Ο-Τούρκος-στον-Κήπο-Ξανθούλης

Τ Α

Β Ι Β Λ Ι Α

Τ Ο Υ

Σ Τ Ι Σ

Γ Ι Α Ν Ν Η

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

Ξ Α Ν Θ Ο Υ Λ Η

ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

Μ Α Σ

Μυθιστορήματα Τ Ο

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Ο

Π Ο Υ

Σ Ο Ο Υ Μ Α Ν

Χ Α Θ Η Κ Ε

ΔΕ

ΘΑ

ΣΤΟ

Τ Θ Ε Ι

Χ Ε Ι Μ Ω Ν Α

Α Π Ο Ψ Ε

•« Τ Ο

Π Ε Θ Α Μ Ε Ν Ο

ΛΙΚΕΡ

Ο ΤΟΥΡΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ

ο ΧΆΡΤΙΝΟΣ Σ Ε Π Τ Έ Μ Β Ρ Η Σ Τ Η Σ ΚΑΡΔΊΑΣ Μ Α Σ

Μυθιστόρημα τ ο

Η

Ρ Ο Ζ

Π Ο Υ

Δ Ε Ν

Ε Π Ο Χ Η Τ Ω Ν

Ξ Ε Χ Α Σ Α

Κ Α Φ Ε Δ Ω Ν

ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ Η

Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Α

Τ Ω Ν

ΑΘΩΩΝ

Ο Ι Κ Ο Γ Ε Ν Ε Ι Α Μ Π Ε Σ - Β Γ Ε Σ

Τ Ο Τ Ρ Ε Ν Ο

Μ Ε ΤΙΣ ΦΡΑΟΥΛΕΣ

...ΥΣΤΕΡΑ, Η Ρ Θ Α Ν ΟΙ Μ Ε Λ Ι Σ Σ Ε Σ

Ο

Μ Ε Γ Α Λ Ο Σ

Ο Τ Ο Υ Ρ Κ Ο Σ

ΘΑΝΑΤΙΚΌΣ

Σ Τ Ο Ν Κ Η Π Ο

Θέατρο για παιδιά Μ Ε Σ Α ΣΤΟ

Ν Ε Ρ Ο

ΔΑΣΚΑΛΑ

Α Ν Ε Β Α Σ Τ Η Σ Τ Ε Γ Η Ν Α Φ Α Μ Ε Τ Ο Σ Υ Ν Ν Ε Φ Ο

^: ο

Μ Α Γ Ο Σ

ΜΕ

ΤΑ

ΧΡΩΜΑΤΑ

Τ Υ Μ Π Α Ν Ο , Τ Ρ Ο Μ Π Ε Τ Α ΚΑΙ Κ Ο Κ Κ Ι Ν Α Κ Ο Υ Φ Ε Τ Α ΜΙΑ ΤΡΕΛΗ ΤΡΕΛΗ ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ*.2001

Στα και

ταξίδια μας

στους ταξιδεμένους

" Γ ^ ΟΧΙ ΚΑΙ Τ Ε Ρ Α Σ ΤΟ ΠΑΙΔΙ! ΑΝΤΙΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΜΟΝΟΧΝΟ-

Η

το, να;,. Α λ λ ά τέρας; Το ((τέρας» το είχε για ε π ι λ ή -

1

J ψί,μη κουβέντα. Γενικά με τις κουβέντες δεν τα π ή

γαινε καλά. Τ ι ς φοβόταν. Προτιμούσε τα επιφωνήματα, τα ουρλιαχτά, τα κλάματα κι ό,τι φθόγγο έβγαζε ο στόμας τ η ς . Σ τ ι ς λέξεις κόλλαγε. Ίσως γιατί την απασχο λούσε η σκόνη, οι ηλεκτρικές απαιτήσεις των σύγχρονων οικιακών συσκευών που είχε το σπίτι τ η ς κυράς και, β έ βαια, η κατά βάθος χαριτωμένη προστυχιά του Ηρακλή, ως άντρα νεότερου τ η ς και εμφανίσιμου. Ε ί χ ε το νου τ η ς σε άλλα πράγματα. Αυτό ήταν. Κ α ι ως γυναίκα και ως παραδουλεύτρα και ως δουλάρα του εαυ τού τ η ς , που τον υπηρετούσε πιστά και απόλυτα, όταν ε πρόκειτο για σκέψεις καταχθόνιες και βαριές, σιδερένιες. Τη βάραιναν οι σκέψεις, τη βάραιναν οι δουλειές, τη βά ραινε κι ο καλοκαιρινός νοτιάς, ο αφύσικος, με τη μαλα ματένια ανταύγεια τ η ς μπόχας στα τζάμια και στα μαύ ρα γυαλιά ηλίου του Ηρακλή. Ε κ α τ ό φορές του το ' π ε πως τα γυαλιά τον δείχνουν σαν

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

0 ΤΟΥΡΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ

αλήτη και. σαν τ ε ν τ ι μ π ό η , αλλά σημασία που τ η ς έδωσε.

ψιλολοίδια. Τ η ς φάνηκε υπερβολικά νέος κι όμορφος για

Δούλευε μισόγυμνος στον κήπο -πότισμα στο φουλ λόγω

χήρα με κόρη, για γυναίκα ελάχιστα ο μ ι λ η τ ι κ ή , αλλά η

ζ έ σ τ η ς - και κάθε τόσο έριχνε αυτές τις τυφλές ματιές με

Ευζωνία, που ήταν καπάτσα, το προχώρησε το θέμα. Την

τις ανταύγειες στα γυαλιά ηλίου. Δήθεν του τα επέβαλε ο

Ευζωνία τη βάφτισε έτσι ο πατέρας τους εις ανάμνησιν

γιατρός, εξαιτίας τ η ς ευαισθησίας που είχαν οι κόρες των

που έκανε Εύζωνας και οδηγός αυτοκινήτου υπουργού, στα

ματιών του. Δ ε ν τον π ί σ τ ε ψ ε , μα βαρέθηκε να του το π ε ι .

χρόνια που ο κόσμος ((...πέθαινε για οπερέτες». Μέχρι την

Τ ι ; Γ ι α να ξαναρχίσει τους όρκους, που τους είχε ψωμοτύ

ύστατη σ τ ι γ μ ή του ο πατέρας μιλούσε για τα ((χρόνια τ η ς

ρι; Δ ε ν πά' και να κοιμόταν με τα βρομόγυαλα...

οπερέτας», αλλά ουδέποτε τον ρώτησε κάτι παραπάνω.

Ο ύ τ ε γιους ούτε κόρες απόχτησε με τον Ηρακλή, εφτά

Δ ε ν τ η ς κέντριζαν το ενδιαφέρον κάτι τέτοια. Με θέα

χρόνια στεφανωμένοι και δύο ακόμα συζώντας. Το κορί

τρο και πουτανιά είχε να κάνει το ζήτημα. Μια φορά π ή

τσι, που το φώναζαν Μ π έ λ α απ' το Μελπομένη - κ ι όχι

γε θέατρο, μια και μοναδική, με το μακαρίτη τον άντρα

α π ' το « τ ε μ π έ λ α » , κι ας έρεπε προς την τ ε μ π ε λ ι ά - ήταν

τ η ς . Να ακούσουν τη Β έ μ π ο να τραγουδά ((Τι μου τη χά

απ' τον πρώτο τ η ς τον άντρα, που σκοτώθηκε όταν σκο

ρισες αυτή την ταμπακέρα», ένα καλοκαίρι, καλή ώρα ό

τώνονταν ελάχιστοι πια, μετά τους πολέμους και τα μ ε

πως τώρα. Κ α ι ξανά ποτέ.

γάλα στρατοδικεία. Τον πάτησε το λεωφορείο τ η ς γραμ

Δ ε ν είχε καιρό μετά. Ο ύ τ ε κέφι. Β ρ ή κ ε και τη δουλειά

μής Κηφισιά-Αθήνα μέρα μεσημέρι. Ο ύ τ ε τ ό τ ε ε ί π ε πολ

στην Κηφισιά, χήρεψε κιόλας, μετά ξαναπαντρεύτηκε, α-

λά λόγια. Έ κ ο ψ ε μάλιστα και τα λίγα που έ λ ε γ ε . Ψαλίδι

π έ β α λ ε πάνω στο χρόνο λόγω ενός επίπλου που θεώρησε

σε και τα πιο βασικά. Το ((Θεός σχωρέσ' τον» το 'κανε

λογικό να το σηκώσει ολομόναχη στον τρίτο μήνα και, στο

σκέτο ((...στον». Μόλις που ψιθύριζε την κατάληξη. Την

μεταξύ, στράφηκε στην Εκκλησία, έτσι, για να σπάσει η

((Καληνύχτα» την έκανε ((...χτα». Μόνο το ((Ορίστε» κρά

ακεφιά τ η ς . Τ η ς άρεσε και η ψαλτική, παρόλο που οι λ έ

τ η σ ε ακέραιο, ζωηρό και πεντακάθαρο, γιατί αλλιώς θα

ξεις των Ευαγγελιστών φάνταζαν σ' αυτήν προχωρημένα

την έδιωχνε η κυρά τ η ς . Το ((Ορίστε» και το ((Μάλιστα».

κινέζικα. Ήξερε όμως ότι βοηθούν τους φορτωμένους από

Κρυστάλλινα.

στενοχώρια και καημούς, κι ας μην μπορούσε να προσδιο ρίσει τι ήταν αυτό που τ η ς βάραινε το ντεκολτέ. Έ φ ε υ γ ε από την εκκλησία μια ιδέα πιο ξαλαφρωμένη, μα, σαν τρύ

Τον Ηρακλή τον γνώρισε μέσω τ η ς αδελφής τ η ς , τ η ς Ε υ -

πωνε στο μεγάλο σκοτεινό κήπο, που συνεχιζόταν για πά

ζωνίας, ως ξάδελφο μακρινό του γαμπρού τ η ς . Κηπουρός

νω από πεντακόσια μέτρα πέρα α π ' το σ π ί τ ι , ως το δικό

και ηλεκτρολόγος σε ελαφριά πράγματα: πρίζες, ασφάλειες,

τ η ς παράσπιτο, το φόρτωμα ξαναρχόταν χειρότερο. 13

0 ΤΟΥΡΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ

ΓΤΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

Την Μπέλα την έβαλε σε μοδίστρα ονομαστή, μια Κ ι κ ή

Δ ε ν τον ζήλευε όσο θα 'πρεπε. Αν τη βασάνιζε κάτι,

Λεφούση, στην περιοχή του Μαρουσιού, να μάθει τα μυστι

αυτό ήταν ο πονοκέφαλος, ο βαρύς καιρός που δεν ξε

κά της κοπτικής. Να συμμαζευτεί κιόλας, αφού στα γράμ

σπούσε σε βροχή και το ιδρωτάρι στην π λ ά τ η , που σερνό

ματα δεν είχε κλίση. Τρία χρόνια είχε μείνει στάσιμη στην

ταν ως την κιλότα τ η ς . Καλά που ήταν γερό το λάστιχο...

π έ μ π τ η Δημοτικού. Την παγίδεψαν οι δεκαδικοί αριθμοί και

Όλα αυτά που συνέβαιναν έξω απ' τη λογική τ η ς την

η Φυσική Πειραματική. Πότε πήζουν τα υγρά και πότε

ενοχλούσαν αφάνταστα. Έ ν ι ω θ ε μάτια ορατά και αόρατα

διαστέλλονται τα μέταλλα. Κι η ζωολογία για τα παχύδερ

να παραμερίζουν το βαμβακερό ύφασμα με τα εμπριμεδά-

μα και τα ερπετά. Η Μπέλα άκουγε φίδι και λιποθυμούσε.

κια και να διεισδύουν απ' τους πόρους τ η ς στο πάγκρεας.

Μόνο τα θαύματα του Ιησού της άρεσαν, στα Θρησκευτι

Τ η ς έκανε φοβερή εντύπωση όταν άκουσε α π ' το γιατρό

κά, αλλά κι αυτά κάποτε σώθηκαν και η Μπέλα ζορίστη

τ η ς κυράς πως μέσα μας έχουμε κι ένα ((πάγκρεας», όρ

κε στα παρακάτω. Την αγρίευε κι ο Ιούδας όσο να 'ναι.

γανο σοβαρό κι επικίνδυνο όταν πάθει. Από τ ό τ ε είχε την

Σ τ η ((μοδίστα Κ ι κ ή Λεφούση» τσιμπιόταν μ ε τις καρ φίτσες, αλλά χάιδευε ωραία υφάσματα. Έ κ α ν ε και τις

έγνοια αυτής τ η ς απειλής, που για άγνωστους σ' αυτή λό γους βρισκόταν εντός τ η ς καταχωνιασμένο.

βόλτες τ η ς , άκουγε και πονηρά απ' τις άλλες μαθητευό

((Να δεις γιατρό. Αυτά είναι νευρασθενικά...» τη συμ

μενες - που γέλαγαν για την αθωότητα τ η ς , κι ας μην ή

βούλευε η πρακτική Ευζωνία. ((Σε κουράζει η γριά... Γ ι α

ταν τόσο αθώα η Μ π έ λ α . Όχι, πάντως, όσο νόμιζαν τα

τί δεν το λες;»

κορίτσια, που έδιναν ψιθυριστά ((επιστημονικές» ερμηνείες

((Μη μιλάς έ τ σ ι ! » την απόπαιρνε.

σ τ η λέξη ((πρωκτός», ματώνοντας με τη βελόνα τα δά

((Έμαθες να το βουλώνεις. Τη φοβάσαι! Μα χαζή είσαι;»

χτυλα απ' την έξαψη.

Δ ε ν έδινε συνέχεια σ τ η στοργική επίθεση τ η ς Ευζω-

Καλό ήταν να λείπει η Μπέλα από το σπίτι, ειδικά τα

νίας. Σηκωνόταν κι άνοιγε τα ντουλάπια να βρει γλυκά.

καλοκαίρια, γιατί το σπίτι ήταν μικρό, αν και βολικό. Π έ

Ένα βράδυ, πριν από μια βδομάδα ακριβώς, ο Ηρα

τρινο, από ροζέ πέτρα, όπως και το κυρίως σπίτι. Γ ι α τα

κλής, προτού ακόμα περάσει το κατώφλι του σπιτιού, με

καλοκαίρια ο Ηρακλής είχε ταυτίσει την άνεση με τα στρα

φωνή ε π ί σ η μ η και λίγο μόρτικη επίτηδες, τους παρουσία--

τ ι ω τ ι κ ά σορτς - κι οι ποδάρες του, ξέσκεπες, έδειχναν α

σε το παιδί. Ε κ ε ί ν η και η Μ π έ λ α καθάριζαν φακή.

πειλητικές για άνηβα κορίτσια. Έπσι δούλευε στον κήπο.

((Αυτός εδώ ο μασκαρατζίκος είναι ο γιος μου, ο Ηλίας.

Μισόγυμνος, με τα μαύρα γυαλιά ηλίου, τραγουδώντας

Έ λ α , Ηλία, να σου γνωρίσω τη γυναίκα μου, τη Βάσω,

τραγούδια του Γούναρη. Το δειλινό, αργά, ξυριζόταν κι έ

και την κόρη τ η ς . Μπέλα, να τον έχεις σαν ξάδελφο. Φ έ

βγαινε έξω. Με μια δροσερή υποψία κολόνιας στα μάγουλα.

τος θα πάει π έ μ π τ η τάξη. Έ λ α , Η λ ί α . . . »

14

15



Παραμέρισε να δουν το παιδί. Πίσω α π ' το παιδί, η πά

((Να μην πετά πέτρες στα τ ζ ά μ ι α . . . » νοιάστηκε η γριά.

νινη βαλίτσα δεμένη με σκοινί. Κι ένα μικρό ποδήλατο, μ ι -

((Σαν κορίτσι ήσυχος ε ί ν α ι » .

σοσκουριασμένο. Μια ζάλη πέρασε βιαστικά α π ' τα μάτια

((Για ήσυχα τα 'χεις τα κορίτσια, Βάσω μου;»

τ η ς , κάνοντας τη να σκορπίσει τη φακή. Τρόμαξε και η Μ π έ λ α με τη μάνα τ η ς και τη φακή στο πάτωμα.

((Ζωγραφίζει και διαβάζει περιοδικά...» τον υπερασπί στηκε.

((Δεν είναι τίποτα. Θα σκουπίσω. Πέρασε μέσα...»

((Φορτώνεστε ευθύνες. Α π ' την άλλη, παιδί του είναι...»

Το παιδί κοίταξε ένα γύρο το δωμάτιο κι ανατρίχιασε

((Θα του πω να μην πλησιάζει κατά 'δώ...»

από ένα ρίγος που του 'ρχόταν πού και πού.

((Δεν είπα αυτό. Ζ η μ ι έ ς και βρομιές δε θ έ λ ω » .

((Πέρασε. Θα πεινάς κιόλας», είπε ο Ηρακλής.

((Θα 'χει εμένα και τον πατέρα του...»

( ( Δ ι ψ ώ . . . » Είχαν στεγνώσει τα χείλη του.

((Πώς είπες ότι το λ έ ν ε ; »

((Της βρύσης να πιεις. Σ τ η ν Κηφισιά έχουμε ωραίο νερό».

((Ηλία».

Η Μ π έ λ α , με β λ έ μ μ α θριάμβου, γ έ μ ι σ ε ένα ποτήρι και

((Μεθαύριο γιορτάζει. Του Προφήτη είναι. Φ έ ρ ' το να

του το 'δωσε. Ζ ή τ η σ ε κι άλλο. Το αντρόγυνο κοιτάχτηκε

το δω και να του κάνω ένα δώρο».

λυπημένα. Η Μ π έ λ α θαύμαζε τη δίψα του παιδιού. Γ έ μ ι

((Μην κακομάθει...»

σε και τρίτο ποτήρι.

((Παιδί είναι. Φ έ ρ ' τον ανήμερα τ η ς γ ι ο ρ τ ή ς » . ((Ό,τι π ε ί τ ε » . Ήξερε πως, έτσι και τ η ς καρφωνόταν τ η ς κυράς κάτι,

Η μάνα του αγοριού είχε πεθάνει δύο μέρες πριν. Την π ε

δεν τ η ς το ξεκουνούσε ούτε ο Θεός ο ίδιος. Σιγούρεψε τα

ρίμεναν από καιρό. Ήταν χωρισμένη με τον Ηρακλή. Τα

ντουλάπια, να 'ναι κλειστά, να 'ναι όλα καταπώς πρέπει

ήξερε κι ε κ ε ί ν η . Κι από τον ίδιο και από την Ευζωνία. Πού

σ τ η θέση τους - ε ί χ ε και μια παραξενιά με τα κλειστά

να το άφηναν, παιδί πράμα, ολομόναχο; Το είπαν και στην

ντουλάπια η γριά- γ έ μ ι σ ε και το βάζο κινέζικα γαρουφα-

κυρά.

λάκια από τον κήπο, επιτεύγματα του Ηρακλή, και β γ ή κ ε

((Ας έρθει. Ορφανό είναι. Κ α ι παιδί σου. Μόνο τα σκυ λιά δεν τα μπορώ, για τον εχινόκοκκο...»

έξω σ τ η νυχτωμένη αυλή, με τη ζέστη π η χ τ ή σαν κρέμα. Τελειώνοντας τα βασικά α π ' το κυρίως σπίτι, έτρεχε

'Επσι κ λ ε ί σ τ η κ ε η συμφωνία και ήρθε το παιδί. Θα κοι

στο δικό τ η ς το παράσπιτο να βάλει πλύση, να μαγειρέ

μόταν στο σαλονάκι. Υπήρχε ένα μικρό ντιβάνι δίπλα σ τ η

ψει κανένα γ ε μ ι σ τ ό , να δει αν γύρισε και η Μ π έ λ α α π ' τη

ραπτομηχανή. Τον ορμήνεψαν να μην την πειράξει. Π ρ ώ

μοδίστρα. Τώρα είχε προστεθεί και ο Ηλίας, που γιόρτα

τα, όμως, ζήτησαν και πάλι την άδεια τ η ς κυράς.

ζε μεθαύριο. Το παιδί, ευτυχώς, δεν έδειχνε να 'χει καμιά

ι6

17

Ο ΤΟΥΡΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΗΟ


δυσκολία. Κι όσο από κουβέντες, μάλλον δικό τ η ς παιδί έ

((Με ε ί δ ε . . . »

μοιαζε κι όχι του Ηρακλή. Κουνούσε στα « ό χ ι » και τα

((Πού σε είδε; Να μη λες ψ έ μ α τ α ! »

((ναι» το κεφάλι αναλόγως και ψέλλιζε μόνο τα χρειώδη.

« Κ α λ ά , δε θα λ ε ω . . . »

Το βράδυ εκείνο, δύο μέρες πριν του Προφήτη Ηλία, το

Το παιδί μαζεύτηκε κάτω α π ' το τραπέζι, μυρίζοντας

παιδί έβηξε, σαν να καθάριζε το λαρύγγι του για να ξε

σαν σκυλί τις παντόφλες και τα παπούτσια που έβοσκαν

στομίσει την πρώτη του βαρυσήμαντη φράση - και, πράγ

πέρα δώθε. Του έριξε μια ματιά όλο λύπηση και βάλθηκε

ματι, έτσι ήταν.

ν' ανακατεύει τον κιμά στο τηγάνι. Γ ι α τη μάνα του ή θ ε

((Τι δουλειά κάνει ο μπαμπάς μου;»

λε να ρωτήσει - τι έ λ ε γ ε για τον Ηρακλή, τον πρώην ά

((Τι θα πει " τ ι δουλειά";» ξαφνιάστηκε η Βάσω. ((Δεν

ντρα τ η ς , γιατί χώρισαν, αφού ήταν τόσο ερωτευμένοι... Έ τ σ ι τουλάχιστον έ λ ε γ ε ο Ηρακλής, ίσως για να την π ι -

τον είδες;» ((Είδα που έβαλε κοστούμι και γραβάτα. 'Οπως στις

κάρει. Τ η ς περνούσε η σκέψη ότι μπορεί να ξεψύχησε έχοντας

κηδείες». Απόρησε για τη σιγουριά του, ξαφνιάστηκε που τ η ς

το όνομα του Ηρακλή στα χείλη τ η ς . Την πονούσε και την

πέταξε τις απορίες του εν ώρα εργασίας, νύσταζε κιόλας

έθλιβε αν, ο μη γένοιτο, συνέβη κάτι τέτοιο, που μάλλον δε

απ' τη ζ έ σ τ η , την πονούσε και κάτι πάνω απ' την κοιλιά

θα συνέβη, γιατί η συχωρεμένη είχε χαμένες τις αισθήσεις

- ένας πόνος ανάκατος με το φόβο για το πάγκρεας. Β α

τ η ς στο τέλος για π έ ν τ ε μέρες. Α π ' την Ευζωνία τα μά

ρέθηκε να απαντήσει. Έ λ ε ι π ε και η Μπέλα... Τελευταία

θαινε, που είχε τις διασυνδέσεις. Ξέχασε να ρίξει πιπέρι με

αργοπορούσε, γιατί η κυρία Αεφούση την έβαζε να μαζέ

το να σκέφτεται. Έ ρ ι ξ ε και το πιπέρι. Να μην αργούσε και

ψει με το μ α γ ν ή τ η τις καρφίτσες απ' το πάτωμα του α

ο Ηρακλής... Να 'πεφταν νωρίς για ύπνο. Την τριγύρνα

τ ε λ ι έ . Μία προς μία.

γε κι ένας πονοκέφαλος.

« Θ α παίξει στο σινεμά... σε ταινία...» είπε το παιδί μ ε λαγχολικά. ((Σαν ηθοποιός... Αλλά δε θα μ ι λ ά » . Κόντεψε να κόψει το δάχτυλο τ η ς με το μαχαίρι. Κ ρ ε μ

((Βγες κάτω απ' το τραπέζι... Τι κοιτάς;» ((Τίποτα». Ο μικρός κάθισε στην καρέκλα με σταυρωμένα τα χέ

μύδια έκοβε, να τα ρίξει στον κιμά. Όλοι έτρωγαν τα μα

ρια, σε μια π έ ν θ ι μ η στάση. 'Έκσι τ η ς φάνηκε. Γ ι α να σπά

καρόνια με τον κιμά. Φτούραγε αυτό το φαί. Τους άρεσε...

σει τη σ ι ω π ή , που δεν την άντεχε πίσω α π ' την π λ ά τ η

«Μεθαύριο θα σε πάω στην κυρά... στην Κυρία...» διόρθωσε. Κ α ι συνέχισε με τα κρεμμύδια. ((Θέλει να σε δει

τ η ς , θυμήθηκε την κουβέντα του παιδιού. ((Δε σε μαλώνω... Γ ι α το καλό σου σου είπα να είσαι φιλαλήθης». Χ ά ρ η κ ε που βρήκε τέτοια σωστή λέξη.

η Κυρία...» ι8

'9

ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘ0ΥΛΗ5

«Είμαι, φιλαλήθης!» τ η ς αντιγύρισε το παιδί. « Μ ε ε ί δε...»


Ξαφνικά αυτό το νιάνιαρο αμφισβητούσε τις περιγρα φές τ η ς . Πάνω που διηγόταν πώς η κυρία Αεφούση ενί

«Πού;»

σχυσε τον μπούστο τ η ς νύφης μ' ένα μπουκέτο χρυσάνθε

« Α π ' το παράθυρο. Με κοίταξε όταν έπαιζα με το πο

μα από μετάξι και σύρμα. Ξανάρχισε να τρώει άκεφα η

δήλατο...»

Μπέλα:

« Ν α μη χτυπάς το κουδούνι σου... Είναι γριά κ α ι . . . »

((Δεν τον άκουσες;»

Ας τα σούρωνε τα μακαρόνια τώρα, ας τα βουτύρωνε,

« Π α ι δ ί είναι... Τ ρ ώ γ ε ! »

κι όποιος είχε όρεξη να φάει, ας έτρωγε. Ζ έ σ τ η και κα

Παιδί του Πρακλή ήταν. Γ ι ' αυτό η μάνα τ η ς έκανε τα

τσαρόλα στο γκάζι - το χειρότερο. Δ ε ν πεινούσε. Αίγο νε

πικρά γλυκά. Κ α ι με τον Πρακλή στο κρεβάτι κάνεις α

ρό θα έριχνε πάνω τ η ς να δροσιστεί, να φύγει η κιμαδίλα.

βαρίες... Η αθώα Μ π έ λ α είχε ακούσει επανειλημμένα τι

« Γ ι α τ ί φοβάται...» είπε το παιδί.

συνέβαινε στην κρεβατοκάμαρα του ζεύγους -τουλάχιστον

Α λ λ ά εκείνη δεν το άκουσε, λόγω του βουτύρου που ή

σε ήχους- αλλά πού να το π ε ι . Τελικά, άνοιξε την καρδιά

δη τσιτσίριζε στην κατσαρόλα. Έφαγαν χωριστά. Ο Πλίας έφαγε μαζί τ η ς . Α μ ί λ η τ ο ι , χτυπούσαν τα πιρούνια στο πιάτο. Όταν τέλειωναν, ήρθε

τ η ς στα κορίτσια τ η ς μοδίστρας: περιέγραψε τα βογκητά τ η ς μάνας τ η ς , σαν θρήνο ξεστρατισμένο α π ' την Καινή Διαθήκη.

και η Μ π έ λ α . Ο μ α γ ν ή τ η ς είχε αποδυναμωθεί με τη ζ έ

Ναι, το σχέδιο του νυφικού ήταν κάπως διαφορετικό.

σ τ η , κι έτσι αναγκάστηκε να μαζέψει τις καρφίτσες με το

Όμως η Μ π έ λ α διαφωνούσε ριζικά με το πατρόν τ η ς κυ

χέρι. Το παιδί την κοίταξε που αράδιαζε τα βάσανα τ η ς

ρίας Κ ι κ ή ς . Συνέχισε να τρώει, ενώ θα προτιμούσε να κρυ

κοπτικής-ραπτικής. Δούλευαν σαν τρελές πάνω σ' ένα νυ

φτεί κάπου και να κλάψει. Πνιγόταν στις απορίες και

φικό. Τ η ς ήρθε να κάνει ε μ ε τ ό α π ' την περιγραφή τ η ς κό

στην ανημποριά τ η ς . Δ ε ν αγαπούσε κανέναν. Ο ύ τ ε τον ε

ρης τ η ς . Μια ταφταδένια ασπρίλα με τούλια και ανθάκια

αυτό τ η ς , ούτε τη μαμά τ η ς , ούτε την αυταρχική κυρία

από οργάντζα. Δύο φορές είχε φορέσει νυφικό. Χ ε ι μ ω ν ι ά

Κ ι κ ή , με τη μεζούρα τ υ λ ι γ μ έ ν η σαν πύθωνα γύρω α π ' το

τ ι κ η νύφη. Κ α ι τις δύο κινδύνεψε από πνευμονία, μέσα

λαιμό τ η ς -ένα λαιμό που έμοιαζε μπουκέτο από γαλαζο

στις παγωμένες εκκλησίες.

πράσινες φ λ έ β ε ς - ούτε βέβαια αυτό το σκατόπαιδο, που το

« Δ ε ν είναι έτσι το σχέδιο...» είπε το παιδί.

αντιπάθησε με το που το είδε. Τ η ς μ π ή κ ε και η ιδέα για

« Κ ι εσύ πού το ξέρεις;» Π έ τ α ξ ε το πιρούνι α π ' τα νεύ

το χειρότερο που μπορούσε να τ η ς συμβεί: ότι μία των η

ρα τ η ς .

μερών, προτού προλάβει να πατήσει τα είκοσι, θα είχε μ ε

((Μπέλα, κάτσε κάτω. Τι έπαθες;» 20

ταβληθεί σε νέγρα. Ί ί τ σ ι τ η ς είπε ο μικρός μουλωχτός, ο 21



γιος του Ηρακλή. Γέλασε, αλλά μετά το καλοσκέφτηκε κι

Την παραμονή, λοιπόν, τ η ς γιορτής του Προφήτη, η

ανησύχησε πραγματικά. Νέγρα μοδίστρα... Ηοιος θα τ η ς

Βάσω κόντεψε να πνιγεί με το γάλα, όταν είδε τον Ηρα

έδινε δουλειά; Όλη τη νύχτα έκλαιγε ως μελλοντική νέγρα

κλή να βγαίνει από την τουαλέτα ντυμένος τσολιάς. Κ α

μοδίστρα και άνεργη.

νονικός Εύζωνας, καλή τ η ς ώρα τ η ς Ευζωνίας. Ε ί χ ε ζω

Τελικά, κατά το ξημέρωμα, όταν τα πουλιά τ η ς Κ η φ ι

στεί μια υπερβολικά πολύπτυχη βρόμικη φουστανέλα κα

σιάς έπιασαν το παραμιλητό, αποφάσισε πως το μόνο άν

τευθείαν πάνω α π ' το σώβρακο, με τα πόδια από κάτω,

θρωπο επί γ η ς που αγαπούσε ήταν την ηθοποιό Α λ ί κ η

κατά το συνήθιο του, ξέσκεπα' κι από πάνω πουκαμίσα

Βουγιουκλάκη.

όνειρα η ασχημούλα

τσολιαδίστικη, με γιλέκο χρυσοκεντημένο" και στο κεφά

Μπέλα ταξίδευε παρέα με τη δροσερή Α λ ί κ η για την Α ί

λι φεσάκι κόκκινο, με μαύρη φούντα κρεμασμένη ως το

γινα, τραγουδώντας ανάμεικτα άσματα τ η ς θάλασσας και

δεξί βυζί.

Σ τ α πρωινά τ η ς

Α π ' τη μ ύ τ η τ ή ς βγήκαν τα γάλατα κι άρχισε να β ή

του έρωτα.

χει. Σ τ ο πρόσωπο του Ηρακλή ήταν απλωμένη μια αμή χανη ευτυχία. Βρομοκόπαγε τσιγάρο και έξαψη. Παραμονή του Προφήτη Ηλία, η Βάσω κόντεψε να πνιγεί

((Με πήραν στην ταινία. Τρεις μέρες μεροκάματο και

με το γάλα. Α π ' τη σαστιμάρα. Σηκωνόταν πιο νωρίς α π '

τα έξοδα μεταφοράς, συν το φαΐ πληρωμένο... Θα κάνου

όλους. Ένα ψευτοσυγύρισμα έκανε στο σπίτι τ η ς κι α μ έ

με ότι διασκεδάζουμε στο γάμο... με τη Βουγιουκλάκη».

σως έφευγε για της κυράς. Δ ε ν ξυπνούσε εκείνη πριν από

((Και τό πότισμα;»

τις οκτώ, αλλά στις οκτώ και δέκα τα ήθελε όλα στην ε

((Βάλε τον Ηλία με το λάστιχο. Θα τα καταφέρει...»

ντέλεια. Μεγάλη γυναίκα, κι όμως το πρωινό τ η ς περι

((Εμένα θα γκρινιάζει η γριά».

λάμβανε και χυμούς και γάλα και καφέ και μαρμελάδες και

((Τρία μεροκάματα είναι, σου λέω. Από διακόσιους κο

φρυγανιές κι ένα αυγό μελάτο. Σε δίσκο ασημένιο τ η ς α

μπάρσους, πήραν μόνο εβδομήντα. Με τη Βουγιουκλάκη

νέβαζε το πρωινό στο δωμάτιο. Καθόταν μπροστά στο πα

είναι η ταινία».

ράθυρο που έ β λ ε π ε στον άδειο περιστερώνα και σ τ η γέρι

((Η φουστανέλα ζέχνει σ τ η βρόμα...»

κη ακακία, μασουλώντας αέρα. Μόνο ο καφές έδειχνε π ε ι

((Πλύνε την. Να έχει στεγνώσει ως αύριο».

ραγμένος. Όλα τα άλλα άθικτα. Όμως τα ήθελε κάθε πρωί

((Τι γάμος είναι;» ενδιαφέρθηκε.

στο δίσκο, χειμώνα καλοκαίρι, φρέσκα και μοσκομυριστά. ((Έχω ανάγκη να τα μυρίζω...» δικαιολογιόταν, αν και η Βάσω δεν τ η ς έδειξε π ο τ έ πως περίμενε δικαιολογίες. 22

((Παντρεύεται ο γκόμενος τ η ς Αστέρως κι εκείνη τρε λαίνεται». Άκρες μέσες, η Αστέρω πληρώνει το τ ί μ η μ α του έρω23

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ


Ξ Α Ν Θ Ο Υ Λ Η Σ

τα με μια γερή δόση τρέλας, αλλά στο τέλος διασώζει το

στους μεγεθυντικούς φακούς, που ήταν ακουμπισμένοι στο

μυαλό τ η ς . Έ λ ε γ ε ο Ηρακλής τα δικά του, αλλά τη Β ά

σαλόνι, πάνω στα βιβλία με τα δερμάτινα δεσίματα. Κ ά

σω την έτρωγε που τ η ς σώθηκαν οι ασπιρίνες. Ο πονοκέ

ποτε επιτέλους θα απαλλασσόταν α π ' αυτό τον ιδιωτικό

φαλος σκαρφάλωνε πίσω από το αυτί τ η ς σαν κάβουρας.

τρόμο, που - γ ι α τ' όνομα του Θεού- ήταν νέα ακόμη για

Έ ξ ω η μέρα προμηνυόταν ζεστή και υγρή, χωρίς ήλιο. Έπλυνε βιαστικά τη φουστανέλα, την άπλωσε κι έφυγε για

να τον αποδώσει σε κλιμακτήριο. Θα ρωτούσε, όμως, κα λού κακού, την Ευζωνία...

το σπίτι τ η ς κυράς, να στύψει πορτοκάλια κι όλα τα υπό λοιπα. Σ τ η ν παλιά στέρνα, όπου έβρισκαν καταφύγιο τα βατράχια, κοντοστάθηκε να ανασυντάξει μια θύμηση θολή.

Συνήλθε, όταν αισθάνθηκε ένα μυρμήγκι να μπαινοβγαί

Δ ε ν την βοηθούσε σε τίποτα εκείνο το τροπικό πρωινό.

νει στο ρουθούνι τ η ς . Κειτόταν πέρα, κοντά στον ανατολι

Κ ά τ ι η ζέστη, κάτι ο πονοκέφαλος, κάτι που μισούσε τις

κό φράχτη, ανάμεσα στις φιστικιές. Τ ι ς έρπουσες εντός

λέξεις... πάντως δεν μπορούσε να βάλει σε τάξη το δυσοί

τ η ς γης αράπικες φιστικιές. Α π ' τα μεράκια του Ηρα

ωνο ανεξήγητο που ξεμυτούσε απ' το σαρκοφάγο θερμοκή

κ λ ή . . . Ε ί χ ε λάσπη στον αγκώνα και στα γόνατα. Το χώ

πιο του Ιουλίου. Με μια ασπιρίνη ο κόσμος θα ξαναγινόταν

μα ήταν υγρό και μαλακό απ' το πότισμα. Σ η κ ώ θ η κ ε , τ ί

χωμάτινος κι αληθινός, αρκεί να προλάβαινε. Σ τ η μεγάλη

ναξε τα χώματα από πάνω τ η ς κι έτρεξε στο σπίτι. Δ ε ν

δροσερή κουζίνα, σ τ η φιλική σκιά τ η ς πέργκολας από την

είχαν περάσει ούτε π έ ν τ ε λεπτά, μα τ η ς είχαν φανεί αιώ

παραδιπλανή βεράντα, θα ξανάβρισκε τον εαυτό τ η ς .

νες. Τ η ς είχε περάσει κι ο πόνος. Δ ε ν είπε σε κανέναν τ ί

Επιτάχυνε το βήμα με το χέρι τ η ς στον κρόταφο, όπου

ποτα για το συγκεκριμένο συμβάν - αδιαθεσία, λιποθυ

φανταζόταν ένα ροζ πρήξιμο παραγεμισμένο πόνο. Κ α ι

μία, απροσεξία; Όπως κι αν ονομάτιζε την περιπέτεια

τ ό τ ε , στα σύνορα μιας ομίχλης, θυμήθηκε τις κουβέντες

τ η ς , δεν είχε πια καμιά σημασία. Ας πρόσεχε! Μόνο μ ε

του Ηλία για το σινεμά. Κ ά τ ι μουρμούριζε το παιδί χθες,

λανιές να μην τ η ς έμεναν στα μεριά. Γ ι α τον Ηρακλή. Να

την ώρα που ανακάτευε τον κιμά. Θα τον έστρωνε σ τ η

μη σιχαίνεται...

δουλειά, να μάθει να ποτίζει, να αλαφρώσει λίγο τον πα

Ε τ ο ί μ α σ ε το πρωινό τ η ς κυράς τ η ς και το ανέβασε στο

τέρα του. Δ ε ν ήταν και δύσκολο. Όλα τα παιδιά τρελαίνο

δωμάτιο με τις ροζ ταπετσαρίες και τις γαλάζιες κουρτί

νται να ποτίζουν με το λάστιχο.

νες. Το δωμάτιο μύριζε καπνό από πίπα και το α γ α π η μ έ

Περπατούσε γρήγορα κι ένιωθε αγκάθια να γραπώνο

νο άρωμα τ η ς γριάς. Μ' αυτό είχαν διαβρωθεί τα πάντα ε

νται στις γάμπες τ η ς . Το σπίτι άλλοτε ξεμάκραινε μες

κεί μέσα. Κυρίως τα βελούδα και τα αφόρετα από χρόνια

σ τ η λευκή αντηλιά κι άλλοτε ερχόταν πιο κοντά, όπως

γουναρικά στην ντουλάπα. Ο καπνός και το άρωμα τ η ς έ-

24

25



φερναν πανικό κι ένα αίσθημα υποταγής. Κ α ι τα δύο ήταν

έκριναν και να την υποτιμούσαν για τη θέση τ η ς , για τον

πάνω από τις αντοχές τ η ς . Γ ι ' αυτό βιαζόταν να ξεμπερ

ιδρωμένο τ η ς σβέρκο, για τη μυρωδιά που ανάδιναν οι μα

δεύει απ' το δωμάτιο.

σχάλες τ η ς κι ο κόρφος τ η ς . Γάλα και κολόνια. Μια γ υ

Ε ξ ο ι κ ε ι ω μ έ ν η τον τελευταίο καιρό η Βάσω με τα λιβά

ναίκα που γαμήθηκε αποβραδίς και δυσκολεύεται ν' α

νια και τα υποβλητικά σκοτάδια των εκκλησιών, αισθανό

παρνηθεί τις ορμόνες τ η ς ένοχης ζωής. Τέτοιες μυρωδιές.

ταν πως και στο ροζ δωμάτιο τ η ς κυράς τ η ς κυκλοφορού

Πίσω απ' τα τζάμια όπου βρίσκονταν οι φωτογραφίες, θ'

σαν ψ ή γ μ α τ α α π ' τη φιλική άβυσσο τ η ς θρησκείας. Μόνο

απλωνόταν εσάνς μαραμένων δασών - και το χαρτί έτοι

που δεν έβρισκε τις κατάλληλες λέξεις να προσδιορίσει το

μο να θρυμματιστεί σαν μπισκότο. Τα σκεφτόταν, μα δεν

δέος σε συνδυασμό με το ανακάτωμα στο στομάχι και το

τα ε ί π ε ποτέ πουθενά αυτά τα πράγματα η Β ά σ ω . Κοίτα

γενίκευε μέσα τ η ς σαν... α γ ι ω τ ι κ ή αναγούλα.

ζε τη δουλειά τ η ς και, στο κάτω κάτω, αν κάτι τη φόβι

« Ά μ α δεις γουρούνια στον ύπνο σου, τι είναι;» ρώτησε η

ζε, δική τ η ς υπόθεση.

γριά με σηκωμένα ειρωνικά τα ζωγραφισμένα τ η ς φρύδια. « Δ ε ν ξέρω...» Με κάτι τέτοια η Βάσω έχανε τον μπούσουλα.

Τέσσερις σαπουνάδες πέρασε το κεφάλι του παιδιού ε κ ε ί

« Ε μ , τι ξέρεις τ ό τ ε . . . » κάγχασε η άλλη.

νο το βράδυ. Έκοψαν νύχια, άλλαξαν εσώρουχα κι ύστερα

((Να ρωτήσω την αδελφή μου, την Ευζωνία...» ε ί π ε και

κάθισαν όλοι τους γύρω α π ' το τραπέζι, ν' ακούσουν τον

β γ ή κ ε στο μπαλκόνι ν' αερίσει τα σεντόνια.

Ηρακλή να διηγείται πώς συγκάηκε απ' τη μέσα πλευρά

Γρήγορα τ έ λ ε ι ω σ ε το συμμάζεμα του δωματίου, βοή

του αριστερού μηρού - λόγω κάλτσας, ως τσολιάς στην

θησε την κυρά να χτενίσει τα μαλλιά τ η ς - τ ο ίδιο μονίμως

ταινία. Η Μπέλα ζητούσε επίμονα πληροφορίες για την

((μπομπέ» χτένισμα, με το χρυσό χτενάκι πλαγίως να συ

Α λ ί κ η Βουγιουκλάκη: τι ε ί π ε , πώς γέλασε, πώς έκλαψε...

γκρατεί μια πλούσια λευκή μπούκλα- και κ α τ έ β η κ ε τρέ

((Πώς κλαίνε οι ηθοποιοί;» θέλησε να μάθει και η Βάσω.

χοντας στην κουζίνα.

((Με κολλύριο κι από μόνοι τους... Σ φ ί γ γ ο ν τ α ι α π ' το

Ήταν ακόμα σ β έ λ τ η η Βάσω, αλλά ο επιπλέον λόγος

ταλέντο και κ λ α ί ν ε » .

του τρεχαλητού ήταν ο μεγάλος μισοσκότεινος διάδρομος

Ο Ηρακλής, εξαιτίας του ωραίου παρουσιαστικού του,

του επάνω ορόφου με τις φωτογραφίες. Αυτοί οι άνθρωποι

είχε πάρει μέρος σαν κομπάρσος σε ταινίες. Ήταν δηλω

με τα καπέλα, τα κοστούμια και τα μειδιάματα άλλων

μένος σ' ένα γραφείο που εξειδικευόταν σε τέτοια, κάπου

καιρών, όλοι τους ασπρόμαυροι προς το μ π λ ε και ατσαλά

στην οδό Βερανζέρου, και κατείχε κάποια μυστικά του ε

κωτοι, τη φόβιζαν. Είχαν ένα απόκοσμο ύφος, σαν να την

παγγέλματος. Η συζήτηση ήταν διασκεδαστική, αλλά η

26

27


Μ π έ λ α εξανέστη, όταν έμαθε πως η αγαπημένη τ η ς Α λ ί κη κάπνιζε.


Αποκοιμήθηκε τυλιγμένος σ' ένα όνειρο γεμάτο φου στανέλες σκόρπιες σ' ένα κίτρινο απέραντο φρεσκοθερι-

« Κ α ι τι σε νοιάζει εσένανε, βρε χαζή;» είπε ο Ηρακλής,

σμένο σταροχώραφο. Πίσω από μια αγριοτριανταφυλλιά, ο

που, ενόσω τα διηγόταν αυτά, έριχνε τ α λ κ στο σύγκαμα,

πατέρας του, ο Ηρακλής, κειτόταν γυμνός, μες στα αίμα

γιατί και την επομένη είχαν ((γύρισμα». Η Μπέλα θεω

τα, με το λαιμό κομμένο πέρα πέρα από ένα στιλέτο φορ

ρούσε το κάπνισμα πρόστυχο.

τωμένο σμαράγδια και μαργαριτάρια σ τ η λαβή του.

Η Βάσω είχε το νου τ η ς στην κυρά και στο δώρο που

Ξύπνησε με την καρδιά να βροντοχτυπά και το στόμα

θα 'δινε στον εορτάζοντα Ηλία. Δ ε ν ήταν γυναίκα των

ξερό. Διψούσε, αλλά τον ξαναπήρε ο ύπνος με όνειρα ε π ί

δώρων. Πώς τ η ς ήρθε τώρα να κάνει δώρο στο γιο του Η

τηδες δροσιστικά, βασανιστικά, γεμάτα βρύσες και π η

ρακλή; Σ τ ι ς εντεκάμισι βάρυναν τα βλέφαρα του Ηρακλή.

γές, στάμνες και ψυγεία ηλεκτρικά.

Κ α ι η Βάσω νύσταξε. Η Μ π έ λ α είχε πικαριστεί με το ((κάπνισμα», είχε π ε τ ά ξ ε ι κι ένα μ π ι μ π ί κ ι κατακόκκινο σ τ η μ ύ τ η - πού να τ η ς κολλήσει ύπνος. Ο Ηλίας πρόλα βε να τ η ς εξηγήσει πως, αν έβαζε το μοδιστρικό μ α γ ν ή τ η σ' ένα ποτήρι με νερό και το έπινε, θα μ α γ ν ή τ ι ζ ε από ' κ ε ί και πέρα όποιον ήθελε. ((Πού τα ξέρεις όλα αυτά, βρε νιάνιαρο;» προβληματί σ τ η κ ε η Μπέλα. ((Τα ξέρω...» απάντησε ο μικρός, αφήνοντας πίσω του ένα ανήσυχο ρεύμα μυστηρίου. Τρύπωσε στα σεντόνια, α κούγοντας τη Βάσω να καταβρέχει τη βεράντα και κάτι κατσαρολικά να βροντούν στο νεροχύτη. Ξανάφερε σ τ η μνήμη την κηδεία τ η ς μητέρας του, την αποφορά α π ' τα λευκά λουλούδια και τα δάκρυα, το πρόσωπο τ η ς Κυρίας πίσω απ' το τ ζ ά μ ι , προχθές, στο μεγάλο σ π ί τ ι . Κ α ι το ί διο το σπίτι να τον κοιτάζει λοξά, λες και είχε μάτια, όχι ένα και δύο, αλλά δεκάδες μάτια, χωμένα στις ροδαλές πέτρες. 28

29


φωτισμένο ελάχιστα από δύο νυσταγμένες απλίκες, κι α νέβηκαν τη μεγάλη ξύλινη σκάλα. Μερικά σκαλοπάτια έ τριζαν. Το σ π ί τ ι ήταν σιωπηλό, με πολλές σκιές και φω τογραφίες παντού, που ο Ηλίας εξαρχής σφάλισε τα μά τια, να μην τις β λ έ π ε ι . Έ σ φ ι ξ ε το χέρι τ η ς Βάσως, συ ντονισμένος πάντα στο βήμα τ η ς . Έ π ε ι τ α , μπροστά σε μια μισάνοιχτη πράσινη πόρτα στάθηκαν να φρεσκάρουν τις ανάσες τους. Ένα απαλό ( ( Ε λ ά τ ε . . . » ακούστηκε στο χ τ ύ π η μ α τ η ς Βάσως. Μπήκαν (( i ι μυρίζει,;»

στο ευρύχωρο υπνοδωμάτιο τ η ς Κυρίας. Τα παντζούρια ή

((Τι θες να μυρίζει; Τα σπίτια μυρίζουν...»

ταν κουφωμένα και οι κουρτίνες ανέμιζαν. Τα μ ε λ τ έ μ ι α ε

«Αυτό...»

κείνο το πρωί έδιναν το σ τ ί γ μ α τους, όσο ψηλά κι αν

« Τ ι αυτό;»

σκαρφάλωνε ο υδράργυρος τη μέρα του Προφήτη Ηλία. ((Ώστε εσύ είσαι ο Η λ ί α ς . . . »

«Τίποτα». Με το που μπήκαν στην κουζίνα -προτίμησε η Βάσω

«Αυτός είναι...» μουρμούρισε η Βάσω σπρώχνοντας το

να τον περάσει από τα ανεπίσημα κι όχι α π ' την κύρια ε ί

παιδί με νόημα προς τη γυναίκα, που φορούσε μια γαλά

σοδο- χ τ ύ π η σ ε τον Ηλία η μυρωδιά. Δ ε ν ήταν οι μυρω

ζια ρόμπα βαμβακερή, με δαντέλες στα κοντά μανίκια. Έ

διές τ η ς κουζίνας που του τράβηξαν την προσοχή, αλλά το

δινε την εντύπωση καλοζωισμένης γριάς, παρά τις ρυτίδες

άρωμα, ο καπνός και κάτι άλλο που είχε βάση το κάρβου

και τις σακούλες κάτω α π ' τα μάτια. Σ τ α μαραμένα χεί

νο. Μόνο που δεν μπορούσε να το προσδιορίσει τ ό τ ε .

λη τ η ς υπήρχε μια υποψία κραγιόν. Και παντού ο καπνός,

« Ν α είσαι ευγενικός. Αν σου δώσει κανένα δώρο, μην

το άρωμα κι εκείνο το άλλο, που στο παιδί θύμιζε κάρ

το δεχτείς αμέσως. Αν ε π ι μ ε ί ν ε ι , πάρ' το και πες "ευχα

βουνο νοτισμένο. Το β λ έ μ μ α τ η ς , όμως, σαν να μην το έ

ριστώ πολύ"...»

β λ ε π ε . Ένα β λ έ μ μ α καλά ασφαλισμένο πίσω από μισό

((Σαν τι θα μου δώσει;»

κλειστα βλέφαρα, που τα βάραινε μια καφέ μολυβιά - κά

« Ξ έ ρ ω κι ε γ ώ ; Αν σου δώσει...»

τι ανάλογο με τις ζωγραφισμένες καμπύλες των φρυδιών.

Έ β γ α λ ε την ποδιά τ η ς , σκούπισε τα χέρια, έσιαξε τα

Ο Ηλίας πλησίασε ακόμα περισσότερο την ((κυρά», ό

μαλλιά και τον πήρε απ' το χέρι. Πέρασαν ένα μεγάλο χολ

πως την αποκαλούσε η Βάσω, εισπράττοντας άλλη μια ι

στρωμένο με πλακάκια που σχημάτιζαν γκρίζους ρόμβους.

σχυρή δόση από εκείνη τη μυρωδιά. Άπλωσε πρώτος το

3θ

3'



χέρι του διστακτικά, όπως τον είχε δασκαλέψει η μητριά

((Κάτι με το άρωμα μου έχει να κάνει... " Τ ζ ί κ ι " - αυ

του. Κι ύστερα, άθελα του, ακούστηκε η φωνή του ξεψυ-

τό είναι το όνομα του. Κι εσύ πού το ξέρεις, παιδί μου;»

χισμένη:

στράφηκε στον μικρό, γ ε μ ά τ η περιέργεια, η Κυρία.

«Τζίκι...»

((Δεν το ξέρω...» σήκωσε τους ώμους του ο Ηλίας.

Η γηραιά κυρία έμεινε με το χέρι ξεκρέμαστο. Ένα χέ

((Αφού σε άκουσα».

ρι διάστικτο από σκουρόχρωμες κηλίδες, χέρι ευγενικό, που κατά πάσα πιθανότητα θα ήταν από δέρμα, προτού

((Δεν το ξέρω...» ε π έ μ ε ι ν ε το παιδί, τρέμοντας από έ να θυμό που απέφυγε να δείξει.

μ ε τ α λ λ α χ τ ε ί σ' αυτή τη διάφανη περγαμηνή με τις γαλά

((Είπες " Τ ζ ί κ ι " . Σε άκουσα...» χαμογέλασε η γριά, α

ζιες φλέβες που διέτρεχαν τα φορτωμένα με δαχτυλίδια

φήνοντας να φανεί μια οδοντοστοιχία από μπλε πορσελάνη.

δάχτυλα, που αντανακλούσαν το φιλτραρισμένο πρωινό

Π ρ ώ τ η του φορά ο Ηλίας έ β λ ε π ε μπλε δόντια ν' α

φως. Σ ή κ ω σ ε με προσπάθεια ακόμα πιο ψηλά τα ψεύτικα φρύδια κι ύστερα ξέσπασε σ' ένα ηχηρό γέλιο, που τ η ς έ φερε φτάρνισμα πρώτα και μετά βήχα. ((Τι ε ί π ε ς ; » ανησύχησε η Βάσω, χωρίς να καταλαβαί

στράφτουν έ τ σ ι . . . ((Τέλος πάντων... σήμερα γιορτάζεις. Κι αν δε θες να μας πεις πού ξέρεις το " Τ ζ ί κ ι " , που κάποιοι ευφάνταστοι Γάλλοι κύριοι το παρασκεύασαν πριν από πολλά πολλά χρόνια, με γεια σου με χαρά σου. Ε γ ώ σου έχω ένα δωρά

νει τι ακριβώς είχε γ ί ν ε ι . Ο Ηλίας, με κατακόκκινα αυτιά, έσκυψε το κεφάλι. Κι

κ ι . . . Βάσω, πάνω στην τουαλέτα... εκείνο το κ ο υ τ ί » .

ενστικτωδώς, στα γρήγορα, καθησύχασε τον ίδιο του τον

Η Βάσω τ σ α κ ί σ τ η κ ε να φτάσει στην τουαλέτα.

πανικό μουρμουρίζοντας:

((Δεν είναι ανάγκη...» ψιθύρισε το παιδί. ((Έτσι λες;» Η Κυρία διασκέδαζε με το χαμένο ύφος

((Δεν είπα τ ί π ο τ α . . . » ( ( Ε ί π ε ς . . . » τον κάρφωσε η γριά.

του παιδιού, ενώ σκεφτόταν πως τούτο το τέρας δε διέθε

((Τι ε ί π ε ς ; » αγρίεψε η Β ά σ ω . ((Πες μου αμέσως τι ε ί

τε την τ ε τ ρ ι μ μ έ ν η αναίδεια των λαϊκών ανθρώπων. ((Το δώρο μου είναι... κάτι εγγλέζικα σαπούνια λεβά

πες...» Κ α ι χωρίς να περιμένει την απάντηση του παιδιού, του άστραψε το πιο δυνατό ίσως χαστούκι που είχε δώσει ποτέ. ((Σας παρακαλώ, Βάσω... Μ η , το καημένο...» μ π ή κ ε σ τ η μ έ σ η , ενοχλημένη, η κυρά. ((Για να μ ά θ ε ι . . . » έκανε η Βάσω λαχανιασμένη και μ ε τανιωμένη, αβέβαιη για τη χρησιμότητα τ η ς σφαλιάρας. 32

ντας για κυρίους. Κι εσύ είσαι ένας μικρός κύριος...» Κ ά τ ι ήθελε να προσθέσει ακόμα, αλλά προτίμησε να σωπάσει. ((Πες "ευχαριστώ"...» τον σκούντησε η Β ά σ ω . Την κοίταξε φοβισμένος, προσπαθώντας να βρει το τ υ φλό β λ έ μ μ α ανάμεσα στα βλέφαρα, που τώρα έκλειναν ύ πουλα, όπως το κέλυφος των μυδιών. Ε ί π ε ένα πνιχτό ((Ευ33



χαριστώ», προς μεγάλη ανακούφιση τ η ς Βάσως, που α π '

((Τίποτα...»

το σφίξιμο τ η ς ήρθε να κατουρήσει μ' ένα άγριο τσούξιμο

((Πώς τ ί π ο τ α ; »

στην κύστη.

Μέσα σε δευτερόλεπτα, ο γιος του Ηρακλή είχε μικρύ

((Είσαι ένα τέρας...» αποφάνθηκε η Κυρία, επιστρέφο ντας συλλογισμένη σ τ η συνηθισμένη στάση τ η ς . Φρεσκά-

νει ακόμα περισσότερο. Κι έδειχνε τώρα πιο χλομός από πριν.

ρισε νευρικά τον αέρα με τη βεντάλια. ((Ένα τέρας...» ε

((Λυτό το αγόρι έχει αδύνατο στομάχι...» σ κ έ φ τ η κ ε η

πανέλαβε σιγανά. ((Βάσω, θα φάω αργότερα. Κι αν μπο

Κυρία, κατανικώντας μια απότομη νύστα κι ένα μπαράζ

ρείς, φτιάξε για το βράδυ ένα ρυζόγαλο...»

χασμουρητών.

Τ η ς κακοφάνηκε τ η ς Βάσως που τον χαρακτήρισε ((τέ ρας», έστω και χάριν αστειότητος. Ε, όχι και τέρας το ορ φανό.

((Έλα, να πηγαίνουμε», τον τράβηξε η Βάσω απ' το για κά, θ ι γ μ έ ν η που τον ε ί π ε η κυρά τ η ς ((τέρας». ( ( Έ λ α . . . » Πισωπατώντας βγήκαν με τη Βάσω στο διάδρομο, που

((Χρόνια σου πολλά και θα τα ξαναπούμε, κύριε Η λία...»

νύσταζε κι αυτός μες στο ημίφως στο χρώμα του χαλκού. Μαύρες δαντελένιες κουρτίνες σκίαζαν τα πρόσωπα στις

Του άπλωσε πάλι το διάφανο γερασμένο χέρι με τα δα χτυλίδια. Μόλις που τον άγγιξαν τα νύχια τ η ς - νύχια όχι πολύ μακριά, αλλά περιποιημένα, παρά την ηλικία τ η ς , και περασμένα μ' ένα σχεδόν διάφανο βερνίκι. Μόλις που τον άγγιξαν, αλλά τον έκαναν αμέσως να τιναχτεί, λες και είχε ακουμπήσει γυμνά ηλεκτρικά καλώδια. Κι άλλοτε του είχε συμβεί κάτι τέτοιο, αλλά δεν μπορούσε να θ υ μ η θεί μες στο ξάφνιασμα πού και πότε. Τ ρ α β ή χ τ η κ ε απότο μα προς τα πίσω, πέφτοντας με την π λ ά τ η πάνω στην κοιλιά τ η ς Βάσως. Λες κι επίτηδες για την κύστη τ η ς που την πέθαινε.

φωτογραφίες. ((Κάτσε 'δώ μια σ τ ι γ μ ή . Πάω στην τουαλέτα, γιατί μου 'ρθε ένας πόνος. Μην πειράξεις τ ί π ο τ α . . . » Τι να πείραζε; Τα χέρια του κόντευαν να λιώσουν τα σαπούνια τ η ς λεβάντας, το ((δώρο)) με την περίτεχνη συ σκευασία, έτσι σφιχτά που τα κρατούσε. Έ κ λ ε ι σ ε τα μά τια. Τα ξανάνοιξε. Τα ξανάκλεισε, αλλά η τρεμούλα δεν έ φευγε. Έ π ε ι τ α , πήρε να σεργιανά λοξά τους πεθαμένους στις φωτογραφίες. Γυναίκες, άντρες και παιδιά με φορε σιές άλλων καιρών να χαμογελούν, καλλιεργώντας μια ψευδαίσθηση πρόσκαιρης ευτυχίας, με φόντο ανθοστήλες

((Τι συμβαίνει, νεαρέ;» απόρησε η γριά.

και κίονες ιωνικούς, ταμπλό με μπουκέτα εξωτικών λου

Μόνο που τ ο ύ τ η τη φορά γνώριζε το όνομα τ η ς : Ιου-

λουδιών, τον Πύργο του Ά ι φ ε λ σαν κακότεχνη τσαγιέρα

στίνη-Μερόπη. Ε ί χ ε κι άλλα ονόματα, αλλά του 'ρχόταν

και την Λγια-Σοφιά, μ ι σ ή εκκλησία μ ι σ ή τ ζ α μ ί , με τον ε

εμετός α π ' το σάστισμα...

ξαίσιο τρούλο σαν σκεύος μαγειρικό. 34

35



Σ τ ο μεταξύ, ήρθε ανακουφισμένη η Β ά σ ω .

((Όλα, τελικά, τα ξέρεις εσύ...»

((Τι κοιτάς;»

Το παιδί κατέβασε το κεφάλι, πασχίζοντας να μην κλά ψ ε ι . Θυμήθηκε τη μάνα του, λίγες ημέρες νεκρή, σκεπα

((Τίποτα...» ((Είναι φωτογραφίες με συγγενείς τ η ς που...»

σμένη με πικρές ντάλιες και πικρότερες πικροδάφνες. Π ι

((Δεν είναι...» τη διέκοψε.

κρά ζουμιά έσταζαν τα κοτσάνια όλων των λουλουδιών στην

((Τι δεν είναι;» αγρίεψε η Βάσω.

κηδεία. Δ ε ν του άρεσε που έ λ ε γ ε ψέματα σ τ η Βάσω για το

((Τίποτα...» Του ξανάρθε ένας φόβος στο σβέρκο.

( ( Τ ζ ί κ ι » . Ο ύ τ ε που ήξερε τι είναι το ( ( Τ ζ ί κ ι » , ώσπου το έ

((Όλο τίποτα και τίποτα λες... Κ α ι που σε κοπάνησα,

νιωσε στα ρουθούνια του, ανήμερα τ η ς γιορτής του. Μόνο

για το καλό σου το 'κανα. Να μην είσαι αυθάδης. Ξ έ ρ ε ι ς

που δεν ήταν το ( ( Τ ζ ί κ ι » , αυτό το παλιό φίνο άρωμα του

τι είναι αυθάδης;»

οίκου Γκερλέν, που αναστάτωσε τις αισθήσεις του. Ήταν

Έ κ α ν ε ένα αόριστο νεύμα με το κεφάλι. Σ τ η ν κουζίνα,

κι όλα τα άλλα - και κυρίως το κάρβουνο, που το ( ( Τ ζ ί κ ι »

όμως, ένιωσε ασφαλής. Μύριζε η αποχέτευση λόγω ζέ

πάσχιζε να εξολοθρεύσει με την κοσμοπολίτικη ευωδιά του.

στης, αλλά ήταν καλά και ήσυχα. Άκουγε το μ ε λ τ έ μ ι να

((Θα δώσω ένα σαπούνι και στην Μπέλα το βράδυ...»

σαρώνει τα πεσμένα φύλλα στο τ σ ι μ έ ν τ ο . Ο ήλιος έκαιγε τα χώματα, τα τζιτζίκια τρελαίνονταν.

ε ί π ε ο Πλίας για να π ε ι κάτι. ((Δώσ' τ η ς , μήπως και φιλοτιμηθεί να πλένεται πιο

((Τι θα πει τ ζ ί κ ι ; » ρώτησε η Βάσω περίεργη.

συχνά. Τα κορίτσια στην ηλικία τ η ς πρέπει να πλένονται.

((Είναι η κολόνια».

Πήγαινε τώρα να παίξεις. Β ά λ ε το λάστιχο να ποτίσεις

((Κι εσύ πού ξέρεις από κολόνιες γ α λ λ ι κ έ ς ; »

τις ντομάτες που διψούν, οι αχόρταγες... Ά ν τ ε ! »

((Είχαμε ένα τέτοιο μπουκάλι. Η μάνα μου...» ((Γαλλική κολόνια έβαζε η συχωρεμένη;» ((Είχαμε ένα άδειο μπουκάλι για να παίζω. Δ ε ν ξέρω

((Τι όνομα είναι αυτό που έχει... Ιουστίνη-Μερόπη;» είπε το παιδί. ((Μπας και θέλεις να τη φωνάζεις Ιουστίνη;» άνοιξε α πό τη σαστιμάρα το στόμα τ η ς η Βάσω - ένα μεγάλο, τ ε

πού το β ρ ή κ ε » . ((Και το... πώς το λένε, αυτό το " Τ ζ ί κ ι " , το πασαλεί

τράγωνο στόμα. ((Ποια Ιουστίνη και Μερόπη, βρε; Σ α ν

βεται η κυρά; Η Κυρία... Μωρέ, μπράβο σου που θυμάσαι

πολλά δεν ξέρεις για το μπόι σου; Μη χώνεσαι εκεί που

κάτι τ έ τ ο ι α ! » επιβράβευσε σκοπίμως το παιδί, μάλλον α

δεν σε σπέρνουν, Ηλία μου...»

πό τ ύ ψ ε ι ς για το χαστούκι. Πήρε ένα στραβό, μισό χαμό γελο: ((Για αστείο σε ε ί π ε " τ έ ρ α ς " » .

Π ρ ώ τ η φορά τον έ λ ε γ ε έ τ σ ι , ((Ηλία μου», όπως η μά να του. Ααχτάρησε που την άκουσε, ξεχάστηκε για λίγο η έγνοια του.

((Ναι, ξέρω...» 36

37


« Ε μ ε ί ς τη λ έ μ ε " Ο ρ ί σ τ ε " και " Μ ά λ ι σ τ α " , δεν π ά ' να τη γράφουν επίσημα και " Τ ρ ε ι ς Ιεράρχες"!» « Τ ο " Ο ρ ί σ τ ε " και το " Μ ά λ ι σ τ α " δεν είναι ονόματα...» ((Για τον πατέρα σου και για μένα ε ί ν α ι ! » φούντωσε η Βάσω.


χρόνια πολλά στο γιο του, αλλά, καθώς τον φίλησε στο μέτωπο, ζεματίστηκε: « Η λ ί α σ η έπαθες, έτσι που καθόσουν καταλιακού, χω ρίς ένα καπέλο, χωρίς γυαλιά...» Γ ι α τον Ηρακλή, τα γυαλιά ήταν η βασικότερη και πιο

Δεύτερο χαστούκι πάντως μέσα σ' ένα πρωινό, και μά

κοκέτικη άμυνα στον ήλιο. Του έβαλε μια κομπρέσα με λί

λιστα τη μέρα τ η ς γιορτής του, δε θα σήκωνε το χέρι τ η ς

γο τριμμένο πάγο απ' την παγωνιέρα. Το παιδί ψηνόταν

να του δώσει. Αν ήταν η Μπέλα, θα την ξεμάλλιαζε. Α λ

στον πυρετό, αλλά τα μάτια του αρμένιζαν σ' άλλους τό

λά η Μ π έ λ α δεν είχε, ευτυχώς, τέτοιες απορίες και αυθά-

πους. Κόκκινες φλέβες πολιορκούσαν την κόρη των ματιών

δειες. Το ((Μερόπη» γνώριζε σαν όνομα τ η ς κυράς τ η ς ,

του. Δ ε ν είχαν κοιταχτεί ποτέ σ τ η ζωή τους τόση ώρα κα

αλλά από τα πολλά ((Ορίστε» το ξέχασε. Ε ί χ ε κι ένα σω

τάματα πατέρας και γιος. Του έδωσε κρύα γκαζόζα να κα

ρό δουλειές να κάνει, κι όλα αυτά τ η ς έφερναν εκνευρισμό.

ταπραΰνει το μέσα του και μια ασπιρίνη ολόκληρη. Κι αυ

((Άντε στις ντοματιές, γιατί κοντεύει μ ε σ η μ έ ρ ι » .

τά τον συνέφεραν μια ιδέα. Δε θέλησε ν' ανησυχήσει τη

Τράβηξε κατά το σ π ί τ ι προβληματισμένος, αδιαφορώ

Βάσω, που συνήθως τέλειωνε κατά τις π έ ν τ ε . Έ μ ε ι ν ε με

ντας για τους μικρούς ανεμοστρόβιλους που σήκωνε το

το σώβρακο να δροσιστεί. Ε ί χ ε ψηθεί όλη μέρα στις συ

μ ε λ τ έ μ ι . Προσπέρασε τ ι ς ντοματιές, τα κολοκύθια και τα

γκοινωνίες και στις φουστανέλες... Χαμογέλασε στον εορ

φασολάκια που τυλίγονταν πάνω σε καλάμια παιχνιδιάρι

τάζοντα γιο του.

κα, π ή γ ε και κάθισε σ τ η βεράντα, που τέτοια ώρα τη χ τ υ

((Είμαστε καλύτερα, μικρέ. Δ ε ν είναι τ ί π ο τ α . . . »

πούσε ο ήλιος, αφού ήταν αυτό που λ έ μ ε ((μεσημβρινή».

Κι έπιασε να του εξιστορεί πώς συμπεριφέρονται στο

Κρύωνε κι ας ψηνόταν ο τόπος. Τη δική του την π λ ά τ η

σινεμά οι σκηνοθέτες και οι τεχνικοί, τι γίνεται με τις μ η

την έψηνε ξαφνικά ένας πυρετός ανώτερος από την κάψα

χανές και τα φώτα... Κι ακόμα, για το μακιγιάζ και την

του Ιουλίου.

κοσμαγάπητη πρωταγωνίστρια, που τη μια σ τ ι γ μ ή έκλαι

Παρέμεινε εκεί ως τ ι ς δυόμισι, οπότε επέστρεψε και ο

γε και την άλλη γελούσε. Τόσο εύκολα...

Ηρακλής από το ((γύρισμα», μούσκεμα στον ιδρώτα, με

«Άνοιξαν τα μάτια σου, Ηλία μου...»

τη φουστανέλα και τα υπόλοιπα σε μια πάνινη τσάντα.

Γ ι α να ξαλεγράρει την ατμόσφαιρα, δ ι η γ ή θ η κ ε πώς φι

Είχαν ξεμπερδέψει νωρίς σήμερα, γιατί αδιαθέτησε λόγω

λιούνται οι ηθοποιοί. Κανονικά, με τη γλώσσα ο καθένας

ζέστης η δεσποινίς Βουγιουκλάκη και ο διευθυντής παρα

στο στόμα του άλλου. Κι αν κάνουν λάθος, πάλι απ' την

γ ω γ ή ς τούς ξαπόστειλε με μισό μεροκάματο. Ε ί π ε τα

αρχή. Κι από σίδερο να είσαι, θα λυγίσεις! Γέλασε δυνατά

38

39

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ ΞΑΝΘΟΥΑΗ]

ο ΤΟΥΡΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΗΟ

μόνος του. Έ φ α γ ε ανόρεχτα δύο γ ε μ ι σ τ έ ς πιπεριές με φέ

νταγε το μ ε λ τ έ μ ι . Θα ' π ρ ε π ε κάποτε να πάψει να κρύβε

τα. Φούσκωσε με την μπίρα κι έπεσε στο διπλό κρεβάτι

ται πίσω απ' τα ψέματα, αλλά τούτη τη μέρα τ η ς γιορ

να πάρει έναν υπνάκο.

τ ή ς του δεν είχε άλλη επιλογή α π ' το ψέμα. Τι να ' λ ε γ ε

Έ ξ ω τα μελτέμια δόξαζαν τον Προφήτη Ηλία. Το παι

σ τ η Βάσω; Ό τ ι π ρ ώ τ η φορά σ τ η ζωή του συναντήθηκε με

δί ή π ι ε τρία ποτήρια νερό να σβήσει την κάψα που το βα

το ( ( Τ ζ ί κ ι » , που ήταν σαν μια σκοτεινή ευωδιαστή απει

σάνιζε και γδύθηκε. Έ μ ε ι ν ε με το φανελάκι και το μαύρο

λή που κυριαρχούσε μέσα στο σ π ί τ ι τ η ς κυράς;

καμποτένιο παντελονάκι, όπως στην κατασκήνωση, όπου

Δ ε ν ήταν μόνο ο κόρφος τ η ς κι ο λαιμός τ η ς που ανά

τον είχαν σ τ ε ί λ ε ι πέρσι με το Κ α τ η χ η τ ι κ ό και σιχάθηκε

διναν αυτό το άρωμα, που ερχόταν κατευθείαν α π ' το Πα

τις προσευχές. Προτιμούσε το παράσπιτο του πατέρα του

ρίσι μέσα σε περίτεχνα μπουκαλάκια από κρύσταλλο, ικα

και τ η ς Βάσως, εδώ, στην Κηφισιά - εκτός κι αν... θύ

νό να συγκρατεί και να επεξεργάζεται αισθαντικά κάθε υ

μωνε το σπίτι εκείνης τ η ς γυναίκας, και τ ό τ ε . . . Ένα ρί

ποψία φωτός. Ήταν και κάτι άλλο, πολύ πιο ζοφερά γοη

γος δυνατό χαράκωσε την αδύνατη π λ ά τ η του, αλλά μ ε τ ά

τευτικό, που υιοθετούσε τη χ η μ ι κ ή ταυτότητα του παι

σ κ έ φ τ η κ ε πως για όλα φταίει το χαζό το μυαλό μας κι ό

χνιδιάρικου ( ( Τ ζ ί κ ι » . Τι θα καταλάβαινε η Βάσω απ' όλα

τι με τέτοια ζ έ σ τ η οι φόβοι των ανθρώπων λιώνουν σαν

αυτά; Έ τ σ ι βολεύτηκε στο ψέμα, ότι τάχα η συχωρεμένη

παγωτό σοκολάτα. Τρύπωσε στις ντοματιές να παίξει με

η μάνα του του είχε δώσει ένα τέτοιο μπουκαλάκι για να

τα νερά, να ερεθιστεί με την ξινή χλωροφύλλη τους, να

παίζει...

κρυφτεί α π ' τις ίδιες του τις απορίες.

Τον παρηγόρησε η θύμηση τ η ς , αλλά, όσο κι αν έφερνε

Κ α ι πέρσι, στην κατασκήνωση του Κ α τ η χ η τ ι κ ο ύ , είχε

την εικόνα τ η ς κέρινης μορφής τ η ς ανάμεσα σε σεντόνια

π ε ι κάτι που αναστάτωσε τον ομαδάρχη του. Ένα αγόρι,

και παπλώματα, εκείνη γλιστρούσε -όπως το νερό α π ' το

συνομήλικο του, ζεμάτισε το χέρι του ένα πρωί με το τσάι.

λάστιχο σ τ η ρίζα τ η ς ν τ ο μ α τ ι ά ς - παραχωρώντας τη θέση

Μια κατσαρόλα κοχλαστό τσάι του ρήμαξε το μπράτσο

τ η ς σε άλλες εικόνες, με άδεια κρεβάτια, που υποδήλωναν

και τον έτρεχαν στο Νοσοκομείο τ η ς Κορίνθου. Ο Ηλίας

απουσία. Έ κ ρ υ ψ ε το πρόσωπο στα χώματα κι έκλαψε μ'

το 'χε π ε ι α π ' την π ρ ώ τ η μέρα στον ομαδάρχη να προσέ

όλη του την ψυχή. Με αναφιλητά, να ξεσπάσει το γκρίζο

χουν την κατσαρόλα με το τσάι... Ήξερε και ποιος θα την

πλάκωμα που έφραζε το λαρύγγι του από νωρίς. Καταλά

πλήρωνε, αλλά δεν είχε προχωρήσει παραπέρα...

βαινε πως, για να ε π ι β ι ώ σ ε ι στο βλακώδη κόσμο τ η ς Β ά

Ακούμπησε το μάγουλο του που έκαιγε στο υγρό χώ

σως, τ η ς Μπέλας και του Ηρακλή, θα ' π ρ ε π ε να συνεχί

μα, ν' ανακουφιστεί λίγο, κι ανάσανε το μεσημέρι, που

σει να ψεύδεται ως τη σ τ ι γ μ ή τ η ς Δευτέρας Παρουσίας

πότε τραγουδούσε και πότε ούρλιαζε, καταπώς το γ λ έ -

του: όταν δηλαδή θ' αποκτούσε τη σωστή Παρουσία που

4ο

41



χρειάζεται κάποιος, για ν' απολαμβάνει τη δικαιοσύνη του

γινόταν κάτω στην Αθήνα, αφού στην Κηφισιά έβραζε έ

μάταιου τούτου κόσμου. Όπως ο πατέρας του. Ο ψηλός,

τσι ο τόπος. Μόνο στο σπίτι τ η ς κυράς τ η ς σου έρχονταν

γεροδεμένος σαν Α ϊ - Γ ι ώ ρ γ η ς τροπαιοφόρος Ηρακλής, με

ρεύματα όπου και να στεκόσουν, αλλά έτσι είναι τα παλιά

τους μηρούς και τις γάμπες πανέτοιμες να εκραγούν από

σπίτια.

χυμούς.

Απλωσε τη φουστανέλα, τόσα μέτρα ύφασμα, κι έ ψ η

Η λ ύ θ η κ ε , έφτυσε τη λάσπη που είχε κολλήσει στα χεί

σε καφέ. Μπορεί κατά το βραδάκι να περνούσε και η Ε υ

λη του, καθάρισε τα μάτια α π ' τα δάκρυα, μετατόπισε το

ζωνία να τα πουν λιγάκι. Ο αδελφός τους, ο Τάσος, ετοι

λάστιχο στις πιπεριές που μόλις κι άρχιζαν να κοκκινίζουν,

μαζόταν να παντρευτεί μια τραγουδίστρια των Τζιτζιφιών

σαν από μια εύθυμη ντροπή.

ονόματι Μερσίνα - καλή, απ' ό,τι ακουγόταν, στα σεγκό-

Ο Ηρακλής κοιμόταν ακόμα. Ανάσκελα και ξέσκεπος.

ντα δίπλα στον Ηαπαϊωάννου. Αφού την αγάπησε, ας την

Δ ι κ α ί ω ς έστελνε η Βάσω την Μ π έ λ α σ τ η δουλειά, να μην

έπαιρνε, να συμμαζευτεί κι αυτός. Τριάντα εφτά χρόνων,

τ η ς μπαίνουν ιδέες. Χώρια που κάτι θ' άρπαζε δίπλα σε

γεροντοπαλίκαρο σχεδόν, ως πότε θα περίμενε;

μια τόσο άξια μοδίστρα σαν την κυρία Αεφούση. Σ τ η ν ε

« Η λ ί α α α α . . . » έβαλε η Βάσω τις φωνές. Άκουγε το νε

φηβεία τ η ς πια για τα καλά η Μπέλα, στο παιδικό του

ρό απ' το λάστιχο, αλλά δεν έ β λ ε π ε τον μικρό απ' τη β ε

χάος ο Ηλίας, και η κυρά στις παραξενιές τ η ς .

ράντα. Τελικά, το παιδί β γ ή κ ε μ έ σ ' α π ' τις φυλλωσιές. Το λυπήθηκε η ψυχή τ η ς έτσι αδυνατούλι, μια σταλιά, μες

Αίγο μετά τις π έ ν τ ε επέστρεψε σήμερα η Βάσω απ' τη

στο άσπρο φανελάκι και το καμποτένιο μαύρο βρακί - σαν

δουλειά. Ηέρασε δυο βιαστικά νερά τη φουστανέλα, που

χελιδονάκι... Κ α ι κάκιωσε πάλι τον εαυτό τ η ς για το χα

απ' τους ιδρώτες είχε το χάλι τ η ς , να 'ναι αύριο φρέσκια,

στούκι. Μα τι χαζή που ήταν, ώρες ώρες!

γιατί το γ λ έ ν τ ι στην ταινία δεν είχε ακόμα τ ε λ ε ι ώ σ ε ι - και

((Έλα να σου βάλω να φας ρυζόγαλο...»

καλύτερα, αφού θα έπεφταν έτσι κι άλλα μεροκάματα.

((Δε θ έ λ ω » .

Θες η ζέστη και η ορθοστασία, θες η ταραχή που πήρε το

((Έλα τότε να μου κάνεις παρέα στον καφέ...»

πρωί με τα καμώματα του μικρού, ένιωθε τώρα κομμάρες.

Κάθισε στα σκαλιά, αγκαλιάζοντας τα πλευρά του.

Ε ί χ ε ξεχάσει πια να κουλαντρίζει μικρά παιδιά. Γ ι ' αυτό

((Τι έχεις; Κ ά τ ι έχεις εσύ...»

έχανε την υπομονή τ η ς . . .

((Τίποτα».

Απόγευμα, και δεν έ λ ε γ ε να δροσίσει. Ίσα ίσα που χ ε ι ροτέρεψε η ζ έ σ τ η , καθώς το μ ε λ τ έ μ ι έπεσε. Σ κ έ ψ ο υ τι θα 42

((Εκτός από " τ ί π ο τ α " , εσύ έχεις και κ ά τ ι . . . » ((Πονάει λίγο το κεφάλι μου...» 43



« Μ ι κ ρ ό το κακό. Σ ή μ ε ρ α είναι η γ ι ο ρ τ ή σου, μην κά

ήρθε στο στόμα - καμιά σχέση με τον καφέ που είχε μό λις π ι ε ι . Αν έφτυνε, ήταν σίγουρη πως θα έφτυνε αίμα -

νεις μούτρα!»

έτσι νόμισε.

« Δ ε ν κάνω μούτρα».

Έ φ τ υ σ ε ακριβώς μπροστά στα γυμνά τ η ς πόδια. Το

« Ό π ω ς νομίζεις...» Ή π ι ε τον καφέ τ η ς , απολαμβάνοντας την κούραση τ η ς .

σάλιο τ η ς καφέ - και τ ί π ο τ ' άλλο. Μόνο η καρδιά τ η ς βρο

Να 'κανε ένα μπάνιο και να άλλαζε προτού σηκωθεί ο Η

ντούσε παραπάνω απ' το κανονικό. Το παιδί συνέχιζε να

ρακλής. Λοξοκοίταξε τον πιτσιρικά. Κοίταζε πέρα, κατά το

παίζει το χρυσόψαρο χωρίς να την κοιτάζει, προσηλωμένο

σ π ί τ ι , συννεφιασμένος.

σε κάτι αόρατο που το σαγήνευε. Έ π ε ι τ α , ενώ από μέσα

((Θέλεις να μου π ε ι ς κ ά τ ι ; »

ακουγόταν το νερό τ η ς βρύσης -ήταν ο Ηρακλής που π λ ε

«Σαν τι;»

νόταν- το παιδί σηκώθηκε πράσινο ή γαλάζιο - τ ι σημασία

« Ξ έ ρ ω κι ε γ ώ ; Μπορεί να μας β α ρ έ θ η κ ε ς . . . »

είχε, άλλωστε, το χρώμα;- και την αγκάλιασε σφιχτά από

Το παιδί δεν απάντησε. Ανοιγόκλεινε τα χείλη του σε

τη μ έ σ η . Δ ε ν περίμενε τέτοιο αγκάλιασμα, όμως ο φόβος

κουβέντες που δυσκολεύονταν να βγουν παραέξω. ((Μου φαίνεται πως οι ντοματιές σού ρούφηξαν το χρώ

και η μεταξένια λ ά μ ψ η στα μάτια του παιδιού τ ή ς αποκαθήλωσαν τα αισθήματα. Ανατρίχιασε με το β λ έ μ μ α του. ((Τι είναι;»

μα...» Α σ τ ε ι ε ύ τ η κ ε η Β ά σ ω , αλλά το χρώμα του μικρού ήταν πράσινο, μπορεί κι από τις σκιές που έπεφταν ακατάστα

« Ε κ ε ί ν η η γυναίκα», ε ί π ε το παιδί, ((είναι από χρόνια πεθαμένη».

τες αυτή την ώρα σ τ η βεράντα. Την έπιασε ανησυχία - κι

« Τ ι είπες;»

αυτός ο ευλογημένος ο Ηρακλής ροχάλιζε στο μέσα δω

« Ε ί ν α ι από χρόνια π ε θ α μ έ ν η , η κυρά...»

μάτιο.

Η Βάσω ένιωσε έναν ύπουλο πόνο στο πάγκρεας κι ευ

((Να σου βάλω βανίλια, υποβρύχιο που λ έ μ ε , με κρύο

χ ή θ η κ ε βαθιά από μέσα τ η ς να ήταν μόνη, ολομόναχη σ' αυτό τον κόσμο, χωρίς παιδιά και σύζυγο κομπάρσο στην

νερό;» Δ ε ν απάντησε. Ανοιγόκλεινε το στόμα όπως τα χρυσό

Ασχερω.

ψαρα, χωρίς ήχο, με μάτια ανοιγμένα διάπλατα. Τ ό τ ε ε

Κρύωνε, ενώ ταυτόχρονα ένιωθε τις πατούσες τ η ς να ι

κείνη άκουσε, σαν μέσα από τα ξέφτια μιας θύελλας ή α

δρώνουν. Απομάκρυνε βίαια το παιδί από πάνω τ η ς κι έ

πό παράσιτα ραδιοφώνου, ήχους παράταιρους. Σαν να βα

τρεξε ως τη φιλότιμη κίτρινη τριανταφυλλιά που, χειμώνα

ρούσαν νταούλια και να έπαιζαν ζουρνάδες και πίπιζες,

καλοκαίρι, ανάσταινε τα άνθη τ η ς σε πείσμα των καιρών.

μπάντες βαρβαρικές. Κ ά τ ι που 'χε να κάνει με αίμα τ η ς

Έ χ ω σ ε άτσαλα τα χέρια στο πυκνό φύλλωμα κι έκοβε ό,τι

44

45


τ η ς ερχόταν βολικό, παίρνοντας κουράγιο σε κάθε γδάρσιμο και σε κάθε σκίσιμο του δέρματος. Στάζοντας αίματα, ζαλισμένη και ξαφνιασμένη, γύρισε σ τ η βεράντα με ύφος θριάμβου. Ο Ηρακλής κι ο γιος του την παρατηρούσαν αποσβολωμένοι. Τους είδε και κοντο στάθηκε να καταπιεί λίγο α π ' το ζεστό αέρα του απογεύ ματος. ((Τι έπαθες;» βρήκε τη φωνή του ο Ηρακλής. ((Έκοψα τριαντάφυλλα για τη γιορτή του. Να μη λ έ ε ι . . . » Ξ ε χ ε ί λ ι σ ε το βάζο από κίτρινα τριαντάφυλλα και η Β ά σω από λυγμούς. Μα ο Ηλίας προτίμησε να κοιτάζει το μεγάλο σ π ί τ ι , χωμένο στα μαύρα πεύκα, νυχτωμένο προ τού ακόμα δύσει ο ήλιος.

46

Ι^την

Αδριανουττολη

(Edirne)

ΙΑΤΙ TO ΤΡΟΜΑΖΕ Ε Τ Σ Ι , ΜΙΑ ΣΤΑΑΙΑ ΠΑΙΔΙ; ΑΛΛΑ ΤΙ ΝΑ ΤΗΣ

π ε ι , που σεβόταν την ηλικία της - αν και, έτσι που ήταν, κανένας δεν μπορούσε να την κατατάξει ούτε στις γριές ούτε στις νέες. Τι να τ η ς π ε ι , που ήταν το ψ ω μί τους και το αποκούμπι τους; Κι έτσι σώπαινε και υπέμενε τις ξαγρύπνιες του γιου τ η ς και το κατούρημα. Αυτό κι αν ήταν βάσανο! Από τ ό τ ε που ξεκίνησαν τα παραμύθια, το παιδί κάθε βράδυ έβρεχε το κρεβάτι του. Το πρωί ντρεπόταν κι έκρυ βε τα μούτρα του στην ποδιά τ η ς . Κι έκλαιγε βουβά. Μ π ο ρεί, βέβαια, να ήταν κι α π ' τα κρεμμύδια, που είχαν απο τυπώσει την κάψα τους πάνω σ' εκείνη την αλατζένια πο διά, όσο κι αν την έπλενε τακτικά. Πάντως έκλαιγε, κι ά ντε εκείνη να τον παρηγορεί: « Ό χ ι , αυτά δεν είναι αλή θεια, είναι παραμύθια... Είναι εκείνο, είναι το άλλο...)) Το Βράδυ, όμως, πάλι τα ίδια. Το παιδί κατουριόταν. Έλιωσαν τα χέρια τ η ς Νουρ την τελευταία χρονιά να μπουγαδιάζει σεντόνια. Καμιά φορά θα άνοιγε το στόμα τ η ς και θα 'βγαιναν τα παράπονα ποτάμι - τύφλα να 49



'χουν ο Μέριτς χι ο Αρντά χι ο Τούντζα μαζί. Όλα τα νε

((Και στον μπαξέ μας, παλιά, ήταν ένα ρωμαίικο νε

ρά, δηλαδή, που τριγύριζαν την Εντίρνε κι έκαναν την πό

κροταφείο με σταυρούς πάνω α π ' τα κεφάλια των πεθα

λη υγρή και ένδοξη, κατά κάποιο τρόπο. Κ α ι τη δρόσιζαν,

μένων. Κ α ι μια εκκλησία εκεί που 'ναι η μουριά».

παρά την υγρασία και το κουνούπι που έφερναν, ιδίως κά τι τέτοιες ζεστές μέρες του Ιουλίου. Ευτυχώς το σ π ί τ ι τ η ς μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π , φτιαγμένο α πό πέτρα και ξύλο, με ωραία τουρκομπαρόκ στολίδια γ ύ

((Και τι έγιναν οι πεθαμένοι;)) ρωτούσε το παιδί με το στόμα στεγνό. ((Είναι ακόμα εκεί... Κ ά τ ω α π ' τα σκόρδα και τα κου κιά».

ρω απ' τα μπαλκόνια και τα παράθυρα, μπορεί να ήταν

((Κι απ' τα λάχανα;» γούρλωνε ο μικρός τα μάτια του.

παλιό, αλλά κρατούσε δροσιά λόγω του μεγάλου μπαξέ

((Οι πεθαμένοι δεν πεθαίνουν με τίποτα. Και πράσα και

τριγύρω και των πολλών δέντρων. Από καβάκια και πλα

κουνουπίδια να τους βάλεις από πάνω, εκείνοι κάνουν τις

τάνια μέχρι βυσσινιές και καρυδιές. Είχαν και κληματα

δουλειές τους)).

ριές με νόστιμα σταφύλια ((τσαούσια» και μουριές μαύρες

((Ποιες δουλειές τους;»

- πιο πολύ μπελάς, γιατί το μαύρο μούρο, όπου πέσει, λ ε

((Τα βράδια διψούν για νερό... και τρελαίνονται στις

κιάζει διά παντός.

βόλτες».

Μα κι εκείνο το ευλογημένο, πού το έχανες πού το έ

((Πηγαίνουν στα ποτάμια, θεία Ζεϊνέπ;))

βρισκες, στο κατόπι τ η ς μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π θα το 'βρισκες.

((Καμιά φορά τα ποτάμια πηγαίνουν σ' αυτούς...))

Να ακούει, να ρωτάει και να μην παίρνει απάντηση. Του

((Τότε πώς και δεν ήρθε το ποτάμι ως εδώ;))

άναβε το φιτίλι κι ύστερα το άφηνε να τρώγεται:

((Δεν έ τ υ χ ε . . . » αναστέναζε η Ζ ε ϊ ν έ π .

((Κάτω απ' το σπίτι αυτό, κάποτε, πριν από πολλά

Κι άναβε τσιγάρο που μύριζε βιολέτα, απολαμβάνοντας

χρόνια, ήταν το παλάτι του αυτοκράτορα... Σουλτάνος α π '

τη ((μααντζαρά)), τη θέα, απ' το μικρό ανατολικό παρά

τη Ρ ώ μ η ήταν ο λεγάμενος, ο Αδριανός...»

θυρο.

((Τούρκος;)) ρωτούσε ο Μ ε χ μ έ τ .

Κόντευε μισός αιώνας που η Ζ ε ϊ ν έ π καμάρωνε απ' το

((Από τ η Ρ ώ μ η . . . »

παράθυρο τ η ς το τζαμί του Σουλτάνου Σ ε λ ί μ , το Σ ε λ ι μ ι -

((Ρωμιός;» απορούσε το παιδί.

γ ι έ , ε π ί τ ε υ γ μ α του κορακοζώητου -έφτασε αισίως τα ενε

((Απ' όπου κι αν ήταν, κάτω α π ' αυτό το σπίτι η γη

νήντα- Μιμάρ Σινάν. Αρκετά αρχιτεκτονήματα του Σινάν

είναι γ ε μ ά τ η αγάλματα και σπιτικά στολίδια)), αναστένα

στόλιζαν την Αδριανούπολη, αλλά η Ζ ε ϊ ν έ π απ' όλα προ

ζε η Ζ ε ϊ ν έ π .

τιμούσε το χαμάμ του Σοκουλού Πασά, απέναντι απ' το παλαιότερο του Σ ε λ ι μ ι γ ι έ , το ((Ουτς Σερεφελί Τζαμί)). Ε-

((Πόσο βαθιά;» 5θ

51


κ ε ι αφηνόταν, μέχρι προπερσι, στα επιόεςια χέρια τ η ς χαμαμτζούς, που πρώτα με τον κ ε τ σ έ κι ύστερα με άφθονη ζ ε σ τ ή σαπουνάδα τ η ς έπαιρνε όλη την κούραση. Τώρα ε ί χε παραγεράσει η ψυχή τ η ς . Ε ί χ ε χάσει τα κουράγια και τους χυμούς απ' το κορμί τ η ς . Δ ε ν τ η ς πήγαινε να δείξει στις νεότερες τα στήθια τα πεσμένα κι αδιάφορα για έρω τα. Τώρα γέρασε. Κάπνιζε και κοίταζε τη θέα. Μερικές φορές τηλεφωνούσε στο γιατρό Ζεμπέτογλου, να 'ρθει να

ο ΤΟΥΡΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ

Κ λ ε ί σ τ η κ ε στο σ π ί τ ι με δύο υπηρέτες κι ε κ ε ί δεχόταν τους λιγοστούς φίλους, χαμένη στον κόσμο τ η ς . Ποιος ή ταν αυτός ο κόσμος; Δ ε ν το έμαθε κανείς. Υπέθεταν οι α ναμνήσεις και τα λίγα αξιοπρεπή περιουσιακά στοιχεία. Ωστόσο η μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π έκανε κάτι που σόκαρε όσους την ήθελαν πρότυπο πένθους. Δ ε ν παρέλειπε, μες σ τ η ζέ σ τ η και τη λάβρα, να παρακολουθεί τους διαγωνισμούς πά λης στο Κιρκπινάρ, όπου, πασαλειμμένοι με λάδι πεχλιβάνηδες, φορώντας μόνο ένα πέτσινο παντελόνι ως τα μ ι

τ η ς μετρήσει την καρδιά. ((ΙΙάλι εκατόν δέκα σφυγμούς, μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π ; » την

σά τ η ς γάμπας, συνέχιζαν μια παράδοση που κανείς δεν ή ξερε αν ήταν ντόπια θρακιώτικη ή φερμένη α π ' τις μογ-

πείραζε ο γιατρός.

γολικές σ τ έ π ε ς , τ ό τ ε που τα τουρκικά φύλα αποφάσισαν

«Εκατόν δεκαπέντε...» « Ε γ ώ μετρώ ογδόντα δύο...» σοβαρευόταν ο Ζ ε μ π έ τ ο

να 'ρθουν κατά τα μέρη που τα 'βρεχαν θάλασσες, όπως η Καρά Ντενίζ και η Ακ Ντενίζ.

γλου.

Μούσκευε μες στα μαύρα τ η ς ταγιέρ, κάτω α π ' την ο

«Ξαναμέτρα!» Ξαναμετρούσε βλαστημώντας από μέσα του. Ε β δ ο μ ή

μπρέλα που κρατούσε η Νουρ, η μάνα του Μ ε χ μ έ τ . Α λ λ ά

ντα οκτώ! Κι αυτό το βιολί συνεχιζόταν χρόνια ολόκληρα,

για τίποτα στον κόσμο δεν έ λ ε ι π ε από το πανηγύρι. Κι οι

τόσο που ξέχασε ο γιατρός από πότε γνώριζε την ωραία

πεχλιβάνηδες με τα μούσκουλα λαδωμένα να αστράφτουν

κυρία Ζ ε ϊ ν έ π , σύζυγο του Τουρχάν μ π έ η , διευθυντή των

κάτω α π ' τον ήλιο, ν' αγκαλιάζονται βίαια με μίσος, που

τεχνικών έργων στην Ανατολική Θράκη, ενός κοσμοπολί

όμως στα μάτια τ η ς Ζ ε ϊ ν έ π φάνταζε πάθος ερωτικό, με

τη συντηρητικού μηχανικού απ' την Ιστανμπούλ. Σ κ ο τ ώ

γ ε ύ σ η από θάνατο αλμυρό, απελπισμένο.

θηκε αδιευκρίνιστο πώς και γιατί κ α θ ' οδόν για το εργοτά

Τ ό τ ε ένιωθε ως τα τρίσβαθα του κορσέ και τ η ς ψυχής

ξιο. Τον πυροβόλησαν στο αυτοκίνητο του. Κ α ι μαζί με τον

τ η ς τη μοναξιά και τις παλιές ορφάνιες που πάσχιζε να ε

Τουρχάν μ π έ η πυροβόλησαν και το νεαρό οδηγό του.

ξαλείψει, παρατείνοντας το πένθος για τον Τουρχάν μ π έ η ,

Είχαν ακουστεί πολλά τ ό τ ε για τη σχέση οδηγού και

σαν αντίδοτο σε επιθυμίες καταστροφής. Αέκιαζε το β λ έ μ

μηχανικού, αλλά όλοι στην πόλη εκτίμησαν την απόφαση

μα τ η ς από το σάλιο και το λάδι των παλαιστών. Ρουφού

τ η ς Ζ ε ϊ ν έ π να παραμείνει στην Εντίρνε ως χήρα βαρυ-

σε την αψιά μυρωδιά του ιδρώτα, που ζωντάνευε τους π ε

πενθούσα.

θαμένους τ η ς ιστούς. 52

53



Να μπορούσε να τρέξει με το ταγιέρ και τη δαντελένια

λογίες από μόνη τ η ς και σκορπίστηκε στον έρωτα, χωρίς

μπλούζα από μέσα στο πεδίο τ η ς πάλης, να τους ανταμεί

να λογαριάσει τίποτα. Έ π ε ι τ α ήρθαν όλα τ' άλλα, όταν

ψει με το στόμα, να τους π ι ε ι τον πόθο τ η ς νίκης, να τους

πια σ' αυτή την παλιά πόλη, την Αδριανούπολη ή Ε ν τ ί ρ

στεγνώσει με τα μαλλιά την π λ ά τ η , να τους ξαλαφρώσει

νε, δεύτερη πρωτεύουσα των Οθωμανών - π ρ ώ τ η ήταν η

τα βάρβαρα πόδια α π ' την αντρική βαρβαρότητα που τη

Προύσα και τρίτη και τελευταία η Π ό λ η - έφτασε να συν

μάγευε.

δράμει το κύρος του Τουρχάν μ π έ η με την ομορφιά και την

Τ η ς έλειπε ο άντρας τ η ς - κι ο οδηγός του μαζί. Α υ τ ή ήταν η μεγάλη αλήθεια. Περασμένα ξεχασμένα - «...και

αλαζονεία τ η ς , που ταίριαζε στα έξαλλα γυναικεία πρότυ πα των κεμαλικών.

τ ι μ η μ έ ν α » , συμπλήρωνε μέσα τ η ς , β έ β α ι η για την αγιο

Μόνο που στην Εντίρνε η ζωή είχε παραμείνει τούρκι

σύνη κάθε αμαρτίας που έμεινε πίσω. Όμως το βράδυ, που

κ η , με τους παλιούς αργούς ρυθμούς και την ατολμία στο

έ π ε φ τ ε να κοιμηθεί, τραβούσε το πάπλωμα ως το μ έ τ ω

καινούριο. Είχαν φύγει μετά το '22 οι Έ λ λ η ν ε ς και οι Ε

πο, για να μη δει τους πεθαμένους του μπαξέ να την κοι

βραίοι, ρήμαξε η πανέμορφη Σ υ ν α γ ω γ ή τους... Είχαν φύ

τάζουν πίσω α π ' τη σήτα για τα κουνούπια. Τα μάτια τ η ς

γ ε ι και οι Βούλγαροι, οι Αρμένηδες και οι Φραγκολεβαντί-

μάνας και του πατέρα τ η ς , των αδελφών τ η ς και όλα όσα

νοι. Πάνε οι καλόγριες και οι φρέρηδες... Το εξευρωπαϊ

έθαψε σ' ένα παρελθόν κόκκινο από κρασί, αίμα και ντο-

σμένο προάστιο Καραγάτς βυθίστηκε στην εύφορη λάσπη.

ματοπελτέ. Κ α ι του συζύγου τ η ς , του Τουρχάν μ π έ η , αλ

Μόνο ο λαμπρός σιδηροδρομικός σταθμός απέμεινε. Τουρ

λά και του νεαρού άντρα, που εκείνος τον απολάμβανε δι

κάλες, κότες, γάτες και σκυλιά με μάτια Οθωμανού πλη

πλά και τρίδιπλα από κείνη. Κι ας είχε ερωτευτεί τον Τούρ

βείου στους δρόμους. Κι οι παλιές γέφυρες στον Μέριτς και

κο μηχανικό απ' την Κωνσταντινούπολη ως τα όρια τ η ς

τον Τούντζα. Αυτές έμειναν. Όπως κι οι στενοί δρόμοι με

παραφροσύνης. Αφού παραφροσύνη θεωρήθηκε που τα βρό

το λιθόστρωτο, τα καλντερίμια. Νεκροταφεία, εκκλησίες

ντηξε όλα, Ζ ά π π ε ι α και Βυζάντια και μάνα και οικογέ

και όσα άλλα θύμιζαν τους «ανταλλάξιμους» και τους άλ

νεια χριστιανική και περιουσία σεβαστή και κάθε προο

λους χάθηκαν διά παντός.

π τ ι κ ή μεγαλοαστική στην Ε υ ρ ώ π η του πολιτισμού και στην Ελλάδα των ευγενών συνωνύμων, για να πει στον

((Ό,τι χάρηκα στον έρωτα ήταν από ε κ δ ί κ η σ η » , είπε μια μέρα στο παιδί.

Τουρχάν ( ( έ β ε τ » , δηλαδή « ν α ι » στα τούρκικα, που άρχισε

((Τι θα π ε ι ε κ δ ί κ η σ η ; » ρώτησε ο Μ ε χ μ έ τ .

κι αυτά να τα κελαηδά με μένος πολεμικό.

((Κιμ κ ι μ έ , ντουμ ντουμά. Ψύλλος στα άχυρα...)) μ ε τ έ

Πρόδωσε τους Ρωμιούς, απειλήθηκε α π ' την αριστο κρατική υπεροψία του σογιού του αντρός τ η ς , πήρε τις ε υ 54

φρασε σιγανά η Ζ ε ϊ ν έ π σ τ η γλώσσα της μάνας της, που συ νήθως την απόδιωχνε όταν της ανέβαινε άθελα στα χείλη. 55


((Πες μου για τους πεθαμένους στον μπαξέ...» ε π έ μ ε ι νε το παιδί.


μα. Π μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π έβγαλε σβέλτα την παντόφλα και με το γυμνό τ η ς πόδι τις έλιωσε. Μια νοσταλγία, που δεν

((Αφού, μπρε, κατουριέσαι το βράδυ απ' το φόβο σου», τον αποπήρε τρυφερά.

ήταν του κόσμου τούτου, απλώθηκε στο μούτρο τ η ς , σαν ένιωσε τη δροσιά του θανάτου σ τ η φτέρνα. Νοσταλγία και

((Τι σε νοιάζει; Με πλένει η ανέ μου το πρωί... Καθα ρός ε ί μ α ι ! » τ η ς αντιμίλησε.

λύπη. Α ύ π η για τη ζωή, για τον έρωτα, για την αλαζονι κή τ η ς γενναιότητα που μ ε τ α λ λ ά χ θ η κ ε σε πικρία, διχα

((Οι πεθαμένοι είναι κάτω α π ' τις πιπεριές. Κυρίως

σμένη στα αισθήματα, προσκολλημένη στα σκιερά π έ ν θ ι

κάτω απ' τις πιπεριές και, όταν θυμώνουν, τις κάνουν καυ

μα μυστικά τ η ς . Τελικά, αναγνώριζε περισσότερο ό,τι ε ί

τερές...»

χε να κάνει με θάνατο. Ήξερε την υφή των αποχωρισμών

((Γιατί θυμώνουν;» ρώτησε ο Μ ε χ μ έ τ .

-των βίαιων αποχωρισμών, στα όρια τ η ς τρέλας- μόνο που

((Ουφ, μ' έπρηξες! Α λ λ ά ε γ ώ θα σου δείξω κ ά τ ι . . . »

αυτά δεν είχαν τώρα πια καμιά απολύτως σημασία. Ο ύ τ ε

((Τι; Πεθαμένο κάτω απ' τις πιπεριές θέλω ε γ ώ να δ ω » .

καν να κλάψει μπορούσε. Σ τ ε γ ν ή , μετρούσε το χρόνο και

((Τη μέρα οι πεθαμένοι κοιμούνται κάτω κάτω, γιατί

τις προσευχές των μουεζίνηδων. Α π ' τα παράθυρα της τους

φοβούνται τον ήλιο και τη ζ έ σ τ η . Κ α ι σήμερα, με τέτοια

έ β λ ε π ε , μικροσκοπικούς κι ασήμαντους, να επαναλαμβά

κάψα...»

νουν τα τραγουδιστά τους αραβικά στους εξώστες των

Σ η κ ώ θ η κ ε με χορευτικό βήμα κι άνοιξε τη μεγάλη κα

τζαμιών και ειδικά στο Σ ε λ ι μ ι γ ι έ .

ρυδένια ντουλάπα. Ξεχύθηκαν μυρωδιές πρωτόγνωρες για

Ξένοι τ ή ς ήταν οι θεοί ανέκαθεν. Κι ο δικός τ η ς ο πα

τον Μ ε χ μ έ τ , αφού τις μόνες που ξεχώριζε με σιγουριά ή

λιός και ο κατοπινός, του αντρός τ η ς . Μόνο που προτι

ταν του κ ε φ τ έ στο τ η γ ά ν ι , του ψαριού σ τ η σχάρα και του

μούσε τους μουσουλμάνους για δικούς τ η ς λόγους, βλέπο

κάρβουνου το χειμώνα σ τ η μαντεμένια σόμπα. Αυτές που

ντας τους διπλωμένους στα τζαμιά, ν' αναζητούν το Θεό

βγήκαν απ' την ντουλάπα τον τρόμαξαν με το ευγενικό

στο χαλί. Αες κι η πεμπτουσία του θείου ήταν μια σπάνια

τους μυστήριο. Κ α ι μαζί τους πετάχτηκαν και δυο τρεις

δυσδιάκριτη λεπτομέρεια στα σχέδια των χαλιών κι ε κ ε ί

ασημένιες πεταλούδες, τυφλωμένες α π ' το φως. Το παιδί

νοι την έψαχναν αγωνιωδώς μες στο μαλλί και το μετάξι.

σάστισε.

Οι δικοί τ η ς άγιοι είχαν πετάξει ανάλαφρα από πάνω

((Είναι πεταλούδες, κόρες του μεταξοσκώληκα. Γερο

τ η ς , αφήνοντας την άδεια, σαν ξενοίκιαστη κάμαρα. Α π '

ντοκόρες πεταλούδες, που κατά λάθος ζούσαν μες στα μ ε

όλα αυτά κράτησε μια ιδιάζουσα τρυφερή ψευδαίσθηση,

ταξωτά μου φορέματα. Δ ε ν με π ι σ τ ε ύ ε ι ς ; » Την π ί σ τ ε ψ ε .

που δε θα καθόταν να την αναλύσει με κανέναν. Εξάλλου,

Οι πεταλούδες, ζαλισμένες, σπαρταρούσαν στο πάτω56

είχε συμβιβαστεί με την εφήμερη δόξα τ η ς καλοσύνης και 57



τ η ς αμαρτίας κι αποδεχόταν τη χλιαρή πλήξη, που σ τ ή ρ ι

τ ό τ ε και η Ζ ε ϊ ν έ π -Αναστασία ήταν το παλιό, χριστιανι

ζε παρηγορητικά την ύπαρξη τ η ς .

κό τ η ς όνομα- αρνιόταν να εξαντλήσει το απόθεμα του θλι

Γ ι ' αυτό προτιμούσε να μ έ ν ε ι στην Ε ν τ ί ρ ν ε , κοντά στις

βερά διεγερτικού έπους τ η ς . Όσο περνούσε ο καιρός, τόσο

δραματικές αναμνήσεις απ' το ((συμβάν», κοντά στα ελ

πιο πολύ σκάλιζε τα κιτάπια του Τουρχάν, αλληλογραφού

ληνικά σύνορα - μισής ώρας ζήτημα ήταν η Ορεστιάδα α

σε με μακρινούς του συγγενείς, που για ευνόητους λόγους

πό ' κ ε ί , χωρίς να ' χ ε ι κατά νου να κάνει χρήση αυτής τ η ς

σπάνια έκαναν χρήση των πατρογονικών τίτλων των 0-

προκλητικής απόστασης. Κ α ι πίσω α π ' τα ποτάμια η Ε λ

σμανλήδων. Τη γοήτευε ο απαγορευτικός κλοιός γύρω απ'

λάδα, που την είχε προ πολλού ξεγραμμένη. Α π ' την άλ

την ευγενική ράτσα του αγαπημένου τ η ς . Κι έτσι, κάθε

λη, γύρω στις π έ ν τ ' έξι ώρες με το τρένο ήταν η αγαπη

τόσο, κατέφθαναν φάκελοι με γραμματόσημα Ιορδανίας,

μένη τ η ς Ιστανμπούλ.

Σαουδικής Αραβίας, Αιγύπτου, Γαλλίας, Βρετανίας ή α

Μα τα ταξίδια τ ή ς ήταν άχρηστα πια. Ε ί χ ε τ ε λ ε ι ώ σ ε ι με τους αποχωρισμούς. Ταξίδευε με κλειστά τα μάτια τα απογεύματα στα κορμιά των δύο σκοτωμένων αντρών, συλλέγοντας ηδονικά λεπτομέρειες,

πό οπουδήποτε αλλού ζούσαν σκορπισμένοι οι απόγονοι του Οσμάν. Μόνο η αγαπημένη αδελφή του Τουρχάν είχε εξαφανι

φωτίζοντας με τη

στεί από προσώπου γ η ς . Κι αν ζούσε σήμερα, θα είχε πα

φαντασία τ η ς , πόντο πόντο, κάθε μυθολογία ενοχής για

τ η μ έ ν α τα ογδόντα. Περισσότερες λεπτομέρειες για τη

τον Τουρχάν μ π έ η και το νεαρό οδηγό με το καστανό μου

Ράνα -αυτό ήταν το όνομα τ η ς - υποτίθεται πως γνώριζε

στάκι, τα χλομά μάγουλα και το νευρώδες κορμί. Τον θ ε ω

η εγγονή του Σουλτάνου Ρεσάτ, η Μιχριμάχ, που εδώ και

ρούσε αναπόσπαστο στοιχείο τ η ς αγαπημένης τ η ς τρα

χρόνια μοίραζε το χρόνο τ η ς ανάμεσα στο Αμάν, το Αον-

γωδίας και τον τιμούσε ισότιμα στην απελπισία και τη

δίνο και τ η Νέα Τόρκη. Δ ε γνωρίστηκαν ποτέ μ ε τ η Ζ ε ϊ

φρίκη με τον Τουρχάν τ η ς . Θυμόταν την αλμυρή καθαριό

νέπ, όμως αντάλλασσαν αραιά και πού κάρτες ευχετήριες,

τ η τ α που ανάδινε το κατάλευκο κολάρο του, σε αντίθεση

στα ραμαζάνια και στο Νέον Έτος. Η Μιχριμάχ με τους

με το σύζυγο τ η ς , που, οποιαδήποτε σ τ ι γ μ ή τ η ς μέρας και

γραμματείς τ η ς είχε σκεφτεί να καταγράψει όλα τα ξέ

τ η ς νύχτας, μοσκοβολούσε κύμινο ή κάτι πιο ε κ λ ε κ τ ι κ ά α

φτια τ η ς δυναστείας, αλλά, ως υπέρμετρα κοσμική, μάλ

νατολίτικο, με επιπλέον κοσμοπολίτικες αποχρώσεις.

λον δε θα έφερνε ποτέ εις πέρας το έργο, που δεν ήταν δα·

Ακόμα και σ' αυτή την προχωρημένη ηλικία ανασύντασ

κι εύκολη υπόθεση. Ά λ λ ω σ τ ε , παραλίγο να παντρευτεί το

σε ευχάριστα την ξεθυμασμένη ηχώ τ η ς παλιάς ντροπής,

διάδοχο του ιορδανικού θρόνου και ήταν πάντα π ν ι γ μ έ ν η σε

σαν ακριβό δώρο ενός είρωνα Θεού, ανεξάρτητου από δόγ

υποχρεώσεις βασιλικές.

ματα και εμβαδά η θ ι κ ή ς . Σαράντα χρόνια πέρασαν από 58

((Θεία Ζ ε ϊ ν έ π , τι έπαθες;» 59


{(Σκότωσα τις μεταξοπεταλούδες, για να μη σε τρομά ζουν)). ((Όχι, λέω τώρα τι έπαθες...» ((Τι έπαθα; Τίποτα δεν έπαθα... Τι να πάθω πια;)) ((Τι θα μου έδειχνες; Τι έψαχνες;)) ((Τίποτα δεν έψαχνα». Ξέχασε γ ι α τ ί είχε πάει ως την ντουλάπα. Την ξανακλείδωσε σ κ ε φ τ ι κ ή . ((Κάτι θα μου έδειχνες... Έψαχνες ώσπου πετάχτηκαν οι πεταλούδες...)) κλαψούρισε ο Μ ε χ μ έ τ . Αυτό το παιδί ώρες ώρες την εξόργιζε, αλλά είχε και γούστο, με το σοβαρό μουτράκι του πάντοτε βρόμικο α π ' τα καρπούζια και τα πεπόνια. Τ η ς κρατούσε καλή συ ντροφιά και συχνά την ξάφνιαζε με το μυαλουδάκι του. Σ τ ο κάτω κάτω, οι γονείς του δεν μπορούσαν να του προ σφέρουν και πολλά. Ε κ ε ί ν η αποτελούσε για τον μικρό ένα είδος ανώτερου φροντιστηρίου, αλλά κι ο Μ ε χ μ έ τ ήταν έ ξυπνος για την ηλικία του. Τ η ς έπαιρνε τα λόγια α π ' το στόμα και, πολλές φορές, αναρωτιόταν πώς το κατόρθω νε, μια σταλιά παιδί. Το παιδί τ η ς δούλας... ((Δείξε μου!» ε π έ μ ε ι ν ε το παιδί. ((Την εικόνα του...» ((Ποια εικόνα, Μ ε χ μ έ τ ; ) ) απόρησε η Ζ ε ϊ ν έ π .


Ε ί π ε κι άλλα στο ίδιο οργισμένο ύφος, πολλά και με δύ σκολες λέξεις, που ο Μ ε χ μ έ τ δυσκολευόταν να καταλάβει. ((Εσύ, θεία Ζ ε ϊ ν έ π , ήθελες να μου δείξεις...)) τόλμησε ο μικρός να διακόψει τον υγρό χείμαρρο των λέξεων που ξε πηδούσαν α π ' το γεροντικό στόμα. Τα δόντια τ η ς μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π ήταν μια παλιά ανά μνηση, χαμένη στον καιρό του ((συμβάντος)). Σάπισαν ό λα από τη στενοχώρια κι έπεσαν ταυτόχρονα με το ηθικό τ η ς . Μόνο που το ηθικό λίγο αργότερα πήρε ξανά τα πά νω του, ενώ τα δόντια... Τα κράτησε σ' ένα βάζο γ ε μ ά τ ο φορμόλη, όπως οι ευνούχοι, στα χρόνια των παλιών σουλ τάνων, έκλειναν σε πορσελάνινα δοχεία τους όρχεις τους, για να τους έχουν όταν θα έδιναν αναφορά την ύστατη ώ ρα στον πρίγκιπα του θανάτου, τον Αζραέλ, που κατέγραφε λεπτομερώς τα μέλη των απερχόμενων απ' τη ζωή. Η Ζεϊνέπ-Αναστασία δε λογάριαζε, βέβαια, να λογοδοτήσει σε κανέναν. Γ ι α κείνην κρατούσε το μακάβριο ενθύμιο, για να επιδοκιμάζει την αθεράπευτη θλίψη τ η ς εδώ και σαρά ντα χρόνια. ((Εσύ, θεία Ζεϊνέπ...)) συνέχισε να κλαψουρίζει το παιδί.

((Μια εικόνα, κάτι...)) έκανε φοβισμένος ο μικρός. Πιο πολύ τον φόβισαν τα φρύδια της, που ανέβηκαν ψηλά στο μ έ τωπο, έτοιμα να χαθούν στα γκριζοκίτρινα μαλλιά τ η ς γριάς. Όμως κι αυτή δε θα το άφηνε να περάσει έτσι. ((Πού ξέρεις για την εικόνα;)) αγρίεψε. ((Π μάνα σου σκάλισε πάλι τα πράγματα στην ντουλάπα, αν και τ η ς έ χω π ε ι χίλιες φορές πως δε θέλω να ψάχνει εκεί μέσα...» 6ο

Το καυτό μεσημέρι έ γ λ ε ι φ ε πεισματικά την Εντίρνε, τους ασημένιους τρούλους των τζαμιών, των χαμάμ και του καραβάν σεράι, τη σ τ έ γ η τ η ς σκεπαστής αγορά του Α λ ή Πασά, τους θόλους στο μπεζεστένι, τα παλιά μέγαρα που στέγαζαν δημόσιες υπηρεσίες, τους δρόμους και τις π έ τ ρ ι νες γέφυρες του Τούντζα και του Μέριτς, το πρόσωπο τ η ς 6ι



Νουρ, τ η ς μάνας του Μ ε χ μ έ τ , που άκουγε τις φωνές τ η ς

((Είσαι πολύ έξυπνος, Μ ε χ μ έ τ , αλλά... γ ι α ζ ί κ » .

κυράς τ η ς .

Έ β ρ ι σ κ ε πιο ταιριαστή την τούρκικη λέξη στο θλιβερό

((Ποιος ξέρει πού έχωσε πάλι τη μ ύ τ η του το παλιό παιδο...» μουρμούρισε.

επίρρημα ((κρίμα», αν και μέσα τ η ς τα μνημόνευε όλα στα ρωμαίικα. Ο Μ ε χ μ έ τ δεν κατάλαβε γιατί ((γιαζίκ», όμως

Ε τ ο ι μ ά σ τ η κ ε να κατεβάσει την κατσαρόλα απ' τη φω

δεν τον πείραξε. Του αρκούσε που κρατούσε την ωραία ε ι

τιά και να πάει να δει τι συνέβαινε στο σπίτι, αλλά οι φω

κόνα. Το χρυσαφένιο κοστούμι του Προφήτη Ηλία καλυ

νές καταλάγιασαν. Τ ό τ ε βρήκε να πέσει και το μ ε λ τ έ μ ι ,

πτόταν από γυαλί χοντρό, κάνοντας ακόμα πιο δυσδιάκρι

κι όλα έγιναν πιο καυτά κι από πιπεριά.

τη τη μορφή του Αγίου που οδηγούσε κάρο, άμαξα ή κάτι

Σ τ ο δωμάτιο, πάνω, απλωνόταν ησυχία και θαυμα

τέτοιο. Μπορεί και ταξί.

σμός. Π γριά είχε ξανασωριαστεί στην πολυθρόνα τ η ς , ε

((Κοίταξε το με την ησυχία σου!» αναστέναξε η μπα

ρειπωμένη απ' τη ζ έ σ τ η , και απολάμβανε την έκπληξη

γιάν Ζ ε ϊ ν έ π και κούρντισε το ρολόι που κρεμόταν στο λαι

του παιδιού.

μό τ η ς με μια αλυσίδα από ξέθωρο ασήμι. 'Ε^δειχνε μ ι ά μ ι

((Ποιος είναι αυτός;»

ση η ώρα και δεν έχανε λεπτό, γιατί αμέσως διέκρινε το

((Ένας άγιος... ένας αζίζ. Ο Προφήτης Η λ ί α ς » .

μουεζίνη στον ε ξ ώ σ τ η του μιναρέ, σαν μύγα με το σκούρο

((Τούρκος, θεία Ζ ε ϊ ν έ π ; »

του αντερί, να διαλαλεί το Θεό του ζαλισμένος απ' τον

((Μάλλον Ρώσος. Α π ' τη Ρωσία, πριν από πολλά χρό

καύσωνα.

νια, η πεθερά μου, που ήταν ταξιδεμένη γυναίκα, τον έφε

Τ π έ θ ε σ ε πως θα 'ταν ζαλισμένος, γιατί τον είδε να τα

ρε δώρο στα παιδιά τ η ς . Κάνει θαύματα, σαν τον Χ ι ν τ ί ρ

λαντεύεται ασυνήθιστα. Έ κ λ ε ι σ ε για λίγο τα μάτια τ η ς ,

Ε λ έ ζ , αν έχεις ακουστά».

μπαϊλντισμένη α π ' τ η ζέστη και τ η μυρωδιά τ η ς μ ε λ ι

((Θαύματα;» Ο Μ ε χ μ έ τ έσφιξε τα χεράκια του γύρω

τζάνας και του κιμά που τσιγάριζαν κάπου πιο πέρα. Το

α π ' τη βαριά εικόνα του Προφήτη Ηλία. Δ ε ν ξεχώριζε το

μ ε λ τ έ μ ι φταίει... σ κ έ φ τ η κ ε κι έγειρε το κεφάλι τ η ς στο

πρόσωπο του απ' την πλατίνα και το χρυσό. Με πολύτι

πλάι, να ονειρευτεί τον Βόσπορο, πράσινο, γεμάτο σκου

μα μέταλλα ήταν ντυμένος ο Προφήτης και γύρω του, α

μπριά, σαφρίδια και καράβια.

κτινωτά, άστραφταν μικρά διαμάντια και κάνα δυο ρου μπίνια παράταιρα.

Θαύμαζε το χρυσάφι και την πλατίνα κι έπαιζε κρα τώντας λοξά την εικόνα, με τα διαμάντια να διυλίζουν θαρ

((Σήμερα γιορτάζει... Αν ήσουν χριστιανός, θα το ' ξ έ ρες».

ρείς το φως, με μια διαύγεια απόκοσμη που τον τύφλωνε. Ύστερα δεν κατάλαβε πώς και ποιος μεγάλωνε ή μίκραι

Κ ά τ ι π ή γ ε να π ε ι το παιδί, αλλά δαγκώθηκε. 62

νε. Ή εκείνος ή ο Προφήτης, όμως το χοντρό γυαλί, αυτό 63

Αι ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ


ήταν βέβαιο, έγινε κάτι σαν το άσπρο πανί στον κινημα

νήθιζε τα πρώτα δευτερόλεπτα τ η ς αφύπνισης. Το αίμα

τογράφο όπου τον π ή γ ε η Νουρ δύο φορές, σ' ένα στενό

κατέβαινε βιαστικά ανάμεσα στα σ τ ή θ η τ η ς , το ρολόι και

χωρο έργο, να δουν μια έγκυο να τη χτυπά η πεθερά τ η ς

η αλυσίδα του οξειδώθηκαν αμέσως, βρήκε όμως τη φ ο 3 -

με το τηγάνι. Σ τ ο τέλος το μωρό πέθανε μαζί με τη γ υ

νή τ η ς και ούρλιαξε. Μες στον πανικό τ η ς , είδε το μουεζί

ναίκα κι ο Μ ε χ μ έ τ έκανε ε μ ε τ ό . Έ τ σ ι , δεν είχε σπουδαία

νη να γλιστρά και να π έ φ τ ε ι κάθετα απ' τον εξώστη του

ιδέα για το σινεμά που βασάνιζε αδύναμες γυναίκες.

κομψού μιναρέ του τζαμιού του Σουλτάν Σ ε λ ί μ . Συνέχισε

Ανακατεύτηκε το στομάχι του πάλι, όπως στην ταινία,

να ουρλιάζει, β α μ μ έ ν η ή μ α τ ω μ έ ν η - δεν είχε σημασία.

αλλά δεν απέστρεψε το πρόσωπο του. Σ τ η ν οθόνη-τζάμι,

Ααιμός, μπράτσα και μπούστος όλα κόκκινα και το αίμα

πάνω α π ' το θησαυρό του Προφήτη, ένα μικρό παιδί π ε

να ε π ε ί γ ε τ α ι να περάσει απ' την κοιλιά. Ως εκεί έφτασε...

ρίπου στην ηλικία του, τρομαγμένο, παρατηρούσε ένα μ ε

Ο Μ ε χ μ έ τ , κοκαλωμένος σ τ η θέα του αίματος, το μό

γάλο σκοτεινό σ π ί τ ι , πνιγμένο στα μαύρα δέντρα. Σ μ ή ν η

νο που σ κ έ φ τ η κ ε ήταν πως δε θα ξαναπήγαινε στον κ ι ν η

πουλιών πετούσαν πέρα δώθε, κρύβοντας το παγωμένο

ματογράφο που τρόμαζε τα μικρά παιδιά. Ίσως, όταν μ ε

πρόσωπο μιας γριάς σαν την μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π .

γάλωνε αρκετά, να αναθεωρούσε τις απόψεις του...

Μια φοβισμένη γυναίκα, φευγαλέα, όταν το επέτρεπαν

Σ τ ο μεταξύ, η Νουρ και ο πατέρας του, που μόλις είχε

τα πουλιά, προσπαθούσε να κάνει νοήματα στο μικρό α

επιστρέψει απ' την αγορά, ξάπλωναν τη Ζ ε ϊ ν έ π και την

γόρι, που το όνομα του ήταν ((Ηλίας». Σίγουρα αυτό ήταν

περίχυναν με δροσερό νερό, τυλίγοντας μαντίλια γύρω α π '

το όνομα του παιδιού, που, κάποια σ τ ι γ μ ή , έστρεψε αργά

το λαιμό τ η ς . Τηλεφώνησαν στο γιατρό Ζεμπέτογλου να

το κεφάλι του, σαν να ξυπνούσε από λήθαργο βαθύ, και

'ρθει, αλλά ο γιατρός χασομέρησε αρκετά στα καφενεία, α

κάρφωσε το β λ έ μ μ α του στο πρόσωπο του Μ ε χ μ έ τ . Τα

ναστατωμένος α π ' την π τ ώ σ η του μουεζίνη.

μάτια του ξεχείλιζαν από δάκρυα, ενώ τα χείλη του τ ρ ε

Κανένας δε θυμόταν παρόμοιο περιστατικό στα χρονι

μόπαιζαν σαν να διάβαζε πράγματα δυσνόητα, αλλά εν

κά τ η ς Εντίρνε και όλοι αναρωτιόντουσαν μήπως επρό

τούτοις τρομακτικά. Τα δάκρυα κάποτε στέρεψαν και τ ό

κειτο για θεϊκό σημάδι, λόγω των πολλών συσσωρευμέ

τε το αγόρι στο τζάμι τ η ς εικόνας του Προφήτη σχημά

νων αμαρτημάτων - μεταξύ αυτών και των κομμουνιστι

τισε με τα χείλη, σιωπηλά, το όνομα του Μ ε χ μ έ τ . Κ α ι το

κών κομμάτων, που παραγκώνιζαν εδώ και καιρό τα πα

τ ζ ά μ ι έ γ ι ν ε αμέσως θρύψαλα.

νάρχαια θρησκευτικά τους ιδεώδη. Μπορεί και όχι. Να έ

Κομμάτια γυαλιού σκορπίστηκαν στο δωμάτιο. Ένα

φταιγε η ζ έ σ τ η ; Ήταν και γέρος με π ί ε σ η ο μουεζίνης...

π ή γ ε και καρφώθηκε στο λαιμό τ η ς μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π , που

Η Νουρ άλλαξε αμέσως φόρεμα στην κυρά τ η ς . Κ α ι ε

,ύπνησε απορημένη, μέσα σε ρόγχο διπλάσιο α π ' όσο συ-

σώρουχα. Τ η ς έπλυνε α π ' το λαιμό και κάτω όλα τα μέλη

64

6.5



με μαλακή πετσέτα, μουσκεμένη σε χλιαρό νερό με κολό

νια σκόνης, είχε και καιρό να βρέξει. Έ φ ε ρ ε και δεύτερο

νια λεμόνι. Ο άντρας τ η ς , ο Ασλάν, αφού σκούπισε βια

τσάι στο γιατρό. Μετά, κοψομεσιασμένη και στάζοντας

στικά το δωμάτιο και μάζεψε τα σκόρπια γυαλιά, έκρυψε

στον ιδρώτα, π ή γ ε να δει το γιο τ η ς . Ο Ασλάν είχε παρη

την εικόνα στα βάθη ενός σεντουκιού κατά διαταγή τ η ς

γορήσει το παιδί με την υπόσχεση ενός γιγαντιαίου ντο-

μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π και έδωσε γκαζόζα στον Μ ε χ μ έ τ , να ρευ

ντουρμά, στο καλύτερο παγωτατζίδικο τ η ς πόλης.

τ ε ί το ξάφνιασμα. Ρ ε ύ τ η κ ε πρώτα ο μικρός και μ ε τ ά έ

((Πώς έφτασε το τζάμι στο λαιμό τ η ς μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π ; »

βαλε τα κλάματα. Παιδικό κλάμα, όλο παράπονο, στην α

τον ρώτησε μαλακά. Ο Μ ε χ μ έ τ ανασήκωσε τους ώμους με

γκαλιά του Ασλάν. Η Νουρ έβραζε α π ' τα νεύρα και ορ

το βλέμμα θολό, έτοιμος να ξαναρχίσει τα κλάματα.

κιζόταν πως τ η ς είχε κοπεί η όρεξη α π ' την ταραχή. Μό

((Δεν πειράζει. Ό,τι έγινε, έ γ ι ν ε . . . » είπε ο πατέρας του.

νο νερό θα έπινε. Νερό και αϊράνι. Φουστάνια ματωμένα

((Ο Χ ι ν τ ί ρ Ε λ έ ζ . . . » θυμήθηκε το παιδί.

και όλα τα σχετικά ρίχτηκαν στο πανέρι του πλυσταριού.

((Ποιος είναι πάλι αυτός;» γέλασε δυνατά ο Ασλάν.

((Από πού β γ ή κ ε τόσο αίμα; Μου λες;» Η γριά είχε όρεξη για κουβέντα, αλλά τ η ς Νουρ δεν τ η ς έβγαινε ούτε ((αχ» .

((Ο Χ ι ν τ ί ρ Ε λ έ ζ είναι ένας άγιος... Προφήτη Πλία τον λένε οι χριστιανοί, αλλά τον προσκυνάνε και κάμποσοι Τούρκοι εδώ στα μέρη μ α ς » , πρόλαβε να δώσει τις ε ξ η γ ή

((Τόσο αίμα ούτε τ ό τ ε . . . δεν είδα... Μάλλον από τ ό τ ε έ χω να δω. Μη χειρότερα!»

σεις η Νουρ στον άντρα τ η ς , που καταγόταν α π ' την Κ ό νια και δεν είχε πάρε δώσε με κανένα Χ ι ν τ ί ρ Ε λ έ ζ

Το ((τότε» αφορούσε, βέβαια, το γνωστό συμβάν με τους δύο νεκρούς άντρες.

((Ένα αγόρι και μια κυρία...» ψιθύρισε φοβισμένος ο Μεχμέτ.

Όταν, κατά τις τρεις και τέταρτο, έφτασε επιτέλους ο

((Ποιοι είναι πάλι αυτοί;»

γιατρός, η Νουρ είχε καπελωθεί έναν α π ' τους χειρότερους

((Στο τ ζ ά μ ι . . . κάπου μακριά... Θα πεθάνουν, αν...»

πονοκεφάλους, ενώ κι ο γιατρός αγκομαχούσε από τη ζέ

Σ τ α μ ά τ η σ ε , γιατί κατάλαβε ότι η Νουρ θα του άστρα

σ τ η . Ζ ή τ η σ ε τσάι και μια λεκάνη να πλύνει τα χέρια του,

φτε καμιά ανάποδη, παίρνοντας τον για ψ ε ύ τ η .

που μύριζαν κεμπάπ. Η μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π είχε τους συνηθι

((Το αγόρι κι η κυρία έσπασαν το τζάμι στην εικόνα;»

σμένους φυσιολογικούς σφυγμούς κι ένα ματωμένο μαντί

ρώτησε ο Ασλάν, κάνοντας ότι πιστεύει τα λόγια του γιου

λι στο λαιμό, που... τ η ς φώτιζε το πρόσωπο. Το πρόσεξε

του. Ο Μ ε χ μ έ τ κατάλαβε την πονηριά.

κι η Νουρ.

((Δεν ξέρω...» ε ί π ε . ((Έτσι μου φάνηκε... Π ό τ ε θα μου

Π ρ ώ τ η φορά έ β λ ε π ε αίμα να δείχνει όμορφο. Κι ο πο νοκέφαλος δυνάμωνε. Έ ξ ω το μ ε λ τ έ μ ι ξεσήκωνε ντουμά66

αγοράσεις τον ντοντουρμά;» άλλαξε κουβέντα. Πατέρας και μάνα κοιτάχτηκαν ζεματισμένοι. 67

Ο ΤΟΥΡΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΗΟ ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

((Μην τον ζορίζεις...» ένευσε στον Ασλάν η Νουρ. ((Να δροσίσει λίγο. Το απόγευμα, ίσως». Το μ ε λ τ έ μ ι σφύριζε ανάμεσα στις στέγες ένα σαγηνευτι κό πένθιμο σκοπό. Τενεκεδένιοι θρήνοι και ξύλινοι ανάπηροι βηματισμοί, που κανείς δεν υπολόγιζε για βήματα - εκτός απ' τις γάτες, που πήγαν και κρύφτηκαν σε υπόγεια και καρβουναποθήκες. Κι απ' τα τζιτζίκια που βουβάθηκαν. Σ τ ο δωμάτιο τ η ς , με το καλοκαιριάτικο γαλαζοπράσι νο φως, η Ζ ε ϊ ν έ π ένιωθε ξανά ήρεμη. Είχαν τραβήξει και τις κουρτίνες -στο σιελ κι α υ τ έ ς - κι έτσι, παρ' όλη τη ζέ σ τ η , η ατμόσφαιρα είχε κάτι απ' την αρχαία ηρεμία του ε σωτερικού του Μουραντιγιέ, του τζαμιού του Μουράτ, που είχε χ τ ι σ τ ε ί πριν από την άλωση τ η ς Κωνσταντινούπολης, όταν η Εντίρνε είχε την τ ι μ ή να 'ναι πρωτεύουσα των α πογόνων του Οσμάν. Το τζαμί του Μουράτ είχε επενδυθεί με εξαιρετικά κερα μικά του Ιζνίκ, σε μπλε, πράσινες και κιτρινωπές αποχρώ σεις: σχέδια λουλουδιών, που συγκλίνανε σε περίτεχνα αραβουργήματα. Το τζαμί στεκόταν ρημαγμένο από σεισμό, προσμένοντας τους τεχνίτες που θα αποκαθιστούσαν το κα ταρρακωμένο του κύρος. Σ τ ι ς φιλοδοξίες του Τουρχάν μ π έ η περιλαμβανόταν κι αυτό, αλλά τον πρόλαβε ο θάνατος. ((Το αίμα σταμάτησε. Η αφαίμαξη μ' αυτή τη ζ έ σ τ η μάλλον καλό θα σου κάνει. Β γ ά λ ε αυτό το πανί α π ' το λαιμό σου, εκτός κι αν σου αρέσει». Ο γιατρός Ζεμπέτογλου είχε τα θάρρητα να πειράζει τη Ζ ε ϊ ν έ π . Γνώριζε καλά τα οικονομικά τ η ς , τα γυναικολο γικά τ η ς , τα καρδιολογικά και τα αναπνευστικά τ η ς προ68

βλήματα. Προβλήματα στην ουσία ανύπαρκτα. Τ ι ς παρα ξενιές τις θεωρούσε νάζια, αλλά έτσι ντεκλαρέ δεν είχε τολ μήσει να τ η ς το π ε ι ποτέ. Ήξερε μέχρι πού να φτάνει με τη γριά - κ α τ ' ευφημισμό, μάλλον, γριά. ((Έχεις κολλήσει στην Εντίρνε κι αυτό είναι το χειρό τερο. Σ τ η θέση σου θα πήγαινα να γεράσω δίπλα στον Βόσπορο». ((Δεν είσαι σ τ η θέση μου!» τον διέκοψε. ((Δυστυχώς...» αναστέναξε ο γιατρός. ((Εγώ εκεί θα γερνούσα». ((Εγώ ήδη γέρασα, γιατρέ... Τι να μου κάνει πια ο Β ό σπορος;» ((Θα σου κάνει καλή διάθεση. Κάθεσαι εδώ μέσα με τους υπηρέτες... Τι έπαθε ο μικρός;» ((Τίποτα. Άτακτος είναι. Παιδί. Δ ε ν ξέρεις από παιδιά;» ((Ξέρω, δυστυχώς! Ξ έ ρ ω και παραξέρω. Πάει κι ο μουε ζίνης. Δε σου είπα τα θλιβερά νέα...» Ο Ζεμπέτογλου, σκουπίζοντας με το μαντίλι τη λ ι γ δ ω μ έ ν η φαλάκρα του, έπιασε να διηγείται την π τ ώ σ η του γέροντα μουεζίνη όσο πιο δραματικά μπορούσε. Π Ζ ε ϊ νέπ νανουρίστηκε απ' το πρωτοφανές δυστύχημα. Σαν να μ π ή κ ε κι ένα δροσερό ρεύμα από κάπου. Σάλεψαν οι κουρ τίνες, την παρέλαβε ένας βαρύς ύπνος, αλλά ο γιατρός βα ριόταν να σηκωθεί κι όλο έ λ ε γ ε κι έ λ ε γ ε κι έ λ ε γ ε . . . Τ ό τ ε ήρθε στον ύπνο τ η ς η αδελφή τ η ς , η Χρυσούλα, με άσπρο ελαφρύ φόρεμα, καλοκαιρινό. Ξ ε μ π ρ ά τ σ ω τ η . Σ τ η ν Πρίγκιπο ήταν, σ τ η Χ ά λ κ η ή στα Θεραπεία; Κ ά που κοντά στην παραλία, πάντως. 69



«Κουράστηκα, αδελφή, να περιμένω κι έκλεισα τα μάτια

τους Νεότουρκους, που προσπαθούσαν ν' απαλλάξουν την

μου. Δ ε ν ξαναγύρισες, δε θα 'ρθεις. Κουράστηκα, αδελφή

Τουρκία από την κακοφορμισμένη φάρα των Οσμανλήδων.

μου...» είπε η Χρυσούλα με τα κελαρυστά ελληνικά της.

Έκαναν ό,τι μπορούσαν πίσω απ' τις γεύσεις των κα

Έ π ε ι τ α την πλησίασε πιο πολύ, σαν να ' θ ε λ ε κάτι σπου

λών κρασιών και τους μεθυστικούς καπνούς των πούρων

δαίο να τ η ς εκμυστηρευτεί, πέρα α π ' τη νοσταλγία και

να τον προσβάλουν. Αφού και στο γραμμόφωνο έπαιξαν η-

την αγάπη:

μιπαράνομες πλάκες με σατιρικά τραγούδια, υβριστικά

((Πέρασες σε άλλα χωράφια, ξένα, Αναστασία. Ξ έ ν α

για τους Σουλτάνους και τη γενιά του. Ο Τουρχάν μ ε ι δ ι

και επικίνδυνα. Π λάσπη γύρω σας δεν είναι λάσπη με

ούσε σκεπτικός. Εξάντλησε κόσμια την υπομονή του και

χώμα και νερό. Είναι με χώμα και αίμα παλιό, που δεν το

έφυγε. Μαζί του έφυγε κι κ ε ί ν η . Τους άφησε σύξυλους,

απορροφά η γη και βάλτωσε, αδελφούλα μου. Σφάλιζε τα

χωρίς να πάρει ούτε μια ζακέτα, χωρίς μια τσάντα με τα

παράθυρα σου όταν νυχτώνει, αγαπημένη μου...»

χρειώδη. Πέταξε ένα ((γεια σας» σαν θρόισμα, φίλησε μο

Κ α ι η Χρυσούλα χαμογέλασε, μες στο πηχτό απόγευ

νάχα το χέρι τ η ς γιαγιάς τ η ς -που, έτσι κι αλλιώς, δεν

μα τ η ς Ιστανμπούλ, που ένας Θεός ξέρει μόνο πόσο παλιό

καταλάβαινε λόγω άνοιας- κι έκλεισε πίσω τ η ς την πόρ

απόγευμα ήταν. Κ α ι πιο πέρα ο Σ τ έ λ ι ο ς τους, βραχυκυ

τα. Θυμάται ακόμα, κι ας πέρασαν τόσα καλοκαίρια, το

κλωμένος στην εφηβεία, σοβαρός και απόλυτα δυστυχι

σκύλο τους, τον Έκτορα, να τρέχει στο κατόπι τους.

σμένος, όπως τον θυμόταν την τελευταία και έσχατη μ έ

Κ ο μ μ α τ ι ά σ τ η κ ε όταν νύχτωσε και κατάλαβε πως η μυρωδιά στο σώμα του Τουρχάν ήταν ό,τι είχε και δεν ε ί

ρα που έμεινε μαζί τους. Π ο τ έ δε θέλησαν να συμμεριστούν το ((θέμα Τουρχάν»,

χε πια σ' αυτό τον κόσμο. Κ α ι τον αγάπησε παράφορα,

κι ας ήξεραν περί τίνος επρόκειτο. Δ η λ α δ ή , για την αρι

παραβλέποντας πόσοι δαίμονες κοιμούνταν στο ανήσυχο

στοκρατική κ α τ α γ ω γ ή τ η ς μητέρας του, ανιψιάς του τ ε

αίμα του άντρα τ η ς . Κ α ι τώρα, ξανά μανά, η Χρυσούλα

λευταίου Σουλτάνου, τις θείες του, κόρες πριγκίπων, αλλά

τ ή ς έσφιγγε την καρδιά, μιλώντας σαν αίνιγμα σχολικό σ'

και τις ξαδέλφες - όλοι, εννοείται, έκπτωτοι από αξιώμα

ένα μεσημεριάτικο όνειρο.

τα, αλλά δικαιωματικά απόγονοι τ η ς δόξας τ η ς Οθωμα νικής αυτοκρατορίας. Ο Τουρχάν, πρόθυμος, καταδεκτικός, όμορφος και πολυπράγμων, ήδη τελειωμένος μηχανι

Το απόγευμα εκείνης τ η ς επεισοδιακής μέρας άνοιξαν α

κός στο Μόναχο, π ή γ ε τ ό τ ε κατά παράκληση δική τ η ς να '

πότομα οι ουρανοί. Κατέβηκαν σύννεφα μαύρα - π ι ο μαύ

τους γνωρίσει. Του φέρθηκαν ευγενικά αλλά τυπικά. Με

ρα δε θυμόταν η Νουρ- πάνω απ' την πόλη. Κ α ι καταλά

μάτια στιλέτα και καρφιά, με ύμνους για τον Κ ε μ ά λ και

γιασε το κάμα και η βρομόσκονη. Μέχρι και τα μωρά παι-

ηο

7»



δί,ά έδειχναν γκρίζα κι αλευρωμένα α π ' τη σκόνη, σαν να

Η μπόρα είχε ήδη μαλακώσει. Τα μπουμπουνητά ξε-

γέρασαν μες στον Ιούλιο από βίτσιο. Τώρα, επιτέλους, θα

μάκραιναν προς τη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Κόντευε

ξεβρόμιζε το σύμπαν. Θα φούσκωναν και τα ποτάμια με

τέσσερις και στα πεζούλια η βροχή χοροπηδούσε. Με τα

τα ημιλιπόθυμα ψάρια, γιατί στο νερό τους τις τελευταίες

χείλη του Ασλάν στο αυτί τ η ς , η Νουρ δυσκολευόταν να

μέρες αυγό έβραζες. Τόσο ζεστό και αηδιαστικό.

κοιμηθεί - μα δεν τον αποθάρρυνε. Ξ έ π ν ο η , έγειρε στο

Τραγουδούσαν οι λαμαρίνες, τα κράσπεδα και τα πλα

στρώμα, αλλά, μόλις το ιδρωμένο κορμί του κόλλησε πά

τάνια, άνοιξαν τα στόματα όλα τα ζωντανά να γευτούν το

νω τ η ς , την έπιασε λιγωμάρα. Ήθελε να του ανοίξει κου

δώρο του Θεού, έπεσαν κεραυνοί απανωτοί κι έλαμψε π έ

βέντα για το παιδί, αλλά προτίμησε να τριφτεί στα μ ε γ ά

ν τ ' έξι φορές από τις αστραπές η Εντίρνε, μέσα σ τ η θα-

λα τραχιά του πόδια, να νιώσει το τριχωτό του στέρνο

μπάδα τ η ς βροχής. Τα καλντερίμια, διψασμένα, ρουφού

στην πλάτη τ η ς , τα χέρια του στα μεριά και στο στήθος

σαν το νερό. Γυάλισαν οι πέτρες, κι όσες ήταν μαύρες φά

τ η ς . Κ ά θ ε φορά που τη ζύγωνε, ο νους τ η ς έτρεχε σ' ένα

νταζαν σαν λουστρινένια παπούτσια, κι έτσι ακριβώς έμοι

μωρό. Νέοι ήταν ακόμα. Σ' ένα κοριτσάκι, που δεν ευδό

αζε κι ο μεγάλος δρόμος που ένωνε το προάστιο Καραγάτς

κησε ως τώρα να πιάσει, κι ας ήταν τακτικός στον έρωτα

με την Αδριανούπολη ή Αδριανού ή Εντίρνε. Αουστρινένια

και θερμός άντρας ο Ασλάν. Ασλάν, πραγματικό λιοντάρι

αυτοκρατορική λεωφόρος, λεωφόρος Αωζάνης τώρα, κι ε

στο κρεβάτι" και Ασλάν στο ζώδιο, γιατί γεννήθηκε Αύ

κατέρωθεν ορμάνια και μπαξέδες. Ά θ ι κ τ η απ' το χρόνο.

γουστο. Α λ λ ά κι εκείνος παράπονο δεν είχε από τη Νουρ,

Σ φ ί γ γ α στις αναμνήσεις τ η ς , βάλσαμο στην ψυχή του τα

κι ας συστελλόταν εκείνη όταν τ η ς ζητούσε με μισόλογα

ξ ι δ ι ώ τ η , ε ί τ ε έφτανε εκεί ε ί τ ε την αποχαιρετούσε.

κάτι παραπάνω απ' το συζυγικό τελετουργικό. Κ α ι η

Ο Μ ε χ μ έ τ αναλογιζόταν τους ντοντουρμάδες μέσα στα

Νουρ ντρεπόταν να του διαθέσει πιο ελεύθερα α π ' όσο τ η ς

παγωμένα δοχεία τους, ήσυχος, με τη μ ύ τ η κολλημένη

επέτρεπαν τα χρηστά ή θ η τ η ς μουσουλμάνας το σώμα

στο κουφωτό παντζούρι, να εισπνέει τη μοσκοβολιά τ η ς

τ η ς , αλλά παρέκαμπτε συχνά τ ι ς δεοντολογίες και γύριζε

βροχής. Μπόρα ήταν και θα περνούσε. Σ τ ο μέσα δωμάτιο

μπρούμυτα, ανοίγοντας με βαθιές ανάσες τα ένοχα μονο

έπεσαν να κοιμηθούν για καμιά ώρα ο πατέρας και η μά

πάτια τ η ς . Υ π έ θ ε τ ε πως ο Ασλάν θα κατέφευγε για ακό

να, κατάκοποι. Ήταν κι ο καιρός βαρύς, είχαν συμβεί κι

μα πολυπλοκότερες εκδοχές στον περιβόητο μαχαλά με τα

όλα τα δυσάρεστα το μεσημέρι. Θα τον συγχωρούσε η μπα

πουταναριά, αλλά μπορεί και όχι. Δ ε ν τόλμησε να ρ ω τ ή

γιάν Ζ ε ϊ ν έ π οπωσδήποτε. Αλλά ήταν περίεργη και, με

σει ποτέ...

την πρώτη ευκαιρία, θα τον ανέκρινε. Όμως τώρα πάνω απ' όλα ήταν για τον Μ ε χ μ έ τ ο ντοντουρμάς. 72

((Να του κάνεις όλα τα χατίρια, να μην την πάθεις σαν κι εμένα», τη συμβούλευε η αδελφή τ η ς , η Σεχζαντέ, που 73



είχε χάσει εδώ και δύο χρόνια τον άντρα τ η ς , τον Ισμαήλ,

Έ ν ι ω θ ε πως στο μέσα δωμάτιο, πάνω στο μεγάλο κρεβά

εξαιτίας του τραγουδιστή Σ ε ρ τ σ έ . Σ ε ρ τ σ έ θα πει ((σπουρ

τι τους, αγαπιούνται μες στον ύπνο η μάνα κι ο πατέρας.

γ ί τ η ς » , αλλά μόνο για σπουργίτης δεν έμοιαζε ο δημοφιλέ

Κι αυτό του έφτανε. Κ α ι κοιμόταν ήσυχος, από φόβο μην

στατος θηλυπρεπής τραγουδιστής από την Ιστανμπούλ.

ταράξει την υπνο-αγάπη των γονιών του.

Ε ί χ ε έρθει να τραγουδήσει στην Εντίρνε κι έπεσε πάνω στον

Σ τ α μ ά τ η σ ε η βροχή και φύσηξε ελαφρά ο δροσερός βο

Ισμαήλ, που δούλευε ηλεκτρολόγος. Δ ε ν ήθελε πολύ να γ ί

ριάς, να στραγγίξουν τα δέντρα κι οι πιπεριές, που έπαιρ

νει το κακό... Του αφιέρωσε τα μισά τραγούδια τ η ς βρα

ναν κρυφά δύναμη α π ' τους νεκρούς χριστιανούς, όπως του

διάς. Κ α ι ύστερα, πού τον είδες πού τον έχασες τον Ισμαήλ!

έ λ ε γ ε η μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π . Ξεμαντάλωσε το παντζούρι να

Ψηλός, ευρύστερνος, με κάτι ποδάρες ποδοσφαιριστή και

μ π ε ι το απογευματινό φως. Σ τ η φαντασία του, οι ντο

βλέμμα ελαφρώς αλλήθωρο, που -δες παραξενιά!- τον ο

ντουρμάδες ή δ η αδημονούσαν για τους πελάτες, κάτα

μόρφαινε ακόμα περισσότερο. Μ α γ ε ύ τ η κ ε ο Σ ε ρ τ σ έ . Έ κ ο

σπροι κι ορεκτικοί, με άρωμα μαστίχας. Μόνο που δεν

ψε ένα μηνιαίο επίδομα σ τ η Σεχζαντέ για τα τρία παιδιά

τολμούσε να διακόψει τη σιέστα του πατέρα. Α ρ κ ε τ ή σύγ

τους και, έκτοτε, ο Ισμαήλ υποτίθεται πως κάνει περίπλο

χυση τράβηξαν σήμερα εξαιτίας του.

κα ηλεκτρολογικά στον Σ ε ρ τ σ έ . Τρέχα γύρευε... ((Κάν' του τα χατίρια, κάν' του και το σιχαμένο το στο ματικό, γιατί ο Σ ε ρ τ σ έ δεν είναι ένας, έχει κι άλλους τ έ

Περασμένες π έ ν τ ε . Π ρ ώ τ η φορά ο Μ ε χ μ έ τ μετρούσε την

τοιους φίλους...» την παρότρυνε η αδελφή τ η ς , παθούσα

ώρα. Κ α ι δεν ήταν η βόλτα στα ζαχαροπλαστεία και οι

πλέον και χωρίς άντρα, με τρία παιδιά να λατρεύουν το θείο

ντοντουρμάδες. Υπολόγιζε την ώρα που θα 'ρχόταν το

Σ ε ρ τ σ έ α π ' την Ιστανμπούλ, γιατί τους έστελνε παιχνίδια

βράδυ και το στομάχι του σφιγγόταν. Ε ί χ ε τρομάξει όσο

και σεκέρια. Παιδιά είναι, τι να καταλάβουν...

π ο τ έ με τη ρωσική εικόνα του Προφήτη Πλία κι όσα πρό

Ο Μ ε χ μ έ τ δε ζήλευε τα ξαδέλφια του για το μυθικό, ό

λαβε να δει μέσα στο τ ζ ά μ ι . Κι ίσως να ' β λ έ π ε κι άλλα,

πως τον παρουσίαζαν, ((θείο Σ ε ρ τ σ έ » με τα παιχνίδια και

αν δεν έσπαγε από μόνο του. Σε κανένα δεν ομολόγησε

τα καλούδια. Καταλάβαινε πως αυτός ήταν η αφορμή τ η ς

πώς έσπασε. Όλοι το πήραν για απροσεξία, για ζημιά.

δυστυχίας τ η ς θείας Σεχζαντέ και τ η ς απουσίας του θείου

Έ ν α παιδί που παίζει αστόχαστα με το κειμήλιο τ η ς κυ

Ισμαήλ. Γ ι ' αυτό καμάρωνε, δίχως να το δείχνει, την α

ράς...

γ ά π η των γονιών του και τον έρωτα τους, αν και δεν ή ξ ε

Χάραξε ο ουρανός ρόδινος πάνω απ' την Εντίρνε, οι μουε-

ρε, μια σταλιά παιδί, να προσδιορίσει τα μάγια του έρωτα

ζίνηδες στους μακρινούς μαχαλάδες επαναλάμβαναν τα χι

και τις υγρασίες που ενώνουν τον άντρα με τη γυναίκα.

λιοειπωμένα τους ιερά αραβικά, έβηξε ο πατέρας πίσω α π '

74

75

ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ Ο ΤΟΥΡΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ

την κ λ ε ι σ τ ή πόρτα κι ένα ραδιόφωνο α π ' τους διπλανούς ακούστηκε να παίζει βαριά τούρκικα τραγούδια, που ανα σύρονταν θαρρείς α π ' το χρόνο μέσα από ανεξήγητες ρωγ μές - και του 'φερναν θ λ ί ψ η . Του φόρεσε σιδερωμένα ρούχα η Νουρ, ξυρίστηκε ο Α σλάν, και πατέρας και γιος βγήκαν να βολτάρουν στο κ ε ντρικό μεϊντάνι και στους γύρω δρόμους με τους καφενέδες, τα κεμπαπτζίδικα και τα μουχαλεμπιτζίδικα. Χόρτα σε το παιδί ντοντουρμά, ξεχάστηκαν τα μεσημεριανά, σεργιάνισαν μπροστά στο τζαμί Ουτς Σερεφελί και στο Σοκουλού Χ α μ ά μ , πέρασαν μια βόλτα κι απ' τη σκεπαστή αγορά να δουν τον Σουλεϊμάν, ένα φίλο του Ασλάν, που

τα ποτάμια και από τη θάλασσα. Σ ή μ ε ρ α προτίμησαν τα πεπόνια, εκείνα τα πράσινα, τα πιτσιλωτά, που, στην π ε ριοχή τ η ς Αδριανούπολης, Τούρκοι αλλά και οι Έ λ λ η ν ε ς α πέναντι τα ονόμαζαν ((καρκάτσια». Φορτωμένοι με τα πεπόνια πήραν το δρόμο του γυρι σμού. ((Να μην πιστεύεις στα παραμύθια τ η ς μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π » , σχολίασε ο Ασλάν. ((Κάτω απ' τις πιπεριές είναι ένα ρωμαίικο νεκροτα φείο». ((Και πάνω α π ' το μουστάκι μου στέκεται ένα τζαμί! Τι ανοησίες είναι αυτές; Σου τα λέει σαν παραμύθια...»

τους προμήθευε -κρυφά α π ' τον Μ ε χ μ έ τ - κάποιο βοτάνι

Ο Μ ε χ μ έ τ χαμογέλασε. Μπορεί να είχε δίκιο ο πατέ

για το νυχτερινό κατούρημα. Το βοτάνι ρύθμιζε, κατά τον

ρας του. Σ τ ο κάτω κάτω, η Ζ ε ϊ ν έ π χανίμ ήταν φερμένη α

Σουλεϊμάν, τα νεφρά και την ουροδόχο κύστη. Σαν μαύρο

πό την Ιστανμπούλ. Πού ήξερε τα περί νεκροταφείων; Ή

τσάι έμοιαζε, με άρωμα μέντας.

ταν και γριά...

Ο καιρός είχε αλλάξει, είχε δροσίσει κάπως, κάθισε και η σκόνη. Τρία τσάγια ή π ι ε ο Ασλάν, έμαθαν και για το μουεζίνη που τ σ α κ ί σ τ η κ ε α π ' το μιναρέ. Καθένας έ λ ε γ ε το μακρύ και το κοντό του, πάντως όλους στην αγορά τούς είχε συνταράξει το μοναδικό στα τοπικά χρονικά γεγονός

((Και οι γριές μπερδεύουν τον ύπνο με το ξύπνο... Έ χ ε ι κι αυτή τα βάσανα τ η ς . . . δεν έκανε παιδιά», δικαιολόγη σε την κατάσταση ο Ασλάν. Πίσω απ' το τζαμί του Σουλτάνου Σ ε λ ί μ ο ουρανός μά ζευε πάλι σύννεφα. Ένα γεμάτο φεγγάρι μπαινόβγαινε α νάμεσα τους, κόκκινο με ασημένιες φλέβες.

της πτώσης. ((Πάμε στο σ π ί τ ι . . . » Ο Μ ε χ μ έ τ είχε βαρεθεί ν' ακούει για το μουεζίνη και πόσα κόκαλα έσπασε. ((Αντέχεις να σηκώσεις δύο πεπόνια;» Ά ν τ ε χ ε . Πάντα την επιστροφή τους από κάτι τέτοιους περιπάτους συνόδευε κι ένα μικρό φορτίο από φρούτα ή ψάρια, καθώς στην Ε ν τ ί ρ ν ε έφταναν ωραία ψάρια και από

((Αύριο θα 'χει πάλι αέρα. Είναι ο καιρός του...» Ο Μ ε χ μ έ τ κοίταξε σκεφτικός τον ουρανό, που κατάπι νε και ξέρναγε εκείνο το παράξενο φεγγάρι πίσω απ' τη σκοτεινή σιλουέτα του Σ ε λ ι μ ι γ ι έ . Πέρασαν μπροστά από φωτισμένα κουρεία, όλα καταπώς έπρεπε, με τη ζωγρα φιά του Κ ε μ ά λ στον κεντρικό τοίχο τους, από μπακάλικα και μαγαζιά με αφράτα στραγάλια, τα λεμπλεμπιά, από

76 77

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ ΞΑΝΘΟΥΛΗΙ

μικρά εστιατόρια που μοσκοβολούσαν ((ίσκεμπέ τσορμπασ ί » , μια σούπα σωστό βάλσαμο, από κοιλιά αρνιού με αυγολέμονο. Πέρασαν από πλανόδιους πωλητές αϊράν και μποζά και πάγκους με παστέλια σύκων και λουκούμια και ((μπαντέμ ε ζ μ ε σ ί » , δηλαδή ψίχα αμύγδαλου ζυμωμένη με ροδόνερο.


( ( Σ υ γ γ ν ώ μ η για το γιο μου, αλλά μην του δίνετε κι ε σείς θάρρος! Είναι μικρός κ α ι . . . » ((Μη μ' ενοχλείς τώρα. Θα τα πούμε αύριο. Φ ύ γ ε , αν τέλειωσες». Τ η ν έδιωξε, ενοχλημένη που επανέφερε το θέμα του παιδιού εν ώρα ραδιοφώνου. Έ γ ε ι ρ ε στην πολυθρόνα α γ γ ί

Χόρταινε το μάτι σ' αυτή την αγορά, μα του Μ ε χ μ έ τ

ζοντας το τραύμα, που πάνω του ο γιατρός είχε αποθέσει

η έγνοια ήταν η νύχτα, που απόψε είχε κ α τ ε β ε ί υγρή και

μια παχιά γάζα. Τη φαγούριζε ο λευκοπλάστης, που είχε

π η χ τ ή στους δρόμους τ η ς παλιάς πολιτείας, με το γινω-

λασκάρει με τον ιδρώτα. Σ τ ο πιάνο το Πένθιμο εμβατήριο

μένο φεγγάρι να σκαρφαλώνει αλαζονικό πάνω α π ' τους

έμοιαζε σαν ένα οποιοδήποτε ρομαντικό κομμάτι με μο-

μαύρους όγκους του κλειστού ορίζοντα.

σκοκάρφια μελαγχολίας. Κι όμως, στο π ε τ σ ί τ η ς η ίδια μελωδία είχε χαράξει μια αυλακιά νοσταλγίας, παράλληλη με την άλλη, του ισόβιου πένθους. Μ' αυτό είχε συνοδεύ

Δ ε ν είχε όρεξη για τίποτα. Ένα ρυζόγαλο τ η ς έψησε η Νουρ,

σει τον Τουρχάν στον τάφο. Ήταν η μελωδία εκκίνησης

αλλά μόνο το μισό έφαγε. Καιγόταν. Δε μέτρησε πόσα νε

μιας ζωής που δεν ήταν ζωή. Πλήρωνε τα κρίματα και των

ρά και λεμονάδες ή π ι ε . Κ α ι που τα έπινε, δηλαδή, η ανη

δύο - ...και των τριών. Το εμβατήριο την έμπασε πάλι στο

συχία δεν έφευγε.

σιωπηλό δωμάτιο με τα σώματα των εραστών. Σ' αυτό το

((Να σας δώσω λίγο α π ' το σιρόπι...»

ίδιο σ π ί τ ι , στο μέσα δωμάτιο, το πιο σκιερό, όπου έ κ τ ο τ ε

Ε ί χ ε ένα ηρεμιστικό σιρόπι με βάση τη βαλεριάνα, που

δεν κοιμήθηκε κανείς. Ένα μουσείο προσωπικής φρίκης.

βρομοκοπούσε σαν λούστρο επίπλων. Δ ε ν ήθελε ούτε σιρό

Ε ί χ ε γ υ ρ ί σ ε ι μια μέρα νωρίτερα από την Ιστανμπούλ,

π ι . Ανοιγόκλεινε το ραδιόφωνο. Βούλγαροι, Τούρκοι, Έ λ

όπου είχε πάει να δει τον αδελφό τ η ς που έσβηνε στο Νο

ληνες, όλοι μαζί αχταρμάς στα μεσαία κύματα. Τ ε λ ι κ ά α

σοκομείο του Μπαλουκλί. Α λ λ ά ήταν ή δ η αργά, είχε π ε

πομόνωσε την Ιστανμπούλ, ν' ακούσει τον αγαπημένο τ η ς

θάνει το προηγούμενο βράδυ. Τους βρήκε ξέπνοους από έ

Σ ο π έ ν . Αργά το βράδυ, το τουρκικό φολκλόρ καταλάγια

ρωτα στο μεγάλο καρυδένιο κρεβάτι -υπάρχει ακόμα, σκε

ζε κι άρχιζαν προγράμματα με ευρωπαϊκά τραγούδια και

πασμένο μ' ένα δαμασκηνό ύφασμα- να καπνίζουν χασίς.

κλασική μουσική. Π έ τ υ χ ε τα βαλς του Σ ο π έ ν κι αμέσως

Αφόρητα ωραίοι και οι δύο, με αναστατωμένα μαλλιά, ο

μ ε τ ά ακολούθησε το Πένθιμο εμβατήριο, που το γνώριζε

ένας ανάμεσα στα πόδια του άλλου, με τ ι ς αδρές κ α μ π ύ

καλύτερα διασκευασμένο για μπάντα.

λες των σωμάτων να φτιάχνουν περιγράμματα γαλάζιας

78

79



σχύς. Ζ ή λ ε ψ ε την αταραξία τους, καθηλωμένοι όπως ή ταν α π ' το γ η τ ε υ τ ή καπνό.

«Νουρ...» φώναξε αδύναμα. Α π ά ν τ η σ η δεν πήρε. Πάλι ησυχία. Δυνάμωσε το ρα

Δε μίλησε. Δ ε ν έκλαψε. Πένθησε βουβά τον αδελφό

διόφωνο, είχε τ ε λ ε ι ώ σ ε ι το πρόγραμμα με τα κλασικά, η

τ η ς -η οικογένεια τ η ς απαγόρευε λόγω Τουρχάν οποιαδή

μ ε λ ω δ ι κ ή φωνή τ η ς εκφωνήτριας απέκτησε νυχτερινό βά

ποτε ε π α φ ή - προσφέροντας το κορμί τ η ς στους εραστές.

θος, σύγχρονες ευρωπαϊκές ορχήστρες έφεραν έναν ψ ε ύ τ ι

Απολαμβάνοντας με κάθε τρόπο την ηδονή τ η ς ταπείνω

κο κοσμοπολίτικο αέρα στα ερτζιανά... Νοστάλγησε από

σης. Από ' κ ε ί και ως το τέλος έγινε ο φύλακας άγγελος

τομα την παλιά τ η ς φιλοδοξία να ταξιδέψει χωρίς να 'ναι

τους, ερωτευμένη με το δικό τους έρωτα, γελοιοποιώντας

αναγκασμένη να επιστρέψει ποτέ. Οπουδήποτε.

το άλλοθι τ η ς θυσίας, υπνωτισμένη από τις μουσικές που

((Γάτες με ορθοπεδικά μηχανήματα κυκλοφορούν εδώ

ασταμάτητα έπαιζε το αμερικάνικο γραμμόφωνο του ά

μ έ σ α ! » μουρμούρισε. Μ ι μ ή θ η κ ε τον ήχο του γέλιου. Λυτό

ντρα τ η ς : ερωτικές άριες ιταλικές και γερμανικές, ρωσικοί

κι αν ήταν για γέλια...

θρησκευτικοί ύμνοι με μπάσους τραγουδιστές, ερωτικές

Το κόκκινο φεγγάρι ξαναβυθιζόταν σε σύννεφα που, ό

θρηνωδίες Τούρκων ασίκηδων, γαλλικά ελαφρά μαρσάκια

σο περνούσε η ώρα, αποκτούσαν υφή ομίχλης. Έτριζαν κι

του καφέ σαντάν...

οι πόρτες. ((Πεινασμένα σαράκια», σ κ έ φ τ η κ ε .

'Τστερα όλα χάθηκαν. Κ υ ν η γ η μ έ ν η από τους εφιάλτες

((Ζεϊνέπ... Αναστασία», ψιθύρισαν τα σαράκια.

τ η ς , γέρασε μαζί με το σπίτι και το μεγάλο κήπο. Το σπί

Κι ύστερα, σαν να συνήλθε, φώναξε δυνατά:

τι την κράτησε. Τη φυλάκισε. Κι απόψε - ε ί χ ε πολύ καιρό

((Τα σαράκια δε μιλούν, ανόητη γριά. Κι ας τα λένε οι

να το νιώσει α υ τ ό - το σπίτι νανουριζόταν απ' το ροκάνι σμα του σαρακιού κι από τα άλλα διψασμένα για αίμα έ ντομα τ η ς Εντίρνε.

Γάλλοι ρολόγια του θανάτου!» ((Νουρ, εσύ είσαι; Ασλάν...» Δούλεψαν τα πνευμόνια τ η ς . Ανάσανε βαθιά.

Κ ά τ ι σαν ν' αφουγκράστηκε κάποια σ τ ι γ μ ή . Χ α μ ή λ ω

((Αναστασία... Ζ ε ϊ ν έ π » . Την καλούσαν και με τα δύο

σε το ραδιόφωνο. Ένας θόρυβος σαν να μετακινούνταν σί

τ η ς ονόματα. Σ ύ ρ θ η κ ε με κόπο ως την πόρτα. Ε ί χ ε πια

δερα. Μέταλλα. Γ ι α κουζινικά δεν έμοιαζαν, αλλά ωστό

στεί στην πολυθρόνα παριστάνοντας την ετοιμοθάνατη τ ό

σο έβαλε μια φωνή:

σες ώρες. Ακολούθησε τις σκιές. Υποπτευόταν πως μέσα

«Νουρ, εσύ είσαι;»

από ' κ ε ί την καλούσε η φωνή. Μια φωνή που έμοιαζε τ υ

Γ ι α λίγο σταμάτησαν. Έ π ε ι τ α πάλι ξανά τα βήματα -

λ ι γ μ έ ν η σε βρύα σκουριάς.

έτσι τ η ς φάνηκε, σιδερένια βήματα. Σ α ν κάποιος να β η

«Αναστασία...»

μάτιζε, παίζοντας στο χέρι κλειδιά, χιλιάδες κλειδιά...

« Ε ί μ α ι ηλίθια. Τα γυαλιά μου...» 8ι


ΞΑΝΘ0ΥΛΗ5


Συνήθως, μεταξύ γυαλιών και μασέλας προτιμούσε τη

σπρη ομίχλη, φαινόμενο σπάνιο για μεσοκαλόκαιρο. Μ π ο

μασέλα, για λόγους κοκεταρίας. Τα σαράκια δούλευαν στο

ρεί να ήρθε από τα ποτάμια, μπορεί να την έφερε ο άνε

ξύλο με έξαλλους ρυθμούς. Σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ ε την προσοχή τ η ς

μος από τις πεδιάδες τ η ς Θράκης ή και από πιο πέρα, α π '

στην ψ η λ ή σκοτεινή φιγούρα με το αλλόκοτο σχήμα, που

τη Μαύρη Θάλασσα. Άκουσε πάντως σιδερένια βήματα

μετακινούνταν ανάλαφρα σαν καπνός. Προχώρησε κι άλ

κάπου κοντά στο δωμάτιο τ η ς μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π , το θρόι

λο, με τα χέρια προτεταμένα σαν υπνοβάτης, για να μη

σμα των φύλλων του κήπου, το κλάμα ενός σκύλου απ' το

σκοντάψει στα έπιπλα - αν και δεν υπήρχαν έπιπλα σ' αυ

διπλανό σοκάκι, μια ανάσα σφυριχτή, που άφηνε πίσω τ η ς

τό το δωμάτιο. Μόνο το μεγάλο διπλό κρεβάτι, άθικτο τ ό σα χρόνια και σκεπασμένο με το δαμασκηνό ύφασμα, που

1

ηχώ λυγμών και νύστα. Γύρισε στο αριστερό πλευρό, ώστε να τον παρηγορούν

πάνω του διάβαζες κεντημένο ένα στίχο από το αρχαίο

οι χτύποι τ η ς καρδιάς του, κι είπε από μέσα του μια προ

περσικό ποίημα «Ο ύπνος είναι ένα τριαντάφυλλο», γραμ

σευχή για όσους περπατούν μονάχοι τέτοιες νύχτες, σε τό

μένο με τα περίτεχνα παλιά οθωμανικά γράμματα.

πους βαριοίσκιωτους.

Σαν ύπνος σταχτής την τύλιξε η φιγούρα και την πα ρέσυρε σε μια χλιαρή κατάσταση απόλυτης άπνοιας. Δ ε ν πρόλαβε καν να φοβηθεί και να υπολογίσει το χρόνο που μεσολάβησε απ' τη σ τ ι γ μ ή που μ π ή κ ε ψαχτά στο δωμά τιο. Μόνο την ύστατη σ τ ι γ μ ή , όταν μπόρεσε ν' απολαύσει ένα βαρύ πόνο έξω από τη λογική τ η ς γνωστής οδύνης, κατάλαβε πως πέθαινε σωριασμένη ανάσκελα, φιλημένη θανάσιμα από το σκοτεινό ε π ι σ κ έ π τ η . . .

Ο Μ ε χ μ έ τ , στεγνός και άυπνος, παρακαλούσε να ξ η μ ε ρώσει. Κοιμόταν για λίγα λεπτά, μα πετιόταν πάλι απο φασισμένος να μην αφεθεί στο ύπουλο υποσυνείδητο, που του καταρράκωνε το ηθικό με το νυχτερινό κατούρημα. Θα νικούσε το φόβο, την κύστη του, τα όνειρα... Θα ν ι κούσε την πόλη ολόκληρη, που απόψε σαβανώθηκε στην ά82

83

Χτην

1

Κηφισιά

πάλι...

i

Τ

ΕΛΙΚΑ, Ο ΗΛΙΑΣ Μ Ε Σ Α ΣΕ ΔΥΟ Μ Ε Ρ Ε Σ ΕΜΑΘΕ ΝΑ ΤΙΘΑ-

σεύεί. και τους φόβους και τη γλώσσα του. Π ρ ο τ ί μ η σε ν' ακολουθεί το ρυθμό τ η ς σιωπής τ η ς Βάσως,

που, μετά το επεισόδιο με το χαστούκι, ήταν κι αυτή προ σ ε χ τ ι κ ή μαζί του. Ο Ηρακλής του υποσχέθηκε να τον πά ρει μια μέρα στο γύρισμα τ η ς Λστέρως και μάλιστα να τον συστήσει και στην ίδια την Α λ ί κ η Βουγιουκλάκη. Δυστυχώς, την ((υπόσχεση» -που έπεσε το επόμενο βράδυ τ η ς γιορτής του Προφήτη Η λ ί α - την άκουσε και η Μ π έ λ α . Μέσα σε δυο ώρες γ έ μ ι σ ε σπυράκια η μούρη τ η ς κι ανέβασε πυρετό τριάντα οκτώ. Βουβάθηκε, κατέβασε μούτρα και, στο τέλος, την έπιασε υστερία κι άρχισε να ουρλιάζει και να χ τ υ π ι έ τ α ι , ότι τάχα μου θυμήθηκε που ε ί ναι ορφανή από πατέρα και δε βρίσκεται άνθρωπος στον κόσμο να τη συμμεριστεί. ( ( Ζ ή λ ι ε ς . . . » αποφάνθηκε ο Ηρακλής και πήρε το γιο του έξω στον κήπο, να χαλαρώσει η ατμόσφαιρα. Σ τ η ν κουζίνα, η Βάσω βάλθηκε να παρηγορεί την Μ π έ λα και να την καλοτυχίζει που έχει μάνα και πατριό, που 87


ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

I

ο

Τ Ο Υ Ρ Κ Ο Σ

Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

η κυρία Λεφούση είναι σπουδαία μοδίστρα... Έ φ τ α σ ε να

παραέξω - και ξέρεις πώς διαδίδονται αυτά... Να το χρη

τ η ς π ε ι ακόμα και ότι μία των ημερών το στήθος τ η ς θα

σιμοποιήσεις...»

ήταν τ ο πιο λιμπιστικό στήθος τ η ς Ελλάδας. Σ ' αυτές τ ι ς

((Έλα, βρε Ευζωνία...»

ανοησίες η κακομοίρα η Βάσω δεν είχε ταλέντο, αλλά ά

((Να το χρησιμοποιήσεις, σου λέω, προς όφελος σας. Να

ντε να ηρεμήσεις μια Μ π έ λ α μισότρελη.

το βάλεις να πάρει λαχείο. Σε ποιους νομίζεις ότι πέφτουν τα λαχεία; Σε σένα και σε μένα; Σ τ α μέντιουμ πέφτουν!»

((Άντρα θ έ λ ε ι . . . » αποφάνθηκε η Ευζωνία εκ των υστέ ρων, όταν άνοιξαν συζήτηση οι δύο αδελφές. Ο Ηλίας πότιζε με το λάστιχο τις ντομάτες, η Μ π έ λ α ήταν σ τ η μοδίστρα και ο Ηρακλής με τα τσολιαδίστικα

I

Η Ευζωνία κόντευε να εκραγεί από ενθουσιασμό και ήδη κατέστρωνε σχέδια για το μελλοντικό πλουτισμό τ η ς α δελφής τ η ς .

στο γύρισμα τ η ς Αστερως. Αυτά, την επομένη τ η ς σύγ χυσης μ ε τ η χαζο-Μπέλα. ((Μικρή είναι, Ευζωνία μου... Τι λόγια είναι τούτα...»

Γλυκό έπεσε το βράδυ στην Κηφισιά, με μια εξαντλημένη

((Άντρα θέλει και κόβω το κεφάλι μου ότι καψώνει και

Πανσέληνο που άρχιζε να φθίνει σιγά σιγά. Ο Ηλίας έ χ ω

με τον δικό σου. Όχι ότι το κάνει ε π ί τ η δ ε ς , αλλά δε θυ

σε το λάστιχο ανάμεσα στα κολοκυθάκια. Κ ά τ ι σύρθηκε

μάσαι κι εμένα στα δεκατρία, που με είχε πιάσει το αιμο-

βιαστικά μέσα στα χόρτα. Πρόλαβε να δει μια μαύρη α

μ ε ι κ τ ι κ ό μου - Κ ύ ρ ι ε φύλαε- με τον αδελφό μας; Δ ε ν ε

π ε ι λ η τ ι κ ή τεθλασμένη που κινούνταν έρποντας, αλλά δεν

λέγχονται αυτά τα ορμονικά!»

τρόμαξε.

Έ λ ε γ α ν κι έλεγαν οι αδελφάδες, όμως η Βάσω το κα

( ( Φ ί δ ι . . . » μουρμούρισε. Ε ί χ ε ξαναδεί φίδια στην κατα

λύτερο το φύλαγε για το τέλος. Τ η ς δ ι η γ ή θ η κ ε λ ε π τ ο μ ε

σκήνωση του Κ α τ η χ η τ ι κ ο ύ . Ο ύ τ ε και τ ό τ ε είχε φοβηθεί,

ρώς τι συνέβη του Προφήτη Ηλία με το μικρό και την κυ

κι ας ήταν μικρότερος. Ίσα ίσα που τάχθηκε υπέρ των φι

ρά τ η ς . Η Ευζωνία ανατρίχιασε και ζήτησε ζακέτα.

διών, ως εξολοθρευτών των ποντικών. Τα διάβαζε κάτι τ έ

((Μωρέ, λες να 'ναι μέντιουμ το ορφανό;»

τοια εγκυκλοπαιδικά παράδοξα στο περιοδικό Η ζωή τον

((Σιγά μην είναι φακίρης!» κάγχασε η Βάσω.

παιδιού, τον ενδιέφεραν.

((Ότι είναι σαν αλλοπαρμένο, αυτό να λ έ γ ε τ α ι . . . »

Όση ώρα πότιζε, σκεφτόταν τους φίλους που δεν απέ

((Είναι α π ' την ορφάνια...»

κ τ η σ ε ποτέ. Κάποια ξαδέλφια από την πλευρά τ η ς μάνας

((Έχω δει κι άλλα ορφανά. Άυτουνού ο νους του φωτο

του μεγάλωσαν απότομα, γέμισαν τρίχες και γένια και τον

γραφίζει διαφορετικά πράγματα...» Η Ευζωνία είχε ε ν τ υ

παράτησαν σύξυλο. Κάποια άλλα παιδιά, απ' τη γειτονιά

πωσιαστεί βαθύτατα: ((Λν είναι μέντιουμ, μην το π ε ί τ ε

τ η ς γιαγιάς του, τη Νέα Φιλαδέλφεια, μετακόμισαν στην 89



Κ υ ψ έ λ η και χάθηκαν. Ακόμα και μια κοπελάρα, η Β α γ -

δες από αίμα γλυκό σε μαβί βελούδο. Κολλούσαν οι λέξεις

γελίτσα, που έκανε ενέσεις και τον φιλοξενούσε όταν χ ε ι

από την κατάχρηση τ η ς ζάχαρης και τ ι ς συνόδευε ένα

ροτέρευε η μαμά του, πάει, αρραβωνιάστηκε κι αυτή.

σύννεφο σκουριασμένο, κουρασμένο από θύελλες αιώνων,

Όλα τώρα είχαν χαθεί μαζί με τη μάνα του... Εκείνος,

σύννεφο μοναχικό, που δεν μπόρεσε ποτέ να ξεσπάσει την

όμως, ίσως αποκτούσε αργότερα πιστά λυκόσκυλα και ά

οργή και το παράπονο του, ανάδελφο και διωγμένο α π ' ό

λογα, όπως διάβαζε στα βιβλία - αν, βέβαια, δεν του συ

λους τους ουρανούς.

νέβαινε κι αυτουνού τ ί π ο τ ε αναπάντεχο και γ έ μ ι ζ ε κι ο ί διος τρίχες και γένια, όπως τα ξαδέλφια του...

Ξανάχωσε το κεφάλι κάτω α π ' το νερό. Μούσκεψε ο λόκληρος. Ξανάγινε πραγματικός. Ανάσανε με ανακούφι

Ξαφνικά, το βράδυ εκείνο, ο Ηλίας ένιωσε πως κάτι

ση. ((Είμαι π α ι δ ί ! » βεβαίωσε τον εαυτό του και κατούρη

δεν πήγαινε καλά. Άρχισε να σκέφτεται μια άγνωστη πό

σε πάνω στα κολοκύθια, ευτυχισμένος που είχε λασπώσει

λη. Μια πόλη σκοτεινή, όπου μιλούσαν μια γλώσσα αλλό

κατά το χειρότερο τρόπο τα πέδιλα του.

κ ο τ η , τ υ λ ι γ μ έ ν η σε γαλακτερή ομίχλη. Αέξεις χωρίς νόη

Γύρισε να δει το σκοτεινό σ π ί τ ι τ η ς κυράς τ η ς μητριάς

μα, με χάλκινη ηχώ. Έ χ ω σ ε το κεφάλι του φοβισμένος

του. Έ τ σ ι προτιμούσε να σκέφτεται τη γηραιά κυρία του

κάτω α π ' το λάστιχο, να συνεφέρει.

σπιτιού, που μύριζε κάρβουνο και άρωμα. Ένα νυσταγμέ

Τα κολοκύθια είχαν πνιγεί στο νερό, το φεγγάρι είχε

νο πορτατίφ πίσω απ' την κουρτίνα δήλωνε πως δεν κοι

πάρει το ύψος που παίρνουν τα φεγγάρια γύρω στις δέκα

μόταν. Δ ε ν είχαν ξανασυναντηθεί από τη μέρα τ η ς γιορ

το βράδυ το καλοκαίρι, η «θεία Ευζωνία» καληνύχτιζε τη

τ ή ς του. Σ φ ί χ τ η κ ε η καρδιά του στην ανάμνηση, ένα σι

Βάσω και η φωνή τ η ς Μπέλας, πίσω α π ' το παρτέρι με

δερένιο γάντι ακούμπησε στο στήθος του και, εντελώς φυ

τις ντάλιες, διηγιόταν κάτι για υφάσματα ((γκοφρέ» που

σικά, κρατώντας ακόμα με το ένα χέρι το υγρό πουλί του,

θα ράβονταν ((ντραπέ» κι άλλες ανοησίες. Να κι ο π α τ έ

α π ή γ γ ε ι λ ε την προστακτική του ((προσέχω)) στην άγνω

ρας, με φρέσκα νέα α π ' τα ((γυρίσματα»:

σ τ η γλώσσα: ((Ντικάτ ε τ . . . » Έ π ε ι τ α , τρέχοντας, τσαλα

((Τελειώνουμε την άλλη βδομάδα, πρώτα ο Θεός. Κι ας είναι καλά το ταλκ, γιατί συγκάηκαν τα τέτοια μου, Ε υ ζωνία». Ακολούθησαν γέλια κακαριστά και ξανά καληνυχτίσματα.

πατώντας τα παρτέρια με τους υάκινθους και τις γλαδιόλες, μ π ή κ ε στην κουζίνα στάζοντας. ((Χριστέ μου, σαν γουρούνι έγινες...)) φώναξε η Μ π έ λα, που έκοβε σαλάτα.

εκείνης

Ο Ηρακλής βρισκόταν στην τουαλέτα, γιατί, με τη

γλώσσας. Ζαχαρωμένο μολύβι. Καραμελωμένοι σβόλοι α

Θυμόταν αμυδρά τη γ ε ύ σ η

της

άγνωστης

φουστανέλα, τα ((γυρίσματα)) και την ταλαιπωρία, είχε γ ί

πό χώμα. Σ ι ρ ό π ι ξεραμένο σε ύφασμα μεταξωτό. Α ε κ έ -

νει δυσκοίλιος. Η Βάσω άσπρισε, αλλά τ η ς ήρθαν στο νου

9ο

91



τα λόγια τ η ς Ευζωνίας περί λαχείου και μέντιουμ και κρα τ ή θ η κ ε . Κι αν είχε δίκιο η αδελφή τ η ς ; «Καλοκαίρι είναι, θα στεγνώσει. Β γ ά λ ε τα πέδιλα σ τ η βεράντα κι έλα να φ ά μ ε » , ε ί π ε ήρεμη. ((Μπριάμι...» στραβομουτσούνιασε η Μ π έ λ α . ((Εγώ θα φάω σαλάτα».

Ο



« Έ β ε τ . Μ π ι ρ καρά γιλάν... Έ ν α μαύρο φίδι... Νόστιμο είναι το μπριάμι. Μπαμπά, έλα... Τ ρ ώ μ ε » . Ο Ηλίας αράδιασε ένα σωρό φράσεις, μπερδεύοντας α κόμα πιο πολύ τ ι ς δύο γυναίκες. Η Μπέλα έτρωγε σαλά τα με ηλίθιο ύφος, που σήμαινε ότι είχε προβληματιστεί. ((Έχεις τ ί π ο τ α ; » τον ρώτησε η Βάσω.

((Εσύ θα φας καμιά ανάποδη», φουρκίστηκε η Βάσω. Ο Ηλίας κατάλαβε πως πίσω α π ' τη σαλάτα και το μπριάμι υφαινόταν καβγάς. Η Μπέλα σούφρωσε περιφρο-

« Π ε ι ν ά ω . . . Ε ί ν α ι ωραίο το μ π ρ ι ά μ ι » , τ η ς απάντησε κεφάτα. ((Ναι, ε ί ν α ι » . Η Βάσω δεν ήταν ποτέ σίγουρη για το τι

νητικά τη μούρη και, κατακόκκινη, έχωσε μισό αγγούρι

εννοούσε αυτός ο μικρός διάβολος. Πότε βουβαινόταν και

στο στόμα, για ν' αποφύγει ν' απαντήσει. Δε θα πλήρω

π ό τ ε τις φλόμωνε στις ασυναρτησίες. Κ α ι στο μάτι του

νε αυτή τη νύφη εξαιτίας του γιου του ομορφονιού, που έ

πάντα ένα γέλιο κοροϊδευτικό. Ε ί χ ε δίκιο η Ευζωνία, τ ε

χεζε τώρα τραγουδώντας ηπειρώτικα, σαν να βρισκόταν

λικά. Τα ορφανά δεν κοιτάζουν έτσι. Α λ λ ά και τ η ς Ε υ ζ ω

στο μαντρί.

νίας τ η ς άρεσε να τα παραφουσκώνει.

« Η ρ α κ λ ή μου, αν τελείωσες έλα. Τ ρ ώ μ ε . . . » φώναξε ε

« Δ ε φοβάμαι όμως τα φίδια...» είπε ο μικρός.

λαφρώς συγχυσμένη η Βάσω, φέρνοντας α π ' την παγω

((Τι φοβάσαι;» Η Μπέλα είχε συγχυστεί.

νιέρα τη φέτα και κρύο νερό. Ο Ηρακλής τραβούσε το κα

((Νεντέν κορκούγιορουμ;» Ανασήκωσε τους ώμους του.

ζανάκι, τραγουδώντας πάντα για τα πουλάκια τ η ς ξενι

Αλήθεια, φοβόταν τίποτα περισσότερο απ' αυτές τις ακα

τιάς, που έφερναν πικρά μαντάτα.

τανόητες λέξεις που έβραζαν στο στομάχι του; Κ α ι δεν ή

((Τα ακούει στην ταινία αυτά τα τραγούδια...» σχολία σε άχρωμα η Βάσω.

ταν λέξεις με αναπαυτικά φωνήεντα, αλλά στρυφνές και τσιγκούνικες σε ανάσες, όπως ((νίτσιν», ((ίτσιν», ((τσοκ»,

« Σ ι γ ά την ταινία...» π ε τ ά χ τ η κ ε η Μπέλα.

((τσουνκιού», παιγμένες σαν ασθματικά σφυρίγματα ανά

((Τζεσούρ ολ», ψιθύρισε ο Ηλίας απορημένος, που κα

μεσα στα δόντια. Κι ακόμη άλλες πολλές, που αποδυνά

ταλάβαινε ότι έδινε κουράγιο στον εαυτό του, σαν να ήταν

μωναν μελωδικά το ((ε», το ((ΐ» και το ((ο». Κ α ι άλλες, που

κάποιος άλλος. ((Να τον προσέχει κ α λ ά ! »

- έ τ σ ι τουλάχιστον του φάνηκε- μεταχειρίζονταν επιθετικά

((Τι ε ί π ε ς ; » ρώτησε η Μ π έ λ α .

τα ((ρο» και τα ((τζ». Ά λ λ ε ς σαν να κολλούσαν επίτηδες

((Είδα ένα φίδι στα κολοκύθια», τ η ς είπε σοβαρά.

στον ουρανίσκο, όπως καμιά φορά ο φρέσκος μαϊντανός

« Φ ί δ ι ; » Η Βάσω κοπάνησε το πιρούνι στο πιάτο.

απ' τη σαλάτα, γιατί κουβαλούσαν μέσα τους ένα μαλακό

92

93




Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

((γκε», το ((γί,ουμουσάκ γ κ ε » . Και ((νταν» καταλήξεις και

Βάσω συλλογιζόταν αν είχε ποτέ ακούσει για το τι μπορεί

((ντεν», ένας χείμαρρος τέτοιων ενθουσιωδών καταλήξεων,

να χωρέσει το στομάχι ενός μέντιουμ.

που βασίζονταν σε νόμους ευφωνίας. Και ρήματα τ η ς ε π ι

'Οταν σταμάτησαν τα αρνίσια και τα μοσχαρίσια κόκα

θυμίας και τ η ς αγάπης, όπως ((ίστίγιορουμ» και ((σεβίγιο-

λα, πετάχτηκαν σαν σούστες από παλιό στρώμα και κό

ρουμ», και συμπλέγματα καταστροφής, όπως ((μαχβετ-

καλα από κοτόπουλα. Γ έ μ ι σ ε η κουζίνα λεπτά κοκαλάκια

μ έ κ » , ((ολντουρμέκ» και ((κεσφετμέκ», ή του θανάτου:

και νύχια γαμψά, αφού σ' εκείνο το ε μ ε τ ι κ ό πανόραμα π ε

« ο λ μ έ κ » και ((βεφάτ ε τ μ έ κ » " και πόνου: ((αριμάκ»" και αί

ριλαμβάνονταν και τα πόδια των πουλιών.

ματος: «καναμάκ». Το αίμα: ((καν». Κ α ι η οργή: ((εφκέ».

Κανείς δεν πλησίαζε το παιδί. Έ κ θ α μ β ο ι και οι τρεις

Μπουκωμένος με το μπριάμι, του ήρθε να ξεφωνίσει

παρακολουθούσαν, χωρίς να μιλούν, χωρίς καν να τολμούν

((Βοήθεια!», έτσι όπως μπλοκαρίστηκε από τις φράσεις-

ν' ανταλλάξουν βλέμματα. Ο Ηλίας, ωστόσο, δεν έδειχνε

παράσιτα, που κόντευαν να πεταχτούν α π ' τα ρουθούνια

να υποφέρει ιδιαίτερα. Ίσως να τρόμαζε αν ήταν σε θέση

του: ((Ιμντάατ... ιμντάατ!» Σ' αυτή τη γλώσσα, όμως, κα

να δει αυτά που έβγαιναν με φόρα απ' το στόμα του, όμως

νείς δεν θα έτρεχε να τον γ λ ι τ ώ σ ε ι . Κ α ι το 'ξερε. Γ ι ' αυ

κρατούσε τα μάτια κλειστά, προσπαθώντας ν' απαλλαγεί

τό προτίμησε να κάνει ένα μεγαλοπρεπή ε μ ε τ ό , ακριβώς

όσο γινόταν πιο γρήγορα α π ' το κοκαλομάνι.

τη σ τ ι γ μ ή που έμπαινε ο Ηρακλής ξαλαφρωμένος. Χ λ ό

Τέλος, και προτού η Μ π έ λ α πατήσει τις τσιρίδες που

μιασε αρχικά και μ ε τ ά έγινε κατακόκκινος. ((Κουπ κουρ-

θα ακούγονταν ως το σπίτι τ η ς κυράς, πετάχτηκαν απ' το

μουζού»! Ακόμα και τ ό τ ε η διάθεση του μεταφραζόταν αυ

στομάχι του κουκούτσια από κεράσια, βύσσινα και καίσια.

τόματα στην ακατανόητη γλώσσα. Άδειασε το στομάχι

Μάλιστα εκτοξεύτηκαν με τόση δύναμη, που τραγούδη

του πάνω στο τραπέζι, προτού μάνα και κόρη προλάβουν

σαν ένα τσίγκινο παροξύτονο τραγούδι όλα τα κουζινικά

να αντιδράσουν. Μόνο που εδώ δεν είχαν να κάνουν μ' έ

που ήταν αραδιασμένα στα ράφια. Άλλα γρατσούνισαν

ναν κοινό ε μ ε τ ό , αλλά με μια θαυμαστή ποσότητα από μ ι

τους τοίχους κι ένα κουκούτσι από καΐσι βρήκε την Μ π έ

κρά και μεγάλα κόκαλα, που προφανώς ήταν αδύνατο να

λα στο κούτελο. Τ η ς κόπηκε εκείνης η ανάσα από την έ κ

χωνευτούν και από τον πιο σιδεροστόμαχο ενήλικα - πό

πληξη, μα αμέσως έ μ π η ξ ε κάτι τσιρίδες, που κόντεψε να

σο μάλλον από ένα παιδί.

ξηλώσει τις αμυγδαλές τ η ς . Ο εμετός είχε τ ε λ ε ι ώ σ ε ι και

Ο Ηρακλής, κατάπληκτος, έ β λ ε π ε τα αρνίσια και τα μοσχαρίσια κόκαλα να βγαίνουν α π ' το στόμα του γιου του

η Μ π έ λ α σήμανε τη λήξη του συναγερμού, με πρησμένες για τα καλά τις φωνητικές τ η ς χορδές.

με πολεμικές κ λ α γ γ έ ς , η Μπέλα ήταν έτοιμη να βάλει τα

((Σκάσε, νυχτιάτικα...» αγρίεψε η Β ά σ ω .

κλάματα γαντζωμένη σ τ η ρόμπα τ η ς μάνας τ η ς , ενώ η

Αλλά η Μπέλα δεν έσκασε. Συνέχισε να τσιρίζει και

94

95



χρειάστηκε να τ η ς χώσουν στο στόμα μια φούντα α π ' το

((Η κυρία Αεφούση αγόρασε διαμέρισμα στην κόρη τ η ς ,

τσαρούχι που φορούσε ο Ηρακλής στην Αστέρω. Μια φού

κοντά στον Άγιο Παντελεήμονα», δήλωσε στο ξεκάρφω

ντα και δυο σκαμπίλια ανάστροφα.

το η Μπέλα.

((Σκουπίστε, να φ ά μ ε . . . » ήταν οι μοναδικές λέξεις του Ηρακλή.

((Θα πάρω λαχείο. Τι λες κι εσύ, Η λ ί α ; » πέταξε η Β ά σω διπλωματικά.

((Κάτι με πείραξε», μουρμούρισε ο Ηλίας, λες κι όλο τούτο ήταν η πιο συνηθισμένη αδιαθεσία. ((Άλλη φορά να προσέχεις τι τρως...» είπε ο πατέρας

((Πού ξέρει το νιάνιαρο...» αγρίεψε η Μπέλα. ((Δε σε ρώτησα...» τ η ς ε π ι τ έ θ η κ ε η Βάσω. ((Ε, Ηλία μου;»

του. Δε θέλησε να τον ρωτήσει πού βρήκε κι έφαγε μισό

Ο Ηλίας σήκωσε αδιάφορα τους ώμους. Μια κούραση

κοπάδι αρνιά και μοσχάρια ή ό,τι τέλος πάντων υπονοού

γλυκιά σαν π η χ τ ή βυσσινάδα απλωνόταν μέσα του. Σαν

σαν όλα εκείνα τα κόκαλα.

να 'χε τρέξει α τ έ λ ε ι ω τ ε ς ώρες σε πεδιάδες άνυδρες, με ξυ

((Κεμίκ, μπαμπά... Κ ε μ ί κ . . . »

ρισμένους απ' τον ήλιο θάμνους, ακολουθώντας φαντάσμα

((Τι ε ί π ε ς ; » Ά π ' τη σύγχυση ο Ηρακλής δεν άκουγε

τα πολεμιστών, αθέατων τις καλοκαιρινές μέρες, που μά

καλά.

κραιναν απρόβλεπτα μέσα στο δειλινό. Θα παρακαλούσε

((Κόκαλα, ε ί π α » .

τον πατέρα του να του αγοράσει μερικά από τα περιπετειώ

Γρήγορα η Βάσω, με πικρό σάλιο απ' τα φαρμάκια που

δη ((Κλασικά εικονογραφημένα», που τον συνάρπαζαν. Με

κατάπινε, συμμάζεψε την κουζίνα. Γ έ μ ι σ ε ένα σκουπιδο

ιππότες τυλιγμένους σε φύλλα ατσαλιού, όπως τα ντολ-

τ ε ν ε κ έ κόκαλα, πότισε και την Μπέλα λίγο βερμούτ να

μαδάκια γιαλαντζί, ιππότες αρωματισμένους με δυόσμο,

σιάξει το κέφι τ η ς , τ η ς κόλλησε κι ένα τσιρότο στο μ έ τ ω

άνηθο και μαύρο πιπέρι...

πο, εκεί που την πέτυχε το κουκούτσι, και σέρβιρε εκ νέου, σε πιάτα καθαρά.

((Κοιμάσαι, αγόρι μου; Έ λ α , να σου πλύνω το στόμα και να πλαγιάσεις».

Έφαγαν αμίλητοι το μπριάμι, αφού πρώτα η Βάσω α

Ο Ηρακλής σήκωσε το κεφάλι του γιου του μέσα απ'

π ή γ γ ε ι λ ε μια προσευχή α π ' τα βάθη τ η ς καρδιάς τ η ς , λο-

το μπριάμι. Τον έσυρε έξω, σ τ η δροσιά τ η ς βεράντας, να

ξοκοιτάζοντας τον Ηλία που ταξίδευε ποιος ξέρει πού.

του πλύνει το μούτρο. Η γλυκιά βυσσινάδα, παχύρρευστη,

((Είδα στον ύπνο μου πως κερδίσαμε στο λαχείο, Ηρα κλή μου...»

κατέβαινε θριαμβευτικά σ τ η σπονδυλική του σ τ ή λ η . Μα δεν τον ένοιαζε. Ήταν ωραία η αγκαλιά του πατέρα, με

((Πόσα; Στους λήγοντες;» κάγχασε ο Ηρακλής.

την αψιά μυρωδιά του ιδρώτα, ανάκατη με την κολόνια μ έ

((Τριακόσια χιλιάρικα, νομίζω. Θα πάρω λαχείο...»

ντα του ξυρίσματος.

96

97



ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

Ξ ά π λ ω σ ε από το μέρος τ η ς καρδιάς ο Ηλίας, σταυρω μένος από τον πατέρα εκείνο το βράδυ - κι ας μην ήταν θρήσκος ο Ηρακλής, σε αντίθεση με τη Βάσω. « Θ έ λ ε ι ς να μου πεις κάτι, αγόρι μου...» άκουσε ήρεμη τη φωνή του πατέρα δίπλα στο αυτί του. ((Κλασικά εικονογραφημένα...» πρόλαβε να π ε ι . Κι α

λ ι α - κι έπειτα να ξεμακραίνουν κατά το σπίτι τ η ς κυράς και να χάνονται. Οταν άνοιξαν τα λαρύγγια των πετεινών να καλωσορί σουν άλλη μια ζεστή μέρα, που ακόμα αργούσε να φωτίσει ο ουρανός τ η ς , όλοι κοιμόνταν βαριά, εκστομίζοντας τα σύμ φωνα του ύπνου μέσα απ' τα ακούραστα πνευμόνια τους.

ποκοιμήθηκε χαμένος σ' έναν ύπνο χαλαρό, όπου τα δρο σερά σεντόνια έπαιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο κι ονομάζο νταν ((τσαρτσαφλάρ» στην άγνωστη γλώσσα του φόβου και του εμετού. Ο ύ τ ε τους δύο αιμοδιψείς ανωφελείς κ ώ νωπες κατάλαβε ο Ηλίας, όταν κατέβηκαν α π ' το ταβάνι να πιουν το αίμα από το μέσα μέρος του χεριού του, ούτε την Μπέλα που μαχόταν στον ύπνο τ η ς εναντίον τριών η μιτελών πένθιμων ταγιέρ που, με τις καρφίτσες και τα τρυπώματά τους, απειλούσαν να τη σκοτώσουν. Ευτυχώς, ξύπνησε. Άνοιξε τα μάτια τ η ς , ευτυχισμένη που ανάσαινε ανάσκελα την καλοκαιρινή νύχτα τ η ς Κ η φ ι σιάς, κι άκουσε τα βογκητά του Ηρακλή και τους ηδονι κούς λυγμούς του σομιέ του κρεβατιού από το παραδιπλανό δωμάτιο. Τα λόγια όμως που έφταναν σ τ ' αυτιά τ η ς ή ταν σαλιωμένα και σκεπασμένα από κοφτές ανάσες, κι έ τσι δεν έβγαλε άκρη. Ηροτού λαλήσουν τα συνηθισμένα κοκόρια τ η ς αυγής, μέσα στον ύπνο και σ τ η δίψα που τ η ς έφερε η λαδίλα α π ' το μπριάμι -αλλά που παρέβλεψε, γιατί δεν παρατιέται εύκολα ο τρυφερός πρωινός ύπνοςτ η ς φάνηκε πως άκουσε σιδερένια βήματα να σεργιανούν στον κήπο και λαμαρίνες σκουριασμένες να τρίζουν -που μπορεί, δηλαδή, να ήταν και τίποτα κακόφωνα νυχτοπού98

99


καταγής, λες και πέρασε από πάνω τους ρόδα σιδερένια ή κάτι ανάλογο. Μόνο που δεν υπήρχαν ακριβή σημάδια από το όργανο του εγκλήματος. ((Θα πω στον πατέρα σου να φτιάξει ένα σκιάχτρο... κάτι». Δ ε ν τ η ς απάντησε. Τον βάραινε και η διάθεση του και η ζ έ σ τ η που φούντωνε από λεπτό σε λ ε π τ ό . ((Άκου να σου π ω . . . » Του χαμογέλασε πλατιά και του εξήγησε πως τον θεωρεί γουρλή και, ως εκ τούτου, ήθελε «Σε θέλει... Να είσαι προσεχτικός κι όχι πολλά λόγια!»

το δικό του το χεράκι να τ η ς τραβήξει ένα Λαϊκό Λαχείο.

Τον ξύπνησε κατά τις δέκα. Ε π ί τ η δ ε ς τον άφησε να

Συμφώνησαν το Σαββατοκύριακο να ξεκλέψουν χρόνο.

κοιμηθεί παραπάνω α π ' το κανονικό, ως αδιάθετο, λόγω

Του χτένισε τα μαλλιά, του έριξε και μερικές σταγόνες κο

του χθεσινού εμετού.

λόνια μέντα.

Σ ι ω π η λ ό ς σηκώθηκε να π ι ε ι το γάλα του, με μια ιδέα καφέ μέσα για να κόβει η γαλατίλα. Του άλειψε και μια φέτα βούτυρο και πορτοκάλι μαρμελάδα, του είχε κι ένα κομμάτι κ έ ι κ . Τα έφαγε όλα βουβός, με το β λ έ μ μ α σ' ένα δροσερό πουθενά και στο πεντακάθαρο πουκάμισο, που συ νήθως του έγδερνε το λαιμό. Τέτοιο θα φορούσε για να πάει στο σπίτι τ η ς κυράς. Πουκάμισο με γιακά-λεπίδα.

((Εγώ θα είμαι κάτω, στην κουζίνα... Θα 'χω το νου μου...» τον καθησύχασε και τράβηξαν για το σπίτι. Έβραζε ο κήπος, τρελαίνονταν τα τζιτζίκια, τα έντομα βάφονταν κίτρινα σ τ η γύρη των λουλουδιών, που απ' τη ζ έ σ τ η ήρθαν κι άνοιξαν σαν πολύχρωμα έ λ κ η . Οι σφήκες σεργιανούσαν φονικές στο νεροχύτη. Σ τ η ν κουζίνα είχε δροσιά απ' τα ρεύματα. Ε ί χ ε ψήσει η Βάσω μελιτζάνες κι

« Τ ι με θέλει;»

η πικρή μυρωδιά τους ήταν ευχάριστα διάχυτη παντού.

« Θ α σου π ε ι . Να είσαι ευγενικός και να μ η . . . » . Κ ά τ ι

Προετοιμάστηκε να εισπνεύσει κάρβουνο κι εκείνο το α

π ή γ ε να προσθέσει, όμως το μετάνιωσε. Ε ί δ ε που ξαφνι

ναθεματισμένο άρωμα που τον πρόδωσε, αλλά η μελιτζά

κά άστραψε στο μάτι του μια ανησυχία και γύρισε αλλού

να είχε εκτοπίσει τα πάντα στην κουζίνα.

την κουβέντα:

«Τράβα επάνω, όπως ε ί π α μ ε . . . »

{(Ποιος αναίσθητος τσαλαπάτησε τις ντοματιές; Τρία φυτά, έλα να δεις, είναι π α τ η μ έ ν α . . . » Π ρ ά γ μ α τ ι , τρεις πρώην εύρωστες ντοματιές κείτονταν 100

Τον έμπασε σ' ένα ακόμα δροσερότερο χολ, α π ' όπου άρχιζε η σκάλα για το επάνω πάτωμα. Τα ρουθούνια του έπιασαν αμέσως το γαλλικό άρωμα τ η ς Κυρίας και το ΙΟΙ


ο


κάρβουνο - το κάρβουνο σε μικρότερη δόση. Έ β γ α λ ε με δύναμη τον αέρα από μέσα του κι ανέβηκε τη σκάλα, που


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

λας παίρνοντας βαθιές ανάσες, μέχρι που του 'ρθε ζάλη. Όρμησε ο αέρας στους πνεύμονες, συνήλθε και, με φωνή

του φάνηκε α τ έ λ ε ι ω τ η . Σ τ ο επάνω χολ ο ήλιος μάταια

που δεν αναγνώρισε για δικιά του, ψιθύρισε: ((Πόλη από

πάλευε να διαπεράσει τις κουρτίνες. Τα φώτα πάντα α

χρυσάφι, από ασήμι, γυαλί, αίμα και σκατά».

ναμμένα, τ η ς νύστας, και πίσω απ' τα τζαμάκια τους οι

Έ π ε ι τ α του φάνηκε πως το γέλιο τ η ς γυναίκας σ τ η

νεκροί στις φωτογραφίες να χαμογελούν συνεσταλμένα

φωτογραφία απομακρυνόταν, σαν τόπι που δεν πέτυχε το

στο φωτογραφικό θηρίο που αποτύπωνε τις σ τ ι γ μ έ ς τους.

στόχο του. Μεγάλα ελαστικά βήματα γέλιου, ώσπου όλα

((Τι ν' απόγινε, τάχα, ο φωτογράφος τους;» έπιασε τον ε

έσβησαν. Ένα κορίτσι, όχι πάνω από δεκατριών χρόνων, στεκό

αυτό του ν' αναρωτιέται. Πλησίασε τις φωτογραφίες, επιστρατεύοντας όσο θάρ

ταν στην ανοιχτή πόρτα του δωματίου τ η ς Κυρίας και τον

ρος δ ι έ θ ε τ ε . Ήταν αρκετά ψηλά βαλμένες και σηκώθηκε

κοίταζε με έκπληξη. Το φόρεμα τ η ς ήταν από λευκή ορ

στις μύτες των ποδιών του. Τ ι ς περιεργάστηκε προσεχτι

γάντζα και τα ξανθά μαλλιά τ η ς την έκαναν να φαίνεται

κά. Όλες τους ασπρόμαυρες, αιχμαλωτισμένες σε μια γ ε

σαν νεράιδα. Ήταν ένα κορίτσι έξω από τη λογική των

νική διάθεση κοκεταρίας. Σε μερικές αναγνώρισε τα ίδια

κορνιζωμένων ηρωίδων του χολ, με μια γλώσσα αφύσικα

πρόσωπα με άλλα ρούχα, σε διαφορετικές πόλεις και επο

κόκκινη κι επιδέξια, αφού, αντί για οποιαδήποτε χαιρε-

χές. Καμπάνες και μπουρούδες καραβιών, σκληρές φωνές

τούρα, προτίμησε να επιδοθεί σε αναιδείς μορφασμούς.

πλήθους και παραπονεμένα ευσεβή ξεφωνητά τρύπησαν τ' αυτιά του. Οπισθοχώρησε ανήσυχος. Παραλίγο ν' αρχίσει να κατρακυλά τις σκάλες. Κ ρ α τ ή θ η κ ε όμως. Άφησε καρδιοχτυπώντας ν' απομακρυνθούν εκείνοι οι

((Ποιος είναι, Σ τ έ λ α ; ) ) ακούστηκε η φωνή τ η ς κυράς. Κ α ι μ ε τ ά ο βήχας. Το κ ο ρ ί τ σ ι - Σ τ έ λ α συμμάζεψε την κόκκινη γλώσσα για ν' απαντήσει ευγενικά:

θόρυβοι και εστίασε την προσοχή του σε μια όμορφη γ υ

((Ο νεαρός κύριος, θεία Μερόπη, είναι εδώ. Ήρθε...»

ναίκα, τυλιγμένη σε γούνες. Στεκόταν στις σκάλες ενός μ ε

((Έλα, λοιπόν, ακριβοθώρητε κύριε...» φώναξε με ιδιαί

γάλου σπιτιού, που το περιτριγύριζε νερό. Θάλασσα. Κρα

τ ε ρ η ζωντάνια η κυρά. ((Καλώς μας ήρθες...»

τιόταν α π ' το μπράτσο ενός ωραίου άντρα με μαύρα μάτια

Μ π ή κ ε στο δωμάτιο, που τώρα του φάνηκε πολύ πιο

και χαμόγελο πονηρό. Ε κ ε ί ν η η γυναίκα... Λίγο ακόμα και

ευχάριστο από την π ρ ώ τ η φορά, κρατώντας τις αποστά

θα ούρλιαζε, όχι τόσο από φόβο, όσο από τη δύσπνοια που

σεις από την ((αρχόντισσα». Τους γούσταρε αυτούς τους

τον έπιασε ((μπιρντέν-μπιρέ» - στα ξαφνικά.

μυθιστορηματικούς τίτλους ο Πλίας: ((αρχόντισσα», ((βα

Ακούμπησε σ τ η λουστραρισμένη κουπαστή τ η ς σκά102

σιλοπούλα», ((ιππότης», ((πυργοδέσποινα». Τέλος πάντων, 103





του 'χε μείνει, α π ' τις μεσαιωνικού ευδαιμονισμού ιστορίες

((Τι με θ έ λ ε τ ε ; » βρήκε το θάρρος να τη διακόψει.

που διάβαζε και τον παράσερναν σ' έναν κόσμο δυσνόητης

((Να σε κεράσω παγωτό ή θ ε λ α . . . »

δικαιοσύνης, αλλά γοητευτικό και επίπονα χριστιανικό.

((Ευχαριστώ», ψιθύρισε πανικόβλητος, γιατί μέσα στο

«Χόσμπουλντούκ... Καλημέρα σας...» ψέλλισε. Κ ι ύ

στόμα του γυρόφερνε η φράση ((τεσεκιούρ εντέριμ)).

στερα επανέλαβε με έμφαση: ((Καλημέρα σας», για να

((Συμβαίνει τ ί π ο τ α ; »

κρύψει τον ήχο των άγνωστων λέξεων που, όποτε ήθελαν,

((Όχι...»

μπαινόβγαιναν ύπουλα α π ' τον ουρανίσκο του.

((Αυπάμαι για το ατυχές προχθεσινό γεγονός... για το

Μια σκιά, σαν μαύρη μύγα, εγκυμονούσα υποψίες, φά νηκε στα ξέθωρα μάτια τ η ς κυρίας Μερόπης-Ιουστίνης ή οτιδήποτε άλλο.

χαστούκι. Δ ε ν έφταιγες εσύ που αναγνώρισες το άρωμα μου, ούτε η Βάσω που δεν έχει ιδέα από αρώματα...» Το παιδί σώπαινε, κοιτάζοντας το δαιδαλώδες φλεβικό

((Προτιμάτε βανίλια ή π α γ ω τ ό ; » έκανε χαρούμενη ε

σύστημα στο διάφανο δέρμα τ η ς κυράς.

κείνη, για να ξεθαρρέψει ο μικρός που στεκόταν προσοχή

((Αυπάμαι, επίσης, που έχασες τη μητέρα σου...»

μπροστά τ η ς σαν ζεματισμένος.

Δ ε ν απάντησε. Κούνησε το κεφάλι του σαν να σ υ μ μ ε

Π θρασυτάτη Σ τ έ λ α ή δ η αναμετρούσε την ενδυματο

ριζόταν τη λύπη τ η ς , έτοιμος να βάλει τα κλάματα. Π ί

λογική ευτέλεια του παιδιού, ασφαλής στο φόρεμα-οχυρό

σω, όμως, από τα τυπικά πονετικά λόγια τ η ς αρχόντισσας

από οργάντζα.

διέκρινε το δόλο και την ενορχηστρωμένη πονηριά τ η ς , που

((Παγωτό, φυσικά, θεία Μερόπη... Σοκολάτα. Ε σ ύ ; »

θα την οδηγούσαν την κατάλληλη σ τ ι γ μ ή αλλού.

( ( Ε γ ώ . . . ό,τι... Το ίδιο». Ο Ηλίας ακολούθησε την προ

Η Σ τ έ λ α επανήλθε δριμύτερη και ωραιότερη. Ήταν

τ ί μ η σ η τ η ς Σ τ έ λ α ς , που εδώ και π έ ν τ ε λ ε π τ ά εξακολου

((αριστούχος», μιλούσε γαλλικά ((απταίστως» και μάθαι

θούσε να είναι το πιο ε κ θ α μ β ω τ ι κ ό κορίτσι που είχε δει

νε και την α γ γ λ ι κ ή , που ήταν πολύ τ η ς μόδας. Μιλούσε α

ποτέ. Ακόμα και η αφύσικα κατακόκκινη γλώσσα τ η ς ,

κατάπαυτα για βιβλία, είχε επισκεφθεί τους Δελφούς, τις

που πετιόταν ανάμεσα απ' τα μικρά τ η ς δόντια σαν φίδι

Σ π έ τ σ ε ς , τ ο Παρίσι, τ η Δ ι ε θ ν ή Έ κ θ ε σ η Θεσσαλονίκης

έτοιμο να τον περιλούσει με δηλητήριο, έμοιαζε υπέροχη.

και, βέβαια, είχε πετάξει με αεροπλάνο. Αάτρευε τους ζωο

Η Σ τ έ λ α έτρεξε κάτω στην κουζίνα, να δώσει την πα

λογικούς κήπους, την παιδική χορωδία της Βιέννης, τα Χ ρ ι

ραγγελία σ τ η Β ά σ ω .

στούγεννα και το τραγούδι ((Κε σερά σερά» με την Ν τ ό -

((Είναι ανιψιά μου. Η μητέρα τ η ς είναι κόρη τ η ς ανι ψιάς του άντρα μου. Ε ί σ α ι έξυπνος και ε ί μ α ι β έ β α ι η πως καταλαβαίνεις από σ υ γ γ έ ν ε ι ε ς . . . » 104

ρις Νταίη. ((Τι φλύαρη που είσαι... Α λ λ ά κελαηδάς καλύτερα κι απ' τα τ ζ ι τ ζ ί κ ι α » , παρατήρησε η θεία τ η ς , πάντα ακίνη-



Ο



τη στην πολυθρόνα, με τη βεντάλια κι ένα γαλλικό βιβλίο

λας. Κατατροπωμένος ο Ηλίας ρουφούσε αχόρταγα τον

ανοιχτό πάνω στην κοιλιά τ η ς , σαν χάρτινη κομπρέσα.

κόσμο του κοριτσιού, με τη σοκολάτα να 'χει απλώσει μια

Ο Ηλίας άκουγε με ορθάνοιχτα ρουθούνια τη Σ τ έ λ α ν'

ευχάριστη κρούστα πολυτέλειας στο στομάχι του. Η κυ

αραδιάζει ονόματα και τοποθεσίες. Κ α ι πού δεν είχε πάει

ρία Μερόπη-Ιουστίνη λαγοκοιμόταν νανουρισμένη από το

και τι δεν ήξερε τούτο το μαγευτικό κορίτσι...

πλούσιο ρεπερτόριο τ η ς μικρανιψιάς τ η ς . Παρόλο που ε

((Τα παγωτά σας και με ρέγουλα. Να λιώνει καλά στο

πειγόταν να κρατά τα μάτια τ η ς ανοιχτά, παραδόθηκε σε

στόμα σας και μετά να το κ α τ α π ί ν ε τ ε » . Η Βάσω είχε ορ

μια γλυκιά αποχαύνωση, ίσως κι εξαιτίας τ η ς κουρτίνας

μήσει στο δωμάτιο μ' ένα μεγάλο ασημένιο δίσκο. Ε κ τ ό ς

που ανέμιζε στο προμεσημβρινό παιχνίδι του μελτεμιού.

α π ' τα παγωτά, υπήρχε και κομπόστα για την Κυρία, κα θώς και φάρμακα. Ένα, μάλιστα, θα το 'παιρνε με το σταγονόμετρο. Έ ρ ι ξ ε μια αυστηρή ματιά όλο νόημα στον Ηλία και ξανάφυγε φουριόζα. ((Είστε άρρωστη;»

((Κι εσύ;» Η φοβερή Σ τ έ λ α έφτασε, επιτέλους, στην ε ρώτηση που τον φόβιζε. Έ σ κ υ ψ ε στο αυτί τ η ς , για ν' αναπνεύσει την κοριτσί σ τ ι κ η μυρωδιά. ((Εγώ είμαι ορφανός. Με βάζουν να κοιμάμαι στο πά

Η κυρά χαμογέλασε. Του έγνεψε να περιμένει ώσπου να

τωμα χωρίς μαξιλάρι, με δέρνουν με αλυσίδες, με ταίζουν

πέσει και η εικοστή σταγόνα του φαρμάκου στο φλιτζανά

σούπα από λάχανο και κουνουπίδι για να φουσκώνουν τα

κ ι . Το ή π ι ε μορφάζοντας. Χωρίς αμφιβολία ήταν πικρό.

έντερα μου κι ύστερα να ξεσπούν ασυγκράτητα σε δυνα

((Είμαι γριά. Αυτό είναι όλο... Φ ά τ ε τα παγωτά σας».

τ έ ς πορδές. Σ τ ο σχολείο, όποιος μπερδέψει την ψιλή με τη

Η Σ τ έ λ α συνέχισε να περιγράφει την υπέροχη ζωή τ η ς ,

δασεία τον κατεβάζουν στο υπόγειο, όπου ο επιστάτης,

γ ε μ ά τ η μητέρες παρφουμαρισμένες και πατεράδες που ο

γυμνός από τη μ έ σ η και πάνω, μας δέρνει αλύπητα μ' έ

δηγούσαν αυτοκίνητα - γονείς που τα βράδια έτρεχαν σε

να μαστίγιο. Η δασκάλα τ η ς Ωδικής βαριέται να πάει στο

χορούς, να διαδηλώσουν τη σημασία του να είσαι τόσο ζω

αποχο^ρητήριο και κατουράει μέσα σ' ένα μαντολίνο κι έ

ντανός, υπό την επήρεια μιας κεφάτης ορχήστρας. Σ τ ο

πειτα μας υποχρεώνει να πάμε να το καθαρίσουμε. Την

σχολείο οι δάσκαλοι τη λάτρευαν κι έκλαιγαν από τώρα

Κυριακή με δένουν στο κρεβάτι, για να μην μπορώ να παί

που του χρόνου θα την αποχωρίζονταν. Έ π α ι ζ ε και πιάνο,

ξω. Κ α ι τις νύχτες με παρατάνε μόνο στο δωμάτιο, παρέα

από Μ π έ γ ι ε ρ μέχρι Μ π ε τ ό β ε ν , ενώ η αδελφή τ η ς , που ή

με πεινασμένα ποντίκια...»

δη είχε τ ε λ ε ι ώ σ ε ι - μ ε άριστα κι α υ τ ή - το Γυμνάσιο, θα σπούδαζε αρχιτέκτων σ τ η Φλωρεντία. Χείμαρροι θαυμάτων έτρεχαν από το στόμα τ η ς Σ τ έ )ο6

((Πάψε...» Η Σ τ έ λ α , βουρκωμένη, τον παρατηρούσε σαν να ' β λ έ π ε τέρας. Τ η ς χαμογέλασε ενθαρρυντικά.




((Αυτά τα ξέρει η Β ά σ ω ; » ρώτησε το κορίτσι. ((Φυσικά και τα ξέρει, αλλά έτσι είναι η μοίρα των ορ

Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

((Είναι συνθηματικά... Γ ι ' αυτό θα σε παρακαλέσω να μην τα πεις πουθενά... Ορκίσου!» ( ( Τ ' ορκίζομαι...» Έ ν ι ω θ ε ασήκωτο το κορμί τ η ς δίπλα

φανών...» ((Δηλαδή... είσαι κάτι σαν α λ ή τ η ς » . ((Ας πούμε...» Του άρεσε ο τρόμος τ η ς για τα εύσημα τ η ς αλητείας. ((Και λες και παλιόλογα;» Τα μάγουλα τ η ς φλογίστη καν απότομα α π ' αυτό το ενδεχόμενο. Ο Ηλίας έριξε μια γρήγορη ματιά στην κυρά, που ρο χάλιζε ελαφρά, κι έ γ ε ι ρ ε ερεθισμένος ξανά στο λαιμό του κοριτσιού: ((Ρώτησε με όποιο παλιόλογο θέλεις κ α ι . . . » ((Δεν ξέρω...» τον έκοψε με π ν ι χ τ ή φωνή. ((Καυλί... Το καυλί του καυλωμένου κι η ψωλή του π ε θαμένου...» τ η ς α π ή γ γ ε ι λ ε ψιθυριστά.

στα ισχνά μελαχρινά πόδια του τρομακτικού αγοριού. Π ρ ώ τ η φορά γνώριζε παιδί ορφανό και ταυτόχρονα αλή τ η , που να μη μοιάζει σε τίποτα κι α π ' τα δυο. Κι όμως, ήξερε πολύ καλά όλα τα μ ε γ α λ ε ι ώ δ η προστυχόλογα, που αντιστοιχούσαν στους μύθους τ η ς αλητείας. ((Κλέβεις κιόλας;» τον ρώτησε ελπίζοντας το χειρότερο. ((Οι κλεψιές έρχονται αργότερα. Κ α ι πιο μετά οι σκο τωμοί. Ξ έ ρ ε ι ς τώρα... Μαχαιρώματα, αποκεφαλισμοί...» ((Και τι σκέφτεσαι να κάνεις ύστερα απ' όλα αυτά;» Η φωνή τ η ς είχε ραγίσει από ενδιαφέρον για το σκοτεινό μέλλον του προγονού τ η ς Βάσως. ((Α, δεν ξέρω...» αναστέναξε ο Ηλίας, γοητευμένος από τον κίνδυνο που ανάδινε το πεντακάθαρο πουκάμισο του.

((Τι θα πουν αυτά;» Ε ί χ ε στεγνώσει το σάλιο τ η ς .

((Δε θα μου π ε ι ς ; » Η Σ τ έ λ α σφίχτηκε πάνω του.

((Είναι λόγια για πολύ μεγάλους αλήτες... Αίγοι τα ξ έ

((Μια άλλη φορά...»

ρουμε!»

Έμεινε

ξεκρέμαστη

μπροστά

στην προσωποποίηση

((Αυτά είναι μόνο;»

τ η ς αμαρτίας που η θεία τ η ς καλοδεχόταν στο δωμάτιο

((Μέσα στην κωλοτρυπίδα μπαινοβγαίνει μία β ί δ α . . . »

τ η ς . Ε ί χ ε ρίγη και μια ακατάσχετη διάθεση να ξεδιαλύνει

((Πού τα έμαθες;»

τον πολύχρωμο βούρκο που υπαινισσόταν ο μικρός αλητά-

((Στο δρόμο. Πού αλλού;»

μπουρας. Κ α ι , απ' την άλλη, τα καστανά μελαγχολικά μά

((Σε ποιο δρόμο;»

τια του με τα τεράστια ματοτσίνορα, τα καλοχτενισμένα

Είχαν λυθεί τα γόνατα τ η ς απότομα. Δ ε ν είχε σημασία

μαλλιά και η σοβαρότητα του να τον αθωώνουν και να τον

σε ποιο δρόμο είχε μάθει όλες αυτές τ ι ς ε π ί λ ε κ τ ε ς ρίμες,

εξυψώνουν σαν άγγελο τ η ς συμφοράς, εκατό φορές πιο πά

που τους ζάλιζαν και τους δύο.

νω απ' τους χριστουγεννιάτικους δικούς της αγγέλους, που

((Γιατί τα λες σαν ποιήματα;» απόρησε η Σ τ έ λ α . ιο8

φτεροκοπούσαν σ τ η Β η θ λ ε έ μ . log



Α λ λ ά κι ο Ηλίας π ο τ έ δεν είχε νιώσει τόση λαχτάρα να καταδυθεί στα βάθη μιας επηρμένης απελπισίας, βγάζο ντας όλη την κούραση των ρόλων που ήταν αναγκασμένος να υποδύεται στο ξένο σπιτικό του πατέρα του. Το δικό του Ηαρίσι, οι Σ π έ τ σ ε ς , τα ακριβά σχολεία και οι τέλειοι γονείς, που τα φιλιά τους μύριζαν οδοντόκρεμα, κολυμπού σαν σ τ η φαντασμαγορική αποχέτευση τ η ς στέρησης και του κρίματος. Προ'^τη του φορά διπλάρωνε κορίτσι με ά σπρη οργάντζα - κι αυτό το 'κανε παίζοντας τον κακό. Π ρ ώ τ η του φορά ένιωθε το πουλί του τόσο στητό και ανυ πόμονο να εκταθεί, να ξεφύγει α π ' τα όριά του και να τ υ λίξει σαν φίδι τη Σ τ έ λ α τ η ς «ευτυχίας» και του ((άριστα».

Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

((Καλά...» Δ α γ κ ώ θ η κ ε στην ιδέα να 'χε ακούσει η γριά τον οχετό που αράδιαζε προηγουμένως στην ανιψιά τ η ς . «Νόμιζα πως ήθελες να μου πεις κ ά τ ι . . . » «Σαν τι;» ((Έλα, ντε. Σαν τ ι ; » Τον κοίταξε λυπημένα και ανα στέναξε. « Α υ τ ή τη μυρωδιά... την κολόνια, την ξέρω από τη μα μά μου...» ((Ααα, θυμήθηκες το επεισόδιο, προχθές. Θα βαριέσαι εδώ μέσα και με το δίκιο σου. Δ ε ν π ή γ α τ ε πουθενά; Κ α μιά βόλτα, στο σινεμά, στο θέατρο κάτω στην Αθήνα...» ((Θα με πάει ο πατέρας μου να δω πώς γυρίζονται οι ταινίες».

Ήταν ένα βαρετό μεσημέρι με σταχτιά, ανυπόφορη ζ έ σ τ η .

((Με τη μητέρα σου πού πηγαίνατε;»

Η Σ τ έ λ α είχε φύγει με την αόριστη υπόσχεση να ξανα

((Στους γιατρούς».

βρεθούν σύντομα. Σε λίγο θα ξεκινούσε ((ιδιαίτερα» στα

« Ε κ τ ό ς α π ' τους γιατρούς...»

Μαθηματικά, γιατί έπρεπε, λ έ ε ι , να εμβαθύνει στους δε

( ( Σ τ η γιαγιά και σ τ η θεία μου». Έ σ κ υ ψ ε το κεφάλι, να

καδικούς και στα κλάσματα. Καθόταν συλλογισμένος στην καρέκλα απέναντι από την κυρία Μερόπη, που συνέχιζε να κοιμάται, μ' ένα χα μόγελο απλωμένο στο πρόσωπο τ η ς και μοσκοβολώντας ( ( Τ ζ ί κ ι » κάτω α π ' τα διπλοσάγονα και τα μανίκια τ η ς .

μην τον δει που βούρκωσε. Δ ε ν ήθελε. « Π ώ ς λέγανε τη μητέρα σου;» επέμεινε η κυρά. « Γ ε ω ρ γ ί α » . Έκρυψε το πρόσωπο στις παλάμες του και ξέσπασε σε αναφιλητά. Τον άφησε να κλάψει με την ψυχή του. Κι όπως έκλαι

« Τ ι συμβαίνει, λοιπόν, νεαρέ μου;»

γ ε , παρατηρούσε πόσο αντρίκεια και με αξιοπρέπεια ε

« Σ ε μένα μ ι λ ά τ ε ; »

κτόνωνε τούτο το μικρό παιδί τη θλίψη του.

((Υπάρχει κι άλλος;» ρώτησε πονηρά ε κ ε ί ν η .

« Ε ί ν α ι ωραίο να κ λ α ί μ ε για τους δικούς μας, αλλά όχι

«Συμβαίνει... ζέστη».

για πολύ, γιατί θα χαλάσουμε τα μάτια μας. Φέρε εκείνο

« Π ώ ς τα πήγατε με τη Σ τ έ λ α ; »

το άλμπουμ, να σου δείξω φωτογραφίες... Θ έ λ ε ι ς ; »

no

111



Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

Σκούπισε τα μάτια του κι έφερε το δερμάτινο άλμπουμ.

. ((Όχι, γλυκέ μου. Π Σ τ έ λ α είναι ανιψιά από το σόι του

Από δέρμα κροκόδειλου, στιλβωμένο σε χρώμα μαρόν ή

άντρα μου. Δ ε ν έχουν καμιά σχέση...» Κ ά τ ι σαν λυγμός

ταν. Κάθισε δίπλα στην κυρία Μερόπη-Ιουστίνη, ρουφώ

τ η ς έφραξε το λαιμό και γύρισε στην επόμενη σελίδα.

ντας τη μ ύ τ η του.

Ο Πλίας αναγνώρισε το ζευγάρι σ τ η φωτογραφία του

((Ξέρεις ποια είναι αυτή η πολιτεία;» τον ρώτησε με τρεμάμενη φωνή. Σε μια μεγάλη καρτ-ποστάλ, που πάνω

χολ. Τον όμορφο άντρα κι εκείνη τη γυναίκα δίπλα, γαντζω μένη στο μπράτσο του. Με καπέλα πλατύγυρα και οι δύο.

τ η ς ήταν σ η μ ε ι ω μ έ ν η με πράσινο μελάνι η ημερομηνία,

((Τι έχεις; Β α ρ έ θ η κ ε ς ; »

((1915», απλωνόταν μια θάλασσα με γέφυρες και πλοία.

Δ ε ν είχε βαρεθεί. Ε ί χ ε πάλι μια δύσκολη φράση μέσα

Κ α ι σ τ η στεριά, άνθρωποι σαν μυρμήγκια και μεγάλα

στο στόμα, με συρμάτινο περίγραμμα. Έ β η ξ ε δυνατά.

τζαμιά με αιχμηρούς μιναρέδες, σαν τους κονδυλοφόρους

((Πιες λίγο νερό. Έ χ ε ι εδώ μια κανάτα...»

που χρησιμοποιούσαν στο μάθημα τ η ς Καλλιγραφίας.

((Βεφάτ ε τ ί . . . » Κ ά τ ι σαν λόξιγκας του 'ρθε α π ' την

Κούνησε το κεφάλι του. Ήξερε!

τρεμούλα. Σ η κ ώ θ η κ ε , ή π ι ε λαίμαργα νερό και ξανακάθι

((Αυτό είναι το τζαμί του Σουλτάν Α χ μ έ τ κι αυτή η Α-

σε κατάχλομος δίπλα στην κυρία Μερόπη, που ανασηκώ

γ ι α - Σ ο φ ι ά . Τούτο εδώ, ψηλά, το τζαμί του Σουλεϊμάν, το Σουλεϊμανιγιέ Τ ζ α μ ί . . . »

θ η κ ε φοβισμένη στην πολυθρόνα τ η ς . ((Τι ε ί π ε ς ; »

Σε άλλες φωτογραφίες ξανασυνάντησαν τα διάσημα τζαμιά τ η ς Πόλης, αλλά πρωταγωνιστές ήταν οι άνθρω ποι - όλοι ντυμένοι όπως εκείνοι στο χολ. Μόνο πιο χαμο γελαστοί. Αοξά χαμόγελα, ειρί^^νικά, και βλέμματα σ κ ι ε ρά, βελούδινα.

((Έβηξα...» ((Δεν έβηξες μόνο. Ε ί π ε ς και κ ά τ ι . . . » Τα μάγουλα τ η ς γριάς βάφτηκαν απότομα κόκκινα. ((Τίποτα δεν είπα. Κ ά τ ι στάθηκε στο λαιμό μου». Ο μικρός είχε ξαναβρεί την αυτοκυριαρχία του.

Τα χέρια τ η ς κυράς έτρεμαν ελαφρά - αν λέγονταν χέ

((Δε με ξεγελάς... Ε ί π ε ς λόγια που απορώ ποιος σου τα

ρια εκείνα τα κόκαλα, που σαν δαντέλες φρίκης τα περιέ-

έ μ α θ ε » . Η φο^νή τ η ς είχε σκληρύνει. Όλη η ειδυλλιακή α

βαλλαν κόκκινες και γαλαζόμαυρες φλέβες, θρόμβοι και

τμόσφαιρα του μεσημεριού στο δωμάτιο π ή γ ε περίπατο.

στίγματα, ανάκατα με δαχτυλίδια. Κι ένας διάφανος ιστός,

((Δεν ξέρω τι ε ί π α . . . » τ η ς απάντησε στον ίδιο τόνο.

που περνιόταν για δέρμα. Του έδειξε ένα παμπάλαιο ξύλι

((Ξέρεις και παραξέρεις, μικρό τέρας. Α έ γ ε . . . » Ξαφνι

νο σπίτι δίπλα στην παραλία.

κά, η γριά γυναίκα, που μέχρι προ ολίγου ήταν χωμένη

((Το σπίτι μιας εξαδέλφης μου...»

στην πολυθρόνα τ η ς σαν γκρίζο ζελέ, πήρε διαστάσεις τ ε

((Θεία τ η ς Σ τ έ λ α ς κι αυτή;» ρώτησε το παιδί.

ράστιου πτηνού. Όρθωσε το ανάστημα τ η ς σε θέση ε π ί -

112

113




θέσης, τ έ ν τ ω σ ε τους χαλαρούς μυς του λαιμού, άνοιξε τα μάτια κι έ μ π η ξ ε τα περιποιημένα ωχρά νύχια στο ύφασμα

Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

Ξαφνικά, είδε την κανάτα με το νερό σαν το μοναδικό φάρμακο σ' αυτή την τρέλα. Με υγρό το λαρύγγι, πάσχιζαν να βελτιώσουν την κα

τ η ς πολυθρόνας. ((Ποιος σου έμαθε αυτή τη γλώσσα; Ποιος σου έμαθε

τάσταση. Ο μικρός συνήλθε πιο γρήγορα. Το άλμπουμ

αυτή την καταραμένη γλώσσα; Λ έ γ ε ! Θα μου π ε ι ς . . . »

βρισκόταν στο πάτωμα. Είχαν χυθεί νερά πάνω σ τ η φω

Ήταν εκτός εαυτού, αλλά όχι τόσο ώστε να μην ε λ έ γ χ ε ι τη

τογραφία του ζευγαριού και το πρόσωπο τ η ς ωραίας γ υ

φωνή τ η ς , που για κανένα λόγο δεν ήθελε να φτάσει ως κάτω, στην κουζίνα και σ τ η Βάσω.

ναίκας είχε πρηστεί ξαφνικά, με λίγες σταγόνες νερό. ((Άφεντέρσινίζ... αφεντέρσινίζ... Σ υ γ γ ν ώ μ η . . . » είπε η

Ο Ηλίας την κοίταζε αποσβολωμένος. Άσπρος. Πανί.

γριά, ντροπιασμένη για το φέρσιμο τ η ς . Κοίταξε απολογη

Μα το χειρότερο ήταν που λέξεις από σκληρό υλικό, κολ

τικά το παιδί με βλέμμα κατάπληκτο, που άρθρωνε κι αυ

λώδες, λέξεις από ουσίες γλυκαντικές, με ενδιαφέρουσες

τή αισθήματα σε μια γλώσσα θαμμένη μέσα τ η ς βαθιά, ό

γεύσεις ποτού -που θα μπορούσες να το πεις και σιρόπι

σο πιο βαθιά γινόταν. Και τώρα ανέσυρε τη συγγνώμη στα

αλλά και βαλτόνερο ενός ιδιότυπου, μεθυστικού βάλτου-

τούρκικα. Δάκρυα έτρεχαν απ' τα γέρικα μάτια τ η ς . Λιγώ-

του έφραζαν το λαιμό, πολεμώντας να ξεφύγουν α π ' τα

θηκε από κάποιο παλιό, αφυδατωμένο παράπονο. Μάτωσε

χείλη και το φράχτη των δοντιών του.

η ψυχή... Κι αν συνέχιζε έτσι, θα μάτωνε κι η μ ύ τ η τ η ς και

((Γιατί μουγκάθηκες; Ά έ γ ε . . . » ((Τι να πω; Μπανά γιαρντίμ εντεμπιλίρμισινίζ...» Τ η ς ζητούσε να τον βοηθήσει, με ακατανόητους φθόγγους.

θα 'χε νταραβέρια πάλι με αιμοστατικά και ταμπόν. Ο Ηλίας καταπράυνε τον πανικό του με ένα δεύτερο ποτήρι νερό. Καιγόταν το μέσα του, μόνο που τώρα zvioi-

((Πού τα ξέρεις αυτά;»

θε την κυρά απέναντί του για σύμμαχο. Σ τ ο ν τρόμο, του

((Μπιλμίγιορουμ... Μπιλμίγιορουμ...» ψέλλισε το παι

λάχιστον. Ίσως κι εκείνη να φοβόταν βλέποντας τον να

δί έντρομο, χωρίς να ε λ έ γ χ ε ι πια τα κύματα των άγνω

φοβάται. ((Μερικά πράγματα είναι μυστήρια...» αποφάνθηκε με

στων φθόγγων. Η κυρία Μερόπη-Ιουστίνη είχε γουρλώσει τα μάτια,

τρεμάμενη φωνή εκείνη. Τον κοίταξε κατάματα, λες και

προσπαθώντας ν' αναπνεύσει από τη μ ύ τ η . Ο λαιμός τ η ς

μέσα στις σκοτεινές κόρες των ματιών του θ' ανακάλυπτε

είχε φράξει. Θα ούρλιαζε ευχαρίστως, αν δεν ήταν η Βάσω.

το κλειδί αυτής τ η ς τρέλας. Έ π ε ι τ α την έπιασε μια λύ

((Μη φοβάσαι...» τον καθησύχασε. ((Μη φοβάσαι», έ

π η σ η για το πεσμένο άλμπουμ και το φουσκωμένο απ' το

λ ε γ ε και ξανάλεγε, χωρίς να 'ναι σίγουρη σε ποιον απευ θυνόταν. ((Πιες νερό, φέρε και σε μ έ ν α » . 114

νερό πρόσωπο τ η ς γυναίκας σ τ η φωτογραφία. ((Τι είπες; Τ ι ξέρεις γ ι ' αυτήν...» 115


ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

« Π έ θ α ν ε . . . » του β γ ή κ ε αβίαστα η λέξη. Του έφυγε ένα βάρος.

ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

«Αυτά...» ((Και τώρα, νάσιλ χισετίγιορσουν...)) Τον ρωτούσε πώς

((Πότε;» Τον ρώτησε, σαν να υπήρχε λογική στην κου βέντα τους. « Π ό τ ε πέθανε;» «Προχθές».

αισθάνεται. Έγδερνε τις φωνητικές χορδές, παίζοντας μετά από τόσα χρόνια την παρτιτούρα μιας γλώσσας παρατημέ νης, ηθελημένα σβησμένης απ' την τρικυμισμένη τ η ς ζωή.

« Π ου;»

Το παιδί την κοίταξε απορημένο. Δ ε ν καταλάβαινε. Σ ί

« Δ ε ν ξέρω. Όμως πέθανε προχθές...»

γουρα δεν καταλάβαινε τίποτα, εκτός από την απόγνωση -

Δ ε ν τον ρώτησε για τον άντρα τ η ς φωτογραφίας. Γ ι '

που κάπως τη γλύκαινε η κατανόηση τ η ς κυρίας Μερόπης.

αυτόν τα ήξερε όλα εδώ και πολλά χρόνια. Όλα ήταν κ λ ε ι

Μόνο που, κατά βάθος, μια άλλη φωνή τού μαρτυρούσε

σμένα στην ψυχή τ η ς , σαν θησαυρός σαβανωμένος με τη

πως τα ονόματα αυτής τ η ς γριάς ανήκαν σε πρόσωπο φευ

σκόνη τ η ς λύπης.

γάτο από καιρό από τούτο τον κόσμο. Δ ε ν της το ' π ε .

« Π ώ ς πέθανε; Ξ έ ρ ε ι ς ; »

«Μην πεις σε κανέναν...»

Το παιδί κατέβασε τα μάτια του, κουρασμένο από τις

« Δ ε θα πω...))

εντυπώσεις και την προσπάθεια να θυμηθεί.

((Να 'ρθεις και αύριο. Μ π ε κ λ ι γ ε τ ζ έ ι μ . . . Θα περιμένω)).

« Ά σ χ η μ α . . . Είναι κ ά τ ι . . . »

« Θ α 'ρθω... Κι η Στέλα;))

((Τι κάτι;)) Πάλι ο φόβος τρεμόπαιξε στα βλέφαρα τ η ς .

((Αφού θέλεις και τη Σ τ έ λ α , θα τη φέρουμε. Έ λ α κο

« Δ ε ν ξέρω. Ά λ λ ά είναι κάτι...)) « Τ ι θα πει κάτι;»

ντά μου...» Την πλησίασε διστακτικός. Τον αγκάλιασε θερμά και

Σ ή κ ω σ ε τους ώμους. Δε γνώριζε παρά μόνο ότι η γ υ

τον φίλησε στο μ έ τ ω π ο με τα παγωμένα τ η ς χείλη.

ναίκα αυτή σκοτώθηκε μέσα σε μια ομίχλη αδιαπέραστη,

« Ε μ ε ί ς θα γίνουμε φίλοι. ' Ε ^ σ ι δεν είναι;»

κάπου μακριά. Μπορούσε όμως να μυρίσει το ίδιο κάρβου

((Έτσι...)) Τα βλέμματα τους συναντήθηκαν ήρεμα.

νο, να νιώσει το πέρασμα της φωτιάς. Κ α ι τ ί π ο τ ' άλλο.

((Να προσέχεις όταν βραδιάζει, καλέ μου...))

((Είναι καιρός που άρχισαν αυτά;)) θέλησε να μάθει.

« Θ α προσέχω...))

Ο Ηλίας δεν μπορούσε να προσδιορίσει π ό τ ε ακριβώς

((Οι δυο μας θα το ξέρουμε μόνο... Οι δυο μας και κα

ξεκίνησαν οι άγνωστες λέξεις να γλιστρούν α π ' τα χείλη

νείς άλλος».

του. Τον παρατηρούσε καχύποπτα, ξαναβρίσκοντας τον ε

((Κανείς άλλος». Το γαλλικό τ η ς άρωμα τον έπνιγε.

αυτό τ η ς . Έ ν ι ω σ ε μάλιστα και λιγούρα, θέλησε να φάει.

((Είσαι πολύ έξυπνο παιδί, Ηλία. Κι ε γ ώ μισώ τους

((Αυτά είναι όλα;))

κουτούς και τους ανόητους με την ευλογία τ η ς χαράς)). Τον ιι6

117





ξαναφίλησε συνεπαρμένη από αυτό που τ η ς συνέβαινε.

Τ σ α κ ί σ τ η κ ε να μάθει τα πλεονεκτήματα τ η ς βουβα

« Ώ σ τ ε η Ζ ε ϊ ν έ π π έ θ α ν ε ! » έκανε πάλι, σαν να έψαχνε

μάρας, σύρθηκε έφηβη σχεδόν στην αγκαλιά του Ζάννου

για επίλογο. Κ α ι απόρησε που δεν έβαλε τα κλάματα.

και στην ασφάλεια των λεγόμενων ινδοευρωπαϊκών γλωσ

« Φ α ί ν ε τ α ι πως στέγνωσαν όλες μου οι τ ύ ψ ε ι ς » , σ κ έ φ τ η

σών. Το μογγολικό παρελθόν τ η ς , με τους βαρβαρικούς ή

κε και φώναξε τη Βάσω να τ η ς φέρει φαγητό όσο γινόταν

χους ανάμεικτους με εξαίσια ((φαρσί», περσικά και καλο-

πιο γρήγορα. Πεινούσε φριχτά.

διαλεγμένα αραβικά, θάφτηκε κάτω από μια η μ ί α ι μ η κα θαρευουσιάνικη γλώσσα κι ένα ολοκαίνουργο όνομα, που τ η ς το διάλεξε ο Ριζούδης: ((Μερόπη-Ιουστίνη». Το όνο

Δ ε ν ήξερε τι να υποθέσει, αλλά το θέμα δεν ήταν αυτό. Ήταν η δράση. Έ π ρ ε π ε να δράσει, να β γ ε ι απ' τη μίζερη

μα τ η ς νεκρής αδελφής του, θαμμένης έναν αιώνα τώρα στο νεκροταφείο τ η ς Βραΐλας.

ακαμψία τ η ς , να κατανικήσει την παθητικότητα των γ η

Οι Οσμανλήδες έγιναν τάχιστα οι επιφανείς αποδιοπο

ρατειών και τη μοναξιά τ η ς που τη διέφθειραν. Μέσα σ'

μπαίοι ενός ολόκληρου λαού, που παραδινόταν στο καθε

έναν ασυνάρτητο ενθουσιασμό, εκείνο το μεσημέρι του

στώς τ η ς Άγκυρας, τ η ς νέας πρωτεύουσας, πιστεύοντας

Ιουλίου, ξανάβρισκε τον παλιό τρομαγμένο εαυτό τ η ς η

έτσι πως θα απομόνωναν την Κωνσταντινούπολη-Ισταν-

Μερόπη-Ιουστίνη - ή Ράνα, όπως την είχε ονομάσει ο πα

μπούλ, τη μολυσμένη καλλονή με τα ράκη των Βυζαντι

τέρας τ η ς πριν από ογδόντα τέσσερα χρόνια, στις ατυχείς

νών και τα πνευματικά αποτυπώματα των ((γκιαούρη

για την οικογένεια χρονιές.

δων», που μεγαλούργησαν με την ανοχή όλων των Σουλ

Όταν παντρεύτηκε τον πλούσιο Ζάννο Ριζούδη, ελληνο-

τάνων προγόνων τ η ς α π ' την εποχή του Π ο ρ θ η τ ή .

ρουμανικής καταγωγής, ασπάστηκε χιλιάδες πασπαρτού

Κ ρ ύ φ τ η κ ε στην αγκαλιά του Ζάννου, που τ η ς ανοίχτη

αισθήματα κι ένα δικοτυλήδονο όνομα, που, για ανεξήγη

κε ολόψυχα και ειλικρινά. Ο ύ τ ε τον έρωτα είχε προλάβει

τους λόγους, τ η ς θύμιζε ορεινή λίμνη. Κ ρ ύ φ τ η κ ε πίσω απ'

να γνωρίσει, αφού εκείνος φάνηκε πάνω που κατέστρωνε

το γάμο τ η ς , κρατώντας την αμφισημία των διαθέσεων

φαντασιώσεις για τη ((στρατιωτική ηδονή». Σ α ν όνειρο

τ η ς προς το μεγαλείο τ η ς ελληνικής φυλής. Οι Οθωμανοί

θυμόταν τις κουβέντες με τ ι ς ξαδέλφες τ η ς για τον έρωτα

αριστοκράτες παρέδιδαν αμαχητί τη σκυτάλη στο νεοτουρ

που εξέπεμπαν οι λυγεροί νεαροί αξιωματικοί τ η ς εποχής.

κικό ήθος, βυθίζονταν σ τ η σιωπή από τη μια σ τ ι γ μ ή στην

Ακόμα και ο Τουρχάν, ο αδελφός τ η ς , έμοιαζε διχασμέ

άλλη και άφηναν πίσω τους την αίγλη μιας μουσειακής α

νος στους έρωτες του. Σ τ α λίγα πράγματα που θυμόταν

μαρτίας. Κι εκείνη δεν πρόλαβε να εισπράξει ούτε μισό

α π ' αυτόν το μονάκριβο αδελφό, συγκαταλεγόταν η μ ε

δράμι αξιοπρέπειας από τους θρύλους των Οσμανλήδων.

λαγχολία του μπροστά σ τ η μελλοθάνατη γοητεία των υ-

ιι8

119




Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

πολοχαγών, που παρήλαυναν στους κεντρικούς δρόμους του

οικογένειας ξεκληρισμένης, διασπασμένης στα πέρατα τ η ς

Μπέγιογλου. Τον τρέλαινε η ε ρ ω τ ι κ ή αποφορά του θανά

γης, διασυρμένης απ' τους κεμαλικούς ιστορικούς, φοβισμέ

του που γ έ μ ι ζ ε τον αέρα. Κι ύστερα, ξ έ π ε φ τ ε στο θαυμα σμό κάποιας γυναίκας, που τον αποσπούσε α π ' την από γ ν ω σ η των επιθυμιών του.

νης να πλησιάσει ακόμα και τους τάφους των προπάππων τ η ς στο νεκροταφείο του Εγιούπ, στην Ιστανμπούλ, με θέα στον ((Χαλίτς», τον Κεράτιο των Βυζαντινών.

Μέσα σε μια τέτοια παραζάλη τούς κουβάλησε μια Ρ ω

Αχνά θυμόταν δυο τρεις φορές που επισκέφθηκε με τη

μιά, την Αναστασία, με ταλέντο προσαρμοστικότητας χ ε ι

μητέρα τ η ς τους τάφους στο Εγιούπ. Οι τάφοι των αντρών

ρότερο κι α π ' των γενιτσάρο^ν, στα μυθικά χρόνια του

είχαν στην κορυφή τ η ς επιτύμβιας στήλης τα τουρμπάνια,

« ν τ ε β σ ι ρ μ έ » , του παιδομαζώματος. Οι ε π ί λ ε κ τ ο ι έμπαι

που φανέρωναν την τάξη στην οποία ανήκε ο νεκρός. Των

ναν στο σώμα των γενιτσάρων. Α υ τ ή η Αναστασία έγινε

γυναικών οι τάφοι είχαν λουλούδια. Μαρμάρινα λουλούδια,

( ( Ζ ε ϊ ν έ π » , πάνω κάτω τον ίδιο καιρό που εμφανίστηκε και

με προεξάρχοντες τους λαλέδες. Τουλίπες τους έλεγαν

ο Ζάννος, σαν μεγαλόθυμος προστάτης κι άλλα τέτοια.

στην Κηφισιά. Κι όσες φορές ο Ηρακλής παράχωνε βολ

Ο Τουρχάν, αργότερα, βρέθηκε νεκρός. Τον είχαν πυρο

βούς από τουλίπες στον κήπο, έδινε εντολή να τους ξεπα-

βολήσει. Ζούσαν ή δ η με την Αναστασία-Ζεϊνέπ στην Ε

τώσουν αμέσως. Τ η ς έκαιγαν την καρδιά οι λαλέδες και η

ντίρνε. Ε κ ε ί ν η τα έμαθε όλ' αυτά καθυστερημένα. Από

ιερότητα τους, ανέκαθεν λουλούδι αγαπημένο τ η ς πρωτι

' κ ε ί και πέρα αρνήθηκε να μάθει περισσότερα γ ι ' αυτή τη γυναίκα που είχε ενσωματωθεί στην οικογένεια.

Στα

γράμματα, που τ η ς έστελναν μέχρι προ πενταετίας οι ξα δέλφες τ η ς που διέμεναν στο Αονδίνο, στο Ιράκ ή και αλ λού, την πληροφορούσαν πως η Ζ ε ϊ ν έ π ζούσε μόνιμα σ' ε κείνη την πόλη ως χήρα του αδελφού τ η ς , απολαμβάνο ντας το επαρχιώτικο δέος.

νής τ η ς πατρίδας. Στους κήπους, στα κεραμικά του Ιζνίκ, στα μάρμαρα των νεκροταφείων, στα τζαμιά, στις μικρογραφίες των β ι βλίων και στα υφάσματα των παλατιών οι λαλέδες είχαν την πρωτοκαθεδρία. Ηολύ αργότερα απέκτησαν οι Ολ λανδοί τους λαλέδες κι έπαθαν σωστή υστερία, εκχυδαΐζοντας διαστροφικά την κομψή τους απλότητα.

Δ ε ν τη συνάντησε εδώ και τόσα χρόνια. Αμέτρητα χρό

Τα 'χε ακούσει όλ' αυτά και τ η ς είχαν εντυπωθεί, κο

νια. Σαν να μην τα έζησε όσα πέρασε. Σαν να 'χε δανεικές

ριτσάκι ακόμα, α π ' την μπουγιουκ-ανέ, τη γιαγιά τ η ς , τη

ζωές κάποτε, με μοναδική αληθινή την κηφισιώτικη - στην

Νεσλισάχ Χανίμσουλταν. Κ α ι τι δεν έφτιαχνε με τα λόγια

οποία, έτσι κι αλλιώς, αναλογούσε το μεγαλύτερο ποσοστό

εκείνη η γιαγιά! Α μ έ τ ρ η τ ε ς ιστορίες, αληθινές κι αποδε

του χρόνου τ η ς . Και τώρα ένα μικρό αγόρι τ η ς ξυπνούσε την

δειγμένες. Όλες για τους παλιούς Σουλτάνους, που δεν ε ί

έγνοια για τους αθάνατους δαίμονες τ η ς οικογένειας. Μιας

χαν καμιά σχέση με τους κατοπινούς και τους σύγχρονους

120

121





τους. Άγριοι, γενναίοι και τρελοί για τ' άλογα. Πιο πολύ

((Έπαθα; Δ ε ν έπαθα τ ί π ο τ α ! » Σούφρωσε το στόμα τ η ς

σ τ η ράχη του αλόγου τους κάθονταν παρά στο θρόνο. Με

σ' ένα λυπημένο όμικρον, σαν παιδί. ((Έπαθα, ναι... που

την π ρ ώ τ η ευκαιρία έπαιρναν τα στρατεύματα τους και

πεθύμησα το αλατισμένο αεράκι τ η ς Πόλης...»

χάνονταν, αφήνοντας πίσω στα χαρέμια το μόνιμο ε ρ ω τ η ματικό του πένθους.

« Ν α ι , δε λέει να δροσίσει...» μουρμούρισε η Βάσω α διάφορη για τη νοσταλγία τ η ς κυράς.

Δ ε ν τ η ς ξανοιγόταν και πολύ η Νεσλισάχ Χανίμσουλ

( ( Σ τ ε ί λ ε μου πάλι αύριο το γιο του Η ρ α κ λ ή » .

ταν για να μην την αγριέψει. Ήταν που ήταν άγριες και α

« Ν α μην κάνει αταξίες...» γκρίνιαξε η Βάσω.

βέβαιες οι εποχές. Ο ύ τ ε για το έθιμο τ η ς αδελφοκτονίας

((Μ' ακούς τι σου λεω; Σ τ ε ί λ ' τον. Έ χ ε ι ενδιαφέρον...»

τ η ς μίλησε και την υποχρέωση που είχε κάθε φρέσκος

Σ τ ο αμήν έφτασε να τ η ς μιλήσει για τους φόβους τ η ς

Σουλτάνος να ξεπαστρεύει διά στραγγαλισμού τα αδέλφια

σχετικά με την υγεία του μικρού και το φριχτό ε μ ε τ ό με

του για παν ενδεχόμενο διεκδίκησης του θρόνου, ούτε για

τα κόκαλα. Μπορεί, βέβαια, να ήταν κάτι περαστικό. Ό,τι

τις σφαγές προσώπων που εξέφραζαν το υποτιθέμενο α

θέλει ας ήταν, εκτός από πάγκρεας.

ντίπαλο δέος. Οι Σουλτάνοι ήταν θεϊκοί πολεμιστές και,

«Πρόσεχε το. Είναι ευαίσθητο αγόρι...»

ως εκ τούτου, λάτρευαν και το κυνήγι. Πάει τ έ λ ε ι ω σ ε .

((Ό,τι μπορούμε κάνουμε, αλλά, β λ έ π ε τ ε , τώρα έτυχε

Π Ράνα και ο Τουρχάν τρελαίνονταν ν' ακούνε στα τραγουδιστικά ((οσμανλίδικα» τ η ς γιαγιάς τους για τα κυνή για των προπροπροπάππων τους στα δάση πέριξ τ η ς Αδριανούπολης-Εντίρνε, όπου αφθονούσαν τα νερά. Κ α ι τι δεν υπήρχε σ' εκείνα τα δάση! Μέχρι λέοντες και τίγρεις, που αργότερα απηύδησαν τα ζωντανά και παράτησαν τη Θράκη για μέρη ασφαλέστερα και απρόσιτα, όπως η Σ ι βηρία. Πάντως, κάποιος όχι και τόσο μακρινός Σουλτάνος είχε για καλύτερο του φαγητό τον ψητό ιαγουάρο μαζί με τη βαρύτιμη γούνα του... Άι στο καλό του!

και του Ηρακλή αυτή η δουλειά στο σινεμά...» « Μ η μαραθεί ο κήπος για το σινεμά...» ((Κάθε μέρα ποτίζονται όλα... Εξάλλου, τούτη τη βδο μάδα ακόμα και τ έ λ ε ι ω σ ε ο ρόλος του...» ((Μπα;» Έ δ ε ι ξ ε ενδιαφέρον η γριά. ((Έχει και ρόλο; Τι ρόλο;» «Φουστανελάς στους γάμους και στα πανηγύρια... Ε ί ναι ιστορικό». Ο νους όμως τ η ς Μερόπης-Ιουστίνης έκανε ξαφνικά άλλες σκέψεις. Ήταν που είχε θυμηθεί τη γιαγιά τ η ς Ν ε

Π Μερόπη-Ιουστίνη ξέσπασε σε γέλια και η Βάσω,

σλισάχ και την ξεχασμένη παιδική τ η ς λαχτάρα για τις ι

στην κουζίνα, σκιάχτηκε. Κόντευε απόγευμα πια. Με τα

στορίες των μεγάλων Σουλτάνων ή και των πιο παλιών,

χυπαλμία ανέβηκε γρήγορα τη σκάλα.

προτού γίνει δική τους η Κωνσταντινούπολη, όταν είχαν πρωτεύουσα την Αδριανούπολη. Π ρ ώ τ η η Προύσα, μετά

« Τ ι πάθατε;» 122

123



η Εντίρνε και, μετά η Ιστανμπούλ: οι. τρεις πρωτεύουσες τ η ς φάρας τ η ς . ((Θα 'ρθω κατά τις οχτώ για το βραδινό σας», είπε η Β ά σ ω . Το βραδινό, φυσικά, περιλάμβανε και φάρμακα, καθώς και μια τελευταία ματιά ότι όλα είναι εντάξει. ((Ν' ανάψεις τα φώτα έξω στις βεράντες». ((Από τώρα;» Έ ξ ω ο ήλιος πυρπολούσε τον κήπο. ((Από τώρα και στο εξής θα τ' ανάβουμε νωρίς... Μ π ο ρεί να γίνει καμιά έ κ λ ε ι ψ η ηλίου και να αιφνιδιαστούμε». Χασκογέλασε με το τζούφιο αστείο, που τη γύρισε π ε

i ους ζάλισε η Μπέλα με το ((τρανσπαράν». Μόλις είχε ε

ριέργως σ τ η συνήθη τ η ς έκφραση, μεταξύ απαξίας και υ

μπεδώσει τη σημασία του και το επαναλάμβανε συνέχεια,

Ν

πνηλίας.

((Κλείστε τα μάτια σας», τη συμβούλεψε η Βάσω ψ ι

σίγουρη πως είχε σκαρφαλώσει απότομα τουλάχιστον π έ ντε σκάλες στην ιεραρχία του μοδιστρικού οίκου τ η ς κυ ρίας Αεφούση. Δεκάδες Αθηναίες κυρίες αναζητούσαν πα

θυριστά. ((Είναι η μόνη φορά που θα κάνω το παν για να μην τα κ λ ε ί σ ω » , μουρμούρισε η γριά μέσα απ' την οδοντοστοιχία τ η ς , που αντικατόπτριζε τη θαλασσιά ατμόσφαιρα του

ρηγοριά ή ε π ι β ε β α ί ω σ η για τα κάλλη τους σε κάτι που, τέλος πάντων, ήταν ((τρανσπαράν». Ο Ηρακλής γύρισε π τ ώ μ α απ' το ((γύρισμα». Είκοσι φορές τους έβαλε ο σκηνοθέτης να επαναλάβουν ένα χορό,

δωματίου. Ακουσε τη Βάσω να κλείνει τις κάτω πόρτες. Το σπί

υποτίθεται εν ώρα μεγάλου κεφιού, με συνέπεια να συ-

τι βυθίστηκε σ τ η σ ι ω π ή και η Μερόπη-Ιουστίνη ή Ράνα

γκαεί απ' το μέσα μέρος των ποδιών του. Ά σ ' τα να πά

ονειρεύτηκε, με τα μάτια τ η ς ορθάνοιχτα, το μαρτύριο του

νε. Π έ τ α ξ ε το σώβρακο-καλσόν και άπλωσε φέτες αγγου-

σουβλισμένου ιαγουάρου στην πυρά.

ριού στο σύγκαμα, να παρθεί η κάψα. Τους δ ι η γ ή θ η κ ε πό σες λεμονάδες ή π ι ε η δεσποινίς Βουγιουκλάκη, τι αστεία ανταλλάχτηκαν, πώς λιποθύμησε μια υποτασική νεαρούλα ηθοποιός από τη ζ έ σ τ η κι ένα σωρό άλλα συναρπαστι κά, κυρίως για την Μπέλα, που ενδιαφερόταν για τα περί κινηματογράφου. Κι έτσι τους βρήκε η συναυλία των βα τράχων, όταν πια χάθηκε εντελώς το φως τ η ς μέρας, στις

124

125



εννι,ά και τέταρτο. Τα βατράχια έπιασαν χαρούμενα το

εκείνη δε φλεγόταν για λαχεία και τα ρέστα, όμως ο μ ι

τραγούδι τους και ο Ηλίας κ λ ε ί σ τ η κ ε στο μπάνιο να ε ξ ε

κρός είχε ((ενδιαφέρον» ακόμα και για την παράξενη υπε

τάσει το στόμα του και ιδιαίτερα τη γλώσσα. Ήθελε σώ

ρήλικη Μερόπη-Ιουστίνη. Τ η ς ξανάρθαν στο νου τα λόγια

νει και καλά να διαπιστώσει το ακριβές δρομολόγιο των

τ η ς ((σοφής» Ευζωνίας περί μέντιουμ. Ας ερχόταν με το

τουρκικών, που ακολουθούσαν τη λαρυγγική οδό και ε κ π έ

καλό το Σ ά β β α τ ο !

μπονταν από τη στοματική του κοιλότητα.

Σ υ γ χ ύ σ τ η κ ε , βέβαια, όταν είδε τον Ηρακλή με τις μαλ

Δ ε ν έ β γ α λ ε άκρη. Καμάρωσε όμως τη χωρίστρα στα

λιαρές ποδάρες του να απλώνει αγγούρια και να ζητάει και

μαλλιά του, θαύμασε τα καστανόμαυρα μάτια του, β ε β α ι

γιαούρτι. Γ ι α την Μπέλα, κυρίως. Να μη β λ έ π ε ι το κορί

ώθηκε πως τα γένια μάλλον θα αργούσαν να φυτρώσουν

τσι τον άντρα τ η ς σε στάσεις. Κύριε φύλαε. Την έπιασε

στο πρόσωπο του και άπλωσε ((Κολυνό» στα δόντια του.

και η απελπισία που η ίδια μαραινόταν, ενώ εκείνος αν

Τα έτριψε δυνατά με το δάχτυλο, σαν να ήθελε να διώξει

θούσε και νταβραντιζόταν. Θα τους έψηνε μπριζόλες στα

κάποια υπολείμματα τ η ς απροσδόκητης γλώσσας, που

κάρβουνα. Ε ί χ ε ψωνίσει από χθες. Γ ι α τον μικρό αγόρασε

γλιστρούσε αναιδώς ανάμεσα τους τ ι ς τελευταίες μέρες.

σπλήνα και συκώτι. ' Ε τ σ ι χλομός κι αδύνατος που ήταν,

Η Βάσω, πάλι, γύρισε συλλογισμένη από το σπίτι τ η ς

θα έμοιασε μάλλον τ η ς μακαρίτισσας, γιατί ο Ηρακλής, ό

κυράς. Δ ε ν μπορούσε να καταλάβει πότε και πώς χύθηκε

ποια ώρα και να τον κοίταζες, έμοιαζε με αιμοδότης. Α ί -

ένας τ ε ν ε κ έ ς λάδι στο υπόγειο, όπου φυλάσσονταν τα λά

γη σπλήνα με το αίμα τ η ς καλό θα του έκανε.

δια και κάποια τρόφιμα. Κάποιος άτσαλος είχε ποδοπατή

Ό μ ω ς η Μπέλα ήταν συνεπαρμένη με το ((τρανσπα

σει άγαρμπα δύο μεγάλα πανέρια γεμάτα κρεμμύδια και

ράν», το μεθερμηνευόμενο ((διαφανές». Κάποια σ τ ι γ μ ή ,

σκόρδα. Δ ε ν έ λ ε ι π ε τίποτα, αλλά την περίμενε αύριο άγρια

τ η ς φάνηκε πως ο μικρός πέταξε μια λέξη ακαταλαβίστι

λάτρα. Γ ά τ ε ς ήταν, σκύλοι ήταν, ή μπας κι ήταν τίποτα

κ η . Κ ά τ ι σαν ((σαϊντάμ». Α λ λ ά ψηνόταν το κρέας, τ σ ι

κλέφτες, που δε βρήκαν τίποτα τ η ς αρεσκείας τους; Ό,τι

τσίριζε και το λίπος στα κάρβουνα, οπότε...

κι αν ήταν, αύριο θα κοψομεσιαζόταν πάλι. Γ ι ' αυτό από ψε κομμένα τα πολλά πολλά με τον Ηρακλή. Ε ί χ ε κι έναν προκαταβολικό πόνο, ευτυχώς όχι απ' τη μεριά του πα γκρέατος. Ζ ω ή κ ι α υ τ ή !

Ο Ηλίας δε θυμόταν να έχει φάει ποτέ του τέτοια μα τ ω μ έ ν η παντόφλα. Σαν παντόφλα πήχτρα στο αίμα έμοι αζε η σπλήνα του μοσχαριού, αν και η Βάσω την έψησε καλά, ((να μην αηδιάσει το παιδί κι έχουμε πάλι εμετούς»,

Ωστόσο, κάτι χαρούμενο πετάριζε μέσα τ η ς , σαν σ κ ε

σκέφτηκε.

φτόταν την πιθανότητα να τ η ς πέσει το λαχείο. Το είπε

Η Μ π έ λ α με την μπριζόλα τ η ς έκανε χαρές και α σ τ ε ι

και η κυρά τ η ς : ((Το παιδί αυτό έχει ενδιαφέρον». Φυσικά

άκια του στυλ: ((Ηλία, θέλεις να σου αφήσω το κόκαλο για

126

127




μ ε τ ά ; » Όμως η Βάσω τ η ς έδωσε μια κλοτσιά στο καλά

αιμοσταγές δείπνο. Η ρ έ π ε ι , λοιπόν, να βρισκόταν στην τ ε

μι κάτω απ' το τραπέζι κι έσκασε. Ο Ηρακλής βρήκε κα

λευταία μπουκιά, όταν χ τ ύ π η σ ε το τηλέφωνο. Τ π ή ρ χ ε μια

τ α π λ η κ τ ι κ ή την ιδέα τ η ς σπλήνας και μάλιστα προέτρεψε

βαριά μαύρη συσκευή, για να επικοινωνούν με την κυρά.

το γιο του να βουτάει στο ωφέλιμο, για την υγεία του, αί μα το ψωμί του.

((Τέτοια ώρα;» Ο Ηρακλής ανησύχησε. Τον πρόλαβε η Βάσω:

((Κανλού... μπαμπά. Κανλού».

((Ναι... Ναι... κατά λάθος! Από συνήθεια, ναι...»

((Τι είπες, παιδί μου; Μπέλα, αμάν, μας γάμησες με το

Μιλούσε σε ελαφρά απολογητικό τόνο. Κι όταν έ κ λ ε ι

τρανσπαράν. Τι είπες, Η λ ί α ; » Ο Ηρακλής είχε πάρει α

σε, τους εξήγησε πως, μέσα σ τ η βιασύνη και την αφηρη-

νάποδες με τη χαζο-φλυαρία τ η ς Μπέλας.

μάδα τ η ς , είχε σβήσει τα φώτα στις κάτω βεράντες. Δ ε ν

((Είναι... είναι μ α τ ω μ έ ν ο » , διόρθωσε γρήγορα τα λόγια του ο μικρός, κοιτάζοντας τρομοκρατημένος τη σπλήνα. ((Θα τη φας, είναι ω φ έ λ ι μ η » . Ύ ψ ω σ ε τη φωνή του ο πατέρας.

ήταν τίποτα. Θα πετιόταν ως το σπίτι να τα ανάψει, να ησυχάσει η γριά, γιατί ήταν ικανή να μην κλείσει μάτι και ποιος είχε όρεξη για γκρίνιες... ((Θα πάει ο μικρός. Κ ά τ σ ε να φας σαν άνθρωπος. Έ λ α ,

((Κι αν κάνει ε μ ε τ ό π ά λ ι ; » π ε τ ά χ τ η κ ε η Μπέλα. ((Ας κάνει. Θα τη φ ά ε ι » .

μάγκα, πετάξου. Ολόκληρος άντρας...» Ο Ηρακλής, αλήθεια ή ψέματα, καμάρωνε για το γιο του,

((Σιγά σιγά, με το μαλακό!» μ π ή κ ε σ τ η μ έ σ η η Βάσω.

που θα γινόταν σαν κι εκείνον μαλλιαρός. Η Μπέλα έκανε

Ζορίστηκε, έγινε ένας άλλος και την έφαγε. Ένας άλ

ένα μορφασμό, που σήμαινε μάλλον ((τρανσπαράν» περιφρό

λος, που ήξερε πως ((κανλού» είναι το ματωμένο. ((Έτσι μπράβο! Ξ έ ρ ε ι ς τι θηρίο θα γίνεις;» Ένα ωραίο αντρικό χαμόγελο, σαν διαφήμιση τσιγάρων, απλώθηκε

νηση" κι ο Ηλίας, με τις οδηγίες της Βάσως ((πώς κλειδώ νουμε, πώς μανταλώνουμε», ξεκίνησε για το σπίτι της κυ ράς, διασχίζοντας την υγρή νύχτα του μεγάλου κήπου.

στο πρόσωπο του Ηρακλή. Το πρόσεξε και η Μπέλα, δ ή

Το φωτισμένο τ η ς παράθυρο το ' β λ έ π ε αρκετά καθα

θεν θ ι γ μ έ ν η για κείνο το ((αμάν, μας γάμησες». Ηροτού

ρά μ έ σ ' α π ' τις φυλλωσιές. Προχωρούσε ανασαίνοντας το

την πάρει ο ύπνος, οπωσδήποτε θα ανέλυε αυτή τη φρά

βρεγμένο χώμα και την ξινή μοσκοβολιά απ' τ ι ς ντομά

ση με το τρισκατάρατο ρήμα.

τες, άκουγε το τραγούδι των βατράχων που συνέχιζαν α

Ο Ηλίας πρέπει να βρισκόταν στην τελευταία μπουκιά τ η ς σπλήνας. Ανέκφραστος, μ' ένα περίεργο ενήλικο β λ έ μ

πτόητοι κι έφτυνε ανά δέκα βήματα, για ν' απαλλαγεί α πό την απαίσια γεύση του αίματος.

μα -η Βάσω το πρόσεξε, αλλά τι να ' λ ε γ ε ; - με μ α τ ω μ έ

Πόσος καιρός είχε περάσει από την κηδεία τ η ς μ η τ έ

νο πιάτο, πιρούνι και χείλη, υποτίθεται ότι απολάμβανε το

ρας του; Του φάνηκε ένας αιώνας. Ένας αιώνας όμως χω-

128

129



Ο



ρίς εποχές, ένας καλοκαφινός αιώνας. Δ ε ν μπορούσε να ε

γραμμός; Μετάνιωνε ντροπιασμένος για όσα έγιναν, αν

ξηγήσει τι του συνέβαινε. Μερικές φορές ήταν σαν να σκε

και προς σ τ ι γ μ ή ένιωσε περήφανος και μεγάλος μπροστά

φτόταν με το δέρμα κι όχι με το μυαλό του. 'Οπως απόψε,

στην υποκριτική αθωότητα τ η ς Σ τ έ λ α ς .

που ανατρίχιαζε αγγίζοντας τα φύλλα στο σκοτάδι κι έ νιωθε στην π λ ά τ η το ρίγος μιας δυσοίωνης προσμονής. Κ ά θ ε δέκα βήματα σταματούσε να φτύσει. Κι όσο έ φ τ υ

Σκόνταψε κι έπεσε, ευτυχώς στα μαλακά, λίγο πριν α πό τα σκαλιά τ η ς μεγάλης βεράντας. ((Άι στο διάολο», μουρμούρισε έξαλλος με την αδεξιότη

νε, τόσο του ανέβαινε η αιματίλα στο στόμα. Σ τ ά θ η κ ε στο

τα του. Τα κλειδιά τού είχαν γλιστρήσει πιο πέρα, εκεί που

παρτέρι όπου ο πατέρας του είχε φυτέψει μαϊντανό για τ ι ς

άρχιζαν τα ρομβοειδή γκρίζα πλακάκια. Π ή γ ε να σηκωθεί,

ανάγκες του σπιτιού. Έ κ ο ψ ε λίγα φυλλαράκια και τα

αλλά το δέρμα του τον κράτησε κάτω. Αν και ήταν ιδιαί

μπουκώθηκε, να δροσίσει τη γλώσσα του. Αν έβρισκε το

τερα σκοτεινή η βεράντα, με την επιπλέον σκιερή σκοτει

δυόσμο θα ήταν καλύτερα, αλλά δε θυμόταν προς τα πού

νιά μιας στείρας κληματαριάς, είδε τη μεγάλη σκιά και τη

φύτρωνε.

λευκή ομίχλη που την τύλιγε. Το κάτω μέρος τ η ς παράξε

Αίγο ακόμα και θα έφτανε στο σπίτι, που η απόσταση

νης παρουσίας και τα ανήσυχα στριφογυρίσματα, ελάχιστα

του τριπλασιάστηκε μες σ τ η νύχτα. Μπορεί να ήταν και

μέτρα μακριά του. Μα η ομίχλη, αδιαπέραστη σε πολλά

η κούραση που έσερνε αυτό τον καιρό. Μια αρρώστια α π '

σημεία, έκρυβε το μεταλλικό όγκο που βημάτιζε βιαστικά

το πουθενά. Κούραση που ξεκινούσε α π ' τους κροτάφους.

αλλά με μεγαλοπρέπεια. Κοιτούσε παγωμένος το τρομα

Θυμήθηκε την ωραία Σ τ έ λ α και τα προστυχόλογα που τ η ς

κτικά ακαταμάχητο όραμα, τη μεθυσμένη σκιά τ η ς ομί

α π ή γ γ ε ι λ ε με σοβαρότητα ανάλογη των δραματικών ποιη

χλης που απομακρυνόταν, αφήνοντας μια χάλκινη οσμή θυ

μάτων που του έβαζε η δασκάλα να πει στο σχολείο. «Πατρίδα, Ελλάδα της καρδιάς Για σένα θα πεθάνω».

μού. Π ή γ ε να ψελλίσει το ((Πάτερ η μ ώ ν » , μα το 'χε ξεχά σει ολότελα. Ο ύ τ ε βρισιές ούτε προσευχές. Μόνο το δέρμα του τον ειδοποιούσε πως τώρα είχε φύγει εκείνη η γαλα κτερή απειλή.

Πάντα, όταν ανακατευόταν η πατρίδα στα ποιήματα,

Πολλά χρόνια αργότερα, ο Πλίας θα θυμόταν πως, ξα

την ακολουθούσε από πίσω κι ο θάνατος, σαν πικρό ε π ι

πλωμένος καταγής, με το μάγουλο κολλημένο στο χώμα,

δόρπιο. Πώς δεν ντράπηκε να πετάξει κατάμουτρα σ τ η

αφουγκραζόταν τους δυνατούς χτύπους μιας καρδιάς φυ

δεσποινίδα Σ τ έ λ α εκείνες τ ι ς βρομιές, που ξεπατίκωνε α

τ ε μ έ ν η ς στον κήπο. Ρουφούσε κοντές, δύσκολες ανάσες,

πό τα ξαδέλφια του και τα αλητάκια τ η ς γειτονιάς; Γ ι α τ ί

με μάτια κλειστά. Τα έκλεισε για να τ' ανακουφίσει απ'

τ η ς έπαιξε τον α λ ή τ η , αυτός που ήταν τύπος και υπο-

ό,τι είχαν δει.

130

131



Οί, μύες σφίχτηκαν, βρήκε το κουράγιο να ξεφύγει από τις λερωμένες σκέψεις του, σηκώθηκε αργά, πρώτα στα τέσσερα. Μπουσούλησε ως τα κλειδιά, τα άρπαξε σαν λά φυρο ακριβό και, χωρίς να κοιτάζει ούτε δεξιά ούτε αριστε ρά, ξεκλείδωσε με χέρι σταθερό, μ π ή κ ε στην κουζίνα και

ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

έτοιμες να καψαλιστούν στους γλόμπους, απλωνόταν το σκοτάδι. Το παχύ σκοτάδι του κήπου. ((Θα πω ένα τραγούδι με προστυχόλογα, όπως τα ξα δέλφια μου. Δυνατά, να μ' ακούσουν ως τη λεωφόρο». Δ ε ν μπορούσε, βέβαια, να προσδιορίσει κατά πού έ π ε φ τ ε η λ ε ωφόρος που οδηγούσε στην Αθήνα, αλλά θα το επιχειρού

γύρισε τους διακόπτες. Ένα φιλικό πορτοκαλί φως κάλυψε τη βεράντα. Η κληματαριά, τα πλακάκια, το ψάθινο τραπέζι με τις πα λιές πολυθρόνες, οι γλάστρες και το ποτιστήρι σ τ η γωνία φωτίστηκαν με ανακούφιση. Τρεμούλιασαν τα κληματόφυλλα από μια ξαφνική ριπή νότιου ανέμου. Πόση ώρα είχε περάσει; Ο χρόνος κομμα τ ι ά σ τ η κ ε σε μικροσκοπικούς διάφανους κρυστάλλους. Τ έ ντωσε τα αυτιά του ν' ακούσει κάποιον παρήγορο ήχο α π ' το σιωπηλό σ π ί τ ι , αλλά τίποτα. Η κυρία Μερόπη-Ιουστί νη θα κοιμόταν βυθισμένη σ τ η γαλάζια ανυπαρξία τ η ς , ε κτός κι αν ο ε π ι σ κ έ π τ η ς ήταν δικός τ η ς . Τον παρηγόρησε αυτή η σ κ έ ψ η . Μια παράξενη, ιδιό τροπη γριά, που γνώριζε γλώσσες σαν κι αυτήν που π ε τιόταν κομμάτι κομματάκι από τα σπλάχνα του, δικαιού νταν να έχει και μια στάλα προσωπική ζωή. Μπορεί να ή ταν κάποιος ε π ι σ κ έ π τ η ς βραδινός, ένας κύριος με βάδισμα βαρύ κι επιβλητικό, όπως είχε παρατηρήσει σε μερικούς γέροντες. Κι όσο για τη λευκή ομίχλη που φωσφόριζε σαν ασθενική λάμπα διαδρόμου νοσοκομείου, ίσως να 'ταν η ι δέα του. Τόσα του συνέβαιναν τις τελευταίες μέρες. Φ ο β ι σμένος, έριξε μια ματιά σ τ η βεράντα. Πέρα α π ' το πορ τοκαλί φως, που συγκέντρωνε κιόλας κάποιες πεταλούδες 132

σε. Τα ξαδέλφια του είχαν συνθέσει ένα βρομερό τραγούδι για ((πούστηδες και κωλομπαράδες», με ομοιοκαταληξίες όπως ((κουμπαράδες», ((αγάδες» και ((γαμιάδες». Θα ξ ε σήκωνε την Κηφισιά, έτσι όπως θα το ' λ ε γ ε σαν θούριο. Γύρισε δύο φορές το κλειδί στην κλειδαριά, ήχος σκλη ρός κι απόκοσμος μες σ τ η νύχτα και τη σ ι ω π ή . Κ α ι τ ό τ ε το είδε σ τ ' αλήθεια, δεν του φάνηκε. Σ τ ο τζάμι πρόβαλε μια μορφή. Έ ν α παιδικό πρόσωπο τον παρατηρούσε, με μεγάλα σκούρα μάτια και χείλη που ψιθύριζαν λόγια που ήταν αδύνατο ν' αποκρυπτογραφηθούν πίσω απ' το τζά μ ι . Έ ν α αγόρι σ τ η δική του πάνω κάτω ηλικία, κουρεμέ νο με την ψιλή και ντυμένο φτωχικά, αν έκρινε απ' το πουκάμισο που φορούσε. Ένα πουκάμισο κουμπωμένο ως πάνω στο λαιμό. Κ ά τ ι ήθελε να του περάσει εκείνο το α γόρι, που ήταν μια θαμπή μορφή στο τζάμι με τους αντικατοπτρισμούς των γλόμπων τ η ς βεράντας. Έ ν α τρομαγ μένο παιδί, που έ λ ε γ ε κι έ λ ε γ ε κι έ λ ε γ ε . . . Α π ' τα μάτια καταλάβαινε ο Ηλίας πως τον νουθετούσε για πράγματα που αγνοούσε. Παρατηρούσε τα χείλη του, που μάλλον θα σχημάτιζαν λέξεις σ τ η γλώσσα που τον ταλάνιζε. Προσπάθησε να πλησιάσει περισσότερο στο τ ζ ά μ ι , μα γνητισμένος α π ' τον ίδιο του τον τρόμο. Όμως η μορφή έ133


0



Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

σβήσε, όπως σβήνει, στο σινεμά η εικόνα. Μόνο η άχνα τ η ς

να τ η ς για το ελεεινό ορφανό που τους φόρτωσε η μοίρα.

ανάσας έμεινε απλωμένη στην επιφάνεια του τζαμιού. Κ α ι

Α λ λ ά η Βάσω είχε άλλα στο νου τ η ς .

γράμματα, που σε ελάχιστο χρόνο θα 'σβηναν κι αυτά: ( ( Μ Ε Η Μ Ε Τ ) ) . Το δύο ((Μ)) και τα δύο ((E)) συγκράτησε. Ά

Ο Ηρακλής με τη σωβρακάρα, αλειμμένος ((Νιβέα)), κοιμόταν στο συζυγικό κρεβάτι.

πλωσε το χέρι στο τ ζ ά μ ι . Δ ε ν ήξερε τι θα ά γ γ ι ζ ε . Το τζά

((Άι στο διάολο για σπίτι)), συναξάρισε η οπαδός όλων

μ ι , φωτισμένο σαν γούνα τίγρης με πορτοκαλιές και μαύ

των ((τρανσπαράν» τ η ς οικουμένης, ρίχνοντας μια φευγα

ρες ρίγες, ήταν η μοναδική πραγματικότητα. Έ κ α ν ε πίσω.

λέα ματιά στο συγκαμένο πατριό. Α π ' το ένα μπατζάκι

Αβέβαια βήματα. 'ΕΙσφιξε τα κλειδιά κι άρχισε να τρέχει

του χασεδένιου εσώρουχου πρόβαλλε ένα απ' τα ζουμερά

μες στο απόλυτο σκοτάδι.

((ροδάκινα)) του Ηρακλή εν υπνώσει. Α υ π ή θ η κ ε και σιχά

Έ β γ α λ ε μια κραυγή. Τραγούδι θέλησε να π ε ι , μα του

θ η κ ε τη μάνα τ η ς , που ήταν αναγκασμένη να κοιμάται με

β γ ή κ ε κραυγή ζώου ξετρελαμένου. Μια δυνατή, αδέξια

τούτο το ((δράκο)). Τα κορίτσια, σ τ η μοδίστρα, είχαν σαν

κραυγή.

θέμα εκείνες τις μέρες τους ((δράκους)) του Σ έ ι χ - Σ ο υ και

Στάζοντας από

παντού

ιδρώτες,

σταμάτησε

μπροστά στο φωτισμένο βεραντάκι του σπιτιού.

άλλων τοποθεσιών, που δεν ήταν του γεωγραφικού τ η ς ύ

Η Μ π έ λ α έτρωγε καρπούζι τραγουδώντας παράφωνα

ψους. Κι όμως, τα άγρια μεσάνυχτα ο ((δράκος)) δε βογκού

ένα αισθηματικό τ η ς μόδας. Τα βατράχια συνέχιζαν μονό

σε κατάμονος, είχε και την ((αγία Βάσω)) συνένοχο στα βο

τονα τον ύμνο των θεών του έλους. Πήρε ανάσες, με τα

γ κ η τ ά και σ τ ' άλλα παραμιλητά του.

πνευμόνια ανοιγμένα στο φουλ. Τα φαντάστηκε σαν φ τ ε

Μία παρά κοιμόνταν όλοι τους. Φυσούσε νοτιάς, φυ

ρά πελαργού σε ταξίδι αποδημίας. Έ ν ι ω σ ε την ανακουφι

σούσε βοριάς, τα παντζούρια έτριζαν, όμως οι μελωδίες

σ τ ι κ ή ζέστη του κάτουρου στα πόδια του, ευτυχισμένος

των μεντεσέδων δεν τάραξαν τον ύπνο κανενός. Σκυλιά

που επέστρεφε στην κουζίνα τ η ς Βάσως.

λυσσασμένα, με παραπονεμένα μάτια, αλυχτούσαν στα ό

Άρπαξε έναν κουβά, τον γ έ μ ι σ ε α π ' τη βρύση δίπλα

νειρα του Ηλία, μα δεν τα απόδιωχνε. Ίσα ίσα, με χειρο

στο κεφαλόσκαλο και τον άδειασε στο κεφάλι του τραγου

νομίες οίκτου αγωνιζόταν να μαλακώσει την οργή και το

δώντας:

άλγος τους. Ξύπνησε για νερό. Μια δίψα για θαλασσινό νερό θέριε

((Είμαστε κωλομπαράδες κάτω απ' τον Πειραιά κι άμα λάχει καβαλάμε τα πιο μπάνικα παιδιά)).

ψε μέσα του. Έ ν α μεγάλο ποτήρι αλμυρό νερό αποζητού σε. Όπου να 'ταν θα ξημέρωνε. Ή π ι ε του σκασμού νερό

Η Μ π έ λ α του πέταξε νευριασμένη την καρπουζόφλου-

α π ' τη βρύση του νεροχύτη και κρυφοκοίταξε α π ' το μισά

δα και μ π ή κ ε ορμητικά μέσα, να διαμαρτυρηθεί σ τ η μά-

νοιχτο παράθυρο. Φυσούσε ελαφρά. Η νύχτα υποχωρούσε.

134

135



Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

αφήνοντας στον ουρανό ένα ρόδινο οροπέδιο που διευρυνό

νεος που τ σ α κ ί σ τ η κ ε πριν τ η ς ωρας του παριστάνοντας το

ταν λεπτό προς λ ε π τ ό .

πουλί, αλλά τον πρόλαβε η Σ τ έ λ α : ((Ήμουν βέβαιη πως δεν είχες ιδέα... Ίκαροι είναι οι σπουδαστές τ η ς Σχολής Ικάρων, που θα γίνουν αξιωματι

Η Σ τ έ λ α πάλι ήταν προσεχτικά ντυμένη, μ' ένα φόρεμα

κοί τ η ς αεροπορίας μας...»

όπου περίσσευε το πράσινο. Κ α ι άσπρη κορδέλα στα μαλ

«Ήταν ο γιος του Δαίδαλου», συμπλήρωσε εκείνος ενο

λιά, που χύνονταν φωτεινά στους λεπτούς ώμους με χάρη

χλημένος.

ιδιαίτερη, ώ σ τ ε να εντυπωθούν σαν κάτι το πολύ εξαίσιο

((Δε μιλώ για τη μυθολογία...» ύψωσε φωνή το κορίτσι,

σ τ η συνείδηση του Ηλία. Ηάλι βρίσκονταν και οι τρεις

θέλοντας να β γ ε ι λάδι.

τους στο δωμάτιο τ η ς κυράς, ώρα πρωινή προχωρημένη,

((Και λοιπόν;» μ π ή κ ε σ τ η μ έ σ η η θεία τ η ς μ' ένα χα

περιμένοντας το παγωτό τ η ς Βάσως να 'ρθει από την

σμουρητό εξουθένωσης. ((Ίκαρος ο ένας. Ίκαρος κι ο άλλος».

κουζίνα. Μόνο που σήμερα ήταν απόμακρη και ε π ι τ η δ ε υ

Η Βάσω ήρθε με τα παγωτά, τους προειδοποίησε πά

μένα ευγενής. Σ τ α μάτια τ η ς σπίθιζε μια πονηριά, που δεν ήξερες αν ήταν πονηριά ή οργανωμένη κακία. Δε γ ε λούσε, δε μιλούσε πολύ, απέφευγε να τον πλησιάζει, μ ε τρούσε μ' ένα ξινό ύφος ανωτερότητας τις λέξεις του. Η κυρία Μερόπη-Ιουστίνη έδειχνε κουρασμένη, έ τ ο ι μ η να κοιμηθεί εκειδά, αλλά κρατιόταν και μάλιστα ανησυ χούσε για πράγματα ασήμαντα. Δ έ κ α φορές έκανε παρα τ ή ρ η σ η σ τ η Σ τ έ λ α να μη στριφογυρνά στο κάθισμα τ η ς γιατί ζαλιζόταν, γκρίνιαζε που ο Ηλίας ήταν τόσο σ ι ω π η λός, που η Βάσω αργούσε τα παγωτά, που το μ ε λ τ έ μ ι τ ή ς ανακάτωνε τις στοιβαγμένες στο κομοδίνο εφημερίδες... Η Σ τ έ λ α είχε σαν βασικό θέμα τη μεγαλύτερη αδελφή τ η ς , που θα αρραβωνιαζόταν μες στο καλοκαίρι έναν Ίκαρο. « Ξ έ ρ ε ι ς τι είναι ο Ίκαρος;» ρώτησε με ανασηκωμένα φρύδια τον Ηλία.

I

λι να προσέξουν τα λαιμά τους και δήλωσε με βεβαιότητα πως θα τους κοβόταν η όρεξη. Μ ε τ ά , έφυγε για το στρα τηγείο της. ((Αγαπάς κανένα αγόρι;» τ η ς σφύριξε ο Ηλίας, μπου κωμένος παγωτό. ((Έχεις γκόμενο;» τ η ς επανέλαβε μόρτικα. ((Ααα, μα είσαι εντελώς αλήτης... Θα το πω σ τ η θεία μου». ((Δε θα το πεις, γιατί σ' αρέσει να τ' ακούς». ((Τρελάθηκες, μ ι κ ρ έ ; » Γέλασε κακαριστά, έτσι που να τον κάνει να υποχωρήσει, να τον προσβάλει. ((Σου αρέσει. Το ξέρω». Το ήξερε. ((Τα αγόρια που γνωρίζω δε λένε τ έ τ ο ι α . . . » « Γ ι α τ ί είναι φλώροι...» « Τ ι είναι;»

Π ή γ ε αυτός να ξεστομίσει πως ήταν εκείνος ο άτυχος 136

«Φλώροι. Μαμόθρεφτα. Μουνάκια...» 137


Ξ Α Ν Θ Ο Υ Λ Η Σ Ο

((Θεία!)) Τ η ς ξέφυγε σαν κραυγή η λέξη. ((Τι είναι, Σ τ έ λ α μου;» ((Τι... ώρα θα περάσει η Μαρία μας να με πάρει;» (('Οπου να 'ναι... Τι γρήγορα περνά η ώρα...)) Η Μερό πη-Ιουστίνη έκλεισε τα μάτια, νανουρισμένη απ' τους ψιθύ ρους των παιδιών. Μαρία ήταν η επίσης αριστούχος αδελφή της και Δήμος ο Ίκαρος και μέλλων αρραβωνιαστικός. Ο Ηλίας, ερεθισμένος α π ' το αναψοκοκκίνισμά τ η ς , α γωνιζόταν ν' αποδείξει όλο το εύρος τ η ς αλητείας του. ((Και σε τι διαφέρουν δηλαδή οι φλώροι από την αφε ντιά σου;» τον τ σ ί γ κ λ ι σ ε η Σ τ έ λ α . Τ η ς άρπαξε το χέρι και, χωρίς να π ι σ τ ε ύ ε ι ούτε ο ίδιος στην τόλμη του, το δάγκωσε ελαφρά, παίζοντας τον ερω τευμένο κανίβαλο. Η ο τ έ μέχρι τώρα η Σ τ έ λ α δεν είχε σχετιστεί με τέτοιο αγόρι. ((Θα το πω στον πατέρα μου. Έ χ ε ι ς ακουστά για τα α ναμορφωτήρια και τις φυλακές ανηλίκων;)) Η Σ τ έ λ α α ποφάσισε να θυμώσει και να θυμηθεί μια σειρά από εν διαφέρουσες απειλές. ((Θα μου τα ξυρίσει κόντρα!)) τ η ς αντιγύρισε ο άλλος. ((Δε θα ξανάρθω. Θα ζητήσω α π ' τη θεία μου...» Ηάνω που άρχιζε ένα δεύτερο ημίχρονο απειλών και μέτρων εξαιτίας τ η ς συμπεριφοράς του, ακούστηκε κόρνα αυτοκινήτου. ((Η Μαρία κι ο Δήμος... Η Μαρία κι ο Δ ή μ ο ς ! » Η Σ τ έ λα π ε τ ά χ τ η κ ε χαρούμενη, ξυπνώντας την κυρία ΜερόπηΙουστίνη με τ ι ς φωνές τ η ς .


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

((Θεία, ήρθαν ο Δήμος κι η Μαρία...» Ίσιωσε το φόρε μα τ η ς που είχε τσαλακωθεί, τακτοποίησε τα μαλλιά τ η ς , ανέβηκε αίμα στα μάγουλα τ η ς . ((Καλή μου, πώς κάνεις έ τ σ ι ; Αααχ, τα νιάτα...» Ο Ηλίας τραβήχτηκε σε μια γωνιά, νιώθοντας μειονε κτικά μπρος σ τ η χαρά τ η ς Σ τ έ λ α ς . Ξαφνικά του έλιωσαν τα θάρρητα και τα αντριλίκια. Η Σ τ έ λ α μεγάλωσε από τομα, ψήλωσε, θέριεψε, ά γ γ ι ξ ε το ταβάνι. Μέχρι και το στήθος τ η ς έδειξε μεγαλύτερο, κι ας έμοιαζε για άνηβη. Γρήγορα βήματα στις σκάλες και... να τους. Η ωραία Μαρία όλο χαρές και γέλια και αγκαλιές. Μοσκοβολούσε γιασεμί και καραμέλες. Κράμα γυναίκας και παιδιού, έ τοιμη να ξεχειλίσει απ' τους χυμούς. Κ α ι πίσω ένας μελα χρινός ψηλός άντρας, νευρώδης, με ονειροπόλα μάτια. Ο Ίκαρος-Δήμος. Χαιρέτισαν τ η ((θεία)), φίλησαν τ η Σ τ έ λ α που κρεμάστηκε στο λαιμό του αεροπόρου, αντάλλαξαν ε ρωτηματικά β λ έ μ μ α τ α για τον Ηλία. ((Στέλα, δε θα συστήσεις το φίλο σου;)) παρατήρησε η κυρία Μερόπη-Ιουστίνη, αναστατωμένη α π ' την έφοδο των νέων. Η Σ τ έ λ α ζύγιασε την κατάσταση και, απολύτως φυσι κά, με μια αέρινη κίνηση, εξήγησε: ((Ο Ηλίας είναι ο γιος του κηπουρού. Του Ηρακλή...» Θέλοντας να βελτιώσει κάπως την ατμόσφαιρα, το ζευγάρι χαιρέτισε διά χειραψίας τον Ηλία, που είχε συρρι κνωθεί ανάμεσα στα έπιπλα. Ηρώτα το ζεστό χέρι τ η ς Μαρίας και ύστερα του Ίκαρου, το στιβαρό. Μεγάλη σ τ ε γ ν ή παλάμη, με μπλαβιές φλέβες σ τ η βάση του καρπού.

138

139

ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ ο ΤΟΥΡΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ

Χ ά θ η κ ε το χέρι, του παιδιού μες στην αντρική παλάμη του Δήμου. Κ α ι τ ό τ ε τινάχτηκε, σαν να τον τ σ ί μ π η σ ε σφήκα. Ο πόνος διαπέρασε το στήθος και β γ ή κ ε λιγότερο οξύς α π ' τους πόρους τ η ς πλάτης, αφήνοντας τη λιγούρα μιας θλί ψης στο στομάχι. Κοίταξε φοβισμένος στα μάτια τον Ίκα ρο, μα γρήγορα ξαναβούλιαξε σ τ η μειονεξία του και στον

((Όσο για τον αεροπόρο...» Σ ή κ ω σ ε τους ώμους κι ο νους τ η ς χάιδεψε ατέλειωτα χιλιόμετρα πένθους με γεύση ασφάλτου φρέσκιας, με την πίσσα να αχνίζει. ((Συνέβη τίποτα;)) Ήθελε να αποσπάσει τη σ κ έ ψ η τ η ς απ' το προαίσθημα του παιδιού.

πληγωμένο εγωισμό του. Άκουσε τα γέλια και τις χαιρετούρες. Οι τρεις έφευγαν, ξεκαρδισμένοι στα γέλια. Τους άκουγε, βέβαιος πως δια σκέδαζαν με την απρέπεια τ η ς Σ τ έ λ α ς . ((Σφάλισε την πόρτα κι έλα εδώ. Αρκετά με τη μικρή έχιδνα. Κ λ ε ί σ ε , παιδί μου, την πόρτα και μη στέκεσαι σαν μαγεμένος...» Υπάκουσε. Τράβηξε μια καρέκλα κοντά τ η ς . Συνωμο τικό ζύγωμα. ((Τι έπαθες; Τι είναι;» Η γριά μπερδεύτηκε, αλλά δε χρειάστηκε να προχωρήσει. ((Αυτός ο κύριος...» Το παιδί χλόμιασε, έτοιμο να κλάψει. ((Μπα σε καλό σου... Σε μένα μιλάς. Ξέχασες τα μυ στικά μας;)) ((Μπορεί να του συμβεί κακό...)) Πήρε βαθιές ανάσες, που του 'φεραν αναφιλητά. ((Θα του συμβεί)), ε ί π ε με σ τ ε ρεή φωνή. Η Μερόπη-Ιουστίνη αναζήτησε το ποτήρι με το νερό. Μα ήταν γεμάτο ζ ε σ τ ή λεμονάδα. Μόρφασε από αηδία. ((Μη δίνεις σημασία σ τ η Σ τ έ λ α . Είναι σκληρό κορίτσι. Σ κ λ η ρ ή , ώσπου να φάει τα μούτρα της - όπως όλοι μας...)) Δ ε ν του άρεσε να την ακούει να μιλά έτσι για τη Σ τ έ λ α . 140

((Σαν τι;)) ((Ξέρω κι ε γ ώ ; Αφεντέρσινίζ -έπιασε επίτηδες τα τούρ κ ι κ α - αλλά είμαι πλέον μια γριά που αφαιρείται. Μπορεί να μου μίλησες για πράγματα ενδιαφέροντα κι ε γ ώ να τα ξέχασα)). Γέλασε με κόπο, νιώθοντας τη λεμονάδα να γ ί νεται μια πικρή φυσαλλίδα νοσταλγίας στο στομάχι τ η ς , μ' εκείνη τη ((συγγνώμη» αλά τούρκα. Πόσο πιο σύνθε τη και περίτεχνα ευγενική τ η ς φάνηκε ξαφνικά η λέξη σ τ η γλώσσα των προγόνων τ η ς ! ((Αφεντέρσινίζ...)) ((Όχι, δεν είπα τίποτα. Μόνο...)) Ο Ηλίας κόμπιασε, αλλά, ξέροντας πως δε θα ξεμπέρδευε εύκολα με τη γριά, τ η ς ανέφερε τυχαία για κάποια νυχτερινή ε π ί σ κ ε ψ η . ( ( Ε π ί σ κ ε ψ η νυχτιάτικα σε μένα;)) Η Μερόπη-Ιουστίνη απόρησε. ((Πότε; Τον είδες τον ε π ι σ κ έ π τ η ή μήπως ήταν κάποια κυρία;)) Έριχνε κουβέντες στην τ ύ χ η . ((ΊΊμουν στον κήπο μετά το φαγητό. Μου φάνηκε...» ((Τι σου φάνηκε;)) ((Το βράδυ με τα δέντρα ξεγελιέμαι)). Τον κοίταξε στενεύοντας τα μάτια, σίγουρη πως το α γόρι αυτό δεν ξεγελιόταν εύκολα. ((Ό,τι και να 'ναι, πες μου... Πες μου, μικρέ φιλαράκο)). Μαλάκωσε τ η φωνή τ η ς . 141



((Ένα παιδί σαν κι ε μ έ ν α . . . » Έ^ικυψε το κεφάλι ταραγ μένος.

Ο


Σ Τ Ο Ν Κ Η Η Ο

((Και ο κύριος Μ ε χ μ έ τ ; » Η Μερόπη-Ιουστίνη π ή γ ε να ξαλεγράρει την κουβέντα τους.

((Μόνο εσύ είσαι φίλος μου. Άλλα παιδιά, α π ' όσο ξέ

((Ήταν μέσα. Μέσα α π ' το παράθυρο τ η ς κουζίνας μου

ρω, δεν υπάρχουν εδώ μέσα. Ίσως κάποιο παιδί απ' τις φω

μ ί λ α γ ε , αλλά δεν καταλάβαινα. Ύστερα μου έγραψε το ό

τογραφίες».

νομα του στο τ ζ ά μ ι , που ήταν θολό από την ανάσα τ ο υ » .

(('Οχι!» ΊΊταν κατηγορηματικός. Π ρ ώ τ η φορά έ β λ ε π ε αυτό παιδί. Κ α ι ήταν κουρεμένο. ((Νομίζω πως η νύχτα μαγεύει πολύ πρωτότυπα τον

((Άρα βρισκόταν μέσα στο σ π ί τ ι ! Κ α ι σταμάτα να κλαις». ((Έμοιαζε σαν να βρισκόταν μέσα...»

κήπο μ α ς » , αναστέναξε η κυρά. ((Εκτός από ντομάτες και

((Ααα, άλλο έμοιαζε κι άλλο ήταν μέσα! Κ α τ ά λ α β α . . . »

κολοκυθάκια, φαίνεται πως φυτρώνουν και κουρεμένα α

Δ ε ν καταλάβαινε, δεν έβγαζε άκρη, κι όμως το ένστι

γοράκια».

κτο τ η ς τη βεβαίωνε πως συνέβαιναν απίστευτα πράγμα

((Μεχμέτ. Αυτό είναι το όνομα τ ο υ » .

τα στο κεφάλι του γιου του Ηρακλή. Αυτός ο μικρός σα

((Μεχμέτ... Να που ξέρεις και το όνομα του φίλου σου!»

τανάς ήταν ο πιο ενδιαφέρων α π ' τους άθλους του Ηρακλή,

((Δεν είπα ότι ε ί μ α σ τ ε φίλοι...»

εκτός κι αν χρειαζόταν επειγόντως ψυχίατρο.

((Σε κουράζω. Το νιώθω. Σε ζαλίζω με τις ερωτήσεις μου...»

((Είχα έρθει ν' ανάψω τα φώτα τ η ς βεράντας», συνέχι σε ο μικρός. Ήθελε και δεν ήθελε να μιλήσει, αλλά το πα

((Δεν ήταν αυτός ο ε π ι σ κ έ π τ η ς . . . Άλλος ή τ α ν » .

ραμύθι τού παράπεφτε βαρύ κι αναζητούσε τρόπο να ξα

((Άλλος; Τέτοιος συνωστισμός στο σπίτι μου και να

λαφρώσει την καρδιά του.

μην το πάρω είδηση; Ποιος άλλος;» ((Ένας...»

((Ναι, θυμάμαι που τηλεφώνησα σ τ η Βάσω να ανάψει τα φώτα σ τ η βεράντα».

Δάκρυα φόβου κύλησαν απ' τα μάτια του Ηλία.

Θυμόταν κι αναρωτιόταν αν έπρεπε να τηλεφωνήσει το

((Καλά, καλά. Δ ε ν ε π ι μ έ ν ω . . . αφού είναι πρόβλημα».

απόγευμα σ' έναν παλιό τ η ς γνώριμο, τον Ά γ γ ε λ ο Κατα-

((Σαν ομίχλη... Σ ι ς γ κ ι μ π ί . . . »

κουζηνό, που ήταν νευρολόγος-ψυχίατρος. Είχαν χρόνια

((Ένας άντρας σαν ομίχλη... Θεέ μου, είχα ξεχάσει πως

και ζαμάνια να βρεθούν. Παλιά είχαν κοινωνικές σχέσεις,

η ομίχλη είναι πολύ πιο σκληρή στα τούρκικα. Σ ι ς . . . »

αλλά θα την άκουγε. Κ α ι , στο κάτω κάτω, μια γ ν ώ μ η θα

((Το βράδυ, τα δέντρα...» δικαιολογήθηκε πάλι.

έπαιρνε. Όσο κι αν τ η ς κρυβόταν ο πιτσιρίκος, τα νεύρα του

((Του μίλησες;» τον διέκοψε νευρική.

θα 'χαν γίνει σμπαράλια. Ακόμα κλαψούριζε...

((Δε με ε ί δ ε » .

((Σταμάτα, σε παρακαλώ, να κλαις. Ε ί σ α ι άντρας...» 142

143





Του έθιξε ελαφρά το φιλότιμο κι αμέσως τον τράβηξε στην

λέκ... Αχ, τι με βάζεις να λέω! Ε π ε ι δ ή είμαι γριά, όλο και

αγκαλιά τ η ς , παρόλο που δεν την ξετρέλαιναν τα παιδιά.

κάποιος άγγελος θα με έχει κατά νου. Έ λ α , βρε κουτό, α

Καλά μεν, αλλά όχι και για πολλά πολλά. Τη Σ τ έ λ α τη

στειεύομαι... Κ α ι να σου πω κάτι; Αν θέλεις, μπορώ να σε

θεωρούσε κατά κάποιο τρόπο μαθήτρια τ η ς . Τ η ς είχε δι

στρώσω να μάθεις μια πιο χρήσιμη γλώσσα. Ας πούμε

δάξει την υπεροψία και την ανωτερότητα με τους κώδικες

γαλλικά ή αγγλικά. Κρυφά απ' τη Σ τ έ λ α , την πολύξερη».

που συγκρατούσε αρκετά καλά απ' τα δικά τ η ς νεανικά

Του άρεσε που η θεία τ η ς Σ τ έ λ α ς του φερόταν έ τ σ ι .

χρόνια. Τ ό τ ε , που ξεφτούσαν οι απόγονοι του Οσμάν σαν

Που τον κανάκευε και μάλιστα ήταν έ τ ο ι μ η να του μάθει

φθαρμένο χαλί που δεν επιδέχεται διόρθωμα. Την είχε δι

αυτές τις θαυμάσιες γλώσσες, που θα τον γλιστρούσαν α

δάξει την αντοχή στα γυρίσματα τ η ς μοίρας και την προ

μέσως σ' έναν αρωματικό κόσμο υπεροχής, που διαισθα

σαρμοστικότητα, σαν τους στρατιώτες των επίλεκτων

νόταν πως υπήρχε ερήμην του, πέρα α π ' τον κόσμο του Η

σωμάτων, που, αλίμονο, κι αυτοί εν μια νυκτί πρόδωσαν

ρακλή, τ η ς Βάσως και του άλλου, που τον τρόμαζε και τον

το παλιό καθεστώς και ενσωματώθηκαν σ τ η νεοτουρκική

βύθιζε σε μια απελπισία χειρότερη κι α π ' την ομίχλη του

θύελλα.

( ( ε π ι σ κ έ π τ η » , που μπορεί να ήταν και άγγελος. Θα έπρε

Όμως αυτός ο μικρός την έβγαζε βίαια από τη νοοτρο

πε κάποια σ τ ι γ μ ή να εξακριβώσει αν κυκλοφορούν ά γ γ ε

πία τ η ς , την επέστρεφε στην οδύνη των παλιών τραυμά

λοι με βήμα σιδερένιο, χωρίς φτερά και, κυρίως, χωρίς την

των, που αιμορραγούσαν αραιά και πού στις απειθάρχητες

άφυλη αίγλη των αγγέλων που συναντούσε στις εκκλησίες

αναμνήσεις τ η ς . Δ ε ν αγαπούσε τα παιδιά, γιατί κι αυτή

και στις ζωγραφιές των βιβλίων.

σαν παιδί στάθηκε αδύνατον να κατανοήσει τον εφιαλτικό κόσμο των μεγάλων. Τον φίλησε στα μαλλιά, στα κ λ α μ έ να μάγουλα, τον νανούρισε με ψεύτικες παρηγοριές περί

Όταν έφυγε το παιδί, η Μερόπη-Ιουστίνη-Ράνα έβαλε τα

φαντασιώσεων που έχουν μονάχα οι έξυπνοι και οι τυχεροί

δυνατά τ η ς και κ α τ έ β η κ ε στην κουζίνα, που πνιγόταν μ έ

αυτού του κόσμου.

σα σε ντουμάνια τ η γ α ν η τ ή ς πιπεριάς και μελιτζάνας. Π ή

«Ποιος ήταν μέσα στην ομίχλη;» τη ρώτησε πιο ήρε

ρε βαθιές εισπνοές καταπονώντας το αναπνευστικό τ η ς , γιατί, όσο να πεις, ρούφηξε και τη λαδίλα του τηγανιού.

μος τώρα. « Έ λ α , καημένε. Ομίχλες μες στο μεσοκαλόκαιρο δεν

Κανείς δε θα άγγιζε τα ορεκτικότατα τηγανητά, αλλά ε κ ε ί ν η ή θ ε λ ε να κοροϊδεύει το σύμπαν πως τ η ς ήταν απο

υπάρχουν...» « Σ α ν ομίχλη», ε π έ μ ε ι ν ε . «Ποιος ήταν;»

λύτως απαραίτητα. Η Βάσω ανησύχησε, χαμήλωσε τη

((Μπορεί ένας όμορφος άγγελος. Γκιουζέλ μπιρ μ ε - ^

φωτιά κι έτρεξε κοντά τ η ς .

144

145



ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

((Τον αέρα μου ήρθα να πάρω. Σ υ ν έ χ ι σ ε εσύ...» Δ ε ν ά

Η Βάσω δεν ξεχνούσε πως τον είχε αποκαλέσει ((τέ

φησε περιθώρια για κουβέντα. Έφερε ένα γύρο στην κου

ρας». Δε λες έ τ σ ι εύκολα ((τέρας» ένα μικρό αγόρι για το

ζίνα με μάτι ερευνητικό κι ύστερα π ή γ ε και στάθηκε στο

τίποτα.

τ ζ ά μ ι . Σκόνη απαλή και χνάρια εντόμων. Αντικατοπτρι-

((Τον πήρε ο πατέρας του εκεί που γυρίζουν την ταινία»,

σμός του μεσημεριού και τ ί π ο τ ' άλλο. Ε ξ έ τ α σ ε δυο και

έδωσε ραπόρτο η Βάσω, κατεβάζοντας το τηγάνι α π ' τη

τρεις φορές όλα τα τζάμια.

φωτιά. ((Πατέρας του είναι. Ας αναλάβει τις ευθύνες...» α

((Το πρωί τα σκούπισα», φώναξε μ έ σ ' α π ' το τσιτσίρι-

ναστέναξε όσο πιο δραματικά γινόταν. Και το εννοούσε.

σμα των τηγανητών η Β ά σ ω . ((Αλλού είναι το πρόβλημα!»

Τ η ς αρκούσε η ευθύνη τ η ς Μπέλας και τα νεύρα τ η ς . Μα

((Τι πρόβλημα;»

ταίως έψαξε να βρει λέξεις απ' την πολιτισμένη ορολογία

((Είπα να μην το πω, αλλά στην αποθήκη μάς έκαναν

των υποχρεώσεων των φυσικών γονιών. Δ ε ν τ η ς προέκυ

ζημιά».

ψαν και βουβάθηκε. Άπλωσε τις πιπεριές στην πιατέλα και

((Γάτες...» Τ ι ς αγαπούσε τις γάτες από κορίτσι. Ανα γάλλιασε στην ανάμνηση τ η ς λευκής γούνας ενός περσι κού γάτου. Η

τις μελιτζάνες σε χαρτιά, να στραγγίξουν το λάδι τους. ((Παλιόμυγες... Ο ύ τ ε με το ν τ ι - ν τ ι - τ ι ψοφάτε...» μο νολόγησε.

Βάσω τ η ς εξήγησε ότι είχαν πειραχτεί κάποια

Η κυρά καμάρωσε τις ωραίες χρυσόμυγες με την πρά

πράγματα στην αποθήκη, σαν να τα τσαλαπάτησαν... Α λ

σινη ράχη από σμάλτο, που άστραφταν σαν ιπτάμενα κο

λά, πάλι, ούτε γ ι ' ανθρώπου ζημιά έμοιαζε.

σμήματα, αλλά, όταν το μάτι τ η ς έπεσε στο τζάμι, όπου

((Φτιάξε μου μια κρέμα και βάλε μπόλικη κανέλα», τη

καθρεφτίζονταν τα άγουρα σταφύλια τ η ς κληματαριάς, τ η ς

διέταξε, για να βάλει τέλος σ τ η συζήτηση. ((Και λεμονάδα

έφυγε το αίμα από το πρόσωπο. Μέσα απ' τα κληματό

με φρέσκα λεμόνια». Έ π ε ι τ α π ή γ ε και κάθισε σε μια καρέ

φυλλα και τ ι ς ανθισμένες μπιγκόνιες μιας γλάστρας, ένα

κλα κι άρχισε να τη ρωτά τι σκέφτονταν για τον Ηλία.

ξένο εχθρικό βλέμμα τής φάνηκε πως κρυφοκοίταζε το σπί

((Θα πάει σχολείο», ε ί π ε η Βάσω.

τ ι . Φ ύ σ η ξ ε το μ ε λ τ έ μ ι κι αναταράχτηκαν τα φύλλα και τα

((Κάτι έχει αυτό το παιδί...» Π ή γ ε να π ε ι ((Είναι μα

λουλούδια τ η ς μπιγκόνια με την ξινή σάρκα. Το β λ έ μ μ α

γ ε μ έ ν ο » , αλλά κρατήθηκε. Ώρα ήταν να τρέχουν το μικρό τ η ς φίλο σε παπάδες με ξόρκια και φυλαχτά. ((Είναι ευαί σθητος και μεγαλωμένος πρόωρα...»

θρυμματίστηκε στην αντηλιά. ((Θα πεθάνω τ ρ ε λ ή » , σ κ έ φ τ η κ ε και ζήτησε νερό α π ' τη Β ά σ ω , που έβαζε τώρα μπροστά την κρέμα. Ξανακοίταξε

((Είπε τίποτα που δεν έ π ρ ε π ε ; » συννέφιασε η Β ά σ ω .

με το σφυγμό γρήγορο στο τ ζ ά μ ι . Μονάχα ο κήπος χόρευε

((Όχι, β έ β α ι α ! »

ανάλογα με τα κέφια του μελτεμιού. 146

147



((Να μην ξεχνάς ν' ανάβεις τα φώτα σ τ η βεράντα...»

νια τ η ς επίσημης μοναξιάς τ η ς , ήταν η ανυπόληπτη μνή

((Καμιά φορά, από αφηρημάδα...» δικαιολογήθηκε η

μη τ η ς , που ανέσυρε αποσπασματικά τα τρομακτικά πέν

Βάσω, που αναλογιζόταν τον Ηρακλή και μαύριζε η ψυχή

θη των μεγαλείων τ η ς οικογένειας. Θυμόταν ή προσποι

τ η ς . Δ ε ν είχε εμπιστοσύνη στο λεγόμενο ((κόσμο του σι

ούνταν πως θυμόταν -δεν είχε καμιά απολύτως σημασία-

ν ε μ ά » , αν και ο άντρα τ η ς , με το σύγκαμα που του 'κανε

τους αποχαιρετισμούς στο μεγάλο σταθμό του Χαϊντάρ

το καλσόν, μόνο για ερωτικά δε θα είχε όρεξη. Β έ β α ι α ή

Πασά, στην ασιατική α κ τ ή του Βοσπόρου, αγαπημένη α

ταν και το παιδί μαζί. Τελευταία μέρα κομπαρσιλίκι σ ή

πασχόληση και παιχνίδι τ η ς εφηβείας γ ι ' αυτήν και τον α

μερα το απόγευμα.

δελφό τ η ς .

((Το όνομα Μ ε χ μ έ τ τι σου λ έ ε ι ; » τη ρώτησε απότομα η κυρά. ((Μεχμέτ; Τι να μου λ έ ε ι ; . . . Να την κάνω γλυκιά την κρέμα;»

Στοιχημάτιζαν στις πιθανότητες που είχαν να επιζή σουν και να επιστρέψουν οι νεαροί αξιωματικοί που αναχω ρούσαν για μονάδες-φαντάσματα ή για πολεμικά μέτωπα γεμάτα χιόνια και λάσπες σε γ ε ω μ ε τ ρ ι κ ή διάταξη - ο πα

((Μη λιγωθώ κιόλας...» Προτίμησε να αποσυρθεί στο δωμάτιο τ η ς .

γωμένος εφιάλτης του θανάτου σε άσπρο-μαύρο. Σ τ ο ι χ η

((Ωραίος ο νεαρός τ η ς ανιψιάς σας. Να ζήσουν...» έκα νε η Β ά σ ω .

επιστρέψουν το ίδιο ατσαλάκωτοι, όπως την ώρα που, κα

Ό μ ω ς η γριά αρκέστηκε να βήξει, γδέρνοντας το φά

μάτιζαν στις πιθανότητες που είχαν να επιζήσουν και να τανικώντας το δέος τ η ς συγκίνησης, χαιρετούσαν στρα τ ι ω τ ι κ ά τους δικούς τους.

ρυγγα. Δ ι έ σ χ ι σ ε το διάδρομο με τα νυσταγμένα φώτα, ε

Με τον Τουρχάν είχαν αναπτύξει μια ελευθεριάζουσα

πιβαρημένα με επιπλέον υπνηλία λόγω τ η ς ζέστης, και

κ ω δ ι κ ή γλώσσα πάνω στις ερωτικές τους προτιμήσεις, γ ι '

μ π ή κ ε στο δωμάτιο μ' ένα κάψιμο στον οισοφάγο. Α π ' το

αυτό τ η ς ήρθε τρέλα όταν τους παρουσίασε την Ελληνίδα

υπογάστριο άρχιζε το κάψιμο, αλλά, λόγω μιας ξαφνικής

Αναστασία σαν τελεσίδικη απόφαση. Φυσικά, είχαν παί

ταραχής, δεν ήταν σε θέση να το προσδιορίσει επακριβώς.

ξει ρόλο και οι άγριες μέρες τ η ς φθοράς και του ξεπεσμού,

Ε ί χ ε αναστατωθεί α π ' την ε π ί σ κ ε ψ η τ η ς μεγάλης τ η ς α

η υστερική προσήλωση του λαού τ η ς Τουρκίας στις νέες

νιψιάς και του ωραίου αεροπόρου. Δ ε ν μπαινόβγαιναν συ

θεόσταλτες δυνάμεις του Κ ε μ ά λ . Θυμόταν, πάντως, πόσο

χνά νεαροί άντρες στο σ π ί τ ι τ η ς . Κι αυτός ο νέος τ η ς έ

την ερέθιζε να ακούει τον όμορφο -ευτυχώς, διασώζονται

φερνε πάντα μια ελαφρά αδιαθεσία, γιατί τ η ς ξυπνούσε ό

οι φωτογραφίες να το πιστοποιήσουν- αδελφό τ η ς να τ η ς

λους τους χαμένους ένστολους τ η ς νιότης τ η ς .

περιγράφει ασυνάρτητα την ερωτική πράξη. Α π ' τη μεριά

Κι όμως, το μεγάλο τ η ς αποκούμπι, όλα αυτά τα χρό148

του. Τα φιλιά των αντρών μεταξύ τους στις αδρές καθαρές '49




Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

γραμμές του σώματος τους, την ντροπή που τ ύ λ ι γ ε το πά

χιστείας ανιψιό αεροπόρο. Γ ι α τ ί ήξερε ότι το αγόρι του Η

θος τους, το περίγραμμα ενός έρωτα πέρα α π ' την τραγω

ρακλή είχε συναντήσει τη μοίρα τους τούτο το απαίσιο κα

δία των ερώτων που τραγουδούσαν οι παλιοί Πέρσες ποι

λοκαίρι. Κι ότι τα βράδια, ή κι άλλες ώρες, κάποιοι παρα

ητές και οι ρομαντικές όπερες των Ιταλών. Τη μάγευε ο

βίαζαν τη σ ι ω π ή του σπιτιού τ η ς κουβαλώντας τις βαλί

τρόπος τ η ς εξιστόρησης μιας ξεχωριστής ηδονής από τον

τσες ενός καινούριου φόβου.

αδελφό με τη σκοτεινή ιδιοφυία, έ τ σ ι που οι άλλοι έρωτες,

« Β ρ έ χ ε ι ; Άλλο και τούτο...»

οι αποδεκτοί, να τ η ς δημιουργούν τουλάχιστον απαρέ

Δ ι έ κ ο ψ ε απότομα το κλάμα, για ν' αφουγκραστεί τη

σκεια. Τώρα μπορούσε πια να το ομολογήσει: ουδέποτε

βροχή που έ π ε φ τ ε . Δ υ ν α τ ή , βίαιη καλοκαιριάτικη βροχή,

συνάντησε τα θαύματα του Τουρχάν στα λιγοστά κρεβά

με χαλάζι μάλιστα να πετροβολά τη σ τ έ γ η και τις μπαλ

τια που ξάπλωσε με άντρες. Όλη τ η ς η ε ρ ω τ ι κ ή ζωή χα

κονόπορτες. Κάπου εκεί κοντά έπεσαν δύο κεραυνοί. Σκού

ρακτηρίστηκε από μια παράδοξη διαστροφή τ η ς συνείδη

πισε τα μάτια τ η ς , άνοιξε το στόμα να νιώσει καλύτερα

σης, ώσπου ήρθε το γήρας και η π α θ η τ ι κ ή σοφία τ η ς π λ ή

την υγρασία που τρύπωνε α π ' τη μισάνοιχτη πόρτα κι α

ξης. Κι έμεινε ξεκρέμαστη μέσα στις απορίες, που κι αυ

ποφάσισε, προτού κοιμηθεί ανάμεσα στους γαλαζωπούς τοί

τές όμως ατόνησαν με την εξασθένιση του σώματος.

χους που βάθαιναν σε αποχρώσεις ζωγραφικής καταιγίδας,

Κι εκείνο το μεσημέρι, ξαφνικά, ένας γεροδεμένος νε

ότι βρισκόταν σε κίνδυνο. Χαμογέλασε ικανοποιημένη για

αρός αεροπόρος με δέρμα μελαψό κι ένα ρολόι με ασημέ

την απόφαση τ η ς κι έκλεισε τα βλέφαρα. Σ τ ο ν ύπνο τ η ς

νιο μπρασελέ να κλυδωνίζεται ελαφρά στον καρπό του χε

ονειρεύτηκε μυρωδιές από κάρβουνο.

ριού του τ η ς θύμισε την ξεθυμασμένη θηλυκότητα τ η ς . «Μόνο το θάνατο μπορώ να σαγηνεύσω...» σ κ έ φ τ η κ ε ικανοποιημένη που είχε το θάρρος ν' αποδέχεται τα χειρό

((Δεσποινίς Α λ ί κ η , να περιμένουμε λ ι γ ά κ ι . . . » Ο διευ

τερα. Κ α ι κάκιωσε του Τουρχάν που ξέφυγε απ' τις δα

θυντής παραγωγής κοιτούσε απεγνωσμένα μια τον ουρα

γκάνες των γηρατειών, νέος κι επιλήψιμος, με αιμόφυρτο

νό και μια την πρωταγωνίστρια, που είχε φορέσει τα μαύ

προφίλ, δίπλα σ' ένα αρσενικό επίσης αιμόφυρτο. Τη δια

ρα τ η ς γυαλιά, σιωπηλή - αυτή που συνήθως ήταν λαλί

σκέδαζε όλα αυτά τα χρόνια να φαντάζεται τη Ζ ε ϊ ν έ π - Α

σ τ α τ η . Μια α μ π ι γ ι έ ζ τ ή ς άναψε ένα τσιγάρο με φίλτρο, ε

ναστασία να θρηνεί στην Εντίρνε κάτω α π ' τα νεκρά ά

νώ δύο βοηθοί σκοτώνονταν μέσα σ τ η βροχή να καθησυ

στρα τ η ς μοναξιάς.

χάσουν τους ηθοποιούς και τους κομπάρσους με κάτι σά

Άρχισε να κλαίει χωρίς παράπονο και χωρίς συγκεκρι

ντουιτς τ η ς συμφοράς και μπίρες ζεστές. Οι κρύες είχαν

μ έ ν η αιτία. Μάλλον όμως έ κ λ α ι γ ε από φόβο για τον εξ αγ-

καταναλωθεί προτού πιάσει το ξαφνικό μπουρίνι, που ανέ-

150

151



τρέπε τη φιλοδοξία του παραγωγού να τελειώσουν μια κι έξω τη σκηνή του γλεντιού.

Ο



Σ κ έ φ τ η κ ε τη Σ τ έ λ α , που προσπαθούσε να φανεί αυ στηρή, ενώ θα μπορούσε να 'ναι το ίδιο χαρούμενη, όπως

Είχαν τραβήξει τις μηχανές κάτω από βρόμικες τ έ ν τ ε ς

η δεσποινίς Α λ ί κ η στην ταινία. Οι κεραυνοί ξεμάκραιναν

που κάποτε ήταν άσπρες, μερικές φουστανέλες κομπάρ

και πέρα, στο μεγάλο ξέφωτο, φάνηκε το ουράνιο τόξο,

σων είχαν σουρώσει α π ' τη βροχή που έ π ε φ τ ε με τα του

γεγονός που ανακούφισε όλο το συνεργείο. Το ευχάριστο

λούμια, ενώ το συγκρότημα δημοτικής μουσικής, που έ

βουητό τ η ς προετοιμασίας ξανάρχισε.

παιζε ζωντανά, διαμαρτυρόταν για τα όργανα που θα σκέ-

((Έλα μαζί μου μια σ τ ι γ μ ή ! » Ο Ηρακλής πήρε το παιδί

βρωναν. Του Ηλία του ήρθε δίψα, αλλά τι να π ι ε ι ; Μόνο

απ' το χέρι, ξαναβρίσκοντας το βάδισμα του το κανονικό κι

ζ ε σ τ ή μπίρα υπήρχε και ψ ω μ ί με σαλάμι και ντομάτα.

όχι το συγκαμένο. Πλησίασαν την πρωταγωνίστρια, που α

Έ β γ α λ ε τη γλώσσα του να τη δροσίσει η βροχή, αλλά ο Η ρακλής τον τράβηξε κάτω από το λαμαρινένιο υπόστεγο όπου οι κομπάρσοι, οι άντρες, άλλαζαν.

κόμα έκρυβε τα μάτια τ η ς πίσω απ' τα μαύρα γυαλιά. ((Περίμενε εδο)», του είπε ο πατέρας. Κ α ι , συνεσταλ μένα, μίλησε στην Αλίκη-Αστέρω. Ε κ ε ί ν η φορούσε τα

((Θέλεις να σε χ τ υ π ή σ ε ι κεραυνός;» τον φόβισε.

ρούχα του ρόλου: μια χωριατοπούλα σε μια Ελλάδα ελα

((Διψώ... Πόνεσε ο λαιμός μου α π ' τη δ ί ψ α . . . » γκρίνια

φρώς παρελθόντων ετών. Έ τ σ ι κατάλαβε. ((Για έλα εδώ εσύ, που κάθεσαι μες σ τ η βροχή».

ξε το παιδί. ((Κι εμένα με πέθανε το σώβρακο, μου άνοιξε π λ η γ ή α πό κάτω... Τελευταία μέρα σήμερα... Υπομονή».

Με φωνή παιχνιδιάρικη, σχεδόν παιδική, η Α λ ί κ η τον κάλεσε κοντά τ η ς . Τον ρώτησε τι τάξη θα πήγαινε στο

((Βαρέθηκα...» μουρμούρισε ο Ηλίας και βάλθηκε να

σχολείο και πόσων χρόνων ήταν. Ο Ηρακλής πρόλαβε και

κοιτάζει από μακριά την ωραία Α λ ί κ η Βουγιουκλάκη, που

τ η ς ξεφούρνισε ότι ((...χάσαμε τη μαμά μας, αλλά είμαστε

κάπνιζε με κομψές κινήσεις. Ε ί χ ε λύσει τα μαλλιά τ η ς . Τα

γενναίοι». Μια ανησυχία διέτρεξε τα χείλη τ η ς ηθοποιού κι

'χε αφήσει ελεύθερα, φωτεινά καστανά μαλλιά, που τώρα

ύστερα, βιαστικά, ζήτησε μια φωτογραφία τ η ς , που την έ

τα χτένιζε μια κυρία με περισσή φροντίδα. Σ τ ο ν κινηματογράφο τ η ς παλιάς γειτονιάς του, πέρσι

δειχνε πάνω σ' ένα ποδήλατο να τρώει σταφύλια. ((Τι να γράψω, νεαρέ;» τον ρώτησε με νάζι.

το καλοκαίρι, είχε δει δύο α π ' τις ταινίες τ η ς . Σ τ η μια έ

( ( Σ τ η Σ τ έ λ α με αγάπη για να με θυμάται», τ η ς απά

π ε φ τ ε α π ' την Ακρόπολη για τον έρωτα ενός αξιωματικού

ντησε αμέσως, σαν να προετοίμαζε μήνες την απάντηση.

και πέθαινε. Σ τ η ν άλλη ήταν χαρούμενη κι έκανε χιλιάδες

((Στέλα σε λένε;» τον πείραξε, κατάπληκτη α π ' την ε

σκανταλιές. Όλοι την αγαπούσαν, τη θαύμαζαν και τ η ς συγχωρούσαν τα πάντα χωρίς δεύτερη κουβέντα. 152

τοιμότητα του αγοριού. ((Είναι για δώρο...» 153





Η Α λ ί κ η έσκασε στα γέλια, είχε β γ ε ι στο μεταξύ κι ο

Ηλία και η φασαρία τ η ς , που την προτιμούσε χίλιες φορές

ήλιος, κι ο σκηνοθέτης έδινε ήδη οδηγίες στον κόσμο. Του

απ' την πράσινη ησυχία τ η ς Κηφισιάς. Ε ί χ ε ζέστη πάλι,

έγραψε με στρωτά, καλλιγραφικά γράμματα ό,τι τ η ς ζή

αλλά στο τρένο δρόσισε.

τ η σ ε και πέταξε τα γυαλιά τ η ς στην α μ π ι γ ι έ ζ . Δύο ζωη ρά καστανά μάτια τον γάζωσαν α π ' την κορφή ως τα π έ διλα, που 'χαν γ ε μ ί σ ε ι λάσπες. Έ σ κ υ ψ ε και του 'σκασε έ να πεταχτό φιλί στο μάγουλο. ((Γεια σου, Σ τ έ λ α ! » του

((Το στομάχι σου είναι εντάξει, παιδί μου;» ενδιαφέρ θ η κ ε ο Ηρακλής για το γιο του. ((Ποια ήταν εκείνη δίπλα σου που τ η ς έπιανες τη μ έ ση;» ρώτησε τον πατέρα του.

φώναξε κεφάτα και έτρεξε να συναντήσει τον παραγωγό

Ο Ηρακλής γέλασε και του ' κ λ ε ί σ ε το μ ά τ ι πονηρά.

που σταυροκοπιόταν.

((Σου άρεσε; Κ α ι η Σ τ έ λ α ; Ποια είναι η Σ τ έ λ α ; »

Το καλοκαίρι επέστρεφε δυναμικά στον ουρανό και η γη

((Η Σ τ έ λ α είναι ανιψιά τ η ς κυράς...» απάντησε άχρωμα

στέγνωνε γρήγορα. Τα όργανα έκαναν πρόβα σ' έναν τσάμι

και με τέτοιο τρόπο, που ο Ηρακλής έχασε κάθε διάθεση

κο, το κλαρίνο έπιασε το σκοπό πιο ψηλά, λιγωτικά. Ήταν

για κουβέντα. Τον βασάνιζε πάλι το σύγκαμα, πεινούσε

η πιο ευχάριστη μέρα του εδώ και πολύ καιρό. Μακάρι να

κιόλας, τον έπιασε και το συναισθηματικό του που τ έ λ ε ι ω

χανόταν μες στο φιλμ, μακάρι να τον έπαιρνε η Αστέρω και

σαν τα ((γυρίσματα», τα καλαμπούρια και οι πλάκες. Αύριο

να τον έκανε αστεράκι ασήμαντο στο δικό τ η ς ψεύτικο δια

θα του φέρνανε κοπριά απ' τον Μαραθώνα. Τέρμα οι καλ-

σκεδαστικό ουρανό, να μη γυρνούσε ποτέ στο φόβο της νύ

λιτεχνίες, που γ ι ' αυτές ήταν γεννημένος, δυο μέτρα λ ε β έ

χτας και των δωματίων του σπιτιού τ η ς Κηφισιάς.

ντης, κι όχι για μπαξέδες κι αλισβερίσια με γυναικόπαιδα.

Ε ί δ ε τον Ηρακλή πάνω α π ' το ντεκολτέ μιας νεαρής

Έ γ ε ι ρ ε και κοιμήθηκε ως το Μαρούσι στον ώμο του

χωριατοπούλας να τραγουδά ((του γάμου και τ η ς κλεφτου-

παιδιού. Κι αν δεν τον σκουντούσε ο γιος του δε θα 'χε ξυ

ριάς και τ η ς λ ε β ε ν τ ι ά ς » , χωρίς να υπολογίζει το σύγκαμα

πνημό, έτσι όπως τον είχαν απορροφήσει τα όνειρα, γιατί

κάτω α π ' τα αρχίδια του. Τα χέρια του πατέρα χούφτωναν

για όνειρα πολλά επρόκειτο. Όνειρα ασυνάρτητα, γεμάτα

μες στον ενθουσιασμό ό,τι πρόφταιναν α π ' την ωραία παρ

υφάσματα βαριά, όπως αυτά στις ταπετσαρίες των ε π ί

τενέρ... Το ((γύρισμα» τράβηξε ως τις εννιά, που νύχτω

πλων στα καταστήματα τ η ς Πατησίων. Κ α ι γούνες. Ο

σε, με την πιθανότητα να επαναλάβουν ορισμένα πλάνα

λόκληρα στρέμματα απλωμένες γούνες σε κάμπους. Γού

μεθαύριο.

νες που τις έσπερναν σαν σιτάρι και τις κατέστρεφαν βρο

Εξουθενωμένοι γύρισαν με λεωφορείο στην Π λ α τ ε ί α Κάνιγγος κι από ' κ ε ί περπάτησαν ως την Ομόνοια, να πάρουν το τρένο για την Κηφισιά. Του άρεσε η Αθήνα του 154

χές από μαύρο αίμα. Ξύπνησε με τσούξιμο δυνατό από το σύγκαμα, κατά πληκτος που κοιμόταν τόσες ώρες. 155



« Γ ι α ένα δεκάλεπτο τον πήρες...» ((Μου φάνηκε...» Δε συνέχισε, γιατί δεν ένιωθε να έχει κεφάλι, αλλά ένα σιδερένιο κουτί γεμάτο θορύβους. ((Φτάσαμε», τον καθησύχασε ο Ηλίας, που είχε ξανα πάρει το φοβισμένο, απόμακρο ύφος του. « Μ ε μάτιαξαν... Ξ έ ρ ε ι ς , το μ ά τ ι το δέχεται και η θρη σκεία μας...» αποφάνθηκε σίγουρος για την αιτία του ύπνου-λήθαργου.



και ηλεκτροπληξία, γιατί πετάχτηκαν πράσινες φλόγες α πό την πρίζα, ενώ τα κορίτσια ούρλιαζαν και η Λεφούση τράβαγε τα μαλλιά τ η ς . Το χειρότερο όμως ήταν που, όταν κατάλαβε τι έκανε, πέρα απ' τα παραμιλητά και τα ακατανόητα, έπεσε κάτω αφρίζοντας, χωρίς να τολμά να την πλησιάσει κανείς. Σ α ν ένιωσε, δε, πως είχε εκτεθεί ανεπανόρθωτα, π ε τ ά χ τ η κ ε σαν ελατήριο, με τα μούτρα πρησμένα από την ένταση,

Ο Ηλίας άπειρες φορές θα άκουγε στο υπόλοιπο τ η ς ζωής του για αλαφροΐσκιωτους ματιασμένους και για το ατράνταχτο επιχείρημα τ η ς θρησκείας ((μας)), που έδειχνε κατανόηση, μεταξύ άλλων, και στο ((μάτιασμα)). Εκείνο το βράδυ, όμως, ήξερε πως ο πατέρας του μόνο ματιασμέ νος δεν ήταν.

και κατάπιε χωρίς νερό δέκα φιλντισένια κουμπιά μικρού μεγέθους και ένα μεγαλύτερο. Σε κατάσταση ((που δεν περιγράφεται», όπως τόνισε η Ευζωνία, την έφεραν στο σ π ί τ ι . Η μάνα τ η ς την έτρεξε στο φαρμακείο και σ' ένα γιατρό, που διέταξε καθαρτικό, για να βγουν τα φίλντισια α π ' τον οργανισμό τ η ς . Κ α ι μό λις μπήκαν, επιτέλους, στο σ π ί τ ι , η Μπέλα ξέσπασε σε κλάματα και σε κατάρες προς πάσα κατεύθυνση. Την ξυ

Σ τ η ν Κηφισιά έφτασαν την ώρα που η Ευζωνία, η αδελ

λοφόρτωσε εκεί, κακώς, και η Βάσω, αλλά η Ευζωνία

φή τ η ς Βάσως, που είχε κληθεί εκτάκτως για να συνδρά

πρότεινε λίγες διακοπές: μία εβδομάδα μπάνια σ τ η Σ α λ α

μ ε ι στο αναπάντεχο δράμα που προέκυψε νωρίς το από

μίνα, στην Κ α κ ή Β ί γ λ α , όπου παραθέριζε μια συγγένισσά

γευμα, ετοιμαζόταν να αναχωρήσει μαζί με την Μπέλα.

τους, θα 'ταν ό,τι έπρεπε.

Μια Μ π έ λ α μουτρωμένη, με φωτοστέφανο οσιομάρτυρα, χαμένη σε μια προσωρινή ανακωχή, μ ε τ ά την υστερία που αναστάτωσε το μοδιστράδικο τ η ς Λεφούση. Κ α ι να πώς είχαν τα διατρέξαντα. Ξαφνικά, ενώ η Μ π έ λ α σιδέρωνε ένα ταγιέρ κάποιας που επειγόταν για ένα γάμο, αφηνίασε στα καλά καθού μενα κι άρχισε να κυνηγά τ ι ς άλλες μαθητευόμενες με το καυτό σίδερο. Μέσα στο πανδαιμόνιο κόντεψε να πάθει 156

((Λπ' τη μέρα που πάτησε το πόδι του ο μικρός μπάσταρδος...)) έ λ ε γ ε και ξανάλεγε η Μπέλα. « Σ κ ά σ ε , μη μου διαλύσεις το σ π ί τ ι . . . » αγρίεψε η Βάσω. ((Γιατί σε καλοπηδά ο αληταράς, ο πατέρας του...)) α ντιγύρισε έξω φρενών η Μπέλα - και εκεί πάνο^ άρπαξε τα χαστούκια τ η ς . ((Πού τα ' μ α θ ε αυτά τα λόγια η Μ π έ λ α μου, που ντρε πόταν να π ε ι ολόκληρο το όνομα τ η ς Σταχτοπούτας, για>57



τί φοβόταν μην μπερδευτεί και, πει, σταχτοπουτάνα...» θρη νούσε η Βάσω.



((Ήσυχη α π ' το καθάρσιο. Π έ ν τ ε φορές π ή γ ε στον καμ π ι ν έ και ποιος ξέρει π ό τ ε θα βγουν τα κουμπιά α π ' το έ

((Μες στα νεύρα μας όλοι, λ έ μ ε . . . » Η Ευζωνία, για μια ακόμα φορά, ως η ψύχραιμη τ η ς οικογένειας, έσωσε την κατάσταση.

ντερο...» εξήγησε η Βάσω φαρμακωμένη. Έφαγαν σιωπηλοί οι τρεις τους μέσα σε ατμόσφαιρα βαριά. Ε ί χ ε κόψει η ζ έ σ τ η κάπως, λόγω τ η ς μεσημεριά

((Τον είδα... τον είδα να ξυρίζεται με ματωμένο ξυρά φ ι . . . » φώναζε μες σ τ ' αναφιλητά τ η ς η Μπέλα.

τ ι κ η ς βροχής. Ο Ηλίας β γ ή κ ε να ανασάνει τις δροσερές ξ ι νίλες α π ' τις ντοματιές που του άρεσαν. Αίγο να χάιδευες

((Ποιον είδες, κοπέλα μου;» ρωτούσε πλαγίως η Ευζωνία.

το φύλλωμα τους, σου χάριζαν αμέσως το άρωμα μιας ε υ

((Τον άντρα το γυμνό...»

γνωμοσύνης γεμάτο χλωροφύλλη και φρεσκάδα.

((Καλά, καλά... Καλοκαίρι έχουμε. Κ α ι άντρα γυμνό θα

Η φωνή τ η ς Βάσως, απ' την κουζίνα, εξιστορούσε τα

δεις και ξεβράκωτους θα δεις και τις πατσές του θείου Μ ε

γεγονότα και πώς η Μπέλα, χθες το πρωί, προτού χαρά

νέλαου θα δεις σ τ η Σαλαμίνα. Καλοκαίρι γαρ...»

ξει, είχε σηκωθεί να π ι ε ι νερό. Ε ί χ ε φάει κασέρια και κ ε -

((Δεν τρελάθηκα... Αυτός με το ξυράφι!»

φαλοτύρια αποβραδίς. Κ α ι , μες σ τ η σ ι ω π ή , άκουσε κά

Η Μ π έ λ α γούρλωνε τα μάτια τ η ς , κάτι μεταξύ τρόμου

ποιον άντρα να τραγουδά γλυκά εκεί κοντά. Τ η ς φάνηκε

και βρογχοκήλης, στην ανάμνηση του γυμνού άντρα.

για κοντά. Κ α ι όπως έκανε την αποκοτιά να β γ ε ι να δει

((Ή που τρελάθηκε ή που άργησε να τ η ς έρθει περίοδος

ποιος είναι ο κανταδόρος που ακουγόταν από τις πιπεριές,

ή που κάποιος κερατάς ξεβρακώθηκε μπροστά στο κορί

β λ έ π ε ι σε απόσταση μικρότερη από είκοσι μέτρα έναν ά

τσι μου...» Το μυαλό τ η ς Βάσως είχε σταματήσει από τη

ντρα - όπως κατάλαβε αμέσως α π ' το περίγραμμα του

λύπη και την κούραση. Αούφαξε στο πλευρό του Ηρακλή

λευκού αντρικού σώματος. Ε ί χ ε ξυρισμένο σχεδόν το κ ε

ο Ηλίας, όταν αντίκρισε την Μπέλα, φαινομενικά ήρεμη,

φάλι κι όλη η έγνοια του ηταν το μεγάλο ξυράφι, που η

με μια χαραπάταλη βαλίτσα στο χέρι, να βαδίζει σαν κουρ

Μ π έ λ α το περιέγραφε ως ματωμένο. Το ξυράφι, λοιπόν,

ντισμένη πίσω από την Ευζωνία.

το ανέβαζε και το κατέβαζε στα απόκρυφα του, που τα ξύ

((Αυτός φταίει για όλα», ε ί π ε το κορίτσι ξερά, χωρίς να

ριζε με άγριες αλλά σίγουρες κινήσεις, τραγουδώντας ένα

υψώσει ή να χρωματίσει τη φωνή τ η ς . Κι έδειξε με το δά

τραγούδι με λόγια ακαταλαβίστικα. Πάντως λυπητερά. Έ

χτυλο το αγόρι. Ύστερα συνέχισε το δρόμο τ η ς , χωρίς να

τσι κατάλαβε η Μπέλα. Πιο πολύ μ α γ ν η τ ί σ τ η κ ε , λοιπόν,

καταδεχτεί να ρίξει πίσω ούτε μ ι σ ή ματιά.

η Μπέλα από τον άντρα παρά φοβήθηκε, γ ι ' αυτό κι ολό

((Μα τι έπαθε; Ε γ ώ ήσυχη τη β λ έ π ω . . . » απόρησε ο Η

κληρη μέρα δεν έβγαλε κ ι χ . Α λ λ ά στο τέλος τ ή ς προέκυ ψε η κρίση και κατάπιε τα κουμπιά.

ρακλής. 158

159



((Ποιος είχε όρεξη να ξυρίζει μες στα σκοτάδια τα τ έ τοια του; Έ λ α , τώρα...» γ.ά.·γχσ.σε ο Ηρακλής. ((Αυτά μου είπε κι ορκίστηκε σ τ η μνήμη του μακαρίτη του πατέρα τ η ς . Μου ε ί π ε , βέβαια, πως όταν ο άντρας την πήρε είδηση, γύρισε και την κοίταξε με μάτια υγρά και σκοτεινά, πιο σκοτεινά α π ' τη νύχτα. Τέτοια λόγια μου ε ί π ε . Γύρω απ' το λαιμό του είχε μια ουλή μαύρη, σαν κορ δέλα. Τ η ς έκανε εντύπωση που η ουλή έμοιαζε με π λ η γ ή ανοιχτή, καλοσχεδιασμένη, χωρίς να στάζουν αίματα. Α ντί να την πλησιάσει, ο άντρας σκούπισε το ξυράφι στην παλάμη του και πισωπάτησε προς τις ντοματιές. Μ π ή κ ε ανάμεσα στα φυτά και χάθηκε...» ((Γυμνούς άντρες ονειρεύεται η κόρη σου...» Ο Ηρα κλής αδιαφόρησε για την ιστορία κι άνοιξε ραδιόφωνο, να σκορπίσει η παγωμάρα και η ακεφιά. Ε ί π ε κάτι για το ((γύρισμα» που τ έ λ ε ι ω σ ε και για την κοπριά που θα έφερ ναν αύριο από τον Μαραθώνα. Αύριο ήταν Σ ά β β α τ ο . Ο Ηλίας άκουγε το Σ ά β β α τ ο παρέα με άλλους ήχους: ((Τζουμαρτεσί». Κ α ι η Κυριακή, ((Παζάρ». Ανατρίχιασε στην ιδέα πως κάποιος άντρας γυμνός, ξυρισμένος, κρα τώντας μια λεπίδα πολύ πιο επιθετικά απ' ό,τι οι κουρείς, ανάσαινε ταυτόχρονα μ' αυτόν τα αρώματα από τις ντο ματιές. Μέτρησε ως το τρία κι έτρεξε με όση δύναμη είχε


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

τρεμούλα που, α π ' τη ραχοκοκαλιά, έστελνε ριπές ρίγους στην κάτω σιαγόνα. Αφουγκράστηκε το τίποτα τ η ς νύ χτας. Η νύχτα μονίμως αχανής, μονίμως ν' αναδεικνύει τη σ ι ω π ή με τους φανταστικούς τ η ς ήχους. Δ ε ν ήταν κουτός ούτε κουβαλούσε τις συνηθισμένες φο βίες των παιδιών. Κ α μ ι ά φορά καμάρωνε την αντοχή του σ τ η μοναξιά. Σε λίγο και η ορφάνια θα του γινόταν παρά σημο, θα ψηνόταν σ τ η ζωή, όπως τόσα και τόσα παλικαρόπουλα ορφανά τ η ς παγκόσμιας ιστορίας. Ε ί χ ε στο νου μερικά παραδείγματα για τέτοιες σ τ ι γ μ έ ς . Κοίταξε το μισοφωτισμένο παράθυρο τ η ς ΜερόπηςΙουστίνης, θυμήθηκε την ε ν τ ύ π ω σ η που του 'κανε το όνο μα και κυρίως η αίσθηση πως ήταν ένα όνομα παρμένο α πό πρόσωπο νεκρό - μια βίαιη αρπαγή. Έ τ σ ι ένιωσε ε κείνη την π ρ ώ τ η φορά, που δεν μπόρεσε να κρατηθεί και φώναξε δυνατά το αναθεματισμένο όνομα του αρώματος... Αν έ μ π η γ ε μια φωνή, ίσως και να τον άκουγε η γριά, που σίγουρα τέτοια ώρα θα ροχάλιζε με το αιώνια κολλη μένο στην κοιλιά τ η ς βιβλίο. Δε θα το επιχειρούσε, όμως. Έ π ρ ε π ε πρωτίστως να βρει το δρόμο τ η ς επιστροφής, που σήμαινε κουράγιο. Δ ε ν ξ ε ν ι τ ε ύ τ η κ ε δα και στην άλλη ά κρη του κόσμου. Αίγο κουράγιο και τα πόδια θα 'βγαζαν φτερά. Του ήταν δύσκολο να καταλάβει πώς μπέρδεψε την κατεύθυνση, εκτός κι αν ηθελημένα είχε βρεθεί εκεί. ((Δη

προς το σ π ί τ ι . Μόνο όταν σκόνταψε στι^. σκαλιά τ η ς βεράντας και ε ί δε μπροστά του τα κίτρινα φώτα κατάλαβε πως, μες στην τρομάρα του, είχε βρεθεί στο σπίτι τ η ς κυράς. Σ τ α μ ά τ η σε ν' ανασάνει, να ηρεμήσει την καρδιά του, να κόψει την ι6ο

λαδή εδώ. Δ η λ α δ ή πουθενά». ^ Νόμισε πως άκουσε τη φωνή του να εξηγεί το ανεξήγη το και να ομολογεί πως δε βρισκόταν πουθενά, κι ας έμοια ζαν όλα γνώριμα μες σ τ η σιωπηλή κίτρινη ανησυχία τ η ς β ε ι6ι



ράντας. Έ π ε ι τ α κάρφωσε το βλέμμα του στο σκοτεινό τζά μι της πόρτας που οδηγούσε στην κουζίνα. Και ήταν εκεί.

ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

Τ ό τ ε το παιδί στο τ ζ ά μ ι του 'κανε νόημα να φύγει ή να κρυφτεί. Τα μάτια του γέμισαν φρίκη, τα χείλη του ακα

Ήταν εκεί και τον κοίταζε με τα γλυκά καστανά του

τάπαυτα μίλαγαν σιωπηλά, έλεγαν λόγια σαν να ε π ε ξ η

μάτια να λάμπουν, όπως λάμπουν τα μάτια που είναι στο

γούσαν την ξαφνική ψύχρα που ζύγωνε σ τ η βεράντα,

λισμένα με δάκρυα, ακόμα κι όταν δεν κλαίνε. Το παιδί ε

β γ α λ μ έ ν η απ' τα σκοτάδια του κήπου. Ο ύ τ ε οι βάτραχοι

κείνο, που η ανάσα του θάμπωνε το τ ζ ά μ ι , επαναλάμβανε

ούτε τα κουνούπια ούτε οι γρύλοι και οι αναστεναγμοί των

το όνομα του: ( ( Μ ε χ μ έ τ » . Κ α ι μιλούσε τη γλώσσα του πα

δέντρων. Σ ι ω π ή .

νικού. Δ ε ν άκουγε ο Ηλίας τον ήχο των λέξεο^ν, μα ένιω

Τα πέδιλα του Ηλία νότισαν απ' την π α γ ω μ έ ν η ομίχλη

θε ότι στο μυαλό του ανοίγονταν χάρτες γεμάτοι κόκκινες

που απλωνόταν α π ' άκρη σε άκρη. Το τζάμι άδειο. Ξ έ

ενδείξεις, που τον ταξίδευαν προς το Βορρά με ανατολικό

σκισε τα πνευμόνια του μ' ένα τραγούδι απ' το σχολείο:

έρεισμα. Κι α π ' το χάρτη με τα πυκνογραμμένα ονόματα των πόλεων, των χωριών και των βουνών, διείσδυε στην πεδινή ανοιχτωσιά μιας καμπίσιας πολιτείας, όπου τα στρώματα τ η ς ιστορίας έπεφταν το ένα πάνω στο άλλο, σαν τα παντεσπάνια στις τούρτες - με την κρέμα τ η ς ζω

((Θα φύγω από την πόλη κι απ' τα σπίτια, θα πάω σε ψηλή βουνοκορφή, με μια μαγκούρα μόνη μου βοήθεια κι ένα καλάθι με αρκετή τροφή...»

ής ενδιάμεσα. ((Αδριανού», ((Αδριανούπολη», ((Εντίρνε»...

Κι άρχισε να τρέχει, νοσταλγώντας φριχτά την κουζίνα

Κι ολόγυρα ποτάμια και δάση λεύκας, που οι άνθρωποι τη

και την π λ ά τ η τ η ς Βάσως καμπουριασμένη στο νεροχύτη.

λέγανε ((καβάκ». Κ α ι ο ζεστός αέρας τ η ς νύχτας, ((ρουσ-

Πνιγόταν μα τραγουδούσε. Το ' χ ε πιάσει το τραγούδι ψ η

γ ι ά ρ » . Αέξεις, λέξεις σαν βροχή πυροτεχνημάτων - κι ύ

λά, μα το πάλευε. Κι έτρεχε, αποφεύγοντας να α γ γ ί ζ ε ι τις

στερα, να το, κόντρα σ' ένα μεγάλο φεγγάρι από λαμαρί

ντοματιές, που, αντί για την ευχάριστη ξινίλα, μύριζαν

να, το τζαμί του Σουλτάνου Σ ε λ ί μ , πέτρινο, περίτεχνο,

κάρβουνο. Κι έτρεχε με ζιγκ-ζαγκ, γδέρνοντας τα πόδια

αιχμηρό, με τους μιναρέδες να καρφώνουν τον ουρανό.

του, έτρεχε χωρίς να κοιτάζει πίσω του, χωρίς να αισθά

Φυλλώματα καστανιάς ν' ανατριχιάζουν στα συνώνυμα

νεται πόνο στις γάμπες. ((Κος, κος...» του φώναζε το στο

τ η ς λέξης ((ρουσγιάρ», σαν νύχτα προχωρημένου Σ ε π τ έ μ

μάχι του, ((Τρέχα, τρέχα...» σ τ η γλώσσα του Μ ε χ μ έ τ , ώ

βρη. Κ α ι χαμηλά, στα καλντερίμια, να σέρνεται γρήγορη η

σπου αντίκρισε τον πατέρα του πίσω απ' τη σήτα να κα

γαλακτερή ομίχλη, αναγκάζοντας τις κουκουβάγιες να

πνίζει μισόγυμνος και τη Βάσω να κουρντίζει νυσταγμέ

κρυφτούν στο τέμενος, σε κόχες χρήσιμες μόνο την ώρα

νη το ξυπνητήρι.

τ η ς καταιγίδας και του χαλασμού. ΐ62

( ( Σ ' ακούμε, δεν κουφαθήκαμε ακόμα, μ ά γ κ α » , παραι63



ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

τήρησε ο Ηρακλής. « Η λ ύ ν ε πόδια, προσευχή και ύπνο...» ((Θα πρέπει να πάω η ίδια σ τ η μοδίστρα, να την παρα καλέσω... Κι αυτά δεν τα μπορώ καθόλου. Έ λ α κι εσύ μα

Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

ταν σώος στην κουζίνα, μακριά απ' τα κίτρινα φώτα τ η ς βεράντας του μεγάλου σπιτιού, έτοιμος να σωριαστεί α π ' την ένταση, που υποχωρούσε σιγά σιγά. Ξανάπιε νερό με βουλιμία και χώθηκε στα σεντόνια, που

ζί μου!» Η Βάσω είχε κι αυτή τα βάσανα τ η ς χαζο-Μπέλας και ήθελε να τα μοιραστεί με τον Ηρακλή. Με το δίκιο τ η ς . ((Λασπώθηκες. Β γ ά λ ε τα πέδιλα έξω, να τα πλύνω.

μύριζαν εντομοκτόνο. Ηροτού αποκοιμηθεί, άκουσε μια αγορίστικη φωνή, αδιόρατα μπάσα, να του εύχεται ((καλη νύχτα» από κάπου μακριά: ((Ιγί γ κ ε τ ζ ε λ έ ρ » .

Ηο, πο, γδάρθηκες! Να σου βάλω λίγο οινόπνευμα... Κοί τα εδώ χάλια!» ((Δεν είναι τίποτα. Νυστάζω...»

Τ π ή ρ χ ε , αυτό ήταν βέβαιο, μια κακής ποιότητας νοσταλ

Ο Ηλίας ξεφυσούσε για να συνέλθει. Ή π ι ε νερό, έφαγε

γία- και μάλλον πρέπει να 'φταιγαν τα γεράματα. Κι όχι

ένα βερίκοκο, ξανάπιε νερό. Η κούραση ανέβαινε απ' τους

ακριβώς γεράματα. Μια ηλικία χαλαρών συναισθημάτων,

αστραγάλους στα αυτιά.

που ρέπουν προς τον ύπνο. Όλα τα συναισθήματα τ η ς κα

((Αύριο μου υποσχέθηκες κ ά τ ι . . . » Η Βάσω ζωντάνεψε

τέληγαν σ' έναν ύπνο κουτό μα αναγκαίο. Τον ζητούσε το

απότομα, σαν να 'χε τεράστια σημασία εκείνη η υπόσχε

σώμα τ η ς και, κυρίως, ο συνδυασμός σώμα-πολυθρόνα-

ση, που ο μικρός δεν έδειχνε να τη θυμάται. ((Θα π ά μ ε

μοναξιά. Απολάμβανε τις αντιδράσεις του κορμιού τ η ς σαν

στην αγορά και θέλω να μου τραβήξεις με το χεράκι σου

άμυνα. Ανεξάρτητα α π ' το θυμικό κι απ' τα κέφια τ η ς .

ένα λαχείο... Το υποσχέθηκες. Οι δυο μ α ς ! »

Το κορμί ακολουθούσε τις δικές του νόρμες και υπερίσχυε

Ένα χαμόγελο τρεμόπαιξε στα χείλη τ η ς , που, τέτοια

ακόμα και τ η ς συχνουρίας. Ξ ε κ α ρ δ ί σ τ η κ ε με τ ι ς χαζοσκέ-

ώρα και με τόση κούραση, έδειχναν άσχημα, χαραγμένα

ψεις τ η ς . Πώς τ η ς ήρθε η συχνουρία! Αες και ήταν πρω

από πίκρα με την καμπύλη τους προς τα κάτω, όπως ό

τεύον συναίσθημα η σιχαμένη, ανεξάρτητη α π ' τη σμπα

σων δεν έχουν να περιμένουν τίποτα σ' αυτό τον κόσμο.

ραλιασμένη κ ύ σ τ η τ η ς , όπως τ η ς άρεσε να φαντάζεται

((Αύριο είναι Σ ά β β α τ ο » , του επανέλαβε με σκέρτσο και

την παλιοφιλενάδα τ η ς , την κ ύ σ τ η . Να, και τώρα που γ ε

του φάνηκε ακόμα πιο θλιβερή. ((Το λαχείο μας... Μα πού

λούσε, κάτι πονούσε εκεί κάτω. ((Το σκουριασμένο εργο

έχεις το μυαλό σου; Σε σένα μ ι λ ά ω . . . »

στάσιο τ η ς Ράνας...)) Αναστέναξε με πικρό στόμα. Μια

Σ' εκείνον μ ί λ α γ ε , κι όμως του ήταν αδύνατο να τ η ς πει πόσο ευτυχισμένος ένιωθε που αύριο θα ξημέρωνε Σ ά β βατο, με τον ήλιο να τους λιώνει το σβέρκο, που βρισκό 164

γαλακτερή γ ε ύ σ η φαρμάκων. Κ α ι πάντα η ζ έ σ τ η να πο λιορκεί το σ π ί τ ι . Η Μερόπη-Ιουστίνη δε θυμόταν άλλο καλοκαίρι να ' χ ε ι65




Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

ζεσταθεί τόσο πολύ στην Κηφισιά. Κοίταξε την ώρα, π ε

πνωτιστικό τόνο, συνεπαρμένη από την τρυφερότητα τ η ς .

ρασμένες δώδεκα, και υπολόγισε το χρόνο που θα ξανά

Μόνο ο Τουρχάν μπορούσε να διεγείρει στο έπακρο τα έν

βλεπε εκείνο το διαβολόπαιδο. Δ ε ν ήξερε τι ρόλο ακριβώς

στικτα τ η ς , να τη ζωντανέψει, να την τρελάνει με το κ έ

έπαιζε, όμως ήταν ο μοναδικός τρελός κρίκος με τη ζωή

φι και την ομορφιά του, που τη σπαταλούσε σε έρωτες ύ

που απόδιωξε, που ξέχασε, που άφησε πίσω σαν να μην υ

ποπτους αλλά εξωφρενικά γαργαλιστικούς.

πήρξε ποτέ. Κ α ι τα γράμματα των συγγενών απ' το ε

Κ α ι όλα αυτά για το συμβατικό τίποτα. Γ ι α την Ανα

ξωτερικό είχαν αραιώσει. Κ ά θ ε δύο, τρία χρόνια, ((Ιγί γ ί λ -

στασία-Ζεϊνέπ, που δεν καταδέχτηκε ποτέ να τ η ς γράψει,

μ π α σ ι » , ((Καλή Πρωτοχρονιά», αν και μερικοί τη θυμού

να τ η ς ζητήσει πληροφορίες για την ελάχιστη ζωή τους.

νταν ως χριστιανή και τα Χριστούγεννα. Δ ε ν ήταν λίγοι

Σ κ ο τ ώ θ η κ ε τόσο νέος και, ευτυχώς, έξω απ' τη νοικοκυ-

οι αριστοκράτες Οσμανλήδες που ζούσαν στα Λονδίνα και

ρίστικη λογική... Ας μην τα σκέφτεται πια. Την πλήγω

στις Νέες Υόρκες σαν Αγγλοσάξονες, με συζύγους χρι

σαν οι απουσίες, τα θρησκεύματα, οι προφήτες, οι ά γ γ ε

στιανούς. Αλλά και στην Πόλη θυμόταν πόσο τη γοήτευαν

λοι. Μόνο στους ανθρώπους σκάλωνε η περιέργεια τ η ς και

οι ε γ γ λ έ ζ ι κ ε ς ιστορίες των Χριστουγέννων ή τα γερμανι

στην ε π ί γ ε ι α ζωή. Δ ε δ ι έ θ ε τ ε τ ο τάλαντο τ η ς ταπείνω

κά ποιήματα, που μύριζαν ψ ω μ ί και σταφίδα, χιόνια, έλα

σης, δε θα έπλενε τα πόδια κανενός θεού, σιχαινόταν τα

τα και ψητά χοιρομέρια καραμελωμένα με μέλια μαρινα-

καμώματα του Πάπα με την επηρμένη ταπεινοφροσύνη

ρισμένα σε γλυκά κόκκινα κρασιά.

να πλένει τις ποδάρες των καρδιναλίων. Τα διάβαζε στις

Όλοι οι συγγενείς τ η ς , ακόμα και η οικογένεια του Σουλτάνου, είχαν δοκιμάσει τα ((βρομερά» για το θρήσκευ μα τους γουρούνια, τα ((ντομούζ», στα ταξίδια τους στην Ε υ ρ ώ π η . Σ τ η ν Πόλη, όμως, κάτι τέτοιο ήταν αδιανόητο,

γαλλικές εφημερίδες και αηδίαζε. Δ ε ν άντεχε από παιδί τους μεγαλοπρεπείς ατζέντηδες του Θεού. Όμως αδιαφο ρούσε, υπολογίζοντας μόνο στις αγάπες που ακρωτηριά στηκαν άγαρμπα και σε τ ί π ο τ ' άλλο.

τουλάχιστον όσο ζούσε ο παππούς και η γιαγιά. Ο Τουρ

Φυσικά και είχε βαφτιστεί, κοτζάμ γυναίκα, εκεί στις

χάν υποστήριζε πως είχε δει τους γονείς τους να τρώνε τα

αρχές του αιώνα, σ τ η Βρα'ίλα, για να καταπραΰνει τις τ ύ

περίφημα χοιρινά λουκάνικα τ η ς Φράου Σουλτς κι ότι δεν

ψεις μιας αυστηρής κουνιάδας, που μετά από λίγο τους ά

μπορεί να τηρούσαν τα ((μουσουλμανικά τους» στις αυ

φησε χρόνους. Τ η ς έδωσαν το όνομα Μερόπη-Ιουστίνη, ό

στριακές και τις γερμανικές πρεσβείες.

πως η μικρή αδελφή, που καταχράστηκε την πνευμονία

((Τρελό παιδί, γλυκέ μου...» ψιθύρισε. Κι άκουσε τη

τ η ς και θάφτηκε σ' ένα μαυσωλείο πάλλευκο.

φωνή τ η ς , μες στην ερημιά, ασυνήθιστα νεανική. ((Γλυκό

Θυμόταν πόσο ουδέτερα μούσκευε σε μια υπερβολικά

μου αγόρι, γλυκέ μου αδελφούλη...» συνέχισε στον ίδιο υ-

μ ε γ ά λ η κολυμπήθρα, με τα λάδια να τ η ς μαλακώνουν την

ι66

ι67


Ο


καχυποψία και να την οδηγούν στην Ορθοδοξία, αυτήν,


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

την Ανατολή. Δ υ τ ι κ ά έμαθε να κοιτάζει και στραβώθηκε.

μια Τούρκισσα απ' το ((τζάκι» του ίδιου του Αμπντούλ Χ α -

((Ήμουν η λ ί θ ι α ! » μονολόγησε και πεθύμησε λεμονάδα.

μ ί τ - κ α τ α γ ω γ ή που μόνο για εύσημο δε λογαριάστηκε

((Δεν έζησα ποτέ, δε ζήσαμε π ο τ έ . . . » συνέχισε αναζη τώντας με το δεξί πόδι τις παντόφλες τ η ς .

ί π ' τα σόγια του γλυκύτατου άντρα τ η ς . Καλός άνθρωπος. Τ η ς επέτρεψε να θρηνεί ((στεγνά»

Δ ι κ α ί ω ς η σοφή γιαγιά τ η ς , όταν μιλούσε για την οι

τον Τουρχάν, την προφύλαξε απ' όλους τους εξευτελισμούς

κογένεια τ η ς , την αποκαλούσε ((οικογένεια μίμων που

που υπέστησαν οι νεότερες εξαδέλφες και ανιψιές, κόρες

προσπαθεί να μ ι μ η θ ε ί τη σωστή ζ ω ή » . Κι εκείνη η ανόη

των τελευταίων ((κατ' ευφημισμόν» Παντισάχ. Πώς ήρθαν

τη συνέχισε έ τ σ ι . Μίμος! Γέλασε πάλι, ταράζοντας το σ τ ή

έτσι τα πράγματα με τους πολέμους και τις αλλαγές δεν

θος τ η ς . Τ η ς ήρθε βήχας κι έφτυσε στο μαντίλι ένα σάλιο

κατάλαβε. Έ σ β η σ ε το ((αξάν» απ' τα

σαν κόλλα.

ρωμαίικα

της,

έμα

θε την πρέπουσα καθαρεύουσα των σαλονιών και τα ε λ λ η

Μόνο ο Τουρχάν, ερωτευμένος με αγόρια και κορίτσια,

νικά τ η ς Αθήνας, που τ η ς φάνηκε χωριό αντάξιο μονάχα

δραπέτευε απ' το πρωτόκολλο τ η ς πλήξης και του τρόμου.

για γαλατάδες και τσοπαναραίους.

Το κέφι του έγινε σαράκι στα νεανικά τους χρόνια. Κι αν

Επιπόλαια ασπάστηκε όλους τους ρόλους τ η ς , λόγω

κράτησε δυο τρεις αληθινές σπίθες ζωής, στον Τουρχάν τις

τ η ς επιθυμίας να ζήσει και να επιζήσει. Γρήγορη σ τ η μά

όφειλε. Έ τ σ ι τον αγαπούσε χρόνο με το χρόνο και πιο πο

θ η σ η , κρυφή, συνεπής, επιμελής, αριστοκρατική και άψο

λύ, ώσπου έφτασε σ τ η σημερινή ηλικία τ η ς να αναδιπλώ

γ η . Ξαφνικά γέρασε και, στο μεταξύ, είχε οριστικοποιηθεί

νει τα απομεινάρια τ η ς λίμπιντο για χάρη του. Αυτό ήταν

ο πολιτικός χάρτης με τις διάφορες πατρίδες.

το μνημόσυνο και το κόλλυβό του.

Θεωρούσε τον εαυτό τ η ς , όπως και την οικογένεια τ η ς ,

Η γεροντική τ η ς επιθυμία για τον πεθαμένο αδελφό, το

θύμα τ η ς γεωγραφίας περισσότερο και λιγότερο τ η ς ιστο

μονάκριβο, που μια φορά έβαλε τη γριά μαγείρισσα να

ρίας. Γερασμένη πια και μόνη στην Κηφισιά, με το βαθυ-

τους ετοιμάσει πίτα από βιολέτες, μενεξέδες και τριαντά

πράσινο αειθαλές αίσθημα των κήπων, αποφάσισε ότι χά

φυλλα... ο τρελός! Μια περσική συνταγή για εραστές, που

λασε τη ζωή τ η ς σε μια φαντεζί ευγένεια, χωρίς ν' απο

αποφασίζουν να ζήσουν ένα δωδεκαήμερο μονάχα με ύπνο

λαύσει ποτέ το βάθος του τραγικού - που, δόξα τω Θεώ,

και συνουσία. Έφαγαν λαίμαργα την πίτα με τα λουλού

τ η ς προσφερόταν σε δόσεις αφόρητα χορταστικές.

δια, αλλά εκείνη παρέμενε δαιμονικά ενάρετη. Εκείνος,

Ε κ ε ί ν η απόλαυσε απ' τα μετόπισθεν τη μοίρα των Ο

πάλι, π ή γ ε να κάνει έρωτα με τον όμορφο γιο τ η ς μ α γ ε ί

σμανλήδων, συμμερίστηκε με τους Έ λ λ η ν ε ς την ((ανίατη

ρισσας, σκασμένος στα γέλια. Τον μίσησε και τον ζήλεψε,

βαρβαρότητα» των Τούρκων και σώπασε αδιάφορη για

αλλά οι καλοί τρόποι τ η ς παλιάς Τουρκίας δεν τ η ς ε π έ τ ρ ε -

ι68

ι69



Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

ψαν να ξεθυμάνει,, να στήσει, ένα μιναρέ θυμού, τόσο αιχ

παιχνίδι που είχε σκεφτεί να του προτείνει. Η λαχτάρα

μηρό και ψηλό, που θα μάτωνε ο ουρανός.

τ ή ς πίεζε την κύστη, αλλά καιρούς και ζαμάνια είχε να

Π ο τ έ δεν ξαναγύρισε στα νερά και στα χώματα του

νιώσει επιθυμίες κατευθείαν βγαλμένες α π ' τα ((μουσεια

σπιτιού τους. Από μακριά άκουσε τη φθορά και την ((ανα

κά τ η ς α ι σ θ ή μ α τ α » . Α υ τ ή ακριβώς ήταν η έκφραση που

γ έ ν ν η σ η » τ η ς Τουρκίας, που δεν τη φανταζόταν παρά σαν

ο αείμνηστος σύζυγος τ η ς χρησιμοποιούσε για να κρατή

μια σαλάτα κόκκινη στο αίμα και στις πιπεριές, καυτερή

σει σε απόσταση ανεπιθύμητες συγκινήσεις. Τώρα, που

κι απρόσιτη στους ευγενικούς ουρανίσκους. Με τον Τουρ

ήταν όλοι τους πεθαμένοι, θα ασκούσε πλήρως τα δικαιώ

χάν αντάλλασσαν τυπικές ευχετήριες κάρτες. Κι όσες φο

ματα τ η ς . Γέρασε και ακόμα δεν καταλάβαινε πόσο μόνη

ρές εκείνη του έγραψε συνθηματικά κάτι, εκείνος δεν α

και δυνατή ήταν. Δύο συμβολαιογράφοι αναθέρμαιναν κά

νταποκρίθηκε. Κ ι έκλαψε πικρά.

θε τόσο τη σχέση τ η ς με την πραγματικότητα, υπογραμ

Απορροφήθηκε α π ' το φτηνό στυπόχαρτο τ η ς ε π ι β ί ω σης, αυτός, ο πιο τρελός κι αγαπημένος τ η ς . Τη γέρασαν

μίζοντας τ η ς ότι δεν τ η ς έκανε σωστή χρήση. Τώρα, ό μως, που όλοι ήταν πεθαμένοι...

όλα όσα δεν έγιναν. Τη γέρασαν όλα όσα άφησε πίσω τ η ς

Αέρωσε το εσώρουχο τ η ς και σιχάθηκε τον εαυτό τ η ς .

λειψά. 'Τστερα, απρόσμενα, ήρθε η είδηση τ η ς δολοφονίας

Η λ ύ θ η κ ε κι ένιωσε ευχάριστα το χλιαρό νερό στα σκέλια

του. Έ κ λ α ψ ε πάλι, δαγκώνοντας τα σεντόνια και τις ζα

τ η ς . Μπορεί να ήταν κι α π ' την ταραχή τ η ς προοπτικής

κ έ τ ε ς τ η ς , στην προσπάθεια να πνίξει το λυτρωτικό γέλιο

να επικοινωνήσει με τον Τουρχάν... Ήταν εκ πρώτης όψε

- και μ ε τ ά προσποιήθηκε, σαν καλή μίμος, το θρήνο.

ως γελοίο, μα θα το επιχειρούσαν μαζί με το γιο του κ η

Έ τ σ ι έπρεπε να πεθάνει. Απροσδόκητα, όπως στο θ έ

πουρού. Θα έβρισκαν το σημείο επαφής - τόσα και τόσα

ατρο οι πρωταγωνιστές και οι ανεκδιήγητοι τ η ς Ιστορίας,

άκουγε για τέτοιου είδους επικοινωνίες με το υπερπέραν,

που αφήνουν εξουσίες και δόξες εξαιτίας ενός χαλασμένου

κι αυτό το παράξενο παιδί με το συνεσταλμένο ύφος...

αυγού, μιας ουρανοκατέβατης κεραμίδας, ενός κόκαλου που

((Ποιος είναι;» ρώτησε απότομα. Η φωνή τ η ς ακού

στέκεται πεισματικά στο λαιμό, μιας λυσσασμένης μαϊ

σ τ η κ ε σαν μην ήταν δική τ η ς . Ίσως κι από ώρα να την α

μούς, μιας παλιάς σύφιλης... ουφ, τ η ς ήρθε να ουρήσει. Π

πασχολούσε αυτή η ερώτηση: ((Ποιος είναι;» Ποιον περί

παλιοφιλενάδα τ η ς , η κύστη, θα την έβγαζε πάλι απ' τον

μενε μες σ τ η νύχτα; Κ ά τ ι μισόλογα του μικρού για νυχτε

πολτό των παραμυθιών τ η ς .

ρινούς ε π ι σ κ έ π τ ε ς την απασχόλησαν από νωρίς για λίγο,

Τα ρολόγια από ώρα είχαν σημάνει μεσάνυχτα, ο ύπνος

αλλά μ ε τ ά τα ξέχασε. Κάποιος τ η ς φάνηκε ότι βάδιζε τ ώ

δεν ερχόταν, όπου να 'ναι θα διαλυόταν η βεντάλια στα χέ

ρα αργά, προσεχτικά, με βήμα ιδιαίτερα σκληρό. Οι τριγ

ρια τ η ς . Μόνο το αγόρι του Ηρακλή μπορούσε να παίξει το

μοί στα σανίδια των πατωμάτων πολλαπλασιάζονταν μ έ -

170

171




σα σ τ η νύχτα. Χαμογέλασε. ((Ποιος να 'ρθει να ε π ι σ κ ε φθεί μια ξ ε β ρ ά κ ω τ η κυρία από την παλιά Τουρκία!»


σο φυσικά η ερώτηση στα τούρκικα. ((Κιμ ο;» Ποιος είναι; Κανείς δεν απάντησε. Μόνο ένα απαλό σύννεφο ομί

Θα δυσκολευόταν να την πάρει απόψε ο ύπνος, απόψε

χλης πλανήθηκε για λίγο στο δωμάτιο και, αμέσως, άκου

που όλα στριφογύριζαν μέσα τ η ς , φωτισμένα από το

σε τα κλειδιά κάτω στην κουζίνα και την αγουροξυπνημέ

((φαρμακευτικό φως» τ η ς νοσταλγίας. Με τον Τουρχάν

νη φωνή του Ηρακλή:

εκστασιαζόταν στα φαρμακεία τ η ς Πόλης με τα ιώδη και

((Κυρία Μερόπη, ε γ ώ ε ί μ α ι . . . »

μ π λ ε βάζα, καθώς το φως τ η ς μέρας φιλτραριζόταν απ' τα

Εκείνος ήταν. Κάθισε γρήγορα στην πολυθρόνα τ η ς ,

χρωματιστά γυαλιά και τους καθρέφτες με τα μαύρα φι

διόρθωσε τη ρόμπα, το βιβλίο στα γόνατα, τα γυαλιά τ η ς ,

δάκια, ένδειξη ότι πίσω τους, σε μυστικά ντουλάπια, βρί

η βεντάλια στο δεξί χέρι. ((Ποιος τα 'κανε αυτά; Κυρία Μερόπη...»

σκονταν καλοφυλαγμένες θανατερές ιαματικές ουσίες. Πάγωσε όταν άκουσε να θρυμματίζονται τζάμια έξω

Κ ά τ ι τον καθυστερούσε έξω και παραμιλούσε, με το

στο διάδρομο. Πλησίασε το τηλέφωνο. Η φιλική μαύρη

((γαμώτο» σαν αρχή ενός θυμού που ακουγόταν μάλλον για

βαριά συσκευή με το κατάλευκο καντράν. Αριθμοί-φίλοι

περιέργεια και απορία παρά για θυμός. Δ ε ν ανεχόταν βρι

για τέτοιες ώρες. Σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ θ η κ ε να θυμηθεί τον αριθμό

σιές και βρομόλογα, αλλά το ((γαμώτο» τέτοια ώρα νομι

του παράσπιτου. Κάποιος έφευγε εκεί έξω... Έ φ ε υ γ ε ή

μοποιούνταν. Μ π ή κ ε μέσα με το φανελάκι και το παντε

ερχόταν; ((Δεν φοράω και κιλότα, η τρελή...» μουρμούρισε,

λόνι στραβοκουμπωμένο.

ευχαριστημένη που μπορούσε να γλεντά τους φόβους τ η ς .

((Δεν κοιμάστε; Ποιος το ' κ α ν ε ; » Τ η ς έδειξε μερικές κατεστραμμένες κορνίζες φωτογρα

Το σήκωσε ο Ηρακλής: ((Ευζωνία, εσύ είσαι;» Μες στον ύπνο, του 'ρθε η Ευζω

φιών και, στην παλάμη του, χαρτάκια κομμένα. Ά π ' το ύ

νία για πιο πιθανή. Είχαν και τα ντράβαλα με την Μπέλα.

φος του προσπαθούσε να καταλάβει το μέγεθος τ η ς κατα

((Ποιος είναι;» άκουσε τη φωνή τ η ς Βάσως φοβισμένη. ((Έπαθε τίποτα η Μ π έ λ α ; »

στροφής. ((Ποιος ξέσκισε τ ι ς φωτογραφίες, κυρία;»

((Κάτι θέλω. Ε λ ά τ ε μια σ τ ι γ μ ή . . . »

Τ η ς ξέφυγε ένας λυγμός σαν ρέψιμο, όταν είδε σ τ η χε

Οι σκάλες. Άκουγε τις σκάλες. Μακάρι να μπορούσε

ρούκλα του Ηρακλή τα κεφάλια του Τουρχάν, του πατέρα

να καταλάβει αν τις ανέβαινε ή τις κατέβαινε ο ε π ι σ κ έ

και τ η ς μάνας τ η ς , των εξαδέλφων τ η ς και τ η ς Άναστα-

π τ η ς . Το πιο λογικό ήταν ν' ανάψει τα φώτα στο διάδρο

σίας-Ζεϊνέπ... Ο κηπουρός την κοίταζε με κατανόηση.

μο, όμως η λογική τ η ς δεν ήταν στο φόρτε τ η ς . ((Κιμ ο;» ψιθύρισε, ανατριχιάζοντας που τ η ς β γ ή κ ε τ ό 172

((Άκουσα ένα θόρυβο...» απολογήθηκε στον Ηρακλή. ((Να σας φτιάξω ένα τίλιο... ένα χαμομήλι... Τα τζάμια »73




Σ Τ Ο Ν

ΚΗΠΟ

((Δε νομίζω τίποτα, κυρία... Να φωνάξουμε την αστυ

που σκορπίστηκαν θα τα σκουπίσω σε μισό λ ε π τ ό » . Τ η ς χαμογέλασε καθησυχαστικά και πρόσθεσε αμήχανος: ((Ή

νομία!»

ταν κλειδωμένα...»

((Σκούπισε τα γυαλιά και πήγαινε... Είναι αργά...»

((Το ξέρω. Ε π ί σ η ς ξέρω τι άκουσα...» Ακουγόταν α

•

((Μήπως...» Κ ά τ ι π ή γ ε να πει ο Ηρακλής, αλλά το μ ε τάνιωσε. Ακούμπησε προσεχτικά τα κεφάλια από τις κα

νόητη, αλλά δε θα ενέδιδε. ((Εσείς τι λ ε τ ε ; Κ ρ ί μ α τις φωτογραφίες...»

τεστραμμένες φωτογραφίες στο σεκρετέρ και β γ ή κ ε να συ

Κοιτούσε με οίκτο τα κεφάλια των δικών τ η ς στο χέρι

γυρίσει σκεφτικός. Πέρα α π ' τ ι ς σκισμένες φωτογραφίες

του. Ο Τουρχάν την έκοβε λοξά, με το πονηρό του χαμό

και τις σπασμένες κορνίζες στο χολ, τίποτα δε φανέρωνε

γελο, πλάι στον αντίχειρα του κηπουρού. Δ ε ν το άντεξε

ότι το σπίτι είχε παραβιαστεί.

και ξαναρεύτηκε.

((Τρελόγρια! Γ α μ ώ την τ ύ χ η μου...» συναξάριζε με μ ι

((Άνοιξε το παράθυρο να μπει αέρας...» τον παρακάλεσε.

σόλογα, ψόφιος α π ' την κούραση, καθώς μάζευε τα τζά

((Να τα πετάξω; Είναι κ ρ ί μ α . . . » ε ί π ε εκείνος.

μια. ((Οποιος κι αν ήταν αυτός που το 'κανε, τους μισού

((Γιαζίκ, γιαζίκ... Ναι, είναι κρίμα. Ά φ η σ ε τα ε δ ώ . . . »

σ ε » , σ κ έ φ τ η κ ε . Τ έ λ ε ι ω σ ε γρήγορα, αφήνοντας τ ι ς λ ε π τ ο

Ο ύ τ ε ήξερε τι έ λ ε γ ε απ' την ταραχή τ η ς . Την εκνεύριζαν

μέρειες για τη Βάσω, το πρωί.

και τα μάτια του Ηρακλή, στενεμένα α π ' το πρήξιμο του

((Ο γιος σου είναι προικισμένο αγόρι. Να τον νοιάζεσαι...»

ύπνου. Τέτοια μάτια θυμόταν α π ' τα χρόνια τ η ς Ισταν

((Τον νοιάζομαι, κυρία. Ε ί χ ε , όμως, την ατυχία να π ε

μπούλ, μάτια αγουροξυπνημένα, γεμάτα απόγνωση α π '

θάνει η μάνα του...»

την κυκλοθυμία τ η ς Τ ψ η λ ή ς Ηύλης. Τον πατέρα, τους θεί

((Είναι αξιόλογο παιδί και ώριμο...»

ους, μα πιο πολύ το στόμα τ η ς μητέρας τ η ς , τα χαράμα

((Ευχαριστώ, κυρία. Θ έ λ ε τ ε τ ί π ο τ ' άλλο; Να μείνω α

τα, ν' αρνιέται ν' ανοίξει ακόμα και για μια γουλιά τσάι.

πόψε εδώ, αν... νομίζετε ό τ ι . . . »

Ήταν κοριτσάκι ακόμα, αλλά καταλάβαινε ότι σκιές ανή

((Δε θέλω κανέναν», τον έκοψε. ((Αύριο, όταν ξημερώσει

συχες βάραιναν το σ π ί τ ι . Μόνο ο Τουρχάν κοιμόταν του

με το καλό, να μου τον στείλεις. Κατάλαβες τι σου είπα;»

καλού καιρού, ο Τουρχάν που αποκεφαλισμένος -ποιο χέρι τ ό λ μ η σ ε ; - χαμογελούσε στην παλάμη αυτού του μεγαλό σωμου τριχωτού άντρα.

((Φυσικά... Θα αφήσω τα φώτα αναμμένα. Σίγουρα δε θ έ λ ε τ ε ένα τσάι;» ((Δεν το 'κανα ε γ ώ . . . » αναστέναξε η γριά κατάκοπη

((Τι με κοιτάς έ τ σ ι ; » τον αποπήρε.

α π ' τ η συγκίνηση.

((Πώς έτσι, κυρία;» Ο Ηρακλής κοκκίνισε από ντροπή.

((Κοίταξα παντού, κυρία. Δ ε ν είδα τ ί π ο τ α » .

(('Ετσι... Μη και νομίζεις ότι το 'κανα ε γ ώ ; »

((Δεν το 'κανα ε γ ώ . . . » μουρμούρισε, ίσα ίσα για ν' α-

'74

'75



Ο



κούσει. τη φωνή τ η ς . Ξαφνικά τα βλέφαρα τ η ς βάρυναν.

χειμωνιάτικο σαφώς φαγητό, αλλά η κυρά απ' το ξημέ

Θα κοιμόταν αμέσως και, όταν ξυπνούσε το πρωί, όλα θα

ρωμα, μεταξύ ύπνου και παραληρήματος, απαιτούσε σαν

βρίσκονταν σωστά σ τ η θέση τους. Μονάχα να έφευγε αυ

γκαστρωμένη ((τσορμπά».

τός ο άντρας με τις ε π ι θ ε τ ι κ έ ς ορμόνες. Α π ' τις δασωμέ

Τα νεύρα τ η ς Βάσως δε θα άντεχαν για πολύ. Αυτό

νες μασχάλες του ερχόταν μια ξινή μυρωδιά μαγιάς, που

σκεφτόταν, ανακατεύοντας στο ζεστό γάλα το ((κάστερ

τ η ς αναστάτωνε το στομάχι. Τ η ς βάραιναν τα βλέφαρα.

πάουντερ» για την κρέμα. Δε θα άντεχαν, γιατί είχε το

Μια νύστα ακαταμάχητη κι έπειτα η βεβαιότητα πως

παλούκι τ η ς Μπέλας. Ποιος ξέρει αν θα την ηρεμούσε η

κοιμόταν στην πολυθρόνα τ η ς , μέσα σε αθόρυβα όνειρα νο

((αγία» Ευζωνία, καλή τ η ς ώρα. Ε ί χ ε και το βασανιστικό

τισμένα από διώροφα ποτάμια, ξαδέλφια του Βοσπόρου,

ερώτημα ποιος κερατάς αποκεφάλισε τις φωτογραφίες

ποτάμια από κόκκινο και μαύρο μελάνι, που ποτέ κανένας

του χολ, είχε και τη λαχτάρα του λαχείου. Γ ι α τ ί το 'χε

δε θέλησε να χρησιμοποιήσει για να γράψει ιστορικές υ

προγραμματίσει να πάρει τον Ηλία και να κατεβούν στην

ποσημειώσεις πόνου και πένθους...

αγορά για λαχεία, μπας και ξεστραβωθεί η τ ύ χ η τ η ς .

Ούτε που κατάλαβε πότε έφυγε ο Ηρακλής, πότε κ λ ε ί

Κι από πάνω οι δουλειές κι ο Ηρακλής, που ψες το βρά

δωσε, πότε ξανάνοιξε και ξανάκλεισε όλες τις πόρτες και

δυ, επιστρέφοντας άγρια χαράματα απ' το σπίτι τ η ς κυ

τα παράθυρα, για να διώξει μια υποψία ομίχλης. Α λ λ ά ε

ράς, μετά το τηλεφώνημα, αντί να ξεραθεί στον ύπνο, τη

κείνος, μέσα στην κούραση του, ούτε που έδωσε σημασία...

μάγκωσε σαν τανάλια με τις ποδάρες του και ώσπου ξ η μέρωσε τ η ς έκανε το ακατονόμαστο. Τώρα είχε κι αυτό το αντιπαθητικό ψηλομύτικο κορι

((Αρρώστησε και δεν έχει όρεξη να δει κανέναν. Μόνο

τσάκι να τ η ς δίνει εντολές: ((Βάσω, εκείνο... Βάσω, τ'

στενούς σ υ γ γ ε ν ε ί ς » . Η Σ τ έ λ α , μάλιστα, αυτό το ((στε

άλλο...» Π έ τ α ξ ε και η Βάσω την κιλότα τ η ς , που την έ

νούς σ υ γ γ ε ν ε ί ς » το τόνισε όσο γινόταν πιο στρυφνά, έτσι

κοβε το λάστιχο σε άσχημο σημείο, και δροσιζόταν, αν και

που στα αυτιά του καημένου του Ηλία καταγράφηκε σαν

η ζέστη είχε υποχωρήσει κάπως. Να προλάβαινε. Μόνο

((στενά παπούτσια», με πόνο και φουσκάλες με υγρό.

αυτό ήθελε. Κ α ι τις σούπες και την κρέμα και την καθα

Η Σ τ έ λ α είχε κ α τ ε β ε ί στην κουζίνα να πάρει μια κα

ριότητα και το λαχείο. Προπαντός αυτό, πάση θυσία.

νάτα κρύο νερό, γιατί η Βάσω δεν προλάβαινε σήμερα. Ε ί

((Η κυρία Μερόπη διέταξε να ξανάρθω... Γ ι α σ ή μ ε

χε γενικώς νευρικότητα, αλλά κι ένα σωρό δουλειές, που

ρα...» είπε ο Ηλίας σίγουρος για το δίκιο του. Το ((ωραιό

προέκυψαν με την αδιαθεσία τ η ς κυράς τ η ς . Σ τ η φωτιά οι

τερο κορίτσι που είχε δει μέχρι τ ό τ ε » τρεμόπαιξε τις πλού

κατσαρόλες μοσκομύριζαν χορταρικά βραστά και ψάρι,

σιες βλεφαρίδες τ η ς , αστράφτοντας από έπαρση:

176

177


Ο


((Η θεία κοιμάται. Έ λ α όταν ξυπνήσει και τ ό τ ε β λ έ πουμε. Κατάλαβες, παιδί μου;»


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

Μουρμούρισε κάτι ακαταλαβίστικα ξόρκια κι έφερε σκού πα και φαράσι.

Φυσικά και κατάλαβε πως η Σ τ έ λ α ήταν σκληρό κα

Ο Ηλίας β γ ή κ ε αργά σ τ η βεράντα και κατούρησε α π '

ρύδι σε θέματα εθιμοτυπίας και μεγάλο στραβόξυλο. Κ α ι

τα νεύρα του μια γλάστρα σγουρό βασιλικό, να ξαλαφρώ

πανέμορφη, να κάθεσαι να τη χαζεύεις με τις ώρες. Τ ό τ ε

σει α π ' το παράπονο. Τα κοκόρια διαλαλούσαν πέρα μα

εκείνος έκανε τη θαυματουργό, όπως νόμισε, χειρονομία

κριά την αλλαγή του καιρού. Σύννεφα τύλιξαν τον ήλιο,

και έβγαλε μέσα α π ' το πουκάμισο του τη φωτογραφία

σκούραιναν οι σκιές στον κήπο, σκοτείνιασε η κουζίνα και

τ η ς Α λ ί κ η ς με την αφιέρωση.

η Βάσω αναστέναξε βαριά:

« Σ τ η Στέλα...»

((Μια βροχή μας έ λ ε ι π ε » . Ο νους τ η ς στο λαχείο...

((Τι είναι αυτό;» απόρησε η μικρή.

Η Ράνα-Μερόπη-Ιουστίνη παρακάλεσε τη Σ τ έ λ α να

((Για σένα. Μου το 'δωσε η ίδια. Η υπογραφή και τα γράμματα είναι δικά τ η ς » , καμάρωσε.

τ η ς βάλει άλλο ένα μαξιλάρι, να σηκωθεί λίγο. Ζ ή τ η σ ε χτένα και το

άρωμα

τ η ς , να βεβαιωθεί ότι ζούσε ή ότι έ

δωμάτιο

((Και πού ήξερε το όνομα μου;»

βγαινε από τον κολλώδη λήθαργο. Το

με τα κί

« Ε γ ώ τ η ς το 'πα. Είχα πάει στο " γ ύ ρ ι σ μ α " με τον

τρινα φώτα του πορτατίφ την καθησύχασε ότι δεν είχε υ ποστεί τη συναισθηματική παράλυση που φοβόταν. Έ ν ι ω

μπαμπά μου κ α ι . . . » Η Σ τ έ λ α , κατακόκκινη σαν ντομάτα, έσφιξε τα χείλη

σε ξανά τον πόνο τ η ς νοσταλγίας, τη λαχτάρα για τον αέ

τ η ς κι έσκισε σε πολλά κομμάτια τη φωτογραφία: ((Να

ρα των αγαπημένων νεκρών, θυμήθηκε τη νύχτα. Θυμήθη

μάθεις να με καρφώνεις σε ξένους... Πήγαινε τώρα κι έλα

κε την αδυναμία τ η ς να υποστηρίξει με σθένος πως δεν ή

όταν ξυπνήσει η θ ε ί α » .

ταν ένοχη για τον ((αποκεφαλισμό)) του αδελφού τ η ς .

Το κορίτσι, με μια αφύσικη τρεμούλα στο στήθος, σ ή

Το ρολόι έδειχνε πια μ ε σ η μ έ ρ ι και η Σ τ έ λ α ήταν κοντά

κωσε θριαμβευτικά τους ώμους και ανέβηκε γρήγορα τα

τ η ς με δροσερά χέρια, χαμογελώντας συγκρατημένα. Αν

σκαλιά, αφήνοντας τον Πλία μικροσκοπικό πίσω τ η ς , σε

το νέο είχε διαρρεύσει, θα τη θεωρούσαν σήμερα όλοι τους

μέγεθος φακής.

τρελή.

Π Βάσω κάτι μυρίστηκε:

((Το 'κανε ο μικρός. Τον έχω ικανό για όλα...)) είπε η

((Τι ήθελε αυτή;»

Σ τ έ λ α τακτοποιώντας τα μαξιλάρια. ((Ή αυτός ο αγριάν-

((Τίποτα...» Μόλις που του β γ ή κ ε η φωνή.

θρωπος, ο κηπουρός πατέρας του...» συμπλήρωσε.

((Κι άλλη φωτογραφία κομματιασμένη; Ε, λοιπόν, ε γ ώ

((Σταμάτα, σε παρακαλώ... Α υ τ ή είναι δουλειά άλλου...)) ((Ποιου άλλου;)) Η Σ τ έ λ α , με ύφος αυθεντίας, τη βοή-

θα τρελαθώ εδώ μ έ σ α ! » 178

'79



ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

θησε να χ τ ε ν ι σ τ ε ί . Την αρωμάτισε ελαφρά και τ η ς έδωσε

λες, υφάσματα, βάτες, κ ε ν τ η μ έ ν α μπούστα, διαμάντια,

το κουτί με τα χάπια. ((Ποιου άλλου, θεία;» επανέλαβε. Δ ε ν

χρυσές αλυσίδες, ζαφείρια και ρουμπίνια κελάρυζαν σ τ η

τ η ς απάντησε. Έ κ λ ε ι σ ε το στόμα, πικρό α π ' τα φάρμα

γλώσσα τ η ς Σ τ έ λ α ς , που θυμόταν απίστευτες λ ε π τ ο μ έ

κα και τον ύπνο. Από το μισάνοιχτο παράθυρο ερχόταν

ρειες από τα μοντέλα των φιγουρινιών.

δροσιά.

((Βιάζεται να γίνει γυναίκα, για να δυστυχήσει και να

((Πες του Ηλία ν' ανεβεί, που τον θ έ λ ω » .

το φχαριστηθεί», σ κ έ φ τ η κ ε η Ράνα, αν και η φοβερή Σ τ έ

((Αείπει με τον πατέρα του. Γυρίζουν ταινία...» Γ έ λ α

λα τη βιομηχανία τ η ς μόδας την είχε αναγάγει σε ανδρο-

σε ειρωνικά, ευχαριστημένη που είχε το πάνω χέρι. ((Τουρχάν...» Πρόφερε το όνομα του αδελφού τ η ς ανα

κτόνο όπλο, πανέτοιμη να σπάσει τις καρδιές όλων των αρσενικών τ η ς υφηλίου. ((Ή χαζή είναι ή τέρας», κ α τ έ λ η ξε κουρασμένη απ' τις περιγραφές και τα σχόλια η Ράνα-

στενάζοντας. Η Σ τ έ λ α είχε ξανακούσει τέτοια ονόματα, αλλά δεν έ δωσε βάρος. Άρχισε να κελαηδά διάφορα οικογενειακά κουτσομπολιά με αφορμή το χορό τ η ς Σχολής Ικάρων. Και

Μερόπη-Ιουστίνη. ((Πες σ τ η Βάσω να ετοιμάσει λ ί γ η ψαρόσουπα, καλή μου».

άλλα, που τα άκουγε απ' τις φίλες τ η ς αδελφής τ η ς . Δ ι α

Αήθαργος, ξελήθαργος, τη σούπα τη θυμόταν, αφού α

σκέδαζε με τις αποτυχίες και το άσχημο τέλος των ((δε

νάμεσα στα βυθίσματα τ η ς είχε προλάβει να δώσει τις

σμών». Νέοι άντρες, που πλήγωναν με ευκολία τ ι ς καρδιές

σχετικές εντολές σ τ η Βάσω για το φαγητό. Αχ, το φα

των κοριτσιών, άπιστοι κι άστατοι εξαιτίας τ η ς ομορφιάς

γ η τ ό . . . Το φαγητό ανέκαθεν αποτελούσε για την οικογέ

τους, και πάντα γυναίκες αφημένες στο έλεος μιας μυθι

νεια τ η ς μια προτεραιότητα που δεν μπορούσε να αναβλη

στορηματικής δυστυχίας.

θεί με τίποτα. Ακόμα και τις χειρότερες μέρες, οι μ α γ ε ί

((Μακριά από μας...» αποφάνθηκε με μικρομέγαλο ύ φος, αλλά η θεία τ η ς την έκοψε μ' ένα β λ έ μ μ α τόσο ερω τηματικό, που προσγειώθηκε αμέσως στην πνιγηρή πραγ ματικότητα του δωματίου.

ρισσες δε σταμάτησαν να ξεπουπουλιάζουν κότες για το α γαπημένο ((ταβούκιοκσου» τ η ς μαμάς τ η ς . Το 1908 ήταν που πέθανε. Μαζί με το τέλος τ η ς εξου σίας του Αμπντούλ Χ α μ ί τ . Του μελαγχολικού χλεμπονιά-

((Να έρθει να με δει οπωσδήποτε. Ό,τι ώρα και να 'ναι.

ρη εξαδέλφου με τους ευγενικούς τρόπους, που έσπερνε μια παγωμάρα όπου εμφανιζόταν. Μόνο η γιαγιά τ η ς ήταν ι

Προτού νυχτώσει...» Κ α τ ά λ α β ε ότι μιλούσε για τον Ηλία κι ένιωσε τύψεις

διαίτερα ευπρόσδεκτη στο πάρκο του Γ ι λ ν τ ί ζ , όπου ο εξά-

για το ψέμα τ η ς . Ξανάπιασε τη φλυαρία αμέσως, αυτή τη

δελφος-Σουλτάνος κρυβόταν μέσα στα δέντρα και στους

φορά με περιγραφές φορεμάτων και κοσμημάτων. Κορδέ-

ψηλούς φράχτες, αφήνοντας το μύθο του να παρασέρνει τη

ι8ο

ι8ι

Ο Γ Ι Α Ν Ν Η Σ




φαντασία στις πιο τρελές και φρικιαστικές υποθέσεις. Α κόμα και μέσα στην οικογένεια. Ο Τουρχάν υποστήριζε ότι ο Σουλτάνος επιδιδόταν στο σπορ τ η ς αιμορραγίας, γενικώς, αλλά άκουσε τα σχολιανά του απ' τον πατέρα, που ήταν άνθρωπος μετριοπαθής και υπέφερε στωικά όλα όσα ακολούθησαν αργότερα με

θάρρος. Μέσα τ η ς φωτογράφιζε το θρασύ μουτράκι του α γοριού, που γρήγορα θα μεγάλωνε, αφού ή δ η η φωνή του είχε καβαλικέψει κάτι μπάσες χορδές, που δεν πολυθύμιζαν παιδί. ((Θα ξανακοιτάξω, μπορεί να ήρθαν στο μεταξύ...» Η Σ τ έ λ α , προβληματισμένη, έφυγε να μπαλώσει την κατά σταση. Αυτά τα ιδιαίτερα τ η ς θείας τ η ς με τον πιτσιρικά

τους Νεότουρκους. Σ τ ο μεταξύ, η Ράνα έφυγε με το σύζυγο τ η ς σ τ η Ρου μανία κι από ' κ ε ί στην Κηφισιά, σαν Μερόπη-Ιουστίνη πλέον. Τι ν' απέγινε ο τάφος στο Εγιούπ; Δ ε ν μπορούσε να φανταστεί εδώ και πολλά χρόνια τάφους χωρίς σταυρούς και αγάλματα, κι όμως στο παλιό νεκροταφείο του Εγιούπ κοιμόταν όλη σχεδόν η οικογένεια τ η ς , πλην του Τουρχάν,

τ ή ς γυρνούσαν τα έντερα. Π ό τ ε πρόλαβε να τους γίνει τό σο απαραίτητο το ορφανό του Ηρακλή; Κι αν την κάρφω νε; Οι σιγουριές τ η ς κλονίστηκαν, αλλά βρήκε πάλι απο θέματα αυτοπεποίθησης. Β γ ή κ ε στο συννεφιασμένο κήπο, διασχίζοντας το ανυπόφορο καθεστώς τ η ς ψαρόσουπας. Η Βάσω έστυβε λεμόνια. Ο ύ τ ε που τ η ς έδωσε σημασία...

που τον έθαψε άρον άρον στην Εντίρνε εκείνη η Ρωμιά. ((Μόνο ο Τουρχάν θα μπορούσε να κάνει κάτι τ έ τ ο ι ο . . . » μουρμούρισε αρκετά δυνατά, δαγκώνοντας τα χείλη τ η ς . ((Αν ήξερα. Θ ε έ μου, αν ήξερα...» Μια τρελή λαχτάρα τ η ς ανακάτωσε το στομάχι κι ανα ζήτησε τ η Σ τ έ λ α . Το κορίτσι ήρθε τρέχοντας. Έ π ρ ε π ε οπωσδήποτε να βρεθεί ο Ηλίας. Να ειδοποιούσαν, όπου κι αν βρισκόταν το κινηματογραφικό συνεργείο. Έ β α λ ε τις φωνές, για ν' α κούσει η Βάσω: ((Εγώ προσέλαβα κηπουρό κι άνθρωπο για τα θελήμα τα, όχι τον Κ λ α ρ κ Γ κ έ ι μ π λ » . Η Σ τ έ λ α έσκασε στα γέλια με τον ψευτοθυμό τ η ς θείας τ η ς . Τ η ς άρεσε που, επιτέλους, έμπαιναν τα πράγματα σ τ η θέση τους, γιατί το υπηρετικό προσωπικό παραείχε πάρει ΐ82

((Είναι ο Τουρχάν. Το ξέρω πως τρελάθηκα, αλλά ναι, ναι, είναι ο Τουρχάν... Χόσγκελντίν, αδελφέ μου». Η Ράνα πλημμύρισε από την ευτυχία ενός πανικού που τ η βάρεσε κατευθείαν στην κ ύ σ τ η . Θυμήθηκε τ η λαγνεία στα χείλη και τα μάτια του αδελφού τ η ς , όταν τ η ς περιέ γραφε τα αντρικά κορμιά στα φημισμένα χαμάμ τ η ς Π ό λης, όπως το Τζαάλογλου, το Τσεμπερλιτάς και το μεγά λο, στην παραλία του Ουσκουντάρ, αν κι εκείνος προτι μούσε να τρυπώνει σ' ένα λαϊκό και κακόφημο εκείνα τα χρόνια, στον Τοπχανέ, το Κ ι λ ί τ ς Πασά χαμαμί, με όλα τα καθάρματα του λιμανιού, άστεγους ως επί το πλείστον, που βόλευαν τη μιζέρια τους μες σ τ η θαλπωρή του χαμάμ. Π ώ ς τα θυμόταν όλα αυτά ξαφνικά; Έ ν ι ω σ ε πως κάι83



που κοντά τ η ς φτερούγιζε η ψυχή του Τουρχάν, αλλά, στο

Το παιδί χώθηκε όσο μπορούσε πιο βαθιά στις ντομα

μεταξύ, μ π ή κ ε η Βάσω με το δίσκο: ψαρόσουπα και τα

τ ι έ ς , που μ ε τ ά βίας κρατούσαν τον καρπό τους. Η Σ τ έ λ α

χορταρικά τ η ς , με λεμόνι και λάδι.

τον έχασε α π ' τα μάτια τ η ς .

((Δεν την αυγόκοψα, για να μη σας βαρύνει», ε ί π ε . ((Την

((Άκουσες τι σου είπα; Ξ έ ρ ω πως θύμωσες για τη φω

κρέμα την έβαλα να κρυώσει. Το απόγευμα θα πεταχτώ ως

τογραφία, αλλά όλες οι ώρες δεν είναι ίδιες. Νόμιζα πως η

την αγορά, αλλά θα 'ναι εδώ ο Ηρακλής. Δε θ' αργήσω».

θεία Μερόπη πέθαινε... ήταν πολύ άσχημα. Η λ ί α . . . »

((Ηες του να ξεμπερδεύει με τα κομπαρσιλίκια...» ((Τέλειωσε με την ταινία. Σ ή μ ε ρ α περιμένει κοπριά απ' τον Μαραθώνα. Θα τη φέρουν με άμαξα...» ((Αν τον φωνάξουν σε καμιά ταινία με την Γ κ ά ρ μ π ο , ας με ειδοποιήσει. Σιχαίνομαι το σινεμά, αλλά ευχαριστώ το Θεό που με αξίωσε να δω την Γ κ ά ρ μ π ο . . . » Η Βάσω άνοιξε το στόμα, μη ξέροντας αν έπρεπε να γελάσει ή να το βουλώσει. Η γριά ήταν απολύτως σοβα ρή και προσηλωμένη σ τ η σούπα τ η ς .

Ε ί χ ε μαλακώσει ο τόνος τ η ς , κλαψούριζε, πρόφερε το όνομα του προσεχτικά, πεντακάθαρα το λάμδα, όπως μια γυναίκα που ζητά συγχώρεση, αξιολύπητη α π ' την τα πείνωση. ((Σου το ορκίζομαι... Αν ξαναβρεθείς με την Α λ ί κ η Βουγιουκλάκη, θα ήθελα ένα αυτόγραφο. Δε μαζεύω φω τογραφίες, αλλά... Ηλία, μ' ακούς;» Την άκουγε και λιγωνόταν. Βούρκωνε και σάλιωνε τα χείλη του, που είχαν ξεραθεί. Τριβόταν στα φύλλα τ η ς ντο

((Φοβάμαι τις βουβές ταινίες, κυρία...»

ματιάς με την πικρή αψάδα, άγγιζε τα μάγουλα του στα

((Μπα; Ε γ ώ νόμιζα ότι φοβάσαι μόνο το πάγκρεας».

χνούδια των κορμών. Έσταζαν κόκκινα ζουμιά α π ' τις ώ

((Εκείνο είναι άλλο πράγμα... Τα χάπια σας...» Τ η ς έ

ριμες ντομάτες, που είχαν ανοίξει σαν θανατερές πληγές κι

βαλε στο δίσκο τα χάπια κι έφυγε τρέχοντας, για να μην

αιμορραγούσαν σταλιά σταλιά. Σαν να 'ταν δικές του οι

ειπωθούν χειρότερα.

πληγές, αρωματικές πληγές τ η ς αγάπης. Γ έ μ ι σ ε το σ τ ή

Η Σ τ έ λ α πέτυχε τον Ηλία μέσα στις ντοματιές. Γ υ

θος του σπόρια και πράσινες αμυχές, αίματα πράσινα και

μνός α π ' τη μ έ σ η και πάνω, με μαύρο καμποτένιο σω-

κόκκινα. Δ ε ν άντεξε και τραντάχτηκε ολόκληρος απ' τον

βρακάκι και ξυπόλυτος, βάθαινε μ' ένα σκαλιστήρι τα αυ

κεραυνό που 'σκασε ανάμεσα στα σκέλια του. Του ξέφυγε μια κραυγή πόνου, γιατί δεν είχε σιγουρευ

λάκια του νερού. ((Τι κάνεις εδώ;»

τ ε ί για τον έρωτα που κυλούσε ζεστός, λυτρωμένος, απ'

((Κατουρώ τις ντομάτες για λίπασμα...»

τους αδένες στα πόδια του. Ε κ ε ί ν η μιλούσε παρακλητικά,

((Σαχλαμάρες. Ντύσου, σε θέλει η θεία μου. Ξ ύ π ν η σ ε » .

με τη φωνή των σειρήνων. Το πιο όμορφο κορίτσι του κό

((Δεν πάω πουθενά αν δεν τ ε λ ε ι ώ σ ω . . . »

σμου ολόκληρου δίπλα στις ντοματιές, μόνο για εκείνον.

184

ι85





που μεγάλωνε απροσδόκητα γρήγορα. Φ ο β ή θ η κ ε να β γ ε ι

ται τη γριά Ρωμιά - τ η ν Ελληνίδα, πες καλύτερα- με τ έ

α π ' την πράσινη αναιδή ευτυχία, που μοσκοβολούσε σαλά

τοια φιλοτιμία και τόσο πειστικά, ώστε ουδείς είχε πάρει

τα, ώσπου μια προσταγή σ τ η γλώσσα του τρόμου δάγκω

ποτέ μυρωδιά πούθε κρατούσε η σκούφια τ η ς . Επιπλέον,

σε τη γλώσσα του: ( ( Γ κ ι τ ! »

όλοι οι παλιοί μάρτυρες είχαν πεθάνει εδώ και πολύ καιρό,

Τσαλαβούτησε στις λάσπες κι έπεσε πάνω τ η ς . Ε κ ε ί νη ένιωσε τις μυρωδιές του αρσενικού και σκιάχτηκε. Κοί

οπότε τα τ η ς καταγωγής τ η ς στα κουτσομπολιά τ η ς οικο γένειας αναφέρονταν με ελάχιστα πειστικό τρόπο.

ταξε τα γλαρωμένα επικίνδυνα μάτια του κι έκανε πίσω.

Όλα αυτά ήταν τρελά, αλλά τα γ λ έ ν τ α γ ε . Κ ά τ ι παρα

Ο ουρανός του κήπου κατέβαινε πάνω τους ζαλισμένος

πάνω από γ λ έ ν τ ι . Τη συγκλόνιζε και η παραμικρή πιθα

α π ' τις αστραπές που χάραζαν τον ορίζοντα. Την τράβηξε

νότητα να περιστοιχίζεται από την ψυχή του παλιόπαιδου

κοντά του και τη δάγκωσε ελαφρά. Τα δόντια του μόλις

εκείνου, που, αν ζούσε τώρα, θα ήταν ένας σεβάσμιος γ έ

που άφησαν ίχνη στην επιδερμίδα του μπράτσου.

ροντας αριστοκράτης, με σύφιλη ελεγχόμενη ή με κάποια

« Σ ε θέλει η θεία, βιάσου...» ψιθύρισε η μικρή με κόπο

μορφή χρόνιας βλεννόρροιας. Τον είχε ικανό για όλα - και

και το ' β α λ ε στα πόδια, απολύτως β έ β α ι η πως αυτή ήταν

γ ι ' αυτό τον λάτρευε. Εν μέσω ψαρόσουπας και βραστής

η τιμωρία για τα ψέματα τ η ς . Τρέχοντας ανάμεσα α π ' τα

πατάτας σιχάθηκε αναδρομικά όλο τον καθωσπρεπισμό

δέντρα και τα λουλούδια που έγερναν, φορτωμένα μέλισ

τ η ς τάξης τ η ς . Από τα παιδικά και τα νεανικά χρόνια τ η ς

σες βασίλισσες, ένιωσε πάνω τ η ς τα μάτια ενός άντρα που

ήταν έ τ σ ι , αν και, συγκριτικά με τ ι ς άλλες συγγενικές οι

δεν είδε - ή, κι αν τον είδε, γυμνό, να τρίβει με δυόσμο τις

κογένειες, στο δικό τους το σ π ί τ ι έπνεε μπόλικος αέρας ε

μασχάλες του, θα 'ταν καλύτερα να π ί σ τ ε υ ε πως δεν τον

λευθερίας, με γαλλικά, γερμανικά, πιάνα και τένις ως τ ι ς

είδε. Κ α ι δεν τον είδε...

μέρες του αείμνηστου συζύγου, που κι αυτός ήταν επηρε ασμένος απ' το δυτικό τρόπο ζωής, αλλά, όσο να πεις, κρατιόνταν και τα προσχήματα.

'Ετρωγε τη σούπα της άτσαλα. Νόστιμη ήταν, αν και μες

Οι Έ λ λ η ν ε ς τ η ς παλιάς καλής κοινωνίας είχαν την τά

στο κατακαλόκαιρο δεν τραβιόνταν οι σούπες. Έχυνε πα

ση να μηρυκάζουν τα πένθη τους και γενικώς να μνημο

ντού σταλαγματιές, λέκιαζε τη ρόμπα τ η ς , έσταζε το κου

νεύουν τις συμφορές, με πρωταρχικό πένθος την ((κατά

τάλι στο στήθος τ η ς , έκαψε τον ουρανίσκο πάνω σ τ η βια

ν τ ι α » τ η ς Αγίας Σοφίας στην Πόλη. Τα είχε ακούσει εκα

σύνη. Κ ρ ά τ η σ ε πιο αποφασιστικά το κουτάλι. Την έπιασε

τομμύρια φορές όλα αυτά, με υπονοούμενα και αναστε

ένα γέλιο νευρικό, στην ιδέα και μόνο ότι ο Τουρχάν βρι

ναγμούς, ώστε τέλος, σαν τον παπαγάλο, έμαθε τέλεια ν'

σκόταν κάπου εκεί κοντά και την παρατηρούσε να υποδύε-

αναστενάζει κι εκείνη και να συμμερίζεται την καινούρια

ι86

ι87


ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

πολύπαθη πατρίδα τ η ς . Δ ε ν την ενδιέφερε η πολιτική, αλ λά έζησε αρκετά για να καταλαβαίνει τις αθλιότητες των ((συμμάχων», που μεταξύ βαλς και αρχαιολατρίας σταύ ρωναν εναλλάξ και καταπώς τους βόλευε τις ((δύο εχθρές

ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

((Δε σε φώναξα για την κρέμα. Βοήθησε με ν' αλλά ξω...» ((Ποια ρόμπα θ έ λ ε τ ε ; » Π ρ ώ τ η φορά την έ β λ ε π ε έτσι ζωντανή κι έτοιμη να π η δ ή ξ ε ι α π ' το μπαλκόνι.

χώρες». Ε ί χ ε πενθήσει άπειρες φορές σε πολέμους και γ ε

((Δε θέλω ρόμπα. Β γ ά λ ε το φόρεμα μου, εκείνο το κ ρ ε π » .

γονότα που άλλαζαν τις ισορροπίες, θύμα και η ίδια αυτών

Τα μάτια τ η ς Βάσως στένεψαν υποψιασμένα, αλλά ε ί

των ισορροπιών, βαρυπενθούσα εξ αποστάσεως, αφού δεν

χε μάθει να υπακούει. Άνοιξε την τεράστια ντουλάπα, απ'

παρέστη σε καμιά κηδεία συγγενούς τ η ς εξ αίματος.

όπου ξεχύθηκε άρωμα ανάκατο με μυρωδιά ναφθαλίνης.

' Ε τ σ ι , όποτε τ η ς έκανε κέφι, θρηνούσε αόριστες κατα

Π Σ τ έ λ α φταρνίστηκε, έτοιμη να βγάλει γλώσσα και να

στάσεις. Έ κ λ α ψ ε σ τ η νεότητα τ η ς για όλους, με κορύφω

ρωτήσει αν όλη αυτή η ε π ι σ η μ ό τ η τ α γινόταν για χάρη του

ση τους Αυστραλούς, που έθρεψαν με τα κορμιά τους τα

βρομιάρη που τ η ς δάγκωσε το μπράτσο. Δ ε ν καταλάβαι

χωράφια τ η ς Καλλίπολης. Τ η ς φαινόταν εξωφρενική η α

νε γιατί ο μικρός αλητάκος τύγχανε τέτοιας υποδοχής.

π ά τ η και εγκληματικός ο ρομαντισμός εκείνων που έ σ τ ε ι λαν τόσες χιλιάδες νέους να πεθάνουν σε μια χερσόνησο που αγνοούσαν μέχρι προ ολίγου ακόμα και καταπού π έ φτει στο χάρτη, εν ονόματι μιας αμφιλεγόμενης ηθικής

((Η θεία Μερόπη τ ρ ε λ ά θ η κ ε » , σ κ έ φ τ η κ ε . Δ ε ν υπήρχε άλλη εξήγηση. ((Και τα διαμαντένια σκουλαρίκια... Πρώτο συρτάρι δεξιά, σε μια φανελένια σακούλα».

του πολέμου. Ε ί χ ε περάσει φοβερά πολύς καιρός α π ' τα α

Έ)τριξαν τα συρτάρια, φταρνίστηκαν τούτη τη φορά και

παίσια χρόνια, που τα γεγονότα κακοφόρμιζαν τη ζωή τ η ς

οι τρεις ομαδικά, η Σ τ έ λ α έσπευσε να βοηθήσει τη θεία

με ταχύτητα φωτός.

τ η ς να περάσει στα αυτιά τ η ς τα βαρύτιμα σκουλαρίκια

Σ τ ο μεταξύ, είχε πασαλειφτεί ολόκληρη με ζουμιά που έζεχναν ψαρίλα, γ ι ' αυτό, μόλις μ π ή κ ε η Σ τ έ λ α με τη γλώσσα έξω απ' το λαχάνιασμα, φωνάζοντας ((Τον βρήκα

με τα μεγάλα σαν ρεβίθια διαμάντια. ((Νοχούτ καντάρ...» σχολίασε η Ράνα, ιδρωμένη κιόλας α π ' την προσπάθεια. ((Σαν ρεβίθια...»

και θα έ ρ θ ε ι » , την έ σ τ ε ι λ ε αμέσως να φωνάξει τη Βάσω.

{(Τι ε ί π α τ ε ; » Π Βάσω βαριόταν ν' ανοίξει συζήτηση.

Δε γινόταν να μ ε ί ν ε ι έτσι βρομερή και μουσκεμένη. Ε ί χ ε

Π γριά ήταν ισχυρογνώμων και, αν μες στο μεσημέρι τ ή ς

γεράσει, αλλά δεν ε π έ τ ρ ε π ε στον παλιο-Τουρχάν να γελά

γούσταρε να θυμηθεί τα μεγαλεία τ η ς , με γεια τ η ς με χα

εις βάρος τ η ς , γιατί ήξερε τι μούτρο ήταν... Ήξερε...

ρά τ η ς . Δε θα 'τρώγε την ώρα τ η ς με χαζολογήματα.

Η Βάσω την έβγαλε από τις σκέψεις τ η ς . Με δίσκο μ π ή κ ε πάλι, γιατί έφερνε την κρέμα.

Ν τ ύ θ η κ ε , δρόσισε το πρόσωπο τ η ς με μια πετσέτα βου τ η γ μ έ ν η σε ξεθυμασμένο ροδόνερο, βεβαιώθηκε πως τα ι89




Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

διαμάντια στα σκουλαρίκια βρίσκονταν α π ' τη σωστή μ ε

πομονησία, γιατί το παλιόπαιδο του κηπουρού αργούσε, λες

ριά, έστρωσε το γκρίζο κρεπ φόρεμα πάνω τ η ς - ε ί χ ε αδυ

και το 'κανε επίτηδες. Τελικά, ακούστηκαν τα βήματα

νατίσει τα τελευταία χρόνια- έριξε στον κόρφο και στα

του. Τρεχαλητό, πες καλύτερα, σ τ η σκάλα. Δ ε ν μ π ή κ ε στο

μαλλιά τ η ς άφθονο άρωμα -ξαναφταρνίστηκε η Σ τ έ λ α -

δωμάτιο αμέσως. Καθυστέρησε ένα δυο λεπτά στο χολ,

και η Μερόπη-Ιουστίνη-Ράνα σωριάστηκε με χάρη στην

ξαφνιασμένος με την αποκαθήλωση των φωτογραφιών. ((Καλώστον τον πρωταγωνιστή!» φώναξε χαρούμενη η

πολυθρόνα τ η ς . Η Βάσω τ η ς υπέδειξε τα φάρμακα τ η ς . Η μικρή έτρε

κυρία Μερόπη, πετώντας τη βεντάλια στο τραπεζάκι δί

ξε να τα δώσει σ τ η θεία, που μ' ένα ολοκαίνουργο πονηρό

πλα τ η ς . ((Μωρέ, το Χόλιγουντ έχω στο σπίτι μου και δεν

ύφος ρώτησε: « Σ ε πόση ώρα νυχτώνει;»

το κατάλαβα τόσο καιρό;» Γέλασε μόνη τ η ς , διασκεδάζο

Η συνήθως ετοιμόλογη Σ τ έ λ α στραβοκατάπιε το σάλιο

ντας με το κατάπληκτο ύφος του παιδιού.

τ η ς κι άρχισε να βήχει, αλλά το βέβαιο ήταν πως οι μέρες

((Δε θα πεις τίποτα; Έ λ α , χρυσέ μου. Πες μου...»

του καλοκαιριού τράβαγαν καμιά φορά κι ως τις δέκα.

« Σ α ν τ ι ; » . Ο Ηλίας πρώτα πρόσεξε τη Σ τ έ λ α , που ο

«Τον βρήκα... Πότιζε τις ντομάτες».

ιδρώτας μούσκευε το ωραίο τ η ς φόρεμα, στάμπες στά

«Μπράβο σου!»

μπες στο στήθος και στην π λ ά τ η . Κ α ι μετά τα διαμάντια

Την έκαιγε να ρωτήσει, να μάθει προς τι όλη αυτή η ε

τ η ς κυράς. Τη χαιρέτισε με χειραψία χαλαρή, εισπνέοντας

τοιμασία και η φροντίδα. Η θεία τ η ς ξαφνικά είχε γίνει ε π ι β λ η τ ι κ ή κι απόμακρη. Μέχρι ωραία θα μπορούσες να την πεις, αν δεν είχε στα μάτια μια άγρια λάμψη θηρίου.

μια γενναία δόση απ' το πανταχού παρόν ( ( Τ ζ ί κ ι » . « Σ τ έ λ α , γλυκιά μου, άφησε μας μόνους. Αύριο πάλι... αν και αύριο είναι Κυριακή, μέρα για θάλασσα».

Έ ν ι ω σ ε στενόχωρα, την έπνιγαν τα αρώματα, η ναφθαλί

((Ναι, θα πάμε με τον αρραβωνιαστικό τ η ς αδελφής μου,

νη, τα διαμάντια που ζωντάνευαν κάθε λ ε π τ ό , σκορπίζο

όλοι μαζί, εκδρομή σ τ η Βάρκιζα...» π ε τ ά χ τ η κ ε η Σ τ έ λ α ,

ντας αστραφτερές λάμψεις που τη φόβιζαν.

διασώζοντας την αξιοπρέπεια τ η ς . Δ ε ν το χωρούσε το μυα

((Σαν να 'πιασε απότομη ζέστη... Κουφόβραση!» Π θεία τ η ς Σ τ έ λ α ς , που συνέχιζε πάνω από ένα τέταρτο τ η ς

λό τ η ς πως η θεία την έδιωχνε εξαιτίας αυτουνού. ((Τη Δ ε υ τ έ ρ α , τ ό τ ε , ή την Τ ρ ί τ η . Ή την Τ ε τ ά ρ τ η . . . »

ώρας να την εντυπωσιάζει με τη ζωντάνια τ η ς , άνοιξε με

« Ν α ι . . . » Η Σ τ έ λ α κόμπιασε. Δ ε ν ήξερε τι να π ε ι . Φ ί

μια σ β έ λ τ η κίνηση την ισπανική βεντάλια τ η ς κι άρχισε να

λησε τη θεία Μερόπη στο μάγουλο, αγγίζοντας με τα χεί

φυσιέται. Α υ τ ή ήταν μια έκφραση του σπιτιού τ η ς Κ η φ ι

λη ε π ί τ η δ ε ς τα διαμάντια με το επιθετικό φως που ερχό

σιάς: ((Φυσιέμαι» ή ((Θέλω να φυσηθώ», που η Σ τ έ λ α έ

ταν από κόσμους παλιούς κι έφυγε τρέχοντας, χωρίς να ρί

βρισκε άκρως διασκεδαστική. Ωστόσο την έτρωγε η ανυ-

ξει ούτε μισή ματιά στον αποσβολωμένο Ηλία.

igo

igi


Ο



Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

νεχίσει, πάλι εκείνη η γλώσσα των Μογγόλων που τον παί

((Με ζ η τ ή σ α τ ε . . . » ((Κλείσε την πόρτα, νεαρέ...» Υπάκουσε. Κάθισε σ τ η γνώριμη καρέκλα, λίγο πιο π έ ρα από την κυρά που ακτινοβολούσε.

δευε, άλλαζε τις λέξεις σ τ η γλώσσα του, γλώσσα που δεν όριζε. Αργότερα δε θα θυμόταν τίποτε απ' όσα τ η ς είπε, για

((Είναι ο Τουρχάν; Σε μένα μιλάς... Είναι ο Τουρχάν;»

τί και στον ίδιο έμεναν ανερμήνευτα. Όμως, ξαφνικά, το

Τα μάτια τ η ς γέμισαν απότομα δάκρυα, τα χείλη τ η ς έ

στόμα του γέμισε κουκούτσια από βύσσινα, που τα έφτυσε,

τρεμαν, χούφτωσε με το δεξί χέρι την καρδιά τ η ς . ((Ποιος

αδειάζοντας τελικά στο παρκέ πάνω από ένα κιλό τέτοια

το 'κανε; Ποιος έκοψε τα κεφάλια α π ' τις φωτογραφίες;

κουκούτσια, μουλιασμένα στο κονιάκ, με γεύση υπόξινη. ((Δεν είναι τίποτα! Ξέρνα όσο θ ε ς . . . » άκουσε τη φωνή

Πες μου, αγόρι μου...» ((Δεν ξέρω, κυρία...» Τα είχε πραγματικά χαμένα. ((Ξέρεις...» Πάλι εκείνη η φωνή, που δε σήκωνε αντίρ ρηση. Του μίλησε σ τ η γλώσσα τ η ς , μα ο μικρός δεν κα τάλαβε τίποτα. ((Ποιος; Ξ έ ρ ε ι ς . . . Μόνο εσύ ξέρεις. Δ ε ν ήρθες τυχαία εδώ, μικρέ διάολε...»

τ η ς . ((Ζαράρ γιοκ... Δ ε ν πειράζει...» Κουλουριάστηκε δίπλα τ η ς αδύναμος, χωρίς κουράγιο, δ έ χ τ η κ ε να π ι ε ι νερό, πήρε ανάσες όσο πιο βαθιές γινόταν, βρήκε σιγά σιγά το χρώμα του, άκουγε καθαρά τη βροχή να π έ φ τ ε ι στα δέντρα του κήπου, ανάσαινε βρεγμένο χώ μα κι εκείνο το καταραμένο υπέροχο άρωμα τ η ς .

((Τι είναι ο Τουρχάν;» ((Ο αδελφός μου. Έ λ α , τώρα...» Ήταν τόσο βέβαιη πως το ορφανό κατείχε όλα τα μυστικά τ η ς ζωής τ η ς . ((Τι λ έ γ α μ ε χθες;» Προσπάθησε να του φρεσκάρει τη μνήμη. Ο Ηλίας σφράγισε το στόμα του, έτοιμος να μ π ή ξ ε ι τα κλάματα. Η γριά με τα αστραφτερά.σκουλαρίκια τον φό

((Δεν είναι ο Τουρχάν, κυρία...» είπε απολύτως σοβαρά. ((Αδύνατον...

Μούμκιουνσέ!» Ένας λυγμός ξεχύθηκε

α π ' το στήθος τ η ς . Τ η ς ήρθε να του μ π ή ξ ε τα κίτρινα νύ χια τ η ς στο λαιμό. ((Μούμκιουνσέ! Κ ι μ ο; Ποιος είναι;»

βιζε. Μπορεί να ήταν και η σκοτε'ινιά του δωματίου και οι

((Δεν ξέρω, κυρία. Μπιλμίγιορουμ...»

βροντές, που γρήγορα έφεραν βροχή. Να οι πρώτες χοντρές

Το παιδί έ κ λ α ι γ ε σιγανά για την αδυναμία του να ξ ε διαλύνει τις ομίχλες που σέρνονταν στο σπίτι τ η ς . Χ ά ι δ ε

στάλες στα παντζούρια. ((Γιααμούρ για'ίγιορ», ψιθύρισε εκείνη, απογοητευμένη με τη στάση του, που την έπαιρνε πιο πολύ για νάζι και

ψε συντετριμμένη τα διαμαντένια σκουλαρίκια και σκού πισε τα ιδρωμένα τ η ς χέρια στο γκρίζο φόρεμα, προτού τα αποθέσει, εξουθενωμένη, στο κεφάλι του παιδιού.

πείσμα. ((Βρέχει». ((Ναι, β ρ έ χ ε ι . . . » τ η ς απάντησε, νιώθοντας το στομάχι του ν' ανακατεύεται. Ίδρωσε πανικόβλητος, π ή γ ε να συ 192

((Κι ε γ ώ που νόμισα...» μουρμούριζε ξανά και ξανά. ((Είναι κάτι από μακριά, αλλά όχι ο αδελφός σας. Δε 193





θα 'κανε ποτέ κάτι. τέτοιο εκείνος», είπε το παιδί φοβι

ναντυνόταν έ τ σ ι . Μόνο στο φέρετρο. Πεθύμησε τη ρόμπα

σμένο.

τ η ς , να νιώσει ασφάλεια, να ξεφύγει α π ' την τρελή ελπί

((Δεν ξέρεις τον Τουρχάν, γ ι ' αυτό μ ι λ ά ς . . . » ((Δεν είναι ο Τουρχάν, κυρία. Είναι κάτι κακό... κά τ ι . . . » Σ ώ π α σ ε , γιατί δεν ήξερε τ ί π ο τ ' άλλο.

δα που τ η ς διέλυσε αυτός ο μικρός σατανάς. ((Πήγαινε τώρα...» τον παρακάλεσε. Κ ά τ ι π ή γ ε να πει το παιδί, αλλά δε βρήκε λόγια μπρο

((Κακό; Πόσο κακό; Πόσο πιο κακό... Είσαι σίγουρος;»

στά σ τ η λύπη τ η ς γερασμένης γυναίκας, που οι ώμοι τ η ς

((Δεν ξέρω, κυρία Ράνα».

τραντάζονταν από το κλάμα.

Ο ύ τ ε και θυμόταν πόσα χρόνια είχε ν' ακούσει το πα λιό τ η ς όνομα να προφέρεται από κάποιον άλλο. Χ α μ ο γ έ

((Πες σ τ η Βάσω να με βοηθήσει ν' αλλάξω», είπε με σκληρή φωνή. Ο Ηλίας β γ ή κ ε στο διάδρομο με τα νυσταγμένα φώτα:

λασε. ((Κάτι από μακριά, ένας δικός σας...»

όπως τον ήξερε, χωρίς όμως τ ι ς φωτογραφίες των νεκρών

Δ ε ν ήξερε να προσδιορίσει ποιος ήταν και από πού ερ

συγγενών τώρα. Τα καρφιά στον τοίχο και τα σημάδια

χόταν αυτός ο ((δικός τ η ς » ε π ι σ κ έ π τ η ς , με βασικό πολε-

τ η ς απουσίας παντού. Άρχισε να κατεβαίνει αργά τ ι ς σκά

μοφόδιο την κακία του.

λες. Βαριά η καρδιά, τα πόδια, το κεφάλι. Μόνο το στο

((Δικός μου, εκτός από τον Τουρχάν, δεν υπάρχει...»

μάχι ελαφρύ, με το που έφυγαν τα βύσσινα. Τ ό τ ε τον ξα

Πουθενά, σε κανένα πρόσωπο ή όνομα δε στέκονταν οι α

νάδε μέσα στο μεγάλο καθρέφτη. Τα λυπημένα γλυκά μά

ναμνήσεις τ η ς , όπως μπροστά στην αβάσταχτη επιθυμία

τια, το αμυδρό χαμόγελο, το ξυρισμένο κεφάλι, μ' ένα σ(»-

τ η ς για τον Τουρχάν. Μα ήθελε οπωσδήποτε να μάθει.

ρό σημάδια από τον πετροπόλεμο.

((Δεν ξέρω, κυρία...» επανέλαβε ο Πλίας φοβισμένος,

( ( Μ ε χ μ έ τ . . . » ψιθύρισε κοιτάζοντας γύρω, σαν να μην ή

καθόλου βέβαιος για το στομάχι του, αν και τώρα, μετά

θελε να προδώσει την παρουσία του παιδιού στον καθρέ

τον ε μ ε τ ό , το αισθανόταν καλύτερα.

φ τ η . Ο Μ ε χ μ έ τ έβαλε το δ ε ί χ τ η του δεξιού του χεριού στα

Η βροχή έ π ε φ τ ε πάντα δυνατή στον κήπο και η Ράνα

κλειστά του χείλη, λες και του υπαγόρευε τη σ ι ω π ή . 'Ετσι

την ακολουθούσε κλαίγοντας σιωπηλά, βουτηγμένη στην

κατάλαβε. Δε μίλησε. Κοιτάχτηκαν μισό λ ε π τ ό στα μά

πιο παραπονεμένη νοσταλγία για τον αδελφό που έχασε,

τια, ώσπου δάκρυσαν και οι δύο από την ένταση. Έ π ε ι τ α

για το μοναδικό άντρα που αγάπησε παράφορα. Τράβηξε

η ματιά του άλλου παιδιού, φοβισμένη, καρφώθηκε ψηλά,

απ' τα μαλλιά τ η ς τις φουρκέτες και το χτενάκι που σ τ ή

προς το δωμάτιο τ η ς κυράς.

ριζαν ένα χαλαρό κότσο, ξεκούμπωσε ό,τι μπορούσε α π '

Τα μάτια του αγοριού α π ' την Εντίρνε-Άδριανούπολη

το φόρεμα, μίσησε τα διαμάντια στα αυτιά τ η ς . Δε θα ξα-

μεγάλωναν συνέχεια, ώσπου έκλεισαν σφιχτά, να μη β λ έ -

'94

'95



ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

πουν άλλο. Σ φ ι χ τ ά και να δακρύζουν, μέχρι που το πρό

'κανε τώρα σ τ η Σαλαμίνα, κι εκατό για κείνην. Μακάρι

σωπο στον καθρέφτη έγινε μια θ α μ π ή σκιά πίσω από βρο

και πεντακόσιες, αλλά καλύτερα λίγα, μην τρελαθεί κιό

χή κι από παγωμένες ανάσες.

λας, έτσι α μ ά θ η τ η στο χρήμα. Οι παπάδες στην ενορία

Ο Ηλίας έτρεξε όσο πιο γρήγορα μπορούσε στο διάδρο

τους επαινούσαν με πάθος τα προσόντα τ η ς φτώχειας, αλ

μο που έβγαζε στην κουζίνα κι έπεσε πάνω σ τ η Βάσω,

λά η Ευζωνία, που ήταν άνθρωπος τ η ς ζωής, την προ

που τέλειωνε τη λάτρα.

σγείωνε: ((Βάλε το μέντιουμ να σου τραβήξει λαχείο κι ά

« Σ ι γ ά , θα μας σκοτώσεις...»

σε τις αηδίες, κακομοίρα μου, που για τρεις κι εξήντα ντα-

((Σε θέλει να την αλλάξεις», είπε ξέπνοος. ((Το φόρε

ντεύεις αυτή την τρελόγρια, το σάψαλο...»

μα...»

Γ ι α την ώρα, όμως, το μέντιουμ απλώς ξέρναγε. Όσο

Η Βάσω τον ζύγιασε με το β λ έ μ μ α , απέφυγε να π ε ι ο τιδήποτε, αλλά του τράβηξε το μαλλί σαν παλιά φιλαρά κια που αστειεύονταν.

για τη γριά, ούτε κρύο ούτε ζ έ σ τ η . Τ α κ τ ι κ ή στις πληρω μές και το σ π ί τ ι δωρεάν. ((Σκυλιά, παιδιά δεν έχει, σε ποιον θα τ' αφήσει, μου

((Μην το ξεχνάς, έχουμε έξοδο το απόγευμα, κύριε Η λία!»

λες;» απορούσε η Ευζωνία, αγανακτισμένη που ο Θεός έ γινε φίρμα, π α ρ ' όλα τα χοντρά του λάθη.

((Έκανα ε μ ε τ ό στο δωμάτιο τ η ς . . . » ψέλλισε απολογη τικά.

((Το 'κανε στάβλο ο μικρός το δωμάτιο!» στέναξε η Βάσω, παίζοντας τη θ ι γ μ έ ν η μητριά.

((Σαν πολλά ξερατά έχουμε τελευταία. 'ΕΙτσι κάνουν οι

« Φ έ ρ ε μου τη ρόμπα... Κ α ι μη μ' αφήσεις να ξαναφο

γκαστρωμένες...» χαχάνισε η Βάσω, για να κρύψει την

ρέσω καλό φουστάνι. Κρύψε και τα σκουλαρίκια. Δ ι ά πα

οργή τ η ς που είχε να ξεβρομίζει πάλι, πάνω που τέλειωνε.

ντός!»

Μόνο η πιθανότητα να γυρίσει η μαγκούφα η τύχη τ η ς τη συγκράτησε απ' τα χειρότερα. Το βούλωσε, πήρε κουβά και φαράσι και τράβηξε για

((Έγινε κάτι με το παιδί;» ρώτησε η Βάσω σκοτεινια σμένη. «Ζαράρ γιοκ... Σαν τι να γίνει; Βρέχει ακόμα, ε ; »

πάνω, βλαστημώντας όσο πιο χριστιανικά μπορούσε, για

« Ν α ι , βρέχει...»

τί είχε παρακολουθήσει τρεις απανωτές ομιλίες ((περί βλα

Η Βάσω δεν καταλάβαινε πολύ καλά τα μισόλογα τ η ς

σφημίας και συζυγικών καθηκόντων» από έναν Αρχιμαν

κυράς τ η ς . Πάντοτε ήταν παράξενη, αλλά τούτο το καλο

δρίτη, στα Κ α τ η χ η τ ι κ ά όπου έτρεχε.

καίρι το 'χε παραξηλώσει. Έ φ τ α ι γ ε η μασέλα; Έφταιγαν

«Διακόσιες χιλιάδες. Παναγιά μου!» Τόσα τ η ς έφτα ναν. Ε κ α τ ό για την Μ π έ λ α , που ποιος ξέρει τι σχέδια θα 196

τ' αυτιά τ η ς ; Αόγια ακαταλαβίστικα, με ήχο βαρύ για την ακοή τ η ς , έβγαιναν α π ' το στόμα τ η ς γριάς. 197



0


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

Τέλος πάντων, ξεβρόμισε το δωμάτιο, αλλά έμεινε με

ζε ολόκληρος και, πάνω απ' τις ντοματιές, που λαμποκο

την απορία πού βρήκε και καταβρόχθισε με τα κουκούτσια

πούσαν φρεσκοπλυμένες, φάνηκε και το ουράνιο τόξο. Ε

τόσα βύσσινα ο μικρός. Κ α ι μόνο που τα μύρισε τ η ς ήρθε

κείνη όμως βιαζόταν να φτάσει στο σ π ί τ ι και ν' αλλάξει,

λιποθυμιά α π ' τη μ ε θ υ σ τ ι κ ή αποφορά τους. Έ β ρ ε ξ ε το

γιατί μέσα σ' όλα τ ή ς ήρθε και περίοδος μια βδομάδα νω

σβέρκο τ η ς κυράς με κολόνια, ν' αλλάξει διάθεση. Τ η ς φό

ρίτερα. Α π ' τη σύγχυση τ η ς Μπέλας θα 'ταν.

ρεσε τη ρόμπα, περνούσε και η ώρα. ((Τα φώτα τ η ς βεράντας... Μην τα ξεχάσεις! Όλα τα θέλω αναμμένα».

Κ ά τ ι , ωστόσο, δεν πήγαινε καλά. Το 'χε νιώσει κι αρ κ ε τ έ ς μέρες πριν, ακριβώς το ίδιο: σαν να μάκραινε η α πόσταση που χώριζε το σπίτι τ η ς κυράς α π ' το δικό τ η ς .

((Θα νομίσουν ότι έχουμε γιορτή και θ' αρχίσουν να 'ρχο-

Αλλά η Βάσω, ως πρακτική γυναίκα, το απέδωσε στην π ε

ν τ α ι » , α σ τ ε ι ε ύ τ η κ ε η Β ά σ ω , που από φυσικού τ η ς ήταν ά

ρίοδο, όπως και την παράξενη εντύπωση - ε κ των υστέ

χαρη να λ έ ε ι αστεία και χωρατά.

ρων το συνειδητοποιούσε- πως, πριν από λίγο που κ α τ έ

((Έχουν αρχίσει. Ήρθαν...» Η φωνή τ η ς γριάς έσπασε και, για να μη μιλήσει παραπέρα, προτίμησε να βήξει. ((Πιείτε νερό...» ((Μπουγκιούν γκιούνλερντέν ν ε ; » Η Βάσω πάγωσε. Δ ε ν αναγνώριζε λέξη πια. Η γριά μιλούσε αλαμπουρνέζικα... ((Τι μέρα έχουμε σήμερα σε ρώτησα. Τι με κοιτάς σαν

βαινε τις σκάλες για να φύγει, σ' εκείνον τον καθρέφτη του χολ είδε -αν ε ί δ ε - μια θ α μ π ή φιγούρα που μ ε τ α κ ι ν ή θ η κ ε . Ε ί χ ε δίκιο που ένιωθε μονίμως δυσφορία στο χολ με τα φώτα στο χρώμα του χαλκού. Κι άλλοτε είχε τέτοιες ((φαντασιοπληξίες)), όπως τις έ λ ε γ ε η Ευζωνία. Θα έπαιζε ρό λο και η περίοδος... Στρίβοντας, έπεσε πάνω στον Ηρακλή. Μουσκίδι, μ ι

να είδες φάντασμα. Τι έπαθες; Το πάγκρεας σου ' σ τ ε ί λ ε

σόγυμνος, ξεφόρτωνε κοπριά από ένα κάρο.

κανένα μήνυμα;» Γέλασε μόνη τ η ς , δυνατά, για ν' ακού

((Θα πουντιάσεις!» έβαλε τις φωνές.

σει το γέλιο τ η ς . Τρελαινόταν να πειράζει τη Β ά σ ω .

((Σιγά μην πεθάνω! Πήγαινε μέσα, γιατί ζέχνει ο τόπος».

((Σάββατο, κυρία... Σ ά β β α τ ο έχουμε».

Η κοπριά που έφεραν από τον Μαραθώνα ήταν φρέ

((Όλα τα φώτα τα θέλω αναμμένα!))

σκια. Α λ λ ά και να μην ήταν, με τη βροχή αναζωογονήθη

((Δε θ' αργήσω. Θα επιστρέψω γρήγορα... Ο Ηρακλής

κε η μοσκοβολιά τ η ς κι απλωνόταν γρήγορα παντού.

θα βρίσκεται ε δ ώ » .

Ο Ηλίας έτρωγε λαδερά φασολάκια στο μισοσκότεινο

((Δώσε μου το τετράδιο με τα τηλέφωνα και φύγε...»

σ π ί τ ι , ακούγοντας τραγούδια ελαφρά και διαφημίσεις. Η

Έ κ α ν ε ό,τι τ η ς ζήτησε κι έφυγε βιαστικά, πανέτοιμη

((Καλμαλίνη)) θα έδιωχνε όλους τους πόνους και τα βάσα

για την επιχείρηση-λαχείο μες σ τ η βροχή. Ο κήπος έστα-

να, το ((Τάιντ)) θα εξαφάνιζε κάθε λ ε κ έ απ' τα ρούχα και '99


ο

Ξ Α Ν Θ Ο Υ Α Η Σ

τα σεντόνια, ενώ η χλωρίνη θ' απολύμαινε και θα χάριζε αστραφτερή καθαριότητα στα ασπρόρουχα, στα πλακάκια και στο μπάνιο, καταστρέφοντας κάθε πιθανότητα μικρο βίων, δράκων και τρελών δολοφόνων. Τον μελαγχολούσε που δεν μπορούσαν να τον ηρεμήσουν τόσες θαυμαστές α νακαλύψεις ανώνυμων εφευρετών.


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

Δ ε ν τον ένοιαζε τι είχε στο μυαλό τ η ς η Β ά σ ω . Όλα τον βάραιναν εκείνο το στενόχωρο απομεσήμερο. Άκουσε τα πουλιά. Η βροχή είχε σταματήσει κι ο πα τέρας του φτυάριζε την κοπριά σφυρίζοντας. Άκουγε τα πουλιά ενθουσιασμένα να ξανατραγουδούν, τώρα που σταμάτησε η βροχή. Κ α ι οι κουρτίνες ακίνητες

Θυμήθηκε τα ατέλειωτα απογεύματα και τη λ υ π η μ έ

πια, όπως και ο αέρας στο δωμάτιο. Πηχτός σαν την κρέ

νη λευκότητα των θαλάμων στο νοσοκομείο όπου πέθαινε

μα τ η ς Βάσως και σαν τις σκέψεις τ η ς . Μέσα τ η ς γ ά β γ ι

η μητέρα του. Κρεβάτια σ τ η σειρά, λευκά. Κ α ι στους τοί

ζαν πολλά κίτρινα σκυλιά, όπως ήταν παλιά τα σκυλιά

χους ατέλειωτοι Χριστοί με κατακόκκινους μανδύες, σε

στην Ιστανμπούλ. Γάβγιζαν μ' εκείνους τους οθωμανικούς

ενσταντανέ του ύστατου μαρτυρίου. Ποιος ασθενής θ' α

φθόγγους, τους λ ε π τ ε π ί λ ε π τ ο υ ς , τους γεμάτους περσικές

νακουφιζόταν με τέτοιο ζωγραφικό παράδειγμα υπομονής

και αραβικές αποχρώσεις, που σαρώθηκαν στο πέρασμα

και εγκαρτέρησης, ξέροντας μάλιστα πως πρόκειται για

του χρόνου κι αντικαταστάθηκαν από άλλους τόνους, νεοΒαρβαρικούς, μοντέρνους και απροκάλυπτα ((τουρκικούς)).

έναν Παντοδύναμο Θεό; Μακάρι η χλωρίνη και η ((Καλμαλίνη» να τον έσωζαν α π ' αυτή την α π ε ι λ η τ ι κ ή σαλάτα που έπαιρνε, ώρες ώρες, τη θέση του μυαλού του, απλώνοντας τα ξίδια τ η ς σε όλο

Σ τ ο ν καιρό τ η ς , οι άνθρωποι τ η ς τάξης τ η ς μιλούσαν οθω μανικά κι όχι ((τούρκικα)). Οθωμανικά διανθισμένα με γαλ λικά και γερμανικά. Πάντως οι μισοξεχασμένες ξαδέλφες α π ' τα τέσσερα

του το κορμί. ((Επιτέλους, ξεμπέρδεψα...» φώναξε η Βάσω φουριόζα.

σημεία του ορίζοντα τ η ς έστελναν κάρτες στα γαλλικά -

((Να κατεβούμε, λέω, στην Αθήνα με τον Ηλεκτρικό, ν'

και, ανάμεσα στα λατινικά στοιχεία, έριχναν πού και πού

αλλάξουμε τον αέρα μας. Θα φάμε παγωτό στο " Π ι κ α ν τ ί -

φράσεις τ η ς πατρίδας, γραμμένες με την παλιά γραφή, την

λ ι " , στην οδό Πανεπιστημίου, θα σεργιανίσουμε λίγο, θα

περίτεχνη, που απαιτούσε χέρι αυστηρά εξασκημένο στην

πάρουμε κάνα δυο λαχεία και θα επιστρέψουμε. Τι λες;))

καλλιγραφία.

((Και στην Κηφισιά πουλάνε λαχεία. Σ τ η ν πλατεία...))

Ξαφνικά ένιωσε να βυθίζεται σε μια θάλασσα από μαύ ρο νάιλον. Δ ε ν την ένοιαξε. Χρόνια είχε να δει θάλασσα

ε ί π ε το παιδί άκεφα. ((Το ίδιο είναι, κύριε πολύξερε, τα λαχεία τ η ς Ομόνοιας με τα λαχεία της Κηφισιάς; Γ ι α τη βόλτα πιο πολύ το κάνω...)) ((Αφού είναι για βόλτα...» 200

πραγματική, φουρτουνιασμένη, που στον αφρό τ η ς να παί ζουν κοπάδια οι παλαμίδες, τα χαμσιά και οι σαρδέλες. Μια φορά, πηγαίνοντας με το καράβι στην Οδησσό θυμό201



ταν κατί, τέτοιο - που μπορεί να ήταν και όνειρο τ η ς πο λυθρόνας, γλυκιά, νοσταλγική παρενέργεια των χαπιών και τ η ς μοναξιάς. ((Βρομόπαιδο, Τουρχάν, που ξεγέλασες το γιο του κ η πουρού... Το ξέρω ότι είσαι εσύ». Νανουρισμένη απ' τη φωνή τ η ς , αποκοιμήθηκε με την εντύπωση πως ένα παιδί αλλόκοτο -εξαιτίας των φοβι σμένων ματιών του αλλόκοτο- στεκόταν στο άνοιγμα τ η ς πόρτας και την παρατηρούσε λυπημένο. Αν δεν κοιμόταν, ίσως να έπαιρνε το θάρρος να τ η ς μιλήσει, γιατί τα χείλη

Δ ι ά λ εξαν μέσα από δεκάδες λαχεία τρεις τριάδες. Τρεις με

του άνοιξαν και ξανάκλεισαν. Μα δε μίλησε, μόνο διαλύ

διαφορετικούς λήγοντες κι από διαφορετικούς λαχειοπώ-

θ η κ ε σαν καπνός, αφήνοντας τη ζεστή ανάσα του να 'ρθει

λες τ η ς Ομόνοιας. Χάζεψαν τα καφενεία, τους μικροπω

καταπάνω τ η ς .

λητές και τους επαρχιώτες που συνέρεαν μαζί με τους του

Έ σ φ ι ξ ε στο χέρι τ η ς τη βεντάλια, έτοιμη ν' αμυνθεί στο μικρό καύσωνα που τ η ς χάιδεψε τα βλέφαρα. Όταν ά

ρίστες εδώ, να κατανοήσουν τη φήμη τ η ς πλατείας που α μολούσε ένα γύρο οδούς προς όλες τις κατευθύνσεις.

νοιξε τα μάτια τ η ς , το ρολόι έδειχνε περασμένες τέσσερις

Ο Πλίας ήταν βαρύς σαν τον ουρανό, που το είχε γυρί

και το σπίτι ήταν βυθισμένο στην απόλυτη σ ι ω π ή . Τιρά

σει πάλι σε συννεφιά. Συννεφόκαμα. Μόνος του υπέδειξε

ντες απ' τη λιακάδα του απογεύματος χάραζαν τους τοί

άκεφος τα λαχεία σ τ η Βάσω, που, για την περίσταση, ε ί

χους. Σ φ ί χ τ η κ ε το στομάχι τ η ς .

χε ντυθεί σαν κυρία των ((Επικαίρων». Μέχρι και μια κου-

((Βάσω... Β ά σ ω » , φώναξε. Α λ λ ά μετά θυμήθηκε ότι η Βάσω θα έ λ ε ι π ε .

άφ με ανθάκια φόρεσε στο κεφάλι. Κ α ι γάντια διάφανα και το ρολόι τ η ς και το βραχιόλι με το πεντόλιρο -του

Τράβηξε το τηλέφωνο κοντά της κι άρχισε να ψάχνει τον

πρώτου τ η ς άντρα- και το κολιέ με τα καλλιεργημένα

αριθμό του δικηγόρου τ η ς , του κυρίου Τάκη Σαριπόλου, σα-

μαργαριτάρια του Πρακλή. Τ η ς τα 'χε αγοράσει από μια πα

λιώνοντας τις φθαρμένες σελίδες του τετραδίου. Αρκεί να

λιά ηθοποιό που ξεπουλούσε αναμνηστικά.

μην παραθέριζε, κατά το συνήθιο της οικογένειας Σαριπό

((Ωραία!»

λου, στον Πόρο. Ε ί χ ε πάρει τις αποφάσεις τ η ς εν υπνώσει.

((Τι ωραία;» ((Ωραία! Κ α ι τα λαχεία μας πήραμε, γιατί ε γ ώ σου έ χω τυφλή εμπιστοσύνη...» είπε η Βάσω.

202

203



Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

((Καλέ, στο " Π ι κ α ν τ ί λ ι " πηγαίνουμε. Να το, απέναντι.

«Γιατί;» «Τί, γιατί; Γ ι α τ ί δείχνεις σοβαρός κι έχεις κρίση...»

Π α γ ω τ ό θα φάμε και θα γυρίσουμε. Αμάν, πια! Μουχλιά

«Ααα, γ ι ' αυτό...» Με το ζόρι του 'βγαιναν οι κουβέ

σαμε στην Κηφισιά. Ας μας αποθυμήσουν και λίγο...» ((Δεν είναι αυτό...»

ντες. ((Και θα π ά μ ε και στο " Π ι κ α ν τ ί λ ι " . Έ χ ε ι ς πάει ποτέ

Το μυαλό τ η ς αναποδογύρισε απότομα και φρέναρε με τις τακουνάρες, πάνω που διέσχιζαν το δρόμο:

στο " Π ι κ α ν τ ί λ ι " ; » Δ ε ν είχε πάει. Πώς να πάει; Καλά καλά δεν ήξερε ού τε το Βασιλικό Κ ή π ο . Φοινικόδεντρα και φυλακισμένα πα

((Δεν πιστεύω να μετάνιωσες για τα λαχεία; Ο χ τ ώ , π έ ν τ ε και δύο οι σειρές. Μόνος σου τα διάλεξες...»

γόνια θυμόταν, και τη μαμά του άρρωστη, να περπατά αρ

Την έζωσαν τα φίδια.

γά αργά. Τον κράτησε όσο μπορούσε πιο σφιχτά α π ' το

« Δ ε ν είναι τα λαχεία, κυρία Β ά σ ω . . . »

χέρι και προχώρησαν στην Πανεπιστημίου. Του έδειξε το

Η Βάσω άνοιξε το στόμα, έτσι που τον άκουσε με μια

((Ρεξ» επαινώντας τις αίθουσες του αλλά και το ((Σινεάκ»

φωνή αλλόκοτη, αντρική και πουλίσια μαζί.

με το Χοντρό και το Λιγνό, όπου κάποτε είχε φέρει την

((Το στομάχι σου πάλι; Μα τι τρως; Μπορείς να μου

Μ π έ λ α κι αυτή κατουρήθηκε πάνω τ η ς α π ' το φόβο. Τ ό

πεις τι είναι τα αμάσητα κόκαλα και τα κουκούτσια από

σο χαζή... ως παιδί.

τα βύσσινα; Ε ί σ α ι λίγο χλομός, αλλά φταίει και η συννε

((Τι λ έ τ ε με την κυρία Μερόπη;» τον ρώτησε με τρόπο.

φιά. Κι ε γ ώ εκ γ ε ν ε τ ή ς χλομή είμαι - μην κοιτάς που βά

« Θ έ λ ε ι παρέα. Τι να πούμε;»

φτηκα για να βγούμε... Να το " Π ι κ α ν τ ί λ ι " ! »

« Ξ έ ρ ω κ ι ε γ ώ ; Σ ' έχει περί πολλού...»

Το ((Πικαντίλι» ήταν σκοτεινό και τεράστιο. Με ξύλι

((Έτσι είναι οι γριές...» αναστέναξε ο Ηλίας.

νη επένδυση σκούρα και πολλά σεπαρέ. Τους υποδέχθηκε

«Η δικιά μας δεν είναι α π ' τις συνηθισμένες... Δ υ σ τ υ

ένας γέρος σερβιτόρος που βαριανάσαινε. Το παπιγιόν στο

χώς, άρχισε να τα χάνει. Μ ι λ ά ε ι ακαταλαβίστικα. Αααχ,

λαιμό του τον έπνιγε. Μπορεί η ζέστη. Μπορεί και το ά

γεράματα!»

σθμα. Οι ανεμιστήρες, που κρέμονταν απ' το ταβάνι σαν

Μπορεί και να τη λυπόταν, αλλά είχε τόση λαχτάρα με

αρπακτικά πουλιά, στριφογύριζαν με μια κίνηση αργή, νυ

τα λαχεία, που όλα τα ξεστόμιζε σαν τα πιο διασκεδαστι

σταλέα. Δυο τρεις οι πελάτες, σκυμμένοι στα πιάτα τους.

κά πράγματα αυτού του συννεφιασμένου κόσμου. ((Κουράστηκες, παιδί μου; Σε βλέπω απρόσεχτο όταν

Η Βάσω διάλεξε τραπέζι κοντά στην είσοδο, για να χα ζεύουν την κίνηση. Ε λ ά χ ι σ τ η , λόγω Σαββάτου και καλο καιριού. Ήταν και νωρίς για βόλτες.

σου μ ι λ ά ω . . . »

Τους πλησίασε ένας άλλος σερβιτόρος, λιπόσαρκος, με

« Θ ' αργήσουμε;» 204

205




λοξά μάτια, κινέζικα, και χέρια όλο φλέβες. Παρήγγειλαν

Βάσω, ρουφούσαν κάτι κουτάβια στην παλιά του γειτονιά

παγωτά σπέσιαλ.

το γάλα τ η ς μάνας τους. Τα παρατηρούσε με τις ώρες

« Κ α ι , να σας ρωτήσω...» Π Βάσω είχε ένα γνωστό

πέρσι τέτοιο καιρό. Έ ν α χρόνο πριν. Ένας χρόνος που κα

γκαρσόνι, τον κύριο Θόδωρο, συγγενή του μακαρίτη του

τ ά π ι ε τη σκύλα και τη μαμά του και την παλιά του ζωή.

άντρα τ η ς , που δούλευε στο " Π ι κ α ν τ ί λ ι " .

Ο ύ τ ε για Τούρκους ήξερε τ ό τ ε , ούτε για το σ π ί τ ι τ η ς Κ η

((Ο Θόδωρος μας άφησε χρόνους από πέρσι, μαντάμ...

φισιάς με τις ομίχλες και τη Σ τ έ λ α . Ίσως ό,τι πέρασε αυ

Σ τ α ξαφνικά. Έ π ε σ ε με το δίσκο, να, εδώ ακριβώς. Σ τ α

τό το χρόνο να άξιζε μόνο και μόνο για τη Σ τ έ λ α , που α

πλακάκια. Σ υ γ κ ο π ή καρδίας, δυστυχώς...))

πόψε την ένιωθε βουτηγμένη σ' ένα μαύρο ποτάμι, να υ

Ο λοξομάτης σερβιτόρος ήταν πρόθυμος να συνεχίσει τις μακάβριες λεπτομέρειες, αλλά η Βάσω ταράχτηκε κι άρχισε να πίνει παγωμένο νερό. ((Τόσο νέος...» Σ τ α εξήντα οχτώ πάταγε και δούλευε σαν παλικάρι. Άφησε πίσω του γιο φαντάρο και γυναίκα νευρασθενικιά... Έμαθαν πολλά για το μεταστάντα. Δυο αστραπές, δυο βροντές, κι έπιασε η βροχή! Απο-

πομένει παθητικά την α π ε ι λ η τ ι κ ή του ροή. «Μόλις σταματήσει η μπόρα θα φύγουμε. Φ ά ' το πριν λιώσει...» ((Τι είναι η Σ τ έ λ α ; » του ξέφυγε. ((Η Σ τ έ λ α ε ί ν α ι . . . » Η Βάσω χαμογέλασε π α σ α λ ε ι μ μ έ νη με το παγωτό. ((Σαν πολύ ψηλά δεν κοιτάς, παιδί μου; Τι σε νοιάζει εσένα τι είναι η Σ τ έ λ α . . . ) )

σκοτείνιασε στο ((Πικαντίλι)), αλλά τα παγωτά ήρθαν

((Έτσι...»

σπέσιαλ, ((χειροποίητα» πάντα, όπως τα θυμόταν η Β ά

((Είναι η κληρονόμος και...)) Π ή γ ε να π ε ι : ένα παλιοκό-

σω, με σιρόπι βύσσινο, μπισκότο και καραμελωμένα κα

ριτσο, αντιπαθητικό και κακομαθημένο, αλλά κρατήθηκε.

ρύδια. Έ ξ ω έριχνε με το τουλούμι. ((Μη σε πειράξει το βύσσινο...» παρατήρησε η Βάσω

Τον πλάκωσε απότομα το ολοκαίνουργο ειρωνικό ύφος τ η ς μητριάς του και σηκώθηκε να βρει την τουαλέτα, στο 3άθος τ η ς αίθουσας, που τα σκοτάδια τ η ς μύριζαν αυγό.

μπουκωμένη. « Δ ε θ α μ ε πειράξει)).

Ανακουφίστηκε που βρέθηκε μόνος μες στα λευκά πλακά

« Τ ο είχα ανάγκη...» Π Βάσω έχωνε το κουτάλι ως τις

κια, τυλιγμένος σε σύννεφα αμμωνίας και καμφοράς. Έ

αμυγδαλές απ' την ηδονή. Το είχε ανάγκη.

βρεξε τα μάγουλα του και καμάρωσε τη μελαγχολία του

Ο Ηλίας έτρωγε ανόρεχτα το παγωτό-έπαθλο για την

στο σκουριασμένο καθρέφτη. Γ έ μ ι σ ε τα πνευμόνια του με

υποτιθέμενη ε π ι τ υ χ ή επιλογή των λαχείων. Μα δεν τον έ-

τον αέρα τ η ς τουαλέτας και τον ξανάβγαλε με δύναμη. Θά

νοιαζαν τα αισθήματα τ η ς απλοϊκής γυναίκας που μισό

μπωσε ο καθρέφτης και, μέσα σ τ η θολούρα, διέκρινε το ι

κλεινε τα μάτια με το κουτάλι στο στόμα. Έ τ σ ι , σαν τη

δρωμένο μούτρο του γέρου σερβιτόρου. Το παπιγιόν τού

2θ6

2οη



μελάνιαζε το λαιμό, που αποτελούνταν από τέσσερα χα λαρά προγούλια. Το παιδί πάγωσε απ' το ξάφνιασμα, αλ λά ο γέρος με τον ελαφρώς ανάπηρο βηματισμό κατευθύν θ η κ ε στο παραδιπλανό λαβομάνο. Έ β α λ ε τα χέρια κάτω α π ' τη βρύση ασθμαίνοντας. Του αρκούσε που τα 'βρεχε, κρατώντας τα δάχτυλα όσο γινόταν πιο τεντωμένα. Θα κατέρεε από σ τ ι γ μ ή σε σ τ ι γ μ ή , αν δεν τον συγκρατούσε το καθήκον και το σατέν παπιγιόν. Έ κ λ ε ι σ ε τη βρύση με κό πο και κοίταξε τον Ηλία με β λ έ μ μ α τυφλό. « Ξ έ ρ ε ι ς . . . Ε σ ύ ξέρεις! Ε σ ύ . . . μπορείς και ξ έ ρ ε ι ς » , του ε ί π ε με κόπο. Τα προγούλια μελάνιασαν ακόμα πιο πολύ. « Τ ι ξέρω;» Το παιδί φοβήθηκε πως ο σερβιτόρος θα πέθαινε εκειδά, μπρος στα πόδια του. Θα σωριαζόταν.

((Α,εμόνια...

Θέλω λεμόνια, έστω ένα λεμόνι καλά στυ-

μένο. Σ κ έ τ ο . Σ ε κ ε ρ σ ί ζ . . . » Λεμονάδα χωρίς ζάχαρη οπωσ δήποτε. Έ τ σ ι την ήθελε ακριβώς κ ι έτσι τ η ζήτησε, μ ε φωνή τ σ ι ρ ι χ τ ή από την αγωνία και την έξαψη. Του φάνη

((Κι ε γ ώ , κάποτε... Το έχω καταλάβει και σε άλλον έ

κε σαν μια παντελώς καινούρια κρίση, όπου τα λεμόνια έ

ναν π ε λ ά τ η μας, πριν από πολλά χρόνια. Κ ρ ά τ η σ ε το για

παιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο νους του ήταν πάντα στο

σένα ή καλύτερα ξέχνα το. Όταν μπορέσεις και το ξεχά

σινεμά, κι ας είχε χαλαρώσει μετά την κοπριά και τη βρό

σεις, θα ησυχάσεις...»

μα, συν τη βροχή.

Τίναξε τα νερά απ' τα δάχτυλα του με σιχασιά, σαν να τα είχε πλύνει με βαλτόνερα.

Ζέχνοντας χώθηκε κάτω α π ' το λάστιχο, στα τ σ ι μ έ ντα τ η ς αυλής, να πλυθεί προτού μ π ε ι στο σ π ί τ ι . Τ σ ι τ σ ι -

« Δ ε ν ξέρω τίποτα, κύριε... Κι ούτε θέλω να ξέρω...»

δώθηκε και δεν πάει να τον έ β λ ε π ε όλη η Κηφισιά - πράγ

Ένας τρομαγμένος θυμός τον κυρίευσε. Έ δ ω σ ε μια

μα έτσι κι αλλιώς απίθανο με τόση βλάστηση. Κ ά τ ι ανά

κλοτσιά στον τ ε ν ε κ έ των σκουπιδιών και, αφήνοντας το

λογο είχε φανταστεί και η Μ π έ λ α κι έπνιξαν οι ορμόνες το

γέρο να μουρμουρίζει προσευχές, έτρεξε έξω.

λιγοστό μυαλό τ η ς . Την ώρα που ησύχαζε, πεσμένος ολόγυμνος πια στο κρεβάτι, βρόντηξε το τηλέφωνο και η γριά άρχισε να ξε φωνίζει: ((Λεμόνιαααα». Γαμοσταύρισε την τύχη του που δεν αξιώθηκε να τ ε λειώσει μια Δ ρ α μ α τ ι κ ή Σχολή, να είναι τώρα ένας Γ ι ώ ρ -

2θ8

209



ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

γος Φούντας ή ένας Αλεξανδράκης, χι έτρεξε να λύσει, το

τας, ξεστηθιασμένος κατά το συνήθιο του. Ίσως ο Τουρ

μυστήριο των αναθεματισμένων λεμονιών.

χάν να τον έβρισκε διασκεδαστικό ως ένα σημείο. Έ π ε ι

Ο καιρός είχε στρώσει, ο ουρανός καθάρισε, τα νερά τραβήχτηκαν, οι ντομάτες ρούφηξαν όσο μπόρεσαν και δ ι

τα, ξαφνικά, θυμήθηκε το σημείο εκκίνησης όλης αυτής τ η ς τρέλας και βούρκωσε.

πλασίασαν τον όγκο τους, τα τζιτζίκια ξανάπιασαν τη ρο-

((Τι συμβαίνει, κυρία; Να η λεμονάδα....»

κάνα. Β ρ ή κ ε σ' ένα πανέρι τα λεμόνια, δικά τους, α π ' τις

((Το παιδί;))

λεμονιές στο φράχτη, τα ' σ τ ύ ψ ε , πέρασε το ζουμί κι α π '

((Αείπουν με τη Βάσω. Όπου να 'ναι θα γυρίσουν...»

το σουρωτήρι και ανέβηκε στο δωμάτιο φωνάζοντας:

Του έριξε μια ματιά θολωμένη απ' τα δάκρυα, που σιγά

((Έτοιμη η λεμονάδα, κυρία Μερόπη. Ε γ ώ είμαι, ο Η

σιγά κύλησαν στο πρόσωπο, στα χέρια. Ήπιε μια και κά τω εκείνο το δηλητήριο, χωρίς τον παραμικρό μορφασμό.

ρακλής...» Μόνο που εκείνη δεν ήταν και τόσο β έ β α ι η πως κατα λάβαινε τι τ η ς έ λ ε γ ε . Κ ά τ ι για λεμόνια. Ο Ηρακλής; Σ τ η ν αρχή σ κ έ φ τ η κ ε ότι επρόκειτο για κάποιο άγνωστο άθλο: ((Ο Ηρακλής σ τ η χώρα των λεμονιών)). Γέλασε κακαριστά, μ' ένα πνιχτό, ηλεκτρισμένο γέλιο. Τη διασκέδαζε η μυθολογία των Ρωμιών και ίσως μια Μ υ θολογία να ήταν και το μοναδικό βιβλίο που ξεφύλλιζε τα

((Να στύψω κι άλλα λεμόνια;)) ((Να μη στύψεις τίποτα. Δε μου λες, ο γιος σου πήρε α πό σένα ή απ' τη μάνα του;» Ο Ηρακλής, μπλεγμένος μεταξύ λεμονιού, δακρύων και υστερίας, δεν καταλάβαινε πού το πήγαινε η γριά. ((Θαρρώ απ' τη μάνα του πήρε τα πιο πολλά. Αργότε ρα, αν ψ η λ ώ σ ε ι . . . »

κτικά, όσα χρόνια ήταν γυναίκα του Ζάννου Ριζούδη. Την

((Σκοτίστηκα κι αν γίνει νάνος...)) Αγρίεψε η Ράνα, τ η ς

προτιμούσε από τα ασιατικά ματοβαμμένα μετάξια των

π ε τ ά χ τ η κ ε η φλέβα στο μ έ τ ω π ο με το βλάκα κηπουρό.

δικών τους μύθων. Πολλές φορές είχε φανταστεί τους αι

((Από πού πήρε το χάρισμα, λέω)).

ώνες των προγόνων τ η ς σαν ένα άρρωστο τέρας με ανά

((Από μ έ ν α . . . »

γλυφη επιδερμίδα από μπροκάρ και κεντίδια, όλο λουλού

Του φάνηκε βολικό να κληροδοτεί χαρίσματα σ' ένα γιο

δια σαρκοβόρα, ανελέητα, νοτισμένα από ματωμένους ι δρώτες.

που απασχολούσε μια κυρία Ζάννου Ριζούδη. ((Από σένα;)) Αρχισε να γελά. Π ρ ώ τ η φορά την έβλεπε έτσι. Γελούσε

((Η λεμονάδα σας...» ((Ποια λεμονάδα; Αααα, ναι...»

με ορθάνοιχτο στόμα, αποκαλύπτοντας ό,τι είχε και δεν εί

Π ρ ά γ μ α τ ι , ο Ηρακλής, ο κηπουρός, μ' ένα ποτήρι μ ι

χε σ τ η στοματική τ η ς κοιλότητα. Έ β λ ε π ε τον ουρανίσκο

σογεμάτο χυμό λεμονιού στεκόταν στο άνοιγμα τ η ς πόρ-

τ η ς , τις χρυσές γέφυρες, τις οδοντοστοιχίες και τα βάθη

210

211



τ η ς , απ' όπου έβγαιναν οι διαταγές και οι επιθυμίες. Γ ε λούσε σαν τρελή, εύηχα, καθαρά, κρυστάλλινα, το γέλιο των τρελών αγγέλων... Ένιωσε άσχημα, χαμογέλασε κι εκείνος κι ύστερα απελευθέρωσε ένα πιο θεατρινίστικο χάχανο.

Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

((Θα επιζήσει, όπως όλοι μας...» τον αποστόμωσε. ( ( Σ τ ε ί λ ε μου τη Βάσω, όταν γυρίσουν...» ((Θέλετε να κάνω τίποτα, κυρία;» Μιλούσε και έτριβε τους κροτάφους του. Δε θυμόταν αν του απάντησε, πόσες

Πόση ώρα πέρασε έ τ σ ι ; Ο ύ τ ε αργότερα, όταν συμμά

φορές ρεύτηκε μπροστά του εξαιτίας τ η ς λεμονάδας, πώς

ζεψε το μυαλό του να βγάλει μια άκρη, δεν μπόρεσε να

κ α τ έ β η κ ε τη σκάλα, ούτε το παράταιρο θρόισμα στις ντο

χρονομετρήσει την κατάσταση.

ματιές εκείνο το ειρηνικό, ήσυχο δειλινό μετά τη βροχή.

((Ώστε από σένα...»

Κ α τ ά π ι ε δύο ασπιρίνες και σφήνωσε το κεφάλι του στα

Αναστέναξε και, σκουπίζοντας τη μ ύ τ η τ η ς , με φωνή

μαξιλάρια. Κάποια σ τ ι γ μ ή άκουσε ένα τραγούδι να 'ρχε-

ταλαιπωρημένη μετά από τόσο γέλιο, του πέταξε κατά

ται απ' τον κήπο ή από κάπου πιο μακριά - ά ν τ ε να το

μουτρα το λόγο για τον οποίο είχε χρειαστεί τόσο ε π ε ι γ ό

προσδιορίσει στην κατάσταση τ ο υ - σε γλώσσα ακατάλη

ντως τα λεμόνια. Τα ήθελε, ε ί π ε , για να συνέλθει.

π τ η αλλά γλυκιά, με παραπονεμένη μελωδία. Πάνω που

((Έχουμε πένθος... Μόλις έρθει η Βάσω, σ τ ε ί λ ε τη να μου βρει τα μαύρα μου...»

αναρωτιόταν τι και πώς, βυθίστηκε στον ύπνο και τυλί χ τ η κ ε με χιλιόμετρα λευκής φουστανέλας με υφή γάζας.

((Τι πένθος;»

Τον ξύπνησε η Βάσω κατά τ ι ς οχτώ, χώνοντας του έναν

((Πριν λίγο μου τηλεφώνησαν. Σ υ ν έ β η κάτι φριχτό. Ο

εργολάβο ολόφρεσκο α π ' το ((Πικαντίλι)) στο στόμα.

αρραβωνιαστικός τ η ς ανιψιάς μου, τ η ς Μαρίας, σκοτώθη κε με το αυτοκίνητο. Η βροχή... Κ ά τ ι με τη βροχή».

((Σκοτώθηκε ο Ίκαρος τ η ς Μαρίας... με κούρσα)), τ η ς είπε.

Ο Ηρακλής τα 'χε χαμένα. Κ α ι βέβαια θυμόταν το λ ε

((Κρίμα το παιδί. Α υ τ ή θα βρει καλύτερον...» αποφάν

β έ ν τ η που θα γινόταν αεροπόρος. Τον είχε δει και με τη

θ η κ ε η Βάσω κι έσπευσε να κρύψει σ τ η σιφονιέρα, ανά

στολή και με πολιτικά. Α λ λ ά τι σχέση είχε ο γιος του με

μεσα στα εσώρουχα, τα λαχεία.

χαρίσματα; Του ήρθε κεφαλόπονος απότομα. Η ημικρανία που τον έπιανε μια στις τόσες, απ' τη δεξιά μεριά.

Ο Ηλίας κάθισε σ τ η βεράντα αμίλητος, ν' ακούσει τα βατράχια που το γλεντούσαν. Ε ί χ ε πάρει να σκοτεινιάζει

((Υποθέτω ότι η κηδεία θα έχει την ε π ι σ η μ ό τ η τ α των

κι ο κήπος, φρεσκοπλυμένος, βαφόταν μ π λ ε . Η τελευταία

στρατιωτικών», είπε η Ράνα λάμποντας ήδη απ' τις α

απόχρωση προτού σκεπαστούν όλα απ' τη νύχτα. Τα νέα

ντανακλάσεις των πνευστών τ η ς μπάντας.

ήταν το πένθος για τον ωραίο νεαρό Ίκαρο. Όλα είχαν

((Και η δεσποινίς Μαρία;» βρήκε τη φωνή του ο Ηρα κλής.

συμβεί την ώρα που έτρωγε το παγωτό στο μακάβριο ε κείνο ζαχαροπλαστείο με τους γέροντες σερβιτόρους. Η

212

213



βροχή και όχι ο ήλιος είχε αυτή τη φορά σκοτώσει τον

τοκίνητα, για την περιφρόνηση τ η ς νεολαίας στις παλιές

Ίκαρο. Σκεφτόταν τη Σ τ έ λ α , που ερωτευόταν τους έρωτες

αξίες και κατέληξε ότι, γενικώς, η επιπολαιότητα πληρώ

και τα πένθη των άλλων. Την αισθανόταν να απολαμβά

νεται σκληρά. Έ ρ ι ξ ε μερικές φαρμακερές ματιές στο παι

νει την τραγωδία και να κλαίει, όπως έκλαιγαν οι γυναί

δί και διέταξε τσάι. Η Βάσω θα έπρεπε να σκάψει κυριο

κες στις ταινίες με τα ιταλικά μελό, γ ε μ ά τ η υπερδιέγερ

λεκτικά στην ντουλάπα του διπλανού δωματίου, για ν' α

ση για το ακίνητο μελαχρινό κορμί του Δήμου. Π α ρ έ μ ε ι

νασύρει ένα μαύρο κρεπ ταγιέρ, μαύρα καπέλα, μαύρα π έ

νε σιωπηλός, με το β λ έ μ μ α χαμένο και την καρδιά να

πλα, γάντια και μια τσάντα -αν υπήρχε, γιατί δε θυμό

χτυπά γρήγορα λ υ π η μ έ ν η . Κουβαλούσε φόβους εκείνη η

τ α ν - από μαύρο φίδι.

μικρή καρδιά και πολλή σ ι ω π ή .

((Θα έλεγα ν' αποφύγετε την κηδεία. Γ ι α τους στρα

((Έλα να πάμε ως το σ π ί τ ι , να δούμε τι κ ά ν ε ι » .

τιωτικούς κάνουν πολλά συγκινητικά. Μουσικές, πυροβο

Π Βάσω είχε φορέσει πάλι τα καθημερινά τ η ς . Σ κ ο ύ

λισμοί, λόγοι... Και τόσο νέος...» παρενέβη η Βάσω, για να

πισε το κραγιόν απ' τα χείλη, ξανάγινε η Β ά σ ω . ((Να τ η ς πεις " σ υ λ λ υ π η τ ή ρ ι α " . Τα υπολογίζει αυτά»,

εισπράξει ένα απότομο: ((Δε σε ρώτησα. Πήγαινε να βρεις τα ρούχα και κάνε μου ένα τσάι. 'ΐπαι κι αλλιώς, ποιος λο γαριάζει απόψε τον ύπνο...»

τον συμβούλεψε. Την ακολούθησε σαν υπνωτισμένος. Μπροστά η Β ά σ ω , πίσω ο Πλίας, διέσχισαν τον κεντρικό διάδρομο. ((Δεν καταλαβαίνω γιατί τόσα χρόνια δε βάλαμε ένα

Όταν έμειναν οι δυο τους, τον κοίταξε χαμογελαστή και κούνησε το κεφάλι με σημασία: ((Το ήξερες. Άρα έχεις δίκιο, νεαρέ...»

φως...» μονολόγησε. ((Σαν να το κάνουμε επίτηδες, ώσπου

((Τι δίκιο;» Ο Ηλίας ξεροκατάπιε.

στο τέλος θα φάμε τα μούτρα μας. Αμάν αυτές οι ντομα

((Δεν ήταν ο Τουρχάν αυτός που... Ξ έ ρ ε ι ς . Πες μου... Μη φοβάσαι. Ξέρνα το. Όχι μόνο να ξερνάς κουκούτσια α

τ ι έ ς με την π ι κ ρ ί λ α ! » Όταν άγγιζαν τ',ς ντοματιές, αναδύονταν οι γνώριμες μυρωδιές. Δ ε ν ήταν πικρές.. Ξινές ήταν κι ευχάριστες. Έ

πό βρομο-βύσσινα. Πες μου! Πες μου... Ποιος είναι; Ποιος ήρθε...»

νιωσε μια παγωμάρα στα πόδια, σαν να φυσούσε κρύος α

((Δεν ξέρω, κυρία».

έρας μέσα α π ' τα κλαδιά, αλλά είχαν πλησιάσει πια στο

((Δεν ξέρω, κυρία...» τον μ ι μ ή θ η κ ε , κάνοντας μια φρι

σ π ί τ ι , που ήταν ζωσμένο χλομά φώτα. Πάνω τους αυτο κτονούσαν έντομα παραζαλισμένα α π ' τη χαρά. Τη βρήκαν όρθια, σ τ η τ ή κι ανήσυχη. Κ α ι ε π ι θ ε τ ι κ ή . Πρώτα τους έβγαλε ένα λογύδριο για την τρέλα με τα αυ214

χ τ ή κοροϊδευτική γκριμάτσα. ((Αν ήξερα...» δικαιολογήθηκε μη βρίσκοντας τις λ έ ξεις. ((Ξέρεις!» του φώναξε. 21,5



ο



« Δ ε ν ξέρω!» ύψωσε τη φωνή του.

«Α, μπα;»

« Ξ έ ρ ε ι ς και δε χρειάζεται να βάλεις τα κ λ ά μ α τ α » .

«Όλα τα φαντάζομαι... Δε θα ξανάρθω, κυρία...»

« Ό χ ι , κυρία. Δ ε ν είναι κανένας Τουρχάν, εκτός...»

((Το ακούσαμε αυτό».

« Ε κ τ ό ς . . . » άστραψε τ ο μάτι τ η ς γριάς. « Ε κ τ ό ς τ ι ; »

Η Ράνα άνοιξε τη βεντάλια και την ξανάκλεισε νευρι

« Ε κ τ ό ς και λ έ γ ε τ α ι Τουρχάν...»

κά. Διψούσε για τσάι. Μια κατσαρόλα τσάι αν είχε, θα την

((Ξέχνα τον Τουρχάν», αγρίεψε η Ράνα.

έπινε.

« Δ ε ν ξέρω τ ί π ο τ α ! » π ε ί σ μ ω σ ε . ((Τίποτα. Δ ε ν ξέρω τ ί ποτα!»

((Βάσω, το τ σ ά ι ! » φώναξε. Η Βάσω μ π ή κ ε στο δωμάτιο μ' ένα σωρό μαύρα ρού

«Φοβάσαι. Αυτό είναι. Φοβάσαι, μικρέ χ έ σ τ η . . . » Πολύ

χα. Μαύρισε ο τόπος. Μέχρι και η τσάντα από φίδι βρέ

τ η ς άρεσε που ξεστόμισε το ((χέστη», μια α π ' τις αγαπη

θ η κ ε . Όμως ο Πλίας χρειαζόταν κατεπειγόντως οξυγόνο.

μένες λέξεις του μακαρίτη του Ζάννου, που συνήθως την

Άφησε σύξυλες τις δύο γυναίκες, χωρίς να πει λέξη, κι έ

κολλούσε πλάι σε ονόματα πολιτικών του καιρού του.

φυγε σαν κυνηγημένος.

« Ε σ ε ί ς πρέπει να ξέρετε. Δικός σας είναι... Τούρκος...» ((Οι δικοί μου ήταν Οθωμανοί, μικρέ κύριε!» ((Τέτοιος, τ ό τ ε . . . Ουζουλούγιορουμ, κυρία...» κλαψού ρισε το παιδί.

Είχαν πολύ καιρό να γοητευτούν στο σόι τους από το θά νατο. Σε τέτοιο βαθμό και με τέτοια ζ έ σ τ η , ώστε να ανε

((Ουζουλούγιορσουν; Αααχ, τι χαριτωμένο τέρας που

βαίνουν οι μετοχές του πένθους. Ακόμα και η Ράνα εκείνο

ε ί σ α ι ! » κάγχασε η Ράνα. ((Ώστε λυπάσαι κιόλας... Καλά,

το απόγευμα, που από βροχή και δροσιά το ξαναγύρισε σε

λοιπόν. Αφού λυπάσαι, θα παραμείνουμε φίλοι. Θα μας

κουφόβραση με υγρασία θερμοκηπίου, ένιωσε την ανάγκη

συνδέει μια απέραντη σιχαμένη λάσπη από λ ύ π η » .

να αφεθεί στα ερωτικά ενδεχόμενα τ η ς συμφοράς. Πέρα

« Δ ε θέλω να ξανάρθω εδώ, κυρία».

από τα απανωτά τηλεφωνήματα και την πιθανότητα να

((Είδες που είσαι χ έ σ τ η ς ; »

παραστεί την επομένη του συμβάντος στην κηδεία, που

((Δε θα ξανάρθω», τ η ς είπε απολύτως σοβαρά.

προβλεπόταν μεγαλοπρεπής -δηλαδή μια κηδεία συμβα

((Και η Σ τ έ λ α ; » Η γριά πήρε το πονηρό τ η ς ύφος.

τή με τα στρατιωτικά δεδομένα- αυτό καθαυτό το γ ε γ ο

((Η Σ τ έ λ α δεν αγαπάει κανέναν...» ψιθύρισε το παιδί

νός τ ή ς έφτιαξε το κέφι.

θλιμμένα.

Το σόι του Ζάννου, α π ' την άλλη, ανακάλεσε μνήμες α

((Κι ο άλλος ο μικρός, ο Μ ε χ μ έ τ ; »

ριστοκρατικές και θεώρησε πρέπον, φυσικά, να ανασύρει

((Τον φαντάστηκα».

απ' τα μπαούλα κάποια μαύρα ρούχα, τα οποία ζήτημα ή·2ΐ6

217


ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

ταν αν, λόγω τ η ς υγρασίας, προλάβαιναν ως αύριο να είναι πλυμένα και στεγνά.

ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

'Εδιωξε τη Βάσω κι έμεινε μόνη, να βάλει σε τάξη το μυαλό τ η ς . Πανικοβλήθηκε μη και δεν μπορούσε να συ

Η Σ τ έ λ α έκλαιγε, γιατί έκλαιγε και η Μαρία. Α λ λ ά κι

νεννοηθεί μαζί του την κορυφαία σ τ ι γ μ ή τ η ς συνάντησης.

όταν σταμάτησε η Μαρία εκείνη συνέχισε, γιατί αυθόρμη

Ρ ε ύ τ η κ ε τα λεμόνια, αλλά ο ξινός φαρμακευτικός αέρας

τα υιοθέτησε τη δυστυχία τ η ς αδελφής τ η ς , μέσα σε μια

του στομαχιού δεν τη βοήθησε και τόσο.

έκρηξη γενναιοδωρίας - που, τελικά, κατέληξε σε έκρηξη

« Μ ε άδειασαν τα γεράματα...» ψιθύρισε με τη σιγουριά

του ξεχωριστού ταμπεραμέντου τ η ς . Κι έτσι τ η ς ήρθε α

τ η ς απώλειας. Τ η ς έλειπαν λέξεις, τ η ς έλειπαν ζωτικά

πρόσμενα περίοδος, οπότε τ η ς ε π ι β λ ή θ η κ ε να π ι ε ι δύο πο

ρήματα. Πάνω που ανακάλυπτε κ ά τ ι , έρχονταν οι αναθε

τηράκια μαυροδάφνη, για το αίμα που έχασε.

ματισμένες δασείες και οι περισπωμένες των ελληνικών κι

Η Ράνα φωταγώγησε ακόμα περισσότερο το σ π ί τ ι το

έδιωχναν τα κλειστά σαν άγουρες τουλίπες φωνήεντα των

βράδυ του δυστυχήματος. Β ρ ή κ ε ένα παλιό ειρωνικό χα

τουρκικών τ η ς . Π ά λ ε ψ ε να θυμηθεί ποιοι ήταν οι σωστοί

μόγελο, πιθανότατα το ίδιο που χρησιμοποιούσε για να α

χρόνοι των νεκρών. Ποιος είναι ο χρόνος τους. Πιο εύκολα

πειλήσει τον αδελφό τ η ς πριν από μισό και πλέον αιώνα.

τ η ς ερχόταν ο ((σιμντικί ζαμανού», ο ενεστώτας, και λ ι

Δ η λ α δ ή να αποκαλύψει όλα τα περί των ερώτων του. Ε

γότερο ο « γ κ ε τ σ μ ί ς » , ο αόριστος.

κείνος γελούσε, απολαμβάνοντας τη ζήλια τ η ς . Κ α ι τώρα επαληθεύονταν ξανά οι ελπίδες τ η ς . Το παιδί, που προέ

«Ποιος είναι ο χρόνος των αναμνήσεων, ηλίθια;» φώ ναξε με απελπισία. ((Ποιος;»

β λ ε π ε συμφορές και ξερνούσε βύσσινα, μπορούσε να τη

Μόνο ο γιος του κηπουρού μπορούσε να τη βγάλει από

φέρει κοντά στον αγαπημένο τ η ς . Μαλακά. Χ ω ρ ί ς ζόρια,

την αγωνία, αλλά για την ώρα τον άφηνε ν' απολαύσει

γιατί ήταν παιδί κι αγριευόταν. Η Ράνα θα έβρισκε τον

τους θυμούς του. Δ ε ν την ενδιέφερε κανένας πια εκτός απ'

τρόπο. Γ ι α την ώρα απολάμβανε το ενδεχόμενο να αφου

αυτό το παιδί. Κ α ι σε γάμο να τη ζητούσε, θα έ λ ε γ ε α μ έ

γκραστεί τη σκιά του Τουρχάν.

σως « έ β ε τ » -ένα στέρεο τούρκικο ( ( ν α ι » - και θα πήγαινε

Μ π ή κ ε απότομα σ' ένα τρελό πένθιμο καλειδοσκόπιο,

μαζί του στην π ρ ώ τ η εκκλησία. Ρ ε ύ τ η κ ε λεμόνια και γ έ

γεμάτο γεωμετρικούς φόβους. Μα δε φοβόταν. Κοίταζε το

λασε. Φαντάστηκε τον Ηλία ντυμένο γαμπρό, στα μαύρα,

σωρό τα μαύρα ρούχα στο κρεβάτι τ η ς και ζύγιαζε τη διά

με γραβάτα ή κάτι χειρότερο στο λαιμό, να την υποδέχε

θεση τ η ς . Δ ε ν ήξερε αν έπρεπε ν' αφήσει το σπίτι για μια

ται νύφη στα ολόλευκα, με τους αποσβολωμένους σ υ γ γ ε

κηδεία. Δ ε ν ήξερε πότε θα ερχόταν ο αδελφός τ η ς , ποια ώ

νείς ολόγυρα, με λιπαρά μαλλιά απ' την μπριγιαντίνη και

ρα ήταν θ ε μ ι τ ή για τον Τουρχάν, που αποκεφάλιζε τις ί

κραγιόν παγωμένο στα σάπια α π ' το μίσος χείλη. Κι ε

διες του τις φωτογραφίες.

κείνη, ιδιοτελής, τρελή, καραμπογιατισμένη, μάγισσα-νύ2ΐ8

219



φη, να ανεβαίνει ασθμαίνοντας τα σκαλιά του ναού, κρα


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

με λόγια παλιά. Γ ι α την ακρίβεια, με παλιά τουρκικά.

τώντας ένα στεφάνι καμωμένο από παντζάρια, που θα έ

Σ τ ί χ ο ι υφασμένοι σαν κ ι λ ί μ ι με περσικούς και μογγολι-

σταζαν τα κόκκινα ζουμιά τους παντού. Μια νύφη αιμάσ-

κούς κόμπους. Ε ί δ ε ξαφνικά μέχρι και τους ρόμβους του

σουσα, τρομακτική και αποφασισμένη ν' αδράξει το παι-

κιλιμιού σχεδιασμένους με πράσινη κ λ ω σ τ ή , μάλλινη. Κ α ι

δί-γαμπρό για έναν και μοναδικό σκοπό, που κανείς δε θα

πλάι, μελιτζανιά κλαδιά ακακίας με ωχρά λουλούδια, σαν

τον ήξερε.

φρούτα του αργαλειού. Σ κ ί ρ τ η σ ε απ' τη μελαγχολία των

« Φ α ί ν ε τ α ι πως τ ρ ε λ ά θ η κ α ! » φώναξε δυνατά κι αναζή

αγαπησιάρικων στίχων, που μιλούσαν για το θάνατο μ' έ

τ η σ ε το τηλέφωνο για να φρεσκάρει το εξαίσιο πένθος τ η ς

να απερίγραπτα ψυχρό ασημένιο χρώμα, σαν το φεγγάρι

οικογένειας, που τ η ς τέντωνε τα νεύρα. Μίλησε με τα κο

του Μ ά ρ τ η στις στέπες τ η ς Ανατολίας. Κ α ι για την αγά

ρίτσια. Με τη Μαρία και τη Σ τ έ λ α . Η μικρή έκλαιγε α

π η , που ταξιδεύει σαν σκοτωμένο χελιδόνι στα μεγάλα

παρηγόρητη. Η Μαρία φαινόταν να το χώνεψε. Οι γονείς

σκοτεινά ποτάμια. Κι όλα τυλιγμένα σ' ένα βασανισμένο

τους αγωνίζονταν να κρατηθούν, όσο το δυνατόν, στο π ε

αντρικό ((αμάν», αρωματισμένο από τη μοσκοβολιά ξαν

ριθώριο του αναπάντεχου πένθους. Όχι πολλά μαύρα. Α ρ

θού καπνού.

κούν τα μ π λ ε . Έ σ τ ω τα μ π λ ε νουάρ. Όλοι, πάντως, τη

Π Ράνα έσφιξε τα χέρια τ η ς όσο την έπαιρνε. Μέχρι να

συμβούλευαν να μην παραστεί σε μια κηδεία που θα ε π ι

πονέσουν οι παθημένες αρθρώσεις. Σ η κ ώ θ η κ ε με στητό

δείνωνε την κατάσταση τ η ς . Κηδεία μεγάλης διάρκειας:

το κεφάλι, περήφανα, και στάθηκε για μια σ τ ι γ μ ή μπρο

λόγοι, μπάντες, ομοβροντίες όπλων, περίεργοι τύποι σ τ η

στά σ τ η μισάνοιχτη μπαλκονόπορτα. Έ π ε ι τ α , με όση δύ

δεξίωση που θα ακολουθούσε, απρόβλεπτα ξεσπάσματα

ναμη είχε, έδωσε μια στα παντζούρια που, τρίζοντας, ά

νεύρων...

νοιξαν διάπλατα, αφήνοντας να εισβάλουν σμήνη παραζα-

((Θα το σκεφτώ. Έ χ ω μια νύχτα μπροστά μου... Πά

λισμένων εντόμων στο δωμάτιο.

ντως στεφάνι θα στείλω. Άσπρα γαρίφαλα και υάκιν

«Τουρχάν...»

θους... Ή κόκκινα τριαντάφυλλα - μπορεί και λευκά. Θα

Η φωνή τ η ς θρυμματίστηκε σ τ η νύχτα. Έ γ ι ν ε ένα με

το σκεφτώ....»

την υγρασία, φώναζε το όνομα του αδελφού κλαίγοντας,

Η νύχτα έφερε τη ζ έ σ τ η και το θρήνο των βατράχων.

παρακλητική κραυγή, που την επαναλάμβαναν κοροϊδευτι

Τραγούδι ήταν, αλλά μια τέτοια βραδιά προτιμούσε να το

κά τα βατράχια, σαν χορωδία από μάινες και παπαγάλους.

αποκαλεί θρήνο. Εξάλλου τραγούδι ήταν εκείνο το άλλο,

Το τραγούδι σταμάτησε. Κι όταν ξαναφώναξε ((Τουρ

που έφτανε τώρα σ τ ' αυτιά τ η ς μασημένο. Έ ν α ς άντρας,

χάν», πήρε πίσω τον α ν τ ί λ α λ ο τ η ς , σαν ύβρη. Έ μ ε ι ν ε πά

κάπου εκεί έξω, σιγοψιθύριζε ένα παραπονεμένο τραγούδι

νω από δέκα λεπτά γερμένη στα κάγκελα του μπαλκονιού.

220

221





μουσκεμένη από τα δάκρυα και την ψυχρή λευκή ομίχλη

((Σοβαρά κλαις, βρε χαζή;» εκείνη αγρίεψε και του είπε να

που σερνόταν βιαστική ανάμεσα στα πόδια τ η ς , νοτίζο

μαζέψει τις μαλλιαρές ποδάρες του απ' το στομάχι τ η ς .

ντας τ ι ς διογκωμένες φλέβες και τον ποδόγυρο τ η ς ρό

Τα άκουγε όλα νυσταγμένος, με ανοιχτά όμως μάτια,

μπας. Μόνο που η Ράνα δεν την πρόσεξε, έτσι που τ υ λ ί

γνωρίζοντας καλά πως η κυρία Μερόπη βασανιζόταν από

χ τ η κ ε στην επιθυμία και τη νοσταλγία των πειρασμών

ψε απ' τις εμμονές τ η ς . Μπορεί να 'νιωθε και τύψεις που

τ η ς . Ψαχουλευτά έ κ λ ε ι σ ε με το μάνταλο τα παντζούρια,

τον έ π ν ι γ ε με ερωτήσεις, π ε π ε ι σ μ έ ν η πως εκείνος θα τ η ς

αφηρημένα έσυρε τ ι ς κουρτίνες, ξανάπεσε στην πολυθρόνα

έλυνε προβλήματα δεκαετιών. Προσπάθησε να θυμηθεί το

με αδύναμα πνευμόνια και δε σταμάτησε να κλαίει ως το

άρρωστο πρόσωπο τ η ς μητέρας του, μα δεν τα κατάφερε.

πρωί, που αποκοιμήθηκε με το όνειρο του Ηλία-γαμπρού

Δάκρυα κυλούσαν α π ' τα μάτια του, χωρίς να πιστεύει ό

να την ταριχεύει με ρύζι, μαϊντανό, κουκουνάρι και σταφί

τι έκλαιγε πραγματικά. Δάκρυα, που ξέπλεναν εικόνες

δα, μ ε τ ά να τη ράβει κι έπειτα εκείνη να αισθάνεται σαν

του μυαλού και τον ανάγκαζαν να φανταστεί το νεκρό αε

ένας γελοίος νυφικός ντολμάς, έτοιμος να σκάσει στα γ έ

ροπόρο μέσα σ τ η στολή, ωραίο κι ακίνητο, με χείλη κέρι

λια. Μόνο όταν ένιωσε πως δεν είχε καρδιά, μήτρα, τ ζ ι γ έ -

να και κλειστά βλέφαρα, ανάμεσα σε κεριά και σε μαρα

ρια, νεφρά και το περίφημο πάγκρεας, που τόσο φοβόταν

μένα λουλούδια του καλοκαιριού. Η τελευταία νύχτα στο

η Βάσω, ένιωσε ότι πέθανε. Όμως το όνειρο καταλύθηκε

σπίτι. Όπως και η μαμά του, που εκείνο το τελευταίο

από τη δίψα κι από μια σουβλιά στην κύστη, προς μ ε γ ά

βράδυ, πεθαμένη και ήρεμη, την καλοτύχιζαν που γλί στρησε α π ' την αρρώστια, νικώντας την ε π ι σ τ ή μ η , που

λη τ η ς ανακούφιση.

τη βασάνιζε μήνες και μήνες. Δ ε ν καταλάβαινε την ε υ τ υ χία των πεθαμένων ο Ηλίας, ούτε τις ανήσυχες ψυχές που Το ίδιο βράδυ ο Ηλίας τ υ λ ί χ τ η κ ε με το σεντόνι ως τ' αυ

αρνούνται να υποταχθούν στους πολύχρωμους παραδείσους

τιά, αν κι έκανε ζέστη υγρή. Αλλά και κάτω από το σε

των ουρανών και αποτυπώνουν την παρουσία τους με ε π ι

ντόνι άκουγε τη Βάσω να ουρλιάζει ψιθυριστά: ((Άφησε με,

μονή στα όνειρα και στα σκοτάδια τ η ς νύχτας.

σου λέω! Απόψε δεν έχω όρεξη, είμαι και στις μέρες μου».

((Δεν είναι ο Τουρχάν. Δ ε ν είναι ο αδελφός τ η ς . . . »

Ο Ηρακλής γελούσε και την πείραζε, λέγοντας ότι ((η

Άκουσε τη φωνή του φιλτραρισμένη απ' το σεντόνι και

Μπέλα τελικά θα γαμηθεί απ' τα ίδια τ η ς τα ξαδέλφια, με

λυπήθηκε ξανά την παραπλανημένη α π ' τις ελπίδες τ η ς

τις κάψες που την τρέλαναν». Η Βάσω δεν απάντησε στο

κυρία Ράνα-Μερόπη-Ιουστίνη. Α γ ω ν ί σ τ η κ ε να θυμηθεί έ

επίμαχο θέμα. Μόνο κάτι ((αφ» και ((ουφ», αλλά στο τ έ

στω και μία τούρκικη λέξη από εκείνες που του κ α τ έ β α ι

λος έβαλε τα κλάματα. Κι όταν ο πατέρας του ρώτησε

ναν σαν σωστός χείμαρρος από το στόμα, αλλά δεν μπό-

222

223


ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

ρεσε. Έ π ε ι τ α , άρχισε να μετρά τ ι ς εκφράσεις τ η ς Σ τ έ λ α ς ,

Δ ε ν ήρθε γρήγορα. Α λ λ ά , όταν ήρθε, του φόρεσε γα

που απόψε την ένιωθε να κολυμπά σε μια π η χ τ ή , κολλώ

μπριάτικο κοστούμι, λες και θα πήγαινε σε πάρτι απο

δη λύπη, γ ε μ ά τ η αυταρέσκεια και θαυμασμό για τις προ

κριάτικο. Τον έσυρε σε μια εκκλησία με γ ο τ θ ι κ έ ς αιχμές,

οπτικές που τ η ς άνοιγε η τραγωδία του αεροπόρου. Θα α

γ ε μ ά τ η αγάλματα παραστρατημένων αγγέλων, που τώρα

γκιστρωνόταν σ' αυτήν και θα γινόταν ακόμα πιο ακατά-

σάπιζαν χωρίς φτερά στην Κόλαση. Κι εκεί του ανέθεσε

δ ε χ τ η και σκληρή. Την είχε κιόλας συγχωρήσει που έ σ κ ι

να παντρευτεί μια γριά νύφη, όπως η Μ ι ς Χ ά β ι σ α μ στις

σε τη φωτογραφία με την αφιέρωση τ η ς Α λ ί κ η ς Βουγιου

Μεγάλες Προσδοκίες του Ντίκενς, στα ((Κλασικά εικονο

κ λ ά κ η . Όλα θα τ η ς τα συγχωρούσε εξαιτίας τ η ς αγάπης.

γραφημένα» που τον ξετρέλαιναν. Η Μις Χ ά β ι σ α μ ήταν

Ε ρ ε θ ί σ τ η κ ε από την πλημμυρίδα τ η ς αγάπης εκεί κάτω

φ τ υ σ τ ή η κυρία Μερόπη, μπογιατισμένη με κοκκινάδια,

α π ' το σεντόνι. Κι αυτή τη φορά θέλησε να κλάψει πραγ

που πιο πολύ έμοιαζαν με ιώδιο πάνω σε χρόνια εκζέματα

ματικά. Η Βάσω κι ο πατέρας του είχαν αποκοιμηθεί. Ο

- τέτοιες διαβαθμίσεις του κόκκινου. Κι έπειτα, μ' ένα

νειρευόταν το στόμα τ η ς Σ τ έ λ α ς και το απαλό χνούδι στα

σουγιά, δώρο τ η ς νύφης που γ λ έ ν τ α γ ε τον τρόμο του, τ η ς

πόδια τ η ς , ντρεπόταν που εισχωρούσε δυναμικά κάτω α π '

έκανε μια πελώρια ευθεία τ ο μ ή από το λαιμό ως κάτω. Έ

τα μαλακά υφάσματα των φορεμάτων τ η ς , που έμπαινε α

χωσε τα χέρια στο σώμα και το άδειασε. Όλα τα όργανα

νάμεσα στα δόντια τ η ς σαν μασημένο κεράσι, που έφτανε

εκεί μέσα ήταν διπλά και τριπλά: τρεις καρδιές, δύο συ

κάτω α π ' τα απαλά βαμβακερά

κώτια, χολές δύο, νεφρά τέσσερα, πνευμόνια πόσα;

εσώρουχα

τ η ς διακινδυ

νεύοντας τα πάντα. Κι ύστερα άρπαζε λαίμαργα στο στό

Με γρηγοράδα ταχυδακτυλουργού γ έ μ ι σ ε το σώμα τ η ς

μα του τα μικροσκοπικά σκουλαρίκια, περασμένα ποιος

με ρύζι και μυρωδικά και το 'ραψε με βυζαντινή βελονιά.

ξέρει με πόση κ ο κ έ τ ι κ η οδύνη στα αυτιά, και τα κ α τ ά π ι

Κι εκείνη να γελά ραμμένη... Μέσα στο ρύζι. Σ τ ο τέλος

νε αιμορραγώντας.

έβαλε κι εκείνος τα γέλια και γελούσαν μαζί, σαν σκίτσα

((Τουρχάν...» Μισοσηκώθηκε ν' ακούσει εκείνη τη φω

από τα ((Κλασικά Εικονογραφημένα».

νή, που επαναλήφθηκε τσαλακωμένη μέσα στην εκκωφα

((Θα κατουρηθείς α π ' τα γέλια και δε θέλω τσίκνες...»

ν τ ι κ ή σ ι ω π ή . Νόμισε ότι έφτασε σ τ ' αυτιά του κι ένα τρα

Η Βάσω, όρθια, με το κομπινεζόν κι ένα ποτήρι νερό,

γούδι, ειπωμένο από άντρα, μη κατανοητό από τον πόθο, σε γλώσσα ά γ ν ω σ τ η . Έ π ε ι τ α , γρήγορα, όλα σ κ ε π ά σ τ η καν απ' τη μαύρη ακινησία του κήπου. Σταυροκοπήθηκε και ξανάπεσε βαρύς στο στρώμα, παρακαλώντας τον ύπνο να 'ρθει όσο πιο γρήγορα γινόταν. 224

τον σκούντηξε να ξυπνήσει: ((Καλέ, ξύπνα. Έ λ α . . . Γύρνα στο πλάι. Το ανάσκελο ε ί ναι επικίνδυνο...» Απορημένος, άνοιξε τα μάτια με αφρισμένο στόμα από το γέλιο. Ε ί δ ε τη Βάσω και τρόμαξε να καταλάβει πού 225



Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

βρισκόταν. Ή π ι ε το νερό μονορούφι. Νύχτα, πίσσα ακόμη.

τζαμιού του Σουλτάνου Σ ε λ ί μ . Σαν καλοξυσμένα μολύβια

« Ε ν τ ά ξ ε ι ; Γύρνα στο πλάι... Γ ι α τ ί σε πήρε η χαρά και

μάρκας ((Φάμπερ» άγγιζαν ένα μεγάλο φωτεινό ουρανό,

το γέλιο; Ά ν τ ε , κοιμήσου...»

ντυμένο πορσελάνινα γαλάζια πλακάκια α π ' το Ιζνίκ. Κ α ι

Δ ε ν τ η ς ε ί π ε τίποτα. Τι να έ λ ε γ ε ; Κ λ ε ί σ τ η κ ε στο σε

παντού η μυρωδιά του κάρβουνου, ζυμωμένη με τους ιδρώ

ντόνι, απαγγέλλοντας προσευχές που δεν οδηγούσαν στον

τες των ποταμών - ή μήπως του δικού του ιδρώτα, που

ύπνο. Ευχόταν ν' ακούσει τα πρωινά κοκόρια να λαλούν,

μούσκευε τώρα τα δάχτυλα των ποδιών του;

το παρήγορο μαρσάρισμα κάποιου φορτηγού. Καλοτύχισε

Κ ο ι μ ή θ η κ ε μέχρι αργά και θα κοιμόταν ως το μ ε σ η μ έ

όσους ζουν κοντά σε τρένα. Ε ί χ ε μια κουμπάρα η γιαγιά

ρι, αν δεν τον ξυπνούσαν οι φωνές του Πρακλή στο τ η λ έ

του, που έμενε πίσω α π ' το Σ τ α θ μ ό Ααρίσης. Πάνω α π '

φωνο, που διεκδικούσε κάποια ((δεδουλευμένα» ως κο

τ ι ς γραμμές. Ήξερε τ ι ς ώρες απ' τα τρένα. Όλα ήταν εύ

μπάρσος

κολα με τα δρομολόγια τους. Παρηγοριά τα σφυρίγματα. Ακόμα κι απ' τα τυφλά εμπορικά καταλάβαινε τ ι ς ώρες. Κ ρ ά τ η σ ε την ανάσα του, προσποιούμενος το σφουγγα

στην

Αστέρω.

( ( Σ ή κ ω , τεμπέλαρε, να βάλουμε λ ί γ η κοπριά στις όψι μες ντομάτες... Ά ν τ ε , παλικάρι μου! Κυριακή σήμερα... Έ λ α , προτού βρέξει. Πάλι μαζεύει ο καιρός...»

ρά που ψάχνει για σφουγγάρια στους βυθούς τους άγριους.

« Μ π α μ π ά , θέλω καφέ...»

Κάποιος έξω στην αυλή βάδιζε αργά, με ανάπηρο τ ε ν ε κ ε

((Καφέ; Τι λες, ρε θεριακλή! Έ λ α να πιούμε μαζί τώρα,

δένιο βήμα. Άούστηκε στον ιδρώτα το παιδί και ε ί π ε : « Α ς

που δε μας β λ έ π ε ι η κυρα-Βάσω».

σκεφτώ τον Μ ε χ μ έ τ » . Ήταν η πιο ήπια απ' τ ι ς σκιές που

Ο Ηρακλής χαμογέλασε πλατιά, που το αγοράκι του

τον στοίχειωναν. Σ κ έ φ τ η κ ε , σ κ έ φ τ η κ ε , σ κ έ φ τ η κ ε , αλλά

μεγάλωσε κι έπινε καφέ. Ανακάτεψε τα κατσαρολικά, ά

δεν του ' βγαίνε. Έπρεχε μέσα σε μια παλιά λιθόστρωτη λεω

νοιξε το καφεκούτι, μοσκοβόλησε καφέ η κουζίνα, τραγού

φόρο, περνούσε γέφυρες ποταμών με ονόματα όπως Μέριτς

δησαν τα κουταλάκια. Κάθισαν σ τ η βεράντα, κάτω α π '

και Τούντζα, δεξιά κι αριστερά του απλώνονταν δάση π υ

την γκρίζα αντηλιά, πατέρας και γιος. Τα νέα ήταν π ε

κνά, γεμάτα από γέλια στρατιωτών σκοτωμένων στα ε ί

ρίεργα κι ο Ηρακλής τα μ ε τ έ δ ι δ ε ακόμα πιο δραματικά,

κοσι και στα είκοσι τρία τους. Έ τ ρ ε χ ε και συναντούσε α

ως ((περίπου ηθοποιός». Τα δύο σκυλιά του διπλανού σπι

ραμπάδες γεμάτους κουνουπίδια τεράστια σαν ανοιγμένες

τιού κάποιος τα 'χε στραγγαλίσει χτες το βράδυ. Η μα

ομπρέλες, λάχανα σαν κεφάλια μωρών σιωπηλών και άνη-

ντάμ είχε πάθει κρίση, η υπηρέτρια ορκιζόταν πως δεν έ

θους μπουκέτα μπουκέτα, που στην ά γ ν ω σ τ η γλώσσα ο

φταιγε, ο κύριος κατέθεσε μήνυση κ α τ ' αγνώστων στην

νομάζονταν ((ντερέ οτού». Κι ύστερα, ξαφνικά, πίσω α π '

Αστυνομία.

τα σύννεφα πρόβαλε η Αδριανούπολη και οι μιναρέδες του 226

« Δ ε σου κάνει ε ν τ ύ π ω σ η ή ακόμα κοιμάσαι;» 227





Ο Ηλίας τον άκουγε χωρίς σχόλια. Δ ε ν είχε δει ποτέ

καρδιά. Έ π ε ι τ α πήραν το καροτσάκι και το γέμισαν κο

αυτά τα δύο σκυλιά, που πρέπει να ήταν αρκετά μεγαλό

πριά, να τη ρίξουν στις ντομάτες, που ποτέ δεν ήταν πιο

σωμα, κρίνοντας α π ' το βαρύ τους γάβγισμα.

μεγάλες και πιο κόκκινες.

((Τι κόσμος υπάρχει!» αναστέναξε ο Ηρακλής, που ή ταν ήδη φορτισμένος α π ' το πένθος του αεροπόρου. Ε ί χ ε πάει πρωί πρωί στο ανθοπωλείο να παραγγείλει ένα σ τ ε

Τίποτα, όμως, δεν του έκανε πια εντύπωση του Ηλία. Ε ί

φάνι με άσπρα τριαντάφυλλα εκ μέρους τ η ς κυρίας Μερό

χε αφεθεί στο πλαδαρό καλοκαίρι, γνωρίζοντας πως καμιά

π η ς . Ένα κάρο λεφτά για μόστρα... Κ ρ ί μ α το παιδί, για

δύναμη δε θα μπορούσε να αναστρέψει τα γεγονότα. Οι

τί ((...η χαμούρα η Μαρία θα βολευτεί με κανέναν καλύτε

ντομάτες κόντευαν το μέγεθος καρπουζιού. Θαύμα ήταν

ρο». Κ ρ ί μ α !

που ο λιγνός κορμός άντεχε τόσο βάρος. Ο πατέρας του

Δ ε ν του άρεσε που μιλούσε ο πατέρας του έ τ σ ι . Ξαφνι

καλοτύχιζε τα φυτά, ευχαριστημένος α π ' την αποδοτικό

κά, μπορεί και λόγω του καφέ, είχε ξεχάσει ότι απευθυνό

τ η τ α του χώματος. Δε θυμόταν άλλη χρονιά τις ντομάτες

ταν σ' ένα παιδί.

του σε τέτοια κατάσταση. Τ ι ς έφτυνε κάθε τόσο για να μη

((Τι έγραψε στο στεφάνι;» θέλησε να μάθει ο Ηλίας.

ματιαστούν, ((...γιατί, όπως σου έχω π ε ι , το μάτι το κα

(("Αναπαύσου εν ειρήνη. Μερόπη-Ιουστίνη Ζάννου Ρ ι

τανοεί και η θρησκεία μας)). Τέτοια μονολογούσε ο Ηρα

ζούδη". Άκου "αναπαύσου"! Σ ι γ ά την κούραση, νέος και

κλής σκορπίζοντας την κοπριά με προσοχή, αλλά ακού

κατάγερος. Η ό τ ε πρόλαβε να κουραστεί; Καβαλώντας μ ή

σ τ η κ ε το τηλέφωνο από το σπίτι κι έφυγε τρέχοντας.

πως την ανιψιά τ η ς ; » Γέλασε. Ε ί χ ε και τους λόγους του.

((Τίποτα για την ταινία θα είναι...»

Τόσο η Μαρία όσο και η Σ τ έ λ α ποτέ δεν του απηύθυναν

Έ μ ε ι ν ε το παιδί μόνο ανάμεσα στις θηριώδεις εξαγριω

το λόγο, εκτός από ένα ξερό ( ( Χ α ί ρ ε τ ε » . Άκου ( ( Χ α ί ρ ε τ ε » ,

μένες ντομάτες με τις γυαλιστερές επιδερμίδες, σ κ υ μ μ έ

οι παλιό-ψηλομύτες!

νος στις ρίζες τους. Μερικές ρίζες είχαν χοντρύνει αφύσι

((Δεν π ή γ ε στην κ η δ ε ί α . . . »

κα, σαν μεγάλα αρπακτικά δάχτυλα δράκου, και σέρνο

((Πού να πάει το χούφταλο... Κ ρ ε β α τ ώ θ η κ ε . Αρρώ

νταν στο χώμα ανεξέλεγκτες. ((Με την κοπριά θα γίνουν

στησε, λ έ ε ι » .

δέντρα)), σ κ έ φ τ η κ ε . Ξάφνου σταμάτησε. Μια πατημασιά

((Τι αρρώστια;))

ανθρώπινη. Πατημασιά που ίσα ίσα θα χωρούσε σε σαρά

((Πάνε ρώτα την. Σ' έχει πάρει με το καλό εσένα...»

ντα π έ ν τ ε νούμερο παπούτσι. Ένα πεντακάθαρο χνάρι,

Το παιδί έκανε πως δεν άκουσε. Μάζεψε τα φλιτζάνια

που ανήκε σε άντρα. Μονάχα ένα. Το άλλο θα 'χε σβηστεί

προσεχτικά και τα ακούμπησε στο νεροχύτη με μαύρη

α π ' τα νερά, γιατί από το πρωί το λάστιχο πότιζε. Σ η -

228

229


Ο



Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

κ ώ θ η κ ε μουδιασμένος, κοιτάζοντας φοβισμένος ένα γύρο.

«Όχι».

Απόλυτη ησυχία, κυριακάτικη, γ ε μ ά τ η α π ' το ζουζούνι-

« Φ υ σ ι κ ά δε θα το ήξερες», κάγχασε μ' ένα αντιπαθη τικό κοκοράκι σ τ η φωνή τ η ς η Σ τ έ λ α .

σμα των εντόμων. « ί ΐ σ τ ε εδώ είσαι...» ακούστηκε η φωνή τ η ς .

Ο Πλίας ένιωσε κάτι σαν ζάλη, κάτι που, όσο κι αν

Παραλίγο να πέσει πάνω στις ντοματιές. Η Σ τ έ λ α

προσπαθούσε αργότερα να το εξηγήσει, θα ήταν αδύνατον.

στεκόταν στην άκρη του διαδρόμου, μέσα στα άσπρα. Τ ί

Κατάλαβε πως δεν ήταν μόνοι. Κ ά τ ι άλλο υπήρχε κοντά

ναξε τα χώματα από τα χέρια του και την πλησίασε δι

τους κι ο νους του κόλλησε στην πατούσα. Κοίταξε πίσω,

στακτικός. Ε ί χ ε μισόκλειστα τα μάτια λόγω τ η ς αντηλιάς

αλλά δεν είδε τίποτα. Η Σ τ έ λ α συνέχισε να διαλαλεί το

και τον παρατηρούσε με το μόνιμο ειρωνικό τ η ς χαμόγελο.

πένθος για τον αεροπόρο με ακόμα μεγαλύτερη έμφαση.

Τα μάτια τ η ς είχαν μαύρους κύκλους.

Κ α ι δε θα σταματούσε, αν μια ώριμη γιγαντιαία ντομάτα

« Δ ε μου επέτρεψαν να πάω στην κηδεία. Ήρθα να κά νω παρέα σ τ η θεία, αλλά η θεία κοιμάται. Τι κάνεις εδώ;»

δεν έσκαγε μ' ένα μαλακό, σιχαμένο ((πλαφ», ρίχνοντας με δύναμη τα ζουμιά και τα σπόρια τ η ς πάνω τ η ς .

{(Βοηθώ τον πατέρα μου...» Έ π ρ ε π ε ίσως να πει κάτι

Το κορίτσι τα 'χασε. Κ ό π η κ ε η φράση σ τ η μ έ σ η , έ

σχετικά με τον αεροπόρο, αλλά η Σ τ έ λ α μιλούσε γρήγορα

κλεισε τα μάτια, τρεμόπαιξαν τα ρουθούνια τ η ς και ούρ

για το θάνατο, για τη μοίρα, για το βαρύ πένθος που από

λιαξε με φωνή ζώου. Ο Ηλίας μπερδεύτηκε. Σ τ η ρ ί χ τ η κ ε

'δώ και πέρα θα απλωνόταν πάνω απ' το σπίτι τους. Α

στο καλάμι τ η ς εκρηκτικής ντοματιάς, νομίζοντας πως η

φηγήθηκε όσο πιο σπαραξικάρδια γινόταν πώς έμαθαν

Σ τ έ λ α αιμορραγεί, τρομοκρατημένος α π ' το ουρλιαχτό,

την είδηση του θανάτου, τη λιποθυμία τ η ς μητέρας τ η ς ,

που έγινε αυτόματα κλάμα υστερικό.

τον καταρράκτη με τα μαύρα ρούχα που προέκυψε αναπά ντεχα στο δωμάτιο τ η ς αδελφής τ η ς . . . Έ λ ε γ ε πολλά κι εκείνος αφέθηκε ευγενικά σ τ η διάθε ση τ η ς . Ήταν τελικά περήφανη για τη γενναιοδωρία των

((Τι μου έκανες; Τ ι . . . » τσίριξε η Σ τ έ λ α , πασχίζοντας να ελευθερώσει τα μάτια τ η ς α π ' τα ζουμιά τ η ς ντομάτας. «Μην πλησιάζεις... Τι μου έκανες, βλάκα; Β λ ά κ α . . . » « Ε γ ώ . . . ε γ ώ . . . » Κόλλησε σ' ένα ανόητο απολογητικό

αισθημάτων τ η ς , για τη θλίψη και την απόφαση τ η ς να

((εγώ», τρέμοντας σαν το φύλλο. Ήθελε να φύγει από ' κ ε ί

κρατήσει σε μια μεριά τ η ς καρδιάς τ η ς ισόβιο πένθος για

το γρηγορότερο, αλλά τα πόδια του δεν υπάκουαν.

τον ωραίο Δ ή μ ο . Όσο για το λευκό τ η ς φόρεμα, ίσως ένα

« Β λ ά κ α . . . Πώς τόλμησες, βλάκα;»

λαϊκό αγόρι σαν κι αυτόν να μην το 'ξερε, όμως το λευκό

Ο Ηρακλής έφτασε σαν τρελός, φορώντας τα γυαλιά η

είναι εξίσου πένθιμο με το μαύρο... « Τ ο ήξερες;»

λίου. Έ μ ε ι ν ε άναυδος από το θέαμα. « Τ ι τ η ς έκανες, ρε; Ησύχασε, δεσποινίς...»

230

231


ΞΑΝΘΟΥΑΗΣ

Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

Η Σ τ έ λ α , όμως, δεν καταλάβαινε τίποτα. Συνέχιζε να

σ υ γ γ ν ώ μ η , δεσποινίς Σ τ έ λ α . . . Σ υ λ λ υ π η τ ή ρ ι α κιόλας...»

εκτοξεύει απειλές και προσβολές, στάζοντας ντοματόζουμα.

Η Σ τ έ λ α , μέσα σ τ η θολούρα τ η ς , συνέχιζε να β λ α σ τ η -

((Δεν έκανα τίποτα. Το ξέρεις!» ύψωσε ο Ηλίας τη φω

μά, με τον ιδιαίτερο ((αριστοκρατικό)) τ η ς τρόπο, όπως ε

νή του αδικημένου. ((Δεν τ η ς έκανα τ ί π ο τ α . . . » ((Το ξέρεις ότι η ντομάτα σ τ ύ β ε ι . . . » Τι να π ε ι και ο Η ρακλής;

ξήγησε ο Ηρακλής δυο μέρες μετά στην Ευζωνία. Σ τ ο τ έ λος, τους γύρισε την π λ ά τ η κι έτρεξε στο σπίτι, να τα προλάβει σ τ η θεία τ η ς .

((Βλάκα... ε, β λ ά κ α ! » Η Σ τ έ λ α χτυπιόταν χωρίς δά κρυα.

Ά λ λ ά η κυρία Μερόπη κοιμόταν και έμαθε τα καθέκα στα το απογευματάκι, όταν ξύπνησε ζητώντας μια παγω

((Δεν το 'κανα ε γ ώ . . . »

μένη κομπρέσα και το γαλλικό λεξικό, που ζύγιζε τρεις ο

((Ποιος γαμημένος το 'κανε, τ ό τ ε ; Σ υ γ γ ν ώ μ η , δεσποι

κάδες. Ε ί χ ε ονειρευτεί μια ξαδέλφη τ η ς , τη Σούνα, που

νίς...»

ζούσε σ τ η Νέα Υόρκη και αντάλλασσαν αραιά και πού

Πλάκωσε το παιδί στις σφαλιάρες, για να δικαιώσει τη

κάρτες τις Πρωτοχρονιές. Η Σούνα είχε πεθάνει σ' ένα

μικρή που άφριζε. Έμειναν τα δάχτυλα του στα μάγουλα

περίεργο ταξίδι στην Αργεντινή μαζί με τις δύο κόρες τ η ς .

του γιου.

Αυτά πριν α π ' τον τελευταίο πόλεμο. Α π ' ό,τι έμαθε, δ η

((Μια σ τ ι γ μ ή έλειψα μόνο, δεσποινίς...»

λητηριάστηκαν από αναθυμιάσεις ή κάτι ανάλογο. Κι αυ

((Θα πω σ τ η θεία μου να σας διώξει...» ωρυόταν εκείνη.

τή η Σούνα εμφανίστηκε ντυμένη σαν νοσοκόμα κι άρχι

((Δεν το 'κανα ε γ ώ , πατέρα...» Οι φλέβες του λαιμού

σε να τ η ς εξηγεί στα γαλλικά -γαλλικά μιλούσαν πάντα

του πρήστηκαν απ' την αγανάκτηση, αλλά δε θα ' κ λ α ι γ ε

οι δυο τους, α π ' την Κωνσταντινούπολη ακόμα- κάτι για

μπροστά τους.

την οικογένεια τους. Γ ι α κάποιον προπροπρόγονο π ρ ί γ κ ι

((Ποιος τότε; Κοίτα χάλια. Κ α ι με ντομάτα που στύ

πα, που ποτέ δεν πρόφτασε να γίνει Σουλτάνος, ο οποίος στραγγαλίστηκε κατά το έθιμο τ η ς αδελφοκτονίας. Ήταν

β ε ι . . . Ποιος;» ((Άλλος...» μουρμούρισε ο Ηλίας πνιγμένος α π ' το πα

μόνο είκοσι π έ ν τ ε χρόνων και δολοφονήθηκε με διαταγή του αδελφού του, του Σουλτάνου, όπως και τόσοι άλλοι σε

ράπονο. ((Ποιος άλλος;» Ο Ηρακλής είχε βγάλει τώρα τα μαύ ρα γυαλιά, νευριασμένος πιο πολύ α π ' τη μικρή έχιδνα, που τους απειλούσε με εκδίωξη. Ακούς ε κ ε ί !

ανάλογη θέση. Η Σούνα, που, α π ' όσο θυμόταν η Ράνα, είχε εξασκηθεί στο Αυτοκρατορικό Νοσοκομείο από Γερμανίδες νοσοκό

((Κάποιος...)) Ο γιος έσκυψε το κεφάλι από ντροπή.

μες στο χειρουργείο, τ η ς μετέφερε τόσους αιώνες μετά το

((Κοίτα σύγχυση... Κοίτα, στα καλά καθούμενα! Κ α ι

συμβάν, σε άπταιστα πάντα γαλλικά, ότι ο νεαρός πρί-

23-2

233


Ο



Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

γκιπας πέθανε από ασφυξία, όπως διεπί,στώθη... Κ ά τ ι

τρέξε κάτω στην κουζίνα. Με το γαλλικό λεξικό ξέχασε ε

σαν στραγγαλισμός.

ντελώς τον αεροπόρο. Ξεφύλλιζε βιαστικά τις σελίδες, που

Πάνω στις διαπιστώσεις βάρεσε ο αέρας τα παντζού

ήταν έτοιμες να θρυμματιστούν. Την έκοβαν και τα μάτια

ρια και ξύπνησε απ' το λήθαργο. Αυτό που τ η ς έμεινε α π '

τ η ς , έχανε τις αράδες. Σ τ ο τέλος, εξουθενωμένη, παραιτή

το δαιδαλώδες όνειρο ήταν πως ο τάφος του βρέθηκε στην

θ η κ ε . Β ρ ή κ ε μόνο δύο ρήματα, που δεν τ η ς ήταν και ά

Εντίρνε, στην Αδριανούπολη, ενώ σκάβονταν τα θεμέλια

γνωστα: «ενταφιάζω» και ((επανέρχομαι».

για να χτιστεί ένα ελληνικό Παρθεναγωγείο, επί Αμπντούλ Μ ε τ ζ ί τ . Τ ό τ ε ανακάλυψαν ότι ο πρίγκιπας είχε ταφεί εκεί και αναγνωρίστηκε από ένα κόσμημα. Η Ράνα είχε ακούσει πολλές φρικαλεότητες των Ο σμανλήδων διεκδικητών του θρόνου σαν παιδί από την α δελφή τ η ς γιαγιάς, που είχε πάθος με τα οικογενειακά κου σούρια. Οι γνώσεις αυτής τ η ς πολύξερης θείας έφταναν ως τους πρώτους πρώτους Σουλτάνους, όταν η Εντίρνε ή ταν ακόμα πρωτεύουσα των Οθωμανών. Οι αδελφοκτονίες νομιμοποιήθηκαν στην Ιστανμπούλ μ ε τ ά τον Π ο ρ θ η τ ή . Ο πατέρας τ η ς , που ήταν άνθρωπος με ανοιχτό μυαλό, όλα αυτά τα αποκαλούσε «μασαλάρ», παραμύθια, αλλά παρα μύθια ολωσδιόλου ακατάλληλα για το κορίτσι του. Κ α ι τώρα η Σούνα τ η ς αναθέρμαινε εκείνα τα παλιά και λη

Π Σ τ έ λ α άπλωσε την παγωμένη κομπρέσα στο μ έ τ ω πο τ η ς θείας τ η ς . ((Ο γιος του κηπουρού έκανε βρομιές...» κλαψούρισε. « Τ ι βρομιές;» ((Μου βρόμισε το φόρεμα με ντομάτα... Καταστράφηκε!» ((Ποιο, παιδί μου, καταστράφηκε;» Π Ράνα δεν κατα λάβαινε. « Τ ο φόρεμα. Το έκανε ε π ί τ η δ ε ς » . ((Είμαι σίγουρη», αναστέναξε η γριά. ((Όλα γίνονται ε πίτηδες, καλή μου». Κ α ι πάτησε κάτι άγρια γέλια, που μέχρι και σ τ η Βάσω, κάτω στην κουζίνα, ακούστηκαν. ((Νιώθετε καλύτερα, θεία;» Η Σ τ έ λ α ξεθαρρεύτηκε με τα γέλια τ η ς Ράνας. «Χειρότερα. Γ ι ' αυτό γ ε λ ά ω » .

σμονημένα... Π Σ τ έ λ α φορούσε ένα λεκιασμένο βαμβακερό φόρεμα,

«Πονάτε;»

που το πρωί πρέπει να ήταν άσπρο, αλλά δεν έδωσε σ η

«Τρελαίνομαι. Α υ τ ή είναι η αλήθεια...»

μασία.

«Αυτό το αγόρι είναι τέρας».

« Π ή γ α ι ν ε , χρυσό μου, να μουσκέψει η Βάσω το πανί με

« Α , λες για τον μικρό του Ηρακλή... Ναι, είναι τέρας». ((Μέρα που βρήκε... Ξ έ ρ ε τ ε , έγινε η κηδεία και ήταν υ

παγωμένο νερό. Ακούς;» Π Σ τ έ λ α πήρε μουτρωμένη το στραγγισμένο πανί -η

πέροχη. Θα σας τα π ε ι και η μαμά... Ωραία και θλιβερά».

κομπρέσα με το κρύο τ ή ς τραβούσε την κεφαλαλγία- κι έ-

Η Σ τ έ λ α βρήκε ευκαιρία να φλυαρήσει για την κηδεία, για

234

235



ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

τα συναισθήματα τ η ς , για όσα θα σημείωνε το βράδυ στο

«Μου τα ' π ε η Σ τ έ λ α , μα δεν έβγαλα άκρη».

ημερολόγιο τ η ς .

«Παιδιαρίσματα... Θα του π ε ρ ά σ ε ι » . Η Βάσω πάντα διπλωμάτισσα.

«Γεροντοκόριασε προτού πετάξει στήθος...» σκέφτηκε η Ράνα κάτω απ' τη δροσερή επήρεια τ η ς κομπρέσας και τη

((Κάτι ντομάτες και κουραφέξαλα μου ε ί π ε . . . »

λυπήθηκε. Ήταν τόσο όμορφη και φρέσκια, που σου ερχόταν

((Δεν το 'κανε ο μικρός. Από μόνη τ η ς μια ώριμη ντο

να τη μισήσεις. Όμως την άκουγε να φλυαρεί για την ασυ

μάτα έσκασε σαν βόμβα, κυρία. Ο άντρας μου νευρίασε ά

νάρτητη ερωτική λύπη, που τη συνέπαιρνε αυτό το ήσυχο

δικα και την πλήρωσε ο Η λ ί α ς . . . » Δε θέλησε ν' ανοίξει θ έ

καλοκαιρινό απόγευμα, πετώντας ενδιάμεσα στο μονόλογο

μα για τις απειλές τ η ς Σ τ έ λ α ς .

και τις σχετικές μπηχτές για τον κακόμοιρο τον Ηλία.

« Π ε ς του ν' ανεβεί. Είναι ανάγκη...»

« Τ ε λ ι κ ά , δε μου είπες. Τι δουλειά είχες εσύ μες στις

« Δ ε θα ' ρ θ ε ι . Ο ύ τ ε τρώει, ούτε πίνει. Ε κ α τ ό συγγνώ

ντομάτες;» διέκοψε τ η Σ τ έ λ α απ' τ ο μελοδραματικό τ η ς

μες του ζήτησε ο Ηρακλής, αλλά ο μικρός μουλάρωσε...»

παραλήρημα.

((Ντράπηκε τη Σ τ έ λ α . Τα αγόρια είναι ευαίσθητα...»

Πρόθυμα η Σ τ έ λ α επανέλαβε την ιστορία, τονίζοντας

Πάλι ο Τουρχάν πλημμύρισε το μυαλό τ η ς , αλλά το

πως το επεισόδιο έγινε σε ελάχιστα λεπτά. Ε ί π ε και για

σταμάτησε ε κ ε ί . Η Βάσω τη βοήθησε να καθίσει για τη

τα χαστούκια που άρπαξε ο νεαρός δράστης απ' τον πα

σούπα. Σ ή μ ε ρ α τ η ς φαινόταν πολύ πιο γριά από χθες κι α

τέρα του. Τ ό τ ε ακούστηκε το αυτοκίνητο που είχαν σ τ ε ί

πό προχθές. Μίλησαν για την κηδεία του αεροπόρου, για

λει οι γονείς τ η ς να τη γυρίσει πίσω.

το στεφάνι που έ σ τ ε ι λ ε πρωί πρωί ο Ηρακλής, για τα παι

«Αύριο π ά λ ι . . . »

χνίδια τ η ς μοίρας και για τη ζωή που μοιάζει με μυθιστό

Φ ί λ η σ ε τη θεία τ η ς και έφυγε τρέχοντας.

ρημα. Μίλησαν και για την παρηγοριά που δίνει η Ε κ κ λ η

Η Ράνα έμεινε μόνη στο μισοσκότεινο δωμάτιο με τους

σία μας με ωραίες ομιλίες, με την προσευχή, την π ί σ τ η ,

φόβους τ η ς . Έ ν ι ω θ ε αδύναμη, την τριγυρνούσε ο ύπνος σαν

τις συναθροίσεις των κυριών και άλλες σχετικές ενασχο

αρρώστια, με το ζόρι θα κρατούσε ανοιχτά τα μάτια της, έ

λήσεις. Η Βάσω είχε άποψη για όλ' αυτά και, από λιγομ ί λ η τ η , άνοιξε μια γλωσσάρα να, με επιχειρήματα ιεροκή

πρεπε να σκεφτεί, να βάλει σε τάξη κάποια πράγματα, την έπιασε μια βιασύνη κι ένα άγχος σαν να επρόκειτο να

1

ταξιδέψει απόψε. Η Βάσω τ η ς ανέβασε λ ί γ η κοτόσουπα. « Κ ά τ ι πρέπει να φάτε...»

ρυκα, τόσο που η Ράνα αναγούλιασε. ((Μήπως πρέπει να φωνάξουμε γιατρό, καλού κακού;»

ι

((Όταν φτάσουμε στο γιατρό, θα θέλω και παπά και αν

« Π ε ς του μικρού να ' ρ θ ε ι , σε παρακαλώ...»

θοπώλη», την έκοψε η κυρά τ η ς . «Φώναξε τον Ηλία. Πρέ

((Δεν έρχεται. Μουλάρωσε και δε μιλά σε κανέναν».

π ε ι . Θα καταλάβει εκείνος...»

236

237





Η Βάσω στο τσακ κρατήθηκε να ρωτήσει γιατί ((πρέ

χτας. Κ α ι το νερό στις ντομάτες να ζυμώνει την κοπριά, κι

π ε ι » και τι θα ((καταλάβει» ο πείσμων προγονός τ η ς , που

εκείνες να ρουφούν αχόρταγα χιλιάδες βρομερά συστατικά.

το βούλωσε και κόντευε να σκάσει τον έρμο τον Ηρακλή.

((Ναι».

Σ τ ο τρίτο πακέτο τσιγάρα βρισκόταν. Β ρ ε καλέ μου, βρε

((Κοτόπουλο έχουμε».

χρυσέ μου! Τίποτα το παιδί. Ά π ι ω τ ο κι ακατούρητο α π '

((Ό,τι να ' ν α ι . . . »

το πρωί. Κ α ι η Βάσω, μέσα σ' όλα, να ανησυχεί μήπως

((Φτερούγα, στήθος ή μπούτι;»

όλα αυτά τα περίεργα ξεκινούν απ' το πάγκρεας.

((Ό,τι να ' ν α ι . . . » ((Πιπέρι;» ((Ναι».

Ο Ηλίας πείνασε. Κι ο Ηρακλής πείνασε κι έβγαλε το βρα

((Έχει και σαλάτα και τ υ ρ ί . . . »

στό κοτόπουλο, που έφερε η Βάσω α π ' τ η ς κυράς. Κρά

Το παιδί κάθισε στο τραπέζι. Έφαγαν αμίλητοι, αν κι

τ η σ ε τη σούπα μοναχά, γιατί η γριά με την ξαφνική ανη-

ο Ηρακλής ήθελε να βρει αφορμή για κουβέντα. Έ δ ι ω χ ν ε

μπόρια δεν ήταν για τ ί π ο τ ' άλλο. Μόνο υγρά. Το κοτό

τα κουνούπια, που είχαν ξυπνήσει αιμοβόρικα, διψασμένα,

πουλο, για την ακρίβεια, ήταν μια κοτάρα φερμένη από έ

να πιουν απ' τα μπράτσα τους.

να αγρόκτημα λίγο πιο κάτω. Έ β γ α λ ε μια παχιά σούπα και το κρέας γ έ μ ι σ ε τη μ ε γ ά λ η πιατέλα. ((Θα φας;» Ο Ηρακλής είχε κουραστεί απ' το πρωί,

((Παλιά πάθαιναν ελονοσία απ' τα καταραμένα... Κ ό σμος και κοσμάκης έσβηνε απ' τους πυρετούς. Πάρε και το άλλο μ π ο ύ τ ι » .

που έγινε η φασαρία, να επινοεί κόλπα για να ζεστάνει την

Δύο μπούτια και λίγο στήθος. Χόρτασε ο Πλίας. Μ ε τ ά

ατμόσφαιρα. Μετάνιωνε ως Ιούδας Ισκαριώτης για το ξύ

3γήκε έξω, να ρυθμίσει το πότισμα. Ο Ηρακλής έπιασε το

λο - ολόκληρο παιδάκι, να το χτυπά μπροστά στο κακο

τηλέφωνο. ((Δουλειές...» Τον άκουγε να μιλά στην κουζί

μαθημένο πουτανί, δήθεν αποδίδοντας δικαιοσύνη... Ε ί χ ε

να. Χαχάνιζε ευχαριστημένος. Μέσα στο σκοτάδι οι ντο

δίκιο ο μικρός. Δ ε ν παραπονέθηκε. Πικράθηκε. Ν τ ρ ά π η

μάτες έτριζαν σαν καινούρια παπούτσια. Προχώρησε το

κε και μουλάρωσε μ' έναν τρόπο βουβό. Σ α ν τα ζώα που

λάστιχο σε άλλο αυλάκι. Μύριζαν ωραία οι ντομάτες, η

σε αφήνουν να υποθέτεις τα χειρότερα με τη σ ι ω π ή τους.

κοπριά και η γ η . Προχώρησε κι άλλο ανάμεσα στα φυτά,

Βουβός απ' το πρωί, σεργιάνιζε στον μπαξέ και στις ντο

Βγαίνοντας σ' έναν ενδιάμεσο διάδρομο. Το φεγγάρι ανέ

ματιές. Μετάνιωνε τώρα φριχτά για τα χαστούκια.

τ ε ι λ ε πίσω απ' τους φράχτες, πήδηξαν οι βάτραχοι σ τ η

((Θα φας;» Ε ί χ ε βραδιάσει πια. Σουρούπωνε. Τα τ ζ ι τ ζ ί κια και οι βάτραχοι αθέατοι τραγουδιστές τ η ς γλυκιάς νύ238

λάσπη, σ κ έ φ τ η κ ε τους πεθαμένους σκύλους και την κυρία Μερόπη να ενισχύει το άγχος τ η ς με κοτόσουπα. 239



ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

((Είσαι ο γιος του κηπουρού;»

παιδί φοβόταν πολύ μη και ξαναγίνει καμιά έκρηξη. Οι ντο

Η φωνή τού ήρθε από πίσω και τ ι ν ά χ τ η κ ε πέφτοντας

μάτες απόψε έτριζαν επικίνδυνα, αλλά δε συνέβη τίποτα.

στα φυτά. Π ι ά σ τ η κ ε α π ' τα καλάμια που τα στήριζαν.

((Τι έ γ ι ν ε ; »

((Ο γιος του πρέπει να ε ί σ α ι . . . » Ένας άντρας που σε λίγο θα γερνούσε, έτσι τον υπολό γ ι σ ε με την π ρ ώ τ η ματιά, στεκόταν ανάμεσα στις ντομα

((Τίποτα δεν έγινε, νεαρέ. Κάποια σ τ ι γ μ ή , όμως, θα πρέπει να μιλήσω με τον πατέρα σου, που δεν είναι και τ ό σο κοινωνικός. Ξ έ ρ ε ι ς τι σημαίνει κοινωνικός;))

τ ι έ ς κρατώντας μια τσάντα δερμάτινη.

((Όχι, κύριε)).

((Ωραία είστε εδώ... Σε τρόμαξα, ε ; » Ο άντρας γέλασε, αλλά ε π έ μ ε ν ε να μάθει αν ήταν ο γιος του κηπουρού.

((Δεν φάνηκε να κατανοεί απολύτως την σημασία ενός ραντεβού...»

((Κι αν είμαι, τ ι ; »

Ο δικηγόρος πέρασε γρήγορα σε μια περίεργη καθαρεύ

((Κι αν είσαι... καλά θα κάνεις να συνεχίσεις να είσαι)).

ουσα με αρχαία γνωμικά.

Ξαναγέλασε και του ε ί π ε ότι ερχόταν από την κυρία Ρ ι

((Προσέξτε τις λάσπες, γλιστρούν...)) είπε ο Ηλίας.

ζούδη. Ήταν ο δικηγόρος Τάκης Σαρίπολος. Τώρα έφευγε,

Α λ λ ά ο άλλος δεν πρόσεξε και βούλιαξε ελαφρά σ' ένα

αλλά του έκανε εντύπωση η ευρωστία του κήπου και έρι

παρτέρι.

χνε μια ματιά. Έ λ ε γ ε ψέματα. Ο Πλίας το ήξερε. Δ ε ν τον

Ο Ηρακλής απόρησε που είδε το γιο του με τον κύριο

αφορούσαν οι ντομάτες αυτό τον τύπο, που κοίταζε εξετα

Σαρίπολο. Μ ε σ ή λ ι ξ με μπεζ κοστούμι και τη ζώνη του

στικά το παιδί. Τον ρώτησε για την ηλικία του, για τον

παντελονιού ανεβασμένη στο στήθος.

πατέρα του, που ήταν ((σχεδόν παιδί κι αυτός», όπως είπε. ((Ο πατέρας μου δεν είναι παιδί, κύριε. Είναι στο σπί

Οι δύο άντρες συστήθηκαν. Ο Ηρακλής ζήτησε συγ γ ν ώ μ η για τα κοντοβράκια και τη γύμνια του. Από πάνω

τ ι , αν θ έ λ ε τ ε κ ά τ ι . . . »

ήταν, ως συνήθως, γυμνός. Ο δικηγόρος ρώτησε εφτά φο

((Όχι, δε θέλω τίποτα... Έ τ σ ι κοίταζα...» Έ λ ε γ ε ψ έ ματα.

ρές αν ήταν όντως ο πατέρας. Ο Ηλίας κατάλαβε πως το σάστισμά του ήταν αληθινό.

Του μίλησε για τον πατέρα του. Τον είχε δει την ώρα

((Και ο άλλος κύριος, που του μίλησα...)) Φαινόταν γ ε

που ήρθε να συναντήσει την κυρία Μερόπη.

λοίος με τα απορημένα γουρλωτά μάτια πίσω α π ' τα μυω

((Δεν του αρέσουν και πολύ τα λόγια, ε;))

πικά γυαλιά. ((Του εξήγησα για ένα ραντεβού, αλλά δεν έ

Ο Ηλίας δεν καταλάβαινε τι σόι λόγια περίμενε.

δειχνε να καταλαβαίνει. Χαμογέλασε και χάθηκε ανάμε

((Είναι στο σπίτι, ε λ ά τ ε . . . »

σα στις ντοματιές... Παράξενο φέρσιμο!»

Ο Ηλίας κι ο δικηγόρος προχώρησαν στο διάδρομο. Το

((Εγώ είμαι ο πατέρας του Ηλία, κύριε. Τι συμβαίνει;»

240

241 —

ι6ο



((Θα ήθελα ένα ραντεβού, μία από τις επόμενες μέρες...

χους, όπως το δέρμα των φιδιών, με πολυελαίους σαν από

Θα σας ειδοποιήσω. Αφορά την κυρία Μερόπη Ριζούδη...»

εκκλησίες αιρετικές, με ζωντανούς νάνους να κρέμονται

Δ ε ν ξαναμίλησε για τον ((άλλο κύριο» μπροστά στον

σαν τα κοτόπουλα σε χασάπικο κρατώντας κρυστάλλινους

Ηρακλή, που του πρότεινε καφέ, πορτοκαλάδα, νερό... ((Έχω αργήσει. Κατεβαίνω στην Αθήνα. Σ τ η Σόλωνος είναι το γραφείο. Θα τα ξαναπούμε...»

πυρσούς, σαν οτιδήποτε, εκτός από αυτά τα βρομερά, μ ί ζερα γραφεία που είδε. Σ τ ο μεν γραφείο των κομπάρσων του ήρθε ευκοιλιότητα α π ' τη σύγχυση και σ τ ρ ι μ ώ χ τ η κ ε

Βιαζόταν να φύγει. Ως την εξώπορτα του κήπου, τη

κακήν κακώς σ' έναν καμπινέ τρισάθλιο, στο δε γραφείο

δεύτερη πόρτα, που έβγαζε στο σπιτάκι του κηπουρού, τον

παραγωγής βρέθηκε πρόσωπο με πρόσωπο μ' έναν Ε λ -

ξεπροβόδισε ο Ηλίας ανήσυχος.

ληνοαμερικανό χορογράφο ονόματι Π ω λ Γούρμας.

((Πώς ήταν ο άλλος άντρας;» ((Ξέρω κι εγώ; Ε ί χ ε . . . ειλικρινά δε θυμάμαι. Ήταν γ υ μνός. Δούλευε στις ντομάτες... Ένας εργάτης που...»

Ο κύριος Π ω λ Γούρμας βοηθούσε ένα δυσκίνητο Α μ ε ρικανό παραγωγό, μελαχρινό σαν γύφτο, να ε π ι λ έ ξ ε ι το λαό τ η ς αρχαίας Κορίνθου. Αυτό και μόνο έφτασε για να

((Τι δουλειά;» τον διέκοψε το παιδί. ((Τι δουλειά έκανε;»

ξελασκάρει το μυαλό του α π ' τη βαριά ατμόσφαιρα τ η ς

((Με κοίταζε χαμογελώντας. Δε θυμάμαι... Σαν να μην

Κηφισιάς, γ ι α τ ί στο γραφείο παραγωγής, που ήταν μ ε γ ά

καταλάβαινε...»

λο σαν αποθήκη, με ζωντανό όμως, ιδρωμένο εμπόρευμα,

Δε θυμόταν τ ί π ο τ ' άλλο. Προτού καθίσει σ τ η θέση του

ο Ηρακλής διεκδικούσε μια θέση ως Κορίνθιος.

οδηγού -μαύρο, σκονισμένο και βαρύ ήταν το αυτοκίνητο τ ο υ - χαμογέλασε περίεργα.

Η ταινία, που θα γυριζόταν τον Σ ε π τ έ μ β ρ ι ο , αφορούσε την ε π ί σ κ ε ψ η του Αποστόλου Παύλου στην Κόρινθο, με

((Πρέπει να είσαι πολύ σπέσιαλ αγόρι... Ξ έ ρ ε ι ς τι είναι σπέσιαλ;»

πολλές βέβαια σκαμπρόζικες προσθήκες. Θα πρωταγωνι στούσε η σεξοβόμβα Μπελίντα Αη και ο Ολυμπιονίκης

Ο Ηλίας παραλίγο να του π ε ι : ( ( Π α γ ω τ ό » . Όμως δε μίλησε. Δ ε ν ήξερε τι είναι ((σπέσιαλ».

στην Ελληνορωμαϊκή πάλη Τζιανκάρλο Καντιλέρι, που θα έπαιζε τον Απόστολο Παύλο. Η σεξοβόμβα ηθοποιός θα παρουσιαζόταν στο αμαρτωλό παρελθόν του Αποστόλου των Εθνών, γιατί μετά, ως κήρυκας του χριστιανισμού, ο

Ο ύ τ ε γραφείο ειδικό στο να προμηθεύει κομπάρσους, ούτε

Παύλος είχε κόψει με το μαχαίρι οποιαδήποτε σαρκική

γραφείο παραγωγής ταινιών είχε δει ποτέ του. Τα φαντα

συνήθεια.

ζόταν αρκετά μυθικά, σαν απαστράπτουσες αίθουσες με βαλσαμωμένους Ταρζάν, σαν σκηνικά με φολιδωτούς τοί242

Ο Ηλίας κάθισε σε μια γωνιά εξουθενωμένος ή δ η από τα

έντερα

του, που ακόμα γουργούριζαν. Αντρες του ε μ 243



Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

βαδού του Ηρακλή έβαζαν κι έβγαζαν τα παντελόνια τους

Οι άντρες που θα υποδύονταν τους Κορίνθιους έτρεξαν

και τα πουκάμισα τους, επιδεικνύοντας τα μούσκουλα και

να συνεφέρουν τον κύριο Πωλ, έφεραν νερά, ο παραγωγός

τα δυνατά τους μπούτια, που έκαναν τον Η ω λ Γούρμας να

άρχισε να βλαστημάει στα ισπανικά και να φτύνει στο

πηγαινοφέρνει πέρα δώθε μια βεντάλια με φτερά, δια

ταβάνι, ο Ηρακλής π ή γ ε κοντά στο παιδί.

στέλλοντας δύο γαλάζια μάτια χωρίς τσίνορα. Ο Ηρακλής ήταν αναμφισβήτητα εντυπωσιακός άντρας, πλήρης μ ε σογειακών προσόντων, ενώ ε ξ έ π ε μ π ε και την απαραίτητη ζωώδη γοητεία, αλλά είχε το ελάττωμα, για τη σ υ γ κ ε κριμένη π ε ρ ί π τ ω σ η , τ η ς έντονης τριχοφυΐας. ((Θα πρέπει να αποτριχωθείτε σ' ένα μεγάλο μέρος...» εξήγησε ο Π ω λ Γούρμας. ((Γιατί το φ ι λ μ είναι χριστιανι κό και, όσο να ' ν α ι . . . » .

((Τι έ γ ι ν ε ; » ((Ξέρω κι ε γ ώ ; Π ά μ ε να φύγουμε, μ π α μ π ά . . . » Ο Ηλίας β γ ή κ ε στο διάδρομο του παλιού κτηρίου με τα σφραγισμένα λόγω του καλοκαιριού δικηγορικά γραφεία και τις ((Ενώσεις Φίλων τ η ς Χωροφυλακής» και άλλα τέτοια. Σε λίγο ήρθε κι ο Ηρακλής. Ε ί χ ε συνέλθει ο κύριος Π ω λ κι όλα τακτοποιήθηκαν. Θα έπαιζε τον Κορίνθιο Βαρδάλα, που γίνεται υπερασπιστής του Αποστόλου Παύλου, ό

Κατά το χορογράφο, οι άντρες τ η ς αρχαίας Κορίνθου έ

ταν του επιτίθεται μια περίπολος φανατικών ειδωλολατρών

πρεπε να συμμεριστούν ταυτόχρονα τη χαλάουα με το χρι

στρατιωτών. Θα είχε και λόγια στα εγγλέζικα και μια

στιανισμό. Τα λεφτά ήταν καλύτερα από τις ελληνικές

βδομάδα ((γύρισμα» γύρω απ' τον Ισθμό τ η ς Κορίνθου, για

ταινίες, οπότε ο Ηρακλής είπε το ((ναι», κλείνοντας συ

τί έτσι ή θ ε λ ε ο γύφτος παραγωγός.

νωμοτικά το μάτι στο γιο του. Το παιδί χαμογέλασε αχνά, άσπρο σαν πανί. Το μεσημέρι εκείνης τ η ς Δευτέρας είχε ορμήσει ανελέητο στο γραφείο παραγωγής, προξενώντας λιποθυμικές κρίσεις στον Π ω λ Γούρμας. ((Τι είναι αυτό το π α ι ν τ ί ; » κραύγασε ο Πωλ, δείχνο ντας με τη βεντάλια τον Ηλία, που θαύμαζε ανέκφραστος τις κομψές κινήσεις του Ελληνοαμερικανού χορογράφου. ((Γιος μου, κύριε...» παρενέβη ο Ηρακλής, φορώντας μό νο το σώβρακο και το πουκάμισο. ((Έχει κάτι μάτια... κ ά τ ι . . . » Έ ρ ι ξ ε μια φοβισμένη μα τιά στον Ηλία, που σ τ ρ ι μ ώ χ τ η κ ε στον τοίχο, και σωριά σ τ η κ ε στο πάτωμα.

((Πάμε για καμιά πορτοκαλάδα ή καλύτερα για φαΐ; Έ χει ένα ωραίο εστιατόριο στην οδό Αυκούργου. Έ λ α . . . » Προ τίμησαν να φάνε, είχε περάσει και η ώρα. Δε βαριέσαι... ((Τσαγκαροδευτέρα σ ή μ ε ρ α » , γέλασε ο Ηρακλής. Το παιδί αμίλητο. Έφαγαν λαδερά και πιλάφι. Κ α ι μπίρα. Καλά ήταν. ((Γιατί τρόμαξες τον κύριο πούστη;» ((Δεν ξέρω». ((Πώς δεν ξέρεις; Πάλι δεν ξέρεις;» ((Δεν ξέρω... Αιποθύμησε απ' τη ζ έ σ τ η » . ((Από την αρχιδίλα λιποθύμησε. Βρομούσε βαρβατίλα ε κεί μέσα και τα 'ριξε και σε σένα. Σου λέει, ποιος μάγκας

244

245


ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ

ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

είναι αυτός που μου ξέφυγε, και μάλιστα αποτριχωμέ

Κροκάν. Κ α ι ο γιος μου. Παίδαρος, όπως ο μπαμπάς του».

νος...» Ξ έ σ π α σ ε σε γέλια. Μόνος του κι ευχαριστημένος.

Η Κροκάν π α ρ ή γ γ ε ι λ ε μ ι σ ή μερίδα γιουβέτσι ((χωρίς

((Αααχ... Έ π ρ ε π ε να είχα τ ε λ ε ι ώ σ ε ι Δ ρ α μ α τ ι κ ή , Η λ ί α ! » ((Έπρεπε να είχες τ ε λ ε ι ώ σ ε ι και το Γυμνάσιο», ε ί π ε το παιδί.

πάχητα)), γιατί είχε βάλει δυο τρεις οκάδες στην Κων σταντινούπολη. Ή π ι ε μια κανάτα παγωμένο νερό και δ ι η γ ή θ η κ ε άκρες μέσες ότι πήγαν ((τουρνέ)) στην Πόλη και

((Ναι, το γαμημένο. Όμως θα δώσω ως εξαιρετικό τα

παρά τρίχα ν' αρραβωνιαστεί τον ανιψιό του Πατριάρχη.

λέντο κάποια μέρα... Έ χ ω , γ α μ ώ τ ο , και το σαράκι του η

Δ ε ν ήθελε όμως να μιλήσει γ ι ' αυτό, γιατί την πλήγωνε.

θοποιού».

Κατά τα άλλα αποθεώθηκε, αν και σιχαινόταν τους Τούρ

((Αυτό το ' λ ε γ ε και η μ α μ ά . . . »

κους, εξαιτίας των προπέρσινων γεγονότων με τις κατα

((Ναι, η συχωρεμένη με π ί σ τ ε υ ε ως κ α λ λ ι τ έ χ ν η » , σ ή

στροφές. Π α ρ ' όλα αυτά γνώρισε έναν Τούρκο ηθοποιό του

κωσε το μισογεμάτο με μπίρα ποτήρι. ((Θεός σχωρέσ' τ η ν » .

σινεμά, εξαίρετο τζέντλεμαν, που τ η ς πρότεινε συνεργα

Ο Ηλίας έσκυψε το κεφάλι συγκινημένος για την ανα

σία και, τελικά...

φορά σ τ η μάνα του. Τα πόδια του μολύβι σήμερα. Κ α ι η

Δ ε ν έβαλε γλώσσα μέσα η Μαρσελίνα επί μία ώρα. Ο

ψυχή του μαύρη, να μυρίζεται καταιγίδα. Ήρθαν οι γάτες

Ηλίας την παρακολουθούσε με β λ έ μ μ α τυφλό, ώσπου κά

του εστιατορίου να τριφτούν στα πόδια του, λες και κατά

ποια σ τ ι γ μ ή ένιωσε τη δροσιά των παλιών πλατανιών, τη

λαβαν τους καημούς του. Τους έδωσε ό,τι περίσσεψε α π '

μυστηριακή μουχλιασμένη υγρασία τ η ς Αγια-Σοφιάς, τις

τ η φέτα. Έ π ε ι τ α μια ξανθιά, κατάξανθη, παχουλή μ ε ψ η

βυσσινάδες, τους μποζάδες και τα αϊράνια να κελαρύζουν

λοτάκουνα παπούτσια και βυζιά από ζελέ, τόσο τρεμου

σ τ η γ ε μ ά τ η σφραγίσματα οδοντοστοιχία τ η ς , τον Βόσπο

λιαστά, έπεσε καταπάνω τους ουρλιάζοντας:

ρο να γεννά για μια ολόκληρη μέρα, απ' το πρωί ίσαμε το

((Βρε, άι στο διάολο, μικρός που είναι ο κόσμος!»

βράδυ, αφρόψαρα και παλαμίδες για τη Μαρσελίνα Κ ρ ο

Φ ι λ ή θ η κ ε με τον Ηρακλή στο στόμα, πασαλείφτηκαν

κάν... Όλα για χάρη τ η ς !

κι οι δυο α π ' το κ-ραγιόν τ η ς , όρμησε να φιλήσει και τον

((Αν με ρωτήσεις για χρήματα, Ηρακλή μου, τζίφος! Τι

Ηλία, αλλά π ά τ η σ ε πάνω στον ενθουσιασμό τ η ς τη γάτα

να κάνω; Η Μαρσελίνα Κροκάν έχει μοίρα με τρύπιες τσέ

κι άρχισε να τσιρίζει:

πες... Ά ν τ ε , στην υγειά μας και καλή πρόοδο στο γιο σου...))

((Ρεστοράν είναι εδώ ή κήπος ζωολογικός; Ορίστε κα τάσταση! Δε θα γίνουμε π ο τ έ άνθρωποι...)) Ο Ηρακλής το γ λ έ ν τ α γ ε . ((Η δεσποινίς από 'δώ είναι η σπουδαία μας ηθοποιός του μουσικού θεάτρου Μαρσελίνα 246

Τσούγκρισαν τα ποτήρια μες στο χάχανο και την ευχα ρίστηση που ξαναβρέθηκαν. Είχαν γνωριστεί στην ταινία Φτωχαδάκια με χρνσή καρδιά και δώστου γέλια με τ ι ς α ναμνήσεις απ' τις πλάκες. 247



« Σ ε καλό μας... Τ ι γ έ λ ι ο ! »



((Εγώ είμαι αγράμματη, παλιόγερε; Ε γ ώ ; »

Δ ε ν ήταν βέβαια μόνο οι πλάκες και τα γέλια. Ήταν κι

((Εσύ, που τον "λυκάνθρωπο" τον κατάλαβες για " γ λ υ -

άλλα πολλά, που ο Ηλίας τα μυρίστηκε αμέσως, γ ι α τ ί το

κάνθρωπο" και νόμισες ότι θα σε κεράσουν ραβανί, λαί

μεσημέρι τους είχε και συνέχεια. Δ ε ν έφταναν όλες οι

μαργη γυναίκα...»

πρωινές π ε ρ ι π έ τ ε ι ε ς και η μοιραία συνάντηση με τη Μαρ

((Εγώ είμαι λαίμαργη, προστυχόγερε; Ε γ ώ ; »

σελίνα, χώθηκαν και στον κινηματογράφο ( ( Σ τ α ρ » τ η ς Α

Με τσαντιές και κλοτσιές το ζεύγος χοντρή-γέρος β γ ή

γίου Κωνσταντίνου, για να δουν ένα καουμπόικο κι ένα τρομαχτικό ασπρόμαυρο με λυκάνθρωπους.

καν στο φουαγιέ, μέσα σε σφυρίγματα και χάχανα. Δ ε ν είχε πολύ κόσμο ο κινηματογράφος. ((Καλοκαίρι,

Τα έργα ήταν ακατάλληλα για ανηλίκους, αλλά, μες

βλέπεις...» εξήγησε ο Ηρακλής, που, βλέποντας τα σημά

σ τ η ζέστη και στο κάμα, ο ίδιος ο Βασιλεύς Ηαύλος να π ή

δια του κραγιόν στο παντελόνι, ανέθεσε σ τ η Μαρσελίνα να

γαινε, δε θα 'τρέχε τίποτα.

του τα καθαρίσει με το μαντιλάκι της πάραυτα. Μόλις έ

Το παιδί, ενθουσιασμένο που έμπαινε στον απαγορευ

σβησαν τα φώτα, η ηθοποιός έπιασε δουλειά μετά μεγίστου

μένο κόσμο των ((Ακατάλληλων», φέρθηκε υποδειγματι

ζήλου και ο λυκάνθρωπος συνέχισε τη φρικώδη συνήθεια,

κά. Περισσότερη φασαρία έκανε η Κροκάν, κάθε φορά που

μέχρις ότου ο νεαρός μνηστήρ τ η ς πρωταγωνίστριας, που

ο πρωταγωνιστής γινόταν λυκάνθρωπος κι έτρεχε στο

ήταν και ανιψιά του κυρίου που μεταμορφωνόταν σε λύκο,

πάρκο υπό την πανσέληνο, να κομματιάσει όποιον του τ ύ

τον πυροβόλησε με τρεις ασημένιες σφαίρες στην καρδιά.

χαινε στο δρόμο. Έ σ κ υ β ε το κεφάλι στα πόδια του Ηρα

((Πού πουλάνε ασημένιες σφαίρες, μπαμπά;»

κλή, τον περιβουτούσε και σηκωνόταν ύστερα από ένα τ έ

« Σ τ ο Χόλιγουντ. Έ λ α , τώρα. Παραμύθια είναι αυτά...»

ταρτο αναμαλλιασμένη.

Ο Ηλίας κομπόδεσε τις ασημένιες σφαίρες σκεφτικός.

Όταν άναψαν τα φώτα, το παντελόνι του πατέρα του,

Το καουμπόικο ήταν ((έγχρωμο-παναβίζιον)), ο Ηρα

μπροστά, ήταν γεμάτο κοκκινάδια. Σ κ έ φ τ η κ ε αμέσως τη

κλής κάτι ψιθύρισε στην Κροκάν κι άρχισαν τα γελάκια,

Βάσω, αλλά την προσοχή του απέσπασε μια έξαλλη χο

τα ψου-ψου και τα ((έλα, τ ώ ρ α » . Αλλά, πριν α π ' το διά

ντρή, που προσπαθούσε να β γ ε ι α π ' την αίθουσα κλοτσώ

λ ε ι μ μ α , σηκώθηκαν κι έφυγαν.

ντας ένα γραβατωμένο γερόντιο. « Ε σ ύ φταις που μου κόπηκαν τα ήπατα, παλιάνθρωπ ε ! » φώναζε στο γέροντα.

Έ ξ ω ο ήλιος έψηνε τα πεζοδρόμια. Σ τ η ν Ομόνοια απο χαιρέτισαν τη ((δόξα του μουσικού θεάτρου» και μετά, με τον Ηλεκτρικό, ανέβηκαν στην Κηφισιά.

((Δεν κατάλαβες, γ ι α τ ί είσαι αγράμματη...» απαντού σε κόσμια ο συνοδός τ η ς . 248

249



Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

((Τί, γίνατε τόσες ώρες; Έφερα τον Καραποστόλου. Με

σ τ η κ ε άλλη φορά έτσι με ξένο άνθρωπο. Μόνο μ' εσένα...

το ζόρι, ανοίγει, τα μάτια τ η ς . Αμφιβάλλω αν με γνωρίζει...»

Τόσο πείσμα, πού το βάζεις μια σταλιά παιδί; Μου λες;»

Η κατάσταση τ η ς κυρίας Μερόπης είχε επιδεινωθεί ραγδαία, γ ι ' αυτό η Βάσω κάλεσε το γιατρό, τον Καρα

Δ ε ν τ η ς ε ί π ε . Η Βάσω φοβόταν πως η κυρά θα πέθαι νε και τι θα γίνονταν από ' κ ε ί και πέρα...

ποστόλου. Κ α θ η γ η τ ή ς Πανεπιστημίου ήταν ο άνθρωπος,

« Δ ε θ α πεθάνει έ τ σ ι . . . »

αλλά η Βάσω, παραδόξως, του 'χε πάρει τον αέρα. Τη βρή

Του β γ ή κ ε ένα μετέωρο ((έτσι».

κε εξασθενημένη. Θα επαναλάμβαναν τις ενέσεις -((καλ-

((Πώς " έ τ σ ι " , δηλαδή;» Η Βάσω ανατρίχιασε με το

τσομπρομίνες» τις άκουσε ο Π λ ί α ς - έγραψε και κάτι στα

«έτσι».

γόνες για την καρδιά και κάποια χάπια. Θα πήγαινε ο Η

« Γ ι α τ ί να πεθάνει; Τι αρρώστια έ χ ε ι ; »

ρακλής στο φαρμακείο.

((Οι γέροι δε χρειάζονται σπουδαίες αιτίες. Να πας, α

« Π ο ύ χαθήκατε; Ανησύχησα...»

φού σε ζητά... Τώρα είναι πάνω οι συγγενείς. Η μάνα τ η ς

((Δουλειές. Θα κάνω αμερικάνικη ταινία, τον Απόστο

Σ τ έ λ α ς και μια ξαδέλφη του μακαρίτη του κυρίου...»

λο Παύλο».

((Και η Σ τ έ λ α ; »

Ο Ηρακλής γδυνόταν κι εξηγούσε τα περί Παύλου με

((Η Σ τ έ λ α ήταν εδώ όλη μέρα. Ε κ ε ί ν η , όμως, εσένα ή

μπόλικη μαρμελάδα. Η Βάσω είπε ένα ξερό ((καλά» κι έ

θελε... Κι ο Καραποστόλου, ο γιατρός, με ρώτησε για

κανε το σταυρό τ η ς , που ο άντρας τ η ς θα 'παιζε και σε

πάρτη σου. Φαίνεται πως του μίλησε...»

ταινία τ η ς προκοπής, θρησκευτική. Το παιδί πήρε λίγο πεπόνι και κάθισε στο βεραντάκι με

((Τι του ' π ε ; » Ο Ηλίας κοιτούσε μαγνητισμένος τα κόκκινα τ η ς δύσης πάνω στις ντοματιές.

τα μάτια στυλωμένα στις ντοματιές. Ακόμα πιο ψηλές σ ή

((Ξέρω κι ε γ ώ τι του ' π ε ; Καφέ του έψησα και με ρώ

μερα, με τους γιγάντιους καρπούς να στενάζουν στους μ ί

τ η σ ε τι μέρος του λόγου ε ί σ α ι » . Γέλασε μ' εκείνο το άκε-

σχους τους. Όλα ήταν ακίνητα, όπως στις φωτογραφίες.

φο γέλιο, που ήταν το καλύτερο τ η ς .

Μόνο ο ήλιος άλλαζε γρήγορα θέσεις. Κ α ι σιωπηλά. Πλην

« Θ α πάω...»

των εντόμων, που ετοιμάζονταν να σωπάσουν για χάρη των

« Ά λ λ α ξ ε πουκαμισάκι και πήγαινε. Β ρ έ ξ ε και τα μαλ

βατράχων. Όπως πάντα. Το πεπόνι άνοστο αλλά δροσερό.

λιά, γιατί μυρίζουν τσιγαρίλα, να μη λέν' αυτές οι αριστο-

((Ν' αφήσεις τα πείσματα και να πας να τη δεις. Σε ξαναζήτησε». Η Βάσω ήρθε και κάθισε δίπλα του με μια μπουκιά ψ ω μ ί .

κράτισσες...» Η Βάσω τράβηξε πάλι για την άρρωστη κυρά τ η ς . Ε ί χε και το βάσανο τ η ς Μπέλας, αν και η Ευζωνία τους τ η

((Είναι περίεργη γυναίκα, αλλά δε θυμάμαι να χνοτιά250

λεφώνησε ότι η Σαλαμίνα απέδωσε. Μέχρι και σε κουρείο 25'



ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

πήγαν, θεία κι ανιψιά, και κουρεύτηκαν αλά γκαρσόν. Μια

((Να τις μουλιάσετε, να γίνουν πιο τέρατα!» φώναξε και

Μ π έ λ α αγνώριστη. Το πρωί θάλασσα και το βράδυ γα-

συνέχισε το δρόμο τ η ς . Ο Ηρακλής ή μάλλον ο μικρός ε ί

μπρίσματα με τα ξαδέλφια. Να μην ανησυχούν...

χαν ανοίξει τη βρύση και πότιζαν, σηκώνοντας μια π η χ τ ή

« Ε υ λ ο γ η μ έ ν η αδελφή μου Ευζωνία. Να 'σαι καλά...» Χ ί λ ι ε ς ευχές τ η ς έδινε η Βάσω, που είχε μπουχτίσει α π ' τα τόσα. Τ η ς έτυχε τώρα και η γριά του θανατά. Κ α ι ο Ηρα κλής, τέρας ψυχραιμίας. Καλλιτεχνίες και σεξ. Σ τ α μ ά τ η σε λίγο ν' ανασάνει. Γ ι α τ ί τόση βιασύνη; Το ίδιο συναί σθημα πάλι, όπως και κάποιες άλλες φορές. Σ α ν να βάδι ζε προς το σπίτι και το σπίτι τραβιόταν και ξεμάκραινε.

λευκή ομίχλη πάνω α π ' τον κήπο. Όμως η Βάσω κοίταζε κάτω, από συνήθεια, μην πατήσει λάσπες. Σ τ ο τσακ πέτυχε τις κυρίες. Πάνω που κατέβαιναν τη σκάλα, απογοητευμένες με την κατάσταση. « Π ώ ς είναι;» «Αν, ο μη γένοιτο, συμβεί κάτι, όποια ώρα και να 'ναι, τηλεφωνήστε μας...» είπε η μητέρα τ η ς Σ τ έ λ α ς .

Έ β α λ ε το χέρι σ τ η μ έ σ η ανήσυχη, να εντοπίσει το πά

« Φ υ σ ι κ ά . . . » Η Βάσω δε θα έκλεινε μάτι απόψε.

γκρεας. Δ ε ν του είχε καμιά απολύτως εμπιστοσύνη του

((Από πότε έχει να βαφτεί το σ π ί τ ι . . . » σχολίασε η άλ

((παγκρέατος», πανάθεμά τη για γ ε ν ι κ ή . Έδινε βάση στις

λη χωρίς να περιμένει απάντηση. ((Και οι σοβάδες, β έ

γενικές απ' τον καιρό που διάβαζε την Μπέλα αδίκως.

βαια, έχουν τα χάλια τους».

Τουλάχιστον βελτίωσε τα δικά της ελληνικά, αν και με την

((Μα δε θα ' π ρ ε π ε ο γιατρός να είναι εδώ;»

καθαρεύουσα τα έβρισκε μπαστούνια. Δ ε ν πονούσε πουθε

« Θ α ξαναπεράσει».

νά κι αυτό ήταν ενθαρρυντικό. Μπορεί να έμπαινε πρόωρα

((Κοιμάται συνέχεια και, όταν ανοίγει τα μάτια, δυστυ

στο κεφάλαιο πρεσβυωπία, μπορεί να ήταν η υπόταση,

χώς ανοίγει και το στόμα και λέει ασυναρτησίες... Τι ε ί

μπορεί και η κούραση με τη ζέστη και τα πάνω κάτω.

ναι το Τουρχάν; Κάνα δυο φορές το ξεστόμισε...»

Κ ά τ ι σύρθηκε πίσω τ η ς και την απέσπασε α π ' τις σκέψεις.

((Μήπως ήθελε να π ε ι τουρμπάν; Μα δε θυμάσαι τι κοκέτα γυναίκα ήταν η Μερόπη;»

« Η ρ α κ λ ή , ε... Είναι κανείς ε κ ε ί ; » Σ ι γ ή . Τα βατράχια

Η μητέρα τ η ς Σ τ έ λ α ς δεν ήθελε να μιλήσει μπροστά

και οι τ ζ ί τ ζ ι κ ε ς μοναχά. Κ α ι η ξινίλα α π ' τις ντομάτες

σ τ η Βάσω. Σ ή κ ω σ ε με νόημα τα φρύδια και βγήκαν στην

που μεγάλωναν ανεξέλεγκτα.

αυλή. Είχαν έρθει με το αυτοκίνητο τ η ς άλλης κυρίας. Με

Π ά λ ι το σύρσιμο, πιο γρήγορο. Νευρίασε, γύρισε να δει. Κ α ι θα 'βαζε τ ι ς φωνές, αν τελικά δεν ήταν τόσο αστείο και τόσο παράξενο. Το λάστιχο του ποτίσματος τραβιόταν σαν μαύρο τεράστιο φίδι προς τ ι ς ντοματιές. 252

τυπικούς χαιρετισμούς αποχώρησαν, αφήνοντας τη Βάσω μόνη στο σ π ί τ ι . Τα κουνούπια σφύριζαν. Πήρε την τρόμπα και φλίταρε, κλείνοντας τις πόρτες. Σε λίγο θα ακούγονταν τα ξεψυχί253




Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

σματα των εντόμων. Αυτές που αρνιόνταν να πεθάνουν κι

((Ανλαμίγιορουμ... Μπαγιάν Ράνα ανλμαμίγιορουμ...»

έκαναν την περισσότερη φασαρία ήταν οι πράσινες μύγες,

Ο Ηλίας δεν καταλάβαινε τι του έ λ ε γ ε , ενώ ήταν αδύ

που είχαν αδυναμία στα σκατά. Μ ε τ ά οι πεταλούδες, που

νατον να πειθαρχήσει τη γλώσσα του, που ξέρναγε συνέ

ήταν κρίμα, αλλά τ ι ς έπαιρνε κι αυτές το σχέδιο. Τα κου

χεια τούρκικα.

νούπια αμέσως.

((Προσπάθησε, σε παρακαλώ, να καταπιείς αυτή την υστερία με τα τούρκικα». Δ ε ν άντεχε ν' ακούει τη γλώσσα τ η ς μάνας τ η ς και του

((Κεντινιζί νάσιλ χισετίγιορσουνούζ;»

αδελφού τ η ς . Δ ε ν άντεχε να αισθάνεται ανήμπορη, κομ

« Μ π ε ρ μ π ά τ . . . Ηλία, γκελντίν μ ι ; Ε δ ώ είσαι;»

ματιασμένη στα δύο. Ζ ή τ η σ ε τα χέρια του. Τα πήρε και

((Για όνομα του Θεού, πόσα χρόνια έχουμε να τα πούμε!»

τα 'καψε μες στην έξαψη τ η ς . Τα φίλησε. Τα ξανάκαψε. Έ

((Νε ιστιγιόρσουνουζ;» Τι τον ήθελε;

καιγε ολόκληρη και, όταν το παιδί π ή γ ε να τραβηχτεί, του

((Παράτα αυτό το ύφος του θιγμένου. Είσαι πολύ νέος,

τα 'σφίξε ακόμα πιο πολύ.

έχεις πολύ χρόνο για να θυμώσεις», ψευτογέλασε η γριά. ((Μπουγκιούν γιορουλντούμ. Τσοκ γιορουλντούμ...» ε ί πε το παιδί.

((Θα με ξεχάσουν... Θα με ξεχάσουν... Δ ε ν αφήνω ίχνη πίσω...» ((Ιζ...» ψιθύρισε εκείνος.

((Μπεν ντε... Κι ε γ ώ επίσης είμαι κουρασμένη. Όλος αυτός ο καιρός μου έφερε αναστάτωση. Όλα αυτά που ε ί χα θάψει, που νόμιζα... Έ λ α πιο κοντά...»

Πιο εύκολα μιλούσε σ τ η

γλώσσα τ η ς Ράνας. ((Ναι, ίχνη. Δ ε ν αφήνουμε. Ε σ ύ είσαι το μοναδικό μου ίχνος, ψυχή μου. Μόνο εσύ, τ ζ ά ν ι μ . . . »

Το παιδί πλησίασε, εισπράττοντας και μια μεγάλη δό

Δάκρυα διαιρούσαν το μαραμένο τ η ς πρόσωπο σε πολ

ση από την ξινίλα τ η ς αρρώστιας, πανομοιότυπη μ' ε κ ε ί -

λά κλασματικά συναισθήματα. Μόνο στα χείλη τ η ς , πότε

νην α π ' τις ντοματιές.

πότε, χαραζόταν η ειρωνεία ενός παλιού μεγαλείου.

((Μεγάλωσες από προχθές... Θεέ μου, πότε ήταν προ χθές; Δ ε ν είναι αυτή η ζωή που σου ανήκει, αγόρι μου. Ο Τουρχάν δε θα μπορούσε να ζει έ τ σ ι . . . » Η Ράνα έκανε μ ε γ ά λ η προσπάθεια να π ε ι αυτά που ή

((Θα πρέπει να φύγεις. Ε γ ώ μπορώ να σε αναγκάσω να φύγεις... Π ρ έ π ε ι ! » Έ π ε σ ε στο μαξιλάρι στάζοντας. ((Τερλεμισίν, μπαγιάν Ράνα».

θελε. Από τους πόρους τ η ς χυνόταν ιδρώτας με φόβο. Κι

((Το ξέρω ότι ίδρωσα. Καλοκαίρι είναι. Τι θες;»

ύστερα, ξαφνικά, χαλάρωνε και στο β λ έ μ μ α τ η ς τρεμό

Γέλασε με βήχα σκληρό, τραντάζοντας το αδύναμο σ τ ή

παιζε μια πονηρή λάμψη, σχεδόν ερωτική: 254

θος τ η ς . 255




((Πού θα πάω;» Ο Πλίας είχε τρομοκρατηθεί με την ι δέα μιας αναγκαστικής απόδρασης.


((Ήμασταν καταραμένοι και συναισθηματικά παράλυ τοι...»

((Εκεί που σου α ξ ί ζ ε ι ! »

((Είναι αργά π ι α . . . » Τα μάτια του παιδιού έδυαν.

Δ ι σ τ α κ τ ι κ ά σκούπισε το μ έ τ ω π ο τ η ς , άγγιξε τα β λ έ

((Είναι αργά π ι α » , επανέλαβε κι εκείνη με την τραγου

φαρα τ η ς που τρεμόπαιζαν ανήσυχα.

διστή λύπη τ η ς , χωρίς να δείχνει ότι καταλάβαινε τη σ η

((Τώρα αρχίζει το ταξίδι για σένα...» Ενθουσιαζόταν ό

μασία του ((αργά» για τον Ηλία. Μιλούσε ασταμάτητα, α

ταν μιλούσε για μια προοπτική που το παιδί, κρίνοντας

ναμειγνύοντας σε μια εκπληκτικά γρήγορη, όσο και α

α π ' το ύφος τ η ς , υπολόγιζε να 'ναι ασύλληπτα πιο φοβε

σ θ μ α τ ι κ ή συχνότητα, παλιά ζαχαροπλαστεία τ η ς πολίτι-

ρή α π ' όσο νόμιζε. Ε ί χ ε κιόλας μετανιώσει που ήρθε βρα-

κης συνοικίας του Μ π ε μ π έ κ , με σπεσιαλιτέ τα ((μπαντέμ

διάτικα στην κυρά. Από την εμπειρία τ η ς μητέρας του γνώ

ε ζ μ ε σ ί » , τολμηρές αταξίες του Τουρχάν με επιμύθιο τα

ριζε πως οι άρρωστοι τα βράδια βαραίνουν.

μαύρα μάτια των νεαρών αξιωματικών, το όνομα Ερόι

((Άνοιξε το παράθυρο... Έ λ α , δε φοβάμαι τα κουνούπια».

Γ ι α π ι τ ζ ί , κάποιου κοινού τους έρωτα, αρμένικα κι ελληνι

Φ ύ σ η ξ ε μια σταλίτσα αέρας με μυρωδιά σάπιου χόρτου.

κά επίθετα υπηρετριών και ειρωνικά παρατσούκλια για το

((Πεθύμησα το χειμώνα. Ε σ ύ ; » Τον ρωτούσε ασυνάρ

Σουλτάνο Αμπντούλ Χ α μ ί τ , γερμανικούς στίχους ε μ β α τ η

τ η τ α πράγματα αλλά ήρεμη.

ρίων που υμνούσαν τον Κάιζερ, λεπτομέρειες για το μη

Το ανοιχτό παράθυρο μαλάκωσε την αγωνία τ η ς κι άρ

περιτμημένο όργανο του Ζάννου Ριζούδη - κι όλα μέσα σ'

χισε να μιλά για χιόνια, για ένα χιονισμένο τζαμί, όπου οι

ένα υγρό ((αααχ, πώς αποθύμησα το χειμώνα και τα Χ ρ ι

πιστοί γλιστρούσαν και τσακίζονταν στο προαύλιο, μιλού

στούγεννα σ τ η Ρουμανία...».

σε για το Τζιχάν Χ α ρ μ π ί , τον Πρώτο Πόλεμο, αν και δεν

Ο Ηλίας τα άκουγε σαν σε όνειρο, αλλά συνήλθε μόλις

ήταν απόλυτα σίγουρη για την προτεραιότητα των πολέ

ένιωσε στο αυτί του το τ σ ί μ π η μ α ενός κουνουπιού. Η νύ

μων, για το 1908 -αυτό με περισσότερη β ε β α ι ό τ η τ α - , τ ό

χτα στην Κηφισιά ήταν πάντα γ ε μ ά τ η κουνούπια.

τε που οι Νεότουρκοι έθεσαν τέλος στο θεοκρατικό καθε

((Κοιμάσαι, αγόρι μου;»

στώς του Σουλτάνου, θεσπίζοντας το Σ ύ ν τ α γ μ α . Γ ι α την

((Ακούω...»

οικογένεια τ η ς όλα είχαν τ ε λ ε ι ώ σ ε ι . . .

((Τότε άκου πώς θέλω μ ε τ ά από χρόνια, δε λέω αιώνες,

((Αυτά τα έμαθα αργότερα, από τον Ζάννο. Όταν απο

να θυμούνται κάποιους απαίσιους ανθρώπους σαν κι ε μ έ

φάσισα να ξεχάσω για πάντα τον Τουρχάν... η ανόητη!»

να. Το αναθέτω σε σένα. Κ α τ ά λ α β ε ς ; »

Ένας λυγμός-αναστεναγμός φούσκωσε σαν πανί βάρ κας την υγρή βατιστένια νυχτικιά τ η ς γυναίκας. •256

((Κατάλαβα...» *

((Πρέπει, κι ας μην καταλαβαίνεις». 257



((Καταλαβαίνω, κυρία...» Η Ράνα γέλασε, που πετούσε έτσι ξεκάρφωτα τους γρί φους τ η ς στο παιδί του κηπουρού.

Ο


Σ Τ Ο Ν

ΚΗΠΟ

Σ ή κ ω σ ε τους ώμους του, όχι όμως όσο ψηλά θα ήθελε. Τον βάραιναν. Ήθελε να τ η ς πει για ένα φόβο σε μέγεθος ντομάτας. Δ η λ α δ ή σχεδόν καρπουζιού. Ά λ λ ά το βούλωσε.

((Είναι βάρος. Μ' ακούς;»

((Φοβάσαι τον Τουρχάν;»

((Σας ακούω. Είναι βάρος...»

Ξαναεπέστρεψε στο αγαπημένο τ η ς θέμα, ζωηρότερη

((Ελπίζω ότι δεν είσαι ένας παπαγάλος».

από πριν.

((Δεν είμαι παπαγάλος, κυρία».

(('Οχι, κυρία».

((Τότε θα συναντηθούμε όλοι κάποτε στην Ιστανμπούλ

Τον μ ι μ ή θ η κ ε ενοχλημένη: (('Οχι, κυρία...»

- στην Κωνσταντινούπολη, αν προτιμάς... Δ ε ν ξέρω καν αν έφυγα ποτέ από ' κ ε ί . Κι ο Τουρχάν στην Εντίρνε. Άκου πράγματα! Ε μ π ι σ τ ε υ τ ή κ α μ ε τους Έ λ λ η ν ε ς και οι δυο μας και χ α θ ή κ α μ ε . . . » Γέλασε.

((Δεν ξέρω...» Θεώρησε πιο διπλωματικό ένα ξερό, κουρασμένο ((δεν ξέρω». ((Όλα τα ξέρεις εσύ. Πήγαινε, λοιπόν, για ύπνο, μόνο κάνε μου μια μικρή χάρη».

((Να πω σ τ η Βάσω να φέρει λίγο τσάι;» ((Να μην τ η ς πεις τίποτα. Πιστεύεις πως θα πεθάνω. Έτσι;»

Μεγάλη χάρη ήταν. Ζ ή τ η σ ε να τη φιλήσει στο στόμα, όπως αυτοί που δίνουν τα φιλιά τ η ς ζωής, σύμφωνα με τις οδηγίες των Πρώτων Βοηθειών.

((Δεν πιστεύω τίποτα, κυρία...»

((Σιχαίνεσαι...»

((Φοβάσαι, όμως...»

((Όχι, δε σιχαίνομαι...»

((Ναι».

((Σιχαίνεσαι, καλό μου παιδί, αλλά είναι το λιγότερο

((Τι φοβάσαι; Έ λ α , μεταξύ μας τα λ έ μ ε όλα, αγόρι μου...»

που μπορείς να προσφέρεις στην καημένη τη φίλη σου... Έλα...»

((Τους πεθαμένους που επιστρέφουν...»

Τη φίλησε όσο πιο φιλότιμα γινόταν, εισπράττοντας τη

((Να δεις τι έχει να γίνει με τους ζωντανούς...» Γέλασε

γλοιώδη θέρμη δύο χειλιών με γεύση πορτοκαλάδας ανά

δυνατά κι ύστερα πνίγηκε πάλι στο βήχα, με μάτια γ ε μ ά

κατης με το διαπεραστικό άρωμα τ η ς . Θα πρέπει να κρά

τα ενθουσιώδεις λάμψεις.

τ η σ ε αρκετά το φιλί τους, αλλά, σαν πραγματικός ήρωας,

Το παιδί έπνιξε ένα χασμουρητό.

άφησε σ' εκείνην την πρωτοβουλία να τραβηχτεί, όποτε ή

((Νύσταξες κιόλας;»

θελε. Έ κ λ ε ι σ ε τα μάτια και, όταν είδε πως το φιλί τρα

((Περπατούσαμε όλη μέρα με τον μ π α μ π ά » .

βούσε σε μάκρος, άρχισε να μετρά: ((Μπιρ, ικί, ουτς,

((Τι κάνει ο έξω κόσμος;»

ντορτ, μπες, αλτί, γ ε ν τ ί . . .

258

259


Ξ Α Ν Θ Ο Υ Λ Η Σ ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

Τον ε γ κ α τ έ λ ε ι ψ ε κατάκοπη. Ν τ ρ ά π η κ ε να σκουπίσει

Ε ί χ ε δίκιο. Καδραρισμένος σ' ένα ελάχιστα φωτισμένο

το στόμα του, αν και ήταν το πρώτο πράγμα που σ κ έ

πλαίσιο, ο Μ ε χ μ έ τ του έγνεφε να φύγει από εκεί όσο γ ι

φ τ η κ ε , ερεθισμένος α π ' την ιδέα πως του άρεσε.

νόταν πιο γρήγορα. Τα μάτια του παιδιού ήταν και πάλι

((Τεσεκιούρ ε ν τ έ ρ ι μ . . . » άκουσε τη φωνή τ η ς ασθενική, καθώς χανόταν στους ύπνους τ η ς , να τον ευχαριστεί.

λυπημένα, τα μαλλιά κοντοκουρεμένα, άσχημα, λες και κάποιος του τα ξήλωσε με δαγκωνιές, ενώ στα χείλη του δε χάραζε κανένα χαμόγελο. Ο λαιμός του έβγαινε από μια φ ω τ ε ι ν ή γκρίζα πουκαμίσα αδύνατος, γεμάτος αδένες.

Σ τ η ν κουζίνα η Βάσω έβραζε κοτόπουλο. Ε ί χ ε σκοτεινιά

Κ α ι τα χ ε ί λ η του έσταζαν μεγάλα δάκρυα στο χρώμα του

σει πια γ ι α τα καλά, τα φώτα είχαν ανάψει, τα σαμιαμί-

αίματος, ανάκατο με σκουριά..

δια είχαν γλιστρήσει στις λάμπες να γευτούν τρελαμένα έ

((Ηλίας... Ηλίας... Η λ ί α ς . . . » πρόφερε ο Μ ε χ μ έ τ ανοι

ντομα, ο κήπος μαύρος σαν ανάγλυφη νυχτερινή θάλασσα.

γοκλείνοντας τα τεράστια μάτια, βαθουλωμένα σε μ ε ν ε ξ ε

((Απόψε θα μείνω εδώ. Αν τηλεφωνήσει η Μ π έ λ α , πες

διές κόχες. Δ ε ν ήταν σίγουρος, όμως άκουσε το ανεπαί

τ η ς ότι μίλησα με τη μοδίστρα και τ η ς στέλνει χαιρετι

σθητο θρόισμα των φύλλων να παρηχούν μια πανάγνωστη

σμούς. Να μη στενοχωριέται... Θέλεις κ ά τ ι ; » Η Βάσω ε ί

λέξη: ( ( Μ π ι τ ί . . . μ π ι τ ί . . . μ π ι τ ί . . . » που μέσα του ένα κορά

χε τ ι ς δικές τ η ς έγνοιες συν το κοτόπουλο.

κι -πού στο διάολο β ρ έ θ η κ ε μες σ τ η νύχτα κοράκι;- μ ε τ έ

((Καλά...» Ένα σκέτο ((καλά» και κίνησε για το σ π ί τ ι θυμωμένος, που του είχε σηκωθεί μ' εκείνο το ασφυκτικό, σαλιωμένο φιλί τ η ς Ράνας.

φρασε: ((Τέλειωσε... τ έ λ ε ι ω σ ε . . . τ έ λ ε ι ω σ ε . . . » Ή θ ε λ ε να ρωτήσει τι τ έ λ ε ι ω σ ε ή τι θ' άρχιζε, όμως δε βρήκε το κουράγιο. Έ τ ρ ε ξ ε όσο πιο γρήγορα μπορούσε

((Με φίλησε όπως τον παλιο-Τουρχάν», μουρμούρισε α

προς τη φωτισμένη κουζίνα, έ β λ ε π ε κιόλας από μακριά

νακουφισμένος που απομακρυνόταν από το σ π ί τ ι . ((Σαν

-ποσο μακριά ή πόσο κοντά, αδιευκρίνιστο την ώρα ε κ ε ί

τον Τουρχάν, σαν τον Τουρχάν... Τι έχω πάθει; Σ α ν τον

ν η - έ β λ ε π ε τον πατέρα του γυμνό, μόνο με το (?ώβρακο,

Τουρχάν, ένα, δύο, τρία, τέσσερα, π έ ν τ ε . . . »

όρθιο στο νεροχύτη να πίνει νερό, λαχτάρισε να τ υ λ ι χ τ ε ί

Μέτρησε φωναχτά ως τα σαράντα, όσο γινόταν πιο ορ-

στα φώτα του σπιτιού, να διπλοκλειδώσει την ττόρτα με

θοφωνικά, σε ωραία εύηχα ελληνικά, γεμάτα ευάερα φω

τη σήτα για τα κουνούπια, να μ π ε ι στην εντομοκτόνα

νήεντα, γ έ μ ι σ ε τα πνευμόνια του με τον αέρα τ η ς νύχτας

σ ι ω π ή του δωματίου και να μασήσει το σεντόνι, ώ(7που να

και συνέχισε. Σ τ α σκοτάδια, κοντά στις ντοματιές, κο

'ρθει ο ύπνος συντροφικός. Έ τ ρ ε χ ε να φτάσει.

ντοστάθηκε, γ ι α τ ί του φάνηκε πως άκουσε δυο ανάσες. ((Ηλίας... Ηλίας... Η λ ί α ς . . . » 26ο

26ΐ



Ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

Η Β ά σ ω χασμουριόταν μέσα σ' ένα ζεστό πολτό από τ υ

ζαν από Θεσσαλονίκη και θα κατέληγαν στην πατρίδα των

χερούς ((λήγοντες». Ονειρευόταν λαχεία με τα μάτια ορ

Τρίο Αος Παραγουάιος, όποια κι αν ήταν αυτή. Κ α ι στην

θάνοιχτα, ξεκοκαλίζοντας μια μ ε γ ά λ η ζουμερή κότα. Λα

Τήνο. Γ ι α το τάμα. Να ευτυχήσει η Μ π έ λ α και να χέσει

χεία σε βεραμάν, σε σιελ και ροζ χρώμα, γ ε μ ά τ α νούμερα

τα κουμπιά που κατάπιε πάνω στην κρίση, γιατί ο διάο

σαν μαυρομάτικα φασόλια - πού τα θ υ μ ή θ η κ ε τέτοια ώρα

λος έχει πολλά ποδάρια. Α τ έ λ ε ι ω τ η η κότα και παχιά.

τα μαυρομάτικα, κοντά μεσάνυχτα; Ε ί χ ε περάσει η ώρα

Πιάστηκαν τα δάχτυλα τ η ς να μαδάει το ψαχνό...

με σκέψεις, διάβασε κι α π ' το περιοδικό Ρομάντζο μια συ νέχεια α ι σ θ η μ α τ ι κ ή για ένα Γάλλο αριστοκράτη που είχε έρωτα με μια γκουβερνάντα κρεολή από την Α ϊ τ ή , αλλά

Η άσπρη ομίχλη τυλιγόταν σαν αγιόκλημα και σαν γλυσί-

δεν ευτύχησε γ ι α τ ί . . . Δε θυμόταν το γ ι α τ ί , αφού τον ψιλο-

να γύρω από το σ π ί τ ι , κάνοντας τ ι ς τσίγκινες υδρορρόες

πήρε γ ι α πάνω από ένα μισάωρο. Αύριο πάλι...

να στενάζουν. Μα στο μυαλό τ η ς ο ουρανός ήταν καθαρός

Κουρασμένα χέρια και μάτια. Σ ι χ ά θ η κ ε ν' ακούει αλου

σαν καρτ ποστάλ. Διαφανής και λαμπικαρισμένος από έ

μινένιους ήχους από κατσαρολικά, ζεστό το αποψινό βρά

να πεντακάθαρο φθινοπωρινό μ ε σ η μ έ ρ ι , φορτωμένο άγιο

δυ πάνω από την κότα να βράζει και να παραμορφώνεται

ιώδιο του Βοσπόρου, στρωμένο φιλντισένια λέπια παλα

μ ε ς στον τ έ ν τ ζ ε ρ η . Η κυρά τ η ς κοιμόταν με το στόμα α

μίδας και βράγχια ξιφία.

νοιχτό και την κοιλιά ν' ανεβοκατεβαίνει, λες και τα πνευ

Νερό, λοιπόν, και ψάρι. Κ α ι μια μαύρη νεκρική μαούνα

μόνια με τα σπλάχνα και το σιχαμένο το πάγκρεας έγιναν

με λευκές ομπρέλες να σκιάζουν το πρόσωπο τ η ς και του

ένα. Έ π ε φ τ ε η σ κ έ ψ η τ η ς στους λήγοντες του Ααϊκού, ά

Τουρχάν. Δε μιλούσαν. Αντάλλασσαν ειρωνικές ματιές,

π λ η σ τ η , και τους σάρωνε. Πετιόταν στο π ε ν τ ά λ ε π τ ο και

ξέροντας πως από ' κ ε ί και πέρα θ' ανταγωνίζονταν σε ε

γινόταν έξω φρενών με το χούι τ η ς να βολιδοσκοπεί τα α

π ί λ ε κ τ ε ς μοναξιές. Είχαν μεγαλώσει αρκετά μέσα στο ζύ

σήμαντα, ενώ από το Σ ά β β α τ ο είχε ξεκινήσει μια ε κ

μωμα των άγριων καιρών. Αποχωρίζονταν την κοινή τους

στρατεία για τα ανώτερα.

ζωή, για να υποδυθούν τους ασφαλείς αστούς πλάι στους

Το παιδί-μέντιουμ τ η ς υπέδειξε ό,τι καλύτερο δ ι έ θ ε τ ε η Ομόνοια σε λαχεία. Ποιος ξέρει τι προβλέψεις έκανε ο

Έ λ λ η ν ε ς , που έδειχναν συνεπαρμένοι με τα ερωτικά τους λάφυρα.

προγονός τ η ς και στην κυρά... Α λ λ ά για πότε; Ε δ ώ μ ι

Δύο Οθωμανοί αφημένοι στο έλεος των συμφερόντων.

λούσαν για θάνατο και ((παραληρητικό κ ώ μ α » . Δε βαριέ

Από τη σ τ ι γ μ ή που αποφάσισαν το τέλος τ η ς τάξης τους,

σαι... Θα έπαιρνε τον Πρακλή και θα γύρναγαν όλο τον κό

μπορούσαν να υιοθετήσουν όποιο μοντέλο ζωής τούς ήταν

σμο, έ τ σ ι και ξεγελιόταν η μοίρα τους η φριχτή. Θα άρχι-

πιο βολικό. Οι Οσμανλήδες βυθίζονταν συστηματικά σ τ η

262

263



στενόχωρη θάλασσα τ η ς ιστορίας. Σε λίγο και τα ελάχι στα φέσια θα καταβροχθίζονταν από κοπάδια πεινασμέ

ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

((Ο χειμώνας φέτος ήρθε νωρίς κάτω α π ' το κ ρ ε β ά τ ι » , ψευτοτραγούδησε.

νων ψαριών - κι ύστερα, μια αποστειρωμένη σ ι ω π ή . Η

Ένα παγωμένο ρεύμα ξεπήδησε μέσα α π ' το παρκέ,

Τουρκία θα αποκήρυσσε την αμαρτία του αναχρονιστικού

πίσω α π ' το πόδι τ η ς πολυθρόνας, την ά γ γ ι ξ ε στις φτέρ

τ η ς μπαρόκ. Ο εξάδελφος Αμπντούλ Χ α μ ί τ θα ήταν το έ

νες, στα δάχτυλα, τ η ς έ γ λ ε ι ψ ε το πέλμα με γλώσσα από

σχατο απολίθωμα μιας γενιάς, αποδιοπομπαίος και προσ

γυαλόχαρτο, σαν παγωμένο πιστό σκυλί. Έ β α λ ε τα γέλια

διοριζόμενος πια με κατακόκκινα διακριτικά σαν ((κόκκι

απ' το γαργαλητό, όσο συνεχιζόταν αυτό. Ε ί χ ε παγώσει

νος σουλτάνος» παραμυθιού, που αναμένει τον κύριο Μ ό

τώρα και το δωμάτιο, που, α π ' όσο μπορούσε να διακρίνει

τσαρτ του μέλλοντος για να μελοποιήσει δραματικά τη

μες σ τ η θολούρα τ η ς , τυλιγόταν σε μια πυκνή ομίχλη που

βιογραφία του. Κ α ι κοντά του η παραπλανημένη τ α υ τ ό τ η

κατακαθόταν σαν πάχνη πάνω στους τοίχους, στα έπιπλα

τα ενός Έθνους, γ ε μ ά τ η παθητικούς φόβους και βάσανα.

και στα υφάσματα. Φώναξε τη Βάσω, η οποία έφτασε α

Π ό τ ε θα τέλειωναν όλα αυτά; Ποιος ξέρει; Ίσως με

μέσως ζέχνοντας κότα.

τους θανάτους των τελευταίων μαύρων ευνούχων των πα

((Θα κλείσω το παράθυρο. Θα πουντιάσετε...»

λιών σαραγιών. Ίσως με τους θανάτους όλων το^ν μελών

((Να μην κλείσεις τίποτα. Άλλαξε ο καιρός;»

τ η ς οικογένειας, που η ρίζα τ η ς έφτανε μακριά, στις βυ

Η Βάσω πάνω α π ' τ ι ς κατσαρόλες, νυσταγμένη, δεν

ζαντινές μέρες με τους ψηφιδωτούς πόθους μιας Άλωσης. Αααχ, ήταν τόσο δροσερή απόψε η κάμαρα! Είχαν κο

είχε καταλάβει την αλλαγή. ((Κρύωσε απότομα και τα σεντόνια μούσκεψαν...»

πάσει και οι ιδρώτες και οι αγωνίες. Μπόρεσε ακόμα και

((Να τ' αλλάξουμε».

να σηκωθεί η Ράνα και να σιάξει με το χέρι το βαθούλω

((Δε σε φώναξα για τα σεντόνια. Ε σ ύ κρυώνεις; Το

μα απ' τη κατάκλιση τόσων ωρών στο κρεβάτι. Μοσκο βολούσε κότα ο διάδρομος, η Βάσω θα την είχε ξεκοκαλίσει και θα κρατούσε βέβαια το ζωμό για σούπα. Θα δυνά

νιώθεις ότι εδώ μέσα κάνει παγωνιά;» ((Δροσιά. Σ τ η ν κουζίνα βράζει ο τόπος... Ναι, έχει μια ψύχρα. Κηφισιά ε ί μ α σ τ ε , κυρία...»

μωνε αύριο και μεθαύριο, οπότε θα άρχιζε η ε ν τ α τ ι κ ή δια

((Τι ώρα ε ί π ε ότι θα περνούσε ο γιατρός;»

παιδαγώγηση αυτού του σπάνιου αγοριού, που την έκανε

((Αργά... Να τηλεφωνήσω;»

να ντρέπεται, που ξαναεφεύρισκε την ντροπή. Αυτό τ η ς

((Παραείναι αργά. Το ξέχασε».

έδωσε κέφι κι έψαξε με γυμνά πόδια τ ι ς παντόφλες, κά

((Μια χαρά φαίνεστε...» Η Βάσω τη βρήκε θαύμα.

τω α π ' το κρεβάτι. Τ η ς φάνηκε εξαιρετικά διασκεδαστι

((Ναι, μια χαρά)).

κό, αφού εκεί κάτω τα πράγματα ήταν σοβαρά δροσερά. 264

Μίλησαν για τη σούπα, αν θα 'πρεπε να βάλει ρύζι ή 265


Ο π ^ Υ Ρ Κ Ο Σ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ

ζυμαρικό. Κατέληξαν στο ρύζι. Το κοτόπουλο θέλει ρύζι.

τ η ς κούρασης... Ά λ λ ά έφυγε γρήγορα κι όλα ξαναγύρισαν

((Θα κοιμηθώ στο κάτω δωμάτιο μ' ανοιχτή την πόρτα».

σ τ η θέση τους. Χασμουριόταν ασταμάτητα. Είκοσι π έ ν τ ε

Η Β ά σ ω είχε κουβαλήσει νυχτικιά, παντόφλες και το

χασμουρητά μπορεί να σου διαλύσουν τη σιαγόνα. Θα κοι

βίο μιας Οσίας. Μια ε ξ ω τ ι κ ή Οσία, που δίχαζε τους ι ε

μόταν προτού διαβάσει το κανιβαλικό φινάλε τ η ς Οσίας...

ράρχες εδώ και αιώνες, με πατέρα ιθαγενή φύλαρχο κι ε

Μέχρι το τέλος τ η ς ζωής τ η ς , η Βάσω θα διηγιόταν

πιπλέον κανίβαλο. Το ίδιο και τα αδέλφια τ η ς , κανίβαλοι

πώς εκείνη τη νύχτα τα κουνούπια, που οργίαζαν σ τ η β ε

κι αυτοί, έφαγαν την παράλυτη αδελφή τους. Άκρες μ έ

ράντα, είχαν ψοφήσει μαζί με τις πεταλούδες και τα σα-

σες, η Βάσω δ ι η γ ή θ η κ ε την ιστορία στην κυρά τ η ς .

μιαμίδια. Κ α ι πώς η ψαλμωδία, όπως πρόσεχε εξ ενστί

((Άν έ π ρ ε π ε . . . »

κτου, δεν ήταν ψαλμωδία, αλλά ένα τραγούδι ερμηνευμέ

((Τι; Να φάνε την παράλυτη;)) Η Βάσω σταυροκοπή

νο κ α θ ' ολοκληρία στις αμυγδαλές κάποιου άντρα, στα

θ η κ ε μ ε τ η λογική τ η ς γριάς.

τούρκικα. Σ α ν επιδέξια γαργάρα. Θα διηγιόταν και για το

((Τουλάχιστον φαγώθηκε απ' τους δικούς τ η ς » , σχολία

βαρύ ύπνο που την τριγύρναγε από ώρα και τ η ς χαμήλω

σε η κυρά μελαγχολική. ((Τέλειωνε και κοιμήσου. Ευχαρι

νε τα βλέφαρα με το έτσι θέλω. Κι ότι, χωρίς να φυσά βο

στώ».

ριάς, ο καιρός κρύωσε. Καλοκαιριάτικα.

Η Β ά σ ω κ α τ έ β η κ ε στην κουζίνα μουδιασμένη. Δ ε ν το χωρούσε το μυαλό τ η ς . Άκου ((αν έπρεπε...)). Ξανάχωσε τα χέρια τ η ς σ τ η λεκάνη με τη λιανισμένη κότα, με το

Η Ράνα-Μερόπη-Ιουστίνη - τ α ονόματα τ η ς το βράδυ ε

στομάχι τ η ς χάλια. Έ ρ ι ξ ε μια ματιά στο παράθυρο που έ

κείνο είχαν γίνει μια συμπαγής μάζα από ψυχρό μ έ τ α λ λ ο -

β λ ε π ε σ τ η βεράντα, γιατί τ η ς φάνηκε πως άκουσε βήμα

έκανε βόλτες στο δωμάτιο, σέρνοντας τα γυμνά πόδια τ η ς

τα. Ένα αργό, τενεκεδένιο βήμα... Ή σαν βήμα. Ο για

στο πάτωμα αργά αλλά ρυθμικά, ισορροπώντας με δυ

τρός θα ερχόταν από την μπροστινή πόρτα. Νύσταζε αφό

σκολία κι ωστόσο ενθουσιασμένη που κινιόταν λες κι έκα

ρητα, αλλά ήθελε να τελειώνει με τις δουλειές τ η ς . Αύριο

νε πατινάζ σε παγοδρόμιο. Ουδέποτε είχε κάνει πατινάζ,

θα είχε να ψάχνει στις εφημερίδες τους τυχερούς του λα

αν και σ τ η Ρουμανία η οικογένεια Ριζούδη δ ι έ θ ε τ ε και πα-

χείου. Κάπου άκουγαν ραδιόφωνο ή κάποιος έψελνε με αρ

γοπέδιλα και πίστες ειδικές για το ευγενές σπορ.

γόσυρτη φωνή, όπως οι ψαλτάδες. ((Τα αυτιά μου ακούν

Σερνόταν σαν να γλιστρούσε, κι όλο και πιο πολύ προ

πουλάκια...)) Καπάκωσε τη λεκάνη μ' ένα ε μ α γ ι έ σκεύος,

σπαθούσε ν' αναπτύξει ταχύτητα μέσα σ' εκείνη την πρω

ασφάλισε και την κατσαρόλα με το ζωμό, σφουγγάρισε τα

τόγνωρη λαχτάρα. Το ((πιο πολύ)) σήμαινε και αύξηση

πλακάκια, έσκυψε απότομα και ένιωσε ίλιγγο. Τα καλά^

των παλμών και λαχάνιασμα, όμως ένιωθε όμορφα ν' α-

266

267



ψηφά την παγωνιά και να παραδίνεται στον κίνδυνο, α

τη φωνή του Τουρχάν να την καλεί επίμονα - νεανική φω

διαφορώντας για τα έπιπλα, για τις αιχμηρές γωνίες τους,

νή ανάμεσα σε μπάντες που παιάνιζαν οπερετικά μαρσά

για τα ποτήρια με το νερό και τα μικρά αντικείμενα που

κια. ((Ουτσούγιορουμ... Π ε τ ώ , Τουρχάν! Π ε τ ώ , ανέτζιμ,

τρεμόπαιζαν με τα τραντάγματα.

μανούλα! Π ε τ ώ , χαλά Σ ο υ κ ρ ι γ ι έ . . . » Ναι, και η θεία Σ ο υ

«Ουτσατζάιμ... Σουκριγιέ χαλά... Θα π ε τ ά ξ ω ! » φώνα ξε με φωνή δυνατή, π ρ α γ μ α τ ι κ ή . Ανάσαινε σφυριχτά, βάζοντας σε έξτρα δοκιμασία τα

κριγιέ ακουγόταν να τη χαιρετά πάνω απ' το τελευταίο νυχτερινό καράβι για το Καντίκιοϊ. ((Ουτσούγιορουμ, Ισ τανμπούλ α γ α π η μ έ ν η . . . »

πνευμόνια τ η ς , αυτά τα κουρασμένα πνευμόνια που ξαφνι

Πετούσε αδιάκοπα, αφημένη πια στο ανάπηρο γέρικο

κά αναστήλωναν το κύρος τους, ανοίγοντας διάπλατα τις

γλίστρημά τ η ς πάνω στην κρυστάλλινη διαφάνεια του πά

γέρικες κυψελίδες τους. Δ ε ν είχε σημασία πια τι παρά

γου. ((Αααχ, αν μ' έβλεπες, Ηλία, αγόρι μου... Αν έ β λ ε

σερνε στο πέρασμα τ η ς . Τ η ς αρκούσε που αισθανόταν α

πες τη φιλενάδα σου να π ε τ ά . . . » Μια σ κ έ ψ η α π ' την

νάλαφρη, καταπλήσσοντας τις αρθρώσεις τ η ς . Τ η ς αρκού

πραγματικότητα που θρυμματιζόταν. Δ ε ν έ β λ ε π ε τίποτα

σε που τυλιγόταν μες στην πυκνή ομίχλη, την τόσο όμορ

πια μπροστά τ η ς , κι ας συνέχιζε ν' αποκαλύπτει τις δυ

φη ομίχλη που επικαθόταν παντού, ώσπου τελικά κάλυψε

νατότητες των αισθήσεων. Δ ε ν ήταν εύκολο να προσδιο

όλο το δωμάτιο, κατεβάζοντας τη θερμοκρασία. Κι όσο

ρίσει τις αποστάσεις, αλλά είχε τη σιγουριά πως ταξίδευε

πάγωνε το δωμάτιο, τόσο πιο πολύ ξανοιγόταν σε νέες τα

μέσα από μια σήραγγα φωτεινή, γ ε μ ά τ η από θαύματα εν

λαντεύσεις, που έφτασαν να γίνουν καθαρά χορευτικές κ ι

θουσιώδους τρόμου.

νήσεις, ξυπνώντας αισθήσεις νεκρωμένες από χρόνια.

Έ π ε σ ε με δύναμη πάνω στο σώμα. Ανήκε σε σώμα το

Μισού αιώνα αδρανείς αισθήσεις ξύπνησαν στο σώμα

μεταξωτό ρούχο με τα χρυσά κεντίδια. Χρυσές κλωστές

τ η ς , ζεστάθηκε α π ' τα ούρα τ η ς που σε κάποια φάση ξ έ

που ξέφυγαν απ' το σχέδιο, σκληρές και πολυκαιρισμένες,

φυγαν ελεύθερα, χωρίς τύψεις, χωρίς να χρειαστεί καν η

όρθιες, σε μέγεθος βελόνας. Κλωστές-δραπέτες από τα

κομψή ντροπαλή έκφραση ((κουσουρά μ π α κ μ α γ ί ν » , δηλα

χρυσαφένια μπουκέτα τ η ς τουλίπας και των χρυσανθέμων

δή ((μην κοιτάτε το κουσούρι μου». Η ((χασρέτ», η νο

τ η ς ξέσκισαν το πρόσωπο χωρίς πόνο. Πρόλαβε να κλείσει

σταλγία τ η ς μητρικής γλώσσας, ξεπήδησε απ' το στομά

τα βλέφαρα. Μάτωσαν τα χείλη και η μ ύ τ η . Το μ έ τ ω π ο .

χι τ η ς . Οι δακρυγόνοι αδένες, ορθάνοιχτοι, άφησαν να χυ

Έ ψ α ξ ε με τα χέρια το σώμα με το πολυτελές ρούχο. Μύρι

θούν καυτά δάκρυα στα γέρικα μάγουλα, ξαναμμένα κι

σε τη στάχτη. Αναγνώρισε το κάρβουνο, που μέρες τώρα

αυτά. Τεντώθηκαν οι αδένες πίσω α π ' τα αυτιά, λυτρώ

μπαινόβγαινε στα ρουθούνια τ η ς . Ε ί δ ε το πάλλευκο πρό

νοντας τις φωνές τόσων και τόσων βουβών σκιών, άκουσε

σωπο ενός νέου άντρα και τα σχιστά μάτια, τα τ ρ α β η γ μ έ -

268

269

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ ΞΑΝΘΟΥΑΗΣ


να στους κροτάφους, γυάλινα κι άδεια, να την κοιτούν με

τος, άκουσε τη φωνή του Τουρχάν να την καλεί ερωτικά.

μίσος. Μόνο στο στόμα του -κόκκινο, κατακόκκινο- δ ι έ

((Μη...» Μόνο ((μη» τ η ς έβγαινε.

κρινε το κοροϊδευτικό χαμόγελο ενός παιδιού. Ο λαιμός του

Την ξελόγιαζε ο παλιο-Τουρχάν με λόγια πρόστυχα,

ήταν σημαδεμένος από τριχιά. Τ η ς μίλησε στο αυτί, σε

καμωμένα από σάλιο. Έ μ π α ι ν ε στο αυτί τ η ς με εκατό

γλώσσα γνώριμη και ξένη ταυτόχρονα. Ε ί χ ε λησμονήσει τα

παρηχήσεις πόθου, κόλαση η κοιλιά τ η ς απ' τη στέρηση·

εκλεπτυσμένα οθωμανικά, που μόνο καλλιγράφοι μπορού

και στο υπογάστριο, το βάρος μιας μοναξιάς σαν έρημος

σαν να τα αποτυπώσουν σε όλο τους το εύρος. Περσικές ως

αλμυρή, με αγκάθια και σκορπιούς.

επί το πλείστον λέξεις υποκαθιστούσαν τα τουρκικά, ποιη

((Όλοι σας... Όλοι σας...» Τώρα η φωνή του άντρα τ η ς ,

τ ι κ έ ς εκφράσεις με λαβύρινθους λεκτικών αραβουργημά-

του Ζάννου, την απειλούσε. Κι ο θανατερός μακρινός συγ

των. Καταλάβαινε ότι μιλούσε για θάνατο, για δολοφονίες,

γενής της ν' ανοιγοκλείνει ασταμάτητα τα μάτια που σκο

παραπονιόταν για την οικογένεια που τον ε γ κ α τ έ λ ε ι ψ ε α

τείνιαζαν. Π μια φωνή διαδεχόταν την άλλη, στο ίδιο στόμα.

βοήθητο στο έθιμο τ η ς αδελφοκτονίας, ένα παιδί που πά

((Όλοι σας... Κι εσύ, όπως όλοι οι άλλοι!» επαναλάμ

σχιζε να γεράσει μέσα στο μύθο του και δεν τα κατάφερνε. Σφύριζε σαν φίδι μέσα στο αυτί τ η ς , ένιωσε τη διχαλωτή γλώσσα του να της τρυπά το τύμπανο μέσα σε αφόρητο πόνο, βόγκηξε παντελώς απροστάτευτη, σωριασμένη στα πόδια ενός τέρατος με επιδερμίδα μπροκάρ, δάγκωσε όσο πιο δυνατά μπορούσε το χέρι τ η ς να ξυπνήσει, να ξεφύγει α π ' το κατηγορώ του φιδιού-άντρα-παιδιού. Ξέχασε πώς είναι η ((βοήθεια» στα ελληνικά. ((Ιμντάατ...» ψιθύρισε. Ο μακρύς πληγωμένος λαιμός του άντρα -πρίγκιπας είσαι, χαρτί είσαι, μια βρομο-μινιατούρα είσαι, χρυσόμυγα είσαι και όνειρο. Χ ρ ι σ τ έ μου. Παναγιά μ ο υ - κατέβηκε εύκολα στον δικό τ η ς . Την έ γ λ ε ι ψ ε στην π λ ά τ η μέσα από το νυ χτικό, έγλειφε λαίμαργα τα γέρικα κόκαλα τ η ς .

βανε. ((Γιατί ήρθες; Γ ι α τ ί ; » Α ρ π ά χ τ η κ ε απ' το αρχοντικό του καφτάνι, πληγιάζοντας τα δάχτυλα. ((Το παιδί με οδήγησε...» αποκρίθηκε εκείνος με τη φωνή του Ζάννου. ((Φτου σου!» Ούρλιαξε φτύνοντας τον πρίγκιπα, που την αγκάλιασε βίαια, στερώντας τ η ς το οξυγόνο. Την α νάγκασε να ανασάνει για δευτερόλεπτα τη στάχτη του ρούχου. Τ η ς έστριψε απότομα το κεφάλι προς την Ανατο λή, μ' ένα υπόκωφο ((κρακ». Μ ε τ ά , πήρε την ομίχλη κι έ φυγε α π ' την μπαλκονόπορτα κουτσαίνοντας, με τ ε ν ε κ ε δένια βήματα κουρασμένου αγγέλου. Η Ράνα-Ιουστίνη-Μερόπη πάγωσε στα πόδια του κρε

((Μη...» Με δυσκολία βρήκε τον τέταρτο στίχο μιας προ

βατιού μ' ένα τρουακάρ χαμόγελο απορίας. Κι έτσι ακρι

σευχής. Β ρ ή κ ε και πέμπτο και όγδοο. Ο ασυνάρτητος φό

βώς τη βρήκε η Βάσω το ξημέρωμα, όταν μ π ή κ ε με μια

βος. Κι έπειτα, μέσα α π ' το παθημένο λαρύγγι του τέρα-

φλιτζάνα γάλα στο δωμάτιο.

270

271

0


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

κληρη -((κος κ ο τ ζ α μ ά ν » - γλώσσα, να την πάρουν οι γλά ροι το χάραμα εκείνης τ η ς Τ ρ ί τ η ς και να φύγει από πάνω του... Ξύπνησε κατά τις δέκα νιώθοντας αδύναμος, σαν να συ νερχόταν από αρρώστια σοβαρή. Ο πατέρας του, με μαύ ρο κοστούμι και μαύρη γραβάτα, χτένιζε στον καθρέφτη του μπάνιου τα φρύδια του. Ο Ηλίας νόμισε πως τα χ τ έ ν ι ζε έτσι, προς τα κάτω, επίτηδες, για να δείχνει ακόμα πιο λυπημένος. ((Περιμένω τη θεία Ευζωνία. Ντύσου γρήγορα!» JrL Τ ρ ί τ η εκείνη ξημέρωνε χωρίς πουλιά. Χ ω ρ ί ς τα πουλιά

Γ ι α να 'ρχόταν η Ευζωνία στην Κηφισιά, σίγουρα συνέ

του κήπου. Αυτό κατάλαβε ο Ηλίας, που έκανε ανήσυχο

τρεχε λόγος σοβαρός. Έβρασε τσάι μόνος του και β γ ή κ ε να

ύπνο. Όλο τη μάνα του έ β λ ε π ε να φυτεύει γλαδιόλες. Φ ύ

το π ι ε ι στο βεραντάκι. Ποτέ το σπίτι τ η ς κυράς δεν του εί

τ ε υ ε και φύτευε και σωσμό δεν είχε. Ξυπνούσε ιδρωμένος,

χε φανεί πιο κοντινό. Το χέρι ν' άπλωνε, θα το έπιανε. Κι

αφουγκραζόταν την ησυχία του σπιτιού, έ λ ε ι π ε και η Β ά

ανάμεσα τους δε μεσολαβούσαν παρά λίγοι ανθισμένοι θά

σω, και τον ξανάπαιρνε.

μνοι. Αγνωστοι άντρες κάπνιζαν σ τ η σκιά τ η ς κληματα

Τα πουλιά όμως δεν τα άκουγε, αν και ήξερε από διαί

ριάς. Ανοιχτός ορίζοντας... και οι ντοματιές άφαντες.

σθηση ότι δε θ' αργούσε να χαράξει. Κάποια σ τ ι γ μ ή του

((Μπαμπά...» Έ ν ι ω σ ε την ανάγκη να φωνάξει.

φάνηκε πως άκουσε άλλα πουλιά. Ηουλιά πιο φλύαρα α π '

((Τις ρήμαξαν κάτι πουλιά. Ένα σμήνος, δεν ξέρω τι

τα δικά τους. Με άλλες φωνές. Αυτά δεν κελαηδούσαν,

σκατά πουλιά ήταν, αλλά τις ισοπέδωσαν...»

δεν προανήγγελλαν καμιά καινούρια μέρα. Ήταν πουλιά

Όλα τα φυτά, κομματιασμένα, βρίσκονταν σωριασμένα

βιαστικά, με τσιριχτές κραυγές, που μες στην αγωνία των

στο χώμα. Κι ανάμεσα τους, ξεκοιλιασμένες, οι ντομάτες.

ονείρων με τα φυτέματα και τη μητέρα να σκάβει με κ ι

Οι πιο πολλές είχαν φαγωθεί απ' τα πουλιά. Α π ' τους

νήσεις τρωκτικού, μέσα σ' εκείνη λοιπόν τη μ έ θ η των ο

γλάρους. Μόνο που ο Ηλίας δεν είπε σε κανέναν ποτέ ότι

νείρων, κατάλαβε πως ήταν γλάροι.

ήταν γλάροι, γιατί δε θα τον πίστευαν.

Μάλιστα τους σ κ έ φ τ η κ ε στα τούρκικα: ((Μαρτιλάρ».

((Καλύτερα...» είπε ο Ηρακλής. ((Οι ντομάτες είχαν

Κι αυτή ακριβώς η λέξη θα ήταν και η τελευταία που θα

κάτι σκουλήκια μεγάλα σαν μεταξοσκώληκες. Ασπρα...

του 'ρχόταν σ' εκείνη τη γλώσσα. Τι παράξενο! Μια ολό-

Αχρηστες! Κ ρ ί μ α το νερό και τον κόπο μας...»

272

273 — ι8ο



Ύστερα, χαμογελώντας αμήχανα, ήρθε και, κάθισε δί πλα στο γιο του. Άναψε τσιγάρο με αργές κινήσεις και του χάιδεψε τα μαλλιά. Ο Ηλίας τον λυπήθηκε, που δεν έ β ρ ι σκε τρόπο να του π ε ι αυτό που ήθελε. ((Πέθανε η κυρία Μερόπη χθες το βράδυ. Αυτό είναι... Τα χρόνια τ η ς να πάρουμε!» συμπλήρωσε ο Ηρακλής, θ έ λοντας να προσθέσει: ((...και τώρα θα πάρουμε δρόμο».



((Έχε το νου σου στο σ π ί τ ι . Ως το μεσημέρι θα 'ρθει η Ευζωνία. ((Πού την έχουν;» ((Στο δωμάτιο τ η ς . Κοψομεσιαστήκαμε μ ε τ η Βάσω να την τακτοποιήσουμε. Οι συγγενείς, με το που ήρθαν, πρόσταξαν " κ α φ έ " . Πολύ που τους ένοιαξε! Άι σ ι κ τ ί ρ . . . » Ο Ηλίας χαμογέλασε. Όσο φούντωνε η ζέστη, τόσο πιο

((Πώς πέθανε;»

πολύ ξεθώριαζαν οι εντυπώσεις όλων αυτών των άγριων η

((Η Βάσω τη βρήκε στο πάτωμα. Ά π ' το πρωί την ε ξ έ

μερών του καλοκαιριού μέσα του. Έχανε τους αρμούς του

ταζαν οι γιατροί. Μου φαίνεται ότι έσπασε το σβέρκο τ η ς .

φόβου, άδειαζε από τις περιέργειες του, το σπίτι απέναντι

Η κακομοίρα η Βάσω έμεινε στήλη άλατος για μια ώρα.

ξανάβρισκε τις σωστές του, εντυπωσιακές έτσι κι αλλιώς,

Ούτε τα πουλιά που έτρωγαν τις ντομάτες κατάλαβε...»

διαστάσεις. Σχεδόν άρχισε να ξεχνά την αλληλουχία των

((Τι είπαν οι γιατροί;»

γεγονότων ίσαμε τούτο το χλιαρό πρωινό.

((Ξέρω κι εγώ; Ήρθαν γιατροί, ήρθαν δικηγόροι, οι συγ

Προσπάθησε να απομονώσει τη Ράνα-Μερόπη-Ιουστί

γενείς της... Θα 'ρθει και η Ευζωνία, να βοηθήσει στο συ

νη με την απελπισμένη τ η ς ελπίδα πως θα την οδηγούσε,

γύρισμα του σπιτιού. Εσένα σ' αγαπούσε η συχωρεμένη...»

άγνωστο πώς, στο χαμένο τ η ς αδελφό. Δ ε ν τα κατάφερε.

((Θα φύγουμε α π ' την Κηφισιά, μ π α μ π ά ; »

Πέθανε μια γυναίκα μεγάλης ηλικίας, μια γιαγιά νομιμό

((Ό,τι μας πουν...»

φρων στα περιθώρια τ η ς , όπως όλες οι γιαγιάδες που φεύ

((Ποιος;»

γουν αφήνοντας πίσω τους ένα απαλό συννεφάκι λύπης

((Οι κληρονόμοι...» Ο Ηρακλής άναψε και δεύτερο απα

και πολλές φιλοσοφημένες κοινοτοπίες. Του ήρθε ξανά ύ

νωτό τσιγάρο, αφήνοντας το βλέμμα του ν' απολαύσει το

πνος, έτσι όπως καιγόταν κάτω α π ' το δυνατό ήλιο, αλλά

πράσινο στρώμα τ η ς καταστροφής. Όσο ωραίες ήταν οι

ακούστηκαν τα άλογα του λαντό που έφερε τη θεία Ε υ ζ ω

ντοματιές όρθιες, τόσο σιχαμένες ήταν τσακισμένες. Δ ε ν

νία απ' το Σ τ α θ μ ό του Ηλεκτρικού και ξύπνησε.

είχε όμως κουράγια να συμμαζέψει εκείνο το χάλι. Μετά

((Ζωή και σε σας και σε μ α ς ! » φώναξε η Ευζωνία μου

την κηδεία... ((Έχω να συνεννοηθώ ένα σωρό πράγματα...»

σκεμένη στον ιδρώτα, γιατί είχε θεωρήσει πρέπον να ντυ

Ο Ηλίας κάτι θέλησε να π ε ι , αλλά δε θα μιλούσε πια.

θεί με πένθος και με μακρυμάνικη μπλούζα. Φίλησε τον

Θα άφηνε τον καιρό να φανερώνει μόνος του, καταπώς νό

Ηλία, μ π ή κ ε φουριόζα στην κουζίνα να φτιάξει καφέ να

μιζε, τα πράγματα.

στυλωθεί και, κυρίως, να επιδιορθώσει τα μαλλιά τ η ς . 274

275


Ξ Α Ν Θ Ο Υ Λ Η Σ ο

« . . . γ ι α τ ί οι αριστοκράτισσες τον κόσμο του λαού τον έχουν για παντελώς μπας κλας. Εξού και ο κομμουνισμός φυ τρώνει εκεί όπου δεν τον σπέρνουν».


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

λαιμό, αλλά του ερχόταν υπερβολικό να του κοτσάρει κι έ να πένθος στο μανίκι, και τον πήρε μαζί του. Ο Ηλίας ήταν παθημένος με κηδείες λόγω τ η ς μάνας

Η Ευζωνία, ε ύ γ λ ω τ τ η σε αποφθέγματα, έκοβε κι έρα

του. Τον αγρίευαν τα φέρετρα, τα θυμιάματα και τα κεριά

β ε . Συλλογιζόταν το μέλλον τ η ς αδελφής τ η ς , αλλά, ευ

και λιγότερο οι νεκροί. Ίσα ίσα που τον γοήτευε η κίτρινη

τυχώς, το μέλλον τ η ς Μπέλας είχε αναπάντεχα διαγραφεί

ακινησία τους μες στα λουλούδια, αλλά δεν τρελαινόταν

σ τ η Σαλαμίνα! Η Μ π έ λ α έμαθε μέσα σε λίγες μέρες να

κιόλας. Με την έγνοια τ η ς Σ τ έ λ α ς μ π ή κ ε α π ' την πόρτα

βάζει ενέσεις ((...με μια έφεση άνω π ο τ α μ ώ ν » . Ο π ό τ ε , δό

τ η ς κουζίνας, όπου τα μάτια του πετρογκάζ δούλευαν α

ξα σοι ο Θεός, θα την έστελναν για νοσοκόμα στον Ερυθρό

σταμάτητα. Πήγαιναν κι έρχονταν οι καφέδες. Η Βάσω,

Σταυρό. Τ έ ρ μ α η μοδιστρική. Άλλο νοσοκόμα με στολή,

άσπρη απ' την αϋπνία, σαν αλευρωμένη, έδινε εντολές

σαν εκείνη την κυρία στην ταινία Αποχαιρετισμός στα ό

στην Ευζωνία και σε δύο άλλες άγνωστες γυναίκες, που

πλα, με τον Ροκ Χάτσον, κι άλλο μοδίστρα.

υπηρετούσαν σε σπίτια συγγενών κι ήρθαν να βοηθήσουν.

Μετά, ρούφηξε τον καφέ με ηδονή κι ύστερα ούρλιαξε: « Ο ι ντομάτες!»

Ετοίμαζαν ψαρόσουπα και ρυζόγαλο, χώρια α π ' τους καφέδες και τα αναψυκτικά. Το νερό δεν προλάβαινε να

Ο Ηλίας απολάμβανε το σοκ τ η ς παντογνώστριας Ε υ ζωνίας. Τ η ς χύθηκε ο μισός καφές α π ' τη σαστιμάρα.

παγώσει. Όλοι έσφιγγαν ποτήρια με νερό στα χέρια τους όσο προχωρούσε για μ ε σ η μ έ ρ ι . Ο Ηλίας δεν κατάλαβε

((Άεφτά θα πάρω. Άπό πού καλέ; Μη χειρότερα! Πού εί

καμιά ιδιαίτερα θλιβερή ατμόσφαιρα. Θλιβερή ήταν η μυ

ναι οι ντοματάρες σας; Κοίτα θρύψαλα... κοίτα θεομηνία...»

ρωδιά των λουλουδιών, που θύμιζε παραλλαγμένο το γ ν ώ

Σταυροκοπήθηκε άπειρες φορές, ή π ι ε μονορούφι τον υ

ριμο άρωμα τ η ς Ράνας. Σοβαροί κύριοι και όμορφες κυρίες,

πόλοιπο καφέ, ίσιωσε το κορμί τ η ς δίνοντας έμφαση στον

που έκαναν αέρα με μαύρες βεντάλιες, στέκονταν γύρω

πισινό τ η ς -που, εκ φύσεως, ήταν π ε τ α χ τ ό ς - κι έφυγε για

απ' το φέρετρο. Ε κ ε ί ν η κοιμόταν αδιάφορη για την εξέλι

το σ π ί τ ι τ η ς κυράς, να βρει τη Βάσω.

ξη του καλοκαιριού, για τις μύγες που έδειχναν προτίμηση

Λ ί γ ο αργότερα εμφανίστηκε ο Ηρακλής ((κινηματο

σ τ η μ ύ τ η τ η ς , για τους ψιθύρους, για κείνον που δάγκωνε

γραφικά» νεκρώσιμος, με τα μαύρα του γυαλιά, αναζητώ

τα χείλη του, αναποφάσιστος ακόμη αν θα φιλούσε το μ έ

ντας το γιο του. Είχαν έρθει κάποιοι δικηγόροι - π ρ ώ τ η

τωπο τ η ς , παρά τ ι ς υποδείξεις του πατέρα του να το κά

φορά τους έ β λ ε π ε - και αναρωτιόνταν ((πού είναι το παι

νει οπωσδήποτε.

δ ί » . Η μεταστάσα είχε σίγουρα μιλήσει με συμπάθεια για τον Ηλία. Τον έπλυνε, τον έντυσε, τον κούμπωσε ως το 276

277



Ο



Μες στο μεγάλο σαλόνι που, αν και με ορθάνοιχτες τις πόρ

σόι των τελευταίων Σουλτάνων... Α π ' το στόμα τ η ς , ό

τες, μύριζε κλεισούρα, άκουσε για π ρ ώ τ η του φορά το ό

μως, δεν ακούσαμε ούτε μια φορά τη λέξη " Τ ο υ ρ κ ί α " » , ε

νομα τ η ς Χαρίκλειας Κρουπ και του Εφραίμ Δολόγγου.

ξηγούσε στο γιατρό Καραποστόλου η μητέρα τ η ς Σ τ έ λ α ς ,

Ήρθαν και του συστήθηκαν μόνοι τους, σαν να 'ταν κανέ

εξαίροντας τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη του ζεύγους, όσο

νας σπουδαίος. Η Χαρίκλεια Κρουπ ήταν δικηγόρος και

και την κ λ ε ι σ τ ή κοινωνική ζωή τους.

κάτι άλλο, που δεν το κατάλαβε. Ο Εφραίμ Δολόγγου ή

((Δε θα με π ι σ τ έ ψ ε τ ε , αλλά α π ' όλους μας προτιμούσε

ταν μόνο δικηγόρος. Έπιναν καφέδες συνέχεια και κάπνι

την μικρή μου κόρη, τη Σ τ έ λ α . Καταλαβαίνετε πόσο τα

ζαν με κομψές κινήσεις. Τον ρώτησαν όλα αυτά που ρω

ράχτηκε το παιδί... Μέσα σε λίγες μέρες χάσαμε δύο δι

τούν συνήθως στα παιδιά.

κούς μας ανθρώπους...»

<(Με ψαρεύουν», σ κ έ φ τ η κ ε ο Ηλίας, αλλά δεν τους α

Ο Καραποστόλου, ως γιατρός και ως άνθρωπος, συνέ

ντιπάθησε. Απαντούσε κοφτά, ακριβολογώντας, χωρίς δ ι

στησε για τη Σ τ έ λ α , χαμηλόφωνα πάντα, πολλά θαλάσ

σταγμό. Ο Ηρακλής εξήγησε πως το παιδί θα έπρεπε να

σια μπάνια και, αν είναι δυνατόν, σε συνδυασμό με βουνό.

προσαρμοστεί σ' ένα καινούριο σχολικό περιβάλλον, αλλά

((Το τέλειο για τις νέες κ ο π έ λ ε ς » .

δεν του έδωσαν σημασία. Συνέχισαν να ((ψάχνουν» τον Η λία, να του θυμίζουν πως η εκλιπούσα - έ τ σ ι την αποκάλε σε η κυρία Κ ρ ο υ π - έτρεφε για κείνον ιδιαίτερα αισθήματα. ((Με ψάχνουν, α λ λ ά . . . » Ήταν τελικά κουρασμένος για

((Ποια είναι η Χαρίκλεια Κρουπ;» ρωτούσαν οι σ υ γ γ ε νείς. ((Μια απ' τους εκτελεστές τ η ς διαθήκης». ((Με τους Κρουπ τ η ς Γερμανίας τι σχέση έ χ ε ι ; »

να διαβάσει τ ι ς προθέσεις τους. Πήρε βαθιά ανάσα, π λ η

((Μάλλον καμία. Οι Κρουπ, φύσει και θέσει, δεν θα ε

σίασε το φέρετρο και έσκασε ένα φιλί στο μ έ τ ω π ο τ η ς ((ε-

πέτρεπαν μέλος τ η ς οικογένειας τους να βαφτιστεί Χ α ρ ί

κλιπούσας». Μετά, στάθηκε παράμερα, απορώντας που

κλεια...»

δεν ένιωθε την αρμόζουσα θ λ ί ψ η . Οι ωραίες κυρίες αναφέρονταν χαμηλόφωνα στο πνεύμα,

((Ελάτε, τώρα. Μη γίνεστε κακοί! Οι Γερμανοί ήταν πάντα ελληνολάτρες». Τους έπιασε νευρικό γέλιο.

σ τ η μεγαλοψυχία, στον πατρκ^τισμό, στην περιουσία και

Ο Ηλίας κ α τ έ β η κ ε στην κουζίνα, για να εισπράξει τις

στο κύρος του Ζάννου Ριζούδη, λες και η πεθαμένη κυρά

άγριες ματιές τ η ς Ευζωνίας. Δ ε ν κατάλαβε γιατί. Έ ξ ω ,

διεκδικούσε μόνο ελάχιστα κλάσματα τ η ς ξεχωριστής α

σ τ η βεράντα, η Βάσω σωριασμένη σε μια ψάθινη πολυ

κτινοβολίας του συζύγου. Που μπορεί και να ήταν έτσι.

θρόνα έκλαιγε με αναφιλητά. Έ κ λ α ι γ ε στραγγίζοντας την

((Δε μιλούσαν π ο τ έ για το παρελθόν, όμως κατά κ α ι

π ί σ τ η τ η ς , άδειαζε απ' όλο το φως, ιλαρό και λιγότερο ι

ρούς είχαν διαρρεύσει πληροφορίες πως η θεία ανήκε στο

λαρό, των θαυμάτων τ η ς Γέννησης, την Ανάστασης και

•278

279




Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

τ η ς Ανάληψης του Χριστού. Αμάρταινε συνειδητά, κα

γα του πετρογκάζ. Η αδελφή τ η ς είχε ξεπεράσει τα όρια.

ταγγέλλοντας με σκέψεις που δε θα αργούσαν να βγουν

« Ο ύ τ ε στους λήγοντες...» συνέχισε η Βάσω. « Ο ύ τ ε

και παραπέρα τη συνηγορία του Θεού στο δόλο. Έ σ φ ι γ γ ε

καν έπιασε λήγοντα. Ο ύ τ ε έναν! Αν εσύ, παιδί μου, είσαι

στα χέρια τ η ς μια εφημερίδα - έναν πολτό, πες καλύτερα,

μέντιουμ, ε γ ώ τότε ε ί μ α ι . . . » Δε βρήκε τι θα ήταν α π ' την

α π ' τα δάκρυα. Η γλυκιά δύναμη του ονείρου είχε χαθεί,

ταραχή, που τ η ς γύρισε σε τρεμούλα.

γ ι ' αυτό, μόλις είδε τον Ηλία να την πλησιάζει, έτοιμος να

Ο Πλίας την κοίταζε με ενδιαφέρον να ολοφύρεται, σαν

νοιαστεί για την κατάσταση τ η ς , γούρλωσε τα κόκκινα

να ' β λ έ π ε ταινία. Χτυπιόταν, έκλαιγε, έτρεμε και φώνα

μάτια τ η ς και, με φωνή Αγγέλου δέκα λ ε π τ ά πριν την Α

ζε: ((Φά' τ α » . Δε φανταζόταν ποτέ ότι η μητριά του έ

ποκάλυψη, έβγαλε με βίαιες κινήσεις α π ' το σουτιέν τ η ς

κρυβε τόσο μίσος εναντίον του εξαιτίας των λαχείων.

ένα σωρό λαχεία και του τα πέταξε στα μούτρα: « Π ά ρ ' τα να τα φας και να τα ξεράσεις, εσύ που ξέρεις από ξερατά. Φ ά ' τ α » .

« Τ ι μέρα μας ξημέρωσε; Από τότε που μας ήρθε... α πό τ ό τ ε . . . » Ήταν έτοιμη η Βάσω να εξιστορήσει με θρήνους την ά

Δ ε ν κρατιόταν πια και δεν την ένοιαζε τίποτα. Ο ύ τ ε τα

φιξη του και τις κακοτυχίες που έπεσαν στο κεφάλι τους

προσχήματα μπορούσε να κρατήσει, ας ήταν κι ο Ηρα

σαν κεραυνοί εξαιτίας του. Η Ευζωνία, όμως, που δεν ε ί

κλής πατέρας του κι ο βασιλιάς ο ίδιος. Δε θα τη σταμα

χε καθόλου τυχαία αποκτήσει τη φήμη τ η ς πρακτικής και

τούσε το απορημένο β λ έ μ μ α του παιδιού, ούτε η τ σ ι ρ ι χ τ ή

αποτελεσματικής, έτρεξε να φέρει α π ' το σαλόνι το για

επίπληξη τ η ς Ευζωνίας α π ' την κουζίνα: ((Βάσω, σύνελ

τρό Καραποστόλου, προτού τους πάρουν χαμπάρι οι άλλοι

θ ε . . . » Ε π έ μ ε ν ε να κροταλίζει με έμφαση τις λέξεις:

- κ α ι , κυρίως, ο Η ρ α κ λ ή ς - εξηγώντας δραματικά, αλλά με

« Φ ά ' τα να φχαριστηθείς και ξέρνα τ α . . . »

ωραιότατες γενικές, κλητικές και απαρέμφατα, την κα

Ο Ηλίας κατάλαβε ότι τα λαχεία τ η ς Ομόνοιας ήταν

τάρρευση τ η ς π ι σ τ ή ς Βάσως:

μια σ κ έ τ η αποτυχία, που ήρθε κι έδεσε με το θάνατο τ η ς Μερόπης-Ιουστίνης, οπότε η Βάσω απορρυθμίστηκε πα ντελώς.

((Η αδελφή μου τ η ς έκλεισε τα μάτια και την έκλαψε σαν μάνα. Κ α ι πιο πολύ. Ιδού το αποτέλεσμα...» Ο Καραποστόλου διέγνωσε ως έμπειρος γιατρός υ σ τ ε

((Καλά σ' έ λ ε γ ε τέρας η μακαρίτισσα... Τέρας! Αυτό

ρία, αλλά έδειξε πως συμμεριζόταν το δράμα. Τ η ς έβρεξε

είσαι. Έ ν α τέρας αναίσθητο και άκαρδο. Κι ε γ ώ η ανόη

το κεφάλι, τ η ς έβαλε αμμωνία κάτω από τη μ ύ τ η , τ η ς έ

τη κάκιζα την καημένη την Μπέλα για την αντιπάθεια...»

κανε μασάζ με κολόνια στους καρπούς των χεριών, διέτα

« Β ά σ ω , πάψε... Δ ε ν ξέρεις τ ι λ ε ς . . . »

ξε να τ η ς κατεβάσουν τις καλτσοδέτες για την κυκλοφο

Η Ευζωνία είχε κορώσει απ' τη σύγχυση και τη φλό-

ρία του αίματος.

28ο

28ΐ


ΞΑΝΘΟΥΑΗΣ

Ο

« Δ ε θέλω τ η ζωή μου, γιατρέ... Δ ε ν τ η θέλω...» χ τ υ πιόταν η Βάσω, στριφογυρίζοντας τα μάτια τ η ς .


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

((Την αγαπούσες την κυρία Μερόπη Ριζούδη. Έ τ σ ι δεν είναι;»

Ο γιατρός έκανε τον αυστηρό:

«Έτσι...»

((Έλα τώρα, Βάσω. Έ χ ε ι ς και υποχρεώσεις. Π ρ έ π ε ι να φανείς γενναία!»

((Τότε θα ξέρεις καλύτερα από μένα τι σημαίνουν αυτά τα λογάκια σε τούτη την καρτ β ι ζ ί τ » . Ο Ηλίας, μπερδεμένος α π ' τις υστερίες τ η ς Βάσως και

« Θ α με πεθάνουν, γιατρέ... Θα με σκοτώσουν...» « Η ρ έ μ η σ ε , μέρα που είναι...»

την υποβλητική παρουσία τ η ς Χαρίκλειας Κρουπ, πήρε

Κ α ι , πράγματι, η Βάσω π ε ί σ τ η κ ε να περιοριστεί σε κά

στα χέρια του μια καρτούλα με το όνομα τ η ς κυράς τ υ

τι ξεθυμασμένα βογκητά. Ο Ηλίας τόλμησε να την π λ η

πωμένο περίτεχνα με πλάγια καλλιγραφικά γράμματα. ((Λοιπόν;» Η Χαρίκλεια Κρουπ βιαζόταν να μάθει τι

σιάσει σε λιγότερο από ένα μέτρο. ((Καμάρωνε τα χάλια μου, αγόρι μου. Μπράβο σου,

σήμαινε εκείνη η φράση, που ήταν γραμμένη με λατινικά στοιχεία: aSenin ίςίη neyapsam azdin).

μπράβο!» Τον συνέχαιρε με μεγαλοπρεπή απογοήτευση και αηδία. « Δ ε ν το 'κανα ε π ί τ η δ ε ς . . . » είπε το παιδί φοβισμένο. ((Δε με νοιάζει, αγόρι μου, πια. Δε με νοιάζει».

« Δ ε ν καταλαβαίνω, κυρία...» ((Η καρτούλα, όμως, είναι για σένα. Ε ί δ ε ς ; » Ε ί δ ε . Πάνω πάνω το 'γράφε ξεκάθαρα και ελληνικότα τα: « Γ ι α τον Η λ ί α » .

Σε μια σκιερή γωνιά τ η ς βεράντας, η Χαρίκλεια Κρουπ κάπνιζε αδιάφορη για το δράμα τ η ς Βάσως, κρατώντας σφιχτά σ τ η μασχάλη τ η ς ένα μαύρο δερμάτινο φάκελο. Όταν η ματιά τ η ς συνάντησε εκείνην του Ηλία, κάτι ανα πάντεχα σκληρό άστραψε, που μπορεί να ήταν κι α π ' το παιχνίδισμα του ήλιου ανάμεσα στις φυλλωσιές.

Η Χαρίκλεια Κρουπ, απορημένη και η ίδια α π ' την π ε ρίπτωση που αναλάμβανε, προσπαθούσε να βγάλει άκρη και δεν έβγαζε. Μέσα τ η ς την έτρωγε η απορία: ((Γιατί αυτό το συγκεκριμένο, άχρωμο και άοσμο παιδί;» που κα μιά σχέση δεν είχε με τα παιδικά πρότυπα ομορφιάς, όπως τα ήξερε όλος ο κόσμος από τις διαφημίσεις.

((Γιατί κ λ α ί ε ι ; » ρώτησε το παιδί με την μπάσα απ' το τσιγάρο φωνή τ η ς .

«Μπορείς να την κρατήσεις την κάρτα...» του είπε, δυ σαρεστημένη που τα μυστήρια δεν είχαν λυθεί εκειδά α

((Για τα λαχεία. Νόμιζε πως θα κέρδιζε...» απολογή θ η κ ε ο Ηλίας.

μέσως, κάτω απ' το καλοκαιριάτικο φως του μεσημεριού. Τον άφησε μόνο με την κάρτα στα χέρια, α π ' όπου α

Η Κρουπ δεν πολυκατάλαβε τη σχέση μεταξύ λαχείων και μακαρίτισσας.

, 28·2

ναδυόταν το άρωμα τ η ς Ράνας ξεθυμασμένο. Την έφερε στα ρουθούνια του με μια νοσταλγία ανερμάτιστη. Κάποιο 283



λιγωμένο παράπονο του παίδευε τα πνευμόνια, ξεσηκώνο ντας απαλά κύματα λύπης. Κι έ τ σ ι όπως στεκόταν κάτω απ' τη λευκή ζέστη ένιωσε το θρόισμα εκείνων των λέξεων, σαν παρτιτούρα πρόχειρη μα πλούσια σε αισθήματα, α π ' τον παράδοξο κόσμο τ η ς νεκρής. Μια μελωδία φ ι λ ι κ ή και υπερβολικά πρόσφορη σε αγάπη για να την αντέξει ένα μ ι κρό αγόρι. Γ ι ' αυτό και ποτέ του δεν την αποχωρίστηκε ο Ηλίας. Κ α ι πάντα την είχε τ ο π ο θ ε τ η μ έ ν η στα πορτοφό λια με τα ακριβά δέρματα, που μοσκομύριζαν καπνό, εξου σία και ενδεχόμενο ταξιδιού.

<0

« υ , Τ Ι Κ Α Ι Ν Α Κ Α Ν Ω Γ Ι Α Σ Ε Ν Α Ε Ι Ν Α Ι Λ Ι Γ Ο » . Η Χαρί

αΌ,τι και να κάνω για σένα είναι λίγο». Αυτό είχε γράψει

κλεια Κρουπ δεν υπήρξε ποτέ ρομαντική. Την είχε καθο

η Μερόπη-Ιουστίνη-Ράνα Ριζούδη στα τούρκικα, την τ ε

ρίσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, η Δ ί κ η τ η ς Ν υ

λευταία εβδομάδα τ η ς ζωής τ η ς , το καλοκαίρι του 1958.

ρεμβέργης, οι Διεθνείς Οργανισμοί που περιφρουρούσαν την Ειρήνη, οι Δ ι ε θ ν ε ί ς Συμφωνίες με επίκεντρο τον ((Άνθρω π ο » , οι αναφορές γύρω απ' την ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η και τη βία σχετικά με τ ι ς γυναίκες και τα παιδιά. Κι αν ανέλαβε - σ ε συνεργασία με το δικηγόρο Εφραίμ Δολόγγου- την υπό θεση τ η ς χήρας Ζάννου Ριζούδη, αυτό οφειλόταν αποκλει στικά στο ότι αποδέκτης όλου αυτού του μπελά ήταν ένα παιδί. Μισο-αστεία το ανέφερε ως ((παιδί απ' το πουθενά», που, μέσα σε ελάχιστο διάστημα, ενέπνευσε σε μια τέτοια κυρία ((προφανώς κάποιο είδος παιδοφιλίας ή κάποια μορ φή έρωτος», ώστε να παρακαμφθούν συγγενείς εξ αίματος από την πλευρά του συζύγου και να πριμοδοτηθεί το αγο ράκι του κηπουρού και κομπάρσου, με την υστερική μ η τριά. Ο ύ τ ε η ίδια είχε αποκτήσει παιδιά, ανύπαντρη ήταν εξάλλου εκ πεποιθήσεως, οπότε στα τυφλά προσπαθούσε

284

285



Ο



να εξηγήσει το ενδιαφέρον τ η ς γηραιάς κυρίας. Δε βρήκε

να αποφασίσει ο ιδιοκτήτης, όταν ερχόταν ((το πλήρωμα

επαρκείς εξηγήσεις και αρκέστηκε στα δεδομένα που συ

του χρόνου» - μια έκφραση που, για χρόνια, α π ή γ γ ε λ λ ε

ντάραξαν την κοινωνία τ η ς Κηφισιάς και ακόμα περισσό

συνεπαρμένη

απ'

την

επισημότητα

της

η

Ευζωνία.

τερο το συγγενικό περιβάλλον. Μόνο που οι δικηγόροι και

Άλλωστε η Ευζωνία ήταν και η μόνη που πίστευε πως το

οι σύμβουλοι τ η ς μακαρίτισσας είχαν συνεργαστεί εξαίρε

παιδί-μέντιουμ είχε καταστρώσει ένα δαιμονικό σχέδιο

τα, ώστε να μην είναι εύκολη η προσβολή τ η ς διαθήκης.

εκπαραθύρωσης όλων των συγγενών απ' τη διαθήκη, απ'

Μιας διαθήκης που σαφέστατα ευνοούσε το παιδί-σκάνδα-

την ώρα που πάτησε το πόδι του στην Κηφισιά.

λο, αλλά δεν παραμελούσε και κάποιους συγγενείς, όπως τις αδελφές Κοβατζή, δηλαδή τη Σ τ έ λ α και τη Μαρία.

Χειρότερα όλων έπαθε η Ααμπρινή Καρποζήλου, συγ γένισσά κι αυτή του Ζάννου, στην οποία η Μερόπη-Ιου

Ο τ ι δ ή π ο τ ε ανήκε πάππου προς πάππο στην οικογένεια

στίνη άφησε το μεγάλο πιάνο με την ουρά. ((Μόνο που οι

Ριζούδη έμενε στην οικογένεια. Σ τ η Σ τ έ λ α άφησε ένα

ουρές ήταν πολύ περισσότερες από μ ί α » , διηγιόταν με α

κ τ ή μ α πενήντα στρεμμάτων στα Σ π ά τ α κι ένα περιβόλι

ποτυπωμένη τη

φρίκη στο πρόσωπο

της

η

Ευζωνία.

δέκα στρεμμάτων σ τ η Βούλα. Οι άμεσα ενδιαφερόμενοι

<ι Γιατί, όταν η δύστυχη κυρία Καρποζήλου, που ήταν πια

ανέκραξαν: ((Μες στις ερημιές, τι να τα κάνουμε;». Σ τ η

νίστα σπουδαγμένη σ τ η Αειψία με διπλώματα και περγα-

Μαρία άφησε ένα μαγαζί στο κέντρο τ η ς Αθήνας. Τα α

[ΐψές, έσπευσε να ελέγξει το πιάνο και άνοιξε εκείνο το

ποδέχθηκαν, πάντως, αν και βαθιά πειραγμένοι που το

καπάκι, το όμοιο με φέρετρο -μακριά από ' δ ώ - π ε τ ά χ τ η

σπίτι με τη μεγάλη αυλή στην Κηφισιά πήγαινε σ' ένα ξ έ

καν εφτά αρουραίοι σε μέγεθος κουνελιού, με μισό μέτρο

νο παιδί, αφήνοντας αιχμές κατά του κηπουρού και τ η ς

ουρές. Ακόμα στον " Ε ρ υ θ ρ ό " βρίσκεται, με καρδιά και ι

((πιστής» Βάσως.

λίγγους... Τέτοια κληρονομιά. Ο θάνατος αυτοπροσώπως!»

Ο ύ τ ε όμως ο Ηρακλής ούτε η Βάσω ωφελούνταν ιδιαί

Ο σπουδαιότερος όρος τ η ς διαθήκης, όμως, αφορούσε

τερα από τη διαθήκη. Θα έμεναν στο σπιτάκι του κήπου

τη ζωή του Ηλία. Προϋπόθεση να πήγαινε ((εσωτερικός»

ως την ενηλικίωση του Ηλία. Τ ό τ ε θα αποφάσιζε αυτός

σ' ένα από τα καλά σχολεία τ η ς Αθήνας, υπό την αυστη

για την τύχη τους. Μέχρι να ενηλικιωθεί το παιδί, ((ου

ρή ε π ί β λ ε ψ η τ η ς Χαρίκλειας Κρουπ. Σ τ ο σημείο αυτό η

δείς» θα έμενε στο σπίτι τ η ς Κηφισιάς. Θα το συντηρού

(λεταστάσα τόνιζε πως η προσφορά τ η ς ήταν μια μορφή υ

σαν, αλλά δε θα κατοικείτο. Οι μισθοί τ η ς Βάσως και του

ποτροφίας σ' ένα φτωχό πλην χαρισματικό παιδί. Σ τ ο Τα

άντρα τ η ς κόπηκαν, εκτός από ένα μετριότατο ετήσιο ε ι

χυδρομικό Ταμιευτήριο υπήρχε ένα ικανοποιητικό ποσόν

σόδημα για τη συντήρηση του σπιτιού.

για την εκπαίδευση του και σε μια θυρίδα λίγα τιμαλφή,

Ο τ ι δ ή π ο τ ε υπήρχε στο σπίτι θα παρέμενε εκεί, ώσπου 286

π(^υ ((ελπίζω να ε κ τ ι μ ή σ ε ι δεόντως», έγραφε σ τ η διαθήκη. 287


Ξ Α Ν Θ Ο Υ Λ Η Σ Ο

Τα τ ι μ α λ φ ή ήταν ένα μενταγιόν χρυσό με μικρά σμαρά γδια, που στο εσωτερικό του απεικόνιζε τον Τουρχάν -τον αναγνώρισε ο Ηλίας, αλλά δεν ε ί π ε σε κανέναν τ ί π ο τ α - , δύο ζεύγη άσπρα μεταξωτά γάντια, ένα άλμπουμ γ ε μ ά τ ο ωραίες κυρίες και άντρες αγέλαστους, γενειοφόρους, που φορούσαν φέσια, μια αλατιέρα από κόκκινο κρύσταλλο και ασήμι, ένα μικρό πορσελάνινο κουτί για χάπια κι ένα ολό χρυσο ψαλιδάκι τουαλέτας. Καταγράφηκαν όλα με περι γραφή λ ε π τ ο μ ε ρ ή και κλειδώθηκαν, περιμένοντας τον ε νήλικα κληρονόμο τους. Ο Ηλίας καταλάβαινε πως κ ά τ ι σημαντικό μαγειρευό ταν στα ατέλειωτα διαβούλια μεταξύ μπαμπά, Βάσως και Ευζωνίας. Η Μπέλα, τέρμα η μοδίστρα, θα έβγαζε όλο το καλοκαίρι σ τ η Σαλαμίνα, ακολουθώντας την έφεση τ η ς για νοσοκόμα και παραθερίστρια. Η Ευζωνία, τ α κ τ ι κ ή πλέον τα απογεύματα στην Κηφισιά, παρίστατο ως πιο κοσμοπολίτισσα και ως ειδική να κουμαντάρει την κατα ραμένη καθαρεύουσα των δικηγόρων. 'Οχι τόσο του Σ α ρ ι πόλου, που τον γνώριζε η Βάσω από παλιά, όσο του Ε φραίμ Δολόγγου και των βοηθών του, κ ά τ ι κωλοπετσωμένων νεαρών με πρόωρες φαλάκρες και γυαλιά.


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

σε. Τους ανέφερε άρθρα, εκδοχές, τους καταλόγιζε ((αντι παιδαγωγικές μεθόδους για τον ε κ λ ε κ τ ό κληρονόμο τ η ς Μερόπης-Ιουστίνης Ριζούδη», τους απειλούσε με αόριστες απειλές σε περίπτωση που δεν τηρούνταν επακριβώς οι ό ροι τ η ς διαθήκης κι ένα σωρό άλλα πολύπλοκα και φρι κιαστικά ((για το καλό του κληρονόμου», που, για την ώρα. Λ α σ π ω ν ό τ α ν στην αυλή, καθαρίζοντας την α π ' τα π τ ώ μ α τα των ντοματιών κι από τα άγρια χόρτα που φύτρωναν επ;ί(Αονα ανάμεσα στα ζαρζαβατικά. I Ιότιζε και σκεφτόταν το κίτρινο του θανάτου, θαύμα'^ε το μικρό εαυτό του που βρήκε το θάρρος να φιλήσει το [λέτωπο τ η ς νεκρής, έριχνε φοβισμένες ματιές κατά το σπίτι που του ανήκε, αν και το αίσθημα ιδιοκτησίας στην /]λικία του ήταν ανώριμο και ασαφές. Τ ι ς μέρες μ ε τ ά την κηδεία θα θυμόταν για πάντα τα άγρια βλέμματα των συγγενών, με τα κλειδωμένα στόματα και τους ιδρώτες να σχηματίζουν με άλατα στα μαύρα φορέματα χάρτες αγν(.')στων αισθημάτων. Τους παρακολουθούσε, ενώ πότιζε ώρες τα αγγούρια, τα κολοκύθια και τις πιπεριές, να μπαι νοβγαίνουν, πότε με έκφραση αγανάκτησης και πότε με βλέμματα νοσταλγίας για τους πεθαμένους, που, όσο ζού

Α υ τ ή , όμως, που τους φόβιζε - ή , μάλλον, τους π ά γ ω

σαν, τους εκτιμούσαν και τους συμμερίζονταν ως απολι-

ν ε - περισσότερο ήταν η Χαρίκλεια Κρουπ, που μιλούσε

0(όματα οικογενειακά, τυλιγμένα στα μυστήρια του οθω-

στρωτά ελληνικά με ξενική προφορά όταν θύμωνε. Α λ λ ά

(λανικού Βοσπόρου και τ η ς παλιάς κραταιάς Μαύρης Θά

ποτέ δε θύμωνε. Πήγαινε να θυμώσει, αλλά έτσι ήταν το

λ α σ σ α ς . Κ α ι πάντα οι δικηγόροι και πάντα η Χαρίκλεια

φυσικό τ η ς ομιλίας τ η ς . « Γ ι ' αυτό κι έμεινε στο ράφι», α

Κρουπ με το τσιγάρο στο στόμα, χωρίς μ ι σ ή σταγόνα ι-

ποφάνθηκε η Ευζωνία ως πιο έμπειρη και στα ανθρώπινα.

δρίότα, ατσαλάκωτη κι ανυποχώρητη στις θέσεις τ η ς , α π '

Η Κρουπ μ π ή κ ε ορμητικά σ τ η ζωή τους και τη διέλυ-

ό,τι άκουγε ο Ηλίας. Τη συμπαθούσε την κυρία Κρουπ, γ ι '

288

289


ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΑΗΣ

αυτό δεν του άρεσε το «ανυποχώρητη» σαν χαρακτηρι

((Γιατί νομίζει ότι είναι η μαμά σου. Παντού διαδίδει

σμός - η θεία Ευζωνία τα ' λ ε γ ε αυτά, θυμίζοντας του κά

πως ο δείκτης νοημοσύνης σου είναι πολύ υψηλός...» Ξ α

τι ανάλογο του «αποχωρητηρίου».

ναγέλασε βράζοντας από θυμό.

Πότιζε, λοιπόν, κι ένιωθε ανάλαφρος τώρα που είχαν

« Γ ι α τ ί θυμώνεις;» τ η ρώτησε.

φύγει από μέσα του όλες εκείνες οι δυσκολοπρόφερτες

((Γιατί είσαι βλάκας. Γ ι ' αυτό. Κι εσύ κι ο κηπουρός ο

τούρκικες λέξεις. Μα να μη θυμάται ούτε μία; Μόνο τα

πατέρας σου, που τρελάνατε τη θεία Μερόπη κ α ι . . . » Δε

βράδια, καμιά φορά, που ξυπνούσε για νερό ή για να τ υ λ ι

συνέχισε. Ξαναπήρε το μειλίχιο ύφος τ η ς , αυτό που είχε

χ τ ε ί καλά στο σεντόνι του, άκουγε τους γλάρους να περι

γοητεύσει τον Ηλία όταν την πρωτοείδε.

πλανιούνται πανικόβλητοι στην αυλή κι ύστερα να ξεμα

((Θα σε στείλουν οικότροφο», του ε ί π ε .

κραίνουν προς τη μεριά του σπιτιού. Ήξερε όμως πως δεν

((Πού το ξέρεις;»

μπορούσαν να τον πειράξουν. Μάλλον θαύμαζαν την ερη

((Ρώτα τη Χαρίκλεια Κρουπ. Α υ τ ή θα σου δίνει λεφτά

μιά τ η ς αυλής, το ξυρισμένο παρτέρι με τις ντομάτες, αυ τές τους ένοιαζαν κι όχι τα κολοκυθάκια και οι πιπεριές, που λούφαζαν κάτω απ' τα δροσερά φύλλα τους. Τέτοια σκε φτόταν κι ερχόταν ο ύπνος γλυκός, καλοκαιρινός, με λ ί γ η ψύχρα α π ' τη νύχτα τ η ς Κηφισιάς. Το μεσημέρι, που είδε τον πατέρα του να βγαίνει α π ' το σπίτι κατακόκκινος απ' το θυμό, προσβεβλημένος -δεν ήταν σε θέση να ξέρει τι είχε ειπωθεί με τους σ υ γ γ ε ν ε ί ς συνάντησε και τ η Σ τ έ λ α . Σ τ α άσπρα. {(Η αριστοκρατική εκδοχή του πένθους», ε ί π ε . Κ α ι τον κάλεσε να καθίσουν κάτω α π ' τη σκιά μιας πέργκολας, να

ώσπου να πας φαντάρος...» « Κ ι εσύ;» « Ε γ ώ θα περνώ έξω από το σπίτι και θα λέω στις φί λες μου πώς ήρθε ένα αλητάκι και μ' έδιωξε...)) « Ε γ ώ είμαι τ ο αλητάκι;)) ((Ναι, που ο δείκτης νοημοσύνης σου είναι ψηλός, πιο ψηλός απ' το μπόι σου...» ((Εγώ είμαι το αλητάκι; Κι αφού είμαι αλητάκι, θέλεις να μου πιάσεις λίγο το καυλάκι; Ε, θέλεις;)) Η Σ τ έ λ α μισάνοιξε το στόμα κάνοντας την έ κ π λ η κ τ η , μα δεν κούνησε απ' τη θέση τ η ς .

μιλήσουν για το σχολείο. Ο Ηλίας δεν είχε ιδέα σε ποιο σχολείο θα πήγαινε. Ή ξερε μόνο πως το μέλλον του το χειριζόταν η επιδέξια Χ α

« Ε ί σ α ι αλήτης όσο κι ο πατέρας σου, ο κομπάρσος. Άκου κομπάρσος!)) Η Σ τ έ λ α ξέσπασε σε γέλια. ((Από τ η μ έ σ η και πάνω είναι κηπουρός κ ι α π ' τ η μ έ

ρίκλεια Κρουπ. « Α , ναι, αυτή η κυρία...» Η Σ τ έ λ α κακάρισε.

ση και κάτω κομπάρσος. Έ χ ε ι ς δει πούτσα κομπάρσου; Αν

« Γ ι α τ ί γελάς;»

έχεις κι εσύ υψηλό δ ε ί κ τ η νοημοσύνης, ζωγράφισε στο χώ2 9 0

291




μα μια πούτσα κομπάρσου. Μια χοντρή, μεγάλη πούτσα

Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

((Θα πέσουν οι σοβάδες...» συνέχισε η Σ τ έ λ α με ρεμ3αστικό ύφος. ((Θα βουλιάξει η σ τ έ γ η . . . »

κομπάρσου... Έ λ α να δω τι ξέρεις! Έ λ α . . . » Η Σ τ έ λ α συνέχισε να γελά, σαν να μην π ί σ τ ε υ ε σ τ ' αυ

((Θα έρχεσαι όποτε θέλεις και θα βάζω το χέρι μου στο βρακάκι σου. Ξ έ ρ ε ι ς τι έχεις ε κ ε ί μέσα;» Ο μικρός, με θα

τιά τ η ς για όσα ξεστόμιζε εκείνο το βρομόπαιδο. Πίσω α π ' τα κουφωμένα παντζούρια, η Χαρίκλεια Κρουπ, καπνίζοντας, παρακολουθούσε τη Σ τ έ λ α με τον μ ι κρό. Κι άκουγε. Το παιδί έπρεπε ν' απομακρυνθεί το γρη

μ π ή φωνή, εξαπέλυε την άμυνα του. ((Παντού σκουριά... Έ τ σ ι κι αλλιώς το σπίτι είναι σά πιο. Μια σκουριά θα β ρ ε ι ς . . . »

γορότερο από το περιβάλλον αυτό και να προετοιμαστεί

((Έχεις δει ποτέ το γατάκι τ η ς μαμάς σου;»

για τη νέα ζωή, που του χάρισε η μακαρίτισσα Μερόπη

((Άσε που το σ π ί τ ι είναι μολυσμένο...»

Ριζούδη.

(('ΕΙτσι λες; Από τι είναι μολυσμένο, κορίτσι μου;»

Η Κρουπ ήταν ευχαριστημένη απολύτως. Ε ί χ ε κατα

((Απ' τα αίματα και τα κατρουλιά των Τούρκων...» Η

φέρει να σπάσει τα νεύρα των επίδοξων κληρονόμων, υ π ε

Σ τ έ λ α , με ύφος θριάμβου, σηκώθηκε απότομα και π ά τ η

ρασπιζόμενη τη θέληση τ η ς νεκρής. Απολάμβανε το ρόλο

σε δυνατά με τα πέδιλα τ η ς το χέρι του Ηλία.

τ η ς και θα έκανε τα πάντα γ ι ' αυτό το παιδί - ένα μ ε γ ά λο στοίχημα με το βαρετό εαυτό τ η ς . Θα φρόντιζε να κα

((Και τι ξέρεις εσύ για τα κατρουλιά των Τούρκων, παλιομουνίτσα;))

τανεμηθεί όσο γινόταν πιο σωστά το σοβαρό χρηματικό

((Ξέρω... Χάρισμα σου, κύριε, γ ι ε του κηπουρού και κο

ποσό που άφησε η Ριζούδη στο Ταμιευτήριο για τον Ηλία

μπάρσου...» Συνέχισε να του πατάει το χέρι κι ο μικρός να

Καπνά του Ηρακλέους. Κάπνιζε κι άκουγε τα δύο παιδιά

χαμογελά κατακόκκινος απ' τον πόνο.

να προσπαθούν να αλληλοπληγωθούν με λόγια.

((Με τη μεγάλη χοντρή πούτσα, όμως...»

((Ώσπου να μεγαλώσεις, το σπίτι τ η ς θείας μου θα 'χει

((Δε με τρομάζεις ε μ έ ν α . . . » ((Έχω αν θες να σου δείξω κάτι για να τρομάξεις...»

ρημάξει. Θα είσαι ο κληρονόμος ενός ερειπίου...» Η Σ τ έ λ α ζύγιαζε τις λέξεις σωστά. Ο μικρός προσπα

((Δε τρομάζω, αλήτη, με τ ί π ο τ α ! »

θούσε να την αποδιοργανώσει βγάζοντας έναν οχετό λέξεων,

Η Χαρίκλεια Κρουπ κάηκε απ' την καύτρα του τσιγά

που πίσω α π ' τα παντζούρια η Κρουπ τον βρήκε σοκαρι-

ρου τ η ς πίσω α π ' τα παντζούρια, αλλά δεν κουνήθηκε. Με

στικό αλλά κι ενδιαφέροντα. Ε ί χ ε χρόνια ν' ακούσει τέτοια

κομμένη την ανάσα έ β λ ε π ε α π ' τις γρίλιες τον κληρονόμο

πεολογία.

να απολαμβάνει το λιώσιμο τ η ς μικρής του παλάμης από

((Θα είσαι το κορίτσι μου, η γκόμενα... Ξ έ ρ ε ι ς τι είναι

εκείνο το σκατοκόριτσο. ((Θα τρομάξεις... Βάζουμε στοίχημα;»

γκόμενα;» «

292


0



Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

((Δε τρομάζω, α λ ή τ η , που θα κληρονομήσεις τα κα

μάτια, συζητώντας για κάποια υπολείμματα τ η ς κληρονο

τρουλιά των Τούρκων...» Απολάμβανε ή δ η περιχαρής τις

μιάς. Άκουγε τα ποτήρια και τα κουταλάκια του καφέ

αναθυμιάσεις τ η ς αμμωνίας η Σ τ έ λ α .

στην κουζίνα ανήσυχη, χωρίς να τολμά να κουνηθεί απ' το

((Τράβα το ποδαράκι σου, μουνίτσα, και θα δ ε ι ς » . ((Τι θα μου κάνεις;» τον προκαλούσε.

πόστο τ η ς . ((Χαρά στο πράγμα!» βρήκε γρήγορα η Σ τ έ λ α τον εαυ

Η Χαρίκλεια Κρουπ άναψε δεύτερο τσιγάρο, κολλώ

τό τ η ς και το χρώμα τ η ς . ((Εσύ θα καθαρίσεις τα κατρου

ντας το μάτι τ η ς στο κούφωμα. Ε ί δ ε τη Σ τ έ λ α να τρα

λιά των Τούρκων...» Τ η ς άρεσε αυτό. Και το επαναλάμ

β ι έ τ α ι , επιτέλους, και τον μικρό να π ε τ ι έ τ α ι σαν σαΐτα ως

βανε κάθε φορά με ανανεωμένο κι ανεβασμένο στόμφο.

τους παραδίπλα θάμνους, για να ανασύρει δύο τεράστια ψόφια πουλιά, με ματωμένες τις άσπρες τους κοιλιές. Η Χαρίκλεια Κρουπ πνίγηκε με τον καπνό αλλά πρό λαβε και ανέπνευσε, όπως είχε εκπαιδευτεί ν' ανασαίνει σε

((Τι στο καλό θέλουν οι Τούρκοι μέσα σ' αυτή την τρέ λα;» απορούσε η Χαρίκλεια. Ακόμα πιο απορημένη όμως ήταν με τη στάση του μικρού, που δεν αντέκρουε το ((αλά τούρκα» επιχείρημα του κοριτσιού.

τέτοιες περιπτώσεις. Δ ε ν μπορούσε με την πρώτη ματιά να

((Ξέρεις τι θα σου κάνω όταν παντρευτούμε;»

αποφασίσει τι σόι πουλιά ήταν εκείνα τα φτερωτά πτώμα

((Δε θα παντρευτώ ποτέ κανένα β λ ά κ α » , τον έκοψε η

τα που, όσο τα καλοκοίταζε έτοιμη να ξεράσει, έ β λ ε π ε ότι

Σ τ έ λ α σ τ η μ έ σ η τ η ς ερωτικής απειλής του. Κ ι ήταν τ ό

τους έλειπαν τα εντόσθια. Ήταν κενά από μέσα...

σο σίγουρη, γρήγορη και απόλυτη, που ο Ηλίας κοκάλω-

Η Σ τ έ λ α , κατακίτρινη, θαύμαζε τα πουλιά, πασχίζο

σε, κρατώντας πάντα τα δύο μεγάλα πουλιά με τα κόκκι

ντας να φερθεί όπως έπρεπε μπροστά στον μικρό που ε

να γυάλινα μάτια. Θυμωμένος και με μια δύναμη που

πιδείκνυε την πραμάτεια του.

ξάφνιασε τη δεσποινίδα Κρουπ, τα πέταξε μακριά, πίσω

((Εγώ έφαγα τα συκώτια τους, μουνίτσα...» συνέχισε

απ' τους κισσούς που είχαν ξεφύγει απ' τους φράχτες και σέρνονταν ανεξέλεγκτοι.

με το γνώριμο ύφος του. Η Κρουπ ίσως για π ρ ώ τ η φορά κατά τη διάρκεια τού του του καλοκαιριού ένιωσε τόσο αφόρητα ιδρωμένη. Δ η λαδή μια ελαφριά, αρωματισμένη υγρασία στις μασχάλες και στο λαιμό. ((Τι κάνουν;» σ κ έ φ τ η κ ε . ((Παίζουν ή ετοι μάζονται να κομματιαστούν;» Παρατηρούσε γ ε μ ά τ η ενο χές και φόβο, μη και την πάρει το μάτι κανενός απ' τους συναδέλφους δικηγόρους που τριγυρνούσαν στα επάνω δω•294

Ο Ηρακλής πολλές φορές είχε ξεκινήσει να τους κόψει, αλλά η κυρά τούς αγαπούσε. ((Είναι άτιμα φυτά, κυρία Μερόπη... Γκρεμίζουν σπί τ ι α ! » ε π έ μ ε ν ε ο κηπουρός. ((Ας το γκρεμίσουν...» Τη μάγευε η πρωτοβουλία των κλαδιών να σέρνονται όσο γινόταν πιο μακριά. Το αγόρι είχε θυμώσει πραγματικά. Μια θ υ μ ω μ έ ν η λύ295



ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Η Ο

πη τρεμόπαιζε στα βλέφαρα του, το ίδιο και στα πανια-

σμα ότι η γηραιά θεία στο παρά π έ ν τ ε του θανάτου ανέ

σμένα του χείλη. Αδένες-κάκτοι πετάχτηκαν στον παιδι

π τ υ ξ ε μητρικά ένστικτα. Φυσικά ο Εφραίμ Δολόγγου ε ι

κό λαιμό και οι γροθιές του, ματωμένες ή δ η α π ' τα που

σέπραξε σε μεγάλες δόσεις τη σχετική κόσμια δυσαρέ

λιά, σφίχτηκαν σαν άγουρα κουκουνάρια.

σκεια τους, αλλά αυτή ήταν η ιερή θέληση τ η ς νεκρής...

Η

Στέλα,

ψύχραιμη μέσα στο λευκό τ η ς φόρεμα

Πώς να το κάνουμε;

- « . . . ε ί χ α κι ε γ ώ κάποτε μια τέτοια β α τ ί σ τ α » , θυμήθηκε η

((Τα τηγάνια και οι κατσαρόλες φαντάζομαι θα περιέλ

Κρουπ πίσω α π ' τις γ ρ ί λ ι ε ς - παρατηρούσε την αξιοθέατη

θουν σ τ η Β ά σ ω . . . » ειρωνεύτηκε η μητέρα τ η ς Σ τ έ λ α ς ,

οργή του μικρού, περιμένοντας την επόμενη του κίνηση.

που, α π ' τη μέρα τ η ς κηδείας και μετά, είχε ξεπενθήσει,

Μα δεν τ η ς έκανε τη χάρη. Τ η ς γύρισε την π λ ά τ η και, με

φορώντας ένα ανοιχτόχρωμο μπεζ λινό τ α γ ι έ ρ .

μια τελευταία ματιά μπλοκαρισμένη από δάκρυα που δεν

Η Βάσω δαγκώθηκε, γιατί και οι τοίχοι έχουν αυτιά -

κύλησαν, απομακρύνθηκε σοβαρός.

και πίσω α π ' τους τοίχους, συμπτωματικά, βρισκόταν και

Η Χαρίκλεια Κρουπ άναψε μηχανικά και τρίτο τσιγά ρο, εισπνέοντας με ανακούφιση τον καπνό. Η Σ τ έ λ α , σαν να είδε ξαφνικά όλη τ η ς τη ζωή να καταρρέει εκεί μπρο στά σ τ η σκιερή βεράντα τ η ς θείας τ η ς , συρρικνώθηκε σ' ένα σιωπηλό κοριτσάκι, που εισχωρούσε στις βελουδένιες απελπισίες τ η ς εφηβείας γ ε μ ά τ η αναίτια π έ ν θ η .

i

η Βάσω με την Ευζωνία- αλλά δε μίλησε. Μια βδομάδα τώρα προσβλητικές μ π η χ τ έ ς δέχονταν απ' τις αριστοκράτισσες ανιψιές τ η ς συχωρεμένης. Γ ι α τ ί , μέσω τ η ς Βάσως και του Ηρακλή, είχε προκύψει εκείνο το ορφανό που έξυ σε ((ποιος ξέρει ποια νεύρωση τ η ς Οθωμανίδας». Ήταν οικογενειακό μυστικό ότι η Κωνσταντινουπολί-

« Τ ι διάολο παιχνίδια γίνονται εδώ μ έ σ α ; » Ε ί χ ε απεριό

τισσα θεία Μερόπη κρατούσε α π ' τη γενιά των Σουλτά

ριστη ε κ τ ί μ η σ η στην ακινησία των νεκρών, αλλά το μ ε

νων, αλλά ποιος να τολμήσει να μ π ε ι σε λεπτομέρειες...

σημέρι εκείνο ένιωσε τα βρύα τ η ς αιωνιότητας να σκαρ

((Η εκδίκηση τ η ς Οθωμανικής αυτοκρατορίας, λοιπόν...»

φαλώνουν στις γάμπες τ η ς . Προβληματισμένη με το μ ι

μουρμούριζαν πίσω α π ' τα δόντια τους οι πιο καλά πληρο

κρό τ η ς π ε λ ά τ η , ανέβηκε επάνω, όπου παιζόταν η τ ε λ ε υ

φορημένες και άμεσα θιγόμενες.

ταία πράξη του δράματος. Ευτυχώς που ο κύριος Εφραίμ

((Να, λοιπόν, τα κατρουλιά των Τούρκων!» Η Χ α ρ ί

Δολόγγου ήταν συστηματικός και οργανωμένος, χωρίς ν'

κλεια Κρουπ διασκέδαζε με τα μούτρα των κυριών, που

αφήνει περιθώρια για ε κ κ ρ ε μ ό τ η τ ε ς και αμφιβολίες.

για τελευταία πλέον φορά έμπαιναν σ' εκείνο το σ π ί τ ι .

Οι κυρίες συγγένισσες τ η ς μακαρίτισσας -που ο νους

Οι συγγενείς αποχωρούσαν σιγά σιγά, το μεσημέρι

τους είχε σαστίσει με τη δ ι α θ ή κ η - ξαναβρήκαν εγκαίρως

προχωρούσε βαρύ και ζεστό και η Χαρίκλεια με τον Ε

την αξιοπρέπεια τους και κατέληξαν στο λογικό συμπέρα-

φραίμ Δολόγγου και τους συνεργάτες τριγυρνούσαν ευχα-

296

297



ριστημένοί, στο σπίτι, που κρατούσε στοιχεία δροσιάς. Η δροσιά τ η ς αβάσταχτης μοναξιάς. Οι νεαροί δικηγόροι είχαν χαλαρώσει τις γραβάτες τους, έπιναν ήδη τον όγδοο καφέ τους, η Βάσω και η Ε υ ζωνία τους συμπαραστέκονταν όσο γινόταν, ((αρκεί που ξεφορτωθήκαμε τις Πομπαντούρ», έ λ ε γ ε η Ευζωνία με α έρα ιδιοκτήτριας. Η Βάσω α μ ί λ η τ η , με δαγκωμένα χείλη. Έ τ ο ι μ η να κλάψει. Ο ύ τ ε ένα ((αντίο» δεν τ η ς είπαν. Μ ε τ ά από τόσα χρόνια... Λες κι αυτή κέρδιζε τίποτα. Πλήρης περιφρόνηση! ((Δε λες που δε θα ξανάρθει αυτό το σίχαμα, η Σ τ έ λ α , το μικρομέγαλο...» την παρηγορούσε η Ευζωνία. ((Τι έφταιξα, βρε Ευζωνία;» την έπιασε το παράπονο. ((Έφταιξες που δεν είσαι μ έ ν τ ι ο υ μ » , απάντησε η σοφή Ευζωνία, ψήνοντας τον εκατοστό καφέ. ((Λυτό έφταιξες!» Π Χαρίκλεια Κρουπ κάπνιζε ασταμάτητα, ανοίγοντας

Ο



((Μαυσωλείο, ε;)) Ένας απ' τους δικηγόρους την είχε πάρει από πίσω. ((Εξαρτάται...» απάντησε άχρωμα η Κρουπ. ((Τελικά, δική σας ήταν η ιδέα οι συζητήσεις να γίνουν εδώ κι όχι στο γραφείο μας στην Λθήνα;» ( ( Δ ι κ ή μου. Δε σας άρεσε;» ((Όλα αυτά έμοιαζαν με παράσταση...» ((Ναι, ήταν. Γ ι α να το πάρουν απόφαση μια και καλή». ((Η γριά τούς την έφερε...» ((Όχι τόσο, όσο αν ήμουν ε γ ώ σ τ η θέση τ η ς . . . » ((Τι θα κάνατε;» Ο νεαρός γέλασε. ((Θα έψαχνα να βρω έναν ελεύθερο σκοπευτή. Κ α ι θ' άρχιζα α π ' την κοπελίτσα». ((Μα αυτή είναι παιδί...» Ο δικηγόρος απόρησε. Η Χαρίκλεια Κρουπ προτίμησε να χαμογελάσει και να

και κλείνοντας πόρτες. Θαύμασε τις ντουλάπες με τα

πάει να βρει τους άλλους. Το μεγάλο ρολόι του σαλονιού

παλτά, τα πιο πολλά γαρνιρισμένα με αστραχάν, τα κα

χτύπησε νυσταγμένα τρεις.

πέλα, τα μαύρα κρεπ φορέματα με τα άψογα πλισέ και τις περίτεχνες νερβίρ, όλα βαλμένα με τάξη. Κ α ι παντού ε κείνο το άρωμα, γλυκερό και κοκέτικο. Οι πίνακες στους τοίχους απεικόνιζαν μορφές νεαρών

((Το σπίτι μάς διώχνει, κύριοι... Λ ρ κ ε τ ά ! » Ο Εφραίμ Δολόγγου έδωσε το σύνθημα. Ώρα ήταν να πηγαίνουν. ((Δεσποινίς Κρουπ, αυτά είναι τα κλειδιά του σπιτιού. Μόνο εσείς και οι επιστάτες δικαιούνται...»

γυναικών με πλούσια ντεκολτέ και εξαίσια κοσμήματα, ό

((Και ο κληρονόμος. Ο νόμιμος...» Η Χαρίκλεια Κρουπ,

λες τους καστανές, με έντονα φρύδια και ελληνική κατα

με επίσημο ύφος, διέκοψε το δικηγόρο Τ ά κ η Σαρίπολο,

τομή, κατά τα πρότυπα του τέλους του δέκατου ένατου αιώ

που παρίστατο κι αυτός στην τ ε λ ι κ ή διαδικασία.

να. Υπήρχαν και μερικά τοπία νυχτερινά, με ποταμόπλοια

((Φυσικά... Κ α ι ο κληρονόμος».

φωτισμένα με κεριά σαν περιοδεύουσες Λναστάσεις, προ

Π Βάσω και η Ευζωνία κοιτάχτηκαν με νόημα, προτού

στατευμένα σε βαριές κορνίζες. 298

σφαλίσουν τα παράθυρα και τραβήξουν τις κουρτίνες. 299



Τελευταία, με τον Εφραίμ Δολόγγου, έφυγε η Χ α ρ ί κλεια Κρουπ. ((Από 'δώ και πέρα μαζί θα μ ι λ ά μ ε , κυρία Κ α π ν ά » , ε ί πε σ τ η Βάσω με την ξενική προφορά τ η ς . ((Να φωνάξουμε τον Ηλία να σας χ α ι ρ ε τ ί σ ε ι » , πετά χ τ η κ ε η Ευζωνία. ((Δε χρειάζεται. Πέρασε η ώρα...» ((Να φωνάξω τον Ηρακλή, σαν άντρα, να π ε ι κ ά τ ι . . . » ((Ώσπου να σας πάρω το παιδί, έχουμε καιρό. Θα μ ι λ ή σουμε ξανά... Καλό σας απόγευμα». Η Βάσω σωριάστηκε στην καρέκλα κατάκοπη. ((Πάμε να φύγουμε, αδελφή», είπε στην Ευζωνία. ((Και να σου πω κάτι; Κ α ι τώρα να μ' έδιωχναν α π ' το σ π ί τ ι τ η ς σκατόψυχης, ούτε που θα μ' ένοιαζε. Μα το Θ ε ό . . . »

300

Καλοκαίρι τον 1958 Αδριανούπολη - Edirne

π

ΩΣ

ΕΙΝΑΙ

Ο

Γ Ι Ο Σ

ΣΟΥ,

ΑΣΑΑΝ;))

Σ ή κ ω σ ε τους ώμους και βιάστηκε να μπει στο

( ( _ L _ L δωμάτιο ν' αλλάξει. Δ ω μ ά τ ι ο σαν καμπίνα. Με γυαλί και ξύλο κι ένα καναπεδάκι για ανάπαυση. Καθρεφτάκι, τασάκι καθαρό και κάτω στο πάτωμα μουσαμάς. Ε ί χ ε καιρό να 'ρθει στο Σοκουλού Χ α μ α μ ί , το καλύτερο χα μ ά μ τ η ς Εντίρνε. Πήγαινε, όποτε πήγαινε, σ' ένα άλλο, πιο φτηνό και πιο παλιό. Σ τ ο Ταχτάκαλε. Του δέκατου π έ μπτου αιώνα, αλλά ο Ασλάν δε νοιαζόταν για τους αιώνες. Τελευταία ούτε οι μέρες τον ένοιαζαν. Μονάχα οι νύχτες, που δεν του κολλούσε ύπνος, έτσι που ήρθαν τα πράγματα. Από τη μέρα που τον κουβάλησαν μαζί με τη Νουρ σ τ η Χωροφυλακή, για να τους ομολογήσει τα περί θανάτου τ η ς μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π , η ζωή του θρυμματίστηκε σαν παξιμάδι. Δύο μερόνυχτα βασανιστικά κράτησε η ανάκριση, ώσπου να πεισθούν -που δεν πείσθηκαν και απόλυτα- για την α θωότητα του... Ας είναι καλά ο γιατρός Ζεμπέτογλου, που επιβεβαίωσε τελικά ότι η θανούσα π ή γ ε από θάνατο φυ σικό. Χ τ ύ π η μ α , τρόμος, μοναξιά, βεβαρημένο παρελθόν. 303



I

ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

Αράδιασε ο γιατρός ένα σωρό καλά επιχειρήματα. Τι συμ

Η Νουρ -όνομα και πράγμα νουρ, γιατί ((νουρ)) ίσον

φέρον είχαν, φτωχοί άνθρωποι, να σκοτώσουν μια γριά;

φ ω ς - ήρθε κ ι έφεξε. Σ τ ρ ά γ γ ι ξ ε απ' τ η στενοχώρια. Π έ

Δύο μερόνυχτα, κάτω α π ' το γκρίζο β λ έ μ μ α του Κ ε μ ά λ

θανε η μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π , χάθηκε ο μισθός, χάθηκε το τζά

Ατατούρκ, ορκίζονταν σε προφήτες και πεθαμένους γονιούς

μπα σ π ί τ ι , αρρώστησε το παιδί, μελαγχόλησε κι ο Ασλάν.

και προγόνους, στα κόκαλα τους -πού βρέθηκαν τόσα κό

Βούλιαξε στον καπνό του τσιγάρου και στις σκέψεις. Τον

καλα, για το όνομα του Α λ λ ά χ - μόνο με λίγο ζεστό νερό.

πείραζαν και τα βλέμματα των συμπολιτών. Δ ε ν ήταν

Νηστικοί και παραδομένοι σ τ η θ λ ί ψ η .

Ιστανμπούλ η Εντίρνε, να χαθεί στο πλήθος, να μην τον ξέ

Τον Μ ε χ μ έ τ , κατακίτρινο κι αμίλητο, τον άφησαν στην

ρουν. Σ τ α καφενεία, στους δρόμους, στις δουλειές, όλοι ε ί

αδελφή τ η ς Νουρ, τη Σεχζαντέ. Συντρέχτρα. Ας είναι κα

χαν ακούσει τα περί δολοφονίας. Πληροφορήθηκαν και την

λά! Δ ε ν τ η ς έφταναν τα βάσανα με τον άντρα τ η ς , τον

αθώωση, αλλά πάλι ως δολοφονία τους άρεσε να το δ ι η

Ισμαήλ, τσιράκι κι αγαπητικό του τραγουδιστή Σ ε ρ τ σ έ ,

γούνται. Ειδικά οι κουρείς βρήκαν για κείνο το καλοκαίρι

φορτώθηκε και τα δικά τους. Διπλασίασε τα ναμάζια στο

θέμα. Ξύριζαν και αράδιαζαν εκδοχές και τις συνέδεαν με

τζαμί η συνετή Σεχζαντέ κι έβαλε μέσον και τον αγαπη

το αιματηρό συμβάν του Τουρχάν μ π έ η , προπολεμικά.

τικό του άντρα τ η ς , που ήταν ((δημοφιλής)), αν ήξερε τ ί

Αυτό, εξάλλου, ήταν ό,τι πιο συνταρακτικό είχε συμβεί

π ο τ ε ανωτέρους τ η ς Ασφάλειας. Ο Σ ε ρ τ σ έ σ' αυτά ήταν

στην Εντίρνε, μαζί με το πέσιμο του ιμάμη α π ' το μιναρέ

καρδιά μάλαμα. 'Ιίτσι κι έβγαζες το κουσούρι -σάμπως έ

του Σ ε λ ι μ ι γ ι έ , βέβαια.

φταιγε κι αυτός που ο Α λ λ ά χ του έδωσε τον έρωτα σε λά

Ο Ασλάν προτιμούσε τώρα το Σοκουλού Χ α μ ά μ . Πιο

θος σ η μ ε ί ο ; - ήταν καρδούλα. Μόνο που δε χρειάστηκε. Τα

μεγάλο, πιο αρχοντικό, πιο ψηλοί οι θόλοι. Όλα τον σ τ έ

πράγματα ήταν απλά. Απλά για το ποινικό μητρώο τους

νευαν πια και προτιμούσε τα ευρύχωρα. Έ π ε σ ε πάνω στα

και δύσκολα για τον Μ ε χ μ έ τ . Χώρια που ο μικρός συνέχι

μάρμαρα ανάσκελα, τυλιγμένος στο λινό ασπροκόκκινο ρι

ζε το κατούρημα κάθε βράδυ, ανέβαζε τώρα και πυρετούς,

γέ πανί. Αργότερα θα τον έτριβαν με κετσέ, να β γ ε ι η α

έγινε ακόμα πιο μονόχνοτος, φοβόταν και να β γ ε ι έξω. Κι

ποφορά τ η ς κούρασης και τ η ς δυστυχίας. Περιχύθηκε τα

έτσι κι ερχόταν το βράδυ, άναβε όλα τα φώτα. Ο γιατρός

καυτά νερά, μυρμηγκιάζοντας από ευχαρίστηση. Σ' ένα

είπε ότι είναι ((σοκ)), αλλά ο γιατρός δε θα πλήρωνε τους

από τα τέσσερα διαμερίσματα, που υπήρχαν ακτινωτά του

λογαριασμούς του ηλεκτρικού ούτε θα 'βαζε μπουγάδα τα

μεγάλου κεντρικού θαλάμου, ένας γέροντας μονολογούσε

κατουρημένα. Το σοκ του Μ ε χ μ έ τ το πολεμούσαν με τριών

τραγουδιστά τα βάσανα τ η ς νιότης.

ειδών φάρμακα και η θεραπεία θα 'παιρνε καιρό. Ως το

Δ ε ν τον πείραξε τίποτα τόσο, όσο το παιδί. Πού θα π ή

Ραμαζάνι, δηλαδή Δ ε κ έ μ β ρ η και βλέπουμε...

γαινε η κατάσταση; Ά σ ε το κατούρημα, άσε το φόβο - που 305

304

I



Ο



ποιος ξέρει τι γνώριζε και δε μιλούσε, το χαζό. Μπορεί και

Ο γέρος παραμιλούσε τα δικά του. Κι έξω απ' την ευ

να είδε. Κι άλλες φορές έ λ ε γ ε ότι έ β λ ε π ε πράγματα αφύ

ρύχωρη σάλα υποδοχής, το ραδιόφωνο έπαιζε ένα απ' τα

σικα, μα ποιος έδινε σημασία; Το τρόμαζε και η γριά,

σουξέ του Σ ε ρ τ σ έ . Θυμήθηκε τον μπατζανάκη του, τον

μπλέκοντας Χριστούς, Παναγίες και Τούρκους αγίους μα

Ισμαήλ, λιμοκοντόρο και μπάνικο, δίπλα στο θηλυπρεπή

ζί σ' ένα κουρκούτι, αλλά και η πόλη αυτή κάπως έ τ σ ι δεν

τραγουδιστή, με ολοκαίνουργο κοστούμι από εγγλέζικο ύ

ήταν; Π μ ι σ ή χ τ ί σ τ η κ ε πάνω σε μνήματα... Όλων των ε ι

φασμα και γραβάτα μ ε τ α ξ ω τ ή , αγκυλωμένη με μια χρυσή

δών οι άπιστοι και οι πιστοί την είχαν κατοικήσει.

καρφίτσα κι ένα τουρκουάζ τοσοδά ματάκι στην άκρη, για

Η μπαγιάν Ζ ε ϊ ν έ π φοβέριζε τον Μ ε χ μ έ τ ότι κάτω α π '

το κακό το μάτι. Ε ί χ ε καλοβολευτεί και μακάρι να κρατού

τις πιπεριές κοιμούνται Ρωμαίοι τ η ς Ρώμης και χριστια

σε τη θέση του στην ευαίσθητη, όπως διαλαλούσαν, καρδιά

νοί τ η ς Ελλάδας, που μπορεί να 'ταν κι έτσι. Παράξενη γ υ

του Σ ε ρ τ σ έ , ώσπου να πάρουν τη μεγάλη απόφαση για την

ναίκα! Δ ι κ α ί ω ς ο Ασλάν, ώρες ώρες, την πέρναγε για τρε

Ιστανμπούλ, γιατί προκοπή στην Εντίρνε δε θα έ β λ ε π ε ο

λή. Ν τ ε λ ί Ζ ε ϊ ν έ π .

Ασλάν. Κάπου θα τους βόλευε ο Ισμαήλ στην αρχή. Να ε

Σφράγισαν το σπίτι και την αυλή, με μάρτυρες και δι

ξετάσουν και πιο ειδικοί γιατροί το παιδί. Μπορεί να έμενε

κηγόρους. Το κληρονομούσαν κάποιοι άγνωστοι αριστο

έγκυος και η Νουρ - νέοι άνθρωποι ήταν ακόμα. Να την έ

κράτες Οσμανλήδες, όπως εξήγησε ο γιατρός Ζ ε μ π έ τ ο

πειθε μονάχα ότι στην Εντίρνε τούτο το καλοκαίρι τους κυ

γλου. Α π ' τα σόγια των Σουλτάνων. Κι αν αυτοί δεν ε μ

νηγούσε ο Αζραέλ, ο θάνατος των παλιών τραγουδιών.

φανίζονταν στην τ α κ τ ή προθεσμία, θα ' μ ε ν ε η κληρονομιά στο κράτος. Το πιθανότερο.

Άνοιξε περισσότερο τα πόδια του ν' αχνιστούν τα αχα μνά του, να βολευτεί η μεγαλειώδης στύση του με το

Χαλάρωσε μέσα στον απαλό, θερμό ατμό. Άνοιξε τα

κρομμυδοκέφαλο ολάνθιστο ξανά κάτω απ' το μουσκεμέ

πόδια να εισχωρήσει ανάμεσα στους μηρούς του η ζ έ σ τ η ,

νο λινό. Άδειαζε το ένα κεφάλι α π ' το αίμα και πήγαινε

να του ξαναζωντανέψει ο αντρισμός, που τόσο καιρό, με

πρόθυμα στο άλλο. Έσταζαν οι ιδρώτες απ' το κορμί, ά

τις φούριες, πού να βρει κι αυτός σειρά... Όπως κι έ γ ι ν ε .

νοιγαν οι πόροι μπουχτισμένοι α π ' τους καημούς, κοκκίνι

Μες στο άδειο χαμάμ - έ ξ ω ήταν ζεστό απόγευμα κι ο κό

σε το κρέας στα νύχια, ρόδισε ολόκληρος απ' τη θέρμη και

σμος προτίμησε να β γ ε ι στα εξοχικά, κατά μήκος των πο

την ευχαρίστηση, αλάφρυναν τα βαριά πόδια πάνω στο

ταμών Τούντζα και Μέριτς, για μπίρες και ντοντουρμά

καυτό μάρμαρο, το στολισμένο με ρόμβους και αραβουρ-

δ ε ς - απολάμβανε τις φλέβες του να φουσκώνουν α π ' το

γήματα από μαύρα και βυσσινιά μωσαϊκά. Κι απ' τους

ξαναμμένο αίμα, χωρίς σκέψεις, χωρίς τα βάσανα τούτου

θόλους να πέφτουν αραιά και πού χοντρές σταγόνες απο

του καταραμένου καλοκαιριού.

σταγμένης ηδονής.

3θ6

307


Ο



Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

Ε ί χ ε ακουστά πως ο Μιμάρ Σινάν, ο αρχιτέκτονας που

λούσε μάταια η Νουρ, με την ποδιά γ ε μ ά τ η φασολάκια.

έφτιαξε το χαμάμ για λογαριασμό του Σοκουλού Πασά, ε ί

((Έχει και Πανσέληνο, το τελευταίο μεγάλο φεγγάρι

χε φτιάξει κι άλλα, ωραιότερα, στην Πόλη. Μα σαν το

του καλοκαιριού...» ε ί π ε η θεία Σεχζαντέ με το μόνιμα

Τ ζ α μ ί του Σουλτάνου Σ ε λ ί μ δεν υπήρχε όμοιο σε ολόκλη

δραματικό ύφος τ η ς , α π ' τον καιρό που τ η ς έφυγε ο θείος

ρη την Τουρκία. 'Ετυχε να το χτίσει στην Εντίρνε, που δε

Ισμαήλ.

λυπόταν να την αφήσει τώρα ο Ασλάν, έστω κι αν θα του

Τα παιδιά έπλεναν για έβδομη φορά τη γάτα και, ο

έ λ ε ι π ε η υγρή ζέστη των καλοκαιριών και ο βαρύς χ ε ι μ ώ

πωσδήποτε, σε λίγο θα ' π ε φ τ ε ξύλο άγριο. Π Σ ε χ ζ α ν τ έ

νας τ η ς . Όλα τα θυσίαζε για να φύγουν μια ώρα αρχύτε

μάζευε υπομονή σαν ουρανός που αποθηκεύει σύννεφα για

ρα. Έ σ φ ι ξ ε τα βλέφαρα για να φανταστεί τα πουλιά πά

την καταιγίδα και, όσο περνούσε η ώρα, τόσο πιο βίαια

νω α π ' τον Βόσπορο, όπως τα ήξερε α π ' το σινεμά και τ ι ς

χωνόταν η λεπίδα στα φασολάκια. Π γάτα ούρλιαζε τ σ ι

καρτ ποστάλ του Ισμαήλ...

τώνοντας τα πόδια τ η ς , με τα νύχια σε θέση μάχης. ((Μπαμπά...» Ο Μ ε χ μ έ τ δάγκωσε τα χείλη του ώσπου τα μάτωσε. Έ κ λ ε ι σ ε με τα χέρια όσο πιο καλά γινόταν το

Πήρε να νυχτώνει το ράθυμο καλοκαιρινό βράδυ σ τ η μ ι

στόμα για να μην ουρλιάξει, σφάλισε και τα μάτια και ξά

κρή αυλή του σπιτιού τ η ς θείας Σ ε χ ζ α ν τ έ . Τα παιδιά στα

πλωσε ανάσκελα στον καναπέ. Μόνο άκουγε κι ανάσαινε

νερά και οι γυναίκες στην αυλή καθάριζαν φασολάκια με

την αλατισμένη αύρα του φόβου. Ακουγε τον καβγά που,

τους σουγιάδες, μα ο Μ ε χ μ έ τ προτιμούσε να κάθεται μ έ

επιτέλους, ξέσπασε στην αυλή. Π Σεχζαντέ κοπανούσε ό

σα, κάτω α π ' το ηλεκτρικό με τα κουνούπια. Όλοι πια το

ποιον έβρισκε, βρίζοντας τη φύτρα του Ισμαήλ. Η Νουρ

'χαν πάρει απόφαση και δεν τον μάλωναν. Αφού έτσι πα-

γελούσε για να ελαφρύνει η κατάσταση, τα παιδιά έτρεχαν

ρηγοριέται, αφήστε τον να καβουρντίζεται σ τ η ζ έ σ τ η . . . Απόψε το παιδί, παράδοξο για τη θεραπεία που έκανε,

σαν δαιμονισμένα και η γάτα είχε ήδη σκαρφαλώσει στο φεγγάρι, μέσα α π ' τη λεύκα, νιαουρίζοντας πένθιμα.

ήταν ανήσυχο. Δ ε ν έπαιρνε τα μάτια του α π ' την ώρα, ί

« Μ π α μ π ά . . . » Δάκρυα ανάβλυσαν και η καρδιά ξετρε

δρωνε, άφηνε τα κουνούπια να του πίνουν το αίμα στα πό

λαμένη πίσω από τη ρώγα. Να μην μπορεί να π ε ι ένα δυ

δια αδιαμαρτύρητα, αρπαζόταν ξαφνικά α π ' το τραπέζι,

νατό «ξου!».

του 'ρχόταν μα δεν του 'βγαίνε μια κραυγή, κάτι σαν ((ξου», έστηνε αυτί ν' ακούσει, σαν να ήθελε να μαντέψει τη δια δρομή κάποιου αναπάντεχου τ α ξ ι δ ι ώ τ η . « Έ λ α έξω, βρε αγόρι μου, να δροσιστείς...» παρακα3ο8

« Μ ε χ μ έ τ , έλα να δεις τι ξύλο τους δίνει η θ ε ί α . . . » φώ ναξε σκασμένη στα γέλια η Νουρ. Να μην μπορεί να πει ένα ((ξου!». Να μην μπορεί να τ η ς π ε ι : «Μάνα, μη γελάς. Μη γελάς απόψε... Δ ε ν κάνει!» ή: 309



Ο



« Γ έ λ α κι άλλο, ακόμα πιο πολύ, να το φχαρι,στηθείς, για

ρων στην Πανσέληνο που αναδύθηκε χαλκοπράσινη μέσα

τί δε θα ξαναγελάσεις έ τ σ ι . . . » Τίποτα δεν μπορούσε ν' αρ

α π ' τον Βόσπορο...

θρώσει ο Μ ε χ μ έ τ , βυθισμένος στο βούρκο που μύριζε τ σ ί

((Πού βρίσκομαι;» αναρωτήθηκε ψιθυριστά κι άνοιξε τα

κνα, αφού τα αμόλησε πάλι και μάλιστα ξύπνιος. Δ ε ν κα

μάτια, έτοιμος να θαμπωθεί α π ' το φεγγάρι του Αυγού

τάλαβε τίποτα. Έ κ λ α ι γ ε μόνο βουβά, κατουρημένος πάνω

στου. Μα μόνο τον ασθενικό ηλεκτρικό γλόμπο να κ ρ έ μ ε

στο ντιβάνι, με τα κουνούπια θρεμμένα α π ' την υγρασία

ται α π ' τον κεντρικό θόλο αντίκρισε και τους ατμούς ν' α

τ η ς νύχτας, να ξεδιψούν α π ' το αίμα των ποδιών του...

νεβαίνουν κουρασμένοι προς τα πάνω. Κι όμως, άκουγε τους γλάρους και τον παφλασμό των κυμάτων, όπως όταν τα ανακατεύουν τα κουπιά τ η ς βάρκας. Κι εκείνο το ψυ

Φτερούγιζε πετώντας αθέατος στους θόλους του χαμάμ, ί

χρό ρεύμα να του ανατριχιάζει το κορμί.

σως γιατί ήταν γκρίζος, με λευκό στην κοιλιά και στο μ έ

Μόλις που πρόλαβε να δει ένα φτερωτό κάθετο σύννε

σα των φτερών, όμοιος με το χρώμα του ατμού που είχε

φο με μαύρο ράμφος να κατεβαίνει στο πρόσωπο του, σκο

στερεοποιηθεί εκεί ψηλά, σαν μια ανάλαφρη κρέμα.

πεύοντας με ακρίβεια. Παραδόθηκε αμέσως στο θάνατο,

Ο Ασλάν, μέσα σε τρία λεπτά, είχε ονειρευτεί κιόλας ό

κατάπληκτος για το πουλί, που έφαγε λαίμαργα τους βολ

λο τον Βόσπορο σαν λαδερή επιφάνεια ασημένιου ταψιού

βούς των ματιών του, καταπίνοντας γρήγορα ό,τι είχαν δει

γ ε μ ά τ η τεράστιους γλάρους, που βουτούσαν για σαφρίδια

κι αποτυπώσει σε τόσα χρόνια ζωής. Τελευταία τελευταία

και σαρδέλες. Ε ί δ ε και τον εαυτό του να ψαρεύει παρέα με

αίσθηση προτού ξεψυχήσει ήταν πως λύθηκε ο αφαλός του

τον Μ ε χ μ έ τ σκουμπριά και ζαργάνες. Πολλά ψάρια με

κι ο γλάρος έχωσε το ράμφος του στην κοιλιά, ψάχνοντας

κόκκινα βράγχια σαν το λειρί του κόκορα και σαν τα κόκ

το τζιγέρι του. Το βρήκε; Δ ε ν το ' μ α θ ε ποτέ. .

κινα βελούδινα τραπεζομάντιλα τ η ς μακαρίτισσας. Τρία λεπτά κράτησε ο ύτυνος. Κ α ι το ραδιόφωνο, έξω σ τ η σά λα, έπαιζε ακόμα το τραγούδι του Σ ε ρ τ σ έ . Κρύωσε από ένα ξαφνικό ρεύμα και μετακινήθηκε μια ιδέα στο μάρμαρο. Οι βρύσες στα γύρω διαμερίσματα έ

((Αυτό είναι το πουκάμισο, τα παπούτσια, το σώβρακο και το παντελόνι του. Φουκαράς άνθρωπος ήταν... Πορ τοφόλι φουσκωμένο με φωτογραφίες είχε)).

τρεχαν όλες μαζί, αν και το χαμάμ συνέχιζε να 'ναι άδειο.

Ο υπεύθυνος του χαμάμ γέλασε μόνος του, παραδίνο

Θα 'χε φύγει κι ο γέρος, γιατί ούτε τραγουδιστά μισόλο

ντας τα πράγματα του Ασλάν στους αστυνομικούς, που

γα άκουγε ούτε τον ξύλινο ήχο απ' τα τσόκαρα. Ο ύ τ ε το

ήρθαν να βγάλουν συμπέρασμα. Ανέκριναν τους υπαλλή

τάσι. Μόνο το νερό και το λυπητερό χαιρετισμό των γλά-

λους, δυο τρεις όλους κι όλους, και τον υπεύθυνο που ε π ι τ η -

310

311



ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

ρούσε τα δωμάτια. Ως τα μεσάνυχτα ρωτούσαν και ξανα

Κατέβασε το γενικό διακόπτη, κλείδωσε και ξεκίνησε

ρωτούσαν ποιος μ π ή κ ε και ποιος β γ ή κ ε . Ο γέρος ήταν π ε

με το ποδήλατο για το σπίτι. Περασμένες μία θα έφτανε -

λάτης και γνωστός στην αγορά τ η ς Αδριανούπολη ς.

κι άντε πάλι πρωί πρωί για το Σοκουλού Χ α μ ά μ . Ε ί χ ε πλα

((Σφάχτηκε γιατί είχε βάρος στην ψ υ χ ή » , ξεστόμισε έ

κώσει συννεφιά, μακάρι να έβρεχε, να λυτρωθεί η Εντίρνε

νας απ' τους τρίφτες, μισόγυμνος, μουσκεμένος στον ι

απ' τη ζ έ σ τ η , αλλά και πάλι η Πανσέληνος πού και πού

δρώτα, γιατί η άπνοια και η υγρασία έκαναν απόψε θραύ

ξεπρόβαλλε μ ε γ ά λ η και λαμπερή, σαν το μάτι του Α λ λ ά χ .

ση. Όλοι ήξεραν πάνω κάτω για τον Ασλάν και τις υπο

Ο δρόμος που ακολουθούσε ήταν κατηφορικός, με πολ

ψίες ενοχής που τον βάραιναν. Οι αστυνομικοί ζεσταίνο

λές λακκούβες και κομμάτια εδώ κι εκεί από καλντερίμια,

νταν και δεν είχαν όρεξη για χωρατά. Το π τ ώ μ α το πήρε

απομεινάρια τ η ς εποχής που όλη η πόλη ήταν στρωμένη με

ένα ασθενοφόρο χωρίς σειρήνα.

καλντερίμι. Πεινούσε, διψούσε και νύσταζε. Θα έτρωγε

Ο υπεύθυνος του χαμάμ πασαλείφτηκε με κολόνια λ ε

τυρί με καρπούζι και θα κοιμόταν, αφού ασφάλιζε το εύρη

μόνι προτού σβήσει τα φώτα. Έ π ε ι τ α , ρίχνοντας ματιές

μα. Μάλλον θα πήγαινε κατευθείαν για ύπνο. Έκλειναν τα

για να βεβαιωθεί πως ήταν ολομόναχος, έβγαλε απ' την

μάτια του και τα αυτιά του τον κορόιδευαν. Το φεγγάρι ε ί

κωλότσεπη ένα μεγάλο κόσμημα σαν κουμπί, παρμένο α

χε κρυφτεί, η νύχτα είχε ξαναγίνει σκοτεινή, όταν, περνώ

πό κάποια ε π ί σ η μ η φορεσιά άλλων καιρών. Ένα στρογγυ

ντας απ' το παλιό οθωμανικό νεκροταφείο -ήταν ο δρόμος

λό ασημένιο κόσμημα, όπως τα παλιά μ ε τ ζ ί τ ι α , στολι

του-, νεκροταφείο όπου τη μέρα οι νοικοκυρές του μαχαλά

σμένο με μαργαριτάρια μικρά και θαμπά ρουμπίνια, σαν

άπλωναν π ε τ σ έ τ ε ς και σεντόνια πάνω στα τουρμπάνια των

μ π α γ ι ά τ ι κ η ψίχα ροδιού. Όταν έβρισκε την ευκαιρία, πά

τάφων, άκουσε το ηχηρό φτερούγισμα ενός πουλιού.

ντοτε έψαχνε τις τσέπες των πελατών. Κ α ι σήμερα, σαν

Π ά τ η σ ε τα πετάλια να ζωηρέψει το ποδήλατο, ν' αφή

να του το σφύριξε ο διάβολος, π ή γ ε καρφωτός στην τ σ έ

σει πίσω το χορταριασμένο, πήχτρα στις μολόχες και τις

πη του Ασλάν, μόλις ανακαλύφθηκε το σώμα σε κατά

αγριοδαμασκηνιές νεκροταφείο. Έ τ ρ ε χ ε τώρα χοροπηδώ

σταση εμετού. Ξέρασε επιτόπου ο τρίφτης που τον βρήκε

ντας στις καμπούρες του δρόμου. Ξανάκουσε το στριγκό

αιμόφυρτο πάνω στο μάρμαρο. Κι εκείνος, μέσα στην α-

αναστεναγμό του πουλιού. Να κλαίει η αλυσίδα στο ποδή

ναμπουμπούλα, πρόφτασε κι έχωσε τη βρομοχερούκλα του

λατο και ν' απαντά σαν ηχώ ένα πουλί, κρίνοντας ότι για

στις τσέπες του σκοτωμένου. Π έ τ υ χ ε το μεγάλο κουμπί -

πουλί επρόκειτο, π ρ ώ τ η φορά του συνέβαινε.

σίγουρα κλεμμένο α π ' την τρελόγρια, που, ως τα πέρσι, τη

Σαν μαχαιριά ένα ράμφος μουλιασμένο σε κάτι βρομε

θυμόταν να παρακολουθεί τους πεχλιβάνηδες στο Κ ι ρ κ π ι

ρά γλοιώδες του 'κοψε ένα κομμάτι από το αυτί. Όσο

νάρ να παλεύουν.

χρειαζόταν για να τρελαθεί και ν' αρχίσει να ψάχνει τη φω-

312

313



νή του, που, αντί να β γ ε ι από το στόμα, έγινε ένα μεγάλο αέριο που του διόγκωσε το έντερο. ((Θα φάω και καρπούζι και πεπόνι...» σ κ έ φ τ η κ ε σε μια ύστατη προσπάθεια να κυριαρχήσει στον πανικό του, απογειώνοντας το ποδήλατο, κάνοντας όσο μπορούσε περισ σότερα ζιγκ-ζαγκ για ν' αποφύγει το πουλί που του απο γύμνωνε το λαιμό από τη σάρκα. Έ π ε σ ε μέσα σε μια μάντρα με στοίβες κάρβουνο. Δ ι α κόσια μέτρα πριν από το σπίτι του. Το κάρβουνο απορρό φησε όλο του το αίμα. Γ ι ' αυτό τον βρήκαν στεγνό την ε πομένη τ η ς Πανσελήνου.

314

1998,21

ηοεφίον

Me βροχή

Α

Κ Ρ Ι Β Ω Σ ΣΤΑ ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ. ΚΑΙ ΘΥΜΟΤΑΝ ΚΑ¬

λά την ημερομηνία, γιατί μερικές Μαρίες προτιμού σαν, αντί του Δεκαπενταύγουστου, να γιορτάζουν

στα Εισόδια. Κυρίως οι ανύπαντρες. 'Οπως η γραμματέας του, που, κηδεία ξεκηδεία, είχε ο ίδιος προνοήσει από χθες να τ η ς σταλούν κίτρινα τριαντάφυλλα κι ένα άρωμα. Αυ τό που τ η ς είχε ε π ι β ά λ ε ι εκείνος. Έ β η ξ ε να φύγει το γρέζι α π ' το λαιμό - θες η αμυδρή ά μ π ω τ η τ η ς συγκίνησης, θες ο υγρός καιρός και η δυσοί ωνη συννεφιά, τυπικό φόντο κηδείας. Κοιτούσε και δεν κοιτούσε τους άλλους. Οι άλλοι κοιτούσαν κυρίως αυτόν και λιγότερο το φέρετρο με τον Ηρακλή Καπνά, που σε λί γο θα κατέβαινε στο χώμα τ η ς Κηφισιάς, πλάι σ τ η σύζυ γο του Βάσω, μακαρίτισσα από δεκαετίας. Πολλά χρόνια είχε να τους δει συγκεντρωμένους όλους μαζί. Από τ ό τ ε . Την Μπέλα την είχε υποστεί άλλες τρεις φορές, για κάποιες εξυπηρετήσεις. Δυστυχώς είχε υποκύ ψ ε ι στις παρακλήσεις του πατέρα του να τη δεχτεί και, α φελώς, τη δ έ χ τ η κ ε . Εν γνώσει του αφελώς... Ε ί χ ε συντα3'7



I

ο


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

ξιοδοτηθεί πρόωρα ως βοηθός προϊσταμένη, αλλά είχε βά

δείχνε να 'ναι ακόμα κυρίαρχος στα οικογενειακά τους. Κ α

σανα με την κόρη τ η ς που είχε πατήσει ένα βελόνι και,

νένας δεν κινήθηκε προς το φέρετρο. Όλοι περίμεναν τη δι

κατά την Μ π έ λ λ α , το βελόνι προχωρούσε προς άγνωστη

κή του κίνηση. Κ ά τ ι που δεν έπιασε αμέσως. Του το ψιθύ

κατεύθυνση. Τώρα την είχε απέναντί του μαυροφορεμένη,

ρισε ο οδηγός του, που στεκόταν λίγο πιο πίσω. Ε ί χ ε φτά

κακοβαμμένη ξανθιά, με κόκκινη μ ύ τ η απ' το κλάμα.

σει η σ τ ι γ μ ή . Πήρε βαθιά ανάσα και πλησίασε το ανοιχτό

« Ά ρ α το βελόνι δεν έθιξε κανένα ζωτικό όργανο τ η ς

φέρετρο με το γερασμένο, κέρινο Ηρακλή, μια σταλιά συρ

κόρης...» σ κ έ φ τ η κ ε κι αναστέναξε, προσπαθώντας μά

ρικνωμένο απ' την επάρατο, πλαισιωμένο με χρυσάνθεμα.

ταια να συγκεντρωθεί. Έ β ρ ε χ ε κι ο παπάς αργούσε. Λ ι τ ή

Έ β γ α λ ε το αμήχανο δεξί χέρι απ' την τ σ έ π η του παλ

κηδεία. «Μακαρία η οδός ην πορεύεις σήμερον...» Του ά

τού και χάιδεψε τα μαλλιά του πατέρα του. Ό,τι είχε μ ε ί

ρεσαν τα λόγια, αν και δε γούσταρε να φιλοσοφεί.

νει αυθεντικό απ' τον Ηρακλή ήταν τα μαλλιά. Ο ύ τ ε λί

Η γηραιά κυρία που υποβασταζόταν από δύο μεσήλικες

γα ούτε πολλά. Πιο γκρίζα, ναι. Ά γ γ ι ξ ε κι άκουγε. Ά γ γ ι

άντρες πρέπει να ήταν η αδελφή τ η ς Βάσως. Κ ά π ο τ ε την

ξε την παγωνιά του μετώπου του Πρακλή κι άκουγε π ε

αποκαλούσε ((θεία Ευζωνία». Του είχε ρίξει κάνα δυο μα

ντακάθαρα τον κρυστάλλινο ήχο του μπαγλαμά του Πα-

τ ι έ ς θαυμασμού και μάλλον διέκρινε στο βλέμμα τ η ς , π ί

παϊωάννου στα κλασικά του, ένα θερμό βράδυ του Σ ε

σω α π ' τα χοντρά μυωπικά γυαλιά, τη λάμψη μιας πονη

π τ έ μ β ρ η του 1958.

ριάς. Η Ευζωνία είχε επιζήσει όλων μ' εκείνη τη λ ά μ ψ η .

Παραμονή που θα πήγαινε εσωτερικός στο ((σχολείο των

Έ τ σ ι τη θυμόταν ως την τελευταία σ τ ι γ μ ή που αφέθηκε

επιφανών», όπως έ λ ε γ ε και ξανάλεγε ο Ηρακλής, μ ε θ υ

στα σιδερένια χέρια τ η ς Χαρίκλειας Κρουπ, φεύγοντας ο

σμένος απ' τις μπίρες εκείνο το βράδυ. Τ ι μ ή ς ένεκεν τ η ς

ριστικά και αμετάκλητα από την πατρική εστία.

αναχώρησης του κληρονόμου γιου απ' το σπιτάκι του κ η

Χαμογέλασε που τοποθέτησε έτσι το ζήτημα: ((πατρι

πουρού. Χ ω ρ ί ς τη Χαρίκλεια Κρουπ -ο Ηρακλής τη φο

κή ε σ τ ί α » . Θυμόταν πως τον πατέρα του ουσιαστικά τον

βόταν, τη σεβόταν και τη μισούσε ως α γ ά μ η τ η - μόνοι, οι

έζησε μόνο εκείνους τους ζεστούς μήνες του 1958, όταν ήρ

κογενειακώς μεταξύ τους. Με τη Βάσω α μ ί λ η τ η , να σιγο-

θαν τα πάνω κάτω. Μ ε τ ά όλα αυτά ξεμάκρυναν με την α

μουρμουρίζει τα ρεφρέν των τραγουδιών. Μπορεί να ήταν

μέριστη φροντίδα τ η ς δεσποινίδος Κρουπ, βοηθούμενης

((της εκκλησίας», αλλά τα γνώριζε κι αυτά. Δ ε ν ενέκρινε

και απ' τον ίδιο.

το περιττό, όπως ε ί π ε , έξοδο των μπουζουκιών, και μάλι

Σ τ η ν προτροπή του ιερέα για τον ((τελευταίο ασπασμό», η Μπέλα ξέσπασε σε δυνατούς λυγμούς, τους οποίους μ ε

4

νου, αλλά ο Ηρακλής ένιωθε υποχρέωση να τ ι μ ή σ ε ι την αναχώρηση του γιου του.

τρίασε όταν έφαγε μια σκουντιά απ' την Ευζωνία, που έ3ΐ8

στα στο Νέο Φάληρο, με το φιρμάτο 1\άννη Παπαϊωάν-

i

319



Αρκετά είχαν ψυχοπλακωθεί το καλοκαίρι. Κι έτσι οι

Ο γέρος δεν του το έθιξε ποτέ. Δ ε ν έ θ ι γ ε τέτοια ο Η

τρεις τους -η Μπέλα παρέτεινε ε π ' αόριστον τις διακοπές

ρακλής, καταχωνιασμένος στο γλυκερό πουρί τ η ς ευγνω

τ η ς σ τ η Σ α λ α μ ί ν α - βρέθηκαν στο κέντρο με τα λαμπιόνια

μοσύνης για τα καλά που τους παρείχε ο γιος, έστω και

κρεμασμένα χιαστί πάνω α π ' τα τραπέζια μιας αυλής και

τηλεγραφικά. Τρεις μήνες στο ακριβό νοσοκομείο κι ύστε

τον αρχιμάστορα του ρεμπέτικου να ροκανίζει τα μεράκια

ρα ο αναμενόμενος θάνατος. Αυτό ήταν.

του έρωτα με το αντριλίκι του ωραίου, παλιού μερακλή. ((Και να μη μας ξεχάσεις, παιδί μου...» ε ί π ε ο Ηρακλής

Τα τραγούδια και οι συρμάτινες φωνές υποχώρησαν κα θώς φιλούσε το μ έ τ ω π ο του νεκρού. Β ρ ε γ μ έ ν ο απ' τη

μεθυσμένος, με τα δάκρυα να ξεχειλίζουν και τραγουδώ

Βροχή, όμως κατά έναν τρόπο που του 'φερε ελαφρά τάση

ντας τις κ α τ ' επίφαση κεφάτες μελωδίες.

για ε μ ε τ ό . Θυμήθηκε ξαφνικά πως το βράδυ, στα μπου

Ήξερε όμως πως το σχέδιο τ η ς Χαρίκλειας Κρουπ α

ζούκια, πάνω που όλοι τους ένιωθαν χαλαροί, ακόμα και η

π έ β λ ε π ε σ τ η λήθη. Ο Ηλίας ήταν μικρός τ ό τ ε , μα κατα

σιωπηλή Βάσω με το ραμμένο στόμα, θυμήθηκε πως τον

λάβαινε τα δάκρυα του πατέρα του. Σ ή κ ω ν ε και η Βάσω

έπιασε βήχας. Σ α ν να πνιγόταν. Ο Ηρακλής του χ τ ύ π η σ ε

το ποτήρι με την μπίρα ζεσταμένη από ώρα. Ένα π ο τ η

δυνατά την π λ ά τ η και τ ό τ ε κάτι ελευθέρωσε το λαρύγγι

ράκι μ ε τ ά βίας ή π ι ε . Ηιο πολύ για να το σηκώνει στις ε υ

του. Κ ά τ ι , που το επισήμανε αμέσως η γλώσσα, μα δεν το

χές που έδινε ο άντρας τ η ς . Σ τ ο κάτω κάτω γιος του ήταν

φανέρωσε στους άλλους. Μια θ α μ π ή πέτρα σαν σπυρί α

και χάρη σ' αυτόν θα έμεναν δωρεάν στο σπιτάκι.

πό ρόδι γινωμένο. Την έβγαλε με τρόπο και, προτού πά

((Δεν ήμουν σπουδαίος, αλλά δεν έφταιξα ε γ ώ » , δικαι ολογιόταν ο μεθυσμένος κλαίγοντας. ((Κι όσο για τη συ χωρεμένη τη μάνα σου - μ ε συγχωρείς, Β ά σ ω - την είχα α γαπήσει, αλλά αυτή δεν είχε υπομονή... δεν ε ί χ ε . . . » Έ λ ε γ ε και τέτοια άβολα εκείνο το μακρινό βράδυ και ξανά: ((Μη μας ξεχάσεις, ρε μ ά γ κ α . . . » .

ρουν χαμπάρι τον πανικό του, την πέταξε κάτω απ' το τραπέζι... Πώς το θυμήθηκε τώρα; ( ( Ε λ ά τ ε . . . » άκουσε τη φωνή του οδηγού. Τον έπιασε μαλακά απ' το μπράτσο και τον τράβηξε α π ' το φέρετρο. Π ρ ώ τ η φορά η Ευζωνία, ογδόντα τόσο χρόνων γυναίκα, είδε στεγνό, αδάκρυτο γιο, τόση ώρα πάνω από π ε θ α μ έ

Δ ε ν τους ξέχασε, αλλά τους ανάγκασε να ζουν πίσω

νο γονιό. Σταυροκοπήθηκε, αλλά δεν έκανε σχόλιο. Ίσα ί

απ' το γυάλινο τοίχο που χώριζε τη νέα του ζωή. Τους νοια

σα που αργότερα, στον καφέ, τον χαιρέτισε με σέβας:

ζόταν μ' ένα τυπικό ενδιαφέρον από μακριά. Ο ύ τ ε στην

((Συλλυπητήρια, κύριε Κ α π ν ά » .

κηδεία τ η ς Βάσως π ή γ ε . Όχι μόνο γιατί εκείνο το διά

Η Μπέλα θέλησε, προγραμματισμένα, να κάνει μια

σ τ η μ α βρισκόταν στην Α μ ε ρ ι κ ή . Κι εδώ να ήταν, πάλι δε

απ' τις προσφιλείς τ η ς υστερίες, αλλά η ψυχρότητα του βα

θα πήγαινε.

σικού πενθούντος τ η ς έκοψε πάσα διάθεση. 320

321


Ήπιαν τον καφέ και αποχώρησαν ήρεμα. Ο Ηλίας Κ ά


ντυπωσιακά σφιγμένες στα ταγιέρ τους, με μυρωδιές που του ανακάτευαν το στομάχι. Μόνο που δε γινόταν να τους

πνας έμεινε τελευταίος. Έ δ ω σ ε κάποιες οδηγίες στον εργολάβο κηδειών και

αλλάξει άποψη για τη σύνθεση των αρωμάτων. Ο τ ι δ ή π ο

μ π ή κ ε σ τ η μαύρη Μερσεντές. Κανένας πλην τ η ς εορτά-

τε του θύμιζε το παλιό άρωμα ((Τζίκι)) τον πέθαινε. Κι ας

ζουσας γραμματέως Μαρίας και του οδηγού δεν έμαθε τ ί

χρωστούσε σ' αυτό τα πάντα...

ποτα για το πένθος.

Είχαν καιρό ως τις τρεις το απόγευμα, που ήταν το ρα

Η βροχή είχε δυναμώσει πάλι κι έδερνε αλύπητα το αυ

ντεβού με τον πρωθυπουργό για μια υπόθεση που εκκρε

τοκίνητο. Η λεωφόρος μονίμως κολλημένη. Σ η μ ε ι ω τ ό ν .

μούσε από το καλοκαίρι. Ο ίδιος την αποκαλούσε ((Φάκε

Τα συνηθισμένα εκνευριστικά κορναρίσματα, όμως ο οδη

λο Τουρκία)). Ταξίδευε διαρκώς, είχε περάσει ξώφαλτσα

γός είδε το μεσήλικα άντρα στο πίσω κάθισμα να κλαίει

ακόμα κι από τη Μαντζουρία - τ ο ανέφερε σαν ε π ί τ ε υ γ μ α -

σιωπηλά, με το πρόσωπο κολλημένο στο τ ζ ά μ ι . Όταν τα

αλλά στην Τουρκία δεν π ή γ ε π ο τ έ . Τόσο κοντά και τόσο

β λ έ μ μ α τ α τους διασταυρώθηκαν στον καθρέφτη, χωρίς να

μακριά μαζί. Δ ε ν έτυχε ή το απέφευγε για λόγους που...

κάνει καμιά προσπάθεια να κρυφτεί, ο Ηλίας Καπνάς ρώ

δεν είχε λόγους.

τ η σ ε την ώρα.

Αναλογιζόταν πόσο καλά βολευόταν πίσω α π ' τον ασα

« Έ χ ο υ μ ε χρόνο ως τ ι ς τρεις...))

φή τίτλο ((αρχιτέκτων τ η ς οικονομίας)). Ένας οικονομολό

«Ευχαριστώ)).

γος, ένας θεωρητικός μάλλον του χρήματος, με ανεπιφύ

Ή θ ε λ ε να π ε ι κι άλλα πράγματα στον οδηγό - έξι χρό

λακτα εξαίσιο ουμανιστικό αμπαλάζ. Μπορούσε να δώσει

νια τώρα σ τ η δούλεψη του, σοβαρός, μετρημένος και π ε

μια μίνι διάλεξη για τα χαλιά του Καυκάσου, να περάσει

ρίεργα στοργικός. Αν και δεν άφηνε πολλά περιθώρια οι

άνετα στον Καλό άνθρωπο του Σετσουάν του Μπρεχτ, σφυ

κειότητας ο Ηλίας, για τον οδηγό του ένιωθε, αν μη τι άλ

ρίζοντας ακόμα και τη μουσική του Πάουλ Ντεσάου γ ι ' αυ

λο, συμπάθεια. Θυμόταν τα ραντεβού, ήταν συντηρητικός

τό το έργο, για να καταλήξει στα προσφιλή του οικονομι

αλλά αποφασιστικός στην οδήγηση, ποτέ έξι χρόνια δεν

κά, συνδυάζοντας αριθμούς με γεωγραφία και ιστορία και

τον απασχόλησε με κάτι προσωπικό. Δε φλυαρούσε, δε

στατιστικές μακροβιότητας για Καυκάσιους που ομολο

σχολίαζε, μπορεί να υπήρχε και μια ά τ υ π η συνενοχή των

γούσαν ότι κατανάλωναν απίθανες ποσότητες γιαουρτιού,

δυο τους. Σ τ ο ν αέρα, όμως. Συνενοχή μετά α π ' τ ι ς κου

χόρτων και ξινόγαλου, μ' ένα βακτηρίδιο συνήγορο τ η ς

β έ ν τ ε ς που συνήθως αντάλλασσε με εξέχοντες πολιτικούς,

μακροζωίας.

άντρες πρωτοφανούς βλακείας και απύθμενου αμοραλι

((Ηώς ήσουν παιδί, Ηλία;)) τον ρωτούσαν οι γυναίκες

σμού. Κ α ι με δικηγόρους αμετροεπείς. Κ α ι γυναίκες ε-

που τιμούσαν το μεγάλο κρεβάτι του με τα μ π ε ζ ή γ κ ρ ε -

322

323


0 ΤΟΥΡΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΗΟ

νά σεντόνια τα φερμένα απ' το Μιλάνο κι αρωματισμένα

πουργώ», σαν κουτσομπολιό. Ο πρωθυπουργός δε φημιζό

με κάτι που θύμιζε χριστουγεννιάτικη δολοφονία. Ε λ κ υ

ταν για το χιούμορ του, αλλά, σ' ένα πολύ κλειστό γεύμα

στικό, πάντως.

εργασίας, οι ντομάτες -κόκκινες, ώριμες σωστά κι ανοιγ

Α π έ φ ε υ γ ε να δίνει απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερω

μένες σαν φαντασμαγορικές αλατισμένες π λ η γ έ ς - ήταν το

τ ή σ ε ι ς . Προτιμούσε να δείχνει αυτά που δ ι έ θ ε τ ε ως ε ν ή -

πιο εντυπωσιακό στοιχείο του τραπεζιού. Αευκό κρασί,

λιξ. Έ ν α λεπτό, μελαχρινό σώμα, γυμνασμένο σωστά, πιο

τυριά, πράσινη σαλάτα και οι ντομάτες ορθάνοιχτες σαν

πολύ από ιδεοληψία για την αποθήκευση λίπους κάτω α π '

αιδοία απ' το υπερπέραν.

το δέρμα. Κι ένα σημάδι κάτω απ' την αριστερή του μα

Φυσικά, όση αηδία κι αν του προκάλεσε η ιστορία, δεν

σχάλη, που δε θυμόταν π ό τ ε , πού και πώς προέκυψε. Δ ε ν

έδειξε τίποτα, καταλαβαίνοντας την πρόκληση του πρω

παρέλειπε όμως να ζητά από τις εκάστοτε παρτενέρ του

θυπουργού. Γ ι α την ακρίβεια τον ((διάβασε», όπως μονά

να τον φιλούν στο σημείο αυτό, που, εξάλλου, στις εξαιρε

χα αυτός ήξερε να ((διαβάζει» τις σκέψεις των άλλων. Ο

τ ι κ έ ς ώρες του έρωτα, ερεθιζόταν περισσότερο απ' όλα τα

μόνιμος και παντοτινός του τρόμος. Κ α ι , μαζί, η σταθερή

μέρη του κορμιού του. Κοκκίνιζε έτοιμο λες να εκραγεί σαν

ευλογία-κατάρα τ η ς ζωής του. Αν είχε ένα κενό στην ψυ

ώριμη ντομάτα - άλλο ένα πράγμα που σιχαινόταν. Ε ί χ ε ,

χ ή , αυτό οφειλόταν στην αμφιβολία τ η ς επιτυχίας του

μάλιστα, απαγορεύσει παντελώς τη χρήση τ η ς στο μενού

στους επικίνδυνους κύκλους που κινιόταν.

του σπιτιού.

Πού άρχιζαν οι ικανότητες του οι ((αρχιτεκτονικές» και

Σ τ ο διαζύγιο, στο δεύτερο διαζύγιο, ασχέτως αν β γ ή κ ε

πού η παραβίαση των σκέψεων των άλλων; Δ ε ν ήθελε να

((κοινή συναινέσει», η σύζυγος του ε π έ μ ε ν ε στην παρά

το σκέφτεται ούτε τώρα, που είχε καβατζάρει το μισό αι

γραφο που περιλάμβανε την ιδιοτροπία του με τις ντομά

ώνα. Ίσα ίσα που τον παρηγορούσαν κάποιες τ α κ τ ι κ έ ς η

τ ε ς . Έ τ σ ι και τις έ β λ ε π ε στην κουζίνα, μπορούσε να σκο

μικρανίες, πόνοι αφόρητοι, που τους άφηνε ελεύθερα να τον

τώσει άνθρωπο. Όσοι το διάβασαν, χαμογέλασαν, αποδί

ταλαιπωρούν, χωρίς να διανοείται να καταφύγει ακόμα και

δοντας επιπλέον εύσημα παραξενιάς σ τ η φήμη του ως ((οι

στο απλούστερο παυσίπονο. Μόνο έτσι καταλάγιαζαν οι

κονομικού αρχιτέκτονα».

τ ύ ψ ε ι ς και μαλάκωναν οι φόβοι.

Προτού τον καλέσει για π ρ ώ τ η φορά ο πρωθυπουργός

Κ ά π ο τ ε σ κ έ φ τ η κ ε τι θα έκανε αν αναγκαζόταν να μ π ε ι

σε μια ((καθ' υπέρβασιν», κεκλεισμένων των θυρών, εξω

σε κάποιο μηχάνημα ικανό να αποκαλύπτει δυσλειτουρ

κοινοβουλευτική συνεργασία, είχε μ ε λ ε τ ή σ ε ι σχολαστικά

γ ί ε ς του εγκεφάλου. Γ ι ' αυτό, όταν άκουγε αξονικές και

το φάκελο ((Ηλίας Κ α π ν ά ς » . Ό μ ω ς τη λεπτομέρεια τ η ς

τα παρόμοια, κατέβαζε τα ρολά. Προτιμούσε έτσι τη θ έ

ντομάτας τού τη μετέφερε κάποιος ((παρά τω Πρωθυ-

ση του ανθρώπου που ξεκλείδωνε τις ψυχές, αν και τις πιο

324

325


πολλές φορές όλες αυτές οι διαδικασίες ήταν επώδυνες και κατέφευγε στο ελάττωμα-προτέρημα μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις. Τον τρομοκρατούσε η ιδέα ότι κάποιος μπο ρούσε, αντίστοιχα, να αναγνώσει τα μυστικά του, αλλά με τον καιρό π ε ί σ τ η κ ε για τη σπανιότητα αυτών των πραγ


Θυμόταν πάντως ότι πέρασε μια περίεργη ασθένεια στα όρθια, μια ασθένεια - έ τ σ ι χαρακτήριζε εκείνη την π ε ρίοδο- που είχε να κάνει με προβολές εικόνων και τα σχε τικά, αλλά τα περισσότερα παιδιά μπορούν να αφηγηθούν εύκολα τερατώδεις ιστορίες αναλόγου μεγαλείου. Όλα αυ

μάτων και παραιτήθηκε α π ' το μεγαλύτερο μέρος τ η ς κα

τά αποτελούσαν ωραίο θέμα για ξενύχτι, εφόσον προέκυ

χυποψίας του. Ε ί χ ε τη γ ν ώ σ η , δ ι έ θ ε τ ε το κύρος τ η ς π ε ί

π τ ε ο σχετικός αποδέκτης, συνήθως φιλόδοξες η μ ι α υ τ ι -

ρας του, ήταν εδώ και πολλά χρόνια ένας πολίτης του κό

στικές γυναίκες, που προσποιούνταν ότι συμμερίζονταν

σμου. Όλα τα άλλα ήταν το επιπλέον ατού για τη διεκδί

τ ι ς αναμνήσεις του. Αφορμή, φυσικά, ήταν η γυαλιστερή

κ η σ η τ η ς πρωτιάς, όπου χρειαζόταν μια τέτοια επίδειξη...

ερώτηση ((Ηώς ξεκίνησες;». Ηλίθιος δεν ήταν. Όταν καταλάγιαζε το ερωτικό μέρος και βεβαιωνόταν πως οι τέσσερις απ' τους πέντε απανω

Η βροχή συνεχιζόταν το ίδιο εκνευριστική, όμως είχαν χρό νο, γ ι ' αυτό συνέστησε στον οδηγό να περάσουν για έναν καφέ απ' το σπίτι τ η ς κυρίας Κρουπ. Η Χαρίκλεια Κρουπ

τούς οργασμούς ήταν ψεύτικοι, μετάνιωνε φριχτά που παρα σύρθηκε και τριπλασίαζε τα πουσάπς στο γυμνό παρκέ. Γ ι α τιμωρία σ τ η λ ε π τ ή φλούδα αθωότητας που του απέμενε.

παρέμενε σταθερά ο πιο δικός του άνθρωπος. Δικός του με πάσα έ λ λ ε ι ψ η συναισθηματισμού. Μια απολύτως σωστή ε π α γ γ ε λ μ α τ ι κ ή σχέση, στεγανή όπως ακριβώς και τον

Η Χαρίκλεια Κρουπ, στα ογδόντα δύο τ η ς , κάπνιζε με το

πρώτο καιρό που ανέλαβε την εκπαίδευση του, ξεκινώντας

αποφθεγματικό ((Με σκοτώνει και το σκοτώνω...». Ο Η

απ' το ((άλφα». Άλφα για τη Χαρίκλεια Κρουπ σήμαινε

λίας ήταν σίγουρος πως θα συνέχιζε να το ((σκοτώνει» και

((Άναλογίσου τις ευθύνες σ' αυτό που σου προσφέρθηκε». Ό

μ ε τ ά τα ενενήντα. Τον υποδέχθηκε με το παρανοϊκά ίδιο

σο για την προσφορά, κανένας δε γνώριζε πόσο μεγάλη και

ταγιέρ, ατσαλάκωτη, με το τσιγάρο βυθισμένο στο στό

δυνατή ήταν. Μόνο η Χαρίκλεια Κρουπ και ο δικηγόρος

μα. Έ σ τ ε ι λ ε το σοφέρ στην κουζίνα να φάει, πάντα το 'κα

Δολόγγου, που πέθανε. Κ α ι φυσικά ο Ηλίας Καπνάς, που

νε, για να μείνουν οι δυο τους.

φρόντισε να αξιοποιήσει ((αρχιτεκτονικά» την κληρονομιά

((Κηδεύτηκε, λοιπόν...»

τ η ς Μερόπης-Ιουστίνης Ριζούδη. Το ((Ράνα» είχε απωθη

((Τον κ ή δ ε ψ α . . . » Ήλπιζε ν' ακούσει μια στοιχειώδη

θεί διά παντός - ή έτσι νόμιζε. Κ α ι , πράγματι, δεν ξανα

κουβέντα συμπάθειας για τον νεκρό. ((Να πιεις έναν καφέ. Με τούτη την υγρασία είναι ό,τι

γύρισε ποτέ στην τουρκική απειλή του κήπου στα 1958. 326

327



πρέπει. Εξάλλου η βροχή σ' έφερε κι όχι η κηδεία... Κατα

πό κάτι αγγλικά. Δε φανταζόμουν πως η μακαρίτισσα ή

λαβαινόμαστε». Γέλασε μόνη της, ξεφυσώντας ντουμάνια.

ταν τόσο κοσμοπολίτισσα...»

Ο καφές ήρθε κι ένιωσε ανακουφισμένος μακριά α π '

Με σβελτάδα ασυνήθιστη για ογδοντάχρονη κυρία, του

την Κηφισιά, δίπλα στο τζάκι που ψευτόκαιγε ρίχνοντας

πέταξε ένα φάκελο με ξεθωριασμένα σημειώματα. Έ β α

πού και πού λάμψεις χλομές στα λουστραρισμένα, ε γ γ λ έ

λε τα γυαλιά του, εξετάζοντας παραξενεμένος τα ((ειλικρι

ζικης έμπνευσης, έπιπλα του σπιτιού. Στους τοίχους οι

νή συλλυπητήρια» σε διάφορες γλώσσες. Μια απολύτως

τρεις μητροπολίτες συγγενείς τ η ς Χαρίκλειας Κρουπ, μ έ

κίτρινη κάρτα ήταν γραμμένη στα οθωμανικά, με τσι

σα στις βαριές κορνίζες τους, όπως τους θυμόταν από παι

γκέλια. Συλλυπητήρια από τ η Νέα Τόρκη, τ η Βηρυτό, τ ο

δί, καθώς και διάφοροι άλλοι συγγενείς, χαμένοι από εν

Παρίσι, το Κάιρο και την Κωνσταντινούπολη. Το αστείο ή

διαφέρουσες αιτίες. Μα πιο πολύ, τα πρώτα χρόνια τ η ς

ταν πως παραλήπτης ήταν η ίδια η νεκρή, η Μερόπη-Ιου

κηδεμονίας, τον εντυπωσίαζαν οι δίδυμοι αδελφοί Κ ρ ο ν τ η -

στίνη Ριζούδη του Ζάννου.

ρά, σκοτωμένοι στο άνθος τ η ς νιότης τους α π ' τον ίδιο κ ε ραυνό. Δύο μελαγχολικοί πανόμοιοι νεαροί με ναυτικά παι

((Βγάζεις άκρη;» Η Χαρίκλεια άναβε ήδη τσιγάρο με το άλλο, το μισοτελειωμένο.

δικά ρούχα, αν και έφηβοι, με φόντο κάποιο σκοτεινό χ ε ι

((Γνωριμίες του παλιού καιρού... Κ ά ψ ' τ α . . . »

μωνιάτικο δάσος. Ξαδέλφια τ η ς Χαρίκλειας Κρουπ, ζω

Κ ρ ά τ η σ ε μόνο την κάρτα με τα οθωμανικά. Ο φάκελος

γραφισμένα από κάποιο μ α θ η τ ή του Ιακωβίδη. « Κ ρ ο ν τ η -

ζωντάνεψε τ η φωτιά.

ρά» ήταν το επίθετο τ η ς μητέρας τ η ς Χαρίκλειας, όσο α

((Ελπίζω να μην επιχειρήσεις να ξαναπαντρευτείς. Ξ έ

πίθανο κι αν φαινόταν να υπήρξε μητέρα που κυοφόρησε

ρω ότι π λ ή τ τ ε ι ς με τις κουβέντες μου, αλλά οφείλω να σ'

αυτό το πλάσμα.

το υπενθυμίζω, όσο ζ ω » .

((Θα σου φανεί τρελό, αλλά η κόρη του δικηγόρου Τ ά κ η Σαριπόλου μου έ σ τ ε ι λ ε ένα μάτσο επιστολές σ υ λ λ υ π η τ ή

Γέλασαν δυνατά, κατάπληκτοι και οι δυο που παραβία ζαν το πρωτόκολλο των τυπικών συναντήσεων τους.

ριες. Γ ι α σένα. Με καθυστέρηση σαράντα χρόνων. Τ ι ς βρή

((Ο πρωθυπουργός θέλει να με σ τ ε ί λ ε ι στην Τουρκία...))

κε στην αποθήκη του πατέρα τ η ς » .

((Εσύ θ έ λ ε ι ς ; »

((Από ποιον;»

((Δεν ξέρω. Έ χ ω απόψε μαζί του συνάντηση. Τπάρχει

((Από ποιους να λες. Διάφοροι συγγενείς ή φίλοι τ η ς

ένας μεγαλοεπιχειρηματίας ονόματι Φερίκ Καπλαντζί. Α

Ριζούδη. Έμαθαν ότι πέθανε, δεν ξέρω πώς βρήκαν άκρη,

πό αυτούς τους παντοδύναμους, που ανακατεύουν συλλο

και να τ ε ς . Θέλεις να δεις συλλυπητήριες κάρτες και ε π ι

γές από πρώιμα ισλαμικά κεραμικά -η Κρουπ το άκουσε

στολές σ τ η γλώσσα τ η ς Β α β έ λ ; Δ ε ν έβγαλα άκρη, εξόν α-

σαν πρώιμα κεράσια ή κάτι τ έ τ ο ι ο - με Τράπεζες, τ η λ ε ο -

328

329



π τ ι κ ά κανάλια και ναυτιλιακές εταιρείες. Κ ά τ ι βολιδο

νουν είτε από πέσιμο ή . . . » Του ' κ λ ε ι σ ε το μάτι με τσαχ

σκοπούν...»

πινιά και σφάλισε την πόρτα με δύναμη, αφήνοντας πίσω

« Θ α κατασκοπεύσεις, δηλαδή». «Ακίνδυνες κ ο σ μ ι κ ό τ η τ ε ς » , τη διέκοψε, κοιτάζοντας α νήσυχος την ώρα.

τ η ς καπνό. ((Ζωήρεψε περίεργα η κυρία Κρουπ», σχολίασε ο οδηγός. « Ν α ι . Ζωήρεψε για να με διασκεδάσει».

((Και γιατί δε στέλνει κανέναν απ' αυτούς τους βλά

Το βαρύ μαύρο αυτοκίνητο κύλησε προς τη λεωφόρο. Οι

κ ε ς ; » Η Χαρίκλεια Κρουπ, μετά τη συνταξιοδότηση τ η ς ,

δύο άντρες παρέμειναν σιωπηλοί. Ο Πλίας κοίταζε και ξα-

μισούσε οποιαδήποτε μορφή εξουσίας.

νακοίταζε τα οθωμανικά συλλυπητήρια που αφορούσαν το

((Δε στέλνει, γιατί ο Τούρκος είναι επικίνδυνος».

καλοκαίρι του 1958. Π κάρτα μύριζε κάρβουνο και καμφο

((Ακίνδυνες κοσμικότητες...» κάγχασε η Κρουπ. « Π ρ ό

ρά. Υπερτερούσε το κάρβουνο...

σεχε! Δε με ανησυχεί ο Τούρκος. Ο πρωθυπουργός αυτός...» Έ π λ ε ξ ε στα γρήγορα μια φαρμακερή φανέλα στα μ έ τρα του πρωθυπουργού. Ο Πλίας Καπνάς είχε ακούσει και

Το ταξίδι οργανώθηκε μέσα σ' ένα μισάωρο. Ο πρωθυ

χειρότερα, όμως ήξερε πως η Χαρίκλεια, στο βάθος, π ε

πουργός ήταν φιλικά ουδέτερος, αλλά μεταξύ τους υπήρ

ρηφανευόταν για το ((επίτευγμα τ η ς » . Τον θεωρούσε έ τ σ ι ,

χε συμπάθεια και μια αμοιβαία ε κ τ ί μ η σ η , ύστερα από κά

κι εκείνος τ η ς το ε π έ τ ρ ε π ε . Έσφιξαν τα χέρια και, για

ποιες εκτός πολιτικής συζητήσεις. Γ ι α οικονομικά, φυσι

π ρ ώ τ η φορά, έσκυψε και τον φίλησε στο μάγουλο. Δε θυ

κά, όμως σ' έναν πιο προσωπικό τόνο. Σ η μ α σ ί α είχε ότι

μόταν άλλοτε να ' γ ι ν ε κάτι τέτοιο. Απέφυγε να συναντή

κανείς δεν του ε π έ β α λ λ ε αυτό το ταξίδι. Ήταν μια εκκρε

σει το β λ έ μ μ α τ η ς .

μότητα, βέβαια, που έπρεπε να διευθετηθεί. Ταξίδι ανα

((Άκου να σου πω, νεαρέ. Εφόσον πας στην Πόλη, θυ

γνώρισης.

μήσου τη γριά φίλη σου και φέρε μου δύο κουτιά αμυγδα-

Ο Φερίκ Καπλαντζί, ένας από τους αστέρες τ η ς οξύ

λωτά απ' το Μ π ε μ π έ κ . Τα καλύτερα. Τα ξέρουν όλοι...» Ε

μωρης ανάπτυξης τ η ς Τουρκίας, ενδιαφερόταν να συμπρά

πανέλαβε την παραγγελία με αγωνία, λες κι ολόκληρη η

ξει με ελληνικές επιχειρήσεις. Ήταν ένας άνθρωπος που

ζωή τ η ς ξαφνικά εξαρτιόταν απ' τις τούρκικες σπεσιαλιτέ.

νοιαζόταν για το επίπεδο του συνομιλητή του, μιλούσε σω

((Τίποτ' άλλο;»

στά αγγλικά και γαλλικά, ίσως και γερμανικά. Ανήκε σ τ η

((Μερικά χαλιά σε παστέλ χρώματα». Τον κοίταξε πονη

((διεθνή των επιχειρηματιών» και έπαιζε σε πολλά τα

ρά. ((Τουλάχιστον, έτσι και γλιστρήσω και πέσω, να προ

μπλό. ' Ε ^ ε ν ε στην Κωνσταντινούπολη, κάπου στον Βόσπο

σγειωθώ σε κάτι μαλακό. 'Οπως ξέρεις, οι γέροι π η γ α ί -

ρο, και το σπίτι του, όπως του εξήγησε μια κυρία απ' το

330

33'



γραφείο του πρωθυπουργού, ενήμερη για την αναγνο^ρι-

ρόλο του μάγειρα κι έκανε μικρά θαύματα. Κ α ι μάλιστα

σ τ ι κ ή π τ ή σ η του Ηλία Καπνά, φωτογραφιζόταν στο τ ε

θαύματα χωρίς να χρειαστεί ντομάτα.

λευταίο τεύχος του αγγλόφωνου Κορνονκόπω., ενός εξαιρε

((Τι θα φ ά τ ε ; »

τικού προπαγανδιστικού περιοδικού υψηλής αισθητικής,

((Θα βγω το βράδυ. Ίσως...»

που παρουσίαζε την Τουρκία τουλάχιστον σαν τον τ ε λ ε υ

((Με χρειάζεστε;»

ταίο επίγειο παράδεισο.

Δ ε ν τον χρειαζόταν. Θα ' φ ε ύ γ ε μεθαύριο, οπότε είχαν

Σ' ένα ντοσιέ υπήρχαν τα εισιτήρια, η κράτηση του ξε

χρόνο για να συνεννοηθούν.

νοδοχείου -απέφυγαν το ιστορικό ((Πέρα Παλάς)) για την

((Αν π ε ι ν ά σ ε τ ε . . . »

παρακμιακή του γραφικότητα- κάποιες σελίδες με τ ι ς

((Ξέρω, ξέρω...» Δ ε ν ήξερε τίποτα, παρά μόνο ότι ένας

προτάσεις και τ ι ς θέσεις του Τούρκου και, φυσικά, το τ ε ύ

πονοκέφαλος από την ύ π ο π τ η περιοχή του αυχένα μπορού

χος του Κορρονκόπια,

ένα ζαλιστικά φωτογραφημένο

σε να του σκοτώσει τη βραδιά. Μια βραδιά μοναξιάς, όπως

σ π ί τ ι μεταξύ καταπράσινων λόφων και daCkoLaaoLQ, με δύο

λαχταρούσε, σ' ένα μεγάλο λευκό διαμέρισμα χωρίς ανα

σελίδες αφιερωμένες στις σπάνιες μινιατούρες τ η ς συλλο

μνήσεις. Και χωρίς έπιπλα. Σχεδόν. Τα στοιχειώδη μόνο υ

γ ή ς του Καπλαντζί και το απαραίτητο, ιδιωτικής χρήσης,

πήρχαν, και μάλιστα με τρόπο κατηγορηματικό. Κ ρ ε β ά τ ι ,

χαμάμ από λευκό και γκρίζο μάρμαρο, μια μικρογραφία

καναπές, κουζίνα με άχρηστη τ ε λ ε ι ό τ η τ α , υπολογιστές δύο

του περίφημου χαμάμ Τζαάλογλου στην παλιά Πόλη, έργο

-ο ένας φορητός-, ένα στέρεο που εδώ και μια βδομάδα

του Σινάν στο σημαδιακό δέκατο έκτο αιώνα.

μοίραζε τη φωνή τ η ς Μπάρμπαρα Χ έ ν τ ρ ι ξ με τραγούδια

μ'

Ε ί χ ε βραδιάσει όταν ξεκίνησε για το σπίτι του. Οι μ έ ρες είχαν μικρύνει απελπιστικά. Κ α ι η βροχή, βροχή.

του Μότσαρτ και του Σούμπερτ σε όλους τους χώρους με ι σότιμη απόδοση, λίγα απαραίτητα βιβλία στο υπνοδωμά

((Θα π ά τ ε . . . »

τιο. Κ α ι κάτω μόνο το παρκέ. Ο ύ τ ε χαλιά ούτε τίποτα.

Ο οδηγός προέβλεψε αργία, αν και δεν ήταν α π ' τους

Ούτε φωτογραφίες που να μαρτυρούν κάτι. Δύο μεγάλες

τύπους που προσπαθούν να ξετρυπώσουν αργίες.

μαυρόασπρες, καλλιτεχνικές, κάποιου Αμερικανού στον έ

((Ναι, θα π ά ω » .

ναν τοίχο έδειχναν το μετρό τ η ς Νέας Τόρκης ένα ζεστό α

((Για π ρ ώ τ η φορά στην Πόλη, λοιπόν».

πόγευμα Αυγούστου. Τα σίδερα και οι άνθρωποι γυάλιζαν

Δ ι κ α ί ω ς είχε εμπιστοσύνη σ τ η μνήμη του οδηγού. Μ ε

το ίδιο. Μαύροι επιβάτες με τρομαγμένα μάτια απ' το φλας.

ρικές φορές του εμπιστευόταν και την κουζίνα του. Τ ι ς τ έ

Που μπορεί και να μην άναψε κανένα φλας...

λειες υπερσύγχρονες συσκευές, που ο ίδιος δεν ήξερε να

Υπήρχε κι ένα τραπέζι μεγάλο, παλιό, με μαρκετερί

χρησιμοποιεί. Τ ό τ ε ο οδηγός αναλάμβανε ευσυνείδητα το

στην επιφάνεια του. Ρόμβοι και αστέρια. Το μοναδικό έ-

332

333


πιπλο α π ' την κληρονομιά τ η ς Κηφισιάς. Όλα τα άλλα πουλήθηκαν, α π ' τη σ τ ι γ μ ή που τα χάρισε σ τ η Σ τ έ λ α κι εκείνη δεν τα δ έ χ τ η κ ε . Όπως δε δ έ χ τ η κ ε και να τον δει. Είχαν περάσει πολλά χρόνια από την ενηλικίωση του. Τώρα γερνούσε, δείχνοντας ακόμα νέος. Κ α ι θυμόταν τη Σ τ έ λ α , που κι εκείνη γερνούσε κάπου με πείσμα. Υ π έ θ ε τε ότι κάπως έτσι...

Π Ρουθ Άντερσον, το βροχερό απόγευμα τ η ς 21ης Νοεμ βρίου, κάθισε επιτέλους να γράψει στην αδελφή τ η ς , στο Σ ι κάγο. Καταρχάς είχε ξυπνήσει μέσα της μια νοσταλγία, που θύμιζε τις λιγούρες τ η ς όταν έμενε έγκυος. Πλησίαζε η Η μέρα των Ευχαριστιών, η κατ' εξοχήν αμερικανική γιορτή, και για π έ μ π τ η χρονιά εκείνη βρισκόταν στην Ελλάδα. Γ ι α δέκατη, όμως, στα Βαλκάνια. Αιτία, βέβαια, ο Ρόμπερτ, που ήταν ιστορικός και, κατά προέκταση, μ ε λ ε τ η τ ή ς των βαλκανικών γλωσσών, σε σημείο μάλιστα που σήμερα, δέ κα χρόνια αφότου είχαν πατήσει το πόδι τους στην « Ε υ ρ ώ πη των πληβείων», όπως αστειεύονταν μεταξύ τους, να μ ι λά και η ίδια αρκετά υποφερτά τα ελληνικά, πρωτίστως, και μετά τα τουρκικά, λίγο τα αλβανικά και ακόμα λιγότερο τα σλαβικά, με τις επιμέρους αποχρώσεις τους. Τα τελευταία π έ ν τ ε χρόνια η Ρουθ ευχαριστούσε το Θεό που στέριωσαν στην Αθήνα, την οποία θεωρούσε πιο ενδιαφέρουσα απ' τις περισσότερες πληκτικές κεντροευ ρωπαϊκές πόλεις που ήξερε. Κ α ι βέβαια χρωστούσε πολ λά σε τούτο το σ π ί τ ι , που το 'χε περιγράψει άπειρες φο334

335



ρές στα γράμματα τ η ς σε φίλους κ α θ η γ η τ έ ς του Π α ν ε π ι

ριακο. Θυμήθηκε με δυσκολία το όνομα του άντρα στην

στημίου του Έβανστον, τους οποίους προέτρεπε πάντα να

άλλη άκρη του ακουστικού, γιατί μόνο δύο φορές μέσα στά

έρθουν, κλείνοντας μονίμως με την επωδό: ((Ελλάδα δεν

π έ ν τ ε χρόνια τον είχε συναντήσει, και ντράπηκε.

είναι μόνο τα νησιά». Έ ν α σ π ί τ ι στα μέτρα τους, παλιό

Έ ρ ι ξ ε πολλά ((σόρι» η Ρουθ Άντερσον, φέρνοντας στο

αλλά προσαρμοσμένο στις ανάγκες του Μ π ο μ π και των

νου τ η ς τον άψογα ντυμένο κύριο Καπνά, ιδιοκτήτη του

παιδιών. Ε ί χ ε μεγάλο κήπο, ένα παράσπιτο που τους χ ρ η

σπιτιού, με τον οποίο, μέσω μιας ψυχρής γραμματέως, ε

σίμευε για αποθήκη, ησυχία - τ ο κυριότερο- και ψηλή π έ

πικοινωνούσαν κατά διαστήματα. Ήθελε τον Μ π ο μ π και,

τρινη μάντρα γύρω γύρω, για να μη χάνονται τα σκυλιά.

αν ήταν δυνατόν, να περνούσε κάποια σ τ ι γ μ ή αύριο... Την

Δύο λαμπραντόρ και μία κεραμιδόγατα.

καθησύχασε πως δεν επρόκειτο για το σ π ί τ ι . Κ ά τ ι προ σωπικό. Θα ξανάπαιρνε αργότερα.

((Αγαπημένη μου Κ έ ι τ » , έγραφε η Ρουθ Άντερσον, ((είμαι ενθουσιασμένη γιατί, στην κυριολεξία, από τον ουρανό μού έπεσε το δώρο του Μπομπ για το "θενκσγκίβινγκ". Προ χθές η σκύλα μας ξετρύπωσε, προφανώς σκάβοντας ή ένας Θεός ξέρει πώς, έναν τενεκέ που αποδείχθηκε θησαυρός. Πιθανόν ο Μπομπ να τον αξιολογήσει σαν κάτι ευτελές, ό μως αυτός ο βρομερός τενεκές, όταν τον έπλυνα και τον γυάλισα, είδα πως ήταν στολισμένος με ωραία ανάγλυφα σχέδια, λουλούδια και φύλλα κισσού. Α π ' όσο κατάλαβα,

Ο Ηλίας Καπνάς δε φαντάστηκε πως την επομένη τ η ς κηδείας του πατέρα του θα ήταν αναγκασμένος να ε π ι στρέψει στην Κηφισιά. Ο Ρόμπερτ Άντερσον είχε προθυ μοποιηθεί να τον εξυπηρετήσει, αν και δεν είχε καταλάβει πολύ καλά τι ακριβώς ζητούσε ο κύριος Καπνάς. Πάντως ο καφές, στις έντεκα το πρωί, ήταν έτοιμος. Κ α ι το κ έ ι κ

πρέπει να χρησίμευε κάποτε σαν περικνημίδα ή να κάλυ

και μια γυάλινη γαβάθα με γιαούρτι, ξερά βερίκοκα και

πτε κάποιο πόδι ανάπηρο, γιατί είχε κάτι ελάσματα δερ

καρύδια. Δ ι έ κ ο ψ ε τη μ ε λ έ τ η των αλβανικών, επαναλαμ

μάτινα στα πλάγια. Ελπίζω να μην τον αναζητήσει κανείς

βάνοντας ((μπίε σι β α ζ ν τ ι μ ί σ τ » , δηλαδή ((βρέχει συνέ

για τα επόμενα εξήντα χρόνια. Επειδή μονίμως ανησυχείς

χ ε ι α » , και το πιο περίπλοκο ((σοτ κόχα άστε σουμ ε κ έ κ ε » ,

για μας, σε πληροφορώ πως όλη η οικογένεια έχει κάνει α-

που πάει να πει ((ο καιρός είναι βροχερός». Ήρθε κι ο κύ

ντιτετανικό εμβόλιο...»

ριος Καπνάς με μια μπεζ ομπρέλα και μια λαδοπράσινη,

Προτού προλάβει να κλείσει το φάκελο, χ τ ύ π η σ ε το

κλεισε τα κίτρινα μάτια τ η ς συνεχίζοντας να ονειρεύεται.

φαρδιά καμπαρντίνα. Τα σκυλιά γάβγισαν, η γάτα ανοιγότηλέφωνο. Ο Μ π ο μ π έ λ ε ι π ε , είχε κ α τ ε β ε ί με τα παιδιά

((Τα ελληνικά σας καλπάζουν, κύριε Άντερσον...»

στο βιντεοκλάμπ να διαλέξουν ταινίες για το Σ α β β α τ ο κ ύ -

((Γιου λούτεμ ούλουνι... Παρακαλώ, καθίστε! Σ α ς το

336

337



'πα αλβανικά, γιατί θα ' π ρ ε π ε να μιλώ καλύτερα ελληνι

((Φοβάται. Ένας... -νομίζω πως άντρας έγραψε την

κά, αν δεν... πώς το λένε, αν δεν ανακάτευα -δύσκολη λ έ

κ ά ρ τ α - ένας άντρας φοβάται "που γύρισε". Ποιος μπορεί

ξ η ! - κ ι άλλες γλώσσες...»

να γύρισε, κύριε Κ α π ν ά ; » ρώτησε μειδιώντας ελαφρά ο Ρόμπερτ Άντερσον.

« Ό π ω ς τουρκικά...» ((Και αλβανικά. Αυτά με παιδεύουν τώρα... Κ α φ έ ; »

((Δεν έχω ι δ έ α » . Ο Ηλίας ζήτησε και δεύτερο φλιτζά νι καφέ, ενώ η γάτα, που αισθάνθηκε μια ασυνήθιστη έ

Κ α ι καφέ και λίγο κ έ ι κ . Ο Μ π ο μ π Άντερσον πρόσεξε πως δεν τον ενδιέφερε το σ π ί τ ι , αλλά του πρότεινε, αν ή θ ε λ ε , να το δ ε ι . Δ ε ν ή θ ε λ ε . Άλλο ήθελε. Του έδειξε μια πολυκαιρισμένη κάρτα, γραμ

νταση στο γραφείο του αφεντικού τ η ς , προτίμησε να συ νεχίσει τον ύπνο τ η ς στα δωμάτια των παιδιών. Ε π ά ν ω . Ο Ηλίας Καπνάς άνοιξε συζήτηση για την πολυπλοκό τ η τ α τ η ς παλιάς τουρκικής γραφής, ο Ρόμπερτ νοιάστηκε

μένη σε παλιά τουρκικά. ((Δεν αφορά εμένα. Πρόκειται μάλλον για σ υ λ λ υ π η τ ή

για την περαιτέρω αποκρυπτογράφηση τ η ς κάρτας:

ρια, όταν πέθανε μια η λ ι κ ι ω μ έ ν η κυρία πριν από σαράντα

((Μπορώ να κάνω μια φωτοτυπία αμέσως».

χρόνια. Ε ί χ ε διασυνδέσεις με τη σουλτανική οικογένεια

Μπλόκαρε την άρνηση του Ηλία - ((Μη σας βάλω σε

τ η ς Τουρκίας. Αν βγάζετε άκρη...» Ο Αμερικανός νοικάρης πήρε ένα μεγεθυντικό φακό απ' το γραφείο, παρατηρώντας προσεχτικά την κάρτα. ((Οι γνώσεις μου στην οθωμανική είναι λίγες, α λ λ ά . . . »

κόπο για πράγματα που δεν είναι ε π ε ί γ ο ν τ α » . Ο πολύγλωσσος κύριος Άντερσον θα ξαναδιάβαζε το κείμενο: ((Ευκαιρία να φουντώσουν οι τύψεις μου που ε ί μαι αμελής μ α θ η τ ή ς στα οσμανλίδικα».

Σ ώ π α σ ε σκεφτικός, κοιτάζοντας πάντα το συνονθύλευμα

Γέλασαν. Τ ε λ ι κ ά , ο ιδιοκτήτης του σπιτιού τ η ς Κ η φ ι

των σκουληκιών που του έξυναν τη μόνιμη π λ η γ ή τ η ς α

σιάς δεν ήταν ο άκαμπτος μεσήλικας που φορά εσώρουχα

νεπάρκειας του σ' αυτή τη φίνα γραφή.

καμωμένα α π ' τους Φαΐνάνοίαλ Τάιμς... Μιλούσε πολύ και

((Σας είπαν ότι είναι συλλυπητήρια...»

με έξαψη και, όσο περνούσε η ώρα, τόσο γρήγορα και με

((Υποθέτω. Δε μου είπαν. Β ρ έ θ η κ ε με άλλα...»

τέτοιους ιδιωματισμούς, που ο Ρόμπερτ Άντερσον ένιωσε

((Κύριε Καπνά, δεν ξέρει... Αυτός που έγραψε το σ η

την ανάγκη να καπνίσει. Π ο τ έ δεν κάπνιζε πρωινές ώρες,

μ ε ί ω μ α δεν ήξερε ότι πέθανε η φίλη σας. Δ ε ν τα καταλα

αλλά σήμερα θα έκανε κούρα με καπνό.

βαίνω όλα, όμως... ποιος είναι...» Σ υ λ λ ά β ι σ ε : ((Ρά-να». ((Η νεκρή», ε ί π ε ο Ηλίας. Ο τόνος του ανησύχησε προς σ τ ι γ μ ή τη γάτα, που ά νοιξε τα μάτια τ η ς περίεργη. 338

( ( Σ υ γ γ ν ώ μ η , αλλά πήγα με την κοπέλα στα ψώνια...» Η Ρουθ, αναψοκοκκινισμένη, μ π ή κ ε στο γραφείο να χαι339



ρετίσεί, τον ε π ι σ κ έ π τ η , που έμοιαζε λίγο ξαφνιασμένος ό

Η Ρουθ έβγαλε το τζάκετ κι ύστερα τράβηξε απαλά το

ταν την άκουσε να μιλά με το αξάν του Ιλινόις. Αυτό σκέ

τσιγάρο α π ' τα δάχτυλα του άντρα τ η ς . « Τ ι ήθελε;»

φ τ η κ ε η Ρουθ. «Ο Μ π ο μ π ελπίζω να ήταν καλός οικοδέσποινος...»

«Ανάθεμα μ ε , αν κατάλαβα...»

«Οικοδεσπότης...» τη διόρθωσε γελώντας ο Μπομπ.

((Αυτά είναι αραβικά;» ρώτησε κοιτάζοντας τη φωτο

((Όλα τέλεια... Κ α ι το σ π ί τ ι . . . » σαν να δικαιολογήθηκε

τυπία τ η ς κάρτας. ((Οθωμανικά. Μ' έπιασε αδιάβαστο. Αες και ήρθε ε π ί

ο Ηλίας Καπνάς. Είχαν περάσει δύο ώρες αφότου είχε διαβεί το κατώφλι του σπιτιού. Τρομοκρατήθηκε.

τ η δ ε ς για να μας κάνει ε π ί δ ε ι ξ η . . . » ((Τον άκουσα μπαίνοντας. Δε μιλούσε, τραγουδούσε...» ((Δυσκολευόμουν να τον καταλάβω. Μιλούσε τουρκικά

((Δεν το κατάλαβα...» ((Και τι έγινε; Χάρηκα που μιλήσαμε και με στριμώ

όπως δεν τα άκουσα ποτέ μου... Σ α ν να μην έ λ ε γ χ ε σ τ ι γ

ξατε, κύριε Κ α π ν ά » , γέλασε ανοιχτόκαρδα ο Ρόμπερτ

μές σ τ ι γ μ έ ς τον εαυτό του. Ξ ε χ ά σ τ η κ α κι ε γ ώ μαζί του.

Άντερσον.

Παράξενος άνθρωπος! Γ ι α να ' ρ θ ε ι , όμως, ως εδώ με μια

Έ ξ ω έβρεχε. ((Μπίε σ ι » . Του είχε κολλήσει η αλβανική

κάρτα χωρίς σημασία...» Δ ε ν ολοκλήρωσε τ η φράση του. Έ κ ρ υ ψ ε τ η φωτοτυπία

φράση του Ρόμπερτ.

στο συρτάρι του γραφείου κι ακολούθησε τη Ρουθ στην κουζίνα, όπου τα δύο λευκά λαμπραντόρ θαύμαζαν μια τ ε ((Αργήσατε λίγο... Μου φαίνεται πως τον πήρα εδωδ ά » . Ο οδηγός τ ε ν τ ώ θ η κ ε να ξεμουδιάσει. Ο Ηλίας Καπνάς, με ασυνήθιστο ύφος, σ τ ρ ι μ ώ χ τ η κ ε

ραστίων διαστάσεων γαλοπούλα, πανέτοιμη για την Η μ έ ρα των Ευχαριστιών. ((Σου έχω και μια έκπληξη...» είπε η Ρουθ δήθεν αινιγ ματικά.

στο πίσω κάθισμα. ((Ωραίο σ π ί τ ι ! » σχολίασε ο οδηγός βάζοντας μπρος.

((Πες μου...» Ο Ρόμπερτ τσιμπολογούσε τη γωνιά ενός καρβελιού από σίκαλη.

« Φ ύ γ ε . . . » ψιθύρισε. ((Τι ε ί π α τ ε ; »

«Υπομονή! Κ ά θ ε πράγμα στην ώρα τ ο υ » .

((Αύριο π ε τ ώ στις δέκα και μ ι σ ή . Έ λ α στις εννιά να με

Η γάτα έδωσε ένα σάλτο α π ' το μισάνοιχτο παράθυρο του γραφείου, σαν να την κυνηγούσαν, κι εξαφανίστηκε

πάρεις...» Το αυτοκίνητο γλίστρησε απαλά στον έρημο δρόμο, το

στον κήπο.

στρωμένο φύλλα συκιάς και ακακίας. 340

341

Κω νστα νη νονττολ η

{Istanbul)

Ε Τ Ο Υ Σ Ε ΚΑΙ ΣΚΕΦΤΟΤΑΝ ΤΗ ΣΤΕΑΑ ΝΑ ΠΕΝΘΕΙ ΤΟ ΣΚΟ¬

τωμένο αεροπόρο τ η ς αδελφής τ η ς . Πάντοτε φαντασιωνόταν τη Σ τ έ λ α , προσκολλημένη σ' εκείνο το αρχαίο πένθος, με μια ζωή άχαρη μ ε τ ά από σαράντα χρόνια. Φρόντιζε να μαθαίνει τα νέα τ η ς - κ ά θ ε φορά και πιο άχρωμα- ώσπου, στο τέλος, θα ' μ ε ν ε ένα λευκό σε ντόνι κουταμάρας. Άδεια ζωή χωρίς αποτύπωμα. Τον α νακούφιζε η ιδέα ότι τα μοναδικά τ η ς αισθήματα θα ήταν το μίσος που συντηρούσε για κείνον - τ ο ευχόταν αυτό το υγιεινό μ ί σ ο ς - και το πένθος του αεροπόρου. Τ ό τ ε , το 1958, είχε καταλάβει πως ήταν το σημαντικότερο πράγ μα που τ η ς είχε ποτέ συμβεί εκείνος ο βίαιος θάνατος. Την είχε συνθλίψει το γεγονός, αλλά η αστική κοκεταρία τ η ς υπερίσχυσε. Ή θ ε λ ε με όλη τ η ς την ψυχή να τον πλησιάσει, αλλά δεν το κατόρθωσε. Ύστερα μεσολάβησε το σοκ τ η ς κληρονομιάς κι έλειψε και η τελευταία ελπίδα για κάτι τέτοιο. Πάντοτε τη σκεφτόταν να πενθεί τον ω ραίο αεροπόρο μυστικά, κι ας είχαν προστεθεί κι άλλα πολλά πένθη κι άλλες ψευδείς λύπες, με αδιάφορα ε μ β α 345



δά, σ τ η ζωή τ η ς . Κι εκείνον, το γιο του κηπουρού τ η ς θεί

του κομπιούτερ. Δ ε ν είχε αποσκευές, άλλαξε αρκετά δο

ας τ η ς , δε θα τον λησμονούσε εύκολα. Κανείς τους δεν θα

λάρια σε τουρκικές λίρες, γ έ μ ι σ ε πληθωριστικά εκατομμύ

τον ξεχνούσε, κι ας ήταν απαγορευμένη η συζήτηση στον

ρια τις τσέπες του και προχώρησε για την έξοδο.

κύκλο τ η ς για τον Ηλία Καπνά. Μπορεί να απώθησε και

Όπως σε όλες τις εξόδους των αεροδρομίων, ένα πολύ

το όνομα του. Όλα ήταν πιθανά μετά από τόσο καιρό, αλ

χρωμο πλήθος συνωστιζόταν κι εδώ. Με την π ρ ώ τ η ματιά

λά το σ π ί τ ι τ η ς Κηφισιάς βρισκόταν ακόμα σ τ η θέση του,

είδε το όνομα του γραμμένο σ' ένα πλακάτ. Αυτός που το

φρεσκαρισμένο με κρεμ και πράσινα χρώματα.

κρατούσε ήταν ένας ψηλός μελαχρινός νέος άντρας με

Η αεροσυνοδός ανακοίνωσε ότι πλησίαζαν στην Ισταν μπούλ. Η θερμοκρασία στο έδαφος ήταν χαμηλή. Έ β ρ ε χ ε και μάλλον θα το γυρνούσε σε χιονιά. Μπήκαν σε μαύρα σύννεφα με έντονες αναταράξεις, που συνεχίστηκαν μέχρι

1

σκούρο κοστούμι και μαύρη γραβάτα. Τον μυρίστηκε και ήρθε κοντά του. Ε ί χ ε εντολή από τους κυρίους ^ανέφερε κά ποια τουρκικά ονόματα παντελώς άγνωστα στον Η λ ί α - να τον μεταφέρει στο ξενοδοχείο του. Θα ήταν σ τ η διάθεση

που το αεροσκάφος σταμάτησε. Από το παράθυρο παρα

του όσο ήθελε... Μιλούσε καλά αγγλικά και χαμογελούσε.

τηρούσε όλο περιέργεια το τεράστιο αεροδρόμιο ((Ατα

Ώσπου να φτάσουν στο ξενοδοχείο, ακολουθώντας την

τούρκ», με παρατεταγμένα σ τ η σειρά τα αεροπλάνα των

παραλιακή λεωφόρο μεταξύ θάλασσας και τειχών, ο Ηλίας

τουρκικών αερογραμμών. Σχεδόν απογοητεύτηκε που, μ έ

Καπνάς θα έ β λ ε π ε κι άλλα τέτοια χαμόγελα σε άντρες α

σα κι έξω, το αεροδρόμιο ήταν ένα ακόμα ((υπερσύγχρο

ξύριστους, με μαύρα μάτια βουτηγμένα σ' ένα ήρεμο πέν

νο» του είδους του. Δ ε ν ήξερε τι περίμενε. Ίσως ένα π υ

θος, με μπλαβά χείλη και γελαστούς κυνόδοντες. Ο οδη

κνό, αδιαπέραστο δάσος από μιναρέδες λεπτούς σαν βελό

γός θεώρησε καθήκον του να διευκρινίσει αν... ((τούρκτσε

νες πλεξίματος, που ανάμεσα τους θα θρηνούσαν μαύροι

μπιλίορμουσουνούζ» - αν μιλούσε την τουρκική. Ο Ηλίας

ευνούχοι τον ανδρισμό τους. Ή μια κατακόκκινη θάλασσα

κούνησε αρνητικά το κεφάλι του.

από πανί σημαίας τούρκικης, απέραντη θάλασσα, και σ τ η

Αναγκάστηκε να απαντά στις ερωτήσεις του οδηγού.

μ έ σ η η Αγια-Σοφιά, σαν τούρτα με ξερό βυζαντινό πα-

Ναι, ήταν η π ρ ώ τ η φορά που ερχόταν στην Κωνστα

ντεσπάνι σ τ η βάση τ η ς .

ντινούπολη. Ο οδηγός γέλασε και τον διόρθωσε: τώρα αυ

Έ δ ω σ ε το διαβατήριο του στο νεαρό αστυνομικό. Κ ά τ ι

τή η πόλη των δεκαπέντε εκατομμυρίων λεγόταν μόνο

του απηύθυνε στα τουρκικά. Σ ή κ ω σ ε ενοχλημένος τους ώ

Ιστανμπούλ. Του έδειξε το ((Γεντί Κ ο υ λ έ » , το Ε π τ α π ύ ρ

μους, μιλώντας του γερμανικά και αγγλικά. Τον είχε π ε

γιο, τα τ ε ί χ η των Βυζαντινών, τη διάσημη ψαραγορά του

ράσει για Τούρκο; Ο αστυνομικός, μ' ένα νεύμα που σ ή

Κουμ Καπού, του συνέστησε να δοκιμάσει οπωσδήποτε

μαινε ((εντάξει», προσηλώθηκε πάλι σ τ η φωτεινή οθόνη

παλαμίδα. Ήταν στον καιρό τ η ς . Μιλούσε επηρμένος από

346

347



το προνόμιο τ η ς ξενάγησης αυτού του επιφανούς ξένου

όλοι 01 οδηγοί, σαν να γιόρταζαν το πέρασμα τους απ' τον

α π ' το Γιουνανιστάν.

Κεράτιο. Α υ τ ή η μολυβιά θάλασσα με τις μαούνες και τα

((Να η Ασία... Από 'δώ που ε ί μ α σ τ ε είναι Ε υ ρ ώ π η . Κι

καραβάκια, που έκαναν επιδέξια ζιγκ-ζαγκ για να απο

εκεί, στο Ουσκουντάρ και στο Καντίκιοϊ, είναι Ασία. Αυ

φύγουν τα δυστυχήματα, ήταν η μυθική θάλασσα των Β υ

τά τα καράβια που διασχίζουν τον Μποάζιτσι, τον Β ό σ π ο

ζαντινών. Κ α ι παντού τριγύρω ατμοί και υγρασία και η

ρο, είναι ρωσικά».

βοή του κόσμου, μα κυρίως οι ατμοί τού έκαναν ε ν τ ύ π ω

Δ ε ν τους πήγαινε τους Ρώσους που είχαν κατακλύσει την Ιστανμπούλ. ' Ε δ ε ι ξ ε λίγο αργότερα κάποιες εύσωμες ξανθές γυναίκες που πουλούσαν μέσα σε πανέρια φωσφο

ση, λες και στα έγκατα αυτής τ η ς πολύπαθης πολιτείας δούλευε ασταμάτητα ένα καταχθόνιο χαμάμ. 'Τστερα όλα έγιναν τόσο γρήγορα, που δεν κατάλαβε πότε καβαλίκεψαν το στενό πεζοδρόμιο τ η ς γέφυρας, κολ

ρίζουσες μπλούζες: ((Αυτές είναι Ρωσίδες κι αυτός ο Χ α λ ί τ ς , ο Κεράτιος.

λώντας μ' ένα απότομο φρενάρισμα στο προστατευτικό κιγκλίδωμα, κάτω από ένα φανάρι. Παρέσυραν μικρές λ ε

Κ ά π ο τ ε ήταν καθαρός...» Ο Ηλίας διάβασε: ((Εμίνονου». Καπνοί από ψάρια που

κάνες με ψάρια, λεία των ερασιτεχνών ψαράδων που ξερο-

ψήνονταν εκειδά έξω τύλιξαν το αυτοκίνητο, πλήθη έτρω

στάλιαζαν με τα καλάμια τους μες σ τ η βροχή και στο

γαν ((χαμσί», αφρόψαρα, σε χωνάκια καμωμένα από λα-

κρύο. Τους χτύπησαν από πίσω άλλα αυτοκίνητα. Τα φα

δόκολλα, με μαϊντανό και κρεμμύδι. Τρομοκρατήθηκε μες

νάρια, τα τρία τουλάχιστον βασικά, είχαν κομματιαστεί.

στην κοσμοχαλασιά του Εμίνονου.

Ο Ηλίας, όταν ένιωσε το αυτοκίνητο να σταματά μ ε τ ά

(('Ετσι ήταν πάντα. Από παλιά. Ε δ ώ χτυπά η καρδιά

από εκείνο το άγριο τράνταγμα, τρέμοντας, νοιάστηκε για

τ η ς Πόλης». Ήταν περήφανος για ό,τι του έδειχνε, για τη

τον οδηγό. Α λ λ ά εκείνος, κρατώντας το στήθος του, β ρ ι

γέφυρα του Γαλατά, την πιο παλιά. Απέναντι ακριβώς ή

σκόταν κιόλας έξω, ουρλιάζοντας δεξιά κι αριστερά. Σ τ ο

ταν το Καράκιοϊ, ((...αλλά εμείς θα περάσουμε τώρα α π '

παρμπρίζ -από ' κ ε ί ξεκίνησαν όλα- ένα μεγάλο γκρίζο

την Ατατούρκ Κιοπρουσού, τη γέφυρα του Ατατούρκ. Ε

θαλασσοπούλι με κακά άσπρα μάτια πέθαινε αιμορραγώ

κεί, στο βάθος, είναι το καφενείο του Πιερ Αοτί. Σ τ ο Ε

ντας, κοιτάζοντας τον κατάματα. Το τζάμι είχε ραγίσει.

γιούπ. Δε φαίνεται καλά, "τσουνκιού μπουγκιούν χαβά

Μια μ ε γ ά λ η αράχνη από ραγίσματα, με μια τρύπα α π ' το

γιαγμουρλού". Φ τ α ί ε ι ο καιρός σήμερα...»

ράμφος του πουλιού στο κέντρο, απλωνόταν α π ' τη μεριά

Ανακάτευε με τα ε γ γ λ έ ζ ι κ α και λέξεις σ τ η γλώσσα

του οδηγού. Τριγύρω χαμίνια χαμογελαστά και αργόσχο

του, που αμέσως έσπευδε να τις εξηγήσει περιφραστικά.

λοι, ένας έξαλλος τροχονόμος, οι κόρνες των περαστικών

Μπήκαν σ τ η γέφυρα του Ατατούρκ κορνάροντας, όπως κι

αυτοκινήτων πιο έντονες λόγω του συμβάντος και σμήνη

348

349


γλάρων με ανατριχιαστικούς λυγμούς, που του γύρισαν το στομάχι. Απτόητος ο οδηγός συνέχισε να βρίζει και να απειλεί τους μουσκεμένους ψαράδες τ η ς γέφυρας. Ο τροχονόμος έ δειξε -ή έτσι, τουλάχιστον, του φάνηκε του Η λ ί α - σεβα σμό στα χαρτιά που του παρουσίασε με απειλητικό ύφος ο μαινόμενος οδηγός. Η έ τ α ξ ε το πουλί οργισμένος σ τ η θά λασσα και μ' ένα μαντίλι σκούπισε τα αίματα. Βοήθησε και η βροχή. Από ' κ ε ί και πέρα όλο «σόρι» και ((αφεντέρ σινίζ» ήταν. Καταράστηκε στα τούρκικα τα πουλιά, αν και τέτοιο πράγμα δεν είχε ξανασυμβεί, όπως ε ί π ε , κι α νηφόρισαν προς το Τ ε π έ μ π α σ ι για το Τ α ξ ί μ . ((Αυτό, δεξιά, είναι το " Η έ ρ α Π α λ ά ς " . Ε δ ώ κρατούσε δωμάτιο ο Ατατούρκ...» Πάντα ο Ατατούρκ. Ο Ηλίας, όσο μπορούσε, παρατηρούσε το κομψό παλιό κτήριο του ιστορικού ξενοδοχείου, σημείο αναφοράς ανα πόφευκτο τ η ς κοσμοπολίτικης Τουρκίας του μεσοπολέμου. Πάνω α π ' όλα, όμως, λαχταρούσε να β γ ε ι από το αυτοκί νητο που του έ σ τ ε ι λ ε ο ((επί των οικονομικών και άλλων» συνομιλητής του. Τώρα πια τον φανταζόταν σαν ένα μ υ στικοπαθή ανατολίτη τυλιγμένο σε νομαδικά κιλίμια, χρωματισμένα στο αίμα των προβάτων. Πίσω απ' τη βροχή, η Κωνσταντινούπολη ήταν μια γκρίζα, άσχημη πόλη, που γεννούσε απανωτές παραισθή σεις. Μια τέτοια παραίσθηση ήταν πως όλες αυτές οι μο λυβένιες θάλασσες με τα καράβια, τα ψάρια, τα χ η μ ι κ ά α πόβλητα και τα πλήθη απορροφήθηκαν από ένα αχόρταγο σιφόνι. Κι ό,τι απέμεινε ήταν ο έρωτας με μορφή λάσπης 350

Ι


και η νοσταλγία των σωμάτων. Φ ο β ή θ η κ ε πως ονειρευό ταν σ' όλη τη διαδρομή και ρώτησε τον οδηγό τι ώρα ή ταν, για να π ε ι κ ά τ ι . Προχωρημένο μεσημέρι πια, ο Ηλίας Καπνάς έφτασε στο δωμάτιο του. Α μ έ σ ω ς , τράβηξε τ ι ς κουρτίνες τ η ς μπαλκονόπορτας, για να του φανερωθεί ο Βόσπορος, οι πράσινοι λόφοι τ η ς ασιατικής πλευράς καλυμμένοι από σύννεφα, μία απ' τ ι ς δύο κρεμαστές γέφυρες που ένωναν τ ι ς αντίπαλες όχθες κι ένα μεγάλο, πένθιμο φορτηγό πλοίο, που ε π έ π λ ε ε μέσα στην απόλυτη σ ι ω π ή του δωμα τίου. Ξ ά π λ ω σ ε με τα ρούχα και κοιμήθηκε ως τ ι ς π έ ν τ ε , που σκοτείνιαζε. Σ τ η ρεσεψιόν τον ειδοποίησαν πως ο κύριος Καπλαντζί θα 'στελνε άλλο αυτοκίνητο, στις οκτώ, να τον πάει στο σ π ί τ ι του. Ο πονοκέφαλος έκανε θαύματα, αλλά θα τον προσπερνούσε όπως τόσες φορές. Προτίμησε να περιπλα νηθεί στο κέντρο -ή αυτό που κατανόησε σαν κέντρο με τ η δυτική άποψη, δηλαδή γύρω απ' την Π λ α τ ε ί α Τ α ξ ί μ και να μην απομακρυνθεί απ' το ξενοδοχείο. Ακτίνες λέιζερ ή προβολείς, δεν κατάλαβε ακριβώς, διαπερνούσαν την πυκνή χαμηλή νέφωση. Μια ορχήστρα έπαιζε το θέμα τ η ς Καζαμπλάνκα -((επίδειξη μόδας στον τελευταίο όροφο», του εξήγησε ο θυρωρός- έξω υγρασία, χωρίς να βρέχει ευτυχώς. Όλα έδειχναν πως ο καιρός α γρίευε συμπαθητικά. Ε ί δ ε τους σταυρούς στο Τ α ξ ί μ . Ο σκοτεινός ε π ι β λ η τ ι κός όγκος τ η ς Αγίας Τριάδας μέσα σε σύννεφα τσίκνας απ' τα κεμπαπτζίδικα και παιδιά που έτρεχαν σαν κα351



τσαρίδες, απειλώντας να του λουστράρουν τα παπούτσια.

κονομική συνεισφορά τ η ς Σαουδικής Αραβίας στο θέμα

Προσπέρασε μερικά φωταγωγημένα πιλάφια που λαμπο

((μαντίλα)). Πιο εύκολα του β γ ή κ ε απ' το μουδιασμένο

κοπούσαν μες στο αρνίσιο λίπος και βάδισε προς τον π ε

απ' το γάλα και τη ζάχαρη στόμα η ((μαντίλα)) ως ((μπας

ζόδρομο του πιο φημισμένου δρόμου του Πέρα, την Ι σ τ ι -

ορτουσού)). Μάλιστα το είπε δυνατά. Το άκουσε. Δ ε ν το

κλάλ Τζαντεσί. Πέρασε βιαστικός ανάμεσα από μια μικρή

σ κ έ φ τ η κ ε . Με τη δική του φωνή: ((Μπας ορτουσού)).

προχώρησε

((Ανάθεμα μ ε , τι είναι αυτό...)) ψιθύρισε ταραγμένος,

βιαστικός, λες και γνώριζε πού πηγαίνει και γ ι α τ ί . Αφο

προσπαθώντας να το επαναλάβει. Σ τ ά θ η κ ε αδύνατον.

μοίωνε την ιδιότυπη τουρκομπαρόκ αρχιτεκτονική των

Ξαναπροσπάθησε. Τ ί π ο τ α . Καθησυχασμένος τώρα, μ π ή

παλιών κτηρίων, το συνονθύλευμα χαρακτήρων από πα

κε σ' ένα βιβλιοπωλείο και αγόρασε ένα μεγάλο λεύκωμα

ραποιημένα αρ ντεκό μέχρι νεοκλασικά ελληνικής εμπνεύ

αφιερωμένο στην αρχιτεκτονική του Μιμάρ Σινάν. 'Ε/τφι-

σεως μέγαρα με ιωνικούς κίονες, θεατρικά ενσωματωμέ

ξε το πακέτο με το λεύκωμα κάτω απ' τη μασχάλη κι έ

νους σε πόρτες και μπαλκόνια. Τέλος, κόλλησε σ τ η βιτρί

νιωσε ασφάλεια.

αγέλη

μεγαλόσωμων

πορτοκαλιών

σκύλων,

να του πιο γνωστού ((μουχαλεμπιτζίδικου». Ίσως τον τρά

Ίΐταν ακόμα νωρίς κι έτσι προχώρησε για το Ταξίμ,

βηξε η ονομασία - ( ( Σ α ρ ά ι ) ) - ίσως η πολυτελής καθαριότη

κόβοντας δεξιά σ' ένα μικρότερο δρόμο, γεμάτο α π ' τις ί

τα που ανάδινε το παλιό αυτό μεγαλοπρεπές τέμενος των

διες μυρωδιές ψημένου κρέατος, αλλά λιγότερο φ ω τ ι σ μ έ

γαλακτοκομικών εδεσμάτων. Δ ι ά β α σ ε με προσοχή όλη τη

νο. Δε δυσκολεύτηκε να βρει την Αγία Τριάδα πίσω από

λίστα των προκλητικών σπεσιαλιτέ: ((ταβούκιοκσου)), ((κε-

μια κ λ ε ι δ ω μ έ ν η αυλόπορτα, μέσα σε μια δική τ η ς παντε

σκιούλ)), ((καζάν ντιμπί)), ((ασουρέ)), ((μουχαλεμπί)), ((μα-

λώς προσωπική νύχτα. Ο Ηλίας Καπνάς δεν π ί σ τ ε υ ε σε

λ ε μ π ί » . . . Έδυσαν στα μάτια του όλες οι αναστολές.

κανένα Θεό, αλλά ήταν πιστός τ η ς ιστορίας και τ η ς αν

Μ π ή κ ε ακολουθούμενος από λευκές ζακέτες που επα

θρωπογεωγραφίας. Περισσότερο πίστευε σ τ η διαίσθηση

ναλάμβαναν ((μπουγιουρούν)) και ((εφέντιμ)) και δοκίμασε

του, που, αυτή τη φορά, του 'δινε μια στενόχωρη πληρο

τέσσερα διαφορετικά πιάτα. Γ έ μ ι σ ε το μαρμάρινο τραπέ

φορία μ ε γ ε θ υ μ έ ν η στο δεκαπλάσιο απ' ό,τι συνήθως. Την

ζι μισοτελειωμένα μπολ, κουταλάκια και νερά. Πλήρωσε

πληροφορία των σιωπών και των αλλοτινών μεγαλείων.

έξι εκατομμύρια κι έφυγε.

Αισθανόταν τους μακάβριους τριγμούς των δαπέδων και

Ο ουρανός είχε κ α τ ε β ε ί ακόμα περισσότερο, μ π λ έ χ τ η

των στασιδιών, τη λιπαρή υφή των εικόνων, τη μοναξιά

κε με το πλήθος, ελέησε μερικούς αναξιοπαθούντες με τα

των πολυελαίων, την απουσία ενός εκκλησιάσματος γ ε μ ά

ρέστα απ' το ((Σαράι)). Μαντιλοδεμένα κορίτσια του θύ

του πολυτελείς ψευδαισθήσεις, πιο συντηρητικού α π ' όσο

μισαν ένα άρθρο στον Εκόνομιστ που μιλούσε για την οί

θα φανταζόταν κανείς και, α π ' την άλλη, κοινωνικού και

352

3,53



αφημένου στην ηδυπάθεια μιας νοητής βυζαντινής συνέ

μά Μπαχτσέ, το Τσιραγκάν Πάλας, το στάδιο Ινονού, ό

χειας. Μόνο που οι Άννες Κομνηνές, ατάραχες ως τα γ ε

που προχθές έφαγε τα μούτρα τ η ς η ((Μπεσίκτας».

γονότα του '55, κάπνιζαν βαριά τούρκικα τσιγάρα και μ ι

Οδηγούσε προσεχτικά, γιατί είχε αρχίσει να το στρώ

λούσαν μια εσπεραντική διάλεκτο με κομψά γαλλικά και

νει κι ο δρόμος ήταν διπλής κατεύθυνσης. Χιόνιζε συνέ

πολλά ελληνικά, ταξινομημένα συχνά με το συντακτικό

χεια και στο ράδιο μια Τουρκάλα υψίφωνος ερμήνευε ένα

των Οθωμανών, αγνοώντας τη φρεσκάδα των αιμάτων

α π ' τα

των Τούρκων, έτοιμων για όλα ανά πάσα σ τ ι γ μ ή . Όσοι

Ορχήστρα τ η ς Κ ρ α τ ι κ ή ς Ραδιοφωνίας. Ο οδηγός δεν τολ

πόνταραν στην πιθανότητα τ η ς αφύπνισης κάποιων τουρ

μούσε να μετακινήσει τη βελόνα. Ο σταθμός θα είχε ε π ι

κικών εθνικιστικών φαινομένων δικαιώθηκαν - και υπέ

λ ε γ ε ί από τον ίδιο τον Καπλαντζί.

Τραγούδια για τα νεκρά παιδιά του Μάλερ, με την

στησαν τ ι ς συνέπειες. Λίγοι πια οι Έ λ λ η ν ε ς Κ ω ν σ τ α ν τ ι -

Ο Πλίας Καπνάς απολάμβανε τη διαδρομή, το χορό

νουπολίτες, οι Ρωμιοί τ η ς Πόλης, μηρύκαζαν γύρω απ' το

των νιφάδων, τον Βόσπορο νυχτωμένο να αστράφτει ξαφ

Πατριαρχείο τ ι ς αναμνήσεις μιας κραταιάς άλλοτε ελληνι

νικά από κάποιο μαύρο καράβι που τον διέσχιζε ολόφωτο,

κής κοινότητας.

την τρυφερότητα του δέρματος των καθισμάτων που μύ

Γ έ μ ι σ ε ο σβέρκος του νιφάδες χιονιού. Χιόνιζε κανονικά.

ριζαν ακριβό καπνό.

Μεγάλες ήρεμες νιφάδες που, αν συνέχιζαν έτσι, σε λίγο ό

«Τούτο είναι το Μ π ε μ π έ κ . . . »

λο αυτό το πηχτό σκοτάδι θα χανόταν κάτω απ' τη λ ε υ

Θ υ μ ή θ η κ ε τα γλυκά τ η ς Χαρίκλειας Κρουπ, αλλά ο ο

κότητα που θα αντανακλούσε όλα τα πρόστυχα φώτα των

δηγός βρήκε ανοιχτό το φανάρι και πέρασε γρήγορα. Β ι α

φαγάδικων και των πάγκων με τ ι ς πειρατικές κασέτες και

ζόταν να φτάσει. Έκαναν αριστερά σ' έναν ανηφορικό δρό

τ ι ς μπανάνες, που οι Τούρκοι τις διαλαλούσαν ως ((μουζ».

μο με καλοβαλμένα σπίτια, που, όσο ανέβαιναν, τα διαδέ χονταν φράχτες με πυκνά αειθαλή φυτά. Πέρασαν μια σιδερένια πύλη, σταμάτησαν μπροστά σ'

Ένας άλλος οδηγός, σοβαρός και πολύ ευγενικός, ήρθε να

ένα φυλάκιο όπου δύο ένστολοι σημείωσαν την ώρα άφι

τον παραλάβει στις οκτώ και τ έ τ α ρ τ ο . ((Λφεντέρσινίζ,

ξης του αυτοκινήτου και συνέχισαν μέσα απ' το χιόνι που

φακάτ τσοκ τράφικ». Λμέσως, όμως, αντιλήφθηκε ότι ο

ακόμα ήταν μαλακό. Το ' χ ε στρώσει εδώ πάνω. 'Τστερα

ξένος κύριος δε γνώριζε τη γλώσσα του και άντε ξανά τα

φανερώθηκε ένα φωταγωγημένο ανάκτορο με κολόνες λευ

ιδιόρρυθμα ε γ γ λ έ ζ ι κ α . Ο ξένος δε μιλούσε. Ξερόβηχε. Λυ-'

κές, με κομψά μπαλκόνια, άπειρα παράθυρα που θύμιζαν

τό ήταν όλο κι όλο το σχόλιο του στην προθυμία του οδη

((Μέιφερ» στο Λονδίνο, πόρτες, σκάλες μαρμάρινες και

γού να εξηγεί βασικά μνημεία, όπως το παλάτι του Ντολ-

την τουρκική σημαία να κυματίζει ελαφρά στο κοντάρι

354

355

ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΑΗΣ Ο ΤΟΥΡΚΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΗΟ

τ η ς , πάνω ακριβώς από την κεντρική είσοδο, σαν να ' τ α νε κυβερνητικό κτήριο. Ε κ τ ό ς και ήταν. Που δεν ήταν. Τον υποδέχθηκε ο ίδιος ο Καπλαντζί, πάνω κάτω στην ίδια ηλικία με τον Πλία, καλοστεκούμενος, λεπτός, με μαύρα μάτια εκ φύσεως λυπημένα, αλλά με γρήγορους ρυθμούς. Το χιόνι σκέπαζε τον κήπο. ((Να η πραγματική ομορφιά, λοιπόν...» αναφώνησε. Κι αμέσως άρχισαν να ανακατεύουν γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά. ((Ξέρω ότι υπάρχει γενικώς μια δυσπιστία για τους Τούρκους, κύριε Καπνά... Μη φοβάστε, το σπίτι αυτό ε ί ναι βαμμένο με κανονικά χρώματα. Το "ρουζ α γ γ λ α ί " σ τ η βιβλιοθήκη δεν είναι από α ί μ α . . . » Διασκέδαζε να ξαφνιά ζει με κάτι τέτοια τον ε π ι σ κ έ π τ η του, που δεχόταν ευχά ριστα, ανέλπιστα ευχάριστα, τα παιχνιδάκια του Τούρκου επιχειρηματία. Το σπίτι ήταν πιο εντυπωσιακό α π ' ό,τι έδειχνε το π ε ριοδικό. Του το ' π ε σαν φιλοφρόνηση. Ο Καπλαντζί του έ δειξε τη θέα απ' το μεγάλο μπαλκόνι του σαλονιού: ((Θα κρυώσουμε, αλλά νομίζω ότι αξίζει τον κόπο». Ά ξ ι ζ ε . Κ α ι το κρύο, κρύο. Κ α ι το χιόνι πιο πυκνό. Μ έ σα από τη διαφάνεια των νιφάδων, ο Βόσπορος" και απέ ναντι η Ασία, ν' απλώσεις το χέρι να την αγγίξεις. ((Έχει κάτι το δ ι ε γ ε ρ τ ι κ ό . . . » είπε ο Καπνάς. ((Έτσι θαρρώ. Κι α π ' την άλλη, κάτι που σε κάνει να θες να κ λ ε ι σ τ ε ί ς για πάντα εδώ μέσα, παραιτημένος α π ' ' όλα... Έ χ ε τ ε παιδιά;» ((Δεν έχω. Δυστυχώς, πίσω μου σέρνω δύο αποτυχη356

μένους γάμους. Ε ί σ τ ε πολυγαμικός, κύριε Κ α π λ α ν τ ζ ί ; » πέρασε στην αντεπίθεση, κατάπληκτος κι ο ίδιος από την αγένεια του. ((Εννοείτε αν διατηρώ χαρέμι για να εξάπτω τη φα ντασία των Δυτικών; Όχι. Π σύζυγος μου είναι Καναδέζα και εξάπτει, αντιθέτως, τη φαντασία των ομοθρήσκων μου. Τώρα λ ε ί π ε ι στο Τορόντο και είναι κρίμα, γιατί και η Ιστανμπούλ απόψε έχει κάτι το καναδέζικο». Το ξανασ κ έ φ τ η κ ε . ((Δεν έχει καμιά δουλειά ο Καναδάς μ' αυτήν εδώ την ιεροτελεστία...» αναστέναξε λίγο μελαγχολικός και άναψε ένα πούρο, σαν να ' θ ε λ ε να ξορκίσει τη θλίψη του. Που δεν ήταν θ λ ί ψ η , αλλά μια π τ υ χ ή τ η ς ανατολίτι κης διάθεσης του να παίξει τούτη τη βραδιά του χιονιού με τον ((γκιαούρη» απέναντί του. ((Δε ρωτώ καν αν σας ενοχλεί ο καπνός... Ακόμη αυτές οι διακρίσεις εις βάρος των καπνιστών δεν έφτασαν ίσαμε εδώ. Κ α ι μάλλον θ' αργήσουν, κύριε Καπνά. Το ξέρετε πως έχω δημιουργήσει ένα μικρό μουσείο χρηστικών μα γειρικών εργαλείων τ η ς Οθωμανικής αυτοκρατορίας μέσα σε μια εκκλησία; Μια εκκλησία χωρίς σ κ ε π ή , βυζαντινή ή, τουλάχιστον, έτσι μας βόλεψε να τη χαρακτηρίζουμε. Δε σας σοκάρω;» Ο Ηλίας Καπνάς δεν είχε όρεξη ν' ανοίξει συζητήσεις για τον αθεϊσμό του, δεν ήταν και γνώστης των περιου σιακών στοιχείων του Πατριαρχείου, δεν ήξερε πολλά. Γ ι α να κατασκοπεύσει, κατά κάποιο τρόπο, τον Τούρκο ε π ι χειρηματία βρισκόταν εδώ. Γ ι α άλλα πράγματα, όμως. Ένας ηλικιωμένος υπηρέτης ανήγγειλε πως ((όλα ήταν 357


έ τ ο ι μ α » και αποχώρησε αθόρυβα. Πέρασαν στην τραπε ζαρία, αφού διέσχισαν το τεράστιο σαλόνι με τα δύο τζά κια που καταβρόχθιζαν κούτσουρα, κροταλίζοντας από ε υ


((Πιράσα τσορμπασί ιλά μπασλαγιατζάουζ. Λ φ ι γ ι έ τ ολσούν. Κ α λ ή όρεξη, με πρώτο πιάτο σούπα από ταπεινά πράσα. Είναι η αγαπημένη μου σούπα. Λς μαλακώσουμε λίγο το λαιμό και την καρδιά μας! Πιοτό μ ε τ ά » .

χαρίστηση. ((Λατρεύω τη φωτιά... Κ α ι να σκεφθείτε πως η Ισταν μπούλ έχει δεινοπαθήσει από πυρκαγιές...» σχολίασε ο

Εννοείται πως ο Πλίας Καπνάς δεν ανέφερε πως σι χαινόταν τα πράσα. Σ υ μ μ ε ρ ί σ τ η κ ε την όρεξη του Καπλα ντζί κι άδειασε γρήγορα όλο το πιάτο. Π σούπα ήταν ε

Καπλαντζί. ((Ναι, το 'χω διαβάσει...» ((Φοβάμαι ότι οι Έ λ λ η ν ε ς φίλοι δεν ξέρουν τίποτα για μας, κύριε Καπνά, πέρα απ' τις "βαρβαρότητες μ α ς " , που κατά καιρούς ανησυχούν τους Ευρωπαίους φίλους μας. Ε ί στε επηρμένος και φωνακλάς λαός, με μια αρρωστημένη εμμονή στα ιστορικά σας δίκαια. 'Έ/ται δε λ έ τ ε ; Κ α ι , α π ' την άλλη, χρησιμοποιείτε το χριστιανισμό σαν χημειοθε ραπεία. Σ α ς φθείρει η αλόγιστη χρήση του, αλλά ε π ι μ έ νετε ότι καταπολεμάτε τον καρκίνο... Με συγχωρείτε. Γ ι α τ ί σας τα λεω όλα αυτά, όταν υπάρχει ένα στρωμένο

ξαιρετική και το πράσο, επεξεργασμένο με μαστοριά, τ η ς είχε δανείσει ανάλαφρα μόνο το

άρωμα του. Λ μ έ σ ω ς μό

λις τα ασημένια κουτάλια κουδούνισαν σ τ η λ ε π τ ή πορσε λάνη Σεβρών του πιάτου, ο ηλικιωμένος υπηρέτης έφερε μια μεγάλη κρυστάλλινη καράφα με μαύρο κρασί, ενώ, π ί σω του, δύο ασπροντυμένοι νέοι άντρες, με ποδιές και μα γειρικούς σκούφους και χαμηλωμένο το β λ έ μ μ α , μ ε τ έ φ ε ραν ένα γιγαντιαίο δίσκο σκεπασμένο μ' ένα τετράγωνο μεταλλικό κάλυμμα. ((Τώρα θα β γ ε ι στην επιφάνεια η νομαδική μας κατα γ ω γ ή » , φώναξε ο Τούρκος. ((Μη σας ξεγελά το σκεύος.

τραπέζι;» Ο Πλίας μπερδεύτηκε μπαίνοντας στην τραπεζαρία. Πάνω ακριβώς απ' το οβάλ τραπέζι, ένας πολυέλαιος με πραγματικά κεριά φώτιζε το χώρο μ' ένα θερμό, γλυκό φως ζωγραφιστού δειλινού. Μουσειακά κομμάτια, από Ιζνίκ καράφες και πορσελάνες ανόμοιες αλλά αρμονικά ταιριασμέ νες μεταξύ τους συνέθεταν μια ενδιαφέρουσα φαντασμαγο

Πρόκειται για φαγητό τ η ς Λνατολίας. Μια παμπάλαια σπεσιαλιτέ των προπαππούδων μου. Κομμάτια αρνιού με λίπος, ρύζι, χοντρό αλάτι, μαύρο πιπέρι και μοσχοκάρυδο, ψημένα σε πήλινα κιούπια μέσα σ τ η χόβολη. Σε μια σκαμμένη γούβα μέσα σ τ η γ η » . Σ ή κ ω σ ε το βαρύ τετράγωνο καπάκι του δίσκου κι ευ-

ρία. Κάποια σ τ ι γ μ ή π ί σ τ ε ψ ε πως τα φαγητά περιέκλειαν ,

ώδιασε το δωμάτιο απ' το φαγητό. Κάθε σπυρί απ' το

τα σερβίτσια, έτσι πολύπλοκα όπως απλωνόταν μπροστά

ρύζι έμοιαζε σαν δοντάκι πεντάχρονου παιδιού. Τόσο καλά

του εκείνη η πανδαισία, που διακοπτόταν από μεγάλα μπολ

γκλασαρισμένο απ' το αρνίσιο πάχος. Κ α ι στο κέντρο τ η ς

γεμάτα άσπρα και κίτρινα τριαντάφυλλα, ολόφρεσκα.

πιατέλας, ολόκληρο, το μυαλό του ζώου, σαν μακέτα σμπα-

358

359



ραλιασμένου σκαραβαίου Φολκσβάγκεν και, εκατέρωθεν,

να πάνω από την κρουστή του επιφάνεια. Χρυσός αληθι

οι βολβοί των ματιών του απορημένοι.

νός, ίσα ίσα να φωτιστεί σαν μια θεσπέσια σελήνη ταψιού

Ο Ηλίας έμεινε άφωνος. Αυτό, άλλωστε, επιζητούσε κι

ο μπακλαβάς εκείνος του Τούρκου μεγιστάνα τ η ς φαντα

ο άλλος. Σ έ ρ β ι ρ ε μόνος του το κρασί και, σηκώνοντας

σίας. Έ τ σ ι του καρφώθηκε του Ηλία τούτη η τρέλα. Κ α ι

πρώτος το ποτήρι, ευχήθηκε στα τουρκικά:

μαζί χαλβάς ξανθός, με φωλιές κανέλας και καβουρντι

« Σ ε ρ ε φ ι ν ι ζ έ . . . Χ ό σ γ κ ε λ ν τ ι ν ί ζ . . . » Κ α ι ξανά: « Α φ ι γ ι έ τ ολσούν...» Καλή όρεξη!

σμένου φουντουκιού. Κι ένα βάζο ροδοζάχαρη. Βάζο σε μια αχνή, αχνότατη απόχρωση του σιελ, απ' τα εργαστήρια

Το κρασί ήταν βαρύ όσο έπρεπε για να συνοδεύσει το

του Μουράνο. Κ α ι η ροδοζάχαρη, από τριαντάφυλλα μερα-

φαγητό-<(χειροβομβίδα)), όπως το κατάλαβε ο Ηλίας. Μό

κλίδικων μπαξέδων. Ίσως ένας μπαξές, απ' τους ελάχι

νο που η γ ε ύ σ η είχε περισσότερη σοφία από όσο υπέθεσε.

στους με μποστανικά και τέτοιες ράτσες τριαντάφυλλων

Ήταν μια δοκιμασμένη, σοφή συνταγή, που το μαύρο κρα

κατά μήκος του Βοσπόρου, να έδωσε το περίτεχνο αυτό

σί την ανέβαζε στο κεφάλι τελετουργικά, ενώ ηχούσαν χ ι

γλυκό, που σερβιρίστηκε σε δαντελωτά ασημένια πιατά

λιάδες τύμπανα πολεμικά που διέλυαν τις αισθήσεις σ' άλ

κια με το μονόγραμμα του σουλτάνου Αμπντούλ Χ α μ ί τ

λες, ουσιαστικότερες και πιο θεαματικές α π ' τις π έ ν τ ε .

του Δεύτερου.

Έτρωγαν αμίλητοι. Μόνο όταν έφερναν τα ποτήρια στα

Έφεραν κι άλλη καράφα μαύρο κρασί. Όμως αρκετά...

χείλη, που έσταζαν λίπος, κοιτάζονταν στα μάτια μ' ένα

Θα έπιναν καφέ σ τ η βιβλιοθήκη με τους δύο αναπαυτικούς

θριαμβευτικά ερωτικό τρόπο.

δερμάτινους καναπέδες και θα συζητούσαν. Ο Ηλίας φο

((Μέσα στο ρύζι λιώνουμε τα αρχίδια του ζώου μαζί με αλάτι και π ι π έ ρ ι » , διέκοψε τη σιωπή ο Τούρκος. ((Μου

αρέσει

που

επαναπροσδιορίζετε

την

βήθηκε πως είχε νικηθεί κατά κράτος απ' τον Τούρκο σε τέτοιο βαθμό, ώστε ο συνομιλητής του να απαξιοί να πιά

ιστορία

σας», γέλασε ο Ηλίας ελαφρά ζαλισμένος.

σει μαζί του κουβέντα για το ενδεχόμενο συνεργασίας με την ελληνική πλευρά. Ε ί χ ε ξεπεράσει κάθε τυπικότητα,

((Είναι απαραίτητο στους καιρούς μας. Δε νομίζετε;»

γελούσε με τον απαράμιλλο τρόπο του οικοδεσπότη να ε

απάντησε ο οικοδεσπότης, αποκαλύπτοντας μια βαθύτε

ξιστορεί τις γεύσεις τ η ς τουρκικής κουζίνας, τα ε λ α τ τ ώ

ρη πιατέλα με δροσερές καρδιές μαρουλιών, κρεμμυδάκια

ματα ή τα προτερήματα τ η ς φυλής του, την πολιτική α

φρέσκα και ραπανάκια. Γ ι α να φρεσκάρουν το στόμα, αν

στάθεια, που, ώρες ώρες, επαύξανε την προσήλωση του

ήθελαν, προτού περάσουν στα γλυκά.

κόσμου στον τουρκουάζ μύθο του Ισλάμ, την ηδονιστική α

Ο Ηλίας δάγκωσε ένα σφιχτό, καυτερό ραπανάκι.

ν τ ί λ η ψ η των πάντων, ισορροπημένη ωστόσο με αυτό που

Κι έ π ε ι τ α ήρθε ο μπακλαβάς, με φύλλα χρυσού λ ι ω μ έ -

εκείνος αποτύπωνε σαν α σ κ η τ ι κ ή πρόκληση, πάντα με

36ο

361



0


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

μί,α δ ι π λ ω μ α τ ι κ ή ειρωνεία. Επικαλούνταν τους νομάδες

κών, αραβικών και παλιών τουρκικών λέξεων για τον πό

Τούρκους προγόνους του συνεχώς, χωρίς να αποκλείει το

θο. Μια ανόητη σ κ έ ψ η . . . Ήταν βέβαιος πως στο δωμάτιο

ενδεχόμενο κάποιων κρυφοχριστιανών συγγενών ή μιας

με τις βιβλιοθήκες που κάλυπταν απόλυτα τους τοίχους α π '

γιαγιάς Καππαδόκισσας, διχασμένης ανάμεσα στον έρω

άκρη σ' άκρη δεν υπήρχε ούτε ένα βιβλίο περί οικονομίας.

τα για το βάρβαρο κ α τ α κ τ η τ ή και τη βλοσυρή ευσέβεια τ η ς οικογένειας τ η ς .

((Να, λοιπόν, μια σφηκοφωλιά του πάθους. Του ερωτι κού πάθους...»

((Κι εσείς, κύριε Κ α π λ α ν τ ζ ί ; » ((Ααα, ε γ ώ . . Ε γ ώ είμαι επιχειρηματίας που αρέσκεται

Τα μάτια του Τούρκου φωτίστηκαν. Του άρεσε ο Έ λ λ η νας που αφηνόταν να παρασυρθεί απ' τη φαντασία του.

και στον τίτλο του " Α ζ ί ζ " , που θα π ε ι σ τ η γλώσσα μας,

((Έχετε δίκιο... Κι αν δεν σας ταλαιπωρώ, ελάτε μαζί

" Α γ ι ο ς " . Μην απορείτε. Σ τ η ν Τουρκία οι άγιοι δεν είναι

μου να σας δείξω τις μινιατούρες μου. Ίσως να σόκαραν έ

απαραίτητο να διαφωνήσουν με τις αρχές για να αγιάσουν.

να μουσουλμάνο, αλλά εσείς, οι χριστιανοί Έ λ λ η ν ε ς , ε ί σ τ ε

Όχι όλοι. " Α ζ ί ζ " μπορεί να είναι κι ένας τραγουδιστής, ό

πιο ανεκτικοί. Τι κρίμα που απαρνηθήκατε το Δωδεκάθεο

πως ο Ζ ε κ ί Μουρέν ή ο Σ ε ρ τ σ έ , αν τους έ χ ε τ ε ακουστά.

σας, που φώτισε την καλύτερη σας περίοδο, την αρχαιό

Κ α ι οι δύο έχουν νομιμοποιηθεί και αγιάσει α π ' το λαό, αν

τ η τ α , για έναν άλλο Θεό, γεμάτο ενοχές για την ερωτική

και απροκάλυπτα θηλυπρεπείς...»

πράξη! Π α ρ ' όλα αυτά, όταν παρατηρώ τις χωρίς προο

Ο Ηλίας είχε ακουστά το θρύλο τ η ς Τουρκίας Ζ ε κ ί Μουρέν, αλλά για τον Σ ε ρ τ σ έ , τον ((Αζίζ Σ ε ρ τ σ έ » , όπως

πτικό βάθος βυζαντινές εικόνες, συναρπάζομαι απ' τους στρατιωτικούς αγίους σας...))

τον ονόμαζαν λόγω των αγαθοεργιών του, δεν μπορούσε να

((Εννοείται τους Αγίους Θεοδώρους...»

θυμηθεί τίποτα.

((Και αυτούς. Τους θεωρώ κ α τ ' εξοχήν πολεμιστές του

((Η θηλυπρέπεια αυτού του είδους, κύριε Καπνά, περ

έρωτα - και, σας παρακαλώ, μην αρχίσετε τα τετριμμένα

νούσε στο λαό σαν λανθάνουσα μητρότητα, όσο γελοίο κι

ότι η π ί σ τ η είναι έρωτας και τα παρόμοια... Ο έρωτας ε ί

αν ακούγεται. Κ α ι οι δύο ήταν ευαίσθητοι άνθρωποι, που

ναι έρωτας σκέτος!» Το ε ί π ε με θυμωμένη φωνή, που

τελικά ξεπέρασαν τα όριά τους κι έγιναν, ας πούμε, κάτι

γρήγορα μαλάκωσε. ((Ελάτε, και σας ευχαριστώ που δε με

σαν π έ μ π τ ο φύλο».

διακόπτετε. Ίσως σας φαίνομαι απαίσιος...))

Ο καφές ήταν βαρύς, μυρωδάτος και σαφώς ((τούρκικος».

Δε συνέχισε. Προχώρησαν σ' ένα διάδρομο με χαμηλό

Το πούρο του Καπλαντζί ενεργοποιούσε τις δερμάτινες ρά

φωτισμό, για να περάσουν σ' ένα μακρόστενο δωμάτιο

χες των βιβλίων. Το ένιωσε αυτό κι ανησύχησε μήπως ξε

ντυμένο με πράσινο βελούδο. Δ ε ν υπήρχαν έπιπλα. Μόνο

χυθούν ποιήματα ερωτικά κυρίως, συνονθύλευμα περσι-

εκατόν πενήντα μινιατούρες τ η ς παλιάς οσμανλίδικης π ε -

362

363



ριόδου. Οί, πιο πρόσφατες ήταν από τα χρόνια του Σουλ τάνου Μουράτ του Τρίτου, που κυβέρνησε την αυτοκρατο ρία απ' το 1574 ως το 1595, εξήγησε ο Καπλαντζί. Σε όλες επικρατούσε το πορφυρό, το κίτρινο του κρό κου, το βιολετί και το μ π λ ε . Με πολύ χρυσό. Όλες τους σχεδόν με παραστάσεις ερωτικές, εκτός από μερικές που είχαν θέμα την εθιμοτυπία του Τ ο π Καπού και τους τ ε μ ε νάδες των βεζίρηδων και των πασάδων μπροστά στον Πα ντισάχ, που διακρινόταν απ' το μεγάλο λευκό σαρίκι και την πολυτέλεια του καφτανιού του. Οι ερωτικές μινιατού ρες, που είχαν φιλοτεχνηθεί κρυφά κατά παραγγελία των ίδιων των Σουλτάνων και κάποιων τολμηρών γυναικών του χαρεμιού, παρίσταναν εραστές κάτω από ανθισμένους ου ρανούς, δίπλα σε καταρράκτες με χρυσά νερά και κόκκινα χελιδονόψαρα. βρίσκονταν σε έκσταση ερωτική, αγκαλια σμένοι, συχνά ολόγυμνοι. Κ α μ ι ά σχέση με την ξέφρενη ιν δική απεικόνιση του τουριστικού Κ ά μ α Σούτρα. Οι ερωτι κές μινιατούρες του Καπλαντζί διατηρούσαν μια θ λ ι μ μ έ ν η νοσταλγία για την αγάπη, που ήταν ολοφάνερη στα σώ ματα των εραστών και στο γεωμετρικό τοπίο. Τ ι ς παρατηρούσαν σιωπηλοί, με μάτια λαμπερά από δάκρυα θαυμασμού. Θαυμασμού για τον έρωτα που αποτυ π ώ θ η κ ε πριν από πεντακόσια περίπου χρόνια - ενός έρωτα γεμάτου αρετές, μελαγχολία και επίγνωση του φθαρτού. Ήταν, όμως, έρωτας. Κ α ι οι δύο μεσήλικοι άντρες καταλά βαιναν πολύ καλά τη συγκίνηση που νότιζε το ζωγραφι σμένο χαρτί από το μοναδικό χνάρι τ η ς αγάπης. ((Αυτό τι είναι;» έσπασε τη σ ι ω π ή ο Πλίας. Κ ά τ ω κά364

τ ω , σε μια μινιατούρα, ένας νέος άντρας με απελπισμένη έκφραση, πολύ σ χ η μ α τ ι κ ή βέβαια, προσπαθούσε να απε λευθερωθεί από το βρόχο που του είχε περάσει στο λαιμό ένας μαύρος πολεμιστής. Τα μάτια του ήταν καρφωμένα σ' ένα παράθυρο με ανοιχτογάλανο ορίζοντα. Ε κ ε ί στεκό ταν μια γυναίκα μισόγυμνη, το ίδιο απελπισμένη. ((Τον στραγγαλίζουν...» είπε ο Καπλαντζί. ((Τότε ί σχυε η αδελφοκτονία, την οποία μάλιστα θεωρούσαν απο λύτως λογική και χρήσιμη. Τους πρίγκιπες αδελφούς του Σουλτάνου συνήθως τους περίμενε αυτή η μοίρα, αγαπη τέ κύριε Καπνά. Υπερβολές τ η ς εξουσίας... Γ ι α τ ί σας κά νει ε ν τ ύ π ω σ η ; » ((Η απελπισία του νέου άντρα...» ψέλλισε ο Πλίας με στεγνό λαρύγγι. ((Ναι, αυτός συγκεκριμένα... Μια σ τ ι γ μ ή . . . » Ο Κ α πλαντζί φόρεσε τα γυαλιά του κι έσκυψε πιο κοντά σ τ η μινιατούρα. ((Είναι ο Τοπάλ Γ ι λ ν τ ί ζ . Το Κουτσό Αστρο. Ο πρίγκιπας Τοπάλ, που θα π ε ι κουτσός. Ανάπηρος από παιδί. Κι ενώ δεν είχε σπουδαίες ελπίδες να διεκδικήσει το θρόνο, δεν τον εξαίρεσε το τυπικό του σαραγιού. Ήταν συγγενής του Μουράτ του Τρίτου. Β λ έ π ε τ ε ; Φορά κάποιο βοηθητικό μεταλλικό πόδι. Είναι όμως ερωτικό έργο, α φού ο θάνατος τον πέτυχε με την αγαπημένη του...» Ο Ηλίας γονάτισε μπροστά σ τ η μινιατούρα, για να πα ρατηρήσει καλύτερα το ((Κουτσό Ά σ τ ρ ο » . ((Η ιστορία των Οσμανλήδων είναι γ ε μ ά τ η από δολο φονίες αυστηρά οικογενειακού χαρακτήρα. Γ ι α τ ί σας κά νει ε ν τ ύ π ω σ η ; » 365


« Τ ο πόδι του... και η ομίχλη...» « Ε ν ν ο ε ί τ ε αυτό το ελαφρύ λευκό πέπλο που πλανάται δίπλα στον Τοπάλ Γ ι λ ν τ ί ζ ; Π ρ ώ τ η φορά το παρατηρώ, έ χετε δίκιο. Μοιάζει με ομίχλη, που μάλλον οφείλεται στον υπερβάλλοντα ζήλο του κ α λ λ ι τ έ χ ν η » .


Ο Πλίας Καπνάς, μη μπορώντας να τραβήξει τα μάτια του απ' τη φιγούρα του ετοιμοθάνατου Τούρκου πρίγκιπα, σηκώθηκε τρικλίζοντας. ((Ζαλιστήκατε; Ίσως το κρασί. Είναι δικής μου παρα γ ω γ ή ς , από τα αμπέλια τ η ς Ανατολικής Θράκης», ε ί π ε ο

« Ό χ ι . . . Θέλω να πω ότι αυτός ο πρίγκιπας...»

Καπλαντζί ανήσυχος για τον Έ λ λ η ν α καλεσμένο του που

((Αυτός ο πρίγκιπας είναι ένα από τα θύματα τ η ς ε

έδειχνε ξαφνικά να τα 'χει χαμένα.

ξουσίας. Μάλιστα ο θρύλος τον θέλει να μην αποδέχεται τη

((Το ξέρω πως η Ανατολική Θράκη ήταν μια ακόμα δυ

μοίρα του και να καταριέται όλους τους απογόνους του Ο

στυχισμένη σ τ ι γ μ ή τ η ς ιστορίας σας, αλλά, αν πάμε έτσι,

σμάν με φοβερές κατάρες και οργή. Ένας Ε γ γ λ έ ζ ο ς ιστο

θα είμαι αναγκασμένος να απολογούμαι ακόμα και για τις

ρικός έχει γράψει ένα κεφάλαιο γ ι ' αυτόν με τίτλο " Θ α ξα

αναπνοές μου...» γέλασε ο Τούρκος.

ναγυρίσω..." ή κάπως έ τ σ ι , σε μια μονογραφία τ η ς περιό δου του Μουράτ του Τρίτου.

((Όχι, δεν είναι αυτό. Δε φταίει το κρασί... Φ τ α ί ε ι που η μέρα μου ήταν φορτωμένη με τόσες εντυπώσεις...» Ο

« Γ ι α εκδίκηση...»

Πλίας ξαναβρήκε το χρώμα του και την ισορροπία του:

((Κι ε γ ώ , σ τ η θέση του, το ίδιο θα έκανα αν με διέκο

((Ας π ά μ ε στον κήπο... Σ τ η ν Αθήνα δε βλέπουμε τ α κ τ ι

πταν σε μια τόσο ενδιαφέρουσα ερωτική συνεύρεση...» «Γύρισε ποτέ;»

κά χιόνι. Ναι, θα είναι όμορφα εκεί έξω...)) Ήταν όμορφα. Ο κήπος φωτιζόταν από το χιόνι, που

Η ερώτηση ακούστηκε κούφια μέσα στο βελουδένιο δωμάτιο με τις μινιατούρες. « Ε λ π ί ζ ω πως όχι. Ή, κι αν γύρισε, θα πρέπει να το ξέ ρουν μόνο όσοι ξέμειναν απ' τα σόγια των Σουλτάνων. Μάλ λον όμως αυτή η επιστροφή του καημένου του Τοπάλ Γ ι λ ντίζ θα ήταν φοβερά δύσκολη, κύριε Καπνά. Ε ί σ τ ε καλά;»

είχε προφτάσει να σκεπάσει τα δέντρα και τα καλοσχε διασμένα παρτέρια με τα ανθισμένα χρυσάνθεμα. Τώρα ό λα ήταν άσπρα. Μόνο άσπρα. ((Θα ήταν ωραία να ξεκινούσε η ζωή μας από απόψε», αναστέναξε ο Τούρκος επιχειρηματίας. Ο Ηλίας δεν απάντησε. Κατάπινε μ' ευγνωμοσύνη μ ε

«Ναι, είμαι...»

γάλες μπουκιές απ' τον παγωμένο αέρα τ η ς πρώτης του

((Ελάτε να δούμε το χιόνι. Το 'στρωσε... Π ά μ ε να περ

νύχτας στην Ιστανμπούλ.

πατήσουμε στον κήπο. Αίγο κρύο θα μας κάνει καλό. Τ ο υ - '

Το χιόνι σκέπασε τις γέφυρες, τους δρόμους, τα ψαράδικα

λάχιστον οι δικοί μου πρόγονοι τ η ς στέπας θα το ενέκρι

που ξενυχτούσαν, τα αυτοκίνητα, τα καράβια. Χιόνιζε α

ναν...»

σταμάτητα όλο το βράδυ. Ήρθε νωρίς το χιόνι φέτος στην 366

367



Πόλη κί, έπεσε μπόλικο. Άσπρισαν τα απορημένα στόμα

στις θολωμένες βιτρίνες να τεμαχίζουν μπουγάτσες και

τα των ψαριών στο Καράκιοϊ. Το ίδιο και τα μουστάκια

((σου» μπουρέκια, ένα είδος μπουρεκιού με γάλα, αυγά και

των πωλητών που έπιναν σαλέπι και τσάι, απτόητοι

τυρί, τυλιγμένου σε μαλακά φύλλα ζύμης, που ψηνόταν με

μπροστά στην πραμάτεια τους, περιμένοντας τους πρώ

μαεστρία στο νερό.

τους πελάτες, που ωστόσο θα δυσκολεύονταν να αφήσουν τη ζεστασιά του κρεβατιού.

Τα φεριμπότ και τα καράβια, που πηγαινόφερναν τον κόσμο α π ' την ασιατική μεριά σ τ η δώθε, την ευρωπαϊκή,

Του πρόσφεραν τσάι. Μπορεί να ήταν και ο πρώτος

είχαν ξεκινήσει τις διαδρομές τους. Μέσα σε δευτερόλεπτα

πρωινός πελάτης τους. Προτίμησε το σαλέπι, καυτό κι α

χάνονταν, σφυρίζοντας μέσα στην ομίχλη. Κι άλλα εμφα

ρωματικό όσο πρέπει για το παγωμένο ξημέρωμα. Από

νίζονταν α π ' το πουθενά.

τα μεσάνυχτα περιπλανιόταν. Δηλαδή αφότου έφυγε α π '

Αγόρασε δύο κιλά σαρδέλες, μόνο και μόνο για να εν

το σπίτι του Καπλαντζί, χωρίς να ξέρει πού πάει και τι

θαρρύνει τον ψαρά που του πρόσφερε το σαλέπι. 'Τστερα

θέλει, πού θα τον βγάλουν οι δρόμοι, έρημοι τέτοια ώρα και

προχώρησε στο δεξί στενό πεζοδρόμιο τ η ς γέφυρας του

λόγω του χιονιού, με τα παπούτσια υγραμένα χειρότερα

Γαλατά, που θα είχε και είκοσι πόντους χιόνι. Το ((χρυσούν

α π ' τα μάτια και τη μ ύ τ η . Δ ε ν του πέρασε απ' το νου ο

κέρας» ήταν τυλιγμένο στην ίδια κρεμώδη ομίχλη με τον

ύπνος. Ξέχασε και το ξενοδοχείο και το λόγο του ταξιδιού.

Βόσπορο κι ακόμα πιο π η χ τ ή . Ωστόσο, κάποιοι είχαν

Προτίμησε τους δρόμους, κι ας ήταν έτσι γλιστεροί κι α

στερεώσει στο κιγκλίδωμα τα καλάμια τους και ψάρευαν

πρόβλεπτοι.

καπνίζοντας, σαν ένα οποιοδήποτε πρωινό. Φαντάστηκε

Όταν τον βόλευε, έπαιρνε ταξί. Σ ι ω π η λ ο ί συνήθως οι

πως αυτές τις ώρες, που ήταν προφυλαγμένοι απ' την α-

ταξιτζήδες, υπάκουαν στα ασαφή νοήματα ((συνέχισε»,

διακρισία των πολλών, θα ανέσυραν απ' το βυθό του Κ ε

((σταμάτα». Ένας μόνο ενδιαφέρθηκε να ρωτήσει: ((Μεμ-

ρατίου εγκόλπια, μήτρες και ποιμαντορικές ράβδους, όλα

λ ε κ έ τ ; » Ποια ήταν η πατρίδα του; Δ ε ν κατάλαβε. Σ ή κ ω

μετασχηματισμένα από αιώνες σε ψάρια με χρυσά λέπια

σε τους ώμους μ' ένα διφορούμενο χαμόγελο, που ο οδηγός

και βράγχια από μεταξωτά, ασημοκεντημένα φελόνια.

το σεβάστηκε.

Μπορεί και αφρόψαρα με απαλό δέρμα γυναικών τ ι μ ω ρ η

Συνέχισαν με χαμηλή ταχύτητα, παραλιακά, για να

μένων για λόγους ερωτικής πλήξης από Οθωμανούς άρχο

καταλήξουν στο Καράκιοϊ. Ε κ ε ί κ α τ έ β η κ ε ανασαίνοντας

ντες. Όπως και να 'ταν, σ κ έ φ τ η κ ε , τα ψάρια εδώ ήταν

όσο μπορούσε πιο προσεχτικά το χιονιά. Ελάχιστοι οι δια-'

μολυσμένα από τους οχετούς τ η ς ιστορίας, που χύνονταν

βάτες, χωμένοι ως τ' αυτιά στους γιακάδες τους, τρύπω

σ' αυτές τ ι ς θάλασσες, συντηρημένοι καλά σε ματωμένο

ναν βιαστικά στα καφενεία και τα πατσατζίδικα. Ε ί δ ε

αλάτι, ακριβώς σαν τα θαυμαστά παστά τ η ς περιοχής.

368

369



Σ τ ά θ η κ ε κάπου σ τ η μ έ σ η τ η ς γέφυρας και, χώνοντας το

Δ ε ν έστρεψε το κεφάλι να δει. Συνέχισε να βαδίζει πα

χέρι σ τ η σακούλα με τις σαρδέλες, άρχισε να τις πετά λί

τώντας όσο μπορούσε πιο σταθερά στο αφράτο χιόνι, β έ

γες λίγες στο νερό, «να ταϊστούν οι βυζαντινές ζαργάνες

βαιος

και τα αυτοκρατορικά σκουμπριά».

μπροστά του η υπέροχη τρέλα του Εμίνονου. Τον άκουγε

Τα είπε φωναχτά αυτά τα λόγια και σ' έναν τόνο που

πως

σε

λίγα

δευτερόλεπτα

θα

αποκαλυπτόταν

να περπατά πίσω του, καταβάλλοντας προσπάθεια να τον

τον ανησύχησε με την ε π ι σ η μ ό τ η τ α του. Πάντως του ά

φτάσει, μπορεί και να τον προσπεράσει. Μόνο που δεν ή

ρεσε το ενδεχόμενο να κυκλοφορούν ψάρια με ιστορική συ

ταν τόσο σίγουρος αν ο κρότος ήταν ξύλινος ή μεταλλικός.

νείδηση κάτω απ' τα πόδια του, που θα έτρωγαν τις σαρ

Ο ιδρώτας ανάβλυζε κρύος στην π λ ά τ η του, πιο κρύος α π '

δέλες του. Όμως τον πρόλαβε ένα σμήνος φρεσκοξυπνη-

τη σιδερένια κουπαστή τ η ς γέφυρας. Επιτάχυνε το βήμα,

μένων γλάρων, με οιμωγές βουλιμίας. Βούτηξαν κάθετα

αλλά το δεξί του πόδι δεν υπολόγισε την κλίση του πεζο

στα μαύρα νερά κρώζοντας -θυμόταν από τους εφιάλτες

δρομίου και γλίστρησε. Έ π ε σ ε στα γόνατα. Τα χέρια του

του αυτές τις πολεμικές κραυγές- και μ ε τ ά ανυψώθηκαν

βυθίστηκαν στο χιόνι. Σ α ν παιδιάστικο πέσιμο. Κουτό.

πάλι βιαστικά, κάνοντας γύρους απειλητικούς πάνω α π '

Έ κ λ ε ι σ ε σφιχτά τα μάτια, πνιγμένος στον ιδρώτα που ξε χείλιζε απ' το πουκάμισο, με την κολόνια του ανάκατη με

τα φανάρια τ η ς γέφυρας. Σ ή κ ω σ ε το γιακά του, λες και θα τον αναγνώριζαν ύ στερα από τόσο καιρό εκείνοι οι γλάροι. Κ α ι , σκουπίζο

το αρωματικό λίπος των ανατολίτικων εδεσμάτων του Καπλαντζί.

ντας όπως όπως το λερωμένο χέρι σ τ η φόδρα τ η ς τ σ έ π η ς ,

Κ ά τ ι σαν βρισιά ή σαν προσταγή στα τούρκικα του π έ

συνέχισε προσεχτικά την πορεία του προς την απέναντι

ταξε ένας μεσόκοπος που προχωρούσε στηριζόμενος σε μια

μεριά του Εμίνονου, με την καρδιά να χτυπά σαν τρελή.

πατερίτσα. Τον προσπέρασε και χάθηκε σαν φάντασμα

Λεωφορεία, μικρά φορτηγά και κυρίως ταξί ((ντολμούς»,

στην γκριζάδα του πρωινού. Ο ύ τ ε που σ κ έ φ τ η κ ε να περι

δηλαδή ταξί με πολλούς επιβάτες που πλήρωναν φθηνότερα

σώσει κάτι από την αυτοεκτίμησή του. Δ ε ν επιστράτευσε

το αντίτιμο της διαδρομής, διέσχιζαν αργά τη γέφυρα, σχη

καμιά απ' τ ι ς σιγουριές που πάντα, όσο θυμόταν, δούλευαν

ματίζοντας στις άκρες της μικρές λίμνες από λιωμένο βρό

σωστά σε τέτοιες άβολες καταστάσεις. Αφέθηκε εκεί, στο

μικο χιόνι. Ταξίδευαν στα τυφλά, μέσα στην πυκνή ομίχλη,

χιόνι τ η ς γέφυρας, ν' απολαμβάνει τον τρόμο που αποσυ

υποταγμένα στο ένστικτο. Κι εκείνος άκουγε μια την καρ

ρόταν σιγά σιγά, διαλυμένος α π ' την έκπληξη περισσότερο

διά του κάτω απ' τη σκούρα γραβάτα να τρελαίνεται και

και λιγότερο απ' το ιδρωτάρι εκείνο που πρόλαβε, σ' ελά

μια το μεταλλικό κρότο ενός ανάπηρου βηματισμού να τον

χιστο χρόνο, να του μουσκέψει το πουκάμισο και τα εσώ

ακολουθεί, συντονισμένος στο δικό του ρυθμό.

ρουχα - το 'νιωθε ή δ η το ρυάκι ανάμεσα στα σκέλια του.

37°

371



Δυο μελαχρινοί νέοι άντρες, εργάτες προφανώς που π ή

υπνοβατών που έτρεχαν στις αποβάθρες, αυτοκίνητα και

γαιναν να πιάσουν δουλειά, τον βοήθησαν να σηκωθεί. Έ

λεωφορεία πνιγμένα στα χνότα εκατοντάδων πληβείων -

πειτα άκουσε τον εαυτό του να μιλά ελληνικά και να τους

πρωινά λεωφορεία, πανομοιότυπα με ένα σωρό άλλα που

ευχαριστεί, χώνοντας ενστικτωδώς τα χέρια στις τσέπες

συναντούσε σε όλες τις πολιτείες όπου μοίραζε τη ζωή του.

του παλτού, σαν να ' ψάχνε κάποιο νόμισμα για να τους α

Αγόρασε δίνοντας ένα χαρτονόμισμα με πολλά μηδενι

ν τ α μ ε ί ψ ε ι . Οι άντρες όμως είχαν ή δ η απομακρυνθεί, μουρ

κά δύο κουλούρια. Πίσω του οι ευχαριστίες του κουλουρτζή

μουρίζοντας διάφορα - κι ανάμεσα στα λόγια τους, ο Η

ξεψυχούσαν μες στην παγωνιά. ((Τεσεκιουρλέρ, τεσεκιούρ

λίας ξεχώρισε τη φράση « Ν τ ι κ ά τ ε τ » . Θα την είπαν και

εντέριμ. Σαόλ, σαόλ...» Πεινούσε. 'Έησι νόμιζε. Τα έφαγε

τέσσερις φορές... ((Ντικάτ ε τ ! » Ήταν βέβαιος πως του συ

μόνο και μόνο για να βάλει σε κίνηση το μασητικό του σύ

νιστούσαν να προσέχει...

σ τ η μ α . Μασούσε ρυθμικά, ένα αδρό στρατιωτικό μάσημα,

Σ τ η ν αρχή σ κ έ φ τ η κ ε να χωθεί σ' ένα ταξί και να πά

κάπως αστείο μέσα σ' εκείνο το χάος.

ει για ύπνο. Μόνο που δε νύσταζε. Δ ε ν αισθανόταν την κό

Ο Κεράτιος ξερνούσε κάθε τόσο άσπρη ομίχλη. Πού και

π ω σ η τ η ς ξαγρύπνιας, το βάρος που φέρνει στα βλέφαρα

πού, όμως, άφηνε διαστήματα κενά, για να ναρκισσεύο

των ξενυχτισμένων το άγουρο πρωινό. Σ τ υ λ ώ θ η κ ε τινάζο

νται τα ελαφρά λουστρινένια κύματα, που λαμποκοπούσαν

ντας το χιόνι απ' το παλτό και προχώρησε γενικώς υγρός

α π ' τα πορτοκαλιά φώτα τ η ς προκυμαίας. 'Τστερα πάλι η

και πείσμων. Το αυτί του ξαφνικά έπιανε περίεργους ή

ομίχλη και μαζί ο ανάπηρος βηματισμός. Μπορούσε να τον

χους, διέκρινε με ευκολία βήματα και φωνές, ακόμα και τις

ακούει καθαρά, αν και του ήταν αδύνατον να προσδιορίσει

φωνές των ναυτικών α π ' τα πλεούμενα που περνούσαν κά

επακριβώς από πού ερχόταν. Προτίμησε να προχωρήσει

τω α π ' τη γέφυρα, ανάκατες με το θόρυβο των μηχανών

παράλληλα με τη θάλασσα. Ε ί χ ε αρχίσει ήδη να σχημα

και τα λυπητερά κρωξίματα των γλάρων.

τίζει μια αμυδρή άποψη του χάρτη τ η ς παλιάς Β α σ ι λ ε ύ

Μ έ σ ' α π ' την ομίχλη τού φανερώθηκε το Εμίνονου γ ε

ουσας. Ήξερε πως, μετά τη γέφυρα του Γαλατά, θα συ

μάτο σύννεφα από τσίκνα κρεάτων, το Γενί Τ ζ α μ ί τ υ λ ι γ

ναντούσε τη γέφυρα του Ατατούρκ.

Περπατούσε πάνω

μένο στα χιόνια και τα περιστέρια, το Μισίρ Τσαρσί, η αι

στο λασπωμένο χιόνι, τσαλαβουτώντας σε θολές λιμνού

γ υ π τ ι α κ ή σ κ ε π α σ τ ή αγορά των μπαχαρικών. Πρόσωπα

λες. Σταματούσε για να πάρει μια πιο βαθιά ανάσα, ν' α

αδιαπέραστα, βαριά μάτια, παιδιά με ταβάδες γεμάτους

κούσει τους γλάρους και τις μπουρούδες των καραβιών,

σιμίτια, δίσκοι με τσάγια που άχνιζαν, χανούμισσες φορ

αλλά και τον τενεκεδένιο βηματισμό του ανάπηρου, μπερ

τ ω μ έ ν ε ς ζαρζαβατικά, άντρες διπλωμένοι στα δύο κάτω

δεμένο στην κοσμοχαλασιά του Εμίνονου. Μέχρι και τα

α π ' το βάρος των εμπορευμάτων που κουβαλούσαν, ορδές

σφυρίγματα των τρένων άκουγε, απ' το Σ τ α θ μ ό Σ ι ρ κ ε τ ζ ί .

372

373


Ο

ΞΑΝΘΟΥΑΗΙ


Σ Τ Ο Ν

Κ Η Π Ο

Περπατούσε ξαλαφρωμένος από οποιαδήποτε ιδιότητα,

ταρτο. Βάδιζε μέσα στο μουντό πρωινό χωρίς προορισμό,

απολάμβανε τη χειμωνιάτικη μελαγχολία της μισοκοιμι-

κυνηγημένος απ' τα φαντάσματα του χιονιού, παραδομέ

σμένης ακόμα μεγαλούπολης, που σύντομα θα άγγιζε τα

νος στη γοητεία της Ιστανμπούλ, που ίσως του επιφύλασ

είκοσι εκατομμύρια ψυχές.

σε μια καραμπινάτη πνευμονία στο μητρώο της έκτης δε

Οι σκοτεινές σιλουέτες των μεγάλων τζαμιών απο

καετίας του.

κτούσαν, όσο φώτιζε, σαφέστερο περίγραμμα. Τα ρουθού

Ένα αυτοκίνητο στρίγκλισε μπροστά του, προτού καρ

νια του έφραξαν από μια παλιά μυρωδιά, που αστραπιαία

φωθεί θαυμαστά στη λασπωμένη άσφαλτο. Ακολούθησε

κυκλοφόρησε στον εγκέφαλο. Κάρβουνο. Θυμήθηκε το

βροχή από κορναρίσματα. Πέρασε απ' τη διάβαση των πε

κάρβουνο που πρωτομύρισε στο σπίτι της Κηφισιάς πριν

ζών σαν κυνηγημένος, για να τρυπώσει σε δρόμους ακόμα

από σαράντα χρόνια.

πιο στενούς. Πίσω από βρόμικα τζάμια καφενείων, αξύρι

Χαμογέλασε ανασαίνοντας τη γλυκερή μπόχα, γιατί η

στοι γέροντες με πλεκτά σκουφιά κάπνιζαν κι έπιναν τσάι,

Πόλη είχε το προνόμιο να ανακατεύει απρόοπτα αρώματα

παγιδεύοντας το χρόνο με βλέμματα απλανή. Στάθηκε ν'

ευγενικά και άλλα, πολύ πιο επιθετικά. Όπως το κάρβου

ακούσει. Τραγούδια επιχρισμένα από βρύα οθωμανικών ε

νο. Ήταν ακριβώς το κάρβουνο που θυμόταν, ανάκατο ί

ρώτων. Πολυάριθμες ορχήστρες συνόδευαν το θρήνο ενός

σως με σαπίλα μήλων και ψαριών.

άντρα. Τραγούδια που ξεχύνονταν από τα αναρίθμητα μι

Το αόρατο ανάπηρο μεταλλικό βήμα τον πλησίαζε. Άλ

κρά κουρεία με τη φωτογραφία του Κεμάλ στον έναν τοί

λαξε πορεία και ανηφόρισε γρήγορα προς τα στενά με τα

χο και παραδίπλα μυστακοφόρα χαμόγελα παλιών ποδο

μαγαζιά που πουλούσαν τσίγκινα. Πραμάτειες μεταλλι

σφαιριστών.

κές, που συστέλλονταν απ' το χιονιά. Κι άλλα μαγαζιά, με

Π ομίχλη αραίωνε και, όπως στεκόταν στα σταυροδρό

ξύλινες κορνίζες, σοφράδες, ψάθινες καρέκλες, κόσκινα και

μια για να προσανατολιστεί, αλλά δεν του προέκυπτε, ε

πινακωτές για το ψωμί. Ανασήκωσε το γιακά του παλ

κεί, μέσα σ' ένα μαχαλά ολότελα παραχωμένο στο μαύρο

τού, μουσκεμένος έτσι κι αλλιώς, να προφυλαχτεί απ' το

από το κάρβουνο χιόνι, αντίκρισε ψηλά στην κορυφή μιας

χιονόνερο που άρχισε να πέφτει ξαφνικά.

ανηφοριάς ένα μεγάλο κατακόκκινο κτήριο, κόντρα στη

Προχωρούσε γρήγορα. Οι σόλες, υγρές, βιδώνονταν με

θριαμβευτική λευκότητα της μέρας, εντελώς παράφωνο

μεγαλύτερη ασφάλεια στο χιόνι και στην ελαφριά μαύρη

μέσα στο σανιδένιο δάσος των χαραπάταλων σπιτιών με

λάσπη που κάλυπτε όσα μέρη δεν είχαν προφτάσει ν' α

τα μπουριά απ' τις σόμπες να διαλαλούν τη μιζέρια τους. Ένας ηλικιωμένος με μια ομπρέλα ανοιχτή σταμάτησε

σπρίσουν. Δεν πίστεψε το ρολόι του που έδειχνε οκτώ παρά τέ374

δίπλα του. Του έδειξε τεντώνοντας ένα λιπόσαρκο δάχτυ375



λο το κόκκινο κτήριο και του είπε σοβαρά: ((Μπου μπινά

τέβαινε γρήγορα, γεμάτος λερωμένα σύννεφα, πάνω στην

κουρμουζού οκούλ. Αμέρικαν;»

υπερήφανη Μεγάλη του Γένους Σχολή.

Κ α τ ά λ α β ε πως ήταν η πάλαι ποτέ ένδοξη Μεγάλη του

Έ τ ρ ι ξ ε η πόρτα του χαμάμ. Μ π ή κ ε σ' ένα μισοσκότει

Γένους Σ χ ο λ ή . Ε ί χ ε δει σε φωτογραφίες αυτό το ε ν τ υ π ω

νο, χλιαρό σαλόνι. Σε μια μαυρόασπρη τηλεόραση, ο γά

σιακό κόκκινο κτήριο, που χ τ ί σ τ η κ ε στα τ έ λ η του δέκατου

τος Τομ κυνηγούσε το έξυπνο ποντίκι αφρίζοντας. Ένας

ένατου αιώνα. Τγραμένο, φαινόταν ακόμα πιο κόκκινο. Υ

νέος με πιτζάμες στο κίτρινο του καλαμποκιού, καθισμέ

πέθεσε πως βρισκόταν προς τη μεριά του ίΐατριαρχείου.

νος σε αναπηρικό καροτσάκι, χτυπιόταν α π ' τα γέλια. Ω

Αφουγκράστηκε, λες κι ως εκ θαύματος θα άκουγε να ηχούν πανηγυρικά τα καμπαναριά τ η ς Πόλης, για να υ ποδεχθούν την άφιξη του στο Φανάρι. Άκουσε μακριά,

στόσο τον καλοδέχτηκε: ((Μπουγιουρούν, εφέντιμ! Τσάι ιστερίγιορμουσούν; Ααα, γιαπαντζί. Τουρίστ...»

κουρασμένο τούτη τη φορά, το βήμα του ανθρώπου με το

Ο Ηλίας του χαμογέλασε, τινάζοντας το παλτό. Ο νέος,

μεταλλικό -ή και ξύλινο- πόδι. Ξ έ φ υ γ ε προσωρινά α π '

με το μάτι καρφωμένο πάντα στην τηλεόραση, του υπέ

την τρέλα αυτή και χαμογέλασε στο γέρο Τούρκο, που,

δειξε το δωμάτιο όπου θα γδυνόταν και την πόρτα που θα

παίρνοντας θάρρος, του έδειξε μια ταλαιπωρημένη πόρτα

τον έμπαζε στον κολασμένο παράδεισο εκείνου του μαυ

με χρωματιστά τζαμάκια.

σωλείου.

((Μπουραντά Κιουτσούκ Μουσταφά Πασά χαμαμί. Τσοκ

((Τσάι ιστέρμισινίζ;» τον ξαναρώτησε ζωηρά. Δ ε ν π ε

μπουγιούκ, τσοκ ταριχί...» Ο γέρος τον χαιρέτισε μουρ

ρίμενε απάντηση. Του πρόσφερε σ' ένα γυάλινο ποτηράκι

μουρίζοντας κάτι σαν ευχή και μ π ή κ ε σ' ένα φαρμακείο

αχνιστό τσάι μ' έναν κύβο ζάχαρη.

που μόλις άναβε τα φώτα του.

Κρέμασε τα ρούχα του που έσταζαν. Γδυνόταν με βια

Ο Ηλίας Καπνάς για μια σ τ ι γ μ ή τ α λ α ν τ ε ύ τ η κ ε , σαν να

σύνη. Ν' απαλλαγεί ήθελε όσο γινόταν πιο γρήγορα α π '

είχε να ε π ι λ έ ξ ε ι ανάμεσα στο κόκκινο σχολείο τ η ς παρακ

τα βρεγμένα. Σ τ ρ ά γ γ ι ζ ε και ξαναστράγγιζε το πουκάμι

μασμένης πια Κοινότητας και στο παμπάλαιο χαμάμ του

σο, τη γραβάτα και τ ι ς κάλτσες, άδειασε το νερό α π ' τα

Κιουτσούκ Μουσταφά Πασά. Κ α ι τα δύο του μετέδιδαν τη

παπούτσια. Η ε γ γ λ έ ζ ι κ η ε τ ι κ έ τ α τ η ς φίρμας τους έπεσε

γοητεία ενός ενθουσιώδους κινδύνου.

στο μουσαμά που κάλυπτε το δάπεδο του μικρού δωματί

Το χιονόνερο είχε προσθέσει κιλά στο παλτό του. Έ

ου με τους διάστικτους από την υγρασία τοίχους και το

σταζε ολόκληρος και, για π ρ ώ τ η φορά, ένιωθε τόσο πα

τ ζ α μ λ ί κ ι . Τα πόδια ξύλινα, τα δάχτυλα κοκαλιασμένα. Τα

γωμένο το σώμα του. Τα πόδια του πλατσούριζαν μέσα

έχωσε χωρίς να το πολυσκεφτεί σ' ένα ζευγάρι πλαστικές

στα παπούτσια, οι τσέπες του μύριζαν ψάρι, ο ουρανός κα-

παντόφλες και τράβηξε για την κόλαση, κοιτάζοντας φο-

376

377



βισμένος το αχνιστό σκοτάδι που ανοίχτηκε εμπρός του.

ρίκλεια Κρουπ κάτω από μια παχιά κρούστα νικοτίνης, την

Ελάχιστο διαθλασμένο φως έμπαινε α π ' τους μικρούς

κηδεία του πατέρα του λίγα μόλις εικοσιτετράωρα πριν, τον

θόλους τ η ς οροφής μ έ σ ' από γυάλινα τετράγωνα και τρί

Μπομπ Άντερσον να αποπειράται να αποκρυπτογραφήσει

γωνα. Γύρω από την κεντρική αίθουσα με το μεγάλο μαρ

την κάρτα του Οσμανλή αποστολέα, τη Μαίρη ν' απαντά

μάρινο βάθρο υπήρχαν τέσσερα ή έξι μικρότερα δωμάτια

σε εκατοντάδες τηλεφωνήματα, το σοφέρ του, τη βροχερή

με διαβαθμισμένη θερμότητα. Χαλάρωσε μέσα στην ηρε

Αθήνα, τη Ράνα πεθαμένη εδώ και σαράντα χρόνια... Κ α ι

μία του χαμάμ. Ένας γέρος πλενόταν στο σκοτάδι, καθι

τώρα εκείνος στην πόλη τ η ς . Σ τ η ν πόλη που άφησε για

σμένος σ' ένα μαρμάρινο πεζούλι. Κ υ ρ τ ή , ισχνή φιγούρα.

πάντα για έναν άλλο Θεό, για άλλους τρούλους, για να γ λ ι

Έριχνε με το τάσι νερό στο κεφάλι του. Το 'χωνε σε μια

τώσει από τη φθορά μιας καταποντισμένης φάρας κι ενός

οβάλ γούρνα και ξανά και ξανά. Μια σ τ ι γ μ ή σταμάτησε

ανομολόγητου έρωτα για τον αδελφό, που αγάπησε κι αυ

για να εντοπίσει τον νεοφερμένο και συνέχισε.

τός, από παραξενιά τ η ς μοίρας, μια ξένη.

Ο Ηλίας προτίμησε το μεγάλο βάθρο με τα μωσαϊκά

Όλα τα ήξερε τ ό τ ε ο Ηλίας, μια σταλιά παιδάκι στο

σχέδια. Έ π ε σ ε ανάσκελα, ξεδιπλώνοντας το κολλαρισμέ-

σπίτι τ η ς Κηφισιάς. Όλα τα μάντευε με τον τρόπο τ η ς

νο πανί που τ ύ λ ι γ ε τη μ έ σ η του, απολαμβάνοντας τη γλυ

αρρώστιας, γιατί σαν αρρώστια αλλόκοτη πέρασε τα κα

κιά κάψα στην π λ ά τ η και στα μεριά του. Δ ε ν ήθελε να τον

τοπινά χρόνια σ τ η μνήμη όλων το φέρσιμο του το καλο

πάρει ο ύπνος, έτσι όπως ήταν οι αισθήσεις αμβλυμένες

καίρι του 1958.

και το σώμα βαρύ, κατάκοπο. Κάρφωσε τα μάτια στο

Ε ί χ ε κυλήσει μια ολόκληρη ζωή από τ ό τ ε που ένιωσε

φως που έμπαινε με φειδώ απ' την κ α μ π υ λ ω τ ή οροφή,

τον Τούρκο στον κήπο - κι ας μην το είχε ομολογήσει πο

φέρνοντας στο νου όλες τις διαδρομές από χθες μέχρι ε

τ έ , ούτε καν στον εαυτό του. Τον βόλευε η ((αλλόκοτη αρ

κείνη την ώρα.

ρώστια)), το πένθος τ η ς μάνας που ήταν τ ό τ ε πρόσφατο,

Ο Καπλαντζί θα τον περίμενε στο γραφείο του, μάλλον

τ η ς μάνας που θυμόταν ελάχιστα και που, όσο περνούσε ο

σ' ένα απ' τα πολλά στο Σ ι σ λ ί , την πιο ευρωπαϊκή γ ε ι τ ο

χρόνος, ξεθώριαζε μέσα του. Κ α ι τώρα, στην Πόλη του

νιά τ η ς Κωνσταντινούπολης. Ε ί χ ε ξεχάσει εντελώς τους

1998, στην Κωνσταντινούπολη, στην Ιστανμπούλ όπου δί

λόγους αυτής τ η ς περιπέτειας. Ο πρωθυπουργός και το οι

σταζες να ομολογήσεις ότι είσαι αποξενωμένος α π ' τους

κονομικό μέρος τ η ς ιστορίας είχαν εξαφανιστεί μέσα στους

θεούς, σ' αυτή την ασεβή πολιτεία τ η ς ευλάβειας με τα υ

ατμούς του χαμάμ του Κιουτσούκ Μουσταφά Πασά. Προ

πολείμματα του ελληνισμού, τη γιγαντούπολη τ η ς χλιδής

σπαθούσε να θυμηθεί πότε έπρεπε να επιστρέψει στην Α

και τ η ς μιζέριας, ((κατασκόπευε)) -βλακώδης λέξη για

θήνα, τις εκκρεμότητες που είχε αφήσει πίσω του, τη Χ α

κάποιον σαν αυτόν- έναν Τούρκο που προτιμούσε το χιόνι

378

379



από μια ψυχρή οικονομική συζήτηση. Δ ε ν έβρισκε -/.(χνένσ.

παντήσει, πιστεύοντας πως εκείνος ο στοργικός τρίφτης

δίκιο σ' όλα αυτά ο Ηλίας Καπνάς και γύρισε μπρούμυτα,

μπορούσε απ' τη μια σ τ ι γ μ ή στην άλλη να θυμηθεί πως ή

ζεματώντας τα στέρνο και τα αρχίδια του στα μωσαϊκά

ταν απόγονος του Ταμερλάνου και του Πορθητή. Ο άντρας,

και τα μάρμαρα. Ξ έ σ π α σ ε σε γέλια ηχηρά, άγρια, που

όμως, επέμενε συνεχίζοντας το τρίψιμο - στα πόδια τώρα.

πολλαπλασιάστηκαν μέσα στο

έρημο χαμάμ.

Γελούσε

σπαρταρώντας ολόγυμνος, εκειδά, με τους γλουτούς και την π λ ά τ η ν' αναταράζονται από μια υγρή αίσθηση ελευ

«Μεμλεκέτ;» ((Πορτεκίζ. Π ο ρ τ ε κ ί ζ λ ι γ ι μ . . . » Του ήρθε βολικά η Πορ τογαλία.

θερίας. Γελούσε και όταν κατάλαβε το γέροντα, ενοχλημέ

«Τσοκ ουζάκ... Μπεν Κιουρτ. Κιουρντούμ... Βαντάν...»

νο, να συντομεύει τα λουτροκοπανήματα, να σαβανώνεται

Ήταν Κούρδος α π ' την απομακρυσμένη περιοχή του

σε χνουδωτά πεσκίρια και λευκά σεντόνια και να φεύγει

Β α ν κι έβρισκε την Πορτογαλία μακρινή.

ψιθυρίζοντας προσευχές. Ήξερε πως προσευχόταν ο γέρος.

Ο Ηλίας είχε ήδη μετανιώσει που πλάσαρε ψέματα αυ

Κι εκείνος γελούσε που γελούσε ελεύθερος, όπως τα μ ω

τού του Κούρδου τ ρ ί φ τ η που τον περιέλουζε με ζ ε σ τ ή σα

ρά που αντιλαμβάνονται τη γλώσσα των μεγάλων και π ε

πουνάδα κι έχωνε τα δάχτυλα του στα νεφρά, στις μασχά

ριμένουν την ώρα που το στόμα τους, το μοσκομυρισμένο

λες, στο σβέρκο κι ανάμεσα στα παίδια του, που τα μ ε

από το γάλα, θα γ ε μ ί σ ε ι α π ' τα καταραμένα σύμφωνα και

τρούσε ένα ένα, λες και θα κατέγραφε τις ε λ λ ε ί ψ ε ι ς του.

τα φωνήεντα τ η ς ζωής. Γελούσε και τρόμαξε να σοβαρευ τ ε ί , όταν μ π ή κ ε κουτσαίνοντας ένας μισόγυμνος γεροδε μένος άντρας με διάφανο, ξυρισμένο κορμί. « Κ ε τ σ έ ; » τον ρώτησε.

((Καρ χαβασί...» Έ π ι α σ ε να μονολογεί κοινοτοπίες για το χιονιά που πολιορκούσε την Ιστανμπούλ, για το χαμάμ που ήταν ((...εσκί, τσοκ εσκί βε τσοκ τ α ρ ι χ ί » . Πολύ παλιό και ιστορικό.

Ο Ηλίας έκλεισε τα μάτια αναστενάζοντας. Α υ τ ή ήταν

Δ ε ν απαντούσε. Το στομάχι του διαστελλόταν από μια

η απάντηση, αλλά ο άντρας ήξερε από ένστικτο αιώνων τι

ηδονική ευτυχία. Θυμήθηκε το καλοκαίρι που ξερνούσε

έπρεπε να κάνει. Ηρώτα του έκρυψε τα απόκρυφα με το

κόκαλα κι έφτυνε κουκούτσια από βύσσινα.

πανί, του τέντωσε τα πόδια, του μέτρησε τα πλευρά, του

Ο Κούρδος τον ρώτησε και τον ξαναρώτησε αν μιλούν

δίπλωσε την πλάτη ώσπου ν' ακουστεί το ((κρακ» των

τούρκικα στην Πορτογαλία και πώς καταδέχτηκε να μά

σπονδύλων, γονάτισε από πάνω του κι άρχισε να του τρί

θει αυτή τη γλώσσα. « Τ σ ο κ αζ τούρκτσε μπιλίορουμ...

βει δυνατά το δέρμα μ' ένα τραχύ γάντι.

Τσοκ αζ...» Άκουσε επιτέλους τη φωνή του, απολογητι

((Κετσέ γκουτ! Β έ ρ ι γκουτ! Μ ε μ λ ε κ έ τ ; » Τον ρωτούσε ποια ήταν η πατρίδα του. Απέφυγε ν' α38ο

κ ή , να λ έ ε ι ότι μιλούσε λίγα τουρκικά. Ο τρίφτης λες κι ανακουφίστηκε που στην Πορτογαλία 38ι



η τουρκική δεν ήταν υποχρεωτική. Έ π ι α σ ε ένα τραγούδι

« Σ ι σ λ ί » θα πει ομιχλώδες, αλλά στα τουρκικά, πολλές

χαμηλά, που, ό,τι και να ' λ ε γ ε , έκαιγε πιο πολύ απ' τη

φορές, οι λέξεις παίρνουν διαφορετικά νοήματα καθώς περ

σαπουνάδα με το βάσανο των στίχων. Σ τ α κουρδικά. Ο

νούν α π ' τη μια εποχή στην άλλη. Εκείνο πάντως το α

Ηλίας δεν καταλάβαινε τίποτα. Αποκοιμήθηκε κι ονειρεύ

πομεσήμερο, που ο Ηλίας Καπνάς ξεκίνησε για τα γρα

τ η κ ε πως έγινε άσπρο σαπουνάκι κι έλιωνε στα χέρια του

φεία του Φερίκ Καπλαντζί χαλαρός και πανέτοιμος ν' α

Τοπάλ Γ ι λ ν τ ί ζ , του «Κουτσού Άστρου»...

ν τ ι μ ε τ ω π ί σ ε ι τα ένστικτα του ((τίγρη» Τούρκου επιχειρη

Πλησίαζε πια μεσημέρι όταν, αποχαυνωμένος αλλά

ματία -αφού ((Καπλάν» είναι η τ ί γ ρ η - το Σ ι σ λ ί ήταν χιο

χωρίς ίχνος κούρασης, τυλιγμένος με τον πατροπαράδοτο

νισμένο. Ο ύ τ ε ομιχλώδες ούτε πολύ τούρκικο - ή, τουλά

τρόπο των χαμαμτζήδων, ζεσταμένος μ' ένα ακόμα τσάι,

χιστον, άσχετο με ό,τι είχε δει ίσαμε τ ό τ ε από την Πόλη.

σχεδίαζε στο δωματιάκι το υπόλοιπο τ η ς μέρας του. Οι

Μια σύγχρονη γειτονιά μεγαλούπολης με κοσμοπολίτικο

κάλτσες και το πουκάμισο του είχαν στεγνώσει, όπως και

ύφος, με καλόγουστα καταστήματα κατά τα ((ευρωπαϊ

τα εσώρουχα. Κ α ι τα παπούτσια αρκετά. Μόνο το παλτό

κ ά » πρότυπα, που ως φαίνεται συνάρπαζαν ένα σ η μ α ν τ ι

κρατούσε λ ί γ η υγρασία και μύριζε βρεγμένο κάρβουνο.

κό μέρος των κατοίκων.

Του γέμισαν τις χούφτες φτηνή κολόνια λεμόνι και τον α ποχαιρέτισαν: ((Γκιουλέ, γκιουλέ...»

Τα γραφεία του ((Ομίλου Φερίκ Κ α π λ α ν τ ζ ί » καταλάμ βαναν τρεις ορόφους εξαιρετικά περιποιημένους. Ε ι δ ι κ ά ο

Β γ ή κ ε στον παγωμένο δρόμο. Αραιές νιφάδες και κρύο

τελευταίος, όπου ήταν και το στρατηγείο του επιχειρημα

δυνατό. Κόσμος λαϊκός με ψωμιά στα χέρια, νεαροί που

τία, θύμιζε πολύ το σπίτι στο Μ π ε μ π έ κ : ακριβά χαλιά,

κουρεύονταν στα ταπεινά κουρεία, μεγάφωνα που καλού

φωτιστικά με βάσεις μπρούντζινες και πορσελάνινες αντί

σαν τους πιστούς του Προφήτη στα τζαμιά, γάτες που ξε

κες, πίνακες με θέμα τον Βόσπορο, τα τζαμιά και το Σ α

διψούσαν με χιόνι. Έ σ τ ρ ι ψ ε και βρέθηκε δίπλα στην α κ τ ή

ράι Μπουρνού πίσω από γαλάζια πάχνη και μαύρους κα

του Κερατίου. Κι από ' κ ε ί με ταξί στο ξενοδοχείο, που ε ί

πνούς πλοίων, ταπισερί που απεικόνιζαν τουλίπες και Ο

χε στολιστεί με χριστουγεννιάτικα δέντρα, με γιρλάντες

θωμανούς άλλων καιρών, ακινητοποιημένους σε ηδυπα-

χρυσές, με γ κ ι και πινακίδες που προσκαλούσαν σε γεύμα

θείς στάσεις ρέμβης και, φυσικά, ένα μεγάλο πορτρέτο

Χριστουγέννων παραδοσιακό, με ανάλογο καλλιτεχνικό

του Κ ε μ ά λ Ατατούρκ με αυστηρό γκρίζο βλέμμα, χ ε ι μ ω

πρόγραμμα. Σε όλες τις αίθουσες η φωνή τ η ς Έ λ α Φ ι τ ζ έ

νιάτικο, κάτω από ένα αστραχάν καλπάκι.

ραλντ, ((Ο χόλι νάιτ». Δ ε ν είχε μηνύματα. Βούρτσισε τα δόντια του, ξυρίστηκε, άλλαξε κι έφυγε για το Σ ι σ λ ί .

Τον υποδέχθηκαν δύο νεαρές όμορφες γραμματείς κι έ νας άντρας με καλοραμμένο κοστούμι από ε γ γ λ έ ζ ι κ η φα νέλα. Τον απάλλαξαν από το παλτό και του πρόσφεραν

382

383

Γ Ι Α Ν Ν Η Σ ΞΑΝΘΟΥΑΗΙ


καφέ εσπρέσο, που συνοδευόταν από ένα μπολ κουλουρά

έχει χάσει το κέφι του. Ίσως η αγωνία γ ι ' αυτή τη σύ

κια κανέλας και γλυκάνισου. Ο κύριος Καπλαντζί θα τον

σ κ ε ψ η , που από χθες βασάνιζε το μεγάλο αφεντικό.

δεχόταν σε π έ ν τ ε ή δέκα λεπτά. Μια σύσκεψη με ανώτε ρα σ τ ε λ έ χ η του Ομίλου, που είχε παρατραβήξει, θα τ ε λ ε ί ωνε επιτέλους. Ο άντρας, που ήταν λαλίστατος, φαινόταν απολύτως ενημερωμένος για την ε π ί σ κ ε ψ η του κυρίου

((Άκουσα ότι είχατε ένα μικρό ατύχημα μ' ένα πουλί σ τ η γέφυρα του Γ α λ α τ ά » . ((Ναι. Ο οδηγός, όμως, το ξεπέρασε γρηγορότερα από μένα...»

Καπνά. Ενδιαφέρθηκε να μάθει τις πρώτες εντυπώσεις

((Έμαθα πως το αυτοκίνητο έπαθε ζ η μ ι ά » .

του από τη ((χιλιοτραγουδισμένη πολύπαθη Ιστανμπούλ».

((Πάντως φτάσαμε κανονικά στο ξενοδοχείο. Π ρ έ π ε ι να

Μίλησαν για τον καιρό, που θα συνέχιζε στο ίδιο μοτίβο

ομολογήσω πως ο βραδινός οδηγός που με π ή γ ε στο σπίτι

και σήμερα και αύριο. ((Πολλά μέρη τ η ς Τουρκίας έχουν

του κυρίου Καπλαντζή ήταν πιο έμπειρος με τα χιόνια...»

αποκλειστεί απ' τα χιόνια. Σ τ ο Ερζερούμ τα πράγματα είναι δύσκολα... Λίγο καφέ ακόμη;» Δ ε ν ήθελε.

((Στο Μ π ε μ π έ κ ; » ρώτησε ο άλλος άψυχα, μόνο και μό νο για να επαληθεύσει. Άλλά, στο μεταξύ, οι πόρτες ενός τεράστιου γραφείου

((Έχετε ξανασυναντηθεί με τον κύριο Κ α π λ α ν τ ζ ί ; » ρώ τ η σ ε ο αμερικανοθρεμμένος, καταπώς έδειχνε, άντρας. ((Χθες το βράδυ, στο σπίτι του...»

είχαν ανοίξει διάπλατα, οι γραβατωμένοι Τούρκοι που ή ταν ώρες μέσα, όπως του εξήγησε ο συνομιλητής του, έ βγαιναν βιαστικοί κι αμίλητοι.

((Χθες;» απόρησε. ((Πότε χθες;»

((Στο στοιχείο μας...» σ κ έ φ τ η κ ε ο Ηλίας Καπνάς, α

((Στο σπίτι του, στο Μ π ε μ π έ κ » .

φού όλα αυτά ήταν πανομοιότυπα στο νέο, γενναίο ε π ι χ ε ι

((Στο Μ π ε μ π έ κ ; Πρόφτασε να ζεσταθεί όλο εκείνο το

ρηματικό κόσμο, σε όλα τα σημεία τ η ς γης.

σαράι;»

((Καλώς ή ρ θ α τ ε ! » α π ή γ γ ε ι λ ε στα αγγλικά και στα ελ

((Ναι, δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα...»

ληνικά μια συμπαθητική γραμματέας. ((Σας περιμέναμε

Ο στενός συνεργάτης του Καπλαντζί τον παρατηρούσε

πιο νωρίς, μεσολάβησε και η σύσκεψη. Σ υ γ γ ν ώ μ η . . . »

σαν να μην πίστευε σ τ ' αυτιά του. ((Πολύ ωραίο σπίτι... και ο κήπος με το χιόνι. Γ ι α τ ί α πορείτε;»

Τον πέρασε στο γραφείο-σαλόνι που θερμαινόταν σω στά, ενώ ένα μεγάλο τζάκι από μαύρο μάρμαρο πρόσφερε επιπλέον θαλπωρή.

Ο Ηλίας θέλησε να τον βγάλει από τη δύσκολη θέση

((Χόσγκελντινίζ...» ακούστηκε η φωνή του Καπλαντζί.

και μίλησε για την Λθήνα. Γ ι α την αίσθηση του Νότου,

((Χόσμπουλντούκ», ανταπέδωσε το καλωσόρισμα ο Η

για την ακαταμάχητη ηλιοφάνεια τ η ς . Ο άλλος έδειχνε να

λίας, που έμεινε με το στόμα ανοιχτό μπροστά στον ά-

384

385



γνωστό με τα γυαλιά και το λιγνό παράστημα, που πιο

« Κ ι έμενε στο... στο...» Το είχε ξεχάσει.

πολύ έμοιαζε με Μιλανέζο παρά με Τούρκο. Τ^δωσαν τα

((Στο Μ π ε μ π έ κ . Ε κ ε ί είναι το πατρικό μας. Ένα σπίτι

χέρια, ο άγνωστος έριξε ένα διερευνητικό βλέμμα στον Έ λ

μεγάλο και ενδιαφέρον. Μόνο οι φρουροί μένουν τώρα ε κ ε ί » .

ληνα, για το άτομο του οποίου οι πληροφορίες ήταν ιδιαί

« Τ ο ξέρω. Θέλω να π ω . . . »

τερα ενδιαφέρουσες. Του έδειξε μια αναπαυτική δερμάτι

((Κατάλαβα. Το είδατε σε περιοδικά. Το φωτογραφί ζουν συχνά, αν κι ε γ ώ το βρίσκω έξω α π ' τα νερά του Β ο

νη πολυθρόνα. « Λ ί γ ο ρακί, κύριε Καπνά; Είναι και η ώρα...»

σπόρου. Θυμίζει λίγο το σπίτι μας στην περιοχή του Ρ ί -

Ο Ηλίας προσπάθησε να βολέψει την έκπληξη του.

τ ζ ε ν τ Παρκ, στο Λονδίνο. Ο πατέρας μου, όταν το έ χ τ ι

« Ε ί σ τ ε ο Φερίκ Καπλαντζί, αλλά...»

σε, περνούσε τη λονδρέζικη περίοδο του, αν και αντιπα

((Καταλαβαίνω...» γέλασε ο άλλος. ((Θα με περιμένα

θούσε τους Εγγλέζους για λόγους ιστορικούς. Εμμονές...

τε με τουρμπάνι ή με φ έ σ ι » . Ξερόβηξε. ((Έχω ακούσει

Έχετε κάτι;» «Η κούραση και η αϋπνία... Όμως δε νυστάζω».

πολλά καλά για σας...» ((Χθες το βράδυ...» Ο Ηλίας ξεροκατάπιε. Λγωνιζόταν

((Λυτό φαίνεται, κύριε Καπνά. Χαλαρώστε. Το ρακί

να βρει τις λέξεις στα αγγλικά, στα γερμανικά, στα γαλ

και ο μεζές δε θέλουν εντάσεις...» Ο Φερίκ Καπλαντζί γ έ

λικά... Δ ε ν του ερχόταν τίποτα.

λασε ευχαριστημένος. ((Κάποιο διάστημα σκεφτόμασταν

((Σας περίμενα, αλλά έμαθα ότι είχατε μια περιπέτεια.

να το λειτουργήσουμε σαν μουσείο. Υπάρχει μια ενδιαφέ

Υπέθεσα ότι φοβηθήκατε τον καιρό μας. Ε γ ώ όμως τον α

ρουσα βιβλιοθήκη και αντικείμενα τ η ς πρώιμης οσμανλί

γαπώ αυτό το χιονιά. Υπάρχει, όπως και να το κάνουμε,

δικης περιόδου, όταν πρωτεύουσα των Οθωμανών ήταν η

μια κυτταρική νοσταλγία για τον άγριο χιονιά...» Γέλασε

Εντίρνε, πριν από το 1453».

μόνος του κι αμέσως έδωσε οδηγίες σ τ η γραμματέα να

((Υπάρχει κι ένα άλλο μουσείο, μια παλιά Ορθόδοξη ε κ κλησία...» πρόφερε ο Ηλίας.

φέρουν ρακί και μεζέδες. «Υπάρχει κι άλλος Κ α π λ α ν τ ζ ί . . . » ψιθύρισε ο Ηλίας έ τοιμος να λιποθυμήσει. Τον έπνιγε η γραβάτα, το στομά χι του ανέβαινε γρήγορα προς τα πάνω, παρασύροντας και

((Ναι, αυτό λειτουργεί κανονικά. Ε ί χ ε χ τ ι σ τ ε ί με σχέ δια του ίδιου του πατέρα μου». ((Και η συλλογή από μινιατούρες...» ((Λαα, β λ έ π ω ε ί σ τ ε ενήμερος. Λ υ τ ή βρίσκεται στο

την καρδιά. «Ο πατέρας μου πέθανε πριν από είκοσι χρόνια. Σ κ ο

Μ π ε μ π έ κ . Μια συλλογή λίγο εξαντρίκ για τα ή θ η μας...

τ ώ θ η κ ε σε ατύχημα. Ε γ ώ και οι δύο αδελφές μου μείνα

που θυμίζουν στρουθοκάμηλο, κύριε Κ α π ν ά » . Ο Καπλα

μ ε . Ήταν σπουδαίος άνθρωπος. Διορατικός, σοφός...»

ντζί αναστέναξε: ((Η Τουρκία βρίσκεται ανάμεσα σε πολ-

386

387


λά διλήμματα τούτο τον καιρό. Μην κοιτάτε τι ατμόσφαι ρα επικρατεί εδώ, στο Σισλί...» Δύο σερβιτόροι διέκοψαν την κουβέντα τους, φέρνοντας δίσκους με μεζέδες και μια μποτίλια ((Γενί ρακί». ((Προτιμώ να δέχομαι εδώ τους φίλους», είπε ο Φερίκ Καπλαντζί. ((Μπουγιουρούν...»


((Δε φοβάμαι». Με τα δάχτυλα βούτηξε δύο διάφανα κομμάτια παστουρμά. ((Άφεριν...» είπε ο Τούρκος γεμίζοντας τα ποτήρια με ρακί. ((Ναι, μ' ενδιαφέρουν οι μινιατούρες, κύριε Καπλαντζί. Είναι η τρέλα μου... Πρέπει οπωσδήποτε να τις δω».

Σήκωσε πρώτος το ποτήρι με το ρακί κι ευχήθηκε

((Αν δε σας τρομάζει το κρύο... Βέβαια οι επιστάτες α

((Στην ευτυχία των λαών μας», λες κι όλα εξαρτιόνταν α

νοίγουν το καλοριφέρ τις μέρες της μεγάλης υγρασίας. Έ

πό αυτό το παγωμένο απομεσήμερο στο Σισλί.

χετε προτίμηση σε κάποια περίοδο;»

Ο Ηλίας ήπιε μονορούφι το δυνατό ποτό. Ζεματίστηκε. ((Είστε τολμηρός, αλλά ξέχασα ότι κι εσείς έχετε το ού

((Ας πούμε αυτές, επί Μουράτ του Τρίτου... Δέκατος έ κτος αιώνας, νομίζω...»

ζο...» (τχολίασε ο επιχειρηματίας. ((Το ρακί θέλει ρέγουλα!»

((Ναι. Κατάλαβα. Σκοτεινή περίοδος. Στην Ευρώπη

((Η μητέρα σας είναι Καναδέζα;» πήρε θάρρος ο Ηλίας,

άρχιζε η Αναγέννηση, αλλά εδώ ήμασταν κολλημένοι σ'

μπουκωμένος μ' ένα ενδιαφέρον κομμάτι λακέρδα.

έναν ιδιότυπο μεσαίωνα. Έτσι νομίζουν κάποιοι ιστορικοί

((Η μητέρα μου; Όχι. Πέθανε όταν ακόμα ήμουν παιδί».

της Δύσης. Κύριε Καπνά, συνεχίζουμε να είμαστε το πιο

((Και η δική μου...» Πρώτη φορά ο Ηλίας μιλούσε δη

παρεξηγημένο έθνος. Ακόμα και τώρα, που δύο θαυμάσιες

μόσια για τη μάνα του. Και το δεύτερο ρακί του κόντευε

κρεμαστές γέφυρες ενώνουν την ασιατική πλευρά με την

να τελειώσει.

ευρωπαϊκή... Δεν είναι λίγοι οι Τούρκοι που απελπίζονται

((Καναδέζα ήταν η γυναίκα που παντρεύτηκε αργότε ρα ο πατέρας μου. Μετά το ατύχημα του πατέρα έφυγε για τον Καναδά. Πέθανε κι αυτή πέρσι.

για το μέλλον μας». Ο Ηλίας Καπνάς σήκωσε το ποτήρι του αφηρημένα. Μια ευχή έμεινε μετέωρη. Έπειτα, με βεβαιότητα, είπε:

((Και οι μινιατούρες με τα ερωτικά θέματα;»

((Υπάρχουν είδη απελπισίας που δε φαίνονται».

((Σας ενδιαφέρουν οι μινιατούρες; Θα έπρεπε να επι

Ο Τούρκος τον κοίταξε λυπημένος. Μπορεί και να μην

σκεφθείτε τη βιβλιοθήκη του Σαραγιού, στο Πάρκο του

κατάλαβε απόλυτα τι εννοούσε αυτός ο Έλληνας που και

Γιλντίζ. Ξέρετε, ο Αμπντούλ Χαμίτ ζούσε εκεί. Δοκιμά

γόταν απ' το ρακί κι απ' την επιθυμία να δει τις μινια

στε λίγο παστουρμά, κύριε Καπνά. Ο συγκεκριμένος μάς

τούρες του μακαρίτη Αντέλ Καπλαντζί.

έρχεται κατευθείαν από την Ανατολία. Μη φοβάστε τις έ

((Ήθελα να σας πω... Μόνο που μου είναι δύσκολο...»

ντονες γεύσεις!»

((Δε χρειάζεται να δυσκολεύουμε τα πράγματα. Ας συ389



νεχίσουμε σε ανατολίτικους ρυθμούς», ε ί π ε ο Καπλαντζί

((Η φωτογραφία στο γραφείο σας;»

χαμογελώντας.

((Ο πατέρας, όταν ήταν στην ηλικία μου. Δε μοιάζουμε.

((Όχι, δεν πρόκειται για θέματα οικονομικά κ α ι . . . » ((Καφέ; Συνήθως οι γραμματείς μου προσφέρουν εσ πρέσο, αλλά ε γ ώ ε π ι μ έ ν ω στον καθαυτό τούρκικο...»

Ε γ ώ πήρα από τη μητέρα μου...» ((Ναι, δε μοιάζετε...)) τον βεβαίωσε ο Ηλίας. ((Δε μοιά ζ ε τ ε καθόλου...»

Ο Ηλίας ε ί π ε ένα ( ( έ β ε τ » , την πιο κοινότοπη κατάφα

Δ ε ν έμοιαζαν πατέρας και γιος. Μόνο που ο πατέρας ή

ση, μ' ένα βαθύ αναστεναγμό, που ο άλλος το πήρε για

ταν πολύ πιο γοητευτικός στην πραγματικότητα α π ' ό,τι

φιλοφρόνηση.

σ τ η φωτογραφία. Το χιόνι συνέχιζε να π έ φ τ ε ι . . .

((Λοιπόν, θα κανονίσω αύριο να σας συνοδέψουν στο Μ π ε μ π έ κ , να δείτε τ ι ς μινιατούρες του πατέρα. Πάλι χιο Το χιόνι συνέχιζε να π έ φ τ ε ι , αλλά ήταν τέτοια η ώρα, που

νίζει...» Οι νιφάδες, πιο πυκνές από ποτέ, χοροπηδούσαν στο

οι δρόμοι στο Σ ι σ λ ί ασφυκτιούσαν από κίνηση. Λρνήθηκε

μεγάλο παράθυρο με θέα στους χιονισμένους λόφους. Κ α ι

να τον μεταφέρουν στο ξενοδοχείο, έδωσαν ραντεβού για

στο βάθος, ένα περιφραγμένο πάρκο με ψηλά κυπαρίσσια.

το άλλο πρωί με τον Φερίκ Καπλαντζί, ο οποίος θ υ μ ή θ η

((Δεν είναι πάρκο. Ε ί ν α ι ένα τεράστιο τετράγωνο με νε

κε στο μεταξύ κάποιους Έ λ λ η ν ε ς οικονομικούς κυβερνητι

κροταφεία. Το ένα είναι δικό σας. Σ τ ο Σ ι σ λ ί , που θεωρεί

κούς παράγοντες με τα ονόματα τους, σαφέστατη υπενθύ

ται νέα σχετικά γειτονιά τ η ς Ιστανμπούλ, κατοικούσαν

μ ι σ η πως, μ ε τ ά τ ι ς μινιατούρες, τους περίμεναν πιο σοβα

πολλοί Έ λ λ η ν ε ς και, όσο κι αν σας φανεί απίστευτο, υ

ρά θέματα. Ο Ηλίας ζήτησε τη συμβουλή του Τούρκου για

πάρχει μια νοσταλγία για το παρελθόν. Τ ό τ ε που η Πόλη

κάποια αξιοθέατα, τον ευχαρίστησε για το ((γεύμα γνωρι

ήταν κοσμοπολίτικη με την έ γ κ ρ ι σ η τ η ς Ευρώπης και με

μίας)), παρέστησε τον αδιόρθωτα ε π ι μ ε λ ή τουρίστα, που

την αίγλη του "Οριάν Ε ξ π ρ έ ς " . Σ ή μ ε ρ α θυμούνται πιο πο

θέλει να γνωρίσει περπατιστά την Κωνσταντινούπολη.

λύ το φιλμ Εξπρές τον μεσονυκτίου όταν θέλουν να μ ι λ ή σουν για τις μεθόδους τ η ς Λστυνομίας. Το έχετε δ ε ι ; » ((Ναι, σε υπερατλαντική π τ ή σ η » , ε ί π ε ο Ηλίας απολο

((Μη λησμονήσετε τα ψηφιδωτά στο Κ α ρ ι γ ι έ Τζαμί)), του υπογράμμισε η ευγενική γραμματέας, που μ π ή κ ε κι αυτή στους αποχαιρετισμούς. Κ α ρ ι γ ι έ Τ ζ α μ ί εννοούσε τη Μονή τ η ς Χώρας. ((Γκιου

γητικά. ((Δηλαδή χωρίς τη θέληση σας... Κ ά τ ι είναι κι αυτό!» φώναξε γελώντας ο Φερίκ Καπλαντζί και ρούφηξε μ' ε υ χαρίστηση μια γουλιά από τον καφέ του. 390

λέ, γκιουλέ...» Ο Φερίκ Καπλαντζί στάθηκε αδύνατον να καταλάβει τις τόσες αρνήσεις του Έλληνα. Δικαίωμα του να προτιμά 391



τη μοναξιά, αλλά κάτι δεν κόλλαγε στην ιστορία. Συνήθως

τό εκατομμύρια τούρκικες λίρες. Τ ι ς μέτρησε τρεις φορές

όλοι οι ξένοι επιζητούσαν να απολαύσουν την τουρκική φι

για να βεβαιωθεί. Β ε β α ι ώ θ η κ ε πως ο ξένος ήταν τρελός.

λοξενία. Να επωφεληθούν. Κι όλη αυτή η αγωνία για τις

Μόνος, μέσα στην υποβλητική λευκότητα του νεκροτα

μινιατούρες! Πού να έ β λ ε π ε και τη συλλογή απ' τα κερα

φείου, διέσχιζε αργά τα υποτυπώδη μονοπάτια. Βήματα

μικά του Τσανάκαλε... Τηλεφώνησε στο σπίτι, στο Μ π ε

ασήκωτα, προσεχτικά. Τριγύρω, τα μαυσωλεία των ε π ι

μπέκ, να το θερμάνουν, γιατί αύριο θα πήγαινε κάποιος.

φανών, τάφοι ευεργετών και παλαιών ιστορικών οικογε

« Π ρ έ π ε ι ν' ανοίξουμε από απόψε το καλοριφέρ. Κάνει παγωνιά, αφεντικό», ακούστηκε η φωνή του ε π ι σ τ ά τ η .

νειών. Αγάλματα, σταυροί μαστορεμένοι με μεράκι. Τα μεγαλεία τ η ς Πόλης ντυμένα στο λουλακί του δειλινού,

«Ανοίξτε το απόψε...»

που ήρθε πιο νωρίς απόψε. Παγωμένα κι αφημένα σ τ η

Θα το άνοιγαν οπωσδήποτε. Να σπάσει το ψοφόκρυο.

διακριτική ευγένεια τ η ς σιωπής. « Τ ι έχω πάθει. Θ ε έ μου...» είπε φωναχτά. Σχεδόν καλοτύχιζε τη μακαριότητα όσων κοιμούνταν

Κάπου έπρεπε ν' ακουμπήσει εκείνη τη θύελλα. Σαν α

((τον ανεξύπνητο» κάτω α π ' την απαλότητα του χιονιού.

ντικείμενο από παγωμένο ατσάλι ήταν η θύελλα που μ α ι

Κι ύστερα τα μάτια του γέμισαν δάκρυα ζεστά, καυτά κι

νόταν μέσα του. Περπατούσε στο υγρό πεζοδρόμιο με κα

έκλαψε με λυγμούς ανάμεσα στην παρέα των προτομών

τεύθυνση προς το ελληνικό νεκροταφείο. Σε λίγο θα σκο

και των αγαλμάτων για όλες τις απουσίες τ η ς ζωής του,

τείνιαζε. Ήλπιζε μόνο να το βρει ανοιχτό.

για όσους αγάπησε, για τους ξεχασμένους ήρωες των παι

Ένας γέρος Συρο-Ορθόδοξος στο θυρωρείο του νεκρο ταφείου τον κοίταξε περίεργα. Σε μ ι σ ή ώρα θα έκλεινε.

δικών του αποδράσεων, για τους επιφανείς πεθαμένους Ρωμιούς, για τη Ράνα που έγινε Μερόπη-Ιουστίνη και που

«Προλαβαίνω...» του μίλησε ελληνικά.

γέρασε ολομόναχη, κληροδοτώντας του τη δική τ η ς μονα

((Τα λάδια και τα νερά στα καντήλια πάγωσαν...» Γ έ

ξιά. Ένας άγγελος σε φυσικό μέγεθος, με άδεια μάτια, τον

λασε ο γέρος, λες κι επρόκειτο γ ι ' αστείο.

κοίταζε ανάμεσα α π ' τα κυπαρίσσια. Τον κοίταζε με τον

((Δε με νοιάζει...»

οίκτο των αγγέλων, παρόμοιο με αυτόν των νοσοκόμων,

((Σε μ ι σ ή ώρα θα κ λ ε ί σ ω » , μουρμούρισε ρουφώντας τη

που κουβαλούσαν τον πατέρα του σε φορεία πριν λίγο και ρό, στην πολυτελή κλινική όπου ξεψύχησε, απαγγέλλο

μ ύ τ η του. « Π ά ρ ε για κεριά. Άναψε από ένα σε όλους τους τά φους...»

ντας τους τίτλους των ταινιών που δόξασε ως κομπάρσος. ((Θα κ λ ε ί σ ω » , ακούστηκε η φωνή του θυρωρού. ((Έλα,

((Σε όλους;» απόρησε ο θυρωρός μετρώντας κάπου εκα392

νύχτωσε! Θα θυμώσουν οι πεθαμένοι! Αλλά δεν πειράζει. 393



αύριο που θα τους ανάψω τα κεριά θα ξεθυμώσουν...» Και γέλασε ευχαριστημένος που διηύθυνε τη σιωπή του έρη μου νεκροταφείου.

'Οπως θα τα περιέγραφε, πιθανόν, η Πηνελόπη Δέλτα στον

Φωτεινή, παγωμένη νύχτα στην Πόλη, με Πανσέληνο

πορτιέρης, ευτυχώς, τον συγκράτησε. Απόρησε για τη

που βγήκε απότομα πίσω απ' το πάρκινγκ του ξενοδοχεί

χριστουγεννιάτικη εμμονή στην ατμόσφαιρα, πάλι η Έλα

Καιρό του Βονλγαροκτόνον, που τον συνάρπαζε κάποτε.

Παραλίγο να τσακιστεί μπαίνοντας στο ξενοδοχείο. Ο

ου. Ακόμα και σε τούτο το αμειγώς τουριστικό τμήμα της

Φιτζέραλντ, αυτή τη φορά στο ((Ο λιτλ τάουν οφ Μπε-

Τζουμχουριέτ Τζαντεσί μύριζε κάρβουνο. Το χιόνι απόψε

θλιέμ». Πέρασε απ' τη ρεσεψιόν να ρωτήσει για το σιδέ

θα πάγωνε υπό την αιγίδα του φεγγαριού. Εκείνος περ

ρωμα του κοστουμιού του, που δεν ήταν βέβαια στα καλύ

πατούσε στα γλιστερά πεζοδρόμια φορτωμένος σκέψεις,

τερα του.

υπνωτισμένος θαρρείς, καταστρέφοντας τα ακριβά πα πούτσια που, απ' τις δοκιμασίες της μέρας, ξεχείλωναν ό

((Και τώρα, αν θέλετε, θα το στείλουμε για καθάρισμα και σίδερο. Αααα, έχετε κι ένα μήνυμα...»

σο περνούσε η ώρα. Δεν ένιωθε πια το κρύο, δεν μπήκε

Ο ρεσεψιονίστας του έδωσε ένα χαρτί, όπου, με πλα

καν στον κόπο να προστατέψει το στήθος του. Προχωρού

γιαστά γράμματα, στα αγγλικά, έγραφε: ((Θα ξαναπερά

σε με το παλτό ξεκούμπωτο, διάτρητος, με βήμα σταθερό

σω αργότερα. Ο κύριος Καπλαντζί σας περιμένει για δεί

και σίγουρο. Και μες στο αυτί του -αυτό άρχισε στα μισά της διαδρομής προς το ξενοδοχείο και τον ακολούθησε ί σαμε το πάρκινγκ- ο μεταλλικός ήχος απ' το ανάπηρο βάδισμα, ολόιδιος μ' εκείνον του πρωινού. Δε γύρισε να δει ποιος τον ακολουθούσε σέρνοντας ένα ψεύτικο τενεκεδένιο ποδάρι. Τόσοι ανάπηροι, στο κάτω κάτω, υπήρχαν στην Κωνσταντινούπολη, που τη φαντα ζόταν μια ολόκληρη ζωή ολόχρυση, φτιαγμένη από ψηφί δες και χριστιανικά σύμβολα, γεμάτη περήφανους Βυζα ντινούς αξιωματικούς και πάρκα πορφυρά, όπου παγόνια με μάτια μπακιρένια θα καμάρωναν στα κλαδιά. Και πα ντού, απ' τα τρανζίστορ, να ξεχύνονται τα μεγάλα σουξέ της Βασιλεύουσας, όλα με ελεγειακά ρεφρέν, που θα υ μνούσαν τον έρωτα για την Πίστη και την ουράνια ζωή. 394

πνο στο Μπεμπέκ. Ο σοφέρ...» ((Είστε καλά, κύριε Καπνά;)) Είχε στηριχτεί στην κολόνα, ανίκανος να αρθρώσει λέξη. ((Φταίει που μπήκατε απ' το κρύο στη ζέστη, μάλ λον...» Ο ρεσεψιονίστ προθυμοποιήθηκε να του φέρει νερό, να τον βοηθήσει, ((αν χρειάζεστε γιατρό...)) ((Δε χρειάζομαι τίποτα. Ευχαριστώ. Ποιος σας έδωσε αυτό το...» ρώτησε ξέπνοα. ((Ο ίδιος σοφέρ που ήρθε και σας πήρε χθες. Σας είδα... Είχα βάρδια, ήταν λίγο πιο αργά από τώρα...» ((Με ζήτησε;» ((Ναι, αλλά μάλλον έδειξε να γνωρίζει πως λείπατε. Ε γώ του το έγραψα στα αγγλικά. Δικά μου είναι τα γράμ395



ματα... ίσως έχω λάθη. Πάντως θα ξανάρθει, να σας πά ρει αργότερα».

πειθάρχητης φαντασίας που έδινε προτεραιότητα σε πο

Ό,τι ειπώθηκε, καταγράφηκε αμέσως με κόκκινα γράμ

ντέλων του Ρούμπενς, ξαπλωμένες στα μαρμάρινα έδρανα

ματα στον εγκέφαλο του και σφραγίστηκε ερμητικά από έ

των χαμάμ, όλες με χριστιανική εγκαρτέρηση στο βλέμμα

να θρόμβο που του άλλαξε την έκφραση και τα σχέδια.

και ορθωμένες θηλές στην ιδέα μιας συνεύρεσης με το

μπώδη θέματα με γυναίκες αφράτες, κακέκτυπα των μο

((Πώς πάει κανείς στη Σκεπαστή Αγορά;»

Σουλτάνο-τέρας. Άλλοι προτιμούσαν να αποδίδουν την α-

((Στο Καπαλού Τσαρσί; Να φτάσετε στην Πλατεία

πλοϊκότητα των περιπλανώμενων σοφών και αστρολόγων

Μπαγεζίτ καλύτερα, όπου είναι το Πανεπιστήμιο, κι από

μέσα σε σκιερές στοές, φορτωμένες αραβουργήματα και υ

'κεί... Ελπίζω να μην πάτε με τα πόδια. Είναι αρκετά μα

γρασία, που υποδήλωνε μια ηθελημένη μάλλον αδιαφορία

κριά, είναι και το χιόνι... Μπορώ να καλέσω ένα ταξί». ((Ναι, ένα ταξί... Είμαι ανόητος», μουρμούρισε ο Ηλίας και πρόσθεσε: ((Φυσικά θα πάω με ταξί».

για οτιδήποτε είχε σχέση με συντήρηση. Πόδια μυώδη, με λαψά, απαραιτήτως γυμνά, σαρίκια, μανδύες, κότες, πα παγάλοι και παιδόπουλα άφυλα. Παραδίπλα, άλογα ιωβεί-

((Το κοστούμι σας...»

ου υπομονής και η απαραίτητη βρύση, δωρεά κάποιας βα-

((Μια χαρά είναι το κοστούμι μου».

ρυπενθούσας ((βαλιντέ» σουλτάνας. Και αγορές με το επί

((Όπως νομίζετε...»

μονο χρίσμα του ((ανατολίτικου», όπου έμποροι και μικροέ-

Ο άντρας έτρεξε στο τηλέφωνο να καλέσει ένα από τα ταξί που ήταν αραγμένα έξω απ' το ξενοδοχείο, στον ε ι δικό χώρο. Ο Ηλίας Καπνάς, με μάτια κυνηγημένου ζώου που ξε

μποροι άπλωναν μετάξια και ριγέ υφάσματα -βολικό το ρι γέ πάντα στους ((οριανταλίστ»- μπροστά σε χανούμισσες σκεπασμένες με γιασμάκια και τσαρτσάφια, τρομοκρατη μένες και κολακευμένες απ' τις γαλιφιές των πωλητών.

γλιστρά απ' τη θανάσιμη παγίδα, τράβηξε προς την έξοδο.

Όλο τέτοια περνούσαν απ' τα μάτια του πηγαίνοντας

((Κι αν έρθει ο σοφέρ;» φώναξε πίσω του ο ρεσεψιονίστ.

για το Καπαλού Τσαρσί, την πιο διάσημη σκεπαστή αγο

Αλλά ο Ηλίας είχε βγει ήδη κι έτρεχε προς το ταξί που

ρά της Τουρκίας ολόκληρης, αν και είχε ακουστά πως τα

τον περίμενε με τη μηχανή αναμμένη. Είχε σκοτεινιάσει

((σουκ» του Ισπαχάν και του Χαλεπιού ήταν απείρως πιο

εντελώς, αν και ήταν μόλις έξι η ώρα.

αυθεντικά απ' τα ((τσαρσιά» της Ιστανμπούλ και του Καίρου... Δεν είχαν μαζέψει ακόμα τις πραμάτειες τους, ούτε εί

Τους ((οριανταλίστ» ζωγράφους δεν τους θεωρούσε καν ζω

χαν σβήσει τις ισχυρές λάμπες που έκαναν το χρυσό να λά

γράφους. Πιο πολύ τους θεωρούσε εικονογράφους μιας α-

μπει σαν μεσημέρι καλοκαιριού και τα χαλιά να βγάζουν

396

397


προς τα έξω τα βαθυκόκκινα και βαθυγάλανα σωθικά τους.


τη χρυσοπράσινη βάση. Παραδίπλα, σε άλλο ράφι, δύο

Δέρματα, παπούτσια, κιλίμια, υφάσματα, χρυσός και ασή

ρώσικες εικόνες του Α ϊ - Γ ι ώ ρ γ η με το δράκο. Ίδιο θέμα, ό

μ ι , καφενεία και κεμπαπτζίδικα... Ό,τι άχρηστο για κ ε ί

μως φτιαγμένες από διαφορετικούς αγιογράφους. Ο δεύ

νον μπορούσε να φανταστεί βρισκόταν στο κλειστοφοβικό

τερος Α ϊ - Γ ι ώ ρ γ η ς ήταν Μογγόλος και ο δαίμονας ένας

Τσαρσί. Ταβάνια με περίτεχνες τοιχογραφίες που πρόδιδαν

κατάξανθος, πανέμορφος μ α χ η τ ή ς . Γέλασε. Του φάνηκε

την ηλικία τους, πλήθη ντόπιων και τουριστών, ένα συνον

αστείο τι θεωρούσε - κ α ι δ ι κ α ί ω ς - επικίνδυνο για τη λί

θύλευμα περίεργων που κατάπιναν οθωμανικό αέρα -ή έ

μπιντο του Α ϊ - Γ ι ώ ρ γ η ο καλλιτέχνης. Γέλασε δυνατά, ξε

τσι, τουλάχιστον, νόμιζαν- και παλιατζίδικα αξιώσεων μ έ

καρδίστηκε. Μα ναι, ήταν πολύ αστείο και αληθινό. Γ έ

σα σ' όλα αυτά, και χαλιά με ευγενική καταγωγή, και

λασε και ερέθισε το λαιμό του. Του 'ρθε βήχας. Έ β η ξ ε .

μπακίρια μερακλίδικα δουλεμένα, και μαύρα λαμπερά, τούρ

Έ β η ξ ε δυνατά, όπως γ έ λ α γ ε . Πιο δυνατά. Έ β α λ ε το χέρι

κικα μάτια, υγραμένα α π ' τα εμπορικά δαιμόνια τ η ς αγο

του στο στόμα, αλλά δεν πρόλαβε να συγκρατήσει δύο μ ι

ράς. Κ α ι παντού μουσικές, η δόξα του λυγμού και του έρω

κρά ματωμένα κόκαλα που ξεπήδησαν α π ' το λαρύγγι του

τα, από ραδιόφωνα κι από κασετόφωνα κι από τηλεορά

με τόση δύναμη, ώστε χτύπησαν τη βιτρίνα του « Μ ε τ ί ν » .

σεις, που ανακοίνωναν ασταμάτητα τα είκοσι πιο π ε τ υ χ η

Συνέχισε να βήχει. Να βήχει και να ιδρώνει...

μένα τραγούδια του τούρκικου <(μποξ όφις».

Ο ηλικιωμένος Τούρκος μέσα α π ' το μαγαζί, πιστεύο

Ζαλισμένος και συνεπαρμένος κοίταζε τις καμάρες των

ντας πως ο ξένος με το μαύρο παλτό και τα γυαλιά ήθελε

στοών, ο πανικός του φωτισμένος α π ' τους γυμνούς γλό

να του τραβήξει την προσοχή χτυπώντας το τ ζ ά μ ι , άνοιξε

μπους είχε εξατμιστεί, δέρμα και κιμάς αρωματισμένος

πρόθυμα την πόρτα. Μια σιδερένεια πόρτα, β α μ μ έ ν η στο

με κόκκινο πιπέρι του πολιόρκησε τη μ ύ τ η , δέρμα και ((λι-

κόκκινο τ η ς φωτιάς.

μόν κολονιασί», δέρμα και φρεσκοψημένο σ ι μ ί τ ι , δέρμα κι απρόσμενα κρύα ρεύματα και σπάγκος εγκλωβισμένος σε

((Μπουγιουρούν, ε φ έ ν τ ι μ . . . » Κ α ι συνέχισε, μισά γ α λ λ ι κά, μισά εγγλέζικα.

χαλιά με γεωμετρικά σχέδια. Αλλά, προτού στρίψει σε

Ο Πλίας ανάσανε βαθιά, ένιωσε πιο σίγουρος, απώθη

μια στοά λιγότερο πολύβουη, με αλάβαστρα, όνυχες και

σε αυτό που του συνέβη, σκούπισε το ματωμένο αφρό α π '

κεραμικά, σταμάτησε στο μισοφωτισμένο παλαιοπωλείο

τα χείλη, έδειξε να συμμερίζεται το λογύδριο του Μετίν

του ((Μετίν».

-αυτός ήταν ο Μ ε τ ί ν - για τα σπουδαία αντικείμενα που

Βιτρίνα μικρή αλλά αξιοπρόσεχτη. Τέσσερα μεγάλα

κατέληγαν στο μαγαζί του. Του έδειξε κεραμικά, αυθεντι

πορσελάνινα φαρμακευτικά βάζα με λατινικά στοιχεία, α

κά Ιζνίκ, Ε υ α γ γ έ λ ι α τυπωμένα σ τ η Β ε ν ε τ ί α , με βυσσινιά

πέριττα αλλά επιβλητικά, με τα φίδια να περικυκλώνουν

βελούδα που μύριζαν γατίλα και σ ή ψ η , εικόνες βυζαντινές.

398

399



κρυστάλλινες καράφες με το μονόγραμμα του Αμπντούλ

((Ακριβώς. Καλά το κατάλαβα πως μόνο άνθρωπος σαν

Μ ε τ ζ ί τ φτιαγμένες σ τ η Β ο η μ ί α , πατριαρχικές παντόφλες

κι εσάς μπορεί να εκτιμήσει αυτό το αριστούργημα... Τα

κ ε ν τ η μ έ ν ε ς με μαργαριτόρυζο και ασημένια κ λ ω σ τ ή , λ ι

ρουμπίνια, φυσικά, αν γυαλιστούν, θα αναδείξουν το χρώ

θογραφίες που απεικόνιζαν την π τ ώ σ η του Αμπντούλ Χ α

μα τους. Α λ λ ά ε γ ώ , αν ήμουν αγοραστής, θα τα άφηνα έ

μίτ, με την απόγνωση και την τρέλα ζωγραφισμένες στα

τσι. Θαμπά. Ν ι ώ θ ε τ ε τ η θερμότητα τους;»

σακουλιασμένα του μάτια, μαξιλάρια από σατέν και πάνω

((Ναι, είναι λίγο παράξενο...»

τους ο Μουσταφά Κ ε μ ά λ , μινιατούρες περσικές και κού

((Είναι ο τρόπος που διαλέγουν αυτά που νομίζουμε ά

κλες από την Κίνα ξύλινες, από τ ι κ . ((Έχω κι αυτό, κύριε...» Ο Μ ε τ ί ν έσκυψε σε μια εταζέ

ψυχα να μας στείλουν τα μηνύματα τους, κύριε...» ((Σαν τι μηνύματα;»

ρα και πήρε ένα κουτί με σχέδια από σμάλτο. ((Αυτό μου

((Ηοιος ξέρει;» αναστέναξε ο Μ ε τ ί ν . ((Αν ήξερα, θα ή

το 'φεραν πριν από πολλά χρόνια απ' την Εντίρνε, την Α

μουν ποιητής και θα καταστρεφόμουν. Αστειεύομαι... Σ α ς

δριανούπολη. Δ ε ί τ ε και υπολογίστε δουλειά και αξία. Ε

ενδιαφέρει;»

κ τ ι μ ώ ότι είναι του δέκατου έκτου ή του δέκατου έβδομου αιώνα...»

Ο Ηλίας Καπνάς ένιωθε μέσα στην παλάμη του το κό σμημα να τον καίει, να πάλλεται, να ζητά απεγνωσμένα

Άνοιξε το κουτί με προσοχή, λες και το περιεχόμενο θα έσπαγε το τζάμι και θα 'παιρνε δρόμο.

να αποδράσει από το κουτί κι από το μαγαζί του Μ ε τ ί ν . Έ π ε ι τ α , αποφασιστικά, κλείνοντας το σφιχτά στην αρι

((Τι είναι αυτό;» απόρησε ο Ηλίας.

στερή του παλάμη, κόλλησε το πρόσωπο του στο πλαδα

((Μη φοβάστε, πάρτε το στα χέρια σας. Ε λ ά τ ε στο

ρό μούτρο του παλαιοπώλη, όπου περίσσευαν τα μάγουλα

φως, να το δείτε καλύτερα...» Το είδε. Το έπιασε με προσοχή και το περιεργαζόταν, νιώθοντας τη ζεστασιά των ρουμπινιών που, αν και θα μπά, του φλόγιζαν τα δάχτυλα. Ένα ασημένιο κόσμημα-

και τα προγούλια. ((Νε καντάρ, Μετίν μ π έ η ; Πόσο;» ((Τσοκ ουτσούζ, αρκαντασίμ... Πολύ φτηνά, φίλε μου. Τσοκ, τσοκ ουτσούζ...»

κουμπί, με μαργαριτάρια μικρά που σχημάτιζαν ένα που λί. Έ ν α άσπρο πουλί... ((Είναι μαρτί... Ηώς το λένε... άλμπατρος...» ψιθύρισε ο Μετίν στο αυτί του ξένου. ((Ένας γλάρος από μαργαριτάρια και ράμφος από ρου μπίνια».

Όταν β γ ή κ ε από το Καπαλού Τσαρσί, η Πανσέληνος είχε κρυφτεί πίσω από τα σύννεφα του χιονιού και πολλά από τα εμπορικά κατέβαζαν τα στόρια τους. Προχωρούσε σαν μεθυσμένος στο χιόνι, αλλά δεν κρύωνε. Αες και το κό-

400

401



σμημα -ή ό,τι άλλο ήταν αυτό που αγόρασε α π ' τον Μ ε

φάδες. Αίγο έ λ ε ι ψ ε να σκαρφαλώσει σε μια αμαξοστοιχία

τ ί ν - τον θέρμαινε ολόκληρο. Ακολούθησε τις γραμμές του

που ξεκινούσε για τη Βουλγαρία ((μέσω Ε ν τ ί ρ ν ε » . Θ υ μ ή

τραμ και κ α τ έ β η κ ε προς το Σουλτάν Α χ μ έ τ , τον Ιππόδρο

θ η κ ε πως ο μαργαριταρένιος γλάρος από εκεί είχε έρθει.

μο των Βυζαντινών προγόνων.

Ηταν κι άλλες αναμνήσεις απ' την Εντίρνε-Αδριανούπο

Ε ί χ ε ξαναρχίσει να χιονίζει κι όλα ξεπρόβαλλαν πίσω

λη, συγκεχυμένες, που δεν κατόρθωνε να τις βάλει σε τά

απ' το λευκό, αραιό για την ώρα, προπέτασμα. Ε ξ ω

ξη. Τέλος, π ή δ η ξ ε την τελευταία σ τ ι γ μ ή σ' ένα πλοίο που

πραγματικά φάνταζαν μες σ τ η νύχτα και στην κρυσταλ

περνούσε απέναντι, στο Καντίκιοϊ - τη Χαλκηδόνα των

λ ι κ ή λευκότητα τα τζαμιά του Σουλτάν Α χ μ έ τ και του

Κωνσταντινουπολιτών, στην α κ τ ή τ η ς Ασίας.

Σουλεϊμάν, πιο πέρα. Κ α ι η Αγια-Σοφιά, ο θρίαμβος των

Κάθισε έξω, για να δει την Πόλη φ ω τ α γ ω γ η μ έ ν η από

χριστιανικών τύψεων, με τέσσερις λιγνούς μιναρέδες-πα-

μακριά. Σ α ν τρεις μισοβυθισμένοι ((Τιτανικοί» μαζί έμοια

ραστάτες, κατάφωτη, έτσι που να αναδεικνύονται τα κο

ζε. Πήρε ένα τσάι γλυκό και στυφό, να τον βγάλει απ' την

ραλλιά τ η ς χρώματα. Τώρα την αντίκριζε π ρ ώ τ η του φο

κούραση που του 'κοβε τα μάτια χωρίς να νυστάζει. Δε

ρά ο Ηλίας Καπνάς, κατάπληκτος με το μέγεθος και τον

θυμόταν πόσες ώρες ήταν άυπνος, μα δεν τον ένοιαζε. Α λ

επιβλητικό τ η ς όγκο, που δικαιολογούσε το θρήνο και την

λά και οι φόβοι του είχαν συρρικνωθεί καταμεσής του Β ο

απόγνωση όσων την πόθησαν. Κάποιος Τούρκος ποιητής

σπόρου. Άσπρισε ο γιακάς του παλτού, πάγωσαν τα αυ

είχε πει - τ ο 'χε διαβάσει προετοιμαζόμενος για το ταξίδι

τιά του, έφτασαν στο Καντίκιοϊ. Όλα άσπρα και κόκκινα

και τότε δεν το είχε πολυκαταλάβει- πως ((εύκολα χάνεις

α π ' τις ρεκλάμες.

την π ί σ τ η σου μεταξύ τ η ς Αγια-Σοφιάς και του τζαμιού του Σουλτάνου Α χ μ έ τ » . Τώρα, όμως, το καταλάβαινε.

Πείνασε ξαφνικά, όταν ορεκτικές μυρωδιές φρεσκοψημένων γκιουζλεμέδων με σπανάκι και κιμά του χτύπησαν

Το χιόνι έ π ε φ τ ε πια πυκνό και η κίνηση στους δρόμους

τη μ ύ τ η . Μ π ή κ ε σ' ένα καφενείο-μαγέρικο και δοκίμασε

έκοβε. Αιγοστοί και οι διαβάτες, οι πιο πολλοί υποψήφιοι

το φύλλο που άνοιγαν επιτόπου γυναίκες μαστόρισσες απ'

πελάτες για τα φαγάδικα που έψηναν τους πεντανόστι-

την Ανατολία, καθισμένες οκλαδόν με τις βράκες τους,

μους κεφτέδες με το αρνίσιο κρέας απ' τα χαράματα ως

μπροστά σε σοφράδες αλευρωμένους. Πήρε κουράγιο και, με γεμάτο πια το στομάχι, ξανα

αργά το βράδυ. Ο Ηλίας ακολουθούσε το ένστικτο του και το τραμ κι

β γ ή κ ε να βολτάρει έ τ σ ι , στα κουτουρού, στην πλούσια σε

έτσι έφτασε στο Σ τ α θ μ ό Σ ι ρ κ ε τ ζ ί των τρένων τ η ς ευρω

τουρσιά, ελιές, ψάρια και ζαρζαβατικά αγορά του Κ α ν τ ί

παϊκής πλευράς. Δ ε ν ήξερε πού πηγαίνει, αλλά αυτό του

κιοϊ. Το χιόνι, χιόνι. Κ α ι τα φρέσκα ψάρια να αργούν να ξε

έ λ ε γ ε και το ένστικτο. Περιπλανιόταν καταπίνοντας νι

ψυχήσουν στους ταβάδες. Τον μαγνήτιζαν τα ερεθισμένα

402

403



βράγχια των ψαριών που ακόμα συστέλλονταν, καθώς οι

κι εκείνος ήξερε πως την έ π ν ι γ ε η αγωνία. Α π ' τ ι ς συ

ψαράδες τα σαβάνωναν με χιόνι νωπό.

σπάσεις των ώμων; Πάντως το ήξερε.

Ένα μεγάλο κτήριο, καμιά πεντακοσαριά μέτρα πιο μα

Σ τ η ν αρχή κρατήθηκε. Έ μ ε ι ν ε καρφωμένος στο μέσο

κριά, δίπλα σ τ η θάλασσα, τον τράβηξε. Ήταν και το πιο ε υ

της αίθουσας, θαυμάζοντας την ανατολίτικη κομψότητα του

διάκριτο. Το πιο ζωντανό, πες καλύτερα, τ η ς παραλίας.

σταθμού, που θύμιζε παρακμασμένη Ευρώπη και κατά πα

Φανάρια ολόγυρα του και ρολόγια σαν μάτια τεράτων μες

ραγγελία μεγαλείο. Εξάλλου είχε φτιαχτεί από τα σπαράγ

σ τ η νύχτα. Σφυρίγματα τρένων έκαναν ακόμα πιο ελκυστι

ματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σ τ ο τέλος τ η ς .

κό το Σ τ α θ μ ό του Χαϊντάρ ΙΙασά. Το κτήριο με τα τουρ

Το μάτι του έμενε κολλημένο στην π λ ά τ η τ η ς . Κ α ι ή

κομπαρόκ στοιχεία ήταν ε π ί τ ε υ γ μ α Γερμανών αρχιτεκτό

ταν μια π λ ά τ η που του φωτογράφιζε την ψυχή και το πρό

νων ή κάτι τέτοιο, στα τέλη του δέκατου ένατου. Η αρχή

σωπο αυτής τ η ς νέας γυναίκας, που, όταν στράφηκε κα

τ η ς περιπέτειας για την Ανατολή. Από ' κ ε ί πηγαίνεις στην

τά το μέρος του, τον κάρφωσε με πράσινα βουρκωμένα

Άγκυρα σ' ένα δεκάωρο, πάνω κάτω. Από ' κ ε ί ξεκινούσαν

μάτια. Δ ε ν μπορούσε να 'ταν αλλιώς. Ήταν έτσι. Όπως

παλιά οι στρατιώτες για να πεθάνουν ενθουσιωδώς...

την περίμενε. Α π ' την αμηχανία τ η ς , έβγαλε από την τ σ έ

Ο Ηλίας Καπνάς χρησιμοποιούσε το μυαλό του όσο

πη μια θ ή κ η κραγιόν -βούτυρο κακάο ήταν, τ ε λ ι κ ά - κι

μπορούσε λιγότερο απόψε, που ένιωθε πληγωμένο και μα

άρχισε να λιπαίνει τα χείλη τ η ς . Έ π ε ι τ α σωριάστηκε λυ

τωμένο τον οισοφάγο του, χωρίς να τολμά να προσδιορίσει

π η μ έ ν η σ' έναν ξύλινο καναπέ κι έβγαλε το καπέλο. Μαλ

σε ποια γλώσσα μιλούσε και σκεφτόταν, σε ποια ονομάτιζε

λιά καστανοκόκκινα, σαν ξεθυμασμένη φωτιά.

κάθε πράγμα που αντίκριζε, σε ποια διάβαζε το ιστορικό

Τρένα

έφταναν

στο

σταθμό

σκεπασμένα

με

χιόνι.

του παλιού, μεγαλοπρεπούς Σταθμού του Χαϊντάρ Ηασά,

Όμως το δικό τ η ς το τρένο, αυτό που περίμενε, θα 'φτα-

γραμμένο σε μια μπρούντζινη πλάκα στην είσοδο τ η ς τερά

νε στις έντεκα. Ε ί χ ε καθυστέρηση δύο ώρες περίπου.

στιας κεντρικής αίθουσας.

Μ π ή κ ε και β γ ή κ ε από διάφορες πόρτες. Η γυναίκα βρι

Μ π ή κ ε στο σταθμό με θολά γυαλιά και, μισό λεπτό αρ

σκόταν πάντα εκεί, λυπημένη ουδέτερα, με την παράξενη

γότερα που καθάρισαν, την είδε να στέκεται μπροστά στον

ομορφιά τ η ς και τα καφέ-λαδιά ρούχα, σαν τον Γουλιέλμο

πίνακα των αφίξεων. Η λ ά τ η .

Τέλλο. Του φάνηκε αστεία η παρομοίωση, αλλά κανένα

Τον τράβηξε η λαχτάρα που διαισθάνθηκε σ τ η γυναίκα

χαμόγελο δεν αναδύθηκε από μέσα του.

με το λαδί τζάκετ, το καφέ κοτλέ παντελόνι χωμένο σε

Κοιτάχτηκαν μ' έναν τρόπο σαν να γνωρίζονταν από

μπότες του ίδιου χρώματος και το μαύρο τσόχινο καπέλο

παλιά όταν διασταυρώθηκαν οι ματιές του. Δε γνωρίζονταν,

με το μικρό μπορ. Δ ι ά β α ζ ε και ξαναδιάβαζε τον πίνακα,

κι όμως την ήξερε. Κι αυτή η πεποίθηση τον βάραινε, μπο-

404

405



ρεί και, η αϋπνία και η ορθοστασία και το κρύο - μια σα

« Τ α μ π ι ί . . . » Τ ρ α β ή χ τ η κ ε για να του κάνει χώρο.

λάτα πιθανοτήτων.

((Μερικές φορές νομίζουμε πως κάποιους εντελώς ξ έ

Μ ε τ ά του ξανάρθε ο βήχας κι ο πόνος στο λαιμό - ένας πόνος τον οποίο ε π ί τ η δ ε ς καλλιεργούσε, για να ε π ι β ε β α ι

νους τους γνωρίζαμε μια ζωή...» ε ί π ε . Η κοπέλα γέλασε. Γελούσε ωραία. Ήταν κουρασμένη

ώνει αυτό που του συνέβαινε. Κι αυτό που του συνέβαινε

κι ανυπομονούσε να κυλήσει η ώρα.

ήταν πως έτρεξε στην τουαλέτα κι έφτυσε ματωμένα υ

« Π ε ρ ι μ έ ν ε τ ε τον αδελφό σας...»

πολείμματα από κόκαλα.

Τον κοίταξε μισοκλείνοντας τα μάτια. Πώς το 'ξερε;

« Κ ε μ ί κ , κ ε μ ί κ . . . Κόκαλα...» μουρμούρισε. Κ α ι συνέχι σε συνθέτοντας φράσεις στα τουρκικά, μιλούσε δυνατά

«Νομίζω πως μου το ε ί π α τ ε . . . Έ τ σ ι κατάλαβα... Τα τουρκικά μου είναι λίγο...»

μπροστά στον καθρέφτη τ η ς τουαλέτας, κάποιοι απ' τα

((Είναι λίγο τ έ λ ε ι α » , τον διέκοψε σοβαρή. ((Δε θυμάμαι

ουρητήρια έσκυψαν να δουν ποιος είναι ο παπαγάλος που

να είπα τίποτα. Ναι, τον περιμένω. Ε ί χ ε μια περιπέτεια

λέει ξεκάρφωτες προτάσεις. Είδαν έναν ψηλό μεσήλικα ά-'

με την υγεία του, αλλά ευτυχώς πέρασε. Είναι φοιτητής

ντρα με γυαλιά και μαύρο παλτό.

τ η ς Αρχιτεκτονικής...»

Π ή γ ε και τ η ς συστήθηκε όσο μπορούσε πιο ήπια, για να μην τ η ς φανεί ένας τρελός Έλληνας που εξασκεί τα

((Η καρδιά του». Δ ε ν τη ρώτησε. Το είπε με βεβαιό τητα.

τουρκικά του σε μοναχικές γυναίκες. Άκουγε κατάπλη

((Μούμκιουνσέ...» Δ ε ν ήταν δυνατόν να τη διαβάζει έ

κτος τον εαυτό του να τ η ς μιλά για την καθυστέρηση του

τσι αυτός ο ξένος. Δ ε ν έβρισκε το παιχνίδι του και τόσο

τρένου από την Άγκυρα, για τη νυχτερινή π ε ρ ι ή γ η σ η στην

διασκεδαστικό.

Πόλη, για την αρχιτεκτονική του σταθμού, για το παρθε

((Υπέθεσα...» δικαιολογήθηκε ο Πλίας Καπνάς.

νικό του ταξίδι στην Ιστανμπούλ, για τη φιλία του με μια

((Και πέσατε τ α μ ά μ , ακριβώς... Τελικά επρόκειτο α

κυρία που είχε γεννηθεί εδώ:

πλώς για μια αγχώδη κατάσταση...» « Ο ι νέοι...» αναστέναξε ο Ηλίας. «Ο έρωτας, τα μα

« . . . Ράνα την έ λ ε γ α ν » . Π κοπέλα ήταν πολύ πιο νέα, τώρα που την έ β λ ε π ε α

θήματα, η βιασύνη να ζήσουν...» « Ν α ι . Μπορεί να 'ναι κι αυτό και άλλα... πού μάλλον

πό κοντά. ((Μεμνούν ολντούμ...» Του είπε τυπικά πως χάρηκε πολύ. ((Ώστε την έλεγαν Ράνα... Ε μ έ ν α Γ κ ι ο υ λ » . ((Γκιουλ; Τριαντάφυλλο... Οτουραμπιλίρ-μιγίμ;» Μ π ο

τα διαβάζετε στο μυαλό μου. Φοβάμαι ότι ήδη καταλάβα τε πως θέλησα να σας κρυφτώ...» Ε ί χ ε έναν κουρασμένο, εριστικό τόνο, αλλά χαμογελούσε. ((Δε σας καταλαβαίνω, Γ κ ι ο υ λ . . . »

ρούσε να καθίσει; 4ο6

407



« Δ ε σας πάει το όνομα. Μιλήστε ξεκάθαρα...» Τα μά

«Έναν καφέ, τότε».

τια της άστραψαν. ((Το ξέρατε απ' την αρχή, αλλά δε με

«Ένα τσάι».

νοιάζει».

Παρήγγειλαν δύο τσάγια, παραμένοντας ταραγμένοι και

((Αν θέλετε, θα σας φωνάζω Γκιουλ...» Γέλασαν και οι δύο.

σιωπηλοί. Ο Πλίας δεν τολμούσε να ρωτήσει τίποτα. Είχε τρομο

((Ωραία, λοιπόν. Είμαι η Ράνα και πεινάω...»

κρατηθεί με την ιδέα που θα μπορούσε να σχηματίσει η νέα

((Γπάρχει ρεστοράν. Έχουμε δύο ώρες μπροστά μας.

γυναίκα για τον παράξενο τουρίστα απ' το ((Γιουνανιστάν»

Είμαι ένας μεσήλικας απ' την Ελλάδα, αν θέλετε μπορού

μέσα στην παγερή νύχτα.

με να πιάσουμε το νήμα της ιστορίας απ' την αρχή και να

((Αυτή είναι η δουλειά σας; Διαβάζετε τις ψυχές και τα

αγριέψουμε το παιχνίδι... Έχετε έρθει ποτέ στην Αθήνα;»

μυαλά των άλλων; Και στην άλλη Ράνα, την παλιά σας

((Οι Τούρκοι δεν έχουν λόγους να 'ρθουν στην Αθήνα.

φίλη, τα ίδια κάνατε;»

Εσείς, ναι. Η Ιστανμπούλ η δική μας και η Κωνσταντι

((Δεν πρόκειται για κάτι ξεχωριστό...» δικαιολογήθηκε.

νούπολη η δική σας κουβαλούν τη χειρότερη μορφή νο

«Ούτε για τόσο συνηθισμένο...)) Παρήγγειλε δεύτερο

σταλγίας. 'Ε/τσι λέει ο αδελφός μου, ο ο...» Τον κοίταξε πονηρά, σαν να 'παιζαν ένα παιχνίδι γνώσεων. ((Ο Ρεσάτ», είπε εκείνος, όσο γινόταν πιο πειστικά. ((Ο Τουρχάν λέω εγώ. Κι αυτό λέτε κι εσείς, αλλά φο βάστε μήπως το βάλω στα πόδια...» Γέλασε η Ράνα. «Με διαβάζετε...»

τσάι. Ο Ηλίας επιχείρησε να αλλάξει θέμα: ((Το πιο αστείο είναι πως θα νομίζουν ότι φλερτάρουμε...)) « Δ ε φλερτάρω. Ούτε εδώ ούτε καν...» «...στο Παρίσι)), συμπλήρωσε εκείνος. « Τ ι δουλειά έ χετε εκεί;»

((Δε φταίω εγώ. Η μόνη αλήθεια είναι ότι πεινάω». «Η μόνη αλήθεια είναι πως ο πίνακας των αφίξεων άλ

((Μαντέψατε το Παρίσι και δεν ξέρετε τι δουλειά κά νω; Αν μπλοφάρετε... Αλλά, ειλικρινά, δε με νοιάζει. Στο Παρίσι διδάσκω Τουρκολογία στη Σορβόνη. Ξέρετε τι εί

λαξε και πάλι». Η γυναίκα πετάχτηκε απ' τη θέση της κι έτρεξε να δει την καινούρια ώρα άφιξης του Εξπρές απ' την Άγκυρα.

ναι η Τουρκολογία, φαντάζομαι. Θα σας το εξηγήσω, ό μως, επιγραμματικά και περιφραστικά. Από τη μια α

Σε μισή ώρα το τρένο του Τουρχάν θα βρισκόταν στο

πορρίπτουν τους σύγχρονους Τούρκους με μια ακαδημαϊκή

Σταθμό του Χαϊντάρ Πασά. Μισάωρη αποδείχθηκε η κα

χριστιανική λογική και, από την άλλη, φλέγονται να μά

θυστέρηση.

θουν όλα όσα περάσαμε ως φυλή για να καταλήξουμε σ'

« Γ ι α μισή ώρα δεν αξίζει τον κόπο...» του είπε. 4ο8

αυτή την κατάσταση που είμαστε σήμερα...)) 409



((Το κακό είναι ότι πολλαπλασιάζεστε εξαιρετικά γ ρ ή

((Δε θα ξανάρθω στην Ιστανμπούλ, κύριε... Δ ε ν πρέ

γορα...» είπε εκείνος θέλοντας να βάλει σ τ η μ έ σ η την η

π ε ι . . . » Χαμογέλασε μ έ σ ' απ' τα δάκρυα της. ((Αυτό ήταν...

θ ι κ ή τ η ς οικονομίας.

Φυσικά ξέρετε γιατί δεν πρέπει. Κ α ι βέβαια ξέρετε...))

((Ναι, ε ί μ α σ τ ε αισθησιακός λαός, κύριε...» ((Καπνάς. Ηλίας Καπνάς. Ή, αν προτιμάτε, Τουτουντζής στα τούρκικα».

((Το μόνο που ξέρω είναι πως είμαι πιο κυνηγημένος α πό σας. Με κυνηγούν τα χαρίσματα μου...)) Έ β α λ ε τα γ έ λια, ξαφνιάζοντας την.

Γέλασε κουρασμένα.

Του έσφιξε το μπράτσο, σαν να συμμεριζόταν τους γρί

((Πεινάτε ακόμα;»

φους του κάτω α π ' το κασμιρένιο μαύρο παλτό.

((Τώρα περιμένω εκείνον...»

Ο ύ τ ε η Ράνα ούτε ο Ηλίας Καπνάς πρόσεξαν τον γ κ ρ ι -

((Τον αδελφό σας...»

ζομάλλη ανθρωπάκο που πρόβαλε από την πόρτα τ η ς κου

Ήταν έτοιμη να κ λ ά ψ ε ι .

ζίνας, σκουπίζοντας τα χέρια σε μια ήδη β ρ ε γ μ έ ν η ποδιά.

((Συγγνώμη...»

Κοίταξε το ζευγάρι που, σχεδόν αγκαλιασμένο, γελούσε.

Ζητούσε συγγνώμη που τα μάτια τ η ς έτρεχαν πια. Έ

Το μεσήλικα άντρα με τα γυαλιά, που διόρθωνε τα μαλ

κ λ α ι γ ε . Φορτωμένη από μια καταιγίδα που ξεσπούσε ή

λιά τ η ς νέας γυναίκας με το λαδί τζάκετ. Τα δάκρυα τ η ς .

συχα μπροστά του, μόνο και μόνο γιατί εκείνος ήξερε. ((Δεν ξέρω τι να πω για τον εαυτό μου, αλλά μάλλον ε ί μαι μια παρωδία μ έ ν τ ι ο υ μ . . . » ((Και ποιος δεν είναι παρωδία, κύριε...» Έ σ κ υ ψ ε κοντά του, πάνω στο παλτό, να κρύψει τα αναφιλητά τ η ς . Ίσως αυτή να ήταν η λέξη-κλειδί τ η ς βραδιάς: παρω δία. 'Οπως παρωδία ήταν κι αυτό το ταξίδι και η γνωρι μία με την Ιστανμπούλ και η ζωή του ολόκληρη. Τόλμησε να τ η ς α γ γ ί ξ ε ι τα μαλλιά. Ά γ γ ι γ μ α , όχι χάδι. ((Μη φύγετε, σας παρακαλώ. Μ ε ί ν ε τ ε μαζί μου ώσπου να 'ρθει το τρένο του... Ξ έ ρ ε τ ε πως το θ έ λ ω . . . » ((Δεν ξέρω τίποτα. Σ α ς το ορκίζομαι...» τ η ς ψιθύρισε στο αυτί, ανασαίνοντας την ευωδιά του λαιμού τ η ς . Κ ά τ ι παραπλήσιο στο ( ( Τ ζ ί κ ι » .

((Συμβαίνει κάτι...)) Ο Ηλίας Καπνάς τ ρ α β ή χ τ η κ ε , δι αισθανόμενος αόριστα αυτό το ((κάτι». Ακούστηκε η ανα κοίνωση τ η ς άφιξης. ((Έφτασε...)) Η Ράνα έτρεξε έξω από το καφενείο. Ο Ηλίας την ακολούθησε. Κ α ι για μια μόνο βασανιστική σ τ ι γ μ ή είδε τον τρόμο στα μάτια ενός άγνωστου μεσόκο που, στην πόρτα τ η ς κουζίνας του καφενείου. Όμως η Ράνα έτρεχε κιόλας προς την πλατφόρμα αριθ μός τρία. Την ακολούθησε με γρήγορο βήμα, ενώ πίσω του, μπορεί παραδίπλα ή πιο μπροστά - ε ί χ ε χάσει πια το λογαριασμό- ακουγόταν καθαρά ένας ανάπηρος μ ε τ α λ λ ι κός βηματισμός. Το Εξπρές από την Άγκυρα έμπαινε αργά, σφυρίζο ντας, στο Σ τ α θ μ ό του Χαϊντάρ Πασά.

410

411



«Μεχμέτ, δε σχολάσαμε ακόμα...» φώναξε μια γυναίκα

αλλά το ότι γελούν και λάμπουν σαν φρεσκογυαλισμένος

μέσα απ' την v.o\JCpjcf. του καφενείου. «Έλα, τι σ' έπιασε;»

χαλκός. Τέτοια. Χειμωνιάτικα κι ανοιξιάτικα μαζί. Μόνο

«Τίποτα... Νόμισα πως είδα κάποιον απ' τα παλιά...))

που, τώρα, κάτω απ' αυτά τα μάτια υπήρχαν μοβ κύκλοι

((Όλο νομίζεις... Έλα να τελειώνουμε!)) γκρίνιαξε η γυ

που φανέρωναν κούραση ή μια ταλαιπωρία, τέλος πάντων.

ναίκα, που είχε και το βάσανο του μικρού γιου που υπηρε

Μόνο σακάκι φορούσε, παρά την παγωνιά, κι ένα κασκόλ

τούσε φαντάρος στο καταραμένο το Ντιγιάρμπακιρ. Όταν

δεμένο χαλαρά. Σακ-βουαγιάζ πλαστικό, δάχτυλα μακριά

χιόνιζε, η αγωνία της κορυφωνόταν.

- που ίσως να είχαν διαποτιστεί από τη νικοτίνη. Ψηλός,

Ο άντρας της, ο Μεχμέτ, κλειστός απ' τη φύση του,

με κοκαλιάρικες πλάτες. Χέρια μακριά, που άνοιξαν για να

σπάνια εκδηλωνόταν. Αλλά, όπως της έλεγε η μακαρί

ξανακλείσουν νευρικά γύρω απ' το σώμα της αδελφής. Έ

τισσα η πεθερά της, η Νουρ, έτσι ήταν από παιδί, στην Ε

μειναν έτσι σφιχταγκαλιασμένοι, κάτω από τα απορημέ

ντίρνε. Μουλωχτό και μονόχνοτο. Κι όταν σκοτώθηκε ο

να βλέμματα ταξιδιωτών με τη στάμπα της ισλαμικής

πατέρας του στο χαμάμ, ((ντιπ για ντιπ στα καλά καθού

πειθαρχίας. Οι Τούρκοι ακόμα ξαφνιάζονται από τέτοιες

μενα, απ' την ώρα την κακή», ε, τότε πια παράγινε. Η

διαχύσεις δημόσια.

Ιστανμπούλ, ο γάμος αργότερα και προπαντός τα παιδιά

Ο Ηλίας στεκόταν παράμερα και τους παρατηρούσε, κα

τον ξάνοιξαν λιγάκι, αλλά ώρες ώρες έκανε σαν να 'βλέπε

ταπίνοντας τα δάκρυα του. Ήλπιζε, μάλλον, πως ήταν δά

φαντάσματα.

κρυα κι όχι απολιθωμένα κουκούτσια από βύσσινα. Μετά, ο

((Μεχμέτ...)) έβαλε μια φωνή. «Άιντε, έλα. Κι εγώ απ' το πρωί έχω τα χέρια μου στα βρομόνερα...)) τσίριξε.

Τουρχάν κάτι ψιθύρισε στην αδελφή του κι έτρεξε προς τη

«Σους...» Ο σερβιτόρος την αποπήρε.

σταθμευμένη αμαξοστοιχία. Ένας νεαρός, πάνω κάτω στο ίδιο σουλούπι, αλλά φανερά πιο στέρεος σωματικά, χωρίς

«Αφού, καλέ, δεν είναι κανείς. Αδειάσαμε...» δικαιολο γήθηκε εκείνη.

τον κοσμοπολίτικο αέρα του Τουρχάν, περίμενε καπνίζο

«Είναι κάποιος...)) μουρμούρισε ο Μεχμέτ, τόσο σιγα νά που μόνο ο ίδιος το άκουσε.

Μίλησαν με τη γλώσσα των ώμων. Έτσι, τουλάχιστον,

ντας. Ηέταξε το τσιγάρο και του άπλωσε το χέρι. το σκέφτηκε ο Ηλίας, βλέποντας τις πλάτες να κινούνται εκφραστικά. Ανάλαφρα, αμήχανα ανασηκώματα αποχω ρισμού. Ο Τουρχάν χαμογέλασε απολογητικά στη Ράνα,

Ένα καστανό αγόρι με μαλλιά σγουρά και μουστάκι. Ο

κάτι είπε πάλι στον νεαρό και, δίνοντας του ένα ήσυχο φι

Τουρχάν. Στα χρώματα της Ράνας. Με μάτια γελαστά.

λί στα μαλλιά, γύρισε στην αδελφή του, που έκανε νοήμα

Αυτά τα μάτια που γνώρισμα τους δεν έχουν το χρώμα.

τα στον ξένο κύριο απ' το Γιουνανιστάν να πλησιάσει.

412

413



Ο Ηλίας Καπνάς την έ β λ ε π ε που τον καλούσε κοντά

νταρσία όλων αυτών των αισθημάτων που ηχούσαν μ ε

τους, αλλά άκουγε δίπλα του το ανάπηρο βάδισμα που ε ί

ταλλικά και μύριζαν ντομάτα. Πώς του 'ρθε η ντομάτα

χε αντιληφθεί νωρίτερα. Έ σ τ ρ ε ψ ε το κεφάλι και είδε τρεις

μια τέτοια νύχτα;

άντρες να κουτσαίνουν. Ο ένας, που ήταν γέρος, κρατούσε

Του μιλούσαν, μα το μυαλό του σκόρπαγε. Α λ λ ο τ ε κα

μπαστούνι. Οι άλλοι δύο, με βασανισμένα αξύριστα πρό

ταλάβαινε κι άλλοτε όχι. Ά γ γ ι ξ ε το περιτύλιγμα του κο

σωπα κι αυτοί, ήταν νέοι. Ο γέρος τού έριξε μια βλοσυρή

σμήματος που αγόρασε απ' το Τσαρσί. Του 'χε γίνει έ μ

ματιά και χάθηκε μέσα στο πλήθος που σκορπούσε τσου

μονη ιδέα πως εξαιτίας του κινδύνευε, όμως πάλι γαλήνε

λώντας βαλίτσες.

ψ ε . Η φωνή τ η ς Ράνας κελαηδούσε, είχε χάσει κάθε ερι

Θυμήθηκε ξαφνικά τον ανθρωπάκο του καφενείου, αλλά

σ τ ι κ ή χροιά, φλυαρούσε και γελούσε με την καρδιά τ η ς .

η Ράνα τον είχε πιάσει ήδη από το χέρι και τον παρουσία

Γελούσε και, κάθε τόσο, σκούπιζε τα μάτια τ η ς . Ο σταθ

ζε στον αδελφό τ η ς σαν... κύριο Τουτουντζή - ((τουτού» ή

μός πήρε ν' αδειάζει.

ταν σ τ η γλώσσα τους ο καπνός. Ήταν, είπε, ένας τουρίστας

((Ο κύριος Καπνάς μέθυσε με τσάι...)) τον πείραξαν

από άγνωστο πλανήτη, που τα όντα που τον κατοικούν

βλέποντας το λαλίστατο ως εκείνη την ώρα κύριο με τα

διατηρούν ακόμα τις αισθήσεις που απώλεσαν οι άνθρωποι.

προσεγμένα τουρκικά να μη μιλά.

« Δ η λ α δ ή ; » ρώτησε προκλητικά ο Τουρχάν, σφίγγοντας το χέρι του εξωγήινου κυρίου Καπνά-Τουτουντζή. ((Δηλαδή, αντιλαμβάνονται πότε οι άλλοι είναι πεινα σμένοι σαν λύκοι και προτείνουν δείπνο», είπε ο Ηλίας. ((Κι άλλα πολλά και επώδυνα...» συμπλήρωσε η Ράνα και, χαϊδεύοντας το πρόσωπο του αδελφού τ η ς , παρατή ρησε τρυφερά: ((Αδυνάτισε το μωρό μου...» ((Ναι, πέρασε καιρός... Κι εσύ...)) Την ξαναγκάλιασε σφιχτά, γεμίζοντας τη φιλιά. ((Αν ανήκατε στο δικό μου πλανήτη)), είπε ο Ηλίας, ((θα καταλαβαίνατε πόσο ζηλεύω που υπάρχετε έτσι...)) Έ π ν ι ξ ε κάτι σαν λυγμό. Γερνούσε μόνος, σ' έναν κόσμο αριθμημένο διαστροφικά, άδικο και παγωμένο. Απόψε δεν μπορούσε να δει ούτε τη μ ύ τ η του, πνιγμένος στην α414

((Πού θα φάμε, λοιπόν;)) Ο Τουρχάν τον επανέφερε στην πεινασμένη τους πραγματικότητα. « Ε σ ε ί ς ξέρετε...)) ((Εσείς μαντεύετε, όμως...)) είπε η Ράνα. ((Τι πάθατε;)) ((Τίποτα. Προσπαθώ να συνηθίσω στις εκπλήξεις του κόσμου σας». Ο Ηλίας Καπνάς χαμογελούσε αινιγματικά, έχοντας το β λ έ μ μ α καρφωμένο σε μια α π ' τις εισόδους του σταθμού. Ε κ ε ί όπου στεκόταν ο οδηγός του Καπλαντζί. Ο χθεσινο βραδινός οδηγός, που τον π ή γ ε στην έπαυλη του επιχειρη ματία Αντέλ Καπλαντζί. Ντυμένος άψογα, με μπλε νου άρ κοστούμι, όπως και χθες. ((Όπως και κάθε χ θ ε ς » , σκέ φ τ η κ ε ο Ηλίας καταπίνοντας με δυσκολία το σάλιο του. ((Μας β ρ ή κ ε . . . » μουρμούρισε. 415



((Τί. ε ί π α τ ε ; » ρώτησε ο Τουρχάν κρατώντας πάντα στην αγκαλιά του τη Ράνα. ((Αυτός ο άνθρωπος, ε κ ε ί . . . » ε ί π ε δυνατά, πιο πολύ για

((Στο Μ π ε μ π έ κ , στου κυρίου Κ α π λ α ν τ ζ ί . . . » ((Στου Κ α π λ α ν τ ζ ί . . . » Ο Τουρχάν φάνηκε να απορεί. Το όνομα, φυσικά, του ήταν πολύ γνωστό.

να καταπνίξει τον πανικό του και να βεβαιωθεί πως τον έ

((Μας περιμένει και δεν π ρ έ π ε ι . . . » Ο Πλίας σήκωσε το

βλεπαν και οι νέοι φίλοι του. ((Αυτός ο άνθρωπος, ε κ ε ί . . .

γιακά του παλτού και, μαζί με τη Ράνα και τον Τουρχάν,

μας π ε ρ ι μ έ ν ε ι » .

έτρεξαν πίσω α π ' τον οδηγό, που είχε αφήσει το αυτοκί

((Ελάτε, τώρα...» Η Ράνα χαμογελούσε.

νητο μ ε τ η μηχανή αναμμένη.

((Είναι για μας...» ξανάπε πιο ήρεμος τώρα, που ο ευ

Γελώντας τα δύο αδέλφια ρίχτηκαν σ τ η δερμάτινη άνε

γενικός οδηγός του μεγαλοεπιχειρηματία ήταν υπαρκτός,

ση των πίσω καθισμάτων. Ο Πλίας κάθισε δίπλα στον ο

με σάρκα και οστά. Το χρώμα ξαναγύριζε αργά στο πρό

δηγό. Άκουσε τη Ράνα να σχολιάζει ψιθυριστά: ((Σονρα-

σ ω π ο του.

ντάν γκιορμούς». Κ ά τ ι σαν ((νεόπλουτοι». Θεώρησε φυσι

((Σας έψαχνα, αλλά να που στάθηκα τυχερός. Καλησπέ

κό ένα τέτοιο σχόλιο, αφού εκείνοι ανήκαν σε μια παλιά οι

ρα σας, κύριε Καπνά. Φοβάμαι πως το αφεντικό μου χθες

κογένεια, θ α μ μ έ ν η κάτω α π ' τη σ τ ά χ τ η των Οσμανλή

το βράδυ δε σας έδωσε να καταλάβετε πως κι απόψε...»

δων. Δε θυμόταν πώς το γνώριζε, αλλά, ναι, το γνώριζε.

((Ναι, δεν ήμουν σίγουρος. Κ α ι , όπως β λ έ π ε τ ε , ε ί μ α ι με

Α υ τ ή τη φορά κατευθύνθηκαν προς το Ουσκουντάρ, ε νώ το χιόνι έ π ε φ τ ε ασταμάτητα.

παρέα...»

Πέρασαν την π ρ ώ τ η

((Ούτε συζήτηση... Κ α ι η παρέα σας είναι ευπρόσδε

κ ρ ε μ α σ τ ή γέφυρα πάνω α π ' τον Βόσπορο, που θα τους έ

κ τ η » . Ο οδηγός έκανε μια μικρή υπόκλιση μπροστά σ τ η

βγαζε στο Ορτάκιοϊ. Κι από εκεί, ντογρού για το Μ π ε

Ράνα, που διασκέδαζε με το ύφος του Έ λ λ η ν α .

μ π έ κ . Σ τ ο ραδιόφωνο η ίδια υψίφωνος, όπως και χθες, ερ

((Μα πώς θα π ά μ ε έ τ σ ι ; » ε ί π ε ε κ ε ί ν η .

μήνευε ένα απ

((Εννοείτε ντυμένη σαν τον Γουλιέλμο Τέλλο; Αστειεύο

λερ. Τα αδέλφια, ευτυχισμένα, ξεκαρδίζονταν στα γέλια, ο

μαι. Όλοι ε ί μ α σ τ ε υπέροχοι...»

τα Τραγούδια για τα νεκρά παιδιά του Μά

Τουρχάν αναστέναζε σεργιανώντας στα νυχτερινά χιονι

((Φυσικά...» Ο Τουρχάν έκανε κέφι την περιπέτεια.

σμένα τοπία τ η ς Ιστανμπούλ κι ο οδηγός δεν έδειχνε να

((Οι φίλοι σας είναι και φίλοι του κυρίου Κ α π λ α ν τ ζ ί » ,

νοιάζεται για τα ωραία τουρκικά του κυρίου Καπνά, που μόλις πριν από ένα εικοσιτετράωρο ήταν ανύπαρκτα.

ε ί π ε ο οδηγός. ( ( Ε λ ά τ ε . . . »

Π κίνηση ήταν αραιή, αλλά ο οδηγός απέφευγε να πα

((Πού θα π ά μ ε ; » Ο Τουρχάν ζωήρεψε απότομα και μια πονηρή ηδυπάθεια προστέθηκε στα όμορφα χάλκινα μάτια του. 4ΐ6

τ ή σ ε ι γκάζι. Πήγαιναν σαν να ακολουθούσαν μια π ο μ π ή ε πίσημη. 417



«Μου έλειψες... Μου έλειψες! Πόσος καιρός, Θ ε έ μου...»

Η φωτιά στο τζάκι καταβρόχθιζε κούτσουρα βελανι

Η Ράνα, απότομα, σταματούσε το γέλιο, για να κοιτάξει

διάς. Μοσκομύριζε ζεστό φαΐ". Οι νέοι ξάπλωσαν στις πο

με λατρεία τον αδελφό τ η ς . 'Τστερα κολλούσε το πρόσω

λυθρόνες απολαμβάνοντας την άνεση - ειλικρινά καλόγου

πο στο τ ζ ά μ ι κι έκλαιγε βουβά. Μ ε τ ά , πάλι μια ρουκέτα

σ τ η άνεση για ((σονραντάν γκιορμούς». Μίλησαν για το

γέλιου. Κι έτσι πήραν την ανηφόρα για την έπαυλη Κ α

χιόνι, για τη χαρά του Τούρκου, που δέχεται σαν ευλογία

πλαντζί. Το Μ π ε μ π έ κ έδειχνε να κοιμάται κάτω απ' το

αυτόν τον ((καρ χαβασί», το χιονιά, που βρίσκεται στο

χιόνι και η μηχανή του αυτοκινήτου βογκούσε.

κύτταρο του, ((...αν σ κ ε φ τ ε ί τ ε την ε π ι λ ή ψ ι μ η μογγολική

Α υ τ ή τη φορά η έπαυλη του φάνηκε λιγότερο λαμπερή. Μπορεί να ' φ τ α ι γ ε ο φωτισμός, μπορεί και η διάθεση του,

κ α τ α γ ω γ ή μας από τις ανεμοδαρμένες σ τ έ π ε ς » , τόνισε ο Αντέλ Καπλαντζί ξεσηκώνοντας γέλια.

αλλά οι σκιές του κήπου, καθώς τον διέσχιζε αργά το αυ

Η Ράνα παρατηρούσε τον Καπνά κάτω από το γλυκό,

τοκίνητο, του θύμισαν το σπίτι τ η ς Κηφισιάς. Μόνο που

θερμό φως του τζακιού, λες κι αναγνώριζε σιγά σιγά κά

αυτό το επιβλητικό κτήριο, όπου συναντιόταν άναρχα η ο

ποιο φίλο από ένα καλοφυλαγμένο παρελθόν.

θωμανική με την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική, δε συγκρινό

Ο ηλικιωμένος υπηρέτης έφερε ένα δίσκο με κρασί κόκκινο και τέσσερα ποτήρια.

ταν με το δικό του. Φευγαλέα θυμήθηκε ότι έπρεπε να τηλεφωνήσει στον

« Γ ι α ζέσταμα», φώναξε ο οικοδεσπότης γεμίζοντας τα.

Μ π ο μ π Άντερσον κι ένιωσε μια στενοχώρια. Πάλι αυτό

« Ε ί ν α ι αυτό το δικό σας...» παρατήρησε ο Ηλίας.

το ανεξήγητο ((κάτι», αλλά ή δ η οι πόρτες άνοιγαν και ο

((Ναι. Από τα αμπέλια μας σ τ η Θράκη... Νομίζω πως

Αντέλ Καπλαντζί, μ' ένα γούνινο παλτό ριγμένο στους ώ

απόψε θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεχτικοί στα

μους, ευθυτενής και χαμογελαστός, β γ ή κ ε να τους προϋ

κ τ η τ ι κ ά . Τρεις Τούρκοι κι ένας Έλληνας είναι μάλλον

παντήσει μ' ένα ανοιχτόκαρδο ((Χόσγκελντινίζ». Ο Τουρ

προκλητική αναλογία. Σ τ η φιλία μας, λοιπόν...»

χάν π ή δ η ξ ε σβέλτα έξω τρίβοντας τα χέρια του, τον ακο λούθησε πιο επιφυλακτική η Ράνα και τέλος ο Ηλίας. « Β ι α σ τ ε ί τ ε , γιατί απόψε ο καιρός δεν αστειεύεται... Κύριε Καπνά, χαίρομαι που σας ξαναβλέπω...» Έδωσαν τα χέρια, έγιναν οι συστάσεις -ο Καπλαντζί αρκέστηκε στα μικρά τους ονόματα- πέρασαν σ τ η βιβλιο θ ή κ η με τα δερμάτινα καθίσματα και τα βελουδένια μαξι λάρια με τα ασημένια και χρυσά κεντίδια. 4ΐ8

Αίγο

αργότερα,

στην

τραπεζαρία πρωταγωνιστούσε

και πάλι η πορσελάνη, αλλά αυτή τη φορά τουρκικής κα τασκευής,

από

το

αυτοκρατορικό

εργοστάσιο

του Α

μπντούλ Χ α μ ί τ , που ακόμα υπάρχει στο Πάρκο Γ ι λ ν τ ί ζ . Δοκίμαζαν για πρώτο πιάτο ((κουρμουζού μ ε ρ τ ζ ι μ έ κ τσορ μ π α σ ί » , σούπα από φακή κόκκινη, με βοδινό μεδούλι. Το πρόσωπο του Τουρχάν είχε χάσει τη χλομάδα του ταξιδιού, τα χάλκινα μάτια του εξερευνούσαν τα αδρά αρ419



ρενωπά χαρακτηριστί,κ τον Αντέλ Καπλαντζί, έριχνε λο

τ η ς Ράνας και του Ηλία Καπνά μπερδεύτηκαν στο τραπέ

ξές γελαστές ματιές στην αδελφή του -που χτυπούσε ε π ί

ζι με τα ελάχιστα εναπομείναντα αρνίσια. Γέλασαν με τις

τηδες με το κουτάλι τη λ ε π τ ή πορσελάνη του πιάτου τ η ς ,

ιστορίες του Καπλαντζί - ναι, διηγιόταν όμορφες ιστορίες

σαν να ήθελε να τον επαναφέρει στην τ ά ξ η - , επιδοκίμαζε

για το πώς έχτισε την αυτοκρατορία του, πώς έψαχνε τα

την ευχέρεια του παράξενου Έ λ λ η ν α να χειρίζεται τη

κομμάτια των συλλογών του, τους έρωτες των νεανικών

γλώσσα τους. Πολλές φορές τα ποτήρια κελάηδησαν, ε π ι

χρόνων, για να καταλήξει στην ((τρελή Καναδέζα του».

βεβαιώνοντας το κρυστάλλινο ποιόν τους.

Ο γερο-υπηρέτης έφερε σε μια μαύρη πήλινη γαβάθα

Οι ήχοι αποκτούσαν ξεχωριστή σημασία μέσα σ' ε κ ε ί

γιαούρτι αραιωμένο με φυλλαράκια δυόσμου.

νη τη χαλαρή ατμόσφαιρα των απλών γευστικών ηδονών.

((Αντί σορμπέ, ας δοκιμάσουμε κάτι πιο δικό μ α ς » .

Το σύνθετο έδεσμα -σύνθετο για τον Πλία Κ α π ν ά - ακο

Κ α ι το δοκίμασαν, μέσα σε γέλια και αστεία και περί

λούθησε αμέσως μ ε τ ά από τη σούπα. Έφτασαν, σ' ένα

πλοκους ιδιωματισμούς, που στα αυτιά του Ηλία έφταναν

μεγάλο μπρούντζινο ταβά, αρνίσια κεφαλάκια μέσα σε ρο-

σαν χρησμοί.

δοψημένο πλιγούρι, με άφθονους κόκκους μαύρου πιπεριού και μικρά φρέσκα μπουκετάκια μαϊντανού και δυόσμου. «Παλιά

δοκιμασμένη

συνταγή

βάρβαρων

Δροσισμένοι από το δυόσμο και το γιαούρτι, πέρασαν στα γλυκά. Σε ασημένιους δίσκους ήρθαν ζουμερά τα ((σε-

νομάδων.

κέρ παρέ», κι από πάνω τους λεπτές φέτες καϊμάκι αρω

Μην τρομάζετε, κύριε Κ α π ν ά . . . » είπε ο Καπλαντζί ξεση

ματισμένες με λεμόνι. Η ώρα είχε εξαφανιστεί, το ν τ ε λ ι

κώνοντας νέο κύμα ευθυμίας. Ο Πλίας κοίταζε με δέος τα

κάτο άρωμα του πούρου του Αντέλ Καπλαντζί τους τύλιξε

κεφάλια των αρνιών με τα κατάπληκτα μάτια. Σε μερικά

ευχάριστα, ο Τουρχάν ζήτησε εσπρέσο, αλλά ο επιχειρημα

οι βολβοί των ματιών είχαν αποκολληθεί, κάνοντας τα α

τίας του επέβαλε καθαυτό τούρκικο, φρεσκοαλεσμένο στου

κόμα πιο μακάβρια.

περίφημου ((Μεχμέτ Ε φ έ ν τ η » , κάτω στο Εμίνονου.

« Δ ο κ ι μ ά σ τ ε τα μάγουλα ή τη γλώσσα...» είπε η Ράνα

Ο Ηλίας αισθανόταν, μέσα στην ευδιάθετη ζάλη, να

αρπάζοντας με τα δάχτυλα ένα μ ά τ ι , που το εξαφάνισε

του ξεφεύγουν ονόματα και ρήματα, να διαλύονται συνειρ

στο στόμα του αδελφού τ η ς .

μοί. Ποιος ήταν ο ( ( Μ ε χ μ έ τ » , ποιος ο ((Μεχμέτ Ε φ έ ν τ η » ;

Ο Ηλίας γ έ μ ι σ ε το ποτήρι του με το θρακιώτικο κρα σί και το κατέβασε μονοκοπανιά. « Έ χ ε τ ε δίκιο...» χαμογέλασε ο Καπλαντζί. ((Χρειάζε ται κουράγιο».

Γ ι α τ ί αυτό το όνομα βιδώθηκε μέσα του; Ο ανθρωπάκος με τα τρομαγμένα μάτια στο σταθμό, ο μαργαριταρένιος γλάρος με τα θαμπά ρουμπίνια στην τ σ έ π η του, τα μάτια των αρνιών σαν κουμπιά από φόρεμα πανάρχαιας θ ε ό τ η

Από ' κ ε ί και πέρα τα μάτια του Αντέλ, του Τουρχάν, 420

τας του φόβου... Το χέρι τ η ς Ράνας αναπαυόταν στον ώμο 421



του αδελφού τ η ς , τα δάχτυλα του Καπλαντζί στα μαλλιά

Καπλαντζί, παίρνοντας από δίπλα ένα μεγεθυντικό φακό

του αγοριού. Το θρακιώτικο κρασί, υπόδουλο στα κρύ

με λαβή από φίλντισι. Τον πρόσφερε με μια θεατρική κ ί

σταλλα του Τούρκου. Κ α ι οι μινιατούρες;

νηση στον Ηλία Καπνά, που σε μια γωνιά του μυαλού του

((Τις άφησα για τη χώνεψη», τον πρόλαβε ο Καπλα ντζί, μαντεύοντας την επιθυμία του.

απορούσε πώς κατόρθωνε να στέκεται όρθιος μετά από τόση αγρύπνια. Ο ύπνος, βέβαια, δεν πλανιόταν πουθενά.

((Τι είναι αυτό; Ακούστε...» τους διέκοψε η Ράνα.

Κανένας από την ομήγυρη δεν έδειχνε σημάδια κόπωσης.

Από το βάθος του σπιτιού, ερχόταν μια φωνή γυναι

Όλοι ήταν τόσο ζωντανοί και υπέροχοι... Κάποια σ τ ι γ μ ή ,

κεία, ίσως και παιδική. Τραγουδούσε ένα παλιό, θλιμμένο

λες και η Ράνα μάντεψε τη σ κ έ ψ η του παράξενου Έ λ λ η

τραγούδι για όλους τους έρωτες που είναι καταδικασμένοι

να, έσκυψε στο αυτί του και, δείχνοντας τον αδελφό τ η ς ,

να σβήσουν την αυγή, με το πρώτο φως.

ψιθύρισε:

((Είναι η γριά Σ α ϊ φ έ » , είπε ο Αντέλ Καπλαντζί, τυλιγ μένος στους καπνούς του πούρου του. ((Πέρασε τα ενενή ντα, μπορεί και τα εκατό, αλλά η φωνή τ η ς παραμένει ί δια. 'Ετσι τη θυμάμαι από μικρό παιδί κι έτσι τη θυμόταν κι ο πατέρας μου. Μακρινή συγγένισσά του απ' την Ανα τολία είναι. Τυφλή. Κι έχει χάσει πια την αίσθηση του χρό

((Τελικά, οι ωραίοι είναι λίγοι σ' αυτό τον κόσμο... Τι λετε;» ((Ναι, οι τόσο ωραίοι είναι ελάχιστοι...» συμφώνησε ο Ηλίας. ( ( Ε λ ά τ ε . . . » Ο Καπλαντζί άνοιξε την πόρτα του μισο σκότεινου διαδρόμου, που οδηγούσε στις μινιατούρες του.

νου. Το περίεργο είναι πως η φωνή της βγαίνει μ έ σ ' απ' το

Το τραγούδι τ η ς Σ α ϊ φ έ σταμάτησε απότομα. Σ τ ο διά

τζάκι, επεξεργασμένη από τη φωτιά. Το δωμάτιο τ η ς ού

δρομο όλα ήταν όπως τα θυμόταν ο Ηλίας από χθες. Μ ό

τε κι εγώ ξέρω πού ακριβώς βρίσκεται. Μόνο την ακούω...»

νο που τώρα τα δύο αδέλφια γελούσαν.

Ο Τουρχάν και η Ράνα ξέσπασαν σε γέλια. Όλα τα έ βρισκαν καλά, διασκέδαζαν με το παραμικρό, ήταν ε υ τ υ

((Σςςς... Ας μην προκαλούμε τους προγόνους, και μάλι στα στις ιδιαίτερες σ τ ι γ μ έ ς τους», είπε ο οικοδεσπότης. ((Ναι, να γ ε λ ά μ ε σιγά...» Ο Τουρχάν έβαλε το χέρι του

χισμένοι απόψε. ((Και οι μινιατούρες;» νοιάστηκε ξαφνικά η Ράνα. ((Ααα, οι μινιατούρες μου είναι τουλάχιστον τέσσερις φορές πιο ηλικιωμένες α π ' τη γριά Σ α ϊ φ έ κι έχουν θέμα την τουρκική λίμπιντο. Οι πιο πολλές, τουλάχιστον...» ((Ενδιαφέρον..» Ο Τουρχάν χαμογέλασε πονηρά. ((Θα δ ε ί τ ε . . . Α λ λ ά χρειαζόμαστε κι αυτό ε δ ώ » , είπε ο 422

στα χείλη τ η ς Ράνας, κλείνοντας τ η ς το μ ά τ ι . ((Σςςς...» ((Εδώ ε ί μ α σ τ ε ! » Το μακρόστενο δωμάτιο με τους βελούδινους τοίχους φ ω τ ί σ τ η κ ε , φανερώνοντας το θησαυρό του. ((Είχατε δίκιο...» Η Ράνα τα 'χασε με τ ι ς εκατόν π ε νήντα σπάνιες και τόσο ειδικής θεματολογίας μινιατούρες. 423



Ο Τουρχάν κάρφωσε το β λ έ μ μ α του στο ερωτικό μικρο-

με χρυσά σχέδια που παρίσταναν πουλιά με φτερά ανοιγ

ζωγραφικό θαύμα.

μένα, έτοιμα να πετάξουν. Κ α ι σ τ η μ έ σ η ακριβώς, ένα α

«Ο κύριος Καπνάς πήρε μια γ ε ύ σ η χθες...» Ο Καπλα ντζί τους εξηγούσε χαμηλόφωνα πώς βρέθηκαν στην κα

σημένιο κόσμημα: ο μαργαριταρένιος γλάρος με τα ρου μπίνια...

τοχή του οι ερωτικές μινιατούρες, έδινε λεπτομέρειες για

Ζ α λ ί σ τ η κ ε , το δωμάτιο γυρνούσε αργά, μια καταπρά

τις πιθανές χρονολογίες φιλοτέχνησής τους. Η Ράνα απέ

σινη βελούδινη ζάλη, μα πιο πολύ τον ανησύχησε η σ ι ω π ή .

φυγε να φανερώσει τις επιστημονικές τ η ς γνώσεις. Κ ο ι

Κι αυτό τον συγκράτησε α π ' το να σωριαστεί πάνω στο

τούσε μόνο το χωρίς προοπτική πάθος των εραστών. Τους

((σουμάκ» χαλί που έπιανε όλο το χώρο. Από άκρη σ' ά

φαλλούς να ξεπηδούν από τα μισανοιγμένα καφτάνια των

κρη. Δ ε ν πρόλαβε όμως να σκεφτεί γιατί όλα ήταν τόσο

αριστοκρατών, τα σ τ ή θ η των γυναικών, που, ημιλιπόθυ-

σιωπηλά εκεί μέσα. Χέρια αντρικά και γυναικεία του χα

μες από τον πόθο, δέχονταν μέσα τους την ορμή των α

λάρωσαν τη γραβάτα, του ξεκούμπωσαν βιαστικά το που

ντρών. Κ α ι ολόγυρα, μαύροι ευνούχοι και σκλάβες κρυμμέ

κάμισο, αποσπασματικά είδε σώματα γυμνά σε απόστα

νες στα χρωματιστά τσαρτσάφια τους να σπαρταρούν στην

ση ανάσας, άκουσε επιτέλους κάτι σαν λυγμό ζώου που

ανάμνηση τ η ς ηδονής.

βρυχάται πονεμένο από τη στέρηση, έκλεισε τα μάτια κα

Η φωνή του Αντέλ Καπλαντζί χαμήλωσε ακόμα π ε

θώς σέρνονταν στο πρόσωπο του χείλη και δάχτυλα, μύες

ρισσότερο, ώσπου έσβησε. Μια α π ε ι λ η τ ι κ ή σ ι ω π ή έπεσε

σκληροί και τρυφεροί, γ ε ύ σ η από αίμα και ντομάτα ξινό-

στο δωμάτιο. Ο Τουρχάν, με ιδρωμένο μ έ τ ω π ο , παρατη

πικρη, σάλιο καραμελωμένο, πόροι ανοιχτοί ν' αδειάζουν

ρούσε τους έρωτες. Πολεμιστές άρχοντες τ η ς γενιάς του

τους χυμούς τ η ς νύχτας.

Οσμάν προσκυνούσαν γυναίκες εξαίσιας ομορφιάς κάτω α

Πάλι ακούστηκε πίσω α π ' τα βελούδα των τοίχων το

πό λουλακί ουρανούς, πληγωμένους από χρυσές αστραπές

τραγούδι τ η ς γριάς Σ α ϊ φ έ να περιγράφει πέτρινες εκτάσεις

άστρων.

και κορμιά αλατισμένα από τα δάκρυα του χωρισμού. Σ τ η

Ο Πλίας Καπνάς είχε γονατίσει μπροστά στην αναπα

βάση του λαιμού τ η ς Ράνας το άρωμα που θυμόταν από

ράσταση του στραγγαλισμού του Τοπάλ Γ ι λ ν τ ί ζ . Ανάσαι

παιδί. Ανοιξαν διάπλατα οι αδένες και ξανάκλεισαν... Έ

νε δύσκολα, παίδευε το μεγεθυντικό φακό πάνω στον πρί

πλεαν σ' ένα δροσερό ιδρώτα κατάκοποι και άδειοι όλοι τους.

γ κ ι π α που αποδεχόταν τη μοίρα με τη φρίκη στο β λ έ μ μ α ,

Μ' ένα δίσκο τσαγιού μ π ή κ ε αθόρυβα ο ξάγρυπνος υ

καθώς έσβηνε η ζωή του μπροστά στην αγαπημένη που θρηνούσε. Ο φακός μεγέθυνε το ανάπηρο πόδι με το μ ε ταλλικό βοήθημα, τα ρούχα του μελλοθάνατου κ ε ν τ η μ έ ν α 424

π η ρ έ τ η ς και ξανάφυγε αμέσως. « Γ ι α να βρούμε τη φωνή και την αθωότητα μας...» ε ί π ε Βραχνά ο Αντέλ Καπλαντζί. 425

ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΛΗΙ


Ο Τουρχάν, μισόγυμνος, cojaioy.zXoL στο πάτωμα, γ ε

του Χ α λ ί τ ς , με τους γλάρους να παίζουν με τους καπνούς

λούσε χαϊδεύοντας τα μαλλί,ά τ η ς αδελφής του. Στους ώ

των πλοίων. Μερικοί παράτολμοι έπεφταν πάνω στα υ

μους τ η ς υπήρχαν σημάδια δοντιών.

παίθρια μαγκάλια αρπάζοντας ψάρια, κεμπάπια ή κάστα

((Τι ώρα είναι;» Ο μόνος που ενδιαφέρθηκε για την ώ ρα ήταν ο Ηλίας Καπνάς.

να και μετά το 'σκαγαν με καψαλισμένα τα φτερά. Προχωρούσε κι άκουγε ανάπηρους μεταλλικούς βημα

((Σε λίγο θα ξημερώσει... Σ α ς χρειάζεται ύπνος, κύριε Καπνά;»

τισμούς. Σκόρπιες λέξεις ελληνικές έφτασαν στ' αυτιά του: ((Έλα από 'δώ...)) και: ((Μην ξεχάσουμε την καρυδό-

Σε λίγο θα ξημέρωνε κι ο οδηγός περίμενε υπομονετικά

ψιχα α π ' το Μισίρ Τσαρτσισί)). Απόρησε που μέσα σ' αυ

να τους κατεβάσει στην Ιστανμπούλ. Προτού ο Αντέλ Κ α

τό το πρωινιάτικο βιαστικό πλήθος των ταπεινών ακούγο

πλαντζί σβήσει τα φώτα στο δωμάτιο με τις μινιατούρες,

νταν και ελληνικά. Γυναίκες, απομεινάρια τ η ς κραταιάς

ο Ηλίας ακούμπησε στο πάτωμα, σε μια γωνιά, το κόσμη-

το πάλαι ρωμαίικης κοινωνίας τ η ς Πόλης, που βγήκαν α-

μα-κουμπί, τυλιγμένο σ' ένα φύλλο παλιάς εφημερίδας.

χάραγα στις αγορές για ψώνια. Μόνος του έκανε σενάρια

Ε ί χ ε σταματήσει πια να χιονίζει. Η Πανσέληνος έτρεχε

και περπατούσε μ' εκείνο το βήμα που τον αγρίευε. Τα

κυνηγημένη από σύννεφα και ανέμους πέρα, κατά τη Θά

χιονισμένα γυαλιστερά πεζοδρόμια του υπαγόρευαν ένα

λασσα του Μαρμαρά. Ο οδηγός άφησε πρώτα τον Ηλία

βήμα ανάπηρο, ολοκαίνουργο. Κατάλαβε πως κούτσαινε

στο Εμίνονου, πνιγμένο τέτοια ώρα στην κίνηση. Του ευ

ασυναίσθητα, αναζητώντας στεγνό ή στέρεο έδαφος για

χήθηκε να 'χει μια καλή μέρα. Αυτό μόνο.

να πατήσει. Η ψυχή του είχε ελαφρύνει σαν αεράκι και, αν

Τον κατέβασε κι έφυγε με μεγάλη ταχύτητα, προτού

δεν κουβάλαγε το βάρος του κορμιού, που ωστόσο αρνιό

καν προλάβει να χαιρετίσει τον Τουρχάν και τη Ράνα. Φ ώ

ταν να παραδεχτεί πως κουράστηκε, ίσως να 'ταν καλύ

ναξε πίσω του ((Ντουρ... Σ τ α μ ά τ α . . . » , αλλά το αυτοκίνη

τερα. Πέρασε τους φαρδείς αυτοκινητόδρομους του Ουν

το είχε κιόλας τραβήξει προς το Σαράι Μπουρνού.

Καπανού, τη γέφυρα του Ατατούρκ και μ π ή κ ε στους σ τ ε

Έ ν ι ω θ ε παγωμένος μες στο πρωινό αγιάζι, όμως δε

νούς δρόμους του Φενέρ - έτσι έλεγαν το Φανάρι. Σ τ α μ ά

λαχτάρησε ούτε λεπτό την απρόσωπη πολυτέλεια του ξε

τ η σ ε ν' ανασάνει εκεί όπου η ομίχλη ξάνοιγε, δ ι ω γ μ έ ν η α

νοδοχείου με τα χριστουγεννιάτικα τ η ς Έ λ α Φιτζέραλντ

πό το κρύο φως τ η ς μέρας. Ακριβώς ανάμεσα στην κατα

και το υπέροχο μπρέκφαστ. Β ο ύ τ η ξ ε στα βρόμικα χιόνια

κόκκινη Μεγάλη του Γένους Σχολή και στο χαμάμ του Κιου

και χώθηκε στις γκρίζες ομίχλες, ακολουθώντας το χθεσι

τσούκ Μουσταφά Πασά, που οι παμπάλαιοι θόλοι του, πνιγ

νό ή το περσινό ή το προπέρσινο δρομολόγιο -ο χρόνος δια

μένοι σε νεόδμητα τ η ς συμφοράς, κάπνιζαν από νωρίς.

λυόταν σαν νερομπογιά- προς τις γέφυρες του Κερατίου, 4"i6

Μ π ή κ ε γρήγορα μέσα. 427



Ο νεαρός στο καροτσάκι, έπινε τσάι στο μισοσκόταδο, θαυμάζοντας το μαγικό κόσμο τ η ς τούρκικης ποπ στην

κι άρχισε να του ξύνει την π λ ά τ η . ((Κουρασμένος και χορ τάτος από α γ ά π η » . ((Λπό τ ι ; » Ο Ηλίας γέλασε.

τηλεόραση. ((Μέραμπα, γκιναϊντίν», τον καλημέρισε δίνοντας του ένα κλειδί και δύο π ε τ σ έ τ ε ς . Όπως και χθες, όπως και κάθε χθες. Γ δ ύ θ η κ ε αργά χωρίς ν' ανάψει το φως και πέρασε στους χλιαρούς θαλά

((Λυτό τι είναι, αφεντικό; Δόντια γυναίκας είναι...» ((Γιατί; Τα αντρικά πώς τα ξεχωρίζεις;» ((Τα αντρικά είναι σαν τα δόντια του σκύλου... Λφεριν, άφεριν...»

μους. Ο Κούρδος έ τ ρ φ ε κάποιον τραγουδώντας δυνατά έ

Τον επιβράβευε κιόλας που ανακάλυπτε γδαρσίματα

ναν αμανέ. Τον χαιρέτισε με το σκληρό γάντι, τον κ ε τ σ έ ,

και δαγκωνιές. Ηου ήταν ((χορτάτος από α γ ά π η » . Του ά

και συνέχισε να θρηνεί εν θριάμβω: «Αμααάν... άααχ α

ρεσε αυτή η φράση, έτσι που του την έ λ ε γ ε στα τούρκικα:

μάν, τζάνεμ Π α κ ι ζ έ » .

((Σεβνταντάν ντοϊμούς». Ήταν κουρασμένος από αγάπη.

Ο Ηλίας, εξοικειωμένος με το περιβάλλον, έπεσε στα

Τραγουδιστά κυκλοφόρησε στο αίμα του η φράση του

ζεστά μάρμαρα, έχοντας κατά νου να διώξει τον ύπνο έ

Κούρδου, ώσπου βούρκωσε κι άρχισε να κλαίει μ' ένα πα

τσι κι ερχόταν. Δ ε ν μπορούσε να θυμηθεί με τίποτα τα λό

λιό παιδικό παράπονο για την αγάπη, που δεν τη χόρτασε

για τ η ς Ράνας, όσο κράτησε η διαδρομή α π ' το σπίτι του

π ο τ έ στην υπέρλαμπρη ζωή του ο Ηλίας Καπνάς. Ηου

Καπλαντζί ως το Εμίνονου. Του μιλούσε για πράγματα

παρέμεινε κομπάρσος στην αγάπη, όπως ο Ηρακλής που

που γνώριζαν μόνο οι δυο τους, εμπιστευόταν την εχεμύ

δεν προήχθη ποτέ από κομπάρσος σε πρωταγωνιστή, κι

θεια του, τον ευχαριστούσε που όλα έγιναν έτσι. Μ ε θ υ

ας γράφτηκε το όνομα του σε κάμποσα φιλμάκια, όπου

σμένα λόγια, περασμένα α π ' το φίλτρο μιας συγκινημένης

ψέλλιζε μόνο πού και πού ατάκες ήσσονος σημασίας. Κι

ευγνωμοσύνης, που μέσα του κελάρυζε σαν αστείο. Δε θυ

ας πρόφερε τα επιφωνήματα τόσο ωραία, όπως διατεινό

μόταν όμως ποια ήταν αυτά τα λόγια που τον ξάφνιαζαν

ταν αργότερα, που γέρασε.

και τον τρόμαζαν και τον γλύκαιναν με την ψιθυριστή,

Έ κ λ α ψ ε πικρά ο Ηλίας μες στα χέρια του Κούρδου, κα

πένθιμη εκφορά τους. Ε ί χ ε γδαρμένο το λαιμό απ' τους έ

θώς του μάλαζε τη ράχη, τους μηρούς και τις γάμπες. Με

ρωτες. ((Λατρεύω τους σονραντάν γκιορμούς. Λατρεύω τους

αναφιλητά που ο άλλος συμμερίστηκε κι απάλυνε μ' έναν

νεόπλουτους...» Κι ο οδηγός, ατάραχος, να οδηγεί με την

αμανέ τρεις φορές πιο μερακλωμένο από εκείνον που τρα

καταραμένη υψίφωνο παντελώς απογειωμένη απ' τον αι

γουδούσε πριν. Μια γυναίκα, μ έ σ ' απ' τη βραχνή, μπάσα

σθησιασμό του πένθους για τα νεκρά παιδιά. ((Είσαι κουρασμένος, αφεντικό...» του είπε ο Κούρδος 428

φωνή του Κούρδου, καταριόταν τη μάνα τ η ς που την πά ντρεψε στα δεκαπέντε τ η ς μ' ένα γέρο πλανόδιο φαρμα429


κοποί.0, που έφτιαχνε βότανα για τη λήθη. 'Έττσι το κατά λαβε ο Ηλίας, αν και υποπτευόταν πως κοιμήθηκε κι όλα αυτά ήταν μόνο όνειρο. « Μ ε τις υγείες σου!» του ευχήθηκε στάζοντας ο τρί φτης. ((Τεσεκιούρ ε ν τ έ ρ ι μ » , τον ευχαρίστησε ο Ηλίας. ( ( Ε λ ι νέ σαλούκ!» Γεια στα χέρια σου!

((υ/χω μ ν ή μ η . Έ χ ω μ ν ή μ η ακόμη... Θυμάμαι ότι έχω να κοιμηθώ..» Δε θυμόταν. Μέτρησε γρήγορα τις μέρες του στην Πόλη, αλλά στον ύπνο μπερδεύτηκε. Θυμόταν ό μως πως τον απασχολούσε ο Μ π ο μ π Άντερσον, ο ένοικος του σπιτιού τ η ς Κηφισιάς. Θα τηλεφωνούσε στον Μ π ό μ π κι ύστερα θα περίμενε κάποιον άνθρωπο του Φερίκ Κ α πλαντζί να τον πάει ξανά στο Μ π ε μ π έ κ , να δει τις μινια τούρες. Γέλασε δυνατά, τόσο που κόλλησε κι ο ταξιτζής που τον πήγαινε στο ξενοδοχείο - σημειωτόν, λόγω τ η ς κίνησης και του χιονιού. « Α μ έ ρ ι κ α ν ; » ο ταξιτζής ξεθαρρεύτηκε. « Γ ι ο κ τζάνεμ. Γιουνάν». ((Γιουνάν; Γιουνανισταντάν; Άρκαντάς, αρκαντάς!» εν θουσιάστηκε ο Τούρκος που πέτυχε ((φίλο Έ λ λ η ν α » . Έ βγαλε πακέτο να τον κεράσει τσιγάρο. Ο Ηλίας το δ έ χ τ η κ ε , πιο πολύ από μια ανάγκη να βάλει κάτι μέσα του, ας ήταν και καπνός. Σ τ η ρεσεψιόν τον περίμεναν τρία μηνύματα α π ' την ελ ληνομαθή γραμματέα του Καπλαντζί. Σ τ ι ς έντεκα ακρι430

431



βώς θα περνούσε συνεργάτης του κυρίου Φερίκ Καπλα

νεύρα βιολοντσέλο και στην τηλεόραση το N T V έδειχνε

ντζί, για να μεταβούν στο πατρικό τ η ς οικογένειας, στο

την Ιστανμπούλ κάτασπρη, με χιονάνθρωπους και καρα

Μ π ε μ π έ κ . Κ α ι μ ε τ ά γεύμα εργασίας στο Σ ι σ λ ί , με σ τ ε

μπόλες αυτοκινήτων. Απέφυγε το κρεβάτι - ο τρόμος του

λ έ χ η των εταιρειών που ήθελαν να γνωρίσουν από κοντά

ύπνου πάντοτε. Όρθιος πήρε το νούμερο των Άντερσον

τον κύριο Καπνά.

στην Κηφισιά. Σ τ ο έκτο χ τ ύ π η μ α το σήκωσαν. Αντρική

((Δε θα πάρετε πρωινό; Ο μπουφές είναι πέρα α π ' το μεγάλο διάδρομο».

φωνή. ((Μπομπ; Ε δ ώ Ηλίας Καπνάς...»

Δ ε ν ήθελε τίποτα. Θα παράγγελνε στο δωμάτιο ένα

Ήταν ο αδελφός του. Δ ε ν κατάλαβε τι είναι ((Ηλίας

κρουασάν και καφέ. Σ κ έ φ τ η κ ε πόσο αξιοθρήνητη όψη θα

Κ α π ν ά ς » . Του εξήγησε. Επρόκειτο για κάτι προσωπικό.

είχε, για να του υπενθυμίσουν πως έπρεπε ίσως να τονω

((Μίστερ Καπνάς, συνέβη ένα σοβαρό ατύχημα...»

θεί μ' ένα καλό πρωινό. Σ τ ο ασανσέρ τον περιέλαβε ο Πα

((Τι ατύχημα;»

βαρότι, μ' ένα χριστουγεννιάτικο που του φάνηκε σαν για

((Ο Μπομπ... Με ακούτε;»

πωνέζικη αναθεο^ρηση τ η ς ((Άγιας Νύχτας».

Ο Μ π ο μ π Άντερσον, χθες ή προχθές -ο χρόνος τον

Ανεβαίνοντας στο δωμάτιο του, ένιωσε μια παραπάνω

μ π έ ρ δ ε υ ε - είχε χ τ υ π ή σ ε ι με το αυτοκίνητο. Ναι, θα ζού

από έντονη σουβλιά στο δεξί πόδι, που για δευτερόλεπτα

σε αλλά με ένα πόδι. ((Τον ακρωτηρίασαν, γ ι α τ ί . . . » Ο ά

τον παρέλυσε. ((Με εκδικείται η ισχιαλγία μου...» μουρ

ντρας στην άλλη άκρη τ η ς γραμμής δυσκολευόταν να συ

μούρισε. Ο Παβαρότι τον ακολούθησε και στο διάδρομο,

νεχίσει. Μίλησε για το σοκ των παιδιών και τη σύζυγο

καθώς βάδιζε κουτσαίνοντας. Βιαζόταν να μ π ε ι στο δω

που πασχίζει να φανεί ψύχραιμη. Η χειρότερη Ημέρα των

μάτιο, να κατουρήσει, να πετάξει τα ρούχα, να βρει τα σ η

Ευχαριστιών...

μάδια τ η ς νύχτας, να παραγγείλει καφέ, να ξαναβρεί τον

((Ποιος τη χέζει την Ημέρα των Ευχαριστιών...» Ο Η

((αρχιτέκτονα των οικονομικών», αλλά κατάλαβε πως αυ

λίας ανέσυρε λεξιλόγιο καταχωρημένο στο κεφάλαιο ((Α

τό ήταν το τελευταίο πράγμα που τον ενδιέφερε.

λ ή τ η ς με γλώσσα γυαλόχαρτο».

Σ τ ο μπάνιο πήρε μερικές απολυμαντικές εισπνοές, ε υ

((Είπατε κάτι, μίστερ Καπνάς;»

χαριστήθηκε χλώριο και καθαριότητα, ε π ί τ η δ ε ς δεν τρά

((Τίποτα...» Βρόντησε το ακουστικό και το ξανασήκω

βηξε το καζανάκι, να 'ναι σίγουρος πως κατούρησε. Μια

σε σαν τρελός, να παραγγείλει ένα καζάνι καφέ. Σ τ α γαλ

ασπιρίνη ενδεικνυόταν.

λικά και στα εγγλέζικα. Δε θυμόταν ούτε μ ι σ ή τούρκικη

((Χλομό-πρόσωπο-πρέπει-τηλεφωνήσει-Μπομπ...»

λέξη. Έ κ λ ε ι σ ε την τηλεόραση και β γ ή κ ε στο μπαλκόνι.

α π ή γ γ ε ι λ ε στον καθρέφτη με κορακίστικα ινδιάνικα, τα

Κοτσύφια στα κάγκελα. Τρόμαξαν και πέταξαν. Έ χ ω σ ε

432

433



τα χέρια στο χιόνι να δροσιστούν. Έ τ ρ ι ψ ε με χιόνι το σβέρ

λαό ότι η παράδοση μας είναι ιερή και αξίζει να την προ

κο και τα μάγουλα. Κ α ι το πόδι βαρύ σαν μολύβι. Ο Β ό

στατέψουμε από τους φανατικούς. Φανατικοί δεν είναι μό

σπορος, πέρα, ένα θολό ποτάμι, μια να κρύβεται, μια να

νο όσοι πηγαίνουν π έ ν τ ε φορές τη μέρα στο τζαμί, αλλά

φανερώνεται. Καπνοί και ομίχλη ένα με τα σύννεφα και

και οι άλλοι, που στο όνομα τ η ς προόδου σηκώνουν αυτούς

τους γλάρους. Πονούσε. Έ β γ α λ ε τα ρούχα, πασαλείφτηκε

τους ουρανοξύστες που, σε τελευταία ανάλυση, ανταγωνί

με κρέμα, γδαρμένος στην π λ ά τ η και στο στήθος α π ' το

ζονται τους μιναρέδες, κύριε Κ α π ν ά . . . »

τρίψιμο του Κούρδου. Αχνό το σημάδι από τα δόντια τ η ς

Π φλυαρία του ωραίου νέου - μ ε οξφορδιανά, ε π ι τ η δ ε υ

Ράνας στον ώμο. Απέφυγε να το σκεπάσει με κρέμα. Ν υ -

μένα α γ γ λ ι κ ά - τον νανούριζε, αλλά αντιστεκόταν σε κάθε

χιές στα πλευρά. Δε θέλησε να θυμηθεί πώς και γ ι α τ ί .

υποψία ύπνου. Διέσχιζαν τα χιονισμένα παραθαλάσσια τ ο

Γ ιατι ε τ σ ι .

πία κατευθυνόμενοι προς το Μ π ε μ π έ κ , που το είχε δει νύ

ι

I

Κοίταξε τα πόδια του. 'Οποιο κι αν του έ λ ε ι π ε , θα το νο σταλγούσε αφόρητα. Ήταν τυχερός που πονούσε, που τ υ λιγόταν με την πετσέτα, που άνοιγε την πόρτα στο ((ρουμ σέρβις», που υπέγραφε, που έπινε τον καφέ. Κ α ι δεύτερο

χτα μόνο. Το ανάκτορο του Ντολμά-Μπαχτσέ φάνταζε α κόμα πιο βαρύ λόγω του χιονιού. ((Τι ακριβώς θ έ λ ε τ ε να δείτε στο σπίτι του Μ π ε μ π έ κ ; Ε γ ώ θα σας πρότεινα να π ά μ ε στο Μουσείο...»

φλιτζάνι. Κ α ι το κρουασάν ζεστό, με τη βουτυρίλα του. Κι

((Μινιατούρες», τον διέκοψε ο Ηλίας.

από πάνω μια ασπιρίνη αναβράζουσα. Γ ι α το πόδι, για το

((Έχουν κάτι το άψυχο, όμως είναι κι αυτές μέρος τ η ς

κεφάλι, για τη μέρα που τον περίμενε στην Πόλη.

εικαστικής μας αντιπαράθεσης σ τ η δυτική ζωγραφική.

Σ τ ι ς έντεκα και δέκα τον παρέλαβε μ' ένα τζιπ-λιμου-

Β έ β α ι α οι Σουλτάνοι, όταν πείστηκαν ότι ο Προφήτης ε ί

ζίνα κάποιος απ' το επιτελείο του Φερίκ Καπλαντζί. Δε

ναι μια ισχυρή υπνοφόρα ουσία που εξυπηρετεί τους ίδιους

θυμόταν να τον είχε συναντήσει ξανά. Ήταν νέος κι ευ

και κυρίως ότι δε διατρέχουν μεταφυσικούς κινδύνους, φώ

διάθετος, από τη γενιά τ η ς παγκοσμιοποίησης, που στην

ναξαν Ευρωπαίους ζωγράφους και πόζαραν κανονικά...

Τουρκία επιπλέον είχε να παλέψει με το «καρκίνωμα του

Όμως οι πρώτοι Σουλτάνοι, σαν πιο αυθεντικοί και πρω

Ισλάμ σαν πολιτική και κοινωνική στάση, κύριε Καπνά,

τόγονοι, ακολουθούσαν πιστά τις εντολές του Ισλάμ, που

που, δυστυχώς, εσείς και όλη η Ε υ ρ ώ π η το θεωρούν ήσ

απαγόρευε οποιαδήποτε απεικόνιση προσώπων...»

σονος σημασίας, εστιαζόμενοι σ τ η μαντίλα των φοιτη

((Ναι, οι μινιατούρες είναι κάτι σαν ρεπορτάζ εκείνων

τριών και των ισλαμιστριών βουλευτών. Ο κύριος Καπλα

των καιρών», είπε ο Ηλίας. ((Γνωρίσατε τον πατέρα του

ντζί αγωνίζεται να ισορροπήσει ανάμεσα σε ακραίες κα

κυρίου Καπλαντζί; Α λ λ ά ε ί σ τ ε πολύ νέος...»

ταστάσεις. Προσπαθεί να πείσει και την ηγεσία και το 434

((Ξέρω το ιστορικό του, πάνω κάτω...» χαμογέλασε ο 435



Τούρκος. ((Δυναμικός, διορατικός, με πολλές αδυναμίες

Ένας ηλικιωμένος επιστάτης που δεν του θύμιζε τίποτα

που τις αξιοποίησε. Δυστυχώς πέθανε νέος σχετικά σ' έ

τους καλημέρισε. Ε ξ ή γ η σ ε ότι έκανε ό,τι μπορούσε με τη

να ατύχημα. Το σπίτι αυτό χ τ ί σ τ η κ ε σε σχέδια του ίδιου.

θέρμανση, αλλά δεν ήταν εύκολο μια τόσο κρύα μέρα... Τους

Θα το δείτε και μόνος σας. Ένας οθωμανικός Λευκός Οί

συμβούλεψε να μη βγάλουν τα πανωφόρια τους. Έ π ε ι τ α άρ

κος... Είναι από τα αγαπημένα σπίτια των φωτογράφων

χισε να ανάβει τα φώτα, για να πάρουν μια ιδέα από το σπί

των περιοδικών διακόσμησης...»

τ ι . Ο Ηλίας Καπνάς ανάσαινε δύσκολα. Όλα γνωστά και

((Η γειτονιά φαίνεται ήσυχη/), σχολίασε ο Ηλίας.

πρωτόγνωρα. Το ψηλό τζάκι καθαρό, σβηστό, χωρίς ίχνος

((Το χρήμα και το χιόνι...»

στάχτης, οι δερμάτινες πολυθρόνες όπως τις θυμόταν, τα ε

((Λαα, γ ι ' αυτό...)) Χαμογέλασαν και οι δύο συνωμοτι

πιτραπέζια φωτιστικά με βάσεις από παλιά μπρούντζινα

κά. Επιτέλους, θα έ β λ ε π ε την έπαυλη Καπλαντζί μέρα.

κηροπήγια, η βιβλιοθήκη με τα δερματόδετα βιβλία.

Σ τ α μ ά τ η σ α ν έξω, στην είσοδο με τη σιδερένια τεράστια

Περπατούσαν σιωπηλοί. Κ α ι όταν μιλούσαν, περιορίζο

καγκελόπορτα, όπου υπήρχε φυλάκιο με δύο αστυνομι

νταν στα στοιχειώδη, με φωνές χαμηλωμένες. Σ τ η ν τρα

κούς. Κ ά τ ι τους είπε ο οδηγός και προχώρησαν μαρσάρο-

πεζαρία αναγνώρισε το μεγάλο τραπέζι όπου ο Λντέλ Κ α

ντας στον ευρύχωρο κεντρικό διάδρομο, ανάμεσα από ψ η

πλαντζί τον ξενάγησε σ τ η γ ε υ σ τ ι κ ή φρίκη μιας ανατολί

λά γέρικα δέντρα με λυγισμένα από το χιόνι κλαδιά.

τ ι κ η ς κουζίνας γ ε μ ά τ η ς σοφά μαγειρεμένα π τ ώ μ α τ α ζώ

Το σπίτι έδειχνε περήφανο και συρρικνωμένο μαζί,

ων. Ζαλιζόταν, το στομάχι μετακινιόταν προς τα πάνω, έ

προστατευμένο από έναν απέραντο κήπο. Το μάτι του Η

στριψαν. Να ο διάδρομος με το μαλακό φωτισμό, που σ ή

λία πήρε κάποια κιόσκια και πέργκολες, ένα σιντριβάνι μ'

μερα του θύμισε τους διαδρόμους στο σπίτι τ η ς Κηφισιάς,

ένα μικρό μπρούντζινο άγγελο, που α π ' το στόμα του κρέ

όταν ζούσε η κυρά. ((Σαν νυσταγμένος σιδηροδρομικός

μονταν λ ε π τ ά παγοκρύσταλλα. Σ ε αντίθεση μ ε τ η λευκό

σταθμός χωρίς τρένα)), σ κ έ φ τ η κ ε .

τ η τ α του τοπίου, η τουρκική σημαία σ' ένα ψηλό κοντάρι. Λνέβηκαν τα πλατιά μαρμάρινα σκαλιά με προσοχή. Το

((Μας οδηγεί στην αίθουσα με τις μινιατούρες...» ((Ρώτησε τον για τη γριά Σαϊφέ)), ζωντάνεψε ξαφνικά ο Ηλίας, κατανικώντας τη ναυτία.

χιόνι είχε παγώσει. ((Είστε καλά; Ε λ π ί ζ ω μέσα να είναι πιο ζεστά...))

Ο επιστάτης χαμογέλασε ακούγοντας το όνομα. Η γριά

Δ ε ν απάντησε, γιατί δεν ήξερε πόσο καλά αισθανόταν.

Σ α ϊ φ έ είχε το χάρισμα, αν και γριά, γιατί ως γριά τη γνώ

Έ ν ι ω θ ε ευάλωτος και ακάλυπτος από τις διαισθήσεις του.

ριζαν απαξάπαντες, να τραγουδά με φωνή μικρού παιδιού.

Κ α μ ι ά διαίσθηση. Μύριζε σβησμένο τζάκι, παρκετίνη και

Τη ζωή τ η ς την πέρασε σ' ένα καμαράκι στον κάτω όρο

ύ π ο π τ η σ ι ω π ή το σπίτι του Λντέλ Καπλαντζί.

φο ανοίγοντας φύλλο, ((γιοφκά)), για μπουρέκια και μπα-

436

437



κλαβάδες. Αυτό έκανε μια ολόκληρη ζωή, ώσπου πέθανε

Γ ι λ ν τ ί ζ , του ((Κουτσού Άστρου)), κρατώντας σφιχτά το

στα εκατό, αλευρωμένη, δουλεύοντας και, τραγουδώντας

κόσμημα στην παλάμη του.

τυφλά ως το τέλος... « Π ώ ς το ήξερε ο κύριος;»

« Κ ά τ ι συνέβη εδώ...)) μουρμούρισε ο Ηλίας παρατηρώ

Απάντηση δε δόθηκε, γιατί ήδη είχαν μ π ε ι στην αίθου

ντας καλύτερα τη μινιατούρα. Η φιγούρα του άτυχου πρί

σα που, α π ' άκρη σ' άκρη, καλυπτόταν με πράσινο βελού

γ κ ι π α μόλις που διακρινόταν. Σαν να 'χε δραπετεύσει, α

δο. Κ α ι οι μινιατούρες με την ερωτική τους ασυδοσία εκεί.

φήνοντας πίσω τη θλιβερή τ η ς αύρα...

((Εδώ είμαστε... Ομολογώ πως κι ε γ ώ π ρ ώ τ η φορά τις

((Να σας βοηθήσω, κύριε Καπνά...)) προθυμοποιήθηκε

β λ έ π ω . Ήξερα ότι υπάρχουν, αλλά δε φανταζόμουν ότι ή

ο νεαρός, αλλά ο Ηλίας τον απέτρεψε με μια κίνηση του

ταν τόσο πολλές...» σφύριξε με θαυμασμό μπροστά στην

χεριού.

ερωτική φαντασία των προγόνων του ο νέος. Ο Πλίας Καπνάς, αφού διέτρεξε όλη τη συλλογή με γρήγορες ματιές, βρήκε αυτές που του είχαν περισσότερο εντυπωθεί. Έ ρ ω τ ε ς και συνευρέσεις σε χρυσά πλαίσια, με

((Έφυγε...» «Ποιος έφυγε;» ((Τίποτα. Α υ τ ή η μινιατούρα νομίζω ότι έχει ένα πρό βλημα».

λεπτομερείς περιγραφές υφασμάτων, προέκταση του πο

Ο επιστάτης θεώρησε καθήκον του να προτείνει τσάι ή

λυτελούς πάθους των εραστών. Έψαχνε στις κάτω σειρές,

καφέ. Ό,τι ήθελαν οι κύριοι. Με κόπο, κάτωχρος, ο Ηλίας

ανάμεσα σ τ η σχεδόν απόλυτη ομοιομορφία των χρωμά

σηκώθηκε παραπατώντας.

των, να ξεχωρίσει τη μινιατούρα του Τοπάλ Γ ι λ ν τ ί ζ . Ε ί χ ε

((Σπουδαία συλλογή...» ε ί π ε πνιχτά.

χάσει κάπως τον προσανατολισμό του σ τ η μόνωση τ η ς αί

((Φέρτε μας δύο τσάγια)), έδωσε ο άλλος εντολή στον ε

θουσας. Κοίταζε, ξανακοίταζε, χανόταν και ξανάρχιζε. « Ε δ ώ είναι... Ε δ ώ ! » φώναξε ενθουσιασμένος στα ελ

π ι σ τ ά τ η και βγήκαν αμίλητοι στο διάδρομο με τον πένθι μο φωτισμό.

ληνικά. Οι δύο Τούρκοι είδαν τον Ηλία Καπνά να π έ φ τ ε ι στα γόνατα, αρπάζοντας κάτι α π ' το δάπεδο.

Σ τ η ν επιστροφή, ο νεαρός Τούρκος προσέγγιζε με κέφι

« Ε δ ώ είναι... Ε δ ώ είναι από χθες. Το ήξερα...»

θέματα για τη διεθνή οικονομία, για τις επενδύσεις πο

« Μ π ο υ νε ν τ ι ρ ; » ρώτησε ο επιστάτης. ((Τι είναι αυτό;»

λυεθνικών στην Τουρκία, για τα εργοστάσια που άνοιγαν

«Μου έ π ε σ ε . . . » δικαιολογήθηκε χαμογελώντας παρά

εδώ οι βιομηχανίες αυτοκινήτων, για αντιπληθωριστικά σε

ξενα. Έ π ε ι τ α αφέθηκε να παρατηρεί τη μινιατούρα με τη

νάρια και για τη νέα τάξη επιχειρηματιών, όπως ο Φερίκ

γ ν ω σ τ ή αναπαράσταση του στραγγαλισμού του Τοπάλ

Καπλαντζί, που διακρίνονται ((...για την αγάπη προς τον

438

439



άνθρωπο και, το πάθος γι,α τον πολιτισμό. Άνθρωποι σαν τον

« Σ τ η ν Αγια-Σοφιά. Μόνο αυτό...»

κύριο Καπλαντζί θα έπρεπε να επεμβαίνουν πιο δραστικά

«Νόμισα...»

στους τομείς τ η ς κοινωνικής δικαιοσύνης. Δυστυχώς, δε

Ε ί χ ε ξαναρχίσει το χιόνι. Χοντρές νιφάδες έπαιζαν με

μας το επιτρέπουν πάντα οι πολιτικοί, κι έτσι το Ισλάμ κερ

τους υαλοκαθαριστήρες του τ ζ ι π , που έτρεχε με αγχώδη

δίζει έδαφος... Τουλάχιστον η Ευρώπη θα είναι μια ε γ γ ύ η

ζιγκ-ζαγκ προς το Σουλτάν Α χ μ έ τ , δηλαδή το βυζαντινό

ση για μας ότι δε θα διαιωνιστούν οι ακρότητες που συνα

Ιππόδρομο, διασχίζοντας απίθανα πλήθη που θύμιζαν στον

ντά κανείς σήμερα σ τ η χώρα μας, κύριε Καπνά...»

Πλία τους χορωδούς και τους κομπάρσους στις πολυπρό

Άφηνε τον καλογυαλισμένο νεαρό με το πιπεράτο ά-

σωπες όπερες, όταν παίζουν τους απελπισμένους με ευχά

φτερ σέιβ να κελαηδά με τα ακόμα πιο στιλβωμένα αγ

ριστα πρόσωπα. Κι εδώ όλοι αυτοί έξω στους δρόμους ε ί

γλικά του. Τον άκουγε χωρίς να καταλαβαίνει, αδιάφορος

χαν πάνω τους την πατίνα μιας κυτταρικής ταλαιπωρίας,

για όσα αράδιαζε. Κ α ι ο άλλος, παίρνοντας τη σ ι ω π ή για

αλλά και το φωτοστέφανο τ η ς ευτυχίας να 'ναι οι κο

κατάφαση, συνέχιζε...

μπάρσοι σ τ η φαντασμαγορική όπερα Περιτομες υπό το μη

« Ε ί μ α ι ηλίθιος...» τον διέκοψε. « Ξ έ χ α σ α ν' αγοράσω α π ' το Μ π ε μ π έ κ εκείνα τα γ λ υ κ ά » . ((Τα μπαντέμ εζμεσί... Να γυρίσω;» προθυμοποιήθηκε. ((Συνεχίστε... Θα βρω τρόπο. Αφήστε μ ε , σας παρα καλώ, στην πλατεία τ η ς Ά γ ι α - Σ ο φ ι ά ς » . ((Στο Σουλτάν Α χ μ έ τ ; Νομίζω πως σας περιμένει για γεύμα ο κύριος Κ α π λ α ν τ ζ ί . . . » ((Είναι κάτι που με αφορά... Σ τ η ν Άγια-Σοφιά, σας πα ρακαλώ...»

δέν. Κινήσεις προμελετημένες, ώσπου να εμφανιστεί ο τ ε νόρος με τη σοπράνο για να πουν τη λυτρωτική άρια και να πέσει η αυλαία. « Φ τ ά σ α μ ε , κύριε Κ α π ν ά . . . » ((Σας ευχαριστώ». ((Μήπως αλλάξατε γ ν ώ μ η ; » « Μ π ο ρ ε ί τ ε να φ ύ γ ε τ ε . . . » Ανήσυχος, ο συνεργάτης του Καπλαντζί πάτησε γκά ζι. Τρικλίζοντας, ο Πλίας έβγαλε εισιτήριο μαζί μ' ένα θο

((Να σας διευκολύνω, αν θ έ λ ε τ ε . . . Κ α ι , όταν τ ε λ ε ι ώ σ ε τ ε , φεύγουμε για να κερδίσετε χρόνο». ((Ποιο χρόνο; Δε θέλω να κερδίσω απολύτως τίποτα, κύριε...»

ρυβώδες γκρουπ Αμερικανών α π ' την Αριζόνα, που χασκογελούσαν ανατριχιάζοντας προκαταβολικά, λες και θα 'μπαιναν σε σπήλαιο φαντασμάτων του τοπικού Αούνα Παρκ. Τους οδηγούσε μια η λ ι κ ι ω μ έ ν η γκριζομάλλα, έχο

((Αφεντέρσινίζ...» Το ύφος του Πλία Καπνά ξάφνιασε τον Τούρκο τόσο, που έχασε τη βρετανοτραφή του αυτο πεποίθηση και ζήτησε σ υ γ γ ν ώ μ η στα τουρκικά. 440

ντας υψωμένο ένα ε μ π ρ ι μ έ σημαιάκι. Ο Ηλίας, κατάπληκτος, την άκουσε να προτρέπει το γκρουπ να προσευχηθεί για δύο λεπτά, προτού εισβάλουν 441



στην Αγια-Σοφιά. Κόντεψε να σωριαστεί μέσα στο ιερό

πομονωνόταν στα παρεκκλήσια και μετά πάνω, στο γ υ

χάος. Πάγωσε από δέος κάτω απ' το ορθάνοιχτο στόμα-

ναικωνίτη. Άκουγε και το βήμα το ανάπηρο, το μ ε τ α λ λ ι

τρούλο του βυζαντινού Θεού. Φ ο β ή θ η κ ε πως, από σ τ ι γ μ ή

κό, να πολλαπλασιάζεται μέσα σ τ η σκοτεινή, λόγω και

σε σ τ ι γ μ ή , θα κατέβαινε να τον κατασπαράξει με τις ενα

ρού, Αγια-Σοφιά.

πομείνασες ψηφίδες του. Αίγοι Γιαπωνέζοι με μηχανές και

Τελικά ήταν ηλίθιος που άφησε τον οδηγό του Αντέλ Κ α

το αμερικάνικο γκρουπ να ακολουθεί τρομοκρατημένο τη

πλαντζί να εξαφανιστεί με τον Τουρχάν και τη Ράνα. Όλα

μισότρελη ξεναγό.

είχαν γίνει τόσο γρήγορα... Κ α ι αυτός ήθελε τόσα να τους

((Αυτό είναι το βυζαντινό Εμπάιαρ Σ τ έ ι τ Μ π ί λ ν τ ι ν γ κ ,

π ε ι , τόσα για όλη του τη ζωή, ήθελε να ξαναγίνει η αφορ

ο θρίαμβος του Ιουστινιανού, η αιώνια εκδίκηση του χρι

μή να σμίξουν τα αδέλφια με όποιο τρόπο εκείνα έκριναν

στιανισμού», ούρλιαζε η Αμερικάνα. Ο Πλίας στάθηκε ε

καλύτερο. Τ η ς χρωστούσε όλη του τη ζωή... Σ τ η Ράνα

ντυπωσιασμένος παράμερα. ((Η Αγια-Σοφιά κατέστρεψε

χρωστούσε όλη του τη ζωή, έστω κι αν αυτή η ζωή δεν ά

την Οθωμανική αυτοκρατορία. Α π ' τη σ τ ι γ μ ή που την α

στραφτε από χαρά. Ήταν, όμως, μια ξεχωριστή ζωή. Κ α ι

ντίκρισαν οι Οθωμανοί άρχισε το δράμα τους, γιατί ήταν

οι ξεχωριστές ζωές δεν είναι συνώνυμες τ η ς ευτυχίας...

αναγκασμένοι να χτίζουν χωρίς ανάσα παρεμφερή τ ε μ έ ν η α-νε-πι-τυ-χώς...

Ακούμπησε με την π λ ά τ η στα μάρμαρα και κάθισε κά

Π ο τ έ δεν αξιώθηκαν να ξεπεράσουν

τ ω , κρύβοντας στα χέρια το πρόσωπο του. Πονούσε σε ό

αυτό το ναό! Κ α ι δεν τους πέρασε καν από το νου να τον

λο του το κορμί ευχάριστα στην ανάμνηση τ η ς προηγού

γκρεμίσουν και ν' απαλλαγούν από τη σύγκριση. Αντιθέ

μενης νύχτας. Κι αυτό θα του έδινε κουράγιο και δύναμη

τως, τον κράτησαν με νύχια και με δόντια, ενώ άφησαν

να ψάξει. Κάπου θα τους πετύχαινε, ίσως να πίνουν καφέ

άλλες χριστιανικές εκκλησίες να ρημάξουν. Όμως πλήρω

δες. Θυμόταν που στον Τουρχάν άρεσε ο εσπρέσο... Κ α ι

σαν και πληρώνουν το λάθος τους, γιατί το μάτι του Χ ρ ι

σ τ η Ράνα;

στού είναι Ε Κ Ε Ι Π Α Ν Ω . . . »

Ακουσε κοντά του βήματα και τρεχαλητά. Ξαφνικά ο

Το γκρουπ, φοβισμένο, τόλμησε να ρίξει μια ματιά

γυναικωνίτης γ έ μ ι σ ε παιδιά. Πίσω τους ένας δάσκαλος α

προς την κατεύθυνση που έδειχνε το δάχτυλο τ η ς τρομε

γωνιζόταν να ε π ι β ά λ ε ι την τάξη. Σ ή κ ω σ ε το κεφάλι κι α

ρής γυναίκας.

ντίκρισε δύο μεγάλα μαύρα μάτια να τον κοιτάζουν λυπη

Ο Πλίας Καπνάς απομακρύνθηκε κουτσαίνοντας. Π υ

μένα.

γρασία επιδείνωνε την ισχιαλγία του. Έ ψ α χ ν ε κι έψαχνε κι

((Νίτσιν;» τον ρώτησε το αγοράκι. Γ ι α τ ί ;

έψαχνε... Τελικά αυτό έκανε. Έψαχνε. Άκουγε τις κραυ

((Τσουνκιού... Τσουνκιού μπιλμίγιορουμ. Γ ι α τ ί . . . Δ ε ν

γές τ η ς μαινάδας ξεναγού να απομακρύνονται, καθώς α-

ξέρω γ ι α τ ί » . Κι άρχισε να κ λ α ί ε ι , γεμάτος ευγνωμοσύνη

442

443



που δεν ήταν μόνος σ' αυτό το βυζαντινό κόσμο. Το παιδί

σε γρήγορα καταπίνοντας τους αιώνες - φρυγανισμενοι αιώ

καταλάβαινε.

νες πίσω α π ' τις βιτρίνες τους.

« Μ ε χ μ έ τ , μπούραγια γ κ ε λ . . . Γ κ ε λ . . . » τον αποπήρε ο δάσκαλος κι εκείνο έφυγε τρέχοντας.

Προσπέρασε την Αγία Ειρήνη, κ λ ε ι σ τ ή τέτοια παγω μένη μέρα, και συνέχισε για το Αρχαιολογικό Μουσείο.

Σ η κ ώ θ η κ ε σέρνοντας σχεδόν το πόδι απ' τον πόνο, αλ

Μόλις που πρόφτασε να 'ρθει πρόσωπο με πρόσωπο με

λά τα κατάφερε και βρέθηκε στην έξοδο. Θα έψαχνε όσο

τους ελληνιστικούς Μεγαλέξανδρους. Σ τ η ν αυλή, κεφάλια

τον έπαιρνε. Έ π ρ ε π ε να τους βρει προτού νυχτώσει.

Ρωμαίων και ε π ι τ ύ μ β ι ε ς στήλες, δέσμια όλα του παγετού.

« Γ ι ' αυτό βρίσκομαι εδώ, για να τους συναντήσω... Γ ι α τ ί ε γ ώ μπορώ να τους φέρω κοντά... Γ ι α τ ί ε γ ώ . . . » Σ τ α χείλη του και στα βλέφαρα, πίσω α π ' τα γυαλιά, έλιωναν οι νιφάδες του χιονιού.

Δ ι έ σ χ ι σ ε υποθετικά μονοπάτια για να βρεθεί στο έρημο, τέτοια ώρα. Πάρκο του Γκιουλχανέ. Τον βάρεσε η αλμύρα και η μυρωδιά του ταξιδιού απ' το Σ τ α θ μ ό του Σ ι ρ κ ε τ ζ ί . Σ τ ο υ ς σταθμούς θα έψαχνε. Α ναθάρρησε και τράβηξε προς τον αυτοκινητόδρομο. Σ τ α μάτησε ένα ταξί. ((Στο σταθμό». Ένα βήμα με τα πόδια.

Οι κατά φαντασίαν άγιοι και προφήτες κοιμόνταν στους τουρμπέδες τους, τα ψάρια βουτούσαν πιο βαθιά για να ζε σταθούν κι ένας ψεύτικος ήλιος κορόιδευε μέσα στην κατα

Με το χιονιά διακόσια. Σ τ ο ράδιο τραγούδια αλά τούρκα. ((Αυτός είναι ο τραγουδιστής Σ ε ρ τ σ έ . Πέθανε εδώ και χρόνια», είπε ο ταξιτζής.

χνιά του απογεύματος τη Βασιλεύουσα, δίνοντας της ένα

( ( Σ ε ρ τ σ έ ; » Δ ε ν τον είχε ακουστά.

χρώμα βουτύρου. Εκείνος περπατούσε χωρίς να μπορεί να

((Αζίζ... Ά γ ι ο ς ! »

ορίσει την κούραση του. 'Έησι, δεν υπήρχε καμιά κούραση.

Ο Πλίας σήκωσε τους ώμους. Γ ι α τ ί όχι; Η αγιοσύνη

Β ρ ε γ μ έ ν ε ς σόλες και κάλτσες. Παπούτσια σφουγγάρια κι

ανέκαθεν ήταν απρόβλεπτη. Όλες οι ελπίδες του στους

απ' το στόμα να βγαίνει μπουκέτο γκρίζο η ανάσα. Πατού

σταθμούς των τρένων. Μ π ή κ ε στο σταθμό τ η ς ((ευρωπαϊ

σε οπουδήποτε, αψηφώντας το πάχος του χιονιού. Ανηφό

κής Κωνσταντινούπολης», εδώ που κατέληγε ή ξεκινούσε

ριζε ή κατηφόριζε με πείσμα τα σοκάκια, χανόταν σε α

κάποτε το ((Οριάν Ε ξ π ρ έ ς » . Από 'δώ τα τρένα έφευγαν για

διέξοδα, αλλά έβρισκε πάλι τρόπο να προσανατολιστεί. Κ α

την Αδριανούπολη, για την Ε υ ρ ώ π η , για την Ελλάδα.

φενεία, κιόσκια, μπιλιάρδα και ξανά στα μουσεία. Κ ά τ α

( ( Σ ι μ ί τ ; » Ο σιμιτζής πουλούσε μοσκομυριστά κουλούρια.

σπρο το Τ ο π Καπού και, μέσα σ τ η σκοτεινιά, οι αμύθη

Το σουσάμι του άνοιξε την όρεξη. Μπορεί και να πεινού

τοι θησαυροί του, διαμάντια και σμαράγδια να στραφτο-

σε. Παρατηρούσε τις γυναίκες που φορούσαν καπέλα, νέα

κοπούν δαιμονικά στα μάτια των Γιαπωνέζων. Περπατού-

κορίτσια συνήθως. Πολλά αγόρια έμοιαζαν του Τουρχάν.

444

445



Στον άλλο σταθμό. Με ταξί π ή γ ε στο σιδηροδρομικό σταθ

((Κύριε Κ α π ν ά . . . » Ο γνωστός ρεσεψιονίστ, μόλις τον

μό τ η ς ασιατικής ακτής. Σ τ ο Σ τ α θ μ ό του Χαϊντάρ Πασά.

είδε, έτρεξε κοντά του. Του φάνηκε τόσο παράξενο να τον

Μεγαλύτερη κίνηση, λασπωμένα χιόνια στις σκάλες, ρεύ

φωνάζουν μ' αυτό το όνομα! Σαν να 'χε πέσει από το α

ματα παγωμένης στέπας κι απέναντί του τα τζαμιά τ η ς

πολιθωμένο άστρο ενός παγερού γαλαξία στο πολυτελές

παλιάς Πόλης ν' ανάβουν σιγά σιγά τα φώτα, καθώς έ π ε

λόμπι του ξενοδοχείου που έσφυζε από χριστουγεννιάτικο

φτε η νύχτα. Άκουσε πολεμοχαρή τραγούδια, νταούλια και

κέφι. Ο Νατ Κ ι ν γ κ Κόουλ με απόλυτη ε π ί γ ν ω σ η του θα

αντρικές ενθουσιώδεις φωνές. Μια μεγάλη χαρούμενη πα

νάτου του -σαράντα χρόνια π ε θ α μ έ ν ο ς - ερμήνευε σε ε μ π ι

ρέα οπαδών τ η ς ποδοσφαιρικής ομάδας ((Γαλατά Σ α ρ ά ι »

στευτικούς τόνους τα συνταρακτικά νέα τ η ς Άγιας Ν ύ

τραβούσε για κάποιο γήπεδο τ η ς περιοχής. Τα σφυρίγματα

χτας. Θέλησε να διαμαρτυρηθεί γ ι ' αυτό το χριστουγεν

των τρένων κάλυψαν τις φωνές και τα τραγούδια.

νιάτικο πάρτι διαρκείας σε μια πολιτεία αναποφάσιστη α

Μ π ή κ ε στο καφενείο του σταθμού ψάχνοντας μέσα

κόμα για τους θεούς που τη στοίχειωναν.

στους αγνώστους. Τσιγάρα και χέρια που κρατούσαν π ο τ η

((Κύριε Καπνά, μ' ακούτε;»

ράκια με τσάι. Π λ ή θ η που εναλλάσσονταν, μεσήλικες που

Φυσικά και τον άκουγε. Ο ρεσεψιονίστ του έβαλε στο χέ

διάβαζαν τη Σαμπάχ και τη Χονριέτ, γυναικεία μάτια χα

ρι π έ ν τ ε χαρτάκια, το ένα πιο αγωνιώδες από το άλλο, όλα

μηλωμένα, παιδιά που ξεφλούδιζαν κάστανα, αστυνομικοί

από τον κύριο Καπλαντζί. Τον νεότερο. Σ τ α γραφεία τ η ς ε

με σίγουρο βήμα.

ταιρείας ήταν ανήσυχοι και τον παρακαλούσαν να επικοινω

Σχεδόν παρακαλούσε ν' ανοίξει η πόρτα και να εμφανι

νήσει το ταχύτερο μαζί τους. Τα έσκισε χαμογελώντας.

στεί ο οδηγός του Άντέλ Καπλαντζί. Κοίταξε την ώρα τα

((Άλλος; Μήπως με ζήτησε ο άλλος οδηγός του κυρίου

ραγμένος. Μπορεί να τον έψαχναν στο ξενοδοχείο... Σ η κ ώ

Καπλαντζί; Ο βραδινός. Τον είδατε χθες. 'Έιτσι δεν είναι;»

θ η κ ε κουτσαίνοντας. Δ ε ν πονούσε. Κούτσαινε κι άκουγε το

((Άπό τ ι ς τέσσερις, που έπιασα βάρδια, όχι. Δ ε ν ήρθε

ανάπηρο, δικό του, κατάδικο του, βήμα. Έ σ φ ι ξ ε το κόσμημα του Τοπάλ Γ ι λ ν τ ί ζ στην τ σ έ π η και β γ ή κ ε στο παγωμένο μαβί δειλινό. Οι γλάροι έκαναν ε π ί θεση σ' ένα γιγάντιο χιονάνθρωπο, στο μικρό πάρκο του σταθμού. 'Τστερα πέταξαν σ τ η θάλασσα, να συναντήσουν

κανείς...» ((Θα με ζητήσουν. 'Οταν θα ' ρ θ ε ι , καλέστε με στο δω μάτιο. Τον θ υ μ ά σ τ ε ; » ((Άν λ έ τ ε για το χθεσινό κύριο, ναι!» ε ί π ε ψέματα ο ρε σεψιονίστ. Θυμόταν αόριστα μια σκουροντυμένη φιγούρα.

το μαύρο ρώσικο πετρελαιοφόρο που περνούσε ράθυμα.

Θα ερχόταν. Όπως και τ ι ς δύο προηγούμενες βραδιές,

((Χάθηκαν...» ψιθύρισε στον εαυτό του με τη λύπη παιδιού.

με μια δραματική ε π ι σ η μ ό τ η τ α που του άρεσε. Κ α ι ο οι

Ε π έ σ τ ρ ε ψ ε στο ξενοδοχείο γύρω στις έξι. 446

κοδεσπότης θα τον ξεναγούσε στις ανατολίτικες γεύσεις, 447


ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΑΗΣ -

αφήνοντας του περιθώρια ρίσκου. Απόψε ήταν αποφασι

Κόντευαν « γ κ ε τ ζ έ γιαρουσού», μεσάνυχτα. Κ α ι οι λέξεις

σμένος να του μιλήσει ανοιχτά για τα αδέλφια-εραστές,

να του έρχονται μια στα τούρκικα, μια στα ελληνικά. Α

για τη γνωριμία του με τη Ράνα που τον αντάμειψε προ

σύνδετες.

τού πεθάνει και που χάθηκε για δεύτερη φορά, ενώ είχε α

((Το παλτό είναι σ τ ε γ ν ό . . . » μουρμούρισε. ((Φορώ το

ποφασίσει να τη στηρίξει απεριόριστα στον έρωτα τ η ς για

παλτό. Ά ρ α . . . » Άρα είχε ντυθεί για έξω. Γ ι ' αυτό περί

τον Τουρχάν. Μέσα απ' αυτό τον έρωτα γνωρίστηκαν.

μενε, αλλά ποτέ δεν πρέπει να βασίζεσαι στην αντίληψη

Θα του εξηγούσε για τον Τοπάλ Γ ι λ ν τ ί ζ , που η ιστορία του δεν πέρασε τόσο ανώδυνα στα μητρώα των Οσμανλή

του ρεσεψιονίστ. Μπορεί και να τον ζήτησαν, αλλά στο μεταξύ η βάρδια να 'χε αλλάξει. Πολλά μπορεί.

δων. Οταν συμβεί κάτι κακό, αυτό που μένει δεν είναι μό

Σ η κ ώ θ η κ ε νιώθοντας αδυναμία στο παθημένο του πόδι.

νο οι παραλλαγές τ η ς ανάμνησης. Θα του μιλούσε και για

Άναψε το πορτατίφ του κρεβατιού για συντροφιά. Φιλικό

τον ίδιο, που συχνά γινόταν ενδιάμεσος κρίκος στους ανή

και ξένο το δωμάτιο. Κ ρ ε μ σεντόνια με βεραμάν μαξιλά

συχους νεκρούς και στον τρέχοντα χρόνο. Θα έ λ ε γ ε πράγ

ρια, ένα περιοδικό αγορών, ένα άλλο με τα βασικά αξιοθέ

ματα που χρόνια και χρόνια έκρυβε ε π ι μ ε λ ώ ς κάτω α π '

ατα, ένα μικρό κουτί σοκολάτες δεμένο με μπεζ κορδέλα, ε

την π ε τ υ χ η μ έ ν η καριέρα με τα πτυχία και τα έ λ κ η των

σπερινή προσφορά του ξενοδοχείου μαζί με την πρόβλεψη

διαζυγίων. Γ ι α τη μητέρα του, που δεν τη θυμόταν πια,

του καιρού. Θα χιόνιζε και μετά θα το γύριζε σε βροχή.

που η θύμηση της λιγόστευε όσο περνούσε ο καιρός, για τη Σ τ έ λ α που ερχόταν στον ύπνο του ε κ δ ι κ η τ ι κ ή , με κα

Κοιτάχτηκε στον καθρέφτη, αναγνωρίζοντας το αγέλα στο είδωλο του κουρασμένου άντρα με τα κόκκινα μάτια.

λοκαιρινά φορέματα γεμάτα λεκέδες από ώριμες ντομάτες

((Είσαι ο Πλίας Καπνάς. Σε ξέρω. Σε ξέρω, έτσι θαρρώ».

του 1958, χωρίς να υπολογίζει τα αγορίστικα τραύματα

Ή π ι ε εμφιαλωμένο νερό με δύο ασπιρίνες και β γ ή κ ε .

του. Μπορεί και για τη Χαρίκλεια Κρουπ να του μιλούσε,

((Με ζήτησαν;»

που συνέχιζε να κηδεμονεύει με ζήλο τα συμφέροντα του.

((Όχι, κύριε Κ α π ν ά . . . » Ήταν ο ίδιος απογευματινός ρε

Τόσα πολλά. Ναι, απίστευτο πόσα θα έ λ ε γ ε απόψε στον

σεψιονίστ.

Τούρκο επιχειρηματία που εξαφάνιζε μαγικά το χρόνο για

((Μιλώ για τον οδηγό του κυρίου Κ α π λ α ν τ ζ ί . . . »

χάρη του, τιμώντας τον με ολονυχτίες αϋπνίας και δέους.

((Σας άφησαν ένα μήνυμα...» Ο ρεσεψιονίστ, με μια α

Καθόταν στο δωμάτιο του ξενοδοχείου με τα φώτα σβηστά. Μπροστά του ο Βόσπορος και η μ ε γ ά λ η χιονι

διόρατη ειρωνεία, συμπλήρωσε: ((Σαν αυτά που σκίσατε, κύριε Κ α π ν ά » .

σμένη νύχτα. Κι εκείνος περίμενε υπομονετικά, στο σκο

Ο Πλίας ζήτησε να το δει. Από το γραφείο του Φερίκ

τάδι. Όταν κοίταξε την ώρα, ήταν περασμένες έντεκα.

Καπλαντζί. Συνέχιζαν να ανησυχούν και να τον παρακα-

448

449



λούν να τους τηλεφωνήσει όποια ώρα επέστρεφε. Ακολου

κι ελαφρό ντύσιμο χοροπηδούσαν γύρω από βαρέλια με α

θούσαν π έ ν τ ε αριθμοί τηλεφώνων.

ναμμένες φωτιές. Έψηναν ψάρια, κάπνιζαν, έπαιζαν χιο-

« Ν α καλέσω τ α ξ ί . . . » προθυμοποιήθηκε ο ρεσεψιονίστ.

νοπόλεμο μέχρι θανάτου. Σκοτάδια και ξανά φωτισμένα

Ο Ηλίας ζύγιασε μια σ τ ι γ μ ή την πρόταση και κούνησε

καφενεία με νοτισμένα τζάμια. Κ α ι δίπλα στον Βόσπορο,

το κεφάλι. Κάποιο λάθος ή κάτι είχε πάει στραβά. ((Θα χιονίσει κι απόψε. Αν είδατε τα νέα στην τ η λ ε ό ραση, ματαιώθηκαν π τ ή σ ε ι ς , αποκλείστηκαν πόλεις...»

πάλι φωτιές με άντρες και παιδιά. Σε κύκλο. Το Μ π ε μ π έ κ , στην παραλία τουλάχιστον, δεν κοιμόταν ακόμα. Κάποια ζαχαροπλαστεία έμεναν ανοιχτά. Θ υ μ ή θ η

«Αλήθεια;»

κε τα γλυκά που του είχε ζητήσει κάποτε η Χαρίκλεια

«Αύριο, όμως...» Ο ρεσεψιονίστι θεώρησε σωστό ν' α

Κρουπ. Δ ε ν ήταν ώρα να προσδιορίσει το πότε. Θυμόταν

π α γ γ ε ί λ ε ι όλο το έκτακτο δελτίο κακοκαιρίας στον κύριο

ότι του είχε ζητήσει ((μπαντέμ ε ζ μ ε σ ί » . Τα πιο ονομαστά

Καπνά α π ' την Ελλάδα, φιλοξενούμενο του μεγαλοεπι

ήταν σ' αυτή τη γειτονιά.

χειρηματία Καπλαντζί.

((Ντουρ... Αούτφεν μ π ε κ λ έ μπιράζ...» Τον παρακάλεσε

«Μπεμπεγέ...»

να σταματήσει και να περιμένει. Αγόρασε μερικά κουτιά

Έ δ ω σ ε εντολή στον ταξιτζή, που τ σ α κ ί σ τ η κ ε να τον ε

και ξαναγύρισε με χιόνια στο κεφάλι. Χιόνιζε ασταμάτη

ξυπηρετήσει. Δυνάμωσε τη θέρμανση, έβαλε στο κασετό

τα. Νιφάδες με γ ε ύ σ η πικραμύγδαλου. Ίσως και λόγω των

φωνο τα σουξέ τ η ς Αορίνα Μακ Κ έ ν ι τ ερμηνευμένα από

((μπαντέμ ε ζ μ ε σ ί » , τ η ς φημισμένης αμυγδαλόψιχας.

Τουρκάλα εξίσου καλά, αλλά χωρίς την κ έ λ τ ι κ η ψευδορο-

Το αμάξι, αγκομαχώντας, πήρε την ανηφόρα για το

μ α ν τ ι κ ή φρεσκάδα του πρωτοτύπου, πρόσφερε τσιγάρο.

σπίτι των Καπλαντζί. Ένα τετράγωνο πριν από το σ π ί τ ι

Καθαρό σαλόνι δερμάτινο, παραγεμισμένο φλούδες λεμο

κατέβηκε.

νιού και πεύκου. Έ τ σ ι του φάνηκε. Σ τ ρ ί γ κ λ ι σ α ν οι ρόδες στο παγωμένο χιόνι και τράβηξαν

((Αν θέλετε, μπορώ να περιμένω...» Ο ταξιτζής δεν κα ταλάβαινε πού θα πήγαινε μέσα στα άγρια μεσάνυχτα ο κύ

προς το Μ π ε μ π έ κ α π ' τη γνώριμη παραλιακή λεωφόρο.

ριος που δεν ενδιαφέρθηκε για τα πληθωριστικά ρέστα απ'

Ε λ ά χ ι σ τ η η κίνηση. Αραιές νιφάδες σε μέγεθος νυχτερί

τα εκατομμύρια τούρκικες λίρες που του γέμισε τα χέρια.

δας απ' το Ορτάκιοϊ κι ύστερα. Ηαρέες νέων στα πεζοδρό μια, που έβγαιναν ή έμπαιναν στις ταβέρνες.

((Τεσεκιούρ εντέριμ... Ι γ ί γ κ ε τ ζ ε λ έ ρ » . Ένα χαμηλόφω νο ευχαριστώ, σαν λυγμός. Κ α ι καληνύχτα.

((Πήγαινε πιο σιγά...» διέταξε τον οδηγό. Ήθελε να

Τα πιο ευσυνείδητα σκυλιά τ η ς περιοχής θεώρησαν κα

δει, να βεβαιωθεί αν ανάμεσα στους ατρόμητους του χιο

θήκον τους να γαβγίσουν φοβισμένα κι αμέσως να λουφά

νιού ήταν η Ράνα κι ο Τουρχάν. Αουστράκια με κασελάκια

ξουν. Περπατούσε σύρριζα στον τοίχο του κήπου, για να

450

451



μη γλί,στρά. Αβέβαιο το βήμα, είχε και τα γλυκά τ η ς

χοντρά κάγκελα. Φυσικά και δεν μπορούσε να δει τα φώτα

Κρουπ στα χέρια. Κατάπινε το χιόνι, αλλά τον δυσκόλευ

του σπιτιού απ' έξω με τόσα δέντρα. Μια τελευταία στάση

αν τα γυαλιά. Προετοιμαζόταν να εξηγήσει στον Αντέλ

να ξεκουράσει το πόδι. Αίγες ανάσες βαθιές. Σ ι ω π ή πα

Καπλαντζί ότι οι ρεσεψιονίστ είναι περίεργα άτομα και τα

ντού. Και τα σκυλιά-παπαγάλοι. Μόνο το στήθος του που

χάνουν όταν πρόκειται να μεταφέρουν μηνύματα.

ανεβοκατέβαινε άφηνε ένα σφύριγμα απαλό. Το χνότο του

Α τ έ λ ε ι ω τ η του φάνηκε η διαδρομή ως την είσοδο τ η ς

το κατασπάραξαν οι νιφάδες του χιονιού. Τ ί π ο τ ' άλλο.

έπαυλης. Θα τον σταματούσαν βέβαια στο θυρωρείο οι ά

Ένα ευρύχωρο σχετικά δωμάτιο, φωτισμένο με νέον,

ντρες τ η ς Ασφάλειας, αλλά μ' ένα απλό τηλεφώνημα όλα

ήταν το θυρωρείο τ η ς έπαυλης. Δύο άντρες με στολή χά

θα 'μπαιναν σ τ η θέση τους. Μάλιστα σκεφτόταν πως έ

ζευαν ποδόσφαιρο στην τηλεόραση καπνίζοντας. Ήθελε

νας τόσο ερωτικός άντρας σαν τον Αντέλ ενδεχομένως να

να τους εξηγήσει πως είχε καθυστερήσει με τον καιρό κι

είχε καλέσει κι απόψε τη Ράνα με τον Τουρχάν, έχοντας

ότι έπρεπε να ειδοποιήσουν τον οικοδεσπότη πως ο ε π ί

τον Πλία Καπνά για σίγουρο. Αν δεν συνέπεσαν με τον ο

σημος ξένος έφτασε. Θα τους πρόσφερε πιθανόν κι ένα

δηγό, άλλη υπόθεση... Π Κωνσταντινούπολη δεν είναι δα

κουτί γλυκά, αλλά τον λύγισε ο πειρασμός σαν είδε μισά

και η πιο οργανωμένη πόλη στον κόσμο... Μέσα σε τόσα

νοιχτη την ε π ι β λ η τ ι κ ή σιδερένια πόρτα. Πέρασε χωρίς να

εκατομμύρια, τι πιο εύκολο να χαθούν;

τον αντιληφθούν και τράβηξε την ανηφόρα που οδηγούσε,

Ααχάνιασε και σταμάτησε να πάρει μια ανάσα τ η ς

στο σ π ί τ ι .

προκοπής. Τα σκυλιά ξανάρχισαν να γαβγίζουν, μιμούμε

Παχύ χιόνι κάλυπτε τον κήπο. Αδύναμα φώτα, σκόρπια

να τα ουρλιαχτά των λύκων. Ε κ τ ό ς και δεν ήταν σκυλιά,

μέσα στα δέντρα, στα παρτέρια, σκιές γιγάντων λευκές,

αλλά παπαγάλοι που μιμούνταν τους θρήνους των λύκων.

λευκά αρπακτικά χέρια απλωμένα. Κάπου έκαιγαν κάρβου

Έ σ τ η σ ε αυτί ν' ακούσει το σκληρό βηματισμό, χωρίς να

νο και η ευαίσθητη μ ύ τ η του Ηλία το έπιασε. Περπατούσε

μπορεί να προσδιορίσει από πού ερχόταν. Κάποιος τον α

βυθισμένος στο χιόνι, σαν να κολυμπούσε σε μια κρύα, γα-

κολουθούσε ξύνοντας με σίδερο ή με ξύλο τον τοίχο. Αρνή

λατένια θάλασσα. Κ α ι η καρδιά να χοροπηδά πιο ζεστή α

θ η κ ε να επιτρέψει στον εαυτό του να κοιτάξει πίσω. Προ

πό ποτέ, να ζητά να ξεφύγει απ' το μουσκεμένο παλτό.

χώρησε όσο γινόταν πιο γρήγορα. Κουτσαίνοντας. Αίγο α

((Σιριλσικλάμ ολντούμ», ψιθύρισε. Ε ί χ ε μουσκέψει.

κόμα και θα έφτανε στην είσοδο, αφού, όσο πυκνό κι αν έ

Χ ά ρ η κ ε που ένιωθε κοντά το σπίτι με τη μεγαλόπρε

π ε φ τ ε το χιόνι, έ β λ ε π ε τα ψυχρά φώτα τ η ς .

πη όψη. Δε θ' αργούσε να φανεί. Κ α ι δεν άργησε. Τ υ λ ι γ

Τα χέρια του ήταν ζεστά και γδαρμένα έτσι που τα έ

μένο σε κίτρινα φώτα ομίχλης απόψε, το άσπρο σπίτι έ

σερνε στο ντουβάρι, αλλά κοντά στην πόρτα άρχιζαν ψηλά,

δειχνε πιο απόκοσμο και ήσυχο από ποτέ. Σαν να μην υ-

452

453


πήρχε ζωή πίσω α π ' τ ι ς κ λ ε ι σ τ έ ς μπαλκονόπορτες και τα παραθυρόφυλλα.


Ο Αντέλ Καπλαντζί τους παρέσυρε σ' ένα άλλο δωμά τιο. Να κι ο γέρος ε π ι σ τ ά τ η ς που συνάντησε το πρωί ή

Γ λ ί σ τ ρ η σ ε κι έ π ε σ ε στα μαλακά. Σ τ ο πλατύσκαλο. Πόνεσε, αλλά η ιαματική παγωνιά τον ανακούφισε α μ έ

χθες το βράδυ ή προχθές. Τράβηξε τις κουρτίνες κι έ σ β η σε τα φώτα. Σκοτάδι.

σως κι έτσι συνέχισε να προχωρεί γυροφέρνοντας το τερά

Ο Πλίας σύρθηκε τοίχο τοίχο. Προχωρούσε β λ α σ τ η

στιο κτίσμα. Τ ό τ ε άκουσε γέλια. Γελούσαν. Φυσικά και

μώντας σε άγνωστη, άφθογγη γλώσσα. Το σ π ί τ ι δεν έδι

γελούσαν. Τους άκουγε. ((Νιχαγιέτ. Ε π ι τ έ λ ο υ ς » . Γελού

νε σημάδια ζωής. Περπατούσε με δυσκολία, γιατί το χιό

σαν. Κι ανάμεσα στα γέλια ξεκαρδίζονταν. Να και το γ έ

νι σε μερικά απάνεμα σημεία έφτανε το μισό μέτρο. Ε ί χ ε

λιο τ η ς Ράνας. Καθαρό σαν νερό π η γ ή ς .

χάσει την αίσθηση του χρόνου βαδίζοντας μες στο δροσε

Διψούσε και μπουκώθηκε χιόνι. Δυο, τρεις, π έ ν τ ε χού

ρό καϊμάκι του Αντέλ Καπλαντζί.

φτες χιόνι. Αυτό θα τον βοηθούσε να βρει τη φωνή του.

Ε ί χ ε πλάκα ο Αντέλ με τ ι ς εμμονές του στην παράδο

Ε ί χ ε βρει το δρόμο του ίσαμε εδώ, τη φωνή του δε θα ' β ρ ί

σ η . Τον φανταζόταν να σ μ ί γ ε ι με τα δύο αδέλφια πίσω α π '

σκε; Έ σ τ ρ ι ψ ε σε μια α π ' τις δεκάδες γωνίες που συνά

τη βελουδένια ταπετσαρία με τις μινιατούρες.

ντησε - γωνίες, εσοχές κυκλικές, κάθε είδους αρχιτεκτο νική επινόηση στο διάβα του.

Τ ό τ ε ξεχώρισε ένα ψιθυριστό τραγούδι για έρωτες που σκορπίζονται την αυγή, σαν τις ψυχές των βασανισμένων

Κ α ι τότε τους είδε. Τους είδε πίσω απ' τα τζάμια, σ τ η

τούτου του κόσμου που αγρυπνούν από νοσταλγία για τη

βιβλιοθήκη, να στέκονται όρθιοι, ντυμένοι επίσημα, ωραίοι

θλίψη τ η ς αγάπης. Η γριά Σ α ϊ φ έ , με παιδική φωνή, τρα

όσο ποτέ. Κι ο Αντέλ Καπλαντζί να αφηγείται τους άθλους

γουδούσε τόσο γλυκά και παραπονεμένα, που στα μάτια

τ η ς νεότητας, ξαναμμένος από διάθεση ερωτική, με τα

του ανάβλυσαν δάκρυα θερμά. Πού βρέθηκαν τόσα δάκρυα;

μαύρα μάτια του φωτισμένα απ' το θαυμασμό των άλλων.

Ξαναγύρισε από άλλη μεριά στην είσοδο με τα κίτρινα

((Ράνα, Ράνα...» φώναξε. Αλλά του φάνηκε σαν σβησμέ

φώτα. Δ ε ν του ήταν άγνωστος αυτός ο φωτισμός. Α γ ω

νη η φωνή του. Ξαναφώναξε όσο άντεχε, στυπόχαρτο το

νίστηκε να ισιώσει το κορμί του και τα κατάφερε.

χιόνι, ρούφηξε τη φωνή. Σ τ ο στόμα του ήρθε το όνομα της

Μια λιγνή αντρική φιγούρα, σκοτεινή, στεκόταν στα

κυρίας τ η ς Κηφισιάς: ((Μερόπη-Ιουστίνη...» Το χιόνι το κα

σκαλιά τ η ς εισόδου. Δ ε ν απείχε περισσότερο από είκοσι

τάπιε κι αυτό. Φώναζε διάφορα ονόματα-δολώματα. Κ ά

μέτρα, αλλά το πρόσωπο ήταν δύσκολο να το διακρίνει.

ποιο θα διαπερνούσε τα τζάμια και το γέλιο τους. Μακριά

Ε ί χ ε πάψει να χιονίζει κι έκανε παγωνιά. Την ένιωσε α

ακούστηκε παραπονεμένο γρύλισμα σκύλου. Κ α ι τα θ λ ι μ μ έ

πότομα σ τ η ραχοκοκαλιά και στην καρδιά του ο 11 λίας

να ουρλιαχτά των παπαγάλων που μιμούνταν τους λύκους.

την παγωνιά. Τα γυαλιά του βρίσκονταν σ τ η θέση τους,

454

455

ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘ0ΥΑΗ2


γεμάτα μικρούς κρυστάλλους πάγου. Μέσα α π ' τους πα

πολύτως ψύχραιμη σε όλη τη διάρκεια τ η ς ακολουθίας. Λ

γωμένους φακούς είδε τον άντρα που κινήθηκε προς το μ έ

πό την ταραχή του έκανε πολλά σοβαρά λάθη, που όμως

ρος του, τυλιγμένος στην ομίχλη. Κούτσαινε και είχε τα

δεν τα κατάλαβε κανένας. Τελειώνοντας, ρώτησε αν κά

χέρια του απλωμένα σαν υπνοβάτης. Προτού τον α γ γ ί ξ ε ι ,

ποιος α π ' τους παρευρισκομένους είχε να π ε ι κάτι για το

μυρωδιά από κάρβουνο και μπαχαρικά έφτασε στον ε γ κ έ

μεταστάντα.

φαλο του.

Λ μ έ σ ω ς η Χαρίκλεια Κρουπ ζύγωσε το φέρετρο και,

((Είμαι ο Πλίας Κ α π ν ά ς . . . » συστήθηκε δακρυσμένος

με την μπάσα φωνή τ η ς , σαν να τους ε π έ π λ η τ τ ε , χωρίς να

στον Τοπάλ Γ ι λ ν τ ί ζ . Κι έβγαλε από την τ σ έ π η του παλ

παρατήσει το τσιγάρο ούτε σ τ ι γ μ ή , απευθύνθηκε σε ό

τού το κόσμημα, τυλιγμένο πάντα στην εφημερίδα.

λους, μα και στον καθένα χωριστά. Λκόμα και στον έ

((Μεμνούν ολντούμ», άκουσε μια ψιλή φωνή παπαγά λου, που μιμούνταν αυτόν που δεν κοιμόταν ποτέ, να λ έ ε ι πως χάρηκε που τον γνώρισε. Κ α ι να γελά...

ντρομο ιερέα: ((Ο Ηλίας... ο Ηλίας Καπνάς ήταν ένας ξεχωριστός άνθρωπος, από αυτούς που δε συμφέρει να κυκλοφορούν α

νάμεσα

μας για λόγους...» Ε δ ώ σταμάτησε για μια γερή

ρουφηξιά και συνέχισε: ((...για λόγους που δεν είμαι υπο Λίγο μ ε τ ά τις εννιά, οι φύλακες τ η ς πρωινής βάρδιας β ρ ή

χρεωμένη να φανερώσω, αλλά κι αν σας τους φανέρωνα,

καν στον κήπο τ η ς έπαυλης παγωμένο το κορμί ενός ά

πάλι δε θα με π ι σ τ ε ύ α τ ε . . . »

ντρα. Λ π ' το διαβατήριο έμαθαν πως ανήκε στον Ηλία

Έ φ υ γ ε τελευταία από το νεκροταφείο, δίνοντας οδη

Καπνά του Ηρακλέους, από την Ελλάδα. Ειδοποιήθηκε

γίες στον αρμόδιο που θα φρόντιζε τον τάφο. Όταν τη ρώ

το ιδιαίτερο γραφείο του Φ ε ρ ί κ Καπλαντζί, που, σε συνερ

τ η σ ε τι λουλούδια ή πρασινάδες προτιμούσε να φυτευτούν

γασία με το ελληνικό Προξενείο τ η ς Κωνσταντινούπολης,

γύρω απ' το μνήμα, η Χαρίκλεια Κρουπ ήταν σαφής:

φρόντισε για τη μεταφορά τ η ς σορού στην Λθήνα με ε ι δ ι

((Οτιδήποτε, εκτός από ντοματιές...»

κή π τ ή σ η και απόλυτη μυστικότητα. Λθόρυβα έγινε και η κηδεία. Η νεκρώσιμη ακολουθία -αν και άθεος ο ε κ λ ι π ώ ν - ψάλθηκε στο παρεκκλήσι του Νεκροταφείου τ η ς Κηφισιάς, σε πολύ στενό κύκλο συνερ γατών. Ο ιερέας π ρ ώ τ η του φορά βρισκόταν αντιμέτωπος με κάτι τέτοιο: μια γηραιά κυρία που ε π έ μ ε ν ε να καπνίζει α456

457

Ο-Τούρκος-στον-Κήπο-Ξανθούλης

Recommend Documents