd xoινri xατε6θυγoι: Triγ dνdγxη τ{g πoλιτιx6 _ xoινωνιx{E dλλαγηE πot Επ66αλλεν f1 δαιoριx{ πQαγματιx6τηg τηs επoxηs μαg. Kατd, τ6γ 1διo τρ6πo πoιi oτ(5 Xδρεg τηE Δυτιxη5 Εriριbπη5 Κινηματα'AντιoτdoεωE doτιxfr5 πρoελειioεωg μ€ πQωτoπoQειαxιiν δμrs δqioιν, θνo1λoiroαν τι]ν Mεγ. Bρεταν(αγ xαi τi1ν'Αμεριxτiν, xατα τ6ν [διo τq6πo Κινηματα 'Αντιoτ&oεω5 xoμμoυνιoτιxfrg δμrτνειioεω5, oτ(g XδρεE τηs 'Ανατoλιxηg Etρωπηg, θνo1λoioαν μ6 τfν θξελιxτιxt'1 τoυ5 τdoι, τ6 xαΘεoτιb5 τoδ Στdλιν.
'Εoημειιboαμε dνωτ6ρω πιilg μ6
τtγ xατα8γησι τoδ
'EλευΘ6ρoυ Kρdτoυg
θπλr]γη nαi 6 Κρατιx6g 'EΘνιxιαμ65, xαi πδg, αττενα1πι σ' Eγαγ Δoiλoν Κρdτog, €ναE 'Ελληνιx6g 'Εθνιxιoμ6g - αilτ6g πoιi μ6 τ6 γ6o τoυ πεQιε16μενo δεν δπερα-
oπ(ξεται μιd Αiθα[ρετη 'Eξoυoiα, &λλd τ{ν &νεξαρτηoh xα[ dπεραι6ητα τη5 XιilραE xαi τi1ν θλει1Θερη ζωt'1 xα( θξ6λιξι τotl 'Eλληνιxoδ Λαo0 - &ρxιoε νd διαμoρφιilνεται μ6 τ{ν θxδτ]λωoι xαi dν6πτυξι τηg 'EΘνιxfrs 'Αντιoτdαεωg. Θd πρ6πει νd oημιιilσoυμε θδιil δτι f1 διαφoρoπofηoι5 αΦτ{ τoi θΘνιxιoμoi εi1ε odν
i:παx6λoυΘo γd διiloη xαt oτ6 πατQιωτιχ6 xαθ{xoγ Eνα ν6o περιε16μενo xαt ψια 21
αλλη Exφραoι. Γιd τ6ν ΠρωΘυπoυργ6 τη5 'Eλλdδog πoιi, dπ6 τ6 ΛoνδΙγo ii dπo τ6 ΚαΙρo, d,πευΘr]γεται πρ69 τ6ν 'Ελληνιx6 Λα6' πατQιωτ ιx6 xαΘfixoν oημα[νει αγδνα 6t'6αια θναγτ(oν τoυ xαταxτητofr, &λλd xαi πρooηλωoι xαi θπdγoδo, μετα τ6ν π6λεμo, oτην πρoπoλεμιxη τdξη πραγμdτωγ. T6 'ιjδιo xαi γιd τ6ν &ξιωματιx6 xαi oτρατιιi_lτη πo6 δπηρετεΙ δπ6 τ&E dμ6ooυg διαταγds τηs f1γεo(α5 τoδ ταxτιxoδ 'Eλληγιxot Στρατoδ πoi-l &xoλoυΘεi xα( dναγνοlρ(ξει ττ]ν 'Eλευθ6ρα 'Eλληνιx{ Κυ66Qνησι, f1 δπoiα δ5 μ6νo τηE, γoμιχ6 xυρ(ω5, γνιilριoμα θ1ει τη oυν6xιoι xαi διατt'1ρηoι, xαi 6ξω απ6 τfν 'Ελλdδα, τoi πρoπoλεμιxoδ ΚρdτoυE. Γιd, τ6ν'Aντι,στασιαx6 δμωE, γιd xε[νoν πoι] θνετ&xΘη xατα o[oνδτiπoτε τρ6πo oτην 'EΘνιxf1 'Aντ(oτασι' τ(5 τdξει5 τη5 μιαE ii τηs &λληE 'oργανιiloειυE, τ6 πατριωτιx6 xαΘηxoν εΙναι μιd, ξωντανt'1 πραγματιx6τηg, πoιi 6γα(νει d,π6 την xαθημεqινt'1 πoλtμoρφη dνdγχη τηs ξωηs, αι}θ6ρμητη xα( χωQ(s xαμμ(α ΚQατιxη παρoυo[α. 'o dντdρτηg ii xα( δ xαθε &γωνιoτηg δρα xα( αναπτι]αoει τ6γ dγδνα τoυ μ6 την iπνευoι xα( την ιilθηoι τη5 λα'ιxηE oυμπαραoτ&oεωg. 'O '(διo5 εiναι f1 φωνη xα( f1 πioτι; τoδ λαo0 πoιi μ€ θdρρoE dντιμετωπ(ξει t6 παρ6ν xα( θ1ει ττ]ν dπ6φαoι νd, διαμoρφωoει τ6 μ6λλoν, δλεriθερα xα( 6ξω dπ6 τd dγιjπαQχτα xρατιxd, πλαioια. 'Η θλευθερf1 τoυ 6oιiληoιg, χωQ(E τtγ bπtψ6ασι χαμμιαg 'Eξoυα(αE, τoυ δiδει την δtrναμι νd &πoφαoioη πoι65 Θυo(εg εΙγαι Eτoιμog νd δεxΘη γι& νd πQαγματoπoιηoη τ(g θθνιx6g, πoλιτιx6g, xoινωνιx€g φιλoδoξ(εE τηE δλ6τητoE. Δ6ν αioθd,νεται xαγ6γα θγθoυoιαoμ6 νd δπεραoπ(oη θxεiνo πor3 π6ραoε, τ6 παρελΘ6ν. oδ π6Θoι τoυ, o[ θλπiδεg τoυ, o[ dγδνεg τoυ συγχεντριbγoγται oτtγ xαταxτησL xαi τ\ν δημιoυργiα τoδ μ6λλoντoE. Δ€γ εΙγαι dρ1ειoφιiλαξ xoνιoρτo6ρωτωγ πoλιτιxδν α1ημdτων. ΕΙναι, δoo xα( &ν μεριx65 φoρ69 θxδηλιilνεται πρωτ6γoγα xα( dδ6ξια, δ μεταλαμτταδευτηE τη5 'Eλληνιxηg &λxη5, f1 δπo(α d,π6 γενεd o6 γενεd, διατηρεi xαi dγαγειbνει την 'Eλληνιxη ψυ1fi xαt παρdδooι, βtσ' dπ6 τ6ν π6νo xα( τ6 oφgιγo5 τη5 xαΘημερινηE 6ιoπdληE. M' αιiτd τ& oυγαιoΘηματα, δ dvτdρτηE ii δ dγωνιoτηg τηg 'EλληνιxfrE 'Αντιoτdσεωs, ξητα θΘελoντιxd τη θυo(α xα( τ6y Θd'νατo.'Ιoτοριxd, f1 διαxωριoτιxt1
αιiττ] γραμμτ] τΦν τdαεωγ ιαi τδγ Θ6oεωγ φ6ρει &ντιμετιilπoυg δr3o x6oμoυg. Γιd τoι}5 μ6ν, δ Κqατιx65 'Eθνιxιoμ6E εΙναι μιd &oφαλt'1E πoλιτιxri oτ€γη, μ6 δλα τd :.τλεoνεxτηματα πoιi τoιiE παρ€1ει. Γιd τoιiE δ6, δ 'Eλληνιx6E 'Εθνιxιoμ6g εΙναι μιd oωττ]ρια oυλλoγιx"fi &ναyxη, μιd πiatιg πo6 θ6λει νd ξαναxτ(oη αιiτ6 πoι1 λ6γεται τ6 N6o 'Ελληνιx6 Κρldτo5, xατω &π6 τ6 δπoio Θd oτεγαoΘη xα( θd εiρυ1ωqηoη f δλ6τηE. 866αια, f1 αr3γxQoυσιs θd εiγαι d'ναπ6φευxτη.
**{r
'o π6λεμoE oττ]ν 'Αλ6αν(α xαi γενιxα oτd 'Eλληγιxd, oιjνoqα, θναντ(oν τoi "ΑξoνoE, εΙναι xατα ττ] γνιilμη μαE η πριilτη φdoιE τηE 'EθνιxfrE 'Αντιoτd,oεωg τoδ 'EλληγιxoΦ Λαoi. 'o 'EΘνιx65 'Aγιbνα5 xατα την Κατoxf εΙναι f δευτ6ρα φd,oιE. 'Η διαφοοετιx{ xατ6" xαιρo{l5 πρo6oλr] τηg μια5 ii τηs &λληE φd,αεω5, γιd πoλιτιxotr5 xαθαρd λ6γoυ9, δημιoυργεi δια1ωριoτιxt; θντυπιiloειg o[ δπoiε5 μ6 την π&ρoδo τoυ 1ρ6νoυ, τε(νoυν δυατυxιilE νd γ(νoυν loτoριxdg πεπoιΘηoειE, θξ αiτiα5 τηE d,νυπαρξiαE dντιxειμενιxfrg lατoριxηg θρεtrηg. T(5 παραμoνd5 τη5 'ΙταλιxηE επιΘ6oεω9 θναντ(oν τfg 'Eλλdδog, f1 θξωτεριx{ 22
πoλιτιxη τηE 'ΕλληνιxηE Κυ6ερνηoεωE Bξαxoλoυθoδoε ν& εΙναι δπ6ρ τηg oiδετερ6τητog. Δ6ν Θd doxoληΘoυμε ψt τ6 θdν { πoλιτιxη αιiτf1 flταν δρθη i δxι. 'ΕxεΙνo πoιi μαg θνδιαφ6ρει oτ{ν πρoxειμ6νη περ(πτωoι εΙναι o[ διαθιξoειg τoΟ 'Eλληνιxoυ Λαoυ xαi i1ψυ1ιxf τoυ dντo1{. Καi τoδτo γιατ( xα( θξω xα[ μ6oα
oτην 'Ελλdδα (o6 δριoμ6νoυE ειiτυ1ιilE x6xλoυ5) θπιxρατoδoε f1 γνιilμη δτι &ν f1 'Eλλdg θξεδηλωνε τη διdθεoι νd, dμυνΘη θναrπ(oν τη5 'Ιταλιxηg εio6oληg αιiτ6 Θd flταν παQαφQoσfvη. T6 δεδoμ6να, θx πqιilτηE δψεω5, floαν θγτυπωoιαxd: Α. _ 'Η 'Ελλdg περιε6dλλετo dπ6 παvτoδ dπ6 θxθριx6E δυνdμει5. 'Η Mεo6γειoE fiταν oxεδ6γ δπ6 τ6ν Eλεγ1o τoδ "Αξoνog. 'H 'Eγγι1E xα( M6oη 'Αγατoλf εΙxε δε1θη εriμενωg τf . 'Η Toυqxiα, πεqιμ6νoγταs χαιρoσχoπtxα τi1ν θξ6λιξι τoδ πoλ6μoυ, υ[oθ6τηoε τη oτd,αι τfr5 ει}μενoδg otδετερ6τητo5 Eγαvτι τoδ "ΑξoνoE. 'H Γερμανo-Pωoαιxf1 λυxoφιλiα δ6ν δι6γραφεγ dx6μα &νηαυx(εE γιd, τ6ν "Αξoνα. Td, xαΘεoτδτα τηE Γιoυγxoολαυ(αg xα[ τηg Boυλγαρ(αg εΙ1αν θντdξει τig XδρεE των oτig Δυνd,μει5 τoδ "Αξoνog xαf f1 πρoιi_lΘηoι5 τδν Γερμανιxιilγ στQατευμd,των διd τηg oδψαρ(αE πQ6E τη Ρoυμαν(α xαi Boυλγαρ(α εi1εν dρ1(oει. Στην 'Αλ6αν(α f1 oυγxεντQωσιE τδγ 'Ιταλιxδγ δυν&μεων oυνε1iξετo dπ6 τ6γ 'Απρ(λιo τoυ 1939 χωQιE διαxoπη, xα( f1 'Aλ6ανιxη φdλαξ f,ταγ Eτoιμη. T& Δωδεxdνηoα εΙ1αν μετατραπ{ o6 ωτ6ρθητη 6doι. B. - 'H Mεγdλη Bρετανiα,, f1 δπo(α εΙ1εν θ1γυηθη την d,xεραι6τητα τη5 'Eλλdδog, εΙ1εν δμπλαιη oτ6ν π6λεμo τξE Boqεioυ 'AφριxflE xα( δ6ν fiταν o€ Θ6oι γd, 6oηΘηoη θπαρxΦg τt'1ν &μυνα τη5 'Eλλdδog. Γ. _ 'o "Αξων εΙ1ε xαταλd6ει δλη την Eιiριbπη, xα( oi δυνdμειE τoυ εΙ1αν την πρωτο6oυλ(α o6 δλα τd, μ6τωπα. 'Η τε1νιxri tπερoxf τoυ δπλιoμoδ τoυ θγαγτι τδγ dγτιπd'λωγ τoυ, f1 θγxαινιαoΘεioα &π6 αδτ6γ γ6α τ6xνη πoλ6μoυ, τ6ν Bφεραν δE . Στt1ν 'Eλλdδα θξ &λλoυ { πoλιτιxi1 xαi στQατιωτιxfi xαταoταoιg frταν dρ-
xετα oυγxε1υμ6νη:
τηg 4ηs Aιiγo{roτoυ εΙxε ξrt'tγ τεood,qων θτδν. 'Η tsπι6oλri διατηρηα(g τηg δ6ν δφεiλoγτo oiτε o6 μεταoτaoφη τo0 δημoxqατιxoil
'Η Διxτατoρiα
τηg
xαi
f1
πνειiματog τoδ 'Eλληνιxoδ Λαoδ, otlτε xαt o6 δυναμιx6τητα xαi αυνox{ τδν δλiγων φ[λων xαi oτελε1δν τηg. 'Ωφε(λovτo πρ6 παντ69 oτη 6αΘει& xρ(αι πoι1 xατ6τρυ1ε τ(g τdξει5 τηE δληg πoλιτιxη5 f1γεo(αg τηg XωραE xαi ατην dδυναμiα τηE νd dνανεωθη xαi να παραxoλoυθηoη τiE τdoειE xα[ θπιδιιilξειg τo0 'Eλληνιxo[l Λαoδ. "Ετoι την θπι6oλγi τηs ΔιxτατoρiαE τηg 4ηg Aιiγoιjoτoυ τt'1ν θδ6xΘηoαν δλα τα x6μματα, μ6 την αττdΘεια ψυχoρραγoυvτoE doθενoδg xαi odν μιd πoλιτιxt'1 oυγ6πεια τηg Θλι6ερdg τδν dδυναμ(αE. Γιd τ6ν x6oμo μd,λιoτα μιαg πoλιτιxfg παρατ&ξεωg fiταν μιd, oωτηQια στQατιωτιxη διxτατoρ(α, f1 δπoiα θd θπdταooε την d'ναoυγχQoτoυμ6νη Δημoxρατιxη παρdταξι, μη xαμφθε[oαγ otrτε xα( διαoπαoΘεloαν Eατω xαi ψτd τt'1ν dναγνιilριoι τηg Moναρ1(αE dπ6 τ6ν 'EλευΘ6ριo Bενιξ6λο, δoτερα dπ6 εixooι 1ρ6νια &ντιμoναρ1ιxoδ dγιilνog. Π6ραν δμωE αιiτoδ, f επι6oλη τflg Διxτατoρiαg Θ& fiταν dδιiναη χωQiζ ττiν ε{lνoια τηs Moναρ1iαE. Δημιoυργεiται 6τoι f πεπo(θ1σιS, δτι f1 Διxτατoρiα oτηρiξει τιjν Moναρxiα, xαi f Moναρ1iα i1ει, oτ{ν 'Eλλd,δα, od,ν μ6νo oτηqιγμd τηE τιjν Διxτατoρ(α.
Mπρooτd oτ(g θνδημιxbg αfiτtg &δυναμfuE
τηE.
πoλιτιxηg f1γεoiαE τηE Xιbραg
o[ δι}o xιiριoι θξωτεριxo( παρdγorπε5 _ Mεγdλη Bρετανiα, Γερμαν(α _ πoι] 23
θπηρεdξoυν
τfν
θoωτεριxt'1 πoλιτιxt'1 τηg
'Eλλdδos
_
6λ6πoυγ ειixαqioτωg xα(
αtτ{ dνατqoπ{. Γι& τf Mεγdλη Bρετανiα πρ6 παντ65 δ Bαoιλει3g Γειilργιog δ B'εEγαι δ dπoφααιf1 Moναρ1iαxαt μ6νoν oτιx6E παρd'γων γι& τfν δξ6λιξι oτf1ν 'Eλλdδα, ιjπ6 δπoιoνδfπoτε xαΘεoτιilg. Γιd τr]ν Γερμαν[α τoi Xiτλεq f1 θπι6okfi xαt διdρΘρωoιE τoil διxτατoριxoir xαμdλιoτα δπooτηρiξoυν τt'1ν πoλιτιxt'1
Θεoτδτog θd, εΙγαι o6 δεδoμενη στιγμt f1 δriναμιg πoι] Θd θξoυδετεριiloτ1 xα[ τ6ν φιλoδυτιx6 πρoοανατoλιoμ6 τηg 1ι(lραg xαi Θd διαλιioη τ(E δημoxqατιx6g πε-
πoιΘ{oειg τotl 'Eλληνιxoδ Λαoδ. Kα[ πραγματιιd. T6 διεθγ69 ιλiμα τηg επo1ηE θxεiνηg, f1 dνo1ι] τoi Bαoι_ λ6ωg fι 1λιαρ& &ντ(δραoιg xα( i μ6xριs θν6g oημε(oυ μεριxr] &πoδoμ] τιbν πoλιτιxδγ xoμμ&των, θπιτρfπoυν oτ6 xαΘεoτιilg τηs 4ηs Atγoriατoυ xα( νd μoρφoλoγ{oη τ6 iδεoλoγιx6 τη5 θπιoτ6γαoμα xα( νd 6μφανιoΘη o&ν dπoφααιoτιx6g φoρειig εν6g <Γ'. 'Eλληνιιoi πoλιτιoμo['). Eτoι ατ(g παραιroγ6s τoδ πoλι6μoυ τ6 παΘεoτιbE ηE 4ηs Atγoιiατoυ συ1παυτ(ξεται μ6 τ6 Κρ&τog xα( γενιx& μ6 τ{ν oixoνoμιπfl ιαi πγευματι}if ξω{ τηg XιilραE. Kα( od,γ τι6τoιo γε6τευxτo oixoδ6-
μημα διαμoρφιilγει xα( θxφρdξει Ιδιoγ θθνιx6 φQ6γηιlα, Eρμηνεr1ει τriν Ewoια xαi τ6 πεqιε16μγo τoδ θθνιxιoμoυ μ6 iδ(αν φιλoooφιxt'1 θεωq(α, πρ6E πλ{qη ixανoπo(ηoι μιi,E μεγdληE μερiδog τoδ doτιxoδ x6oμoυ, f1 δπo(α xαi θγεxoλ_ πιbΘη xα( xαΘεατωE xαi dQχds, δE τιi μ6νη δι6ξoδo oτt'1ν πoλιτιxli xρ(ατ1 τηE 'Eλλdδo5. 'Ωoτ6oo γιd, θναν πoιi flΘελε ν& θqευνt'1oη ττjν πQαγματιχ6τητα xατα τfν περioδo θπε(νη, δ6γ Θd' fiταν δι1oπoλo νd, διαπιoτιiloη μ(αν dνηoυ1ητιx{ πQαγματιχ6τητα. 'Eγα oτεγαν6 δριξ6ντιo φQ&γμα tsxιbqιξε Κρ6τoE xα( ΚαΘεαrιilg &π6 τf1 μγd,λη πλειoν6τητα τoδ 'Eλληνιxoδ Λαoδ, xαi' dx6ψα 6αΘ13τερα, π&γω oτtν dvτ(ληψι τηg θΘνιxηg xαi πoλιτιxfg d,ναγxαι6τητoE tt διdoταoιE Lt f1ταν, μεταξil τιilν δ{ro αιjτδγ παραγ6vτων, πλt'1ρη g xαi θπιιiγδυγoE. 'H oιi;rπτωaιg xαt xoιν{ π("oτιg πdνω oτ{ν &νdγχη τηE διατηρηoεωS τηs θδαφιxηg dxεραι6-
ητoE τηg XιbραE, δ6ν fiταν παρd μιd &πατηλη &ρμoνiα. 'Η θξ6λιξιE τδν γεγoν6τωγ Θd, μαE δεξη δτι μετd τ6ν Θdγατo τotr Mεταξd,, μεQ(ζ τδν oτελε21ιbν τηg 4ηg Αtγoιioτoυ Θd dπεμπoλτ]ατ1 xα( ττ|ν iερdν iwoιαγ xα( dνdγχην ηζ θδαφιxηg
dxεραι6τητo5. 'o π6λεμog xα( f1 xαταxτητιxt'1 θξ6ρμησιS τo0 "AξoνoE δημιoυργo0ν θνα δξ{t θoωτεριx6 xαi iδεoλoγιx6 πρ66λημα oτ6 xαθεαιιils τηE 4ηg Atγofoτoυ. 'Η 'Eλληνιxt'1 Moναρ1(α dν61εται xα( ε{lνoεi oτf1ν 'Eλλdδα τfν διxτατoρ(α. Στ[g θξωτεριx6g ηg o16oει9 δμωg εΙγαι πQoσαγατoλιoμwη crr(E Δυτιx6g Δημoxqατ(εE, xαt a&ν Moναqxfα oην Mεγ&λη Bρεταγiα. 'Η Διxτατoρ(α τηg 4ηE Αιiγoιjoτoυ δ6ν μπoρε[ νd, διατηaηθη odγ πoλιτιx6 xαΘεoτιbg oτ{ν 'Eλλ&δα, παρd, dγτλιbνταg διiναμι xαt γ6ητρo iιιτ6 τ6 xδqoE xαt τ'i1ν παγx6oμια θπι6oλt'1 τ{g ΓεqμανιxηE Διxτατoρ[αE τotr Xiτλερ. 'E&ν θ6λει γd, εΙναι oυνεπ{g xα( πιoτfi πρ69 τ[g &qx6s τηE xα( τriv xooμoΘεωρiα τη5, θd, πq6πει νd, θπα1θη oτ6 oτqατ6πεδo τo{t "Aξoνog. 'Ηττα τoδ "Αξoνos, σημα(νει xαi τ6λo9 τηg 'EλληνιxfrE Διxτατoρ(αE. 'Ωoτ6oo f1 δευτ6ρα Eirqιοπα'ιxt'1 Διiναμιg τoδ "Aξoνog εiναι f1 'Ιταλiα. Kα( δ 'Ιταλ69 Διxτd'τωρ, xα( μαξ{, μ' αιiτ6ν xα( iλλoι δoρυφ6ρoι τoυ' θπoφΘαλμιoδν 'Ελληνιxd, θδdφη. 'Aπ6 τoδ Σεπτεμ6ρioυ 1939 μξρι τoυ 'oxτω6ρ(oυ 1940, δ 'Eλληνιx6g Λα69 παρlαxoλυΘεi μ6 &γων(α ττiν dντινoμ(α αι)τ{ πoι1 ταλαν[ξει τ{ν 'Eλληνιx{ Διxτατoρiα xαi παραλιiει x&Θε dπoφαoιατιxf πρωτo6oυλ(α. Mαξil μ€ τr|ν 1ειραφετηoι τoδ 'Eλληγιπoδ Λαoδ dπ6 x6Θε xαθoδfμαι τot Καθεoτωτιxoi 24
-
Κρdτoυg, f1 θαωτεριxf1 διd,λυαιζ τηζ διπτατoq(αE oυvτελε[ται xατd tsμφανη τρ6-
πo. 'Ωg πρδτo χαQαχτηQιoτυx6 τηg διαoπ&oεω5 αδτηg αημειιilνoυμε τη δια(ρεoι τδν d'νωτ6ρων oτελε1ιilν τflg διxτατoqiαg o6 'Αγyλoφiloυg xα( Γερμανoφiλoυg. 'Aντιμετιilπισαν o[ δπειiθυνoι παρdγoγτεs ττ]ν δπαναφoρ& τηE Xιilραg o6 πoλιτιx{ δμαλ6τητα ΔυτιxηE μoρφηE; Φα(vεται ναi. 'Απεδε(1Θη δμω5 &π6 μιd τd πρdγματα, xυρ(ωE dπ6 τt'1 o{lvθεoι τoδ xαθεoτιilτog, δ{roxoλo5 xα( πλfρηs xινδtrνωγ
γιd
τt'1ν
doφd,λεια xα( τoδ xα( <τ{5 θoωτεριxηE f1ρε-
μ(αsr.*
Στli Θ6oι μιαg dπoφαoιαrιxfrg πqιυτo6oυλ(αg πoλιτιxflg dναπρooαQμoγηE,
η
πoλιτιxt'1 τηE oriδετερ6τητo5 flταν γιd, ττiν 'Eλληνιxi1 Διxτατoρiα, t μ6νη λι3oιE, θoτω xα( πQoσωQιγτ]. "Eδιδε x6uτoια dγdπαυλα, δoτε νd, παqαxoλoυΘτiαη την
θξ6λιξι τoδ πoλ6μoυ, xαi νd &πoφαoioη, μ6 πει6 doφαλη xριτtiρια. 'Ωατ6oo f πoλιτιx{ τηg oι)δετερ6τητoE δ6ν fiταν αττ6λυτη. 'Hταν xατ6. τ6 θγα ox6λoE τoδ "Aξoνog πoλιτιxη εriμνoig oιiδετερ6τ1τot, πQ6E τri Γεqμαγ(α. 'o Στρατdρ1ηE Παπ&γog γρdφει α1ετιxΦE:
<'o Πρ6εδQoζ τηζ Κυ6ερνrjoεωg (xαi τd xατωτ6qω ixΘ6τω tνα xαταδειxΘfi π6ooν δ 'ΙωdννηE Mεταξd.E πρooεπ6.θηoε νd d'πoφtryη τljν Βμπλoxitν τηs 'Ελλ6δoE εiE π6λεμoν) oυνεδ6Θη τηλεφωνιxrilE παρoυo[α μoυ μ6 τ6ν Bν Bερoλ[νω f1μ6τερoν Πρ6o6υν x. 'Aλ6ξανδρoν Pαyxαdfiν xαi &φoi τιil tξ6Θεoε τιjν δληv εig τ6'Ελληνoαλ6ανιx6 oι3νoρα στQατιωτιxlj xατd,oταoιν, d'φotι τζυ i'yνιbριoεν 6τι tx τι7ν πληρoφoριιilν αtτινεE 0d τιll δια6ι6αoΘdloιy ix Bερoλtνoυ Bξαρτdται fl ληψιE oo6αρCυν d.πoφdoεων, τ6ν παραxdλεoεν δπωE tντ6E τfiE νυxτ6E εi δυνατ6ν φqoντioη νd. πληρoφoQηΘη dν f1 Γερμανtα fiταν tν yνιboει τιilν d'lτειλητιxιilν πqoΘ6oεων τfig 'Ιταλ[αE, &ν fiτo Bν yνιboει τιΙlν παρ' αilτfiE λαμ6ανομ6νων θναντby μαζ στQατιωτιxιdv μ6τρων xαt dy ταiτα tνεxρiνoντo δπ6 τιilν Βπιorjμων x6xλων τoδ P6ξ. 'o tν Bερoλiναl fiμ6τερoE Πρ6o6υE d.πfiντηoεν 6τι Θ6' πρooπαΘιjoη 6πω9 iντ6ζ τηζ νυxτ6E παρdoψη τdE αiτoυμ6ναE πληρoφoρtαg, xαi 6ντιυ9 6λiyαg dιραg 6ραδ6τερoν oυνδεΘεtg ττ1λεφωνιxr7E μ6 τ6ν Πρ6εδρoν τfiE Κυ6ερνljoεωg, πληoioν τoi δπotoυ εΙyoν παραμε[νει, dνεxo[νωoεν εiE αδτ6ν δτι oυναντηΘεiE μ6 πρ6oωπoν tx τfυ,ν πλ6oν tμπtoτιllν xαi τoi d'μ6ooυ περι66.λλoντo9 τo6 Χiτλερ xαi εiE τ6 δπoioν πρ6oωπoν Ε1ει d'π6λυτoν Βμπιoτoo6νην, tπληρoφoaηη 6τι δ Xiτλερ o0δ6πoτε Θ6' tπιτρ6ψη τljν xατd τfig 'Ελλ6'δoE 'Ιταλιxljv tπtΘεoιν xαf iδιαξ6ντωζ συνιστd' δπωE o0δ6ν μ6τρoν ληφΘη τ6 δπoΙoy Θd fiδ{ινατo νd θεωρηΘfi δπ6 τfig 'ΙταλtαE δE πρ6xληoιE tx μ6ρoυE τfig'ΕλλdδoE. <>. <'o Π6λεμ0ζ τηζ 'ΕΜ6δos 1940 _ 1941>>, oελ[g 73. _]
'o
iδιog ΣτgατdqχηE Παπdγos dναφ6ρει:
<'Aπ6 πoλιτιxfiE πλευρd'g fi 'Ελληνιxlj Κυ66qνηoιE Eν τfi iπιΘυμiα τηζ τηζ μfi παρεxxλ[oεωE d'π6 την γg$ιβεioαν πoλιτιxljν o0δετερ6τητ0ζ xαt μrj dναμiξεωE τηg 'Ελλd'δoE εiE τrjν εilριllπαtxtjy5;\Qραξιν, εE1ε λ6'6ει τljν fur6φαoιν νd' d'πoφιiyη 67ι μ6νoν πd'oαy πρ6xληoιν, dΜ6 xαi L,|ιiι,δiπoτε Bν6ρyειαν δυναμ6νην ν6 ΘεωρηΘη fi tμφανιoΘfi δπ6 τfiE *Wilson of Libya, Eight Years Overseas oελ(E 96, K. Πυρoμdγλoυ, 'EΘνιxr] 'Avτ(oταoιg, oελ(g 41.
'Ιταλ[αE δE πρ6xληoιE tx μiρoυE τηg'Ελλ6δog.'Aπc5 πoλιτιxfig τoiτ6ατι πλευραE, oi μιiνoν fi πριυτo6oυλ[α τo0 πoλiμoυ, d'λλd' xαt fi πριυτo6oυλiα ληψεωζ ιτQojταQαoxευαατιxιbι, δι'αiτ6ν μ6τρων, αφbτo oαφι7E εiE την'Ιταλiαν xα[, oυνεπιilE, iξι'ταξoμ6νoυ τoυ;τQo6λfiματoE d.π6'τfig πλευρd'g τα6τηE, διετρ6xoμεν τ6ν xiνδυνoν να εiναι τd' πρ6q αΙiξηoιι, τo0 6αθμot d'αφαλεiαE τηE Χιbραg ληφθηo6μενα μ6τρα oi μ6νoν dνεπαρxfi d'λλ6' xαi αz,j πd'oη5 dπ6ψεaη iπιxαιρ6τητoE xαθυοτερημiνα>'
tδιo;, oελ[g 204.
Td θπι1ειρηματα γιd μια πoλιτιxη oiδετερ6τητog δ6γ Eλειπαγ. 'Εqωτi,ται δμωg: 'Η γεωγραφιχη Θ6oιg τηE 'Eλλdδog, xα( μd'λιoτα μ€
ττ]ν
θπ6xταoι τΦγ πoλεμιχιbγ θπι1ειρηoεωγ πQ6s τfν Noτιoανατoλιχη Ει}ριilπη xαi τriν 'Aνατoλιxην Mεo6γειo, iπ6τρεπε την τηρηoι τηg otδετερ6τητoE, αriοτηραg fi εiμενoυg, πρ65 τη Γερμαν(α \ xαt dx6μα τηE θν6πλoυ oiδετερ6τητoE; 'o π6λεμog τoυ l9|4 _ 18 dπ6δειξε τ6 &δι]νατoν xαi τ6 dνεφdρμooτoν μιδg τoιoι]τoυ περιε1oμ6νoυ πoλιτιχη5 γQαμμηs. 'Η πρooπdθεια τoΦ Ι. Mεταξα νd θξoυδετε1 Qιυoη τ6 xαταxτητιχd 3γαγτ(oν τηE 'Eλλ&δog o16δια τoδ θν6E μεγdλoυ ουγετα[ρoυ τoδ "ΑξoνoE, τoδ Moυooλfνι, δι& τηg θπεμ6d'oεω5 τoδ &λλoυ μεγαλoυ, τoδ X(τλερ, εΙ1ε δυνατ6τητε9 νd, τελεoφoQηoη; Κα( &γ &x6μη δπηρ1ε ii διε6λθπετo d,vτ(Θεoιg μεταξιi X(τλερl xα( Moυooλ[νι, f1 γενιxη oixoνoμfα τoδ διεξαγoμ6νoυ πoλ6μoυ, f dνdγxη θμφανioεωg πλt'1ρoυE iδεoλoγιxη5 oυνo1ηg μεταξιi τδγ δ6o διxτατoριxΦγ xαθεoτιbτων, Γεqμαν(αE xα( 'Ιταλ(αg, θπετρεπαν παρ6μoια παρ6xxλιoι xα( μd'λιoτα δπ6ρ iν6E μιxρoδ, οd,ν τt'1ν 'Eλλαδα, xρ&τoυE, τot δπo(oυ f1 θvταξιE oτ6ν "Aξoνα, θδιδε xαi ατρατηγιxd πλειoνεxτfματα; o[ δπoo16oει9 τo0 X(τλερ xαi τoδ περι6dλλoντ6E τoυ, oτ(5 δπoiεg τ6oην π(ατιγ iδιδαγ ιilριoμ6νoι Eλληνιxo( xιixλoι, fioαν εiλιxqινεis, δs πρ69 ττ]ν 'Eλλdδα; "Η fiοαν δπλδE Eναg &π6 τo{lg πoλλoιiE τ96πoυ9 πoιi f1 Nαξιατιxη πρoπαγdνδα χQησιμoπoιoδoε xα( yια την αlιoμ6γωoι τΦν μιxριbν xρατδν xαi γιd την θoωτεριxτj τωγ διdoπααι, μ6 oυν6πεια τr]ν θπιτυγfu τfi5 εio6oληE διd, τoυ αiφνιδιαoμoδ; 'Απ6 την Eπιox6πηoι τηg δληE xαταα&oεωs δημιoυργεΙται fι θντιiπωoιE δτι δ Ι. Mεταξα5 δ6ν frτo τ6ooν &φελt'1g δoτε γd παρααιiρεται &π6 τ6 θνα fi τ6 iλλo θπιxε(ρημα, τγi μιd fi την
π6διo xαi διαλυτιx6 μειoν6xτημα. M6 την θπ(Θεoι τηE 'Ιταλ(α5 εναvτioν τηE 'Eλλdδog ('oxτιb6ριog 194Ο) t otδετερ6τηE τoΟ Ι. Mεταξα παραoιiρει τ{ν Xωρα α6 μιd xατd,στασι' dx6μη περιoα6τερo ν6Θη xαi dλλoπρ6oαλλη. 'Aμυνoμ6νη θναντioγ τηs 'Ιταλιxfg θπιθ6σεω5' f1 'Eλλd5 6ρioxεται θμπ6λεμroE μ6 τ6ν "Aξoνα. 'Ωoτ6oo διατηρεΙ φιλιx6E o16αειE ψ6 τη Γερμανiα xαi ilcιψ6νει oτt'1ν ειiμενfl πQ6s αtτriν otδετερ6τητα. Καi f1 oι}δετερ6τη9 αtττ] τot θπι6dλλει νd &qνηθη xd'Θε πρooφερoμενη, dπ6 τη Mεγdλη Bqετανiα θν(α1υoι, iαrω xα( μιχQη. 'Ιδoli πιb5 δ Στρατdρ1ηE ΠαπαγoE o1oλιd,ξει τ6 γεγoν65:
<Γνωqiζω δτι τrjν dνωτ6qιυ dπ6φαoiν τoυ yd μfiv δε1θη Bρετανιxfi tνio1υoιν δ Πρ6εδρoE τfiE 'Ε}ληνιxηE Κυ6ερνfioεωE dνεxoiνοloεν εiE τljν Γιoυyxooλαυtxljν Κυ66ρνηoιν 26
ijτιq εixεν dνηoυ14ηoει tx τη5 xατ6 τfiν tπo1fiν txε[νην φημoλoyoυμtνηg d'μ6ooυ iνdρξειυq 6ρεταvιxι7ν απo6ι6doεωy tν 'Ελλ6δι, 6E tθειilρει δE d'φoρμi1ν διd. τfiν Bπtxταoιν τη6 gfiξεωζ iν τη Βαλxανιxη. Γνωρ[ξal iπ[οηE d'π6 τ6ν 'lδιoν τ6ν Πρ6εδρoν τηg Κυ6ερνfioεωg 6τι' xατd' πληρoφoρtαζ τoυ.' f1 d'νωτ6ρω d'π6φαoιE τη6 'ΕλληνιxηE Κυ6ερνηoειυg d.νεxoινιbθη tlπ6 τηE ΓιoυyxooλαυixflE xα[ εig τfiν Γεqμανιxιjν xυ66ρνησLν. Otjτω xαταπlπτει τ6 γερμανιx6v tπιxε[ρημα δτι ot Γερμανol i1ναyxdoθηoαν νd Bπιτεθι7oιy xαθ' f1μι7ν μ6νoν 6πιυ9 ixδιιbξιυαι τodg Bρετανo6E ix τηg XιbραE μαζ, iφ' 6αoν iyνωριξoν δτι, idν δiν εioηρxoντo εiq Boυλγαρ[αν, 6ρετανιxd' oτρατε6ματα δ6v θ6' dπε6ι6dξοντο εiE τfiν 'Ελλd'δα''. 'o tδιoE, αελig oελlq 260.
'Edγ πιoτειiooυμε δριoμ6να dγιilτατα στελ6χη τηE 4ηs Αriγotoτoυ, τd χα-
QαχτηQισΘ6ντα 'Aγγλ6φιλα, xα( xυρ(ωE τ6γ <θξ dπoρρητων, τoυ Ι. Mεταξα xα( τ6τε 'YπoυQγ6γ 'Αoφαλεiαg Κ. Mανιαδαxην, οτ6ν δπoioγ &λλωoτε, BαoιλειiE τlαt Καθεoτιilg εi1αν θμπιoτευθε[ θν λευxφ xα( θξ δλoxλt'1Qoυ ττiγ θoωτεριxη d,oφd,λεια <τηE XιilραE>, (η πoλιτιxη τηg oιiδεrεQ6τητoE>, τηγ δπo(αγ δ oτραταρxηE Παπαγog oτ6 o{γγραμ& τoυ tμφαν[ξει oαν 6αoιxη πoλιτιxη τηs 'Eλλdδog dπ6 τt1ν 4η Αιiγoιioτoυ, δ πρωΘυπoυQγ6E διxτατωρ Ι. Mεταξαg δ6ν την, θxρηoιμoπo(ηoε τt'1ν πoλιτιxΛτηs oiδετερ6τrlΤoS, παρd odγ Eγα πQoπ6τασμα χαπγoδ, ταχτιχoι θλιγμoυ. Στ6 iδιo πγεδμα ilιγμoδ, τ1,ατα τ6γ Κ. Mαγιαδαxην, θd, πρ6πει να dπoδoΘη xαifi μf1 Eγxαιρo5 θπιoτρdτευσιs τηg'EλλαδoE, δoτε δ'Eλληνιx6E Στρατ6E να dντιμετωπ(ση θπιτυ1ιθoτεQα χαi μ6 αμεoωτεQα d,πoτ6λεoματα, δπιυ5 ioxυρiξεται δ Στρατdρxηg ΠαπdγoE, τliγ'Ιταλιxf i;πf Θεοη τt15 28η5'oxτω6ρioυ 1 940. 6q(oυ 1940. M' δλo πoιi dπ61oυμε oxεδ6ν oαqd,ντα 1ρ16νια, d,π6 τ& πoλιτιxα xαi στQατιωτιxd γεγoν6τα πor3 ουγετdραξαν την Xιbρα μαs, η oυγγgαφη, f1 loτoριxη Eρευνα xαt aυγx6ντQωσιE xαi δημoo(ευoιg οτoι1ε(ων ii dgxεiων τηs περι6δoυ αι}τηg εΙγαι δυατυ1δg μηδανιμf fi dνtrπαqxτη. 'Yπειjθυγoι Κρατιxo( 'oργανιoμo(, θλειiθερoι fi &ρμ6διoι θξ θπαψ6λματoE θρευνητ€g dπoφειiγoυν συστηματιxα _ θd Eλεγε xανεfg dπ6 πρ6Θεσι _ νd &oxoληΘoυν μ6 την θΘγιxα d'ναγxα(α αtτf lατoριxη θργαo(α. "Ετoι' μπρoοτα oτiμ bx διαμ6τρoυ dντ(θετη τoπoΘ6τηoι πor1 θπι1ειQoυγ δ{o dνιilτατα oτελ6χη τηE 4ηg Αιiγol]ατου _ δ oτρατdρxηE Παπdγog xα[ δ πρωην 'Yπoυργ6E Κ. Mανιαδdxηs _ π&γω oτην xατευΘυντηριo την περiγQαμμη, πoλιτιxη xα( oτρατιωτιxη, πoιi θ1αqαξεν δ Ι. MεταξδS 'lατα oδo αδτf - &π6 την δπo(α &λλωoτε, xατα μ6γα μ6ρo5, πηγdξει f1 δλη πoλιτιxη χα( χoιγωνιxη &νωμαλiα oτην 'Eλλdδα _ θ& fiταν δtoxoλo νd μoρφωση χαγεfs μιd ξεxαθαριoμ6νη γγ6μη. 'Ωg &,ντιπαρdταξι τη5 Θ6oεωg πoιj δπooτηρiξει δ Στρατdρxη5 Παπdγog _ τ6τε 'Αρ1ιoτρd,τηγo5 τoυ 'Eλληνιxoυ Στρατoδ _ παραΘ6τoυμε τ(E μ61ρι oιiμερα &ν6xδoτεE &ναxoινωoειg ατ(5 δπo[εg πρo66η δ ΔιxτdτωQ _ ΠρωθυπoυQγ6E Ι. Mεταξαs, πQ65 τor3g Διευθυντdg xα( d,ρxιαυνταxτα5 τoδ 'ΑΘηγα[xoδ Ttπoυ oτ6 Γεγιx6 Στρατηγεio (Ξενoδo1ε[oν Mεγdληg Bρεταν(αE _ 'Αθηναι) τt'1ν 30 'oxτω6ρ(oυ (η 3 Noεμ6ρ(oυ) 194Ο. T6 xε(μενo πρlo6ρχεται dπ6 τ6 dρxεΙo τoδ K. Mανιαδdxη, δ δπo[o5 xα( θγγυi,ται, δg θδηλωoε,
την πιoτη dπ6δoo( τoυ:
27
ANAKoΙNΩΣΙΣ ToY ΙlPΩΘYΠoYPΓoY Ι. METAΞA ΠPoΣ ToYΣ ΔΙEYΘYNTAΣ ΚAΙ APXΙΣYNTAΚTAΣ ToY AΘΙΙNAiKOY TYΠoY EΙΣ To ΓENΙKoN ΣTPATHΓEΙoN
((Ξενoδoψεioν M εγ. ΒρεττανtαE) εig τdE 30 'oxτω6ρioυ 1940 <<Κ6ριoι>>
"Εyω λoyoιριotαν xαl i1μπoρ6 νd' od'g δπo1ρειΙnω νd. yρ6'φετε μ6νoν 6,τι Θ6λω. A0τljν τrjν δραν 6μω9 δ6ν θ6λω μ6νoν τιjν π6ννα oαg. Θ6λω xαl τfiν Ψυxriv ααg. Γι' α0τ6 oαg' txd'λεoα orjμερα yιd' νd odg μιλf1oω μ6 74αρτιd' dνoι1τd'. Θd ods εiπCυ τd πdyτα. Θd' oα5 εiπCυ dx6μη xα[ τd' μεyd'λα μoυ πoλιτιx6 μυoτιxd.. Θ6λω v6' ξ6ρετε xαl oεiE 6λα τd o1ετιxd. μ6 τrjν iΘνιxτj μαE περιπ6τεια, dιoτε νd. yρdφετε 67ι oυμμoρφo6μενoι μ6νoν πρ6E τ6E δδηγiαζ μoυ dλλd 8μπνε6μενoι εiE τljν πρooιυπιxrjν σαζ πioτιy xαt d'π6 ττjν yν6oιv τιilν πραyμdτωy. Σd.E αlταyoρε6ω ν6' dναιιoινιboετε o1ετιx6' τ6 παραμιxρ6ν o6 δπoιoνδrjπoτε. 'AπoλιjτωE xαl yιd oioνδf1πoτε λ6yoν' Κ6'Θε παρd6αoιg αilτfiE τfig Bντoλfiζ μoυ Θd' 67aη διd' τ6ν δπε{ιΘυνoν, xαi νd' εioΘε 666αιoι δτι θd ε0ρεθη δ $πε{ιΘυνoE, τdg oυνεπε[αE, τdE δπotαg πρ6πει νd' 6xη o6 π6λεμo ξωηs fi Θανdτoυ τoσ'ΕθνoυE, f7 πρoδooiα 6ν6E μεyd'λoυ μυστι-
xotι ξoτω xαt dν α0τ6 iyινε dπ6 d'φ6λεια xαi χωQiζ τfiν παραμιxρfi xαxfi πρ6θεoι. Φυoιxd' Ξμυ τ6 λ6yo oαE.'. Mfi νoμioετε δτι f1 d'π6φαoιE
τoi oXΙ πdρΘηxε 6τoι, o6 μιd oτιyμfγ. Mrj φανταoΘfiτε 6τι μπf1xαμε oτ6ν π6λεμo αiφνιδιαoτιxd', ft 6τι δ6ν Εγινε πd'ν 6,τι Επετρ6πετo xα[ μπoρoioε νd ytνη διd' yd. τ6ν d'πoφtryoυμε. 'Aπ6 τfiν Επoψfiν τfiE xαταλfiι1ιεωE τfig 'Aλ6ανtαE τ6 Πd'oyα π6ρυoι τ6 πραyμα d'ρyιoε ν6 φαiνεταu 'Aπ6 τ6ν περαoμ6νo Mdto εEπα xαΘαρd' oτ6ν x. Γxρdτoι, 6τι dν πqooε6αλλιbμεΘα εiE τ6. iΘνιx6' xαi xυριαρ1ιxd μαg διxαιιbματα, θ6' dyθιoτd'μεθα dντl πdoηg θυ'
oiαg xαi δι' δλων τCυν μ6oων μαE. Συyyρ6νωE 6μω9 μoi fiργoντo dπ6 τljν Pιilμην d'π6 τιjν 8oυδαπ6oτην, d'lr6 τd. TIραννα dπ6 παντofr πληqoφoρlαι dντiΘετou ΕiE ταg 15 Aδyoι\oτoυ iyινε δ τoρπιλιoμ6s τas <<ΕΛΛΗΣ>>. Γνιυρ[ξετε 6τι d'π6 τrjν πριitτη oτιyμιjν διεπιoτιbθη 6τι τ6 tyxλημα fiτo 'Ιταλιx6ν. 'Εν τo6τoιE δ6ν θπιτρ6ιpαμε νd yνωoΘfi 6τι εi1oμεν xαt τd'g δλιxdE πλ6oν d'πoδεiξειg περt τfiE ΕΘνιx6τητoE τol Εyxληματioυ. Συy7ρ6νωE δι6ταξα τd' dντιτoρπιλιxd, τd' δπoiα oυy6δευαy τd' πλotα ioι3 μετ6φαραν τoiE πρooxυνητ6.E &.π6 τfiν Tfiνoν μετ6' τ6 fuxλημα dν πqoo6ληΘoiν d'π6 dερoπλd'να fi δπωoδfiπoτε dλλωg, νd' xdμoυν Φ6oωE ψρfioιν τdw 6πλων των. Θd oαs d'lτoxαλ6ψω τιiηα, δτι τ6τε δι6ταξα νd doλιδooxoπηΘfi xαταλλljλωg τ6 Bερoλtνoν. Moft διεμην6Θη ix μ6ρoυ9 τoυ Χiτλερ, f1 o6oταoιE ν' dπoφuyω oioνδfiπoτε μ6τρoν δυν6μενoν vd' ΘεωρηΘη dπ6 τfiν 'Iταλiαν πρ6xληoιE. "Εxαμα τ6 πdy διd, νd. μfi μπoρoiν oi 'Ιταλo[ νd tμφανιoΘoiν δg δυν6μενoι ν6' 6xoυν δ1ι d'φoρμds ε0λΦoυg d'λλ6' oilτε εilλoyoφαν6E παρdπoνoν ix μ6ρoυE μαE, dν xα[ αιτ6 τljν πρcbτην oτιyμrjν dντελrjφΘην τi πρd'yματι torjμαινεν f1 δλωE d6ριoτη α6oταoιE τoδ Bερoλtνoυ. Σεig xαλ6τερoν παντ69 d'λλoυ yνωρiζετε 6τι 6xαμα τ6 πdν διd ν6. μrj διboωμεν d'φoρμljν Βμφανtoεωζ τηζ 'Iταλ[αE, δE δυναμ6νηE νd ix,η o6τε εilλoyoφαvεtE xdν dφoρμd'E αiτιdoεωι'. Λ6yω τoi Bπαyyελματ6g oαg 6yετε παραxoλoυΘfioει εig 6λε9 τιg λεπτoμ6ρειεE τf1ν ioτoρtαν τCυι' dτελεiωτων, 'Iταλιxdlν πρoxλf1oεων'δημoσιoyQαφιιlΦν xαi dλλων, d.λλ6. xαi τljν 1ριoτιανιxfiν δπoμoνljν τrjν δπotαy tτηρfioαμεν πρooπoιo6μενoι δτι δ6ν τd,5 xαταλα6αtyoυμε' πεQιoριξ6μενoι μ6νoν o6 δημooιoyραφιx1E &ναoxευ6g τδν 'Ιταλιx6ν bναντ[oν μαζ xατηγoριCυν. 'oμoλoyfυ δτι tμπρ6g εiE ττjν φo6ερdν ε0θ{ινην τηg dναμiξεωE τηE 'Ελλdδos εig τ6-
τoιoν μ6λιoτα π6λεμoν, 6xqινα πdlE xαΘfixoν ιtoυ fiτo νd διil tdν Θd fiτo δυνατ6y 28
νd'
πρoφυλ6'ξω τ6ν τ6πoν d.π6 αilτ6ν, 6oτω xα[ διd. παντ6q, τρ6πoυ, δ δπoiog 6μωg θd' oυμ6ι6d'ξετo μ6 τd yενιxιbτερα oυμφ6ρoντα τol "Εθνoυg. Εi5 o74ετιx6E, floλιδooxoπrjαειE πρ6E τιjν xατε6θυνσιν τoυ ''Aξovoζ μoυ iδ6Θη νd tννorjoω oαφCυg 6τι μ6νη λ6oι9 θd' μπoqoioε ν6. εIναι μιd Εxoυoiα πρoo1ωρrjoιζ τηζ 'Ελλ6δoE εig τljν <. Πρoα1cilρηoιE πo6 θd' iγ[vετo λiαν εil^1αρioτωg δεxτrj d'π6 τ6ν Χ[τλερ δE >.
Συyxρ6νω5 6μω9 μoυ iδ6θη νd' iννofioω 6τι f1 tνταξι5 εi5 τfiν N6αν Td'ξιν πρoδπoΘ6-
τει πQoxαταρxτιxljν dρoιν 6λων τιilν παλαιCυν διαφoρ6ν μ6 τo69 yεiτoνd'g μα6, xα[ ναt μ6ν αiτ6 θd αυνεπljyετo φυσιχd θυotαg τινdE δι6' τιjν 'ΕΜ6δα dλλd of θυotαι α0ταi θd' 6πρεπε νd' θεωρηΘoσν d'πoλ6τωg Βμπρ69 εig τd. ,> τd' δπoiα θ6' εΙ1ε διd' τfiν 'Ελλ6δα f1 N6α Td'ξιg εig τljν Εilρcbπην xαf εiE τfiν Bαλxανιxrjν. Φυαιid' μ6 πdoαν περioxειpιν xα[ dνεπιοljμωE tπεδiωξα δι' 6λων τδν μ6oων ν6' xατατoπιoθCυ oυyxεxριμ6νωg πoiαι Θ6' fioαν αi Θυoiαι αilτoi, μ6 τd'g δπoiαE fl 'Ελλds θd' 6πρεπε νd' πληqιiloη τriν dτiμωoιν τηs tξ iδiαE θελfiσεωζ πQoσφoQaζ τηg νd δπαxθfi
δπ6 ττjν N6αν Td'ξιν.. M6 xαταφανfi πρooπd,θειαν d.πoφvyfig oαφoiE xαΘoριαμoo μoi θδ6Θη νd' xαταλ6.6ω δτι f1 πρ6E τo{g .Ελληναg oτoρyfi τoδ Χ[τλερ fiτo εyy6ηoιg 6τι αi θυoiαι α0τα[ θd' περιoρtξoντo <<εiE τ6 tλd1ιoτoν δυνατ6ν>>' "Oταy tπ6μεινα νd. xατατoπιoΘ6 π6ooν, iπl τ6λoυ9 θd μπoρo0oε yd' εΙναι α0τ6 τ6 tλd1ιoτoν, τελιxιilE μaE tδ6θη νd xαταλd6ωμεν δτι τoδτo oυνioτατo ειζ μεQιxd'E ixανoπoιfioειζ πQ6E την'Ιταλ[αν δυτιxιilζ μ6-
χQι Πρε66ξηE, tαωζ )cαi nQ6s τηy Boυλγαρiαv Aνατoλιxι1E μ61ρι Δεδεαy6τE' Δηλαδfi θd'6πρεπε, διd νd. dπoφ$yιυμεν τ6ν π6λεμov, ν6. ytνιυμεν BΘελoνταi δoiλoι xαi νd' πληριboωμεν αbτrjν τrjv τιμfiν.. μ6 τ6 tiπλωμα τoi δεξιoi 1εριoi τfig 'Ελλ6'δo5 πρ6E dxqαlτηριαoμ6ν d'π6 τrjν 'Iταλ[αν xαf τoδ d.ριoτεqot, πρ6E dxριllτηριααμ6ν d'π6 τfiν Boυλyαρlαν. Φυoιxd δ6ν fiτo δ6oxολoν νd' πρo6λ6ι/lει xανεiE 6τι εig μtαν τoια'ι3-
την περ[πτωon' ot "Ayyλoι θ6 ξxo6αν xα[ α8τo[ τd π6δια τηE 'Ελλ6'δo5.
xαι6ν
Καi μ6 τ6
δi-
ταlν.
Κυρ[αρ7oι πdντoτε τηg Θαλd.ooηζ δεν θd. πoρ6λειπαν δπεραoπiξoντεE πλ6oν τ6y fαυ-
τ6ν των, Ξπειτα d.π6 τoιαιjτην α0τoδoι3λoπιν τηg 'Ελλdδog εiE τoιiE Β1θρo6E τιυν, νd' xαταλd6oυν τrjv Κρrjτην xαi τd'E dλλαs νfiooυg μαE τoδλd1ιστoν. T6 oυμπ6ραoμα α&τ6
δ6ν πρo6xυπτε μ6νoν dπ6 τfiν πλ6oy d'πλην λoyιxrjν d'λλd' xαi d'π6 d'oφαλε|E xαl 6ε6αiαE πληqoφoρiαS tξ Aiy{lπτoυ xαθ' 6'E εixεν fiδη πρoμελετηθη xαt dντιμετωπισΘη η iν6qγεια πo6 θ6 6πρεπε νd. y[νη δg φυoιx6ν tπαιι6λoυθoν πdoηq τυ76ν txoυolα6 ii dxoυotαE oυνερyαο[αE τηE 'Ελλ6'δoE μ6 τ6ν "Aξoνα εigτd'E'Ελληνιx6.E νrjooυg xαi πρ6E παρεμπ6διoιν iν περιπτιboει τfi5 δυνατ6τητ0ζ διd' τ6ν "Aξoνα ν6' τd.5 11ρηoιμoπoιfioη. Δ6ν δ{lναμαι d'φ' 6τ6ρoυ yd μi παραδε7θCυ 6τι εig μiαν τoια6την περiπτωoιν τ6 δiχαιoν" δ6y θd εδρ[oxετo μ6 τ6 μ6Qos τfiE Κυ66ρνfioεωE τ6ν 'Aθηνιby xαt yd μri d'ναyνωρioω δτι 6ταν tνα6 λα6g, 6πωE 6 'Aγyλιx6g, dμ6νεται διd' τljν ξωrjν τoυ, Θd' fiτo πλfiρωE διxαιoλoyημ{νog ν6 x6.μη τd' dvωτ6ρω' 'Aλλd' τ6τε δ 'Ελληνιx65 λα65 διxαtωE θd Ετdooετo tvαντioν τfig Κυ6ερνfiαεωζ, i δπolα δι6' νd. τ6ν πρoφυλdξη dπ6 τ6ν π6λεμoν θd τ6ν
xατεδlxαξε εig iθελoυoiαν δπoδoifuιoιν μετ' tΘνιxoi d.xρωτηqιαoμoi. Aδτri ft
δηΘεν
πρoφ{ιλαξιE θd fiτo διd' τljν τt)cην xαt τ6 μ6λλον τηq 'ΕλληνιxfiE φυληE δλεθρtα xαi 'πλ6oν d'π6 τd'E 74ειρoτ6ρα6' Ξoτω oυνεπεiαE δπoιoδfiπoτε πoλ6μoυ' T6 δtxαιoν λoιπ6y δ6v θd fiτo μ6 τ6 μ6Qog τη5 'ΕλληνιxfiE Κυ6ερνfioεωg τCυν 'AΘηνιilν, Bdν f1 τελευταiα Βνrjρyει xατd τd'E δπoδεiξειE τoi Βερoλ[νoυ πoι3 dν6φερα' T6 δlxαιoν θ6' fiτo μ6 τ6 μ6ρo9 τoυ 'Ελληνιxoδ Λαoi δ δπoEog διxαiωE θd. xατεδtxαξεν α0τf1ν xαi τιbν "Ayyλων ot 6πoioι δπεραoπtζoντεg τrjν $παqξtν των, tπioηE διxαtιυE Θd tλ6μ6ανoν τ6' μ6τρα πo6 tφ6ρovτo Ξxoντεg μελετrjoει, εioαxo6oντεE d.λλιυoτε τ6. διxαiα; αiτιdoειg τCυν 'Ελλf1νων, oiαι Θd. πρo6xυπτoν iν xαιρtb dν bδtδετo f7 εilλoyoE αilτfi d.φoρμfi. Θ6. tδημιoυρyobντo Ετoι δ1ι δ6o δπωg τ6 1916 dλλd' τρεig αOτriν τrjν φoρd' 'Ελλd'δεE. 29
Πριbτη θd fiτo fi f1 δπoiα Θd' εixε φθdoει εig τfiν π6ρωoιν xα[ τ6 xατdντημα διd' yd' d'πoφuγη τ6ν π6λεμoν νd' δεxθη νd yiνη tθελοντηE δoυλog, πληριbνoυσα μd'λιoτα τriν τιμrjν xαf μ6 τιjν oυyxατd'Θεo[y τηE νd' αδτoαxρωτηgιαoθη τραyιxιbτατα, παραδiδoυoα εig τfiν δoυλεiαν πληθυoμo6E d.μιyοlE 'ΕλληνιxoιiE xαl μ6'λιoτα δ6ναμαι νd εtπω τo6E'Ελληνιxωτ6ρoυg τι1ν 'ΕΜηνιxδν τoιo{τoυE. Δευτ6ρα θd fi'o i πραyματιxfi 'Ελλdg' Δηλαδfi i παμψηφ[α τηE xoινfiE yνLbμηζ τoδ 'ΕθνoυE, τ6 δπoIoν πoτ6 δ6ν θd d'πεδ6xετo τrjν txoυo[αν τoυ δπoδoιjλωoιν πληρωνoμiνηv μd.λιoτα μ6 iθνιx6ν d'xρωτηριαoμ6ν d'φ6ρητoν xαi iooδυναμoλoαν μ6 δριoτιxfiν dτiμωoιν xαi μελλoντιxιjν 6ε6α[αν ixμηδ6νιoιν τoυ 'Ελληνιoμoi δg iννoiαE xαi 6ντ6τητoE, txμηδ6νιoιν πρfυτoν i1θιxιjv xαi δειi-
tν oυνε1ε[α τηE i1θιxηg xα[ ι3λιxrjv. T6 "ΕΘνog oiδ6πoτε θd oυνεxιilρει εiE τ6y 8αoιλ6α xα[ τrjν 'Εθνιxfiν Κυ66ρνηoιv τfiE 4ηE Aiyoιiατoυ τoια{την πoλιτιxrjν. TρIτη τ6λog θd' πρo6xυπτε μ[α d"6μη 'ΕλλdE, fl 'ΕλλdE τιjν δπo[αν δ6y θd. παρ6λιπαν νd. δημιoυρyrjooυν φυoιxd μi τιjν iπixληoιν τoi δημoxρατιoμoL, ot δημoxρατιxoi ''Ελληνεg δπ6 τrjν xdλυψιy τo0 Βρετανιxol oτ6λoυ εig τd.g νfiooυE Kρrjτην xαi τdE dλλαg. 'H τρ[τη αiτrj 'ΕλλdE > θd' ε774ε μ6 τ6 μ6Qos τη5 626ι μ6voν τljv πρ6θυμoν δπooτiηριξιν τΠg 'Ayyλ[αE, εiE τrjν δπο[αν θd' tδιδε τ6 διxαlωμα ν6 xαλ{lΨη τds νrjooυE μαE xαλυπτoμ6νη xα[ fi iδ[α εiE τfiν 66ρειoν 'Aφριxljν dλλd Θd εi1ε μ6 τ6 μ6ρoE τηg xα[ τ6'Εθνιx6ν δfxαιoy.'H fiθιxrj τηE δ{ναμιE λoιπ6ν θd d'περρ6φα μoιρα[ωζ την iπ[oημoν 'Ελλd'δα δι6τι θ6. δι6θετεν f7 τρ|τη αδτrj 'ΕλλdE τfiν dνεπιφ{λαxτoν tixριoιν xαf tνio1υoιν τfiE dνεπιoιjμoυ τηE r.δευτ6ραE, 'Ελλdδog, τηg'ΕθνιxfiE δημootα6 yν(bμηζ iν τη παμψηφtα τεQoν
τηζ.
"Εξηoα x6ριoι, τfiv περioδoν τoo 'Εθνιxoi Δι74αoμo0 πoι1 tδημιουay|iθη τ6 19Ι6 6ταν d.π6 τrjν xατd'oταoιν ixεlνην πgo6xυιpαν δ{lo 'ΕλλdδεE f1 τaν 'Aθηνι7ν xαt τη6 ΘεooαλoνixηE. T6ν xtνδυνoν dπ6 μ[αν ν6αν δια[ρεoιv τηE 'Ελλdδog (πρox{lπτoυσαν oυνεπε[α τoδ
Δευτ6ρoi Παyxooμloυ Πoλ6μoυ δπωg fi διαiρεoιE τoυ Ι916 πρo6xυιpε oυνεπε[α τoi A' Παγxooμ[oυ πoλfμoυ) μiαν δια[ρεoιν μ6.λιoτα πoλ6 τραyιxωτ6ραν δι6τι 6πωE τrjν toxιαyρd'φηoα δ6ν θd ε7vαι xdν δryαoμ6E dΜd τρι1oτoμιoμ69. T6ν x[νδυyoν α8τ6ν τ6ν θεωρω x6ριoι διd' τ6 -ΕθνoE xα[ τ6 μiλλoν xειρ6τερoν d'π6 τ6v π6λεμoν Boταl 'oi aoυy"ρtτωE xαl α0τ6ν τ6ν π6λεμoν, dπ6 τ6ν δπotoν ε|ναι δυνατ6ν xαl δoυλωμ6νη d'x6μη νd 6yη πρooωρινdlE f7 'ΕλλdE. Λi1ιιυ πρooωρινιbE, δι6τι πιoτεilω dxρd.δαντα δτι τελιxδE, f1 vixη θd' εΙναι μ6 τ6 μ6ρoE μαE.
Γιατ[ oi Γερμανol δtν θd νιxrjooυν. Δ6ν μπoρε| νd' νιxιjooυν.
'Yπd'ρxoυν πoλλd tμπ6δια. 'ΕλλdE ε7ναι d'πoφααιoμ6νη νd' μrjν πρoxαλ6oη, β6V, μ6 xαv€να τρ6πo xαν6vα, d.λλd' xαi μ6 xαν6να τρ6πo ν6' μrjν ι3πoxι1ψη. Πρ6 παντ69, ε7ναι d'πoφαoιoμ6νη νd' ι3περαoπiαη τd' Βδd'φη τηE', toτω xαi dν πρ6xειται ν6. π6oη. "Hδη δt ri d'π6φαot5 τη6 α\τri xα[ f1 πoλιτιxιj τηE αι3τη 1dριoαν oτ6y τ6πoν xαt oτ6ν λα6ν μαE τ6 πλ6oν d.vεxτtμητoy τι7ν dyαθδv xαt τ6 μεyαλ6τερo oτoι74εΓoν τfiE δυναμειilg τoυ: A0τrj f1 πoλιτιxfi 6δωoεν εiE τ6ν λα6ν τfiν d'π6λυη ψυxιxτj xα[ πανεθνιxrj'6νιυo[ τoυ. Σιjμερα δμωE tπf πλ6oν δπd'ρ1oυν xαl μεριxot d')λoι παρdyoντεg πo6 πρoδιxd.ξoυν
'H
την τελιx{y μαζ νixην' 'H Toυρx[α δ6ν εΙναι δπωg τ6 1916 o{ιμμα1oE τιbν Γερμανιilν. ΕΙναι oιiμμαxoE, τrilν "Ayγλων. 'H Boυλyαρtα 666αια tvεδρε6ει xαt τcbρα δπωE xαi τ6τε, d'λλ' 6ν π6oη περιπτιboει αi'τrjν τfiν Bπoψrjν τoilλd1ιoτoν πρ6E τ6 παρ6ν δ6ν τoλμα' 'o xαιρ6E 6μωE δ6ν δoυλε6ει διd τ6y "Aξoνα. Δoυλειjει δι6. τoι3g dντιπdλoυ7 τoυ. T6λoE διd'
την Γερμανtα f1 νtxη θd' fiτo iν πdoει περιπτιboει δυνατfi μ6νoν μ6 xooμoxρατoρlαν. 'Aλλ' f7 xooμoxρατoρiα διd' τrjν Γερμανiαν xατtoτη δριoτιxd' d'δ6νατoE oτfiν Δoυνx6ρxη. 'o π6λεμog διd τ6ν "Aξoνα t7ει 1αΘεi &.π6 τfi oτιyμrjν πo6 rj 'Ayyλiα διεxrjρυξε: <Θd' πoλεμrjσωμεν ξoτω xα[ μ6νoι εiE τ6 νηoi μαE xα[ π6ραν τι1ν θαλαooιbν θd' πoλεμljoωμεν μ61ρι τfig ν[xηg>. 'Aλλd tπtπλ6oν xα[ i1μεΓg of "ΕλληνεE πρ6πει νd yνωqiξωμεy δτι δiν πoλεμoδ3Ο
μεν μ6ν0ν διd' την N[xην d'λλd' xαi διd' τrjν Δ6ξαν' Δ6ν ξ6ρω dν xανεiE dντι6ενιξελιx6g d.π6 od7 εΙναι πd'ντoτε xαi d.διd'λλαxτoζ' <Εiμαι iyιb, xdριε Πρ6εδρε, d'πrjντηoεν δ παριoτd.μενog παλα[μαxoE xα[ d'διd'λλαxτog d'νixαθεν d'ρθρoyρd'φoE, τoi dντι6ενιξελιxo0 τ6πoυ x. ΚρανιωτdxηE". . Λoιπ6ν dxoioτε διd. νd' oυνεννoηθoδμε' 'Εyιb xι3ριoι δπωg tπαρxιbE od'E tξf1yηoα iτrjρηoα μtxρι oημερoν τrjν πoλιτιxrjν τoi d'ειμνfioτoυ Bαoιλ6ωE .Κωνoταντtνoυ δηλαδi7 την πoλιτιxriν τηE αiloτηραE o0δετερ6τητo9. "Εxαμα τ6 πd'ν διrt' νd' xρατrjoω τljν 'Ελλdδα F?
μαxρdν τfiE oυyxρotιoεωg τav μεyd'λων xoλoooιbν' "Hδη μετd τfiν d'διxoν tπ[θεoιν τfiE 'Ιταλ[αE, f1 πoλιτιxrj τfiν δπolαν dxoλoυθδ εΙναι πoλιτιxlj τoi d'ειμνfioτoυ'ΕλευΘερioυ 8ενιξ6λoυ. Δι6τι ε7ναι ri πoλιτιxτj τoδ oυνταυτιoμoδ τηE'ΕΜdδoE μ6 τrjν τ674ην τfig δυνd'μεωg, διd την δπo[αν fi θd'λαooα εΙναι dν6xαθεν, 6πωE εΙναι xαt διd' τrjν 'Ελλd.δα, δ1ι τ6 iμπ6διoν πoιi 1ωρtξει dΜ6. ft Φρd λεωφ6qo6 πoil oυνδ6ει. 866αια εig τrjν foτoρtαν μα6 τrjν vεωτ6ραy δ6ν εixαμε μ6νoν εiryνωμooι3νηE λαγoυg xα[ d'φoqμd'E διd' τrjν 'Ayyλiαν, τηζ δπotαE i.λλωoτε f1 μεταπoλεμιxrj πdλιτιxrj τdw τελευταtων iδ[ωE Bτdlν ε7ναι πoλιτιxrj μεyiστων χα[ foτoριx6ν 'Ayyλιxaν εiθυyδν' 'Aλλd τd'g ε0θ6ναζ τηζ αδτd'E fi 'Ayγλiα τdE d'πoδ[δει αιjμερov μt τrjν ilπερrjφανoν d'πoφααιoτιx6τητα λαoi μεyd'λoυ, oιΙlξoντog τfiν
iλευθερtαv τofi x6oμoυ xα[ τoi πoλιτιoμoσ. Διd' τfiν 'Ελλd'δα, fi 'Aγγλiα εiναι f7 φυoιxιj φtλη xαi iπανειλημμtνιυ; tδεi1θη πρooτdτρια, iνioτε δ6 fi μ6vη πρooτdτρια. 'H vtxη θd' εEναι xα[ δ6ν μπoρεi παρα ν6' εΙναι διxrj τηg. Θd εEναι νtxη τo0 'Αγyλooαξωνιxoi x6oμoυ, d'π6ναντι τoi δπotoυ fi Γερμαν[α, fi δπo[α dφoδ '6ω9 τιbρα δ6ν i1δυνfiθη νd' iπιτ6xη δριoτιx6ν d:τoτ6λεoμα, εEναι xαταδιxαoμ6νη νd' oυντρι6fi. Δι6τι d.π6 τιbρα xαt π6ρα δ δρtξων δiν πρ6πει ν6' θεoηεiται διd τ6ν ''Aξoνα dν6φελo6 oilτε πρ6E dνατoλd'g xαt f1 'Aνατoλη εlναι π6ντoτε μυστηQι'δηs. Πdντoτε fiτo dλλd orjμερaν δπ6ρ πoτ6 εΙναι γεμdτη d'πρ6oπτα xαt μυoτηρια. Tελιxιb6 λoιπ6ν θ6' νιxrjoωμεν. Καi θ6λω φει3yoντεE d.π6 τrjν α|[θοτιoαv α0την νd πd'ρετε μαξ[ oαg δλην τrjν διxrj μoυ d.π6λυτη 6ε6αι6ητα, 6τι θd' νιxljσ(υμεν''Εν τo6τoιE πρtπει νd. od.g Βπαναλd'6ω 6,τι iπιοημ6τερoν διεxηρυξα d'π6 τιjν πριbτην oτιyμfiν. 'H 'Ελλ6'E δ6ν πoλεμd' διd' την ν[xην. Πoλεμα διd τfiν Δ6ξαν. Καt διd τfiν τιμf1ν. |'Ε1ει {lπo1ρ6ωoιν πρ6E τ6ν Εαυτ6ν τηE νd μεtνη dξtα τηg ioτoρtαg τηg. 'H'Ιταλiα εΙναι μεydλη δi.ιναμιg, δταν δi πρoxθ6E fuινεν f7 πριbτη d.ερoπoριxιi tπιδρoμi δμoλoγa 6τι μt '6xπληξιν fixoυoα εiE oγετιxfiν tρωτηo[ν μoυ τrjν d'πdντηoιv, δτι τd iπιδραμ6ντα d.ερoπλdνα fioαν μ6νoν 'Ιταλιxd'. A0τ6 φθd'νει νd odE διboη νd' xαταλd'6ετε μ6 πoι6E iδ6εE μπηxα oτ6ν π6λεμo. 'Aλλd δπd.ρ1oυν oτιyμ6E xατd' τiE δπoiεE tναE λα6E 6φε(λει, dν θtλη νd' με[νη μεγdλoE, νd' εIναι ixαv6E ν6' πoλεμrjoη '6oτω xαi xωρt6 xαμμιd'ν iλπlδα νixηE. M6νoν δι6τι πρ6πει. Γνωρiξω 6τι xαi δ 'Ελληνιx6g λα6s θd fiτo dδι|yατoν νd' δεβη 6.λλo τ[ αilτrjν τfiν oτιyμrjν. Δι6τι εiναι tλει3θερoE xαl dπερioπαoτag εiE τrjν φυoιxfiν εbθυxριotαν xα[ 0περηφdνειαν, iφ' 6ooν δ6ν Βδ6Θη εilxαιρ[α νd' θoλωθη f7 xρ[oιg τoυ δι' dyoραtων θoρι36ωv xα[ παραπλανητιxCυν ixoτρατειδν. 'Εxd.μαμε, δ,τι fiτo δυνατ6ν διd' νd' μην 'txωμεν τ6 παραμιxρ6ν dδιxoν. Καt θd' tξαxoλoυθrjoιυμεν τliν iδ[αν ταxτιxf1ν μ6xρι τ6λoυ9. ΣαE '6xιυ οτ6 τραπiζι μεριxd' Φyραφα. Ε7ναι δλαι α[ d'πoδεiξειE τfiE 'ΙταλιxηE iν6δρα6 Βx πρoμελ6τη9. "oταν τελειιboιυ μπoρεΙτε νd' τd' δητε. Περιττ6ν νd' πd'ρετε oημειιboειg' Συντoμιbτατα θd' δημooιευθo0ν εig τrjν Λευxfiy Bt6λoν, fi δπo[α δι6ταξα ν6' Βxδoθη τ6 ταx6τερoν. Δ6ν oαE xρd6ω xιjριoι, 6τι f1 xατd.στασιζ εΙναι tξαιρετιxd' δdoxoλη. MαE περιμ6νoυν μd'λιoτα δoxιμαoiαι μεyd'λαι. Διd' yd' μη διboω εixαιρtαν πρ69 τrjν iπιξητoυμtνην διd' παντ6E τρ6πoυ d.φoρμrjν xατασυχoglαντrjoεcil5 μαE εδρ6θην δπo1ρεωμ6νo5 νd πd.ρω μiαν d'π6φαoιν iξ6xωg oo6αρdν' Nd μrjν xdνω τrjν tπιoτρdτευoιν, 6ταν πρ6 xαιρotl την iξtjτει xαf tξαxoλoιiθηoε iπανειλλημ6νωE vd μoδ τrjν ξητα τ6 'Επιτελεtoν'.' 'o 'Iταλιx6E δyxo;, λoιπ6ν εδρηxε furενdντt τoυ δυνd'μειg πd'ρα πoλ6 d'oθενε[g, τo0λ6xιoτoν διd' τrjν xρoioιν τιilν πριbτιιν fiμεριbv. 'o q6λoE ααE ε7ναι oημ6ρoν μεydλo;, xα[ iπιαημ6τατοE. Mη xd'νετε τ6 θd.ρρog oαE, 6,τι δfiπoτε xα[ dν y[νη' Δι6τι d'λλωE εiναι dδ6νατoν νd
3l
φαvητε d'ξιoι τotι λαoδ oαE xαi τoi xαΘrjxoντ6ζ σαζ, τ6 δπoioy εΙναι νd oυνττ\ρljoετε τrjν iερlj φλ6yα τoi 'Ελληνιxoi Λαoo, ν6' 6oηΘljoετε τ6ν μα16μενoν oτρατ6ν, νd. δπ6'ρξητε oυνερydται τfiE Κυ6ερνljoεωg, 6,τι xα[ dν αioΘdνεoΘε δι' αbτljν. Πρ6πει ν6' πιoτε6oητε oεiE διd' νd' μπoρ6oετε νd' μεταδιiπετε τf7ν π[oτιν εiE τ6 xoιν6ν oαg, μoλoν6τι αbτljν τfiν φoρdν Ξ1oμεν δλoι μαE ν6' π6ρωμεy fuτ6 τ6ν.'Ελληνιx6ν λα6ν xαi d'π6 τ6 d'περtyραπτoν θΦρos τoυ xαi δ1ι ν6' τoi διΙπωμεν' Θiλω dx6μη νd' od'g εiπι7 xdτι. Ξ6ρω μ6 6ε6αι6τητα 6τι dπ6 τrjν φo6ερdν αilτljν δoxιμαotαν f1 'Ελλd4 Θd flπoφ6ρη. Ξ6ρω 6μωg iπtoηE μ6 6ε6αι6τητα 6τιτελιxδgΘdΕξ6λoη 61ι μ6νoν tνδoξoq' d'λλd' xαi μεγαλ$τερη. Θd' πρoα6ξατε τ6 τηλεyρ6'φημα τoi To6ρτoιλ τ6 δπoioν 3δημooιε6Θη ofiμερoν εiE τd'E iφημερiδαE, dναxoινωΘ6ν δπ6 τoi'Yπoυgyεtoυ 'Εξωτεριxtilν. Λoιπ6ν ΕπιΘυμ6l νd' od'E τoνioω τoδτo: tBxεiyoι ot δπotoι εig τ6 τηλεγqdφημα α0τ6 δ6y 6λ6πoυν yραπτljν τfiν tπι6ε6αtωoιy dyρdφoυ oυμφιυν[αg διd' τd' Δωδεxdνηoα δ6ν ξ6qoυν νd. δια6d'ζoυν μ6oα d'π6 τtE yQαμμ6ζ xαi xdτι d'λλo... T6 Δωδεxdνηoα πρo δ ιxdξoυν'..
o[ dγαxoινιilαειg μιλoiν d,φ' δαυτδν x,αt lιcτα τ6γ πει6 εδγλωττo τQ6πo, δoτε ν& μ{γ 1ρειdξεται νa σχoλιασΘoδγ τLα( νd d,ναπτυ1Θoiν. Xρειdξεται δoτ6oo νd θξαρθotrν μεqιxd oημiα. Θ& μαg iπιτρ6ψoυν ν& iδoδμ πει6 d,νdγλυφη xαi πει6 παQασ[ατιx'fi τt1ν διxoτ6μηoι πo6 tφiαrατo, ψετα τtζ &ναxoιγιbσειζ αiτ6E, f1 φυoιoγνωμ(α τoι χαΘεστ(bτoE τηs 4ηs Aιiγoιioτoυ, δS θπ(oηg xαi τf oιiγ1υoι πotj πρoεxdλεσε σrd, oτελ61η τηg. ''Αξιooημ(ωτoγ εΙγαι τ6 δτι δ Ι. MεταξαE xατd, τig xρioιμεg αiτ6E oτιγμ69 αioΘdνεται την dνdγxη νd θπαναoυνδεΘfr, δι& τoδ 'AΘηνα'ιxo[l Tιiπoυ, μ6 τ6ν 'Eλληνιx6 Λα6 xα( νd δηλιilαη πQ6s αtτ6γ δτι oυμμρ[ξεται xαi πρo6d,λλει τ(g πdλιτιx6g τoυ πεπoιΘηoειg δηλαδt'1 τriν ε1Θριxt'1 oτdoι πρ65 τ6ν θΘνιx6g 'ι.αi τ'i1ν oυμμα1iα πQ6ζ τ(E Δυτιx65 ΔημoxQατ(εs. Δηλωνει δτι πιατεfει "Aξoνα xαi
dxρdδαvτα στf| νixη τιilν Δημοxqατιδν. 'AρνεΙται νd δε1Θη τ6ν xαταxερματιoμ6 τηg 'Eλλdδog πot ξητα δ "Aξων εν π&αη πεQιπτ6σει &γτi τfrg xαταιo1r1ηE τηE παραδ6oεω9 xαi τηE dπoδo1ηg τoυ διαμελιαμoδ, πρoτιμα τ6v π6λεμo xα( αι)την τt'1ν μετα6ατιxi1frττα xα( τr]ν 6ια(α xατoψ\. Δηλιbνει &περιφqdστωs δτι θγxαταλε(πει τf1ν πoλιτιxt'1 τoδ Bααιλιiωg Κωνoταrπ(νoυ, τfrE oiδετ6τητoE, xαi dxoλoυθεΙ τt'1ν πoλιτιxt'1 τoδ .'Eλευθερ(oυ Bενιξ6λoυ, τηγ πoλεμιxη συνεQγασiα ψt τig Δημoxρατ(εg.
bx διαμ6τρoυ πoλιτιxη αΦτ{ μετdπτωoιE _ πληρηE πQoσαγατoλιoμ6g πQ6ζ τ(5 Δυτιx6E Δημοxρατ(εg _ δ6ν εΙναι &μoιqog oδτε πoλιτιχηS ειioτqoφ(αg fl πqooπτιxfrE, oδτε xα( πoλιτιιflE γεwαι6τητog. 'O Ι. Mεταξαg θγxαταλε(πει xα( iδεoλoγιx6E dρ16E'τ{E, διxτατoQ(αS xαi ιαΘεoτωτιx6ν θθνιxιoμ6. EΙναι 666αιo5 δτι δ 'Eλληνιx6g Λα69, περιoα6τερoν dπ6 τoιig iδεoλoγιxoι1g τoυ φ(λoυζ, θd
'Η
ιηαμονt'1oη τ6 παρελΘ6ν ατ(E xρ(oιμεg αtπ6g ατιγμ69 xα( δτι Θ& τ6γ dxoλoυΘηoη αιt'1ν πoλεμιπη πι,ριπ6τεια xα( πρooπd'Θεια πo6 xαq&ooει μ6 τ6 <"o1ι>. EΙγαι dx6μα περιoo5τερo 666αιog δτι f1 dπoφααιoτιxf1 τoυ αιiτf oτρoφη δ1ει μεγdλεg πιΘαν6τητε9 xαi μεγ&λεg δυνατ6τητε9 νd σιilση xα( τt1ν Moναq1(α xαt να διατηρηoη θπi xεφαληg τηg 'Ελλdδog ττ]ν παq&ταξι θxεiνη πoιj τ6γ Eφερε oτ{ν θξoυoiα fi τ6ν θoτηριξε. Πqo6λεπει, τtγ Εx6αoι τoΦ πoλ6μου δπ6ρ τδγ Δυτιxιilν Δημoxρατιιilγ xα( τ6 τηλεγρd,φηιrα τoδ Toιilρτoιλ εiναι μιd' Θετιxt'1 Eνδειξιg o6 δ,τι dφoρα τd δφελt'1ματα πoι1 i1ει νd, πoριoΘη η 'Eλλ&5 ταoooμ6νη μ6 τ6 μ6ρo9 τδν
Δημoπρατιιitν. 32
Στriν στQoφf δμυs αtτ{, πo6 δ6ν εiναι παρd στaoφt'ι πQoσωπιχ{5 πqωτo6oυλ(αE xα( πoλιτιxη5 &νdγχηE θνξ xαΘεατιilτog τoδ δπobυ oιiλληψι5, δxφραoι5 xα( flγετηs εΙγαι δ Ι. MεταξδE, πoios dπ6 τ& fγετιxα oτε}τtγ1τ{E διxτατoρ(αg τoυ θd dxoλουθriαη; 'Η μεγ&λη xα[ dγυπ6ρ6ληη δυoxoλ(α εΙναι f αιiνΘεoιg τfrg dνιυτdτηg σrQατιωτιxηg fγεoiαg f1 δπo[α xqατε[ τ6ν 'Eλληνιx6 Στqατ6 xα( μdλιoτα iν δρα πoλ6μου xαi oxληραg θμττλoxηs μ6 πανio1υρoν fuθρ6ν xα(
δπoiα, μoλoν6τι δ61εται νd &πoxρoιlαη την 'Ιταλιxην θπ(θεoι, πιoτειjει δoτ6oo τ{ Γερμαν(α dητητη. 'Απ6 τ6 1936, δ I. Mεταξδg, γιd ν& θπι6&λη, ν& στηaξη xα( να διατηρ{or1 τ{ διιτατoq(α τoυ iπε1ρειilθη γ& επι6dλη oτελ61ωoι τ6τoια ιiioτε νd δημιoυqμ1ατ1 xαΘεoτωτιx6 oτρατ6, xαΘεoτωτιxθg δυνdμει5 doφαλεiαg, xαi dx6μα θΘνιxη drπληψι oυνδεδεμ€νη μ6 τ6 xαθεoτιbg τoυ. T6 πλεoν6xτημα αδτ6, oτ{ν dπoφαoιαrιxt'1 αυτ{ xαμιlτιi, εΙναι τραγι,x6 μειoν6xτημα. T6 xαΘεoτιilE τηs 4ηE ΑΦγo6oτoυ, odν iδεoλoγιπ6 oυγπρ6τημα, E1ει, ψt' τt1ν
η
στQoφη
αiτ{, αδτoαπoxεφαλιoΘfr, xαi 6ρtoιιεται oτ6 xεν6ν, θτoιμo
τdρxηs
Α. ΠαπdγoE:
νd, oωριαoθη
μ€ την πρωτη dvτιξooτητα. Στ6 σημετo αtτ6, iατω xα( θx τιilν δoτ6ρων, Θd πρ6πει νd oημιιilσoυμε μιd &x6μα θαωτεριxf &πινoμ(α τoυ. Γιd τ6γ Ι. Mεταξ&, f1 aη Αιiγotoτoυ flταν &πλιbE Eνα πQoσωπι}ι6 xαΘεατιilζ. γιd τoilE δπαδoιiE xα( φ(λoυg ηE πληaη5 iδεoλoγιx6E πρoαανατoλιoμ6s πQ6E τ6 Γ'. Pd'ι21. Πoι6 εΙγαι τ6 πνεiμα τδν περιoooτ6ρων &νωτ&των oτελε1δν τoδ Στρατofl τd δπo[α xα( {γoδvται xατd, τ6 πλεioτoν, μαx[μωγ Moνd,δων, μδg τ6 διαγρdφoυν διio Στρατ&ρ1αι. 'o Bρεταν69 Στqατdρxηs oιjiλooν xα( δ 'Eλλην Στρα-
<Στ6 Ελληνιx6 oτρατηyεio oτ6E 'AθriναE iπιxρατoioε &νηoυ1[α yιd τt6 d'πιbιλειεg 6πωE ΒπtoηE xαi yιd τljν Bξ6ρθρωoι d'π6 τoιig d,ερoπoριxo{lE 6oμ6αρδιoμoιiE τfis yραμμfig dνεφoδιαoμoδ xατ6. μη2.oζ τfiE δδoi 'ΙoΘμoδ ΚoρiνΘoυ _'Iιυαyνiνων. Εo1ημdτ:ιoα τ6τε τliν tντ{sπωoι 6τι δ π6λεμo9 πo6 διεξfryετo oτljν 'Aλ6ανiα fiταν π6λεμoE τoδ λαoi πo{ι μπoρoσoε νd' oυyxριΘfi μ6 τ6ν λαtx6 π6λεμo πoι1 διεξf1xΘη oτljν ΓαΜtα τ6ν xειμιilνα τoi 1870 * 71.'Υπηρ7gε xαt xdπoιoE Θρηoxanτιx65 μραιιτιjραE oτ6ν π6λεμo α0τ6y yιd' τo69 λ6yoυg πoιi fiδη bξηyrjoαμε.'Εyιωoα δτι τ6 αtoΘημα d'π6ναντι τιilν Γεqμαν6ν fiταν 7gλιαρ6. Κdτιυ dπ6 τιjν διxτατoρtα τoi Mεταξd ε71αν υioΘεηθεi δριoμ6νεE ναξιoτιx6E iδ6εg. 'H νεoλαiα yαιρετoioε xιτλεριx6. tωE 6τoυ oi Ailoτqαλol τrjν Εδiδαξαν ν6. xαιqετd' μ6 τ6 oι3νθημα τfiE νtxηE. 'H Θ6oιE μα5 oτrjν 'Ελλdδα τ6 1941 fiταν πραyματιx6, παqd.δoξη: 'Ayωνιξ6μαoτε θναντioν τoiι δλoxληρωτιoμoi tνιob{ιoντog μ[α φαoιoτιxlj xυ66qνηoι Bναντioν μIαE dλληE. Στ6 oημεio αbτ6 πρ6πει νd. dναζητfioωμε τrtν Φxi 6λων τdlν μετ6πειτα d'νωμαλιιilν τfi5 tλληνιxfiE xυ6ερνf1oεωg f7 δπotα, yιd νd' μετΦιειQισΘoυμε μiα oτρατιωτιxrj 6xφραoι d,ρ1ιoε τ6ν π6λεμo τ6 dριoτερ6 π6δι.>> "μ6 (Wilsοn oJ' Libyα, oελ. 75) <<'oxτιb Xρ6νια π6ραν τι7ν ΘαλαooιΙιν>> T6 i1Θιx6ν τoi oτqατε6ματoE ε71ε xλoνιoΘεi. 'Η 6λη oτqατιωτιxfi xατdoταoιg τ6ooν f1 yενιxfi 6oo xα[ fi εiδιxrj διd τljν Bαλxανιxfiν, oυν6τειναν εiE τoδτo. 'Εξ d.λλoυ xαi fi yερμανιxf1 πρoπαyd'νδα oilδεμiαν εixε ol1μειιiloει διαxoπfiν' 'H 'Ελλd'E tμπλαxεEoα d.π6 'Oxτω6qioυ 1940 εiE π6λεμoν μ6 τ6ν Εν μ6λoE τoδ "Aξoνo5, δ6ν εEμ μ67ρι τfis 6ηs 'Aπριλfoυ 1941, διαx6ψει τd.E oy6oειg τηζ μ6 τ6 6τερoν μ6λoE, τ6 δπoioν διd' τfig Bν'AΘιjναιg
Πρεo6εtαE τoυ, τoi στQατιωτιrιoυ dιιoλotιΘoυ αiιτfiE xαt τdru διαφ6ρων πραxτ6ρων αilτfiE, oυν61ιow Bντατιxιbg xαi o1εδ6ν &νενo1λfiτωg τf1ν δι' 6λων τdlν μ6oων πρooπd'θειαν 6πω9 3' 'o ΔoιiρειoE "Ιππog
33
φ6ρει λα6ν xαt oτρdτευμα εig dντiθεoιν πρ69 τrjν παρd'
τoi 8αoιλ6ω9 xαi
τfiE Κυ6ερνfi-
oειbE τoυ dxoλoυΘoυμθνην θξωτεριxfγ πoλιτιxιiν. Δι' tντ67νων διαδ6oεωv 6τι fi Γερμανiα dναyνωqiξει τljν Θ6oιν τfiE 'Ελλdδog δg νιxητρtαg tναντι τebν 'Ιταλιbν, 6τι Θd fiτo πρ6ΘυμoE νd' μεooλα6ιjoη πQ6ζ xατd.παυoιν τfυy ixρoπραξιeUy 6τι iπιΘυμεi τrjν μεy6νΘυoιν τfig
'ΕΜd'δog xτλ. f1 yεqμανιxfi πρoπdyανδα, yινoμ6νη εig θπoψljν xαΘ' flν μ6νη f1 Bρετανιxlj Ailτoxqατoρiα εδρ[oxετo dντιμiτωπoζ τoδ'AξoνoE xα{ διljq2gετo μd,λιoτα τ6τε xαi xριotμoυζ στιyμd'q, iδυνriΘη νd' iπηρε6oη μ6ρoE τ6ν oτελεψdlν τoσ 'Ελληνιxo| oτρατoδ xαi τilν Διoιxητdlν τιilν μεyd'λων Moνdδων αbτoi, δπ6 τCυν δπoiων f1 oυν67ιoιE τoi dyιbνog θΘειυρεiτo πλ6oν dοxoπog xαf iπι6λα6tjg. 'Aπ6 τηg 14ηg 'Aπριλtoυ tπανειλημμ6ναι dναφoραf τdlν 'Aνωτ6ρων Διoιxljoεων τfiE Στραιd5 'Hπε[ρoυ ε|1oν d'πooταλεi πρ69 τliν Κυ66qνησιν xαi τljν 'Ελληνιxljν 'Aνωτ6ην Διotxηoιν αiτo0oαι τ6 ταγιiτερoν τrjν ιατd'παυoιν τoi iγΘρoπραξιCυν. 8αoιλε69, Κυ66qνησιζ xα[ 'Ελληνιxti 'Avωτdτη Διotxηoιg εΙ7oν εtE dπdνηαιν τo6των διατdξει τfiν oυν61ιoιν τoi dyιbνog xαi Bπεξf1yιjoει τoι\E λαyoυE δι' oδg μετα6oλf1 τfiE 7αρα7Θεioι1E πoλιτιxfiE δ6ν θd fiτo tξυπηρετιxlj τ6ν θΘνιxδν oυμφερ6ντων. 'Aπ6 τoσ Φε6ρoυαρ[oυ 194Ι, fi 'ΕλληvιxrJ 'Aνωτdτη Διo[xηoιE, tπιoxεφΘεioα τdE Mεyd'λαE MoνdδαE τotι 'Aλ6ανιxoi Mετιbπoυ, εI7ε oαφdlg Βπεξηyτjoει τo6E λ6yoυg διd' τo6E 6πoioυE, 6ν περιπτcbσει yεQμανιxfiE θπεμ66oεωζ, η 'ΕλλdE Θd dνΘioτατo δι' 6λων τdlν μtoων τηg xατ' αilτfig, ιilE xαi τoι\E λ6yoυg δι' oiig ,oiαδ1πoτε: μετα6oλιj τfiE παρd, τo6 8αoιλ6ιυ9 xαt τfig Κυ6ερνfioεωE dxoλoυΘoυμ6νηE tξωτεριxfig πoλιτιxfiE, Θ6' fiτoxατασεQεπτιxlj διd' τ6 Βν y6νει tΘνιxd' oυμφ6ρoντα... > 'Aλ' ΠαιιdyoE, δ Π6λεμ0ζ τηζ 'Ελλdδog 1940 _ 41
'-
oελ. 312
-
314
oi ν[xεg τoi 'Eλληνιχoδ Στρατoδ oτfν 'Αλ6ανiα dρ1(ξoυγ αrτ6 η πρ,ilη στιγμη νd 6αριiνoυν, ηθιxιirE, oτρατιωτιχδs xα( πoλιτιχδE χαa o6 διεθν69 bπiπεδo, δxι μ6νoν τ{ν 'Ιταλ(α, dλλd xαi τ6ν "Αξoνα iv τΦ oυν6λφ τoυ. 'Η μιxρd 'EλλdE dπ6δειξε o6 δλη τ{ν tφι]λιo, δτι δ φo6ερ69 "Αξων δεry εΙναι d{τητog ια( δτι θπε[γo πoιi 1ρειdξεται πρ6 παrπξ γιd νd f1ττηθη εiγαι τ6 θdρρog xαi i1
γwvαι6τηs. Tfιν παγχ6σμιo αtτt'1 με(ωσι τoυ γofτqoυ τoi "Aξoνo5, δ6ν fiταν δυνατ6γ νd την δε1θη δ Xiτλερ i:τ( πoλιj xαt να dνεxΘη τfi νfuη τfrg 'Eλλαδo5, πoλιj περιoo6τεqoν πoι1 γιd γενιxιilτερoυ5 στQατηγιχoιi5 λ6γoυE, f1 Bαλxανιxf δg oτρατηγLx6s γεωQγQαφιx6g 1δρoE ετε6&λλετo νd ιiπoταγfl xαt τ6 συγτoΦτεQo. 'H 'Eλλdg, δ oxληqoτqd1ηλog αΦτ6E 'Eλληνιx6g Λα65, Eπqεπε νd τιμαl_ aηΘη xα( νd, διαλυθη. "Eτσι δ πρooπdΘεια τoδ Ι. Mεταξδ νd dπoφιiγη την Γερμανιxη b:τ6ψ6αoι μ6 τ{ν δπ6o1εαι τηg εtμνoδE oιiδετεQ6ητoE παi τηg dρνt]oεωg Bρετανιxιilν θνιο2gtoεων fiταγ χαταδιχασμ6γη.
'o
αiφνιδπστιχ6E θdνατoE τoi Ι. Mεταξδ θd εEναι χα( δ θ&νατog
χτατoQ(αE τηs 4ηs Aιiγoιioτoυ, f1 διdλυoιE τ{E 'Eλλην. Kυ6ερντioεωS,
i
ηs Δι-
oιiγ1υoιg
τotr 'Eλληγιχoδ ΣτρατoΦ oτ6 'Αλ6αγιx6 ψtτωπo' Θd αυγxρατfooυν τf1ν θoαπεριxf1 διdλυσι χα( θd, παρατε[νoυγ θπi δυ6
τηg Kρατιx{5 'Eξoυσ(αE. 34
o[ νiπεg
μηγεζ μιd iπιφανειαxτi ξω{ xαi αιlνo1{. Oδτε τd &ναxτoριxd oυμ6oιiλια, o{rτε f1 παρ6μ6αoι9 τηs Bρετανιxfrg Κυ6ερντ]oεω9 xαt τoδ Συμμα1ιxoi Στqατηγε(oυ M6ηs 'ΑνατoλfrE θ6, εiναι o6 Θιioι νd 6ρoυν μι& λυoιτελη δι€ξoδo.* 'o διoριoΘεig πρωΘυπoυQγ6ζ, αdν μ6vη oυμ6oλ{, oτtν xριoιμ6τητα τηg θoωτεριxηE xαταaταaεωg xα( τηg iπιxειμ6νηE γερμανιxηg θπιΘ6oεω9, 6ρioxει τιjν αfiτoxτoν(α. 'Η διαρρot'1 xαi f1 &γαατ&τωoιg εΙναι πληρηs. Π6τε; Tt'1 oτιγμri dιρι6δ5 πoι1, NαΘ' δλo τ6 Mdψιo, δ 'Eλληνιx6g Στρατ6E γρdφει τ(g δραιιδτεQεS oελ(δεg τηE loτoρiαg τηg 'Eλλdδog. Atτη εΙναι t τ6xη τδν πρooωπoπαγδν xαΘεoτιilτων. Αtlτ6g εΙγαι o[ oυν6πειε9 αθ μι& Xιilρα τηE δπofαg f1 πoλιτιxη dγεo(α δ61εται fi dν61εται ττjν iπι6oλt'1 πρoαωπoπαγδν xαΘεoτιbτων. Περi τdg dρxds 'Aπριλ(oυ xαi ψt τι]ν θxδ{λωoι τflg γερμανιxfrE θπιΘ6oεω9, f1 xεντριxt'1 θξoυo(α εΙναι d,γilπαQχτoE. Bαoιλεtg xα( 'Αρ1ιoτρdτηγo5 δ6γ εiγαι xαθ6λoυ o6 Θ6oι νd iπι6ληθoiγ oτoιiE oτρατηγofE τoi μετιilπoυ. 'Η τ&ξιg δ6ν διαoαλειjεται 1dριg oτfν παρoυα(α τoδ Κ. Mαγιαδd,πη στ6 'Yπoυργε[o 'Aoφαλε(α5, τ6γ δπoΙoγ &,λλωoτε τ6 Bρεταγιx6 Στρατηγε[o επι6&λλει δg d,γαγτιπατdσ[ατo. M(α δμdg θx τδν ατqατηγιilν τoδ μετιilπoυ xαi τδγ xυqιωτ6ρων oτελεβν τηE 4ηs AΦγo{loτoυ, δργανιbνει τt'1ν πρoδoo(αν. 'O "Eλλην oτρατιιirτηg θξαxoλoυθεΙ ν& μd2gεται, τ{ φoρd, αυτ{ xαΘ' δλo τ6 μηxo5 τΦν 'Eλληνιxδν 6oρε(ων αυν6qων.
T6ν 8αoιλ6α xα( τt'ιν 'Eλληνιxη Kυ66ψηoι, oτt'1ν δπo(α xατα6dλλεται πρooπdθεια νd, δoθη την τελευτα(α oτιγμ{ x&πoιog δ1ρ6τατoE δημoxρατιx6g μανδιiαg γιd τt'1ν θμφdνιo( τηg oτ6 θξωτεριx6, δ6ν Θ& &xoλoυθηooυν παρd θλd_ χιστα dνdlτατα oτελ€xη τηE 4ηE Αηoι1ατoυ. oi i,λλoι μ6νoυν γιd νd oτελε1ιilσoυν, o[ περιoo6τερoι, τ6 Δotlλoν KρdτoE. "Eτσι ττ]ν dπελθoδoα 'Eλληνιxη Kυ66ρνηoι, oτην πQαγματιχ6τητα Κυ66ρηoι τηE 4η5 Aιiγoιiατoυ, Θ& τf1ν διαδεxΘη oτ&g 'ΑΘτ]ναg, x&τω iιιτ6 τ'i1oπιd' τotl xυματ(ξoντog π&νω oτ6 Bqd1o τηs 'Axρoπ6λεω5 'Aγπυλωτoδ Σταυρoδ fι Κυ66ψηoι9 τΦν <Στρατηγδv >>, oτt'1ν πQαγματιχ6τητα Κυ66φηoιE τηE 4ηg Aιiγoιiστoυ.
'Η
θμφdνιoι5 τηs 4ηs Aι}γo6oτoυ εΙ1ε odν Θλι6ερη, νd δημιoυργηoη dγεφιiρωτo 21doμα μεταξ6 'Eλληνιxoi Λαoδ xα( τδγ διio <επιoημωγ> θμφαν[oεων τηs 4ηg Αiγoιiαroυ. 'H Eνγoια τoδ πρoπoλεμιxoυ KqdτoυE η 6λξιE τo0 Κqατιxoδ fi xα( xαΘεoτωτιιoΦ θθνιxιoμoυ επληγηoαν θαναα(μιυs στ{ oυνεiδηoι τoΦ 'Eλληγιxo0 Λαoδ. Καi δεγ fiταν δυνατ6ν νd γ(νη dλλωg. 'Η τελευτα[α δxφραoιg τoi πρoπoλεμιxoδ Kρdτoυζ' τoi xαθεαταπιxoΟ θΘνιxιoμoδ fioαν o[ παρ6μoιoι στQατηγo( η xα( πoλιτιxoi, ατoιiE δπo(oυg δ Bαoι},ε{rE Γειbργιog xαi f1 'Eλληνιπη Kυ66ρvηoιg, θνεπιoτειiΘηoαν τ{ν τιμf1ν τηg 'Eλλdδog, τ{ν τιμ{ τoδ "Eθνoυg, τrjν θνo6ρπωoι τoi δθνιxιoμoδ. 'Ηoαν &x6μrα, o[ παρ6μoιoι στQατηγo(, fl τελευτα(α θxφραoιE δλων τΦγ &νωτ6ρω 6ααιxδν θwoιΦν γιd, τ{ν lν&τητα ενξ λαoδ xαt τiγ &gρηπτo oυνo1{ θν69 "EΘνoυs, στQατηγoi o[ δπoΙoι θτελε(ωoαν τ{ν oτρατιωτιxf τoυ5 αταδιoδρoμ(α μ6 μ(α πρoδoo(α γιd, νd &ρ1iooυν τ{ν πoλιτιxt'1 τoυ5 δρd,oι μ6 εtΘiνε5 δoriλων, o21ηματfξoντε5 xυ66ρνηoι Δoιiλoυ Κρ6τoυE.
διπλoπq6oωπη
αΦτt'1
d,λλ' δoτ6oo θετιxη αυν6πεια
A' Παπ6γoE. 'o π6λεμo9 ηg 'EυιdδoS, oελ. 263 - 273. History of the Second World War. Vol. oελ. 370 _ 406 - London 1954. Vilson of Libya. Eight Years overseas, oελ. 85 - 103, London 1950.
*
35
'H
διoixηoιg xα( yενιxd δλog
δ xρατιx6E
μηχανισμ6g τo0 πρoπoλεμιxoδ
θλευΘ6qoυ Κρdτoυg, μετα6ληθη &π6 την θπαιiριoν τfi5 κατoγηg _ xαi δ6ν flταν δυγατ6γ δυoτυ1δ5 να γiνη &λλωg _ at τερdoτιo oυνεργεloν θγxλιυ6(oεωg τoυ
'Ελληνιxoδ Λαoυ xα( 1ειραγωγηoεωg τoυ, ηΘιxιilg xαi πραxτιxδg, πρ69
θργα
δoυλε(αg xαi δπoταμ5. 'o θγxλω6ιoμ6E αtτ6E ιiπηρξεν dx6μα πει6 αxληq6g γιd τ6 μ6γιoτo πoσooτ6 θxε(γων πoι1, λειτoυργo( τηs xρατιxfl5 μη1ανη5 τoυ θλευΘ6ρoυ Κρdτoυg, 6ρ6Θηxαν δπoταxτιxo( _ δπdλληλoι, xατα τr]ν δγxατdoταoι τoδ Δoι]λoυ ΚqdτoυE. 'Exτ6g δλiγιυν o[ δπo[oι Bγεxoλπωθηoαν uτd5 dqxd5> τoδ Δοrjλoυ KρdτoυE, δλoι oi &λλoι εΙ1αν την oυναioθηoι δτι δ6γ floαν πλ6oν δημ6oιoι δπαλληλoι μιdg δημoαiαg tπηρεo(αg τηg δπo(α5 oxoπ6g xαi {iπαρξι5 εiναι, &ν δxι f θξυπηqετηoι5 τoΦλdχιστoν f θπαφf1 μ6 τ6 'Eλληνιx6ν xoιν6ν. 'HoΘdνoντo, d,π'
θναvriαg, δτι fiααν πqooδεδεμ6νoι oτo65 τρo1otE τoδ δ1t'1ματoE πoι1 λ6γεται Δoδλoν Κρdτog xα( τ6ν δπo[oν tπ6 την 6ιαiα δθηoι τηg ΚατoxL14ηS θξoυoiα5 xα( δυνdμsω5, πρo1ωρεi τυφλd,, πoλλ69 φoQ6E πεψιbντα5 xαi πdγω &π6 τα πτιbματα xιλιd,δων 'Eλλfνων. 'o '(διog f1Θιx6E xα( ψυ1ιx6E odλog θπεxρdτηoε xαi oτ6 Σδμα τδν dξιωματιxδν. T6 Δοδλoν Κρdτog xατt'6αχε xαΘε πqooπ&Θεια, τ6 Σδμα των d,ξιωματιxδν, νd μετα6ληΘη o6 oυνεργεΙo διανoμηg τρoφ(μων oτoΦE παγxoυ5 τδν φotρνωγ xα( cπd γqαφεiα τoδ 'ΕρυΘροtl Σταυρoδ. Κανε(E δ6ν θd dρνηΘη δτι f1 δπ6θεoι5 τηs διανoμηg τρoφiμων, xατα ττiν τραγιxτ] θxε[νη περ(oδo fiταν δπ6Θεoι9 [ερd, γιd την θπι6(ωoι τoδ 'Eλληνιzoδ Λαoδ. Κdτω δμrs &π6 τd 6λ6μματα 'Ιταλδν xαi Γερμανδν, oτoιi5 δπo(oυ5 o[ "Eλληνεg &ξιωματιxo( Eδιυoαν &oιiγxριτα μαθηματα θdρqoυE xαi γεναι6τητo9, f-dπαo16ληoι5 αiτη, επι6αλλoμ6νη μd,λιoτα dπ6 <πρωΘυπoυργoιiE> xαt uδπoυργo65r, πριilην oτρατηγof5, fiταν &xρω5 ταπεινωτιχη. 'Η Kυ66ρνηoιE τιilν δoιjλωγ στQατηγδν fΘ6ληoε νd tsξoυδετερωoη δoo τ{g fiταν δυνατ6ν τ6 θΘνιx6 φρ6νημα ια( ττjν πρo6oλf τoδ θΘγιxoil xαθηxovτog xα( o' αιjτ6 τ6 Σιilμα τΦν 'ΑEιωματιxιilν. Κdτω &:ι6 τt5 oυνΘ{xεg αι}τ6E, αdν μ6νη δι6ξoδoE o6 δλoυE αΦτoιig, τoιig πdαηg φ{oεωE λειτoυργoιi5 τoδ θxλιπ6ντoE 'EλευΘ6ρoυ Κρdτoυg δ6ν dπ6μεινεν παρd νd oτραφoiν, δλ(γoι πρ69 τf M6oη 'Ανατoλt'1, o[ περιoo6τερoι πQ6s τ[g πρooωπιx6τητεg, τig δddδεE xα( τ(E δργανιboειg θxεiνεE πoιi θδειxναν ii iλεγαν πδE fioαν &πoφαoιoμεγεg νd oυνε1iooυν dμ(ωτη τ{ν 'Eλληνιxt'1 παρdδooι xαt τtγ 'Eλληνιxη πατQιωτιχt'1 δραoι. Καi oτ6γ τoμ6α αιjτ6ν f1 διdoπαoι5 εΙναι πλr4ρηs. 'H Eγνoια xαi f1 πρoot'1λωoιE, πρ69 τ6 πρoπoλεμιx6 Κρdτog xα( xαΘεoτιbg, δ6-
χoγται xα(ρια πλt'1γματα
Στην 'Eλλdδα δμrs παρ6ρινεν δλη
f1 παλαιd πoλιτιxf fγεo(α, ττ]ν δπo(αν iΘεoεγ θx πoδδν f1 aη Ariγotoτoυ. Θd περiμνε xανε(E δλoι oi πoλιτιxoi 'AQχηγo( xα( τd oτελ6xη τδν διαφ6Qων χoμμd'των, πo'(l tx πεqιτρoπηg xαi Bπ( δεxαετηρiδεE θxυ66ρνηoαν ττ]ν 'Eλλdδα, νd, oπε{looυν ν& πληριbooυν τ6 θΘνιx6 xαi τ6 πoλιτιx6 xεν6ν πoιi &φηoαν ατrjν 'Ελλdδα xα( f1 ατελθoυαα oxιιbδη5 'Eλευθ6ρα 'Eλληνιxf1 Κυ66ρνηoι5 xαi f1 dνυπoληψ(α xα( περιφρ6ηoιE μ6 ττ]ν δπo[α πεQιε6λfθη f1 Δoιiλη Kυ66ρνηoιE τoil Στρατηγo0 Tooλdxoγλoυ. Κα( δμω5 δxι. Kαμμιd θξαρoιζ, xαμμιd dνdταoιg, xαμμ(α xiνηοιE πQ6ζ τ6ν 'Eλληγιx6 Λα6, νd τ6ν xαθoδηγt'1oη, νd ε6v θμ$υ21ιiloη, ν& τ6ν 6oηΘ{ση γd δργανωθη, oιiμφωνα μ6 τ(g oυνΘηxεg xαi τ("5 περιατd,αειE τηE Κατofig, γd' τoCr dπαλιiνη, τ6λo9, τfν πιxρ(α τηE δoυλεfug xα( τ6γ π6γo τδν oτερησεων. 'Η iατoρ(α εiναι γνωoττi xαi εΙγαι
36
θλι6ερd xαi &πoxαρδιωτιxt'1.
oihε o[ εixαιρiεE
6λειψαν, oiτε xα( o[ δυνατ6τηπλfν τotl ΚoμμoυνιoτιxoΦ _ Θd πρ6πει γd τoγιαθ\ xατα x6ρoν γιd τt'1ν [ατoριxt'1 d,λt'1θεια, δ1ι γιατ[ εiναι δπ6ρ τoδ Κoμμoυνιoτιxoδ Κ6μματo5, &λλd γιατi δε(1νει τr]ν πραγματιx6τητα τηs dνυπαρξiαg τoδ πoλιτιxoi x6αμoυ, oτf1ν 'Eλλdδα * αdν tπει]θυνoι f1γετ ιxoi πoλιτιxoi xα( Bθνιxoi τηE Xιδρα5 παρdγoντεg f1δρdνηoαγ. Kα( odν μ6νη 'Eθνιxη xαi πo}'ιτιxt'1 δραατηρι6τητα θξ6λεξαν τ6ν xαιρoαxoπιαμ6. 'E1ωρ(oθηoαν o6 δυ6 παρατ&ξειs. 'H μ(α θπεδ(ωξε, μ6 d,νεδαφιxd δπoμνηματα, νd θπιτι1xη τt'lν εilνoια τδν Συμμd1ων. 'Η &λλη μ6 τfν 6of1θεια τδν 'Αρ1δν xαi τoδ Στρατoδ τηg ΚατoχηE νd διατηρfoη dμ€oωE η θμμ6oωg τt'1ν θξoυo[α oτ{ν 'Eλλd,δα, xαi o6.περiπτωσι ν(xηg τδγ Δυτιxδν Συμμd'1ων νd, διαπqαγματευθη την πoλιτιxτ] dγα6(ωσι. 'o 'Ελληνιx6g Λα69 f1γνot'1Θη πλt'lρωs. Kα( δooι dπ6 τd παλαιd πoλιτιxd oτελ61η δ6ν f1ν6xθησαγ αιiτη τ{ν dδρdνεια xα( &ν6λα6αν x6lτoια δρioι θθνιxt'1, θναγτ(oν τoδ xαταxτητoδ, xα( πoλιτυxfi ot. dπ(ρρoπo τoυ ΚΚE, iΘωρfθηoαv xα( τ6τε, xατ6' την περioδo τηg xατo1η5 xα( o{μερα d,x6μα, μετd τriν θπαγdxτησL τη5 θΘνιxηs xαt πoλιτιx{5 θλευΘερ(αg, θεωρoδrπαι ιilg f] δE τεE.
'Η πoλιτιxη
f1γεα(α, τd πoλιτιxα x6ψlατα,
<θθνιxδg {iπoπτοι>r. ''
'Η Κατo1h, y'"α τ6ν 'Eλληνιx6 Λα6, dq1(ξει xατω dπ6 αιiτ65 τ(5 oυνθηxεs. A5 τt5 dναxεφαλαιωooυμ. M6 παντελη dπoυoiα τηg 'Eλευθ6ρα5 'Eλληνιxηg Kυ6ερν{αεωg. 'Exτ65 θdν
τ6 &λλo ox6λog τηs 4ηs Αιiγo{lατoυ, τηs Δo{lλη5 Κυ6ερνηoεω5, θΘεωρτiΘη o&ν
ια[
f1
πει6 ξωντανη τηE παQoυoiα. M6 πληρη d,πooτρoφη πq6s τη Δoιiλη Κυ66ρνηαι, xαi περιφρ6νηoι πρ65 τ6 δπ6 δργdνωoι Δoδλo Κρdτog. M6 πληρη d,δρd,νεια, &φdνεια xα( &γυπαQξ(α,'θΘνιxιj xα( πoλιτιxri, τ{5 παμ6νη
f1
λαιαE πoλιτιx{g
f1γεα(αg.
Kα( τ6 f1Θιx6, τoδ 'ΕλληγιxoO Λαoδ, μπρooτd oτt'1ν dπ6τoμη αι)τr] dπoxoπη; "Αs dφfooυμε xαλιiτερα τ6 Bρεταν6 Στρατdρxη oriftoωγα νd μαE τ6 πεQιγQdψη, oι1rπoμα xαi oυγx}'oνιστιxd,, od,ν μιd, &π6 τig πι6 6αΘει6g θντυπιiloει5 πotl τoδ iμειναν δταν θγxαταλε(πoγτα5 τi1ν'Eλλd,δα, αφηνε πioω τoυ Eνα dδoι]λωτo Λα6 o6 δπoδoυλωμ6νη Xωρα... <'Ερι3θμιoα τfiν μεταφoρd' τoυ oτρατηyε[oυ μoυ νoτ[ωE τol "AρyoυE xατd' τljν vι3xτα τη5 25ηg πρ69 τιjν 26ην 'Aπριλ[oυ, πρdyμα πoιi torjμαινεν foxατd'λειψι τιΙlν 'Aθηνιbν
dρyα τ6 dπ6yευμα' "Ετoι ixε[vo τ6 πρωt iπεox6φθην τ6 oτρατηy6 Παπdyo xα[ τ6 'Ελληνιx6'Υπoυρyεio Nαυτιxζυν yιd' νd' ταxτoπoiηoω τ[5 τελευταiεE λεπτoμ6ρειεE. Κατd. τrjν tπ' αilτoxινrjτoυ διαδρoμfi μoυ διd μ6ooυ τη5 π6λεωE τ6 πληθoE μ6 δπεδ674ετo odν Eνα f1ρωα νιxητrj xαi 6xι odν τ6ν dρ76ηy6 Εv6E d'πoxωρoσντog oτρατoi. oi &νδρεE iξητωxραιiyαξαν xα[ of yυναixεE tρριxναν dνθη φιυνdξoνταE: <ν6' ξανd.ρθετε>> <. 'Hταν, yιd. μdg, xdτι τ6 πρωτoφαν6E, xαi μ6.λιoτα τrj oτιyμrj πo6 6τoιμαξ6μεθα νd dφljσoυμε τιj μbρα oτd' 16ρια τ6ν Γερμανιilν, νd' dντιxρ6ξoυμε τrjν π6λι τι7ν 'Aθηνδν vd' πd'λλεται dπ6 ε&yνωμoo6νη xαi oυyxtνηoι. otiτε f1 dφιξtg μoυ oτljν 'Ε,λλd.δα oilτε f7 dνα2μbqιolg μoυ txoυν τ6 πρoηyoιiμεν6 των' "oταν ΕναE oτρατιωτιx6E dρxηy6s Ξρ1εται πρ6E iν[oxυαιν μιd'E π6λεωE ytνεται, oυνfiΘιυE, δεxτ6g μ6 ξητωxραυy6g. Καt 6ταy oτρατιωτιxoi λ6γoι τoi Βπι6d'Μoυν νd' τrjν tyxαταλεiψη, την iγxαταλεtπει xρυφ6.. Στrjν περiπτωoi μου ot δρoι dντεoτρd'φησαν'>> Wilsιlιι ιιl' Libι,ιι <<'oxτιb xρ6νια π6ραv τfυν Θαλαooιbν>> Λoνδ[νo Ι950 _ oελ. 97 37
"Eτσι δημιoυργfΘηxε τ6 6αθι] 1&oμα, f1 6αθειd τd'φρoE, μεταξι1 παqελθ6vτog ια( xατo1ιxoδ παρ6rπo9, μεταξf παρελθ6πo9 τια( μ6λλoντog. Mαξι] ψt τi5 &λλεg oτερηoειg xα( δoxιμαα(εg πo{l 6φερε μαξ{, τoυ δ Καταxτητ{g, Eλειψε xαi f1 θμlιιoτooιiη τoi εν69 πρ6g τ6ν dλλo. Γιd μiα ατιγμ{, δλoι o[ 'Eλληνεg, 6ρ6-
Θηxαν θxατoμμιiρια &τoμrα, ξwα τ6 €να πρ69 τ6 &λλo. XρειdoΘη,ιιε να ξαναγνω6υθoμτaηη δ EναE ττ] ψυχη xαi τfi oπ6ψι τoδ &λλoυ, νd, ξανα6ρη τη xαμενη θμπιoτootη oτ6 διπλαγ6 τoυ. Kα( δταν ην ξανd,6ριoxε, διεπ(oτωγε, μ6 6xπληξι, πιilE fiταν μιd, xαινo{lργια δμlrιoτooιiνη μ6 xαινo{lργια oυατατιxd,. Θa Eλεγε xανε(5 πωg, xατα τoιi5 πριbτoυE χατoχιlιoιig μηνε5, 6ριox6ταγε μπρooτd o€ μιd πλt'ιρη xoινωνιxη dγαoι]νΘε oι xαt &,ναxατd,ταξι, Lvα dπ6ραγτo (γιαπi>>, oτ6 χδQo τoδ δπoioυ 6φερνεν δ xαΘεγαg τ6 dxμα[o f1Θιx6 τoυ xα( τt'1ν dxρdδαντη πεπoiΘηo( τoυ, γιd γd oixoδoμ{
παρd αd,ν μιd νooταλγιxη dν&μηoιE τo0 παρελθ6vτo5. T6γ Σεπτ6μ6ριo τoil t94|, τρεig μηγεζ μετd ττ]ν πλt'lρη xατox{ τηE 'Eλλd-
'Eθνιxf
'ΑvτioταoιE θξεδ{λωγε τ& πρδτα τηg δργανωμ6να 6τjματα. ενεφανiξovτo odν θΘγιxo-απελευθερωτιx6g 'oργανιiloειg. Mεριxoι]g μηνεs dργoτερα xα( f1 EΚΚA. Παραλληλα, διdφoρα συνεQγε[α , δμdδεE πληρoφoριδν, μ6 πρωτo6oυλ(α dξιωματιxιilγ f iδιωτιilν, &Qχιoαγ γd παqενo1λotrγ τ6γ Kαταxτητη. 'oπωE 6λ6πoυμε, o[ "Eλληνεg δ6ν xατ6Θεoαγ τd' δπλα. Συνε1(ξoυν τ6γ d,γδνα, δπ6 μ(αν &λλη μoρφ'\ xαi μ6 πεδioν μd1ηg, α{lτf1 ττ] φoρd, δλ6xληρη τr!ν 'Eλλdδα. δoE, ft
'o EΔEΣ xαi
38
Λα'ιxt'1
τ6
EΑM
ΚEΦAΛAΙON
IΙ
H ΦΩNH ToY BoYNoY _ Bαotλη xdτoε φρ6νιμα,
νd' γiνειg νoιxoxιiρηg... Mdνα μoυ Βyιb δ6ν x6Θoυμαι νd. ylνιυ νoιxox6Qηs..Φ6ρε μoυ τ' d'λαφρ6 oπαθ[ xαi τ6 6αρι6 ντoυφ6xι N6. πετα21τδ odν τ6 πoυλl ψηλ6 oτ6 xoρφo6o6νια. 'Εyιb ραγιαE δ6ν y6νoμαι, Toι3ρxoυE δ6ν πρooxυνd'ω
-
δ6v πρooxυνω τoιig d'ρ1oντεE
xαi τoιiE Κoτξαμπαofiδεg.
'Yπ&ρ1oυν δατoριx bE oτιγψtg xατα τ(E δπoiεE τ6 αιiΘ6ρμητo συλλoγιχ6 αtoθημα δν65 λαoi dπoδειxνιjεται χαλι]τεQos xα( διoqατιxιδτεqoE στQατηγ6E &π6 bxεiνoυg πoiι oπotlδαoαν ττ] ατρατιωτLx'η τtwη o6 μεγdλεζ ΣτQατιωτLx,e,S'Axαδημ(εg. 'ΕτσL, δταν "Eλληνεg Στρατηγo( 6xλιναν τ6 γ6νυ μπρoστ& ατ6ν Kαταxτητfi xα( διετασσαν τl1ν παρ&δooι τoδ δπλιoμoυ θv6g oτρατoit νιχητoυ, 'Eλλη_ νεg dξιωirατL'ιot xα( oτρατιδτεg, φoρεig τoδ θθγιxoυ μεγαλεioυ xαi τ{E παραδ6αεω5, θμ;ιιoτειiΘηχαν την φι1λαξι f1ρω'ιxδν δπλων ατd, Boυνα τηs'Eλλdδog. Κα( xατd τ6 Θ6ρo9 τoυ 1942, 6π6 τξ xoρφ6g xαt τα φαρ&γγια τιilν Boυγδν αrjτδν &xotoτηxε δ dντilαλog τofl xαρυoφυλιoυ xαλιilνταg τι]ν 'Eλληνιx{ dλxt'1
αα
6πχα.
Στ6 ΛoνδΙνo f1 δπoδo1η πot iγινε ατ6ry Bαoιλ€α τη5'Eλλ&δog fiταν Θερμη. 'Η Mεγ6λη Bρεταν(α, δπω5 d'ναφ6ρει δ Tαιilρτoιλ, εΙ1εν iδια(τερη δπo1ρ6ωoι oτ6ν 'Αρ1ηγ6 εν69 ΚρdτoυE <τ6 δπoΙoν iπoλ6μηoε odν o6μμαx6E τηE τ6 |94l>>.
"oμωE παρd,
τt'1ν Θερμt'1 αιiτt'1 δπoδoxη xα( την f1 Mεγdλη Σι1μμαχos.τηE'Eλλdδo5 δ6ν Ξπ6τρεψε oτ6ν 8αoιλ6α Γειilργιo B'νd θγxατααrt'1oη τ'{ν Κυ66ρνηo( τoυ, Eστιυ xα( πρooωρινιilg, oτt'1ν Κιiπρo, παρd μ6νoν oτ6. Κd'ιρo, tioτερα dπ6 μιd περιπλd,νηoι διd μι€ooυ τis 'ΑφQιx\5 xαt τo0 ΛoγαΦτt'1
δiγoυ. Κα[ oτriν 'Eλλdδα, η επιφιiλαξιE αιiτf1 τη5 Bρετανιx{E Κυ6ερνt'1oεωg, oδτε τ6 γ6ητρo τoδ 'Αγγλoφ(λoυ Bααιλ6ωE ηtlξηoεν, o{tτε xα( τιjν oυμπd,θεια τo[l'Ελληνιxoi Λαoδ πQ6E τt'1ν <Σfμμαχoγ) αι}τf1 Κυ66ρνηoι.
Σττ]ν 'Ελλdδα, παρ6 τ6ν oxηματιoμ6 μια5 γερμαν6δoυληE Κυ6ερνηoεωE xα(
τ{ν παρoυoiα oτρα.τευμ&των xατo1frg, doφd,λεια δ6ν δπηq21ε, πρ6 παντ6E oττiν δπαι,θρo. 'Η Xωρoφυλαxt'1 fiταν dνιiπαQχτη. Kα( δ6γ μπoροδoε ν& γiνη &λλoκbE, 39
dφoυ δ6ν δπηρ1ε πλ6oν Kρdτog πQαγματιχ6 xαi δεν λειτoυργoδoαν δλειiΘερα o[
'Eλληνιxo( ν6μoι. 'O διoιxητιx6g συγχεντQωτιoμ6E τδν 'AΘηνδν, μ6 τ,t'γ
xατoa,t'1
τηg XωραE, διεoπdoθη xα[ θξηρθρωΘη. Κα( iιπ6 τtγ διd,oπααι xαi τ'tγ dπoμ6νωoι αilτη τηs ιiπαiθρoυ πρo6xυιpε μιd &ψαη dνdγxη: f1 doφdλεια Bναγτ(oν ληoτριxδν τdoεωγ dπ6 μ6ρoυE 'Ελλf1νωγ <<πλιατoιxoλ6γωγ> xαi f1 πρooταo(α τdlν πληΘυoμιilν dπ6 την λεηλαo(α τιilν 1ωριδν θx μ6ρoυE 'δμdδων 'Ιταλιbγ ατρατιωτδγ. 'Η Bνoπλog d'ντ(αταoιE, ofν μιd &μυνα τηg xαθημεριηE ξωηg xα( περιφρoιiQησι5 τoδ oυγεxτιιoδ θθνιxoi φρoνηματo5, &νεπηδηoε odν Eνα oxληρ6 iloω5, dλλd Θετιx6 μ6oo πρoαrαo(αE. Γενιxιilτερα, δ πoλεμιx6E δρ(ξων fiταν &π6μα σχoτειν6E xαi xαταθλιπτιx6E γιd τt'1ν τιixη τηg 'EλλdδoE. o[ oτqατι6g τotr "Αξoνog oυν61ιξαν τriν θπiΘεoι πQ6s δλα τd μ6τωπα. 'Η Γερμαν(α, f1 'Ιταλ(α f1 BoυλγαQ(α, t 'Aλ6αγiα xα( αiτf &x6μα η Ρoυμαν(α εΙ1αν dqx(αει τ6 διαμλιoμ6 τηg 'EλληνιxfrE γηE. 'H Boυλγαρ(α xατελd,μ6ανε τfi Θρd,xη xαi τtγ 'Ανατoλιxt'1 Mαxεδoν(α, δE τα πρod,oτεια τηg Θεooαλoνixηg. 'Η . Td 'Eπτdνηoα θΘεωρoυrπo'Ιταλιxt'1 'Eπαρ1iα xα( τ6 <Φdτoιo> διηqΘqωνε την μ6νιμη 'Ιταλιxη Διo(xηαι. Κα( o&γ νd μην Eφθανε μ6νo αiτ6, d,π6 μ6ρoυE τδν θ1Θqιbγ τηs 'Eλλdδog, f1 tsπι6oυλf θναvτ(oν τis &xεqαι6τητo5 τηg Xιbραg flρxετo xαt iιπ6 τo6g Συμμd-
χoυs μαζ. 'Η 6ρετανιπf Κυ66ψησιζ' πQoα6φερε ατt'1ν Toυρx(α, δqιoμ6vα νηoιd τoδ Aiγα(oυ, μ6 τ6ν ioxυριαμ6 δτι αιjτ6 oυν6φερε oτf1ν 'Ελλdδα xα( oτ6ν Συμ'* . ψαxιx6'Αγδν61 Δ6γ εΙναι dνdγxη, 6t6αια, νd dναφ6Qoυμε τ6 ξfτημα τηE Boρεioυ 'Ηπεiρoυ τ6 δπo[oγ πριilτoE EΘαψεν δ 'Ηvτεγ ψt τig δηλιδoειg τoυ xα( την Θ6αι πoιi πηρε πανω oτt'1ν &νεξαρτηo(α xαi dxεραι6τητα τηE 'Αλ6αν(αE μετd τ6ν π6λεμo**.
*** 'Η &νd,πτυξιg τηg θν6πλoυ dντιoτdoεω5 εΙ1εν dρ1ioει πoλ6 πρ(ν f1 δμd5 τoδ Tαξιdρ1oυ "Evτυ π6oει μ6 αλεξiπτωτα oτ{ν Γxι6να, τ{ν 1η 'oxτω6ρ(oυ L942. Στην "Hπειρo 'Aνταρτιx6g '0μ6δεg τoδ EΔΕΣ Eδρων δπ6 τ6ν Στqατηγ6 ΖLρ6α. Στ6 Bελoυ1ι xαi γενιxd oτη Ρoι1μελη δπ6 τ6ν "Aρη Bελoυ1ιιbτη. Στιiν δπ6λoιπη 'oρεινf 'Eλλdδα δι&φoρεg &λλεE dνεξdρτητεg, 1ωρ(g xαμμι& Eν6τητα δρdoειυE &λλd μ6 xoιν6 oxoπ6: τ6 1τ{ιπηsια τoδ xαταxτητofl xαi τtγ 'Eθνιxη dπελευΘ6Qωσι. Στ(g π6λει5, xαt iδια(τερα τd'g 'AΘην&E, διdφoQα 'δ(xτυαι πληQoφoριδν xαi oυνεqγε[α , dπ6 πoλrj θνωρ(E, εΙxαν dρ1(oει νd, θνo1λotlγ τ6ν θxθρ6.
'Απ6 τ6ν 'Ιoι]λιo τoυ 1942, μιxρ6E 'oμ&δεg 'Ανταρτιirν θxαμαν την
θμφd-
* Π. Πιπιν6ληE. t'ειilργιo5 B'. 'ΑΘηναι 1951. Tooυδερ69. Διπλωματιxd Παρ,αox{νια 1941 _ |944' xαt δηλιiπειg ταtl εiE ττiν 'Eλληνιxf1ν δπ( τιilν 'EξωτεριxΦv 'Eπιτρoπriv (6 8 'Ιoυviου 1945). ** α) E. Tooιlδερ6E' Διπλιυματιxd Παρααxr]νια, 'Αθηναι 1950. 6) 'o 'Αvτιπρr6oωπoE του ΕΔEΣ xατd ττ]ν μτd6αoi τoιl oτ6 Kd'ιρo (ΑΦγoυoτog 1943) προoεπ6-
vd πε(oη τ(E δπηρεoiεg τoυ M04 γιd τr]v drdγxη δημιιlυργ(α5 xιvτ]ματoE dντιoτdoειυg ατtiγ 'Aλ6αν(α, &π6 τ6'Eλληνιx6 ατoι1εΙo. Bρηxε δμωE πλι{ρη dντiδραoι xα[ διεπ(oτοloε φιλoαλ6ανιx6 πvεδ;rα θ/πvεoμεvo dπ6 τig'Αγγλιx6E'YπηρεαiεE Καw)π6λεωg. Θηoε
40
γισi τωγ o6 διdφoρε5 πεQιoχθs τηs Xιbραg xα( iδιαiτερα oτην "Hπειρo, Ρoιiμελη xα( Δυτιxt'1 Θεooαλ(α. 'Απ6 τt'1ν 6νoπλη d,vτιoταoιαx\ αιiτη ξιiμωoι ατd Boυνd τηg 'Eλλdδog, τρεig 'Oργανιbαειg παρ6μειγαγ xαi' τε}'ιxα, rθξ6φραoαν xαi θξεπρooιilπηααν τ6 d,γωνιoτιx6 φQoνημα xαt δρdoι τoδ 'Eλληνιxoi Λαoδ:
EΑM/EΛAΣ, EΔEΣ, EKΚA. o[ τρεΙ5 αι,lτ6E 'oqγανιboει5 'Aντιoτd'oεωE,
bxτ65 dπ6 ττiν Eνoπλη πqooπd-
θεια, xατ& ττ] διd'ρxεια τ{g Κατo1flE, Θd θxπqooωπηαoυν τ6ν 'Eλληνιx6 Λα6 xαi oτ6ν πoλιτιx6 τoμ6α 7Lαi, σ' Eνα μεγd'λo 6αΘμ6, θd γ(νoυν oi φoρεIE τδν
μελλoντιxδγ πoλιτιπΦγ τoυ θπιδιιilξεων, ε[τε o6 θπ(oημg διαoπ6ψειg xαi συξητf1oειg μ€ 'Eλληνιxo{lg xα[ Συμμαxιxoιi5 παρd,γoντεg εilτε o6 διαxηριiξειg των πQ6s τ6γ 1διo τ6 Λα6. Στ6 6ι6χto αliτ6 δ6ν θd &oxoληΘoδμε παρd μ6νo μ6 τ6ν πoλιτιxι5 ρ6λo πoιi Eπαιξαν oi 'oργανιiloειE αtrτ6g, μ6 ιiπ66αΘρo την tΘνιxt1 xαi &γωνιατιxf των πρooπd'Θεια. 'Η eλλη fι πoλιiμoρφoE d,ντiατααι5 πoι1 θξεδnλιilθη διd μ6ooυ τdlν μιxρδν 'oργανιboεων uoαμπoτd,ξ> xα( διxτιjων πληρoφoριιilν θγαγτioγ τotl xαταxτητoδ, iφ' δαo περιωριoε τri δρdoι τη5 oτ6ν πoλεμιx6 τoμι6α μ6voν, δ6γ θd μα5 dπαα;oλt'1oη. M6 αrjτ6 δ6ν αημα(νει δτι f1 oυμ6oλ{ των, oτtiν oυλλoγιxt'1 θθνιxo-dπελευΘερωτιxt'1 πρooπαΘεια τηE Xωραg fiταν δευτερειioυoα. 'o Tαξ(αρ1o5 "Eντυ ,&νεφ6ρει o1ετιxδE πo(oυ ε[δoυE 'oργαvιboειg 'ΑντιoτdoεωE oυνηντηoε δταν, δE 'ΑQχηγ6s τηs Bρεταwιx{5 Στρατιωτιxfr5 'Απooτo-
ληg, EφΘαoε oτα Boυν& τηE 'Ελλ&δog:
d'π6 τ6 ΕAM/Ε,ΛAΣ xαt τ6ν ΕΔΕΣ, δg tφα[νετo δ6ν ilπfiρ3εν d'λλη ΚiνηoιE 'Εν πdoη περιπτιiloει δ6ν oυvαyτfioαμε 'AξιωματιxoiE dνfixoνταE o6 8αoιλ6φρoνα 'oρydνωoι. 'Υπfiρ76αν tνδεtξειg 6τι τ6 μεyαλ6τερo μ6Qos τ(υν oημαιν6ντων Bαoιλoφρ6νων 'AξιωματιxCυν, εi1ε λ6'6ει διαταy6E d'π6 τιjν 6ξω 'Ελληνιxlj Κυ66ρνηoι, νd' παραμεiνη oτd'g 'AθliναE, νd' μfiν dναμιxθη o6 xqιμιd d'π6 τIE Δημoxρατιx6g 'Oρyανcboειg 'AντιoτdoεωE dλλd νd dvαμεiνoυν τrjν tπιoτρoφιj τfiE 6αoιλιxηg Κυ'6ερνrjoεωE oτιjν 'Ελλ6δα. 'Εdν αiιτ6 fiταν d'ληθ6E, tπρεπε νd' Θεωρηται d.μφi6oλoν d'ν f1 Bαoιλ6φρων παρ6'ταξι9 Θ6 μπoρofroε ν6. Βμφανιoθη o6ν μιd' μα1oμ6νη δ6vαμιg iod'ξια μ6 τ6ν ΕΛAΣ fi μ6 τ6ν ΕΔΕΣ.>> <'Ελληνιxlj Περιπλoxτj>> (oελ. Ι03) _ ΛoνδΙyoy 1955 <<'Εxτ6E
'.4ντιoτdoεωE oτd' 8oυν6'.
'Aπ6 την διαπ(στωαl αtτf1, dπιλαμ6dνεται δ dναγνιiloτηg ττjν μoρφτ|, τr]ν xατε6Θυναι xαi την τ&oι πoιi Eπαιqνε dπ6 την πριbτη oτιγμ{ τηE θxδηλιiloειbg τηE, η 'EΘνιxη 'ΑντioταοιE oτf1ν 'Eλλdδα. ΓoργoπoταμoE
'Η dγατiναξιE τηE Γεφtρα5 τotl Γoργoπoτ6μoυ εΙναι γιd ττiν θΘνιxti πQoστoi 'Eλληγιxot Λαo0, xατα τ{ν περ(oδo πoιj μα5 θνδιαφ6ρει, μιd δειiτερη 'Αγiα Λα{-lρα τoδ |82L. M6 μιd μ6νoν διαφoρd,, δτι ατ6 θ1aε(ρημα τoυ Γoργoπoτdμoυ δπηρξε xα( oxετυxi1 oυμμα1ιxt'1 oυμπαρd,oτασιs. T6 1,821 η πdθεια
'OΘωμανιxf Αtτoxρατoρ(α εδρ(oxετb o6 περ(oδo xαταπτ6oεωE. T6 t942 δ "Aξων, od,ν πoλιτιx6 xα( πoλεμιx6 αυγxρ6τημα, θoηψ(ωνε d,x6μα πo}'ιτw6,g xαi πoλεμιx6E θπιτυ1(ε5 ο6 δλα τd μ6τωπα xαi πρ69 δλε5 τ(g xατευΘιiνoει5, 'O Tαξ(αρ1o5 "Erπυ, μ6 τfν δμdδα τoυ dπ6 BρετανoιiE dξιωματιxoriE θοτd41
ληoαν ατ{ν 'Eλλdδα γιd δριoμ6νo oxoπ6: τ{ν dνατ(ναξι μια5 dπ6 τ(g τρεi5 γ6φυρεg, τfrg Παπαδιd,g, τoδ 'Αoωπoυ fl τoδ Γoργoπoτdμoυ. Mετd, την θπ(τευξι αιiτoi τ6 oxoπoδ, Θd θπ6oτρεφαν oτf1v dφετηρ(α των. oi 'Eλληνιxtg tπηρεαiεE τot Kαiρου εt1αν δηλωoει xαi oτ6y Tαξiαρ21o "Εγτυ xαi oτ6ν Συνταγματd8χη Κρ(E (Γoυπ1doυξ) δτι θd oυγαγτoιjoαν dντd,ρ-
τε5 ατfν 'Eλλdδα, χωQ(s δμωs γd εEγαι o6 Θ6oι νd xαθoρ(ooυγ &xρι6δE πεQι,oxb5 xα( &ριΘμ6 dνταρτδν \ xαi &ρ1ηγδν. "Eτσι ψt. τ,t1ν &φιξι τoil oυνεργε(oυ τδν Bρετανδγ 'Αξιωματιxdlν, τo{lE μ6νoυ9 udw&ρτε5> πor3 oυνf1νηoε ατ{ν dρμj, frταν fl δμds τoδ ληoτoδ Καραλ(6ανoυ. 'oλ6xληqo5 δ 'oxτιb6ριo5 χατηγα-
λωθη dπ6 τ6γ Tαξ(αρ1o Eγτυ oτt'1 αυλλoγ{ πληqoφoqιδν γιd την {iπαρξι ταρτδν xαt oτi1ν πρooπdΘεια εlrαφηg μαξf των.
&ν-
'Η πριbτη επαφη πo6 πρooπdθηoε νd irτιτιi1η fiταν μ6 τ6ν "Aρη Bελoυ1ιιbτελευτα[oE dqν{Θηxε xαt ε:ταφi xαi eιtoγυot. Στig 12 Noεμ6ρ(oυ τoδ 1942 6 ΣυvταγματdQxηg ΚQ(s, δπαq1ηγ6g τηg Bρεταvιxfrg 'oμ&δo5, μα5 oυvt'1ντηoε (τ6 'Aρxηγεio τoυ EΔEΣ) oτd 'Αργιiρια, 1ωρι6 τo8 Δημoυ 'Απεραrπiων. Δι€τρεξεν bJι(" lπτd μ6QεE δλη τtγ bπιxiνδυυ1 τη.
'o
περιoxt'1 0:τ6 τ'i1ν "Αμφιooα μ6xQι τ6v 'Α1ελδo, θρ16ψνoE πρ65 αυνdντηo( μαE o{lμφωνα ψ6 τig δδηγ(εE πoιi εΙ1ε tιπ6 τiw <ΠρoμηΘ6α>> τιilγ 'Αθηνδν*. 'Aφt'1νovταE πioω μαg, oτt'1ν περιoxf1 τoδ Γα6q66oυ, Eνα μ6ρoE τδγ δυγd-
μειbγ μα5, γι& τ{ν θπιτ{ρηoι τδν 'Ιταλιilν, o[ δπoioι εE1αν θπιδρdμει θγαντ(ov μαg, iτqdπημεν πQ6E N6τoγ μ6 επi ιεφαληg τ6 Στρατηγ6 Ztρ6α. "Eπρεπε νd φΘ6ooυμ oτ6 Mαtρo ΛιΘdρι, τ6 dργ6τερo oτig 17 Noεμ6ρ(oυ. Mετd ττ]ν {μερoμην(α αriτt'1, δ Tαξ(αρ1o5 "Evτυ, πεπειoμ6νo5 πειd δτι fi δw δπ6ρ1oυν drπdρτεs η δτι dqνoδrπαι νd, τ6ν wιo16ooυν, Θd iν{qγει μ6νo5 τoυ θγαιη(oν τ{E Γεφιiραg τoδ Γοργoπoτdμoυ, f1 δπo(α τελιxd, θιq(Θη δg περιoo6τεqo πQoσφεQoμ6vr1 γιd τriν iπι1ε(Qηoη. "Ι{λrτιξε, bιιτ6g αττ6 τofg Bqετανoιlg dξιωματιxoιig νd
χQησιμoπoιηoει τfν 'oμdδα τoδ Καραλ(6αγoυ xα( μεριxoιiE θΘελorπ69, iιπ6 τ6. γtQω τη5 Στριilμηg 1ωqιd. Στf B(νιανη, {ioτερα &π6 πρ6oxληoι τoδ 26'ρ6α, αυναπ{oαμ τ6ν "Αρη Bελoυ1ιιilτη. 'O τελευταΤog θδ€1Θη νd, oυμμεταoγη oτ't1ν επι1ε(ρηoι. Σττ]ν Biνιανη θγxαταoτr]σαμε μιχτ69 'oμ&δε5 θπιτηρι]σεωE τδν δια6dσεωγ ηs περιo1ηg 'Αγρdφων. 'Απ6 τt'1ν B(νιανη, o6 τ&ξι πoρεiαg oυνε1(oαμε τ6
δq6μo μα5 πρ6E N6τoν. Στ6vωμα, 'Aγ(α Tριdδα, Mεγdλη P&χη, Πoυγxdxια, Γαqδ(xι, ΚoλoxυΘι&, 'Aνατoλf, Mαιiρo ΛιΘ&ρι, fiταν f διαδqoμτi μα5. 'Η oυγxiνηoιg xαi 6 θγΘoυoιαoβg τδν πληΘυoμilν fiταν dπερ(γραπτoE. Στ6 Γαρδ(xι δ x6oμog μαE tπεδ6xΘη μ6 xωδιrwoxoqυα(ε5, oi iεEομ6νoι μ6 τd &μφιd τoυ5 xα( τα ξαπτtQυγα xαi o[ γυνα[xεg μ6 λι6αναπ6. oι γ6Qoι 6xλαιαν &sτ6 oυγx(νηoι ια( o[ ν6oι γι1ρευαν γd μαg dxoλoυΘt'1ooυν. 'o Συrπαγματdψ1ηs KQ(5, δ oτραηγ69 Ζ6ρ6αE, δ "ΑQηg Bελoυ1ιιilτη5 μilηoαν ατ6 συγχεγτQωμ6νo x6oμo μ6 θνΘoυαιαoμ6 xαt iιπ(ηαoι γιd τtγ tx6αoι τoδ dγδνog. Στfν Koλoxυθιd πληρoφoρηΘf1xαμ, xατa' oιiμ"τιτωoιν, 6τt txταxτog dπε_ oταλμ6νo9 flρ1ετo πQ6E αιlνdvτηouγ τδυ "Aρη Bελoυ1ιιilτη bx μ6ρoυ9 τηE Kεντρι_ xfrg 'EπιτQoπηs τoδ EΑM, ψt. oxoπ6 γ& τ6v πε(oη δ1ι μ6νoν γd, μτi λd6η μ6ρog
' αΠρoμηΘεr1gr: 'oμdE πληρoφoριtilι, xα( αoα1υτoτdξ> αιloταΘεΙoα dιπ6 τoΦg τρεig dξιιυ;ιατιxoΦg τoυ Πoλ. NαυτιιoΦ, Κoυτooγιαw6πoυλoιl, Mπαρδ6πoυλογ xα{ Nτεγιdνντ1v, &μ6oωE μετd ην Κατop]. 42
oτην iiπιxεfρηoι θναw(oν τηE γεφilραg τoδ Γoργoπoτ&μoυ, &λλd xαi &ν fiταν τt'1ν dπoτρθq;η. Πoiα τ& αUτια τηg dπoφdoειυg αtτηE τoυ EAM δ6ν γνιυρ(ξoυμε. T6 6€6αιoy εΙγαι δτι δ Bελoυ1ιιilτη5 oυν6λα6ε τi1or1μαα[α xαi τ'i1ν dπt'11ηoι πoιj Θd εExε oτfi ιpυxoλoγ(α τotr 'Eλληνιxoδ Λαoυ τ6 θγxεiφημα αΦτ6 xα( παρ' δλε5 τig dντιρρτ|αει5 τoυ - γι& ν& μιjν φαγη δτι δ€γ αυμμoρφιbνεται xαi ψt τr4 γραμμτi τιilν 'ΑΘηνδν _ δfuθηxε ν6' oυμμεταoaη θνεργδg. 'AQγd τfi ν'bxτα: τη5 18η5 Noεμ6ρ(oυ φΘ&ααμ oτ6 Mαiρo Λιθ&ρι, xαt τ6 Ιδιo 6ρdδυ E:ιιxoινωνt'1ααμε ψi τ6 Tαξ(αρ1o 1Erπυ. Tην θπαιiριo δ τελευτα[og δυγατ6γ νd
θx&λεoεν δλoυg τo$5 dντdρτε5 xα( τoιig dνεxo[νωoεγ θx μ6qoυg τoδ Συμμα1ιxoδ
Στρατηγεioυ M€oη5 'Ανατoλflg, δτι τ(Θεται ιiπ6 τ&E διαταγ&E τoδ Στρατηγoi' Ζtρ6α, oτ6γ δπo[oν xαi &'νατ(θεται f1 διειiΘυγσιs τηg επι1ειρηoεωg. Σ6 xoινri o{lαxειpι τιilν τριδν f1γητ6ρων, χ,ατεσ[QιilΘηoαν τd q6δια iπι1ειρriαεωg, oτf Κα_ oτριιilτιooα (2| _ 23 Noεμ6ρioυ). Στig 25 Noεμ6ρ(oυ, τα μεodνυ1τα, τoΟ 1942, f1 Γ6φυρα τoδ Γoργoπoτdμoυ dνετινd1θη, tiαrερα dπ6 μd1η διiο δρδν.* 'o αiφνιδιαoμ6g εΙxε επιτιi1ει dπ6λυτα. oε 'Αρx6s Κατo1ηE θμιναν xατ6πληιι,τεg, dπ6 τ6 <Θρd,αog> τΦγ (λη_ στtbν>, μεριxo( τδν δπoiιυν θπεxηριi1Θηoαν, xαt πριilτog δ Στρατηγ69 Ζ6ρ6α5. Στf1 Λαμiα,oτd5'AΘriναg xα( &λλoδ γιd &π(πoιγα' o[ 'Aρ16g Κατo21ηg δι6ταξαν δμαδιx6E θxτελ6oειE. 'Η dνατ(ναξιE μετεδ6Θη μ6 πρωτoφαη τα1ιiητα o€ δλη τt'1ν 'Eλλαδα, od,ν θνα πoλεμιx6 θγερτt'1ριo. 'o 8ρεταν65 ΠρωΘυπoυQγ6E τ6 εΙ1ε χαQαχτηQioει τ6τε αd,ν μι& μεγ&λη isτιτυaiα, δg θxεiνη τf1 oτιγμf, τ6 μεγαλ{lτερo uoαμπoτdξ, τηs Εtlριilπηg. 'H θνoπλog 'AντioτασιE ξεxινoδoε μ6 μιd συνεQγασiα τιbν δι1o 'oργανιilσεων xα( ψt μιd θπι6λητιxi1 θπιτυ1iα στQατηγιχηg oημαo(α5 γι& τ6ν Συμα1ιx6 'ΑγΦνα τηg Boqε(oυ 'Αφριxflg.'ΕxεΙγo πor] δ6ν Bπετυ1αν o[ f1γεαiεE τωγ σταE 'ΑΘτiναg iioτερα dπ6 δ6xα μηνδν &xαρπεE oυξητ(oειE, ('oxτιil6ριog 194l'lo"bνιo5 1'942) τ6 επ6τυ1εν δ 6μττραxτog xoινξ π6Θo9 τfrg 'Eλευθεq(α5. T6 γεγoν69 αΦτ6 μαg θδει1νε τ6 δρ6μo πot θπqεπε νd dxoλoυθrjooυμε: "Eγωσιg { τoιiλdxιστoν συγεργαo(α.
Td Tμt'1ματα xαi τδν δ{lo 'oργανιboεων θπ6oτρειpαν oτ6 Mαυρo Λιθdρι. "Yoτερα dπ6 dγdπαυoι διjo flμεQδν, δ xαΘεναg μαg Θd iπερvε τ6 δρ6μo τoυ. O[ oυξητfαειg πo{l bχα6αν 1ιbραν μεταξ{l Ζ6ρ6α xαf Bελoυ1tωτη γι& μιd θνoπo(ηoι δεγ xατ6ληξαν ot, xανtνα θετιx6 dπoτ6λεoμrα. 'o Bελoυ1ιιbτηg ξriτηoεγ dπ6 τ6γ
Tαξ(αρ1o "Εγτυ γd τo[l dφfloη Eνα fl διio Bqετανoilg d,ξιωματιxofs _ αυγδ6σμoυζ. 'O τελευταiog θδf1λωσεν δτι δεγ δι6θετε, γιατ( δλoι o[ dξιωματιxoi, πλην δfo, θd θγxατ6λειπαν τηγ 'Ελλdδα, o6μφιυνα μ6 τiS διαταγ69 τotr ΣMA. 'Ωατ6αo o&ν μιd Lνδειξι εiλιxρινoig διαΘ6oεωs συγεQγαα(αg xαi oυ1ιτιαθε(αg θx μ6ρoυg τotr ΣMΑ θδ6Θη oτ6γ Bελoυ1ιιirτη oxετιx,fi oixoνoμιxt'1 εν(qυoιE. Σττ]ν πρ6ταoι τoi "Eγτυ γιd παQαoτ11tοφoρ(α, δ Bελoυ1ιιilτηE &πfντηoε: <Δ6ν θ6λω παρ&αημα. Θ6 πρoτιμoυoα νd, E1ιυ τ6 oυrπoμιbτερo dq6tλεE γιd τorig dντdρτε5 μoυ>. Πρdγμα πoιi δπεo16Θη &μ6oωs δ πριbτog.
'Γιd νd &πoφi-lγoυμε xαi πdλι xdθε i:ιαφf μ6 τoιig'ΙταλotE, &φoδ o6 δqισμ€η iμ6ρα θd Eπqεπε τ6 oυνεqγεio τδν Bρετανδν dξιωματιxιilν νd 6ρ[orιεται
* 'H περιγραΦ τ{s μd1ηg τoυ Γoργolτoτdμου θγινε δατιxεiμwo πoλιτιxηg θτμεταλλεrioεωg, xαi 6ι6λb τoιl <'Eλληνιxιi Περι-
παραπoιτ]oεοrv. 'H πιoτωτ6φrα πφιγQαφr1 εΙvαι τoδ Tαξιdq1oυ 1Evn:, oτ6 πλoxf ,, oελ(g 69 - 87. Bλεπε θπioηs αΚαρτdληE xαi f1 'Eπo1τ] τoυ>.
43
oτtγ iιxτi1τoδ Φαγαριoδ ("Ηπειρog), διαλ6ξαμ oτfν θπιoτaoφTi μαE, δρ6μo πι6 τfν xdθoδo πQ6s N6τoγ. Δρoμολoγιo: Mαδρo Λιθdρι, 'Ανατoλη, KoλoxυΘιd, Γαρδ(xι, Mεγdλη Pαγ,"η,'Αγ(α Tριdδα, Στ6νωμα, Bfνιανη, Κερd,αo6o, Moναoτηρdxι, Πινιανd, Pαφτ6πoυλo, Αιiλdxι, Mεo6πυQγos, Mεγαλ61αρη. M6 τig 'oμdδεE τoδ Bελoυ1ιιbτη 1ωq(oαμε &:τ6 τ6 Mαδρo ΛιΘdρι. o[ πρδτε5 ρ(ψειg πoλεμιιoδ δλιxo0 6γιναν oτig 1Ο Δεxεμ6ρioυ, o' Eνα πq6χειQo πεδioν ρ(ψεω5 πdγω oτ6 δψ(πεδo τoil Γα6ρ66oυ, xoντd oτ6 Σαxαρ6ται. 'Eν τιp μεταξιi δ 'Eγτυ μ6 την 'oμdδα τoυ, θxτ65 dπ6 τ6 Συν/1η Kqi5 xαi τ6ν Λo1αγ6 Θ6μι, εΙ1αν &lτ6 τi5 8 Δ)6ρ(oυ ξεxινt'1oει γιd, τt'1ν 'Ηπειρωτιxι] tιxτfi. Mαξι] ψt' τ6 λ(γo δλιx6 πoιi μα5 θρρiφΘη Eφθαoε xαi δ Λo1αγ6E Tξ6ρνταν xα( δ6o xι6ιbτια oιj[oxι iιπ6 μ6ρoυ9 τoδ ατρατηγoυ 'ΑλεξdντεQ.* oi δδηγ(εg πori θφερναν αττ6 τ6 Kd'ιρo δ λoxαγ6E Tξ6ρvταν, fiταν δτι δλ6xληaoE η δπ6 τ6ν "Eγτυ 'oμdE Θd παρ6μιναν oτd 'Ελληνιxd Boυγ& odν μ6νιμη Στρατιωτιx{ Bρεταwιxri 'Απooτoλt'1 μεταξι1 'Eλλfνων 'Aνταρτιilν xαt Στρατηγε[oυ M6oηg 'ΑVατoληE. 'O ταξiαρxoE "Eντυ Θ& fiταν δ &ψηγ6s τηs Bρετανιxfrg ΣτρατιωτιxηE αrτρ6oιτo &π6
'Απooτoλfrg.
'ogγανωοιαx6,E xα( πqooωπιxflE φιλoδoξiεg fγεoiαg
Λiγo πρ[ν &π6 τd Xριoτoι]γεwα δε1Θηxαμ oτη Mεγαλξαρη ττiν θπioxεψη dντιπρooωπε(αg dπ6 &ξιωματιxotE θx μ6ρoυ9 τoδ Tαγματd'ρ1oυ Κωoτoπoιiλoυ, δ δπoiog θπ( xεφαλ1g 250 περ[πoυ dνταρτδν Eδρα ατην περιo1t'1 τfr5 ΔυτιxflE Θεooαλ(αs. oi πληρoφoqiεg Eφεραν τ6 τμημα τoυ xαλδg δργανωμ6vo xαf oτελε1ωμ6νo dπ6 μ6νιμoυ5 d,ξιωματιxo6g. 'o oxoπ6s τηE θπιαx6ψεωs, δ5 iδι]λωααν, o[ dξιωματιxo(, fiταν &πλω5 φιλιxη επαφη. oi πληρoφoρ(εE δμωE πo6 μα5 μετεδ6Θηoαν αττ6 δqιoμ6voυE dξιωματιxo65 fiταν περ(πoυ o[ θξηs: 'ΗρΘαν νd, διαπιoτιilooυν ττ] διiναμι xαt τ{1ν δργdνιυαι τδγ dγταρτδν τoδ EΔEΣ. 'Eπ(oηE
ττ]ν {iπαρξι xα( τ(5 διαθ6oει5 τ{g Bρετανιxfrg Στρατιωτιxηg 'Απooτoληs. Mαg μετεδ6Θη θπioηE δτι δ δπoλoγα165 Κατoαντιbνηg, δπαoπιατt'1g τoδ Kωoτoπoιi-
λoυ, fiταν μελos τoδ
KΚE xα(
doxoδoε μιd dπoφαoιατιιf θπιρρoη θπdνω τoυ.
Στi5 πρoτd,oειg τoδ oτρατηγoυ Z€ρ6α περi ατενηg oυνεργαoiαs η xαi Eνoποιτ]σεωE, δ Tαγματ&ρxηs Κωoτ6πoλoυg δw iδωoε xαμμιd oυν61εια. 'Η παqoυofu τir' BρετανιxflE Στqατιωτtxfig 'Απocrτoληs oτd Boυγd, τη5 'Eλλdδα5, δE xα( o[ πρδτε5 ρ(ψειg oτ6 δqoπιξδιo τoδ Γα6ρ66oυ μετεδ6θηoαν ψταξιi τδν δρεινδν πληΘυoμδν πoλιi γQηγoQα xα( εU1αμε τd, Θετιxd dπoτελ6σματα πoιi περιμ6ναμε. 'O x6oμoE επiατεψεγ δτι πQαγματιχd dρxiξει δ θΘvιx65 dγωναE μ6 θξωτεριxi1 Lνiqυαι. 'Ωoτ6oo f1 dρ1ιx{ &ψηoι τoδ " Eγτυ νd dφt'1oη ατ6ν Bελoυ1ιιbτη, Bqεταν6 'Αξιωματιx6 oι]νδεoμo, iξελfφΘη, odν μιd d,ντ(Θεoι πQ6ζ τ'tγ xiνηoι τoδ EAM xα( oαν μιd, εtlνoια πρ6E τoιι Ζ6ρ6α xα( τ6ν EΔEΣ.
Καi oi θxδηλιbαειE θx μ6Qoυg τoδ EAM δ€ν &ργηoαν γd, φανotrν: Στην '}Ιπειρo, παρd, τt'1ν γραπττ] oυμφωγ(α πoι] εΙ1εν δπηραφεΙ μεταξιi
* Td διio xι6ιbτια oδiαxι troτερlα dπ6 tvα oτo(1ημα μταξιi ZθρQα xα( "Eγπ.l: Σ6 περiπτοroι πoιi f1 θπι1ε(ρηoιg Γoρryolτoτdμου θd θπετrry1αιlε δ Zt€flαg Θd θx€ρδιξε διio xι6ιiπια oιitoxι. Σ6 θρ6ηoι τoυ 26ρ6α πρ6E τ6ν T,γπ τi Θd {Θελε ν&.7aπτ1δcν dπετυγ1ανε, δ T,vπ.l dπr]vηoε: αΛiγα &γριoλοriλoυδα 6ιτΔ τfγ περιo1η τoυ Γoφoπoτd,μoυ ατ6 τdφo μoυ>.
44
Ζ6ρ6α xαi
EΑM 'Ηπε(ρoυ, τ6γ 'Oxτω6ριo
γαντioγ τoυ xαταxτητoδ,
EAM
ψ(,
|942,
γιd μιd
ατενt'1
oυνεργαo(α
θ-
bπ( xεφαλη5 ταν Ζ6ρ6α' ατ6ν στQατιωτιx6 τoμ6α, τ6
'Ηπε(ρoυ, &ρ1ιoε μιd, oυxoφαντιx{ θxατρατεiα θναντioν πQoσωπιχδE xα( μ6 διαΘ6oειE θ1θqιx6E, μ61qι αυγxρo{roεω5.
τoi
Ziρ6α
28 Δεxεμ6ρioυ 1'942 δ "ΑQηE BελoυxιιbτηE, θπ( xεφαληE 400 &νταρτΦν Exαμε τr]ν dπρ6oπτo θμφdνιoi τoυ μ6 oxoπ6, δπωE μαg μετεδ6θη &π6 μ6λoE τoυ oυμ6oυλioυ πoιj Eγινε ατ6 A8λdxι δπ6 τ6γ Bεiου1ιιilτη, <νd διαλιjoη τ(E 'Oμαδεg τoδ EΔEΣ xαi yα θξαπooτε(λη την Bρετανιx{ 'Aπooτoλη>. Mεταξι} 28 xαt 31 Δεxε6ρioυ παρ' δλiγo γd εiJ1αμε ττ]ν πριbτη θμφtλιo T,i1ν
oι1γxρoυοι. 'o oυν)1ηg Γoυντ1doυξ μετ6φερεν iπ( τρεig tμ6qεs τελεo(γραφα xαi &πειλ65, μεταξιi Ζtρ6α xα[ Bελoυ1ιιilτη' xαt xατt6αλε ι&Θε πρooπdΘεια γd oυμφιλιιiloη τoilE δrio dρxηγoιiE. Διαπιατιbνoνταs τ{ν θπιδε(νωoι, θξiτηoα &π6 τ6γ Z6ρ6α νd θπ6μ6ω. Συγoδευ6μενoE &π6 τ6ν Tαγματdρ1η Σταμoιiλη τoi
EΑM xα(
τ6ν &δελφ6 τoil Ζbρ6α, Περιxλfr, αυνf1ντηoα τ6ν Bελoυxιιi_lτη oτ6ν
oταΘμ6 διoιx{αειilE τoυ' Bελεvτξιx6, xαi τ6ν Eπειoα νd oυvανττioη τ6ν Ζtρ6α, πρ&γμα πoιi θγινεν τtiν 'iδια μ6ρα oτ6 Moναoτηρι τηE Poυμ6λιoταg. 'O Bελoυxιιilτηg fiλθε νd, oυναντηαη τ6ν Ζtρ6α oυνoδευ6μενog μ6νoν dπ6 τ6ν πoλιτιx6 τoυ xαθoδηγητf Tdoo Λευτεριd, xαi τ6ν δπλαρxηγ6 Mπελη. 'Η oυνd'γτηαι5 iγιγεγ παQoυo[α τoδ Συν)1oυ Γoυvτ1&oυξ. 'O Bελoυ1ιωτηc ciρνriθηxε τιiν θxδoμ δτι εΙ1ε EρΘει νd μα5 oυναντ{αr1 μ6 θ1θριx6E διαθ6oει9. 'Επ6μεινε oτ6 δτι frλθε
πρoιixdλεoαν τriν xρ(oι. Kατ& την oυν&ντηoι, δ Bελoυxιιbτη5 διετ{lπωσε τfg δξηE πρoτdoειg: α) T6 EΑM xα( 6 EΔEΣ ν& d,πoτελ6ooυγ μiαν 'oργdνωoι. 6) oi dvτdρτεE τoδ EΑM
xα[ τoi EΔEΣ ν& θνωΘo0ν rjπ6 μiαν oτρατιωτιxt'1 Διo(xηoι f1 δπoiα xαi
Θα
dπoτελ6oη τ6 Γεγιx6 Στρατηγε[o τΦγ 'Ανταρτδγ τηE 'Eλλd'δog, μ6 Στρατιωτιx6γ 'ΑQχηγ6 τ6ν Ζ6.ρ6α, Kαπετdγιo τ6ν "ΑQη xα( τρiτo μι6λo9, πoλιτιx6 xαΘoδηγητf, xoινfl5 θμτrιoτooιiηE. oi πρoτdoει5 αtτ6g δ6ν dπερρ(φΘηoαν dπ6 τ6ν Στρατηγ6 Ζ6ρ6α. Συνεφωνf1Θη μ6νoν, πρ6 πdαι15 τελιxηg oυξητ{αεωg, νd δπo6ληΘoδν oτ(5 Κεντριx65 'Eπιτρoπ6E τδν 'oργανcδoεων, oτd 'ΑΘriναg, πQ6s μελ6την. "Α5 oημειωθη δτι f1 Kεντριxt'1 'Eπιτρoπη τoil EΔEΣ εδρ(oxετo oτd 6oυνα xαi
θd μπoρoioε νd, λd6η θπ( τ6πoυ dπoφdoειE. T6 tδιo 6ρdδυ μετd τ6 τ6λoE τιbν oυζητf1oεων, 6 26ρ6α9 μ6 iνα μ6ρog τηE δυνd,μεωE τoδ 'Αρ1ηγεioυ, μεταxινf1Θη πQ6E Kλειδi. Παq6μεινα γιd νd oυνε1(oιυ την λεπτoμερ6oτερη tsξ6ταoι τΦν πρoτdoεων μ6 τ6ν Bελoυ1ιι.ilτη. EΙxα ττ]ν ειixαιρiα νd dνταλλdξω γενιxιbτερεg ox6ψειg xα( γνδμεg μ6 τ6ν Bελoυxιιbτη xα( τ6γ Λευτερι&. Διεπ(oτωoα dπ6 τt'1ν πρωτη oτιγμ( διαφoρd &ντιληψεων μεταξιi τιirγ δ6o, πd,νω oτfν 'oργ&γωoι τoΦ θγ6πλoυ 'Aγιilνo5. Διετ{ρηoα ττ]ν δντιiπωoι δτι δ Bελoυ1ιιilτηE, θν ο16oει μιθ τ6ν Λευτεριi, xαi oυγεπιils μ6 τi dπ6ψειE τηE ΚεvτριxflE 'EπιτρoπηE τoi ΕAM, E6λεπε πι6 ρεαλιαιxα ττ]ν δργdνωoι xα( dγαπτυξι Φs hdπλoυ dγτιoτdoεωE ατην'Eλλdδα.
o[ oυγδυαoμ6νεE θxδηλιboειg τot EAM θγαvτ(oγ τoΦ EΔEΣ, f1 dπoφασιoτιxt1θπ6μ6αoι9 τoδ Bελoυ1ιιbτη, τ6 πριilτo δεxαπενΘ{μερo τoδ 'Ιανoυαρ(oυ, νd, θμπoδioη τ6ν Συν)xη Ψαρq6 νd, dναπτfξη dνταρτιxf1 xiνηaι τηE EΚΚΑ, στflν περιo1f1 τηg Γxι6ναE, o[ διαπραγματε{roειE τoδ EΑM Θεooαλ(αg μ6 τ6ν TαγματdQχη Κωoτ6πoυλo, δλα αι]τd δεi1νουν δτι τ6 EAM εδρ(oxετo α6 oτd,διo d,γα45
πQoσαQμσyηE τηs γραμμηs τoυ, τ6ooν δαoν dφoρα τιjν πoλιτιxt'1 δργdνωαι δoo
xαi
τi1ν διdρθρωoυ xα( dνdπτυξι τηE dνταρτιxηg xινt'1αεω5, δπ6 τriν xαθoδτiγηoi
'H θξ6λιξι9 dπ6δειξεν δτι δ "Αρηs Bελoυ1ιιbτηg εΙ1ε oυλλd6ει xαt bψ6αΘ(lνει τι]ν δπ6Θεoι τ{E 'Eθνιxfg 'Αvτιατdoεω5 oτfν'Eλλdδα, πι6 ρεαλιoτιxα xαi πι6 ψυ1oλoγημ6να. Tτ|ν dvταqτιxt'1 δqγdνωoι τt'1ν εΙδεν &π6 τt1ν πριilτη oτιγψf;, (Θ6qo5 τoδ L94t), odν μιd 6αoιxi1 πρoiiπ6θεαι δ1ι μ6νoν αυμ6oληE γυα τ,i1ν θθνιxf1 dπελευθ6ρωαι τ{g 'Eλλ6δo5, &λλd xαi πoχιτιxf5 μεταπoλεμιxηg διαμoqφιilαεωg. 'Η Kεvτριxfi 'Επιτaoπf τoδ EΑM ' xα( μαξf μ' αιiττ]ν f1 fγεoiα τoδ KΚE, dγτετiΘεπo. 'Απ6 τiE θπαφ6E μoυ δg Γqαμματε6E τη5 Κεν. 'Eπιτρoπ{s τoυ EΔEΣ, oτdg 'AΘ{ναg, μ6 μ6λη τη5 K.E. τoδ EΑM xα[ τoδ ΚΚΕ, xατα τt5 αυξητfoειE μαs γιd' oυνεργαoiα μταξιi EAM xαi EΔEΣ, διεπ(ατωαα δτι μιxρ6g δμdδεg oαμlroτ&ξ \ xαi" &ιπαρτιx6g, θξαρτιilμενεE iuτ6 τig τoπιxt'g'Eπιτρoπ6E τoυ EΑM, &,νd ττjν 'Eλλdδα, fiταν fl μωη στQατιωτιxη Exφραoι; πo'b τ6 EAM fiταν διατεΘειμ€vo νd διiloη oτ6ν d,vτιoταoιαx6 d,γιilνα, τoΦλd1ιατoν θωg θxεiνη τ{ oτιγμι]. 'o Bελoυ1ιιbτηg εΙ1ε, φα(νεται, διαφoρετι1η dντ(ληιpι. Πdvτωg f1 dνατ(ναξιs τηζ Γ6φυραE τoυ Γoργoπoτdμoυ, f1 παρoυo[α τ{g BρετανιxfrE Στρατιωτυxt1g'Απoαroληs oτd 8oυν6 τηg 'EλλdδoE, δ 6νΘoυαιαoμ69 τδν δρεινδν πληΘυoμδν για τ6 &vταρτιx6 x(νημα, oi θxδηλιiloειg τo0 x6oμoυ πof &xoλoυΘoδoε τ6 EAM tπ6ρ εν65 dνoιxτoδ πλ6oγ &,γΦνog θγαγτioγ τoδ Καταxτητoδ, xα( dναμφι66λω5 πoλλo( &λλoι λ6γoι, δπε1ρ6ωoαν ;ην lf1γεo(α τoδ EΑM νd θπανεξετdαη τ6 δλoγ πq66λημα τoδ 'Eθνιxοδ 'ΑγδνoE δ5 πQ6s τfν δxδτ]λωαι xα[ διdρθEυoi τoυ. "Eγα &λλo γεγoν69, παqdλληλα πQ6s &λλα παρ6;rοια, μαE δε[1νει τrtν dνdγxη τηg dναπQoσαQμσγηE αiτηE. 'o Bελoυ1ιωτη5 Θ6ληoεν iuτ6 τ'i] πριilτη στιγμη νd iπι6dλη xα( oυνo1η xαi iδεoλoγιxη δμoιoγ6νεια oτ[g 'Oμdδε5 τoυ, π6ρα dπ6 ην θθνιxαπελευθερωτιxη δρdoι. 'ΩE &πoτ6λεoμα εΙ1ε ην διdoπαoι τιilγ 'oμdδων τoυ. M6 i;lτi xεφαληE τ6ν dξιωματιx6 Κωατoρ(ξo xα( &λλoυg dξιωματιxoιig, μεριx6g 'oμdδεg θγxατ6λειψαν τ6ν Bελoυ1ιιδτη xαi θτρd,πησαγ πρ69 τ6ν Ziρ6α. Καθ' δδ6γ' συγα\πιjoαντεE τ6ν Tαγματdρ1η Kωoτ6πoυλo, θνετα1Θηoαν o' αιiτ6γ (Δεx6μ6qιo5 1942). Πρ6 τιilν dπoφαoιoτιxΦγ αrjτδγ dγτιδρdoεων dvταφΦν xαi xoινfls γγωμηs δ Bελoυxιrι.''γ1S δπ6oτειλε {1 xαi d,ν6ατειλε, dγαλ6γωE τδν oυνθηxδν, τfγ iδεoλoγιxη διαφα.i ιoι μεταξι1 τδν πληΘυαμιilν xα[ τδν &νταρτδν dx6μη, περιoριαΘεiE oτην c...iπτυξι τδγ oxoπιbγ τoi EΑM, ψΕ 6αoι τ6 iδρυτιx6 τoυ. 'Η δειiτερη πρooπdΘ-ιιι, μεταξι] Δεxεμ6ρ(oυ |942 xαt 'Ιανoυαq(oυ 1943, fiταν f1 μ6 διαπραγματε{,sει5 xαi πι6oει9 &πλδ5 θvoπoiηαιg τδν dγταρτιxιilν 'oμdδων o[ δπoiε5 μ6χQιs xεiνη ττj oτιγμτi Eδρων oττiν δπαιΘQo. 'Η dπoτυxiα Θ& d,ναγxdαη xαi Κ.E. .;υδ EΑM xα( Bελoυ1ιιbτη ν& 21ρηoιμoπoιηooυν &π6 τig dρ216g τoδ Mαρτioυ 1943, δoxιμαoτιx6g, πανiω5, δυναμιxd τoυ.
μ6oα.
'Απ6 τιiν ιiλλη πλευρd δ Στρατηγ69 Ζtρ6α5 δ6ν θoτερεiτo o1εδiιυν oilτε xαi φιλoδoξιωγ. 'Η πρoτ(μηoιg την δπo(αν Eδει1νε πQ65 αiτ6ν, μ61ρι5$ν69 αημε(oυ, f Bρεταν. Στρατ. 'Απooτoλf, f1 εδμεντis αrrfxηoιE πo6 εΙ1ε μεταξιi τΦγ δρεινδν πληΘυoμδν, f1 θντilπωαι5 δτι τυγ1dνει τfls πρoτιμηoεω5 τη5 BρετανιxηE Κυ6ερνιioεω5 xαt τo0 Συμμα1ιxoδ Στρατηγε(oυ, την δπ6Θαλπε xαταλλ{λωE xαi δ [διoE, f1 πανελλfνιoE πρo6oλf1 τoυ μετd τ6ν Γoρryoπ6ταμo, δλα αι]τd τ6ν fiγαγαν
oτ6 ν& πιoτει1oη δτι εlγαι 46
δ
εγδεδειγμ€νog
'Αρxηγ6g τoΦ 'Eθνιxot 'Αγδνoξ,
χατ6 την xατoxfi xαi δ dδιαφιλoνixητog πoλιτιx6g iγ6τηs μετd ην dπελευΘ6Qωσι. 'Η πεπoiθηoιg αtτr] εi1εν δg &πoτ6λεoμα τf1ν παqαμ6ληoι, πoλλ69 φoQθE xα( τ,t'1ν dδιαφoρiα, δ,τι dφoρoδoε τriν iδεoλoγιx{ oτελ61ωoι τηE 'oργανιilαεωg τoδ EΔEΣ, oτ&E 'AΘfναE xα( α6 8oυν6. Στ& μdτια τoυ, τ6 EAM dπ6xτα απoυδαιoτ6ρα αημαoiαν δg μελλoιπιx6E πoλιτn6g &'π(παλog παρ& δg θθνιx6E παρdγων, μ6 τ6ν δπoΙoν θπι6d,λλεται, θx τιilν πραγμdτων, x&πoια oυνεργαo(α 'EΘνιxoυ 'ΑγιilνoE. γι6 τf1ν d,πoτελεoματιxωτεqη διεξαγωγf τoδ Bqεταvιxη Στqατιιυτιxη'Aπooτoλη
T(s πριilτεg tμ6ρεs τotr 'Ιανoυαρ(oυ 1943, δ Tαξ(αρ1oE "Eντυ, μ6 ττiγ 'oμdδα τιilν Bρετανδγ &ξιωματιxδν, Bπανf1λθεγ dπ6 τiγ dxτi1 xα( dγ6λα6ε τα xαθfxoντd τoυ, δg 'Aρxηγ65 τηg Bρετανιxflg Στρατιωτιxi15 'Απooτoληg oτd Boυγ& τηE 'Eλλdδog. 'Η BΣΑ Θd θxρηoiμευεν δg otlνδεoμog μεταξι1 τδγ 'Eλλ{γωγ'ΑγταρτΦν xαi τoδ Στρατηγεioυ M6αη5 'Ανατoλ{g. "Eπρεπε πλ6oν να Θεωρηται 666αιoγ δτι xαi τ6 ΣMΑ xα(, πιΘαν6γ xαi f Bρετανιxf Κυ66ρνηoι5 dπ6διδαγ oημαα(α oτi5 διαΘ6oειE xαt τi5 δυνατ6τητε9 τoυ 'Ελληνιxoδ Λαoδ iναγτι τoδ Συμμαxιxoδ 'Αγδνog. 'Ενδ61εται τ6 ΣMΑ νd μ{ν dντιμτιilπιoε oτην'Eλ-
λdδα τiπoτε &λλo παρd, μ6νoν την πoλεμιxη πρoαπdθεια iναντioν τιbν oτρατευ'Eλλd'δα xα( f1 oυμπαραoταμdτων xατo1fl5. 'Η παρoυo(α δμω5 Bρετανδν oτην oιE αilτδν γι& την θθνιxη μαE dπελευΘ6ρωoι, δ€ν μπoρoδoε παρd νd, E1η, &ν δ1ι &μεαη, τοirλd1ιατoν iμμεoη, πoλιτιxη iπiδραoι δπθρ τδν Bρετανιxιilν 6λ6ψεων xαi oxoπΦν oτην 'Eλλdδα. Kα( f1 iπ(δρααιg αυτ{ θφdνη &π6 τt'1 πριbτη oτιγμη, π6ραν τflE oυμτταΘεiαg τoυ 'Eλληνιxoδ Λαoδ πQ6ζ την Mεγ. Bρετανiα, δταγ o[ πληθυoμoi dντ(xρυoαν Bρετανoilg d,ξιωματιxoilg, oυμττoλεμιoτdg τιilν 'Eλλrjνων 'Ανταρτδν. M61ρι τηE oτιγμηE θxε(νηE τ] πρooωπιxη μoυ θπαφt'1 μ6 τoι]E dξιωματιxoιis τηg BΣΑ flταν πoλ6 πεQιωQισμενη. oi πQαγματιχo( λ6γoι εΙγαι xυρ(ωg δ6o: α) f1 διαρxηE dπαox6ληoig μoυ μ6 τ{ν δργdνωoι γενιxd, τδν 'oμdδωγ xαi iδια(τερα μ6 τ{ν διo(xηoι xαi δραoιν τηg 'oμdδoE μoυ. 6) 'Η bφεxτιxi1 oτiαιg τoυ ΣτρατηγoΙl Ζ6ρ6α d'π6γαγτi μoυ, λ6γω τoi δτι xα( dπ6 τd 'ΑΘriναE, oτενoi τoυ πQoσωπιχo( oυνεργ&τεg, xα( oτ6 8oυν6, τ6 oτεγ6 τoυ περι6dλλoν, xατ66αλαν xd,Θε πρooπdθεια νd, τ6ν πεiooυγ νd μt'1ν δxει xαμμιd' θμτιιoτooιiη oτ6 πρooωπ6 μoυ xαi τ6ν ρ6λo μoυ. ΠιΘαγ6γ f1 θπιμoνη μoυ γι6 μhν 6qγdνωoι τoδ EΔEΣ, dπρ6oωπη xαi ψt δημoπρατιx6E dρ165, νf δθωρεΙτo odν μι& &πωτερη ox6ψιE παQαγνωQioεωE τoυ παQαγoντo5 zεριiα. Στfν πQαγματιx6τητα θπρ6xειτo πεqi πρooωπιxιbν φιλoδoξιων τιον φiλων τoδ Στρατηγoδ, &π6 τoιiE δπo(oυE θθεωρoιiμην 6αoιx6ν θμπ6διoν γιd τfν θπιxρd,τηoi των. 'Η θγxατd'στασιζ δμωE ατd, Boυνd τηs 'Eλλdδog μιαg Bρετανιx{g, δηλαδη, Συμμα1ιxηE dvrιπρooωπε(αE, δημιoυργoδαε ν6α xαθηχovτα xα( νbα πQooπτιχη t
Z
-t
oτ6 'Aρxηγεio τoυ ΕΔΕΣ, δE πρ6E την θθνιιη xα( πoλιτιxη τoυ d,πooτoλη. "Ετσι dπ6 τ(E dρx6E τoδ 'Ιανoυρioυ δ oτρατηγ69 Ζ6ρ6αE, μη λαμ6dνoνταg ιiπ' δψιν τ(g δπoδε(ξειg θναvτ(oν μoυ' μo0 θξητηoε νd oυμμτdoxιυ oτdg εiΘιiναE
τfrg oτρατιιυτιxηg διoιxηoεωE
τδν αrπαρτδν τoυ EΔEΣ.
47
"Yoτερα dπ6 μιd λεπτoμρfr θξεταoι τfrg xαταoτdοεω5, πoιi διεμoρφιilνετo μ6 τ{ν παρoυo(α τ{E BΣΑ, oτ6 dρxηγεio μαg xα( oτ6 8oυγ6 dπ6 τ6ν Ζtρ6α xαt Συν)xη Κρis. 'O τελευτα[og oτ6 6ι6}'io τoυ @ε}'i5 262) dναφ6ρει, πoλi-l περιληπτιxd,, τΛν xατατoπιoτιxi1 αiτ{ dνταλλαμ d'π6ψεων. 'EΘ6ωρηoα πιilg fiταν xαθηxoν μoυ συμφωνoδvτog πλf1ρω5 xαi τo1 Στρατηγoδ Ζi.q6α, ν& ixΘ6oω oτoιig d,ντιπρooιbπoυE τo0 ΣMΑ, &π6 την πριilτη oτιγμι] ηg iνd,ρξεωg τη5 δρdoειilg των, την πoλιτιx'fi xα( τi5 xατευθιiνoειg τηE 'oργανιiloεωg τoδ EΔEΣ, δooγ dφoρα τ6ν θΘνιx6ν dγωνα xαi τξ θπιδιιbξειg τoυ. Kατd πρδτoν λ6γoν Eπρεπε νd δπoγραμιoΘη f1 iδιoμoρφh μιαE θθνιιηg dγτιoτd,oεωg oτ{ν 'Eλλdδα. "ooo xαi bν &,γ6πτυoαε θΘγιx6 xαραxτηρα,.δ6ν flταν εtrxoλo, &,π' θναvτ(αg flταν oxεδ6ν dδtνατo, νd, δια1ωρ(oη xανεig την θθνιxτ] πρooπ&Θεια d,π6 την πoλιτιxην πραγματιx6τητα. 'Eτ6νιoα δτι, γιd τ6ν 'Ελληνιx6 Λα6 θΘνιx6E dγιbν ατ1μα(νει μελλovτιxη πoλιτιxη θξαoφdλιoι τδν δημoχQατιxδγ θλευθεριδν oτην 'Eλλdδα. Τ6 δειiτερo oημio ατ6 δπoio iπ6μινα επ(oη5 fiταν τ6 ξητημα τoυ Bαoιλ6ω9 Γεωργioυ τoi B'. 'Eτ6γιoα δτι δ 'Eλληνιx6g Λα6E xατ' dπ6λυτoγ πλειoψηφ(α d,ντιτiθεται oτriν €πιατρoφf1 τoυ, 1ωρis πQoηγoυμ6νωE νd γiνη δημoψtiφισμα. oi λ6γoι flταν γνωoτoi. 'o BαoιλειiE τηg 'Eλλ&δog θoτt'1ριξε τη Διxτατo_ ρ(α τoδ Mεταξα xα( δπηρxε φ66o5 γd θπαγαλd6η τ6 iδιo μετd ττ]ν dπελευΘ€Qωσι' &ν ixρινε xανεiE &π6 τ6 περι6dλλoγ πotj τ6ν θπηρ6αξε. 'Eνα τρ(τo oηφio, oxετιx6 ψt τ6 δεfτερo, fiταν: πo(α Θd δπρεπε νd εiναι oταοι5 τηg BqετανιxηE Κυ6ερνηoειυE πdνω ατ6 ξητημα τoδ 8αoιλ6ω9 Γεωργ(oυ τoυ B'. Kατd την γνιilμη μαg iiπqεπε f1 Bρετανιxη Kυ66ρνηoιg νd δηλιiloη χωQ(5 πεQιστQoφ6g πρ6E τ6ν 'Eλληνιx6 Λα6 δτι δ6ν θd θπιδιιilξη θπιoτρoφη τoδ "Eλληνog Moνdρ1oυ, χωQ(E πQoηγoυμ6νη διεν6Qγεια δημoιpηφ(σματoE. "Αν αtτ6 δεν θγiνετo' xατα τρ6πoν σαφη, δπηρ1ε μεγd,λη πιΘαν6τηE f1 'Ελληνιx'\ xoινt1 γν6μη νd oτραφη πρ6E τd dριoτερd,, xα( dx6μα πQ6E ττ]ν &xραν dριατερα xα( f-1
&ναπτυ1θη iopρ6 &,ντι6ρετανιx6 ρεδμα. Toιig θξηγηoα περαιτ6ρω γιατ( τd πoλιτιxα x6ψψατα fioαν dνιiπαριτα, θxτ69 dπ6 τ6 KΚΕ, xαi γιατi δxι μ6νoν o[ 'OργανιboειE αλλd xα( δλη, o1εδ6ν f1 'Ελλd,E, δ6γ δπελ6γιξε xα( πoλ6 την 'Eλληνιxη Kυ66ρνηoι τoδ Kαiρoυ. Περdoαμ δλη ττ] ν$xτα, τηs 3ηs πQ6s τη 4η'Ιανoυαρ(oυ, θξετd,ξoνταg τ(g παραπdνω dπ6ψειg μoυ. ΛiγεE μ6QεE &ργ6τερα δ Tαξ(αρ1og "Evτυ oυν6ταooε τ6 παραxdτω ηλεγρdφημα oτ6 ΣMΑ.
<'o Κρ[g xαi iγcb xαθtoαμε τ6τε xα[ μαζ6 oυνετ6.ξαμε ξνα ixτεν6ζ σημα τ6 δπoioν oτ6 S.o.Ε. oτ6 Κdtρo, oτ[g 13'Iανoυαρ[oυ. Στ6 ofiμα α0τ6 iγνιbριξα dνd'ληψι τιiιv νiων μoυ xαθηx6ντιυy xαi dν6φερα δτι ijμoυν '6τoιμoE νd' δεyθι7 τIE ν6εE μoυ εilΘaνεE, πod μοi dνετ[θεντo, δπ6 τ6ν 6ρoν 6τι θd' fiμoυν iλε'ι3θερog yd Επιox6πτωμαι τ6 Κ6'tρo Boτd'λη
Σ' αilτ6E τig περιπτιboειE θd' μ6 dντιxαΘfoτα δ ΚρiE.Συν6ιpιξα : tν περιλfiψει 6oα iyνιbριξα, o74ετιxd μ6 τ6ν ΕΔΕΣ xαt τ6 ΕAM/ΕΛAΣ xα[ iξηyoioα τoι3E πoλιτιxoι\E oυντελεoτd'g πoιi 3φα[νoντo νd. xαθιoτoυν δ6oxoλη τfiν Επιτυyiα μιd'g περαιτ6ρω oτρατιωτιxfiE oυνερyαo[α τCυν δ(lo 'Oρyανιboεων. ''Επρoγιbρηoα περιoo6τερo, δtδoνταE τt5 d'π6ψειg xαt τoi Κρig xαi τiE διx6E μoυ, πdνω oτriν πqooπτιxi1 τfiE τηρrjoεωg τoδ N6μoυ xαt τfig τd'ξεωE oτrjν 'Ελλdδα. Moλoν6τι δ 26ρ6αζ μoi tδfiλωoε 6τι fiταν δπ6ρ δν6E δημoψηφ[oματoE, ατ6 τ6λog τo0 πoλ6μoυ, τ6 δπoIoν Θd' dπoφαo[oη δπ6ρ δoε5 φoρ6E τ6 6xρινα αx6πιμo'
48
τfiE Δημoxρατ[αg
fi τΠs Moναρ1[αg, φo6o{;μεΘα, Bν τo6τoιg, πqαξιx6πημα dπ6 μ6ρoυE τofr
ΕAM διd' τoσ ΕΛAΣ, o6 περiπτωσι χαταQQειioεωg τηE 'Ιταλtαg' 'Εdν 6μωs f1 Κυ66ρνηoig μαζ (η Bqεταvιxιj) fiταν διατεθειμ6νη νd. διboη &μεooν xαt dπτrjν d'π6δειξι τηg dπoφd'oειilg τη6 ν6' tξαoφαλioη τ6 δημoι/lf1φιoμα oτ6 τ6λoE τoi πoλ6μoυ, εi76αμε τfi yνιbμη 6τι 6xι μ6νoν fiταν δυνατ6y d.λλd' xα[ 6τι εiμαoτε ot θ6oι νd' oυyενιbσoυμε τ6ν ΕΛAΣ xαi τ6ν ΕΔΕΣ τιbρα, dx6μα xαf νd' &.πoφtyoυμε τ6ν tμφ{lλιο π6λεμo 6 δπoiog θ6. fiταν 666αιo9 d.ρy6τερα xαt νd. διατηρfiooυμε τrjν τd.ξι xαl τrjν doφ6'λεια'''
Κα( δ ταξiαρ1og "Eγτυ συνεχ(ξει: <.. Πρ[ν dπ6 τ6 τ6λog 'Ιανoυαρ[oυ tλα6α δυ6 oo6αqd ofiματα dπ6 τ6 Κdtρo, τ6' δπoiα Ξδειxναν 6τι iπi τ6λoυg τ6 SoΕ fiταν θν γνιboει τoi περιπλ6xoυ τfig πoλιτιxfig xαταoτdoεαlg πoi e|yαμε μπqoατd' μαE. ΣτIE 21 'Ιανoυαρ[oυ μotι ΕζητrjΘη νd διατυπcbαω
τoi Καyελλoπo6λoυ, oτ6ν δπo|o θδrjλωνεν Επιorjμωg δτι, 6ταv f7 'ΕλλdE Βλευθερωθfi, f7 'Ελληνιxfi Κυ66ρνηoιE θd. δπo6d'λη τrjν παρα[τηo[ τηg yι6. νd. tπιτρ6ψη vd σχηματιoθfi v6α dvτιπρooωπευτιxrj 6λων των πoλιτιxdly xαi τδy xoινοlνιxιilν τdoεων. 'Aπrjντηoα 6τι δ6ν iν6μιξα δτι δfiλωoιg αilτfi fi fiταν dρxετrj yιd' νd tξoυδετεριboη τtjν dντιμoναρ1ιxlj πρoπαydνδα τoi ΕAM/Ε,ΛAΣ. Στtg 29 'Ιανoυαρtoυ τ6 Κdtρo μ6 Βπληρoφ6ρηoεν δτι πoλ6 oυντ6μω9 Θd iγiνoντo αυξητljαειE ατrjν dρμoδiα 'Aγyλo-'Ελληνιxrj 'Επιτρoπfi, 6ooν d'φoρd' ττjν Βξααφ6.λιoι 6ν66 δημoψηφloματoE oτιjν 'Ελλ6δαν μετd' τ6ν π6λεμo- Moδ BζητfiΘη Bπ[oηE νd' dναπτ6ξω δριoμ6νoυE' πoλιτιxoιiE oυντελεoτd'E πoι3 d.ν6φερα oτ6 ofiμα μoυ τηE Ι3ηE'Ιανoυαρ[oυ. "ΕναE πoλιτιx6g'Ελληνιx6E ioτ6E δφα[νετo, xατd τq6πo dνεπαν6ρΘωτo y{ρω dπ6 τfi δρd'oι μαg xαf δ πoλιτιx65 δρiξων διεγρd'φετo d:τ6 τιΙηα θυελλιbδηg...>*. <' Ελληνιxlj Π εριπλoxfi ,>> Λoνδ[νoν 1955 τtE dντιδq6σειζ μoυ πdνω oτ6ν τελευταio λ6yo
oελlg 108 _ Ι09
'H BΣΑ θγxατ6ατησε τ6 Στρατηγεio τηs oτt'1ν Σxoυληxαριd oω5 επ( τ6 Eργoν.
xαi
θτ6Θη dμ6-
T(s πQδτεs ημ6ρεs τoι' δευτ6qoυ δεxαπενθημ6ρoυ τot' 'Ιανoυαρ(oυ,
δ
Συν)xηg Κρ(g dπεφdαιoε γd θπιαιεφθη τdE 'AΘfναg, Bπιφoqτιoμ6νog μ6 εiδιxτj &πooτoλf. 'Eξεx(νησε συνoδευ6μνo9 αττ6 θμπιoτo δδηγ6 πot παρεi1εν δλα τd fu6γyυα δτι Θd τ6ν δδηγt'1αη, δαo fiταν δυνατ6ν d,oφαλ6ατερα oτdg 'ΑΘf1να5. 'Η αrιoατoλη τoυ εΙ1ε xα(.πoλιτιxfi xαt στQατιωτιxfl oηιlαα(α. Kατd τ(5 f1μ6ρε5 τηg παQαμoνηE τoυ oτdE 'AΘt'1ναg θd πQoσεπ&Θει ν& iπιτ{l1η διdφoρε5 iιταφi5 xαi νd oυξητ{ση, μ6 δι&φoρεE 'Eλληνιx6E πQoσωπιχ6τητεE xαt γυα ττiν riπ6Θεσι τη9
'Αντιoτdoεωg xα[ για τ6 πoλιτιx6 xλΙμα πo$ bιτεxρdτει oτ{ν 'Ελλdδα. Κυρ(ω5 Θd oυνεξt'1τει μ6 μιd θπιτρ,oπi ιiξ συγταγματαρ1ιilν γιd τf1ν δργdνωαι xαidγdπτυξι , τ{5 'Αντιατd,oεω5 xα( ψ6 τor1g πoλιτιχoliE 'Αρxηγo{l ζ μ€ ττ|ν Κεντριxη 'Lαi 'Επιτρoπη τoδ EΑΙνI γι& τ(g πoλιτιx€g διαΘ€αειg xαi ταoευE τ6ooν τδν Κoμμdτων δσoν xαi τoΙs 'Eλληνιxoδ Λαoδ. 'H &πooτoλt'1 τoυ oυν/xoυ Κq(g δ6ν εΙ1ε Θετιxd dπoτελ6oματα. 'Η πρoαπd,Θειd, τoυ νd δημιoυQγηση, oιiμφωνα'μ6 τ(5 w-
* T6 dνωτ6qω &r,αφερ6μει,o 6ι6λ(o τoΦ Tαξιdρ1oυ T,vτιr, πρiν δxδoΘη r}π6oη ην αrioηρd λαγoxριoiα τoδ Φ6ρε'ιν - "oφιg xα( τoi 'Yπoυφε(oυ Στρατιωτιxιilν. Στ(g περιxorτ6g πo6 ξμooιευoυμε dπ6 τ6 6ι6λio αιiτ6, θd πρ&τει δ drvαμ,ιboττ1E νd πρoαταΘη νd δια6dξη πoλλ65 φoρ6E xdτω dπ6 τ(g γραμ_ μ65. E1oυμε ττ]ν γνιbμη δτι oi &ρβδιεE'Aγγλιx6g 'YπηqεoiεE δ6v δπ6τqει|tαγ ατ6γ tαξiαρ1o "Evω νd πη δλη τrjν &λr]Θεια
4. 'o Δo$ρειog "ΙππoE
49
τoλ69
τoi ΣMΑ, την
dπαραiτητη oιiνΘεαι xαi iooρρoπ(α δυνd,μων
xαi
θπιρ-
'Eπ6ατρειpε Qoηζ, oτ6ν d,γαπτυoo6μενo θνoπλo θθνιx6 dγιbνα δ6ν ετελεoφ6ρηαε. oτd Boυγ& τηg 'Eλλdδog d'πoγoητευμ6νoE, &π6 την dτμ6oφαιρα xα( τ6 πνεδμα πor1 θπεxρ&τει oτdg 'ΑΘf1ναE. Γιd, τt'1ν Eπιτυ1iα τΦν πoλεμιxδν d,γτιxειμενιxδν oxoπδγ τηg BΣA, xαΘ(αrατo πλι6oγ δg θπιταxτιxt'1 &νdγχη, t συγεQγασ|α ψ6 τ6
EAM _ EΛAΣ. Στ6 6ι6}τto τoυ
τηE "Eριδos, δ dνωτ6ρω Συν)xη5 dναφ6ρει:
<<'Hλπ[oαμε o6 μι6 εδρεlαg xλlμαxoE dν6.πτυξι τoo dνταρτιxotl 'AyCυνoE oτιjν 'Ελλd'δα δπ6 τ6ν 6λεy1o τιbν tξ συνταyματαρ7ων oτdE 'Aθiναg, θx μ6ρoυ9 τηE iξoρioτoυ 'ΕλληνιxηE Κυ6ερνfioεωg. 'Aλλd δ tkyψog d'π6 τd'E'AΘfiναg fiταν dδtινατog (δ6ν fiταν πραxτιx6E) xαi δ συyxεντQωτιoμ66 fiταν [xανoπoιητιx6E @ρooηρμ6ζετo) μ6νoν yιd τ6 ΕAM _
ΕΛAΣ> (oελiE 143).
Πd'νω oτ6 iδιo Θ6μα, δ Tαξ(αρ1oE T,vτυ εΙγαι πι6 επεξηγηματιχ6E. <<'Επειδf1 oi tξ oυvταγματd'ρ3αιν τo{E δπo[oυE τ6 SoΕ (Κdtρoν) δπ6δειξεν 6τι fiταν δυνατ6ν νd. dναλd6oυν τfiν f1yεotα τfiE 'AντιατdoειυE oτ6 8oυν6', fiταν πιΘαν6ν νd εΙναι 6αoιλ6φρoνεg,, iφαlνετo μdλλov πoλ6 d'πiΘανoν 6τι τ6 ΕAM Θ6 iδ61ετo ν6 Ξ7η δπoιαδrj-
πoτε tπαφfi μαξfr
των.>>
<... 'Aλλd' δ6ν εiμεθα o6 θ6oι νd' fuτoρρiψoυμε τiE δπoδεiξειE τoυ SoΕ xωρtg Θετιxfi dπ6δειξι τoi 1αραxτηQoE xαt τιjlν διαΘ6oειυν τι7ν dνωτ6ρων αilτιitν 'd'ξιιυματιxdlν xα[ 74ω_ ΕΛAΣ tπ' α0τo0' Κατd 6να ρiE Επι6ε6α[ωoι π6νω oτrjν πραyματιxrj oτdoι τoi ΕAM τρ6πoν Εναg d'π6 f1μαg tπρεπε νd μετα6fi oτ6. 'Aθfηναg, νd' oυναντfioη αiιτo6g τo6E "Ελλη-
ναE xαi, t6ν fiταν δυνατ6ν, τfiν Κεντριxlj 'Επιτρoπrj τo0 ΕAM>>'..<<'H πριbτη &.π6πειρα τoi ΚqiE νd' oυναντrjoη τoι\E'6ξ oυνταγματdρψαE d'π6τυμ. Δ6ν iπηyαν oτ6 oημεio oυναντfioεω;. Συνrjνηoε oυνεπfυg μ6νoν τo6E δ{ιo d'π' α&τo69' Διεπtστωσεl'' δ Κρt6, δτι iγνιbριξαν λ[yα πρdyματα yιd' τιiν xtνηoι τfi6'Aντιoτd'oεω6 xαl δτι δg πρ6E τfiν <<διεtθυνoιy>> αtιτfig ε77gαν tλd1ιoτε5 iδ6εE θφαρμ6oιμεE. 'Εφd'νηoαν μαλλoν dδαεIg o6 6,τι d'φoρoioε τljν &vταρτιxrj ξωfi oτd Βoυνd. 'o ΚρtE δ7ι μ6νoν tπε6ε6αtωoεν τrjν dντiληψi μoυ δτι fiταν d:τoλ6τω6 dδ6νατoy νd xατευΘ{lνεται f1 ΚiνηoιE 'Aντιoτdoεωq' &'π6 τdg 'Aθιjναg, d'λλd' πρoo6Θεoεν, 6πi πλ6oν, 6τι xανε[E dlι6 τoι3E δ6o "Ελληναg 'Aξιωματιxo6E δ6ν fiταν xατd.λληλoE, νd' dναλd6η τ'jν fiyεotα τηE oτ6. 8oυν6., Κα[ oi δ6o dπ6' xλειoαν τ6ν x[νδυνoν τoi Βμφυλ[oυ πoλ6'μoυ, πιoτε6oντε5 6τι μετd τrjν xατd'ρρευoι τfi; 'ΙταλtαE, fι 'Eλλ66 Θd fiτo πoλ6 futηo1oλημ6νη νd dπoρqoφfioη τo6E dντd.ρτεE oτd' πλαioια
τoi ταxτιxoi Στρατoδ, πρoxειμ6voυ νd πoλεμfioη τo6E Γερμανo{g txτ6g τη5
'ΕλλdδoE.
'Επiατευαν 6τι δ ρ6λoζ των fiταν νd' πρoετoιμd'ooυν τ6y πυgfiνα, τol ν6oυ ΕΘνιxoδ στQατo8 xαi δ6ν τo66 dρεoε xαΘ6λoυ α0τ6 πoιj d'πεxd.λεoαν < τoδ 26ρ6α xαi τoi'Aρη, παρ6. τ6 yεyoν6E 6τι α0τo[ oi iδιoι δ6ν αυν66αλαν o6 τiπoτε oτ6ν 'Aντ6ρτιx6 'Ayδνα. 'o Κρi5 iπioτευεν 6τι of Eξ oυνταyματd'ργαι θd' fioαν xρrjoιμoι περιoo6τερov δταy f1 'ΕΜ6'5 Θd' fiταν iλευθ6ρα>. <'Ελληνιxrj Περιπλoxlj>> oελ' Ι06 xαi Ι18 _ ΙΙ9
Θ& flταν δ{loxoλo νd &πoφανΘfl xανεig &ν o[ θπιφυλdξει5 xα( fi &ρνηoι5 τδν θξ συγταγματαρ1Φν νd μτdαxoυγ η ν& 6oηΘt'1ooυν ατ6ν 'Ανταρτιx6 'Αγδγα, πQofQχετo &π6 δειλiα fl &π6 θλλειψι πατQιωτισμoδ. 'H στασl'ζ των αι)ττj, δπωE xαi πoλλιilν δλλωγ d,ξιωματιxΦν, δφε(λεται χα( oτ6 δτι f1 oτρατιωτιxl1 &ντ(ληψιg γιd την μoQφf, τd μ6oα xαi τt5 δυνατ6τητεs τoο συγχQ6νoυ πoλ6μου, 50
fiταν περιoριoμ6νη fl πρoαηλωμενη oτ& θγ1ειρ(δια τηg Θεωρητιxfg ταxτιxηg δργανωμ6νoυ oτρατotr, &λλd xαi aτ6 δτι f1 'Ανωτ&τη, τ6τε, Στρατιωτιπη 'Hγεo[α δ6ν εΙδε ατ6ν 'Ανταρτιx6ν 'Aγιilνα παρd <παιδαριιilδειg πρooπd,Θειεg> (oα26λαμdQεE), δπωg τiE αττoιαλεi παραπdγω δ Tαξiαρ1og 1Eντυ, ofμφωνα μ6 τ6v 1αQαχτηQισμ6 πo{r iδωoαν o[ διjo συνταγματdρ1αι. Triν &w[ληιpι αιiτrj μεταξιi
dξιωματιxιilν τt'1ν διεπιoτιilααψ xαi μεΙg xατ& τt'1ν &νoιξι τoδ 1942. "Eτoι f1 oυμμετo24ι] τιilν 'Eλλt'1νων &ξιωματιxδν πoι] dπ6 ττj πριilτη oτιγμf xαd ιι'αΘ' δλη τf διdρxεια τoυ dγιilνog, Eoπευoαν νd θwτα1Θoδν εtτε ατ6ν ΕΔEΣ εilτε oτην EKΚA ε[τε oτ6γ EΛAΣ, 6sτoxτα iδια(τεqη oημαoiα, δ1ι μ6νoν γιατi
τΦγ dγωτ€ρων
δε(1νει γεwαι6τητα xαt dπoφαoιoτιx6τητα, &λλd xαi γιατi μαρτυρεΙ oωoτf σrQατιωτιx{ dντ(ληψι. 'O Σxoπ6g τoi 6ι6χtoυ μα5, δπωg εiπαμε, δ6γ εΙναι νd do1oληΘη μ6 ττ|ν πoλεμιxf1 πλευρd τoδ 'Ανταρτιxoδ 'Aγιilνo5 xα( τξ στQατιωτιxt'E τoυ θπιτυ1[εg θγαγτ(oν τoi Kαταxτητoδ. 'Eλπiξoυμε oιirπoμα ν& εtμεΘα o6 Θ6oι νd, παqoυoιd,ooυμ.oτ6ν'Eλληνα dναγνιiloτη μι& iδια(τεqη μελετη πdγω oτ6 oτρατιωτιx6 τoμ6α τoυ 'Ανταρτιxoδ 'Αγδνog. Πρ69 τ6 παρ6ν Θd περιoqιαθoδμε μ6νo oην πoλιτιxf1 αημαo(α πoιi εΙ1εν δ 'EΘγιx6E 'Aγιbν xατα τ{ δι&ρxεια τ{g Κατo1frg, oτ{ν πoλιτιxfi Θt'oι πotl 6λα6αν o[ xυριιbτεQεE 'Oqγανιiloειg 'Αντιoτd'oεωg Eγαvτι τδν πρo6λημdτων τηg XιilραE, o6 δ,τι &φoρα τig θπιδιιbξειg τδν Κoμμdτων, τ{g θξoρioτoυ 'Eλληνιxηg Κυ6ερνf1σεωE' τoδ 6αoιλ6ω5 xα( τflg Bρετανιxflg xυ6ερησεωζ, τ6λog, δooγ dφoρα την 'Eλλdδα. 'Eπι6dλλεται δμω5, xα( πdλι γd, d,πoτiooυμε φ6ρoν τιμηE oτoιi5 d,ντdρτε5 xαi ατoιiE d,ξιωματιxoι1g πot, &νεξαρτf1τωg 'oργανιiloεωg θπoλ6μηoαν τ6ν ιιατατLτητrt."o1ι μ6νo γι& τor3E λ6γoυg πof θoημιιboαμ παραπd'νω. 'Αλλd xα( γιατi, oτriν θντατιxη των αr)τ{ πρooπd,θεια, iξ6φqαoαν τf1ν αλxτ] xαt τtγ oυλλoγιxη δριμ6τητα τoυ 'Eλληγιxoδ Λαotl. Γιd μ(α Xιilρα δπωE f 'Eλλdg, { Θυoiα δw εiναι dπoτ6λεoμα μιαE oτιγμια(αg θξdρoεωE. 'Η Eγγoια ηg Θυo[αE σ['i ιpυμj τoδ Λαoδ μα5 εΙναι τ6oo oτεγd oυνδεδεμ6νη μ6 τ{ν xαΘημqινf1 ξωri, δoτε νd δiδη δι}ναμι xα( αioιoδoξ(α γιd τ6 μ6λλoν. EΙναι tm6 τα χαQαχτηQιoτιxd τηE λα'ιxηE ψυχηE, τd δπoΙα oυμ6dλλoυν oτ6 νd' δπερνιxηoη xα( τfγ d6εληq(α τηg f1γεoiαg τoυ xαi την δμ6τητα τδν fuΘριilν τoυ, dλλd xα( τ'tγ xαx'i1μετα1ε(ριoι xαt δoτερo6oυλ(α τιilν φiλων τoυ. Περ( τd μ6oα 'Ιανoυαρ(oυ μαg θφΘαoαν o[ πληρoφoq(εg δτι δ ΣυvταγματdQχηg Ψαρρ69, στQατιωτιx6g 'Aρ1ηγ6s τηg EKKΑ, &q1ιoε τιjν δργdγωoι dvταρτιxιilν 'oμd,δων ατην περιoxη τηs Γxιιbναg. 'Η ε1δηoιg fiταν πqαγματιxd εrixdριoτη. 'Aπ6 τ6γ Md,'ιo τoδ 1942, oτd,g 'ΑΘriναE, εi1αμε oυμφωνι]oει μ6 τ6ν Ψαρρ6 xα( τ6ν Mπαιιρτξη, f1 θμφdνια(E των oτην περιo1η ΓxιιbναE - Παρναoαoδ γd μ{ν xαθυoτερf1oη π6ραν ηg 10ηg Σεπτεμ6ρ(oυ 'l'942.* 'Ωατ6oo δ μεν Mπαxιψξηs ετρdπη πQ6ζ τη M6oη 'Ανατoλf1, δ δ6 Ψαρq6g xαΘυoτ6ρηoε μ6χQι τoδ 'Ιαγoυαρ(oυ 1943, ε[τε γιατ( dν6μενεν δδηγ(εg dπ6 τfν M6oη 'Aνατoλη, εtτε γιατi δ Tαγματdρxηs Ι. ToιγdντεE _ δπω5 δ [διo5 δ Ψαρρ6g μoυ θδriλωoε _ τoδ μτ6δωoεν dπ6 μ6ρoυE τo0 Καiρoυ &λλα o216δια. Πdντωg μταξιi Σ(6ρioυ 1942 xαi 'Ιανoυαρioυ 1943, δ "Αρηs Bελoυ1ιιilτη5 εΙ1ε δημιoυργηoει τor3g dνταρτι* Σ6 oιioxεψι μεταξιi Z6ρ6α, Ψαρρ,oδ Mπαxιqτζη, xαi oυνδ6oμιoυ M€oηg 'Aντoληg, τ6ν 'Απρ(λιo τotι |942, εΙ21εν &πoφαoιαΘεΙ δ Στραττry6g MπαxιqτξηE νd &ναλd6η πiν δλη fγεoiα τoΟ δν6πλoυ dγδνog oττ|ν 'Ε}λdδα xα( 6 Ζtρ6αE xα( δ Ψαρφ65 δδfuΘηoαν τ6ν Mπαxιqτξη δs dsxηγ6.
5l
χofE τoυ πυQηνεs, oτην dνωτ6ρω περιo1η, πqi,γμα πoι] θδυox6λευε ττ]ν dνd-
EΚKΑ. Π6ραν τoι]τoυ f1 &μεoo5 θπ6μ6αoιE τoi "Aρη πρoεxd,λεoε xα( ν€α xαΘυαr6ρηoι oτ6ν ΨαρQ6, δ δπoioE θμφαν(ξεται πλ6oγ τ6ν 'Απρ(λη μ6 μiα δ6ναμι d,νταρτιilν, oxετιx6g μιχQf. oi πριilτεg ρiψει5 πoλεμιxoυ δλιxο0 Θd θλdμ6αναν 1ιilρα ψt. τ,t1ν πανo6ληνo, πQ6g τ6 τ6λo9 'Ιανoυαρ[oυ τotr 1943, πd,γω oτ6 δρoπ6διo Mεγαλ6xαQηg πτυξι τη5
μεταξιi
_ MεooπtlQγoυ _ 'Α1ελωoυ xα( Mηλιανιbν. Mαξ6 μ6 μεριxoιiE dξιωματιxoι]E
BΣΑ,
τηE
θπ66λειpα oττiν oυγx6vτρωoι xαi xαταμ6τρηoι τoi δλιxoΟ. T6 ριφΘ6ν δλιx6 δπρ6xειτo νd διανεμηΘη, &π6 τ6ν Tαξ(αρ1oν "Εντυ, μεταξιi τoυ EΔEΣ xα( τoi EΑM. 'o Στρατηγ6E Ζ6ρ6α9 μoδ d,ν6θεoε νd oυvαγτfοω τ6 Tαξiαρxo "Eγτυ xαt να τ6ν πε(oω νd d1voηoη τ6ν "ΑQη Bελoυ1ιωτη, oτη διανoμτj τoδ tλιxoδ. Td θπι1ειqt'1ματα για νd τ6ν μεταπε(αω fiταν γνωoτd. Στην bπ6ψ6αo( μoυ αr)τt'1, δ "Eντυ μoδ dπηντηoε πεqiπoυ τd, iξηE: <<"Eδωσα την δπ6qεoι xα( oτ6ν Z6ρ6α xα( oτ6γ Bελoυ1ιιilτη νd x&μω μεταξι} των μιd διxαiα xατανoμτ] τoi δλιxoδ. Tην δπ6oxεo[ μoυ αδτη θ& ττ]ν xqατf1oω. 'H dπooτoλl1 μoυ πdγω oτd Boυν& αiτd εiναι νd Bγιδoω τig δυνdμει5 τδν 'Eλληνων xαi 61ι νd δημιoυργt'1oω d,νταγωνιoμo6E μεταξt των εilνoιbνταg τoιig ψtν xαi παρα6λ6πoνταs τoιi5 δ6. o[ dγωτερo( μoυ δ6ν θ6αα(oΘηoαν πdνω oτ(E dπ6ψειg πo6 μoδ dναπτtooειE. Δ6γ θγδιαφ6ρoμαι oυνεπδg γιd πoλιτιxt5 \ iδεoλoγιx6g διαφoρ65 πoιi δφ(αταvται μεταξt σαs. "oooι θ6λoυγ γ& πoλεμηooυν θναvτ(oγ τoδ xoινoδ θxΘρoδ εΙναι o6μμαxo( μoυ, ε'dτε 6αoιλ6φρoνεg εΙναι αtτo( ε'(τε δημoxρατιxoi ε'iτε xoμμoυγιατα(. Moδ εΙναι &ρxετ6 τ6 γεγoν65 δτι μd1oνται δπ6ρ τoδ Συμμα1ιxoi 'ΑγδνoE πo6 oημα(γει δτι πoλεμoδν xα( δπ6q τηg &νεξαρτηoiαg τηE XιilQα5 τωγ). 'oφε(λω νd oημειιboω δτι τ6 'ΑρxηγεΙoγ τoΟ EΔEΣ 6ρηxε την oτdoι αιiττ]
τoδ "Eγτυ, δπ6ρ τ6γ δ€oγ dντιxειμνιxη. 'Ωoτ6oo δ "Eγτυ εΙxε δ(xηo, xαi τα πqdγματα o6πoμα τ6γ θδιxαiωoαγ. "oταγ f1 θφoδιoπol.ιrtη τoδ "Αqη fiλθε γιd τ6 τελευτα[o τη5 ταξ(δι vd, oυμπληΦαη τt'1ν παρα}'α6,fi τo0 δλιxoir πoιj τoυ θξηωQfΘη, θπληρoφoρτiθην &'π6 τ6γ iπi xεφαληs τηs θφoδιoπoμ.ττη5 (εΙxα xαθε λ6γoν νd πιoτεr3oω τd λεγ6μνd τoυ) δτι f1 oτd,oιE τoδ "Eγτυ ixαμεν θγτιjπωoι oτoι1g d,ντdρτεg τoδ EΑM xα( δι6ψευoεγ θxεiνoυg, <<τoι35 χoμμoυγιoτd5r>, πoι1 δπεoτt'1ριξαν δτι o[ "Aγγλoι μ6νoν τoιig πρdxτ6ρεg των 6oηΘo0ν. Kατd την ilδια περioδo επληρoφoρτ]Θημεν δτι τ6 EAM εΙ1εν dπoφαo(αει ττ] δημιoυργiα στQατιωτιxfi5'oqγαν6oεωg xα( στQατιωτιxfr5'Ηγεo(α5.'O EΛΑΣ δg oτρατιωτιxt1πQαγματιχ6τηg εioτ]Qχετo oτ{ν [ατoρ[α τoδ 'Eθγιxoδ 'Αγδνo5. o[ διεoπαρμ€νεg &νd τt'1ν 'Eλλdδα dναρτιx6g 'oμdδεg, oδ θπηρεαξ6μνε9 dπ' ε{;θε(αg η θμμ6αω9 dπ6 τ6 EAM Θd dπoτελoδoαν τo69 δργανωoιαxoιig πυρηνεg τoδ EΛΑΣ. 'o "ΑQηE Bελoυ1ιιδτηg frταν, dπ6 τd πqdγματα, δ dναμφιo6ητητog 'ΑQχηγ6g τoδ EΛΑΣ. oδ θΘνιx6E δμωs dνdγπεg επ66αλλαν xα( τ'i1ν παρoυoiα εν6g πραγματιxoδ στQατιωτιxoυ, iπi xεφαληg τot EΛΑΣ. 'Η πρ6τααιE τoδ "Αρη πQ6ζ τ6ν Ζtρ6α oτην Ρoυ66λιτoα (28 Δεxεμ6ρioυ 1942) εΙ1ε τ{ν oημαoiα τηE. Σημαoiα θΘνιxτ], στQατιωτιx'fi xαi πoλιτιxη. 'o ατρατηγ6E Ζ6ρ6σζ, β' δλo πoιi εΙ1ε πλtiρη πεπoiΘησι, δτι flταν ixαν6E νd dναλd6η τt'1ν γενιxt'1 f1γεo(α τoi dν-ταρτιxo{l dγδνoq xα( να τ6 φ6ρη o6 α[αιo π6ρα5, δoτ6oo &π€xρoυoε την πρ6ταoι πoι] τoδ εγ6νετo παρd' τ6 γεγoν6g δτι λiγoυ5 μηνεE πρiν xαi συγεQγασ(α'μ6 τ6 EΑM 'Ηπε(ρoυ εixε δε1Θη xαi τ,t1ν f1γεoiα τoδ ,iγταQτιxoυ dγδνοq, ΕΔEΣ _ 52
EΑM, εΙ1εν &ναλd6ει ατf1ν "Ηπειρo. M&g ε[ναι δfoxoλo νd θξηγηαoυμε τorig 'H γνιbμη μαg εΙναι δτι δ oτ$ατηγ6E Ζ6ρ6αE μεταξtr τoυ EΑM xα( τoυ KKE, dπ6 ττ] ψια xαi τηg 'Αγγλιxfrg εiνoiα5 xαi δπooτηρ(ξεωE, πoti θξεφρdξετo
λ6γoυg.
θxε(νη τη oτιγμf διd τoδ Συν)xου ΚQis, dπ6 τ{ν &λλη, Eπρoτ(μηoε τ6 δειiτερo δE πι6 Θετιxf θξαoφαλιoι.
'H
ξωdl oτriν iλευΘ6ρα 'oρεινri 'Eλλιiιδα
'Απ6 ττi πριbτη oτιγμt'1 τfrg xαταλflψεrg τηg 'Eλλdδo5 dπ6 τ6ν "Αξoνα, τd oτqατε{;ματα xατo1frg oυνεx6ντρωααν τt'1 πqoooxf των oτtiν θξαoφdλιoι τδν doτιxιilν x6ντρων xα( τδν δδιxδν xα( oιδηρoδρoμιxδν dρτηριιilν. 'Η διdταξιE xαi oτd'ΘμευoιE δπηγoρεriετo oυνεπδg &π6 τtS dνdγxεg τηs doφαλε(αg τδν Στρατευμd,των τo[r "AξoνoE xαt τηE διεξαγωγηE τoδ πoλ6μoυ θγαwioν τιirν Συμμd1ων. 'H tiπαιθρoE τηE 'Eλλdδo5 δεν παρουo(αξεν θνδιαφ6ρoν παρd μ6νoν γιd ττ]ν Στρατιωτιxf1 'Eπιμελητεiα f δπo(α Eπρεπε, dπ6 τoιig π6ρoυ9 τηg 'EλλdδoE, νd oυντηqηoη τ(E μoν&δεE πot θoτ&θμευαν μ6oα oτ6ν 'Eλληνιx6 χδQo. 'Απ6 τ6ν 'oxτιir6ριo τoυ 1942, δ dνεφoδιαoμ6E τδν oτρατιωτιxιirγ τμημ&τωγ χατoxηs απ6 την'Eλληνιxη θvδoχ6Qα, fiταν πoλtl διjoxoλog &ν δ1ι &διiνατog. 'Η θμφdνιαιg τδν dνταρτιxδν 'oμdδων δημιoυργoiαε ν6α xαταααoι. Πoλιj περιoo6τερo μdλιατα ττ] oτιγμri πotr f1 'Eλληνιxη Xωρoφυλαxτ] dλλoΟ μ6νoυνεπτ{ηΘη πQ6s τ(5 π6λειg xαi &λλoi ηiν6ηoε τoιig dντd,Qτεs η xα( oυγετd1θη μ6 αiτor3E. KdΘε θμφdνιoιg στQατιωτιxoδ τμt'1ματog τo0 χ,αταχτητoδ θα{μαινε πoλεμιxt'1 θπι1ε(ρηoι.
"Eτσι δ6ν θd flταν δπερ6oλη &ν ελ6γαμ δτι τ6 μεγαλ{lτερo μ6ρo9 τη5 ιiπαiθρoυ fiταν θx τδγ πqαγμd,των tπo1qεωμ6νo νd, &ντιμετωπfuη ττ]ν oυλλoγιxt'1 τoυ ξω{' θρημην xαt dνεξdρτητα &π6 τ6ν Eλεγ1o xαt τfν θνioxυoι τoδ δπoτυπιbδoυg 'Eλληνιxoδ Δotλoυ Κq&τoυg. 'Η &,νd,γπη αiτη πρof1q1ετo xαt iιπ6 τt'1ν 'θμφdνιoι ληoτριxΦν ατoιxε(ων, τd δπo[α εΙxαν fiδη &ρ1(αει &ρπαγ69 xαt 6ιoπραγiεg. "Eξω, oυνεπδg dπ6 τ6ν xαΘαριil5 θθνιx6 dγιilνα θναντioν τoδ Καταιτητoδ, 'Oργανιilοειg 'Αντιoτd,oεωg δπρεπε νd, dντιμτωπ(ooυν xα( τiγ xo'ινoτιxτ] ξωf o[ o6 δλη τη5 τriν Exταoι. o[ παντ6E ε'ιJδoυg dν&γxεE των πληθυoμδν, f1 πρoαταoiα τfrE αυγxoμιδηs xα( τojγ πoιμiων, f1 δημoτιxη θιπα(δευoιg, f1 πρωτo6d,Θμιog διxαιooιiνη, μ(α Eννoμo5 γενιxd, ξωt'1, Eπρεπε νd, θξαoφαλιαΘo0ν. Tτ]ν ειiθιiην δλων αiτiυγ τt'1ν dνελdμ6αναν oιγd _ oιγd, 'Eπιτρoπ6E τoυ EΔEΣ, τoδ EΑM η τηg EΚKΑ, tπ6 τ{ν γενιxt'1 διo(xηoι τιirν 'Aρxηγε(ωγ τδν 'oργανιiloεων. 'Απ6 τoδ Φε6qoυαρ(oυ τoυ 1943 o6 δλ6xληaη τη πεqιo1( τfrg 'EλευΘ6ρα5 'oqεινfrE 'Eλλ&δoE λειτoυργoδoε πλflρε5 δ6xτυo ηλεφωνιxfrE θπιxoινωνiαE. T6 EΑM, μd,λιoτα, εΙ1ε oτη διdθεoi τoυ, xατα περιo169 xα( d,oυqμdτoυg για τt1ν ταxtτεqη θπιxoινων(α. M6 τη oυνεργαo(α τδν πληθυαμδν, d'νo(1Θηχαγ δια6doειE xci( δρ6μoι πori i:π6τρεπαγ την xυxλoφoρfu xαi xατα τ{ διdρxεια τoυ 1ειι.ιιilγoE. 'o xαΘεναE flταν θλε6θερoE νd, μεταxινηται dπ6 xωρι6 o6 xωρι6, χωQ(E x(γδυνo. 'Hταν tsλειiΘερoE νd, θxΘ6τη τ(E γνιilμs τoυ xαt τt5 πoλιτιx6E τoυ πεπoιΘ{oειE. M6νoE πεQιoQισμ6g flταν f1 ατταγ6ρευσιE νd πρoπαγανδfξη δπ6ρ τδν xαταxτητΦν. M6xρι τ6 Σεπτ6μ6ριo τot 7943, o[ πoλιτιx6g oυγxεντριiloειE fiααν θλειiΘερεg oτt'1ν πλατεiα xαθε 1ωριoi, xαt &,ντιπρ6oωπoι διαφ6ρων θθγιxδγ 53
'oργανιiroεων, μαξ6
fi 1ωριoτ&,
&ν6πτυooαν τoιlE oxoπo{lE
τδν 'Oργαγιδoειilν
πoλιτιxo6E. 'o 'Eλληνιx6E Λα69 ξαναξoδoε ττiν παρ&δooι τflE xoινoτιxflg ξωηs τoυ xατd, τ{ν περioδo τηg Toυρxoxρατ(α5. M6 λiγα λ6για, f1 xdΘε Κoιν6ηE d,πετελoδαε μιd μιχQτi δημoxρατ(α, oτoιig θxπρooιilπoυE τ{g δπoiαg dγετ(θετo iιπ6 τfi μιd η αττ6 τf1ν &λλη 'oργ&γωoι f1 ει}Θιiνη τfrE Κoινoτιxηs ξωηs. Mεxqι τoδ Σεπτεμ6ρ(oυ τoΙl 1943, oi πληθυαμoi τηs r)πα(θρoυ εt1αν τt'1ν ειiπαιρfα νd δoxιμd'ooυν τd, πλεoνεxτf1ματα τηE αtτoδιoιxτ]oεω5 τι,αi να τα oυγxρfνoυν μ6 τ6ν διoιxητιx6 συγχεγτQωτιoμ6 τoδ θxλιπ6γτog xρdτoυE τδν 'Αθηνδν. 'O oυν)1ηs Kρjs dναφερ6μνog oτ(5 oυνΘfrxεg τηs ζωηE τ{g 'Eλευθ6ρα5 των, πoλεμιxo{lE
ιαi
'oqειv{5'Ελλdδo5, γρ&φει:
<<'H 'oqεινlj 'Eλλ6δα ηrou ηaη tναE διαφoρετιx6E x6oμoE dπ6 Bxεiνoν πoιj διεyqdψαμεν oτfiν αρ1ιi τoi tτoυg' oi dντdρτεg αJτλ(bθηxαν o6' xdθε 7ωρι6 δρειν6 xα[ o6 πoλλd τoi xd'μπoυ. "Oλεg oi 'oρyανciloειE fioαν τιbρα Θεωρητιxδg iλε6θερεg νd dναπτυ6Θoiν 6πoυ fiΘελαν, μ' 6λo πo6 f7 Bπιxρ6'τηoιE τoδ ΕΛAΣ oτ6 Κoιν6 Γενιx6 Στqατηyεio 'Avταgτιilν iγyυdτo 6τι δ6ν Θd' dνεπτsoooντo, οlτε παρd. πoλ6 yQ|tγoQα olτε μαxρυd'. oi πεQισo6τερε9 d'π6 τIE μιxq6τερεE 'oρyανιinειg, xαf μεριx6g d"ττ6 παλαιo{lE oυνερydτεE τιilν xαταιcτητdlν hιεΘαρρ6νΘηoαν νd.dναπτυ1θoiyxατd' τrjν περ[oδo τotι 'Ιoυλ[oυ 1943 παραoυq6μενεE d'π6 τιjν πρooπτιxrj 6τι oi Bρετανoi Θ6' τo69 tνιo76ooυν μ6 δπλα xαi 74ρυo6. 'Aλλd τ6 μ6λλoν εEναι πdyτoτε δπ6q ixε[νων πoιi ε71αν τljν πρωτo6oυλiα (τfiE dντιoτdoεω) tνωρiτερα xαi tδειξαν 6τι fiταν o6 θ6oι ν6 διατηρηΘoσν xαt μ6 ξ6νη 6oιjθεια xαl χωQtζ α0ττjν>>. <<'H πρωτo6oυλiα τotι ΕAM _ ΕΛAΣ διxαιoλoyεi τfiν θπιxρdτηoi τoυ, 674ι 6μω6 xαl τιiν τυραννtα τoυ. 'Aφofr tξηoφd'λιoε τ6ν tλεyψo 6ληE τηg XιbραE, txτ6E d.π6 τi5 x6ριεE oυyxoινωνiεE πoιi χQησιμoπoιoioαν oi Γερμανot, ξδωoε (τ6 ΕAM _ ΕΛAΣ) πρdyματα πot πρ[ν, πoτ6 δ6ν fioαν yνωoτd.. 'H tπιxoινωνfα oτd. 6oυνd., μ6 do{ιρματo, τα1υδρoμεio xαt τηλ6φωνo, δ6ν δπηqξε πoτ6 τ6oo xαλlj πρiν ft μετd' (dπ6 τrjν περfoδo αilτrj). 'Ax6μα xαt α0τoxινητ6δqoμoι iπιoxευdoΘηxαν xα[ \4ρηoιμoπoιljΘηxαν dπ6 τ6 ΕAM _ ΕΛAΣ. oi Bπιxoινωνtεζ τωy' αlμπεριλαμ6ανoμ6νoυ xα[ τoi doυqμdτoυ, ΒπεξετdΘηoαν μ67ρι ΚρiηE xαi Σ6.μoυ, 6πoυ ot dντdρτεg ε77αν fiδη αρψfuει τrj δρdoι τoυE. Td' πλεoνεxτrjματα τoi πoλιτιoμo0 xαi τfiE < Bξε2gυΘηoαν oτd' 6oυyd' yι6 πριbτη φoQd. Σxoλεto, τoπιx6g Κυdεqνfioειg, διxαoτιjρια, xαi xoινωφελεig tsπηρεotεg πρ6E xoιν6 xαλ6, τd' δπoiα δ π6λεμoE dν6oτειλε, 6τ6Θηoαν π6.λι o6 λειτoυρy[α. Θ6ατρα, iρyαoτιjρια, xoινo6oυλευτιx6g oυyxεντριboειE dρ1ιoαν yι6' πρcbη φoQd. 'H xoιyωνιxi ξωft δρyανιboηxε oττj 06oι τoσ Εx παραδ6oεω9 dτo μιx ιo μoi τoi'' Ελληνo g 1ωρ ιxo i... MΦα μ6QoE τo0 d'ρ1ιxotl 6qyoυ τoi Κoινoi Γενιxoδ Στqατηγεioυ 'Aνταgτδν fiταν διoιxητιxfig φ6oεωE, oτfi διαxωριoτιxrj yaαμμη μεταξ6 C'τQατιωτι'cιilν xαi πoλιτιx6y δπoθ6oεων. M6ρo5 τotι Ξgyoυ α0τo0 fiταν Βπιxιvδ6νωg xoyτd oτfi νoμoΘετιxfi Ερyαo[α. 'AxoλoυΘoι3μενoν, μ6 xd'πoια d'π6oταoι, dsτ6 τIE μιxg6τεqεg 'oqyανιboειg τ6 ΕAM _ ΕΛAΣ dνoιξε τ6 δρ6μo oτrj δημιoυργiα tν65 πρdyματoE πo{ι oi xυ1ερνfioειg τfis'Ελλ6'δoE παραμ6ληoαν: tνα 6qyανωμ6νo xρdτoE oτd' 'Ελληνιxd. 6oυνd... "O,τι xαi dν 6xαμναν oi d'λλεg 6ρyανιboειg fi f7 Bqετανιxrj Στρατιωτιxfi 'Aπooτoλf1 τ6 tλε6Θερoν 6ρειν6ν xρdτoE Θ6' tδημιoυρyεtτo' 'Εxεiνo πoιl f7 παρoυoiα τdlν 'Aξιιυματιxδν oυνδ6oμων τfig BρετανιxfiE ΣτρατιωτιxfiE 'Aπooτoλfig μπoρoioε ν6. tξαoφαλtoη f7ταν, τ6 xρdτoE α0τ6 νd' μτjν yiνη xoμμoυν ιoτ ιx 6 μoνoπιbλιo>>. oελig 146 - 147
54
oi διαπιoτιiloειg αtτ6E πρoερx6μενoE dπ6 τ6ν δπαρχηγ6 τηs Bρετανιxfrg Στρατιωτιxflg 'Aπooτoλfr5 oτ& 'Eλληγιxα Boυν&, dπoτελoδν iδια(τερη oημαoiα, τ6oo oτρατιωτιxτ] δoo xα( πoλιτιxt'1. Στρατιωτιxt1 o6 δ,τι dφoρα τr]ν θΘνιx{ ια[ πoλεμιxf θπd,ρxεια τιbν 'Oργαγωoεωγ 'Avτιoτdoεω5. Πoλιτιx{ o6 δ,τι d,φoρα τι]ν εδεργετιx'i1 δραoι τfrg 'Αντιoτ&oεωg &ν&μoα oτotlg πληθυoμoilg, xαζ πρ6 παντ6E, ob 6'τι dφoρα την xατηγoρiα δτι τ6 ΕΑM _ EΛAΣ fiταν xoμμoυγιoτιx6 ατ6 otlγoλ6 τoυ xαi bπε1oυλεilετo τf1ν dxεραι6τητα τηE Xιbραs. "Αν μd,λιoτα, λd6oυμε δπ' δψι μα5 πιilg δ oυν/1η5 KQi5, dπ6 τ{ πριbτη ατιγμ{ τflg παρoυo[αg πρooεπd'Θηoε νd, περιoρ(oη τt'1ν θπιρρof1 τoδ ΚKE, Θd πρ6πει, oττjν iατoριxη μα5 dνααx6πηoι, νd αυγxρατf1oωμε τη δια6ε6α(ι,lo( τoυ δτι τ6 Κρdτog τηg 'Eλευθ6ραg 'oρεινηE 'EλλdδoE δεν Eγινε Koμμoυνιoτιx6 Moνoπιδλιo, δπω5 παρεoτd,Θη, dπ6 δλεg τi5 xατευΘιlνoειg, dπ6 τ6 Λoνδ[νo, dπ6 τ6 Κd'ιρo xαi dπ6 τdg 'Aθηναg, xατα xαi ψετα την Κατoχη. T6 πρoπoλεμιx6 Κρατo5, πo6 θγxατεαιd'θη 6ια(ω9 μετd την &πελευθ6ρωoι oτdg 'ΑΘt'1να5, xατ6βαχε xαΘε πρooπdθεια νd' oυxoφαντrioη i1 xαi ν& tsξαλε(ψη δλη τt'1 δημιoυQγιχf θqγαoiα πo{ oυγετελ6αΘη aπ6 τtg τρε[E 'oργανωoειE 'Αvτιαιd'oεωg. 'Eνδ6xεται νd E1η θξoυδετεριiloη πoλιτιxιilE t1 xα( θθνιxδE, τiE f1γεokE τιiν 'oργανιiloεων, μ6 διαφ6ρoυg τρ6πoυE xα[ μ6oα γιd την xαΘε μιd &,π' αtπ6E. Δ€γ θd xατoρθιiloη δμωg νd δξαλε(Ψη τig τdoει5 xαi τt5 διαΘ6oειE τo0 'Eλληνιxo0 Λαoi, γιd μιd πoλιτιxf dναγ6vνηoι. 'Η θξoυδετ6ρωoι9 πoλιτιxωγ πρooιilπων xαt δργανιoμΦν, oδτε λι]ει oilτε xαi θξα'Eτoν(oθη xαi φαν(ξει, τd πρo6λt'1ματα, xoιγωγιxd, xαi πoλιτιxα, τfi5 Xιbραg. δ6ν εΙναι παρd f1 dλλoτε, xαt &π6 πoλλoι}E, δτι τ6 θθγιx6γ αtαθημα εν6E λαoυ
oυνιoταμ6νη μιas πoλιτιxflE xα( xoινωνιxfrE iooqρoπiα5 oi μι& Xιbρα. 'Η 'Eθνιxη 'Αγτ(oτααι5 oτf1ν θθγιxαπελευθερωτιxr4 τηE πρoαπdΘεια, frταν ιiπo1ρεωμ6vη νd dvτιμετωπ ioη xαt νd θξετdoη xα( τα θoωτεριxd' xαi τα θξωτεριxd πρo_
6}'t1;οτα πo{l αrιαo1oλoδoαν xαΘε 'Eλληνα, 1ωριoτd,
'H
ii δs
oιjγoλo.
θμφιiινιoιg τoδ Στqατηγoδ Σαqιiιφη
ΣτiE dρx65 τoir Φε6ρoυαρioυ, δ Στρατηγ69 Ζ6q6αg ειiρioxετo oτην περιo1t'1 τoδ Bdλτoυ γιd θπιΘειbρηoι. 'EπληρoφoρηΘην δτι δ oτρατηγ6E Σαρdφηg θd fiρ'AρxηγεΙoγ EΔEΣ, νd' μ&g oυναγτηση. T6γ θδ61ετo ατ6 Mεo6πυργo, δπoυ τ6 Στ{ν Exατρατεiα τη5 MιxqαE 'Αoiαg εΙxα δπηρετηoει Στρατηγεio oτ6 μα5. 10ην δπ6 τ(g διαταγ€g τoυ xαi dπ6 τ6τε εixαμε διατηρηoει Eγα φιλιx6 δεoμ6. Mιληααμε tsλειiθερα xα( χωQiE θπιφυλdξειg πdνω o6 δλα τd θθγιxd xαi πoλιτιxd ξη-
τfματα πoι1 &πηox6λoυγ τt'1ν xιilρα μα5. Moδ θφdνη bxδηλα dvτιxoμμoυνιατt'1E. 'Απ6 τ{ν ιiλλη δμωE πλευρ&, fiταν dγαναxτιoμ6νoζ μ6 τriν νooτρoπiα πor] θπεxρdτει oτdE 'AΘ{ναE, iδια(τερα γιd, την &πdθεια xα( τriν dδιdφoρη oτdoι πoλrτιxΦν παi oτρατιωτιxδγ. Παρoυo(αoα τ6γ Σαρdφη oτ6ν Tαξ(αρxo "Eντυ. T6 ox6διo δρd,oεωg πoι1 επρ6τειγε oτ6γ τελευταΙo oυνoιpiξεται oτd δξηg: α) Συντoνιαμ6g τoi 'EΘγιxoδ 'ΑγδνoE. 6) 'oργdνωαιg τoδ 'Αγιilνo5 ατig περιo16E 'Ηπε(ρoυ Θεooαλ(αg xαi Ρoιiμεληs. 55
γ) Διoixη oιg. Ziρ6αg
Poιiμελη.
oτf1ν
'Ηπειρo. Σαρdφηg oτf Θεooαλ(α. Ψαqρ6g
oτη
δ) "Eνα Γεγιx6 'Επιτελεio δπ6 τoιig τρεig Διoιxητ6E, Θd, θxπoγεΙ xα( Θd τiζ θπι1ειρt'1oει5, oi αυvεργαoiα μ6 τηγ Bρετανιxτ] Στρατιωτιxf
xατευΘιiνη 'Απooτoλf1.
ε) 'Αναγνιilριoιg τξg dνωτ6qω Διoιxf1αεωg d,π6 τ6 Στρατηγεio M6oη5 'Ανατoληg.
ατ) 'Eνoωμd,τωoιg, xατ6πιν θλ6γxoυ, δλων τιilν &γταρτιxδν 'oμ&δων τδν θπηρεαξομενων dπ6 τ6 EΑM _ EΛΑΣ. 'Eν &νdγxη διd,λυoιE αiτδν. ξ) 'Aφoμo(ωoι5 τoδ EΑM, }ιατ6πιν εiρηνιxηg BxxαΘαρfoεωg xαi πεQιoQιαμoδ τιilν oτoι1ε(ωγ θxε(νωγ τoδ KKE πori Θd, f1νωxλoυν ii Θd δι6oπωγ τ6ν 'Αγδνα.
'ΕπληρoφοqηΘην dργ6τερα δτι f oυνdντηoιg μεταξt Σαρdφη xαi "Εντυ δπηqξε φιλιxι] xαi θvΘαqρυντιxf1. Tfν επoμ6νη δ Ζ6ρ6α6 EφΘαoε ατ6 'Aρxηγεio xαi oυνεξriτηoε μ6 τ6ν Σαρdφη τ6 παραπdνω o16διo o6 δλεg τi5 λεπτoμ6ρειεg. Θεωρητιxd τ6 αx6διo δφα(νετo tsφαρμ6σιμo. Πραxτιxd, δμωζ f1 θφαρμoγτ] τoυ Θd θδημιoιiqγη, ',πoλλd πρo6λf1ματα. Καi θπ' αιjτoΟ δ "Eγτυ fiταν πoλri θπιφυλαxτιx65. Στ{ν "Hπειρo χωQ(s xαμμι& dμφι6oλiα, δ EΔEΣ fiταν o6 θ6oι νd χQησιμειioη δg 6αoι9 τηg μελετωμ6νηg 'oργανιilαεωg xα( νd, φ6ρη εi5 π6ραE την πλtρη dναπqooαaμoγη. Στf1 Θεooαλiα δμω5 xαt αrf Por3μελη, δπoυ Eξω dπ6 τ6 EΑM δ6ν δπηρ21ε &λλη δργανωοιS, τα πgd,γματα παρoυoιdξαν μεγdλεE δυoxoλ(ε5. 'O "Eντυ, &ν τ6 o16διo θτiΘετo o6 θφαqμoγr'1, δ6ν dπ6xλειε xαi δυναμιx6g xαi6iαιε5 d,ντιδqd,oει5 dπ6 τ6 EΑM, τ6 δπoΙoγ xατα την iδια περ(oδo θθετε τ(g 6&oει9 τη5 oτρατιωτιxflg 'Oργανιilοεωg τoδ EΛAΣ. O[ δυοxoλiεE αιiτ65 θπηυξdνo\πo dx6μη πεqιoo6τεqo λ6γω τηg dπαΘε(αg xαi τηE dδρανεiα5 πoι] θπεδε(χνυαγ oδ πoλιτιxoi xαi στQατιωτιxoi fγ6τε5 τδν 'Αθηνιilν. Σ6 μιd τ€τoια περ(πτωσι δ6ν μπoρoδoε ν& δπoλoγ(ξη xανεfE o6 xαμμιd 6of1Θεια dπ6 τd5 'Αθτiναg, δπωg 6δει1ναν oδ τελευταiεE διαπιoτιboειg τoδ oυν)1oυ Κρi5 xα( o[ oυνε1εΙE πληρoφoq(εg πoιj xατ6φΘαναν αττ6 την πqωτε6oυoα xαi oτ6 'Αρ1ηγεΙo τo0 ΕΔEΣ xαt oτ,i1ν Bρετ. Στρατ. 'Απooτoλη. "Yoτερα iπτ6 τi5 θπαφ69 τoυ αiτ6g, δ oτqατηγ6g Σαqdφηs επ6oτρειpε ατη Θεooαλ(α, δπoυ Θd &ψιξε τη δραoι τoυ θπ( xεφαληg τιilν 'oμdδων Κωoτoπo{lλoυ. 'Yπεo16Θη θπiαηg δτι Θd θπεxoιγιbνει τ6 oυντoμιilτεQo μ6 τ6ν oυν)1η ΨαQρ6, νd θξετ&oη πα( μαξ6 τoυ τ6 o16διo, μ6 την πρooπτιxη μιdg πρooε1oig oυν-
αvr{oεωg τδγ τεoαd,ρων, "Eντυ, Σαqd,φη, Ztρ6α, Ψαρρo0. 'o d,φoπλιoμ6g τδν 'oμdδων Σαρdφη * Κωατoπoιjλoυ xα(, iδιαiτερα δ τρ6πoE μ6 τ6ν δπo[oγ θγ6vετo, πρoεxdλεoε xαi τt'1ν dγανdxτηαι xα. τ"i1ν xατα'Yπfrρξεν δ πqιilτoE δυνατ65 xλoνιoμ6g πo{-l θδox(μασαγ o[ πληΘυoμo1-τηE Φηξ,. iπα(θρoυ. 'o 'Eλληνιx65 Λα6E δεν fiταν oυηΘιoμ6νoE o6 παρ6μoιε5 μεΘ6δoυE. 'Ηααν πQαγματιχd δ ΣαρdφηE xα( δ Kωατ6πoυλog πρoδ6τε9; Bε6αι6τατα δχι,. 'Αλλd τt θαriμαινεν αυτη i πανo[rργog iν6δρα μεταξιi dδελφδν; Κατd, πληρoφoqiε5 πo6 θxυxλoφ6Qησαγ dργ6τερα, f θν6ργεια δφεiλετo o6 δδηγ[εE, d,π' ειiθεiαg dπ6 τ6 Πoλιτιx6 Γραφεio τoδ ΚΚE, o[ δπoiεg δ6ν διε6ι6doθησαν μ6oω τηg Kεπριxfr5 'Eπιτρoπfrs τoδ EΑM. EΙναι αληΘ69; Δ6ν εΙγαι δυνατ6ν νd τ6 θπι6ε6αιιilαη xανεiE. Πdντω5 δ dφoπλιoμ6E oυμπtπτει ψt. τ6ν o1ηματιoμ6 τo0 EΛΑΣ xα( δεγ dπoxλε(εται xα( f1 πιΘαν6τηE τoπιxδγ πQω56
τo6oυλιδν xα( για νd tsξoυδετερωooυν x&Θε &γτ(δραoι τηg xoινηE γγ6μη5 &λλd xα( γιd, νd tsπι6dλoυν, Eoτω xαi 6tαια, την Eνταξι δλων τδγ διεoπαρμ6νων δμdδων oτ(E τdξει5 τoi EΛΑΣ.* 'Η xατdoταoιE πoιi θδημιoυργηΘη μετd τ6ν d,φoπλιoμ6 τoδ Σαqdφη _ Kωατoπo6λoυ 6Θετε την Bρετανιxt'1 Στρατ. 'Aπoαroλη πρ6 θν69 oxληρoδ διλfμματog. "Η ν& oυνεqγαoθη μ6 τ6 EΑM, ii νd, oτραφη θναντ(oν τoυ. T6 EAM _ EΛΑΣ xαt ψαξ$ μ' αιiτ6 τ6 KΚE θδιdλεξαν, πρdγματι, τr]ν xατdλληλη pυxoλoγιxη αr,γμf γιd νd xινηθoδν. o[ oυνΘηxεg floαν εiνo'ιx6g πQ6E δλεg τ(g xατευθtγoειg: 'Η d,πoτυ1(α τηg dπooτoλη5 Kρig oτdg 'Αθηναg tδειξε o6 πoιd, νd'ρxη εi1ε 6υΘιoθη δ δπειiΘυγo5 πoλιτιx65 xαt σ[Qατιωτιx6E x6oμoE, ωατε xαi yα dδιαφoρη xα( να dπoxλε(η xαΘε Eν(o1υoι γιd τ6ν 'EΘγιx6 'Αγδνα. 'H ΙΙΙ ΔιεΘνηg εΙxε διαλυθη xα( τ6 KKΕ, τ6 μ6vo 'Eλληνιx6 πoλιτιx6 Κ6μμα r Πoli θν τιil ουν6λφ τoυ θδ6θη αιfν 'Avr(cπααι, μπoρoδoε νd δμφανιoΘη δg Eγα θΘνιx6 δπαγαoτατιx6 xiνημα, χωQ(s θξωτεριxo{lg δεoμoιiE, μ6 xατεr3Θυνoι γ6 αι.lναντfoη δλoγ τ6ν x6αμo Bxε[γo πο6 θπεδ(ωxε μ(α μεταρυθμιoτιxf1ν dλλαγτ], θατω xα( 6ιαiα. Mπρoατd ατf1ν Bθνιx't1 xα( πoλιτιxt'1 dνυπαρξ(α δληg τηE δπ6λoιπη5 πoλιτιx{g xα( oτρατιωτιxflg f1γεoiαg oττ]ν 'Eλλd,δα, τ6 EΑM xαi μαξri μ' αιiτ6 τ6 ΚΚE, εΙxε xαt τt'1ν εixαιq(α xαi τ(g δυνατ6τητεE νd oταθη δE δ μ6νoE δργανωμ6νo5 θxπρ6σωπos τtilν θΘνιxδγ xαi πoλιτιxιilγ θπιδιιilξειυν τoi 'Eλληνιxoδ Λαo[r. B66αια δ EΔEΣ xαi dργ6τεQα η EKKΑ fioαν xατα Bνα πooooτ6ν δπoλoγiαιμoι. 'Aλλd μ6νoν δg Eθνιx65 Bxδηλωσειg, χωQ(5 πoλιτιx{ πε(ρα xα( d'γωνιoτιx6 παρελΘ6ν. Στrjν πQαγματιχαrητα δ μ6νo9 δπoλoγ(oιμog πoλιτιx6E dντhαλoE wεφανiξετo f1 Bρετανιxf1 Στρατιωτιxt'1 'Απooτoλt'1. 'Η θμφdνιoiE τηE oτd Boυγd τηs 'EλλdδoE θδημιoιiργηoε τ6ν ψυ1oλoγιx6 dντixτυπo πoι] μαξri μ6
νd &νατρ6ψη δxι μ6νoν τ(5 oυνΘηxε5 τoυ θΘγιxot &γδνoE, dλλd xαi τ,i1ν μεταπoλεμιxf1 iooρρoπ(α, &γ fl Bρετανιxη πoλιτιxt'1 θμελ6τα &λλεE λιioειg γιd ττ]ν 'Eλλd,δα, dπ6 θxεiγε5 πoil θπεδ(ωξε, τ6τε, δ πεqιoo6τεQoE πoλιτιx6E x6oψo5 xαi τ6 μεγαλιiτερo μ6ρo9 τotr 'Eλληνιxoδ Λαoδ. Tη στιγμf θxεiνη, oυνεπδg, τ6 EΑM _ EΛAΣ, xατα πριilτoν λ6γoν, θxπqooωπoυoε τ(g θθνιx6g επιδιιilξειE xα( τ6 πατgιωτιx6 αtoθημα τoil 'Eλλ. Λαoil. Mιd irτ(δειξιE δυνdμεω5 fiταv, xαλδE ii xαxδE, Eνα μ6τρo θπι6oλη5 πQ6E τ{ μiα xατει]Θυνot xα( πειΘαναγxααμoυ πQ6E τf Bρετ. Στρατ. 'Απoατoλη να oυξητηoη μαξ6 τoυ. Kα( f1 τελευτα(α, θφ' δooν axoπ6g τηg fiταν να δημιoυaγηση θγoπλoγ dγΦνα φθoραg θγαντioν τotr xατα-
xτητoδ δ6ν fiταν δυνατ6 νd' παρlαγνωρ(oη oiiτε τf δΦναμι oiiτε τrjν δργανωτιxt'1 θπdqxεια τoυ EΑM. 'Ed,γ f1 Bρετ. Στρατ. 'Aπooτoλt'1 εΙ1εν δE μ6νoν d,ντιxειμενtx6 oxoπ6 πoλεμιx65 επι1ειρfαειE oτι]ν 'Eλλdδα f1 oυνενν6ηoι5 xα( f1 oυνεργαo(α μ6 τ6 EΑM δ6ν Θd παρoυo(αξε δυoxoλ(εg. 'Edν dvτιθ6τωE θπεδ(ωxε xα( πoλιτιxoιj5 ii &λλoυ5, π6ραν τoΦ πoλεμιxoΟ, oxoπot5, τ6 ΕAM _ EΛΑΣ εi1εν dπocραoioει γd, τfν δπoxQε6ση νd θxδηλωoη αriτor3E τor15 oxoπoιi5, γ& αιjτoαπoxαλυφΘη πρ6s τotiE "Ελληναg, &,γωνιcπ65 xα( μη. 'Η μdxη Θ6oεωγ μεταξιi Bρετ. Στρατ. 'Απooτoληg xα( EΑM Θd δδ(δετo πdγω oτ6 ξητημα τηs Moναρx(αg. T6 dvτιμoναρ1ιx6 αi1αΘημα πo6 θπεxρdτει xατα τriν περ(oδo tsxε(νη oτt'1ν
* Δυτιxιirτερα, πρ69 ττ]ν 'AφιΘεα xαi ηv Ειiρruτανiα Eδρα δ "ΑΘωg ΡoυμελιιilηE, δ δπoΙoE, &π6 τoδ 'oxτιofuioυ τoυ 1942, εlaεrι δuτooπαoΘη iιJτ6 τ6γ "Aρη Bελoυ21ιιbη xαi Eδρα δg &νεξdρητog, μ6 dπαιηoειg tπιxρατιioεωE σην περιo1ri μεταξ1, M6γδo6α _ 'A1ελιboυ xαi Δυτ. ΘεαoαλhE.
57
'Eλλdδα Θα τ6 &ν6πτυoαε ατ6 θπαxρoν f πρoπαγ&νδα τoδ EΑM.'Επ( πλ6oγ Θd τfν παρoυo[αγ τflE 'AπoατoληE oτ{ν 'Eλλdδα μ6 την d,π6φαoι τηs 'ΑγγλιxηE πoλιτιx{g ν& θπι6dλη μεταπoλεμιxδg τt'1ν Moναρ1[α, χωQ(E πρoηγoιiμενo δημoψηφια1,ια. "Eται δ 'Ελλ. Λα6g δ6γ Θ& dφt'1νετo θλειiθερog νd θxλ6ξη μ6νo9 τ6 xαΘεoτωE τηs d,ρεαxεiαg τoυ. Πd,νω oτ6 θΘνιx6 ξητηιlα τ6 ΕΑM εΙ1ε πdρει σαφη Θ6oι: αττελευΘερrυτιx6 dγδνα μ6χQιg θo1dτων, ψ6 τη 6oηΘεια τδν αυμμd,χωγ η xαi 1ωρig αΦτfν. Πρ€πει ν& δμoλoγf1ooυμε δτι f τoπoθ6τηoιE αιiττ] dπ6 μ6ρoυ9 τoil EΑM, εδρε ατιt'1xηoι oτ6 λα'ιx6 α'ι1oΘημα. 'Edν μd,λιατα πρooθ6oτ1 oυν6δεε
xανε(g τ{ν &νdγxη τηE θν6τητo5 πot θπεξητει δλog δ dγωνιξ6μενo5 fi δυoτυxιitν λα69, δ φ66o9 θν65 ν6oυ δι1αoμo0, δπωE τ6 1'9|6, oυηγ6ρει δπ6ρ τoδ EAM _ EΛΑΣ, τ6 δπo[oγ τι|ν περ(oδo θxε(η, λ6γφ τfiE ΕxταoεωE τη5 δqγανιboειbg τoυ, θξεπρooιbπει oτfν 'Eλλdδα ττ]ν θνωτιxt'1 πρooπ&Θεια. Tt'1ν ψυ2troλoγiα αΦτ{ τιilν μαξιiν τr]ν 1αqαxτηρ(ξει επιγραμματιx6 δ oυν)1ηE KQ(s, oτ6 6ι6}"to τoυ: <Στo69 ''ΕΜηνεg δ6ν εIναι xαθ6λoυ d'ρεoτ65 δ τq6πoE πoι3 τo69 μετα1ειρiξoνται, θμφανiζoνταE τtE Mεγd'λεE Δυνd'μειg odv Σ7φλ6ρ1εE xαi τ6 μιxρd' Εθνη odν μιxρd παιδιd'. M6 τ6 νd' tπιπλfiττη xανε[E τfi μιd' δμdδα xαi νd' πρooπαθfi νd' διoρioη tπιμελητ65 dπ6 τrjν d.)λη, δ6ν φ6ρνει d)λo dπoτ6λεoμα fuτ6 τ6 ν6' Βνιbαη 6λα τd' παιδιd Βναντioν τoδ Σ1oλ6ρyoυ>. oελ' 197.
Δεν πρεπει νd μα5 διαφε6γη, &ν Θ6λoυμ να bxτιψf1σoυμε dvτιxειμενιxα τ,ijν xατdαταoι, δτι τt'1ν περ(oδo θxε(νη Eνα dvτιμοναρ1ιx6 xλiμα δπεxρd,τει o' δλη τ{ 'Eλλdδα, μταξt δλων τιilν 'oqγαγιboεωγ 'Αvτιoτd,oεωg' μεταξιi δλωγ τιilν πoλιτιπΦγ ιoμμdτων, πλt'1ν τoδ K. Toαλδdρη, μεταξιi dx6μη xαi τδγ xιjxλιυγ τfg δooιλ6γoυ Κυ6εQνfσεωE τδν 'ΑΘηνδν, xα( αtτδγ dx6η τιilν δπαδδν τηg 4ηE Αιiγotoτoυ. 'Η Bρετ. Στρατ. 'Απooτoλt'1 ι.ιr[a6g oτt1 xαταστασι αΦτt'1 δ6ν εΙ1ε ττjν δυνατ6τητα νd παρlαxdμΨη τ6 δftημμα. Δεν εtμθα o6 θ6αι να 6ε6αιωσoυμε μ6χQι πoioυ or1με(oυ f1 {γεα(α τfrE Bρετ. Στρ. 'AπooτoληE ε[1εν θπ(γνωoι τoδ xριo(μoυ τηg θ6oειbE ηs. Mιd dψυ1oλ6γητη dπ6 μ6ρoυs τηs θv6ργεια, ii dx6μα xα( dγαμoνη, Θ6 θπεδε(νωνε τιατα τρ6πo dνεπαν6ρΘωτo τ,t1ν xαταστασι. "o1ι μ6νoν f1 ξωη τδν μελδν τηg Bρετ. Στρατ. 'Απoατoλfls θd δι6τρε1ε xiνδυνo, dλλd xα( αtτ{ f θθνιxl1 xα( πoλιτιxf1 tsξ6λιξιs τηE XωραE Θd fiταν πρo6ληματιxf. Xωρig νd &φιoτdμΘα πoλt τηs πQαγματιχ6τητog, νoμ(ξoυμ δτι, dπ6 τ6ν 'Ιαγoυ&ριo μ6xQι τ6 Md'ιo τoΙl 1943, εΙγαι t μ6γη περ(oδo5 xατα ττiν δπo(α f1 τ]γεα(α τoυ KKE fiταν o6 Θι6oι ν& θλ6γξη fl xαi νd i:ιηρ6αoη τ6ν δημιoυργotμενo μηxανιoμ6 τoδ EΛAΣ, νd διo1ετε6αη τd,oειg διd τo0 EAM. Mπρooτd ατfν d,xαμιp(α δριoμ6νων oτελε1Φν τoδ πoλιτιxoδ Γραφεioυ τoδ ΚΚE, δ6γ εΙ1εν dx6μη διαμoρφωΘη xα( διαρΘaωΘη f1 δημoxρατιxi1 ox6ψιg δλωγ Bxε(γωγ πotl xατ' dπ6λυτo πλειoι|.lηφ(α dπετ6λoυγ τ6 EAM _ EΛAΣ. "Αg oημιωΘfr δτι, or3μφωνα ψt τtg πληρoφoρiε5 μα5, ιατα τr]ν Ιδια περ(oδo θμφαν(ξεται oτd &νιilτερα oτελ61η τotl
ΚKE
f1 dντiΘεoιE μεταξ6 μετριoπαΘδν xα[ d,διαλdxτων ατoι1ε(ων. 'Ωoτ6αo Θd πρεπει νd dνα1νωριoΘη oτι δ dρxηγ6s τfl5 BΣΑ, Tαξ(αqxoE 'Eντυ, &xoλoιiθηαε τ6γ δqΘωτερo δρ6μο. Xωρ(5 νd λd6η δπ' δψιν iλλεg oυμ6oυλ6E ii ν& ιiπoλoγioτ1 τ6ν x(νδυνo πot πιΘαν6ν διετρεxεν fl ξωη τoυ, θoπευoε oτ6 bπtxεντρo τη5 xρ(oεω5 μ6λι9 επληρoφoρtΘη τ6ν &,φoπλιoμ6 τδν Σαρ&φη _
58
Kωατoπo6λoυ. Στ6 Στρατηγε[o τoi EΛAΣ, oτην Koλoxυθιd,, θνεφανioΘη δE ν6μιμoE dρxτj πoιi δ1ει τt'1ν &πoατoλη νd ιiπερααπ(oη δλoυg τoι1g "EλληνεE πoιi ijΘελαν νd μεταoxoυν oτην 'Αγτioταoι, xαΘιil5 xα( τi1ξωη τΦν dξιωματιxιbγ xα[ dνταρτιilν τιilν 'Oμdδων Σαρdφη _ Κωoτoπotlλoυ. 'Η oημαo(α τηg &πoφασιστιxηg θνεργε(αg τoδ Tαξιdρxoυ "Eντυ, Θd xαταφανη dφoδ πqδτα διαγρdψoυμε τiS θν6ργειεg τoδ ΕAM _ EΛΑΣ, πo{l επηxoλo{lθηoαν τ6ν &φoπλιoμ6 τδγ 'Oμdδων Σαρdφη _ Κωoτoπotλoυ. 'o &φoπλιoμ69 xαi f1διdλυoιg αιiτt'1 flταν τ6 αιiνθημα γιd μιd γενιxιilτερη δπ(Θεoι. M6xριg θν65 oημεioυ, τ6 EAM, περ( τd μ6αα 'Απριλ(oυ, oυν61εεν Eαυτ6 ψt, τ6ν 'Ελληνιx6ν Κρdτog fi xα( πqoετo(μαξε την oυγ.1ωνευoi τoυ μ6 τ6'Eλληνιx6 ψεταπoλεμιx6 Κρdτo5. Mιd' θπιoταμ6νηθξ6τασιs τfrE πoλιτιxt15 xαi στQατιωτιx\g xαταατ&oεωg, oτriν 'Eλλdδα xα( oτofg xtx}'oυE τηg θξoρ(oτoυ 'Eλληνιxηg Kυ6ερνfoεωg, Θd μ&g πε6αη δτι o[ φιλoδoξ(εg τoδ EΑM _ EΛΑΣ δ6ν fioαν dνεδαφιx6E. 'Η διdλυoιg τδν 'Oμdδων Σαρdφη _ Κωoτoπotλoυ δ6ν fiταν μιd μεμoνoμ6νη dπ6πειQα. 'EπηxoλoιiΘηoαν xα( &λλε5 πot δxδηλιbγoυγ τ{ν αυγxεxριμ6νη dπocραoι τηg Κεντριxfrg 'EπιτQoπηE τoi EΑM ii τηE fγεo(α5 τoδ ΚΚE γd, θπι-
f1γηΘoυν τηE δληs πoλεμιxflE πρooπαΘεiαg τo0 'Eλληνιxoδ τ6 Δεx6μ6ριo τoδ t942 d,γεπτιiooετo oτtγ 'EλειiΘερη dπ6 δπo(α η 'oρεινf1 'Eλλαδα &λματωδδ 5 xαt δπ6 δι&φoρεg f1γεαiε5 xαi μoQφ6s. Δ6ν εΙναι αττ(Θανoγ νd θφΘαoαν ατf1ν dπocpαoι αtlττ] δταγ διεπiατωσαγ τ6 πoλιτιx6 xαt αιρατιωτιx6 xεν6 πo{l θδημιoilqγηoεν fl xατoxi1, xαt πQ6 παντ6E δταν oτdE 'AΘτiναE, xατα τ{ν περioδoν αiτt'1, δ 'Ιωd,ννηg Ρ&λληE, μ6 την oυγxατd,θεoι xα( τf1ν πρoτρoπτi τδν πεqιoαoτ6ριυν 'Αq1ηγδγ τιilγ πoλιτιxιilν Κoμμdτων, διεπραKυ6εqν{oεωE γματεfετo μ6 τ6ν Καταxτητη τfν dνd,ληιpι τηg πρωΘυπoυργ(αE τηζ τδν'ΑΘηνδν. Θd oημειιilooυμε τ(E xυριιilτεQεs i:τιθετιx6E θxδηλιbαειgτoi EAM _ EΛAΣ: Ti1ν 2oη Φε6qoυαρ(oυ lg43, 'Eπιτρoπf τoi EAM 'Ηπε(ρoυ θπεox6φΘη τ6ν Ζ6,ρ6α oτ6 Mεo6πυQγo xα( τoδ θξητηoε νd διαλ6ξη μεταξt τηg φιλiαs ii τηs θ1Θρ6τητoE τoδ EΑM. Αυτ6 θo{μαινε πiεoι για τi1ν θνταξι τotr EΔEΣ oτ6 EΑM _ EΛAΣ. Mεταξιi Mαρτdoυ xαi 'Απριλjoυ διdφoρεg bνoπλεg dπ6πειρε5, oτ6' Tξoυ_ Σo0λι, oτig Γ6τιoτεE, oτ6 Bd,λτo, διαλtμ6ρxα, ατ6 Ξηρo6oiνι, oτ"i1 Λαxxα 'oμdδωγ τoυ EΑM _ EΛΑΣ oτην περιo21t'1 'Hπεixαi bπι6oληg EΔEΣ τoυ αεωg Κα( 6x, παταγωδδg. dπ6τυ1αν μ6νoν dπετυ1αν dλλd xαi Eατgεψαν τ6 Qoυ πγεΦμα τηg πoινηζ γγ6μηs tπ6ρ τot EΔEΣ. Στ(g &ρx6g Mα[oυ o[ 'oμd,δεg τoi EΔEΣ, δπ6 τ6ν Παπα[ωd,γνoυ, τflgπεQιo-
6ληΘoυν
Λαott,
xαi γd
χηE ' 'ΑγQιν(oυ
-
Mεooλoγγ(oυ, &φoπλ(ξoγται oτ6 Θ6ρμo, xατα τ6γ '(διoν δπιυg
τ6ν Σαρdφη τρ6πo Φt6 τt5'oμd,δε5 τoδ EΑM _ EΛΑΣ. Στ(5 dρx65 Mαtoυ, }"rrioη5, &φoπλ(ξoνταυ xαi πdλιγ o[ 'oμdδεζ τηE EΚΚA xα( δ oυν)1η5 Ψαρρ65, πρoxειμ6νoυ γd, θμπλαxη o6 θμφilλιo π6λεμo, εΙγαι Eτoι"Eγτυ δημιoυργεi ψoE να Lyxατα}"ε(ιpη τ6ν dγιυνα. 'H in(.ψ6ααι5 τoδ Tαξιdρ1oυ τ6 xλiμα xαt τξ oυνθηxεg iπαγααυoτd,oεωg τδν δμd,δων. ΚαΘ' δλην ττ]ν διdρxεια τoδ Mα[oυ, θπ( τηE γaαμμηE 'Α1ελιboυ, o[ 'oμdδεE τo0 EΛΑΣ xα(.τα8 EΔEΣ, 6ρ(oxoγται dντιμετωπoι, 1!τoιμεg ν& oυγxρoυαΘoiγ. 'H με(ωoιg τιilν θπιθετιxιilγ διαΘ6oεωγ τδν 'oμdδων τοδ EΛΑΣ oυμπiπτει μ6 τr]ν θxδηλωoι πoλλδν &,νταρτδν xαi oτελε1δν τoδ EΛΑΣ.γd θγxαταλεiψoυν τ6ν
59
ΕΛΑΣ xαi να
πqοoxωρt'1σoυγ oτ6γ
ΕΔΕΣ. Συμπ(πτει
θπ(oηg xα( μ€ την θξ6-
'oρειν{E 'EλλdδοE θγαvτioγ τδν θνερ_ 'Αλλd πρ6 παντ6g, fι μεiωαι5 τηg θντd,oεω5 γειδν αδτδν τoυ EΑM EΛAΣ. δφε(λεται αr(g διαπραγματειioειE πo6 γ(νoνται χωQis διαxoπη, μεταξf EAM _ ΕΛΑΣ xαt ταξιαρ1oυ "Εvτυ oτ6 Στρατηγε[o τoδ EΛΑΣ. 'Eπ' αtjτoυ θd θπαγ6λ6γερo,. τfrg xoινηE γγ6μη5 τflE 'Eλευθ6ραE
θoυμε.
'o
Στρατηγ6E Ztq6αg <θγγρ&φει δπoθιixη>
προoπdθειεg _ μεριx65 φoQ6E 6(αιε5 _ τoi EAM _ EΛAΣ νd, oυγxεντQωση oτd 16ρια τηg f1γεo(αs τoυ τfν διεtΘυνoι τoi dγιilνog dντιoτdoεωζ χαi γd iπηρεdoη, θν oυνεiεiα, τfν πoλιτιxt'1 θξ6λιξι τηg XιilραE, δ6ν δφεiλoντo μ6νo oτriν iδεoλoγιxt'1 τoυ xατεtθυγoι ff τ6 θθνιxoπoλιτιx6 πρ6γραμμα πoιi εE7ε 7ανd dντιδqdαη ρdξει δE 6αoιx{ τoυ επιδ(ωξι. Πρof1ρ1oντo xα( dπ6 τ{ν dν&γxη _ o[ δπo[εg oτ(g διdφoqεE ξυμιbσειs _ o[ περιoo6τερε9 πoλιτιxoδ περιε1oμ6νoυ
o[
περ(oδo θxεivη &q1ιoαv νd πα(qνoυν 6ργανιxτ] μoQφη, ψi. ταoι τriν δηEΛΑΣ' μιoυργ(α dγτιπdλων συγχQoτημdτων πQ6E τ6 EΑM Στ6 Boυν6, f1 π(εoιE τηE xoινηE γνωμηE γιd μιd xαθoλιxt'1 Eνωoι τoδ 'Eλληγιxoδ Λαoδ 1dριν τηg θπιτυx(αE τoυ 'EΘγιxoδ 'Aγδνog, θπ66αλλε, πQ6E δλεg τι5 xατευΘιiνoειg, ττ]ν Eξαρoι τηE π&ληE θγαντ(oγ τotl xαταxτητoδ, χωQi5 δμωg αi,sτ6 ν& oημα(νη δτι δπεατ6λλoντo, Bοτω xαt πρ6oxαιQα, oδ επi μ6ρoυ9 πρooωπιx6E φιλoδoξ(ε g xαi εiδιx6E πoλιτιx6g iπιδιιbξει5. ΣτdE 'AΘt'1ναg, f1 dδ6oμευτη θΘνιxoπoλιτιxf d,φιiπνιoιg τδν μαξων, f1 dδρdγεια xα( δ xαιρoαxoπιoμ6g δημιoυργoδσαν, o6 γηραoμ6να πoλιτιxα xα( oτρατιωτιxα oυγxρoτ{ματα, την &νdγxη γd iπαν6λΘoυν ο6 παλαι€g μεΘ6δoυ9 διαoπd,αεωg τηg θθνιxi1g xαt πoλιτιxflE θν6τητo9 τoΟ "EΘνoυg. "Eτσι, δπ6 τ6 πρ[oμα αιiτ6, oτdg 'Αθ{ναE, θξω bπ6 τα ατελ6xη xαi δπαδo69 τιilν μα1oμενων 'EΘνιxιirγ 'Oργανωαεων 'Αντιoτd,oεωg, η μ6ν θΘνιxt'1 r)π6θεoιg παiψει &λλo περιε16μενo, d,ντiθετo πQ6s τ(E τdoειg xαt τi5 διαθ6oειg τοt "EΘγoυE, τ6 δ6 πoλιτιx6 πq66λημα παρoυοιd,ξεται &π6 τor3g θνδιαφερoμ6νουE πoλιτιxoιjE liπ6 τι]ν μoqφ{ν dπειληg xατα τοδ xoιγωγιxoδ xαθεoτιilτog, Lxτ6g τΦγ &λλωγ, θξ αiτiα5 ;xα( δριoμ6νων Θερμoxεφdλων πo{r oυμμετ61oυν oτ(E 'oργανιboειg 'Αγτιoτdoεωg θν τt'1ν
γ6νει.
Στ6 Boυγ6, δs dντiqρoπoE πQ6s τ6 EΑM πoλιτιxτ] διiναμιg θμφανiξoνται δ EΔEΣ xα( dργ6τεQα η EΚΚA. Καf οδ δto αtτ6E 'ogγανιiloειg ετα1Θηααν δπ6q τoδ θΘγιxoil dγδνo5 μ6χQιs θo1dτων. T6 πoλιτιx6 xα( xoιγωνιx6 των πρ6γQαμμα δ6ν διαφ6ρει πoλιi dπ6 τ6 πρ6γραμμα τoδ EΑM. Σ6 πoλλd oημεια μdλιoτα δ EΔEΣ εΙγαι θπαναατατιxιbτεqog τoδ EΑM. 'o ατρατηγ6s Ζ6.ρ6αE δμrζ θμπν6ει αo6αρ69 dνηαυ1iεg oτo{lE f1γετιxoιig xrixλoυE τoυ EΑM xαi τoυ ΚΚE. 'Η dγωνιoτιxt'1 τoυ πQoσωπιχ6τηs, μετd, τ6ν Γoργoπ6ταμo, &ρ1(ξει νd θπι6dλλεται. 'Η εiiνoια τηE Bρετ. Στρατ. 'Απoατoληg τ6ν πρo6dλλει περιoo6τερo. Τ6 παρελΘ6ν τoυ δμωg δημιoψργεi oo6αρ6E dμφι6oλ(εE, γι& τt'1ν αταΘεqt'1 πρooηλωo( τoυ oτ& δημoxρατιxd iδειilδη, xα( πρ6 παντ6g δooν dφoρα την θμμoνη τoυ ατην d,π6φαoι xαi αιjτoδ xαi τoδ EΔEΣ, γd μfl δεxΘoiν την θπαναφoρd τηE Moναρx(αE, χωQis νd πρoηγηΘη δημ,oιpt'1φιαμα. O[ dνηoυ1(εg αtτ6g τoδ EΑM _ 6Ο
ΕΛΑΣ για τ6ν Ζt'ρ6α' δπω5 θ& διαπιατιilooυμε
dμ6oω5, δ6ν fioαν
dδιxαιoλ6μ-
τεζ.
Κατd τ(5 dρx6E 'Απριλ(ου 1'943 τ6'Αρ1ηγε[ο τoδ EΔΕΣ xα( τi1E Bρετανιxflg 'ΑπooτoληE δγxατεoτ&Θηoαν, γιd λ(γo, oτ6 Αιiλ&xι θπ( τoυ 'Α1ελωoυ. 'Eγ,ir,
εΙ1α παραμεiνει oτ6 8oυλγαρ6λι, νoοηλευ6μενo9 dπ6 τ6ν iατρ6 'Aναγνιilατoυ (δπ6φερα dπ6 6ξεΙα oταφυλoxoxxiαoι) xα( αυνηντησα τ6 'Aρxηγε[o μoυ περ[ τ& μ6oα 'Aπριλ(oυ. 'o Tαξ(αρxoE "Evτυ d,πoυo(αξε τ6τε oτ6 Στρατηγε[o τoδ EΛΑΣ xα( τ6ν dγτιxαΘιoτoioεγ δ oυνταγματdρxηE Κρis. 'Exε[νεg τ(g f1μ6ρεE εixε φΘ&oει dπ6 τη M. 'Ανατoλf xαi δ oυν)xηE Στf6ενg, ψt 6xταxτη dπooτoλη. Συvηντηαα xαt τo69 δto Bρετανotig oτ6 'Αρ1ηγεio τηE Bρετ. Στρατ. 'Aπooτoληg xα( oυξητηoαμε, o6 γενιx6g γQαμμ6E, xαi τ6 d,πoτελ6oματα τoδ ταξιδ(oυ τoυ Kρ(g oτα 'Αθf1ναg xαi τ6 oxoπ6 τη5 &φ(ξεωg τoυ Στη6εν9 οτd, Boυγd τηE 'Eλλdδo5.
Καi o[ δto
θφ&νησαγ θπιφυλαxτιxoi. iπoμ6νη τηE dφiξεωg μoυ α16 Αιjλd,xι, δ oτqατηγ6g Ζtρ6αg μ6 θxdλεoε o6 οιioxειpι. Πρ6πει νd, oημειωΘη δτι &π6 τoυ 'Ιανoυαρ(oυ τoΦ 7943, iiμoυν δ Γενιx6g 'Yπαρ1ηγ6E τιbν 'EΘγιxιilν 'oμd,δων 'Ελλfνων $.νταρτδν τo0 EΔΕΣ, μ6 τ6ν ατρατηγ6 Ζ6ρ6α Γεγιx6 'AQχηγ6. "Ημoυν θπ(oηg δ Γεγ. Γραμματε{g τηg Διoιxor3oηg 'EπιτρoπηE του EΔEΣ, μ6 Πρ6εδρo τ6 οτρατηγ6 Ζ6ρ6α.'Yπ6 την iδι6τητα αδτl1 μoδ dνετ6Θη (Φε6qoυdριog 1943) f1 δργdνωοιE τoδ EΔΕΣ xα( Tt'1ν
τιbν 'Eθνιxιirν 'oμdδων oτt'1ν π6qαν τoi 'Αρd1Θoυ περιo1η τ{E 'Ηπε(ρoυ. 'Η συνεQγασ(α μoυ μ6 τ6ν oτρατηγ6 Ζ6ρ6α fiταν dρμoνιxr1 πd,γω α6 δλα τd ξητηματα, τd dφoρδντα τf1ν dνd,πτυξι xα( δρ&oι τδν 'Eθγιxαlν 'oμdδων. o[ διαφων(εE μαg Bνεφαν(ξoντo xυρiωg o6 δ,τι &φoρoυoε τ6ν τq6πo τfrE πoλιτιxflg 'oργανιiloεωg xαi τi1g διαρθριiloεωE τoΟ EΔEΣ. Kατd την διdρxεαι τηE oυox6ψεω5, δ oτρατηγ6E Ζ6ρ6α9 μoi dνεxoiγωoε μεταξιi &λλων xα( δrjo oo6αρd θ6ματα: α) "oτι τ6 EAM dρν{θηxε νd ιjπoγaαψη <τ6 oιiμφωγoγ τιilγ 'EθγιxΦν 'oμ&δων> πoι] τoδ δπρ6τεινεν f Bρετανιxτ] Στρατιωτιxη 'Aπooτoλt'1. 'Eξt'1τηoε γd δπo6dλη dντιo16διo. T6 oιiμφωνoν αιiτ6 εΙ1εν, &π6 τ6 Mdρτιo γ(νει δεxτ6 dπ6 τ6 oτρατηγ6 Ζ6ρ6α. 6) 'oτι πρ6 δλ(γων f1μερδν εΙ1εν dπooτε(λει ατ6γ 8αoιλ6α Γει(lργιoν B' <τηλεγQdφημα διαμαρτυQiα5r.
'Ω5 πq6E την &ρνηoι τoδ EAM, να δπoγρdψη τ6 πρoταΘ6ν oriμφωνo, δ€ν θξεπλdγην. 'Εγνιbριξα xαλd τ'i1ν ταxτιxf τoυ EAM xα( πρ6 παντ69 τoi ΚKΕ, xα( &π6 τfν &ρ1f1 θπερ(μνα μαxρoxρ6νιεg διαπραγματειloειE xαi oo6αρ69 τρoπoπoι{oειE. Γιd τ6 τηλεγρdφημα δμωg πQ6E τ6ν 8αoιλ6α τιilγ 'Eλλfνων, θξ6φραoα dμ6oωE την 6xπληξ( μoυ xα( τ(g d,νηαυ1(εE μoυ. 'Eξf1τηoα νd iδιil τ6 xε(μνo. Motl θδ6Θη δg διxαιoλoγ(α δτι τ6 xε(μενo oυνετd1Θη oτ& dγγλιxα dπ6 τ6ν oυν)xη Κρ(E xα( θoτdλη διd, τoΦ doυρμdτoυ τηE Bρετ. Στρ. 'Aπoατoλ{g, ια( Eτoι δ6γ δπηρxε ατoι1g φαx€λλoυE τoi 'Aρ1ηγε(oυ μαs. Σ6 παρατriρηoi μoυ δτι θd μπoροδoα νd ξητt'1oω dπ6 τ6ν ΚρfE νd διεξ6λΘω τ6 xε[μενo, δ ατρατηγ6g Ζ6ρ6α5 δπεcr16θη νd, τ6 ξητtαη δ ilδιoE. M61ρι τ6λoυ5 τoυ d,γδνoE, xατ6oτη dδrlνατo νd θxω αιiτ6 τ6 xεiμενo. Tf1ν 'dδια, μ6 τ6ν ατρατηγ6 Z6ρ6α, &ρνηoι μoδ dντ6ταξε xα( δ ΠριυθυπoυQγ6s Tooυδερ69, δταν dργ6τερα (AiiγoυoτoE 1943) 6ρ6Θηxα ατ6 Κd'ιρo xαi &,νιilτερoι xα( dγιilτατoι &ξιωματιxo(, oτελ61η τoi EΔEΣ, Bπ6μειναγ νd, dναγνωαoυν τ6 xεiμνo τoδ τηλεγραφf1ματo5 τo[r Ζ6.ρ6α, τoΟ δπo(oυ 61
πεQftηψι5 dνεxoινιilθη oτ6ν 'Eλληνιx6 τ(sπo τη5 Ariγ6πτoυ. 'H δια6ε6αiωoiE μoυ _ o6μφωνα ψt τ,t'1ν χατηγoQηψατιxi1 δf1λωoι τotl Ζtρ6α _ δτι τ6 τηλεγρdφημα fiταν &πλδg μ(α διαμαρτυρ(α θγαvτ(oγ τηE θπιΘ6oεω9 τιilγ θγ 'Eλλdδι Bαoιλοφρ6νων εig Bdρog 'cofl Ζ6ρ6α xα( τo8 ΕΔΕΣ, δ6γ [xανoπo(ηoε xαΘ6λoυ τoιi5 'Eδεo[τε5 dξιωματιxoι}g τη5 M. 'ΑγατοληE. 'o oυν)1ηE ΚQiE, dναφερ6ψνog ατ6 dνωτ6ρω τηλεγρdφημα η xαλιiτερα oτd τηλεγραφt'1ματα, γιατi Eπρ6xειτo περi διio τηλεγραφημdτων, oημειιbνει oτ6 6ιoλιo τoυ τα εξηζ: o^,
t
?L-
φασιζ otντoμα ΕληoμoνrjΘη, oιωπηρr1g. T6 ΕAM oυν67ιoε νd θxδηλιbνη 6να tπιΘετιx6 δημoxρατιoμ6 xαl νd δ61εται Bρετανιx6' Bφ6δια yι6' λαyoυE πo6, 6πωE διαyqd'φεται oτ6' Επ6μενα xεφd.λαια, xατ6'oτηoαy dνα-
π6τρεπτoι.
'Ωoτ6oo, δ 26ρ6α9 tδειξε oυyνd. δτι fiταν πρ6ΘυμoE νd' πειoθfi dπ6 τrjν Bρετανιxrj tπι1ειρηματoλοytα, πραyμα πo6 dρy6τεQα' πQoε2cdλεoε τ6 μεyαλ6τερo μ6ρo6 d'π6 τiE xα-
xoτυ1[εE' πoι3 τotι oυν66ηoαν.
T6ν Επληotαoα oυνεπCυE xα[ τoi iιπ6δειξα δτι θd. μπoρo6oε νd' oτεtλη tι'α εilχετliQιo ηλεyρd'φημα oτ6 8αoιλ6α Γειbρyιoι τ6ν B' μfi δεoμευτιx6, tπi τfi εδxαιqlα τfiE BΘνιxηg'ΕoρτfiE τηE 25ηE Mαρτioυ. tH πρ6ΘεotE μoυ f1ταν, 6 26ρ6αg xαt of tξ6ριoτεE 'Ελληνιx6g 'AQχ6ζ νd' Ξλθoυν o6 tπαφfi. 'o 26ρ6α9 δμωg πfγε πoλ6 μαxρι1τεqα d'π6 δ,τι περtμενε xαvεtg' "Εoτειλε δ6o τηkyqαφfiματα. T6 Ενα πρ6E τ6ν 8αoιλ6α xαi τ6 dλλo πρ6E ττj Βρετανιxrj Κυ66ρνηoι' T6 περιε746μενo τo0 πριbτoυ fiταν πoλ6 π6ραν d'π6 τ6 νd μrjν εΙναι * Στ6 'Αγλιx6 xεiμενo o[ λ6ξειg δημoxρατιx65 xα( δημolιρατιoμι6g μ€ τι]ν δννoια, πρoεδριxηE xαi δ1ι 6αoιλευoμθηE δηιloxρατiα5, xαΘoρiξowαι μ€ τiE λ6ξειE republican xα[ republicanism.
62
δεoμευτιx6' 'Ε4ρηoiμευεν ιboτ6oo oτ6 oxoπ6 τηE d.πoxαταoτd'oεωE μιd'g, tπαφη6. "Ωxτιqε 'AντιτtE ioφαλμ6νεE dντιλfiψειE xαl πληρoφoρiεE πo6 Επεxρdτoυν γι6 τfiν Κtνηoι τfig oτ6oεω9 xαi τrjν tνερy6 δρdoι τoi ΚΚΕ.'Hταν δπωoδfiπoτε txεiνo πoι3 τoilλdYιoτoν Εξητεtτo, μ6oα oτd' πλαfoια Εν6E τηλεγραφfiματoE dstευθυνoμ|νoυ πρ6E τ6ν 8αoιλ6α' T6 δε6τερo τηλεyρ6φημα fiταν πoλ6 oημαντιxιbτερo. Πληρoφoqoδoε τιjν Bρετανιxfi Κυ66ρνηoι 6τι δ Z6ρ6αE 61ι μ6νoν Θd' δπεδε1ετo τ6ν 8αoιλ6α tπιoτρ6φoντα, Εdν f1 tλειi' Θερη Θ6ληoιE τoi'Ελληνιxoδ Λαoi i1ταν δπ6ρ αι3τoi, d'λλd' xαi dν dx6μη ft Βρετα-
νιxfi Κυ66Qνησιζ iπεθ{μει τιiv tπd'νoδo τoi Bαoιλ6ωE α0τ6E (oημ. συγγQ. 6 Ζtρ6αg) δ6v θd d'ντετ[θετo. Γιd' τriv διjλωoι αbτfi flπd'ρxoυν δ6o 11αQαxτηQιoμot: 'o '€ναE ε7ναι: dyεvδοtαστoζ xαιQoσχoπιoμ6E. 'o δε6τεQoζ εEναι: Π ειΘfiνιoζ 1'oμιμo-
φQoσ6νη'o
,oελlg73_74
'o
oυν)1ηg Γoυντ1&oυξ, dναγνωρ(ξει oιi iπoαημiωoι δτι η πQωτo6oυλια τoυ πιΘαν6ν νd δπηρξεν dτυxηE: <'Ex τδν ι}oτ6ρων γQdφει, τε(νω νd την ΘεωQηoω δ5 λdΘoE>>. 'Ωστ6αo f διαπ(στωσ(E τoυ αΦτη δoo xα( ιiγ εΙναι εiλιxριηg xα( iπαιγετη, δ6ν μα5 θμπoδiζει dπ6 τoυ γd διαπιαιιbαoιlμε δτι f1 Bρετανιxη Κυ66ρνηαLS, τLατ' θντoλην τηg δπo(α5 θνf1ργει, δ6ν i}ταυoε χαi oτi5 1αλεπ6g αιiτ65 oτιγμ69 πo{l διηρ1ετo f1 Xιbρα μαE, νd, &ναμυγν{εται ατd θoωτεQιχd μα5 ξητηματα, τLατα τ6γ πι6 oxαγδαλιilδη xα( αΦταρxιx6 τQ6πο, παQαγνωQiξoνταg xατoxr3ρωoι τιilν τ(g Θεμελιιilδειg δημoxρατιx6g dρx6S, Υιd τfν δπερ&σπισι
'cαt δπo(ων θxηρυξε, δg διεδηλωνε, τ6ry π6λεμo θναντioγ τo0 φασισμoδ. "Eτoι τ6 EAM xαi τ6 KΚΕ, &νεξdρτητα &π6 τ(g πoλιτιx6g των επιδιιilξειg, δ6ν παρελoγ[ξoντo oi}τε xα( fioαν Εxτ6ζ πQαγματιχ6τητoE, δταν διεxt'1qυooαν δτι f1 Bρετανιxη πoλιτιxη iπεδ(ωxε αδθα[ρετεE πoλιτιx65 λtoειE ατην 'Eλλdδα. 'o oτρατη^165 Ζθρ6αζ d,πoχQιiπτoντα5 τ6 πραγματιχ6 περιε16μενo τiυγ τηλεγQαφημd,τωγ dπ6 τ6γ στεγ6τεQ6 τoυ συγεQγdτη, τ6ν 'Yπαρ1ηγ6 τιilν 'ΕΘνιxδν 'oμd,δων 'Ελλt'1νων 'Ανταρτδγ τoδ EΔEΣ xα( Γεν. Γραμματ6α τoδ EΔEΣ (xαi oτt'1ν πραγματιx6τητα αιjτ6ν πoιi, &π6 μ6ρoυ9 τoδ Στρατηγoυ Πλαoτηρα, θδωoεν €πιφανεια, dν6πτυξ ε xαi δδρα(ωoε τ6ν EΔEΣ xα( oυνd,μα πQo6θησε τ6ν Ζ6.ρ6α oτt'1ν f1γεoiα τoδ EΔΕΣ) δ6ν θxαμνε τiπoτα δλλo παρd νd xαρdoαη τoδ λoιπo0 iδiαν xα[ πρooωπιxf1ν πoλιτιx(ν, o6 πλf1ρη dντ(Θεoι μ6 τ(g dρx6s τfrg 'OqγανιiloειυE xαi εi5 6dρoE τoδ Καταστατιχot' xαi τιilν δπαδδν τoδ EΔEΣ. Φα(νεται, θx τδν δoτ6ρων, δτι fiταν dρxετd dφελf1g νd πιατε{lη πωE f1 πρωτo6oυλiα τoi oιlν)1oυ Γoυντ1d,oυξ flταν μιd θμμεαη iπioημη πρ6ταoιg συμμαχiαg μεταξιi αtτoΦ xα( τηg BρετανιxηE η xαi τηg θξoq(στoυ 'EλληνιxηE Kυ6ερν{αεωE. 'Απ6 θxε(νη τf οτιγμη f1 φιλoδoξ(α τoυ στQατηγoυ Ζbρ6α δγινεν dxαλ(νωτη. 'Η δηλωoιE τηE <πειΘηνιαs νoμιμoφQoσιjγηE> πQ6ζ την Bρετανιxf1 Κυ6ερνηoι, τoi δημιoυργoυoε την παQα(σθηoι μιd,5 f δπoiα, Θd τ6γ Eφερε xατ' εiθε(αν πQ6ζ τriν Bξoυoiα, μετd' την &πελευθ6ρωoι. KdΘε δργ&νωoιs τoi' EΔEΣ θd τoυ fiταν πλ6oν δεoμευτιxη. Toδ λoιπoδ, γιd τ6ν Ζ6'ρ6α f Evνoια τoi <'Aρχηγoυ) d,πoxτoOoεγ iδια(τεQη σημασfα, πoλιτιx'fi, bΘνιx\ xαt xoινωνιxt'1. 'Edγ δ dντιxειμεν ιx65 oxoπ6E τoδ ΚΚE fiταν f1 ιoινωνιxt'1 θπανd,oτασιs χαι f1 xατdληψιζ τηE θξoυo(αE, σtμφωγα ψt τtg μαQξιστ.ιχ65 πρoπoλεμιx65 dQχ6s, oi φιλoδo63
ξ(ε5 τoΟ oτρατηγoΟ Ζ6ρ6α δ6ν fioαν μετριoπαθ6ατερεE δooν dφoρα τf διαxυ6€ρνηoι τηg'Eλλdδog μετd τ6ν π6λεμo. Kα( δ δρ6μo9 πQ6s την δξoυoiα διτ]ρxετo δ(α τηE διαλfoεωE τoδ KKE xα( μοιραiωgxα( τoδ EAM.'Η ταxτιx,i1 αi:τt1 δδηγo8oε oτfν θξαρoι τoδ (χoμμoυνιoτιxotr xινδι]νoυ> , στ6 Θερμ6 θμφιiλιo π6λεμo. "Eπρεπε xαi fl Bρετανιxt'1 xαt \'Eλληνιxη πλευρd γd πειoΘoδγ δτι <δ χoμμoυγισμ65 dπειλεi την 'Eλλdδα>. 'H ,d,διαΨιλoν(xητη, πρdγματι, γεναι6τη5, dπoφαoιατιx6τηg xαi μα1ητιx6τη5 τoυ δ6ν fiταv δυvατ6ν παρd νd τ6ν φ6ρoυν δ5 τ6ν μ6νo θνδεδειγμεγo γd δπεραoπ(οη xα( νd, <πρooτατειioη oτην 'Eλλdδα τd δoια xα( τα [ερd>.
Κατd πd,oαγ πιθαν6τητα πρoεiδεγ δτι τ6 EAM xαi τ6 KKE Θd θπληqoφoρoδvτo τ(E θπαφ6s τoυ αδτ6E xαi Θα τtg xατilγειλαγ. oi θπιθ6oειE δλων αι]τδν <<τδγ χoμμoυνιστδν>, θd fiταν τ6 xαλι1τερo μ6ooν νd αυγxεντριiloη γ6ρω τoυ <τ(g πατριωτιx6.E δυνdμει5 τoδ "EΘνoυg>. 'Eληoμ6νηoεν iδμωS δυ6. πρldγματα: την [ατoρ(α τηg 'Αγγλιxηg θξωτεριxη5 πoλιτιx\s, xα( την πληρη θξdρτηoi τoυ iιπ6 τ6 Κd[ρo, dπ6 &π6ψεω5 μ6oων. Kαi τoδτo τi1 oτιγψt1ηo6 δ dvτ(παλ6g τoυ fiταν πληqωE δργανωμ6νo9, dνεξdρτητoE αττ6 τ6 Κd'ιgoι, .ι4,σ(' [xαν65 νd ατqαφη xαi θγαντ(oγ τoδ Kαtρoυ xα( τoδ Λoνδ(νoυ. ΠαQ' δλη την πειoτιx6τητα τo0 Ztρ6α, δg πρ6g τ6 περιε16μενo τoδ τηλεγραφηματog πρ6E τ6ν Bαoιλ€α Γειilργιo _ τ6 τηλεγρdφημα πq6g ττ] Bρεταvιxτi Kυ66ρνηoι τ6 εΙ1εν d,πooιωπηoει θγτελιils _ oi dνηαυ1iεg μoυ παρ6μειναν &ρπετd θγτατιx65. M€1ριg δν6E αηψ(oυ, d,λλd για >. "Exρινα δτι f1 dπoαroλt'1 τoi τηλεγραφηματoE δ6ν Eπρεπε μ6 xαν6να τρ6πo νd xoινoλoγηθη, xα( για την θντriπωαι πo6 θd δημιoυργoδoε μεταξιi τδγ 'Eδεoιτιilν xα( για την dντ(δραoι πoιi Θα πρoxαλoδoεγ dπ6 μ6ρoυg τoi EΑM. 'Αφεληg xρ(oι5. 'H 'Eλληνιxη Κυ66Qνησιs Καtρoυ εΙ1εν, tm6 τ't1πριilτη oτιγμη, διiloει
περiληψι oτ6ν 'Eλληνιx6 Tι]πo τoδ Kαiρoυ. "E6λεπα δατ6αo τ6γ δαυτ6 μoυ dπoμoνωμ6νo, oτ{ μ6oη δν6g δραματιxoδ xεγoδ τ6 δπo[oγ θα1ηματiξετo μεταξ{l τιilγ δto παρατd'ξεων, xεγoδ πoιj Θd τ6 θxdλυπτειν f1 oxληqd πqαγματιxoτη5 τoυ θμφυλ(oυ πoλ6μoυ. Δ6ν μ6 θνδι6φερεν f1 dπoπνιxτιx{ &τμ6σφαιQα πot μ6 περι€6αλλε xα( ττ]ν δπo(α εΙ1αν δημιoυργηoει διdφoQoι μιχQoφιλ6δoξoι τoδ περι6d,λλoντoE τoυ Ζtρ6α' χατηγoρωντd5 με o&ν (χQυπτoχoμμoυνιoτη>, α&ν <θπι6oυλευ6μενo τ6ν ατρατηγ6ν Ζ6ρ6α>. .H &ρνηoιg τoΙ: Ζ6ρ6α γd μ6 <θξαφαν(αη>, f θπιμoν{ τoυ γ& dπoφ6γη dxρ6τητε5 xαi oπαoμωδιxd μ6τρα xαi ψtοα oτ6ν EΔEΣ xα( Eξω, μoυ Eδινε iλπ(δε5 δτι δπηρxεν dx6μη xαιρ6g xα[ δυνατoτηs γιd την διαμ6ρφωoι, στ6 Boυν6, μια5 xαταoταoεωE πo6 Θd θξoυδετ6ρωνε xα( τoιiE <θξτρεμιoτ69> τotl KΚE xαi τi1ν θπιρρof1, δριoμ6νων "Αγγλων xαt δριoμ6νων &διαλλdχτων oτoι1εiων, πdνω oτ6 ατρατηγ6 Ζtρ6α' 'Eπioτευα πωE, δπωg μ6oα oτ6γ EΔEΣ, bτoι xαt oτ6 EAM, δπηρ1αν xατα τ6 μ6γιατo πσσoστ6 oτoι1εiα ixαiα νd-διαφυλdξoυν τ6γ ?Eθγιx6ν 'Αγδνα dπ6 τ6ν θμφtλιo π6λεμo. "Eτσι, θxε[νη τf1ν f1μ6ρα, παρdλληλα πρ69 τiγν dναπτυξι τoδ 'Eθγιxoi 'Αγιilνo5, BΘεoα xαi δg 6αoιx6 μoυ σχoπ6 νd xατα6dλω xdΘε πρooπdθεια γιd νd dπoφευxθη δ θμφιiλιog π6λεμog. 64
'O *Qoηγξ ΣαρdφηE 'A8Ιηγξ
oi
dξιωματιxoi τδγ 'oμdδων Σαρdφη
-
τoΦ
EΛAΣ
Kωoτoπoι]λoυ μτη1θηoαν δ6oμιoι
xα( δπ6 αιlγoδε(αν oτr]ν KoλoxυΘι&, δπoυ εtρfαxετo τ6 Στqαηγεioν τoδ EΛAΣ. M(α 'Oμdg, δπ6 τ6ν Tαγματdρ1η Bλ&1o, xατ6φυγε ατ6 'Aρ1ηγεΙo τoδ EΔEΣ. 'Απ6 τorig &vτdφεg, δooι θδ61θ11oαν, θνετd7gΘηααν oτig 'Oμdδεg τoδ EΛΑΣ. oi &λλoι &φ6θηxαν θλε{lΘερoι. Στfν Koλoxυθιd, δπ6 τt'1ν dπειλt'lγ τηs θxτελ6oεωE θξητf1Θη ατ6 τoιig dξιωματιxoιig νd πρoo1ωρ{ooυν oτ6 EAM xα( να θvτα1Θoδν oτ6ν EΛAΣ. Στ6ν
oτρατηγ6 Σαρdφη θπρoτ&Θη θπi πλ6oγ νd dναλd6η τι]ν σ[Qατιωτιxf {γεo(α τoδ EΛΑΣ. oi πληρoφoρiεg φ6ρoυν δλoυgτo$g d,ξιωματιxo{lg &πoqq(ψαrπεg ττ]ν πρ6ταoι τoδ EΛΑΣ, πλην τoδ Σαρ&φη δ δπoioE θξητηoε μιxρ6 περιθιilριo 1ρ6νoυ γιd ν& oxεφΘη. 'Eν τιp μεταξ6 xατ6φΘαoεν δ TαξiαQχoE "Eγτυ δ δπoioE θξfτηαε τf1ν &μoo dπελευΘ6ρωoι δλων τδν xρατoυμ6νων dξιωματιxΦν πα( τoδ Σαρdφη. "oλoι dφ6θηoαν δλειiθερoι. :o Σαρdφηs &πηγτηoεν δτι δ61εται την πρ6ταoι ια[ επαν6λα6ε τη δt'1λωo( τoυ xα[ θvιbπιoν τo0 "Ε\πυ. T( dvτηλλdμ μεταξιj "Aρη Bελoυ1ιιbτη xα( Tξfμα &π6 τt] ψυα ια( "Eντυ αττ6 τ{ν lλλη δ6ν iγινε 1ruωoτ6. oi δπdρ1oυσεE πληqoφoρ(εg φ6ρoυν τ(E συζη_ τr]oειE ΘυελλιbδειE ιιαt oπληρ6E. Π&rπωg δ Tαξfαq21og "E"ιπυ επετυ1ε ττ|ν θπαναoriαιαoι τδν δμ&δων τηg EΚΚA (Ψαρρoδ) xα( τoδ EΔΕΣ ι(Παrτα'ιω&woυ). 'O τελευταlos δμυs εΙ1ε θν τιil μεταξ{r εyxαταλε[$ει τrjν περιo1f τoυ γi& τdg 'AΘr]ναs.
'O oτρατηγ69 Σαρdφη5 oυγoδευ6μεγos δuτ6 τoν Tξιiμα, αυνrirπηoε oτdE 'ΑΘιjναg τ{ν K.E. τoδ EΑM. 'H τgιμλ{5 fγεo(α τoδ EΛΑΣ αττετελ6oΘη dπ6 τoιig Σαρdφη οπρατιωτιx6ν &Qχηγ6, τ6ν "Αρη.Bελoυ21ιιbτη, Kαπετ&νιo ιαi τ6ν Tξτiμα, πo}νιτιlι6 xαΘoδημlτ{. M6 τ{ν θπιoτaoφf oτ6 Boυγ6, τ6 Γενιx6 Στqατηγεio τoδ ΕΛAΣ ετ6Θη μ6 oπoυδη ιΙt( τ6 Eργoν γι& τfν δργdνωoι τoδ Στρατo8 τoδ EΛAΣ. 'H xριτιxt'1 θναντ(oν τoδ Σαρdφη, γιd, τ6ν τρ6πo πoιi πρooε1ιilρηoε oτ6ν EΛΑΣ, δπηρξε oxληqη xαi dπηνηE. "Εξω ατ6 τ6 EAM - EΛΑΣ θΘεωρriθη xα( Θεωρε[ται xαi oημρα &x6μα, δτι δπ6xυψε στη 6iα. Στig τ&ξειg τoδ EΑM EΛΑΣ xατε6λt'1Θη xd,Θε πρooπdθεια νd ληoμοvτ1Θotrν τ6oo f συχoφαγτιxt1 bxoτρατεiα θγαvτ(oγ τoυ fuτ6 τ6 EΑM, δταν Exαμε τ{ν πριilτη θμφdνιoi τoυ ατ6 Boυν6, δoo xαi τd θπεLα6δια τoi &φoπλιoμoi τoυ xα( τflE ΚoλoxυΘιi5. "E1oυμε τt'l γγιilμη δτι f1 περ(πτωoιg Σαρdφη δ€ν εΙγαι otrτε τ6oo dπλη, oδτε πα( τ6oo πQoσωπιχt'1, δoo φαiνεται { θμφαviξεται &π6 διαφ6ρoυ9. 'Yπd,ρ1ει πoλλ69 φoQ6E, o6 παg6μoιεs πεQιπτιiroειg, f1 τdαιg νd dπoμoνιbνεται θνα γεγoν69 xαi να xρ(νεται, μ6 πρooωπιx6 πρΙo1ια xαi Eξω xα( dνεξdρτητα ατ6 τ{ν oυνd,ψηoι τΦν loτoριxδν γεγoν6των, θθνιxδν ια( πoλιτιxδν, μι6oα oτd,
δπoiα dναπτυoo6μεΘα xα[ δqoυμ ιηαi τα δπoiα dφf1νoυν &νεξ(τηλη Φ oφQαγΙδα τoυ5 πdγω oτιj ξωτ] μαg. 'Eτoι f1 περ(πτωσιζ Σαρdφη, xατθ. τ(ν περ(oδo τfrE Kατo1ηg xαi τfrg 'Aντιατd,oεωg, αrτoxτd γενιxιilτερη oημαα(α. EΙναι μιd dπ6 τ(E ΘετιxιbτεQεs ενδε(ξειg τηg [ατoριxηE θξε}"fξεωg μγdλoυ μ6ρoυ9 τoδ δημoxρατιxoδ x6αμoυ, oτ6ν δπoio o6 μι& δριoμ6vη αιΥβτi, it6η τ6 δftημμα γd θxλ6ξτ1 μταξ{l τηE θπαν&δoυ oτ6 πρoπoλεμιx6 xαθεoτιilE, πoι1 μπoρoδoε νd oημα(νη Moναρxiα, Διxτατoρ(α, παλαιoχoμματιαμ6, δλιγαρ1ιx6 xoιγo6oυλευτιoμ6, xα[ 5.'o
ΔoiιqειoE'IππoE
65
μαs θθνιxηg xαi xoινωνιxflg dπελευΘεριilοεωg, μιaE πoλιτιx{5 &λλαγηE, πoιj μπoρoδoε ν6 oημαiνη πQαγματιxη δημoxρατiα, πoλιτιx65 xα[ xoινωνιxΕ1 μεταQρυθμ(oειg, oooιαλιoμ6, xoινωνιxt'1 θπανd,αταoι {1 xαi χoμμoυνισμ6 dx6μα. Δ6ν μαg μ6νει xαμμιd &μφι6oλ(α δτι f1 &π6φαoι9 τoδ Σαρdφη δεν θλτ]φΘη δπ6 τf1ν &πειλf1 τoi πιoτoλιoΦ δπωg ioxυρ(ξoνται δ oυν)1ηg Γoυvτ1doυξ xαi δooι τ6γ θπιxρiνoυγ. 'Απ6 iδιdγ dvτiληψι γνωρ(ξoυμε δτι δE &ξιωματιx6g, δ Σαρdφηg, δπηρξε γεννα[og. T6'dδιo xαt xατα τ6 &πoτυ16ν xiνημα τoδ 1935.'Η φυλdxιo(E τoυ xατd, τfν xατoχη, o[ μταπελευθερωτιx6g περιπ6τει69 τoυ oτd αrρατ6πεδα συγ1{εγτριboεω5 δε(1νoυv τf1ν ιpυ16ιxf1 τoυ dvτo21ιi. Δ6ν πρεπει γd, ληαμoνηται δτι δ Σαρ&φηg dyηxε oτ6 1oρε(α τδγ dξιωματιxlΦ.ν xαi πoλεμιαrιilγ πof θδημιo6ργησαγ τ{ν 'EΘνιxt'1 "Aμυνα τoδ 'EλευΘ. Bεγιξ6λoυ τoυ 1916. oi dγαλoγ(εg τηg περι6δoυ θxε(νηE μ6 τriν περ(oδo τηE 'Aντιαrdoεωg (1942 _ 44) εΙναι μεγd,λε5. Καi τ6τε, δπωg xαt xατα ττ]ν περfoδo τηE Κατo1ηg, f1 'Eλλd5 διεξηγεν Eνα θξωτεριx6 π6λεμo θναvτfoγ τιilγ iδiων θxΘριilν, xα(" dντιμετιbπιξε ταΦτ6xρoνα μιd δξ{lτατη πoλιτιxt'1 xρioι, xoρι1φωμα τηs δπo(αg fiταν f1 πdλη μεταξ6 Moναρxiαg xα( Δημoxρατ(α5. Tfν π&λη αιiτ{ _ xατ6' ττ]ν πεq(oδo τηg Κατo1η5 _ oυγ6πεια xαi ιθπαx6λoυθo τηE xq(oεωg. τoδ 1916 _ L7, τtγ Exαμνε τραxυτεqη fl πQoηγηΘε[oα διxτατoρiα τηE 4ηg Aδγo{lατoυ xα( δ δεoμ69 τoδ Bαoιλ6ωg Γεωργioυ B' μ6 αtτην. "Aγ Eγα μ6ρo9 τιilν Bενιξελo * δημoxρατιxΦν oυψ6ι6αoΘηxαν μ6 τ{ν xατdoταoι πot θδημιoυργηΘτ1 μετd τ6 'l'936, τ6 μεγαλιiτερo μ6ρog fi Eμινεν &διdλλαxτo fi &πωΘτ]Θη oτ6 περι-
Θιδριo τηg πoλιτιxfrg xαt oτρατιωτιxflg ξωηs. Στ{ν KολoxυΘιd δ Σαρd,φηg i,τrρεiτε νd διαλ6ξη μεταξ{l τfrg ixανoπoιt'1oεωE θv6g πρooωπιxo0 γo{τρoυ d'φ' δν65, πoιi δδηγoδoε oτt'1ν πλf1ρη &δρ&νεια, ια( τfrE :πρoωΘt'1oεοlE dφ' iτ6ρoυ θv65 γενιxωτ6qoυ iδεoλαyιxoδ oxoπoδ, τ6ν δπoΙoγ xα( δ5 oτρατιιbτη5 xαi δ5 'Eλλην πoλ(τη5, δπ6 ττiν θμrπνευoι τo0 'Eλευθ. 8εγιξ6λoυ, iταξε ατ6γ θαυτ6 τoυ &π6 τ6 1916.'Η πρoo1ιbqηoig τoυ ατ6ν EΛΑΣ τoδ &νoιγε iνα ν6o δρ6μo δρdσεωE, δ δπoΙoE, &ν δι6φερε ο6 δργdνωoι xα[ o6 διdρΘqωoι μ6 θxεΙγoν πori dν6πτυξε oτ6γ Mεα6πυργo, oτ{ν πραγματιx6τητα xατ6ληγε oτo$5 tδιoυE &vτιxειμνιxοιi5 oxoπof5. "Eγα &λλo ξητημα πoιi τiΘεται xαi πo{l xανεig δ6ν θξηταoε μ61ρι σημεQα εΙγαι τotrτo: "E6λαιpε fi δφεληoε τι]ν 'Eλλdδα f1 παqoυolα τoδ oτρατηγoδ ΣαQd,φη, iπ( xεφαλη5 τo0 EΛAΣ, δoo xαi &ν, δπω5 λιfoεται, f1 πρωτo6oυλ(α τoυ flταν περιωριoμ6νη; Πoiα Θd flταν f θξελιξιE τoi EΛΑΣ, xαi τoΦ 'Aγδνog 'Αγτιoτd,oεωζ γενιχd', &ν dπ6 τ6 MdΙo τoυ |943 δ6ν θνεφανiξετo δ Σαρ&φηg σEQατιωτιx6g dgηγ6E τoδ EΛAΣ μ' αtτ6ν, δ6ν επλαιo(ωναγ τ6γ "oζ μαξt' Στρατo[l, Eφεδqoι fl μ6νιμoι; Θd EΛAΣ xαi &λλoι &ξιωματιxo(. τoδ 'Eλληνιxoδ r)πηρxε δυνατ6τη9, o6 fuπ(Θετη περ[πτωσι' δ EΛΑΣ νd με(νη 'oργανωoιαx65 Στρατ65, μ€ oυνd,ρτηoι λελoγιoμιfoων iπιqρoδν πα( θxδηλωoεωγ η Θd μετετρ6πετo o6 xαθαρd, xoμματιx6 cπρατ6, δπ6τε xα( δ &γιilν d,vτιoτd,oεωE θd ιiπ6φερε περιoo6τερo dπ6 δ,τι δπ6φερε xα( δ θμφ{lλιog π6λεμo5 Θ& fiταν oxληq6τερlog, dγριιilτερog xαi φoνιxιilτερog; "Ετoι f1 πραξιE τoδ oτρατηγoυ Σαρ&φη oτην Κoλoxυθιd, θxτ6g τoi δτι πεqι61ει μ(αν iδεoλoγιxη γεwαι6τητα πoλιi π6ραν ηg lxανoπoιt'1oεωg δν69 πQoσωπιχoi γof1τρoυ d,ατιxfrE dντιληψεωg, εΙναι f1 λoγιxf oυνfπεια τoi παρελΘ6vτog τoυ, liαi, iiπi πλ6oν πραξιg duτoφαoιoτιxflg oημαοiαg γιd τfν [ατoριxf1 θξ6λιξι τoδ EΛAΣ, δE εν69 τιbν oπoυδαιoτ6ρων φoρ6ων, xατα 66
τι]ν περ(oδo θxε(νη, τδν θθγιxδγ xαi πoλιτιxιbν θ:ιιδιιbξw μεγ&λoυ μ6ρoυ9 τoυ
'Ελληνιxoδ Λαoδ.
T6 Md'ιo τoil 1943 δ EΛAΣ, δg oτρατιωτιxt'1 ovτoτηg fiταν o6 θ6oι ν6 θxπληριiloη τoι1g dντιxειμενιxotlE αxoπotrg πoir δΘετε τ6 xαΘ{πoν τ{g εν6πλoυ d'γτιατdoεωg θναντ(oν τo8 Kαταxτητo0. T6 'E1ιληγιx6 πoλιτιx6 πρ66λημα { 6ρετανιπf στQατ]αlτιxf ωτoοτoλι!
xα(
'Απ6 τ6γ 'Ιαγoυdριo τoδ 1943 oi θπι1ειρτioειg θvαvr(oγ τo0 Καταxτητoδ xα( oτfν περιo1f τoδ EΛΑΣ xαi oτr]ν περιo1t'1 τoδ EΔEΣ, &q1ιoαν ν& E1oυν τfγ bxταoυ xαt τfν μoρφt'ι ,rQαγματιxιirν στQατιωτιxδν θπι1ειρτioεων. 'Η d,πoτελεoματιx6τη5 τoδ εν6πλoυ dγδνo5, xα( δ5 πQ6E τ{ φΘoρd τoυ θxΘqoυ xαi δ5 πQ6E τη πρoαταoiα τιiγ πληθυoμilν τηE θνδo1ιbραg, εΙγε γ[νει πλ6oν πεπo(Θηoιg. 'Εxε[νoι πoι3 αrdg 'Αθτ]ναg ff αλλoυ θεωρo0oαγ δs 6ε6αtα ττiν dπoτυ1(α τoυ
εγ6πλoυ θθνιxoi dγδνoE διειpεilδoντo, xαi f1 διdψευoιE αιiτr] τoιig δημιoυργoδoε oo6αρ69 dνηoυx(εE oτ6ν πoλιτιx6 τoψ6α. 'o μ6νo9 τρ6πo9 γι& νd πλτiξoυν τriν θΘνιxη θξ6γερoi τoυ 'Eλληγιxoδ Λαotl, fiταν f1 δξυνoιg τιilν πoλιτιxδν dντιΘ€σεων μ6 φ66ητρo Eγαν θπιxρεμ&μνo (χoμμoυγιoτιx6 x(νδυνo>. 'Η δμπλoxη μ6oα oτ6 δα(δαλo τηg 'Eλληνιxηg πoλιτιxfrg xρioεωE frταν δ xαλι]τεqoE θλιγμ69 γιd xdθε θxδt'1λωoι, θθνιxη fi πoλιτιxf1, τιilν δυνdμεων πot δι6φευγαν dπ6 τ6ν Eλεγ1o τδγ παλαιδν xoμμd,τωγ xα[ τδγ xιjxλων τηE Moναρ1iαE. Π&νω ατ6 EδαφoE αiτ6 o[ [xαVoτητ6g τδν συlπηQητιxδν αtπδγ xtlxλων fioαν dναμφιo6ητητεg. Στ(E 14 Mα[oυ 1943, μ6 την εilxαιρiα τ{E oυox6ψεω5 πof iπρ6xειτo να γ(νη μεταξ{l τoυ 'Αρ1ηγε(oυ τoδ EΔΕΣ xαi τtιE BρετανιxflE Στρατ. 'Απoατoλfrg (δ Tαξ(αq1og Eντυ dπoυα[αξε xαi τ6ν &rπιxαΘιoτoOoε δ oυν)xηE Γoυντ1doυξ) iπρ6ιειτo νd oυγαντ{oω xα( πdλιν τ6ν oυν)1η Στη6ενE xαi να αυνε21[ooυμε η oυζητηoι πoιi dρ1ioαμ αι6 Αtλdπι. Δ6ν μoδ Eμνε πλ6oγ παμμ(α dμφι6oλ[α, &ε, fl txταιιτog &πoατoλt'1 τoδ Συν)1oυ Στη6εν5 fiταν περιoα6τερo πoλιτιx'i1 xαt Gλd1ιoτα στQατιωτιxfi. Θα δι€τρε1ε δλη τt'1ν 'Eλλd,δα, διd τδν δρεινιilν πεQιoχδν,,r, μ6χQι xαf τηg Θρdxηg. ? 'Eπi τρε[E δQεE, oτt'1ν dνατoλιx{ παρυφt'1 τδν Θεoδωρι&νων (Tξoυμ6ρxα) δiπλα o6 μιd 6ρ6oι, dvταλλdξαμ ox6ψειg xα( dπ6ψειg. Συξητt'1oαμε πdνω oττ]ν dνdπτυξι τflg 'Aντιoτdoεωg xαt oτi1ν μoaφη πotj τελιxd δπρεπε ν6. }"α6η, xα( δE xαΘoλιxη πρooπ&θεια xα( δg μεμoνωμwη δx&oττlE θx τδν 'Oqγανιiloεων. Συξητηoαμ γι0' τ6 θθνιx6 φQ6νημα τoδ 'Ελληνιxoδ Λαoδ. 'Απ&ντηoα o6 δλεg τ(E θρκυτt'1oειg τoir Συν)1oυ Στfr6ενg πdνω ατ6 πιbg E6λεπα την θξελιξι xαi τιi oυνdρτηoι τoδ θθγιxoΟ dγδνog μ€ τ6'Eλληνιι6 πoλιτιx6 πρ66λημα. 'Yπεγρdμμισα lιε τη μεγαλ6τερη δυνατη θμφαoι, 6τι xατα τη γνιbμη μoυ Θd flταν oo6αριilτατo oφ&λμα, μ6 6αρει6E oυν6πειε5, &ν f1 Bρετανιxf1 Kυ66ρνηoιg θνεπλ6xετo ατ6δφιατ6μνo' ξητημα τηE θπιoτaoφηE τoi Bαoιλ,6ωg Γεωργ(ου, xα( ιiπεoτηριξε την εrτιoτρoφf τoυ 1ωρ(5 πρoηγotrμενo δημoιpηφιoμα. 'Η γQαμμ{ αriτη εtνooδoε τ6 παι1αiδι τoi ΚΚE xαt θξωΘoυαε τt1ν xαταστασι πρ65 τ6ν θμφ6λιo π6λεμo. 'Yπεγqdμμιoα θπ(oη5, μ6 τ6γ πι6 χατηγoQηματιx6 τρ6πo, 6τι oτξ τ&ξειg τo0 EΑM _ EΛΑΣ δεν fiταν δυγατ6γ ν& iπdρ1oυγ πεQισo6τερoι τotl !Τvo χoμμoυ67
νιστ6s, dπ6 τoιig δπo(oυE θλd1ιoτo πoαocπ6 fiταν τιilν &xqιυν. B66αια, γιd ττ]ν ιi5ρα, xατεi1αν τ(g θπ(xαιqεg Θ6oει9. 'Αλλd μ6 την bπ6ιι,ταoι τoδ dγδνog xαi μ6 την πρoιilΘηoι τoδ o1εδioυ τoδ 1Εrπυ νd, θπα1Θoiν oτ6 EΑM _ EΛAΣ, δoo τ6 δυνατ6ν περιoo6τερoι &ξιωματυxoi xα( πoλ[τεE μf }ιoμμoυνιστtE, i iooρρloπiα fiταν 6ε6αiα xαi εig 6&ρog τηg fγεoiαg τo{l KΚΕ. 'Eφ' δoo τ6 KΚE θμφαν(ξεται δg δπεραoπιoτt'1g τηE δημoπρατ(αg xα( &φoυ δ6ν εΙναι πλ6oν δυνατ6γ νd dγνoηθη f1 δ{lναμιg xα( f1 oπoυδαιατηζ τηζ 'oργανtilαεωg τo0 EΑM _ EΛAΣ, δ xαλtτερoE τρ6πoE Θd fiταν νd, πρoαπαθηαη xαιιεig, ψt 6ε6αιoτητα θπιτυ1(α5, νd, xαθηλιilαη τ(E iπιδιιbξειE τo0 ΚΚE μ6oα ατ(g δημoxρατιx6g dρx6s t θν θναγτiα περιπτιiloει γd τ6 δπo1ρεωoη ν& 6ρεΘη o6 dγτ(θεoι μ6 Bxε[γα πoιi διαxηqι1oαει xαi να θxτεθη d,π6γαγτι τηg xoινηs γγ6μηs xα( τιilγ δπαδιbγ τoδ ΕΑM * EΛΑΣ.
'Αν6πτυξα oτ6ν oυν)xη Στη6εν9 δτι α1εδ6ν δλoE δ x6oμo5 oτ{ν 'Eλλdδα εi1ε θπαναατατιx6E τdoειg, χωQ(E αiπ6 νd αημα[νη δτι ε[ναι xα( xoμμoυνιoτ6g. 'Oλoι fioαν δπ6ρ τδγ xoινωγιxιilν xαi πoλιτιxιδν μεταρρυΘμ(oεων, iξω dπ6 μιd μιχQη μειoν6τητα. 'Edν f1 Bρετανιxf Κυ66ρνηoι5 dνηαυ1oioεν dπ6 τfν πλευρd τδν xoμμoυνιατδν, δ xαλιπεqog τq6πo5 νd τoιig θξoυδετερωoη Θd fiταν ν& θγιox$oη τoιig θπαναoτ&τε5 μεταρρυΘμιoτ69. Γιd μ&E, oτ{ν 'Eλλdδα, f1 'Eλληνιxη Kυ66ρηoιg τoδ Κα[ρoυ δ6ν frταν Κυ66ρνηαιE ν6μιμη. Kα( δ Bαoιλει1g, θλευθ6qφ τη 6oυλησεL' Nατεπdτηoε τ6 αrjrπαγμα τηE Xιbραg τoυ. T6τε μ6νoν Θd ελαμ6&ναμε Φπ' δψιν μαg τfν Κυ66Qνησι τoδ Καiρoυ, δταν θδηλωνε oαφδE xαi iπιαfμωg τ{ν γραμμη τηg πdνω oτ{ν πoλιτιxη θξ6λιξι τηg Xιilραg. T6 [διo io1υε xα( για τ6γ Bααιλ6α. 'H πoλιτυxη ψ&xη γιd τ6 μ6λλoν τη5 'Eλλ&δog, πρoo6Θεoα, δ6 δ(δεται oδτε oτdE 'AΘι]ναE otlτε oτ6 K&ιρo, oδτε xαi α6 Λoγδ[νo. Δ(δεται oτd Boυγd τηs 'Eλλdδo5. T6 γd τ6 dμoη xανε(E, εiγαι odν γd θ6λη νd αtξιioη dx6μα πεQισo6τερo τ(g δυοxoλ(εg xα( νd παiξη τ6 παι1ru(δι τη5 διxτατoρ(αg. Θ& flταν δπι6ε6λημ6νo να o21ηματιoΘfl dJτ6 τιilqα ατiν 'ΕλειiΘεqη 'Oρεινf1 'Eλλdδα Eγα 'EΘγιx6 Συμ6o{lλιo, dντιπρoσωπευτιx6 δλωγ τδγ πoλιτιxδν τdoεων, τ6 δπo[oγ
γd dγνof1ooυν oi 'oργανιiloει5 'Aντιατd,αεαr5 xαt τ6 δπo[oν, λ6γφ τflg oυνΘ€oειb5 τoυ, Θd, μιλoδoε θξ δν6ματo5 τoδ "Eθνoυ5. Kατ6ληξα δηλιilνovταE oτ6ν oυν)1η Στη6εν5 δτι δ 'Eθνιx6g 'Aγιilν Θ& oυνεx(ξετo oτt'1ν 'Eλλdδα εtτε ψt τΔ 6of1θεια τo0 Καiqoυ xαi τoδ Λoνδ(νoυ, ε[τε xαi 1ωρiE αiτt'1ν. 'Edν f1 Bρετανιxf1 Κυ66ρνηoι9 fiΘελε νd, θΘελoτυφλη πρ6g ττ]ν πQαγματιχ6τητα αtτfν, Eπαιξε ψt ?ιτιxfuδυνεE θξελ(ξειg. Κα( 6να &π6 τα πι6 θπεiγoντα ξητf1ματα fiταν f1 μεγαλ{lτερη θν(o1υoιg τoδ EΔEΣ o6 πoλεμιx6 δλιx6, ιiioτε νd αtξηoη τ{ δtlναμ( τoυ xαt να επ6λθη μιd iooqρoπ(α δυν&μεων μεταξri αtlτoδ xα( τo0 EΛAΣ. 'Απ6 τig παρατηρ{oειE xαt τig αlταντηoει5 τoδ oυν)1oυ Στη6ενE, Bo1ημdτιoα τη γν6μη δτι τd θπι1ειqηματd, μoυ δ6ν 6ρηxαν xαμμιd dπryηoι xα[ [oωE νd xατ6ληξε o6 dγτ(Θετα αυμτιερ&oματα dπ6 θxεiνα πot θπεδ(ωxα. "Oταν, μετd τ6ν π6λεμo, oυναντηθfxαμε ατ6 Λoνδ[νo μoδ δμoλ6γηoεν δτι, τ6τε, ιxατατfν oυξ{τηoiν μαE, μ6 tsξ6λα6εν &πλδg o&γ Eνα <δημoxρdτη δ6ν θd flταν δυγατ6ν
δνειρoπ6λo>.
Tιiν iδ(α tμ6ρα i τt'lν θπαιiριo τfrg oυαx6Ψειυ5 xατ6φΘαoε ατd Θεoδιbριανα, πρoερ216μενoγ &π6 τdg 'ΑΘf1ναg, fγετιx6γ oτ6λε1oE τoδ EΔEΣ xαi μ6λo9 τηg 'Eπιτρoπ{E 'Αθηνδν. Περι6γQαψε τf1ν xατ&oταoι ατ69 'Αθt'1ναg δE d,πoxαqδια-
τιxη. 'Η dπειλoιiμενη διdαπαoιζ ατ6γ EΔEΣ εΙ1ε oυντελεoθεi. Tρ(α dπ6 τ& fiγε68
τιχd, στελ61η τoυ oυνετd1Θηoαν μ6 τoιig Πdγxαλoν, Γoνατdγ xα( ττ|ν xυ66ψηoιν τδν 'AΘηνιilν, παραotρorπεE xαi μ6ρoE τδν μελδν xα( &λλιυν ατελε1δγ τoδ
EΔEΣ. T& Tdγματα 'Aoφαλε(αg, μετd τ6ν σχηματισμ6 τηs Kυ6ερνt'1oεωE Ι. Ρdλλη, Θd d,νεπτtooorπo τα16ωE. 'o 'Ιω&γ. Pαλληg oι1ντoμα Θd iνεφαν(ξετo, δE δ δπεραoπιoτη5 τoδ d,oτιxoδ xαΘεoτδτoE, θναvτ(oν τoδ χoμμoυνισμoi, μ6 τriν θμφανη δπooτf1ριξι τδν Παγxdλoυ, Γoνατd xαi τ,ilν oιωπηρd Eγιριoι τδν dρ1ηγδν τιilν &λλαrν xoμμdτων, πλην τo0 Παπανδq6oυ. Π6ραν τo{lτoυ τd [δια πoλιτιxd x6μματα θξαxoλoυΘoδoαγ τ(g oυξητt'1αειg ψ6 τ6 EΑM, πρ6 παντ6E δ Γ. Παπανδρ6oυ, μ6 πρooπτιxt1 τ6 σχηιlατισμ6 Kυ6ερνf1αεωg ΕΑM \ xα( oυναoπιoμo0. Δ6o f1μ6ρεE dργ6τερα ixταxτog oirνδεαμοE dπεoτ6λλετo oτdE 'ΑΘt]γαE, χoμ(ξoνταE δ6o Lγγqαφα, θx μ6qoυ5 τoδ oτρατηγot, 7tρ6α. T6 πριilτo &πηυΘr3νετo πρ65 δριoμ6να μ6λη τ!g 'Eπιτaoπηs EΔEΣ 'AΘηνδν. 'Exαλoδrπo γd, παQευQεΘoδν o6 o{roxεψι τηE ΚΔE τoυ EΔEΣ oτ6 Boυν6, ττ]ν 15ην "Ιδυγ(oυ l |943. T6 xυριιilτερo Θ6μα πρ6E oυξt'1τηoιν fiταν f1 διαγραφ'fi xαt xαταγγελ(α τιirν ατελε1δν τoδ EΔEΣ πotl oυγτd1Θηoαν μ6 Πdγxαλoγ - Γoγατ&ν. ('Η o{loιειpιE θγινε τriν xαθoριoθεΙαα f1μ6ρα xα( αττεφαo(oΘη f1 διαγραφ'fi xαi f xατα1ryελiα των oτ6ν παq&νoμo τilπo τoδ EΔEΣ 'ΑΘηνδν). T6 δειiτερo }yγQαφo d,πηυΘιiνετo oτo{E 'Αρ1ηγoιig δλων τδν xoμμd,τωγ. 'Eγ(νετo ExxληoιE νd, dπooταλoδν oτ6 Boυγ6 &rπιπρ6αωπoι δλων τιilν xoμμdταrν, γιd νd o1ηματ(αoυν θφ' δooν fiταν xαιρ6g, τ6 'EΘνιx6 Συμ6o{lλιo τoΦ 'AγdlνoE μαξι1 μ6 dντιπρooιilπoυg ιαi τδν 'oργανιbσεωγ. T6 Συμ6o13λιoν αυτ6 Θd &νελdμ6ανε xαi τi1ν διoixηoι τηE θλευθ6ραE περιo1flE ατι]ν 'oρεινf 'Eλλdδα. T6 EAM μετ& τfν dναoτoλη τδν θπιΘετιxΦγ τoυ διαΘ6σεωγ δ6ν fiταν δυγατ6γ παρd νd δεxΘη τ6 o1ηματιαμ6 τ6τoιoυ Συμ6oυλ(oυ. 'Η dπdvτηoιg πoιi μα5 διε6ι6&oΘτ1 αττ6 μ6ρoυ9 τδν 'Αρ1ηγδν τδν ιoμμd,των fiταν xα( &ρνητιxf1 xα[ εiqωνιιt'1. 'Ωg d,πεδειxγfετo, δ6ν flταν βνo oi Eξ συvταγματ&q1εg πoιj θξελdμ6αναν τ6γ θθγιx6ν dγιilνα γιd , aλλe xα( o[ 'Aρ1ηγoi τιbν Κoμμ&των. "oσo περιoo6τερo δ EνoπλoE 'Eθνιx6g dγιδν d,ναπτιiooεταυ xα( lδραιιilνεται, τ6oo πεqιoo6τεqo f1 θoωτεριxt'1 πoλιτιxt1 xρiaψ τ{ν 'Eλλdδα θπαγ6ρ1εται ατι]ν θπιφdνεια, dπειλητιxi1 xαi o6 δλη τη5 τ{ν δξ6τητα. Περ( τd μ6oα τoδ Mαioυ o[ &ντ[παλεg πoλιτιx6g παρατd,ξειg θ1φαν(ξoνται ψ6 τi5 xατωτ6ρω, περiπoυ, τdoειE xαi
Θ6oειE:
A.
'Oργανιiloειg 'Δr',oτ&o.rg.
'Η 'Eθνιxf
'Aντioταoηs δ€γ εΙναι πλ6oν
μ6νoν δργανωμ6νη θΘvιxη δtlναμιg. Tεiνει νd διαμoqφωΘfr xα( ot πoλιτιxι] παg&ταξι, μ6 δυναμιoμ6 xα( δρμητιx6τητα, [xανf1 νd dγταπoxqιΘη ατ(g μεταρρυΘμιoτιx65 dπαιττioειg τoi 'Eλληνιxo0 Λαoυ. Oδ διαφoρ65 τoυ πoλιτιxoi πQoγρdμματoE. μεταξ{l τδν 'oργαγιboεωγ δεν εEγαι μεγdλε,. T6 ΚKE δ6ν πρoπα_ γανδ(ξει ττ]ν xoινωνιx{ θπανdoταoι xαt oυp6αδξει μ6 τ6ν δημoxρατιx6 x6oμο πoι1 6q(oxεται oτ6γ EΔEΣ, oτ6 EΑM, στην EΚΚΑ. oδ &πιilτερεE πoλιτ ιxθE xα( xoιγωνιx6E τoυ θπιδιιiξειE δεν θμφαν[ξoνται πoυΘεγd. Πoιj xα( πoιi f1 θξαλλoαυη xil( δ φανατιoμ6E μριxιilν παλαιδν δξoρ(ατων ταρdooει τt'1ν πoλιτιx{ Er,6-
ητα.
Σ6 oυξητt'1oειg μεταξιi drπιπρlooιilπων, oi διαφoq€5 θμφαν(ξoνται μ6νo xαi ατ{ν ταxτιx{. EΙναι αυνεπιil5, δλ6xληρη f1 'Aντ(στασιs, dγτiπαλog xα( τηg παλαιαg πoλιτιxηE f1γεoiαg xα( τηg iπαν6δoυ τηg Moναρ1(αs. T6 EAM, dπ6 πoλι] θνrοQis, E1ει &πoxαταoτ{αει τig θπαφ69 ioυ tL6 τη M6oη 'Αναατf1 μ6θoδo
69
τoλ{ xαi εΙναι
o6. θ6oι νd παραxoλoυΘ{ τ{ν πoλιτ ιxfi xαi στQατιωτιx{ θξ6λιξι. παρ' δλoν &τι dριΘμi oτig δυν&μιg τηs M. 'Aνατoλfrg πoλλd xα( oo6αρd oτελ61η, 1d,νει τt'1ν iπαφη τoυ, xυq(ωg im6 τiy tμ6ρα τ{g διαoπdoεωg τoi EΔEΣ τdlν'AΘηνΦν.
'o EΔEΣ
B. Bαoιλε69 Γε6qγιq xαl ξ6qιoτoE 'Eλληνιxf Κυ6€ρrνηoι5. T6ν Mdψιoν τoυ 1'943 f1 πoλιτιx't1 xαt στQατιωτιx'fi xαταacαoιE πα(ργει ν6α τρoπ{. 'Η 6αoιλ6φρων παρ&ταξιE, oτiE'Eλληνιx6g δυνdμειg xαi oτ{ν Κυ66qνηoι, &νατρ6πεται. 'o Bαoιλειig Γειbργιo5 εΙναι δπo1ρεωμ6νo9 νd δεxθη oτ,t1ν xυ66.Qγησι πoλιτιxo{rg τfrE παλαιoδημοπqατιxflg παρατ&ξεωE, xα( ν& θμπιατευΘη τ{ν f1γεo(α xαi τ'tl ατελ61ωoι τoδ oτqατo[l o6 dξιωματιxotlg μ6 δημoxρατιπd φρoντ1ματα. 'H πoλιτιxt'1 lτ6τη9 μεταξιi Bαoι}.6ω9 xα( Κυ6ερνf1oεωE δw δφ(oταται πλ6oγ. 'H xυ66ρησιs xα( iδια[τερα δ Tooυδερ6E πρoσπαθεi γ& oυνεwoηθfi ψt τ&'παλαι& x6μματα τιilν 'AΘηνιilν. 'o Bααιλε{lE Γειilργιog i;rιιατειiεται τ{ν θπιδ(ωξι ια('πQαγματoπo(ηoι τη5 πoλιτιxfrg τoυ cπ{ Bqετανιxf Κυ66φηoι. Aιiτri &rπιλαμ6&νεται oτι δ μ6νo5 θπιxiνδυνoE dντhαλog oτd μελλorπιxd τηs o16δια γι& τ{ν πoλιτιxf θξ6λιξι oττ]ν 'Eλλd,δα, θμφαν[ξεται f1 'EΘνιxt'1 'Αrπioταoι5 oτ6 o{lγoλ6 τηg xαt πρ6 παντ6s t δημοxρατιxf1 παρdταξιE. Γιd τo{lg δημoxρατιxorig τoδ EΔEΣ θd χQησιμoπoιf1ατ1 ταxτιxf1 δι&φoaη dπ6 δxεiνην πo6 Θd χQησιμoπoι{oη γιd τoιig δημoxρατιxoιiE τoδ EΑM, πot oυνεργdξoνται μ€ τ6 ΚKE. ToιiE μ6ν θ& τoιiE
θξωθηoη πQ6ζ μιd, ατενιbτεQη συνεργαo[α ψ6 τ6 KΚE. Torig δ6 Θ& πqooπαΘfαr1 νd τoιig dναγxdoτ1 ν& δε1Θoυν τη φιλ(α fi τη συνεQγασ(α τηg δεξι&5, δημιoυργιilνταg oυνθflxεE διαρxoδg fuΘρατητog xαi δπoψ(αg μ6 τ{ν δημoxρατιxf1 παqdταξι τoδ EAM - EΛΑΣ. Πριbτη θxδ{λωoιg τηs γραμμηs αtπηE εΙναι f1 iν6ργεια
τoi oυν)1oυ
Γoυτ1d,oυξ πρ6E τ6ν oτρατηγ6 Ζ€ρ6α
xα(
θδ6Θη, oτ6 Κd'ιρo xα( oτ6 Λoγδ[νo, oτ6 τηλεγρdφημα
oιλ6α Γειilργιo.
f1
εtρε(α δτ1μoαι6τη9
πor3
τoil Zθρ6α πρ69 τ6ν Bα_
Γ'. Παλαι& Κ6μματα. Στd,E 'AΘf1ναE, τd, παλαι& Κ6μματα, πλr|ν τot K. Toαλδdρη, θξαιoλoυΘoδγ γd εΙναι d,wιμoναρ1ιx6. xαt ν& &γτιτ[Θε\παι, δg Θd διαrτιoτιbooυμ ατd θπ6μενα xεφdλαια, πQ6E π&oα επdγoδo τotr Bαoιλ6ω9 Γεωργ(oυ xα( τηg Moναρ1(α5. 'Η Θ6oι5 των αδτf1 6q(oxεται o6 πλ{ρη ειiΘυγρdμμιoι μ6 τf1ν ατ&oι τδν 'oργανιboεωγ 'Αγτ(oταoεωg. Διατηρoυν δμωg dx6QαιεE τ[E πεπoιΘ{αειg των δg πQ6E τf μoρφi ιιαt τfi διd,ρΘρωoι τoδ μεταπoλεμι_ xoδ πoλιτιxoΙl xα( χoινωνιχoδ xαθεαrιilτog oτι]v 'Eλλdδα. 'Eπιμ6voυν oτ6dvτιδ_ ρααrιx6 xαt δλιγαρ21ιx6 περιε16μνo τo[r xoιγo6oυλευτιoμoδ. 'Η Θ6oι9 των αtτf1 6ρ(oxεται o6 πλr]ρη dvr(Θεoι ψ6 τξ πoλιτιπ69 θπιδιιilξειg τδν 'oργαγιiloεωγ 'Αvτιατd,oεωE. Συγγεγειjει θξ &λλoυ πq6g τξ αlr6ψειE τηg 'Eλλην. Κυ6ερνησεωE τoδ Κα'ιρoυ. 'H τoπoΘ6τηoig των α{πη, τ& δπo1ρειilγει νd &ναξητfooυν ιιαi να δημιoυqγτ]σoυγ δυν6μιE ixαν65 y& &vτιμωπ(ooυγ xαt τt1ν dπειλt'1 τηE 6αoιλ6φQoyos,' παρατdξεω5, i δπo[α μ€χQι τoτε θνεφανiξετo φιλoδιxτατoριιt'1, &λλ&, πρ6 παντ65, τ{ν 'Aντiαταoι, f1 δπo(α, xαi oτ6 EΑM xαt oτ6ν EΔEΣ xα( αtγ EΚΚΑ, θνεφαν(ξετo dπoφαoιoτιx6. Bπαναoτατιxτ]. 'Η xυ66ρvηoιE Ι. Ρdλλη'xα( τd T&γματα 'Αoφαλε(αE, θd εΙναι , f δυναμιxt'1 θμφ&νιoιg τδν παλαιδν ιoμμdτων oτ{ν'Ελλdδα. 70
Δ'. Bqετανιxd1 Στqατιιιιτιxfi'Aπoοτoλιi. oδ oxoπoi τ{5 dπooτoληg τηg oην 'Ελλαδα εΙγαι μ6νoν πoλεμιxo(. Nd' &ναπτ{rξoυν τf1ν δνoπλη δρdoι θγαγτ(oν τoδ Καταxτητoδ xα( νd dναxoυφ(ooυν, δαoν εΙναι δυνατ6ν, τ& Συμμα1. oτρατειi_ ματα dπ6 την π(εoι τoδ "Aξoνog ατd μ6τωπα τηs B. 'Aφριxηg xαi &ργ6τερα τηg 'Ιταλ(αg. ΑΦτη frταν f1 συγχεχQιμ6νη θvτoλf1 { δπoiα, δg φα(νεται, δ6Θηxε oτ'i1 BΣA dπ6 μ6ρoυ9 τoδ ΣMΑ. Tiθεται δμωE τ6 θριbτημα: 'Η iδια dντiληψιs, πεQ( 'EλληνιxηE πoλιτιx{g, πoιi δπεμt'1 &ναμ(ξεωg τηg BΣΑ o6 ξητfματα θoωτεριxflg xqdτει ατ6 ΣMΑ, θπεxρdτει xαi oτoilg xtxλoυg xαt oτi1'Yπηρεoiεg τoδ Bρετα_ γιxoδ 'Yπoυργε(oυ τιilγ'Eξωτεριxδν; 'o dναpιboτηE Θd διαπιoτιiroη, ατd' Eπ6_ μενα χεφdλαια, διd, τoδ oτ6ματo9 τoδ Bρεταννoi Πqεo6ευτoi oτfν. 'Eλλdδα, 6τι τ6 Φ6ρε'ιν "oφ,E Lox€πτετo xα( θμελετα &λλωg. 'Η γQαμμt'l αiτri διαγQ&φεται πdγτωg xαθαρd dπ6 τ6ν 'Aπρ(λιo τo0 1943. 'O ταξ(αρ1og "Eντυ Md,εq5, &ρxηγ6s τηg
BΣΑ oτd Boυνd
τηs 'Eλλdδog, μαg τt'1ν θxθ6τει xαΘαρd:
<
Qoυ xqiνoυν 6τι μετd τljν d'πελευθ6ρωoι τaq'Ελλd'δoE δ iμφι3λιoE π6λεμog ε|ναι σχεδ6y dναπ6φευrcτoζ>> ' 'Aπiντησα oτ6 Κ6.tρo 6τι 6 iνδε76μενoE Εμφ6λιoE π6λεμoE ατfiν 'Ελλdδα δ6ν πρ6πει d.παQαιτfiτωζ νd Nαταoτfi xαt dναπ6φευ-
xτoζ.'Yιrεyρdμμιoα Byτ6νωg τ6ν tμφυτo dτoμιxιoμ6 δλων τ(υν'Ελλf1νων xαi τrjν dπooτqoφη πo6 τρ6φoυν πq6E τfiν διxτατoq[α εiτε ε7ναι τfig δεξιαs εtτε ε|ναι τfiE dριoτεqd'g. Πqo6τρειllα Επιμ6νωE: i6ν f1 Bρετανιxfi Κυ66ρνηoιE μπoρoioε νd' πεloη τ6ν 8αoιλ6α τηζ 'Ελλdδog νd' dναιcoινιboη δτι δ6ν θ6 bπανfiρyετo tπi 'Ελληνιxoi Βδ6'φoυE παρd' μ6νoν θdν xα[ 6ταν δ 'Ελληνιx6g λα6E μ6 iλε6θερo δημoψrjφιoμα, δπ6 oυνθfixαE yαλfiνηE, Bξ6φραξε
τiν
tπιΘυμtα τoυ
ξoυδετερωΘfi τελεiωg
λιo
νd f7
θπαν6λθη δE oυνταγματιx6E Bαoιλει3g, θd μπoρoloε πρoπαydνδα τoi Ε,AM>. <'Ελληνιxlj Περιπλoxlj>>, σελ. Ι88
νd
_
ε-
190
T6 xε(μνo αtτ6 δ6ν 1ρειdξεται δρμην(εg xα[ θπεξηγrjoειg. 'Απ6 τ6ν 'Aπρi-
τoi
1943, τ6 Λoγδiγo εΙ1εν fiδη πρoxαθoρ(oη μεΘ6δoυE
xαi λιjoει5 τoδ
θoω_
7t
τεQιχo{' πρo6λr]ματo9 τflg 'EλλdδoE
γιd ττ]ν iπαtριo τoυ πoλ6μoυ xα[ δ5 xαλriτερo μ6ooν πρoεπρ[Θη, aJτ6 τ6τε, δ θμφιiλιoE π6λεμoE. ιαθoρ(ξεται μd,λιατα xα[ πoΙog θd πρoxαλ6oη τ6ν θμφιiλιo π6λεμο. Στfν αrτoφαoιoτιx{ αiπ{ θ6αι πo{r λαμ6dνoυν o[ <'Αρ169 τoi Καiρoυ>, δ 'Aqxηγ6s τηE BΣA ατd Boυνd &παντα δ τι εΙγαι δυγα_
"ηs'Eλλαδo5, τ6ν γd dπoφευ1Θξ δ θμφtλιog π6λεμoE. Ζητa iπitrtoνα νd _ 'Aq16g xαταατ{ &π6 τξ τoδ Καiρου - &ναπ6φευχτoζ. Kαi δπoδειxν6ει
μ{ν τ6ν
τρ6πo.
'Aπoμ6νει νd, διαπιαειirooυμ, διd μ6ooυ τδγ oελ(δων πoιj θd dxoλoυΘι]-
σoυγ' πo[og θπεξειqγdoθτ1 xαt xατ6aιηoε τ6ν θμφtλιo π6λεμodγαπ6φευx-
τo.
Kατd
τf1
διdρxεια τoδ Mαioυ τd ατρατεriματα Kατo1η5 &ρ1ιoαν xαt π&λιν
θxxαΘoριoτιxdE iiπι1ειρ{oειg o€ δλη ττ]ν'Oqειν{'Eλλdδα. Στt'1ν "Hπειρo, περιo2tr{ τoυ EΔEΣ, oi θπι1ειρt]αειE ετεξετdθηoαγ o6 θμuτρηoμoilg xα{ λεηλαoiε5. T& 2gωριd xα( o[ πληΘυoμo( τηs δπαiΘρoυ δπ6φεραν. Σττ]ν περιo1t'1 τηg ΠαραμυΘι&g, δπoυ θδρα xαi f1 'Aλ6ανιxf1 Φdλαγξ, oτ6 Σoδλι, oτ6 Ξηρo6oδνι, iπi τηg δδoδ
'Ιωαrry(νων _ "ΑQ"ηE, 'Ιωαwiγιlw _ Mετo66oυ _ Καλαμιτrdxα5 oδ oυγxρoιioειg δπηρξαν oxληρ6E πα( α[ματηe6E. Δ€ν θλειψαν xαi o[ &ερoπoριxo( 6oμ6αρδιoμo(. T6 μεγαλιiτεφ μ6ρoE τoδ Boυλγαρελ(oυ xατεoτρθφη μ6 πoλλ6g δεx&δεE θυμdτιυν. Td ΘεoδιilQιαγα θ6λd,6ηααν oo6α96. o[ πoλυ6oλιoμo( τδν dεφπλdγωγ θγαγr(oγ xατoixων fioαν διαρxεig. Mεταξ6 τδγ δλλωγ dπoφ&αεων πoιi θλf1φθηoαν μεταξιi τoδ 'Aρ1ηγε(oυ τotr EΔEΣ xαt τi1g BΣA, fiταν xα( dπ6cpαoιE θπεxτ&αεωs πQ6E τ{ν περιo1ι] Γoτ(oτηE _ Mετo66oυ - Zαγoqiων πα( &ναπτtξεωg τιirν 'oμdδων Etαγγελ(δη - MητQoxιbcτα, o[ δπoΙεg δρotloαv iιπ6 τtg dρx6s Φε6ρoυαρ(oυ. Στ6 8ψfuεδo τot Παληo2gωριoυ Θd δργανoδτo πεδ(oν ρiψεωg. Σ6νδεoμo9 θx μ€ρoυE ηs BΣΑ ψετt6αιγεν δ λo1αγ69 Tξ6ρvιαν. 'O λo1αγ6E Λυγερdιηg τoi 'Aρxηγε(oυ τoδ EΔEΣ Θd dνελ&μ6ανε τt'1ν σtQατιωτιιf1 διo(xηoι τflE περιo11ηg. 'o Bρεταν69 'Αξιωματιx65 xαt δ λo1αγ6g Λυγερ&xηg Θd πρoωΘoiπo τ6 τα1tτεQο πQ6s Ζαγ6ρια ιiloτε γ& oυνδεθoiν μ€ τoν oυν)1η X&μμovτ τηE BΣA, iπ( xεφαλη5 τoδ xλιμαι[oυ τflg BΣA oτ{ν Δυτιx{ Mαxεδoν[α, περιo1f1ν τoδ EΛΑΣ. 'Εxq(Θη δτι o[ &νωτ6ρω περιo169 εΙ1αν xα( oτρατηγιχη oημαoiα θγαrπ[oγ τoδ Καταxτητoδ xα[ 'Oργανωoιαxf αταΘερ6τητα xαi δπερo1{ δ5 πρ69 τ6ry EΔEΣ θγαγτι τoi EΛAΣ.
ΣtlαlιεψιE Λιαolι66oυ Στig 24 Mαioυ t943, δ oυν)1ηE Γoυπ1doυξ θξfτηoεγ &π6 τ6 'Aρ24ηγεio τoδ EΔEΣ (εtριox6μενo oτd Κ&ψαλα i:π( τoδ 'A1ελιboυ) νd λ&6η μθρog α6 μιd o{lαxειpι μεταξt τξg BΣA, τo{r 'Αρ1ηγε[oυ τoδ EΛAΣ xα[ flμδγ. Κατd ττi συσχεψι αιπt] Θ6 oυνεζητoδrπo δι&φoρα ξητfματα θπειγo6o119 φ{lαεωE. T6'AQχηγε[o τoδ EΔEΣ θδηη xα( f1 o{loxειpιE Eλα6ε 1ιilραν oτ6 Λι&oxo6o τηg ΔυτιxflE Θεooαλ(αζ αiζ 6 'Ιoυν(oυ 1943. 'o ταξ(αρ1og Mdερg xαi δ αιlν)1ηE Γoιiν'Ι2
ΣMA. 'o oτρατηγ69 Σαρoφηg ταi δ Tξf1μαg τ6ν ατρατηγ6g Ζtρ6αg xαi δ Πυqoμdγλoυ τ6γ EΔEΣ. Δto ξητt'1ματα ετ6θτ1oαν πQ6g oυξf1τηoιν: α) τ6 otμφωνoν τδγ 'Eθγιxιilν 'oμdδωγ 'Eλλf1νων 'Avταρτδν, μεταξ6 Στρατηγεioυ M6oηE 'Ανατoλfrg dπ6 τf1 ψια xα[ EΛAΣ xα( EΔEΣ dπ6 τιjν &λλη. 6) Στρατιωτιx6E θπι21ειρfoει5. T6 ofμφωγo πoι1 εΙ1ε πqoτεiνει τ6 ΣMA ιαt τ6 δπo[oγ τ6 'Αρ1ηγεioν τoi EΔEΣ εΙ1εν δπoγρdψει, δ EΛΑΣ δ6ν τ6 θδ61Θ11 xαi παρoυoiαoε διx6 τoυ o16διoν αυμφιirνoυ, τ6 δπoΙoγ περιε[1εν εiνo[xor35 δqoυ5 γι& τ6 EAM. Κατ& τriν oυζt'1τηoι δ oτρατηγ6E Ζtρ6αE θxαυτηqiαoε τt5 μεθ6δoυ9 xαi ην ταxτιx{ τoδ EΑM _ EΛAΣ. 'o Πυρoμdγλoυ dγ6λυoε xα( xατ6xρινε τ6 tπo6ληΘ6ν dπ6 τ6ν EΛΑΣ α16διoν oυμφωνoυ τ6 δπoioν, δπoγραφ6μενoν δE εΙ1ε, Eδιδε πλε[ατα δoα πλεoνεxτ{ματα oτ6 EΑM _ EΛAΣ, xα( tsξt'1τηoεν δριoμ6νεE 6αoιx65μτατ-
τ1doυξ dvτιπρooιilπευαν τ6
EΛAΣ. 'O
ρoπ65.;.
oι
EΛΑΣ &φoδ dπ{vrηoαν oτ6γ Z6ρ6α, Eμειναν' τoi oυμφωνoυ. 'Aφ6θη ν& δπo6ληΘη oτ6 ΣMΑ. δμωg τoυ EΛΑΣ dνεφ6ρετo bναg δρos χαQαχτηριαrιx6g ιαi
drπιπρ6oωπoι τoδ
&ν6νδoτoι πdνω oτt'1ν dλλαγf1
Στ6
α216διo
oυνd,μα bνaι}'ηιιτιx6E. 'o EΛAΣ &νεγνιilριζε, d)E πρo[αταμ6νη τoυ 'Αρfi, τ6 ΣτρατηγεΙo M6oηg 'AνατoλflE xαi τf1ν BΣΑ δg drπιπρ6oωπ6 τoυ oτd Boυνd ηE 'ΕλλdδoE. Αtτ6 θoιjμιαινε πoλλd. 866αια θot'1μαινε xα( dναγνιilριαι τoδ EΛΑΣ iιlτ6 τ6 ΣMΑ. 'Aλλ& δ EΛAΣ r}πf1γετo πλ6oγ flπ6 τξ διαταγ69 τoδ ΣMΑ xαi Θα θδε1ετo τ(g διαταγ6s τηE BΣΑ γι& τ{ν θν γενει δραoι τoυ. Υoτερα &π6 τd πραξιxoπtματα 6tα5, τfν dvτι6ρετανιxri πoλεμιxf xαi τ'i1ν dδιdλλαxτη oτ&oι τδν'Aρ1ηγδν τoδ EΛAΣ, o[ δπo[oι δεν dνεpιilριξαν &λλη 'Aρ1{ παρd μ6νoν τ{ν 'Αρ1t'1 <τoδ xυριd,ρ1oυ 'Eλληνιxoi Λαoδ>, f &π6τoμη αι)τ{ &λλαμ δεν μπoρoδoε παqd ν& πρoxαλ6oη Eιπληξι. 'Eξ δν6ματo5 τoil Συμμα1ιxoδ Στρατηγε[oυ M6oηg 'Ανατoλflg δ Tαξ(αφ1og
Md,ερE μαE θξt'1τηoε νd πρoετoιμ&σoυμε ιιαi να διεξαγdγoυμ πoλεμιx6g θπι1ειqf1oειE εiρε(αg xα( αυνδυαoμ6νη9 πλiμαxog. 'Eπ6μινεν &πoλ{lτωE oτf1ν dνdγxη τιitν θπι1ειρf1oεων αilτιilν xαt α'i1ν &ρμονιxt'1 συνεQγασ(α τδγ τριδν 'Oργανιilσεα}ν, EΛAΣ, EΔEΣ, EΚKΑ. 'H πρ&ταoιg θγενετo δεxτf1. Mετd ην μελ€τη xαi θπεξεργαo(α τot o1εδ(oυ €πι21ειρf1oεων, o[ διαταγ69 θν&ρξεωg θd θδ(δoπo dπ6 τ6ν dφφγ6 τηE BΣA. Π6ραν τfrE xoινη5 oυox€ψεωS, fl δπoiα δι{ρxεoε τρεig flμ6ρεs δ oτρατηγ69 Ζ6ρ6α5 xα( δ Πυρoμ&γλoυ εΙ1αν διdφoρεE αιrνoμιλ(εE γι& μιd oτενιitτεQη συγεργαoiα ' fi xαi oυγ1ιbνευoι μεταξ{l EΛAΣ xαi EΔEΣ, χωQi5 xαν6γα dπoτ6λεoμα. 'o Πυqoμ&γλoυ oυνfwηoε xατ' iδιdν δto φoρ6s τ6γ oτqατηγ6 Σαρdφτ1. Στ6 τ6λo5 τηE oυox6ψειυE θξεδ6Θη Eνα oιirπoμo &ναxoινωθ6ν, τη αiτ{oει τoδ EΛΑΣ, oτ6 δπo[o iξt'1ρετo f1 dν&γxη τη5 oυνεqγαo(α5 τδν τριιilν 'oργανιiloεων
'EΘνιxfl5'Aντιαrd,oεω5. "Eτσι διεφα(νετo xdΘε μ6ρα xα( πι6 xαθαρd δτι τ6 EAM _ EΛAΣ θγιατ6λειπε τt'1ν δυναμιxt'1 γqαμμi1 xαi θoτρι6φετo πQ6s τt'ι γραμμιi τηg αυνεργαo(αg fi τoυλα1ιcπoγ τηE oυνυπd,ρξεωE. 'Eπρ6xειτo πεq( πqαγματιxfrE dλλαγηg, &ραγε, fi περ( d,πατηλoδ θλιγμoΟ; 'o αυν)xηg Γoυvτ1doυξ o1oλιdξει τr!ν στQoφi αtττj δg iξηs:
xατ6oτη φανερ6 6τι τd Bρετανιx6 tφ6δια iνδ67ετo νd' oταματfi'ooυν, τ6 ΕAM dρ1ιoε ν6' φ6ρεται διαΜαxτιxd. 'Εδωoεν tξrγfioειE yιd' ττjν μεταyε[ρηoι τort
<<'Oταν
_ ΕΛAΣ
73
Ψαρρoδ
xαt
":|;::"τfiν
τCυν oυντρ6φων τoυ. Πqooεφ6ρθη νd &'πoxαταoτfioη τtg δυνd.μειζ τoυ. iξf1yηoι δτι f1 oειρ6 τιilν bπιΘ6αεων fiταν dνει3θυνεE Bxxρrjξει; λ6yφ πρoxλrj<
Στ6
ατ1μεio
αiτ6 δεν Θd
"Εριδog>, oελiE Ι44
oυ1φωντjooυμε μ6 τ6ν oυν)1η Γoυπ1doυξ. Td
τd θφ6δια frααν Eνα oτoι1ε[o αυν)1ηg Γoυrπ26doυξ δεγ dγνoεi _ τ6 oυξητιioαμε πoλλ69 φoQ6s _ δτι ατ(g &ρx6s 'Ιoυνioυ |943, τ6 EΑM _ EΛΑΣ εΙ1ε δπ6 την xατo21r] τoυ τ6 ψγαλιiτερo μ6ρo5 τo0 θλαφqoδ δπλιoμoδ πof δ 'Eλληνιx6g oτρατ6g δ6ν παρ6δωoε oτotg Γερμανorig τιαi'Ιταλosg xα( Exρυιpε α6 δλη ττiν 'Eλληνιxli iiπαιΘρo. 'Eπ( πλ6oγ δτι oδ 'Oμdδε5 τoδ EΛΑΣ dπ6 τ{ν flμ6ρα τη5 θμφαν(αειilg τωγ συντηρotvτo &π6 τtE εioφoρ65, θπoιioιε5 fl dναγxαoτυxt5 τδγ xατo(xων εig εΙδo5 fl xαi εig χQημα. 'Edν flταν δυγατ6ν ν& αυμ6oυλευθoδμ τ(g θπ(oτ1μg oτατυoτιxt'5 τδν ρ(ψεων oτ{ν 'Eλλdδα xα( εiδιxd, αiτδν πo{l θρq(φΘηoαν γιd τ6ν EΛΑΣ, Θd, αrτεδειxνιjετo δτι τ& θφ6δια, τ6 {lλιx6 xα( f1 oixoνoμιxf ενio1υoι5 πor3 Eλα6εν δ EΛΑΣ dπ6 τ6 ΣMΑ froαν δευτερευo6αη5 oημααfαg θν oυγxρioει μ6 θxεiνα πoιi ty εixw t1 xα( dπ6oπα Bπ( τ6πoυ, δατε νd δε1θη τ6τoια δι&oπαoι {1 xαi dλλαγ{, δoτω xα( Eπιφανειxt τηs θΘνιxηg xα( πoλιτιxfrg τoυ γQαμμηE. T6 θπιxε(ρημα τoδ Γoυντ1&oυξ εΙναι xαi τ6 μεταπoλεμιx6 iιτtγεiaημα τηg δληE πoλιτιxfrg παρατdξεωE xα( &λλων πoιi &δqdνησαγ xατα τ'i1ν xατoγη, Υια γd &πooε[ooυν τ(g θΘνιxtE των εΦΘι1νε5. Θd μπoρoδoε ιαγεig νd, oτραφi, γιd νd dναξητtloη τα αijτια τηg dλλαγηE τoδ EΑM - EΛΑΣ, πQ6E τ6ν iπαρ1ιαx6 τ{πo πoιi x&τω dπ6 τι]ν xαθoδτiγηoι τdlγ τoπιxδν EΑM - EΛAΣ, θξεδ(δετo oτiE διdφoQεs πεQιo16g τηE 'oρειν{g 'Eλλdδog, xατα τ{ν περfoδo θxεtνη. 'Eπ(oηE ατ(5 oυξητfoειg τδν διαφ6ρων τt'1ooυμε o6 &λλον τoμι6α. Xωq(g xαμμιd dμφι6oλiα
oo6αρ6.
'o
'Εαμo-ελαoιτιxδγ αυγxεντριbσεα)γ xαi τιjtν χoμμoυνιστιxδν πυρτ]νων. 'Απ6 τoi Mαφ(oυ, xυqiωE, μ6χQι τotr τ6λoυE Mα[oυ, o6 δλεg τig oυγxεντριiloειE xαt τig αιlξητt'1oειE τoδ EΑM _ EΛΑΣ τη5 tlπαiθqoυ, oi διαμαρτυρiε5 xαi { &γανdxτηoιg θξεδηλr(lνoγτo &νoιxτd θναγτ(oν τδν μεΘ6δων δριoμενων f1γετιxιbν
EΛΑΣ
θξεδ{λωoε την διdθεoι
fi dx6μα xαi ξxατ6λειιpε τig'oμ&δεg τo0 EΛΑΣ. o[ δqεινoi πληθυoμoi θξεδ{λωγαγ παvτoιoτQ6πωg τf1ν δυoαρ6oxειd, των ii τfν dπoδoxιμαodα των. Σ6 δλα αιiτd, f1 f1γεoiα τoi EAM - EΛAΣ δεν fiταν δυνατ6γ νd με(νη dδιdφoqη. 'Eνα5 &λλog λΦos τηE ατρoφηg τo8 EΑM _ FΛAΣ, fiταν xα( f1 dν&γxη, δπω5 θαημειιiloαβε, τi5 νoμιμ6τητoE' xαi πρ6 παvτ6s τηE dναγvωρiσεωE dπ6 τ6
Συμμα1ιπ6 Στρατηγεio M6oη5 'Aνατoλfrg. 'Η αrρoφτ] αriτ{ θxδηλιbνεται ττ] oτιγμ{, dxρι6ιhg, πoil oτdg 'AΘriναE o[ πoλιτιxo( dρxηγoi, &λλoι oιωπηρδg xα[ &λλoι θμφανδg, πρoωΘoδγ τ6ν Ι. Pαλλη oτt'1ν Πρωθυπoυργ(α τηE Κυ6ερν{oεω5 'ΑΘηνιilν xα( oτ6ν α1ηματιαμ6 τδν Tαγμdτων 'Αoφαλεiα5, xα( θμφαν[ξoνται d,ιπιμoναq1ιxo( &,π6vαγτι τηE Κυ6εψt'1oεωg τo0 Καiρoυ, dvτι _ &γτιoταoιαxoi iγαγτι τoδ 'Eθγιιoi 'Aγδνog τδν τριδν 'oργανιboεωγ 'Αντιoτ&αεωg, EAM _
EΛΑΣ, EΔEΣ, EKKΑ. 74
Θ& θρωτrjoτ1 xανε(5 πoiα frταν f1 oτdoιE τo0 EΑM - EΛAΣ 6ναvτι τηg BΣΑ; "Αν πιoτεfooυμε τfν δμroλoγ(α τδγ iδ(ωγ τιbν 'Aρxηγδν τoδ EΛAΣ
(ΑQηE, Σαρdφη5) δ Tαξ(αρ1og M&ερE &π6δειξεγ δτι fiταν o6 Θ6oι νd dρΘη oτ6 sψog τδν περιατdσεων, νd iiπι6ληΘη μ6 τ6 θdρqoE τoυ xαi τtg στQατιωτιxtg τoυ ixαν6τητεg. B66αια fiταν &ρετ6E πor) δ6ν εtryαριoτoδoαγ xα( πoλ6 τt'1ν f1γεo(α τoυ ΚΚE. 'oμω5 τj dντιxειμενιx6τηE xα( f1 dνεξαρτηotα ψt, τ{ν δπoh θφ6ρετo πQ6E τ(g δfo &ντiπαλε5 'oργανιiloειg (ΕΛAΣ xαi EΔEΣ) δεν fiταν δυνατdγ παqd νd dφoπλ(oη τori5 uθξτρεμιoτιξEr*. Σ1ετιx& μ6 τt'1ν ταx.τιx'i1αtτt'1 τoδ dρχηγoδ τηg BΣA, δ Στqατ&ρxηs oΦiλooν, δπ6 τi5 διαταγ6E τotl δπoioυ δπτiγετo, γρdφει τd iξηE, &π6 τα δπo[α διαφαiνεται f1 γραμμ{ πoιi θπεxρdηoε οτην
BΣΑ.
. <'Oxτιb Xρ6νια π6ραν τι7ν Θαλαooι7ν>>, oελ. 167
'Η ofoxειpιg τoυ Λιαox66oυ δπηqξε μιd, oo6αq{ xαμπt'l γιd ην 'Eθνιx{ 'Aντ(αrαoι. T6 EAM _ EΛAΣ εtlρ(oxετo oτ6 δρΘ6 δρ6μo xαi f1 αυνιoταμθvι1 oυνεννoιjoεωg xα( σι,νεQγασiα ψ€ τf1ν BΣA εΙ1εν επ(oηs εδqεΘη.'o &ρ14ηγ6E τηE
BΣA Θd fiταν o6 Θ6oι νd doxηoη πλf1ρωg τd oτρατιωτL'ια τoυ xαθ{xovτα θπi τΦν 'oργανιboεων 'Αγτιoτd,αεωg. 'Yπflρ1ε μdλιoτα ελπi5 f oυνεw6ηαι5 μεταξι1 EΛΑΣ xα( EΔEΣ νd μετε6&λλετo α6 αυμμα1[α. Mετ& τ6 τ6λoE τ{g oυox6ΨεωE τoδ Λιαox66oυ θξεδ6Θη τ6 xατιm(.ριυ dναxoιγιυΘι6γ: ANAΚoΙNΩΘΕN***
εiE τ[ 1ωρioν 'oρεινfig Πεqιo21fi5 τηE ΘεαoαλtαE, dντιπρ6oωπoι τfiE 'AyyλιxfiE ΣτρατιωτιxfiE 'Aπooτoληg, τ6 'Agψηyεioν τ6lν 'Aνταρτιilντηζ' 'oρyαν6oεωE τoi EΔΕΣ, dντιπρ6oωπoι τoi Γεν. Στρατηyε[oυ τ(υν 'Aνταρτ(υν τoi ΕΛAΣ xαi oυνεξrjτησαν BπI τCυy o246oεοlν μεταξ{l τCυν διαφ6ριιlν 'Aνταρτιxιilν 'oμdδων xαi τrjν ληψιν μ6τρων δι6. τ6ν oυντoνιoμ6 τfig oτρατιωτιxfig δρdoεωE α0τdπ. Διεπιoτιbθη πλfiρηE o6μπτωoι9 dντιλf1ψεων δg πρ6E τ6.g φιλιx6E o746oει9 αtτινεE πρ6πει ν6 δφloτανται μεταξ6 τCυν διαφ6ρων dνταρτιxιilν δμdδων, f1 δ6 d.ρoιE τιilν παρoυoιαξoμ6νων δυαxoλιδν δE πρ69 τriν oτqατιωτιxriν fγεoiα τ(υν xατd πεqιoψd'g τμημdτων, θ6λει iπιτρ6' ιpει τα16ωE τ6ν o7ηματιoμ6ν τoi Κoινoδ Γεν. Στραηγε[oυ τιilν 'Aνταρτ(υν xαi τ6ν πλfieη oυντoνιoμ6ν τηζ στQατιωτιxfiE αEτ6ν δρ6oεωE.
τoi μην69 'Ioυλtoυ t.6 oυνην:τιjθηoαν
Διd
Στρατ' 'Aπooτoλf1ν ΕDDΙΕ Δι6' τ6 Γεν. 'Aρ1ηyεEoν 'ΕΘν. '0μ6δων 'Ελλην. ττjν Bρεταν.
Tαξtαρ11o6
Στqατηy6g
ZΕPBAΣ
-
'AνταρτCυν
Κ. ΠYPσMAΓΛOY
Δι6' τ6 Γεν' Στρατηyεioν ΕΛAΣ Σ' ΣAPAΦHΣ _ B. ΣAMAPINΙΩTHΣ
* M6 τ6ν 1αρlαxηριαβ uθξτρεμιoτ€g> { αθξoτρεμιατιxd oτελ61η>, twooδμε τd μ6λη τoΦ KΚE, θxε[γα πo$ θπ(oτευαγ δτι δ lΘνιx6g &γιilι, xαi f1 Koιναwιxιi &παν6oταoι9 δ:τρεπε vd διεξα1Θoιjγ ταυτo1ρ6νιυE Eoτω xα( δcv iπρ6xειτo, γιd τ6 δευτερlo v& 1ρηoιμoπoιηΘη 6(α, διαρxoι1ατ1g ηg Kατo1η5. ** M6 τι] λ6ξι uδημoxρατιι6E> θwoεΙ <ρετoυμτλιxdνog> &ι,τιμoναρ1ιx6E. ***'ΑρχεΙoγ
Λ€
M. Tooβεxτα6γλoυ, Παραv6μoυ Τυπoγρdφoυ EΔEΣ 'AΘηνιiw. 75
'H
oυνεδρ(ααι5 τηg
K.E. τoi ΕΔEΣ, Eγινε oτ6 MoγαστηQι τδγ Mελατδγ,
xoντ6, ατην "Αρτα, oτ(g 14 'Ιoυγ[oυ. Tηs αυνεδριdoεωg πρo{δQευεγ δ oτqατηγ65
Ζtρ6αE. Td μελη τηg Κ.E. πot bφΘαoαγ ατ6 τ&g 'ΑΘτ]ναs,"μαE θπε6ε6αiωoαγ δτι δ σχηι.lατισμ6s τηs Κυ6ερν{oεω5 Pdλλη εyενετo μ6 ττ]ν oυγπατdΘεoι τιilγ πoλιτιxιilγ 'Aρ1ηγιilν Σoφofλη, Kαφαvτ&ρη, Γoνατi, Παγrιdλoυ xα( Toαλδdρη. δτι δπooτηριξ6μvoE
ιαi
dπ6 τoν πoλιτιx6 x6oμo xα( iιlι6 τf5 'Αρ16E ΚατofiE,
δ Ι. PαλληE Θ& θoτρ€φετo θγαw(oν τfr5 'EΘνιxflE 'AντιoτdoεωE, μ6 τ6 6αoιx6 xαi θγτυπωoιαx6 otνΘημα τoδ <ΚoμμoυγισEιχoδ ιιγδ6νoυ> ατ{ν 'Eλλdδα..δτι o[ πoλιτιxo( xl3xλoι τδν 'AΘηνδν δεν θνδιαφ6ρoντo παρd μ6νoν γι& ττ]ν πoλι-
των εlτιxρ&τηor1, μετd τ{ν &πελευΘ6ρωoι, .xα( δτι fiταν θγαπ(oν τoδ 'Eθγixoδ 'AγδνoE πotr ξητotoε τ6 Συμμα1ιx6 Στρατηγε[o M6oηs 'Ανατoλ{g iιx6ψη xαi i1 'Eλληνιx{ Κυ66qνηoιg Καiρoυ. Mα5 θ:ιε6ε6α(ιooαν iπ(oηg, τd μ6λη τηg Κ.E. θξ'ΑΘηνδν, δτι f1 δι&oπαoιE τoδ EΔEΣ αυνετελ6oΘη oτ&E 'Aθt'1ναg' Eνα μ6QoE, πρ6 παντ69 μταξιi τιilν &ξιματιxΦν, τδν ατελε1ιilν xα( μελδν τoυ EΔEΣ, αυνετd1Θη μ6 τo69 Πdγxdλoν xα( Γoνατ&ν, xαi 6τι Θd Eπρεπε νd dγαμ6vεται f1 αxληρd δ(ωξιE τιilν μελιilν xαi ατελε1δν τoi EΔEΣ πoι1 θπιμ6νoυv νd &γωv(Lφvται xατα τotl Καταxτητots xαi τηE δooιλ6γoυ Kυ6ερνt'1oεωg, oτ(E γQαμμ6E ηE 'EΘνιπflE 'Αrπιoτ&oεωg τoδ EΔEΣ. 'Απεφαo(oθη t διαγραφt'1 xαi f1 xαταγγελ(α, διd τoδ παραν6μoυ τιiπoυ τoδ EΔEΣ, δλωγ τιilν &ναφερθ€vτων. Διεγq&φoγτo &π6 μ6λη τoδ EΔEΣ xαi xατηγ'oργdνωoι γ6λoντo δg πρoδoται xαi &πdτριδεE. 'Eδ(δετo επ(oη5 θrπoλf1 oτι]ν τoυ EΔEΣ 'AΘηνιilν νd, dγαπροoαρμ6oη τfν δλη τηg διdρΘριυoι, δoτε ν& dπo}"ιτιxi1
φ{'γη oυλλfψει5 τι'α( xτυπt1ιΙατα dπ6 τoιiE 1Θεoινo69 oυνεργ&τεζ τηζ*.
T6 Κoιγ6 Γεγιx6 ΣτqαηγεΞo
'Aιπαφδν
Mετ6 την α{roxειpι τoδ Λιαox66oυ, δ Tαξiαφ1og MdερE {ιoλoιiΘηoε τ6 EΛAΣ ατfl Θεαoαλ(α. 'o oυν)μg Γoυw1doυξ iμεινεν, θι μ6ρoυg τfrg BΣA, oτ6ν 'Αq1ηγε[o τoδ EΔEΣ. 'o oτρατηγ6g Ζ6ρ6αE δw flταν xαΘ6λoυ ειi1αριατημ€νog &π6 τf1ν τρoπf1 πoι] Eπερναν τd' πρdγματα. Κατ66αλε πdΘε πρooπdΘεια ν& πε(αη την BΣA, νd, διαx6qη xdΘε oγt'oι μ6 τ6 EAM _ EΛAΣ xαi να dναγνωρfoη δs μ6νη Kiνηoι 'A'ιπιoτ&oεωE τriν 'oργd,νωoι τoδ EΔEΣ. Αιiτ6 θο{μαινε ν6 dνηνωριoθη 6 Ζtρ6α5 δs fl μ6νη 'EΘνιxtj 'Aντιoταoιαxτ] 'ΑQχ{. 'H BΣA dπ6φυγε ν& θμπλαxη oτ{ oυξf1τηoι αtτη. 'Yπ6δειξε μ6νo oτ6ν Ζ€ρ6α δτι f1 oτ&oιE τηE διηυx6λυγε τ{ν &νdπτυξι τδν dvταρτδν τoδ ΕΔEΣ xαi δτι θπε6dλλετo otlvτoμη xα( μεγαλυτερτ1 &νdπτυξιE τfrE oτρατιωτιxflg xαi πoλιτιxfig δργανιiloεωE τoδ EΔEΣ, μ€ μεγαλ{lτεEη πειΘαρ1(α xα( &πoτελεoματιx6τη'Aρ1ηγεΙo τo8
τα.
Oi oτρατιωτιx65
θπι1ειρf1oει5 θναντ(oν τδγ ατρατευμd,των Κατoxη5 &ρ1ιoαν
' 'Η [oτoρiα τoδ EΔEΣ 'AΘτ1νιilν Θ6 π96πει νd γραφ;| &νεξd,ρητα &π6 ην δρdoι τoδ EΔEΣ τιilγ Boυγιirγ rcαi η5 δπα(9ρoιl' Θd fuτoδει'1Θη 8τoι f1 πραγματιxr] δραoιg τdw βν, f1 vιυ16λεια τδv δ6, f1 δπo(α διηυx6λυνε τ(g δν€gyειεE τιilν πρoδoτιilv πριilηv 'Eδεoιτιilν, xαi 1€λoE τd Θλι6ερd xαi xαταoτρεπτιxd fuτoτελ6oματα πoιi εΙ1αμε δξ' criτ(αg τιiw θνερryειιiν ηg πρoδoτιxηg μερ{δog τoυ ΕΔΕΣ, o6 tl,τι dφoρn πiν δημοxρατιxτ] παρdταξι. 76
τ6 δειiτερo δεπαπενΘ{μρo τoδ 'Ιoυνioυ. Πρ69 τ6 τελoE τoδ iδ(oυ μην6ζ εδρiσχo\to o6 πλt'1ρη dνdπτυξι. T,λα6αν μ6Qog xαi oi τρεΙE 'oργανιilαειE, EΛΑΣ, EΔEΣ, EΚΚA. "Oπoυ fiταν dπαραiτητo τd τμ{ματα τδγ 'Oργανιiroεων συγεQγdoθηxαν, τoδ EΛAΣ μ6 τoν EΔEΣ, τoυ EΛAΣ μ6 ττ]ν EΚΚΑ. T6 πνευμα θπιΘ6oεω9 ια( oυνεργαo(αg, παq& τi5 τoπιxtζ δυoπιoτ(ε5, δπηρξεν dπαρdμιλλo.
'oλoι δπηxoυoαν oτ6 Συμμα1ιx6 Στqατηγεio M6oηE 'Ανατoλfr5 xαi oi τoυ θξετελ6oΘηoαν μ6χQι xερα(αE. o[ dvτιxειμνιxo[ πoλεμιxo.( oxoπoi
διαταγ6E τ
xειρηoεων θξεπληqιbθηoαν δλoι. 'o ξΘρ69 αiφνιδιdoτηxε xα( dπ6 τ{ν δρμητιx6τητα τηg δπιθ6σεωE xαi iιπ6 ην θv6τητα τ{g δρ&αεωg. 'o Bqεταν6g πρωθυπoυργ6E, o6ρ oΦ(νoτoν Toιilρτoιλ, dναφερ6μνo5 ατf1ν oυμ6oλη τδν 'Eλλriνων 'Αvταρτδν xατα η διdρxεια τfrg αττo6dαεωE στη Σιxελ(α, &ναφ6ρει. <<Κατd' τ6 Θ6ρoE τoi 1943, η BΣA θνιo16Θηxε. Εt7φμε πρooθ6τoυg λ6yoυg ν6' δυναμιbooυμε τrj δqooι oτfiν πεqιo1rj αilτri, yιd' ν6' xαλ6ψoυμε τtE Bπιxεiμενεg Bπι1ειρfioειE μαg oτιj Σιxελiα*. 'Ιδιαtτερη πρooπdΘεια xατε6λfιΦ νd πειoΘfi δ ixΘq6E 6τι, 8oτερα dπ6 τriν fiττα τoυ oττjν Tιiνιδα, of Σ{ιμμα1oι to1εδiαξαν μιd, x6ρια 0.π66αoι tπt 'Ελληνιxoσ tδd'φoυE. Συνδυαoμ6νε9 'Ayγλo-ελληνιx6g 6μ6δεs dνετ{ναξαν xαi d.λλη oιδηqoδqoμιxfi y6φυρα Βπ[ τfiE xυρiαE yQαμμηζ 'AΘlp6ν' Εδρ6τερε5 Bπι1ειρfioειζ <<σαμπτoτdζ> 6oτ6φθηoαν μ6 πλfiρη θπιτυ1iα. Συν6πεια (τ(υν θπιγειρljoεων α0τiυν) fiταν ν6. μεταoταΘμει3ooυν oτrjν 'Ελλdδα δtιo Γερμανιx6E MεραQtiεζ, iνιd) θ6. μπoρoaoαv vd' 1gρηoιμoπoιηΘoitν oτrj Σιxελtα. <<'Aπoμνημoνει3ματα>>, Toμ. V. oελ. 472.
'Απ6 τig θπι1ειρrjoει5 αiτ6E τrilν 'Ελλf1γων 'A'ιπαQτd)γ, πoλλd μαΘriματα παi αιlμlτερ&oματα Θd fiταν δυνατ6γ ν& θξα1Θo0γ xαi ωτ6 τfν fγεo(α τo0 EΑM EΛΑΣ xαi ilιτ6 τ{ν f1γεo(α τo0 EΔEΣ. Συμrιερ&oματα πoχιτυxα xαi oτρατιωτι_ x&. Στ6ν (πQατιωτtx6 τoμ6α dπεδε(1Θη πλ{ρωg, δτι oi d,rπαρτιx65 'oμ&δεE fiταν ot Θtoι ν& ωτoτελ6αoυγ τμηματα ταιιτιxoil oτρατoδ, δριilvτog α6 ε1Θριx6 Eδαφo5 ι}πoλoγιo(μoυ xαf γιd τ6ν Καταxτητt δs εxθρo{s xαt γυdl. τ6 ΣMA δg oυμμd1oυ. 'Aπεδε(1Θη επiαηs δτι f1 'Αγτ(αrαoιg μ6νoν f1νωμενη νd, flταν o6 Θ6oι γd dνταπoxgιΘ{ oτ{ν θΘνιxη τηs dπoατoλt'1. Στ6γ πo}τιτw6 τoμ6α, f1 εrιτυ1fu τd)γ στQατιωτιπΦν θπι1ειρτ]oεων, θξεxαΘdριoε τ'tγ ιατ&αααι. Κατεδ(xαoε τ(g πρooιυπιx6'g { xoμματιx6E φιλoδoξiεg, &π6 δπoυ xαt &ν πρoιjq1oντo. 'Η θΘνιx{ εν6τη5 θπε6λfθη iι:τ6 τα x&τω, &π6 τ6ν x6oμo τδγ drπαΦδγ, μ€ τ6ν τρ6πo πoιi θπoλ61ηoε xαi dπ6 τo{lE δρεινor1E πληΘυoμo,ils ψt τ6ν θvΘoυ oυαoψ6 ψ6 τ6ν δπoio δπη_ ρετηoεν τiE θπι21ειqt'1oειg πα( θ1αιρ6τηoαν τr]ν θπιτυ1(α των. 'Ιoωg f1 διαπfoτωoιg αtττj νd θδημιoιiqγηoε τf1ν &νdγxη δυναμιxfrs ωτι6oλη9, λiγoυE μηνεg &ργ6τερα. )Στig 24 'Ιoυν(oυ, oτt1ν 'A6δελλα (N6τιo-δυτιx{ Mαxεδoνiα) Eλα6ε 1ιilραν αιior,ειpιE &ντιπρooιilπωγ δλων τδν Kινημdτων 'Αγτιoτ&oεω5 τδν Bαλxαγ(ωγ, Θ& iλ6γαμε τδν EΑM τδν Bαλπαν(ων. oi πEilτεg πληQoφoρiε5 πori μdg EφΘαoαν fiταν dνηoυμ1τιxt5. otrτε λ(γo o{.rτε πoλιi iπρ6xειτo urrρ? dπoφd,oεωg oo6ιετoπoιιioεωE δλη5 τηE Bαλxανιιηs μ6 τ6γ T(τo επ( xεφαλigr. .H dπ6φαoι5 αtτι], &ν fiταν dληΘι]g θo{μαινε oιitπoμη dπ66αoι ατt'1v 'Eλλdδα, θξ oδ xαi τ] ΚKE νd θπιτt1η την €πιxρ&τηo( τoυ oτ{ν 'Eλλdδα, μ6 ττiν 6o{θεια
oπoυδt'1 τoδ
*
'H λ6ξι9 περια;τi &ναφ6ρεται γιd
τr]ν 'E}λdδα.
77
τδν φiλων xα( αυμμdχων τoυ 'oργανιilαεων τfrg δπoλokoυ BαλxαγιxηE. M6νoν περ( τd τθλη 'Ιoυλ(oυ _ oτ6 Περτoδλι - ε[1αμε &xqι66oτερεg πληρoφoρ(εE πdνω α16 πραγψατιx6 περiε16μνo τflg αυναlντ{oεωg αυτηg. Mεταξ6 τoδ 'Αλ6ανιxotl EΑM xαt τtγ'Ελληνιxflg μειoν&τητoE πo{r oυμμετεΙ1ε o' αι}τ6, δπ{ρ1αν διαφo-
Q6E. 'Η oλαυμαxεδoνιx{ 'oργ&νωoιg ΣNoΦ, cπ{ Δυτιx{ Mαxεδoν[α, διαφωv(ε5 πoιi dνεφ6ηoαν μταξ{r oτελε1δν τoυ ΚΚE xαf f1γετδν τo0 EΛΑΣ τflE περιo1frE, { θμμεoog fi xαi &μαog επ6μ6αoιg oτ6 Mαxεδoνιx6 ξτiτημα, ατελε1δν ια[ πραπτ6ρrυν,' τηs 'oQγανιboεω5 τoi T(τo τιilγ Σιoπoiων, δλααtτ&floανΘdματαπof φα(νεται νd αυξητf1Θηxαν. Π6ραν αiπoδ f1 iδεoλoγυτιt1 xαt πoλιτιπri dλληλoυ1(α δλων τιilν δπαγαoτατιxδν πινfoεων στfl Bαλxαγιx{, τδν δπo[ων, δE φα[νεται, θζηηoε τ{ν fγεo(α δ Τ(τo xαi τt1ν f1ρν{Θηoαν oi f1γετε5 τoδ KKE, dπετ6-
λεαε τ6 xυqιιilτεQo Θ6μα τηs oυox6.Ψεωs.
Σ6 δ,τι dφoρα τ6 ξιjτημα τ{g α{πoνoμf1oεωg τflE μαxεδoν(αE, δπωg Θd διαπιoτιbooυμε παQαχdτω, oi διαφων(ε5 φα(vεται νd frταν 6αoυxt5 xα( μ6oα ατoιig x6λ:τoυg τo[l ΚΚE. Eξω dπ6 μιd δμ&δα <6ξτρεμιατιilνr, fl δπo[α, δ5 θλ6γετo, ξητoδoε μιd μ6oη λ{lαι, xανε(g δεν tsδfuετo νd Θιγη t tsδαφιx{ dxεqαι6τη5 τηs 'Eλλdδo5. 'Η θxδ(ωξιg, διd τδν δπλων, διαφ6ρων δμd,δων oλαυoμαxεδ6νων, επηqεαξoμεγων dπ6 Bαλιανιx65 'oργανιilαειE, δ6v δφε(λεται μ6νo o6 πρωτo6oυλiα τoδ EΛΑΣ τηs Mαxεδoν(αE, dλλd xα( o6' θ-yxριαι πα( διαταη τoδ iδιoυ τρο ruαρxoυ xαi αυνεπιilE τot KKE. 'H διαμoρφωθεioα xαταoταoιg oττ] Mαxεδoν(α, xατα τf1ν περ(oδo τηg Κατo1frg, εtγαι &ρxετd πεq(πλoιη xαi αfμερα
&x6μα θ1φανiξεται &,ρxετd, παQαμoQφωμιfoη, ιirατε νd, μfν εΙναι δυγατ6γ νd διαγραφη ψ6oα oi' λ(γεE γQαμμ6s. Xqει&ξεται iδιαiτ6ρα μλετη πα( dνd,λυoιE. Kατd τ(E dρ16E 'Ioυλioυ ι943, fl BΣΑ, μ6ooν τoυ oυν)21oυ Γoυvτ2gdoυξ, θξτiτηoεν iιlτ6 τ6'Αq1ηγε[o τoυ EΔEΣ ν& {lπoγρdψη τ6 otlμφωνoγ τδγ 'EΘγιπδν 'oμ&δωγ. T6 xε(μvo δεν δι6φερε xαi πoλι] &π6 θxεiγo πoιi δπε6λ{Θη dπ6 τ6 EΛΑΣ, στη o{loιειpι τoδ Λιααx66oυ. Tαιπ61ρoνα, δ oυv)1η5 Γoυvτ21&oυξ, μαg επληρoφ6ρει δτι dπεφαoioθτ1 f1 δημιoυργ(α Κoινoβ Γεγιxoδ Στρατηγε[oυ 'Aνταρτδγ. 'o ρ6λoE τoυ Θd fiταν, δ oυγτoνιoμ6g τδν σEQατιωτιxδν θπι1ειρ{σεων xαi f1 δφdνωαι5 διoιxr]oεωg τιilν Bλευθ6ρων 'oρεινδν περιo1δν. 'ΩE Eδρα τoυ δρ(oΦ τ6 ΠερτoΦλι, oτην δρειvf1 Δυτιxf1 Θεoααλ(α. oi θργαoiεE τoυ Θd &ρ1ιξαν oτξ 18 'Ιoυλioυ. 'o ταξ(αρ1og M&ερg θξητηoε &π6 τ6ν ατρατηγ6ν Ζ6ρ6α ν& διoρ(oη δfo μoviμoυE dντιπρlooιilπoυE μεταξιi τιilν dνωτ6ρων dξιωματιxδγ τoi EΔEΣ. 'Eπ( πλ6oγ θξfτηoε, τotλd1ιcπoν xατ0' τ(E πριilτεg oυνεδριdσειE τoυ, επ( xεφαληE τηs dvτιπρooωπεiαg τoδ EΔEΣ, νd 6ρioxεται δ Γενιx6g 'Yπαρ1ηγ6g τoil
'o
EΔEΣ,
Πυρoμ&γλoυ.
oτρατηγ65 Z6ρ6α5, παρ& τ(g 6αoυxt5 &rπιρqιjoειs τoυ, δπ6γραψε τ6 oιlιφιυvo xαi ιiigιαεν δs d,ντιπqooιilπoυs τoδ EΔEΣ, τoιis ταγματd,ρ1ην Γπιx6πoυλoγ xαi τ6ν oτραηγ6 Mαυρoμματη xαi dργ6τερα, &vr( τo0 τελευτα(oυ, τ6ν συγ)χη Pαυτ6πoυλo. Πλt'1ν τofr Γxιxoπoιiλoυ, oi &λλoι διjo dνιilτερoι dξιωματιxoi δεγ fiταν o6 Θ6oι γd dνταπoxqιΘoδν oτd δrjoxoλα xαθ{xoντα τ{E &πooτoληg τωγ. 'o oτρατηγ69 Z6ρfo.g δεν flταν xαθ6λoυ εt2gαριατημενoE ψ6 τo'ισχηματισμ6. τoδ ΓενιxoΟ Στρατηγε[oυ'Aνταρτδν. Δεν flΘελεν δμυs xαt ν6.6ρεΘη drπιμ6τωπo5 oτ(E διαταγ65 τ.oδ
ΣMA. Γιd νd δπαyραμμ(oη τ{
δυoαρ6oxειd, τoυ xα(
πρ6 παντ69 γιd ν6 διατηqt'lαη δλη τ{ πρωτo6oυλiα τηg πoλιτιx{g τoυ, xαi εig 6&ρos τoδ Koινoδ Στρατηγεioυ dx6μη, iπρoτ[μηoε ν& δρ(oη θπ( xεφαληg τηg 78
ιιονιμoυ dντιπρooωπεiαg, dξιω;lατιxoιiE 1ωρ(g τig εiδιx6g [xαν6τητεg, τig dπαρα(τητεg γιd ν6 &vrιμτωπ(αη xανεis την dvτιπρooωπεfα τoδ EΛAΣ xαi να ιiπεραoπ(oη τig Θ6oειg τoδ EΔEΣ. T(g iδιεg iμ6QεE, δ Bρεταν65 &ξιωματιx6E _ oι}νδεoμoE οτ6'Aρ1ηγε[o μαg, μαg επληaoφ6ρηαεν δτι εiδιx6g d,πεoταλμwog τoδ Φ6ρε[ν - "oφφιg θd ειiρ(σχετo oυντ6μω9 oτd Boυνd, τηs 'EλλdδoE. 'H πληρoφoqfα μαg tsxεντριoε πoλil τ6 θνδιαφ6Qoγ. "Ηρ1ετo ν& θλ6γξη ii γ& iνιo1ιloη τι]γ BΣΑ; flταν πρoφαv6g δτι 6 Εxτατιτog dπεoταλμεγos δεν Eφθανε μ6νo γιd. μιd αrτλη iπ(αxεψι. 'O bxταxτo5 ατιεoταλμενog fiταν δ ταγματdρ1ηE Nταi6ηvτ oidλαg. T6ν αυνt'1ντηoα, oτ6 'Αρ1ηγεio ψαE, oτ(g 'l'2 'loυχioυ, oτ6 Boυλγαρ6λι. M6 bπεoxi,φΘη iioτερα ωτ6 μιd oυξt'1τηoι πo{l εΙ:μ ψt. τ6ν oτρατηγ6 Z6ρ6α. Xωρ(E xαμμiα δπεxφυγ{ μoυ θδt'1λωoεγ δτι f1 dπooτoλt'1 τoυ εΙ1ε xαΘαρd, πoλιτιx6 1αραxτηQα, δτι fiταν o{rμ6oυλoE τηE Bρετανιx{5 Πρεα6εiα5 γιd ττiν 'Eλλdδα oτ6 Κ&'ιρo xα( Πρ6o6υ, Σ6q Pετξιναλ Λξπεq. Moυ πqoo6Θεαεν δτι τ6 Bρετανιx6 'YπoυργεΙo τδν 'Eξωτεριxδν &ψiξει νd, dνι1oυxη μ6 τ'tγ bxταoι πoι] θμφανiξει oτf1ν 'Eλλdδα τ6 EΑM _ EΛAΣ. Σ6 γενιx6E γQαμμ6E, θo1oλι&ααμε τt'1ν στQατιωτιx'fi xα(' πoλιτιxη xατd,cπαoι αrην 'Eλλdδα xα( oυμφωνηααμε ν& ουξητηqoυμε θγ πλdτει αε6 Περτoδλι, dφoδ Θd εΙ1ε oυναrπ{αει τt'1ν ηγεoiα τη5 BΣA xαi Θ6. εΙ1ε, xαi δ
[διog, o1ηματ(oει διxt'1 τoυ μιbμη θπ( τ6πoυ. 'o ατρατηι6s Ztρ6αE θξεδηλωoε πληρη [xανoπoiηαι dπ6 την αυξητηoι πoιi εΙxε ψt' τ6ν 'ταγματdQχη oι]&λαs. <<'Επt τ6λoυg, μotl εΙπε, τ6 ΛoγδΙγo dρ1iξει νd dvτιλαμ6d,νεται δτι f1 πραγματιxf1 'EΘv. 'Αντioταoι5 6pfuxεται θδιb>. 'Αν6φερε τ{ν παρoυq(α τot 'ταγματdρxoυ otdλαE oτot5 &,ξιωματιxoιi5 τot θπιτελε(oυ τoδ'Αρ26ηγd(oυ μαs, μ'6 τd δξηs περ(πoυ λ6για:
'Απ6
τt'1ν
αυξfτηαι διεπ(oτωoα δτι oi γνΦμεE μαg πdνω oτfν 1ρηoιμ6τητα
xα( τ6 ρ6λo τoυ
ΚΓΣΑ
δ6γ oυν6πF[ταγ.
'O oτρατηγ65 Ζ6ρ6α9 fiταν
dντ[ΘετoE
79
μ6 τ6ν o1ηματιoμ6 τoυ. 'Επ(σtευεν iτι τ6 ΚΓΣA τoδ dφαιρo0oε xα( διxαιιilιlατα xα( θλευθερiα δρdoεωg πot θ& iπρεπε νd fuη θναg πρlαγ;lατιx6E &ρxηγ6s &ντιoτdoεωg. 'Eπ( πλθoν, τ6 γεγoν69 &τι fl Eδρα τoυ δρiξετo α6 περιo1{ πoιi f1λξη1ετo dπ6 τoν EΛΑΣ, τ6ν Eπαμε νd πιoτειiη δτι η η BΣA εtlνoε[ τ6 ΕAM _ EΛAΣ. 'Eπioτευε, xαi θπ' αιjτoO δw fiταν Eξω τηg πQαγματιχ6ητog, δτι τ6
KΓΣA
Θd 6oηΘoδoε τt]ν &νduττυξι, &λλd πρ6 παπ6E τιiν oτελξωoι xα( oτρα_
EΛAΣ.
'Eττ(cπευεν dπ6μα δτι EναE ψυχQ6E dvταγωνιoμ6g, Eoτω xα[ μ6 μιxρooυγxqοιiαειE, μταξt τιilν δι]o 'oργανιiloεων, Θd, Exλιγεγ δπ6ρ τιωx"fi διdρΘρωαι τo0
τoδ EΔEΣ.
Παρετt'1ρηoα oτ6 oτρατηγ6 Z6q6α &τι δεν αυμφωνotoα πλf1ρω5 μ6 τ(E dπ6ψειE τoυ. Πqooεπ&Θηoα ν& &πoδεξω δτι iiπιΘετιx6τηg, μ6 διαxoπt'1 α216oεων μ6 τ6 EΑM _ EΛΑΣ, δ6γ Θd fiταν ενδεδειγμενη, τoΦλd1ιoτo γιd τ{ oτιγμ{ θxεiη. Θd εf1αμ θμφ6λιo o{lγxρoυαυ xαt dριΘμητιxδg εΙμεΘα o6 μειoνετιxτi Θ6oι. 'Eπ(
πλ6oν, μ(α παρ6μoια oτ&oιE ιt( μ6ρoυE τoδ EΔEΣ θ& διηυx6λυνεν αιiτoμdτωE τιiν πoλιτιxt'1 τotl ΚΚΕ, xαt τtγ Bαoιλ6φρoγos παQατdξεωE. M(α EγoπλoE ρηξιg ψt τ6 ΕAM _ EΛAΣ Θ& θζημ(ωνε τ{ν 'EΘνιxt'1 'Αvτ[oτααr1 xα( Eπρεπε ν6 dπo_ φευ1θη πdoη Θυo(α. Kατd τ{ γνιbμη μoυ η γQαμμti τoυ EΔEΣ Θd Eπρεπε ν& στQαφη πQ6g τ{ν δξηg xατειiθυνoι. α) Nd θπιτευ1Θfr τ6 oυvτoμιbτεQoν iooρρoπ(α δυνd,μων
μταξιi EΛΑΣ xαi EΔEΣ. 6) Nd πατα6ληΘη xdΘε πρoorτdΘεια ν& διατηρ{ooυμ xα( dναπτιiξoυμε τ(g εταφ69 μαE μ6 τ6 δημoxρατιxd, oτoι1ε[α τoυ EAM, iδιαiτεqα τoι1g στQατιωτιxo'b5' τd δπo[α μ6 τfν dνdπτυξι τoδ EΑM _ EΛΑΣ &ρ1iξoυν ν& πα(ξoυν πψδτo ρ6λo xαi μfuριs Eγ6s αημ(oυ νd dwιδρoΦν, δπoυ εΙγαι δυvατ6ν, πQ6s τ(E ιατευΘ{rνoειE τoδ ΚKE. γ) Nd δπo1qειilooυμ τ6 EΑM - EΛΑΣ ν& dπoλoυθrjoη τ6ν δρ6μo τηζ δμαληs θξελfξεωg πdνω α6 μιd θΘvιx{ γQαμμf, τoΦλd1ιoτov oτι]ν dρ1ιj. 'Edν αιjτ6 θπιτυγ1dναμε, o[ i:ιαγαoτατιxθg τ&oειE τoδ ΚΚE Θd lφbταvτo, μoιρα(α, oτ1μαtπιx{ trφεoι. 'Edν, dπ' θγα'ιπiα5 τ6 EAM - EΛΑΣ dπεμoνιilνετo, { θπιρρoη τoδ KΚE Θ& η{lξdνετo. "Eται { δπαγωγf τoυ δπ6 τ6 Συμμα1ιx6 Στqατηγεio M6crηs 'Ανατoλflg παi δ μγαλυτεφs πQoσαγατoλιoμ6E τoυ πρ69 τι]ν 'Eθνιxτ] 'Aγτioτααι Θd fiταν 6αoιzι6 θμπ6διo oτ{ν fγεoiα τoδ ΚKE νd &πoxqιiψη fl νd
θxδηλιiloη, μι6 θθνιx& αυνΘηματα, τa. o16δι6 τoυ θπιxρατ{oεωg. δ) Nd ιατα6ληΘη xdΘε δυνατ{ πqooπdΘεια γ& ωτoφευ1Θη δ θμφιiλιog π6λεμog, τoΦλd1ιoτoν θφ' δooν f1 'Eλλdg 6ρ[αxεται δπ6 xατo1f1ν. 'YπενΘf μιoα θπ(oηg oτ6ν oτqατηγ6 Z6ρ6α τ(g πληρoφoρfus πoil δ tδιoE μoδ μτ6διδε xdΘε τ6oo. 'Oτι oδ dντιδρ&oει5 τιilν πληΘυoμilν fiταν πλ6oν συγ}tεχQιμενεs θγαvτioγ τoδ EAM _ EΛΑΣ, dx6μα xαi ψtoα oτiE τdξειE τoi τελευτα(oυ. 'Eφ' δooν μα5 fiταν dδιlνατo νd iπηρε&σoυμε xατa. τ6γ Eγα τ6ν &λλo τρ6πo fl τliν πoλιτιxf1 τo0 KΚE, δ μ6νo9 δρ6μoE πot εΙ1αμε fiταν νd θvΘαρρ6νoυμε xα[ νd αiξ{ooUβt, μ6 λελoγισμενη xα[ διαρx{ αυνεφαoiα, τ6 χdoμα μεταξιi τδν δημοxρατιxδν oτoι1ε[ων τoil EΑM _ EΛAΣ xα( τo0 ΚKE. Π6ραν αιiτoυ'εi1αμ πληρoφoρ(ε5 δτι ιαt ψθoα'ατ6 KKE δπηρ1αν δυαφαwfuE. 'O Bελoυ1ιιbτηE, δ 'oq6oτη5 xαt &λλα fryετιx&. oτελqη τoδ KKE Θεooαλ(αg θφ6ρoπo διαφωνoδ'ιπα πQ6g ττi γραμμi τoδ Πoλιτιxoδ Γραφεioυ τoυ ΚΚE. 'O xαλιjτερog τρ6πoE Θd fiταν νd θνθαρριiνoυμε τ(g διαφων(ε5 μ6oα oτ6 EAM ._ EΛΑΣ ιιαi τ6 8Ο
τ6 EΑM - EΛAΣ, oτ6 o{rνoλ6 τoυ, δE dντ[παλo. Στqατηγεio 'Α'ιπαψιilν flταν τ6 xαλtτερo μ6ooν. Αιiτ6 6t6αια δ€ν μαg fμττ6διξε, odγ EΔEΣ, ν& λαμ6dνoυμε δπωg xαi oτ6 παρελθ6ν,
KKE, παQd νd
Θεωρf1σoυμε
Eτoι τ6 Κoιν6 Γεγιx6
δλεE τ(E πρoφυλ6ξειE xα( τd μ€τρα &αφαλε(αE.
'o
ατqατηγ6g Ζ6ρ6αs μ6 &xoυoε xα( δεν Eφερε xαμμι& &ντ(qqηoι oo6αρ{. ξη η δι&θεoι ν& θξετdoη dγαλυτιπ&, xατ6. π6αoγ o[ πqoτd,oειg μoυ fiταν πQαγματoπoι{oιμεg, μ6 Θετιx6 dπoτ6λεoμα. 1Eμεινα μ6 ην θrπιiπωoι δτι δλα αilτd τα t6ρυoxε πoλ{l Θεωρητιxd,. Πρoτιμoδoε &μεoεg xα( gιξιx€g λ{loειg, ε[τε γιd λ6γoυE μεγαληs α{lτoπεπoιΘf1oεωE, ε1τε γιd, λoγoυE dδυναμiαg γι& τετoιoυ εiδoυg θλιγμo{lg. Σ€ παρ6μoια9 φriαεωE ξηττ]ματα Eπαιqνε π&rπoτε μι& oτdoι αiνιγματιxf1. "oαεg φoQ6E θπρ6xειτo γιd, iδεoλoγιπ6E xα[ πoλιτιx6g Θ6oει9 θδει1νε 6qαδυτητα xαi &ναπoφαouoτιx&τητα, χωQ(E ν& ξφ xα( τfi διd,Θεoι γ& &πoxαλ{'ψη fl vd dναπτιiξη τi5 duτ6ψειg τoυ. T6 [διo δ6ν oυγ66αινε μ τ6ν 'EΘγιx6 'Aγδνα. 'H πεπo[θηαig τoυ fiταν &διdurτωτη, xαt xατ& τ[g πoλε_ μιx6g θπι1ειρf1oεuE oi drπιδq&αειζ τoυ ιαi τα o16διd τoυ, &μoα xα[ dπoφαoι_
Oδτε xαi θφα(νετo γd
oτιx&.
Στ6 Περτo0λι EφΘασα, μ6
oυνoδε(α μoυ, τ6 fuτ6γευμα τηE 16 'Ιoυλ(oυ. Θd Eλεγε xανε(g πιb5 oτ6 1ωρι6 fiταν uπαξ6Qι, θxε(νη τιjν f1μ6ρα. 'Eδδ 1ωριxo( δνδρεE, γυναixεg xαi παιδι6, &ναxατεμ6νoι μ6 τo{lg drπdqτεE. Πι6 π6ρα διdφoQα δπoξ{rγια δεμ6να γιiQω dπ6 τd μεγdλα δ6νδρα τotr 1ωριoδ. Συγxεvτqιboειg αrπαqτδν δεξιd xα[ &qιoτεqd. Στf1 μ€oη τotr 2gωριoi Eνα μεγdλo δiπατo oπtτι θoτε"yαξε τ6 Στρατηγε[o τoδ EΛΑΣ. oi Mαυρooπo{lφηδεE' πφσωπιxι| φρoυρd τoδ Bελoυ1ιιδτη, θγxατεατημ6νoι oτ& γι1qω τoδ Στρατηγε(oυ oix{ματα δδει1ναν &τι θxεΙ δ6ν flταν μ6νoν f1 rδρα τδυ Στρατηγε(oυ τoυ EΛAΣ, &λλ& xα( f1 θδρα τoδ "Aqη Bελoυ1ιιilτη. Mαιρft.Qo, Eξω dπ6 τ6 1ωρι6, o6 μυ& πλαγιd σxεπασιι6η ατ6 Eλατα, o6 xαινo{lργια θξo1ιx& oπ(τια, πλoυo(ωγ παραΘεριoτδν ηE εiφνιx{g περι6δoυ, θγxαΘioταlπo oιγd - oιγd, τ6 Κoιγ6 Γενιx6 ΣτρατηγεΙo 'Arπαρτrilν xαi o[ 'Yπηρεo(εg τξg BΣΑ. 'O TαγματdQχηs Γxιx6πoυλoE μ6 xατετ6rτιoε, α;ετιxd, μ6 τ{ν πρoεργαo(α τιirγ oιlγεδριd,oεων τoδ ΚΓΣA xαi τ(E iπαφ6g τoυ xα[ &π6ψει9 τoυ θπ( τιilν τt'1
BΣΑ xα[ τoδ 'Aρ1ηγε(oυ τoδ EΛAΣ. Kατηνdλωoα τ6 &π6iπιoxθψει5 oτ6 'Aφ1ηγεio τoδ EΛAΣ (Σαqdφη xα( "AQη) πα[ oτιiν ττυμα μ6 BΣA (ταξ(αρ1o M&εqg xα[ Γoυrπ1&oυξ, δ δπoio5 τ6 πρoηγo{lμνo 6q&δυ εΙ1w Cπιoτρ6ψει dπ6 τ{ν περιo1f1 Φιλιατιilν). 'o oυν)1ηE Xdμμοντ, &ρxηγ6E τηg BΣA οτr1γ Mαxεδoνiα δ αιlι}ταγματdρxηs Σ6παρvτ, &ρxηγ6s τηg BΣA τoδ 'Oλ{lμoυ, δ λqαγ6g Tξ6ρvταν, τ{g περιo1ηg Mετα66oυ floαν παρ6ντεE cπ{ν δδρα τηg BΣA. M6 τfν &φξι τotr ταγ)1oυ oil&λαg, τ"iην θπoμ6νη i1r6Qα, f1 oυ1rτλfQωσιE δλωγ τιirv dγτιπρrooωπειδγ τoδ KΓΣΑ εΙ1ε oυντελεoΘη. Στ{ν lδρα τoδ dρ1ηγε(oυ τηg BΣΑ, πληρoφoρf1Θηπα δτι, lπ( τ6λoυE, δλοι cf Bρετανoi ξιωματιxo[, o[ εtlριozι6μνoι oτd Boυν6 τηE 'Eλλdδog, θτ(Θεwo tπ6 τ(g διαταγ6E τoυ ταξιd,ρ1oυ M&ερE. <Κdλλιo dργd παρd, πoτ6> εIπα oτ6γ τελευτα[o. 'o iδιog, δ MdεQs, μ6 ετληρoφ6ψlσεγ &τι μετd, ην &νd,δεξι τoi Σαρdφη, δE oτρατιωτιxoδ 'Αρ1ηγotr τoi EΛAΣ, δι&φoρoι dξιωματιπoi τoδ &lιrτιλ,fψεωγ τηs
6.'o
ΔoιiqειoE 1ππoE
81
'Eλληνιxoδ Στρατoυ πρoαε1ιilρησαν oτ6 EΛAΣ xα( dν6λα6αν δπηqεo(α. εiπα ατ6ν Tαξiαq1o, δ δπoΙog θφαiνετo εΦ1αριoτημενoE. 'O oτqατηγ6g Σαqdφηs μoδ θδωoε τt'1ν θντfπωoι, αΦτt'1 τη φoQd, δτι εi1ε 1d,αει τoi, αriΘoρμητιαμ6 τoυ xα[ την παληd, τoυ δnμoxρατιx6τητα. M6 τ6 νd Θ6λει νd xd,μη θπiδειξι τηg Ξπι6oλflE τoυ, Eδει1νεν δτι ττ]ν εΙγε γ6'oει τελε(ωg.. 'Eπεδfωξα νd ξω μι& εiλιxρινfl xα( bγx&ρδια δπωg oτ6ν Mεo6πυργo xαi oτ6 Λιd,oιo6o, θξηγηoι &λλ& δ6ν 6ρηxα ττ]ν εΦxαιq(α. 'o Tξημαg, &π' θναvτ(αE, θxυρι&ρ1ει τflg xαταoτdoεωE, χωQiE xαμμιd, θπiδειξι. Mιλoδαε λ(γα, &λλd τd λ6για τoυ θφα(νετo νd, εΙ1αν 6αρυτητα' xαt 6ξω dπ6 τ6 Bελoυ1ιιbτη δλoι o[ &λλoι τoδ EΛΑΣ μετ6φεQαγ τig dπ6ψειζ τoυ, τ(g oυξητoioαγ xαt τt5 dν6λυαν, μ6 €να θπανα oτατιx6 λεξιλξιo. Στfν πQαγματιχoτητα' δ Tξf1μα5 flταν τ6 μdτι τoi πoλιτιxoi Γραφε(oυ τoδ ΚΚE xα( αtτ6g Eδιδε ττi γραμμr4. Κρατoδoε ττ]ν iooρρoπ(α μεταξil τofr xoμμoυγιoτιxoδ xqt ψη χoμμoυγισιιxoδ oτoι1ε(oυ τoδ EΛΑΣ, ιτυπoioε <τ(g i.lπερ6oλ6g> τηE δεξιαs ii τηs dριoτερ&E. 'Η παρoυα[α τoυ fiταν διαρxt'1g δπ6μνηoι5, oτoιi5 μ{ xoμμoυνιoτ65, δτι f1 πQαγματι}ιt'1 των dρxτ] fiταν f Κεvτριxf 'Eπιτρoπf τo0 EΑM - EΛΑΣ, xαi τ6 Πoλιτιx6 Γραφε[o τoυ ΚKE oτo{lg χoμμoυγιστ69, πρ6 παw6g α' θxεiνoυg πoιi δεν Eιαμναν <<τ6ν πραγματιx6 συγχεQασμ6, μεταξιj BΘνιxιoμo0 xα( μαρξιoμo0.
Συνoμιλiα μ6 τ6ν Bελoυ1ιιbτη 'Ωoτ6oo
f πι6 iαxυρd xαi
i1πι6 δυναμιxη πρooωπιx6τηE μεταξι1 τfrg τqιαν(Bελoυ1ιιilτηE, Σαρdφηg, TξtμαE) flταν δ "Αρηg Bελoυ1ιιilτηE. δρ(α5 τoil EΛΑΣ 'o Bελoυ1ιιilτηg fiταν δ xατ' θξoχ,ην dνεγνωριoμ6νo5 xαi δ δυναμιx65 dρxηγ65 τoδ EΛAΣ. Αtτ65 iiπ66αλε τf1 oιδηρα πειΘαρxiα ατd τμt'1ματα τoδ EΛΑΣ, πρ6 παvτ6g oτ.t1Ρoιiμελη. 'Ηταν πα"ιπα1oδ παριbν, iμιττν6ων τ6ν Θαυμααμ6 xα( τ6ν φ66o, μεταδ(δων θμπιoτooιiνη xα[ αioιoδoξ(α oτo65 dντdqτεg τoυ xαi dπoγo{τευoι oτoι1g &λλoυE. Xωρ(E xαγ6γα iνδoιαoμ6 Eπαιqνε τig πι6 τoλμηρ6E xα[ τtg πι6.θπιx(νδυνεg dπoφdαειg. Πoλλ65 φoρ65 fiταν [xαν6g γιd Qωμα\rτιχ69 xαt oυναιoΘηματιxt'5 θxδηλωoειg xαi πρdξειg. Σ6 &λλεE περιπτιboειg fiταν &γριog xαi dν6νδoτα oxληQ65. 'Η ατιγμια(α τoυ dδυγαμ[α oτ{ φυλαxri, ιiπ6 τriν 4η Aiγor}oτoυ, δ6ν τ6ν f1μπ6διαε νd' παραμ(νη χoμμoυνιστιis μ6 δλη τoυ τriν xαρδιd ια[ τη ox6ψι. 'Eπ(oτευε μ6 δλη τoυ τt'1 δι1ναμι oτ{ν xoινωνιx{ θπαγdoταoι. El1ε παqαμ(νη 'Eλλην δ5 τ6 x6xxα}'o xα( δξαν(oτατo δταν μιλoδoε xανεi5 χoμμoυνιστηs t &λλog, γιd' τf1ν αtrτoν6μηoι τflE 'Eλ\νιxηg Mαxεδoν(αE. 'Η επαφ{ τoυ μι6 τt'1 λα'ιxf1 ιpυxoλoγiα xα( τ(g λα'ιx65 dντιδρd,oειE, τotr θπ6τρεπε νd δια6λ6πη δλεg τ(g δυαlιoλftE πoιj θd &ντιμτιilπιξε τ6 Koμμoυνιaτ,ιx6 Κ6μμα &ν θ6dδιξε uπQ6ζ μ(α Λα'ιxrj Δημoxρατ(α>>. T6 dδιαφιλoνε(xητo γ6ητρ6 τoυ oτ(5 τdξειg τo0 EΑM _ EΛAΣ τ6ν Bφερεν δE τ6ν θνδε16μενo &γτ(παλo τoδ Πoλιτιxoδ Γραφε(oυ τoδ KKE, τoδ δπo(oυ δ6ν fiτo μ6λo9. 'Eξηqτ&τo &π6 αιjτ6γ νd dγνof1oη τfg &πoφdαειg τoΦ τελευτα[oυ f1 xα[ ν& τ6 &νατq6ψη. M6 τ6γ M&ρxo ατt'1 Mαxεδoνiα, τ6ν '0ρ6oτη oτf1ν 'Aττιxf1, &λλ& xα( μ6νoE, fiταν o6 Θ6oι νd διboη μ(α &λλη τQoπη xαi θξ6λξι ατ6 EΑM - EΛAΣ, &vτ[Θετη &π6 αiττ]ν πoιj fiταν oτr] ox6ψι τηE f1γεoiαg τo[l KKE. Παρι6μινεν, δoτ6oo, πιoτ6E oτfν πειΘαρ21[α τoδ K6μματog xα( ιjπετdooετo ατ[g διαταγ69 τoυ xαi δταγ dx6μα δ6ν 82
&παπεxρiνoντo oτfν d,vrιιειμνιxf1 πQαγματιχ6τητα. 'Ηταν πoλrj δrjoιoλo γd μετQηση ιανεig πι6 α[oΘημα δπερτερloυoε μ6oα τoυ, τ6 θΘγιx6 ff τ6 θπαναστατιx6. 'Eν πd,αη περιπτιboει, η oυναντ(ληψιg, δ1ι πd,νω α16 πεqιεx6μενo &λλd
oτt'1ν &xoλoυθητ6α γQαμμi τo0 'EΘνιxo0 dγιilνoE xα( τηg πoλιτιι\g ταxτιxfrg, μεταξι3 αiπoυ xα( τofl Πoλιτιxo0 Γραφε(oυ τoυ KKE, δ6ν fiταν πλτ]ρηg.
πdνω
"Eνα 6ρdδυ, iioτερα dπ6 τfν πριilτη oυνεδρ(αoι τoδ KΓΣΑ, 6ριox6μαoτε iξω dπ6 τ6 xτiριo τιilγ αυγεδριdoεων, 6αδiξoνταζ πQ6E τιj Λ6oμ τιilν 'Αξιωματιπιilν τoδ EΛΑΣ, δταγ θδox(μαoα γd τ6γ xdμω νd μιλt'1or1 πι6 dνoι1τd, Eoτω xα( θυμωμwα:
_ Π6g μoυ "Aρη, εiλιxριν&. ΠαQ' δλα δoα λ6γoνται Bδδ, εΙoΘε d,πoφαoιoμ6-
νoι νd oυνεx(oετε τ{ν ετiδειξι δυν&μεωE θγαγτ[oγ τδν αλλων 'Oργανιiloεων 'Aντιoτdoεωg;
_ 8ε6α(ω5 δχι, dπ{vτηoε. Φτdνει
νd, oυμφωνt'1ooυμ πdνω o6 Eνα o16διo
διεξαγωμ1g τoδ θΘνιxoδ dγιilνog.
- Md φfλε βoU, δ6ν tπd'ρηoυν θxατ6 τq6πoι διεξαγωγηE τoδ 'Eθνιxofl 'Αγδνog. 'Eναg τq6πog μ6νo. T6 μtπημα τotr Kαταxτητoδ δE την θθνιπti dπε-
λευΘ6ρωoι.
_ 'Αγαττητ6 Κoμνην6 (μ6 xdπoια δ6oι εiρωνε(αg) εEoαι περιoo6τερo oτ6 oτoι1ε[o ooυ δταγ δ6ν xαταπιdγεoαι μ6 oocριαrεΙεg. Ξ6ρειE πoλιi xαλα πιilg δw xdνoυμε τ6ν iδιo d'γδνα, δπωg τoδ 1821. 'o τ6πo5 μαg δεν Θd d,πελευθερωΘη μ6νo μ6 τη διxη μαg θθνιxη dντ[oτασι. 'Η τελιxt'1 ν(xη Θ& dπoφαoιoΘη dλλoυ. 'Αλλd θxε[γo πo{l μπoρoδμε νd, dπocριiγoυμ, μετd, τt'1ν d,πελευΘ6ρωoι, xd,νoνταg xα( θθνιxf1 dντ[αταoι, εΙναι f1 θπι6oλf1 τηE διxτατoρ(α5 ατ6 τ6ν Bαoιλ6α Γειbργιo xα( την δλιγαρx(α τη5 δεξιi5, δπωg πρ(ν αττ6 τ6ν π6λεμo. _ 'Ωoτ6oo εioαι, xαt o$ xα( oδ &λλoι otvτρoφoι, δπ6ρ μιδ,5 διxτατoρiαg, τ{5 διxτατoρ[α5 τo[l πρoλεταριdτoυ, δ6γ εIγαι Eτoι; *'AρxiξειE πdλι τ6'dδιo 6ιολ(. Π6oε5 φoQ6E oo0 εΙπα δτι δ6γ εΙμαι o{lτε μ6 τη μιd oiτε μ6 την &λλη. "Αλλoι μπoρεi νd dν61ωγται διxτατoρ(εE. Ξ6ρoυμε, δλoι, πoλιi xαλd, xαi o{s xαi γιh, δτι o[ "Eλληνεg δ6ν dν61ιυγται διxτατoq(α εtτε τη5 δεξια5 εtτε τηE ,&qιατεQαE. Mετd τ{ν dπελυΘ6ρωαι, δ Ιδιo5 δ λα69 Θd tsιλ6ξη τ6 πoλiτευμ& τoυ. Ξ6ρει9 xαλιiτεqα d,π6 μενα δτι τd παληd x6μματα δεν θ1oυν xαμμ[α αxiaι πια ψi τ6 λα6. ΕΙναι μιd παρ6α θιμταλλευτδν, Eτoιμη νd oυμμαxhoη xα( μ6 τ6 δι&6oλo αx6μα.
_ Σιiμφωνoι "Αρη, o6 δτι dφoρα τd παληd x6μματα. "ΑE τd' dφηαoυμε. 'Eδδ oxηματ(ξoυμε Eγα Koιν6 Γεγιx6 Στρατηγε[o 'Aνταρτιirγ. 'o EΔEΣ E1ει πdρει τf1ν dπocραoι νd συνεQγασΘη εiλιxριγd. T6 EAM _ EΛΑΣ E1ει πd,ρει την Ιδια dπ6φαoι; _ Σε παραxαλδ &φηο6 με, μ6 την εiλιxρ(νεια τoδ EΔEΣ. Παρ&τα με. - Kα( τi μιπoρεig νd μoυ πηE γι& τ6ν EΔEΣ; Σ6 τi μπoρεig γ& τ6ν ψ6ξηs,
"Αρη;
_ M6 τotιE dντdρτεg τoil EΔEΣ δεν μπoρδ ν& Exω xαγ6να παρdπoνo oδτε xα( LaΘρα. Δε"ι, μπoQδ γ& πδ τ6 1διo δμωE xαt για τ6ν ZΕρ6α xαf γιd δqιoμ6νoυE &ξιωματιιo6E τoυ EΔΕΣ ατdg 'ΑΘt'1ναg. Kα( γιd, να τα πoδμ dπ6 την xαλt'1' τi oημα(νει δλη αΦτf1 f1 δoυλoπq6πεια πρ69 τotE "Aγγλoυ5. Kα( αιjτd τd τηλεγραφt'1ματα πQ6s τ6γ 8αoιλ6α ατ6 Κ&[ρo, πoil τα θδημooiευoαν δλε5 ο[ θφημρiδεs τηs Αiγ6πτoυ;
Ti
oημα(νoυν δλα αΦτd
xαi πoι6 τ6 περιε16μενo;
ιt _l
_ EΙoαι πd,ντα tπερ6oλιx6s "Αρη. T6 ηλεγρdφημα πQ6s τ6γ Bαoιλ6α δεγ fiταν παρd διαμαρτυρ[α γιd τf1 δραoι τδν 8ααιλoφρ6νων oτην 'Eλλd,δα, μ61ρι
τ6γ τελευταΙo 'Απρ(λιo, τfuoτε dλλo. _ α6 πιaα'tω xαθ6λoυ, Κoμηv6. "Αs εΙναι θ& δoδμ iιπ6 τi1 oτ&'oι oαg ^θν oτ6 Γεγιx6 ΣτρατηγεΙo 'Αγταρτιbν. _ 'Eπαγαλαμ6&νω "AQη. Δεν tπ&ρ1oυν 1(λιεg oτd,oειE. Mι& μ6νoγ, δ π6λεχατoχfiE, xαi"' μo5 θναντ(oν τδγ ατρατευμdτωγ _'o o1ηματιoμ69 πQαιτωQιανoδ αrρατoδ, πρoo6Θεoεγ δ "ΑQηs' _ "Aρη θd α6'roρoroι6oω νd oταψατtρηE. 'Edν dρ21(ooυμ, bo$ νd μιλδg τoδ πqoλεταριdτoυ, δ6ν Θd 6ρo0με γι& πqαιτιοqιανoιig *αi γ,b γι6, διxτατoρ[α &r8η. -
'E6γ iπιμενειg νd ι&vτ1g τoν dφελη, δ6ν πειρdξει. Θd ooδ τ6 π6 &x6μα 'Eλλdδα δ6γ εΙγαι dπ6μα δυμιd φoqd: Mιd χoμμoυνιστιx{ iiπανdoταoιE oτ{ν o&g, πoι69 θ& fiταν oi &γτι_ iιπ6 νατ{. Ξ69oυμε ,oλ*.ρo dπ6 xdθε &λλoν xαi 'Ωoτ6σo θ' dντιτα1ΘoΦμε ν6 περιμ6νoυμε. δρdoειE τoδ x6oμoυ xαi τi μττoqoδιE πo[l πεΙρα dπ6 μπoρεi νd μαg 6γdλη atf1ν ilιυoτφφη τoi Bαoιλ€ω5. Ξθqoυμε δ EΔEΣ, oδτε o[ otrτε εΙναι δεγ dπαo,1oλεi αriτ6. Κε[νo πo{l πqαγματιxd, μ6 _ Ζθρ6αs' δ EΙγαι xαλd'' ιαλd &ντd,ρτε5 τoυ, oδτε xαi oil _ Γιd δνoμα τotr Θεoδ, &φηoε τoν Ζbρ6α, εΙατε xαi bξαδ6λφια!! "Ag oυμδ πdγω o6 δριoμενεg dψ€E ιαi γραμψ\ xαt γd εΙoαι 6θ6αιos πιil5
-
.
φαwfooυμε Ζ6ρ6α5 Θα τig τηQηση. - 'AQχ6E xαi- γραμμ69 Θ6λει9, φιbναξε. ξdατερα.
;iωrr6
iΦ εkκA
N6 ooδ τiE ξαναπιil. ΚαΘαρdι xα(
dγλνα μ6χQι τ€λoυE. Eiλιxρινη συνεQγασ(α xα( μ6 oαg xαt μt' xα( μ6 ττ]ν BΣλ. Nd oυμφωνt'1ooυμ dπ6 τιilρα δτι δ 'Eλληνιx65
πoλ(τευμα λα69 Θd dφεθη θλειiΘερog, μετd την &πελευΘ6ρωoι, ν& &πoφαo(αη τ6 'Edν 'Ελλd'δα' αυμφιυν{πoιj Θ6λει. T6λo9 δ Bααιλει]E ν& μt'1ν iπυoτρ6ψη ατt'1ν δπ6o1oμαι ootl σoυμε πdγω ατd τρ(α αιπd oημiα xαi τα δηλιilooυμ &νoι1τd, ν& dφ{ooυμ fiαυ1o τ6ν EΔΕΣ. _ Tιilρα, "Aρη μoυ, &ρ1[ξoυμε γ& oυνεwoo{lμεθα, θ& πq6πει μ6νo νd παQα_ Eατω δε21Θη5 δτι δταν μiιoομ γι& δημoxρ,ατιx65 θλευθερiεE μ6 περιoριoμoιig, d,ντιμοναq1ιx65) εΙμαι xαi θγαrπ(oν τoδ Bαoιλι6ιυ5 (μ' δλo πoι1 πρooωπιxιirE αiπ6 δεγ λ6γεται πι6 δημοxρατ(α. Καi &ν xατα περ(ερμ1 xαi dπ[oτευτη oriμπτωσι δ λα6E ψηφ(oει τ{ν θπd,νoδo τoi Bαoιλ6ω9;
_ Aιjτ6 δ6ν Θa αυμ6η πoτ6. 'o 'Eλληνιx65 Λα6g δ6ν μπoqεΙ νd
ψηφ(αr1
δπ6ρ θν6E Bαoιλ6ωE πotr εiναι i:π(oρxo5. _ Καi μ6 τ{ν ειixαιq(α αυτη, "AQη, πδE π&ει f1 δπ6ΘεoιE μ6 τ6v θπιτελdρxη oαE τ6ν oυν)26η Πετρoυλd,xη xαi iλλoυ5 θαυμαoτ6g τoδ Mεταξα. Τ( oxθπτoγται
γι& τ6ν 8αoιλ6α; _ Κατdλα6αν τ6 λdΘog τωγ xα( μετd'νoιωoαγ. Αυτ6 oo0 δε(xνει, δτι
t
Mo-
ναq1iα θξ6φληoε ατf1ν 'Ελλdδα. 'Αλλ' &g dφηooυμ τ6 ξ{τημα αΦτ6. EΙναι f oειρd μoυ νd o6 ρωτ{oω dx6μα μιd φoρd. Πραγματιxα ιιαt εiλιxριν6 θπιδιιbχετε συνενν6ηoι, xd,πoια oυνενν6ηoι μ6 τ6 EΑM - EΛAΣ; εΙναι εiλιxρινεΙg o[ πρoΘ6oειE oαE;
_ "Axoυot, "AQI, γιd, τελευτα[α φoρd. Θd ooυ τ6 θπαγαλd6ω γιd νd'διιilξω απ6 τη ox6ψι ooυ τt'1ν Eμμoνη iδ6α πoιj o€ xατ€7ει. Γιατi αι}τ6 ooδ Eγινε 6ραχγαs, θd μπoρoδoε νd πfl xανεig. 'Edν f1 1δια Eμιrογη iδ6α δ6qνει τoιig iγετεs 84
τoi EΑM - EΛAΣ, χoμμoυνιστt'g xαt }ιh, τα πqd,γματα, ιrrτoQi νd ooδ πδ ατ6 τιilρα, Θd τελειιbooυγ πoλt &αxημα. Θd, παiξετε τ6 παι1ν[δι τoil Bαoιλ6ωg xα[ δ BαoιλειiE Θ& δπιoτρ6ψη αιfp 'Eλλd,δα, 6,τι xαt &ν x&μτε. Στ6 ε1πα xα( o6γα rια( τoδ Λευτερια oτt'1 Ρoυ66λιoτα. T6 θπαγ6λα6α oτ6ν Π(απιρη xα( τ6ν Κoυμdvη oτ6 Boυλγαρ€λι, τ6ν περlαoμ6νo 'Απρ(λη. T6 δπεγρd,μμιoα oτ6ν Σαρdφη xαi oτ6ν Tξτ]μα αι6 Λιdoιιofu. Ξ6ρει9 πoλιj xαλd πιbg δεν θπιδιcδxoυμε δλoυg
xαμμιd,
ρξξι
μαξι1 oαg.
Ti
&λλο θ6λειE;
- T(πoτε τ6 εtxoλιiτ€Qo, "ΑQη. E1ειg &vτ(ρqηoι νd, πρoτε(γω ατ6 Ζ6ρ6α μιd, oυν6ντηoι μεταξ{l oαE; EΙμαι 6t6αιog, δπιυg o6 6λεπω xαi ψt,6λθπει5, δτι Θd διαλυΘoδν δλεg o[ παqεξηγf1αειg. Ei1αμ
φΘd,oει Eξω αττ6
τη Λ6oμ τδν 'Aξιωματιxιirν τoδ EΛΑΣ, xα( δ
oτρατηγ6E ΣαρdφηE μ6 τoriE dξιωματιxoιig τηg dντιπρooωπε(αg τoδ EΔEΣ, μαs εΙ1αν πληαιdoει. 'Exε[γo τ6 6ρ&δυ εtμεθα πρoorιεxλημιfooι αττ6 τ6ν EΛAΣ, πα(, δλη τ{ 6ραδυd, f1 dτμ6αφαιρα flταν πoλt φιλιxη ια( θγxdρδια. Tτ]ν dλλη μ6ρα τ6 πρω[ εΙ26α μιd oυνoμιλiα μ6 τ6ν Tαξ(αρ1o Mdερg. Πρ(ν δμυs oυναπt'1oω τ6γ T,γτυ Mdερ5 θΘειbρηoα dπαραiτητo, Eξω dπ6 τoιig <<θπι_ ΦtΙoυs xιixλoυg> τoδ EΛΑΣ xαi τηg BΣA, νd o1ηματioω μιd γγd)μη, Eoτω xα( θπιπ6λαια, πdνω oτfν drπlληψι πoιi θπεxρd,τει γι& τ6ν σχηματισμ6 τoυ ΚΓΣA: oi dντιπρ6oωπoι τoυ EΔEΣ, δριoμ6νωγ Κoινoτητων τη5 Δυτ. Θεooαλ[αg, πo6 iπεox6φθηoαν τf1ν dvτιπρooωπεiα μα5, fiταν δλoι χατηγoQημrατιxo(. T6 ΚΓΣA Θd θμτρiαζε τt'1ν επι6oλ{ xαi τ'i1ν ωrιρρot'1 τo0 EΑM _ EΛAΣ oτt'1 Θεαoαλ(α, lν θλειτoιigγει 6oτω xαi μ6 δυαιoλ(α. Θd iiπετρεπε oτoιig δυoαρεατημ6νoυE μ6 τ6 EΑM _ EΛAΣ νd θxδηλωΘoδγ δπ6ρ μιαE &λληE 'Eθνιx{g 'oργανιboεωg xα[ νd &oxηooυν πiεoι xαi xριτιxf1 εναvτ(oν δριαμενων &xρoτf1των. Πι6 θγδειxτιx6,g fiταν o[ ωτ6ψει9 τδν oτελε1δν EΑM _ EΛΑΣ, πoιi πqo{Qχovτo &π6 τdg 'AΘ{ναg, μ€ μεριxd iιιτ6 τ6" δπo[α μ€ αυν6δεε παλαι& γνωριμ[α, &π6 την περ(oδo ηg αrπιδιxτατoριxηg xιν{oεωE, ilιt 4ηg Αtryoι]oτoυ. 'Απ6 τ(E παλη6E μoυ αΦτ65 1ι,ωριμiεg, Eνα μ6νo oτ6ληos θD'iλωoε δτι fiταν μ6λo9 τoδ KKE. Κα( πρ6oΘεαε μ6 oτ6μφo δτι τ6 <π6oτo τoυ, fiταν <θ;"ιrιιoτευτιx6>. oi dλλoι πρlooεπ&θτ1oαν
γ& dγταλλdξoυν μαξι1 μoυ μεQtχ6g ιoυ6hπεg, 1ωρig τfν παρoυo[α dγνιilσtωγ πα( δλoι δπ6μιναν o6 δυ6 ξητt'1ματα. Στ6 oτι τ6 ΚΚE θξαxoλoυΘoι]oε νd θλΦxη dx6μα Eνα μεγ&λo μ€QoE τιirν θπιxα(ρων Θ6αεαlν, παi α16 δτι μ6 τ{ν lxταoι πoι]
πα(ψει δ Eγoπλog δΘνιx6g &γιbν <πoλλoi δημοxρατιπo(> Θ& θξoυδετεριilαoυν uτoι]E }ιoμιloυγισ[69> 1ωρ(g <ν& tlπooτη ξημ[α δ θΘνυx6g &γιilν>. T{ν πρlooπdΘει& iωγ αiτ{ Θ& τfν θνiqυε πoλ{l f1 δημoxρατιxf1 dν&ιιτυξι5 τoδ EΔEΣ (η δυoπιατ(α πQ6s τoν Z€ρ6α, dλλoδ λ(γo dλλoδ πoλ{l, θξεδηλιilνετo μ' Eνα dντ]oιryo θρκυτηματιι6) xαt fi oτρlατιωxf αταΘερoπo(ηoιE τηE δυνdμειbs τoυ. Π&ντωE
γενιxf flταν f1 θvτιiπωoιg δτι δ o2xηματιoμ6E τoδ KΓΣΑ fiταν τ6 πρδτo xα[ αlτoφαoιoτιx6 6ημα πQ6E τ{ν θνoτητα τfrg 'EΘνιxfrg 'A.ιπιoτd,oεω5. Etναι αλη_ Θεια δτι μριxo( Bξεδt'1λωoαv δριoμενεg &1φι6o\iεg xατ6" π6αoν <δριoμ6να θξτρεμιoτιxd, oτελξ1η, f1γετιπd τoδ ΚΚE, Θd dνηΘoυν αιπι] ττ]ν πλατειd, oυνεργα_ α(α>>.
'Η oυν&γηo(5 μoυ
ξεν εγx&ρδια, dλλ'
δ21ι
μ6 τ6ν Tαξ(αρ1o "E'ιπυ M&rQs, dρxηγ6 τηg
BΣA, δπηρ-
dπoλιπωg dπoδoτιxi]γυθ' τ(E θπιδιιbξειg τoδ Ζtρ6α.
85
_ 'Hλθα, dγαπητ6 'Eντυ, νd, oυμμετdo1ω oτig πριilτεg oυνεδριdoειg τo8 KΓΣΑ δπωg μog τ6 θξf1τηoεE. oδ πραγματιxt'5 θργαo(εg τoυ ΚΓΣΑ dρ1iξoυν αilριo. Θd flΘελα πoλ6 νd o&g μταδωoω δριoμ6νεE dπ6ψειg γoυ EΔEΣ xαi iδια(τερα πQoσωπιχδg τoδ Ζtρ6α, πρ(ν dx6μα dρ1(ooυγ o[ iπ(oημεs oυξηττi-
σει5.
_ T6 δxτιμδ πoλιi αiπ6, Κoμνην€. 'Αλλd πρ(ν dπ' δλα θd flΘελαv νd ΦπηE21ει xαθ6λoυ τtg &παιτo{lμενεg ραμ-1ι(αω δτι { μ6νιμη dντιπρooωπε(α oαg δdν iπαν6τητεg πo{r 1ριεdξoνται θδδ, πρ6 παvτ6E, δ dρxηγ6s ηs στQατηγ6g Mαυρoμdτηg.
_ ΠιΘαγ6ν ν&
'Aλλ& xαi ψεig δεν εiμθα xαΘ6λoυ ει}1αριατη_ δτι δ μ6voι dπ6 τ{ν θxλoγf τoδ Περτoυλιoil, δg θδραg τoδ ΚΓΣA. T6 γεγoν69 νd πιθαν6ν, πoλ{l εΙναι tδιo μιiν τoυ oτ6 γιd EΛAΣ b1ει τ6 ΣτρατηγεΙo 1ωqι6, τots Στθ' EΛΑΣ. τoδ δs θξιiρτημα ψατια Θd ΘεωρηΘη ΚΓΣΑ, π6 666αιov, δτι τ6 πqoτιμrοιioαμε Θ& Φυαιια EΛAΣ. μιd τo0 τ6 θξυψιilνει αtπ6 x6oμoυ, γ6ητqo E1ετε δ(xηo.
otδετερη περιof1. _ Δ6γ Θd oυμφωνηoω xαΘ6λoυ μαξ{' αoυ, Κoμνην6. 'Η γνωμη τoδ EΔEΣ, τoΙι Z6ρ6α, τηs EKΚA, δ6ν εΙναι δυνατ6γ νd oυμτrhτoυγ πdγτoτε μ6 τ{ν διxf "ooo γιd την μoυ, δg &φ1ηγoυ τηg BΣΑ. T6 iδιo xα( δαoγ &φoρα τ6γ EΛΑΣ. Eδρα τoΟ ΚΓΣA oτ6 Περτoδλι, dπεφαo(oΘη γι& τoriE iξηg ληoυg: α) Θd εΙμαι o6 Θ6oι νd, διατηριil διαqxη επαφ{ μ6 τo{5 ',Aρ2gηγoιiE τo[l
EΛAΣ.
6) 'EπιΘυμδ τ6 KΓΣΑ γd λειτoυaγηση [πανoπoιητιxα.'Απεφd,oιoα oυνεπdlg
νd μf1ν θψιoδ(ξωμα ι \ xαi vd δφdoτα1πι &να6o}'θ9 i'Jτ6 δυαlιoλfug \ xαi παQεξηγfoειE πoιi μrιoρotlν γd θμφανιαΘoδν xατd ττ|ν πρ6oδo τηE θργαoiα5. Καi επειδ{ ενδε;εται δ EΛAΣ, γ& εtΘιjγεται γιd δριoμ6νε9 πρooτρι66ζ, txω dνdγτη νd 6ρioxωμαι δ(πλα oτo6E dρ1ηγo{lg τoυ, γιd νd θξoμαλ6νω &μ6oω9 τi5 δυoxo_ λfug αιiτ€g.
_ Kα( xdτι
&λλo, 'Eντυ. T6 o{lμφωγo τδν 'Eθγιxδγ 'oμdδων, δπωg iπεειjνoε[ τ6 EAM _ ΕΛAΣ. T6 δπεγρdψαμε 666αια, &λλd δπω5 Θυμ&oαι γQ&φη, ε1xαμ dvτιρρt'1oειE xαi ξητr]oαψ νd γ(νoυν δριoμ6νε9 &λλαγ69 oτ6 xεiμενo. 'Ωατ6oo γιd αo6αρωτ6ρoυ9 λ6γoυ9 xαt oxoπofg, θΘεωρrtoαιιε xαλ6ν να τ6 bπoγρdψoυμε. Θυμioαι δτι oυμφωνf1oαμ νd αtξηΘη f1 δtlναμιg τo0 EΔEΣ, δατε vd φθdooυμε o6 x6πoια iooρρoπfα. Αtτ6 oτ]μερα φαiνεται δ{loxoλo, &ν δ1ι dδιjγατo. Δεν πρεπει νd, ληoμoνητε δτι δ EΛAΣ xατθ1ει μεγ&λεE r πoo6τητεE δπλιoμo0 rια( πoλεμoφoδiων, πoil 6ρηxε o6 διdφoQα μ6Qη τηE 'Eλλdδog, xα[ δτι, γιd νd tπdρξη xα( ν6' &ναπτυ1Θη, €:16τυ1εγ θπιτoπ(ωg θφ6δια εig εΙδo5 xα( εi5 21ρημα, θaδ δ EΔEΣ θξαρταται tsξ δλoxλf1ρoυ fuτ6 τ6 ΣτρατηγεΙo M6oηE 'ΑνατoληE.
- Atτ6 εΙγαι πQαγιlατιχd αλf1Θεα. 'Aλλd δ6ν πρεπει ν6 ληoμιovητε δτι τ6 EΑM, μ6 δλη τη δtvαμi τoυ xαi ττ\ν α{rτdρxειd τoυ, iπfrρ1ε xαi lδρα πρ(ν φθdoω oτ{ν 'Eλλ&δα. Παρα.τi1ν oυμπ&θειd μoυ πρ69 τ6ν EΔEΣ xαt τ6ν Z6'ρ6α, εlμναι ιiπo1ρεωμ6γoE νd dxoλoυΘτ]oω ττi γQαμμt] πo6 E1oυν διαγρdψει
'o
o[
oxoπ6g μoυ δ6v εΙγαι νd o&g 26ωq(oω, &λλd νd μειιboω τ6γ &vταγωνιoμ6 oαE τιαi να 6ρδ Eνα ιoιγ6γ δδαφo5 τ6 δπoioν Θd oαg φ€ρει oυμ_ φιbνoυ5 xαi τoιi5 δυ6 γι& μιd, xoινf δρδ,oι. νd, xατoρΘιiloω iπ(αηs νd φΘdoω o6 μιd δριoμιfoη αταΘερoπo[ηoι τfr5 xαταατdoεωg, ιi5ατε μ6xQι τ6 τ6λo9 τoδ πoλ6&νιbτερo( μoυ.
86
μoυ νd dπoφευ1θη xdΘε oriγxρoυoιE μεταξιi oαg. Σ6 δ,τι dφoρα τ{ oτρατιωτιx(1 θν(crxυoι tsx μ6ρoυ9 τoδ Στρατηγε[oυ M6oηg 'Ανατoλfr5, νoμiξω δτι Θd πρ6πει νd E1η xανεtg αo6αρδ9 δπ' δψιν τoυ &λλoυ5 oυντελεoτ6.9 xαi δ1ι μ6νoν ττiν θπιδ(ωξι τηs dναπτιiξεωg τιilν 'oργανιiloεων. 'Η oυμ6oλr] ατig oτρατιωτιxΕg επι1ειρ{oειE θvαvτ(oν τδν ατρατευμdτων χατoχηs θ& εiναι γι& μενα Eνα oo6αρ6g oυντελεατf1g. 'H θν(o1υoιg τoδ ΣMA δ6ν Θd παQαχωQηΘη oτην τ6δε fl τι]ν
ii iλλη
τdδε 'oργdνωσι, dλλd μiλλoν γιd, τ6ν τ&δε fl τ6γ τdδε στQατιωτιx6 &ντιxευψ6γιx6 oxoπ6. T6 ΚΓΣA Θd &πoδει1θη δE τ6 xαλιiτερo δφανo γι' αδτ6. _'Edγ &ντιλαμ6dνo;lαι xαλd,, T,ντυ, ΘελorπαE νd dπoφtrγετε ττiν ofγxρoυoι
μταξιi EΑM - ΕΛΑΣ xα( EΔEΣ, θνγoεiτε ν& παρα1αωρ(oετε τ{ν πoλιτιxf πλευρd τ{E 'Αντιoτ&oεωE. T6 νoμ(ξετε αιiτ6 δυνατ6; 'Eφ' δooν Θ(ξαμε αΦτ6 τ6 Θ6μα, Θd Eπρεπε νoμ(ξω νd iπια6ρω τt'l πρlooo1f oα5 α6 δριoμ6να αημΙα πoι) νoμiξω 6αoιxα. "oλog δ x6oμoE EAM _ EΛΑΣ, EΔEΣ, EKΚΑ, dντιτiΘεvται dπoλ{lτωg oτt'1ν θπιoτaoφη τoi Bαoιλ6ω5. Kαi oδ πoλιτιxo( 'Aq1ηγoi oτα5 'AΘriνα5, εiναι, xαi αΦτo( dx6μα drπ(θετoι. Πdγω o' αιjτ6 τ6 oημio, τo6λd,1ιoτoν, ι}π&q1ει πλt'ιρηE α6μrτωαιs γνωΦγ. 'Aπoμ6νει f1 ατ&oιs τηs Bρετανιι{g Κυ6ερν{oεω5, xαi αilτi1 τηg 'Eλληνιxfr5 Kυ6ερνιioεω5 τoδ Καiρoυ. 'Aπ6 τriν &λλη πλευρd δ EΔEΣ &μφι6αλλει γι& τt'1ν εiλιxρ(νεια δqιoμ6νων &q1ηγδν τoδ EΑM _ EΛAΣ, xυρiωE τιbν Κoμμoυνιoτιilν, δπω5 δ Σι&ντo5, δ Tξημαg, δ Bελoυ1ιιbτηg xλπ. δ Ζiρ6αg φo6&ται δτι oτ(g παραμoν6E τηE d,πελευθεριboειυE, Θd' d,πoπειραΘoδν νd θπι6dλoυν διxτατoρ(α τo0 Κoμμoυνιoτιxoi K6μματog. _Δεν μπoQδ xα( δ6ν Θ6λω xαΘ6λoυ ν& dναμι1θιn μ6 ξητf1ματα 'Eλλην. πo}τιτιxt1E. Ξ6ρω πoλιi xαλα δτι δ ΣιdντoE, δ Tξημαs, δ Bελoυ1ιωτηg εΙvαι xoμμoυνιoτ69. Κτiξει xανε(g ψi. τ& ts}'ιxα πo0 Exει oτ& 16ρια τoυ, πoΦ εΙναι oτt'1 διdθεoi τoυ, xαi 6γι ψt τα flχιx&. πoδ Θ& {Θελε νd ξη. T6 otoιιilδεE γιd μ6να εtγαι να xτioω δπωg o[ dνιbτερ,oi μoυ μoυ tπ6δειξαν ν& xdμω. EΙμαι 6b6αυo5 δτι o[ χoμμoυγιστ6E Θd τηρτ]ooυν τ6 λoγo πo0 μoδ Eδωoαν. Θd περιoριαΘιil oυνεπΦ5 αΦoτηq6 oτ6 ρ6λo μoυ τ6ν xαΘαρd στQατιωτιx6 μoυ ρ6λo, xαi oτ6 q6λo θxεiγo πoδ Θd, μoδ θπιτρ6πει νd θλ6γ1ω τ'i1ν xαταoταoι πρ65 δλε5 τiE xατευΘilγoειg. 'Ax6μα πεqιoα6τερo xαi γιd 6vα iλλo λoγo, γιατi πιαrεtiω δτι μ6 τ6ν xαιρ6, τd πρdγματα Θd &λλ6ξoυγ oτ6ν EΛAΣ, πρ6 παντ6s ψ6 τ{ δημιoυqγiα τoir ΚΓΣΑ. Σιγd _ aιγα τ6 KΚE Θ& 1dατ1 τ6ν πρo61ovτα ρ6λo πoιi πα(ξει Φιlεqα xαi f1διiναμιE θ6 περι6λΘη ατo{rE &ξιωματιxo{lg τoδ EΛΑΣ. Αiτ6g εΙγαι δ λαyo5 για τ6ν δπoio xανιι 6,τι εΙναι δυνατ6γ νd θvΘαρρ6νω μoνiμoυE dξιω'Ε1ευ dρ26[oει iiδη' dλλd sιατιxo$E τo[l 'Eλλ. Στρατoδ ν6 hπα21Θoδν oτ6ry EΛAΣ. Θd πqιiπει νd dγαπτυχΘη. EΙγαι &νdγxη νd δoΘη μεγαλι1τερη oημαo(α xαi 6αρo9 oτ6γ EΛΑΣ, ιiiαrε τ6 EΑM γd dδυναττiαη πoλιτιxCυg. - Πητε μoυ, 1Εvτυ, τ( tπd,ψει π(oω dπ6 τt'1ν αlτoατoλt'1 τoδ ταγματdρ1oυ
oiαλαE;
_ F-Ιναι
fu[λ6, πoλil &πλ6. Θ6λω
xαi
vγιb, δπωg τ6
EΑM _ EΛAΣ ια[
δ
EΔEΣ, νd E1ω τ6γ πoλιτιx6 ψoυ xαΘoδημτ\, εlπεν δ "Eντυ 21αμoγελcδνταg xαi or1πιbΘηxε.
Λiγεg μ6Qεg dgγ6τερα EφΘααε μα( &ντιπρooωπε(α τηc EKΚΑ, μt bπt χεφαληE τ6ν Γ. Καρτdλην, πoλιτιx6ν d{xi1γ6 τηs EΚΚA. 'o αιlν)xηE Ψαρρ6E iφΘαoε πι6 {ioτερα. Πιiραoα μιd, δλ6xληρη 6qαδυ& oυξητιbνταE μ6 τ6ν Kαρτdλη. 'Ηταν xα( αιiτ6g μιd dπ6 τ(g γνωριμ(εE μου τη5 περι6δoυ τηg dγτιδιxτατoριxηg ιινη-
σεωE.
87
M6 τ6γ Καψdλη f1 αιlξt'1τηoι5 flταν αΦΘ6ρμητη χωQfs διαoταγμo$g xαt 1ωxανενα πqoxαΘoριoμενo α16διo. ΕΙ1α τ6 oυναfαΘημα πδg μτoρloδoα νd μιρjE
xαi να oυξητιjαω μαξt τoυ πι6 &νoι1τd παρd μ6 τo69 Etπυ, Bελoυ1ιιiiτη xα( Σαρ&φη. Δ6ν Θ& μταφ6ρω θ&il δλη μαE τη oυξ{τηoι ΦE 6ραδυα5. Θd fl
λf1oω
περιogιoΘδ μ6νo oτ6 ατ1μΙo πo0 νoμfξω πιbE ξ1ει x&ιιoυα oημαo[α. Κα[ αΦτ6 εΙναι, δ τq6πoE πoδ, xατd, τ6ν Kαφdλη, Θ& fiταν dπoτελεoματιx6τερog, δoov &φoρα τιjν θνoπofηoι τηg 'EΘνιx{E 'Αγτιατ&oεωg, δoτε νd, θξoυδετερωΘotlν δλεE o[ τdoειE πα[ διαΘ6αει9 πραξιιoπ{ματoE, xατ6. τt'1ν xατof fi xαt μτ& τf1ν dπελευΘ6ρωαι.
Κα[ γιd τ6ν Kαψαλη t θθνιx{ &πελευΘ€ρωoιE fiταν f1 πριilτη φ&oιg τoδ dγδνog τo8 'Eλληγιxoδ Λαoδ. 'Η πoλιτιxfi xαt xoινωνιxτ] dπελευΘ6gωoιg Θ& f'o, fι δειiτερη, &λλd μτ& τ6 τ6λoE τoδ πoλ6μoυ. B66αια o[ δυν6μι9 πoδ θ:roλ6μηoαν τ6γ xαταxτητti xαi d πλειoνoτηE τoδ 'Eλλην. Λαoδ, { δπo(α θν(o1υoε ττ]ν 'Αντ[στασι' Θd fiταν xα[ π&λι d πqωτoπoρε(α τflg πoλιτιxfig ιαi ιoινιυνιπ{g dναγεwfoεωg τηE xιilQαE. "Oμωs γιd τt'1ν πριilτη φdαι, i δν6ηs τfrg 'EΘνιπηg 'Αγτιoτd,oεωg fiταν xαΘflxoν δλων τιilν 'Eλλt'1γων. Γιd' γ6 θπιτευχΘη η .r6ηs δρdoεωg fi f1 θvoπoiηoιg, δ 'EΘγιι6g 'Aγιilν εΙ1εν &νdγxην δν69 'Aq1ηγoi, πανελλην(oυ xιiρoυg, iΘγιιoδ xαi πoλιτιxoft, ξι μ6νoν 6ναιηι τo0 λαoδ dλλd πα[ Eγαrπι τδγ πoλιτιxιilν xoμμ&τωγ xα( τδν ξιωματιxιilν. Kα[ δg τ6τoιoν dQχηγ6, δ Καρτ&ληE, δfo B6λεττεν &λλoγ dπ6 τ6ν Πλαατfρα. (Θd πρ€πει oυνεπδg, ;r,otl εΙπε μ6 Eμφαoι, ν& xd,μoυμε τd dδilνατα _ δυγατd, νd, φ6qoυμ τ6ν Πλαoτfρα α16 Boυγ6>.
'Eπεxq6τηoα τ{ν &πoψι Καρτd,λη, δ1ι μ6νoν γιατi fiταν oωoη xα( d,rπατrεxρ[νετo oτ{ν πqαγματιx6τητα, d'λλd xα[ γιατ( δ Πλαoτ{qαg frταν δ 'Aρ1ηγ6E τoυ EΔEΣ. Παρετt'1qηoα μ6νoν δτι μ6χQιs δτoυ θ:rιτ61oυμ τ{ν &φιξι τoδ Πλαcπηaα oτ6 Boυγ6, Θd, lπqεπε νd E26oυμ . _ "Αν θvνoε[E τo'ι Ζ6ρ6α, }ωδ εΙπε, Θd' ooδ &παγτ{oω: Δw γνωq[ξω τ6ν l,νΘρκυπo. Πιoτειiω μd,λιoτα πδ5 εIναι θξα(ρετoE d πραξιE τoυ δτι 6γηπε oτ6 8oυγ6. 'Η πρooωπιx{ μoυ γν6μη δμrs, ατf1ν πεqfπτωoi μαg, δ6ν i1ει xαμμιd 6αqιπητα. 'H χ,oινfι γγιΙlμη fuει διdφoρη θxτ[μηοι δg πρ65 τ6 πρ6oωπo τotl Ztρ6α xα[ αιiτ6 hει oηιlαo(α. Κα( μεταξ{l τιilν 'Αξιω;lατιxδν xα( μεταξιi τoδ EAM - EΛΑΣ xα[ τηg πλειoν6τητoE τδν 'Eλλt'1vων, dφτ]νω τ6 KΚE, 6 ZΕρ6αE δw θμπν6ει ιαμμιd, θμτrιαrootvη. Θ€λoυμε ν6 θvoπoι{ooυμ ττiν 'Aντ[oταoι, ν& θνιirooυμ τ6ν 'Eλληγιπ6 Λα6. Κα( γιd, τ6 oxoπ6 αι]τ6 μ6νov δ Πλαατ{qαE εΙναι δ xατ&λληλog, μ6νoν δ Πλαατf1ραg εlναι o6 Θ6oι νd dφoπλioη τoι1g πdvταg πα( θΘνιπιilg xαi dΘιπδg xαt νd θξoυδετεQ6η τ6 ΚKE.
'Εφυγα μ6 τιjν πεπo(Θηoι δτι δ ΚαφdληE εΙ1ε δ(πηo, xαt
lτι fl δπ6ΘεoιE
Πλαoτι]ρα, Φ6 8oυν6, Θd fiταν f μ6ryη xα( f1 παλ{rτερη λιioιg xαt γι0. τ6ν 'EΘγιx6ν 'Αγδνα xα[ γι0' ττiν Δημoπρατ(α. 'Αναξητιitlπαg <μθor1 λ,ioηr, δ6ν εΙ1α iπ' δψι μoυ τdν Ζtρfo' EΙ1α δμos τι]ν πιxρ[α δτι &διπoδγ πoλ6 τ6ν Zθρ6α. Ε17α 6θ6αια, &,ρ1ioει γ& o1ηματ(ξω ιαΘαρd τ{v &πiληιpι δτι rαf δ Ζθρ6α9 Eπαιξε πQoσωπur{6 παιp[δι oτ6ry 'EΘγιx6 'Aγιirνα, μ6 μι& πoλιτυxτ] πρooπτιx{
διxf τoυ. 'Aλλ' δoτ6oo
f1 γενιπf1 ?{,αταχQαυγη - τfν εΙ1α δπooτη τιαi oτ&E 'Αθt'1ναg cπiE &921€5 τηE δημιoυqγ(αE τoδ EΔEΣ - δχι μ6ν od dδιxfu &λλd xαi o&ν Eνα oτoι1ε[o πoδ μιττoρεi γd, 6λdψη ηγ ξ6λξι τoδ dγιilνoE, μ6 ενo1λoδoε
πdρα πoλιi τιαt 88
ψt,
Eφεψε πoλλ€E φoQ6s o6 &μη1αν(α. <Δ6γ πειρdξει,
Eλeyα
μ6αα μoυ. Θ& dναγvωρ(ooυν &ψoτεqα τ6 λdθog τωγ. Θd πd,μω δ,τι εΙναυ δυνατ6ν νd φ{tγoυν δλεg αiπ6g o[ παρεξηγtoειE fuι6 τη μ6αηr.
τoδ ΚΓΣA &,ρη1ιoαν ατ(g 18 'Ιoυλ(oυ. oi τρεig 'Oργανιiloειg EAM _ EΛAΣ, EΔEΣ, EKKΑ, oυvεφιilvηoαν πdγω oηγ dρxrΛ: τ6 ΚΓΣA νd
oi
θργαo(εg
περιλd6η oτotg x6λ:τoυg τoυ δλεE τ(E 'oqγανιiroειE 'Aγτιoτ&oεωg oτ{ν 'Eλλ&δα. Γι& πEilτη φoQ& 6ρεΘrixαμ δλoι γ{lρω &π6 Eνα τραπ6ζι νd αιlξητ{αoυμ
dπ6 xoιγoυ τ{ν διεξαγωγt'1 τoδ 'EΘγιxoδ 'ΑγδνoE. Noμiζω πδs δλoι oδ dγτι_ πρ6oωπoι εl1αν oιlνα(oθηoι τδν εtrΘυνδν των πα( δλοι fiααν xαληs π(oτεωg. o[ πρδτεg oυvεδριd,oει5, τιilν δπoiωγ oi dπoφ&oειg fuτετ6λεoαν xα( τ6γ }iατασ[ατιx6 1dρτη τoδ KΓΣΑ, xατηvαλιδθηoαν ψ6 τ6' ξηg Θ6ματα. Διαφιlrνiε 5 nαi &μφιo6ητηoει6
EΚKΑ: 'o EΛAΣ &νεγτιilqιαε δg oo6αρ6 λ&Θog τ6ν &φoπλιαβ τιilν d,παρτδν τfrg EKΚΑ, τoν Md'ιo τoδ 1943. iΑπoφαo(oθηxε παμψηφε[ f1 iπαναoυγ?φ6ησυE τδν 'oμdδων τflg ΕKKA, τη5 δπo(αg d δ{lναμιE Θd f1δfνατo ν& dγαπτυxΘη μηρι 4oo0 &rπαφιilν. 'o EΛAΣ θδ€1Θη ν& παρα21ωaησrl oτ{ν EΚΚA δλε5' τ[g ρiψειg ιjλιπoδ πo[r πρoωρ(ξorπo γι' αiπ6ν εi5 τρ6πον δoτε περ[ τ6 τ€λoE Σεπτεμ6ρ(oυ 1943 fl EKΚA γ& hη δλo τ6 ατταιτoιiμγoν lλιx6 γιd' τ6ν πλ{ρη θξoπλυoμ6 τιiν 4000 &rπαqτδν τηs. 'H BΣA δπεo16Θη ν& ξητfoτ1 ηγ &μoη &πooτoλt'1 θφoδ(ων ιι'ατd'' τρ6πoν θ:ταρxη. 'H περιofi τηg EΚΚA εΙ1ε oo6αQi oτρατηγιr{fl σγlιlαotα ια( γιd τ6ν &γΦνα τoδ xαταxτητoδ xαi γι6' τf1 δι&ταξι τιilγ θΘγιxδν δυνdμων ot o1θoι μ6 τ6ν EΛΑΣ. T6 μεγαλυτεQo μ6Qos τιilν dξιωματυπιbν _ oτελε1ιilν τηs floαν dντιxoμμoυνιoτ69
xαi δεr, Exρυ6αv δτι iδεoλoγυx& &νηxαν oττi δεξι&. EΙγαι dι6μα dνε-
M6oτ1g 'AνατoλflE, lνd) iiπεδiωxε x&ιtoια iooρρoπ(α δυν&μων, θν o16oει μ6 τ6 ΚKE, δπωg io1υρ(ξετo, δεγ θφρ6πιoε vd, πραγματo_ πoηση τ(5 ρiψειg πoδ tπoo16Θηxε η BΣA, f δπo[α floπηoε xdΘε π[εoι oτ6 Κ6'ιρo γι& τf1ν τα1ilτερη &νdπτυξι τηg oτqατιωτιxflE δυν&μωE ηE EΚΚΑ. T6 επι1ε[ρημα τoδ ΣMA &τυ δεν δι6Θετεν dερoπλdνα, δ€ν εΦαrαΘε[. To{lg πQαγιΙα-
ξtγητo γιατ( τ6 ΣτρατηγεΙo
τιxo{lg λ6γoυ9 Θ& τoιig
drπι\φθoδμ
&qγ6τερα.
<<'Eδαφιx6g> διαφιυνiεE μεταξ{,
EΛAΣ xαi EΔEΣ
'Eπρ6πειτo περ[ τoδ Eλξρ1oυ τδγ πεqιcryΦν Φιλιατδγ ιαi Zαγoρ[ων. Kα( δ πdνω oττ]ν fuταkηoi τωγ γd θλ6y1oυν EΔEΣ xα( δ EΛAΣ ηαρ6μινgνdν6γδoτoι ! , 9 c , _ , F Δ Fs ι ' ' g' ' τ6ν EΔEΣ, oiG περυo2169 αδτ€ Γιd αΦτ69 περιo216E. τξ' διio flταν ξωτιχηE ηιlα" o[αg πρoxειμ6νoυ γd, dγαπτ{rft1 θrπατιπιitτερlα τr] δqαoι τoυ θγα'ιπ(oν τoδ Kαταπτητoδ. 'Ηταν θπi πλ6ory xα( μιd, ιdλυψιE Eνα'ιπι τιilν xιν{oεωγ τotl EΛΑΣ, πρloxειμ6νoυ ν& αυνΘλ[ψη τig δυν&μι5 τo0 EΔEΣ oτt'1ν περιoχη τηE 'Hπε(ρου. Γιd τ6γ EΛΑΣ fiταν dπλιil5 ξτ]τημα στQατηγι?iηg tπερoχηE Eναrπι τoυ EΔEΣ. 89
Πq6 τoδ dδιεξ6δoυ δ Tαξ(αρ1o5 M&ερ5, δ δπo[oE xαi πρo{δqευε τδγoυγεδρι&oεων, θπρ6τεινε τf μετd,6αoι θπi τ6πoυ των Ζ6.ρ6α xα( Bελoυ1ιιilτη, γιd τ{ν θξoμ&λυγαι τιilν διαφ6ρων xατα τ6ν xαλ6τεφ xαi πραxτιxωτεqo τρ6πo. Πρds τ6 oxoπ6 αtiτ6, δ ατρατηγ69 Z6ρ6α5, τη αiτt'1αει τoδ Md,ερE, επεox6φΘη τ6 Περτoδλι oτig 28 'Ιoυλioυ L943, γιd μιd πqιbτη xαi πληqη oυξ{τηoι ψ6 τ6
Στρατηγε[o τoδ
EΛAΣ xαi
ψ6'
τ6 'Aρ1ηγεio τηg BΣΑ.
'Yπερ6αοiεg ιια(' αtΘαιφoiε1 τoπιx(πν 'AQχιlγιirγ τotr EΛAΣ
'O Tαξiαρ1oE Mdερ5 i;πετυ1ε τfν θγxριoι τoδ Στρατηγεioυ τoι] EΛΑΣ, γd, xαλη πρ6 αriτoδ, νd χQ(vη xαt να τιμωρfl xdΘε oτρατιωτιx6 τoπιx6 fγ6τη μηδ6 αriτιilγ τoυ EΛAΣ θξαιρoυμ6νων, δ δπo[oE xατ6oτη tνoxoE δπερ6αoιδγ t qιjΘαιρεoιδν iγαrπι τιilν πληΘυαμιbν, μλιilν fl δμd,δων &λλαry 'oργανιiloεωγ 'Aντιoτdoεωg. "AE oημιωΘη δτι πλην τηg &ναγνιυρ(oεω5 ιjπ6 τoυ EΛΑΣ τoια{rη5 θξoυα[αE xαi διxαιωμdτων δπ6ρ τo0 'Αρ1ηγoδ τηE BΣΑ, τ6 γεγoν65 δτι δ 'Αqχηγ6E τηg BΣΑ, Θd dπεφdoιξε γιd τ{ν &γωνιaτwi1 τ{ηη xαt δραoι dξιωματor31ων τoi EΛΑΣ, flταν μιd μεγαλη παρα1ιilρηoιg xαi μεiωoιg γoτjτρoυ γιd τ6ν EΛΑΣ, xαi bπ6ναιrrι τιilγ dπαρτιilν τoδ EΛΑΣ xαi dπ6ναvτι τδν πληθυoμιilv. Kα( δg πρδτo &πoτ6λεoμα τfrg διxαιoδoohE αtπiE, δ Tαξ(αgog Mdερg Bπ6τυ1ε τ{ν dπoμdχQυνσι, x&t τi1ν μf1 dν&θεoι f1γετιxflg εtΘfηE, τδν fγετδν τηE πεQιoin Bdλτoυ xαi Mετo66oυ. Στqατιιrlτιx65 tπι1ειgd1oειg. T6 KΓΣA xατ6oτη τ6 δργανoγ τδγ τριων μαχoμεvων 'OργανιΙroεων 'EΘνιxfrg 'Αvτιατdoεωg. Θd θxαλε[τo ν6. θπεξεργdξεται o16δια πoλεμιxιilν επι1ερt'1σεωγ θγαrπ(oγ τoδ Καταxτητo0, γd ι}πo6dλλη πρoτdoει5 xα( o1€δια πληρ6oτερηE xα( αττoτελεoματιxιbτεqηg δργανιboεωs τηE 'Αγτιoτ&oεorg θν γ6νει, νd φρoντ(ξη τ6λo9 γιd τt'1ν iiπαρξι xα( διανoμ{ τoδ dναγxαιo0vτog δπλιαμo0 xαi ι}λιxoδ.
'Eγιαjα Διo(xηοι6. 'o Συιηαγματdρ1ηg Ψαρq6g δρ(oΘη γενιx6E 'ΑQχηγ6E τιbν δυνd,μεων EΛAΣ xαi EKKΑ ατf1ν περιo1f1 Γxι6ναg - Παqγαoooδ. 'o Στqατηγ6g Z6ρ6α9, δρ(oΘη γενιx65 'ΑQχηγ6g τιilν δυν&μων EΔEΣ πα( EΛAΣ στf1ν TΙπειρo xατd τf1 δι&ρπεια στQατιιυτιxδν θπι1ειρfoεων. 'Aξιωματιx6E or1νδεoμo5 τo0 ΕΛAΣ Θd εtρ(oxετo παρd τφ Ζt'ρ6α xαΘ' δλη τη διdρπεια τιilγ iπι1ειρfoεων. T6 xλιμd,xιo τofr KΓΣA τ6 δπoΙoγ εr}ρioxετo iδη ατfγ TΙπειqo ("Aγναvτα _ Tξoυμ6ρxα) θ& θλειτoιiργει μ6 τfν Uδια δι&ρΘqωoι δπω5 xα( τ6 KΓΣA τoi Πεψoυλιoδ.
'o
Στρατηγ69 Σαρ&φη5 δq(ξετo γενιx6g 'AQχηγ6s δλωγ Θεooαλ(α5 o6 περ(πτωoι πoλεμιxιilν θ:r ιxειρ{oειυν.
Kivηoι5 στqατ]α)τιxdlγ
τδγ
δυνdμεων
Moryd,δωγ
'Η Θεαoαλ[α, t TΙπειρog xα( f1 Ι ιι6vα _ Παρναoo69 παΘωρ(oΘηoαν rilg τρε[E σr8ατιωτιx6E ξδνεg, dνεξdψητεs i μ(α αττ6 τ{ν αλλη. 'Η μεταπ(.',ηcιg dν_ 90
ταQτιχδγ 'oμdδων dπ6
τt'1ν
μ(α πεqιo1η oτην &λλη dπαγoρειiθηxαν. Συνεφω-
δτι xαμ(α iιπ6 τi5'oργανιiloειg, τδν δπoiων o[ μoνdδεg θατdθμευαν ατ(E περιo169 αisτtg, δ6ν Θd εΙxε τ6 διxα[ωμα νd μεταxινη τμ{ματ6 ηE, &π6 τf μιd περιo1{ oτfν &λλη, χωQ(E νd dναφ6Qη πQoηγoυμ6νωg oτ6 KΓΣΑ xα( πρ6 παντ69 1ωρ(g νd δπdρ1η, πQ6E τoδτo, Lγxριoιg τoΟ τελευτα[oυ. O[ Bρεταγo( Σιjγδεoμοι &ξιωματιxo( τδγ dνωτ6ρω περιoxιilν iπεφoφ(ξovτo νd i:rι6λ6πoυν oτην dxρι6η τf1ρηoι τηE dπoφdoεωg αiτηE τoυ KΓΣΑ. O[ Στρατιωτιxoi 'Αρ1ηγo( τιilν d,νωτ6qω περιo1Φν, o6 συγεQγασ(α μ6 τor1g iπ( πεφαληE BρεταvofE 'ΑξιωματιxotiE Συνδ6oβoU5, Θd &ν6φεραν oτ6 ΚΓΣΑ τt'1ν dριΘμητιxη διiναμι δxdoτηE 'oργανιbσεωs, o6 xdθε μιd dπ6 τ(E oτρατιωτιx65 ξδνεg, δατε δ iλη1oE xαi fi θφαρμoγt'1 τηs dπoφdoεω5 τoδ ΚΓΣΑ περ( μταxινt'1oεωg, νd εiγαι δυγατ6γ γ& dπo6o0γ dπoτελεαματιxo( 'Aνιi.ιπτιlξι5 τoδ EΔEΣ. T6 KΓΣA &νεpιilριξε τ6 διxαiιυμα oτ6ν EΔEΣ γd vr1θη
dναπτ{lξη 'Ανταρτιx6g 'oμdδεE στη Ρoι1ψλη, oτf1 Θεoααλiα ατf1 Mαxεδoγ(α xαt oτι]ν Πελoπ6ννηoo. Σταθμo( διoιx{oεωs γιd τ6 EΔEΣ, δρ(oΘηoαν f1 Πεξoriλα oτt'1 Θεooαλiα, τ6 Kαρπενt'1oι στη Po{lμλη πα[ Bwα xωρι6 τιbν Πιερiων oΦγ Mαxεδoν[α (τηE θxλoγηg τoδ oτρατιωτιxoδ f1γετoυ τoi EΔEΣ τηE Mαxεδoνiαg). Περi τ6 τ6λoE Σεπτεμ6ρioυ oi δμdδεg τoυ EΔEΣ oτ(g περιox6E αtτ6g dριθμoυoαν περ( τoδ'2000 dντ&qτεE. 'Aιπ&ψεE. oi dγτdρτεg frααν δλεtrΘερoι ν& θντα1Θoδγ o6 'oμdδε5 xα( 'ogγανιboειg τηg θxλoγfrg των. oi tπηρετotντεg εΙ1αν τ6 διxα(ωμα ν& ξηπiooυν τrjν μτdΘεo( τωγ &π6 μιd 'oργd,νιυoι oτην d,λλη, θvτ6g τριιbν μηνιilν dπ6 τfν tμ6ρα τηE αiτηoειil5 των. ('Η αττ6φαoιE αιiτf1 δ6ν θτ6Θη o6 θφαρμoγτ] γιατi τ6 KΓΣΑ διελιiΘη τ6 πριilτo δεxαf1μρo τoδ 'Oxτω6ρ(oυ t943). ΚdΘε &ντdρτηg Θd θλdμ6αγεγ ιilE iπ(δoμα μ(α λiρα 1ρυot'1 τ6 μf1να, γιd τfν oυντfρηαι τηE oixoγενε(αE τoυ. Mετd τ6γ 'oxτιb6ριo τo[r |943, o[ drπ&ρτεg τoil EΛAΣ δεν Eτυ1αν τo0 eττιδ6ματoE αδτoδ, για τ6 λ6γo δτι <τ6 θπiδoμα αtτ6 δ€ν fuρηoιμοπoιεΙτo γιd τ6 oxoπ6 πoιj θδiδετo>, δg dπεφdνΘη τ6 ΣτqατηγεΙo M6oηE 'AνατoλfrE. 'Aξιωματιπoi. 'Η διo(xηoιg τδν drπαρτιxιilν 'Oμdδων fl τμημdτωγ θd dγετ[Θετo o6 dξιωματιxor1g τoδ ταxτιxoi 'Eλληγιxoδ Στρατoδ. Στ6ν EΛAΣ θπετρ6πετo γd διατηρt'1oτ1 τriν τριανδριxf1 διo(xηoι, στQατιωτιx6E dρ1ηγ69, xαπετdνιog πα( πoλιτιx6g xαΘoδηγητfls. Σ6 περ(oδo δμωg 6πι1ειρr{αεων, τ] διoixηoι5 περι{ρ_ 1ετo πλf1ρω5 oτ6ν 'Aξιωμιατιx6, oτρατιωτιx6 dρxηγ6 τη5 μoν6δoE.
Στρατιαπιx{ Διxαιoo{rη. oi τρεiE 'oργανιboειE θd δργdνωναν Στρατoδιxε[α ('Aνταρτoδιxεiα) τd δπo[α θd, θλειτoυQγoυγ bπi τi1 6&oει τηg 'EλληνιxηE Στρατιωτιxηg Πoινιxηg NoμoΘεα(αE. 'Η BΣA εEγε τ6 διxα(ωμα ν& Eμ παQατη_ Qητ€g oτd Στqατoδιιε[α. oδ παρατηQητ6E εΙ21αν τ6 διxα(ωμα νd παραxoλoυΘoδν τoιig δημιoυργoυμ6νoυg διxαατιxoιiE φαx6λoυg xαi να θγε(ρoυν θνoτdoειg o6 περ[πτωoι πoιj f1 dπ6φαoEι η i διεξαγωγf τηg δ(xηE δ6ν διεξ{γετo fi δ6ν θξεδiδετo lιαγoνιxα, xατα την drπiληιp( των. Διoixηoι5 'EλευΘ6qαE 'ogειvfg 'ElλιiιδoE. Περ[ τα τ€)'"η'Ιoυλ(oυ |943, oi δυνd'μειE Κατo1ηE δ€ν fiλεγ1αν παρd, μ6νoν τd μεγdλα &aτ,ιxα x6vτρα, τi5 δυ6 μεγ&λεE δδιx6g dρτηqiεg πQ6ζ 6oρραν xαt τ,t1oιδηρoδρoμιxt'1 γραμμf 'AΘηνΦν _ Θεooαλoν(xηg Γιoυγxooλαυ(αE, μεριxδ5 xαi τιirγ ΣΠΑΠ. oι δργανιiloειg 'Αγτιoτdoεωg εΙ1αν δημιoυργ{αει, τρ6πoν τινd,, π6ριξ τιilν μεγdλωγ αιiτδγ dατιxιbν x€ντρων μιd oιiδετερη ξιilη, θxτ&oεω5 5 1ιλιoμ6τρων, xα( τoiτo γιατ( δ6ν
91
floαν o6 Θ6oι ν& τιjν πρoατατεtσoυγ πα( γιατ[ τ& &π[πoινα εig 6dρoE τδν πλη-
θυoμilν fioαν εtlπoλιilτερα xα( &μoιilτερα ατ6 μ€ρoυg τoδ Καταxτητot. Στoιi5 fuπ&ρτεg εΙ1εν αtταγoρειiΘη γ& διατρξoυν τfν otδετερη αυτη ξιilνη. o[ π6λει9 xαi f oΦδετεφ ξιδνη, o6 δ,τι &φoρoδoε τ{ν 'Aντ(σtασι, fiταν τηg διxαιoδoo(αg τoΦ oυνoμωτιπoi τoμ€ωg τdlν διαφ6ρων 'oqγανιiloεωγ 'Αγτι,oτdoεω5. "oλη i &λλη'ι}π6λoιπo9 'Eλλdg fiταν δλει1Θερη περιo1f1, tπ6 τriν oτρατιωτιxf xα[ διoι-
διxαιoδoo(α Φg'EΘνιxfrg'Αιπιoτ&oεωg. 'Aαφdλευα, συγχoινων(εE, θπιxoιγωγ[εg, πρωτo6&Θμιog διπαιooιivι1, δημoτυx"fi bιιπα(δευoιg, &νεφoδιασμ6E, xλ:τ. fioαν oτd, 246ρια Κoινoτιxιilν 'Eπιτρoπδν δxdoτoυ 21ωριoδ fl xωμoπ6λεωg, tπ6 τ{ν fu(6λεQι τηE μια5 fl τηE &λληg τδν 'oργανιiloεωγ 'Aγτιoτdoεωg. Π6ραν τδν xαΘαρδg διoιxητιxδν τιυν xαθηx6ντιυγ γι& ττiν &ρμονιx{ δια6[ωoυ τδν πληΘυoμδν, oi θγ λΦφ irιιτρoπ65 εΙ1αν xα[ δg dπoατoλf1 νd θvιo1tooυν xα( νd θξυπηqετoΦγ τ(g dνταρτιx€g 'oμdδεg. Γι& ην ιιητυx"i1
θξυπηρετηαι τιirγ τελευτα(ωγ αυγ€6αινε
ν6ητα δ6o iπιτρoπθg, μι& τoδ
πoλλ€g φoQ6s ν6 δπ&ρ1oυγ o6 μιd Κoι_ ψι&. τoδ ΕΔEΣ { μι& τoΟ EΑM xα[
EΑM xαi
Φs EKKA. T6 KΓΣA dπεφ6oιoε τi5 Ξπιτgoπ€g αtrτ6g ν& τ(g oυγ1ωνειiση σ6 μι&, o6 xdθε xoιν6τητα i δημo. Κα( γιd νd fuτoφευ1Θoδν διαφων(εE πα( πρooτρι6θ9, μι&
&πεφαo(oΦ ν& διενεqγηΘoδγ θλειjΘερεg tsxλoγtE, oθ δλη τrjν 'EλευΘ6ρα 'oρειv{ 'Eλλdδα, γιd ην &νdδεξι τδν θν λΦφ iπιτρoπδν. Κατd τ6ν τρ6πo αΦτ6 xdθε xoιν6τηE fl δημos θ6 εΙ1ε τf1ν iπιτρoπf τηg δxλoγηg τoυ, τ{ν διoιxotroα &qx{ τflE πoιν6τητξ τoυ. Mιd εiδιx{ θπιτρoπf1, EναE dπ6 xdΘε dπιπρloαωπε(α τoδ KΓΣA, Θ& θπεξειργdξετo τ6 διoιxητιπ6 xιbδιπα, δ δπoiog Θd θτfΘετo θν io1t'ι, dπ6 μιd αυν6λευoι θξ dvτιπφoιilπαry τδν διαφ6ρων θλευμτd τfv Eγrιqιoi τoυ JΗ oυγ6λευδι9 αυτr] Θd εΙ1ε τ6 διxα(ωμα xαt ν6. τ6ν τρ,oπoΘ6ρων περυo1δν. πoιηη τ6γ xιilδιxα, αtπ6, χωQ[s ν& λd6η δπ' δψιν ηE τiE Θελt'1αει5 fl τig ιiπo_ δεiξειg τδν διαcp6ρων'oργανιiloεων'Aγτιoτd,oεω5. oi θιλoγ6E πρ6E &νdδεξιν xoινoτιxδν fuιτρoπδν &ρ1ιoαν dπ6 τ6 πρδτo δεxαπεγΘflμρo τoδ Atγo6ατoυ xα( lληξαν πεq( τd τ€λη Σεπτεμ6ρioυ 1943. Σ6 xdΘε xoιγ6ητα θξετ(Θεtπo xα( δ{lo xα( τqε[g αυνδυαoμto(. Κατd τ6 πλεioτoν δμυs fiταν δto. 1Eγαg τoδ EAM, θναE τηg EΚΚA, i E'αs τoδ EAM xα[ Eναg τoi EΔEΣ, dν&λoγα μθ τ{ν περιo^1f1. "Ανδqεg xα( γυναixεg, 6π6 τ6 l7 Eτos Φs f1λιxiαg το)γ, ειχαγ διrα[ωμα Ψflφoυ. 'Η ψηφoQ(α διεξ{γετo trπ6 πλt'lρη tsλευΘεxαi αtτd μ6 ρ(α. Δ6ν Θd ατ1μ(ωσoυlΙε παρ6' μ6γ0ν τd γενιx& dπoτελ6oματα, cπρlαγγυλoil5 &ριΘμo{ls.
EΛΑΣ, τ6 EAM
Στi
Θεooαλ(α xα( oτ'fi Po{lμλη, tπ6 τ6ν Eλεy1o τoi ια[ δ EΔEΣ τ6 6oTo. Σττiν 'Ηπευφ
Eλα6ε τ6 4oΨo τδν ψτiφων
(r}π6 τ6ν Eλεγ7go τoδ EΔEΣ), τ6 EΑM lλα6ε τ6 3oΨo xαi 6 EΔEΣ τ6 7ovo' Στ{ν περυo1ι] τηE EΚΚA, f1 τελευταiα Eλα6ε τ6 9oΨo xαi τ6 EAM τ6 1'oΨo. Tξ θxλογ6E θπ66λειpαν Eπιτφπ6s θξ dμφoτ6ρωγ τδγ 'OφανιΙroεων. Θd fiταν 6αoιx6 λdθog, 6αoιξ6μνoι oτ& &νωτ6ριυ &πoτελ6oματα, νd Θελτ]_ σoυlΙε νd θξαγ&γoυμε (ruμιJτερ&oμιατα δπ6ρ τηg μιαg 'oργανιboεωg xα( 8γαγτ[oγ
τηg &λληE. 'Aπ6 πoλιτιxflg xα[ πoιναrγιxηg &π6ψεωE xα[ oi τρεig 'OργανιiloειE εl1αν o1εδ6ν τ6 Ιδιo πρdγραμμα, xαi dνfπτυoαν ατoιi5 xατo[xoυg τd Ιδια πoλιτιxd oυγΘτiματα. Kα( τf1 φoQ& αtτη, oi, θxλoγ65 ιιαt i ψηφoφoρiα διεξ{1Θηααν ""Eλληνα μ6 τ6 [διo πνεiμα τηs παραδ6αεωE πoιi θπεxρdτει xα( θπιxρατε[ oτ6ν 'OqγανιiroεωE πo{l πqooιbπωγ τδν τηE tlπ6ρ η μιαE ψηφoφ6Qο. Δε1, θψf1φιξεν 92
iμαν ιiπoιpηφιoι. Κατειpf1φιξε τ{ν &λλη 'oργdγιυoι xαf πρ6 παvτ6g τ(g δπερ6αoiεg πoιi E1ιναν &π6 τ6 iγα oτελεχoE η τ6 &λλo, αrτ6 τ6ν dρxηγ6 τδν 'Oμ&δων ηg μιαg i τηs &λληs περιo1flg. T(g περιoα6τερεE φoQ6ζ f1 πρooωπιx6τηE τoδ θν69 tπoιpηφ(oυ ff τot dλλoυ, μ6oα ατd xoινoτιxd, πλα(oια, Eπαιξε τ6ν απoυδαι6τερo ρ6λo. 'Απ6 iδ(αν dντ(ληψι, Θd θλ€γαμ
δτι τ6 EΑM θμιoψιiφιoε, πρ6 παvτ6g λΦω δquoμενων αlιληριilν μεΘ6δωv πotr iφt'1ρμoσαγ oτι]ν dψη dντdρτεg τo0 EΛAΣ xαi πρ6 παvτ6E μεριxd oτελξφ τoir KKE, τ& δπo[α θ6ληααν, d,π6
ην
πqιbτη στιγμη, ν& δπoτdξoυν την 'Εθνιxη 'Αvτ[oτααι oτoιiE oxoπofg
τfrE
ιoινωνιxfrg Eπαναoτdoεωg. Oi iπαγoρΘι6oειg πoι1 E-yιναν dπ6 τ6ν 'Ιoιjνιo xα( δoτερα, δ6ν θξf1λειψαν τ{ν θγτtπωoι αiπτj oτoιig πληΘυoμoιig. Aιiτι] fiταν, o€ γεvιx6E γaαμμ€s, f δημιoυργιxf1 δψαoiα τδν πριilτων συγεδριdoεων. τoΦ Koινoδ Γεγιxoδ Στρατηγεioυ 'Ανταρτδν, oτ(g δπoΙεg παρ6oτην πQoσωπι}iδg, iiπi xεφαληg τηg dvτιπρooωπε(αg τo[r EΔEΣ. Δεγ Θd fiταν δπερ6oλt'1 &ν διε6ε6α(ωνα, δδδ, δτι δ1ι μ6νo oi dvτdρτεg &λλ& xαi oδ πληΘυoμo( θξεδfλωoαν ττ|ν δxανoπo(η oι ιαt τ6ν θνΘoυo'ooμ6 των γιd, ην wια(α θμφdνιoι τflg'EΘνιxfr5 'Αντιατdoεωg. T6 διεπ(oτωαα πατd η τριt'1μερo διαδρoμη μoυ dπ6 τ6 Περτoδλι oτ6 Στρατηγεio τoδ EΔEΣ (ΣxιαδdδεE _ Tξoυμ6ρxα). Περ( τ& τ6λη 'Ιoυλ(oυ o[ δυνdμιg τoυ ΕΛΑΣ, θγ Bv6ργεια, fiταν oυγxεντρωμ6νε9 xυρiω5 oτf1 Δυτιx{ Θεooαλiα, oτi1Ρotlψλη xαt oτi1 Δυτιxη Mαxεδoν(α. Κατd τξ πληρoφoρbE μαg δεν ιiπερ66αιναν, oτ6 oιjνoλ6 των, τ(5 15.O0O. oi δυν&μιE τotl EΔEΣ εtρioxoντo oτd, Tξoυμ6ρxα, Λαxxα _ Σoιiλι - ΞηQo-
6oiνι, B&λτo. Δεν riπερ€6αιγαγ τfg 5.OOO _ 5.5OO &νδρεE, Eν θνεργε(α. 'Η διiναμι5 τoi EΛΑΣ oτt'1ν 'Ηπειρo δ6ν δπερ66αινε τotlg 800 &νδρεE. 'Η EΚΚA ειiρi-
σχετo riπ6 d,νd,πτυξιν.
Θd flταν δπερ6oλt'1 ν& io1υριαΘQ xανε(g fl νd πιoτειioη δτι o[ dπoφdoειg τoδ ΚΓΣΑ, θoτω xαt &ν ελt'1φΘηoαν o6 πλ{ρη δμoφων(α, θξιiλεψαν fi πα( δλυoαν τ(5 διαφoq6g, τiE xαγυπoιp(εs, τi5 παρεξηγt'1oειg, dx6μα xαt τtg φιλoδoξiεE μταξf τδν διαφ6ρων'ogγανιboεων. 'Ωoτ6oo Θd πρ€πει νd, &να1αωριoΘη δτι f &ρxτi τηE oυνεwo{oεωE xα( f1 δμoφων(α f1 δπo(α δπηρξε xατ6. τ(5 oυνεδριd,oειE τoδ ΚΓΣΑ, o[ διαταγ69 πoυ θξεδ6Θηoαν πq6g δλε5 τ(E xατευΘιjγoειg, μετd μdλιατα την θπιτυ1(α τδν θπι1ειρrjαεων τoδ 'Ιoυν(oυ _ 'Ιoυλ(oυ, iδημιo6ρμ1oαν &λλo πνεδμα xαt Bδ6oμυoαν τtζ 'oργανιboειE, δ5 π86s τ,i1 διεξαγωγη τoδ 'EΘγιιoδ 'Aγδνo5 μ6χQι
τ6λoυ9.
Mιd &λλη θνΘαρρυντιxη πλευρ& fiταν δ ρ6λo9 τδν Bρετανδν 'Aξιωματιxdlν τηE BΣA. 'Ηταν πλ6oγ oυνεργ&τεs xαi δ1ι drπhαλoι fi φiλoι τηg μιαg i Φs iλληs 'oqγανιiloεωg. 'Η θμτιιoτoαilvι1 αττorιαταατdΘηxε. 'Aπ6μεινεν f1 oυνεxτιxf &ρΘρωoιE. 'o Tαξfuφ1og MdερE επετυ1ε ν& θναρμoν(oη πλr]ρωE τiE θψαoωg xαi ν& θπι6ληθη δs &rπιπρ6oωπoE τoδ ΣMA. 'Eπ€6αλε xαi πειΘαψ[α oτt'1 oυξfτηoι πα( πρ6 παrπ6g δπηqξεν &vτιxειμνιx65, x,&Θε φoρd πo{l dνεφιjoντo διαφoρ69 ια[ διαφωνk5. T6 γεγoνξ 6τυ xαi o[ δfo 'oργανιiloειE παQεπoνoΦrπo θναrπ(oν τot' Mdερg, θoτ]μαινεν δτι boτ6xετo ατ6 {rψog τoυ. Στ(g oυox6ψειE, δλoι dνεγνιilριξαν δτι f1 πqoτειν6μγη &π6 τoν MdεqE λιioιg fiταν f1 δρΘ6τερη. T6 Ιδιo θd μπoρoδoε xανεig ν& πη xαi γιθ" τ6ν oιlν)1η Xd,μμovτ, θπ( xεφαληE τηs BΣA oτf1 Δυτιxη Mαιεδoνiα. oi θqγαofεg xα( o[ &πoφ6αει9 τoδ KΓΣA επ6τρειpαν νd, dναπτriξη δqαoτηριdτητα, τfrg δπofαg τd &πoτελ6oματα θφdvτ1oαν μηρι xαt μετ0' ηv dπελευΘ6ρωoι.
93
Περi τ(E dα6s τoδ τρ(τoυ δεxαημ€ρoυ τoδ 'Ιoυλ(oυ θφθαoαν oτ6 Περτoδλι o[ Συvταγματdρ1εE To(πoυρα5 xαi NταλιdνηE γιd ν6' oυνανττ|ooυν τ6ν 'Aρ1ηγ6 τηg BΣΑ. 'Ια1υρioΘηχαγ δτι 6ρ1ovται θx μ6Qoυg τoi Στρατηγoδ Παπdγoυ νd dναλ&6oυν τ{ν διo(xηoι τδν drπαρτδν xαi τotr BΘνιxo0 d,γδνoE, o6 oυνεργαo(α μ6 τ6ν Tαξiαρ1o Mdερg. 'Αναφ6ρoυμε τ6 Bπειo6διo αδτ6 γιd ν& oημιιilσoυμε
xα( ν6' δπoγραμμiooυμε την πλdνη πot iπεxρdτει oτdg 'AΘηναg, δπoυ xαi δ μτ6πειτα ΣτρατdρxηE Παπ&γog εΙ1ε την dντ(ληιpι δτι fiταν δυνατ6γ νd δρiζη f1γ€τεE τoυ θΘγιxo8 dγιilνog, xατα τ6ν iiδιo τρ6πo πoιj Θd τoπoθετoΦoε Eνα λoxαγ6 αrf1 διo(πηoι θν6E λ6xoυ. EΙναι τ6 [διo πνεiμα τδν Eξ συvtαγματαρ1rilν πoιi oυνηντησεγ δ oυν)μg Γoυrπ1doυξ, τ6ν 'Ιανoυdριoy 1'943 oτ&E 'ΑΘηναE. 'H πρωτει1oυoα τflg'Eλλdδog xα( f1 dνωτdτη στQατιωτιx{ fγεoiα θξαxoλoυΘoι3oαγ νd ξoδν xα( νd' ox6πτωvται &φ' tlψηλoυ, δπωg xαi xατα ττiν περ(oδo τoδ 'EλευΘ6ρου Kρd,τoυE.
Συξfηoι6
ψιG
τiw αlτεoταλμ6γo τoδ Φ6qεΙν
-
"oφφ,g Tαγματ&ρηη oδιfΛαE
.
"Eνα dπξευμα (2O fi 21 'Ιoυλ(oυ) δ'ταγματdρxηE oδdλαE μoυ θξf1τηoε μιd iδιαiτερη xαi πρooωπιxr] oυνoμιλ(α < θμπιcπευτιxofl 1αραxτfrqog>. 'Aνταλλdξαμε μεQιχ6g γενιx6g παρατηρ{oειE, πρδτα, πd,νω oτig .θργαofuE τoi KΓΣA*. Kαi tiαrερα χωQ(E πεQισ[Qoφ6g, μoi δΘεαε τfν dι6λoυΘη iθριbτηoι, { δπo(α μ6 τ6ν τρ6πo πori θτ6Θη, Eδωoε dπ6 ττ]ν &ρx{, xα( νευριx6τητα &λλd xα( θ6ρμη αr{ oυξ{τηoι. _ ΣυμφωνεiE [16 τt'1ν πoλιτιx'fi πo{l &ιoλoυθε[ δ "Eντυ; 'Αγτ( dπαrπt'1oεωE τoδ θπαν6λα6α τfν tδια θριilτηoι. _ Kα( ot, oυμφωνεig μ6 αΦτt'1ν; "Αν ναi, τ( θννoεΙg μ6 τ6ν δqιoμ6 <πoλιτιx{ τo{l Eντυ;> _ "Oχr, δεν oυμφωνιil, &πf1ντηoε μ6 θμφαoι δ TαγματdρxηE oιidλαE. M6 τ6ν δριoμ6 <πoλιτιxt'1 τoδ "Eντυ> θγνoδ ττ]ν εitνo[xi1 xαi φιλιx{ ατd,oι τoυ Eναντι τoδ EΑM _ EΛΑΣ. - Tωρα dvτιλαμ6dνoμαι dπt'1ντησα. Σd'ν πoλιτm6g atψ6oυλog τoδ Mdερg, { xαλriτερα odν dντιπρ6oωπoE τoδ Φ6ρεLν _ "oφφιE, γνωρiξειE, d'ναμφι66λωg xαλ{rτερα &π6 μενα, πδE νd 1αραxτηQ(σηE τt'1ν πoλιτιxf τoυ "Eντυ. 'Edν, δπωE χts, η πoλιτιxf αΦττi εilγoεi τ6 EΑM εiE 6dρog τδν &λλtυν 'oqγανιboεων, doφαλιig δεν oυμφωνδ μ6 τ6ν "Eντυ. Θd fiθελα μ6νo νd μoδ θξηγt'1oειg πι6 λεπτoμριirg, τi θvνoεΙE μ6 τ(g λ6ξει5 <ει}νo[xτ] xαi φι}'ιx{>. Mori φαiνεται, ]ταγματdqxα oΦdλαg, δτι d,rπ( νd πι&crr1g τ6ν ταiρo 1αrτ6 τd x6ρατα, πρooπαΘε[g γd, τ6γ oτριΦξηs τρα6ιbντα5 τoγ &π6 τt'1ν otρd. 'E&ν Θ6λειE Θd ooυ r)πo6dλω δριoμwεg θρωτ{oειg, oi δπo[εE Θd μαE iπιτρ6ψoυν ν6 φΘdσoυμε xατ' ειjΘε[αγ oττjν oiloiα τoδ ξητ{ματog. Bλεπω xαλd πo6 Θ6λει5 νd φ€ρηs ττi oυξ{τηαι, δατε πρoτιμιril ν& &πoφ{lγoυμε τd πoλλ& ληια xα( τ(g πεQιστQoφ€5. Δεν εΙμαι oδτε διπλωμd,τηg o{rτε πoλιτιx65, &λλd Θd flΘελα πoλf να ot' 6oηΘηoω oτ{ν πρooπd,* Tτ|ν [δρυoι xα( λειτoυρry(α τoΦ Κoιγoι] Γεγιxoi Στραηγε(oυ 'Αvταρτιiw, δ ταγ)pE oι}dλαg, ην 16λεπε odν 6αoιι6 θμτ6διo Eναγτι η5 θλευΘερiαg πoιi fiΘελε vd xρατriαη τ6 Λoγδiγo δE πρ69 τiE 6λ€ψει9 xαi θνφγει6E τoυ ατriv 'Eλλdδα.
94
θειd ooυ. 'Εξ &λλoυ νoμ(ξω πωg τ'tγ γενιx{ dτμ6αφαιqα ττiν ξεxαΘαρ(ααμε oτ6 jur'o8oυλγαρ6λι. "Ετoι f1 πριbτη μoυ θριοτηoι5 εΙναι f1 θξη5. Pιilτηo.g "6, γμdaχη Γoυντ1doυξ θdν αυμφωνε[ μ6 την <πoλιτιxη> τoi "Eντυ; _ Mdλιoτα τ6ν ρωτηoα εΙπεγ. 'Η dπdντηo[E τoυ fiταν δαo σαφfE τ6oo xαt χατηγoQηψατιx't1.'O Γoυντ1doυξ, μo0 θδ{λωoεν δτι, bxτ6g τoδ δτι fiταν δπ6 τ(E διαταγ6E τoi "Eντυ xα( αυνεπιilE θd flταν δr]oxoλo νd 6μ δι&φoaη μ6 αiτ6ν γν6μη, oυμφωνo0oε πληρωs ψ6 τη γν6μη τoδ MdερE. 'o Γoυντ1doυξν πρoo6Θεoεν θπioηg δτι δ Mdερg τ6γ oυγε6oυλειjετo πd,ντoτε, πρ(ν λd6η δπoιαδηπoτε dπ6φααι.
_Mιd
δει1τερη θρωτηoι, 'ταγματdρ1α μoυ.
'H
παρoυoiα σoυ oτ6 Boυν6,
θδδ, θ1ει xαΘαρd, πoλιτιx6 xαραxτηρα, δ6ν εΙναι θτoι; _ Mdλιoτα. 'H BΣΑ xα( iδιατ6ρω5 δ M&ερ5 xα(" δ Γoυντ1doυξ d,xoλoυΘoδν τriν γaαμμη πori τori5 fudραξαν o[ dνωτερo( των;
* 'Απ6 στQατιωτιxη5 dπ6ψεωg, &πτ]ντησεγ δ ταγ)1ηE oιidλα5, 6ε6αhg τi1ν 'Αλλd τ6 Φ6ρε'ιν _ "oφφιE xαi ilBρετανιxi1 Πρεα6ε(α μ€ ττ|ν 'Eλληνιxri Κυ66ρνηoι oτ6 Κd'ιρo, εΙναι xαπωg dνfoυ1εE μ6 τliν dνdπτυξι τoυ KΚE d,xoλoυΘoδν.
αττ]ν'Eλλdδα. _ 'Αντιλαμ6dνoμαι πoλ{l xαχα δτι Θ& πρ6πει ν& ι1νηoυ1oδν. 'Αλλd μ6νoν τ6 ΚKE τor3g dνηoυ1εi; 'Εd,ν o6 δια6ε6α(ωγα δτι δ6γ ilπd,ρ1ει xαv6ναg λ6γo9 νd dνηoυ1oυν γιd τiγ &ν6πτυξι τoδ ΚKE, d,λλ' δτι d,π' βγαντ(α5 θ& iπρεπε νd, dνηoυ1o0ν γιd, τη Θ€αι τo0 Bαoιλ6'ω9xαi τd αioθηματα το'[l λαoδ d,π6ναντ( τoυ, θd fiooυν [xανoπoιημ6νo5; 'o ταγματdρxηE otdλαE ψt x&ταζε xατdματα, 1ιυρ(5 νd, &παντfαη. Συν6χισα.
_ Kα( τωρα, 'ταγματdρχα μoυ, εΙγαι i1 6αoιxi1μoυ θqιfiτηoιg: 'Η Bρετανιxrj Κυ66ρνηoι5 εΙναι iπ6ρ τηg επιατρoφη5 τoδ Bαoιλ6ωE Γεωργioυ, χωQiE πQoηγoυμ6νωE νd, dπoφανΘη €π' αιiτoδ δ 'Eλληνιx6E Λα69; "Η δ6ν εΙναι; _ 'Η Bρετανιxf Kυ66ρνηoι5 Θ& θπεΘι1μει νd iδξ τ6ν .Bαoιλ6α θπανερ16" μνo oτfν 'Eλλdδα. 'Ε&ν δμω5 δ 'Eλληνιx65 Λα69 dvιιτεΘfr, δ6γ Θd θπιμε(νη, ωrηwηoε μ6 πoλλf αταθερ6τητα δ ταγματdρ1ηE oδαλλαE. _ Δ6γ d,πt'1ντηoεE &xρι6δg oτt'1ν θρωτηα( μoυ. ΠdντωE παqαδ6xεoαι δτι oi Eλληνεg &ντιτ(Θεγται oτην θπιoτρoφf τoδ Bαoιλ6ω5. _ Md,λιoτα. EΙναι dλt'1Θεια δτι &π6 την f1μ6ρα τoιi 6φθαoα θδδ, τ6 διεπ(στωσα xαi δ ilδιo5, xα(" τ6 διαπιατιbνων xdθε μ6Qα xα( περιoo6τερo. _ 'Η bπioxειpt5 σoυ συγεπδg δ6 dφoρα μ6νoν τ6ν xoμμoυγιoτιx6 x(γδυνo. 'Αφoqα πεqιoo6τερo τd αioθfματα τoδ λαoδ πQ6E τ6γ 8αιlιλ6α. _ M61ριg εν6E oημεioυ, 666αια, αtiτ6 εiναι dλt'1Θεια, d,πτ]ντηoεν δ ταγματdρχηg oιiαλαE. - Στην περfπτωoι αιiτη, ταγματdρ1α βoU, δπ&ρ1ει διαφoρd dντιλfψεων μταξ6 τo0 Φ6ρε'ιν _ "oφφι5 xαi τoδ Στρατηγε(oυ M6oηE 'Ανατoλfrg, o6 δτι
dφoρα τ{ν <πoλιτιxt'1 "Eντυ>; _ T6 Φ6ρε'ιν _ "oφφιs δ6ν 6λε:τει xαθ6λoυ μ6 xαλ6 μdτι την d,νdπτυξι τoΦ ΕΑM - ΕΛAΣ. Θd πρoτιμoδoε γd, tπooτηq(ξη θθνιxιoτιx6g δργανιiloειg, t6ε6α(ωoεν δ 'ταγματdρxηs oidλα5.
_ M6 την λ6ξι
θΘγιxιατιxtE, Θα θννoεiE 6t'6αn δργανιboειg oδ δπoΙεg Θd 95
fiταν πληoι6oτερα πQ6g τ(E επιΘυμiεs τηE Bρετανιx{g Kυ6ερνfσεωE xαi τoδ Bαoιλ6ω9 Γεωφ(oυ;
Kαμμ(α dπ&ντηoιg' xα( θξηxoλoιiθησα. .- Καταλα6α[νω πoλ6 xαλd, ταγματdρ1α oιidλαE. Aγ Θ6λει9 τιirqα, Θ& ooδ πΦ πoι€E εΙναι oδ fuτ6ψειE μoυ o1 ,'&n, oτ6ν xoμμoυνιcπιx6 x(νδυνo, 6) πdνω αrd παλαιd, πoλιτιxα x6ψιατα. T6λo9 Θd πρooθ6oω μεριxd λξια πdνω oτf1ν πoλιτιπf τoδ T,ντυ. Θ& o6 ενδι6φερε ν& dxoιioηg; - Κα( 666αια μ6 θνδιαφ6ρει. 'Axqι6δg γιd τ6 λξo αtτ6 θξf1τηoα νd μιλ{σoυιΙε. Θd o6 παρlαιαλ6oω, Koψην6, ν6, εioαι π6Qα γι& π6qα εiλιxριν{g. Miγ o6 θvo1λη &ν αΦτd πoι1 θd πηg θd μoi εΙναι δυo&ρεoτα { εt1&Qιστα. Π6E τd δλα.
_'Eγ τ&ξει, 'ταγματd,ρ1α oΦdλαE. "Αs πd,ρoυμ πριbτα τ6v Κoμμoυνιoτιx6 πiγδυγo. "O,τι dπoxαλεΙg χoμμoυγιστιx6 x[νδυνo ξει πoλλ65 πλευρ6E, &νdλoγα 'Edν π.1. τfu 6}'tιτευE dπ6 τ{ oxoπια μ6 ττ]ν oxoπι& dπ6 τt'1ν δπo[α ταrι 6}'t:τειE. τΦγ παλαιιilγ πoλιτιxδν xoμμdτων, τδγ Bαoιλoφρ6vων _ δπ&ρ1oυγ xα( Bαoιλ6φρoνεE dxξπ _ fl xαi τδγ δπαδδν τηE 4ηE ΑΦγo{roτoυ, Θ& πρ6πει νd, &ναpωρ[ooυμε δτι oi dηoυ2giεg εΙναι μεγdλεg. 'Aπ6 τf1 oxoπι&' αtττj f1 εixιbν δw Θd εΙναι παρ&: <νd &πoφ6γoυμ τ{ν iπανdληψι τηS φo6ερη9 PωoιxflE θπανααr&oεωg>. Γιd τ(g παρατ&ξειg αtτθE, τ6 dπαioιo φdoμα πof διαφqφωνoυνxα[ xυxλoφoqoδν γι& νd τρ,oμoxρατt'1αoυν τf λα'ιxιj φανταo(α, δ6γ εΙναι τ(πoτε d,λλo παρd μ6oov γιd νd αιlγxρατησoυν, δι& τoΦ φ66oυ, ιαΘε λα'ιx{ 1ειραφ6τηaυ xαt γd &να66λoυν x&θε xoινιlwιxf1 xα( πoλιτιxr] μεταqρ6Θμιoη. 'E&ν δμυE θ6λει9 γd, iπιoπoπ{oηs τory χoμιrουνιστυx6 x(γδυγo ωτ6 ττ]ν πgαγματιπ{ τoυ δψι, τoτε Θ& τoν δηE ψt. τξ πQαγματιπ65 τoυ διαoτ&oειg, δηλαδ{, Θ& &vτιληφΘηs δτι τ6 Koμμoυνιoτιx6 K6μι.ια, tlατερα tl.Jt6 25 1ρ6νια δραoι oττiν 'Eλλdδα, δw xατ6ρΘωoε ν& θ1η δE δπαδo69, περιoo6τερo &π6 loΨo τoi λαotl, μd,λιoτα xατω fuτ6 τ( πι6 εtγo[x6g oυνθflxεE.
δτι τ6 'Eλλην. Κoμμoυνιoτιι6 Κ6μμα εΙγαι π&ρα πoλι1 παλ& δqγανωμ6νo, xα( μ6 lxανoτητεg νd θxμεταλλε{lεται τd λdΘη τδν "]&λλων xoμμdτωγ. EΙναι ir(oηs &ληθεια δτι f1 θπιρρof1 τoυ μ€oα oτ6 EAM _ EΛAΣ εiγαι μεγ6λη. 'Αλλd &νηo{-l1ηoε xανεi5 τ6oo d5ατε, ν6 θρευνf1oη γιατ(, &π6 τ6 tg36, t επιρρof τoυ αtξf1Θηxε τ6oo πoλf ; 'Eνα παq&δειγμα Θd, εΙγαι dρxετ6 γι&τ6 €πι21ε(ρημ& μoυ: Ζi1τηoε νd 6ρηE μ6oα oτfν'Αντ(oταoι, Eναν &π6 τo{lE πριilην 6oυλευτ6E τιilν παλαιδν πoλιτιxδν xoμμdτων. oi λ(γoι πoιj δπ&q1oυν εΙναι ατ6 EAM. "Eξω iιπ6 τ6 EAM, δ€ν εΙγαι παρd fooE, δ Kαρτ6ληg. Πoιi 6ρ(oχσ\rται δλoι oi δλλοι, oi lxατorπ&δε5. τδν Boυλευτδν xα( πoλιτιxδν πo,b, bx περιτρoπfrE, xυ66ρνηoαν τ{ν 'Eλλdδα xατα τ6 τελευταΙα εtxooι π6ντε 1ρ6νια; Δεν Θd 6QηE, θδιil πdνω, xαν6να &π6 αiπoιlg. 'Aπ6 τ{ν &λλη πλευρd Θd 6Qηg, δλoυg τoιiE Κoμμoυνια169, fιγετεE xα[ oτεληη, μαξ{' μ6 τ6ν x6oμo, ν& dvτιμτωπ[ξoυν τo{lg ΙδιoυE xιvδ{lνoυg, νd, ι}φ(oταrπαι τig iδιεg oτερι]oειE xαt Θυo(εg. Δ6ν oυμφωνε[g 6t6αια μ6 τ{ν μαρξιoτιxf1 iδειoλαy(α, δπωE xαi θ"yιb δ6ν oυμφωνιit.' παθ6λoυ, dλλd μιλαμ γιd γεγoν6τα. Σo6αρ& πιατει}ειg δτι τ6 Κoμμoυγιστιχ6 K6μμα Θ& d,γαπτιiftr διη τf1ν πoλιτιπτi τoυ δρ&oι μ6νo xα( βνo γιd νd πρoωθι]oη xαi ν& θξυπηQετηση τd doτιx& π6μματα; EΙναι θπ[oτ1E dλιiΘεια δτι τ6 Κoμμoυνιoτυι6 K6μμα xdμνευ τ6 πiν ν& θπι6ληΘη τηs παρo$oηE χατααr&αεωE. 'Η πρooπd,Θεια αtπη ε[γαυ πQ}αγματι,r(d, dvηoιl1ητιxi1, xαi iιπ6 τ6 Λoγ-
Elναι, 6€6αια,
96
dλt'1Θεια
δiνo fl dπ6 τ6 Kd'ιρo Θ6 πρεπει νd, θμπνετ1 περιoo61ερε5 &νηoυ1(εg. M6γει dx6μα νd ξειαΘαρiooυμ Nατι,'ταγματdqxα otdλαs. T( θwoε[E, αιi xαi δ &νιbτεqoi ooυ, μ6 τ6ν δριoμ6 <Κoμμrουνιoτ69>;'Aπ6 τ6 1936, δπoιog δ6ν εΙναι 8αoιλ6φρων η φiλog τflg διxτατoq[αg θεωρε[ται χoμμoυνιστtig. 'Edν εΙναι Eτoι, θ1ειE δ(xαιo νd dνηoιl1frg, γιατ( iτoι τ6 70To των'Eλλ{νων, τoιiλd1ιoτoν, εΙγαι <Κoμμoυνιoτ69>. Kατd τ"t1ν 4η Αδγoιiαroυ xα( θγιb εΙμαι (χoμ}ΙουνιoτηE, παi μ&λιoτα ΞπιιfνδυνoE. EΙμαι δμωE tπαρ1ηγ6g τoi EΔEΣ. Καi δ Παπανδρ6oυ, διαπραγματε6εται ψb τ6 EΑM, <γιd, τr]ν Πρoεδρε(α, δπωg λ6νε oi πλη_ ρloφoρiεE oαE, τ{5 μεταπoλεμιxfrg Kυ6ερνt'1oεωs)). ΕΙναι πoμμoυvιαττiE; Xiλια δυ6 παρ6μoια παQαδε(γματα. M6 αiτ6 τ6 πνε0μα θd π6ooυμε σ6 Eνα εΙδog
(μυστιχισ[ιxδν oυγΘημdτων>, θx διαμ6τρoυ &vτιΘετων μ6 την πqαγματιπ6τηα. _ T( θwoεig μ€ αiπ6, μ6 δι6xoψεν δ ταγματdQχηg oδdλαE. _ 'Aπλo{lσ[ατα. T6 πνεδμα xαi τd oυνΘ{ματα αtτd εδνooδν xα[ φ6ρoυν
cπt'1ν ilπιφdνεια xατ6. αtΘα(ρετo τρ6πo τ6 ξf1τημα τoi 8αoιλ6ω9. Πρ6πει νd μ6 πιoτει1oηg, ταγματd,ψα ot&λαg. Πρ65 τ6 παρ6ν δ6ν δπdρχει χoμιΙ,oυνιoτιx65 x(νδυνog. 'E&ν δμωg f Bqετανιxf1 Κυ66ρηoιE θπιμ(νη π6νω oτ{ν δπιoτaoφ{ τoi Bααιλ€ωE, 1ωρ(g νd πρoηγηθη δημoι}ηφιoμα, τ6τε δ xiγδυνos δεγ εΙναι μ6νoν χoμμoυνιoτιx6g. Θd εΙναι x(νδυνoE γενιxηg θξεγ6qoεωg. Kα( τ6τε f1 Bqετανιxτ] πoλιτιιt1 Θα φ6ρη τ6 KKE xατ' εδΘεiαν oτ6 x6rπqo τ{g πoλιτιπ{g xρfoεωg oτt'1ν 'Eλλdδα, xα( τ6τε Θd, πα(ξη π6ρα γιd π6ρα τ6 παιγv[δι τoir ΚKE. 'oπω5 εiγαι τd πρdγματα oημρα, τα πνε{lματα εΙναι τ6oo θξημμενα oην 'Eλλdδα, πdγω oτ6 θ6μα τoδ πoλιτεfματog δoτε δ x6oμrοg τε(νει πoλιi περιoo6τεQo γd &ιoλoυΘ{oη ηγ θπαγαoτατιxη γραμμιi, δεν θηryoιb την dνατρεπτιxi1 τoi Κoμ. Κ6μματo9, παρd τ(g διαΘ6oειE τfrg BρετανιxflE Kυ6ερνι]oεωg. Παραιαλιil γ&
δμ6τηται τηs θxφρ&oειils μoυ. EΙγαι f1 αrτoψ[E σoυ. 'Eχτιμil τιiνεiλιxρ(νειαooυ xα( Θ6λω νd μoδ πi15 τi δπdρ1ει oτ6 6dΘog τηg oι6ψειilg ooυ. _ T( μπoρεiE νd περιμ6η9, ταγματ6Qχα otdλαg, dπ6 τ,i1ν ιαταcτ,αoι αιiτη... (δι6xoιpα μι& στιγμη, &λλd 6λεπoντα5 δτι πεq[μενε τ{ oυν61εια, θξηxoλor]σιrγ1ωQr{σηE ττiγ
_
Δε1, πειqdξει xαΘ6λoυ.
Θηoα).
- 'Aπ6 τ6 Λoνδiνo, τd, 'Eλληνιx& πρo6ληματα δ6γ δμφαν(ξoνται μ6 τf1ν πQαγματιχη τoυg δψι. 'H πQαγματιχ6τηg 6q(αχ,εται oτ6 8oυν6, θδιδ, ατ(g π6λει9 xα( τα xωριd xαi oτf1v ιαΘημρινt'l ξωri πo{r μdg επι6dλλεται oημερlα. "ΙoωE oτ6 Λoγδ[νo ν& πιoτειjεται erτι f1 παλιν6ρΘωoι9 τoυ 1936 θτερμdτιoε την πoλιτιxι] xρ(oι. Θd εΙ1ε τεΘfr Eνα τ6λo9 oτf1ν πoλιτιxf1 xρ(oι, tiν δ BαoιλειiE wηργει dλλoιΦg. Διxα(ωg { dδ(xωg, πιoτειioυμε oτην 'Eλλdδα δτι f διxτατoρiα dπ6 τ6 1936 μ61ρt τ6 194|, fiταν Bαoιλιxt'1 διxτατoρ(α xαi δ1ι Mεταξιxf .- Κα( πραγlΙατιx0., θξ αiτ(αg τfr5 α16oεω5 αiτηg τoδ Bαoιλ6ωs, i πoλιτιx{ xρioιg πηρεν θπα-
δ π6λεμo5 xαi dx6μα περιoo6τεaoγ η Κατo1f. EΙγαι θξ &λλoυ γεγoν6E δτι τ6 Κoμμoυνιacυx6 K6μμα δεγ παriει γd θxμταλλειiεται αiτ6ν τ6ν &γα6gααμ6. Κα( γιd ν& εtμαoτε dvτιxειμνιxo(: Θd πρ6πει νd dνα1ruιυρ(ooυμ δτι τ6 xαΘξxoν τoυ εΙναι ν& θπιδιιilxη τ{ν θxπλfρωαι τδγ dιηιxειμνιxιirν τoυ oxoπδν, xα( γιατi εΙγαι oυνεπ65 oτ{ γqαμμτ| τoυ, d,λλd xαi γιατi εiναι δ μ6νo9 πoλιτιxξ δργανιoμ65 πoιi θφ&ξεται μ6 oυν6πεια. 'Αλλd &g dφfooυμ τ6 KKE. Καi &E δoδμ τ( γ(νεται ψ6 τ6' oτfμρινd μ6λη τη5 'Eλληνιπηg Kυ6εψf1oεωg Καiρoυ. Στιjν πQαγματιχ6τητα δλη i Κυ66ρντ1oιE γαoτατιι69 διαoτdoειs, πo{l iπηι1ξηoεν
7, 'o Δo6ρειoE 1ππoE
97
θπιoτρoφt'1 τoδ Bααιλ6ω5. Γνωq(ξoυγ xαλd δτι εΙναι τ6 μ6νo πoλιτιx6 otγθημα πo6 θd τoι3E xρατt'1oει o6 θπαφη μ6 τ{ν xoιν'fi γνιilμη, &ν
εΙγαι dντiΘετη μ6 τ{ν
θ6λoυγ νd' iπoλoγ(ξωνται πoλιτιxd. ΣημφωνεΙ5 πdνω o'αilτ6; _ M6xριg δν65 oημ(oυ , μπoρεΙ νd oυμ6α(νη τ6τoιo πq&γμα. Πdντωg, αι}τη τt'1
oτιγμη παραδ61oμαι δτι τd, παλαιd, πoλιτιxd, x6μματα εiναι, xα( αilτα, θναν-
τ(oν τηg θπιoτqoφη5
τoi
Bααιλ6ω9.
_ "Eνα &λλo αημεΙo, 'ταγματdρxα μoυ. "oταν μιλαψ γι& πoλιτιxα x6μψατα
φαvrdξoμαι δτι xα( o[ δυ6 μαE θιruoOμε μ6νo πoλιτιxoιig'Aρ1ηγorig, γιατ(πραγματιxd', μ6νo γιd πoλιτιxots 'AQχηγotg μπoρoδμ νd μιλαμε. Θd flΘελα να ot' 6ε6αιιiloω δτι o[ <πoλιτιxoi 'Αρxηγoi>, πoιi θπηqε&ξoυv τ{ν πoινη γνιilμη 'ιof1μgα πρ6πει γd, &ναξητηΘoδγ oτ6 8oυγ6 \ oτG π6λει9, oτ(g διdφoqεg δργανιboειg, 'oμdδεs i xα( Συνεργε[α 'Aντιoτd'oεωg. Πoi-r τ6 &πoδδετε oε[5, oτ6 Κα'ιρo xαi oτ6 Λoγδ[γo, τ6 γεγoν6E eπι δεν ιiπdρxει Bαoιλ&ρρων 'oργdνωoι5'ΑγτιστdoεωE,. oτ6 8oυν6 { δπoυδt'1πoτε &λλo0, μ6 dγτιoταoιαxη δραoι; Καλιiτερα Θd fiταν πd,νω o' αδτ6 ν& qωτt'1αη5 τ& συγ)χη Γoυντxdoυξ, πoi-l π6ραoεν θνα μflνα oτ&E 'AΘt'1γαs' πQoσπαΘιilντα5 νd xινf1oη
τt'1
λεγoμενη πoλιτιxfi xαi oτρατιωτιx{
dφρ6xρεμα
_ 'Αλλd, δι6xoιpεν δ oiαλαg.'o Ζ6.ρ6α5 πιoτε{lει δτι θd iπqεπε xανεi5 να λd6η μι& πι6 oΘεναρt'1 ατOoι Eγαrπι τδν xoμμoυνιoτδν, xαt 6τι Θ& 6πρεπε νd
τo65 ,.θπιτiΘεται>. _ N& uθπιτiθεται> xανε(E τδν Κoμμoυνιαrδν εΙναι πoλf διdφoρo dπ6 τoδ νd πα(ξη τ6 παιγνiδι των, δ(δoνταg xα( δημιoυργιilvταE δπ6ρ αtτιilν, πρ6E τfν xατειiθυγoι τηE xoινfrg 'γν6μηE, εriνo'ιxd επι1ειqt'1ματα. 'Aπ6 τriν &λλη πλευρd, δ6γ εΙγαι xαΘ6λoυ δρΘ6 νd θvθαρριlνετε τig πoλιτιxFg φιλoδoξiεg τoit Ζtρ6α,
δπωg φα(νεται δτι τ6 θπι1ειρεi x6πoτε _ x6πoτε' δ Γoυιπ1doυξ. 'o Zt'ρ6αg εΙγαι EναE γεwαiog ατρατιιbτηE xαi dληΘιν6g πατριιbτηg. Noμ(ξω δμωs δτι δπερ6dλλει δταν τr]ν πoλιτιxf πραγματιx6τητα τf1ν ivαρμoν(ξει ψt τt5 φιλoδoξ(εE τoυ. EΙμαι 6t6αιog δτι δ Ztρ6α5 oταν δμιλεi xαi oυμ6oυλεfει <θπiΘεoιγ> θγα'ιπ(oν τΦν Κoμμoυνιστδν, δεγ Bwoεi ξγoπλo o{lγxρoυoι. 'Απε1θdνεται, δπωE xι' θγιb τ6ν θμφriλιo π6λεμο, δπωg xαt xαΘε'Eλλην. Noμ(ξω πωg εiμαι o6 Θ6oι γd τ6 ξ6ρω xαλtτεqα dπ6 oεγα. * ΠιΘαν6ν νd θxη5 δ(xιo, πρoo6Θεoεν δ oidλα5. _ Tιbρα &g θξετdooυμ αiτ6 πoιi δνoμ&ξειE <πoλιτιxη τoi Erπυ>. Πρ6πει νd δμoλoγt'loιυ 6τι xαi εyιb θμφ66αλλα γιd τrjν dπoτελεoματιx6τητα τfrE πoλιτιxηg αιiτηE. "oταν θφΘαoα oτ6 Πεqτoδλι, ftμoυν πoλ{l θπιφυλαxτιx65. Διεφιilνηoα
μd'λιoτα μαξιi τoυ α6 πoλλ& oημiα. Tιilρα πρ6πει νd' παραδε1Θιil δτι δ Mdερg 6xαμε Θαυμdoια δoυλειd. oi iπαφ6E μoυ μ6 τor1E xατo(xoυg oτt'1 Θεooαλ(α, μ6 &ντd,ρτεg xα( oτεχ6xη τoυ ΕAM _ EΛAΣ, γιd τ{ν εiλιxρ(νεια τδγ δπo(ων δ6γ &μφι6dλλω, μ6 θπειοαν δτι δ Mdερg 6ρ(oxεται o6 oηψio να iιτπ'(:γη τt'1ν ενoπo(ηoι : τfrE 'Αντιoτd,oεωE. Θd dναpωρ(oηE xαi ot δτι αtτ6 εEναι πoλt xαλ6 dποτ6λεoμα.
'o ταγματdρxηg otαλαg θδ(oταoε λ(γo xα( δατερα ριbτηoε. _ Δεγ πιoτε{lειg δτι δ M&εq5 επηqεdξετα' xωρ(g να τ6 &vτιλαμ6d,νεται; ΑΦττ] εΙγαι xαi f1 γγ6μη τoυ Ζtρ6α dλλ' 6aι xαi διx{ μoυ. T6 EΑM _ EΛAΣ εΙγαι μ(α δρδoα πQαγματιx6τηE. 'Edν διαoχ(oηg τf1ν 'Eλλ6δα, παντo0 Θd 6ρη9 EAM _ EΛAΣ, Bτoιμo ν& δρ&oτ1 fl νd dντιδQ&oη, xατ6' τ6ν Eνα fl τ6ν 98
&λλo τρ6πo, xαi oτ6γ Bθνιτι6 xαi ατ6ν πoλιτιx6 τoμ6α, μ6 oταΘερt'1 θπ(δραoι πd,νω oτ{ν
xoινi
γν,irμη. Xωρig xαψψiα &μφι6oλ(α τ6
EΑM - EΛΑΣ,
xdνει,
oo6αρd λdΘη, dλλ' αιjτ6 εiναι &λλo ξητη;lα. 'Exεiνoι πof εΙγαι ατ6 ΛoνδΙνo fi oτ6 Κα'ιρo εΙναι εijxoλo νd dγνooirν τ6 EAM _ EΛΑΣ. 'Aλλd otiτε oi "Eλληνε5 πoιi ξoΟν oτt'1ν 'Eλλdδα, oiiτε xαi δ Mdερg, μττoρoδν να τ6 dγνo{ooυν. 'O τελευταiog flλθε oτf1ν 'Eλλdδα νd δργανωαη τ6ν bνoπλo dγδνα δγαγτ(oγ τδν Δυνdμων Κατoχηs, xαi τ6 EΑM _ EΛΑΣ dπoτελεΙ τ6 μεγαλilτερo μ6ρos τηs 'Αγτιoτ&oεωg.
Κα[ θαιlγιθ1ιoα. "oταγ τ6 Στρατηγεio M6<π1E 'Aνατoλη5 δ(δει θντoλ{ oτ6ν Md,ερE νd, θπιτεΘfl θνατ(oν τδγ Δυγdμεων ΚατoxηE _ iιπ66ααιg ΣιxελiαS π.x. _ εΙγαι δυγατ6γ δ Mdερg νd &γνofoη δτι δπ&ρ1oυν 20.00Ο dπ&ρτεE τoδ EΛAΣ; 'Aλλd δπdρ1ει xα( θνα5 &λλoE στQατιωτιx65 λ6γo9, &ν πd,qoυμε τ6ν EΛΑΣ δE dντ(παλo. <<'Edν θ6λει9 νd γνωρ(ξηE τιs xινηoειg xαi τtg διαΘ6oει9 τoυ θxΘρoδ ooυ, μt'1ν x6νηE πoτ6 την }παφf1 μαξ{J τoυ>. "oτι, xαi να αυμ6αiνη, δ Mdερg, λ6γφ τηg Θ6oεωE xαi τη5 dπooτoλfrg τoυ, εΙγαι δπoxqεωμ6νog νd εΙναι o6 διαQχη θπαφt'1 μ6 τ6 EAM _ EΛAΣ. N& τd xαλ&αη εΙναι εtixoλo, &λλd τi Θα σι,μ6η tioτερα;
_ Θ& διαι6ψoυμε τ6ν dνεφoδιαoμ6 των,
λαE.
&'πf1ντηoε μ6 αθεναρ6τητα
δ oι}d-
* T6 πραγμα Θd τoιig &φηνεν doυγx(ητoυE. Στt'1ν πQαγματιχ6ητα δ6ν τ6ry 1ρειdξovται. "oπλα xα( πoλεμιx6 δλιx6 θxoυν πληΘιilραν. "oσoγ γιd τρ6φιμα, ξotrν dπ6 π6ρoυg τoi τ6πoυ. 'Εdν διαx6ψετε o16oει9 μαξt των, τotrg λιiνετε τd 21€qια xα( τotE θξωθητε o6 Eπαγd,oταoι. Δ(δετε bτi πλ6oγ oτ6 Κ.Κ.E. τd xαλriτερα }πι1ειρf1ματα. Mην πλανααθε. T6 μεγαλ6τερo μ€Qos τoδ x6oμoυ Θd τoι15 d,xoλoυΘεηoη, xαi αι]τoi πor] Θd dxoλoυΘτ]σoυν δ6γ Θ& εΙναι, xατ' dνdγxην xαi χoμιΙ,oυνιστ6E, γιατi flxoλotθηoαν. Mπoρε[ xανε(E νd, περιoρ(oη, τ6 ΚKE μ6oα o€ μιd νoμιμ6τητα xαi xατα τ6τoιo τρ6πo, δoτε xd,Θε πqooπdθεια <θξτρεμισμo0, γd, εΙναι δrioxoλη, &ν δ1ι dδfνατη; O[ περιoα6τερoι dπ6 τo{lg χoμμoυνιoτ69 δεν εΙναι θξτρεμιoτ€E. Noμiξω πιilg εΙναι περιoo6τεQoν πατQιδτεg παρd διεθνιoτ69. Noμ(ξω δ Mdερg 6χθτει τf1ν xατd,αιαoι dπ6 ττ!ν &ληΘινf τηg δψι. _'Aντιλαμ6&νoμαι τr!ν Θ6αι πot πα(ρνειg, &πτ]vτηoεν δ oildλα5. "oπωg Θ6τειg τd, πρ&γματα, μoι' δπo6dλλειg Eνα &λλo πρ66λημα. Δ6γ θd flταν δυνατ6ν νd δια1ωρ(αoυμ τfν 'EΘνιxi1 'Aντtoταoι &π6 τt'1ν πoλιτιxt'1; 'Η πoλιτιxι] εEναι μταπoλεμιx6 πρ66λημα. Δ6ν εΙναι 6τoι; _ Σωoτd. 'Aλλd αιjτ6 θξαqτdται &π6 τt'1ν Bqετανιxf1 Kυ66ρνηαι xαi &π6 τ6ν 8αoιλ6α τηg 'Eλλ&δog πoιi πρoαπαθoδν νd μι]ν τd 21ωρ(ooυν. Σ6 δλoυE , εΙ-
γαι γνωστ6 οτι xα( για τf1ν 'Avτiστασι γενιxd, xαt iιx6γa" περιoo6τεqo γιd τ6ν 'Eλληνιx6 Λα6, δ θθγιxιoμ6E δ6ν εEγαι μι& dφηqημ6νη iwoια, oημα(νει θθνιxt'1 θλευθερiα, πoλιτιxf θλευθερ(α xαt τ6 διxα[ωμα νd &πoφαα(αoυμ θμεΙE oi 'EλληνεE τ6 πoλ(τευμd μα5,. τiE μεταρqυθμioειg μαE xλπ. T6 ξt'1τημα τoδ 8αoιλ6ω9 αιlνεπδg θ1ει περιπλαxε[ λ6γφ τo0 παρελσ6ντo9, xα( f Bρετανιx{ Kυ66ρνηoιg, tπooτηρ(ξoυσα αtΘα(ρετα
τt'1ν
δπ6Θεαι
τoi
Bαoιλ6ω5, τ6 περιπλ6xει περιoo6τε-
Qo.
_Md,λιoτα, μd,λιoτα, dντιλαμ6dνoμαι. Θd E1oυμ xαιρ6 πιθαγ6γ νd ξαναμιληooυμε ατ6 Κ&'ιρo. ΠιΘαγ6ν γd 6λεπει9 οωoτd. 'Ωoτ6oo Θd πρ6πει ν& &να"pωρ(αηg δτι τd πρdγματα εΙναι dλf1θεια περiπλoxα. 99
Λ(γεg flμ6Qεg, dργ6τερα, 6ριox6μαoτε αττiν Nερd'ιδα τfrg Θεoααλiαg, dπ' δπoυ μ6 dερoπλdνo Θd ιατευΘυν6μΘα πρ6g τ6 Kd'ιρo. 'H dντιπρooωπε(α τotr Boυγoδ dπετελε[τo dπ6 θξ. T6 EΑM _ EΛAΣ dντεπρooωπειjετo dπ6 τoι1g Tξιiμαν, Ρoioαoν, Toιριμδιον iα( Δεoπoτ6πoυλoν, f1 EΚKΑ dπ6 τ6ν Kαρτ&ληγ xαi 6 EΔEΣ αττ6 τ6γ Πυρoμdγλoυ. Σττ| Nερd'ιδα, μ6 πρωτo6oυλ(α τoδ Κqρτd,λη, oυναντfoαμ (Καρτdληg, Πυρoμdγλoυ), τ6ν Tαξiαρxov MdερE xα( δηλωσαιΙεν δτι μετα6α(νovτεg oτ6 Κd'ιρo τoυλd1ιoτoν f1μiE oi δto, Θd θθεταμ τ6 ξf1τημrα τflE θπιoτaoφηs τoδ Ι Bαoιλ6ω9, &λλωE dρνotrμεΘα να ilτι6ι6ααΘoδμε τoδ dερoπλdγoυ. Στt'1 δrjλωoi μαE αΦττ] δ M&εqE dπt'1ντηoε. uΘd π{τε δ,τι oαE dρ6oει. Δεγ εΙμαι oirτε δπ€ρ, oilτε xατ6.>>. T{ν αιiγη τηs 9ηs Αiγofoτoυ 1943, πQoσγειωΘt'1xαμ oτ6 dερoδρ6μιo τoυ K&'ιρo _ 0ι]6oτ.
100
ΚEΦAΛAΙON ΙΙΙ
H PΙZ,^ ToY KAKoY ;2' # ::i;;:Ι :χ'
i'x;' :;::::;::'
;;,*
"., xαf yιd' τ6 oυμφ6ρoy τιjlν δπηx6ων των. xd'Θε d'π6xλιoι5 dst6 τi γρoμμi αiτιj ιτιμωρεiται d'π6 α0τ6E δ5 Ενo-
χoζ
παρανoμlαg xαl ιbg d'διxoE'>
ΠΛATΩN _ ΠoΛΙTΕ'ΙA
'Η δπoδo 1t1 πo{lμαg iγινε dπ6 τoιig dξιωμlατιxoιig tδν εiδιxιilν Bρετανιiδν 'Yπηqεoιδν (S.o.E.) iταγ Θερμi. Mαg μετ6φεQαγ o6 μιd Eπαυλι τotl Mεdvτι, dριoτoxρατιx6 πρod,στειo τoδ Καiρoυ, δπoυ παραμε[ναμ τρεi5 μ6Qεg γιd λ6γoυE στQατιωτιxδν διατυπιilαεων xα( εiqηνιxfr5 8μφαν(oεωs μαs ατr]v π6λι τoυ
Καiφυ. 'Aqγ6τερα θγxαταoταΘt'1xαμ o6 Eγα διαμ6ριoμα τηs δδoδ Φoυd,τ Ι. 'H dπooτoλη μαg oτ6 Κd'ιρo, f Eπταoι5 xα( δ oxoπ6g τη5, δ6ν εΙ1αν xαΘoριoΘη xατα τρ6πo σαφη, oδτε oτ6 Πεqτotλι) oδτρ oτf Nερ&'ιδα, dπ6 την fγεα(α ηg BΣΑ. 'Αx6μη περιoo6τεqo δw μαE ε[1αν xαθoq(oει πoιd 'Yπηρεαiα μαg πQooxαλoδoε. T6 μ6νo πor3 &π6oπαoα dπ6 τov M&εqg fiταν τorlτo. u'E1ω τriν Eγxριoι νd, bυνoδε6oω &rπιπρooιbπoυE τιilν 'oργαγιiloεων oτ6 Κd'ιqo xαi θιεi γd
oυξητ{ooυμ διdφoρα
'Η
ξητr!ματα>.
θμφdνιoig μαg oτ6 Κ&'ιρo, χωQiE πρoηγoriμενεg δεαμεr3oειg πd,νιο ατ(g αιlξητfoειs, fiταγ xα( πλεoγ6xτημα γιd τoι}g dντιπρoαιilπoυs d,λλd xαi μειoν6χηlΨ. Πλεoγ6xτημα γιατ( δ παΘεναg &,t6 , αtτoιig flταν }λειiΘεqoE ν& Θ6oη δπoιo Θ6μα {Θελε, μειoν6xτημα γιατ( f1 Ev6tη5 πoι1 iξεδηλιilθη oτ6 Περτoδλι, cπ6 ΚΓΣΑ, Eoτω xα[ 65 δι&θεoιE μ6νoν τιilν 'oργανιiloεων, fiταν δυνατ6γ γd
xινδυνει1oη. Td, πoλιτιxd ρειiματα πo{l xυπλoφoqioαγ oτ6 Kd'ιqo fiταν θx πEbτηE δψεωg
πoλιj συγχεχυμ6να xαi dλληλooυγxρ,oυ6μεγα. Γι& νd μ{ν παλαιπωρηθη δ dναγγιiloτηE, εΙγαι dπαρα(τητo, xατ&. τt'1 γνιilμη μαE, νd διilooυμε ιι&πoυα εiπ6γα τιbγ ρευμdτων xαi τ6lν γνωμδν πoιi επxqατoδoαν, πρ6 παvτ6E μεταξιi τιirγ πoλιτιyljlν lιαt στQατιωτιxιbν xilι}των τflE BρετανιxflE Κυ6ερντ]oεωE xαt τtg'Eλληνιxis. 'O ρ6λo9 xα( o[ dπ6ψειE τδν διαφ6'ψrn πQoσωπιχo1ιiτων, Bρετανιxδν xαi 1Ο1
'Eλληνιxδν, πof διεμ6ρφωναγ xα( επ66αλλαν ττiγ θξθλιξη τδν 'Eλληνιxιilγ πQαγμd,των, dξ(ξει, γιd τt'1ν περ(πτωα( μαs, νd διαγραφη xα( νd πρo6ληθη. T6ν
χQωματισμ6 τδν εix6γων Θd τ6ν θμπιoτευθo0μ o6 "Aγγλoυg xα( 'Eλληναs συγγραφεΙg, oδ δπoioι xατ6" τt'1ν περ(oδo θxε(νη, ιι'α( dπ6 την Bρετανιxτ] xαi dπ6 ττiν 'Eλληνιxη πλευρd, xατεi1αν Bπιxα[ρoυE xα( δπευθιiνoυg Θ6αει9. M6 &λλα λξια, o[ γνδμεg των xα( o[ dπoφdσειζ τ(υν θ6&ρυναν θξ δλoxλt'1ρoυ π&νω oτην
δθνιxη xα( πoλιτιxη θξελιξι oτην 'Eλλd,δα, xαt-ψετ6 τ6ν π6λεμo. Σ6 δ,τι μαg &φoqα θ& dρxεoΘoδμε α:τλδg ν& θπεξηγ{ooυμε τ6 πνεδμα xαt τ6 γρdμμα τιilν oυγγραφ6ων αιiτιilγ, xαi τoδτo γιατ( τd πρ6oωπα, oτα δπo[α &ναφεq6μεΘα, τd 1νωρ(oαμε dπ6 πoλt xoντα' xα( μαξf των oυξητηoαμε xαi &γαλιjσαμε, δxι λ(γε5 t
ΨoQεS'
τα ιoια ξητηματα. t
tc
c
,
Γειilργιog δ
B'
Bαοιλεilg τιirv 'Eλλfνων.
Διεδ61Θη oτ6ν 'Eλληνιx6 Θρ6γo τ6γ πατ6ρα τoυ,'8αoιλ6α Kωναταντiγoν. 'Exρiθη δE dναμι1θε(5 oτ6 x(νημα Mεταξα _ Γαργαλiδη _ Λεoναρδoποrjλoυ xα(
θoτ&λη εi5 d6qιoτoν &δειαν, &π6 τtν'Eπαναατατιxt'1 Kυ66ρνηoι τoυ Πλαoτηρα. T6ν περιoo6τερo xαιρ6, xατα τfν δι&ρεια τη5 θξoρ(αg τoυ, τ6ν 6ξt1oε oτην 'Aγγλ(α.
<Εγνιbριoε τljν 'Ayyλtα xα[ τo6E "AyyλoυE Bξ tooυ xαλd δπωE Βyνιbριιlε xαt τo6ζ "ΕMηvε7' Κατd' if1ν δι6ρxεια τι7ν πoλλdlν iτι7ν τηE iξoρtαE τoυ, fi 'Ayyλtα xατ6oτη f1 θετrj τoυ <> xαt f1 πνευματιxrj τoυ Εoτtα xαi fioΘdνετo tν πλfiρει dν6oει συναναστQεφ6με' νoE
τo6g'AyyλoυE>'
<{Oταy
Σ6ρ P6τξηναλ Λfiπερ, .Ελλην oυvαντd' "Ελληνα> oελ. 6-7.
<<Υoτερα d'π6 Eνα δημoψi1φιoμα πo{ι tλα6ε 1gιbραν, δ Βαoιλε6E Κωνoταντ[νoE Επ6στQεψε, μ6νo γιd' ν6' δδηyljoη τrj Χιiηα oτfiν περιπ6τεια τηE MιxραoιατιxfiE xαταoτQoφηζ. Γιd' τ6 yεγoν6g α0τ6 δ iδιog δ Bαoιλε6E δtν flδ6νατo ν6 futoφtryη τriy μoμφil. Mιd oτqατιωτιxrj μεQtζ, ιiπ6 αρ1ηγ6 τ6v oτρατηy6 Πλαoτljqα, tπ6τυxε τrjν παραiτηoi τoυ xαi oτ6ν Θρ6νo τ6ν διεδ67gΘη δ υi65 τoυ Γειbρyιo6 δ B'. 'Aλλ6 f7 αVταργgιxlj oτdoιE τoi πατρ69 τoυ xα[ f1 dμεoη dνd'μιξiE τoυ oτrjν πoλιτιxιj, xατ6oτηoαν τfiν Moναρ74iα dvτιπαθη (dντιλαtxfl'
Σoυτjτ _'Εσxoτ <<'Ελλdg> oελ. 6'
B'
Υoτερα dπ6 Eγα δημoψf1φιoμα (No6μ6ριog 1935) δ Bααιλειig Γειbργιog δ θπανflλΘε oτ6 Θq6νo τoυ.
λo, τ6 μεyαλ6τερo μ6Qos τoi Λαo0 fiταν διατεθειμ6νo ν6' δε7Θη τ6 τετελεoμ6νoν yεyoν6E, yιd' νd διboη oτ6 8αoιλ6α μιd, εilxαιqiα xαt μι6. tλ.πtδα δτι fi διwεξι6 μεταξ6 Moναρ1tαg
xα[ ΔημoxρατiαE
676ει
πλ6oν λf1ξει...>.
Σ6ρ P6τξηναλ Λfiπερ, ιbE dνω oελ' 25'
M6 τfγ θπιoτρoφη τoυ στflγ 'Eλλdδα, δ Bαoιλειig Γειilργιog δπεo16θη δτι 1,02
θd εΙγαι δ oυνταγματιx6g Bαoιλεt5 τδν 'Eλλt'1νων, &λλe uπαρ66η τ6ν δρxoν τoυ)). <<Γιd'
6πoιoν '(ξηoεν d'π6 πoλ6 xoντd. τd' 'Ελληνιxd πoλιτιxd' πqdyματα, ε7ναι εixoλo δ Bαoιλε6E ΓειbρyιoE, δ δποtoE 6π6oτρεψε oτfiv 'Ελλdδα μ6 τrjν Eπι-
νd' d'ντιληφΘfi, yιατ[
θυμtα νd' 6αoιλε{ιση δζ συνταyματιx6E MoνdρxηE, δδηyrjΘη oτ6 νd' δεxθη τ6ν Mεταξd' xα(
iνερyδν ξτoι νd.
παaα6η τ6ν 6Qxo τoυ πQ69 τ6 Σ6νταyμα..')>.
Σ6ρ Pετξηναλ _ ΛηπεQ, δζ dνω, αελ. 27-28.
Θd μπoρoδoε xαγεig νd παρατηQτiσTl δτι,
<'o MεταξαE διcbxηoε τfiν 'Ελλdδα μt διxτατoριxrj tξoυoiα. 'O d'πoλυταρ74ιx6E μηχανιoμ69 tπε6λfiθη μ6 δλη τιjν Tευτoνιxf1 Bπd'ρxεια. Λoyoxριolα, μυoτιxfi dατυνoμtα, dπαy6qευoιE d.περyιιΙlν xα[ δημootων oυξητrjoεων, δ,τι ε71ε d'παyoqευΘfi toημαινε τfiν δημιoυρy[α τo6 oυατrjματoE τoδ Εν69 x6μματoE'' "oταν Bξερρdyη δ π6λεμoE, μεydλog d'ριΘμ6E d.π6 τo{ιg dντιπd.λoυE τoυ, μ6 τ6 tπι1ε[ρημα 6τι ot Κoμμoυνιoτ6g xαt Βενιξελιxo[ fiταν τ6 iδιo, oυμπεριλαμ6ανoμ6νων xαi πoMων πεπειQαμ6νων d'ξιωματιxιilν, εδρloxoντo o6 tξoρtα ' fi oτQ φυλαx6s. 'H xατd'oταoιg αiτrj δξυνε τιjν πoλιτιxlj ξωfi xατd' τd 1ρ6νια πo6 iπηxoλoιiθηααν. 'Εxε[νo πo6 ε71εν dx6μη μεγαλ6τερε5 αυν6πειε9 yιd τ6 μ6λλoν fiταν τoδτo, 6τι δ[δoνταE την oυγxατ6'θεot τoυ δπ6ρ τfiE διxτατoQtαg _ ε|ναι δ6oxoλo πd.ντωg ν6 δη xανεlg πoιd' d'λλη δι6ξoδoE τoi 6μενε _ δ Bαoιλε6E ΓειbρyιoE Ξφερε τljν Moναq21iα &"6μη μιd. φoρd' μ6oα ατ6ν πoλιτιx6 ατΓ6o, xα[ dx6μα περιαo6τερo, 6δωoε τ6 tπι3εtρημα oτoι3g d'ντι.πdλoυE τoυ yd' oυνταυτiooυν τrj M,oναρ1iα μ6 τri φαoιoτιxrj διxτατoρ[α...> Σoυfiτ _ oΕσxoττ, δE' iiνω, oελ. 8
Στην dπoρ(α τoδ dνωτ6ρω "Αγγλoυ συγγQαφθωE, ιiν δπηρ1εν &λλη δι6ξoδoE dπ6 τf1ν διxτατoq(α, Θd, lrπoQoι'σε γd dπαντηατ1 xανε(g, αι}μφωνα μιi τ6 'Eλληνιx6 ΣιiνταΥ!rα, δτι δ Bαoιλειig ΓειilργιoE δ B'. εΙ1ε τ6 διxαiωμα νd διαλιioη τfν Boυλ{ τoδ 'ΙανoυαQ(oυ 1936 xα( νd πρoxηρ6ξη ν6ε9 θxλoγ6g. Δεγ τ6 iπραξε. Κα( uδιxα(ωE δ 'Ελληνιx65 Λα6E, xατα μεγdλη πλειoν6τητα, τ6γ θθειilρηoεν θπ(oρxoν, δ5 dπεφdνΘη, o6 αυξfτηo( βσS, 'AΥΥλιxt'1 πρooωπιx6τηE. ,r''o,τι xα[ dν oi ioτoριxoι τoυ μ6λλovτog, θελfiooυy νd' πoυν 8π6q ii xατd. τoi Mετατ6 Ι943, oτ6 Κdtρο, (δ Mεταξαζ fiταν δπωoδfiπoτε τ6 dνd'θεμα. Καt d:r6 6,τι i7δυν6'ξα, μην ν6' πληρoφoρηΘ6, ft dντtδραoιE Εναντ[oν τoυ oτrjν 'Ελλdδα fiταν θξ tooυ δυνατlj. 'o Bααιλε{ιg BπioηE , λΦω τotι πρooεταριoμofr τoυ πρ6E τ6ν Mεταξd', ε71ε 74doει πoλ6 d'π6 τ6 y6ητρ6 τoυ xαf τιjν δημoφιλiα τoυ. Παρoμo[αE φ6oεω6, πληροφoρiεE, πoι1 fiδυνd'μεθα νd' 674oυμε d:r6 τ6.9 'AΘrjναE ii xαl fur6 dλλot,, 6δεη4ναν 6τι δ <<ρεπoυπλιxανιoμ6g> εδρiσxετo τrjν tπo1ψi txεiνη oτ6 xαταxΦuφo. Ailτlj i1ταν doφαλιbE f1 futoψιg τιiιν 'Ελλfiνων πoλιτιxιilν oτ6 Κdiρo. Κα[ μ6νo πo6 of δημoxρατιxo[ (qεπoυπλιxdνoι) ixε|νoι πo6 μετ6o7oν oτlj Κυ66ρνηoι δρxtoΘηoαν oτ6ν 8αoιλ6α Γεciηyιo, fiταν dνυπ6μoνoι vd' δε[ξoυν 6τι Ξναντι τoδ 8αoιλ6ιυ9 ε7ναι dνεξ6ρητoι, xα[ Ετoιμoι νd' τ6ν iμπoδlooυν ν6. tπιoτρ6ψη oτfiν'Ελλ6'δα μετd τ6ν π6λεμo. T6 ξιjτημα τηζ Bπιoτρoφfig τoiBαoιλ\ιιgfiταν τ6 πλ6oν oo6αρ6 xαl txεiνo πoι3 πρoxαλoioε τiE πι6 oυ74ν6E oυξηττjoειg_ioιηE x6λ^ιτoιιE τηg ,Ελληvιxfig Κυ6ερνfioεαtE xατd' τ6 Ι943'> Σ6ρ P6τξηναλ _ Λfiπερ, ωs d;γω oελtE Ι 1 103
λ6E, yεyoν6g fiταν
δτι :oιlνταyματι,xfii Κυ66ρνηoι9 δ6ν
ε71εν dπoxαταoταΘfi 6ταν d'π6θανεy
δ Mεταξd'E, τ6ooερα xαt μιo6 xρ6νια dρy6τερα, δτι d.πεxατεoτdΘη μ6νoν xατ' 6νoμα, 6ταν δ BαoιλειiE xα[ f1 xυ66ρνηα[E τoυ πfiραν τ6 δρ6μo τηE 6ξoρiαE τ6 1941,6τι δ Θdνατog τoi Mεταξd &φηoε τ6ν 8αoιλ6α νd. φ6ρη μ6νoE τoυ τfiν εilΘ6νη 6ναντι τoi 'Ελληνιxoi Λαotι. 'Υπηρξε tναg μεγd'λog oτ674oE yι6" τo{lE dντιπd.λoυE τoi 8αoιλ6ω9, xαf tνα 6αρ6 φoqτloν yιd τfi ν6α τoυ 6αoιλε[α. 'EπειδεινιilΘη xατd τrjν tξoρiα ' τoυ xαi dπ6 6yα d'λ-
λo...>>
<<... 'o 8αoιλε69 ΓειΙηyιog, oυνεπ(υE, Επωμ[oθη, μ6 τrjν δευτ6qα τoυ παλιν6ρΘιυαι, μ6 Ξνα τριπλ6 φoρτio: τιjν xληρoνoμ{α τfυν διεν6ξεων τoi πατρ69 τoυ, τιjν εilΘιiνη μιdg dντισυνταyματιxfig διxτατoρlαg, τrjν fiyεolα μιd'g πoλιτιxfig δμd'δoE'.'> Γoυντxdoυζ, T6 Mfiλoν τfiE ''ΕριδoE, oελ. 5Ι, 52, 53'
θξ6gιoτog 'Eλληvιxf Κυ66ρrηoιs. - T& μ6λη τη5 'EλληνιxηE Κυ6ερντjσεωE στ6 Κ&iρo, fiταν xατd τ6 πλεioτoγ Φιλελει1Θερoι _ Δημoxρατιχo( (Ρεπoυτ6ν M&ρτιo τoδ L943, μεταξι1 πλιxανoι). oi &νωμαλ(εg πoιi θξεδηλιilθηoαν '{ατα riπε1ρ6ωσαν τt'1ν Bρετανιχf τδν 'Eλληνιxιbγ δυνdμων τηE M6oηg 'AνατoλfrE, Κυ66ψηoη χαi συνεπδ5 xαi τ6γ Bαoιλ6α τηg 'Eλλdδog vd o1η;lατ(ooυν μιd 'Eλληνιxt'1 Kυ66ρνηoι dπ6 Δημoxρατιχo{,E, ψταξι1 τδν δπoiωγ δ Γ. ΡoδoooE, δ Σ. Bενιξ6λo9, δ B. Καραπαγαγι6τηζ χαi δ ναfαQχoE Bofλγαρηg fiταν δεδηλωμεvoι dντι;rοναρNL'ιoι.'O ΔημητραxdxηE χαι δ Θεoφανiδηg flταν μαλλoν 1λιαρoi, oτdg xατ' iδiαν δμrg oυξητt'1oειg θνεφαν(ξoντo dντιμoναρxL'{oi.'o πρωΘυπoυργ69 E. Tooυδερ6g μoδ xαΘωριαε τt'1ν ατd,oι τoυ δE θξηs. uΠaιυΘυπoυργ6E τoδ Bαoι},6ωg δo&xιE πQ6χειται γιd σχ6σει5 μεταξf 'EλλdδoE xα( Mεγdληg Bρεταγ(αE πα( 'Ηγωμενων Πoλιτειδγ. 'Aλλd
BαoιλειiE Γειilψιog δ B', xα( δ Bρεταν6g Πρεo6ευτ{s γrd τf1ν 'Ελλdδα, Σθρ _ Ληπερ. 'O τελυταΙoE o1oλιdξει δg θξηs τd τηg 'Eλληνιxη5 Κυ6εqνt'1-
Ρ€τξηναλ σεωE.
o'Ax6μ0 πεqιoo6τερo. ''oλo τ6 διdoτημα πo6 f1 'Ελληνιxlj Κυ66qνηoιg εξ1ε τljν Εδρα τηg oτ6 ΛoνδEνo, τfiν f1ρεμ[α Εxε[νη πoι3 τ6 Λoνδtyo fiταν o6 Θ6oι νd πρooφ6ρη o6 πoλεμιxfi περ[oδo, εΙ7ε 1doει xdΘε tπαφf1 μ6 δ,τι oυν66αιvε oτfiν 'Ελλd.dα...> Σ6ρ P' Λfiπερ, δE d'νω, oελ. 3
Kα( πι6 xατω oυνε1iξει,
ro4
μ6 tπληρoφ6qει πdνω α6 dlτoφ6.oειE πo6 tλ6'μ6αvεν f1 Κυ66ρνηo[g τoυ, Εν6μιζα 6τι ε7yα τ6 διxα[ωμα ν6. τig oυξητιb xαl ν6 τig o74oλι6ξω εiλιxqινCυE xαt dν dx6μα d'φoρoioαν τ6ν 8αoιλ6α. ''Oταν π.24. 'Yπoυρyoi τηg Κυ6ερνrjoεωE, δπωE δ PoioooE xαi δ ΚαραπαναyιιbτηE, oi δπoioι dμφ6τερoι 6ζηoαν Εξω dπ6 τfiν 'Ελλ6'δα, δ Eναg ιilg διxηy6ρoE oτljν 'Aλεξ6νδqεια xα[ δ d'λλog δg Ξμπoqog oτ6 Σoυδdy, πqooεπ6θηoαν ν6' δπαyoρε6ooυν oτ6ν Bαoιλ6α τfg xινrjoειE τoυ oτ6 μ6λλoν, πρ6 παντ69 τfiν flμερoμηνiα xαt τtE oυvθfixε7 τfiE tπιoτρoφfig τoυ ττjν 'Ελλd'δα, f7 oυμπdθειd μoυ fiταv dνεπιφυλ6xτωE πρ69 τ6ν Βαoιλ6α.'Εν6lιιζα 6τι xd'θε dπ6φαoιE fi 6πotα Θd tπρεπε νd ληφΘη πdνω oτ6 ξrjτημα α0τ6, 6ξηρτd'τo fut6 τljv Ξx6αoι τιilν yεyoν6των, τ6. δπoiα doφαλ6E δ6ν fiταν δυνατ6ν νd πρo6λεφθoσν fuτ6
τ6
πρ(υτoν ftμιoυ
τoi
1943.
'H πρooπ6.θεια δ6y ε7ναι εixoλη yιd. Eναν 'Ayyλo,
δiνη τCυν 'ΕΜηνιxων πoλιτιx(υy πραyμdτων, dλλ6'
μoi
ν6. 6ρεΘη dναyxαoτιxd' μ6oα oτlj fiταν o7εδ6ν d'δ{lνατoν νd. μεil,ω
oi 'Ελληνιx6g "ΕνoπλεE δυνdμειg oτlj M6oη 'Aνατoλfi fiταν δπ6 τtE διαταy6g τfig dνωτdτη5 Bqετανιxfig διoιxιioεωE M. 'Aνατoλfig, πo6 δλεE oi tπιxoιyων[εE μ6 ττjν 'ΕΜdδα Βyfνoντo μ6ooν iιμ6ν, πo6 f7 'Ελληνιxrj Κυ66ρνηoιζ tχQηματoδoτε[τo d'π6 τljν Bρετανιxfi xαf πo6 Bρετανιxd. oτρατειiματα θd' d'πελευθ6'ρωναν, &oφαλιb5, τfiν 'Ελλdδα d'π6 τoι3g Γερμανo6E, tπρεπε ν6. Θεωρεiται δE δεδoμ6νoν, d'π6 6λα τd' 'Ελληνιx6. x6μματα oτrj M6oη 'Aνατoλfi, δτι f7 Bρετανιxlj Κυ66qνηoιE εi7ε τ6 διxαiωμα νd. dοxfi φιλιxrjν Επ6μ6αoι BπI τιilν 'ΕΜηνιxr\ν δπoθ6oεων. "Ελληνεg 'Υπoυρyot πρoorjqμoντo oτ6ν 8ρεταν6 Πρεo6ευτrj, πoλ6 δρθ6', vd dναπτιiξoυν τljν πρiπτωot των, μ6 τfiν πρoilπ6Θεoι 6τι fiτo tν γνιboει 6λωy τr7ν δπoΘλoεcby των xαt 6τι τ6ν oυνεfuoυλειioντo πoλ6 oυφνd. xαi δ 8αoιλε69 xαi δ Πρωθυπoυρy6E τoυ...> Σ6ρ P6τξηναλ Λfiπερ, δg dνω, oελ. 7-8. oτ6ν περiyυρo.''Aπ6 τrj oτιyμlj πo6
Eiναι &νdγxη νd, oυνε21iσoυμε' παQαπ6μιπoνταs α6 lλλoυE Bqετανo6E συγ'Απ6 τd &,γωτ6Qω φα(γεταL' τ6 δηλιilνει δ tδιog δ θruτρ6αωπos τηE nl
γ8αφετ5;
Bρετανιxflg Kυ6εqνt'1oεωg, δτι f1 'Eλληνιxη Kυ66ρνηoιs δ6γ flταν θλειiΘερη ατ(5 θν6ργειε9 xαi" aτtg πqdξειE τηs. 'Eν πd,oει πεQιπτ6σει γιd, Eναν 'Eλληγα πoιi Eφθανεν, dπ6 τt'1ν 'Eλλdδα oτ6 Κd'ιρo, fiταν δι]olιoλo γd διαπιoτωΘfr πoιd fiταν f1 διαφoρd μεταξri τ{5 πρoδoτιx\g Kυ6ερν{oεωs τδγ 'ΑΘηνιilν xα( τotl δμοιιilματoE μι&g 'EλληνιχηE Κυ6ερvt'1oεωE oτ6 Κ&'ιρο, iι:τ6 τf1στιγμη πoιi Θd θτ(θετo
ξτiτημα θλευθ6ρα9 xαi dνεξαQτητoυ σχ6ψεωE xα( δρ6o.15, θ'φγε(α5 xαi dπoφdoεωg. 'H μ6νη διαφoρd πoιi, δoτ6oo, δπ{ρ1ε fiταν t θξηs: 'Η .Eλληνιxri Kυ66ρνηoιg τoδ Kαiρloυ εΙ1ε τα1Θη ψΕ τ6 μ6Qos τδν Συμμ&1ων. .o .Eλληνιx6E λα6E, iπ(oηg, εγ τΦ oυv6λφ τoυ, ειχε τα1Θη μ6 τ6 μ6QoEτωv:υμμ&1ων, ψ6τty i:λπiδα θν65 xαλυτ6ρoυ μ6λλοντo9, xαi γι' αΦτ6ν xαi γι&' δλoυg τoιig &λλoυg ΛαoιiS. 'Η διαφoρd δμωg αυτf1 δ6ν εΙ1ε τiπoτε τ6 xoιν6ν μ6 τ{ν &rπιπρooωπευτιxτi dξ(α, μ€ τf1ν δπo(α oιlνδ€ει xανεi5 μιd πραγματιxf Κυ66ρη oυ xα( τ6 λα6 πoιi θxπρooωπε[. Στ{ν πQαγματιrι6τητα, EλευΘερ(α γγιilμηs, iλευθερ[α δρdoεωE, GλευΘερ[α dνεξαqτfτoυ tπεραoπ(oεω5 τδν oυμφερ6vτων μιαg 1ιδρα5, δ6ν fioo, πλεoνεxτηματα fl πρoν6μια τηg 'Eλληνιxfr5 Κυ6ερν,4oειυE τoo iαηoυ, παρd τ6 'ΑΘηνδν>, 1λ9υρ6ν τιilv Συμμd,1ων, δπωg δ6ν fiααν xαi τi15 <Κυ6ερντ]o.19 "δ, { δποiα θδqα, Φπ6 τ6 Γερμανιx6ν π6λμα δπ6q ioυ "Aξoiog. 'H Bgεταvιxιi Πρεo6εjα. 'H πλ{φ5 d,δυναμ(α τηE <'EλευΘιiqαg .Eλληνιx{E Κυ6εqν{oεω5 τoδ Καiρloυ> νιi 1ειριoθη τd 'Eλληνιxd πqdγμ"o,-rrρo6dλλει θετιxιilτερα ταi παραoτατιxιirτερα τ6ν ρ6λo xαiτ'tlν oημαo(α τη5 Bρετανιι{5 Πρεo6εiαg για τ{ν 'Eλλdδα. "Αν Θελ{or1 xανε(g ν& xυριoλεxτ{αη' τον >eq P6τξηναλ _ Λ{περ, Bρεταν6 Πρεo6ευττ] γιd τf1ν 'Eλλdδα, Θd Eπρεπε να τ6ν fuτoxαλ6oτ1 105
"Yπατoγ 'Αρμοoτf γυα τ't'1ν 'Eλλdδα. Για( δ ρ6λoE τoυ xαi f1 dπoατoλri τoυ, δπω5 dναφ6ρει xα( δ 'dδιo5 τ6 6ι6χio τoυ, δ6ν fiταν ν& wαρμoν(ξη τiS oxtoει; δ{;o Κυ6ερνfoεων, διio dνεξαqτ{των Κqατιilν _ Eατω xαi &ν θπρ6xειτo περ( μιαg Mεγ&ληg Δυν&μειυg xα( Εv6g μιxρoδ KρdτoυE _ &λλd να Lπι6αλλη τriν γaαμμη τo[r Λoγδ(νoυ, xαi πq6 παντ65 <τfν φωνη τoυ Φ6qειν - 'oφφιSr, δS τt'1ν
dπoxαλεl:
<'Aλλd δ6ν fiταν fi oτdoιE @ημ. αυW. d'φoρd τfiν oτdoι τι7ν δ(so 'Ελλ. Tαξιαq1ιων oτfi M6oη 'Aνατoλi1 _ 23 Φε6ρ. 1943) f1 δπoiα μ6 dνηo61ηoε τ6 περιoo6τεqo, 6πωE tδιd'6αξα τotιE o1ετιxo6E φαx6λoυg τoi Φ6ρεtν - "Oφφrζ. 'Επρ6xειτo περt πoλ{ι ιιo6αρoτ6ραE δυoxoλiαE πo6 6πρεπε νd. λ6oω: 'H Bρετανιxrj Κυ66ρνησιζ' o6 δ,τι dφoρotιoε τljν πoλιτιxfi πo6 dxoλoυΘoioε yιd τrjν 'Ελλ6δα, <<μιλoloε μ6 δυ6 φων66 M6 τrjν πoλιτιxrj φωνtj τoδ Φ6ρεtν - "oφφιs τ6 δπoioy δπεoτljριξε πλfiρωE τ6ν 8αoιλ6α Γειilρyιo xαi τrjν Κυ66ρvηoi τoυ' Mi τrjν στQατιωτι2ιi φ.ui τoi Γενιxoi Στρατηyεtoυ M6oηs 'Aνατoλfig τ6 δπotoy iπεoτljριξε μ6 δπλα xαt 7pυo6 τo6E πι6 d'απ6νδoυE B2βρo{ιE τoσ 8αoιλ6ω9 oτd' 'Ελληvιxd' Boυνd.>>. Σ6ρ P. Λfiπερ, δg dvω, oελ[g 3.
'Aλλ' i,g παραxoλoυΘηooυψ dx6μη
fril
E
ιναι
r
s
t
μαxq{lτερα τ6ν Bqεταν6 Πqεo6ευτ'i1.
επεξηγηι,lατιχ(DτεQos.
-'H Θ6oιE μιαE iξoqioτoυ Κυ6ερνrjoεωE θd πρ6πει yd εΙναι πdντoτε δ6oxoλη. 'Ωoτ6oo yιd' τrjν 'Ελληvιxlj Κυ66ρνηoι fiταν oημαyτιx6 νd' 6ρ[oxεται ατ6 Κdiqo xαt δxι oτ6 ΛoνδΓνo μ6vo πo6 oτ6 Κdtρo fi Θ6oιE τηg fiταν περιoo6τεqo δ{ιoxoλη dπ6 6,τι fiταv oτ6 Λoν' δiνo, 6πoυ, f1 πoλ6 oτενrj tπαφfi μ6 τ6ν 'Yπoυρy6 τιbν 'Εξωτεqιxilν fiτo δυνατ6ν ν6. δια' τηaηθη.'Hμoυν o6 Θ6oι νd' διαπιoτιΙπω, o6 6,τι μ6 dφoρotloε, 6λεE τiE δυoxoλ[εE yιd. tναν tξ6ρισ
τ
o Πρεo6ευτrj...>
Σ6ρ P6τξηναλ _ Λfiπερ oελ. 19.
Καi δ tδιog oυνε1iξει: <'H πρooljλιιloiE τoυ (oημ. oυyy. τotι Bαoιλ6ιυE Γεωρyloυ τo0 B') xαi δ Θαυμαoμ6E τoυ yιd. τ6ν Toιilρτoιλ fiταν iδιαiτερα Bντατιxot' εΙ1εν tπtoηE μεγ6'λη Bμπιoτoo6νη oτ6ν 'Hντεν. "HλΘε oτ6 Kdiρo, xυρiωg, yιατi τ6ν oυνε6oι3λευoαν ξτoι. 'Εφ' 6ooν fixoυoεv αbτtj τfi oυ6oυλf1, Βν6μιoεν δτι ε724ε διxαiωμα oτενfiE oυνερyαotαs μ6 τIE Bρεταvιx6E 'Aρfig τoi Καtρoυ, xαi i1oθdνΘη τ6ν tαυτ6ν πρoo6ε6λημtyoy 6.lτ6 τ6 yεγoν6E.6τι oi Bρετανo[ Εxα4ινiαν πoλλ6' πρdγματα αoτfiν 'Ελλ6δα, yιd' τ6 δπoiα δ6ν Θd Εδιδε πoτ6 δ tδιoE τiy Φxqιoi τoυ. 'Aναφ6ρoμαι xυρiιιg oτrj oτρατιωτιxτj Bν[o7υoι fi δπo[α Βδlδετo oτiE xυgιαρ-
7go6μενεE dπ'τo6g Koμμoυνιoτ6g 'oμdδεE τoυ
ΕΛAΣ.
'ΕγoλtbΘη Βπtoηg d'π6 τ6 yεyoν6E 6τι
πoλλλot d'π6 txεiνoυE πoι3 oυνε6o{ιλευαγ τfg Bρετανιx6E στQατιωτι24€E 'Aq76E πdνω ατd 'Ελληνιxd ζητrjματα εΙ1αν oυμπdθειε; πq6E τrj Δημoxρατ[α. Moi παρεπoνεiτo διαρxdlg iναντioν τfiE oτdoεωE xαt τιbν tνεqyειδν τδν Bρετανιxιilν 'oqyανιboεαlν oτ6 Κdiρo, xα[ dν6φερε πρ6oωπα xαi πρdyματα o6 6,τι &φoρoδoε τig δπoψiεE τoυ. ΣυνljΘιoα τ6oo πoλι1 o' α0τ6 6oτε μιd. μtρα iμεινα ExπληxτoE δταν με δπεδ67gθη μ6 Eνα ε07dριoατo 11αμ6yελo xαi μ6 τtg λ6ξειs. <Σrjμερα δ6ν Θ6' od'g yxριiιdoω''' ,O iδιog, oελ. 7.
'o
Πρεo6ευτη9 Ληπερ σττ] πQoσπ&Θειd τoυ ν& θξeρη τ6ν ρ6λo xαi τ'i1ν πQoσωπι1(6τητα τoδ Bαoιλ6ωE Γεωργ(oυ τoδ B', δεi1νoνταE τoι]s στεvoιjg δεσ: 1Ο6
μo65 πot δπηρ1αν μεταξιi τoδ 'Eλληνo5 Moναρ1oυ xα( τδγ Toδρτoιλ xαi
"Ηγ_
τεν, δημιoυργεi τfν εντ6πωoι, ατ6ν "Eλληνα dναγνιiloτη, δτι fl γγιbμη xαi oi dπocρdαει5 τιilν δ{-lo τελευταiωγ B6dρυναν περιαo6τερoν dπ6 τd oυμφ6ρovτα τoΟ 'Ελληνιxoδ ΛαoCl. 'Eπ' αiτoδ δ Συγταγματd,ρ1η5 Γoυrπxdoυξ εΙναι πι6 oαφrig. <'H Bρετανιxιi Bαoιλιxf Kυ66ργησξ. Κατ6 τljν xρioη δριoμ6νιυν xριτιx(υν αilτlj εΙτηE 6λη9 ioτoρtαE. Tljν τραyωδiα τfiE'Ελλd'δoE, dπ6 τ6 194Ι, τljν dπoδtδoυν, d.πoxλειoτιxdlE, oτtE α76oει5 τfi5 BρετανιxfiE Κυ6ερνlioεω5 xα[ τoi Bαoιλ6ωE Γεωρyioυ τo6 B'. ot oy6oειg fiταν xdτι τ6 περtπλoxo xαi τoδτo yιd' τ6 λ6yo 6τι, dvτlθετα d'π' δ,τι oυν66αινε μ6 τfiν 'Ελληνιxfi Moναρψtα, f1 Βρετανιxlj Bααιλιxfi Κυ66ρνηoιE δ6ν d'πετελε[τo μ6νoν d'π6 Eνα πρ6oωπo. Περιελ6'μ6ανεν δxι μ6νo πoιxfλεg πoλιτιx6E yνιilμεE, dλλd xαi πoιxlλεζ πQαxτιx6E αlτ6ψειE yιd' ττjν διεξαyωyfi τo0 πoλ6μoυ. of τελευταiεg oi δπoiεg fiταν τ6oo μεydληq oημαotα;, ιboτε yd' διαoπoiν τiE πqωτεE xαi νd τtE tξαφανiξoυν,διε74ιυρ[oθηoαν o[ iδιεE πdyω oτliν o7ετιx6τητα μεταξ6 oτρατηγιxfiE oημαotα6 xαl διπλιυματιxCυν ox6ψεων. Ε7ναι f1 δια[ρεoιE αbτlj, πoλ6 πεqιoo6τερoν d'π6 τtjν πoλιτιxri iδεoλoyiα, πoi xαΘιbqιoε ττj oτdoι τnw δψηλιilν x0xλων τo0 Λoνδ[νoυ πρ6E τ6ν 8αoιλ6α τιilν 'Ελληνων. Mεριxoi d.π6 αbτot; Εxριναν 6τι δπfiρ1ε x6'πoιo dουμ6[6αoτo μεταξ6 τ6ν dμ6oι'ιlν d'παιτrjoεων τ6ly oτqατιωτιxfυν Bπι1gειρfioεων xαi τdlν μαxρdE πvofiE dlταιτtjoεων τiζ Bρεατανιxfig tξωτεριxfiE πoλιτιxfig oτtjν 'Aνατoλιxfi Mεo6yειo. 'Εxεiνoι πoι1 ιπρo66αλαν δg πριilτη τrjν πoλεμιxfi πρooπd'Θεια 6xλιναν πρ6E μιd' θyΘριx'i yν,bμη Ξναντι τoi Bαoιλ6ω5, xαt τoδτo yιατf πραyματιxd δλη fi dντ[oταoιE iιιαντioν τδν Γερμανιilv, διεξτjyετo d.π6 Δημoxρατιxο6g (PεπoυμπλιxdνoυE)' 'Εxεtνoι πo6 δπεoτfiριξαν μαxρd'5 πνofiE πoλιτιxoιiE 8πoλoyιoμo6E δE πρωταρ7ιx6 oημεto, t6λεπαν εilμενιilg τ6ν 8αoιλ6α, δζ τrjν πλ6oν πιθανfiν iγyιiηoι α6 6τι fi 'Ελλd'E δ6ν θ6 i1xoλo{ιθει μετd' τ6ν π6λεμo μιd' dντι6ρετανιxrj
ναι
f1 fνo11og
πoλιτιxrj.'.>
>, oελlg 48-49
Kα( λ(γo μαχQ6τεQα, δ αυγταγματdρ1ηg Γoυvr1doυξ, μ6 xαrτoιo διαταγμ6, αλλd μ6 dρxετη σαφηγεια, oηxιbνει την αriλαiα γιd νd μα5 θμφαν(cη τ6ν μεγdλo πQωτεQγ&τη τηE 'EλληνιxηE τQαγωδiαg dπ6 τoδ 1941. <<'Yπfiρ1εν,
δoτ6αo, 6ναg διαqxrjg oυντελεoτfig oτfiν πoλιτιxτj τfig Κυ6ερνfioεωg τιilν
δ0o Κoμμdτων' συντελεoτrjE δ δπotog δ6ν flπηρ1gε oτfiν πoλιτιxlj τfig ΚυdεqνfioεωE τoδ 'Ερyατιxoi Κ6μματo9, xαt oτ6ν δπoioν Θd' πρ6πει διxα[ωg νd' d'πoδoΘη tναg πoλιτιx6E ψαραxτιjρ. 'O oυντελεoτιjg α8τ69 fiταν fi πρooωπιxτj d'φoo[ωoιg τotι To6ρτoιλ πρ6g τ6ν 8αoιλ6α Γειbρyιoν B'' "Hταν πoλιτιx6g, yιατi fiταν Eνα ξfiτημα πdνω oτ6 δπoioν fi διdστασιζ' μεταξs τiυν δtιo μεyαλυτ6ροlν Κoμμdτων oτljν 'Ayyλiα, fiταν 6ξυτdτη' 'Hταν πρooωπιx6g, yιατt τ6ν oυνεμερ[ξoντo 6μ6θυμα δλoι oi oυνd'δελφoι τoi Κ6μματo9 τoi Toωρτoιλ. Td' Βλατljρια fioαν dνιδιoτελfi. Δεν πρofiλΘαν xαΘ6λoυ d'π6 τ6ν δπoλoyιoμ6 δτι παλιν6ρΘωoιE' τoδ 8αoιλ6ω9 θ6. iξαoφαλioη τιjν φιλtα τηE 'Ελλd'δoE πρ69 τrjν 'Ayyλiα xαl τoiτo yιατi θ6' 6πρεπε ν6' Θειυρfiται δg d:τoλ{lτιιE δεδoμ6νoν δτι δπoιαδfiπoτε 'Ελληvιxrj Κυ66ρνησιζ' μfi Κoμμoυνιoτιxrj, δ6ν θd' fiταν παρ6' φιλιxfi πρ6q τliν 'Aγyλtα. ΠρoηλΘαν oμδ6ν tξ δλoxλf1ρoυ &π6 τljν εiryνωμooιiνη xαt ττjν νoμιμoφQaoιiνη πρ6E τ6ν dνΘριυπo ixε[νo (τ6ν 8αoιλ6α Γειiηγιo) πo6 tμεινε συμπαQαστdτηE μαg 6ταν iφαtνετo 6τι f7
to
1ταy
t
ειχε
^χαaη...>>
> oελ. 50.
xαl o6 μιxρ6τερo 6αΘμ6 τfiE Κυ6ερντjoειbg τoυ, fiταν, oυνεπrilE, i1ΘιxCυE διxαιoλoyημ6νη πoλ6 περιoα6τερo λΦφ τiE oτ6oειΙlE τoυ tναyτι τιbν oυμμdγων τoυ' παρ6 λαγφ τfig ατ6oεcbg τoυ Eναντι τoδ <<'H
νoμιμoφρooιiνη τoi TαιΙlρταιλ,
πρ6E τ6ν Βαoιλ6α Γειbqyιo
B',
t07
Λαoi τoυ. 'H πραxτιxfi τ[g
τηE διxαιoλoytα εlναι δλιyιilτεQoν 6ε6α[α yιατi fiταν li μiα dπ6 δ6o αiτtε; πo6 oυν6πεoαy dloτ6 νd xρατrjooυν τrjν 'Ελλdδα δι7φoμ6νη. 'H d'λλη αiτ[α,
fi δπo[α Βνδ674εται νd μfiν ε77ε πoτ6 d'ναπτυχθη tdu fι πqιbτη ε72,ε πα6oει νd t'nΦχη, fiταν fi δ6ναμιE τo0 Koμμoυνιoτιxotι Κ6μματoE oτljν'Ελλd'δα...r, cMfiλoν τfiE "ΕριδoE>' oελ. 53-54
'Η πoλιτιxη τηE Bρετανιxfl5 Πρεo6ε(α9 γιd τt'1ν 'Eλλd,δα διαγρ6φεται oαφιilg oτ(E παQαπaγω παQαπoιlJτ6E. Δεν fiταν f1 πoλιτιxf1 τfrE BρεταvιxηE Kυ6ερν{oεωE oτ6 oι]γoλ6 τηs.'Hταν &πλδg f1 πρooωπιxf1 πoλιτιxf τoδ τ6τε Πρωθυ-
πoυργoδ τηE MεγdληE BQεταγhE Toδqτoιλ, τ{ν δπo[αγ θv6xριναν μ6νoν o[ oυvdδελφoi τoυ τoδ ΣυvηQητι?{ot' Κ6μματo9. Kα( f1 πρooωπιxf αiτti πoλιτιx{ δ6ν εΙ1ε x&ν aαν γνιirμoνα τfg διαΘ6σειE χαι τ(g ταoειg τoδ 'Eλληνιxoδ Λαoδ. Πεqιωρ(ξετo συ6 πρ6oωπo τoδ 8αoιλ6ω9 Γεωργ(oυ τoδ B'. M6 &λλα λ6για δ δια21ωριoμ6E μεταξιiBαoιλι6ωgτηg 'Eλλdδog xα( 'Eλληνιxoδ Λαoδ flταν πλ{ρηg. 'H 'EλλdE χωQ(ζ τ6γ Bαoιλ6α Γειilργιo τη5 'Ελλdδog δ6ν δπηρ1ε. oi Θυofεg τoi
'Eλληνιπotr Λαoδ xατα xαi ψετα τ6ν π6λεμo τηs 'Αλ6αν(α5, floαν θυo[εE πQoσωπιχ6g τo0 8αoιλ6ω9 Γεωργioυ xαt o' αΦτ6v δφεiλovτo xαi fi εΦγvωμooιiη xα( t νoιloιloφQoσ{'γη τηg Mεγαληg Bρετανiα5 xαi τotl ΠQωΘυπoυργoΦ τηg. Δ6ν θγ(νετo πdγ αιlγτα{τιoιg τot Θρ6νoυ μ6 τ6ν 'Eλληγιx6 Λα6 εiE τq6πoν ιiioτε fl oιiνΘεoιg τδγ δι]o oυrπελεoτ6γ γd' dπoτελ€oη τ'iγ 6&oι τfl5 Bρετανιxflg πoλιτιxflg. Σττiν περ(πτωoι1 αιiτιi i Θ6oι5 τoδ Tαιilρτoλ εΙγαι ταπειγωτιxfi για τ6ν 'Eλληγιx6 Λα6. 'H dπoμ6νωoιg τoδ πρooιbπoυ τoδ Bααιλ6ωE &π6 τ6ν 'Eλληνιx6 Λα6, δεγ oηι.lα(γει τ(πoτε &λλo παρ& τoiτo, δτι 1ωρiE τ6ν 8αoιλ6α
Γειilφιo δ 'Eλληνιx65 Λα69 Θ& Eμνε dδραν{5 xαi xατα τ{ν δι&qxεια τoδ 'Aλ6αγιxoδ πoλ6μoυ xαt, ψετ6. xατ6. τt'1ν δι&qxεια τfE 'A'ιπιoτdoεωE. 'Η ox6ψιg αιiττ] τoδ Bqετανoδ ΠριυΘυπoυqγoδ _ τfγ d,xo6oαμ xαi iιπ6 &λλoυg θxπρooιiiπoυζ τoδ Φ6qε'ιν - "oφφιg _ εiναι θξoφιατιxf1. Καi f1 drπ(δραoιE θναπ(oν τηE αι}ταq1ιxηg πoλιτιxfrg τoδ Tαιilqτoιλ oτ{ν 'Eλλdδα, Θd διiloη &x6μη μεγαλ{lτερη δξιiτητα oτ6 ξfτημα ηg επιoτQoφηE τoυ Bααιλ6ω9 oτt'1ν 'Eλλdδα. Δυγατ6ry νd oημα(vτ1 &x6μα xαt xατι eλλο. Στ{ν 'Eλλ&δα τ6 μ6νoν πoλ(_ τευμα πot θγxq(γει δ Bρεταν69 ΠρωΘυπoυQγ6s εΙγαι f1 . T6 oημιιilνει oαφδs δ αυν/2gηE Γoυπ1&oυξ, δταν xd,μνει τf1 διdπριoι μεταξ{t 'Eλληνιxflg Moναρ1(αE, i δπo(α 6αo(ξεται oτ6ν "Eγα πα( τη5 BρετανιπflE Kυ6ερνfoεωg f1 δπo(α 6αo(ξεται oτo{g πoλλotg. Bριox6μΘα ιαΘαqd πρ6 μιαg
φαoιoτιxfrg dvτιλfψεωg. "Eγα &λλo oημεio πo{l Θα πρ6πει νd δπoγραμμ(ooυμ, θδδ εΙγαι { διαπ(oτωσtE:, τoδ Συνταγματdρηoυ Γoυrπ1d,oυξ, δ δπo[og πα( δE tπαρ1ηγ6g xα[, dργ6τερα, δs dαηγ6s τηg Bqετανιxflg τια( Συμμα1ιπηE oτρατιωτιπ{g dπooτoληE oτd Boυγd τηs 'Eλλdδog, Eξηoε μεταξιi τδν 'Eλλ{νων δλη τ{ν περ(oδo τfrg πατoχηs 0942-45): δτι f1 πρoo{λωoιg τoi Toδρτoυλ πQ6E τ6γ Bαoιλ6α Γειbργιoν εl1εν δE oυν6πειαν τf1ν dνdπτυξι τη5 δυνdμιυE τoδ Κoμμoυνιoτιxoδ Κ6μματo9
oτι]ν'Eλλdδα.
"Eτσι fl Bρετανιxf1 πoλιτιxf1, αr)Θα(ρετog xαi &νεδαφιxf1, hει διαγραφη δλoxληρωτιxα, ην ατιγμf1 τηE &φξεωE τδν 'Αντιπρooιbπων τδν 'Oqγανιboεων τ{E 'EΘνιπQE 'Αντιoτ&oεωE, oτ6 Kd'ιqo. 'Απoμ6γoυγ δE διαφωνoδντεE, oi θxπρ6oωπoι τ8E BρετανιχηE η Συμμα1ιxηE ατρατηγιχηE γι& τt'1ν διεξαγωγt] τoδ 108
πoλ6μoυ oτ6 μ6τωπo τηg Mεoηε(oυ. 'Ω5 Θd dντιληφΘo0με Θd r)περφαλαψιoΘoδν.
Πoλιτιxoi ι'tuλoι τδν 'Aθηγδγ. EΙναι παγxoiνωE γνωστ6γ δτι αττ6 τoδ 1936 Mαioυ L944 δεν δπηρxαν, ατt'1ν 'Eλλd,δα, πoλιτιxd x6μματα, πλ{ν τoδ KΚE, παρd, μ6νoν πoλιτιxo( 'Aρ1ηγoi. Πρ' δλα δoα iλ6xΘησαν, θξαxoλoυΘoδμ νd ετιμ6νoυμ δτι πoλιτιxf1 ξιiμωoιg, xατα τr]ν διdρxεια τfrg KατofiE, flταν δυνατf, δπ6 τ6ν δρoν τd πoλιτιxα oτε}'t1η τδν διαφ6ρων xoμμd,των ν& θxιγoirπo πQ6E τriν xατειlΘυγoι τoδ 'Eλληγιxoδ Λαoδ. Αtτ6 δεν iγινε. "Eγινεν δμωg x&τι &λλo. o[ πoλιτιxo( 'Aρ1ηγo( θoτρdφησαγ πρ69 τoι}g , δριoμ6νoι γιd νd, oημιιbooυν δτι παραμ6νoυν πιoτo( oτ6 πρ6oωπo τoδ Bαoιλ6ω9 Γεωργ(oυ τoδ B' ια( o[ περιαo6τερoι γι6 νd, δπoγραμμiooυν uτoιig xινδιjνoυg πρ69 τd &qιoτεQd,r, μ6 d'ιπιxειμνιx6 oxoπ6 xαi τtγ Moναρ1iα ν& dπoxλεiooυν &π6 τ{ν 'Eλλ&δα xαt τi1ν θν[o1υoι τδν Συμμd1ων \ xαi τιilν Καταxτητδν ν6 θπιτιi1oυν, γι& νd, dπoτρ6ψoυν <<τ6ν x(νδυνo>>, xαt να θξαoφαλfooυν τriν μ6χQι τoδ
επdγoδ6 των ατ{ν πoλιτιxt'1
ξωt'1.
Tην πoλιτιx{ αtτη dνυπαρξ(α τr!ν περιγρdφει δ oυν/1ηg Γoυντ1αoυξ, ατ6 . Σημειιilνoυμ μεqιxd, duτoαπdαματα.
<> δπ6 τ6ν Tooλdxoyλoυ, τ6ν dνθρωπo δ δπoEog θπρ6δωoε τ6ν Λα6 τoυ xαl παρτjxoυoε τiE διαταy6ζ τoυ' tιπoyρd'φoνταg μι6 dναιιω1tj μ6 τo6E Γερμανo6E xαi 'Iταλo6E Διoιxητ6E, oτlj Θεooαλoν[xη, oτig 23 'Aπριλ[oυ. Στrjν θξoρiα dντιxατεoτdθη d:τ6 tνα πρooωριν6 'ΥπoυqyεΙo δπ6 τ6ν Tooυδεq6, dναλα66ντα τrjν δπo7ρ6ωoι ν6 αlτoxαταoτf1oη μια συν,ταyματιxfi Κυ66ρνηoι. T6 tνα Θ6μα πdνω oτ6 δπoioν ot dντtπαλεg Κυ6ερνfioειg, 'AΘηνι7ν xαl Λoνδ[νoυ, fioαν δμ6φωνεg, fiταν f1 xαταyyελiα τfiE 4ηE Airyotιoτoυ. Td' 796νια τfig Κατo1ηE, oυνεπι7E 6ρ1ιoαν μ6 μιd <<πoλιτιxrj τd'μπoυλα ρdζαo (πλftρη πoλιτιxfi 6ρνηoι xαi dπoxrjρυξι τo0
παρελΘ6ντog)...>
d'φιξιg τιilν Γερμανι7ν δ6ν dναζωoy6vηoεν dμ6oαl5 τrjν πoλιτιxlj ξωfi. 'Η ξωτιx6dΜoi. Στd'g 'AΘηναg Eνα ε|δog πoλιτιxoσ Θανdτoυ dντεxατεoτd'θη d'π6 'wα d'Μo. 'H xατoγfi δw dνεxoιiφισε ην πoλιτιxlj xlνηoι τιbν xoμμdτων, d:τ6 τfiν xωμματιλδη xατdστασι, oτf7ν δπoiα τd. t6ιiΘιoεν δ Mεταξd'E. olτε xαi διεδ67θηoαν τrjν Mεταξιxlj Κυ66ρνηoι, 6πωE oi iγΘρoi τotι Mεταξd ε71αν πρoε[πει. M6λo πoι1 fi 4η Airyotιoτoυ tξ6πνευoεν, Eνα μεy6.λo μ6Qos d'π6 ixtiνoψζ πo{l xατεi1αν tπixαιρεE Θ6oει9, xατ6ρΘωoαν νd' διαφtryoυν xαt νd' d'πoφtryoυν τ6 αiyμα τoδ πρoδ6τoυ. oi Γερμανoi ηδραν 6να πoλιτιx6 xεy6 xαi Θ6 fiταν &νεδαφιx6 ν6. πληgcinoυν τ6 xw6ν α0τ6, Επιτρ6πoyτεE μι6' dναξιυπιiqωσι 1l'oμματιxfiE πoλιτιxfiE. 'Ωoτ6oo, μoλoν6τι δ Mεταξd'g δ6ν fiταν o{ιμμαχ6ζ των xα[ δ6ν Θd εt7ε πoτ6 oυνερyαoΘη μ6 τo69 Γερμανo{ιg, εfuε πqoετoιμdoει τ6ν δρ6μo yιd' τrjν Kατoγlj, μ6 τ6 ν6 Εxη πρooαρμιiloη τrjν διoιxητιxrj μηψανrj xαi μ6 τ6 νd' i7ει oυνηΘε[oει τ6ν λα6 o6 μιd διxτατoqιxιj Κυ66qνηoι. Oi Γερμανoi oυνεπCυg δ6ν εi7αν dνdyxη ν6' dναξητljooυν ν6oν εtδoE διoιxrjoεωE yι6' ν6' πληqιΙπoυν τ6 xεν6ν. -Επρεπε νd iξε6ρoυν μ6νoν μεριxd. πρ6oωπα ν6. xαταλd6oυν τIE xa'6E Θ6oειE oτd 'Υπoυρyεtα...>> <
ηE
θπανfiλΘεν θνωρ[τερα xdπoυ
Θ6 πρεπει νd, oημιωθ{ &τι f πριδτη <Κυ66ρνηoι9 τδν 'Αθηνδν>
o21ηματi-
109
σθηχε dπ6 &γιilτερα oτελ6χη τηE 4ηg AΦγotoτoυ xα( δτι μ6νoν δριoμ6νoι δπoυργoι τoi Mεταξα flxoλofΘηoαν τt'1ν θξ6qιoτη 'Eλληνιxt'1 Κυ66ρηoι. Θd πρ6πει δμωs πρ6 παvι6g, ν& δπηqαμμ(ooυμε τoδτo. Στ(5 <Κυ6ερντ]oει5 τΦν 'Aθηνδν>> δπd,ρ1ει θετιxη πoλιτιxt'1 θξ6λιξι5 xα( πoλιτιx{ τoπoΘ6τηoι9. 'Η Κυ66ρνηαι5 Tooλd,xoγλoυ δεν f1ταν τiπoτε &λλo παρ& Κυ66qνηoιg δoιiλων. T6 'H Kυ66ρνηoιg Ρdλλη διαφ6ρει πoλιi . ιδιo xαi \ Κυ66ρνηoι5 ΛoγoΘετoπotλoυ. im6 τig δι1o πqδτεg. T6 Θ6ρo9 τoδ 1943 i1 τ$γη xα( f1 Ex6αoιE τoi πoλ6μoυ διαγρdφoνται ααφδg. Στην 'Eλλdδα, τ6 ξf1τημα τηg 'Eθνιχηs ηE dπελευΘεριiloεωg Θειυρε[ται 6ε6αι6τηg. 'H &odφεια εΙναι μ6νoν δg πρ6E τd' 1ρoνιxd δρια.
Atτoμ&τωs, γιd τoιig πoλιτιxo6g xfxλoυg τδν 'AΘηνδγ πα( για τα <πoλιτιxd, x6μματα>, τ6 μ6νo ξflτημα πoιj τ(θεται, xατd τρ6πoν δξt μαλιoτα, εΙναι τ6 πoλιτιx6 rια( xoινωνιx6 xαθεoτιilg μετd τt'1ν αττελευθ6ρωoι. Διαπιoτιiloαμε {δη 6τι xαt ξoυν τ(5 iδιεE dνηoυxiεg.'Η Κυ66ρνησιζ Pdλλη, oυνεπιbE, πρooεγγ(ξει ft xαλtτερα ει)ρ(σχεται μ€oα oτην τρo1ιd τΦγ πoλιτιπιilγ θπιδιιilξεων τoδ Λoνδ(νoυ γιd τfν 'Eλλdδα. Δ€γ θd εΙγαι δπερ6oλt'1 &ν [oτoριxωg τriν Θεωρfσoυμε odν μιd πρo6xταoι τis 'Ελληνιxη5 Κυ6ερνt'1oεωE τoΟ Κdiρoυ, odν θνα πρoγεφt,μυμα, oτf1v 'Eλλd,δα, τη5 ψλλoντιxηg πoλιτιxfrE τoδ Toδρτoιλ. 'Η Κυ66ρvηoι5 Ρ6λλη, γιd νd διααπdoη xα( να μεiιυαη xα( τo0 Καfρoυ τt'1ν 'Avτ(στασι, η δr'oια oτ6 otνoλ6 ηs διαφεtγει τ6ν bλεγ1o πεδ(oν, μ6 xoινωνιx6 xαi ιx6 παi τΦγ 'ΑΘηνιilν, Θ& μεταφ6Qη τfγ μ&xη oτ6 πoλιτ 'Απo'Αθηνδν. xαi Καiρoυ τ,ilν 6ε6αt6τητα δτι Θd γεφυqωoη τ6 x&αμα μεταξri πoτoιiE δτι παQαxdτω διαπιoτιilooυμε γιd μ6νει τ6 ξf1τημα τoδ 8αoιλ6ω9. Θα KΚE, τo0 πλτ]ν 'AΘηνιilν x6μματα>, <πoλιτιxd τd xα( λιτιxo{lE xr]xλoυg τιi:ν γιd τ6 ζt1τηψα η5 θπιoτQoφηE τoυ Bαoιλ6ωE αττετ6λει θπι21εiQημα io1υρ6, μfuρι τf στιγμti πoιj o[ νιxητ6'g Σιiμμα21oι Θd dνε1νιilριξαν την παρoυα[αγ τιυν xαi θ& ilπεoττjριξαν τt'1ν θνεργ6 dν&μιξ( των oτf1 πoλιτιxf ζωη τηs χιilQαs. 'Η Κυ66ρνησιE Pαλλη Θd δργανιbαη τ& T&γματα 'Aoφαλε[αs. Θα διαμoρφωση xαt Θ& dναπτι1ξη τ6 πριδτo ρευμα τηE ιtlυxιiloεω5 <τoδ xoμμoυνιoτιxotl xινδilνoυ>. Στdg 'ΑθfναE, i6 xλiμα θ& εΙγαι τ6τoιo, ψi. τtγ Κυ66ρνηoι Pdλλη, δαrε περ( τ& τ6λη τofi |943, Bρετανo( 'Αξιωματιxoi, ψt. εiδιxη 'AπooτoλΛ oτ&s 'AΘτ]να5 νd μfν διατdooυν ν& δημιoυργf1ooυν επαφ65 xαi να πρo6λθoυν o6 διαπραγματει1oειE μ6 τoil5 xrixλoυg xαi τi5 πQoσωπιχ6τητεE τηg Kυ6ερνηαεωg Ραλλη. 'Η δ(ωξι5 θναγτioν δλων τδν dντιoταoιαxδγ oυμπ(πτει xατα τραγιxτ] oυγxυρ(α μ6 τt'1ν περioδo, xατα την δπo[α διαρΘριilνεται xα( f1 εν6τηE τΦν πoλιτιxδν xα( xoινωγιxιbγ drπιιειψνιxδν oxoπδν,'Αθηνδν xαi Kαiρoυ. 'Aπoμ6νει δ dπαγιυνιoμ65 τδν πρooωπιxoτf1των μ6oα ατοrig x6λπoυE τηg θν6τηταE αιiτηg.
'H
d,γτ(ΘεoιE δμωg μεταξ{r ?EΘνιxηE 'Αγτιoτd,oεωg
xα( παλαιoδ πoλιτιxoδ x6-
oμoυ θ1ει πλ6oν διαμορφωΘη. 'o Ι. Ρd,λληg θδηΘη την πρωθυπoυργ(α dπ6 τoιig Γερμανo6E μ6νo μετ& τfν iγxριoι xα( θvθ6ρρυνoι τιilγ περιoooτ€ρων πoλιτιxΦγ 'Aρ1ηγδν. Κατ' δνoμα μ6νoν tπηρ21αν παλαιd πoλιτιxd, x6μματα. 'Hoαν Kαταoτt'1ματα xενd μ6 τotg πoλιτιxoιig 'ΑQχηγot5, δ(xην χαταστηματαρ1δν, χωQ(E otlτε tsμπ6Qευμα osτε xαi πρooωπιx6ν. 'o oυν/1η5 Γoυπ1doυξ μαE δ(δει, θν oυντoμ(α,τ6ν dνdλoγo 1qαxτηριoμ6.
<<Συνερyαζ6μενoι>> (μ6 τoιig Γερμανo{ιg) xαi oi xαιρoox6πoι τCυν 'AΘηνdlν, μ6 τ6 χαQαxτηριoτιx6ν δτι f1 δια1ωριoτιxrj yaαμμη μεταξ6 των ε7ναι dxαΘ6ριoτη xαi xυμαινoμ6νη' Καt oτlg δυ6 πλευρt5, τηE διαxωριoτιxfiE yQαμμηζ, δυ6 iδι6τητεE διαxρfνoyται' f1 τdoιE νd' ξoδv oτ6 παρελθ6ν xα[ δ παθoλoyιx6E τρ6μo6 τoσ xoμμoυνιoμoδ..'>>
xαi λ(γo μαχQfτεQα:
τo{ιg Γερμανo{E d.λλd. τo{lE Κoμμoυνιoτ6E δg τ6ν xυqιιbτεqo xiγδυyo. 'H oυμμα1iα τζυν Δυτιxdlν Δημoxρατιων μ6 ττjν Σo6ιετιxrj Pωo[α δ6ν fiταν δυνατ6ν, xατ' α&τo6E, παρd. ν6. ε7ναι Eνα 6ραxυπρ6θεσμo συνoιx6oιo αυμφ6ρoντoE, 6πoιoq, xαi dv fiταv δ νιxητfig τoδ πoλ6μoυ'.'>
Mηλoν τfiE "Εριδog oελ. 29-30.
Eiγαι εtixoλo oτ6ν xd,Θε "Eλληνα νd &ντιληφθη τriν θξ6λιξι πoιj θd dxoλoυΘτ]oη πια f1 &ναoιioτασιs σ6 τL6ψψατα τoε' παλαιoδ πoλιτιχoi χ6σμoυ. oι στQαηγoi Πdγxαλog xα( Γoναταg θd δπooτηρ(ξoυγ &γαφανδ6γ τd Tdγματα 'Aσφαλε(α5. Δfuλα ατ6γ ΠρωΘυπoυQγ6 τδγ 'Aθηνδν Pdλλη, Θ& dπoτελ6ooυν τηγ dvτιμoναρxιxt1 παραταξι, f] δπo(α <δπλιoμενη xαi δργανωμ6νη>, τt1ν bxφQασι τoi στQατηγoδ Γoνατ&, θd dντιμετωπiαη ii Κoμμoυνιoτ6s'Lατα Bαoιλεα, t dνdλoγα ψ6 τα oημεiα τιilν xαιρlδν. 'Hταν, μ6 tiλλα λ6για, f o1ηματιξoμ6νη nΞ
&xρα δεξιd, f1 δπoiα, xαΘ' δλη την Κατo1η, διετt'1ρησε στεγorig δεoμoιi 5 ψt τ6
τμημα τηs 4ηs Αιiγo{oτoυ πot θxρdτηoε τ6v xρατιx6 xα( διoιxητιx6 μηχαγισμo αr& 16ρια τoυ. Σ6 τ6ρμα τοδ δρ6μoυ, γιd την παρdταξι αriτη,τ6 γ6ρα5 θd flταν
f
' ψΕ 11 xα( 1ωρ(g τ6ν 8αoιλ6α, μ6 η xαi χωQ(E διxτατoρ(α. Td &λλα πoλιτιxd, x6μμματα, τ& λεγ6μνα x6μματα το8 x6ντρoυ fi
θξoυoiα
uδημo-
xρατιxd>, θxρdτηoαγ od,γ o{lνθημα πoλιτιx{E μdxηs τ6ν dντιμοναρ1ιoμ6 των, δατε γα μην dπoxoπotrγ &π6 την 'Eλληνιxt'1 γνωμη, dλλd θατραφηααγ xαf 'LoLνh θγαγτ(oγ τηg'Eθνιx!g'Aντιoτdαεωg, πρ6 παντ65 &π6 τη oτιγμτ] πoιi o[ Δυτιxo( Σ6μμα1o θπεξεργ&ξoντo τd μεταπoλεμιxd πoλιτ ιxα xαΘεoτδτα oτig διdφoρεg μιxρ6g XδρεE. M61ρι πo(oυ oημεioυ δ &ντιμoναρ1ιoμ69 των flταν oτd πρoγρdμtιατα των ξωτιx6 πoλιτιx6 ξητημα τ6 dπ6δειξαν fι θξ6λιξι9, λ(γo πρiν &π6 τt1ν dπελευΘ6ρωoι τ{g 'Eλλdδog xα( τ6 δημoιp{φιoμα τoi 1946. T(g ilδιεE flμ6ρεs τη5 &φiξεωg τιilν d,ντιπρooιilπων τιilν 'Oργανιiloεων 'EΘνιxflg 'Αvτιoτd,oεωg oτ6 Κd'ιρo, 6φΘααεν dπ6 τdg 'Αθ{ναg δ πριilην φιλελειiΘερog δπoυργ6g 'Εξηντdρηs, δS dπεoταλμ6νog τδν παλαιδν xoμμdτων. Σ6 ιoινri of(rχεψι μ6 τotg &,ντιπρooωπoυE τoΟ Boυνoi, δ 'EξηντdρηE θδt'1λωoεγ θx μ6ρoυ9 τδν xoμμdτων. α) Td πoλιτιx6, x6μματα ατ&5 'Aθt'1ναg dρνoδγται νd oυμμετdσχoυγ oτην Κυ6ι6qνηoι τoΟ Tooυδερoi, θ&ν πρoηγουμ6νωg δ€ν λυΘη τ6 ξriτημα τoδ Bααιλ6ω9 xατd τρ6πoν [xανoπoιητιx6 για τf1ν 'Eλληνιx{ xoινt'1 γνιbμη. 6) Td x6μματα ξητoδν νd γiνη δ{λωoι5, oαφtg xα'1ωq(E δπεxφυγ6ζ, bx μ6ρoυ9 τoδ Bαoιλ6ωE, oτf1ν δπoiα γ6 δηλoδται δτι δεν Θd iiπιoτq6ψη πρiν fl διεξαxΘη Φμoψτjφ,αμα ατrjν'Eλλdδα.
111
oi
&rπιπq6οωπoι τoδ Boυγοδ
ΔηpoxρατιNoi.'Απ6 τo69 τqεΙg δημoxρατιxoιig dντιπρooιilπoυE τoδ Boυνoi oi δυ6 fiααν γνωoτoi, δE πoλιτιxo(, oτ6ν παλαι6 πoλιτιι6 x6αμo. M6 ττ]ν Eναρξι τηE Kατo1ηg, f1xoλo$θηoαν xαi boνιxωg xαi πoλιτιxδg xαινoιiργια γqαμμτ]. Θd πρ6πει αυνεπδg νd γiνη δ dxρι6t'1g δια1ωριαμ6g μεταξtr παλαι&g πoλιτιx{g {γεoiαE τιαi δημoπρατιxιilν dντιπρooιbπωγ τoδ Boυνoδ, δχι τ6ooν δg πρ69 τd πρ6oωπα, δooν δg πρ6E τf διαφoρd τδγ θθνιxδγ xαi πoλιτιxδγ xατευθιjνoεων μεταξ{r τιilν μεν xαi τCιν δ6. 'Aλλ' &g dφηooυμε xα( πdλιν τ6ν oυν/μ Γoυντ16oυξ - εΙναι δ μ6νoE ξεγos συγγQαφειi5 [oτoριx6g πo6 f1o1oλ{Θη μ6 τriν θλληνιx{ πoλιτιxfi xαταστασι xατα τ{ν Κατoxη _ να μi,E oxιαγaαφηση τi dvτεπρooιilπευαν o[ δημoπρατυxo( dvτιπρ6oωπoι τoδ 6oυγoδ
xαi
fuτ6 πo6 πρoηQχoντo.
<'H d'λλη πηyi, oτdg 'AΘliναg, dsτ6 τιjν δπotα tπrjyαoεν f7 dνdταoιg πρ69 dντ[oταoιν, fiταν περιoo6τεqo πνευματιxlj παqd' πραxτιxιj' T6 Κ6ντρoν, oτ6ν πoλιτιx6 x6oμo τdlν 'AΘηνdlν ε7ναι Eνα oυλλayιx6ν δνoμα yια tνα 6ρμαθ6 &π6 dτoμα παQd x6μματα. 'Ιδ[ωg xατd' τrjν Κατoψιj, 6πoυ x6μματα δ6ν 0πηρξαv yιd' μεριxd' 1ρ6νια, παρd' μ6νoν 6ν6ματα. (oi τηg'Aντιoτdoεωζ)...."Hoαν dyνωoτα 6ν6ματα oτrjν πρoπoλεμιxτj πoλιτιxrj. fioαν xατd τ6 πλεtoτoy ν6oι, 6πωE oυμ6α[νει μ6 τoι\E "Ελληνεg πoλιτιxo6g. Συ7νd' διεφιbνoυν μεταξ6 των, d'λλd' oυ7ν6τερα xαi dπoφαoιoτιxιilτερα xαi μ6 μεyαλ6τερη δμoφωνlα διεφιilνoυν μ6 τ6y παλαι6 πoλιτιx6 x6oμo, μ6 τo69 oυνερy6τεE τCυν ΓερμανCυν, μ6 τoι3E oε6αoτo{ι6 xαιqoox6πoυζ, μ6 τo6E dδι6λλα2cτoυζ dρτηριooxληρωτιxohE τoi πρo-Mεταξιxo6 πoλιτιxotι x6oμoυ. 'o xαθ6ναE dιτ6 αilτo{ιE θxινεiτo o6 διd'φoρo πoλιτιx6 τoμ6α τfig oυνωμaτιxfi5' dντιoταoιxfiE 6ρyανιboεωE, χωQiζ νd' παιiη νd' διατηρfi δριoμ6νεE Θεμελιιbδειg xoιν6E iδ6εg. 'H διd'φoρη xtvηoιg τo69 ξιilριoε xατd' τιjν διd'ρxεια τfiE ΚατoψfiE. d'λλd. τ6 ιιoιν6ν πotι δπfiρbε μεταξ6 των τo69 fiνωoεν bx ν6oυ yι6. νd dντιμετωπlooυν τ6 μεταπoλε-
μιx6 xαθεoτ(υζ...''.
>, oελ. 33-34.
oi
τρεig δημoxρατιxo( dντιπQoσωπoι τofr Boυνoδ dντεπqooιbπευαγ, d,xρι_ πof θoτρdφη πQ6E τfν 'Αντ(στασι, xαi tχα6ε iνεργ6ν μ6ρoE fi oυγ66αλεν f1ΘιxΦ5. Δεν fiταν oiτε Κoμμoυνιαε6E, oiiτε xα( oυνoδoιπ6Qoι, δπωg θ1αqαxτηρ(oθηxαν &π6 τorig t απ6 τoι1g oυνεργdτε5 τδν Γερμαγd)γ. 'Αλλd δεν fiταν otτε'xq( aντιxoμμoυνισ[65, δπ6 τ6 πνεδμα xα[ τ{ν Eννoια εν6E δπαδoδ τηE X. 'Eπ(ατευαν dxρdδαγτα δτι δ dvτιxoμμoυνιoμ65 τoδ Mεταξα xαi αΦτ69 τδν παλαιιδγ πoλιτιxδν xoμμdτων fiταν μ(α dρνητιx{ στασLS, f1 δπoiα ε8γoo0oε πoλt περιoo6τερo τ6 Κoμμoυνιaτιx6 K6μμα παρd πoιi τ6 b6χαπτε. 'Hταν πεπειoμ6νoι δτι μ6νoν o[ δημoxρατυx6s θλευΘερ(ε5 xαi o[ 6ιbE, τ6ν x6oμo
'
'
''a^
ξ
θαqραλ6εg μταρqυΘμ(oειg Θd θπ6τρεπαν ττ]ν 'Eλλdδα γd θπανει1qη μιd iooqρo-
π(α πoλιτιx{g oταθεq6τηητog xαt Θd θδιδαγ oτ6 Koμμoυγιoτιx6 Κ6μμα τig φυoιoλoγιx6E τoυ διαoτd,oειg. Δ6ν θφo6oΦvro τo{lg Κoμμoυνιoτ69. 'Η ξωτιx6'ηg xα( iιναταoιg τΦv δημoxρατιxδγ oτoιχεiωγ στ6 EΑM, στω EΔEΣ xαi oτt1ν ΕΚKA δ6ν {lπ6xυιpε πoτ6 oτotE Κoμμoυνιoτ65. To{rg Κoμμoυνια169, τo69 θγνιilQισαγ xατα τ{ν περ(oδo τηg dντιδιxτατoριx{5 xινi1oειllE xα( εγνιbριξαν πoλιj xαλd xα( τ(g [xανoτητ6E τωγ xαt τig dδυναμ(εg των. Δεν fiταν γι' αtτoιig o{rτε
φdoμα oδτε 6qα1ναg. Π&νω oτ6 θΘγιx6 πεδ(o iδ61Θηoαν νd, oυνεqγαoΘoδν μαξιj των' τlαi &ν δ1ι, γ& oυγυπ&ρξoυν. Π&γω oτ6 πoλιτιx6 xα( xoιγωνιx6 πεδioν, fioαν dπoφαoιαμ6νoι ν& τoilg drπιμτωπ[ooυν ψt' τtE iδ6εg των, μ6 τ6 πQ6γ-
tt2
τωγ' , μ6 μ(α πQoσηQμoσμ6η πoλιτιxf1 πQ6s τtg αιιαγxε5 τoδ τ6πoυ, o6 oi θxλoγ6E στtγ 'EλειiΘερη 'oρειν{ 'Eλλdδα, πoιi διεξ{1Θηoαγ τ6ν Aξoυoτo xαt Σεπτt'μ6ριo L943, fiταν μιd dπτ{ dπ6δειξιg τ!E dπoτελεαματιx6τητog τδν &π6ψειδν τωγ xα[ τηg θνδoγενoΦE &δυναμ(αE τotr KΚE. Koμμoυνιoτ6E. 'Aπ6 τoriE τρεig d,vτιπρooιbπoυs, oi δfo fioαν πραγματιπd, &rπιπρooωπευτιxo(. Θ& frταν θνδιαφ6ρoγ γd, γνωρiξη xανεi5 πo[ε5 ταoευ5 ιαt &π6ψειE τoδ ΚΚE fiρ1oντo γd, δπooτηρ(ξoυν oτ6 Κd'ιρo, o[ δ{lo αιiτoi dvτιπρ6_ σωπoι. Κατα πδααγ πιΘαν6τητα δ xαΘ6ναE αττ6 τo{lg διio dντιπρooιbπευε διd,φoQη τdoι dπ6 τ6v d,λλo, μ6λoν πot xα( oδ δ6o πρo{ρ1oντo dπ6 τ6 KΚE. 'Η Qαμμd
ελειiΘερεg θxλoγ6E.
21ρoνιxf1 περ(oδog πoιi μδs θνδιαφ6ρει θδιb, θoημεiωoε πQαγματιχ& διαφoρ65 1ruωμιilν xα[ πoλιτιxηg γqαμμfrg, μ€oα oτ6 Κoμμoυνιoτιx6 Κ6μμα. Aι)τ6 τoυλd,-
o[ διαφoρ6E αtπ6g πιΘαν6ν νd, εΙ1αν φΘdαει μ6χQι xα[ τoδ Πoλιτιxoi Γραφε(oυ τoδ ΚΚE. Πdντωg or1μα(νoντα μ6λη τoδ ΚKE παi τoδ EΛAΣ, πoλλ6g φoQ6E xατηγ6ρηoαν την Kεviριxη'Eπιτρoπη { ιια( τ6 Πoλιτιx6 Γραφε[o, δτι &,xoλoυθoδν θναγ dγεδαφιx6 xαi dνεπαQχη uθξ-
χιστoν Eδει1ναν τd, δξωτεριxd, oημiα.
τρεμιoμ6>.
"Eτoι πρoιειμθvoυ γιd, τ6 ξf1τημα τoδ Bαoιλ6ω9 xα( τδγ lλλωγ πoλιτιxδγ ξηημdτωγ πo(l Θd, θτ[Θεγτo oτ6 Κd[ρo, oi xoμμoυνιατ6E dvτιπρ6oωπoι Θ& Eπρεπε, Θεωρητιxd' τoυλd1ιαroν, νd, dxoλoυΘt'1ooυν μiαν iιπ6 τt5 δto γραμμ69. TΙ θxεινηv f1 δπo(α Θd, θτειγε πaξ τfν λιioι τδν ξητημ&των, θγ oυγεγγo{oει xα( αιl1φωνdα ψi, τα &λλα x6μματα xα( τo'bg &λλoυg dwιπρooιbπoυE' fl θxε(νην πoιi Θ6 tsξ6Θετε xαt τoιiE &λλoυE &vτιπgooιilπoυE xαi τα &λλα x6μματα xα( ττ]ν Κυ6ιiqηoι τoδ Tooυδερoδ. 'H τελευτα(α αriτf θ& διηυx6λυνε τd dνατρεπτιxα aat'δια τδγ <θξτρεμιoτδγ> τot ΚKE. E{πυ1ιilg για τotg Κoμμoυνιoτ6g dντιπρoαιbπoυE, δ Bαoιλει1E Γειilργιog εΙ1ε τf1ν πρωτo6oυλiα θxεiνη πoιi διηυx6λυνε τd o766δια τΦν <θξτqεμιατιilν> τo0 KKE.
.
ΠΦτεE tμ6qεs oτ6 K&Ιρo
'O Λ6ρδoE Γxλενx6WoQl dρxηγ6E τoδ SoE xα( o[ dξιωματιxo( τoυ μα5 ειεφ{lλαξαγ πQαγματιxα Θερμri δπoδo1f. 'Ηoαγ o[ μ6νoι, Eξω dπ6 τι]ν BΣΑ, πoιi εγνιilριζαν λεπτoμ6ρειεE xα[ dxρ(6ειε5 πd,γω ατfν 'Eθνυxi1'Aντtoταoη oττ]ν 'Eλλdδα ια( πo{s dνεγνιbριξαν τf1ν dπoτελεoματυx6τητα τfr5 πρooπαΘε(αE τη5. T6 γεδμα πo6 θδ6Θη στα ΓραφεΙα τoδ SoE μα5 θπετρειpε νd 1αωρ[ooυμε τoι15
διαφ6ρoυE διευΘυπ69 τδν 'Yπηρεoιδν πof {o1oλotπo μ6 τf1ν 'Eλληνιxιi 'Αvτi(πασι. T{ν. θπoμενη μαE θxd,λεααν νd παρoυαιααΘoδμε oτ6ν Aρ1ιoτρdττiγo, ΣτρατdQxη otiλooγ. Παρουoiα τoδ Tαξι&ρ1oυ MαεQE, δ oτρατ&ρ1ηs μαs oψνε1dρη γιd τt'1ν iπdριεια τηE dνταρτιxηg δρdoεωg xα[, περαιτ€ρκυ, oυξητfoαμε xα[ d,νταλλξαμ dπ6ψειg πdνω ατ6v ιαλιiτερo τq6πo συγτoγιαμoδ τδν oτqατιωτιιιilγ i:τι1ειρ{oεων oτfν'Eλλ&δα. Δw trπ&ρ2xει &μφι6oλ(α δτι δ Tαγματ&ρxηs oδdλαg δπ66αλε oτ6v Πρεo6ευτιi, Σ6ρ Pετξηγαλ _ Λflπερ, πλiρη xαi θμττεριoτατωμ€νη ExΘεoι γι& τfv πoλιτιπη xαi oτρατιιυτιxf xατ&aταoι oτ{ν'Eλλdδα. 'Eνδ€26εται, μdλιoτα, f1 δxΘεoιE αiπf1 νd θoτdλη &μ6oω9 xαi oτ6 Λoγδiνo. T6 Ιδιo xαi oξ' δ,τι d,φoqα τfν πoλι-
8.'o
Δo{tρειoE'ΙππoE
113
τL}Lη ΙLαi στQατιωτιx'fi &:τocτ'oλr'1 μαg ατ6 Κ&'ιqo. T6 επι1εiQημo δτι f1 Bqετανιxι] Πρεo6ε(α d,γνooδoε xαi τ't1ν &φιξ( ψαg xαt τ(g διαΘ6oειζ μαE, δεry εioταΘεi. 'Eξ &λλoυ xα( δ ταξ(αρ1og Mdερg xαi 6 ταγματdρ1ηE otldλαg θξ6Θεoαν xαi αι6ν Kα(ξυ, Bρεταν6ν ilπoυργ6 γιd τt'1ν M6αη Aνατoλf, xαi &x61η ατ6ν Ληπερ τ6 πνεtrμα πo$ bπεxρdτει μεταξιi τιilν d,γτιπρooιilπων τoδ Boυγoδ. "E1oυμε τt'l γγιilμη δτι f1 Bρετανιxη Πρεo6εια θγxρ(νoυαα τ'i1ν ψετα6αo( μαg ατ6 Κd'ιρo, bπ| (rτευεγ 6τι }'(γεg φιλoφρoν't'pειg xαt xo}"αxεiεg Θa' &ρxotloαν να ψαg
τd μυαλd>.*
'O 8ρεταν6g Πρεo6ευτt6 για τ't1ν 'Eλλdδα, Σ6ρ Ρ6τξηναλ Λfrπεg, παρι6Θεoε τoυ EAM_EΛAΣ' γεiμα oτ6 δπoΙoγ πQoσε}tλf1Θηoαν μ6νoν oi dντιπρ6αωπoι dνεπ(σημη θπαφι] επ6λθη να xε io1υρ(oΘη δE μιd εisλαιρ(α, τi1ν γι& νd διboη 8αoιλ6ω9 Γεωqγ(oυ, δ τoδ xα( EΑM_EΛAΣ τo0 dντιπρooιilπων τδγ ψταξf 'Η πρ6Θεoι9 τoδ δπoiog Θd μεταξιi 8αoιλ6ω9 xαi 'Eαμιτδν. ΣτfνπQαγ|rατιχ6τητατ6 dπoτ6λεoμα fiταν iλλo. oi &ντιπρ6oωπoι τoυ EΑM_EΛAΣ; xαi xυρ(ω5 oi"Koμμoυνιoτ6E, o1ημd,τιoαν τ{ν θντιiπωαι, γιd νd μt'1ν πo0με τi1ν πεπoiθηoι, δτι f1 λ6αιE τιilν 'Eλληγιxδγ πρo6λημdτων θξηρ'Αντιπρooωπεiαg τιbν τατo dπ6 αιiτoιiE xαi ψ6νo xαt 6γι &π6 τ6 oιjνoλo τfrg
'Η
δι&xριoιg αΦτ{ τo'tl5 bπ&,ρειpε ν& εΙναι περιoo6τερoν d'παιτητιxo( ,rqr"o6oυλ(α τιilγ διαπραγματει1oεωγ xα( των oυξητηoεων' xαi τo{lE θδωoε "η 'Ωoτ6oo, Θ& πρ6πει 'Ιoαrg Bρεταν69 πρεα6ευτi1g να θπεδiωxεν &xρι6δg αΦτ6.
Boυνδγ. δ
νd anoγnλρισoυμε δτι, γι& λ6γoυE dλληλεψιiηg, o[ dντιπρ6oωπoι τoδ εev_'εne} οω δπερ66ηoαγ τd δqια πor1 διαγρ&ψαμε δλoι dπ6 xoιγoδ. Θd πρ6πει μd,λιοτα ν& πρooτεθfr δτι o6 πoλλ65 περιπτιiroειg, o[ d,ντιπρ6oωπoι τotl ελv-inΑΣ, fioαν δλιγωτερoγ dδιdλαxτoι xαt πεqιαo6τεQoν μετQιoπαθεΙg &π6 τoιig δημoxρατιxofg dντιπρooιilπoυ5. EΙγαι 6t6αιoν, iξ &λλoυ, δτι διξν fiΘελαν, ατ6 Kd'ιγι& xαν6να λ6γo νd φ6ρoυν ττ]ν εtθιiνη τfl5 διαxoπηE τδν oυξητf1oεων Qo.
ταξfuρ1o5 MdεqE θδωoε μιd πλt'1ρη εix6να τ{g xαταoτd,οεωg oτt'1ν 'Eλλd,δα, δταν iγενετo δεxτ65 &π6 τ6ry 8αoιλ6α τδγ 'Eλληνων Γειilργιo τ6ν B'. T6ν περ(ψνα μετd τfν dxq6αoι, ατ6 <Σαdγ - Tξα(ημg Ρ6ατoqαrπ>> δπoυ xατ6,φΘαoε μ6 θνα γεμdτo χαQd πρ,6oωπo, φωτιoμ6νo dπ6 εtτυxiα. <Σt'1μρα, Κoμνην6, μoδ εΙπε, εΙναι f1 εiπυ16στεQη iμ6ρα τηs ξωηE μoυ. Πιoτειjω δτι πρoαφ6ρω μιd xαλt'1 δπηρεo(α oτ6ν 'Eλληνιx6 Λα6, τ6γ δπoΙoν &γαπω τ6oo πoλιi. 'Exω τriν θντ6πωσι δτι τd, πρo6λf1ματα πo6 &vτιμτωπ(ξoυμε Θd λυθo0γ. 'o Bαoιλειig θδξΘη τt] &πoψ( μoυ. Πιαrεilω δτι εΙναι πατριιilτηE xα( δ6γ i:πιΘυμi νd παρααι}ρη τt'1ν χιilQα τoυ o€ xαταoταaι &γαατατιiroεωg>.
Δεγ iiμoυνα ot θ6oι ν6' ιρriψω τt1 oυγxiνηαf μoυ xαi τr4ν χαQ& μoυ dxotroντα5 τ6ν Tαξiαρ21o Mdερg νd μιλη μ6 τ6oη Θ6qμη για τ6ν τ6πo μoυ. EΙxα μττρoατd μoυ Eναν "Aγγλo στQατιωτιx6, δ δπoioE xατ66αλχε xd'θε δυγατt'1 πρooπdΘεια νd δνωoη δλoυE xαt να dπoφ6γoυμε τ6v t'ιφ6λιo π6λεμo. T6 tδιo 6ρdδυ μαE δ61θηxε δ Πριυθυπoυqγ6E Tooυδεq65 xαi, θν oυνε1ε(α,
δλ6xληρo τ6 'Yπoυργιx6 Συμ6oιiλιo. 'o 'Eξηrπdρηg fiταν παριilν. Συξητt'1oαμε τ{ν μoρφ{ xα( τtγ ξιααoι τ{g 'Αντιστασεωs;q(g. aπ6ψειg τδν πoλιτιxδν xoμμd* Γoυντ1doυξ, Mηλον τηg Eριδog oελig 150.
114
τωγ χαι θν γ6νει τ'i1ν xαταστασι ατt'1ν 'Eλλdδα. T6 'Yπoυργιx6 Συμ6oιiλιo γιd, πριilτη φoQd θπληρoφoρεΙτo δτι δπηq1ε τ6ooν δqγανωμwη Eνoπλo5 dντ(αταoι5 oτt'1ν 'Eλλdδα. oδ &ντιπρ6oωπoι τδν δργανωαεων θξ6θεoαν τ(g dπ6ψειE τιον, δπωg xα( δ 'EξηντdρηE. T6 συ\παγματιx6 ξf1τημα &πηo16ληoεν iνα μ6ρo9 τoδ 1ρ6νoυ τηg oυox6ψεωE. Mετd' τ{ν oιioxειpι oυμφωνηθηxε ν& αυναντηΘoδμ ην δπoμ6νη, δλoι o[ dντιπρ6αωπoι τιilγ 'Oργανιboεων μ6 τ6ν 'Eξηντ&ρη xα( τ6ν x. Καγελλ6πoυλo, πριbην dντιπρ6εδQo τηE Κυ6ερνηoεω9 Tooυδεqoυ xα[ 'Aρ1ηγ6
τo0'Eγωτιxoυ K6μματo5.
oi
ωτ6ψει5 xαi τ6 πvεilμα τoδ 'Eλλ. Στgατoil τi5 M. 'Aνατoλf5
Mεταξt τδγ d,γωτι6ρων 'Αξιωματιx6lν, oτ(5 διdφoρεg 'YπηρεoiεE τιilν πoλεμIxδν 'Yπoυργε(ων, Στρατιωτιxιilν, 'ΑερoπoρiαE xαt Nαυτιxδν, 8πηρ1αν πoλλoi &νηxoντεg oτ6ν EΔEΣ, πρ(ν dx6μη διαφriγoυγ dπ6 την 'Eλλdδα. 'EΘειilQησα xαΘfrxoν μoυ νd, τoιig oυναντηoω xαi να d'xor]oω τ(E dπ6ψειE των' iδια(τερα πdγω ατ6 ξiμημα τoi Bαoιλ6ωE xαi τt1ν διεfρυνoι τη5 'Eλληνιxηg Kυ6εqνfαεωg τoδ Καiρoυ. "ΗΘελα εττ(oηE νd fuω διαμoρφιiloει x6πoια γγ6μη π6νω oτ6 πνεδμα τΦν 'Eλληνιxδγ Δυνd,μων τηE M. 'Ανατoλfrg, πq(ν oυναvτt'1oω τoιig &λλoυE dντιπρooωπoυg τoδ Boυνot, τ6ν Κανελλ6πoυλo xαi τ6ν'Εξηντdρη xαi πρ6 παντ6E τ6ν Bρεταν6 Πρεo6ευτf Σ€ρ P6τξηναλ - Ληπερ. oi d,π6ψειE τΦν'ΑξιωματιxΦγ πo6 oυνηντηoα xα( o[ δπoιoι xατε[1αν xα(ριεg θπιτελιx6g θ6oει9, fiταν περ(πoυ
oi δξη5.
α) oi 6αoιλ6φρoνεE 'Aξιωματιxoi o[ δπo[oι fiλεγxαν τ6ν Στρατ6 τηg M. 'ΑνατoληE, μ6χQι τoir Mαρτioυ τoδ 1943, εΙ1αν τri γνιitμη δτι { oυμ6oλη τηg 'Eλλ&δog oτt'1ν Συμψαγιx'i1 πoλεμιxη πρooπdΘqια frταν d,ριεττj, ιiioτε νd, μriν 1ρει&ξεται ιiλλη. 'H d,πooτoλf τoυ 'Eλλην. Στρατoδ τηs M. 'Aνατoλfrg πεQιoQιξ6ταν, αυνεπιilg, oτ6 να εΙγαι EτoιμoE νd iπι6dλη τηγ τdξι oτην 'Eλλdδα μετd την dπελευθ6ρlωoι. Toδτo θοτjμαινε την επι6oλη τoυ Bααιλ6ω9 Γεωργ(oυ. 6) FδτυxδE τ6 πνεtμα αιiτ6 τη5 dδρανεdαE δ6ν δφ(oτατo πλ6oν. oi dξιωματιxoi πoιi, μετd τ6ν Mdqτιo 'l'943, dν6λα6αγ τ{v διoixηαι τoi Στρατo8, iv γ6νει, 6Θεταγ oαν 6αoιx6 τoυg xαΘfrxoν τ{ αυν61ιoι τ{5 πoλεμιxfrg πρooπαΘεiαg, πρ6E δλεg τig xατευΘ6ναει5. Toδτo dλλωατε μαg τ6 iltε6ε6αiωoε xαi δ Π. Kα-
νελλ6πoυλo5.
γ) 'Η πλειoν6τη9 τδν 'Aξιωματιxιirγ τδν 'Ελληνιxδν δυνd,μεων τη5 M.'Ανατoληg, μετd τ6ν Md,ρτιo τoil 1943, flταν δημoxρατιxt'1. 'Eπioτευαν 6τι τ6 διxτα'τoριι6 xαΘεoτιbg τηg 4ηE Αtγoιioτoυ, frταν χαταστQεπτιx6 για ττ|ν αυνo1τ] τoυ 'Ελλ. Στρατoδ. 'Eπ(oτευαν bπioη5 δτι δ Στρατ6E, oτ6 oιiνoλ6 τoυ, δ6ν πρ6πει γd πoλιτει]εται. Θd Eπqεπε δμυs πQoηγoυμ6νωg νd διαμoqφωθη μιd oγετιxt1 iooρρoπiα oτ6 oτρd,τευμα' xα( αιjτ6 δ6ν frταν δυνατ6ν ν& γ(νη παρd μ6νoν μετd' την dπελευΘ6ρωoι, iioτερlα dπ6 θλει]θερεE θxλoγtg xα( δημoιtlηφιoμα πdνω oτ6 xαΘεoτωτιx6 ξτiτημα.
δ) 'Ηταν dντiθετoι πQ6s την θπdνoδo τoil Bαoιλ6ω9 Γεωργ[oυ, δ δπoiog, τt'1ν γνιbμη των, δ6ν θνδιεφ6ρετo παρd [roνo γιd την πρooωπ1;ι4η τoυ δπ6-
xατα θεoι.
15
ε) Mεγd,λo μ6ρog τιilν μoν[μων 'Aξιωματιxδν fiταv dπoφαoιoμ6νoι νd μην θπιτρ6ψoυν τ6ν Eλεγ1o τδγ θη16πλωγ Δυγ&μεων dπ6 Bαoιλ6φρoνεg 'AξιωματιιoιiE μ6 χιγηματιαx6g διαΘ6oει9. oτ) Καi oi 'Αξιωματιxot xεxωριoμ6νωE xαt τα'Eπιτελε[α τδν διαφ6ρων δπλων, θγνιilριξαν ττiγ πρooπd,Θεια διειoδr3oεωE xoμμoυνιατιxιilν oτoι1ε[ων. 'Aλλ& δεν dνηoιl1oδoαν. Eiξευραν &τι δριoμwoι &ξιωματιxo( _ τor3g dν6φεραν δνoμααtιxδE _ εi1αν χoμμoυνιστιx6g τdoειg, δτι 6να μγ&λo μ6qoE τδν πληρωμ6,των τoδ 'Eμιrτoqιx.oδ Nαυτιxoδ xα( μ6ρo9, o1ετιxιjlE μιxρ6ν, τotr Πoλεμιxoδ Nαυτιxoδ fiταν δqιilγτεE ,ιoμμoυνια169 \ xαi oυμτιαΘoδντεg. 'Αλλd αtτ6 δ6 τoιi5 dνηαηoiroε. Στ6 'YπoυργεΙo Nαυτιxδν τη πρωτo6oυλiα τoil 'Αq1ιεπιαroλ6ωg, εΙ1αν ληφθη τd xατ&λληλα μετqα γιd τ6v Eλεγ21o xαi τ'i1ν θxxαΘdqιoι τoδ Πoλ. ναυτιxo[l. Στ6 ξt'1τημα τot 8αoιλ6ω5 Γεωργ(oυ fiααν χατηγoQη;.lατιxo(, xαi δλoι oilμrrΞ φα}νoι. Ei21αν την θxπεφρααμ6νη γνd)μη δτι Eπqεπε ν& τεΘfl δμd xα[ νd &παιτηΘη ν& μτiν επιoτa6ψη oτην 'Eλλdδα πρ6 τηg διεξαγωγηE δημoψηφ(σματoE. 'Eδf1λωoαν dπ6μη δτι f1 διευθdτηoιg τoδ ξητt'1ματog τoδ Bααιλ6ω9 μ6 6αaι τ6 δηι^oψ{φιoμα, d,φαιρoδoε dπ6 τoιiE χoμμoυγιστ69, xdθε δυνατ6τητα πρoπαγ&νδαg. 'Eπ( πλιξoγ δτι δλεg o[ Bρετανιx€g, oτρατιωτιx6g παi πoλιτιx6g, δπηρεo(εg εΙxαν πληρη εix6να τflg xαταατ&oεωg oτf1ν 'Eλλd,δα xα[ ατf1 M6oτ1 'Aνατoλf1, xα( 6τι Θd tπεατηριξαν τt'1ν &πoψη τωv &vτιπρooιilπωγ τoδ Boυνoδ, δoτε γd θπ6λΘη, o6 δλη τ{ γραμμr4, f1 θΘνιιf1 **ηs μεταξιi τιilν 'Eλλf1γωγ xαi f1 &πoxατdαιααιg τηE πειΘαQχ(αE oτ6 Στρατ6. Γιd γd διαrτιoτιiloω τη oιiμπτωoι ΥγωΦν, δπωg μoδ θδηλιbΘη dπ'τor3E φiλoυ5 μoυ 'Aξιωματιxo,bE, θπετυ1α μι6 oυνdrπηoι, δπ6 τιjν πρ6Θεoι γεr3ματo5,
μεταξf διευθυrπδν 'Aψλιxδν 'Yπηρεoιδν, xυρiωE τoδ S.o.E. xαi dνωτ6ρων 'Eλλf1νων 'Eπιτελιxδγ 'Aξιωματιxιilν τo0 Στρατo0 ΞηQiE, 'Αερoπoρ(αg xαi Nαυτιxoδ. Στ6 γεilμα αΦτ6 παρευρ6Θησαν xα( o[ 'Yπoυργoi Σ. Bενιξ6λo9, B. Καραπαναγιιbτηg xα( BoιiλγαQηζ.'Eπ(αηE δ Λ6qδog Γxελνx6γoQ, 'AQχηγ6g τoi S.o.E. xαi δ ταγματd,ρχηE Δ. oΦdλαg. 'Eπ(oηg δ ταξ(αρxog Mdεqg, θx μ6ρoυE
τηg
BΣΑ oτd 6oυνd
τηs 'Eλλdδog.
Πρdγματι, xoινη fiταν f1 &πoιpιg xαi τδν Bqετανιilν xα( τιilν 'Eλληνων πor} παρευρ6Θησαν oτ6 γεδμα αtiτ6, δτι τ6 ξιjτημα τoδ Bαoιλ6ω9, fl xαλιiτερα τηE διεξαγωγηg τoδ δημoι{ηφ(σματoE πq6 τηg iπαν6δoυ τoδ "Eλληνog Moν&ρ1oυ cπf1ν 'Eλλdδα, θd iπρεπε νd, λυΘη ixανoπoιητιxα για τriν 'Eλλ. xoινri γνιilμη. 'o ταγματd,ρ1ηg ot,αλαg dπo1ωρων μoυ.εΙπε. <Θd πρετει γd αoδ πδ, Κoμην6, δτι o6 δ,τι dφoρα τ(g dπ6ψειg ooυ, δ6γ εΙoαι πoλt μαxqυd dπ6 ην dλ{Θεια. Θd μιλt'1ooυμε αδριo δταν θd oυναrπηθηE μ6 τον Σ6ρ Pετξηναλ Λflπερ>.
T6 δραpα fuτi oxηνηE
Triν €πoμενη oυνfντησα xα( πdλιν τ6ν ταγματdQχη ot6λαg xα[, dμ6oωg 'Eλλ&δα, Σ6ρ Pετξηναλ μετd, παρoυoiα τoυ, τ6ν Bρεταν6 Πρεo6ευτt'l γι,d τt'1ν
Ληπερ.
'Αν6πτυξα τt'1ν αττ6λυτη xαi &μεoη &ν&γxη τoδ σχηματισμoδ 'EλληνιxηE Κυ6ερνηoεω9'Eθνιxfrg'Eνιboεωg. 'Eπ6ιrεινα πd,γω o6 δυ6 oημεΙα, πo6 γιd, μ6να, 116
fiταν 6αoιχηs σημασ(αE. α) T6 EAM _ EΛAΣ νd αιlμμετdqη δπωoδ{πoτε oτf1ν Κυ66ρνηαι. 6) "Eνα xλιμd,πιo τηE Κυ6ερνfαεωE 'Eθνιπ{g 'EνιiloεωE πoιi Θd oxηματιαθfr, νd δδρει1η oτα Boυνd τηs 'Eλλdδog. o[ 'Yπoυqγo[ πo{l Θ& dπoτελoδν τ6 x}'ιψαxιoν αtτ6 ν& μτ]ν d,νηxoυν α6 xαμμιd, &π6 τtE'oργανιiloειg 'Eθνιx{g 'Αντιoτdoεωg*
'Eπ(oτευα δτι f1 αι1νθεoιg α{π{ τηE oxηματιoθηooμ6νηg Kυ6ερν{oεωg xα( f| xατανoμτi τδγ ει}Θυγδγ θd iθετε τoιig πdνταE δπ6 τ6ν Eλεγ1o ΦE 'ΕλληνιxflE Kυ6ερνt'1oεg xαi αtτoμ&τωg Θ& περιωρiξεται xdΘε παρixx}τιoιg fi θxδιjλωαιg τotr
EAM - EΛAΣ fl τoυ EΔΕΣ. 'Eν oυναρτ{αει πρ69
τd, &γωτ6ρω, δπεγρd,μμιoα
oημαo(α τηg πρoo71ωρησεωs oτην 'Αvτ(oτααι τfrg 'ΙταλιxηE Mεραρ21(αg Πινε96λλo τηs δπo[αg δ διoιxητt'1g oτρlατηγ65 'Ινφdvτε, διεπραγματειiετo τr4ν παρd,δooι μ6 τ{ν BΣA xαi τ6 KΓΣΑ. 'H θγ λ6γφ 'Ιταλιxf Mεραρ1(α, θxτ6g dπ6 τ6ν πλfρη δπλιoμ6 τηE, δι6θετε xαi δφεδριx6 δπλιαμ6 μιαg πλι]ρoυg &λληg Mεραρ1(αg. 'Eπ( πλ6oν, f1 Mεqαρxiα αυτt'1 εδρiαxετo oτfν Θεooαλ(α, περιoxfν τoδ EΛAΣ, xα( δ τελευτα[og δ6ν θd &φηνε νd διαφ{lγη 'Ιταλιx65 Στρατ65 xαi iταλιx6E δπλιoμ6g, πQ6g τt'1ν πεqιo1t'1 τoδ EΔEΣ, bιιτ6g θdγ oi διαπραγματειioειg τoδ Kαfρoυ xατ6ληγαν o6 xduτoια oυνΘετιιf1 λιjαι. T6 ξτ]τημα τηE δηλιδσεωE ,τoδ Bαoιλ6ωE δεν oυνεξητ{θη μ6 τ6ν Bqεταν6 Πρεo6ευτt1 xαi τoδτo γιατ( δ 'ταγματ&ρxηs oιidλαg μoδ εΙ1ε δηλιilαει πQoηγoυμενωt 6τι xα( δ Πρεo6ευτ{9 εΙ1ε πλ6oγ πειoΘfr περ( τoriτoυ. 'o Σ6ρ Pετξηναλ - Ληπερ θφdνη γ& dπoδ6χεται ειiνo'ιxd, τ(g πρoτdσειζ μoυ. Πρiν dπo1ωρt'1oω δ ταγματdρxηg otαλαg μ6 f1ριilτηoε πo(α εiγαι f1 γνιbμη μoυ πdγω oτ6 πq6oωπo τoδ Πqo6δρoυ τη5 ν6α5 'EλληνιxηE Kυ6ερνησεωs. 'Η dπdγτηo(5 μoυ flταν δτι Θd bτρεπε νd, παραμ(νη δ Tooυδερ69, xαi γιd νd dπoφι]γoυμε otγxρoυoι φιλoδoξιδν, dλλ6 πρ6 παvιξ γιατi θφα(νετo δτι δ Tooυδερ6g αυνεx6rπqωνε ττ]ν θμrπιoτooι}νr1 xα( τoδ Bαoιλ6ω9 Γεωργfoυ xα( τflg Bqετανιxfrg Kυ6εqν{oειυg. Λ(γεs tμ6ρεs dργoτερα εΙ1α τt'1ν πληρoφoρ(α δτι δ Bρεταν6E Πρεα6ευτrig tπ66αλε oτ6 Φ6ρε'ιν - "oφφrs dν&λoγεg πρoτ&oειg. Υατερα ωτ6 oυνwν6ηot τια( αυγxατdΘεoι τδν &ντιπρooιilπωγ τoi Boυγotl τt'1ν
xα( τδν Γ. Potoooυ, &vτιπρo6δρoυ τηg'Eλλ. Κυ6ερν{αεω9, Σ. Bενιξ6λoυ xα( B. ΚαQαπαναγιιbτη 'YπoυQγδγ, δπ66αλα τf1ν Ιδια πρ6ταoι xαi aτ6ν Πρ6εδρo τ{g'Eλληνιxη5 Κυ6ερνηoεωg Ε. Tooυδερ6.
ΣtE |7 Atγor3oτoυ lg43,
oi
Eξ drπιπρ6oωπoι τδν 'oργανιilσεων 'Eθνιxfrg
'Aντιoτd,oεωg, δ Kανελλ6πoυλog xαi 6 'Eξηιπdρηg oυντ1λΘαν xαitπ6γραψαν τ6xατωΘι δπ6μγηιΙ,α, πQ6s τ6ν Πq6εδQo τηE 'Eλληνιxfrg Κυ6ερν{oεωE Tooυδερ6.
'Εν Καtρω τfi Ι7 Airyoι3oτoυ 1943 Πρ6s τrjν
A.
'Εξo76τητα τ6ν Πρ6εδρoν τfiE Κυ6εgνfioεωE x.'Eμμανoυfλ Tooυδερ6ν
*Kα( δ παριilν Πρεo6ευττtE Σ6ρ Ρ6τξηναλ Ληπφ, oτ6 6ι6λb τoυ α'oταγ Tλλην oιrγαντ0, 1Eλληνα>, xαt δ ΣυγταγματΦxηg Γαιlντ;doυξ oτ6 Bι6λb τoυ αT6 Mηλoν τηg ΞqιδoE>, dναφ6qoυν ττ|ν πρ6ταoι α16ηματιoμοi Κυ6ηlvrioεωg 'EθνιxηE 'Evιiloεωg μ6 oυμμετo1τ| τιiπ 'oργανιiloεαn, 'Aντιατdoεωg, xα( πρooΘ6τoυν δτι τ6 &π6 'YπoυρryoιiE Κλιμdαιo τδγ Boυγdrγ θ& dπετελεiτo dπ6 τoι1E'Arπιoταoιαιoι1E. 'H πρ6ταoιE θγινεν &τ6 τ6ν γρdφατα xαt 0π6 τriν πqιbη oτιγμι] xα( oτ6γ 'Eλληνα ΠρωΘυπoυρry6 xαt oτ6 8ρεταν6 Πqεo6ευη διετυπιirΘτ1 δ5 dιναφ6ρεται &νιoτθgω xα( δ1ι δg oημειιilvεται duτ6 τor1g
"AγγλoυE oιryγραφεig.
117
oi δπoyεyραμμ6νoι txπρ6oωπoι τCυν ttπooημειoυμθνων xoμμdτωy xαt δρyανιboεων διεπιoτιboαμεν δμoφιbνωE, 6τι 1d'ριv τfi5 'ΕθνιxfiE Εν6τητoζ, iiτιζ μ6νη διαoφαλlξει τrjν ε86δωαιν τoδ iΘνιxoδ dyιilνog xαt τtjν δμαλfiν tξ6λιξιν τoδ πoλιτιxoσ 6ioυ τfiE Xιbρα;, παρioταται dνdyxη νd δηλωΘη δπευθιiνωE, 6τι δ Bαoιλε{lE δ6ν θ6λει iπαν6λθει εig τrjν 'Ελλd'δα πρiν fl δ Λα69 dπoφανθfi iπi τfiE μoQφηζ τoδ πoλιτε6ματoE. Trjν πλtjρη iν πρo-
xειμ6νφ 6μoφων[αν μαζ δζ B'xπρooιbπωv τoδ μεγioτoυ μ6qoυE τfiE 'Ελληνιxfig xoινfiE yνιbμηE iΘεωρfioαμεν ox6πιμoν νd' xαταoττjoωμεν πρ6E δμαg yνωoτrjν xαi δι' iμιilν πρ6E τ6 'Yπoυρy ιx6ν Συμ6o6λιoν. 'Επ[ τo6τoιE δε1Θfiτε πoραxαλolμεν, Κ6ριε Πρ6εδρε, τrjν 6xφραoιν τfig tξαιρ6τoυ τιμ0ζ μεθ' fiE διατελo6μεν'
Δι6' τd' Κ6μματα τoi Δημoxqατιxoδ Συναoπιoμoi
Γ. EΞΗNTAPΗΣ
Διd' τ6 'ΕΘγιx6v 'Aπελευθερωτιx6ν Mtτωπoν (ΕAM) Η. TΣΙΡΙMΩKOΣ, Π. ΡoYΣΣoΣ, A. TΖΙlν1AΣ, K. ΔΕΣΠoToΠoYΛoΣ Δι6' τ6 "Ενωτιx6y Κ6μμα
Π. KAΝEΛΛoΠoYΛoΣ
Διd τ6ν'Εθνιx6ν Δημoxρατιx6ν'Ελληνιx6y Σ6yδεoμoν (ΕΔΕΣ) K. ΠYPoMAΓΛoY Δι6. τfiν 'Εθνιxfiν xαi Κoινωνιxrjν 'AπελευΘ6ρωoιν (ΕΚΚA) Γ.A. KAΡTAΛΗΣ
ΣτiE 19 AiγoiloτoιJ L943' τ6 'Eλληνιx6 'YπoυQγιχ6 Συμ6oι1λιo συγηλθε χα( θλα6ε τ{ν xατωτ6ρω dπ6φαoι τt'1ν δπo[α δπ66αλε ατ6γ Bααιλ€α ΓειbρΥLo xα( θxoιγoπoiησε αo6E dνωτ6ρω dντιπρooιilπoυs τoi BoυγoΦ xα( τδγ Κoμμdτων. Συνεδρ[α'Yπoυqyιxoi Συμ6oυλioυ 19 A0yo6oτoυ 1943 <'o Πρ6εδQoζ τηζ Κυ6ερνljoεωE λαμ6dνων d'φoρμriν tx τηE dφtξεωE τor x. Γ. 'Εξηντ(υv ΔημoxρατιxCυν Πoλιτιxιbν Κoμμdτων δE xαt τιby dντιπρooιbπων τ6lν μα1oμ6νων dνταρτιxdlν ilρyανιboειrlν (ΕAM, ΕΔΕΣ xαt ΕΚΚA), ot δπoioι fiλθoν ilrtη εis tπιxoινιυνlαν μετd τoi 'Yπoυρyιxoi Συμ6oυλioυ xαl dν6πτilξαν εiE αbτ6 τo69
τΦη ιbs dvτιπρooιbπoυ
τoi Byτασθα διαμ6νoντoζ 1{' Π. Καyελλoπo6λoυ, δ6 txπρooιilπoυ τoi 'Ενωτιxoδ Κ6μματo5, d'π6oτειλαν εi6 αδτ6ν Φyqα' φoν δfiλωoιν διd' τη5 δπoiα5 ξητoυν tν 6ν6ματι τo0 'Ελληνιxoδ Λαotι 6πιυ6 d'π6 τoδδε δ Bαoιλει3g δηλcboη, 6τι δ6y πρoτtΘεται ν6 θπιoτρ6Ψη εis τfiν 'Ελλ6δα πq6 τfiE διενερyεtαE
λαγoυE τηg dφiξε(bζ των' πρoo6Θεoεν 6τι of dνωτ6ρω μετd.
τoi
Δημoιpηφioματog.
'o Πρ6εδρoζ τηζ Κυdεqνfioεωg θεωρεE dναyxαiov νd' τoν[oη δτι oi 'Avτιπρ6oωπoι τ6ν 6ρyανιiloεων d'φixoντo 74αlρiE πρoηyoυμ6νaη v6' iqωτηθη f1 'Ελληνιxfi Κυ66ρνηoι9 xαt Βν d:τoλ6τφ &yνoiα τδν μελιilν τoδ 'Υπoυρyιxotl Συμ6oυλioυ δE ταiτα tδi1λωααν' Mετd oυζτjτηoιν τd μ6λη τoσ 'Υπoυρyιxoυ Συμ6oυλtoυ λαμ6dνoντα δπ' 6ψιν 6τι tξ δλων τdlν tξ 'ΕλλdδoE πληρoφoριιiw Bξdγεταη 6τι f1 dνωτ6qω αtτηoιE d'πoτελεi θ6ληoιν τηE 1ιεyioτηE πλειoιpηφtα6 τoi 'ΕΜηνιxoσ Λαoi, 6τι f1 μfi tπdνoδog τoδ Bαoιλ6ω9 πρ6 τoi Δημoιpηφioματog εIναι dπoλt'τoυ 2gρηoιμ6τητoE πρ6E dlιoφιryljν ταρα16ν xαi tνδε\oμ6νωE α[ματoyυoiαg δηλoυν δμoφιΙπωE 6τι α[ dvωτ6ρω d'π6ψειE oιlμπ[πτoυν xαl μ6 τd'E iδιxd'6 τωy xαi tξoυoιoδoτoiy τ6ν x. Πρ6εδqoν 6πω9 dναιιoινιΙπη την dπ6φαoιν τα6την τoδ 'Υπoυρyιxoi Συμ6oυλtoυ εig τljν Ailτoi Mεyαλει6τητα τ6ν 8αoιλ6α' T6'Υπoυqy ιx6ν Συμ6o{ιλιoν
'o
Πρ6εδqoE
E. TΣoYΔEPoΣ 118
Td M6λη
Γ. PoYΣΣoΣ, Σ. BENΙZEΛoΣ, Π. BoYΛΓAPHΣ, B. KΑPArΙANAΓΙΩTHΣ, Σ. ΔΗMΗTPAKAKΗΣ, Σ. ΘEOΦANΙΔΗΣ
'o
ΠρωΘυπoυργ65 Tooυδερ6g dναφ6ρει τdg πρδτε5 dντιδρdoειg τoδ 6αoιλ6ω9,
δταγ δ τελευτα[og Eλα6ε γνd)σιν τδν dνωτ6ρω. <<'H
A'M. δ 8αoιλε69,6πoioE tτηρεiτo
εγyρd'φων, δ6ν Εφα[νετo dlroφαoιoμ6νoE
tνfiμερoE τdlν oυζηττjoεων xαf τ6ν oγετιxCυν ν6 δεyθfi τιjν πρ6ταoιν. Πρ6 τηg δυα1ερε[αE Ξx-
ρινε ox6πιμoν νd' oυμ6oυλευθfi τo69 Πρo6δqoυg Φραyxλiνoν Poδξ6ελτ xαl oiltyoτων
Todlρτoιλ, xαθ' 6ooν Βπloτευεy 6τι f1 txταoιζ τηζ oημαoiα5 μιd.5 δηλιboεωE, δg txεiνη πoι3 τoυ iξητεiτo, iνδι6φερε yενιxιbτερoν τ6y oυμμα1ιx6ν dyfυνα>>
oτιj M6oη 'Aνατoλfi> oελ. 66 Στt'1ν oiiτω δημιoυρμ1θε[oα χατdστασι, δ Bαoιλε{lg Γειbργιo5 θντ]ργηoε odν ατ6λυτo5 Moνdρ1η5. 'ΑπηυΘ{lνθη πρ65 τo69 Πρ6εδρoν τδγ 'Ηγωμθνων Πoλιτειd)ν Ρoδξ6ελτ xα( τ6ν Bρεταν6 ΠρωθυπoυQγ6 Toδρτoιλ. 'H θv6ργεια αiττi δεν iuτ67ει xα( πoλ6 dπ6 την α[τηoι xα( d,πoδoxh, bx μ6ρoυE τoυ, ξενηg θπεμ6doεωg oτd θoωτεριxd τηg 'EλλdδoE. T6 τηλεγQdφημα πo{l dπηι1θυνεν πQ6E τoιig διio
δ1ει δg δξηs:*
<1' Tf1ν 4η 'Ιoυλ[oυ iδfiλωoα εiE τ6ν λα6ν Moυ, 6τι μετ6. τrj d'πελευΘ6ρι'ιloιν τηg X(b' ραE Θd' xληθη νd' δηλιboη δt iλευθ6ρων txλoyCυν flπ6 πoioν πoλtτευμα θ6λει νd' ζljoη' 2' 'Aντιμετωπ[ζω Ξξαφνα μtαν περiεργoν xατdστασιν' fi δπoiα tδημιoυρyrjθη μ6 τιjν d^zιρ6oπτoν d'φιξιv δριoμ6νων πρooιbπων Bξ'Ελλdδog, oi δπotoι λ6yεται δτι dντιπρooωπε6oυy διαφ6ρoυE dνταρτιxd'E δμd'δαE. 'Επιπqooθ6τωE εΙE dντιπρ6oωπoE δριoμ6νωy παλαιι7y πoλιτιx(υν xoμμdτων, τd' δπoiα tπιθυμoiv νd. μ6 πι6ooυy ν6' δηλcboω δτι θd' iπιoτρ6ψω μ6νoν xατ6πιν τoi δημoιpηφtoματoE, τ6 δπotoν Θα d'πoφαoioη περt τots μελλoντιxofr πoλιτε{sματoE. t3. 'H αtτηoιE α'ι3τfi i'γεiρει v6αE αlτ6ψει9 Bπi τCυν δπotων BπιΘυμtΙl νd odE oυμ6oυ-
λευθδ πρiν ftληφΘo6ν dπoφdoειg. ΕEμαι tνdvτιoE νd λd6ω δριoτιxrjν dπ6φαoιν. Δι6τι txεtνo τ6 δπotov πρoτεiνεται, &ν xαi xυρiωE'Ελληνιx6ν ξiτημα, δ6yαται ν6' Ξ7η dντixτυπoν Ξξω τfig'Ελλ6δoE, 6περ δ6ναται ε0x6λωE ν6. δημιoυρyrJoη πρoηyo6μενoν fi ν6' Επη' ρε6οη iξελtξειE εis dλλα xρdτη iδιαιτ6ρωg εig τd' Bαλxdνια. T6 φαινoμενιxδE τoπιx6ν αι)τ6 ξfiτημα ioωg λd6η εilρ{lτεQoν xαραxτfiρα]' 'Yπ' αbτd'g τd'g oυνΘfixαE Θd BξετIμων πoλ6 τrjν oυμ6oυλf1ν oαE δE πρ6 τrjv dxoλoυΘητ6αν yραμμljν, f1 δπo[α, δπ6 τdE παρoι3oαE oυνΘfixαE, fiθελεν Bξυπηρετrjoει xαλ6τερoν τfiν 'Ελλ6δα xαt τd''Hνωμ6να'Εθνη' 4' ΠρooωπιxοlE iπ[ τots παρ6ντo9 xλiνω 8π6ρ τfiE iδ6αE νd' oυνε1[oω Βπi τιilν yQαμμδν πo6 oυνεφωνfioαμεν xτQoτotl dνα3ωρf1oω d'π6 τfiν 'Ayyλiαν' Noμtξω 6τι θd' 6πρεπε νd' Eπιoτq6ψω μ6 τ6ν Στρατ6ν μoυ εiE τflν 'Ελλdδα, ioτω xαf idν μετd' μιxqdν παq6'λευoιν 7ρ6νoυ dνε1ιbρoυν εiE τ6 tξaπεριx6ν δι6' νd' iρyαoΘιil διd τd' tθνιxd oυμφ6ρoντα μεταξ6 τι7ν Συμμ6yωy μαζ' τoiτo δ6 tdν αi μετ6πειτα bξελiξειs τ6 δπεδεlxνυoν δE δρθ6ν.
ΓEΩPΓΙoΣ
r
B',
T6 ηλεγρdφημα τoδ Bαoιλ6ωE Γεωργ[oυ, θoτ&λη ατ(g 19 AΦγoιioτoυ 1943.
Ιt9
M(α 1αραχτηQισEιχf1 λεπτoμ6Qεια: τ6 μ6qog τoδ xειμ6voυ πoιi tsΘ6oαμεν α6 παρ6νθεοι, παραλε(πεται dπ6 τory oiiγoτoν Tαιilρτoιλ oτd dπoμνημoνειiματd τoυ <<'O Δειiτερog Παγx6oμιog π6λεμoE, τoμ. V. oελ. 473-4). EΙναι πρdγματι πεqiεqγo. Td αττoμη;lονε6ματα τoυ πψbην Bqετανotl ΠqωΘυπoυργotr Θεωρotlνται, &π6 τflν παγx6σμιo χQιτιxη, δE πριilτηg oειραg xε(μνα δoτoριπfrg oημαo(αE. Κα( Θ& εΙ1ε πανε[5 τt'1ν dπα(τησι μεγαλυτ6ρoυ oε6αoμoδ πQ6g ην ioτoριxη dλ{θεια xα( πρoot'1λωoι πQ6g xε[μνα oiloιιilδoυE oημαoiαs. oι λ6γoι πoι] θπ66αλαγ τt'1ν dπdλειψι αΦτ{ δ6ν θξηγoδγται o{tτε πα( α6 tπoαι1μ(ωoι. Πd,γτωg o6 δ,τι &φoρα τι]ν 'Eλληvιx{ πλευρd, icπoριxδg τoυλd,1ιoτoν, εiγαι θνδειπτιxf &δυναμ[αs πQ6s ττiν drπιπειμνιxt'1 θξυπηρετηoι τflg ioτoρ[αE. T6 xε[μενoν τoδ ηλεγραφt'1ματo5, τ6 δπo[oγ oυνετd,γη dπ6 τ6 Πoλιτιx6 Γραφεio τoδ Bααιλ6ωE, εΙναι xαταπληtιτιx6ν α6 περιε16ψνo. Παραπoιεi τfν αλfΘεια iιπ6 τt1ν dρxri δg τ6 τ6λo9. τot Boυγo0, δ Κανελλ6πoυλo E ια( δ 'Eξηrπ&Qηs, τ6 τηλεγρdφημα δεν μνημονει}ει
xαθ6λoυ 6τιxαtf1iδiα'Eλληνιxf1 6αoλιxt1Κυ66qνηoι5 τoδ Καiqoυ, παμιpηφε(, συνετ&1Θη xαt ?πειιρ6τηoε τi5 δπoδεiξειg περi τηE δηλιboεωg τoδ Bαoιλ6ω9. Π6ραν αΦτoδ, f1 δμoφων(α δλων, oυtrrπεριλαμ6ανoμενηE xα( τηg Κυ6ερvη_ oεωg Toυ, dνεξαρτfτωg πooooτoδ θrοτρooωπf1oεωg, Eδιδε τ6 διxα(ωμα ν6 ioχυ_ ριoΘoδν δτι, xατd τρ6πoν &δια(ρετoν, θξεπρooιilπoυγ τ6 μ6γιoτoν μ6ρoE τoυ 'Eλληνιxoδ Λαoδ. Παρθιxλιαιg fuτ6 τt'1ν Θθoι αΦτ{, θot'1μrαινε <διιτατoρυxt5 τασειE> ιαi <φαoιoτιxf1 δoτερo6oυλ(α> δπωE ττiγ θ21αραxτf1ριoεν "Eλλην'Yπoυq_ γ6s τηg Κυ6ερνf1oεωg τoi Κα[ρoυ. 'Αλλd τ6 τηλεγqdφημα εΙναι fuτoπαλυπτιx6ν xαt ωg πQ6g &λλα oημεiα. Πioω iι:τ6 τiE διαxηρ{lξειg τoδ 'ΑτλαvτιxoO Xdρτoυ, δπ€ρ τιilν δημoxρατιxιilν θλευθεριΦν, ιiπ&ρ1oυγ μυστιx6E oυμφων[εg θπι6oληg xαΘεαrιilτωγ dγτιλα'ιxιilγ. T{ν dντιoυ\παγματιxτi τoυ θ€αι δ'Eλλην Moνdρ1ηg, πρoαπαΘεΙ γd τi1ν xαταoτ{oη &xραγωνιαio λ(Θo Eilρlιυπα'ιxfrg πoλιτιx{g, iδια(τερα π&νω oτ& Bαλxdνια, {ioτερα &π6 τ6 o6μφωνo τoδ 'Ιαγoυαρioυ |942 πo{s tπεγρ&φη μεταξ{l Αι]τoi, τoδ 8αoιλ6ω9 Πετρoυ τηE Γιoυγxooλα6iαg xα[ τoi "Η\πεγ xα( θνεxρ(Θη dπ6 τ6ν Poδξ6ελτ. Σ1ετιπ& μ6 τf1ν oυμφων(α, μταξ6 τo0 "EλληνoE Moνd,ρ1oυ xα( τoδ Toδρτoιλ, πo{l μνημoνειiει τ6 τηλεγq6,φηιrα τoυ 6αoιλ6ωg δ Tooυδερ65, τ6τε πρωΘυπoυργ65 τoυ Bαoιλ6ω9, γqd,φει.
<<'o
ΠρωΘυπo,υρy6g δεν εΙ7ε'otπ'ε
τfiE oυμφων[αg
xαi
i1gει
μ67ρι ofiμερoν yνdloιν τoσ περιε21oμ6νoυ
αbτfig.>>
<'Ελληνιx6g 'Aνωμαλ[εE oτtj M6oη 'Aνατoλfi>> oελ' 67
Bριox6μαατε o6 dναμoνf τηg dπαrπf1oεωE τιilγ Ρo0o6ε}'τ xαi ToΦψoιλ oτ6 τoi 8αoιλ6ωg. Στ(E 20 A{ryoιiστoυ' δ Bρεταv6g 'Yπoυργ6E γι& η M€αη 'Aνατoλf1 Κα[ξυ, θxdλεoε τf1ν 'Eλληνιxf1 Κυ66Qνηo't γιd ν& τι]ν θπαναφ6ρη oτι]ν τdξι. Tην δπαtριoν flταν f1 oειρ& τιbν './ιντιπρooιirπων τoδ Boυγoi. 'Η αυνd,ντηoιg 6γινε παρoυo(α τoi ΠρωΘυπoυρoδ Tooυδεφtt, τo0 Bρετανoδ Πρεo6ευτotl xα[ τoδ oτρατ&ρ1oυ oΦiλooν. 'Η oιlξ{τηoιg εΙ1ε ττiν iλαρ& η5 τηλεγqdφημα
120
}Ι,osρη. 'Eπi δilo δQ.g δ Bρεταν69 'Yπoυqγ65 πρooεπd,θr1oε vd μαg πε(oτ1 δτι δεν δπηρ1εν &ν&γxη νd γ(νη ν6α δt'1λιυoιg δπ6 τoδ Bαoιλ6ωE τη5 'Eλλdδog. 'o xαΘ6vα5 μ6 τ{ν oειqd τoυ, θξηγfoαμε εiλιxρινδg τoιig λαyoυ5 γιd τoιiE δπo[oυ5 iπιμεναμ. 'o xαΘ6ναE αττ6 flμaE δπ6μνηαε oτ6ν Bρεταν6'YπoυQγ6 δτι f1 δr]λιυoιE frταν ξtτηιrα πo{ &φoρoδoε τ6ry Bαoιλιξα xαi τo$g'Eλληνεg, xα( αυνεπιilg δ6ν ετρ6xειτo παρd, περ( θααπεριxfrg 'Eλληνιxfrg δπoθ6oεωE. 'Eξωτεριxt'1 επ6μ6αoι9 θΘεωρε[τo &παρdδειτos. 'o x. Καiξυ, μ6 oταγ6νεE [δρδτα πo{l dραιd&ραι& θφιiτρrυναγ oτ6 μετωπ6 τoυ, εi1ε τ{ν ixφqαoι d,πελ:τιo(αg. Λiγεg flμ6ρεs d,qγ6τεqα, Eνα dπηευμα, iλd6αμε ην διαταγη νd θγxαταλε(-
Tiγ
διαταγτ] μα5 τt'1ν d'νεxo(νωoεν δ 'Αqι1oτρdτηγoE oiiλooν xα( γυατt θΘωρoι1μΘα ατρατιωτιxo(, ι)παγ6μνoι δπ6 τ(5 διαταγ69 τoυ, &λλd xα( γιατ[ Θd εΙ1ε μεγαλιiτερη 6αρ{rτητα. 'Eγ τδ μεταξt f1 εταφf μαE, εiτε μ€ τ{ν 'Eλληνιxf1 Kυ66ρνηoι εtτε ψt' τtg'Αγγλιx6E 'Yπηρεα(εg, ε[1ε διαxoπ{ πλ{qωg. 'ΩδηγηΘt'1xαμ ατ6 dερoδρ6μιo tπ6 oυγoδε[αγ. Σ6 μιd παρατιjρηo[ μoυ, tναg Bρεταν65 dξιωματιx6g τoδ 'Αγγλo-'Eλληνιπoδ Γραφε(oυ, ατι]ντηoεν , δτι &νυπαxo't1oτξ διαταγ6E τoδ 'Aq1ιoτρατ{γoυ θoιjμαινε oτρατoδιxεΙo. 'o dvτιπρ6oιυπog τηs EKKA, Καρτd,ληE, εΦριoπ6μεγoE oτ6 NoooxoμεΙo, μ6 δξεiα πρ(αι iλoνoo[α5, μεηχθη oτ6 &ερoδρ6μιo, o1εδ6ν π&νω o6 φoqεio xαi ψt' πυρετ6 40 6αΘμbν. Στ6 &ερoδq6μιo, τ6 dερoπλdνo, πo{r θd μαE μετ6φερε, εΙ1εν ffδη Θ6oει τotg Eλιx&E τoυ α6 x(vηoι. Στd πρ6oωπα τδν Bρετανδν dξιωματιxιilν πo6 μdEαυνιδδευαν;' ζωγραφ(ξετo δλη i xαλωoιiη xαi f1 oυ1.ιττdΘεια. 'Aντ( νd μαg xατευΘιjνoυν πρ69 τ6 dεροπλdνo θξt'1τηoαν ν& μαg πρooφι6ρoυν <λiγo τo&i xαi odvτoυ[_ τEr. Tη στιγμη τηE θγ6ρoεωE γιd, ilτυ6i6αoυ' soτερα αrτ6 oυγενν6ηoι, dργηΘηxαμ νd €πι6ι6αoΘoiμε. 'Aνετ6Θη oτ6 'Hλ(α Toιριμδxo νd, τηλεφωνηστt dμ6oω5 ατ6ν ΠρωΘυπoυργ6 Tooυδερ6 xα( να διαμιαφυρηΘη γιd ττiν oυ1,ιττεριφoρd τιilν Bρετανιπδν 'Αρ1ιirν αττ€γαγτ( μαE, ν& τ6ν xαταoτ{oτ1 ι}πε6Θυνo xα[ ν& ξηττ]or1 τilν ilt6ψ6αo( τoυ, νd μfν παραλε(ψη δ6 ν& δπαyραμμ(oη τi5 oυν6πειεE πof Θ& εΙ1ε f1 oτ&oιg τηg 'Eλληνιx!E Κυ6ερvt'1oεωE xαi τδν Bρεταγιxιilγ 'Αρ1ιirν δγαγτι ι}toυμε
τ6 Κd'ιρo.
'Eλλt'1νων'xαi μdλιoτα dvτιπρooιilπιυγ μα1oμ€νων 'oργανιiloεων. 'O Tooυδερ65 xαi δ dvτιπρ6εδρoE Poδooog, δπεo16θηxαν ν& ενερμ1σoυν. Παραμ(ναμ oτ6 &εφδρ6μιo θπ( δto δρεg. o[ Eλιxεg τoi αερoπλdνoυ, θxινoδwo 6ραδ6ω5. Ξαφνιxd,, τd, αtπoιiνητα μαE επαν6φεQαν oτ6 Kd'ιρo. Tτiν Eπoμενη μαE θx&λεoαν νd Bμφανιαθoδμ δγιilπιoν τoδ 'Αρ1ιoτρατιiγoυ otiλooν. <<'o xαυγαg δπηρξεγεwα[og>.xατα την Exφραoι Bρετανoδ 'Αξιωματιιoδ. Δεγ 1αριoΘfxαμε oδτε λ6ξεων oδτε xα( θxφρdoεων πρ69 τ6ν 'Aq21ιoτρdτηγo. 'o διερμηνε{lg .ταγματdq1ηE M&ΘιoυE μrrηπε πoλλ69 φoQ6s oτ{ Θ6oι τoυ ια( dνεxλt'1Θη oτ{ν τ&ξι, παραxληθεig νd μεταφρdξη dxρι6δg τ& λεγ6μνd μαg. 'o drπιπρ6oωπξ τηs EΚKΑ, Γ. Kαψd,ληE, Φπfrρξεν δ oxληριilτεQos θγα.ιπι τotl Στqατd'ρ1oυ. 'ΑρνfΘηπε γd, &ρΘριbαr1 Eoτιυ xα( μ(αν dγyλιπf λ6ξι, θνιil fiταν γναioτ6ν π6αoν τ6λεια τιατεiγε ττiν dγyλιnη. 'o Ιδιo5 θπ66αλε oτ6ν ταγματdρ1η
MdΘιoυE τt'1ν &xρι6Q μετd,φραoι. ΠαqαxoλoυΘιilvταE xανε(g τorig διαξιφιoμοι1E μ6 τ6ν 'Aq1ιoτρ&τηγo, δι6liQιγε o6 μεριxd oημε[α δτι τ6 ξfιτηιlα τoδ Bαoιλ,fωE τ6ν &φηνεν &διdφoρo. Mετd αlι6 τt'1ν Θυελλιbδη oυζ{τηoι μ6 τ6ν 'Aq1ιoτρdηγo oΦiλooν, μaE θι6λεoαν γd, λd6oυμε μ6Qog oι6 θνα 'Yπoυργιx6 Συμ6o{lλιo τη5 'EλληνιxfrE Κυ6ερνι]-
127
σεωE. 'Eπαν6φερα xαi πd,λιγ τ6 ξf1τημα τoΟ o1ηματιoμoδ Kυ6ερνηoεωg 'Eθνιx{E
'EνιiloεωE, aλλd o[ περιoo6τερoι dπ6 τotg 'Yπoυργo{:5 τ6 dντιπαqηλΘoν, floαν &x6μη iπ6 τfν dλγεινf1 δντι1πωαι, πot τoιi5 πqoξ€νηoεν f1 πρωτo6oυλ(α τoi Bαoιλ6ωE, ψ6. τ6 νd ξητηoη τi1ν ilι6ψ6αoι τoδ Poδξ6ελτ xαi τotl Toιilρτoιλ. Δ6γ 6xρυ6αν τfν αττ6φαo( των γd ι}πo6dλoυν τ(E παραιτrioειs των' iδ(ω5 δ &ντιπρ6εδρoE PoδoαoE, δ Σ. Bενιξ6λoE xαi δ B. ΚαραπαναγιιbτηE. Κατd τt'1ν διdρxεια τflg 'dδιαE oυξητfoεωE θoημειιilΘη μιd oειρd, dντεγxλ{σεων μεταξ{l τoi d,ντιπρo6δρoυ τηg Kυ6ερνt'1oεωg Ρo{rαooυ xαi τδγ χoμμoυνιαιδγ dντιπρooιilπωγ τoυ ΕΑM, Tξ{μα xαi Poι]oooυ. o[ χ,oμμoυγι(Στ6E dντιπρ6σωπoι δ6ν Exρυψαγ ττiγ πρ6Θεoi τωγ νd, μετdαxoυν o6 μιd Κυ66qνηoι 'EΘνιxfE 'Eνιbαεωg, 6στω xα( &ν δ Bαoιλε{lE δ6γ θδ6xετo τελιxd νd πρo6η oτf δfλωoι πoti τo[t θξητfθη. 'o d,ντιπq66δgoE Poδooog τ6 bxρινεν dπαρdδεχτoγ, Κoμμoυνιατ65, να oxtπτωνται dx6μα γd, μετd,o1oυν o6 μιd Kυ66qνηoι <ι]π6 iγα διxτdτoQα Bαοιλ6α, Eγα Bαoιλ6α δ δπoioE 6δειξε τ6τoια περιφq6νηoι πq6E τ6γ 'Eλληνιx6 Λα6>. 'o d,ντιπρ6εδρo5 Ρo[looog δ6ν μπoρoδoε &x6μα νd &ντιληφΘη xαi γd oυλλd6η πιilg fiταν δυνατ6ν xoμμoυνιατ€g νd,,θμφαν(ξφγιαι τ6αo διαλλαxτιxo( γιd, ibα ξf1τημα τ6αo ξωτιxfrE oημαoiαE για τ't1ν'Eλλdδα. -ι. 'Αν6φερα τd d,νωτ6ρω γιd, vd' oημειιboω δτι o[ xoμμ,oυνιατ65 &'ντιπρ6oωπoι, Tξt'lμαE xα( Ρoδααo5, δ6ν δπηqξαν xατα τi5 oυξητf1αειE τoδ Καtρoυ τ6ooγ &διdλλαxτoι δoo τoι15 παρoυoιd,ξoυν o[ Λfrπερ xα( Γoυγτxdoυξ oτd oυγγραμματd των, xαi δτι o[ "Eλληνε5 'Yπoυργo(, δg δ PoδoooE, Bενιξ6λo9, KαραπαναγιωτηE, xαt oi δημoxqατιxo( d'γτιπρ6oωπoι τotl Boυγoυ fioαν πoλι] περιoo6τερoν dδιdλλαxτoι &π6 τo6E xoμμoυνιoτ6E.
EΙxα την ειixαιρiα νd oυναντf1αω δto &x6μη φoQ6E τ6ν Bρεταν6 Πρεo6ευτt'1 'Eλλdδα. Bgιox6ταγε α6 μεγdλη dμη1αν(α γιd τ6ν τρoπt'1 ποιi πηqαν τd, τ{ν γιd πραγματα. Mo0 θδηλωoεν 6τt xατ66αλε xdΘε δυνατη πρooπd,Θεια, d,λλd χωQ(E dπoτ6λεoμα. "Yoτερα dπ6 μιd 6ραδυνf1 πρ6oxληoι oτ6 oπkι τoυ, μoδ θπρ6τεινε χωQ(s πεQιστQoφ65 νd παραψ(νω oτ6 K&iρo xα( νd θqγαoθιil , δg διευθυντηg μιαg εiδιxηg 'Yπηρεo(α5 γιd τ{ν &νoιxoδ6μηoι τηE 'Eλλdδog μετd την dπελευΘ6ριυoι. 'Αρνf1Θηxα τfν πρ6ταoι, δηλιiloα5 δτυ ,,πρ,oτιμω τ6 8oυν6, γιατ( θxεΙ εΙγαι f1 Θ6oι5 μoυ, θxε[ δπd,ρxει dν&γxη dνΘqιbπων xα( μdλιατα μετd ττ]ν τρoπf1 πoιi πηqαν τd πρdγματα oτ6 Κd'ιρor. Συξητ{oαμε τ6 oatδιoν Καρτ&λη γιd τtγ ψετα6αoι τoδ ατρατηγoδ Πλαατt'1ρα'oτ6 Boυν6, μ6νoυ lxαγoδ ν6 ενιbαη τt'1ν 'Aντ(στασι. 'o Bρεταν6E Πρεo6ευτi1E θδf1λωoεν δτι θd fiταν μιd, xαλt'1 λ{loιg, &,λλ& παρ6ψινε πdντoτε τ6 ξfτημα τfrg dναγνωρ(αεωg τotr Bαoιλ6ω9 tπτ6 τ6ν oτρατηγ6 Πλαoτf1qα. M6 γραπτ6 oημε(ωμα δπ6δειξα πδg νd παQαχαμφθη f1 δυoxoλ(α αιiτf1.
T(g πρδτε5 f1μ6ρεg τoδ Σεπτεμ6ρioυ μαg δδηθη σ6 dxρ6αoι δ Bαoιλειig ΓειilργιoE, 1ωριατd xαΘε d,γτιπq6oωπo ij x&θε dντιπρooωπεiα Εxαo'τηs 'oQγανιiloεωE. Noμ(ξω δτι δλoι oi d,ντιπρ6σωπoι xαi 6 'Eξηντdρη5 θπι6μειναν oτt'1ν dνdγxη τηg δηλιiloεωg. Στ6γ Bαoι"λ,6α μ6 εio{γαγαν dμ6oωg μετd τ6γ dντιπρ6oιυπo τηg EΚΚA Γ.
Καρτdλη, τoδ δπo(oυ f1 dxρ6αoι5 διfρxεσε πεQισα6τερo dπ6 μιd δqα. T6ν Bαoιλd Θd τ6γ i6λεπα dπ6 xoντα γι& δε{lτεQη φoQd oτf1ν ξωτ] μoυ. Tf πριilτη φoQd, τ6γ dγτ(xQυσα oτ6 ΣαγyΦQro, δταν fiταν ΔιdδoxoE. Mαξιi μ6 &λr22
λoυg oτρατιδτε5 dνταλλdξαμε μεριx65 τυπιxt'5 xoυ66ντεE T6τε {μoυν EναE dριΘμ6E,μ6oα oτf1 φdλαγγα πoιi Eoπευδε πQ6s τ6 Καλ6 _ Γxq6τo. Α8τη τη φoρd Θd
μιλoδαα μαξιi Toυ, πρ6oωπo μ6 πρ6σωπo xα( δπε{lθυγα. O[ δπααπιατι6E Toυ πoλιj τυπιxoi xα( &μ(λητoι. 'o Kαρτdληg 6γαiνoντα5 tιπ6 την dxρ6αoι, fiταν 1λωμ69, oxυΘρωπ65 xα( 6ιαoτιx65 νd, iγxαταλεiψη τα'AναxτoQα, χωQ(ζ x&ν να ρ(ξη μιd ματιd oτoιig ilπαoπιcπ6g xαi o6 μενα. Δεν Θd μεταφ6ρω tsδδ παρd μ6νo τ6 μ6Qos τηg dxρo&oεωE πoιi dφoρα τ6 x6ριo θ6μα. Mετd, iιlι'τi1ν τυπιxi1 θριilτηoι τf d'ντιπρooωπεfω, πoιd 'oργ&νωoι xα( πoι6 x6oμo, δ Bαoιλειjs μoι θξητηoε τη γνιilμη μoυ πdνω oτ6 ξητημα τηE
'Η αττdγτηαig μoυ fiταν περ(πoυ f iξηs. . _ Ti Θ6λετε γd, πητε μ6 αiτ6, fρωτηoεν δ Bαoιλεtrg μ6 tiφog xαπωE σαQχαoτιx6. Δ6ν d,γτιλαμ6dνεoΘε, δ6γ ξ6ρετε τ( χftε' xαt dx6μα δεν ξ6ρετε τi Θ6λετε. δηλωoεωg ττ]ν δπo[α <&παιτotoαμε).
Tti αrιγμf πoδ δλε5 o[ Eriρωπαfu6.5 XιilρεE, f1 Πoλων(α, t Toε1ooλo6αxh, t1 oιiγγαqiα xα( δ6γ ξ6ρω πoι6E &λλεE d,x6μα, dναξητoυγ Eγα Bαoιλ6α, αεig δλoι
εΙoΘε iγαντ(oν τo[l Bαoιλ6ωE oαg. Πραγματιxα' παει ν& τρελλαΘη xανε(E μ6 τ6ν τρ6πo πoιj 6λ6πετε τα πρd,γματα....>. 'H dxρ6ασιs συνεχ(oθηxε λiγo dx6μα πdνω o6 δευτερειioντα ξητfματα, o6 tiφos f1ρεμωτερo xα( πρoαην6ατερo. Bγαiνoνταg dπ6 τα 'Ανdxτoρα εΙ1α τ6 αυνα(αΘημα μιαE δδυηρ&5 dπoτυxiαE. <<'Eχανα δ,τι μπoρoδαα>> εiπα ir6αα μoυ
xα( πρooπdθηαα ν& μην dναλoγιoΘιi τζ oυν6πειεE. Στtg 1 Σεπτεμ6ρ(oυ, δ ΠρωΘυπoυQγ6ζ x. Tαoυδερ6E μαE θxdλεoε γιd νd μαg dναxoινιilαη τi5 dπαντηoειg τoυ Πqo6δρoυ Poδξ6ελτ xα( τoδ ΠρωΘυπoυργoδ Tαιilqτoιλ, πρ69 τ6ν 8αoιλ6α. Td xε(ψνα τδν dπαντf1oεωγ εΙγαι τd, xατωτ6ρω.
(ΑΠΑΝTHΣΙΣ TΣΩPTΣΙΛ) <"Ελα6oν τ6 μfiνυμα τηE Y. Mεyαλει6τητoE. Toλμι7 νd' πρoτε[νω δτι f1 yνιilμη τηE Κυ6ερνfioεωζ τηζ A0τoδ Mεγαλει6τητog' ε7ναι 6τι fi yραμμfi f1 xαραxΘεiαα διd' τδν δηλιboεωv τfiE Y. Mεyαλει6τητoE τ0s 4ηg'Iουλ[oυ ε7ναι fi δυναμ6νη xαλ6τερoν ν6' tξυπηρετrjoη
Ι23
τd' oυμφ6ρoντα τfig 'Ελλ6δoE, xαi tντεiΘεν tλ^ττtξιυ 6τι Θd. εΙναι δυνατ6ν fi Mεγαλει6τη5 oαE νd d:roφtιyη ν6α9 δηλιΙπειE tπ[ τoi παρ6ντo9, δooν dφoρα τrjν iδιxljν oαg θ6oιν 6ταν tλευθερωΘfi f1 'Ελλ69. Δq6ττoμαι τfiE εilxαιρtαE νd' 6ε6αιιiloω τrjν 'Y. Mεyαλει6τητα 6τι oiαδfiπoτε xα[ td'ν ε7ναι fi d'π6φαoiE Tηs, fi Κυ66ρνηoιE τfig AVτotι Mεyαλει6τητoζ Θd' Bξαxoλoυθrjoη νd' τfi7 δiδη τrjν μεyαλυτ6ραν δυνατljν δπooτf1ριξιν>.
('Απdνηoιg Poδξ6ελτ) <<'Ελπ[ξω δτι πρ69 τ6 oυμφ6ρoν τfiE xoινfig πoλεμιxfiE πρooπαΘεiαE δλoι oi ''ΕλληνεE dπoδε7θo0ν τ6 πρ6yραμμα πo6 tδηλιbΘη εig τ6 gαδιoφωνιx6ν δι6yyελμα τfiE Y. Mεyoλει6τητoE τηζ 4ηζ 'Ioυλ[oυ, ιbq ιγytηoιν 6τι Θd' Ε74oυν τljν εilxαιρiαν iλευΘ6ρωg μετd' τ6ν π6λεμoν νd' ixφρdooυν τd'g πoλιτιxdg των αιτ6ψει9, 6ooν τ6 δυνατ6ν τα74dτερoν xαt δτι tν τζl μεταξ$ Θd 6d.λoυν εiE δευτ6ραν μotqαν d'λλoυg oxoπofiE πρ6 τfig Bπειyo6oη5 dνdyxηE νd xερδηΘfi δ π6λεμoE xαt vd dπελευθερωΘη f1 πατqtg των>>. Θd'
'o dναγνιbστηE Θd διαπιoτιboη δτι f ξητηθεioα &π6 τ6ν "Eλληνα Moνdρ1ην δπooτ{ριξιE ειγαι πλτiρηE xα( 1ωρ(g επιφυλdξει5. Γιd dμφoτ6ρoυE τofs Mεγ&λoυE Συμμd1oυg, δ 'Eλλην Bαoιλε{lg θ6dqυvε πεQισσ6τερoν ατ6 τ6ν 'Eλληνιx6 Λα6. Θd θλεγε χανε(s δτι γυρ(oαμε π(σω oτf1ν θπoμ] τoi Mετερνi1oυ δπoυ μ6μιd μoνoxoγδυλι6 διεγqdφετεo f1 τι11η τδν Xωρδν xαt τιilν Λαδγ. 'H d,πoγot'1τευoιg xαi f1 dγανdxτηoιg δλων μαE fiταν μεγd,λη. 'o ΠρωΘυπoυργ6E Toιilρταιλ dναφ6ρει oτ6 τηλεγQdφημα τoυ δτι θπφρdξει ττ]ν γνιbμη τηE BρετανιxflE Kυ6ερνf1αεωg xαi δπ6o1εται <τriν μεγαλυτ6ραγ δυγατt'1ν δπoατriριξιν, oτ6ν "Eλληνα Bαoιλ6α. 'Ωoτ6σo δ iδιoE Bρεταν69 ΠqωΘυπoυργ69 θqωτηΘε(g, πρro66η o6 dγτ(θεoι δ{λωoι θνιilπιoν τηE Boυλη5 τδν Κoιγo_ τ{των, αiE 9 Noεμ6ρioυ 1943:* <('o 8ρεταν69 ΠρωΘυπoυqy6g) iιρνiΘη xατηyoQηματιxιhE αfi Boυλfi τιilν Κoινoτljτωy'.'. δτι fi Bρετανιxιi Κυ66ρνησιζ dν6λα6εν δπoιαδf1πoτε δπo7ρ6ωoι yιd' ττjν μελλoντιxrj Θ6oι τo6 Bαoιλ€ωE τfiE'Ελλdδog> <<Σoυljτ
_'Εσxoττ>, 'Ελλd9 oελ. 27
'o ,,
Κ6ρrπελ Xdλλ,'Yπoυργξ τ6τε τδν'Ηνωμ€νωγ Πoλιτειδν, o1oλιdξει τ6 γεγoν6s δs rξηs <'Εν o746oει μ6 τfiν oυξrjτηoι αiιτfi, tvα τη)εyριilημα πo6 δ Bαoιλε6E ΓειbργιoE τfi7 'Ελλ6δo9 ξoτειλε oτ6ν Πρ6εδqo xα[ ΠρωΘυπoυqy6, δπε6λliθη oτi o6oxεψι. 'o Bαoιλε6E tξfiτει τlj yνιbμη τo0 Πqo6δρaυ xαi τoσ Πρωθυπoυqyoi πdlg πρ6πει νd' tνερytjoη oψετιxd. μ6 τfiν αiτηoι δqιoμ6νων 'ΕλληνιxCυν oτoιγεtων, ν6. μfiν tπιoτρ6ψη oτfiν 'Ελλdδα μ67ριE δτoυ διεξα7Θη δημoιpljφισμα π6yω oτ6 ζfiτημα τfiE Moναρψ[αg.
'O Potιζ6ελτ xα[ δ Toιilρτoιλ oυνεφιilνηoαν 6τι τ6 Bρετανιx6 Φ6ρεiν "oφφιE
Θd'
fuιrjντα oτ6ν 8αoιλ6α, δπooηρtξoν τrjν dπαiτηot τob 6τι fiταν ?τoιμoE νd' θπιoτρ6ψη oτiν 'Ελλd,δα, δoo τ6 δυyατ6ν yqηyoριilτερα, xαi 6τι τ6τε, δι6 δημoιpηφioματoE, Θd' 6Θετε τ6 ξlτημα τηE Moναρψtαg' 'o Πρ6εδqoE (Poυξ6ελτ) ε7πεν 6τι f1 Κυ66ρνηo[E τoυ δ6ν Θd. Bλdμ6ανε διdφoρo Θ6oι.
βη
a€γ εΙναι f1 παραγγιiηιoιg ηg &λr]Θειαg, Θd δλεγε xανε(E διαoτqoφιi, πor1 θπι1ειqεΙ δ Σ€q oι1[γoioι, Toιiητoιλ. Στd &πoμι,ημονalματ& τoυ (Toμ. V oελ. 473), &wφ6qει δτι δ Eλλην ΠqrυΘυπoυφ69 δθγ δδθχη ττiν πρ,6ταoιv τιirν &ντιπqοoιiυτωγ πφ{ δτ1λιboεωg τoδ Bαoιλθωg. 'Ωoτ6ooγ δ ι. Tooυδφ6E προoυπtγqαψε π1γ &π6φαoιv τoυ 'YπαrργιxοΦ Συμ6αιlλ{oυ δE &νωτ€ρω.
'
1,24
'o x. Toιilρτoιλ πρooεφ6ρΘη oixειoΘελιilg oτ6 νd διboη fi Bρετανιxτj Κυ66ρνηoιs, δδηyiεg oτotιg dντιπρooιbπoυζ ηζ μεταξtι των 'Ελλf1νωv 'Aνταρτι1ν dloτε νd' d'πoφε{ryoυy νd' iνΘαρqιiνoυν τd' oτoι1εiα α0τd' oτ6 ν6' πρo6d.λλoυν πoλιτιxd' αiτljματα πρ69 τ6 παρ6ν, o6 6,τι dφoqd ττjν μoqφfi τfi7 μελλo6oηE διαιcυflερνfioεωE τηE 'Eλλ6'δog., 'Aπoμνημνε6ματα, Toμ. ΙΙ, oελ. 1240
N6α'Y6ρxη Ι948
Td δυ6 αtτ& τηλεγραφt'ιματα εΙ1αν dγτ(θετα &πoτελ6oματα, &π6 ixε[γα πoιi περ(μναν δριoμενoι xιjxλoι τoδ Καiρoυ. 'Aντ( ν6, διαoπdooυν τriν συνoχτ] θxε(νων πot fioαν δπ6ρ τηg δηλ6oεωE τoδ Bαoιλ6ωE τoιiE αιlν6oφιξαν περιoo6τεQo. 'Aντf νd μαg oυγxρατrjσoυγ τd τηλεγqαφηματα, μα5 δΘηoαν oτ6 νd ζηΦ_ σoυμε &π6 τ6γ'Eλληνα ΠρωΘυπoυQγ6 ν& oυγxληΘη Συμ6o{lλιo τoδ Στ6μματoE. Στ6 Συμ6oιjλιo αιiτ6 θd ελdμ6αναν μ6ρoE xα[ o[ dντιπρ6oωπoι τoδ Boυνotr xαi o[ dvτιπρ6σωπoι τδν ιoμμ&των. 'O χ. Tooυδεq65 o1oλιdξει τ6 γεγoν69 αι]τ6 δE δξηg: <Παρd' ταδτα τ6 'Yπoυρyιx6ν Συμ6oιiλιν, xατ6πιν tπιμoνηg xαi τιilν 'Aντιπρooιbπων τ6ooν τfig 'Aντιoτ6'oεο19 6ooν xαi τ6ν δημoxqατιxιhν xoμμdτων, ξtjτηoαν d'π6 τ6ν Bαoιλ6α νd' δε74Θfi νd' πρoεδqεiloη δ iδιoE, εiδιxfig oυνεδρι6oεω9 τoi Συμ6oυλtoυ, διd νd oυξητηΘ0 iλευΘ6ριυ5 f7 δπ6Θεoι9 d'π6 xαΘαρCυg'ΕλληνιxfiE πλευρd'g. 'H μεooλαflljoαoα doΘ6νεια τo0 8αoιλ6ω5 xαi f7 ix τoi λαyoυ τoδτoυ dνα1ιbρηoiE τoυ εiE Λ[6ανoν tματαiωoε τιjν ξητoυμ6νην oιioxει/lιν Ailτoδ μετd τdlν μελι1ν τoi 'Υπoυρyιxoi Συμ6oυλtoυ.. Σ14ετιxιj ε7ναι f1 6πoμ6νη πρ6E iμ6 oταλεioα bπιoτoλfi Toυ>>. <<Κdiqoν 8 Σεπτεμ6ρ[oυ 1943 'Ayαιτητ6 K6ριε Πρωθυπoυρy6,
ΕΙμαι o6μφωνoE ν6' πρoεδρεtιoω 'Υπoυρyιxoδ Συμ6oυλioυ ε0Θ69 μετd, τιjν tπιoτρoμoυ dπ6 τrjν tξo1ιjν, 6πoυ Θd μεiνιυ xατ6 oιlμ6oυλf7ν τdlν iατρdlν iπ[ τινα xαιρ6ν πρ65 dν6ρQωσιv' bφ' 6ooν 6ε6αiωE νoμioητε τ6τε δτι Θd' ε7ναι dναyxαioν τoiτo. φf1ν
'Ελληνιx6E 'AνωμαλiεE oτfi
ΓEΩPΓΙoΣ
M' 'Aνατoλfi
B.>
oελ. 68
'o Bαoιλε6E dρvτ1Θτ1χε νd δεxΘη τ{ν πρ6ταou αΦτι] τηE Kυ6ερν{oειbg τoυ, τ6ν io1υριoμ6 δτι εi1εν dνdγxην d,ναπαtαεωE θxτ6g τηg Αiβπτoυ. Tη μ6 μεσoλα6f1oει τoδ 'Eλληνo5 Πριυθυπoυργoδ επετυ1α δριoμενωγ λεπτδν dxρ6αoι dπ6 τ6ν 8αoιλ6α μ6 ττjν dμυδρdν ifuτiδα δτι θd T6γ μετ6πειθα δπ6ρ τotr Συμ6oυ-
λ(oυ τoδ Στ6μματos. 'o BαoιλεtrE dπ{vτηαε: 'H φυγη, oυμ6α(νει πoλλ65 φoρ€g ν& iξυπηρετη πQoσωπιχ6g δπoΘ6oει5, αλλd απ&νια λιiει πoλιτιxα xαi xoινωγιxd, πρo6λf1ματα. M6 τι]ν θπιoτρoφ{ Toυ oτ6 Κd'ιρo, πQαγματιx6'' δE dναφ6ρει, δεν uΘd, εΙγαι πιd &ναγχα[o>>. oi dγτιπρ6oωπoι τfrE 'AντιαrdoεωE μετ6φεραν ην xρioι oτ6 Boυν6. T6 K&'ιqo ξανα-
6ρηιε τ{ν f1ρεμiα τoυ.
'Eπιoτρotp{ oτα Boυγd, 'Eπεox6φΘηxα γιd, τελευτα(α φoQd τ6ν ΠρrυΘυπoυργ6 Tooυδερ6. Toδ δπ6-
t25
6αλα τrjν iξηg πρ6ταoι. o[ πλεoνdξoντε5 dξιωματιxo( τoδ Στρατoi τη5 Ξηραg νd d,πoαrαλοiν oτ6 Boυν6 xα( γd dγαλd6oυν δραoι oτην 'oργdνωoι τoδ
EΔEΣ, ιilg διoιxητιig dνταρτιxιilν τμημdτων. 'o x. Tooυδερ6g 6ρηxεν δρΘη την πρ6ταo( μoυ xαt fιπεox6Θη νd θνεργfoη. T6 iδιo xα( δ γενιx6E ΔιευΘυντηg τoδ 'Yπoυργε(oυ Στρατιωτιxδγ. Δ6ν δ6θηxεν δμωs xαμμιd oυν61εια. Τ6 θξ6ριoτoν 'Eλε6Θερoν 'Eλληνιx6ν xqd,τo5 εΙ1εν &νdγxην δπηπ6ων xα( xoινηE γγ6μηE.
Στtg 14 Σεπτεμ6q(oυ 1943 στQατιωτιx6 d,ερoπλdνo μα5 μετ6φερεν δλoυE τoriE d,vτιπρooιbπoυs τoδ Boυγoδ xα( τ6γ συvταγματdQxη Mπαxιρτξη, oτην Nτ6ρνα τη5 Λι6riηS, fuτ6 δπoυ την θπαιiριoν Θ& xατευΘυγ6μεθα πρ6E ττi Nερd'ιδα τη5 Θεoααλ(αE. T(g ilδιεE πεg(πoυ fμ6qεg' δ Λ6ρδo9 Γxελνx6woρ, 'ΑQχηγ6E τot SoE xα( δ Tαξiαρxog M&ερE θxαλoδντo oτ6 ΛoνδΙγo. 'o τελευταΙog θπρ6xειτo νd δπooτη 6ιαι6τατε5 θπιΘι6oει5, θξ αiτiαg μετα6d'oειυE ,.τoιo6των dντιπρoαιbπωγ) oτ6 Κd'ιρo. 'O oυν/xηE Γouνxdoυξ, oημειι.δγει θπ( τoδ πρoxειμ6νoυ τd' δξηs: <Κατd. τ6 μεαoλα6ηoαν διd'oτημα μιd oιryxυoιg μηχανoQQαφιδν xαt xαγυπoιllιdlν iνεφυΜo1ιbρηoε oτtE'Ayyλo-'Ελληvιx6E ox6oειE. T6 μ6νo oαφ69 oημεio, πo6 tπρ66αλε xαθαρd' μ6oα dπ6 τfiν oυyxε7υμ6νη xατdoταοι, fiταν τ6 yεyoν6g δτι δ Βαoιλει35 ΓειbρyιoE διεδfiλωoε τfiν πρ6θεo[ τoυ νd' παραιτηθfi, dy δ
TαξtαρxoE Md'εqg tπ6oτρεφε oττjν 'Ελλd'δα. 'H tπιμoνf1 τoυ, μ6oα oτην τ6oη d6ε6αι6τητα, fiταν fuτoφαo ιoτ ιxfi g oη μαo[ αg>>. Mηλoν τηE ''Εριδog oελ' 156-157
'O ταξiαρ1og Mdερg, oτ6ν δπoΙoν f1 περιπ6τεια αtτt'1 θοτo[1ιαε ττ]ν ατρατιωτιxt1 τoυ αταδιoδqoμ(α, dναφερ6μνog oτ{ περiπτωoι αι}τri τi1E ψετα6doεωg τιbν d,ντιπρooιbπων τoδ Boυνotl oτ6 Κd'ιρo γρdφει: l6 Σεπτεμ6ρioυ txλi1θην dπ6 τ6ν Σ6ρ "oQμε Σdρτξεντ, "Aρ1ιoε ν6' μoi πρood'πη 6τι τ6 Φ6ρεiν - ''Oφφιg μ6 δφυπoυρy6 τιbν iξωτεριxCυν' μ6νιμo θεωρoioεν δπεtθυνo yιd. τrjν tξιbθηoι τδν 'AρxηyCυν τCυν 'AνταρτCυν oτ6 νd ξητoδν 'Υπoυρyιxd' 74αρτoφυλd'xια oτιjν 'Ελληνιxfi Κυ66ρνηoι. 'Aντ6xρoυoα μ6 oθ6νoE τ6ν ioxυριoμ6 α0τ6 xαl μεταφ6ραμε τrj oυξrjτηoι πdνω oτd' πρo6λfiματα πo6 εt1αμε νd dντιμετωπtσoυμε. 'Aπoφαoloθηxε, δE πoλ6 tνιo1υτιxrj yιd. τoιi5 d'ξιωματιxoι|g δπ6 τtE διαταy6E, μoυ, fi δημoαtευoιg τoδ πλfiqoυg ioτoριxoδ τfig νoμιμ6φφν0ζ 6oηθεiαg τo0 8αoιλ6ω9 πρ6E τoig Συμμd'1oυE, xαt f1 o6ντoμη Ενημ6ρωo[E μoυ ιΙιoτε νd τd' μιεταδιboω oτoιi6 d'ξιωματιxo6E
μoυ'
<Κατ6πιν δ Σ6ρ "oQμ' Σ6'ρξεντ δπεyρd'μμιoεy 6τι oτ6 tsπ6μνημd' μoυ dν6φερα 6τι 6λιyιilτερoν d.π6 τ6 1/10 τoδ oυy6λoυ dριθμoυ τdlν'AνταρτCυν oτd Βoυνd, tλα6ε tνερy6ν μ6QoE oτd ,roαμπoτ6'ζ>, iν oυναρτfioει μ6 τrjν d'π66ααι ατfiν Σιxελiα. Για πoι6 λ6yo τ6τε fiταν dνdyxη νd. δπλiξωνται 'Avτd.ρτεE, xαl Bx τoi yεyoν6τoE αδτoδ ν6' Βπαυξd'νωνται oi πoλιτιx6g' δυoxoλtεE oτfiν 'Ελλd'δα xατd. τfiν d.sτελευθ6ρωαtν τηE; 'Ετ6νιoα 6τι oi Bρετανoi <<ααμπoτ6ρ>, μ6λo πa6 πoλλ6E φoQ6ζ Bνερyoiααν μ6νoι τωv, o6 πoM6E περιπτιboειg εEyαν dνdyxην τfiE Βvερyoi 6oηθεiαg τCυν 'Aνταρτιxdlν '0μdδων. 'Ax6μη περιoo6τερo yιατi f1 iλευΘερiα xινljoειbν των xαi f1 doφd.λειd. των oτ6' Boυνd Bξηρτιilντo tμμ6oωE d'π6 πoλ(ι μεγαλ6τερoν &ριθμ6ν 'Aνταρτιx6ν δυν6μεων, dπ6 *xεiνoν πoιi fiτo dsταραiτητoE yιd' τrjν διεξαyωyfi . 'Yπεyρ6.μμιoα tπi'πλ6oν, δτι τd dντ[πoινα τoδ Bxθρoδ Bναντ[oν d'θcbων πoλιτd'ιν fioαν τ6ooν oxληρd' iiloτε, idν τ6 i1Θιx6 των δ6ν oυνεxρατεtτo dπ6 τrjν 126
iπtyνωoιν 6τι εilρεIα yηyενriζ dντioταoιg Eδρα δπ6 τi μoρφfi 8ξωπλιoμ6νων dνταρτιbν, fiταν πoλ6 πιΘαν6ν νd xατ6ρρεε, μ6 d.πoτ6λεoμα, oi xινfiαειE τ6ν Bρετανιbν 'Aξιιυματιxιjlν xαl τd. τμrjματα τCυν oυμμα1ιxfυv <', νd tπρoδiδoντo dπ6 τoιiE πρdxτoρεE' τoi
ot δπotoι tλευθ6ρωE θd 6δρων xαt oτd Boυνd'. 'Ετ6ι'ιoα tπtoηE δτι dν of dντdρτεE δ6ν δπεxινoiντo oυνε2trdl5 πρ69 δραοιν δπηρ1ε xtvδυνog oo6αρ69, ot πoλιτιx6E διαφoρ6E' μεταξ{l τιbν διαφ6ρων 'Aνταρτιx(υν xινιjoεων, ν6' δημιουρyfiooυν 21αταστQεπτιxιj tμφ{ιλιo o6γxρoυoι, εiE 6d'ρoE τoδ πoλ6μoυ tναντ[oν τoδ xoινoδ θxθρo0. 'Ωoτ6oo fi πρ6Θεαfg μα6 fiταν νd' δημιoυρyιjooυμε oτ6 μ6λλoν πoιoτιx6y dνταρτιx6v xαi δxι d'ριθμητιx6ν, δπλ[ξoντd'g τoυE μ6 6αρειd' 6πλα dvτ[ τυφεx[ων xα[ iλαφρων α0τoμdτων' Δυ6 t6δoμ6'δεE μετd' τrjν dφιξi μoυ oτ6 ΛoνδΓνo, μoυ iξητιjθη νd' διboω μι'd διdλεξι, oτ6ν Κινηματoyρ6'φo Κιbρξoν, o6 Ενα dxρoατljριoν d'π6 δι6'φoρα'Yπoυqyεiα.* ot dντιδρd.oειE oτljν δμιλiα μoυ δπηρξαv dμεoεE' Moυ bδηλιbθη xαθαρ6' δτι 6φερα o6 πoλ6 δ6oxoλη θ€oι τ6 SoΕ τoi Λoνδ[νoυ tναντι τoi Φ6ρεiv - "oφφrg. 'Εv oυvτoμiα, μoδ Εδηλιbθη xατ6πιν δτι δ6v θd bτρεπε ν6 d'opληΘω μ6 πoλιτιxd' θ6ματα. Δ6ν fiταν δoυλειd' διxι6' μoυ _ π6oo θd' Βπιθυμoδoα νd μrγ ε7vαι!!! _ xαl θd' '6πρεπε νd' περιoριoΘιb δ.πλιΙlE o6 μiα iνδιαφ6ρoυoα Βξιoτ6ρηαι τofr tτoυE πoιi π6ραoα oτd' Βoυνd..'Hταν λυπηρ6 τ6 6τι xανε[E δ6v μ6 πρoειδoπofηoεy iπ' αbτoi' Ξαναδια66'ξoνταE τ6 xε[μενo τfiE δμιλfuE τιilρα _ περιoo6τεqo d'π6 δ6xα 74ρ6νια 8oτερα _ εEναι εixoλo νd διαπιoτιboω π6oo fi νεαρd' f1λιx[α xαl fi δπερ6oλιxrj dyων[α μ6 dxαμαν ν6' ξεπεqdoω τd' δρια τηq διπλωματtαE xα[ π6oo 6δωoα τfiν iντ6πωoι oτ6 Φ6ρεtν - "oφφ'g ν6' πιoτεioη 6τι ijξευρα xαλ6τερα dπ6 α0τoιiE νd. xd.μνω τfi δoυλειd' τoυζ..'>> Συνιυμiληoα λtγo μ6 τ6ν "Hντεy oτ6 Φ6ρεiν - 'Oφφ'ζ xαi d'ρy6τερα δι6' μαxριbν μ6 τ6ν Toιilρταιλ, oτ6 To6xιερE. Καt oτo6E δυ6 Bτ6νιoα δτι, μ6λo πoι3 fi πoλιτιxrj μαg Bνδ6μται vd. εΙναι f1 xαλf1 xαl fi oωoτfi, dφfioαμε 6λε9 τi &ναxoινιboει6 yιd' τrjν xoινιj yν(bμη oτrjν 'Ελλd.δα, ατ6ν "Ελληνα 8αoιλ6α xαi ατrjν 'Ελληνιxlj Κυ66ρνηoι xαf 6τι fi oιωπfi μαE, iδiωE μετd. τrjν iπιoτρoφfi τιilν dντιπρoαιbπων τι7ν dνταρτιilν μ6 τd' αiτrjματd' τoυE dνιxανoπο[ητα, θ6 6ρμηvε6ετo d'π6 μεριxoι35 iντ6E τηg 'Ελλdδoζ, δζ τελιxrj dπ6φααιE Βx μ6Qoυζ μαζ ν6' tπι6dλoυμε τrjv 6πιoτρoφf1 τoi 8αoιλ6ωg. M6λo πo6 iγνιbριξα 6τι α0τ6 δ6ν fiταν dληθ6E, ixε[νoι πo6 fioαv μ6oα oτiγν 'Ελλ6δα δ6ν τ6 iyνιbριξαν xαi Εν6μιζα δτι o6 f1μαg tναπ6xειτo v6. tξηyi1αoυμε τfiν πoλιτιxfi μαg, dloτε y6' διαλ6ooυμε xd'θε dντtθετη t74θρoδ
πρoπαydνδα.>
<<Κατd. τrjν διd.ρxεια τfig iπιαx6ψειilζ μoυ oτ6 To6xιερg, θνι7 xαΘfiμεθα y6ρω dπ6 τ6 τραπ6ζι μετd' τ6 yεiμα, xαπν[ξoνταg Eνα xαλ6 πoiρo, δ x. Toιbqτoιλ oυνεξιjτηoε μαξd μoυ πoΜ6E πλευρ6E τfig 'ΕMηνιxfiE πoλιτιxfiE xαταoτ6oεωE,, δ6 iπtoηE xαt τd' πρo6λfiματd' μoυ. Ε774α τrjν εilxαιqlα ν6 τo0 εiπδ μ6 διαxριτιx6τητα 6τι tπioτευα 6τι ξνα μ6QoE τoi λ6yoυ τoυ oτ6 Κεμπ6x, 6πoυ tλεγε δτι fiταν δπ6ρ τηg tπιoτρoφfiE τoi Bαoιλ6ιυ6 ατfiν 'Ελλd'δα, txαμε τfiν πρooπ6.θει6. μoυ πι6 δiιoxoλη dx6μα. 'H εiλιxρινrjg xαt φιλιxlj oυνoμιλ[α μαE διrjρxεoεν δλ6xληρo τ6 d:toyευμα.'Hταy π6ντε τ6 d.πoyευμα 6ταν d.πεμbρηoα. <<'O Θε6E νd o6 φυλdη, fiταv of τελευταIεE λ6ξειE τoσ x. Toιbρτoιλ Mrjν dφrjoετε τo6E''ΕλληναE νd' πρoδιxd.ooυν τ6 d'πoτ6λεoμα α6 δ,τι &'φoqd. τ6ν 8αoιλ6α των. Θ6λω νd' τι3xη δ
ιxαtαE μεταxε ιρio
εωE.
>>
'Ελληνιxfi Περιπλoxrj oελ' 259-262
'* Κατ& ην διdλεξι αιiη, δ Tαξ(αρ1og MdεqE μεταξ$ &λλιυγ δπηρdμμιιoε xα( τ6 ξιiημα Φs iπαγ6δoυ τoΦ 8αoιλ6ιυg Γεαηγiol.l oην 'Eλλdδα, δπoατι1ρiξαg δτι flταv o€ Θ6oι γ& €ξoμαλι1η τd πρdγματα oτd 8oυγ6 ηg 'EλλdδoE &ν iπαvηρ1ετo (δ Mdερg), μ6 Φγ διiλωoι τoυ Bαoιλ€ωg Γεωργ(oυ, oτriι, δπo[α θd δηλo0ται oαφδE δτι δ€1εται νd iπαv6λΘη βνoν tιατ6πιν δτ1μιοι1ηφiσματoE. Παριoτdμενoι drνιbτεροι &ξιqlατιxo( τoυ SoE, δoτ6 τorig &τo(oυg xατ61ω τ& &vιlπ6ρω, θξλωoαν αδτι ι] Θ6oι9 αδη τoυ Tαξιdρ1oυ M6ερg dταν δuτoφαoιoπxli γιd ττiν μli θπιoτρloφτ] τoυ πλ6oγ oτ6 'Eλληνιxd Boυνd>. t27
. 'Eν αγ6oει ψ6 τα dνωτ6qω, τ6 iρωτη1tα πo{r τ(Θεται εΙναι τ6 θξηs: 'Η dδιd,λλαπτη ατdoιg τoδ Bαoιλ6ω9 xα[ δ τρ6πo9 μ6 τ6ν δπo[oν δ Bρεταν6E ΠQωΘυπoυργ6E ττiν θνεΘ&ρρυνεγ d,νταπεxρ(νoντo oτην δρθτ] dντιμτιilπιoι τfrg 'lατσ.ατdoεωE; 'Η αττ&ντηoιg Θd, δoΘη xα( πd,λιν &π6 Bρετανo6E συγγραφειE, o[ 'Eλληνιx6 δπoioι εΙ1αν θμπλαxη xα( f1o1oλoirπo μ6 τ6 πρ66λημα. 'o 8ρεταν69 Πρεo6ευτ't1E Ληπερ γρd,φει: <'Εxαμα μiαν πρ6ταoιν τfiν δπo[αν iν6μιξα 621ι παρdxαιρoν, δηλαδfi νιi μoυ θδiδετo dδεια νd πgooπαΘljoω νd' oυyxεντqcinιι δλoυE μαξ6, xαt fur6 τfiν 'Ελλdδα xαi d'π6 τrjν M6oη 'Aνατoλfi, dντιπρooιΙlπoυg 6λων τιilν 'Ε)ληνιx(υν xoμμdτων, oi 6πoioι Θd' oυνηντιilντo oτrjν Κιiπρo fi τ6 Λ[6ανo, δπ6 τrjν Bρετανιxrjν αiy[δα, μ6 oxoπ6 ν6' o1ηματ{ooυν τrjν πι6 πλατει6' Κυ66ρνηoι oυνερyαoiαE. 'H πρ6ταoι9 αbτrj tθεωρfiΘη πρ6ωρoE. Λiyo f7
περιoo6τερo d'π6 Ενα 74ρ6νo 8oτερα f1 iδια πρ6ταoιE tπραyματoπoιljΘη Bπιτυ1ιilg oτ6 Λi6ανo. Θd fiταν πoλ6 xαλttτερα θdv fi tν6ρyεια α0τlj iγlνετo πρ6E τrjν tδια xατε6θυνoη {να 7gρ6νo iνωρiτερα.> Σ6ρ P6τξηναλ Λfiπερ <<'oταν "Ελλην oυναντd' "Ελληνα>> oελ'4
Κα( δ συπαγματ&Qχηs Γoυrπ1d,oυξ: <'H dντιπρooωπεlα tν τΦ oυν6λω τηE oυνεφιbνησεν Bπi Εν6E oyεδioυ dντιμετωπ[oεωE τoσ ξητιjματo6 μεταξ0 των xαi μ6 τ6ν Φxηy6ν τfiE BqετανιxfiE Στρατ. 'AπooτoληE, oχ6διoν τ6 δπoioν Θd' μαE εΙ1.εν dπαλλdξη e:τ6 πoΜ6' δdxρυα dν fixoλoυΘεiτo, d'λλ6' δεν τ6 f1xoλoι3Θηααν'"
Mfiλoν τfiE "ΕριδoE oελ. Ι5Ι
'Eπiατ1g δ'Aρ1ιoτρ&τηγoE Λ6ρδoE Oiiλooγ: oΕΙ1α τljν yνιilμην δτι δ6ν iδ6Θη f7 δ6oυoα πρoooψfi oτ[E oυν6πειε9 πo6 Θ6 &.xoλoυθoδoαν μετ6. τrjν Mεταξιxfi διxτατoqiα, f1 δπoiα πgoεxd'λεoε τ6τoια πιxρtα ιiloτε πoλλd' 7ρ6νια ijoτερα Θd διετηqεiτo dι6μη. T6 Δημoxρατιx6ν Κ6μμα τ6 6πoioν πρooεxλfiΘη oτljν τελιxrj oιioxεψι τCυν 'AΘηνιΙlν, τ6ν 'Aπρiλιo τo0 1941, δ6ν 6τυxε παρ6' 6λiyηs fi xαi μηδαμινfig ΕνΘαρριiνoεωg μ61ρι τoi 194j. Διερωτdται xανεig td'ν μ[α iειρoνoμtα πρ69 αilτ6 fi xαf dλλα x6μματα τfiE dριoτερdE, πqlν d"6μη εtναι d'ρy6', δ6ν Θd' oυνεxρdτει τ6 EAM oτlj μ6oη τoδ δρ6μoυ. "OπωE oυμ6α[νει, Bv o76oει xαi μ6 πoλυ6ριΘμα dλλα ioτoριxd' πρoηyo{ιμενα, 6ταv tγιναν oi παρα1ωqrjoειE fiταν πλ6oν πdρα πoλtι Φyd." 'oxτιil Xρ6νια π6ραν τdly Θαλαooιilν oελ. Ι67
'oπωE oυμ6α[νει, o[ Δυνατoi πoλλ6s φoa6E oτq6φωrπαι θγαγτioν τηEπραγ-
ματιχ6τητoE. 'Η πqαγματιx6τη5 δμωE, παρd, ττiν drπ(δραα( των, θπαν6ρ1εται dπειλητιxfi xαi dδιdxoπog. rι. t
:t
Ξαπλωμενog oτ{ν χo(τη τoδ dερoπλdγoυ πoι1 μα5 Eφερνε π[αω oτ6 Boυν6,πρooπαθoδoα νd xdμω τ6ν dπoλoγιoμ6 τηE θπιox6ψειilE μαg oτ6 Κ&'ιφ. ΠαQ' δλα δoα συν66ησαν oτ6 Κ&'ιρο, flμoυν πεπεισμ6νoζ δτι o[ δημoxρατL'ιts δυν&μιg oτf1ν 'Eλλd,δα Θd 6μιναν f1νωμ6νεE, τoυλd1ιoτoν γιd νd drπιψτωπ(σoυγ τ6 Eνα xαt 6αoιx6 πρ66λημα, τ{ν θπιoτaoφη τoδ Bdoιλ6ωg. 'ΑπoQQoφημ6128
νos aπ6 τi5 ox6ψεs μoυ αιiτ65 Eγειρα oτt'1 δεξι& μoυ πλευρα, xαi χωQιE νd τ6 Θ6λω 6ρ6θηxα πρ6oωπo μ6 πq6oωπo μ6 τ6ν Ρoδooo. Kdτω dπ6 μιd dτdρα1η μαoxα, πρooπαΘoδoε νd }φsψη τf1ν dγων(α πo6 τ6γ xατε[xε τtE τελευταiεE fμ6QεE.
Ξ61αoα ξαφνιxd τ(5 ox6ψε!5 μoυ xα( δυ6 τρ(α Bqωτ{ματα xατ6xλυoαν τ6 μυαλ6 μoυ: Πoι6 Θd flταν f1 Exταoιg ' xα( o[ oυγ6πειε9 τ{g dπoτυ1[αE τδγ διαπQαγματειjoεων oτ6 Κ&'ιρo. 'oλ6xληρη { 'Αντ(oταoη πεQιεφQoγf1Θη xα( θξεδιω1Θη. oi dvτιπρ6oωπoι τoδ πoλιτιxoδ Γραφε(oυ τo0 Koμμ. K6μματoE, Ρoδooo5 xα( Tξημαg, θπ6oτρεφαν ατη 'Eλλdδα μ6 dπ6λυτη την πεπo(Θηoιν δτι f1 Bρετανιπη Kυ66ρνηoιg εE1εν dπoφαoioει τr]ν διd,λυoι τoi EΑM_EΛΑΣ xα( τιiνθξαφdνιoι ι τoi ΚΚE. Θd dγτιληφθo0ν &qαγε, δτι f1 θνoτηg τιilν 'oργανιboεων 'Αγτιατd,oεω5 εΙναι περιoo6τερν dvαγιαiα, περιoo6τερoν θπε(γoυoα, περιoo6τε_ ρoν θπι6ε6λημwη παρd, πoτ6, θ&ν πραγ1ιατιxα θ6λoυν νd dντιμτωπ(οoυνδξωτεριx6g : θπεμ6&oει5 xα( δoλoπλox(εg; oi αioι6δoξεE διαπιoτιiloειg, πoιi dπηρ(Θ_ Ψιξα πρ6 δλiγoυ, Bα6υoαν xα( μι& d,ντρι1ιαoτιxη &μη21αν(α παρι6λυoε xα( σδιια xα( ox6ψει5. T6 dερoπλdγo θxανε οιγ&-oιγd {iψoE xαt xατιυ oτ6 πεδ(ο πρoαyειιδoεωg ηE Nερd'ιδαs, εi1αν &νdψει τd φδτα.... 'ΑQγd τf1ν νtμα πρoαyειωΘr]xαμε. 'Αν€πνευσα xα( πdλι τ6 δρooερ6 ιιαt xαΘαρ6 &6ρα τΦν 'Ελληνιxδγ Boυνδν, μ6 δυ6 τρε[g 6αθει69 d'ναπνo6E. T6 ξωoγoνo d6ρα τιilν 'Eλληνιxδν Boυνιδν πoιj ooδ δ(νει την δtναμι τη5 1αραE γιd τι] ξωf1 xα( τηE dπoφdαειυ5 γιd τ6ν θdινατo.
9. 'o ΔoιiρειoE'Iππog
t29
ΚEΦAΛAΙoN tv
H oPΓΗ TΩN (ΘEΩNΣ <<...
'H
'Aθηνd' δι6ψευoε τiE tλπtδεE μoυ.
Καi
τιitρα
dρπdξει' "Ε! λoιπ6ν' Δtν Βvνoω νd' πεθ6νω oijτε χωQtζ μdχη, oilτε xαl χωQiζ δ6ξα...>
f7
Moiρα μ'
t74ει
ΙΛIAΣ _ oMHPoΣ
Κατε6α(νoνταE dπ6 τ6 &ερoπλdνo, διαxρ(ναψ λ(γo μαχQ6τεQα θxε(νoυg πo6 μαE περ(μναν. 'O oυγ/xηg Γoυπ1d,oυξ, 'ΑQχηγ6s τηg Συμμα1ιxηE Στρατιωτιx{g 'ΑπooτoληE oτd 'Eλληνιx& 6oυγd (f1 Bqετανιxr| Στρατιωτιx{ 'Απooτoλt'1 εΙ1ε μετατραπεΙ o6 Συμμαxιxf1 Στqατιωτιxη 'Aπooτoλf. 'Αμεριxανoi
d,ξιωματιxo( iiρxovτo νd' θνιox{looυν τt'1ν ΣΣA), δ "ΑQηζ Bελoυ1ιιbτηE μ6 f1γετιx& oτελ6xη τoδ EΛAΣ xα( f1 'Aντιπρooωπεjα τoυ EΔEΣ oτ6 ΚΓΣΑ, μ6 BπιxεφαληE τ6ν Συν/xη Pαυτ6πoυλo. "oταν πληoιd'oαμε, μπ6Qεoα ν& διαxρ(νω δτι δλoι εΙ-
χαν πρ6oωπα oxυθριυπd, xαi oo6αρd. 'Aνε6α(νoνταE πQ6E
τ'i1
Nεqd[δα, δ
αιlν/1ηg Pαυτ6πoυλog μ6 xατετ6πwε πd,νω oτην xατ&στασι oτ{ Θεooαλ(α xαi πρ6 παντ69 oτtg λεπτoμ6ρειε9 xαi ατ6ν τρ6πo τηζ παραδ6oεωE τηE 'Ιταλιxηg Mεραρxiαg Πινερ6λo. Γιd τ{ν δρα xρατoδαεγ δλo τηE τ6ν δπλιoμ6, dx6ψα xαi τ6ν tsφεδqιx6, δ δπoiog δg &ν6φερα, fiταν δπεραρxετ6E γιd νd θξoπλιoΘη μιd &λλη πληρηE μεQαQχ(α. 'H 'Ιταλιxf1 Mεραρ1iα flταν Eτoιμη γd λd6η μ6ρo5 oτ(5 θπι1ειρτ]oειE θγαγτ(oγ τιilν Γερμανδν. 'Eoτ&Θμευε oτ"i1ν περιoxt'1 τoi EΛΑΣ. Κατ& τriν dναφoρd τoδ Συν/xoυ Ραυτoπο6λoυ, δ1ι μ6νoν Θd fiτo δ{loxoλo γd, μεταxινηθη πρ6E ττ]ν περιoxf τotr ΕΔEΣ t\ xαi o6 oιiδετερη dx6μη περιo1η, &λλ& δπηρxε xivδυνog δ EΛAΣ νd επιτιi1η τ6ν dφoπλιoμ6 τηE. 'o EΛAΣ εΙ1εν ffδη &ρx(αει μιd, 6αθμια(α διε(oδυoι ψ(. oxoπ6 τt'1ν διdoπαo( τηg xαt τ6ν BΘελoντιx6 d'φoπλιoμ6 τηE. Στελ61η τoδ EΔEΣ θπε6ε6α(ωoαγ τd' dνωτ6ρω xα( πqoo6Θεααν δτι f1 xαταoταoιg oτf1 Θεooαλ(α, dρ1(ξει xα( πd,λι νd γ(νεται δι1αxoλη
μταξf τδγ διio 'oργανιiloεων EAM/EΛΑΣ - ΕΔEΣ. 'H
δργd'νωoιg τoδ
EΔEΣ
τηg Θεoααλiαg fiταν πρoετoιμαoμ6η νd παρα6λ€ψη xdΘε πρ6xληoι xαi μ6 δλη ττiν δυνατt'1 δπoμoνΛ, να &πoφ{lγη xdΘε δξυνoι. Moυ dνεφ6ρΘη θπiαηE δτι τi5 τελευταΙεE iμ6Qεs, πρ6 τηE dφξειilg μαE, εΙ1ε oημειωΘη xd,πoια ξι1μωoι5 μ6αα ατ6γ EΛΑΣ xαi πoλλoi dξιωματιxo( fi 6αΘμoφ6ρoι δφαiνoντo dνf1oυxoι, χωQιE νd' γνωoΘotrγ o[ λ6γoι. 13Ο
Γιd μιd στιγμη
6ρ6θηxα δiπλα ατ6ν Γoυντ1&oυξ xαi εE1α ττ]ν δυνατ6τητα γd dγταλλdξω μεριx6E φρdαειE. Toδ εΙπα, πω5, δπωg θδει1ναν τd πρdγματα, δ ταξiαρxog Md,ερg δ6ν επανfQχετo oτ& Boυγα xα( πδg xατ& πd,oαγ πιΘαν6τητα Θd τ6γ dγrιxαθιoτoδoε. 'Eφαiνετo μδλλoν ενω1λημ€νo5, od,ν νd μτ]ν τoδ &ρεoεν λ{oι5 αιiτr'1. "oταγ δ6 &ρ1ιoα ν6, τoi θxδηλωνων τ(5 dνηoυ1iεg μoυ γιd τrjν τt1η τηg Mεραρ1(αE Πινερ6λo, θxoιiνηoε τ6 xεφd,λι τoυ xα[ &πεμαxριlνθη 1ωρ(E νd διbαη xαμμιd &π&ντηoι. 'EνωρiE την θπoμ6νη τ6 πρωi θξiτηoα ν6, oυναγτηΘω μ6 τ6ν "Aρη Bελoυ1ιιilτη. Παgd τiE 6αaιx6g διαφoρ69 πotl μαg 1ωριξαν, fiταν δ μ6νo9, μεταξιi τιilν f1
παλαιδν ηγετδν τoδ EΛΑΣ, μ6 τ6ν δπoioν dπ6 τ6 Γoργoπ6ταμo εΙ1α διατηρηoει xd,πoια uφιλιxt'1 oixει6τηταrr, θd Bλεγα uδμηγ oixει6τητα)). 'o μαqξιoμ6E δ6ν εΙ1ε γiνει δ6γμα ατεν6 γι' αiτ6ν. T6γ 6oηθo0oε dπ' θγαντiαE νd 6λεπη xαθαριδτερα τd' πρd,γματα. EΙ21ε διατηρηoει μ6oα τoυ μιd ειiαιoΘηo(α xα( ψια πρωτ6γoνη διαioθηαι, πρiγμα πoιi πoλλ6E φoQ6s τ6ν εΙ1ε 6oηΘ{oει να 6}'tπη
dνεξιδαν(xευτη. 'Απ6 τfν &λλη πλευρd,, εtiριoxα δτι θπαφf1 μ6 τoιig &λλoυg flγετε5, iδια(τερα μ6 τoιig Tξfμα xαi Poioσo _ μ6 τ6 Σιd,γτo xαi τo'bg &λλoυE πotr τ6ν oυγωδευαγ δεν επεδiωξα xαμμιd θπαφri _ flταν &xαρπη. o[ παρατηρηoειg των xαi o[ xg(oει5 των θξεφρdξoντo xατα μoν6τoνo xαi μη1ανιx6 τρ6πo. "Eμoιαξαν μ6 τor1g θεατ69, τoυ Eργoυ τotl δπoioυ την δπ6Θεοι ξ6ρoυν θx τιbγ πρoτ6ρκυν, χωQis να τo$5 αυγxινεi.
τι]ν πραγματιx6τητα, γυμνη
xαi
"Oταγ oυναντηθt'1xαμε μ6 τ6ν Bελoυ1ιιilτη,
oτt'1ν
πλατεΙα τηs Nερd[δαg,
πqo1ωρηoαμε λ(γo 6ξω cιττ6 τ6 xωρι6 xαi xαΘioαμ oτη ρ(ξα θν69 πειixoυ. Γυρiξovταg πρ69 αιiτ6γ τoi εΙπα. _ Φαντdξoμαι, "ΑQη, δτι θd ξ6ρει9 xι6λαE τd dπoτελ6oματα τt,g bπιαxi.ΨειbE μαg oτ6 Kd'ιρo.
_ Nα(, dπf1ντηoε, τd ξ6ρω. Kα( πδE τd, 6ρiοxε1;,; _ Δ6γ ξ6ρω. Γι' αtτ6 Θ6λει9 νd μoυ μιλf1oη5; _ Δ6γ Exω πoλλd πρdγματα γd ooΦ πδ, "ΑQη, Eξω dπ6 Eνα μ6νo, δτι f xαταoταoιE γιd, δλoυ5, θδιil θπdγω, εiναι πoλi-r xρ(oιμη. EΙγαι πιd φανερ6 δτι Θd
πqooπαΘfooυν γd μαg διαλι1σoυγ δλoυg, xατα τ6γ Eγα ii τ6ν &λλo τρ6πo' δχι μ6νoν τ6 EAM/EΛAΣ, &λλd δλεg τdg δργανιiloειg. 'Exφρdξoνταg τr] γν6μη αiτri oτ6 'ΑQη δ6ν την πρo66αλλα o&ν o1ημα λ6γoυ. Στ6 Κd'ιρo εΙ1α μαξ6ιpει πoλλιis <μισoχoυ66ντε9> διαφ6qων Bρετανδν xαi 'Ελλt'1νων dx6μα, πoιi εΙ1αν oτενf1 εrrαφη μ6 δι&φoρεg 'Αγγλιx6E 'Yπηρεoiε5 xαi τι]ν Bρετανιxη Πρεo6ε(α. EΙxα τ6ν φ66o δτι f1 'Αγγλιxf πoλιτιx{, θφ' δooν εi1ε ταxΘη δπ6ρ τηg θπιoτaoφηE τoδ 8αoιλ6ωg, Θd Exαμνε τ6 παγ γd διαoπdση τtiν 'Aγτioτααι γιd νd ττ]ν φ6ρη oτη γQαμμt'ι τηs \ xαi ν& πρoxαλ6oη τ{ διdλυo[ τηE μ6 δπoιoδf1πoτε μ6ooν. Κα( δ "ΑQηζ xαi ξω, dπoφεriγαμε νd xυττdξoυμε δ Eνα5 τ6ν &λλoγ. 'o xαθ6γα5 i6λεπε μπρooτd τoυ. 'O "Aρηs μdξευε τd λιαν6xλαδα πoυ fioαν γtQω xα(, νευρυxα, τα θoπαξεν δλα μαξιi. 'Eγιb μ6 τ6 ρα6δ( μου δι€γραφα xr3xλoυE γ{lρω iιπ6 τα π6δια μoυ. BαΘειd oιωπrj, o&γ δ xαΘ6ναE μαE ν& εΙxε dπoμoνωθfr ψ6 τi5 ox6ψειE τoυ. Ξαφνιxα, 6 Bελoυ1ιιilτηg, α{xωoεν &π6τoμα τ6 xεφd,λι τoυ, γ{lριoε πQ6s θμ6να, μ6 &ρπαξεν dπ6 τi5 πLατε5 γιd νd μ6 oτρ6ψη πQ6s αliτ6ν xαi ψθ ooυt'ρωμwo μιθτωπo xα[ γενειdδα τρεμdμενη, θxραιiγαoε.
1,31
- "Eλα μ(λα. Ti oτ6 δι&6oλo Θ6λειE νd μoδ πηE; Eλα μ(λα παi oταμdτηoε νd &ναxατωνηg τα 1ωψατα οdν μιxq6 παιδ(. Miλα! Πηρε μιd 6αΘειd, dναπνot'1, xαi xατε&dξovταE ττ| φιυνη τoυ πoιi μ6λι9 γd &xo{rεται, oυν61ιoε... _ Ξ6qω τi Θ6λειE νd μoυ π{g, Eλα, λ6γε.... _ Ti λ6E "ΑQη, Θα πετooxoφτoirψ &ναψταξr] μαt; Θd π6ooυμε στην παγ(δα
πo{l μαg oτηνoυν τ6 Kd'ιqo xα( o[ 'Eψλ6ξoι; _ Δ6ν ξ6Er, Δ€ν πρεπει. Θd flταν xαΘαqη τρ6λλα.
_ Nαi, αλλd τi θd xd,μτε oεi5, τ6 EΑM _ EΛΑΣ. EΙoΘε o[ πι6 δυνατo(. 'Απ6 oαE θξαρτdται γd, μην 6γdλoυμε τd, μdτια μαE μ6νoι μαE. 'E1ω τι]v εvτιi_ πωσι δτι δ Tξfμαs xα( δ Potooog εrτ€ατρειpαν Eξω φρενων. T( θd xαψετε τιilQα; _ "Aλt'1θεια, Κoμνηγ6, δ6ν ξ6ρω τt Θ6. γ(νη, ατt'1ντηoεν δ "Αρηg μ6 μι& 6αρει6 φωνη. Δ6ν θξαρτiται μ6νoν dπ6 μ€να. _ T6τε dπ6 πoι6γ θξαρταται, &ν δ6ν tsξαρταται &π6 α6να; * ριbτηoα μ6 xdπoιo τ6νo διαμαρτυρ(α5 xαi δυoπιoτ(αE. M6 xιiτταξε xατdματα, μ6 μdτια θoλd _ Θdλεγε xανε(g πδ5 τα μdτια τoi Bελoυ1ιιilτη fiταν θτoιμα νd xλdψoυν _ xα( oιγα xα( duτoφαoιατιιd, μoδ εΙπε. _ "Αxoυσε' συναγα)νιoτ{ Κoμνην6. Mf1 μoil x&νειE θρωτtioειg παραπειoτιx6E'
xαi μπερδεμενεg. 'Αγαπδ αδτ6ν τ6γ τ6πo περιoo6τερo dπ6 τt] ξωτ] μoυ. E1ειE τf1ν εντιiπιυoι δτι δ6γ xαταλα6α[νω πωs t xαταaτ,αoιg, δπωE fiqΘαν τ& πρdγματα, εΙναι πoλ{l xρ(αιμη; Mfν μoυ τ6 xoπαναg διαρxδE. M6 d,γαoτατιilνει xαi μ6 dρρωoτα(νει. _ Kαi τ6τε; εΙπα...
- "Αxoυoε, &xoυoε, ψ'i1 6ιαζεσαι. Καf μ6 μιd μιxρη διαxoπti xαi ψt' φων{ oπαoμ6νη, δ Bελoυ1ιιbτηg αυν61ιoε. _ EΙδα τoιι Ζiρ6α, μ[ναμ μαξ$ μιd θ6δo_ μdδα. Δ6ν πηγα ατd Tξoυμ6ρxα νd δδ τ6ν Ζ6ρ6α oilτε γιd τ6 Mεταo6o, o{lτε γιd τoι15 Φιλιdτεg' otlτε xα( γfi. x&τι μιxρo-αν6ητεE παρεξηγ{oειg. Δεν ξoδμε oτ6γ xαιρ6 τηE Φεoυδαρ1(αE, γι& νd θ6λoυμ νd μoιqdooυμε ττiν 'Eλλdδα μταξ6 μαg. Πηγα γd δδ τi Εxει δ &νΘρωπo5 μ6oα τoυ. Kα( θd πρεπει γd, ootl πιil, oταρdτα, πδE δεν μo0 &ρεoε xαθ6λoυ f1 αrdoιE τoυ γενιχd,. 'Απ6φυγε συατηματιxd, νd oυξητ{ση μαξiJ μoυ τ6 ξflτημα τoδ Bαoιλ6ω5 xαi π&νω oτ6 μεταπoλεμιx6 xαΘεoτιilE oτ(ν 'Eλλdδα. 866αια _ μτ]ν xoυναg τ6 xεφd,λι ooυ, περiμεγε _ 6('6αια δw περιμενω dπ6 τoν Ζtρ6α γd εΙγαι oδτε xαi yα oxbcτεται od,ν χoμμoυνιστ{E, xαΘ6λoυ. 'Aλλd περιμ6νω γd εΙγαι ατt'1ν πραγματιx6τητα Eναg εiλιxρινfE δημoxqdτη5 xα( &g εΙναι xα( &γτιxoμμoυγιστ{g. Δ6ν 6}'bτειE' oιj τoυλd1ιoτoν, τ6 παιγνiδι πorj παiξει, i μoδ x&νειE xαi 'o,is dx6μα, oτt'1 διioxoλη αtτri oτιγμli, τ6ν xoυτ6. δ6ν ooδ π6,ει. _ "Oχr, "ΑQη' dπτiντηoα ν6πω9 ξαφνιαoμ6νoE. Κα( &γ τ6 66λεπα, xα( &γ τ6 δπoπτευ6μoυγα' θd μ6 &φηνεν dδι6φoρo. Αδτ6 εΙναι δυνατ6ν νd θξoυδετερωθη.
M' αtτην την πεπo(θηoι, o' αtτη τf1ν xρioιμη στιγμτ] _ γιατ( δπωg xα( α'b τ6 dναγvωρ(ξειg εΙναι xρfoιμη _ πρoo6λ6πω &x6μα πεQισσ6τερo oτoιig dvτdρτεg τoδ EΔEΣ, xα( Θd μεiνω μαξt' τoυg μ61ρι τ6λoυE. Θελω ν& ξt'1αω ii γ& πεΘ&νω
μαξt τoυg. Γιατ[, πρ6πει νd τ6 xαταλd6η5, "ΑQ1, πιoτεtioυν δ,τι πιοτε6ω ιαi f1 πtoτιg μαg ατf1ν 'Eλλd,δα, μτιαiνει δπωg xα( otνα, πdγω &π6 xαΘε &λλo δπoλoγιoμ6. Αioθdνoμαι δτι E1ω Eνα iερ6 xαθηπoν γ& τorig διαφυλdξω iιπ6 xαΘε περιττt'1 θυo[α, &ν μπoρεt xα( δπoτε μπoρε[ ν& &πoφευχΘη. xαi &γ iξαρταται dπ6 μ6να, ν& τt'1ν dπoμαxριiγω δλ6τελα. "Αν Θ6λει5 νd, δoυμε πι6 θγω' xαi
ι32
6αΘειd τ6 πραγμα, δ6ν νoμ(ξειg δτι &ν dρ21(ooυμε γd, oxoτωv6μαατε μταξf μαE, E , ν^ \ εiναι μ(α &λλoυ εtδoυ5 πρoδoo(α; Π&ει νd, 1riooυμε τ6 αiμα τδν ν6ωγ τηE 'EλλdδoE, χωQιE xαγ6να λΦo; Θd εΙναι, δπωE x6πoτε εΙπεg, f1 διiναμig μαg o6 εiρηνιxη περ(oδo, δπωE τιbqα oτ6ν π6λεμιo εΙναι π&λι f1 δtναμ(g μα5. Σημερα ιiπεραoπiξo\παι τ(g θλευθρ(εg τo0 'Eλληνιxoδ Λαoil' αδριo Θ& δωooυγ xduτoια oδo(α oτf ξωf xαi aτtγ iλευΘερ(α... _ Nα(. Nα(. "Exειg πoλι1 δ(xηo, πqoo6Θεoεν δ Bελoυ1ιιilτηg, oxεπτιx6g. M6
Mπoρδ δπωoQt'1πoτε νd, ooδ δπoo1εΘΦ Eνα πρ&γμα. KdΘε παqεξτ]γηoιg, xdΘε χαχυπoψ(α μrιoρεΙ νd διαλυΘη dναμταξt' μαE, δπ6 €γαγ δρoν... _ Πoι69 εΙγαι αδτ6g; f1ρωτηoα. _ 'Yπ6 τ6ν δρoν δτι δ Ζtp6α5 θd δηλιboη δημoo[α, aπ6 τ6 μτταλx6νι τoδ πι6 μιxρoδ 1ιυριoδ, δτι εΙναι θγαγτioγ τηE επιoτaoφηs τoδ Bαoιλθωg 1ωρ(s δημoψτiφισμα. Αιjτ6 εΙγαι δλo. 'Ed'γ τ6 ιd,μι αιiτ6, τoτε δ6ν μα5 xωρiξει τ(πoτε
xαi Θα oα5 dφηooυμε f1oιixoυS... _ Πoλι] ιαλd' &πfrπηoα μ6 xαταφανη d'ναxofφιoι, η δπo(α Exαμε τ6ν "Αρη νd, xαμoγελ&oη εt1dριoτα. Αtτ6 !ΙrroQδ γ& oofι τ6 δπoo1εθδ θxατ6 τoig ixατ6. Σ6 μιd ts6δoμdδα Θ& fuειg ν6α μoυ, xαι ooδ δπ6o1oμαι δτι τd ν6α μoυ Θd εΙγαι ειi1&ριoτα. Πoυ Θ6λει5 νd, o6 oυrπαvτriooυμ; - Στd Tξoυμ6ρxα' xα( xυτταξoντ&g με xατd'ματα _ o&ν νd fiΘελε ν& μoδ θυμ(oη την Poυ66λιoτα (Δεx6μ6qιog t942) _ πρoo€Θεoε. Kαi Θ&ρθω π&λι μ6νos....
'Eν6μιαα πδg fiταν στιγμη ν& τoδ ξητηoω xατυ. f1 oειρd μoυ "Aρη νd ooi ξητηoω xατι. Σ6 παραxαλδ νd oταματηooυν o[ θνo1ληoειg xαi oi πρoxληoειg τoΦ.EΛΑΣ θναντ[oν τδν δμdδων
_ Tιilρα, εΙναι
τoυ EΔEΣ oτη Θεooαλ(α... M6 ξαναxιiτταξε 6αΘειd,, o&ν γ& fiΘελε νd ξαναρxioη fl αυξητηoι, xα( εΙπε. - Πoλtl xαλd θd γ(νη. Στ{ν πλατεΙα τηg Nεqd[δαg, ξω αττ6 τ6 oπ,πι τot Πλαoτt'lQα, χωQ(oαμ. 'Aπoμαxριiνθηxα μ6 τ{ν πεπo(Θηoι δτι δ Bελoυ1ιιbτηg μo0 μ(ληoε εiλιxρινd xα( f1 iπιτυ1iα μoυ fiταν πλiρηs.
Στ6 οτρατηγεio τoδ EΔEΣ
Στ6 Σταθμ6 Διoιxι]σεωs τδν 'oμdδων τot EΔEΣ Θεooαλ(αg - ατ{ν Πεξoιiλα - Eμεινα λiγεE δQuE, γιd νd χατατoπισΘιil xα( νd διbαω δριoμwεg δδηγ(ε5, δργανωτιx{5 μoQφηE, συγεQγασ(αg μ6 τ6γ EΛAΣ xαi πρ6 παντ69 πQoφυλαxτιxδγ μ€τρων 6ναγτι τoυ ΕΛAΣ, μ61ρι xα( oιlμrτττ]ξεωg dx6η. 'Αργd τ6 dπ6γευμα ξεx(νηoα γι& τ6 Στρατηγε[o τoδ EΔΕΣ, μ6ooν 'Aργιθ€αg.
Στi5 20 Σεπτεμ6qioυ δφΘαoα oτ6 Boυλγαρ6λι (Tξoυμ6ρxα) δπoυ oυνt'1ντηoα τ6ν ΖΕρ6α. "Ημoυν &νυπ6μoνo5 ν& τoδ θxΘ6oω θν λεπτoμρε[α δoα oυν66ηoαν oτ6 ΚdΙqo. M6 θxπληξι τ6ν &xoυoα ν& μoδ λ6γει. <Δ€γ εΙναι dν&γxη νd μoδ τd πηE. 'o 1ειριoμ6E ooυ δ6γ fiταv &ν6λoγo9 μ6 τig περιoτdoειgr. ; τ6ν ριbτηoα. <"Aλλη φoQd θd τd oυξητt'1ooυμε)... μoυ &π{rπηoεν δ oτρατηγ6E Ζθρ6α9, dπoφεr]γoνταE
τιj
oυξt'1τηoι.
133
Δυ6 μ6ρεE dργ6τερα, oτoιig , Σxιαδd,δεg, (Tξoυμ6ρxα) oτ6 ΣτρατηγεΙo τoδ EΔEΣ, μετ6δωoα oτoν Ζ6ρ6α δλη μoυ τ{ν δμιλ(α μ6 τ6ν "Αρη Bελoυxιιilτη. 'o
Ζtρ6α5 θδ6xΘη να ξαναoυναντηΘfr μ6 τ6ν Bελoυ1ιωτη xαi νd πρo6η ατη δfλωoι, πoιi θξητηoεν δ BελoυxιιilτηE, θγιbπιoγ 'oμdδων xα( τoδ EΛΑΣ xα( τots EΔEΣ xα( 1ωριxδν πorj θ& παρ(oταγτo dπ6 τd γι}ρω. Δεν μποqδ γd παραδεxΘδ δτι f1 dπoδοxfl τηs πρoτdoεωg τoi Bελoυxιιilτη &π6 μ6ρoυE τoδ oτρατηγo[l Ζt'ρ6ψ δφε(λετo o6 πειoτιx6τητα διxη μoυ. "Eνα μηνα πρ(ν, τtγ [δια πρ6ταoι τfν εΙ1εν dρνηΘη. 'Η παλιμ6oυλ(α αΦττ] δxι μ6νoν μ6 θξεπληξε dλλd xαi ψt dνηoi.l1ηoε. "Επρεπε νd θξαxρι6ωoω τo{lg λ6γoυ9. Κα( δεν &ργηoα νd διαπιoτιiloω τi εΙ1ε μεooλα6τ]oει xατd ττ]ν d,πoυoiα μoυ oτ6 Kd'ιρo.
'o oτρατηγ65 Ztρ6αg εΙ1ε, πQoσωπιχΦ5, πqοo1ωqηαει πρ6E ττ] γραμμτi πoιi εi1ε xαqdξει f1 <Φωνt'1 τot Φ6ρε'ιν - "oφφιs, δπar5 ττ]ν qαραxτt'1qιoεν δ Bqεταν69 Πρεo6ευττ]E, Σ6ρ Ρετξηναλ Ληπερ. Toδ fiταν δμωg διioxoλo, &ν δ1ι dδ{lγατo, νd ττ]ν θxδηλωοη xαi ν& την διαxηqtξη μεταξt τΦν dvταρτδν τιbγ ''EΘνιxδν 'oμdδωγ xα( τoδ EΔEΣ. 'Exιγδtγευε νd, πρoxαλ€oη δι&oπααι xα( διαρρori μταξιi τιilγ dνταρτΦν xα( τιilν μελιilν τo0 EΔEΣ, τ6 μ6γιατδ μ6ρo5 τιilν δπo(ωγ θπiατευε oτiE θθνιx6g xαt πoλιτιx6E dρx6E τoδ EΔEΣ. Kαi μiα dπ6 τiE 6αoιxtE πoλιτιx6g αιiτ6g dρx6s fiταν xαi f1 μf iπdνoδoE τoi Bαoιλ6ωg Γεωργ(oυ, χωQιE πqoηγoιiμενo δημoιp{φιoμα. 'Επ( πλ6oγ τ6 μεγαλr1τερo μ6ρoE τιilν πληΘυoμδν,
o[ δποioι dιoλoυΘoδoαν fl ι}πεoτt'1ριξαγ τ6γ EΔΕΣ, θd θoτρ6φoντo πρ69 τ6 EΑM. 'Η πλf1ρη5 πρoo1ωρηoι5 πρ6E τ(E Θ6oειE τoir Toδρτoιλ xα( τoδ 'Ηγτεγ πd'γω oτ6 ξt'1τημα τoδ 8αoιλ6ω9 Γεωργ(oυ &xρι6δg ττ| ατιγμt'1 πoι] oτ6 Κ&'ιρo, 'Eλληνιxη Kυ66gνηoιE, παλαιd, x6μμrατα, δλ6xληρη f1 'Aντioταoιs xα[ δ 'Eλληνιx6g oτρατ6E τξ5 M6oη5 'Aνατoλη5, πλην μερiδoE τot Λα'ιxoυ x6μματoE δπ6 τ6ν Κ. Toαλδdρην θνεφανfξoντo θxΘqιxοi πg65 τ(5 θ6αει5 αιiτ65 _θoημαινε γιd τ6ν oτρατηγ6 Z6ρ6α u6ψραφην δπoΘηxη5, γιd τ{ν θξααφdλιoη τιilv μεταπoλεμιxιilν τoυ o1εδ(ωγ. 'Η θγδειxγυoμ6νη ταxτtxi1 για την πρoιbΘηoι τfrE πoλιτιx{E αr)τηg γQαμμηE Θd μπoρoioε γα διαγραφη δg iξηg: α) Πρo6oλη τηE dνdγxηg τηg θry6τητoE ; τoδ 'Aγδνog d,γτιoτ&αεωg, εig τρ6πoν δoτε o[ εriΘδνεg τηg τυ16ν διαoπdoεωg τoδ 'Eθγιxo[r 'AγΦνoE ν& μετατoπισθoδν πρ69 τ6 ΕΑM xα( να 6αριiγoυγ τ6 EΑM _ ΕΛAΣ 6) "Eξαρoιg τoδ 'EΘγιxoi 'AγδνoE xαi 6αΘμια(α δπooτολf τoδ πoλιτιxoυ πρoγρdμματo5 τoυ EΔEΣ, εig τρ6πoγ ιiiατε νd διατηρηθη f1 θoωτεριx{ θν6τη5 xα( oυνo1{ τot dνταρτιxoδ oτρατo0 xαi τt1g'oργανιboεω5 τoδ EΔEΣ γ) Διατηρηoιg, πdντωE μfuρι τηg ατελευθεριiloεω5, τoδ πρoγρdμματo5 τoδ EΔEΣ: "Eγαγτι τoδ EΑM _ EΛΑΣ γιd τt'1ν θξoυδετ6ριυoι xd'Θε iδεoλoγιχηs πoλεμιxf5 θγαντ(oγ τo1 Ζ6,ρ6α. "Eγαγτι τoδ Λoγδ(γoυ xα( τοδ Καiρoυ γιd, oημαo(αg τofl πoλιτιxoδ dγδνoE πo{l εΙ1εν dναλd6ει &π6 τoδ 'Aπριλ[oυ δπ6ρ τoil Bααιλ6ω5 Γεωργ(oυ xαi τt1g iπιxqατfαεω5 τηg 'Aγγλιxη5 πoλιτιx!5 oτην 'Eλλ&δα. δ) Πρo6oλη τ6λo9 τoi > τ6γ δπoioν δι6τρε1εν f1 'Eλλ&g, xινδtjνoυ θθγιxoil xα( xαΘεoτωτιxo0. 'O θπqεπε νd εΙναι τ6 θΘνιx6 xα( πoλιτιx6 αι1νΘημα πori Θd θπ6φερε τtiν διαφoρoπo(ηoι μεταξ6 τΦν 'Ελληγιxιilν πληθυoμδν xαi θd πρoωθoδoε πQoσωπιχα xαt παραταξειαxd o1€δια. 'Eτoι f1 &ρνηoιE τoδ oτρατηγoυ 26ρ6α γ& θxδηλωθη, μπρoατd oτ6ν "Aρη
τfν Bξαρoι τηs
134
Bελoυ1ιιilτη oτd "Αγναντα (Tξoυμ6ρxα), θναrπ(oν τηg θπιoτρoφηE τoδ Bαoιλ6ωE,
εΙναι μ(α πραξιE f δπo(α [xαγoπoιε[ τ6 Λoγδiγo xα( θξoυδετεριilνει ττiν Θ6oι πoιi πηρεν δ Γεν. 'Yπαρ1ηγ6E τoi EΔEΣ oτ6 Κ&'ιqo, μαξιi μ6 τoιig &λλoυg dντιπρooιilπoυE τoi. Boυνo0. 'Yπ6 τ6 πνεδμα αtτ6 f1 πρ6τααιE τo[l Πρεo6ευτotl Ληπερ oτ6γ 'Yπαaχηγ6 τoυ EΔEΣ ν& παραμε(νη ατ6 Κd[ρo, θγxαταλε(πωγ τ6γ 'EΘγιx6γ 'Aγδν oτ6 Boυγ6, θ1ει xdπoια δνvoια, αδτ{ν τηE dπαλλαγηE &π6
φανατιx6 δημoxρdτη>. 'Ωoτ6oo μ&g εΙναι δriαιoλo νd. θξηγτ]ooυψ πoι65 oυνΘflxεg θπ66αλλαν Φγ dπooτoλη διαφ6ρων ηλεγραφηtlατωγ oτ6 K&Ιρo, πρ69 τ6ν d,πιπρ6oωπo τoδ ΕΔEΣ, xατα ην διdρxεια τδγ διαπραγματειiαειυγ τoi Αιiγoιjoτoυ _ Σεπτεμ6ρ(oυ. ΠαραΘ6τoυμε διio &π6 αιiτd.
1l9l43 ZEΡBAΣ πQ6g KOMNHNON, KAΙΡON.
πιθανfiν 1ρoνoλoy[αν d'φiξεωg' 'Εx πo[ων λ6yων δρμfiθητε δπoyqdψαντεg xoινfiν δfiλωoιν περi 8αoιλ6ωg' Εig πoΓoν oημεioν εflρ[oxεται ξiτημα α0τ6..'> <<'Aναφ6ρατε
9l9l43 ZEPBAΣ
πaξ KoMNHNON, KAiΡoN.
μ6 ΕAM δoιν εiλιxρινεig xα[ iγxdρδιoι τηρoυμ6νoυ πιoτ(υg oυμφωνητιxoδ dπoφd.oεων ΚΓΣA' 'Επωφεληθfiτε δημιoυρyηθεtoηE xαταoτdoεωE rτQoσπαΘoδντεE oυμ6ι6d.oητε dντιμα7oμ6νoυE xαθ' 6ooν $ψιoτα tθνιxd. μαE xαl oυμμα7ιx6 oυμ<Σ746oει9
xαi xoινιΙlν
φ6qoντα Bπι66'λλoυy πλfiρη b'ωoιy BθyιxCυν
δυνd'μεαlν>>.
Στd τηλεγραφfματα τoυ τfr5 4l9l43, 5/9/43, δ oτρατηγ65 Z6ρ6α5 τηλεγραφεi πq6E Κoμνην6ν, dναrιτιioαωγ τ6 ξflτημα τη5 εν6τητo5 τoδ dγιilνog dγτιoτdoεωg oτην 'Eλλdδα. 'Αξiξει νd oημιωΘη δτι o[ 'Αγγλιx6E 'Yπηρεokg τoυ Κα[ρoυ δ6ν θxoινoπoiησαγ ατ6γ &γτιπρ6oωπo τoδ EΔEΣ xαγ6γα fuτ6 τα τηλεγραφflι.ιατα αtτd. 'Η λεπτoμ6ρερα αι)τ{, τfl5 xαταxqατt'1oεωg τιitν τηλεγραφημdτων iιπ6 τig 'Αγγλιx6g 'Yπηρεo(εg τoδ Καiρoυ, θν66αλε ot oxι6ψει5 τ6 oτρατηγ6 Ζ6ρ6α. 'AQγd τ6 ilδιo 6ρ&δυ, dφoδ iδιωξε τoι15 δπααπιατ65 τoυE,μoδ δxαμε την θριiτησι:
_ Koμνην6, θ6λω νd μoil πηg εiλιxρινδE τη γνιilμη ooυ. Γιατ[ oi "Aψλoι xατεxρdτηoαν τd, τηλεγραφt'1ματα πoιi oot Eαrειλα oτ6 Κd'ιρo xα( δ6ν ooδ 3xoινoπo(ηoαν' χαγ6γα;
_ Καi θγιb ξω τη διdθεoι, Nαπoλ6ων, νd, ooυ μιλf1oω εiλιxρινd. 'Αλλd πδg νd γiνη; EΙγαι 1ρ6νo9 τιbρα πo{l τ6 oτεν6 ooυ περι6dλλoν xατ6ρΘωoε νd δημιoυργt'1αη μιd πoλ6 6αρειd &τμ6oφαιρα xα1υπoιp(αg dναμεταξil μαE. KdΘε γγιilμη μoυ xα( x&Θε dπoψ(g μoυ δρμηνειjεται δxι δπω5 την διατυπιilγω &λλd δπωg τf θελει τ6 περι6dλλoγ ooυ. "oταγ ε[μαατε πρ6oωπo μ6 πρ6oωπo, o.[ δυ6 lΙ,α,s, συγεννooιiμΘα. 'Aργ6τεQα τ& tδια πρdγματα πα(ρνoυν &λλη μoqφr] xαi περιε16μνo, d,νdλoγα μ6 τ6 oxoπ6 πot θπιδιιhιει τ6 περι6dλλoν σoυ. _ Αιiτd π6ραoαν xα( ooδ εΙπα xαi &λλε5 φoρ€5 πιb5 trr.ττoρεΙ νd dxoιiω dνoηo(εg, &λλd αιiτ6 δεν oημαiνει πιilg τig πιoτειiω. _ Πoλ{l xα}να. τ6τε ot παραxαλδ νd μ6 d,xoιioηg, Eoτω xαi &ν νoμ(ξειE πιb5 δ6ν 6λ6πω xαλd, τd πρdγματα. Θd ooi τd πδ, δπω5 τd oυν6λα6α. 135
_ Λ€γε, xα( μην λαμ6dνειg δπ' δψιν ooυ
o{rτε τ6γ oτεryox6φαλo τ6 Mι1&λη,
τoi 'Αλ6xoυ. _ "Αxoυoε, Nαπoλ6ων. Φo6oδμαι δτι τ6 Κd'ιρo, μ&E χQησιμoπoιε[ δ1ι odν
otrτε xα( τ(g φαrπαoιoπληξ(εg τoδ dδελφoυ μoυ
τμημα τfrE 'EΘνιxfrg 'Αντιατdoεωg, &λλd o&ν πρoxε1ωρημενo Eρειoμια τιbγ &,πωτ6ρων πoλιτιxΦγ τoυ θπιδιιilξεων. Φo6oδμαι &x6μα, δτι Θ& προoπαΘt'1αη νd διατηaτ]ση ην δξιiτητα μεταξιi EΔEΣ xα( EAM. Δεγ εΙμαι 666αιo9 &γ θπιδιιbxει xαi την Eγoπλo otγπρoυo( μαg. Aυτ6 Θd θξαρτηΘη dπ6 τ{ν dνdγxη πo6 Θd E1oυν γιd τ6 μιiπημα πoλεμιxιilν oτ61ων oπ{ν 'Eλλdδα. Πdγτωg, xα( δ T,γτυ xα( δ ΚQ(E, πιoτει]ω πιilg θ6λoυν xα( xdμνoυν τ6 π&γ νd, ωτoφilγoυν xdΘε o{lγ-
EAM παi EΔEΣ. _ Θd μα5 θvια16ooυγ γd dναπτιiξoυμε
l{Qoυσι μεταξir
η
δfναμι τδγ &νταρτδν μαζ' τoυ-
λd'1ιoτoν oτ6 διπλdoιo dπ6 δ,τι εΙναι oflμqα; _ Φo6oδμαι, Nαπoλ6ων, πιilg δ6γ Θd, μαE 6oηΘt'1ooυν. "Αγ o[ "Αγγλoι Θ6λoυν νd θφαρμιbooυν διxf1 των πoλιτιxf oτf1ν 'Eλλdδα, δηλαδ{ ν6 iπαναφ6ρoυγ τ6 Γειilργιo, τ6τε, δπωE εiπαμ πα( &λλεE φoQ6s, xα( τ6 tπηραμμ(ζω xαi σημεQα, δ EΔEΣ εΙγαι πι6 θπιx(νδυνog γι' αιiτoιiE &π6 τ6 EAM.
- Γι& τ6 λ6γo αΦτ6, γιd vd θπιτ{l1ω 6ot'1Θεια xαi να μεγαλωooυμ η διiναμi μαg δεν Exαμα oτd'"Aγνα'ιπα αtτ6 πoιi μoδ θξ{τηoεν δ "ΑQηE. _ Kαi φαντ&ξεoαι πιbg τ6 Kd'ιρo Θd o6 πιατ6ψη; _ Πρεπει νd πιoτ6ψη. Kα( πρ6πει ν& iπιτιi1oυμε μεγαλliτερη 6oηΘεια dπ6 τ6 Κd'ιρo. Θ6λω νd φΘdoω τf ατρατιαπιxf μoυ διiναμι μ61ρι 15.Ο00 drπdρτεg. Tιbρα E1oυμ xαλotE dξιωματιxo{lE, τ6 δπιτελεio μαg θd δργανωΘη πoλrj xαλd xα[ Θd γ(νoυμε δπoλoγioιμη διiναμυ5 xα{ γιd τoιiE Συμμd1oυE xαi γιd τ6 EΑM _ ΕΛΑΣ. Γιατi dλλoιιilg θd μαg διαλtrαη δ KoμμουνιαβE. _ Σιiμφωνoι, &γ μrτoQoυlΙε νd iπιτιi1oυμε αδξηoι δυνd,μωg. 'Αλλd πα( αι}τ6
&ν πρ6xειται νd γiνη πρ6πει γd, ξ1oυμε f1αιl1(α, &π6 τt'1ν xατειiΘυγoι τoδ EAM. - Σωoτd,. Λ69 νd μoδ πα(ξoυν παιγν(δι o[ "Αγγλoι, παρ' δλλε5 τiE tπoo16oει5 πot3 μoδ Bδωoαν, πoλ6 περιoo6τερε9 dπ6 δ,τι ξ6ρει9 xαt πoιi δ6ν μπoριil &x6μα γd ooi πδ; Λ65, 6ρ6 Κoμνην6, νd μαg x&μoυν αtτ{ τt'ι μπαμπεoιd; _ T( νd αoδ πιb, oτρατηγ6; <"OπoιoE φυλdει τd ρoδ1α τoυ 11ει τ& μιod>. _ Mtν o6 νoι&ξει. Θ6 τd 6γdλoυμ π6ρα xα( μ6 τoriE "Αψλoυg, xαi ψt. τ6
Bαoιληα xαt
ψ6
τ6 EΑM.
T,πρεπε νd γ(νη oι]woνog θπαγoρΘιboειυE τfrg xαταoτ6oειυ5. "a;;ιαπρωτo6oυλiα 1Eπρεπε νd πρoλ&6oυμ xαΘε πoλιτιxf1 τoδ EΑM. o{rτε 6 Ζtρ6αE' oδτε xα( θγιil πιoτειiαμε πιilg Eνoπλog iπ(Θεoιg fiταν δυναττ] bx μ6ρoυ9 τoυ EΛΑΣ. 'Ωoτ6oo μεριπd, oημiα &q1ιoαν νd δημιoυqγoδν dνηoυ1iε5 ατ6 'Επιτελε[o τoδ 'Αρ1ηγε(oυ ι.lαE. T6 Στρατηγεio M6oηE 'AνατoλfrE εΙ1εν, iιπ6 τtg dρx6s τoδ δευτ6ρoυ 15Θημ6ρoυ τoδ Σεπτεμ6ρioυ, διατdξει oα1^ιlτoτdξ εtρε(αg θxτdoεωg. Σ6 πoλλd oη1ιεiα, δπωg τ6 ααμττoτdξ τoυ dερoδρoμioυ τηg ΠαραμυΘιi'E, τd' τμ{ματα τoδ EΔEΣ xαi τoi EΛΑΣ Qd oυνεπρατταν. "Eτoι oi xυριιbτερεg δυνdμειg τoδ EΔEΣ εΙ1αν dναπτυ1Θε[ xαθ' δλo τ6 μηxoE τηg xυρ[αE δδoδ, μεταξιi γεφ{rqαg 'Aγριvioυ 'Ιωαw(νων, 'Ιωαvν(γων - Mετo66oυ, 'Ιωαtru(νων _ 'Ηγoυμεν(τσηE. oδ δυνdμειE 'Ηπε(ρoυ δ1ι μ6νoν δw θxινfθηoαν πQ6E τofE παΘoριoΘ6ντα5 γι' τoi EΛΑΣ 136
αiτ6g d,vτιxειμνιxoιig oxoπotg, dλλd τoιiναγrioν θoτρ6φηoαν πq6E μιd, d,ναoιiν-
ταξι, odν νd Ξπρ6xειτo γd dντιψτωπ(ooυγ δxΘρ6 πρoερ16μεγo dπ6 περιo1f
o[
τf1ν δρειντ1
.
πρδτεg εν6ργειε9 πo{l dπocραo(oαμε μ6 τfu Zt'ρ6α ν& θxδηλιilooυμε,
μ€
τr]ν πρooδox(α δημιoυργ(αg xλ(μrατog δφ6oεωE xα( δυνατ6τητo5 oυξητηoεωγ i:π( d'νωτdτoυ θπιπ6δoυ, flταν o[ θξηs:
α) Tτ]ν 25 Σεπτεψ6ρioυ 1943 εiδιx6g dγγελιoφ6Qog Eφευγε γι& τ6 Περτoδλι μ6 μfνυμα πQoσωπιχ6 τoδ 'Yπαρ1ηγoδ τoδ EΔEΣ, πQ6g τ6 Bελoυxιιilτη xα[ δι' αιjτotr πQ6E τo{lg &ρ1ηγor3g τoδ EΛΑΣ. T6 μηνυμα τotrτo πληρoφoqoδoε τ6 Bελoυ1ιιbτη δτι δ Ζ6ρ6α9 tsδξ6ετo τι] πρ6ταo( τoυ πα( &φηνε o' αΦτ6ν νd δρfoη
τ6γ τ6πo τηg xoιν{E σι,γχεlπμboεωg γιd Bαoιλ6ωg
τt'1
θxδf1λωoι πdνω oτ6 ξ{τημα τoi
'Eπ( πλ6oν πληρoφoρoδoε τofE dρxηγot'E τoδ EΛAΣ δτι θπε6dλλετo μιd dπ6 xoιγo0 επανεξεταoιg τfrg xαταατd'oεωE πot δr1μιoυργt'1θηxε γιd τt'1ν 'Avτ(στασι' μετd την d,πoτυx(α τδν διαπραγματεtoεων τoδ Καfρoυ. "Αg oημιωθη dμ6oωg δτι δ Bελoυ1ιιilτηg δ6ν θδωoε xαμμιd dπ&vτηoι oτ6 μ{νυ;rα. Π6ντε μη-
νεg dqγ6τερα, oτ6 Mυρ6φυλλo, δ Bελoυ1ιιbτηE θδειδε τriν θξηγηoι, oτ6ν Ιδιo τ6ν
'Yπαρ1ηγ6 τoδ EΔEΣ, δτι
ui
θπioπευo5 τΦν &πoφdoεων τηs f1γεoiαg τoι]
πια xαΘε δυνατ6τητα πQoσωπιπηE επεμ6&oειυ5.> 6) Στ{ν θφημερfδα <'Eθνιxf1 Φλ6γα> θπ(or1μlο δqγανo τoδ 'Aq1ηγε(oυ τoi EΔEΣ, Θ& θδημooιειiετo x{lριo &qθρo, θνυπξραφo _ dπ6 τoν 'Yπαq1ηγ6 _ α16 δπo[o θd επε6ε6αιιilνετo f1 Θ6oιE τoi 'YπαQχηγoδ τoδ EΔΕΣ ατ6 Κd,'ιρo, θν o16oει μ6 τ6 ξfιτηιrα τoι] 8αoιλ6ω9 xαt μθ ην θγια(α θμφdνιoι τδν dγτιπρooιilπων τδν 'oqγανιiloεων 'Αγτιoτd'oεωg. Θd δπεγραμμ(ξετo f1 ''EΘνιxτ| w6τηg f| δπo(α θξεδηλιilθη &π6 δλoυg τorig iθνιxoilE xαi πoλιτιxoιjg παρd'γoντεE τηg XιbQα5 γ{'Qω dπ6 τ6 ξητημα αιiτ6. T6 &ρΘρo αιjτ6 θδημooιεfΘη oτ6 φ{lλλo τηg lηE
EΛAΣ τ6ν
εΙ1εν δπερφαλαγγioει xαi dφαιρ6oει
t
10ηE'oxτω6ρ(oυ. γ) 'ΑπεφαoioΘη f1 o6γιληoι9 θv6E oυνεδρfoυ τιilγ πoλιτιxδγ ια( στQατιωτιxιilγ oτελε1δν τoi EΔEΣ τotr Boυνoδ, γιd, τriν 15ην 'oxτω6ρ(oυ. Στ6 oυν6δριo αΦτ6 Θd, πρooεxαλoδπo, δg παqατηqητα(, &rπιπq6oωπoι τot EAM 'Ηπε(ρoυ. T6πo9 διεξαγωμg δρfuθτ1πε τ6 1ωρι6 Xιboειpι (Tζoυμ6ρxα) δπoυ εΙxε τt'1ν iδρα τoυ xα( θνα of'ιπαγμα τoi EΛAΣ. Τig θργαo(εg τoδ oιlνεδρ(ου θπρ6xειτo νd τ(E dνoiξη δ oτρατηγ6g Ζtρ6αg. Θ6ματα: 1) Λεπτoμεafζ ExΘεoιg i:πi τιilν διαπραγματεtoεωγ τotr Kα[ρoυ xα( λ6γoι d,πoτυ1iαg σχηιΙατισιl.oδ Kυ6ερνηoεωg θΘγιxηg ενιiloεωζ. 2) Καταψελ(α iπεμ6dσεωs τδγ Ρo0o6ελτ xα( Toδqτoιλ oτd θoωτεριxd τηg 'Eλλdδog. 3) T6 oυγιαγμrατιx6ν ξliτηιlα περ[ τ6ν Bαoιλ6α Γειbργιoν. 'H πρooφυγf1 τoυ oττ]ν επ6μ6αoι τδν Συμμd1ων, 'Aμεqιxfl5 xα( Mεγ. Bρεταν(αg. 4) 'Eξ6ταoιg τfl5 δημιoυρμΘεiατ1E πoλιτιx{g xρioεωg, μετd τ6 Κd[qo, xαi θνδε16μνε5 oψν6πειε9 εi5 6dρo5 τoδ dγδνog 'ΑντιατdoεωE. 5) Πρ6oxληoιg πρ65 τ6 EΑM/EΛΑΣ γιd μι& θπανεξ6ταoι τoδ δλoυ 'Eλληνιxoδ πρo6λt'1}rToζ, μ6 γνιil_ ιloγα τ{ν δμαλf1 διεξαγωγι] τ{E 'Eθνιxflg 'Aντιoτ&oεωg. T6 αυγ6δριoν &νε6λiΦ τ{ν τελευταiα στιγμfl. Στ(g 1Ο 'oxτω6ρioυ 1943, δ EΛAΣ, μετd dπ6 τ{ν or}λληψ, τηs dντι}τρooωπε(αg τo0 EΔEΣ oτ6 Κoιγ6 Γεγιx6 Στρατηγεio 'Ανταρτδν (ΚΓΣΑ) Περτoδλι, δξαπ6λυoε τt'1ν Eνoπλo θπiΘεoi τoυ θγαrπ(ov τoυ EΔEΣ. 137
Mετirξιi 1ηE xα( 2α5'oxτω6ρioυ, δ &ντιoμf1ναQχog Eιiαγγελfδηg &ντιπρ6σωπos τoδ EΔEΣ oτ6 xλιμdxιo τoi ΚΓΣΑ'Hπε(ρoυ ("Aγναντα), μαE d,ν6φερεν δτι θπιτρoπη πρoερ1oμ6νη dπ6 τd 'Ιωdνγιγα, ξητoδoε την &δεια &π6 τα φυλdχ,ια μαs νd πρo1ωa{η πQ6E τ6 'Aρxηγε[o τoi EΔEΣ. 'Aπετελε[τo dπ6 τ6 ΔfμαQχo 'Ιωαwiγων, τ6ν dρ1ιδιdπoνo τηs Mητρoπ6λεω5, δtlo πρor31orπε5 xαi τ6ν dντιπρ6oωπo τotl διεθνoδg 'EρυΘρoδ Σταυqoδ τηE Γενειiηs. 'H θπιτρoπι] iiρxετo dπ6 μ6ρoυ5 τot Γερμανιxoυ Στρατηγε(oυ 'Ιωαγγiγωγ. 'O d,ντιoμt'1ναρxog Eι)αγγελ(δηE iλα6ε δδηγ(εg γd oυνoδειioη τηγ επιτqoπη μ6χQι τoδ 'Αρxηγε(oυ, (ΣxιαδdδεE). Σxoπ6s τηs iπιox6ψειυg, α) dπελευθ6ρωoι5 dνωτ6ρων dξιωματιxΦν τoδ Γερμανιxoδ 'Eπιτελε(oυ πo{r oυγ6λα6ε τ6 T&γμα Ξηρo6oυνioυ, 6) xατdπαυoιg τιilν θπιΘ6oεωγ θx μ6ρoυ9 τιilν dγταρτδν, iναντ(oν τδν Γερμανιxδν στQατευματων.
o[ πρoτdoειg τflg θπιτρloπηg ετηλεγραφt'1Θηααν, την'(δια oτιγμri τηg ιiπo6oληg, oτ6 Στρατηγε[o M6αη5 'AνατoληE. Κα( { dπdντηoιg bφΘαoε μ6oα o6 δυ6 δρ's. T6 Στρατηγειo M6oηg 'Ανατoλη5 dπηγ6ρευε xαΘε oυξητηoι μ€ τriν θπιτρoπ{ xα( xdΘε περαιτ6ρα iπαφfl μ6 παρ6μoιε5 iπιτρoπ6E. Συνε6oι]λευεγ δμωE xατdπαυoι τδγ oαμττoτdξ o6 περ(πτωoι πot τd oτρατειiματα xατo1{g Θd θoτρ6φoγτo θγαγτ(oγ τδν πληΘυoμrilν. Tf1ν δδηγ(αν αtτ{ν δ6γ Θd Eπρεπε νd την d,ναxoινιilooυlΕ, θπ' oιjδεγ( λ6γφ, ατην θπιτQoπη. Tt'1ν oυν6xιoι fi xατdπαυoι τδγ
oαμπoτdξ θ& τriν dπεφdoιξε τ6 'Αρ1ηγεioν τoδ EΔEΣ ii τoυ ΕΛΑΣ, tioτερα dπ6 oυνεw6ηoι μ6 την Συμμαxιxfi Στρατιωτιxi1'Aπooτoλt'1 ταδ Boυγo0. 'H Bπιτρoπη, μετd την dπ6ρριψι τδν πρoτd,oειυν τηg dπ6 τ6ν oτρατηγ6 Ζt'ρ6α, θξf1τηoε γd, θπιoxεφθη τ6 'Aρ1ηγεio τoδ EΛΑΣ 'Hπε(ρoυ oτd' "Aγναντα. (Tαγματdq1ηg Πioπιρηg).'Ετηλεφωνηoα πqooωπιxδ5 oτ6γ Tαγματdρ1η ΠισπιQη xα[ τoδ d,νεxo(νωoα τt5 προτ&oει5 τη5 iπιτqoπfrg xα( τ{ν d,πdντηoι τoδ Στρατηγε(oυ M6oηg :AνατoληE. Συν6oτηoα oτ6ν 'ταγlμ1 Π(oπιqη νd dπoφιiγη xdΘε oυξ{τηoι μ6 την επιτρoπi1 xαi ν& ξητηαη δν dνdγxη δδηγ(εg dπ6 τ6 'AρxηγεΙo τoδ EΛΑΣ (Περτoδλι) δπoυ Θd εΙ1αν 1{oινoπoιηθη oi θvτoλ65 τo0 ΣMΑ. 'Eπεφ6ρτιoα τ6γ d,ντιoμηναρxo Eiαψελ(δη, δ δπoiog Θd oυγιbδευε την θπιτρoπf μ6xριg 'Aγναντων, νd επιoxεφΘη dμ6oωg τ6ν 'ταylμ1 Πioπιρη xα( να διατυπιboη xαi πQoφoQιχΦE την τηλεφωνιxη μαs oυνδιdλεξι.* 'Εμφ{lλιoE π6λεμoE
Στ6 6ι6χio αliτ6 δ6ν πρ6xειται γd &o1oληΘoδμε μ6 τ(E πoλεμιx6E θπιxειρτjoει5 τ{g θμφυλioυ oυγxqo{loεω5 μταξιi τδν δ6o 'oργαγιiloεωγ 'Aντιoτ&oεωE, τoδ ΕΑM _ EΛΑΣ xα( τoi EΔEΣ, oδτε xα( ψt' τ't'1ν ταυτ61ρoνη θπ6μ6αoι τιbν oτqατευμd'τωγ Kατoxηg, i δπo(α dπ66λεπε oτην θxμηδ6vιoι τ{E 'Eθνιxflg 'Αντιoτd,oεωE. Πρ6 πdoηE θξιoτoρt'1oεωg τoδ dδελφoxτ6νoυ αι}τotr δι1ααμoδ, δ δπo[og dρxiξει νd θxδηλωνεται θvτατιx6g iιπ6 τ6 x(νημα τoυ 1935 xαt να πα(ρνει τ(5 τραγιx6g τoυ διαoτdoειE oτfν Kατoxfι γιd ν& xoρυφωθη xα( νd απαρdξη τ6 "EΘνog xα( μετd, ττ]ν dπαλευΘι6ρωoι, xρειd,ξεται μ(α επιαταμ6νη θρευνα τδν * 'o oυν)1ηg Γoυvτ1doυξ dιναφ6qεται oτ6 loτoqιx6γ αtτ6 γεγov65 τη5 ,EπιτρoπηE, oελi5 78. 138
πoλιτιxδγ αiτ(ων, ioωτεριxΦν xαi iξωτεριxδν, πo{l θδi1αoαν την 'Ελλdδα xα( δθηoαν πQ6E τ6ν &λληλooxoτιυμ6. Στ6γ 'Eλληνιx6 Λα6 1ρωoτδμε δλη τ{ν dληΘεια, oτ(g λεπτoμ6ρει6s ηE xα( oτ6 oιjγoλ6 τη5. Π6ραν αiτoδ, o&ν μιd εiδιxη περ(πτωoι, δφεiλoυμε xαi μιd loτoqιx\ tιπoxατdoταoι oτoιig oυμιrτoλεμιoτfE μαg'
d,ξιωματιxotg xαt dντd,ρτεE τδγ 'Εθγιxδν 'Oμd'διογ 'Eλληνων 'Aνταρτιilν xα( τoυ EΔEΣ, xαi Eγαντι τηE πρoπαγdνδαg τotr EAM _ γιd την δπo(α δ6γ εrjΘιjνoνται o[ dντdρτεg τoδ EΛAΣ _ jxαt ifoαγτι δριoμενων xilxλωγ τΦν 'Aθηνδν xαi τoδ Καiρoυ, o[ δπoioι, παρd, τ6γ παρ6μειναν d,δρανεΙE, oτdg 'ΑΘfναg δπ6 τ{ν doφαλη πρlooταoiαγ τδν Γερμανων, oτ6 Kd'ιρo ιiπ6 ττ]ν νωxελη ψευδαiαΘηoι τηg oυμψτo1ηE oτ6ν π6λεμo, xα( oi δπoΙoι μετd την d'πελευθ6ρωoι, ι)πηρξαν γεwαι6τατoι o6 xριτιxη θναγτ(oγ τδγ πολεμιoτιbν τoΟ ΕΔEΣ xα( τo0 EΛAΣ. Στ6 6ι6χto αιiτ6 θd oυγxρατt'1ooυμ μ6νo τig φdoειE θxε[νεg πor3 μαg δεiχγoυγ xατα πδι6 τρ6πo δριoμ6νoι πoλιτιxo( παρdγoντεg, θoωτεριxoi xαi θξωτεριxo(, θξωθηoαν ττ]ν πoλιτιxη xρioι πρ69 τ6ν θμφ6λιo π6λεμo, γιατ( την θπιxρdτηoι τδν παραταξειαxδν oxoπΦγ. Πqoηγoυμ6νωg δμωg Θd πρεπει νd δπενΘυμ6oυμε oτ6ν dναμιboτη μεριxd δεδoμ6να πori dνεφ6ρΘηoαν xαi tsξηγf1Θηoαν o6 πρoηγoιiμνα xεφdλαια τoδ 6ι6λ(oυ τoιjτoυ.
α)
oi
Bρετανιx6E'ΑQχ6E τoδ Καiρoυ, oτi5 <πoλιτιx6g δδηγ(ε5> πoιi δ(δoυν
αι6ν Tαξ(αρxo "Eντυ, dρxηγ6 τηg Bρετανιxη5 Στρατιωτιxη5 'AπocπoληE ατd 'Eλληνιxd' Boυνd,, xρ(νoυν δτι μετα τt'1ν dπελευΘ6ρωoι δ θμφriλιoE π6λεμo9 oην 'Eλλdδα εΙγαι oxεδ6ν dναπ6φευχτos). (Kεφ. ΙΙ, oελ. 93).
6) 'Η θπ6μ6αoι9 τoδ Πρo6δρoυ Poδξ6ελτ xα( τoΟ Πqωθυπoυργoυ Toδρτoιλ oτd, δoωτεριxα τηE 'Eλλαδo5, μ6 δεδηλωμενη dπ6φαoι γd θπι6dλoυγ τ6 xαΘεoτιbs τη5 &qεoxε[α5 τωγ xαi &γ dx6μη αiτ6 6ρ(oxεται ot. dγτiΘεoι μ6 τ{ν πλειoιpηφε(α τoδ 'Eλληνιxoδ Λαoδ xαi τ,i1ν θxπεφραoμ6νη γνιilμη τoδ μεγ(oτoυ μ6ρoυE τδν θθνιxΦγ xα( πoλιτιxδγ παραγ6ντων τηE Xιbραg, δημιoυργε[ xεγ6γ πoλιτιx6γ xα( πληρη διd'απαoιγ τη5 θθνιxηE oυνoxη5 oτην 'Ελλdδα (Κεφ. ΙΙΙ). γ) 'Η πoλιτιxt'1 τoi Λoνδiνoυ θμφανiξεται, δ5 &λλoE 'Ιαν65, dπ6 ττiν πqιilτη Φιγμη διπλoπg6σωπη. o[ 'Yπηqεo[εE τoδ Στρατηγε(oυ M. 'Ανατoληg θνιαxιioυν τt'1ν 'Εθν. 'Αvτ(oτααι, την διdρΘqωoι τηE 'Eλληνιxηg Κυ6ερν{oεω9 Καfρoυ xαi τΦν 'EλληγιxΦν Δυν&μεων τηE M6oη5 'ΑνατoληE, δχι μ6νoν γιd ττ]ν πoλεμιxη τωγ πQoσπd,θεια, &λλd xαi για τt'1ν θδρα(ωαι τΦγ δημoxρατιxδγ τωγ Θ6oεωγ. T6 Φ6ρε'ιν - "Oφφ,E, dπ' θναντ[αE, διd τηE Bρετανιxf5 Πρεα6ε(α9, διαφ6ρων 'Yπηρεoιιilν xα( bxταxτωγ dπεoταλμ6vων, θπιδιωxει ττ]ν θδρα(ωoι τfrg dντιoυνταγματιxt15 θ6oεωE τoi Bαoιλ6ωE Γεωργioυ xαt τ't'1ν iiπιxρdτηoι τηg πoλιτιx{E τoυ γaαμμη5 (Κεφ. ΙΙ, ΙΙΙ).
Πoλιτιxo( Παg&γorπε5
EAM / EΛAΣ xαj KKE
Γιd
Eνα μεγdλo μ6Qos τηE'Eλλην ιxt15 xαt τηg διεθνoυE xoιv{E γνιilμηE, τ6 xι1ριog παρdγωv πoιi πρoεxdλεoε τ6ν θμφι1λιo π6λεμo xα(, διd τofl
KKE εΙγαι δ
139
ΕAM / EΛΑΣ, τ6ν διεξ{γαγε xα(
ατf1ν 'Eλλdδα
xαi oτt'1 M6αη 'Aνατoλτ]. Θd, πρ6πει, δoτ6oo, νd BξεταoΘη μεxρι πoioυ oημ(oυ f1 θπιxρατo0oα αtτri γνιilμη &vταπoxρ(γεται oττiν αλfΘεια xα( oτ{ν πραγματιx&τητα. Θd πρ6πει θπdoηE νd θξεταoΘη μ6χQι πoioυ oημioυ f1 πρωτo6oυλ(α τηg f1γεo(α5 τotr KKE xα( τotr EAM - EΛΑΣ, ν& πρoxαλιξooυν τoν θμφriλιo π6λεμo, εΙναι διxαιoλoγημ6νη &π6
τ& πρdγματα xαt dπ6 τι]ν διαμoqφωΘε[oα xαταar,αoι, μετ& τ6ν Aδγoυoτo 1943. Etναι, νoμiξoυμε, 6L6αυoν thι, t dπoτυ21Cα τδν πoλιτιxδν oυξητ{oεων τoδ
Καiρoυ (Αξoυατos _ Σεπτ6μ6ριoE |943) θδημιoι1ργηoε ττ]ν πεπo(Θηoι oτrjν fψεo(α τoδ ΚΚE δτι δεry μπoρoδoε πλ6oν νd πρooδox&, o6 ν6ε9 διαπραγματε{roειg, δτι xαi iιπ6 ττ]ν Bρετανιxτ] Kυ66ρνηo.ι xα( iμτ6 ττiν 'Ελληνιxi1, τ6 ΚΚE, τ6 ΕAM - ΕΛΑΣ εΙ1αν τεΘη xα( πd,λιν <θxτ6E ν6μoυ> xαt 6τι f1 θι1ρα μιdg πoλιτιxηg oυνενof1oεωE εΙ1ε xλειoθfr δι& παγτ69.'Επioτευεν d,x6μη, νoμ(ξoυμε, f fγεoiα τoδ ΚΚE , 6τι xα( τ6 Λoνδiνo xα( τ6 Κd'ιρo εixαν π&ρει τη &π6φαoι γd, διαλιjooυν, xα( διd ηg 6iαE dx6μη, τ6 EAM - EΛΑΣ, o6 πριbτη xατdλληλη
εrixαιρ[α. Φα(γεται επioηs 666αιoν δτι, dπ6 την μελεrη τηE xατααr&oεωs, η fγεoiα τoυ KKE εδρ6Θη πρ6 τoδ διλf1μματog' i γd δηθη dδιαμαρτιiρητα τιiν επι6oλf1 τδν πoλιτιxδγ λrioεωγ πoιi πρo66αλλαγ oi Δυτιxoi oιiμμα1oι γιd τriν 'Eλλd'δα, i νd dντιδρdoη διd δυγαμιxδν μ6oων, θφ' δooν- τηg 6μενεν &x6μη xαιρ6g. Kdτω im6 τig oυνΘηxε5 αtτ6g, oi θξτρεμιoτιxtg dντιλt'1ψειg xα( dπoφdoειE δ6ν εΙγαι δ{loxoλo νd iπιxρατfooυν. 'Η fγεoiα τoδ ΚΚE παi μαξ{l μ' αiπf1ν f1 f1γεoiα τoδ EΑM _ EΛAΣ xατi.ληξαν oτt'1ν dπ6φασι γd θ6ooυγ τi1ν xαταoταoι oτι]ν 'Eλλd,δα, δπ6 τ6γ δλoxληρωτιx6 των bλεγ21o. Γιd, τ{ν πλfqη }πιτυ1[α ηs aπoφdoειυ5 αιiτη5 επε6dλλετo. α) 'H dφoμo(ωoιg fl διdλυoι5 διd τιilν δπλων, xdΘε 'EΘνιπf5 'oqγανιiloεωE, fl δπo(α Θd θxρ(νετo δE tiπoπτog νd 2xqηαιμει1oη δg Bρετανιx6 πqoγεφιiqωμα oτr]ν 'Ελλdδα. 6) 'Η μoνoπιilληoιg τoδ 'Eθνιxoδ 'Αγδνog, xαf διd τδν δπλων d,x6μη, Θ6 διεμ6qφωγε, μ6 ττ|ν xατ6λληλη πQoπαγ&νδα, τ6 θΘγιx6 xα[ πoλιτιx6 ιλiμα γιd τ{ν θxμηδwιoι τδν παλαιδν xoμμ&των τιαt τi'6 Κυ6ερν{oεαη P&λλη, μ6 τd Tdγματα 'Αoφαλε(αg, πoιi δqγανιbΘηxαν dπ6 τoιig Γεqμανo{lg xα( i:πλαιoιιilθηxαν dπ6 ατελ61η &ντι - αντιστασιαxα ιιαi &ντιεαμιx&. 'Eξ &λλoυ, f1 Exταoιg τoδ 'Eαμιxoδ ιινιjματog oτfν 'Eλλdδα, f1 δ6ναμι9 τδυ oτρατo0 τoδ EΛΑΣ, iδια(-
τερα μετ& τ{ν xατo1f1 δλoxληρoυ τoir δπλιαμoδ τ{5.'Ιταλιxη Mεqαρxiα5 Πινερ6λo, 6διδε oτf1ν fγεo(α τoδ ΚKE ην 6ε6αι6τητα τηg ν(xηg. "Eτσι, &π6 θ6oεωE ioxιiog πλ6oγ, θd μπoρotloε νd, oυξητt'1oη μ6 τotlg Δυτιxoιig Συμμdxoυg fi παi, θν &νdγxη, ν& d,γτιτα1Θη o6 xdΘε μελετωμ6νη θξωτεριιf iπ6μ6αoι. Kατd τt'1 γνιbμη μαs fl θxτfμηoιg τηg πραγματιx6τητos &π'τ{ν 'Eλληνιπt'1 Κoμμoυνιoτιx'i1f1γεoiα, δπηρξεν θoφαλμεvη γιd τoιig θξηg λ6γoυ9: α) 'Η &π6φαoιE τηg δυναμιxηg λtloεωg xα( πρ6 παντ6E f1 θπioπευoιE τflE θπιΘ6oεωg θγαγτ(oν τoδ EΔEΣ ιiπηγoρειiΘηoαν dπ6 τfν 6ε6αι6τητα δτι f1 dπελευθ6ρrυoι5 τηE 'Eλλdδo5 Θd, iπραγματoπoιεiτo wτ6g τoi φΘινoπιilρoυ τoδ 1943.'Η θxτiηoιE flταν xαxfi. 6) 'EπιoτειiΘη δτι f διdλυoιg τδν 'EΘγιxδν 'oμd,δων 'Eλλt'1νων 'Aνταρτιilν Θd fiταν δυγα6γ γd oυγτελεoΘη εvτξ τoδ 'Oxτω6ρioυ. T6 &ξι6μα1oν τδν δυνdμεωγ τoυ EΔEΣ xαi f επ6μ6ααι5 τιilν oτqατευμdτων χατoχηs μ6 oxoπ6 να θxμηδεν[ooυν xαt EΛΑΣ xα( ΕΔEΣ, dνετρεψαν τd, o16δια τoδ Στqατηγε(oυ τotl
EΛAΣ. 140
γ) 'Η f1γεo(α τoυ ΚKE xα( τoδ EΑM _ EΛΑΣ oυνεταιiτιααν τ(5 'EΘνιx6E 'oμdδεg _ 'Eλλt'1νων 'Αlπαqτδν xαi τ6ν EΔΕΣ μ6 τ6 πρ6oωπoν xαi τi5 διαΘ6oει5 τo0 ατρατηγoδ ΖΕρ6α. Παρεγνtilριoαν τη δημoxρατιxτ] oτελ61ωoι xα( τδν 'Eθνιxιbγ 'oμdδων xαi τt1g'oργανιiloεωg τoδ EΔEΣ, f1 δπoiα frταν o6 Θ6oι νd ρυμoυλxt'1oη xα( τ6ν oτρατηγ6 Ζ6ρ6α πQ6E τ6 δρ6μo μιαE iooτ(μoυ συνεQγαoiαE i1 oυνενoηoεωE μ6 τ6 EAM - EΛAΣ. "Aγ dντ( τoυ θμφυλ(oυ πoλ6μoυ f f1γεo(α, τoδ KKE xα[ τoδ EΑM εΙ1αν πρoxρ(νει την πoλιτιx{ τηg αυνεwoηαεωζ, η πQoσωπιχη πoλιτιxη τoδ oτρατηγotl Ζbρ6α Θd εΙ1εν dτoνηoει xαi Lι dνdγxη
θξoυδετερωθη. T6αoγ o[ 'Eθνιx6E 'oμdδεE 'Eλλf1νων 'Αvταρτιilν δooν xαi δ EΔEΣ δ6ν fiταν δυγατ6ν νd γiνoυν πρoγεφi.lρωμα Bρετανιx6, παρd, τ(g dντιφαθxδηλωoειg xα( <τ(g dντιxoμμoυνιστιx6g> Θ6αει9 τoδ oτρατηγotl Ζ6.ρ6α. 'H θξ6λξι9 dπ6δειξεν δτι δ oτρατηγ6E Ζtρ6α5, xαi παρd την επfθεoιγ τoδ ΕΛΑΣ, δw ετ6λμηoε νd, dπoατη θμφανδg iιπ6 τig πoλιτιx65 dρx6s τoδ ΕΔEΣ, παρd' τυxθg
μ6νo μετd τf1ν dπελευΘ6ριυoι.
δ) 'Η f1γεoiα τoδ ΚKE θoφαλμενωg θπfατευoεν δτι o[ 'Eθνιx6E 'oμ&δε5 xαi &πι]λαυαν τηg θ;.ιrrιoτoo{rνη5 τδν Bρετανδν τoδ Λoνδ(γoυ xαi τoi Καtρου xα( 6τι ειiνooioαν τriν iπdγoδo τoδ Bαoιλ6ω9 1ωρig πρoηγoιiμενo δημoιpι]φιoμα. 'Η πqo6oλη τotr oτρατηγoι, Ztρ6α, iπηρξε πoλιj πεqιαα6τε8o φ66ητρo xα( θρεΘιoμ69 Eναντι τoδ ΕAM - EΛΑΣ, παρd δxδηλωoιg θμττιoτooιiηE dπ6 μ6qoυg' τδν "Αγγλων. "Oπωg Θd διαπιoτιilooυμε παqαxd,τω, o[ Bρετανιx6g 'Yπηqεαiεg τoδ Kαiρoυ, αrην πι6 xρioιμη στιγμη τoΦ θμφυλ(oq πoλ6μoυ, Bγxατ6λειψαν τig 'EΘνιx6g 'oμdδεg 'Eλληνων 'Αvrαρτιilν, &ναλoγιξ6μενεE, πoλιi δρΘd, δτι μιd dνωττυξιE τoδ EΔEΣ, δ δπoiog dπη1oδoε τd αioΘηματα τηg δημoxρατιxηE; πλειoιpηφ(αg τotl 'Eλληνιxoυ Λαo0 _ χωQ(ζ μdλιαrα νd εΙναι δυγατ6ν νd δια6ληθη δs χoμμoυγισ[ιπη παρ6xxλιoιg - Θ& fiταν τ6 6ααιxιilτερo θμπ6διo oτ{ν iiπdνoδo τoδ 8αoιλ6ω5 Γεωργ(oυ χωQιE δημoψfφιoμα. 'H 'Eλληνιxτ] Koμμoυνιατιxη f1γεoiα τt'1 oτιγμt] πo6 θπετ(θετo θγαγτioγ τδν 'ΕΘγιxδγ 'Oμdδων 'Eλλt'1νων 'Ανταρτιilν xαi τoδ EΔEΣ, μ6 τ'tγ 6ε6αι6τητα δτι ματαιιbνει τd ox6δια τηg Bqετανιxfr5, πoλιτιπfrg oτf1ν 'Eλλdδα, oτι]ν πQαγματιι6τητα, αδτt'1 f1 iδ(α, &Θελd ηE τ& EΘετεγ o€ θφαρμoγf1. 'Eπετι1γ1ανε ττ]ν xατα-
δ EΔEΣ
oυxoφd'ντηoι τoδ 'EΘγιιoδ 'Αγδνog, τrjν διdoπαoι τflE δημoπρατιxfr5 παρατdξεωE, μ6oα τ(5 'oργανιiloειE xα( τ6ν'Ελληνιx6 Λα6 xαi δλα αιiτd πQ6E μεγdληv [xανoπo(ηoι τoδ Bρετανoδ ΠριυΘυπoυργoυ Toδρτoιλ, τoδ.Bαoιλ6ω5 Γεωργioυ xαi τδν 'AΘηνδν. 'o εiλιxρεν6οτερog xαi πtoτιιτεQoE φiloE τη5 Bρετανιι{E πoλιτιxηg oτην 'Eλλdδα, δεν θd' μrπoρoδoε νd, πρooφ6ρη Θετιxιilτερε5 δπηρεoiεg oτd αiτoxρατoριx& o16δια τo8 Bρετανoδ ΠρωΘυπoυργoι).
Bρετανιxξ παq&γων.
'H
'Eλληνιxη πoλιτwt1 xρiotg πoιi θξεδηλωθη 6ξυτdτη xατα η διdρxεια τιilν πoλιτιxδv oυξητηoεων τoδ Κ&'ιqoυ, oυν6πεoε μ6 τ'i1ν ι+αταQQευσι τ{g 'Ιταλ(α5. 'Απ6 τη oτιγμιj θπε(νη f1 θνoπλo5 θΘνιxη 'ΑrπiαταoιE oττ]ν 'Eλλdδα, ατ6 ofγoλ6 τηg, γι& τ6 ΛoνδΙνo, δ6γ εΙ1ε xανενα λ6γoν δπ&ρξεωg. Mπoρo8oε μdλιoτα γd ΘεωρηΘη xαt oαν θνα μεγdλo θμrτ6διo γιd τ{ν Bρετανιxιj ioλιτιxf oττ]ν Bαλxαγιx'i1 xαi oτην 'Ανατoλιxf Mεoξειo. 141
'O Σ6ρ oιjiνoτoγ ToΦρτoιλ γqd,φει iπ( πρoxειμενoυ: <<'H'Ιταλιxlj παρd'δooιE, τ6ν Σεπτ6μ6ριo ]943, διετdραξε τfiν 6λη iοoρρoπtα τδy δυ'o ΕΛAΣ xατ6ρθωoε νd tξαoφαλioη tlπ6ρ α0τoi τ6 μεyαλ6τερo 'Iταλιxoi αυμπε9ιλαμ6ανoμ6νoυ xα[ τoi δπλιoμoi μιαE δλoxλιjρoυ δλιxoi, τoi μ6ρoE 'ΙταλιxfiE Mεραρ1iαg xαl νd' tπιτ674η Ετoι oτρατιωτιxljν δπερoyfi. 'O xiνδυνoE 6ν66 xoμμoυvιστιxoδ xινrjματoE, o6 Ενδε1oμενη yερμανιxιj δπoμbρηoι, fi δπoiα xα[ πραxτιxιbE iφα[νετo τιilρα δυνατfi, tπ66αλλεν &yρυπνο πρooo1fi.> Δε6τερog Παyx6oμιog Π6λεμoE, T6μ. V ' oελ. 476 νd'μεων oτfiν 'Ελλd.δα.
'Αλλ'
ciE παραxoλoυΘηooυμε
τιiν θxδηλωoι xα(
τoι1E σχoπoι]E IτlE BQεταγι-
xfrg πoλιτιxηg γιd τriν 'Eλλdδα, δπωg διαγραφoνται dπ6 τoι3E f1γ6τεS τηζ Bρετανιxηg Ailτoxρατoρ(αg. Θ& t1Θ6λαμε μ6γoγ πQoηγoυμενωg νd δπoγραμμ(ooυμε δτι
oi dπ6ψειE τΦν δπευθιiνωg 1ειριξoμ6γωγ τd, 'Eλληνιxd πQd,γματα, dπ6 ττ]ν Bρετανιx{ πλευρd, fioαν δπ6ρ μιαE αυνΘετιxflg λtαεωg, τoυ σχηματισμoi δηλαδη Κυ6ερνf1oεωg dντιπρooωπευτιxηE δλωγ τδγ τdoεωγ _ Atlγoυoτog |943, τlαi μιαE dμoι6αiαg χαταγoflσεω5 μεταξιj τδγ διαφ6ρων πoλιτιxδγ xα( &ντιoτασιαxΦν παραγ6ντων τηg 'Eλλdδos*. T6 δπ6μνημα τoi 6ρετανoδ Πρεo6ευτoδ Σ6ρ Ρετξηναλ Ληπερ πQ6E τ6 Φ6ρε'ιν - "oφφ,s, φαiνεται, δτι frταν Bxτεταμ6νo xαi d,ντιxειμενιx6. Περιoo6τεqo θμπεριατατωμ6νo fiταν τoδ bxταxτoυ &πεαταλμ6γoυ τoδ Φ6qε'υν - "OφφιE, ταγματd,ρxoυ oι}d'λαg, δταν θπι6oτρειpε οτ6 Κd!ρo. 'Yπεδεixνυε ττ]ν dνdγχη τη5 δπooτoληg τoδ ξητf1ματog τoδ Bαoιλ6ωE Γεωργ(oυ xα( τoυ σχηματισμoδ 'Eλληγιχηs Kυ6ερντ]oεωg 'Eθνιxfrg 'Eνιilσεωs. 'o Συν/1ηg Γoυντ1doυζ, dρxηγ6E τηg Συμμα1ιxfrg 'ΑπooτoληE oτd 'Ελληνιxd' Boυνd, μετd ην dπoμdxρυνoι τot ταξιdρ1oυ Md,ερE, δ6ν εΙxε διdφoρη γνωμη. 'o τελευταiog oημειιbνει oτ6 6ι6χto τoυ τd δξηs:
<<'Εdy f1 Bρετανιxιj Πρεo6εfu dνιtμενεν ft 6xι ν6' Ε1η πρωτ6τυπεζ d'π6ψεE d'π6 τ6ν ΚρiE (Γoυντx6.oυξ), τιbρα πo6 δ6ν bφειλε xαμμι6 δπαxorj o6 μ6να δE d'νιbτφ6 τoυ, δ6ν yνιυρfξω. 'Ωoτ6oo f1 dναφoρd τoδ Κρ[E, f1 δπoiα ioτd'λη dερoπoριxιbg, δπεoτιjριξεν tξ
δλoxλiηρoυ τrjν Ερμηνεiα πo6 '6δωoα iγιb oτiE πρoηyoδμενεE tντoλ6E μαE
xαi
tδf1λωoεν δτι
δ6ν ξ6λεπε xαμμιd' δυνατ6τητα υioθετfioεωζ μιaζ ν6αE πoλιτιxιj6 oτ6 μ6λλoν. Ε'tτε Bπ6στQεφα' εtτε δxη f1 ΒφαρμooθεIoα aτ6 παρελθ6y πoλιτιxfi i1ταν i μ6uη δυνατrj πo6 θd'
μπoρoioε yd' d'xoλoυθτjoη xανεtE...
'Ελληνιxfi Περιπλoxrj, oελ. 264
'ΩE Θd διαπιoτιbooυμε παQαxατω' δ 'Aρxιoτρdτηγo5 oδ(λooν δ€γ εΙxε διdφoQo γγ6μη dπ6 τof5 dνωτ6ρω. ΠαQ' δλεE αιiτ6g τ(E δπoδεiξεg τΦγ δπευΘιjνων &ντιπρooιilπων xαi oυμ6oιiλων τoυ, δ ΠρωΘυπoυργ65 ΤoΦρτoιλ θγνoε[ νd θπι6dλη τriν πQoσωπιχτ] τoυ πoλιτιxf, παρ' δλo πoιj dντιλαμ6dνεται πιil5 εΙγαι αtΘα(gετη xα( αυγxρoιjεται μ€ τ{ν 'Eλληνιxη πQαγματιχ6τητα. EΙναι Eναg xαθυαrερημ6νog, &λλd δυναμιx6g, θxπρ6oωπog τη5 παγτoδυνd,μoυ Bρετανιxfr5 Atτoxρατoρiαg xα[ φιλoδoξεi νd την θπαναφ6ρη oτην παλαιd τηg δ6ξα, &ν δxι νd την dναπτιiξη dx6μη περιoo6* Πqεo6ευηg Σ6ρ P6τξηναλ τxιioιlξ.
142
Λξπφ, Tαξhρ1oE "Evω Mdερg, Λ6gδoE Γxλευι6woρ,
oυν)1ηE Γoυν-
'Απ6 τ6ν μεγαλεπη6oλoν αiτ6γ δραματιαμ6 ξεxινo0ν διdφoρεE xα( πρωτo6oυλiεE, δπωE θxεiνη τηE iνωαεωE τηs Mεγ. Bρεταν[α5 ψ6
τεQo.
θμπνει1αειE
Γαλλiα, τ(E παραμoν69 τfrE xαταρρεrloεωg τηg τελευταiαg (Θ6qog 1940) t θxε(νη τηs δνιboεωg τoδ 'Αγγλooαξωνιxoi x6oμoυ, μ€ την 'Αγγλtα bπ( xεφαλη5. M6oα oΦ oιiλληψι αtτη θd dναξητt'1ooυμε xαi την πρoπαγdνδα ατην 'Eλλdδα, τηg εio6δoυ , τηg τελευτα(αg oτη Bρετανιxη Κoινoπoλιτε(α, ii ττ]ν xατdληψι τηg Συρiαg xαt Λι6ανoυ διαρxoilvτo5 τo0 πoλ6μου. Στ(g 19 Αδγoilαroυ, dπ6 τ6 Kιεμπ6x τoδ Kαναδ&, τ6 tδιo 6ρdδυ πoιiθληφΘη 1 τ6 τηλεγρdφημα
τ,(ι
τot Bαoιλ6ω9 Γεωργfoυ, δ 8ρεταν69 ΠρωΘυπoυργ69 τηλε-
γραφεi oτ6ν'Ηγτεν, δπoυργ6 τδν 'EξιυτεριxΦν.
<'Εdy oημαντιx6E Bρετανιx65 δυνd'μει5 λd6oυν μtρo; oτrjν d^lτελευθ6ρωoι τηE 'ΕλλdδoE, δ Bαoιλε6E θd πρ6πει ν6' tπιoτρ6Ψη μαξ6 μ6 τ6ν 'Aγyλo - Ελληvιx6 oτρατ6. Ailτrj εEvαι f1 πλ6oν πιθανιj ixδo1fi. 'Εdν ιboτ6oo oi .ΕλληνεE ε7ναι dρxετd' io1υρot ιΙιoτε νd' dlτωθrjooυν τo6E Γερμανo6E μ6νoι των, θ6' ixoυμε πoλ6 λιyιilτερo διxαlωμα νd d'ναμι-
xθoiμε oτ6 ξfiτημα αiτ6. 'Εξυπαιιoι3εται, iν τoιαι3τη ' περιπτιbοει, δτι δ BαoιλειiE θd' 6πqεπε νd ξητrjoη Eoη dντιπρooιbπευoι 8αoιλoφρ6νιυν μ6 τo6g Δημoxqατιxo{g, δE πρo-
τεiνεται τιbρα. 'oπωoδfiπoτε θd' διtπραττε μεyd'λo λ6Θog νd' oυμφωvfioη, xατd δπoιoνδfiπoτε τρ6πo vd' παραμεtνη tξω dlt6 τιjν 'Ελλd.δα, tφ' 6ooν δ π6λεμoE yιd τrjν d'πελευθ6Qωσι συνεχ[ξεται xαl tφ' 6αoν oi oυν1fixεE dποxλεloυy τfiν διεξαyωyrj Εν69 εiρηνιxoi δημoψηφioματog.' Δει3τερog Παyx6oμιog Π6λεμoζ Toμ.
'o
v, 474
Tr]ν αιπoxρατoριxτ] ioλιτιx{ oτfν 'Eλλd,δα, τd, Bαλxd,για xα( τtγ'Ιταλiα Θd την xαΘoρ(oη δ πρωΘυπoυqγ65 τ{g Noτιαφριxανιx{g Δημoxρατ(αs, στQατηγ65 Γι&ν ΣμdτE, f δυναμιxιbτερη, μετd τ6ν Tαδρταιλ' πQoσωπιx6τηg τηE Bρετ. λιiτoxρατoρ(α5. Στtg 20 Aiγo{loτoυ 1943 τηλεγραφε[ oτ6γ Toδρτoιλ ατ6 Κιεμπ6x τα xατωτ6ρω: <<Φαtνεται νd δπ6.ρ76oυν μεy6'λε6 δπ6νoιε5' 6τι oi πρdxτoρεg τfiE BρετανιxfiE 'Υπηρεαiαg Πληρoφoριcilν πoιi 6φεραν oτ6 Κdtρo ''ΕλληιιεE 'Aντdρτεg xαt &λλoυE dντιπρooιbπoυ5 xoμμdτων, εlναι dντιμoναρ11ιxo[ xαt 6τι, μd'λιoτα, oi d'ντιπρ6oωπoι τCυν 'Aνταρτιilν Ξ1oυν χoμμoυνιστιx6g τd'oειE. 'O 8αoιλε65 ΓειbρyιoE δπηρξε πdντoτε φiλoE τιilν Συμμd'xων, xα[ tθυolαoε πoλλd yιd' τ6ν Συμμαxιx6 oxoπ6, xα( 6xoυμε xd'θε d'πoxρdlντα λ6yo, oτιjν xρ[oι αδτlj, vd' παραμεtνυμε oτ6 πλευρ6 τoυ. 'Εyιυ τfi yνιbμη 6τι fi 6ρθrj πoλιτιxrj θd' fiταν νd' iδηλιbνατε dx6μη μι6' φoρ6' xατd. τρ6πoν dπoλ6τωE oαφfi oτljν 'Ελληνιxιj Κυ66ρνηαι' 6τι fi Κυ66ρvηoιE τoδ 'Hvalμ{νoυ Bαoιλεtoυ εΙναι παρd' τ6 πλευρ6ν τofr 8αoιλ6ω9, τoυλd'1ιoτoν μ67ρι τtj oτιyμrj txεlνη πo6 δ 'Ελληνιx6g Λα6q δπ6 oυνθηxεE xαταλλrjλoυE δημooiαg f1ρεμ[αg, θd' εΙναι α6 Θ6oι νd' d'πoφαotoη y.d τ6 xαθεoτιilζ τoυ τoi μ6λλoντoE. ''Ενα δημoψfiφιoμα ff yενιx6g Bxλoγ6g θπt τo0 πoλιτει3ματog, dμ6oωg μετ6' τfiν Συμμαxιxιj xατoγj τfi6 'Ελλd'δoE, θ6' πρ6πει νd' d'πoxλειoθfi, γιατ[ ε7ναι tνδε16μενo ν6' 6δηyljoη o6 xoινωνιx6E ταqαxt6', dν δxι α6 Bμφ{lλιo π6λεμo, tξ αiτtαE τιbν tπιxρατo{ιντων αioΘημd.των πιxρtαg. 'H Συμμα1|ιxfi διoixηoιE, δπ6 αρατιωτιxlj xατoxfi, Θd.,Ξπρεπε νd' iξαxoλoυΘιioη μ61ρι5 6τoυ fi xoινfi yν(bμη flρεμioη xαi oυνθfixεg dοφαλεiαg τηE δημooiαg f1ρεμtαg d'πoxαταoταΘoδν. Κατ6. τιjν διd'qxεια τfiE μετα6ατιxfiE α0τηg περι6δoυ τηg Συμμα1ιxfig ΔιoιxljoεωE, δ Bαoιλε6E ΓειiιqyιoE xαi f7 Bαoιλιxrj Oixoy*νεια Θ6' πρ6πει νd. iπιoτρ6ιpoυν oτrjν 'Ελλdδα yd' πρooφ6ρoυν τιjν i1Θιxfi των δπooτriρrξη xαt τ6 xiιρog των oττj Συμμα1ιxrj Διotxηoι. Φο6oiμαι πoλ6 6τι, ι3π6 τig oυνΘfixεg dνα6ραoμoδ xoινfiE yν6μηζ, δxι μ6νoν oτfiν 'Ελλ6'δα, d.λλ6. xαl o6 d'λλεg Bαλxανιx6E Χδρε6, θd '0E tπαxoλoυθljoη 1doE μετd' d'π6
t43
τfiν Συμμα24ιxrj xατo1rj, ixτ6E i6ν μiα δυνατιj πυyμ|i oυyxqατfioη θπt τ6πoυ τd πqdyματα. 'Εdν d'φεΘη d'περι6ριoτoE iλευΘερtα oτoιiE Λαo{ιE αδτoiE, tνδ61εται ν6' 6yoυμε Ενα xiμα
xαt εδqε[α6 xλtμαlcog tπι6oλf1ν τoi Κoμμoυνιoμoi, tπi 6λωy τιilν περιo1ιilν αilτιilν τηE ΕilριbπηE. T6ν xlνδυνoy α0τ6ν διατρ67ει xαi f1 'Ιταλtα' dλλd doφαλιλE i 'Ελλd'E xα[ τd' Bαλxdνια. Θα πρ6πει oυνεπfυg, oτ6 oημεIoν αilτ6, ν6 δηλωΘη d'πεqιφqd'oτωE 6τι πρoτιΘ6μεΘα νd' διατηρljooυμε τljν τd'ξι xαt τfiν tξoυoiα δπ6 Συμμα1ιx6ν Ελεy1oν, μ67ρι 6τoυ fi xατdoταoιg εΙναι doφαλfi6 yιd μιd' αilτoδιotxηoι. 'H 'Ελληνιxtj xατ6'oταoιE 6xει φΘ6oει o6 δριμo oημεto xαl δ{ιναoΘε τιbρα ν6 Θεωqljoητε xατ6.λληλo τlj oτιyμfi νd' tξετ6oετε τ6 ζliτημα αilτ6 μ6 τ6ν Πρ6εδφ, δζ πρ66λημα oo6αραE oημαotαg πo6 d'φoρd. τljν μελλoντιxfi πoλιτιxrj. 'H μπoλoεflιxoπo[ηoιE μιd'E xατεoτραμμ6νη9 Εilριbπηg παραμ6νει μιd' 6ε6αtα δυνατ6τηE, tyαντ{oν τηE δπoiαE f1 d'μυνα θd' πρ6πει ν6. dντιμετωπιoΘfi δι' dνεφoδιαoμoi τρoφtμων, tqyαoiαE xα[ μετα6ατιxoi oυμμαxιxo0 bλεy1goυ.-.> Toιitρτoιλ'o B' Παyx6oμιog Π6λεμog 7oμ' V, oελ. 474 - 5 ταρα1gιilν
'Η &πocpαoιE τoδ Bqετανoδ ΠροrΘυπoυργoυ γ& uτ6ψ6η δυναμιxδg oττ|v 'Eλλdδα ξει ληφθη πρiν τ6 EΑM - EΛAΣ θxδηλιiloη ττjν επiΘεo( τoυ θναvτιoγ τoυ EΔEΣ xαi, θν oυνε1ε(α, θγαrrτ(oν τη5 EΚKΑ. T{ν dπ6φαoιν αιiτιjν τ{ν διατυπιbνει στ& dπoμνημoνειiματd τoυ (Δειiτερog Παγπ6oμιo9 Π6λεμoE, Toμ. V,
oε}'. 476) μ6 διπλωματυ{Λ γλυxυτητα: ,,"Ητo f1 πριilτη σχ6ψιE δτι Θα εδριox6μεθα δπoχQεωμιξνoι νd θπ6μ6oυμ oτfE θoωτεQιχ6s δπoθ6αειE ηE 'ΕλλdδoE, η στιγμη τξg ατελευΘεqιiloεωg>. 'H ox6ψιE αtτι] πoλιi orirπoμα γiνεται o216διoν. Στ6 τηλεγρ6φημd τoυ τηg 19ηg Αl)γoιjατoυ πQ6g τ6γ "Hντεν oυμ6oυλε{lει iodρι_ Θμo oιlμμετo1f1 8αoιλoφρ6νων xα( Δημoxρατιxδν oτην 'Eλληνιxιi Κυ66ρηoι. T6 θντυπωoιαx6 ιαi dδιdoεισ[o i:ιι21εiρημα τoi <χoμιΙoυνιστι}ιoι]-x(γδιjνoυ> δ6γ E21ει &x6μη δριμ&oει πλf1ρωg. 'o oτρατηγ69 Σμ&τg τ6 πρo6dλλει odν μι& ξωτιx{ &ν&γxη iiπεμ6&oεωE στιjν 'Eλλd,δα ιαi oτα Bαλxdγια. 'Ωoτ6αo τ6 τρ(τo δεxαri1ερo τoi Σεπτεμ6ρi"oυ |943 f1 Bρετανυιf1 επt'ψ6αoι5 oτι]ν 'Eλλdδα εΙ1εν d,πoφασισθη. Στi5 29 Σεπτεμ6ρioυ 1'943 6 Bρετανξ- Πρωθυπoυργ69 τηλεγραφεΙ oτ6
ατρατηγ6 'Ιoμα(η (γιd τ{ν 'Eπιτρoπf1 τΦν 'Αρ1ηγιilν των 'Eπιτελ(ωγ), τ& χατω-
τ6ρω: πλfiρωg μ6 τ6ν 'Υπoυgy6ν iπ[ τiυν 'Εξωτεριxeilν πdνω o' αilτ6 τ6 oiιoιωπoλιτιx6 ξfiτημα. 'Εφ' 6ooν oi Γερμανoi bxxενιboaυν τfiν 'Ελλ6.δα Θd' πρ6πει δριoμ6νωE νd. εtμαoτε εiE Θ6oιν νd' oτεfλoυμε 5.000 Bρετανιxd oτρατει3ματα, μ6 Θωραlιιoμ6να αiιτox[νητα xα[ μηxανox[νητα πυρo66λα Mπρ6ν, oτd'E 'AΘτjναg. Δ6ν xqειdζoνται μεταφoqιxd xαi πυρo6oλιx6. T6'Ελληνιxd' oτqατε{ιματα τηζ Aiγ6πτoυ Θd τd dxoλoυΘrjooυν. T6 xαΘfixoν τιυν Θd εΙναι νd, δπooηqiξoυν, εiE τ6 x6ντqoν, τfiν tπιoτρ6φoυoα ν6μιμη 'Ελλη' νιxrj Κυ66ρνηoι. ot 'ΕλληνεE δ6ν Θ6' πρ6πει ν6' yνωρ[ξoυν π6ooι (oημ. oυy. π6oo9 Bqε<<Συμφιυνι7
διbg
τανιx6g oτρατ69)
6ρ2goνται π[αω
των...>>
'o
Δε6τερoE Παyx6oμιoE Π6λεμoζ, T6μ' V, οελ. 475
'H
περ[oδog dπ6 τηE 15 Σεπτεμ6qfoυ μ€1ρι τηs 9 'Oxτω6ρ[oυ 1943, μ6λo πoιi εΙναι dπocραoιoτιxi1γυα τ{γ θξ€λιξι σττ]ν 'Ελλd,δα, παραμ6νει μ621ρι Φμρα τoυλd1ιoτoν &Qχετd αxoτεινf1. Κα( &π6 τ{ν Bρετανιx{ πλευρd xαi &π6 ην
πλευρd τoδ
EAM xα( τoδ ΚΚE, θετιxd
[ατoριx& στoιχεια
δw fuoυν
&x6μα
περι6λΘει oττ] μιττoρ6ση χανε(E γ& qιηιlατfoη oαφη γνιilμη. 'Ωoτ6oo δπωE διεπιoτιboαμε παQαJτdνω, τj Bρετανιx'i1 dπ(ηαoig γιd στQατιω144
δημooι6τητα, δoτε νd
τιιη
θπ6μ6αoι oτην 'Eλλdδα λαμ6&νεται γ6ρω oτig 20 Σεπτεμ6ρ(oυ. 'Aπ6 τι]ν &λλη πλευρd f1 ωτ6φασιs τoΦ EΛAΣ γ& μoνoπωληαη τ6ν 'Eθγιπ6 'Aγδνα θδηλιbνεται oτi; 9 '0πτω6ρ[oυ. "E1ει xανε(5 την θwr3πωoι δτι μεταξt Bρετανoδ Πρωθυπoυργoυ xαi KKΕ _ EΑM dναπτιiooεται Eναg dγΦν δρ6μoυ, πoiog Θd πρoφΘdoτ1 νd θ6oη πρδτog δπ6 τ6ν Eλεγ16ν τoυ την 'Eλλ&δα.
Θ& παραΘ6ooυμε μιd, iνδιαφ6ρoυoα περιπoπf1 &π6 τ6 6ι6}'to τoδ ταξι&ρ1oυ Mdερg dρxετd χαQαχηQιoτιxf1, γιd νd πQoσανατoλιoΘη δ &ναγνιiloτηg πρ65 ην δατoριx{ dλf1Θεια.
τol
'oxτω6ρ[oυ μι6' δριoτιxlj πoλιτιxrj δ6ν μoδ εΙμν d'x6μη xαΘo-
ριoθεi d'π6 τ6 Φ6ρε'iν - "oφφιE. Ε774α xι6λαζ dπoυoιd'oει dπ6 τrjv 'Ελλd.δα πoλi xαιρ6 xα[ δ6ν fiΘελα νd' dνα6d'λω dx6μη τfiν tπιoτρoφf1 μoυ oτ6 Κdtρo. ΣτtE 8 'Oxτιυ6ρtoυ d'πηι19υνα d'π6 τ6 qαδι6φωνo τoi B.B.C. tνα θνΘαρρυντιx6 1αιρειτιoμ6 oτodg'Aντd'ρτεE. Υoτερα d'π6 μιd' o6ντoμη εioαyωγlj d:t6 μ6να τ6ν iδιo, δ Nταt6ηντ oild'λαE, πoι3 μιλoioεν
''Ελληνιx6, d'πηsΘυvε τ6 1d'ιρετιoμ6 d.π6 μ6ρoυ9 μoυ. Στljν δμιλ[α μoυ α0τιj, f7 δπoiα tγινε τoi Toιitρτoιλ xα[ δπ6 τr7ν πρooταofα τoυ, iδf1λωoα 6τι oτ6 μ6Μoν Θd 6oηΘo6oαμε τ6 Λα6 6λo xαl περιoo6τεqo. 'Aλλd δ6ν μoδ tπετρd'πη νd. dναφ6ρω τ[πoτε πoι1 Θ6' xαΘηo67gαξε τoι3g φ66oυE τoυ ΕAM yιd. τfiν dνdμιξi μαg oτd. 'Ελληνιxd' πoλιτιxd' ξητrj-
τη αiτtjoει
ματα...
<'Επioτρεψα oτ6 Κdιρo oτlg 10 'Oxτω6ρ[oυ yιd νd πληρoφoρηΘιb 6τι fi xατd'oταoιE iντ6g τηE 'Ελλd'δog iξετρω1ι3νΘη xαi 6λoι tφoflotντo ξνα d,μεoo ξ6oπαoμα tμφυλ[oυ πoλ6μoυ. 'Aλλd Βπειδfi ox6φΘηxα δτι τ6 ΕAM δ6ν Θ6 tλ6μ6ανε dν6xxλητα μ6τρα μ61ρι τlj στιyμli πoi θ6 tπληρoφoρεiτo τd' d'πoτελ6oματα τfig θπιox6ψειilζ μaυ τ6 ΛoνδEνo, 6oτειλα t:να ofiμα oτ6ν ΚρtE, πληρoφoριbντdg τoν 6τι dν66αλα τljν iπιoτρoφfi μoυ yι6. λiyεg fiμ6ρεg, μ67gιE 6τoυ iπιoτρ6ψω μ6 μιd' xαΘoριoμενη πoλιτιxli xα[ ox6διo, d'πoτ6λεoμα τηζ dsroυoiαg μoυ τCυν δ6o μηνdlν. <ΕΙμαι 666αιoE, ΦQoφo, δτι τ6 Φ6ρεiν:oφφιE θd' μoi διboη θετιxd o16δια, μt τ6 δπoiα Θ6. tπιoτρ6ιpω, δoτερα dπ6 τljν oυζljτηot μoυ μt τ6ν ΠρωΘυπoυρy6...
<'Εξετtμηoα toφαλμ6νιυg τljν xατdoταoι.
'H
'Ιταλιxτj xατdρρευoιE ε71εν ιbE d.πoτ6λε-
oμα ν6' φ6ρη oτα 6oυνd πoλλ69 μλιdδεE 6πλιυν, δπ6 τfiν xατo76fiν τoδ ΕΛAΣ.'Εξυπνα φυτευΘεtoα, dπ6 τo69 Γερμναo6E, πληρoφoρlα 6τι δ Z6ρ6αE oυνεqydζεται μαξi των. Ε0τυ1dlE iπioηg μεταδoΘεtoαι διαδ6oειE fut6 τ6υE Γεqμανo6g 6τι iyxαταλε[πoυν τljν 'Ελλdδα. f1 d'πoτυfiα oτ6 Κdtρo τι1ν dντιπρooιbπωι' τoi ΕAM xαi fi dsτoτυ{α μoυ, τ6ooν xαιρ6, νd' tπιoτρtψω, δλα α0τd' δπfiρξαv oημεiα πo6 Ξδειξαν oτ6 ΕAM 6τι fiταν xαιρ6g να iπι17ειρljoη yιd. δε6τερη φoρ6' νd' xαταλ66η τιjν tξoυo[α... <Εδριox6μoυνα oτrj Χdiφα 6ταν oτtE Ι9 'Oxτω6ρtoυ ΕναE dξιωματιx6g, πo6 εI;μ μ6' λιg iπιoτρtιpει αlτ6 τ6 Κdiiρo, μoi μετ6δωoε τd xαταθληπτιxd ν6α 6τι δ iμφ6λιog π6λεμo9 tξ6oπαoε xαi 6τι πιΘαν6ν νd' μfiν tπ6oτρεφα oτljν 'Ελλdδα. "Εoπευoα oτ6 Κdtρo 6πoυ dνεxd'λυψα δτι δ Κρi5 ε71ε xι6λαE πληρoφoρηΘfi 6τι δ6ν Θd tπ6oτρεφα xα[ δτι δπ6 τrjν iδι6τητd' τoυ τo8 πQoσωQινoi dρ7ηyo0 τfiE dπooτoλfiE, τo6 Βξητεiτo νd' iπo6d'λη πληρεE δπ6μνημα θπi τfig xαταoτdoεωE, xαt τtg δπoδεfξειζ τoυ yι6. τrjν με}λoντιxri πoλιτιxrj πρ6E τoiιg dvτdρτεg,, xαl iδιαiτερα πρ69 τ6 ΕAM...Σ
'Ελληνιxri Περιπλoxιj, oελ' 263 - 264.
'Eoημειιboαμε πQoηγoυμενωg δτι o[ δπoδε(ξειE τo0 Κρig (Γoυrπ1&oυξ) δεν δι6φεραν blτ6 τig tlπoδεξειE τoδ ταξι&ρ1oυ Mdερg xαi 6τι xαi yια τ6 μ6λλoν f1 l0. 'o Δoι3ρειo5'Iππo5
145
[δια πoλιτιxιi Eπρεπε γd dxoλoυθηθη. oι δπoδε(ξειE, δoτ6oo, xαi τoδ Mdερ5 xαi τoi Γoυντ1doυξ δ6ν εΙ1αν xαμμια &λλη αημαoiα 6π6τtγ τυπιxη <ρoυτ(να> τηE γQαφειoxρατ(αs. T6 Λoνδlγoν εi1ε πdρει τ(g τελειωτιι69 τoυ dπoφdoει5 πανιυ oτd 'Eλληνιιd ξητηματα xα( δ€ν θπρ6ιειτo νd dφηoη νd περdoη μιd τ6oo xατd,λληλη εixαιρ(α πoι] τotl Eδιδεν η bνoπλog θπιΘετιxη πρωτo6oυλ(α τoδ EΛΑΣ, θναvτ(oν τoυ EΔΕΣ. Kα( γιd να εΙγαι 66fo.ιoν δτι f1 γ6α πoλιτιxf τoυ (f1 φιυνη τoυ Φ6ρε[ν - "oφφιg) θd επι6ληΘη, πρo6αiνει xα( ατην d"ιπιxατdαταoι τηE fγεoiαE τo0
'o
S.o.Ε.
ταξiαρxog Mdερ5, oυνε1itει o6 συ\πQιπτιx6 xαt δραματιx6 iiφoE.
<Δυ6 f7μ6ρε5 d'ρy6τερα tπληρoφoρfiθην 6τι δ Λ6ρδog Γxλεvx6νoq παρ6μενε oτ6 Λoνδtνo xαt 6τι xαι αilτ6E xα[ oi δ6o d.μεooι δφιoτ6'μενoi τoυ dντιxατεoτd'θηoαν. 'Aλλd', δ Εναg d'πo αilτoυE, δ oυνταyματΦxηE Td'μπλιν πρiν dντιxαταoταθfi dπ6θανε ξαφνιxd oτ6 yραφεio τoυ, d'π6 oυyxoπrj πo{ι πιθαν6ν νd' πρoηλθε d.π6 δπερx6πωoι.
<Σi μιd. oυνoμιλiα μoυ μ6 τ6ν oτρατηy6 Σx6μπυ, τ6τε tπιτελd'ρ1η τoi oτρατηγoi Oiιlλooτ, iπληρoφoριjθην δτι δ 'Aρ1ιoτρdτηyo6 xατ66αλλε πρooπdθειεE νd iπιτ6xη τrjν Εyxριoι να iπιoτρtιpω oτην 'Ελλ6'δα, yι6' ν6' πqooπαθrjoω νd oταματrjoω τ6ν iμφ6λιo
π6λεμo, yιατ[, ε7πεν, 6λoι oi dνταρτεg ε71αν tμπιoτoαιiνη o6 μ6να. 'ΕπληρoφoρrjΘηxα BπioιγE δτι υπηρ74αν, yια μ6να, πoλιτιx6E dντιρρrjαειεζ, iξ αiτfαg <τfig φιλoεαμιxfjE πoλιτιxfi6' μoυ>>' M61ρ, oημερα αx6μα δπoτηρtξω 6τι δ6ν εi74α πoτ6 dλλη πoλιτιxfi dπ6 ixεtνη xd'θε oτρατιιbτoυ, δηλαδi7 νd' δπαιιo6ει oi διαταy6E, xαt νd' Bπιτυy1dvη τrjν μ6yιoτη oυμ6oλιj δπ6ρ τi1E πoλεμιxiηE πρoαπαθε[α6' Ε7πα oτ6ν oτρατηy6 Σx6μπυ 6τι δ6ν t6λεπα τρ6πoν iπιτυ1fαg παρd μ6νον 6ταν xαt Φ6ρεiν "oφφrE xαi 'Aρxιoτρd'τηyoE εΙ1αν πλιjρη iμπιoτooι3νη o6 μ6να. Γιατt f7 ιoτρατιωτιxfi '' μαE δραoιE i7ταν τ6oo oυνδεδεμ6νη μ6 τιjv πoλιτιxιj, θ6 tπρεπε ν6' μoi δηλωΘη ixεiνo πoι3 πραγματιxd' iπιξητoioε τ6 Φ6ρεlν - -oφφιg' "AλλωE Θα πρoτιμoioα νd' εijριoxαν xdπoιoν d'λλoν'..r, <<Π6ραoαν d'ρxετ6E 66δoμ6δε9 o6μι6'xαταΘλιπτιxfi&'δρ6νεια,
d6ε6α[oτητα, d.πoyoιjτευoι xα[ dνηoυ1[α. Σyεδ6v μ6 dναxotφιoι tπληqoφoρrjΘην πρ6E τωτ6λη Noεμ6ρtoυ 6τι δ ΚρtE διωρioθηxεν tπιorjμω; δE διd'δox6E μoυ xαt δτι 6ριoτιxd. πιd' δεν'θd' iπtoτρεφα oτfγν 'Ελλdδα. 'Aλλd oτ6 66θo9 τηζ ψυχηζ μoυ ε71α μιd' πιxρfi dπoyofiτευoι γιατi μoδ d'ρνfiθηxαν τιjν εilxαιρiα ν6. δλoxληριiloω τ6 tρyoν πo6 dρ1ιαα, d'νd'μεoα o' tνα λα6 πoι3 dyd.πηoα xα[ πoil, 6πωE tπ[oτευα, 6ννoιalθα>>' 'Ελληνιxιj Περιπλoxfl, oελ. 264 - 265
'Hταγ εiλιxρινηg δ Bρεταν69 ΠρωΘυπoυQγ6E δταγ, δπωE ε[δαμ o6 πρoηγoι]μεγη oελ(δα, θτηλεγρdφει στ6ν 'Yπoυργ6 τoυ Bπi τδν 'EξωτεριxΦν δτι <θdγ oi 'EλληνεE ειγαι i'ρxετα iα1υρoi δατε ν& δπωθrjσoυγ μ6νoι τωγ τolis ΓερμανoιiE, Θd i1oυμε πoλιj λιγιilτερo διxα(ωμα νd dναμιxΘoδμε oτ6 ξt'1τημα αδτ6, δηλαδt'1 τ6 ξτiτημα 8ααιλ6ω5 Γεωργioυ; Δ6ν δπdρχει χαμμιd dμφι6oλ(α δτι τ6 θπιxε(ρημα αiτ6 fiταν &πλδg oxημα λ6γoυ. Γιατ( oi Γερμανoi δ6ν dπωΘηθηoαν dπ6 ττ]ν 'Eλλdδα &π6 Bρετανιx& στQατε{'ματα, ττiν δξεx6νωoαν &πλιil5, γιd λ6γoυE στQατηγιχoι]s. Γιατ( χα[ δ [διoE, δπωg ε[δαμ, θπερiμενε τt1ν bxxtνωoι xα( i μ6νη τoυ φQoντ(δα ουγεχεγτQ6νετo στ6 πωg νd iπ€μ6η στQατιωτιxΦ5 μετd τt'1ν θxx6νωoι, γιd ν& i:πι6dλη την iπιoτρoφη τoδ 8αoιλ6ω9 Γεωργioυ xαi τt1ν Bρετανιxt'1 μεταπoλεμιxf πoλιτιxf1.
'o 8ρετταν6g ΠρωθυπoυQγ6s, δ1ι μ6νoν δεν ftΘελεγ δ'ΑνταQτιχ6ζ στQατ65 τη5 'Ελλdδog νd πoλεμt'1oη πιd τoιiE ΓερμανofE, dλλd xα( δE φαfνεται, dπ6 τ6γ 146
Σεπτ6μ6ριo 1943 xα[ tioτερα, dνεζητει τρ6πoν διαλtoειυE fi θxμηδεν(αεωg τoδ 'ΑνταρτιxoΟ Στρατo0. 'o 'Αρ1ιαrqdτηγog oιiλooν, θπ( xεφαληg τδν Συμμαxιxιilν Δυνdμειυν τηg Mεoηε(oυ, εΙναι διαφιυτιoτιx6g θπi τoδ πρoxειμ6νoυ. <<'H πoλιτιxfi ε7μν fiδη doxfioει τijν 6λεθρiα τηg iπ[δραoι, πdνω oτrj oυνεργαo[α τaν διαφ6ρων dνταρτιxCυν'0μ6'δων' xαi fiμoυν 6t6αιoE δτι tiν δ6ν oυνεxρατo6oαμε τrjν xiνηoι τfig 'Aντιoτd'oεω6 iπt στQατιωτιχoi πεδ[oυ, δoo τ6 δυνατ6ν tπi μαxqι3τερo xρoνιx6 διdoτιημα, χωQiζ ν6' δπειo6λ0η xαμμι6 πoλιτιxfi dν6μιξι6, 'tνα μεγd'λo μ6Qog τfiE oτραiιωτιχηζ τηζ dξtαE θd i16νετo. ''Εθεoα oυνεπ(υE, πρ6 τoi πoλεμιxoi Συμ6oυλ[oυ τljg M. 'Aνα-
τoλi1E, Eνα ox6διo τηρfioεωg
iν
δρd.oει τfiE 'AνταρτιxηE ΚινfioεωE, xαθ' δλoν τ6ν 1ειμιilνα' τCυν Γερμανd.ιν, μ6 τ6ν dyτιxειμενx6 oxoπ6 νd'
xαf διατι1ρrjoεωE τfiE πι6oεω9 iναντioν
τoi 1944, ix μ6ρoυE 6λων τι7ν 'Aνταρτιxδν 'oμd'δων, μιd' tντατιδπoiα, xqoνιxdlg, θ6 oυν6πιπτε μ6 yενιxιbτερεg tπι1ειριjoειg πoι3 θd Ελdμ6αναν xιilραν oτrjν Εδριbπη yι6' τfiν tπιτυ1iα τoi oxεδ[oυ αδτoδ, θd' fiταν dπαραlτητo νd. iνΘαρρ6νη xανεlg xα[ νd' dνεφoδι6'ξη τo6E fiy6τεE ixεtνoυE πo6 fioαν Eτoιμoι νd' δρdooυν d.πoτελεoματιxd.' 1ιυρ[E νd λαμ6dνι7 xανεtg 8π' δψιν τd πoλιτιxd' των φρoνfiματα. 'Εν oυvτoμiα, ν6' μfiν παρα6λd.ψη xανεtE τoι3g d'μ6ooυE πoλεμιxoιiE dντιxειμενιxoιiE oxoπoiιE' yι6' d.πωτ6ρoυE, πoλιτιxoι3E, λ6yoυE. 'Επ[ το8 oημε[oυ α0τoδ εδριox6μην o6 διd'oταoι μ6 τoι3g δ6o μαE Πρεo6ευid'5 (τo69 tμπεπιoτευμ6νoυ) oτo6E BαoιλεtE xαl τt5 Κυ6ερνfiαειE τη5 'Ελλdδog xα[ τfiE Γιoυyxooλαυ[αg, of δπoioι εδρfαxovτo τιilρα oτ6 Κdiρo xαt ot δπoΓoι ilπεoτrjριξαν τfiν dπoψιν δτι iνtοxυoιE Θd. tπρεπε ν6. δoθιj μ6νoν oτoι36' μετριoπαθ6ν πολιτιxCυν φρovημd'τιυv ιjy6τεE' ot δπoiοι θ6' δι6xειντo εilμενιilE δπ6ρ τηE iπιoτρoφfig τιjlν 8ααιλ6ιυν μετd' τfiν d'πελευθ6ρaπιν τιiw ΧωρCυν των' Σt δ,τι d'φoqd τriν 'Ελλdδα αδτ6 θd' iofiμαινε νd' δημιoυayηθη δ Z6ρ6αE xαt δ ΕΔΕΣ oτην "Hπειρo, εig 6Φos τoδ ΕAM xαt τoi ΕΛAΣ oτd' Boυνd' τηE Πtνδoυ' Ailτιj fi ταxτιxη θd' εΙμv ιilE dπoτ6λεαμα τljν ixμηδ6νιoι τfig 'Aντιoτ6oεω9 o6 περιo1469 d'π6 τIE δπoiεE διiρ1εται δ oιδηρ6δρoμog xαt oi yερμανιx6g oιsyxοινωνtεζ πQ6ζ 6oρρdν, xαi τoδτo γιατ[ δ Z6ρ6αE δ6ν θd' fiδ$νατo νd' dναπτ6ξη τιjν iπιρρoιj τoυ πρ6g dνατoλd.E, π6qαν τηE δρooειqα6. Td' πρ6yματα δtν i1oαν εilx6.ριoτα oτην 'Ελλ6δα, δE πρ6E τo6E d'ξιωματιxoι3g μα5 oυνδ6oμoυE, o(lμφωνα μ6 τd' δπoμνfiματα πoιi εi21αμε iπ' αilτoa. 'Aφ' fis oi Εξ dντιπρ6oωπoι, πoι3 i7λΘαν oτ6 Κdiρο, tπ6oτρειpαv, 1ιυρtE τd αiτrjματd' τιυν νd yfuoυν δεxτd, iξεδηλιΙlθη Eνα iopρ6ν dντι6ρετανιx6ν πνεδμα. Συνtoτηoα oυνεπfυE τrjν tπιoτρoφfi τoδ Md'ερE δ δπoioE tφαiνετo ν6' εΙναι o6 θ6oι νd τo6E tπαναφ6ρη 6λoυE oτ6ν 6ρθ6 δρ6μo.'Ωoτ6oo ot διπλωμdτεg, iν oυγxρ[oει μt tμε, fioαν δπ6ρ τ6 δ6oν io74υρo[, dιoτε νd παραμεριoθιil. Td' iπαxoλoυθrjoαντα περι6πλεξαν &x6μη πεqιoo6τερoν τ6. πρ6yματα, 6ταν tπληqoφoQfiθημεν 6τι δ ΕΛAΣ θπετ6θη ivαντtoν τoδ ΕΔΕΣ xαi ταυτo1ρ6νωE, δτι τμf1ματα δπ6 Bαoιλ6φρoνεE dξιωματιxoilE oυνειρydξovτo μ6 τo6E Γερμανo6E, tναντ[oν dνταρτιxιilν 'oμd' δων, τιbν δπo[ων fγyoivτo Bρετανoi _ o6νδεoμoι 'Aξιωματιxoi. 'Aπoτ6λεoμα τo6τoυ i1ταν νd tγxαταλειφθη μελετωμ6νη tπtθεoιg iναντioν γεφ6ραE tπi τoδ 'AλιdxμoνoE>. 'Oxτιil X6yια π6ραν τι7ν Θαλαooιbν oελ. Ι67 πρoxαλ6oω, τi7ν dνoιξι xιbτατιγ δραoι
f1
'O Δooιλoγιoμ6E x,αi 6 χαιQαrχoπJσιιΦ τιirν 'Aθηνιirv
'H θλι6ερ& αττ6φαoιs τηE {γεο(αE τoδ EΛΑΣ γd δξαπoλrioη ττ]ν θπiΘεo(ν τoυ θναντ(oγ τδγ 'EΘνιxΦν 'oμdδων 'Ελλt'1νων 'Ανταρτιilγ τoο EΔEΣ, δ6ν εΙxε μ6νoν odν oυγ6πεια νd tsξυπηρετηση τd o16δια τoil Φ6ρεiν - "oφφιs, γιd, μιd σrQατιωτιχη θπ€μ6αoι oτην 'Ελλ&δα. Στην xατε16μνη 'Eλλdδα εΙ1εν dx6μα τQαγιχ6τεQεE συν6πειεs. lEδιυσε στ6γ 'Ελληνιx6 δooιλoγιoψ6 xαi τ6ν 'Eλληνιx6 147
πoλιτιx6 χαιQoσχoπιoμ6 xαi την εΦxαιρ(α xα( τα θπι1ειρηματα γd χατασυχo_ φαvτ{ooυν ττ]ν 'EΘνιx{ 'Αγτ(αιααι xαt γd. iπαν6λΘoυν xα( π6λι oτ6 πoλιτιx6 πρoαxηνιo. o[ περιoo6τερoι τιirγ πoλιτιxΦν 'Αρ1ηγδν τιilγ παλαιδν xoμμdτων, ψ€ τ6 μεγαλιiτερo μ6qoE τδγ oτελεxιilν τιilν παλαιδγ xoμμdτων, ψt τ6 μεγαλritερo
μ6QoE τδγ oτελε1Φν των πρoαt'1γγιoαγ πεQισσ6τερo ττ]ν Κυ6€Qγησι Pdλλη. "Αλλoι, dπεμπoλotrντεE dντιμoναρ1ιxotlg dγδνεE xαi d,ντιμoναρxιxt5 d'διdλαxτεE θ6oειE, Θd, γiνoυν φoρεΙg xαi ι1π6ρμα1oι τηE <&ν&γπηg τηE ξ6νηE θπεμ6doεωE>. 'H Kυ66ργησιζ Pdλλη, &π6 ττ] μι& oτιγμf oτt'ln &λλη, Θd d,πoxτ'fioη xαi <θΘγιx6
xα[ πoλιτιx6 περιε16μενor. Td, Tdγματα 'Αoφαλε(αg Θ6 dναπτυ1Θotrν xα( Θα θμφανιoΘoδν, aJτ6 τoι1g πoλιτιxotj5 x$xλoυg τδν 'AΘηνδν, odν μιd θετιxt'1 &μυνα θγαντ(oγ τo0 oλαυoχoμμoυγιoμoδ πoι] θπι6oυλειiεται την dxεqαι6τητα τη5 Xιilρα5'' xαi θθνιxιilg xα( xoινωνιxιilg. oδ Γερμανoi θd τd θνιo1ι1σoυγ π6ρα γιd π6ρα γιατ( f1 dν6πτυξιg τoδ θμφυλ(oυ πoλ6μoυ oυνεπdγεταιπλεoνεxτηματα αrd oτρατε{lματα xατoxηg xαi, oτi1 δεδoμ6νη ατιγμ{, διευxoλ6νει τ{ν dπo1ιbρηo( των dπ6 την 'Eλλdδα. T6ν xειμδνα \943-44, f πρoo6γγιαι9 μεταξιi δooιλoγιoμoδ,παλαιoxoμματιoμo0,
Καiρoυ xαi Λoνδiνoυ αυντελεΙται
6αΘμια(ω9.
Κoιν69 &ντ(παλoE, { 'Eθνιxf 'Αντ(oταoιg θν τιil oυν6λφ τηg. Στ(g π6}"ει9, xαi iδιαiτερα αταg'AΘηναE, f1 δ(ωξιg Bναγτ(oν τδγ dγτιoταoιαxδγ εΙγαι γενιxη. 'O d,γωνιατιx6E EΔΕΣ Εxει τξ πι6 oo6αρ69 dπωλειεg o6 δoλoφoνiεS, σa θxτελ6oειE xα( ot oυλλt'1ψειg xατα
τt'1ν
περ(oδo
αΦτt'1.
M6 τι|ν μεαoλd6ηoι τδγ παqαγ6ντωγ αι}τιirν, Bρετανoi 'Aξιωματιxotεtριox6μενoι , oτα5'ΑΘηναg, δ6γ διoτdξoυν νd δε1Θoυν επαφ6E xα[ ψt. τig Γερμανιx6ζ 'ΑQχ6E xατoxηg. Xαραxτηριoτιx6 τoδ xλ(ματog πotl θπεxqdτει εΙγαι τ6 παρdδειγμα πot μαE δδει δ oυν/1η5 Γoυwxdoυξ.
'o λo74αy6g Στ6τ, Nεoξηλανδ6g 'Aξιωματιx66, εioε1γιilρηoε oτd'E 'AΘrjναE τ6 Φθιν6πωρo τoδ Ι943, yιd' νd' διενερyrjαη oαμπoτdζ. T6 θdρρoE τoυ xαi f1 προlτoτυπ[α τoυ oδντoμα τ6ν περι6πλεξαν xαt ot d'λλoυ εtδoυg δραoτηρι6τητα, πι6 Επιx[νδυνη, xατd τrjv dνdπτυξι τη5 δπotαE oi πoλιτιx6ζ τoυ tπαφ6E xα[ oυνερyαotε; 8ξεδηλιΙlθηoαν xατd' μ6yα μ6QoE πρ6g τfiv dxρα δεξιd'' MIα d'π6 α0τ69 fiταν μ6 τ6v oτρατηy6 Παπdyo, dρxηγ6 τoi Γεν.'Επιτελεioυ iπl Mεταξd., 1940-4Ι. Mιd dλλη, xατ6 πoλ{l 6λιγωτερo d'x[νδυνη, μ6 τ6 Διjμαρ1o 'Aθηνι7ν πoil εΙ1αν iγxαταoτfioει oi Γερμανoi. M6ooν τo0 τελευταtoυ, 6 λoxαγ6E Στ6τ, εδρ6θη vd' Ξxη d'ρ1foει διαπραyματεioειg, μιd'E πoλιiπλoxηE μoQφηζ, μ6 τ[g Γερμανι-
'Aρ746E ΚατoxηE. o[ tπιxοινων[εE αiτ65 διεx6πηoαν dπ6τoμα 6ταν περιrjλΘαv εiE yνιiloιν dνωτ6ρων BρετανιxCυν δπηρεoιfυν, oi δπoiεg δ6ν ε71αν oτfiν dρxrj xατανofioει τfiν oo6αρ6τητd των. 'Aλλd' τd' πρdyματα ε71αν d'ρxετd' πρo1ωρf1oει, dιστε, oτd' μdτια χα}ιoπρoα(ρετων xριτιxιlν, f1 Bρετανιxrj πoλιτιxlj νd' 6μφαν[ξεται δE tνoyoE μυoτιxfig συνεQyα-
x6E
otα6 μ6 τ6v Bxθρ6.>
Mηλoν τηg "ΕριδoE oελ. 39
"oπωg dντιλαμ6dγεται δ dναγνιilστηs, f1 oυμμαx(α θναντ(oν δλoxληρoυ τη5 'Εθνιxf1E 'Αγτιoτd,oεω5 dgx(ξει νd, διαρθριilνεται. Kα( δoo περιoo6τερo πληoιdξoυμε πQ6s τ6 τ6λo5 τotr πoλ6μoυ, πQ6s τfi νtxη τδν Συμμd1ων, τ6oo xα( περιoo6τεQo, t oυμμα1(α, Θα γ(νεται πι6 μα1ητιxri, πι6 iπιθετιxt'1. Στrjγ dρxη τoδ θΘγιxoδ dγδνoE, f1 dvτιδQαστιχt'l, f1 oυντηρητιxη παρdταξιg εΙ1ε πανιxo6ληΘη, &π6 την θΘνιxη
xαi πoλιτιxf1 θξ6ρμηoι τoδ 'Ελλην. Λαoδ. T6 EAM,
EΔEΣ, η ΕΚKΑ δ6ν θξ6φρασαγ ψαxητιxα μ6νoν τoιig π6θoυE τηE 148
δ θΘνιxηg dπε-
'Eγιναν xαi o[ φoρεi5 xαf o[ δυναμιxo( θxπρ6oιοπoι xαi dγωνιμτd τιiν dπελευΘ6ρωαι. 'Ηoαγ ιr[ πoλ6μιoι τoδ πρoπoλεμιxoδ xαθεατδτos, τηE πρoπoλεμιxflE πoλιτιx\E xαt xoιναwιιf1g d,πoτελματιboεω5. Φυoιx6ν fiταν, δλε5 αιiτ65 o[ dντιδραoτιx6E fl αυντηρητιx6E δυνdμιg νd, xαραδoxoδν xα( να &ρπdξoυν την πριilτη ειixαιρ[α πoιj Θd τo69 θδ(δετo γιd' μιd dπoτελεoματιxf &ντεπ(θεoι, θναντ(oν τηζ 'EΘνιxflE 'Αντιoτ&oεωE. Kα( θπειδη fiταν 666αrcι δτι f1 μεγ(oτη πλειoιpηφfα τoi 'Eλλ. Λαoi doπαξ6ταγε xαi dxoλoυΘoδoε τo{rg oxoπofE τ{E 'EΘν. 'Αγτιατd,oεωg, f1 μ6νη μ,oaφη μdxηE πo0 τotlg dπ6μεινε fiταν f1 μdxη τηE δια6ριiloεωg xα( τig συχoφαντηoεωE, μ6 oυμμdχoυs, "Eλληναg xα( ξενoυE, θxε(νoυg πotr θπεδ[ωxαγ την θπdλευΘεqιboεω5.
oτ65 μιαg πoλιτιx{E &ναγεw{oεω5 τη5 XωραE,
νoδo oτ6 πρoπoλεμιx6 xαΘεoτιbg. "Eτoι, δ1ι τd, λdΘη xα( τα oφd,λματα πotr δι6παξαν oi f1γεo(εg τδν διαφ6ρων 'Eθνιxιilν 'oργανιboεων, &λd xα( αιiτr] f1 iδια f1 'EΘνιxη 'ΑγτioταoιE, 1ωρ(5 oφdλματα xα( λdθη, fiταν γιd δλoυE αtτo6E θθνιxη <πρoδooiα>. To{l5 χαQαχτηQιoμot5 αιiτofg δ6ν τoilE θδ6xΘη μ6νoν τ6 EΑM. ToriE δεxθt'1xαμε xαt iμεis, { fγεoiα τoi EΔEΣ, d,π6 ττ]ν dqxt'l τoi 'EΘγιxoδ 'Aγιbνog, πoλιj πρ(ν dx6μη μαs iπιτεΘη δ EΛΑΣ. 'Ηταγ &λλωoτε f1 xαλιiτερη ταιτιxi1γιd νd διλoπαoΘη δ δημoxρατιx65 x6oμo5. 'Ηταγ δ xαλr3τερo5 τρ6πog νd θξωθηθη f1 'Eθνιx,t1'Aντioταoι5 πq6g τt'1ν αλληλεξ6ντωoi τη5. 'o πoλιτιx65 αilτ6q dντιxειμενιx65 oxoπ65 δ6ν μπoρoδoε παqα να δνιiloη, πq6 τ6 τ6λo9 τoυ πoλ6μoυ, δooιλΦoυE, xαιqoox6πoυE, dντιδραατιxo.ilg,6αoιλ6φQoνεE, διxτατoριxoil5, Γερμανo{lg, "Αγγλoυg, 'Aμεqιxανo6E xαt, τ6}"oq, δλoυE θxε(νoυg, μεταξ6 αriτιilν xαi iλλων, πot πρoετoiμαξαν ττ]ν θπdνoδo πρ69 τ6 πρoλεμιx6 xαΘεoτωE, λ(γo πρ(ν dπ6 ττ]ν τελιxt'1 νixη τδν Δυτιxδγ Δημoxρατιδν. Tηg πρoετoιμαo(αE αι}τηg Θd f1γηΘη f Bρετανιxη πoλιτιxfi, o€ δ,τι dφoρα ττ]ν 'Eλλd'δα, dφoυ θπι6dλει oιωπη xαi ilπoταγt'1 oτotrg ιjπευΘι]νoυ5 θxεiνoυE Bρετανιxo6g παρdγοντα5 πo6 δ6ν oυμφωνotlγ μ6 τfν γaαμμη πoι1 θxdqαξε, xα( &φoδ dπoμoνωoει xαi ττjν δπει1Θυνη γνωμη xα( αiτων των θxπρooιilπωγ τoδ 'Αψλιxoδ 'Eqγατιxoδ Κ6μματo5 στη Bρετανιxt'1 Kυ66ρνηoι.t 'Aφoδ παρ6oυρε τ6 EΑM xα( τ6 ΚΚE o' Eνα πoλιτιx6 dδι6ξoδo τ6 δπoioγ &Jτ6 xαηη θxτiμηoι xα( iλλειψι ιpυ1ραιμdαs, ηγαγε oτην dνdγχη μoγoπωλ{oεω5' τot 'EΘγιπotl 'ΑγδνoE, θd oτραφη iioτερα π86E τiE &μυν6μεγεs 'Eθνιx6E 'Oμdδεg 'Eλλt'1νων 'Αvταρτδν xα( τ6ν EΔEΣ για να τoιig δημιoυργ{αη oυνθfrxε5 δπoταγ{5 τoυ xα(, &ν δ1ι, διαλι1oεω5 τoυ. Θd τ6 διαπιoτιi-looυμε oτiE επ6μενεg oελiδεE.
'H Σtγxqoυσξ 'Aπ6 τ(E 10 'Oxτω6ρ(oυ 1,943 μ6χQι τtE 3 Φε6qoυαρ|.rlυ 1944, oδ oυγxρoιiσειE μεταξ6 EΛAΣ xαi EΔEΣ tπηqξαν λυooιilδειs ιαi α[ματηa6E. Kαi or]μεqα d,x6μα, tioτερα d,π6 τ6oα xρ6νια, μoδ εiναι dδιiγατoγ νd περιγρdψω λεπτoμ6Qειεs τoδ θμφυλ(oυ πoλ6μιrr.l. τo0 θμφυλ(oυ πoλ6μoυ τ6ν δπo[oν διεξηγαγα _
dμυν6μενoE 666αια
' il}''Lα πdντωg τoν διεξηγαγα &π6 την dρ1η ωg i6 τ6λog μ6 * 'Exε[γoι ποιi πλ{v τoυ 'Εργατixoo ' κ6μματo9 &ντ6δραoαν
-
149
τ6 ντoυφ6xι oτ6 16ρι. Γιd μιd τετoια περιγραφf,
μo1] λε(πει dx6μα f1 ψυxιxτ]
dντoxf1. "OoεE φoQ6E ηθ6ληoα ν& oυγxεντρωoω πεQιγQαφ6g τoΟ θμφυλioυ oπαραγμο0 πoιi θξεδηλιbΘη oτ(E τdξειE τδν d'γωνιαrδγ τoδ 782l, ψt. oxoπ6 να τig oυγxρ(νω ψt' τt5 εix6νεg xαi τig oxην6E πoi, oυνεxρdτηoα &,π' αιiτ6γ πori ιjπ6frΙγ, θδoxiμαoα xα( διεξfγαγα _ Θα τ6 δπαγαλd6ω, i1oτω xαi &ν θεωρηθη &δυναμ(α _ τ6 ψυxιπ6 oΘεγoE μ6 θγxατ6λειιpε. Κα( f1 διαπfoτωαιE δτι δ θμφιiλιo5
π6λεμoE πιlri 6λα6ε xιilραν xατα την περ(oδο τoδ dγΦνo5 τηE 'Ανεξαρτηo(αE (1821-30) δπηρξεν dγριιδτερo5 xα( φανατιxιδτεQos xαi φoνιxιbτερog, δ6γ ψt. d,νεxo{lφιoε xαΘ6λoυ. 'Απ' θναντ(α5 μoδ θδυνdμωσε την Θλ(ψι xαi τ'i1ν πιxρiα, γιατ( αιiτ6E πoιi διεξt'1γαγα xα( δE iγετηs xα( δg dντdqτη5, fiταν θμφtlλιoE π6λεμοs μεταξ(' τδν πρooδευτιxδγ δυνd,μεαlν τηE Xιδgα5 xαt δ1ι μεταξ{l πρlooδευτιxΦγ xα( d,ντιδραοτιxΦν. 'Eλπiξω xα( oδd,γτ(παλoi μoυ τηg περι6δoυ θxε(νηg νd E1oυν xdμει τ(E 'ι1διεg διαπιατιiloειE xα( νd ξoυν xαταλ{1ξει oτ& 'ιjδια oυμπερdσματα. 'Η tsξ6λιξιg oτf1ν 'Ελλdδα 1oωg ν& dπoφ{lγη οτ6 μ6λλoν παρ6μoιεE τQα-
γιxt1 dναατoλ6E.
'Η
θμφfλιoE oιiγxρoυσιE μεταξιi EΛΑΣ xα( EΔEΣ, Eξω &π6 τt'1ν α[ματo1υττ]ν &oxoπη oπατdλη τηs 'EλληνιxηE μαxoμ6νη5 νε6τητo9, δ1ει xαt ψια xαi πo"b δ6xoνται τfν θπdνoδo τoi Bαoιλ6ωE Γεωqγ(oυ τoi B' oτην 'Eλλdδα xαi odν τ6τoια 'Oργdνωoιg fiταν μ6νo fl 'Oργdνωoι5 <τoδ Ζtρ6α>' δηλαδη τoδ EΔEΣ. Αtτ6, oiiτε λ(γo οiiτε πoλι],oημα(νει δτι f1 Bρετανιxf Kυ66ρνηoιg, o[ &ρμ6διε5 Bρετανιx6E 'Yπηρεο(εg, θd 6oηθoΦoαν π6ρα γιd π6ρα <την 'oργdγωoι τofi Ζ('ρ6α, γd d,ντιμετωπ(oη τ{ν θπ(Θεoι τot ΕΛAΣ xαf &ν fiταν δυγατ6 νd διαλιioη τf1ν 'oργανωoι τoδ ΕAM - ΕΛΑΣ. Kαi αilτ6 πιoτε6ει πoλ69 x6oμoE xα( πρ6 παντ6g δ x6oμοE τoδ EΑM-EΛAΣ. "Αg παραxoλoυθηoουμε τr4γ Bρετανιxf αιiτf των oυμμd1ων τoυ Καtρoυ xα( τoδ Λoγδ(νoυ, τt'1ν θ1αραxτηριoεγ δ EδιoE δ oτρατηγ65 Ζ6ρ6α5 . Td γεγoν6τα μιλo[rν μ6να τιυν. 'o dνταρτοπ6λεμοg θγαγτ(oγ ταxτιxoi oτρατoδ, δπωg αδτ6E τη5 xατo1ηE, Εγει 666αια την iδιoμoρφiα τoυ' δg πρ6E τ6ν τρ6πo διεξαγωγηs τoυ. Tιbqα 6πρεπε νd d,ντιμετωπ(oυμε xαt τtγ iδιoμoρφ(α τoΟ πoλ6μoυ θν69 dνταρτιxoδ ατρατoi μιαE 'oργανιiloεωg θγαντ(oν dvταρτιxoυ oτρατoδ μιαg ιiλλη5 'oργανιilσεωs. 'H τατLτLtLt1 xαi δ τρ6πog φΘoραg xα( παρενoxλ{oεωg θναγτ(oγ τΦν οτρατευμd'των xατo1ηE fiτo oxεδ6ν dνεφdρμoστos, πρoxειμ6νoυ γιd μιd oιiγxρoυoι μεταξιi δ6o &γταρτιxιbν oτρατΦν. "oταν δ6 εδρ(oxεται χαγεξ oτ'iγν dν&γxη νd dντιμετωπfuη xαi τo$5 διio ταυτo1ρ6νωE, τd, πρdγματα διθγ εΙγαι xα( τ6ooγ εiixoλα. "oταγ πρ6xειται γιd,
oiα xαi
150
dνταρτιilν α6 μιxρ6E δμd,δεE, dναλ6γωE τδγ oυγΘηxδν, εiγαι xατα τ6 πλε[oτoι, Eγα πλεoγ6xτη1ια. T6 tδιo δ6ν oυμ6αiνει μ6 την περ(πτωαι θμπλoxfE θναντioν &λλoυ dνταρτιxoδ ατρατo0. 'Eπι6dλλεται τα1ιiτηg πρωτo6oυλ(αE, τα1r1τηg θλιγμoυ xαi πρ6 παντ65 πρωτo6oυλ(α xινηoεων, τ6πoυ xαi 1ρ6νoυ τη5 d,πoφαοιoτιxξg oυγxgoιioεωE. o[ Γερμανιx6g θxxαθαριcτ,ιxt5 irιιxειρτ]oειE θvαντioγ δλoxληρoυ τηg 'EλευΘ6ραE 'oρεινfg 'Eλλd,δoE, f1 θμuτλox{ τoυ EΔEΣ θγαγτioν τoΦ Γεqμανιxoδ oτρατoυ (15'Oxτω6ρ(oυ μ61ρι 10 Noεμ6ρ(oυ), f1 dπειρ(α xαt i| μιxρoιpυ1(α δπευθιjγων διoιxητδν δριoμ6νωγ Moγd,δωγ τoδ ΕΔEΣ, o[ δπoioι &λλωoτε xα( Εyxατ6λειιpαν τ6ν dγδνα, &λλd πρ6 παντo5 f θγxληματιxη i.loτερo6oυλ(α τoδ Στqατηγεfoυ M6oη5 'Aνατoλfrg Eγαγτι τoυ EΔEΣ, tπε1q6ωoαι, τoν τελευτα[oν νd περιoριoΘη o6 μιd &πλη &μυνα θγαγτfoν τoδ ΕΛΑΣ, dπ6 τηg 10ηg 'oxτω6ρ(oυ 1943 μ6xρι τηE 3ηg Φε6ρoυαρioυ t944. T6γ Σεπτ6μ6ριo τo{l |943 o[ δυνdμειE τoυ EΛΑΣ dριΘμoυoαν περiπoυ 35.00Ο dντd,ρτεg, tιπ6 μα1ιμα τμηματα, μη αυμπεριλαμ6ανoμ6νων τδγ θφεδρειδν τωγ. 'O δγxoE τδγ δυναμων τoδ ΕΛΑΣ 6ριox6ταν συγχεντQωμ6νo5 θπ( τηg dνατoλιπηE πλευρα5 τηg Π(νδoυ, d,π6 'Eπταλ6φoυ (Γρε6ενιilν) μ61ρι lΚαρπενηo(oυ.Eixε την ευιoλiα τΦν xινηoεων, μ6 μεγαλo 6αΘoE θλιγμoυ, xr( πρo5 τfν xατεfΘυγοι τδν Γερμανιδγ xαι πρog την xατευΘυγoι τo0 ΕΔEΣ. 'o EΔEΣ δ6ν δπερε6αινε, o€ oυγxρoτημιiνε5 ανταρτιxθ5 μoνdδεE τo πoλt τotE 8.00Ο &νδρε5, μ6 θλdxιoτε5 θφεδρεiεg. oi δυναμιg τoδ EΔΕΣ fioαv χωQιoμ6νεE o6 τρ(α μεγdλα oυγxρoτηματα. Ιo πρΦτo μεταξ6 Tξoυμ6ρxωγ _ Ξr1ρo6oυγ(oυ _ ΚραψηE 'Aνατoλιxη5. T6 δειiτερo περι τ6ν 1Φρoν z\dxxα; Σoυλ(oυ xα( τ6 τρiτoν oτην περιo1η Bdλτoυ _ Γα6ρo6oυ. 'H θπiθεαι5 τoυ ΕΛΑΣ 6ρηxε τ6γ EΔΕΣdπηo1oλημ6νo με iiπι1ειqηαειg θναντioγ . ' τιilν Γερμανδν Ι.fit τtE xυρfαg δδoυ 'Αμφιλo1(αE _ "Aρτηg - 'Ιωαw(νων, 'Ιωανν(νων _ Mετo66oυ, 'Ιωανγiγων _ ΠαραμυΘιδE. Mεταξυ l5η5 ια[ L7ηs 'Oxτω6ρioυ η Γερμανιxη iπ(θεoιE θξεδηλωΘη }ναντ(ον τoυ EΔEΣ dπ6 'Αρτηg θγαγτ(oγ Tξoυμ6ρxωγ xαi dπ6 Mπαλντofμαg θγαγτ[oν Γαλαρ6xαμπoυ - Kαλαρυτδν _ Πραμdντων. Tαυτo1ρ6νωE μ(α φαλαγξ τoδ EΛΑΣ (200Ο αν iριbν) μ6 επιxεφαληg τ6ν Bελoυ1ιιbτην θπετιθετo iγαγτioγ τΦγ δυνd,μεων τoυ EΔEΣ oτην περιoxri Πραμdντων. Δε6τερη φαλαγξ dπ6 Mεoo1ωραg (δυνd'μεωg ι000 dv_ δρΦv) θπετ[Θετo θγαγτ(oγ των Tξoυμ6ρxων (Θεoδωριαγα _ Bουλγαρελι). i'ριτη φdλαγξ 2ΟOO dνδρδν θπετ(Θετo θγαγτ(oγ τδγ δυγαμεωγ τoυ EΔΕΣ, oττ]ν πεQιox( B&λτoυ. Καi τ6λo9 δυναμιE τoυ ΕΛΑΣ iπετιΘεγτo θγαγτ(oν τη περιo1ηg Σoυλioυ. Στ6γ τoμdα Boυλγαρελ(oυ δ EΔEΣ 6ρ€Θηxε απo τη5 18ηE 'oxτω6ριoυ μ6χQι τηE 5ηs Noεμ6ρt(oυ μεταξιi δrio πυρΦν, τδν Γερμανιilν πιb ?πετtΘεγτ l απ6 "Α8τη5 xαt τιιν 'Eλααιτδγ πot bπετiΘεντo &πo MεαoxωQαg. T6 Ιδιo xαt ατoν τομ6α Πραμdντωγ. oi Γερμανo[ θπετ(Θεντo dπ6 Παλαιo1ωρdoυ xαt τα τμηματα Bελoυ1ιωτη dπ6 Καλαρυτδν. Tt1ν 22α'oxτω6ρ(oυ o[ δυνd,μειE τoυ EΔEΣ, υτ6ν τoμ6α Πραμαντωγ dνετρdπηoαν δπ6 τδν Γερμανων. oi δυγαμειg τoυ ΕΛΑΣ, cil ευριox6μενεg oτην [δια περιo1t'1, dπωΘfΘηoαν επioη5 πQ6g τf1ν xατειiΘυναι Mελιooυργιδν. Την 3Oτiν 'oxτω6ρioυ, tioτεqα &π6 &μυναγ δωδεxα f1μεριilν o[ δυνdμει; τoδ ΕΔΕΣ, oτov τομ6α Boυλγαρελ(oυ, dνετρdπηoαν πρ69 Θεoδωριαγα. Στ(: παρυφ6E τη5 NερdiδαE &ντιμετωπιoαγ δυνdμει5 τoυ ΕΛΑΣ tπ6 τ6γ Bελoυ1ιωτην. Tτiν 10ην Nεoμ6ρ(oυ o[ θπι1ειρτ]oειE μεταξιi EΔEΣ xαd EΛΑΣ θπανηρ11ιoαv 151
μεταξt Tετραxιilμoυ _ Boυλγαρελioυ ατf1ν περιox{ν Tξoυμ6ρxων. Tην o{lγxρoυoιν αtrτ{ν ττiν &vτιμτιirπιoαν, θx μ6qoυE τoil EΔEΣ, μ6νoν τd τμ{ματα τotl 3140
Συrπdγματo5 xαi τoυ Τdγματog Ξηρo6oυγioυ. 'Eν τδ μεταξt o[ πληqoφoqkg πoιi xατ6φθαγov oτ6 ΣτρατηγεEo τoδ EΔEΣ δ6ν fioαν xαΘ6λoυ θνΘαρυντιxtE, rh5 πq6g ττiν τ$7η xα( ττjν δραoι τδγ διαφ6ρων Συγxρoτημdτων τoδ EΔEΣ. 'O oτρατηγ6s Θ. Πετξ6πoυλo5, δ δπoio5 εΙ1εν &γαλd6ει την fγεoiα τoδ EΔEΣ oτη Θεooαχ('α xαt δ δπoΙoE 6q6Θηxε oττjν περιoo1{ τδν Πηγδν, θπ( τoil 'A1ελωoυ, μ6 διiναμιν 5O0 περhoυ dνδρδν, 1ωρ(5 νd δηΘη xαμμιd, πiεoι dπ6 τ6υ5 Γερμανo{ls t τ6ν EΛΑΣ θxρινεν δg xαλιiτερη λrioι νd διατdξη τi1 διd,λυoι τδν τμημdτων τoυ xαi ν6' Eπιατρ6ψη oτ&g 'ΑΘηναg, παραo{lρων xαi μ6Qog τδν dξιωματιιιilν. Στι]ν dπocραoι τo0 ατρατηγoυ Πετξoπo6λoυ δ6ν oυνεμoρφωΘηoαν δ ταγματdρ1ηg Γ. Zoρsιπαλαg, δ δπoiog μ6 τoιig dξιωματιxo{lg Ψαρoυδdxην, Mεoατ]νην, Xατξηδd xην xα( &λλoυ g, αυνεxq&τηoαν θνα μ6ρo9 τδγ dγταρτδν των xα(, μα16μενoι επ( Eγα μηνα θγαγτ(oγ τoΟ EΛΑΣ, oτ6v δρειν6 δγxo τotl Γα6ρ66oυ, xατ6ρΘωoαγ γd θπαγααυνδεθoδν μ6 τ6 Στρατηγε[o τot EΔEΣ περ( τr]ν 20ην Noεμ6ρ(oυ. 'o [ατρ6g Σ. Xotταg, θπi xεφαλfrg τoυ 'Aρ1ηγε(oυ Bd,λτoυ ψθ διiναμιν |.200 dνταφιilν, dφot oτt'1ν &ρx{ dπ6xρoυoε τ(g θπιΘ6oει5 τoi EΛΑΣ, o€ μιd uθx παρατ&ξεiυ5, μdxηγ διελιiΘη. Κα( αιiτ6E μ6γ xατ6ρΘωoε νd, διαφιjγη, μεγdλo μ€Qog δμω5 τιilν dξιωματιxδν τoυ oυνελ{φΘησαγ αi21μdλωτoι δπ6 τoδ
EΛΑΣ. Td τμ{ματα τfrg περιo1ηg Κqdψηs _ 'ΑγατoλιxfrE, παρd τfν διαρxfl πiεoι xαi bπιΘ6.oειg, δ6v διελιiΘηααν. "Y{rtrερα dπ6 μιd θoπευoμ6νη d,νααriγταξι xα( αiφηδιαoτιxf παρoυα(α oτ{ν πεqιo1t'1 'Αγνdντων, dνετqειpαν τrjν πd,Θoδo τδγ δυνdμεων τoδ ΕΛAΣ δ δπoiog xατ{ρ1ετo πQ65 τ6ν διdδρoμo Κτιoτ&δωγ _ Γραιxιxoi, ψt, oxoπ6 νd εyxλω6(oη τfg δυνdμειE τoδ ΕΔEΣ τfg περιo1ηE Boυλγαρελ(oυ.
'Επληρoφoqoι}μεΘα iπ(oηg ,ατι o[ xιν{αειE τδν γερμανιxΦν δυνdμεων τfrg περιo1{E 'Ιωαwiνων xαi "ΑQτηE, Eδει1ναν διαΘ6oειg γ6ων θixαΘαqιoτιxδν θπι1ειρt'1oεων. 'H xdλυψιg πρ69 τ6ν τoμ6α Ξηρo6oυν(oυ xαi "AQτηE fiταν θπι6ε6λημεvη. T& τμτ]μιατα τoδ EΔEΣ, τηE περιo7t1g ΛdxxαE Σoυλ(oυ, &,ριθμoilvτα περi
τoιig 3000 dντd,ρτεg xαi τα δπo[α μετd τt'1ν otγxρoυo( τωγ μ6 τ6ν 12oν Σι]vταγμα τoδ EΛΑΣ, δ€ν {νωxλt'1Θηoαν πλ6oν, θd Eπρεπε νd' xινηΘo0ν πq6g τt1ν xατεtθυγoιν Ξηρoυ6oυνioυ. 'o &Qχηγ6g τιilν π6ραν τoδ 'Αρ&1Θoυ δυνdμεων τoi EΔEΣ, oυν)1ηg Α. ΚωγoταντινiδηE μ6 μ6ρog τoδ 'Eπιτελεjoυ τoυ εΙ1αν αυλληφΘη αi1μ&λιυτoι im6 τ6ν EΛAΣ. o[ διαταγ6g oi δπoiεE θξεδ6Θηoαν dπ6 τ6 oτρατηγ6 Ztρfo. γιd τι]ν μεταx(νηαι τιilγ θν λαyω δυνdμεων, Eμειναν 1ωq(E dπoτ6λεoμα xα( iδorj γιατ(; 'O 8ρεταν69 ταγματdρxηg Mπιilλ (MπαΘγxαiητ) i:πt xεφαληg τoδ xλιμαxioυ τηg ΣυμμαbL'LηE Στρατιωτιxfr5 'Aπoαιoλη5, oτι]ν πεqιoxt'1 Σoυλ(oυ, dπt'1τηoεν δg θxπq6oωπog τoδ Στρατηγε(oυ M6αη5 'Ανατoλfrg , aJτ6 τd τμt'1ματα τoδ ΕΔΕΣ νd &γνoηooυν τi5 διαταy6E τoδ 26ρ6α xα[ ν6' μfiν δπαxoιjooυν o' α0τ6E. oiiτε λ(γo oδτε πoλιj, f1 πgωτo6oυλiα τoδ Bρεταννot ταγματdρ1oυ θot'1μαινε xαταδixη τoδ EΔΕΣ, o€ διdλυoι dπ6 τ6ν EΛΑΣ, θλλε(ψει θφεδρειδν xαi μα1[μων τμημdτων. 'O oτρατηγ69 Ζtρ6αE θξητηoε δι' &oυρμd,τoυ dπ6 τ6 Στρατηγεio M6oηg 'Aνατoλfrg, νd, d,ναιαλ€oη oτη τdξι τ6ν θv λ6γω ξιωματιx 6 xα( νd τ6ν διατ&ξη νd
t52
μην &ναμι'γνilεται ατd τoi oτqατofr τoδ EΔEΣ. 'Απ6 τ6 τηλεγqαφ{ματα πoιi θοτdληoαν dπ6 τ6ν υτρατηγ6 Ζtρ6α, dπoδειxνtlεται Eγα dρxετd ταπειν6 xα(
τoδ
ΣMΑ, εig 6dqoE τoi EΔEΣ.
l7lIo/43 - Ζt'ρ6αE πρ6s ΣτQατηγειoγ M6oηg 'Aνατoληg. 'AριΘ. Tηλ. l4. <'Aναφ6ρω 6τι -AyyλoE o6νδεoμoE εig -HπειQoν ταyματdQxηg BΑLL (BΑTΗGΑTE) δι6ταξε Tμfiματd μoυ 6πω9 μfi Bxτελofrν διαταyd'E μoυ dλλd μ6νoν τoια6τα9 διxd'E τoυ. Κατ6πιν τo6τoυ εiE λ674o9 dν6φερεν 6τι ε|yαι δπo1ρεωμ6νoE txτελ6oει διαταyd'E Tαy)74oυ BALL δεδoμ6νoυ 6τι oδτog 67ει τoια6την tντoλf1ν παρ' hμιilν. Καταyy6λλων τoiτo πρ6E δμd.g παραxαλιb διατd.ξητε ταyματdρ74ην παιioη aναμιyνυ6μενoE, xαt iξωθιbν τμf1ματα πρ69 oτd'oιν. 'Aναμ6νω διαταydg bπf τoυ πρoxειμ6'νoυ>>.
'Απ6 τ6 Κd'ιρo παμμιd d,πdντηoιE. o[ oυγπQo{'σειζ oττiν περιo1f1 τδν Tξoυμ6ρxων μεταξ6 EΛAΣ xα( EΔEΣ oυνε1iξo\rτo. oi θνιo1{σειE πoιi dνεμ6νoντo dπ6 τι]ν περιo1{ Σoυλ(oυ δεν θφα(νoντo. 'O 'ταγματ&Qχηs Mπαθγxα(ητ oυν61ιξε, θν τιilν μεταξil, τ6 διαoπαoτιx6 τoυ iQγo. 'O oτρατηγ6g 26ρ6α9 θπ6μεινε νd
τηλεγραφ\ oτ6 Κd'ιρo. 9) 11)43
_ z6ρ6αζ πρ6g ΣτQατηyεioν M6oηg 'Aνατoλfig.
''ΩQα 20. ΔΔΔ.
ΠιΘαγ6γ νd δπoτεΘfr δτι
δ
λξω
Bρεταν6E 'Aξιωματιx6E εΙxε φiλoεαμιx6g τd,oει5. ΚαΘ6λoυ, oυγ66αιγε τ6 dγτ(Θετoν. 'Eξεδ{λωoε ταoει5 νd δργανιiloη xα( να iγηΘη &νεξαqτfτων &νταqτιπδγ 'Oμ&δαw xα( εig 6dρog τoυ EΔEΣ xαt τo8 Ζ6ρ6α dx6η. Tη θπεμ6d,oει τoδ oυν)1oυ Γoυrπ1d,oυξ, &Qxηγoδ τηg Συμμα1ιxηE Στqατιωτιx{E 'ΑπoαtoληE oτ& 'Eλληνιxd, Boυνd, δ θν λ6γω ταγματdQxηE d,ντιxατεoτ&Θη xα( &πεμαxριiνΦ τηs 'Eλλ&δog. T6 xαx6ν δμωg εi1ε γiνει. o[ θν6ργει6g τoυ, θπ( Eναν μQνα παρ6λυoαν τ(g χιγησειE τδν τμημdτωγ τotl ΕΔEΣ xαi επεrρειpαν oτ6ν EΛΑΣ νd' d,γαoυ'ιπα1Θη xαi γd dναλd6η xαi διατηqt'lση ττiγ πρωτo6oυλiα ilπιθ6σεωE. Θd μπoqoδoε xαγε[5 νd Φπoθ6oη δτι τ6 &νωτ6ρω Θλι6ερ6 γεγoν6g fiταν μεμoνωμ6vη θπδηλωαιg πα( πρωτo6oυλ(α αtΘα(ρετog, μoλoν6τι τ6 Κd'ιρo δw θδωoε xαμμιd dπd,ντηoι oτ(E τηλεγραφιxig διαμαρτυρ(εg τoil Ζtρ6α xα( θπ6μενε
θν
153
γd, τ6γ xρατη oτiγ Επfuαιρη αιiτt'1 θ6oι, μ61ριg δτoυ δ Συν)xηE Γουvτ1doυξ, μ6 διxt'1 τoυ φα(νεται πρωτo6oυλ(α τ6γ &γτιxατ6ατηoε. 'Aλλd τ6 γεγoν6E δ6ν fiταν μεμoνoμι6νo. 'Απ6 τt'1 ατιγμf πo6 μαg θπετ6θη δ EΛAΣ xα(, tιπ6 ττ!ν &λλη πλευ-
oi Γερμανoi, τ6 Κd'ιρo θξεδf1λωoε μιd περι6ργη oταoι Eγαγτι τoδ ΕΔEΣ, xατα τρ6πoν δοτε νd δπηρεdoη ιpυxoλoγιx6, τ6ν dνταρτιx6 τoυ oτρατ6 xαt να μειωoη πQαγματιχα τ,tγ μα1ητιxf1 τoυ δ6γαψι xαi &ντoxf. ΣτtE 21 'Oxτω6ρioυ τoir ΣMΑ δξt'1τηoε dπ6 τ6γ Ζ6ρ6α νd xαΘoqioη τιi μεταπoλεμιxd, τoυ o1€δια. 'o ατρατηγ69 Ζ6ρ6α5 δπεxqεωθη γd dπαντ{αη τηλεγqαφιxδg γιd, νd, xαΘηoυχ&σγl τo,b5 x'bx}'oυ5 τo0 Καtqου. 'Εδ{λωoεν iπιofμω5 δτι μετ& τ6ν π6λεμo <θd dπ6oxη xdθε πoλιτιxfl5 δρdoεωE xα( δ6ν Θd παqαμεiνη ατ(E τdξειg τoδ 'Eλληνιxοδ Στρατoδ, δg dξιωματιx6g θv θνεργεiαr. Mεταξιi 3η5 'oxτω6ρiρυ xαt τΙ1g 11 Noεμ6ρioυ περiεQγεs πληρoφoρiεg xα( εiδf1oειg 6φΘαναν μ6xQιg iμιilγ. Πρ6E μεγdλην μα5 θxπληξιν δ ραδιoφωνιx6E αιαΘμ6E τoδ Λoγδiνoυ &ρ1ιoε μιd, πολεμιxf1 θγαγτ(oν τoi EΔEΣ, μ6 ττ]ν μoμφη δτι δ τελευταΙog dxoλoυθεi τfν πoλιτιxf1 τoδ Πλαoτtρα. 'o oτρατηγ6E Ζ6ρ6αg &,πt'1vτηoεν dμ6oωE διαμαρτυρ6μνo9, μ6 τfν δf1λωoι, γιd μιd dx6μη φoρd', δτι oi 'Eθγιx6E 'oμdδεg τδν 'ΑνταρτΦγ τoi ΕΔEΣ δ6γ dxoλoυΘoιjoαγ &λλη πoλιτmfl iιπ6 θxε(νην τoi θΘγιxotr d,γωνoE xαt τoδ πoλ6μoυ θγαγrioν τo0 Καταxτητoi. 'Ωoτ6οo oδτε δ Πλαoτt'1Qα5, δ δπoio5 εiρioxετo dx6μη d'πoμoνoμενoE oττ] Γαλλ(α, otiτε δ Z6ρ6α5 fiταν xoμμoυνιcπ65. 'o τελευταΙoE, iπ( xεφαλη5 τoδ EΔEΣ, εΙ1εν θμπλαxη o6 αiματηρf1 θνoπλo oιiγxρoυoι μ6 θxε(νoυg πoιi, ΛoγδΙγo xαt ToΦqτoιλ, εi1αν 1αραxτηρ(oει uδs ΚoμμoυνιoτdE θπι6oυλευoμ6νoυ5 τriν 'Eλλd,δα> xα( o[ δπoioι xατα την iiπι6ε6α(ωoιν τoδ oυν)1oυ Γoυvτxdoυξ πQ6E τ6 ΣτqατηγεΙoν M6oηE 'Ανατoληg,'πρδτoι &ρ1ιoαν την θπ(Θεoι θγαγτ(oν τofl ρd,
EΔEΣ.
'Η ηΘιxτ] πiεαιg 6πi τoi EΔηΣ δ6ν foxηθη μ6νoν o6 δτι dφoρα τ6 δημoxρατιx6 τoυ πεQιε16μνo, μ6 θxπJμπ6E dπ6 τ6 Λoνδινo. 'Hoxf1θη xαi dπ6 μιd dτλλη xατε6θυνoι: τηE δηθεν <συνεQγασiαg τoδ EΔEΣ μ€ τoι1E Γερμανoιig>. 'Η πρooxιbρηoιg δριoμενων dξιωματιxΦν τot EΔEΣ 'ΑΘηνδν oτd τdγματα 'Ααφαλε(αE flταν γνωoτ't1 xα( oτ6 ΣMΑ xαt oτ6 EΑM. 'Ηταν θπioηE γνωoτ{ f1 διdσπασιs τoδ ΕΔΕΣ 'ΑΘηνδν. 'Ηταγ δμωE θπ(αη5 γνωoτη xα( oτ6 ΣMΑ xαi oτ6 EAM, γιατ( θδημooιειiθη οτ6 παρdνoμo τt]πo τoΟ dγωνιoτιxoδ EΔΕΣ 'Αθηνδν f1 διαγραφn xα( xαταγγελ(α τΦγ d,ξιωματιxιilγ πoιj πρooε1ιilρησαγ oτd, τdγματα d,oφαλε(αs. T6 ΣMΑ, xατα τfν xρ(oιμη αtτt'1 oτιγμr|, ξητεi τfν διdλυoιγ τofl EΔEΣ ii τotλdxιoτoν τfν dναoτoλt'1ν xdθε πoλιτιxfr5 δρdoεω5 τoδ EΔEΣ. Tt'1ν 17ην Noεμ6ρ(oυ 1943 6 oτρατηγ69 Ζtp6αg τηλεγραφεi πρ69 τ6 Στρατηγε[oν M6oηE'AνατoληE: <Συμφωνoδμεν 'oμd'δεg μα6 ξαναπ6ρoυν τiτλoν 'ΕθνιxCυν 'oμdδων Στ6π' Md.E ε7ναι δ τ[τλog δεδoμ6νoυ 6τι xαi orjμερoν oijτω τιτλoφoρo6μεθα Στ6π. Συy1ρ6νωg ixφρd'ξoμεν 6αθυτdτην λ(lπην μαg δι6τι &x6μη oυξητεiται ζfiτημα oυνδ6oμoυ μαg μ6 ξ6νoυE' ltρ6E 'Εθνιxfiv μαg'oρydνωσιν Στ6π. oilδεtE d.λλo5 txτ6E xαθηyητoi Πανεπιoτr1μtoυ Z6q6α Λεωνtδα μd5 Bxπρooιυπεi 'Aθfiνα5 Στ6π. TριμελfiE Διoιxoδoα 'Επιτρoπli (ΕΔΕΣ) απoτελεiται d'π6 iμ6, Πυρoμdyλoυ, xαi 26ρ6αν Λεωνiδαν Στ6π. M6λη 'oρyανιΙloεωg ΕΔΕΣ εtlριox6μεθα ΕoΕ o0δεμ[αν o16oιν t1oυν μ6 πρoδ6ταE δπω5 δ 8oυλ.ττιιΙlτη6. Toυτoν tφημερ{δε5 μα5 εiE 'Aθrjναg t14αραxτrjQισαν δE πoταπ6ν πρoδ6την Στ6π...> d'διd'φoρo6
154
'Αλλd τ6 Kd'ιρoν θπιμ6νει: Tt'1ν 1't2.43 δ oτρατηγ65 Ζtρ6αq θπαν6ρ1εται
ιil5 xιιτωτ6ρω: *
εioν M 6oη ζ'Aνατoλfi g>> Παραxαλιb διατd'ξατε txφωνηθη &'π6 ραδιooταθμιilν Λoνδtνoυ xα[ Καtρoυ xdτωθι
ΣτQατηy
ιν ιiloε ιE' Εθν ιxaν' oμd'δωv : 'Εθνιxαt '0μ6.δε9'Ελλfiνων 'Aνταρτιbν, δηλιbνoυν δτι txεiyoι μ6νoν oi δπoioι txoυν iγxoλπιυθη τ6ν 'Εθνιx6ν ταlν dyCυνα xαt παντoδ xα[ πdντoτε πoλεμo6ν τ6y xαταxτητrjν xαi τo6E μ6 α&τ6ν oυνερyαξoμ6νoυE "Ελληναg πρoδ6ταg, δ6νανται νd' λoylξωνται δg τtμιoι "ΕλληνεE xαt φ[λoι αilτων Στ6π. oλδεiq δ8ναται νd io74υριαθη δτι &ντιπqooωπε6ει τ6'E 'Εθνιx6E μαs 'oμdδαE ΕΔΕΣ εiE π6λειE τηE 'Ελλdδo5 fi d.λλq1oi dν tvυπoyρd'φωE fi δημoolα δ6ν δηλιboη 6τι dxoλoυθεi τfiν dνωτ6ρω yραμμfiν Στ6π. "Aν τυx6ν δπd'ρ74oυν 'Ελληνεg πoλiται ij d'ξιωματιxo[ io1υριξ6μενoι 6τι Bxπρooωπoδν τdE' 'Εθνιxd'E 'oμd.δαg xαi τfiν 'oρydvωoιg ΕΔΕΣ δι6. ν6. xαλ{sψoυv tiλλoυE oxοπo6E πλfiν τdlν 'Eθνιxιilν, olτoι dπoxηρι3oooνται δE, πρoδ6ται xαi oυνεργdται τδv Καταxτητιbν xαi τιby ΚoυtoλιyxE τηE 'Ελλ6'δo6 Στ6π. Toi λoιπoδ oi 'Εθνιxαi 'oμdδεE ΕΔΕΣ θd' 6νoμd'ξωνται d'πλι7E'Εθνιxα[
dναxo
'oμdδεE'Ελλf1νων 'Aνταρτfυν δπωE xαl πρ6τερoν Στ6π.
Θd πρ6πει γd σημειωΘη δτι
τt1ν 17ην Σ)6ρ(oυ 1943
h δμdE τδν 'Eδεoιτωγ
'ΑξιωματιxΦν τδγ 'Αθηνδν, f1 δπo(α iγxατ6λειιpε τ6γ EΔEΣ χαi πQoσε1ιilρηoε oτd Tdγματα 'AoφαλεiαE, σt μιd' oυγx6vτρωoi τηE dνεxfρυξε 'Αρ1ηγ6 τoυ
EΔEΣ τ6ν Συν)xη 'Απ. Παπαγεωqγ(oυ. 'Η oυγx6ντQωσιs αδττ],δ5 πρωτην tsν6ργειαν' d,πεφdoισε ττiγ πρoγραφη xαi bxτ6χεoι 17 oτε}τεγιjιv τη5 'oργανιboεω5 'Αθηνδν. ''Βxτoτε xα[. μ61ρι τfr5 'ΑπελευθεριiloειοE θd oυνυπdρ1oυν oτ&E
'AΘτ]-
vα5 δto EΔEΣ: 'o 'Αγωνιoτιx65 EΔEΣ xαi δ προδoτιx6E EΔEΣ. 'o πρoδoτιx6g EΔEΣ Θd διωξη μ6 μεγαλ6τερη λ6ooα τd oτελ6xη τoδ 'Αγωνιoτιxoδ EΔEΣ. 'o oτρατηγ69 Ζ6ρ6α5 τη'v |5)l7 Δεxεμ6ρ(oυ 1943 τηλεγραφεΙ οτ6 Κd'ιρo:
oΣτQατηyεioν
M
toηζ'Aνατoλfig
'Aπαντι7 δπ' d'ριθ. 57/Ι3.Ι2 ofiμα oαE. Γνωρtξoμεν δτι tπ[ iδioυ θ6ματo9 dπηντιjoαμε εiE δπ' dριθμ. 57 ofiμα. oαE, Ι8 Noεμ6ρioυ διd' τotι bπ' d'ριΘμ. 24 ofiματ6ζ μαζ τηζ Ι7.Ιl.43 oτ6π. 'Επαvαλαμ6dνoμεν xαt ofiμερoν 6oα τ6τε dναφ6ραμεν αt6π. 'Επα6oαμεν d'π6 τ6τε ν6' '6xωμεν τ6ν τlτλoν ΕΔΕΣ oτ6π' Διατηρrjoωμεv τ6v τiτλoν 'Εθνιxα[ 'oμd.δε; 'ΕΜfivων 'Aνταρτιbν oτ6π. Tριμελfig'Επιτρoπfi διoιxoιioα'Oρyανοloiν μα5, d.πoτελoυμ6νη dπ6 Bμ6 xα[ δ6o d'λλoυE πoλεμιoτdg εilρloxoνται πληo[oν μαE. Στ6π. 'Aθrjναg δπdρxει τριμελfig tπιτρoπfi 6ξαρτωμ6νη d'π6 f1μaE' Στ6π. A$τη 61ι μ6νoν δ6ν 6μι oiιδεμ[αν oy6oιv
μ6 Βoυλπιιilτην, &.λλd. πλειατd'xιg xατfiyyειλε διd τdlν Βφημερiδων μα6 xαi τoι1oxoλλfioεων α0τ6ν xα[ τo6E μετ' αiτoδ oυνερyαξoμ6νoυE, δg bπαιoxι3ντoυζ πρoδ6τα6. Στ6π.'Aπoτ6λεσμα xαταyyελι(υν τo6των δπfiρξεν f1 δoλoφoνiα 6ν65 μ6λoυE 'ΕπιτρoπfiE 'Aθηνιilν τoi διxηy6ρoυ Γιαyvαxoπo0λoυ tν μ6oη δδιp δπ6 6ργdvων 'Aoφαλε[α5 xαl Γxεoταπιτιi.ιν yενoμ6νη τιjν 4)1Ι oτ6π. ΠoΜof δoαlλoyoι'Aθrjvα5 xατα6d.λλoυν πρooπd'θειαν εioγγωρljooυν
'oρy6'νωotν μαζ iλπiξoνταg τδ1oυν oυy1ωρlioεοlE oτ6π' Πρooετερ[oΘηoαν μεριxd πρ6oωπα ΕΔΕΣ 6πωE ΣυνταγματdρxαE Παπαθαναα6πoυλoy, Παπαyεωρyioυ, πoλιτευτrjν Γoνατdν xαi διxηy6ρoν Σταματ6πoυλoν oτ6π. To{τoυE d.πεxηρ{ιξαμεν διd' διαyωyrjν τoυE διαyρ6'ψαντεE 'OρyανιboεωE oτ6π. Γoνατdν d.πηyoρειioαμεν dναμιyν6εται, ιb5 oilδεμiαν Εaoντα πρ6E τoaτo iξoυoιoδ6τηoιν oτ6π. Boυλπιιbτηg oδδ6πoτε dνfixεν ΕΔΕΣ ατ6π. Κατ6πιν dνωτ6ρω xαl χατηyoQηματιxfiE μαg δηλιboεωg 6τι xdνωμεv Ε0νιx6ν dydlνα μ6νoν xαl δτι tΥoμεν d'μετd.xλητoν d'π6φαoιν μιj dναμιxΘωμεν πoτ6 πoλιτιxfiν, νoμ[ξoμεν 6τι xαl oi πλ6oν oτρειp6διxoι xαl xαx6πιoτoι πα{ιooυν 6d'λλoυy tναντioν μαζ συιCoφαντιxι7g
oτ6π. Εtμεθα dπλιil6 πoλεμιoταi xαt θd. με[νιυμεν τoιτoiτoι μ6χQιE d'πελευθεριboειυE ΠατqtδoE μαE oτ6π. Mετ6 d'πελευθ6ρωoιν τεθfυμεν διdΘεoιν'ΕΘνιxfig Κυdερνrjoεοlg xαi Συμμd1ωv μαg &ν μdE 74ρειαoθoiν oτ6π>>'
Γιd, πριilτη φoQd, δxι πλ6oν μ€ tπoθ6σεLE'ιLαi δρθoλoγιoμoi'ζ, διεπ(ατωγα δτι, π6ραν τot' <χoμμoυγιστιχoδ xιγδtγoυ)), πo6 χαττiγγειλε τ6 Λoγδ[νοv, δπ{φ 'Eλλdδα, γιd τfγ πQαγματoπo(ηoι τδν δπo(ων, δ1ι χαγ πoλιτ ιxα q6δια γιd τfν 'EΘνιxτ] 'Aγτ(ατααιg θΘεωρε[τo 6αoιx6 μ6uou τ6 EAM - EΛAΣ &λλd δλη t θμπ6διo.
τt5 23 Noεμ6ρ(oυ 1943, Eδρα τoυ Στρατηγε(oυ μαs fiταν τα 1ιoριd _ Kαλεγτξι' xαt f1 διαxωριατιxf1 μαE γQαμμτ] μ6 τ6γ EΛΑΣ, δ πoταμξ Πλα[oια "Αρα1Θo5. T(s πρδτε5 f1μ6ρεg τoil Δεxεμ6ρ(oυ t943 θπεox6φΘη τ6 ατρατηγ6 Ztρ6α, δ oυν)1ηE T6μ MπdQγ€g, dρxηγ6s τηg Συμμα1ιxfig ΣτρατιωτιxηE 'Απooτoληg oτ6 Στqατηγεao μαs. 'o oυν)1ηE MπdρνεE θδηλιυαεν, ωτ6 μ6qoυg τoΦ Στρατηγεioυ M6ατ1g 'Αντoλflg, δτι τ6 τελευτα[oν δ6ν E6λεπεν εri1αρiαrωs ην θγxαταλε(Ψι τηs περιoxξE Tξoυμ6qxωγ dπ6 τ6ν EΔEΣ. 'Eδηλωoεν θπioηg δτι τ6 ΣMA δ6ν θd εΙ1ε dvτiqρηαι δ EΔEΣ vd 6πι1ειρηorι τrtu bπαναxατdληψ' τoυ xαt δτι μiα τ6τoια iv6ργεια δ6ν Θα θθεωqεΙτo δg πoλεμιxην πραξιg θναντ(oγ τoδ 'o EΛΑΣ, θφ' δooν f περιo1η αΦτf1 flταν τoi EΔEΣ πρ6 τoir 'Oxτω6ρ(oυ 1943' d,παιτoιiμενεg ρ(ψειg συγ)χηs Mπdρνεg b6ε6αiωoεγ δτι τ6 ΣMΑ δπ6o1ετo τ(g πoλεμιxoδ δλιxoδ γιd τf1ν θπιτυxη διεξαγωγ{ τηE θπιxειρfοεωg. 'Η θπιxεiρηαιE dπεφαα(oθη ix μ6ρoυ9 τo0 Στqατηγεioυ τoυ EΔΕΣ πα( iμ6qα iπιΘ€oεωg δρ(oΘη fl 4η 'Ιανoυαρioυ |944. 'o αiφvιδιαoμ6g θγαγτioγ τδν δυγdμεων τotl EΛΑΣ bτ6τυxε. Tflγ 10ηv 'Ια_ 'Axελιboυ, πλην νoυαρ(oυ τdι τμf1ματα τoi EΛAΣ εΙ1αν dπωΘηθη π6ραν τoυ τt'1ν περ( Bελoυ1ιιbτηE γ6φυρα MυQoεν69 πρoγεφυριilματog πoil θxρdτηoεν δ δ EΛAΣ dναoι1vταξι 'Ιανoυαρ(oυ, τα1υτd,τη dπ6 {ioτερα μιd, φtλλoυ. Tγ1ν 14ην oxληρ6τερεS xα( oi δπoυ ψαxεS, μεταξιi τδγ δilo dνεπτ6xθη πQ6g Tετρdxωμo, 'oργανιilαεων. Mιd φ&λαγξ τo0 EΔEΣ, f1 δπo(α θνεψotroε νoτιιbτερα, πq65 ττiν περιo1f Mηλιανδν θτoιμdξετo γ& δια6η τ6ν 'Α1ελδo xα( νd θνεgμoη oτd μετιbπιαθεγ τηE φdλλαγos τoι' Bελoυ1ιιbτη, πot δρoδoε oτ{ν περιof1 Mυρoφιiλλoυ. 'Η διαπεραiιυoιE dνεx6πη τt'1ν τελευτα(α oτιγμt'1. T6 Στqατηγε[oν M6oηg 'Aνατoλflg δι6ταooε τd τμf1ματα τoi ΕΔΕΣ νd μfiν δπερ6otlν τ6v 'AxελιΙιov, νd'
'Απ6
μfiν dναπτ6ξoυν iiλλην πqωτo6oυλ[αv παρ6' μ6νoν iiμυναν. Θd πρεπει ν& τoνιoθη δτι την δλη επiΘεα( των, τ{g 4ηg 'Ιανoυαρioυ, τd τμriματα τoδ EΔEΣ, θνtργηoαν μ6 πενι1ρ& πυQoμαχιxα. Tα dτoμιxd δπλα δει' εΙ1αν περιoo6τερα dπ6 50 φυo(γγια ilxαατoγ. Td &τoμιxd αilτ6ματα δ1ι πλ6oν τιilγ δxατ6 φυoιγγiων xα( τα πoλυ66λα μ6χQιg 150 6oλδν. "Aν δ6ν μ6 dπατα f μνημη τd 6λf ματα τδν δλμων δ6ν, δπερ66αιγαν τα εi'xooι - τριdντα 6λ{ματα Exαατog. Καi γιd τfν oυν61ιoι τflg iπιθ6oεωg xα( πρ6 παντ69 γι& τriν &μυνα, πotr δι6ταooε τ6 ΣτρατηγεΙo M6oηg 'ΑνατoλfrE, f1 iiπdρxεια πυQoμα1ιιδν fiταν ξflτημα πQωταQχιx6 για τd τμηματα τotl EΔEΣ. Kα( τ6 Στqατηγε[o M6αηs 'Aνατoλf1E tπεαx6θη διαρx{ dνεφoδιαoμ6 o6 πυρoμα1ιxd. 'Ωoτ6oo, παρd τig 13πoo16oει9 o[ ρ(ψειE θoταμdτησαν &π6 τα μ6oα Δεxεμ6ρioυ, χωQis νd θxη oυμπληqωθη δ dριΘμ6E τδν πυρoμα1ιxιilν πori δξητt'tΘη ωτ6 τ6ν oυν)xη Mπdρνεg. Mεταξ6 t5 _ 20'Ιανoυαρfoυ η iπεμ6doει τo0 Συν)xoυ Γoυγτ1d,oυξ, &Qχ,-
156
\
σαν μ6oω Κα[ρoυ διαπραγματεtloειg dναoτoληg τδν fuθρoπραξιδν μεταξ{l EΛΑΣ xα( EΔEΣ. Πραγματιxd oi oυγxρoιloειg dνεατdληoαν γιd, λ(γεg ημ6QεE, την 21ην δμωE δ EΛΑΣ δπ6 τ6ν Bελoυ1ιιbτην, θπετ6θη αiφνιδιαστιxα, παρd τt'1 oιl1φων(α &ναoτoλη g xαi dπιδΘηoε τ& τμηματα τoΟ EΔEΣ μ6χQι Λειιpoδg, πρ6
τoδ Boυλγαρελ(oυ.
Τd, xατωτ6ρω τηλεγραφηματα πoιi d,vτηλλdγηoαν μεταξri Συν)xoυ Mπdρνεg _ dQχηγoδ Συμμα1ιxηg ΣτρατιωτιxfrE 'Απooτoληg oτ6 ΣτρατηγεΙo τoδ EΔEΣ xα( τoδ Συμμαxιxoδ Στρατηγε(oυ M6αηs 'Ανατoλfrg εiναι χαQαχτηQιoτιxα xα(
θγδειxτιxd,. 'Aπoδειxνιloυν xατα π6ooγ τ6 Κ&'ιρo i! τ6 Λoνδ[γoγ θπεδiωxαν την διdλυoιγ μ6νoν τoδ EΛAΣ ii, δπωE θμεi5 πιoτε6oυμε, τr|ν διατf1ρηoι τoi δι1αoμoδ xα( τt1ν oυν6xιοι τoυ θμφυλioυ πoλ6μoυ' μεταξ6 'oργαγωoεωγ 'EΘνιxξE 'Αντιoτd,oεωg.
'Aπ6 MΠAPΝΕΣ xαi NToTΣoN πρ65 ΚA'i por'l Παρoυotαoα ν6oν oy6διoν πρ6E 26ρ6αν. HTo ΕΙΛΙΚPΙΝA AΠoΓoHTΕYMΕNoΣ MΕ ΔYΣANAΛOΓΙAΝ APΙΘMΩN ZΕPBA - ΕΛAΣ. ΣΥMΦΩNΕΙ AΠoΛΥTΩΣ ΣYΓΚΕΝTPΩΣΙN AΝTAPTΩN ΚAΘΩPΙΣMΕNAΣ ΠΕPΙoΧAΣ ΚAΙ ΕKΚΕNΩΣΙN AΛΛΩN ΩΣ ΣΧΕΔIoN. ΕΠΙΘYMΕΙ ΣYMΦΩNΙAN MΕΣHΣ ANAToΛHΣ, ZΕPΒA, ΕAM ΕΠI ΚA-
TΩTΕPΩ ΣHMΕΙΩN.
I) HΠΕΙPoΣ - AΓPΙNION _ NAΥΠAΚToΣ _ AΛBANΙΚA ΣYNOPA ΔΙA ZΕPΒAN. 2) ΘΕΣΣAΛΙA PoΥMΕΛH ΔΙA Ε'AM. 3) MAKΕΔ0NΙA ΚAΙ ΠΕΛoΠoNNHΣoΣ, ΣToΧoΙ ΠPoΣΔIoPΙΣΘHΣoMΕNoI ΚΕΧΩPΙΣMΕNΩΣ t ΕΙΣ ZΕPBAN η ΕΙΣ ΕAM. 4) ΕIΣ ΠoΛΕΙΣ, NHΣ)YΣ, ΚAΙ ΠΕPΙoΧAΣ ANTAPTΩN, ΠΕPΙΛAMΒANσMΕNHΣ ATTΙΚHΣ ΚAΙ BoIΩTΙAΣ, σYΔΕMΙA ΠΛΕYPA ΘA ANAΠTYΣΣH oΙANΔHΠoTΕ ΠPoΠACANΔAN.
ZΕPBAΣ ΕΠΙMΕNΕΙ oTΙ ΠAPOYΣA ΔΥΣANAΛOΓIA 3 ΠPoΣ 7 ΕΙNAΙ ΚAΙPΙON ΠΛHΓMA ΕΙΣ ΓoHTPoN ΕΘNIΚΩN ToY OMAΔΩN'
Σx6λιoν MπdρνεE:
Ι) 26ρ6α6 Εxει dvτiyραφoν τCυν dνωτ6ρω. Ε7ναι εiλιxρινd λυπημ6νoE @6ρει 6αρ6ωζ τfiν Ξλλειψιν iμπιoτoo0νηg πoιi δειxν6oυν oi Bρετανo[. 2) 'Yπd.ρxει oo6αρ69 xiνδυνog δ Z6ρ6αE ν6' θειυρfioη Εαυτ6ν f1ττημ6νoν yιατi tπιμ6νει 6τι f1 d'ριθμητιxfi τoυ d.δυναμiα θd' πρoxαλ6oη ΒπιΘ6oειE τoi ΕAM xα[ δ6ν tπιΘυμεΙ iπt πλ6oν dνιιφελη αfματo1υotαν. ''Ε11ιιlν δπ' 6ψιν μoυ τfiν dxλ6νητη νoμιμoφQoo0νη τofr Z6q6α πq6E fiμαg xα[ τfiv dπoδει1θεtoαν δπερo1fiν τCυν oτρατευμdτων τoυ iπ[ τ6ν τoσ ΕAM
εioε66.oτωE πρoτεtνω νd' xατα6ληθfi εiλιxρινri6 πρooπd'θεια ixανoπoιrjoεωE αiτrjoεωE dναλoγtαE d.ριθμιbν Ξoτω xαf φαινoμενιrtιi παρ6 πQαyματιrιlj' 'Εdν Z6ρ6αE Βyxαταλε[ψει τιbρα τ6 πεδioν πιoτε{lιυ δτι ot δυνdμειE τoυ Θd' διαλυΘoiν xα[ f7 iντ6πωoιE oτfiν xoινlj γνιbμη θd. εΙναι 6αθεiα fboτε vd' Θ6oη o6 xiνδυyo τrjν oημεqινrj ioyυρd' φιλo6qετανιxrj xατdoταoι oτljν 'Ελλd'δα. 'H oυxoφαντιxrj Εxoτρατεfα τoυ ΕAM iγαντ[oν iν6E Ztρ6α ilπoατηρiξoντog Bρετανo6E 'Aξιωματιxo6E ε7ναι yνοloτfi o6 ε&ρεiα xλ[μαιcα oτ6.E 'AΘfiναE δπωE xα[ παντoσ. o[ λ6yoι πoι3 πιoτε6ω δτι δ Z6ρ6αE Θd iγxαταλεtψη τ6ν dyιυνα oi 6ξηs:
α) "Εxαμε αilτrj τrjν δfiλωoι'
6) Tfiν oτιyμlj αilτrj τ6 y6ητρ6ν τoυ ε|ναι ατ6 xαταx6ρυφo, o6 6,τι
d'φoρd' τrjν xoινrj yν6μη, ιboτε ε|ναι xατd'λληλη στιyμη νd τ6ν iγxαταλεtψη παρ6. νd δε1θη νd διεξαyαγη μiαν 1αμ6νη μdχη, yιατ[ tτoι, μεταπoλεμιxιbg διατηρfioη τιjν εilνoιαν τfig xoινηE yνιbμη:. 157
γ) "Εδειξε τελευταiωE x6πωoιν iξ αiτ[αE tμφυλioυ πoλ6μoυ, d'λλd oυνεxiξει λ6yιυ dναληφθειoιilν δπo1qειbαεων πρ6E τo6E δπαδo6E τoυ, πρ6E 6λoυ9 τoiE τoμεiE xαi λ6yω τι7ν iδtων τoυ πεπoιθfioεων. 'Εξ o$ θd' πρtπει oo6αρaE δπoλoyfuωμεν δτι Z6ρ6αE πιθανι75 εEναι oημα[νιυν yιd' μαE xαt oτρατιιυτιxιilE xαi πoλιτιxιilg. Θd oυνεx[oη tdν ε'[μεθα o6 θ6oι νd' xd'μωμεv μιd λελoyιoμ6νη 74ειρoνoμtα' εig τρ6πoν δoτε νd διατηρfioη τ6 y6ητρoν τoδ &y6νoE τoυ. T6v t6ε6α[ωoα δτι Κdiρoν ixτιμα πλfiριυE παρελθo6oαE δπηρεofαζ τoυ...
6) ΔΔΔ 6)1s διd' Κρts dπ6 Mπ6ρνε5 Ε7yαι δυνατ6ν αυyxρατηθη "Aρη5; 'o Z6ρ6αE φ6ρεται, tνερyεi
τιμ[ωg. 'o ΕΛAΣ 61ι' iδιαιτ6ρωg δooν d'φoρd τfiν πρoταθε|,oα dναxωxfi. OI διoιxηταl Moy6δων τoδ 26ρ6α παραπoνoδvται πιxρdlg yιατ[ x6θε φορd' πo6 xαταδιιbxoυv ΕΛAΣ π6ραν τoi πoταμoδ, Z6ρ6αE διατdooει tiλτ, d'φαιριbν ofjτω δυνατ6τητα txμεταλλει3σεωζ στQατιωτιxιilv πλεoyεxτημdτων.
'o ΕΛAΣ
Πρ6E Κd'ιρoν.
d'ναδιoρyανιbvεται oυνε76dlE xαt θπιτ[θεται tx ν6oυ. Zητiυ Bπιμ6νωE 6πιτραπη 26ρ6αν ixμεταλλευθεt oτρατιιυτιxrjν τoυ
δπερoxfiν, '6oτω xα( πρooωρινιilE, πρoελα6νων iντ6g τfiE ΘεooαλiαE. Δtν διαxρtνω τ6λoE iμφυλ[oυ πoλ6μoυ Εdν tπιτρ6πεται oτ6ν ΕΛAΣ νd' παtξη α0τ6 τ6 παιγνiδι' Πρoτεiνω δE d'παρα[τητα αiloτηρ6' μ6τρα tναντlov ''Aρη. Παραxαλι7 yνωρtαατε αυvτoμιbτατα.
'Aπ6 τηg 18ηg xα( |9ηE'Ιανoυαρ(oυ |944 τd πυQoμαxL^r.α &ρ1ιoαν γd θλλεiπoυν ii xαt να μειωγoγται iπιxινδtνωE, iδια(τερα πoλυ66λιυν xαi δλμων. Διαταγ6g θξεδ6θηoαν στ6 νd γ(νεται 1ρηoιE μ6 μεγαλη φειδ6. 'EξητηΘη dπ6 τ6 Kα'ιρo
f1 &μεοοg dπoαιολt'1
πυQoμαχιxιirν.
flμ6ρεs.
'H
Εξη5 dπdντησιE Eφθαoε μετd τQειE
39)8 &'π6 Κd'i'ρoν διd Mπd'Qνεζ, iπανd'ληιpιE Κρig.
'Avαφ. δμ6τερov... T.E. ...53 dsτ6 Διoxoν. Δ6o ρIψειE μ6 d'π6λυτoν πQoτεQαι6τητα' d.λλεE 6τoιμdζoνται. Πρ6πει iν τo6τoιE tπαναλd'6oμεν 6τι τd πυρoμαψιxd. αilτd ε7vαι yι6' ν6 χQησιμoπoιηθoσν iναντtoν τdlv Γερμανι7ν xαi 61ι, iπαναλαμ6dνoμεν δxι, iναντioν τot, ΕΛAΣ. 'o Z6ρ6αE πρ6πει νd dπoθαρρυνθη dπ6 τ6 ν6. tνερyfl tπιθ6αειE xαl νd' JτQoσπαθη ν6 iπεxταΘfi π6ραν τι1ν Tξoυμ6ρxων, τ6' δπo'iα δ6 πληρoφoρo6μεθα xατ6xει τιilρα.
Δ6o
'o
ΣυγταγματdρxηE Mπdρνεg ετηλεγρd,φηoε
xα( τ{ν 21ην δE
δξηE:
'Aπ6 Mπd'Qνεζ πQ6g Κd'tρoν'
τilν 20ην ξητιilν πυρoμα1ιxd
Δ6ν dxo6εται μdxη d'π6 τηg ioπ6ραE τηE Ι9ηg 'Iανoυαρtoυ.
'o ΕΛAΣ
δι66η xαi
π:d'-
λιν τ6y 'Axελωoν πρ69 Tετρ62ιωμ0ν xα[ πληotoν Tριxλtνoυ Z6ρ6αE δ6ν Βπιτiθεται' 'Aξιωματιxol 26ρ6α λ6yoυν ΕΛAΣ εix6λωg δ6ναται d'πωΘηθη πdλιy dλλd η iπιμoνrj α&τf1 πoλ6 iνo14λητιxfi. ΧΘ65 iπεoxtφΦν μα1oμ6vαE Moνd.δαE 26ρ6α. 'Aξιωματιxoi περιφρoνητιxoi o6 6,τι d.φoρd' μαxητιx6τητα xα[ iμπειρoπ6λεμoν πλεioτoυ τoδ ΕΛAΣ, xαl 6λoι πιxgιilτατα παραπoνoiνται δτι Z6ρ6αE διατdooει oταμdτημα oτ6ν 'Aγελιbo. Ai1μd.λωτoι ΕΛAΣ iφdνηoαν μ6 πoλ6ν 11αμηλ6ν i1θιx6ν xαl xαxιil; tνδεδυμ6νoι. 'Εxεiνoι dπ6 τ6ν ΕΛAΣ πoι3 dρνoiνται νd. πoλεμrjooυy txτελofrνται xατ6πιν διαταyfi; τoi "Aρη.
Tα πυρoμrαxL'Ld, τιilγ δπo(ων την ρ(ψι δπεo16Θη τ6 K&'ιρoν <μ6 d,π6λυτoν πQoτεQαι6τητα> d'νεμ6νoντo μ6 dγων(α την 24ην xα( τi1ν 24ην. oδ πληρoφoρ(εg 6φεραν τ6γ EΛΑΣ Eτoιμoν γιd, ν6α θπ(Θεoι. 'o oυν)xηg Mπd,ρνεs πQoσπαΘoΦoε γ& διxαιoλoγι]oη ττ]ν xαΘυατ6ρηoι τo0 Καiρoυ, χωQ(E ν& δεixνει δτι εΙ1ε λd6ει δριoμ6νε9 λεπτoμερεi5 xαi συγχεχQιμ6νεE δδηγk5' bx διαμ6τρoυ d,γτ(Θετεq dπ6 158
θxε[νεE πoιi μαg μετ6δωoε οτ6 ΣτρατηγεΙo μαg oτd Πλα(oια. 'Yπεγρdμμιoεν δτι θd Eπqεπε νd τηρt'1σoυμε dμυντιxf1 oτδoι iγαντι τoυ EΛΑΣ xαi γd θπαγαλd-
6oυμε τ(5 θπιθ6oειg θναντ(oν τΦγ Γερμανιilν. 'o EΛAΣ δμωE εi1εν, εγ τιi_l μεταξιi, dρxioει γενιxην θπiΘεoι θγαγτ(oν μαg. "oταν ηριilτηoα τ6ν Συν)1η Mπdρνεg πoiα Θd Eπρεπε νd εΙγαι f1 oτi,oιE μα5 Eναντι τoΟ EΛΑΣ, toτερα &π6 την αiφνιδιαoτιxη τoυ θπ(Θεoι, dπr]ντηoε dπηλπιoμ6νoE. <Δ6ν ξ6ρω. Πdω νd, τρελλαΘδ>.
Tt1ν 27ην'Ιανoυαρ(oυ δ oυν)xηg Mπd,ρνεE τηλεγραφεΙ.
aπ6 MπdρνεE εiζ Κdi'ρoν. "57)27 'Yπ66αλα 'Επ6τυ1α
26ρ6αν δμ6τερov NP 79. νd μfiν τ6ν tνθαρρ6νω yιd' μεyαλδτερη εilνotxrj μεταxε[ρηoι. Πρ6 τo0 yεyoν6τoE d'π6 τrjν dΜη πλευρ6. τfiE Επαναλι'7ψεωg dπ6 τ6v ΕΛAΣ τoi iμφυλtoυ πoλ6μoυ, δ 26ρ6α5 fiτo πραyματιxd. d'πoyoητευμ6νog, xαt μoδ εΙπεν δτι θd d'παντfioη δ tδιoE. Πιoτε6ιυ 6τι ε7ναι oτ6 oημεtoν νd iyxαταλε[ψη τ6ν dyδνα, Bdν δ6ν εtμεθα o6 θiαι νd' xd'μoυμε xd'πoια, tπαναλαμ6dνω xd'πoια' χειQoνoμtα. 'H xατd'oταoιg ε7ναι xρtoιμoE. Παραxαλιl yνωρioατε d.μ6oωE, δ ΕΛAΣ iπιτiθεται τιbρα μ6 6ληv τoυ τrjν δρμrj. ''Ωρα 14...>
Πρ6s τ6 μεoημ68ι τηE 27η5'ΙανoυαQ(oυ μιd otντoμη ο6oxειpιE tλα6ε 1ιilραν μεταξ6 oυν)1ου Mπdρνεg, συγοδευoμ6νoυ &π6 τ6ν διερμην6α τξE ΣΣΑ, λoχαγ6 Mεταξα, τoδ oτρατηγoυ Ζ6ρ6α xα( θμoδ. Td τμt'1ματd, μαE τηg πρωτη5 γaαμμηE ξητoδoαν μ6 dγωνiαν ττ]ν dπoατoλt'1 πυQoμαχιxΦγ. Θd Eπρεπε νd ληφθη xdπoια dπ6φαoιg. Πω5 θd 6πρεπε ν& dγτιψτωπ(ooυμε την δπανα1ιilρηoι xαi τtγ iγxατd,λειιpι τoil Καiρoυ. Γιατ( τ6λoE υ[oθετηοαν μιd παρ6μoια oταoι Eγαντi μαE; Πρooεπdθηoα νd, διοoιυ x&πoια θξfγηoι oτ6 oτρατηγ6 Z6ρ6α. Δ6ν μ6 &φηoε νd τελειιiloω. ΣηxιbΘηxε xα( dνf1oυ1og xαi λυπημ€νog εΙπε. <Πρoδ6θηxα d,π6 τ6ν x6oμo θxεΙγo πoι] δπεα16Θη δτι θd μ6 6oηθηoη xοlρig xαμμιd θπιφtλαξι. Mηπωg πQαγματιχd Θ6λoυγ f1 'Eλλdg νd γiνη χoμμoυγιστιxf ;> Toυ d,πt'1ντηoα δτι αtτ6 φα(νεται μαλλoν dπfΘανoν, &λλ' δτι i1 ταxτυxt1πori τηρoδv φαiνεται odγ νd fiθελαν 6γα τ6τoιo πραγμα. 'o oτρατηγ65 Z6ρ6α5 τ6τε παρετηρηoε μ6 πιxρiαν. <"Αν τ6 νd μo0 δiγoυν μαxαιρι6g oτη πλdτη εΙναι παιγν(δι, τ6τε μπρd6o τoυE. Σdν oτρατιιbτηg δεν μπoρδ νd τ6 δπoφ6ρω. "Eνα μ6νo μoδ μ6νει, νd πdω oτt'1 πριbτη γaαμμt'l νd, πεΘd,νω μ6 τoιiE dντdρτεE μoυ. Σt oυν61ιoε, xd,με δ,τι νoμ(ξειg xαλriτερo' Γυρ(ξω πioω οτoιiE dντd,ρτεg μoυ πoι1 αι}τιi ττ] οτιγμτ] oxoτιilγoνται... Δ6ν ξ6ρω yιατ(' &λλd αiαθdνoμαι δτι θd fuω τοιiλdχιστoγ την lxανoπoiηoι νd πεθdγω μαξιi των)). Bγηxε &π6 τ6 γραφεΙo μoυ, d,ν66ηxε oτ6 &λoγo τoυ xα( θφυγε xαλπdξονταg πρ6E τ6 8oυλγαρ6λι. Σ6 λ(γα }'επτα xαΘηxεν dνdμoα oτd Eλατα. 'H μdxη iξιυ αττ6 τ6 Boυλγαρ6λι θξαxoλoυθoδαε λυooωδηE, σδμα πQ6s oδμα. 'o Συν)xηg Mπd'ρνεg d,πεμαxρ6νΘη μ6 τ6 xεφd,λι oxυμμ6νo, ντρoπιααμ6νo9. 'o λoxαγ6E MεταξαE, παρ6μινε oτ6 ΓραφεΙo μoυ oιδπηλ6s. T6ν θξt'1τηoα γd, παραμε(νη λiγo. Kατα τ,i1 otlντoμη oι1αxειpι, μ6 6λ6μματα μ6νoν, εilxαμε συνεγνoηΘη. Kατα ττ]ν f1μ(ωqo συγεQγαo(α μαg oυνετdγη τ6 xατωτ6ρω ηλεγρdφημα, odν πρooωπιx6 μf1νυμα πQ6E τ6ν Στρατdρ1η ot(λooν 'Αρ1ιoτρdτηγo τΦν Συμμα1ιxδν Δυναμεων τηE Mεooγε(oυ. 159
Στρατηyεioν
M
toηE 'AνατoλfiE
Συνταyματdqxηs Mπdρνε5 μdE dνεxoiνιlloε d.παντtjoειE oαg tπl δριυν δρd'oειbE μαE xα[ c';μφιλιιboεωg oτ6π. 'Επ' αVιτιjlν dvαφ6ρoμεν τ6. xdτωθι oτ6π. Περιoριoμ6E δυνd.μειbg ':αg oημαivει xαταδtxην μαE oτ6π. 'Εdν α0τf7 fi'o fi yaαμμi τfiν δπoiαν tπρ6xειτo ν6. d'xoλoυθljoετε θd' bπρεπε dπ' Φxηs μαE yνωρloητε τoιjτo oτ6π' Xυθ6ν 'Eλληνιx6ν α7μα 6αρ6νει xαθ' δλoxληρiαν δμdg oτ6π..'Εφδ 6ooν ΕAM dναyνιυρtξεται δφ' δμιilν ιilg iιτιxρατεoτ6ρα 'oρydνωοιE' d.παιτoiμεν 6πω5 dναλd6ητε ε0θιiνην d'π6ναντι toτoρiα; xαi 'Ελληνιxoo λαol xαl διατd'ξητε δι6'λυoiν μαE oτ6π. ΠαρdταoιE τoια6τη9 xαταoτdoεωE 6αρ6νει d'π6 ofiμερoν oυμμαγ1ιxfiν αsτooτoλf1ν oτ6π. Παραxαλohμεν δπωE Ξ1ωμεν τ6 τα7ι1τερoν d.πdντηoιv oτ6π. 'Εdν tντ65 τριων f1μερ(υν δtν fuωμεν d'πdνηoiν oαE, oιωπljν oαg θεω-
qrjoιυμεν ιb5 tyxριoιy διαλ6oειbζ μαζ oτ6π. Λυπoiμεθα διαπιoτιboωμεν 6τι δι6τι iξετελ6σαμεν πειθαρ7ιx6 xαl πιoτd. xαθfixoν μαg xαl διαταyd'g ααE d'μει66μεθα xαθ' 6ν τρ6πoν πρdττετε τoiτo oτ6π. Διαπιoτιbvoμεν dx6μη 6τι παρd. παyx6oμιoν &yCυνα flπtρ iλευθεqtαE iπιxρατεoτ6ρα εΙναι dx6μη f1 6iα xαl εiδιxCυE tν 'Ελλd'δι fi τρoμoxρατlα τoδ xαxoi xoμ-
μoυνιoμoi
oτ6π'
N. 26ρ6α9
27'11.44
"Ωρα Ι2
Tfv Uδια iμ€ρα τ6 dπ6γευμα δ oυν)xη5 Mπdρνε5 &π6'αειλε πρ65 Κd'ιρo τιi τηλεγQαφηματα 58/27 ΔΔΔ xαi 59)27 ΔΔΔ ξητ
μαζ πρ6s Z6ρ6αν σημα NP 35.
M6ρog 1. (λεπτoμ6ρειαι ρ[ψεωζ ΙtυQoμαχιxων)... M6ρog 2. Πρ6πει bπ[oηE vd' τoνloωμεν 6τι tλd6oμεv πληρoφoρiεE 6τι dνελ6.6ατε πρωτo6oυλ[αν Βπιθ6oεαlE tναντbν τoi ΕΛAΣ, xαi tπαvαλαμ6dνoμεν dx6μη μιdν φoρdν 6τι 6πλα xα[ πυQoμαχιxd. μ6 τd' δπotα tφoδιd'ξεoθε ε7ναι yιd tπtθεoι tvαντ[oν Γερμαvdlν ια[ α[ iν6ρyεια[ oαg tναντ[oy ΕΛAΣ Θd πρ6πεη tπαναλαμ6dνoμεν θ6' πρ6πεη y6' ε7ναι xαθαριbE d'μυντιxα[.
Θd, εiγαι xαλtτερα iloω5 ν6 dvτιπαρ6λθωμν τ6ν 1αqαxτηριαμ6ν τoi περιεχoμ6νoυ τoδ &γωτ6ρω τηλεγQαφfματoE. "oαo yια τ6'Eλληνιx6 αδμα πoιi θ7gιiνετo &oxoπα, Bξ' αiτ(α5 τfrg δoλoπλ6xoυ πoλιτιπflg τoυ Καiρoυ, ι}πειiΘυνoι Θd fioαν dργ6τερα }Ι,αt 6 EΔEΣ }1,αi 6 EΛAΣ. Στriν πQαγματιχ6τητα δ6ν θd εΙxαv &διxo, dφoδ δw iπρυτ&νευoε xαi dπ6 τt'1 μιd xαt 6π6 τriν &λλη πλευρd,, { διdΘεoιE ν& μt'1ν xατααroδν τd &ν6ητα δργανα τ{E Tαωρτoιλιανη5 διπλωματ(α5.
'ΑQγd τfi ν$1τα
Kd'ιρo.
τt1g
27ηE'Ιανoυαρioυ δ oυν)μE MπdρνεE θτηλεγρd,φει ατ6
'Aπ6 MΠAPNΕΣ πQ6ζ ΚAΙ Po.
'ΕπιxειρfioειE oτ6ν τoμ6α Boυλyαρελioυ oljμερα o6 πλfiρη xλ[μαxα. Στρατε6ματα 26ρ6α dναyxαoμ6vα δπo1ωρfiooυν λ6yω παντελo0E Bλλεiψεωg πυQoμαχι?ιCυν.'AyωνιιbδηE f1 dνdyxη ρfψεοlg πυQoμαχι2ιdlν Καλ6ντζι. Σταθμ65 PΕNoBΕΣΙoN μετεxινιjΘη Καλ6ντξι.
o[ τελευτα[oι dντdρτεg τoδ EΔEΣ π6ραoαν τ6ν "Αρα1Θo, πq65 Καλ6ντξι -
Πλα(αια, περιo1f1ν Ξηρo6oυνioυ, τ{ν ν{lxτα τtlg 27ηg πQ6E τ't1ν 28ην 'Ιανoυαρ(oυ. 'O Στρατηy65 Ztρ6αg, δ 'Yπαρ1ηγ6S, ψθ'τ6 'Eπιτελε[o τoδ Στρατηγεioυ τoδ EΔΕΣ δrεox€λιξαν τ{ γ6φυQα τηE Πλdxα5, τελευτα[oι, τd ξημεριilματα τfrg 28ηg 'ΙανoυαQ(oυ. T6 μεγαλ6τερο μ6Qog τιilν &ξιωματιxδν 6ριαx6τανε α6 &διj160
ναμiα νd
θξηγt'1oη ττiν oi-lμπτηξη αtτt'1.
xρ(νoυν, oυμμd1oυ E xαi dντιπdλoυ5.
Tωρα θλπ(ξoυμε νd dντιληφΘoδν xαt να
Mεταξι1 3η5 xαt 4ηE Φε6ρoυαρioυ 1944, o[ θ1θρoπραξ(εg μεταξ0 EΛΑΣ xα( EΔEΣ &,νεoταληoαν.
***
'Η
τot EΛAΣ flταν xαταδιxαoμ6νη ν& dπoτιj1η. "o1ι μ6νoν λ6γω τηE dντoxηE, τηE μα1ητιx6τητoE xαi τot θμπειρoπoλ6μoυ τδγ τμημd'τωγ τιilγ 'EΘγιxιilν 'oμd,δων 'Eλλf1νων 'Aνταρτδν, t1 xαi θξ αiτiαE τΦν dντιδρdσεων πoιi, απ6 διαφ6ρoυE xατευΘfνσειE, iξεδηλιbΘηoαν iναντ(oγ τoi ΕAM. "Ηταγ xαταδιιαoμ6νη γd dπoτtχη, πQ6 παντ6g, θξ αiτ(α5 τηE dντιδρdoεωE πoι1 πρoειdλεoε xαi oυνr'1ντηoεν, f1 θπiΘεoιE αιiτη, μ6oα oτ[g τdξει5 τoδ EΑM _ EΛΑΣ. oi ηγετεg θxεΙνoι πoιi, δπωg λ€γεται, ξαoαν τη ψυxραιμiα των xαi θξιilΘηoαν o6 μιd τ6τoια d1αραxτηQιστη θν€ργεια, διεπ(oτωoαγ πoλιi γQηγoQα δτι, π6ραγ τηζ dρνηoεωE πoλλωγ τμημd,των τoδ EΛΑΣ νd θμπλαxoδν o6 μιd, θγoπλo oι}γxρoυoι μ6 τ6ν EΔEΣ, πρoει&λεoαν πα(
ξωηρ6τατεE d,ντιxoμμoυνιστιx6E διαθ6oειg, μ6 τdoειE &πειλητιx6g. M6 την xατd'παυoι τιilν θ1Θρoπραξιιilν μεταξ{l τδν δ{lo 'oργανιδoεων, ψ6 τη αιioxειpι Mυρoφ6λλoυ _ Πλ&xαg xα( ψt' τ{ δημιoυργ(α τηg ΠEEA, f1 {γεoiα τoυ EAM xα( αiτr] τo0 KKE Θd, πqooπαΘηooυν γd iiπαν6λθoυν oτ6 δρ6μo τflE εiρηνιxηg πoλιτιxfrE.tsξελ(ξεωg xαt τi1E πoλιτιx{E συνεQγασ(αg. 'Αλλd γιd μιd τ6τoια oιjνθετη d,ναπρooαρμoγt'1 xαi τ6ao διioιoλη Boωτεριxt'1 dναδιdρΘρωoι, xα( oτ6 EΑM xα( oτ6ν EΛAΣ, fuρειdξoντo [xαν6τητεg αrt'1ν xεφαλ{ τηg πυραμ(δoE. 'E1ρειdξoντo μεγd,λη ειiαrρoφ(α xαt θναυνε(δητη πειΘαρ1tα oτ6 σιιclπ6, γιd νd ληoμoνηΘoδν τd, λdθη xαi o[ δπερ6oλ6g τofr παρελθ6vτog. 'Η iπιτυ1(α τηg πρooπαθε(αg αδτηg Θd tsξηoφdλιξε την δμαλf θξ6λιξι τfrE πoλιτιxηg ξωηg oτη Xιilρα, μετd τ{ν &πελευΘ6ρωoι, τη ν(xη τηg πQαγματιχηg δημoxqατ(αg. 'Η dποτυ1(α Θd oυνεπ{γετo την θπd,γoδo τo0 παλαιoχoμματιoμo[l xα( τflE δλιγαρx(αE, μ6 αiΘα(ρετoγ πQoστd'την xα( φ(λον, τt'1 oτiγμt'1 θxε(νη, τ6γ Bαoιλ6α Γειilργιoν xα( dπ6λυτo ρυθμιoτη τδν τυ1Φν τηg μεταπoλεμιxηg 'Eλλdδog τ6 Φ6ρε'ιν _ "oφφιs.
Σ$axειpιE Mυρoφ$λλoυ
-
Πλ&xα5
'Η
&γαxω1η μεταξ{l τδν δrjo 'oργανιboεων (EΑM _ EΔEΣ) iξω iπ6 την θoωτεqιxt'1 π(εoι dγωνιcπδν xαi πληΘυoμδν, θΘεωρt'1Θη &ναγxαtα xαt γι6 γενιxιbτερoυg πoλιτιxotE λ6γoυ9. 'Aπ6 τ6ν 'Ιανoυ&ριo, f1 'Eλληνιxη Kυ66ρνηoιg τoδ Καtρoυ εΙ1ε δηλιboει δτι Θd θδ61ετo oυξf1τηoι γιd τ6ν σχηματισμ6 Kυ6ερνfαεωE 'EΘνιxηg 'ΕνιboεωE, δπ6 τf1ν πρoiiπ6Θεoι δτι Θd xατ6παυεν f1 θμφιiλιoE oιiγχQoυσιE μεταξ6 τδν 'oργανιboεων 'Αντιoτdoεωg. Σττ] δι&oxειpι γιd τ6ν σχηματιoμ6 τηs δs &νω 'Eλληνιxηg Κυ6ερνηoεαlζ Θd θλdμ6αναν μ6ρog f Κυ66ρvηoιE τo0 Καiρoυ, d,ντιπρ6oωπoι τδν 'Eλληνιxδν πoλιτιxιirν xoμμ&των xα[ dντιπρ6-
σωπoι τδν τριδν 'oργανιbαεων 'Αγτιoτdoεω5. 'Η πρooπτιxη αδτf1 επ6τρεψε την
l1.'o
Δo6ρειoE'Iππo5
161
(EAM _ EΔEΣ), τi5 Συμμα1ιxηs _ 'Απooτoλη5 'Eλληνιxd Στρατιωτιxfr5 oτd Boυνα' xα( iδιαιτ6ρω5 τoδ oυν)1oυ Γoυντ1d,oυξ xα( τoδ oυν)1oυ Xdμμoντ. 'ΩE τ6πo5 oυναντt'1oεω5 τδν dντιπρooιilπων τδγ τριδν'oργανιδoεων δρ(oΦ Mυq6φυλλo, θπf τoυ 'A1ελωoυ. '6 xωρι6 'Η or]oxεψιE Mυρoφιiλλoυ - Πλdxαg &ρ1ιoε τt1ν 12η Φε6)ρ(oυ xα( Eληξε ττjν 28η. T(g τελευτα[εg oυνεδgιd,oειE τηs τ(g διεξηγαγε, oτ6 1ωρι6 Πλdxα, θπi τoδ 'Αρd,1θoυ, γιd, νd δοθη f1 ει}xαιρ(α xαi oτ6 oτρατηγ6 Ζ6p6α, ν& λd6η μ6Qog ατiE αυνεδριd,oειg τδγ τελιxων dπoφdσεωγ. 'H οιjγθεoι5 τΦν d'vτιπρooωπειδν fiταν f1 εξηs. EΑM _ EΛAΣ. Στρατηγ69 Σ. ΣαραφηE, Πετρog Poδοoog, Γραμματε6E Xαρ. θπ6μ6ααι, xα( πρ6s τts διio 'oργανιboειg
Κλdραg.
EΔEΣ. Κ.
Πυρoμd,γλoυ, Γεγ. 'Υπαaχηγ6E τoΟ EΔEΣ, &ντιoυνταγματdρxηE Nιxoλ6πoυλoE τoδ Στρατηγε(oυ τoi EΔEΣ, δπoλo1αγ65 Bεργετηs, γQαμματεri5.
EKΚΑ.
Γ. Καqτdληg, πoλιτιx6g ξγετηt τηE EKKΑ, συνταγματdQxηs Ψαqρ6g Στρ. dρ1ηγ6s τηs EKΚA, ταγμ)χηE. ΔoιixαE γραμματειi5. 'Ανωτdτη 'Eλλ. Στρατ. 'Ηγεoiα Κα[ρoυ Συν)xηg Γoυντxd,oυξ. Στρατηγε[o M6oηg'ΑνατoληE. Συν)xη5 Γoυvτ1doυξ (Bρεταν69) ταγματdρxηg oιjd'ινεE ('Hνωμ6γων Πoλιτειδν). Πq6εδροg τδγ oυνεδριαοεων, xαΘ' δλη τη δι&ρxεια τδν oυox6ψεων, θξελ€γη l δ παμψηφε( Γ. Καρτ&ληE. Tα πλf1ρη πραxτιxd, τflE δληg oυox6ψεωg, θγxριΘ6ντα xαi θπιxυρωθ6ντα dπ6 τoil5 d,ντιπρooιilπoυE xα( τΦν τριΦν 'oργανιboεων, θδημooιειiΘηoαν flδη. (Κ. Πυρoμdγλoυ'Εθνιxf1 'Avτiαταoιg, oελ. 198 * 255,'ΑΘηναι, 1947 Β'"Exδooιg 'Aθfrναι 7974). 'o αυν)1η5 Γoυντ1doυξ, θδηλωσεγ &π6 τηE πριilτηg στιγμηs δτι δ6γ εΙναι θξoυoιoδoτημ6νoE νd' oυξητ{oη πoλιτιxd, Θ6ματα. 'Ωoτ6oo δ6γ εΙxε xα( τ6 διxαiωμα νd, dπoxλε(oη dπ6 τ(5 'oργανωαει5 ν& dνταλλdξoυν dπ6ψειE fi xα( νd xαταληξoυν o6 dπoφd,oει5 \ xα( o6 oυγεγγoηoει5 θπ(''Eλληγιxιilγ πoλιτιxΦγ Θεμd,τιυν.
Td δι]o 6αaιxα θ6ματα περ( τα δπoiα περιεoτρdφη η oυξfτηoι5 fiταν τd
δξηs:
ii θνoπo(ηoιg τoδ 'Ανταρτιxoδ Στρατoδ. 6) Σxηματιoμ6E Πoλιτιxfrg 'Επιτρoπf1g f1 δπo(α νd πρoετoιμd,αη τ6 o1ηματιoμ6'Eλληνιxηg Κυ6ερνf1oεωg'EΘνιxηE'Eνιboεωg. oi dπ6ψειg τoδ EAM _ EΛAΣ fiταν: 'EνωoιE τδν δυγd,μεων ψt 6αot τ't1ν μιxq6τερη dνταqτιxt'1 μoνd'δα. Σxηματιoμ6g πoλιτιxηg θπιτρoπηs μ6 dντιπρooιilπoυE τδν τριδν 'oργανιboεωγ, dλλd, μ6 πλειoιpηφ(α dπ6λυτη τoir ΕΑM. oi dπ6ψειE τηs EΚΚΑ xα( τoΦ EΔEΣ: "Ενωoιg τιbγ δυγdμεων μ6 6doιν α) "Eνωoιg
Moνdδo5 τ6 αιjνταγμα. Σχηματιoμ6E 'EπιτρoπflE, ψt oyετιxf πλειoιpηφiα τoi EΑM, .xαt oi δι]o oτd,δια. Στ6 πριilτo oτd,διo f1 'Eπιτρoπi1 Θα εΙ1ε διoιxητιxα διxαιιbματα xαi θνεργε(αg πρωτo6oυλ(αE, δooν dφoρα τd, πoλιτιxd, θ6ματα. Θ6 μετετq6πετo o6 πoλιτιxt'1 'Eπιτρoπη, dπ6 τf1 oτιγμf1 πoιj Πoλιτιxα x6ψψατα xαi Κυ66ρνηoιE Kαtρoυ Θ& {ρνoυντo η Θα xιυλυoιεργoΦααν oτ6ν Σxηματιoμ6 Κυ-
6ερνt'1oεωE'EθνιxηE'Eνιiloεωg. Κα( θπi τδν δ6o 6αoυxCυν αι]τΦγ θεμd,των δ6ν πρo6xυψε χαμμιd ουμφων(α.
r62
Γιd νd μη
Θεωρηθη d'πoτυ1oδσα η otrαxειpιg xαt yια ν& δoΘη lxανoπoiηoιg oτot5 d,γωνιoτ6E xαt τ6ν'Eλληνιx6 Λα6, τ6 EΑM Bπρ6τεινε τtγ xαταπαυoι τιilγ θxθqoπραξιιilν, xα( Lπ' αΦτo0 δπεγρdφη πραxτιx6. ΠoΙε5 fiταν oδ xατευΘιjνoειg πo{-l Eδωoε τ6 Κd'ιqo oττ]ν Συμμαxυxi1Στρατιωτιπη 'Aπoαroλf, f1 δπo(α xα( δg &,ντιπρl6oωπoE τoi Στρατηγε(oυ M6oη5 'Ανατoλflg, xα( rhg dντιπρ6oωπoE τoδ 'Eλληνιxoi 'Eπιτελεioυ, (xαi 'Ελλην. Κυ6ερνriαεωE), Eλα6ε μ6Qog oτfν Σtoxειpι Mυρoφ6λλoυ _ Πλdxα5; 'Aξ(ξει νd παqαΘ6oωμε τig δδηγ(εg πoι1 tλα6εν δ oυν)1ηE Mπdρνεg θπ' αtτoδ.
178)9 PT
Ι
ΔΔ' 'Aπ6 Κdiρoν πρ6s Mπ6'qνεq μ6νoν.
Ι' _ Πιoτεtιoμεν 6τι δ ΕΛAΣ Θd ξητfioη tνα i1νωμ6νoν d'νταρτιx6ν oτρατ6ν μ6 Στρατηyε[oν oτ6 ΣτρατηyεEoν τoυ ΕΛAΣ. Θd' πqooπαθfioη tπioη; νd' tx6ιd.oη o1ηματιoμ6v 'Hνωμ6νη6 Κυdερνrioειllg iντ65 τηE'Ελλdδog. "Ιδε NP 111, 114, 115.'o ΚρiE πιστει3ει, xαi oυμφωνotιμε μαζ{l τoυ, 6τι α0τ6 oημαiνει oτfiν πραyματιx6τητα d'πoρρ6φηoιν 26ρ6α xα[ Ψαρρot, Εvτ6E τoi EΛAΣ, μ6 dναo{ιoταoιν Κoινoi Γενιxoi Στρατηyε[oυ 'Aνταρτι7ν. IΙ. _ oi δδηytεE μαE πρ6E ΚρiE ε7ναι,δτι αilτ6 θd' πρtπει νd' d.πooo6ηθη xαi f7 xατdληξιE o6 oυμφωνtα θd πρ6πει νd' ε7ναι fi δια[ρεoιE τfiE Xιbραg o6 iδαφιx65 περιo76E, iν o16oει μ6 τig dνdyxεg τfig Κι6ωτoδ Nιbε. 'H διxα[α xαl Βνδεδειyμ6νη διαγ1ωριoτιxfi yaαμμri Θd fiταν: "Hπειqog - o6νoρα ΘεooαλiαE d.π6 τfiν 'Aλ6ανιxιj μεθ6ριo μ61ρι BΕLTSovΕ 4707, txεiθεν πoταμ69 'A1ελιbo5 μ674ρι Χ5068, txε|θεν πρ6E ν6τoν X50 μηxog
x6λπoυ Πατριilν. ΙΙ. - 'Aφωπλιoμtνη ζιbνη 5 μιλtων πλdτoυE 6xατ6ρωθεν ξιbνηE, 6ξαιρ6oει xατd' μηxoE δδotι Mετo66oυ, δπoυ il ξιbνη θd' 74ωριoθfi xατd oτ61oυE' "Aπααα f7 περιo1rj δυτιxιΙlE τfig yQαμμηζ αι3τηg θd. εΙναι περιoxlj 26ρ6α. ''Aπαoα dνατoλιxilE πεqιoγj ΕΛAΣ' Πελoπ6ννηooE xαt Θρd'xη νd' μrjν oυξητηθoυν, δg λ6oι5, xαl δλε5 oi oυξητιjoειE tπt πoλιτιxιilν Θεμd'των ν6' d'πooo6ηθoiν' 'o ΚρtE πλfiρωζ xαi θd iνερyljoη δ6 διαιτητfi6 tx '(ατατoJrιoμ6νo5 μ6ρoυE'Ελληνιxηg Κυ6ερντjoεωg. ΙV. _ 'ΕπιΘυμoiμεν πd'qα πoλ6 νd. oυyoδει3oητε τo{ιg dντιπρooιbπoυE' τoi 26ρ6α oτrjν σι3σxεψι xα['y6. oυναντrjoητε τ6ν Κρi5' Παqαxαλo1μεν ρυθμtoατε d'π'εilθεiαE. Δ6v Θd' 6πρεπε νd. δε[ξετε τ6 παρ6ν αfiμα ατ6ν 26ρ6α, d'λλωE δπ6θεoι9 iμφανιoθη δE πρooαlτoφαoιoμ6νη. 'Aλλd χQησιμoπoιrjoατε τo yιd. ν6. xαθoδηyfioετε 26ρ6αν, ιbE πρ6E τd'6 d'ξιιbσειζ τoυ' xα[ δ δπo[og v6 '61η δπ' δψιν τoυ 6τι xdτι πρ6πει υd' Ξxει oτ6 y6ρι yιd. vd. διαπραyμαtευθfi. Πq6πει νd' ε7oθε iξαιρετιxd' διαxριτιx6E xατd' τfiν oυξfiτηoι τιΙlν Θεμdτων α0τζυν πρ[ν xαταλfiξη rt o6oxειpιE.
Δ6ν Θd θπεxταΘoδμε σ€ πλfρη xα( λεπτoμερη dνdλυσι τo0 dνωτ6ρω or4ματog τoδ Κd'ιqoυ. Θd δπαyραμμ(ooυμε μ6νoν μεqιx& χαQαχτηQLστL'I'α oημεΙα.
α) 'Η πρooπdθεια τoδ Καiρoυ νd dπoφ6γη xdΘε πoλιτιxη δ€oμυoι εΙγαι χαταφανηE. Κd'ιρoν αημα(νει: Bρετανιxt'1 xα('Eλληνtxt1, Kυ6ερνf1oεLζ'τi5 δπoΙε5 θxπρoοωπεi xατ6 τt'1ν ο{loxεψι δ αυν)χηs Γoυ\πxdoυξ. 6) T6 Kd'ιρo Θ6λει νd, dπoτραπη η Eνωαιg\xαi f αυwεν6ηoιE τδν'Αvταρ-
τιxιilν Δυνdμεων τδν τριΦν 'oργανωoεων. 'Απoδειxνιiεται δτι f iδρυoιg τoδ ΚΓΣΑ ('Ιoriλιog 1943 _ πρωτo6oυλiα "Eγτυ Mdερ5) d,πηρεoxε ατofg ιiπευΘιi-
o[ τελευτατoι πρoτιμoΟααv τr] δια(ρεoι. 'Επε6d,λλετo συνετηs δνoπoι{αεω5 fi xα( τ{g oυνεργασ(αE dx6μη. 'Exπρ6oωπc.; τoδ 'Eλληγιχoδ Γεγ. 'Eπιτελεioυ xαi Καtρoυ oυν)xηg Γoυπ1d,oυξ, xα( τotl Συμμα1. Στρατηγε(oυ M. 'Aγατoληg δ αυν)xηg Γoυντ1doυζ xαi δ 'Αμεριxαγ65 τανoυ5 τoΟ Λoγδiγoυ.
πδ5;
f1 θπ(τευξιE
γματdρxη5 oιid'ινε5.
ι63
γ) T6 Κd,'ιρo θμφαν(ξεται xαλιil5 πληρoφoρημ6νo πdνω oτ(g θπιδιιilξειg τoδ τ'i1ν oiιoxειμι. "Eτoι εΙναι o6 θ6αι v& oταθμ(αη xdθε δυνατ{ συγενν6ηoι τδν τριιilν 'Oργανιiloεων.
EΑM xατα
δ) EΙγαι ob θ6αι ilτtoι15, τ6 Κd,'ιρoν, νd, xαλλιεQγηση, διd, τoδ oυν)1oυ Mπ&ρνε5, τ6ν 6αθμ6 xαt τ6ν τρ6πo τηE &διαλλαξ(αg τo$ Ζ6ρ6α. ε) "Eτoι, παντoτε τ6 Κd'ιρoν, παqαμ6νει ρυθμιατt'ls τηg θθνιxηE μαg πoλιτιxηE θξελiξεω5 oτrjν 'Eλλ&δα. "Exει τt'1ν δυνατ6τητα ν& θξωθηση σ6 xdθε oτιγμτ], o€ γ6α θμφ6λιo otγxρoυαι. M6γει τ6 θριilτημα xατd π6ooν f1 &πoψιE τoδ oυν)1oυ Γoυντ1doυξ περ( dπoρρoφησεωs τoδ EΔEΣ xαi τηg EΚΚA δπ6 τoδ EΛΑΣ, o6 πεq(πτωoι iγιiloεωg i1 θνoπoιt'1oεωE τδν 'AνταρτιxΦν Δυνd,ψων, &,νταπεxρ(νετo πQ6s τfν πραγματιx6τητα.. T6 σημα dναφ6ρει τ6ν EΛΑΣ xα( δxι τ6 ΚΚE. 'Edν τ6ν EΛAΣ τ6ν θεωρεi KKE, αiτ6g
t τ6 Κd'ιρoν,
Θd διαφωνηοoυψ μαξι1 τoυ, xαi
Θα
παραθ6ooυμε dπ6ψειE τoυ dπ6 τ6 6ι6λ(oν τoυ ( T6 Mηλον τηg 'Eριδog>>, δπoυ f1 διαoτoλf1 εΙναι πληρηE. 'Edν f1 dπoρρΦηoιg θoτ]μαινε oυγ6γωoιγ δλωγ τιirν δημoxρατιxιilν δυγdμεωγ, θγαγτ(oγ τf1g πoλιτιxflg τoυ Κα[ρoυ, τ6τε f1 παρατt'1ρηαιg τoδ 'Aρxηγo0 τηE ΣυμμαxLτLηs'Απooτoλξ5, oυν)1oυ Γoυvτ1d,oυξ, εΙναι δρΘr4. Θd θπρεπε μ61o ν& πρooθ6oη νoμ(ξoμεγ _ δπωg τ6 Exαψ o6 &λλεg ει)xαιρ(εg xι' αΦτ6E xαi 6 ταξiαρxog Mdερg xαi δ oυν)1ηg Xdμμoντ _ δτι f1 αυv6νωoιg τδν δημoxqατιxδν δυγdμεων Θd flτo θγαγτ(oγ τoυ KΚE. Συν6φερεγ αΦτ6 oτfν πoλιτιxη τoi Λoγδ(γoυ; 'Eνα &λλo θqιilτημα τiΘεται, oτ6 δπo[oν xα( πd,λιγ μ6νoν δπoθ6oει5 εΙμεΘα o6 Θ6oι ν& xd,μoυμε θλλε(ψει oτoι1ε(ων, xαi τ6 δπoioγ δεν oτερε[ται loτoριxfrE oημαofuE γιd ττ|ν περioδo πoδ μαs dπααxoλε[. 'Η Κεvτριxf 'Eπιτρoπt'1 τoδ EAM xα( f1 f1γεαiα τoδ KKE, λiγo πq(ν dπ6 τf1 o{loxειpι τoδ Mυqoφιiλλoυ _ Πλdxαg εE1αν, δs μαs δπληqoφ6Qησαν διdφoρεg πηγ6E, λd6ει τι]ν &π6φαoι νd xατα6ληΘη xd'θε πqooττd,Θεια συνεννof1oεωg μ6 <τ6 Ζtρ6αν> θατω xα( &ν θπρ6χειτo νd γ(νoυν θx μ6ρoυg τoυ EAM otoιωδειg δπo1ωqfαειg. T(E δηλιboειg, &λλωατε, αιiτ6g Exαμεν δ ΣιdπoE dνερ16μνoE dπ6 τdg 'Aθliναg oτ{ν B[νιαη o6 διd'φoρoυE ουνεργd,τεs τoυ τofr 'Αρ1ηγε(oυ τηg ΡoιiμληE. AΦττ] f1 τdoιg xαt
t1
EΑM - EΛAΣ. T( oυν66η, τ[ θμεooλd6ηoεν δαrε _ EΛΑΣ, xατα τtγ ofoxειpι, γd θμφανιoθfl ψt, EΑM τoδ &ντιπρooωπεiα η διd'θεoιg τδν d,γωνιoτδγ τoδ
dδιdλλαxτεg θ6oει9 πo0 o6 τελευταiα &νdλυoι lxανoπo(ηoαν τ(g dπ6ψειg τoυ Kα[ρoυ xαi 6xι την διdΘεσι συγεννot'1oεωg μεταξιi τιilν τριιilν 'Oργανιiroεων; Γιd τfν ματα(ωoι xαΘε συνε\ryo{σεωg μεταξΦ τδγ 'oργανιiloεωγ 'Αντιoτd,σεωE' τ6 Κd'ιρo δ6ν περιoρ(oθηxε μ6νo oτη διατfρηoι τ1 xαi oτfν ε{iρυγoι τoδ 1doματog μεταξιi EAM xα( EΔEΣ. 'Η πqooπd'Θει& τoυ γd διαoπ&oη xα( ην αυνo1t'1 τoδ EΔEΣ fiταν επ(μoνη xαi dδιdιoπη. 'Η θoωτεριxt'1 δι&oπαoιg τotl EΔEΣ θξυπηρετoδoε €γα 6αaιx6 oxoπ6: T{ν ματα(ωoι iη5 δvoπoιfoεωs τηs 'EΘνιx{E 'Aγτιoτdαεωg. "O1ι γιατi θφo6εiτo τriν dπoqρ6φηoι τoδ ΕΔEΣ xα( τfig EΚKΑ iιπ6 τ6 EΑM _ EΛΑΣ xα(, δg oυν6πεια τoι1τoυ, τfν Cπιxρdτηoι τoδ ΚKE. 'Aλλd γιατ( θφo6εΙτo τf1ν εν6τητα τoδ δημoxρατιxoδ, x6oμoυ xα( τtγ θξoυδετ6ρωσι, τ6ooγ τδγ α1εδ(ων τotr ΚΚE δooν, xαi, πρ6 παντ6E, αιiτδν τotr Λoνδ(νoυ γιd τt'1ν μεταπoλεμιxη 'Ελλdδα. 'Η xατα xαιρotrg 1ειραφετηoιg τoi oτρατηγoδ ΖΕρ6α dπ6 uτ(E Θ6oει9> τoδ Λoνδ(νoυ dπεδ(δετo oτ6ν Γεγιx6 'Yπαρ1ηγ6 τoυ EΔEΣ. Κ. Πυρoμd,γλoυ, δ δπoiog μετd την oτρoφ{ τoυ Ζtρ6α 164
('Aπq(λιo5 |943), θΘεωρεΙτo δs δ θxπq6αωπos τηE δημoxρατιx{g παρατ&ξεωg
oτ(E τdξειg τo0
EΔEΣ, xαi
τt1g <<γQαμμηE
Πλαατfρα>.
"Eτσι dπ6 τfν θπιoτρoφη μoυ dπ6 τ6 Kd'ιρo, δπ6oτην δλη τ{ν παραxoλoriθηoι τηg Συμμα1ιxfr5 Στρατιωτιxfr5 'Aπooτoληs. oi Bρετανo( 'Αξιωματιxoi τηg 'Aπooτoλξ5 εΙxαν > γd, oυξητoiν μαξ6 μoυ τd, 'Eλληνιxd πρo6λf1ματα. o[ Bρετανιx6E 'ΑQχ6s τoυ Καiρoυ δδει1ναγ iδια(τεgo θνδιαφ6ρoν ytα τiE μεταxινηoειζ μoυ xαt τξ iν6ργει65 μoυ. 'o Bρεταν65 ταγματdρχηs, δ
δπoΙog θπ( Eνα διdoτημi &,rπιxατ6oτηoε τ6ν oυν)xη Mπd,ρνεs, μoυ θδriλωoε μιd μ6Qα. >. 'Yπ6 τ6 πνεtμα αι]τ6 Θd θρμηνεtloη δ dναγνιilατηE τ6 xατιbτερω τηλεγρdφημα τot Στqατηγε[oυ M6αηg 'Ανατoλfls πQ6E τrtν Συμμαxιxη Στρατιωτιιf 'Aπoατoλη. "Αs oημιωθη δτι oυμπ(πτει μ6 τ6ν xρ(oιμo μηνα τoδ 'Ιανoυαρ(oυ 1944, xρioιμo xαt γι0" ττiν τιixη τoδ EΔEΣ ια( γι' αΦτην τηg 'Eθνιxfs 'Αντι-
ατdαεωg.
Στρατηyεtoν M 6oηE 'Aνατoλfig πQ6s Συμμα7ιxιjν Στρατιωτιxi1ν 'Aπooτoλιiy'Aaχηγε[oυ Z6ρ6α.
199)14 'ΕξαιρετιxfiE oημαotα; ν6 yνωρiξωμεν dν ΠΥPoMAΓΛoΥ fiτo εiE τιjνπεqιoxfiy oαE μεταξ6 lηg xαi 23ηg 'Ιανoυαρtoυ. (Πρooωπιxfi διd Mπdρνεg)' 'Εdν 61ι πQoσπαθrjoατε iξαxρι6ιboητε xινrjoειζ τoυ μεταξ6 αiιτCυy τCυν f1μερoμηνιdlν. Παραxαλαl d^lταντrjoατε τdxιoτα>>.
139)
15 'Aπ6 Mπd'ρνεE T' 199 πρ6s Κd'tρo.
o'Hμηu εiE πρooιυπιxrjν tπαφfiν μ6 ΠΥPoMAΓΛoY μεταξ6 μνημoνευθειodlν fiμεQoμηνιιΙlν εig yωρiα Καλ6ντζη Χcboειpη xαl Σxιαδdδεg>'
T6 θνδιαφ6ρoν γιd τ6ν <ΠYPoMΑΓΛoY> δ6γ θξεδηλιbΘη μ6νoν dπ6 ττiν πλευρd τoυ Καtρoυ. 'Εξεδηλωθη xα( &π6 την πλευqd τδν 'Aθηνδν iδιαιτ6ρω5 i1πt6 μ6ρoυE τoδ τμηματog θxε[νoυ τδν 'Eδεoιτδν πoι] dπεx6πηααν &π6 τ6ν d'γιυνιoτιx6ν EΔEΣ τιilν 'Αθηγδν xαi πρooεxιilρησαν oτd T&γματα 'Αoφαλεiαg. Περi τd μ6oα τoδ Δ)6qioυ 1943 ΕφΘαoε oτ6 'Aρ1ηγεio μαg (Πλαioια) ixταxτoE dπεoταλμεvog dπ6 τdE 'Αθ{ναE μ6 oxoπ6 νd, πε(ατ1 τ6ν oτρατηγ6 Ζtρ6α <γd, xατε6fi δ Πυρoμdγλoυ oτfν 'ΑΘτ]να γιd λ(γεE μι6Qεs, γιατ( εΙναι δ μ6νo9, πoιi μ6 τ{ν πρooωπιx6τητd τoυ xα( τ6 xδρog τoυ, !ΙrτoQεi νd' oυψ6ι6αaη τ(g δrjo dγτιμα16μενε9 παρατdξει5 τoδ ΕΔEΣ.> 'o oτqατηγ6g Ζtρ6α5, of' μιd αυξf1τηo( μα5 πdγω ατ6 θ6μα αιiτ6 μoδ εtπε: (Δεγ E1ειg xαμμιd δoυλει& oτ{ν 'Αθf1να, oiτε orj oδτε δ Nιxoλ6πoυλoE. T6ν dγδνα θd τ6ν τελειιirαoυμε μαξ{'. Tf γ& τoιi5 xdνoυμε τιbρα τoι]E Tαγματασφαλiτεg - 'EδεαΙτε5. T6 xαι6 τ6 xα]lανε πειd. "Eπειτα o[ oφαiρεg τδν Γερμανδν, xα( τCaν 'Eλααιτιilν &x6ψα, εΙναι νoμ(ξω πρoτιβτερεg dπ6 αtτ6g τδν 'Αθηνιilν, dμφι66λoυ πqoελεtσεωE. Xρειdξεoαι d'x6μα>. Πq&γματι,oτ6'E'ΑΘriναg <τ6 ξεμπ6ρδεμα> τoδ Πυqoμdγλoυ flταν δυνατ6 xα( πει6 ε{ixoλo. Κd,τω i'Jτ6 αιiτ6E τtS πρoiiπoΘ6oειg &ρ1ιoεν η o6oxει|.lιg Mυρoφriλλoυ _ 16s
Πλdιαg. Καμμιd oυνwν6ηoιg oioιαατιxt'1 δ€ν iπιτειξΘη, oiiτε θνωoιE, oiiτε δγ] πo(ηoιq : τιbγ 'Ανταρτιιδν Δυνdμεων, otlτε xα( τιoινi1 πoλιτιxτ] γQαμμτi Eγαγτι τιilγ παλιιbν πoμμdτωγ xα( τηg 'EλληνιxηE Κυ6ερνηαεω9 Καiρoυ. 'Η oιioxειpι5 δμrs Mυρoφ{lλλoυ _ ΠλdxαE &νoιξε τ6ν δρ6μο πQ6E τiE Διαox6ψειE Λι6dγoυγ xα( Καξ6QταS, &γευ τιirγ δπo(ωγ Θd fiταν δtoxoλo oτ(g Συμμαμιx6'5 Δυνd,μειE νd, uθπι6&λoυν τ6ν ν6μo xα( τt'1ν τd,ξι oτην 'Eλλdδαr, πo6 ffθελαν xαt δ Toιilρτoιλ xα( δ
'H
Σματ5.
Ο
εi1ε xα( μι& &λλη oυν6πεια. 'Exιilριoε τ6ν δη'Αντιoτd,oεωg o6 δυ6 παρατ&ξειE. 'H μιd, μ6 τ6ν EΔEΣ, μoxρατιx6 x6oμo τ{g την EΚΚA xα( μ6ρoE τoδ EΑM, θ& oτqαφη πρ6E τd παλαιd x6μματα xαi τ't1ν 'Eλλην. Κυ66ρνηoι Καtρoυ. Λ(γo πρ(ν τελειιbη fl oι}oxειpιE, δ oτρατηγ65 Ζtρ6α5 θd θμφανιoΘη o6 μιd oυνεδρiαoι μ6 Eγγραφo τιilν πoλιτιxιilγ 'Αρ1ηγΦν τδν 'Aθηνδν, διd τoi δπoioυ dναμωρ(ξεται δg μ6νoE 'ΑQχηγ6E τηζ 'EθνιxfrE 'Aγτιoτd,oεωg. 'Aπ6 τt'1 oτιγμ{ αΦτ{ δ EΔEΣ παι]ει νd Exη dνεξdρτητo πoλιτιx6 πQηQαμμα, παιiει γd dγτιτ(θεται πρ6g τ6γ παλαι6 πoλιτιx6 x6oμo xαt να εΙγαι δ ιiπ6ρμα1oE ριξooπαoτιπδγ πoλιτιxδγ xα( xoιγιυγιxδγ μεταρρυΘμiαεωγ. 'O
ΠEEA (Πoλιτιxr|'Eπιτρoπ{'EθνιxftE'Aπελευθεριiloεω5) 'Eξεταξoμwη θx τδν 6oω, η ΠEEΑ E1ει τρεi5 dντιxειμενιxo{lE oxoπoιig: α) N& xαλ{;ψη πoλιτιxtilg τfν με(ωoι τo8 γo{τρoυ τoi EΑM, τ6 δπo[oγ θεωρεΙται
δτι θξ6φυγε τoδ dρxιxoδ θθγιxo-απελευΘερωτιxoδ τoυ oxoπo0. 6) Ne διiloη τriν θντιiπωoη xαi τ6 α1oθημα τηζ dλλαγηE, δχι μ6νoν oτf1ν xoινfι γν,bμη, &λλd, πρ6 παντ6g oτ6ν x6oμo τoδ EΑM _ EΛΑΣ, δπoiog
μ6τωπo, μ6 πρo6oλf1 ν6ων πQoσωπιχoτfτων, μ6τωπo πoι1 θ& θγxαινιdoη ν6α πoNd θξoυδετεριboη, xα( tsxδηλωΘε[oα ατoriE EΛAΣ ττiν δημιoυQγηΘετσα x6λπoυE τoi EΑM μ6oα δυoαρ6oιεια μελλoντυx€E διαox6ψειg o6 &νιilτερo θπ(πεδo, δg ειiρι1τερo5 πoλιτιx6g o1ηματιoμ6E, μ6 εδρ{lτερη πoλιτιxfi 6αoι ατt'1ν 'Eλλ&δα, dπ6 δxε(νην τoδ
λιτιxf1, μ6τd ττ]ν θγxατdλειιpι τιilν δυναμιxιilν λtoεων. δ)
EΑM.
Θd, fiταν τoλμηρ6 νd dπoφανΘfr xανε[E ψt' 6ε6αι6τητα π&νω ατ6 πνεδμα xαt oτi5 dπ6ψειE πoι1 δπιxρατotloαν ατo{rg x6λπoυg τηg {γεα(αg τo[r ΚKΕ. Πληqo-
φoρ(εg, δα16oo,
xαi διdφoρε5
θxδηλωoειE Eδει1ναν
μιd 6αΘειd
διαφωνiα
166
,l
μεταξιj τδν f1γετιxΦν ατελε1ιilν τoυ. Θd μπoρoδoεγ δoτ6oo γd δπooτηρι1θη δτι { εναλλαγτi τηE δυναμιπηE xαi τt15 εiρηνιxηg ταxτιxfi; fiταν, γιd ττ|ν f1γεo(α τoυ ΚΚE, μιd μ6θoδos πQoσπελd,oεωE, xαλιilE μελετημ6νη. 'Η γγ6μη μαg πdνω o' αiτ6 εΙνα ι xαπω5 διdφoρη. Noμ(ξoυμε δτι dπ6 την &ρxη τoi 'EΘνιxoδ 'Αγιilνog' f1 f1γεo(α τoδ KΚΕ εταλανiξετo μεταξr3 δto θ6οεων, o[ δπo[εE διαρxδg oυνεxρoιioντo, t μι,d πQ6E τfν αλλη, xα( θφαiνoντo xdΘε tμ6ρα xα( περιoo6τερo δg μ{ επιδεx6μενεE xαγ6γα oυμ6ι6αoμ6 μεταξ{l τωγ. 'H μiα Θ6oιE, f1 δπo(α δπεoτη-
ρ(ξετo &π6 τoιi5 μετριoπαΘεΙg, dπ66λεπε o6 μιd αυνεργαoiα <τιμ(α ιαi εiλιxριvη, μ6 δλα τd δημoxgατιxd oτoι1εΙα, συγεQγασ(α f1 δπo(α Θd θπ6τρεπε oτ6 KKE γd' dxoλoυΘηαη μ6ν τ6ν <θξελιxτιx6 δρoμor, &,λλ&, ται}τo1ρ6νωE, νd i1η δημιoυργt'1oεt' τιατα τt'1ν περioδo τoil 'EΘγιxoδ 'Αγιilνog xαi μετd τriν dπελευΘ68ωσι, τig δυνατ6τητε9 θxεiνεE πorj θα τ6 iπ6τρεπαν ν& πα(ξη, δg δπoλoγ(oιμη πoλιτιxt'1 δtναμιE, dπoφαoιoτιx6 ρ6λo γιd τf1ν θξ6λιξι τηs 'EλλdδoE. 'Η &λλη Θ6oι5, η <θ6oειE> τδγ d,διαλλ&xτωγ, Bπ6μενε ατt'lγ τα1ε[α θxμετd,λλευoι τoδ iδεoλoγιxo0 xα( πoλιτιxoι] θδdφoυE γιd νd πρoωΘι]oη τr]ν τελιx( θπαναoτατιxτj μdχη, &ν fiταν δυνατ6γ xα( πρ6 τηg &πελευθεριiloεω5. 'Η Θυελλιilδη5 oυξt'1τησιζ μεταξi; Σι&ντoυ xαi Κdρταλη (Nερd'ιδα 8 Αtγoιioτoυ L943) xατα τf1ν δπo(α δ ΣιdντoE θξεδηλωΘη περιoo6τερoν odν f1γ6τη5 τoδ
ΚKE, παρd odν f1γ6τηE 'Eθνιxoi 'AγδνoE, o[ xατd xαιρor35 oυξηηoει5 μoυ μ6 διdφoρα fryετιxα oτελ€1η τotr KKΕ, Eδει1ναν δτι f1 dδιdλλαxτoE τdoιE τoδ ΚΚΕ, &γωνιξ6ταγε γd θπι6ληΘη δ1ι μ6νoν ατoιi5 μ{ xoμμoυνιατ65 &λλd xαt ot. μγdλo μ6Qos, τ6 μεγαλ{lτερo 'ιJoωE, oτα oτελ6xη xα( δπαδo6E τo0 KKE. 'H τd,oι5 αiτri δδηγηαε xα( oτt'1ν dθρ6α Φγραφη μελιnν oτ6 KΚE, χωQ(E xαμμιd iδεoλoγιxf1 πρoπαραaxευt1, xαi μd,λιoτα μταξ{r τδν dγρoτιxΦν στoι1ε(ων τd δπo[α, δπωE δεν εΙ1αν xαμμιd, δυoxoλiα νd θντα1Θotlγ, δ6γ εΙ1αν xα( xαν6να διααταγμ6 να τ6 θγxαταλε(ιpoυν xα( να oτραφoδν iγαντ(oν τoυ oττ]ν πρωτη &ντ(ξoo περiαταoι. 'Η tπερτρoφιxf αιiτ{ δι6γχωσιs iγαγε xα( at. θαφαλμενα oυμπερdoματα xαt at θoφαλμ6νεg dπoφdoειE. 'o iδιog δ Π. Poδoog τ6 tπεγρ&μμισε _ odν μι& dδυναμ(α τo0 KKE, oτfν ΚoMΕΠ μετd τfν dπελευθ6Qωσι.
M6 τ6γ σχηματισμ6 τηs ΠEEΑ, τ6 ΚΚE, δ5 fγετιxt'1 θμφdνιoιE,
dπεor1ρΘη
αττ6 τ6 πqooxt'1νιoγ. T6 μεγαλιiτερo μ6ρoE τδν πρooωπιxoτf1τωγ πot θνεφανioθηoαν δE f1γεo(α τηE ΠEΕΑ, μ6λo πot fiταν γνωατδν δημoxρατιxδν φρoημdτων, δ6ν ε[1αν oτt'1ν πραγματιx6τητα oiiτε δ{lναμι oiτε xα( qετιxi1 dπi11ηoι, ιirατε γd εΙγαι o6 Θ6oι νd δπιxoινωνoiγ &π' εtΘε(αE μ6 τ6ν x6αμo τoυ EΑM _ ΕΛAΣ. 'Ηταγ Bνiαxυoι5 τη5 τελευταiαE oτιγμη5 xαi \ xαλη των Θ6ληoι9 xα'I t1 d,γωνιατιxf1 των διdθεoιg δ6ν εΙxε ουνδεθη μ6 τ{ν dνdπτυξι xαt τtγ διεξαγωγf1
τoδ 'ΑγΦνog. 'Ωoτ6oo, d:τ6 τi5 15 Mαρτ(oυ 1'944 xαi tiατερα, €ναg &νεμog μετQιoπαθεiαE Erτνευoε o6 δλη τriν 'Eλε6Θερη 'oρεινη 'Eλλdδα. Td ατρατ6πεδα συγχεντριboεωg
xατηργτ]θησαγ, o[ 6ιαιoπραγ(εE xαi o[ &xq6τητε Eπαυoαν. Mιd θπαινετ{ πρooγιd μιd πQαγματιχ't1 xαi dπρ6αωπη διo(xηoι, θoημιωΘη o6 δλε5 τig πεqιox6E πoΦ f1λ6γxoγτo dπ6 τ6 EAM. oi ταραξωg xαi oi 6(αιoι dπεoriρΘηoαν dπ6 τt'1ν xυxλoφoρ(α. 'Η θμπρηoτιxt'1 πρoπαγdνδα, Eντυπo5 fl πρoφoqιxτ], θoταμdτηoε. Πρoεxηρt1Θηoαν θxλoγ6g γι& ττiν dνdδειξι θθγιxoδ oυμ6oυλ(oυ' θνεφαν(oΘηoαν δπoιilt'1φιoι μr! dνt'1xo\πε5 ατ6 EΑM xα( μεριxoi τoi EΔEΣ. 'oλι-
π&θεια,
167
γoι ησαν o[ xoμμoυνιoτ€g. 'Η πqooπdΘεια δημoxρατιx{5 διoιx{oεωE ξετo παντoυ εiλιxρινfE.
θνεφαν(-
Kατd την μετα6ατιx't1 αιiτη περioδo τηE dναπqooαQμoγηE διεπιατιilΘη μιd
'Η
dναπρoααρμoγη oτ(5 τdξειg τoδ EΛΑΣ. 'Η εiρι}τερη δημoxQατιΕΑM δ6ν παρoυo(αoε δυoxoλiεE. Στ6γ EΛΑΣ δμrE f1 ατρατιωτιxη d.xαμψ(α παρ6μειγε xα( δg θθγιx6 πλεoν6xτημα γιd τd τμηματα πoιj δεγ δυoxoλ(α.
xoπoiηoιs τoδ
εi1αν διαφoρoπoιηθη iδεoλoγιxd, &λλd xα( δE μειoν6ιτημα' σχετιxα ψ6
τo,(lE
αxoπo6g πoιj θπδ(ωxεν f1 ΠEEΑ, θφ' δooν δριαμ€νεg Moνdδεg εixαν θπαναατατιx't1 &π6xλιoι Eξω xαi π6ραν dπ6 τ6 xλiμα πori εi1εν θγxαινιdoη f1 ΠΕEΑ. 'H dπoτυx(α τη5 ΠEEA oτ{ν Πελoπ6wηoo, λ6γφ τηg παρoυo(αE xαi τt1g <πoλεμιxη5 δ(ψα5>> τδγ Tαγμd,τωv 'Αoφαλε(αE, εiναι γγωστη. Δ6ν δπdρ1ει dμφι6oλiα δτι τ6 KKE, παρd την ι'tπooτoλη τηE θμφαν(oεωg τoυ, xατ66αλε xdΘε δυνατ{ πρooπ&Θεια γd, xρατηoη τξ tπfuαιρεs θ€oειE πo6 xατεiγε xαi, 1ωρ(g ν& φαiνεται, &ν δ1ι νd θλ6γxη, πdντω5 γd εiγαι o6 θ6oι γd ε:ιηρεdξη τty xαταστασι xαi τ'i1ν θξ6λιξι. O[ παqα1ωρηoειE δμrE πoιi ixαμεν fiταν 6αoιι6g. "Αλλo θdν oi πoλιτιx6E πQoσωπιχ6τητε5 oδ δπoiε5 τ]γoυντo τoδ δημoxρατιxo0 x6oμoυ τoδ EΑM _ EΛAΣ δ6ν εixαν oiiτε τι]ν dπαιτoυμ6νη δυναμιx6τητα oδτε xαi τfγ πληqη θπ(γνωαι τoδ ρ6λoυ των, δoτε γd θπι6d,λoυν ττiν iooρρoπ(αν τδν πoλιτιx6lν xαt στQατιωτιxδγ δυγdμεων μ6oα ατ6 EAM -
EΛΑΣ xαt να
πQωτoστατt'1ooυν
ατfν διαμ6ρφωoι μι&E πoλιτιxηg γQαμμηs,
η
δπoiα χωQιE νd θνoxλη fi νd ατρ6φεται θναγτioγ τo0 KΚE, νd, dπoτελoδαε την oπoγδυλιxη oτηλη μιαg ν6α9 δημoxρατιxfr5 παρατdξεωg xα(
ψ6.oα
xαi π6ραν τoδ
EΑM xα( τoΙs ΕΛΑΣ. ΕΙναι γνιυατ6ν δτι iπ(λεxτα δημoιρατιxd ατελ61η τo0 EΑM _ EΛΑΣ, πoι1 dπ6 την dρxη bπαιξαν πρδτo ρ6λo oτην δργdνιυoι ια(
διεξαγιυγr] τoδ 'Αγιilνog, θxρατηθηoαν μαxρυ& dπ6 τ6 πολιτιx6 θργαoτηριo τηE BiνιανηE. 'H παραγνιilριoιE αtττj Θd E1ει αυν6πειε9 xαi θμφανεig xαi 6λα6εq6g μ6χρι xα( τoυ Δεxεμ6ρ[oυ τoυ |944. Στriν xρ(oιμη αιiτη περ(oδo, 6λειιpαν τd πριbτηg γaαμμηE f1γετιx& oτελ61η τηg δημoxρατιxηE παρατdξεω5, .τd δπoΙα, μ6 dγωνιoτιxt'1 iαroρiα xα( πεiρα, μ6 oυνε(δηoι τηg dναγxαι6τητog τηg ατιγμηg xα( τηg dπooτoληg των, θd fiταν o6 θ6oι γd dντιτdξoυν την dδιdλλαxτη δημoxρατιxη τιυν πioτη oτfν &δι&λλαxτη γaαμμτi δριoμενων f1γετδν τo0 ΚΚE, xα( μ6 τi1ν πεπoiΘηoι, xαi μα1ητιx6τητα, πρ6 παντ69 dπoφαoιoτ ιx6τητα, εν65 f1γ6τoυ i1 μιαg δμdδoE, ν& θνιo1ι1ooυν τ{ν ιiνoδo δν6E ν6oυ πoλιτιxo8 ρειiματo5 xαt να διαμoρφωooυν τoιig ν6oυ9 πoλιτιιoιjg πQoσαγατoλιoμoι}g πoιi ξητoδoεν Xωρα. f "Eτoι &π6 την dρxη τoδ dγδνogxαi &x6μη περιoo6τερo dπ6 τ6ν Mdρτιo 1944, εγ,i, η μεγ(oτη πλειoι|ηφ(α τot EΑM _ EΛΑΣ εiγαι d'xραιφνδ5 δημoxρατtx,i1, ψαxητιxf xαi dπoφαoιατιxη, η 3xπρooιilπηαi5 .τη5 δoτερεi xα( ot πoλιτιxt'1 πρooπτιxη xα( a(' δυναμιoμ6 Eναvτι δxι μ6νoν τδγ d,διαλλd,xτων.oτoι1ε(ων τotl ΚΚΕ, &λλd xαf αιjτιilν τδν παλαιων xoμμd,των. 'Απ6 την dδυtαμ(αν αιiτη δ πριbτoE πoι] θd δπoφ6ρη Θd. εiγαι τ6 Eργoν τηg ΠEEΑ. "oταγ τ6 KKE oυγ6λα6ε η θναΘdρρυνε τ{ν δημιoυργiα τηs ΠEΕΑ xα( xατa. μ6γα μ6ρo9 θ6oriθηoε νd xαρπoφoρlηoη f1 πoλιτιxη τηs τηg δημoxQατιχoπoιηoειυg, θπioτευεν oτt'1ν πoλιτιx"i1 αi:τi1fi απλιil5 τ{ν θδημιoι1ργηοε, τ{ν θδ6xΘη ιilE πρoπ€τασμα xαπνo0; Κα( θδδ o[ γνδμεg διioτανται. 'Η μαλλoγ δεγ ιiπdρ1ει παρd μιd oυνoπτιxr] γνιilμη: αι)τη τηg μεταπoλεμιxηE πoλιτιxfg oxoπιμ6τητo9. 'H &λλη δ6ν τoλμα fi δ6ν Θ6λει νd θμφανιoΘη. "Eτσι f1 μεταπελευΘερωτιxη dιπι-
I6ιl
χoμμoυνιστιχη ψ6χωσts ηιγεγ [oτoριx6 γεγoν65 xαi yια τιiν περ(oδo πoιi δ6γ
δπηρxε. Σ6 δ,τι μαE dφoρd, νoμfξoυμε δτι τ6 KΚE θoτρdφη πQαγματιχd πρ6E την πoλιτιxt1 τfi1E συγεQγασiα5 xαi τηg εiqηνιxηs θξελ(ξεω5. oi λ6γoι τηg oτρoφηg αι}τηE δ6ν δπηγoρεtΘηoαν μ6νoν dπ6 d,γτιxειμνιx{ dναγxαι6τητα, η δπo(α θπ66αλλεγ Eνα t6τoιo πQoσανατoλιoμ6, δπηγoρειiθηoαν xαt im6 θoωxoμματιxtE &νdγxεg. T6 ΚΚE εi1εν dνdγxην θoωτεριxfrE dναδιoργανιboεωE xα( dγαxαταταξεωs. Kατd, την διdρxεια τoi dγδνoE xαi τηE δρdoεωs τoυ γενιχd ι1π6oτη φθoQdγ. Πoλλd μ6λη τoυ oυνεληφθησαγ, θξετελ6oΘησαν' θφυλαx(oΘησαν. "Αλλα
dπεox(ρτηoαν.'ΕoημειιbΘησαγ <δεξι69> παρεxxλ(oειg, <θξτρεμιoμo(r.'H θγγaαφτ] μελδν θδημιoιiργηoε xdπoιον πληΘωριoμ6, oυν6πεια τotr δπo(oυ fiταν νd, π6oη τ6 θπiπεδoγ xα( iδεoλoγιxd xα( πoιoτιxd. 'H επαφη τoυ xα[ μ6xρι iν6g oημε(oυ δ f1γετιx6E τoυ ρ6λoE oτ6γ'EΘγιx6ν &γιilνα δι6oπαoε τriν θoωxoμματιxt'1 τoυ πειθαρx(α xαi τr!ν θμπιoτoor1νη πρ6E ττ]ν f1γεo(α xαi διεμ6Qφωσεν Eνα εΙδog θπαναoτατιxoδ θθγιxιoμoδ δ δπoΙog, o6 πoλλd oημεiα θvo1λoυoε oo6αρd την τ6τε Θεωρoυμ6νη δg δρθ6δoξo μαρξιoτιx,t1γaαμμTi. 'H oτd,oιE πα( o[ θν6ργειεg πoλλδν dνωτ6ριον oτελε1ιilν τoδ ΚKE, στη 86ρειo 'Eλλdδα, τ] dρνητιxη ilπ6Ν-
τησιs τηE fγεoiαg α6 πρoτdoει5 σ[QατιωτιxflE oυνεργαo(α μ6 τ6ν T(τo, o[ πρooτρι669 μ6 τ6ν 'Αλ6ανιx6γ EΑM, δεi1νoυν δτι τ6 μεγαλ6τερoν μ6ρoE τoδ ΚKE διεμoρφωνετo o6 μιd iπανααατιxfi παρdταξι, f1 δπoiα dπ6xλειε ii δ6ν θδ6xετo
πoλλ6E <θ€oει5> τo0 παλαιo0 ΚΚE. Κατd, τl1ν περioδo τηE θθνιxηE δρdoεωg θφdνηxε
xαi
ψι6. &λλη dδυναμiα
τoδ KKE, f1 oo6αριilτερη δλωγ, oxετιxα μ6 τ6ν f1γετιx6 ρ6λo πo6 θφιλoδ6ξηoε νd πα(ξη xατα την διdρxεια τflg Kατo1ηg xαt ψετα την &πελευθ6ρωoι: 'Η flγεo(α τoυ δ6ν xατ6ρθωoε νd, δπερπηδηαη την oυλλoγιxfi xαi δπoxειψνιxt'1 dx6μη ιpυ1oλoγ(α τoδ παραν6μωg δρδντoE. νd dφoμoιιboη την Eννoια τηζ διoιxηoεωE μιαg Χιδραg, oτην δπo(α χωQ(E μαρξιαrιxη Eπανdoταoι, dνιbτερα oτελ6xη εγ6E
χoμμoυνιστιxoδ x6μματo5 dναλαμ6dνoυν xυ6ερνητιx6E ειiΘΟνεE πoλιi π6ραν τδν xoμματιπΦν τωγ xαΘηx6ντωγ. 'Η dδυναμiα αΦτf1 iν65 μ6qoυg τηg f1γεo(αζ τoυ _ τoδ μιiρoυE τηζ δρΘoδ6ξoυ παλαιd,g φρoυραS _ Θd γ[νεται πει6 iγτoνη μ6 τt'1ν θξ6λιξι xαi τtγ διdρxεια τoi θθνιxoO dγδνos. T6 ΚΚΕ δ6γ εΙγαι πλ6oν, δπωg μ6χQι τ6 Ι941, xατω dπ6 διαρx\ xα( θξoντωτιxt'1 δ(ωξι τ1 xαt tπ6 f1μινoμιμoφdνεια' f δυναμιx6τητE τoυ xα( f1 μα1ητιx6τηE τoυ δ6γ Θd θξαqτrilνται μ6νoν αrι6 την dνdπτυξι τoδ θπαγαατιxoδ τoυ 1αραxτ{ρoE xα( ττ]ν dνdγxη γ& oπdoη ττ]ν πoλιτιx{ dπoμ6νωoι oτfν δπo(α 6ρ(oxεται. 'Η πλι]ρη5 xαi θμφαν{5 oυμμετo1t'1 τoυ oτ6ν θθνιx6ν dγδνα Θd τoi δωooυγ τt'1ν δυνατ6τητα γd dναπτilξη τfν 'Eλληνιxη τoυ φυσιoγνωμ(α, xατα τρ6πoν πorj δ συγχεQασμ6g εγ69 θπαναoτατιxoil πρoγρdμματoE μ6 την 'Eλληνιxη πQαγματιx6τητα γd γiνεται xατω απ6 ην δθηoι xα( την Eμπνευαι τηg πoλilμoQφηE 'EλληνιxηE &ναγxαι6τητo5, πγευματιxηg, ιpυ1ιxt1g xαi δλιxηg. 'Eτσι, θνδ τ6 ΚΚE, δg πoλιτιxt'1 παρ&ταξιg, δ5 Θετιx6E θθνιx6E xα( πoλιτιx65 παρd,γων θνεoωματιilνετo oτ6ν δργανιαμ6 τηg 'Eλληνιxηg πoινων(αg, Eνα μ6Qog τηg τ6τε {γεα(αg τoυ θd παραμεiνη oτt'1ν iμμoνη νooτρoπiα τoδ θπαγαστd,τoυ, δ δπoiog τ6τε μ6νoν δ61εται νd oυγαντηoη ττ]ν iδι6τητd τoυ μ6 αιiτf1ν τoδ δημoo(oυ dνδρ6g, δταν τ6 x6μμα τoυ γ(νη ΚρdτoE xα( τ6 Kρ&τog δ{lναμιE τoυ Κ6μματos, χωQis τt'1 λελoγισμ6η μετα6ατιxη περ(oδo, οiiτε xαi τtμ διαμ6ρφωoι τδγ d,ντιxειμενιxιΙlν πρoilπoθ6oεων. Tην dδυναψfu xαi ττ]ν dxαμψiα αιiτη, η f1γεo(α τo0 KKE Θd τig διατηρfoη, παρd την 169
πiεοι τoir μεγαλι1τερoυ μ6ρoυ5 τδν 'Eλλf1νωγ χoμμoυγιoτιilν xα( την oυνεργαo(α τoυ μ6 τ6 ΕΑM _ EΛAΣ xα( σ'αυτην την ΠEEA. o[ oυν6πειεE δ6γ Θα εiγαι
iπoιxoδoμητιx6E oiiτε γιd, την 'Eλλdδα, oi}τε, τotλd1ιoτoν, γιd, τ6 tδιo τ6 ΚΚE. 'O o1ηματιομ65 τηE ΠEEΑ, θ& fiτο δυγατ6γ νd dπo6η' πQαγματιxd,, θθνιxd xαi πoλιτιxd ιbφ6λιμoE γιd τf1ν Xιbρα. Θ& fiταν δυνατ6γ &x6μη γd θξoυδετε'Eξωτεριxoδ Παρ&γoγτos' &πoφααιoτιxηE θπεμQιboη διαΘ6oει9 πα( o16δια τoi 'Eλλαδα. Δ6γ EφΘαναν oτ{ν 6doεωg μ6νo o[ εiλιxρινεig διαθ6oει9 xαt δ πατριιυτιoμ6E, δ 'Eλληνιx6E πατριωτιoμ69 θxε(γωγ πoι1 d,πετ6λεoαν ττ]ν ΠEEA. Δ6ν iφθανεν dx6μη μ6νoν f1 xειραφετηoιg dπ6 τri oτενη xoμματιxη πρooπτιxη. 'H ΠEEΑ τfν &λλη στιγμη τoδ o1ηματιoμotr τηE bπε6αλλετo νd ληoμoνr]αη
τd x6μματα, τiζ 'Oqγανιiloειg xαt τiζ πoλιτιx6E παρατdξει5 &Jι6 τG δπo[εg πρot'1ρ1ετo { δτι flταν θxπρ6oωπ6g των, xαi να θμφανιoΘη μ€ την πoλιτιxη Lxεiνη εriριiτητα τηs γQαμμt1g xαt τιbν μ6τρωγ πoι] Θd τηg tδιδαγ τ6 πραγματιx6
'Eλληνιxoδ διxαiωμα γd δμιλη θξ 6ν6ματo9 τ7s μεγ(oτηg πλειoιpηφ(αg τοδ xα( θπιx(γδυγo πλ6oγ τ6ν Λαoδ. Πρiν dvτ,μετrπ(oη fi θελf1oη νd μετρηΘη μ6 νd χατα'Εξωτεριx6ν θπε6dλλετo Παρdγovτα, πλ6oγ δπiφo6o d,γτ(παλo, τ6ν τfν εν6τητα θμφo66Lη ^ιαΘε δυνατη πρooπdΘεια δαιε να bπιτ"bxη τoriλdxιατoν oxεπτoμ6νων ιiγιδ5 xα( δυνdμεων θΘνιxιilν ν(oεωg δλωγ τον θντ6g τηg XιδραE πoλιτιxi1g εiρηνιxfg τηg ψαaηζ, τηs διεξαγωγη τt'1ν πoλιτιxδγ παρατdξεων. Kατd πρo[oδoαν xατα ilπρεπε, dνελdμ6ανεv, διεξαγωγf1 δπo(αg τfiν f1γεo(α xαt τt1 πλευρ& νd xλ(μαxα μ6xρι τηg 'Aπελευθεριboεωζ, γd εΙγαι o6 Θ6oι dπ6 τη μιd 'EλληνιxoΦ Λαo0 xαt' &π6 τi1ν δδραιιilνη xα( γd &ναπτι]ooη τt'1 oυνεργαoiα τοΦ διειoδιi&λλη, νd' d,πoμονιbνη τ6ν ',Eξωτεριx6 παρdγoντα dπ6 xdθε δυvατ6τητα 'Eλληνιxoδ Λαott' σεωζ τoυ μεταξιi τδγ θoωτεριxιilν &γτιθ6oεωγ τoδ _ Atτ6 bo{μαινε πλ{ρη &ναπρooαaμoγη τηE oτελε1ιiloεωg τoδ EAM EΛAΣ' τoδ Mαgτioυ τoδ d'π6 'Exεiνoι πot f1γt'1θησαν tsμφανδg τoδ θμφυλ(oυ πoλ6μoυ νd θξυπηρεθνδειδειγμ€ ν oι o[ 1943 μ61qι τoi Φε6ρoυαρ(oυ τoδ |g44, δ6ν fioαν 'Eot'1μαινε .ιρηr,xη θξελιxτιxη πoλιτιιfi πo{l διεxt'1ρυξεν f ΠΕEΑ' ττ]ooυν "r], 'Eθγ. 'oργανιiloειg, xα( ΕΔEΣ τ6ν oυνενν6ηoι xα( oυnεργαoi α ψt τξ δ6o &λλεE d,μφoτερo6αρη xα( εiλιxρινη συγεQγασ(α 'Eot'1μαινε xα( συνεγνot'1οι τfν EΚΚA. 'ΑρxηγotE τιilν παλαιδγ xoμματιilν. 'Εot'1μαινεν
μ6 δριoμ6νoυ5 πoλιτιxoilE &x6μη _ δoo παρdδoξo xα( &γ φα(νεται _ dxρι6η xα( λελoγιoμ6νo xαθoριoμ6 τηg tsννoiα g xαi ηE ειiθrivηg τoυ δoοιλoγιoμot, δoτε oi πραγματιxo( δoo(λoγoι γd, dπoxoπoυγ dπ6 τ6γ x6oμo τ6γ δπoio γιd iδ(oυ5 πoλιτιxoι]g xα( xαΘεoτωτι-
xotg λ6γoυg θπηρ6αξαν μ6 dντιxoμμoυγιoτιxd oυνθfματα' 'Aπ6 τd πρΦτα τηg 6t'1ματα, f1 ΠEEA, δ6ν φdνηxε γd oυλλαμ6ανη xα( νd ,&,ντιμετωπ(ξη oδτε τ,i1ν'tmαaι τηs dπooτoληs τηs, o{lτε τη oημαo(α τoδ ρ6λoυ τηg, πρ69 τt'1v xατε{lΘυγoι τoυ 'Eλληνιxo8 Λαoδ. 'Απ6 τ6 δψηλ6 παQατηQητηριo τδν 'Aγρdφων _ τtν Biνιανη _ δπoυ δεν iφθαγαγ oi &λληλooυγxρoυ6μενεg
θθνιx65 xαi πoλιτιx6g dνηoυxiεg τδν 'Ελλf1νων, δ6ν oυγ6λα6ε, d,π6 ττ]ν θνατ6vιoι πg6E τ6 'Eλληνιx6 πρ66λημα, παρd τt'1ν Eμμoνη iδθα πoι} τηE θxληρoν6μησεa fl iγεoiα τoδ EΑM - EΛΑΣ: ττ]ν Θεωρητιxτ] dναγνιilριoι τηE <νoμιμ6τητo5) _ _ πotl Θd Φs γιατ( otlτε περi συνταγματιxf1g o{lτε περ( πραγματιxηg θπρ6xειτo 'Eλληνιxf1 ΚυEδιδεν μiα oxιιilδη5 xαi αtΘαιρ6τωE σχηιrαστιoΘε[oα θξ6ριατoE 66ρνηoιE xαi Eναg 8ρεταν69 ΠρωΘυπoυQγ6s, δ δπoΙog δοoγ ειjxoλιbτερα Θd τ{ν 6διδεγ, τ6ooγ 6ιαι6τερα θd τf1ν dφt'1ρει, δταγ Θd, Exρινε τ{ oτιγμri xατdλληλη. 170
TηE δι6φυγεν δτι
f1 γενιxιδτεQη γoμιμ6τη5 frταν η δoo τ6 δυγατ6ν ειiρtrτερη θμπιoτootνη τoδ 'Ελληνιxoδ Λαoδ. Kα( dφoυ θξ{γγειλε xαi μ61ρι9 δν6E oημε(oυ iφηρμooεν δριoμ6να θπαινετd εiρηνιxd, μ6τQα, μ6oα oτ(g περιo16E τoΟ ΕΑM,
θoτρdφη πQ6E τ6 <θπ(oημoν Κ&'ιρoν> d,φηνoυσα πioω τηE μιd 'Eλλdδα χατατρυxομ6νηγ d'π6 θΘνιx6E παρεξηγf1oειE, πoλιτιxα ψir.η, πoλιτιxd, xαi xoινωνιxα &ναρ1oυμ6νην. "Ετσι, Eνα μηνα μετd, τ6ν σχηματισμ6 τηs
ΠEEΑ, 6ριox6μαoτε μπρoατd
oτt'1
6tαιη διd'λυoι τηE EΚKA xα( τi1ν θxτ6λεoι τoδ oτρατιωτιxoδ τηE &Qχηγo8, τoi Συν)1ου Ψαρoυ. (14 'Απριλioυ |944). Bqιox6μαστε μπQoatα oτ6 xiνημα τη5 M6oηE 'Αντoλη5 (6 _ 14'Απριλ(oυ) oυν6πεια τoδ δπo(oυ fiταν νd oταλoδγ dπ6 τ(5 Bρετανιx65 'Αρx6E 10.ΟΟ0 d'ξιιυματιxot xα( ατρlατιδτεg oτ& oτρlατ6πεδα συγxεwριboεωE. 'Eπαγαλαμ6dνoνται oi θμφ6λιεE oυγxρoιioειE τoil EΛAΣ με τ6ν EΔΕΣ ('Ιoιiλιo5, 'oxτιil6qιoE, Δεxt'ψ6ριo5 1944). ΠαqιoτdμεΘα τ6λo5 οτην περιφoQd τηE ΠEΕΑ (xα( τιilν 'oργανιoμδν πoδ dντιπρoαωπε{lει), δπ6 xατηγoρ(αν, dπ6 την Δι&oxεψι τoδ Λι6dνoυν μ61ρι τη5 Kαξ6ρταE, δπoυ f1 Uδια η ΠEEA θd δπoγρdψη τ{ν ιαταδfuη xαi ττiν διdλυoι τηE 'ΕΘνιxη5 'ΑγτιoτdαεωE oττ]ν 'Eλλdδα. Tραγιx6g tsπiλoγoE 6 Δtxεψ6ριog. 'Αλλ' αtτα εiναι Θ6ματα πoδ θ& μαE &παo1oληooυγ ατd, iπ6μενα xεφdλαια. "E1oυν &νdγxηv εδρυτ6ρα9 dναλr3oεωE xαi τoυτo γιατf o[ εl3Θδγεs τη5 ΠEΕΑ, θμπλ6xoνται μ6oα oτ(g, &x61η μεγαλιiτερεE xα( dνΘελληνιxωτερεg ειiΘιiνεE 'EλληνιxΦν πoλιτιxδv πρooωπιxoτt1των xαi Koμμdτων, πoλλδγ θx τδγ δπo(ων εΙναι xα( μfuρι oημερα doriγνωoτη f1 αυνεργαo(α μ€ τ6ν 'Eξωτεριx6ν παρdγoγτα' γιd ν& πν(ξoυν τr!ν θλειiΘερη θxδι]λωοι τoδ 'Eλληγιxoδ Λαoi. 'o dναγν,iroτηs μ6νo9 τoυ, μ6 την πρ6oδo τηg dναγνιiloεω5 τofr 6ι6λ(oυ τoιiτoυ, Θd xdμη τ6γ dπoλoγιoμ6 xα( ττit xατdταξι τδγ ειjθυνδγ dπ6ναντι τ{E XιilραE. 'Edν f1 ΠEΕΑ θd πρ6πει νd, xριθη θπ( d'νεπαρxε(α, τ6 μεγαλιiτερo μ6ρos τηs παλαια5 πoλιτιxfr5 fγεo(α5 Θd πρ6πει να xαταxριθη μ6 τd πoιoτιxd, θπiθετα πoδ Θd δωoη f1 dντιxειψνιx,\ bψ6αΘυνoι5 τδν γεγoν6τωγ τηg περι6δoυ θxε(νη5. 'Η ξενoδoυλε(α τηg xαi f1 εiνoια πoδ, εi5 6dρoE τηg 'Eθνιxt1g xαt πoλιτιxηE dνεξαρτηo(α5 τηg Xωραg, διαρxδg dνεξt'1τει dπ6 τ6ν Ξ6νoγ παρdγoντα, μ€ τ6 πρ6αxημα θξωτεριxΦγ xιγδιjγων, oτην πQαγματιχ6τητα δμωE για να xρατ{ xoινωνιxΦg xα( πoλιτιxιilg δ6oμιo τ6ν 'Eλληνιx6 Λα6, θd εΙναι, xαi πρ(ν dπ6 τ6γ π6λεμo, xαi xατa τ6ν π6λεμo xαt ψετα τ6ν π6λεμo, f1 μ6νη xυρ(α xαt 6αoιnt1 πoλιτιxη τηE dπαo16ληαιg.
MEPOΣ B'
KEΦAΛAΙON
v
EΙΣAΓΩΓH B'MEPOYΣ
'6τη
T6 δε6τερο μ6ρo9 τol <<Δoυρε[oυ ''Iπ1τoυ>> 6λ6πει τi7ν δημooι6τι7τα εtxooι μετd' τιjν '6xδooη τoi πριbτoυ. Θd ε7vαι xατ' dνdyxητ' πι6 ixτεταμ6νo6 yιd
διαφ6ρoυg' dλλ6' πρ6 παντ6q yιd τoι3E xατωτ6ρω xυρloυq λ6yoυE: α) 'Aπ6 τ6ν Aiiyoυοτo τofr Ι943, δ π6λεμoE xα[ ιιiclηζ μoQφηζ dyιbν πo0 διεξd'yει δ 'Ελληνιx6g λα6E, δ 'Ελληνιoμ6ζ, iναντ[oν τιlι1 "AξoνoE, ατην xατεx6μενη 'Ελλdδα xα{ oτd διd'φoρα μ6τιυπα ixτ66 τηζ, 'ΕλλαδοE xα[ αυνωδd' πQ6g τ6ν π6λεμο, ιj Bθνιxiγ, πoλιτιxιj xα[ xoινιυνιxrj xρfoη ποδ ταλανiξoυν τ6ν 'Ελλη' νιx6 λα6, y(νoνται διαoυμμαxιx6 πρ66λημα xα[ θ6μα πq6g <<λ6oινr. Λαμ66.νουν δηλαδij την '!xταoη διεθνoδg αημαo[α6 μ{ iπιπτι.tιoειE xρ[oιμε; xα| yιd τιjν iμπ6λεμo xαi yιd τi7ν μεταπoλεμιxιγ 'Ελλ6.δα. Καi d'π6 τη oτιyμιj αι3τιj d'ναπηδα fi dνdyxη μιαE ixανηq 'ΕλληνιxηE πoλιτιxfig ιjyεαfαg, ixανιj; fγγεoiαg τιjE Bν-
6πλoυ'Εθνιxljg'Aντιoτdoεαl;, oi δπoiεE θd' xειριoθoδν μ6 iπιτυψ[α δπ6ρ τoυ ''Εθνoυq _xα[ διεθνδg xα[ ioιυτεριxιΙιE_ τd' φλεy6μενα πρo6ληματα τηg 'Ελληνι'
xηE Πατρiδog.
Θd πρ6πει oυνεπι7g ν6. τoπoθετηθofrμε μ6oα oτιjν oυyxυρ[α xαi oτιiν oυνιαταμ6νη τijg πoρε[αζ τηζ διεθνoig βξελtξεωs. Γιατ[ d'π6 τιjν iiνoιξη τoυ Ι943 _ν[xη oτιj 6oρειo 'Aφριxιj xα[ oτ6 Στd'λινyxραντ_ dπ6 τ6 θ6ρoE τo0 Ι943, _dπ66αoη Συμμαyιxιj oτιj Σιxελiα xαf 'Ιταλiα_ δ B' Παyx6oμιoE π6λεμoζ xdμνε; τιjν d.πoφαoιoτιxιj τoιl oτρoφιj δπ6ρ τιilν Συμμdμlν xα[ iναντ[oν τoi"Aξoνοc,. M6 τιj oτρoφιj αtτιi, τd' παyx6oμια ox6δια τιbν τριιbν Mεyd'λων Συμμdxων, iι.π6 xoιyott ii μεμoνoμiνα, διαμoρφιilνovται xα[ y[νoνται <<θ6αειE>>, αi δποiαι 6αρ{νοιlν tπ[ τi1E τ6xηs xα[ τoδ μ6λλoντoq, δxι μ6νoν τιΙlν dντιπd'λαlν, d'λλd' xα[ <<μιxριiιν Συμμd'yων.> 'H 'Ελλd'E xα( δg "ΕθνoE xα[ ιbg yεωyQαφιxιj περιoγιj, '{xει xαi α0τfi τi7ν <θ6oη)> τηζ' μ6oα oτd' d'λληλoσυyχQoυ6μενα o16δια xαt oτ[E d'ντι-
τιbν Σ ι' μ μ d.1οl ν τιlζ>>. 6) 'H διειιxQ[νιoη αiτιj τotl ioτoριxotl μαc θ{ματoζ oιlνεπd'yεται xα[ εrtρdτεqη dνdπτιlξη xα[ παρd'θεoη περιαoοτ6ρων ξ6ναlν xα[ 'Ελληνιxιilν xειμ6νων xα[ oτoι1ε[ων πoi ε7δαν τ6 φιΙlc τηE δημοoι6τητoE d'π6 εixooαετiα7. 'o "Ελλην d'ναyνιiloτηζ θd ε7ναι o6 θ6oη xατ' αiτ6ν τ6ν τρ6πo, νd' tyη μιd λιjρη εixc5νcι, δs τq6E τi7ν d'λλι1λoυxiα xαf ι96oειq
<<
175
d'λληλεξ6'ρτηoη τιilν 'Ελληνιxιilv μ6 τd' διεθνfi πρo6λιjματα. 'Εδ(b θd πρ6πει νd'
δπoyραμμtooυμε μι6. tiλλη ioτoριxιj oυyxυρ[α, oτην δπo[α iμπλ6xεται xαl f1 'Ελλd'E, α0τf7ν πoσ ioημειιboαμε dνωτ6ρω μ6 τιiν '6xφραoη <μεμoνoμ6να ox6δια>> τιΙlν Mεyd'λων Συμμd.xων: Παρ6.λληλα πρ6E τiE Διαox6ψειE d'νιυτdτoυ Βπιπ6δoυ τιilν τριιΙιν Mεy6'λων Συμμdxων, xατd' τft δπoΓεg futoφαoiξεται fi τ6xη τιΙlν <μιxριilv oυμμ6xωv'> xα( yενιxd' τιbν i7ττημ6νων xα[ μιxριiιν xρατι7ν, δ xαθ6ναg ix τιΙlν τριιΙlν Mεyd'λων Συμμ6.xων, δi ?lλλιυν δδι1ν ια[ δι' iδiων μ6oων, d'vταyωνiξεται τ6' ox6δια xα[ τiE 6λ6ψειq τιilν d'λλων <Συμμ6.xων>> τoυ. Ε7vαι, παρd'λληλα πQ6g τ6ν θερμ6 π6λεμo Εyαντ[ov τoδ "Aξoνoζ, fl Bxδfiλωoη μιd'g ν6α5 φd'oεωg τoσ ιllυxρoi πoλ6μoυ, μεταξ6 τιilν Συμμ6'xαlν, πoi '61ει d'ρxioει πoλ6 πρiv fuτ6
τ6 Ι938 (M6ναxo) xα[ πoυ dναoτ6λλεται dJr6 τoσ 'Ιoυν[oυ Ι94Ι μ6xqι τιjν iiνoιξη τoi Ι943, yιd ν6. iπαναQχtση dπ6 τoσ Ailyoι3oτoυ τoi 1943' "Ετoι oi διd.φoρεg Διαox6ψειE τιΙlv δ{lo Mεy6'λων (HΠA, Mεy. Βρεταν[α) ii τιΙlν τqιιΙlν Mεyd'λων (HΠA, M. Βρ., Σ. "Ενωαη) oτfiν Καξαμπλd'νxα, oτ6 Κιεμπ6x, oτιiν Obd.oιyxτoν, oτι'7ν Tεxερdνη, oτf7 M6o1α, ατιj Γι6.λτα ατ6 Π6τoδαμ xλπ' '6xoυν
xα[ yι6' τιjν 'Ελλd'δα ioτoριxιj oημαo[α xαf ioτoριx6ν iνδιαφ6ρoν. Στιj μελ6τη μαg αι)τιj oυνεπιΙtE δ6ν ε7ναι δυνατ6ν νd' μfiν d'νατρ6ξoυμε oτd' yεyoν6τα αilτd. xαt νd μi7v d'ναλilooυμε την iπiδqαoιj των xα[ τIE iπιπτιΙιoειζ των oτfiv ioωτεριxιi iξ6λιξη τιbν 'Ελληνιxιbν πραyμdτων. Tfiv oημαoiα τιΙlν iπιπτιiloειυν xα[ tπιδρdαεωv αilτων δ6ν ε[ναι δυvατ6ν νd τfiν παραyνωρiooυμε, δxι μ6voν yιατ[ ιj 'Ελλd'E, δg o6μμαxoE διεξdyει π6λεμoν παρd' τ6 πλευρ6ν τιilν Mεyd'λαlν Συμμ6'xωv, aλλd xα[ yιατ[ ιi αι3τιjν τoi θξωτεριxoδ tπηρεd'ξει ij πqooπαθεΓ νd. iπηρεdoη τιfν μoρφf\ν xα[ τ6ν τρ6πo τoi dyιΙlνog πoi διεξdyει δ 'Ελληνιx6E
λα69 oτfγν xατεx6μενη αJτ6 τ6ν xαταxτητιj 'Ελλdδα. y) "ΕvαE ?iλλog λ6yog, iξ tooυ oo6αρ6E, μαE δπoxqειilνει ν6. ε[μεθα πι6 ixτεταμ6νoι oτην oυyyQαφiγ τoi δευτ6ρoυ αilτoi μ6ρoυE: 'H 'Ελληνιxιj yλι\ooα, o6 6,τι dφoρd τ6ν ioτoριx6 τoμ6α, ε7ναι xατd Eνα τρ6πo &.παγoρευτιxιi xαi yιd τ6ν "Ελληvα dναyvιiloτη πoσ δ6ν xατ6xει μιd' dπ6 τ.ig ξ6νεs yλιυoαεE των Mεy6.λων Δυνd'μεων, xαf yιd τ6 Ξ6νo πo0 δ6ν xατ6xει τιjν ν6α 'Ελληνιxιi. Γι6' τ6ν "Ελληvα yιατi τfiν ioτoριxij τoυ iνημ6Qωση xα[ '6ρευνα τιjν περιoρ[ξεL, xατ' dνdyχr1ν' μεταξ6 τιΙlν 'Ελληνιxων συyyQαμμdτων, ix τι7ν δπoΓoν τ6 πλεΓoτoν 6xι μ6νoν δ6ν ε7ναι dντιxειμενιxd. xα[ ε8oυνε(δητα δE πQ6E την foτoριxι7ν d.λιjθεια, d'λλd' xα( 6αoiξoνται o6 tπι6ε6λημ6νεg > xα[ α'ι)θαιρ6τω9 πρoxαθωριoμ6να iθνιxd' xα[ πoλιτιxd πλα[oια. 'oqθtbνεται '6τoι Fναg dνυπ6ρ6λητog φ{αyμ6E πoi xα[ . τfiν ioτoριxιj tπιoτi7μι7 ταλαιπωρεt xμf τf7ν oυλλoyιxfi Bθνιxιj xα[ πoλιτιxi1 διαμ6ρφωoη xα[ ιbριμ6τητα dναoτατιbνει,' Γιd' τ6ν Ξ6νo, yιατ[ π6ραν
τδν 'Aρxαiοlν 'Ελληνιxcbν xα[ τ6 πoλil τιiζ 'ΕλληνιoτιxfiE περι6δoυ, f?
νεo-
'Ελληνιxi7 '!xει περιoριoμ6voν iνδιαφ6ρoν, δζ '!xoυν oιjμερα τd' πρd'yματα. 'o Ξ6νoE toτoριx6E δ6ν txει, '6τoι, τιjν δυνατ6τητα νd' πqooτρ6ξη oτιjν πηyfi τιilν γεyoν6τι'''lν πoi d.φoρobν τιjν δρdoη xα[ τ6ν d'yιbνα τoi 'Ελληνιxoi λαoi, ol)τε xαi νd' διπιoτιboη τιjν xαxoπotηoη xαf xαxoμεταxε[ρηoη τηζ toτoριxfig BπιoτιjμηE ιαi τιiιν ioτoριxriν yεyoν6των ωτ6 θπfηλυδαg toτoριxo{l5 τηE 'Ελλdδog. Δ6ν 176
θd' πρ6πει ν6' μdE διαφε6yη
δτι rj 'Ελλd'E, xατd τ6' τελευταiα 50
Ξτι7, εδρ6θη
μ6oα oτ6 od'λo δ6o παyxooμ[ων πoλ6μων, ΕilQωπαi|xιjlν xα[ διεθνdlν dναxατατ6'ξεων xαi iπαναoτd.oειυv, αiματηριΙlν d'ναlμαλιιilν, πotι i6dρυναν xα[ iπi τf7E ioωτεριxιjζ τηζ διαμoρφιilσεωζ xαf bξελiξεωE. 'Aπoxτd. oυνεπιbE θεμελιι1δεg iνδιαφ6qoν yι6. τ6ν Ξ6νoν ioτoριx6.
"Ετσι yιd vα iξηyιjooυμε την '6xταoη xα[ τ6 περιεy6μενo τιΙlν ioτoριxιbν Bπιπτιboεων, τιjν d.λληλεξdρτηoη τιΙιν yεyoν6των xα[ τtE dναxατατdξει6 oτιjν Εilριbπη, πoi d.πoφαoιoτιxd Bπηρ6αoαν τιjν πoρε[α xα{ τιiν θξ6λιξη τιjE θθvιxηg xαi πoλιτιxηE μαE ξωηE, πρ6, xατd. xα[ μετd' τ6v π'6λεμo, θd ε'[μαoτε ιiπo74ρεωμ6νoι -6πa'ιE xα[ o6 dλλα μαE oυyyqd'μματα_ νd d'νατρ6xoυμε o6 ξ6νεE πηy6E xαl ξ6να xεiμενα xαt oτoιxεiα, νd τd. παραθ6τoυμε tiν iπι66.λλεται' ιj\oτε νd' φιυτtξoυμε 6oo τ6 δυνατ6v περιoo6τεqo τ6 'Ελληνιx6 δραμα τoδλd'xιoτoν τιj περι6δoυ τo0 Δευτ6ρoυ Παyxooμfoυ Πoλ6μoυ.Mι6. παραoτατιxιj εix6να τιbν ox6oεων Mεy6'λων Δυν6.μεωv xα[ Mιxριiιν Κρατιilν ij Xιιριbv, τfiE oτ6'oειΙlE τιυν xαt τι7ν πqooπτιxιbν τιilν μ6ν πq6E τo{ιg δ6, θd' μαE τi7ν διi.ιoη 6να9 διαxεxριμ6νog πoλιτιx6E fly6'ηs τalν H.Π.A. δ 86ντελ o il t λ x ι . 'YπoψηφιoE Πρ6εδρoE τo8 Pεπoυμπλιxανιxofr K6μματoE, oτiE ixλoy6g τotι Noεμ6ρ[oυ ]940, iδ6βη d'μ6oωE μετd τιjν d.πoτυψiα τoυ νd. oυνεqγαoθfi μ6 τ6ν ixλεy6ντα Πρ6εδρo Φ. Poio6ελτ xα[ νd' &ναλd'6η μιd d'πooτoλιj, iξαιρετιxιjg ioτoριxfig oημαoiαE _1942-Ι943_ xdνo'νταζ' iν πλιjρει πoλ6μω, τ6ν y0ρo τotι Κ6oμoυ xαi iπιοxεπτ6μενog o6μμαxεg xαi oiδ6τερεg Δυνd'μειE xα[ ΧιΙlρεE xαi τι7ν δ6o 'Hμιoφαιρ[ων. oi yνcilμεζ τoυ xα( oi διαπιoτιboειζ τoυ ε\yαv xα[ τ6τε, Ξxoυν &x6μη xα[ of\μερα, iξαιρετιx6ν iνδιαφ6ρoν xα[ tπιxαιρ6τητα. Κατd τ6ν d'ερoπoριx6ν περtπλoυν δ Γoυtλxυ 6ρ[oxεται oτfiν Atyυπτo xαl xατευθι3νεται πQ6s τιi M6oη 'Aνατoλf7, Σo6ιετιxιi "Εvιιση, Kiνα xλπ. ''Ε1ει πρooxληθf7 o6 yεtlμα dπ6 8ρετανo6g ναυd'ρ74oυE xα[ oτρατηyo{ι5 oi δπo|oι, iπixεφαλijE τιiιν Συμμαxιxιilν Δυν6'μεων, διεξdγoυy τ6ν π6λεμoν tναντtoν τoi"Aξoνog oτην Mεo6yειo, oτi1ν 'Aφριxιi, 'Εyy6g xα[ M6oη 'Aνατoλfi, π6λεμo '6νoπλo, ψυxoλoyιx6, iδεoλoyιx6. Στιiν aρxi τoδ yε6ματoζ η oυξriτηαη περιεoτρ6'φη oτfiν διεξαyωyιj τo6 πoλ6μoυ <. Καi δ wlLLKIΕ oυνεx[ξει:
<<... "Yoτερα f1 oυζrjτηαη θoτρdφη οτf1ν πoλιτιx{. ΠρooεπdΘηoα vd iπιτιi1ω ιiioτε δλoι αrjτο[ o[ &νδρεg _δλoι μ€ μεγdλη πεiρα, δoxιμαoμενoι διoιxηταi τξg Bρετ. AtτoπρατoQ(αE_ νd εiπoυν αtτ6 πoδ αντιμετιilπιξαv γιd τ6 μ6λλoν, πρ6παντ6E πdνω oτ6 &πoιxιαx6 αrioτημα xαt τtg ιoιν6E cr;6oειg μαs μ6 τig διdφoρεg Xδρεg τ{g 'Aνατoληs .. (..............) 'Αλλd oi &νΘρωπoι αιjτo( πoυ θφf1qμoξαν τig &Qχ€s, τΦν δπo(ων θπεξεργαoiα θγiνετo f oτ6 Λoγδiγo, δ6ν εΙxαν ιαΘ6λoυ iδ6α -δw εi1αν xαΘ6λoυ dντιληφΘη_ δτι δ x6oμoE εtρioχετo oτ6 δρ6μο τηE μεταμ6QφωσηE. 1E6λεπαν, xα[ αtτo[, δτι τ6 Bρετανιx6 dπoιxιαι6 oiroημα δ6ν fiταν τ6λειo. Moυ θφdνη δτι xαν6γαs dπ6 αΦτotg δεν εΙ1ε πoτ6 oxεφθξ δτι fiταν δνα otoτημα πo0, oτιiν dν&γxη, μπoρoΟoε xανε(g νd dλλdξη { νd τρoπoπoιι]αι1. oi περιoo6τερoι, d,π6 αΦτo{rE, εΙ21αν δια6doει τ6v >. Δεν θox6φΘτ1xαν xαΘ6λoυ δτι δ Xdρηg αιiτ6g flμπoρotroε νd ενo1λ{αη τ{ oταδιoδρoμiα των { xαi τ6ν τρ6πo των τot αx6πτεoΘαι. 'ExεΙνo τ6 6ρdδυ fiρ1ιoα νd πρooxτδμαι μιdν πεπoiηοη f1 δπoiα τ[g θπ6μενεE f1μ6ρεE, xατ&' τtγ διdρxεια τoi ταξιδιoi μoυ oτf1ν M6oτ1 'Ανατoλf, δδραιιbθηxεν &x(l1 ,1 περιoo6τερo.TTιν πεπoiθηoη, δηλαδf, δτι oi λαμπρ69 νixεg <πd πεδ(α τιilν μα1gιilν δεν Θd μδg περδiooυν τ6ν π6λεμoν, πoi &πλιiwεται oτiμερα δg τd π6-
12.
'o ΔoιiρειoE
"Iππog
r77
Qατα τοδ x6αμoυ, παρd μ6νoγ γ6oι &νδρεg xαi ν6εg iδ6εg. Aιiτo( xαi αΦτ6E Θα xαταyαγουν τfν N(xη θxε(νη, χωQ(s ττ]ν δπo(α μιd εiρτ]νη δ6γ θd fiταν παρd μιd dναxωxli πq6 παντ69 o6: δ,τι dφoρα τ6E o16oειg μαE μ6 τorig λαoιig τfg 'Ανατoλη5.........r*
'o v/ΙLLΙKΙE oιlνεx[ζει τ6ν περ[πλoυν τoυ. Bρ[oxεται oτlj Σo6ιετιxιj "Ενωoη. "Εxει συναντιiσειζ xα[ μαxρ6E oυξητιjoειg μ6 τoι3E ιjy6τεg (Στdλιν xλπ.) xα[ στQατιωτιxo6E. ''Εxει iπιoxεφθfi διd'φoρεg περιox6E, iρyooτd'αια, dyρoxτηματα. Θ6λει νd' iμ6αθ6vη στιi ι!υxoλoy[α τoi μαxoμ6νoυ Σo6ιετιxol λαo0, τ6 oι3oτημα xα[ τιjν iδεoλoyιxfi τoυ oυνoxf7. 'Avαφερ6μενoE ατ6 Γερμαvo-Σo6ιετιx6 Σι3μ-
φω1)o (αελ' 98-99)
δ Γoυtλxι
yρ6.φει:**
(....' Δεν δπεραoπiξoμαι τd θξ δπoλoγιoμoδ α[τια (τηE Γερμαγo-Σo6ιετιxηg Συμμαχ[αs), εiτε ατρατιωτιxd, ε1τε πoλιτιx6., πρ6oxαιρα ii &λλα. Πιoτεtω πραγματιxα δτι o[ fθιx€g dπιilλειεE πoΦ πqoxαλoδγται &π6 τα oι1μφωνα αιiτd ξεπερνoΟν xατα πo}ι{s τα πλεoνεxτriματα πoδ μπoρεΙ να δ1η xανε[g προoxα(ρωg. Kα( πιoτειjω dx6μη δτι xdΘε oταγ6να αiματog πoδ θξoιxoνoμε[ται μ6 παρ6μoιε9 μεΘ6δoυ5, Θd πληρωΘη μ6 εtxooι oταγ6νε9 πoδ θ6 1υΘoυν διd τot ξ(φoυE. 'Aλλ6 E'vαg Ρδoog πεπειoμενog δτι f oυμμαx(α τηg X6ραg τoδ ψt. τt1ν Γερμαν(α, fiταν γιd την Xιilρα τoυ x6ρδοg 1ρ6νoυ, θd εiμπoρoδoε πoλt xαλd γd l)πενθυμ(oη ατ[g Δημoxρατiεg τ6 M6να1o xα[ &π6μη τα bπτα δxατoμμιiρια τ6νoυg dπ6 τα xαλrlτερα δλιxd oιδt'1ρoυ τδν 'Hνωμεγων Πoλιτειδγ πoδ θoτdληoαν oτ{ν 'Ιαπωγ(α μεταξιi 1937 -1940'...'..'>
KαI ΒξαxoλoυθεΙ: <.... ΠιΘαγ6γ Θd fμπoρoιloαμε ν6 xρ(νoυμε μ6 μεγαλr}τερη εΦΘυδιxiα τ6ν 6αΘμ6 τηg xαληE π[oτεωE τoΟ Στdλιν, θξετdξoνταg ττ]ν δfλωoη τoυ ιjπ6 τ6 φδ5 τδν δxατoμμυq(ων τδν Ριboων ποδ E1oυν fiδη πεΘdνει γιd τf1ν Πατρ(δα των xαi των θξηντα δxατoμμυρ(ων πoυ i1oυν riπoδoυλωθη dπ6 τoιig Χιτλεριxo6g. 8λ6πoντα9 τd &λλα δxατoμμr}ρια τδγ Ριbooων _&ντρεg xα( γυναΙxεg_ νd θργdξωνται πυρετωδδE aτα θργooτdoια, oτd μεταλλoρυ1εΙα, θξηντα θξ δρεE την €6δoμαδα, γιd να xαταoxευdoουν xαt να παραγdγoυν τd μ6oα τoδ πoλ6μoυ, τδγ δπo(ων oi oτρατιδτεE 61oυν dνdγxην oτ6 μιiτωπo, dναμετρδνταg τfν πρooπdΘεια πoυ dντιπρooιirπευε f1 μεταφoρd, oxεδ6ν Θαiμα, τδν μεγdλων θργoαταoiων o6 dπ6oτααη δxατοντdδων 1ιλιoμ6τρων, δπoυ εΙγαι δυνατ6γ γd λειτoυqγoiν xωρig διαxoπf1, χωQ(E να τα φΘdνoυν o[ Nαξ[, τ6τε καi θτoι μ6νoν, dπ6 τfi ατdoη τoδ Ρωooιxoδ Λαoυ θd 69οδμε ττ]ν xαλtτερη θρμηνε(α τιilγ oxoπδγ τoυ Στdλιν....>
Καi δ διαπρεπfiE 'Aμεριxαν65 δημ6oιoE d.νriρ, μ6 θd.ρqoζ xα[ μ6 xρυoταλλtνη πoλιτιxιj διαιiγεια iξετdξει τ6 θ6μα, <φ66oE τoσ χoμμoυ'ι)ιστιtloσ xινδι3νoυ)>. T6 ψυxoλoyιχ6 δηλαδfi 6πλo πoσ oi Δυτιx6E ΔημoxρατiεE θd χQησιμoπoιηooυν fut6 τ6' μ6oα τoi 1943 δπ6ρ <<τιbν νεoαπoιxιαxιΙlν oxoπdlν τα)ν>>...: <.... ΠoλυdριΘμεg εΙναι
ο[ ΔημoxqατiεE πoδ φo6oδνται xαi δεγ θμπιoτεrioνται τιi Σo-
' \γEΗDELL L. \ryΙLLΚΙE. *Le monde est un) ED. DΙDΙEN. NY α. 17 18 " (T6 M6να1o Σ/69ιo9 1938 πρ6:τει νd, Θεωρηται πλ6oγ μιd oιlμφωv(α μεταξιi
Δυτ. Δημoxρατιeiw
xαi XιτλεριxηE Γερμανiαg. Κα( α[ Κυ6ερνr!oει5 ηs M. Bρεταν(αg xα( Γαλλ[αg αlφνιδιdαττ1ιαν oτiE 2 Σ/6ρ(oυ 1939 &π6 τ6ν X[τλερ, δπωE xα( δ Στdλιγ αlφνιδιdoττ1xε αtE 21 'Ιoυγbυ 1941. 'H δπ(Θεoτ1 ηg 'Ιαπωνiα5 ατ6 Π6ρλ Xdqμπαιlρ γiνεται τιiv 7ην Δεxεμ6ρioυ 1941. Κατd Eνα τρ6πoν δ oιlγγραφευ5 ... tπoγραιψfξει δτι δ αlφνιδιαoβg δγινε μ6 πoλεμιx6 δλιx6 dπ6 τ& tπτ& δxατoμμ$ρια τ6νωv πoι1 θπρoμriΘευoαγ α[ HΠΑ.
178
6ιετιxt1 Pωoo(α. Tρoμ&ξoυν τι]ν διε(oδυoι μιdg oixoνoμιxηE τdξηζ, f1 δπoiα φ€ρει ττ]ν χαταστQoφf1 τηg iδιxηE τωγ oixoνoμιxfrs τdξηE. 'o φ66o9 αiτ6g εΙγαι &δυγαμiα. 'Η Pωooiα o{rτε πρ6xειται νd μαg xατα6ρo1Θ(oη, oδτε πρ6xειται ν& μαE dπoπλαν{oη. 'Exτ6g θdν _xα[ εΙναι πραγμα πoδ πρ6πει νd πρoo6ξoυμε_ bxτ6g bαν o[ Θεoμo( μαg o[ δημoxρατιπo( xαi f1 δλευΘ6ρα μαg oixoνoμ[α θxφυλιoθotν, αυνεπεiα τιiw xατα1ρfoεων xα[ τδν θλλε(ιpεων, oθ 6αΘμ6 πoδ νd μαg xαθιoτοδν dδυνdτoυE xαi τqωτotg. 'Η xαλιiτερη dπdνηoη πoδ πρ6πει νd δdlooυμε oτ6ν Κoμμoυνιoμ6 εΙναι μιd δημoxρατ[α δραoηρια, πdλλoυoα,
oixoνoμιxδζ' χoινωγιχδg xα( πoλιτιxδg. Δεν E1oυμε παρd νd πρooπαθf1ooυμε Evα πραγμα: νd παραμε[νουμε δρΘιoι xα[ να θργαοΘoδμε o6μφωνα 1ιt τ6' iδειilδη πoυ εxφρdξoυμε o{μερα. T6τε τd iδειbδη αtτd δ6ν θ1oυν νd φo6ηΘoυν dπ6 τ(πoτε.......>>
Θαρραλ6α,
'o "Ελλην dναyvιboτηg xα[ δ dντιxειμενιχ6ζ χQιτ'iζ δ ξioαE ii παραxαλoυθιjoαE τ6' yεyoν6τα στ'iν 'Ελλd,δα θd''6p διαπιoτιioει &v f7 δημoxqατιxi7 ιiyεoiα τo0 Δυτιxoi x6oμoυ, xα[ iδια[τερα τfiE 'Ελλd'δog, εiρyd'oθη 6πωE διαyρdφει δ }vL. }vΙLLKΙE yι6' ν6. 6δραιωoη τi7ν πραyματιxfi δημoxρατfα μ6νη θετιxιf xα|
dπoτελεoματιxιj &'ντιμετιbπιoιγ τoδ xoμμoυνιoμoi. Στ6. 6π6μενα xεφd'λαια θ6 διαπιoτιbooυμε.
Kαi δ
διαπρεπι'7g 'Aμεριxαν6E xαταλi7yει (oελ' 2Ι()-2ΙΙ):
(...... 'o π6λεμog αliτ6g εΙναι Eναg π6λεμog dπελευΘεριiloεωg. 'Eταξ(δευoα o6 δ6xα τρεiE Xδρεg. EΙδα Bαo[λεια, Σo6ι6τ, Δημoxρατ(εg, ΖωνεE tπ6 θντoλι]ν, 'Aπoιx(εg xαi Xδρεg δπoτελεig. EΙδα μiαν &π[oτευτη πoιxιλiαν f1Θδν, τρ6πoυE διoιxfoεωE xα( τρ6πoυ9 τoδ διoιxεioΘαι' Εδρηxα δατ6oo δριoμ6να πρdγματα xoινd, o6 δλεE τ6E Xδρεg πoi θπεox6φθηxα xαi o€ δλα τd &τoμα μεoα(αg τdξεωg μ6 τd δποIα δμiληoα. "Oλoι θπιΘυμoυν τd 'Ηνιυμ6να "EΘνη νd xερδiαoυν τ6γ π6λεμo. "oλoι θπιΘυμoΟν iioτερα dπ6 τ6ν π6λεμo νd εiμπoρoδν νd dπoλα6oουν ττ]ν tsλευΘερ(α xαt τtγ dνεξαρτηo(α. "oλoι dμφι6dλλουν --ο6 δι6φoρo 6αΘμ6 δ xαΘ6ναg_ xατα πfuoν o[ Mεγdλεg Δημoxρατ(εg θ6 εΙναι διατεθειμ6νε9 νd δπooτηρ(ξoυν τ{ν &ρxf1 τoδ δixαιoυ τηs θλευθερ(αg γιd τor3g &λλουg δταν δ π6λεμog Θ" hη τελειιiloει. Αtiτη f1 dμφι6oλiα oxoτιbγει τ6γ θγΘoυoιαoμ6 πo0 Θd δπρεπε νd τotg παραxινεi oτtiν oυνεργαo(α μαξιi μαE. Πλf1ν, χωQiE ην πραγματιxt'1 αυμπαρdoταoη αιiτδγ τιiw μ6oων dνθριbπων, f1 ν ( x η θd εiναι θξαιρετιxd δr3oxoλη xαi Θα εΙναι o1εδ6ν dδιiγατoν νd, xερδ(ooυμε τt'1ν εiρfνη.........))
"ΙoωE τ6 ]942-43' iπηρεαξ6μενoι fuτ6 τ6ν tνθoυoιαoμ6 τoσ dyιΙlνoE iναν-
τ[oν τoυ "AξoνoE, τ{6 διαπιoτιiloειE xα[ τtE πρoρqfioειζ α8τ6ζ τoο B. oitλxυ, vd' τIE iθεωρoδoαμε xα[ δπερ6oλιx6E xα[ d'νεδαφιx6E. "Ετoι τtE iθεωρo6oαν iiλλωoτε xα[ 6ooι _oτfiv A{γυπτo, oτfγ M6oη ij τi7ν "Εyy6ζ 'Avατoλη- τ6ν ε7xαν yνωρ[oει xαf εiγαv oυξητiγoει μαξ6 τoυ' Σιjμερα, δμωE, τρι6'vτα xα[ πλ6oν tτη dργ6τεqα, δ6v εiμπoρoiμε παρd' νd' dναyναlρtαoυμε δτι ε7ναι iπληxτιxd' πQαyματι'
Ξ
c
'
cl
e'
,
'
^'
',
'
oτιx6E δg διαπιoτιboειg xα[ πρoφητιx{E δ5 πρooπτιxfi τoδ μ6λλoντoE.
Tιjν xατεx6μενη 'Ελλd'δα, 666αια, δ6ν fiταν δυνατ6ν νd' τιiν Βπιoxεφθιj' "oμωζ oτι7v 'Ελλdδα __ 6qηxαν xαt 6ρ[oxoυν τιjν πι6 τραvιj θπαλιjθευoη τ6' πρoφητιxd' λ6yια τofr 'Aμεριxανoδ δημoo[oυ dνδρ6E. 'o 'Ελληνιx6E λα6E δ6ν d'πετ6λεoεν iξα[qεoη. "Εxoνταg dx6μη ξιυνταν6' ioτoριxd' παραδε[yματα τoδ παρελθ6ντo9, dμφ66αλλε μ6xqι δυoπιoτfαg oτιi xαλfγ π[oτη τιΙlν Mεydλων Δυτιxιbν ΔημoxqατιιΙlν, xα[ tiν θd fioαν διατεθειμ6νεζ νd δπooτιηρiξoυν δπ6ρ τιjE 'ΕλλdδoE τ6 δtxαιo τιjE iλευθεQ[αζ xα[ τηE dνεξαρτηoiαE, o'ι3μφωνα μ6 τig dρ#E τoi X6'ρτη 179
τofr 'Aτλαντιxot πoιj τ6ooν πoμlτωδιiιE διεxιjρυξαν.
Εiδιx6' γιd τιjν Mεy. Βρεταν(α θ6' ιiθ6λαμε νd iπαναλd6oυμε μιd. παρ6'0i Mεydλη Bρετανtα xα[ ιj Εilριllπαixιj 'Aντ[oταoιg) Δεx6μ6ριο6 Ι962: yQαφo d'π6 τιjν εioιjyηoιj μαE oτ6 Συν6δριo τη5'0ξφ6ρδηg
<.... Διd τfν 'Eλληνιxf1ν xoιν{ν "pιilμην f1 Bρετανιxf1 'Eξωτεριxf πoλιτιx{, μεταξιi 1935 xαi τoir τ6λoυ9 τoυ πoλ6μoυ' παQoυσιαξει, θν α;6oει μ6 τt'1ν 'Eλλdδα, μεγdλα 1dσματα xα[ dx6μη dντιθ6oειE dxατανοfτoυg. 'Edν δε1Θη xαvε(g ττ]ν dρ1{ν oriμφωνα μ6 τι]ν δπo[αν f1 διπλωματ[α μιαg χiυQαs, πρ6 παντ69 α{iτη μιαg Mεγdληg ΔυνdμεωE δπωg f
λαδν, Θd παραδεxΘη δτι f1 Bρετανιxf1 Διπλωματiα dπ6π;21ε τ{g &πooτoληg τηE. Bε6αiωg o[ δto i.αυ[, δ Bρετανιx6E xα[ δ 'Eλληνιx6g oυvηνττ]Θηxαv dφ' δαυτδν διd νd διεξαγd-t γoυν &π6 xoινoi τ6ν dγδνα θγαγτioν τoδ "Aξoνog, dλλd oιlνηντfΘηxαν θρ{μην τηg θπιo{μoυ Bρετανιxηg 'Aντιπρooωπε(αE τιiw 'Aθηνδν. Διd τ{ν μηdλην πλειoψηφfαν τoi 'Eλληνιxoδ λαon f1 Bρετανιxf Διπλιυματiα dγτi να xαταoτlioη πλ6oν &ρρηxτoν τ{ν 'Aηλo-ελληνιxf1ν φιλ(αν, tπεoτrjριξεν dντ' αιjτoδ θvα Bαoιλt'α -xα( ττiν Moναρ21iα πoδ iξεπρooιilπει_ xαi Eγα xαθεoτιilg -τfν διxτατορ[αν Mεταξα- πραγμα πo0 dγτεoτρατε6ετo τf1ν φιλiαv τιbγ δtο λααrν.......>*
. Bλ&τε: K. Πυρομdγλoυ, t 4η Aξoι1oτoυ xα( δ Π6λε]Ιos ηs 'EλλdδoE t94o-4|.'Ιoτoριx{ 'EπιΘειiηηoιg Tεir1oE 1oγ. Td Πραxτιxd τoi Συνεδq(oυ τ6 δημooιευΘθγτα ι}π6 ηg Γραμματε[αg τoδ Συγεδeωυ sι Αnιony's College δ6ι, πρι€1oυν παqd δvα μ6ρos Φγαι, ηE εloηγt]oεωg τoi dvτιπρlooιirπoυ τη5'EλλdδoE K.Π. εlg τ6 Συν6δριov. 'Erτ(oι1E α'H 'EΘvιxιt 'Αvτbταoι6r ExδooιE B'. 180
KEΦAΛAΙoN vΙ KατιiqQει,σηE -'Εγxατιiλειιpιg'Hπειq ωτιxfi5
'EλλιiδoE
T(E τελευταΙε5 f1μ6ρεg τoδ Mα[ου 1941 _ψεταξ,b 25ηg xαt 27ηg_ δ Bαoιλεr3g
Γει(lργιog xαi f1 δπ6 τ6ν Tooυδερ6ν Κυ66ρνηoi5 τoυ, θγxατ6λειπαν ττ]ν Mεγαλ6ννηoo Κρτiτη xα( oυγεπιilg xαi τ6 'Eλληνιx6 Eδαφog, μ6 xατειiθυνoη πρ69 ττ]ν 'Εγγfs'Ανατoλη-Atγυπτo. Πρoo6φευγαν πρ6g τoriE Mεγd'λoυE Δημoxρατιxoιig ΣυμμdxoυE <διd να oυνε1(σoυν τ6ν π6λεμoν> παρ& τ6 πλευρ6ν των' θναγτioν τoδ "AξoνoE xαi τoδ Nαξιoμoδ. 'Ηxoλoι]θησαν τ6 παρdδειγμα &λλων Moναρ1δν xα( &λλωγ Κυ6ερνηoεων, Συμμα1ιυν Kρατδν τfrE ΔιioεωE _ Noρ6ηγiαE, 'oλλαγδ(αg, Bελγ(oυ, Γαλλ(αE, μ6 <θμπεδoν oυγxεντριilσεωE) τ6 Λoνδiγoν. 'Η Kυ66ρνηαη τoδ Bελγioυ διεπεραιωθη oτ{ν 'Αγγλiα, χωQis τ6γ Bαoιλ6α Λεoπ6λδo, δ δπoioE παρ6μινε δπ6 τt'1ν Γερμανιxη Κατoχη. 'Η Kυ66ρηση τηs Γαλλ(α5, μ6 τt'1ν oυνθηxoλ6γηoη τoΦ oτρατdρxoυ Πετα(γ διελriΘη xαi δ ατqατηγ6g Nτ6 Γxιilλ dνελα6ε τriν πqωτo6oυλ(α xαi τfγ εδθιiνη τfrE oυνε1(oεω5 τoδ πoλ6μoυ θγαγτ(oγ τoδ "Αξoνo5. 'H Bαoiλιαoα τ{g 'Oλλαγδiα5 xαt δ Bαoιλειi5 τηE Noρ6ηγiαE μ6 τ(g Κυ6ερν{oειs τωγ διετfρηoαν, λ6γω xα( Eργω, ττiγ θθνιxην xα( πoλιτιxf1ν δν6τητα τδν λαδγ των xα[ θπ( τoδ xατε1oμ6νoυ iδdφoυg
τδν Xωρδν των xα( μεταξt τδν θλευθ6ρων θry6πλων xα( πoλιτιxΦν δυγdμεωγ τδν Kρατδγ των. Σττiν 'Eλλdδα μ6 τf1ν xατdληψη τηE Κρ{τηs _29 Mα[ου_ f1 'Αξoνιxri Kατo1{ flτo πλt'lρηs. T6 μεγαλι)τερo μ6ρoE τΦν 'Eλληνων oτρατηγδγ πo0 f1γτ]θηoαν τoδ 'Eλληγιxoδ Στρατo0, xατα τι|ν περ(oδoν τηg f1ρω'ιxηg xαt νιxηφ6ρoυ dμιiηs τoυ θγαγτioγ τηE 'AξoνιxηE επιδρoμηs, παρ6μιναν ατιiν 'Eλλdδα xα( ψετ0. τιiν oυνθηxoλ6γηγη τt15 2lηg'Aπριλ(oυ. Κα( fi Eλα6oν μ€Qos oττiν !!!
oτ6ν μηxανιoμ6 τoi Δo6λoυ ΚρdτoυE, η dπεoιiρΘηoαν oτ{ν αττραξ(α τηE iδιωτιxfr5 ξωηs. E[ναι χαQαχτηQtoτιx6. [oτoριx6ν: 'Απ6 τoδ Mαioυ-'Ιoυν(oυ 1940 μξρι τoδ ΦΘινoπιbρoυ τoυ L941 τ6 μεγαλtτερo πooooτ6ν τδv oτgατιωτιxδν fγετδν τηE ΔυτιxfrE Etριδπη5 θπ(oτευααν <ατ6 &ιiττητo τoδ "Aξoνog xαi πρ6 παν-
181
τ69 τoΦ Γερμανιxoil oτρατoi xα( τt6 Γερμανιxηg πoλεμιxηg μηxαγηE>. 'Ax6μη
xα( αιiτ6 τ6 Γεγιx6ν 'Aμεριxανιx6ν 'EπιτελεΙoν uεi1ε τ6γ 'Ιoιiλιoν τoδ 194l d,γαxoιγιiloει θμπιoτευτιxd o6 δριoμ6νoυ9 πoλεμιxoιig dνταπoxριτd,g πori ειiρ(-
σχoντο oτ{ν oridσιγχτoγ τ'i1ν Lπ( Θ6ραι9 xατd,ρρευαιν τηg Σo6ιετιxη5 'EνιiloεωE: ο6 μεριx6E E6δoμdδεE τ6 πoλι]-πoλt.....>* Δ6ν πρεπει oυγεπδ5 ν& μαg ξεν(ξη τ6 γεγoν6E δτι μεταξιi τηg dνωτdτηs στQατιωτιxηg fγεo( αg xαt τδν oτρατηγων-f1γετΦν τoi 'Eλληνιxotl ΣτρατoΦ θπεxρd,τηoεν f πεπo(θηη αriτf τoδ <&ηττητoυ τηg Xιτλεριxηg Γερμαν(α5>. Καi &ν oτt'1ν πεπo(Θηoη αriτ{ πρooΘ6αoυμε xα( τtγ iδεoλoγιx,i1 xαt διoιxητιxτ] οιiνθεoη τηg 'Eλληνιxη5 διxτατoρiαE, τηs δπoiαg fioαν ο[ oτυλo6ατε5, θd dvτιληφΘoυμε χωQ(E δυαxoλ(α π6οo oτενη frταν f1 oυγγ6νεια μ6 τ6ν Nαξιαμ6 xαt π6αoν εixoλo fiταν γιd την Γερμανιxη Κατoxi1 να θπι6ληθη μ6 τ6ν 'iδιo πρoxατoxιx6 xρατιx6 μη1ανιoμ6. Παρεπιπτ6ντω9 &g αημειωooυμε δτι, dγτ(θετα μ6 τot5 σ[QατιωτιxoιiE, o[ πεgιαα6τερoι πoλιτιxo( τ{5 ΔυτιxηE Eriριbπηg θπ(oτευοαν δτι δ "Αξων δ6γ Θd xερδ(oη τ6ν π6λεμo. 'Η dπ6φαοη τηs iγxατdλειιpηg τoi 'Ελληνιxoυ θδdφoυE _iδια(τερα τηE Κρητηs- dπ6 τ6γ Bαoιλ6α xα( τi1ν Κυ66ρνηoη τoυ δ6γ πρoηλθεν οiiτε dπ6 την αiφνιδιαοτιxfi LπiΘεoη η τηγ ilxαΘεxτη πρo6λαoη τoδ εiο6oλ6ωE "Aξoνog, δπωE oυν66η οτ6 μ6τωπo τηS ΔυτιxηE Eιiριbπηg τ6ν Md'ιο-'Ιofγιo 1940, oi3τε xα( &π6 d,πρ6oπτη dνατρoπ{ o1εδiων _θθγιxωγ ii πoλεμιxιilν_ τηE {γεo(αE τηg 'EλλdδoE. T{ν θγxατdλειιpη ii τηn φυγη τfν εi1ε πQoγQαμματ(oει f δπει}Θυνog fγεo(α τηE Xιilρα5 dπ6 πoλ6 θνωρiE, dπ6 τoΟ Δεxεμ6ρioυ τoΦ 1940. Γρdφει θπ' αiτοδ δ dντιoτρατηγog Γ. Καραγιdννη5. <'Η Κυ66ρνηoιE Mεταξα d'π6 τoi Δεxεμ6ρ[oυ τoδ 1940 d'πεφd'oιoε τrjν δημιoυρyiαv
εiE Atyυπτoν Moν6.δων 'Ελληνιxoi Στρατο0, tx τιilv ixεi παρεπιδημo6ντων 'Ελλfiνων. Πρ66 τoiτo iξαoφαλtoαoα τrjν oxετιxrjν tiδειαν τfiE ΒρεττανιxfiE xα[ Aiyυπτιαxfig Κυ6ερ-
νfioεωE, oυνεxρoτfioε Στρατιιυτιxrjν 'Aπoατoλfiν, i!τιE μετα6d'oα εi5 A[yυπτoν τ6ν 'Ιανoυd'.qιoν τoδ 1941 Bπελfiφθη δραoτηρlωg τoδ 6ρyoυ τηζ. 'Ι] 6ν6ρyεια αijτη τηE'ΕλληνιxηE Κυ6ερνrjoεωE d'π66λεπεν εiE τfiν δημιoυρyiαν 'Ελληνιxdlν δυνd'μεων Εν Aiyιiπτω, oily[ διd νd' tπηρεd'oωoι τd tν 'Ελλdδι πoλεμιxd' yεyoν6τα, d'λλd. d.φ' 8ν69 μ6ν διd. λ6yoυE i1Θιxo6E πρooδiδoυoα πανεθνιx/1ν μoQφην εig τ6ν διεξαγ6μενoν oxληρ6ν xαi dyιooν dyιbνα iν Boρεiω'Hπε[ρω, dφ' 6τ6ρoυ δ6 πρ6q δημιoυρy[αν εiq τrjν ξ6νην μιdg oτρατιιυτιxfiE 6d'oεωg, txανfi; νd' δεψΘfi τ6 'Ελληνιx6ν Κρdτog xαi τd'E'Ελληνιxd.g δυνd'μειE, α'[τινεg θd. xατ6ρθωναy νd' διαφ{lyωoιν, iν περιπτιbo ε ι xατ αλfi ψ εω E τ fi E' Ε λλd.δ o g δ π 6 τ Cυv δυν d'μ εων τ o Aξονo E... * *
i'
>>
Ei1ε πqαγματιxd dπoφαofoει η Kυ66ρvτ1oιE Mεταξα ατην μ6χQι τ6λoυg dδιd'πτωτη διεξαγωγt] τοΟ πoλ6μoυ, Bναγτioγ τotr "Aξoνog xα( παρd, τ6 πλευρ6ν τΦν Συμμd1ων, δg 6ε6αιωγει δ &ντιoτρdτηγog Καραγιdννηg, tsξ oδ xαi ; Πoλιi dμφι6dλλoμεγ. EΙ1ε πραγψατιxα τl1ν διdΘεαιγ <γd, πρooδωoη, διd λ6γoυ9 f1θιxoιi5, πανεγθιχtiγ μoQφην εi5 τ6ν διεξαγ6μενoν oxληρ6ν xαi &γιooγ dγδνα...> Kαi i:τ' αιjτoδ πολιi &μφι6dλλoμεγ. Noμiξoυμε δτι fl ,rρo6oλt'1 αtτf1 εΙγαι πQωθιioτεQos. Δι6τι: 'Η Kυ66ρνηoιg Mεταξδ θνδ πραγματιxα fiτo dπoφαoιoμ6νη νd
αη> διd τδγ δπλων την 'Ιταλιxη i:ιiΘεoη _xαt τ6 εixε δηλωοει dπερ(φ ραoτα_ μ6 τιjν Χιτqελιxιj Γεqμαν[α διετηQηoε xαt bπ6'ψνε γ& διατηρη φιλιxωτατεE o16oει9 xαi να δπoλoγ(ξη ατην δπooττ]ριξη τoδ Xiτλερ dx6μα xα( ψετα τ{ν 'Ιταλιxτ] επ(θεoη. Κατ66αλε μdλιoτα xαΘε δυνατη πρooπd,Θεια νd ατηριxΘη ατ6 BερoλΙνo διd νd θπιτευ1θη &ξιoπρεπ{ g xατ6παυoη τιirν fuθgoπραξιιilν oτ6 'Αλ6ανιx6 μ6τωπo. "Ag θπαναλd6oυμε, μεριxd ε:τ(oημα xε(μενα xα( loτoριxd γεγoν6τα, μ6νoν δg θνδειxτιxη δπ6μνηαη γιd τ6ν dναγνωoτη: α) T{ν 24η'oxτω6ρioυ 1940 6 Mαυρoυδηg τoδ'Yπoυqγε(oυ 'Εξωτεqιxδν τη5 Kυ6εονioεωg Mεταξα δηλιδνει μεταξtr &λλων oτ6ν Γε9μαν6 Πρεα6ευτt'1 "Eρμπα1:
1) "....'"O MαυρoυδηE διd πριbτην φoρdν θδfiλιυoεv δτι f1 'Ελλd6 θd iξηταξεν oυμπαθιilE αtτηoιν παραxιυρfioειυE 6d'oειυν Βν o16oει μ6 τd'E iπιxειρrjαειE tναντioν τηq Aiy6πτoυ..-..>>' 2) .."oτι iν πd'oει περιπτιboει πd.oα'Ιταλιxιj bπ[θεoιE μ6 oxoπ6ν τijv xατd'ληψιν 'Ελληνιxoi tδd'φoυE θα oυνrjvτα τrjν 'Ελληνιxrjν d.μυναν''..>
6) Tην 29ην 'oxτω6ρ(oυ 1940, την tsπαιiριoν τ{E 'ΙταλιxηE θπιΘ6oεωE, τ6 'Yπoυργε[oν 'Εξωτεqιxδν τoi Bερoλ(νoυ δτι
'Αθηνδν μ6λιs dφιxΘε(ααg oi Γεqμανoi εiE δλην την 'Eλλdδα δεv
θξ f1νω1ληΘηoαv
xαθ6λoυ.... &λλd Eτυ1oν εtπρεπoδs μεταχειρfoεωE..., δτι oιiδεμ(α πoλεμιxt'1 θναντ(oγ , τηg Γερμαν(αE εiE τ6ν 'Eλληνιx6ν Tιiπoν...., δτι f θ6oι5 τηE 'ΕλληνιχηE Kυ6ερνfοεω5 iναντι τηE BρετανιxηE <θγγυηoεαlE, εiναι δE dxoλo{rθωg: .Η .Ελλdg δ6ν dπευθι1νεται θπιofμωg εiE την 'Αγγλ(αγ διd ν& ξητηαη iνια1ιioει5 μαλλoν πoιεΙταt Εxx}"ηoιν εig δλoυg τoιiE xαληE θεληoεω g ν6" τ{1ν 6oηΘηooυν, δτι f1 'Ελληνιxt'1 Κυ66ρνηoιE ι}πoλoγ(ξει δπερdγω δλων εig ττ]ν Γερμανιxfν 6oτ]-
θειαγ xαi
τ'i1ν Γερμανιxfν μεooλd6ησιγ...> γ) Tηγ 25ην Noεμ6ρioυ 1940 6 Γερμαν69 Πρεα6ευτη5 ατα5'ΑΘτ]ναE, "Eρlrαχ, τηλεγραφε[ oτ6 Bερoλινo δτι τω θδηλωθη dπ6 τ6 'Eλληνιx6ν ιiπoυργεΙoν
'Εξωτεριxδν
<μ6 μεγ6'λην d'πoφαoιoτιx6τητα δτι μ6νoν διd' τfiv d'μυvα iναvτ[oν τfiE 'Ιταλιxηg iπιθ6oεωE iξητrjθη xα[ παρεxωρiθη f1 'Ayyλιxrj 6orjθεια xα[ 6τι δ oxoπ6E τηg 6oηθεtαE περιoρ[ξεται μ6νoν εiE τoδτo, δτι fi 'Ελλ6.g δ6ν iπιθυμεi ν6. Βμπλαxη εig τ6ν ΓερμανoAyyλιx6ν π6λεμoν, δτι f7 ατd'oιE τoδ 'Υπoυρyoδ Δημooiαg Tdξεωg 6πω9 xα[ τηE Κυ6ερνfioεωg Mεταξα, f7 oταoιζ τoυ 6ααiξεται Ι) >
δ) Tτjν 20ην Δεxεμ6ρ(oυ |940, δ 'ιJδιoE δ "Eλλην πρωθυπoυργ6E Ι. MεταξαE δηλιbνει πQ6s τ6ν Γερlμαν6ν Πρεα6ευτ,t1ν "Eρμπα1, δτι.. <'o (''Ελλην) πρωθυπoυρy6g δπεyρd.μμιoε μt
'6μφαoru u,ι5 ,6 μ6λλoν, Βπ[oη5, δ6ν πρ6πει νd δπd'ρxη φ66oE διαταρα1fiE τιilν dvεπιλfiπτων o16oεων μεταξδ ΓερμανIαE xαt "Ελλd.δoE ix τo0 yεyov6τog τfiE'AyyλιxηE στQατιωτιχfiE πρωτο6oυλiαE...> 6τι <.. παρd. τfiν εhνoixfiν στQατιωτιχrjν xατdoταoιν εiE τrjν 'Aλ6ανiαν fi 'ΕλλdE δ6ν txει πρoθ6oειg νd. xd.μη χαταxτlioειg. Βε6αtωE πρ6πει νd '6xη τljv tξαoφdλιoιy 6τι εig τ6 μ6λλoν f7 'Ελλd.5 δ6ν Θd' ε7ναι
πλ6oν ixτεθειμ6νη εiE μ[αν 'Iταλιxrjν d'πειλrjν dπ6 τrjν πλευρd'ν αι)τιjν....'....... 'H Βoυλyα-
183
ρiα υioΘετεi μ[αv dνεπtληπτoν xαi μd'λιoτα oυμπαΘητιxτjν oτdoιν. 'Ωoτ6oov, fi 'Ελληνιxη d'πoιpιE εiE τ6 Boυλ!αριx6ν ξrjτημα, oιiμφωνα μ6 τιjν δπolαν Βδαφιxα[ παqαγωρrjoειg d'πεxλεloντo tνιil Θd' i1δ6νατo νd' παρα1ωqηθfi oixoνoμιxrj δι6ξoδoE εig τ6 Aiyαioν π6λαyoζ, παQαμ6νει f1 iδια δπωg xαt xατd' τ6 παρελθ6ν'...'.'..>>
ε) Tτiν 16ην 'ΙανoυαQιoυ 1941 δ Γερμαν69 Πρεα6ευτris εis "Αγxυραν (Φ6ν
Πατεν) dναφ6ρει εiE τ6 Bερoλ(νoν μ(αν oυνoμιλ(α μ6 τ6ν "Eλληνα Στρατιωτιx6ν 'Ax6λoυΘoγ εiE "Aγπυραν (oυν/1ηv Eι)αγ. 'Απoxoρ(την). Mεταξιi &λλωγ δ τελευτα[oE δηλιbνει:
'H 'Ελλ6'E πρooπαΘεi νd' διboη εiE τ6ν π6λεμoν (μ6 τrjν 'Ιταλ[αν) τoπιx6ν 1απεqιoo6τερoν τoiτo εΙναι δυνατ6y. 'o dντιxειμενιx6E oxoπ66' ε7ναι μ6νoν δooν ραxτfiρα ν6' 6λoxληρωΘεi f1 doφd'λεια bναντioν πdoηE'IταλιxfiE d'πειληg εiE τ6 μ6λλov....>> <<''..'..
'o
"Eλλην Στρατιωτιι69 'Αx6λoυΘog
<δπ6δειξεν δυνατ6τηE
δτι
Καi εi5 τ6 ραμμ(ξει:
εiE περtπτωoιν ΓερμανιxfiE tπεμ6d'oεωE rcig τrjν 'Ελλ6δα) δπηρ7εν
μιαE'Ελληνιxfig oυμπτιjξεωE εiE τιjν
f7
Π ελoπ6ννησ0ν.'.>>
τ6λo9 τηE μαxραg θxθ6oεω5 τoυ
δ
Γερμαν69 Πρεo6ευτfg
rj'η-
'
'o
Στρατιωτιx6E dx6λoυΘoE εΙναι πoλ0 πληotoν τoδ πριbην 'Yπασπιoτofr τoi B;αoιλ6ω9 xαt τoi I' Mεταξd., δooν xα[ τoi 'Aρ74ηyoδ τoi Γενιxoi 'Επιτελεioυ, τoδ Παπd'yoυ. 'AαφαλιλE δ6ν εlναι 'Aγγλ6φιλo9. 'Ενεφ6νιoε JτQoσω1τι2{oι3g λ6yoυg ιbE πρ6E τfiν ε0xαιρiαν τfiE oυνoμιλiαg μαE. 'Aλλ' εIναι dπlθανoν δτι πρoεxλf1θη xωρiE νd '6xη yνιΙloιν f7 'Aνιbτατη τoυ'Aργrj.'.> <...
T& dνωτ6ρω εiγαι μιd iλd1ιστη σιαχυoλ6γηoη τδν θxδηλιboεωγ xαi τδγ Xιτλεριx6 Bερoλiνo. Συγxριν6-
<Θ6oεων> τηg 'EλληνιχηE Κυ6ερνt'1αεωE πQ6ζ τ6
μενεE μ6 αιiτ6E τoυ Bελιγραδ(oυ xα( τt.η' Σoιριαg, oυμπληρωνoυν την διαπ(oτωαη f Γερμανιx{ διειoδυτιxt'1 πρoεργασ[α, dπ6 μ6ρoυE τoυ Bερoλiνoυ, E1ει oυν-
δτι
τελεoθfr xα( 6τι δ6ν dπ€1oυμε dπ6 τt1ν bπtxταoη τη5 ΓεgμανιxηE Στρατιιυτιxηg oτd Bαλxd,νια xα( τf1ν bνταξι στ6 τQιμερ6g Σtlμφωνo.
πατo14ηg
Π6ραν τΦν d,γωτ6ρω t dπ6φαoιg τηE 'EλληνιπηE Κυ6εqνηoεωE <δημιoυ8γiαg Moν&δωγ 'Eλληνιxotr Στρατoδ εig Α[γυπτoν>> xαi f1 &πoατoλf δμdδoE 'Eλλf1νων 'Αξιωματιxδν πρog τ6γ oxoπ6γ αtτ6γ, oυμπ(πτει μ6 &λλαg πQωτo6oυλ(αg πα( dπoφdoειE, dπ6 μ6ρoυ9 τδν δ6o θμπoλ6μωγ Συγασπισμδν τδγ δπo(ων t Eναρξιg ixτελ6oεωE _τ6γ Δει6μ6ριoν τoδ !940- πρooδfδει dπoφαoιατιπτ] τρoπ{ xαi νΕα θπ6xταoη ατ6ν διεξαγ6μενo oτ{ν Eriριbπη ΙΙ Παγx6oμιo π6λεμo. EΙγαι δυγατ6ν τ(5 dπoφdoειg αιiτ65 xα( τt'1ν Eναqξη θxτελ6oεωE γ& τ(g {γν6ει f1 'Eλληνιxri Κυ66ρνηoι9; Πoλt περιoo6τερoν πo0 oτt'1ν xρ(oιμη αtττ] συγχυQiα τδγ ν6ιυγ loτoριxιilν γεγoγ6των, i 'Eλλ&s δs θμπ6λεμo9 πλ6oν, 6ρioxεται oτ6 θπiπεντρo τδν πoλεμιxδν δξελ(ξεων. 'Eνδιαφ6ρει συγεπd)5 ν& γνωρiξωμεν πδs fl δπειjθυνoE {γεα(α τηE 'Eλλdδog d'oxεI τf1ν θΘνιx{ν θξωτεριxf1γ τηE πoλιτιxτ]ν ξναγτι τδν δι1o Συναoπιoμδν τot 'Αξoνo5 xαi τδν Δυτιxδν Δημoxqατιδν. 184
'Η Φαoιαιιxf 'Ιταλiα τoδ Moυooλiγι εΙμαι μiα dπ6 τ(5 τρεiE Mεγdλε5 Δυν&μιg τoδ "Αξoνog. Κα[ δ 'Ιταλιxξ Στρατ65, oτ6 μετωπo τηE 'Aλ6αν[α9, ιjφ(-
σEαται μια ταπεινωτιxf1 flττα, fiττα ατρατιωτιxoδ xαi f1θιxoi γoτjτρoυ, πo0 αημα(νει xα( xα(ριo πλξγμα θγαγτ[oγ τoi τoΟ "Aξoνo5. Δ6ν E1ει ημαo(αν ιiν δπdρ1oυν θoωτεριx6g &,ντιΘ6oειE μεταξι1 Bερoλ(νoυ xα( Pιilμηg, &ν τ6 Bερoλ[νoν δ6ν 6λεπει ειi1αρ[ατωg την &νd,μιξιν τ{g ΦαoιoτιxηE 'Ιταλ(αg oτd Bαλx&για. Σημαo(αν E1ει δτι δ X(τλερ εΙναι δπo1ρεωμ€νog νd &πoxαταoτηαη τ6 γ6ητρo τoυ Συμμd1oυ τoυ Moυooλ(νι. 'Eνδιαφ6ρει, θξ &λλoυ, ν& θρευνηση χανε(g xατd π6ooν o[ f1γoιiμενoι τoδ 'Eλληνιxoυ T,θγoυg xα( τoδ 'Eλληνιπoυ Στρατoi, εΙ1αν πρoiδει τιατα ττ]ν περ(oδoν αυττ] _No6μ6ριog 1940-'Ιανoυd,ριoE 194l_ τ{ν θαυμαaτfi νixη τot 'Eλληγιιoi Στρατoδ _f1 δπo(α xατ6πληξε τ6ν x6oμo τ6τε_ &ν δεγ αiφνιδι&oΘηoαν αtτo( o[ ilδιoι xα( iιx61η &ν fioαν Eτoιμoι ιpυ1oλoγιxα xαi πQαγματιστιxα να dρΘoilν oτ6 iψog τιilν περιoτdoεωγ xαi να dντιμτωπiooυγ τfν ν6αν πραγματιx6τητα πotr διεμ6Qφωγαγ αi νixεg τδν 'Eλληνιxιilν δπλωγ oτ6 'Αλ6ανιx6 μ6τωπo, oτ6ν χδQo τδγ Bαλxανiων, τη5 Mεooγε[oυ xαi, dx61η, δλoxλfρoυ τηg Eιiρωπηg. "A5 tδωμεν: 'Η fiττα, θπαναλαμ6dνoμν, τoδ 'ΙταλιxoΟ oτρατoδ oτ6 μετωπo τ{g 'Aλ6αν(αg πρ6πει νd θεωρ{ται xαt fiττα' 6oτω xα( μεQιχη, τoΦ "ΑξoνoE. 'Απ6 τξ 25 Noεμ6q(oυ xαt θπ6xεινα f1 διdλυoιg τoυ μα1oμ6νoυ 'Ιταλιxofl oτρατoδ oτ6 μ6τωπo αιiτ6 πρ€πει να Θεωρηται iπ(oηg xα( πιθανι] xαi δυγατ{.. 'Ητταν ιiφ(oταται δ 'Ιταλιx6g oτρατ69 xαi ε15 τ6 μ6τωπo τηE Boρε(oυ 'ΑφριxiE. 'Η xαταoταoιg εiE τd Bαλxd,για -πεQιoxf1ν δψ(ατηs στQατηγιχηE oημαα(αg διd, τ6ν Xiτλερ_ xιγδυγειiει γ& d,γατQαπη εig 6dρo5 τoδ "AξoνoE. "Eνα Bαλxαγιx6 μ6τωπo τδν Δυτιxιilγ Συμμdxων εΙγαι θνδεx6μενo. "Αγ f 'Eλλdg θπιτρ€ψη ττjν θγxατd,oταoη τιilν BρεταγΦν εig τd dερoδρ6μια τfrE Θεooαλoγixηs γι τηg Λημνoυ o[ πετQελαιoπηγ69 τηg Poυμαν(αE (Πλo6oτι) xινδυγει]oυγ. Tfν 4ην Δεxεμ6ρ(oυ 194Ο, δ Moυooλiγι dπoxαρδιωμ6νog δηλιbνει εiE τ6ν Toιdγo: <<'Εν τoια6τη περιπτιboει δ6ν μαE μ6νει τtπoτε. Ε7ναι dν6ητoν xαt 1oνδρoει665, d'λλ' -αoι εΙναι. Πρ6πει νd' ζητtjoωμεν τrjν dναoτoλf1ν τCυν t1θρoπραξιCυν μ6oω Xiτλερ.''>
'o
X(τλερ εΙναι πλ6oν tlπo1ρεωμ6νog νd επtψ6η. Κα( εig τd Bαλxdγια xα( εi5 ττ]ν B6ρειo 'Αφριιt'1. 'Ωατ6oo διd την iπ6μ6αoιν αιiττ]ν f1 oυγx6ντρωoιg τδν dπαιτoυμ6νων Γερμανιxιilν δυνd,μεων dπαιτε[ 1ρoνιx6 διd,ατημα τριδν μηνιilν. Πρ6πει ν& εδρεΘη τρ6πoE παρελxιioεω5 τιilν θπιxειρτ]oεων εig ττjν 'Αλ6ανiαγ διd
διαπραγματειjoεωγ, 'Ιταλiαg>.
<<περ(
xαταπαιioεω5 θxΘρoπραξιδν μεταξιi'Eλλdδo5 xαi
'o
Bρεταv6E πρωΘυπoυργ65 Toδρτoιλ oυλλαμ6dνει τ6ν θλιγμ6ν, dλλd xαi θξαιρετιx{ν oημαo(αν τηE 'Eλληνιxηg νfuη5. Tfν 14 Noεμ6ρioυ .1'940 τηλεγQαφει εiE τ6ν oτρατηγ6 oιj6'ι6ελ:
ην
<<"oτι δ6ν ε7ναι δυνατ6ν f1 Γερμανtα νd' d'φf1oη τ6ν παραπαIoντα oι3μμαy6ν τηg Επ' 6πειρoν &'vυπooτfiριxτoν. Συvεπι75 τιbρα ε7ναι δ xαιρ6E ν6' διαxινδυνε6oη νd' xαταφ6ρη xανεtg τ6 πλfiyμα Βναντtoν τιiw 'Ιταλι7ν d'π6 ξηρaE d.6ρoE xαt θαλdooηE..>>
Κα( περαιτ6qω: .r... dναπτ6σσoμεv d'ερoδρ6μιoν εiE τrjν 'Ελλd'δα
xαi διd'
νd' 6oηΘljoωμεν
τ6ν 'Ελ'ληνι185
x6ν Στρατ6ν xαl δι6' νd' πλf1ξωμεν τoiE'Iταλoι3E fi xαi tν dνdyxη τdg Poυμανιxdg πετQελαιoπηy6.E..'" (T6μ. ΙΙ oελ. 487).
πd'yτα δειxν6oυν δτι f7 'Ελληνιxrj d'πoτυ1iα νd' xαταληφθη δ Aδλιbν θd. {7ει πoλiι <<'H oτdoιE τfiE ΓιoυyxooλαυtαE θd. xαθoριoθη dπ6 τrjν tνio1υoιν πoi πρooφ6ρoμεν εiE τrjv 'Ελλ6'δα xαt d.π6 τrjν τιi11ην τιbν 'Ελλfivων πρ6 τoδ Aιiλι7νoE.''>> (T6μ. ΙΙ, oελ. 9)' <
xαxd'E oυνεπεiαg...>>
"ΑE δπαyραμμ(oωμεγ δτι δ πρωΘυπoυQγ6E Ι. MεταξαE ηργηθη μ6χQι τ6λoυ5 την παραxιbρηoιν &ερoδρoμiων τLα(" δτι τ6 'Eλληνιx6ν Γεγιx6ν 'EπιτελεΙoν Στqατoδ Eδωoε μεγαλυτ6ραγ σημασ(αν εi5 ττ]ν tsπ(Θεoιν πρ65 Πoγραδ6τ9 παρd εiE την πρoιbΘηoιν τηs θπιΘ6oεωE πρ6E AιiλΦγα xα[ τ{ν xατd,ληιpιν τoδ λιμ6νoE. 'Aπ6 τδν dgxδν Noεμ6ρioυ 1940 τ6 Γερμανιx6ν 'Eπιτελε[oν, xατ' θντoλην τoδ X[τλερ, do1ολε[ται μ6 τl1ν δργdνωαιν τfrE θγ6πλoυ θπεμ6doεω5 εi5 τd Bαλxd,νια, ττjν Mεo6γειoν xαi τt'1ν B6ρειoν 'Αφριxην. (Bλ6πε: 'Eπiαημα "Εγγραφα Γερμανιxoδ 'Yπoυργε(oυ 'Eξωτεριxδν, "ExδoαιE Λoνδ(νoυ, τ6μ XΙ, διαταγαd xα( δδηγiαι X(τλερ, ιiπ' dριΘ. 18l12.ll.40 εγγρα. 323, oεχ. 527, tγyρ. 369, oελ. 639, 6γγρ. 381, oεχ. 662 6γγq. 388 oελ. 684.) Tην 13ην Δεxεμ6ρioυ 1940 &π6 τ6 oτρατηγεioν δ Φιiρερ θxδ(δει ττiν ιiπ' dριθ. 20 διαταγην <'Eπι1ε(ρηoιg Mαρ(τoα>. EΙγαι f1 ατρατιωτιx'fi bπtψ6αoι5 διd τt1ν xαταληψιν δλoxλt'1ρoυ τηE Bαλxαγιxt1g xαt πρ6 παντ6E τηs 'EλλdδoE. 'Η διαταγη αιiτη τoδ Xiτλερ dρ1(ξει δE θξηg: <...' Td d'πoτελ6oματα τoδ πoλiμoυ εiE τιjν 'Aλ6ανiαν δ6ν ε7ναι δυνατ6ν ν6 πρo6λεφθoiν d'x6μη. 'Εv δψει τηE fuτειλητιxfiE xαταoτdoεοlg εiE 'Aλ6αν[αν ε7ναι δ6o φoραg oημαντιx6ν νd' ματαιωθoiν δλαι αi 'Ayyλιxαl πρooπdθειαι εiE τ6 νd δημιoυρyrjooυν δπ6 τfiν xd'λυψιv 6ν6E Bαλxανιxoi πoλεμιxoσ μετιbπoυ, μ[αν d.ερoπoριxrjy 6d.oιy f1 δπoiα θd' ε7ναι tπιxiνδυνo6 xατd πριbτoν λ6yoν διd' τιjν 'Iταλtαν xαi BπioηE διd' τfiν περιoγjν τ6lv Poυ μαν ιx Cυν
π ετ ρ ε λα ιo π ηy (υν...
>>
T{ν 18ην Δεxεμ6ρ(oυ 1'940, δ X(τλερ θxδ(δει τι|ν ιiπ' &ριΘ. 21 διαταγιiν <'Eπι1εiρηoιE Bαρ6αρ6ooα, δι& ττiν dατραπιαiαγ θπ(θεoιν θναντioγ τηE Σo6ιετιxηg 'EνιilαεωE xα( διd,λυ oiν τη5, μετd τr|ν xατdληψιν τδν Bαλxαγ(ων. (6λ6πε, δμoιωg τ6μ. XΙ Eγγρ. 532 oελ. 899) 'o X[τλερ xαt τ6 Γερμανιx6ν 'Eπιτελε[oν 6ιdξoνται διd, τt1ν bπt'ψ6αoιν εi5 τd Bαλxd,νια xαi φα(νoνται dνf1oυ1oι, μ{ν τυx6ν τoιig πρoλd6ει f Mεγ. Bρεταγ(α. Καi τoυτo xαθ' δγ 1ρ6νoν δ "Eλλην πρωθυπoυργ6s Ι. MεταξαE _διατυπoδται διαρxιilE εig τ6 f1μερoλ6γι6ν τoυ_ πρo6dλλει τ6 tsτιxεiρημα δτι d,ρνεiται Bρετανιxt'1ν δν(o1υoιy xαi παρα1ωρηαιv dεqoδρoμ(ων εiE ττiν 66ρειoν 'Eλλd,δα, δι6τι α[ Bνιoxιioει5 θd εΙγαι μηδαμινα( xαi Θα πρoxαλ6ooυν ττ]ν θπ6μ6αoιν τflg XιτλεριxηE ΓερμαV[α5. Κα( τ6 Eνα xαi τ6 &λλo δ6γ εrjαταθo0γ: 'Η πoλεμιx{ παqαγωγt'1 τηs Mεγ. Bρετανiαg dν6ρ1εται. Καi α[ oτρατιωτι"xαi ενιo1toειE dπ6 την Koινoπoλιτεiαγ xαταφθ&νoυν διαρxδ5 εi5 τ6 μ6τωπoν τηE
'ΑγατoλιxηE Mεooγε(oυ xαi τQ5 Boρεioυ 'Αφqιxf5. 186
'Η 'Αμεριxανιxη
6ofθεια
Exει dq1(oει νd xαταφΘdνει εiE τ6 μ6τωπον τηE 'Αγγλ(α5 _i μdxη τηE 'Aγγλ(α5 Exει λfξη dπ6 τoδ Σεπτεμ6ρ(oυ 1940_ xαi εiE τ6 μ6τωπoν τηs Mεαoγε(oυ, δπoυ δ π6λεμo9 dναπτιjooεται. 'O πρ6εδρoE Poυo6ελτ B1ει δηλιboει: <<'Εd'y
fi BρετανIα π6oη, 6λoι iμεtg εiE δλ6xληρoν τrjν 'Aμεριxrjν θd' ξoδμεν iπ6
τoi 6πλoυ, iν6E δπλoυ
τrjν
yεμιoμ6voυ μ6 αφαtραg ixxρητιxd'E xαi oixoνoμιxdE xαi στQατιωτιr('d'g. Πρ6πει νd. παραydyωμεν 6πλα xαt πλoIα μ6 τfiν μεyαλυτ6ραν δραoτηρι6τητα xαt μ6 δλα τd. μ6oα' Πq6πει ν6 y[νωμεν τ6 μεydλo δπλoπoιεioν, δπλooτd.oιoν τfiE tπειλiγν
Δημoxρατ[αg''.>
Γρ&φει δ oιjtλιαν Σd'ιρερ (τoμ. ΙΙ oελ. 163): Λoνδiνoν ε7xεν δπooτη τ6 τρoμερ6ν oφυρox6πημα τCυν διαxoo[ων 6oμ6αρδιoτιxCυν fiμερηαiωE, xατd. μ6ooν 6ρov, τ6ooy δoτε δ Toιilρτoιλ fiταν πεπειoμ6νog, 6πωE τ6 d'πεxd.λυιpεν dρy6τερα, δτι fi π6λιE τoi Λoνδfvoυ θd. εΙ1ε y[νει oτd'xη' Ai περιoo6τεραι π6λειζ τηζ 'AyyλiαE, πρ6 παντ65 τ6 Κ66εvτρυ, δπ6oτηoαv oo6αρ6E ξημiεg xαθ' 6λoν τ6 φθιν6πωρoν xαl τ6 xειμι7να. 'Aλλd τ6 i1θιx6ν τιilν "Ayyλων δ6ν ixdμφΘη xαθ6λoυ xαi f1 παραyωyιj f7 πoλεμιxrj δ6ν iμειιilθη xαθ6λoυ 6πωg εE1εν iλπfoει δ Xtτλερ.'H παραyωyrj τιilv tρyooταolων τfi6'Aερoπoρfuζ τηζ 'Ayyλ[αg, '6να9 Εx τCυν xυριoτ6ρων oτ674ων τCυv 6oμ6αρδιoτιxι7ν τfiE Λoυφτ6d'φε, εiE τfiv πQαyματιχ6τητα πρoηyεΓτo τfig παραyωyηE των Γερμανι1ν τ6 1940, μ6 9.924 d'ερoπλd'να εiE τrjν 'Ayγλ[αν, ξναντι 8.070 ΓερμανιxfiE παραyωγηg' oi futιbλειεE τδν Γερμανιitν εiE 6oμ6αρδιoτιxd fioαν τ6ooν 6αρεΓεg ιboτε δ6ν xατ6oτη δυνατ6ν ν6' dναπληρωΘoδy πoτ6. Πραyματιxd. fi Λoυφτ6d.φε, δπω6' xαταφαiνεται d'π6 τiE Εμπιoτευτιx6E Βxθ6oει5 τdlν Γερμανι7ν, δtν dν6λα6ε πoτ6 d.π6 τ6 xτι3πημα πoi δπ6oτη εig
τ6ν'Ayyλιx6v o0ραν6ν...>
'Aπ6 τoi πqιbτoυ δεχαπενΘημ6ρoυ τoυ Noεμ6ρ(oυ f 'Ιταλιxτ] θπ(θεoιg εig 'Αλ6αγ(αγ dνατρ6πεται. Tt'1ν 6ην Noεμ6ρ(oυ δ Toιd,γo oημειιbνει εiE τ6
ην
f1μρoλ6γι6γ τoυ.:
πoi oυμ6α[νoυν εi5 τrjν 'Ελλdδα.... τoδ txΘqoδ. yεyoν6g Ε7ναι 6τι τrjν 8ην f7μ6ραν τι7ν Βπιxειqfiμ6ρου5 πρωτo6oυλtα dνrjxει εig τo6q ''ΕλληναE.'..>
<<'o
Moυooλ[νι ε7ναι δυoαρεoτημ6νog d'π6 α0τd'
'Yπdρ74ει πρ6oδo5
oεων
f7
ix
Την l5ην:
oo6αqd.g δυνd'μειE.... Πq6E
τ6 6ρ6'δυ τd' ν6α
tξ
μ6
'Aλ6ανtαg ε7ναι dνηoυψητιxd. 'H π[εoιE
oυνε1tξεται xαi fi dντ[oταoιE yfvεται περιoo6τερoν δ6oxoλoζ.'..>>
Kα( τ{ν 18ην Noεμ6ρ(oυ δ Xiτλερ _εiE τ6 Mπ€ργxoφ_ λ6γει χωQ(E πεQιτot Moυσoλiγι
στQoφ6s εig τ6ν Toιdνo, θλθ6γτα θx μ6ρoυg ,<....
δτι εΙvαι d'παιoι6δoξoE xαt δτι νoμiξει δτι f1 xατd.στασιζ xατ6oτη πoλ{ iπιoφα'H xριτιxrj τoυ εΙναι δμfi αiloτηρrj xαt
λf\g εiE τd' Bαλxdνια, 8oτερα d'π6 δoα oυν66ηoαν... τελιxrj.'.>
Κα( τ6τε μ6νoν γ(νεται δ Χ(τλερ_ πεQισσ6τεQoν πQoσηνι]E -πρ65 τ6ν Toια187
νo_ δταν δ τελευταioE θδ6xΘη, δ tδιog δ X(τλερ νd' 1ειριoΘη τ6 Θ6μα τη5 Γιoυγxooλαυ(αg, δg oυν66αινε μ6 την Ρoυμαν(αν xαt τi1ν Boυλγαρ(αν. ('Hμερoλ6γιoν T6μ. Ι oελ. 306-307) 'Eπε[γετo, δ X(τλεQ, γd θπ6μ6η d,πoφαoιατιxd εig τd Bαλxdνια μ6νoν διd
νd θνιoxtoη τ6ν oιiμμα1oν τoυ Moυooλ(γι εig τ6 μ6τωπoν τηg 'Αλ6αν[α5, δq θφα(νετo γd πιoτειjη δ I. Mεταξ&E, i\ xαi δι6τι, π6qαν τflg 'ΙταλιxηE fiτταg δι6-
6λεπεγ εi5 τf1ν στQατηγιχt'1ν αtτf1ν πεqιo1f1ν _Bαλxd,για xαi'Ανατoλιxτjν Mεo6γειoν_ oo6αρωτ€ρoυE xα( dπoφαoιoτιxωτdρoυE xινδ{lνoυg διd την τρoπr{γ τoι] πoλ6μoυ; Θd μαg τ6 διαγρdΨη δ oτρατdρ1η Kd"ιτελ, txταxτog d,πεoταλμ6νog τoδ X(τλεQ πQ6s τ6ν αrρατηγ6ν 'Aντωγ6oxoυ. 'o Kd,'ιτελ διατυπιilγει oαφιbE την
&μεooν dνdγxην τηs Γερμανιxηg επεμ6dσεωS εis τ6' Bαλxd,για. Κατd την oυξt'1τηoιν-συγεQγασ(αγ εrτ( τoil θ6ματos, η δπo(α λαμ6d,νει χω8αs εig Bερoλiνoν τi1ν 23ην Noεμ6ρ(oυ |940, δηλoiται:
o'... Εiζ τ6 oημεEoν α0τ6 δ oτρατdρ1ηE Κdiτελ dν6φερεν δτι δ Φι3qεq τoi 6δωoε τljν διαταyιjν νd' μελετrjoη πo[αι xαf π6oαι Γερμανιxαt δυνd.μειE θd' Εξαπoλυθoiν tx BoυλyαρiαE xαl Poυμαν[αg εig περ[πτωoιν πoδ of 'Ayyλoι d.πoxτfiooυy τελιxd' 6d'oειE εiE τljν 'Ελλ6δα. 'H Γεqμαν[α, λ6yει, εEναι d'πoφαoιoμ6νη νd' 1ρηoιμoπoιrjoη πdν μ6ooν d'x6μα xα[ oτρατιωτιx6' μ6oα διd. νd πρoλ66η τo6g "AyyλoυE d'π6 τoi ν6' θ6ooυν π6δα Bπi τfig 'Ελλ6'δog. Toiτo δ6ν εiναι dπλιiιE iνα θ6μα διd τfiν d'μυναν τιilν Γερμανιxιily oυμφερ6ντιυv, d'λλ' iπioηE xαi α0τδν τfi7 Poυμανtαg' 'Εφ' 6ooν ot "Ayyλoι δ6ν θd fioαν εig τljν 'Ελλ6δα, f1 Pωooiα xα[ f1 Toυρxtα Θd. παρ6μεναν ffoυ1oι. 'Ωoτ6ooν εiE τrjv περtπτωoιν μιdE πρoελdoεωE τιilν "Aγyλων dπ6 N6τoυ (πρ6E Boρραν) δ xtνδυνoE PωooιxfiE xαi Toυρxιxfig δρd'oεωg εiE τd' Bαλxdνια xαθlαταται d'μ6oωE πoλ6 μεγ6λ0ζ...;> <..' -Ετoι 6ooy τ6 τα1{ιτερoν xα[ d.πoτελεoματιxιbτεqoν Θα iπεxεiρει fi Γερμαv[α tναντioν τCυν 'Ayyλων εiE τfiν 'Ελλd.δα τ6ooν yρηyoρ1τερoy θd' περιωρtξετo δ xtvδυνog δ πρoερ16μενoE ix τιilν dνωτ6ρω...>r ('Επioημα "Εyyραφα Γερμανιxoi 'Yπoυρyεfoυ 'Εξωτεριxιbν, txδ. Λoνδtνoυ, T6μ. XI ξlyρ. 388, oελ' 684-689)
"Αg oυγxqατ{oωμεν, dπ6 τ6 dνωτ6ρω xε(ψνoν, δριαμεναs χαQαχτηριoτιxdg
θxφqdoειg:
α) <εiE περiπτωoιν πoi of "Ayyλoι d'πoxτfiooυν τελιxd 6doειE εi5 τrjν 'Ελλd'δα> 6) <νd 1ρηoιμoπoιτjoη ofανδfiπoτε μ6oα dz6μη xα[ oτρατιωτιxd'>> y) (... εiE περiπτωoιν πρoελd'oεωg τιilν "Ayyλων dπ6 N6τoυ δ xtνδυνog PωooιxfiE xα[ ToυρxιxηE δρd'oεωE εig τd Bαλxdνια θd. xαΘloτατo dμ6oωg πoλ6 μεγd'λoζ..'r'
'Η
dντiληιpιg αδτt'1 (τηg διαλ{'σεωs τηE Σo6ιετιx{E 'Eνιiloεω5) εi1εν θγxατααταΘη μoν(μωζ εig τα xατd6αΘα τηg ox6ψεωs τoi X(τλεq xα[ δ6ν Eπαυoε πoτ6 νd τ6γ dπαoxoλη..> T6 Γερμανo-oo6ιετιx6ν o{rμφωνoν τηg 23ηs Ariγofoτoυ 1939 &πλδE dν66αλε τtγ bxτt}'εoι τιilν o1εδ(ων τoυ. Κα( πQαγματιχd διjo μr4ναg μετd τfν δπoγραφη τoυ Γερμανo-oo6ιετιxoδ συμφ6γoυ xα( dμ6oωg μετd, τriν εio6oλf1 τoδ Γερμανιxoδ oτρατo0 εig τfν Πoλων(α, δ Φιiρερ dναιoιγιilvει εiE τotrE oτρατιωτιxoιlg τoυ f1γεταg δτι τ6 Πoλωνιx6ν 6δαφoE πofl xατεxτf1Θη <&πoτελε[ την θπoμ6νην ξιbνην oυγxεντρωσεωs Γερμανιxδγ iγ6πλων δυνdμεωγ θγ θπι1ειρt'1oεων.> 'Η δf1λωoιg αriτη oημειιilνει δ Χdλγτερ φ€ρει {μερoμην(αν 18 'oxτω6ρ(oυ 1939. Tην 23 Noεμ6ρ(oυ 1939 δ X(τλερ δηλιbνει εig τo6E πQατηγo{lg τoυ:
δψει
188
Δ6ν θd' fiμπoρ6oωμεν νd πoλεμfioωμεν την Pωootαν παρd μ6νoν δταv θd' '6xωμεν τελειιboει μ6 τfiν Δ{oιν.>>
Την 31 'Ιoυλ(oυ 1940 εiE Mπ6ργxoφ δ X(τλερ'dναxoιγιbγει ειE τori5 f1γ6ταg τoδ ΓεQμαγιxoδ Στρατoδ την dπ6φαoiν τoυ. 'O Xd,λντερ παριilν εi5 την o,boxεψιν στεγoγραφεi την dναxoiγωοιν τo0 X(τλερ: <'H Mεyd'λη BρετανIα dποθ6τει 6λα9 τd'E Bλ"lτiδαE τηE εig τrjν Pωootαν xαt τrjν 'Aμεριxrjν. 'Εdν α[ iλπiδεg τηE iπi τfig πριilτηg _τηg Pωoo[αg_ xαταρρε6ooυν, fl iλπiE πo0 τfiE μ6νει d'π6 τrjv 'Aμεριxανιxfiν πλευρd'ν θd' xαταρρε6oη tπioηE δι6τι fi tξoυδετ6ρωoιg τfiE PιυαotαE θd αilξfioη εi5 μ6yιoτoν 6αθμ6ν τrjν διiναμιν τfiE 'ΙαπωνIαE εiE τrjν "Aπω 'Aνατoλην' ''oooν περιoo6τερov τ6 ox6πτoμαι _λ6yει δ Χtτλερ- τ6ooν περιoo6τερoν πεtθoμαι 6τι f1 dyρtα d.π6φαoιE τ0s Mεγ. BρετανIαE vd' oυvε1[oη τfiν μdxην, 6αotξεται Επt τfiE δπoλoyιξoμ6νηE δπooτηρiξεωζ τηζ Σo6ιετιxfig' ΕνιboεωE'... ...'Ε6'ν oυντqiψιυμεν τfiν Pωooiαy f7 τελευτα[α oανtδα oωτηρ[αE τηg 'Ayγλiαg 6υΘtξεται μαζtι τηg xαl fi Γερμανiα θd xαταoτη xυρtαρ|\oE τηE Εilριbπηg περιλαμ6ανoμ6νη9 xαl τfiE Βαλxανιxηg' Δt δλoυg αiτoι3g τo6E λ6yoυE f7 Pωooiα πρ6πει νd' διαλυθη. .Oooν yρηγoριbτερα τ6ooy xαλ{lτερα. Πρo6λεπoμ6νη xρoνιxrj περioδoE: -AvoιξιE 1941....>
Καi θγ τη θξdρoει τoυ δ X(τλερ εΙxεν fiδη πρooαQτησει την oιixραγiαν, τηγ Λευxoρωooiαγ δλα τd' Bαλxαγιxα Kρ&τη πQ6E Boρραν, μ6χQι τot Boρεioυ Π6λoυ.
'Lα(
'H εio6oλfi xα( xατdληιpιE, τ6γ Md'Ιoγ _'Ιoι1γιoγ 1940_, τfrE ΔυτιxηE Εtrριilπηg, &π6 τηg Γαλλiα5 μ6xρι τηg Noρ6ηγ(αs, Θd πρ6πε ι 6(6αια νd Θεωρηται δg μ(α παταγ,irδηs xα( θντυπωoιαxη ν(xη τoi Xiτλερ xα( iδιαiτερα τoδ Γερμανιxoδ Στρατoi. 'Ωoτ6ooν f xαταπλη'lτL'Lη αtτt'1 ν(xη δ6ν θoημε(ωoε xαμμdαν d,πoφαoιoτιxt'1ν τρoπην εi5 την τιi1ην xα( τt1ν tsξ6λιξιν τoδ πoλ6μoυ, δE θπερ(μενεν δ Xiτλερ. Θd πρ6πει, θγ τoιjτoιE ν& dναγνωριoΘη δτι f ιpυ1oλoγιxf θντιiπωoιg tπηρξε πQωτoφαγηg xυρ(ωE μεταξ{l τδγ EπιτελιxΦγ στQατιωτιxΦν θγxεφdλωγ o[ δπoioι δδρα(ωoαγ πλ6oν τt'1ν πεπo(Θηo(ν των πεQ( <<τoi d'ι7ττi7τoυ τoυ "Aξoνog>. Εig τf1ν 'Eλλdδα, f1 <γερμαν6πληxτog> π6μπτη φαλαγξ _πoλιτιxη xαi oτρατιωτιxf_ εΙναι πλ6oγ 6ε6αiα <δτι f1 Γερμαν[α τot X(τλερ b1ει xερδ(oει τ6γ π6λειΙ.oν). Kαi τf1ν 6ε6αι6τητα αιiτriν την θxφραξoυν xα( μ6λη oημα(γoγτα τηE Kυ6ερνt'1oεωE Mεταξα μ6χQι τoυ oηψ(oυ δoτε νd &γαναxτ\ xαt δ tδιog δ Ι. Mετα-
ξαg. "Eτoι δεν εΙναι τυ1αiα f1 πρ6ταoι9 τoδ Γεγ. Διευθ. τoδ 'Yπoυργεioυ τιilγ 'ΕξωτεριxΦν Mαυρoυδη πρ6E τ6ν θν 'AθηναιE Γερμαν6ν πρεo6ευτfν "Eρμπαx, "iτι f1 'Eλλd5 Θd δξηταξε ουμπαθδ5 αiτηoιν παQαχωρτ]oεω5 6doεων θν o16oει ιΙε τdE Bπι1ειρηoειg θναvτ[oν τηg Αiγ6πτoυ.> oδτε xαi εΙγαι τυ1α(α f1 dνoxτi -μτd δυoφoρ(αg 6θ6αια_ δg xα( t ωroμi dντιδρdoεωg θναrπ(oγ τωγ θx μ6ρoυE xαi τoft "Eλληνog Bαoιλ6ω9 xαi τoδ "Eλληνog πρωθυπoυQγoi, θγαντioγ τδγ γεQμαγoφiλων μελδγ τηE Κυ6ερνfoεωg xα( dνωτd,των στQατιωτιxΦν oτελε1Φν. Συμπ(πτει, 6t6αια, τ6 &ντι-ιταλιx6ν μενos νd xαλ6πτει ττ] γεQμαvoφιλ[αν xαi i1 νixη τo[t 'Eλληνιxo0 Στρατo0 εiE τ{ν 'Aλ6αγiαν, νd μτ]ν θμφανiξη εiE τ6 πQoσxf1νιoν τdE μη1ανoρραφ(αg τηE γεQιlανoφiλoυ π6μπτη9 φdλαγγoE εig την 'Ελλ&δα. 'Ωoτ6ooν, δ d'ντιxειμενιx6g 'Eλλην [oτoριx6g δ6ν πρ6πει νd τriν dγνoη. Πoλ{l περιoo6τερoν πor3 f1 Γερμανoφιλ(α αtτr! tlπdQχε 65 παρd,γων η5 ν6α5 τρoπηg πoδ λαμ6dνει δ π6λεμo9 πρ65 τ6 ν6oν μ6τωπoν, τ6 μ6τωπoν
189
τξg BαλxανιxηE, τηg Mεooγε(oυ xα( τtγ Σo6ιετιxfrg 'Eνιiloεωs, πQ6E τ6 δπoΙoν oτρ6φεται δ X(τλερ xαt xατευθtγει τd5 ΓεqμανιxαE θν6πλoυ9 δυνdμειg. Α[ πρΦται δυoxoλ(αι διd τ6γ Xiτλερ xαi τ6 Γεgμανιx6γ 'Eπιτελε[oν, dρxiξoυν &π6 τηγ dπoτυ1(αν τηE dπo6doεωg xα( xαταληψεωg τηs 'Aγγλiα5. (Αi}γoυατoE-Σεπτ6μ6qιo5 1'940). 'Η Xιτλεριx( Γερμαν(α δ6ν xdνει μ6νoν την μdχηγ τηg 'AγγλiαE. Xdνει xαt τfν μoναδιxην ειixαιq(αν να xαταφ6ρη xα(ριoν πληγμα θναγτ(oγ τηg Mεγ. Bρεταν(αE εiE τfν Mεο6γειoν. 'Η xατdληΨιg τηs Ρoυμαν[α5 ιiπ6 τδν ΓερμαγιxΦν oτρατευμd,των, ττ]ν 11ην 'oxτω6ρ(oυ 7940, uδιd' γ& πQoστατευθoδγ α[ Ρoυμανιxα( πετρελαιοπηγα( d,π6 'Αγγλιxdg δoλιoφΘoρd5>, πρoxαλoδν την μηνιν τoδ Moυooλiνι, δι6τι f1 'Ιταλiα dφ€Θη θξω τηg Xιτλεqιxfr5 αtτηE πρωτo6oυλ(α9 εiE τd Bαλxαγια. Κατd τriν oυνdντηo(γ των -τωγ X(τλερ xα( Moυαoλiγι_ τ'|γ 4ην 'oxτιυ6ρioυ, δ Φιiρερ &π6φυγε νd ενημεριjloη x&ν τ6ν τoυ. "Eξιυ φρενιilν δ Moυooλ(νι, δταγ τ6 θπληρoφoQt'lθη, εiπεγ εig τ6ν Toιdνo.: <'O Χiτλερ μ6 θ6τει πdντoτε πρ6 τετελεoμ6νων yεyoν6των dλλd' τrjν φορdν α0τfiν θd' τo0 τ6 dνταπoδιboω μi τ6 '[διoν ν6μιoμα. M6yoν dπ6 τ6v T6πoν θd πληρoφoρηθη τrjν xατ6'ληψιν τηg 'Ελλdδo; d.π6 i1μα5. ''Ετoι θd. iooψηφioωμεν.'...> ('Hμερoλ6yιov τ6μ. ΙΙ oελ. 296, Γαλ' μεταφρ.)
Eiναι νομ(ξoμεν dπαqα(τητον γd oημειιiloωμεν θδδ μ(αν αημαντιx{ν dγτ(xαι Moυooλ(νι, θντ6E τoδ "AξoνoE. Kα( fι d,ντ(θεoιE πρof1ρ1ετo dπ6 τα5 6λ6ψειE fu65 Εxαoτoυ xαi τt1ν txταoιγ τιilν 6λ6ψεων των εiE Θεoιγ μεταξ6 Xiτλερ
τd' Bαλxdγια: <.... AI 6λ6ψειE τoi Ντotlτoε εig τ6. Bαλxdνια fioαν iξ tooυ &yριαι, 6πωg xαi τoδ Φι3ρερ, Βξ oi xα[ δ xtνδυνoE μιd'5 oυyxρo6oεωg. ΕiE τoιoiτoν δ6 αημεIoν dloτε d.π6 τd μ6oα Airyo0oτoυ (Ι940) τ6 BερoλΙνoν dsτrjτηοεν tπιταxτιxCυE d'π6 τfiv Pcilμην νd. dπoφtιyη πdoαy tv6ρyειαν Byαντtoy τfi; Γιουyxooλαυiαg xαi τfig 'Ελλd'δoE.> αημειιbνει δ Toιdνo _'Hμερoλ6yιoν Ι7 Aily. τo. ΙΙ oελ. 282_. 'O Moυooλ[νι πρ6E oτιyμfiν Byxατ6λειψε τdE πoλεμιxdE τoυ φιλoδoξ[αE εiE τd' Bαλxdνια xαi μd.λιoτα διετtπωoε yραπτιilE τrjν δπ6o1εoιv α0τrjν εiE τ6v oυνεταtρoν τoυ, τ6ν Χ[τλερ' Παq' δλα α&τα f1 πρooπτιxfi μιd'g εixoλoυ xα[ ταxε[αE χαταxτfiαεωE τηE 'Ελλdδoζ, 6ζ {να εΙδoE συμψηφισμoδ, πρ6E τ6.E λαμπρd'ζ yεQμανι'ldE νtxαg
iφdνη τ6ooν tλxυoτιxfi ιboτε νd μιjν ε7ναι δυνατ6ν ν6. δπoxωρioη δ Mαται6δoξog Φαoi' oταg Καioαρ...> oδtλιαμ Σdtρερ, τ6 Γ' Pdιx τoμ. ΙΙ oελ. Ι97'
Φαiνεται δτι δ Nτoflτoε εi1εν dπoφαo(oει, μ(αν fi δto φoQdE, να θπιτεΘ{ iναντioν τηE 'Eλλdδog μεταξ{r Αιiγoιioτoυ xα( 'oxτω6q(oυ, &λλ' dν66αλλε, δg
οημειι.δνει δ Τoιd,νo, φo6oιiμνoE διαταγτ]ν τoυ X(τλερ <νd μ{ν xινηΘ{...> "Eτoι διαλιjεται δ μυΘog περ( φιλελληνιoμoδ τotl Bερoλ(γoυ xα( περ( <<πρoαταo[αE> τηE 'Eλλdδog dπ6 μ6ρoυ5 τoυ Φtρεq. 'Απoδειxνi.lεται θπ(oηg δτι f1 πoλιτιxt'1 <τηg αirαrηaαE oιiδετερ6τητos> δE δρ6μoυ dπoφυγη5 τoΦ πoλ6μoυ, δ6ν fiταν δυνατf1. 'H d,ντ(ΘεoιE, &g τ6 }παγαλd6ωμεν, μεταξι1 Xiτλερ xαi Moυooλ(γι δεγ fiτo δE πρ6g τ6 ν& μτ]ν θιγη fl 'Eλλd,g, dλλ' δE πρ6E τ6 πoΙo5 _f1 Γερμαν(α ii
τd5 διαΘ6oειE τoΟ 'Eλληνιxoδ Λαoδ, νd &μυνΘfr θναντ(oν πd,oηE εio6oληE, δπωg ε-yνιilριξεν ε:ι(oηE τ6 dγτι-ιταλιx6γ πνεtlμα xα( τotE φιλoγερμανιxot5 x6xλoυg 19Ο
'o
"Eλλην πρωθυπoυQγ6E, Ι. Mεταξαζ, τ6 γνωρ(ξει xαi xατα xαιρo6g dγαναxτεΙ, χωQ(E δμωs νd E1ει xαt τ6 Θdρρog νd &πoμαxριiνη <τoriE γερμαν6πληxτoυE> &π6 τ6γ Στρατ6ν, τfν Κυ66ρνηoιν, τ6ν xρατιx6ν θν γενει μηxανιoμ6γ. 'Eνα παρ&δειγμα dπ6 τ6 'Ημερoλ6γι6ν τoυ (τ6μ. 4oE oελ. 482-483):
τoi
χαθεστιilτog τηE 4ηg Αiγotαroυ.
(1940). Πρ69 τ6 παρ6ν f1oυx(α. 'YπoQ(αι διd μεριxoιig dξιω_Eναν 'Yπoυργ6ν θνα Nαιiαρηoν, xα( doφαλδg iνα Στρατηγ6ν xα( toωg xα( ματoι11oυg &λλoυg_ Θ6λoνταg ν6 θxμεταλλευθoδγ iδιoτελδg τfν δψιμoν γεQμανoφιλiαν τωγ. 'Αλλd π[oω bxει τ6 dxλ&δι ττ]ν oΦρd....> 9 'Ιoυλ(oυ, Tρiτη. Κ&πωg γαλfνια τd θξωτεριxd μαg. Ζη:τηψα Πλατη. XΘ6E εi1α }'α6u dπoφd,oειE 6αρει69 γιd τoιig Στρατηγοrig. Σfμερα τ(g <5 'Ιoυλioυ-Παραoπευt'ι
δι6ρθωoα...>
(8λ6πε δπioη5, δμo(ωE τoμ.4og, αελ.460, 484, 485,
46l,470' 471.,475,477,482,
, 4gg, 490, 4gg, 499, 501., 502, 506, 507, 509, 5 10, 5 12, 531, 532, 534, 537, 545, 546, 547, 549,550, 554, 555, 556, 558, 559..) 'Αν xρ(νωμεν d,π6 τ6 'Hμερoλ6γιoν τoυ δ Ι. MεταξαE, δ πρωθυπoυργ6E, dντιλαμ6dγεται τ6ν πραγματιx6ν x(νδυνoν, δτι εδρ(oχεται μεταξ6 oφfραg xα( &xμoνoE, μεταξιi Mεγ. Bρεταν(αg xα( ΧιτλεQιχηE Γερμαν(αg. Tr1ν 14ην 'Ιoυλiου 487
194Ο oημειιirγει:
<<.'.. Tt ιbφελotιν δλα αilτd'; Bαθειd πtxqα μ6oα μoυ. "Av δπεριoxι\αoυy oi Γερμανο[, iμεiE θd' ytνωμεν δoiλoι τoυ. "Aν δπεριo16ooυν of ''Ayyλoι θd y[νoυμε δoiλoι αilτιυνιΙlν.
"Ay xαν6ναζ τoυζ' fi Ε0ριΔπη θd' xαταρρεiαη' Πd'ντωE 6μωE θd' xαταρρει3oη. TI )μελαyχo-
λtα Θε6
μoυ'.>>.
'Yπεγραμμ(oαμεν xα( εiE δλλην περ(πτωoιν ('Η 4η Αtγoιiατoυ xα( δ π6λε'Eλλdδo5 \940-4l,'Ιατoριxη 'EπιΘεωρηoι5, τεi1og 1oν): 'o Ι. MεταξdE, τηs μoζ εδqεΘεi5 εi5 την xoρυφην τflg πυραμ(δog - τηs 'Eξoυoiα5 _ xατεληφΘη dπ6 παραξdλην, d,π6 'dλιγγoν, xα( τ6 Θ6αμα τ6ν xαΘliλωoε ilπι τ6πoυ εig τl1ν στασιν τηg dδρανε(αE...... dπ6 πoλt νωg(g f &νdγxη τη5 θxλoγηE μεταξ{ Γερμαν(αg xα( Mεγ' Bρεταν(αg, τ6ν παραλtει xα( τ6ν xαθηλιilγει εi5 την μ6oην τoδ δρ6μoυ. Eig την πQαγματιχ6τητα δ Ι. Mεταξδg θτελε(ωoε την ξωην τoυ μ6oα εiE μiαν δ(νην d,ναπoφαoιατιx6τητog xα( dδυναμiαE, δE δυoτυ1{E &νΘρωπoE xαi _ μ6νoν &νΘρωπoE _ dνυπερd,απιατo5 xα( 6π6ναντι τoi δαυτoυ τoυ &x6μη....>. xαi θδδ θd παραθ6oωμεν Eνα 1αραxτηριoτιx6ν xα( [oτoριx6ν παρd,δειγμα: Γρdφει εig τ6 'Ημερoλ6γι6γ τoυ δ Ι. Mεταξα5,20 Δεxεμ6ρ(oυ, Παραoxευη 54η ημ6ρα: ... <<Εiτυxιbq i iπtoxει/lιE τo0 Γεqμανoυ δ6ν ε7yε xαxd' dπoτελ6σματα. Στιjν d.ρxi1-β6g- iν6μιαα δτι θd' iπιjρxετo ριiξιE xαt δτι of Γερμανot θd μαg iπtεξαν μ6 dπειλdg. ΕilτυxιΙιE τ[πoτε fuτ6 α0τd'. "Hμoυν '6τoιμoE yιd 6λα. 'Aλλd t6oιjθηoε xαi πdλι, δπωq πd'ντα, δ Θε6q. Εiδoπo[ηαα yιd' δλα τ6ν ''Ayyλov. Παντoi dλλotι xαλd''.'>> Κα( εiζ την δπoμ6νην oελ(δα, 546, τoδ 'Ημερoλoγ(oυ, παρατiΘεται σημεiωμα τoυ "ΕλληνoE ΠρωΘυπoυργoυ περ( τηg oυνoμιλ(αζ τoυ μ6 τ6ν Πρεo6ευτt1τη Γεqμανiα5 Q0.l2:|940): '
<<<ζ
'Yπ6oτημεν, ε7πα εiE τ6ν Πρεo'6ευτιjν τi7E Γερμαν[αE, μ[αν iντελιΙlE dδι191
χαιoλ6yητoν tπ[θεoιν, xα[τoι εtyαμεν x6'μει 6,τι iγτo δυνατ6v δι6. ν6 διατηριjσa)μεν αiloτηρoτdτην oiδετερ6τητα' 'Hμπoριυ τι'bqα ν6. oαE d'πoxαλ6ψω δτι ιiρ-
νιjθημεν ν6. παρ6.αxωμεν εiE τo65 "AyyλoυE xαf τd'g στoιχει(i)δειg d'x6μη εixoπoi iπιτρ6πoνται &.π6 τo6E θεμελιιΙιδειE xαν6ναE τoσ διεθνo0g διxαioυ xαf δπ6xυψαν of "Ayyλoι d'διαμαρτυρi7τωE δειxν6oνταE oi)τω πλi7qη xαταν6ι7oιν τιjE θ6oειb5 μαg. Συνεπι1g δ6ν δπιjqxε xαμιd' διxαιoλoy[α oiαoδfiπoτε φ6oεω9 διd' τf7ν iναντtoν μαg d'πρ6xλητoν iπ[θεoιν.'Aλλ' oi 'Ιταλo[ Bπεθ6μoυν νd xαταxτιjooυν την 'Ελλdδα' Διd τ6ν λ6yoν αilτ6ν ιi 'ΕλλdE ioηxιbθη od'ν ξνα dνθρωπog xαi θ6. dντιoταθaμεν μ61ρι τ6λoυE, δηλαδιj {ιυE 6τoυ ιi 'Ιταλ[α ixδιωxθη dπ6 τd Bαλx6'νια. 'o πρ[yxηψ "ΕQμπαx μ6 i1ριbτηoε τ6τε 6ν f7 oυμμα1[α μαE μετd τηE 'Ayyλiαg xατευθ6νεται xαf xατd' τηg ΓερμανiαE. ''Aν μαE tηioετε εig τd Bαλxd.Vla; dπι'γντηoα, 6ε6α[ωE. Δ6ν πρoτιθ6μεθα, αιτιjντηoεν δ Πρεo6ευτi7E, νd' oα5 iνoψλi1oωμεν δπωoδfηπoτε εiE τ6 Bαλxd'νια, oi|τε ιi Γερμαν[α θ6' πρo6ιj ποτ6 εiE τ6 παραμιxρ6ν πo{l θ6. i7δ6vατo νd θiξι1 τd oυμφ6Qoντα τηg 'ΕλλdδoE. Κατ6πιν θπιθυμι7ν νd' xαταoτf7oη τιjv oυξιjτηoιν yενιxωτ6ραν μoδ iξιjτηoε τfiν yνιΙlμιγν 'Aγyλ[αν. 'Επ[ τo0 μoυ δE πQ6g τ6 πι7E θ6' iτελε[ωνεν δ π6λεμoE α8τ6E μ6 τι'7ν ξητιjματoE τo6τoυ τoi ε7πα, δ6ν δ6ναμαι ν6' oυνεxbω τιjν oυνoμιλtαν μαg, δι6τι εtμεθα o6μμα1oι τΓ76'Aγyλ|α5 xα[ δ6ν ε7vαι δυνατ6v δι' ιiμαE ν6. iyyiξωμεν Ενα τoιoiτoν θ6μα εig τfiν oυνoμιλ[αν μαζ...>>>>
λ[αg
Αιiτd oημειιδνει δ "Eλλην πρωΘυπoυργ6s Ι. MεταξαE εi5 τ6 'Ημεqoλ6γι6ν τoυ. ΕΙγαι θνδιαφ6ρoν διd τ6ν 'Eλληνα &ναγνιiloτην xαi [oτoριx6γ νd oυγxρiη τd' dνωτ6ρω xε(μενoν ψ(. τ6 τηλεγρdφημα πoδ ατ6λλει εiE Bερoλiγoν δ Γερμαν69 Πqεo6ευτt'1g "Eρμαπ1, ixΘ6των 'Ιωd,ννην Mεταξαν.: <<
'o
τ6 περιεx6μνoν τηE oυνoμιλ(αE τoυ μ6
τ6ν
Πρεo6ευτrjE εig τfiν 'Ελλ6δα πρ6E τ6ν 'Yπoυρy6ν τιbν 'Εξωτερι-
xCυν
'Aθfiναι, Δεx6μ6ριog 20,l940 'ΕλfiφΘη, Δεx6μ6ριo5 20 _ 3.45' μ.μ.
'H tναρξι5
txτελ6αειυE τη5 iντoλfiE Qηλεyρ6'φημ6. τoυ δπ' d'ριΘμ. 80 oημ. δ6ν εδρ6Θη Γεqμανιxoδ 'Υπoυρyε[oυ 'Εξωτεqιxιbν) παρ6o74ε τrjν πριbτην εilxαιq[αν τoδ εi5 τ6 d.ρ1εioν νd oυνoμιλfioω μ6 τ6ν Mεταξdν, δ δπoioζ aJτ6 τηE ixρfiξεω6 τoi πoλiμoυ μ6 τrjν 'Ιταλiαν, xανoνιxd' δ6ν δ61εται τoιi7 Φxηyo6E τCυγ dπooτoλιilν πλiov. 'o πρωΘυπoυρy6g δπεyρd'μμιoε μ6 6μφαoιν δτι εig τ6 μ6λλoν, iπioη6, δ6ν πρ6πει νd' δπd'ρψη φ66oE διαταρα1fiE τιbν dνεπιλfiπτιυν ox6oεων μεταξ{l Γεqμαν[αE xαi 'Ελλ6δoE tx τoi yεyoν6τog τfi6 'AyyλιxfiE στQατ ιωτ ιxfi E πρωτo6oυ λiαE.
Παρd' τf1ν εilνotxfiν oτρατιωτιxrjν xατd'στασιν εig τljν 'Aλ6αν[αy, f1 'Ελλdg δ6ν εΙμ πρoθ6oει9 νd' xdμη xαταxτrjoειg. Βε6αiω6 πρ6πει ν6' t1η τrjν tξαoφ6λιoιν δτι εig τ6 μ6λλov f7 'ΕλλdE δ6v θd' εΙναι πλ6oν txτεθειμtνη εiE μ[αν 'Ιταλιxfiν dπειλfiν dπ6 τfiν πλευqdν αilτfiv' 'Ιo1υρ[ξετo δτι xα[ dν dx6μη o[ :'ΕλληyεE δiν πρorjλαυνoν μαxρ6τερα oi 'Ιταλo[ δ6ν 'Aλ6ανiαν. "oooν fiτo δυνατ6y νd εlναι πληqoφoqηfioαν ixαvoi νd διατηρηΘotlν εiE τfiν ιιαταχτητιxd'E εiE τfiν 'Aλ6αμ6yη, ft Γιoυyxooλαυ[α, f1 δπo[α iπioηE δ6ν εΙ126ε διαΘtoειE υtoΘετεi μtαν dνεπtλη' Boυλyαρ[α Bξ6λιξιν.'H τf7ν αilτrjν {δη ν6 νiαν dλλd' δ6ν iπεθtμει oυμπαθητιxrjν oτdοιν. 'Ωoτ6ooν, fi 'Ελληνιxfi d'πoιpι6 εiE τ6 Boυλyαρι' πτoν xαi
μdλιoτα x6ν ξfiτημα, oιiμφωνα μ6 τ6 δπoioy tδαφιxαt παρα1ωρfioειE d'πεxλε[oντo, tνιil Θd' flδtινατo νd πqlαxωρηθfi oixovoμιxfi δι6ξoδo6 εiE τ6 Aiyαioν πtλαyo6' παραμ6νει fi iδtα 6πωE xαt xατd' τ6 παρελθ6ν. 'Επi τoi θ6ματoE τdw Γεqμανo-'Eλληνιxdlν o16oεωv δ6y dν6λα6oν' tπιμε[νω xατd' τρ6πoν Ξντoφυoιxd, xαμμtαν δπo1ρ6ωoιν, aλλd εδρoν τfiν ε0ξαιρtαν ν6
192
,
νoν xαt tντυπωoιαx6ν iπi τo0 Mεταξα 6τι fi fiττα τηE 'Aγyλiαg δπ6 τηg Γερμανlαg fiτo ixτ6E πd'oη E d'μφι6o λiαE'..> >
'Η
παρα6oλf1, δ5 πρ69 τ6 περιε16μγoν, τd)γ διio xειμ6γων - τoδ "Eλληνog πρωΘυπoυργot xα( τo0 Γερμανoι' Πρεo6ευτoδ _ πQo}ιαλει μεQιχd, θρωτt'1ματα: α) πρ6xειται περ( τηg iδiαg (συγoμιλ(αζ);6) xα( &γ να(, πo[og dπoδ(δει πιστ6τεQoγ τf1ν uoυνoμιλ(αν>; γ) "Aν δ Ι. Mεταξα5, τ( πρooπαθεΙ γd, d,πoxριiψη δ Γερμαν69 Πρεo6ευτ{s. δ) "Αγ δ Γερμαν69 Πρεo6ευτηs, τt πρooπαΘεΙ γd, dπoχQi,ψη δ "Eλλην πρωΘυπoυργ6s. ε) τ6λo9, πolog θx τιilγ διio δ1ει λ6γoυE νd μι|ν θμφανiαη εig τ{ν Exθεoiν τoυ τ6 πQαγματιχ6ν περιε16μενoν τ{E ; 'Εoημειιiloαμεν dνωτ6ρω δτι δ "Eλλην πρωΘυπoυQγ6E, E1ων oαφη &ντ(ληψιν xα( &πλδ5 δια6λ6πων τoιig oo6αqoι1E xινδιiνoυE πot διατρ6xει, f1 'Eλλd5, xα( \ μαξιi μ€ αtτt'1ν <τ6 6ργoν τoυ>, B1ει xαταληφΘη &π6 iλιψoν, d,π6 παραξdλην. T6ν xατ6χει η d'γωνiα μην τυ1oν χαQαχτηQιoθη ε[τε δ5 , ε[τε δE <Γερμαν6φιλoE>. Θ6λει νd, με[νη _'Eλλην πατριιilτηE'' Nαt διια(ω5 xαi διd νd &ναxoυφιoθη oημιιilνει εig τ6 f1μρoλ6γι6ν τoυ: uεΙμαι θτoιμog γι& δλα..>. 8λ6-
πει <θ;rrιρ69 γxρεμ6 xαi πtoω Q6μμαr. Kα( θ6λει να τα dπoφ6γη xαi τd διio. Eτoι δ6γ d,αxεΙ θνεργ6ν πoλιτιxt'1ν ιbg iπειiΘυνog πQωΘυπoυργ6g. Δι6τι f1 πoλιτιxf1 γεwαι6τηg θd iπ66αλλε γ& διαλ6ξη μεταξ6 τδν δ6o, μεταξtl τoδ <γxρε1ιoil> xα( τo0 <ρ6μματos)' xαi xατα πρoτiμηoιν - δπωg νoμ(ξoμν _ τo <ρ6μμα> τ6 <δρμητιx6 πoτdμι>, μ6oα εiE τ6 δπo[oγ θd δπηρ1ε xdπoια δυνατ6τηg νd uπoλυμ6r]oη> lιανε(g. 'Αλλ' dγτ' αttτoil πρoτιμd την αilτoδιdλυαιi τoυ, μ6oα εi5 ην δ(νην τηE dδρανε(α5. "Eται δυ6 φoQdE δ61εται τf1ν πρ6ταoιγ τΦν "Αγyλιυν uπερ( παραxωρf1σεωs εi5 την Bρετανιxf1ν d,ερoπoρiαν xαi χQησιμoπoιηoεων τδν αερoδρoμiων Boρε(oυ 'Eλλ&δo5> iδια(τερα τQ5 Θεoααλoγi*η1, _ τ{ν 30 Δεxεμ6ρioυ 1940 xαi τi1ν 75/16 'Ιανoυαρioυ 1941ι _ xα( δυ6 φoQdE dναxαλεi ην δoθε[oαγ εi5 τ6υ9 Bρετανofg δπ6oxεoiγ τoυ. Tt'1ν μiαν φoρdν, μετd, ττiν dνdιληoιν τηg δπoo16oεωE xαταλαμ6d,νεται dπ6 &νηoυx(αν: uExει γoioτo μ6 δλα αι)τ& νd μ6 ξανα6γdλoυν ο[ θγ Λoνδ(γω γεQμαν6φιλoν...>!!! (oελ. 559), xαi ην πQoηγoυμ6νην: <... 1iλιε5 iδ6εg μoδ fiρθαν f1 μιd xειρ6τερη iιlτ'τ'i1ν &λλλη. Φανταo(εg νooηρ6E, δνειρoπoλiματα νooηρ&. Td δαιμ6νια!! Td δαιμ6νια,!!! iδ6εE φαγταστιχ65 διωγμoi θγαγτ6ν μoυ xαi θxδιxt'1oειilζ μoυ. 'Αλλd μ6 τ6 <Πd,τερ
iμδγ, τd
Eδιωξα δλα. Δdxρυα xα( oυντρι6τ] πρ6 τoδ Θεoδ xα( δλα διελιiΘη-
oαν. Tρε[s φoQ6E τ6 <Πd,τεQ fιμδνr...>> oελ. 547. 'Eγ τιil μεταξιi, f1 Γεqμανιxt'1 Πρεo6ε(α f1τo γεμdτη dπ6 μεριι65 ixατoπdδεE ΓερμανotE στQατιωτιxoilE xαi γxεoταπiτεg πo{l εΙ1αν πρ6 xαιρoi θγxαταoταΘη
oτ{ν 'AΘt'1να μ6 τ6 πρ6qημα πιil5 figo, δπdλληλoι o6 διdφoρεE 6oηΘητιx65 δπηρεo(ε5 τη5 Πρεo6εtαg.....'Ηταν πρfoματι αxdγδαλo νd τoιig 6λ6πη xανε(g dνεν6xλητoυE νd γυρiξoυν oτf1ν 'ΑΘηνα' μεQιχoιig μd'λιoτα μ6 τiE oτoλ6s τωγ μ6oα o6 dνoιxτ& αtlτoxiνητα... Θd θρωττjoη xανε[g, xαi ,διxα[ωs,δBαoιλεtgΓειbργιoS,,
δ B., τ(
Exαμνε
dφoδ αiτ6g fiτo δ πQαγματιχ6E διxτdτωρ xα( δ otoιαoτιx6E dφ1ηγ6E τotr 'Eλληνιxoδ ΚρdτoυE; Θd iπεxταΘδμεν πoλ{l &ν doxoληΘΦμν xα'/ ψt, τr|ν xαi την <πoλιτιxτiγ> πoil floxει δ Bαoιλει]5 xατ6. τ{ν περdoδoν αtτriν. Θd, oημιιboιυμεν μ6νoν θγδειxτιxδg, xαi αtτ6 &π6 τ6 fμρoλ6γιoν τoδ Ι. Mεταξ&: εi5 δ,τι &,φoρα την δρd,oιν τιbν 'Aναxτ6ριυν, τr]ν δπo(αν fiτo &δriνατoγ νd dγνoη δ
l3.'o
Δo6ρειoE'Ιππog
193
BαoιλειiE: <<..''Ιo6λιoζ 20, Ι940 Bαφτioια 6πιδ6ξoυ Διαδ6xoυ Κωνoταντ[νoυ. N6ξειg μιxραi διd'6ξoδoν εiE Aiyα[oν, διd δηλιΙloει6 δπ6ρ Γερμαν[αE...>> <<4 'Iανoυαρ[oι, 194Ι. Tηλεγρd'φημα Λ6yyερη Βερoλiνoν. Συyx{ντQωσιζ Γερμανιxoi Στρατoi περιφ{qεια 'Aρdδ-Σξεγxεδiν - Toiρvo Σε6ερ[νo. "Aqψιoε. Ι2 Mεραρx[εE. Kατd ΓιoυyxooλαυiαE; Δι6. ν6 dφfγoη διd'6αoιν πQ6g Θεooαλoν[xηv; "Ωoτε iναντtoν μαg; TI ?lλλo δ6ναται ν6' ε7ναι; Κα[ τ6τε, Bξηγoσνται πρoειδoπoιfioειE
ΓερμανιΙlν δι6. Pαyxαflij, τελευταΓαι yθεoινα[ δι6. "Aνyxερερ πρ69 Διd'δoψoν xαi διd. πατρ6ζ τηζ πQ6g Φρειδεqixι7ν, ν6' {lπoταxθιΙlμεν πρ69 Χiτλερ!! Καλλ[τερα νd πεθ6'νωμεν. 'Aλλd τ[ λ{lπη, δλα αilτd θ6 πdνε xαμ6να!!> 'Yπενθυμ[ξoμεν 6τι δ στQατιωτιx6g 'Ax6λoυθog τf7g 'Ε,λλ6δo9 εiE "Ayxυραν, ε7ναι πoλ6 πληotoν τofr πριbην 'Υπασπιστoi τo0 Bαoιλ6ωE > εiE τfiv 'Ελλdδα.
"Α5 θπαν6λΘωμεν εig τ6 μ6τωπoν τηg Bαλxανιxηg xαi τηE 'Ανατoλιxηs Mεooγεioυ xα( oυγεπδ5 xα( τηg 'Eλλdδog. 'Ε,ξ δoωγ θd &xoλoυΘτ]ooυν,δ &ναμιbαrη5 Θd διxαιoλoγt'1oη τ{ν dναδρoμη μαs, δE xα( τtγ παρ&Θεαι δριoμ6νιυγ χειμ6νων α;ετιxδν μ6 τriν πλoxt'1ν τoδ πoλ6μoυ εi5 τriν Ε{;ριilπην γεγιχιbτερoν xαi μ6 τd dπιbτερα o16δια τoδ Xiτλερ. Kα( εig την ψi'αν xα( εiE την &λλην πεq(πτωσιν - Bαλxανιxη, 'Aν. Mεo6γειos _ η 'ΕλλdE εδρioxεται εig τ6 θπ(xεντρoν τoυ ν6oυ πoλεμιxoδ μετιbπoυ. Mεταξ6 Noεμ6ρ(oυ 1940 xα( 'Ιανoυαρioυ 1941 t:παρ1ει μ(α oυρρoη γεγoγ6τωγ xα( πρωτo6ουλιιi-lγ πoιi &φoρoiγ τ6ν εtριi αι}τ6ν γεωγQαφιx6ν 1δρoγ xα( τd δπoiα θπι6dλλεται νd dναφ6ρωμεν θν oυvτoμ(α. "Eτσι θd dντιληφΘη δ dνα'Ηπειρωτιxην Eιiριbπην xχπ; γνιiloτηg τ( δνoμdξoμεν <πλoxf1ν> τo0 πoλ6μoυ εig 1) T6ν 'oxτιb6ριoγ τoΟ 1940 τα Γερμανιxd oτρατεriματα E1oυν εio6dλει εig
τf1ν Poυμαγ(αγ.
2) T'i1ν 22 'oxτω6ρ(oυ 1940 txει θπ6λΘει
f1 ουμφων[α μεταξιi X(τλερ xαi 86ριδo5 τη5 Boυλγαρ(αE, περ( πρooxωρf1oεων τη5 Boυλγαρ(αg εig τ6ν "Αξoνα. 'H δπoγραφt'1 τoδ Συμφιilνoυ θd γ(vη dργ6τερα διd λ6γoυE αxoπιμ6τητos. 3) Kατ& τ6 πρδτoγ δεxαπενθt'1μρoν τoδ Noεμ6ρ(ου |940 dρx(ξει, ιiπ6 Γερμανιilν εiδιxιilν, τ] θγxατdστασιs εiδιxoδ αυoτ{ματo5, πρoειδoπoι{oεωE xαt dναγνωρioεω5 dερoπoριxδν πτt'1οεων ii irτιδρoμδν ilπ( BoυλγαριxoΦ θδd,φoυE, xατα μηχoE τ6ν 'Ελληνo-BoυλγαριxΦν oυν6ρων xα( μ6xρι τotl Δoυνd6εω5. Kα( τo0το δι6τι trφ(oτατo δ x(νδυνog BρετανιxΦν d,ερoπoριxδν θπιΘ6oεων θναγτ(oν τιbν Poυμαγιxιilν πετρελαιoπηγδν με dφετηρiαν τα'Eλληνιxd dερoδρ6μια.> Ei5 τfνπραγματιι6τηταδλ6xληqoν τ6 Boυλγαριx6ν Eδαφog Exει τεΘη tπ6 Γερμανιx6ν Eλεγxoν. 4) 'Η Σo6ιετιxt'1 "EνωoιE dνηαυ1ει διd τ{ν oτ&oιν τflE Boυλγαρiα5 xαi πατα6&λλει διπλωματιxd,g πρooπαθεfu5 xαi θμμ6ooυ9 πι€oει5 νd' d,πoτρ6ψη ττ]ν oυμμα1(αν X(τλερ-B6ριδoE. 'Εξ oδ xαt διdφoqoι πρoτd,oει5 Moλ6τωφ περ( <παρo1frg εyγυt'1oεωg dxεραι6τητog τη5 Boυλγαρ(αsr' 'Eξ oδ dx6μη xα( uφ66oι, Pωoooτoυρxιxotr oυμφιilνoυ θvαrπ(ον τot 'Αξoνog. (δηλαδt'1 θν6E oυνε1oi5 μετιilπoυ Σo6ιετιxfr5 'Eνιiloεω5-Toυρx(αg 'Eλλdδos _ Mεγ. Bρεταν(αg). 5) 'Απ6 τδν dρxΦν τoδ Noεμ6ρioυ 194Ο πρεπει γd Θεωρ{ται 6ε6α(α f
t94
xαi τηg Γιoυγxooλαυιx{g Κυ6ερνt'1αεωg εig τ6 Tριμλ65Σriμφωνoν. X(τλερ διd γd &μriψη τ{ν πρoo1ιitρηoιν xαt τt6 Γιoυγxooλα6iαE xαi τηg Boυλγαρ(α5 εig τ6ν "Αξoνα (Tριμλ6E Σιiμφωνoν), παρα1ωρεΙ xα( εiE τdg δrio θδαφιxτ]ν δι6ξoδoν εiE τ6 ΑiγαΙoν εig 6dρog τηg 'EλλdδoE. Γιoυγxooλαυiα: Δυ-
πQoσχ6QησLζ
'o
τιxfi Mαxεδoν(α, Θεoααλoνixη. Boυλγαρiα:'Ανατoλιxf Mαxεδoγfα Κα6dλλα,
'Aλεξανδρoriπoλιg.
'O &ντι6αοιλεtg τηg ΓιoυγιooλαυiαE Παδλog 1ρηoιμειiει, μεταξri Bερoλiνoυ xα( 'AΘηνδν <δE μεodξων>. Σxoπ6g: συστηματιxη παqαπλdνηoιg τ{E 'Eλλdδo5, xαi δE πQ6s τi1ν txταoιν xαi τdE iπι1ειρηoειg εig τ6 'Αλ6ανιx6ν μ6τωπoν, xαi δg πρ65 τ6ν ρυθμ6ν xαt 6αΘμ6ν θνιo16oεω9 θx μ6ρoυ9 τηg Mεγ. Bρεταν[αg πρ6E την 'Eλλdδα, εig τρ6πoγ δoτε f1 πqooε1ηg Γεqμανιxη oτρατιωτιxη Lπt'ψ6αoιg εi5 τd Bαλx&νια νd μην αυναvτηoη ioxυραν ii dπoτελεoματιx,i1ν iιντ,οτασιν εiE την 'Ελλ&δα xαi fi Γιoυγxooλα6(α γ& μην Exη θγxαiρωE dνατρ€ψη ττ]νδιxτατoρi,ανι τot 'Αντι6αoιλ6ωE xλπ. 6) Tην 13ην Δεπεμ6ρioυ 1940, δE εiδoμγ, θxδ(δεται f1 διαταγr] περ( θπιθ6oεω5 xαi oτρατιωτιxfr5 πατo1ηg τη5 'EλλdδoE. Καi την 18ην iδ(oυ θxδ(δεται f1 διαταγη
xfr5 'ΕνιboεωE.
7) ΚαΘ' δλογ τ6γ Δεx6μ6ριoγ τοδ 1940, δ 'Ιταλιx6g Στρατ6g τoδ Moυooλ(νι, παραλληλω5 πρ6E ττiν συγτQιπτιxt'1ν fiτταν τoυ εi5 ττiν 'Αλ6ανiαν, δφioταται,
εig την B6ρειoν 'Aφριxf1ν dx6μη πλ6oν ταπειγωτιxt1ν xα( διαλυτιxt]ν fiτταν δπ6
τoδ Bρετανιxoil Στρατoδ.
'O Xiτλερ
&πoφαα(ξει γd, bπ6ψ6η,
διd Γερμανιxιilν
ατρατευμd,των xα( εig τ6 μ6τωπoν τηg Boρε(oυ 'Αφριxξ5, δπωg &λλωoτε, διd τηg θπι1ειρt'1αεωg oτρατηγ69 > xα(
o"-.' ΠQ6 τfυv tμπoδ[ων πoιj πρo66αλλαv f7 δπεxφυyfi τoυ δoλioυ Φρd'νxo (fiρvrjΘη νd iπιτεθη iναντ[oν τoi Γι6ραλτdQ), fi dνιxαν6τη5 τotι Moυοολiνι xαf f7 γερoντιxlj dδυναμiα τoi Πετα[y, δ Χtτλερ, oilτε λlyo oiiτε πoλtι, 6xαoε τιjν μoναδιxrjν εilxαιρtαν τηE tπιτυ1tαg εiE τrjν Mεo6yειov. 'Aφo0 δ 'Ιταλ6E oυμμαx6E τoυ δπ6oτη μtαν xαταoτρoφfiν εiE την tρημoν τηE Aiy{πτoυ' δι6τρεxε τ6ν xiνδυνoν μιd.E ilληs χαταστQoφ1g εiq τd' 1ιoνooxεπη 6oυyd' τηE 'Aλ6ανiαE. Ai d'δυvαμtαι τδv oυμμdxων xαl φiλων τηg ΓερμανiαE fiiαν 666αια', iν μ6ρει δπειjθυνoι περ[ τoι3τoυ. 'Ωoτ6ooν δ xυριιbτεQoζ συyτελεoτrjg δπfiρξεν f7 d.πειρiα 19s
xαi η dνιxαν6τηg τoi Χiτλερ
νd' oυΜ66η
xαi
νd. δoμfioη τrjν oτρατηyιxrjν τ(υν
διηπειρω'
τιxιiιν διαoτdoεων, πρ69 τfiv δπotαν-στQατηyιxfiν _ δ ναtιαρ14oE Pαiντερ xα[ α0τ6E 6 Γxαiριyx fu6μη tπεΘ6μoυν νd' τ6ν δδηyfiooυv.... (<... Tιilρα πoυ fi iπiΘεoιE tναντ[oν τfiE 'Aγyλiα6 δ6 iφα[νετo δυνατrj, δ μ6yαE ναtιαρ3oE (PαΙντεq) πρooεπdθηoε δ(lo φoQ6ζ, τrjν 6ην xα[ 26ην Σεπτεμ6ρioυ 1940, νd διανoiξη ν6oυζ δρiξoνταE εig τ6 πνεfrμα τoυ Χtτλερ. T'iν δευτ6ραν φoρdν tπfiqε xατd μ6QoE τ6ν Φ6ρερ, δι6' νd' dπoφ(lγη τfiν dνd.μιξιν τιilν &'ξιωματιxι7ν τηζ 86ρμα1τ xαi τfig Λoυτ66φε, xαi dν6πτυξεν εiE τ6ν παντoδ{lναμoν x6ρι6ν τoυ (τ6ν Φιiρεq) {να μdθημα
ναυτιxfiE oτρατηyιxfiE, μ6 τfiν πρ6θεoιν ν6. dπoδεfξη την dνdyxην tπιθ6αεωg θναντiov τfiE Mεy' BρεταναIαE εζ dλλoυE τoμεiE dlτ6 τd' oτενd' τoi Καλαt. <<<<... 'H Mεγ. Bρεταν[α, λ6yει δ να(lαq1oE, iθειbρηoε πd'ντoτε τfiν Mεo6yειoν δE' τ6ν 6αoιx6ν dξoνα τηg Abτoxqατoρiα; τηζ. 'H 'Ιταλiα περιxυxλωμ6νη dπ6 τd'g 'Ayγλιxd5 θ6oειE, xαΘtoταται δ x6ριoE oτ61oE. oi 'Ιταλot δ6ν &ντιλαμ6dνoνται d.x6μη τ6ν xlνδυyoν πoi διατρ67oυν dρνo6μενoι τljν 6ofiθειdν μαg. 'Επt τoi παρ6ντo9 f7 Γερμανtα πρ6πει νd διεξαydyη τfiν μQ1ην tναντ[oν τ0E Mεγ. Bρετανtαg μ( δλα τd μtoα πoδ διαθ6τει xαl αilτ6 dμ6oωE πρiν dι6μη αt 'Hνωμ6yαι Πoλιτεiαι ε7ναι εi6 Θ6oιν νd iπ6μ6oυν d'πoτελεoματιxιbg. T6 ξfiτημα τfiE Mεooγε[oυ πq6πει, oυνεπδ5, ν6' τ6 6xιιμεν ρυθμ[oη Εντ6E τCυν μηνιilν τoi tρ1oμ6νoυ 74ειμι7νoE (1940-41). Καi 6 ναι3αρ1oE Pαiντερ txθ6τει μ6 d'xρi6ειαν τo65 dντιxειμενιxo6E oxoπoiE: Q Κατd'ληψιE τo0 Γι6qαλτΦ 6) xατd'ληψιg τιilν Καναqtωv νfioων δ( d'εραyημdτωv. y) xατdληιριE τηE διιbρυyo5 τoδ Σoυ6ξ'. xαl oυνε74[ξει, dπ6 τ6 Σoυtξ Θd' πρ6πει νd' πρoελ6.σωμεν πρ6E Παλαιoτiνην Συρ[αν, μ674ρι τιilν Toυρxιxδν δια66oειllν' 'Εdν φΘdoιυμεν, f1 Toυρxiα θd' π6oη {;π6 τfiν xυριαρψiαν μαE. T6 Pωoιx6ν πρ66λημα θd λd6η τ6τε d'λλη μoQφflν xαi θd' xαταoτfi d'μφi6oλoν dv θd 1ρειαoΘfi θπtθεoιE iναvτloν τηE d'π6 Boρρd..'>>>>
'o Φιiρερ, δg 6ε6αιoΙ δ γα6αQχos, dπεδ61Θη τ&E πQoτ&σειs xα( τα ox6διd τoυ ειE τ6 α{lνoλoν. 'Αλλ' θπ6μνεν δτι θπρεπε πQoηγoυμ6νωζ να τα oυξητηoτ1 "Eται xα( μ6 τoιig συμμaχoυ5 τoυ' τ6ν Moυooλ(νι, τ6ν Φρdνxo xαi τ6ν Πετα(ν. 'o 'EχdΦ Moυooλ(νι θπιτfθεται θναντ[oν τηE δμωE πoλιiτιμog xρ6νog. Eγινε. 'Eλλ6δoE τt'1ν 28ην 'oxτω6ρioυ, δ Φρdνxo dρνε[ται νd, θπιτεθη θγαvτioν τoδ Γι6ραλτ&ρ xαi να χηatξη τ6ν π6λεμoν θγαγτ(oν τηE Mεγ. BρετανιαE, xαi δ Πεταiν, <λ6γω γεQoντιxηg> dδρανεiαE δ6ν xdμνει τiπoτε. T'i1ν 27ην Δεxεμ6ρ[oυ 194Ο, δ μ6γα9 γαi'αQχoE Ρα[ντερ, μετ66η πQ6s συγdντηoιν τo0 XiτλεQ εig Bερoλiνoν, δπoυ riπ6 μoρφηv ειixΦν διd τ6 ν6oν Eτog (τoι' μετ6δωoε πτωχα ν6α> δηλαδη: (((... 'H dsτειλfγ μ6 τi7ν δπoiαy xατεπι6ξoμεν τιjν Mεγdλην Bρετανiαv εiE 'Aνατoλιxιjν Mεo6yειoν, τιjν 'Εyy{'ζ 'Aνατoλιjν xαt τfiν 'Aφριxιjν δ6ν δφloταται
πλ6oν. 'H d'πoφαoιoτιxιj δραoιg τf7ν δπo[αν to3εδιd'ξoμεν νd dναλd6ωμεν εiE τf7ν περιoxfiν αisτιiν, δ6ν ε7ναι πλ6oν δυνατι'7....>>>> (oiltλιαμ Σdiρερ, τoμ. ΙΙ oελ. Ι94-Ι95).
Δ6ν flτo μ6νoν δ NαriαρχoE ΡαιντεQ πoi' δπεoτηριξε τηγ μεταφoQdν τoι' πoλ6μoυ, θγαγτ(oν τηE M. Bqεταν(αg, εi5 τt'1ν Mεo6γειoν. Tdg iδ(αg <Θ6oει5> περf oτρατηγιxηg δπooτηρiξει xαi δ oτρατdqμg P6μμελ. Γρdφει δ Ρ6μμελ:
<.<<...'Εν
πdoη περιπτιboει,
f1
θπiθεotE μoυ δπtατη αiloτηρdν xριτιxrjν d'π6 &π6ψεωζ yενιεig, τrjν 'Aφριxfiν
xfiE oτρατηyι14ηζ. 'oλiyoν d'ρy6τερα, δ oτρατηy6E Πdoυλoυg tφΘαoεν 196
xαi
tδf1λωoεν 6τι f1 &.πρ6oπτoE xαl ταxεEα πρo6λαoιE μαg διd μ6ooυ τηE Κυρηναtxη;, δπε1ρ6ωoε τrjν 'Ayyλιxrjν Διotxηoιν νd d'πoo6ρη τd oτρατε6ματd' τηg d.π6 τιjν 'Ελλ6δα. Πλf1ν αi πqoθ6oειE τη5 o.Κ.B. δ6ν fioαν α0τα[... (αημ. δηλαδfi νd δπo1qειboη τd' Bρεταν. ατρατειiματα νd' tγxαταλε[ψoυν τfiν' Ελλdδα).'.>>>>
"Αg oημιιδoωμν, tsν παρ6δω, δτι δ Λivτελ Xdρτ-oτρατιωτιχ6E χQιτιχ6s _ δπoγραμμiξει δτι δ oτρατηγ6E Πdoυλoυ5 (τ6τε δπαρ1ηγ6E τoi Γενιxoδ 'Eπιτελε(oυ τoδ Γερμ. Στρατo0 τηg Ξηραg) θxει &διxoν. Λ6γει, δ Λ(ντ. Xdρτ: <'H &'πoxιilQησιζ τιbν BρετανιxCυν Στρατευμdτων δπηyoρει\θη d.π6 τfiν τα74υτdτην xατd'ρευoιν τfig Γιoυyxooλα6lαg, Βξ αiτiα; τfiE doτραπιαfαE πρoελd'oεωg τoi Γερμανιxo| Στρατol xα[ dπ6 τtjν dπειλf1ν fi δπofα iπεxρ6ματo dπ6 τ6 δυτιx6ν πλευρ6ν τo3 Bρετ' Στρατoδ εiE τfiν'Ελλd'δα. Kατ6πιν τoi yεyoν6τog τo6τoυ αi'Ελληνιxαt,l'Aρxαt iξrjτηoαν τfiν d'πoxιbQησιν τfiE BρετανιxfiE Στρατιd5, dloτε νd' d.πoφευ1θoυν α[ χαταστQoφαi εiE 6dQoζ τηζ 'Ελλ6'δo5. Καt fi Bρετανιxfi Κυ66ρvηoιE xαi f1 Bρεταvιxrj Διoixηoι5 Bδ61Θηoαν d'μ6oεωg τfiv πρ6ταoιν''.. >>
)>
Κα( δ oτρατdρ1ηE Ρ6μμελ oυνε1(tει: <...Πρ6πει νd' xd'μω τdg tξηE παρατηρrjoει6': πριbτov δ6ν tyνιbριξα xαθ6λoυ τd' o16δια τηE o.Κ.B. εig 6,τι d'φoρα τfiν 'Ελλd'δα xαt δει3τερoν: d'μφι6d.λλω πoλ$ dy i1δυνdμεΘα νd' αi\1μαλωτfioωμεν τoι3E "AyyλoυE εiE τfiν 'Ελλd.δα, tdν εδρioxοντo εig τ6 νoτιo-αyατoλιxd τfiE BαλxανιxfiE Χερooνrjooυ, τd6 πριbταE fiμ6ραE τηE Γερμανιxfi| tπιΘ6oεωE. Πρdyματι oi
Bρετανo[ fiααν εig θ6oιν ν6 dπoo{ιρoυν τd'g δυνd.μειζ των διd. θαλd'ooηζ. 'Επ' α0τo0 εl1μoμεν πQoηyoυμ6νηv d'π6δειξιν εiE τf1ν Δoυνx6ρxην xα[ εiE τfiν 'Aντdλoνεg (Noρ6ηytα) xαi τ6λo9 εig τfiν 'Ελλdδα, τfiν iδtαν, dπ6 6πoυ τ6 μεyαλ$τερoν μ6ρo5 τιilν 'Ayyλιxδν Moνd'δωv πo{ι εiqioxovτo iπt 'Ελληνιxoi Εδd'φoυE, εiE τ6.5 dq1d'5 τfig ΓερμανιxfiE tπιθ6oεωg' μετεφ6ρθηoαν δι6 τo0 'Ayyλιxoδ Bαoιλιxoi Nαυτιxoi, εtτε εig τfiν 'Aφριxιiν εiτε εiE τliν Κρfiτην...> <<
Θ6 fiτo πoλ6
πρoτιμιbτερoν, Bπιμ6νει δ oτρατd'aχηζ P6μμελ, νd εi1oμεν d'π6o74ει xαi ν6 εixωμεν iγxαταoτfioει εig τrjν Β6ρειoν 'Aφριxliν Ενα x6ντρον 6αρ6τητoE βα76υqdν στQατ. 6doιν). A0τ6 Θd μαE εfuεν tπιτρ6ψει νd txδιιbξωμεv τodg Βρετανo6E dπ6 τ6ν τoμ6α τfig Mεooyεioυ. Κα[ διd. νd τ6 tπιτ{ι1ωμεν Θd' tπρεπεν νd' dναδιαρΘριboωμεν τrjν dερoπoρtαν πoi πρoωρiξετo διd' τfiν 'Ελλd'δα xαl ν6'_ τfiν διαθ6oιιlμεν δι6' τrjν πρooταo(αν τCυν νηoπoμπtbν, xατα66.λλoντεE τα0τo1ρ6νωE πd'oαν πρooπd'θειαν εig τ6 νd' d'πoxτi1σωμεv δooν τ6 δυνατ6ν πεqιoo6τεqα πλoΙα εiE τrjν Mεo6yειoν' 'Ιoxυρα[ μη1ανoxtνητoι Γερμανιxαt Moν6.δεE, oταΘμευμ6ναι εiE τrjν 'Aφριxljν, Θd ε71αv xαταλd6ει δλ6xληρov ττjν d'xτfiν τfi7 Mεαoyε[oυ, fboτε vd. d'πoμoνωΘfi f7 N6τιoανατολιxη Ε0ριbπη. 'H 'ΕλλdE, fi Γιoυρyxooλαυiα, i Κeiτη θd' εδρioxoντo εiE τfiν dνdyτηE tπεμ6d.oεωE εig τfiν 'Ελλdδα
xην ν6 {lπoταyoiν, iφ' δooν Θd Byνιiηιξoν 6τι τoi λoιπoi Θd. ε774oν dπoxoπfi dπ6 τ6ν dνεφoδιαoμ6y xαt τd'g ΕνιoyιioειE τfiE BqετανιxfiE AilτoxρατoρiαE. Π6ραν τo6τoυ, αt d'πιbλειαι πoi θd' πρofiρxoyτo dπ6 τfiν tπιψε[ρηoιν α\τfiν _ f1 δπoiα iπι1εtρηoιg Θd' εi11εν μαE
tπιτρ6ψει ν6 Βλεy11ωμεν τd' Bαλxdνια τfiν Λεxdνην τηE Mεooyεloυ xα[ τfiν M6oην 'Aνατoλfiν, πρoμηθευτfiν πετρελα[ων xαl 6doιν iξoρμrjoεαlg iναντioν τfiE Pωoo[α5 _ @i dπιΙιλειαι) θ6 fioαν 6λιycbτεραι d'π6 txε[ναE πo6 δπ6oτηoεν xατd' τrjν Bxoτqατεtαν τηE d'νoiξειυE εiE τfiν 'Eλλ6'δα, τfiν Γιoυyxooλαυiαν, τrjν Κqrjτην xαl τriν 86ρειoν 'Aφριxljν. 'Aλλd f7 'Aνωτdτη ΔιoixηoιE iδloταξε ν6' Bμπλαxη εiE Βπι14ειρrjoειE τoιαιiτη7' 6xτdoεωE xαt εig 6να θ6ατρoν πoλtμoυ, διd. τ6 δπoioν δ dνεφoδιαoμ6g 6πρεπε ν6. yiνεται διd' Θαλd.ooηg. 'Επt πλ6oν oi oτρατιωτιxot x{ιxλoι (τoδ Γερμανιxoδ'Επιτελεioυ) tμπoτιoμ6νoι d'π6 πεπαλαιoμ6vα5 dρxds @τρατηyιxfiζ dντετtθετo μ6 μανtαν...>>>>
ι97
(Bλ6πε Στρατdρxoυ Ρ6μμελ, Σηψιωoει5, <δ Π6λεμo5 1ιυρ(g MΙoo5> o1oλιαoθεΙoαι xα( δημooιευΘεΙoαι δπ6 τo0 Bρετανoδ στQατι(υτιxoδ xριτιxoυ Λ(ντελ Xd,ρτ, T6μ. Ι oεχ. |7L-|72. Διd γd xατατoπ(αωμεγ τ6ν dναγνιilατην μαg εi5 τ6 xατα π6ooν αi πqoτdoειg τotl ναυdρxoυ Pαiντερ πQ6g τ6ν X(τλεq, περ( μεταφoρd,g τo0 πoλ6μoυ εi5 τriν Mεο6γειoν, μ€ τ&5 δπo(αE πρoτdoειE oυνεφιbνει xαi δ Γxα(ριγx, xαt oυγ€πιπτoγ xα( αi <θ6oει9> τoi oτρατ&ρ1oυ Ρ6μμελ, Θα πρ6πει ν& διiloωμεν μiαν oιivroμoν &λλd σαφη εix6γα τoi θθγιxot xα( πoλιτιxoδ xλiματo5 πoιi θπεxρ6τει
μεταξri τιilν Κρατδν xαi λαδγ τηg γεωγραφιxηg αiτη5 περιo1{g: α) T6 πλεΙoτoγ τιitν 'Aρα6ιτι,6lν λαδν xαi xαΘεoτιirτωγ fioαν θναντ(oν τηg ΙνΙεγ. Bρεταν[αg μ6 διαΘ6oει9 θξεγ6qoεω5 θναντioν τ{E BρετανιxfrE Διoιxτ]oεωE xαi τδν Bρετανιxδν Δυν&μεωγ. 'Η Γεqμανιx{ xαi 'Ιταλιx{ πρoπαγdνδα (μ6 διαφ6ρoυE μαχητιχdg θθνιxdg xα( θρηoxευτιx&g μoυooυλμανιxd,g δργανιiloειg) εΙ1oν θπιτιi1ει δπ6 θτιilν 6αΘε(αγ διεioδυoιν 6) T6 &ντ[θετoν αυν66αινεν εiE τt'1ν 'Eλλdδα xαi την Γιoυγxooλαυ(αγ δπoυ παρ& τ& iπι6ληΘ6ντα dπ6 ετδν φιλoναξιoτιxα - xαi 6γι τυπιxιbE φαoιoτιπd xαΘεoτιbτα, o[ λαoi xα( ωι6 παρdδooιγ xα( &π6 διdΘεoιν i] δια(oθηoιν xα( δημoπρατιxf1γ πiατιγ εΙxoν xαi πρoαf1λωoιν xαi dπ6φαoιν &γδνoE μ6xρι τ6λoυE παρd, τ6 πλευρ6ν τδγ ΔυτιxΦγ Δημoxρατιδγ. 'o Boυλγαριx6E λα69, δ5 πρo6d,λλεται &π6 τd θπ(αημα xεiμνα τot 'Yπoυργε(oυ 'EξωτεριxΦγ τoδ Bερoλ(νoυ, δφ(oτατo τf1ν Eμμεooν ii &μεooν iπ(δραoιν τfrg Σo6ιετιxfrg 'EνιiloειυE, xα( αriτ6 θν6πνεε &νηoυ1iαg εiE τ6ν B6ριδα. γ) M61qι τoδ τιξλoυ5 Δεxεμ6ρ(oυ τoδ L940, αi Bgετανιxα( ΔυγαμειE εi5 τ6ν στQατηγιχ6ν xδqoν τηg Mεooγε(oυ, iδιαiτερα τflg 'Ανατoλιxηg _ λ6γω τ{g oυνδ6oειilg τη5 μ6 τfν Bqετανιxf1ν αilτoxρατoρ(αν _ δ6γ floαν θπαρxεΙ5 διd νd &'ντιμετωπiooυγ dπoτελεoματιxιilg Γεqμανιxf1ν θπiΘεoιν τηE δxτd,oεωE xαt τt1g δυvαμεω5 xρotroεωg πof iπρ6τεινεγ εig τ6ν X(τλεq δ ναιiαρxog PαΙvτερ. 'Απ6 τoΦ 'Ιανoυαρ(oυ δμωE xαi bπ6xεινα α[ θνιo1ι3oειE τηE Bρεταν. AιiτoxρατoρiαE dq1iξoυν νd xαταφΘ&νoυν, εiE ΑΙγυπτoν xα( M. 'Αγατoλf1ν, εi5 μεγdλoν d,ριΘμ6ν oτρατoi, θωραιιoμ6νων, dερoπoρiαg xαi θν γ6νει πoλεμιxoδ tλιxoδ. T6 iδιoν oυμ6αiνει xαi ψf, την θνioxυoιν εig δλιx6γ θξ ΗΠA διd τηE Noτ. 'Αφριxηs.
τt'1ν oημαo(αγ τδγ o1εδiων 'Ιταλιx6E 'Ax6μη Στρατ69 τηE Boρ. πριoo6τερoν δταν δ τoδ ναυd'ρxoυ ΡαΙντερ. 'AφριxηE τoδ Γxρατοιdνι, δφioταται ττ]ν oυντριπτιxfν fiτταν πoι] τoδ xατtφε'Αλλd τ6τε fiτo πλ6oν Qεγ δ oi6'ι6ελ, (πρδτoν δεxαt'1μερoγ τoδ Δεxεμ6ρ(oυ).
T6τε πλ6oν dρx(ξει γd' dντιλαμ6dνεται δ X(τλερ
dργd.
Γρdφει δ oτρατdρxηg P6μμελ:
<
198
Φε6ρoυαρ[oυ xαi f7 ?iφιξιE τaν τελευτα[ων τμημdτων τfiE 5ηE 6λαφραE Mεραq{αE διd' τd' μ6oα'Aπριλtoυ. ΕiE τ6 τ6λη Mαtoυ oi τελευταioι Σxηματιoμol τηg 15ηg Tεθωραxιoμ6νηE Θd'
fioαν
iν
δρ6oει'''.
T6 d'π6yευμα iπεox6φθηv τ6ν Φι3ρερ, δ δπo|o6 μt περιtyραιllεv Βν λεπτoμερεiα τfiν xατdoτααιy πoi tπεxρdτει εig τ6 Θ6ατρov τ6ν 'Aφριxανιxδν tπιxειqfioεοlν. Motι Βνεπιoτε6θη δτι μ6 εi24αv δπoδεfξει εig α0τ6ν, ιbE τ6ν μ6νoν dνΘρωπoν, τ6v πλ6oν ixαν6ν v6 :τQoσαQμoσθfi τω16ωE πρ6E τ6.E εiδιxdE oυνθfixαE τo0 'Aφριxανιxoδ Θεdτρoυ iπι1ειρriσεων."
Trjν ioπ6ραν, δ Φι3ρερ, μoi Επ6δειξεv εixovoyραφημθναg 'AyγλιxdE xαi 'Aμεριxανιx6'E'Εφημερ[δαE, α[ δπoiαι περι6yραφαν τfiν πρo6λαoιv τfυν oτρατευμdτιυν τοδ oτρατηγoυ o06t6ελ διd μ6ooυ τfi5 Κυρηναtxηg' Moi Ξxαμεν iδιαιτ6ραν bντι3πωoιν δ d'ριoτog oυντoνιoμ6E μεταξ{l θωραxιoμ6vωy σχηματιoμaν, d.ερoπoρ[αg xαι μoνdδων τoi πoλεμιxol Nαυτιxoi.... ('Ωζ dνω oελ. 147)'
'Oλ(γαι συγχεχQιμ6γαι λεπτoμ6ρειαι Θd xατατoπ(ooυν τ6ν "Eλληνα dναγνιilστηγ θπi τηE επιxρατofσηE τLαταστaσεω5 ειs ην Atγυπτoγ, 'Eγγ$5 xαt M6oτ1ν 'Ανατoλην δg πρ6E τi1ν &:a:"ι6ρετανιxfν χ,γησιν dφ' iv6g xαi την Γερμανoιταλιχην διε(oδυoιν dφ' ετ6ρoυ. 'H διε(oδυoιE, μ6 &φΘoνα oixoγoμιχd χαι πQoπαγαγδιτιxd, μ6oα &ρ1(ξει ννd' γ(νεται αισθητη απ6 τoυ 1936. 'Eνιo1ιioνται χαi θνΘαρρrioγoνται τd BΘγιxιoτιxd dρα6ιxd, xινt'1ματα. Στα1υoλoγoυμεν dπ6 ην Gπiτoμoν δοτoρ(αν τoi χαΘηγητoυ τoδ Πανεπιστημιoυ τοδ Xdρ6αQτ Γ. Κ6ρx ('Η M6oη 'Aνατoλt'1, oλ. 196-201): <<'.''H Γερμανιxrj εiodoλfi εiE τfiv Γαλλtαν, f7 εiooδo5 τιjg'Ιταλ[αE εi6 τ6ν π6λεμoν f1 oυνθηxoλ6yησιζ _ δπoταyrj τηE Γαλλ[αg dφηναν τd.5 μιxρd.5 Bρεταvιxd'g Δυνd.μειE τηE M. 'AνατoλfiE χωQiζ τιjν δπooτfiριξιv τιilν Ι00'000 Γαλλιxoi Στρατoi τι7ν xρατιilν τfig 'AνατoληE xαf μετtφεραν μ6 '!να d'λμα τ6ν π6λεμov εi6 τ6 xατ6φλι τ0s M' 'AνατoλfiE. Δ6ν
xαl
ε7ναι oυνεπιilE ixπληxτιx6v δτι α[ fiτται πoι3 δπ6oτηoαν ot Σι3μμα1oι τ6 φo6ερ6y ixεtνo Θ6ρo9 δ5 xα[ fi d'πoμ6νωoι5 τfi; BρετανtαE, txλ6νιoαν τljν tμπιoτoo{νην τδν πoλιτιxfυν
M. 'Avατoληg δE πρ69 τ6 δυνατ6ν τηζ iπι6ι6oεωE τfiE BρετανiαE' Εig τ6 'Ιρdx δ &περφ[αλoE πρωθυπoυρy6E Pαo[ντ-'Aλη 'Aλ-Κελdνι xαi τ6ooαρεE φιλ6δoξ0ι συνταyματd.ρxαι, Bπoνoμαoθ6vτεE <τ6 1ρυooδν τετρdyωνoν> iπερiμεναν τrjν πριbτην εilxαιρiαν iξεγ6ρoεωE, xαΘ' δv 24ρ6νoν of Παλαιoτtνιoι tξτρεμιoτα( toxημdτιξαν oxιιbδη Κυ66ρνηoιν, tιπ6 τoν BγΘριxιilE, διαxεlμενoν (πρ6E τrjν Bρεταν(αν) X6τξ-'Aμtν' 'H Κυ66ρνηoιE τoi 'ιραιι i1ρνrjΘη νd διαx6ψη τd'E διπλωματιx6.E o16oειE μ6 τιjν 'Ιταλiαν' Κα[ xαθ' 6ν 1ρ6νoν τηs
fι μdxη τηg 'Aγyλiαg iμαlνετo <αt dνcbτεραι στQατιωτιxαi 'Aρ1αt (τoi 'Ιρdx) μετ6διδιoν dνoιxτd. διd' τo8 ραδιoφιbνoυ πρ6E τ6ν λα6ν τoδ 'Iρ6x 6τι δ aτρατ6g xαf f1 d'ερoπoρiα τoυ εl1oν τfiν 6νδoξoy dπooτoλfiν ν6. tπαναλd6oυν τdE f1ρωtxιi6 iμ6ρoE τι7v 'Aρα6ιxιilν xαταxτrjoεων xαf σταυQoφoQι6ν xαl τηg d.πελευΘεριiloεωE τιjlν xαταπιεξoμ6νων d'δελφιΙlν τfig Συρiα5 xαt τηg Παλαιoτ[νηg, d.π6 τrjν δoυk[αν τfiν iπι6ληθεIoαν δπ6 τηg Ε0ρ6πη9 xαt τaν 'Ε6ρα[ων' Καi εig τljν Atyυπτoν Bξεδηλdlνετo fi iδlα 6πωE εiE τdE &λλαE 'Aρα6ιxd'E μbραE &vτι-
6ρετανιxrj xlνηoιg' 'o πρωθυπoυρy6g , διd' διαφ6ρωv μ6oων xαt δραoηριoτrjτων iξιilΘει xαi iνεΘ6ρρυνε τ6ν 8αoιλ6α ν6' υioΘετrjoη τιjν πoλιτιxrjν θετιx(υν xαi φιλιx6ν o16oειυν μ6 τ6ν -Aξoνα, tν δψει τfig tπειxειμtνηg iiττηg τfiE Bρετανtαg. Π6ραν τo6τoυ dντtoτη εiE τliν Bρετανιxτjν αtτηoιν διαxoπfig διπλωματιxιilν o7g6oεων μ6 τrjν 'Ιταλ[αν. 'Ax6μη περιoo6τεgaν: μ6λη τηE Aiyυπτιαxfig Κυ6ερνfioεωg ij xαi α0τ69 δ tδιoEπρωΘυπoυργ69 Mdψερ, tνrjqyoυ1,ι ' xατασxoπεtαν εig 6Φog τfυν Bρετανιx(υν oτρατευμdτων xαt 8π6ρ τdlν 'Ιταλιxι7ν, 'παραδiδoντεE εig τd'E 'Ιταλιxd'g 'Yπηρεofα6 xα[ iμπιοτευτιxd Bρετανιxd fi oυμμα11ιxd Ξy-
199
yQαφα' Καθ' 6λην τrjv Aiyυπτoν αf dντι6qετανιxαt xα[ φιλoαξoνιxαi txδηλιΙloειE fioαν τoιαdτηE ixτd'oεωE _ διαδηλιΙπειg εig Κdtρov μ6 tμπνευoτ6'E τfiν xiνηoιν τ(υν <> _ filoτε iδ6ηoεν _ ξoτω xαi dρy6' _ τfiν 4ην Φε6ρoυαρ[oυ Ι942 Bρετανιxd' oτρατε6ματα μ6 tπl xεφαληg τ6ν iδιoιxητfi xαi των Bρετ. Πρεo6ευτfiv ν6' περιxυxλιbooυν τd. dνd'xτoρα τoδ Φαρo6x xαl νd' dπαιτfiooυν τf7ν d'πoμdxQυyσιν τoυ φιλoαξovιxoδ πρωθυπoυρyoi xα[ τrjν tπdyoδoν εi5 τfiν tξoυotαν τoi x6μματoζ τηζ oild'φντ _ Nα1d'E Παood' _, dλλωE, τf1ν txΘρ6νιoην τoδ Bαoιλ6ιυE xαi τfiν d'πoπoμπljν τoυ dπ6 τfiν Aiγυπτoν.'..>
"Eτσι dπ6 τo0 θ6ρoυ5 τoι' 1940, μ6χQι τoι' 'ΙαγoυαQ(oυ τofr |942, εi5 δλα τd xρdτη τη5 Mεo. 'Ανατoλf1g (Α[γυπτoν, Παλαιoτiνην, 'Ιρdx, 'Ιρdν, Συρ(αν xλπ) αi &ντι6ρετανιxα( xαi γενιxιilτερα o[ dγτιδυτL'Lαi' &λλd φιλoαξoνιxαi bxδηλωoειg _ xινf1oειE floαν διαρxεi5 xα( Bντoγoι. 'ΕαημιιbΘηoαν xα( θξεγ6ρ'Lαι σειE ειs 'Ιq&x _ Bαγδdτηγ' Xα}rτανiα xλπ. xαi εi5 τfν Περoiαν ('Ιρdν), πρooπdθειαι δργανιboεωg θξεγ6ρσεων xαi εig &λλαg περιo1d,E, δλαι ii α[ περιoo6τεQαι χQηματoδoτoι}μεναι, χατευΘυν6μεναι \ xαi xαΘoδηγo0μεναι, δxι μ6νo dπ6 &ρα6α9 πoλιτιxoιjg fl αrqατιωτιxoriE, αλλd xα( dπ6 Γερμανo{rg εiδιxoιig, δπωg δ Bαρδνog Φ6ν X6ντιγχ, ειE'Ιρdx, xα( Φρdrπ Mαiηρ εiE Περo(αν. 'o Ριξα ΣdxηE τηg Περo(αg εΙ1εν δμdδα oυμ6o{lλωγ ΓεQμαγδν, xα( δμdδαg dλεξιπτωτισt(bν. Mεταξιl τιδν dξιωματιxιilν τηg Περoiα5 πoδ oυνειργ&ξoιπo μ6 τoυg ΧιτλεQιχoι]ζ fiτo xα( δ dργ6τερoν στQατηγ6g Ζαxεντi, πρωθυπoυQγ6s μετd την dνατρoπτ]ν τoΦ Moσαγτ€x. <ΠρdχτωQ τot Nαξισμoι) 6 Ζαxεντi, dπ6 πoλr] θνωρ(E, λα6ε xdΘε πρooπd'θειαγ μεταξt τιilν φυλιilν Καoγxα( xαi Mπα1τιdρι, δπoυ'Lατt'θxριiπτoντo o[ Γερμανo( πρdxτoQεζ, γd, πρoxαλ€oη θξ€γερoιγ θγαrπioγ τδν Bρετανιilν μ61ρι τ6λoυ9. T6γ '(διoγ πρdxτoρα τδν Γερμανδγ xατα τ6ν π6λεμoν' στQατηγ6ν Ζαxυιτi θxρηoιμoπo(ηoαν α[ 'Yπηρεσ(ια τδν ΗΠΑ δια γd dνατριiψoυν τ6ν πρωθoυπoυργ6γ Mooαγι6x.
EiE τΛν oυγxυρ(αν αι)την lατoριxιilν γεγoν6των, θπιτελιxδν o1εδ(ων πQoσαQμoγηg τoδ πoλ6μoυ, θπ μ6ρoυg τot "Αξoνog, πρ6E μ(αν διηπειρωτιxt'1ν στQατηγιr(flν, δE xα( θoιυτεριxΦν dντιΘ6oεωγ μεταξri f1γετιilν τoδ "AξoνoE, (Xi_ τλεq xαi Moυooλiνι) μεταξιi 'Ιoυλfoυ 1940 xαt'Ιανoυαρioυ 1941, θxδηλιbνεται xαi f πρωτo6oυλ(α τη5 'Eλληνιxη5 Kυ6ερν{oεωE, d,πooτoληg δμdδog 'Eλλf1νων
'ΑξιωματιxΦν εiE Α[γυπτoν διd τt'1ν oυγxρ6τηoιγ Moγdδων 'Eλληνιxoi Στqατoδ θξ 'Eλλf1νων τηg Αiγ{rπτoυ xα[ τofl θξω 'Eλληνισμoδ. 'Η dπ6φαoιE, δg γραφει δ &ντιoτρdτηγoE Γ. Καραγιdννηg, λαμ6dγεται τ6ν Δεx6μ6ριoν xαt τ6 πρδτoν δεxαπενΘriμQoγ τot, 'Ιανoυαρioυ 1941, f1 <&πoσroλη) L1ει φθdoει εig Αilγυπτoν. 'Η iδ6α αtπη xαθ' δαυτην, δg πρooπd,θεια χινητoπoιηoεωg τoδ Eξω 'Eλληνιoμrotl διd την π&oηg φr3oεωg θν(o1υoιν τoδ f1qω'ιxoδ dγιilνog τo[l 'Eλληνιxoδ λαoi xα( 'Eλληγιιotr Στρατo0, Θd πρεπει νd, xριΘη tsx πριbτηE δψεωg, δE πατριωτιιτ] xα( θΘνωφεληE. 'Ωoτ6ooν, τd <φαιν6μεγα) xαi πρo6oλα(> δ€γ dρxo8ν. Xρειdξεται 6αΘtlτερα xα( dντιxειμενιxωτ6ρα dν6λυoιE. Κα( θdγ μd αιiτ6 τ6 πvεδμα dνατdμυμεν τrjν <πρωτo6oυλiαν> α8τf1ν τηg 'Eλληνιxη5 Kυ6ερνrioεωg θd dxΘΦμεν εig &λλα oυ;,ιrτεqdoματα, &π6 θxεiγα πoi δπαyραμμ(ξει δ dνωτ6qω
"H &γ δ1ι εig oυ;.ι.ττερdoιΙατα' εig θρωτt'1ματα τ& xαi διαλtoυν π&γ πατQιωτιχ6ν xαi θΘγιx6γ περιε16μεoγ ΦE
dvτιoτρdτηγoE Καqαγιdwτ1g.
δπo(α xλoνiξoυν
<πριυτo6oυλ(α9>.αι)τηg. 'Ιδoιj μερπ& αττ6 τd xriρια θρωτ{ματα:
_
200
1) M61ρι τιbν
dgιilν τoυ t942, xαt δ
Bαoιλε{'s
ηs
Aiγιiπτoυ Φαρorix
ια( o[
πρωΘυπουργo( τoυ Md1ερ fi Σiρυ, εiναι φιλoαξoνιxo(. T6 Bρετανιx6ν. μd,λιoτα, ΣτρατηγεΙoν τotig xατηγoρε[ δτι τ6γ Δεx6μ6ριoν τoδ 1940 μετ6δωoαγ πoλεμιxd, μυoτιxd τδν Bρεταγδν εig τ6 'Ιταλιx6γ Στρατηγε[oν τoδ Γxρατoιdνι, o16oιν E1oντα μ6 ταE θπι1ειρηoειE τδν Bρετ. αrρατευμdτωγ θγαντioν τηg 'Ιταλιxηg Στρατιαg τηg Κυρηνα'ιxηs. 'Η φιλoαξoνιxt1 αilτfi Αiγυπτιαxf Κυ66ρνηoι5 δδωoε την &δειαν εi5 τfν 'Ελληνιxην Kυ66ρνηoιν τfl5 Mεγ. Bρεταν(αg, δπω5 λ€ει δ Ι. Mεταξα5, νd oυγxρoτηαι1 'Eλληνιxds στQατιωτιxαg MoγdδαE θπ( Αiγυπτιαxoυ θδdφoυg. Kα( α[ Moγdδεg αδται εtτε tsξ Αiγr3πτoυ, ε[τε 'ΕλλdδoE Θd froαν θν(o1υoι5 τoδ &γδνog θναvτioν τoδ "Αξoνog, iδιαiτερα τηg
'Ιταλiαg την oτιγμην θxεiνην. 'H &,πooτoλt'1 tsξ 'Eλληνων dξιωματιxιilν φΘdνει εiE A'(γυπτoν τ6ν 'Ιανoυd,ριoν τoδ 194|, xαi Bπιλαμ6dνεται τoδ Eργoυ ηζ. 'Ωσt6ooν δλfγoυ5 μι|ναg dργ6τερoν _ τ6γ Md'ιoν L94t _ f iδ(α Αiγυπτιαx{ Κυ66ρνηoιg xα( BαoιλειiE Φαρotx, dπαγoρεrloυν τ{ν παραμoνην εi5 A'iγυπτoν τoδ Bαoιλ6ωg ηg 'Eλλdδog Γειυργ(oυ Β'. τια( τη5 'Eλλην. Κυ6ερνf1oεωg Tooυδερoυ. Πιng νd θξηγt'1oωμεν τdE διjo αr)τdg dλληλooυγχQoυoμεναE &πoφdoειg τηE Αiγtπτ. Kυ6ερνfoεωg; _ 2) 'Η θξηγηoιs δπαρ1ει, &γ α[ πληρoφoρ(αι μαg εiγαι θετιxα(, δE νoμ(ξoμν: o[ "ΕλληνεE dξιωματιxo( _ μ6λη τηE &πooτoλη5 εig Α[γυπτoν - θΘεωρoυlπo δ1ι μ6νoν Θιαoδται τηE 4ηs Αtγo6ατoυ, dλλd uπQ6 παπ69 Γερμαν6φιλoι, xαi €ξ θxε(νιυγ πoΦ θπ(oτευαγ δτι d Γερμανiα τoυ Xiτλερ θd νιxrjoη xα( δτι f1 Θ€oιg ηE 'Eλλdδo5 fiτo παρd, τ6 πλευρ6γ τηs Xιτλεριxηg Γερμαν(αE. Κα( θν τoιαr3τη περιπτιboει, διατ( αι)τη { θπιλoγf <γεQμανoφiλωγ, d,ξιωματιxΦν, διd μ(αν τ6ooν λεπτ(γ xα( θΘνιxιilg θνδιαφ6ρoυσαγ dπooτoλf1ν μεταξ{l τoδ iξω 'Eλληνισι,ι,οι, xατα ξεγιατoν πooooτ6ν φιλoδυτιxoυ xα( δημoxρατιxoΟ; _ 3) EiE τ6 'Ημερoλ6γιoν τoυ δ πρωθυπoυqγ6s Ι. Mεταξδg παραπoνε[ται διαρxωg θναγτioν τδν <Γερμανoπλt'1xτων> 'Eλλf1νων 'Aξιωματιιδν. Πλην xαi δ BαoιλειiE xα[ δ πριυθυπoυργ6E fioαν xατα ττiν περ(oδoν αΦτην πα'ιruoδιiναμoι xαi . Δηλωνoυν, μdλιατα, ειiθαqoιilg δτι f1 Mεγ. Bρετανiα εΙναι uσ{μμαχoζ> τηg 'Eλλdδog, dx6μη xαi εig τdν 'Eγ 'Αθt'1ναιE Γερμαν6ν Πρεo6ευτην. Πιils θξηγε[ται νd μιiν διατdσσεται f1 &πoμdxρυνoig των, fl τoιiλd1ιoτoν f1 dντιxατd,oταoiE των dπ6 τdE νευραλγιxdg Θ6αει9 τιυν εiE τ6ν 'Eλλ. Στρατ6ν; _ 4) Πιil5 ν& θξηγt'1oωμεν dx6μη τ6ν δια1ωριoμ6ν πotl oυcπηψατιxα xαi Ξπ(μoνα θπι1ειρεi δ 'Eλλην πριυΘυπoυaγ6s - μ6 τ6ν Bααιλ6α oιωπηqδE d,πoδε16μνoν _ μεταξιi 'Ιταλ(αg τotl Moυooλ(γι xαi Γερμαν(α5 τoδ Χiτλεq; Διd πoioυ5 λ6γoυ9 τ6ν π6λεμoν μεταξ{l 'Ιταλ(αg xα( 'EλλdδoE, τ6ν θrπoπiξει μεταξιi
τδν διjο Κρατδν, θνδ f1 πQαγματιx6τη5 6oα δτι εiναι π6λεμo5 τoδ "Αξoνo5, αilτ6g πo0 διεξd,γει η 'Ιταλ(α θναντioγ τη5 'Eλλdδog, xαταxτητιx6g xαi xooμoxρατoριx65, xαi διd τfν 'Eλλdδα πρ6 παvτ6g θδαφιxδ6 διαμλιoτιx6E; Kαi δ δια1ωριoμ69 αtτ6g γ(νεται xαΘ' δγ 1ρ6νoν, δ Ιδιog δ πρωθυπoυργ65 εΙγαι πλ6oν 6f.6αιoE _ xαi dγωνια _ δτι f1 Γερμαν(α πqoωΘεΙ δυνdμειg διd νd θπιτεΘη θγαντ(oγ τηg 'EλλdδoE;
5) Πιitg εΙναι δυνατ6ν, Bαoil.ειj5 Γειilργιog B' ν' d1vooiν fl νd παρα6λ6πoυν:
Mεταξδ5,
.
xα( πρωθυπoυργ6E
Ι.
α) Td5 πρoτdoειg τoυ Mαυρoυδη τoδ 'Yπoυργεioυ 'Eξωτεριxων Qa-fi-a0) περ( παραxωρrioειυ5 6doεω5 _ εiE τf1ν Γερμαγ(αγ _ διd τdE θπιxειρ{oει5 τoil "Αξoνog θναντioν τfl5 Αiγιiπτoυ.
20t
6) Tτ]ν πλ6xoγται
φιλoγερμανιπt'1ν xiνηoιν τoΦ oτρατηγoυ Πλατη εi5 την δπoiαν θμ-
xαi &λλoι d,νιδτερoι dξιωματιxo(, 'Yπoυργo(, Διπλωματαιπρεo6ευτα(, xα( νd περιoρiξωνται μ6νo εiE τi1ν <θxτ6πιoιγ>> τoδ ατρατηγoυ Πλατη; 'Αqxε[ &ρlαγε νd αημειωνη δ Ι. Mεταξαg: uχΘ6s εi1α λd6ει dπoφd,αειg 6αρει65 για τoιig oτρατηγot5, οfμερα τ(5 δι6ρΘωσα...>). 'Η ... xχπ. x}'.π. γ) τds θπαφd5 τoδ 'YπαQχηγoi τoυ 'Eλλ ,. Γεγιxοδ 'Eπιτελεioυ Στρατoδ μ6 τ6ν Γερμαν6ν Στρατιωτιx6ν 'Αx6λoυΘoν X61νεμπoυQγχ _ 7.12.40 _ <διd' γd, δωoη Θετιxd,g δια6ε6αιωoει5 δτι bxτ65 &π6 την dπ66αoιγ τδν 'Αγγλιxιilγ dεQoπoριxΦν Moγdδων μ6 πληριilματα θδdφoυg xαi 6oηθητιxαE ι]πηρεoiαE, περ( τd' μ6oα Noεμ6ρ(oυ, δ6ν Eλα6oν 1ωραν ν6αι dγγλιxα( dφ(ξειg, iδιαιτ6ρωE xαθ6λoυ δυνdμειg πεξιxoδ oiτε xα( &νεμ6νoντo πρdγματι τoιαfrται...>> δ) Tdg πρoτdoειg τoδ εig "Αγxυραν 'EλληνoE Στρατιωτιxoδ 'Αxoλorjθoυ πρ69 τo69 Γερμανotrg Πρεo6ευτriν xα( Στρατιωτιx6γ 'Αx6λoυθoγ, <περi oυμπτt'1ξεωE τδν EλληνιxΦν Δυνd,μεων εiE Πελoπ6γγησoγ εig περfπτωoιν Γερμανι_ xηg θπιΘ6αεω9 θναντioν τηg 'EλλdδoE, xα( πλ{ρη 6xΘεoιν θπi τΦν θγ 'Eλλd,δι εδριoxoμ6νων Bρεταγ. Δυγdμεωγ...>; _ 6) 'Aλχα xα( μετ& τ6ν Θdγατoγ τoδ Ι. Mεταξα: Δ6ν fiτo θν γνιiloει δ Bαoιλεt5, δτι &,γιbτατoι Στρατιωτιxoi, Διoιxητα( Σωμ. Στρατoi ii 'Eπιτελdρ1αι διατηρoδν iπαφd5 xαt flπo6dλλoυν, πQ6s τ6ν Γερμαν6ν Πρ6ξεγoν ΘεooαλoνiχηE' πQoτdoειE oυμφων(α5 αυνΘηxoλoγfoεω5 xαi παραδ6αειυg τoδ 'Eλληνιxoδ
Στρατoδ;
(T& dνιυτ6ρω 6λ6πε: "Eγραφα ε:τ( τηE ΓερμανιxηE 'Eξ. πoλιτιxη5 τoδ Γερμ.
'Yπoυργε(oυ 'Eξωτεριxιilν, T6μ. XΙ, 6γγρ. 226, oεχ. 384, Eγγρ. 470, οελ..... 6γγρ. 665, oελ.....Toμ.XΙΙ εγγρ. 143) oελ. 155, 170, Ι79, t89 _ 7) Διατi f1 Kρητη δμεινε xα( &oπλo5 xαt &νo1ιiρωτog; 'Edν f dπ6φαoιg τηE 'Ελληνιxηg Kυ6ερν{oεωE νd oυγxρoτηoη ν6αE MoναδαE 'Eλλ. Στρατoδ εig τ(ν Α[γυπτoν, dωιετ6λει μ6Qos θν65 γενιxιitτερoυ o1εδ(oυ χιγητoπoιτ]oεωg τoδ 'Eλληνιoμo0 θγαγτ(oγ τoδ "Αξoνo5 _ θντ69 xαi bxτ6g τilg 'EλλdδoE - f μεγαλ6νηooE Kρητη Eπρεπε xα( fiτo δυγατ6γ να xαταoτη dπ6ρθητoν φgoιiQιoν' ατι6 τηg πριbτη5 στιγμηS. 'Η oτρατηγιχηs τηE σημασfα θξα(ρεται xαi iιπ6 τoιiE δυ6 μεγdλoυE dγτιπαλoυ5 τ6ν Bρεταν6ν πρωθυπoυργ6ν Toδρτoιλ xαi τ6ν dρxηγ6ν τoυ "Αξoνo5 X(τλερ. 'o πρδτo5, ττ]ν 29.|0. 40 διαxηρ6oαει (τ6μ. l|' oε}τ' 472) > 'Ω5 &νω Eγγρ. 246, oεL. 41l) Γρdφει δ 'Eμμ. Tooυδερ6s: (<... T6oερε9 xιλιdδεg δπλα, δE πqωτη δ6αιE, εΙ1αν τεΘη εi5 τ{ν διdθεoιν τ{5 'ΕλληνιxηE Διoιxt'1oεωg. Bραδιiτερoν δμrs xατα τoν Md,qτιoν ii 'Aπρiλιoν τoδ |941,, νεωτ6qα διαταγτ] τoδ 'Yπoυργεioυ τΦγ Στρατιωτιxδν πρ65 τ6ν Στρατιωτιx6ν Διoιxητfν Kρt'ιτηs fxriρωoε ττ]ν διαταγτ|ν περ( δργανωαεωg πoλιτoφυλαχη5>. Συγ1ρoνω5 διετdxθη τ6τε f1 &πooτoλt'1 εi5 202
τ&g 'ΑΘf1ναE δλων τδν πρ65 θξoπλιoμ6γ τδγ Κρητιilν παqαληφΘ6γτωγ δλιxΦγ, μη θξαιρoμ6νων τδν πρ69 τoδτo χατασχευαoΘ€γτωγ περι6ρα1ιoνiωv, δπω5 πρox$πτει dπ6 ττ]ν θxθεαιγ τoδ oτρατηγoδ Σ6λωγo5 Καφdτoυ περ( τηg μdxηs τηs Κρllτηs. <<<<'H Bν6ρyεια τηE dνωιλfioεωE τfig διαταyηg τ6ν τ6τε δπoυρy6ν τtυν Στρατιωτιxιjlν flπενΘυμ[ξει
τoi Γενιxo6'Επιτελε[oυ,
yενoμ6νη d'π6
xα[ d'λλαζ ΙtαQεμφεQεiE διαλυτιxd.g τoδ Στρατoi 'Ενερyε[αE xατd' τrjν α0τrjν Bπo1fiν. Εiδιxιbτερα fi iν6qyεια αilτfi ιilφεiλετo xαi εiE πoλιτιxoιi; λ6yoυg, δι6τι of τ6τε διxτdτoQεζ Βφo6oδvτo τoιi; ΚρrjταE tξωπλιoμ6νoυq,, λαyω τηg dντιδρd.oεωζ των xατd' τo0 τυραvνιxo1 xαλεoτrlτoζ. oi oτρατιιilτεE, μα5 πoιi εδρiαxoντo εiE Κρrjτην xαt oi 1ωρoφ{lλαxεE ε7xαν 6πλα, dλλd δ6ν ε71αν παρd' tλd'3ιoτα iφ6δια yιd' xd'θε 6πλoν. T6 α0τ6 oυy66αιvε xαi μ6 τd' τdyματα τdlν oμδ6ν dyυμνdoτωv xληρωτδν, τCυν xαταyoμ6νων δε Βπi τfυν πoλ6 d'π6 τrjν παλαιdν 'Ελλd'δα...> (6λ6πε: 'Hλiα 8εν6ξη, 'Εμμανo6λη Tooυδερ6E, δ πρωθυπoυρy6E τis μΦηs τηE Κqfiτη5, oελ. 199-200).
Δ6γ Θd εiναι, νoμ(ξoμεν, δπερ6oλη &γ θξ δooν διεγρdψαμεν dνωτ6ρω τ6 δδιx6γ μαs συμπ6ραoμα συ}λπτλt'1ρωμα αrjτotl τoδ 'Εμ. 'Lα( Tooυδερo8: Παρεμφερεig διαλυτ\'Lαi τofr Στρατoδ θν6ργειαι χατ' θxεiνην ττ]ν G,πoχιi, δ6ν δφε(λoγται μ6νoν εig ττ]ν dγτ(Θεoιν τoδ μαx6μενoυ Eλληνιχoi Λαot πqooΘ6oωμεν xα(
xα( 'Ελληγιxoδ Στρατo0 πρ6E τ6 θπιxρατoiγ τ6τε τυραwιx6γ xαΘεατιbg. 'Oφε(λoνται πQ6 παντ69 εiS τr4γ γεQμανoφιλiαν μεγd,λoυ μ6ρoυE τoδ πoλιτιxoσ[Qατιωτιxoδ θπιτελεioυ τoδ xαΘεατδτo5 xαi εi5 ττiν πεπo(θηoιν τιilν δργανωμ6νων <γεQμανoπληxτων> δτι f1 Γερμαν(α τoδ X(τλεq xα( δ Nαξιoμ6E Θd θξ6λΘoυν νιxηταi dπ6 τ6ν B'. Παγx6oμιoν π6λεμoν xαt Θα xυριαρ1{ooυν τ{E EiριilπηE xαi τoδ Κ6αμoυ. 'o Bααιλειig τηE 'Eλλdδog Γειbργιog B'. Θ& θγxαταλε(Ψη τγiν 'Eλλd,δα αυγ-
oδευ6μενoE &π6 μ(αν &νoμoιoγενη xα( θτερ6xλητoν Κυ66ρνηoιν xαi dπ6 Eνα πoλιτιx6-oτρατιωτιx6ν θπιτελεΙoν, dx6μη περιoo6τερoν ετεg6xλητoν xαf doυ-
νdρτητoν, διd τf1ν dπιμτωπιoιγ τδγ oxoπδγ τηg ν6αE τoυ &,πoατoληs, bxτ6g τηg 'Eλλαδog. "Eτoι, f1 iΘνιxi1 xα( πoλιτιxη xρ(oιE μεταφ6qεται εiE τ6 'Eξωτεριx6γ _ μεταξι1 τδν oυμμd1ων xαi τo0 bξω 'Eλληνιoμoi, xαt tιπ6 τηg πρωτηg στιγμηt _ μoiqα xαxfi _ Θ& dπoτελ6oη τ6 δπ6δαφoE τηE 'EλευΘ6ραE 'Eλληνιxηg Kυ6ερνηoεωE, θλλε(ιpει'Eλληγιxot θδ&φoυ5.
M6 τt'1ν πρooφυγfν ii τf1ν διαφυγt'1ν πQ6E τ6 Στρατ6πεδoν τδν Συμμd1ων Δημoxρατιδν, dρ1(ξει διd τ6 'Eλληνιx6γ Λα6ν μiα ν6α φd,oιg dγδνos, xαi εi5 τt'1ν xατε1oμενην 'Eλλdδα xα( εi5 τ6 'Eξωτεριx6ν μεταξιi τoυ θξω 'Eλληνιoμoδ. Τoιig dντιxειμνιxoιi5 oxoπotg τoδ dγιilνog θd μα5 τoιig xαΘoρ(ooυν _Θεωρητιxδg τoι}λdχιστoγ_ δ BαoιλειjE τη5 'Eλλdδo5 Γειilργιog Β! xαi f1 Kυ66ρνησιs τoυ' δηλαδη δ πqωθυπoυργ6g 'Eμ. Tooυδερ69. Tην 17ην Mαfoυ 1,94| δ "Eλλην πρωΘυπoυqγ6E διαxηqιiooει: <.... 'Aπo6λ6πομεν εig τrjν iΘνιxf1ν νixην xαl δι' αhτfiE εig tνα πoλιτιx6ν 6[oy 6αoιξ6μενoν εig τ6'E Φxdg, αi δπoΓαι θ6. εΙναι o6μφωvoι μ6 τd'E μεταπoλεμιxd'g oυνθfixαE τoi πoλιτιxoi xα[ xoινωyιxoi 6[oυ. Διd' ν6. δδηyηθιbμεν πρ6E τrt ixεE πoλιτευθfiτε xατd. τd'E oυατd'oειg μoυ xαi oυναδελφωθητε 6λoι dνεξαρτrjτωE τCυν παλαιoτ6ρων iδει7ν σαζ'....'>>.
Kα( την 24ην Μαioυ l94|, τtγ f1μ6ραν πotr Bαoιt'εtlg xαi πρωΘυπoυργ6s
μ6
203
τfν oυνoδε(αν των θγxατ6λειπoν τ{ν o...o"on6E
τoi
Κρt'1την, θξfγγειλαν d,μφ6τερoι:
περαιτ6ριυ dyωνo7 πoδ θ6 oυνεμioαμεν εiE τ6 Bξωτεριx6ν, παρd τ6
πλευρ6ν τιilν μεy6λωv Συμμd7ων, εΙναι δ θρiαμ6oE τ0s tλευθερtαE xαi
τηs
ΔημoxρατiαE...>
M6 ττ]ν αtτt'1ν σαφfγειαγ xαi τ6ν αtτ6γ πειoτιx6ν τ6νoν, δ 'Eλλην πqωΘυπoυργ69, θξαψ6λλει τt'1ν 16ην 'Ιoυλioυ 1941 πQ6E τorig 'Eλληναg τηE Πραιτωρ(αg, xα( τf1ν 8 'oxτω6ρioυ 1941' πq65 την 'Eλληνιxην παQoιχ(αν τoδ Λoγδ(-
νoυ:
<'... Διd' τηE Ntxηg θd. iπιτ6yωμεν, δι6τι θ6 εtμεΘα x6ριoι τoi oπιτιoδ μαE, τljν πoλt τιxfiν dνδιoρydνωoιν τoi Κρdτoυζ μαζ μ6 6doειE xα[ d'ρ1d'g φιλελευΘ6ρα9 xα[ μ6 θεoμo6E, τo{E δποioυE iπι6d'Μει f1 xoινωνιxfi διxαιoo{νη xαt τ6 oυμφ'6qoν τfig dρμoνιxfiE oυvερyαo[α5 τιilν παραyωyιxιilν τdξεων τηE μbρα6'...> <<'... T6 πoλiτευμα τ6 δπoioν θd' d'πoxαταoτrjoωμεν εiE τfiν Xιbραν, θd ε7ναι txεiνo τ6 δπotoν Bπιτρ6πει τrjν oυμμετoxfiν πdντων μ6 io6τητα εi5 τ6v δημ6oιoν 6ioy, τ6 δπoioν tξαoφαλiξει τrjν Βλευθερ[αν τoi dτ6μoυ dπ6 πdoηE Βxν6μoυ tνεqyεiαE ixεiνων πotι dαxoδν τfiv πoλιτιxfiν tξoυoiαν xαl τιbν 6ρy6νων α0τι7ν, dλλd τ6 δπoioν oυy1ρ6νωE θd' iξαoφαλ[oη τ6 xoινωyιx6ν o6voλoν dπ6 πdoηE txν6μoυ xαt iγωtoτιxηE tνερyε[αE τfυν dτ6μων xαi θd iπι6dλη τrjν flπoταyrjν τoυ iδιωτιxo6 oυμφ6ρoντoE εiE τ6 oυμφ6qoν τfig xoινωνtαE.....'.u ('Ε. Tooυδερoδ, 'Ελληνιx6E 'Aνωμαλ[ε5 oτfi M6oη 'Aνατoλfi, oελ. Ι8-19)
Α[ διαxηρι)ξειg τη5 επιofμoυ θχπQooωπηoεωE τηs 'Eλλdδog -Bαoιλ€ωS 1'ι,αt ΠρωθυπoυQγoυ_ μεταξι] τδν Συμμd,1ων, φαiγovται θx πριilτηg δψεωg θνΘαρqυντLxα( xα( [xανoπoιητιxα(. Δυατυ1ιilE [xανoπoLητLxα( μ6νoν διd τι|ν πριilτην θντtπωoιγ bγαντι τηg διεθνoδE xαi 'Eλληνιxηζ χoιγηE γν6μηE xαi τι7ν Κυ6ερν{σεωE τδν Mεγdλων xαi Mιxριilν Συμμdχων. Δι6τι, &π6 τηE πριilτηg oτιγμηg, dπ6 τdg πριbταg BxδηλιioειE τfrg συνεξoυσ(αE -Bασιλ6ωE xαi ΠρωΘυπoυQγoο_ ιiπdρχει διdσταoιE, δg πQ6g τf1ν εiλιxρ[νειαν, τf1ν εiλιxρινfl διdθεσιν iπιτειiξεωg xα[ τελιxιilγ &,ντιιειμνιχδν σχoπδγ. 'O πρδτog, δ Bαoιλειig τηg 'EλλdδoE _αlτoxλεioμεγ τ6γ τ(τλoγ 'Eλλην Bα-
'Eλλdδα συγαπoχoμ(ξων, μαξ6 μ6 τ6 τεταQταυγoυστιαν6ν πoλιτιxooτρατιωτιx6γ θπιτελεioγ τoυ xαi δλoν τ6 6dρog τΦγ ει)Θυγδγ τoυ δs Bαoιλ6ω5 xαi δE διxτdτoρoE, τηS περι6δoυ 1'936-1'941. Διd τfν ν6αν φdoιν dγδνoE εiE τiν δπoiαγ dπoδtiεται, δ Bαoιλε{l5, iδιαιτ6ραν 6αριiτητα i1ουν: α) αi ειiΘiγαι τoυ δE dρμγoυ τιirγ 'Eν6πλωγ Δυνd,ψων, δ5 πρ69 ττ]ν o6νΘεoιν τfrE 'Ανωτdτηg ΣτρατιωτιxfrE 'Ηγεoiαs t δπo(α flγt'tθη τoδ 'Eλληνιxoδ Στρατoδ τ6ν π6λεμoν τηE 'EλλdδoE 1940-194| xαi f1 δπo(α δ1ι μ6νoν δ6ν iixθη εi5 'lατα τ6 tiψos τ{g γενναι6τητo5 xαi τηg δqμητιx6τητoE τotr Στqατoδ xα( Λαoδ &λλd xαt bν πoλλoi5 ηδνo{l1ηoεν τ&g dx6μη μεγαλυτιξQαE δυνατ6τητα9 θπιτυ1iαE xαi πληρεσr6Qαs νfuηg. Π6qαν τo{'τoυ f1ν6xΘη xαt τtγ {lπαρξιν xα( oιλεr35_ θγxαταλε(πει τt'1ν
δραoτηρι6τητα _εig τdg τ&ξειg τoδ Στρατoδ_ τηg γερμανoφiλoυ xλixαE τδν 'Eλλf1νων &ξιωματιxιilν (x(νηoιE στQατηγoi Πλατη). 6) α[ ειjΘυvται τoυ' δE 6αoιλ6ω9 τηg 'Eλλ&δog, δg πQ6s τfν δημιoυQγ(αν xλ(ματog xα( πνειiματoE &ρρα_ 'oxτω6ρioυ γoOE θθνιxηE θν6τητot, τot,λd1ιαιoν dπ6 τoυ Σ/6ρ(oυ 1939, ii τoδ τoυ 1940, fl dx6μη dπ6 τoυ 'Ιανoυαgioυ 1941, διd, τoir oxηματιoμoO Κυ6ερνt'1τt'1ν
204
σεωE 'ΕθνιxfrE 'Eν6τητos. γ)
αi εrjΘδναι τoυ, δ5 πQ6s την δ1{tρωoιν τfrg Κρη'ηs xαt διατηρηoιν δργανωμ6νων oτρατιωτιιδν Moνdδων, τoιiλd1ιoτoν dπ6 τoδ Φε6ρoυαρ(oυ τo[r l94t. δ) αi εiθiναι τoυ, τ6λoE, δs πρ69 ττiν θπιλoγιjν τδν πoλιτιxων xα( αιρατιωτιxιbγ oυνεργατδν τoυ' τoδ Bαoιλιxotl περι6dλλoντoE, o[ δπoloι τ6ν oυνoδε6oυν εig τ6 'Eξωτεριx6ν, dπ6 6πoυ θd, oυνε1(αr1 τ6ν π6λεμoν xαt τ6ν dγιilνα <δπ6ρ τηE 'ΕλευΘεq(αE xα( τ\5 Δημoxρατ(αsr.
'o
δειiτερoE, δ πρωΘυπoυργ6s E. Tooυδερ6E, Eγxαταλε(πει ττ]ν'Eλλdδα μ6 παρdταξιν τδν Φιλελευθ6ρων. 'Αναλαμ6dνει την πρωΘυπουργ(αν ττiν τελευτα(αγστιγμ{ν,, την 2lην'Aπριλ(oυ 194l. Εig ττ]ν Κρ{την, πρooπαΘεΙ νd δημιoυQγηστl xdπoιoν δημoxρατιx6ν περι6d,λλoν εig τriν Κυ66ρνηoiγ τoυ. 'Η δημoxqατιxr] Kρfτη τ6 d,παιτεΙ. 'ΩE Θd tδωμεν xατωτ6ρω αi πρδται δυoxoλ(αι dρxiξoυγ dπ6 &λλην πρooπτιxην. Πρo6ρxεται &π6 την δημοxρατιxην-dπιμoναQχιxτ]ν
την Kρt'1την. Γρdφει δ E. Tooυδερξ: <.......
Mεταξd',
"oταν dν6λα6α τιjνπρωθυπoυρyiαν flμoυν dx6μη Εξ6ριoτoE τfig διxτατoρiαE d'δε[α εig 'Aθrjναζ πQ6ζ tπtoxεψιν τfi5 6αρ6ωE doθενoιioηg oυξιiyoυ μoυ. 'H
iπ'
iξoρiα μoυ ιilφεiλετo εiE τd' dντιδιxτατoριx6' xαi φιλooυμμαxιxd αioΘrjματ6' μoυ,
oι3δεν6E
δ6 δι6φευyε f7 δημoxρατιxlj φιλελευΘ6ρα iδεoλoyiα μoυ. ΚdΘε dντtθετoE δπαινιyμ6E εΙvαι dδιxαιoλ6yητo5. 'Εxλfiθην εig τrjν πρωθυπoυρytαν Bν yνιboει 6λων xαl τo0 Bαoιλ6ωE, περ[ τoδ πoΓoE fiμoνν _ xαi ix τo6τoυ f7 παρoυolα μoυ εi6 τrjν Κυ66qνηoιν dπετ6λεoε τrjν πqιbτην 6μπραxτoν 6αo ιλιxi1ν d'πoδ ox ιμαo i αν τfi E δ ιxτ ατ oρ[ αE'.'' > <<... 'H πgιbτη oι3νΘεoιE τη5 Κυ6ερνrjoεα.ιE βoυ, fi τιilν 'Aθηνι7v, ιilφεiλετo εig δ6o xυρ[ωg λ6yoυ6. Πρι7τoν εig τfiν yενιxfiν dπρoθυμiαν τηζ oυμμετo1fig εig αi'τljν διαφ6ρων πQoσωπιxoτf1των, xoινo6oυλευτιxιjlν xαi μfi, εiE τd'E 6πotαg d'πηυΘι3νΘην πρ69 τoiτo' 'Yπηρxε τ6τε μtα d.τμ6oφαιρα πανιxoσ, dλλd xαi dντιδqdoεωE τoi πoλιτιxotι x6oμoυ διd' τ6ν o1ηματιoμ6ν τηE ΚυflεqνfioεωE, iνδ 6πρεπε xατ' Βμ6 νd. oταματljoη τ6 1d.oE τfiE d'xυ6ερvηotαE. 'Εντεiθεν xαi f1 ξxτoτε διαφalνlα xαi dντιπoλ[τευoιE τιilν πoλιτιxιilν xoμμ6'τοlν iναyτioν μoυ. 'Επ[oτευoα δτι δ τ6πo9 εi1εν dνdyxην dντιδιxτατoριxfiE xυflερνfioεωg xαi δ6ν fiτo ιbρα txxαθαρioεαlg τfiE Ξνεxα τfig διxτατoρiαE flαoιλιxfiE δπoθ6oεωE. 'H συμ1ταqdoταoιg μ6 τ6ν 8αoιλ6α εi5 τfiν Exπρooιbπηoιv τfi; χcbQαg xαt δημoxρατιxιilν oτoιxεtων μoi iφαtνετo Βπι6ε6λημ6νη 74dριν τoi 6θνιxoi oυμφ6ρoντoE. Δ6ν δπηρξα πoτ6 oilτε xdν νω1ε
λf1
g
6 αo
ιλ6φρων'..
>>
('H. 8εν6ξη,'Εμ' Tooυδερ6E' oελ. 172)
Δεν νoμiξoμεν δτι f1 θπιλoγη τoδ E. Tαoυδεqoδ, δs πρωΘυπoυQγoδ, σημα(γει xαi dπ6 μ6qoυg τoδ Bαoιλ6ωE Γεωργioυ. 'o E. Tooυδερ6g iττελ6γη δι6τι Bαoιλειi5, Bαoιλιxτ] oixoγ6νεια xα( Boιλιx6γ περι6dλλoν μετεφ6Qoντo ειs Κρf1την xα( δι6τι fiτo πλ6oν dνdγxη νd δoΘη, πQ6E τor}5 Συμμd1oυg, μ(α Eατω xα( θπιφανειαxτj θντιiπωoιg <δημoxρατι-
xη5 dλλαμ1g>. 'Ωoτ6ooν Θd, πρ6πει νd dναμωρ[oωμεν, χωQ(E πεQιστQoφdE, δτι α[ θ€oει5 τoδ 'Eμ. Tooυδερot, δE πρ6E τriν ,&νdγxην δημoxρατιxηE oυνθ6oεω5 τη5 dπερxoμεaηs Κυ6εqνfoεω5 fioαν xα( θθγιxΦg xα( πoλιτιxΦ5 αi επι6ε6λημ6ναι. M6νoν μ(α &vτιπρooιυπευτιxτ] θξ δλων τδν πoλιτιxΦν Κoμμd,των Κυ66ρνηoιg θd, fδi;νατo νd i:τι6dλη, aJτ6 τfr5. πριilτη5 oτιγμ{s ειs τ6 'Eξωτεqιx6ν ην θΘνιxιil5 xα( δημoxρατιxΦE ειι6αλλoμενην πoλιτιxi1ν xαi δι& dπoτελεoματιxrjν διεξαγωγt'1ν τoδ πoλ6μoυ, χωQ(E BΘνιxo{lg διxαoμo{ts xα. διd την δμαλην θπd' νoδογ εi5 τ6 δημoxρατιx6ν πoλiτευμα τ{ν iπoμ6νην τη5 dπελευΘεqιboεωE. 'Eν μ6oω τηE δημoπρατιxηE xoινfrg γνιilμηE τδν Συμμd21ων Λαδν xαi τδν Κυ6ερνη-
20s
σεων τωγ, αt'θα(ρετoι πρlωτo6oυλ(αι, δ5 θxε[γαι πoδ iξεδηλιbθηoαν δλiγoν dργ6τερoν θx μ6ρoυ5 τo0 Bαoιλ6ω5, Θd fioαν d,δtνατoι. 'Αδιiγατog Θd fiτo dx6μη xαi πaοα εiiνoια δπ6ρ τoδ Bααιλ6ωE τη5 'Ελλdδo5, θι μ6ρoυ5 τoδ Bρεταγoδ
Πρωθυπoυργoδ Toδρτoιλ. 'Η &ρνηoι5 xαt η θξ αiτηg dδρd,νεια, μ6νoν ιilg παρα1ιilρηοιg πρ6E τ6ν &ντtπαλoγ διjναται νd χαQαχτηQιoΘη xα( δxι δE δημιoυργ6E dδιαλλαξ(α. "Αλλωoτε, o[ [διoι dρ1ηγoi τδν Κoμμdτων fiq7trιoαν, δλiγoν &ργ6τεQoν' να 6oψ6αρδ(ξoυν μ6 tπoμνf1ματα 6π6 τα5 xατε1oμ6ναg 'ΑθτiναE τoιig Mεγdλoυg Συμμd1oυg θναντioν τη5 'Eλλ. Moναρ1(αg. Δ6ν Θd εi1ε μεγαλυτ6ραν 6αρι}τητα xα( dπoτελεoματιx6τητα δπ6ρ τηg 'Eλλdδo5, &ν 'Yπoυργo( τηs 'EλευΘ6ραE'ΕλληνιxηE Κυ6ερνηoεωg, θxπρ6oωπoι τδν πoλιτιxδν'Eλληνιιδν Κoμμdτων εi1oν Θ6αει πρ6 τιilν ει]Θυγδγ των, δι& τt'1ν 'Ελλdδα, ια( τ&E Συμμd1oυE Κυ6ερνrioειg HΠΑ xα( Mεγ. Bρεταν(αg xαi αilτ6ν τ6γ 8αoιλ6α Γειilργιoν; "Α5 oημειιiloωμεν xα( τoδτo &x6μη: Αi fiγεo(αι τιilγ πoλιτιxΦγ Κoμμdτων εΙ1oν λd6ει την iδ(αν &ρνητιxf1ν oτd,oιγ xα( Eναvτι τηE 'EΘνιxη5 'Αντιoτd,oεω5 εig την xατε1oμ6νην 'Ελλdδα, xαt τo0τo παρα τ6 γεγoν65 δτι ητo dντιμoναρ1ιxf. Γρdφoμεν εiE τ6 A! M6ρoE αελ. 89: <... Περ[ τ6' μ6oα Mαtoυ 1943 f1 fηyεo[α τι7ν ΕoΕA/ΕΔΕΣ d'πηιiθυνεν ξ,yqαφoν πρ6E τoι3E d.ρxηyoι36 δλων τιilν xoμμdτων. 'Εytνετo '6xxληoιg νd d'πooταλoiy ατ6 8oυν6 d'yτιπρ6αωπoι δλωv τCυν Κoμμdτα}ν, yι6' νd' αyηματiooυν Bφ' 6ooν fiταν xαιρ6g, τ6 'Εθvιx6 Συμ6oι3λιo τoδ 'AyCυνoE μαξ6 μ6 dντιπρooιbπoιtE, xαt τ6v 'Oρyανιboεων. T6 Συμ6oιiλιoν
α0τ6 θd' dνελd.μ6ανε xαt τljν διoixηoι τfiE Bλευθ6ρα6 περιo1fiE oτrjν 'oρεινιj 'Ελλd'δα. T6 μετ6' τrjν dvαoτoλf1 τ6ν 6πιθετιxιjlν τoυ διαθ6oεων δ6ν fiταν δυνατ6ν παρd' νd' δε126Θη τ6ν oxηματιoμ6 τ6τoιoυ Συμ6oυλtoυ. 'H &'πd'ντηoιg πo0 μdg διε6ι66'αθη dπ6 μ6ρoυ5 τιΙlν
ΕAM
'Aρxηyιitν τCυv xoμμdτι'lν fiταv xαf dρνητιxrj xαi εiριυvιxrj.'.>
"Αg
τoπoθετt'1oωμεν τd πρdγματα μ6 μεγαλυτ6ραν oαφηνειαν: 'Eγxαταλεiπων τ6 'Eλληνιx6ν EδαφoE, δ Bαoιλεfs τηE 'Eλλdδog, δ€v φειiγει &πηλλαγμ6νo5 xαi 1ειραφετημ6νo9 &π6 τ6 πνεΟμα xαi τ6 περι6dλλoν τoΟ φιλoναξιoτιxots xαΘεoτδτoE τηs 4ηs Αιiγoι]ατoυ. Mαξιi μ6 τd τεταQταυγoυoτιανd, ατελ6xη πoi τ6γ αυνoδε$oυν, oυνυπd,ρ1ει xαi oυμπαρ(oταται' διd νd tsxδηλωθη εiE ττ]ν xατdλληλoν oτιγμi1ν, xα( { iδεoλoγιxt'1 6μπνευoι9, η μ6θoδo5 xα(, 6 τρ6πo9 θνεργεiαE εν69 διxτ&τoρog xαi bι65 διxτατoqιxotl πoλιτιχo-στQατιωτιxo0 θπιτελε(oυ. Δηλαδη, δταγ Bααιλειi5 xαi Κυ66ρνηo(9 τoυ , εig τη πQαγματιχ6τητα dπoδημoδν: α) 'o Bαoιλεr]s τηg 'Ελλdδo5 xαi \ δπ6 τriν xd,λυψιν τoυ xα( περi αriτ6ν παρα-Kυ6ι6ρvηoι5. 6) f1 Kυ66Qγησιs T
λoν xαi τ6ν μdταιoν dγιilνα θd παραxoλoυθηoωμν θν "is oυνε1ε(α. ΕiE μιd orirπoμoν μελετην βCS, <'O π6λεμo5 τηg 'EλλdδoE 194Ο- |94l xαt i1 4η Αιiγoι3στoυ)), dνελιioαμεν τd,g oυνθ{xα5 δπ6 τ&E δπoiαE 'Eλληνιx6g Λα65 xα( 'Ελληvιx6g Στρατ69 dvτιμτιbπιoαν νιxηφ6ρωE τ6ν εio6oλ6α 'Iταλιx6ν Στρατ6ν xαi τ6ν "Αξoνα, μ6 μiαv dνωτdτην πoλιτιxriν xαi ατρατιωτιxtiν f1γεoiαν ταλαγτευoμεγηγ xαi παραπαioυoαγ. Bλ. επioηg <<'EΘνιιτ] 'Aντ(oτασιE> 'ΕxδooιE Β' 1974. Kατωτ6ρω Θdπαραθ6σωμεγθγδειιτιxδ5 xρ(oειg xαi μαρτυρ(α5 dνωτ6Qωγ στQατιωτιxδγ xα( πoλιτιxδν, 'Ελληνων xα( Ξ6νων, o[ δπo[oι δg θx τη5 Θ6oεω5 xαi dπooτoλη5 των εΙ1oν &μooν dντiληψιν τδν εriθυνιi_lγ xαi τ{g xατα-
oτdαεωE.
'Απ6 τoriE 'Eλληναg [oτoριxoιig xα( oτρατιωτιxoιi5 xριτιxorig μ6νoν δ αυγ-
206
'Aθ. Κoρ6ξηE _Διευθυγτfg τoΦ 1oυ Γραφε(oυ τo8 'ΕλληνιxoΦ Γενιxoδ 'Επιτελεioυ Στρατotl_, xατα τ6ν π6λεμoν εiE τ6 'Αλ6αγιx6ν μ6τωπoν_ θ1ει τ6 Θdρρog νd θxφ6ρη εiE τd oυγγρdμματd, τoυ τt'1ν γνωμην του. Γρdφει δ x. Koρ6ξηs (τ6μ. ΙΙ, oελ. 292-29a): ταγματd,QχηE
o'..... 'Εφ' 6ooν f1 Mεy' Bρετανiα oυν6πραξε μεθ' f]μ,i'ν, ε[xoμεν π6λεμoν διαoυμμα1ιx6y. Κατd' oυν6πειαν θd' ibφειλε νd' διευθ6νεται δ π6λεμoE oiτoE, tπ[ τol dνωτdτoυ tννoε[ται tπιπ6δoυ, 6d'οει Βνιαioυ διαoυμμαxιxoi oxεδ[oυ, τofr δπoioυ τrjν εiθ6νην φυoιxιλE Θd''tπρεπε νd t74η δ πρoδπd'ρxων Βν δρdoει 8ρετταν6g 'Aρxιoτρdτηγoζ τηζ MtoηE 'Avατoλfig, δεδoμ6νoυ δτι f1 Mεy. Bρετταν[α; δE xυρ[α Δ6ναμιE τofr oυναoπιoμotι xαi τρoφoδ6τη9 μαE, ε7xε τrjν 6ληv fiyεo[αν τoδ dyCυνog xατd' τoσ "Aξoνos' ΕiE τ6ν 'Aq1ιoτρd.τηyοv τηE M6oηg 'AνατoλfiE Θd' tπρεπε νd δπαxθoδν d'π6 τηE πqιΙlτηs fiμ6ραs αt 'Ελληνιxαt πoλεμιxαi δυνd'μειg μ6 τrjν πQoσφoQωτ6ραν φυoιx6 xατd. τfiν f7μετ6ραv xρ[oιν 6ρydνωαιν τηg iδtαE των dνωτd'τηE διoιxιjαεωE' 'Επε6d'λλετo μdλιoτα νd' πρo6λεφθfi τotιτo εiE τfiν δλiyαE ημ6ρos πq6 τηE"Ιταλιxηg iπιθ6oεωE oυναφθεioαν συμφων(αν τιilν δio Κυ6ερνrjoεων περt χQησιμoπoιfioεω5 τoi "oρμoυ τ0g ΣoιiδαE δE ΒρεττανιxιjE Bd'oεωg, εiE περiπτωσιν iπιθ6oεωg τoi "AξoνoE Bναντ[oν μα6. 'Εdν ε7yε y[νει τo0τo' θ6' ε7xε xαi tπιτελιxιbg πQoετoιμασθη fi iφαρμoyrj τoδ μ6τρoυ' δoτε y6' τεΘη dμ6oωE εiE iφαρμoyrjν. <Δ6ν νoμiξω' 6τι δ'ι3ναται vd' πρo6ληθa δs dντiρρηoιg iπt τιbτ, ciνωτ6ρω, τ6 yεγoν6E 6τι fi πoλιτιxfi τηE 'ΕλληνιxηE Κυ6ερνfioεω5 fiτo νd. d.πoφ6yη πdorιι' lρ6xληoιν dπ6ναντι τηE ΓερμανtαE xα[ 6τι xατd' oυν6πειαv fi tξαyyελiα τoi μ6τρoυ θd 'fiιδε πρ6o74ημα εig τ6 Pdix νd tπ6μ6η. obδεtg, πριilτoν, λ6yoE δπηρ11ε νd' tξαyyελθη 'rιltτo, fiδ6νατo xd'λλιoτα f1 δg dvω Διo[xηαιg νd' λειτoυργιjoη d.θoρ66ωE. Δε6τερoν, δπfiρxοτ,ti'π6 τηg 28ηg'oxτω6ρtoυ τ6oαι xα[ τ6oαι αf διd λ6yων xαi Ξρyων iπαφαl μαζ μt τι3 Κdtρoν, dloτε πd.5 τlg i1δtινατo v6. θεωρi1αη δg 6ε6αtαν τrjν λειτoυρyiαν τoιαι|τηE Διoιxfiαεaη' Tρ[τov, 6περ xα[ τ6 oπoιlδαι6τερoν, εtxoμεν ξητfioει xαl δεxθη τfiν παρo1rjν iν6πλoυ 6oηθε[αE ix μ6ρoυE τfiE Mεyd'ληE Βρετταν[αE, oυνεπιb6 iν τη πqαyματιx6τητι tyεν6μεθα Dc .fαι'tιl otιμμαp[ τηE, δεδoμ6νoυ μd'λιoτα δτι τfi παρ6o76oμεν xαt τ6 διxαlωμα tyxαταoτd'oεaη 6doεωE εi5 τfiν Κρrjτην, διxαiωμα τo8 δπoioυ txαμεν αi}τη φανερd' 1qfioιν d'π6 τfiE 1ηg Noεμ6ρ[oυ, fiτoι d'π6 τfis 5ηs ημ6ραs τoυ πολ6μoυ. 'Εv τελευτα[α dναλ(soει, f1 φενd'xη τfiE ταxτιxfi; τfiE oτρoυθoxαμfiλoυ, τrjv δπofαν iν d'μoι6αι6τητι iτηρoι\oαμεν dπ6ναντι τηE ΓερμανtαE 4ι6τι xαt αilτlj ivioxυε χωQiζ πoλλ6'E πρoφυλdξειE τfiv oiμμα7g6ν τηE 'Ιταλ[αy_ δ6ν δπηρxε xανεt; φ66oE vd διαταρα1θη πρiν tλθη, xατ6. τrjν xρtoιν αilτηE τα6τη9 τfiE ΓερμανiαE, fi ιhρα, δπ6τε f1 εiiρεαιE fi f1 οxηνoθ6τηαιE μιdE Bπεxτd'oεωg δ6ν fiτo ξiτημα πoa θd i1δ{lνατo oo6αριilE νd τriν fuταopλfioη' 'Hδ6νατo oυνεπιilE dνεπιφυλdxτωζ νd' λειτoυρyljoη fi δπ6 τ6ν 'Aρxιoτρ6.τηyoν M6oηE 'Avατoληg 'Avωτdτη Διαoυμμαxιxrj Διoixησιζ, η ΞλλειΨιg τηg δπotαg iγ6νετo d.x6μη περιoα6τεqoν αioθητrj d'π6 τoδ'Ιανoυαρtoυ 1941...>
'o χ. Koρ6ξηE Θiγει θν συνεχεiα xαf μiαν &λλην πλευρdν τηs dρxηγ(αg τδν 'Eγ6πλων Δυνd,μεων δπ6 τoδ Bαoιλ6ωE..: ,l
λωv
207
'Eν oυνε1εiα δ x. Κoρ6ξη9 θ6τει τ6 Στρατηγε[oυ εiE'ΑθηναE>.
ξt'1τημα τηE <παQαμoγηg
τoδ Γενιxoi
<<.. 'H tπi τotl πρoxειμ6νoυ d'π6φαoιE δπηρξε πρ6ξενo9 6αρυτdτων oυνεπειdlν. ΚανoνιxdlE τfiν εilθ6νην θd' Ξπρεπε νd' εΙ1εν δ Γενιx6g 'AQχηy6g, dν δ6ν fiτo δ Πρ6εδρo9 τηg Κυ6ερνfioεωE, δoτιE tλα6ε τoια6την &'π6φαoιν, d'π6φαoιν iiτιE Bξiνιoε τ6 μα746μενoν Στqdτευμα, d'πετ6λει δ6 παρd'6αoιy τofi μ6λιE τ6 1940 txδoθ6ντo5 Κανoνιoμoδ, δρ[ξoντog 6τι
M6 πλfρη dντιxειμνιχ6τητα xαi oαφfγειαγ δ χ. A. Κoρ6ξη _ γνιboη5 πQoσ6πων xαi πqαγμdτων dγαλr]ει λεπτoμρδg τdg 6αρυτdταE συνεπεiαE αi δπoΙαι πρoηλΘoν dπ6 τα τρ[α dνιilτεQα 6ασιχd λ&Θη, f1Θελημενα ii dΘ6λητα. Ai iπιπτιbαειS ι:Jτi τoδ μαχoμ6νoυ 'Eλληνιxoδ Στqατoδ εig τ6 μετωπoν χαi εig δτι &φoρα την θξ6λιξιν τoδ πoλ6μoυ τηg 'ΕλλdδoE xαi εi5 δτι &φoρα τfν ν6αν φαoιν &γδνog πoδ dναλαμ6dνει δ BαoιλεriE θxτ6s τηE 'EλλdδoE, Θd εΙναι τραγιxα[ xα( διd τt'1ν dγωνιατιx6τητα τoδ Στρατoδ μα5 xαt τi1ν θΘνιxτ]ν θν6τητα τoδ 'Eλληνιxoδ Λαoδ. Καi θπ' αιjτoi δ 'ΑντιoτρdτηγoE Δ. Καθενιωτηg λ6γει: <<..' Toιoυτoτρ6πω5 τ6 Γεvιx6ν Στρατηyεioν δπεν6μευε xαi BΘυoιd'ζε τ6ν Eνα μετd. τ6ν dλλoν τo69 dμ6ooυE 6oηθo{ζ τoυ xαi μdλιoτα 6ooν πειθfiνιoι fioαν oiτoι, d'ρxεi νd' μf1ν Εξητdξbντo oo6αρδE τd αiτια τfig 6ραδ6τητoE xαi dρyoπoρ[αE τιilν tν 'Aλ6αν[α Bπι1ειρrj-
σεων.'.''>'
'O oτρατηγ6E xαi dργ6τεqα oτρατdρ1η5 oιiiλooγ _ διoιτlητηζ τδν Bρετταγιxδγ Δυνdμεων εig τ(ν 'Eλλdδα, θd μαg δωoη μ(αν θx τoδ φυoιxoΟ εix6να τoυ x&oματos μεταξι} f1γεo(αs τηs 'EλλdδoE xα( 'Ελληγιχoδ Λαoδ xαi Στρατoδ. "EφΘαoεν εi5 τf1ν 'Eλλdδα _'ΑΘt'1να5_ τηγ 22αν Φε6ρoυαρbυ l94| μ6 πoλιτιxτiν περι6oλf1ν.: <<...
Κατd τrjν περtoδoν τfig oυyxεντριiloεωE fiμην
πλf1ριυE d.πηoyoλημ6νoE εiE'AΘιjναE,
dν xαi δ6ν μoi ε71εν tπιτqαπη νd tμφανιαΘιb μ6 τrjν oτoλi1ν μoυ. ΠλεtoταE νι3xταE μετ66αινα εiE oυox6ψειE 6ταν 6πfiqμτo τ6 ox6τog', μ6 τ6v oτρατηy6ν Παπdyoν εiE τ6 Ξενoδo' γgεioν τfiE Mεy6.ληg BρετανtαE. 'o 8αoιλε69 τηE 'Ελλd'δog fiτo oυγνd παριbν xα[ Ελd'μ6ανε πρoεξ67pν μ6ρog εiE x6.θε oυξljτηoιν'..> (oελ' 78) ,r'.'.. Εiζ τ6 'Ελληνιx6ν ΣτρατηyεΙoν εig Aθτjναg'iπεxρdτει d'νηoυxtα λ6yω τCυν dπωλειιilν xαi λαγω τηE tξαρθριΙπεωE, tx τιily 6oμ6αρδιoμfυν, τfig yaαμμηζ dνεφoδιαoμoδ xατd' μfixoE τfig δδoi 'ΙoΘμoi Κoρ[νΘoυ-'Ιωαννivοlν' 'Εoψημdτιoα τ6τε τrjν tντι1πωoιν 6τι δ π6λεμoE πo8, διεξi1γετo εig τrjν 'Aλ6ανiαν fiτo π6λεμoE τoi Λαoδ, πoδ θd' fiδ6νατo νd oυγxριθfi μ6 τ6ν λα'ix6y π6λεμoν πo6 διεξf11Θη εig τrjν Γαλλtαν τ6ν 1ειμδνα τoδ Ι870-71. 'Yπηρyε xαi xdπoιog Θρηoxευτιx6g xαραlιτfiρ εi6 τ6v π6λεμoy αtιτ6y δι6 τo65 λ6yoυE, πoi Bξηyrioαμεν fiδη. 'HoΘd'νΘην δτι τ6 αtoΘημα tναντι τiυν Γεqμανιiw fiτο 1λιαρ6ν. Kdτω dπ6 τtiν διxτατoqiαν τo0 Mεταξd. εΙ1oν υtoΘετηΘfi δqιoμ6ναι ναξιoτιxαl iδ6αι. 'H νεoλαiα (ΕoN) i1αιρ6τα yιτλεqιxd, '6ωE 6τoυ ot Ailoτραλot τfiν θδiδαξαν νd 1gαιρετd μt τ6 o'ιiνθημα τηE νtxη5"H ΘtoιE μαE εigτf1ν'Ελλd'δα, τ6 1941,fiτo πρdyματι παρd'δoξoE. 'Aγωνιξ6μεΘα tναντtoν τoa 'oλoxληqωτιoμoi, foιo7g6oντε5 μ[αν φαoιoτιxfiν xυ66gνηoιν tναyτtoy d'ργrjν μιd,E &'λλη6, iπ[oηE φαoιoτιxfiE. Eig τ6 oημεio αiτ6 πq6πει νd dναξητfioωμεν τrjν 6λωy τιilν μετ6πειτα dνωμαλιδν τfiE'ΕβηνιxηE Κυ6ερνfioεωE f1 δπotα, διd' νd' μεταχειQι-
208
oθι7μεν μtαν ατρατιωτιxrjν txφραoιν, ftρ11ιoε τ6ν π6λεμoν
<<μ6
τ6 d.ριoτερ6
π6δι>....>> oελ.
75. <<'...' Mot tπετρdπη τιbρα νd' dν6λθω εig τrjν θπιφdνειαν xα[ νd. διαx6ψω τ6 < (αελ' 79). <<''.. Κατd. τd'g f1μ6ραE αtιτdE, τd. yεyoν6τα, εiE' τd.E 'Aθrjναg, διεδ6xoντo τ6 ξνα τ6 d'λλo, μ6 τα1εiαν 1ρoνιxf1ν πυxν6τητα. Trjν 17ην 'Aπριλtoυ '6φθαoεν Bπιτελιx6v xλιμd'xιoν, δπ6 τ6ν να{αρxoν Mπ6λυ-Γxρ61μαν, πρoερ16μενoν d'π6 τ6 Γενιx6ν Στρατηyεioν M6oηE 'AνατoλfiE διd νd 6oηθrjoη εig τιjν πQoετoιμασiαν μιαE d'πo1ωριjoεω6 (BxxενιΙlαεωζ tx τηg ΧιilραE ('Ελλdδod f1 δπo[α τιbρα διεyρdφετo δE πιθανrj..' 'H πoλιτιxlj xατdoταoιE εig τd'E 'Aθfiνα6 i1ειρoτtρευε διαρxCυE (d.πεoυνετiΘετo) xαi τoiτo xαθ' 6ν 1φ6νoν τ6 rjθιx6v (τ6μα1ητιx6ν πνε0μα) τoΦ Λαoi δ6ν ε7μ xαθ6λoυ xαμφθη'......> oελ. 92' τ6>>
Eiναι &ιρι6ιilg τ6 {Θιx6ν xαi τ6 μαχητιχ6ν πνεiμα τoδ 'Eλληνιχoο λαoυ πo0 δ6ν εixε xαti6λo"il xαμφθη, t d,π6φαoιE τoδ "EθνoυE γd πoλεμιioη μ6χριE
θo1dτων, πoι' Eδωoεγ θλπ(δαg τlα( θν6πνευoε πQooπτιχd'g εiE τ6ν Bρεταν6ν ΠρωθυπoυQγ6γ Toδρτoιλ, διd τ{ν μdxην πo8 διεξ(γετo ει5 ττiν 'Ελλdδα. T{ν 13ην 'Aπριλ(oυ 7941, δ Toιbρτoιλ τηλεγραφεΙ εiE τ6γ στQατηγ6ν xα( dργ6τερoν στQατdQχηγ Ol)tλoωγ: <(.....
Χαiρω 6λ6πων δτι
f1
xiνηoιζ τηζ 20ηg 'Ελληνιxfi7 MεραQχ1αE 'Ιππιxoδ φρd'αoει
τ6 xεν6ν μεταξ6 τfig ΔυτιxfiE 'ΕλληyιxηE ΣτρατιαE xαi τιiw Στρατευμdτων oαE. Εiναι i1λ[oυ φαεινιbτερoν δτι f7 Γερμαvιxrj πρo6λαoι9 πρ6E ν6τoν δι6' τoa xενoi αilτoi δ6ν θd'
δπερxερdoη μ6νov τ6.E tπt τotι 'AλιdxμoνoE θ6oειζ σαζ, d'λλd. dx6μη περιoo6τερoν Θd xυxλιΙloη d'πoφαoιoτιx6 τ6 o6νoλoν τoi 'Ελληνιxofr Στρατoυ εiE 'Aλ6αν[αν' Moi ε7yαι dδ6νατoν νd' xατανorjoω διατt f7 'Ελληνιxfi Δυτιxfi Στρατι6. δ6ν tξαoφαλtξει τrjν o6μπτηξiν τη6 tντ6E τηE'Ελλd'δog ('Ελληvιxι7ν iδαφιilν)' 'o 'Aq0y6E τoi Abτoxρατoριxotl Γενιxoi 'Επιτελεioυ δηλιilvει 6τι τ6' oημεiα α0τ6. iπεδε[1Θηoαν (εi5 τ6 'Ελληνιx6ν Γεν. 'Επιτελε[oν) iπ[ ματα[ω. Tds xαλυτ6ρα5 μoυ ε0x6E εig | αd'E xατd' τfiν ioτoριxrjν α0ττjν oτιyμfiν..>
Kα( δ Bρεταν6E πριυΘυπoυQγ6s συγε1(ξει, εi5 τ6 τηλεγρ&φημd τoυ πρ65 τ6ν orj[λoων: <... Χαiqω Βπioη7 πληρoφoqo{lμενoE δτι δ Bαoιλε6E δ6ν iyxαταλεiπει τrjν 'Ελλd'δα πρ6E τ6 παρ6v' Toi παρoυoιdξεται μtα μεy6'λη εilxαιρiα νd dφfioη '6να δνoμα εiE τrjν 'Ιoτoρ[αν. (he has a great opportunity of leaving a name in histοry). 'Εdν 6μωE αilτ6s .(.o 8ααιλε69) fi 6πoιoν d'λλo τμημα τoυ 'Ελληνιxoi Στρατοi εΙναι i1ναyxαoμ6νoι νd tyxαταλε[ψoυν τrjν'Ελλ6.δα, Θ6 τo65 παρα74ωQηθη πd'oα εilxoλiα εig τrj}Κ6πρoν xαl Θ6 πρ6'ξωμεν δ,τι ε|ναι δυνατ6ν νd τo69 μεταφ6ρωμεν Bxεi. 'H oτdΘμευoιE xαl f7 &'μυνα τηg Κρliτηg dπ6 μiαν io1υρdν 'Ελληνιxιjν δ6ναμιν θd fiτo tπtoηE εiE μεydλoν 6αθμ6ν πλεoνεxτιxrj, δεδoμ6νoυ δτι f1 Κρljτη ε7vαι δυνατ6ν vd' dνεφoδιαoθfi dπ6 θαλd'ooηζ...'>> (τ. ΙΙΙ. oελ. Ι99y)
Εig τfν περ(πτωoιγ τoΟ 8αoιλ6ω5 τηg 'Eλλdδog, δ Bρεταν69 ΠρωθυπoυQγ6E 14.
'o Δoι3ρειog
"Ιππog
209
B'. 8αoιλ6α-'Ιππ6την τoδ Mεoα(ωxαi dγωνιξ6μενoν μ6 τ6ν λα6γ τoυ _εig τd, 'Eλληνιx6 6oυνα_ τ6ν dγδνα
θπλανδ,τo, φανταξ6μενoE τ6ν Γεωργιoν τ6ν
νog,
τ6γ xαλ6γ δπ6ρ τηE 'EλληνιxflE Πατρ(δog. Ρωμαντιx6g δραματιoμ6g!!! T6λμημα ηρω'ιι6ν xαi dπ6φασιζ μεγαλεπf16oλoζ, ειE τ& μ6τρα τιilγ δπoiων δ6ν EφΘανε, τfν ατιγμην θxεiνην, δ φiλog τoδ Toιilρτoιλ Γειbργιog B1 τηE <'EλλdδoE>. 'o &νΘρωπog fiτo μ6νoν <8αoιλε69>> xαi διd την εiδιx6τητd, τoυ, ειiφυfE θπαγγελματiαg. Δ6ν fiτo oiτε xαi δπηρξε πoλεμιoτf1g. Δ6ν 3δοηθη πoτ6 otiτε dπ6 ττ]ν f1ρω'ιxt'1ν παρdδooιν τηE 'Ελληνιxηg 'Ιατoρiαg, oiiτε &π6 την dγdταoιν xαi αιjτoΘυoiαγ τηg 'EλληνιxηE Ψυxηs. 'Ωg διdδo1oE τoδ 'Eλληνιxoδ Θρ6νoυ, εiE την θxoτρατε(αν τηg Mιxραg 'Αo(αg, f1xoλoιiΘη &πλιng xαi αιωπηριilE τ6 'Eπιτελε[oγ τoδ Διoιxητοδ τηg Στρατι&E A. Παπoιjλα. Eig μ(αν μ&λιαια oτιγμτ]ν xρ(oιμoν _Tαμπotρoγλoυ-Σαγγdριo5_ θxλευdoΘη &π6 τo65 τραυματ(α5 oτρατιιilτα5, xα( Θd εΙxε χQατiσει δυodρεoτoν dνdμνηoιν.. 'ΩE Bαoιλεr3g (1922-23), dπεπ6μφΘη dπ6 τ6ν Θρ6νoν τoυ, δστερα &π6 Eγα θλι6ερ6ν dπoτυ16ν x(νημα (Λεoναδρoπoιiλoυ). "oταγ'θπανηλΘεν εig τ6ν Θρ6νoν τoυ (No6μ6ριog 1935) θπανηλθεν {ioτερα &π6 Eγα uδημoΨt'ιφιαμα-αxd,νδαλoν>>, δE τ6 χαQαχτηQ(ξει δ φiλoE τoυ
Bρεταν69 Πρεo6ευττ]9 Ληπερ. 'Yπεo16Θη xα( 6xτω μηγαs &ργ6τεqoν θπ66αλε τ{ν ναξιoτιxf1ν διxτατoρ(αν τoυ. Kαi εig xριo(μoυE oτιγμds dx6μη (Oxτω6ριog 1940) flργηΘη μ6 πεioμα τt'1ν θΘνιx{ν w6τητα πoυ δπεox6θη. Διετηρηoεν εig τd, &γιilτατα xλιμd'xια Κυ6ερνt'1oεωE xα( Στρατott, <γερμανoπλτ]χτoυE)) xα( <γερμανoφiλoυg> δπωg τoιig 1αρlαxτηρ(ξει δ iδιo5 δ Ι. Mεταξα5. Kιι( δταν παρd τfν dι6ελτερ(αν τηE 'Ηγεo(α5, δ 'Eλληνιx6g Στρατ69 xαi Λα65 θθαυματoιiργηoαν εig τd, πεδ(α τδν μα1Φν, εig τ6ν π6λεμoν, εi5 τ6ν dγιilνα τ6γ xαλ6γ, αtlτ6g, δ BαoιλειiE τ6ν δπo[oγ oυνε6oι]λευεγ δ φ(λog τoυ Bqεταν6g πρωΘυπoυργ6g νd &φf1oη u€γα δγoμα εiE τf1ν 'Ιατoρ(αν>>, θμεινε xλειoμ6νog εig τd 'Ανd,xτoρd τoυ τδν 'ΑΘηνδν, μαxρ&ν τη5 xλαγγηg τδγ δπλωγ τoδ μα1oμ6νoυ 'Eλληνog oτρατιιilτoυ, δod,ν νd, Eφερε 6αρ6ωE, μ6αα τoυ, την πεg(λαμrτρoν 'Eλληνιx{ν ν(xην θγαγτioγ τo0 εio6oλ6ωg "ΑξoνoE, ν(xην πoυ θxεiγην ττiν oτιγμriν, τoilλd,1ιατoν, xατ6πληξεν δλ6xληqoγ τ6ν x6oμoν. Δ6ν {θ6λησε η δ6ν θox6φΘη oiiτε μ(αν oτιγμην νd εδρεθη xα( Atτ6E μεταξ{l τιbν oτρατιωτΦν τoυ, Eoτω xα( δι' δλ(γα5 ατιγμdg εig τ6 μ6τωπoν. Δ6γ Bπεox6φΘη oiiτε μ(αν φoρdγ τ6ν μαχ6μενoν εig τ6 μ6τωπoν 'Eλληνιx6ν Στρατ6ν. EΙxε τ6λoE ιατoρθιilση γd διανoiξη μεταξιi αtτoδ xα[ τoυ λαo0 xdoμα dγεφtρωτoν. Πδg fiτo δυνατ6γ γd' θφανιoθη uθθνεγ6ρτηg> uδ &qxηγ6s-ξαvαξιυντdνευμα τηE xλεφτoυρι&E τoδ 182l>>, xαi dx6μη, <τoΦ 'Αητoδ δ γυι6E, πoi αιiτ6g θμπρ6s xαi δδηγεi oτf1 δ6ξα,; "Exαμεν, δ δυoτυxt'1E, δ,τι fiταν δυνατ6γ διd νd μf1ν τ6ν ξf1oη f1 λα'ιxri Ψυxri xα( να τ6ν fuη dγνot'1αη f1 λα'ιxτ] Moυoα. Π6ooγ μαxgdν τηg πραγματιx6τητog xα( τηg ι|.lυxoλoγiαE τoυ Bαoιλ6ωE Γεωργioυ B1 fiτo δ 8μταν69 πρωΘυπoυργ65 μ6 τ{ν πρ6ταoiν τoυ ii ττ]ν δπoδει-
ξ(ν τoυ, μαg τ6 6ε6αιιilγoυγ o[ oτεγιbτεQoι oυνεργdται τoδ iδ(oυ Γρdφει δ o{lfλoωγ:
o... Triy o{ιoxεψιν α0ττjν (19 'Aπριλtoυ) i1xoλo6θηoεν d'μ6oω5 μ[αν d'λλη, τrjν δπofαν cAΘηνιilν. Καθιbg oυyεxdλεoεν δ Βαoιλεsg, εi5 τfiν διαμoνfiν τoυ τoi Tατotoυ, Bxτ6E τδν 6λ6πων νtα ixπληξιν Bδoxtμαξεν τfig oυox6ψεω6, εiofiqμετo xανε[g εig τfiν αtΘoυoαν
2t0
π96oωπα μεταξ6 τδν παρ6ντωy. M6 tπληρoφ6ρηoαν 6τι fioαν oi dρpyoi τo0 Δημoxρατιxoi (Bενιξελιxoi) x6μματoE xαi 6τι ε77φν πρooxληθη xαi αiτoi. 'o Φxηy6E των ixd'Θηoε δεξιd' d'π6 τ6v 8αoιλ6α xα( fiτo δ oτρατηy6E Mαξαρdxηg, d'δελφ6g τoi oτρατηyoi δ δπoiog μ6 iφιλoξ6νει. Mαξi μoυ fioαν xαl oi x.x. Mαv6τταE xαt Κoτζιαg' <Πqfυτog ιλμtληoεν δ 0δ6η6ελ, δ δπoΓog tδfiλωαεν δτι δ Bρετανιx6g AiτoxρατoριxflE Στρατ69 θ6' πoλεμrjoη δooν xρ6νoν, θd' oυνεxfξη νd μdxεται xαt yd' dνθioταται, xαl δ 'Ελληvιx6E Στρατ69, d.λλ' 6τι περιηλθοv εiE α0τo6E Qo6E Bρετανoι3ζ dνηoυ1ητιxαi θxΘ6oειg εiE δ,τι dφoρd τ6 fiθιx6ν τoδ Στρατoυ. 'Aπ6 τrjν itΜην πλευρdν τd Bρεταvιxd oτρατε6ματα fioαv tioιμα ν6' d'πoxωρrjooυν dπ6 τιjν 'Ελλdδα idν f1 'Ελληνιxrj Κυ66ρνηoιE τ6 iπεθι3μει' AI δυν6.μειg, ε|πεν, δ6νανται ν6 oυvε1tooυν τ6ν dyιilνα εig τιiE ν6α9 των θ6oειE, d'λλ' 67ι χωQiζ τ6ν 'Ελληvιx6ν Στρατ6ν' 'Επιθυμoiμεν νd oυνε3ioωμεν τfiν δπooτljριξιν εiE τo6E "Ελληναg, tioτεqα μdλιoτα d'π6 τfiν μεγαλειι1δη πρooπd'θειd των. 'Ωoτ6oo Θd fiτo δ6oxoλog f7 dερoπoριxi1 oυμπαρdoταoιE. "Επρεπεν 6μω9 vd ληφθa oυντ6μωE d'π6φασιζ.....>>
oελ. 94
T6ν λ6γoν Eλα6ε x'ατ6πLν δ oτρατηγ69 ΠαπdγoE: (6λ. λαδog l940-4l)
'o
Π6λεμo9 τηE 'Eλ-
<..... T6 i1Θιx6ν τo0 oτρατε6ματoE ε71ε xλoνιoθfi. 'o δλη στQατιωτι?ιrj xατd.oταoιE τ6ooν f7 γεvιxrj 6ooν xαt f1 εiδιxfi εig τd' Bαλxdνια αυν6τειναν εiE τoiτo' 'Εξ d'Μoυ xαi f1 yερμανιxrj πρoπαyd'νδα oδδεμlαν ε7xε oημειιboει διαxoπrjν' 'H 'ΕλλdE Βμπλαxεioα d'π6 'Oxτω6ρtoυ 1940 εig π6λεμoν μ6 tνα μ6λoE τoi "AξoνoE, δ6ν εixε μ61ρι τis 6ηg 'Aπριλioυ 194Ι, διαx6ψει τd'g o116oειE τηζ μi τ6'iτερoν μ6λo9, τ6 δπoioν διd' τηg iν'AθfiναιE Πρεo6ε[α5 τoυ, τoi oτρατιωτιxοtl d'xoλo6θoυ α0τηE xαi τιbν διαφ6ρων πραxτ6ρων α0τfiE,oυν6χισεν' ΕντατιxιilE xα[ oμδ6ν dνενo1yλfiτωζ τiν δι' δλων τδν μ6oων πρooπd'θειαν, 6πωE φ6ρει λα6ν xαt oτρdτευμα εig dντtθεoιν πρ6E τfiν παρd' τoi Bαoιλ6ωE ιαi τηg Κυ6ερνrjσεωζ τoυ dxoλoυ0oυμ6νη iξωτεqιxfiν πoλιτιxrjν. Δ( iντ61vων διαδ6oεων δτι f7 Γερμανiα &ναyνωρ[ξει τfiν θ6oιν τηE 'Ελλdδoζ δζ νιxητρ[αE'6ναyτι τ(υν 'Ιταλιilv, 6τι θd fiτo πρ6Θυμog νd' μεooλαdrjoη πQ6ζ xατdπαυoιy τιjtν Ε1θρoπραξι6ν δτι Bπιθυμεi τfiν μεy6νΘυoιν τfig 'Ελλ6'δo9 xτλ. f1 yερμανιxlj πρoπαydνδα, yινoμ6νη εig tπo21fiν xαθ' fiν μ6νη fl Bρετανιxrj Aδτοxρατoρtα εδρ[oxετo d'ντιμ6τωπoζ τoi "AξoνoE xα[ διrjρ1ετo μ6'λιoτα τ6τε xα[ xριoiμoυζ στιyμd'E, i1δυνrjθη νd' tπηρεd.oη μtρog τιilv oτελε1Cυν τoi 'Ελληνιxoυ Στρατοo xαi τιilν
Διoιxητfυν τdlν μεyd'λων Moν6δων αbτoi, δπ6 τCυν δπoiωy fi oυν61ιoιE τoi dydlνoE tθεωρεiτo πλ6oν d'oxoπoE xαl tπι6λα6fiE' 'Aπ6 τfig Ι4ηE 'Aπριλ[oυ iπανειλημμ6ναι d'ναφoραi τιΙιν 'Aνωτ6ρων Διoιxfioεων τηE Στρατιd'E 'Hπεtρoυ ε71oν d'πooταλi1 πρ6E τljν Κυ66ρνηo'ν xαf τrjν 'Ελληvιxrjν 'Aνωτdτην Διo[xηoιν αiτoroαι τ6 τα1ιiτερoν τιjν xατd'παυoιν τr7ν i1Θρoπραξιιilν. Bαoιλεtιg, Κυ66ρvηoιE xαi 'Ελληνιxfi 'Aνωτdτη Διο[xηoιE ε71oν .εiE d.πd'ντηoιν τo6των διατ6,ξει τrjν oυν6xιoιy τoδ dγιbνoE xαt Bπεξηyljoει τoι5E λ6yoυE δι' oiE μετα6oλf1 τfig παρα1θεioηE πoλιτιxfiE δ6ν θd' fiτo tξυπηρετιxrj τ6ν tθνιxιjly oυμφερ6ντων....>>
oελ. 3Ι2-Ι3
Κα( δ στQατdQχηE oitλoων συγεχiξει: <........ 'o oτρατηy6E MαξαρdxηE 6θεoε τ6τε τ6 ξiτημα, xατd π6ooν of Bρεταvo[ θd' fioαν εig θ6oιν yd' xqατrjooυν τ6 μ6τωπoν dνατoλιxωs τiE Πiνδoυ, d'νεξαρττjτωg τoi 6,τι Θd' oυy66αινεν εig τιjv ''Hπειρoν, tφ' δooν τd. δ6o α0τd' μ6τωπα fioαν dνεξd'Qτητα τ6 tνα d'π6 τ6 dλλo. Εig τ6 ξrjτημα α0τ6 iδ6θη fi d'πdντηoιE 6τι εtμεΘα εiE θ6oιν νd xρατfioωμεν τfiν γραμμiy μαs xα[ νd δπooτι7μεν xd'θε θυotαν δι6' νd' τ6 iπιτι31ωμεν. Κατ6πιν τfig περιyραφηE τi1g xαταoτd'oειυg εiE τ6ν d'6ρα δ Nτ' 'Aλμπιdx (dρxηy6E τfiE'AερoπoρtαE εiE τrjv Κεντριxfiν 'Ελλdδα) iδfiλωoεv 6τι f1 Bρετανιxιj 'Aερoπoρiα εΙyαι 6τotμη νd' oυνε1[oη
2t1
χα[ vd' dντιμετωπioη πd.oαν dριθμητιxιjν 'txπληξιν (......'..........) 'o oτρατηy6g MαξαQdxηq oυμπερα[νων, tδfiλωoεν 6τι txλfiθη πoλ6 Φyd, διd' νd' ε7ναι εiE θ6oιν νd' tπανoρθιboη τiν xατ6'oταoιv xαt 6τι f1 ixx|vωoιE fiτo i xαλυτ6ρα λ6αιE. 'H πρ6ταoιE ty6νετo δεxτη, BαoιλειiE τηE 'Ελλd'δoq xαl τd' μ6λη τηg 'ΕλληνιxfiE Κυ6ερνrjoειυ5 oιsνεφιbνησαν πλfiρωg, δg πρ69 τrjν i:xx6νωoιν τιilν ΒρετανιxCυν Ailτoxρατoριxιbν Δυνd.μεωv.........)) (.......... 'Εν τCυ μεταξ0 δ Βαoιλεi6 tζfiτηαεv d'π6 τ6v oτρατηy6ν Mαξαρd'xην xα[ τ6 K6μμα τoυ νd' μετd.oγoυν τη5 Κυ6ερvfioεωE, πραyμα πoi iγινε δεxτ6ν, δπ6 τ6ν δρoν vd. dντιxαταoταΘfi δ 'Yπoυρy6E ΔημootαE Td'ξεωg x. Mανιαδdιιηg. 'Επειδi7 τ6 θ6μα αδτ6 io21ετiξετο xαl μ6 τ6 θ6μα τηg d'oφαλεtαE μαg dφ6θη εig τ6ν 'Επιτελεioν μoυ νd d'πoφααioη xατd' π6ooν f7 dλλαyfi αilτfi fiτo tνδεδειyμ6νη xατd' τrjν εiδιxrjν αilτfiν oυyxυρlαv. Πρ6 τηE iπιxειμ6νηE txxενιboεωg δ6ν εtμεθα εiE θ6oιν νd' αυμφωvηoιυμεν δι' oiανδηπoτε iν6ρyειαν, πo8, θd' εExεν δE oυνtπειαν ν6' μαg διαφ$yη δ tλεγχog τ6ν δπotoν ijoxει fi 'Aoτυνoμiα τCυν 'Aθηνδν. ('Aπ6 τrjν f1μ6ραν ixεlνην δ{lo 74q6yiα δι6ρρευoαν μ6xqιE 6τoυ tναE Bενιξελιx6E μετ6.oxη εiE τfiν 'Ελληνιxfiv Κυ6.6ρνηoιν..........)> oελ. 95
'O ΠαπdγoE γρdφει: (oελ. 3|4-).
'Eπ'
αΦτoυ ra
ν
θη xo λ6y η σ ιν..'
>>
δ ατρατηγ69 o{,tλoωγ εiγαι πεQισσ6τεQo σαφTis χα(
χατηγoQη_
ματιχ6s:
(..'. Tfiν 2Ιην'Aπριλioυ
Bλd6oμεν τιjv πληρoφoρ[αν δτι μ[α Mεραρ74iα τδν S'S' τd''Ιωdνvιναxα[ 6τι δ oτρατηy6E Tooλdxoyλoυ xατ6θεoε τd. δπλα, θx μ6ρoυE'toδ'Ελληνιxoi Στρατoυ τηE'Hπεtρoυ,'χωQiζ νd' d'ναφερθ.lj oi)τε εiE τ6ν oτρατηγ6ν Παπdγοy oijτε εiE τ6ν d'μ6oωE dνιilτερ6ν τoυ στQατηγ6ν Πιτoixαy' 'Υπoπτευ6μην πdντoτε δτι tπ' αilτoi εiρydξετo μ[α π6μπτη φ6'λαyξ xαi 6τι dναμεμιyμ6ναι fioαv xαf δριoμ6ναι πρooωπιx6τητεg τ(υν 'Aθηνι7ν πoιi |oταyτo δψηλd εiE τfiν τελευτα[α Κυ66ρνηoιν.'.> oελ. 95 <'Aδ6λφoE X[τλερ>> tφθαoεν εig
dν'αφ6ρει εig τ6 6ι6λioγ τoυ δ στQατdQχηs Παπdγog. Kαi 6ε6αiω5 δπoγoε[ τ6ν Στρατ6ν, μολoν6τι δλiγα{ γQαμμds μαχQ6τεQα διευxριν(ξει: <δτι fi γερμανιxrj πρoπαy&νδα i1δυνfiθη ν6' ilπηρεd'oη μ6ρoE τι7ν oτελεxιi.ιy τoi'Ελλη-
νιxoi Στρατott xα[ τιilν Διoιxητδν τιilν
Mεyd.λιυν Mονd'διυν>.
ΕiE dπ&ντησιγ διd τ6γ "Ελληνα &ναγνιboτηγ μεταφ6ρoμεν d,π6 τ6ν <'Ελειjθερoν Tιjπoγ> τηg Ν6αg 'Y6ρxηE (φιiλλoν 15.4.19aa) δfλιι)σιν αiτ6πτoυ μαρτυQoE τδγ f1μεριilν θxε(γιυγ: <<''oταy μετd. τrjν
2t2
α0τoxτoνtαν τoa Κoρυξη dνετ6θη
δi
δλtyαc
iqoE
ft πριυθυπoυρy[α
εig τ6ν x. Κoτξιdν, τ6. πλfiθη oυνεxεντριilθηoαν πρ6 τoi Ξενoδoxε[oυ τηζ Mεγd'ληE BρετανiαE, 6πoυ τ6 Γενιx6ν Στρατηyεioν. Π6oη fi'o i Bπιμoνij τoi πλfiθουg, ξητolντoE 6πλα δι6. yd πoλεμfiαη εiE τd.g Θερμoπ6λα6 xα[ μ6 π6ooy πεioμα, tξrjτει τfiν xρεμdλαv
τilν λιπoψυxηodντων ! ! Θd' iνθυμεiται 666αια δ x. ΚoτζιdE 6τι ijταν i6ε6αtωνε τ6 πληθoE δτι oi λιπ6ψυxoι θ6. xρεμαoθoδν, xd.πo ιo6, εδριox6μενo5 dxρι6ιbg d'π6vαντι τoυ, tφιilναξε: δ6y ε7ναι dνdyxη ν6' ψ6'ξετε μαxρυd. yι6' ν6 τo6E 6ρητε..'. Ailτoi μ6oα ε7ναι _ ι3πoνofυν τ6 Στρατη! ! !
γεiον..)
'Εoημειιδοαμεγ dγωτ6ρω μ(αν διαπ(ατωoιγ τoι' στQατdρ1oυ Oitλoωγ: <'Η πoλιτιxf1 χατdστασιs πεQ( τfγ 17ην 'Aπριλ(oυ θ1ειρoτ6ρευε διαρxΦE, xαΘ' δν χQ6νoν τ6 f1θιx6ν τoδ Λαoδ δ6ν εixε xαθ6λoυ χαμφη...> Θα dνατρ6ξωμεν ειs τr]ν 'Επioημoν 'Ιoτoρl(αν τoδ Γενιxoil 'Eπιτελε(oυ ΣτQατoυ (τ6μ. T6 T6λo9 μια5
'Eπoπoιtα5, 'Απρ(λιoE 1941) διd γ& δωoωμεν εi5 τ6ν dναγνιiloην xαi μ(αν <'Eλληνιxι]ν> εix6να:
<'o ioτοριx65 xα[ δ ψυxoλoyo; δoτιE θd' Bπι14ειρfioη νd' Ερμηνε6oη τιjν xαταπληxτι' xrjν ιi.λλαyfiν τfig εix6νoζ iiv ijρξαντo νd παρoυoιd'ξoυν μεταξ{ τηE 10ηE xα[ 15ηE'Aπριλ[oυ τd' 'Ελληνιxd. oτρατε6ματα τ6 μαx6μενα εiE τrjν Boρειoηπειqωτιxfiν περιoxfiν θd
dντιμετωπioη μεydλαE δυo1ερε[αg..'o <<.'"'oταν 6μιυE τ6. τμfiματα, dπαyxιoτρωθ6ντα τ6ooy iπιτυyd'lE ix τηE xυρ[αg τoπoθεoiαg dντιoτd'αεωE, iiρxιoαν xινo6μενα dvευ oιiδεμιdE oxεδ6ν i76θριxηg tio1λiηoεωE πρ6E τd' 6πtoω, τd' φαιv6μενα τfig &πειθαρ74tαζ, τηζ dνυπαxofiE xαi τfiE dνταρo[αg dx6μη, ijρξαντo ν6 Bxδηλoδνται μ6 oυνε1δE Επιταyυν6μενoν ρυθμ6ν πρ6E πd'oαg τd.E xατευθιiνoειE. Κα[ 6μωg τd' oτρατε6ματα τig ΣτρατιdE'Hπε[ρoυ xαt Στρατιd'g ΔυτιxfiE MαxεδoνiαE δ74ι μ6νoν δ6ν ε|xoν δποoτfi πoλεμιx6ν dτιi11ημα, aλλd xα( δiν ε774oν '6λθει εio6τι εig oι3yxρoυotν μετd Γερμανιxιλν Moνd'δων. M6yoy f1 Γερμανιxrj 'Aερoπoqlα ε71εν Βμφανιαθfi δπεqd'νω τδν 'Hπειρωτιxfυν πεδiων μ6χηζ, d.λλd xα[ αilτη εiE περιoριoμ6νoν d'ριΘμ6ν. Ai διoιxrjoειE, τd. oτελ€1η xα( of δπλΓται τiυν δεδoxιμαoμ6νων τoι3των 'Ελληvιxιbν μoνd'δων παQεo6ρoντo εi5 μiαν δ[νην ψυ1oλoyιxιilν Επιδρdoεων xαl ox6ψεων πρoερ1oμ6νων o874[ dπ6 ixδfiλιυoιν dτυxιilν πoλεμιxιilν yεyoν6τan εiE & τd' 'iδια tνεπλd'xηoαν, d'λλ' ix πoλεμιxιΙlν yεyov6των δν τfiν 6αριiτητα δπ6oτηoαv &.λλα φ[λια τμrjματα εiE τrjν 'Aνατoλιxrjν xαt τrjν Kεντριxfiν Mαxεδoνiαν''' (oελ. Ι41) o''. Triν Ι9ην 'Aπριλioυ τd. A' xα[ Γ'' Σωματα Στρατoi d'ν6φεqov 6τι f7 xατd'στασιζ iπεiyει, 6τι oημειιbνovται xoμμoυνιστιxd' xρo6oματα xαi 6τι δ 6αθμ69 d'ντιoτd'oεωE τ(υν iπt τηE Κατ6ρα9 Moνd.δων tτ6yxανεν dαθεy6oτατoE xα[ δπεδεfxνυoν τfiν d'νdyxην d'μ6ooυ λ6oεω6 τfig xαταoτdoεωζ'.. (oελ. 2Ι4) _ <<''' 'H ραyδαiα xαi δραματιxfi iξ6λιξι5' τιilν yεyoν6των fiρ1ιoε ν6' tπιδρα xαt tπt τfυv fiγετιxιilν oτελεxδv iμ6d'λλoυσα ειζ ταiτα τιjν iδ6αν 3πi τoi ματαtoυ τfig dντιoτdoειυE h'αντ[oν τCυν Γερμανιλν. Πριbτη txδf1λωoιζ τηζ φΘoρoπoιotl τα'ι3τη6 Βπιδρdoεωg iπt τoδ i1θιxoi τι1ν f1yητ6ρων, δπηρξεv f1 dπooτoλfi την Ιην 'Aπριλioυ tπιoτoληE δπ6 τoi διoιxητoi το{l A'. ΣιbματoE Στρατoδ dντιoτρατrjyoυ Δεμ6ατι1α πρ65 τ6ν Διoιxητfiν τoδ TΣH δι' flE δπε6d'λλετo fi πρ6ταoιE oυνθηxoλoyfioειυE μετd τι7ν ΓεqμανCυν, d.πoιllιν fiν διετ(lπωoαν xαi πQoφoριxCυE of xoμιoταt τfi tπιoτoληE Συν/1ηE MαυρoγιdννηE, ΔιoιxητfiE Πυρo6oλιxoδ xαi dντ/yηE Π6ρτoλoE, ΔιευθυντfiE ΙΙΙ Γραφεtoυ Σιbμ. Στρατoδ..' <<.'. 'Aλλd xα[ εi5 τ6 B'' Σδμα Στρατoi δ6ν iπεxρdτoυν διdφoρoι dvτιλfiψειg' T6ooν δ διoιxητrjg τoi Σιbματo; Στρατoi 'Yπooτρdτηγoζ Mπ6xog, 6ooν xα[ τινε5 τιi'ιν διoιxητdlν τCυν Mεραρ1ι6ν iθειbρoυν 6τι o6μπτυξιg τι7ν Moν6'δων Bξ 'Aλ6αviαE θd. ioljμαινε τrjν Εναρξιν d.πooυνθ6oεωg. 'O διoιxητfiE τotι Σιbματog Στρατo8 φρoνCυv 6τι πιθαy6v δ d'μεoo5 πρoioτd.μεν6E τoυ, διoιxηττjE τo6 TΣH, θd' d'π6φευγε νd' Βvημεριboη τ6 Γ'Σ. iπ[ τηE xατα-
ζ.
213
στ6σεωζ xα[ δια6λ6πων τ6ν Bπιxεlμενoν xtyδυνoy διαλ6oεω5, 6oτιE fiρψιoεν ftδη txδηλoι3-
μενoζ δι6 oπoραδιxιbv αilτoμoλιCυν xαt xρoυoμdτων στασιαστιx6ν, d.πεφdoιoε νd. d.ναφεaθη xα[ dπ' ε0Θε[αE πρ6E τ6ν 'Aρ1ιoτρdτηyoν θxθ6των τrjν xατd,oταoιν. Πρ6 τoιiτoυ
δμωg oυνεx6.λεoεy εiE oιioxεψιν παρd τιp ΣΔ τf1ν 1lην 'Aπριλtoυ, τo6E MερdQχoυζ τoυ fi dντιπρooιbπoυg α0τfυν 'iνα μελετrjoωoι τrjν xατdoταoιν' ΕiE τoiE oυγxεντρωθ6νταg διoιxητ6'9 Mεραρ1ιων Βτ6Θη τ6 ξfiτημα τηg δπo6oλ0s πρ6s τ6ν 'Aq1gιoτρd.τηyoν dναφoqdg ilπoδειxνυo6oηζ τιν dνdyxην oυνΘηxoλoyfioεωE. 'H yνιilμη τιilν oυyxεντρωθ6ντωv Mερd'ρyων xαi dντιπρooιbπων των δ6ν δπfiρξεν 6μ6φωvoE xα[ fi πλειoιpηφtα, tlπερ6d.λλoυoα ioωE τ6'5 δυνατ6τηταζ τιiw dνδριilν των' d'πtxλιναν ι3π6ρ τη5 ixτελ6oεωE τfi5 oυμπτ6ξεωE. Κατ6πιν τo6τoυ d'πεφαoloΘη rt μri d.πooτoλrj τηλεyραφi1ματοE πρ65 τ6ν 'Aρ14ιoτqdτηyoν, dπεoτdλη δμωE εiE τ6 TΣH α0Θημερ6ν, xατ6πιν πρooxλf1oειbg τoυ, δ διoιxητljE τηg IV
Mεραρy[αg Συν/1ηg Mπoυλαλdg ΚλεdνθηE, 6oτι6 iξ6θεoε τd διαμειφθiντα xατd' τιjν oι3σ'ιεψιy xαl δπ66αλε τdE α0τdE περ[πoυ d.π6ψειg otα5 xα[ oi dντιπρ6σωπoι τoi A'. ΣιΙlμα. Στρατoi περt oυνθηxoλoγrjoεωE... 'o διoιxητrjE τoδ TΣH' Bπετiμηoεν αiloηqδ5 τ6ν διoιxητljν τots B'' Σιbμ. Στρατoi &παyορε6oαg πdoαy oυξrjτηoιν περ[ oυνθηxoλoyrjoεωζ, Bx-
διboα6 iπt τoιjτω xαi tyγραφoν διαταyfγν''> (oελ. 98). <<'Εvδειxτιx6ν τη5 xαταoτdoεωE τιbν πνευμdτων ε7ναι δτι δ διoιxητrj5 τηg XVl Mεqαρ1iαE Βξ6φραoε τfi 10ηv 'Aπqιλfoυ dνυπoμoνηotαν διd τiν μi λfiψιν dπoφd'oεωE iπt τoi πqαxτ6oυ, dπειλfioαE iτι dπ6 τfig Βoπ6ρα9 θd fiρ1ιξεv αilτo6o6λωE τrjν oιiμπτυξlν τoυ
xαt tπιτιμηθεfg διd' τoδτo 0π6 τoi TΣΔM.'. oελ' 99'
τoi
<<...
''oταν δ 'Aq1ιoτρdτηyoE i1λΘεν εiE τηλεφωνιxrjν Eπαφi1v τfiν 11ην 'Aπριλtoυ μετd τoi TΣΔM xαi i1τfioατo τfiν δπo6oλfiν oυyxεxριμ6νων πρoτdoεων, τ6
'Επιτελdρ74oυ
TΣΔM δπ66αλεν dμ6oω6 την iξfj5 τηλεφωνιxtjν dναφoρ6.ν: <<'H εilxαιρiα dναλfiψεωg τoδ δπo1ωρητιxo6', tλιyμo0 παρηλθεν εiE 6d.ρog τoi oτρατε6ματoE, 6περ νιxηφ6ρoν δπεxqειbθη νd' παρioταται θεατrjE τoυ ixθρoi πρoελα0νovτoE εig τd νιjlτα α0τoi>. Διd' τηE dπαντfioεωg ταιiτηE τ6 TΣΔM tπεδ[ωxε πρoφαvι6g νd iπιoπειjoη τfiν ληψιν xαi τoi 'Aρ11ιoτραττjyoυ, Bν τα0τιi'ι 6μ'E it d'πd.ντηoι6 αijτη tν6xλειε τ6 oπ6qμα τδν μεταyενεoτ6ρων ixδηλιboεων, α'[τιvεE δδf1yηααν εig τrjν dντιπειΘαρxιxfiv tν6ρyεια, πρωτo6oυλ[α τoi Διoιxητoδ τoυ TΣΔM, πQ6ζ oυνθηxoλ6yησιν dπoφd.oεω5 δπ6 τηg Κυ6ερνrjoειυE
τoi Στρατoδ
nηg'Aλ6αν[α6,..'>>
(oελ. 99).
Κi7θ' δν xρ6νoν δ διoιxητfig τoi TΣH xατ66αλε πd'oαν πρooπd'θειαν 6πωE oυμμoρφωθη πρ69 τd'g διαταy6.E τoδ 8αoιλ6ωζ, τηζ Κυ6ερνιjoεωg' xαt τo8 'Aρ1ιoτρατljyoυ xαf oυyxρατfioη τd' δπ' αδτ6ν τμfiματα oi διoιxηταt τιjlν ^4.' Β'. xα[ Γ'. Σωμdτων Στρατoi, ιτQωτoστατo0ντoE τoi διoιxητoi τoi B'' ΣιilματoE Στρατoδ ι5πooτρατfiγoυ Mπd'xoυ xαt oυμμετ67oντo9 tνερy(υE xα[ τoδ Mητρoπoλ[τoυ 'Iωαννtνων, Βπεδiωξαy xατ' dρxds μ6ν νd. πεioωoι τ6ν διoιxητrjν τoυ TΣH πρ6E oιiναψιν &'μ6ooυ dναxω1fig, εiτα δ6 xατiληξαν εiE τrjν d.π6φασιν παQαμεριoμoi τoi 'Aντιoτqατfiyoυ Πιτo[xα xαt dναλfiψεωζ iτQωτo6oυλ[αg δπ6 τoi dρxαιoτ4qoυ Bξ αδτdw 'Aντιoτρατιjyoυ Tooλdxoyλoυ, oδτινoE αt εiE τrjν περιoxrjν <<<<...
Mετo66oυ μovdδεE εΙxoν μ6τωπoν πρ69 'Aνατoλdg xαt 6μελλoy ν6 λd.6ωoι πριilται τrjν
iπαφf1ν μετd'
τδν Γερμανιbν'
<'O Mητqoπoλiτηg 'Iωανy[νων, μετd' τljν d'πoτυ11iαy τoιi δια6fiματ66 τoυ πq6g τ6ν 'Avτιoτqdτηyov Πιτotxαv μετ66η τfiν ioπ6ραν τ0s 17ηE εi5 τ6 Σ.Δ. τoi B'' ΣιbματoE Στρατoi, txλιπαρδν τ6ν διoιxητrjv αilτoi 'Yπooτρdτηyoν Mπdxoν 6πωE d'ναλd'6η τfiν πρωτo6oυλiαν oυνθηxoλoyrjoεωg. Περi τd.g πρcbταEπρωtνdζtbQαζ τηζ Ι8ηE μετ66η εig τ6ν iν Δερβιτod'νη ΣΔ τoi 'Aντιατρατljyoυ Δεμ6oτιxα διoιxητoδ τoi A' Σιbματog, Στqατoi, δν εδqιiw xoιμιilμενoν, oυνεξrjτηoε μετd τoσ tπιτελ6'ρxoυ τoυ Συνταyματdρ1pυ Bαyενα xαt τoi Συνταyματdργgoυ Mαυρoyι6ννη. 'Aπoτ6λεαμα τfiE oυξητrjoεω3 τα"jτη6 fi'o fι πρ6oxληoιE τoσ 'Υπooτρατfiyoυ Mπ6lcoυ παρd τζl 'Aντιoτρατfiyω Δεμ6oτι1α διd' τrjν 18ην 'a'τqιλ[oυ πρ6E dνταλλαyf1ν d.π6ψεων εiE Καλπ6xι τrjν 22.00'. Κατd τrjν oυνdντηoιν ταιiτην, nτQαyματonτoιηθεioαν τrjν 22.t6', oυνεξητrjΘηoαν 6λαι αt dπ6ψει6 τfig παρoυoιαξoμ6νηE
214
χαταστ6'σεωζ 2ια[ d'πεφαoioθη fi d'πooτoλf1 τηλεyραφf1ματoE πρ6E τrjν Κυ66ρνηoιν' τd'oσoνταζ δωδεxd'ωρoν πρoθεoμtαν d'πoφ6'oεωE. 'Εν περιπτιboει δ6 d'ρνljoεωg, θd d'νελαμ6d'νετo πλi1ρηg πρωτo6oυλ[α μ6 oxηματιoμ6ν ΚιldερνfioεοlE iν 'Ιωανviνoιg δπ6 τ6ν MητQoπoλiτηv 'Ιωανν[νωy xαf τo65 oτρατηγo6g Σωματd'ρ1αg 'Hπεiρoυ πρ6E oυvθηxoλ6yηoιν μi τoι3E Γερμανo6E μ6 66'oιy τfiν tντιμoν εiρfivην xαi τιjν μιj παρd.δooιν εiE τ6υE 'Iταλo{g..." (oελ' 214-215). <....' 'o 'Aντιoτρ6τηyoE Tooλ6.xoyλoυ, xαtτoι πιοτειjων εiE τfiv dνdyxην τfig d'μ6ooι' oυνΘηxoλoyfioεωg,' δfu ε71εν dναλd'6ει πρωτo6oυλtαν παραμεριoμoi τoδ διoιxητoi τot' TΣH 'Ayτιoτρατrjyoυ Πιτotxα. Tfiv toπtραy τηζ Ι9ηE 'Aπριλioυ xληθεtg Bπεxoινιbηoε τηλεφωνιxCυζ μετd' τoi διoιxητoi τoa B! ΣιilματoE Στρατoa 'Yπooτρατtjγου Mπdxoυ, 6oτιE τ6ν Eπειoε ν6' d.πoδε1θη xαi τεθfi tπιxεφαληE τι7ν Σωματαρ74ιbν διd' τfiν λtιoιν τηE xαταoτd.oεωE, εiδoπoιljoαE 6τι θ6' dπ6oτειλεν εig τ6 Στρατηyεtoν τoυ xαi τ6ν Mητρoπoλ[την'Ιωαvνfνων Σπυρfδωvα δoτιE d'π6 τηE 1ΙηE'Aπριλbυ ε71εν dναπτ6ξει oo6αρdν δρααιν πρ6E τfiν xατει3Θυνσιy τα6τι7ν xαi 6oτιE 6ντιυE, xατd' τdE πριbτα5 μεταμεσoνυxτ[oυE tbραE τη6 19η6/20 εΙ1εν d'φι74θη εiE τ6 iν Boτoνdoι Στρατηyεtoν τoδ Γ| Σιbματo; Στρατo0 μετd τoi ΣυvταyματΦχoυ Mπαλη Nιx. δg dντιπρooιbπoυ τoi B| ΣιbματoE Στρατoδ...> (oελ. 222)
1... Tιjν 25ην 'Aπριλtoυ dνε1ιbρηoαν iξ'Ιωανfyo'ιv d'ερoπoριxιilg δι' 'Aθriναg, δ 'AντιoτρdτηγoE Tooλdxoyλoυ, o[ 'Υπooτρd.τηyoι MπdxoE, Mdρxoυ' MoυτotoηE xαi Bρα7ν6E xαl of ΣυνταyματΦχα, Mπoυλαλdg, Δημd'ρατoE, ToαιcαλιbτoE xαl Πoλiξog....> oελ. 24Ι
Α[ dγιυτ6Q(υ σfντoμoι παQαπoμαi μα5 εig τi1ν i:riαημoν 'Ιστoρ(αν τoδ ΓΕΣ (Δloι5'Ιoτoρ(αg Στρατoi) εΙναι, νoμiξoμεν, χα( χαQαχτηQιστιxαt xαi χατατoπιστLτιαi' 866αια, δ oυγγραφεi.rs αilτηg dναφ6Qεται xα( εL5 τα <φαιν6μενα η5 &πειΘαρx(αE, τηE dνυπαxoηS τtαi τηg &νταρo(α5 dx6μη>. 'Yπoγqαμμ(ξει πεQαιτ6ρω <την δ(νην ιpυ1oλoγιxιbν θπιδρdσεωγ>) χα( συνεχiξων τoν(ξει uτd χoμμουνLστL}ld χQo$σματα>. 'Ωoτ6σoγ πεQιoρ(ξεται εig γενιx6τηταζ xα( o[ χαQαχτηQιoμo( τoυ δ6γ oυνoδεfoγται ψt oυyxεxριμ6να γεγoν6τα, θπειo6δια i1 παραδεiγματα τιbv θxδηλιboειυγ αtτδγ τoδ "Eλληνo5 Στρατ,ι(lτoυ. 'Αναξητε[ tοιυE μ(αν iαoρqoπiαν. Δι6τι, πQoχειμ6νoυ περi τδν πρωτo6oυλιιilγ xαi θxδηλιboεων τδν &νιυτ6ριυ xαf dγωτdτιυν 'Ελληνιυν 'Aξιιυματιxδν-Διoιxητιilν Mεγd'λων Moνdδων fi 'Eπιτελιbν _ εiγαι σαφηE, παραδειγματL}l6s, μ6 lαιoριxα oτoιxε[α, δν6ματα xα( θνεργεiαg θxεiνιυγ o[ δπoloι dπεριφρdατωE xα( dπ6 πoλr] θνιυρ(g θτdxθηoαν <δπ6ρ τη5 oυνΘηxoλoγηoεωg μετd τηg Γερμανiα5> την δπoiα πα(, παρd τ&E διαταγdg τη5 Κυ6ερνt'1oειυE xαi τoυ 'Αρ1ιoτρατηγoυ, επ66αλoν εig τ6ν εiE τ6 μετωπoν μα16μεγoγ 'Ελληνιx6ν Στρτ6ν. 'Εν o16οει πρ6E τd, &νωτ6ρω, εΙναι νoμiζoμεν &παραiτητoγ γd αυμπληριiloωμεν ττ]ν Θλι6ερ&ν εix6να, την δπo(αγ μαs πρo6dλλει δ oυγγραφειig τoδ θγ λ6γω τ6μoυ, <τ6 τ€λog μιδ,5 θπoπoιiα5, Συν/1ηg Π. 'Eλ. Α[ <πριυτo6oυλ(αι> πεQi <συνΘηxoλoγησε(υs> fi oυνεwoηoεω5 ψt' τ6 Γερμαγιx6ν 'EπιτελεΙoν { δπευθ6νoυE Γερμανιx&E 'Yπηρεo(αg -Bερoλiνoυ fl 'Aθηνδν- δ6ν θxδηλιδγoνται τ6 πρδτoν xα( μ6νoν μετd ττiν 6ην 'Απριλ(oυ, fμ6ραν τηs θνdρξειυg τηg Γερμανιxηg εrιΘ6oεωg θναvτ(oν τηE 'Ελλdδo5. 'Απ6 πoλιj θνωρ(g, "Eλληνεg dξιωματιxoi xαi πoλιτιxoi Eq1ovται εig θπαφην μ6 Γερμανoιi5 Διπλιυμdταg ii ΣτρατιωτιxotrE, μ6 Γερμανtxαg'Yπηρεo(αg εig Bερoλ[νoν, εΙτε θξ iδiαg πριυτo6oυλ(αE, εtτε xατ6πιν Bγιoληg δπευΘriνων εδριoιoμ6νων εi5 την xεφαλην τη, πυραμiδog τηE 'EλληνιxηE δξoυo(αE xα( θxφραξ6vrων μiαν <πoλιτιx't1ν ταatν> f δπoiα δπo66oxει εi5 την 'Eλλ&δα, dπ6 τηg θxρηξειυg τoυ B1 Παγ21s
χoσμ(oυ πoλ€μoυ. "Eτσι δ6γ εΙγαι πλ6oγ uπρωτo6oυλ(αr. EΙγαι &oxηoιE θξωτεQιχηs xαi θoωτεQιχηs πoλιτιxξ5, παρdλληλo5 xα( d,ντfθετo5 πQ6E αιiτ{ν τηE 'EλληνιxηE Κυ6ερνηoεωE, xαi μdλιoτα xαΘ' δγ 1ρ6νoν τ6 "EΘνo5 Laει θψιλαxη εiE iερ6ν π6λεμoν θναντioγ τoδ δευτ6ρoυ μ6λoυE τoi "ΑξoνoE xα( oυμμdxo'υ τηE Γερμαν(αg. E[γαι νoμiξoμεν dφελf1E θπιεixια ν& 1αραxτηρ(ξωμεν μ(αν τoιαιiτην θν6ψειαν, &πλδ5 πριυτo6oυλ(αν ii θξ iδiαE πρωτo6oυλ(α9 xινoυμ6νην. Τ6 περιε16μενoν τηg πρωτo6oυλ(α9 fiτo τoιαtrτηg θΘνιxηE oημαo(αg δoτε νd μην'dπo-
xλε(ωνται oo6αρd xα( αημαντtxα ατηρiγματα xαt εi5 τ6 Στρατ6ν xα( εig τdg
τ&ξειg τoδ xαΘεoτδτog, τd δπoiα Bξεπροoιδπoυγ α[ <πριυτo6oυλiαι, αδται. 'Ωoτ6ooν xα( <δ loτoριx6E xαi δ ιpυxoλ6γog) πQoχειμ6νoυ <νd 8ρμηνε6ooυν την xαταπληxτιxην dλλαγην τηg εix6νoE>, δ6ν θd, d,ντιμετιbπιξαν <μεγdλαE
δυo1ερε(αE>, θdν f1 θπ(oημoE 'Ιατoρ(α εExεν θμμ6oιυE ii &μ6oωE d'παvττ]oει εig ιbριoμ6να θρωτt'1ματα' τα δπo[α, ιbE θx τηE πλoxηE xαt τηE dλληλoδιαδo1ηE τδν γεγoν6τιυν, dναπηδoiν d'φ' δαυτδν, πρ6 τoυ dναγνιbοτoυ. Θd, τd, Θ6oωμεν:
'H iπ6μ6αoιE
τoΟ Γερμαγιxoi Στρατoδ εi5 τ& Bαλxd,για, xα( πρ6 παντfν 'Eλληνιxriν Kυ66ρνηoιν xαi εig τ6 ΓΕΣ, dπ6 τδγ μ6oων τoδ Δεxεμ6ρ(oυ 1940, doφαλδ5 d'π6 τδγ dρ1ιilν τoi 'Ιαγoυαρ(oυ 1941 (πρoιbθηoι5 ΓερμανιxΦν 'Yπηρεoιδν ατρατoπεδεiαg xα( παQατηQητηρiιυν θντ65 τηs Boυλγαρiαs μ6χQι τδγ 'Ελληνιxδν oυν6ρων.).
Ι._
τ6E θναντbν τη5 'Eλλ&δog, εΙγαι γνιυoτη xα( εig
'Eριυτ&ται:
θλf1φΘηoαν xαi ιbg πρ65 τ{ν oυvτgι6ην τηE 'Ιταλιx{g θπιθ6_frτo οειυE δυνατη d oυντρι6η μ6xρ, τιbν μ6oω τoδ 'Ιανoυαρ(oυ_ xαi ιb5 πρ69 τr!ν d,ντιμετιδπιoιν τηE πρoετoιμαξoμ€νηg xα( θπερxoμ6νηg Γερμανιxηg θπιθ6-
α) Πoiα μ6τρα
σειυE;
6) Πoioι λ6γoι xα( α[τια oυγετ6λεoαν iδoτε ξ 'Eλληνιxli Kυ66ρνηoιg νd 3πιxαi θλευθερ(αν xινηoειυg, xαΘ' δλην ττiν 'Eλλ&δα, τδν ΓερμανιxΦν 'Yπηρεoιδν πληρoφoριιilν τηg Γερμανιxηg Πρεo6ε(α9 'AΘηνιbν xα( Πρoξενε(ων Θεooαλoνixηg, B6λoυ, Καλαματαg, xλπ, xαθ' δλην ττ]ν διdρχειαν τotr πoλ6μoυ τηg 'EλλdδoE εig τ6 μ6τωπoν dπ6 τoυ 'Oxτω6ρ(oυ 1940 μ6χQι τηE εio6δoυ τδν Γερμαγιxδν Στρατευμd,τωγ εi5 'ΑΘηναg; γ) Πoioι παρdγovτεE τιilν 'ΑΘηνιilν oυνεiργηοαγ δoτε αi oυξητηoειg μ6 τ6 Bρετανιx6ν Στρατηγε[oν γd xαταατoδν dτ6ρμoνεg xαi &να6λητιxo(, 1ιυρ(g νd τQ6ψη την πληρη doυδoo(αν
εiE τtγ bπι6αλλoμ6νην xαi Bγδειxνυoμ6νην oυνεργαo(αν xαi oυvτoνιoμ6ν τιilν πoλεμιxΦν iπιxειρ{oεωg εi5 τ{ν Mεo6γειoγ, xα( oυνεπδg xαt ε1g τ6 'Eλληνιx6ν μ6τωπoν; Mf1πωE διd γ& dπoxλειoΘη ειio1τ]μωg f1 Bρετανιxη 6oηΘεια, ι'δoτε νd δπoxtψη xα( νd
'Eλλd5;
'H
θπiαημog Bρετανιxt'1 'Ιoτoρ(α (GRΑND STRΑTEGY) γρdφει:
<.. At διαθ6oιμοι (διd' τιjν 'Ελλdδα) στQατιωτιχαI δυνιiμειE fioαν: πρδτoν, τμημoro Ξτoιμα, ν6. dπoπλει3ooυν, μ[α τεθωραxιoμ6νηE, δμdE TαξιαQχIαE xαi f1 Nεo-Zηλανδιxrj Mε'Ayyλiαg) ραρψiα (τiE δπotcE. f7 Tqtτη Tαξιαρ1[α Πεξιxoi δ6ν ε77εν dx6μη φΘd'oει μαξ6 μ6 δ6o oυντdyματα πεξιxoδ Πυρo6oλιxoil xαi μ6ρoυ5 d'ντιαερoπoqιxoi πυρo6oλιxoυ. Θd' i7xoλo6θει i δμds τfiE ΠoλωνιxηE TαξιαQχiαζ xα[ μ[α Ailoτραλιανιj Mεqαρ1tα, μαξι3 μ6 Ενα τρtτoν o1ηματιoμ6ν tx μιd'g dλληg τεΘωραιιιoμ6vηg TαξιαQχiαζ, id'ν t74ρειd'ξετo, xαi d'x6μη μ[α Aδoτραλιανfi Mεραρ74[α. 'H d'π66αoιg (εiE τfiν 'Ελλ6'δΦ τ0s πριbτηE &'πooτoλfig θd ε774ε oυντελεoθfi iριdxoντα περlπoυ iμ6ρog μετd τfiν ληψιν τηg dπoφ6'oεωg
iξ
216
πεQi dπoστoληg Βρετανιxι7ν Bvιox6oει''lν. Καt ιi d'π66ααιg-&.φιξιg τηE δευτ6ραζ χαι τQιτηζ d.πooτoληE εiE διαoτrjματα τριι7ν 66δoμd'δων tx6'oτη' T6 o{νoλον' συνεπCυg, τδν Bρετανιxιbν δυνdμεων εiE τfiν'Ελλdδα μ61ρι τ6λoυE Mαρτ[oυ θd' d'νrjρ1ετo εi6 100.000 Στρατo0, 32 μ6ooυ διαμετρfiματoEπυρo66λων,240 πεδινCυν πυρo66λων 200 dντιαρματιxιlν, 192 6αρ6ων xα[ tλαφρδν &ντιαερoπoριxfυν πυρo66λιυν xα[ 142 dρμdτων μdxηs (Tdνxο. (oελ. 376).
Αtτ6 oημαfνει δτι f1 dπ6φαοιE περ( d,πooτoλfrg Bρετανιxδν θγιo1ιiοειυν, Eπρεπε νd, εΙ1ε ληφΘη μεταξi; 20-30'Ιανoυαρ(oυ 1941, διd γd xαταoτη δυνατ6ν δλαι α[ Bρετανιxαi δυνd,μει5 νd εδg(σχωγται εiE τd,ξιν μdxηs θπi τoδ 'Eλλην. θδdφουE.
Κα( αι}τ6 iξηγεΙ την dτ6ρμoγα συξτiτηoιν xα( ττiν παρ6xληoιν
τη5
d,πoφαoειυg δoτε, ληφθεioα τtγ 22-24 Φε6ρoυαρioυ, νd, xαταoτ{ θεωρητιxη.
ΙΙ._ 'H oταoι5 τoΟ 'Αντι6αοιλ6ω9 τη5 Γιoυγxooλαυ(αg Παιiλoυ, 6ναντι τηE 'Ελλdδog δπηρξεν δoλ(α, dπ6 τηg πριδτηg oτιγμηE τηE 'ΙταλιxηE επιθ6oεω5, &ν δxι xαi πQoηγoυμ6νω5. 'Αφ' is μd,λιοτα flρxιoαν α[ πgoετoιμαo(αι διd ττiν δνoπλoν θπ6μ6ααιν τoi Γερμαγιxoδ Στρατoi εiE τd Bαλxdνια f oταoιg τoυ δπηρξεν ,&xoμη δoλιιυτ6ρα. 'Απ6 τηs 5ηs Φε6ρoυαρ(oυ 1'94l, μdλιoτα, διαπραγματεfεται μ6 τ6ν "Αξoνα τf1ν πρooαρτηoιν εiE τfν Γιoυγxooλαυ(αγ 'EλληνιιΦν 8δαφιilν μ6χQι Θεooαλoν(xηE. Ai πριilται ουξητ{oειg διd uδι6ξoδoν εiE τ6 AiγαΙoν-Θεooαλoν(xην> fiρxιoαν μεταξιi Bερoλiνoυ xα( Bελιγραδ(oυ dπ6 τoυ Noεμ6ρ(oυ τoi 1940 xαi f1 τελιxη oυμφιυν(α dγεxoινιδθη μαξιi μ6 τ{ν πρoo1ιilQησιγ τξE Γιoυγxoαλαυ(αg εiE τ6 Tριμερ6E Σriμφωνoν. ΠoΙoι λoγoι oυγετ6λεoαγ dδατε δ 'Αγτι6αoιλειig Παδλog τηg Γιoυγxooλαυiαg γα εΙναι δ &νΘριυπos τηs θμπιoτooιiηg τΦν 'ΕλληνιxΦν Κυ6ερνr!oειυν xα( τoδ Bαoιλ6ιυE xα( να εiγαι xαi oriνδεoμog-μεooλα6ητt'15 μεταξιi τδν 'ΑΘηνδν xα( τoυ Bερoλ(νoυ; ΙΙΙ._ Eig τ6 'Eλληνo-Bρετανιx6ν πολεμιx6ν oυμ6o6λιoν τ\5 22αg Φε6ρoυαρ(oυ 194l, εiE Tατ6'ι xα( δπ6 ττjν πρoεδρ(αν τoδ 8αοιλ6ιυ5 Γεωqγ(oυ B:, η πρoτd,oει τoυ dρxιoτρατfγoυ Α. Παπdγoυ, dπεφαoioΘη f1 οιlμπτυξιE τοi μετιbπoυ xα( f1 &μυνα εig doφαλεoτ6ραg Θ6oει9. 'H i:π(oημo5 Bρετανιxt'1 'Ιoτoρ[α γρd,φει:
<'Εd'ν
ιj oταoιg
τfig Γιoυyxooλαυiαg παρ6μενεν d.μφt6oλoE, δE tφαtνετo τιbρα, δ
oτρατηy6E ΠαπdyoE 6θειilρει δτι f1 tνδεδειyμ6νη στQατιωτυtιi yραμμi θd' fiτo f7 dναδiπλωoιE τι7ν Δυνd'μεων 6λων, πλfiν μιαE iλαφραζ, πρoxαλ(lψεωE, dπ6 τιjν Θρd'xην xαi τrjν 'Aνατoλιxfiν Mαxεδoν[αν, εiE τd.E θ6oειE τηE Γραμμη5 'Aλιd'xμoνog. 'H d'ναδtπλωoηE αiτη θd d'πfiiει περ[πoυ εtxooιν ημ6ραs. 'Ελαφρd' xαt τα&τo1ρ6νoE oι3πτυξιE xα[ d'π6 τ6 'Aλ6ανιx6ν μ6τωπov iπi 6ρα1υτtρα5 yραμμηg, θd tξηoφdλιξεν iξoιxoν6μηoιν δυνd'μειυν xαl d'π6 τ6 μ6τιυπoν α0τ6. 'Εν αυν6λω θd' i1δ6νατo (δ oτρατηy6ζ Παπdyo) νd' παρατdξη τριdxoντα π6ντε 'Ελληνιxd' Tdyματα εi5 τ6'E θ6oει5 τoδ 'Aλιd.xμoνoE xαi μ6 μiαν fi δ6o Mεραρx[αE, δE Βφεδρ[αν. 'Εdν εi6 τ6'9 'ΕλληνιxdE αiτd'5 δυνd.μειE πρooετtθεντo xα[ oυμ-
παρατdooovτo xαi αt Βρετανιxαi αi θ6oειE θd' fioαν Βξαιρετιxiυg io21υραt...>..... (8λ6πε iπioη6: T6μ. 'A1ιδvεE εig τfiν 'Avατoλιxfiν Mαxεδoνiαν xαt Δυτ. Θρ6'xηv, ΓΕΣ/ΔΙΣ oελ.
4s-s5
)
'H νoν
διαταγt'1 τoδ 'Αρ1ιoτραττ|γoυ περ( αυμπτι1ξεωζ τoδ μετιbπoυ θξεδ6Θη μ6τt'1ν |2ην'Aπριλ(oυ 1941.'Απ6 τt1g 22-28 Φε6ρoυαρ(oυ την 12ην
'Απριλ(oυ!! Διατi;
μ6νoν
2t7
'O 'ΑρxιoτρdτηγoE Α. Παπdγo5 διxαιoλoγεlται
ιbg δξηg:
<<.... Στερo6μενoE tπoμ6νωE τfjE dπαραιτfiτoυ 6d'oεωg διd' τfiν ληψιν dπoφd'oεων, oδδεμiαν dπ6φαoιν ιjδυνd'μην vd' λ6'6ιυ' Δ6ν ιjδυνd'μην δ6, oilδ6 Βπεθιiμoυν, νd' d'ναλd'6ιυ τrjν εilθι|νην λiγι/lεωg d.πoφd'oεωE διd τfiν δπo[αν fi d:tαραtτητog 6doι6', oioα τιjE d.πoxλειoτιxιjg dρμoδι6τητog τCυν 1ειριξoμ6vων τ6 πoλιτιx6ν μ6ρo9 tν τιj πρoxειμ6νη περιπτιboει, δ6ν μoi ε71ε παραo1trεθεt'...> (oελ. 266). ('o Π6λεμog τηg 'Ελλ6.δo9 1940-Ι941).
'Eριυταται: Ti
flπoxρ6πτει
Παπdyoυ;
'7
yQιφ6δηq αbτfγ φρdσιζ τo0 d'ρxιoτρατιjγoυ
Ιv._ 'Η τελευταiα θ:τ(oxεψιE τofr 'Αρ1ιστQατηγoυ (A. Παπdγoυ) εig τ6 μ6τιυπoν εiγαι fl τηs 5ηg Φε6ρoυαQ(oυ l94|. "Εxτoτε δ 'Αρ1ιατgdτηγoE δ6 dπoι.ιαχQιjγεται τδγ 'ΑΘηνδν. Kαλεi τoιig ΣιυματdQχαs εiE τ6 ΓEΣ <δι' θξ€ταoιν τη5 χαταστdσεωs): τi1ν 26ην Φε6ρoυαρ(oυ τf1ν 6ην, 7ην, 1Οην xα( 26ην Mαqτ(oυ l'94t. Καi μ6xρι τi15 22αg'Απριλ(oυ μ6νoν δπoτυπιbδειs τηλεφ(υνιxα( θπιxoιγων(αι, δι' dντ(ληpιν τη5 xαταoτdοειυE xα( μετdδooιγ θντoλδν, xαi μ6 πνεδμα θνδoμιlxου διαθ6oειυE &πooεioειυ5 εtΘυνιilν. Xαραxτηριoτιx6ν τ6 τηλεγραφημα τoυ Διoιxητoδ τoι TΣΗ τt'1ν 11ην 'Απριλ(oυ:
<<'.. ΣωματΦχα, μoi yνωoτoπoιoλoι: Tελευταiα yεyclν6τα xατ6πιν yερμανιxfiE εiα6oiπηρ6αoαν oτρdτευμα, φQovoυoι δ6 δτι tν6ρyειαι δπoxιllρητιxoδ tλιyμo0 εiE μ6γα 6d'θog δ6ν εEναι ?ψoιρoι xινδ6yων &.δ6ξoυ διαλ6οεω9 oτρατoi. Παραxαλoioι vd tξευρεθη λ{loιE tξαoφαλlξoυoα oωτι7ρ[αν xαi y6ητρoν νιxητoδ oτρατoι3 μαζ...>> (oελ' 98. T6 T6λo6 μιαg Ε). Εi5 τ6 τoμtα τoi μετιbπoυ τoi TΣΔM f1 xατdoταoιE δ6ν fiτo xαλυτ6ρα. 'Εξ oδ xαi f7 d.ντιπειθαρxιxrj txδfηλωoιE τoi Διoιxιγτoi τη6 XVΙ Mεραρxtα; <περ[ α0τo6oιjλου
ληg
oυμπτ6ξεωE..>
"Eτσι, μεταξ{l 'Αθηνιδν xα( Mετωπoυ δπdρ1ει διdατασι5 χα( δι1oτ6μηoιE 'Η μ(α τδν 'ΑΘηνιbν, Bαoιλ6ιυE, Κυ6ερνrioειυE xα( 'Αρ1ιoτqαττiγoυ.
'EξoυoiαE.
'H
δτ6ρα τoΦ Mετωπoυ τfrE 'Ανωτdτηs ΣτQατι(υτιxi1E'Hγεo(αg, πλriν μιαg iiδ6o TΣΗ. Πo[oι λ6γoι ilπ66αλλoν ττ]ν δι1oτ6μηοιν αιiτr!ν xαi τi1ν &oxηoιν dλληλooυγχQoυoμ6νη5 θθνιxη5 πoλιτιxηs, εis 6αρo9 τηE θΘνιxηE θνoτητog τηg dγωνιαιιx6τητos τηE oυνo1ηg τot 'EλληνιxoΟ Στρατoυ;
θξαιρ6oεων, τoδ Διoιxητoδ τoι}
Πoυ δφεiλεται τ6 διoυπ6στατoγ' τ6 δ(oτoμoν xαt διπρ6oωπoν τηE πoλιτιx{E αδτηg iγαγτι <Συμμdxων> xα( <θ1Θρδν>, xατα τρ6πoν d6oτε δ 'Eλλην ατρατιιδτηE ν& μt'1ν γνωρ(ξει πoioE εΙναι δ πoio5 <δ fuΘρ6g> xα( διd πoioυE θθνιxoι15 oxoπotlg μd1εται; 'Η 'Αγιbτατη Στρατιωτl'x't1'Ηγεo(α τoυ Mετιδπoυ, doxεi Κυ6εqνηταfiν ξoυo(αν xα( εΙναι δπ6ρ iη5 oυνθηxoλoγf1oεω5 μ6 τt'1ν Γερμαν(αν xαi oυνεπδ5 xαi μ6 Φγ 'Ιταλ(αν. Αi 'ΑΘηναι, Bαoιλειi5, Κυ66Qνησιs xα( 'Αρ1ιoτρdτηγog, ε[ναι δπ6ρ τηE μ6xριg θo1dτων &vτιατ&oειοg δναπioν τoδ εio6oλ6ιυg "AξoνoE. Δ6γ πρ6xειται πλ6oγ περ( . Πρ6xειται περi dπooυνΘ6oεωg τ{E 'Eξoυoiαg, περ( διαλfoεωg xα( dναρ21(αg xατd τd,g xριo(μoυg xαi τραγιxdg αδτdg oτιγμ&t.
V.- Καi
θξ
αtτot πρo6dλλει" xαt
μεν xα( διd τoιig δ6:
Eτερoν oxληρ6ν θριilτη
μα χα( διd
"Ητo τ6ooγ δrjoxoλoγ, τ6ooν θπιx(νδυνoν, dδtiνατoν, νd ουν€λΘη
218
τorig
εiE μ(αν
π6λιγ τδν πρ6oω 8γα πoλεμιx6ν oυμ6oιiλιoν, δπ6 τt'1ν πρoεδρ(αν τoi 8αoιλ6ω5 Γεωργ(oυ B1 _ Γεγιxoi 'Aρ1ηγoυ τδν 'Eγ6πλωγ Δυνdμων _ xα("ττ|ν oυμμετox'i1ν xαt τoδ Πρo6δρoυ τη5 Κυ6ερντ]oεω9, xαi τoδ 'Αρ1ι
xαθ6λoυ τ6 μ6τωπoν;
Td dνιδτατα xαi dνωτερα στQατιωτιxα oτε}"txη των 'Ελληνιxδγ 'Eν6πλων Δυνdμεων δπηρξαν, dπ6 τηg πρωτηg oτιγμflE, τd oτηρ(γματα, o[ ατυλo6dται τoδ
xαθεατδτo5 τηE 4ηg Αiγoιioτoυ. ΣυνεπoρεriΘηxαν ιτι( μ(αν τετραετ(αν xαt
πλ6oγ. Πo[oι εΙναι o[ λ6γoι τflE διαφωνiαE, τoδ 1ωριoμoir, τ{g διαoπd,οεωs xαθ, frν oτιγμην μd,λιoτα δ 'Eλληνιx65 Λα69, δ 'Eλληνιx65 Στρατ69, παρd, ην dντiθεo(γ τoυ πρ65 τ6 διxτατoριx6ν xαΘεoτιδE, f1νιilΘη dρρι]xτωg δπ6 την f1γεo(αν τωγ διd νd dμυνθη εναντ(oγ τotl εio6oλ6ωg "ΑξoνoE; <Γερμανoφιλiα> dπ6 την μ(αν πλευρdν xαi <'Αγγλoφιλ(α> dπ6 τf1ν iλλην; Eig ττ]ν πQαγματιχ6τητα δ1ι. T6 θπι6ληθεν την 4ην Airγofoτoυ !936 xαΘεoτιilE τ6 θoτt'1ριξαγ fl τ6 θν6xριναν xαt τ6 Λoνδ[νoν xαt τ6 Bερoλiνoν. Τt'lγ &μυναν θγαγτ(oγ τ{g 'Ιταλιxηg xαi Γερμανιxξg θπιθ6oεωE τ{ν δδ6xΘησαγ dμφ6τεραι αi <φατρια(>. T{ν μεταπoλεμιxτ]ν θπι6iιυαιγ τoδ πρoπoλεμιxoi xαθεατιirτo5, δπ6 τfν μ(αν fi ττiγ &λλην μoρφt'1ν xα( θπ(φαoιν, την επεδiωχoν xαi o[ Σ{μμα1οι xαi δ "Αξων, δπωg dπεδε(xθη δλ(γoν d,ργ6τερoν xαt &.τι6 ττ]ν Kατoγi1ν xα( iιπ6 ταg u&Qχds, πoυ διεxt'1ρυξεν δ Bρεταν69 ΠqωΘυπoυQγ6E <περ[ συ\παγματιxη5 Moναρ1(αg>. T6 θριilτημα πα8αμ6νει xαi { εf-rθιiη _f1 θΘνιxf1 εδΘιiνη_ 6αριiνει δλ6xληρoν την f1γεoiαν, πoλιτιxi1ν xα( στQατιωτιx{ν. Παραμ6νoυν xα( &λλα tsρωτηματα, θπ( τιilν δπo(ων δ6γ θd θπεxταθδμεν. 'Η iπ(αημoE 'Ιoτoρ(α, θν πdαη περιπτιirαει, δ6ν διαγρ&φει, otrτε dπoδειxγ{rει μ6oα θρειiηg δι& τ6ν ιpυxoλ6γoν xαt τ6ν iατoριx6ν τηg αtiριoν. TotE dφf1νει μ6 την δια6ε6αιωoιν τδν <μεγdλων
δυo1ερειδν>.
Ttγ 22αν 'Απριλ(oυ Ι94l 6 BααιλειlE xαt fi Κυ66ρνηoι5 θγxαταλε(πoυν τdE 'AΘηνα5 μεταφερ6μενoι εig Κρητην. 'o 'Aρ1ιoτρdτηγog Παπdγog δεν τoιig dxoλoυΘε[; _Κα( αrjτ6 εΙγαι Eνα θριilτημα: διατ(;_ Tr4ν 25ην 'Απριλ(oυ θγxαταλε(πει τd5 'Αθ{να5 δ ατρατηγ6E otiλoωγ. Θd παραθ6oωμεν xατωτ6ρω ττiν πριγραφTiν τoδ πqωΘυπoυqγoδ E. Tooυδερoδ, xα( τtγ πεQιγQαφt'1ν τoυ oτρατηγoυ otιλσωγ. 'o dναγνωoτηE θd xqiνη xαt Θ6. αυγxρiνη: Γρdφει δ Tooυδερ6g εi5 τ6 'Ημρoλ6γι6ν τoυ: <22'Aπριλ[oυ,
μεσoνι3xτιoν.
Mετd' iρyαo[αν χωQiζ dνd'παυoιν δλoxλfiρoυ f7μ6περi τfig πανταx6θεν xαταριρειioεωg, τdlν τoρπιλιαμιilν τιilν 6απoριιilν μαE y6ρω d'π6 τ6ν Πειραιd xαl τ6 Φd'ληρov _1d.oαμε 14 6απ6ρια ατ6 Σαρωνιx6 iντ6g τηg ημ6qαg_ xαi d'φo6 xατd τriν 6νδεxd.την τfi5 νυxτ6E ε7δα τ6ν 'Aq1ιoτρdτηyoν xαt τofr oυν6oτηoα yd διαλ{ιoη τ6 Γεν. 'ΕπιτελεΙoν τljν 6πoμ6νην πρωt xαt δ tδιog νd' παραιτηΘfi γιd' νd' μrjν τ6ν εijρη ft xατoγj εiE τljν Θ6oιν τoυ, xατ66ηxα τrjν oxd'λα τoδ Ξενoδoxεtoυ τηE Mεγd.λη; Β.ρεταν[αg 6πoυ Βoτεγd.ξετo τ6 Γεγ. 'Επιτελεtoν Στρατoi xαt τ6 'Yπoυρyεioν 'Εξωτεqιxiυν. M6 τrjν A.M. τ6y 8αoιλ6α εtxαγε oυμφωvιjoeι Ξτoι. Καθ6ναE μαE Θd. Ξφευyε ψωριoτd dπ6 txεi tτo6 Ξμενε yιd τ6ν Σxαραμαyxα μ6 oημεioν συνανραg, μ6oα o6 tντυπιboειE τιilν εiδf1αεων
2ι9
τrjoειυE τfiν Σ74oλf1ν τoρπιλλι1ν xαt ναρxι7ν..'.... Ξεxινrjoαμε' Στoι1E δρ6μoυg τη6 'AθfiναE δ6y xινεEται ψυχi' Nεxρoταφεio oxoτειν6. Καν6να5 φωτιoμ65. "oλα yι3ρω μαE αilξd.νoυν τrjν ιpυ1ιxrjν xo6ραoη xα[ ξυπνoiν ox6ψειE π6νθιμεE'.'...... 'Aτ6λειωτoE δ δρ6μoE xαi δ 1ρ6νog μ6oα oτ6 oxoτdδι. 'o δδηy6E τoi αiιτoxινrjτoυ γνωρtξει πoi μdg δδηyεt xαi διd' μ6ooυ tν6g μoνoπατιoi _xαρ6δρoμoυ_ φθd'νoμεν εiE τ6ν τ6πoν oυναντrjoεωg. 'o Bαoιλει3g μi τrjν dxoλoυΘ[αν τoυ b7ναι πρωτoφθαoμ6νoE xαθιbE xαt δ Πρ6o6υE τηE 'Ayyλiαζ Πdλαιρετ xαt "Ayyλoι xαi ''Ελληvε6 d'ξιωματιxo[ xαi οτρατιδται τfiE δπηρεoiαg. 'H φυoιoyνωμiα 6λων xoυραoμ6νη xαi οxεπτι2ιη. 'o Bαoιλει3E δtδει δδηγIαE εiE τ6ν Aδλd'ρxην τoυ δι6' τ6ν 'Aρxιoτρdτηyoy, συμφιbνωE πρ69 6oα τoi εΤxoν xα[ iγιb oυoτfioει. Κατd τd'E δ6o μετd' τ6 μεooν6xτιoν, fiτoι τrj δευτ6ρα πρωiνrj rilρα τηg 23η< 'Aπριλ[oυ, ξεxινoυμε πρ6E τrjν dπο6d'θQo.'.. M6 6αρxoδλεE φθdνoμεν εiE τ6 δδροπλd'νoy τ6πoυ Σd'ντερλdντ πoδ θd μαg μετ6φερε εiE τriν Kρrjτην...>> (oελ. 184-185,'Hλ. 8εν6ξη, Ε. Tooυδερ69).
Kα( δ Στρατηγ65 oιiiλoων θγxαταλε(πει xα( αtτ6g τdg 'ΑΘτ]ναg. 'Ιδoιi
f1
πεQιγQαφfl τoυ:
(.... 'Ερ6θμιoα τfiν μεταφoρdν τoδ oτρατηyεioυ μoυ νoτiaη' τoi "AρyoυE, xατd τrjν νilxτα τηE 25/26 'Aπqιλtoυ, πραyμα πoδ Βorjμαιvε iγxατ6'λειψιν τdlν 'Aθηνιilν, d'ρyd. τ6 dπ6yευμα (τηE 25ηg). oijτω τfiν πρωtαν ixεtvην Bπεox6φθην τ6ν oτρατηy6ν Παπdyoν, δg Επ[oηE xα[ τ6ν 'Ελλην. 'Υπoυρyεioν τι7ν Nαυτιxfυy διd ν6' ταxτoπoιrjoω τ6'5 τελευταiαE λεπτoμερε[αg. Κατd. τfiν tπ' αilτoxινfiτoυ διαδρoμrjν μoυ δι6' μ6ooυ τηE π6λεωE τCυν 'Aθηνιilν, τ6 πλfiθoE μ6 ixαιρ6τα ιb5 {να ijρωα νιxητfiν xt δ1ι [δg τ6ν διoιxητljν Εν6E dπoyωροδντog oτρατoi. ot dνδρεE tφιΙlναξαν oξiτω'' xαt α[ yυναΙxεE μ6 i6oμ6d'ρδιξαν μt dνθη dvαφωνoroαι <<νd' ξανα6λθητε xα[ πd'λιy>> xαl <εilxαριoτoiμεν διd' τfiv 6oιjθειdv oαgr.'Hτo fi πλ6oν tξαιρετιxrj πεiρα πot' tδoxiμαξα _πρ6 παντ6g δι6τι εt1oμεν d'ρxioει νd Byxαταλε[πωμεν τrjν Χιbραν εig τo6E Γεqμανo6E_ 6ταν dντιxρ'ι\ξαμεν τrjν π6λιν τCυν'Aθηνιbν vd πdλλεται d.π6 εiryνωμoo0νηv xα[ oυγxiνηoιν. oiτε f1 ?iφιξιg μoυ εig τrjν 'ΕΜd'δα oijτε xαi f1 dναxιbρηotE μoυ dπ6 τfiν 'Ελλdδα '6xoυν τ6 πρoηyoι3μεν6ν τωv. ''Oταy ΕναE oτρατιωτιx6g dρxηy6E '6ρ74εται νd' παρdo74η 6ofiΘειαν εig μtαν π6λιy τ6ν δπoδ6xoνται μ6 ξητωxραυyd'E. Καt δταν στQατι(DτιιιoI λ6yoι Βπι6dλλoυν τrjν iyxατ6.λειιpιν τfiE π6λεωζ τiν iyxαταλεiπει d.φανιiιg (xρυφd'). Εig τfiν περ[πτωo[ν μoυ α[ διαδιxααfuι dντεoτρd'φησαν. Πρiν δ Βαoιλει3E τηE'Ελλ6.δo9 iγxαταλε[ψη τd'E'AθfiναE διd' Κριjτην,μoi iξrjτηoεν γd iξαoφαλ[oω yd' ξλθoυν μαξι3 μoυ, δ Πρiyιιp Π6τρoE, δ Nα6αρ7γa6 Σαxελλαρ[oυ, 'Υπoυρy6E τζυy Nαυτιx6ν δ x' MανιαδdxηE 'Υπoυρy6g Δημoo[αE T6'ξεωE. ''oλoι αbτot i1νιbθηoαv μ6 τriν μηψανoxiνητoν πoμπtjν μαζ, η δπoiα d'πετελεiτο d.π6 tνα dνoμoιoγεν6E oιiνoλoν δ1ημdτων, μεταξ0 τCυν δπo[ων xα[ τ6 αδτoxiνητoν τoi ΠρtyxιπoE Πα6λoυ τofr πριbην dντι6αoιλ6ωE τηg ΓιoυyxooλαυiαE....'> oελ. 97' 'oxτcb Xρ6νια π6ραν τrby Θαλαooιilν.
'Η
πεgιγραφt'1
τfν δπ(αγ μα5 δ(δει δ E. Tooυδερ69, εiE δ,τι dφoρd
<ττiν
φυγ{γ> τoΦ Bαoιλ6ω5 xα( τη5 Κυ6εQνησεωs τoυ, θξ 'AΘηνδν, εEγαι πQαγματι θλι6ερd xαi dπoxαρδιωτιxf1. 'Η εixδν εiγαι bπt6}'ητtxri. Διατυπoυμ6γη θx μ6Qoυζ τoδ E. TooυδεQoδ, δ δπoioE μ6λιE εΙ1εν &γαλd6ει ττ]ν πρωΘυπoυQγιαν εΙναι &x6μη πεQισσ6τεQoγ iγτυπωσιαχη, xαt xατα Evα τρ6πoν τoνιξει τ6 xdαμα 'ΑΘriναg, μεταξιj Moνd,ρ1oυ-Bαoιλ6ιυs xα('Eλληνιxoδ Λαoδ. 'Εγxαταλε(πων ταE 'Αρ1ιατρdτηγoν χα( τoιiE δ Bαoιλεr]s πoιαs δδηγ(αE xα( θγroλdg Bδωoεν εiE τ6ν παQαμ6γoγταζ &γτιπqooιilπoυE τoυ; Πoiα {oαν τd, θπιτελιιd o16διd τoυ διd, την αυν61ιoιν τoδ πoλ6μoυ xα( τoι χατεχoμ6γoυ δπ6 τoδ "Αξoνog 'Eλληνιxoυ θδdφoυs; M61ρι oημεqoν δεν γνωρ(ξoμεν iπαxqι6ιbE. Γνωρ(ξoμεν μ6γoν δτι διd' τoδ
t0
θx Κρfτη5 θπανελθ6γτo9 εi5 'Aθηνα5 oτρατηγori Κ(τooυ διεμηνυoε: <
πρoo6ξητε τo6E μιxρo{E &'ξιoryατιxoι\E, μαxρυd' d"π6 τrjν πoλιτιxιj, μαxρυd' d.π6
τd' x6μματα...>>*
Αi
αriθ6ρμητoι θxδηλωoειζ τoυ 'Αθηνα'ιxoδ Λαoυ πρ6E τ6ν &πo1ωρoΟvτα oτρατηγ6ν oι]ioλωγ δ5 τdE περιγρdφει δ iδιog &,νωτ6ρω, iνεπoiηoαν xα( εig τ6ν tδιoγ τLα( τoιiE 6ρετανo65 6αθεiαγ xα( oυγxινητιxην θντιjπωoιγ. Παρiμειναν ξωνταναi εiE τt'1ν μνημην τoυ χα( μετd τ6 τ6λoE τoδ πoλ6μoυ.**
I 8λ6πε: <Γ. KαψdληE xαi bτo7gτ] τoυ> \934-7944, T6μ. A,. oελ. { " 'Eπ' εtxαιρiα μιαE διαλ6ξεω9 τoΦ Tαξιdρηoυ 'lΞrπυ M&ερE, δ:τ{
140_141
Φg θπι1ειρπ]oεωE τoΦ Γoργoπoτd_
ιΙου, τηE δπo(αE διαλ6ξεω9 πρloιiδρευoεν δ Στρατ&ρ1ηg oι}tλoιυv, oυνωμiληoεν 6 γΦφοtγ μετd,τot Στρατdρ1oυ δπ' δΜγα χεπτ&. _ MdρτιoE 1948, Λoνδiγoγ. Αi πqιiπαι τoυ λ6ξει9 doαv αf1 πd}λoυoα αιlνιivτloiE τoυ δπi τfig δπoδo1ηE τoδ λαoυ τriπ 'Aθηvιilν xατd ην &πon1ιilρηαiν τoυ>.
Ζ2ι
KEΦAΛAΙoN vΙΙ
'H
<<
fi,
μιυ
γα )) τΙlE KQriτηE.
Eig τ6 διdψελμd τoυ δ πρωθυπoυργ6E τηs 'ΕλλdδoE 23ην 'Απριλ(oυ 1941_ διεxr]ρυααε:
E.
Tooυδερ65 _ττ]ν
o..' Εig τrjν τ6oov oxληρrj xαt πoλ6 μεyd'λη ioτoριxrj oτιyμri, xατd. τljν δπotαν dναχωQ6 Βξ 'Aθηνcilν μετd. τoi i1ρωιxoδ Bαoιλ6ωE διd νd' μεταφ6ρωμεν τ6ν dyι7να εiE Κρfiτην, πoδ ε7ναι dντ6ξιoν o6μ6oλoν τoi μεydλoυ &yιbνoE τ6ν δπoioν oυνεxtξει τ6'ΕθνoE...,
Δ6γ δυoxoλευ6μεΘα γd 6ε6αιωσωμεν δτι δ πρωΘυπoυργ6E Tooιlδερ6c θπ(σ[ευεν εiE αι}τ6 πoδ διεxηQυσσεγ. 'Εγνωριξεν δμω5 xατα πoΙoν τρ6πoν, Bαoι-
λειiE, 'Ελληνιxαi Κυ6ερν{oει9 μ6χρι τt1g 23η5'Απριλ[oυ, Γενιx6ν 'Eπιτελεioγ Στρατo0 xαi 'ΑqxιατρdτηγoE dx6μη εΙxoν &ντιμετωπ(αει τr]ν σ[Qατηγιχr4γ oημαoiαν τη5 Κρt'lτηE xαi τ't1ν δ16ρωo(ν τη5 xατα τρ6πoν δoτε νd xαταoτt1dπ6ρθη_ τoν φρoιiριoν, δπωg κα( fi Md,λτα; 'Αoφαλδ5 δ1ι. "ΑE [δωμεν:
'Απ6 τηg πρωτηs στιγμηs τfr5 'Ιταλιxt15 iltιΘtσεωE, δ Bρεταν69 πρωθυπoυργ6E Tαδρτoιλ, oυλλαμ6dνει τfν oτρατηγιxt'1ν oημαo(αν τηE Κρτ]τηg, iδιαiτερα διd την θξ6λιξιν τoδ πoλ6μoυ εi5 ττ]ν Mεo6γειoν. Ei5 τ& 'Aπoμνημoνεr3ματd τoυ αημειιilνει (τ6μ. ΙΙ, oε}ν. 472): <<'.. ''Ενα πqoεξξxov oτρατηyιx6ν yεyoν6g dναπηδα brciryτιoν μαE: H ΚPHTH. oi 'Iταλoi δ6ν πq6πει νd' ττjν Εxoυν. Πρ6πει v6 τrjv xαταλd'6ωμεν πρCυτoι f1μεtE xαi dμ6σωζ...>> I
Καi
τt'1ν
εiE Xαρτotrμ:
29.10.40 τηλεγραφεi εi5 τ6ν 'Yπoυργ6ν τιδγ 'Eξωτεριxιirν "Ηντεν,
(..... 'Επιτυ1i1E d'μυνα τη5 ΚριjτηE ε7ναι dνεxτlμητoE 6orjθεια διd' τrjν dμυναν τfig Aiy6πτoυ' 'Aπιbλεια τηg Κρfiτη5 δπ6ρ τιbν 'Ιταλδν ε7ναι μ[α 6αρυτdτη iπιδεtvωoιg 6λωv τCυν δυoxoλιων εiE τfiν Mεoαyειoν' Διd' μtαν τ6ooν μεy6'λη5 αημαoiαE d.π6xτηoιν, dξiξει νd' διαxιyδυvειioη xανε[E xαl &'x6μη νd. ττjν tξιoιboη μ6 μiαν νιxηφ6ρoν iπlθεoιν εig Λι-
66ηv...> oελ. 473.
Θd δπoμvησωμεγ εi5 τ6ν dναγνιboτην <δτι f1 πρ6ταoι5 τoδ Mαυqoυδη τoυ 'Yπoυργεioυ 'EξωτεριxΦν εig τ6ν Πρεo6ευτt'1ν "Eρμιτταx 20.1Ο.4Ο * περi παQα222
7gωρηoεωg 6d,oεων εi5 τ6 Aiγα[oν διd την θπ(θεoιγ θναντioν τηg Αiγιlπτoυ, d'φεωρα xα[ τf7ν Κριjτην. Θd tπoμνt'1oωμεν θπ(oη5 τ{ν πρ6ταoιγ τoδ Xiτλερ πρ6E Moυooλ(γι (28.1Ο.40, Φλωρεντ(αν) περ( &μ6ooυ ταταλf1ψεωζ τη5 ΚQητηs, δι' dπoαroληE δfo Mεραρxιδν dεραγημ&των bx Λι6'bη5. Kαθ' δλην τfν διd,ρxειαν τo0 πoλ6μoυ εi5 τt'1ν 'Αλ6ανiαν μ61ρι τ6λoυ5, δ Bρεταν6E πρωΘυπoυργ6s δ6γ παιjει νd θπιμ6νη εJ[i τη5 οημαoiαE τξE διατηρfoεω5 τηE Kρητηs xα( τ\g δxυρωoειilE τηE. (Bλεπε τ6μ. ΙΙ oεχ' 476-487, τ6μ. ΙΙΙ 56-69, '!'99, 200, 207-210). Eig τ6ν Πρ6εδρoν Poυo6ελτ τηλεγραφεi μεταξι1 &λλων την 4ην Mαiου l94t: <'.. Εtμεθα d'πoφαoιoμ6νoι νd' dyωνιoθδμεν dlg τrjν τελευτiα oπιθανη yιd' τfiν Aiyυiττoν, συμxtεριλαμ6ανoμ6νων xα[ τfυy Bξιυτεριxιilν τηg 6xυριbν τfiν Κρητην xαt τ6 Toμπρodx...>
Καi f1 ilπ(oημo5 Bρετανιxf1 'Ιoτoρiα (Grand Strategy τ6μ. ΙΙ oελ.51Ο-511) δπoγραμμfξει: αiiτη' τ6 d'ρxαioν λlxvoν τfi6 θαλαooiαg δυνd.μεωζ ε7ναι Εν 6yυρ6ν παεiE τιjv τυρανv[αv, tπρεπε τιbρα yd' dι,τιlιετωπ[oη μ[αν πρ6xληoιν μ6 μυθιoτoρηματιxfiν μoQφην, πρ6xληoιν τrjν δπo[αν δ6v θα ιiδ6νατo νd. dντιμετωπ[oη <<...'H νηαoE
τριωτιbν
δι6τι
πoi d'νθbταvται
ε71ε
xαxfυg πρoετoιμαθfi...>.
'O Συν/1ηE i. &. 'Αθαν. Κoρ6ξη5, ΔιευΘυντriE τoδ Ι 'Επιτελιxoδ Γραφε[oυ
τoδ 'Aρ1ιoτρατ{γoυ xατα τ6γ Π6λεμoν τηg 'Eλλdδog 1940-41 xαt ioτoριx6g τoδ πoλ6μoυ αriτoυ γρdφει:
<
iριbτημα πρ6E τo6E "Ayyλoυg.'." <. 'Εν τιil μεταξ{ 6μωE α[ d'νd'yxαι dπooτoληE iνιoxιioεων εiE τfiν Y Mεραρxtαv xα[ αt εiE δπλιoμ6v τoιαiται τη5 20η6 Mεραρ1iαE oυνετ6λεoαν ιiιoτε τελιxιil5 oi μ6ν dνδρεg τfυν Tαyμdτων νd διατεθιboιv εig τιjν V Mεραρx[αν δ δ6 δπλιoμ65 νd χQησιμoπoιηθη διd' τrjν 20ηv τoια"ι3την. 'Aπ6μειναν oδτιυ εiE Κρfiτην πρ[ τd' Ι'000 τυφ6xια Γxρd' τCυν'Εμπ6δων dπαραlτητα διd' τrjν φρo{ιρηοιν τοδ εig τfiν νηoov συyχεντQωθ6ντoE μεγ6.λoυ dριθμoi αi1μαλιbτωy, ιbζ xα[ dριΘμ6E τιE δπλιτι7ν xλd'oεαlg Ι92Ι xαi Πoλυ66λων Σαtντ'Ετι6ν iπαρxιllv δt ξν περiπoυ Tdγμα....>
(Α. Κoρ6ξη, oi Π6λεμoι l940-4l,'Επιτυ1iαι xα( ειiΘυναι, T6μ. ΙΙ, oελ. 316)
Kαi δ
οτρατηγ6E Σoλ. Καφdτo5, Γενιx65 ΔιευΘυπiis τoδ '\tιoυργεioυ Στρατιωτιxιilγ θγ Xαν(oιg τLατα τ{ν μdxην τηg ΚρfιτηE λ6γει: 223
<<.... 'H διαταyfi tξoπλιoμoi τCυν xωριxd'ιν xαl τηE δρyανιilσεωζ των εig πoλιτoφυλαxrjν πρoιjρxετo d'π6 τ6 Γενιx6y'Επιτελεioν.'H διαταyrj d'ναxλfioεω; τfig διαταyfi6 τα'ι3τη6, δπωE μoδ iξf1yηoεν δ tδιoE δ τ6τε Στρατιαlτιx6E Διoιxητis Κρiτηs δπooτρdτηyog Κiτoog, πρofiρxετo tx τoi 'Υπoυρyεioυ ΣτρατιωτιxCυν (Παπαδfiμα)' "oπωE δ6ν iν ταEE tπανειλημμ6ναι5 iπl τoi oημεioυ τoι3τoυ oυνoμιλtαιg μoυ μετ' αilτoi oυνεπ6ρανoν, δ λ6yoE fiτo 6τι δ6ν ijΘελαν τo{lg ΚρfiταE d'ξιωματιxoι3g. 'H διαταyrj αilτη τηE dναxλfγoεω5 8ξεδ6θη, μεταξ{ι Mαρτ[oυ-'Aπριλbυ' Κανεlg δ6ν ξtνιbριξεν 6τι f7 διαταyrj ε71εν dvαxληθfi' 'Aντελfiφθη μ6νoν δ x6oμoE δτι xd'θε πρ6g oυyxρ6τι7oιν πoλιτoφυλαxηE tρyαoiα Boταμd'τηoει' d'πoτ6μωE xαt d.διxαιoλoγιjτωE. '0 tsπooτρdτηyoζ Κiτoog, 6ταν tξητd'ξετo παρ6' τCυν Γερμανfυv' oi δπoioι iiθελαν νd' 6ρoilν τoι3E δπiυθ{ινoυg τηE oυμμετoxηE τιilν 1ωριxdlν εig τ6ν dyιilνα, xατ6θεoεν, 6πωq, μoδ εΙπεν, 6τι α0τ6q oυν6oτηoεν τrjν dνd'xληoιν τηE διαταyfiE, δι6τι δ6ν f1τo 666αιo6 δτι τd' 6πλα ταiτα o[ 1ωριxot δiy θd' τ6. toτρεφoν xατd' τfi; Κυ6ερνrjoεωg (4ηE Aι\yoioτoυ). ''Ελεyε τrjν dληθειαν fi ijθελε vd. dπooεfoη τηy ε0θ6νην;...> ('Εμ. Tooυt
Dto
δερ69, τηζ)'
oελ.200)'ΕπtoηE:'Hλ. Βεv6ξη,'Εμ.Tooυδερ69, oελ. Ι98-229,'H μdxη
M(α &λλη (μαQτυQ(α, εiE δ,τι dφoρα ττ]ν Kρτ]την, αiτη τoδ
ot[λoων:
τηE Κρrj-
στQdτd,Qχoυ
<<.'..'H τελευτα|α φd'oι7 τηE'ΕλληνιxfiE txoτρατε[αg' εig' δ,τι μ6 d.φειbρα' πQoσωπ.xιbραν εiE τιjν Κρf7την' πρoxειμ6νoυ νd B'πιτ6yω, εiE μ[αν ν6xτα, τ'rjν Επι6[6αoιν d'π6 τ6 πoλεμιxd' εiq τfiν νfiooν,27.000 περtπoυ crτρατιωτdlν. "Εφερoν μαξι3 των μ6νoν τ6ν d'τoμιx6y των δπλιoμ6ν.'H πριbτη μoυ πQoσnτd'θεια fiτo νd' iνερyfioω πλiρη'6λεy74oν xαt ν6' dναoυyxρoτfioω δριoμ6ναE ταξιαQχiαζ' T6 μεyαλ{τερoν μ6ρo5 τη5 Nεo-ZηλανδιxηE Mεραρx[α6 εδρioxετo txεt, δE xα[ μ6ρoE τιbν δ6o Tαξιαρxιιilν τ0g 6ηs A0oτραλιανηg Mεραρ74iαE' Εδρ[οxετo tπt πλfuν xα[ fi Φρoυρd' τηE ΚρfiτηE, δπ6 τfiν διoixηoιν τoi στQατηxCυE, '6λα6ε
yo0 oiζoτoy τιbν Πεξoναυτιilν. ΕiE μ[αν o6oxει/ιιν, τrjν δπo[αv oυνεxd.λεoα, διεπioτωoα 6τι τd' πρdyματα περιεπλ6xoντo λ6yω τfiE παρoυolαg εig τfiν Kρfiτητ' Ι6.000'Iταλιilν αixμαλιbτιυν τo8 'Aλ6ανιxo0 Mετοlπoυ, Εν6E dριθμoi BρετανCυν πoλιτδν πρooφdyων xα[ tν6E d'λλoυ d.ριθμoυ 'Ελληνιxav ατρατευμ6'των, xωρtE δπλιoμ6ν xαt iξd'ρτηoιν' T6 Nαυτιx6ν xατ6ρΘωoε νd ixxενιΙloη Ι0'000 περtπoυ oτρατιωτaν xαi πQoσωπιxoυ τηE ΒqετανιxfiE 'AερoπoρfuE, δE xα( τ6 μ6γιoτoν μ6Qog τιitν Bρετρνι7ν πoλιτCυν, xατd' τfiν νι3xτα τηg 29ηE
30 'Aπqιλioυ' Tα0τoxρ6νωE 6oxηματiξετo μtα 'Επιτρoπrj 'Εφoδιαoμo0 διd' yd' tπιληφθη τη5 διατρoφιηE τι7ν διαφ6ρων τμημdτων δE xα[ τoi πληθυoμoi. 'Επ6τυ74α νd. θ6oω tlπ' 6ψιν τoi 8αoιλ6ω9 τrjv τελευταtαν πρ6ταoιν, τrjν δπoiαν xα[ iν6xρινε. 'Υπ66αλα tπioηE τιjν yνιbμην νd' δριoθη ε|E Στρατιωτι'x6g Διoιxητis τ0s Ni1ooυ, διd νd iλiyxη τfiν 'Aoτυvoμ[αν xαt τdE 'YπηρετIαE 'Aoφαλε[αE' 'H oτd'oιE τιilν Κρητιiιν fiτo δ{oxoλog ot x6τoιxoι τηq ΚρriτηE fioαν Bενιξελιxo( xαt Δημoxρατιxoi (dντιμovαρ14ιxo{) xαi oυνε1τ6ζ 8ρεταν6φιλoι, d'λλd dντι-Kυ6ερvητιxoi, μoλoν6τι f7 Mεραρxiα Κρητιilν Bπoλ6μηoε πoλ6 xαλd' εiE τrjν 'Aλ6αy[α. 'Ετηλεyρd'φηoα εiE τ6ν oι3εlj6ελ, ξητιilν δδηy(αg εig δ'τι d'φoρα τιjν μtλλoυoαν Διotxηoιν τfig Nrjooυ. "Εφθαoε τrjν 30ηv 'Aπριλioυ διd' νd. συyxαλ6oη μ[αν oiloxεψιν tπi τηg dxτfiE, πληobν τoδ d'ερoδρoμ[oιι τoυ Md'λεμε. At πρδται λ6ξειE τoυ fioαν: <Θ6λω νd' παE εiE τfiν'Ιεqoυoαλiημ νd' d'ναxoυφioηE τιjν Bαγδd'την..'>>* <.' Πρ[ν dναxιιρfioω διd' τ6 Κd[ρoν, δ oi6η6ελ μoυ tξιjτηoε νd' ixθ6oω τd'E d'π6ψειg μoυ δι6' τιjν tiμυναν τηζ Nfiooυ. Tfγν '6xθεoιν τιjν oυνεπλi1ρωoα τfiv 6πoμ6νην f1μiραvxα[ dνεxιbρηoα μ6 δδqoπλdνoν εiE τd'c 2 Mαtoυ. Tot' iδ[oυ δδρoπλdνoυ iπ66αινoν δ Διd.δo' 'Aπ6 τηg πρtilηg tμ6ραs ηE 'ΙταλιxηE θ:τιΘ€oεω5 δγαγτ[oγ η5 'EλλdδoE, μεταξιi τoδ Bρετανoδ πq6E τιjν
ΠρωΘυπoυργoδ Toδρτoιλ xα( ατρατηγon 0tl6τ16ελ dvεφιiηoαν διαφoρα[.drπιλτ]ψεωE δπ(
ηE
dxoλoυ-
ftτ6αg ατραηγιxηE εlg τι]v Mεoξειo. 'o πρriπoE tπ6μεvw &τi τoi δτι τ6 μ6τωπoν ηE 'E}ndδoE Ξπqεπε vd ξη τrlv πρloτεραι6τητα δγαγτι η5 Λι6ιiηE. 'o otθr16ελ }Θειbρει &oφαλεατ€ραν lτjν νixην εi5 ην Λι6riην. (Bλεπε: 'Απoμvημoνεr1ματα, T6μ. ΙΙ oε}'' 474-486, T6μ. ΙΙΙ oελ. 17, 32' 58, 63-65.
224
χoζ τηζ'ΕλλdδoE xαi fi oiξυy6g τoυ μ6
τd. παιδιd τιυν. T6 μιxρ6τερoν fiτo πoλ6 dνfioυ.oταν εtμεθα πληo[oν τ6ν dxτιilν τfiE 1oν, d'λλ' txoιμrjΘη παρ' 6λoν τ6ν μεydλoν θ6ρυ6oν. Aiy6πτoυ μ6 tπληρoφ6ρηoαν 6τι θd' πρooεyyioωμεν εiE τrjν 'Aλεξd'νδρειαν, δι6τι αilτ6 τ6 παιδ[ δπ6φερεν d.π6 μ[αν δξεiαν αiμoρρooioαν δερματιxrjν tξd'νθηoιν. 'H 6αoιλιxrj oixoy6νεια dπε6ι6doΘη εiE τ6ν λιμ6να τη5 'AλεξdνδρειαE xαt fημεiE ot δπ6λoιπoι iπετd'ξαμεν πρ6E τ6 KdLρoν. 'Επληρoφoρfiθημεν Bxεiyo τ6 6ρd.δυ δτι τ6 παιδt δπ6φερε dπ6 μ[αν 6αρεiαν πρoα6oλf1ν dπ6 τrjν ..lesser carnivorae, (xoρ6oι) τΦγ Xανiων xαi dφ' ig θλευΘεριbθη dπ6 τ6 περι6&Μoν θπ{γαινε xαλtrτερα. 'Η 'Eλληνιxt'1 πoλιτιxf εΙναι oxληρτi. T6 'Eλληνιx6ν δρδμα dρxετd, φυματιx6ν θτελεiωoε πλ6oν....., 'oxτω Xρ6νια π6qαν τιjw Θα-
λαooδν, αελ. 102-103.
'H
KQητη, θd fiτo δυγατ6ν
γd xαταoτη δxυρ6ν dπ6ρθητoγ θd'γ θγxα(ριυg δαιε νd, εΙγαι Eτoιμo5 ν&
εΙxε ληφΘη fl απ6φασιs χα( θxτ6λεoιg τηg δxυριilσεωE,
&ντιμετωπiαη τt'1ν θπiθεoιν, xαi &ν μεταξιi 'ΑνωτdτηE 'Eλληνιxηg Στρατιωτι?(ηs fγεoiαg xα( Bρεταγιxoδ Στρατηγε(oυ τηE Mεooγε(oυ δπηρ1ε συντoγισμ69 τδν iπι1ειρt'1oεωγ χα( μαxραg πγoηs σEQατηγιχ{ πρooπτιxt'1. 'Απ6 τoιiE "EλληναE στρατιωτιχo{'s χQιτιxo6E xα( ioτoριχo{'s μ6νoν δ αυνταγματ6ρ1η9 'ΑΘανdoιo5 Κoρ6ξη9 Θ(γει τ6 Θ6μα τηg Κρητηs. "Oλoι o1εδ6ν dναφ6ρoπαt xατα γενιx6ν τρ6πoν εiE τriν μdχηγ τηE Κρf1τη5 xαi 6Ε6αια, εiE την &ναμφιo6τiτητoν γενναι6ητα τoδ Κρητιxoδ Λαoδ xαi δoων &λλων, 'Eλλt'1νων ii Bρετανδν, πoδ iπoλ6μησαν θγαγτ(oγ τδν θπιδρoμ6ων. "oμωE δλλo θ6μα f1 γεwαι6τηg xατd τι]ν μdχην τηE Κρητηg xα( &λλo f1 δ1tρωoιg xα( f1 διατηρηο(E τηg, δg θλευθ6ρoυ 'Eλληνιxoδ θδdφoυE. Κα( δεν εi1"ιττoρεΙ xανεig νd io21υριoΘη δτι fl μdxη τηE Κρτ]τηg tπηρξε μ(α μελετημ6νη xαi δργανωμ6νη δx τιilν πρoτ6ρων &μυνα, Eνα θπιτελιx6ν o16διoν dμtlνηE xαi dντιαrdoεωg, τo0 πoλ6μoυ τηE 'Ελλdδog θγαγτ(oγ τoδ εio6oλ6ωg "AξoνoE' πQoελθ6ν &π6 τotg θγxεφdλoυE τδν 'Aθηνδν, τot 8αoιλ6ω9, τoδ 'Aρxιoτρατηγoυ, τηE 'Eλληνιxfrg Κυ6ερντioεω9 xλπ. "Oλoι πρ6πει νd δε1Θδμεν, [oτoριxΦE, δτι f μdxη τηs Κρτiτηs θξεπτiδηoεν dπ6 την αιiθ6ρμητoγ γενγαι6τητα τιilν 'Eλλf1γωγ ixεiγωγ, ii τδν Bρετανδν, πoδ dπεφdσισαγ νd d,μυνθoiν θναντ(oν τfrE εio6oληg, νd πoλεμf1σoυγ τ6ν θπερ216μενoν Kαταxτητt'1ν. Kα( δλiγoν dx6μη oi δλ(γoι γενναΙoι θd εΙxoν νιxt'1oει xαf ην Γερμανiαν μετd τriν 'Ιταλ(αγ. Κατιυτ6ρω παqαθ€τoμεν δια6ε6αιιiloιγ θπ( τoιiτoυ τoυ iδioυ πρωθυπoυργoυ Toδρτoιλ, την δπoiαν xανε(g'ξενos [ατoριx6E δεν E1ει μ6χρι αf1μερoν διαιpειiαει.
:
'H μdxη τηs ΚρiτηE εΙναι tνα παρ6.δειyμα τι7ν dπoφαoιoτιxaν dπoτελεoμdτων &'vαx6πτoυν d.π6 οxληρ6ν xαf xαλdlg tνιo7φθ6ντα dy(υνα, txτ6g τ6lν xινljoεωy xαi tλιyμιilν διd' oτρατηyιx6'g θ6oειE' Δ6ν iγνoηiξαμεν π6oαE Mεραρ1[αg d.λεξιπτοlτιoτιiν δι6θετoν of Γερμαvot. Πρ6γματι δE fuτoτ6λεoμα bxεtνoυ πoi oυν66η εig τrjν Κqrjτην, εi1oμεν πQoετoιμασθi _,ilg Θd. τ6 διαyρdψωμεν τιbρα_ διd τrjν dμυναν τηE'AyyλiαE, νd dντιμετω'
πoi
<<'....
πioωμεν 4 η 5 θx τιilν τoλμηρaν αilτιilν d'ερoxινi1τοlν Mεραρ74ιdlν. 'Ax6μη xα[ d'ρy6τερoν xαi fημεtE xαi oi 'Aμεριxανo[, τo69 iπαυξfioαμεν, i1μεiE of iδιoι, εig ει)ρυτ6ραν dx6μη xλfuαxα. 'Aλλd εig τrjν πραyματιx6τητα, fi 7η d'ερoxiνητoE Mεραρ21iα fiτo f1 μ6νη τrjν' δπotαν δι6θετεv δ Γxαtριyx. 'H Mεραρ74tα αilτη xατεoτρdφη εiE τrjν μ6xην τηg ΚqriτηE. Πλ6oν τιbν 5.ooo tx τdlν γενναιoτdτωv dνδρι7ν τηE iφoνε6θηoαν xαi f7 6λη oυyxρ6τηoιg τfiE oυνθ6oεω9 xαl δρyανιboειυ6 αi.ιτfig iΘρα{ιoΘη xατd' τρ6πoν dyεπαν6ρΘωτoν. 'Εxτoτε δ6ν tνεφανtoθη πλ6oν δπ6 oioνδf1πoτε d.πoτελεoματιx6ν o1ηματιoμ6ν. Td' Nεo-Zηλανδιxd', d'Mα Bρετανιxd' τfig A0τoxρατoρiαg xαf 'Ελληνιxd Στρατε6ματα, τ6. δπo[α Ξλα6oν μ6Qog L5' 'o Δo6ρειo9'Iππog
225
εi6 τfiν oυyxεxυμ6νην d'πoxαρδιωτιxrjν xα[ ματα[αν μdxηv τηE Κρrjτη6, txoυν τ6 διxαiωμα νd. αioθd'ναlνται δτι αυν66αλov d'πoτελεoματιxιbζ εiE Ξνα yεyoν6E τ6 δπo|oν μαg παρ6oxεν μεyd'λην, εiE oυνεπε[αE' dναxodφιoιν εiE μ[αν d.ποφαoιoτιxιjv oτιyμrjν. AI Γερμανιxα[ αi'ταi &'πιbλειαι, Bx τδl' dρ[ατων ΓερμανCυν πoλεμιoτCυν, ι, iξoυδετ6Qωσαν tνα τρoμερ(ιν _dερoπoqιx6ν xα[ dεραyημdτων_ 6tλoν τ6 δπotoν θd' fiδ6νατo νd χQησιμoητoιηθη dμ6oωg εΙE ?iλλαq περιox6.q τ0s M. 'AνατoλfiE. 'o Γxαiριyx δ6ν tx6ρδιoεν εiE τrjν Κρfiτηv παρd' μ6νoν μtαν Πιiρρειoν νixην. Δι6τι αt δι''ydμειζ τd'E δπo[αE Bθυoiαoεν, εig Κριjτην, θ6' i7δ6νατo εisx6λωg νd τoδ πρoαφ6ρoυν την Κι3πρoν, τ6 'Ιρd'x, τrjν Συq[αv xα[ πιθαν6ν d.x6μη xα[ τrjν Περo|αν. Td' oτρατε{ματα αiιτd. fioαν τηg εiδιxηq xατηyoρtαE πoi txρει'd'ξoντο διd' τιjν εio6oλfiν εiq μεydλα6' ταλαντευoμ6ναE (δπ6ρ fi xατα τηE M.B.) πεgιox6'E' εig τdE δπoiαE δ6v fiτo δυνατ6ν νd πρo6ληθη oo6αρd' d'ντ[oτααιE. 'Hτo τρ6λλα νd' oτερηθη _ν6' θυoιdoη_ 6λων αilτιjlν τdlν dνιlπoλoy[oτων εLxαιριdlν xαt τιbν dyαyτιxαταoτd'των δυvd'μεων, εiE '{να θανd'oιμoν dyιbνα, oυxνd oι|lματoE πρ6g odlμα μ6 τoi'lE πoλεμιoτd.5 τfiE Βρεταvιxη5 Aι3τoxρατoρtαg....>> 'Aπoμνημoνε6ματα T6μ. ΙΙI oελ. 268.
Kαi εig την
δπoμ6γηγ σελrδα, δ 8ρεταν6g Πρωθυπoυργ6g δπoγραμμ(ξει:
Βoυνd τη5 Κρfiτηg. To65 t6ofiθηοαν oi xωριxot xαt tν y6νει δ πληθιιoμ6E τij6 δπα[θρoυ, of δπoioι tτιμωρoiντo μ6 dyEι6τητα δταν dνεxαλtιπτoντo. Bd'ρ6αρα dντtπoινα Bπε6λfiθηoαv θναντtoν dθιilιυν ii yενναlων 74ιυριxr7ν, oi δπoioι iτυφεx[ξoντo xατd' εixood'δαg xαl
τριαxoντd'δαE. Διd. τ6ν λ6yov αilτ6ν πρo6τεινα εiE τ6 'Aνιbτατoν Πoλεμιx6ν Συμ6οδλιoν τρiα xρ6νια dρy6τερoν, δτι τd' τoπιxd. iγxληματα θd 6πρεπε νd' διxαoθoiν iπi τ6πoυ xαi o[ xατηyoρo6μενoι tyxληματ[αι πoλ6μoυ y6' oταλoiv yd διxαoθoiν εig τ6ν τ6πoν τoδ iyxλfiματoE..." (T6μ. ΙΙΙ, o. 266)
Kαi δια γd xλεioωμεγ τηγ dναδρoμf1γ μαs δπf τoδ Πoλ€μoυ τη5 'EλλdδoE |940-l94l, i;πi τιbν EιiΘυνd)γ τη5f1γεo(αE τoδ "Eθνoυ5 τLατα την περ(oδoν αriτι]ν μ6χQι xαi τt15 χαταληψεωs τη5 ΚQriτηg, Θα παραθ6oωμεν μiαν γενιxτ]ν δxτiμηοιν τoυ ioτoριxoυ xαi βπιτελιxoυ, Συν/1oυ 'Αθ. Κoρ6ξη (δs &νιυ τ6μ. ΙΙ oελ. 317): Εd'v ι3φ[ατατo'Aνωτd'τη Διαoυμμαxιxiγ ΔιotxηαιE θν τη M6oη'Aνατoλfi, Exoυoα τoi πoλ6μoυ iν τι7 yεωyQαφιχCυ τoιjτω χ(bQω 6d.oη tνια[oυ διαoυμμαxιxo0 oxεδ[oυ, δ6v θd' oυy66αιyoν δοα oυν66ηααν xαt δiν θd. θπληρ6ναμεν d.μφ6τερoι oi Σ6μμα7oι dxρι6d' xαi μ6λιoτα πεqιαα6τερoν dxρι6d' fiμεΙE of "Ελληνεq. Εig τfiν περfπτωoιν xαθ' ijν δ Tαδρτoιλ, ιbE 0π6ρτατo9 'Aρxηy6E τoυ Πoλ6μoυ iν τij Δδoει, iiθελεν tπιμε[νη εi6 τrjν d'ρxιxrjν τoυ iiπoι/'ιιν, εiE τιjν πρoτiμηαιν, δηλαδrj τηg 'Ελλdδog tναντι τoδ θε6.τρoυ τηζ 'AφριxfiE, αt πq6g αilτιjν _2(ατ' iντoλiγv τfiE 'Aνωτd'τηE τα6τηg ΔιαoυμμαxιxηE ΔιoιxrjαεαlE_ iνιoγιioειE θd Βδημιoilρyoυν τfiν διlνατ6τητα 6ν69 πραγ'ματιxoi θριdμ6oυ, oυνιoταμ6νoυ εiE τ6 ρiψιμoν τay iηl 'Aλ6ανiα 'Ιταλι7ν εig τfiν θd'λαooαν πρ66 τη5 iπελε6oεωg τoδ 6αρ6ωE 74ειμaνoE, τ.'i' τoD'Iαvoυαρioυ, δπ6τε f1 'Ιταλtα θd' δφloτατo Εν d'νηλε6E xτ6πημα. "IoωE θ6. txd'μπτετo dπ6 τ6τε.'HμεEE πd'ντιυg, θd' εtxoμεv d.λλαg δυνατ6τηταE xατd τrjν dνoιξιν dπ6 txεiναζ τdζ δπotαE εt74oμεν ij μαλλov δ6ν εtxoμεν. 'H Toυρx[α xαi f1 Γιoιlγxooλαυ[α θd' tτiθεντo πιθανιbτατα εiE τ6 πλευρ6ν τηg Mεydληζ BQεταν(αg xα[ τfi6 'Ελλd'δo;, παραxινoιiμενoι xα[ δπ6 τηE Σo6ιετιxfig 'ΕvιboεωE, πd'ντoτε iι.πo6λεπo6oηE εi5 τfiν Bαλxανιxιiν δE yεφ6ραζ τηζ μ6 τrjν Δtoιv'..>> <<.''.'
τrjν ε0θ6νην τηE διευθι3voεωE,
'Yπ6 τ6 6dρoE αιjτδγ τδν ειiθυγΦγ xα( τηg <δ6ξηs, δ uiQωix6E'ι Bαοιλεrig 226
χαι πQαγματιχ6s 'ΑQχηγ6s τoir Kρατoυ5 _δι6τι iioxει πQαγματιχτiν θξoυoiαν xαi δ6ν fiτo &πλoυ5 τηQητηE τoδ ΣυντdγματoE_ μ6 την iτερoγενη Κυ66ρνηαiν τoυ
θγxατ6λειψαν xαi τηγ Kρt'1την. Καf η &πελθoδoα 'Eλληνιxt'1 Κυ66ρνηoι5, fl δπo(α Θd θπoνoμαoΘη <'EλευΘ6ρα 'Eλληνι,xη Κυ66ρνηoιEr, εi5 την πραγματιx6τητα θα εΙγαι iνα τμημα xαi oυνtγεια τηE 4ηE Aιiγoιioτoυ, παρd την παρoυoiαν εν6s dντι-τεταρταυγoυστιανοi πρωθυπoυργoυ τot 'Eμ. Tooυδερoδ. T6 aλλo ox6\o5, τ6 μεγαλιiτεQoγ' θ& παραμε(νη εi5 τdg 'ΑΘηνα5 xα( πdλιγ δg Κυ66ρvτ1oιE. Kα( f1 διo(xηoι5 xαi τ6 μ6γιοτoν μ6ρog τoδ xρατιxoδ μη1ανιαμoδ τo0 προπoλεμιxoδ Κρ&τoυg θ& μετα6ληΘη, dπ6 την iπoμ6νην τηg Kατo1{5, εig oυνεργε[oν εγxλω6ioεωg τotr 'Eλληνιxoδ Λαoυ xα( 1ειραγωγt'1αεωg τoυ, δαoν fiτo δυνατ6ν, πQ6E 6ργα δoυλεiαE xα( ιiπoταγ{g, πQ6s f1Θιx{ν xα( <ψυ1ιxην d,πooτρdτευσιγ>. T6γ αiτ6ν &,ντιxειμεγιx6γ oxoπ6ν Θ& επιδιωξη, μ6 &λλoυE τρ6πoυE xα( μεΘ6δoυ9, xαi i1 Bαoιλιxf1 'Eξoυo(α, bxτ65 τηg 'Eλλdδog. M6 την δλoxληρωoιν τηg Κατoxηs θd oυμπληρωΘη, 1ωρ(g διαxoπην πλ6oν, xα( r] διdνoιξιg τoδ δριξoντ(oυ 1doματo5, τ{g 6αθε(αE τdφρoυ, μεταξri 'Eλληνιxoυ Λαoδ xα( 'Hγεo(αg,
ε'ιJτε iντ6E ε|iτε bxτ65 τη5 'Ελλdδog εδρ(οχεται αiiτη, μεταξι} παρελθ6ντoE xαi πoλεμιxoδ fi xατo1ιxoυ παρ6ντoE, μταξ6 παρελθ6ντo9 xα( μ6λλoντoE. 'Απ6 τd,E oελ(δαg πoυ Θd dxoλoυθησoυγ' δ τiμιog xα( dντιxειμενιx6g &ναγνιiloτηE Θd διαπιoτιiloη μ6νog τoυ πo[oι παρdγoντεE, oυν66αλoν, πoΙα γεγoγ6τα oυγετιξλεoαν εiE την διανoιξιν τoδ 1d,oματog. Δ6ν θd περlιγρdψωμεν τ6ν περιπετειιδδη περ(πλoυν τoi Bαoιλ6ωE xα( η5 Κυ6ερνt'1oεωs τoυ, μ6oω τη5 Αiγιiπτoυ, τfrg 'Ανατoλιxfrg, Noτ(oυ xα( Δυτιx{E 'Αφριxηg, πρ6E τ6 Λoνδ[νoγ. Θd, οημειιiloιυμεν μ6νoν δτι Bαoιλειig τηg Αiγιi-
πτoυ Φαρo{sx xα( { Κυ6€ρνηoι5 τoυ Σiρυ Παooα θδηλωoαγ δτι ufloαν dι,γεπιΘιiμητoι>, προxειμ6νoυ νd, Bγxαταoταθoδν εiE Aiγυπτoν. EiE τα5 22 Σεπτεμ6ρ[oυ 194l, τ'1 <'Eλευθ6ρα 'Ελληνιxη Kυ66ρνηoιE> μ6 τ6ν Bαoιλ€α Γεωργιoν τ6ν B1 xαi τ6γ Διdδoxoν &πε6fiαζoντo εig Λονδ[νoγ.
'Eδαφ Jι4rt d,xεqαι6τηg xαι'EξωτεQιχli πoλιτιxi|. 'oλiγoν μετα την θγxατ&oταoιν τf1E 'Ελληνιxηg Κυ6ερνηoεωg εig Λoνδ[νoν, δ ΠρωΘυπoυργ6g 'Eμ. Tooυδeρ6s πρoοεπdΘηoε νd 6xη oαφειg dγτιληψειE θπi τδν διαθ6σεωγ xα( τδν θ6oειυν τδγ δto Mεγdλων Δυτιxδγ Συμμd1ων, εiE δ,τι dφoρα τdg δθνιx&g διεxδιx\aει5 τη5 'EλλdδoE. Αi dπαντ{oει5 dμφoτ6ριυν _xα[ τoδ Πρo6δρoυ Ρoδo6ελτ xα[ τoδ Πρωθυπoυργoδ Toωqτoιλ_ δπηρξαν doαφε[g xα( dνα6λητιxα(.'O Πρ6εδρo9 Poυo6ελτ Eδt'1λωoεν εig τ6ν 8αoιλ6α: <6τι α[ Bθyιxα[ μαE δπoθ6σειζ πQoσελxι3oυν τ6 tνδιαφ6ρoν τoυ, 6τι, δμωE, εφ' 6ooν διαρxεi δ π6λεμo9 δ6ν δilνανται νd δoθo0ν λ6αειg fi δποox6oειE εiE ξητfiματα Εδαφιxd...>>
'o
ΠριυΘυπoυργ6E Toδρτoιλ θδf1λωοεν εiE τ6ν "Eλληνα Πρωθυπoυργ6ν:
<<.' Tιbρα xdνoμε π6λεμo τ6ν δπotoy πρ6πει νd xερδioωμε. Δι6τι id.ν δ6ν τ6ν xερδiσωμε xανεtE μαE δ6ν θd με[νη. 'o π6λεμo9 θ6 διαρx6oη μεριxd 6τη. Mετd τfi Nixη θd'
227
π6'ρωμεν d'πoφd'oειE yιd. τd' πρo6λfiματα πoi θνδιαφ6ρoυν xαθ6να dπ6 τoι3E Συμμd74oυg. Γιατ[ τιilρα εtμεΘα d'πoφαoιoμ6νoι νd' od'g προoφ6ρωμεν τrjν δλιxrjν μαE 6ofiθεια xα[ τd'g δπηρεofug μα5 yιd' νd δρyανιboητε Στρατ6...'> Καi oτ6ν Bαoιλiα < τrjν δπ6oμoη νd' δπooτηρiξη 6ταν 'iλθη firρo τd 'Εθνιxd' μαg ξητfiματα.'l>
i
"Eνα θqωτημα oxληρ6ν τ(θεται πρ6 f1μilν: 'Yπηρξεν θνεργ6E χα( συγχεχQιμ6νη θξωτεριxt'1 πoλιτιxη τιbν 'Ελληνιχ(i)γ Kυ6εgνf1αεων, &π6 τoδ 1935 μ6xρι τηg oτιγμηg πoυ δ Ε. Tαoυδερ69 Θ6τει τ6 Θ6μα; Φo6o6μεθα δτι δ6ν δπηρξεν. Καi f1
μ6νη θξωτεριxη πoλιτιxf1, πQ6s την μ(αν η τηγ αλλην xατειjθυνoιν, τoι}g Συμμdχoυζ η τ6ν "Αξoνα, την δπo(αν, Bαoιλε6g xα( Mεταξαs, ii Bαoιλειig μ6νoν -
τoυ φλ6γoντo9 τoιiτoυ Θ6ματoE: "oπωE εig &λλην εδxαιρ(αν δπεγραμμioαμν, Θd δπoγραμμioωμεγ xα( θδιil δτι of1 'Eλλds εig τ6ν γεωγQαφιx6ν 1Φρoγ τ6γ δπo[oγ xατtxει xαi δE Mεooγειαπ6ν xαi ιbE Bαλxανιx6γ Kρdτog, δriναται νd θμφανiξηται tπoλoγ(αιμog παρdγων εi5 δυox6λoυE ατιγμdE, τ6τε μ6νoν δταν ixη θπi xεφαληs τηg [xανor3g {γ6ταE. "AλλωE dφαν(ξεται xα( xινδυγειjει νd διαλυθη. Θd εΙγαι xαπωE dφελ6g νd περιμ6νωμεγ εδγνωμooιiνην xα( θxτ(μηoιν i\ xαi &,ναγνωριαιγ τιilγ δπηρεoιδν τη5'Ελλdδog, dπ6 Συμμ&1oυE xαi'E1ΘρoιiE, δταγ oi {γ6ται τηE ΧιilgαS μαE πρooφ6ρoυν δg πρ66ατα θπi oφαγην, 1ωρ(5 x&ν να αυξητηooυν τ6γ τρ6πov τη5 σφαγηE xαi τηg διαλιjoεωζ. "ΑE μt'1 ληoμoνδμεν δτι μεταξι] τιbγ Kρατδν xαi τδν 'EΘνιilγ δ6ν xωqoδγ oυναιαΘηματιαμoi διd μiαν διαρxη φιλ(αν xα( ουγενν6ηoιν, &λλd μ6νoν f1 διxαiα xαi io6τιμoE oιiμπτωoιg θΘνιxδν xαi Κρατιxδν αυμφεq6ν-
τωγ xα( θπιδιιbξεων>.
"OπωE εiE τoιiE &λλoυE τoμεig τf15 πoλιτιxηg δραoτηρι6τητog, Eτoι xα( εtg τ6ν τoμ6α τηg θξωτεQιχηs πoλιτιx{5 τ6 dπ6λυτoν ii τ6 επιθυμητ6ν πoτ6 o1εδ6ν δεν iπιτυγ1dνoνται. Kαi &γ εΙγαι ξητημα τ$xηg xα( 6xι [xαν6τητoE. Κατoρθωτ6ν fi iπιτεriξιμoγ εΙγαι μ6νoν <τ6 δυνατ6ν γεν6oθαι>>, Nα( τotlτo δταν δ χειQι-
oμ69 γ(νεται dπ6 πQoσωπι1{6τηταE [xαναE. 'Aλλd xα( τ6 δυγατ6ν γεν6oΘαι, πρoxειμενoυ περi τη5 'EλλdδoE, εiναι xαi παχι δtoxoλoγ. 'Η γεωπoλιτιxη θ6oιE τη5 'Eλλdδog &παιτεi tsξαιρετιxηv [xαν6τητα, μ6 εiδιxd πρoo6ντα xαi εiδιxτj oυγxρ6τηoιγ τoi δx&ατoτε δπoυqγoδ τδν 'Eξωτεριxιilν, πQαγματιχην πoλιτιxτiν τηg δxdoτoτε'Eλληνιxf1E Κυ6ερνηαεωE. Kατ& ττ]ν τελευταfαγ πεντηχoνταετ(αν, εig τ6 γεωγQαφιx6ν μα5 xδρoν iαυηvτcilντo xα( oυγεxρoι}oντo, δ1ι μ6νoν α[ dγτιθ6σειE μεταξt Bαλxαγιxδν KQατιilν, aλλ& πq6 παντ69 xαt μ6 iδιαιτ6ραν δξ{lτητα α[ bπεxτατιxαt πoλιτιxαi τριιilν Συγxρoτημiι,των Mεγdλων Δυνdμεων: α) τηE Δυτιxηg Eδριδπηg, Mεγ. Bρεταν(αg Γαλλ(αE, xα( ΗΠΑ 6) τηE ΑtτoxρατoqιxηE Γερμαν[αE xα( Αιiατρiαg otiγγαρiαE, &ργ6τερoν τoυ "Αξoνog, XιτλεριxηE Γερμανiαg 'Ιταλ(αE γ) τηE ΤoαQιχηE Pωoo(αE xαt &π6 τoΟ 1917 τηE Σo6ιετιxfrg 'Eνιiloεωg. Αι θπι6oυλαi, αυνεπδE, θναvτ(oν τηg θδαφιxηg dxεραιoτητoE τηE 'Eλλdδog fioαν xαi εiναι αυνε1ε[g xα( παγτo[αι, dπ6 δ6 τot 1935 <θγ δqd'oει> xαi d,πειλητιxαt. Kα( δοoν xαi &γ φαγη παρdδoξoν, f1 Bπι6oλη τo0 xαΘεoτδτoE τηs 4ηE Αιiγoι]oτoυ θπηr1ξηoε τdg d,πειλητιxdg αiτ&g θπι6oυλdg. Δι6τι ftτo t περioδoE xατα ττ]ν δπo(αν 228
f1 θοωτεριx{ θθνιxt'1 εν6τηg xα( λα'ιxη oυνo1ri froαν διd ττ]ν 'Eλλαδα xα( τ6 'Ελληνιx6ν "EΘνog μ(α dνdγxη dδηριτoE. Kα( f1 διxτατoρ(α τηE 4η5 Αδγoιiαroυ
δι6απααε xα( xαθ6τωE xα( δριξovτ(ωs τfγ θν6τητα αiτην. 'AναδιφδντεE τ6 'Hμερoλ6γιoγ τoδ Ι. Mεταξα (T6μ. Tεταφog 1933- l94|) μδg εiναι δυνατ6γ νd, παραxoλoυθrioωμεν, παqd,λληλα πρ69 τ6ν ΠρωΘυπoυργ6ν Mεταξαν _θνoαρxωτt'1ν τoδ xαθεατδτoE τηE 4ηg Ariγotoτoυ xα( τotl Γ1 'Ελληνιxoi Πoλιτιoμo8_ μiαν δευτ6ραν oυνυπdρ1oυοαν πQoσωπιx6τητα, Eναγ &λλον Mεταξδ,ν, δ δπoiog &λλoτε θπηρεd,ξει θναντ(oν, &λλoτε oυμφωνε[, &λλoτε ταλαιπωρε[, &λλοτε dγτιτjΘεται, xαΘηλωνει xαi ταλαν(ξει _ψυ1oλoγιxα η πoλιτιxd_ τoν 'Eλληνα Πρωθυπoυργ6ν xαi, φυoιxα, xαi την iπioημον πoλιτιxτ]ν τηg Xιil8αs, την δπo(αν μ6νog αtτ6g αυλλαμ6d,νει, θxφρdξει, d,oxε[ xα( bπι6αλλει. 'H oιiγxρoυoιg αihη, ii διdαταoι5, τιilν δ6o πρooωπιxoτt'1τωγ πoi θνυπd,ρ1oυν xα[ αυνυπαρ1oυν εig τ6ν Ι. Mεταξ&ν, εΙγαι dx6μη περιoo6τεQoγ χαταφαντjE εig τ6ν τoμ6α τηg θξωτεQιχηE πoλιτιxfr5 τηE 'Eλλdδog. "Αλλωστε, xατα την περioδoν |939-1941 h'EλλdE παρoυoι&ξει, θν o16oει μ6 ττjν τ6τε EΦρωπα[xτ|ν i1 ΔιεΘtη ιατ6oταoιν, μoναδιxτ]ν iδιoμoρφiαν μη θxδηλωθεioαγ εiE xαμμdαν &λλην Xιilραν fi ΚρdτoE τηg Etρωπηg' xα( αiτ6 λ6γω πρωθυπoυqγoυ Mεταξα.: α) T6 xαθεατιilg τηg 4ηs Αtγo{loτoυ εΙγαι διxτατoριx6ν-φιλοναξιoτιx6ν. Δ61εται xα( ταυτ(ξεται xαt ψt' την iδεoλoγιx{ν xα( ψ6. ττiν δργανωτιxην δoμην τoi XιτλεριxoΦ Nαξιoμου, δπωE δ61εται xα( iπιξητεi xαi την πρooταofαν τη5 Xιτλεριxη5 Γερμαν(αg θvαντι xα( Bγαvτ(oν <τoδ Διεθνoδ5 Κoμμoυνιoμoδ> xαi χατ' bπ6xταoιν xαi θγαvτ(oν τιilν <διεφθαρμ6νων Δημoxρατιιilν τηE Διioεω5> πoδ εΙγαι . 'Εξ oδ xαt αi oυ1να( διαμαρτυρ(αι τoδ Bρετανoυ Πρεo6ευτoil εig τdg 'ΑΘηναg oιiωτερλ6oυ, παρd τι]ν δπooτt'1ριξιν πoδ παρ6o1εν εiE την διxτατoρ(αν τΛs 4ηs Αιiγor}ατoυ 'Lω' εντoλt'1ν τηg Κυ6ερντ]oεω9 τoυ. (8λ6πε 'Hμερoλ. Mεταξα τ6μ. τιθταρτog oε}''. 322' 347 348, 350, 353, 358, 364 χλπ.) 'Η θ6oιE oυνεπδE τηE 'ΕλλdδoE τoδ Bαoι' λ6ωE xα( τot Mεταξα _δxι 6ε6αiω5 τoδ 'Eλληγιxoυ ΛαoΦ_ fiτo παρα τ6 πλευρ6ν τoδ "Αξoνog xα( πρ6 παντ65 τηE XιτλεQιχηE Γερμαν[αE. 6) T6 xαθεoτιilE τηs 4ηs Αtγo{lατoυ, εΙναι δατ6ooγ θγαvτioγ τoδ 'Ιταλιxoδ
Φαoιoμoδ xα( 6ε6α(ω5 θναντioν τoi ?lτεxτατιoμoδ τoυ Moυooλiγι, εiE 6dρoE τηE 'Eλλdδo5. 'Εξ oδ xαi . 'o Ι. Mεταξαs δεν oημειιbνει ειE τo 'Ημερoλ6γιoν τoυ &ν f1 "φo6ερ& d,π6φαoι5, dναφ€ρεται xα( εis θνδεxoμ6νην Γερμανιxt'1ν θπ(θεoιν. Πd,vτω5 f1 'Ιταλ(α τofr Moυooλ(νι εiναι f1 δευτ6ρα μεγdλη Διiναμιg τo0 "Αξoνog. 'Εd,ν f <φo6ερd &π6φαoι9> Jηλαδt'1 &μι1νη5_ θγ(νετo πQαγματιχ6τηs, δπω5 xαi βγινε, fiτo τ6ooν dφεληg δ Ι. MεταξαE νd πιoτειiη δτι δ X(τλερ Θd dπεxηQυσσε
η Θd θγxατ6λειπεν τ6ν oriμμαx6ν τoυ Moυooλ(νι; B66αια διd τ6 γ6ητρoν τηg 4η5 Atγor]ατoυ xαi τoδ πoλιτιxo-oτQατιωτιχoδ iπιτελεfoυ Θd flτo πqoτιμilτερloν νd δεxθη τfν εio6oλiγ ii νd δπoδε1θη τt'1ν ε1ooδoν τoi Γερμανιxoi Στρατo[r τo0 Xiτλερ. 'Αλλd τ& πρdγματα θξελi1Θηoαν δλλω5.... γ) 'Αλλ' δ πρωθυπoυργ65 Ι. Mεταξα5 dπ6 τoδ 1936 Laει δηλιiloει δτι <πQo6λ6πει π6λεμoν μεταξιi 'Αγγλιxoδ xαi Γερμανιxoδ oυγxρoττ]ματoE..... xαi, λ6γει, f θ€oιg μαg εi5 τ(ν oιiρραξιν αtτt'1ν θd, εΙvαι πdqα τ6 πλευρ6ν τηs 'Αγγλ(αE> ('Ημερ. δE ciνω oε}ν. 247) δ) "oμωE δ Ι. MεταξαE εΙναι xαi <δπ6ρ τιjg αiιατηρd'E oiδετερ6τητoE>>. Κα(
229
την 12.4.39 δ61εται γtηoιν> αιiτfν ν6
ττ]ν Bρεταγo-Γαλλιxτ]ν θγγι1ηoιν. 'Απoφεriγει
τiy
δμrs
ττ]ν <θγ-
δλoxληqιboη μ6 μiαν &λλην θψriηoιν bx μ6ρloυE τoδ Γερμανo-Ιταλιxoδ oυγxρoτfματog. Δ6ν xατα6dλλει xαμμ(αν πρlooπdθειαν.'Αρxε[ται &πλδg εig τdE <διπλωματιx&g> δηλιi_loειE τη5 Ριυμη5 xα( τoδ Bερoλ(νoυ, πρ69 τ6 δπoΙoγ δηλωνει δτι f1 Bρετανo-Γαλλιxη θγγιiηoι5 δ6ν <θξητηθη, &λλd πρooεφ6ρΘη.
ε)'Ητo
δ Ι. MεταξαE δτι flτo δυνατ6γ ν& dπoφ{rγη διd τηg πoλιτιB. παγx6ομιoν π6λεμoν; T6 iiθελε; Bε6α(ωE δxι. 'Eξ oδ πα( α[ θπιτελιxα[ oτρτιιυτιxα( oυξητt'1oειg xαt iπεξεργαα(α πoλεμιxδν o1εδfων μ6 θντεταλμ6γoυE στQατιιυτιπo6g τfg ΓαλλiαE, Bρετανiαg, Toυρx(αg, Γιoυγxooλα6(αE. B66αια εΙγαι f1 περioδog xατ6 τriν δπο(αγ Δυτιxo( Σιiμμαxoι xα( "Αξων, &νεξdρτητα xα( θx παραλλr]λoυ, πQoσαγατoλ(ξoνται. πQ6E μiαν θπ(Θεoιγ θγαγτ(oν τηg Σo6ιετιxηE 'ΕνιboεωE.'Εξ oδ xαi α[ φιλιxιbτεραι ix666αrcE
xfrg τoυ τf1ν θμπλoxfν τηg 'Ελλ&δog εig τ6ν
δηλιboειE τηs 4ηE Aδγoιioτoυ πρ69 τ6 Bεριλiνoν.
oτ) 'Ωατ6ooγ
'Η
ρεμ6ααμo(!!!
<<α[
φo6ερα( dπocρd,oειE> f1ρω'ιxηE dμιiνηg τη5 'EλλdδoE, εΙναι (Bλ6πε: 'Επ(onμoν
'EλλdE παραμενει &oπλoE xα( dν€τoιμo5.
'Ιoτoρiαν τoδ ΓEΣ/ΔΙΣ Α1τια xα( dφoρμα( 'Ελληνo-Ιταλιxoδ Πoλ€μoυ oελ. 5-10, 40-41, τ6μ. 'ΙταλιxfiΕia6oλη oελ. 14-23, Α. Κoρ6ξη, 'o π6λεμo5 |940-4l, 'Επιτυ1(αι xαi ΕtlΘδναι, Α' Παπdγo5, 'o Π6λεμo9 τηE 'EλλdδoE 1940-4l).
<<Θ6οει5>r,
xρioειE xαi γνιilμαι iπ( τηg θξωτεριxf15 πoλιτιxξ5 του I. Mεταξα
Δι& τ6ν'Eλληνα d,ναγνιiloτην Θd παραθ6oωμεγ χατωτ€ριυ γνιilμα5 xα( xρ(oει5 Ξ6νιυν xαi'Eλλ{νων [ατoριxιilν, otiτωs δoτε γd μoρφωoη γνωμην θπ( τηg dλληλoυx(αs fi xα( oυνε1εiαE τ{E <πoλιτιxfi5> πoδ fioxηoεγ δ (συγταγματιx65>> ixπρ6oιυπog τηs 'Eλλd,δos, Bααιλεrig ΓειδργιoE B: xαi txτ6E Φs 'Eλλdδo5, παρd τ6 πλευq6γ τιilγ Συμμd1ιυν. Ι._ 'o Γ. Δαφνηg ('Η 'Eλλdg μεταξ6 διio πoλ6μων 1923-1940, τoμ. 2o5 oελ. 47|-4) γρdφει:
δπo[αν
Κυ6tρνηoιg Mεταξd, dνιjxει εig τιjν d'ρμoδι6ητα τoa μελετητoi τofr πoλtμoυ Ι940'41. ''Oπω5 xαi fi διατιiπιυoιE παρατηqιjoεων Bπt τηg διπλωματιxfi5 xα[ oτρατιωτιxfiE πρoπαραoxευfiE τoδ πoλ6μoυ. 'HμεiE θd' περιcριoθιbμεν εig τιjν πρo6oλf1ν δqιoμ6νων μ6νov πτυ1δν τιbν tξωτεριxιiv πρooανατoλιoμι}lν τηg 4ηg A&yo1'oτoυ. Tιbν πτυψCυν πoδ d'πoxαλ6πτoυν τd.E dντινoμiα6 d'π6 τ65 δπo[αg δπ6φερεν ri διxτατoρ[α. 'o 'Ελ. 8ενιξ6λo5, δλiyoν πρ6 τoi θανd'τoυ τoυ, τrjv 12ην Mαρτioυ Ι936, δt iπιoτoληE τoυ πq6E τ6ν 'Aλεξ. Zd,νναν, τηg δπoiαE tλα6oν yνfυoιν δλoι of πoλιτιxot dρxηγoi, δ Δεμερτξfig xαf δ Mεταξdg, xαθιbριξε τdE 6αoιxd'ζ yQαμμdζ τηg tξωτεριxfig πoλιτιxηg δE 6ξηE: 1) ΔιατfiρηoιE τηE φιλiαE μ6 τfiν'Ιταλ[αν 2)'Aπoφυyrj dναλfiψεωg oiαoδfiπoτεtξωdαλxανιxfiE: δπoΛρειiloεalg. .oταν δ Mεταξd'E μετ66η εiE Bελιyρ6φιoν, τdE dρxds Mαioυ Ι936, ε$4ε μεiνει o6μφωνoE μ6 τ6 oι3νoλoν τoδ πoλιτιxoδ x6oμoυ 6τι αι3τd'E τ6'9 d'ρxd'g θd' iτfiρει xατd. τd.E διαπqαyματεsoειE μ6 τodE τρttg ?iλλoυE \ταtρoυg τoi Βαλxανιxoi Συμφιbνoυ. "Επραξεν dxρι6CυE τ6 dντiθετoν' ''oταy i1ρωτi1θη d'π6 τo{ιg Γιoυyxooλd'floυE τi θd txαμνεν fi'Ελλ6.E, i6ν f7'Ιταλ[α fiθελεν εδρεθη dντιμ6τωπoE εiE π6λεμoν πg65 τrjv Γαλλtαν xα[ τrjν 'Ayγλiαν, toπευoε νd dπαντi1oη 6τι ft 'Ελλds θd oυν6πρατε μετd' τιbν δ{'ιo flxoλo0Θηoεν
230
f7
Δυτιxιjlν Δυidμεων tyαντtoν τηg'ΙταλiαE' Εig τ6 πραxτιx6ν δ6, τ6 μυoτιx6v, τoi Συμ6oι'λ[oυ τιby 'Yπoυρyιiιv τιbν 'Εξωτεριxιilν τηg Bαλxανιxη6 ΣυνεννofioεωE τ6 δπotoν δπεyadφη τιjν 6ην Mαtoυ 1936 δ MεταξαE tδ6xθη νd' περιληφθη f7 dx6λoυθog παρdyQαφoζ: < T6 Συμ6o6λιoν τfiE ΒαλxανιxιjE Συνεννofγσεωζ μετ' Bξ6ταoιν τ6lν πρo6λημdτιυν ι3π6 τ6 πρΙoμα τιbν oυμφερ6ντων τηE BαλxανιxιjE ΣυνεννofioεωE, d.πεφd.oιoεν 6τι αilτιγ θd' πρooε1ωρει εiE xd'θε yαλλo6ρεταvιxιjν oυνερyαoiαν>>' 'o MεταξαE δηλαδfi ε7xε πρooαyατoλιoθη πρ65 τdE ΔυτιxdE Δυνdμει5 dπ6 τ6ν M6loy τoυ 1936. 'H 'Ιταλ[α xατ6πιν τo6τoυ, f7 δπoiα tπληρoφoρfiθη dπ6 τιjν Γιoυγxooλαυιxιjν Κυ6iρνηoιν την δηλιυoιν τo0 Mεταξα, διηυx6λυνε την Βoυλyαρoyιoυyxooλαυιxfiν πρoo6yyισιν, ixδηλωθεioαν διd' τo0 oυμφιbνoυ τijE,29ηE'Ιαvoυαρ[oυ τo8 1937, τ6 δπoioν ιi Γιoυyxooλαυ[α δπ6yραψε χωQIζ yd εiδoπoιfioη τo{5 τρεEE d'ΜoυE 6τα|ρoυζ τtΙζ, δ5 ε7xεν ix τoυ Bαλxαν ιxoO Συμφιbνoυ 8πoyρ6ιυσ ιν....''.
'o MεταξαE θπρoxιbρηoεν dx6μη περιoo6τερoν εig dντιi'ταλιxιjν τoπoθiτιγoιν. Διd' τιiq δπoyραφε[oηE τ6ν Φε6ρoυd'ριov τo0 Ι937 oτρατιωτιxιjE oυμ6d.oεωE μεταξtl τιbν 6αλxανι-
xιbν fταiραlν' d.νεyνωρtoΘη διd' τo0 ?ηθρoυ 14, εi6 τιjν Γιoυyxooλαυfαν, τ6 διxα[ωμα τ6 δπoΙoν πειoμ6νιυE τιjE ε7xεν dρνηθη δ 'Ελ. Bενιξ6λoE d'π6 τ6 1928. T6 διxα[ωμα δηλαδιj νd. 74ρηαιμoπoιfioι1 iν περιπτιboει oυρρd'ξεωζ μ6 τιjν 'Ιταλ[αν, ιbg λιμ6να πoλεμιxoδ d'νεφoδιαoμo0 τηE τi7ν Θεooαλovtxην' Συyxρ6νωE, διd' τoυ dρθρoυ 7 dνελ6.6oμεν τιjν δπoxρ6ωoιν 6πιυE tμπλαxιbμεν εiE π6λεμoν μ6 τιjν 'Ιταλ[αν ii xα[ μ6 δπoιoνδfγπoτε d'λληv μεydλην δ{ναμιν, iφ' δooν ιj tπ[θεoιE τηg μεydληE δυνdμεωE iξεδηλotτo μετd. τfiν xfiρυξιν τfig iπιoτρατε{oεαlE πρ69 dντιμετιbπιoιν t1θριxιjE δρd.oεωE 6αλxανιxoi xρdτoυ6. Κατd' τιilν δ6o τodτωv ?iρθρων τηE oυμ6doεωg ε7xε διατυπιboει ριζιxd'E ΕπιφυλdξειE δ dρ74ηy6g τoυ ΓΕΣ d'ντιoτρdτηyog ΠαπdyoE. T6λoE δ MεταξαE δ5 πρ6εδρo5, διd' τ6 Ι938, τoδ oυμ6oυλioιι τδν δπoυρyιbν τΓ7E ΒαλxανιxfγE ΣυνεννofioεωE, iδ6xθη νd. ιiπoyρd.ι/lη τιjν 3Ιην'Ιoυλ[oυ Ι938' iν Θεαoαλoνtxη, μ6 τ6ν Bοιiλyαρoν Πρωθυπoυρy6ν Κιooεi6d'νιυφ, oι3μφιυνoν διd' τott δπo[oυ xατηρyottντo α[ διατd'ξειE τηg oιlνθιjxηE το8 Nεiyil, περ[ d'φoπλιoμoa τιj5 ΒoυλyαρtαE, xα[ τijg oυvθiγxηζ τitζ Λιυξd'ννηg, περ[ d'φοlπλιoμ6νων ξωνι7ν εiE τfiv Θρd'xην. 'Aνεyvωρiξετo δηλαδi7 iπιoιjμω; εig τιjν Boυyλαρiαν τ6 διxαfιυμα yd' tπανεξoπλιoθιj...> <Παραλλf7λωζ, δ MεταξαE tπεδtωξε νd' d'ναπτdξη iδιαιτ6ρωg φιλιxd'6 ox6oειg μ6 τfiν Γερμανiαν. "Εφθαoε μdλιoτα μ6xρι τo0 oημε[oυ νd ξητιjoη d'π6 τ6ν 8αoιλ6α Γειbρyιoν, δταν δ τελευτα|oq ε0ρioxετo εiE τ6 Λoνδiνoν, τ6ν 'oxτιb6ριoν τoi Ι938, δπωg tπανερx6μενoζ εiq "Ελλαδα, δι6λθη ix ΓερμανIαE xα[ iπιoxεφθη τ6ν Xiτλερ.'O Βαoιλει35 iηρνιjθη νd' oι'μμoρφafiiγ πρ6q τf1ν εioιjyηoιν τotι πριυθιιπoυρyoi τoυ. 'Επf πλ6oν, Βxd.λει tξ6pντα6 Nαξιoτd'q' εi6 τιjν 'Ελλαδα xα[ &πtoτελλεν 1πουρyodE τoυ τ6ν Κoτξιαν xα[ dλλoυE εiE Γερμανtαν. Παρα τα0τα xα( τ6 Ι939 xαt τ6 1940 ιj xιτλεριxιj Κυ66ρνηoιE tθεoε ξιjτημα ixθρoνioεωE τo0 Bαoιλ[aη Γειυρybι'' T6 d'πoτ6λεoμα τijE d'ντιφατιxιjq α|τιjE πoλιτιxιjq iιπηqξε νd' δυoαρεoτι1θo0ν xαf ol Διlτιxoi xα[ o[ 'Aξoνιxoi.....'. <'.. T6λoq δ ΣoφodληE' δi {ιπoμνιjματoq τoιl, iπo6ληθiντoE τιjν 6ην'Aπριλ[oιι l939, παραμoνιjν τηc, xαταλιjψεaη τηE'Aλ6αν[αc {ιπ6 τιjq'Ιταλiαg' πρ6q τ6ν 8αoιλ6α, τo0 iτ6νιξε τιjν d'νd'yxην 6πωq xαραγθιj iθνιxi1 πoλιτιxiγ iνιbπιoν τιjq iπιτι'ινoμ6νηg xριoιμ6τητoE τf1q διεθνofiq, xαταατ(ι'oειυ;. AI d'νηoυx[αι τιbν πoλιτιxaν dρxηyιilν προιjρxoντo: α) dπ6 τ6ν iioτoxoν xειριoμciν τotι θ{ματoE τδν iλληνoi'ταλιxfυν ox{oεaw τoιj δπotoιι dπoxoρ6φωμα fi'o i dρνηoιE τof', Mεταξα yd' d'νανειboη τ6 tλληνoi'ταλιx6ν o{μφωνoν, τ6ν Σεπτ6μ6qιoν Ι939.6) dπci τι'1ν iξ6λιξιν τδν 6oιιλyαQoyιoι:'y2looλαυιxιilν oyloεων, iν6 f7'Ελλdc ioτερεiτo τιjq iταλιxιjq δπooτηρtξεω<. y) d'π6 τfiν (λλειψιν nτQoσπαθειιjlν 61lμμαxιxljg πρooεyy[oεωζ μ( τi7ν Toιιgxtαν. Kατ6xQινoν δ6 τi1ν τρoπoπoiηαιν τljg' oιινθιjxηc τoυ l933, ιj δπotα'fuινε διd.7911 61lμφιbνoιl τηg' 27'Aπριλioιι Ι938, xαi τιjν d'νd'ληψιν μoνoπλεdρων ix μ(ρoιlq τiq'Ελλdδoq t'πoxρε(bσεων, α[ δπotαι μαc tφεQov iπtoη5 d'ντιθ6τoυ6 πρ6q τιjν 'lταλ[αν. δ) dπ6 τijν oτdoιν τo0 Mεταξd'6ναντι τιby Δυτιxaν Δυνd.μεωγ, πQ6ζ τd.E δπoiαE ε7γεv dναλα6ει νd oιινταxθιj, d.λλd τ6.c δπoiα< δυoηρ6ατει μt τιjν δημιoυρyoυμ6νην tντd1τωσιν' ix τoιi τρ6πoιι xαθ' δν iπoλιτεtιετo, περ[ yερμανoφiλoυ διαθ6oεωζ τoυ.'.'..)> 231
'Απ6 την dνιυτ6ριυ θπιox6πησιν τηg θξιυτεQιχηζ πoλιτιxfrg, πoi μα5 διαγρdφει δ x. Γ. Δαφνη5, εΙναι dπαqα(τητoν να oυγxqατησωμεγ ιbριoμενα oημεiα:
α)
oi
<θλιγμoi> _θπιπ6δoυ 1ιυριxηE
πoηρiαg- xαi τα τoδ Ι. Mεταξα μoιραiιυg xατ6ληξαν _xαi δ6ν frτo δυνατ6γ γd γ(νη &λλωζ_ ειt δυoπιoτfαν xαi τδγ Δυτιxδγ xα( τιilγ 'Aξoνιxιδν Δυνdμιυν, ιil5 τd,5 εiλιxρινε[E πQo_ θ6αει9 <τηE'EλλdδoE>. 'Η dγτι[ταλιxf1 xα( ται}τ61ρoνα φιλoγερμανιxf πoλιτιxf, τd oι1μφιυνα μ6 τt'1ν Γιoυγxooλαυ(αν xαi μ6 τf1ν Boυλγαρ(αν, ιilE τd' δ Ι. Mεταξαg, μ6 τoιαιiτα5 παρα1ιυρt'1oει5, ι'δαrε νd, &πoτελ6ooυν την dρxηγ τιδν Γερμαγo-γιoυγxooλαυιxιilν xα( Γερlμανo-6oυλγαριxδν oυμφιδνων εiE 6dρos τηg θδαφιxηg d,xεραιoτητog τηg 'ΕλλdδoE, α[ iδεoλoγιxαi xαi oixoνoμιxα( oγ6oειg Γερμαν(αg xα( 'Ελλd,δog, xλπ. δλα αtτd oυνετ6λεoαν εi5 τ6 εδρεΘη t 'EλλdE εiE τ6 xεν6ν xατα τt'1ν πλ6oν xρioιμoν περ(oδoν τηg oυγ1ρ6νoυ [oτoρ(αg τηE.
6) Teg θx μ6ρoυ9 τoυ X(τλερ xα( τηg ΓερμανιxflE θξωτεριxηg πoλιτιxfr5 πρooπαθε(αg διd τf1ν θxΘρ6νισιγ τoi Bαoιλ6ιυg Γειυργioυ B1 iδiιυE τ6 1'939 xαi τ6 1940. Α[ xqoνoλoγiαι αΦτα( Lxoυν iδια(τερoν [oτoριx6ν θνδιαφ6ρoγ. 'Αλλ' θπ' αtτoδ θα θπαγ6λΘωμεν xατωτ6ριυ.
γ) 'Η πληρηs παραγνιbριoιE _xαi &π6 τ6γ Bαoιλ€α xαt &:τ6 τ6ν πριoΘυπoυργ6ν Mεταξαν_ τηE dνdγxηE dπoxαταoτ&oειυE πλτiρoυ5 θθνιxηg δν6τητoE, εig τdg παραμoνd,5 τoυ 81 παγxooμ(oυ πoλ6μoυ, διd τoυ o1ηματιoμoδ Κυ6ερ_ νrioειυ5 θθνιxη5 δν6τητo5. Δ6ν ilt'1φΘηoαν r)π' δψιν oiτε ιjπoδεξειE τιbν Δυτιxιbν Συμμd1ιυν, oδτε τιilν πoλιτιxιbγ dρ1ηγιbν τηE 'ΕλλdδoE. 'O BαoιλειlE θπ6μειγε νd oτηρ(ξη τ6ν Mεταξαν xαt να oτηρiξηται dπ6 τ6ν Mεταξαν. δ) 'H δλιυγ τδν Bαλxανιxδν oυμφιδνιυν xαi τδγ συμμα1ιιbν θδημιofργηoε xρioιμα ξητηματα xα( δ{roxoλα πρo6λfματα εig τ6 'Eλλ. Γενιx6ν 'Επιτελε[oν Στρατoi. 'o oτρατdρ1ηs Α. Παπdγog εig τ6 oιiψραμd, τoυ <'o π6λεμo5 τηE 'ΕλλdδoE 1940-1941>> εΙναι θπ ' αιiτoi xα( 1αραxτηριoτιxd xα( διαφιυτιoτιxd διεξoδιx65. Παραθετει θπioηg xα( iπiαημα xεiμνα. (oελ. 26-67). 'Εθγιxα( ΔιεxδιxfoειE
"oπιυE εig τ6ν πριΤrτoν θτoι xα( εig τ6ν δε6τερoν Παγx6oμιoν π6λεμoγ, fl 'EλλαE &πεδιiθη εig τ6ν θγoπλoν d'γιirνα, παρd τ6 πλευρ6ν τιδγ Δυτιxδγ Δημoxρατιιirν, 1ιυρ(5 xαμμ(αν πQoηγoυμwην oυμφιυν(αν, oδτε xαγ πQoσυνεγν6ηoιν, iπ( τιilγ θθνιxιilγ διεxδιxτjoειυν, τιirν διxα[ιυν θΘγιxδγ διεxδιxηoεωγ τot] 'Eλληνιoμoδ. Eig τd <Διπλιυματιxd Παραoxt'1νια t94|-1944>>, δ 'Eμ. Tooυδερ6g θπιoxoπε[ τ6 δλoν θ6μα, ιb5 δπε6θυνoE xατd' την περioδoν αriτriν πρωθυπoυQγ6s, xα( xατα θνα γενιx6ν τρ6πoν θ6τει τ6ν δdxτυλoν επi τ6ν τ6πoν τδν iiλιυν. (oελ. 69-|52) Xαραxτηριoτιxt'1 εΙναι f1 xατιυτ6ρω περιxoπt'1 (oελ. 69): <ΣToN ΠoΛΕMo ΧΩPΕ ΣYMΦΩNLA MΕ ToYΣ ΣΥMMAXOYΣ. Πρiν νd
φ{-
γιυμε d'π6 τd'6 'Aθtjναg Eμαθα dπ6 δμιλiεζ τoi Bαoιλtωg xα[ μεριxιilν iιπαλλfγλων τol 'Yπoυqyεtoυ, 6τι εt1αμε μπη oτ6v π6λεμo χωQtζ xαμμiα πQoσυνενν6ηoη μ6 τo69 Συμμd'1goυ6, olτε yιd' τd'E d'π6yαντi μαE ι5πo1ρειboειg των xατ6' τ6ν π6λεμo, oiιτε yιd' τd.g ix τηE Ntxηq ιilφελεfuE μαζ δζ πρ69 τd iΘvιxd' ξητrjματα. M6νoν μετd' τιjν iναντtoν μαE iταλιxf1 232
iπiθεoη fi M. BρετανIα dν6λα6ε νd. μaζ χQηματoδoτfi yιd' τtE στQατιωτι}(6g δαπd'νεg μ6 λtρα5 π6ντε Εxατoμμ6ρια xατ6' μηνα. M6 τ6 πoo6ν α0τ6 tπρoμηθευ6μεθα d'π6 τ6 iξωτεριx6ν πoλεμιxd. iφ6δια xαl τρ6φιμα xαi d'π6 τ6 toωτεριx6 δρα1μd'E μ6 tη\ιbρηαη oτιjν Tρd'πεξα'Ελλd'δog dvαλ6yoυ πoooδ λιρaν, διd' τd.g πληρωμd6 τιjlν iπιτoπ[ων πoλεμιxιbν iπoΛρειboεων. 'Aλλd xαi ιj 1ρηματoδ6τηoη α0τιj toταμdτηoεν 6ταν tφθd'oαμεν oτιjν Κρfiτη. 'Aρy6τεgα xατd τd'g &ρxdE τoδ Ι942 iπανελιjφθιγ f1 Bρετανιxfi 6οfiθεια μ6 dλλoν τρ6πo, 6τε ilπεγρdψαμε oτ6 ΛoνδΙνo τi1 Στρατιο'ιτιxιj Bρετανo-Ελληνιxfi oυμφawiα περ[ τιjE δπotαE Θd' yiνη λ6yog εi5 τd iπ6μενα. Ε7ναι oφdλμα νoμ[ξω, τ6 6λ6πει xανεtg d.ρy6τερα, δταν o6 '6να dyιilνα αi δπηρεotαι τdlν μιxριbν φα[νεται odν νd ιi'μεiφθηoαν προxατα6oλιxιilE μ6 1ρi7ματα yιατt δ6ν δπ6ρ1oυν δεoμεtιoειE τι7v Mεy6'λωv yιd' τtE i7θιx6g fxαvoπonjoειE τδν MιxριΙlν πoi iπι6d'λλoνται d'π6 τ6 'Εθνιxιi δixαια τιυν. 'Εται προxαλεiται {να εiδog διαoτρoφιj5 ox6ψεωE yιd' τd. yενιxιbτερα xαθιjxoντα txε[νων πo6 δπηρετoiνται. Σd'ν νd' πoσμε oi μιxρoi μετd' τιjv Nixηv θεωρo0νται yιd' μιoΘoφ6qoι πoi θπληριbθηoαν' Β66αια oτ6ν πgιilτo μεγd'λo π6λεμo δ 'Ελ' Bενιξ6λoE, δπ6 d'ΜαE oυνΘιjxαE, yιd νd' tμπoδioη τιjν πoλιτιxιj τιilν Γερμανoφtλων πoi θd' ε|74εν 6λ6θρια d'πoτελ6oματα yιd. τιjν d.xεραι6τητα τιjq 'Ελλd'δog, {λα6ε μ6QoE εiE τ6ν π6λεμoν δπ6ρ τilv oυμμd1ων χωQιζ oυμφων[εE, lQo6λiπoνταg 666αια τfiν Συμμα76ιxfi Nixη' 'H πεqtπτωoη fiτo λoιπ6ν διαφoρετιxrj xαi iπi πλ6oν f1 φυoιoyνalμiα τo0 μεy6.λoυ ixε[νoυ dνδρ6g i1δ6νατo νd xαλ6πτη xα[ ixd'λυψε πρdγματι tx τιilv 0oτ6ρων τιjν τ6τε παρ6'λειψη. 'H dπoμ[μηoη δ6ν δημιoυρyεi πoτ6 xαλ6...>
'o πριυΘυπoυQγ6E τη5 'EλευΘ6ρα5 'EλληνιxηE Κυ6ερνt'1αεω5 'E. Tooυδερ65 δρθιilE ιiπoγραμμ(ξει τ6 [oτoριx6ν παρdλληλoγ, την [oτoριxην oιiμπτιυoιγ τηs εiα6δoυ τηg 'Eλλdδo5 xα( εig τ6ν πQ(δτoν xα( εig τ6ν δεrjτεQoγ παγχ6oμιo π6λεμoν, χ(υQ(E πQoηγoυμ6ην αυμφιυν(αν oiiτε x&γ πQoσυνενν6ηoιν, μ6 τoιig ΣυμμdxoυE μ€ τoιiE δπo(oυE συνετ&χΘη, θπ( τδν 'Eλληνιxδν θΘνιxιilν ξητημdτων
14αι
διxα(ιυν, xαt Lπt τιbγ dπεναvτι τηs 'Eλλdδo5 δπo1ρεωoεων τ(υν x'ατα xαi ψετα τ6ν π6λεμον. 'OρΘδg θπ(oηg δπoγραμμ[ξει, ιilg πρ65 τ6 1916, <την πoλLτLtlt|ν
τδν Γερμαγoφfλ(υγ> μ6 δλ€ΘQια &πoτελ6oματα γιd τt'1ν &xεραι6τητα τηE Xωραg. 'Aπoφειiγει δατ6ooγ γd δπαyραμμ(oη δτι xαi xατα τ6γ δε6τεQoν παγχ6oμιoν
π6λεμoν ιiπηρξεν δλεθρiα πoλιτιxr] Γερμανoφiλιυγ πoλιτιχ(bγ χαa στQατιιυτιxιilν εi5 6dρo5 τη5 'Eλλdδo5. Διd την θvημ6ριυoιν τoδ 'Eλληνog dναγνιδατoυ, Θd διαγρdψωμεγ θγ πεQιλt'1ψει, τdg xυριιυτ6ρα5 [oτoριxd,5 dναλoγ(α5 xα( [ατoqιxdg διαφoQdE μεταξιj τ(bν δι}o [oτoριxδν γεγoν6τιυν, τηg εio6δoυ τηg 'Eλλdδog εiE τoι15 δfo παγxoσμ[oυs
πoλ6μoυE:
Ι.- Αi oυνΘ!ιαι, xατατ6 1915-1916, δπ6 τdg δπo(α5 εiαηλΘεν {'Ελλd5 εi5 τ6ν π6λεμoν fiσαν πoλ6 xριoιμιδτεραι, δι6τι: α) 'o Bαoιλεrig Κιυνcπαγr[νog περιεφρ6vηoε την θxφραoθε[oαν θ6ληoιν τoδ 'Eλληνιxo0 Λαot (θxλoγαi Mα[oυ 1915), dπ6πεμψε τ6ν ν6μιμoν ΠρωΘυπoυργ6ν, xαf, θνεργιilν ιbg dπ6λυτo5 μoγαQxηg dπεφdσισε, διd τoυ lΘγιxoδ δι1αoμo0, νd dxινητoπoι{oη τ{ν ξιυτιx6τητα τoi "Eθνoυ5 _πQo6d,λλιυγ τr]ν <αioτηQdγ τoυ oδδετερ6τητα>_ μ6νoν xα( μ6νoν διd γd ματαιιiloη π&oαν Eγoπλoν dντioταoιγ θναντioγ τη5 Γερμανo-Boυλγαριxξg εio6oληE εiE την 'Eλλd,δα. 'Ητo f1 πoλιτιxt'1 τηg παρlατdξειυg τιilν Γερμανoφ(λων 'Ελλt'1νιυν Bαoιλoφq6νιυν, o[ δπoioι, δπιυ5 xαi τ6 t939, θπioτευoγ εig τ6ν dτ]ττητoν τoδ Γερμανιχoδ Στρατoi xαi εig μεγαλoφυiαν τoδ Kd'ιξερ { τoir X(τλερ. 6) T6 x(νημα τη5 'Eθνιxηg 'ΑμfvηE Θεooαλoν(xηg _τotr 'Eλ. 8ενιξ6λoυ_ 233
tπηqξε μ(α θπ(γoυoα θθγιxη πqιυτo6oυλ(α δια γd περιoιυΘη δ,τι fiτo δυνατ6γ την τελευταiαγ oτιγμt'1ν. γ) 'Η διxτατoριx{, αtθα(QετoE, dνεδαφιxrj xαi dγτεΘνιxτ] πoλιτιxτ| του Κιυνοταντ(γoυ ιbδηγηoεν δ1ι μ6νoν εiE τ6ν €Θνιx6ν &λλd xα( εig τ6ν θδαφιx6ν δι1αoμ6ν: διio 'Ελληνιxd, Κρdτη, τιbν 'Αθηνιbν xα( τηg Θεooαλoν(xηg. δ) oi Σriμμα1oι _"Αψλοι, Γd,λλoι,'Ιταλο(_ εixoν dπ6 τoi 1915 ουγxεντριδοει δλαg τιυν τdg πoλεμιxd,g δυνd'μειg τηg Mεooγε(oυ εiE τ6ν 'Ελληνιx6ν 1ιilρoν διd τdg θπι1ειρηoειg Δαρδαγελλ[ιυγ xα( Θεoοαλον(xηg. ε) Tdg διαπραγματειiοει5 μ6 τor1g ΣυμμdxουE τds εi1ε ματαιιboει δ Kιυγοταντiνog dπ6 τoΦ 1915. o[ dπιilτεQoι σχoπo( τoυ θxδηλιbνoνται τ6γ Mdρτιoν τoδ 1918, δταγ, d,π6 τf1ν'Ελ6ετ(αν, δ [διoE δ Κιυγαταντ[νog Bαoιλειig τηE'ΕλλdδoE (!1!) ξητει dπ6 τ6γ Aδτoxρdτoρα Κ&'ιξεQ τηE Γερμαν(αg γα τ6γ θ6οη θπ( xεφαληg τoδ Boυλγαριxoδ Στρατoι-l <διd γ& θλευθεριδoη την 'Eλλdδα dπ6 τ6γ 8ενιξελιoμ6ν xα( τoriE'Αγγλo-Γdλλoυg>. στ) Διαπραγματεr3οειE μ6 την Γερμαν(αν τoδ Κd'ιξερ δ6ν fioαν δυγατα(, δπ€ρ τηE 'Ελλdδo5, &φ' ts f1 Σoυλτανιxr! Toυρxtα xα( f Moναρxιxτ] Boυλγαρ(α fioαν oταθερ& πgofxταoιs τηs Γεμαν[αg xα( τt6 Ar}ατρo-oυγγαρ(αE.ΙΙ._ "OμιυE διd την διxτατoριxην Κυ66ρνηοιγ τδγ 8αοιλ6ιυ9 Γειυργ(ου B1 xα( Ι. Mεταξα α[ ουνθηxαι διαπραγματεr3oειυν, δπ6ρ τη5 'Eλλdδo5, μ6 την μ(αν ii τηγ &λλην Παρdταξιν fioαν ειixoλιbτεραι xα( εi1oν δλην την &γεoιν τoυ 1ρ6νoυ. Πρ6 παντ69 μ€ τ{ν πλευρdν τιilν Δυτιxιilν Δημοxρατιδν.: α) 'Aπ6 τoυ 1936, ταg τ(lxαE τη5 'Ελλdδog ρυθμ(ξει xα( xατευθιiγει τ6 διxτατoριx6γ xαθεαrιbs τη 4ηg Αiγoiloτoυ. Πoλιτιxιilg E1ει τr!ν δπooτriριξιν τηg Mεγ. Bρετανiα5. 'ΙδεoλoγιxδE θμπν€εται xαi dγτλεi τ6 xΟρog τoυ dπ6 τ6γ
Γερμανιx6ν-Xιτλεριx6ν Nαξιoμ6ν. Kοιν6E dιντ(παλoE δ (χoμμoυγιoτιx6g x(νδυxαi f1 Σo6ιετιxη "EνιυοιE. 6) 'o πρωΘυπoυργ6s Ι. Mεταξαg εig δλα5 τα5 oυoxiιpειg τoυ Bαλxαγιxoυ Συμφιδνoυ εΙγαι σαφηs xαt xατηγoρηματιx6E ιbE πρ65 την θξιυτεριxην πoλιτιxην τηE 'Eλλdδo5: uεiE περ(πτιυοιν πoλ6μoυ παqd τ6 πλευρ6ν τιilν Δυτιxιbν Δημoxρατιδν>. Tαriτoxρ6νω5 δμιυE α[ φιλιxα(, oixoνoμιxα( xα( iδεoλoγιxα( o16oει9 μ6 την Xιτλεριxην Γερμαν(αγ xαΘ(cπαvται oτενιδτεραι xα( θγxαρδιιilτεραι. γ) 'Απ6 τoυ 1938 _M6ναχoγ_ δ π6λεμo9 θειυρεΙται 66'6αrc5' o[ rjπε6θυνoι θπ( τη5 'Ελληνιxηg θξιυτεριx.ηE πoλιτιx\5 6αυxαλ(ξoνται μ6 την n6ε6αι6τητα, δτι δλ6xληaoζ η ΔιioιE θα oτραφη θναvτiογ τη5 Σo6ιετιxη5 'Ενιboειυg. δ) 'H 'Ιταλιx{, ιboτ6οον, dπ66αοιg εig τ{ν 'Αλ6αγiαγ ('Απρ(λιoE 1939), τ6 Γερμανooo6ιετιx6γ oιiμφιυνoν (Αilγoυαro5 1939) θ€τoυν την διxτατoριxτ]ν 'Eλληνιxt'1ν Kυ66ρνηoιν πρ6 τηg ιilμηg διεΘνoυg ii Eriριυπα'(xηE πραγματιx6τητog. 'H θγγιiηoιE ιiπ€ρ τξE'd,xεραι6τητog τξg 'EλλdδoE, δx μ6ρουE τηE Mεγ. Bρεταν(α5 xα( τηE Γαλλiα5, xαi f1 dπoδoxη ταιiτηg θx μ6ρoυE τηE 'EλληνιxηE Κυ6ερνηoειυE, εΙναι μiα, θx τιbν πραγμdτιυν, αυμμα1(α μ6 τdE ΔυτιxdE Δημoxρατ(α5. 'H 'Eλληνιxf Κυ66ρνησιE δ6γ xατα6dλλει xαμμ(αν πρoαπdθειαγ γd θπιτri1η την iδ(αγ iγγr3ηoιν xαi bx μ6ρoυ9 τδγ Δυγαμεων τoυ "Αξoνo5 _Γερμαν(αγ 'Ιταλ(αν_ iδoτε δ Διxτατιυρ Ι. MεταξαE νd δμ xα( <τf1ν Θ6αιν> xα( τ6 διxαiιυμα <νd, διαxηριiooει> την αiατηρdν τoυ oιjδετερ6τητα>. ε) M6 ττ]ν Exρηξιν τoΟ πολ6μoυ (Σ/6ριo9 1939) μ6xQι τoυ Mα[oυ το8 1940 τ6 'Ελληνιx6γ Γενιx6γ 'ΕπιτελεΙoν Στρατoδ επεξεqγdξεται μετd Bρεταγιbν, Γαλνog>
234
λωγ xαi To6ρxιυν 'Eπιτελιbγ πολεμιx& ο16δια &μriνηE 6vαγτι τoυ "Αξoνog. Εiναι
αriτ6 <αrjστηQd oιiδετερ6τηg> ; στ) 'Aπ6 τoΟ Αιiγo6οτoυ τοΦ Ι940 'H 'Ιταλιxf1 iπiΘεoιE, θξ 'Αλ6αν(αg. θεωρε[ται πλ6oν 6ε6αfu. T6 'Eλληνιx6γ Γεγιx6ν 'Eπιτελε[oν Στρατoυ Eπιμ6νει εiE τrjν ληψιν τδν θγδειxνυoμ6νιυν μ6τρων dμιiνηE xα( εiE μiαν xdλυψιν δια μιαg Eoτω xα( μεριxηg επιoτρατειioειυE. 'H Κυ66ρνηoι9, δηλαδf BαoιλειiE xα( Mεταξd,E, d,ρνoυνται nδιd νd μi1ν πρoxαλ€ooυν> xαi πρooφειiγoυν εig Eνα Γερμαν6ν ηΘoπoι6ν <φiλoν πQoσωπιχ6γ τoυ X(τλερ> δια γα πρooτατειiοη τriν 'Ελ-
λdδα dπ6 τηg'Ιταλιxη5 θπιθ6oεω5!!! Δ6γ 61oυν τ6 ΘdρρoE νd, διαπQαγματευθδυγ xα( μ6 τriν ψiαν xαL' !16 τηι, δλλην πλευρd,v ττ]ν <αioτηQdγ των oriδετερο-
τητα)
Td 1ρoνιx& πρlιθιυρια -d,π6 τoi Σεπτεμ6ρ(oυ 1939 μ61ρι τoδ 'oxτω6ρ(oι' 1940_ εΙγαι θπαρx6ατατα, δoτε f1 'Ελληνιx{ Κυ6€ργησιs να Exη δλην την &νεoιν, δ1ι μ6νoν νd αυξητi1oη τα "Eλληνιxd δ(xαια _θδαφιxfν d.xεραι6τητα xα( θΘνιxdE διεxδιxfoει5_ μ6 τ6 Eνα ii μ6 τ6 &λλo Συγxρ6τημα τδν θμπoλ6μιυν. &λλd dx6μη xαt να tsρευvτ1oη μ€ τoιiE <εiδιxoriE> τηs Γεμαν6φιλουE xα( 'Αγγλ6φιλoυ5 'Eπιτελεi5, τd5 δυνατ6τητα5 xα( πιΘαγ6τητα9 τηE θξελ(ξεω5 τo0 πoλ6μoυ xαt τ\5 N(xηg. ΕΙ1εν dx6μη η Κυ66ρνηoι9 τηg 4ηg Αιiγoι]oτoυ νd, διαπραγμα-
τευθη xα( μ6 τo6E δ6o dντιπ&λoυE xα( να χαιQoσχoπfloη θx τoi doφαλoυg. δπιυg oυν66η μ6 &λλαg BαλxανιxdE Κυ6ερνfoειg xαi ψ6 τ6ν Φρdνxo dx6μη τηg 'Ιοπαν(αE. 866αια α[ πρδται Exπληxτιxαi νixαι τoδ Xiτλερ, μ6xQι τoΟ Ariγofoτoυ 194Ο, διαγρ&φoυγ αioι6δoξoν τρoπην δπ€ρ τoυ "ΑξoνoE. 'Αλλd { Σo6ιε_ τιxf "EνιυσιE παQαμενει dx6μη μ(α iπι6oυλf, τt'1ν δπo(αν εiμπορε[ νd θxμεταλλευθη f1 d,vτιxoμμoυγιστιχη aη Anγoιioτoυ, πoλt περιoo6τερoν πoυ διαγρdφεται dπ6 πoλ6 θνωρ(E δτι Xιτλεριxf Γερμαν(α xα( Σo6ιετιxη "Eνιυoιg παρd τd δ6γ εiγαι δυγατ6γ γ& ουtυπαρξoυν. 866αια i Mεγ. Bρεταν(α δεν E1ει xαμφΘη xαi δ Toδqτoιλ dρνε[ται παoαγ oυξητ{oιν μ6 τ6ν Xiτλερ. Αi ΗΠA εio6ρ1oνται 6αΘμια(ω9 εi5 τ6ν π6λεμoν, παρd τ6 πλευρ6γ τΦγ Δυτιxδγ Συμμα1ων. B66αια εiγαι γνωoτα( α[ dρπαxτwα( διαθ6oειE τoυ Moυοoλ(γι εiE 6dρoE τηg iδαφιxη5 &xεραι6τητoE τη5 'EλλdδoE. Γνωoταi εiγαι θπ(oη5 α[ θδαφιxαf θπιδιωξειg τηE Γιoυγxooλαυ(α5 τoδ 'Aγτι6αoιλ6ωE Παr3λoυ xα( τξ5 Boυλγαρ(α5 τoδ B6qιδog διd τr'1ν δι6ξoδoγ τωγ εig τ6 Aiγαioν. Kαi f1 Xιτλεριxτ] Kυ66ρνηoιg θνΘαρρι1νει τα5 θπιδιωξειE α{;τd5. EΙναι 6ε6α(α, θπioηg, f Κυ66ρνηoιg τηg 4ηg Αιiγotατoυ, δτι 'ΕλλdE λ6γιυ τη5 ατρατηγιχηζ τηg Θ6oεω9 δ6ν εΙναι δυγατ6ν γd dπoφ6γη την θμπλoxt'1ν τη5 εig τ6ν π6λεμoν. Κα( δμω5 f1 <'EΘνιxη> Κυ66ρνησιE τoδ 8αoιλ6ω5 Γεωργioυ Β! xαi Ι. Mεταξα, δ6ν διεπραγματειiΘη xαΘ6λoυ, πQ6s τf1ν μ(αν η τtν ciλλην xατει]Θυνoιν, την 6ε6αfuν xα( δ,γαπ6φευxτoν oυμμετoxην τηE εiE τ6ν π6λεμoν, oiiτε xtiν xα( την dνεδαφιxην θμμoνην τηg εiE την otδετερ6τητα. Kα( τoυτo θγ dντιΘ6oει πql65 τoιiE Γειτoνdg τηg _ Κρdτη πoυ την πεQι6dλλoυγ.
Θd θριυτ{oει xανε(E: 'Ητo τ6ooγ dφεληE f1 Kυ66ρνηoιg τηE 4ηg Αδγoιiοτoυ νd αγνoηoη ii νd, dδιαφoQηση Eγαγτι δν6g τ6ooν ξιυτιxoδ xα( θεμελιιδδoυg θΘγιxoυ xαθτ]xoντog; Bε6α(ω9 δ1ι. Κα( τ6τε; Κα( τ6τε f1 dπdντηοιg εiναι dπλη: T6 xαΘεατιbE τηg 4η5 Αtγotrαroυ xα( f1 Kυ66ρνηoιs τoυ' δE μ6νην xαi πQωταQχιxην <θΘνιx{ν> διεxδ(xηoιν, Eναγτι τδγ διjo θμπoλ6μωγ συγχQoτημdτιυv, πρo66αλλεγ ii θπεδ(ιυxε τfν διατfρηoιν εiE τr]ν θξoυo(αν xαi την θπι6(ιυoιν ιi1oτε
23s
αιiτoδ τoυ xαΘεoτιilτo5 xαi τηg Moναρ1(αS, πQ6, xατα xαi ψετα τ6ν π6λεμoν. Θd τ6 διαπιoτιiloωμεγ διd μ6ooυ τΦγ oελ(δωγ πoδ Θd dxoλoυΘriooυν. EiE τliν Exφραoιν <θθγιxαi θδαφιxα( διεxδιxτ]oειE> δ6ν Θd πρ6πει, xατα τ,i1ν γνιilμην μαg, νd' δoΘη περιε16μνoγ i.ιεxτατιxfrE __ πoλιτιxηE ii αiΘαιρ6των Bδαφιxδν ii &λλωγ dπαιτf1oεων δπωE oυν66η xατα τ6 παρεΘλ6ν, πQ6E παραπλd,νηoιν τηg xoιν{5 γνωμηs τoδ 'Eλληνιoμo{r. Παρioταται oυνεπΦE &νdγxη ν& xαΘoρioωμεν, εi5 γενιxds γQαμμds, π(bs dντιλαμ6αν6μεΘα τiγ ΕxφQασιγ fi τ6ν δρoν αiτ6γ, πρ6 παvτ6g μετd την δημιoυργ(αν τδγ διio μεγdλων dγτιπd,λων Συγxqoτημdτιυν, τoδ "Aξoνog xα( τδν Συμμd1ων (xα( τriν θξ αiτη5
τη5 δη μιoυργiαE, διαμoρφωθε[oαν ν6αν γεωπoλιτιxt'1ν πQαγματιχ6τητα.
:
α) Περιo1α( περ( τ6 'Eλε6θερoν 'Eλληνιx6γ Κρdτo5, εi5 τd5 δπo(αg fl μεγ&λη πλειoιpηφiα τoδ πληθυoμoδ fiτo 'Eλληνιxi1, θd iπρεπε να θvταxΘoδν εi5
την 'Eλληνιxην tsΘνιxfν iν6τητα, ψt. xατox$Qωσιν xα( πληρη oε6αoμ6ν τΦγ διxαιωμdτων τιilν μειoνoττiτων. 6) Περιo1α( εiE τdg δπoiαE δ 'Eλληνιομ6E flτo μειoν6τηE, α[ 'Eλληνιxα( Κoιν6τητε5 θd 6πρεπε νd τιi1oυν τη5 iδ(αE xατo1υριbσεωE, δπωE εi5 ττ]ν 'Ελλd,δα, τδγ διxαιωμd,των των. γ) Περιo1α(, oυνoρεfoυoαι μ6 τ6 'Eλληνιx6ν Kρdτog xαt &πoxτδoαι στQατηγιχιiν oημαo(αν, λ6γω τηE δια-
μoρφoυμ6νη9 ν6αg πoλιτιxf1g πQαγματιχ6τητog, θd 6πρεπε γd d'πoτελ6ooυν &νεξ&ρτητoν-αtτ6νoμoν xαi otδετεqoν Eδαφog, περιo1dE
1ΗπειQos.
Ei5 τι]ν δευτ6ραν xατηγoq(αν Θ& iiπρεπεναπεqιληφΘη f1 'Aνατoλιxη Θqdxη xαi i1 Κωγoταγτινo{-lπoλιE, 'Eλληνιxαi παρoιx(αt τfig Boρε(oυ xα( Κεντριxηg
'ΑφριxflE, τηE 'Eγγ{l5 xα( M6oη5 'Ανατoλfl5. ΕiE την τρ[την xατηγoρiαν θ& Bπρεπε νd, πεqιληφΘξ 1) f1 B6qειoE "Hπειρo5, &φ' ig &π6xλειoαν o[ Δυτιxo( Σιiμμα1oι ττ]ν Eνωoιν τηg Boρε(oυ 'Ηπεiρoυ μ6 τfν 'Eλλdδα, 2) f1 'Aνατoλιxf1 Θρ&xη xαt f1 Κωναταγτινoιjπoλιζ, μ6 θλευθ6ραν γαυoιπλoiαν τΦν Δαρδανελλ(ων, xα( πλf1ρη oilδετερ6τητα. Πo(α f1 oτd,oιg xα( f1 Θ6oιE τδν θναγτι τιilγ διxα(ωγ θθγιxιilγ διεxδιxf1oεων τηE 'Eλλ&δog; xα( iδαιτ6ρωg τδν Η.Π.Α', xαi Mεγ.Bρεταν(αg;'O τ6τε πρωθυπoυργ6s Ε. Tooυδερ6g dφιερωνει δι]o xεφd,λαια 6π' αiτoδ (Διπλωματιxd Παραoxt1νια t94l-t944, oελ. 95, l12, 230, 23l, 235' l 52' 153 ). Π αραθετoμν χαQαχτηQ ιoτιιη.α αtτooπ&oματα. :
<'Oλlyεg iμ6ρrE dργ6τερoν, τrjν 3ην 'oxτιυ6ρioυ, tπεox6φΘηxα τ6ν Πραlθυπoυρy6ν oisiνoτoν ToCυρτoιλ, oυνoδευ6μενoE dπ6 τ6ν Πρ6o6υ μαζ Χ.'Σιμ6πoυλo. Toδ tξ6Θεoα τd'g ox6ψειg xα[ πρoτd'oειζ μoυ περi oτενωτtραE 'Ayyλo-'ΕλληνιxfiE oυνερyαoitι: xα[ oτ6 μ6λλoν, xαl τoi ιbμ[ληαα yιd' τd' iΘνιxd' ξητrjματα πoδ of "Ελληνε5 dναμ6νoυν νd λυΘoδν μ6 τ6ν π6λεμoν αiτ6ν. 'o x' ottνoτoν Tocbρτoιλ μoδ d'πrjντηoε opδ6ν μ6 τd. 6ξηE: oTιbρα xd'νoυμε π6λεμo τ6ν δπoIoν πρ6πει νd. xερδ[oωμε. Δι6τι tdv δ6ν τ6ν xερδioωμε xανεtE μαE δ6ν θd μεtνη.... 'o πil'εμog Θd' διαρx6oη μεριxd' tτη. Mετ6' τljν Nixη θ6. π6ρoυμε d'πoφd'oειE yιd τd πρo6λfiματα πoi bνδιαφ6ρoυν xαθ6να dπ6 τo6E Συμμd1γoυg. Γιd τιbρα εtμεθα d'πoφαoιoμtνoι νd' oαE πρooφ6ρωμε τιjν δλιxriν μαE 6orjθεια xα[ τ6E δπηρεo[αE μαE yιd' v6' δρyανιboητε 236
Στρατ6 μ61ρι δ6o ταξιαρ11iεg xαt yι6. νd' dναδιορyανιboητε τ6 Nαυτιx6 xαl τfiν 'Aερoπoρ[αν oαE'..>> (oελ. 95) ,r...T'iν 6πoμ6νην Ι2 'Ιoυν[oυ xαt ιΙlρα Ι0 π.μ. μετ66ην μετd. τoi Πρεo6ευτoi μαζ Κtμωνo5 Διαμαvτoπo6λoυ oτ6 Στ61ντ Nτηπdρτμεντ xαt tπεox6φΘην τ6ν τ6τε 'Υπoυρy6 τ6ν 'Εξωτεριxdlν x. Κ6ρντελ Xd.λλ xαl τ6ν Σd'μνερ oi6λεg ι\φυπoυρy6. 'Επ6δωoα xαi dν6πτυξα xαi oτo6E δ0o iπ6μνημα περt τ6ν 'Εθνιxiυν μαE δπoθ6oεω9.... T6 δπ6μvημα αiτ6 iπεδ6θη μετd' δλtγαE flμ6ρoE δπ6 τoi Bαoιλ6ωE xα[ oτ6ν Πρ6εδρo Poio6ελτ xαi oυνεξιjτηoαv τ6 περιεx6μεν6 τoυ. 'o Πρ6εδρo6 ε7πε oτ6ν 8αoιλ6α, 6τι αi 'Εθνιxαt μαg δπoθ6oειE πρooελxiloυν τ6 iνδιαφ6ρoν τoυ, 6τι 6μωE iφ! 6oov διαρxεi δ π6λεμο5 δ6ν δisναται ν6. δoθoiν λ{loειE fl δπoo16oειE o6 ξητrjματα tδαφιxd. T6 α0τ6 ε7παν xαi o6 μ6να ατ6 Στ6[vτ Nτηπd.ρτμεντ.. T6 tδιo ε71α dxo6oει xατ' tπανd.ληψιν xα[ oτ6 Λoνδtνo d'π6 τo66 "Ayyλoυg iπιorfμoυζ....>> (oελ' 112).
'O Bρεταν6E
ΠρωθυπoυQγ65 δεν &qνεiται την παQoχην πoλεμιxoδ ιjλιxoδ dναoυγxρ6τηoιν τoυ 'Eλληγιχoο Στρατoδ, Nαυτιxoδ, 'Αερoπoρiαg xα( ττ]ν oυν61ισιν τoι' πoλ6μoυ θx μ6ρoυ5 τηE'EλλdδoE Θ υσ[αE: Nα[. Συξi\τηoιν xα[ μ[αν θετιxιiν δπ6oxεoιν δπ6ρ τιΙιν iθνιxιΙιν διxα[ων: 6xι.
διd
τt'1ν
Kαi δμω5 o[ 'ιjδιoι <Σr3μμα1oι> δ€ν dρνoΦvrαι otiτε oυξητηoιν oδτε δπoox6σειE xα( ταS παQ6χoυν &φΘ6νω5, εis τr4ν Toυρxiαν, τ4α( μdι'λιoτα θδαφιxdE
παρα1ωρτ]οει5 εi5 6dρo5 τηE 'Eλλdδog. (Ε. Tooυδερoδ, Διπλωματιxa' Παραoxη-
για 194l-1944 oεχ. 79-8l' xεφ. Td Νηoιd τoυ Aiγα(oυ xα(
f1
Toυρxiα,
oελ.
178-183 xεφ. 'Εξ6λιξη τoυ Δωδεxανηoιαxoδ) 'Ωατ6ooγ xdπoιο δραμα θπα(ξετo εig 6αρoE τη5 θδαφιxηg &xεραι6τητog τηg 'Eλλdδog, εig τd παραoxηνια. 'o 'Eμ. Tooυδερ65 μαg dνoiγει Eγα μιxρ6ν μ6Qog
τη5 αiλα(αE:
<ΠPoΒΛΕΨΕΙΣ BPΕTTANΙΚΕΣ ΓIA THN ΕΞΕΛΙΞH ΣTH BAΛΚANIKH: "ΕναE d'π6 τo65 Πρ6o6ει5 μαE πoδ δι6μεναν oτ6 Λoνδivo μoi Φρoφε τd Εξηg o1ετιxd. oτig d'ρ16E τo0 Mαρτioυ 44, τ6' δπoΓα ε7xε dxoιioει d.π6 dνιbτατo 8ρετταν6 δημ6oιo λειτoυρy6. 'H Pωooιxιj iπιxρdτηoη oτιj Booνtα, Κρoατtα xαi Σλo6εν[α tΘεoε πλ6oν τ6ρμα
oτ6-
παλαι6 Γιoυyxooλαυιx6 xρdτoζ' oi διεν6ξειE τιiw iξoρioτων Γιoυyxooλαιjων πoλιτιxιilν oυνετ6λεoαν [boτε ν6' oτραφi1 fi πρoooxfi io1υρCυν "Ayyλων παραy6ντων πρ6E τfiν 6ρyd'νιllαη τoi Tiτo xαi νd. διbooυν o' αtτ6ν τfiν πρoτ[μηofi τιυν. Zrjτημα ε7ναι τιbρα td'ν δ6ναται ν6 διαoωθfi εio6τι τ6 νoτfωq τoi Bελιyραδ[oυ τμημα τoi Γιoυyxooλαυιxoi xρ6.τoυE. (Σ.Σ. Φαtνεται δE iπληρoφoρoι\μηv, δτι oτ6 τμημα α8τ6 ε774αν tπιφυλα1θη 'Ayyλιxd' δι-
xαιιbματα Bπιρρoηg xατd. τfiν oυνδι6'oxεψη τηζ Tε76ερdνη) <'Aφ' fτ6ρoιl f7 xατd'oταση στη Boυλyαρ[α φ6ρεται ταy6ωE νd' πρoωθη τrj Pωooιxrj iπιρρorj μ6xρι τηg Σ6φιαE xαi τoi Aiyαfoυ. Πρoτιμoδν νd. περιπ6ooυν oτrj αo6ιετιxrj xηδεμoνiα μ6 τrjν tλ:τtδα 6τι'6τoι θd xqατrjooυν τrj Mαxεδoy[α xαi τιj Θρd'xη. Δ6ν θd' δυoxoλευθoδν νd' πρooφ6ρoυν oτo6E PιboooυE ε0θι1g δE πληoιd'ooυv τ6. o6νoρd τιυν, τfiν xατ6.ληι/lη τηg x6ραE τaly. 'H 'ΕλλdE θd παρ6μενε δπωoδfiπoτε ixτ6E τfiE PωooιxηE iπιρρoηg, d'λλ6' τ6' πρ69 Boρραν o6νoρd' τη5 txινδilνευε νd περιoριoθotιν μ61ρι τfiE Θεooαλoν[xηE.
<<'H xυριαρ3[α τηE Σ6φιαE xαt τoi Βελιyραδioυ ι3πo μεy6'ληE ΕilρωπαtxηE Δυνd.μεωE θd xαθ[oτα oτqατηyιxιilE dδ6νατη τfi θ6oη τηE 'ΕΜdδog xαt τoiτo μoιραtωE Θd 6ξεδηλoiτo xα[ tπt τηE tξωτεριxfig τηE, πoλιτιxfiE.
i
237
παν 6τι d'φoρo0ν τ6 μ6λλoν. Tιbρα 'ixαναν πoλιτιxrj yι6' τ6 αημερον. Mετd' τ6ν π6λεμo
πρo66λεπαν, δτι θd y(νoυν διd.φoρoι 'Ayyλooαξαlνιxoi πoλιτιxo[ oιlνδυαoμoi πoi θd' d'πεμdxρυναν d'π6 τd' Bαλxci'νια τo6q xινδ6νoιlE τοdE δπoioυE διi6λεπα 6τι θd. fioαν xατd' τηg χιυQαs μαζ. Θ' d'λλ6'ξoυν τ6τε of iπιρρo65 oτiγν Ε&ριbπη xα[ oτιjν Bαλxανιxfi, iτ6νιξαν, xαi fi 'Ελλdg θd ξriση ijαυψη.....> oελ. 152-Ι53.
'o Ε. Tooυδερ6s, χωQ(s χαμμ(αγ dμφι6oλiαν, dποφειiγει f1θελημ€να εiE τ6 γd, εiγαι σαφl}E, δg πρ65 τorig xινδιiνoυg πoΦ δι6τρεχεγ η 'Ελλdg _xαi dπ6 πo(oυ5_ ν& 'iδη τd 66ρεια or3νoρd τηs πεQιoριξ6μενα μ6χQι τηE Θεοοαλoν(xηE. 'Yπηρξεν, ιboτ6οoν, σαφ6στεQos, δταν τfν &νoιξιν τoΦ 1955 εis Παριo[oυ5, θα1oμεν μαχQdγ ουξητηoιν δπ( τιilγ Θεμdτων αιjτδγ. Tην 6xθεoιγ τoΦ "EλληνoE Πq6o6εωE xα( τ.t'γ <πρ66λεψιν διαφ6ρωγ 'Αγγλooαξωνιxδγ πoλιτιχιbν oυνδυαομδν εiE τd, Bαλxd,για, Θd πQ6πει νd τd,5 oυνδ6oωμεν μ6 ταg πoλιτιxooτρlατιιυτιxds πQoσπαθε(αg τδν δr]o μεγ&λων Δυτιxδν Συμμd,1ιυν Δυναμεων _HΠΑ xα( Mεγ. BρετανiαE_ νd διαμoρφιilooυν ν6αν γειυπoλιτιx{ν πQαγματιχ6τητα μετd, τ6ν π6λεμον. 'Αναφ6ρoμεν χατωτ6ρω τα5 xυριιυτ6ραg:
'Η oυμφων(α { δπογραφεΙoα τfν 15ην 'ΙανoυαQ(oυ Ι942 ψεταξιi τιbν Bαoιλ6ιυν τξg 'Eλλdδog Γεωργ(oυ Β! xαt τηg Γιoυγxooλαυ(α5 Π6τρoυ xαi τιιlγ δfo Δυτιxδγ'Συμμdxων, ΗΠΑ xαi Mεγ. Bρεταν(αg, διd μ(αν Bαλxανιxτ]ν "Ενωσιν, d,π66λεπεγ εiE τι]ν θπανεγxαΘ(δρυοιν τδν πρloπoλεμιxΦν xαθεoτιilτωγ. 'Η δυομενηg τρoπη δE πρ6E την θπdνoδoν τηg Moναρ1(αs ειs την Γιoυγxooλα6(αν, μ6 τi1ν παλαιαν γειυγραφιxt'1ν llxταoιγ xα( πoλιτιx6ν περιε16μενoν, dναγxdξει τ6γ Poυo6ελτ xαi Toιilρτοιλ γd τρoποπoιτ]σoυν τ& ox6διd τωγ.: Κρdτo5 ν6oν περιλαμ6dνoν την Boανiαν, Kρoατiαν xαt Σλo6εν(αγ, δπ6 <Ρωooιxτ]ν θπιxρατησιν>. Κρ&τog ν6oν,νoτ(ωg τoυ Bελιγραδ(oυ _τ{g παλαιαg Σερ6fαg_ δπ6 τ6γ 8αoιλ6α Π6τρoν, <μ6 'Αγyλιxα διxαιιbματα θπιρρoηg>, μ6χQι ΘεoααλoνixηE. M6 την πρooπτιxt'1ν αιiτfν &λλιυoτε xατε6λf1θη πρoαπdθε ια' bx μ6ρoυg τδν δι]ο Δυτιxων Συμμd1ιυν _ΗΠΑ xα( Mεγ. Bρεταν(αg_ γd διατηρηθη εiE την γ6τιoγ περιo1τ|ν τηg Γιoυγxoαλα1fug δ 8αoιλ6φρων οτρατηγ6E Mιxαηλo6ιτg _xα( tπoυργ6g Στρατιωτιxων τηg Κυ6ερνr]oε(υE τoι 8αοιλ6ω9 Π6τρoυ_ δE δ μ6νo9 flγ6τηE, Eoτιυ xα( θν oυνεργαoiα μ€ τdg δυνdμειS χατoχηE, διd γd θπιξηoη του πoλ6μoυ xα( να δπ&ρ1η 6αοιλ6φρων Γιoυγxooλαυιx6g oτρατ65 μετd τriν fiτταν τoυ "ΑξoνoE. Αi Bρετανιxα[ οτρατιωτιxαi &πooτoλαt εi5 τα τμliματα τoυ Mι1αηλo6ιτg dπεoιiρθηoαγ τ6γ 'Ιανoυdριoγ τoδ 1944, xαt αi,'Αμεριxανιxα(
μ6νoν τ6γ Σεπτ6μ6ριον τoi 1944, &φoδ &νεφoδiαoαγ τα τμιiματα ταiτα μ6 δπλιoμ6ν xα( πoλεμιx6ν δλιx6ν. Td ox6δια τηE δυτιxooυμμα,(,χηζ oτρατιιυτιxfr5 &πo6doειυ5 _ΦΘιν6πωQoν 1943- εig την Δαλματιxfν dxτf1ν xαi ταg'Ιoν(oυg νηooυg xα( πρoιυθτ]oειυE μεγd,λων dεραμ1μdτων-Moγd,δων μfuρι τoi Δoυνα6ειυE xα( τηg Noτ(oυ Pουμαν(αE, dπ66λεπον εig την dναxoπτ]ν τηg Σo6ιετιx\E πρoελdoεωg νoτιιδτερoν. o[ Σταλιγ xα( TTτo θματα(ωoαν τt'1ν dπ66αoιγ. Α[ Bπαφα( xαt διαπραγματειioειg 238
πεQt6δoυs _π.x. Φε6ρoυdριog 1943, Θ6ρoE 1943, Md,ρτιoE 1944, Αilγoυoτog 1944- μ6 θxπρoοιδπoυg τoυ B6ριδos τηs Boυλγαρ(αs, μ6 θ6μα τι]ν πQoσxωρηoιν τηE Boυλγαρ(αE εiE την Bρετανo-AμεQιχανιχην <αυμμαx(αν-θπιQQoηνr, μ6 6ξοδoν θν dνdγxη εig τ6 Αiγαioν &oφαλιbg θδαφιxτ]ν, εiE 6dρog τηE'Eλλdδog }1.ατα
θπ(οηE.
Α[ δπαφα( xαi διαπραγματε{rοειE _dνεπ(αημoι ii ημιεπ(oημoι πλ6oγ_ xαt ψt' περιεx6μενoν xα( πdλιγ o1ετιxflE θδαφιxξg ixανoπoιησειDs, oυνε1(oθηααν xαt την δπα6ριoγ τoi πoλ6μου μ6 τ6 Bελιγρdδιον, θx μ6ρου9 'Αμεριxανιxδν "Yπηρεoιδν, πd,λιν εig 6dρog τηg 'ΕλλdΦs, xα( τoδτo δι& γd διειlρυνθη f dπ6 τoυ 1945 oημειωθεΙοα διαoταoιg μεταξιi Στd,λιγ xα( ΤiτoxαiiξελιxθεΙoα εig ρηξιν. Eig τt'1ν ρηξιγ αiτην, μ6 Bαλxανιxαg πλ6oν διαοταoειE θd dναξητηoωμεν xαi τα 6αθιiτερα αiτια τoυ θμφυλ(oυ πoλ6μoυ εig ττ]ν 'Eλλdδα, τοi (συμμoQιτοπoλ6_ μoυ> δg τ6ν 1αραxτηρ(ξει f1 Δεξιd εig την 'Eλλdδα (1'947-|949)'
oi
Σ(lμμαxoι xα( τ6 πoλιτεtαx6ν, oi Σιiμμαxoι xαi τ6 μεταπoλεμιx6ν xαθεoτιδ5 εi5
τfν 'Eλλd,δα.
"oοoγ xαi &γ φαγη αι}θα(ρετoν xα( &π(θανoγ διd τον "Ελληνα dναγνιboτην, Θα πq6πει γd, τογιoθη dμ6οιυE iδδ τoδτo, ιbE δμt'1 [οτοριxi1 dληθεια: Διd τor3E MεγdλoυE Συμμd1oυE, iδ(ωE τη5 Διioειυ5 -ΗΠΑ xα( Mεγ. Bρεταν(αν_ εiE τorig τελευτα(oυg f1 &οτιxf πολιτιxf1 f1γεοiα' μoναQχιx,t'1 xα( αvτιμoναρNLτ|η, dπ6νειμε τ6ν τ(τλoν τοδ <<πρoστd,τoυ>>, ilrαντι τoi oθπεxτατιxου Σο6ιετιxoΦ παγoλαυιoμoil> _ιbg τ6ν dπoxαλε[ δ Γ. Παπανδρ6oυ_ f1 'Eλλdg t:|yε'ν dπoτελ6oει πρoi6ν oυναλλαγηE xα( dx6μη περιoο6τερoν dvταλλαγηg, εiζ ταζ μεταξ6 τωγ _τδν τριιitν_ διαπραγματεfoειE xα( θπιδιιbξειE πoλιτιxιilγ xα( iδαφιxιilν μεταπoλεμιxΦγ &ναxατατd,ξεων. 'Η Bαλxανιxt'1 ουμφων[α μεταξιi τιilν δι]o Bαoιλ6ωγ _Γειυργ(oυ B. τηg 'EλλdδoE xα( Π6τρoυ τηs Γιoυγxooλα1fuE_ εiγαι μiα iαπευομ6νη πρoοπdθεια τΦγ δι]ο Δυτιxδν Συμμd1ιυν δπωg θξαoφαλ(oουν εiE τ{ν Bαλxανιxην xαθεoτΦτα τηE d,ρεoxε(αE τιυν xα( xατα iγα εiαxημoν τρ6πoν δδαφιxd πρoτεxτoρατα. Tt'ιγ oυμφιυν(αν αιiτfν ττ]ν θπεxιiραloαν xα( τ6 Λoγδiνoν xα( f1 oδd,οιγxτων. Θd θπαxoλoυθt'1οη τ6 oιiμφιυνoν φιλ(α5 xαi ψi1 θπιθ6oεωE μεταξιi Mεγ. Bρεταν(α5 xα( Σo6ιετιxηE 'Eνιiloειυ5 ('Ιo{.rνιog '1942) τ6 δπo[oν περι61ει xαt μυoτιxo6g δρουg xα( πρo6λ6πει δια1ωριομoιi5 ξωνων θπιgρoηE, μεταξιi τΦν δπο[ιον xα( f1 'Eλλdg.
'H Toυρx(α διd ττ]ν τi1ρηoιν <τηg oιiδετερ6τητ6E τηE> ξητεΙ d,νταλλdγματα iδαφιxd xαi o[ Σ6μμα1oι oυξητoυν xαi ει]γooδγ τd tsδαφιxd τηE bπεxτατιxα
o16δια εig 6dροg τξg 'Ελλdδog. Πρωτη θxδηλωοιg: f πρ6ταoι9 τo0 Bρετανoi Πρεo6ευτoυ τηg 'AγxιiραE <νd, xαταλd6η f Toυρx(α νηoιd τoυ Aiγαioυ (Λημγογ' Λ6o6ογ, XΙον , Σαμov) <δια νd μfν xαταληφθoυν δπ6 τΦγ ΓερμανΦν, o[ δπo[oι εio66αλoγ εig την 'Ελλdδα. Δευτ6ρα απα(τηoιE: f1 πρoodQτησι5 τηg Δωδεxανfooυ μετd τ6ν π6λεμoν. 'Η Mεγ. Bρετανiα διd, τιilγ δηλιbοεων τoδ 'Ηγτεν, θγγυdται μεταπoλεμιxδ5 την δδαφιxην dxεqαι6τητα τηg 'Αλ6αν(αE, δι6τι, δE 6ε6αιουγ επiαημoι 'Αμεριxανo(, . Κα( f1 'Eλλ&E <θα πρ6πει νd' &ναμε(γει τ6 τ6λo9 τοΟ πoλ6μoυ, ττ]ν fiτταν τoΦ "Αξoνog, διd, νd θ6oη
239
θγιilπιoν τδν Συμμd,1ων τdE θΘνιxdg-θδαφιxdE τηs διεxδιxτioειE>. "Oooν xαi &ν φανη θπ(αηg παρd,ξενoν εig τ6ν "Eλληνα dναγνιiloτην, α[ d,νωτ6ρω xα( αi ιατωτ6ρω α{-rΘα(ρετoι διαxαγoνιoμo( xαt θπεμ6doειg εig τd 'Eλληνιxd, πρdγματα, Θd εΙναι μ6 την θξ6λιξιν τoδ πoλ6μoυ, η πριilτη Θετι"xiγ αiτiα _πoλιτιxf1 xαi iδεoλογιxτ]_ Eμφυλ(oυ πoλ6μoυ μεταξιi τιbγ Bαλπαγιxιilγ λαδν &λλd xαi ταυτo1ρ6νωE τoδ Boωτεριxot θθνιxoδ αiματηρoO δι1αoμoυ xαi θμφυλ(oυ πoλ6μoυ δντ69 τιilγ θθνιxΦν oυν6ρωγ δx&oτoυ τδγ Kρατδν τδγ Bαλxανiωγ. Tt1ν 22αν Σ/6ρioυ 1941, {ioτερα 6Jι6 28 f1μεgδν πλoδν διd, τoδ 'Ατλαντιxot, δ Bαoιλεt5 τηg 'EλλdδoE Γειilργιog B1 δ διdδo1o5, xαt f1 u'Eλευθ6ρα 'Eλληνιxt'1 Κυ6€qηoιE>, δπ6 τ6ν 'Eμ. Tooυδερ6ν 6:τε6βαξετo εiE Λ(6ερπoυλ τηs
'AγγλiαE, πρoεq16μεγoν θx Noτ(oυ 'Aφριxη5. 'Η δπoδoμj f1 δπo(α Bπεφυλdxθη εig τoι1g θπιof1μoυE θxπρooιilπoυg τηg'Eλλdδog, θx μ6ρoυ9 τδν θπιoτiμων Bρετανιilν, δπflρξε θγxdρδιog. <<'o x. oιiiγαrων Toιilρταιλ fiτo μ6xQι δαxρtrων συγχε-
E. Tooυδερ6g!! Tην 25ην Σεπτεμ6ρioυ 1941' 6 "Eλλην πρωθυπoυργ69 πρooυπoγρdφει τ6γ Xdρτην τoδ 'Ατλαντιγoυ πoδ θξf1γγειλαγ o[ Po0o6ελτ xα[ Toδρτoιλ. 'Ωg θτoν(σαμεν dνωτ6ρω δ Bρεταν65 ΠρωΘυπoυργ69, τ{ν 3ην 'Oxτω6ρioυ |94l, iιπεπoι{Θη xdθε oυξt'1τησιν, μ6 τ6ν "Eλληνα πρωθυπoυQγ6γ, Bπ( τδγ θθγιxΦγ διεxδιxηoεων τηg 'Eλλ&δοE. 'Ωατ6ooν δ 'iδιo5 Bρεταν6E ΠρωθυπoυQγ6s, τi1ν 28ην xινημ6νog>, λ6γει δ
'Oxτιυ6ρ(oυ, πριbτην θπ6τειoγ τ{E 'Ιταλιxη5 επιθ6σεωs θγαγτ(oν τηE 'Eλλdδo5, μ6 ττ]ν 6ε6αι6τητα δτι <πρoαφ6ρει μεγdλην δπηρεodαν εi5 ττ]ν 'Eλλdδαr, απoυδαιoτ6ραν xαi &π6 τ{ν lxανoπo(ηoιν τιbν iθγιxδν διεxδιxτ]oεων, dπευθι]γει πq6E τ6ν "Eλληνα ΠρωΘυπoυqγ6ν (μ6 tμuρoμηνiαν 27 'oxτ.) θπιoτoλt'1ν <τη5 δπo(αg τ6 περιεx6μεvoν _xατα τ6ν E. Tooυδερ6ν- εΙγαι dξιooημεiωτoν dπ6 3θνιxηE xαi &π6 &π6 πoλιτιxfrE πλευQds.., Kατωτ6ρω dναδημooιεrioμεν δλ6xληρoν τt'1ν [oτoριιf1ν θπιoτoλην:
<<'Aγαπητ6 μoυ Προlθυπoυρy6, Κατd' τfiν oημεqινfi μoιρα[α tπ6τειo τos iγxλf1ματoE τoa Moυoooλtνι, \πιθυμιil μ6oω τηg 'Υμετ6ραE 'Εξo16τητo9 νd' Βxφρdoω yιd μ[α dx6μη φoρd. τfiν ει}yνωμooι3νη τoi Βρετανιxοi λαoi πρ69 τotι; ''Ελληvα5 yιd 6λα 6oα 6πραξαv xαi πρdττoυν δπ6ρ τη5 Συμμα74ιxηE δπoΘ6oεωE.
Στri φfiμη τrjν δπofα πρooφdτωE dx6μη ix6ρδιoεν δ 'Ελληνιx6E Λα69 6ταν oυνεxλ6νιoε τ6ν x6oμo μ6 τtE νixεE τηE'Aλ6αvtαE xαi τrjν yεiναtα τoυ dvτiαταoη oτrj ναξιατιxιj δ{lναμη, ν6α fiδη πρoατiΘεται αtyλη. 'H dντtoταoη oτi1 Γερμανιxlj xαf 'Ιταλιxrj τυρανν[α πoυ dρ1iξει o' α\τrj τo6τη τrjν 'Ελλ6δα xαi δ πoλεμιx65 dyιbναg oτ6ν δπoioν αi 'Ελληνιxαl δυνd'μειζ τηζ M6oηE'AvατoλfiE θ6' dπoδυΘoiν μ6λιE f1 πρoετoιμαoiα των oυμπληρωΘη d'πoδειxy6oυν yιd' μiα ax6μη φoρd τ6 dxατd6λητo πνεiμα τηg'ΕλλdδoE. 'ΕπιθυμCυ oυy7ρ6νωE ν6' tπωφεληΘ6 τηE εinαιqtαE ται3τη,g yιd νd' δια6ε6αιιboω τfiν 'Εξo76τητ6 oαg 6τι f1 Κυ66ρνηotE oαE f1 δπoiα iδfiλωoεν fiδη πιilE ε7ναι μιd. δημoxρατιxrj Κυ66ρνηoιE tlπ6 Συyταyματιxrj Moναργiα d'πoλαtιει τfiE πλi1ρoυE 6μπιoτoo6νηE xαi δπooηρiξεωE τfig ΚυflερνfioεοlE τηE A.M. xαi τoδ Bρετανιxoi λαoi. 'H δ6ξα τηg 'Ελλdδo6
dzτινofloλεt δ7ι μ6νoν oτrjν dρ74αι6τητα, d'λλ' dx6μη λαμπρoτ6qα oτoι3g, oημερινo6E τQαγιxο{E 1ρ6νoυ9. Tfiν διεxδιxεi fi oταθερ6τηE τoi λαo0 τηE oτ6 μ6oo τηg oxληρflE δoυλε[αg. Γιd' τ6 μαρτιiρι6 τηE Θd' λd6η txδixηση δ ΠανελλfiνιoE Στρατ69 τfiE 'Aπελευθεριboεω6. 'H
240
"Ενωαιq δλιυν τδν τ6xvιυν τιjq'Ελλdδoq ατ6 πλευρ6 τo0 Βαoιλ6ιυζ xα( τιjE Kυ1ερvioειυc i'ιd τιjν δπ6θεoη τofι πατρioιι iδdφoιιq, θd d'πoφ6ρη τiν d'oφαλη τηc d'νταμoι6tj'
ΕiλιxρινCυE 'Υμtτερoq
(Διπλωματιxd Παραoxιjνια Ι94 l -Ι 944 oελ. 97-98)
EiE την
d,π&ντηo(ν τoυ,
oYiΣTΩN TΣΩPTΣιΛ
δ "Ελλην
ΠριιlθυπoυQγ65, &πoφειiγει νd θfξη τ6 θ6μα τη5 <ΣυvταγματιχηE Moναρx(αc> δι& την μεταπoλεμιxτiν 'Eλλd,δα, ιilc τ6 πρo6dλλει, τιατa τρ6πoν dπoφαoιαrx6γ, δ 8ρεταν69 ΠριιlθυπoυQγ6E. Γνιυρ(tει,
doφαλιilE,
δ Ε.
Tοoυδερ65, δτι
δ 'Ελληνιx6g Λα69 xα(
αι}τη
η πoλιτιxη
ι1-
γεσ(α τηE 'Ελλdδog, εig τ6 oι]γoλ6γ τηE, εΙναι δεδηλιυμ6νω5 θγαγτ(oγ τηg θπαν6δoυ τηg Moναρ1(α5 xαi iδ(ι,lg τoil διxτατoρog Bαoιλ6ιυ9 Γεαlργioυ B1 "Exει διαπιoτιδoει θπ(oηE, eφ' ts διιυρ(οΘη πριιlΘυπoυργ6g, δτι δ oιiiγoτιυν Toιbρτoιλ Θειιlρε[ τ6ν Bαoιλ6α τηg 'Ελλdδo5 <ιbE μεγαλoν αr1μμαxoγ> xα( δ6ν δ61εται ot-
δεμ(αν oυξητηοιν θπ( τoδ θ6ματo9 τflg MoναQχ(αE. ΕiE δ,τι dφορα τd θoιυτεριxα τηg 'Eλλdδos, fι παρdγραφog η dφoριiloα <την συγταγματιxην μoναρ1fαν, εiγαι &νoιxτη xα( αiθα(Qετos θπ6μ6αoι5. Εiναι tsπ(oηs f1 πριδτη xαταπdτηoι5 τη5 διαxηριiξειιlg <Τoυ Xdρτη τoυ 'Ατλαrπιxoi>. 'o χ. E. Tooυδερ6E, ιb5 μαg Eδηλιυοεν 1ρ6νια d'ργ6τερα, iiλπιξεν δτι <μ6νoν εtoτροφog xα( δπoμoνητιx6g 1ειριoμ6E τoδ ξητηματog Θd θπετρεπε, xα( ψt την θξ6λιξιγ τoΟ πoλ6μoυ, νd d'πoφευ1Θoυν α[ δραματιxα( θξελ(ξειg...> 'Ανεγνιbριοεν ιboτ6oον δ E.T. δτι μ6νoν <δια(ρεoιE xα( δι1αομo( μ6 δραματιxdg θξελ(ξειg, flτο δυνατ6γ νd, θπιτ61η η πoλιτιxη την
δπo(αγ iπεδ(ι,lxεγ δ 8ρεταν6g πρι,lθυπoυργ65 διd την 'Ελλdδα. Εig τd 'Aπομνημoνει1ματα τoυ, δ [διo5 δ oι]iνoτιυν Toιilqτoιλ, διαγqαφει τ6ν τρ6πoν μ6 τ6ν δπoΙoν d,ντιλαμ6dγεται, ii μαλλον πιbE iννoεi γd iπι6dλη <την Eνιυoιγ δλι,lν τιbγ τ6xγιυν τηg 'Ελλdδo5 οτ6 πλευρ6γ τoυ 8αoιλ6ιυ9 >r, Nα( &x6μη πιilg θννοεi ν& θπι6λ6ψη δ iδιoE πQoσ(ι)πιχιbE, μ6 τ6 xαχ6 ii μ6 τη 6(α, διd, την iπιτυ1(αν τηg δνιitοειυE αδτηg.: <'. Mt:τd. τιjν oιiμπτιlξιν τilν Συμμdxιυν, τ6ν'Aπρiλιoν τοi Ι94Ι, ιj'Ελλd4 xατεληφθη απci τ6'q Δι'νdμειζ τofi "Aξovclq.'H xατd'ρρευoιq τofr Στρατoi xαi fi d.ποxιbρηoιg τo0 Bαoιλ6ωq xαt τηq Kιι6ερνi7oεωζ τ()ι) εiE τιjν }ξoρiαν, d'νεξιυoy6vηoε τd'E πιxρd7'6ριδαq τιjE 'Ελληνιxιjq πολιτιxηg,. Κα| εΙg τιjν'Ελλdδα xα[ εig τοιiE'Ελληνιxoιig x6xλoιιE τoδ'ΕξωτεQι2{oι1 iξεδηλcilθη μ[α d'πηνιjq πoλεμιxιj tναντloν τιj6 Moναρ1fu6, ιj δπofα ioτιjριξε την διxτατctρiα τofi οτqατιγyoi Mεταξci, xα[ ιi δπotα (Moναρxiα) ix το8 λ6γoι, τo6τoυ iθεar ρηθη oυι'δεδεμtνη dπ' εiιθεtαq μ6 τ6ν iδιoν αilτ6 xαθεατιilq πoυ τιilρα ε71εν ι)ττηΘιj. "Oταν τ(lν Mdi'ιlν τoΓι Ι91Ι, δ Bαoιλεtlc Γειbρ1'1OE iγxατ6λειψε τi7ν Κριjτην iπηρε μαξd τoυ μiαν Κι''6lQνηclιv pι,. oιiνθεoιν xατd τ6 πλεΙoτoν ix 8αoιλοφρ6ννων xαi μ6 πρωθυπoυρy6ν τ6ν x. Tcloι'δεQ(lτ'. T(l μαxρ6ν ταξ[δι 7g1'E, δια Καtρoιl xα[ Noτ[oυ 'AφριxηE' εiq τ6 Λoνδiνον '(δtιlot: μεi'(ιλα 7"ρονιxα περιθ(υρια διd' πoλιτικ(ι.g αυξητιjoειq μεταξ6 τ,ilν'Ελληνιxδν Κoιι'clτητι'lι'τoι''Εξοlτεριxοi' T6 ]936 τ6 Σdνταyμα ε7xε xαταρyηΘιj xαi ιj διαμd'xη διd' τ6 μιελλoντιxc5ι' xιιθεατilg' δταν ιj 'Ελλd< θd ε7xε τελιxd. iλευθερωθιj, θd διεξηyετo μεταξ6 71bι" Ελλf1νοlν πριloφilyaπ iπ[ Σι'μμcιxιxoil tδαφoιlg. 'Επ{ πoλiιι' y.ρ6νον εixα oαφιj dντ[λι7ψιν τoιi π6oη i1τo ιj oι1μαoiα τιjE λiloεωE τοι1 Ξητi71ιατoξ, cιι'ιτιlι-ι. Tιjν'oxτil6ριol,τofi Ι94Ι d'πηdθιlνα μ[αν iπιoτoλf7ν πρ6g τ6ν "Ελληνα Πρι'lθι':tιlι'ρi'(lι', δι(ι νd τ6ν oιli,xeιρil διd. τ6 περιεx6μενov τιjc ραδιoφωνιxιjg τoιι ixπoμπιjq ciπ(l τci Λoτ'διvoν πρ66 τ/7'ι' Kατεxoμ6νην 'Ελλd.δα xαt νd τοtl ixφρd.oal τi7ν ixανo16. 'o ΔoιiρειoE "Ιππog 241
πolιηoiν μoν ιilg πρ69 τ6 δτι f7 'Ελλd5, δg διεxηρ{xθη, θd' fiτo μ[α δημoxρατιxιj 74ιbqα δπ6 μ[αν oυνταyματιxιjν μoναρ74[αν. Καi δ [διoc δ Bααιλεdg δμfληoε μ{ τ6 tδιoν πνεδμα εiE τιjν ραδιoφωνιxιjν τoυ ixπoμπιjv τo0 ν6oυ tτoυq... 'Εdν tνα i7vωμ6νoν ΕθνoE tπρ6xειτo νd' ixπηδi1oη μετd' τ6ν π6λεμoν, iγτo d'παρα[τητoν νd' διατηρηθoδv of δεoμo[ μεταξ6 τιilν iξoρioτιυν xα[ τι1q "ΕλληνιxηE Κoινι7E yν6μηζ εi6 τιjν 'Ελλd'δα..'>
ΠoioυE θγγοε[ nθξoρ(ατoυE), o[ δπo[oι <θπρεπε να διατηρ{ooυν τo6E δεσμo6s τ(ι)γ μ6 την 'Ελληγιχηγ χoιγηγ γγ(()μηγ εig την 'Eλλdδα>, δ Bρεταν6E Πριυθυπoυ8γ65 τ6 διατυπιδνει οαφιilE εig την μεθεπoμ6νην oελ(δα, dφoυ διαγaαψη εig γενιxd5 γQαμμdE τdE θξελiξει5 εiE την tπ6 'Αξoνιxτ]ν xατo1{ν 'Ελλdδα μ6xQι τoυ θ€ρoυE 1943: ('Aπoμν. τ6μ. V, oελ. 47Ι-3)
"oooγ xα( &ν τ6 περιε16μενoν τηg θπιoτoλη5 τoυ Bρετανοδ ΠqιυθυπoυQγoυ Toιilρτοιλ πQ6s τ6ν "Eλληνα πριυθυπoυgγ6ν Tooυδερ6ν, ιilg iπ(αη5 xα( τ6 π'αρατιθ6μενoν d,π6oπαομα ix τιilγ 'Απoμνημoνευμ&τιυγ τoυ i1oυν την 6ξαρoιν τoυ θγθουoιαoμoδ, ιb5 πρ6E ττ]ν &xτιγo6oλ(αν <τη5 δ6ξηs τηg 'EλλαδoE, δ6ν παιiει τ6 iδιoν περιε16μενoν γα εΙγαι xα( f1 διατιiπιυσιE _ σαφt'1E, ιbμη xα( dπoφαoιστιyν,η _ μιas πολιτιxηE γaαμμηs την δπoiαν δ 8ρεταν65 ΠqιυΘυπoυQγ6s θd dxoλoυθηση πQοσ(ιlπιxιilg μ6 πε[oμα μ6χQι τ6λoυ9 _ μ6xQι τoυ Δ/6ρ(oυ 1944 _ δπ6ρ τηg θπαγ6δου τo0 Bαoιλ€ιυE Γειυργioυ B'. xα( τQ5 Moναρ1(αE εig ττ]ν 'Eλλdδα, xιυρ(E xαν να θνδιαφ€ρεται να δπoλoγ(ξη ii νd λαμ6dνη, Eστι,l, tπ' δψιν τoυ τdg θεληoειE τoi 'ΕλληγιxoΦ ΛαoΦ. Εiναι dπαρα(τητoν, νoμ(ξoμεν, γα ιjπoγραμμioαlμεν τd xυριιbτερα oημεiα τιbγ dνιυτ6ριυ xειμ6νιυν: 'O Bρεταν6E Πqιυθυπoυργ6g otfγoτιυγ Toιilρτoιλ, α) "Exει πληρη xαi οαφη θπ(γνιυoιν τηg θθνιxηE xα( πoλιτιxηg οημαo(αg διd, τ{ν 'Ελλd'δα, τoi xαθεoτιυτιxoυ ξητfματoE xα( τoΦ ρfγματog πoδ πρoηλΘεγ dπ6 τfν dναoτoλfν τoυ ΣυvτdγματoE xα( τr!ν oτfριξιν τoυ xαθεοτιbτo5 τηE 4ηg Aiγotioτoυ, δπ6 τoυ 8αoιλ6ιυ5 Γειυργ(oυ B'._ 6) Πρ6πει, διd, τιξν θξυπηq6τηoιν τη5 Βρετ. θξιυτεριxηE πoλιτιx{E, νd θπιτtlxη xα( θα iπι6dλη <την Eνιυoιγ δλιυγ τιilγ 'Eλληνιυν πεg( τ6ν 8αoιλ6α τη5 'Eλλd,δoE>, ιbE xα( τ{ν Bπdνoδ6γ τoυ εig την 'Ελλdδα μετd, τ6 τ6λo5 τoυ πολ6μoυ. 'Εξ oδ xα[ f1 EμφαoιE <τηg iδιαιτ6qαg δπo1ρειδoε(υE _ δ1ι εiE τ6γ λα6γ aλλα _ εiE τ6ν dρ1ηγ6ν τoυ Kρdτoυg τ6 δπo[oγ δπoλ6μηαεν ιbg αιiμμα1o5 τηE
M. Bρετανiα5 τ6 l94l.
γ) "E1ει πλflρη θπ[γνιυoιν δτι f1 μεγioτη πλειoιpηφiα τoΦ 'Ελληνιxoδ Λαoυ, αλλd xα( αιiτη τιilν 'Eλληνιxιbγ Koινoτητιυγ τoi 'Eξιυτεριxoυ, απoxρo6oυν ττ]ν θπαγοδον τoδ Bαoιλ6ιυ9 xαi τηE MoναQχ(α5 εig ττ|ν 'Eλλdδα μετd ττ]ν d,πελευ-
1ιυρ(g νd προηγηθη δημoψτ]φιoμα θλει1θερoν xα( dνεπηρ6αoτoν. Γνιυρfξει δτι δ BαoιλειjE δ6ν θτt'1ρηoε τ6ν δρxoν τoυ Eγαγτι τoυ 'Eλληνιxoυ Λαoυ xαi αriτ6g δ Bαoιλε{g θoτfριξε τf1ν διxτατoρfαν Mεταξα. Γνιυρ(ξει θπioη5, δ
θ€ρωoιν,
Bρετ. ΠριυΘυπoυQγ65, δτι δ Bαoιλει15 τηE 'Eλλαδog f1xoλoιiθηoε μ6 oυν6πειαν την γραμμ{ν τoil Λoνδ(γoυ, dφ' η5 θπανηλΘεν εi5 τ6ν θρ6νoγ τoυ (No6μ6ριog l93s). 242
Πρ6πει oυνεπιil5, δ Bρετ. ΠρωΘυπoυQγ65, νd. πρoλd6η xαt νd ωτoπλε(or1 uτ{ν διαμd1ην δι& τ6 μελλoντιx6ν xαΘεoτιbg δταν f 'EλλdE Θd i1η τελιxιilg θλευΘεEoθηr. Κα( f1 διαμd1η αtτιi νd dπoφευ1Θt1xαt θπ( τoδ xατε1oμ6νoυ 'Eλληνιxoδ θδdφoυ5 xαi ilιt τoδ Συμμα1ιxoδ δδdφoυE, δι6τι δ6ν μπoρε[ παρd, νd oτραφη θνα'ιπiογ τoδ 8αoιλ6ιυg ηs'Eλλdδog.
δ) EιiνoεΙ, δ otiνατων Toδρταιλ, τrjν αυoπεiρωoιν <<τιilν dαoιλoφρ,oνων πoλιτιxδE περ( τ6ν Bαoιλ6α εig Κd'ιρoν xα( Λoγδ[νoν>, διd, νd δπdρ1η xα( xλiμα xα( εrjxoλ(α 'Eλληνιxδν Kυ6εqνητιxδν dγαoυνΘ6σεωγ' δπωg &λ}ιlυoτε αυν66η dπ6 τoυ |936' χωQ(E νd, θiγεται τ6 πρ6oωπoγ xα( τ6 xilρoE τoδ Bαoιλ6ωE τη5'Ελλdδog xαi dx6μη περιoo6τερoν εig ττ|ν πραγματιx6τητα νd, εiναι αiτ6E δ
Bαoιλε{l5 orioιιbδηg'Eλλην ΠρωθυπoυQγ6s. ε) M6 σαφη θπ(γνωoιν τηg oηιlαoiαE, διd τ{ν 'Eλλdδα, τoi 'Ελληνιxoι] xαθεoτωτιxoδ πρo6λ{ματoE' απειjδει δg <Σιiμμαχog> Bρεταν6g ΠρωΘυπoυQγ65 _ dδιαφoριilγ δι& ταg hπιπτιiloειE- να <διαxηρ6ξη" δτι <μι& δημoxρατιxιj Κυ6{ρ-
ν'7σιζ δπ6 Συνταyματιxijν Moναρxtαν>> εig την μεταπoλεμιιfν 'Eλλdδα, d,πoλαι]ει dπ6 τωρα _'oxτιb6ριog 194l_ τηg πληρoυ5 θμπιoτoo6ηg τfrg BρετανιxηE Κυ6ερνηoειυg _τηg Α.M. τoi Bαoιλ€ωg τηs 'Αγγλ(αE_ xαt τo0 Bρετανιxoυ
Λαoδ!
!
Πρ6s την αtτliν πoλιτιxην γQαμμτiν, τoδ Bρετανoδ ΠρωΘυπoυργo0, Θd oυν-
τα1Θoδν xαi δ Πρ6εδρo5 τιbγ H.Π.Α. xαi δ oτρατdρ1ηE Σμdτg _f δευτ€ρα μετd τ6ν Toδρτoιλ, πρooωπιx6τηg τηg Bρετανιx{5 Aι}τoxρατoρiα5_ xαi d,x6μη, xατα τ6ν τq6πoν τoυ xα( 6 oτρατd,ρ1ηE Στd,λιν, τηg Σo6ιετιx{5 'Eνιiloεω5. 'Eπ( τoυ iδioυ θ6ματoE, <τοδ Συvrαγματιxoδ>, δ [oτoριx6g xα( γνιδαη5
τδν 'Eλληγιxδν πρlαγμdτιυγ K.M. Γoυvτ1d,oυξ γρdφει:
243
τ6
1911 xα[ τ6 6πo[oν περιoδιxιilE διετηρfiθη txτoτε. T6 1927 xατηργfiθη xα[ αντεxατεoτd'θη d'π6 tνα Δημoxρατιx6ν Σtνταγμα, τ6 δπoΙoν διετηρrjθη μ6νoν 6xτιb tτη, μ61ρι τηg παλινoρΘιboεω6 τfi5 Moναρ1g[αE, τ6 Ι935. T6τε BπανfiλΘεv Bν ioxι1ι τ6 Σι3νταyμα τοi Ι911, δπoxεiμενoν εig dναθειbqηoιν d'π6 μ[αν Συνταxτιxrjν 'Εθνooυν6λευoιν' 'Aλλd f7 dνωμαλ[α τfiE πoλιτιxfi; xαταoτd'oεωE xατd τ6 Βπ6μενoν tτog θματαiωoε τd'E tρyαotαζ τηζ dναθεωρrjoεωg. Tf1ν 4η Atyo{sατoυ Ι936, δταν δ Mεταξαg dπεφd'αιoε ν6' dναx6ψη τliν ixτρoπιjν
τη5 Χιbραg πq6g μiαν dναρ{αν xαi τ6τε δεν xατiληξε _τ6 πρ66λημα_ εig μiαv τελιxrjν λ6oιν. ''oταν 6φερε πρ6 τoi Bαoιλ6ωE τ6. δ6o τoυ Διατdyματα, τfiE, διαλι3oεωE τfi6 Boυληg xαi τηg dναoτoληg 6.ρθριυν τoi Συντdyματoζ' ftyειρεν Eνα πρ66λημα τ6 δπoioν Θd πρoεxd'λει dναoτdτωoιν τ6ooν εiE τ6ν'Συνταyματoλ6yoν 6ooν xα[ εig τ6ν φανατιx6ν δημoxρd.-
την. T6 πριlτov dπ6 τ6. δ6o Διατdyματα fiτo 6ε6αiω5 συyταyματιxιbg v6μιμoν, d'λλd' μ6' νoν xαl iφ' 6ooν τrjv διdλυoιν θd' διεδ6xoντo ν6αι txλoyα|. Td4 ixλoγ6'g αδτd'E, δ Mετα' ξα5, δ6ν τ6E διεξfiyαyε πoτ6. T6 δειiτερoν διdταyμα tx τι7ν δ6o δπηρξεν fl πηyi 6λων τdlν περιπλoxδv πo6 tπηxoλo6θηoαν. 'Aν6oτειλεy δxτιb dρθρα τoσ ΣυντdyματoE τoi 1911 τ6 δπotoν εl74εν Βπαν6λθει tν io746t. 'H dναoτoλfi δg τ6ooν toτηρiξετo δxι iπi τoδ Συντdγματog τo0 191Ι, τ6 δπotoν δ6ν πρo66λεπε τoιαiτην dναoτoλfiν, dλλ' iπi μιαE ΣυνταxτιxfiE
Πρ6ξεω5, f1 δπoiα δπειofiλΘεν (.'..'..) τ6ν Mdιoν τoυ Ι935 xαi f7 δπoiα πρo66λεπε τoιαι3,i5 duooroλ66 μ6νoν xατd τ6 Σ6νταyμα τoi Ι927, τfiE'A6αoιλει3τoυ Δημοxρατ[αζ. 'Εφ' 6οον f1 Συνταxτιxrj πραξιg δ6ν fiτo δυνατ6y νd Eλxη τrjν io17ιiν τηE d'π6 τ6 Σ6νταyμα τor 19Ιt, τ6 δει3τεροv διdταyμα τηE 4ηg Aιryofioτoυ 1936 fiτo voμoλoyιxδE dxυρoν' T6 yεyov6ξ αisτ6 '6yινε xαi bx τι7ν πραyμdτων &.πoδεxτ6ν d'π6 τ6ν 8αoιλ6α xα[ d'π6 τrjν Κυ66ρνηoiν τoυ, εiE τrjν 'Εξoρiαν. T6 πριilτoν 6τoE τηE Kατo1ηE xατηναλιbθη εiE μ[αν 6αθμιαiαν πρoo|yyιoιν πρ6E τrjν dπoδox'iu τηE dνωμαλiαg α0τfig, xα[ τ6 6π6μενoν 6τo9 εiE μtαν πρooπdΘειαν \πεξερyαo[αE τofr'τρ6πoυ μ6 τ6v δπoioν θd dντεμετωπ[ζετo f1 oυν6αi xυριιilτεραι dπcn1oλfioειE xαl 11εια (.....) χωQiζ νd' μειωθfi τ6 y6ητρ6ν τιυν. Ailτα[ fioαν 'Εξoρioτωv τoυ) xατ6. τd tτη 1941 xαi Κυ6ερνf1oειbg (o.o. xαi Bαoιλ6ω9 dνηoυxiαι τωv Ι942. oijτωg εΙ1oν τ6' πρdyματα xα[ δ6ν fiτo δυvατ6ν νd' txoυv dλλωE, dνεξαρτfiτωE τδν dντιδρdoεων τι7ν dντιμoναρ1ιxdw (..'.'....). Καt &ν dx6μη δλ6xληqoE δ 'Ελληνιx65 x6oμog εδρloxετo oταθερι7g δπιoθεν τo0 Βαoιλ6ωE τCυν 'Ελλi1νων, xα[ τ6τε d.x6μη τ6 Συνταyματιx6ν πq66λημα θ6' ε774ε παραμε[νει πρ69 ρδθμιoιν πρ66λημα τ6 δπoIoν α0τ66 δ Bαoιλε{g iδημιoι3ργηoεν δπoyρ6'ψαE τ6 Ι937 xαi μfi dπoxηρ6ξαE μ6xρι τoi Ι94Ι, ξνα d'ντιoυντα' yματιx6ν παρdνoμον διdταyμα. 'Ax6μη περιoo6τερoν: f1 Moναρ1[α dπετ6λει tνα d'ναπ6σ1ταστoν μ6Qog τρδ Συντdyματoζ. ΕiE τoιoiτoν 6αθμ6ν δoτε, δ Bαoιλε{lE ivεργιbv d'ντισυγταyματιxιb;, tπαν6φερεν tπt τ6.πητoE δxι μ6νoν tyα ξiτημα πoυ 'tθιyε τ6 Σ(lνταyμα d'λλd xαt bνα ξrjτημα πoi Bπ6τρεπε νd θιyη xαl νd' πρoo6ληθη αδτrj αi)τη f1 θ6oιE, τoi Bααιλ6ωE δ6 Moνdρ1oυ. Ailτrj 8πηρξεν f1 μoιραiα dμηxανtα xαi 6μπλoxrj τoυ πριbτoυ 6τoυ5 τηE'Εξoρtαg xαt δ λ6yοE διd τ6ν δπoioν xd'θε 6fiμα διd τrjv dπαyxioτριlloιν dπ6 τ6 oυνταγματιx6ν πρ66λημα, iyiνετo xα[ 8π6 τoi 8αoιλ6ωg xαt δπ6 τιbν 'Yπουρyδν τoυ μ6 διoταxτιxrjν περtoxεψιν. 'Εφo6oδντo 6τι μ6λιE θd iγiνετo τ6 d'πoφαoιoτιx6ν 6ημα dπoxηρι3ξεωE τoi Mεταξιxoi Διατdyματoζ, θd' i1νoiyετo d.μ6oωg δ δρ6μoζ, δπ6ρ τιbν ΔημoxρατιxCυν (Pεπoυμπλιxd.' yων). 'o φ66oE fiτo διxαιoλoyημ6νog. 'Aλλd θ6 πρ6πει ν6 δπoμνηoθη 6τι fi dρ1ιxrj d'νωμαλiα διεπρdyθη ilπ6 τοi Βαoιλ6ω6 xα[ δ6ν xατεoxευdoθη δπ6 τιbν t1θρ,ilν τoυ. 'Ax6μη xαi i1 iξαφdνιoιE τηs 4ηs Aιryo0ατoυ δtν διηυx6λυvε τ6 πρ66λημα τoi Bαoιλ6ω9,. Δι6τι xα[ τ6 ix τιilν πραyμdτωv (.'...) δ6ν δπηρξε περιoο6τερoν νoμιxr75, συvταyματιx6ν (..'''.) &'π6 τrjν tναρξiν τη5 (iπι6oληu rηd.T6 xαθεoτιilE τηE Επε6λiθη μ6 tνα παρdνoμoν διdταyμα xα[ iτελεtωoε τ6 Ι94Ι, δ1ι [3oτερα dπ6 μiα oαφfi xαt xατηyoQηματιxιj iπιoτρoφfi εiE τfiν Συνταyματιxrjν νoμιμ6τητα, d'λλd' i)oτερα d.π6 τ6y θd'νατo τoi iδρυτoδ τηζ, Ι' Mεταξd', xαt τrjν dναρ1gtαν τηE tν πoλ6μω il'ηg..Ενα τoιoiτoν ρfiyμα εi6 τ6 Συvταyματιx6ν d'διdoπαoτoν tπρεπε νd tπανoρθωθη. Κα[ τoδ Bαoιλ6ιιE τ6 δ[λημμα fiτo τ6
2,ι-ι
Εξηg:'Εdν iπ6μενε νd' &yνofi τfiν dνωμαλlαν τ6τε fγyεΙτo (πρorjδρευε) θπi
τιxoi xεγoδ. 'Ει''ν
6ν6g Συνταyμα-
ooεπ6θει νd tπανoρθιboη τfiν dνωμαλ[αν τ6τε θd tπρεπε, πριΙlτoν νd παραδε1θfi τ6 6xνoμoν (dντιoυνταyματιx6v) τη5 iδtαE τoυ τfi; Θ6oειιlE xαt tνεqyιily o8τω tξ6θετε τ6ν tαυτ6ν τoυ εiE τ6.6 tπιθ6αειE τιilv < (Mηλoν τfig "Εριδog, oελ. Ι18-Ι20) πg
T6 ΛoνδΓνoν ιζαi δ Bαoιλε$ζ τηζ 'Ελλ6δoE.
Διd γd dντιληφΘδμεν τdE &νηoυ1(αE τδν 'Eπιot'1μων 'Eλληνων 'EξoQ(oτων, μ6λιE θγxατ6λειιpαν τ6'Eλληνιx6ν iδαφoE, &λλd xα( αιiτd5 τoi' BQετανot' ΠQωθυπoυργoυ, δ δπoioE iτo tπιδειxτιxιils δ πQoσrdτηζ τoο Bαoιλιiωg τηg 'Eλλd-
δog, fiτo νoμiξoμεν d,παραiτητoγ νd, δωoωμεν τt'1ν dνωτ6Qω λεπτoμερη θπεξ{γησιγ τoι "Αγγλoυ lαroριxoΟ Γoυντ1doυξ, γνιboτη τιilν 'Ελληγιχd)γ πQαγμdτωγ. M6 τ6γ 'Eλληνιx6γ Λα6ν δπ6 τf1ν πoλirμoQφoγ &πoπνLtLτLτLt|ν Κατoxfν xαi d,δυγατoiντα ν& ixφραoΘη θλευθ6Qωζ, f θξε6ρεoιE δν6E χαθαQωs λεxτιxoδ τιjπoυ γεφυQ6σεωE τoi <ρt'1γματoE), χωQ(s <με(ωoιν τoδ γof1τρloυ>>, δ6ν θμφαν(ξει ix πριilτηg δψεω5 δυοxoλ(αE. 'Ωoτ6ooν xα( δ λεxτιx6E αιiτ6E τriπo5 θxφρdoεωs δη-
μιoυργεi δπo1ρειboει5 δι& τ6 μ6λλoν, διd τ{ν διαμ6Qφωσιγ τoδ δπoioυ δ Bρεταν6s ΠρωΘυπoυQγ6E θ6λει νd Exη πλt'lqη tsλευΘερ(αν, χωQiE xdν o{lτε xαi τυπLx{ν δ6oμυσιν. 'o τελευταiog ξtrει πλtρη θπiγνωoιν τηg oxληραE πραγματιχ6τητo5 πo{l θd εδρεΘη d,ντιμ6τωπog πρ6E τott <'Eξoρicπoυg 'Eλληναg>, τlα( εiE τ6 &μεooν xα( εig τ6 d,πωτεQoν μ6λλoν.
A[ πριilται dντιδρdσειs
_Θ& τ6 διαπιατωoωμν χατωτ6Qω_ θd πQoηQχoγτo
τf1ν iδ(αν τf1ν Bρετανιxf1ν Κυ6€ρνηoιν, f1 δπo(α δεν flτo πλ6oν Κυ66ρνηoι5 θx τc''δ Συvτηρητιxoδ Κ6μματoζ' αλλd Κυ66ρνηoι9 Συναoπισμot' θx τδγ τριδν
ιiπ6
μεγdλων'AγγλιxΦν Κoμμd,των, ΣυντηρητιxΦν,'EργατιxΦγ Φιλελευθ6ρων.'H
245
δυoxoλ(α αtττ| παρεxdμφΘη, xατdr€να.τρ6πoν, δι6τι τ6 <'Eλληνιx6ν r'ρj6ιημ-, δ Bρεταν69 ΠρωΘυπoυQdπ6 τoυ 'oxτω6ρ(oυ 1,940' τ6 θ1ειρ(ξ6'o 'ρoorπιxΦE γ69 xα( τ6 θxq&τηoε μ6xρι τ6λo9 <δE πρooωπιx6γ τoυ Θ6μα>. Α[ &λλαι dντιδρdοειg, fl xαλr1τερoν ,rxαxαi θrπυπιiloει5, πρoτ]ρ1ovτo dπ6 τoιi5 xιixλoυg τδν &λλωγ <'EλευΘ6ρων Κυ6ερνfoεωνrr, xαi 8αoιλ6ων τδν μιxρδν Δυτιxιilν Συμμα1κilγ πof xατ6φυγoν εig τ6 Λoγδ[γoν μετ& πiν xατdληψιν τfl5 Δυτιxη5 Etριbπη5 δπ6 τoδ X(τλερ. Πqdγματι, εi5 τ6 tδιoν Λoνδiγoγ εE1oν θγxαταoταΘη δπ6 τoδ 'Ιoυνioυ 1940, &λλoι BαoιλεiE xα( δλλαι 'EλειiΘεραι Kυ6ερνt'1oειE, π.x.τη5 Noρ6ηγ(αs τηg 'oλλανδiαE, τoυ Bελγ(oυ, τflE Πoλιυν(αE, τfg Γαλλiαg, τηg Γαλλiαg τoδ Nτ6 Γιιilλ, τfrg Γιoυγxooλα6iαg xαζ τιilρα, εΙρ1ετo νd θγxατααταΘη xαi τηg 'Eλλdδog. Διd xαμμ(αν dπ6 τdE <'EλευΘ6ραE Κυ6ερvησειE> { τoιig BαoιλεiE δw δπηρxε (συγταγι.ιατιx6ν πρ66λημα> fl <δ(λημμα>, πλf1ν τηg 'Eλλdδog xαi τηE Γιoυγπooλα6iαE. Δι' δλoυ5 αιiτorig, dx6μη xα( τoυ Bελγ(oυ _τoδ δπoioυ δ BαoιλεrlE εi1ε αυνΘηxoλoγ{oει μ6 τ6ν X(τλερ xαi παριθμινεν εiE Bρυξελλαs_ t θθγιxτ] θν6τηE δπ6 xατo1{ν λαδν τωγ xα( μαξ( μ6 αtττ]ν f1 αυν6xιoιg τoδ πoλ6μoυ, δ5 μ(α θΘνιxt'1 dνdγxη, πρooπdΘεια xα( oυμ6oλt'1 διd τ{ N(xην, floαν o[ μ6νoι dντιxειμνιιo( oxoπoi. Κα( εΙ1oν 6ε6α(ω5 δμ6θυμoν ττ]ν δμurιcπoo{lνην η5 μεγ(oτηE πλειoψηφ(αg τΦν λαων των, πλt'1ν 6ε6α(ω9 θxεiγωγ πoδ fioαν φιλoναξιoτo( πoλιj πρ6 τoδ πoλ6μoυ, μiα μιxρoτd,τη μιoι|ηφiα. Π6qαν τorjτoυ xαμμ(α &vr(Θεoιg iδεoλoγιxf fl πoλιτιxf1 μεταξ{r iδεoλoγιxδν fi πoλιτιxΦγ Kιντ]oεων δg πρ69 τoιig &,ντιxειψνιxo6E oxoπo{rE τδν εig Λoγδiνoγ 'Exπρooιilπωγ των. o[ Bαoιλε[g xαi αi 'Eλειiθεqαι Κυ6ερντ]oει9 _πλt'1ν τηE 'Eλλdδog xαi τηg Γιoυγxoαλα6(αE_ eπηλαυoγ xατα την περ(oδoν θxε(νην τηE θμπιoτoo{rηg, dx6μη xα( τιilγ iδεoλoγιxδg d,ντιτιΘεμ6νων πρ6E τf1ν Moναρ1(αν. Αtτ6 fiτo τ6 μεγdλoν θΘγιx6γ πλεoν6xτη;rα πori εi1oν Eδραιιboει τd δημoxρατιxd, xαΘεατδτα εig τα5 Σxανδυγαυιxd'5 xα( Kd,τω XιδQαE, xαi τ6 δπo[oγ διετ{ρηoε ττ|ν θθνιxt'1ν εν6τητα μ61ρι τι6λoυ9 xατα τd5 δυoπ6λου9 θxεiναg oτιγμdg. 'Ax6μη xαi εiE τt'1ν Δανiαν, δπoυ f1 'Αντ(oταoι5 θναγτ(oγ τηg Κατo1ηg Eλα6εν &λλην μoQφ{ν xα( iλλην Exφραoιν f1 δημoxρατυxt1 διdρΘρωoιg xα( dλληλεγγ{lη εΙναι θxεiγαι πo6 διετηQησαγ τt'1ν θΘνιx{ν δν6τητα, ατ6 τoi 8αoιλ6ω9 μ6χQι τo0 τελευταioυ μ6λoυg τot Κ.Κ. τηg Δαν(αg. Bε6αiωg, διd τ{ν <'Eλευθ6ραγ> Πoλωγιxt'1ν Κυ66Qνησιν τoδ Λoγδ(νoυ, τ6 πρ66λημα fiτo δδυηρ6ν δ1ι μ6νoν διd τ{ν iδ(αγ &λλd xα( διd ττiν Bρετανιx{ν Κυ66qνηoιν. Κα( τoδτo, δχι μ6νoν δι6τι τ6 πρoπoλεμιx6ν xαθεoτιilg frτo διxτατoριx6ν xα( dγτιoo6ιετιx6ν, &λλd xα( δι6τι, dπ6 τot 'Ιoυν(oυ |94| h Σo6ιετιxτj 'EνωαιE fiτo πλ6oν Σ6μμια1o9 τδγ Δυτιxδν Δημoxρατιδν. Διd τoιig MεγdλoυE Δυτιxo{rg Συμμd1oυg, f1 'EλλdE, δE πρ66λημα πoλεμιx6ν xαt μεταπoλεμιx6ν παρopoιd,ξει τ&E iδiαg &ναλoγfαg μ6 τr!ν Γιoυγxoολα_ 6iαγ. Tdg dναλoγ(α5 αtπdE δ6ν Θ& τdE dναλ{roωμν εν λεπτoμρε(α, δι6τι Θd θxφιlγωμεγ πoλt tιιτ6 τ6 Θ€μα μαE. "Αλλωoτε, θγd) dπ6 τ6 1934 ψ6aρι τηs dγoiξεω5 τoδ 1943, α[ dναλoγ(αι oυμ6αδ(ξoυν, ατ16 τoδ θ6qoυg τo6 |943 δια21ωρi_ ξovται. 'Aλλ' θπειδf1 xαi τ6 xαΘεαεωτιx6ν παρελΘ6γ xαi τδν διio -'Eπιoriμυν 'Αvτιπρooωπειιilν> _ Bαoιλ6αw xα( Κυ6εψf1αεων_ θγ Λoγδ(γω, xα(,, γεωγQαφιxιils i στQατηγιχ{ oημαoiα xα( τδγ δ{lo Xωqδν_ 'Eλλ&δoE xαi Γιoυγxooλα6(α5_ E1oυv iδιdξoυoαν θμπλoxt'1ν xα( ivδιαφ6ρoν εig ττiν Eιiqωπα[xf1ν ιq(oιν xαi τ6ν π6λεφν, εΙγαι νoμ(ξoμν dνdγxη ν& δπηραμμioωμν δριoμεναg πλευ246
ρds τηE iδιoμoρφiα5 αΦτf5, d,νατρ61oντε5 Eπ' δλ(γoν εi5 τ6 πρηγηΘ6ντα τo0 πoλ6μoυ ioτoριxd' γεγoν6τα. "E1ει λεxΘη xα( διαλαληθη δτι τ6ν Θερμ6ν παγx6αμιoν π6λεμoν διεδ6xθη δ uΨυχQ6s π6λεμo9>. 'Ωριoμ6νoι μ6νoν [oτoριxo( τ6γ τoπoΘετoδγ 1ρoνιxδg dπ6 τ'i1ν iltα$ριoν τηg αυμφων(α5 τoδ Moνd1oυ (1938). Κατd τι]ν γνωμηγ μαζ η *oρxη τoδ ιpυ1ρo0 πoλ6μoυ θd πρ6πει γd τoπoθετηθη εL5 ταE dqx&s τoυ 1934 ψ6 τt1ν &γoδoν τot X(τλεQ ειE την 'Eξoυα(αν εiE Γερμανiαν xα( τt1ν Ξiτrι6oλην τo0 Nαξιoμoδ δg πoλιτιxoil xαi χoινωνιχoi xαθεoτιilτog. B66αια { πιεατιxη &τμ6oφαιρα τo[t ψυxρoil πoλ6μoυ δ6ν γ(νεται αioθητη εig ττ]ν Δυτιxτ]ν Etριilπην _πoλιτιxην f1γεo(αν xαi xoινt1ν γνιδμην_ παρd μ6νoν ην επoμ6νηγ τηζ συμφα)νiα5 τotr Moνd1oυ, xαi τi1ν παρd,δooιν εi5 τ6ν Xiτλεq τηg Toε1ooλo6αxiα5. 'Ωoτ6ooν εig τd Bαλxdνια, δ ψυxρ6E π6λεμo9 γ(νεται &μ6oω9 xα( αioΘητ6g xα( d,πoπνιxτιx6g. Κα( θδδ dιρι6α15 εΙναι, τlατα τt'1ν &πoιpiν μαE αlταραiτητoν νd xατατoπ(oωμεν τ6ν 'Eλληνα dναγνιiloτην, εig πoλιi γενιxdg γQαμμdE, θπi τoυ περιε1oμ6νoυ τflE xρ(oεωg πoι] dπoxαλo0μεν <ιpυxρ6ν π6λεμoν>. 'H παρ6vΘεoιE αι)τf μαg εΙγαι xρηoιμoE διd γd oυλλd6ωμεν δ1ι μ6νoν τ6 περιε16μνoν αλλd xαi τt1ν φυσιoγγωμ(αν τoυ xαt ταg θπδηλωoειs τoυ, πρ6, xατd xαt ψετα τ6γ B'. Παγx6oμιoν Π6λεμoν, iδιαiτερα εig τt'1ν περιoxfν τδν Bαλxαγiωγ.
T6 Bρετανrx'6ν Bαoιλιx6γ 'Ιατιντoδτoν ΔιεΘνιiν Mελετιilν xαΘoρiξει δg iξηs τ6 περιε16μενoγ τoδ Ψυ1qoυ Πoλ6μoυ &π6 τηg πλευραg τΦν H.Π.Α. xα( τδγ ΔυτιxΦν Δυνdμεων, 6ναντι ii θγαγτ(oν τηg Σo6ιετιxt1g 'EνιboεωE. Δι6τι uψυχQ6E π6λεμog> δ6ν oημα(νει τ(πoτε &λλo παρα dντ(θεoιE xα( θπiθεoιg {xι Eνoπλo5_ θγαγτ(oν τηs Σo6ιετιx{E 'Ενιboεω5, dνεξαρττ]τωg θdγ η Σo6ιετιxτ| "Eνωoιg Eδωαεν η δεγ Bδωoεγ dφoρμdg πρ6ζ τoδτo: <.. 'o ψυχQ6ζ π6λεμo6 εiμπoρεi νd' xαθoριoΘ| δs f7 πoλιτιxfi rj δπotα d.πo6λ6πει εig τ6 yd' ξημιιboη, νd' 6λ6ψη (τiν Σo6. ''Εvωoιv) μ6 6λα τd. μ6oα _πλfiν τoCι πoλ6μoυ- δηλαδιj πλfiν τι7ν μ6oων ixεtνων πoi d'πoλf1yoυν εiE π6λεμoν xα[ θd bμπλ6ξoυν τrjν Σo6ιετιxfiν "Ενωoιν εlE dνoιxτd'E txθρoπραξiαζ''.o*
Κανε(5 δ6ν εiμπoρεi νd dρνηΘη δτι δ πρδτoE πoδ θξαπ6λυoε τ6ν ψυ1ρ6ν π6λεμoν μ6 τ6 πεqιε16μενoγ πoδ διαγρ&φεται &νωτ6ρω, δναντ(oν τηs Σo6ιετιxfl5 ,τ εiναι δ ΚαγxελdριoE 'Aδ6λφoE Xiτλερ dπ6 τriν επoμ6νην τη5 dν6δoυ 'Ενιiloεωg,
τoυ εig τf1ν 'Eξoυo(αν xα( ηE ετι6oλη9 τo0 Nαξιoμoδ δg πoλιτιxo-xoιγωνιxoδ xαΘεoτιbτog εiE την Γεqμαν(αν. 'H πoμιπιbδηg, Θεαματιx{ δooν xα( Θεατqιxrt bxoτρατε(α τoυ θγαντ(oν τoδ <χoμμoυνιoμo[r-Mπoλoε6ιxιoφδ, εΙναι dναμφια6ητητωg f dπαρ1τ] τoυ Ψυ1ρoδ πoλ6μoυ (&voιξιE |934). 'Η νω1ελι]g δooν xα[ μυωπιxτ] πoλιτιxf1 f1γεo(α τηg Δυτιxηg Etριilπηg πιcπειiει εiE τ6 oτoμφδδεg dντιαo6ιετιx6γ μ6νo5 τoi X(τλερ. Κα( εΙναι 6ε6αfu δτι Xιτλεριxη Γερμανtα xαi Σταλινιxf1 Σo6ιετιx{ "ΕνωoιE εig μ(αν δqιoμενην oτιγμriν Θd tπερπηδηooυν τ6 φQαγμα τoυ ιpυ1ρoδ πoλ6μoυ διd νd Eμπλαxotlν εig τ6ν Θερμ6ν π6λεμoν xαi να αilτoxαταoτραφoδν αtτo( μ6νoι!! Mεριxd' Eτη tioτερα Θd τιiν dφυπν(αη -την
' R.Ι.Ι.Α. Defenci in thc Cold War, oελ. 12, Λoνδiγoγ 1950. C.M. Woodhouse: Britishh Foreigne Policy, Ηytchinson - ΛoγδΙγoγ oελ. 13-34. The EDEN * Memoirs vol. Facing the Dictators. Cen€ral Ρaul Stehlin. Temoignage poyr
Laffout Por€s
27 δν6ματα δολοφoνηθθvτωv πoλιτιxΦγ
dγετιilν.
l'
Histoire,
247
πoλιτιxτ]ν fγεo(αν τηs Δυτιx{g Eιiριbπηg_ dπ6 τ6γ 6αριiν λ{Θαργoν τ6 Γερμανo-oo6ιετιx6γ (Aδγoυαrog 1939). Καi Θd ιαταδιxdoη ην Σo6ιετιxι]ν "Eγωoιγ δι& τ6 Γερμανooo6ιετιx6γ oi.lμφωνoν!! 'Eγιil θγoxoE διιi, τoδτo δ6γ εiγαι iiλλoE παqιiι f x}''αoιxtι τηE &νιxαν6η5, δπωE &π6δειξεν τ& πqιirτα 6τη τoi
παγxooμioυ πoλ6μoυ.
Κατd την θνταoιν τoδ ψυ1ροδ πoλ6μoυ, &π6 τoυ 1934 μfuρι τotl 1939, η τδγ Δυτιxιilν Δημoxρατιδν, Θd θυoιdoη δπ69 τoδ Xιτλεριxoδ τfγ Δημoxρατιx{ν f1γεo(αν Κρατδν-
f1γεo(α
στQατηγιχδν oημεiων xα( περιo1ιirν, μ6 τt'1ν 6ε6αι6τητα δτι φ6ρει τoriE δrio
dντιπdλoυE dντιμ6τωπoυs (τ6ν Xiτλερ xα( τ6γ Στd,λιν). Θd θπιτρ6ψη, dx6μη xα( oιωπηρδE Θd 6oηΘηαη εig τt'1ν εγιατdαταoιν διxτατoριxδν-φιλoναξιoτιxδν xαθεoτιilτων εig την Bαλxανιxτjν (Γιoυγxooλα6(αγ, Ρoυμαν(αν, Boυλγαρ(αν xαi τ6 1936 'Eλλdδα). Θd oτηρ(ξoυν τ6 dντιoo6ιετιx6ν xαΘεoτιbE τηg Πoλων(αg. Θd dνηθoδν flρ6μωs τt'1ν πρoodQτησιν τηE Αtατρ(αg xα( την δoλoφoνiαγ τoυ xαγxελαρioυ Nτ6λφoυg. 'Η iδ(α τ]γεo(α τιilγ δυτιxιilν Δυνdψωγ τιirν dπoxαλoυμ6γων <<ΔυτιxΦν Δημoxρατιδν>, Θd δε1Θη oιωπηριbg να θυoιαoΘη εig δλαE αriτds τdg Χιilρα5 f -'Αoτιxη Δημoxρατιxf1 ηγεoiα, f1 δπo(α xα( iδεoλoγιxιil5 xα( πoλιτιxΦ5 oυvrαυτ(ξεται μ6 τ6 περιε16μνoν τηE Δημοxρατ(αg <δυτιxoi τιiπoυ>>. 'H iδ(α Δυτιxη 'Ηγεo(α, xαλυπτoμ6νη δπ6 τdg θειυρητιxd5 dπoφdoειg τηE Koιγων(αg τδν 'EΘνδν, νd dνηΘη τι'αi Θα διευxoλι]γη dx6μη ττ]ν, διd, τoδ πoλ6μoυ, θπ6xταoιν τηE Φαoιαιιxηs 'Ιταλ(αq, εig την 'Αγατoλιx{ν 'Aφριxt1ν xαi την Mε-
o6γειoν. Καi {ioτερα dπ6 ταζ ΘεαματιxdE αtταg iπιτυ1(αg τoυ NαξιoμoδΦαoιoμoδ, τιiν dνo1{ν xα( τtγ xαΘι6ρωoιγ τδγ πoλιτιxδγ δολoφονιδν, δg μ6σoυ τQoμoxρατdα5 xα( θπι6oληs, fl iδiα 'Ηγεofα τηE Δυτιxη5 Eilριbπηg διd τη5 <πoλιτιxfrs τηs μη θπεμ6doεωg> θd δεxΘη τ6ν uθμφtlλιoν π6λεμoν, εiE τriγ 'Ιoπανiαν xαt τfiν πoλεμιxην θν(o1υoιν xαt ?mtψ6ααιγ τδν X(τλερ xαi Moυαoλ(-
γι.*
M6 την Eναρξιν τoδ B] Παγxooμ(oυ Πoλ6μoυ (Σ/6ριo5 1939), θd &ν6μενε ιανεig dπ6 τdE Δυτιxd,g Δημoxρατ(αg (την Mεγ. Bρεταν(αγ xαi τi1ν Γαλλ(αν) νd πρooπαθησoυν τoriλd,1ιατoγ &γ δ1ι νd θπιτri1oυν Κυ6ερνηoει9 'EΘνιxξ5 'Εν6τητog εiE την Bαλxανιxτiν. M6 μfαν μεγiαrην δημoxρατιxt'1ν πλειoψηφiαν τ{5 xoινηg γνιilμη5 τιilν Κρατδν τδν Bαλxανiωγ -'Αντιαξoνtxt1ν xαi d,ντιoo6ιετιxr!ν_ α[ Κυ6ερνηoει5 αtταi 'Eθνιx{5 'Eν6τητog θd ηααν o[ ΘετιxωτεQoι xα( ιxιbτεμα1ητ
ρoι oriμμα1oι τδν Δυτιxδγ Δημoxρατιιilγ. Συγ66η &xρι6δE τ6 dντiθετoν.: M6 αιiτd τd φιλoναξιoτιxd διxτατoριxα xαΘεoτιilτα, αi f1γεoiαι τδν ΔυτιxΦγ Δημoxρατιδν, θπεδ(ωξαν συγεQγασiαγ διd ην &μυναγ τηg Bαλxαγιxηg θναντ(oγ τoΟ 'Αξoνog xα( διd τt'1ν dπιilΘηoιν τηE Σo6ιετιx{E διειoδιioεωg!!!! 'Eγρdψαμεν xαt εi5 &λλην περ(πτωoιν, tiαrερlα dπ6 μελ6την xαi dνd'λυoιν τιilγ δπιoriμων xειμ6νων τoδ Γερμανιπoδ 'Yπoυργε(oυ 'Eξωτεριxιilν, d,π6 τoυ 1937 ψ6xρι τoδ t941' εi5 δ,τι dφoqα τd Bαλxdνια, τd xατωτ6ρω: <<Δ6ν xωρεt xαμμtα d.μφι6oλiα ofiμερoν, δτι τ6' διxτατoριxd' φιλo-ναξιoτιxd. xαθεoτιilτα εig τιjν Bαλxανιxrjν iπfiρξαν xαi δ πoλιτιx6-iδεoλoyιx6E, dλλd' xαt δ oτρατιωτιx6E πρoπoμπ6q τfiq ΓερμαvιxijE oτρατιωτιxfig iπεxτdoεωE xαl xατo11fiq δλoxλfηρoυ τo6 xιbρoυ
248
τfiE BαλxανιxfiE,, θπεxτd'oεωE xα[ xατoxfig τ6ooν ε0x6λoυ xαl εiE τ6ooν oiντoμoν χQoνιx6ν διdατημα. Ε7ναι yνιυoτ6ν πλ6oν 6τι fi μεyioτη πλειoιpηφ[α τ6ν λαιily τdlν Bαλxανtων xαl dντιφαoτιoτιxfi xαt dντιyερμανιxιj fiτo' Κα[ δτι ψωqtE τljν iγxαθtδQυσιν φιλoναξιoτιxιby διxτατoριιilν δ6ν fiτo δυνατfi oilτε fi πoλιτιxrj, oilτε f1 oixoνoμιxlj, oilτε dρy6τερoν xατd' τ6y π6λεμoν, στQατιωτιxfi Γερμανιxrj διεtoδυoιE εig τfiν xoιλd'δα τoi Δoυνd6εωg xαl τrjν
B
αλxαv ιxrjν Χ ερo6νηooν....
>>
M6 αιiτt'1ν ττ]ν f1γεo(αν τδν Bαλxανιιιbν Kρατιilν f1Θ€ληoαγ γd συνεQγασθoiν α[ Kυ6ερνf1oει5 τδν Δυτιxιilν ΔημoxQατιδγ "'|'αi xατa ην περioδoν τηg 'Aξoνιxηg εio6oληE εiE τd Bαλxdγια (1940-1941). Κα( την f1γεo(αν αtττ]ν _τηE'Ελλdδog xα( τηg Γιoυγxooλα6(αE- τd)γ διxτατ6ρων xα( φιλoναξιατιxδγ xαΘεστd)των
δπεδ61θη f Bρεταν. Kυ66ρνησιs ειE τ6 Λoγδiγoγ xα( dπειd,λεoεγ <'EλευΘ6ραE Kυ6ερνηoειs> - δημoxρατιxα5 ψt' <Συvταγματιx6ν>> 6αoιλ6α θπ( xεφαλξg των!!!! 'Απ6 τt1r' 21 'Ιoυγ(oυ 1941, f1 Σo6ιετιxr] "Eνωoιg εΙναι πλ6oν Σιiμμα1oE τιilν Δυτιxδγ Δημoxρατιδγ xα( dπ6 τηE 7 Δεxεμ6ρbυ 1941 αi Η.Π.Α. πρooτiΘεvται εi5 ττ]ν θμπ6λεμoν xoρε(αν τδν Δυτιxδν Δημoxρατιδν. 'Αλλ' &5 θπαν6λθωμεν εiE τ6 θ6μα μαg. Tt1ν 'Ελλdδα: M6αα εiE Eνα dγωνιoτιx6ν xλ[μα _'oxτω6ριoE 1941_ xα( τα5 διαxηρr1ξει5, εiE δλoυ5 τoιig τ6νoυE <περ( πoλ6μoυ riπ6ρ τηg θλευθερiαE xαt ηE Δημoxρατ(αE> xα( τot Xdρτη τoδ 'Ατλαντιxoδ, δ Bρεταν69 ΠρωθυπoυQγ6E, oπει1δει πqιilτog να tsξαγγε(λη τ6 μεταπολεμιx6γ ιαΘεoτιilg εig ττ]ν 'Eλλdδα. 'Yπερφαλαγγiξων τd5 διαΘ6oειE xα( ττ]ν Θ6ληoιν τoi 'Eλληνιxoυ Λαoδ _δπ6 Kατo1τ]ν_ xαi τδγ εig τ6 'Eξωτεριx6ν 'Eλληνιxιilγ Κoινoτfτων, dπoφαo(ξει xα( διαxηρΦooει δτι f 'Ελλdg μετd τ6ν π6λεμoν <θd Bxη δημoxρατιxriν Κυ66Qνησιγ ι]π6 Συγ-
ταγματιxt'1ν Moναρ1iαγ....
>
'O [oτoριx6E Γoυντ1&oυξ γρdφει: <<.... 'H πριilτη tξ6ριoτog Κυ66ρνηoι6 fi'o i dναγνωρloιμoE δι6'δo740ζ τηζ 4η6 A&yo6στoυ, 7ταρ' δλoν πor ε7xεν δE Πρ6εδρ6ν τηE τ6ν Tooυδερ6ν yεννηθ6ντα εig τιjν Nfiooν (Κρfiτην), f1 δπotα fiτo xαi f7 πριbτη oιiντoμog περ[oδoE τη5 ΕξoρiαE. 'Yπfiρyoν δι3o 'Aντιπρ6εδρoι, δ oτρατηy6E Mαζαρd'xηg xαt δ Nαιiαρ1o5 Σαxελλαρ[oυ, xα[ τρεig oτρατηyoi δg 'Yπoυρyoi τριδν 'Υπηρεoιfυν.'Hααν π6ντε πoλiται, πεqιλαμ6ανoμ6νων xαi τι7y Mανιαδd.xη, Nιxoλoiδη xαi Δημητρdτoυ of δπoioι, μ6 μεydληv πρofloλfiv, δπηρ6τησαy iιπ6 τ6ν Mεταξd.ν. Καν6να μ6λoE τoδ 'Yπoυρyιιoδ αilτoi Συμ6oυλioυ δ6v δoτ6ρηαεν εiE τfiν δoxιμαoiαν τoδ πλ6oν λρθoφρoνoδντoE 8αoιλ6φρoνo5' 'Aλλd πρiν dx6μη iyxαταλειφΘη f1 Κρiτη μtα 6vτoνog x[νηoιE Bξεδηλιbθη xαθ' δλη τιjν Nηoov δπ6ρ τηE oυμμετo11fiE εig τrjν Κυ66ρνηoιν xα[ Βενιξελιxιilν-Φιελελευθ6ρων. 'O πqιiπoE μi1ν εig Aiyυπτoν d'πεxd'λυψεν Ενα qfiγμα μεταξ6 Moναρxιxιilν xαt ΔημoxρατιxCυν (dντιμoναρxιxdlv) εi6 τrjν 'Εξoρiαν. Pηyμα εig τoιofrτo.ν 6αΘμ6ν πoi, μoλoν6τι δπfiρxε, δ6ν ε774ε ylνει αioΘητ6ν xατd 'τd τελευταiα π6'ντε Ξτη εi5 τrjν'Ελλdδα. Πρtν dx6μη λfiξει δ'Ιoι3vιoE Ι941, μiα ν6α Κυ66ρνηoιE to1ηματtoθη δπ6 τ6y tδιoy ΠρωΘυπoυρy6ν, δ δπoiog εEμν θπioηE ιρατfioει xαi τd Χαρτoφυλdxια τdlν Oixoνoμιxιilν xαi τι7ν 'Εξωτεριxι7'ιι. 'O ναυαρ11o5 Σαxελλαρioυ παρ6μεινεν 'Aντιπρ6εδρo6 xαt dν6λα6ε xαl τ6'Yπoυρyεioν NαυτιxCυν. 'o Δημητρd.τog παq6μεινεν δE 'Υπoυρy6g 'Ερycn[αE. oi 'Aρxdyyελoι τfiE 4ηg A$yo{'oτoυ Mανιαδd'xηE xαt Nιxoλofiδηg dπεo6ρΘηoαν d.π6 τfiν Κυ66ρνηoιν xαi d'π6 τd.g Βμφανtoειg, d'x6μη xαi dπ6 τιjν ATyυπτoν. 'Aλλd f1 oυν6xεια τfig παρoυoiαE τCυν Σαxελλαρioυ xα[ Δημητρdτoυ i1γyυd'τo τιiν iμμoνrjν εig τ6 παλαι6ν xαθεoτιbE. M6νoν τ6ν A{ryoυoτoν τoδ Ι941 ξlινε τ6 πρι7τoν μεyd.λoν 6η-
249
μα. 'O 8αρ6αρ6oo9, tνα5 διαxεxριμμ6νog τραπεξiτηζ, ιilvoμιioθη 'Υπoυρy6E iιilν oixoνoμιxιΙlν. Δ6ν διετrjρηoεν Επ[ μαxq6ν τrjν Θ6oιν τoυ, μ6λoν6τι tπανηλθεν δ5 'Yπoυρy6g, δπ6 θλι6ερωτ6ρα9 oυiθfixαg τ6ooαqα '6η d.ρy6τερον' 'Aλλd' xαl δ διoριαμ65 τoυ xαl f1 dπoδoγj τoυ (vd. yiνη ilπoυρy6g) fioαν oημεiα διαxoπfig (....'.') μ6 τ6 παρελθ6ν. 'Επ[ πoλλd'; b6δoμdδαE f1 πoλιτιxιj ξωιj τιbν 'Εξoρ[oτων bxαραxτηρiξετo d'π6 μiαν d'μφι6oλiαν πλiρη otxτoυ, xαθ' 6ν 1ρ6νoν tταξiδευov d'π6 τrjν Atyυπτoν, διd' τηg Noτ[oυ 'AφριxfiE, εig τi1ν 'Ayyλtαν. oi 'Υπηρεoιαxo[ 'Yπoυρyo[, περιλαμ6ανoμ6voυ xαi τoi 'Yπoυρyoi τfiE'ΕμπoριxfiE Nαυτιλtαg, δ6ν fixoλo0θηoαν, δι6τι τ6 x6ντρoν τηE 6αρ6τητoE τηE Bqyαotαζ τωy εδρtoxετo εig τrjν M6oην 'Avατoλfiν"H δμd6 ri δπoiα '6φθαoεν εig τfiν 'Ayyλ[αν, τ6ν Σεπτ6μ6ριoν, d'πετελεtτo d.π6: τ6v Bαoιλ6α Γειbρyιoν B|, τ6ν Διdδοyoν
Παfrλoν, τ6ν ΠρωΘυπoυqy6ν xαiτo{ιg'Yπoυρyo6E oixoνoμιxdlν xαf 'ΕρyαoiαE. 'o ''Ελλην Πρεα6ευτιjE εiE Λoνδiνoν txλιjθη νd' μετdoxη δE 'Υφυπoυρy6g 'Εξωτεριxritν' T6 'Υπoυρyιx6ν Συμ6oι3λιoν ε72gε πρ6E τ6 παρ6ν oταθερoπoιηθη. Εig τ6 oημεtoν αδτ6 δ ΠρωΘυπoυργ6E, 6oηθo{ιμεvοE dρy6τερov xαl d'π6 τ6ν Bαoιλ6α, d'v6λα6ε τfiνπρooπd'θειαv yd' iξειiqη τ6.E ''dρμoξoιioαE λ6ξειE διd' μ[αν δημoα[αν dπ6πειραν νd γεφυριboη τ6 συvταyματιx6v (ριjyμα/δ(λημμα.'.) Mηλoν τηg "ΕριδoE oελ' 120-121
'Eν o16oει ψt τα
dνωτ6ρω Θd fΘ6λαμεν γd, oηψιιboωμεγ τoι'τo: α) δτι δ Διdδoxo5 Παδλog δ6ν f1xoλoιiΘηoε τ6γ 8αoιλ6α εiE Λoγδ[γoγ dλλd μετ66η εig Κd[ρoν, δπoυ τ6 δεr3τεqoν xλιμd,xιoγ τηs Κυ6ερντ]oεω5 Tooυδεqoδ. 'H oriξυγoE τoδ Διαδ61oυ πριγ'|iπLσσα Φρειδερixη τLα( τα τ6xνα τηs παQ6μειγαγ εi5 N6τιoν 'Αφριxt'1ν, φιλoξενotμεγoι δπ6 τoil στQατdQχoυ Σμdτg.* 'o 'Yπoυργ6s τηs 'EQ-
'H Φρειδερixη δθv aφιλοξεvτ1Φ εtE τr]ν N6τιoγ 'Αφqιxιiν θξ tδ[αE τη5 πρxoτo6oυλhE. ΚαΘ' δoα pωq(ξoμεv, αlη απαρεxλτ]Θτ1l vd .φιλ,oξεηηr εlg N6τιov 'Aφqιxτ]ν. 'A}λd τ6 πQdγμα ξει τι]ν 'Ιoτoρ{αv τoυ. EΙγαι πλ6ov μ,ιυoτ6ν δτι δ ΓειiηγιoE B', dτo dvτ{θετos πΦ τ6ν γdμoν τoυ διαδξαιl (τ6τε) Παιiλoυ μετ9 ηE ΦρειδεqΙxη5. 'o Γdμos αiτ6E &ιε6λr|Θ11 Eπ6 τoυ γερμαν6φιλoυ πεqι6ti*.oE τoΦ Ι. Mεταξd. Γγωoτ6γ Cπbηs δτι f1 Φρειδεq{xη dvηxε εi5 τt]v Xιτλεgιιτ] Nεoλα(αγ xαt 6τι otδ6cτoaε δι6xoψε τdg
'
1'
ηE μετd τoΦ XιτλεριxoΦ xαΘεατιiyτog ηg Πατρ{δoE τηg. 'Eπ{oηs, διd τrjν 'Ιατoρ{αν dναφ6goμν, δτι δ6γ dYεr1ρoμν oτoι1εiα &τoδειxγlio,ιπα δτι αlη f1oπdoθr1 τ6 δΦμα τflE 'Ανατoλιxηg δρΘoδ6ξoυ δzxληotαE, δE fuτ{τow τ6 oιlrπαγα τoυ 1911 xα{ α[ 'EMηνιxα( Παραδ6oει5. trταφdE
Etg oυζτjηoιν,
τoi
γρdφorπog, μετd τινog Bqεταvoδ oυrπαγματdρ1oυ περ(
ηE oxoπιβητα5
&φ{-
ξεωE τoυ διαδd1oυ Παιiλου εtE τι|ι, xατε1oμ6vηv 'E}λdδα, αδτoE, δ Bρεταw6E βg εΙπεν δν περιλτ|ψει τd δξηE: At dγyλιxα[ μυoτιxα{ sπηqεo{αι διετ(αταlααγ oτι dμa dφiξει η5 6αoιλιxηg olxαyενε{αg εl5 τ6 Kdiρoν τ] Φρειδερ(xη ηQχετo εtE δπαφξ μ6oω τΦγ μλrbν ηs γεφιανιxηg olιαyενε{αg M. ια(
η
ηg
Γεgμανιxηg π9εo6ε(α9 εlg τr|v 'Αγlιυqαν μ6 τ6ν Φoγ Πdπαγ. 'Yπoιpιαξ6μεναι α[ dγγλιxα( ι}πηρεo{αι δτι dτo δυγατ6ry vd, αδιαφι}γoυγr διd τι1ν θπαφδν τfls Φ. πληρoφoqfαι dιπεφdαιoαν τt]ν παρdλoγην φιλoξεν{αν τηE εl5 τι!ν N6τιoν 'Aφριxriν ιrο;( ξι εlE τ6 Κd'dρoν δπoυ ε$ρiαlιετo μ6ρoE ηg 'EλληνιxηE xυ6ερvτjoεωg xrα;t αt δλληvιxαf (πQlατι(ιπιr{α( διoιιrioειE, oΦτε εlE Λoγδiγoν δπoυ dτo Eδsα τoi Bαoι_ '1 λ6ωE xα( ηE 'Eλληνιxηg xυ6εφvrioεωg xα( δπαι: δ [διog δ ΠαδλοE δrιιγεiτo εl5 Λoνδ{να_ΚdΙρoν. 'Yπηρη1αν 6μ19 xα{ lτεqαι, o1θδιoν _ oι6ψι9. 'Ωg p,ωoτ6ν o[ Γεqμανo( δoταβηoαν τελιxιilg εl5 &;τ6αταoιγ 105 1ιλιoμ8τρων &:τ6 τrlv 'Αλεξdνδqειαν. 'Edν f1 ιατdληιpιg τoυ Σoυ6ξ θπετιη,1dνετo ιαt d' ιατdρρευoιg oιlvειξ τιiw 'Ayγλιxιδγ Θ6oεαrγ ε[5 τdE &ρα6ιxdE χΦαs Φs M6oηs 'Αvατoλ{5 xαΘιbg rαi xατdληψιg τirn'πετ9ελαιoπηγ6ν, t ξoδos ηg Toυρx(αE εlg τ6ν π6λεμoν παqd τ6 πλευρ6ν τoυ &ξo{ νog, δπflρη1ε o16διoν διd τr!ν &:ταγoryιtν { αμταφoρdvr τor] Παι1λoυ, μτd, ηE Φρειδεg[xηE φυoιιd, εlE τιiv 'Eiλdδα xα( { &rτoxτ|qυξιE τoυ Γεοηry{oιl &vερ1oμ6νoυ εlg τ6ι, Θρ6νoν ταt Παr1λου. T6 q16διoν αι}τ6 δυγατ6Y γd drπιxατασταη μ6 τr]v φιλαyερμαvιxτi προπαγdνδα εlg τdE τdξειg τιbγ 'Eλλ,ιivαn &ξ/ιiοα Φs M6oηs 'Ανατoλ{E, dξ Θ6 εΙδoμει, ltατιοτ6φκυ.
250
'Ιαγoυdριoν τoΙs 1942' γασ(αE Δημητρdτog dπεμαxρtνθr1 τηg Κυ6ερνηoεω9 τ6ν 'Eργατιxιbν Συγδιxdτων. δπ6 ττjν π(εoιν τιbν Bρετανιxδν 'Yπ6 τdg oυνΘr!χαs συγεπωE αιπdg δ Πρωθυπoυργ69 Tooυδερ6E θπεδ6Θη εiE ττ]ν πρooπd,Θειαν τoυ γ& dπαλλαμ dπ6 τ6 dδι€ξoδoγ. M6 μ(αν <ΣυντατlτLxην Πραξιν _'oxτιb6ριo5 |941_ dπoxαθ(αrα xαi oυνεπλ{ρωνε τ6 Σιiνταγμα τoi lgl1, θξηγδν ταtτoxρ6νωE, δτι τotτo fiτo uEνα πρooωριν6ν μ6τρoν δπoxρεωτιx6ν λ6γω τηg Ξ6νη9 Kατoxηg εig τt'1ν 'Eλλdδα> μ6χQι τη5 ατιγμηE πoδ f1 'Eλληνιxτj Boυλf Θe ττiν θνoμιμoπo(ει δπ6 xαθεoτdlE iλευθερ[αζ;>> T6 θπαx6λoυΘ6ν τη5 Συπαxτιxt1E αδτηE Πρd,ξεωg fiτo νd θπι6ε6αιιiloη τ6 &xυρoν xα( τoδ ΣυγτdγματoE τηE 'Α6αoιλεtτoυ Δημοxρατ(αg τoδ t921 xαi τoδ παραν6μoυ Bαoιλιxoδ ΔιατdγματoE τoδ
Θd
1936..>
θρωττ]σoυν πoλλo( "EλληνεE, xαλη τfl
πioτει: Kα( &γ dx6μη δ BαoιλειiE
f1αΘdνετo "Eλλην BααιλειiE xαi εi1ε διd τ6 μ6λλoν εiλιxρινd,5 δr1μοxρατιxd,g διαθ6αει9, τi i7τo δυνατ6ν νd xdμη δoτε να διilαη τd δε(γματα τηg εiλιxρινε(αE τoυ αδτfr5; 'Η θριδτηoιE E1ει πρdγματι την [αroριxt'1ν τηE θ6oιν. Κα( f dπdντηoιg θπ(oη5. Δι6τι πραγματι δπdρ1ει d,πdντηoιE xα( μd,λιoτα παQα-
τδν 'Eλληνων,
δειγματιxη: "Αs [διυμεν:
'H
Exπρooιδπηoιg τηs <'EλευΘ6ραE Γαλλiαg> εi5 τ6 Λoγδiγoν, δπ6 τ6ν oτρατηγ6ν Nτ€ Γxιbλ, i'o xαi τ6τε, εiναι xαi τωρα [oτoριxιil5, Eγα ξωνταν6ν θθγιx6ν παρ&δειγμα τ6 δπoioγ Θα f1δriνατo xα( να θμπνειioη xα( να δεiξη τ6ν δρ6μoν πQ6s τ6ν 8αoιλ6α τηg 'EλλdδoE Γειbργιoν τ6γ B1, &x6μη xα( τ6ν Bρεταν6ν Πριυθυπoυργ6ν, εig δ,τι dφoρα ττ]ν 'Eλλdδα. Bε6α(ω5 δ Nτ6 Γxιilλ δ6γ εiγαι δ θoτεμμ6νo5 τηg Γαλλ(αg' μoλoν6τι φιλoμoναρ1ιx65, δι& τ{ν Γαλλiαγ, συγχεγτριυτιx65 xαi oυντηρητιx65 δE πρ6g τdE πoλιτιx&g τoυ dντιλfψειs. Αι d,γαλoγ(αι, ιboτ6οoν μεταξιi τδγ δr]o 'Exπρooιυπηoειυν εiγαι πoλλα[ xα( μεγαλαι xαi ιbE πρ65 τorig Συμμd'1oυ5, δ Γειδργιo5 B1 πλεoνεxτε[ Eναγτι τoδ Nτ6 Γxιilλ. 'O τελευτα[os δεγ θμπν6ει θμιrτιατooιiνην εig τoιig fγετα5 Poδo6ελτ xα( Toδρτoιλ, εγιil δ πρδτoE τυγxdνει ηg πληρoυE iπoατηρiξειυ5 τιυγ. T6 μεγαλιiτερον μ6ρo5 τδν μoν(μων oτελε1ιbγ τoδ Γαλλιxoδ Στρατoi _iδιαιτ6ριυg τδν dνωτ6ρων xα( d,γιυτdτιυγ_ δ6ν θδ6xoντo εt1αρ(oτιο5 xα( ψt πλriρη θμπιoτooιiην τliν Bxπρooιilπησιγ τηg <'Ελευθ6ρα5 Γαλλ(α5> dπ6 τ6ν Nτ6 Γxιbλ. Αιiτ65 εΙναι δ λ6γoE τηE δργανιδoεωE τηE dπoδρdoειυg θx τηg αi1μαλιυo(αg, τoυ Στρατηγoυ 'Eρ. Zιριb, τ6ν δπoι_oν θν6xρινoν xαi dπεδ6xoντo xα( oi Σιiμμαxoι Ρo0o6εχτ xα( Toδρτoιλ. T6 &ντ(Θετoγ oυγ66αινε μ6 τ6ν Γεωργιoν B1 δπ6 τ6ν δπo[oγ θδ6xθηoαν να δπηρετηooυν xα( δημoxρατιxoi-dντιμoναQχιxo( "Eλληνεg dξιωματιxot xαt xατ6" τ6ν
π6λεμoν 1940-4| xαt εiE την M6oην 'Aνατoλt'1ν. Bε6αiιυE f1 Γαλλ(α, μ6χQι τη5 f1μ6ραζ ηE Κατo1frg, τηg μεqιxηE ii xαi τη5 γενιxflE, εriρioxετo δπ6 δημoxρατιx6ν xαΘεατιilE xα( dπελdμ6ανε τδγ πoλιτιxιilγ θλευΘεριιilν, θνιb f1 'Ελλαg f1τo δπ6 Moναρ1iαν xαi μdλιαrα δπ6 Bααιλιxην διxτατoρiαν. 'Ωoτ6ooν δπωg εiE τ{ν 'Ελλdδα xαi εiE ττ]ν Γαλλ(αν _εiE πoλιj oriντoμoγ διdαιημα_ δ xρατιx6ζ μηχανισμ6g, τ6 μ6γιαroν μ6Qog αιiτoΦ, dx6μη xα( εi5 την μτ] Kατεxoμ6νην Γαλλiαν, εi1ε oυrπαxΘη μ6 την Κατoχt']γ, μ6 τ6ν "Aξoνα ii f1λ6γ1ετo &π6 αriτην διd τηg Kυ6ερνt'1oεωg Πετα(γ. Θd f1δtlνατo μdλιoτα νd ε[πη xανεig δτι εi5 τr!ν 'Eλλd'δα, δ xρατιx6g β11ανιoμ69 δπ{xoυε, θδ61ετo δλιγιδτερoν τd5 δδηγ(αE xαi διαταγd5 τιbν 'Aρ1ιilν Kατo1ηs ii ηs Δooιλ6γoυ Κυ6ερνfoειυg τΦν 'AΘηνδν, dπ6 δτι oυγ66αιγεν εiq την Γαλλiαν. "OπωE εi5 ττjν
251
Γαλλ[αγ bτoι xαi εig την 'Eλλdδα f1 'Ανωτd,τη Στρατιωτιxt'1 'Hγεo(α, ii Eνα μ€ρog αiτηE εΙ1w o1ηματ(oει Kυ66ρνηoιγ xα( dναλd6ει ττ]ν 'Eξoυo(αν τoδ Δoιiλoυ Κρdτoυg. Εig ττ|ν Γαλλiαν μd,λιoτα, μεταξtr 'Ιoυγioυ 1940 xαt &ρ1Φν 1943. Eνα μεγ&λo μ6ρoE τηs Γαλλιxη5 xoινfrE γνιδμηg εi1εν θπηρεαoΘη dπ6 ην loτoριxo-ψυxoλoγιxην θπεξεργαo(αγ τoυ γαυd,ρ1oυ Nταρλ&ν xα( εi1ε διαμoφ φιυΘη Eγτoγoν dντι6ρετανιx6ν xα( d,vτιαγyλιx6ν πνεΟμα. 'Eγδ εig ττ]ν 'Eλλdδα δ φιλo-αγγλιoμ6E εi1ε διατηaηΘη εiE δψηλ6ν 6αΘμ6ν, παρα τ6 γεγoν6g δτι δ 'Eλ-
ληνιx6q λα6E θγνιbριξε τrjν δπoατt'1ριξιν τηg 4ηg Αiγoι]oτoυ &π6 ττ]ν 'Αγγλιxτ|ν πoλιτιxf1ν. 'Ητo oυνεπω5 εtxoλιυτ6ρα f πρooπdθεια τoδ Γεωργioυ τoil B1 γd διαμoρφιboη ει)μεν69 δπ6ρ αιiτo0 xλΙμα. Καi f1 Γαλλ(α xα( f1 'EλλdE εtρ(oxovτo εiE τ6ν Δυτιxo-Eιiρωπα[x6γ xαi Mεooγειαx6ν xδρoγ. 'H <'EλευΘ6ρα Γαλλiα> τoδ Nτ6 Γxιδλ εΙ1ε τd5 δπεqπoντCoυg xτt'1oει5 xαi τ&q Γαλλιx&5 Κoιν6τητα5 τoδ 'Eξωτεριxoδ, θπ( τιilγ δπoiιυγ Θ& ατηρι1Θη, εiE τd5 dρxds τoriλd1ιoτoν, διd ττ]ν oυγxρ6τηoιγ xα( &νd,πτυξιν τoδ Γαλλιxoi Στρατoi. Διd,τ6ν Στρατηγ6ν Nτ6 Γxιbλ πρooτ(θεται μd,λιoτα xαi μ(α μεγdλη δυoιoλiα, f δπo(α &πετ6λεoεν &λλωoτε xα( την μεγdλην δι6νεξιν μ6 τdg HΠΑ. 'O Πρ6εδρog Ρo0ο6ελτ (6λ6πε dλληλoγqαφ(αν Ρoδo6ελτ Toδρτoιλ, Md,[og 1943, δημooιευΘεΙoαγ δπ6 τoυ 'Yπoυργε(oυ 'Eξωτεριxιilν τδν ΗΠA) ξει λd6ει την d,π6φαoιν, δλαι α[ Γαλλιxα( d'πoιxiαι τηg Boρε(oυ xαi Δυτιxf1g 'Αφριxηg νd, περι6λΘoυν δπ6 την oφαΙραν θπιρρoηq τιilν ΗΠΑ. 'Eνιil f1 <'Eλευθ6ρα 'EλλdE> τoΦ Γειυργ(oυ B1 E1ει μ6 τ6 μ6ρog τηE δλα5 τdE dπαντα1oυ τoδ K6oμoυ δργανωμ6να9xαi dνΘo6oαg'Eλληνιxdg Κoιν6τηταE, α[ δπoΙαι εig dριθμ6ν μελιilν xαf εiq δυναμιx6ν δραoτηρι6τητoE εiγαι πολλαπλdoιαι τιbγ Γαλλιxδγ. Kα( θδδ θd πρ6πει νd, τoγιoΘη xα( τol]τo: 'o 'Eλληνιoμ6g τoδ 'Eξιυτεριxoδ μαξf μ6 την <'Ελευθ6ραν 'Eλληνιxτ]ν Κυ66ρνηoιν> τoδ Λoνδ(νoυ 61ει εig τ6 €νεργητιx6ν τoυ τεραοτιoν &,π6θεμα γoητρoυ xαi oυμπαΘεiαg, μεταξιi τη5 διεΘνoδ5 xoινηg γνιbμηg, iδιαιτ6ρωg τδν Συμμd,1ιυν. 'H δ6ξα ττiν δπo(αν d,πεx6μιoεγ δ 'Ελληνιx6E Λα6g xαi Στρατ65 xατα τ6ν π6λεμoν 1940-|941 fiτo τoιαtτη iδoτε δ Ραδιoφωνιx6g Σταθμ65 τoδ Λoγδ(γoυ νd' διαxηρfooει θπ( πoλ6 δτι .
"Oπωg εiq την 'Eλλdδα xα( εiE την Γαλλ(αν δ6γ iλειιpεν f1 δθνιxη εν6τη5 μεταξι1 τoδ Γαλλιxoδ λαoυ. Bε6α(ιυE dμ6oιυE μετα τηγ πτδoιν 'τηE Γαλλ(αE δπηρξε μiα ταλαντευσιζ. Ar}τt'1ν τ{ν ταλdντευσιγ εi1εν dπ6 τη5 πριbτη5 oτιγμη5 δπ' δψιν τηE, t δμdg τδν Στρατιιυτιxδγ xα( Πολιτιxιbν, πoδ μαξf μ6 τ6ν Nτ6 Γxιδλ iγxατ6λειψαν τ6 Γαλλιx6γ iiδαφoE, δια νd oυνε1(ooυν τ6γ π6λεμoν. Κα( διd νd την θξoυδετεριδooυν, θφρ16ντιoαν νd, &φηooυν π(oιυ τιυν μ(αν xαλδ5 δργανιυμ6νην Mυoτιxην 'Επιτελιxt'1ν 'Yπηρεo(αν, tioτερα d,π6 αrjoτηQdν θπιλογην f1 δπo(α 'Yπηρεo(α xαi τi1ν iΘνιx{ν δν6τητα xα( dντιαταoιαxην δραατηρι6τητα Θα dγ6πτυooε xα( την δπε6θυνoν θπαφην θd διετfρει μ6 την <'Eλευθ6ραν 'Exπρooιδπηoιν, τη5 Γαλλiαq. 'Απ6 τιbν μ6oιυν 'Ιoυγ(oυ -|940 τ6ooγ δ Στρατηγ6g Nτ6 Γxιδλ δοoγ xα( δ ΠριυΘυπoυQγ6s Tοδρτoιλ E1oυν &ντιμετωπ(oει xα( θξαψε(λει την δργdνιυοιν xα( την 6ναρξιν τoυ dγτιoταoιαxoi &γωνoq. 'o γρdφων παQηχoλoι}θηoεν θx τoi πληο(oν τd,E d,ντιδραoειE τoυ Γαλλιxoυ λαoυ Eγαντι τoδ <περι6ργoυ πoλ€μoυ> Ι939-1940, xαi dπ6 τoδ Αιiγotατoυ τoυ 1940 μ€xρι τoδ Atγoιicπoυ l94l, ιilE θνεργ6ν μ6λoE xινηαειυq θγαγτ(oυ τoυ Kαταxτητotr, διατρ6ξα9 πoλλαxιg xαi ττ]ν Κατε1oμ6νην xα( τηγ μη Κατε1oμ6νην Γαλλ(αν. 252
'Eγδ εiζ την 'Eλλdδα; Moλoν6τι τ6
θνδε16μενoν
ηs
Kατoxηg xαi ηE
<'Εξoρ(αq, - τ6 δπoΙoν Θd dνελdμ6ανε xαi τliγ θθνιxriν δν6τητα νd διατηρηoη dρQαγη xα( τtγ oυν61ιoιν τoδ dγιbνoq νd δργανιboη, ιiπ6 την ν6αν τoυ μoQφiγν xα( θxδηλιδoιν. Δ6γ fiτo δυνατ6γ; Bε6αiω5 ητo δυνατ6γ. Kαi δ "Ελλην dξιωματιx6g xα( οτρατιιilτηs η πα-
τριιilτηg αr]τ6 θπερ(ψνε.
'Αvτ' αιiτoi, δ 'Αντιπρ6εδρog τηs
Κυ6ερνηοεωg
να6αρ1o5 Σαxελλαρfoυ τ6 μ6νoν μ€ τ6 δπoioγ f1oxoληΘη fiτo: Nd διαμην6oη δι' εiδιxΦν oυνδ€oμιυν εig την 'Eλλdδα δτι εi5 την M6oην 'Ανατoλην νd &ποoτ6λ_ λωνται, γ& διευxoλtνιυvται εiE την διαφυγt'1ν μ6νoν !! Καi μiα dπ6δειξι5 τη5 δυνατ6τητoE: α[ Mυατιxα( Bρεταγιxα( 'Yπηρεοiαι, μ6 την πρooπτιxt1ν τηE Κατoxηg εΙxoν dπ6 τδγ d,ρ1ιbν τoδ 1941 oυγxρo-
τηoει xατα τ6 πλεioτoν dπ6 τα5, xαt τd, δπo[α i]ρxιoαν dμι6oιυ5
τfν δραoιγ
Διd να xρ(νωμεν xα( oυγxρfνωμεν
θΘελoγ-
των.
τ&5 δ6o <'EλευΘ6ραg 'Exπρooωπηoειg>
εiE τ6 Λoνδ[νoγ, την Γαλλιxfν xαi τ'i1ν 'Ελληνιxτ]ν, δE πρ6E την oυν61ιoιν τoδ πoλ6μoυ xαt Lπ( τoδ θθνιxoδ θδdφoυg xα( παρd τ6 πλευρ6ν τΦγ Συμμα1ιυν, dξiξει τ6ν x6πoν νd παραxoλoυΘηoωμεν πδE δ Στρατηγ6E Nτ6 Γxιbλ d.ντιμτωπ(ξει τd πρdγματα d,π6 τig iδ(αg oxoπιαE: Γραφει εiE τil' 'Aπoμvι1μoνεrlματd τoυ: (T6μ. Ι, oελ. 69-8Ο) <
253
Qιd'Qχoυ Κρdτoυg) 6ξιυ dπ6 τrjν oφαiραν τfiE' xαταoτρoφηE xα[ τηE χαιQoσ1ιoπιxfiE dναμoνηE GΠs Κατoxfiq), πρ69 τfiν πλευρdν τo0 πoλ6μoυ xαt, μiαν f1μ6ραν τηE NIxηE.
'Aπ6 6,τι iyνιbριξα, δE πρ69 τodE dνΘριbπoυg xα[ τd. πρd.yματα, δ6ν μ6 d'π6μενεν xαμμ[α ψευδαiοθηoιE tπt τ6ν tμπoδiων πoi θd iixα νd' δπερπηδfioω. Καi τ6 πριiιτoν iμπ6διoν πo6 θd' ιhρΘoδτo tνιbπιoy μoυ θd' fi'o fi iα1ι3g τoδ'Ε76θροi, τιjν δπoiαν μ6νoν μfu μαxρd' φθoρd' Θd' i1δ6νατo yd oπdoη, xαl f1 δπo[α, io1ι3E, θd' εΙ1ε μαξ6 τη6 τrjν oυμπαρdoταoιν τiE tπιoιjμoυ Γαλλιxη5 xρατιxηE μηχαyηζ, διd' νd' d.ντιταxθfi εiE τfiν πoλεμιxιjν dν6ρθιυoιν τfiE Γαλλ[αE. "Aλλo iμπ6διoν: α[ δυoxoλ[αι i1θιxαi xαi δλιxαi, τdE δπo[αE oυνεπdyεται Eναg μαxgo1ρ6νιoE xαt oxληρ6E dγιilν, δ( ixε[νoυg πoδ θ6' τ6ν διεξfiyαyoν ιbE παρ[αι xαt 14ωρ[E μ6oα. Θd εixα dx6μη τ6 iμπ6διoν 4ρoE τaν d'ντιρρτjoεων τι7ν αiτιd'oεων, τCυν oυxoφαvτιιilν, πoi θd' πρ66αΜoν εig τoι\E dyωνιoτdg' oi oxεπτιxof xαf oi φo6ιoμ6νoι, xαl αι3τ6, δι6. νd' διxαιoλoyfiooυν τrjv iδιxrjν τaπ d'δρd.νειαv. Θd {lπfiρ1ε τ6 Εμπ6διoν τCυν 'Επι21ειρrjoεων ('oρyανιboεωv) τι7y d'πoxαλoυμ6νωv <παραλλfiλων>, dλλ' εig τfiν πραyματιx6τηα dντιπd.λωv xαi dντιτιθεμ6νων '0ρyανιboεων, αi δπoEαι δ6ν θ6 παρ6λειπoν νd. πρoxαλ6ooυν μεταξ6 τι7ν Γd'λλωy τ6 πd'θoE των τfiE λoyoμαx[αE, xα[ τ6'E δπo[α5' 'OρyανιinειE, fi Πoλιτιxιj xαf αi Συμμα1ιxα[ 'Yπηρεo[αι θd. t1ρηoιμoπoioυE, xατd' τriν oυνrjθειαν των' πρ69 xατευθdνoεtE πoδ αδται fiθελαv xαi δπωg fiθελαν. Θd' iπηρxεν d'x6μη τ6 iμπ6διoν dπ6 μ6ρoυ6 α0τCυν πoυ bπ66λεπoν εiE τiydνατQoπiν, i θ6ληoιE δηλαδf1 ν6, txτρ6ψουν τfiν tθνιxrjν d'yτioτααιν πρ6E τ6 tπαναoτατιx6ν 16'oE, d'π6 δπoυ θ6 d'νεπrjδα f7 διxfi των διxτατoρiα. Θd δπηρxε, τ6λoE, δ5 iμπ6διoν f7 τdoι5 τδv Mεyd'λων Κρατilν νd' txμεταλλευθoiν τfiν tξαoθ6νηotν μαg διd' νd' πρoωθrjooυν τd' oυμφ6ρoντ6' των, εiE 6dρog xα[ πρ6g ξημiαν τηE Γαλλiαg....>
Kαi dφotr διαγρdφει λεπτoμεριilE δυoxολ(αE, θμπ6δια xαi θνεργε(αE, πρ6g τd πQ6σωπα xα( τα μ6oα, δ oτρατηγ69 Nτ6 Γxιδλ, συνεχiξει:
(υE
<..' 'Aπ6 τfγv πριbην oτιyμrjν dν6πτυξα εig τ6ν Tαιbρτoιλ, τriν πρ6θεo[ν μoυ νd πρoxιιρijαω, t6ν fiτo δυyατ6ν εi6 τrjν oυyxρ6τηoιν Εν6E <<'Εθνιxoi Συμ6oυλioυ>>, τ6 δπotoν ν6. xατευθιjνη τrjν πoλεμιxrjν μαζ πQoσπdθειαν μ6 τfiν διd'θεoιν νd' oυμ6d'λη εiE τo8τo, f1
Bρετανιxιj Κυ66ρνηoιE, πρo66αινε τrjν 23ην'Ioυvtoυ, εiE τfiν δημoolευoιν δ6o δηλιboειιlv: 'H πριbτη δfiλωoιE i1ρνεiτo εig τιjν Κυ66ρνηoιν τo0 Mπoρντιb τ6ν 1αραxτfiρα τηg d'νεξαρτηoiαE' 'H δευτ6ρα, iδ61ετo δE δεδoμ6νoν τ6 o16διoν oυyxρoτfioεωζ <<'ΕΘvιxoi Γαλλιxoi Συμ6oυλ[oυ>> xαl διεδfiλoυ ix τιbν πρoτ6ρων, τrjν πρ6θεo[ν τη6 νd' d.ναyνιυqioη τ6 Συμ6ο{λιoy α0τ6 xαt νd oυνερydξεται μαξι3 τoυ, Επ[ παντ6E ξητfiματoE, o16oιν 61υντoE μ6 τfiν διεξαyalyιjν τo0 πoλ6μoυ'..'> Καi περαιτ6ρω: ....'.. <'Yπ6 τfiν iδι6τητα αδτrjν _τoδ 'Aρ1ηγotl τδν 'Ελευθ6ριυν Γdλλων>>_ fiρ1ιoα τd'6 d'παραιτrjτoυq' oυξητljoειE μ6 τ6ν 8ρεταν6ν Πρωθυπoυρy6ν xαi τ6 Φ6ρεiv "oφφιg. 'Aφετηρ[α ιJπηρξεν Eνα δπ6μνημα τ6 δποioy δπ66αλoy iγιb δ tδιoE, τfiν 26ην 'Ιoυν[oυ, εiE τ6v To6qτoιλ xαi τ6ν Λ6ρδoν Χd'λιφαξ. 'ΩE xατdληξι5 fiτo f7 oυμφωνiα τηE 7ηE Aυyo{ιoτoυ
1
940'.....>>
<<'Aντιμετωπ[ζων d.φ' tv6E τ6 d.π[θανoν iνδε16μενoν δτι dπρ66λεπτoι tξελiξειE τo0 πoλ6μoυ θd δπε1q6ωνoν τfiν'Ayyλ(αν εig μiαν εiρfiνην oυμ6ι6αoμoi, 61ων δπ' 6ψιν μoυ' d'φ' 6τ6ρoυ, 6τι ot Bρετανoi θd. fiτo δυνατ6ν, xατd' μtαν o6μπτωoιν, νd' πρooελxυoΘoδν d'π6 τfiν μtαν fi τrjν dλλην τιiw δπερπoντfulν Κτrjoειbν μαE, Βπ6μειyα iπl τηg d'νdyxη5 δπω5 f7 Mεydλη Bqεταν[α tyyυηθη τfiν dlτoxατλoταoιν τCυν oυν6ρων τfiE Mητρoπ6λεωζ (τηζ
ΓαλλiαΦ xαi τηE Γαλλιxη6 AilτoxρατoρtαE. TελιxilE oi "Ayyλoι iδ67gθηoαν νd' δπoo1εθoiν, xαt τoi μεγαλεioυ τη5 ΓαλλiαE dΜ6' 1ωρiE o11ετιxfiν δtoμευoιν δg πρ6E τfiν dιcεραι6τητα τιilν Bδαφδν μαζ'..)> <.. Moλoν6τι δ6ν fiμην πεπειoμ6νo9 6τι αi dπ6 xoινoδ oτρατιωτιxα[ tπιxειρfioειE, <τfiν πλfiρη dlτoxατλoταoιv τfi5 dvεξαqτηotαE
254
xατd' ξηQdν, xατd' θd'λαooαν xαi εig τ6ν d6ρα, Θd' 6πqεπε ix τιjlν πραyμιiταlν νd' διευθ6yωyται d'π6'Ayyλoυ; 'Aρxηyoιi; λoyω xαi τfυν μtoωv πoι3 δι6θετoν, iπεφ6λαξα Bν πd'oη περιπτιboει εig τ6ν tαυτ6y μoυ <τfiν dνωτdτην διolxηoιν τ[υv iν6πλων Γαλλιxδv Δυνdμεων>>' μιj d'πoδε76μενog,, δs πρ6E τ6'g τελευτα[α5, παρd' τd5 yενιxdE xατευθ6νoειE τfiE 'Aνωτ6τηE BρεταvιxfiE Διoιxιjoεωg. 'Υπ6 τd'g oυνθfixαE α0τd'E διεμoρφιbθη (oυvεoτfiθd a tθνιx6g 1αραxτrjρα τfυv ΓαΜιxδν Δυνd'μεων. Π6ραν τotτoυ _ xαi παρd' τd'g dντιρρfioειg τι7ν ΒρετανCυν _ διετ6πωoα εiδιxCυE 6τι εig oiδεμtαν περlπτωoιν oi 'Εθελovταt (Γd'λλoι) θd' 6oτρεφoy τd δπλα tναντtoν τηg ΓαλλiαE. A0τ6 δ6ν iofiμαινεν 6τι δ6ν θd 6πρεπε πoτ6 νd' πoλεμljσoυν iyαντ[oν Γ6λλων. Θd' Επρεπε &'λo[μoνoν, νd. προtδη xανεtE τ6 dντ[Θετov, iφ' 6ooν τ6 Bιooιi, fiτo α0τ6 πo6 fiτo, χωQIζ νd' ε7ναι xαθ6λoυ Γαλλtα. 'Aλλ' δ 6ρoE d:r66λεπεν εi5 τ6 νd' δπd'ρ1η Εyyιiηoι5 6τι f1 oτρατιωτιxfi oυμμαxιxf1 δρd'oιE, μ6 τfiν δπoiαν oυνεταυτtξετo xα[ fi iδιxrj μα9, xαf 6ταν &x6μη θd' πρoαtxρoυεν εi5 τdE δυvdμειg τfi; tπιorjμoυ Γαλλtαg, δ6ν Θd t1ρηoιμoπoιεiτo Eναντtoν τηg πραyματιxfig Γαλλ[αE, δ6ν θd' i1ν61λει τ6 ix xληρoνoμlαE y6ητρoν τfiE ΠατρtδoE, olτε xαt τd' oυμφ6ρoντ6' τηζ..'..>.
"Eτσι δ Στρατηγ69 Nτ6 Γxωλ μα5 διαγρdφει oαφδE xαi την πoρε(αγ χαi τ6ν δq6μoγ πoi 11'α( h <'Eλευθ6ρα 'Ελλdg> τoi Γεωργ(oυ B1 θπρεπε νd, dxoλoυΘfoι1.'Ex τιbν dγωτ6ρω παραπoμπd)γ' δ "Ελλην dναγνι[lοτηζ Θd d,vτιλαμ6d,νεται α[ δυoxoλ(αt xα( τir πρo6ληματα πoδ θd μ6χρι πo(oυ σημε(oυ συμπ(πτoυν 'Lαi E1oυν γ& <'Ελι:ιlθ6ρα
Γαλλ[α> xαi η η τδν dναλογιδν. Θd θπαγαλd6ωμεν
dντιμετωπ(ooυγ εi5 ΛoγδΙνoγ xα(
<'Eλευθι6ρα 'Eλλα5>, τηρoυμ6γων 6ε6αiωg
xα( πd,λιγ τoιτo: M6 μiαν Γαλλ(αν xεραυνo66λωE {ττηθειοαν, πρ6E xατ6πληξιν δλoυ τoδ x6oμoυ xα( αιiτoδ τoδ Γαλλιχoε' Λαoil, xαi μ(αν 'Eλλdδα νιxl1τριαν 6ναγτι τη5 'Ιταλ(αE πρ69 xατdπληξιν δλoυ τoδ x6oμoυ xαi μη xαταθ6oαoαγ τd. δπλα 6γαντι τηg ΓερμανιxfrE εio6oληg, πλην 6ε6αιωE δριoμ6νων 'Eλληνιυγ στQατηγωγ, τd πλεoγεxτi|}ιατα γot'|τQoυ fioαν δπ6ρ τηg 'Eλλdδog τlαl, συνεxτιilg xαi τηE <'Ελευθ6ραE 'EλλdδoE> τoδ Λoγδiνoυ, μoλoν6τι f1 επ(oημo5 θxπρoαι.δπηoιg
uεiE τηγ 'Εξoρ(αν, θξηxoλoιiθει νd εiναι fι συν6χεια τoi διxτατoριxo0φασιστιχoδ xαΘεατδτos τηs 4ηg Αιiγoι]cπoυ. 'Eξηφατo συγεπωs dπ6 την dπoφαoιoτιx6τητα xα( τι]ν πoλιτιχην γενγαι6τητα τoι] ΓεωQγioυ τoδ B1 διd ν& λd6η μiαν δημoχQατιχηγ τQoπflν f1 ν6α φdoιE τoδ dγΦνoE τηE 'EλλdδoE παQd 1τ6 πλευρ6ν τδν Συμμα1ων. "Eτσι δ oτρατηγ6g Nτ6 Γxιilλ μαg xαρdσει ττiν πoQε(αγ xαi τt1ν xατεfθυγσιγ:
α) Διατηρηoιν xα( o6oφιξιν τfrE θΘνιxη5 εν6τητoE, iδιαιτ6ρωg εig τtγ xατε1oμwην 'Eλλd,δα, δπoυ dπ6 τξ5 πριilτηg oτιγμη5 iiρxιoαν νd θxδηλωγoγται <α[ τdoει5> xα( τα uρειiματα>> τoδ ΒΘγιxoδ δι1αoμotl. 6) Συν6xιoιγ τoi πoλ6μoυ, παρd τ6 πλευg6ν τΦν Συμμ&xων xαf θπ( 'Ελληγιxotr θδdφoυg xαt bxτ6E τi15 '-Eλλdδo5, ψt' 6αoιx6ν xα( μ6νoν oxoπ6γ την N(xην, f1 δπoiα θd θξαoφαλiξη τ{ν πραγματιxt1ν bΘνιxi1ν dπελευθ6ρωσιγ' την πραγματιxην &νεξαρτηoiαν xαt ττiν διαoφdλιoιγ τδγ διxα(ων 'Eλληνιxδγ θx τηg ν(xηg d'ξιιiloεων. γ) Κα( θντ65 xαi bxτ65 τηg 'EλλαδoE, δ μαx6μνoE "Eλλην, ατρlατιιilτηE ii dvτdρτηg, θθελoντt'15 ii oτqατευ6ψνog, ν& θxη xαi τ't1ν θθνιx{ν τoυ fγεo(αν, την f1γεoiαν τoδ μα1oμ6γoυ "EθνoυE _xα( δxι την εiνooυμ6νην dπ6 τ6γ Eνα { τ6ν &λλoν αιiμμα1oν fγ€την_ μ'δλoν πoδ θd θξετ6λει διαταγdE τfrg'ΑνωτdτηE Συμψαγιxt1g f1 Bρετανιιη5 ΣτρατιωτιxfrE Διoιxηoεωg. 255
Kαi διd νd θπιτευxθoδν δλα αι]τd, διd νd xρατηθη δ dγιυν εig τ6 δψηλ6ν πατQιωτιχ6ν xαt θθνιx6ν τoυ θπ(πεδον iγαντι τδν Συμμα1ων, δE iα6τιμoE oιiμβαχoS, xα( Eγαγτι τoi d.γωνιooμ6νoυ "EΘνoυs δ5 6xφραoι5 xαΘoλιxηs Bμπιατoo6ηs, πριbτη xαi 6αoιx\ θν6ργεια xα( πραξ ι5 ιi oυyxρ6τηoιE fν6g 'ΕΘνιxoi Συμ6oυλioυ, d,ντιπQoσωπευτιxoδ τoδ "ΕΘνoυ5 xαt τoΙl'Eλληνιoμoυ jooν 666αια τoυτo frτo δυγατ6γ_ χωQ(ζ διαxρ(oει5 πQoσωπιχd5 ii πoλιτιxαg, η iδεoλoγιxαE. Tην ioτoριxi1ν xα( dδηριτoν αιiτην d,νdγxην, δE διαγρdφεται dνωτ6ρω την dντιμετιbπιoαγ Bαoιλε69 xα( ΠρωθυπoυQγ6s τηE <'EλευΘ6ραE 'Eλλdδog>; Αιjτ6 εΙναι τ6 xα(ριoν θρωτημα xαi i1xαιρiα εiθιiη των. "Eτσι iτiΘετo τ6 Θ6μα xα( διd την 'Ελλdδα, δπωE παi διd, την Γαλλ(αν τoυ Nτ6 Γxιbλ. Δηλαδη: Συν61ιoιγ τoδ πoλ6μoυ παρd τ6 πλευρ6γ τιilγ Συμμd1ων xα( θγαγτioγ τoi "AξoνoE, μ6xρι τηg τελιxηg NixηE. Συν61ιoιν τoδ πoλ6μoυ xαi wτ6g xαt bxτ65 τη5 'Eλλdδo5. 'Αγδνα xα( π6λεμoν, θυo(αE xα( αiμα dπ6 μ6ρoυ5 τδν 'Eλλf1νων δxι δπ6ρ τoδ εν6E { τoδ iλλoυ επιημoυ 'Eλληνog fl Bαoιλ6ω5, ii παρατdξεrs, &λλd δπ6ρ τη5 'Eλλdδog, τoi 'Eλληνιxoδ "Eθγoυζ τoυ dπαντα1oυ τηs oixoυμενηS 'Eλληνιαμoδ. 'Αγδνα xαi π6λεμoν, μ6 dod,λευτoν 6αoιν xαt ψt μ6νην dφετηρ(αν τ6 δψηλ6γ αiτ6 xαi εδριi iπiπεδoν, δ6γ εΙγαι δυνατ6ν γd τ6ν διεξαγdγη, xατω iιπ6 τα5 oυνΘηxαE πoδ διεξηγετo' xατα τα τρ(α πρδτα i1τη τoυ πoλ6μoυ, δ6ν fiτo δυνατ6ν γd, τ6ν oυμ6oλ(αη jταγ δ6γ dγιυν(ξoνται πλ6oν μ6νoν Στρατoi aλλd Λαo( xαi "EΘνη_ 6 gναE, εilτε Bαoιλει15 εiναι αιiτ6g εtτε Πρωθυπoυργ69 ε[τε <'Αρχηγ6Er, παρd μ6νoν δταν δg ιiyεoiα εiγαι f1 xεφαλη τηg πυραμiδog, τηg δπo(αE t δoμη, τ6 oixoδ6μημα xα( τα θεμ6}τια' d'πoτελoυv εiE τ6 αι3νoλ6ν των θθvιx6ν oυyxρ6τημα xαt E1oυν δδραιωθη θπi τoδ oυμπαγoδ5 oτερεoδ xαi γoνiμoυ θδdφoυs τηs θΘνιxηg δν6τητo9. "oταν η xεφαλη τηg iΘνιxηE πυραμ(δog εΙναι f1 πραγματιx't1 bxφραoιg xα( dπ6φαoιE τηg oυλλoγιxηg d,νατdoεωs, τf5 Πανελλην(oυ d,γωνιoτιxfrS πρooφoρi,E τoυ "Eθνoυs xα( τoδ d'παντα1oδ 'Ελληνιoμoδ. 'E1ρειdξετo oυγεπιitg, dπ6 τηE πρωτηE σ[ιγμηs η αι)τη τηg πυραμ(δοg νd πα6oη γ& εΙναι <πoλιτιx{ παρdταξιE,
τιx6ν, μεταξri Mεγdλωv xα( Mιxριitν Συμμd1ων, εiζ io6τιμoν iμπ6λεμoν Κρdτo5-"ΕΘνo5 μ6 τd tδια διxαιιbματα. 'Εφ' δooγ αιiτ6 δ6ν E1ει oυγτελεoθη xαf δλoxληρωΘfl, xα( πρ69 την xατει]θυγoιγ τoδ dγωνιξoμ6νoυ "Εθγουg xα( πρ69 τ't'γ xατε{υΘυνoιν τιirγ Συμμ&1ων ' τ6τε, ε[τε Bαoιλεr35 λ6γεται εilτε <'Eλευθ6ρα Κυ66ρνηoιg> εijτε u'ΑQxηγ6E-Στρατηγ6Er, τ6τε δλoι, oτρατ6E xαi dγιυνιξ6μενoι, μεταπiπτoυν εig την τdξιν xαt τi1ν xατηγoρ(αν θν69 μεσαιωνιχofr , dπ6 δπoυ θνδ6xεται ν'd θxπηδησoυν γεννα[οι &νδρε5-"Ελληνεg, δoξαoμ6γoι <στ8ατηγo(>, &λλd τ6 "ΕΘνog xαt f1 δν6τηg Θd, διαoπαοΘο0ν τd, δ(xαιd τoυ xαi α[ δ(xαιαι διεxδιxηαειS τoυ θd, παραγνωριoθoδν xα. θd παραγxωνιoθoiν, δ δι1αομ69 xα( δ θμφιiλιog π6λεμo9 θd γiνoυν ουνΘηματ α xαi δραoιg παντ69 φιλoδ6ξoυ niiQωosr, πdoηE χαιQoσχoπolioηg πoλιτιxfE δμdδoE, παντ6g ξενoxινri-
τoυ μαχητιxoδ xoγτoτιεριoμot. Διd γd xαταδε(ξωμεν πδE 66λεπε xα( πωg ενηργει Bαoιλεrig xα( <'Eλευ2s6
θ6ρα Κυ66ρνηoι9> τηg 'EλλdδoE εig ττiν <'Eξoρiαν> Θd dναφ6Qωμεν θνδειxτιxδg τρ(α παραδε(γματα τηE xρoνιxηg αiπη5 περι6δoυ μ6 o6rπoμα o16λια . xα( τoΦτo δι& γd πQoσαγατoλioωμεν τ6ν "Eλληνα &ναγνιilστην' πρoxειμ6νoυ γd &ναξηττ]oη
τtiv ρ(ξαν τοδ xαxoδ xαi 1939 μ6xρι τoδ ι949,
Qoν;
πoi
πηγην δλωγ τδν τραγιxιilν γεγoν6των, dπ6 τoi oυνετdραξαν την 'Ελλdδα. Κα( διατi δ1ι Eω5 Φμε-
τt'1ν
Ι._ EiE τ6 'Ημερoλξι6ν τoυ δ Ι. Mεταξαs (T6μ. T6ταρτoE, oελ. 363-363)
γρdφει: <<7
'Aπριλioυ, Mεy6'λη Παραoxευrj' 'Aπ66αoι9 τιilν'Ιταλι0ν εiE 'Aλ6αν[αν. ΒαρεEα
dνηαυx[α. Bρd'δυ 8αoιλε69 μ6 xαλεt, μoδ δ[δει δπ6μνημα Σoφoι1λη. Θ6λoυν Oixoυμενιxljν Kυ66ρνηoιν x.τ.λ. 'Ayαν6xτηoiE μoυ' ΛΦω εiE 8αoιλ6α δτι, dν θ6λη, δoxιμd'oη νd μ6 Φτoλtαη xαi xαλ6oη τ6ν Σoφo6λη. Δ6ν iτqεΜ6θηxα, dπfiνηoε. To0 εIπα δτι τ6τε δ6ν x6.μνω xαμiαν μετα6oλf7ν, 6τι δ6ν δπd,ρxoυν x6μματα, 6τι αilτoi εΙναι πτιbματα.''.>>
'Eρωτd,ται: πo[og fiτo περιoo6τερoν διxτατoριx6g,
δ Ι. Mεταξα5, δ
δπolog
πQoσφ6Qεται νd παραιτηΘη, ΠσQ' δλoν πoδ θειυρε[ τd x6μματα <πτιδματα>, ft δ Bαοιλεr3g, δ δπoΙog Θεωρε[ uτρελλαν> νd oxηιrατioη oixoυμνιxην Kυ66ρνηoιν; 'Ωoτ6ooν μεριxd xρ6νια dργoτερα, δ iδιog Bαoιλειi5 Θd dναξητι]oη oυμμdxoυg μεταξιi τΦν <πτωμdτων> διd νd θπαν6λΘη εi5 ττiν 'Eλλdδα. ΙΙ.- Kατd τfν διdρxειαν τflg διxτατoρ(αζ τηs 4ηE Αιiγoι1ατoυ, εΙ1ε α;ηματι-
tπ6 τ6ν oτρατηγ6ν Nιx. Πλααιfραν, 'Eπιτρoπτi 'ΑντιδL'Lτα'Aγδνog, τoριxoi θν oυνεργαo(α μ6 τoιi5 dρ1ηγotg τιilν εν 'Eλλdδι πoλιτιxδν xoμμ&των Σoφoιiλη, Καφαντ&ρη, Γoνατ&, Θεoτ6xη xλπ. 'Η 'Επιτρoπti αιiτli, παqd τt'1ν dντ(Θεoiν τηg πQ6g τ6 xαΘεoτιils τηs 4ηg Atγoιioτoυ, dρ1ηγ6ν τoδ δπo(oυ θΘειbρει, δ1ι τ6ν Mεταξiν, αλλd τ6ν Γειbργιoν B1, παqαψqiξoυαα πO_ oαν πoλιτιxt'1ν διαμd1ην xαi dντ(θεoιν, &νθoτειλε πdoαν δρ&oιν θναrrτioν τoδ xαΘεατδντo5 θξ αiτiαg τξg 'Ιταλιxt6 fuτo6&oεωg εiE 'Αλ6αγ(αν. 'Eπιoxεφθεloα τ6ν 'Eλληγα θγ Παριoioι5 Πρεα6ευτην Nιx6λαoν Πoλ(την θδf1λωoε τa. xατωτtoΘη, εi5 Παριo(oυg,
Qω: <
Πoioγ fiτo τ6 θΘνιx6ν xαθfrxoν τoδ Bααιλ6ω9, τ6 tπoδειπγιjει τ6 ιiπ6μνημα Σoφo$λη. 'EδΦ θd i;πηραμμ(oιυμν μ6νoν τofrτo: δτι f δr|λωoιE τηE 'EπιτρoπηE Παριoiων xα( τoδ Nιx. ΠλαστηQα εΙναι σαφt'ιE, oαφεoτdτη. Πoλιτιx{ θιε1ειρ(α δν δψει τιbν θθγιxΦν xιγδtrνων. "Ag Ιδωμεν τιilρα πδ5 δ Bαoιλε{lg ΓειilργιoE B: j αιiριαν6E <συ\rταγματLx6ζ Bαoιλεris> δπω5 dπoφαo(ξει δ Bρεταν6E Πρωθυπoυργ6E - dντιλαμ6dνεται τ6 περιε16μενoν <τ{g ψυ21ιxη5 xαi {ΘιxηE iν6τητo5>, τηE <θΘνιxηg &ξιoπqεπε(α5, 17.
'o ΔotιρειoE
"Ιππog
257
xα( τα δπωq δπoγραμμ(ξει εiE τ6 διdψελμd τoυ, τt1E 23η5 Mα[oυ 1,941, πQ6g τ6ν 'Ελληνιx6γ Λα6ν, tιπ6 τ6 Λευxα "oQη τηE Κρητη5 δλ(γoν πρ(ν θγxαταλε(ψη τ6 'Eλληνιx6ν 6δαφog.
'oλ(γoν dργ6τερoν, τ6ν 'Ιoirγιoγ |941, δ oτρατηγ65 Nιx6λαoE Πλαoτ'iQαs, διαμ6νων εiE N(xαιαγ τηs Noτ(oυ Γαλλ(αE, dπ6 τηg oυνθηxoλoγfoεω5 τηE Γαλλ(αE, μ6 τriν εiλιxρινη πρ6θεoιν ν& ουμ6dλη εi5 τ6ν d,γδνα τoδ 'Eλληνιxoi Λαoδ xα( τoδ 'Eλληνιoμot δι& την dπελευθ6ρωoιν τ\5 xατεγoμ6νηE 'Eλλdδo5, θξt'1τηoεν iιπ6 τα5'ΕλληνιxdE Πρoξενιxd,g 'Yπηρεoiαg τηg Γαλλ(αE την χoa{γηoιγ &πλoδ δια6ατηρ(oυ διd' ν& θγxαταλεiψη την Γαλλiαν, μ6 xατε6Θυνoιν πg6E τ6ν λεγ6μεγoν <'Eλε{lΘερoν K6oμoν> τωγ Δυτιxδν Δημoxρατιδν. 'H <'EλευΘ6ρα 'Eλληνιx{ Kυ66ρνηoι5> τoi Bααιλ6ωE Γεωργ(oυ B1, εiE την αtτηoιν αιiττ]ν
τo0 oτρατηγoυ Πλαoτηρα, d,π{ντηoε Θ6τoυoα xαταπληxτιx6ν bx6ιαaτιx6ν δρoν, <τηg dναγνωρioεωg τoδ Bαoιλ6ω9 Γεωργ(oυ, δg μ6νoυ dρxηγoυ τoδ 'Eλληγιxoil Κρdτoυg>!!! "Αλλωg δ6ν fiτo δυνατ6ν ν& τoυ χoQηγηΘη δια6ατr]ριoν... Δηλαδf1: δ Bαoιλει}5 ΓειδργιoE B1 θξt'1τει dπ6 τ6ν ατρατηγ6ν r1λαoτηρα νd δπoγρdψη δf1λωoιν μετανo(α5 διd τd δημoxρατιxd τoυ φρoντ]ματα, νd dναγνωρ(oη τ6 xαΘεoτιil5 τηE 4ηs Atγoιioτoυ τ6 δπoloν 8ξηxoλorjΘει νd, δφ(oταται, νd' διxαιoλoγt'1oη ττ]ν παρd6αoιγ τoδ δρxoυ τoυ δταγ δι' Eν65 oxαγδαλιbδoυE δημoψηφioματog (No6μ6ριog 1935) θπανηρxετo εi5 τ6ν Θρ6νoγ. Kα( dx6μη περιαo6τεQoν: 'O BαoιλειiE τoυ dφηqει τ6 διxα(ωμα ν& E1η 'Eλληγιx6ν δια6αττjριoν xαt
oυνεπδE 'Eλληνιxt'1ν
iΘαγ6νειαν.!!!
'
Ei5 τ{ν θξιυφρενιxt1ν xαi bx6ιαoτιxf1ν αδτην dπα(τηoιν, δ oτρατηγ6s N. Πλαοτf1ραg dντ6δραοε 6ε6αiωg μ6 dγαν&xτηoιν xαi δπερ6oλην, δ5 πρ6E τ6 περιε16μνoν τηg dπανττ]oεωE. Eiναι f1 [ατoριxτ] <'Eπιoτoλτj ΠλαoΦQαr. 'ΩQ,oμ6να oημiα τfrg <θπιατoληE, πρdγματι εΙναι παρdλoγα xα( dψυxoλ6γητα, διd τ6ν d,ναγνιbατην τ6ν 'Απρ(λιoγ τoi 1'945' dλλ' δxι xα( dδιxαιoλ6γητα διd, τ6γ
παραxoλoυΘoΟrπα τtγ xαταoτασιν εig τr]ν Eιiρωπην τ6ν 'Ιo6λιoν τoΟ 1941.'Επ( τoΦ αημεΙoυ αι}τoδ, μεριxα( διευxρινioειg εiναι &παρα[τητoι: 'Yπηgξαμεν, d,π6 τoδ 'Ιαγoυαρ(oυ 1939 μ6xρι τoi Αriγofoτoυ τoi 1941' εi5 Γαλλ(αν, θx τδγ οτενωτ6ρκυγ συγεQγατδν τoι] Nιx. ΠλαoτγiQα. Κα( αiαΘαν6μεΘα τ6 xαθηxoγ γd d,πoxαταατηoωμεν την [ατoριxην dλt'1θειαγ θπ( τoΟ πρoxειμ6νoυ, dνεξαρττ]τωg θdν διεφωνf1oαμεν δ5 πρ65 τ6 περιεx6μεγον. 'Η πoλιτιxf θxμετdλλευoιg τfrE <θπιoτoληE, iλα6ε διαατdoειE π6πε δτη dργ6τεQoγ' dxρι6δ5 δταγ δ δooιλoγιoμ6s, fl συγεQγασiα μ6 τ6ν Καταxτητi1ν, f1 πρoδootα xαi f1 λιπoταξ(α, θπανfρxoντo εig την 'Εξoυo(αν δπ6 τ6ν μανδ6αν τη5 θΘνιxoφρoo{γηs xα( 'Eλληνoπρεπε(αE!!
'Eδδ
dρxotrμεΘα νd oημειιilοωμεν, θν oυντoμ(α, δριoμ6να δεδoμ6να τα δπoΙα διxαιoλoγoυγ xα( ττ]ν dγανdxτηoιν xαi τd <δριoμι6να oηψiα> (τηE Γερμανoφιλ(αg!!) τoυ Nιx. Πλαoτt'1ρα.: α) 'Η dxαραxτt'1Qιστoζ dπαiτηoιg udναγνωρioεωE> τ{E διxτατoριx{g πoλιτιxηE τoδ 8αoιλ6ω5, δ6ν εΙγαι oihε oτιγμια(α Eμπνευoιg οiiτε πρωτo6oυλiα τoδ πρωΘυπoυργoυ E. Tooυδερoδ. Eiγαι θντoλ{ xαi toxεψμwη θν6ργεια τofl Bαoιλ6ω9, &πooxoπotoα εi5 τ6 να θξoυδετεριilαη πd'vτα dγτ(παλoν μ6 xδρog xαi ψ(. dπt'1xηoιν εi5 τriν xoιν{ν γνιilμηγ, δxαν6γ γd dγτιoτρατευθη ττ]ν dπoλυταρ1ιxτiν πoλιτιxf1ν τoυ τot πgελΘ6ντos -{oι'' διxτd,τoρog Bαoιλ6ω9_ τoδ παρ6ντo5 258
_(συγταγματιχoi)_ xα( τoδ μ6λλoντo5, πoλιτιxoυ fγετoυ τηg Δεξιo5. 'o &,να1νιiloτηg Θd, τ6 διαπιατιilαη διd τωγ oελ(δωγ πoδ Θd dxoλoυθτiσoυγ. 6) 'o oτρατηγ65 Πλαoτ{ρα5, ψ6 τ(ν xατdρQευσιγ τηE Γαλλiα5, dπεπειρdθη ν& δια6η τd Γαλλo-'Ιoπανιxα oιiνoρα, μ6 xατειiΘυνσιν πρ6E τrjν Λιooα6δγα,xα( δ6γ τ6 bπbτυγε. Παρ6μεινεν iπ' δλiγoν εiE Mπoρντιir, δπoυ xαi τoδ θxoρηγt'1Θη 'Eλληνιx6ν δια6ατηριoν, δπ6 τoδ dμioθoυ 'EλληνoE Πρoξ6γoυ. "oταν, oυνεπιir5 θζ{ηoε ττ]ν 1oρηγηoιν δια6ατηρioυ, fiτo xατoγoE χανoνιxoδ δια6ατηρ(oυ. Θd 6ρωτηoη xανεig: διατ( τ6τε f αtτηoιE δια6ατηρ(oυ. 'H δπ6 τ6ν N. Πλαoτ{ραν'Eπιτρ,oπ{ Παριo(ων fiτo εiE θπαφην μ6 τdg 'Ελληνιxdι5 Παρoιx(αE τo0 'Eξωτεριxoδ, αrτ6 τoil 7937, xαi ξαιilριξεν ιαi τd,g δημox-
ρατιxdg πεπoιΘ{oειg τoδ μεγαλυτ6ρoυ μ6ρoυE θξ αiτδν xαi τα5 oυμπαθεiαE πoιi θτρεφoν πρ69 τ6 πρ6oωπoγ τoδ N.Π.Δ6ν iπεΘriμει oυνεπδE νd αiφνηδιdαr1
μ6 τtiν παρoυo(αν τoυ, ττ]ν <'Eλευθ6ραν Κυ66ργησιν)) xα( τ6ν 8αoιλ6α _ιhg xα( ττiν Κυ6€Qγησιν τoδ Λoγδ(γoυ_. TΙΘελε, δ N.Π., i xoρr4γηoιg δια6ατηρ[ου νd dπoτελ6oη τf1ν &παρxτiν μιαg θμπρdxτoυ θxδηλιiloεωg θΘνιxηE δν6τητo9 xατ6' ταg xριαiμoυE θxε[ναg oτιγμdE, dφt'1νovταE xατd, μ6Qos, (συγταγματιxαg xα( xαΘεoτωτιxα5 διαφων(αs, ν& λυθoδγ ι]π6 τoδ 'Eλληνιxoδ Λαoδ θλευθ6ριυ9, μετα τ6ν π6λεμoν xα( δια δημoιpηφiσματoE. 'o oτqατηγ6E N. ΠλαατηραE εΙxεν &x6μη ττ]ν δυνατ6τητα _παρd τr!ν παρα-
xoλo6θηoιν τδν Κατo1ιxιby xαi Πεταινιxδν 'ΑρxΦν_, νd διαπεραιωΘ{ εig 86Qειoγ 'Αφqιxfν xα( θxεΙΘεν εig HΠΑ fl M6oην 'Ανατoλfν, διd ξ6νoυ δια6ατηρ[oυ (Toεxooλo6αxιxoδ) ii εiδιxηE ται}τ6τητo5 Γαλλιxιilν 'Αqxιilν- τηg θν Mααoαλ(α Γαλλιxηg 'oργανιiloεωg 'Aντιoτd,oεωE, μετd τη5 δπo(αg εδριox6μεΘα θγ oτενξ i:ιαφη xαi oυνεργαoiα. 'Yπd,ρ1ει xα( EτερoE λ6γog, δE πρ6E ττ]ν α'dτηoιν δια6ατηρ(oυ: Tην &νoιξιν
τoυ 1941 _δ6ν θνθυμoiμαι f1μερoμην(αν_ επληρoφoρoιiμεθα εig Mαooαλiαν δτι δριομ6νη Bρετανιxf1 'Yπηρεα(α, 61oυoα δπ' δψιν τd5 διαθ6oει5 διαφυγη5 τoυ N.Π. xα( δριoμ6νωγ συγεQγατδν τoυ θx Γαλλ(αg, Eδωοε τriν iντoλ{γ _θd,ν εΙ1oν διαφriγει πQ6s H.Π.Α.- oxρατr]oεωE τωγ εiE Mπα1&μoE μ6χQι τ6λoυE τoδ πoλ6-
μoυ> xλπ.
'Η
ι
,
.περ( <Γεgμανoφιλ(αg>>:
T6 περιε16μνoν τηs <περιφημoυ iπιoτoληE>> τoδ Στρατηγoυ Nιxoλd,oυ Πλαoττiρα fiτo γνωoτ6ν, εig τ6 otνoλ6ν τoυ' &π6 τηE πριilτηE oτιγμfr5, xαi εig τ6ν 8αoιλ6α Γειilργιoν xαi εi5 τdE διαδo1ιxdE 'Eλληνιπdg Κυ6ερνfoειE Tooυδερoδ xα( εi5 την Bρετανιxt'1ν Κυ66qνησιν _συνεξητt'1oαμγ Bπ' αiτη5 μετd τoi Πρεo6ευτoδ Ληπερ τ6ν Atiγoυστoγ 1943_ xα( εig ττ]ν 'Eλλdδα. Δ6ν θδημooιε6θη αυνεπδg, δg &γνωoτoν xεiμνoν, εig <τ6 'Eλληνιx6ν Aiμα, τdE πρωταE ημ6ραs τoΟ 'Απριλ(oυ 1945, διd γd &πoδεiξη, ii xαταψε[λη, δτι δ N.Π. fiτo εi5 θπαφην fi' ι)πηqξεν i;,lτ( 6να διdoτημα <Γερμαν6φιλoE>. T6 6t6αιoν εEναι δτι θδημooιειiΘη τη ατταιτηoει τoΟ 'Αγτι6αoιλ6ω5-'Αρ1ιεπιoι6πoυ Δαμαoxηνoδ, θγ oυνεwot'1oει μ6 τ6γ iηy 'ΑθfναιE Bqεταν6ν Πqεo6ευτf1ν Ληπερ, διd, νd αiτιoλoγηΘη η dπoπoμπη τoυ N.Π. dπ6 την Πρωθυπoυργ(αν xα( τηg Κυ6ερνηoειbg τoυ.
'Α5 oημειωΘη δτι dντfγραφoγ τηζ θν ληω <θπιoτoλfrg> δνε1ε(ρηoεν δ γρdφων
2s9
εis τ6γ 'Aρ1ιεπioxoπoν Δαμαorιην6ν, τdg πριbταE tμ6ραs τoδ 'oxτω6ρ(oυ 1941, τη iπιθυμiα xαi θx μ6qoυg τoi Πλαoτf1ρα, δταν τ6ν bπεoxt'φθημεγ εig τf1ν 'Αρ1ιεπιoxoπην διd νd τoυ θξηγf1σωμεν τoιiE θΘνιxo{l5 xαi πoλιπQoσωπιχd)s
τιxoιig oxoπotg τoδ EΔEΣ μ6 τoιiE δπo(oυE xα( oυνεφιilνηoε. "Αg αημειωΘη θπiηg δτι, δπ6 τt'1ν Κυ66ρνηoιv Πλαατf1ρα _dπ6 τoδ 'Ιανoυαρ(oυ μ6χQι τoδ 'Απριλ(oυ 1945_ η τ6τε αiτo-απoxαλoυμ6νη <8αoιλ6φρκυν Δεξιd> _πoλιτιxooτρατιωτιxτ] παρdταξιE συγχQoτηΘεΙoα εi5 τ6 θξαπεριx6ν περ( τ6ν Bαoιλ6α, Δooιλoγιoμ6g θγ'Eλλdδι, Tαγματαoφαλιoτιoμ65, πoλιτιx6g χαιQoσχoπιoμ6E_ εi1ε oταΘεQιbs θγxαταoταΘη, διαρΘQωΘη, 6ργανωθη εig τ6ν Κρατιx6ν μηχαγιoψ6ν xα( xαταoτfr 'Eξoυoiα, δπωE εig τd5 παραμoνdζ ηs Kατoxfrg. 'Η &πoπoμττti τoδ N. Πλαoτf1ρα, δπωζ μaE i6ε6α(ωoεν δ Bρεταν69 Πρεo6ευττiE Λfrπερ, τ{ν θπαι}ριoν τηE δημooιε6oειυE τfrE >' xα( μα5 τ6 θπε6ε6α(ωoεν, δλ(γoν &qγ6τερoν δ διαδε1θεiE αiτ6ν ΠρωθυπoυQγ6s να{rαρ1oE Π. Bo{rλγαQηE dπεφαoioθη διd oαφεΙg xα( oυγxεxριμ6νoυg λ6γoυg: <<... Περαιτ6qω παραμoνlj τoi N.Π. εiE τrjν iξoυoiαν θd tματαiωνε xαi τfiν d'πoφαoιoΘεioαγ δπ6 τηE Bρεταν' Κυ6ερνtjoεω5 διαδιxαotαv tπιoτρoφηg xαt αiιτljν τrjν 6πιoτρoφi1ν τoi Γεωργioυ B! xα[ τfiE Moναργ[αζ'.',
Θd πρ6πει θπioη5 νd γνωρiξωμεν π6τε xαi δπ6 πoiαg oυνθηxα5 oυνετdγη
f1
εν λ6γω <θπιoτoλη>. 'Η Eπιoτoλfι θγρdφη, τ6 πρδτoν δεxαημρoγ τoδ 'Ioυλioυ |94L, περioδoν xατα τriν δπoiαν f1 θπ(Θεoιg τη5 Xιτλεριxfrg Γερμαν(αE θναvτioν τηg Σo6ιετιxηg 'Eνιiloεωg xα( ψtγρι τf1g 20ηg Αiγoιiατoυ l94l, εixε oημειιiroει θντυπιοoιαxdE xα( dπιθdvoυg νixα5. 'Ητo iπ(oηg f1 περ(oδog xατα τriν δπoiαv τ6 μεγαλιiτερoν 'Eπιτελιxδν 'Aξιωματιxιilγ ηE Δι1oεωg xα( τδν 'Aμεμ6ρos τΦγ διαxεxριμ6νων ριxανδν &x6μη, floαν 6ιθ6αιoι δτι δ Γερμανιx6g Στρατ6E τoi X(τλερ uΘd oαριiloει, τ6γ Σo6ιετιx6γ Στρατ6ν xα( fuτ6g δλiγων μηνδν θd θxει διαλιjoει ηv Σo6ιετιxi1ν "Eνωσιν, δE Κqdτog xα( δE ΚαΘεoτιbs. 'o [διo5 δ Bρεταν6E Πρωθυπoυργ6g Toδρτoιλ τ6 Lπι6ε6αιoi διd μαxqδν ('Aπoψημoνε{lματα T6μ. ΙΙΙ, oελ.
350-355). Kαi δ Nιx. ΠλαατηqαE εi1ε τdE iδiαg dντιληψειζ μ6χQι τoδ τ6λoυg τoδ Aιiγoιioτoυ tg4t.'ΑναΘειilρηoε τdg dπ6ψειE τoυ, δταν πρ6 τoυ Σμoλ6νox δ Σo6ιετιx6g Στqατ6g d,πεoυν6θεoε 10-12 Mεραρxiαζ, xα( fi πQo6λασιE εΙ1ε u1d,oει ττ]ν dναπνofν τηE> xαi flρxιoε ν& 6qαδriνη. T6τε xα( dπεφαoioθη fl xdΘoδoE τot γρdφoντoζ εig 'Eλλdδα xαi f1 δργανωoιg τo[l EΔEΣ μ6 dπιbτερoν dντιxειμενιx6ν αxoπ6ν την Eνoπλoγ d,rπ(αrασιγ. T6 πατριωτιx6γ αυνα(oθημα τoδ ΠλαoττiQα fiτo πdvτoτε Eγτoνoν πρ6παπ69 δταν θτ(Θετo τ6 θ6μα τηE επι6ιιiloεωg τoΟ 'Ελληγιxoδ Λαoδ i τηs oixoνoμ(αg τoil 'Eλληνιxoυ α[ματog, 6xι 666αια εig 66ρoE τoδ γot'1τρoυ xαi τηg dξιoπρεπεiαg τηg 'Eλλdδog. Κα( τd αυγαιoΘ{ματα αΦτd πρoε(ρ1oντo dπ6 τt'1ν γενιx{ν dντiληQιν, τ6 L94L' δτι δ π6λεμo9 Θ& εΙγαι μαxραg διαρxε(αE (μεταξι} 5-10 θτιilγ) xαi μ6 &μφ(6oλoν iξ6λιξιν, δπωg γρdφει xα( δ Στρατηγ6g Nτ6 Γxιilλ. 'Η <<θπιατoλt'1> θγρdφη dμ6oωs μετd ττiν &φιξιν τoδ Lτιταxτoυ d,πεoταλμ6νoυ θξ 'Eλλdδo5, δ δπoΙog {ρ1ετo θx μ6ρoυ9 oτεγιilγ φiλων xα( oυνεργατδν τoi Πλαoτt'1ρα, &νωτdτων oτελε1ιi_lγ τηE 'EπαναcπdoεωE τoΙl 7922. Θd αημιιiloωμεν μ6νoν θδδ, δτι o[ τρειg φλoι xαi αυνεργdται τoδ Πλαoηρα Δ. Bερν(xoE, Λ.Σ. 260
Κ. Πυρoμdγλoυ διεφωνηoαν xα( δE πQ6ζ τ6 περιε16μνoν xαi δg πρ6E τt'1ν oxoπιμ6τητα τηg dπoαroληE τηE θπιατoληg. 'o < θ1αραxτf1ριoε τ6 περιε16μενoν δg <θΘνιx6ν xα( oωτιiριoν>!!! Δ6ν εiναι &ληΘη τ& dναγραφ6vτα δτι δ N. Πλαoττ]ραs εi1ε Eλθει εiE iπαφflγ μ6 <Γερμανoιig> πρ6 τη5 Γεqμανιxfrg θπιΘ6oειυ5 θγαrπ(oγ ηE 'Eλλdδog, θξ δoων τoιiλdxιατoν γνωρ(ξoμεγ. 'Aπ6 τot Mαfoυ 194Ο μ6xQι τoυ 'Ιoυλ(oυ 1941 f1 μ6η θπαφt'l i"o μ6 Eνα 'Eλ6ετ6γ xα( fuα Γε'ρμαν6ν δημooιoγρ&φoυE _'Ιανoυdριog 1941_ (επ( τηg θξελ(ξεωg τιilν iπιxειρ!αεων εig τfν'Αλ6ανiαν>. Κα( εig τoιiE δπo(oυg θδηλωσεγ δτι f1 διεξαγωγf1 τδν θπι1ειρtioεων, δπ6 τoδ ΓεγιxoΦ 'Ελληνιxoir 'Eπιτελεioυ iπηρξε πλημμελtE. "Aλλωg ufiτo δυνατ6ν μ6xρι τ6λoυE Δεxεμ6ρ(oυ 1940 δ 'Iταλιx65 Στρατ6g ν& dπωθηΘη εiE την Θdλαooαν xα( f1 νixη τoδ 'Eλληγιxoδ Στqατoδ νd, d,νατq6ψη δλ6xληρoντην xαταoταoιν εiE τd Bαλxdνια, εiE 6dρoE τoδ "Aξoνog>. 'Αλλd >, δ5 oυμ6oυλευτιxoΟ δργdνoυ τfl5 <'EλευΘ6ραE 'Eλληνιxηg Κυ6εqνt'1oεωE> xα( τoi Γεωργ(oυ τot B] 'Αναxιiπτει &μ6oωg τ6 θριυτημα: 'Ητo πρlooιτf1, θφιxτf1 f1 θθνιxt] αriττ] πoλιτιxη εi5 την <'Eξoρiαν>>, θx μ6ρoυE θxε(νων, o[ δπo[oι xατα τd,g xριo(μιoυg θxε(ναg oτιγμdE εδρ6Θηααν εiE τdE δπευΘ6νoυE θ6oειE τηg θxπρooωπf1oεωg τηg 'ΕλλdδoE; δηλαδη, η oυγxρ6τηoι5 εγξ θθνιxoυ oυμ6oυλ(oυ,. &ντιπρooωπευτιxoδ θν oμιxρoγραφ(α, δημoxρατιxoδ θν
Σα6iνoE,
oυνΘ6oει;
Xωρ(g διαταγμ6ν, &παlπδμν, 6ε6α(ωs fiτo xα( δυγατ6ν xα(πραγματoπoιιjσιμoν. Παρdδειγμd μαs'δ oτρατηγ69 Nτ6 Γxιilλ xαi αi Κυ6ερνt'1αειE xα( Moναρ-
1(αι τιilν "Aλλωγ ΔυτιxΦν Κρατδν τιilν δπo(ωγ αi Xδqαι xατελt'1φΘηoαν &π6 τ6ν "Aξoνα. Δ6ν Θd tsπαγ6λθωμεν iπ( τιilν παραλε(ψεων τoi Γεωργ(oυ B1, δ5 πρ65 ττ]ν oιjνθεoιγ τηE f1γεoiα5 τoδ T,Θνoυg μ6χρι τηg flμ6ραs τηE Kατo76η5. Πoλλo(, o[ περιoο6τερoι, τdE xαραxτηρfξoυν <θx πρoΘ6oεω9 dιηεΘνιxdgr. T65
E1oμν &ναφ6ρει πQoηγoυμ6νωg. Θd oημιιiloωμν μ6νoν Eνα παρdδειγμα ιι,αxi;E oυνε1(oεωg, xαi εiE ττ]ν <'Eξoρ(αν>>, τδν αriταρ1ιxΦν μεΘ6δων τηE περι6δoυ τηg 4η5 Ariγoιiατoυ, i6ooν tπ6 τotr 'Αrπιπqο6δρoυ τηE Kυ6ερνf1oεωg ναυdρ1oυ Σαxελλαρ(oυ, δooγ xαi &λλιυγ Bαoιλoφρ6νωγ 'Aξιωματιxιilν -Θd Eλεγε xανε(g θπμεταλλευτδν τη5 Bαoιλoφρoo6ηg tπ6ρ δαυτΦγ_. Bε6α(ωE xα( δ tδιo5 δ Bαoιλειig xατεδ[xαoε πoλλdxιE τdg θνεργεiαg αι)τd,5, δατ6ooν δ6γ xατ6ρΘωoε νd, dπαλλαγη &τ6 τ6γ x{lxλoγ xα( τ6ν xλoι6γ τδγ &πoλυταρ1ιxδν
<'.. 'o N ιι3αq7oE Σαxελλαρioυ dιrεμαxqι3νθη, d'π6 τrjν 'Aντιπρoεδρεtαν τ6ν Md'ρτιoν τoυ 1942. Κα. d' τiν περ[oδoν τfiE oυμμετoyfiE τoυ εig τljν Κυ66ρνηoιν διηιiθηxε xαi τljν μυoτιxfiν ilπηρεotαν Πληρoφoριδν xατ6. τρ6πov πρooωπιx6v xαt dπ6λυτoν. Εixε πd'ρει τrjν πρωτo6oυλiαν τfiE Bπαφfig tν 'Ελλ6δι μ6 πq6oωπα dντιδραoτιxd xαi dνεπιΘ{ιμητα, μ6 τινα ix τιbν δπoiιυν xαt dΜηλoyρdφηoε. Δι6. τd.g διαφυydE tξ 'Ελλdδog ε71ε διboει δδηyiαg εΙs τ6. δQyανα τfiE o\|ετιxfig δπηρεoiαζ *ωQtζ ν6 oυμ6oυλευΘη xαν6να_ 6τι 6πρεπε ν6. διευxoλ{ινηται f7 xdθoδoE εiE Aiyυπτoν πρooιilπων μ6νoν 6αoιλιxCυν φρoνημd'των. "oταν tπληqoφoqfiθημεν τrjν διαταyfiν, iγxρtoει τoi Bαoιλ6ωE, i1xυριboαμεν α0τιjν. 'Επεδiωξε τ6τε xαi τljν oυyx6ντQωσιν δπ' α0τ6y τCυν τqι6ν πoλεμιxι7ν ilπoυqyεiων, d.πoτυψιbν δ6 εiE τoiτo δυoαναo746τει xαl dντεπoλιτεtιετo..>> ('Ελληνιx6E 'AνωμαλiεE.'.. oελ. 32)
261
"ΑE θξετ&σωμεγ, θν oυvτoμ(α, ταg δυνατ6τηταg α[ δπo[αι δπηρ1oν dπ6 τoδ 'Ιουγ(oυ |941, διd μhν θνΘωφελη τρoπτiν, xαi α[ δπo[αι δυνατ6τητεs παQαμερ(oΘηoαν μ6 πεioμα xαi dπiΘαγoγ στεγoxεφαλιdν. Kαi τoiτo παρ& τtlν 6ε6αι6ητα πoδ διεγρdφετo δτι αi θx τηg xαταoτ&oεωs παQoυoιαξ6μεναι εtγo[xα( oυνθ{xαι, Θd fiδιiνατo νd dπoτελ6ooυν ττ]ν Θετιxωτ6qαv dφετηρiαν, τ6ooγ διd μ(αν dρραγη διατηqηαιν τfrg θθνιxηE δν6τητog _θντ6E xαi bxτ65 τηg 'Eλλdδos_
δooγ ια( διd την πρo6oλην τoδ Γεωργ(oυ B1 δg <'Εθνdρ1oυ-Bαoιλ6ω5> xα( τi1ν βπαγαo{lνδεoiν τoυ μ6 τ6ν 'Eλληνιx6γ Λα6γ. Δεν xωρε[ xαμμ(α dμφι6oλiα δτι f1 xαλυτ6ρα xαi ειiγo[xωτ6ρα xρoνιxri εtπαιρ(α xαi dπoφαoιατιxη περ(oδog xαi διd την δμαλτ]ν θΘνιxτ|ν xα( πoλιτιxfν θξ6λιξιν, xαταxαi ψετα τ6ν π6λεμoν, xα( διd τriν oυμφιλiωoιν τoδ Γεωργioυ B1 μ6 τ6ν 'Eλληνιx6γ Λα6γ τoπoΘετε[ται μεταξr] 'Ιoυνioυ xαi Δεxεμ6ρioυ 1941. Kα( εΙναι Θλι6ερ6ν τ6 γεγoν6E δτι o[ ο13μ6oυλoι τoδ Bαoιλ6ωE xα( oi Ξ6γoι
Πρooτdται xαi δπoαηριxταf τoυ αττωθηoαν ττ]ν ειixαιρ(αν αι}ττ]γ. oi πρδτoι διd γd δxανoπoιriσoυγ παQαταξιαxdg xα( δπoxειμνιxdg φιλoδoξ(αE, α[ δπoiαι πdντoτε xατι6ληγoν εi5 6dρoE τoυ iδ(oυ τoδ Bαoιλ6ωE. Mαg θδ6Θη { εrixαιρiα νd tsξηγt'1oωμεν εi5 τ6ν Γεωργιoν 81 (ΑtγoυατoE-Σεπτ6μ6ριο5 1943) π6ooν θπιξ{μια δπηρξεν f1 δραoι5 τηE ΔεξιαE πoλιτιx{g παρατ&ξεω5 τηE αιiτoxαλoυμ6ηE
fl πλ6oγ Θoρυ6ωδηE &vτιμoναρ1ιxτi _iδιαιτ6ρω5 d,vτι-Γεωργιxτ]_ φατρ(α fiτo bx τo0 μεγαλυτ6ρoυ μ6ρoυ9 τηE στQατιωτιxo-πoλιτιxηs tγεα(α5 τηs 4ηs Atiγoιiατoυ, θxεiνη δηλαδτj πoυ δπfrρξεν
μα1ητιx{ θxδf1λωoιg τoδ Moναρ1ιαμoδ τ6 1934-35, τ6 xαθεoτιils τηs διxτατoρiαE 1936-41, h πtμaττη φdλαγξ xαi f1oυνεργαoiα μ6 τ6ν Kαταxτηην xαi τ6λo9 f1 xραυγdζoυoα &π6ρριψι5 τoυ Γεωργioυ B| dπ6 τoυ 'Ιoυγioυ 1941.'Αγτ(παλoι θπ(oτ1g τηg MoναQχ(αs xα( τoδ Γεωργioυ B1 fioαν xαi of"'Αρ1ηγoi τιilγ πoλιτιxιjlν Koμμdτων, o[ δπo[oι δμω5 f1qx€αθηoαν εi5 ττ]ν δπo6oλτjν δπoμνημdτιυν πq6g τ6 Λoγδ[γoγ xαt τt1ν oιi&oιγxτoν, (Tαιilρτoιλ, Poδo6ελτ). 'Αντiπαλoι τ6λo5 fioαν α[ 'Aρ1α( Κατo1frg, μαλλoν dντι-Γεωργιxαt παρd dγτι-Moναρxιxα(. 6) 'Η 'Eλληνιxf1 ιoινf1 γγιbμη μoλoν6τι θθειbρει, δE πριilτoν δπειjθυγoν τη5 4ηs Aιiγoιioτoυ, τ6γ Γει6ργιoν xαi τofl xατελ6γιξεν bΘνιxαg ειiθriναE, μ6x8ι <πqoδooiαs), θγ τoιiτoιg δι6τι διεxt'1ρυξεν δτι Θd oυνεx(αη τ6ν π6λεφν παρd τ6 πλευρ6ν τδν Συμμd1ων-Δυτιxδν Δημoxρατιιilνxα( δι6τι f1 Κατo1f1 tsoτρdφη-θναντdoγ ; ' τoυ' iiρ1ιαε ν& θxδηλωνη, δπ6ρ αυτoυ x&πoιαν dνoxτjν xαi να dτενiξη τ6 μ6λλoν ψ6, x6sτoιαγ θλπ(δα xα( πρooδox(αν δ5 πρ69 ην γεφι1ρωαιγ τoδ 1dοματo5. 'Ax6μη xαi oi dδιdλλαχτoι d,ντιμoναρ1ι',ιo[, xα( δεν fioαν δλ(γoι, μri Θ6λoντε5 νd oυιηαυτιoθoδν μ6 τliv <πoλιτιxi1ν τflE ΚατoχiEr, &π6φευγoγ γd, θ6ooυγ f1
τ6 xαθεoτωτιx6ν εi5 iloην μoiραν μ6 τfν θΘνιxf1ν &πελευΘ6ρωoιν xα( τriν θΘνιxτ|ν dγτioταoιγ. Δ6ν εΙναι τυ1αioν] &,λλ' &π' θναντ(α5 iδιαιτ6ρωE θγδειxτιx6ν xα( 262
συμπτωματL:x6ν τ6 γεγoν6E δτι τ6 EΑM εig τdE διαxηριiξειE τoυ' μ6χQι τoδ τ6λoυE τofr !942' πρo66αλλε <δτι xα( 6 τiμιo5 Mεταξιx6g xαi δ τ(μιoE Bαoιλ6φQωγ E1oυν τη θ€oη τoυE oτ6ν &πελευΘερωτιx6 &γΦνα...> "Oαoι Eζηοαν θνεργΦE τd γεγoν6τα τη5 περι6δoυ, εig ττ]ν δπoiαγ dναφερ6μεΘα, γνωρ(ξoυν πoλι] xα7'α δτι τ6 oιiνΘημα-διαxτ]ρυξιE δ6ν fiτo xαθ6λoυ παραπλ&νηoι5 τoδ ΚKE, dλλ' dγταπεxρiνετo εig την ουλλoγιxi1ν ιpυxoλoγ(αν xα( τfν πατριωτιx{ν d,νd,ταoιν τηq oτιfμηE θxε(νη5. EΙγαι &λλιυoτε τ6 tδιoγ πνεΟμα πoδ ιi5Θηoε πoλλori5 &ξιωματιxo^b5 xαi &γωνιαταs πQ6s την M6oηγ 'Aγατoλην, μ6 τr!ν διdθεoιγ νd πoλεμτ]ooυν 6oτω xαi i:π6 τ6ν Bαoιχ6'α xα( παρd τd &vτιμoναρ1ιxd, τωγ φQoνηματα. Td ατριbματα τf1E πoλιτιx{5 xα( πρoπαγανδιoτιxηg iλ6oE, πoδ θπεoιδρευoαν &ργ6τεqoν τd δραματιxd γεγoγ6τα τoυ θμφυλ(oυ σπαQαγμoδ, θxdλυψαγ τ6 πνευμα αtτ6 τηE πατQιωτιχηg &νατασεωE, διd γd τ6 1ριυματ(ooυγ εiE θΘνιxτiν δoλι6τητα, δ εig θναvτioν τoδ αλλoυ. "Eτσι, xατα τfν περ(oδoν αriτ{ν, η πρωτo6oυλ(α dνηxεν εig τ6ν Γεωργιoν τ6γ 81 Aιiτ6E ητo fl, toτω xα( oυμ6oλιxτi, 'Eξoυo(α την δπo(αν εi1oν dναγνωρioει o[ Σιiμμα1oι, πQ6E τorig δπo(oυg εi1ε oυνταxΘη xα( oυγεπoλθμει δ 'Eλληνιx6g Λα6g Bγαγτ(oν τo0 "Αξoνog xαi τoυ Nαξιoμoυ. 'Aπ6 αι]τ6γ 6πρεπε νd γ(νη τ6 πρδτoν θετιx6ν xα( πραxτιx6ν 6ημα πρ69 τt'1ν γεφι1ρωoιγ τoi 1d'oματo5. "oχ, &πλωg μ6 Διατdγματα τd, δπoiα fiτo δυνατ6γ γd, &,ναxληΘoδν fi να τQoπoπoιηθoδν την δπoμ6νην. 'Η 'Eξoυo(α Θεοπ(ξει xαi λαμ6d,νει μ6τQα, δ λα6E dντιδρα ii δταν τα μετQα δ6ν λαμ6dνoγται, ii δταν αriτα εΙναι μεqoληπτιxd fi &νεδαφιxα. Kα( τ6 πριbτoν πραxτιx6ν μdτρoν, d,πoδειxτιx6ν τt15 εiλιxρινoiE τdαειυg τoi Bαoιλ6ωg, δ6γ frτo &λλo, εi5 την u'Εξog(αν, d,π6 τfiν oυyxρ6τι7oιν 6ν6E dντιατQoσωJτευτιxo| 'Εθνιxo0 Συμ6oυλ[oυ, δs τ6 διεγqdψαμεγ dνωτ6ρω. Καi α8τ6 δ6ν'!yινε. 'Απ6 ττ]ν Κρητην εig την Α[γυπτov, dJ(6 την ΑUγυπτoν εig την N6τιον 'Aφριxην xα( εiE την 'Αγγλ(αν, dπ6 τ6 ΛoνδΙνoν εi5 την Δυτιxι]ν 'Αφριxtγν xα( τdg 'Ηνωμ6να9 Πoλιτε(αq, xατα ταE μετατoπ(oει5 των xα( ταμαxρd των ταξ(δια, μθχQι τol 'Ιανoυαρ(oυ τoυ 1942' τobχd'1ιατoν, &π6 τ69 ιiπoδo1dg xαi ταg θxδηλωoειg xαt &π6 τd π6ρατα τoδ x6oμoυ, δ BαoιλεtE τηE 'EλλαδoE xα[ δ Πρωθυπoυργ65 τoυ, Θd εi1oν dναμφιo6ητt'1τωg διαπιoτιiloει πo[oE flτo δ πατριωτιx6g παλμ6E τδν 'Ελλt'1γωγ τoυ θξω 'EλληνιoμoΦ, τδν δργανωμ6νων 'Eλληνιxωγ Παρoιxιδν xαi Koιvoτ't1των, πoiα fiτo f oixoνoμιxfi xαt πγευματιχt1 xαi θπιoτημoνιxη των δντ6τηg τ6 xδρo5 xα( τ6 γ6ητρ6ν των, εi5 δλoυ5 τoι1g τoμεΙE τη5 δqαoτηρι6τητ69 των.
'o
'Eλληνιoμ6g τo0 'Eξωτεριxoδ xαi iδιαιτ6ρωg τoυ Δυτιxoδ Κ6oμoυ fiτo 'Eλλdg (ΑUγυπτoE, M6oη 'Ανατoλf, Κιiπρog, Toυρxiα, 'Αφριπτ], δευτ6ρα μ(α 'Aγγλiα, HΠA, Καναδd,5, N6τιo5 'Αμεριxf1, Αιioτραλ(α N6α Ζη}'ανδ(α, 'Ιγδ[αι x}τπ,) f1ρ(θμει περi τα 2-2, 7l5 Εxατoμμιlρια 'Eλλτ]νων 6ργανωμ6νων, δE εiπoμεν, εig oυμπαγεiq Koιν6τητα5 xα( μ6 πρooriλωoιν εiE τ{ν γεν6τειQαγ 'Ελλdδα. Τ6 'Eλληνιx6ν 'Εμπoριx6ν Nαυτιx6ν, την f1μ6ραν τηs θxρfξεωE τoδ B: Παγxoομioυ πoλ6μoυ, xατεΙ1εν εi5 1ωρητιx6τητα την τρ(την ii τετdρlτην θ6oιγ εig παγx6σμιoγ xΧtψαxα. Διxα(ω5 θΘειυρεΙτo πρωτηg oημαo(αE παρdγων διd την διεξαγωγην τoi πoλ6μoυ, ιbg πρ65 ταg μεταφoQds, εig δλα5 τ&5 θαλdooαζ xαi τoιig ιbxεανo65. 'Απ6 τd θπ(oημα Γερμανιxd dρxεiα διαπιοτιδνει xανε(5 την 6αρr3τητα τηE αυμ6oληE τoυ ιiπ6ρ τδν Δυτιxδν Συμμd.1ων.
263
Mεταξ{l τotr "Eξω 'E}.ληνιoμoδ iξων xα( iδρων εiδox(μωE επιoττ]μoνεE πασγls χατηγoq(αg μ6 dνεγνωqιoμ6νoν xδρoE xα( πoλλ&xιg xαt διεθνη πρo6oλην. 'Η θπιΘυμiα δλωγ αιiτδν, τδν πρωτηs γQαμμηE παQαγ6ντων, νd' δπηρετη-
ooυν τ{ν 'Eλληνιxf1ν Πατρ(δα xαi τo{E Συμμd1oυ5, μεταξιi τδν Xωgδν τδγ δπo(ων εδρioxετo xα( oυνεπoλ6ψι xα( f1 Θετr] Πατρig των, fiτo θxδηλog dπ6 τηE πριilτηg oτιγμηg. Διατi dπ6 αιiτ6γ τ6ν 'EλειjΘερoν 'Ελληνιoμ6ν -τ6γ 'Eλληνιoμ6γ τηs <Διαoπoρig>_ τ6ν γεμd,τoν αφρΙγo5 xαi δημιoυργιxt'1ν ξωτιx6τητα, δ6ν θξηττ|θη dπ6 τ6γ Bαoιλtα xαi τ{ν Κυ66ρνηoiν τoυ, μiα δργανωμ6νη xαi tsνεργ6g oυμπαρdστασιζ, μiα δπε{rθυνoE oυμμτo21η, διd, μιαE oυμ6oυλευτιx{g θxπρooωπt'1oεωg _Uoωg xαi Kυ6ερνητιxη5 oυμμετo1η5_ διd τf1ν εδρυτ6ρα διεξαγωγηγ τoδ dπε-
λευθερωτιxoi dγδνoE τηE Kατεxoμ6νηE Πατρ(δog;
Διd γd μη
θπαν6λΘωμεν
Tooυδερ65> oελ. 292-293 xαi αελ. 332-339. Διατi iιπ6 τ6 θλειiθερoν αiτ6 τμημα τo0 'ΕλληνιoμoΦ, τιδν 2-2, 1l2 Εxατoψ., δ6γ επελ6γη xαi δ6ν θξητ{Θη μ(α θxπρooιilπησιs, fl δπo[α μαξ6 ψi ταg θξ 'Eλλdδog διαφυγdg _θννootrμεν τd,g &ντιπQoσωπευτιxd,E πρooωπιx6τητα5_ Θe f1δι1γατo γd dπoτελ6ooυν Eνα πραγματιx6ν 'Εθνιx6γ Συμ6oιiλιoν xαi τ6 δπo[oν 'Εθγιrι6γ Συμ6o11λιoγ γd, πλαιoιιilαη oυμ6oυλευτιxδ5 την 'Ελληνιxτ]ν Κυ66qνη_
παραπ6μττoψν εig
<<'Εμ.
oιγ; Θd, εtxoμεν, '€τoι, Lx τιilν πραγμdτων θx τδγ τ6τε ι)φιoταμ6νων δυνατoτfτων θγα <Σδμα 'EΘνιxηg 'Αντιπρooωπε(αgr. Kαi, 6τoι, η Συ'ιπαxτιxfi Πραξιs τi1g 22αg'oxτιυ6ρfoυ 1947 xα( αilτ'i1τηg 4ηs Φε6ρoυαρioυ 1942, δ6ν Θd εE1oν
μiνει νεxρ6ν γQαμμα &λλd θd dπ6xταW πQαχτιx6y xαi Θετιx6ν πεqιεx6μνoν, xαi εiq τ6ν ι]π6 ττ]ν Ξ€νην Κατo1ην 'Eλληνιx6ν Λα6γ Θd fiτo μ[αν εiλιxQιγηζ &π6δειξιg δημoxρατιxιilν διαθ6oεω9 xαi μiα πριilτη5 φdoειrl5 δημoxρατιxτi δια-
<τηE dπελευΘεριboεωζ τηζ xατε1oμ6νηg Πατρiδog xαf τηE εioαγωyi1g xα( λειτoυργ(αg ελευθ6ρoυ Συπαγματιxoδ Πoλιτειiματos>. Διατ( &π6 την oτιγμt'1ν πoδ α[ διαφυγα( &π6 τrjν Kατε1oμ6νην 'Eλλdδα εΙ-
διxαoiα μ6χQι
xoν δργανωθη xα( xαταατ{ δυναταi, δ6ν dντιμτωπιoθη xαi f1 διαφυγι] πoλιτιxιilν πρooωπιxoτ{τωγ, μ6 τt'1ν oαφη δt'1λωoιν δτι πq6ιειται γd μετd,o1oυν εig τ6 'Eθγιx6ν αriτ6 Συμ6oιiλιoν, dλλ' &vrιθετωE εΙxoν δoΘη δδηγiαι xα( θvτoλαi uγd διευxoλtηται f1 διαφυγf μ6νoν Bαoιλoφρ6νων>>, δE παρt'1γγελλεγ δ ναιiαρxoE xα( 'Aντιπρ6εδρo5 τηg Κυ6ερνt'1oεωE Σαxελλαρioυ; Δ6γ dγνooδμεν την &vτ(δραoιν τδγ θν 'Αθf1ναι5 πoλιτιxδν 'Aρxηγδν τδν Κoμμd'τιυγ. 'Aλλd δ6ν πρ6πει νd μαg διαφειiγη δτι, θd,γ dπ6 τηg πρωτηE oτιγμηg εΙ1εν dντιμετωπιoΘη f αυγxρ6τηoιg τoδ <'Eθγιxoδ Συμ6oυλ(oυ>, xα( εΙ1εv θξαγyελθη &π6 τ6 Λoνδ[νoν, ιiπ6 τoδ Bαoιλ6ιυq xαt τ\5 Κυ6ερνf1oεωs τoυ' f1 dντ(δραoιg τδν Πoλιτιxιilν 'Aρχηγιbν Θd εixεν θξoυδετερωΘη xαi f1 tsξ6λιξι5 θd frτo διdφoρog. "Ετoι τ6 επι1ε(ρημrα τ6 προ6αλλ6μενoν εi5 ττ|ν Συrπαxτιxriν Πραξιν τηg 22αg'oxτιυ6ρioυ tr941 <δτι tπηρxεν θx τδν πραγμdτων dδυναμiα τηg πλriρoυE λειτoυργ(αg τoδ Συvrαγματιxoδ Πoλιτεilματog> ι+αταπiπτεt xαi δ6γ διxαιoλoγε[ται. "Αν t)πηρ1ε πλτiqηs dδυναμiα, δπηρ1εν δπωoδηπoτε μεριιt'1 xα( εiρεiα δυνατ6τηE λειτoυqγ(αg τoδ Συrπαγματιxo0 Πoλιτει1ματog xα( bxτ6g τηg 'EλλdδoE. Καi f1 τo0 Διατdγματog τηE 4ηg Α{;γoι]ατoυ 1936, διd τηE Συvτα_ xτιx\g Πρdξεωg τηs 4ηs Φε6ρoυαqtoυ 1942 δ6ν εΙναι παρd απλη θπ(φαoιE xαi παραπλdνηoι5.
Διατ( dπ6 τη5 πρωτηg στιγμηE (ΦΘιν6πωρoν 1941) τηs θγxατααιd'oεωg τoir
264
Bαoιλθωg xα( τηg Kυ6ερνl1oεωg τoυ εiE Λoνδiγoν δ6ν θξηττ]θη γd xαΘιερωθη xαt να d,ναγνωριoθη διd τd,g 'Eλληνιxα5'Eν6πλoυ5 ΔυνdμειE, τ6 'iδιoν μ6 ττiν <'Ελευθ6qαγ Γαλλ(αν>> xαΘεoτιil5 Στρατoδ 'EλευΘ6ρloυ Κρdτoυ5, ιiπ6 'Ανωτdτην Συμμα1ιxr]ν 'Hγεoiαν, δE πQ6E τ{ν διεξαγωγηγ τoi πoλ6μoυ, &,λλ' dφ6θη εi5 τιjν διdΘεoιν τoδ Bρεταγιxoi Στρατηγε(oυ f1 αιiνΘεoιE, f1 δργdνωσιs, i ατελ61ωαι<. μ6 xριτηρια Bρετανtxα, παντω5 6ξω-'Ελληνιxd, τd δπoiα xριτriρια fiτo δυνατ6ν γd, xαταoτοtlγ θν τη θξελiξει dνθελληνυxα; M6νoν εi5 τdg 9 Mαρτ(oυ 1942 tsπεγadφη f1 o1ετιx{ ουμφωνiα μεταξ6 τδν δι1o Κυ6ερν{oεων (Bρετανιx{g xα( 'EλληνιxηE) περ( διoργανιiloεωE xα( 1ρηoιμoπoιηoεωE τιilν 'Eλληνιxωγ 'Eν6πλων Δυνd,μεων. T6 πρδτoν μ6ρo9 διατυπιilγει: 1._ Δηλιbνoυν τ{ν dπ6φααiν των, δπωg μ6 oτενωτdτην συνεQγασ(αγ oυγε1(ooυν τ6ν π6λεμoν μ61ριE θ:τιτυ1oυ5 τερματιoμofr αΦτoil. . 2._ Συμφωνo0γ δτι fl πλflρηs dπελευΘ6ρωoιg τηg 'Eλλdδog xαt fi dπoxατdστασιs τη5 iλευΘερiαg xα( dνεξαρτηoiα5 αυτηs dπoτελoδγ iγα θx τιbγ oxoπδγ τoδ πoλ6μoυ. 3._'Αναγνωρ(ξoυν τfν απoυδαι6τητα πQ6s τ6 xoιν6γ ουμφ6ρoν, δπωE δια-
ηρηΘoδν α['Eλληνιxα('Eνoπλoι Δυνdμιg.
xαi 6 E. Tooυδερ65 oυνε1(ξει (Διπλωμrατιxd, Παραoxηνια, oελ.
166):
<ΕiE τd tπ6μενα ΦΘQα, πρooδιoρiξoνται o[ dρ16g, μ6 τiE δπoiεg θd' dqyανοlΘoiν δυνd.μειE α&τ6E yιd' ν6 oυvερyαoθoiν μετd τCυν oυμμα74ιxaν iν6πλων Δυνd.μειυν..>>
oi
'O
δρo5 περ( oυμμαxιxt1g ιiπoxρειilαεωE <νd' oυνε1iooυγ τ6γ π6λεμo μ6χqιs &πελευΘεριboεωE τηE Πατρiδog μαg>, εΙναι xατα ττ4 γγιbμη μαE ιαΘαρd θεωρητιx6E.'Η fiττα τoδ "Aξoνo5 Θd σημ6γη xαi τt1ν dπελευΘ6ρωoιγ δλωγ τιilγ XωρΦν τηg Εiρωπηg. Xαραxτηριoτιx6ν δoτ6ooν εΙγαι τoδτo: η oυμφων(α δ6ν περιλαμ6dνει dνdληιpιν δπo1ρεωoεων δx μ6ρoυ5 τηg Mεγ&ληg Bqεταν(α5 περi θδαφιxηE dxεραι6τητoE τη5 'Eλλdδo5. 'Eπ(oη5 δ6ν μα5 δ(νovται, εiE τ6 dxρι665 των xε(μενoν, o[ δρoι τoδ τρ6πoυ δqγανωoεωE xα( oυγΘ6oεωE τδν 'Eλληνιxιilν
'Εν6πλων Δυνd,μων.
θd δqγανoδπo xαi
'H δ6 διατιjπωoιE δτι
Θd, θxρηoιμoπoιoδ'ιπo &π6 τ'tγ Bρετανιx( Στqατιωτιxτ]
διd γd μτ] εUπωμεν μειωτιxt]. Καi Eγα τελευτα[oγ <<Διατi>>: 'Eγνιbριξoν xαt δ BαoιλειiE xαt fl Κυ66ρνηo(9 τoυ xα( oi _πoλιτιxoσrQατιωτιxoi- Σriμ6oυλo( τoυ, δτι dπ6 τoδ Mα[oυ-'Ιoυν(oυ 1940 δ 'Yπoυργ6g Nτ6λτoγ τηg δπ6 τ6ν Toδρταιλ Bρετανιxη5 Κυ6ερνfoεω5 i1ει dναλd'6ει :ν& πρoιbθηoη τt'1ν δργdνωoιγ θν6πλoυ xαi πdoηζ φιioεωg dπιατdoεωg xαi δoλιoφθoραg δνα'ιπ(oγ τoδ θxΘρoδ _τoδ "AξoνoE_ εig τdg xαταληφΘεioα5 ff xαταλαμ6ανoμ6να9 Xιbραg tπ6 τιilν Στρατευμ&τωγ τotl "Αξoνo5. Διατ( {γν6ηoαν θξ δλoxλ{qoυ τ6 Θ6μα τηs 8Θνιxηg drπιoτ&oεωE εig τt'1ν 'Eλλdδα _fiτo 6ε6α(α f1 xατdληψιE τηE dπ6 τoδ Δεxεμ6q(oυ 1940_ 'Eπι1ε(ρηoιE Mαρiτoα_: α) τriν oυγxρ6ηoιν d,φανoδE θπιτελεioυ δργανιiloεωS τTl5, 6) τt1ν δργdνωo(ν τTlS, γ) τ{γ xαΘoδf1γηαιν xα( την δρooιν ηs δ) τf1ν otνθεoιν xαt τt1ν Eν6τητd τηE ε) τι]ν θξdρτηoiν τηg dπ6 τ6 'Yπoυργε[oν Στρατιωτιιδν τηg 'Eλληνιxη5 Kυ6ερντ]oεωg ii &λλην Eiδιx{ν'Yπηρεoiαν'Ελληνιxfν; Δι6τι δ Bαoιλει]5xαi f1 Kυ66ρηo(g τoυ fγν6ηoαν xα( θπ6μγoν νd dγvooδν, 'Ηγεoiα>>, εΙγαι πoλ{l γενwt1,
265
νd dρνοδrπαι τf1ν d,ναγνιilριoιν τ{E 'EθνιxηE 'Αγτιoτd'oεωE _τη5 θγ6πλoυ xλπ_ μ6χQι τoυ Mαtoυ 1'944, xαi τ6τε δπ6 ττ]ν π(εoιγ τδν πραγμdτων xα( τη5 BgετανιxηE Κυ6ερνt'1oεωE; Θd πρo6ληθη τ6 Bπιxε(ρημα {bs μδE πρoε6λt'1θη τ6ν Αiiγoυσ[oγ 1943_ δτι εig τ6 EΑM/EΛAΣ δπηρxε xα( 6δρα <πoλιτιxδ5 xαi 6xι δθνιxδ5> τ6 ΚΚE. Md θdν flτo 6τoι &xgι6δg θx τoυ γεγoν6τo5 αιjτoi bπε6αχλετo f1 θνεργ65 παρoυo(α τηc <'Eλευθ6ραg Κυ6ερν{oεωE) χα(
f
oυνεgγαo(α τo0
EΑM/EΛΑΣ δoτε νd, περιoριoθη f1 iτιιρρot'1 xαi bπt6oλ{ τoδ ΚKE εiE τdg πραγματιx&E τoυ διαoτ&oειg; 'Eδδ Θα &ρxεοθδψν να 6ε6αιωσωμεν τoδτo: δτι f1 otlνδεoιE xα( f1 oυνεργαo(α μαξi-r τηE -μ6 τt'1ν 'Αντ(στασιγ_ &ν δ1ι &π6 τηg πQωτηs σtιγμηE, τoι}λdχιστoν dπ6 τoδ Mαρτ(oυ 1943, θd εi1εν θθνooωτfρια d'πoτελ6oματα xα[ διd ττ]ν θθνιxt'1ν tπ6Θεαιν τηE 'EλλdδoE ifoαγτι των Συμμα1ων xα( δια τt'1ν ματα(ωoιν τoυ θμφυλ(oυ oπαραγμofl, τ6γ δπoΙoν θπεξειργd,oθηααν xα( Ξ6γoι ια(, δυατυχωζ xα( "Eλληνεg. 'Απ6 ττ]ν μελ€την xα( oυo16τιoιν των xειμ6γωγ xα( τδν γεγον6των, πoδ Θ& xα[ θα dxoλoυθτiσoυγ, δ 'Eλληv dναγνιiloτηζ θd t{αtιTl xα( &λλαg διαπιατιiroειg d,π6 δτι 'Eδδ oημειιilσωμεγ, νd &ρxετ6ν Θιi, εiγαι θ6oη xα( &λλα θρωτfματα. παρtxxΧιoιg, lι διdατααι5 πoλ{ θνωρ(E διαγρdφετα, 'iεωργ(oυμiα διdφoqog γQαμμγi, 'Eμ. Τooυδερoδ, xα( δE Β'. xα( ΠρωΘυπoυργoυ Bαoιλ6ωg μεταξt τt'1ν πoρε(αγ xα( δg πρ69 τfν dντιμετωπιoιγ πρ6E πQ6ζ- τf1ν oιiλληψιv, xαi δE
δ μ6νoE τδγ θΘγιxΦν πρo6λημd,τιυν. 'o BαoιλειiE θ6λει xα( bπιψ6νει γd εiγαι "EΘνoυg, τoδ d,π6γαrπι xα( Συμμdxων 'ελiαδog των dπ6γαγτι txπρ6oωπoE τηζ γd iΙγαι δ μ6νoE xα( dνεξ6λεγxτo5 ρυθμιoτηE των 'Eλληνιxιilν πρo6λημdτων, '(διog, διd τηg θξιυτεqιxιil ν xαi ioωτεριxιbν. Κα( μoλoν6τι b1ει d'πoιηριiξει δ δ ilδιoE παqαμ6vει Συιπαxτιxηg τoυ ΠqdξεωE, τ6 xαΘεoτωE τηE 4ηE Aιiγo6ατoυ, Aι}γor14ηs τηs xα( Bαoιλ ε.(sE xα( διxτdτωρ xα( πoλιτιx6g dρxηγ65 -ουνεxιoτfiE στoυ_ μεταξ{r τδν Συμμα1ων, o[ δπoΙoι διαxηρrioooυγ δτι διεξdγoυν παγx6oμιoγ π6λεμoν iγαγτ(oγ τoΟ φαoιoμot xα( τoδ ναξιoμoυ xα( γενιxα τιilν αiταραiοΘdγεται μ6νoE' Καf 1ιxΦν xαΘεoτιbτων. Kαi δg Bαoιλ ε"b5 xα( δE &νΘqωπo5 δτι f1 θπι6oυλι| τ6ν voμ(ξει oτιγμτ]ν xdθε Eig αιiτ6 τoι, πqoxαλεl διαρx65 &γxog. τoυ xι]xλoν τδν oτεν6γ τ6ν εi5 xαt &x6μη περιoφ(γγει, περι6&λλει xα( τ6ν 'Αναxτoριxιilγ. 'O δειiτερog, δ ΠρωΘυπoυQγ6E Tooυδερ6g δoλιxoδρoμεΙ xαi δπιυE διαφα(νεται &π6 τdE δμιλ(αE τoυ xαt τα5 θνεργε(αg τoυ, d,π6 τa xε(ψενα τoυ _τd, δπoΙα δ6ν διειpει]oΘηoαν μ6xQι oημερoν_ πρooπαΘεi γα διboη xα( εig τt'1ν Kυ66ρνηαiν τoυ xα( εig τliν <'Eλευθ6ραν 'Eλλd,δα> την φυσιoγγωμ(α xα(
oιiνΘεoιν Κυ6ερντ]oεωE Δυτιx{E μoaφηs. Πoλλdxιg πρooπαΘεΙ νd oυμ6ι6αoη τd doυμ6 (.6αoτα διd νd φθdαη μ€χQι τη5 &πελευΘεριboεωE. Αi δυoxoλ(αι xαi α[ 'Eλληνιxfν &.ντιδρd,oειE dπ6 διαφ6ρoυ9 xατευθιiγσειs xα( πρ6 παντ6E dπ6 ττ]ν y6 θιφρdξηται xαt νd' θνεργη μ6 περiBαoιλιx{ν Aiλt'1ν, Θd τ6γ δπoxρεωooυν (μηχαγoQQdφos', <πoνηρ6E, xα( ΘεωρηΘ{ Θd διoταxτιx6τητα. σχεψιγ xαi ττ]ν
θξ αδτoυ.
ψΕ
Θd dφt'1oωμεν' θπ( τ6λoυ9, τ6ν Bαoιλ6α xα( τi1ν Κυ66qνηo(ν τoυ .νd d,πoλαμ6dνoυν, διαμ6νoντε9 εiE Λoνδ[νoν, τr4ν f1oυ1iαν πoi θ& εiμπoqoδoε νd πρooφ6ρη Eγα Λoγδiνoν εig δμ.π6λεμoν περ(oδoν, xα( yα μfν εΙναι xαΘ6λoυ εiE θπαφfν μ6 αιiτ& πoδ αυν66αιγoγ εi5 τt'1ν 'Eλλdδα xα( τ'i1ν M6αην 'Ανατoλ{ν (Maers "oταν 'Eλλην oυγαγτd' "Eλληνα, oελ. 3) xα( &5 μεταφερθωμεν xα( iψιs 'Aνατoλfν, iδιαιτ6ρωg εi5 ττ]ν Aiγυμ6 τ6ν "Eλληνα &ναγνιiloτην εig τriν M6oην 266
πτoγ. 'Απ6 Bxε[ πλ6oγ Θd παραxoλoυθτ]αωμεν γεγoν6τα xαi πgαγματα xαt γνιυρ(oιυμεν πρ6οιυπα γγ(υστα xα( &γνιυοτα.
Θα
267
KEΦAΛAIoN vΙΙΙ
Kiγημα
ii
xιvriματα εi5
ηv
M6oηv 'Aγατoλriγ;
'Eτoν(oαμεν χατ' επανd,ληψιν, xα( δ6ν θd πα{loωμεν γd τ6 δπoγqαμμiξωμν, δτι τ6 Κ(νημα τoδ 'Απριλioυ 1944, εΙγαι Eνα dπ6 τd Κιηματα εi5 ην M6αην 'Ανατoλ{ν, [oωg τ6 αiματηρ6τερoν xαi τ6 oτ1μαντιxιbτεQoγ εi5 θΘνιxdg xαi πoλιτιx&g oυνεπε(αg, xαi δχι τ6 μ6νoν. 'Yπdρ1ει oυρρot'1 ,>, δπoτρoπ{ xαi θΘνιxf1 xα( πoλιτιx"t1 bxψετd,λλευoιE &:τ6 τfiν μ(αν fl ττ]ν &λλην παρdταξιν fl φατρiαγ, dπ6 Ξ6νoν fl 'Eλληνιx6ν <παραγovτιoμ6ν>>, πdντωg εig 6dρog τoυ 'Eλληγιxoδ Λαoδ xα( τoδ 1ΕΘνoυ5. 'O Bθνιx6g διxαoμ6E _δ δπo[og, dπ6 τ6 19t6 E1ει xαταατη θνδημιx'i1 xαi 6αθε(α xρ(αιE, διαλυτιx{ δι& τ6 'Eλληνιx6ν Κρ&τog- μταφ6ρεται xα( θxτ6E τηE 'Eλλdδo5 μαξιi μ6 τ6ν Bαoιλ6α xα( τ{ν <'EλευΘ6ραν 'Eλληνιxriν Κυ66ρvηoιν>
xαi oυrπελε[, δE x{lριog παρd,γων xα( εi5 τ{ν διd,oπαoιγ τoδ 'EλευΘ6ρoυ "Eξω 'Eλληνιoμoδ, dπ6 τη5 πριilτηs στιγμηs. M6 &πλoιioτερα λ6για, γ(νεται -δ θΘνιx6E δι1ααμ65- θΘνιxt'1 πoλιτιxt'1 oτρατηγιxt'1 μαxqαE πνofrE διd ν& θπαναπατριoθη εi5 τfν μετd τ6 τ6λo9 τoδ B1 παγxooμ(oυ πoλ6μoυ <'EλευΘ6ραν 'Eλλdδα, xαi <'ΕλειiΘερoν 'Ελληνιx6ν Kρdτo5rr, μ6 τd,E oυνεπε(αg πoυ Bδoxιμd,oαμεν xα( δoxιμdξoμν μ61ρι oτ]μερoν. "AE oυιrπληριiloωμεν: ττ]ν &xαταμd,1ητoν BΘνιx{ν εν6ητα πoi dντιμτιilπιoεν δ Καταxτητf1g εig ττiν Κατε1oμενην 'Eλλdδα, την δι6oπααε ια( πdλιν, xαi xατα τρ6πoν oυγxλoνιoτιx6ν, f1 <πoλιτιx{> αΦτη dπooτ6λλoυoα πελιbρια xιiματα dπ6 τ6 Λoγδ[νoν xαt τ6 Kd'ιρoν.
Θd &ναφερθιilμεν εig τt'1ν γραlττην μαgτυρ(αν τoδ γνωατoδ xα( θxλεxτoδ δημoαιoγρ&φoυ τoδ 1Εξω xαi iδιαiτερα τoδ Αiγυπτιιilτoυ 'EλληνιαμoΦ, Nτ. Κoυτooιiμη. 'Ωg θx τηg iδι6τητ6g τoυ Eξηoε τd γεγoν6τα τfrg M. 'ΑγατoληE,
iμ6ρα τη f1μ6ρα, δρφ ν6τα, &x6μη xαi μ6
η
δqα xα( εi5 &μooν εταφt'1ν μ6 πq6oωπα xαt μ6 γεγoπoλιτιxfν xα( σEQατιωτιxriν f1γεoiαv τfrg
τt'1ν d,νωτdτην
<'Eλευθ6ραg'Eλλdδog>. Διd τfν oιiνΘεoιγ τη5 Κυ6ερν{αεωE πρ6 τη5 <φυγηs> τη5 θξ'AΘηνδν, γρd-
φει: ,r''. Ε7ναι dτι}74ημα δτι Bxεiνην τfiν toτoριxljν ατιyμrjν δ Bαoιλει3E δ6ν iox6φθη νd' oυγxαλ6oη τ6 Συμ6o6λιoν τoδ Στ6μματo9 xαl γ6 oγηματioη μtαν Κυ66Qνησιy d'ντιπρooωπευτιxιjν δλων τιilν Κoμμ6των. "Εxαoεν tτoι μtαv εhxαιqiαν νd' Βπαyαoυνδ6oη τo6E δεoμoiE τoυ μ6 τ6ν πoλιτιx6ν x6oμoν τig Χιbρα5. Λεγεται δτι εiE τ6ν o1ηματιαμ6ν τfiE dντιπρooωπευτιxfiE Κυ6ερνljoεωE dντ6τεινε xα[ δ τ6τε "AyyλoE Πρ6o6υ9>
268
Διd
τf1ν εig Kρητηγ παQαμoνην τηg Κυ6ερνr!oεω9:
<<... 'H πατρtE τoi 'ΕλευΘερtoυ 8ενιξ6λoυ fiταν μoιqαΙo νd' y[νη δ πρ6λoyoE τoδ δρd'ματoζ τηE M6oηg'AνατoληE' Γιατi ixεi φdνηxε d'μ6oωE π6ooν xαιιd xαt π6ooν d'ψυ7oλ6yητα εΙxε ytνει τ6 πqCυτoν 6ημα. 'Aπ6 τrjν 'Aθfiνα f7 dνq1ιbρηoιg τoδ Κυ6ερνητιxoδ oυyxρoτf1ματoE foινε μ6 πρωτoφανfi dταξ[α. 'Aνεψιiηηoαν δι6' νd , 6ooι ε7xαν τ6 μ6oα μ6νoν, dνεξαρτfiτωE τfig [xαν6ητ6E των 'Aνιbτερoι δπdλληλoι Επε6t6αoαν εiE τd' πoλεμιxd' τfg <μαιτρ6ooεζ>> των' xυρlεg 'Υπoυρyιilν μετ6φεραv μπαoυλα μt ταπ6τα!!! T6on fiταv f1 dyανdxτηoιg τdlν ναυτfυν πoi τoι3E μετ6φεραν xαi πotι dφηναν τιi oπtτια των dsτρooτdτευτα, δoτε εig Eνα dντιτoqπιλιx6ν, δπoυ iπε6ι6d'oΘηoαν διπλιlμdται xαi δπoυρn1ol d'πεφαo[oΘη νd' τo(lg ρtξoυν oτfi Θ6.λαooα xαl τ6 xαx6ν dπεoo6fiΘη μ6 'εντoνoν tπ6μ6ααιν dνωτ6qoυ dξιωματιxoi. 'Aλλd xαi εig τljν Κρrjτην τd' πqdyματα δ6ν fioαν xαλ6τερα. 'H Mεγαλ6νησoζ εΙxεν δπoφ6ρει &.π6 τf1ν Διxτατoρiαν περιoo6τεqoν d'π6 xdΘε d'λλην bπαρ1iαν τηg 'ΕλλdδoE. Ε774αν 6ξoριoΘη πoλλoi παρdyoντεE xαt δπfiρ1αν fu6μη xινηματ[αι τotι dντιμεταξιxoδ xινljματoE τoi 1938, ai δπoioι txρι\πτoντo xαταδιωx6μενoι. 'O Tooυδερ6ζ, dπ6 τrjν πριbτην oτιγμrj πo0 tφΘαoε μ6 τ6ν 8αoιλ6α εi1ε μεγdλεg dνηoυχiεg... 'Eφo6εtτo xαi διd' τrjν ζωljν τoi Mεyαλειoτdτoυ d'x6μη. 'H δρy'i xατd τoi xαΘεoτδτog fiταν μεyd'λη' 'Εν τ(υ μεταξ{ι εΙ1ε o1ηματιoΘfi fi Λαixτj 'Επιτρoπfi Xαν[ων, πoι1 διεxδιxoloε τ6 ρ6λo τfig παραxυdερνfioεωq. M6λιE ΞφΘαoεν δ Tooυδερ6g εig τ6 'Hρd:cλειoν, f7 Επιτρoπlj πoσ δπ66αλεν δπ6μνημα μ6 διd'φoρα αiτrjματα, μεταξ{ι τCυν δπoiαlν xαΙ τιjν dx6ρωoιv τι7lν διαταyμdτωy τηζ 4ηg Airyo0oτoυ xαi τrjν dντιxατdoταoιν τotι Mανιαδdxη xαt τoi Nιxoλo6δη xαf τljν dναoι\oτασιν τfig Boυληg τoi 1936 πoi εΙ1ε διαλ6oει δ Mεταξα6. 'o Tooυδερ6g iφo6fiθη. Δι66λεπεy 6τι f7 'Επιτρoπlj α0τlj Θd Εytνετo πoλtι yρljyoρα xυqiαq1og xαt iξητljoεν dπ6 τ6ν Bαoιλ6α xαl τoιig "Ayyλoυ6 τriν διιiλυoιν τηE. ΚαΙ πqdyματι foιvε. A0τ6 δμωE δ6ν Ξoωoε τljν xατdoταoιν.Td πνει3ματα fioαν πoλ6 iξημμεναΕig τ6 Καoτ6λι Κιoodμoυ δ δ74λog Box6τωoε τ6ν δπooτρd'ηγoν Παπαoτερytoυ, Διoιxητfiν τfiE MεqαρψiαE ΚρrjτηE, τ6ν δπoioν xατηyoqofroαν, 6τι εEγw Εγxαταλεtψει- τfiν Mεραργiαν τoυ' 'AoφαλιbE, ixεΓνεE τiE δρεg δ Tooυδερ66 δ6ν ε7μ δε[ξει ofiτε o6νεoι dΜ6' ofrτε xαi πρ6νoια. "Aφηνε τrjv xατdoταoη v6 τ6ν o6ρνη... "Aφηoε τ6ν Mανιαδdxη _x6xxινo παν[ yι6. τo6E Κρητιxo{ιg_ ν6. tμφανιoθfi oτfiν Κρfiτη εiE τiE 27 'Aπριλtoυ, ijoτερα &π6 τfi 6αρειd xαηyoρlα πoi διεδtδετo εig 6ΦoE τoυ, 6τι εΙ7εν Eμπoδioει πdλoιig Κρητιxoι3g ν6. yυρtooυν εig τljν πατρiδα τoυE. 'o Tooυδερ6E txdλεoε τoδE φiλoυE τoυ xαi τo6E Εξcbρxιoε ν& oυyxρατrjooυν τo6E πλ6oν <<Θεqμ6αιμoυE>>. 'Ιδιαιτ6ρωE το6q, παρεxιiλεoε νd πρooτατε6ooυν τlj ξωrj μεριxι7ν''. tιπoυρy(υν, δπoνoιbνταE τ6ν Mανιαδd'xη. 'Aλλd δπηρξαν δμωE ixεtνη τliν tlρα xαt παραδεiyματα αδτoΘυotαE' ΕiE τrjν Κρfiτην xατ6φΘαoε xαi δ Nαtιαρ11oE Σαxελλαρtoυ, Πρ6εδqoE τoi 'Επαναoτατιxoi Διxαoηρtoυ, τ6 δπoIoν εi7ε xαταδιxd'oει εiE Θdνατoy τ6ν oτρατηγ6ν Tξαναιιdxην, πo6 τιbqα δ Tooυδερ6g εΙ1ε διoρt-
oει δπoυρy6ν τι7ν Στρατιωτιxιilν.
'EνΘυμotιμαι μ6 τi d'πλ6τητα μoυ διηyfiθηxε τιjν oxηνfi: _M6λιg 6μα0α -λ6yει δ Tζαvαxdxη6_ 6τι tφΘαoεν δ ΣαxελJαρtoυ πfiyα xαl τ6ν 6ρηxα. Toδ 6δωoα πριilτoE τ6 76ρι xαi τoi ε7πα: M6 xατεδlxαoεE o6 θdνατo.... -AE ξε1dooυμε 6,τι oυν66η xαt d'g xυττdξoυμε τt μπoρoδμε νd' xdνoυμε τιbρα yι6 τljν Πατρ[δα'...>>
'o τ6τε ΠρωΘυπoυQγ6E E. TooυδεQ6E, δπ' δψιν τoδ δπo(oυ θθ6oαμεν τd dνωτ6ρω -πoλλd χQ6νια ilατερα_ otτε τd iπε6ε6α[ωσεν, &λλ' oδτε xα( τd δι6ιpευoεν. Πρoo6θεoε μ6νoγ: <Στfiν Κqi'η oi δυoxoλiε6 fiταν πoλ(t μεyd'λε7. Πd'λι xαλd'. ΣεtE x.Π. yνωρlξετε π6oε9 πρooπdΘειεg xατ66αλα γιd μ[αν xυ66ρνηoη dντιπρooωπευτιxιj, 'Εθνιxfig 'Εv6τητoE. 'Επ' αilτoi θ6' εiμπoρo6oαμε, ioωg, o6 μεριx6' xρ6νια νd' διbooυμε d.ρxετd. ioτoριxd. oτoιγεiα...>>
269
'Βπε6ε6α(ωσεν δμωs δ x. E. Tooυδερ6s, ψ6 επιμovην δτι <τ6 περι6dλλoν τoδ Bαoιλ6ωE> εΙ1εν &ρx(oει dπ6 τriν Kρτiτη νd θ6λη ν& επι6d,λη τds iδιxd'g τoυ d,π6ψειg, xαt εi5 τ6ν πoλιτιx6ν xαi εig τ6ν στQατιωτιx6ν τoμ6α, iδιαιτ6ρωs δ ναriαρ1og Σαxελλαρioυ. 'Oρθδg, oυνεπιirg, δ "Eλλην δημooιoγρdφoE τη5 'Αλεξανδρε(αg Nτ. Κoυτooriμηg τoπoθετεi <τ6ν πρ6λoγo τoδ δρdματog τηE M6oηg 'Aνατoληg> εig ην
Kρt'1την, μεταξιi 23ηg 'Απριλioυ xαt 23ηg Mαtoυ 1941, f1μ6ραν dφ(ξεωg τηE Kυ6ερνηoεωE Tooυδερoδ εiE'Αλεξdνδρειαν. Τ6ν ρ6λoγ τot δυναμιxoδ δπερπρωθυπoυργo0 f1θ6ληoεν, &λλωατε, νd παξη &π6 τ'i1ν πριilτην f1μ6ραν τηg dφξεωE τoυ εiE Κρriτην, δ ναιiαρxog Σαxελλαρioυ, dπ6 την oτιγμτ]ν πoi δ BαoιλειiE τoυ θxαμ την τιμην ν& τoδ ξητηoη ττiν Eγxριo(γ τoυ διd, τ6γ διoριoμ6ν τoδ ΠρωΘυπoυργoδ xα( Lxεiνog τ6ν θv6xρινεν, uθγ6-
μισεa δτι τ6 παν &ρxιξε dπ6 τ6γ Σαxελλαρ(oυ xα(
τελεfωνε oτ6γ Σαxελλα-
ρioυ...>
Ei5 τ6 'Αρ1ε[oν τoυ δ 'Εμ. Tooυδερ65, γρdφει: ('Ηλiα Bεν6ξη, 'Εμμανoυηλ
Tooυδεq6g, 'ΑΘfrν. 1966 oελ. 232..):
<<....' 'Ενδ xiιτ6ρρεε fi dντ[oταoιg εig τrjν 'Ελλ6'δα, τ6ν Mdtoν τoδ Ι941, ε7μ o2gηματιoθη εi5 τrjν Atyυπτoν μiα 'Εθνιxrj 'Επιτρoπrj 'Ελλf1νων, τηg δπoiαE oxoπ6g fiτo νd' tνιoχ{oη τd'E πρooπαθε[αg τηE 'Ελληνιxfig Κυ6ερνrjoεωE πρog tξαxoλobθηoιv τoi dyιilνog. 'H 'Επιτρoπtj αiτfi to1ηματ[oθη δπ6 τ6ν Γεδρyιoν Poσoooν, xατ6πιv BιτιΘυμiαE τfiE 'ΕλληνιxηE Κυ6ερνηoεωE τrjν δπolαν μετε6i6αoε, μετα6dg εig τrjv Atyυπτoν d'π6 τfiν Kρrjτην, δ
Aνδρ6α9 M ι1αλαx6πoυλog. 'oλtyoν d'ρy6τερα tφθαoε εi6 τrjν Atyυπτoν μ6 τrjν d'xoλoυθiαν τoυ xαi δ ιiπoυρy6g τη5'Aαφαλε[αE Mαvιαδ6'xηE, πqoηyηθε[E τofr 8αoιλ6ω5 xαt τηg Κυ6ερνrjoεcυg. 'H 'Εθνιxlj '
'Επιτρoπlj δπ6 τ6ν Γ. Poioooν δ6ν ε7δε μ6 xαλ6 μdτι την d'φιξιv τoδ Κ. Mανιαδ6'xη, δ δπoioE {λεyε 6τι ε7μ φθdoει ixεi διd νd δργανιboη μiαv παρoμoiαν 'Επιτρoπrjν. ΕiE τljν 'Aλεξd'νδρειαν μdg tπερ[μεναv δυo16ρειαι tνεxα μιd'E 'ΕπιτρoπηE 'Ελλfiνων τηE Aiyιiπτoυ, fi δπo[α εΙxε xατασtlευαoθη d'π6 τ6ν δπoυρy6y Mανιαδd'xηv' Ε774ε σχηματιoθη μ6 τ6ν iνδεy6μενoν μrjπωg tμεΙE δ6ν iφΘdναμεν εig τrjν A[yυπτoν, dπ6 AiyυπτιιilταE "ΕΜηναE. 'Aλλd μαλλoν dνωμαλ[αν πqoεxdλει μεταξ6 τδν txεi 'Ελλf1νων, τfiν δπotα ηiξανε xαt fi παρoυofu τoδ Bν λ6yω ilπoυρyoi, πoι3 δE δπoυργ6E Δημoo[αE 'AτφαλεIαE τηE διxτατoρiαE, ε71ε πρoxαλ6oει τιjν δρyfiν τoi 'Ελληνιoμoσ. 'Ετ[θετo τ6 πρ66λημα πι1g νd διαλυθη f7 'Επιτρoπ'i, ii ,ig νd' πd'ρη περιωριoμ6νην διxαιoδooiαν πρoπαydνδαE, xαt d'φ'
6τ6ρoυ πιbE νd' dπoμαxρυνθη d'π6 τrjν Κυ66ρνηoιν δ Κ' Mανιαδd'xηE. 'o ΠρωθυπoυQy6ζ 'Εμμανoυrjλ Tooυδερ6E Επρ6τεLνε τ6τε εiE τ6ν 8αoιλ6α τ6ν περιoριoμ6ν τoυ dριθμoi τ6ν μελων τηE Κυ6ερνrjoεωg. 'H Εxxαθdριoι6 α0τfi θd. περιελd'μ6ανε τoι3g, xυριωτ6ρoυE δπoυρyoι3E τηE 4ηE Airyo0oτoυ. "oταν '6yινε yνωoτ6ν δτι θd. d'πεμαxρ6νετo δ δπoυρy6E τηE 'AoφαλεiαE tπεν66ηoαν of -Ayyλoι ιλπ6q ατ3τoi' 'o πρεα6ευτfig Πd'λαιρετ ε7δε τ6ν 8αoιλ6α xαi Βξfiτηoε τfiν παqαμoνrjν τoi Κ. Mανιαδd'xη εig τrjν Kυ66ρνησιν...>> (yρd'φει H. Bεν6ξηq, Ε. Tooυδερ6E, oελ. 232, δg ?iνω).
Θd θxπλαγη tοωg δ dναγνιiloτηg μ6 τ't1ν Lπ6ψ6αoιν τoδ Bρετανoδ Πρεα6ευK. Mανιαδdxη xα( δπ6ρ τη5 παραμoνηζ τoυ εiE την Κυ66Qγησιγ. 'Ωg εiδoμν dνωτ€ριυ τ6 αiτ6 εΙxε oυμ6η xα( δταν _Φε6ρoυdριo5 1 941_ δ ατρατηγ69 Mαξαρ αxηS, πQoχειμ6γoυ γd, δεxθη γd oχητoυ, δπ6ρ τoυ δπoυργoδ 'Αοφαλε(αE
ματiση Kυ66ρνηoιγ _πQoτ&oει τoi Bαoιλ6ωE- μετd την αι}τoχτoνιαγ Κoρυξη, Eθεoεγ μεταξt ιiλλωγ xα( ωg δρoν xα( την αlτoμd,xρυνoιν τoυ K. Mανιαδαxη 270
dπ6 την Κυ66ρνηαιν. 'Eρωτηθε(g δ oτρατηγ6g oιiiλoωγ Bπ6μινεν εiE την παQαμoνην τoυ, <διd, λ6γoυE doφαλε(αEr. Tηγ bxπληξιν ii τηγ d,πoρ(αν θd μαE τ{ν lxανoπoι{oη Eγαs dπ6 τoιiE δργανωταE τηs 'Yπηρεo(αE τoυ S.o.E. (Special operations Execιltiνe) δ B. Sweet-Escοt oτ6 6ι6b τoi Baker Street Ιrregular Λoγδ(γo 1965 o.S.Es. γρ&φει: oελ. 61-62 o...... ΕiE τrjν Γιoυyxooλαζiαν xαi τfiν "Ελλd'δα 6πoυ f7 dναμενoμ6νη Bxoτρατεtα fiτo 666αιoν 6τι θd' λd'6η μbραν' rj δραoτηρι6τηg μαE fiτo tντατιxrj xαi δ Tξωρτξ iφα[νεται νd d'φιεριbνη τ6 πλεioτoy τofr 1ρ6νoυ τoυ, tντ6E τoδ τραiνoυ μεταξ6 'Aθηνιilν xαi Bελιγραδioυ. Εi5 τrjν 'Ελλ6.δα δ6ν δπηρ1oν πoΜ6. πρdyματα ποtl θd fγδυνd'μεθα νd tπιτελ6oωμεν, μoλoν6τι εig μtαν oτιyμrjν 6ταν δπηρxoν δυαxoλiαι διd' τrjν Πρεo6ε[αv μαg, νd. ρυθμioη θπαφd4 μεταξt' τoδ Bρετανol Διoιxητoi, τoi oτρατηyoi oitλoωy, xαi τoi Πρωθυπoυρyoi, τoδ oτρατηyoi Mεταξα, τ6τε xατd. τ6'E τελευταtαE fiμ6ραs τηE ξωaE τoυ' εiμεθα εi6 θ6oιν ν6. ρυΘμ[ξιυμεv τd πd'ιlτα, μ6oω μιd.E oυyxεxαλυμμ{νηg ox6oεωE πo0 εtxoμεν d'πoxαταoτljoει μετ6' τοtl διxτdτoρoE, δι6' toδ 'Yπoυρyoi τoυ τδy 'Εαωτεριxιilν, Mανιαδd'xη' Π6ραν τo{lτoυ 6πρεπε y6' oυντελεoθoiν πQoετoιμασ[αι διd' δραoτηρι6τητα μετd. τιjν xατdληψιν (τηg 'Ελλdδog)_...........'.. μ6 τrjν μεγioτην διαxριτιx6τητα. Δι6τι, ix τηE ττQoεQyαotαE fiτo πoλυ πιθαν6y νd' διαφανfi δτι μ[α ξθριxrj Κατoxη τfiE ΧιilραE tπ6xειτo' xαi θd' fiτo ατυx6g t6'ν f1μεiE iδiδoμεv τrjν tντι3πωoιv, εiE τo69 "ΕΜηναE, δτι iπιoτεioμεvov, διd. τrjν tπερxoμ6νην txoτρατεiαν (Bρετανιxrjν 6ofiθειαν) 6τι θd. xατ6λη1,εν εig d.πoτυ1[αν. Δ( δλoυE α0τo{g τo6E λ6yoυE εTμεΘα δπo1ρεωμ6νoι ν6 χQησι|ιo1τoιoiμεν Βπαφ6'6, α[ δπoΙαι, τ6 δλιyιbτερoν θd' iλ6yoμεν, fioαv d'oυνrjθειg. 'H πλ6oν oημαiνoυoα ix τfυν iπαφι7ν αbτιilν fiτo €ναE 8ρεταν69 ({μπoρog) tπι74ειρηματiαE, εig 'Aθfiναζ, xα[ εiE τ6ν δπoiον θ6 διboω τ6 δνoμα Mπρdoυv. 'o πρoioτ6'μενoE τoδ Γραφεtoυ μαg διd' τfiν 'Ελλd'δα, εiE' Λoνδtνoν, fiτo τ6τε δ Nτ6ναλτ Π6ρxιvE,, δ δπoioE εΙxεν δg 6oηθ6ν τ6ν ixλιπ6ντα Σ6ρ Tξ6ραλντ Tdλμπoτ. 'Aμφ6τερoι ε1xoν doγφληθη, πρ6 τoδ πoλiμου, μ6 τd'E 'Ελληνιxd'g δπoθ6oει5 τdlν 1ρεωyρdφων τoi Xρηματιoτηρ[oυ τot, oidtτ16λλ. Θd Bνθυμoftμαι πd.ντoτε
-ξ
τfiν d.μηxαν[αν μ6 τrjν δπo[αν δ Π6ρxινE '{6λεπε τ6 διαρxdlE iπανερ16μενoν δνoμα τo0 Mπρdoυν εiE τrjv τηλεygαφιx'iu μαs d'λληλoyραφ[αν, δg xα[ τ6y τρ6πoν μ6 τ6ν δπoEoν δ Π6ρxινE μoi ε7πε μtαν φoρd, 6τι xα[ of δ6o, αiτ6E δ tδιoE xα[ δ Σ6ρ Tdλμπoτ, ε|xoν \πιoxεφθfi πoλλd'E φoQdζ τd'E 'AθηναE, dλλ' δτι xανε[E tx τιilν δ6o δ6ν ε71εν dxoδοει διd τ6ν Mπρ6.oυν. Καi πρdyματι, τ6 ε1δoE τιbν dνθρcbπων πoδ fioαν oi xατd'λληλoι διιi νd χQησιμoπoιrjoιυμεν, δυox6λιυE fiτo δυνατ6ν ν6. πρo6ρ10νται d'π6 τ6 ε7δo6 τCυν d'vθριilπαlν πoυ μεyd.λoι iπιxειqηματ[αι fiτo Ενδεx6μενoν νd. oυναντfiooυν xατd. τ6'E ταxτιxdg των dπαopλfioειE' .oπωE fiααν τd' πρdγματα, δ Mπρd'oυv ε7xε τrjν δυvατ6ητα νd oυζητη μ6 τ6y Mανιαδd'xην xαt δ Mανιαδ6'xηE νd' iπηρεdξη (νd oυyxρατfi to get hold) τιiy Mεταξdν' πρdyμα πoi oυxν6xιg tπετι3yxανε πoλ{s πεqιoα6τερo d.π6 6,τι θd i7δ6νατo νd. Βπιτ61η f7
iδια
f7
Πρεo6εtα
μαζ....'>>
"E1oντεE δπ δψιν μαE χα( τ6 'Hμερoλ6γιoν τoυ Ι. Mεταξα (τ6μ. τ6ταQτoE) xα( τα dνωτ6ρω xα( iλλα, δ6γ Θd fiτo δπερ6oλf1 νd Θ6oωμεν τ6 θρωτημα: 'o Κ. Mαγιαδdxηs iτo μ6νoν 'Yπoυργ6g Δημoo(αg T&ξεωg xα( 'EoωτεQιχηE 'Αoφα-
λε(αg i1 xα( παQα-ΠQωΘυπoυργ6E
η, xατ' orioiαγ Κα( δ E. Tooυδερ6g (oελ. 232) συγεχiξει:
<ΠρωΘυπoυQγ6s>;
(......... 'H πoιxιλ6μoρφη'Ιντ6λλιντξενE Σ6ρ6ιE fiτo iναντ[oν μoυ.
Διατt;'o
Θε6g τ6
yνωρ(ξει. T6 6λιyιilτερoν dg δε1θCυμεν δτι iγειραyωyεtτo d'π6 δημoxρdταE. ΕΙ1εν iπ[ πλ6oν πoλλd'5 ox6oει5 μ6 τoiE διxτατoριxoiE xα[ μ6 τo6E μετ6πειτα txδηλωθ6ντα6 >'
πo6 δ6ν fioαν παρ6. of xoμμoυνιoταi. Πιθαν6ν d'π6 αtτo6E, λtyo d.π6 τo69 μ6ν λiyo 271
d.π6 τo{ιE δ6, νd' πqorjρ1ετo δ Επηρεαoμ6E τΠs BqετανιxfiE Κυ6ερνtjoεωg iναντtoν μoυ. 'Ιoωg νd' oυν6τρε7gαν xαi d'λλoι λ6yoι, iδiωE τ6 Κυπριαx6ν, τ6 δπotoν εΙ1α dναxινrjoει δταν tφΘdσαμεν εiE τljν Κρrjτην. T6 Kυπριαx6ν xdνει xυqιoλεxτιxCυE παρd'φqoνα; τoδE "Ayγλoυ6. 'H 2ιατ' εβoδ dντiδραotE των tξεδηλιbΘη xαl xατd' τrjv d'πoμd'xρυνoιν τoi Κ. Mαvιαδd'xη dπ6 τrjν Κυ66ρνηoιν' -Εθεoα πρ6E τ6ν 8αoιλ6α τ6 δ[λημμα: ff α0τ69 θd φ{lyη
fi Φ,iru. T'i1ν 2αν 'Ιoυνioυ t94l, δ Bαoιλειj5 Γεωργιog 81, xατ6πιγ δπo6ολη9 παραιτ{oεω5 τη5 Κυ6ερντ]oεω9, udνεoxημ&τιξε τι]ν Κυ66Qγησιν, λ6γω τδν γενιxδν περιoτd,oεων χαι τηs θξ αι)τδν δημιoυργηΘε(αι1E πQαγματιχflg xαταcπd'oεωg.> T6 Bααιλιx6ν Διd'ταγμα δπεγρdφη εlι( τoδ Θωρηxτoi <'Α66ρωφ>. Καi μεταξ6 τδν &λλωγ δπoυργδν τηs 4ηs Ariγotoτoυ, dπεμαxqtνετo xα( δ Κ. Mανιαδ&xη5. N& μα5 iπιτραπfr νd oηψιιilσωιΙεν δτι f1 αττoμdxρυνoιg dπ6 την Kυ66ρνησιν τιilγ δπoυφδν τηg 4ηs Αtγot<πoυ, δλ(γoν dργ6τερoν xα( τoδ Δημητρdτoυ, iδιαιτ6ρωE δ6 τoυ Mανιαδd,xη, διfo &πεφαo(oθη δπ6 τoΦ Bαoιλ6ω9 iπ6 ττiν π(εoιγ τotl πρωΘυπoυργoυ E. Tooυδερoδ _ut αδτ69 Θd φ6μ t Φιilr_ dλλ' δπ6 ην
πiεoιγ μιαg d,λiηg <δημιoυργηθε(oηE πQαγιΙατιχ6τητog>, τηg δπo(αg εΙ1oν πλr4ρη θπiγνωoιν ια( δ Bαoιλεtlg ΓειilργιoE xαi δ Bρεταν6E ΠρωθυπoυQγ6s xα( αtτ6g δ Ε. Tooυδερ65:
α) 'Aφ' is uη 'Aψλιxf1 Κυ66ρνηoιt πQoσεχd,λει εiE τ6 ΛoγδΙγoγ τ6γ Bαoιλ6α τηE 'Eλλdδog xαi τ6ν ΠρωΘυπoυργ6ν δπoυ i"o fι Eδρα xα( &λλωγ θξoρiστωγ oυμμα1ιxδν Κυ6ερνt'1oεων Eιiρωπα[xδν Xωριirν>, η θxπρooιbπηoιg τηs 'Eλλd,δo5, Bαoιλεtg xα( Κυ66ρνηo(9 τoυ, δπρεπε νd u&να6απτιoθoδν> εig ην <Συvταγματιxt'1ν Moναρ1(αν xα( ττ]ν Δημoxρατιxfν Κυ66qνηoιγ> ! ! ! !
6) 'Η αδτη διηυx6λυνε xαt τ6ν 8ρεταν6ν ΠρωΘυπoυργ6ν xαi τ6 Φ6ρε'ιν "oφφ's εig τt'1ν πoλιτιxriν των xα( διd νd ιiπoατηρ(ξoυγ τ6ν Γειirργιoν τηg 'Eλλ&δog μ61ρι τ6λoυg xα( διd' νd αirξηooυν τ6 γ6ητρoν xαi τ6
xδρog τoδ τελευτα(oυ μεταξιi τo0 Eξω 'Ελληνιoμoi xα( τδν Συμμdxων. γ) 'Yπηρxε μ(α &λλη dνdγxη νd &παλλαμ δ ΓεωργιoE τηs 'Eλλdδo5 dπ6 τoιj παλαιotig τoυ oυνεργdτα5-δπoυργoi's,'τηg 4ηg Aι}γoι}ατoυ, iδιαιτ6ρωE τot Mανιαδ&xη: 'Η ιjπ6 τ6γ Toδρτoιλ Bρeτανιxt'1 Kυ66qνηoι5 i'o Κυ66ρνηoι9 Συγαoπιoμoδ, θθνιxηE εv6τητog, bx τΦν τριιilν Κoμμdτων, τoi Συντηρητιxoδ, τoδ 'Eργατιxoδ xα( τιilγ ΦιλελευΘ6ρων. Πλf1ν διjo ft τριδν μελδν τηE Κυ6εqνησεωE' f1 μεγioτη πλειoιpηφiα τηg Bρετανιxfr5 Κυ6εqντ]oεωE δ6ν frτo oι}μφωvω5 μ6 τ{ν d,oxoυμενην πQoσωπιχ{ν πoλιτιxf1ν τιilν Toιilqτoιλ ιiπ€ρ τoυ Γεωργioυ τηE 'Eλλ&δo5 xαi τ't1ν θπιδειxνυoμεγηγ πQ6E α{lτ6ν <&φooiωoιν>>. "Eπqεπε oυνεπδE νd, Θυoιαoθoδγ o[ δπoυργo( τηs 4ηs Αiγo{roτoυ διd ν6 θπαγεriρη δ Moνdρxηs τη5 'Eλλdδog uτfν συ\παγματιxi1ν τoυ Moqφf1ν>. δ) Δεν πρ6πει νd μαg διαφε{lμ1 δτι αττ6 τoδ 'Ιανoυαρ(oυ 1941 μ61ρι Φs Γερμανιxηs ηττηE εig τt'1ν B6ρειoν 'Αφριxf1ν -Φιν6πωρoν 1942_ δρi xα( dναπτι1ooεται xαi εig τfν 'Eλλdδα xα( bxτ65 τηg 'Eλλdδog μiα φιλo-Moναρ1ιxτi x(ηoιg, f δπo(α εΙναι &'ντι-ΓεωρΥLτ4Λ.'H tlπooτ{ριξιE τoδ Γεωργ(oυ τη5 'Eλλdδog ια[ f1 θξ6ψωoιE τoi γoητρoυ τoυ xα( τηg <δημoxρατιx6τητ6g τoυ>>, &πo6λ6πει xαt εiE ττ]ν θξoυδετ6ρωoιν τfrE dvτι-Γεωργιχηζ xινf1oεωg.
272
'Oργαvιδoει5 xαt'oργανωτα( τoδ Στqατοil εig M6oι1v 'Avατoλιiν. Πoλλdg tμ6QαE, πρ(ν &x6μη φθ&oει εi5 τt'1ν 'Aλεξdνδρειαν f1 Κυ66ρνηoι5 Tooυδερoδ, εΙ1ε, oυνεπδ5 πρoηγηθη f1 δυναμιxt'1 uπαραxυ66ρνηoιE> τηs 4ηs Atγoιiατoυ. Γρdφει δ δημooιoγQdφos τηg 'Αλεξανδρε(αE Koυτooιiμηg: <'.' oi dνθρωπoι τo6 Mανιαδdxη ε71αν πρoηyηΘη δι6. yd' δημιoυρyljooυν xατdλληλo Eδαφog. Πoλ6 πρ6 τηE Mdxηg τηg ΚρfiτηE εΙ1ε φθd'oε δ ταyματdρ1ηE Γxαξιdνηζ, δ dQχηγ6E τι7ν Tαyμd'των 'Ερyαo[αg τoi Mεταξd' xαi διωρioθη 'Επιτελd'ρψηE. Δtν d'ρyηoε vd'
φθdoη xαi δ Mανιαδdxη6 tπi d'πooτoλfi, δι6. ν6' oxηματtoη πυqfiνεE dντιδqαoτιxo6g. Πριbτη φρoντ[δα τoi Mανιαδd'xη fiταν νd δρyανιiιoη, δπωE α0τ69 fiΘελε, τιjν 'Εθνιxfi 'Επιτρoπιj 'Ελλfiνων Aiy6πτoυ. M6 iπιoτoλfiν τoδ Tooυδερoi πρ6E τ6ν Pofroooν tξητεiτo τρ6πoν τιvd' oυy1gωρo1dρτι yιd' τ6 παρελΘ6ν τfiE Διxτατoρfαg. Διd' λ6yoυg yενιxιυτ6ρoυE 6πqεπε ν6. yiνη παρα1ιbρηoι, δηλαδf1 ν6' oυyxρoτηΘfi 'Επιτρoπfi xατd' τρ6πoν fxανoπoιoaντα τ6ν 8αoιλ6α. 'Επε6d'λλετo, συνεπδ9 νd. ξητηΘη διd' τrjν 'oρyd'νωoιν xα[ τ6 Καταoτατιx6ν τηE fl yνrbμη τoυ Διαδ61oυ Παiλoυ, δE'Aντιπρooιbπoυ τoi Bααιλ6ωE. M6 τ6ν τρ6πoν α0τ6ν f7 παραxυ66ρνηoι5 iξoυδετ6ρωαε x6Θε μελλoντιxrj δρdoι τfig 'ΕπιτqoπfiE, yιατ[ ε7μ ριφθη f1 iδ6α ν6 d'πoτελ6oη αilτη μ6qoE μιdE Boυλη5 fi δπoiα θd' ioψηματ[ξετo μ6 τfiν μεταφoρdν tξ 'Ελλ6.δoE 40 6oυλευτι1ν διαφ6ρων Κoμμdτων. 'o 'Yπoυρy6E ΔημooiαE T6.ξεωE fiρ1ιoε νd. doxfi τrjν iδiαν 'Εξoυo[αν, πo0 εΙ7ε xα[ oτrjν 'Ελλdδα. -Hρ-
xαt
7ιoε
f7
iφαρμoylj τιilν iδ[ων doτυνoμιxrbν oυατημdτων <διιbξεωζ
oτriν Atyυπτo.
Miαν
f1μ6ραν _6γ1ι624[ξ61
doτυνoμιxot τηE dxoλoυθiαE
δ
τoi
Κoυτoo6μηζ _ μ6 Εx6'λεoαν
d'vτιφρoνoι3yτωy>>
xαi
τ6 'ΕπιτελεΓoν
δ6o
εiE
'Yπoυρyoi τηE 'AoφαλεiαE xαl μo6 iξrjηoαν νd' τoιiE
6oηΘf1oω εiE τ6ν xαταρτιoμ6ν xαταλ6yoυ τιilν dντιμεταξιxδν τηE 'AλεξανδρεtαE'.Παρd,λληλα δ να6αρ1oE ΣαxεΜαρtoυ ε71εν dρψioει oφoδqdν πoλεμιxljν Βναντ[oν τoι3 Πρωπυπoυρyoδ Tooυδερotι, yιατt ε7μν ιiπoyρ6'ψει διdταyμα iπαν6δoυ εig τ6 Στρd.τευμα τιbν &,ιτoτιixταlv τoιj 1935. 'o να6αρ1oE fiθελε vd' oυνε1ιoθη f7 dντεθνιxη πoλιτιxlj τoυ Mεταξd', περt d1ρηoτε6αεωE τ6ν dξιωματιxCυν θxεiνων, πoυ δ6ν τ6ν θπ[oτευαν δ5 oωτfiρα τηE 'Ελλd'δoζ'...')
'Α5
oυγxQατliσωμεγ' πρ65 τ6 παρ6ν, τQετ5 dλληλooυγxρoυoμεναE πQωτo6oυλiαg xαf θνεργε(αg: α) <'Eπιθυμ(α τηE 'Eλληνιxfrg Kυ6ερντiσεωE Tooυδερoδ, xαi δ6γ dμφι6dλλoμν xαi τoδ 8αoιλ6ω9,, o1ηματ(ξεται ειζ A[γυπτoν 'Eθνιx{ 'Επιτρoπ{ 'Eλλ{νιυν> δπ6 τ6ν Γ. Ρoδαooν. 6) 'o 'Yπoυργ65 Δημoo(αE Tdξεω5 χα( <δ θπιτελdρxηE τoυ> φθdνoυν εi5 'Αλεξdνδρειαν, πoλιj πq6 τηE μdxηE τηs Kρητηs xα( doxoλoδγται xαi αιiτo( μ6 τf1ν <συγχQ6τηoιν 'Eθγιx{5 'EπιτQoπηE 'Eλλf1νων Αiγιiπτoυ xατd τρ6πoν [xανoπoιoΟrπα τ6ν Bαoιλ6α>. Bε6αiωE δ Κ. MανιαδdxηE δεγ θνriργει dπ6 iδ(αγ πQωτo6oυλ(αν. γ) 'o ναriαρxoE Σαxελλα_ ρ(oυ iiθελε τlαt αirτ6g νd δδραιωση xαi εig τ(ν Αtγυπτoν τ{ν oυν6xειαν τoδ
χαΘεστd)τos τηs 4ηg Αt)γoιioτoυ τoυ!!
xαi
ψt' πρωθυπoυQγo{'E τ6γ
iδιoν τ6γ iαυτ6γ
"Eγαντι αiτδν τιilγ τd,oεων ΙLα( &λληλoαυγxρoυoμ6νων θνεQγειd)γ, πo(α εΙf1 πQαγματιχf Θ6oι5 xα( γqαμμτ] τoυ 8αoιλ6ω5; Aιiτ6g μ6νo9 {διiνατo xαi Θ6 i:πρεπε νd τdμη xαt να θπι6dλη τfν ν6αv πoλιτιxτ]ν τoδ (Συ\παγματιχoi Moν6ρ1oυ>. T6 iδεoλoγιx6γ δπ66αΘρoν διαγρdφεται σαφδs. "oταν εig τι]ν 'Eλλd,δα, dπ6 τoδ 1936 μ6xρι τotl |94l τ6 xαΘεoτιils τηs 4ηs Aiγoι]oτoυ συνεταυτ(ξετo μ6 τ6 Κρd,τo5, τ6τε ε[1oμν τ6γ >. 'Exτ6E τηE 'Eλ-
ναι
18.
?
Δo6ρειoE'ΙππoE
273
λdδoE, εi5 ττjν <'Εξoρ(αν'' --xαi μdλιoτα μεταξt τδν Δημoxρατιδν_ dρx(ξει νd xατα6α}"χεται πQoσπdΘεια διαμoqφωoεωg ν6oυ <θΘνιxoδ> δπo6&Θρoυ τoδ τεταQταυγoυoτιαγoδ θθνιxιαμoδ, τ6ν δπo[oγ μ6νoν o[ oτυλo6dται τotr xαΘεoτΦτoq αι)τoi, πoi f1xoλotΘηoαν τ6ν Bαoιλ6α, εΙναι εi5 Θ6oιν xαi Θα πρ6πει νd θxφρdσoυν xα( να εiγαι φogεiE τoυ. 'Eγ τη Bξελiξει Θd διαπιoτιiroωμεν δτι πoλλdxιE δ <6θνιxιoμ6E> αriτ6E θd oτρ6φεται xαi θγαγτ(oγ τηg MoναQχ(αS. Δι6τι τ6 oυγxq6τημα αtlτ6 τηE Διxτατoριxηg ΔεξιαE τ6ν 8αoιλ6α τ6ν Θ6λει δqγαν6ν τoυ xα( 61ι Moνdaχην η συνταγματιx6ν Moνdρxην..!!! Kα( θπ' αδτoδ εiναι, νoμ(ξoψν, &παραiτητoν xα( θπι6ε6λημ6νoν νd, oυνε1(σωμεν ττ]ν παρdΘεoιν xαi d,ντιπαρdθεoιν γνωμδν xαi Θ€oεων ioτoριxιilγ xαi αυγγραφ6ων, o[ δπo[oι μεταφ6ρoυν xαi }xφρdξoυν δxι μ6νoν τ6 πνε[lμα αι}τ6, &λλd xαi τ,tγ πoλιτιxην τoΟ θΘγιxoδ δι1αoμoδ xαi την dδιαλλαξ(αν. Mα5 θπιτρ6πoυν dx6μη γd, διαπιατιiloωμεν μ6 διαιiγειαγ τ( Bπρεπε νd γ(νη xαi τi δ6γ θγινε.
'o NαιiαρχoE E. Kα66αδiαE, 'ΑQχηγ6E τoδ Στ6λoυ Ι939-42, 'YφυπoυQγ6ζ τδν Nαυτιxδγ 1942-43 εig τ6 Bι6λioγ τoυ <<'o Nαυτιx6g Π6λεμoE) xλπ. oελ. 463-464, 472, 473, γρdφει: <....... Aδτ6 d'xρι6ιbE δμωg θd' iox1πτovτo xαl oi "Ayyλoι otτινεg φα[νεται ijρYιoαν 'Aλλd' oδτoι παρoτρ6νoντε9 τo{g dνθριilπoυE τωv νd. xατ6λθωoι xαt vd iναlθιilαι μ6 iμas'
τoiE dντ6τεινoν (δι6τι φα[νεται μ6 τfiν μrj διαxoπεtoαν πoτ6 'Ayyλιxrjν iπιxoινawlαν iμdνθανoν εiE τιjν 'Ελλdδα μ6 πdoαν λεπτoμ6ρειαν δλα τd θoωτεριxd' τoi θν 'Aλεξανδρεtα Στ6λoυ) 6τι δ Σαxελλαρ[oυ xαt εγcb δ6ν fiνε16μεθα πoλιτιxoλoyo0νταg, 8τι διoι'
xo{oαμεν α0oτηρ6E, 6τι πd'g xατερx6μενog θd '6διδε λoyoν τηζ πoλεμιxfiE δρd'oεωE τoυ xαi θd. f1ρωτdτo διατi fiρxετo τιilρα xαt δxι πρ6τερoν, 6τι θ6oειE dναπαυτιxα[ tν τη ξηQd., dπ6 τ6'E δπotαg νd πoλιτιxoλoγdloιv δ6ν δπηqyoν, iδiωE διd' τoiE 6ραδ6νανταE, o7τινεg θd iτοπoθετoiντo εiE θ6αει9 πoλεμιxd.E συνεπαyoμ6ναE x6πoυE xαi xινδιiνoυg xαl γdριv τδν δπo[ωy δ6ν θd' μεταθ6τoμεν τo6E νεωτ6ρουg των &π6 τd.g θ6oειg, eE iiδη xατεixoν, xαΘ6τι iλθ6ντα6 tνωρtτερoν'.
τoi
ΔυoτυyιilE διd τo65 oυμμdγ4oυg μαg, δ6ν δπηqψεν ?iλλoE τρ6πoE ν6' ytνη τι6 xυρ[αρ1o5 tγ M6oη 'Aνατoλfi 'Ελευθ6ρoυ 'Ελληνιxoi ΚρdτoυE, δι6τι τ6 Κρdτog α0τ6 dx6μη
τ6τε, Eν Ετo6 μετd. την α6oταoιν τoυ, dstετελε[τo μ6voν d.π6 Nαυτιx6ν. Φαiνεται δτι of τd' πdντα διευθ6νoντεE xατd τfiν xατd'ρρευoιν "Ayyλoι, μrj δυνdμεvoι 6ε6α[ωE τ6τε νd' &'λλaξωoι τi1ν o6vθεoιy τol Στ6λoυ,πρooεπdθηoαν τo&λdxιoτoν δπωE εδθ6E iξ Φx|g Στρατ6E xαt 'Aερoπoρiα oψηματιoθfυαι μ6 dπoxλειoτιxdlg' τd' λεy6μενα δημoxρατιxd. oτελ6xη.
oilτε EναE μαχητriζ τol 'Aλ6ανι2ιott Mετιbπoυ δ6ν συνoδε6ει
Bαoιλ
'O
6
α
τ6ν
d'περx6μενoν.''>>
δπ' 6ψιν τoυ δτι τd f1γετιxd, τoδ 'Αλ6ανιxoδ Mετιilπoυ θπλαιo(ωoαν ετ]ν Κυ66ρνηoιν Tooλd,xoγλoυ, ii &λλα dπεοιiρΘηααν uεig τ6 6dΘoE τη5 oxηνηg θν dναμoνη των θξελiξεων>. "E1ει θπ(αη5 δπ' δψιν τoi δτι o[ oτρατηγo( τoδ Bαoιλ6ω9, δs δ στQατηγ6s Δεμ6oτι1αE, d,πεxdλεoαγ τ6ν 8αoιλ6α uδραπ6τηνr. (ΚαΘημερινη 7.5.1,941). Kα( o[ ν6oι dξιωματιχo( πεQιεφ6Qoντo d,ναμ6νoντεg <διαταγdg> α[ δπoΙαι δ6ν 6φΘαγoγ. ΓνωQiξει iπ(αηg δ ναriαqxog Κα66αδ(αE, δπωg dναφ6ρει χαi δ στQατd,Qχηg oιjtλoωγ δτι πoλλoi [xανo( &ξιωματιxo( <δι6τι πρoε(ρ1oντo ναι1αρ1og Κα66αδ(αg, &ναμφι66λωg θxει
στQατιωτιxα
274
oτε}ν6xη
dπ6 την δημoxρατιxt1ν <<6ενιξελιx{ν> παρdταξιν &πεxλε(oΘησαν τoδ γd λd6oυγ μ6Qos εi5 τ6ν π6λεμoν τflg 'Αλ6ανiα5 εig τ6ν dγδνα αιjτ6γ τfrg riπooτd,oεωE τoδ
Eθνoυ5 των)).
Κα( δ ναιiαρ1og Κα66αδ(αg oυνε1(ξει:
<<...' 'o πυρrjν τoi v6oυ Στρατoδ θd' o14ηματιoθfi, δ6 εtδoμεν, d'π6 Κρητιxo65 d.πoτd.1αoυζ τoυ 33 xαt τoσ 35' ΚαΘ' 6λoν τ6ν xειμCυνα δ6ν Θd' παtooυν xατερx6μενoι'Aξιωματιxol iξ 'Ελλ6δo9, d'λλ' εΙyαι τ6ooι πoλλo[ μεταξ(l αδτ6ν of dνιbτερoι, oi d.π6 iτι7ν d'πo-
μαxρυνθ6ντεE xα(
oi πoλιτιxoλ6yoι, oδE
ε0νoεΓ
xαi δ
ν6μoE, τfiE d.πoxαταoτd'oεωg τ(υν
δ Σαxελλαρtου, (bζ 'Aντιπρ6εδρaE, dναyxd'ξεται νιi εiδoπoιrjoη τ6ν iν Λoνδlνo Πρωθυπoυρy6ν, 6τι παρrjyyειλεν εiE 'Ελλ6'δα νd μrj Ξργυνται παρd' 'Aξιωματιxot τoδ 'Aλ6ανιxoυ Mετιilπoυ xα[ τCυy Σ1oλ6ν. 'H d'πdντηoιg τofr Tooυδεqotι ε7ναι 6τι δ6ν Εyxρtvει τ6 μ6τρoν τoδτo xαi 6τι τoυ τηλεyραφfiματoE τoυ Ξλα6ε yνCυoιν xα[ ti A'M. δ Bαoιλε(lE'.> d'ltoμαxρυνΘ6ντων, ιiloτε
Κα( εig την oελ(δα 464: <.... Κα[ o8τωg, d'π6 τηg iν6.ρξεωg oyεδ6ν τηE iν 'Aλεξανδρεiα δρd'oεωE μαE ε71εν dlroφαoιαθη δπ6 τιilν 'AyyλιxCυν 'ΥπηρεoιCυν f1 μετατρoπfi τoδ Στ6λoυ d'π6 νoμιμ6φQoνoζ' doxoλoυμ6voυ μ6νoν μ6 τ6ν π6λεμoν, εiE, πoλιτιx6ν 6qyανoν, δι' ol Θd' 6πρoxd'λoυν xαθεoτωτιxfiν μετα6oλfiν θν 'Ελλ6.δι. "As μιi φανfi παρ6'δoξoν 6τι d'πoδiδω πρδτoν εiE τoιig "AyγλoυE τfiν πρ6θεαιν αbτtjν. Ε7ναι 666αιoν δτι Βdν δ6ν τ6 iπεθιiμoυν αiτol δ6ν Θd. ιilνειρε6oντo xdν νd. τ6 tπι3ειρrjαoυν ot "ΕλληνεE πoλιτιxot. 'H τετραετtα Mεταξd. xαθ' fiν τo69 Bxρdτηαεν εiE d.π6λυτoν τd'ξιν μ6 d'πλiγν 6ξoρ[αν, iλω1ioταE φυλαx[oειE xα[ oilτε μlαv Βxτ6λεαιν, iν dντιθ6oει πρoE τd' 6η τas 6ενιξελoxρατiαE διd' τljv oυyxρdτηoιν τfiE dντ ιθ 6τoυ μερ[δoE, δμιλoδo
ιν
d'φ' 6αυτ
Cυν.'...
>>
'o Nαtαρxo5 Κα66αδiαE δεν παραλε(πει θγ τoιiτoιg νd μα5 δ,boη xα( μ(αν ιiλλην (μαQτυQιχfν>xατd,θεσιγ χαQα%τηQιστιχt'1ν, Eoτω xα( bν tπooημειιiloει, εig τ't'γ aε}'. 472:
. <..' Πρ[ν xλεioωμεν τ6 θ6μα τfiE, δooν dφoρα τd toωτεριxd' τfiE 'Ελλ6δo9, 'AyyλιxfiE πoλιτιxfig, 6φε[λoμεν ix πνει3ματoE d'μερoληψtαg νd μνημoνειioωμεν xαt μεριxdE dντιΘ6τουE ivερyε[αE, iδ[ωE 6ooν dφoρd' τ6 xαθεoτωτιx6ν ξiτημα' T6ooν δ Toιilρτoιλ 6ooν xαt (6λιyιbτερoν) δ'Hντεν φαfuovται μrj tπιδoxιμdξoντεE πλfiρωg τfiν δπ6 τι7ν ι}πηρεoιιjlν τωy πρooπd'θειαν δημoxρατιxoπoιrjoεωζ τηζ 'Ελλ6δoE. "Hxoυσα δτι εiE τd'E d'ρψd.E τoδ 1942 txλfiθη εig 'Ayyλtαν δ Σεμπdστιαν, oioνεl πρ69 dπoλoyiαν διd τrjν dντι6αoιλιxfiν πoλιτιxrjν τoυ xα[ διετdxθη νd' dλλdξη dρδην. 'AντιταyθεtE ζωηρCυE xαi δπooτηqιxθεlE δπ6 τoi 'Υπoυρyotl Στ6ρφoρντ Κρ[πg, tλα6ε τελιxιλg v6αE διαταy6.E, νd θξαxoλoυθrjoη τljν iiν i7xoλo6θει μ61qι τoδδε πoλιτιxrjν. 'Aλλ' αiφνιδ[ιυE xαi tνδ 8πq6xειτo ν6 dνα6οlρfioη εiE Atyυπτoν ixρατrjθη, ioτdλη εig ν6αν θ6oιν εig Σoυηδlαν xαi αf ν6αι διαταyαi τoυ iηxυρoiντo δπ6 τotι Toι7ρτoιλ. 'Aντ' α0τoδ toτd'λη δ πριbην παρd' τη iν 'AΘιjναιg Πρεo6ε[α διπλωμd'τηE 0δ6ρνερ διd νd' dναλ66η τljν διει3Θυνoιν τoi 'Ελληνιxoi τμf1ματoE παρd' τfi Bqετανιxfi Πρεo6εiα Kαtρoυ, oυγ4q6νιυE δ6 toτ6λλoντo tξ 'AyyλtαE, ixτ6E τoi λo74αyoδ Λ6ρδoυ "Εμερυ xα[ τol δπoλoxαyoi ΦρdνoιE N6ελ Mπαixερ, oi ταyματdρ1αι Στfi6ενg xαi MαxμtMαν, δ πρι7τog διαιιεxριμ6νog διxηy6ρog xα[ δ δε6τερoE iδιoxτrjτηg μεyd'λoυ Bρyooταo[oυ ' ξ6θoυ tν Σxωτtα, otτιvεE d'φoδ iξtμαθoν ατoιxειιυδωg 'Ελληνιxd', tρρiφθηoαν δι' d'λεξιπτιbτoυ εig τrjν Πελoπ6ννηαον μ6 Bντoλfiν νd' qηματlooυν iδtαν d'ντ[ληιpιν xα[ νd' iξαxρι6ιilooυν Βdν αt δπηqεo[αι 6διδoν διxαiαν dναφoρdν 6ooν d'φoρd' τd' 'Ελληνιxd. 275
πQdyματα. "Oταy α[ dναφoρα[ των εδρ6θηααν o{lμφωνοι πρ66 τ6'E d'ντιλfiψειE τoi Σεμπd'oτιαy d'νεxλfiθηoαν εig Λoνδiνoν xαi dyτ' α0τaν Εoτd'λη δ Md'oτερooν iδιoxτrjτηE μεyd.λων πετρελαιoπηyδν Βν Poυμαν[α. 'Aνεxλfiθη xαi αiτ65 6ταν εδρ6Θη o{μφωνoE μt τo,ι3E πρoηyoυμtνoυE, dντιxαταoταθεlE δπ6 τoi διoi τoi ναυdρ1pυ Tξ6λιxo xα[ δπ6 τoδ Λ6ρδoυ'o'Κoννoρ' Διεδlδoντo 6xd.oτoτε xαt d'λλαι τoιαδται φιλo6αoιλιxαt tν6ρyειαι tv'Ayyλ[α. ΠdντωE oι3ν τιb xρ6νω θd' tαυν6τιαε 'τ6υ5' ''AγyλoυE xαi fi dντtληψιE 6τι τ6 ΕAM παv d'λλo παρd θ6' iξυπηρ6τει τ6' oυμφ6ρoντd των.....'.>>
Δ6ν θd θxφ6ρωμεν dx6μη xρ(oειg xα( δ6γ θd, oυναγd,γιυμεν ουμπερ&oματα θπ( τoυ xλ(ματoE xαi τη5 πληρoυ5 oυγ1ιioεωs, πot tsθνιxωE xα( πoλιτιxδE, θπιχQατoiγ εig τιiν M6oην 'Ανατoλην μεταξιi τδν 'Eλλt'1νωγ χαi τιilν παQoιxιδγ xαi
τδν dφιxνoυμ6νων }ξ 'EλλdδoE. Θd συγεχ(σωμεγ παQαθ6τovτε5 ταS
uμαQτυQι-
x65 xαταθ6oει5>, oυγγραφ6ωγ πo1] Eξηoαν }νεργδg τd, γεγoν6τα τηE M.Α. xα( τd δπoΙα 61oυν τoια6την [ατoριxf1ν oημαoiαν, διd, τ6ν 'Ελληνιoμ6ν xαi την 'Ελλdδα, δoτε νd, μην εiναι παραδεxτf1 oiαδηπoτε θxμετdλλευoιE θξ αr}τιilν.: 'o Nτ. KoυτooιiμηE' παQηχoλotΘηoε θx τot πληoioν τd πρdγματα' τl'α( dπ6 τξE θ6οεωE τoυ δ5 θπαγγελματ(oυ δ6γ εΙγαι δυγατ6γ νd δπερ6dλλη ii νd παραπoιη ιiγευ συγεπειd)γ εiE 6dρog τoυ. ΓQ&φει, δs &γω, oελ. 15: μεταξ6 τι7ν δ6o παρατdd'πηoy6ληoε τ6ν Δημητραxd'xην, δE 'Υπoυρy6ν τιilν -t zτQατιωτι'lω'y' ηταν fi περiπτωoιE iν6E λo1αyor, πofr Ξφθαoεν d.π6 τrjν Tξεν6tφα, δπoυ τoi 'Ελληνιxoδ Στρατoδ, d.πειλιbνταE δτι θ6. oxoτιboη τ6ν Mανιατ6 Στρατ6πεδoy fiταv δdxην. 'o λoχαy6g ftθελε νd ixδιxηθη, γιατi fi dδελφfi τoυ εExεν δπooτfi εi6 τfiν 'Aθfiνα &.π6 τ6ν x. 'Yπoυρy6ν Εξευτελιoτιxd μαρτ6ρια....'.'' Aδτd' τd' iπληρoφoρoδyτo o[ Δημoxρατιxoi d.π6 '6ξιυ xαt Βνio1υoαv xαi α8τo[ τfiv dντiδραoiy ταlν xατd τoi Tooυδερoi' M6oα εiE αilτflν τfiν d'τμ6oφαιQαν τfi; dνηoυxtαE, fiλθεν f1 πριbτη εiδηoιg μιαE μιxρηE ατdoεωE εig τ6ν Στρατ6ν' "Ηταν tπ6μενo νd' φθd.ooυν τd' πρdyματα ΕωE 6xεi...'.' 'Ax6μη δ6ν δπηρ1ε πραyματιxrj στQατιωτι2lrj διo[xηoι5. "0λoι-6λoι fiταν 800 dνδρεE AiyυπτιιΙlται xαt μεριxoi πoδ πρorjρxovτo dπ6 τ jν'Ελλ6.δα' Εi5 τ6'Επιτελε[oν oxληρ65 dyιbν iytνετo μεταξ6 τCυν Mεταξιxfυν xαl τCυν ΔημoxρατιxCυν xαl oi Διoιxηταi ?iλλαξαν dνd εixoαιτετρdωρoν. Γιd. την d'τυ74iα τo0 Tooυδερoσ εδρ6θη πρωταiτιog δπoxινητrjE τfiE oτd'oεωE tναE dνθυπoλo1αy6E, dvεψι6E τoi Mανιαδd'xη. "Ε6yαλε τ6 πιoτ6λι, τ6 πρo6ταξε xατd' τιbν Aiyυπτιωτιbv oτρατιαlτfυν xαt τoιi; Bξ66ριαε μ6 yλfυoοαν τρoφ'iμoυ xαταyωytoυ: <..... Κd'θε ftμ6ρo εtyαμε δε[yματα τoδ <<μυoτιxoi πoλ6μoυ>>
ξεων. 'H πριbτη δπ6θεoι9 fi δπoiα
_Bρary6oxυλα.'.' A Q α π 6 o π o Q o ι.. ... 'Εoιbθη δg ix θαιiματoE d'π6 τIE λΦxεs τιbν oτρατιωτιbν' <<'... 'o Nιxoλoι3δηζ -.yιd τ6ν δπoioν tλεyετo δτι μετ6φερεν iξ 'Ελλd.δoE πενfiντα xι6ιbτια <>_ dxoλo6θηoε τ6 πρ6'δειyμα τCυν &Μωγ 'Yπoυργ(υν Tξαναx6.xη, Κoτξια xα[ Σ6xερη xαt παρητfiθη- μ6νεα πνειbν 6ε6αiωE, dλλd d'ρxo6μενog εi5 τ6ν μιoθ6ν τoi Πqεo6ευτoδ εi6' τrjν Πqαιτιiριαν. 'O Mανιαδd.xηζ, δμωζ, itρuiθη νd δπo66'λη παρα(τησιν' πρo6ιi.λλωνταE yιd. tπι1εtρημα τ6... Σιjνταγμα''Ελεyεν δτι xd'θε Κυ6ερνητιxrj μu'o6oλrj, Βφ' 6αoν f7 Κυ66ρνηαιE εδqioxεται tξω τη6'Ελλdδo; fiταν &xυρoζ....' 'o Tooυδερ6E δμιυE δ6ν tλ{lyιoεν d.π6 τf1ν 1<συνταyματoλoytαν>> τoδ Mανιαδ6.xη xαΙ tδημocltευoε δι6ταyμα εig τ6 δπotoν Ελεyεν <<Εγ6νετo δεxττj f1 παραiτηoιE τo6 'Υπoυρyoi τηE ΔημootαE TdξεωE τfiν δπo[αν ε7μν δπo6d'λλει.>'O MανιαδfuηE tξηyριωθη. "Εoτειλεν dνθρωπoν xαi εiδoπotηoε τ6ν Tooυδερ6ν <<6τι θ6. {δενεν 6λην τrjν Κυ66ρνηοιν>.'Aλλd' τ6 παιyνlδι ε7yε χ6θη. Φα[νεται δτι xαi δ Βαoιλει\E, δ δπoΓoE μ6λιE 6φθαoεν εiE τrjν A'iγυπτoν 6λεγεν 6τι ,,'εΙ'xεν δπoyρεcboειg εiE τ6ν Mανιαδdxην, δι6τι Exρ6.τηoεν τrjν xατd'oτααιν xατd' την xατd'ρρευoιν>>, τωρα d'π6φευyε νd. τ6y δεxθη. "Εναg d'π6 τfiν oωματoφυλαxιjν τoδ Mαvια-
276
δd'xη μ6 t6ε6α[ιυαεy BxεiνεE' τIE f7μ6ρεg, δτι δ Βαoιλε6g fiταν αixμd'λωτog τιilν Δημoxρατιxdlv εiE τ6 oπ[τι τoi Σαλ6dyoυ xαt δτι δ Mαvιαδ6xηE Βox6'πτετo νd' xd'μη τrfν ν6xτα iπiθεoιy xαl yd. τ6y dπελευθεριboη.....> <..'. Κυxλoφoρoδoε περιoo6τερoν θραo{sg', παρtστατo εiE, oυyxεντριboειg odν παραιιυ6iρνηoιE xα[ tνεφανtζετo δE rτQωταyωvιoτrjE τoi 'Aλ6αyιxoi '6πoυE' ΕiE τ6 Χιbλ τoδ Ξενoδo1εloυ < τ6ν ijxoυoαv νd λ6yη εig x6xλoν θαυμαoτCυν τoυ: _Md' τ[ yρd'φoυν xαi δμνoiν τ6ν Mεταξα; A8τ6g περiμεvε τ6ν Toιdνo α6 τρεiE μ6QεE oτην 'Aθrjνα....>
Mετd ττ]ν dπoμd,xρυνoιν τδν 'YπoυQγd)γ τηs 4ηs Αιiγoιioτoυ, δ Nαι]αQχoE Σαxελλαρioυ παρ6μειγε μ&o5 θxπρ6αωπos τot' xαθεoτδτog τηs 4ηg Αiγorjατoυ. Κα( μετ& τt'1ν dναxιbQTpιν xαi τoδ Bαoιλ6ωE xα( τoδ Τoουδερot, δ Nαι1αQχos Σαxελλαρ(oυ, δg 'Αντιπρ6εδρo9 τηE Κυ6ερνfoεωE xαi θξoυαιoδoτημ6νoE νd θxπρooωπη ττ]ν 'EλευΘ6ραν 'Eλληνιxτiν Κυ66ρνηoιν εig ττiν M6αην 'Aνατoλi1ν, xατtoη <<παντoδι3ναμo6.)) 'o δημooιoγρdφoE Nτ. Κoυτooιiμηs λ6γει περαιτ6ρω: <<... 'Aπ6 τfi oτιyμrj πol tφυyεν δ Tooυδερ6g d'π6 τrjν Atyυπτoν, δ Σαxελλαρioυ fiταν iλεiθερog νd' Επιδιιbξη τo6E oxoπoι3g τoυ, νd' dπoδεtξη δηλαδfi εig τ6ν 8αoιλ6α, 6τι xα-ζ xa6 εi1εν dναθ6αει εiE τ6ν Tooυδερ6ν τfiν πρafiυπoυqγtαν. Πoνηρ6E xαθιbE fiταν tφρ6ντιoε πριilτα νd. τoπoθετrjαη iδιxoι3ζ τoυ dνθριbπoυ5 εiE τlg xυριιbτερεg Θ6oει9, xυρtωE εiE 'τd' ΓραφεEα τoδ 'Υπoυρyε[oυ xαt τηE Bdoεωg 'Aλεξανδρεiαg'.. Πqι7τη πρooπd.θεια τoi Σαxελλαρtoυ fiταv νd' πρooεταιριoθη τoδ Mεταξιxoi6. M6 τ6 xιjρυγμα 6τι <<δ6ν ξxανε διαxρioει; oτrj διoixηoι'', tμεναν xατd περ[ερyov τρ6πoν oi,
Mεταξιxot 'Aξιωματιxoi εig τIE θ6oειE
τIE πλ6oν Βμπιoτευτιx6g
xαt dπεμαxρ{ινovτo Δημo-
xρατιxo(' 'Aλλd την oυν6yιoιν τfig Mεταξιxfig τoυ xληρoνoμtαE τrjν {δειξεν xυρtι''lg, 6ταν δ 8αoιλε65 xαl δ Tooυδερ6E dπεφdoιoαv τfν διdλυoιν τηg MεταξιxηE Ε.o.N. T6τε δ Σαxελλαρ[oυ εδρ6θη d'ντιμ6τωπoζ τηζ iπιαrjμoυ d.πoφd'oεωg τfiE Κυ6ερνrjoεω5 xα( dπ6 τd παραoxfivια μετεχειQ[oθη xdθε μ6ooν yι6' v6' μrjν Βxτελεoθη α0τrj. Δ6xθηxε τo{g 'Aqψηyo6E τηg Ε.o.N. xαt δμlληoεν πρ66 αiτo66, oυατrjoαE <<νd' αυνεψiooυν τ6 Ερyo των xαt θd' τ6ν εiiριoxoν πdyτoτε 6oηθ6ν>.... <... Καt δταν ot Βρεταvιx6g 'Aρx6s iπενt6ηoαν xαl δπενθ6μιoαv εiE, τ6ν Nα6αρ74oν, 6τι f1 itπαρξιs τaE ΕoN μ6 τ6ν φαoιoτιx6ν 1αιρετιoμ6ν xαi τ6 Moυooλlνεια o6μ6oλα δ6ν oυνταυτlζoνται μ6 τ6ν Συμμα7γιx6ν 'Ayιlνα xατ6' τoδ φαoιoμoi, τ6τε δ Nαι3αρ1og μ6 διαταyf1ν τoυ πρ69 τd' μ6λη τfig Εo'N, iλεyε μεταξ6 dλλων
'O Nαι1αρxοE Kα66αδ(α5 @ε}ν. 473) μas πεQιγρdφει πCιE, 6π6 μιαE πλευρ&E, _ τηE dφoρωoη5 τ6ν NαιiαQχoγ Kα66αδiαν, θπoλιτεrjετo δE 'Αντιπρ6εδρo9 τη5 Κυ6ερνfoεωg:
<..' 'Aλλ6 xα[ εiE τfiν 'Ελληvιxrjν Κυ66ρvησιv Eπ6xειyτo μετα6oλαi. ΕΙ1ε πλ6oν xof1 αl3ξoυoα dντιδιxiα Πρo6δqoυ xαl 'Aντιπρo6δρoυ, διd' τηE δπ6 τoi τελευταloυ πqoφυλαx[oεωg τoi Zωyρd.φoυ. 'o Nαιiαργog Σαxελλαρloυ dναλα6ιbν αδτoπρoαιbπaη νd. διεxπεραιιΙloη τfiν iπ6θεoιν τιjν εE2,.ε πειπλ6ξει doxληθεtg xυρ[ωE εiE τ6 νd d'πoδεiξη τliν εiE αilτrjιι 6νoγiν τCυν δι3o 'AξιιυματιxCυy τoδ 'Επιτελε[oυ μoυ Πλoιd.ρxoυ Κoντoyι6'ννη xα[ 'Aντιπλoιdρψoυ Δoιioη. Ε7μ πρoφυλαxloει τ6ν δειiτερoν d'λλd' δ6ν iπρoxιΙlρει δ iδιoE περαιτ6ρω, Bπιμ6νων 6πωE πρo6ιb Byιb εig τrjν δiωξiν των, πρdγμα δι6' τ6 δπoioν τoυ iξljτoυν στoιχεΓα dτινα δ6ν εtjριoxε' Δεiyμα τofr π6ooν tξημιιbθημεν d'π6 τrjν ταxτιxljν αilτrjν τfiE d'πoμαxρtινoεωE d.π6 τ6ν JτQαyματιχ6ν oxoπ6ν μαE, τιjν dνε6ρεoιν τ6ν Bξωτεριxιilν {lπoxινητδν, fiτo 6τι δ6ν iy6νετo oιtlματιxfi 6'ρευνα εiE τ6ν oυλληφθ6ντα, 6oτι9 xατ6πιν
ρυφafiη
277
6λεyεν 6τι dν τoi Byiνετo, θd' fiτo 1αμ6νoE.'H'Aλεξανδqινfi xoινωvtα, fiτo διηqημ6νη εiE 6αoιλιxois5 xαt δημoxρατιxo6E, πραxoλoυθoroα xαi τηρoυμ6νη tνrjμερoE τιiw φd'oεων τfiE δπoθ6oεωE, χdQιζ εig τ6'E QδιoqθιilτoυE dxριτoμυθ[αE xα[ φλυαρlαg τoδ πQoσωπι?ιoil τo0 Στ6λoυ, πρooεπ6Θει δ6 νd. αυμπεq6νη 6τι δ Σαxελλαρ[oυ κα[ Byιb εδριox6μεθα εiE oo6αρdν διd.αταoιν πρdyμα d'ι'αxρι66E, xαi dδ{'ινατoν, διd. xαθαριilE 'ι3πηρεoιαx6ν ξrjτημα. 'o dντlxτυπoE 6μω9 δλων α0τCυν τδν dηδιιilν πιθαv6ν νd' Bπειoεν 6λoυ9 α8τo69 τo6E xαραδoxoιiνταE ε&xαιρtαν Βπεμ6doεωE εiE τd τoδ Nαυτιxofi, 6τι tνεργoiντεE vfrν θd μαE ε$ρι-
oxov
διη ρη μ6νoυ 5..'... r'
Δ6ν Θd βπεxταθδμεγ ειE
τf1ν dφηγησιγ τωγ
iπειooδiωγ τηE 'Aλεξανδρε(αg
μεταξ6 τδγ στQατιωτδγ τηs Ιηg Tαξιαρ1iαS xα( τδν μελδν τηζ <'Eλληνιxf5 '0ρΘoδ6ξoυ Nεoλα(αg> _fiτo η E.o.N. μ€ &λλoν τ(τλoγ- otiτε xα( εiE τd τΦν θπεμ6d'oεων <'Αξιωματιχδν τoi Nαυτιχoi πισ[δv εig τ6γ NαιiαQχoγ Σαχελλαρ(oυ> θγαγτioν Διευθυγτιilν 'Eλληνιxrilν 'Εφημερ(διυν τηg 'Αλεξανδρεiα5, δταν
θδημooiευoαν &ρΘρoν
τδγ <Κυριαxdτιxων Td'ιμ5> τo0 Λoγδ(γoυ,
<(πoΦ
dπεxdλυπτε τliγ πρoδoo(αγ τoi dγδνo5 τoδ 'Eλληγιχoi Λαoδ dπ6 τotlE fγ6ταE πot εi1ε διoρioει f aη Aιiγo6αroυ..> Θd, παqαΘ6oωμεν μ6νoν, θνδειxτιxδS, ταS δηλιboειg τoδ NαυdQχoυ Σαχελλαρ(oυ -'Αντιπρo€δρoυ τη5 Κυ6ερντ]oεωg_ εig ττ]ν 'Eφημεq(δα uΦδζ, τoδ Καfρoυ, τηζ 10ηg Σεπτεμ6q(oυ |947, o1ετιxαE ψt τ6 xαΘεατιilg τη 4ηg Αilγotατoυ
:
<<'.. 'o 'Ελληνιoμ6E τηg Aiy1iπτoυ δ6ν t1ει πρooριoμ6ν νd γ[νη διαιτητrjg τCυν dπoφdoεων τoδ 'Ελληνιxoi Λαoi Επt δν6s τ6ooν Ενδιαφ6ρoντoE τ6ν 'Ελληvιx6v Λα6ν ξη'ri? ματoζ. Σrjμεqoν δ ρ6λoE τo't, 'Ελληνιoμo0 τηE Aiy6πτoυ ε7yαι νd 6oηθljoη xαi μ6 τ6 αιμα τoυ xα[ μ6 τ6 χaημα τoυ εi5 τrjν oυν61ιαιν τoδ 'AyCυνog..'.>>
Καi
διxαιoλoγημ6να, διαxεxριμ6γoζ δημooιoγραφoE ηE'EλληγιχηE Παρoι-
ι(αg'Αλεξανδρεiαg παQατηQει:
<.'.. Θαυμdσιεζ' πQαyματιxd dντιλfiψειE'Aντιπρo6δρoυ
Κυ6εqνrjoεωE!!!!'o'Ελληνι-
oμ6E τη5 Aiy{πτoυ fiταν xατ' α8τ6ν δμdE μαιiρων τfig ξo6yxλα5, oi δπoioι Ξπρεπε ν6 δfδoυν τd xqηματd' των xαi τfiν ξωi1ν των xα[ νd' μrjν '61oυν τ6 διxαtωμα ν6' yνωρtξoυν
yιατ[ τd'
δtδoυν.'..>>
M6 τoιαl3τα5 διαxηριlξειE xαi τoιαtτηγ γooτQoπιαγ, δπωE α{iτη τoi ναυd,Qχoυ Σαχελλαρ(oυ xαi μdλιoτα 'Αντιπqo6δρoυ τηg Κυ6ερνηoεωE xα( Lx τoυ στενofl περι6d,λλovτog τoδ Bαoιλ6ω9, τ6 ρηγμα μεταξ6 τoδ 'Eλληνισμoδ τη5 Αiγtπτoυ xαi γενιxδτερoν τoι' "Eξω 'Eλληνιoμoυ _εig τriν μεγ&ληγ τoυ πλειoιpηφ(αν_ &φ' εν69 xα( τηg 'Eξoυo(αE τηE 'Ελευθ6ραg 'Eλληνιxηg Κυ6ερντ]σεωs &φ' iτ6ρoυ, δ6γ εEναι δι]oxoλoν γd oυιrrελεoΘη xα( μdλιoτα dπ6 πoλι] θνωρ(g, xα( εiE τ6ν iθνιx6γ xαt εig τ6ν πoλιτιx6ν τoμ6α. Κα( o[ διαφειiγoντεζ &π6 ττiν Κατεχoμ6νην 'Eλλdδα "Eλληνε5, στQατιωτιxoi τ1πoλ[ται, dνdλoγα πQ6g τιiν πoλιτιεig τriν xην h iδεoλoγιxf1ν των τoπoΘ6τησιν, Θd πρooθ6τoυν ειE τriν 6νταoLν 'Lαi Eιταoιν τoδ θθνιxoil δι1αoμoδ. Κα( δχι μ6νoν μεταξιi τoυ 6ξω 'Eλληγισμoδ dλλα Ι1αi τo8 'EλληνιxoΟ Λαoi, δ δπo[o5, tπ6 τ6 π6λμα τoδ Καταxτητoδ, πQoσπαθε[ νd, διατηaτiση τriν θθνιx{ν τoυ θν6τητα. 'Yπ6 τdg oυνΘf1χαE αt'ταs, μ6oα εiE αΦτ6 τ6 xλΙμα τoυ χαQα?ιτηQισμoο 'Lαi εΙναι δ{roxoλoν xdθε θπειo6διoγ xαt xαΘε τιbν 'Eλλt'1νων εig χατηγoQiαE, δdν 278
Δηφxgατιx6lν xα( 8ααιλοφρ6νων, μεταξι1 <θΘνιxoφρ6νωγ> xoμμoυνιoτιiν, νd λαμ6dνoυν διαατdοειE δυoαναλ6γoυg πρ6E την otoιαoτιxf ii πραγματιxfν των σημαoiαν. "Eτoι f1 oυρρot'1 τδν 'Aξιωd,ντ(θεoιg, μεταξιi
xαi
ii
ματιxιilν φiλα xειμ6νων πρ6E τ't1ν 4ην Αιiγoιiατου, fi Bαoιλoφρ6νων, iiτo λoγιx6ν Exη πρoxαλ6oει <πoλλo6E φ66oυg εiE τoιig ΔημoxqατιxoιiE>. 'H δμds Moo1o6(τη-Bαμ66τooυ μ6 τd δπoμνηματd τηg πρ65 τ6ν Πρ(γxηπα Π6τρoν, αi πρoτd,oειg τoδ Bαμ6ι6τooυ νd oxηματιoΘf 'oργανιoμ6E <'Eλευθ6ρα 'Eλλd,g>, δ δπo[o5 '0ργανιoμ6g νd δργανιiloη 'Eλληνιx6ν Στρατ6ν, δυνd'μεγoγ νd χQησιμoπoιηθη 1d,ριν τηE N(xη5, δ1ι 1dριν τηg Bαoιλε(α5, xαi μ6λλoντα νd πoλεμηoη παρ& τ6 πλευρ6ν τδν Συμμdxων θΘεωρfΘηoαν δE dντεΘνιπα( xινt'1oει5 xα( ψ6. oυνεπεiαE νd dq1(ooυγ α[ Bxτoπ(αει5 dπ6 ττ]ν Αilγυπτoν πρ65 τ&5 'ΙνδiαE xα( την N6τιoν'Αφριxην. Δ6ν Θd εiναι δπερ6oλτ1 &γ τoγioωμεν δτι δλαι αιjταi, α[ &γωτ6ρω xαi xατωτ6ρω, πρωτo6oυχi'αι xα( 3ν6ργειαι τot'Aντιπρo6δρoυ-Nαυd,ρ1oυ Σαxελλαρ(oυ εΙ1oν πρoxαλ6oει d,ναoτd,τωoιν πρ6E δλαS ταζ xατευθtνοειg, μ61ριE xα( α{'lτoi τoδ Bαoιλ6ω9. Γενιxη ητo &λλωoτε f1 θντ6πωoι5, μ6χQι τη5 f1μ6ραE τηs &πoμαxρtνoειbq τoυ dπ6 τ{ν Κυ66Qνησιγ, δτι α[ φιλoδoξiαι τoυ θξιxνo[rντo μ61ρι τoi νd Θεωρη δαυτ6ν, δE τ6ν μ6νoν θνδεδειγμ6νoν <'Hγ6την> xα( διd ην διεξαγωγην τoδ πoλ6μoυ xα( διd την θπανεγxαταoταoιν, εig ττ]ν μεταπoλεμιxηv 'Eλλdδα, xαi τοδ ν6oυ xαΘεoτδτog xαi τt15 Moναg1(αE. M6xρι πo(oυ oημεioυ riπηρ1ε πρdγματι μ(α τoιαtτη πεπo(Θηoι5 εig τfν ox€ψιγ τot Σαxελλαρ(oυ δεγ τ6 γνωρ(ξομεγ. Σημαo(αν i1ει δτι f1 θντ{πωoιg αi}τη, μεταξιi τδν 'Eλληγιxιilγ
γα
xιjπλωγ τηg Αiγilπτoυ, Lxυxλoφ6ρει xαi δ6γ iπαυε γd dπoτελfr oτoι1εΙoν d,νηoυψtαE xαi dναταρα1ηg dx6μη, θΘνιxδE θπιξfμιoν. Θ& παqαθ6oωμεγ χατωτ6ρω
δto 1αραχτηQιστιχdg θνδεiξειE: Γρdφει, δ τ6τε ΠρωθυπoυQγ6s E. Tooυδερ6E ('Eλλ. 'Aνωμ. oτη M.Α.
oελ.
32):
τoυ
Ι942' Κατd τfiν περioδoν τfiE
oυμμετo21fig
δ6 εiE τoiτo δυoαναo16τει xαt
dyτεπoλιτειjετo'.'..>>
εig'
τoi
τrjν Κυ66ρνησιν διηδθυνε xα[ τfiν Mυ-
ατιxfiν 'Yπηρεo[αν Πληρoφoριδv xατ6' τρ6πoν πρooωπιx6ν xαl d.π6λυτoν' Ε7xε πdρει τrjν πρωτo6oυλiαν τηE tπαφηE iν 'Ελλd.δι μ6 πρ6oιυπα dvτιδραoτιxd xαt dνεπιθ6μητα, μ6 τινα ε?t τδv δπo[a.ιν xαl d'λληλoyραφoδοε. Διd' τdE διαφυyd'g Bξ 'ΕλλdδoE εΙμ διboει δδηy[α5 εi5 τd δργαvα τfjE αxετιxfig δπηρεolαζ _χωQiζ νd' oυμ6oυλευθη xαν6γα_ δτι 'iπρεπε νd' διευxoλtνηται f1 xd'θoδoE εiE A[yυπτoν πρooιbπων μ6voν 6αoιλιxdlν φρoνημdτων. ''oταν iπληρoφoρrjθημεν τrjv διαταyrjν, iyxρtoει τoδ 8αoιλ6ωg, i1xυριboαμεν αι)τιjν. 'Επεδiωξε τ6τε xαt τfiν oυγx6ντQωσιν ι)π' α0τ6ν τCυν τqιCυv πoλεμιx(υν δπoυqyεlωv, dπoτυyιbν
'Eγα d,π6 τd ψt τα δπo[α dλληλoγρdφηαε fiτo xα( δ oτρατηγ69 Θε6δωρo9 ΠdγxαλoE. 'Αντιγρdφoμεγ &π6 τd5 iδιo1εiφuE σημειωoειE τoδ oτρατηγoδ Πdγxαλoυ, ταζ δπoiαg θδημooιειiσαμεν τ6 πρδτoν εig ττjν 'Ioτoριxην 'EπιΘεωρηoιν. Tεδ1og 6oν, 'oxτω6ρ(oυ-Δεxεμ6ρioυ |964, oελ. 536 χαι ))4-555: <<''.
MIαν dλλην φoρdν τ6ν Bπεox6φθη δ Σxατiνι διd νd' τiυ ε'iπη 6τι Βyνιbριξεν δτι ix M6oηE 'AνατoληE τ6 {φερεν Βπιoτoλrjν τo8 ναυd'ρxoυ Σαxελλα-
d'ξιωματιx6E, iλθιbν
279
'o ΠαyxαλoE τι7 i6ε6αiιυoε τ6 yεyoν65 xα[ τoi 6δειξε τιjν d.πdντηoιν πoi ε7xεν 6τoιμ6oει. 'O Σxατtνι τ6ν iπληροφ6ρηoεν iτι δ6ν πρ6xειται νd' περd'αη νd. τrjν πd'ρη δ xoμιoτfiE xα[ πρooεφ6ρθη νd' dπooτεtλη α0τ6E τrjν dπdντηoιν. 'o ΠdyxαλoE i1ναyxdoθη ν6' δεxθη xαi f1 tπιoτoλfi αι)τιj, περιελθo0oα εiE 1εtραg τoi Tooυδερoδ πqoεxd'λεoε τ/1ν dντιxατdoταoιv τoδ ναυ6ρxoυ Σαxελλαρtoυ d.π6 τrjν θ6oιν τoδ'Aντιπρo6δρoυ τfi E Κυ6ερvfioεωE....>> ρioυ.
Καi
περαιτ6Qω:
<...' M6λιE '6φθαoαν of φυγd'δεE εig τ6 'Εξιιτεqιx6ν xατ6ατρωααν dμ6αιυE τ6 o746διoν yιατl α8τ6 xυρ[ωE τo6g Bνδιdφερε. Td' ?iλλα, πατQιωτισμ6E, d'πελευθ6ρωoιE
τηE tπαv6δoυ,
xλπ. ε7ναι yι' α0τo6E xαμoυφλd'ριoμα τoιi xυρ[oυ oxoπoi των. "Hξευραν 6τι δ 'Ελληνιx6E Λα6E, xατd' τrjν μεyioηv πλειoψηφiαy τoυ' δ6ν fiθελεν oilτε νd d.xo6αη τ6 δνoμα τoδ Γεωρy[oυ xαt τηE 4ηE Ailyo{oτoυ. "Hξευραν xαλd., 6τι 8ναE
πι6 d'διαλλdxτoυE ilμηv Φ6, 6πωE ξειiρoυν tπtoηE xαλd' d'π6 πoλυετεiE dyιbναE Bαoιλ6φQoνεζ, 6τι δ6y ε7μαι &xivδυνog dντfπαλog. "Ε1oυν τιjν πεEραν τoi 1909, τoi Ι9Ι7 τoυ Ι923 xλπ' Γ( α0τ6 μ6λιE Byxατεoτ6.θηoαν 8ξαπ6λυoαν τrjν πριbτη πετoνιd μ6 δ6λωμα τ6ν πατριωτιoμ6 μoυ. 'Aξιωματιx6E τoδ Nαυτιxoδ μo0 tφερε πρooωπιxrj tπιoτoλfi τoιj τ6τε 'Aντιπρo6δρoυ τη5 Κυ6ερνrjoεωE Nαυdρ76oυ Σαxελλαρtoυ, εiE τrjv δπotα txαμνε 'txxληoιν εiE τ6ν ΙτατQιωτιoμ6v μoυ xα[ παραxαλoiμαι να iνερyrjoω ατo6E πoλιτευoμ6νoυg xα| τ6 λα6, δπιυE πα6oη f1 tναvτ[oν τo0 Γεωρybυ dντtδραoιg xλπ. Σ6μφωνα μ6 τiE dxλ6νητεE δημoxρατιx6g πεπoιθιjoειE, μ6 τtg δπoiεE yεvνrjθηxα xα[ θd πεθd'νω, δ6ν 'l\αψα τ6 δ6λωμα xαi dπdντηoα dνd'λoyα. 'Επειδfi tν τodτοιE διερ16μεθα τ6τε φριxτdg f1μ6ραE τoδ λιμoi, θoxtφθην νd' Bπωφεληθιil τfig περιατdoεalg, διd νd' ρiξαl πρ6E τd. 6ξω τιj φωντj τηg dπoyνιboεωE, πo8 tπνιyε δλoυE μαE. Κα[ iφ' δooν μoi Bξητεtτo dπdντηoιE, d'πi1νηoα δE 6ξη6: Κtιqιε Nαιiαρ1ε, 'Εx τηE tπιoτoληq oαg Βπε[αθην δτι 6λοι oαE, 6πωg xα[ f1 δηθεv 'Ελληνιxτj Κυ6lρvηoιg τoi iy Λoνδiνω d.ρyυραμoι6oi, εδρ[oxboθε tν πλi1ρει πλdνη τη6 πραyματιx6τητog' 'o Λα66 tδιL δπoΘνrjαxει bξ doιτtαE, fi Θνηoιμ6τηE 6δεxαπλαoι6'oθη xαi Θερtξoνται dΘρ6ωg τd' παιδιd' xαl oi &oθεν6oτερou Πρ6 fiμερ'ilν διεδ6θη δτι μελετdται xα[ 6'ρoι6 τοi dπoxλειoμol δι6' τrjν 'Ελλ6.δα xαi ix oυμπτιboεωE dνηyy6λθη ταiτoxρ6νιυE, 6τι δ Tοoυδερ6E θ6. dναxoινιboη &.π6 ραδιoφιbνoυ oo6αρdv ε[δηoιv. 'AyιυvιCυν δ Λα6E dvtμενε πρ6 τ[υν ραδιoφιbνδν τιiν oτιyμfiν τfiE txπoμπηE xαi ΒλπiδεE '6λαμιpαν εig τoι\E oτεyνoιjE d'π6 τd'6 oτεqrjoει; xαt τrjν dyων[αν 6φΘαλμoι3E πdyτωy. Καi αtφηE xατd'πληxτoι δλoι, d'xo6oαμεν τfiν μωρdν φλυαρoλoytαv περ[ Bαλxανιxoi oυμφιbνoυ xα[ oυμμω1ιδν. "Επqεπε νd ε7oθε Bδιb, διd νd' iδfiτε τ6 θ6αμα. 'Εxατoμμ6ρια παλd'μαι Bτdθηoαν μ6 dνoιxτd' τd' δdxτυλα πρ6g τ6ν 6γ Λovδiνω txφωvητfiν oαE. 'H xειρoνoμiα αiτfi txφqd'ξει d'xρι6ιilE τd' αioθrjματα τoi 'Ελληνιxoδ Λαoδ, '6ναντι τoi Bαoιλ6ωE oαE xαi τfiE δfiθεν Κυ6εqνfioειb5 τoυ. Aiτfi εΙναι φiλε μoυ fi πqαyματιx6ηE xαi δφεiλειE ν6. πιoτει3oηE, δι6τι τrjν διατυπιbνoυν τd. 11εiλη παλαιμd1oυ oτρατιιbτoυ πoσ δ6y tψει3oθηoαγ πoτ6. 'H &παιoiα τυραννtα τfig τετραετ[αE, πρ6 τηg δπoiαE ιb1ρια f1 dτιμ6'ξoυoα ττjv 'Ελληνιxfiν 'Ιoτoρ[αν τr7ν τριd.xoντα, δ6ν fiτo 6ρyoν τoδ Mανιαδdxη, oiτε τoi Mεταξd, o{ιτε τoa Διdxoυ d.λλd' d.πoxλειατιxιbg 6ρyoν τoυ φυydδog 8αoιλ6ωζ σαζ, 6oτι9 tμ6λυνε τ6y θρ6νoν, iπi τoij δπoioυ Bxd'θηoεν d'λλoτε δ Κ6δρo9. M6νoν ιiπ6 τrjν αiyiδα τfiν 6αoιλιxrjν fiτo δυvατ6ν νd' δρyιd.oη tπi τετραετiαν εig 66'ρo5 σαζ η ληoτooυμμoρiα Διd'xoυ, Mανιαd'π6 τoιiE
οi
δdxη xαl Σια.
280
Συνεπι7g, Εν μ6νoν '6μτε xαθfixov δλoι, δαoυg παρ6oυρε πρ69 τd. ixεi f7 μotρα. Nd φωτioετε τoι3E φιλoξενo6ντα5 oαg τ6 ταx6τερoν περi τηg τραyιxfiE xαταoτdαεαlE τoi 'Ελληvιxo6 Λαοi. N6. d.φfiooυν, '6oτω xαt δoxιμαoτιxιbE xαi xατd δ6oειE ν6' '6λθη τ6 oιτd'ρι' πoi ε7xεν dyo[αoθη tξω μ6 74ρrjματα διxd. μαE xαt νd μfiν 6υθiξoυν τd πλoιdρια μαE, πo{ μεταφ6ρoυν τ6 tλdxιoτα τρ6φιμα πo6 μ6λιE xρατo0ν oτi ξωi τoιiE ξιbντα6 d'x6μη d'δελφo{lg oαg.
Ai 'Aρyαi
Kατoxfig, dλλωoτε,'6δωoαν Qητ6ζ iγyυτjοειE 6τι δ,τι dπooταλεi θd διατεθη d.πoxλειoτιxιilE πρ6E oυvτfiρηoιν τotl Λαofr. Aι3τ6 εΙyαι τ6 xαθfixoν σαζ xαt μ6voν α8τ6. Πρd'ξατ6 τo τ6 ταγ'ιiτεQoν' 6πωE tν μ6ρει μειωθoδν αi 6αρ6ταται εδθiναι oαE '6ναvτι τoi &ναξιoπαθoiντog' Ελλην ιxoδ Λαo δ
Mετ6'τιμηE Θ. Πdyxαλog
'Aπ6 τ6 πριirτoγ ει5 τ6 δεtτεqoν Kivημα (Δεx6μ6ριoE 1942 - Mιiψιog 1943).
'Η ξηQ& dφt'1γηoιg τδν γεγoγ6των, δg πρ6E τd ατρατιωτa1"d χιγfματα χα( τ&g θν γ6νει dνωμαλ(αs <ειs τr]ν M6oην 'Ανατoλt'1ν, δooν πιoτfi xαi &y εiναι, δ6ν μαg εiναι &ρxετη, oiiτε xα( μαg διευxoλtνει νd θξηγt'1oωμεν, τα bΘνιxα xα( πoλιτιxd, <α[τια xα( αiτατd> _ δg τα χαQαχτηQ(ξει δ E. Tooυδερ6g εiE τρ6πoν ιiioτε γd dνταπoxριΘΦμεν εiζ τ6 iiπι6ε6λημ6νoν [oτoριx6ν μαs χαθηχoγ τηE &ντιxειμενιx6τητog xαi να διαφωτ(oωμεν τ6ν "Eλληνα &,ναγvιboτην. 'Αx6μη xαi f παρdθεσιs γγωστδν δνoμdτωγ-πQ)oσωπιχoτt'lτωγ στQατιωτιxΦν ii πoλιτιxΦν, ii f παρdΘεσιs χα( &παρ(θμηαι5 'oργανιboεων, παραν6μων ii dνεγνωριαμ6νιυγ πoδ θπλαιoiωoαν ii θoτt'1Qιξαγ t1 xαi δπεx(νηoαγ χιγηματα, δ6γ μαg dρxεi oiiτε xα( μ&E ixανoπoιεΙ, δι6τι δ6γ εiγαι χατατoπιστwt1fi θνδειxτιx{, παρd εi5 τ6 θλdxιoτoν. 'Απ' Bναγτ(αg' xατα τ6 πλεioτoν, πρoxαλεi oιiγ1υoιν διxα(ωE. "Aγγλo5 oυγγραφει}5 dναφερ6μεγos ειs τt'1ν ελληνιxτjν πoλιτιxην γρldφει: >
T6 &νιυτ6Qω παQαφραξ6ψνoν σημα(νει: Moλoγ6τι dπ6 ττ]ν πιθμ:ττην συμφων(αν Bραδεμ6oιiργoυ τoυ Mπdx, μ6 xλειδoxιiμ6αλoν o6λo, oxηματ(ξoμεν ττ]ν δντr]πωαιν τoδ πoλυπλ6xoυ χωQ(s dρμον(αν ii xεντριxri, γρoμμ{ν, iν τo6τoι9 ιj 6ν6τηE δπ6'ρxει. ΕiE την 'Eλληνιxf1ν πoλιτιx{ν, δoτ6ooν, τ6 πoλιiπλoxoν xα( f1 doυναρτηoiα παραμ6νoυν xα[ δ6ν δπdρxει πoυθεγd, oδτε δν6τη9, otiτε xαi xεντριxt'1 γaαμμη.... Kα[ iτoι εΙναι δυoτυxδg. Κα( διd τ{ν 'Eλλdδα xαi διd, τrξν 'Eλληνιx{ν <θπιπλox{ν> τη5 M6oηE 'Ανατoληg. Διd ττ|ν τελευταiαν, f1 [oτoριxf1 αιiττ] περ(oδoE, παραμ6νει dx6μη dvιilμαλoν θδαφoE πQ6g dναγνιilριoιγ. Καi μ6χQι oημερoν διξγ dπoτελει παρd μ6νoν εtxαιρiαν xα( θπι1ε(qημα πoλιτιxη5 αλληλoxατηγoρ(α5 xαt dπoτινd,ξεω5 πoλιτιxιΙlν εtΘυγΦγ. oi περιoo6τερoι θξ θxε(νωγ πoi f1θεληoαν νd dαxoληΘoυν d| νd oυγγρdψoυν θπ( τωγ πoλιτιxo-oτρατιωτιxιilν γεγoν6των τ{g M. 'Αγατoληs, xατηνdλωoαν
τt'1ν
δρ&αιν των
πρooπdΘειαν των εig τ6 γd διxαιoλoγriooυν η γd πρo6dλoυγ
ii αιiτfν τ{5 παρατdξεω5 των. Mετρημ6νoι
ην
εEγαι o[ πρoαπαθτ]σαγτεs
νd d,ντιμετιυπ(αoυν τ6 θ6μα με oυνΘετιxην d,rπιxειψνιx61ητα διd ν& φΘd'ooυν δ5 την ρiξαν τoδ xαxoδ. 'Αλλd xαi παχι dxqoΘιγδ5 <διd νd μιiν θ(ξoυν..>. 281
Δ6ν 1ωρεi dμφι6ολiα πδ5 τ6 θ6μα εΙγαι xα( δ6oxoλoγ xα( πoλιjπλoxoγ xαi
xoπιαατιx6ν. Καi αιjτ6 τηg M6oηE 'Aνατoλtγ xα( αtτ6 τηE KατoxηE εi5 τι|ν 'Ελλdδα. 'Αx6μη xαi αL xαληg π(ατεωE xαi xα}''t1g θελf1oεωE
μεταπελευθερωτιxαi πqωτo6oυλ(αι _Πρωθυπoυργδν fi πρoοωπιxoτητων_ εδρ6θηoαv πρ6 dνυπερ6λfτωγ δυαxoλιδν, δ5 πρ65 τ6ν o1ημrατιoμ6ν μιαE εiδιxηs 'Επιτρloπηs διd ττiν αυγx6ντρωoιν xαi ταξιν6μηαιν δλωγ τδν [oτoριxδγ oτoι1εΙων, xειμ6νων fl μαρτυριιilν τη5 περι6δoυ 1936-1940, 1940-|945. "Eτσι, f1 [oτoριxη αιiτη πεqiοδos ηg M. 'Αγατoλη5 παραμ6νει &x6μη . Kαi εiγαι dxρι6δ5, δπωE τα ψt' ξ6να δλιxd dν&γλυφα θπεξεργααθ6ντα θπ( δν65 6gγoυ τ61νη5, dνdγλυφα τιilν δπoiων E1ει xανε(g την δυνατ6τητα να Lxτιψf1oη xαi τd5 διαoτdoειE xαt ταg xα;"ιlτιiλαE xαi τtγ dλληλoυxiαγ, δεδoμ6νoυ δτι δ6ν oυγ16oνται μ6 την λε(αγ ii dνωμαλoν θπιφd,νειαν τoi xυρfoυ oιilματοE. 'Eνδ εi5 την 'Eλλdδα: τd dνdγλυφα εΙγαι πρo6xτααιg τot xυρ(oυ oωματoE, dπoτελoiγ xατα Eνα τρ6πoν μ(αν δλιx'iry nαt (φυσιoγγωψιx't'1ν > Eν6τητα, εig τρ6πoγ δατε μ6oα εig τdE ξυμιiloειE xα( τα5 διαxυμd,νoειE πoΟ δφ(oταvτo f θθνιxri xα( πoχιτιxτ] ξωτ] τo0 'Eλληνιxoδ Λαoυ θπi θΘγιxoυ tsδdφoυg, o[ dντιχατoπτQισψo( xα( α[ διαατd,oειg αυγ16oνται μ6 τfν π8αγματιχ6τητα, α[ παραπoιτ]oειg xα( αi παQαμoQφωoειg, α[ παραλλαγα( xαi α[ παρlαπλανηoειg εiγαι bφιxτα( xαi δυνατα(, ιiiοτε νd, δημιoυργoδν dδι6ξoδoν xαi πoλλdxι5 dνυπ6ρ6λητoν θμπ6διoν εi5 τ6ν &,ντιxειμενιx6ν xαi θvτιμoν μελετητ{ν. Διd γd dvτιμετωπ[oωμεν μ6 xαrτoια oxετιxt1ν θπd,ρxειαν xα[ dwιxειμνιx6τητα τα'Eλληνιxd γεγoν6τα τηs M. 'ΑνατoλfrE xαi τoi Λoγδ(γoυ, θΘεωρτ]ααμεν dπαραiτητoγ γd θ6αωμεν πQoηγoυμ6νωE δριομ6να θgωτfiματα, δ5 πρ65 τα xαΘτ]xoντα τoδ <'Eλευθ6ρoυ 'Ελληνιxoi Κρdτoυg> εis ττiν Ξ6νην _ττjν <'Eξoρ(αν> _ E1oντεg πd,ντoτε δπ' δψιν μαE τ6 δποxειψνιx6γ oτoι1ε[oν πoυ θμφωλεriει εig τ6ν 1αραxτηρα τoδ 'EλληνoE πoλιτιxoδ ii oτρατιωτιxoδ, dνεξαρτ{τω5 iΘνιxoi, πoλιτιxoδ ii oτρατιωτιxoδ Bπιπ6δoυ, εig τ6 δπo[oν ει)ρ(αxετα ι xαi iιπ6 δπoυ doxε[ τα xαΘi1xoντd τoυ. Kα( τd iqωττ]ματα αiτd xατα τ{ν γνιilμηV βσζ, διjναγται νd dπoτελ6αoυγ
xαi τα δρια ii πλα(oια μ6oα εiE τ& δπoΙα, fi διd, τδν δπoiων Θα πρ6πει
νd,
θπι1ειρηθη μ(α [oτoριx{ θρευνα: Td' iρωτrjματα: Ι._ Πo[oι θπρεπε γd εΙναι oi tθyιxot xα[ πoλιtιxot oxoπo[ τfrE 'EλευΘ6ραg 'Eλληνιxηg Κυ6ερνt'1oεωg, εi5 ττiν <'Eξoρdαν>, μεταξιi τδν Συμμd1ων, xαθ' δλην ττ]ν διdρxειαν τoδ πoλ6μoυ xα( μ61qι ηE dπoτινdξεωg τoυ ξυγoυ τηs Ξ6νηE Κατo1η5; 'EΘγιxo( xατ' &lτ6χυτoν πQoτεραι6τητα.xα( ιiπ6 πλfρη xαt io6τιμoν θθνιxτ]ν δν6τητα, δ5 πρ65 τr]ν oυμψτo1fν εig τ6ν dγδνα μ6xQι τη5 'Eθνιxηc 'Απελευθεglιiloεω5; Καi oυνφδα πρ6E τoιi5 θθνιxo,b5 xαt πoλιτιxot, πd,vτoτε μ6οα εig τ& πλαioια xαi ταg dρxds τfr5 Δυτιxη5-Δημoxρατiαg, dφ' δαoν μdλιoτα δ π6λεμo5 τηE 'Eλλdδos διεξ(γετo παρd, τ6 πλευρ6ν τδγ Συμμd1ων Δημoxρατιδν τηg Δrioεωc, xαi θγαγτioν τoi "AξoνoE xαf τoδ Nαξιoμoδ-Φαoιoμoδ; 282
ΕiE τfν [ερdqxηoιν αiτfν τδν oxoπδγ, BΘνιxδν xα( πoλιτιxΦν, i'o δυγατ6γ γd &πoxλειαΘη τ6 πoλιτιx6γ δημoxρατιx6ν 8π66αΘρoν, θφ' δooν μd,λιoτα &π6 τoυ 1935 μ6xρι τoi Mαioυ 1941 h'ΕλλdE Eξηoεν δπ6 διxτατoριx6ν xαΘεατιilg xα[ μ6 περιε16ψνoν πoλιτιx6ν <; 6oτω xα( &γ τ6 xαΘεoτιil5 αιiτ6 δια διαφ6ρoυE λ6γoυ9 δπε1ρειilθη ν& oυντα1Θ{ πρ69 τdE Δημoxρατ(αg τηg Διioεωg; ΙΙ._ Πo(α θα i*ιρεπε γα εiγαι f1 θθνιxf1 πoλιτιxli τ{5 <'EλευΘ6qα5 'Eλληνιxηg Kυ6ερνηoεωE>, δoτε γd θπιτευxΘξ xατα τ6ν πληg6στεQoγ δυγατ6γ τρ6πoν f1 iθνιxt'1 iν6τηg, να θξoυδετερωΘotν α[ διdφoρoι xα( παντoειδεis d,π6πειgαι Bθνιxoδ δι1αoμoδ xα( θμφυλioυ πoλ6μoυ, xαi dx6ψη περιoo6τερoν νd' δδραιωΘη
πληρηs θθνιxη xα( πoλιτιxt'1 θμπιoτootη εig ην 'Eπ(oημoν 'Eλληνιxfν θxπροoιbπηoιν παρα τ6 πλευρ6γ τδν Δυτιxδν Συμμd,1ων, xα( 6π6 μ6ρoυ9 τoδ dγωνι'Ελληνιxoδ Λαoδ, xα( &π6 μ6ρoυ5 τoδ ξoμενoυ εi5 τ{ν δπ6 Kατo1ην 'Eλλdδα, 'Eλληνιoμoi, δ δπoiog &π6 δλαg τdg xατευΘιiνoει5 boπευδε νd ταxΘη δπ6 την 'EλευΘ6ραν Kυ66ρνηoιν xα( νd πoλεμηoη δναντ(oγ τoi "AξoνoE ii νd πρoσφ6Qη τdg ι}πηρεo(α5 τoυ εig τ6ν , δ6ν Θd ilτρεπε xαi δ6γ fiτo θΘνωφελ6g νd τεθoδγ xατα μ6Qog δλαι α[ r)πoxειμενιxαi φιλoδoξ(αι, α[ πρooωπιxαt ii iδεoλoγιxα( dwιΘ6oειg xα( διαφoραi, μ61ρι τηE oτιγμηg τηg &πoxατααrdoεωg τηg θθνιxi1g xαi πoλιτιxfg δμαλ6τηταE, ειE ττ]ν θλευθ6ραν,. &'νεξdρτητoν xαi iδαφιxωg &πoxατεoτημ6νην'Eλλd,δα;
λt'1ρoυg
- "Eπρεπε να tπdρxη oιiμπτωoιE oxoπιbν _δg dνωτ6Qr_ μεταξιi Bαoιλ6ωE xαi ΠqωΘυπoυgγoδ; 'Edν να(, πωE δxφρdξεται f1 oιiμπτωoιg αriτ{ εi5 πρ&ξειE; 'Ed,ν δ1ι, πoi διαxωq(ξoνται o[ oxoπo(, τ( θπιδιιilxει δ εi5, δ BαoιλειlE, ΙV.
xαi τ( tsπιδιιbξει δ θτερο5, δ ΠρωΘυπoυργ65; V._ "Eπρεπε γ& δπdρxη xα( δπηρ1ε o{-lμπτωoι5 _δθνιxCον xα( πολιτιxδν_ oxoπιilν xα( θπιδιιilξεων μεταξt 'Yπoυqγδγ πQoεQχoμ6νων bx τt1g λεγoμ6νηE Δεξια5 xα( 'YπoυργΦγ πQoεQχoμ6νων Εx τt1g λεγoμ6νη9 Δημoxρατιxfrg παρατd,'Edν δ1ι,πoΙαι ξεωζ; 'Edν ναi, πδg δxφρdξεται f1 otμπτωoιg αιiτf1 εig πqdξειg; αi θπιδιιilξειg των μ6ν _τηE Δεξιαg_ xα( πo[αι α[ Bπιδιιbξειg τδν δ6 _τηE δημoxρατιxfr5 παqατ&ξεωE_;'Yπαρ1ει πρdγματι πQαγματιxt'1 δια1ωριατιxτ] γραμμτi _θθνιxf, πoλιτιx{, iδεoλoγιxf,_ μεταξ{l <δεξιιi-lν>r, xα( <Δημoxρατι}tιi'lν>>, fi εΙναι διαμd'xη δπoxειμενιxδγ θπιδιιbξεων xα( xαιqooxoπιoμδν;
VΙ.- 'YπQρxε oι1μπτωoιg oxoπιiιν: α) Mεταξ{r 8αoιλ6ιυ5, Bαoιλoφρ6νων 'Yπoυργιilν xαt Bααιλoφq6γωγ 'Aνωτ6ρων xα( 'Ανωτdτωγ 'Aξιωματι}ιδν, fl f1γετιxιbγ πoλιτιxδν oτελε1ιilν τηE Δεξιαg; 'H λεγoμ6νη Δεξιd, δπηρξε πoτ6 φιλoμoναρxιxf1 ii Bαoιλ6φQωγ; 6) Mεταξιi ΠρωΘυπoυργoil xα( <ΔημoxρατιxιΙlγ>> 'Yπoυργδν, fl f1γετιxδν πoλιτιxιilγ oτελε1ιilν τηE ΔημoιρατιxηE παρατd,ξεωg, δE τια( Δημoxqατιxδν 'Aνωτ6ρων xαi'Aγωτdτωγ'Αξιωματιxιilν;'Yπηρξε πqd,γματι, πραγματιxf1 πρooτ]λωoι5 εig τd iδειilδη xαi τα5 πoλιτιιd,E dρxds τηE &oτιxηs Δημoxρατ(αE, θι μ6ρoυE τη λεγoμ6νηg Δημoxρατιxηg παρατdξεωg; 'Edν να(, πoi oυγαvτιilγται; 'Edν δxι πoδ διαxωρ(ξoγ[αι; T( επιδιωχoυγ xαi εL5 τi &πo6χ6πoυγ oi μ6ν, xα( τi θπιδιωxoυν xαi εiE τ( dπo6λ6πoυγ o[ δ6, πρ6 παντ69 dπ6 τα5 δπευθrjνoυg Θ6oει5 f1 δπoυργεΙα πoδ xατ61oυν xαi &oxotlγ <θΘνιxf1ν πoλιτιxfν>; vΙΙ.- 'Yπdρ1ει oιiμπτωoιg dντιλf1ψεωγ δπ( τoil περιε1oμ6νoυ τflg oτρατιω283
τιχηs πειΘαQχ(αs, τoε' τQ6πoυ dox{oεωE τ{E πειΘαQχiαE, τoδ τρ6πoυ oυγxρoτ{αεω5 τδν 'Eλληνιxδγ 'Eν6πλων Δυν&μεων τη5 M. 'ΑγατoληE xα( τδν πoλεμιxδν xαθηx6ντων, μεταξ{l 'ΑξιωματιxΦγ τδν πQoεQχoμεγωγ θx τηE <'EπετηQiδo5> τηg 4ηg Aiγo{oτoυ xαf τδν 'Αξιωματιxδν τιilγ πQoεQχoμ6γωγ θx τη5 πρ6 τoυ 1935 <'Eπετηρ(δoEr, δηλαδη, των dφιxνoυμι6νων εig ττ|ν M. 'Αγατoλην xαi
παQoυσιαξoμ6νων εig τt'1ν 'Eλ. Κυ66QνησΨ, διd νd <πρooφ6ρoυν τdE δπηρεo(αg των εig ττ]ν μα1oμ6νην Πατρiδα>; Πoi δι[αταγται; T( θπιδιιilχoυν o[ μ6ν; Καi τ( θπιδιιilxoυν o[ δ6; ΠΦg dντιλαμ6dνoνται τ6 xαΘαρΦE θθγιx6γ oυμφ6ρoν; vΙΙΙ._ Πoiα f1 ιpυxoλoγ(α τoΟ δπ6 Ξ6νην xατo1τ]ν 'Eλληνιxoυ Λαoυ _f1 oυλλoγιxτ] ιpυ1oλoγ(α_ δE πρ6g τfν θΘνιxfν dπελευθ6qωoιγ xα( dνεξαρτηo(αν xαf πo(α f1 oυλλoγιxr] ψυxoλoγiα τoδ Eξω 'EλληνιoμoD xα( τιilν θξ 'Eλλdδo5 πQoσφευγ6γτων εi5 τliν Ξ6νην διd, τ6γ Ιδιoγ dγωνα; ΙX._ oι διαφεilγoντεg bx τη5 Κατεxoμ6νηg 'ΕλλdδoE διd γd δπηqεττiooυν δg απλoi πoλεμιαταi", εi5 τα5 ταξειζ τιitγ 'Eγ6πλωγ 'Ελληνιxδν Δυνdμειυν τfr5 M. 'ΑγατoληE πρ6πει γd Θεωρo0rπαι θΘελovταi; Καi διατi; Eiγαι θθελovτα( θπioηE o[ πgooεqx6μενoι δx τδν 'Eλληνιxιilγ παQoιχιδν τoδ 'Eξωτεριxoδ, δι6, νd πoλεμr{ooυν, δg "EλληνεE oτρατιδται εi5 τdE τdξειE τΦγ 'Eγ6πλιυv 'EλληγιxΦγ Δυνd'μεων τηE M. 'Ανατoληg; 'Eν τoιαliτη πεQιπτιiroει, πo[α τd ψt'oα xαi πo[oι o[ τρ6πoι, bΘνιx\E xαi ιpυxoλoγιxη5 παιδε6oεω5 θx μ6ρoυE τotr "Eλληνo5 'Aξιωματιxoi -&π6 τo8 dγθυπoλo1αγo0 μ6xρι τoυ oτρατηγoυ* δoτε δ γεoσυγχQoτotμενog Στρατ69,'Eλληνιx65 Lxτ65 τηg 'Eλλdδog, νd dπoxτf1oη την δμoιoγεν{ πειθαρ1ιxriν δν6τητα, πQoσηQμooμ6νην εi5 τ6 περι6d,λλoν, xαt ττ]ν πληρη oυνε(δηoιγ τιilν xαθηπ6ντων τoυ, δζ θθγιxoδ πoλεμιoτofr; X._ Πoυ crυγαγτΦγται <α[ δtso φωvαi> τηE Bρετανιxf5 πoλιτιxf5 εiE ττjν 'Eλλαδα, πoδ διioταγται xαi πιΦ,5 τdE θxφρdξει, εi5 πρ&ξειE xα( θπιρρo'i1ν "τ6
πoλ6φιυνoν>> τCυν διαφ6ρων BρετανιxΦν
'Yπηρεoιδν, dπ6 τotl Λoγδ(νoυ μ6xρι
τη5 M6oηg 'Ανατoλt6 xαi μ6χQι τηE ιiπ6 Κατoxt'1ν 'EλλdδoE; XI._ ΠoΙαι α[ πραγψατιxαi διαατdoειE <τοδ Κoμμoυνιατιxoδ xιγδιjγoυ> διd τriν 'Eλλd,δα; Πo(α f1 Exταoι5 τη5 πραγματιx\5 <επιρρoη5> τoδ ΚKE; EiE την 'Ελλd,δα xα( τt'1ν M6αην'Aνατoλf1ν; ΔιxαιoλoγεΙται bx τιilγ πραγμd,των xα( εJτι τη 6αoει τδγ πραγματιxιilν <διαoτd,oεων>, η εi5 ττiν διαπαoιΙιν πρo6oλt'1 τoδ ; 'Edν πρdγματι <δ x(νδυνog> xαi f1 <θπιρρot'1> εi1oν τf1ν 6xταoιν πot διεxηριioσετo, πι76 τ6τε γd διxαιoλoγηoωμεν τt'1ν δλιyωqfαν τηg λεγoμ6νη9 θθvιx6φρoνo5 παρατdξεω5, εiE τ6 γd dντιμτωπiαη dπ6 τη5 πqιbτη5 ατιγμηs την xατdoταoιν; 'Εν o16oει μ6 τ6 ΚΚE πoi xε[νται α[ ει}Θδγαι τηE Πoλιτιxfr5, Στρατιωτιxfrg,
Πνευματιxηg'Ηγεo[αE τηE'Eλλdδos;
Td
θρωτf1ι,ιατα
αiτd τd
θΘ6oαμεγ
xαi τd oυνεξητt'1oαμεν, xατα παιρoιi5,
μ6
διαφ6ρoυ5 f1γετιxdE xα( dντιπρooωπευτιxd,E πQoσωπιχ6τηταE, δλωγ τιilγ πoλιτιxδν παρατdξεων, α[ δπo[αι fi dνεμixΘησαγ xατα Eνα τρ6πoν εiE τd, γεγoν6τα τη5 M6oη5 'Ανατoληg _xαt τηE 'Ελλ&δo5 τη5 πεqι6δου τflg Κατoxηs_ t 6o1oν &μεooν dντ(ληψιν δπ' αι]τδγ. Πλfν θλα1[ατων δξαιρ6oεων, τ6 πλε[oτoν θξ αι}τΦν, μετd, τ{ν πρo6oλf1ν τδν γεγoν6των, δ1υqoiντo π&ντoτε εiE θπι1ειρηματα d'γευΘυγoλoγ(αE: . ff >,
284
ii
uol Bενιξελo-χoμμoυνισταir, η
νε) ii τ6λo5
Πo[oE πqΦτog iiqξατo 1ειρδν d,δjxωγ. T6 πqιilτoν
<>
<Εig τrjν M6οηv'Aνατoλfiv, πρ6 πdντων εiE τrjν Atyυπτoν, ε7xε d'ρ1ioει, d.μ6oω5 μετd' τrjv μd74ην τη5 ΚqrjτηE, να oxηματlξεται μ[α μιxρrj 'Ελλ6.δα. Trjν dπετ6λoυν: δ 'Ελληνιoμ6E τη5 Aiyι3πτoυ xαi ixεiνoι ποi δι6φευyαν d'π6 τfiν xατεxoμ6νην 'Ελλdδα. 'o dριθμ6E αι3τCυν τιbv τελευτα[ωy δλo6ν tμεyd'λωνε.'Hoαν δλiyoι πoλιτευ6μενoι, πoΜo[ oτρατιωτιxoi xα[ d'λλoι πoλEται, πρ6 πdντων vηoιCυται Σd'μιoι, Χioι, 'Ιxd.ριoι, Λ6o6ιoι. o[ νηoιdlται Eφερναν μαξ[ τoυ5 xα[ τ6.E, oixoγεvεiαζ τωv. o[ dνδρεg tπrjyαιναν νd xαταταyoiν εiE τd.5 iν6πλoυE 'Ελληνιxd.g δυνdμειE, τd yυναιx6παιδα oυνεxεντριbνoντo εig οτρατ6πεδα πρooφΦωy, 6πoυ fi δια6[ωotE των, εiE τdE αρxdE πρ6 πdντων, fiτo δ6oxoλη'..'..
ixιΙlριξαν xα[ πρooωπιxd μ[αη 6αθiτατα.... 'H xd'θoδo; dπ6 τιjν'Ελλdδα Βyiνετo xατd τ6 πλεiατoν, εig τd' πρdlτα τoiλdxιoτoν ατ6'δια, χωQIζ τrjv yνιilμην τηE 'ΕλληνιxηE Κυ6ερνrjσεωζ...'..>> H. Βεν6ξη, Ε' Tooυδερ6E oελ' 284, 285.
Αδτri fl μιxρd <δξ6ριoτo5>, , πoλtrμoρφη xα'( iδι6μoρφη 'EλλdE, Eπρεπε νd, διoιx{ταL xαi" γd xατευΘfγεται dπ6 μiαν Kυ66ρνηoιγ (χωQισμ6νην> _xα( δι1αoμ6νην θrφoηE, εig διio τμιiματα. T6 θνα μ6 τ6ν Bαoιλ6α, τ6ν ΠρωθυπoυQγ6ν, τorig oixoνoμιxoιiE 'Yπoυργo'bg xαt τfν Διo(xησιγ τηE Tραπ6ξη5 τηE 'Eλλd,δoE, εiE τ6 Λoγδ[νoγ. T6 &λλo ψt τα'Yπoυργε[α τωγ 'Eγ6πλωγ Δυνdμεων εig τt'1ν Α'ιJγυπτoν. Κα( φυσιχd, μ6 dπ6λυτoν θξdρτηoιγ &π6 τoιiE "Αγγλoυ5, o[ δπo[oι, bxτ65 τΦν &λλων, θxρατoδoαν εiE τd 16ρια των τd μ6αα xdΘε θπιxoιγωνiαE τoδ δν65 τμηματos τηs 'Eλληνιxηg Kυ6ερνηoεωg μ6 &λλο. ΚαΘιil5 xαi ψ6 τ{ν Κατε1oμ6νην 'Eλλdδα Κα( Θd πρoατ6θωμεν: μ6 dπ6λυτoν θξdρτηoιν xαi δπαγωγην τδν 'Eν6πλωγ Δυγdμεων εiE την Bρετανιxτ]ν Διo(xηoιν χα( ττiν Bρετανιxf1ν Στρατιωτιx{ν Noμoθεοiαγ. Παρd τdE θρεriναζ μαs, μ6χQι oημρoν, μαg εiναι διiαxoλoγ, &ν δ1ι dδι]να-
τoν, νd θξηγt'1oωμεν τoιig λ6γoυ9 πoιi δπηγ6ρευoαν ττ]ν θoπευσμ6γηγ μετd6αoιν εi5 ΛoνδΙγoγ xαi τoΟ Bαoιλtωg xα( τoυ Πρωθυπoυργoi. Bε6α(ω9, δλαι α[ Συμψαxιxαt Kυ6ερνt'1oειg τδν δπ6 τoυ 'Αξoνo5 xαταληφΘεισδγ Xωρδν τηE Eιiριοπη5, εi1oν συγχεντQωΘη εi5 τ6 Λoγδiγoγ. 'Aλλα τ6ooγ δι& τfν 'Eλευθ6ραγ Γαλλ(αν τoδ Nτ6 Γxιilλ, δooν xα( διd, τdg Κυ6εQγησειs Bελγ(oυ, 'oλλανδ(αs, NoQ6ηγtα5, dx6μη xα( Πoλιυν(α5 xαi Toε1ooλo6αx(α5, τ6 Λoνδiγoν, δ6ν fiτo μ6νoν τ6 Συμμαxιx6ν K6ντρoν διεξαγιυγηE τoυ πoλ6μoυ, &λλd xαi τ6 πληoι6oτερoν oυμμα1ιx6ν Στρατηγειoν διd τd5 θπαφdg μ6 τoιi5 δπ6 Κατo1riν λαoιi5 των, dx6μη xαi τ6 oημιoν ιiπoδo1ηE τιilν διαφυγΦν. Διd ττiν 'Eλλdδα δμωg τd πρd-
γματα θτfΘεντo &λλωg: oi "Eλληνεs, oi δπo[oι, bx τt1g Kατεxoμ6νηg 'Ελλdδos ii θx τηg 'Aλλoδαπη5, Eoπευδoγ εi5 τ{ν Atγυπτoν ii τη, M6αην 'Ανατoλ{ν ν& θντα1Θo0ν εi5 ττ]ν iπρεπε γd &γα6απτιoΘoflγ εiE ττiν xoλυμ6ι|Θραν τηs ν6αE 'Ελληνιxη5 πQαγματιx6τητo5, τηE iδιoμ6ρφoυ πQαγματιχ6τητog εis δλoυ5 τoιiE τoμε[g, τ6ν θΘνιx6γ τ6ν πατριωτιx6ν, τ6ν πoλιτιx6ν, τ6ν iδεoλoγι28s
x6γ. Εioερ16μενoι, εiE την ν6αν αiτlilν 'Eλληνιxτ]ν <περιo1ην>, 6πρεπε γd &πo6d'λλιυμεν τd πλεΙoτα tsξ θxε(νιυγ τd, δπoΙα δπ( τoδ θΘγιxoυ δδd,φoυg, θΘεωρoυμεν ε'iτε δq πλεoνεxτ\ψατα ε'dτε δq μειoνεxτηματα; M6αα εi5 τ6 ν6oν περι6d,λλoγ, εig τd ν6α πλα(οια τot d,γδνoq, εiq την xρiσιμoν xαταoταoιγ τot γε(υγQαφιxου 1ιδρoυ xα( τη5 θξελiξεωE τoδ παγxoομ(oυ πoλ6μoυ, την 1ρoνιx,i1ν Lxεiνην περioδoν, η Mιxρd 'Eλλdg των 25Ο περ(πoυ 1ιλιdδων 6 'Eλληνων τηg Αiγιiπτoυ, M. 'Aνατοληg xα( 'ΑφqιxηE, τoδ δxατoμμυρ(oυ xα( πλ6oν τδν ΗΠΑ x}'τr'., xαi τιilν διαρxδg διαφευγ6ντων θx τη5 Κατε1oμ6vηg 'Eλλdδog, i*ιρεπε γd ε{iρη xανεtg xαt πρ6 παντ65 τ6 oτ6λε1og, την ν€αν
oυνιαrαμ6νην του πατQιωτισμoδ, τηg θθνιxηg δν6τητo9, τ6
πoi θπι6dλλει dμoι6α(αE δπo1ωρηoειg xα( δημιoυργεi τr!ν &ρρηxτoν ουνo1ην διd τ{ν oυν61ιαιγ τoi πoλ6μoυ xα( τoυ πoιxιλoμ6Qφoυ &γιilνog δπ6ρ τηE 'EλληνιxηE Πατρ(δoE xαi Lν γ6νει τo0 'Eλληνιoμoυ. xoιγ6γ oημε[oν πoυ α'ι1ρει xα( θξoυδετεριbνει τd,g dντιθ6oει5,
'Απ6 <τ6 "EΘγos> τηS Mιxραg αtτηE 'Eλλdδog εig την 'Εξoρ(αν, Eπρεπεν dπ6 τηE πρωτηq οτιγμηg νd &πoxλειoθoiγ o[ dρνo6μεγoι ν& πoλεμηooυν _διd γd μη εilπωμεν o[ δειλo(_ xα( dx6μη o[ φ(λoι, o[ πιoτεtroγτεζ fi εt16μενoι την N(xην τoδ "Αξoνog xα( τoυ Nαξιομoi. Κα( γd d,πoxλειoΘoδν μ6 τtμια xα[ xα-
θαραlg
iθνιxd xριτfiρια.
"Eτοι f1 6αθμια(α ουγxρ6τηοιq τδν 'Εγ6πλιυγ 'EλληνιxΦν Δυνdμεων, εiE ττ]ν 'Αλλoδαπην, θα διεμoρφoδτo, μ6 την xdθαραιν αriττ]ν, μ6oα εig μ(αν γ6αν θθγιxt'1ν nμτ]τρανr, εiE τg6πον iδοτε d'ξιωματιxo( fi oτρατιδται, πoλιτιxo( ii πoλΙται, γαυτιxo( τoΦ 'Ελληνιxoδ 'Eμπoριxoδ Nαυτιxoδ, δλων τδν Θαλασοδν, 'Ελληνιoμ69 τoδ 'Eξιυτεριxoυ πoΟ πλαιoιιδγει την Mιxρd,ν αriτην 'Eλλdδα, δλοι τ6λog, γα xαταγoηooυν την dνdγxηγ τηs [εραρ1ηoεω5 τδν θθγιxιilν αxoπδν, xα( πρ6 παντ6q τo0τo: δτι θφ' δooν δ6ν εδρ(oχoγται θπ( θΘγιxoυ δδαφoυg, πριbτιoτoν xαi 1αoιxιirτερoν xαθηxoν τωγ εΙναι f1 θθνιxτ] δν6τη9, f δπoατολη τιbν iδεoλoγιxCον xαi πoλιτιxΦγ dγτιθ6oεων xα( f1 dν&γxη τηq dμoι6α(α5 xατανoηoεωE xαi τηE dλληλεγγ6ηs δι& τ{ν dπελευθ6ρωoιγ xα( ττ]ν dνεξαρτηoiαν τηE 'EλλdδoE. Δ6ν xιυρεΙ dμφι6oλ(α δτι f &ναμ6ρφωσιs xα( dναπQoσαQμoγη αiτη, ηoαν διioxoλoE-δυoxoλωτdτη xα( oxληρd πρooπd,θεια. 'Ωοτ6οoγ θν πoλλoΙs θφιμ(α τlτη' Κα( τoiτo δι6τι δ6ν δπηρ1ε τ6 θx παραδ6oεω9 λα[x6ν δπ66αΘρoγ τoi θθγιxoi θδαφoυ5, θxμεταλλεfoιμoν dπ6 τoriE διαoπαoτdE τoriE παιρoox6πoυg xα( τoι}g θγωπαθε[E. 'Aλλd, διd την δ6oxoλoγ xαi oxληρd,ν, εiq ττ]ν dρxην, σtτιiν πρooπd,Θειαγ fl μ6γη θνδεδειγμ€νη 'Ηγεo(α floαν δ Bαoιλεrig xαi δ Πρωθυπoυργ6q. Δι6τι μ6νoν αrjτo( froαν, διxα(ωq ii dδixωg, f u&,νεγνωριoμ6νηoυγ6χεια τηg 'EλληνιxηE νoμιμ6τητog xαi θxπρooιυπrioεωgu, θx μι6ρoυ9 τδν Δυτιxδν Συμμα1ιυν, μεταξr} τδν Συμμα1ιυν. Κα( θφ' δooν f1 πρoαπdΘεια αδτη θd oυγετελεiτo εiE γειυγραφιxοrlq 1ωρουE xαi περιo1αE πoυ f1λ6γ1oντo dπ6 ττ]ν Mεγ. Bρεταγ(αν xα( τ65 HΠΑ, τ6 xυρoE τηE, iiατιυ xα( oυμ6oλιxη5 αιiτη5 τηE 'Ηγεo(αq, Bαoιλ6ιυ5 xα( ΠριυΘυπoυργoυ ητo xαi ηriξημ6νoν xα( d,πoτελεoματιx6ν.
"OμιυE διd την πρooπdΘειαν αιiτην 6πρεπε: α) Bαoιλε$5 xαt ΠρωθυπoυQγ6E να μην θγxαταλε(ψoυγ την M6oην 'Αγατoλην διd τ6 ΛoνδΙνoγ, τoiλd,1ιoτoν μ61ριg iδραιιiloειυζ τη5 πρooπαθε(α5 τιυν αι)τfrg. 6) τ6 πρδτoν παρd,δειγμα πρ65 μ(μηoιν νd θxπoρευθη dπ6 την dναoιiνταξιν τofl περι6dλλoντοg τoδ Bαoιλ6ωg
286
xαt τ!6 Αiληg τoυ. γ) τd xριτηρια διd τr]ν dναo{νθεοιν xα( dναπλαoιν τηg <μιxραE αriτηE 'EλλαδοE>, νd εiναι xριτf1ρια θΘνιxηg τιμηE, [xανoτrjτωγ, γεγναι6τητog xα( dπoφαoιoτιx6τητos. δ) Κα( τ6λog _θπειδη α[ ουνΘ{xαι ιjπ6 τdq δπo(αg θd θγ(νετo f dναοιiνΘεoιE xα( dναoυγxρ6τηoιg Θd διεδ{λoυν xαt τiγ
πραγματιxην μετd6αοιν &π6 τoδ Tεταρταυγoυoτιανoδ xαθεoτδτog εig τt'lγ <Συvταγματιxην Moναρ1(ανr, ιilg την απoxαλεi δ Toωρτoιλ- o[ πριilτoι dμεμπτoι δι' δαυτofq, γενναioι εig dπoφdoει5 xα( xριτi1ρια ihρεπε νd εiναι, o[ BαοιλειiE, ΠριυΘυπoυQγ6E xα( δι' αι)τδν, 'Yπoυργoi xα('Ανιbτατoι Στρατιωτmo(.
'H παρoυοiα oυγεπδg τoi 8αοιλ6ιυ5 xα( τη5 Kυ6ερνfoεωζ τoυ εig την M€oην 'Aνατo}"tμ iγτo iθνιxi1 dν6yxη, τ6ooγ διd την oυγxρ6τηοιν τfrg Mιxραg 'Eλλdδo5 εiE τ{ν 'Εξορ(αν, δooν xαi διd τt'1ν θθνιxην εν6τητα xαi iμιpιi1ωοιγ τη5 Κατε1oμ6νηq'Ελλd,δos. Θd παρατηaηθη ioωg: δτι τd μεγdλα xαi xα(qια θθνιxα ξητr1ματα θα oυγεξητoδvτo xα( θα θρυΘμ(ξoντo εig Λoγδiνo, xαi &π6 του 'Ιαγoυαρ(oυ |942 _ εt5 oι}d,oιγxτoν. "oτι f1 M6oη 'Ανατoλη ητo dx6μη ξωγη πoλεμιxΦν θπι1ειρfαεων ψL tι6ε6αtαg θξελ(ξειE, ι'υg io1υρ(ξεται δ Ε. Tooυδερ6g εig τ6 oημiωμd του πρ6E Α. 'Ηγτεγ. Α[ παρατηρr]oει5 αιjτα( δ6ν ειjοταθoυγ. Εδριοr"6μεθα dx6μη εig τ6 θ6qog xαi τ6 φθιν6πωρoν τoi 1941. Kα( τ6 πριbτoν xαθτ1xον τoδ Bαoιλ6ωE τδν 'Ελληνων xα( τηq Kυ6ερνηοεωζ τoυ ητο i oυγxρ6τηαιζ xα( f δργdνιυoιE τδν
'Ελευθ6ρων 'ΕλληνιxΦγ 'Eν6πλωγ Δυνdμεων xα( τδγ 'Eλληνιxδν διoιxητιxιilν tπηρεoιδγ θπ( oτερεδν 6doεωγ. Κα( τoν(ξoμεν d,x6μη μiαν φoραν: f1 δργαγωσιE xα( oυγxρ6τηoιg τoδ πρ6xειται νd, εiναι τ6 ξιυνταν6ν παρ&δειγμα τηE μετα6doεωg &π6 τi1ν 4ην Aiγofoτoυ εig την γ6αγ Bαoιλευoμ6νην Δημoxρατ(αγ η uτην Συνταγματιxt1ν Mοναρ1(αν, δπ6 τ6 xρdτoE τη5 δπo[αg E1oυν τ6 διxα(ωψα xαi τfν τιμην τoδ dγιbνog διd την 'Eλληνιxην Πατρ(δα δλoι oi 'EλληνεE πατριδται, oδ xαληq πiατειυq. Πρ6xειται &x6μη &π6 τtγ M6οη 'Ανατoλην νd, δργανωΘoδγ α[ θπαφα ( xα( xατευθιiνoειg πQ6s τ6γ δπ6 xατoxtlν dγωνιξ6μενoν 'Ελληγιx6ν Λα6γ μ6νoν θπi xαθαρδE 'Ελληνιxηg xα( θθνιxηg πραxτιxηg. Kα( η 'Ελληνιxη Kυ66ρνηoιq εi1ε xα( τ6 διxα(ωμα xαi τ6 xαθηxoν γα διεxδιxΛoη δι' Eαυτι]ν την εtΘriνην, dπ6 την Bρετανιxην Kυ66ρνηoιν xα( τ6 Bρετανιx6γ i1 Συμμαxιx6ν ΣτρlατηγεΙoν τoδ Kαtqoυ,
τηq oυνεργαo(αg xα( τoδ συvτoγισμoυ τoΟ dγωνιξoμ6γoυ 'Ελληνιxoδ Λαoυ την 'EλευΘ6ραν Kυ66ρνηo(γ τoυ.
μ6
Aι}την ττ]ν δlioxoλoν &πooτoλην τr!ν θνεπιoτειiθησαν, BαοιλειiE xαi Πρωθυπoυργ69, εiE.Eνα τμημα τηE Kυ6ερνηοεωq, τ6 δπoioν παρ6μεινεν εiE την Αtγυπτoγ. 'Hτo εiζ Θ6oιν γd &,γταπoxριΘη εig τd θθγιxd αiτd xαθτ]xoντα; ΔυoτυxιΙlq δyι''. '|δol3 oυγεπδg τ6 πρδτoγ λd,Θoq, μ6 6αρε(αg θθνιxαg oυνεπε(αE. "Αg tδωμεγ:
A[ iγoπλoι 'Eλληνιxα(
Δυνd,μειg
<<... T6ν M6'ioν τott Ι94l αi'Ελληνιxαi πoλεμιxαl δυνd'μειg, αi δπoiαι'6φθαναν εig τfiν Atyυπτoν διd. νd oυνε1fooυν τ6ν dyιilνα, fioαν: α) δλiyoι dνιbτερoι d'ξιωματιxot, of δπoioι ε77φν λ66ει μ6ρoE τrjν Md1ην τηE ΚρfiτηE xαi oυyιbδευoαν '{πειτα τ6ν 8αoιλ6α xαt τijν Κυ66ρvηoιν εi5 τfiν A{yυπτoν' 6) Π6vτε d'ερoπλdνα τ6πoυ "A6ρo- "Aνσoν, xαi y) 'o 'Ελ-
287
ληvιx6q oτ6λoE, μ6 tπi xεφαληE τ6ν <<'A66ρωφ> μειωμ6voE φυoιxd xατd τd πλoiα πo6 εΙxoν iν τι7 μεταξ{ 6υθιoθη dπ6 τ6ν ixθρ6ν. ΕiE τfiv Atyυπτoν f7 Κυ66ρνηoιE Tοoυδερoυ εδρηxε δπ6 txπα[δευoιν Ενα Td'yμα 'Ελλi1νων tθελoντCυν .xαt bφ6δρων τoi Aiyυπτιιbτoυ 'Ελληνιoμoυ. 'Ελ6yετo <Δωδεxανηoιαxfi Φdλαyξ>' Tfiv δρydνωolν τηg εΙ7 εν dvαλd'6ει 6λiyoι dξιωματιxoi, τoι3E δπoioυg εΙμν oτε[λει α[ προxdτoxoι 'Ελληvιxα[ Κυ6ερνιjoει5. 'Aρxηy6s τηE fiτo δ oτlvταyματdργηE 'Ιππιxo1 Χαρ. oixoνoμ6πoυλoE. Δι6ταγμα τiγE 'ΕλληvιxηE Κυ6ερνfioεωE ixδoθ6ν τrjν 15ην 'Ioυν[oυ Ι94Ι, oυνεxρ6τηoε <'Aρxηyε|oν Bαoιλιxoυ'Ελληvιxot Στρατo8 M6oηg'Aνατoλιjq> μ6 tδραν τ6 Κα[ρoν. 'H d'ρxηyiα τo0 Στρατoυ d'vετiθη εiE τ6ν oτρατι7y6ν Ε. Tζανα' xdxην. T6 tδιoν Διd'ταyμα διtλυοε τ6 Tdyμα Δωδεxανιjooυ τηζ Φd'λαyyog τ6 δπoΓoν, με' τoνoμαoθ6ν εiE Ι T6yμα, dπετlλεοε τ6 πqδτoν oτoιxεtoν τoδ δπ6 oυyxρ6τηoιν Στqατoδ
τιj5 M6oηE 'AνατoληE. 'Εν τιb μεταξ6 ffργιααν νd xαταφθdνoυν d'π6 τιjν xατε1oμ6νην'Ελλd.δα bθελoνταi xd'θε ι)λιxiαE xα[ 6αθμot,.'Hoαν πρ6 πdντιυv νηoι6lται. Oioιαoτιxιj tν[o1υoιE τoi bπ6 oυγxρoτfiοιν oτρατoi iιπηρξεν f7 ?iφιξιE, τrjν Ι3ην xα[ Ι4ην'Ioυν[ου 1941, εig Tξεν6ι'φαν, μ6oω Toυρx[αE' δ{lo Tαyμd.των πεξιxot, τis ταξιαρ' xαt 'Aρτ6μηv, xαt d'ριθμoδ μυqoφυλd'xtαE ''Ε6ρoυ' δπ6 τo6g Tαyματd'ρ0αE Κoλoxoιjρην .Ε6ρoυ 'H ''Ε6ρoυ. Tαξιαρ14iα xιυν τoi νoμo0 μετd τfiν yερμανιxijν tπ[θεoιν, ε|xε xαταφ6' δπ6oτρατηyoν Zfioηv, δ δπoiog ηδτoxτ6τηg διoιxητrfν δπ6 τ6y 6δαφog y'ει εiE τoυρxιx6v γησε...>
"A5 oημειωθη δτι. <.. θxτ6g τωγ δi-lo ιbE &νιυ ταγμdτων τηg θν λ6γω ταξιαQdξιωματιχd)γ' παρ6μεινε θπi 1(αq, δtναμιs χιλ((υv πεQiπoυ &νδρδν, μ6 dριΘμ6ν xα( 6πειτα θπ6oτρεψε εig ην Toυρx(αq μηros εig τ6 Στρατ6πεδoν Niγδηζ τηζ χατεχoμ6νην'Eλλ&δα...
>
'Hλiα Bεν6ξη, 'ΑρxεΙoν 'Eμ TooυδεQol] σελ- 31Ο -
311.
|94|, δ 'Yπoυqγ65 τιbν Στρατιωτιxδγ Στυλ. ΔημητQαι&xηg ΛoνδΙνoν ΠqιυΘυπουQγ6ν E. TooυδεQ6γ: εig τ6ν πq6E γqαφει Tt'1ν 19 'Ιoυλ(oυ
εΙναι Σd.μιoι
Κα[ &φoυ dναφ6ρει θπιox6ψειg εig τ6 στQατ6πεδoν d,γιυτ6ρων 'Αξιωματιχ(υν xα( αι]τoδ τoδ iδ(oυ συνεχ(ξει: τιilν dξιωματιxdlν 6ooν xα[ τιbν &νδριilν.'H dρioτιγ tντ6πaπιE ijτιg'6yει δημιoυρyηθη tx τιj6 τελευταtαg πρooπαθε[α5 xαi τη5 Bν y6νει dναπτι3ξειυE, τη5 iμπεδωθεtoη; πειθαρ1[αE τ6.ξεωE, πρox{lπτει ix τoi πεQιoQισμ()il τilν λιπoταxτdlν, ix τfig yενιxfiE dναyνωρioεωE τfiq πρooπαθεfαg τα6τηE xαi, iδiα' παρd. τfi6 'ΕθνιxηE 'ΕπιτρoπfiE xατd' τrjν oυνεδρiαoιν τηζ τηζ 17ηq tν 'Aλεξανδρε[α, '6vθα παρ6oτην xα[ εiE &παντα τd μ6λη iξεφρdξoντo εi.ιμεy6oτατα περt τo0 oτρατoi..'>> 'oμotωE δE dvιυ oελ. 312.
xαi
<'H δ6ναμιζ τηζ oxηματιoθεioηE IηE 'Ελληνιxfig Tαξιαρyiαg τηg M6oη5 'Aνατoληg fiτο
-ιiν No6μ6ριoν τol 194Ι, xαθιbg dν6φερεν δ'Υπoυργ6E τδν ΣτρατιωτιxCυv,6.000 &νδρε5 xαi 27'7 μd74ιμoι d'ξιωματιxoi. 'H Tαξιαρ1iα εδρ[oxετo εig τfiν Παλαιoτiνην, δπ6 τ6ν
oτρατηy6ν Mαρα66αν. 'Yπηρxεν dx6μη xαi tν Tdyμα (τ6 τ6ταρτo ) πo6 τ6 απrjρτιξαν, δg tπl τ6 πλεEoτoν, xιυρoφ6λαxε6 xαt dνδρεg μεγdλων xλd'oεων... ΕΙμ διατεθη διd τrjν φ6'
288
λαξιν 'Ιταλιbν
of
''ΕλληνεE d'ξιωματιxo[ iν oυν6λω εiE τrjν M6oηv 'Avατoλην, dπεoπαoμ6νων εiE τd ΣτρατηyεΓα xα[ τιi Φqoυραρ74εiα 'AλεξανδρεiαE, Καtρoυ, 'Ιoμαηλ[αE' 'Ιερoooλ6μων, Ttλ - 'A6t6 xαi X6'iφα5, fioαν τ6τε περtπoυ 500. αi74μαλιbτων.
περιλαμ6ανoμtνιυν
xαi τιilν
Αιiτ6g ιiπηρξεν δ πυρην θπ( τoδ δπo(oυ θd ioτηριξετo f1 d,ναπτυξι5 τιi_lγ 'Eγ6πι Δυνdμειυν τοδ Στqατοi. T6ν Φε6ρoυdριον τoδ 1942 bxkt1θηoαν δπ6 τd δπλα Eξ f1λιx(αι δx τδγ "Eλληνιυν δπηx6ων τoδ 'Eλληνιoμoi τηg Αiγι]πτoυ. Διd την μ&1ιμoν δι1ναμιν τoδ 'Eλληνιxoδ Πoλεμιxoδ Nαυτιxoυ εiE ττiν M6αην 'Ανατoλην δ dναγνιδoτηg θd Exη λεπτoμερε(α5 dxρι6εiE &:τ6 τ6 6ι6λ(ογ τoυ Nαυd,ρ1oυ 'Eπ. Kα66αδ(α: 'o Ναυτιx6E Π6λεμo5 τη5 'Ελλ&δo5 τo0 lg40 λων
1943).'
'H
δργdνιυoιg τηg 'Ελληνιxηg 'Αερoπoρfαs θξεxfνηαεν dπ6 τ6 μηδ€ν, xαi δι' αr)τ6 dπ6xτησε μεγαλυτ6ραν oυνo1ην. Π6ooν μεγdληg θΘvιxηg oημαoiαE iτo η παρoυo(α Bαoιλ€ωE xα( ΠριυΘυπoυQγoδ εig την M6oην 'Ανατoλην τ6 διαπιoτιδγoμεγ, iν oυντoμ(α, dπ6 τα xατωτ6.Q(υ:
>
'O H. 8εν6ξη9, εig τ6 αιiγγραμμ& τoυ
δ6 oημιιδνει δτι, &π6 τι]ν &λλην πλευρdν δπηρ1oν xαi dντιδρdoιεE θvαντ(oν τηs Κυ6ερνf1αεω5 Tooυδερoδ xαt Lx ψ(.ρoυg τδν <8αoιλoφρ6νων>>, δ5 Θd tδωμεν xατιυτ6ρω, xα( μ&λιατα, dντιδρdοειq Eντoνoι θναντfoν τoδ iδioιl Bααιλ6ιυE Γεωργioυ B' <'Eν τιil μεταξ0, oυνεx[ξει δ H' Bεy6ζηζ, αi dyγλιxαl δπηρεo[αι τo0 Καtρου tπανrjρχoντo μ6 ixθ6oειE τιυv εiE τ6 Φ6qεi|v "oφφrE. 'Aν6φερov 6τι of x6xλoι τιilν δημoxρατιxιily τηE Aiyιiπτoυ xατηy6ρoυv τιjv Κυ66ρvηoιv Tooυδερoi 6τι oυv61ιξε τ6 xαθεoτιbE τηE 4η5 Airyoι3oτoυ, xαt δτι fiτo xαi αδτrj μiα διxτατoριxιj Kυ66ρνησιζ...>> Καi περαιτ6ρω: oελ. 305.
oελ.29Ι.
Bε6α(ω5 δ 8ρεταν65 'Yπoυργ6g τδν 'Eξωτεριxδν εΙ1ε δiπαιoν εi5 δ,τι dφορo 19'
'o Δoιiqειog
"Iππo5
289
τ{ν δπ6δειξ(ν τoυ. Δ6ν θπεxρdτει μεταξιi τιbν 'Eλληνων. EiE τdg μεγdλαg τηζ γQαμμdE fl > θξεδηλιbνετo εi5 τd xατωτ€ρω
α)
oi
ρειiματα:
. Ei5 την πQαγματιχ6τητα, τ6 πλεioτoν θξ αtτιbγ, δ6γ oiiτε fioαν φ(λoι τoΦ xαΘεoτδτos τηs Moναρ1(αg εiE την 'Eλλd,δα, oiiτε xαi εiπρoοt'1λωoιν πQ6E τ6 πρ6oιοπoγ τoδ Bαoιλ€ωE. 'Ηoαν u6αoιλG εiλιxρινη 1ov δι6τι δ ΓεωργιoE B' θΘεωρεΙτo dπ6 τoιi5 Δυτιxo{5 Συμμd1oυs, δ5 δ φQoγεE)
ν6μιμo5 θxπρ6oιυπos τηs μαxoμ6νη5 'Eλλdδog. EΙxoν δμrE δημιoυργηoει δι' δαυτoιig θνα uπλ6γμα d,νωτερ6τητo5r: 'Eπiοτευoν εiλιxρινωs _ δυoτυ1Φ5 _ δτι fl ν(xη εig τ6 μιθτωπoν τηg 'Αλ6αν(αE 6γαντioγ τηE 'Ιταλ(αE τοδ Moυαoλ(νι fiτo <ν(xη iδιxτi τωνr> xα( δ1ι τoδ 'Eλληνιxoδ
Λαoδ xαt i1 δ6ξα bx
τi1E
ν(xηg fiτo
<δ6ξα iδιxη των> xα( 6γι oυλλoγιxη τoδ 'Eλληνιxoδ Στρατoυ xα( Λαoδ. 'Η πtοτιg αιiτη δδt'1γει μoιQαiωg εig μ(αν αι}Θα(ρετoν xαi dγ6νδoτoγ d,πα(τηoιν: την διατηρηoιγ τηE 'Eξoυoiαg, xαi τfrg πoλιτιxi15 xαi τfrE oτρατιωτιx{g, εig την μ6οηv 'Aνατoλt'1ν. 'Ar9 τηg Θ€oεωE αιiτηE δ Bαoιλε69 i}τqεπε γd, εiναι δ <θxτελεστηζ, των dπoφdαεωιl τoυ πολιτικo - στQατιωτιxo0 τωγ 'Eπιτελεioυ, xαi ιhζ, πρ69 την iπιλoγην τδγ δπoυQγδν xαi δg πQ6E ττjν iπιλoγfiν τδν &νωτ6ριυν τoυλd,1ιoτoν oτελε1Φν τδν δπ6 oυγxρ6τηoιγ 'Εγ6πλων 'Eλληνιχωγ Δυγdμεων. 'Edν δ1ι, τ6τε δ6ν Θα θδiαταξoν να dντιxαταoτt'1ooυν xαi τ6ν Γεωργιoν τ6ν B' διd &λλoυ . Δr3o δν6ματα Πριγx(πων θφ€ρoντo δE tπoψfφιoι, θdν παρ[oτατo dνdγxη.... Α[ Bρεταγιxα( δπηρεoiαι παρηxoλor1Θoυν δλαE αιiτd5 τ&E διαθθαειg lιαi xινt1oειg, xα( dlλλαE μ6ν θξ αiτωγ τdg θνεθ&QQυνoν, &λλαs πQoσεπdθoυγ ν6 τ&g ιiπoxαταατfooυν μ6 <δημoxρατtxαE - dντιμoναρaιxαg'' xLνi'ιoειE, dx6μη xα( udριoτεQdζr... o[ περιoo6τερoι θx τη5 xατηγoρ(αg αιiτηE τδγ , δ6ν εΙ1oν διαx6ψει oi!τε θπαφd,g oi}τε o7foει5 μ6 τoιiE δν 'ΑΘηναιs παQαμε(νανταg xα( δε1Θ6νταE νd, oυνεργαoθoflγ μ6 τ6ν Καταxτητην. Kα( δooγ περιoo6τεραι δ6ρειE θξετoξεtovτo d'π6 τd5 'AΘrξναE iναντfoγ τoδ Γεωργ(oυ B', d,π6 μ6ρoυE πρωην ... (6λ6πε αρθρα xαi δηλιbαειE oτgατηγδν Δεμ6oτιχα χαt Mπdxoυ, 'Αxρ6πολι5 'ΑΘηνδν, 5.5.4l xα( 14.6.4|
xαt γενιxδγ τ6γ 'Hμερfοιoγ Tιiπoγ τιilν 'Αθηνδν, μ6 χαQαχτηQιoμoιig δι& τ6γ Γειbργιoν Β' uδραπ6τηE, <μ6νιμo9 πρd,xτωρ των 6ρετανιxδν oυμφερ6ντωγ))' <πρoδ6τηg τoδ d,γδνοE τoδ 'Ελληγιxoυ Λαοfl, xλπ. xλπ...)* 6) oι <Δημoxρατιxoi>: Κα( o[ δημoxρατιxo( dπ6 την πλευρdν των fioαν &γ6νδoτoι xα( &διdλλαxoι ιbg πρ6E την μoρφi1ν xαi την oriνθεoιν τηE <'Eλευθ€ραE Κυ6ερνηoεω9> εig τ{ν 'Εξoρiαν. Κατ' αtjτo6g fl Κυ66ρνηoι5 6πρεπε γd εiναι <&γτι-τεταQταυγoυατιανη'> xα( ιbE πρ6g την o{νΘεo(ν τηg xαi δg πρ6E τt'1ν πoλιτιxriν xα( iδεολoγιxην τoπoΘ6τηο(ν τηE. 'oρθδE xαθ' ημαg. Κα( θπ' αtτoδ δ
r 'O oτρατηγ6E MανoυodxηE πρo1tilρηoε oτ6ν EΔEΣ xα( dγ€λα6ε odγ α&πooτoλι|> νd δπλ(αη xαi νd δφαν
Γειilργιog B'f1τo διατεθειμ6νo5 εiE μεγαλα5 δπo1ωρηoειg. 'Aλλ' oi <δημoxQατιxo(> θξfτoυν dx6μη περιoα6τεQα: η Kυ66ρνηoιg Eπρεπε νd εiναι xα( udντιμoναρ1ιxη> xα( θγαντioν τoδ Γεωργ(oυ B' λ6γω τιilγ εrjΘυγδν τoυ εig δ,τι &φειilρα την 4ην Αilγoιiοτoυ. Κα( θπ' αιiτoυ f1 τoπoθ6τηoιg τδν<δημoxρατιxιilν>> ητo διxαιoλoγημ6νη xα( iδεoλoγιxδE xα( πoλιτιxιilg &λλd xα( θΘγιxΦ5, &ν 6αoιoΘδμεν εig ττ]ν τ6τε μεγαλην πλειoψηφ(αν τoυ 'Eλληγιxoi Λαoi. "Oμω5, εig τd,E xριo(μoυg θxε(να5 oτιγμd,5 xαt bxτ6g τηg 'EλλdδoE, δ δημoxρατιx6g αtτ6gφανατιoμ69 fiτo dνεδαφιx6g, xα( dν6φιxτoE δg πρ6E την πραγμd,τωoιγ. Δι6τι διd μ6ν ην ofγΘεoιγ τηg Κυ6ερνηoεωE, η θπιλoγη dνηxε εiE τ6ν 8αoιλ6α xα( o[ Mεγdλoι Δυτιπo( Σ6μμα1oι Θd ττ]ν θδ61oντo. Διd δ6 την oτελ6χωσιγ τδν 'Εγ6πλωγ Δυγdμεων xα( π&λιγ Bαoιλε65 xαt Kυ66.QγησιE θd δνηργoυγ d,π6 oυμφιilνoυ μ6 ττ|ν
'Ανωτdτην Bρετανιxfν Διoixηoιν δπ6 τfν δπoiαν δπt'1γoντo, δs διεπιoτι.iroαμεν &νωτ6qω. T6λoE, o[ δημoxρατιxo[ θπ6μειναν εi5 τ6ν dπoxλειoμ6γ τδγ Bααιλoφρ6νων, δooν τ6 δυγατ6ν εiE μεγαλ6τεQoγ 6αΘμ6ν xα( dπ6 τ{ν Κυ66ρνηoιν xα( d,π6 τ6ν Στ9ατ6ν. Κα( βπ' αiτoi f1 &διαλλαξ(α μoλον6τι διxαιoλoγημ6νη, δι' δooυq ουνετd,1Θη oαν xα( δπηρ6τηααν τ{ν 4ην Aiγoιioτoυ, frτo δoτ6ooν dνεδαφL'{η, xα( πdλιν λ6γω τδν αυνθηxων. 'Aνεδαφιxη dx6μη δι6τι δ Bαoιλεri5 ΓειilργιoE, 6oτω xα( χαιQoσχoπδν, 6δειξε θετιxd,g διαθ6oει9 θπαναoυγδ6oεω9 μ6 τηγ δημoxρατιxt'1ν παρdταξιν. Kαi θδδ τd xριτr!qια, δg πρ65 την θπιλoγt'1ν 6πρεπε νd εiναι εiδιxd xα[ πoιoτ wa xαi δ1ι γενιxd,. γ) <Γερμαν6φιλoι:>> Θd fiτo δr]oxoλoγ νd, διαxρ(νη xανε(g, μεταξt τΦν <6αoιλoφρ6νων> 'Αξιωματιxιilν xα( πoλιτιxιilν πoιi ηxoλoι1θησαγ την Bαoιλιxτ]ν Oixoγ6νειαν εig ττ]ν Eξoρ(αν, πoloι μεταξι) αδτδγ fiααν πQαγματιχo( φ(λοι τηE Moναρ1iα5 xαi αυνεμερ(ξoντo την φιλo-Bρεταγιχηγ πoλιτιxτ]ν πo'b' boτω xα( ττ]ν τελευτα(αγ oτιγμην, ηxoλoriθηoεγ δ BααιλειiE ΓειbργιoE B' τηζ 'Eλλd,δog, xαi πoioι δ1ι, θπιδιιjlxoντεg εiδιxorig πoλεμιxofg (!) xαi μεταπoλεμιxo'bg oxoπor3g. Πdντωg μ(α διαπiστωσιζ εiγαι θπι6ε6λημ6νη, πoλιi περιoο6τερoν oημρoν, μ(αν τριαxoγταετ(αν dργ6τερoγ: 'Η πoλιτιxo - στQατιωτιxf f1γεo(α τηg 4ηE Αιiγoιioτoυ, πλην δλ(γων θξαιρ6oεων, iπ(oτευεγ 6τι εixεν dναφαiρετoν διxα(ωμα xα( ητo dπoφαoιoμ6νη νd διατηρ{oη, παoη θυo(α την 'Eξoυoiαγ xα( εi5 τι]ν 'Eλλαδα δπ6 Γερμανιxt'1ν Kατo1f1ν, xαi bxτ65 τη5 'Eλλdδo5, εig την 'Eξoρ(αν, <δg oιiμμαχos> τδγ Δυτιxιbν Δημoxρατιδν. 'Ητo &x6μη dπoφαoιoμ6νη νd xρατt'1oη riπ6 τr|ν xηδεμoγiαν τηE xα( αδτ6γ τ6γ 8αoιλ6α Γειbργιoγ τ6γ B'. Otiτω, μ6 την πoλιτιx{ν α{-rτt'1ν τfrE xατo1ηs τηs bξoυoiα5 xα( εi5 ττ]ν μiαν xα( εig ττ]ν &λληv περ(πτιυοιν, δ6ν fiτo δυνατ6ν παρd, νd εδρεΘη, δE <θΘνιx6ν xαi πoλιτιx6γ oιilμα>, ψ6' τ6 μ6Qos τoυ Nιxητoδ, ε[τε τδν Συμμdxων ε'ιjτε τor "ΑξoνoE. Καf Θd f1τo αriτf xα[ μ6νη πoι] θd θρριiΘμιξε xαt τ6 περιε16μεγoν xα( την μoρφηγ τoδ μταπoλεμιxot πoλιτιxo0 xαθεoτδτoE εi5 την 'Eλλαδα. Πηγη δμπνειioεων τΦγ πoλιτιxιilγ, iδεoλoγιxιbν d,x6μη xα( <θθνιxδν> μεταμoQφιiloεων, dναλ6γωE τδν περιoτdoεων δ 1διoζ δ u'ΑQχηγ6s, xα( [δρυτηs τηE 4ηg Αιiγoιiατoυ, Ι. Mεταξαg. Πιbg fiτo δυνατ6γ ιiλλωoτε νd μην θxμεταλλευΘoδγ την δ6ξαν τηE 'Aλ6αν(α9, ιil5 <δ6ξαν> iδιxην τωγ 6oτω xα( &ν oiδ6ν bπραξαν, πλην τot δτι xινηματιαxδ5 εδρ6θηoαν δπ( xεφαληs τηE πυραμ(δog' xαt &παθεig παρηxoλoιiΘηoαν τ6ν ηρω'ιx6ν dγδνα τoδ 'Ελληvιxoδ Λαoδ xαf Στρατoδ, διd, γd, τ6ν oπιλιilooυν μ6λι9 α[ Γερμανιxα( oτρατιωτιxα( φdλλαγεE τoδ Xiτλερ θνεφανioθηoαν εig την 'Ελληνιxιjν μεθ6ριoγ. Κα( δooγ xαi &ν φανη περiεργoν, f1 πλειd,g αιiτη τιbγ
φρ6νων> dξιωματιxδν xα( πoλιτιxιilγ, πλf1ν iλαxiατων θξαιρ6oειυν, θπ(oτευεγ εiq
την νfxην τoυ X(τλερ, xα( δταν d,x6μη f1xoλor3θει τ6ν Bαoιλ6α, τoυλd1ιoτoν μ61ρι τoυ τ6λoυE τoυ Ι942 (fiττα τo0 Ρ6μψλ εig B6ρειoν 'Αφριxην xαi θxδ(ωξιq dπ6 δλην τf1ν B6ρειoν 'Αφριxi1ν, &ναoχεσιζ τηg πρoελdoειυE εig Στ&λιηχQαγτ xα( fiττα Γερμανιxr] εig Στdλινγxραvτ). Εiναι &λλιυατε xα( f1 περ(oδo5 xατα τ't1ν δπo(αν uμ6λη τηg 'Eλληνιxηg Bαoιλιxη5 oixoγενεiαs> _ ιbE io1υρ(ξoνται xα( 6ε6αιoυ v Bρετανιxαi 'Yπηρεoiαι _ διετf1ρoυν iπαφd5 μ6 τr]ν Γεqμανιxτiγ πQεo6ε(αν τηE 'ΑγxιiραE. Κ.K.Ε. xα[ oυμπαθoOντεg. M6xρι τδν dqxιilγ τoδ |943, τoυλd,1ιoτoν, θd πρ6πει γd xdμωμεν πλriρη διαxωριoμ6ν μεταξri τΦν , μελιilν ιi δμd-
δων, θξ 'Eλλdδo5, Lx μ6ρoυE τoδ KKΕ ii τoδ EAM, xα( τCaν τoδ fl dριoτεριilv τoδ "Eξω 'Eλληνιoμoυ, iδιαιτ6ριο5 τoδ 'Eλληνιoμoδ τηg Αiγι}πτoυ 'Ανατoλην M6oηE 'Ανατoλη5. o[ . Mεταφ6<Δημoxρατιxo(> xαi την ρoυν δμιυs μαξt τιυv, δπωE o[ xα( o[ νooτρoπ(αν xαt τ6 πνεδμα xαt τt1ν θγδεδειτcilν δπoiωγ γμ6νων f1γετδν.> Tιilν fγετιilν, εig τt'1ν πεiραν xαi τ'i'μ Lxαν6τητα δπαδδγ. τδν δπoταγην πλriρη 6πρεπε γ& 6αoιαΘη τ6 xα( ψt <6ααιλoφρ6νων' τδν "oπιυ5 εi5 την ox6ψιν xα( τotq τρ6πoυ9 συμπεQιφoραg xαi τιilν <Δημoxρατιxδγ>> θπqυτdνευεν f1 oτdoιg τot dνωτ6ρoυ _ τot iδεoλoγιxιil5 xα( πoλιτιxΦg πατριx(oυ - πQ6s τ6ν iδεoλoγιxιilE α( πoλιτιxΦq <ιjπoαγdπτυχτoν - πλη6εioγ - τΦν 'Ελληνιxωγ παQoιχιδγ τoδ 'Eξωτεριxoδ, bτat xα( 'Αριoτερδq, f διδoμεταξιi τδν θξ 'ΕλλdδoE dφιxθεντιυγ <<θπαγαcπατιirν>> τfg xαi dναντ(qρητoν πλr4ρη xαt θoτ|μαινε Θ6αφατog <ι)πεr1ΘυνoE γQαμμη) fiτo μ6νη τi1ν θxτ6λεoιγ. xα( τηρηoιν τηγ ιilE πρ6s πειθαρ1(αν 'Ωoτ6ooγ, aπr6 τηq πQιδτη5 oτιγμη5 dρx(ξει νd θxδηλιbγεται μ(α 6αoιx'ξ xαt gιξιxt'1 dντ(Θεoιq μεταξιi τιbν <> xα( <'Αριoτερδν> dφ' δτ6ρoυ. Κα( f dντ(θεoι5 αδτη orjγ τδ 1ρ6vιυ γiνεται θvτoνιυτ6ρα, ι'δoτε ν& λαμ6dνη την μoQφην τoυ iθνιxoυ δι1αoμoΟ xα( τoδ δμφυλ(oυ πoλ6μου. Πo(α εΙναι f1 drπiΘεoιE: O[ δg θoημειιiloαμεν xαi δπεγραμμioαμεν, f1xoλo6Θησαν Bαoιλ6α xα( Kυ66gνησιν, δ1ι διd νd oυνε1iooυν τ6ν dγδνα, &λλd διd, ν& διατηQησoυν μoγoπιυλιαxιilg την 'Εξoυo(αγ xαi ττlγ Διoixηoιν. 'Eπ(oτευoγ δτι <&,ρxετd θπoλ6μηοαν> xαt δτι δ6ν παρ(αιατo &νdγxη περιoooτ6ρων dγιδνιυν xαi Θυoιδν. Kαf o[ <Δημoxρατιxo(> xαi o[ <'Αριοτερo(> δι6φευγoν πρ6s ηγ M.A. μ6 διdΘεoιν xα( d,π6φαoιν νd oυνε1iooυν τ6ν dγΦνα xα( τ6ν π6λεμoν θγαντ(oγ τoi "Αξoνoq, παρd τ6 πλευρ6γ τδγ Συμμd1ιυν. 'Eντε0Θεν i1ντλoυν xαt τ6 διxαiιυμα xαi τi1ν &ξ(ιυoιν τηE oυμμετoχηs παi εig τfν'Eξoυaiαν xαt τriν Διo(xησιν. Kαi θd πρ6πει ν& dναγνωρ(oιυμεν δτι την αriνθεoιν αirτt'1ν τ{ν d,νεγνιbριξε xαi τtγ θδ6xετo ιδE μ(αν θΘνιxιiν &νdγxην xα( αilτ65 δ Bαoιλει]q Γε6ργιoζ B', παρd τ6 γεγoν6E δτι οi uoιiμ6oυλo( του> τf1ν θθειδρoυν _ τfν oι1νθεσιγ _ ιb5
292
ΚEΦAΛAΙoN Ιx
'fΙ Mιxgιi 'EλλιiE 'oρθδg δ H. Bεν6ξηs _ εiE τ6 6ι6}'ioν τoυ <'Εμ. Tooυδερ6s _ χαQαχτηρ(ξει , την xινητoπo(ηoιν τoΟ 'Eλληνιαμoi, <<πoιj fiρxιoε νd o1ηματiζεται, &μ6oιυ9 μετd την μdxην τηg Κρητηs, απ6 τ6ν 'Eλληνιoμ6ν τηg Αiγtπτoυ xαt dπ6 δxε(νoυq πoιi δι6φευγoν αlι6 τt'1ν Kατε1oμ6νην 'Eλλd'δα.'.>. M6γoν πoιj δ uδιαπρεπηq> 'Aχαδημα'ιx6q δ6γ &γαπτr3ooει τ6ν δρΘ6ν αιiτ6ν δριoμ6ν xαi δ6γ "Eλληνα dναγνιδoτην. μα5 δiδει τ6 [oτoριx6ν bπ66αθρov, dπαρα(τητoγ διd, τ6ν
Δι6τι f1 Mιxρd αιiτ{ 'EλλdE ξει xαπoιαγ θΘνιxrjν xα( 'Ελληνιxτiν [oτoq(αν _ δι& γd μην δμιλησ(υμεγ παρd μ6νoν περ( τη5 oυγ1ρ6νoυ 'Eλλdδo5 _ xα( ττ]ν δπoiαγ loτoρiαν δ6ν πρ6πει νd &γνooδμεν. Bιξ6αια δ6γ εiγαι εiE τ6 iπ(πεδoν τηg [oτoρ(α5 τoυ 'Eλληνι.oμotr τηg Mιxgα5 'Αo(α5. 'Ωoτ6ooν εiγαι πρo6xταoιg αriτoυ xαi πρ65 N6τoγ xα( πq6g Boqραν. "Aq oημιιυθη, παρεμπιπτ6ντιυE, δτι d'πετ6λει xαi αtτf μ6Qog τoυ 'Eλληνιoμoδ τιbγ δ6xα τεοoαριυν θxατoμμυρ(ιυν 'Eλλην(υν _ μαξf ψt' τi1ν 'Eλευθ6ραγ 'Eλλdδα _ εis ταE dρ1dg τo0 20oυ αiιbνoE, xαi τ6ν δπo[oν 'Eλληvιoμ6ν, fl πoλιτιxf τoδ 'Ελληνιxoδ Κρατουg τιbν 'Αθηνιilν θμε(ιυoε οημερoν εig τd δxτιil - θw6α. Πdντιυg εiναι f1 πριilτη φoQ& πoιi γfνεται μνε(α _ &π6 τ6γ H. Bεv6ξην _ περf τQ5 Mιπqα5 αιiτξE 'EλλdδoE. M6xρι oημερoν xανεtg θξ θxε[νιυv, πoιi μετd τ6ν π6λεμoν ηoxολt'1θηoαν ii d,ν6λυoαγ γεγoν6τα xα( dνιυμαλ(αg 'Ελληνιxd5 εiE την M€oην 'Ανατoλην δ€ν doxoλεlται, oiiτε xαi dναφ6ρει xαν, ψt τ6ν 'Eλληνιoμ6ν τη5 Αiγr3πτoυ, τfrG M. 'AγατoληE xαi γενιxιδτερoν τηE 'Αφριxη5, ιbE περ( μιαE συγχQoτημ€νηq 'EλληνιxηE tν6τητo5 xα( δγτ6τητot. Kα( μ6 την λ6ξιν θννooδμεν τori5 θξ 'Eλλdδog [oτoριxo6ζ' στQατι(υτιxοιjζ ii δημooιoγQΦφoυE.
E[μεθα oυγεπιilζ δπo1ρειυμ6γoι γd, &νo(ξιυμεν μ(αν μαxραν παρ6νθεoιγ xα( γd xdμιυμεν μ(αν dναδQoμηγ εiζ δ,τι dφoρα τ6ν 'Ελληνιoμ6ν τξg περιo1ηE αtτηE, δηλαδη τηs 6ντ6τητoq, θθνιxηq, πoλιτιx{5, oixoνoμιxfq xαt xoινιυνιxfrq. Tηs Mιxραg'ΕλλdδoE τriν δπo(αν oυγ6Θετoγ α[ 'Eλληνιxα( παρoιxiα τηζ 'ΑφριxηE xαι τξE M6oηs 'AνατoληE. Πληθυoμ6E xα[ δqy(ι'ναloι5; ΕiE τdE παqαμoνd,E τoδ B' Παγxooμ(oυ Πoλ6μoυ, η , xαταν6μεται εiE 'Ελληνιx6ν πληΘυoμ6ν, περ(πoυ, δq θξη: α) 'Ελληνιxη παρoιxiα Αiγ6πτoυ 225-250.00Ο 6) 'Eλληνιxαi παρoιx(αι 'ΕγγιlE xα( 293
M6αηs 'Aνατοληg 30 - aΟ.0000. γ) 'Eλληνιxα( παροιx(αι τηE 'Aφριxανιxηg 'Ηπε(ρoυ l20 - 150.Ο000., δ) T6λoE εig την εiδιxf1ν μαE θδιi.l περ(πτιυoιγ θd πρooθ6oιυμεν xα( την Κιiπρoγ, η δπo(α &π6 τoδ πριδτoυ Παγxooμ(oυ Πoλ6μου, &ν δ1ι θνιυρ(τερoν, διεξdγει θντογoγ αγιilνα θντdξειυE τηg εiE τ6 'Eλληνιx6ν Kρ&τog, πληθυομ69 5ΟΟ.000.
'Η 'Eλευθ6ρα 'Eλληνιxf1 Κυ66ρνηoιq, oυνεπιilg, εig την πQαγματιχ6τητα δ6ν εδρioxεται εiE την <'Eξoρ(αν> E1ει δπ66αθρον 'Eλληνιx6ν, οτ{ριγμα 'Eλληγιx6γ περ( τ6 Eν δxατoμμr3qιoν 'Ελλt'1νιυν. "Ε1ει π6ραν τοι]τoυ ιbg θd tδιυμεν xατιυτ6Q(υ,
τliγ συμπdΘειαγ τιbγ γηγενιilν πληθυoμδν.
'o
δxατoμμυq(oυ τηE 'Αφριxt|-c, κα( τηs M. 'Αvατoλξ5 diγαι δργανωμ6νoq εiζ dxραιφνεiq 'Ελληνιxα5 Κοιν6τIταζ, μ6 πληρη oυνo1ην xαf &λληλεγγ6ην. Διατηqεi 'Eλληνιx& Δημoτιxd Σ1oλε[α xα( εig την Α'(γυπτον xα[
'Eλληνιoμ6g
τoi
Σ1oλεια M6oηg 'Exπαιδεtjoειυζ ψt oυγxq6τηoιν xαi διδαxτιx6γ πρooιυπιx6ν πoλs d,νιδτερoν αtτδγ τοδ 'Eλευθ6ρoυ 'Ελληνιxoδ Κρατoυq. 'O dριΘμ65 xαt τ6 θπ(πεδoν τιilν 'Ελλιiνιυν θπιoτημ6νιυν, θειυρητιxΦν καt Θετιxδν, oυναγιυν(ξεται τ6 τιilγ Δυτιxιilγ Eιiριυπα(ιυγ. Κα( πα8d τ6 dπoιxιαx6ν ii xoινoπoλιτειαxdγ xαθεoτιbq d.π6 τ&g Mεγ&λαg Δυτιxd,q Δυν&μειg, f1 'Eλληνιχη πQωτo6oυλ[α, [διαιτ6ριrrq ε[g τ6ν oixoνoμιx 6ν xα( xoινιυνιx6ν τoμ6α oημιιbνει μεγαλην &νdπτυξιν ,oi δημ,oυργιxην δραοτηρι6τητα. 'Εξ οδ xαt \ oημαντιxf xαi δπoλoγηoιμog οixoνομιxη δvτ6τηE τ(bγ 'Ελληνιxιilν παρoιxιιbν, εiE δλoυg τoιiE τoμε[g τηs
παQαγ(υγι xΙ1g xα( 6ιoμη1ανιxηg &ναπτr3ξειυg, πραγμα πoιi θνo1λ εi xα( τdq μεγdλα g Ε ι} ριυ παTxαg' Ετα ι ρε iα5 xαi' o qγαν ιoμοr3E. o[ "Eλληνε5, ιbE d,τoμα ii ιbg δργανιυμ6ναι Koιν6τητεq, μoλον6τι uλευxoi> δdγ θειυρoδνται dπ6 τoιiE γηγενεiE θγ1ριδμoυE τηE 'Αφριxηq <ιbq udπoιxιoxρdται>,
δπιυg oυμ6α(νει μ6 τ&E παροιx(αq η
διoixηοιν τδν Eriριυπα[xδγ Δυν&μειυν
'η, (MεγdληE Bρεταν(αq, Γαλλ(αg, 'Ιταλ(αq, 'Ιoπανiαq, Πoρτογαλλ(αE xα[, πρ6 τoi Α' Παγxooμ(oυ Πολ6μoυ, xα( Γερμανiαg.) 'Απ6 μαxρdν [oτoριxτ]ν παρ&δoοιν, oi "Ελληνεq θειυqoυνται ιilq φ(λoι xαi ιbq ndδελφo(>. Κα( πραγματι, f1 ουμ6(ιυoιE _ xα( εiE περιo1dg μεταξ6 'Ελλf1νιυν xα( γηγενιilν - iθαγενιδν _ θγ1ριδμιυν dx6μη δπoυ δ6ν εi1εν θπιxρατηοει δ Xριoτιανιομ6q, διετηρriθη &ρμoνιxη xα( θγxdρδιog. Καμμiα φυλετιxη dπ6oταoιE, πλt'ιQηs oυνr3παρξιg, εig 6αΘμ6ν μαλιoτα xα[ μιxτιilν oυγoιxεoiιυγ xα( oixoγενειδγ. Kατιυτ6ριυ θα dναφ6ριυμεγ, θνδειxτιxιilζ, μεριxd, παραδε(γματα πot δπ6πεααγ.εig τi]ν &μεooν dντ(ληιpιν μαE.
EiE ταE XιbραE τηg Δυτιxη5 Eiριbπηg xα( τδν Η.Π.Α., αι 'Eλληνwαt παQoιxfαι, διd τδγ Συλλ6γων, Σωματε[ων ii xαi &τoμιxΦg, διετfρηoαν τoιiE δεoμoι1E τωγ xα( τ6ν ν6oτoν πρ6g τt'1ν μητ6ρα - Πατρ(δα. 'Ωoτ6ooγ τ6 μεγαλ6τεqoν μ6-
aoE θξ αtτδγ f1oΘdνετo xαt τ6 6dρog xαi τt1ν iπ(δραoιν τoi <&,γωτ6ρoυ> πγευματιπoυ xαi τεxyL'l,oΦ πoλιτιoμoΟ τδν πρoηγμενων αδτιbγ Xωρδν, εi5 6αθμ6ν πoι] δι6oπ α xαt θμε(ωνε τr!ν 'Eλληνιx6τητd, τωγ xαi διεμ6ρφωνε < xλiμα χατωτερ6τητoE>. 'H διd,oπαoη αtτt'1 τη5 <'Eλληνιx6τητo5, θoημειιbΘη xα( αημειoδται θντoνωτ6ρα εig Η.Π.Α. παρd, εiE ττ]ν Δυτιxt'1ν Eiριbπην. T6 dγτ(Θετoγ oυγ66αινεγ εi5 τd5 'Eλληνιxα5 παρoιx(αE τηs Aiγιiπτoυ, τis M.
'Ανατoληg xα( γενιxd τξ5 'Aφριxη5.
oυμτταγη
xαi &xραιφνη xαi τfν
θΘνιxt'1ν
oι
'EλληνεE διετfρηoαν
d,διd,oπαoτoν,
των oυνε(δηoιγ xα( τfν 'Eλληνιx6τητα
-
'Eλλdδα. B66αια εiE τoΦτo θ6of1Θηoαν xαi α[ εiδιxα( oυνΘlxαι των dπoιxιoxρατιxΦγ xαθεoτιilτων
τωγ xαt 294
τ't1ν
πρoof1λωoιν τωγ πρ65 τr'1ν Mητg6πoλιν
τδν Mεγdλων Δυναμεωγ, dx6μη xα( τCυν Mιxρδν, δE f1 'Ιoπαν(α, Πoρτoγαλλ(α xλπ. Α[ 'Eλληνιxα( παρoιxiα εi1oν τ(ν δυνατ6τητα xα( δλαE τdg πρotπoΘ6oει5 γd dγαπτιlξoυν iδiαγ 'Eλληνιxt'1γ πQoσωπιx6τητα. Καi δooγ περιoo6τερoν f1 oixoνoμιxt'1 των δραoτηρι6τητα xα( εtεξiα d,γεπτ6oooγτo, τ6ooγ περιoo6τερoν τ6 xδρog των μεταξιi τδγ iΘαγενδν πληθυoμιilν ηι}ξdνετo xαi θπεξετε(νετo, θγ dγτιθ6oει πQ6g τor1g ιiλλoυE <λευxoιiE>, τotg δπo(oυE o[ iΘαγενεΙE θθειilρoυν oΞ6νoυg>.
'H διdxριoιg αtiτη xα( f1 oυμπ&Θεια τδν
iΘαγενδν πg6E τot5 "Eλληναg xα( 'Eλληνιx&g τd,E Κoιν6τητα9, δ6ν ιbφε(λoντo μ6νoν εiE τ6 γεγoν65 δτι f1 'EλλdE, δg KρdτoE, δ6ν ΘεωρεΙτο <Διiναμιg 'Aπoιxιoxρατιxf1r, tαω xα( μιxρd ωg &λλα Κρdτη τξg Eιjρ6πηE. 'Ωφε(λoντo iδιαιτ6ρωE εi5 την θν γ6νει φιλιxην xαt Θα 6λεγε xανε(g dδελφιx{ν συμJτεQιφoρdν xα( Bπιxoινων(αν μ6 τoι1g iΘαγενε[g θγxριilμoυ5 πληΘυoμo'bg xα( φυλdg xα( φυλd,QχoυE τδν διαφ6ρων περιoxΦν τ{5 'Αφριxη5.
Mεριx6' παραδεlyματα: Δ6ν θd θπεxταΘδμεν εig την [oτoρ(αγ τoΟ 'Eλληνιoμoδ τηg 'ΑφριxηE xα(
M6ηs 'Ανατoλη5. Θd
τt1E
&ναφ6ρωμεν μ6νoν θνδειxτιxΦE μεριxd, παραδε(γματα τfrg
λα'ιxηg παραδ6οεωE εiE ταE περιoγαg αilτα5, Exε[να dxρι6Φg πo$ isπtπεσαγ ειE τfν &μεooν &ντ(ληψ(ν μαE, xατα διαφ6ρoυE xαιgofg xα( περιπτιiroει5: Ι. 'Aπ6 τotg Σ(ντxυ Παoοi,ν, πριbην πρωΘυπoυργ6ν τηE Aiγ6πτoυ, xαi τ6ν Παρ(οην Mπελ6νην, 'Eλληνα μεγαλo - επιχειQηματ(αν τηE Aiγriπτoυ xα( bx τGlν πρoυx6ντων τη5 'Eλληνιxη5 Παρoιxh1 τt15 Aiγιiπτoυ (δ μ6νo5 μ{ Αiγιiπτιog [δρυτιx6ν μ6λo9 τη5 Mεγ&λη5 Λ6oxηE Mωxdψτ 'Αλη τoΦ Καiρoυ) xατ61oμεν τ6 xατωτ6ρω [oτoριx6ν γεγoν69: τ6 1882 δ Αiγιiπτιog Συν/1ηE 'ΑQαμπη ΠαooαE θξηγ6ρΘη θναντ(oγ τηg <Ξ6νη5 Kατo1ηE, _ δ5 Θd δλ6γoμεν ot'1μερoν _ τΦν Bρετανιbν, Γαλλων xα( To6ρxων τoΦ Σoυλτd,νoυ. 'o Xεδ(6ηg, μoλoν6τι MωαμεΘαν65, θΘωρεΙτo <Ξ6νoE),. 'H θξ6γερoιE, μεταξt iλλων, εi1εν θπεξεργαoΘ\ xαt oγt'διoν θξoντιboεωg εi5 μiαν ν'ilxτα, δλωγ τδγ <λευxδν>, τΦγ xατoιxoιiντων εiE Kd'ιρoν xα( τα περ(1ωρα. Mεταξt αtτδγ xα( πoλλοi "EλληνεE, &ν δ1ι o[ περιoα6τερoι. oi Bεδoυ[νoι τfrE Δυτιxηg 'Eρt'1μoυ, εi1oν πληρoφoρηθη θγxα(qωE τ6 o16διoν. "Eπεμιpαν dμ6oωg d'ντιπρooωπε(αγ εiE τ6ν Διoιxητt'1ν τηg π6λεωE Καil"EλληvεE εiγαι ρoυ μ6 τt1ν ΕξrE <δηλιοoιν - τελεo(γρlαφoγ): o[ Bεδoυ(γoι xαi oi 'Αλεξdνδρoυ. dδελφo( δι6τι d,μφ6τερoι εΙγαι dπ6γoνoι τoυ Mεγdλoυ oi Bεδoυiγoι τηζ''Eρtμoυ δ6γ εiμπoρoiν νd' &νεxΘoirν τriν δξ6ντωoιν τΦν 'Ελληνων, τΦν dδελφδν των. oi &λλoι λευxo( - Eiρωπαioι δ6ν τoιi5 θνδιαφ6qoυν, μ6νoν oi "Eλληνε5. "Aν dπ6 τ6 o16διoν τoδ 'Aqαμτrf1 Παooα ΘιγεΙ 6oτω xα( EναE'Eλλην, o[ 6εδoυ[γoι Θd εio6αλoυν εi5 τ6 Κd'ιρoν xαt Θd πυρπoληαoυν δλ6xληρoν
τ6 uα16διoν> 'Αραμπη Παooα θματαιωθη. ΙΙ' T6'0ρθ6δoξoν Πατριαq1εΙoν'ΑλεξανδρεiαE διετηρηoε τ& εiδιxd τoυ πρoν6-
ττ]ν π6λιν τoυ Κα[ρoυ.......> "Ετoι
μια, &π6 τoi 7oυ αiδνoE, ψετα τ,i1ν xαταxτηoιν τη5 Aiγιiπτoυ ιiπ6 τΦγ 'ΑQd6ωγ. Κα( δι' &λλoυ5 λ6γoυ9 τo6E δπo(oυE dναφ6ρει f1 'Ιoτoqiα, &λλd xα[ λ6γω μιαE <πρoφητιxηE ρtjoεωgr, f1 δπoiα dφειilρα τ6ν μιxρ6ν dx6μα, δωδεxαετfl,
Mωdμεθ (τ6ν 1ov), dπ6 Eγα "Eλληνα δρθ6δoξoν μoνα16ν τηE 'Ιεραg Moνηg τoυ Σιγi. 'O "Eλλην μoνα16g εΙxε πρoφητειioει τfν φωτειν{ν &νoδoγ τoΟ Mωdμεθ δταγ dx6μη ητo δωδεxαετt'1g xαμηλo - δδηγ6E εig τ6 xαρα6dνι τηg
"Oρoυg
29s
θε(αg τoυ xα( μ6χQι τoil 15oυ αiδνog tπηρxεν εig τ6 δρoE Σινo τ6 d,πoτιiπωμα τηg δεξιαg παλdμη5 τoδ Mωd,μΘ, διd μελdνηζ, θν εtδει oφραγ(δoE μαρτυρ(α5 τηE πρoφητεiαg.
"Oταγ τ6ν 'Ιoi-lγιoν 1926, δ Mελ6τιoE Mεταξ&xηg, 3ξελ6γη Πατριdρxηs 'Αλεξανδρε(αg, f1 'Ελληνιxf1 Παρoιxiα τηs Aiγ{lπτoυ dν{ρ1ετo, δE εtπoμεν, εi5 250.000 μ6λη. 'Eναg τoμ{l5 τη5 μεγdλη5 xα( δημιoυργιxηE δραoτηρι6τητoE τoυ Πατριdρ1oυ Mελετioυ fiτo xα( f1 δργ&νωoιg xαi δδρα(ωoι5 τoυ Αiγυπτιιilτoυ 'Eλληνιoμoυ θπi ν6ωγ 6&oεωγ. ΠρoαιoΘαν6μενoE δτι τ6 xαΘεoτιil5 τδν δηoμoλoγτ]oεων xα( τδγ Mιxτδγ ii Πρoξενιxιbν Διxαoτηqiων, εig την Α'[γυπτoν, δ6γ θd flτo πλ6oν μαιραg 1ρoνιxηg διαqxεiαg, εΙ1εν oυλλd6ει την iδ6αν (μιαζ αι]τoΠαρoιx(α5 ('Eλληνιxα( xoιγ6τητεg, ν6μoυ> xα( αιπoδιoιπoυμ€νηg>'Ελληνιxη5 μ6 Διoιxoιjoαν 'E:cιτρoπην Κoινoττ]των). 'Η 'Eλληνιxt'1 Παρoιxtα dπoτελoυoα δργανωμθνην μειoν6τητα Θd dπtxτα xατ6πιγ εiδιxη5 oυμ6ασεωs μ6 ττ]ν Αiγυπτιαxf1ν Κυ66ρησιν xα( τ6ν Bαoιλ6α dφ' δν6g ια( τ6'0ρθ6δoξoν Πατριαρ1εioν'Aλεξανδρεiα5 dφ' θτ6ρoυ. Bε6αiωg f πρoοπdΘεια δ6ν fiτo εixoλog. Κα( f &ντ(δραoιE δ6ν πρoε(ρ1ετo &π6 τfν Αiγυπτιαxην πλευρdν δαoν dπ6 τi1ν τηE 'Eλληνιxfig Παρoιxiαg xαt τdg &λλαg Eiρωπα'ιxdg Κoιν6τηταE, α[ δπoΙαι θπioτευoγ δτι f1 Bρετανιxr] παρoυο(α - πo-
- θd διηρxει dx6η tπi <πoλλoιiE αiιilναg> "Eλληνog δημοoιoγρdφου xα( iδιoxτriτoυ 'Ημεxατ6 τriν θxφραoιν αημα(γovτoζ δ6ν θγxατ6λειιpε τriν πρooπd'Ωoτ6ooγ MελιθτιoE Πατριdρxηg δ ρηoioυ T{lπoυ. Θu,on τoυ xα( θξηxoλoιiΘηoεν dθoρt6ω5 τd5 θπαφd5 τoυ μ6 την Αiγυπτιαxτ]ν Kυ66ρνηoιγ πα( τ& 'Aνd,xτoQα, τoδ 6αoιλ6ω9 Φoυ&τ. (τoυ δπoioυ f μητ6ρα δg 'o γρ&φων, τη θλ6γετo dπ'τ6γ [διoγ frτo'Eλληνιxηg xαταγωγfrS' Lx Kρt'lτηs). θγxρ(oει τoδ Πατριdρxoυ Mελετ(oυ xαi τt1μεooλα6ηoει xoινoδ φ(λου' διxηγ6ρoυ λιτιxt'1, oτρατιωτιx(, oixoνoμιx{
Toυρxoxρητιxoδ, εtγενotl5 xαταγωγflE ΔQos Xαo&ν Σoυρoυρξαδ6, εΙ1ε διio μαχQ&E oυξητ{oει5 _ παQoυoiα τoδ δE &νω φftoυ νoμιxoδ, _ μ6 τ6ν M6γαν Atλdρμν τoδ Bαoιλ6ω9 Φoυdτ τoi 1oυ Tαiiμotρ Mπ6ην, δι& νd oυξητηθη xαi dπ6 xαΘαρδg νoμιxηE xαι διoιxητιxflg πλευραg τ6 δλoν θ€μα. T6τε δ M6γαg ΑiλdρxηE μαE θδf1λωoε περ(πoυ τd δξηE: <Θ& 6ε6αιιilαητε, bx μ6ρoυ9 μα;, εiE τ6γ Πατqι&ρ1ην, τoiτo: δτι μ6νoν o[ "Eλληνεg Θεωρoiνται δg oυγγενεΙE &δελφoi &,π6 τ6γ λα6ν τηg Aiγιiπτoυ xα( μ6νoν εiE αiτo6g E1ει θμπιoτoo6ην, ξoτω xα( &ν δπ6ρ1oυν δριoμ6ναι παρεξηγηoει5 xαi δπερ6oλα(, πρoερ16μεναι dπ6 "Eλληνα5 θπι1ειρηματ(αg ii 6ιoμηx&νoυg. 'H iδ6α xα( πρωτo6oυλiα τoυ αιiτi1, τ.tγ δπo(αγ δ61εται doμ6νω5 δ Bαoιλει]g ια( τriν δπo(αγ Θd δπooτηρiξη μ61ρι τ6λoυζ, Θα oυνδ6αη &qρηπτωE τo6g'Eλληναg μ6 την A[γυπτoγ xα( Θd τodE xαταoτt1oη πλ6oν, δE Aiγυπτ(oυg, μ(αν dδιαμφιo6τ]τητoν θξελιxτιxt'1ν - τεxνιxt1ν, oixονoμιxt1ν, xαi πνευματιχf1ν - πρωτoπoρε(αν τηg Αiγ6πτoυ. "Eτσι f1 Πατρ(δα oα5, δμδν τδν 'Eλλt'1νων, θd εΙγαι xα('f1 Α[γυπτog xα( τ6 Σoυδdγ xα( f1 xριoτιανιxf Αiθιoπiα, xα( f1μδν τδν Aiγυπτ(ων, δπωE πd,λαι πoτ6 f1 πνευματιxt'1 "Eρημoν μαg Πατρ(g h'Ελλαq...> Κα( θoιiν61ιoε: <'Αx6μη xα( ot'1μερoν εiE τt'1ν τη5 Noυ6fu5 xαt τηE Σαxdρα5, φtλαQχoι, Mωαμεθανo( fl &λλoι, Θεωρotν τiτλoγ τιμηs xαi ειiγεν(αg, &π6μη xαi &,Θαναo(α5 (!!) νd &ναγρdφoυν θπi λευxfrg μαρμαρ(νη5 πλαx65 τd δν6ματd τωγ xαt τ'i1ν δραoιν των εig τf1ν 'Ελληνwi1ν γλιboσαγ...) ('oλ(γα iτη dργ6τερoν εig τ6 Nεo-Eλληνιx6ν 'Ινoτπoδτoγ τotr Πανεπιoτμioυ τδν Παριoiων παρηxo\oυΘησαμεγ αειρdν μαΘηβτωγ δπ6 τo0 KαΘηγη296
τoi,
_ 'Eλληνιαroδ τoi Παγεπιoτημioυ, Περνιυ, επi τδ επιγραφδν τoιiτων
τfrE
'Eρr]μoυ Noυ6iαg εig μιξo6dρ6αρoν'Eλληνιxf1ν). ΙΙΙ. 'Ω5 θxπρ6oωπog τδγ EΔEΣ/EOEΑ εis ττiν Διdoπειpιν τoi Λι6dνoυ (Md'ιos 1944) διd, τ6γ σχηματισμ6ν 'Eλληνιxξg Κυ6ερνfoεωE 'Eθνιx{E 'Εν6τητos εΙ1α φΘd,oει εiE τ6ν τ6πoγ τηg Διααx6ψεωg δλiγαg tμ6ραs θvωρ(τερoν (Nτoιiρ - 'E5 - Σoυ6ρ). Κατd τoι}E πρω'ινoιiE μαxρυνotg περιπdτoυE μαs μ6 τ6ν Γ. Kαρτdλην εi5 τd μιxρα xωρ(α τ{E πεgιοxη5, εδρ6θημεν μ(αν πρωiαν, εiE Eνα
1ωρ[oν, μεταξ$ MωαψΘανιilν.
'o
γρdφων dvτηλλαξε δλiγαE φρdoειs εi5
dρα6ιxτ]ν μ6 μ(αν f1λιxιωμ6νην MωαμεΘανην. 'Η πρι.δτη θριbτηαι5.τη5: _ EΙαΘε dπ6 αtτoriE πo6 fiλΘαν εig τ6 Mεγdλo Ξενoδo1εΙo ixεi xατω; _ Nαf.
ττ]ν
_ Kα( εΙoΘε xα( [ερωμ6νoE; _ Nα( d,παντα, εiρωνιxδg δ Γ. Kαρτdλη5 xαi μεγdλοE παππi,E' Σ6xαE!! _ Eioθε dπ6 τo6E διxo6g μαs, η dπ6 τoιig dλλoυE; _ M& θoεiE, dπαντιb, εΙoΘε Moυooυλμd'να.
_ Nα( 6t6αια, xα(
θoεΙg 1qιoτιαν6g, &λλoυE, δηλαδf1 τotE Φρdγχoυs.;
xαi tsρωτδ dπ6 τorig διxoιig μαE i|
τorlE
_ "oχ,, εΙμαι 'Eλληνα5 _ Αι}τ6 λ6γω xα( θγω dπ6 τo6g διxotrg μαE xα( δ1ι Φρdγxog. "oλoι θμεig xα( oε[E εilμαoτε τ6 tδιo, dδ6λφια δηλαδη. oi Φρdγxoι πo{r fiρΘαν dπ6 μαxρυd εΙ-
vαι Ξ6γoι...
'Η
θvαρξι5 τδν θργαoιδν τηg Διαox6ψεω5 xαθυoτ6ρηoεν δλiγαg iμ€ραs. τt'1ν dπαγ6qευoιν εtiρoμεν τt'1ν εilxαιρ(αν, ψt τ6ν 'Aρ. Mεταξd,ν, να bxδρdμωμεν μ6xQι τηg π6λεωE Bηρηττoδ. EiE τ6 Mπdρ τoδ Mεγdλoυ Ξενoδo1ε(oυ <"Aγιog Γεωργιog, uθπιd,oαμε xoυ66ντα) μ6 Eναν &γνιυατoν f1λιxιωμ6νoν xα( ψt. €xπληξιν διεπ(ατωoα δτι fiτo ToυρχoE, μεγαλoxτηματiαg, dπ6 τriν Kαιαdρειαν fi τd "Αδανα, διfo θγθυμo0μαι xαλδE. 'Η 6ruτληξiE μoυ tπηρξεν dx6μη μεγαλιiτερη δταν μαg θδηλωoε μ6 iδιατ6ραγ [xανoπo(ηoιν _ εΙ1ε πληρoφoρηΘη δτι ε1μεθα 'EλληνεE - δτι μ(α x6qη τoυ εΙ1ε νυμφευΘη xαi δημιoυργηoει oixoγ6νειαν μ6 Eλληνα, δ δπoio5 δg oτρατιr'ηg εΙ1ε oυλληφθη αixμαλωτog, xαi δg αi1μdλωτoE εΙ1ε oταλη μ6 ιiλλoυg νd θργdξεται εig τ6 xτ,i1ψατd τoυ. _ 866αια τ6ν Bρωτδ, δ γαμ6ρ69 oαg θd {oπdoθη τ6ν MωαμεΘανιoμ6ν πρ(ν
Παρd
γ(νη γαμ6ρ6E oαg; _ "Oχr, γιατ( Eπρεπε νd γiνη μoυooυλμ&νog; Eμεινεν δπωg fiταν 1ριoτιαν65. _ T6τε Θd εΙoθε ΚιρxdoιoE fi Γιoυqotlxη5; _ oiiτε τ6 Eγα oδτε τ6 &λλo. EΙμαι ToδρxoE xαθαρ6E. Aλλd εig τι]ν περιoxr]ν μα5 π&ντoτε δ6γ xd,μνoμεν τ6τoιε5 διαxρiαειs. oι E6ραioι εΙγαι &λλo πραγμα.... (Noμiξω δτι xατηγετo dπ6 τr]ν περιo1t'1ν εig ττ]ν δπo(αν εΙ1εν dναπτυ1Θη ft αUQεσιE τιiγ Παυλιxανδν, o[ δπo[oι διω1Θ6ντεE αrτ6 τoιiE Bυξανιντoilg Ar}τoxρdτoQαs f1oπdαΘηoαν τ6ν MωαμεΘανιoμ6ν χωQ(s νd &πo6dλoυγ xα( τ6ν Xριoτια-
νιoμ6ν...)
Eis τ6γ Mητqoπoλiτην Tιiρoυ xαi Σιδιδνo5, δ δπoioE oυνιbδευε τ6γ Πατρι&ρ1ν 'Aντιo1ε(αg εiE την θπioxεψ(ν τoυ, εi5 τ6ν ΠρωΘυπoυργ6ν Παπανδρ6oυ, xα( δ δπoΙog Mητρoπoλ(τηE εΙ1ε oπoυδdoει εi5 ττjν Θεoλoγιxην Σ1oλfν τoδ Παγεπιoτημ(oυ τδν 'ΑΘηνιi_lν, &ν6φερα τd5 dνωτ6ρω δrio περιπτιboειE, μ6 τ6 θρωτημα &ν πρdγματι εig τdg λα'ιxdg τdξειg iφioταται dx6μη f1 παρdδoαιs αi297
τη.
'Η
d,πdντηoιg frτo xαταφατιxη μ6 την πρooθηxην δτι
-
fiτo dx6η
ξωντανt'1
μ6νoν εig τd λα'ιιd ατριilματα xαt εLE δριoμ6ναE περιo1dζ τηE Mιxραg 'Aoiαg xαi τt1g'Eγγι1s 'ΑνατoληE. Kαι xατ6ληξεν: <μεταλαμπαδεr3εται dx6μη τ6 πνευμα τfrg 'Oμoνo(αE, &λλd δυoτυ1Φg δ δυτιx65 πoλιτιoμ69 τ6 o6ilνει 6αθμια(ωs..., ΙV. Kατd τ6ν πριilτoν Παγx6oμιoν Π6λεμoν, δ 'Eλληνιoμ6g τηs Αiγsπτoυ xα( εig μιxρoτ6ρα xλiμαxα τηg 'ΑφριxηE, μετ6α1oν θνεργιilE εig τ6 Κ(νημα 'EΘνιxηE 'Αμ6νηg τoδ 'Eλευθερ(oυ Bενιξ6λoυ (1916). 'Η oυμμετo1t'1 τoυ xα( εig xιλιdδαE θθελoντιilγ xα( εiE oixoνoμιxr'1 θν(o1υoιγ εΙγαι γνωoτf διd γd μ{ν θπεxταΘiυμεν. 'Eδω Θd oημειιbσωμεγ δτι τ6γ M6,ρτιoν τoυ 1977 εiE τ6 'Eλληνιx6ν Στρατ6πεδoγ τoi Γxαμπ&ρι ('Aλεξdνδρεια) d,π6 δπoυ τd Tμηματα τιilγ 'Eλλt'1νων 'EΘελoντδν, εiE δργανωμ6να9 Moνdδαg, θπε6ι6dξoγτo τδγ Mεταγωγιxδν διd Θεooαλoν(xην, oυνηντησαμεγ δxατoγταδεE μελαψδν xα( μαιiqων 'Αφριxανδγ θθελογτιiγ o[ δπo[oι δE "Eλληνε5 _ θx πατρl6E _ Eoπευδoν αιiθoρμ'iτωs να πoλεμτ]ooυν εiE τ{ν 'Eλλdδα uδπ6ρ τfr5 Πατρ(δog τωνr. "Eλληνε5 μ6 φανατιoμ6ν. o[ περιoo6τερo Eπεοαν μα16μενoι iπ( τoυ πεδ(oυ τηg μdxηs. 'Ωριoμ6νoι EφΘαoαν μ6χQι τoυ 6αθμoδ τoδ dνΘυπoλo1αγoυ θπ' dνδραγαΘ(α. Torig oυηvτηoαμεν xα( πd,λιγ εig τι]ν πρωτην γQαμμην xατ6" τfν θxατρατε(αγ τηE Mιxραg 'Αα(αg.
Noμ(ξoμεν 6τt τα δλ(γα αιiτd παραδε(γματα εiναι dρxετd. Κα( δooγ xαi &ν "Eλληνα d'ναγνωoτγlV, 'fl <<6μ6voια> _ φαγη παqdδoξoν ij δπερ6oλιx6γ εiE τ6ν δ5 τ{ν dν6φερεν δ Mητροπoλ(τηE Ttρoυ xα( ΣιδδVoE, - δ6γ εΙγαι λ6ξι9 xεν'i1' EiE Eνα 6αθμ6ν θξαxoλoυθεΙ γd περιxλε(η τ6 xoιγωγ tx6ν xαt τ6 πoλιτιoτιx6ν περrεx6μενoν, δ5 τ6 θξfγγειλεν δ M6γαg 'Αλ6ξανδρoE, ιiioτε γ& &πoτελ6η ττ]ν 'Eλληνιoτιxoδ fiΘιxην 6αoιν τηE oυμ6ιιboεωg μεταξt τωγ λαιilγ xαi φυλδγ τoΟ 'Aνατoλιxf g 'Αφριx{E, 'AνατoληE, 'Eψ{ xα( Boρεfoυ g xα[ M6oηE x6oμoυ, τηg 'Aγατoλd5 νoμ(ξoμεν εiγαι N6τoγ. xαi μ6 6αθμιαiαν πρo6xτασιγ, πQ6ζ Boρρd,ν, 'Aγτι<<'0μ6νoια>>' λ6ξεω9 τfrg περιεx6ψνoν &παραiτητoγ νd διαγρdιllωμεν τ6 'Ιoτoριx6ν "Aγγλoν T6.ρν'Αλ6διαxεxριμ6νoν xαi γρdφoμεν dπ6 τ6γ γνωoτ6ν _ ξανδρog δ M6γαg oελ. 115 116, 1'47 - 148:
o...'Aμ6oωE ijoτερα, εiEτf1ν"oπιδα- Σελειixειαν, f1 δυoαρ6oxεια εi5 τ6ν Στρατ6ν iξεδηλιbθη εiE 6αθμ6ν Bxρηxτιx6ν. 'o 'Aλ6ξανδρag, δ6ν πρooεπdθει νd dφαιρ6oει dπ6 τo69 ("""""") Mαxεδ6ναE τfiν ix τCυν πρoy6νων διατηρoυμ6νην io6τιμoν με' αilτoi oυμμετo1ην T6 μ6πρooεπ6'θει. 'Aλλ' τ6 δτι iν6μιξεν oτρατ6E δ δoτ6ooν πρdyματα' δημ6oια εig τd' yoy πoi δ 'Aλ6ξναδρoE Επεθ6μει fiτo νd' πρooδιboη μiαν oxετιxfiν εδq{τητα. 'Aλλ' o[ Mαxεδ6νεg tδυoπ[oτoυν πρ6E τdg μετα6oλdg πo6 θd' tπfiρxoντo λ6yω τfiE oυμμετo14ηg τoυ ν6oυ x6oμoυ, xα( iδιαιτ6qωg iπoπτειioντo τrjν πoλιτιxi1ν τoυ πρ6E τo{g Π6ρoαE. 'H εixαιρiα τfiE δυοαρεoxεiαg tξεδηλιbθη tξ αiτiαg τηg πρoτd.oεωζ τoυ νd iπαναπατρloη εig Mαxεδoνiαν, δπ6 τ6ν Κρατερ6ν, τoι3E ixτ6E δπηραo[αE 6ετερdνoυg. OI Mαxεδ6νεg iξ6λα6oy τofrτo δg μtαv ixδf1λωoιν τηE πρoθ6oεωζ τoυ ν6. μεταφiρην τfiν Eδqαν τηE ioxι3oE _ τ6 x6ντρoν τηE tξoυαtαE _ dπ6 τfiν Mαxεδoν|αν εiE τi1ν 'Ao[αν' "Ετoι 6λoE δ Στρατ6E, πλfiv τfi5 Σιυματoφυλαxfi;, τ6 &yημα τ(υν δπαoπιστι7ν, iτρdπη πρ69 d'νoιxτrjν Βξ6yερoιν. "oλoι iξιjτηoαν ν6 tπιoτρ6ψoυν εig τrjν Πατρ[δα των xαi iδfiλωoαν εiE τ6ν M6yαν 'Aλ6'o 'Aλ6ξαvδρog tξεμd' ξανδρoν νd oυνε1[αη τft1, txoτρατεtαν μt τ6ν πατtρα τoυ 'Aμμιbν. yd oυλλd6η τo6E πρωτooτdταζ τηζ tξεy6ρoεωE' πQoσενη. 'Aφotl δι6ταξε τrjν φρoυραν τoυ <Κα[ Bφ' 6ooν 6λoι oαg θ6λετε νd φ6yετε, φΦγετε. τrbρα τoυ: τd oτρατε6ματd φιbνηoε "oλoι oαg. 6 xαθ6ναE fut6 od'g. Καt νd' εiπfiτε εig τfiν Πατρ[δα, εig 6λoυ9, 6τι tyxαταλε[ψατε, Βλιπoταxτloατε d.π6 τ6ν 8αoιλ6α oαE' Κα[ τ6ν d'φfioατε εig τfiν φρoντtδα τ6ν Ξ6' νωv πo6 xατ6xτηoε. Καi 3ωρtg xαμμ[αν dμφι6oλiαν θd' xερδioητε τo6E Bπαiνoψζ τCυν dν:
298
θqιbπων xαi τfiν εLλoyiαν τo0 Oiιqαvoυ. Πηγαiνετε...> T6τε dφot, Bπ66αλεν εi6 τ6ν Εαυ-
τ6ν τoυ dπoμ6νωoιν iπ( δ6o f1μ6ραE, txdλεoε τotE f1γ6ταζ τζυν Περoilν xα[ ijρxιoε να o1ηματtξη tνα Περoιx6ν Στρατ6ν τoδ δπoioυ oi Σ1ηματιoμo[ θ6. '6πρεπε νd' φtρoυν τα πριbην Mαxεδoνιxd. bν6ματα. (o.o. Δ6ν δπd'ρ74oυv ivδεtξειg δτι oυvεxρoτrjθη EναE τoιofr'6ξω dπ6 τ6 Στρατητog Στρατ6)' Toδτo oυνετd'ραξε τo{6' Mαxεδ6ναg' Συνεxεντριilθηoαν xαi τo6E oυyτo6E λυπηθη δτoυ νd' φ$yoυν μ6χQιg γεioν του φωνdξoντεE 6τι δ6ν ffθελoν δd'xρυα πo6 αilτιilν πρ6 'Aλ6ξανδρoE 'o xαi toτη Στρατηγεloυ τoi μ6 tξr1λθε χωQηση. α0λ6xωναy τ6 πρ6oωπ6ν τoυ. "Εναg tξ α0τιbν ijρψιoε vd' λ6yη: <<'Εxd.ματε τoι3E Π6ρoα6 δμαiμovα6 μ6 odE,> xαt toωριd'στηxεv' <'Aλλd oαE 't74ω x6.μει, oαE 61ω δλoυE oαg δμαiμo' ναζ' συyyενεtE μoυ> d'πf|ντηoεν δ 'Aλ6ξανδQoζ. ',o Στρατ6E θξ6oπαoεν εiE dyρια χειQo'Εxε[νoι xρoτrjματα. ''oooι itθ6ληoαν τ6ν i1oπd'oθηoαν. 'H i'παναoυμφιλlωoιg iγτo πλi1ρηg. Πατην εiE toτd'ληoαν v6. θπαναπατριoθoiν tx τdlν 6ετερdνων (10.000) πo6 iπεθ6μoυy τρiδα μt πoλλd' δδρα, δπ6 τi1ν fγyεoiαν τoi Κρατεqoi. 'Aλλd πρ[ν dναxωqfiooυν ot 6ετερ6'νoι τi1ν Bπαvαoυμφιλ[ωoιν τot, 'Aλεξ6.νδρoυ μt τ6ν Στρατ6ν, i1xoλo6θηoε μtα, ?iλλη, ψεγαλυτ6ρα αυμφιλiωoιs 'o 'Aλ6ξανδρoE, πρoo6φερεν Eνα μεydλo yεiμα _ f7 παρdδooιE λ6yει ij7ι fiααν 9'000 _ διd' νd toρτd'ooυv, τfiν o6vαιpιν, την dπoxατd'οταoιν τηE εiρfiνηs' Εig τ6 τραπ6ξι τ6 iδιx6ν τoυ παρεxdΘηoαν Mαxεδ6νεE xαi Π6ρoαι, oi δ$o πQωταyωνιοταt xατ6 τ6ν μεy6λoν π6λεμoν, μαξιi μ6 dντιπρooιbπoυE πdoηE φυλ0s πo6 εδρ[oxετo εiE τi1ν Alτoxρατoρ[αν τoυ, xαt tπ[oηg "ΕλληνεE, ot δπoioι d.πετ6λoυν μ6Qog τoδ x6oμoυ, μoλoν6τι δ6ν i1oαv δπ6 τfiν xυριρ1[αν τoυ' T6 oυμπ6oιον Bτελε[ωoε xαl 6λoι ot παραxαθfiμενoι εiE τfiν τρd.πεξαν τoυ fiντληoαν o7νoν, δι6. τrjν oπoνδi1ν, d'π6 Eνα πελιbqιoν d.ρyυρotν xρατfiqα, δ δπoIoE xdπoτε d'νfixεν εiE τ6ν Δαρεioν' T6ν xρατηρα τ6ν δπoIoν δ 'Ερατooθ6νη9 ij δ πληρoφoριoδ6τηE τoυ' παQoυolαoεν δE τ6 xι3πελoν τ0E dyd'πηg μεταξ{ τCυν 'ΕθνCυy. T6 otνoλoν τιiw 9'000 oυνδαιτημ6νων πρootφερoν τdE oπoνδd'g των δλoι μαξδ ταυτo1ρ6νωE, δπ6 τ6ν i1xoν oαλ'lτιyyoζ, δζ iγτo τ6 Mαxεδoνιx6ν '6θιμον. AI oπoνδα( iyiνoντo μ6 ''ΕλληναE μdντει5 xαt Π6ρoην Mdyoν, πQωτoστα'Aλεξdντoι3νταE. At απoνδαi πρoηyfiθηoαν xα[ θπηxoλo6θηoεν fi δ6ηoιE τoσ Mεydλoυ δρoυ, f7 δπotα dνrjyαyε τfiν [ερoτελεoτ[αν εiE τ6 δψηλ6τερoν oημεtoν τηE iξd'ρoεωE-
toτoριx6E....''.'.... συνεχ(ξει: <<'oλtγαι λ6ξει9 xαi μtα o0vτoμoE dναφoρd' iπt τηE τελετoυρylαg '6φθαoαν μ61ρι5 flμδu. 'Aλλd θεωρεtται 666αιoν 6τι δ 'Aλ6ξανδρoE dν6πεμιtlε δ6ηoιν δπ6q τηE Εiρ{1νηE, xαt Bξιjτηoεν δπωE Mαxεδ6νεg xαt Π6ρoαι xαi δλoι of λαot τηE αι3τoxρατoρiαE τoυ oυμμετ61oυν bξ'iooυ εig τrjν Κoινoπoλιτεlαy _ xαl 6xι μ6νoν νd. ε7ναι iπi1xooι xαi d'x6μη, δπωE of λαo[ τo0 Κ6oμoυ πo(l tγvιbριoεν εδδoxi1ooυν vd oυμ6ιιbooυν iν d.ρμoνiα xα[ Εν6τητι xαρδ[α5 xαi πνε'ι3ματo5, α0τi1ν τfiν 6ψ6νoιαν, τ/1v δπotαν δ x6oμoE Bπi αiιbναE πρooδoxd νd &.πoλα{oη xαi f1 δπotα πoτ6 μ61ρι ofiμερov δ6ν τoi Bδ6θη' ΕΙxε διαxηρ6ξει lQoηγoυμ\νωg 6τ 6λoι of dνθρωπoι εΙναι τd τ6xνα 6v6E Πατρ6E xα[ fi ;πρooευxfi τoυ i1io f7 6xφραoιg τηE διαxηρυxθεiαηE πioτεωE εiE τ6 6τι εExεν δE d'πooτoλfiv dπ6
Καi δ
τ6ν Θε6y vd. ε7ναι δ oυμφιλιωτi16 τoυ Κ6oμoυ'.'.>> <<'Υπερdνω 6λων δ 'Aλ6ξαvδqoE Εν6πνευoε τ6 6ραμα τo0 ZrjνωνoE δι' '6να x6oμoν (μiαν xoινωv[αν) εiE τ6ν δπoioy 6λoι o[ &νθρωπoι θd' dνηxoν δ εΙg εiq, τ6v d'λλoν, πoλiται 6ν69 ΚρdτoυE, χωQiζ διαxρioειg φυληζ, i! xoινωνιxδν θεoμrbν, δπoxεiμενoι μ6νoν, πρ6E xαi tν dρμoνiα μi τ6ν xoιν6y ν6μoν πoδ dπoρρ6ει d'π6 τfiν Φ6oιν, xαi i1νωμ6νoι εiE μiαν μ6νην xoινωνιxl1ν ξωrjv 6xι διd' τηg iπι6oληE, dλλd διd' τfi5 tλευθ6ραE αilτιilν 1oυλfioεωg, il δg τ6 tΘεoε, δια τηE'Aγdπηg. 'H λαμπρ6τη9 αδτoδ τor dνελπtoτoυ 6νε[ρoυ, πρ6πει νd. μαE δπενθυμioη δτι, 61ι μ6νoν μiα, d'λλd δ$o μεy6.λαι yQαμμαi τfig xoινωyιxo - πoλιτιxfiE ox6ψεωg, f1 δπofu Mαxεδ6νoE......))
'H
iδixαoε τ6ν K6oμoν φΘdνει πoλt μαxρυd, μ6yρι τoσ 'Aλεξdνδqoυ τoi
δ
'Aλ6ξναδρo9 Bπt μαxρ6ν oιγoxαtει, μ6νoν, χωQiζ πιθαν6ν νd μrjν dναδ[δη oilτε φλ6yα o$τε xαπy6ν, φλ6yα xαl xαπν6ν. Kαi of1μεριν fu6μη 'Aλλd πoτ6 δ6ν ξo6υoεν tξ δλoxλf1ρoιι, oδτε xα[ ε|ναι δυyατ6ν νd o6(loη..'> ((...
δd.δα τrjν δπoiαν &vαιllεv
299
'Aνεφ6ρθημεν θγδειxτιxιirE ειE τα dνωτ6ρω μιxρd παραδεiγματα τα δπoiα xατα τιi1ην δπ6πεoαγ εig την &μooν dντiληψiν μαE, μ6νoν xαi μ6νoν διd γd δπoγραμμ(oωμν π6ooν oυνδεδεμεvog εiναι δ 'Ελληνιoμ6E μ6 τοιiE xατo(xουE τιilν γεωγραφιxιilν αtτιilν περιo1δν, δ1ι δg παλαι65 xαταxτητ,i1g, dλλ' δπωg τ6ν διεx{ρυξεν δ M6γαg 'Aλ6ξανδρo9 xα( τ6ν δνειρειiΘη δ Ζt1νων. Καi δι' Eνα &λλoν λ6γoν dx6η. "Αγ λd6ωμεν δπ' δψιν μαg δτι θxdoτη γενεd (5Ο δτη) xαΘ(σταται θx τδγ πραγμdτων φoρε6E xα( θπφραoτηg f1Θδν, θΘ(μων xoινωνιxδν,' ηθιxδν xαi πνευματιxΦγ dντιληψεων xαi ρευμdτων π6ντε γενεδν (25O Eτη), αi διαxηρ{lξειg τofr Mεγ. 'Αλεξdνδρoυ Επt τηs αυμφιλιωoεωg xα( τηE 'Aγdπηg μεταξtl τιilγ λαιilν xαi τδγ &νΘρωπων δ6γ εiγαι xαi πoλrj μαxρυd' dπ6 α{μερoν, διd μ6ooυ τoδ ξωντανoυ ρε6ματoE τηE ξωηs τδγ λα'ιxΦν oτρωμd,των τd δπoΙα δλiγoν θπηρεdξoνται ii 6ραδ€ω9 &π6 ττ]ν γραπτ{ν παρd,δooιγ τιilγ ooφδν xα(
τδν xειμ6νωγ
τωγ.
'Eλξνιx6ν ΚρdτoE τδν 'AΘηγδγ δ6γ θπ6δειξε τ6 επι6ε6λημ6γoν θνδιαφιiρoν δι& νd θνιo1toη xα( να διευριiη αtτ6 τ6 πνεδμα xαi αιiτriν τ{ν δqαατηρι6τητα τoδ dπoδηιrου 'Eλληνιoμoυ τηE 'Aφριx{g xα( τt6 Mιxραg 'Ao(αg xα,l'Εγ$E 'Aνατoλ{5. 'Απλιilg θξεμεταλλεi;Θη τ(ν θΘνιx{ν τoυ ιiπερηφdνειαν ια( την oixoνoμιιt'1ν τoυ εtεξiαν. "oπωg διd τ6γ 'Eλληνιoμ6ν τηg Mιxραs 'Ααiαg xα( τoi Π6ντoυ, β:"oι xα( διd τ6ν'Eλληνιoμ6ν τηE 'AφριxηE εν Δυoτυ1δg τ6 'Eλειiθερoν
γ6νει, f ατdoιs τoυ Κρdτoυs τδν 'AΘηνδν _ δπηραμμ(ξoμεν <<τΦγ 'Aθηνιbν> xαi 6γι τoΦ 'Eλληνιxoδ Κρdτoυg _ δπηρξε oτdoιg πρ69 ,, τωγ δπo(ωγ τ6 dμιγδE 'Eλληνιx6ν θτiΘετo θν dμφι66λω. Ai &πoιxιoxρατιxα( dντιλ{ψειζ τηE Δtoεω5 εlιηρ6αξαν xα( πoλλoιi5 θx τιilν xρατoιiντων εiE 'AΘηναE. 'Εξ oδ xα( αi t16ρειg αδ fuτoiαι ξεoτoμ(ξoγτo dπ6 δριoμ6νoυ5 _ δλ(γoυ5 εilτυ1Φ5, δoτ6ooν θγδειxτιxαi διd τ6 θπιxρατoδν πνεflμα, _ θναγτ(oγ των, μ6 τoιiE χαQαχτηQιoμo{ls: , <'Αραπ6oπoQoι))'
<Γραιxoλε6αγτ[νoι> <'Eγγλεξo1ιδτε5> xλπ. 'Εξ oδ dx6μη xα. 6 δπερoπτιx65 τρ6πoE, dx6μη xα( πεqιφqoνητιxξ τρ6πo5 συ}UτεQιφoρdg 6ναντι τδγ dπoδτ]μων 'Eλλfνων θx μ6qoυ5 'Eλληνων Δημooiων λειτoυργιilν τoδ Kρdτoυ5 τιilν 'Αθηνιilν xα( διπλωματδν dx6μη _ εtτυ1δg δλiγων -, δαd,xιE oi 'Eλληνε5 τδν περιoxιilν αΦτιbγ πqoo6φευγoν διd νd ξητηooυγ διευx6λυγoιγ τινα fl πρooταo(αν. 'Exτ65 θdγ oi "Eλληνε5 αδτo( &π6δημoι fioαν πλoι]oιoι xαi εΙ1oν <τd, μ6oα> εiE 'ΑΘτiγαs η παρd ταΙg τoπιxαiE 'Αρ1αig τηg 'Aπoιx(αg fi τoυ Κρdτoυg.
Αtτ6 θν oυντoμfα δπηρξε τ6 ιiπ66αΘqoν τηE εig τt]ν δπoiαν πqoo6φυγεν δ BααιλεfE Γεωργιog Β' xαi f1 Κυ66ρνηoig τoυ. Kα( αr)ττ] δπηρξεν f1 ψυxoλoγ(α <τo0 dνωτ6ρoυ>, δριoμ6νων 'ΑξιωματιxΦν ii 'Aξιωματoιi1ων τη5 Aδλη5 πotl f1xoλo6Θηααγ τ6γ Bαoιλ6α. "oσoι θξf1oαμεν θx τoi πληo(oν τd γεγoν6τα xα( τds oυνθτ]xαg δπ6 τdE δπo(αg _ Θ6qog xα( φΘιν6πQωQoγ 1916 _ θξεδηλιilθη, &νεπτ(lxΘη xα( δργανωΘη τ6 Κiνημα 'Eθνιx{g 'Αμ6η5 Θεooαλoνfuη5, flπ6 τ6γ 'EλευΘ6ριoν Bενιξ6λoν, fi &,xρι66oτερoν δπ6 την Tqιανδρiαν ('Eλ. BενιξελoE, Π. Κoυγτoυριιilτη5 xα( Δαγxληs) θd εΙναι εig θ6oιν νd dνει]ρoυν πoλλdg dναλoγ(αg, &λλd xα( πoλλds dντιΘ6oει9, μ6 ττ]ν dπ6φαoιν τoδ Bααιλ6ωE Γεωργioυ B' xα( 'Eμ. Tooυδερoδ γd oυνε1(ooυγ τ6γ π6λεμoν εi5 ττiν Κρητην xα( περαιτ6qιυ. Κα( Θd θνΘυμoiνται doφαλΦE δτι xαi τ6τε, δπω5xαi τιilρα, xαi λ6γω γεωγQαφιxci_lγ δυνατoττ]των xα( λ6γω δημoxρατιoμοtl - 6ενιξελιoμoδ πor1 θπεxρdτει εig τdE ντ]ooυg τoυ Aiγα(oυ 3Ο0
xα( τi1ν Kρητην _ συμπεQιλαμ6ανoμtνηg 6ε6αtωg xαt τη5 δημoxρατιxηg Boρεioυ
'Eλλdδog _ τ6 μεγαλι1τερoν μ6ρog τδγ δπλιτδν πo6 oυνεxρ6τηoαν τα πρδτα Tμηματα τoυ Κιν{ματos Θεoοαλoν(xη5, πρoεiρ1oντo dπ6 τdg νr|αoυ5 τoυ Aiγαioυ xαi τ'i1ν Κρητην (Ληψog, Mυτιληνη, X[oE, ΣdμoE β:τανε
φiα τoδ 'Eλληνιxoδ Λαoil flτo δημoxρατιxt'1 tπ6ρ τηE 'Αντdντ, d,λλd' ιiπηρ1oν εiE τr'1ν πoλιτιxην xα( oτρατιωτιxfν fγεoiαν Γερμαν6φιλoι τoi Κd'ιξερ xαi 'Αγταντ6φιλoι, δπωg xαi τ6 1'940 - 41 δπηρxoν Γεμαν6πληπτoι xα( Γερμαν6φιλoι τoυ X(τλερ xα( Δημoxρατιxo( iπ6ρ τδγ Δυτιxων Δημoxρατιδν. Κα( τ6τε δπωE xαi τ6 |940 - 41 o[ θπιδιωx6μεγoι θπεxτατιxo( oxoπo( τιilγ ΚεγτqιxΦν Atτo-
xρατoριδν f1oαν oδ 'iδιoι μ6 αδτoιig τoi X(τλερ xα( τoδ "Aξoνog. 'Yπfrρ1ε μ6νoν μ(α διαφoρd, μταξ6 τΦγ δrjo uKινημdτων'r, xαi μdλιoτα διαφoQd 6αoιx{1: 'Aλλa πρ(ν πρoxωρf1oωμεν εtμεΘα δπo1ρεωμ6γoι γd xdμωμεν μiαν oαφη δf1λωoιν: Δ€ν τρ6φoμεν oδδεμiαν iδεoλoγιxt'1ν π(oτιγ xαi πρoαr]λωoιγ πρ6E τd μoναρ1ιxd xαΘεoτιbτα _ xαi πρ69 αιiτd &x6μη τηE δεδoxιμαoμ6νηg 6αoιλευoμ6νη9 Δημoxρατ(αE - oδτε xα( πρ6E τoιiE MoνdQχos, o{lτε xαi πq6E τoιi5 [xανoτ6ρoυ5 dx6μη, π6ραν τoυ δτι xαi δ Moν&ρ1ηg εiναι ιiνΘρωπo5, dφoδ παιioη νd 1α(ρη τoδ τiτλoυ xα( τδγ διrιαιωμdτων τoυ. "Oμωg ε'iμεθα δπo1ρεωμ6νoι xαi [oτoριxδg xα( f1Θιxδg νd tπoγραμμioωμεν xα( γd θπιαημdνωμεν, xατα τρ6πoν d,ντιxειμνιx6ν τ6 δραμα τoδ Bαoιλ6ω9 Γειιlργ(oυ τoδ B'. Πo(α t1 6αomfi διαφoρd; 'Επ( xεφαληg τo0 Κινr]ματog Θεooαλoν(xηE εδρioxετo δ 'Ελ. 8ενιξ6λo5 μ€ διαxεxριμ6νoυg xαi πραγματιxoιi5 flρωαg _ τ6γ Π. Κoυγτoυριιilτην xα( Δαγxλflν _ δE πqιi_lτoυE oυνεργdταE. T6 πoλιτιxo - στQατια)τιx6γ τoυ θπιτελεΙoν εΙ1ε μ(αν oυνo1t'1ν πλr4ρη xα( dρραγfr. 'oλiγoν dργ6τερoν (1,9t7) τ6 Κ(νημα επε6λ{Θη εi5 δλ6xληρoν ττ]ν 'Eλλd,δα, Εoτω xα( μ6 τt'1ν 6ot'1Θειαν τδν Συμμd1ων. 'Βπt xεφαλη5 τoδ <θΘνιxoδ Κινt'1ματog>> τoδ Mαioυ 1941 fiτo δ Bαoιλεr35 ΓειilργιoE B' δ δπoΙo5 δxι μ6νoν ατεqε[ται τoδ θθγιxoδ xα( πoλιτιxoδ dναoτηματos τoδ E. Bενιξ6λoυ, δχι μ6νoν xατΕxεται dπ6 τ6 ιpυ1oλoγιx6ν &γ1oE τη5 iδιoμ6ρφoυ <Θ6oεωE> τoυ 6γαντι τo0'Eλληνιxoδ Λαoδ δg Moνdρ1oυ, dλλd xαi πρεrτει γd, διαoπdoη τ6ν dπoπνιxτιx6ν xλoι6γ πo6 δδρα(ωoε περ( αtτ6ν τ6 xαΘεατιbg τηs 4ηE ΑΦγo(roτoυ, δσrε νd tsμφανιoΘη δ5 Eναg ν6og, dνα6απτιoΘε(5, <θΘνιx6g flγ6τηEr.
T6 1916 δ Bαoιλειig Κωγαταγτ[νog xα( τ6 πoλιτιχo-στQατιωτιx6γ τoυ θπιτελε[oγ f1oαν δλoι tπ€ρ τη5 Γερμαν(αE τoδ K&'ιξερ. Διd τ6ν 8αoιλ6α Κωνoταγτiνoν f1 'Eλλdg θd δπρεπε νd εΙγαι f1 πρo6xταoιg τηg Γερμανιx{5 Αιiτoxρατoρ(αg. 'Ωoτ6αoγ δπωg τ6 1916 (θxλoγαi Mαtoυ 1915) xαi τ6 1940-41' δ 'Eλληνιx65 Λα6E εiE ττ]ν μεγ(oτην τoυ πλειoψηφiαν επoλ6μηoαν παρd τ6 πλευρ6γ τδγ ΔυτιxΦν Δημoxρατιδν, xα( αυνεπδ5 xαi τi15 ΔημoxqατiαE διd τt'1ν 'Eλλdδα. Tιbρα, τ6 Ι94l, δ Bαoιλε$g Γειilργιo5 B' εΙναι δπι6ρ τδν Δυτιxδγ Δημoxρατιιilγ. 'Aλλd, τ6 πoλιτιxo - στQατιωτιx6ν τoυ θπιτελε[oγ _ θπιτελεioν xα( τots xαΘεoτδτoE τηE 4ηE Aυγo6σroυ, τt'1ν δπo[αν αtlτ6g θxdλυψεν ii f1ν61Θη &π6 τoυ 1936 _ εΙναι εiE τr]ν μεγioτην τoυ αι]νθεoιγ δπ6ρ τηg Γερμαν(αg τoΦ X(τλερ xαi τo0 Nαξιoμoδ. Κα( δooι θξ αtτδν δ6ν εΙγαι πιoτεtloυγ εig ττ]ν νixηg τo0 "Aξoνog xαf oυνεπιbg τfrg Γερμαν(αg τo0 X(τλερ. n
-
i
ιlη
301
"Eται δ <'Aγγλ6φιλo5, τt'1ν
ii
<Δυτιx6φιλoE, Bαoιλεr}g ΓειilργιoE
B'τi5
'Ελλdδo5
oτιγμfν πo6 dπoφαoiξει <τ6 'EΘγιx6γ Κiνημα>, μ6 Exπληξιν διαπιατιbνει
δτι εδρioxεται
<<χυχλωμ6νo5> iuτ6
τ6 φιλoναξιατw6ν xαΘεoτιbg τηs 4ηs Aδγoιi-
σ[oυ, δτι εΙναι <,dπoxεxoμμ6νog, &π6 τ't1ν μεγ(ατην πλειoιpηφ(αν τoδ 'Eλληνιxoυ λαoδ, δ δπoιog αιiθoρμητω5 dλλd xαi <μ6 τ6γ 8αoιλ6α>, εig τdg δυoxoλωτ6ραE oτιγμdE ημιiνΘη Bναγτ(oν τo8 "Αξoνo5 (194Ο-4l) xαi δπ6ρ τιilν Δυτιxδγ Δημoxgατιδν. 'Εxπ}"\ooσεται τιbρα δ 6αoιλε{19, δτι δ Λα69 dγνoεi την &ρνηoιν τoυ
γd, αυγαγτηθη μ6 τ6γ X(τλερ (1937),
παρd ταg
πι6.oειg τoυ Διxτd,τoqog Mεταξα.
'Exπλι]oαεται &x6μη θx τoδ δτι δ πιoτει1ει δτι τ6 [oτoριx6ν <<"O1ι>> δφε(λεται εig τ6ν Mεταξαν xα[ 6xι εiE τ6ν Bαoιλ6α, εi5 τ6ν δπo[oν xατ6φυγε διd γd dπoφαα(αη μετd τ6 'Ιταλιx6ν τελεo(γραφoν. 'Eιπληooεται δ Bαoιλεrig ια( διd πoλλd &λλα πρdγματα,δg πρ6E την θΘνιxfν πoλιτιxτiγ τηs 'Eλλd,δog, τd δπo[α τ6ν Eφεραν εig dγτiΘεoιγ μ6 τ6ν διxτdτoρα - πqωΘυπoυργ6ν Mεταξαν. Καi δ6γ 3ox6φθη θν τη αrτoμoνιiloει τoυ, δτι fiτo dδtrγατoγ να τα μωρ(ξει δ 'Eλληνιx6E Λα65, dφoυ μ6 τt'1ν δπoγραφfγ τoυ θxηρi-rxΘη τ6 xαΘεαrιbg τη5 4ηg Aι}γotoτoυ xαi αiτ6g τ6 δxdλυψε xαi μετ& τ6ν Θd,γατoγ τoυ Ι. Mεταξα. Κα( τ6 1915-1916 δ Bαoιλεtg Κωγoταντiνog fiτo δπ6q τη5 uotδετερ6τητoE> δπω5 xα( δ Ι.- Mεταξδ5, αJτ6 τηg θxρflξεωE τotl B' Παγxooμioυ Πoλ6μoυ μ6xρι τqg 28η5'oxτψω6ρioυ 1940, <δπ6ρ τη5 αιiατηραg oiδετερ6τηταg>.
Καi
τotlτo
δ1ι δι6τι μ(α τoια{lτη πολιτιxfl i'o Lφιxτi1 θx μ6ρoυg τη5 'EλλdδoE _ λ6γω τη5 γεωγQαφιxηg τηs Θ€oεωg _ &λλd δι6τι διηυxoλtrνoντo τd πoλεμιxd, o16δια xα( θπιxειqlt'1oειg τot "Aξoνog, iδιαιτ6qωs τηE Xιτλεριxη5 Γεgμαν(αE. Πδ5 fiτo δυνατ6γ Eνα xαΘεαιιbE διxτατoριx6ν δoμηg νεoξιoτιxηg ν& Θ6λη νd θπιδιιilxη τ{ν ν(xην τδν Δημoxρατιδν, dφoδ ν(xη τδν Δημoxρατιδγ θναντ(oγ τoΓ''Αξδνog xαi τοt Nαξιoμoir, θd θoημαινε xα( τ6 τ€λog τfrg διxτατoρ(αE τ7s 4ηs Aiγoιioτoυ; Καi τ6τε (τ6 1916), δπωE xαi τ6 7940-41, f1 Γερμανιxη Xιτλεριxη Πρεo6εiα
τδν 'Αθηνδν, τf1ν'Eλλdδα, μ6 τoriE d,πεiρoυE πρd,xτoρd,E τηg, θπιoημoυE xα( dνεπιot'1μoυζ, δζ εiE μ(αν αιiμμα1oν ii δπoτεταγμ6νην xιilραν. Kα( τ6τε (1916) μ6νoν τ6 M6τωπoν Θεooαλoν(xηg ημπ6διαε την xdθoδoν τδγ Γερμανδν xα( Boυλγdρων μ6xQι τηg Κρt'1τηg. Kαi τ6τε (1916), δπωg xα( τ6 L941,'Ιαγoυdριog διd τo0 Στρατιωτιxoδ 'Αxoλoι]Θoυ τηE 'Eλλdδog εi5 "Αγxυραν, εΙ1ε πρoταΘη εi5 την Γερμανιx{ν Κυ66ρνηoιν oυμπτιiξη5 τδν 'Eλληνιxδν Στρατευμd,των εiE την Πελoπ6γνησoγ, εiE περiπτωσιγ Γεgμανιxη5 εio6oληE ειs την 'Eλλdδα. Θd παραμε(νη, πdvτωg [ατoριx6ν θρωτηματιx6ν, bπ( τoΟ πo(α Θd fiτo f oτdαι5 τo0 Ι. Mεταξi, εiE περ(πτωoιν Γερμανιxηg dντ( τηs 'Ιταλιxfrg θπιΘ€οεωE
('oxτω6ριog 1'941'). Tιbρα δ Bαoιλε6E Γειilργιos B' τiE 'Eλλdδog &πoφαoiξει _ δ6γ θd dγαλιjoωμεν θδδ τοιig λ6γoυ5 _ νd flγηΘη θΘνιxoδ Kινηματog, παρd τ6 πλευρ6γ τιilγ Δυτιxδγ Συμμd1ων Δημoxρατιδν, τoi δπo(oυ, xινηματoE, f1 dνdπτυξιg xαi δqdoι5 θd, dγαπτυ1θη εig &λλo μετωπoγ _ τη5 Bogε(oυ 'Aφριxtιg _ xαt δxι τηE Θεooαλoγ(xηg, δπωg τ6 19L6' μoλoν6τι xα( τoδτo Θd frτo δυνατ6γ _ τ6 M6τωπoγ Θεooαλoν(xηg _ θdν &π6 τi.r, πριbτηg στιγμηζ τδν θπι1ειρηoεων εig 'Αλ6αν(αν, δπηρxoν εig 'Αθ{ναg θπιΘετιxα xα( dντεπιΘετιxd αx6δια. Td 'Eλληνιxd,, Γερμανιxd, Bρετανιxα xαt'Ιταλιxd, θπ(oημα ιεiμενα εΙναι θνδειxτιxd θπ' αtiτoδ. "oμωg αημερα, τ6 7941', δ Bαoιλειjg, διd την πρωτo6oυλ(αγ τoυ τoδ <'EΘνιxo0 Κινηματοζ)) E1ει, θν oυγxρ(oει ψf τ6 xfuημα τoυ 'Eλ. Bενιξ6λoυ, νd, d'ντιμε302
τωπ(ση xαi δυoxoλ(αs μεγdλαg xα( ειiνo'ιxdE oυνΘηxαg, θφ' δooν 6t6αια dρΘη εig τ6 tiψog τιilν περιατασεων, δπωg θπ66αλλεν f ν6α loτoριxf πQαγματιχ6τηE: Δυoxoλ|αι: α) 'oλ6xληρoE f1 f1γεo(α των πoλιτιxδν xoμμdτων d,ρνεΙται ti δ6ν θπιθυμε[ συνεQγασ(αν μ6 τ6ν <θπ(ορxoν 8ααιλ6α>. Καt 6t6αια μαξ6 μ6 την πoλιτιxην f1γεoiαν xαi τ6 μ€γιατoν μ6QoE τoυ 'Eλληγιxoδ Λαoi. 6) T6 μ6γιoτoν
xα( oτρατιωτιxιilγ oτελε1δν, τδν fγετιxδν πρ6 παντ6g, xαθεοτδτog τηE 4ηs Αιiγoιioτoυ, θxε(γων δηλαδη πoιi εi1oν μoνoπωλt'1oει Lπ( 4 Eτη τfν 'Eξoυo(αν μ6 θΘνιxην xd,λυψιν τ6γ Bαoιλtα,τ6ν θγxαταλε(πει,τ6ν xατηγoρεi uδg φυγdδα xα( πρdxτoρα τoΟ Λoγδ(νoυ> xα( by συγεQγασ(α μ6 τ6ν Καταxτητfν θγxαΘιoτd, γ6oν Κρdτog'xα( γ6αν Κυ66qνηoιν εiE 'Αθτ]ναE. γ) Καi αιiτ6 dx6μη τ6 περι6dλλoγ τoir 8αoιλ6ω9 πo6 τ6γ dxoλoυΘεΙ εi5 τfν Κq{την xα( τiγ <'Eξoρiαν>>, xατ6. μ6γα μ6ρo5 πιoτει}ει εiE τt'1ν ν(xην τoδ "ΑξoνoE xαi α1oινo6ατεΙ μεταξ{; u&φooιιiloεωg> πρ6E τ6ν "Αναxτα xαi διατηqt'1oεωE φιλιxιilν iπαφδν μ6 τoιig θν 'Αθηναιg <"Eλληνα5 Kυ6ερνητα5r. Συνθfixαι ει3νoixα[: 'Η τoδ Εν6E Exατoμμυρioυ 'Ελληνιoμoδ τηg 'Αφριxfrg, εi5 την δπo[αν πρoo6φευγεγ δ BαoιλειiE ψf. τtγ' Kυ66ρνηo(ν τoυ, διd γd oτηρiξη τ6 'EΘνιx6ν K(νημd τoυ' πQoσ6φερε τα xατωτ6ριυ μεγdλα πλεoνεxτηματα: α) T6ν dγιδιoτελεfr πατριωτιoμ6ν τoδ 'Ελληνιoμοt αrjτoυ πoιi 6ξη μoν(μωg Lxτ65 τηg 'Eλλdδog. Κα( μoλoν6τι εig την πλειoψηφ(αν τoυ frτo δημoxρατιx6E, fiτo Eτoιμog νd, πρoοφ6ρη τfν πλfρη δπooτηριξ(γ τoυ εig τ6ν Bαoιλ6α, θdγ δ τελευταiog εi1ε oυγιινηoει xα( εi1ε πε(oει δτι δ Bαoιλει1g Γειbργιog τoυ 1941 δ6ν fiτo πλ6ον δ Bαoιλε6s τηE 4ηg Αι}γotoτoυ. 6) T{ν δμ6θυμoν θπιθυμ(αν τoδ Eξω 'Eλληνιoμoδ, π6ραν τιbν διαφευγ6ντωv θξ 'Eλλdδos, νd πQοσφ6ρη xα( αι}τ6E Θυo(αg, δατε δ dγων τηg 'EλλdδoE νd oυνε1ιoΘη εig τ6 θπ(πεδoν τoδ iπoυg τηE 'Αλ6ανiαg. γ) την δυνατ6τητα νd dρ1ioη dπ6 τ6 μηδ6ν ττ]ν αυγxρ6τηoιν, τoυλd,χισroν τα πλαioια, μιdE ν6αg 'Eλλd,δoE, tν6E ν6oυ θΘγιxoδ Στρατoδ μ6 πλτ]ρη &πoxλειoμ6ν, xoμματιxιbγ xαi πoλιτιxΦγ dντιθ6oεωγ xαt bxμ6Qos τιilν πoλιτιxΦγ
τoi
δηλωoεων. Κα( τ6λo5 Eνα μεγαλo πλεoγ6xτημα:
Tfν πρooταoiαγ xαi oυμπαρdoταoιν τδν Συμμα1ιxιilν xυ6ερν{oεων τη5 MεγdληE BρετανiαE xα('Ηνωμ6νων Πoλιτειδν, αi δπoΙαι δ6γ επεδiωχoν τtπoτε &λλo παρd την θπαναoriγδεoιν τoδ Bαoιλ6ωE μ6 τ6ν 'Eλληνιx6ν λα6ν. Δ6ν 1ωρεΙ dμφι6oλiα δτι διd τf1ν &ξιoπo(ηoιν τδν πλεoνεxτημdτων αι)τδν δ6ν Θd iλειψεγ d,π6 τ6ν Bαoιλ6α f1 πρ6θεoι5 xαi διdΘεoιg. "Eλειιpεν δμω5 xατι tiχλo: f γεννα(α dνdταoι5, f1 γενναiα τoμf1 πoι1 6πρεπε μ6 Θdρρog xα( &πoφασι(Στιx6τητα ν6 xαψ, μεταξι} τot τεταρταυγoυστιανoδ παρελΘ6ντo9 τoυ xα( τηE ν6αg φd'oεωg δν6E ν6oυ 'Eθνιxoi 'ΑγιbνoE πoιi iigxιξεν δE flγ6τηE, xαi 6γι μ6νoν δg BαoιλειiE. "Eλειι|.rαν f1 τ6λμη xα( t1 πρωτo6oυλiα, α[ δπoiαι Eπρεπε γd, εΙναι dx6μη ριξooπαατxωτεραι, θΘνιπιilg xα( πoλιτ ιxCυg, θxε[νωγ τηg 3Οη5 Noεμ6ρ(oυ 1935, δταν μετd, ττ]ν παλιν6ρΘωo(ν τoυ πρo66αιγεν εiE τ6ν σχηματισμ6ν τηg πρωτη5 iπηρεoιαxηE ιiπ6 τ6ν Δεψρτξην Κυ6ερνηoεωg. Eig τfν Κqτ]τηv xα( τ'i1ν M6αην 'Ανατoλην, δ BαoιλειiE θ6λει πα( θπιδιιbxει γd oτηριxθη πρdγματι xαi iιτi τδν Δημoxρατιxδν δυνdμεων, τιilν δημoxρατιxfE πρoελεtoεω5 d,ξιωματιxιbν xα( δπλιτιilν, τoδ 'Eλληνιxoδ λαoi, δ δπoiog _ δg dναγνωρiξει δ 'dδιo5 δ Bαoιλεrjg _ dνεξαρτ{τωE xαΘεατδτoE θπoλ6μηoεν εig την 'Αλ6αν(αν. Bαoιλει]E xα( ΠρωΘυπoυQγ6s πρoαπαΘoδν μ6 μ6τρoν, xα( ψ(, μ6τρα 3Ο3
oυμ6ι6αατιxα, ν6' tπερπηδησoυν τdE δυoxoλ(αg xα( να ilτιτil1oυν μ(αν uπQfuμιξιν> παλαιδγ <6αoιλoφρ6νων - διxτατoριxδν> xαi δημoxρατιπιilν fl Bενιξελιxδγ > _ δ δρog πρo6ρ1εται &π6 θxεfνoυg πoι1 {θελαν νd iδιoπoιηΘoδν τ6 Eπog τηg 'Aλ6αν(α9 θναγτ(oν θxεiνωγ πoιi μoλoνoτι θξ{τησαν νd πoλεμfσoυν dπεxλε(oΘησαγ. 'Η xαταoταoιg περιπλ6xεται dx6μη περιoo6τερoν διd, τ6ν Bαoιλ6α xαi τ6ν ΠρωΘυπoυργ6ν: o[ o[ &xoλoυΘηoαντε5 τ6ν 8αoιλ6α θπιμενoυν νd διατηρ{ooυν xα( να μoνoπωλf1ooυν τ{ν f1γεoiαν τδν Eγ6πλων Δυνd,μεων τηs M. 'Aνατoληg xα( dx6μη νd θλ6γ1oυν xα( τ{ν πoλιτιx{ν 'Eξoυo[αν, δταν μdλιoτα εig την Mεo6γειoν xαi την 86ρειoν 'Αφριxην h τρoπf τoδ πoλ6μoυ διαψε6δει τdE φιλoαξoνιxdE iλπ(δαg των. 'Αx6μη πεQισσ6τερoν: 'EννooΦ_γ νd xηδεμoνειloυν xαi αΦτ6γ τ6ν Bαoιλ6α.
T6 πρδτoν Kivημα Γρdφει δ E. Tooυδερ65 ('Eλληνιx65 'AνωμαλiεE oτη M6αη 'Ανατoλt'1 oεχ.25
26):
-
'Εν τo{lτoι5 τ6'9 τελευταiα5 f7μ6ραg τo0 Δεxεμ6ρtoυ 1941 Bφdνηoαν τ6. πρdιτα o6ννεφα μt φfιμαg, 6τι τrjν παραμoνrjν τol ν6'oυ 6τoυE 1942 i1τoιμd,ξετo πραξιx6πημα 6αoιλoφρ6<...
νων d.ξιωματιxCυν, δυoηρεoημ6νων διd' τf1v θπαναφoρdν εiE τ6ν oτρατ6ν xαi ττjν fiπoxατdoταo-ρν εig τ6ν 6αΘμ6ν τr7ν τριCυν dνωτ6ριιν d'ξιωματιxCυy d.πoτdxτων τol 1935. 'o 'Aρχηy6ζ τoδ Στρατo0 iπληρoφoqεΓτo τoiτo dπ6 τ6ν f1μ6τερoν tν Καtqω Πρ6o6υν xαi d'π6 τ6ν πρiyxηπα Π6τρoν. 'H ληψιg d'π6 μ6ρoυE τoυ δqιoμ6νων μ6τροlν Βν τfi Tαξιαρ1γiα, διd' νd. πρoλ66η τdE dντιπειθαρ1ιxd'ιE 6xδηλιboειg πqoεxd.λεoε τ6 δυod'ρεστoν θπειo6διoν τoσ λoxαyoi Φωxιdδη Γεωρyioυ. <> !
<ΠoioE fiτo uδ Φμετερos θν Καiρω Πρ6o6υ5> θd μα5 τ6 περιγρdψη ο oιoγρdφo5 xαi δατoριx65 _ NτiνoE Κoυτoo{lμηg: (oελ. 28 - 3O).
δηι.l,o-
<'.. Καt δodν νd' μrjν fiταν dρxετrj f1 ioωτεριxli αvτiδqασιE τoδ 'Aρ1ηηyεtoυ, 6δημιoυρyrjΘη xαi μ[α d'λλη εig τf1ν Πρεo6εiαy τotι Καtρoυ, δπoυ δ τ6τε Πρεo6ευτrjE Καψd'ληE i1yοlνiξετo νd txπoρθrjoη τo69 Δημoxρατιxoιig Φxηyo6s τoδ Στρατoi' 'H παραμoνf| τoi Καψd'λη εig τrjν Πρεo6εiαy τoi Kαtρoυ fiταν dx6μη 'a'α αφd..λμα τotι Tooυδερoi' Πρiν dνα1ωρrjoει εig τi1ν N6τιoν 'Aφριxrjν τoσ ε774ε yiνει δπ6μνημα γιd. τi7ν dνdyxην τηζ d'πoμαxρ6νoεωE τoi Καψdλη yιατi τlπoτε δ6ν ε7p xd'μει δπ6ρ τoδ 'Ελληνιoμoi τfig Aiy{ιπτoυ
xαi πρooπαΘoioε μ6νo νd φανfi ε06ρεστ0ζ εig τ6 Κ6ντρoν μ67qι τoυ αημε[oυ νd. ζητιjoη τfiν tξoρiαν τoi'ΕλληνoE δημooιoyρdφoυ Πdρyα. Γι' α0τ6 d'λλd' xαi yιατ[ xαν6να δ6ν
εi1ε λ6oει τoπιx6 ξriτημα ξητoioαν τljν μετd'λεoiν τoυ. 'O Tooυδερ6g dlτfiντηoεν εiE τ6 δπ6μνημα, 6τι τoa fiταν dδ{lνατo νd d:τoμαlιρ6η τ6ν Καψd'λη (μoλoν6τι _ 6πωE ε|πε _ πoλ6 τ6 fiΘελε) yιατi πρoo4xqoυoεν εig τfiν 6πιθυμ[αν δψηλιbν o246oειιlν...>> A0τ6s τtg σΙ6σειζ τoυ dπ6 τ6τε Β1qηoιμoπo[ηoεν πoλλ69 φoρ6E δ Καψd'ληE yιd' νd' xατηyoρrjoη εiE τ6 Λoνδiνoν τo69 Δημoxρατιxo0g d.ξιωματιxo6E τoi Στqατoi xαi Ξπαιξε πρωτειiovτα q6λoν εiE τfiv > τo0 πριbτoυ xινf1ματog τηg M6oηE 'AνατoλfiE>.
304
Kα( δπ6 τ6ν τ(τλoν, δ
Κoυτoo6μηg oυνε1(ξει:
Nτ.
"... Tiν 24ην Δεxεμ6ρioυ 1941 δ Καψ6'ληE πρooεx6'λεoεν εiE τfiν Πρεo6εtαν τ6ν Tξαναxdxην xαi tνιilπιoy τol Πρεo6ευτoi x. Κ6λλα τ6ν flριilτηoεν dν πειΘαq1fi δ oτρατ6E yιατl ε7xε αilτ6E πληρoφoqiεE περ[ τo8 dντιθ6τoυ. 'o Tξαvαlιd'xηg tξεπλdyη dπ6 τrjv tριbτηoιν λ6yovταg 6τι &ν oυy66αιyε τ[πoτε εiE τ6 oτρdτευμα θd' τ6 iπληρoφoρεΓτo α0τ6E odν δπει3θυνoE Φxηy6E xαt 61ι fi Πρεo6εtα. Tιjν 29ην Δεxεμ6ρioυ δ Πρiyxηψ Πtτρo5 μετ66η πq6E oυνdντηoιv τo0 Tξαναxd'xη xα[ 3παν6λα6ε τ[g πληρoφoρiεE δτι fi xατd'oταoιg εiE τ6ν oτρατ6ν δ6ν fiταν δμαλi1 xαt 6τι A0ατραλ69 d'ξιωματιx6g περνιilνταζ aπ6 τ6 'Ελληνιx6ν Στρατ6πεδoν εΙxε αυνoμιλtεg μ6 "ΕλληνεE oτρατι(υτεE of δπo1oι τotι ε7παν δτι dν δδηyoiντo εig iπι74ειqrjαι6 δ6ν Θ6' πoλεμoδoαν. 'o Tζαναxdxηs iρνitilη νd διboη πioτιν εig 6oα τoi ε7πε δ Πqiγxηι/'ι Π6τρo9 τ6ν πρooεxdλoε δ6 νd' dνu1ωρrjooυν &'μ6oωE γιd' τ6 εiE Παλαιoτtνην oτρατ6πεδoy τoδ 'Ελληνιxoδ oτρατoi yιd' νd. τoi &.πoδεiξη δτι δ oτρατ6E πειθαρ1εi. 'o Πρiyxηψ Π6τρoE 6μω9 itρνliθη νd' τ6ν oυνoδει1oη λ6yoνταg 6τι d'π6 oτιyμfiE εiE oτιyμfiv Επρ6xειτo vd' dνα1ωριjoη d.ερoπoριxωE εiE Λoνδiνoν...> > τ 6' Aρ11ηyεioν. <<.'' 'o Tξαναx6xηg tx6.λεoεν d.μ6oωg τo(lg dνωτ6ρoυE d'ξιωματιxoιig πoι3 διtμεναy τ6τε <<
εig Κdiqoν xαl τoιiE dν6φεqεν 6τι παρtoτατo dνdyxη νd' ληφθoiν μ6τρα. Διετd1Θη δ Συνταγματdρψηg Καλλιyιd'ννηE vd' διαx6ψη τfiv dναρρωτιxfiν dδειαν xαi νd' μετα6fi 6πιυg παραλ66η τfiν διoixηoιν τoδ 5oυ Tdyματog. Διετd1Θη iπtoηg xαl δ ΣυνταyματdρxηE Κατoιbταg νd' παραλd'6η τtjν διo[xηoιν τoδ 1oυ Tαyματog d'λλd αiτ6g tπρoφαoloΘη doθ6vειαν xαi d.π6φυγε νd dνα3ιllρrjoη xαt λ6yει δ Tξαναxd.xηE εig τιjν ξxθεα[ν τoυ iτι <<δ Κατoιilταg μ6 τfiν ταxτιxrjν αiτljν δπ66λεπεy τrjν d'ρ1ηytαν τoi Στρατofi...> Tt';ν 31ην Δεxεμ6ρ(oυ 1941, τ6 μεαoν$χτιoγ' δ oυνταγματdQχηg ΚαλλιγιdνηE εδρ(oxετo εiE τ6 'Eλληνιx6ν Στρατ6πεδoγ τηE ΠαλαιστινηE. Bε6α(ωE, τdE διαταγds τofr 'Aρ1ηγε(oυ, iπρεπε πQδτoγ να ταE dναφ6ρη εig τ6ν Διoιxητt'1ν τηg TαξιαρxfαE, B. Mαρα66αν. 'Eγνιbριξεν δμω5 δτι δ τελευταΙo5 f1γεiτo τη5 τδν δ6ν θξεδηλιbΘη. 'o Tαξ(αρxog δμω5 θξ{τηoεν dμ6oω5 20.
'o Δoι3ρειo5'IππoE
305
τ{ν &μεooν dπoμdxQυγσιγ τΦγ αυγταγματdρxoυ Kαλλιγιd,ννη xα( λoxαγoυ Φωxιαδη.
'Επε6dλλετo, 6ε6α(ωg, f1 dντιxατd,oταoιE του TαξιdQχoυ. 'Aλλd διd τ6ν Tξαγαχdχηγ fiτo δrioxoλoγ &γ δ1ι &διiνατoν, θφ' δooν εΙ1ε τoπoΘετηθη δατερα dπ6 Eμμoνoν dπα(τηoιν τoδ Bαοιλ6ωE. 'H xfuηaι5 τΦγ <8αoιλoφρ6νωγ> δ6ν dνεoτdλη. 'Απ' θναντ(α5 ενετdΘη πQ6s δλα5 ταE xατευΘ{lνoει5. EiE την Exθεo(ν τoυ, πρ6E τ6 'YπoυργεΙoν Στρατιωτιxδγ (Δεx6μ6qιo5 1942), δ ατqατηγ6g TξαναxdxηE &ναφ6ρει μεταξ{l &λλωγ: <δτι &παρxη τηs στασιαστtxη5 δqdoεωg> ιiπηρξεν xα( f1 θξ66qιoιE τoδ 'Aρ1ηγoδ τoδ Στρατoi, τi1ν 29ην Δεxεμ6ρioυ 1'941 εig τ6 1oν ΓραφεΙoν, δπ6 τoδ Συνταγματdρ1oυ Toιγd'ντε. Kα( δ μ6ν Toιγdντεg θτιμω'Αρxηγεioυ θxατρατε(α θoυρr]θη μ6 5OΘriμεqoν φυλdxιoιν, &,λλ' f θναντioν τoi ο3Ο. νεxioΘη θναντιxη...> σημει6νει δ Nτ. ΚoυτoofμηE, τιbν μηxανoρραφιΦν xαi bπt Δ6γ Θ& oυνε1(oωμεν παραθ6τorπε9 λεπτoμρεtαg 'AξιωματιxΦν, οτελε&ρ1oμαγιirγ xαi τδγ d'ντεΘγιxδν θνεργειδν τδν φιλoδ6ξων
τδν -Bαoιλoφρ6νων, τιbγ <Δημoxρατιx{i)ν>>, τωγ > o[ δπoΙoι μ6 την παρoυoiαν τωγ εiE τιiν M6αην 'Aνατoλfν, θπεδ(ωxoγ νd μεταφ6ρη δ xαΘ6ναE θξ αιiτιilν <τ6 xαθεατιilE> τoυ διd τt'1ν ixανoπo(ησιν πQoσωπιχιilν φιλoδoξιων ii φατριαoτιxιilγ iπιδιιbξεωγ. M€ τd dνωτ6ριυ xαt ψ€ τα xατωτ6ρω, θθλoμεν νd διboωμεν dπλδg xα( μ6νoν μiαν πεqιγQαφηγ, δoτε δ'Eλλην d,ναγνιiloτηE ν& εiγαι εi5 Θ6οιν νd oxηματ(oη oαφη dντ(ληψιν θπi τoΙl <πoΓog, πριΙιτoE ijρξατo 1ειριΙιν dδ[xων'', ιiioτε d,π6 , dπ6 uxινfματos εig x(νημαrr, Vd xαταλfξωμεν εi5 τt'1ν διαλυτιx'i1ν θξ6γεqαιν τoυ
χd)ν τηE 4ηs Αtγo6ατoυ,
'Aπριλ(oυ Ι944. Γρ&φει δ E. Tooυδερ69:
oΠραyματι fiτo yεyoν6E fi iiπαρξιζ στQατιωτιxηE δρyανιboεωE 6αoιλoφρ6vωv 'Aξιωματι'H δρyd'xιjlν δπ6 τ6ν Συνταyματd'ρxην Βαyενdν, f1 δπoiα ε7xε τ6 Κ6ντρoν τηE tν Κdtρω' δπoυqγoι35 xαl vωσιζ ε71ε δπηρεo[αν xαταoxoπε[α5' f1 δπoiα tφθαvε νd. παραxoλoυθη "Ε74oμεν εiE xεiραg μαE d'x6μη τηE Κυ6ερνi1oεω5, tπioη5 δ6 dνωτ6ρoυE dξιωματιxo6g' oυμμετ67oντεE τηE δqof α0τηg. δπηρεοiαE δπ6 τηg παραxoλoυΘτjoιυE' δελτlιυν dντ[τυπα tγyραφ6μενoι δ6 εig oi d'ξιωματιxoil;' εig 500 περhoυ dνηλθoν 6τι λ6yεται γανιboεαlE, 'o AΞΙΩMATΙΚoY<ΠAPAΙTHΣΙΣ xε[μενoν: την δρydνωαιν, δπ6yραφov τ6 dx6λoυθoν
xd'τωθι ιiπoyεyραμμ.6νoE.... δηλω 6τι παqαιτoiμαι τfυy τd'ξεων τoi oτρατε6ματoq', δι6τι δ 'Ελληνιx6E Στρατ6E tν M. A. iξετρdπη τηζ xυρiα; αilτoi dπooτoληg xα[ doxoλεiται εiE τfiν πoλιτιxriu'.'r.<'Εδηλo8τo δμωg oυyxρ6νωq πρooθ6τει δ Ε' Tooυδερ6g,6τι Θd' d'π6oυρε τrjν παρα[τηotν τoυ θdν dπεμαxρ{lvετo &'π6 τfiν d'ρxi1ν f1 δπ' θμ6 Κυ66qνηoιg xαi 6d'ν d'πεπ6μπoντo τoi Στρατoδ δριoμ6νoι δημoxρατιxoi dξιωματιxoi, δνoμαoτιxdlE d.ναφερ6μενoι tν τCυ xειμ6νω τot, tγyρd'φoυ τo6τoυ.> ('Aνωμαλ[εE xλlτ. 29 - 30)'
T6 >, λ6γει δ Tooυδερ6g. Θd Eλεyoμν dπ6 τoδ 'oxτω6ρioυ τoΟ 1941. Θα σημειωσωμεγ χατωτ6ρω πori oτηρiξoμεν την 1ρoνιxt'1ν αιiτ{ν dπαρxt'1ν. Κ6ντρoν τδγ oυνoμωτιilν frτo, δg φα(νεται, η 'Ελληνιxt'1 Πqεo6ε(α τoΟ Kαiρoυ. Kα( δ Πρεo6ευτη9 Καψdλη 5 xα( δ Στρατιωτιx65 dx6λoυθo5' στQατηγ6E BdooE, fioαν
σεωs (η δπo6oλη τιilν παραιτηoεων τδν ψμυημ6νων d,ξιωματιxδγ. Kατωτ6gω oxετιx,t1 διαταγη: <1.
oi
f1
λo1αyoi νd' oυyxεντριbooυy τ6'E παραιτrjoειg τdlν d'ξιωμαiιxι0ν.
2' Εtg d'ξιωματιx6E xατd' Tdyμα νd τd.g oυyxεvτριboη 6λαE' 3. Tftν δριoμ6νην fiμ6ραν xαi ιbραν iiτιg θ6' δoθfi ix τoσ Κiντρoυ, θd μετα6η
εiE τ6ν
δπαoπιoτrjν xαt θd' τd'g xαταθ6oη. 4. Δ6ν θd dπoμαxρυνθofrν o[ d'ξιωματιxol τ6ν θ6oεων των dνευ τηg ιyxρtoεωg τfig A. M. τo0 Bαoιλiωg. 5. Θd oυyxεντριbooυν oi dρxηyoi τoι3E dνδρεg τιilv λ6xων xαi ty oυvε74εiα θd' τoι3g δμιλfiooυν, δτι olτoι δ{lνανται εig θxτ6λεoιν νd. πρdξoυν 6,τι θελrjooυν, fiτoι ν6. διαλυθo6ν.
'Ωg fiμερoμην[α παραιτfioεωE fi 15 Mαρτioυ.
'Εx τoi Κ6ντρoυ> (Tooυδερ69 o.
30)
Tην {iπαρξιν τηg δqγανιilαεωE την θγνιbριξoν o[ Aiλιxo(, θx πληqoφoQιδγ τd's δπo(αg θλdμ6ανoγ dπ6 τ6ν Πρiγχηπα Π6τρoν. 'Η dλληλoγραφiα μεταξιi τδν dνωτ&των d,ξιωματιxδν, τδν εΙναι συχνli xα( doφαλf1E. 'Ωoτ6ooν E1ει περι€λΘει εig γνιilσιν xαi τf15 Kυ6ερνηoεωs χαi τoi Bαoιλ6ω9 xαi τδγ Bρετανιxιilν 'YπηQεσιιirν, τoδ Bρετανιιoδ Στρατηγε(oυ χαι τoυ Φ6ρειν - "oφφιg.EΙγαι &λλωoτε δ λ6γoE διd τ6ν δπo[oν δ'8ρεταν65'Yπoυργ6E τrilν 'ΕξωτεQιχιilγ ξητεΙ θπιμ6νω9 xα( &π6 τ6γ 6ααιλ6α xα[ dπ6 τ6ν ΠρωΘυπoυργ6ν Tooυδερ6ν νd &να6dλoυγ τtγ ψετα6ασ(γ τωγ εig H.Π.A. xα( ν& θπιστQ6ψoυγ τ6 oυvτoμιbτερoν εig Κd'ιρoν. (No6μ6ριog - Δεx6μ6ριoE 1941). Mεριxd δε(γματα τη5 dλληλoγραφiαg μεταξιi τδν f1γετδν τoδ πραξιxoπt'1ματog εΙγαι χαQαχτηριoτιιd: 1) Tηv 6ην Δεxεμ6ρ(oυ 1941 6 ατρατηγ6E BdooE γρ&φει πQ6E τ6ν oτρατηγ6ν Κoρτξαν xαi μεταξf dιλλωγ ι)πηραμμiξει: u... Xρειdξεται δμωg Evαg Φπoυργ6E τδν Στρατιωτιπ,δν, στQατιωτιx65 xα( μ6 μεγαλι}τεQoγ oθ6νoE xα( φρ6νημα 6ασιλιxιilτερoν...>
2) T'tγν 3ην 'Ιανoυαρ(oυ 1942 6 oτρατηγ65 B. Mαρα6θα5, &π6 ττ]ν Παλαιoτ(νην, γρd,φει πρ65 τ6ν ατραττry6ν Bdoον. <ΕΙμαι πoλ6 ταραyμ6νoE d"lt6 τ6.9 θνερyεiαE τoσ 'Ελληνιxoi Στρατηyε[oυ Καtρoυ. Toiτo θd τ6 iννoi1oηE ix τo0 dντιyρd'φoυ τoi 'ΥπoμνrjματoE τ6 δπoioy iπ66αλα tπi τoi ξητliματoζ. T6 ox6διbν ε7ναι oατανιx6ν' 'Yπoδ(loyται iτι tνδιαφtρoνται δπ6ρ τott 6αoιλ6ωE tνα iπιτ6xoυν τd δπoxθ6νια των o16δια τd δπoiα εiE obδtν Eτερoν dπo6λ6πoυν ft τi1ν <ΔHMoΚPATΙAN>>' 'o Στρατηy6E ΣxoυλdE, Kαρα6tτηE, ΚαMιyιdννηE xαi Φωxιd'δηg, ξlιναν of <δπooτl1ριxτα[ τofr 8αoιλ6ω9>, d'λλ6' δ6ν ydνoυν τfiν εilxαιρtαν νd' δμιλofrν iναντloν τoυ, δι' δμιλιCυν xαi διd. διαδ6oεων πρoπαydνδαE δπ6ρ τfiE Δημoxρατ(αg xαt μαg
xατηyoρoiν ιbg ξθρotg τoi 8αoιλ6ωg. Miα d.μεooE ΕxxαΘdριoιE τoi yενιxoδ 'Επιτελεloυ τoi Kαtρoυ δtoν ν6. λd6η xωqαν d'λλωE θ6. παqαxμdoωμεν xαl Θd' γtνωμεν περ[yελoι. Διd' τoilτων τδν μ6oων πρooπαΘorν ν6 μετατρ6ψoυν τf7ν o6νΘεoιν τfυν Διoιxljoεων '(να Βπιτιjyoυν τo6E oxoπoιiE των. "Ιoωg θd. oτραφo0ν xαt πρ69 tμ6. ''oλoι of Διoιxηταl xα[ Λoxαyot otτινεE παρoυoιdoΘηoαν εi5 tμ6, Exoυν διαμαρτυρηΘfi διd' τ6'E ΕνερyεtαE τo6 'Aρxηyεioυ Καtρoυ xαt Βπιθυμoiν νd' δπo6d.λoυν παQαιτfioειE td'ν τ6 Γ'. 'Aρ1ηyεEoν δ6ν oταματfioει νd' 3μπαiξη τ6ν πατριοlτιoμ6ν τιbν tδιt dξιμιυματιxδν' 'Εν 6ν6ματι τoσ Θεoσ xαl τηg Πατρiδog o6 [xετε6ω νd' τηλεγραφlioηE εig τ6ν Βαoιλ6α tνα 307
oiτoE λd'6η oθεναρd μ6τρα xαt θνερyrjoη τrjν μετd'θεαιν
τCυν δπευθ6νων, d'λλωE oi Σ6μμαμαg xαi oi oτρατιCυται μαE θd. μd5 περιγελoδν. Ε7μαι δπεριjφανοg διd' τd oτρατει3ματd' μoυ xαl τoι3g dξιιυματιxoι3E d'λλ' iπεγεiρηoαν νd ξεoxεπdooυν τd πρdγματα 6πεq oημαtνει νd διboωμεν εiE τιjν 'Ελλdδα τrjν γαριoτιxrjν 6oλf7ν. Δiδω τ6 o6νθημα xινδ6νoυ. oi d'ξιωματιxoi ε7ναι ivαντ[oy τoi Καλλιyιdννη, δoτιE toτd'λη δE τoπιx6g 6πιτηρητrjg. Δ6y tιπo6αλλω τrjν παραiτηoiν μoυ xαθ' δτι φo6oσμαι 6τι f7 Tαξιαρxiα θd διαλυθη δπ6τε d'λo[μoνoν εig τrjν μbραν μαg xαt εiE τd' δvειρ6' μαg δι' αilτi1ν. T6 xαx6ν Ξpι iyxαθιδρυΘη εi5 τ6 Κ6ντρoν (τoδτo oημαiνει ABΕΣMA Καtρoυ) xαi μ6τρα δ6oν yd ληφθωoιν. Παραxαλιil xρατf1oατε τ6ν x. Nιxoλαtδην πληρoφoρημ6νoν. Γρd'ψε δπωE νoμtξειg εig τ6ν 8αoιλ6α 74oi
πρ6E xdqιν μoυ
tx μ6ρoυE μoυ.
MAPABΕAΣ,
Στρατηy6E>>
3) Tfiv 10ην 'Ιανoυαρioυ 1942 δ συνταyματΦxηE Πεξιxoυ Κooμ6πoυλoE dπευθ{ινεται xαi αilτ6g πρ69 τ6ν oτρατηy6ν Βdooν, Στρατιωτιx6ν 'Ax6λoυθoν τηg Πρεo6εiαE τoδ ΚαtQoυ: <<'Aν6μενα τfiν oτιyμrjν αbτrjν διd νd ootl yρdψω δι6τι dxρι6ιilE αiτrjν τljν oτιyμrjν δ Tξαναxdxηg fiλΘεv εiE θπαφιjν μt τo6E'Aξιωματιxo6g τfig Tαξιαρ1iαE' Παρ6μεινε ΕyταiΘα μt τ6ν Στqατηy6ν Mαρα66α iπi τqεi5 iμ6ρoE xαi tμελ6τηoεν την xατdoταoιν την δπoiαν
δ tδιog (δ Tζαναxdxηd
Εδημιo{;ρyηoε
διd τoδ Καλλιyιdννη xαl την δπolαν
'ΒπιμελCυE
πρooεπdΘηoε νd τfiν 6yd'λη d'π6 tπdνω τoυ xα[ νd. τrjν φoρτιiloη oτoιiE d.Μoυq,' oi d.ξιωt t ./ ματιxot εiναι λ[αy Εxνευριoμ6νoι' Ot Διoιxηταi τι7ν Moνd.δων xα[ τ(υν Λ6yωv Εζητηoαν dxρodoειg tνα ι3πo66λωoιν παρd'πoνα 6ooν dφoρα τrjv xατdoταoιν fiτιg iδημιoυQyηθη yιατi α0τ6E δ tδιoE δ Tξαναxdxηg 61ει διαταρ6'ξει τ{1ν πειΘαρxiαν. Λoγαyoi τζυν Movdδcυν xαt Διoιxητα[ dνΕυ iξαιρ6oεωE, d'πειλητιxιilE xα[ 6ιαiωE tξ6φραoαν την tπιθυμ(αν τcυν ν6 φ69oυν τ6' ξητrjματα τ(')ν ξνιilπιoν τo{ιτoυ xα( νd. τ6ν dντιxαταoττjooυν. Κdνoυμε 6,τι ε|ναι δυyατ6ν yd' τ6 d'πoφtyoυμε τoiτo xαl δ Στρατηy66 Mαρα66αE τo69 Ξδωoε τrjν δια6ε6α[cυoιν τoυ 6τι f1 xατd.στασιζ ει\ρioxεται δπ6 Εξ6ταoιν θν dναμoνfi διαταyιΙlν xαt δδηyιδν bx Λoνδ[νoυ' Tελιxdl; δ Στρατηy65 Tξαναxd'xηE dν xαi d'π6φυyε νd' tλΘη εig tπαφfγν μt τo69 Διoιxητ65 tπi δ6o f1μ6ραg διαρxδ5 d'yα6d'λων, τελιxδ5 oυνεφιbνηoεν' νd τoιig tδη xα[ πρooεπd.θηαε νd. διxαιoλoyrjoη Εα'υτ6ν'- ' dλλd txαμε τ6ν 6αυτ6ν τoυ νd φανfi 6τι μιxq6τερog dνθρωπoE oτd' δμματd' iων.''Aπoτ6λεoμα τo6τoυ fiτo δτι of 'Aξιωματιxol παρ6μειναν εi5 Ετι μεyαλυτ6ραν tξηγριοlμ6νην xατd.oτασιν πνευμd'τοlν xαl τo65 διε6ε6αιιboαμεν δτι Θd' txδoθfi διαταyfi δι6. τljν dντιxατd'oταoιν τoi 'Yπoυρyoi xαi τfiν xατdρyηoιν τoσ AΒΕΣMA. Σrjμεgoν δλoι εlναι πεπειoμ6νoι 6τι δπ6 τrjν dρxηyiαν μαζ θd' τo6E dντιxαταoτιjoωμεv. 'Aλλd xατ6πιν xoινfig oυμφωνiα; μ6 τ6ν Στρατηy6ν Mαρα66αν τd' ξητηματα ixανoνtoθηoαν. Σoi xαθιoτδ ταfiτα yνωoτd' δoτε ν6 ξ6ρηs &aρι6ι7E πCυE t1ει fi xατd'oταoιE' 'Aπεφαo[oαμεν νd' τd πραyματα δ5 t1oυν Bλ:riζoντεE 6τι fi λtιoιE θd' δoθη εig flμαg. ,d'φi1oιllμεν "Ετoι fi xατdαταoιE Θd μ6νη Εxτ6E idν παραoτη dναyxη yιd' d'λλα μ6oα. 'Εdν ν6α Βπειo6δια παρ6μoια, λd6oυν μbραν xαi tμφανιoθoilν, θ6. τo6E d.φf1oωμεν xαt τ6τε oδτε δ Στρατηy6ζ TξαναxdxηE oilτε τ6 ABΕΣMA Θd δυνηΘotlν νd oωθoiν. Σoi yQdφω 6ιαoτιxd' ιfioτε ν6 πρoλd'6ω xαt νd. φθd.oη f1 παρoioα oτ6 x6qια ooυ. Κdμε λoιπ6ν oιiμφωνα μ6 αiτ6' Βπιυφελo6μενoE τfiE δυoμενεtαE εiE τrjν δπoiαν 6xει π6oει αilτ6g (δ Tξαναxdxηg) xατd. τd.E τελευταlαE iμ6ραE. ΚoΣM oΠ oYΛoΣ, Συν/xηg Πεξιιoi'>> >
Ai d,νωτ€ρω θπιoτoλα( εiγαι μετd,φQασιE &π6 'Aγγλιx6ν xεiμενoν, Bx τδν BρετανιxΦν 'YπηQεσιΦν. Ei5 τ6 Λoνδ[γoγ' μεταξ{l Bρετανιxιjlν xαi'Eλληνιxιilν, θπιoιjμων xα( dρμoδ(ων xιjxλων, δνεπo(ησαγ θντ6πωσιγ. Kαi διεμ6Qφωσαν ττiν 308
δτι <δ TξαναxαxηE μ6 τoιi5 Δημoxρατιxo"bE'Aξιωματιxoιig εiqγdξετo διd ττ]v dναxt'1ρυξιν τηE Δημoxρατ(αg...>>!!!! 4) Γρdφει δ Nτ. Κoυτooιiμηg τoi δπo(oυ ταg πηγα5 xαi τd5 πληgoφoρ(αE
λανΘαoμ6νην γνιδμην θεωρoυμεν 6ε6αfug:
Aδτ6 ioljμαινε 6τι δ 'Aντιπρ6εδρoE τηg Κυ6ερνljoεωg oυyιoτotιoε εiE τ6ν 8αoιλ6α νd xd'μη πd'λιν διxτατoρiαν. 'o Tooυδερ6g μ6λιE tπληρoφoρfiθη dπ6 τ6ν 'Υπoυρy6ν τfig 'Εμπoριxfi; NαυτιλiαE x. Θεoφανiδην 6τι αi δηλιboειE τotι Σαxελλαρtoυ ε774αν πρoxαλ6oει dγανιlιcτηoιν εiE τιjν 'Aμεριxιjv, Ξoπευoε δι6. τoδ δπ' dριΘμ6ν 6253 Βyyρd'φoυ πρ69 τi1ν Πρεo6εiαν τηE oild'oιyxτω ν6. τiE διαιpεioη. 'Aλλd' δ Σαxελλαρtoυ τlg ε7xε xd'μει πρdyματι τiE δηλιboειE 6πωE δμoλαγηoεy δ d'νταπoxριτιjE τηE 'Aτλαντ[δoζ> μ6 Bπιoτoλfi τoυ πo6 tδημooιει3θη εig τrjν Εφημερiδα τfiν 19ην 'Aπριλtoυ 1945 xαi εiE τιiν δπoiαy λ6yει: ....' τ6 dν 6ραδ{lτερoν δ x. Tooυδερ6g fi oiooδτjπoτε d'λλoE διtψευoε τdE δηλιboειg αilτd.g δtν ξπεται 6τι δ6ν ξ'ιναν πρ6E Bμ6 xαi δπ6 τoi ναυdq0oυ Σακελλαρioυ'.> Ti1v o6oταoiν τoυ d.λλωoτε πρ69 τ6ν Βαoιλ6α περ[ oυνεyloεωg τfiE Διxτατoρ[αE τf1ν δλ6yηoεν xα[ δ'fiιoE δ Σαxελλαρioυ μ6 tπιoτoλιjν πρ6E τljν 'Εφημερiδα μ6 fημερoμηνtαν 5 'Aπριλioυ 1945 xαi εiE τfiν δπoiαν δπooτηρiξει τιjν iδ6αν τηζ Διxτατoρtαg: <<''. Noμiξω δ6 6τι ξ6λεπoν τrjv xατdoτασιν τ6τε δυoτυ1ωE πoλ6 xαθαριbτερα d.π6 τo{g πoλιτιxdντηδεg.''> (oελ.
33 ).
Πoλλo(, "EλληνεE xαi Ξtνoι, θd διερωτηΘoΟγ διατ( αtτ6 τ6 (στQατιωτιχ6ν πQαξιχ6πIΡσ), θx μ6ρoυg τιilγ 'Αξιωματιχ,α)γ τηg M6σηE 'Aνατoληg; Πoλt πεQισσ6τεQoγ πot' δ BαoιλειiE ΓειδργιoE B' BΘεωρεiτo, αττ6 τorig ΔυτιxoιlE Συμμdxoυζ xαi iδιαιτ6ρωs &π6 ττ]ν Mεγ. Bρεταν(αν, δE δ μ6νoE ν6μιμog θxπρ6σωπos τηg &γωνιξoμ6νι19 'Eλλdδo5 δγαγτioγ τoδ "Αξoνo5. "Ητo, συγεΠ6E, δυγατ6γ δ ατρατηγ69 Tξαναx&xη5 <νd dναxηaι1h τt'1ν Δημoxρατ(αν>, θ:ι( ξενoυ θδdφoυE xα( εδριox6μνo5, δg εilδoμν dνωτ6ριυ, δπ6 τdg διαταγd5 τoυ Bρεταvιxoδ Στρατηγειoυ; Θd θΘεωρε[τo oτρατιωτιxfi στασιE, w δρα πoλ6μoυ θναvτ(oγ τoδ νoμiμoυ 'ΑQχovτoE χα( θd εΙ1ε oυλληφθη διd νd παQαπεμφθη εiE τ6 Στρατoδιxεioγ. 'Hτo θξ i,λλoυ δυνατ6ν, α[ Koιγ6τητεS τLαi α[ Παρoιxiαι τotl θξιυ 'Eλληνιαμoδ να ilτι6}'ηΘoυγ επ( τδv Συμμαγων' 6ooν xαi &ν froαν δημoxρατιxαi εig τfν μεγdλων των πλειoψηφ(αν, &x6η xαi tιντυψγαQχιl{αi; Πoλι] πoλι] δ6oxoλoν &ν δ1ι dδιjνατoν. ΠιΘαγ6ν μ(α EμμεooE δπo6oλτ] απ6ψεωγ, θφ' δooν oυν66αλλoγ εig τ6ν π6λεμoν θναγτioγ τot 'Αξoνos, δs πρ69 ττ]ν θξ6λιξιν τfl5 μεταπoλεμιxflg 'Eλλdδog. 'Αλλd π6ραν τoιjτoυ μηδεν. 'Αλλd r)πdρxει xαi τ6 &λλo: M6xρι τoδ Mαρτioυ τoδ 1942 τoυλd1ιoτoν, τdE 'EλληνL'l&ζ'Eν6πλoυg Δυν&μειg τηs M. 'Ανατoλflg τdg flλεγxoν'Αξιωματιxo( φftα πρooxεiμεγoι πQ6s τ6γ 8αoιλ6α Γεωργιoν. T6 tsqιbτημα oυνεπδ5 παραμ6νει; Πotα τd. 6αθ6τερα αtτια τoδ δργανoυμ6voυ στQατιωτιxoδ πqαξιxoπ{ματoE θx μ6ρoυ5 τδν 'Αξιωματιxδν xαi δριαμ6νων πoλιτιxδν xα( αrjλιxΦγ: Δι6τι πρ&γματι ιiπdρ21oυν αtτια. Td, δπo[α xαi Θ6. πρooπαΘιjσωμεγ νd διαγρdψωμεγ, dφoil πQoηγoυμ6νωg xd,μωμεν μiαν εδqυτατην διαπ(ατωoιν: 'H περ(oδog τoΟ πoλ6μoυ διd ττ]ν 'Eλλdδα xαi τ6ν 'Eλληνιx6ν Λα6ν, xα( 309
θθνιxιil5 xα[ θδαφιxδg, εΙναι περ(oδog xρioιμoE. 'Aλλ' iδιαιτ€ρωg
xρ(oιμog εiναι περioδos απ6 τoδ Mαioυ |941 μ61qι τot Mαρτ(oυ 1943. "Oooι θx τδγ 'Eλλτiγωγ θπ6λεξαν τdE Δυτιxdg Δημoxρατ(α5 διd νd, πoλεμfooυν παρd τ6 πλευρ6ν τωγ θγαγτioγ τoδ "AξoνoE, εtτε θxτ6E εiτε θrπ6E τη5 'EλλdδoE, Eνα εΙ1oν ιiπ6ρτατoγ xαΘQxoν: νd διαφυλdξoυν ττ]ν θΘνιxτiν εν6τητα τoδ 'Eλληνιxo0 Λαoδ xα( τoδ 'Eλληνιoμoδ θν γ6νει, δ5 μ(αν δπερτατην dνdγxην. Kαi dπ6 τoδ 8ααιλ6ωg μ6χQι τoδ τελευταioυ "EλληνoE Koμμoυνιoτoi, να τ'i1ν διαφυλdξoυν δπεqdνιυ πdαηs πoλιτιxfrE, iδεoλoγιxηs 11 xαi πρooωπιxfrg dγτιθ6oεωE. Παoα θxτρoπf fi παptxxλ.υoιE &π6 πiν γραμμfν αΦτfγ Θd πρ6πει ν& xαρατηριοΘη δg iγxλημα θγαντioγ τηg Πατρ(δoE, διd γd μt εUπωμεν EΘνιxt'1 πρoδooiα, f1Θελημ6νη Φ μτi f1
f1θελημ6νη.
Λε1oμεν &π6 τoδ Mαioυ 1941 μ6xρι τot Mαρτ[oυ 7943, δι6τι xατα-τi1ν περ(oδoν αι}τ{ν { τιi1η τoδ πoλ6μoυ εΙγαι &x6μη dμφ(ρρoπoE. 'Η πλdατιγξ ταλαντε6εται xα( δεν E1ει dx6μη γε(ρει πρ69 τt'1ν μ(αν fi τt'1ν &λλην πλευρdν, τδν &ιlτιπdλων θμπολdων Συιlααπιαμδv. 'Η πλdoτιγξ 6γειρεv δπ6q τδν Συμμα7ι'lν μετd τd5 ΙιαxαS τξ5 Boρε(oυ 'Aφριxt1g xαi τoΟ ΣτdλιγχQαγτ. oΤτ]γ 10ην Mαioυ 1943 fι xρ(oιE εi5 τd μ6τωπα θλα6εν λ(αγ &.νηoυ1ητιxd,g διαατdοειE. 'Η 6η Στρατιd bx 320.000 Γερμανδν oτρατιωτδγ θξεμηδεγ(oΘη δπ6 τd, θρεiπια τoδ Σταλ[νγxρd,ντ, δπoυ 230.000 θξ αtτδν bφoνεtΘηoαγ πα[ 90.000 oυνελt'1φΘησαν αi1μdλωτoι. Mfα παQoμorα χαταστQoφfi bπtxεtτo xα( δι& τdg 130.000 Γεμανιχo0 ΣτQατo0 τo[l μα1oμενoυ εig τ6 μ6τωπoν τηg Tι1νιδoE...> Λ(ντελ' Xd'ρτ, Ρ6μμελ τ. 1 oεχ. 204. M6 &λλαg λ6ξειg, εΙναι &x6μη f1 περioδo5 αiτη, f1 περ(oδo5 τoi χαιQoσχoπιoμoδ, τη5 dδρανiαE &ι6μη xαt τ\5 συγεQγασ(αg ψ€ τ6ν "Αξoνα, ,
T& αiτια: α) Tτ]ν 3ην 'Oxτω6ρ(oυ 1941' : {r*:;:"*'uτ6ν πλ6oγ θγτυπωoιαx6ν τρ6πoν' δξαψ6λλει: (<... διαxηq6ooω oημεqoν &νευ otδεμιαg θπιφυλαξεωE δτι δ iyθρ6E μαg πρ6g dνατoλdg Exει flττηθη xα( δ6γ Θ& dναλd6η πoτ6...) Σd'ιρεq τoμ. ΙΙ oεχ. 249. 6) Mεταξ{l 'oxτω6ρioυ 1941 xαi 'Ιoυλioυ L942, t μdxη τηE Boρεioυ ''AφριxfrE, παρd τdE διαxυμd,νoειg ηE, θμφαν(ξει τ6ν P6μμελ d,νoυγxρoτoιiμενoν xαi iτoιμoν γd εio6dλη ειE ττ]ν Atγυπτoν xα( τl1ν M6αι1ν 'Αγατoλην. (Λ(ντελ Xdρτ, P6μμελ, τoμ. 1 oεχ.234 - 236). γ) Triγ 7ην Δεxεμ6ρ(oυ 1,941, δια τo0 αiφνιδιαoμoυ τoυ Π6ρλ - Xdρμrπoρ' f1
'Ιαπωγ(α εio6ρxεται εi5 τ6ν π6λεμoν παρ& τ6 πλευρ6γ τotl "ΑξoνoE, xυq(ω5 τnE Xιτλεριπη5 Γεqμαν(α5. oi πεqιoo6τεQoι, στQατιωτι}ioι xα[ πoλιτιιo( τ{g Διiσεω5, πιατει]oυγ δτι δ π6λεμo9 λαμ6dνει πλ6oγ ν6α xα( dπoQαoιoτιxt'1ν τρoπt'1ν, xαi 6τι μiα oυγ1ρoνιoμ6νη iπ(Θεoι5 θx Δυoμιilν xαi θξ 'Aνατoλδγ Θd διαλι1oη xαi τt',ν Σo6ιετιxt'1γ "Eγωσιγ xαt τ'i1ν Bρετανιxην Αιiτoxρατoq(αν εiE τ6ν Eiqηνιτι6ν xαi τriν 'Ao(αγ. 'H xατdληιpιE oυvεπδg τη5 Αiγriπτoυ xαi ττ]ν M6oηg 'Ανατoλη5 -θρ1εται εig τt'1ν πριbτην oειρd,V τδν ατqατηγιxιilν o1εδiων τoδ Xiτλερ. δ) Kατd τriν αδτt'1ν περ(oδoν, τd Στρατεfματα Κατo1ηg εig τα Bαλxdνια, μ6 τoι15 6αλxανιxoιi5 Συμμd1oυ5 τoδ X(τλερ, ετoιμdξoνται γd αυγ1ρoν(ooυν, μ6 τl1ν πqo6λααιγ τoδ Γερμανιxoδ Στρατoδ, 'εiE N6τιoγ Σo6ιετιxην 'Eνωoιγ xαi 310
Καιjxαooγ, εio6oλfν εiE Toυρxiαν διd γd τf1ν δπoxρειbooυν νd ταxΘη μ6 τ6ν "Aξoνα. Λ6γoι τoi oτρατηγoδ Tooλd,xoγλoυ _ πρωΘυπουργoσ τδν 'ΑΘηνιilν _ εig Θεoοαλiαν (εi5 μ(αν πεqιoδε(αγ τoυ φΘιν6πωQoγ 1941 _ περιε[1oν oαφεΙg θνδε(ξειg δτι oi "Eλληνεg Θd θπαγ6λΘoυν xαi παλιγ συvτ6μωE εig τd παρ&λια τηE Mιxρdg 'Ao(αg εiE τdE περιo1dE των, δπoυ iξηοαν επi 1ιλιdδεg xρ6νια). ΙΙ. Πoλιτιxα α|lτια: 'Η o{iτω διαγραφoμ6γη, τ6τε, τρoπr] xα( iξ6λιξιg τoδ πoλ6μoυ, πρoxαλεl μoιραiωE xαi ταg θxδηλιiloει5 τιilν πoλιτιxδγ αiτiωγ xαi τtγ δξυνoιν τδγ πoλιτιxΦν &'γτιΘ6oεων, iδ(α ix μ6ρoυE τCυν >, τδν θλεγx6γτων τriν 'Eξoυoiαν xα( &,πoφαoιoμ6νων νd, τfν διατηρt'1ooυv boτω xα( διd πραξιxoπημdτων: α) 'Η δt'1λωoιg τoi Bgετανot ΠρωΘυπoυργoδ Toδρτoιλ (27 'oxτω6ρioυ |94t) f1 δπo(α xαθoρ(ξει τ6 μεταπολεμιx6ν πoλ(τευμα τηE 'ΕλλdδoE, δE μ(αν <Δημoxρατtxi1ν Κυ66ρνηoιν δπ6 Συvταγματιxfν Moναρ1iαν>, θρ1oμ6νη μετd, τt'1ν δπoγραφηγ, δπ6 τηE 'EλληνιxηE Κυ6ερνηoεωE Tooυδερoυ, τo0 Xd,ρτoυ τoδ 'Ατλαντιxoυ περ( <Δημoxρατ(αg, πoλιτιχd)γ δημoxρατιxιjly xα( d,τoμιxΦν θλευΘεριδν> xλπ. &νηoυ1εΙ oo6αqιbg τotE TεταqταυγoυστιαγotE 'Aξιωματιxot5 xα( πoλιτιxoιiζ, εiS την M6oην 'Ανατoλflγ, ii δπoυ dλλoδ εδρ(oxoνται. 'Αεvηoυ1εi dx6μη xα( αtτ6 τ6 περι6dλλoγ τoδ Bαoιλ6ω5. 6) 'H δηλωoιg α{iτη τoδ Bρετ. ΠρωΘυπoυργoδ, o[ λ6γoι τofr "Eλληνo5 ΠρωΘυπoυργoυ εig τd,g oυγxεντριiloειE τoδ Λoγδ(νoυ, δE xα( ραδιoφωνιxαi θxπoμ'oxτωπα( τoυ, f1 <Συνταxτιxt1Πραξιg, τoi Bαoιλ6ω9 Γεωργioυ B' τiE 22αg _ dνηαυ1o{lν 6ρ(oυ t941 _ πριilτη φdαιE τfl5 xαταργηαεωg τηg 4ηg A{;γo0oτoυ iδiαιτ6ρωg τoιig Tεταρταυγoυστιαγo{lE. EΙναι f πριbτη θxδfλωoι5 - πρoαπdθεια, μετα τ{ν θγxατdλειιpιν τηE 'Eλλdδog xα( πρooφυγ{ν πρ69 τoιig Συμμd,1oυ5, δημoo(α &πoxηρυξιg τo[r διxτατoριxoi xαΘεoτtilτog. EΙγαι iπ(αηE πριbτη d,π6πειρα δημιoυργ(αg εiνo'ιxoυ xλiματoE δπ6ρ τoδ Γεωργ(oυ B', εiE 'Eλληνιx6ν τt'1ν xατε1oμ6νην 'Eλλ&δα xα( ταυτo1ρ6νωE θπαγαoυνδ6oεωE μ6 τ6ν 'Yπηρεoιδν, α[ τιirν πληρoφoρ(αg Λα6γ. Γνωρ(ξει τ6 ΛoνδΙνoν, ατι6 Θετιxdg 'Eλληνιx6g 'Eλλdδα, δ δτι: τriν εiE δρoδν δπoΙαι &π6 τriν θπα{lριoν τfg Κατo1ξg
Λα69 εΙναι ηνωμ6νo| xαi θναντ(oν τflg KατofiE, δτι €εωρεi πρoδooiαν ττ]ν uKυ66gνηoιν τιilγ 'ΑΘηνδν>. δτι, θγω oi ν6oι dξιωμιατιxo( xατ6xoνται &π6 dγωτriν νιoτιxt'1ν διαθεoιγ xαt d,π6φαoιν, dπoΘαρριiνoνται fi αυγxρατoιγrαι dπ6
'Ανιυτdτην Στgατιωτιxi1ν f1γεα(αν, f1 δπoiα χαιQoσχoπεΙ 6τι μεταξt Σεπτεμ6ρ(oυ 'Aντιοτdxα( 'Oxτω6ρ(oυ 1941 δxoυγ συγχQoτηΘη τρεig 'oργανιiloειE 'EθνιxfrE σεωE, τ6 EΑM, δ EΔΕΣ xαt i1EΚKΑ, xαi θ1oυν dρxioει απoραδιxdg θxδηλ6αειg dντιδρd,oεωg θναγτ(ν τoδ <δotλoυ Kρdτoυ5> xα( τηE Κατoxηg. T6λoE δτι, θxεiνoι πoιj εΙγαι dπoφαoιoμfνoι νd, πoλεμt'1ooυν θγαγτ(oγ τotl "Αξoνog, εiE τtiν 'Eλλdδα ii εis τt'1ν M. 'Ανατoλt'1ν, xα( μ6 θμυτιατooilην δια τ{ν ν(xην των Συμμdxων εΙναι oi δημoxρατιxfi5 πρoελειioεωg, dντιδιxτατoριxoi xα( dντιμoναq1ιxo( 'Aξιωματιxo( xαi 'Eλληνεg θν γ6νει. Καi διd ν& μτjν διαoπαoΘη f1 θθνιxt'1 θν6τη9, τt'1ν επdνoδoγ τoδ Bααιλ6ωE i τηs Moναρ1(αE, δεγ ην dπoxλεioυν, θφ' δooν, μετd τriν dπελευΘ6ρωoιν τf1ν &ξιιboη διd δημoι1ηφ(oματog δ 'Eλληνιx6g Λα69. T6 dντiΘετoν oυγ66αινε μ6 τo{lg 1Θεoινotg θιαoιbταg τηE Moναρ1iαg xα( τη 4ηs Atγotαroυ,'oδ δπo[oι xατηγoρotrν τ6γ 6αoιλ6α δg <πρd,πτoρα> τιilν "Aγγλων...
γ) 'Ωs
θd, διαπιατιiloωμεν xατωτ6ρω, o[ xιjxλoι
τfg Atληg xα( o[ <6αoιλ6311
&ξιωματιxo( xαi πoλιτιxo(, εΙ1oν oαφΦg διαγεγραμμ€ην iδιx{ν των xαi πoλιτιπ{ν γραμμriγr, τf1ν δπo(αν θπ6μενoν γd iπι6dλoυγ xα( θπ( τoυ Bαoιλtω5, xαi f1 δπo(α flτo drπ(θετog πρ6g αtτfν τoδ 8αoιλ6ω9. Πoλι} δλ(γoι θξ αiτδγ f1oπdξoντo ττ]ν θΘνιxτ]ν xα( πoλιτιxf1ν γραμμ{ν τoυ 8αoιλ6ω9, τιiγ φQoνεE>>
<θθνιxf1ν
δπo(αν xατ' dνd,γχηγ η θλευΘ6ρα 6oυλt'1oει ii δπoδε(ξει τoδ Λoγδ(γoυ, θxdραξεν &π6 τo0 Mαioυ τoδ 1941. Kα( τoδτo δι6τι o[ πλεloτoι &π6 τ6 περι6d,λλoν τoυ _ πρ6 παντ6E oi dξιωματιxo( _ θπ(oτευoγ δτι f1 ν(xη τιbν 'Ελληγιxιilν _ δπλων εlζ την 'Aλ6ανiαν xαi εig ττ]ν &μυναν τδγ αυγ6ρων, fiτo <ν(xη iδιx{ τωγ)) xαi τo'b5 dνfrxεν dπoxλειoτιxδg. Κα( θπ( πλ6oγ δ6ν B1ουν διαx6ψει τdE θπαφd5 των μ6 τo{rg τη5 4ηg A{lγo{lατoυ τfiE xατεγoμθνη5 'EλλdδοE xαt πo'[s αυνεqγd,ξoνται μ6 τ6ν Kαταxτητην fl xαραδoxoδγ.
δ) 'oλ(γoν μετd τ{ν xατdληιpιγ τηs Δυτιxηg Eιiριilπηg δπ6 τoδ "ΑξoνoE, (Md'ιog_ 'Ιoι1νιoE 1940) xαi μετd, την dπoτυ1(αν dπo6doεω5 ειE 'Aγγλ(αν, f1 Bρετανιxf1 Κυ66ρνηoι9 dπoφαo(ξει την δργdνωoιν Boωτεριxoδ μετιilπoυ εig τ{ν Eiριbπην, θγαvτ(oγ τoδ "Αξoνo5, χαι &,ναΘετει εi5 τ6ν 'Eργατιx6ν Boυλευτfν Nτ6λτoγ την δργ&νωoιν τfr θoωτεριxflE θν6πλoυ xα( πααη5 φι1oεω5 dντιατdoεωg. 'Η 'Eλλd,E xα( δg oημαντιx6E στQατηγιx6E 1Φρog, xα( δι6τι δ 'Eλληνιx65 Λα69 δ€ν ixει δπoταγ{ otlτε xα[ xαταΘ6oει τd' δπλα, &πoxτd iδια(τερoν θνδιαφ6ρoν. 'Ωoτ6αoγ o[ πλεΙoτoι θx τΦγ τηs 4ηg Aδγo{roτoυ, εi5 τι]ν 'Eλλdδα fi θxτ6E τηs 'Eλλd,δo5, fioαν Bγαγτ(oν πdoηζ dγτιoτ&oεωs. 'o Καιρoαxoπιoμ6g των εΙ1ε δfo &ξoναg: 1) 'Edν f1 Γερμανiα τoδ X(τλερ νιxf1oη, Θd θγxαταλε(ψoυν τ6ν Γειilργιoν τ6ν B'. "As oημιωθη δτι τ6 Bεqoλ[νoν δεν διεξdγει πoλεμιxτjν θναντioν τξ5 'Eλλ. Moναρ1iαg, &λλd θγαντ(oγ τoδ Γεωργιoυ. 2)'Εαν oi Σιiμμα1oι νιxrjσoυγ, τ6τε δ BαoιλειlE Θd θ1η τf1ν &ν&γxηγ τωγ Bφ' δooν δ Ελλην. Λα69 εΙγαι dντιμoναρxιx65. Θd θπαν6λΘoυν εig τf1ν 'Eλλdδα μ6 τfν oτt'1ριξιν τδν Δυτιxιilγ
φfν Θd θπαν6λΘη εig τf1ν 'Eξoυo(αν. Συνεπδg τ6 xdoμα μεταξι1 Bαοιλ6ωg xα( 'Eλληνιxου Λαoδ xα( δημoxρατιxoil x6oμoυ, ivτ65 xα( bxτ6E τηE 'Eλλdδog πρ6πει νd, διευρυνΘη. Kα( δ Bαoιλεfg νd dπoμoνωΘfl, bτoι θ& xαταoτf λε(α των. 'Eπ( τoδ πρoxειμ6νoυ δπεγθυμ(ξoψν τ6 dνωτ6ρω <θγγραφoν) Mανoυαd,πη. ε) Συνεπδζ, τ6 ilπoγραμμiξoμεν, παE μη d'νηxων ειg τfν <παρdταξιγ τωγ> πρ€πει γ& dπoxλε(εται ιαi fuτ6 τf1ν <'ΕλευΘιiραv 'Eλλ. Kυ66ρνηoιγ> xαi dπ6 τ6ν Στgατ6ν τηg M. 'Aγατoλη5 xα( dπ6 τf1ν oυνεργαo(αν μ6 τ6γ Bαoιλ6α. "Eτoι δ BαoιλειjE Θd' xαταστη _ xα( πρ6πει να xαταστη _ δργαν6v τωγ διd τtγ xαταχτησιγ xα( ττ]ν νoμt'1ν τfrg 'Eξoυo(αg, νd τoδ dπoxoπfr παoα θπαφτ] μ6 τ6ν 'Eλληνιx6ν Λα6ν. 'o δια1ωqιoμ6g μεταξtr αtτδγ * τδγ - xαf τoδ 'Eλληνιxoi λαo0 ii τηs πoλιτιxflg f1γεo[αg, Θd εΙγαι δ '(διog μ6 αiτ6ν τηs 4ηs Αιiγoιioτoυ: <'ΗμεΙg εtμεΘα o[ θΘνιx6φQoνεs xα[ πατριδται xα( δ Bαoιλεri5 'AQχηγ6E μα5. "Oλoι πq6πει γd, δπoταγotlν. "Oooι dγτιτ(Θενται εΙναι ξ1θqo( μα5 xα( oυνεπιδg εxΘρo( τηE Πατρ(δoE
γιατα(...>
Γρdφει δ 'Eμ. Tooυδερ6E:
<<... M6oα λoιπ6ν o' 6να τ6τoιo xυxεdlνα xαιιoηΘεiαg δ6ν fiτo σπαyιo ν' d.xoιiη xανεi6, τqαyιxd' xαt πεμπτoφαλαγylτιxα oυνθf1ματα: 'Aπ6 τ6 Eνα μ6QoE 6λεyαν, παρd. νd 674oυv ot δημoxρατιxoi διx6 τoυζ στQατ6 xαλ6τερα νd' διαλυθfi, xα[ dπ6 τ6 d'λλo μ6Qog θφιΙwαξαν,
312
d'ρxετ6 πoλεμrjoαμε xα[ δ6ν 1ρειdξεται ν' dyωνιξ6μεθα oτην tQημo fl oτ6ν Καoiνo. 'HμεiE πρoo6θεταν dλλoι 67oμεν πρooριoμ6 νd' tλευθεριboιυμε τfiν Πατρiδα μαζ'.'>> Kαi περαιτ6Qω: <<..' Δ6ν θd' xατανε[μω τιbρα ε0θ6ναE, xαt δ xαθ6να5 θd 6ydλη τd oxετιxd oυμπεqd.-
σματα dπ6 τd. Φyρoφo πo6 Θd δια6d.αη εiE τ6' διdφoρα xεφ6λαια τoi 6ι6λioυ. Δ6ν μπoρι7 6μωg νd μιjν τ6 π6 xαθαρ6' 6τι μεγd'λo μ6Qog τfiE ελθtνηg 674oυν o' α0τd' πo(s L"γιναν xαt oi νoμιμ6φρoνεE dξιωματιxot xα[ i A0λη, πo{l μi τfiν oτoρyf1l, των πρ69 τ6v Βαoιλ6α δπωπτε6oντo τoι3g πdνταg xα{ δ6ν &φηναν o6 xαν6να τ6 διxαtωμα xαi τd' μtoα νd. ματαιιilση μ6 τ6y διx6 τoυ τρ6πo, τ6. tνδε16μενα μιd5 τ6τια9 xαταoτdoεωg' Σxd'λιξαν διαρxCυE' 'H d'μυν6 των xατd' δπαρxτfυν ft dvυπ6ρxτων xινδ{lyων &ν6τρεπε τrjν πoλιτιxιjν μαE τor xατευνασμoδ xα[ μd'g ioτερoloε εilxαιρtεg διd. τrjν d.πoxατd.oταoιν' τfig πειθαρ' πo1iαE. 'H πειΘαρ1tα fiθελαν αilτoi νd αιτoxαταoταθfi μ6 τrjν διxfi τoυ5 dντιπειθαργιxfi λιτιxf1. Kαi Ξτoι f1 Κυ66ρνηoι9 tπd'λαιε xατd πdoηE φ0oεαlg φανεqfυν xαi &'φανι7ν δυνd' μεωy' φiλων xαl διx6ν μαE, 1ωρig xανε[E ν6. Θ6λη νd 6oηθfioη yιd ν6' iπιτt1γη, διd με' τριoπαΘoiE πολιτιxfig τrjν fiρεμiα xαi τrjν iooρρoπiα. oi νoμιμ6φQoyεζ xαt ot αbλιxo[ iπ6μεναν, 6τι μ6νoν διd. τηg πυyμηζ fiτo δυνατfi fi .tπιτυxiα τfiE 'ΕθνιxfiE 'Εv6τητo5. Δ6ν τ6 txρυ6αν δτι ξητoυoαν d'λλη Κυ66qνηoι yι6. μιd'τ6τoιαπoλιτιxrj."Ετoι 6μιυE πqoxαλoi' σαν...>>
('Aνωμαλtεq oελ. 8-9).
<'H δπo66oxoυoα &νωμαλ(α, μαs Eφερε θx Λoγδiγoυ ειE Kd,'ιρoν ''lατα M&qτιoν τoft 1'942.> λ6γει δ E. Tooυδερ6E. 'Yπdρxoυν, χαθ' fιμαE, τQετE χQoγιχα( συιlJιτ6σειg, dνεξ{γητoι μ6χQιg w6g σημε(oυ,χαt τ6.9 δπo(αg Θεωρo0μεν d'παρα(τητoγ νd δπογρoμμiorμ'γ dπ6 τoδδε: Tρ(α στQατιωτιx& πραξιxoπfματα θξεδηλωθηoαν εig ττ|ν M6oην 'Ανατoλf1ν: τ6 πρδτ o! L94t - 42, μεταξιi Δεxεμ6qioυ xα( Mαρτ(oυ, (θπρ6χειτo δg iδωμεν, νd θxδηλωθη τ{ν 15ην Mαqτ(oυ). T6 δεtτεQoν, τ6 δπoΙoγ Ξgrηιωoη τ6ν M&ρτιoν τo6 |943. Κα( τ6 τQττoγ xα( αo6αριil,.|ou τ6ν 'Απρiλιoγ τoδ tg44. Κα( εiE τd τρ(α χινηματα' δ BαoιλειiE xα( f1 Κυ66qνηo(E του φΘdνoυν dργdι. 'Eγιil Θd θπqεπε Bαoιλειj ζ Ιlαi Kυ66ρνηαιg 'Eλληνιxιbν 'Eγ6πλων Bαoιλει1E πQ6 παγτ6E δι6τι αtτ6E flτo δ 'ΑQχηγ6s τδν _ δηλαδf δ να dγαλd6oυν xαi Δυνdμων _ νd εδg(oxωνται θγxαiqωE Eπ( τ6πoυ xαi dπoφdoεωγ μετρων διd τηγ Bαoιλειig _ την ειibιiνην τδγ θγδειχνυoμ6νων Διατ( δ BαoιKα( θρωτdται: 6πoxαταoτασιν τηs πειΘαρ1(αg εig τ6 Στρdτευμα. πραξιχoπliματos σrQαιτωτιxoδ τoΟ xα( λειiE φΘdνει εi5 τ6ν 1ωqoν τηζ χQ(σεωζ ii' τiν τελευτα(αν oτιγμ{ν, i] μετd, τ6 <>, δπωg τ6ν 'Aπρ(λιoν τoδ 1'944; 'λπo τi1ν &ντιπαqdταξιv γεγoν6τωγ, συγoμωσιCυν, xαi μαQτυQιΦν δ dναγνιbστηζ θα θξαγ&γη dναμφι66λωg τd συιUτεQ&σιΙατd τor.l. 'Eχεiνo τ6 δπo[oγ θd'
i1 &πoxλε(oωμεν &μ6σωE, δE πQ6s τt'1ν πριilτην , περ(πτωσιγ} Md,ρτιoE t942 εtναι τoδ θxδo1f1 τδν dvτιπdλωγ τoδ Bαoιλ6ωE, δηλαδt'1, δτι uδ φ66o5 τηE εio6oληg Ρ6μμελ εig τriν A'(γυπτoν xαi τ(1ν M6oην 'Aνατoλf1ν συγεχ8dτησε ττiν μετd6αoιν τoυ ει5 Atγυπτoν, δg δπεδεixγυεγ δ'Ηγτεγ...> Θ& αr1μιιboωμεν αJτλd)E τo0τo: .δτι δ BααιλειiE Γειbργιo5 Β' εlxε παf σει νd E1η πλtρη Eμπιoτooιiηγ ειE τots πεqιoooτ€ρoυE θx τo[r περι6dλλovτ6g τoυ, ιδιαιτ6ρω9 εig δ,τι dφειbqα τoιig dξι_
ματιxoι35,
oi δπoΙoι διεxf1ρυooαν δτι εiναι <&φooιωμ6γoι xαf πιστoι φftoι
τoυ)).
Π6ραν τoιiτoυ, f1 <θγxατdλειιpιg τt'1ν δπo(αν θδoπiμαoε τdE παραμoνdg τηg Γερ-
'AΘfναg, μανιxηg θπψθ6αεω9 xα( δλ(γoν πρ6 τηg εio6δoυ τδν Γερμανδγ εig σtQατιω<&π6 τofg. xαλυτ6ρoυg φiλουg τoυ xα( oυνεqγdταE τoυ' πoλιτιxoιjΞ '{α( τιxoil5>, τo0 θδημιottρμ1oε u6αρri ιpυ1ιx6ν τqαδμα>, τQαiμα πoι] τ6γ θφεqεν εi5 τt'1ν
πλfρη dπoμ6νωoιν.
313
Διd τ{ν περ(oδoν πoιi μαE δνδιαφ6ρει, Θd παρα1ωρησωμεν xα( π&λιν τη oιν εiE τ6ν δημοoιoγραφoν Nτ. Κoυτootμην.
θ6-
Mετd τrjν xατ6oταoιν αδτfiν πo6 \δημιoυayηθη μεταξ6 Tαξιαρ1tα5 xαi 'Aρxηyεioυ, τoσ Tξαναxd'xη Liιvε δ6οxoλo5' 'o Δημητραxd'xηg dνεxιbρηoε εiE Λovδiνoν yια vd' oυναντιjαη τ6v Tooυδερ6 yιατt δ6v ε7xεν Bμπιoτoαδνη μ6αω τηg Πρεo6εtαE. "Oταν δ Tooυδερ6E xατcbρθωoε νd. oυyxεντρcboη εiE τ6 Λoyδtνoν τo6E 'Yπoυρyo{ζ τoυ συμxτεQιλαμ6ανoμ6νoυ xα[ τoi Σαxελλαρioυ, νoμlξει 6τι ε7ναι f7 xατd'λληλη oτιyμrj yιd' νd. xαθoρloη τrjν θ6oιν τoυ d'πtναντι τηE 4ηE Airyoιioτoυ xαl xατoρθιbνει μ6 πoλλ69 dντιδρd'oειg νd' δημooιειioη τrjν tρμηνευτιxfiν Πραξιν τ0g 4ηg Φε6qoυαρioυ 1942 μ6 τrjν δπoiα xατη8yεiτo τ6 xαθεoτιbg τfiE y'ιxτατoρ[αE' "Ετoι tπρo\trωρηoε μ6 d'αυy1ιbρητη xαθυoτ6ρηoη δ Tooυδερ6g εiE τ{7ν πqd.ξιν τfiν δπolαv θd tπρεπε νd xd'μη d'π6 τrjv πριbτη oτιyμrjν πo6 iπdτηoε τ6 π6δι τoυ εig την Kρfiτην. 'O να6αρxoE 6μωE Σαxελλαρioυ μoλoν6τι fiταν iν yvιboει τfiE xαταρyi1oεωE τoi xαθεoτδτoE' τoi δπo[oυ δπηρξεν xυριιbτερoν oτrjριyμα, tν τo(lτoιg δ6ν δπ6yραι/'ιεv τfiν πραξιν yιατ[ < Βxεiνην τfiν f7μ6ραν d'xρι6r1E dνεψιbρηoεν Επιoτρ6φωνταζ εiE Κdiρoν. Tiu iδiαν f1μ6ραν 6μω9 δ Tooυδερ65'{xαμε xαt Eνα d'λλo 6ημα πρ69 τfiν Bxxαθd.ριoιν: πρo66η εi5 τfiν πα6oιν τoυ Δημητρd'τoυ dπ6 τd' xαθfixovτα τoi'Yπoυρyoδ τfig'Ερyαo[αE. Tιbρα δ Tooυδερ6E εl74ε vd doxoληθη μ6 τ6. ξητijματα τoi oτρατoδ. 'H xiνηoιE Mαρα66α xατd τo8 Tξqναx6.xη ε774ε μεy6.λην d'πi1xηoιν εiE τodg x6xλoυE τζυν'Avαlcτ6ρων xα[ δ Tαουδερ69 μrj ΞxoνταE τ6 oθ6νoE ν6. dντιμετωπ[αη τIE oυxoφαντiεg, τηλεγραφεΓ εig τ6ν Tξαναxdxην tiτι fiταν dδιiνατoE f1 dντιxατ6στασιζ τoσ Mαρα6tα. T6 τηλεγρd'φημα (16 'Ιανoυαρ[oυ) εEναι dπ6δειξιE τηg πλi1ρoυE oυyx0oεωg f1 δπotα θπεxρdτει μεταξil Κυ6ερνfiαεωE xαt Στρατηyεloυ' Zrjτημα dντιxαταoτdoεωE τoi Mαρα66α δ6ν δπηρxε xd'ν. 'o Tooυδερ6E '6πεoεν εig τfi παyfδα τζυν 8αoιλoφρ6νων 6τι δηθεν of Δημoxqατιxo[ ijθελαν ν6' ixδιιbξoυν τo69 φiλoυg τo0 Βαoιλ6ωE d'π6 τ6ν Στρατ6. 'Aλλd δπ6πεoεν xαi εi5 dλλo oφdλμα δ Tooυδερ69: d'vτi νd oτε[λη τ6 τηλεyρd'φημα dπευθεtαE πρ69 τ6v Tξαναxd.xην, δg 'Aρxιoτρdτηyoν, τofr τ6 xοιyoπoιεi διd' μ6αoυ τoδ Καψ6λη' 'o Tooυδερ6g 8ρμαιoν τ6ν αilλoxoλd'xων τoδ Λoνδtνoυ, ταπεινcbνει τ6ν 'Aρ14ιατρdτηyoν τ6y δπoIoν α0τ6E εΙ7εν 8xλ6ξει... Καi μετ' 6λtyαE iμ6QαE, 20 'Ιανoυαρioυ 1942, πρo6αiνει εiE μiαν d'x6μη περιoo6τεQoν d'διxαιoλ6yητoν πqαξιν': τηλεyραφεi d'π6 τ6 Λoνδ[νoy 6τι δ Συνταyματd'ρψηE Καρα6iτηg πρ6πει νd d'πo11ωρrjoη d'π6 τfiν θ6oιν τoi 'Επιτελdρ1oυ xαi νd dντιxαταoταθfi &'π6 τ6ν Συνταyματdρxην 'Aντων[oυ, γνωoτ6ν 8αoιλ6φρoνα. A0τ6 yιd. πρcbτη φoρd.oυν66αινε εig τd' στQατιωτιιl,d' xρoνιxd. 'o 'Επιτελd'ρ74ηE πα{εται Bν dyνotα τoi 'Aρxιoτρατrjyoυ xα[ δixωE xdν ν6' iρωτηθfi τoi δρ[ξεται δ dyτιxαταoτd.τηE' 'o TξαναxdxηE μri dνεx6μενoζ πλ6oν τ6ν tξευτελιoμ6ν τηλεyραφεT εig τ6ν Tooυδερ6ν (25 'Ιανoυαρioυ) δπo6d'λλoνταE τfiv παραiτηo[ν τoυ xαt λ6yει εig τ6 τηλεyρd'φημd. τoυ:
f7 θ6oιE
διαταyd'E δμCυν.'.>> T6τε δ Tαoυδερ6E &ντιλαμ6dνεται δτι ε71ε πταioει d.π6ναντι τofr 'AρχηyoO τofr ατρατoδ xαt ξητεi τηλεyραφιxωg dπ6 τ6ν Tξαναxdxη νd' παραμεiνη εiE τljν θ6oιv τoυ μ6xριEδτoυ Ελθη αilτoπρooιbπωgεiE τ6 Κdiρoν' Κατd' τ[g Φx6s Mαρτioυ, iπαν6ρ74εται d.π6 τ6 ΛoνδΓνoy δ Bαoιλε'ι3g, δ Tooυδερ6E, xα[ δ Δημητραxd'xηE. 'o τελευταtoE oπε6δει νd' αυyαντi1oη τ6ν Tξαναxd'xη xαl τoi Bμπιoτε6εται τi1ν πληροφoρtαν δτι oi oυxoφαντiεE τι7ν 8ααιλoφρ6νων Βναντioy τoυ ε|xoν φΘd'oει μ6xρι τoυ'Ηντεy δ δπoioE ixd.λεαε τ6v Tooυδερ6ν xαi τoi παρεπoν6θη δτι <<.... δ'Aρxηy6E τo0t Στρατoi δ6ν fiταν 'Ayyλ6φιλoζ...> Βε6αiωE δ Tooυδερ6g πρooεπd'θηoε νd dπoρρiψη τtg αυxoφαντiεE, &.λλd f1 ψυ1ρ6τηE δ6ν εΙ1ε διαλυθfi. Κατd' την 'Εθνιxrjν 'Εoρτrjν δ Βαoιλε(lE xαl δ Tooυδερ6g μετ66ηααν εiE τi1ν Παλαιoτiνην πρ6g iπιθειbρηαιν τoi oτρατoa. Εtμoυν δ μ6νog δημooιoyρd'φog δ δπoIog παQηχoλoιjθηoα τfiν tπιθειbρηoιν' "Hταν φανερ6 6τι xd.πoιoE dνα6ραoμ6E Bπιxρατoσoε εig τ6 oτρατ6πεδo. Παρoυoιdoθηoαν εi6 τ6ν Βαoιλ6α d'ξιωματιxo[ of δπoioι xατrjyyειλαν τoι3g
3ι4
oυναδtλφoυζ τωy δτι 6xαvαν πρoπαydνδα εig τo65 oτρατιdlτεE των δπ6ρ τηE Γερμανiαg!!! Εig μiαν τ6τoια xαταyyελiαy iναντloν δν65 Συvταyματd'ρxoυ, δ Βαoιλει35 xατελfiφθη δπ6
6ρyiE xαι ε7πεν: _"Εται
μoi
φα[νεται νd' τ6ν xαλ6oω tδιb xαi νd τ6ν 1αoτoυxfoω...
Td παρdπoνα πρ69 τ6y Toουδερ6 fiταν iπioη; oxληρd. Toδ xατfiyyειλαν 6τι Eνα5 dνιbτατoζ d'ξιιυματιx6E'εΙxε μεταχειQισθη τ6'δπo6ρ6xιoν τig μυoτιxfiE iπιxoινι''lνiαg μ6 τrjν 'Ελλ6δα, xαt ε7xαν ριιpoxινδυνεtoει ''ΕλληνεE ναisτεE, yια νd φtρη δ <> αilτ6E d.π6 την 'Ελλd.δα την μαιτq6oαα τoυ' M6 αδτη την διαπioτωoι δτι <> iπ6ατρει/lε δ Tooυδερ6E xα[ δ Bαoιλε{'ιg εi5 τ6 Kdιρoν 6πoυ μετ' δλ[yoν, μ6 τfiν &φιξιν τoδ Κανελλoπoι3λoυ, &νoiyει μtα ν6α oελlδα εi6 τfiν M6oην 'Aνατoλf1ν..., (Nτ. Κoυτoo6μηE, 4 Χρ6νια "Aγνωoτη 'Ελληνιxη 'Ιoτoρtα, oελ. 34 - 35).
'O
Πρωθυπουργ6E E. Tooυδερ6s θd εΙ1εν, Φ5 φα(νεται, &π6 την Κρητην dντιληφΘη τoιiE dπωτ6ρoυE σχoπoi;s τιiν δριoμ6νων <φ(λων> πor1 f1xoλoιiθηoαν Bαoιλ6α 'xα( Kυ66Qνησιγ εi5 τfν <'Eξoρ(αν>. Kα( Θd εΙxε ιpαr3oει π6ooν δλ(γoν fioαν o[ <φ(λoι> αιjτo( xαt bντ6E i] θxτoE τηg 'Eλλdδog MoναQχιχo( fl Bαoιλ6φQoνεE δπωg θναφαν(ξoγτo ειE τ6ν Γεωργιoγ τ6ν B' $α(, 666αια, π6ooν πεQισo6τερoν floαν Tεταρταυγoυστιαγo( xα( <Φιλ-εξoυσιαχo(> _ δ δρog εiναι iδιx6E _ dναox6πησιγ τη5 xαταoτd,μαs _. T{ν 4ην 'Ιoυλ(oυ Ι94Ι, εig μiαν ExΘεoιγ τd xατωτ6ρω: (θν πλδ πρ6E χα( ιiλλωγ, E. Tαoυδερ69, σεωs, δ γQdφει,μεταξt την N6τιoν 'Aφριxην):
Θζ Lι7τα ανωτεQω 6τι f7 oτελ6xωoιE τoδ oτρατoυ ξηρas xαl &'6ρoE πρ6πει vd' ytvη πqooεxτιxd, xαi iδiωE 1ρειdξεται πρoooxrj εiE τfiν διoixηoιν αtτoi. Γι3ρω d'π6 τd'E dναδιoρyανoυμ6ναg δυνdμειg μαg αioθd'yεταL 21ανεig τ6v θ6ρυ6oν τCυν φιλoδ6ξων Σφιyyι0v. "Εxει yεννηθη εiq, πoλλo69 f1 iδ6α, εiτε tx oυνηθε[αE ε[τε Bx τdαεω6 πρ6E μtμηαιν, 6τι μεταπoλεμιxδg α[ oτρατιωτιxα[ δυνdμειE θd. τo6E xρηαιμε6ooυν rbg δρyανoν δια νd. Βπι6ληθoiv πρ69 διαxυ66ρνηoιν τηg xιbραg. 'AνεξαρτιjτωE τoi t6ν 6λ6πoυν xαλι16 ii δx, _ xατ' Βμ6 δ6ν i1ξε6ρoυν τ[ τo69 ylνεται _ α[ φιλoδoξlαι αilταl δ6νανται νd παραxωλ{ooυν την δμαλf1ν πρ6oδoν τfiE dναδιoρyανιilαεωE μαg, 6ν μιj xαi νd' τrjν xαταoτρ6ψoυν, δι6τι θd ρiεig τ6 oτρdτευμα πριΙlτoν τ6 πνεiμα τηE διαφΘ6ραE βι6' τηg 6ρyανιboεωE xλιxδν) <<...
ψoυν
xα[
δειiτερoν θd. φ6ρoυν τελιxδE τrjν διαiρεoιν μεταξ6 τιilv d.ξιωματιιιιjlν'..>> oελ' 247
-
248.
'Aλλα xα( αδτ6g δ BαoιλεtE εΙxεν dq1ioει νd d,ντιλαμ6dνεται πλr]ρω5 τ6ν xλoι6γ πo,(s τ6ν εi1ε περι6dλει, δταν εiE dπdvτησιγ τδγ θx Καiρoυ τηλεγραφη-
διd νd' μdτωv στQατηγoιl gooou xλπ. λ6γει, dγαναxτισμ€νoζ εig τ6ν Tooυδερ6ν, &γτεδ6γ δτι <... Noμ(ξω 1,942: 3ην'Ιανoυαqioυ την o[ &λλoι, τ6 &xoι]ooυν xα( ληφΘηoαν δooι θ6τoυν τd πρdγματα δπωE τα Θtτoυν θγ τιil τηλεγQαφτ]ματι τoιi-
ΤΦ,
δτι αιiτoi εiγαι
}iυQ(ωE θxε(γoι
oi δπoioι
δημιoυργoδν χινδ{'γoυE τotζ
δπoioυ5 xα( πρoλ6γoυγ...>
"Yoτερα d,π6 θπιoταμwην 6ρευναν iπ( τδγ αiτ(ωγ τfrE πρoxληΘεioη5 dναoτατιboεω5 xα( oυγ16σεωζ ειs τdg τ&ξειs τoi συγχQoτoυμ6νoυ 'Eλλ. Στρατoδ, Bαoιλεr15 xα( ΠρωΘυπoυQγ6E, μετ& τ{ν θπιoτQoφηγ τωγ ειt Κd,[ρoν, d'πεφd,oιoαν γd λd6oυν δριoμ6να διoιxητιxd μ6τρα: α) 'AντLτlαταστασιg τoδ Tαξιdρ1oυ B.
Mαρα66α διd τoδ Συν/1oυ Π. Kατoωτα. 6) 'Ανd,θεoιE τδν Διoιxτ]oεων τδγ Tα315
γμd,των <εig dξιωματιxoι1E dνεξαρττ]τoυg πoλιτιxιilν φρoνημd,τιυν, θγγυωμ6νoυE τiν πειθαρx(αν, τtγ θργαo(αν xαi τηγ xατdπαυoιγ τηs πoλιτιxoλoγ(αgr. γ) 'Αν&Θεoι5 τfl5 Διoιx{oεω5 τηg δπ6 oυγxρ6τηαιν Δευτ6ραE TαξιαQχ(αE εi5 τ6ν
Συνταγματ&ρ1ην 'Aλ. Mπoυρδdραν. δ) KατdgγηοιE τotl 'Aρxηγε(oυ Στρατοδ M6oηE 'Ανατoληg. ε) 'Ωατ6ooγ δ ατρατηγ65 Mαρα66αE παραμ6νει 'Aq1ηγ65 τoδ 'Επιτελε(oυ. 'Η ληψι5 τιbγ dγωτ6ρω διoιxητιxιilν μ6τρων εig τ6ν Στρατ6ν oυμπ(πτει μ6 τriν &φιξιν εiE την M6oην 'Ανατoλην τoυ Π. Καγελλoπoι]λoυ. 'O Π. Kανελλ6πoυλog dναλαμ6dνει ττ]ν 'Aντιπρoεδρε(αν τηg Κυ6ερνηoεωE xα( δλ(γoν dργ6τεqoν τ6
'Yπoυργεioν 'EθνιιηE 'Αμtηg, μ6 τρε[g 'Yφυπoυργofg, Στρατoδ, Nαυτιxoδ xαi 'Aερoπoρ(αE. 'o Π. Καγελλ6πoυλog δπηρξεν dπ6 τoιiE πριbτoυ5 πoιi εiE τd,E 'Aθ{ναE διεxι]ρυξαν μετd, τt'1ν Κατoγi1ν τt1ν θθνιx{ν dνdγxην τξE oυνε1ioεωg τoδ 'EΘγιxoυ 'Aγιilνog εi5 τfν 'Eλλdδα xα( bxτ6g τηg 'EλλdδoE. Διd λ6γoυ9 τor3g δπo[oυg δ6ν dναφ6ρωμεν, δπε1ρεωΘη νd διαφιiγη ειE τfν M6αην 'Αγατoλf1ν, πρoxειμ6νoυ vd oυλληφθη δπ6 τιilν 'Aρ1δν Κατo1iζ, θφ' δooγ τ6γ Φε6ρoυdρlιoν |942 δtν εi1εν dx6μη δργανωΘη εi5 τd Boυγ& f Evoπλog d,ντ(oτααιE, xα( t1 udπ6xρυψιE)) τoυ θπ( μαxρ6ν xαθ(oτατo δ$oxoλoE. Κα( δ6ν xωρεΙ xαμμ(α dμφι6oλ(α _ δg Θd διαπιατιiloωμεν xατωτι6ρω _ δτι f1 ε'dooδog εig τ{ν Κυ66ρνηoιγ τoδ Παγ. Kαγελλoπo{rλoυ xα( α[ ειiΘiγαι τoυ δE 'Yπoυργoδ 'ΕΘνιxη5 'Aμιiνηg Eδωoαν γθoγ τ6γoγ xα( γ6oν μα1ητιx6ν πνεδμα εiE τ6ν 'Eλληνιx6ν Στgατ6ν τηE M. 'Ανατολfr5. Tαυτo1ρ6νω5 δμrζ _δι6τι δ Π.K. frτo dντ(παλoE τηE 4ηE Aι}γoιioτoυ _ πQοεxdλεoεν dνηoυ1(α5 εig τot5 xυx}"oυ5 τδν Φιλ-Eξoυoιαxδν Tεταρταυγoυατιανιilν < Bαoιλoφ q6νων, . 'H 6γxαιρo5 επ6μ6αoιE Bαοιλ6ωE xα( Πgωθυπoυργoδ d,γ6ατειλε τd α16δια τot ιιντ]ματoE τδγ δ6ν dφωπλ(oθη. 'Aπλδg πρo66η εig μ(αν θπιαταμ6νην &ναπρooαρμoγfγ τηE oυνoμωτιxfrg τηg δρdoεωs, fl δπo[α xατα iνα δριoμ6ν θν6g τΦv f1γετων τηζ, dπεxλf1Θη <<παθητιxιj Bπαvd'oταoιg>> διd τηE δπoμoνηg xα( τ\5 oυνε1oi5 δπoνoμειioεωg.).
3r6
KEΦAΛAΙON x
Aι
d,γτιτιθ6μεvαι &π6ψει5 xαI γνΦμαι bπi τdtγ διαφ6qων xινtiοεων xαI χιγημιiτων εiE M.A. Eiναι νoμ(ξoμεν xα( d,παραiτητoν xαi bιι6ε6λημ6νoν γd, dντιπαρατdξωμεν xατωτ6ρω γνωμαE xα( θ6oει5 εrτi τηE διαμoρφωαεωg xαi θξελiξεω5 τΦν γεγoν6των τ{g M6oηE 'Ανατoλfr5._ "Eτσι μ6νoν Θd dντιληφΘιilμεν xατα πoΙoγ τρ6πoν xα( μ6xρι πo(oυ οημεioυ παQαπoιεiται ii παQαμoQφιilγεται { [oτoριxri dλt'1θεια. Θd παραΘ6οωμεν μεριxd χαQαχτηQιoτιxd δε(γματα: Ι._ 'o dντιoτqdτηγoE θ.&. Γ. ΚαραγιdwηE θx τιbν [δqιrτΦv τηE E.N.Α. (Δεξιdg oτρατLωτLtLo-πoλιτιx{g 'Oργανιboεωg μεταξf τδν 'ΑEιωματιxδν τη5 M6αηE 'Ανατoληg) xαt τoδ I.Δ.E.Α., εig τfν 'Eλλdδα, μετd, την απελευθ6ρωoιν, εi5 τ6 <[ατoqιx6γ> 6ι6λioν τoυ: 1940-|952 τ6 δραμα τηg 'Eλλdδοg, 6πη xαi dθλι6τητε5, γρdφει: 'H 'Ελευθ6ρα 'Ελληνιxfi
Κυ66ρνηoιE,
iν
αυvερyαo[α μετd. τfig BρετανιxfiE τoια6τi1ν παραλα6fiv xαt διox6τευoιν πρ65 M6oην 'Avατoλfiν τCυν 'Ελλfiνων φυy6δων. Ai δπηρεoiαι αlται oιiν τfi πρooδευτιxη Βπιxρατrjoει τιilν ΔημoxρατιxCυν-Κoμμoυyιoτδν εig τi1ν M6oην 'Aνατoλljν, xαl iδiα d'π6 τoa Mαρτioυ 1943, εExoν tξελιxθη εiE xομματιxd' πραxτoρεiα, doψoλoι3μενα εiE τ6 νd, xατατd.oωoι τo65 νεoαφι2ινoυμ6νoυE εi5 τi7ν M'A. 'Aξιωματιxo'ι\E xαi δπλiταE εiE xατηyoρlαE, dναλ6yιυE τι7v πoλιτιxδν xαi xoινιυνιxdly τo6τιυy φρoνημdτιυy. 'Εx τoιjτων oi <<..
τηE, tyxατ6στησε παρd'
τδ Πρoξενεiω Σμ6ρνη5 εiδιxfiν δπηρεoiαν διd.
Δημoxρατιxo[ oooιαλiζoντεg xαi xoμμoυyιαταl d'πεατ6λλoyτo εiE Moνd.δαE ii xαιρiαE θ6oειE τfig Βv τη M6oη 'Aνατoλη 'ΕλληνιxfiE ΔιoιxfioεωE, o[ δ6 8αoιλ6φρoνε5, oυντηρητιxoi 'Aξιωματιxoi xα[ πoλιτιxδg d'δι6'φoρoι, 1αραxτηριξ6μενoι δE τεταρτoαυyoυστιαlrol xαi φαo[oται, διετtθεντo εiE δευτερευo6oα5 δπηρεoiαE ft d'πεατ6λλoντo δE διjθεν Bxπαιδευ6μενoι εiE εiδιxιΙlg δημιoυρyηθ6ντα x6ντρα, '6νθα txρατo6ντo BπI μαxρ6ν d.ρy6opλοι, τελιxιbE δ6 πoλλo[ τoι3των διωxετε6oντo δE dντιδραoτιxoi εiE oτρατ6πεδα αυyxεντριboεωg εig Σoυδdy.
'o "Ελλην Πρωθυπoυρy6g διd' δηλιboεων τoυ χαQαxτηρiζει τ6ν Βααιλ6α, δζ τc5 πλ6oν ioxυρ6ν Εθνιx6ν xεφd'λαιoν, πλην fi xυ66ρνηoig τoυ δπooxdπτει oυνε1δg τ6 xiρog τoυ. ΕiE τ6v Στρατ6ν δρyιd.ξει f1 πρoπαydyδα xατd' τCυy Bααιλoφρ6νων τεQταυyoυστιανιilν φαoιoτilν xα[ δπ6 τ6y τ[τλoν τoδ dντιφαoloτα xρι3πτoνται τ6 πλ6'oy dνoμoιoyενη xαt 6τερ6xλητα oτoιyεEα, d.π6 τδν dyνCυν xα[ iδεoλ6yων Δημoxρατδν, μ6yρι των dναρxιxιlν' τυχoδ ιωxτCυν xα[ xoμμoυν ιoτdly. 'H 'Ελευθ6ρα'Ελληνιxfi Κυ66ρvηoι5 txινεiτo xωρi5 oxoπ6ν, χωQiζ πρ6γραμμα, χωQiζ oυνo21fiν χωQIζ π[ατιν, dvευ πρooπτιxijg'. Κα[ τ6 1εlριoτoν 6λων, d'π6 dδεξι6τητα ft d.π6 πoλιτιxfiν Bμπd.θειαν txαλλι6ρyηααν τ6ν δι1αoμ6ν. Δ6ν εiρyd.ξετo μ6 εiλιxρiνειαν xαi 317
dφoo[ωoιν '6ναντι τoi Βαoιλ6ωg xαl διεxιbρηoεν τo{g δπηρετoι3ντα5 εiE τd.E tv6πλoυE δυνdμειE εiE δμ6φρoναE xα[ &'ντιφρoνo6νταE, εiE Bxθρoig xαi φ[λoυE. 'H txδηλog Κυ6ερνητιxιj dνεπdρxεια 6π6δραoε xαταλυτιxωE iπt τηE ΔιoιxrjoεωE xα[ '6δωαε τi7ν εδxαιρlαν εiE τotE φιλoδ6ξoυE, τo6E τυxoδιrbxτα;, τo6E dvαρxιxo6g, τoδq ΒξτρεμιoτdE xαl τoι3E χoμμoυνιστd.E vd. dναπτι3ξωoι iλευθ6ρωζ την διαλυτιxιjν των δρdoιν xα[ oijτω α[ μιxρα[, &.λλd' iδειitδειg 'Ελληνιxα[ '6νoπλαι δυνd'μειg Βν M6oη 'Aνατoλfi διελιiθηoαν, o0x[ μ6νoν εig τd. iξ δν oυνετiθηoαν dλλd' xα[ εiE παρdyιυyα δηλητηριιbδη, μιαρd., d'ν6oια xαl θθνoφθ6ρα. Εiναι ixτ6E παoηg d.μφιo1ητfioεωE 6τι τd' xαταλυτιxd' ταiτα ατoιbεiα πρorjρboντo Bν τη δλ6τητi των oxεδ6ν tx τηE φερoμ6νηE ωE Δημoxρατιxfig iΠαρατdξεωg xαl τ6ν d'ριoτεριξ6ντων xoμμdτων, d'λλd' ε7ναι iξ 'iooυ 666αιoν 6τι oi iδεoλ6yoι Δημoxρd'ται xαi τ6' tθνιxd' Δημoxρατιxd Κ6μματα, oilδ6πoτε oυν6τρεξαν, δπ6θαλψαν fi oυν6πραξαv εig τd'5 dνoαιoυρy[αg τα6τα9. 'H δyιιjE μεQiζ τι7ν iθνιxoφρ6νωv 'Ελλrjvων,oi δπoΓoι d.ντ6δραoαν xατd. τιbν dντεΘνιxciιν tπιδιωξεων τfυv μoιραlων τotτοlν d'vθριbπων, πρofiρxετo θξ 6λων dνεξαιρtτω6 τδν 'Εθνιxrby Κoμμdτων.'.>>
Περαιτ6ρlω δ dντιατρdτηγog Γ. Καραγιdννη5 πρo6α(νει τl,αi εis bxτιψt1σειs &QιΘμητιχds χαi πoσoστια(αE, θd iλεγε χανε(E y"ατ6πLν εiδιxιbγ θρευνδν τ{'α( στατLστιχd)γ:
,r.'.' ofjτω, τotg δπηρετo{νταE εiE τ6E 'Εv6πλoυ5 'Ελληνιxd'E ΔυvαμειE M6αηE 'AνατoληE dνδραE δ6ναται νd xατατdξη xανεiE εig τ6oααρα9 xατηyoρ[αE:
α) 'Εθνιx6φQoναζ, νoμιμ6φρoναE, Bαoιλ6φQoναζ, δημoxρατιxoι3E,
oυντηρητιxo6E.
6)' Εθνιx6φQoναζ' φανατιxoι3E Δημoxqατιxoι3E y)' Εθνιx6φQoναζ d'διαφ6ρoυg' δ) Κoμμoυνιoτ6.E.
....' ot Κoμμoυvιoταl, dπoτελo0ντεE d.ρxιxιbE τ6 π6ντε τoiE 6xατ6ν o01[ τo8 oυν6λoυ τoσ εiE M6oην 'Aνατoλi1v dνδρδν, dλλd' τιbν δπηρετodντων εiE τd'E Moνd'δαg (xα[ εig αiτiι'E δπι7ρ6τoυν &'παvτε5 oxεδ6ν oi xoμμoυνιoτα[ tλ6ω Κυ6ερνfioεωg) διd' τηg iπιδεξioυ
πρoπαyd'νδαζ των xαl τηE oυνωμoτιxfiζ των δqαoτηρι6τητoE, xατ6ρθωoαν νd' παραoι3ρωoι oημαντιx6ν d.ριθμ6ν θx τaν d.ριoτεριilν Δημoxρατιxrbν εiE τ6ν xoμμoυνιoμ6ν xαt ηiiξηoαν τfiν δ6ναμ[ν των εig δ6xα π6ντε τoIE Εxατ6v περ[πoυ..>> οελ.91,93,94,98
'Ωριoμ6vαt παQατηQηoειg Lπ( τδν n[oτoριxΦγ, διαπιατιiroεωγ τoi συγγQαφ6ωE'Αντιοτρατηγoυ εΙγαι θπι6ε6λημ6ναι: 'Εξ δoων dναφ6ρΘησαν &γωτ6ρω xα( θξ δαων Θd dxoλoυΘt'1ooυν, dλλd xα( θξ δoων γνιυgiξoψγ dπ6 &μεooν dντ(ληψιν ii iπιoταμ6νην Eqευναν, δ6ν δπηρξε
(συνεQγασ(α> μεταξιj Bρετανιxηζ τLα('ΕλευΘ6ρα5'Eλληνιxηg Kυ6εgνηoεω5 (παρd τδ Πρoξενε(ω Σμ6Qγη5 ) <διd την παραλα6ην 11"αi διo16τευoιγ>. otiτε xα( 'Aγγλo-'Eλληνιxf 'Yπηρεo(α διd, τdg διαφυγα5 xαi τι]ν θπιλoγiν τδν διαφυγδγ, θλειτoιiργησεγ ειE Σμriρνην, η τηγ 'Eλλdδα. 'Ωoτ6ooγ, xα( εig τfν 'Eλλdδα xα( εiE την Σμιiρνην δπηQχoν χαi Eδρων <Συνεργε[α> Bρετανιχd)ν 'Yπηρεoιδν, d,νεξdρτητα τ6 Eνα dπ6 τ6 &λλo xαi ψt διαφ6ρoυS xαi εiδιxαg αrτoοτoλdE Exαoτoν, iξ αιiτδν. Td θγ'Ελλdδι <Συνεργεια> dπετελoiγτo d,π6 'Eλληναg θΘελoντdg'dγωνιoτdg. 'Επ( τιilγ <ΣυνεQγε(ων) xα( τωγ (πQαχτ6Qωγ) dσχoλoOνται iδιαιτ6ρω5 α) Κ. M. Γoυγτ1&oυξ, (τ6 Mηλoν τηg 'Eριδog> σελ. 3Ο, 35-36. "ExΘεo(g του ειs Συν6δριoν '0ξφ6ρδηS 1962
('Η Mεγ. Bρεταν(α xαt
f1 Eιiρωπα[xη 'Αντ(oτααιE Kεφ.
Σoυ[τ-"Εoχoττ σελ. 85, 96, 205, 208-2|0 y) αελ. 1Ο3, 106, 118-119. 3ltt
E. Mdερg,
EΛΛA.) 6) Mπ(xαμ
'Eλληνιxt'1 Περιπλoxη,
'Αλλ' δπdρ1ει xα( η θπ(oημoE 6xθεoιg-δγγQαφoν τoυ Πρωθυπoυργoυ Tooυδερoδ, τηs 4ηs Noεμ6ρ(ου 1'947, πQ6s τ6 Φ6ρε'ιν-"0φφι9 ('Hντεν), εiE τ6
δπo[oν, μεταξιi
<<''. "Oταν αυν6ατηαα τ6ν oxηματιoμ6ν εiδιxιjE δπηρεoiα; δι6 την παραxoλo,ι3θηoιl, τfig toωτεριxfjE xαταoτd'oεωg Bν 'Ελλd'δι (δπηρεo[α Σε6αoτιαν) α&τ6 xυρtωE iαx6πoυν. Δ6ν ijθελα δηλαδη διd τηg μιxτηE α8τηg ('Ayyλo-'ΕλληνιxηE) δπηρεαiαE νd yiνη ν6α δπι7ρεα[α χατασχoxτεtαE fi d'vτιxαταoxoπεiαE διd. τd' tv 'Ελλd'δι oυμ6αiνovτα. Aiτ6 iyνιbριξα xαt Bξαxoλoυθιλ νd' τ6 πιoτειiω, 6τι ε7ναι tgyαoiα τιbν ijδη δρyανωμ6'νcυν πρ6E τo8τo 'Ayyλιxων ij 'Ελληνιxιbν δπηρεoιιbν, ε[τε πoλιτιxCυy, ε[τε oτρατιιυτιxι7ν. 'Επιθυμιil νd' xαθαριoθfi, μιd. yιd. πd'ντα, τ6 oημεIoν τoδτo, δτι δηλαδf7 διd. τη5 δπηρεoiαq Σε66.oτιαν δ6ν ijΘελα ν6' παραyxωνιoθfi xαμμtα dπ6 τd'E δρyανωμ6ναg xαi λειτoυρyodσαζ σχετιxd'E δπηρεo[αE ι3μιυν. '.'Εox6φθηxα δτι διd' τη6 iπηρεotαg αilτηE θ6. io!ηματ[ξετo'6να 6ρyανoν d.μερ6ληπτoν, διd. τotι δπotoυ dπ6 xoινoδ, ''Ayyλoι, "Ελληνεg θ6' διειoδ6αμεν δι(ι' τCIν xαταλλfiλων παQατηQητιΙlν, εig τfiν 'Ελλ6'δα πρ69 διαπtοτωoιν, μ6 d.μερoληψ[αν, τηE πραyματιxfiE yνιbμηg τoi 'Ελληνιxoδ Λαoδ διd. τfiν Boωτεριxrjν πoλιτιxfiν....o ('H. Βεv6ξη, Ε. Tooυδερ6E, αελ' 299-300)
'HoxoλfΘημεγ d,γωτ6ρω πεq( τηg πρooωπιxη5 πρωτo6ιlυλ(α9 τoυ 'Αντιπρo6δρoυ τηE Kυ6εQγησεωζ Nαυdρxoυ Σαxελλαρ(oυ, δια τr1ν dπooτoλriν θξ 'Eλλ&δo5 πρ6E τ{ν M6oηγ 'Ανατoλην 'Aξιωματιχd)ν. 'Aλλd ιbg εiναι γνωατ6ν θπρ6χειτo περ[ μεμoνωμ6νηE θνεργε(αE, τilν xατ6xQιγεγ χα( δ Ιδιo5 δ Bαoιλεr35. M6xρι πoioυ oημε(oυ θγνωριξεν f1 Kυ66ρνηoι5 ττ]ν oυγxρ6τηοιν xαt xfuηoτν 'oργανιiloεωγ 'ΑγτιoτdoεωE ij dlλλων δν 'Eλλdδι μαs τ6 διιlγρdφει δ 'dδιoE δ ΠρωΘυπoυQγ6s Tooυδερ65 εiE 6γγραφ6ν τoυ τηE 18ηE 'oxτω6ρ(oυ 1941, περ(
τδν θγ 'Eλλdδι....
<.'..' Δ6ν '6xω δπ' δψιν μoυ i6v μετ6' τi1v dναγιbρηoiν μαζ ;ξ 'Ελλd'δoE, παρoυαιd'oθηoαν δρδντα ν6α πρ6oωπα. Πd.ντωE yνωρiξoμεν δτι f7 περl τ6y x. Π. Κανελλ6πoυλoν δμd'5 εδqiοxεται Βν δρd'oει....' Πλην τιilν dνωτtρω, λ6yεται δτι txει oxηματιoθfi δμds μ6 πρ6εδρoν τ6ν txθρoνιoθ{vτα πατριιbτην 'Aρxιεπiαxoπoν 2t. Χριiαανθoν, d'πoτελoυμ6νη, δE λiyεται d.π6 τ6ν x. 'Ιωdν. Πoλiτην (τ6ω9 Πg6α6υν μαg εig Pιilμην) τ6ν x' 'Axιλλ6α Κ6ρoυ (διευθυντrjv τηζ 'Eoτiαg) xα| τo6E oτρατηyodE Θ. Mαν6τταν xα[ x' Δρd'xoν, of δπo[oι Βνεqyoiν πρ6 παντ69 δ5 πατριCυται, πρooπαθo0ντεg νd' xατευθι3νoυν τrjν Κoινηv Γνιbμην διd' νd' μfi φθdoη εig dxραq λ6oει9. Mdg iπληρoφ6ρηoαν 6τι f1 δμd'5 αilτη tπιθυμεi να oυνερyαoθi μεθ' fiμrUν xαl xατε6d.λαμεν fiδη πρooπd.θειαν νd' iπιxoινωνijσωμεy μετ' αilτηE μ6oω τηE iπηρεα[αE Σε66.oτιαν' "ΙoωE f1 δμαE αiιτfi, dν 6ντω9 δπdρ6ει, θd fiτo txεiνη μt τrjν δπotαv θ6 i1δυναμεθα yd' αυνερyαoθrbμεν, dφoi μd.θωμεν τd' xατ' αδτi1ν. Λ6yεται δτι '6xει μυrjoει δg δπαδoι\E τηE περ[ τo6E 2.500 dξιωματιxoι3g. "Aλλαι πληqoφoρiαι d'ναφ6ρoυν 6τι δ oτgατηy6E Δρ6xog Βρydξεται xωριoτd' xαl δτι d'λλαι δμd'δεg o1ηματiξovται περ[ τ6ν oτρατηy6ν Mπd'xoν (νδν ι3πoυρy6ν τofr Tooλd'xoyλoυ), περ[ τ6ν αυνταyματdρxην Mπoυρδdραν xλπ..'>> oελ. 296-297.
'Ex τδγ
&νωτ6ρω, &λλd xα( θξ &λλωγ oτoι1εiων τδγ δπo(ων i1oμεν γνωoιν, xαταφα(νεται δτι μεταξf 'Ελευθ6ρα5 'Eλληνιxη5 Κυ6ερνηαεω9 xαi BρεταγιχηS δ6ν δπηρ1εν otδεμ(α συνεQγαo(α δια τd Bν 'Eλλd,δι, διαφυγ&5, xινt'1oειE xλπ. .o 'Aντιoτρd,τηγos oυνεπΦE χQησιμoπoιει τt'ιν 319
ιiμυναν τΦν 'Eθγιxoφρ6νων 'AξιωματιxΦν!!! 'Αλλd xα( τα &ναφερ6μενα δπ6 τoδ ΠρωΘυπoυργoΟ Tooυδερoυ δ6γ dνταπoxρiγoγται εig την πQαγματιχ6τητα. Πλην τηg xινlioεωg Κανελλ6πoυλoυ, f1 δπo(α πρdγματι fiτo <θν δρdoει> τ6ν 'Oxτιb6ριoν τoδ 1941. EΙναι, νoμ(ξoψν, ατιαρ,α(τητoγ νd δπoγραμμ(oωμεν dx6μη δτι &π6 τofr Σεπτεμ6ρ(oυ τoυ |941 f1 δoωτεριx't1 bΘνιxt1&γτ(oταoιs, dQχ(-
ξει xατ& τρ6πoν δργανωμ6νov τd πρδτα 6fiψατα τηE. (Tτ]ν 9ην Σ/6ρioυ 1941 xυxλoφoρε[ τ6 χαταστατιx6γ τoδ 'Eθγιxoδ Δημoxρατιxotl 'Ελληνιxoi Συγδ€σμoυ' ΕΔEΣ, τ'i1ν 27ην Σ/6ρ(oυ τ6 xαταoτατιx6γ τoi 'EΘγιxoδ 'AπελευΘερωτιxoi Mετιbπoυ, ΕΑM, xαi xατα τ& μ€oα 'Oxτω6ρ(oυ δ πυρr!γ τη5 'Eθνιxf g xαi Κoινωνιx{g 'AπελευΘεριboεω5, EKΚA, ixει o1ηματιoθ{, μ6 πρωτo6oυλ(αγ τδν
Γ. Καqτdλη, Kαψαλoπotλου, E.
Mπαxιρτξt1 xαt Δ. Ψαρρoδ - δ τελευτα[og την dπoτυ1(αν τoυ γ& δργανιbη εiE 86ρειoγ 'Eλλdδα θγ6πλoυE δμdδαE μετd ιiπ6 dξιωματtxoil;, xατ6φυγεν εiE 'ΑΘt'1να5 διωx6μενog δπ6 τδν Γερμανδγ.'Eπi-
ηE δ <ΠgομυΘειi5 ΙΙ>, δπ6 τori5 X. Κoυταoγιανν6πoυλoν, Δ. Mπαρδ6πoυλoν, Nτεγιdννην, dξιωματυxo{l5 τoi 'Eλλ. Πoλεμιxoδ Nαυτιxoδ, θπανααυνδ6εται μ€ τt'1ν <ΣμtQνην) xα( F:ταγαρxiξει την δραoιν τoυ, θν oυνεργαο[α μ6 τdg 'Aντιατdοεωg. Περ( τd τ6λη τoδ 1941, &λλα ('ΕΘνιx{ Δραoιg, <6 Συνταγματdq1αι> u"oμηQoE, xλπ.) &ρ1(ξoυν νd διαμoρφιbνoνται. 'Aλλd μ6νoν α[ 'Oργανιilοειg EAM, EΔEΣ, EΚKA i1oυν δg 6αoιx6ν oxoπ6ν των την 6γoπλoγ 'EΘνιxt'1ν 'Aντ(oτααιγ. 'Η Mπdxoυ δ6ν dφεωρα xiνηoιν θΘγιxf1ν, &λλd x(νηoιν θξoυδετεριiloεω5 τδν 'Αξιωματιxδν _τΦγ γ6ωγ πρ6 παντ65_ δια τηg τoπoΘετηoεωs τωγ εig τot5 <Φotrρνoυ5>> xα( τdg δπηρεoiαE τΦν δελτiωγ τρoφ(μιυν. Διd τ6ν λ6γον &λλωoτε αtτ6γ _uτis θξoυδετεgιboεωgr_ διετηqηΘη δπ6 Κατoxfν τ6 'YπoυργεΙoν <Στρατιωτιχδν>>. Δ6γ dνταπoxρiνεται εiE τt'1ν πQαγματιχ6τητα δτι
'O [διoE δ Bαoιλει]g Γειbργιo5 B1
θξf1τει
ii
θν6xρινε τ{ν dπoμdxρυνoιν
τδγ Bαοιλoφρ6νων θxε(νων &.ξιωματιxιilν o[ δπoΙoι <δ6ν iiθελαν νd, πoλεμτ]σoυγ>. 'O Bαoιλειig oυνειργdξετo εν πλf1ρει oυμπνo(α μ6 τ6ν Tooυδερ6ν' xαt
flτo θν πλt'1ρει γνιboει τΦν θνεqγειδγ τoδ Πρωθυπoυργo0 τoυ. "Αλλωoτε εig τι]ν πQαγματιχ6τητα ΠρωΘυπoυQγ6E τηg 'Eλλdδos fiτo δ Bαoιλε6E. Aι θπαφα( μ€ την Bρετανιxην ii τδν ΗΠA Κυ66ρνηοιν, δι{ρ1oγτo διd τoδ Bαoιλtωg xαi xατ6πιν θξεδηλιilνoντo ij θξεδ(δoντo α[ διαταγα( ii δδηγiαι τηg Kυ6ερνfoεω5. Aιiτ69 oδτo5 δ Bαoιλειjg, δ δπo[og flτo δπ6ρ τoΟ δγ6πλoυ dγδνoE εixε διαπιoτιiloει δτι dνιbτερoι xα( d,γιirτατoι Στρατιωτιxo(, > _xαi θξ θxε(νων πoδ τ6ν fixoλor3θηoαν xαi θξ θxε(γωγ πoδ &ργ6τεQoν πQoσ6φευγoν εig τι]ν M. 'Αγατoλην_ ii fioαν 1λιαρο( δE πρ69 τf1ν dνdληιpιν πολενLL,ι4ηS δqdoεωg, ii fioαν uΓερμαν6φιλoι> (διd τfν περ(oδoν πoδ μδE 3νδιαφ6ρει) ii τ6λoE uεi1oν αυνεταιριoθη> (6xφqαoιg τoδ iδ(oυ τoΦ 8αoιλ6ω9) διd τfν διατ{Qησιγ ii τ{, μoγoπωλιαxτ]ν 6'oxηoιν τηE 'Eξoυ oiαg, dx6μη xα( εiE 6dρog τoδ 8αoιλ6ω9 xαi τηg Moναg1(αE.
Kα( εig τf1ν 'Eλλdδα &λλωoτε f1 iδ(α dντ(ληψιg θπεxρdτει μεταξιi τΦν dνωτd,τωγ σ[QατιωτιxΦγ oτελε1ιilν. 'Ιδoιj τi γρdφει δ dρxηγ6E τηE BρετανιxfrE Στgατιωτιxt15'Αποoτoληs εis τd Boυγd Tαξiαρ1oE "Eντυ Mdερ5: <'Εxτ6g d'π6 τ6 ΕAM/ΕΛAΣ xαl τ6ν ΕΔΕΣ (xαi τfiν 320
ΕΚΚA
d'ρy6τερoν) δE Εφαtνετo
δ6ν δπηρxεν dλλη Κtνηoιg'Ayτιoτd'oεωE εiE τd' Boυνd'''Εν πdoη περιπτιboει δtν oυνηvτi1oαμεν 'Aξιωματιxo6E dνηxoνταE εig 8ααιλ6φρoνα 'Oρydνωoιν. 'Yπfiρxoν Βvδε[ξειE δτι τ6 μεyαλ6τερoν μtqog τ6lν oημαιν6ντιυv Βαoιλoφρ6νων 'Aξιωματιxfυv, εExε λd'6ει διαταydE d'π6 τi7ν 6ξω 'Ελληνιxijν Κυ66ρνηoιν, νd' παραμεiνη εig τ6'E 'AθiγναE νd' μην d'ναμιφθη εiE xαμμtαy d'π6 τd.g Δημoxρατιx6.E'oρyανιboειg 'Aντιoτd.oεωE, d.λλd' νd' dναμε[νoυτ' τfiν iπιoτρoφi1ν τfi5 BαoιλιxηE Κυ6ερνfioεω5 εig τiγv 'Ελλd'δα.'.> ('Ελληνιxη Περιπλoxη, αελ' 103)
'Aλλd xαi δταγ dx6μη δι6ταξε τ6 Λoγδ[νoγ νd d,νατεθη f1 f1γεoiα τηg iν6πλoυ 'Αγτιoτd,oεωE ει5 τt'1ν 'ΕπιτQoπην τδν 'Eξ ΣυνταγματαQχων χα( δ ιiπαρ-
χηγ6E τηg 'Απooτoλη5 (Γoυντ1&oυξ) μετ66η ειE 'ΑΘt'1ναE ('ΙανoυdριoE 1943) διd να συναντηση xαi γd oυξητf1oη μαξf τωγ τ6 θ6μα, ο[ συγαντησαντεs τ6γ Συν/xην Γoυντ1doυξ dπηντησαγ δτι 6νoπλoE dγιilν εig τd Boυγd ufiταν dνoηοiα> οα1λαμdρα> τoυ Ζtρ6α xαi τoδ "Αρη. (Bλ6πε: Γoυντ1doυξ, Mηλoν τηs 'EριδοE, oελ. 143. E. MdερE, 'Eλληνιxη Περιπλoxt'1 oελ. 106, 118-119).
Tτ]ν d,πdντηoιν τδν u'Eξ ΣυνταγματαQχd)ν>, τηγ θπληρoφoρ{Θημεν -δ oτρατηγ69 N. 26ρ6αS 11'αi δ γρdφαlν_ δλ(γον μετd την θπιoτρoφην τoυ Συνταγματd,ρ1oυ Γoυντ1doυξ &π6 τdE 'ΑΘf1ναE (9 dρx&s Mαρτ(oυ 1943).'oλ(γoν dργ6τερoν θπληρoφoρο6μεΘα, δτι o[ <'Eπιτρoπη τΦν 'Eξ Συνταγματαρ1Φγ, dγηxεν εi5 τt'1ν 'oργαγωσιν <Στρατιωτιxη 'ΙεραQχrαr, τηE δπo(αs dρxηγ6E fiτo δ oτρατηγ65 xα( dργ6τεQoν στQατdQχηs Παπd,γo5. 'Εγνωρ[ξoμν θπ(oη5 δτι δριoμ6νoι dξιωματιxo(, θντα1θ6ντε5 θθελoντιxδg εiE τdg τdξειg τιilν EoEΑ διd γd
τ6ν Καταxτητην, χωQis νd dπoδεxθoilν τ6 xαταoτατιx6y τoi τfν <Στρατιωτιxfν 'Ιεραρ1(αν>. Π6ραν τo{rτoυ' δμr5, τ6γ EΛΑΣ εi1oν iντα1θη xα( &ναλd6ει Διοιx{oει5 dνιilτατοι 'Αξιωματι-
πoλεμηοoυν
EΔΕΣ,
xα( εig
dνt'1xoν tπ(oηg εig
xoi Bαoιλ6φρoνεE.
Δ6γ Θd, &ναφ6ρωμεν 6ν6ματα oi}τε διd τfν μ(αν otiτε διd την &λλην περ(πταXrιν. Θd Φπηραμμ(oωμεν μ6νον δi-lo oημεια: α) δτι τ{ν <πρ6oμιξιν> αιiττ]ν εig την διoiιηοιν τΦγ θν6πλων Moγd,δων τηE 'Εθνιxηg 'Αγτιoτdαεωs την θΘεω-
ρηoαμεν xαi τt1ν διεxηριiξαμεν δg εilofωγoν oυμ6oλf1v εig τriν διατt'1ρηoιγ τηs θθνιxηg iν6τητog τoΦ 'EλληγιxοΟ Λαoi. 6) δτι δριoμ6νoι θx τΦν dγωτατων αιjτιilν dξιωματιxΦγ τoυ EΛΑΣ, &λλoι επανηλΘον εiE τ6 Στρdτευμα, μετd, την dπελευΘ6ρωαιν, xαt &λλoι dγ6λα6oγ εtΘιiναE ιiπoυργδν, eγω oδ &πλoi 'Eλληνεg oi πρooελΘ6ντεE νd, πoλεμt'1αουγ τ6γ Kαταxτητt'1ν, t}οτερα dπ6 ταg διαxηριiξει5 των, iπ6 ταE διαταγd5 των _εiE τ6ν EΛΑΣ_ διιbxoνται dπ6 τ6 Κρdτog xαi oημερoν &x6μη <διd τd dγτεθγιxd τωγ φQoγ{ματα..r. 'Ax6μη μεγαλυτ6ρα..l θγτtπωoιν μα5 Bνεπο(ηoεν { dπ6φαoι5 τoi ΣτρατηγoΦ, τ6τε, Παπdγoυ dρxηγoυ τηE Στρατιωτιxfr5 'Ιεqαρ1iαE, να dπoατε(λη τ6γ 'Ιoιjλιoν 1943' εiE τ6 Koιν6γ Γεγιx6γ ΣτρατηγεΙoν 'Aνταρτδν δι]o 'AνωτdτoυE 'Αξιωματιxoιlg <νd dγαλd6oυν τt'1ν f1γεo(αν τoi 'Eν6πλoυ 'ΑνταQτιχoυ 'Αγδνο5>.!!! 'Ητo πλ6oν dργd... 'Ax6μη xαt 6 Συνταγματαqxη5-'Eπιτελd,ρxηg τoυ ΕΛΑΣ, 8αοιλ6φρων, τ6 θΘεωρηοεν <πρ6xληoιν..>. "oταγ τ6ν Aiiγoυστoν τoΙs 1943' εδρ6Θημεν εig Kd'ιρον {ρωτηoαμεν xα( τ6ν Bαoιλ6α Γεωργιoν τ6γ 81 xα( τ6ν Πρωθυπoυqγ6ν: xατα π6ooγ fiτo dληΘ6g δτι f1 Κυ66ρνηοιs η δ BαοιλεriE διε6(6αoαν δδηγ(αE περ( <μη oυμμετo1frs> τιilν Bααιλoφρ6νων 'Αξιωματιxιbν εi5 τ6γ Eγoπλoγ dγτιoταοιαx6γ dγΦνα; 'H dπdντηoιE dμφοτ6ρων δπηρξε oαφιb5 xαi &γευ πεQιστQoφων d'ρνητιxf\.'Απ6 τ6ν Πρωθυ2|. 'o Δo6ρειo9 ''Ιππog
32t
Ε. Tooυδερ6ν θξ{τηoα τ6τε, <δλoι o[ 'Αξιωματιxo( πoδ δ6ν 61oυν &γαλd6ει θνεργ6ν δπηρεoiαν εiE τd5 'Εν6πλoυg 'Eλληνιxdg Moνdδαs τηE M6oηg 'AνατoληE γd, oταλoδν εig τ6 8oυγ6 εig τdg EoEΑ. 'o ΠρωΘυπoυργ6g δ6ν πoυQγ6ν,
6φερεν dντ(ρρηoιν. Συνεφωνt'1Θη νd oυντdξωμεν xαταoτασιγ δνoμαoτιxt1ν, xαi νd θρωτηθoδν ο1ετιxΦ5. 'Ωoτ6ooγ xα( αi Bρετανιxα( 'Yπηρεo(αι τoil Σ.o.E. xαi fi Bρετανιxf Πρεo6ε(α (Ληπερ), εig τoιiE δπo(oυg ιjπ66αλα τ6 Θ6μα θγ τιbγ oυν6λω δπηρξαν oxεπτtxo(. 'O Πρεo6ευτ,t1E Λfrπερ, δ δπoΙo5 θξεδt'1λωνεν iδιαι-
τ6ραν oυμπdθειαν πq6g τ6γ 8ααιλ6α, flτo εττιγραμματιx6g:
<<'o Bαoιλειig εEναι εiE πoλ0 δλoxoλoy θ6αιν' oi φtλoι τoυ xαl δπαδo[ τoυ δ6ν 61oυν xαμμtαν dyωνιoτιxrjν διd'θεoιy, oijτε iδω oijτε εig τrjν 'Ελλdδα. Δ6ν txδηλιbνoυν xαμμ[αν πρoθυμtαν νd. πoλεμrjooυν. 'Εxεiyoι πofr θ6λoυν xαt oυμπoλεμo6ν μαζ6 μαg tναντloν τoi
"Aξoνo5 ε7ναι δυoτυ14αlg d'διd'λλαxτoι d.vτιμoναρ11ιxoi πλfiρη 6ννoιαν).
ii
χoμμoυvισταi..'> (d.πoδiδoμεν
τf7ν
"Eτoι παραμ6νει τ6 θριilτημα: 'Ed,ν oiiτε δ Bαoιλειi5, oiiτε δ ΠρωΘυπoυQγ6ζ 6δωoαν τd5 dνωτθρω δδηγ(α5 ii διαταγdg εiE την 'Eλλdδα, τ6τε πoioE τd5 θδωσεν η θξ6δωoεν; 'Ανωτ6ρω δπεγραμμ(oαμεν τ6 γεγoν65 δτι Bαoιλ6φρoνεE 'Αξιωματιxo( dγιilτερoι, &λλd πρ6 παντ6E xατιbτερoι Eoπευσαν νd πoλεμτ]ooυν τ6γ KατατLτητ'||ν tντα1θ6ντεE, μdλιoτα, εi5 'oργανωοειE α[ δπoΙαι εΙxoν xαi πoλιτιx6γ πρ6γραμμα, dντιμoναργιx6ν. Bε6α(ωE δ6γ 61oμεν πληρoφoρ(αE, otiτε γνωρiξωμεγ πo[υι εiγαι l)πε6Θυγoι. 'Aλλd θd διατυπιilοωμεν την &πoιi.lιν μαE διd τ6γ "Eλληνα, τoιiλd1ιoτoν, dναγνιilοτην: 'Η &πoψ(E μαE εiγαι δτι ι)πειjθυγoι
εiναι, δχ'
o[
πραγματιxo( Bαoιλ6φρoνεE-Moναρ1ιxo(, d,λλd (Oι
Bαoιλ6φρoνε5-Φιλo-Eξoυoιαxo(>, θxεΙνoι διd, τor35 δπo(oυ5, Eλεγεν δ Γειbργιog B1 δτι uεi1oν συγεταιQιοΘη διd την διατηQησιγ τηE'Eξoυa(α5 xα( θντ69 xα( Lxτ65 τηg 'EλλdδoE...,
ΕΙναι, νoμ(ξoμεν, i oτιγμt'l xαi f1 Θ6oι9 νd φ6ρωμεν εiE τfν δημooι6τητα Eνα &λλo [oτoρlιx6ν γεγoν69, τ6 δπoΙoγ d,πεoιωπηΘη μ6χQι ot'1μερoν xα( δ6ν dγεφ6ρΘη dπ6 xανtνα [ατoριx6ν 'Eλληγα η Ξ6γoγ. ΠdντωE θd εδρ(oxεται <θγταφιαoμ6νoν, εiE τd dρ1εiα, τηs μιαs η τηE 61ει τρ(α Tμf1ματα: α) T6 Tμημα τηg M6oηE 'ΑνατoληE' 6) τ6 Tμημα τδγ Π6λεων τηE 'Eλλαδog, γ) τ6 Tμημα τδν Boυγδν. Γενιxt'1 γaαμμη τfrE : ΔιdoπαoιE τηs θθνιxηg Εν6τητoE εi5 δλην την xλiμαxα τi1E θΘνιxηg πυραμiδoE, δημιoυργ(α xλ(ματoE xαf oυνθηxδν θμφυλioυ πoλ6μoυ. Διd, xdθε τoμ6α δρdoεωg εiδιxd, αυνΘηματα δατε γd, oυγxινoδν την oυλλoγιxfν fi xαt την δπoxειψνιxt'1ν ιpυ1oλoγ(αγ τοδ Λαoδ xα(
τδν'Eλλfνων.
'Η
322
Eναρξιs τηs δρdoεωg τδν διαφ69ων oυνεργε(αγ τδν Πραxτ6ρων oυμπ(-
πτει χQoγιχδE μ6 τtμ ilτioxειpιν τoυ 8αoιλ6ω9 Γεωργ(oυ B'. xαt τo0 Πρωθυπoυργoi εig τ6 'Eλληνιx6ν Στρατ6πεδoγ τη5 Παλαιατ(νηE, δπoυ δ Bαoιλε69 πληρoφoρεΙται δτι "EλληνεE dξιωματιxo(, δg παραθετoμν d,νωτθQω πQoπαγανδ(ξoυv δπ6ρ τηg Γερμαν(α5 xα( πληρηE Θυμoδ λ€γει δτι τ6ν uτdδε ουνlxην>> Θ6λει γd τ6ν (<χασ[oυχ(oη...r.
Ai
xρηoιμoπoιoιiμεναι θxφqdoειg δπ6 τoi loτοριxoδ &γτιoτρατfγoυ Καραδιd γd διxαιoλoγηoη <την &νoδoγ τoi χoμμoυνισμoδ dπ6 π6vτε τoig γιdννη ixατ6γ εig δ6xα π6yτε τoΙg ixατ6ν πεq(πoυ, εiγαι &παρdδεxτoι δι' 8να Στρατ6ν xαλδE δργανωμ6νoν ii δργανo6μενoν, δταν μd,λιατα f1 ηγεo(α τoδ Στρατειiματo5 xαi των Moνdδωγ, εδρ(οxεται εi5 τ6 iiψog τηE xα( f1 oυγxρ6τησιs dρx(ξει dπ6 τ6 μηδ6ν o1εδ6ν, μ6 δυνατ6τηταE θπιλoγη5 xαi θλ6γ1oυ. Kα( &s μtγ ληoμoνδμεν δτι πρδτoι fγ6ται ηoαν Bαοιλocρρoνεg. Α[ doαφεΙE δxφρdoειE μαE θνΘυμ(ξoυν τd oυνΘfματα τoυ Γ: 'Ελληνιιoδ Πoλιτιομoδ. "oταν, Θd πρooΘ6oωμεν, Eγα
Κρd,τog, Eνα "Εθγog xινδυνει3ει dπ6 τ6 <π6ντε τoι5 δxατ6ν>>, }{,α( αriτ6 τ6 <π6ντε τoΙE θxατ6γ> θπιτυγ1dνει τ{ν διd6ρωoιν τoΟ 95 Ea, τ6τε f f1γεoiα εiναι dν(xαγoE η xατα δνα τρl6πov -δμιλoδμεν διd τ6 xtνηψα τo0 1941-42_ η f1γεoiα dπερ-
γd,ξεται ψt τ6 πtντε τoi5 δxατ6ν τf1ν διαλυoιγ τoδ oυγxρoτoυμ€νoυ Στρατoδ. 'Eoημειιiloαμεν d,νωτ6ρω την 6ε6α(ωoιγ τoδ τ6τε ΠρωΘυπoυργoδ, δτι <την παραμoνην τoδ γ6oυ Eτoυ5 0942) flτoιμdξετo πραξιx6πημα Bααιλoφρ6νων 'Aξιωματιxδγ>>. "Αg'dδωμεν xατωτ6ρω πιbE δ'ΑντιoτρdτηγoE θ.d., ΚαραγιαννηE, δ [oτoριx6E τηs παρατdξεωE τδν 'Αξιωματιxιilν διαγρdφει την περ(oδoν αδτ{ν:
<<''. ΠερατoδvτεE τi1ν Βxπαiδευotν των εiE ΓΚΕΣ, ot τε 'Aξιωματιxot xαi δπλiται iτoπoθετoδντo εiE νεoσυyxQoτoυμtναg Moνd.δαE, oijτω δ6 τελευτoiντog ioi 1941, f1 Iη 'Ελληνιxrj Tαξιαρxiα ε7xε πλfiρωζ συyxQoτηθη, η δ6 dνdπτυξιg ν6ωv μoνdδων oυνε1tξετo. 'H fiyεolα τol νεooυyxρoτoυμ{νoυ tν M6oη 'Aνατoλfi 'Ελληνιxoυ Στqατoi δρtoθη δE dxoλo6θωg: 'Aντιoτρdτηyoζ 'Εμμαν' Tξαναxdxηg, 'Aρxιoτρd'τηγog. 'Υπooτρdτηyog Mαρα66αE Bαoiλ. Διoιxητljg Ιηg 'Ελλην. TαξιαρxIαE. ΣυνταyματΦχηζ Πυρo6oλιxoδ Λ6yyερηE, Διoιxητi1E Πυρo6oλιxol' ΣυνταyματΦχηζ Πυρo6oλιxoδ Bαyενd'E, Διoιxητrjg ΓΚΕ'Σ. Συνταyματdρ7η5 Πεξιxoδ 'Aντωνioυ, ΔιoιxητrjE τηE δπ6 oυyxρ6τηoιν ΙΙαg 'Ελληvιxηg Tαξιαρxiαg' of Εξαiρετoι αilτoi f1yiται ylνoνται φoQεtζ τoδ πνε6ματoE xα[ τηg τ6'ξεω6 xαi τfig πειθαρxiαg εiE τ6 Στρdτευμα. 'H Kυ66ρνηoιg dφηxεν dνεπηρ6αoτoν τ/1ν fγyεoiαν νd.
tφαρμ6oη τo6E ν6μoυE xαi τo6E στQατιωτιχo6g xανoνιoμoι3E, παρεE21ε δ6 πρ6E ταsτην πd'oαν oυνδρoμrjν, διd τfiν δημιoυρylαν τoιj 'Εθyιxoσ τηE'Ελλd'δog Στρατoi tν M6oη 'Aντo-
λη.".
Ai νεοoυoταθεioαι 'Ελληνιxα[ Moνdδε5 παρoυoι6ξoυν d'ξιoθαι1μαoτoν oυνoxην xαl πειθαρxlαν xατd. δ6 τd' διεξαy6μενα yυμνdoια, iv oυνερyαotα μετ' d.λλων oυμμαyιxfυν δυνd.μεων, διαxρiνoνται δι6' τrjν d.ρtoτην Βxπαiδευotv των τfiν tξαiρετoν iμφdνιoιν..'.> (αελ. 101).
Td dγωτ6ρω oημαiνoυγ δτι f1 fγεo(α xα( δ bλεγxoE τδν oυγxρoτoυμ6νων 'EΘγιxΦγ Δυνdμεων εi5 τfν M6oην 'Aνατoλην, εδρioxoντo εiE xε(ρα5 των . Σημα(νει &x6μη δτι oxoπ6E xriριos τηE tlπ&ρξεωs των, δ5 τd <διεξαγ6μενα γυμνdαια θν oυνεργαoiα μετ' ιiλλωγ oυμμα1ιxCυν δυνd,μεων>, frτo δ π6λεμο9 εiE τt'1ν 6ρημoν ii εis &λλα μ6τωπα μαξι1 xαi παρd τ6 πλευρ6ν τιbν Συμμd1ων.'Ωoτ6ooγ δ oυγγραφεr3E-'Αντιατρdτηγo5 δ6γ διoτdξει νd dναιρ6oη τd &νωτ6ρω εig τ6 'dδιoγ xεφdλαιoγ τoδ 6ι6λ(oυ xα( εi5 τdE dμ6oωg 323
χατωτ6QoυE παQαγρdφoυE τoυ, dφoυ &πoφilγη νoλoγ(αg. (οελ. 102-103):
νd dναφ6ρη γεγoν6τα xα( 1ρo-
<<.' T6 φθιν6πιυρoν τoδ 1941, xατ6πιν πQoσεχτιxfjg πρoπαραoxευfi5' xαl 6d'oει πλfiχατηQτιoμ6νoυ oxεδioυ, δ xoμμoυνιoμ6g xατα6d.λλει ταg πριbταE πρooπαΘεtαg διειoQωζ δtιoεωg τoυ εiE τ6ν oτρατ6ν τηE M6oη9, 'AνατoλfiE'.' 'H διεiαδυoιg, δμωE' ε7ναι δ0oxoλoE δι6τι of d'ξιωματιxo[ μ6 τ6 iyθοE των, μ6 τ6ν πατριωτιx6ν των παλμ6ν, μ6 τfiν διxαtαν, αμερ6ληπτoy xι"i d'ψoyον συμπεQιφoρd'ν τωνπρ69 τo{lg dνδραE των, oiτινεE xατd τ6 πλεΓoτoν εlναι Aiγυπτιιilται ''ΕλληνεE,xρατoiν τ6' τμi1ματd' των δπo1ε[ρια, πειθαρ1ημ6να xαl &'πρ6o6λητα d'π6 τoδ xoμμoυνιoτιxoδ μι6'oμα-
τoζ...
Σ{ιν τιil 1g6νω 6μωE
d,ριατερ[ξoυoαg,,
ιi δμoιoγ6νεια
τιbν oτελεxδν ρrjyνυται. 'Aξιιιματιxoi μ6 iδ6αg
txδfiλaη xoμματιξ6μενoι xαt xoμμoυνιoτα[ xαταφθd'νoυν εis M6oην
'Aνατoλην, iντdoooνται δ6 εiE τd'g Moνd'δαE &νευ διαxρ[οεωg' Πvεiμα d'ναταρα1ηE δημιoυρyεΓται εig τ6 oτρdτευμα, τd πρdlτα xoμμoυνιστιxd oυνθrjματα iξαπoλ6oνται μεταξtl τιilν 'Aξιιυματιxδy xαl δπλιτCυy xαi α[ πρaται xoμμoυνιστιxαi πρoxηρ6ξειE tμφανiξoνται' 'Aριατερtξoντα oτoι1εiα, dxραιφνεig xoμμoυνισταi xαf παθoλoyιxo[ d'ντι6ααιλιxo[ τ{ιπoι, '6xωoι xαταλd'6ει xαιρtαE Θ6oειE ε[g τε τf7ν Kεντριxfγν Διotxηoιν xαi εiE διαφ6ρoυE μoνdδαg τιΙlν 6ν M.A. 'Ελληνιxδν Δυνd'μεων. Εig τilν Ιην 'Ελληνιxfiν Tαξιαρ{α διειo6δυααν d'ριoτερot 'Aξιωματιxo[, iν otg xαi o[ 'Yπoλoxαyol Β' xα[ Φ. ot δπotoι tλευθ6ρωE txφρdξoνται xατd τδν τερταυγoυoτιανιbν φααιoτδν. 'H πειθαρ1iα d'ρxtξει νd' xλoν[ξεται d'λλα oi 'Aξιωματιxoi oυyxρατotlν τf7ν xατdoταoιν xυριoλεxτιxιbs μ6 τ6' δ6ντια. Πρ6 τηE xαταoτ6.oεω5 αilτηE dvηoυxi1oαντεE oo6αρδE δι6' τfiν τιixην τoi Στρατotl, dνιbτερoι τιν6E 'Aξιαlματιxot, d'πηυθ{lνθηoαν πρ6g τ6ν 8αoιλ6α xα[ τ6ν 'Υπoυρy6v Στρατιιυτιxι7ν διαμ6νoνταE εiE ΛoνδΓνoy, διd' τoil iy Καtριυ ''ΕλληνoE Στρατιωτιxoi 'Axoλoil-
θoυ, ξητoOντεE τfiν παρ6μ6αoιν τωy διd την διατfiρηαιν μαxρdν
xoμματιξoμ6yων xαl xρινoμ6νων δπ6πτων xoμμoυνισμoil' Aξιωματ
τoi
oτqατεilματoE τιΙlν
ιxιjlν..>>
"Αg oημειωθεΙ, δτι Στρατιωτιχ6E 'Αx6λoυθos ειναι δ ατρατηγ69 Bdαog τ6ν δπoloγ συγηντησαμεν d,νωτ6Qω χα( δ δπoio5 μ6 τ6ν'Eλληνα Πρεo6ευτην ΚαtQoυ χQησιμoπoιotνται δs o6νδεoμoι τη5 Kινηoεωs 8ασιλoφρ6νων xα[ τoυ Αι]λιxo[r περι6dλλoγτoE. Tην dπdντησιγ πρ6E τotrE <φfλoυE τoυ> 'Αξιωματιχofs, δ(δει δ ΙδιoE δ Bαοιλειi5, διd τoi Tσoυδερoυ, xα( δ1ι δ Πρωθυπoυργ6E δE σημειιilγει δ Kαραγιdννη5. "AE οημιωΘη iπ(oηg δτι τdg περιοσoτ6Qαs πληρoφoρ(αg τoυ, δ Bαoιλειj5, διd τt'1ν <πoλιτιxi1ν xαi ταxτιxt1ν>> τιbγ 8αoιλoφρ6νων 'ΑξιωματιxΦν, τd,E E1ει διαοταυQ6σει xα( διd τΦν 'ΑγγλιxΦγ 'Yπηρεoιιilγ xα( διd πqdγματι ειλιχQινιilν φ(λωγ τoυ. Φo6εΙται δ Bαoιλειis τηγ < τd)γ στQατηγδγ τoδ μετ6πoυ xα( την συνθηχoλ6γηoιν μετd, τδγ Γερμανδν. 'o P6μμελ δργανoδτo διd τt'1ν επ(θεσιν χαi xατdληιpιγ τηE Αiγttπτου. Κα( δ5 Θd 'dδωμεν χατωτ€Qω δ6ν εΙ1εν &διxoγ. 'Απαντd δ BαoιλεsE διd
τoι
Tσoυδερo0:
<... Noμiξω 6τι δ6ν dντεληφoηoαν 6ooι θ6τoυν τd πρdyματα 6πωE iν τdly τηλεyραφi1ματι τo{τιυ, 6τι αilτot εlναι xυρiωE o[ δπoΓoι δημιoυρyoiν xινδilνoυE τo{ιE δποtoυg πρoλ6yoυν' 'Εοxtφθηoαν dραyε τ[ oυνεπε[αE δ{ιναται νd yεννηoη f1 διd'xριoιE την δπolαν iyε[qoυν αilτoi εiE oτιyμιjν πofr of fr'Μoι πρooερ16μενoι δηλo0ν 6τι πρoo6gxovται δE πειθαρxιxιli oτρrιτιιbται τfi; Πατρiδog xαt τoi Bαοιλ6ωE; 'Υπελ6yισαν dραyε τfiν oημαolαv 324
ζ''
:rofr θd. εi1εν
iναντioν
iiν
'6μενον Bxτ6E
τoi
oτρατει3ματoE
xαi
θτ[θεντo
μi
τoιig πoλιτιxoλoyoιivτα:
μαζ;..)>
Kα( θγΦ δ oυγγραφειi5-'ΑντιστQdτηγoE tπoγραμμ(ξει uδτι f1 dπdντηoιg (f1 dνωτ6ρω) δπηρξε χαταστQoφιxη διd τ6ν δημιoυQγo6μεγoν 'Eλληνιx6ν Στρατ6ν χωQ(E νd τ6 &vτιληφΘη dναφιiρει εig την iπoμ6νην παρdγραφoν μiαν θν6ργειαν τoΦ ΔιoιxητoO τηg Ιηg TαξιαQχ(αs (B. Mαρα6Εα), f1 δπoiα dπoδειxνιiει δρθαg τdg θ6oειg xα( τ6g dπ6ψειE Bαoιλ6ωE xα( ΠρωΘυπoυργo[r. (oελ. 103-104):
yραφlα τ[θεται εiE τ6 d'ρ1εΓoν xαi oi πεqi δν 'Aξιωματιxo[ εiE πρ6xληoιv πd'ντων παρtμειναν εiE τd.5 Moνd'δαg των' 'Aντ' αilτδν μετ' δλtyoυζ μriyαζ dπεμαxριiνθη τfis TαξιαργiαE δ δπooτρd'τηyoE Mαρα66αE.>
Kαi
περαιτ6ρω:
νων 'Aξιωματιxι7ν xαi τδν Δημoxρατιxιbν, dvτιφασιστfυν, χoμιιoι|νιστιjlν xα[ oi νoμιμ6φQoνεζ ε7ναι ot νιxητα[. 'o 'Ελληνιx6E Στρατ6ζ M.A. παρ' δλαg ταg διαλυτιxd'q, πρooπα-
θε[α6 τιbν χoμμoυνιστδν xαi τδν oυνoδoιπ6ρ''υν, παρoυoιαξει συyxιrητιx6ν θ6αμα πειθαρ1tα5, τd'ξειυ5 xαl oυνοxfi6' 'H oυντελεαθεior- εγ'γαα[α διd' την oυyxρ6τηoιν xαi ixπαiδευoιν τoυ 'Ελληνιxoi Στρατoυ M.A. xατd' τrjν περioδον τα6την, fiτo τ6ooν Βπιτυxfi6 xαi d'ποδoτιxη δoτε δ Bαoιλε6q ΓειilρyιoE xατελθιbν ix Λoνδiνoυ εiE M.A. τ6ν 'Aπρiλιoν τoi 1942, πρ6E παραxoλo6θηoιν τηE πρo6δ0υ συyxQoτfioεωE τι7v Moνd.δων, παρ6μειyε δπ6 oxηνi1ν iν τιbν 'Ελληνιxω Στρατoπ6δω Βπi dρxετdE rtμ6Qos, μεταξ6 τδν 'Aξιωματιxιilν xαl τιbν &νδρων, txφρ6'ζων τf1ν ψαρdν xαt τ6ν iνθoυoιαoμ6ν τoυ διd' τ6 Επιτελεoθ6ν '6ρyoν.'..>
'H θπ(oxεψι5 τoδ 8αoιλ6ω5 xαi τot ΠρωθυπoυQγoυ εi5 τ6 <'Eλληνιx6ν Στqατ6πεδoν> 6γινε επi τη ειixαιρ(α τηE 25ηg Mαqτir,υ 1942. EΙναι dxρι6δE f χQoνιχt'| περ(oδog, δq μνημoνειjει dνωτ6ρω δ Κoυτoo6μηs, δταν δηλαδη δ BαοιλειiE dγαναxττioαg θναγτioν τοδ Συνταγματdρ1oυ Για6ρoιiμη δι6τι θπρoπαγdνδιξεν δπ6ρ τη5 Γερμαν(αg, θδ{λωoε δτι <Θd τ6γ xαλ6oηxα( θd τ6ν 1αoτoυx(αη>. Καi δ Συν/xη5 Γ. εi1εν dφιxθη θξ'EλλdδoE (δE Bαoιλ6φρωγr. &λλ' θπiατευoεγ δoτ6qoν, δg xαi tiλλοι'Αξιωματιxoi BααιλΦQoνεs δτι of ν(xη πρ6πει γα εiναι xα( θd εiναι 11π6ρ τιilν Γερμανδν>. Καi Bαoιλειi5 xαi ΠρωθυπoυQγ6s παρ6μιναν εig Παλαιoτiην xαi τlατd τ6 πρΦτoν δεxα{μρoν τott 'Aπqιλioυ. Tτiν 7ην'Aπριλ(oυ δ Πρωθυπoυqγ6E δμiληoε πQ6Eτoι15
l2s
<<'H Ξρευνd' μαE πεqi τfig xαταoτdoεωg τoσ Στρατoi xαl τι7y αiτiων πo6 τrjν πρoεxd'λεoαν, μαg δδftyηoαν νd. λd6ωμεν tν oυνε74εtα δριoμ6να διoιxητιxd μ6τρα. 'Aντιxατεoτljσαμεν τ6ν Tαξ[αρxoν Mαρα66αν διd' τol Συνταyματ6ρ1oυ Κατotbτα xαl dναΘ6oαμεν τdE ΔιoιxrjoειE των Tαyμdτων εiE 'AξιωματιxoιiE 'AνεξαρτrjτoυE πoλιτιxιilν φρoνημd'τωy, iyyυωμ6νoυg τljν πειΘαρ7[αν, τfiν ilρyαoiαν xαt τfiν xατd.παυoιν τ0g πbλιτιxoλoytαE. 'o ΣυνταyματΦxηs Mπoυρδd'gα6 &ν6λα6ε τfiν δπ6 o1ηματιoμ6ν δευτ6ραν Tαξιαρ74tα. T6 'Aqψηyεioν τoi Στqατo0 I}η'A. xατηqyfiθη, 6 δ6 iξ 'Ελλdδos dφιχΘεig πoλιτευτljE x. Π. Κανελλ6πoυλoE &ν6λα6ε τljν 'Aντιπρoεδρεiαν τfiE Κυ6ερνfioεω5 xαt ττjν διotxηoιν τdlν τqιδν πoλεμιxιilν 'Yπoυρyεtων, 6oηθo6μενoE d'π6 τρεtg δφυπoυρyo6g Στρατoδ, Nαυτιxotι,
'Aερoπoρiαg...>>
Tt'1ν 3ην Mαioυ 1,942 δ Π. Καγελλ6πoυλo5 dναλαμ6&νει τ& xαθ{xoντα τoδ 'Αντιπρo6δρoυ τηg Κυ6ερνt'1αεωE. EiE τ&g 7 'Ιoυγ(oυ 1942, &,ναλαμ6d,νει iπ(oηg τ6'Yπoυργετoγ'EΘνιxf1E'Aμι1νηE. Παραψiναs ειs Κd'ιqoν <δg πρoxεχωQημ6γoγ Κυ6εqνητιx6ν xλιμd}ιιoν>, δεγ διατdξει dπ6 τηg πριilτηE oτιγμηg νd διilη τ6ν dπαρα(τητoν τ6νoν τfrg &γωνιστιχ6ητos τLαi νd θvερμoη Θετιxds μετα6oλdg εiE τfν fγεα(αν τδν 'Eγ6πλων Δυνdμεων, iδ(ω5 εi5 τ&g συγχQoτoυμ6ναg Moν&δα5, α[ δπo[αι πρooρiξoνται γd λ&6oυγ μ6Qos εig τ{ν πρετoιμαξoμ6γην i:ι(Θεoιν θναντ(oν τoδ "AξoνoE εig τt'1ν 86ρειoν 'Aφριxt'1ν. 'O Π. Κανελλ6πoυλo9 fl'o δ πρrilτog 'Eλλην πoλιτιx6g, tsξ 'Eλλdδog, δ δπoiog δ€ν θδioτασε νd διαxηριiξη <δτι Eπqεπε ν& γ(νoυν αilατηq6E xυqιbαειg θγαντ[oν δλων θxε(γωγ πofl αυνειργdαΘηoαν μ6 τ6 xαΘεατιilg τflg ΔιxτατoQιαζ τot Mεταξα.. <Δ6ν δδ[oταοεγ iπioηg, δ Π. Καγελλ6πoυλoS, ν6' διαιηρilξη , δτι δ Στρατ6s πασχει &π6 νω16λειαy... δτι πρεττει νd πdρη ν6oν παλμ6ν... xα( δτι πQ6πει νd γ(η dξι6μα1og, &πoxτΦν δυναμιxoιig fγ6ταg...> Θd δπoμνt'1oωμεν dx6μη μ(αν φoρdν δτι αi μετα6oλα( αΦτα( συιrτ(πτoυν μ6 την dνd,ληιpιν πQωτo6oυλhg θπιΘετιxηE θx μ6ρoυg τδν Συμμd1ων εig τ6 μ6τωπoν τoδ EΛ_Αλαμ6'ιν. Καi δταν, δ 'Αντιπρ6εδρoE τηg Kυ6ερνf1oεωg λ6γει <δτι δ Στρατ6E π&o7ευ dπ6 νω1€λειανri, δ6ν θγνoεi τ(πoτε περιoo6τεQoν, τ(πoτε δλιγιbτεQoγ, dπ6 ττ]ν d6oυλ(αγ δριoμενων 'Αξιωματιxιilν γ& <πoλεμt'1ooυγ)). 'Ωατ6ooγ δ dvτιoτρdηγog Καραγιdννηg (oελ. 106) γqdφει: <..' Ai πQαyματoπoιηΘεtoαι d'Μαyαi διoιxrjtoεων παρolυoιdξoυoι τ6 1αραxτηqιoτιx6ν φαιν6μενoν, δτι τ6 o6νoλoy τ(υν dντιxαταoταθ6ντων διoιxητ6ν fioαν συντηQητιιco[ Bαoιλ6φρoνεE, tνιil oi νεoτoπoθετηΘ6ντεg τoιotιτoι tν τ6 oυν6λω fioαv δεδηλωμ6νoι Δημoiιρα-
τιxoi xαl d'π6ταιι,τoι τr1ν xινημdτων 1933 xαi
'Η διdxριoιg
1935....>>
μεταξ{l (σι,γτηQητιχΦγ Bαoιλoφρ6νων> τlαi <δεδηλωμ6νων
Δημιοxρατιx(ilν> δ6ν εΙγαι otlτε δρΘf1, δι& τfν ατιγμτ]ν θxε(νην, ofiτε xα( dνταπoxρ(νεται εig τliν δμt]ν πQαγματιχ6τητα τιilν πατQιωτιxδν dναγxιilν τηg περι6δoυ l τoδ Eλ-Aλαμ€[ν. 'o 'Αντιπρ6εδρoE τηg Kυ6ερνf1oεωE χ. Καγελλ6πoυλoE <μ(αν dπα(τηoιν εΙ1εν &π6 τotg σ[Qατιωτιxoι1g f1γ6ταE) _ δπωg μαE θδτ]λωoε ιια( τ6 1'943 (Aδγoυατog) xα( τ6 Lg44 (Md'ιoE_'Ιoι}νιog Διdαxειpιg Λι6dνoυ): < Κα( αiτ6 fiτo τ6 μ6νoν xqιτt'1ριoν iπ( τoil δπo(oυ συγ6πιπτoγ α[ dπ6ιpειE xαi τot 8αoιλ6ωg xα( τoε' ΠQωΘυπoυργoδ. oi oυlπηQητιχoi Bαoιλ6φρoνεg <δ6γ ciθελαν'νd πoλεμfσoυγ)). Kαi δταγ δ Tooυδερ6g δπoγραμμiξει τ& <πεμιπτoφα326
λαγγ(τιxα oυνΘηματα, δπωg: d'ρxετd' πoλεμfiααμε>>, η (εig τ6ν λ6γoν τoυ εig Καφρι6να-Παλαιoτ(νη9) θνιbπιογ 700 'Aξιωματιxδν, δτι: &νΘρωπoι θxτ6g τoδ Στρατε6ματoE γ6ρoι τ6ν γoflγ xα( &oΘενεig ττ]ν xαρδ(αν, iα1υρ(ξωνται δτι δ Στρατ65 μαg dρxετd i;πoλ6η oε xα( δ6ν δπdρxει πλ6oν λ6γo9 τd παιδιd τηE 'Eλλdδog νd 16ooυν τ6 α[μα τωγ xα( εig τ{ν ξ6ηγ 6Qημoγ...r, αιiτην ττ]ν <νω16λειαν> εΙ1εν δπ' δψιν τoυ. Καi αtττiν τ{ν dν&'pιην _τt'1ν dν&γxην θν6E dξιo-
xαi δ ' Bααιλειi5, δταν dλλαγδν τδν Διoιxt'1oεαw τιilγ Moγd'δων>.
μd1oυ Στρατoδ_ i]Θελε νd tsξυπηρετiσγl
τασιγ
Ai
<<τιbγ
tsδ6xΘη ττjν πρ6-
<δργανιboειg>l εi5 τ6ν Στρατ6ν.
'Η &νααυγxq6τηoιE των 'Eλληνιxδγ 'Eν6πλωγ Δυνd,μων εig την M.Α., dπ6
τηg &νoξεωE τoδ |942, E1ει πρdγματι,ιlατ6πιγ τιilγ μτα6oλιilν, δs ει}xαριoτoγ &πoτ6λεαμα νd θξυιpω aη xαi τ6ν ηΘιx6v xαi τ6 θΘγιx6ν φρ6νημα, xα( τ6 dξι6μα1oν τdtν Moνd,δωγ. Kα( ψt. τ69 Eπελθo6oαg μτα6oλdg εi5 τd,g Διoιxr]oειg -τ6 δπηραμμ(ξoμεν_ xα( δ BαoιλεrjExαti1Kυ66qηoι5 εi2goν πλ6oγ τ\6ε6αι6τητα δτι τ&'Eλλxηνιxd,
δπλα Θd διεxρ(νoγτo xαi πd,λιγ εiE τ{ν πριbτην γQαμμην τηs μ&xηs. 'Η dλλαγγi αsη, δoτ6ooν, δυα11ρ6oτηoεν τoι1E <Φιλo-Eξoυσιασιαχoιig-Bαoιλ6φρoναg>, oi δπo[oι, δg τoν(ξει δ Tooυδεq6g, θπ6μειναν iπ( τηs dρxηE: <παρd' ν& δ1oυν oi Δημoπρατιxo( διx6 τoυg Στρατ6 xαλιiτερα γ& διαλυΘir, ii <&ρxετd πoλεμr]oαμ, δ6ν 1ρειdξεται νd πoλεμriooυμ oτf1ν"EQημo..., 'Ημε[s Θd πρooΘ6σωμεγ xα( Eγα dπαιiγαoμα oυνΘriματo5 <παρd, $a ιlrraq1η θΘνιx6-δημοxqατιx6g Στρατ6g, θoτω xα( flπ6 8αoιλ6α, xαχilτερα νd, μιiν tπdqxη xαΘ6λoυ..> T6 πνεfrμα αiτ6 μαE τ6 διαγρdφει δ &πιατρdτηγoζ
Kαqαγι&ννη5, oαφιit5 (oελ. Ι07):
<<'ΕνCυ μ6xρι τηE d'νo[ξεωg τofi Ι942 δ Στρατ69 μετ6' x6πoυ tτηρljθη μαxρd'ν τfig πoλιτιxoλoyiαE δπ6 τiυν 'Aξιωματιxδν xαi δ xoμμoυνισμ6g δ6ν εiiριoxεν xατdλληλoν tδαφoE dναπτ6ξεωE εiE α$τ6ν, d'πoτ6μωg τ6' πρdyματα διαφoρoπoιξΘηoαν' 'H dναo1ηματιoΘεioα Kυ66ρνηoιE xαt αi ν6αι διoιxljoειE μrj διαΘtτoυoαι λα6ν διd τfiν tφαρμoyljν τδν δημoxρατιxCυν των μεθ6δων, εiατjyαyoν τα6ταE εiE τ6 Στρd'τευμα. 'H dντι6αoιλιxrj Bxoτρατεiα ylνεται iπιorjμωg πλ6oy εiE τ6ν Στρατ6ν, f1 πoλιτιxoλoyiα xυριαρ74εi dπ' dlcρoυ εig d'xρoν, τ6 dτoμιx6ν oυμφ6ρoν τ[Θεται δπερdνω xαθrjxoντo;'xαi oi χoμμoυyισταl τiθενται iπi xε-
φαλ0E τfig πρooπαΘε[αg τfiE ΔημoxρατιxoπoιfioεωE
τoi
Στρατεtματoζ'.>>
Kα( dφoυ do1oλεΙται μ6 τf1ν AΣo ('Αντιφαoιoτιxfν Στρατιωτιxf1ν 'oργdνωoιν) xα( τ6ν <λαθρ66ιoν τ{lπoν, δ δπo[oE xυxλoφoqε[ α1εδ6ν θλευΘ6ρω5 μταξ6 τΦν dνδρ6γ..rr, διd, τcilγ <<'Aντιφασiαrα5> εig τ6ν Στρατ6ν, <'EλευΘερ[α> εiE τ6ν Nαυτιx6γ, <'Eρυθρ65 'Aoτr]ρ> εiE
τt'1ν
'Αερoπoρiαν, xαταληγει:
xoμμoυνιoμ6E διειoδιiει 6αθ6ωE xαt oταΘερι0E εiE τdg τd.ξειg τiυν 'Aξιωματιxιbν τCυν Εν M.A. /,,ιiη},,,v δυνdμεων. Ai ν6αι διoιxηoειE tvδιαφ6ρoνται διd' τrjν δημoxρατιxoπotηoιν τoi Στy,aτrιιj' διd' τrjν txxαθ&ριoly τoυ tx τιjlν τεταQταυyoυoτιανιΙlν 'AξιωματιxCυν, δπωE toυνιjθιξoν νd' λ6yωoιν, δ δ6 2'ι,0μμ0υνισμ65 o0δ6λω9 το{g tνoψλεi'.'>> <<'o
xαi 6πλιτων
'Η
θγ συγ6λω φqoo.oλo γfu xα(iπιxειρηματoλoγ(α τo6'Aγτιoτραττ]γoυ [oτo327
Qιχoι, χωQ(ζ παQd,Θεσιν x'α( συσχ6τισιν συγχεχQιμ6νων γεγoν6των, δ5 xαi xρoνoλoγιxt'1ν διdρΘρωoιν, μσ,g παqoυoιdξoυν μ(αν χαQαχτηQιατιxην xα( παραoτα-
τιx{ν εix6να τoδ τρ6πoυ xαi τΦγ μ6αων, ιpυxoλογιxδν xαi συγoμα}τιχδν η παQαπειστιxδγ πoδ θ1ρηoιμoπo(ηoεν t Tεταqταυγoυατιανt'1-φαoιoτιxτi Δεξιd,
η xαταλf1ψεωζ τηs 'Eξoυoiα5. 'E1oμεν την Θd oυνt'1ντηoε μεγαλαE φραoτιxd5 δυoxoλ(αE dνωτ6ρω ioτoριx65 δτι δ γνωμην _&ναμφι66λω9 δ1ι διαταγμots_ εi5 τt'1ν πρooπαΘειd'γ τoυ γd, διxαιλoγτ]ση ii γd απαλλdξη πdαηs εiθ6η5 τoιi5 oBαoιλ6φρoνdE> τoυ. 'Exε[ δπoγραμμ(ξει <δτι &πoτ6μω9 τ& πρdγματα διαφoρoπoιf1Θηxαν..>. 'Εδδ δτι δ <χoμμoυνιoμ6E διειoδtει 6αΘ6ωE xα( oταΘερδE> xλπ.. Δεγ dντιλαμ6dνεται δτι τ6 Eνα oυγxρo{lεται μ6 τ6 &λλo; "Oτι, δηλαδη, i 6αθε(α διε(oδυοιE δ6ν γiνεται dπoτ6μωE; Κα( dx6μη θdν 6γινε διε(αδυoιg αiiτη θγινεγ δταγ o[ φ(λoι τoυ xαi oυν-ιδεdται τoυ
dντιλαμ6dγεται δ'ΑγτιoτρdτηγoE. 'Aλλd γρdφωv δE γρdφει, θ1ει δg dντιxειμενιx6ν oxoπ6γ xα( π_ρooπαθεiγd θδραιιboη μ(αν <θθνιxt'1ν xα( πoλιτιxτjν Θ6oιν,r, δs [ατoριx6ν δεδoμ6νoν.: α) Tt'1ν θ6αιν δτι δooι 'Aξιωματιxo( <δπηρ6τηααγ θπ( 4ηg Αiγoιjoτoυ xα( θδημιoιiργηoαγ τ6 "EπoE τiυν Boρειo-Ηπειρωτιxδγ Boυγιilγ xαi τδγ 'o1υριbν> αιiτo( μ6νoν xα( θφ' δooν oυμφωγoiγ xα( θγoτερν(ξoνται τα5 <θθνιxα5 xα( πoλιτιxd'E dρxdE τδν d'νωτ6ρων των 'Αξιωματιxδν> ixoυν διxαιιilματα iδιoxτηoiαg dναφαiρετα δπ( τηg 'Eλλ&δog δE Xωραg xα( δ5 KρdτoυE, irι( τoδ 'Eλληνιxoδ Λαoδ δE "EΘνoυ5 xα( δg xoινων(αg, Lπi τoυ 'Eλληνιxoδ Στρατoδ, δE oτρατευoμ6νoυ λαoδ. "E1oυν dx6μη διxαιιbματα xαt θπ( τηE Moναρ1[α5 xα( τoδ Bαοιλ6ωE, δ δπoio5 πρ6πει γ& εΙναι 6xφραoιg των xα( νd τoι1g διατηρη εi5 ττiν 'F,ξ9υο(αν. Δ6γ ε'iμεΘα μαxραν τηg <'Eλ6ω Θεoδ 'Eξoυα(αE>. 6) T6 θεωρητιx6ν ιiπ66αΘρoν τ6 δπoioν θd τoιig θπιτa6ψη να xαταψεiλoυγ τo65 dντιπdλoυg των,
δE "dντεΘνιxo{Er, δE <δημoχQατιχo-χoμμoυγισ[dζr, δζ (χQυπτoχoμμoυνιστd,ζ), δ5 <πρoδ6τα5> xα( τελευτα(ω5 (γρdφoμεν μετd τ6 1970) xα( δg . EΙναι η θεωρ(α τoδ μεγαλυτ6ρoυ ψεtδoυE διd την μεγαλυτ6ραν θπιτυ1iαν, δg io1υρ(ξεται δ Χiτλερ εig τ6ν <'Aγιilνα> τoυ. 'o 'AντιoτρατηγoE, δs δ iδιog δμολoγεi, ι}πηρξεν dπ6 τo6E πριilτoυg oυνoμbταs 'τηE παρατdξειbg τoυ, τo6E iδρυταg τoδ ENΑ εig την M.Α., μεταξ6 των 'Eν6πλων Δυγd,μεων, xα( τoυ ΙΔEΑ εiE τ(ν 'Eλλdδα.
Td5
<θ€oειg>
αilτd,s τdE f1xo6oαμεν, d,ναπτυoαoμ6ναg οαφ6oτερoν xα( διε-
ξoδιxιilτερoγ, &π6 πoλλoιiE dνωτ6ρoυ 5 xαi d,γωτdτoυs, πQ6 παντ69, 'Aξιωματιxo65, o[ δπoioι δ1ι μ6νoν riπηρ6τηoαγ dλλα xα( θoτηριξαν τ6 xαΘεoτιil5 τηg 4ηg Αδγoιioτoυ. Kα( δταν παρετηρt'1oαμεγ δτι τ6 μ6γιατoν μ6ρoE τδν 'ΑξιωματιxΦν πoδ iπoλ6μηoαν εi5 ττ]ν πριilτην γaαμμηγ τηs μdxηE, εig τ6 μ6τωπoν τηg 'Αλ6αν(α5 xαi τd' 'o1υρd,, fioαν μ6νoν 'EλληνεE 'Αξιωματιxoi f1γoιiμενoι στQατευoμ6νoυ-λαoi xαt μα}'υoτα μti πρooxε(μενoι φιλιxιil5 πρ69 ττiν 4ην Αιiγoιioτoυ, f1 απαντηoιE ι}πηρξεν χατηγoQηματιxη: tμεis ε'dμεθα oi εγx6φαλoι μ6 τ6γ Ι. Mεταξαν πρδτoν' xαt περαιτ€ρω, tμεΙs εtμεθα o[ μ6νoι tsνδεδειγμ6γoι γd d,πoφααiσωμεν διd τd πεπρωμ6να τoΟ "Eθνoυg. Kαi δταγ dx6μη παρετηρησαμεν δτι θx32tt
τ6g τoι15 Στρατει1ματos, διd λ6γoυ5 πoλιτιxoris ωs
νoι 'Αξιωματιxo( θξ
η
Eδει, ι)πηρ1oν διαxεxριμ6-
xα( bπιτελιxo(, o[ δπoioι πρooεφ6ρθηoαν ν& πoλεμησoυν' 6oτω xα( δπ6 την 4ην Αriγoιioτoυ, fl dπdvτηoιE ιiπηρξε xα( παχιν αiΘα(ρετos: Bφ' δooγ utμεΙE, θδoξdoαμεν την 'Eλλd,δα, εi5 <{μαg> dντ]xει τ6 διxα(ωψα xα( f1 εriΘιiνη να oυνε1iσωμεγ.. Tds <θ6αει9> αιiτdg πρooπαθε[ νd xαλtψη δ 'ΑντιoτρdτηγoE-[oτοριx65, δταν, γρdφων, παQαπoιεi την πQαγματιχ6τητα. 'Eνα δεΙγμα γQαφηg (oελ. 10s). 'ιJooυ θμπειρoπ6λεμoι
<
δπ6 δ ιιυyμ6ν d'πρooxη ματ loτω5.
>
'EτiΘεντo 13π6 διωγμ6ν δxι δι6τι ι)πηρετηοαν εig τ6ν Στρατ6ν δπ6 την Διxτατoqiαν Mεταξα, &λλd δι6τι xαi εig τfν M6αην 'Ανατoλην θξηxoλoιjΘoυν γd πρεo6ει}oυγ xα( νd πρoπαγανδ(ξoυν <τdg dρ1ds τηE 4η5 AΦγo6στoυ>>, δηλαδt'1 τηE 'Ελληγιχηs μoQφηs Nαξιoτιxfν iδεoλoγ(αν, xα( μ&λιoτα δg o6μμα1oι τΦν ΔυτιπΦν ΔημoxρατιΦγ. 'Yπdρxει νoμiξoψν 6αoιxf1 διαφoρd. Καi περαιτ6ρω: <'Ενι7 δ Πρωθυπoυqy6E tx Λoνδiνoυ διαxηρtooει 6τι f1 oυoπεlραloιE 6λων τdlν 'Ελδπ6 τrjν fiyεαiαν τoi Bαoιλ6ωE Γεωρyioυ B| d'πoτελεi 'Εθνιxrjν dνdyxην, ι1παγoρευoμiνην tx τfυν oυμφερ6ντων τfig Πατρ[δog, δ 'Aντιπρ6εδρoE τfig Kυ6ερνrjoεωE τη oυμπρd'ξει xαi 6τ6ρωv tν τfi d'λλoδαπfi πoλιτιxιilν παραy6ντων xαλλιερyo0oι πvεδμα dντιφαoιατιxoi dy.δνoE xαi xαθαρμol 6x τ6ν δπoλειμμdτων τηE 4ηE A0yo6oτoυ. 'H oιiyxυoιg iν τιiι Β:τιorjμω xρdτει ε7vαι πλfiqηζ. of Δημoxρατιxot xα[ ot xoμμoυvιαταt διεξdyoυν 2ζoιν6ν d.yωνα xατd. τCυν φαoιoτιilν xα[ φαo[oται ε7ναι ot 'Aξιωματιxo[ oi δπo[oι δπηρ6τηoαν λf1νων
iπi 4ηg A8yo6oτoυ xαl iδημιoιiρyηoαν τ6 "Επo6 τδν oyυριilν..>
τdlν
Boρειo-Ηπειρωτιx6ν BoυνιΙlν xαi
Γνω6liξει doφαλωg δ 'Αντιατρατηγog, δτι or)δεμ(α μετα6oλt'1 tsγiνετo εi5 τ6ν Στρατ6ν εig την M.Α. &νευ τη5 θγxρioεωg τoυ 8ααιλ6ωg Γεωργ(oυ 81 Κα( θd γνωρ(ξε,. θπ(oηg, τor)λd1ιατον εiζ δ,τι dφoρα τoιig 'ΑξιωματιxoilE, δτι παs 'Aξιωμcιτιx6g Δημoπρατιx6E ii &λλog δε16μνo9 να δπηρετrioη εig τdg τdξει5 τΦγ 'E,,ληvιxδν 'Εν6πλων Δυνd,μων τηE M.Α. θδ61ετo δπωαδηπoτε τ6ν Bαoιλ6α xαi 8αoιλ6α τηE 'Eλλdδo5 xα( δ5 'Ανωτατoν 'Aρ1ηγ6ν τιilν 'Eν6πλων Δυναμεων. 'Hτo oυγεπ6lg xαi δ Bαoιλει]5 θναντioγ τoi μεταφερΘ6γτoE φασιoτιxοδ πνειiματo5 εi5 τ{ν M.A. Καi θxιγδιiγευεγ dπ6 τo6E τoi 'Αγτιoτρατηγoυ. 'Εoημειιiloαμν d,νωτ6ρω ττiν xατηγoρ(αν τιilγ . 'Hτo συγεπδE xαi δ Γεωργιo5 δ B1 xα( δ Διdδo1oE Παδλog !!!
Δ6ν
θξηττ]Θη
dπ6 xαγ6γα 'Aξιωματιx6ν δπηρεττ|oαντα' θπ( διxτατoρiαg
Mεταξα, ν& xdμη γραπτt'1ν ii πqoφoqιxf1ν <δf1λωσιν μετανo(α5>, δπω5 αυν66αιγε μεταξιi 1936-194Ι (περι6δoυ Mεταξα). oδτε dπ6 τ6ν 8αoιλ6α, otiτε dπ6 ττ]ν Kυ66ρνηoιγ oiiτε dπ6 oυναδ6λφoυ9 'ΑξιωματιxoriE. 'Eξητηθη μ6νoν, xα( διxαiω5, νd oυμ6dλoυγ εig την 'Eθνιxfν Eν6τητα τoυ 'Eλληνιxotr Λαoδ, ττ|ν εν6τητα τδγ 'Eν6πλων Δυνd,μεωγ' ληoμoνoυ\πεs τ6 παρελθ6ν xαi bγxαταλε(πoντε5 τd,5 <Θ6oειE> των, τδν xεxτημ6νων διxαιωμdτων θπi τηg 'Eλλ&δog, τoδ 'Ελ-
ληνιxοδ Λαoυ τoδ θλ6γxoυ
τoi
Στρατoδ dνεξελ6γxτωg. Tιjν dvτ(Θεoιν
αΦττiν
329
πρ69 τdE <θ6oειg> αr}τdg xρiνει δ [oτoριx6g K. δs . Θd oημειιboωμεν xα( τolτo: Πoλλoi &π6 τo{lg τoδ K. tπεoτt'1ριξoν δτι δooι oυvειργdξoντo μ6 τ6γ Καταxτητ't1ν, πρ16 παντ65 Στgατηγo( xαi 'Αγιbτα-
τoι 'Aξιωψατιxo(, πρoo6φερoν δπηρεoiαg xαt εiE ττ]ν Πατρ(δα xαt τ6ν 8ααιλ6α xαi τ'i1ν Moναρ1(αν, δι6τι Θd διετηρoυν την 'Eξoυo(αν, δoτε νd μην χαθη μεταπoλεμιxιilg η 'Eξoυo(α, εiE την 'Eλλdδα. Θ& τ6 διαπιoτιiloωμεν xατωτ6ρω. Bε-
6α(ω9 αι}τη f1 θμφαντj5 τεταQταυγoυατιανt'1 πρoπαγdνδα, Θd &λλdξη 6xφραoιν 1943. 'Aπ6 τηg oτιγμηE θxε(νηg, δηλαδτ] &π6 τηE oτρoφη5 πotr oημιιbγει δ π6λεμoE, f1 oυνoμωo(α τδν <8αoιλoφρ6νων, τoυ K. Θd &λλdξη xα( διdρΘρωοιν xα( περιε16μεγoν. Θd μαE τ6 διαγρdψη δ tδιos πατωτ6ρω. 'Aλλd τ6τε δE Θd 'ι1δωμεν α[ ειjθδγαι χαταμεQ(ξoνται xα( πρ69 τr4γ xατειiΘυνoιν τιilγ <ΔημoxρατιxΦν>>, τcilγ <φιλoδ6ξων> ΣτρατιωτιxΦν xαi Πoλιτιxιilγ, θντ65 xα( bxτ6E τη5 'Eλλ&δoE. Πρoεxτεiγoνται d,x6μη, α[ εiθδγαι, μ6χQι τoi 5 % i\ Ι5 vo τCιlν >, τΦγ δπo(ων xαi f1 πoλιτιx"i1 xαi t1 iδεoλoγιx{ &νεπdqxεια Θd tsξυπηρεττ]σoυγ xατα πoλt τot5 dντιxειμεν ιxo$5 oxoπotg τιbν τo8 Κ., δ δπoΙo5 εiE τ6 αιiγγραμμd τoυ δ6γ dναφ6ρει παρd μiαν <παq&voφν 'Oργdνωoιν>. Tfν AΣo ('Aντιφαotoτιx'i1 Στρατιωτιxt'1'oqγdνωοιE). 'H AΣo θxδiδει <λαΘρ66ιoν τιiπoν, δ δπoiog xυxλoφoρεΙ tsλευθ6ρωg μεταξιi τcilν dνδριilν>. , εig τ6 Nαυτιx6ν , εiE ττjν 'Aεqoπoρ(αγ <'o 'Eρυθρ6E 'Aoτηρ>. "ΑE oυμπληgιilοωμεν τ6γ &,γτιατρατηγoν Kαραγιd,wην. 'Yπdρ1oυν xα( &λλαι 'Oργανιboει5 <Δημoxρατιxα(>:'o EAΣ ('ΕΘνιx65'ΑπελευΘερωτιx6g Σιjνδεσμo5). 'Η EΣA ' . ('Eπιτρoπτ] Συντoνιoμoi 'AγιilνoE). 'Aλλα δ 'Αγτιoτρdτηγog Καραγιdννη5, δ6ν xdμνει xαΘ6λoυ'μνε(αν, δ6ν &ναφ6ρει, εig τ6 oι]γγραμμd του, xαμμ(αν iιπ6 ταg τιiν Θαυμαoτιirγ τηs 4ηs Aιiγor1oτoυ πot dναφ6ραμεν &νωτ6ρω. Kαi α[ δπoΙαι πqoηγriΘηoαγ δλωγ τιbγ &λλων, τιαi πρoεxdλεααν τdE dγτιπd,λoυ5 . Δ6ν &ναφ6gει ττ]ν ux(νηαιν Bαγεν&>>, oUτε xα( τ6γ ΣAN (Σtνδεoμos 'Aξιωματιxιjlν N6ωγ ij Noμιμoφρ6νων) d,π6 τ6γ δπo[oν Θ& θxπηδr]oη dργ6τερoν δ ENA xαt εi5 την'Eλλdδα δ ΙΔΕA., <διανoτ]oεωg Κωναταντινιxfrs ε:τoχηs, δπωg τoιig 1αραxτηρ(ξει δ Tooυδερ65. Δ6ν dναφ6qει θπioηg τd irvτυπα τδγ Bαoιλoφρ6νων, εiE τ6ν Στρατ6ν την <'Exδ(xηoιν> oiiτε xα( τrjν <'EΘνιxfν Ν6μεσιν>. Κα( τd δι]o αι]τd θγτυπα θξεδ(δoντo dπ6 τotg τoδ Κ. Kα( μ6 τt'1v εtxαιρ(ααιiτηνθd δωαωμεν εiE τ6ν "Eλληνα dναγνιiloτην μιxρ6ν δεiγμα τδγ δto dντιτιΘεμ6γωγ θγτ6πων. Eis μ(αν πρoxfgυξιν τfE -'AντιφαoιoτιxfrE 'oργανιiloεωE Φαντd,ρων> δια-
xαi μoρφ{ν, μετα τ6ν Mdρτιoγ τot
xηρr3ooεται:
<'Εμεig oi dντιφαo[oτεE φαντdρoι xαλoδμε τoιi5 dντιφαoloτεg 'Aξιωματιxoι3g νd' πd.-
ρoυν d.πoφαoιoτιxfi θ6oη tναντtoy τCυν δπoλειμμdτωv τfi7 4η5 Aυyo6ατoυ πoi μ6νoν θμπ6δια πρo6d'λλoυν εiE τ6ν oημεριν6 πανανθριbπινo dντιφαoιoτx6 dyCυνα, d'π6 τ6ν δπo1oν θd iξαρτηθη f1 dπελευθ6ρωoη τηg Πατρiδαζ μαζ' Δ6ν πρ6πει εig τ6 μ6λλoν νd' τoι\E Βπιτρ6ψoυμε vd' flπo1dλλoυν iπoμνιjματα oτtE 'Ayyλιx6g 'Aρx6g xαl vd. io26υρiξωνται δτι δ Στρατ69 θ6λει α0τo{g d'ρ7ηyo6E' 'ΕμεIE oi φαντ6ρoι τoιi5 λ6με, 6τι d.ρxηyo'ι3g δ6ν τo{g θ6λoυμε, yιατi f1 θ6oη τoυ5 ν6' μrjν πdρουμε μ6Qos oτiE Bπι3ειρrjαειE, ε7ναι θ6oη πεμπτoφαλαyyiτoυ. Πρ6πει νd d.πoxτrjσoυμε τrjν tμπιoτoo6νη τo0 λαoi μαg πρ69 τ6ν 'Ελει3θερo 330
'Ελληνιx6 Στρατ6. 'o xαιρ6g πoυ θd' λd6oυμε μ6QoE τig iπιxειρηoειg πληoιd.ξει xα[ δ6ν πρ6πει yd. iπιτρ6ψoυμε τi7ν iμφd'νιoη 6ν6E ν6oυ Tαoλdxoyλoυ. Σεig oi d'ντιφαo[oτεg 'Aξιωματιxol ,πoδ dyuτdτε τ6 Λα6 μαE, iνιυθfiτε μαξ6 μα6 νd' ilρyαoΘoδμε yιd'τrjν iν6τητα τoi Στρατol μαζ, πoυ θd. τ{7ν πετιixoυμε μ6νoν μ6 τ6 ξεxαθdριoμα τfυν δπoλειμμd.των τfiE 4ηE Abyo(loτoυ, πoi ψυ1ιxd. oυνδ6oνται μ6νo μ6 τ6ν Χ[τλερ xαt τ6ν Moυooλiyι. T6 otνθημd μαg ε7ναι o"Εξω dπ6 τ6 Στqατ6 τd. δπoλε[μματα τfiE' 4η5 A0yo6στoυ...''>>
"ΑE oημειωΘη δτι
f
πqoxηqυξι5 αi}τη την δπo(αν μαs παQαΘ6τει
δ Kαgα-
τηE συμμετoχηs τιbν 'Ελληγιχd)γ 'Εγ6πλωγ Δυνdμεων εi5 την τΦγ Bαoιλoφρ6νων ii dxρι66oτεQoγ τωγ διxτατoριxΦγ-TεταQταυγoυστtανd)γ δυνd,μεθα ν& τoπoΘετfoωμεν τ{ν oυνoμωτιx{yν των δραoτηρι6τητα dπ6 τΦγ dρxΦν τoδ φθινoπcbρoυ τoυ 1941. Λαμ6dγει διαoτd,αειE xα( dπoφαα(ξoνται χιγηματιαxα( txδηλιboειE dπ6 τδγ dρxδν τofr Ι942, 6τε xαi δ Bαoιλε6E, πλην τηg Kυ6ερνι]oεωE xαi τCιlν BρετανιxΦν ΣτρατιωτιxΦγ 'Αρ1Φν, xα( fi Κυ66ρνηoιg, λαμ6d,γoυγ θετιxd μ6τρα συγχQoτt'1αεω5 φιλοπoλ6μωγ 'Eγ6πλιυν 'Eλληνιxδγ Δυγdμεων εiE τr]ν
M.A.
'o
KoυταofμηE γρdφει:
> 6πιυ9 τfiν δπoνooδoαν' Γιd πριbτην φoρd'ν εig τ6. στQατιωτιxd xρoνιxd tδiδαoxαν δτι oi 'Aξιωματιxo[ iν xαιριb πoλ6μoυ θπιτρtπεται νd παραιτηθoiν δμαδιxωq.'. 'Υπd'ρ1ει d'π6δειξιE: τ6 iiyραφoν τηE'oρyανcboεcιE, τ6 δπo[oν λ6yει xαθαρd':
'H d'ντ(δραoι5 Bαoιλ6ωζ τLαi Κυ6ερνfoεωg θναγτ(oγ τoυ πραξιχoπηματοE διd των μετα6oλιiν εi5 τ&E διoιxt'1oειE τδγ Moγdδων dλλd πρ6 παντ6g η dναληψιs τη5 'Αντιπρoεδρ(αE dπ6 τ6γ Π. Kανελλ6πoυλoγ xαi dμ6oωE δoτερα τo0 δπoυqγε(oυ 'EΘνιx{g 'ΑμtηE, δ5 dνωτ6ρω, θξωργιoε τiν 'Oργdνωoιν τδν <8αoιλoφρ6νων>. T6 Eγτυπ6γ των <'H θxδ(xησιE> Γρdφει: dρyioη fl iρo τη5 δρd'oειυζ. 'o ΚαyεΜ6πoυλo5 ε7ναι 6ρyανoν τoi'Aναρ7ιo'6oτω xαt μ6 παθητιxrj dντiδραoη, νd π6oη. Πρ6g τo6τo xαλoδνται oi ΣdyΠρ6πεη μoi. δεoμoι νd' xρατoiν τrjν 'Oρyd'νωoιν xαλd' πληρoφoρημ6vην, περ[ τιbν oυμ6d'ντων εig ταg διαφ6ρoυ6 Moν6'δαE. Mrjν πτoεΓoθε: 'o N6μo6 xαi f7 τdξιE θd' xερδiooυν τi7ν μdxην...> <> <Δ6ν θ6'
Διατ( αtττ] f δραoτηρι6τηE τιbν , περ( dπoμαχQfγσειυ5 του Π. Καγελλ6πoυλoυ; oδ λ6γoι δ6γ αυμπ(πτoυν μ6 αtτoιi5 τΦν <Κoμμουνιoτιilν> ii
τΦν <'Αριoτερδν> i] των <Δημoxρατιχd)ν)).
oi
<6αoιλ6φρoνεE> χατηγoQoδγ τ6γ
331
Κανελλ6πoυλoν δτι εtνoε[ τo65 <Δημoxρατιxoιig, xα( τor3g <Κoμμoυνιoτd,g>. O[ τελευτα[oι δτι διωρ(ξει εi5 θπιxαiρoυ5 xα( νευραλγιxdE θ6oειE τor3g Tερταυγoυoτιανot5, δπωg π.x. τ6ν oτρατηγ6ν Mαqα66αν, δ5 dqxηγ6ν τoδ 'Eπιτελε(oυ, δτι θoτειλεν εiE τd5 διoιxηoει5 τδγ Moγ&δων φανατιxoιig δπαδoιi5 τηs 4ηg Αι}γo6ατoυ xαi dδιαλλdxτου5 δπoατηqιxτdg τη5 Bαoιλεiα5...> Tην dπdντησιγ εi5 τ{ν δραoτηρι6τητα τδν <8αoιλoφρ6νων, διd ττiν δημιoυργ(αν oυγ1{loεωs ειE τdE τdξειg τoδ Στρατoδ xαi τtγ dπoπoμπτiν τoδ Καγελλ6πoυλoυ d,π6 τt'1ν Kυ6θQνησιγ' Θd μαE την δδooυν oi Uδιoι o[ <8αoιλ6φρoγεs>. Πqoηγoυμ6νωg, δμιυE εiγαι dπαρα(τητoν νd τoν(oωμεν xα( να ilπoγραμμiσωμεν τfν πoλεμιxt1ν xαταστασιν εig τ6 μ6τωπoν τηg Boρε(oυ 'Αφριxη5:
21ην'Ιoυνtoυ 1942
δ P6μμελ
xαταλαμ6d'yει
τ6 Toμπρoι3x,
oτρατηyιxfiν
txθριxfiE d'μ6νηE ftδν Bρετανaν) xαt δ{lo fiμ6qα5 d'ρy6τεqoν εioδ{ει εi5 τfiν Aiyυπτoν. ΕiE τd' τ6λη'Ioυνtoυ εδρioxεται εig'Ελ-Aλαμ6iν, 105 xιλι6μετρα d'π6 τrjν 'Aλεξdνδρειαν xα[ d'π6 τ6 Δ6λτα τoi Nεiλου. 'H xατdληψιζ τηζ Aiy6πτoυ d'π6 τd' Στρατει3ματα τoi P6μμελ i1δtνατo νd' θεωρηθi7 πιθαν6τατη'.. (Σdtρερ, T6 Tρtτov Pdtx, τ6μ.-'IΙ oελ. 285). <<θ6oιν-xλειδi> τfi6
Γqdφει δ'Αντιoτqdτηγog-ioτoριx6g Kαραγιd,ννηE: (oελ.
1
14)
<Κατd' τ6 θ6ρoE τoυ 1942 ξλα6ε 1ωqαν τ6 xdτωθι χαQα24τηQιστιx6y Bπειo6διoν εig τi7ν Ιην Tαξιαρ1iαν, tvδειxτιx6ν τηg εiE ταιiτην xρατoιioη; vooτρoπtαg. 'o Συν/1ηζ K. διoιxητi1E μιd'E Movd.δoE τfiE Tαξιαρ14iα xαl δ λo1αy65 Φ. διoιxητig μιαg Moνdδo; Πυρο6oλιxoδ, διανεtμαντεE φυotγyια εi5 τotE &νδρα5 τι7ν Moνdδaw των, ξθεoαν ταιiταE εiE Βπιφυλαxfiν, διαδ6oαντε9 μεταξ6 των dνδρων δτι ot μoναQχoφαotoτεg iτoιμd'ξoυν x{νημα. 'Η d1αραxτfiριoτoE α0τfi tν6ρyεια δE iγτo φυoιx6ν πρoεxdλεoεν αioθημα dyαναxτfioειιg
μεταξι3 τCυν διoιxητδν xαl 'Aξιωματιxιjlν τιi.ιν λoιπιby Moνdδωv, διηπ6ρoυν δ6 oδτoι μfi δυνdμενoι νd' tξηyfioωoι τfiν tν6ρyειαν ταιiτηv. Γενoμ6νων o74ετιxδν παραατd'oειυν πρ6E τotg d.μ6oωE πρotoταμ{νoυE τιilv ταραξιfυν τo6τιυν, oδτoι tδriλωoαν παντελfi dyνoιαν τoδ ξητηματoE, δπεox6θηoαν δ6 νd' λd6ωoι τ6 Επι6αλλ6μενα μ6τρα διd τ6ν 6λεy74oν τoιiτων. 'o 14ρ6νo9 παρεiρ11ετo dλλd' oδδ6ν μ6τρoν tλfiφθη xατd τCυy δπευθ6yωγ τoυ θλι6ερot τoι3τoυ tπειooδioυ, oυνεπεiα τoi δπoloυ oi διoιxηταi, oi 'Aξιιυματιxo[ xαi oi dνδρεE toταντo d'π6ναντι d'λλfiλων tν tπιφυλαxη, d'λληλοδπo6λεπ6μενιlι xαt dλληλoμιoo6μενoι'.'.>> (Σ.Σ. θ6ρoE = 'Ιo(lνιoζ Ι942)
Καi δ dνωτ6ρω dντιoτρdτηγoζ συγε1(ξει παQαθ6των παραδε(γματα δι1ασμoυ xα( δι1oνo(αg εi5 τ65 MoνdδαE, παραπoι"ιrι&s εiE τ6 Στρατoδιxε[oγ xα( χαταδ(πα5, dλλd' dπooιωπd' τ6 xυριωτεQoγ γεγoν6E τ6 δπoiογ πρoεxd,λεσε ττiν dγαατdτιυoιν xα( θνδε1oμ6νιυ9 παρ6oυρε xαi γεγνα(oυE dξιωματιxοιi5, 6oτω xα( .: Tην δπ'd,ριθ. Πρωτ. |26651636 Φ.23, Διαταyiγν τoδ Γενιxoδ Στρατηγειoυ' Γραφε[oν ΙΙ, δπoγραφoμ€νην δπ6 τo0 'Αρxηγoυ τoδ 'Eπιτελεfoυ, 'Αντιoτqατηγoυ B. Mαρα66α. Tα xεiμνα:
332
ΓΕNΙΚoN ΕΠΙTΕΛΕΙoN ΣTPATOΥ ΓPAΦΕΙ0N ΙΙ 'Aριθ. Πρωτox. Ι2665/636
Φ'
22
ΔΙATAΓH Διd' ταisταρtθμoυ δ6ματo9 dπoατ6λλoμεν 'ilμιbν ξναντι txdoτηE Moνd'δoE dναyραφoμiνoυ d'ριθμo1 tντι3πων δδηyubν τηρητ6ων iν περιπτιΙπει αi1μαλωolαE tνα διανεμηθot'ν εi; &.πανταE τo6E δφ' δμαE δπλiτα5, μερtμνη τ6ν Διoιxητfυν τι7ν Moν6.διυν xαl 6d'oει δνoμα'
oτιxιjE xαταoτ6oειυE 8πoyραφoμ6νηg [sπ6 τdw παραληπτιbν δπλιτι7ν. oi εiE τd Φρoυραρxεiα xα[ λoιπd.g δπηρεotαg d'πεoπααμiνoι δπλ[ται θα iφoδιαoθo0ι' διd. τoιotτων μερiμνη των Moναδων δφ' δv μιαθoδoτoδνται' T6. τιlx6ν πλεoνdξoντα tντυπα νd' iπιατραφoδν f1μEν πλi1ν τδν dπooτελλoμ6νιυν εig Γ.K.Ε.Σ. 6περ θ6λει xρτi1oει τα6τα διd' τ6ν Bφoδιαoμ6ν τCυv Εxdoτοτε dφιxνoυμ6νων. Πρ6 τig διανoμfig νd διoρθωθεi τ6 δπ' αριθ' 4 6'ρθρoν oελlg 2 d'ντιxαΘιoταμ6νηg τag λ6ξεωs
NA διd'
MH. f7 πρoαoxιj τι7ν δπλιτ'ilν δια xαταλλf1λων διδααxαλιCυν, δE πρ6E τi'ιl' τoδ Εντilπoυ, v6' διαταxθι7oι δ6 of διoιxηταl λ6xιυν, Πυρ/xιιilν x.λ.π' νd. doφαλη φ6λαξιν iξαxρι6ωoωoι τofrτo δι' αiφνιδιαoτιxofr περιoδιxotl tλ6γxoιι iιναφiροντεE δμιΙlν πdραυτα πdoαν d.πιbλειαν' Ai παραλiyπτQιαι Moνd'δεE νd' 't74oυν 8π' 6ψιν τ6 tντυπα εiq περiπτιυoιν tπι1ειqηoεaη δE oαφιbE xαθoρlξεται εiE τfiν dρxiu τι6 πριbτηg oελiδoE 'fiE d'νιιφ6ρατε ixτ6λεoιν. τaE λ6ξεωg
Nd.
tπιoτηθη
Tρ6πoE διανoμιjE:
Ι Tαξιαρxiα 6'000 Γ.Κ'Ε.Σ. 7.000
4ον Tdyμα 600
Λ.Φ.Υ.Σ. 400
Διd τιjν d'xρi6εια τ6
ΙΙ Γραφεioν
Κ. Κυριαξηg Λox/y6E Πυρ/xo0 ,o
APXHΓoΣ ToY ΕΠΙTΕΛΕΙoY B. MAPAΒΕAΣ 'YποατρdτηyoE
Ψ ΙΣ: 'Aπoατoλη tντιiπαlν δδηyιιbν tν περιπτιiloειαixμαλωoiαE. Π Α PA Λ H Π TA Ι : I'Ε'λλ. Tαξ/11iα
Π
ΕPI Λ H
Γ.Κ.Ε.Σ. 4oν Tdy'μα, Λ6xoE ΦρoυραE Y'Σ'
333
ΚoΙNoΠoΙHΣΙΣ: ΓqαφεΙoν ΙΙ Φρoυραρ1ε|α
ΣYNHMMΕNA: Tφ Σxεδtφ ΓΔH/]5
-1-
ΕΠΙTΕΛΕION ΓPAΦΕΙON ΙΙ APIΘ' ΠPΩT' 8058
YΠ
THΛ. ΕΠΙBΕBAΙΩΣΙΣ
oY PΓΕΙoN ΣTPATΙΩTΙ ΚΩN
ΚAΙPoN 1
2665
/636/27_Η2 d'xαταν6ητoζ xαl
oυνεπr7E dνεxτ6λεoτoE.
MΠoYPΔAPAΣ Συν/ρxηg'
'Εν Στρατoπ6δφ τη 4 'Ιουλioυ Ι942
Διd' τηv d.xρi6εια 'H Διεxπεραlωαιg Yπoyραφ' T.Σ.
ΚoΙNoΠoΙHΣΙΣ '
Aντ ιπρ
6 ε δ
ρoν Κυ6 ερν
ιjα εαl E.
THΛ Ε ΓPAΦH M A:'Yπoυρyεtoυ Στρατιωτιxιilν
d'ριθ.3Ι673/A τη 7-7-42 Πρ6g Γ'Κ'Ε.Σ.
Σxετιxιilg μ6 τηλεyρd'φημα σαζ 8058/4-7-42 δπε6d'λλατε d'vτiyραφoν Διαταyηg Γ.Ε. αριθ. 12665/636/27-6-42 δs iλi1φθη παρ' δμι7v. Βρετ'
Σ6νδεoμ. 403
'Aριθ. Πρωτo.
Γ.
K'Ε.Σ'
'Aριθ' Πρωτ. 9009
'HμεQ. 9 'Ιoυλ. 1942
334
'Εν Στρατoπ6δω τη 11 'Ιoυλioυ 1942
ΕΠΙTΕΛΕIσN ΓPAΦΕΙON ΙI 'Aριθ. Πρωτ' Ε.Π. 101Ι 6
ΕMΠΙΣTΕYTΙΚH
TO
ΓΕNΙΚoN ΚΕNTPoN ΕΚΠAΙΔΕΥΣΕΩΣ ΚAΙ ΣXoΛΩN ΠPoΣ To ΥΠoYPΓΕΙoN ΣTPATΙΩTΙΚΩN _ ΓPAΦ- ΠPoΣΩΠAPΧoY
Κd iρoν
'Yπo6oλη tν d'ντιyρ6'φφ τoδ δπ' dριθ. 12665/636/27'6.42 Δ/yηs Γ-Ε-Σ.: Λαμ6dνω την τιμιiν, xατ6πιν τηE δπ' αριθ' 31673/A τηλεyραφιχηζ Δ/yas δμδν, νd δπo66'λω θν dντιyρ6'φω τi1ν tν περιλfiψει Δ/yfiν. T6 δπ' dριθ. 8058/4-7-42 τηλεyρ6.φημα μoυ' d'πηυθrjνθη δμiν, δι6τι δiν fiτo δυνατ6ν τfiν 3 'Ιoυλioυ, δτε δηλαδη μ6yαg xtνδυνοg iπεxρ6ματo iπi τηg AΙΓΥΠTOY νd xoινoπoιηoω εiE τd.5 δπ' iμ6 Δ/yrjν xαi δδηyiα6 oτd'oειbg των iν περιπτiloει αiημαλιυotαE'H Δ/yfi α8τη τoig πανταE xατ6πληξεν.'Εdν δ6 tξετελεiτo, δ f7θικ6E dντtxτυπog iπ[πd.ντωv, δg ε7ναι φανερ6ν, θd. fiτo τερ6.οτιoE'
MΠOΥPΔAPAΣ AΛΚ. Συν/7η6 Πεξιxoδ.
ΚoΙNoΠoΙΕΙTAΙ
ΙΙoν ΓPAΦΕΙON
Δι6.
τrjν d'xρ[6ειαν τ6
ΙΙ ΓPAΦΕΙoN
33s
'Η
θν6ργεια αtτη τoi 'Αρ1ηγoυ τoυ Γενιxoυ 'Eπιτελε(oυ, oτρατηγoΦ B. Mαρα66α, πqoε(ρ1ετo iξ iδiαE τoυ πQωτo6oυλ(αE, ii xατ6πιν θγxρ(oεωE τηg Κυ6ερνηoεωE, f τoιiλdχισ[ογ τoδ tπ6 τ6γ "Αγτιπρ6εδρoν τηg Κυ6ερνηoεωE xλιμα-
x(oυ τηg Kυ6ερνfoεωE εi5 Kd'ιρoν; Δ6ν 61oμεν μ61ρι oτ]μερον oiiτε θνδε(ξει5 oiiτε xα( &πoδε(ξειE. Πληqηs αιωπη. Δ6ν 1ιυρεi 6ε6α(ωE dμφι6oλ(α δτι τ6 Bρεταγιx6γ Στρατηγε[oν M. 'ΑνατoληE θd Eπρεπε να 6xη θπεξεργαoΘη o16διov oυμπτιiξεωg τδν Συμμα1ιxδν Δυνdμεων εiE περ(πτωοιν πρoελd,oεωg τΦν στQατευμdτιυν τoυ P6μμελ. Διd την 'Eλληνιxt'1ν πλευρdν θxε[γo πoυ θγδιαφ6ρει [οτoριxιilE εΙγαι τoiτo: Πδg dντιμετιbπιοεν f1 'Eλληνιxf1 Στρατιωτιxt'1 'Ηγεoiα την oi-lμπτυξιν αiτην, Δι& τηg uαi1μαλωα(αE> η διd τfrE ουνε1(oειυ5 τoΦ πoλ6μoυ. Διd τη5 διαλυτιxηE oυγ1ι1oεω5 την δπoiαγ πρoεxd,λεoαν ii Θd πgoεxdλoυν γερμαν6φιλoι dξιωματιxo( δ5 διεπιοτιδοαμεν d,νωτ6ρω fi διd τfr5 πειθαQχημ6γηs dγαδιπλιbσεωs διd τfν oυν6xιοιν τoδ dγδνog. Σr3γ1υoιE εi1εν tsπ€λΘει xα( εi5 τ6 Πoλεμιx6γ Nαυτιx6γ. 'O Nαιiαρ1og Kα66αδ(α5 μαg περιγρdφει την δλην o6γ1υοιν (oελ. 496-524) λεπτoμερδ5 xαi ψt πληρη εiλιxρ(νειαν. 'Η πεQιγQαφη τoυ παρoυoιdξει xα( [οτoριx6ν xαi ψυ1oλoγιx6ν θνδιαφ6ρoν xα(, μ€χQιg Eν6g 6αθμoδ, μαg θξηγει xαi τ6 iΘγιx6γ xαt τ6 πoλιτιx6ν &λλd xαt τ6 δπoxειμενιx6ν δπ66αΘρoν τδγ δπoμ6νων xινημdτων,
Mαqτioυ 1943 xαt'Απριλioυ 1944.
'Αξ(ξει τ6ν x6πoν νd παραΘ6oιυμεν μεριxd χαQαχτηQιoτιxα dπooπdoματα
dπ6 τ6 8ι6λ(oγ τoυ Ναυdρxoυ Κα66αδ(α:
..>,500 Βπi τoi εio6τι iπιτεταyμ6yoυ < xαi 200 iπl τoυ πετρελαιoφ6ρoυ , (δπερ θd' oυνιbδευε τ6y o ελ
τα
6ξi7E:
'
50Ι
Πλιjν τιj5 > xαl <ΙΩNΙAΣ>,
Στ6λov)..' ..'.<ΦθdoαE εi5 'Aλεξd.νδρειαν, εiρoν 6τι xατ6. τfiν dπoυoiαν μoυ δ 'Aντιπλοiαρ1o5 Γαξas ε7xεν d'πooπd.oει d'π6 τ6ν Κοντoyιαννην (&'να:r|ιηqoδντα xαl τ6ν Πλotαρ6oν 'Aντων6πoυλoν, δoτιE εiιρlαxετo εiE 'Ινδ[αg, δE Γενιx6E ΔιευθυντfiE τoi 'Υπoυρyεloυ) Bπ[oημoν oημα μoυ περ[ τdlν rτQoσυμφωνι7θ6ντων xαi τo0τo μ6 oτενoxιbρηoεν' δ1ι μ6νoν διd' τ{7ν μi7 oυμμ6ρφωαιv πρ69 τi7ν tπιθυμ[αν μoυ (φαtvεται 6τι tτiηρει tνιjμερoν xρυφd' τ6ν xατ6'xoιτoν 'Aρxηy6ν τoυ περ[ τCυν τεxταινoμ6νων), d'λλd. δι6τι Βθειilρoυν ξfiτημα φιλoτιμtαE νd μi1 φανιbμεν πρδτoι πρoετoιμαξ6μενoι πρ66 d'πo11ιbρηoιν. Ai πληρoφορtαι περ[ μαxCυν εig την περιoγi1ν Σtντι 'oμdQ, 6π[ τι7ν Aiyυπτιαxdlν oυν6ρωv xαl ιj'6ναρξιg εio6δoυ εiE'Aλεξανδρειαν μεριxδν dπoxωρodντων τμημd.των ε|xoν yεννiγoει αiφνηδtωg τd.E πλ6oν dπαιoιoδ6ξoυE φflμαE dνd' τrjν π6λιν' Διεδlδετo 6τι δ Aiyυπτιαx6E 6xλοg, δπoxινoiιμενoE δπ6 τηE π6μπτη9 φd'λαyyog, θd iπετ(θετo tναντfoν τδν Ε0ρωπα[ων xαl iδ[ωg τι7ν 'Ελλrjνων d'μα τf7 xαταληψει, fiτιE Θ6' iy[νετo xαt δι' d.λεξιπτωτιoτfυy, d'φo| πρoηyoυμtνωg d.νατiyαξιE γεφυριilν δg xαt τoυ φρdyματoE τoδ Nεiλoυ θd' εixεν dπoxλε|oει τfiv διd τηE δδoδ τιbν xιυρtων 'lξoδoν πρ6E Κdtρov ij τ6 Δtλτα. of δλiyoι tλει\θερoι iπfηxooι τotι ''Aξoνog (δι6τι τotE πλε[oτoυq, iπιxαλo6μενoι την dοφαλειαν τCυν oτρατευμdτων, των εΙ1oν περιoρloει of "Aγyλoι) ουνεoxtπτoντο' 'Ax6μη xα[ δ πρ6oφατ0ζ χQωματιoμ6E τιjq δπa τηE AiyυπτιαxfiE Κυ6ερνfioεωζ χατασχεθεloηg Κd'ξα-ντ-'Ιτ6'λια tθεωρεΙτo yεν6μενoE διd' τ6ν μ6λλovτα ixε[ ioρταoμ6ν τfiν f1μ6ραν τη5 εiο6δoυ. 'H yενoμ6νη 8ν τCυ μεταξ6 dπoμdxρυναιE τoi P6τoι xαi ιj δπ6 τoδ Στρατηyoi ''Ωxινλεx αilτoπρ6αωπo6 dνd.ληιpι6 τi15 Διoιxιjoεωζ τηζ 8ηζ Στρατιd.E iθεωρo0ντο μ6τρα d.πελπιo[αE. <'. Πdντα τα0τα εΙyoν ixνευρioει την 'Ελληνιxiγν παρoιx[αν xαt εδρ6θην πρ6 δυoφo-
336
ρtαE δι6τι θd' τoι3g iyxατελε[πoμεv εig την τit74ην τιυν xαi πρ6 αiτrjoεωy πoλλδν 6πωE τoιiE 6oηθrjσωμεν να διαφ6yωoι.
oελ[g 502.
.
oελig 505: > δι6τι εEyεν εtiρει τd' ΓραφεΙα τotι Στoλd'ρ1oυ Βyxαταλελειμ6να (ε71oν μεταφερθεi d'λλαψoδ xα[ δ Στ6λαρxoE dνεxιbρει)...> oελ[g 507: ,r'Εφ' δooν f1 ιilρα παρεiρxετo xαt f1 τ6ooν διαδoθεioα θπιxειμ6νη διdσπασιζ τoi Mετωπoυ δ6v tπραyματoπoιεtτo, &'πεφ6'oιoα νd' μην &π6λθω πρiν ij εio6λθη εiE τιiν π6λιν δ txΘρ6q' Καt εi5 περtπτωoιν *6μη d.oτραπιαiαE εio6oληE xαi αiφνηδlαg xυxλιboεωE, δπfiρ1ε πdvτοτε fi θαλαooiα δδ69, dφoi ι3πηρ1ε διd' τ6ν Κρ6oooυελ. Θd' fiτo xαλ6ν α8τ6 xαi διd' τo6E ξ6voυE xα[ διd' τrjν iξ6λειψιν τfiE xαxfiq, Βντυπιboεωg παρd' τfi παρoιxiα, ijτιE tξηxoλoι3θει yd' τηρη τrjν Εoφαλμ6νη dντiληψtν τηE, 6τι i φυyιi μα5 d'πετtλει iyxατ6'λειψtν τηg xαi θd' διετfiρει τ6 αtoθημα τoiτo, tdν τελιxιilE dπεoodεiτo f1 xατd.ληψrs τfiE π6λεω9, tyδ Θd' εtψoμεν φ6yει. Εixoν παραμε[νει tν 'Aλεξανδρεiα dπ6 'Ελληνιxd'g Δημoαiαg'ΥπηρεoiαE μεριxot 'Aξιωματιxo[ xαl να0ται τo0 'Yπoυρyεioυ, τ6 Nαυτιx6ν Φρoυραρxεioν, μιxρ6ν τμημα τol Στρατιωτιxoi Φρoυραρ21εΓoυ μετd' τoi Συνταyματd.ρ1oυ Γ6παρη xαi μεριxoi δπ6.λληλoι, tν 6λω 80 πq6oωπα δπλιoμ6να xαt διd. πd'νταE α0τo{g, πρoθ{μoυE ν6. παραμε[νωoι, ε1xoν δυ6 φoQηyd xαi τgtα 6πι6ατηyd πdντoτε Eτoιμα xα[ dlριoα δτι iν πεqιπτιiloει αiφνηδιααμott θd. oυνηντιbμεΘα παντ6g εiE τ6 'Υπoυgyεioν Nαυτιxdlν. T6 6τι εi1ον xαλιΙlg ψυ1oλoyfioει τfiν διανoητιx6τητα τfig παρoιxtαE, dπεδεiγθη d.π6 διαφ6ρoυ9 xλfioειE τηλεφιbνoυ εiE τrjν oix{αν μoυ, αΥτινεg d'πλι15 tox6πoυν vd dντιληφθι7o
ι
δτ
ι δtν
dν
εxιbρηαα'......>
<<..'. "Hxoυoα d'π6 d'ξι6πιατoν 1τηyην 6τι τi7ν ν6xτα Εxεiνην τd πρoxεxωρημtvα τμfiματα τιilν Γερμανιbν δι66ηoαν τfiv yραμμfiν 'Ελ 'Aλαμ6tν xαταδιιbxoντα τoι3E δπo74ωρo6νταE, "AyyλoυE πρ6E την π6λιν' d'λλ' d'νεxαιτ[oθηoαν δπ6 τμi1ματo6 Aι3oτραλι7ν, otτινεE, μετd τιναg 6oλd'g d'ντεληφθηoαν τd πρδτα txθριxd 6.ρματα dxινητoδντα xα[ μrj 6dλλoντα πλioν. Πληαιd'oαντεg dνε6ρoν τo6E Γερμανo{E xoιμωμ6νoυE. Δ6ν ε7ναι δι6λoυ d'πiθανoν, dν xρ[νη xανε[g d'π6 τdg xατd' τd'E ημ6ραs ixεiναζ αυMαμ6ανoμ6voυg μεμoνωμ6να5 6μdδαE Γερμανδν ii 'Ιταλι7ν xταQαφQoνηodντων θx δiψηg fi μ6 μα6ραE τrjν yλωooαv xαi τdE od'ρxαg Bx τηE xoπιboεωE xαi τdlν oτεqfioεων. 'o P6μμελ εE1εν bτερ6η τljν δυvατ6τητd' τoυ εig dνεφoδιαoμ6ν, iνCυ τoilναντlov ot "Ayyλoι ε1xoν πd'oαν dνεoιν xα[ εδxoλ[αy. 'Επ[ 30 δραg oi δ6o dντ[παλoι Θd' oυooωqε0oωoι δυνd'μειg διd. τfiν δριoτιxην tπiθεoιν.....>>
<... 'Aν6μεvoν dπ6 τfiν Εoπ6ραv τηg 30η5 τηλεφιbνημα τoδ Σαxελλαρtoυ. 'Εy τo6τoιE δ6ν fiλθεν oilτε τi7ν 6πoμ6νην. Ε&τυ74ιυE εExoν ν6α xαi διd τfiν <ΣΦΕNΔσNHN> dπ6 τrjν 'Aερoπoρlαν xαl διd τd' ffδη xαταφθdνoντα εiE Π6ρτ-Σdtδ πλoiα μαE dπ6 τ6ν ixεi Nαυτιx6ν Διoιxητην '6φεδρoν 'Aντιπλotαρ14oν Toιριμ(υxoν, 6oτιE τd'5 ημ6ρα9 ixε[ναE ι3πηρξε πoλυτιμ6τατo9. 'Yπηq1εν d.ρxετ6g αυνωoτιoμ6E εig τrjν Διιbρυyα δι6τι txτ6E τι7ν tμπoριxιbν διηλθoν xαl d'ρxετd' 'Ayyλιxd πoλεμιxd'. T6 d'παyευμα τηζ 1η5 'Ioυλioυ μ6 εiδoπoiηoαν 6τι εig Σoυ6ξ εΙ1oν oυyxεντροlθιj πoλλot πρ6oφυγεE δE xαi ''ΕλληνεE Βx Καtρoυ xαl
22''o
Δo6ρειoE'ΙππoE
337
'Υπηρ1εν εig Kdtδιdφoρoι στQατιωτι2cot ζητoiντε6 νd. Bπι6ι6αoθCυoι τιbν πλotωv ρoν, tντ6g xεντριxoi Δημooioυ xrjπoυ χQησιμo1τoιoυμ6νoυ δt' ixθ6oειζ, μεγdλη t(ατασxιjνωoι5'Ελλfiνων πqooφ{syων τι7ν πτω74oτ6ρων τ6ξεων, xατ6' τ6 πλεtoτoν oixoy{νειαι τδν δπηρετoδντων στQατιωτι7ν xα[ vαυτfυν δg d.πooτoλi1 των εiE Σoυ6ζ
xαi τινεζ
ναυτερyd'ται. Πρoεixεv
fi
ταxtατη τoδ
xαt tπι6i6αoιE' Εig o1ετιxfiν αTτηoιν τoσ Κανελλoπo6λoυ
διε6ι6d'oθη διd' τoδ oυνδ6oμoυ τfig Διoιxfioεω6 oilιbρyεQ, η dπdντηoιE 6τι δ6ν διατiθεται εiE Σου6ζ. 'o 'Aντιπρ6εδqog τ6τε τo69 δπενθ66τι πρ6xειται δ6ν περ[ tντoπ[ων, d.Μd. περi δραπετdlν iξ'ΕλλdδoE, otτινεE δπ6xεινμιoεν ται εiE xυριboειE id'y π6oωoιν εig 1εtραg τ(υν Γερμανι7ν xαt ταilτo1ρ6vωE τo6E xατ6ατηoε 1τQoσε2cτι}ιo65 εig τ6ν d'ντixτυπoν, τ6v δπoioν Θd txη f7 τυ16ν ΕγxατdλειψlE των, τ6oov εiE τo6E πoλεμoι3νταE iν M.A. δooν xαl εig τi1ν tv 'Ελλ6'δι xoινrjv yνιbμην xαl λα6ιbν τrjν 'Yιllηλfiν oυyxατd.θεoιv, iδfγλωoεν δτι τ6ooν αi A.A.B.Υ. δ διd'δoxoζ τηζ 'Ελλd'δog xαi δ Πρiyxιιll Π6τρo9, 6ooν xαi τd' tν Aiy{ιπτω μ6λη τηE 'ΕλληνιxfiE Κυ6ερvrjoεωg θd πραμεivωσιy Bντα0θα oυμμεριξ6μενoι τfiν τ6xηv τιilν 'Ελλi1νων πρoαφ{ryων..' Κατ6πιν τoιiτoυ oi "Ayyλoι i14oqfiyηoαν μ6yα iπι6ατηy6ν, τ6 PΙΣBANΙ>.....'.
oiτε πλoioν, oijτε μ6oov πρ6E μεταφoqdν
<<
oελtE 508: <.. 'Ενωρ[g τi1ν πρωtαν τηE 2αE 'Ioυλ[oυ iηxoιioντo πυρo6oλιoμoi τηg εiE ττjν yQαμμην τotι 'Ελ 'Aλαμ6iν μdxηs' Toιριμ(υxoE μofr dν6φερε 6τι o0δαμoυ τηs 'Ιαμαηλ[αE dνεiρε τ6v Στ6λαρ10ν. ...'... Mετ66ην παρd' τCυ Nαυd'ρψω Κρ6αooυελ διd. νd μdθιυ ν6α......' T6ν παρεxd'λεoα Βπ[oηg νd' μ6 πληρoφoρrjoη idν yνωρlξoυν αilτoi πoi εδρioxεται δ Σαxελλαρtoυ. 'Επιoτρ6ψα9 εig τ6 'Υπoυρyεioν '6λα6oν τηλεφιbνημα τoυ Γαξη tx Π6ρτ-Σdtδ' 6πoυ ε7xε φΘd'oει. oijτωg μ6νη μoυ dνηoυxiα διελ6Θη xα[ τ6ν oυνεxd-
'o
i
Qηy.
'oλiγoν xατ6πιν μoδ iξrjτηoεν δ Tαιριμδxo; εiE τ6 τηλ6φωνoν διd' νd' μoδ dναyγεlλη δτι δ <ΚATΣΩNHΣ> t6υθiαθη αiφνηδ[ωE Bντ69 τoυ λιμ6νo9 εig τd d'6αΘη xαi δτι oi "Ayγλoι εEναι dνdoτατoι' δπoπτευ6μενo'ι δτι πρ6xειται περi δoλιoφθoρα5. Td'; εiδfioειg αilτdE μoi tπι6ε6αiωoαν μετ' δλtyoν δ Κoντoyιd'ννηE, xαl δ 'Ayyoυραg. oυyxεxαλυμ{νωE
'Επρ6xειτo περt d'oυνi1ΘoυE παραλε[ψεω6 τfυν o1oλαoτιxιilν πρoφυλd.ξεων, iiτιg δ6ν oυy-
74ωρεiται πoτ6 εig τd' δπo6ρυ1ια.......>>
oελiE 509: >
oελ[E 510: T6 Kωμιx6ν ε7ναι 6τι α[ μετ' δλiyoν dνανrjψαoαι θx τηE oυyxιioειυg των Στρατιaπιxαi 'Aρ1αt, αtτινεE' δ6ν ε77goν iμφανιoθη παρd. διd' νd' ξπιτεtνoυν την o{lyχυσιν' tνεφανtoθηoαν Επιxqiνoυσαι xαl xατηγoρotιoαι τ6ν Mπoι\μπoυλην. Φυαιxd' δtν fioαν d.μoιρoι πoλιτιx(υν tλατηρtων"αi xατηγoρiαι α0ταt xαi d'πιjντηoα δε6ντωζ.....>> 'o Κανελλ6πoυλoE xατελΘιbν την 4ην 'Ιoυλioυ εiE 'Aλεξdνδρειαν μετ66η xαt α0τ6E πρ6g iπ[oxεψιν τfj6 yaαμμηζ τΠs μdxηE (ε7pν tπιoxεφθfi τ6 Mtτωπoν xαl δ Πλoiαρ1og Κoντoyι6.ννηE xαl δ 'Avτιπλoiαρ1οE Δo6oηζ xαi xατ6παυαεν (δ Καyελλ6πoυλoQ τf1ν dρξαμ6νην xαταxQαυyiν τηE παρoιxiαE xατ6. τCυν iγxαταλειψdyτων τrjν 'Aλεξd'νδρειαν "Ελληvων δπαλληλων xαi iδιαιτ6ρωE xατd τoi Γενιxoδ Πρoξ6νoυ' Κατd' τd'g πριbταE fiμ6ραs δ ΚανεΜ6πoυλoE, Βτoπoθ6τηoε πQoσωQιν6ν tπ6πτην τ6ν 'Ayτιoυyταyματd.ρxην Παvαyd'xην, tιυE 6τoυ oταθερoπoιηθεioηζ τηζ xαταατ6'oεωE, Bπανfiλθεν δ Bαλτη5'> oελiζ 5Ι1: <<'.''Hτo 6π6μενoν εig μtαν τoια6την dναoτdτωoιν νd' iμφανιοθfυoι dvωμαλ[αι μεταξ6 τoi πρooωπιxot μαE' T6 αυxv6τερoν tiτoπoν δπηρξεν 6τι πoλλo[ 6αθμoφ6ρoι xατd τd5 xριαiμoυg α&τ6'E iμ6Qαg, dντt νd' εδρioxιllνται d'φooιωμ6νοι d'πoxλει338
στιχ6ζ εiE τ6 xαθfixoν των,
xaν των δπoθ6oεων ij
i1o1goλotιντo περιoo6τερoν
μ6 τ6ν διαxανoνιoμ6ν τfυν iδιωτι-
o766oεων..'......
Παρoυoιdoθη δμωg xαi τ6 πριυτoφαν6'E διd' τfiν ioτoρiαν τofr Nαυτιxoi μαg, τfiE λιπoταξlαg iνιbπιoν τo0 iγθρoυ μoν[μoυ'Aξιωματιxoδ....... ,,''Hτo πρωτoφανrjg πραξιg διd' 'Aξιωματιx6ν, tπρ6xειτo oilαιαoτιxCυE περi α0τoμoλiαg. 'Υπfiρxoν πληρoφoρiαι 6τι ε774ε oυνεν61oυE, otτιvεg τrjν τελευτα[αν oτιyμrjν tφo6rjθηoαν xαi τ6ν iγxατ6λειψαν μ6νoν...'.'...r'
'EπεξετdΘημεν, πιΘαν6ν, tπερμετρωs ειE παQαθ6oειg πεQιχoπd)ν, bx τotr 6ι6λioυ τo[l NαυdQχoυ Kα66αδ(α. 'Aλλd τ6 θΘεωρησαμεν &παραiτητoγ, }tαi λ6γω τη5 δρdoεωE τoυ xα( λ6γω τfrg <πoλιτιχηE) τoπoΘεττiσεωE τoυ, πQoχειμ6νoυ γd δωoωμεν μ(αν πληρεστ6Qαν εix6γα τηs (συγχιioεωE> πoδ θπεxρdτηoε μεταξ6 τδν 'Eλλ{νων Στρατιωτιxιilν _τδγ δριoμ6νων Στρατιωτιxιbγ- dφ' is διεγρdφη δ uxiνδυνos εio6oλη5 τoδ P6μμελ εi5 τfν ΑΙγυπτoγ χαι περαιτ6ρω..> Πoλ6 πεQισo6τεqoν πoi δ Nαι1αρxo5 Κα66αδiαg dναφ6ρει δν6ματα τd, δπoiα χαQαχτηQ(ξoνται <δ5 πoλυτιμ6τατoι oυvεqγdται>> xατα την xρ(oιμoν αtττjν oτιγμτ]ν, dργ6τεQoγ dπo6dλλoγται τιilγ 'Eν6πλωγ Δυνd,μων δ5 <θθνιxδg &νdξιoι>.._ Td xεiμενα τd δπo[α, θδωoαμεν dνωτ6ρω εig δ,τι dφoρα τt1ν
'O Nα{αρxoE Κα66αδ(α5 dναφ6ρεται γενιxΦg εi5 την <π€μπτηv φdλλαyyα>' δπoiα δπεxiνει τ6ν δ1λoν τη5 Aiγιiπτoυ..)) 'o ΣτρατdρxηE oδiλoιυγ, ΔιoιxητηS τιbν Συμμα1ιxδν Δυν&μεων τηs M6oηE 'Aνατoλ{g, εiναι oαφ6ατερο9 xα( dφιεριilνει εiδιxd δλ6xληρoγ oελiδα περd τδν διεν€ξεων εiE τdg 'Ελληνιxd5 'Eν6πλoυg δυνdμειg τηg M. 'ΑνατoλfrE.:
<Σελ. 152-154' '..'. 'AνεoτατιbΘην, 6ταν, Φα τa d'φiξει μoυ εig Κdtρoν, διεπtoταloα μiα πoλ6 oημαντιxi1 76αλ6.ρωoιE, yενιx(υE εiE τ6ν τoμ6α τfig 'Aoφαλε[αg, dφ' δτoυ 6λα6oν γιbραv αt Βπιτυ1lαι τfig 'oyδ6ηg Στρατιd'g xαi f1 fiττα τι7ν Γεqμανιυν εiE τ6 μ6τωπoν τol Στd.λινyxρdντ. 'H 6ρoι9 τη5 d'πειλfig iπιθ6oεωg πρoεx6'λεoαν Εyα yενιxd' διεoπαρμ6νoν oυνα[oθημα δτι f1 doφd'λεια δ6ν εΙ7ε πλ6oν xαμμiαν αημαo[αν. ΕiE τιjν Συρiαν oi Γd.λλoι tπαυoαv πλ6oν νd' tvδιαφ6ρoνται διd' τ6ν π6λεμoν xαi δ6ν πρoα6φερoν xαμμiαν 6orjθειαν δE πρ6E τrjν &oφd'λειαν, d'φoσ μd'λιoτα αi φoρτιbαειE δλιxoi διd' την Bπιxεtρηoιν <> iryfνoντo d'π6 τrjν 8ηρυττ6ν.'Ωατ6ooν xατd τljν πεqloδoν θxεiνην, oi Γερμανot διενrjρyoυν dπooτoλd.g πραιιτ6ρων, εiE τrjν Χιbραν, πρα-
6τι
ε71εν tπ6λθει
ot δπoioι rτQoεtρ1oντo d'π6 μ[αν o74oλi1ν 1ιατασχoπε[αg τiν δπoiαν ε71oν tyxαταστi1oει εig 'AθηναE. Κατε6λfiθη μdλιoτα xαt πρooπd-
xτ6ρων
θεια νd' πρoxληθη Bξ6yερoιE τCυν Κoι3ρδων εig 'Ιρdx xαi Περo[αν, μ6 τfiν δπ6oμoιν δημιoυρyiαg 6ν6E dνεξdρτrjτoυ Koυρδιxoi Kρdτoυg. Mtα δμ6'9 d.π6 Γερμανo69 δμιλo.ι3vταE Κoυρδιxd' iqρiφΘη δι' d'λεξιπτιbτoυ εiE 'Ιρdx διd' τ6ν oxoπ6ν α0τ6ν xαl πρooεγειιbθη πληoloν τfig Moυoo6ληE. Moλoν6τι Bνδεδυμ6νoι, 6πωE €πρεπε μ6 Κoυρδιxd'g Βνδυμαo[αg, 339
dνεγνωρtoθηoαν ε&x6λωg xαi oυνεληφθηoαν xαΘ' δν 1ρ6νoν xατ6φευyov εiE τd' 6ρη xαt (tπεoημdνθηoαν) δι6τι τd θνδ8ματd' των f1oαν xαθαρd' b dριθμ6q dντιyρd.φων tx τCυν πλ6oy μυoτιxιilν Byyρd'φων ε|1oν τιjν iδiαν xυxλoφo-
ρ[αν, δE θα ε1xt: μ[α dπoyευματινrj tφημερiE xαl τoiτo fiτo tπioηg dνηoυxητιx6ν' Td πρdyματα tφθαoαν εi6 τ6 xαταx6ρυφoν, dloτε νd' διαδ[δεται xαl μεταξ6 τιilv oixoyενειCυν τoi xαθεν6g, μ[αν Ε6δoμd'δα τoi Mαtoυ 6ταν '6ναE dνιilτερog,iπιτελιx6E d'ξιωματιx6E, xατd' τi1ν tπioxεψlν τoυ, d'π6 τ6 Στρατηyεioν εiE τrjν T'ι3νιδα, '6ρριι/lεν εig τrjν <<Βερd'νταν>> τoi Ξενoδo1εtoυ <<ΣtπερτE> tνα yραπτ6ν iπ[ τfjE 4πι1ειρrjoεαlE Χd.σxυ>>, d'π6 τ6 δπoioν θd. fiτo δυνατ6ν ν6' oυμπερ6νη xανε[q, την f1μερoμηνtαν xαi τrjν ιhραν <μηδ6ν> τfig tπιyειριjoεωζ. (o.o. πρ6xειται διd' τi1v dπ66αoιν εig Σιxελiαν)' T6 < α0τ6 τ6 <<