Πξεζβπηέξνπ Σηέθαλνπ Σηεθόπνπινπ Ἐθεκέξηνπ Η.Ν. Ἁγίνπ Γεκεηξίνπ Ἀκπεινθήπσλ Θέκα : Ἐθθιεζία θαὶ Μεηακνζρεύζεηο - Πεύθε, 19/9/2002 Τόλ πεξαζκέλν Φεβξνπάξην (23-2-02) πξαγκαηνπνηήζεθε κηά Ἡκεξίδα Βηνεζηθῆο ἀθηεξσκέλε ζηήλ ἐλεκέξσζε πνιιῶλ δεθάδσλ ἱεξέσλ ηῆο Ἱεξᾶο Ἀξρηεπηζθνπῆο Ἀζελῶλ θαί ἄιισλ Ἱεξῶλ Μεηξνπόιεσλ ζρεηηθά κέ ηό ἔξγν ηῆο Σπλνδηθῆο Ἐπηηξνπῆο Βηνεζηθῆο ἐπί ηῶλ κεηακνζρεύζεσλ. Δπζηπρῶο, αὐηά πνύ ἀθνύζηεθαλ ἐθεῖ κᾶιινλ κπέξδεςαλ πεξηζζόηεξν, παξά ἔιπζαλ ηίο ἀπνξίεο πνιιῶλ ἀπό ἐκᾶο ζρεηηθά κέ ηό πνιύπινθν αὐηό ζέκα. Ἔηζη, μεθίλεζα-ράξηηη Θενῦ-λά θαηαζέζσ ηαπεηλά κηά ἄπνςε-ἔλζηαζε ζέ ὅια αὐηά πνύ ἀθνύζηεθαλ ζηήλ ἡκεξίδα, θαί ὄρη κόλν, βέβαηνο ὧλ ὅηη ηό ζέκα αὐηό, ὅπσο κᾶο δηαβεβαίσζε ὁ Μαθαξηώηαηνο ἀιιά θαί ὁ ζεβαζηόο πξόεδξνο ηῆο Σπλνδηθῆο Ἐπηηξνπῆο Βηνεζηθῆο (ζηό ἐμῆο Σ.Ε.Β.) ἐπηζηήκνλαο θαί ἀξρηκαλδξίηεο π. Νηθόιανο Χαηδεληθνιάνπ, δέλ ἔρεη θιείζεη ἀθόκε γηά ηήλ Ἐθθιεζία καο. Ἀξρηθά, ζά ἤζεια λά ἐθθξάζσ ηήλ ἔληνλε δπζαξέζθεηά κνπ γηά ηή ζηάζε ηεο .Δ.Β. ἀλαθνξηθά κέ ηήλ ἔξεπλά ηεο κέζα ζηά παηεξηθά θείκελα γηά ηήλ δηεμαγσγή ἀζθαιῶλ ζενινγηθῶλ ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθά κέ ηφ ζέκα ηνῦ ζαλάηνπ , ηῆο ςπρῆο, θ.ι.π. Ἀθνῦ ζθνπφο ηῆο ἰδξχζεσο ηῆο .Δ.Β. εἶλαη "...ἡ ἀπφ Ὀξζνδφμνπ Υξηζηηαληθῆο ἀπφςεσο κειέηε θαί γλσκάηεπζε ἐπί ζεκάησλ Βηνεζηθῆο..." ("Ἐθθιεζία", 6/2002, ζει. 562), πξσηίζησο ἡ .Δ.Β. δέλ ζά ἔπξεπε λά ἐθθέξεη ἐπηζηεκνληθφ, ἀιιά ζενινγηθφ ιφγν! Γηά λά κπνξεῖ ὅκσο λά ηφ πεηχρεη αὐηφ ζά ἔπξεπε λά ἔρεη ἀζρνιεζεῖ πνιχ πεξηζζφηεξν κέ ηήλ εὐινγεκέλε Παξάδνζή καο θαί λά ἀλαθέξεη ηά ζρεηηθά ρσξία ζηά θείκελά ηεο ,ὅπσο γηά παξάδεηγκα ζηφ εἰδηθφ ηεῦρνο ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ (ζηφ ἐμῆο ΔΣΜ) ηῆο Ἱεξᾶο πλφδνπ ηῆο Ἐθθιεζίαο ηῆο Ἑιιᾶδνο (ζηφ ἐμῆο Η..Δ.Δ.). Παηεξηθά θαί ἁγηνγξαθηθά ρσξία πνχ ηεθκεξηψλνπλ ηή ζεηηθή ἤ ἀξλεηηθή ζέζε ηεο ζηφ ἐμεηαδφκελν ζέκα. Κάηη ηέηνην δέλ ἔγηλε θαί κάιηζηα πεξί ηνχηνπ κέ δηαβεβαίσζε ὁ π. Ν. Υαηδεληθνιάνπ ζέ πξνζσπηθή καο ζπλνκηιία! Δἶλαη δέ ἀπνξίαο ἄμην ηό ὅηη ἔρεη ἡ .Δ.Β. ἤ κεκνλσκέλα κέιε ηεο ηήλ ἄπνςε (ἔηζη ηνπιάρηζηνλ θαίλεηαη) ὅηη ηά ιεγφκελά ηνπο εἶλαη πηό δεζκεπηηθά γηά ηή ζπλείδεζε ηῆο Ἐθθιεζίαο καο ἀπφ ηίο ἀπφςεηο ηῶλ ζενδίδαθησλ πλεπκαηνθφξσλ Παηέξσλ ηεο. πγθεθξηκέλα, εἰπψζεθε ἀπφ ηφλ π. Νηθφιαν ὅηη ἡ ἄπνςε ἑλφο Παηξφο (ἐλ πξνθεηκέλσ ηνῦ Ἁγίνπ Νηθνδήκνπ ηνῦ Ἁγηνξείηνπ-πνχ ὅκσο ζηή ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ἁπιά ἐπαλαιακβάλεη ἄιινπο Παηέξεο κέ [1]
δηαθνξεηηθά ιφγηα) δέλ κπνξεῖ λά εἶλαη δεζκεπηηθή γηά ηήλ Ἐθθιεζία! Γηαηί ὅκσο νἱ δηθέο ζαο ἀπφςεηο π. Νηθόιαε (ὡο ἐπηηξπή) ζέιεηε λά εἶλαη δεζκεπηηθέο ὡο δῆζελ ἄξηηεο θαί ἔγθπξεο ἐπηζηεκνληθά; Μήπσο ὑπνβαζκίδνπκε (ἄζειά καο;) ηήλ ζενπλεπζηία, ηήλ ἁγηφηεηα ηνῦ βίνπ, ηή ζεία Ἀπνθάιπςε, ηήλ Ἁγηνπλεπκαηηθή παξνπζία, ηήλ ἐκπεηξηθή ζενινγία, ηήλ ἕιιακςε, ηήλ θαηά Υάξηλ ζέσζε, ηφλ ζεῖν θσηηζκφ ὡο ἀλαζθαιῆ κεγέζε -θξηηήξηα ὀξζνδφμνπ θξνλήκαηνο; πγρσξέζηε κέ ἄλ πξνζβάιισ θάπνηνλ, ἀιιά πξνζσπηθά ἐκπηζηεχνκαη ηήλ Γξαθή θαί ηήλ Παξάδνζε ηῆο Ἐθθιεζίαο καο πεξηζζφηεξν ἀπφ ηίο ἐπηζηεκνληθέο ηνπνζεηήζεηοὅηαλ κάιηζηα αὐηέο θηινδνμνῦλ λά κπνῦλ ζέ "μέλα ρσξάθηα". Αὐηή ηήλ ἀιήζεηα ἄιισζηε ηνλίδεη θαί ὁ Μαθαξηψηαηνο ζεκεηψλνληαο ζηφλ ηηκεηηθφ ηφκν γηά ηφ καθαξηζηφ Μεηξνπνιίηε Καηζαξηαλῆο, Βχξσλνο θαί Ὑκεηηνῦ Γεψξγην : "Ἔρσ ἐκπηζηνζχλε ζηήλ ἐπηζηήκε, ἀιιά πηζηεχσ ἀθξάδαληα ζηή Γξαθή. Γέλ κπνξεῖ ἡ Γξαθή λά ςεχδεηαη, νὔηε λά πέθηεη ἔμσ" ("Ὀξζφδνμνο Σχπνο",5/4/02, ἰαηξνῦ Α. Ἀβξακίδε). Ὑπφ ηίο θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο νὔηε θαί ἡ Παξάδνζε κπνξεῖ λά πέθηεη ἔμσ ὅκσο! ηή ζπλέρεηα ζά παξαζέζσ κεξηθέο ἀπφ ηίο ἀπφςεηο (ἀπνκαγλεηνθσλεκέλεο) ηῶλ δηνξγαλσηῶλ ηῆο ἡκεξίδνο-θπξίσο αὐηέο πνχ ρξήδνπλ ἀπαληήζεσο. (Γέλ ζά ἀλαθέξσ ηά ὀλφκαηα ηῶλ ἑθάζηνηε εἰζεγεηῶλ γηά λά κήλ θαηεγνξεζῶ γηά πξνζσπνιεςία ἤ πξνζσπηθή ἀληηπαξάζεζε.) Α) "Ἄλ ὄλησο ἡ θαξδηά ἔρεη ἕλα ηφζν δηακνξθσηηθφ θαί θεληξηθφ ξφιν ζηφ λά κᾶο πεῖ ηί εἶλαη ηφ πξφζσπν ηνῦ ἀλζξψπνπ, ηφηε ηί ζπκβαίλεη κέ ηνχο ἀλζξψπνπο πνχ θάλνπλ by-pass ἐγρείξεζε θαί κέλνπλ 6 ὧξεο ρσξίο θαξδηά,...κέ αὐηέο ηίο 3500 ἀλζξψπσλ πνχ δέλ ἔρνπλ θαξδηά θαί ἔρνπλ κεράλεκα... κέ ηίο 40000 πεξίπνπ ἀλζξψπσλ πνχ ἔρνπλ δερζεῖ κνζρεχκαηα θαξδηᾶο θαί δέλ βιέπνπκε λά ἔρεη ἀιινησζεῖ ἡ πξνζσπηθφηεηά ηνπο... ηή ζηηγκή πνχ κέ ἕλα ἁπιφ Alzheimer βιέπνπκε ἕλαο ἄλζξσπνο πνχ ἦηαλ ζέ ὅιε ηνπ ηή δσή ἕλα πξφβαην, λά γίλεηαη ἐπηζεηηθφηαηνο...ἄξα ὁ ἐγθέθαινο ἔρεη θέληξα πνχ θηινμελεῖ ηή ζθέςε... ηήλ θξίζε...ηίο ἀλψηεξεο ιεηηνπξγίεο...". Ἄλ δίλαηε ζεκαζία ζηήλ Παηεξηθή Θενινγία ζά δηαπηζηψλαηε ὅηη εἶλαη πεξηηηή ἡ ἐξψηεζε αὐηή ἀθνῦ νἱ Παηέξεο δηδάζθνπλ θαί ὁ Μεηξνπνιίηεο Ναππάθηνπ ἐπαλαιακβάλεη πψο " ὅηαλ κεξηθά ὄξγαλα θηλνῦληαη κέ ὑπνζηεξηθηηθέο ἐλέξγεηεο θαί ηφηε ἐμαθνινπζεῖ λά ἐλεξγεῖ ἡ ςπρή κέζα ζηφλ ἄλζξσπν, ἐθφζνλ ἐλεξγεῖ ζέ ἄιιν ὑγηέο ζσκαηηθφ ὄξγαλν ( ἡ ςπρή θαηά ηνχο Παηέξεο δηήθεη ὅινπ ηνῦ ζψκαηνο). Σφηε ὁπσζδήπνηε ὑπάξρεη ἡ ςπρή κέζα ζηό ζῶκα" ("Ὀξζφδνμνο Σχπνο", 12/4/02, ζει. 1-2). Αὐηή ἡ ζέζε βεβαίσο ἔξρεηαη ζέ πιήξε ἀληίζεζε κέ ηήλ 13ε ζέζε ηῆο ΗΔΔ ἔηζη ὅπσο ἀλαθέξεηαη ζηφ ΔΣΜ ζει. 25 : "ἡ ηερλεηή ὑπνζηήξημε ηῆο ἀλαπλνῆο πξνζσξηλῶο ἀλαραηηίδεη ηήλ δηαδηθαζία ἀπνζπλζέζεσο ηνῦ ζψκαηνο, ὄρη ὅκσο θαί ηήλ ἀλαρψξεζηλ ηῆο ςπρῆο"!!! Ἔπεηηα, πνηφο κπνξεῖ λά [2]
ἀκθηζβεηήζεη ηφ γεγνλφο ὅηη ἡ θαξδηά ὡο ὄξγαλν ζηφ ὁπνῖν ,ὅπσο ζά δνῦκε παξαθάησ, "θαηνηθεῖ" ἡ νὐζία ηῆο ςπρῆο κᾶο πιεξνθνξεῖ ηφ ηί ζεκαίλεη ηφ πξφζσπν ηνῦ ἀλζξψπνπ; Ὁ πνιχο Lossky ἐμεγεῖ ("ἡ Μπζηηθή Θενινγία", ζει. 238) : " ἡ θαξδία δηά ηήλ ἀζθεηηθήλ παξάδνζηλ ηεο Υξηζηηαληθῆο Ἀλαηνιῆο, εἶλαη ηφ θέληξνλ ηνῦ ἀλζξσπίλνπ εἶλαη, ἡ πεγή ηῶλ ἐλεξγεηηθῶλ δπλάκεσλ, ηῆο δηαλνίαο θαί ηῆο ζειήζεσο, ηφ ζεκεῖνλ ἐμ νὖ πξνέξρεηαη θαί πξφο ηφ ὁπνῖνλ ηείλεη ὁιφθιεξνο ἡ πλεπκαηηθή δσή...ζπγρξφλσο βξίζθεηαη ἐθεῖ ὁ Θεφο, ἐθεῖ νἱ ἄγγεινη, ἐθεῖ ἡ δσή θαί ἡ Βαζηιεία, ἐθεῖ ηφ θῶο θαί νἱ Ἀπφζηνινη, ἐθεῖ νἱ ζεζαπξνί ηῆο ράξηηνο...". Μεηά ἀπφ ὅια αὐηά, δέλ ἔρνπκε πεηζηεῖ ὅηη ἡ θαξδία ὄλησο εἶλαη ηφ θέληξνλ ηνῦ ἀλζξσπίλνπ εἶλαη; Β) "Γέλ εἴπακε ὅηη ὁ ἐγθέθαινο εἶλαη πηφ ζεκαληηθφ ὄξγαλν ἀπφ ηήλ θαξδηά. Αὐηφ δέλ εἶλαη δηθή καο δνπιεηά…Ἡ ςπρή εἶλαη ἴζσο ἕλα ἀπξφζηην κπζηήξην…". Ἄλ ηφ λά πνῦκε πνῖν εἶλαη ζεκαληηθφηεξν ὄξγαλν δέλ εἶλαη "δηθή καο δνπιεηά", δειαδή κηᾶο ἄξηηα ὀξγαλσκέλεο πλνδηθῆο Ἐπηηξνπῆο, ηφηε πνηνῦ ἔξγν θαί εὐζχλε εἶλαη; Μήπσο ηῶλ ἰαηξῶλ θαί ινηπῶλ ἐπηζηεκφλσλ-ζπλήζσο ἀζενινγήησλ; Ἐάλ ηέινο ἡ .Δ.Β. δέλ ἐθθέξεη ζενινγηθφ ἀιιά κφλνλ ἐπηζηεκνληθφ ιόγν, ηφηε κᾶιινλ ἔρεη μεπεξάζεη ηά ὅξηα ηεο θαί ηφλ ζθνπφ ὑπάξμεψο ηεοζχκθσλα πάληα κέ ηφ δεκνζηεπκέλν θαηαζηαηηθφ ηεο! Γέλ πξέπεη ὅκσο λά θνβᾶζηε λά δψζεηε ζενινγηθή γξακκή ἀθνῦ αὐηήλ ηήλ εὐζχλε ἔρνπλ ἀλαιάβεη ἐδῶ θαί αἰῶλεο νἱ ζενθφξνη Παηέξεο θαί ζπλεπῶο νὔηε πεξί αὐζαηξεζηῶλ ζά πξφθεηηαη νὔηε θαί πεξί ἀπξνζίηνπ ζενινγηθνῦ ρψξνπ. Γ) "Γέλ ηά θιείλνπκε ηά ζέκαηα πνχ ἐπεμεξγαδφκαζηε" ηφληζε θάπνην ἀπφ ηά κέιε ηῆο .Δ.Β. Ἐκᾶο αὐηφ πνιχ κᾶο ἔρεη κπεξδέςεη γηαηί πξφζθαηα ὁ Μαθαξηψηαηνο δήισζε ("Ἐθθιεζία", 3/2001, ζει. 202-205): " Παξά ηαῦηα ἤδε ἡ Ἐπηηξνπή Βηνεζηθῆο ηῆο Ἱεξᾶο πλφδνπ κεηά ἀπφ δηεμνδηθή κειέηε ηῶλ δηαθφξσλ παξακέηξσλ ηνῦ πξνβιήκαηνο, ἔρεη ἀπνδερζεῖ ηφλ ἐγθεθαιηθφ ζάλαην ὡο ηφ ὁξηζηηθφ βηνινγηθφ ηέινο ηνῦ ἀλζξψπνπ". Σψξα ηί γίλεηαη; Γηαηί ἄλ ἡ .Δ.Β. ἔρεη ἀπνδερζεῖ θάηη ηέηνην, ηφηε πεξηηηεχεη θάζε δηάινγνο. Πάλησο ηείλνπκε λά πηζηέςνπκε ὅηη ἡ .Δ.Β. εἶλαη ἀλαμηφπηζηε ἀθνῦ ἀπφ ηε κηά θαιεῖ ζέ δηάινγν θαί ἀπφ ηήλ ἄιιε θιείλεη ηά ζέκαηά ηεο. Κη αὐηφ γηαηί θαί ὁ ζεβαζηφο πξφεδξνο αὐηῆο π. Νηθφιανο Υαηδεληθνιάνπ ἔρεη, ζηφ παξειζφλ ζέ ξαδηνθσληθή ἐθπνκπή ηνῦ ζηαζκνῦ 89,5 FM, ἀπνθαλζεῖ πεξί ηνχηνπ ("Ὀξζφδνμνο Σχπνο", 12/4/2002, ζει. 1-2) : " Ἐγψ πξνζσπηθά δέλ παιεχσ κέ ηφ ζέκα. Σφ ἔρσ μεθαζαξίζεη. Ὁ ἐγθεθαιηθῶο λεθξφο εἶλαη λεθξφο. Γέλ ἔρσ θακκηά ἀκθηβνιία κέζα κνπ"! Γ) "Ἡ Παξάδνζή καο γηά θάπνηνπο ιφγνπο ζέιεη ὁ ζάλαηνο λά ηαπηίδεηαη κέ ηφλ θαξδηαθφ ζάλαην...ηφ πεξηζζφηεξν πνχ πξνζεγγίδνπκε εἶλαη κέζα ζηά βηβιία θαί ηφ ἐιάρηζην ἴζσο ἀπφ ηήλ πξνζσπηθή καο [3]
ἐκπεηξία...". Ἀιήζεηα, πνηνί κπνξεῖ λά εἶλαη νἱ ιφγνη πνύ νἱ ζενθψηηζηνη Παηέξεο ηῆο Ἐθθιεζίαο καο ζέινπλ ηφ ζάλαην ηνῦ ἀλζξψπνπ λά ηαπηίδεηαη κέ ηφλ θαξδηαθφ ζάλαην; Λφγνη ἀθειείαο, ἀπεηξίαο, πξνζσπηθῆο ἀζηνρίαο, ὠθειηκηζκνῦ, ἐζθαικέλεο ἐκπεηξίαο; Γέλ εἶλαη ζνβαξφο ιφγνο κήπσο ὁ ζεῖνο θσηηζκφο; Σφ "ἔδνμε ἡκῖλ θαί ηῷ Ἁγίῳ Πλεχκαηη"; Καί ἀθφκα, γηαηί ηφζε ἀπαμίσζε ηῆο παηεξηθῆο ζενινγίαο πνύ κέ ηφλ θσηηζκφ ηνῦ Ἁγίνπ Πλεχκαηνο ἑξκελεχεη κέ ἀιάλζαζην ηξφπν ηήλ Γξαθή; "ηφ πεξηζζφηεξν εἶλαη κέζα ζηά βηβιία"! Μήπσο ζά ἀπνθαιέζεηε θη ἐζεῖο ηά παηεξηθά ρσξία ὡο "ἀπεμεξακκέλα βφηαλα", ὅπσο δηεθήξπηηαλ ὁ π. Γεψξγηνο Φισξφθζθπ, ὁ O. Clement θαί ὁ A. Schmemann; (εκηλάξηνλ Θενιφγσλ Θεζζαινλίθεο "Παξάδνζηο θαί Ἀλαλέσζηο ζηήλ Ἐθθιεζία" ὑπφ Κ.Κ. Παπνπιίδε, ζει. 91-93) Γηαηί ὑπάξρεη αὐηή ἡ ἀληίιεςε γηά ηήλ πινπζηνηάηε παξάδνζή καο; Καί γηαηί θάζε θνξά πνύ αὐηή ἐλαληηψλεηαη ἤ ζπγθξνχεηαη κέ ἄιιεο παξαδφζεηο ἤ κέ ἄιιεο θνπιηνῦξεο ἀπεκπνινῦκε ἀπαμησηηθά ηή δηθή καο; ηφ ζεκεῖν αὐηφ ζά ἤζεια λά ἀλαθεξζῶ ζηά ιφγηα ἑλφο Ὀξζνδφμνπ θνξπθαίνπ ἐπηζηήκσλνο, ηνῦ θαζεγεηνῦ Φηινζνθίαο θαί εἰδηθνῦ ζηά ζέκαηα Βηνεζηθῆο ἀκεξηθαλνῦ Υέξκαλ-Σξίζηξακ Ἔλγθεξραξλη ("Σφικε", 1/2002, ζει. 16) : " ηφ λά εἶλαη θαλείο ἀληίζεηνο πξφο ηήλ ἐπηθξαηνῦζα θνπιηνχξα, εἶλαη ὡο λά θαιεῖηαη πξφο ηή ζπζία θαί ηφ καξηχξην. Κη αὐηφ, γηαηί ρξεηάδεηαη λά θαηαζέζεη δεκφζηα ηή καξηπξία ηνπ, ἡ ὁπνία εἶλαη ἀληίζεηε πξφο ηφ γεληθά ἀπνδεθηφ, εἶλαη ἀληίζεηε πξφο ηά πιαίζηα ηῆο ζθέςεο πνχ ἐπηβάιινληαη ὡο ἀπνιχησο ινγηθά ἀπφ ηφλ παγθνζκηνπνηνχκελν πνιηηηζκφ...". Σφ πεξηνδηθφ ζρνιηάδεη ζρεηηθά: "...εἶλαη ἐληφο ηνῦ θιίκαηνο ηνῦ παγθνζκηνπνηνχκελνπ θφζκνπ κέ ὅηη αὐηφ ζπλεπάγεηαη γηά ηφλ Υξηζηηαλφ πνχ ἐμαθνινπζεῖ λά πηζηεχεη ζηίο αἰψληεο ἀμίεο ηῆο Πίζηεψο ηνπ, θαί δέλ ἀπνδέρεηαη ὅηη νἱ ἀμίεο πνχ ζέινπλ λά ηνῦ ἐπηβάιινπλ εἶλαη θαιχηεξεο ἀπφ ηίο ἰδηθέο ηνπ"!!! Δ) " Σφ λά ἀξρίζνπκε λά κηιᾶκε γηά ηήλ ςπρή...ζά ιέγακε πξάγκαηα πνχ δέλ ἐιέγρνληαη θαί πνχ ζηήλ νὐζία ἀλήθνπλ...ζηνχο ἐπηζθφπνπο...ἔρνπλ ἔληνλα ηφλ παξάγνληα ηῆο αὐζαηξεζίαο...θαί ἄο καζεηεχζνπκε ιίγν ζηνχο ἰαηξνχο...λά κήλ πνῦκε γηά ηήλ ςπρή ἀιιά ἄο πνῦκε πφηε ηειηθά βηνινγηθά θαηαιήγεη ηφ ζῶκα". Γηαηί ὅκσο ἰζρπξηδφκαζηε ὅηη ἡ ζπδήηεζε πεξί ηῆο ςπρῆο εἶλαη αὐζαίξεηε; Μήπσο θαί ἡ παηεξηθή ζνθία ὡο ἀπνηέιεζκα ζείνπ θσηηζκνῦ εἶλαη αὐζαίξεηε; Ἐπίζεο, ιέηε ὅηη αὐηά ἀλήθνπλ ζηνχο ἐπηζθφπνπο. πκθσλνῦκε ὅηη ηφ ζέκα αὐηφ πξέπεη λά ιπζεῖ πλνδηθά. Γέλ πξνζπαζνῦκε λά ὑπνθαηαζηήζνπκε ηήλ χλνδν ηῶλ Ἐπηζθφπσλ, ἀιιά λά ἀληαπνθξηζνῦκε ζηήλ πξφζθιεζε γηά δηάινγν πνχ ἡ ἴδηα κᾶο ἀπεχζπλε κέζσ ηνῦ πξνέδξνπ ηεο .Δ.Β. Σέινο, ἐλέρεη ἡ ἄπνςε λά κήλ ἀγγίμνπκε ηφ ζέκα ηῆο ςπρῆο ηφλ θίλδπλν λά ἀπνηεξνπνηεζεῖ ηφ ζῶκα ηνῦ [4]
ἀλζξψπνπ ὥζηε λά ράζεη ηήλ ἀμία ηνπ ὡο ζπκπνξεπηνῦ θαί ζπγθαηνίθνπ ηῆο ςπρῆο θαί ἔηζη λά ηνῦ ἀπνδψζνπκε κφλν βηνινγηθέο ἰδηφηεηεο θαί λά εἶλαη πιένλ εὔθνιν λά ὑπνζηεξηθηεῖ ὁ αὐζαίξεηνο ὁξηζκφο ηνῦ ἐγθεθαιηθνῦ ζαλάηνπ! Ε) "...εἶλαη ιάζνο ἐλ ὀλφκαηη ηῆο πλεπκαηηθφηεηνο λά ἀπαμηψλνπκε ηήλ ἐπηζηήκε...δέλ κπνξνῦκε λά ἀπνθιείζνπκε θαί λά ἀπαμηψζνπκε δηά κηᾶο ὅιελ ηήλ ἐπηζηήκε ηῆο ἰαηξηθῆο ἐλ ὀλφκαηη ηῆο Θενινγίαο ἤ ἐλ ὀλφκαηη ἄιισλ πλεπκαηηθῶλ παξακέηξσλ..."! Ἀπφ πνῦ λά ἀξρίζεη θαλείο θαί πνῦ λά ηειεηψζεη! Δἶλαη δπλαηφλ λά ἀθνχγνληαη θαί λά ιέγνληαη ηέηνηνη ἰζρπξηζκνί; Μήπσο καο ζψδεη θαί κᾶο θαζηζηᾶ νὐξαλνπνιίηεο ἡ ἰαηξηθή πεξηζζφηεξν ἀπφ ηήλ Θενινγία; Μήπσο πάιη ἡ Θενινγία πξέπεη λά ὑπνρσξεῖ ὁζάθηο ζπγθξνχεηαη κέ ηήλ ἐπηζηήκε; Μήπσο πξέπεη λά βάινπκε θαί κεηάλνηα ζηνχο-ζπλήζσο- ἀκαζεῖο ἤ ἠκηκαζεῖο πεξί ηά ζενινγηθά ἰαηξνχο θαί λά δηδαρζνῦκε ἀπφ αὐηνχο "ἀιήζεηεο" θνζκηθέο, θαθῶο ἐλλννχκελεο ὡο θνηλσληθέο θαί πιήξσο παγθνζκηνπνηεκέλεο θαί ἐθθνζκηθεπκέλεο, ἀιιά μέλεο πξφο ηήλ Ὀξζνδνμία, δειαδή μέλεο πξφο ηήλ δηδαζθαιία ηνῦ Κπξίνπ καο; Ἄπαγε ηῆο βιαζθεκίαο! Ἤ κήπσο νἱ ἰαηξνί καο εἶλαη ἀλέηνηκνη (ἀλέληηκνη;) γηά λά δηαιερζνῦλ κέ ηνχο ζενιφγνπο θαί ἐπηδεηνῦλ ηήλ ἐπηβνιή ηῶλ ἀπφςεψλ ηνπο δηά αληηδεκνθξαηηθῶλ ηξφπσλ (ι.ρ. ινγνθξηζία, ἀλεπαξθῆ ἤ ἀλχπαξθην δηάινγν, ζπλεγφξνπο ἐθ κέξνπο ηῆο Γηνηθνύζεο Ἐθθιεζίαο θ.ι.π.). Μήπσο ζηγά-ζηγά κπνῦκε ζηφλ πεηξαζκφ λά ἀπνδερζνῦκε ζέζεηο ἄιισλ κεγάισλ ἐπηζηεκῶλ ὅπσο ἡ Βηνινγία (Θεσξία ηῆο Ἐμειίμεσο), ἡ Παιαηνληνινγία, ἡ Ἱζηνξία, ἡ Ἀξραηνινγία θ.ἅ. (Θεσξία ηῆο Γεκηνπξγίαο- Big Bang), γηά λά κήλ ηίο ἀπαμηψζνπκε θαί αὐηέο; Ζ) " ...ἡ Ἐθθιεζία δέλ δίλεη ζπληαγέο, δίλεη θξηηήξηα ζηνχο ἀλζξψπνπο...ὥζηε ὁ θαζέλαο ὑπεχζπλα λά ηνπνζεηεζεῖ ἀπέλαληη ζηφ πξφβιεκά ηνπ θαί εἶλαη ιάζνο αὐηφ,...λά δηδάζθεηε ηά πλεπκαηηθά ζαο παηδηά λά κήλ ἔρνπλ ζέιεζε δηθή ηνπο...ἀλαδέρεζηε ἐζεῖο ηίο εὐζχλεο ἄιισλ. Γῶζηε ηνχο θξηηήξηα θαί ἀθῆζηε λά ἀπνθαζίζνπλ κφλνη ηνπο. Αὐηνί εἶλαη ὑπεχζπλνη γηά ηήλ ςπρή ηνπο"!!! Ἐδῶ ηά ζρφιηα πεξηηηεχνπλ. Ὁ θαζέλαο ἄο βγάιεη ηά ζπκπεξάζκαηά ηνπ κηᾶο θαί ὁ θαζέλαο εἶλαη ὑπεχζπλνο γηά ηήλ ςπρή ηνπ, ὅπσο ιέηε. Μφλν λά ξσηήζσ θάηη. Γηαηί δέλ ἐθαξκφδεηε ηήλ ἴδηα ηαθηηθή γηά ἄιια ζέκαηα ὅπσο ἡ εὐζαλαζία, ἡ θαχζε ηῶλ λεθξῶλ, ἡ ὑπνβνεζνχκελε ἀλαπαξαγσγή, νἱ πξνγακηαῖεο ζρέζεηο θαί ηφζα ἄιια; Ἀθήλνληαο πίζσ καο ηήλ ἀθνξκή αὐηῆο ηῆο ἐλζηάζεσο, δειαδή ηά ὅζα εἰπψζεθαλ ζηήλ Ἡκεξίδα Βηνεζηθῆο ηῆο 23-2-2002, ἄο θαηαπηαζηνῦκε κέ θάπνηεο ἄιιεο ζέζεηο θαί δειψζεηο πνχ ἔρνπλ ἐπηζεκαλζεῖ ζρεηηθά κέ ηφ ζέκα αὐηφ. Ὁ Μαθαξηψηαηνο Ἀξρηεπίζθνπνο Ἀζελῶλ θαί πάζεο Ἑιιᾶδνο θ.θ. Υξηζηφδνπινο ἔρεη πνιιέο θνξέο [5]
ηνλίζεη ὅηη ἡ Ἐθθιεζία δέλ ἔρεη πάξεη ὁξηζηηθή ζέζε ζρεηηθά κέ ηίο κεηακνζρεχζεηο. Αὐηφ κᾶο γεκίδεη ἐιπίδεο θαί ζάξξνο. Ἐθεῖλν ὅκσο πνχ κᾶο ἀπνγνεηεχεη εἶλαη ηό ὅηη ἡ Ἐθθιεζία καο δέλ ιακβάλεη ὑπφςηλ ηεο θαζφινπ ηίο ἀπφςεηο, ζέζεηο, ζθέςεηο, ἀλαζηνιέο, θνβίεο, ἐλζηάζεηο ηῶλ πνηκέλσλ ηεο πλεπκαηηθῶλ, ἐλῶ ζηήλ θπξηνιεμία ζχξεηαη πίζσ ἀπφ ηήλ πνιηηεία, ηήλ "θνηλσλία" θαί ηήλ ἐπηζηεκνληθή θνηλφηεηα. Μάιηζηα δηαβάδνπκε ζηφ ΔΣΜ ζει. 15-16 ηά ἐμῆο πεξίεξγα : "Ἡ Ἐθθιεζία...κπνξεῖ λά πεῖ ην λαί ζηίο κεηακνζρεχζεηο κφλν ἄλ ἡ πνιηηεία θαί ἡ θνηλσλία πνῦλ ην λαί ζηίο αἰψληεο πλεπκαηηθέο ἀμίεο θαί ηφλ ζεβαζκφ ηνῦ ἀλζξψπνπ...". Πψο εἶλαη ὅκσο δπλαηφλ λά πεξηκέλνπκε ηήλ πνιηηεία θαί ηήλ θνηλσλία λά ἐθθέξνπλ πλεπκαηηθφ ιφγν; Γηαηί ἡ Ἐθθιεζία ἀπνπνηεῖηαη ηῆο εὐζχλεο ηῆο αὐηῆο ηή ζηηγκή κάιηζηα πνύ εἶλαη ἡ κφλε ἁξκφδηα λά ηφ πξάμεη κέ ἀθξίβεηα; Ἕλα ἄιιν ζνβαξφ πξφβιεκα δεκηνπξγεῖηαη κέ ηφ λά "ἐθβηάδνπκε" κέ ηίο ἄζηνρεο ἑξκελεῖεο καο ηῶλ Γξαθηθῶλ ρσξίσλ, ηνχο ἁγίνπο Ἀπνζηφινπο, ηνχο Παηέξεο ηῆο Ἐθθιεζίαο καο, ἀθφκε θαί αὐηφλ ηφλ ἴδην ηφλ Κχξηφ καο λά κᾶο δψζνπλ ηήλ ἔγθξηζή ηνπο γηά ηήλ αἴζηα ἔθβαζε ηῶλ πξνηεηλνκέλσλ ζέζεψλ καο. Αὐηφ ηφ γεγνλφο ἔθαλε ηφλ Καζεγεηή θ. Γ. Μαληδαξίδε λά πεῖ (ζηήλ Ἡκεξίδα) πψο : "Θά ἦηαλ ἀζενιφγεην θαί παξαπιαλεηηθφ λά ζεσξεζεῖ κηά ηέηνηα πξάμε ὡο αὐζεληηθή...Ὁ Υξηζηφο πξνζθέξεη ηφ ζῶκα Σνπ θαί ηφ αἷκα Σνπ γηά λά δψζεη ζηνχο ἀλζξψπνπο ηήλ ὄλησο Εσή...δέλ ζηεξίδεη ηή ινγηθή ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ...". Ἄλ θαί ὁ ἴδηνο πξίλ ἀπφ ιίγν θαηξφ ἔγξαθε ζηή "χλαμε" (ηεχρ. 56, ζει.74) : "Σά παηεξηθά θείκελα...κεηαηξέπνληαη ζέ ζχκβνια ζπζπεηξψζεσο θαί ὁπινζηάζηα γηά ηήλ πξνάζπηζε ὑπνθεηκεληθῶλ ἐπηινγῶλ θαί ηήλ θαηαηξφπσζε ηῶλ ἀληηπάισλ...ἀλαδχεηαη ἕλαο ζθιεξφο θνληακεληαιηζκφο πνχ λεθξψλεη ηήλ ἀιήζεηα ηῆο πίζηεσο θαί ἀπνζεψλεη ηνχο ηχπνπο θαί ηίο ἀληηθεηκελνπνηήζεηο ηεο". Αὐηφ ζπκίδεη ηή ζνθή ξήζε ηνῦ ιανῦ "ὁ πληγκέλνο ἀπφ ηά καιιηά πηάλεηαη" ἄλ θαί ηαηξηάδεη θαιχηεξα ην ὅηη "ζηφ ζπίηη ηνῦ θξεκαζκέλνπ δέλ κηιᾶλε γηά ζρνηλί". Κη αὐηφ γηαηί ζέ κηά ἄιιε δχζθνιε πεξίπησζε πνχ ἀληηκεησπίδεη ἡ Ἐθθιεζία καο, αὐηή ηῆο θαχζεσο ἤ κή ηῶλ ζσκάησλ, ρξεζηκνπνηεῖ δηά κέζνπ αὐηῶλ ηῶλ ἰδίσλ πξνζψπσλ ηφ παηεξηθφ θξφλεκα θαί ηήλ παηεξηθή ζνθία θαηά θφξνλ γηά λά ηεθκεξηψζεη ηήλ ἀηαιάληεπηε ζέζε ηεο, ἐλῶ ἀξλεῖηαη λά πξάμεη ηφ ἴδην θαί κέ ηίο κεηακνζρεχζεηο! Πνιχ θνβνῦκαη πψο ἄζειά ηνπ ὁ ζεβαζηφο καο θαζεγεηήο ὑπνβηβάδεη ηήλ ζεφπλεπζηε ζνθία ζέ αἰηία θαί ἀθνξκή θνληακεληαιηζκνχ, ἐλῶ θαί ἡ ἴδηα ηνπ ἡ ζέζε εἶλαη θαηά θάπνηνλ ηξφπν θνληακεληαιηζηηθή. Ἐκεῖο, πάλησο, γλσξίδνπκε πψο θνξεῖο ηῆο Παξαδφζεσο θαί ηνῦ ἤζνπο ηῆο Ἐθθιεζίαο καο εἶλαη θαη' ἐμνρήλ νἱ Παηέξεο θαί Γηδάζθαινη ηῆο Οἰθνπκέλεο. [6]
Ὅζνλ ἀθνξᾶ ηό ἄλ ἡ θαξδία θαηέρεη θεληξηθφ ξφιν ζηή δσή ηνῦ ἀλζξψπνπ, ὅπσο θαί ηφ πνηφο εἶλαη ἕλαο ἀπνδεθηφο γηά ηήλ Ἐθθιεζία ὁξηζκφο ηνῦ ζαλάηνπ, ζηή ζπλέρεηα ζά γίλεη κηά ἐπηθαλεηαθή ἔζησ πξνζπάζεηα λά θαηαγξαθνῦλ ὁξηζκέλα παηεξηθά θείκελα γηά λά θαηαδεηρζεῖ ἀξρηθά ὁ ξφινο ηῆο θαξδίαο, ηῆο ςπρῆο, ηῶλ κεξῶλ αὐηῆο, ηνῦ ἐγθεθάινπ θαί ηῆο ζρέζεσο ἀλακεηαμχ ησλ γηά λά ὁδεγεζνῦκε, ἐθ ηνῦ ἀζθαινῦο θαί ἀβίαζηα, ζηφ ζπκπέξαζκα ὅηη ὁ θαξδηαθφο θαί ὄρη ὁ ἐγθεθαιηθφο ζάλαηνο ζεκαηνδνηεῖ ηφ βηνινγηθφ ηέινο ηνῦ ἀλζξψπνπ. Πξίλ μεθηλήζεη ηφ δνγκαηηθφ-παηεξηθφ κέξνο, ζεσξῶ ζθφπηκν λά ηνλίζσ ὅηη ηειηθά νἱ κεηακνζρεχζεηο εἶλαη δνγκαηηθφ ζέκα θαί ζ' αὐηφ ἔρνπκε ηή ζχκθσλε γλψκε ηνῦ π. Ν. Υαηδεληθνιάνπ . Ὁ ζεβαζηφο πξφεδξνο ηῆο .Δ.Β. ζηφ εἰδηθφ ηεῦρνο ηῆο Η..Δ.Δ. γηά ηήλ " Σαθή ἤ θαχζε ηῶλ λεθξῶλ" ( Ἀζῆλαη 2000, ζει. 82) ζεκεηψλεη ὅηη "...ιέλε πνιινί ὅηη ἡ θαχζε ηῶλ λεθξῶλ δέλ εἶλαη δνγκαηηθφ ζέκα. Κάζε ηί ὅκσο πνχ ἔρεη λά θάλεη κέ ηφλ ἄλζξσπν, ηήλ ςπρή ηνπ θαί ηήλ ἰζφξξνπε ζρέζε ηνπο, ἀλαθέξεηαη ζηφ δφγκα ηῆο ἐλαλζξσπήζεσο, ηήλ αἰψληα δσή θαί ηήλ ζεαλζξψπηλε δπλαηφηεηά ηνπ." Καί ζπλερίδεη ηνλίδνληαο πψο " κπνξεῖ λά κήλ ὑπάξρεη δνγκαηηθή δηαηχπσζε, ζίγνπξα ὅκσο ὑπάξρεη δνγκαηηθή ἀιήζεηα." Ἤ κήπσο αὐηά ὅια δέλ ἰζρχνπλ θαί γηά ηίο κεηακνζρεχζεηο; Ὁξηζκόο ηνῦ ζαλάηνπ ύκθσλα κέ ηὸ ἐζραηνινγηθὸ δόγκα (κεξηθὴ ἐζραηνινγία), "θπζηθὸο ἢ ζσκαηηθὸο ζάλαηνο εἶλαη ἡ δηαθνπή ηῆο ιεηηνπξγίαο ηνῦ ὀξγαληζκνῦ ηνῦ ἀλζξώπνπ ὡο βηνινγηθνῦ ὄληνο. Ἔηζη, "δπλάκεζα λά ὁξίζσκελ ηὸλ ζάλαηνλ θαὶ ὡο ρσξηζκὸλ ηῆο ςπρῆο ἀπὸ ηνῦ ζώκαηνο" (Φάθειινο καζήκαηνο Γνγκαηηθῆο Β', Ξ. Παπαραξαιάκπνπο, Ἀζῆλα 1998, ζει.92/32). Ὁ Ἀπόζηνινο Ἰάθσβνο ζηήλ Καζνιηθὴ ηνπ Ἐπηζηνιή (β', 26) ηνλίδεη: "...ηὸ ζῶκα ρσξὶο πλεύκαηνο(= ςπρῆο) λεθξὸλ ἐζηηλ..." Ὁκνίσο ὁ Κιήκεο ὁ Ἀιεμαλδξεὺο παξαηεξεῖ πώο "ὁ ζάλαηνο ρσξηζκὸο ηῆο ςπρῆο ἀπὸ ηνῦ ζώκαηνο". (ηξσκαηεῖο 7,12 ΒΔΠΔ 8,279). Καηὰ ηὸλ Ἃγην Γξεγόξην Νύζζεο δὲ "νὐδὲλ ἕηεξόλ ἐζηη ζάλαηνο, εἰ κὴ δηάιπζηο ςπρῆο ηε θαὶ ζώκαηνο" (PG. 45,1153). ηήλ ἴδηα γξακκὴ θηλεῖηαη ὁ Ἅγηνο Γξεγόξηνο ὁ Παιακᾶο πνύ δηεπθξηλίδεη ζαθῶο "ρσξηζκὸο ηῆο ςπρῆο ἀπὸ ηνῦ ζώκαηνο ζάλαηόο ἐζηη ηνῦ ζώκαηνο" (Φηινθαιία Ἱεξῶλ Νεπηηθῶλ ,ἐθδ.Ἀζηέξνο, Ἀζῆλαη 1961, ηνκ.Γ, ζει.93). Σὸ ἐξώηεκα αὐηὸ, ηνῦ ηί εἶλαη ὁ ζάλαηνο, δεκηνπξγήζεθε θαὶ ζηή ζθέςε ηνῦ Ἁγίνπ Γηνλπζίνπ ηνῦ Ἀξενπαγίηνπ, γηά λά ἀπαληήζεη ρσξὶο δηζηαγκὸ ὅηη "Θάλαηόο ἐζηηλ ἐθ'ἡκῶλ νὐ ηῆο νὐζίαο ἀλππαξμία θαηὰ ηὸ δόμαλ ἑηέξνηο, ἀιι' ἡ ηῶλ ἠλσκέλσλ δηάθξηζηο ( Πεξὶ Ἐθθιεζηαζηηθῆο Ἱεξαξρίαο, PG. 3, 404Β). Ἐλῶ, ηέινο, ὁ Μ. Ἀζαλάζηνο δηεπθξηλίδεη ὅηη "ἡ θίλεζε ηῆο ςπρῆο εἶλαη ἡ δσὴ ηεο, ὅπσο θαὶ ηὸ ζῶκα, ηόηε δῆλ ιέγνκελ, [7]
ὅηε θηλεῖηαη, θαὶ ηόηε ζάλαηνλ αὐηνῦ εἶλαη, ὅηη ηῆο θηλήζεσο παύεηαη" (Λόγνο θαηὰ Ἑιιήλσλ 33, PG. 25, 65C) ηὸ ζεκεῖν αὐηὸ πξέπεη λὰ ηνληζηεῖ ηό ὅηη ἡ ςπρὴ κεηὰ ἀπὸ ηὸ ρσξηζκό ηεο ἀπὸ ηὸ ζῶκα κεηαβαίλεη ζὲ λέα θαηάζηαζε, ηὴλ κέζε θαηάζηαζε ηῶλ ςπρῶλ. Γλσξίδνπκε ὅηη ὁ ἄλζξσπνο ζπλερίδεη κεηὰ ηὸ ζάλαηό ηνπ λὰ δῆ θαηὰ ηὴλ ςπρὴ αὐηνῦ θαὶ ηὴλ ἀπόδεημε αὐηῆο ηῆο πξαγκαηηθόηεηνο βξίζθνπκε ζηὴλ Ἁγία Γξαθή. ηὴλ Παιαηὰ Γηαζήθε, δηαβάδνπκε ηὸ ρσξίν:"Καὶ ἐθιείπσλ ἀπέζαλελ Ἀβξαὰκ ἐλ γῆξα θαιῷ πξεζβύηεο, θαὶ πιήξεο ἡκεξῶλ θαὶ πξνζεηέζε πξὸο ηὸλ ιαὸλ αὐηνῦ" (Γέλεζηο, 25,8) Ὁκνίσο θαὶ ζηὰ ρσξία Γέλεζηο 25,17/ 35,29/ 49,33. ηὴλ Καηλὴ Γηαζήθε, ζηὸ θαηὰ Μαηζαῖνλ Δὐαγγέιην(10,28) δηαβάδνπκε: "Μὴ θνβεῖζζε ἀπὸ ηῶλ ἀπνθηελλόλησλ ηὸ ζῶκα, ηὴλ δὲ ςπρὴλ κὴ δπλακέλσλ ἀπνθηεῖλαη". Ὁκνίσο θαὶ ζηὰ ρσξία: Α' Κνξηλζ. 6,20/ 7,34. Ἀθνῦ ινηπὸλ εἶλαη ηόζν ζαθὴο ἡ παηεξηθὴ δηδαζθαιία πεξὶ ηνῦ ηί εἶλαη ὁ ζάλαηνο θαὶ ἀθνῦ ηόζν ἱεξὴ εἶλαη ἡ ςπρὴ γηὰ ηὸλ ἄλζξσπν θαηὰ ηὴ δηάξθεηα ηῆο βηνινγηθῆο δσῆο ηνπ ἀιιὰ θαὶ κεηὰ ἀπὸ αὐηὴλ γηαηί ηὴλ παξαβιέπνπκε ράξηλ κηᾶο θαθῶο ἐλλννύκελεο (ζὲ αὐηὸ ηὸ ζεκεῖν) ἐπηζηεκνληθῆο ἐμέιημεο; Ὁ Καζεγεηὴο ηῆο Θενινγηθῆο ρνιῆο ηνῦ Α.Π.Θ. θ. Γ. Μαληδαξίδεο ζηὴλ εἰζήγεζή ηνπ ζηὸ εἰδηθὸ ηεῦρνο ηῆο Ἱεξᾶο πλόδνπ γηὰ ηὶο κεηακνζρεύζεηο (ζηὸ ἐμῆο Δ.Σ.Μ.) ἀθνῦ πξῶηα ἐθζέηεη ηὴ δηδαζθαιία ηῆο Ἐθθιεζίαο καο ζρεηηθὰ κὲ ηὸ ζέκα ηῆο ςπρῆο, κεηὰ ζέηεη ἐλ ἀκθηβόισ ηὶο ζεόπλεπζηεο αὐηὲο ζέζεηο ἐπεηδὴ δῆζελ: "Μὲ ηὶο ἐμειίμεηο πνὺ ζεκεηώζεθαλ ζηὴλ ἰαηξηθὴ ...ὑπνζηεξίρζεθε ὅηη ὁ ζάλαηνο ηνῦ ἀλζξώπνπ κπνξεῖ λὰ ηαπηηζζεῖ κὲ ηὸλ ἐγθεθαιηθὸ ζάλαηό ηνπ" (ζει.269), ὡζὰλ ἡ ζενπλεπζηία θαὶ ἡ ἀιήζεηα ηῆο Ἐθθιεζίαο λὰ ἐμαξηᾶηαη ἀπὸ ηὰ ἐπηζηεκνληθὰ δεδνκέλα θαὶ ηὰ θιηληθὰ ζπκπεξάζκαηα! Ὁξηζκόο θαί ραξαθηεξηζηηθά ηῆο ςπρῆο Σί εἶλαη ὅκσο ἡ ςπρὴ θαὶ πνηὰ ηὰ ραξαθηεξηζηηθὰ ηεο γλσξίζκαηα; Ἡ ςπρὴ εἶλαη ηὸ ἀζάλαην κέξνο ηνῦ ςπρνζσκαηηθνῦ ἀλζξώπνπ... δίλεη δσὴ θαὶ θίλεζε ζηὸ ζῶκα, ηνῦ ὁπνίνπ θάλεη ρξήζε γηὰ λὰ δείμεη ηὴλ παξνπζία ηεο (Φηινθαιία ηόκ.Γ. "Γξεγόξηνο Παιακᾶο", ζέι.143). Πξάγκαηη! Ἡ ςπρὴ εἶλαη πλνὴ δσῆο. Αὐηὸ δειώλεη θαὶ ἡ γλσζηὴ ξήζε ηῆο Παλαγίαο καο: "Μεγαιύλεη ἡ ςπρή κνπ ηὸλ Κύξηνλ". Ὁ ἀείκλεζηνο Καζεγεηὴο Π. Σξεκπέιαο ζηὸ ὑπόκλεκά ηνπ ζηὸ θαηὰ Λνπθᾶλ Δὐαγγέιην (ζει.64) ζεκεηώλεη ζρεηηθά: " Ἡ ςπρὴ εἶλαη ἡ ἀξρὴ ηῆο ἀηνκηθόηεηνο, ἡ ἔδξα ηῶλ ςπρηθῶλ ἰδηνηήησλ, ὅισλ ηῶλ ἐληππώζεσλ, αἳηηλεο ἔρνπλ πξνζσπηθὸλ ραξαθηήξα. Ἡ ιέμηο "ςπρή κνπ" ἐληαῦζα, παξαηεξεῖ, πεξηιακβάλεη πάζαο ηὰο ζπγθηλήζεηο ηῆο γπλαηθὸο θαὶ ηῆο κεηξόο, αἳηηλεο θαηαθπξηεύνπλ ἤδε ηῆο θαξδίαο ηῆο Μαξίαο, θαὶ θαηαιήγνπλ πάζαη ὁκνῦ εἰο ιαηξείαλ θαὶ δνμνινγίαλ ηνῦ Θενῦ". Λίγν [8]
πηὸ θάησ ζρνιηάδνληαο ηὸ ζηίρν Λνπθ. α' 47 "...θαὶ ἠγαιιίαζε ηὸ πλεῦκα κνπ ἐπὶ ηῷ Θεῷ ηῷ ζσηήξη κνπ", ἐπαλαιακβάλεη κὲ ἄιια ιόγηα πὼο "θαηὰ ηὴλ Γξαθὴλ ἡ ςπρή, ἡ ἔδξα ηῆο ἀηνκηθόηεηνο, δηὰ κὲλ ηνῦ ζώκαηνο ἐπηθνηλσλεῖ πξὸο ηὸλ γήηλνλ θόζκνλ, δηὰ δὲ ηῶλ ἀλσηέξσλ ηεο δπλάκεσλ, ηῶλ θπξίσο πλεπκαηηθῶλ, πξὸο ηὸλ ζεῖνλ θόζκνλ". Ἡ ςπρὴ εἶλαη θαὶ ηὸ κέζνλ δηὰ ηνῦ ὁπνίνπ ὁ ιόγνο ηνῦ Θενῦ εἰζρσξεῖ ζηὸλ ἄλζξσπν. Αὐηὸ ἐπηζεκαίλεη ὁ Ἀπόζηνινο Παῦινο ἀπεπζπλόκελνο ζηνὺο Ἑβξαίνπο(Ἑβξ. 4,12): "...ὁ ιόγνο ηνῦ Θενῦ... δηηθλνύκελνο ἄρξη κεξηζκνῦ ςπρῆο ηε θαὶ πλεύκαηνο". Γειαδή, ἐμεγεῖ ὁ Π. Σξεκπέιαο, ὁ ιόγνο ηνῦ Θενῦ εἰζρσξεῖ εἰο ηὴλ ςπρὴλ θαὶ εἰο ηὰ βαζύηαηα αὐηῆο ἤηνη εἰο ηὸ πλεῦκα, εἰζρσξεῖ εἰο ηνὺο ἁξκνὺο θαὶ κπεινύο... ἃηηλα ζεκαίλνπλ ηὰ βάζε ηνῦ ζώκαηνο"(ζει. 68-70 ηνῦ ὡο ἄλσ ὑπνκλήκαηνο). Δίλαη άιισζηε γλσζηφ φηη "...ε ςπρή, ήηηο νχησο ή άιισο δσνπνηεί θαη θηλεί πάζαο ηαο ςπρνπλεπκαηηθάο ιεηηνπξγίαο ηνπ φινπ αλζξψπνπ". ("Φάθειινο Μαζήκαηνο Υξηζηηαληθή Ζζηθή Α'", Ξ. Παπαραξαιάκπνπο, Α. Βνπξιήο, Αζήλαη 1996, ζει. 40). Γλσξίδνπκε ἀθόκε ὅηη "ςπρὴ ιέγεηαη ζπλεθδνρηθῶο ἡ ἐθ ηξηῶλ κεξῶλ ἀπνηεινπκέλε ςπρὴ (ςπρή-λνῦο-ιόγνο), ἀιιὰ ςπρὴ ιέγεηαη θαὶ ηὸ ἕλα κέξνο αὐηῆο". Μὲ ηὴ δεκηνπξγία ηῆο ςπρῆο ἐδεκηνπξγήζεζαλ ηαπηνρξόλσο ὁ λνῦο θαὶ ὁ ιόγνο ἀθνῦ θαηὰ ηὸλ Ἅγην Γξεγόξην ηὸλ Παιακᾶ αὐηὴ εἶλαη πιαζκέλε θαη'εἰθόλα Θενῦ, ὁ ὁπνῖνο εἶλαη Σξηαδηθόο: Ννῦο-Λόγνο-Πλεῦκα (Φηινθαιία ηόκνο Γ', ζει. 145). Ὁ Ἅγηνο πκεὼλ ὁ Νένο Θενιόγνο ἐληζρύσλ ηὴλ ἀλσηέξῳ ζέζε ιέγεη πὼο αὐηὸ εἶρε ζὰλ ζπλέπεηα "εἰ ἑλὸο ιείπεηαη ηνύησλ ὁ ἄλζξσπνο ηῶλ ηξηῶλ, ἄλζξσπνο εἶλαη νὐ δύλαηαη" ("Οἱ Νεπηηθνὶ Παηέξεο πεξὶ ηῆο θαηὰ Υξηζηὸλ ηειεηώζεσο ηνῦ ἀλζξώπνπ" Υ. σηεξόπνπινο, Ἀζῆλαη 1994, ζει.164). Γηὰ ηὸ ηξηκεξὲο ηῆο ςπρῆο ὁ Ἅγηνο πκεὼλ παξνπζηάδεη ηὸ ηί ζπκβαίλεη ζηὴλ ςπρὴ ὅηαλ ὁ ἄλζξσπνο πξνθόπηεη θαηὰ Θεόλ: " Ἐθεῖλνο ὁπνῦ ἀγαπᾶ ἐμ' ὅιεο ηνπ ηῆο ςπρῆο ἐθείλνπο ὁπνῦ ηὸλ ὑβξίδνπλ, ἢ ηὸλ ἀδηθνῦλ... ἀλαβαίλεη εἰο κεγάιελ πξνθνπήλ, δηόηη ηνῦην ὅηαλ γίλεηαη κὲ αἴζζεζηλ θαξδίαο, θέξλεη ἐθεῖλν ὁπνῦ ινγίδεηαη, δειαδὴ ηὴλ θαξδίαλ, εἰο ἄβπζζνλ ηαπεηλώζεσο, θαὶ εἰο βξύζεηο δαθξύσλ κέζα εἰο ηὰ ὁπνῖα θαηαπνληίδεηαη ηὸ ηξηκεξὲο ηῆο ςπρῆο... θαὶ ὑςώλεη ηὸλ λνῦλ εἰο νὐξαλὸλ ἀπαζείαο...". ("Δὑξηζθόκελα", ζει.529). ηὴλ Κ.Γ. ἡ ιέμε "ςπρή" ρξεζηκνπνηεῖηαη ὄρη πάληα κὲ ηὴλ ἴδηα ἔλλνηα. Ἄιινηε ζεκαίλεη ηὴ δσή, ἄιινηε ηὸ πλεπκαηηθὸ ζηνηρεῖν ηῆο ὑπάξμεώο καο θαὶ ἐλίνηε ηὸλ ὅιν ἄλζξσπν. Παξαδείγκαηα ἀπνηεινῦλ ηὰ ρσξία Μαηζ. β' 20, Μαηζ. η' 28, θαὶ Ρσκ. ηγ', 1. ηὸ πξῶην ρσξίν: "...ἐγεξζεὶο παξάιαβε ηὸ παηδίνλ...ηεζλήθαζη γὰξ νἱ δεηνῦληεο ηὴλ ςπρὴλ ηνῦ παηδίνπ", ρξεζηκνπνηεῖηαη γηὰ λὰ ηνληζηεῖ ἡ ςπρὴ ὡο δσή. ηὸ δεύηεξν: " κὴ θνβεζῆηε ἀπὸ ηῶλ ἀπνθηελόλησλ ηὸ ζῶκα, ηὴλ δὲ [9]
ςπρὴλ κὴ δπλακέλσλ ἀπνθηεῖλαη...", δειώλεηαη ηὸ πλεπκαηηθὸ ζηνηρεῖν ηῆο ὑπάξμεώο καο. Σέινο, ζηὸ ηξίην: "Πᾶζα ςπρὴ ἐμνπζίαηο ὑπεξερνύζαηο ὑπνηαζζέζζσ...", ἐλλνεῖ ηὸλ ὅιν ἄλζξσπν. Ὀινθιεξώλνληαο ηὴλ ἑλόηεηα αὐηὴ πεξὶ ηῆο ςπρῆο, ἂο δνῦκε ηί δηδάζθνπλ νἱ Παηέξεο ηῆο Ἐθθιεζίαο καο γηὰ ηὴλ ζπκθπία ςπρῆο θαὶ ζώκαηνο. Σρέζηο ςπρῆο θαί ζώκαηνο Ὁ Ἅγηνο Νηθόδεκνο ὁ Ἀγηνξείηεο παξνκνηάδεη ηὴλ ςπρὴ θαὶ ηὸ ζῶκα ὡο δπὸ ζπληξόθνπο ζηνὺο ὁπνίνπο "ὁ Θεὸο ἔβαιελ εἰο ηὸλ θόζκνλ ηνῦηνλ δηὰ λὰ πξαγκαηεπζνῦλ θαὶ θαζ' ἕλαο λὰ παίξλεη κεξίδηνλ θαηὰ ηὴλ θπζηθὴλ ἀμίαλ ὁπνῦ ἔρεη" ("Ὁδεγὸο Ὀξζνδνμίαο" Ἁγίνπ Νηθνδήκνπ ,ζει. 288-9). Ἐδῶ ρξεηάδεηαη λὰ ὑπνγξακκίζνπκε ὅηη ὁ Ἅγηνο Ἀλαζηάζηνο ὁ ηλαΐηεο δηαηππώλεη ηὴλ ἄπνςε ὅηη: "Οὔηε γὰξ ζῶκα πξὸ ηῆο ςπρῆο ὑθίζηαην, νὔηε ςπρὴ πξὸ ηνῦ ζώκαηνο" (PG. 89, 724) ζπλεγνξῶλ κὲ ηὸλ Ἅγην Ἰσάλλε ηὸλ Γακαζθελὸ πνὺ θαηεγνξεκαηηθὰ ηνλίδεη: "ἅκα δὲ ηὸ ζῶκα θαὶ ἡ ςπρὴ πέπιαζηαη, νὐ ην κὲλ πξῶηνλ, ηὸ δὲ ὕζηεξνλ" (Ἀξρηκ. Ἱεξνζένπ Βιάρνπ, "Ὀξζόδνμε Φπρνζεξαπεία", Ἔδεζζα 1987, ζει.97). Δἶλαη γλσζηὴ ζὲ ὅινπο καο ἡ ἀπνξία ηνῦ πνηεηνῦ ηῆο λεθξσζίκνπ Ἀθνινπζίαο: "πῶο ςπρὴ ἐθ ηνῦ ζώκαηνο βηαίσο ρσξίδεηαη;", "πῶο ἀπνηέκλεηαη ζείσ βνπιήκαηη ὁ θπζηθόηαηνο δεζκὸο ηῆο ζπκθπίαο;". Αὐηὴ ἡ ζπλύπαξμε θαὶ ἡ ζπκθπία ζώκαηνο θαὶ ςπρῆο θαὶ ὁ δεζκὸο ὕιεο θαὶ πλεύκαηνο, ἐμεγεῖ ὁ Ἅγηνο Γξεγόξηνο Νύζζεο, ἀπνζθνπεῖ ζηὴλ ἐθπιήξσζε κηᾶο ἀλαγθαίαο ιεηηνπξγίαο, ζηὴλ ἐπάλνδν "εἰο ηὸ ἀξραῖνλ θάιινο, ἐλ ᾧ θαη' ἀξρὰο ἐκνξθώζεκελ, θαη' εἰθόλα γελόκελνη ηνῦ ἀξρεηύπνπ" (PG. 46, 512). ηεξηδόκελνο ζηὸ ἀπνζηνιηθὸ ρσξίν Β' Κνξ. ε', 10 : "Σνὺο γὰξ πάληαο ἡκᾶο θαλεξσζῆλαη δεῖ ἔκπξνζζελ ηνῦ βήκαηνο ηνῦ Υξηζηνῦ, ἵλα θνκίζεηαη ἕθαζηνο ηά δηὰ ηνῦ ζώκαηνο πξὸο ἃ ἔπξαμελ, εἴηε ἀγαζὸλ εἴηε θαθόλ", ὁ Ἅγηνο Γηνλύζηνο ὁ Ἀξενπαγίηεο παξαηεξεῖ ὅηη ζῶκα θαὶ ςπρὴ εἶλαη "ὁκόδπγα θαὶ ὁκνπόξεπηα" ἀθνῦ ὅπσο ιέεη θαὶ ηὰ δύν ζηνηρεῖα θαηαγξάθεθαλ ζηὸ βηβιίν ηῆο δσῆο θαὶ ἀγσλίζζεθαλ ηὸλ ἀγῶλα ηῆο πίζηεο "θαηὰ ηνὺο ζείνπο αὐηῶλ ἱδξώηαο" (PG. 3, 553). Καὶ ζπλερίδεη δηδάζθνληάο καο ὅηη ὁ ζπνπδαηόηεξνο ιόγνο εἶλαη ὅηη ηὰ ζώκαηα, ἐλσκέλα κὲ ηὶο ςπρὲο πνὺ ἐλώζεθαλ ζὲ ηνύηε ηὴ δσή, ἔγηλαλ κέιε ηνῦ ώκαηνο ηνῦ Υξηζηνῦ, δειαδὴ ηῆο Ἐθθιεζίαο! Σὸ αὐηὸ βίσκα θαὶ ηὴλ ζρεηηθὴ ἐκπεηξία ηῶλ ἁγίσλ ζηὸ ζέκα αὐηὸ δηαηππώλεη θαὶ ὁ Ἅγηνο Γξεγόξηνο ὁ Θενιόγνο πνὺ ἐπηγξακκαηηθὰ ἀλαθέξεη πὼο ἡ ςπρὴ "ζπγθιεξνλνκεῖ ηνύηῳ (καδὶ κὲ ηὸ ζῶκα) ηῆο ἐθεῖζελ δόμεο". Αὐηὸ βεβαίσο ζὰ γίλεη κεηὰ ηὴλ ἀλάζηαζε, ὅηαλ ἡ ςπρὴ ζὰ πάξεη θαὶ πάιηλ "κηθξὸλ ὕζηεξνλ θαὶ ηὸ ζπγγελὲο ζαξθίνλ κὲ ηὸ ὁπνῖνλ ζπκβίσζε θαὶ ζπλεθηινζόθεζε". ηὸ ζεκεῖν αὐηὸ πξέπεη λὰ δηεπθξηληζηεῖ ὅηη ἡ ςπρὴ εἶλαη κὲλ ὁκόδπγε θαὶ [10]
ὁκνπόξεπηε κὲ ηὸ ζῶκα θαὶ ηὸ ζῶκα κεηέρεη ζηὴλ πλεπκαηηθὴ δσὴ ηνῦ πηζηνῦ (ἰδηαίηεξα ἡ θαξδηά, ηὸ αἷκα, ηὸ ἧπαξ θαὶ νἱ λεθξνὶ ὅπσο δηαβάδνπκε ζηὰ ρσξία Λεπηη. 17, 14/ Γελ. 49, 6/ Φάικ. 79, 21/ Ἰεξ. 17, 10), ὅκσο ἡ ςπρή "ηά ηνῦ ζώκαηνο κέιε θαὶ ἐλεξγεῖ θαὶ θηλεῖ ἕθαζηνλ πξὸο ηὴλ ἰδίαλ ἐλέξγεηαλ" θαηὰ ηὸλ Ἅγην Γξεγόξην ηὸλ ηλαΐηε (Φηινθ. η. Γ' πα' 42). Ἐλῶ θαὶ ὁ Ὅζηνο Θαιάζζηνο ἐληζρύεη ηὴ ζέζε αὐηὴ δηαθεξύζζνληαο ὅηη "ὅπσο ἔξγν ηνῦ Θενῦ εἶλαη λὰ δηνηθῆ ηὸλ θόζκν, νὕησ θαὶ ςπρῆο θπβεξλῆζαη ηὸ ζῶκα" (Φηινθ. η.Β', ια' ζει.207). ηό ζεκεῖν απηφ πξέπεη λά ηνληζηεῖ ηό γεγνλφο ὅηη ἡ ςπρή εἶλαη ἀλεμάξηεηε ηνῦ ζψκαηνο ὅπσο ἐμεγνῦλ θαί νἱ παλεπηζηεκηαθνί θαζεγεηέο Ξ. Παπαραξαιάκπνπο θαί Ἀ. Βνπξιῆο (" Φάθειινο Μαζήκαηνο Υξηζηηαληθή Ἠζηθή Α", ζει. 97-98) : "Γπλάκεζα δέ λά δηαθξίλνκελ ηξεῖο βαζκίδαο ἀλαπηχμεσο θαί ἐλεξγείαο ηῆο ςπρῆο, ἐλ ηαῖο ὁπνίαηο αὕηε θαζίζηαηαη θαηά ηφ κᾶιινλ ἤ ἧηηνλ ἀλεμάξηεηνο ἀπφ ηῶλ ἐπελεξγεηῶλ θαί ἐπηδξάζεσλ ηνῦ ζψκαηνο θαί ηῆο ἐμσηεξηθῆο θχζεσο. Καί ἐλ κέλ ηῇ πξψηῃ θαί θαησηάηῃ βαζκίδη ηῆο ἑαπηῆο ἀλαπηχμεσο ἡ ςπρή, ἐλ ἀκέζῳ ἐπαθῇ πξφο ηήλ ζσκαηηθήλ θαί ηήλ ἐμσηεξηθήλ θχζηλ εὑξηζθνκέλε, εἰζδέρεηαη δηά ηῶλ αἰζζήζεσλ ηάο ἐμσηεξηθάο ἐληππψζεηο θαί ζρεκαηίδεη παξαζηάζεηο ἐλ ηῷ ἐγθεθάιῳ, ἔπεηηα δέ δηαηίζεηαη (ἡ ςπρή) εὐαξέζησο ἤ δπζεξέζησο πξφο ηάο ἐληππψζεηο ηαχηαο θαί ξπζκίδεη ηά δηεγεηξφκελα δηά ηῶλ ἐμσηεξηθῶλ ἐξεζηζκάησλ θαί ἐπηδξάζεσλ εὐάξεζηα ἤ δπζάξεζηα ζπλαηζζήκαηα. Ἐλ δέ ηῇ δεπηέξᾳ ἀλσηέξα βαζκίδη ἡ ςπρή θαζίζηαηαη πεξηζζφηεξνλ ἀλεμάξηεηνο ἀπφ ηῆο αἰζζεηηθῆο θχζεσο...ζρεκαηίδεη γεληθάο ἐλλνίαο, θξίζεηο θαί ζπιινγηζκνχο, ξπζκίδεη ηά...ζπλαηζζήκαηα (λφεζηο, βνχιεζηο, ζπλαίζζεζηο)...θαί δηά κέλ ηῆο δηαλνίαο λνεῖ ηάο ὑςίζηαο ἰδέαο πεξί Θενῦ, ςπρῆο, ἀζαλαζίαο, αἰσληφηεηνο θ.ι.π., δηά δέ ηῆο βνπιήζεσο πξνζαξκφδεηαη ὑπφ ηάο ἐληνιάο θαί ηνχο λφκνπο ηνῦ ἀπνιχηνπ Ὄληνο...θαί δηεγείξνληαη ηά ὕςηζηα ζπλαηζζήκαηα, νἷα ηά δηαλνεηηθά, ηά ζξεζθεπηηθά, ηά ἠζηθά, ηά θαιαηζζεηηθά, ηά ζπκπαζεηηθά θ.ι.π....ἡ θαηά Υξηζηφλ δσή δέλ ἐμαξηᾶηαη ἐθ ηῆο ζσκαηηθῆο θαηαζηάζεσο ηνῦ ἀλζξψπνπ, νὐδέ ἐθ ηῆο θαιῆο ιεηηνπξγίαο ἤ κή ὀξγάλσλ ηηλῶλ ηνῦ ἀλζξσπίλνπ ζψκαηνο, νὐδέ θαί αὐηνῦ ηνῦ ἐγθεθάινπ, ἀιι' ἐθ ηῆο ὅιεο ἔλαληη ηνῦ Υξηζηνῦ ηνπνζεηήζεσο θαί ἐλ Υξηζηῷ δηαβηψζεσο ηνῦ ὅινπ ςπρνζσκαηηθνῦ ἀλζξψπνπ". Ἡ ἀλεμαξηεζία ηῆο ςπρῆο ἀπφ ηφ ζῶκα ὅκσο ὑπνζηεξίδεηαη θαί ἀπφ ηφλ Μεηξνπνιίηε Ναππάθηνπ θ.θ. Ἱεξφζεν ὁ ὁπνῖνο γξάθεη ζρεηηθά ("Ὀξζφδνμε Φπρνζεξαπεία", ζει. 104) : " Καί ὅηαλ ἀθφκε βιάπηνληαη ὁξηζκέλα κέιε ηνῦ ζψκαηνο, ὅηαλ ἐμαρζνῦλ ηά κάηηα ἤ θσθαζνῦλ ηά αὐηηά, ἡ ςπρή δέλ ἔρεη ιηγφηεξεο πξνλνεηηθέο δπλάκεηο ηνῦ ζψκαηνο". ηήλ ἴδηα ζπλάθεηα ζά κπνξνχζακε λά παξαζέζνπκε θαί ηή ζενθψηηζηε δηδαζθαιία ηνῦ Ἁγίνπ Μαθαξίνπ ( "Migne, η.34, ζει. 553) : [11]
" Δἰπέ κνί, ἐλ ὅισ ηῷ ζψκαηη θεῖηαη ἡ ςπρή ηνῦ ἀλζξψπνπ, ἤ ἐλ ἐλί ηφπσ; Καί εἰ κέλ εἴπε ζνί, ὅηη ἐλ ὅισ ηῷ ζψκαηη, εἰπέ αὐηῷ : Καί πῶο ηέκλνπζη ηήλ ρεῖξα ηνῦ ἀλζξψπνπ ἤ ηφλ πφδα θαί νὐ θφπηεηαη θαί ἡ ςπρή, ἀιιά πάιηλ δεῖ ὁ ἄλζξσπνο, θαί νὐθ ἀπνζλήζθεη; Δἰ δέ εἴπε ζνη, ἐλ ἐλί κέξεη θεῖηαη, πάιηλ εἰπέ: Καί πῶο εἰζί ηά ἄιια κέιε ηνῦ ἀλζξψπνπ ρσξίο ςπρῆο, θαί πῶο δχλαηαη ἄςπρνλ κέινο ἔρεηλ ὁ ἄλζξσπνο;...Πᾶλ γάξ ηφ κή ἔρνλ ςπρήλ λεθξφλ ἐζηί, θαί νὐθ νἶδαο ηί ιέγεηο. Ἐγψ δέ εἴπσ ζνη, ἐλ πνίῳ ηφπῳ θαί πνίῳ ηξφπῳ, θαί πνῦ ἀλαπαχεηαη ἡ ςπρή...Καηνηθεῖ δέ ἡ ςπρή ἐλ ηῇ θαξδίᾳ, θαί ἐλ ηῷ ὄπηζζελ κέξεη ηῆο θεθαιῆο...θαί ἐλ ηαῖο βαζηιηθαῖο θιεςίλ. Γηά ηνῦην ἤλ ἄλ ὥξαλ ηξσζῆ ἡ θαξδία, ἤ ἐθ ηῆο βαζηιηθῆο θιεβφο αἷκα ξεχζε πνιχ, ἤ ἡ θεθαιή θξνπζζῆ θαί ηκεζῆ ὑπφ μίθνπο, παξεπζχο ρσξίδεηαη ηνῦ ζψκαηνο ἡ ςπρή, θαί λεθξφλ ηφ ζῶκα εὑξίζθεηαη. Καηνηθνῦζα δέ ἡ ςπρή ἐλ ηνῖο ηξηζί ηνχηνηο κέξεζηλ, ὅισ ηῷ ζψκαηη κεηαδίδνπζη ηῆο νἰθείαο δσηηθῆο δπλάκεσο"! Σέινο, εἶλαη παηεξηθή δηδαζθαιία ὅηη θαί αὐηφο ὁ παξαγφκελνο θαί ἐθθεξφκελνο ιφγνο ἀπφ ηά ζσκαηηθά ὄξγαλα (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαί ηνῦ ἐγθεθάινπ ὡο εἶλαη θπζηθφ) δέλ εἶλαη ηίπνηε ἄιιν παξά "ἔθθξαζηο ςπρηθῆο παξνξκήζεσο θαί ὑπαγνξεχζεσο" ( Φάθειινο Μαζήκαηνο Υξηζηηαληθή Ἠζηθή Α, ζει. 44). Μεηὰ ἀπὸ ὅια αὐηὰ πνηὸο κπνξεῖ λὰ ἰζρπξηζηεῖ ὅηη κπνξεῖ (θαηὰ ηὴλ ἐπηζηήκε) λὰ ζεσξεζεῖ ἕλαο "ἐγθεθαιηθὰ λεθξόο" ὡο ἀκεηάθιεηα λεθξὸο ὅηαλ ἡ ςπρὴ ζαθῶο παξακέλεη καδὶ κὲ ηὸ ζῶκα κέρξη ὁ Θεὸο λὰ ἐπηηξέςεη ηὴ ιύζε ηῆο ζπκθπίαο, ὁπόηε θαὶ ηὰ δπὸ ὁκνπόξεπηα κέξε ἀπέξρνληαη ηνῦ θόζκνπ ηνύηνπ ρσξὶο ρξνληθὲο ἀπνζηάζεηο, ὅπσο δηαπηζηώζακε ἀπὸ ηὰ πηὸ πάλσ ἐθηεζέληα ζεόπλεπζηα ιόγηα ηῶλ Παηέξσλ ηῆο Ἐθθιεζίαο καο; Ἡ θαξδία ὡο ἡγεκνληθό ὀξγαλν Δἶλαη ὅκσο ὥξα λὰ δνῦκε θαὶ ηὸ πεξὶ ηῆο θαξδίαο "ἀπόζεηνλ θάιινο" ηῆο Παηεξηθῆο ζνθίαο! ηὸ ἐξώηεκα "ηί εἶλαη ἡ θαξδία" ηὴλ ἀπάληεζε δίλεη ὁ Ἅγηνο Γξεγόξηνο ὁ Παιακᾶο: " Ἡ θαξδία ηνῦ ἀλζξώπνπ εἶλαη ηὸ ἡγεκνληθὸ ὄξγαλν, ὁ ζξόλνο ηῆο Υάξηηνο. Ἐθεῖ βξίζθεηαη ὁ λνῦο θαὶ ὅινη νἱ ινγηζκνὶ ηῆο ςπρῆο" ("Ὀξζόδνμε Φπρνζεξαπεία", Ἀξρηκ. Ἱεξνζένπ Βιάρνπ, Ἔδεζζα 1987, ζει. 102-3). Καξδία εἶλαη ἀθόκε ἀθ' ἑλὸο κὲλ ηὸ ζαξθηθὸ ὄξγαλν, ἀθ' ἑηέξνπ δὲ ηὸ θέληξν ηῆο ὑπάξμεώο καο κέζα ζηὸ ὁπνῖν γίλεηαη ἡ θνηλσλία θαὶ ἡ ἔλσζή καο κὲ ηὸλ Θεό. Αὐηὸ ἐπηβεβαηώλεη ὁ Ἅγηνο Μάξθνο ὁ Ἀζθεηὴο ἑξκελεύνληαο ηὸ ιόγν ηνῦ Κπξίνπ: "ἡ βαζηιεία ηνῦ Θενῦ ἐληὸο ὑκῶλ ἐζηίλ"(Λνπθ. Ηδ' 21). Ὁ Ὅζηνο Μάξθνο ιέγεη ὅηη πξέπεη θαλεὶο λὰ ἔρε ηὴ Υάξε ηνῦ Ἁγίνπ Πλεύκαηνο ἐλεξγνῦζα ζηὴλ θαξδηά ηνπ θαὶ ἔηζη λὰ εἰζέιζε θαη' ἀλαινγίαλ ζηὴ Βαζηιεία ηνῦ Θενῦ "ρξῆ πξῶηνλ ἐλ ηῇ θαξδίᾳ ἐλεξγνῦζαλ ἔρεηλ ηὴλ ράξηλ ηνῦ Ἁγίνπ Πλεύκαηνο θαὶ νὕησ θαηὰ [12]
ἀλαινγίαλ εἰζειζεῖλ εἰο ηὴλ Βαζηιείαλ ηῶλ Οὐξαλῶλ" (Φηινθ. Α' ξκζ', 119). ηὸ ζεκεῖν αὐηὸ ἂο ζπκεζνῦκε ηί ἔιεγε ὁ καθαξηζηὸο Γέξνληαο σθξόληνο: "Πεδίνλ ηνῦ πλεπκαηηθνῦ ἀγῶλνο δη' ἕθαζηνλ ἄλζξσπνλ πξὸ παληὸο εἶλαη ἡ ἑαπηνῦ θαξδία...ὃζηηο... θαηαλνεῖ ηὸ ιόγν ηνῦ πξνθήηνπ Γαβὶδ "πξνζειεύζεηαη ἄλζξσπνο, θαὶ θαξδία βαζεία" (Φαικ. μγ', 7). Ἔηζη, κπνξνῦκε λὰ πνῦκε ὅηη ἡ θαξδηὰ εἶλαη ὁ ρῶξνο ἐθεῖλνο ὅπνπ ἀλαπηύζζεηαη ὅιε ἡ πλεπκαηηθὴ δσή, πνὺ ἐλεξγεῖ ἡ ἄθηηζηε ἐλέξγεηα ηνῦ Θενῦ...ἡ Υάξε ηνῦ Θενῦ ἐξγάδεηαη κπζηηθὰ ηὴ ζσηεξία ηνῦ ἀλζξώπνπ κέζα ζηὴλ θαξδηά ηνπ ("Ὀξζόδνμε Φπρνζεξαπεία", ζει. 148). Ἀιιὰ ηνῦην ζπκβαίλεη θαὶ ἐμσηεξηθὰ ηῆο θαξδίαο ὅπσο ἐπηζεκαίλεη ὁ Ἅγηνο Γηάδνρνο Φσηηθῆο. "Ὅηαλ ὁ ἄλζξσπνο ηεξεῖ ηὶο ἐληνιὲο ηνῦ Υξηζηνῦ θαὶ κλεκνλεύεη ηὸ ὄλνκα ηνῦ Υξηζηνῦ ἀθαηάπαπζηα, ηόηε ηὸ πῦξ ηῆο Θείαο Υάξηηνο θηλεῖηαη θαὶ ζηὰ ἐμσηεξηθὰ αἰζζεηήξηα ηῆο θαξδίαο ("Ὀξζόδνμε Φπρνζεξαπεία", ζει. 156). Ὅια ηὰ παξαπάλσ ἐπηβεβαηώλνληαη θαὶ ἀπὸ ηὸλ Ἀπόζηνιν Παῦιν πνὺ ἀπεπζπλόκελνο ζηνὺο Ρσκαίνπο (Ρσκ. ε',5) ἀπνθαιύπηεη πὼο "ἡ ἀγάπε ηνῦ Θενῦ ἐθθέρπηαη ἐλ ηαῖο θαξδίαηο ἡκῶλ". Δἶλαη ἄιισζηε γλσζηὴ ἡ παηεξηθὴ δηδαζθαιία ὅηη κεηὰ ηὸ ἅγην Βάπηηζκα ἡ Υάξε ηνῦ Θενῦ βξίζθεηαη ζηὸ βάζνο ηῆο θαξδηᾶο, ἐλῶ ὁ δηάβνινο ἐλεξγεῖ ἐμσηεξηθά, ζηὸ πεξηθάξδην. Μὲ ηὴλ ἔλλνηα αὐηὴ εἶπε ὁ Ἀπόζηνινο Πέηξνο ζηὸλ Ἀλαλία "Ἀλαλία, δηαηὶ ἐπιήξσζελ ὁ ζαηαλᾶο ηὴλ θαξδίαλ ζνπ...;" (Πξάμ. ε',5). Σὸ ηειεπηαῖν αὐηὸ ρσξίν κᾶο δίλεη ηὴλ εὐθαηξία λὰ ἀζρνιεζνῦκε κὲ ηὰ πάζε πνὺ πιεκκπξίδνπλ ηὴλ θαξδηὰ γηὰ λὰ δνῦκε ζηὴ ζπλέρεηα θαὶ ηὴ δηάθξηζε κεηαμὺ ζαξθηθῆο θαὶ πλεπκαηηθῆο θαξδίαο θαὶ λὰ δηαπηζηώζνπκε ηὴ ζρέζε κεηαμὺ ηνπο ὅζνλ ἀθνξᾶ ηὴ ζσηεξία ηνῦ ἀλζξώπνπ. Ἂο ἀθνινπζήζνπκε ηὸλ Ἅγην Γηάδνρν Φσηηθῆο γηὰ λὰ βεβαησζνῦκε πὼο "ὅηαλ ἡ Υάξε ηνῦ Θενῦ βξίζθεηαη ζηὴλ θαξδηὰ ηνῦ ἀλζξώπνπ, ηόηε νἱ δαίκνλεο ζὰλ ζθνηεηλὰ ζύλλεθα κεηαζρεκαηίδνληαη ζηὰ πάζε ηῆο ἁκαξηίαο, ἀιιὰ θαὶ εἰο κεηεσξηζκνὺο πνηθίινπο... ἳλα ηὴλ κλήκελ κεηεσξίδνληεο ηνῦ λνῦ ηεο πξὸο ηὴλ ράξηλ αὐηὸλ ὁκηιίαο ἀπνζηῶζηλ" ("πδεηήζεηο γηὰ ηὴλ Ὀξζόδνμε Φπρνζεξαπεία", Η.Μ. Γελεζιίνπ ηῆο Θενηόθνπ 1988, ζει. 162). Ἑπνκέλσο, γξάθεη ὁ Μεηξνπνιίηεο Ναππάθηνπ θ. Ἱεξόζενο Βιάρνο, κέζα ζηὴλ θαξδηὰ γίλεηαη ἡ κεγαιύηεξε κάρε. Ὅηαλ ἐθεῖ ληθήζε ὁ Υξηζηὸο θαὶ ἡηηεζεῖ ὁ δηάβνινο, ἔξρεηαη εἰξήλε ἐζσηεξηθὴ θαὶ ἐμσηεξηθή ("Ὀξζόδνμε Φπρνζεξαπεία", ζει. 157). Αὐηὴ ηὴλ θαηάζηαζε ἐπηβεβαηώλεη ὁ Ἅγηνο Μαθάξηνο ιέγνληαο πὼο "ἡ Υάξηο ηνῦ Θενῦ βαζηιεύεη εἰο ὅινπο ηνὺο ινγηζκνὺο θαὶ ηὰ κέιε, δηόηη ἐθεῖ εἶλαη ὁ λνῦο θαὶ ὅινη νἱ ινγηζκνὶ ηῆο ςπρῆο" (Μνλαρνῦ Θενθιήηνπ Γηνλπζηάηνπ, "Ὁ Ἅγηνο Γξεγόξηνο ὁ Παιακᾶο", Θεζζαινλίθε 1976, ζει. 103). Ὅια ηὰ παξαπάλσ κᾶο ὁδεγνῦλ ζηνὺο ζεόπλεπζηνπο ιόγνπο ηνῦ Ἁγίνπ Γξεγνξίνπ Νύζζεο: "ἡ [13]
ζέσζε γίλεηαη θαηνξζσηὴ κὲ ηὴλ ἀλαθαίληζε θαὶ ηὴλ θάζαξζε ηῆο θαξδηᾶο. Ὁ Θεὸο ηὸ εἶρε ὑπνζρεζεῖ ἀπὸ ηὰ παιαηὰ ρξόληα κὲ ηὸ ζηόκα ηνῦ Πξνθήηνπ Ἰεδεθηήι(ηα' 19) : "Καὶ δώζσ αὐηνῖο θαξδίαλ ἑηέξαλ θαὶ πλεῦκα θαηλὸλ δώζσ ἐλ αὐηνῖο θαὶ ἐθζπάζσ ηὴλ θαξδίαλ ηὴλ ιηζίλελ ἐθ ηῆο ζαξθὸο αὐηῶλ θαὶ δώζσ αὐηνῖο θαξδίαλ ζαξθίλελ" (Ἁγίνπ Γξεγνξίνπ Νύζζεο, "Λόγνη εἰο ηνὺο Μαθαξηζκνύο", Ἀζήλα 1990, ζει. 297). Δίλαη ηέινο εθπιεθηηθά ηα ιεγφκελα ηνπ Αγίνπ Νηθνδήκνπ ηνπ Αγηνξείηνπ ( " πκβνπιεπηηθφ Δγρεηξίδην", Δθδφζεηο ρνηλά, Βφινο 1969, ζει. 110) : " Ζ θαξδία πξψηε θαηαβιεζείζα παξά ηεο θχζεσο, αλαινγνχζα ησ κέιινληη ζπλίζηαζζαη δψσ, ηελ παξά θχζεσο ιακβάλεη θαηαβνιήλ" αθνχ φπσο γλσξίδνπκε απφ εθεί πξνέξρνληαη φια ηα πάζε θαη νη βιάζθεκνη ινγηζκνί! Σρέζηο ζαξθηθῆο θαί πλεπκαηηθῆο θαξδίαο Πηὸ πάλσ ἔγηλε κλεία ηῆο ζαξθηθῆο θαξδίαο ἡ ὁπνία δὲλ ηαπηίδεηαη κὲ ηὴλ πλεπκαηηθὴ θαξδία, ἀιιὰ ὅπσο ζεκεηώλεη ὁ Ἅγηνο Θεόιεπηνο, Μεηξνπνιίηεο Φηιαδειθείαο, "αὐηὴ ἡ πλεπκαηηθὴ θαξδία βξίζθεηαη ζύκθσλα κὲ ηὴ δηδαζθαιία ηῶλ ἁγίσλ Παηέξσλ κέζα ζηὴ ζαξθηθὴ θαξδηά, ζὰλ ζὲ ὄξγαλν ("Ὀξζόδνμε Φπρνζεξαπεία", ζει. 154). Ἀλαθνξηθὰ κὲ ηὴ ζρέζε ζαξθηθῆο θαὶ πλεπκαηηθῆο θαξδηᾶο, ζρνιηάδνληαο ὁ Ἅγηνο Γξεγόξηνο ὁ Παιακᾶο ηὰ ρσξία: α) ηνῦ Ἀπ. Παύινπ "ἡ ἐπηζηνιὴ ἡκῶλ...ὑκεῖο ἐζηε...ἐγγεγξακκέλε ἐλ ηαῖο θαξδίαηο ἡκῶλ...ἀιι' ἐλ πιαμὶ ζαξθίλαηο θαξδίαηο (Β' Κνξ. γ' 2-3) θαὶ β) ηνῦ Ἁγίνπ Μαμίκνπ ηνῦ Ὀκνινγεηνῦ "ἐλ γνῦλ ηῇ θαξδίᾳ ηαύηε γεγνλὼο ὁ Θεὸο ἀμηνῖ ηὰ ἴδηα γξάκκαηα δηὰ ηνῦ πλεύκαηνο ἐγραξάηηεζζαη θαζάπεξ ηηζὶ κσζατθαῖο πιαμί (Γξεγνξίνπ Παιακᾶ, ΔΠΔ 2, ζει. 124-6), δηαθεξύζζεη πὼο ζηὴλ θαξδηά, ηὸ ζαξθηθὸ ὄξγαλν, ὑπάξρεη ἡ πλεπκαηηθὴ θαξδηά! Σὴλ ἴδηα ὑπνγξάκκηζε, κὲ ἄιια ιόγηα, θάλεη θαὶ ὁ Ἅγηνο ηινπαλὸο ὁ Ἀζσλίηεο πνὺ ἐθζέηεη ηό ὅηη "ὅηαλ ὁ λνῦο ἐπηζηξέθε ἀπὸ ηὴ δηάρπζή ηνπ, ηόηε πξῶηνλ εὑξίζθεη ηὴλ θπζηθὴ θαξδηὰ θαὶ ζηὴ ζπλέρεηα εἰζέξρεηαη ζηὴλ πλεπκαηηθὴ θαξδηά…εηζεξρφκελνο ν αζθεηήο δηα ηνπ λνφο εηο ηελ θαξδίαλ, πξψηνλ εηο απηήλ ηελ ζαξθίλελ θαξδίαλ, αξρίδεη λα δηεηζδχε εηο εθείλα ηα βάζε ηεο, φπνπ δελ είλαη πιένλ ζαξμ. Δπξίζθεη ηελ βαζείαλ θαξδίαλ, ηελ πλεπκαηηθήλ...". (Ἀξρηκ. σθξνλίνπ, "Ὁ Ἃγηνο ηινπαλόο", Ἔθδ. Ὀξζόδνμε Κπςέιε, ζει. 47-8). Ἐκθνξνύκελνο ἀπὸ ηὸ ἴδην παηεξηθὸ πλεῦκα ὁ ἀείκλεζηνο δνγκαηνιόγνο Π. Σξεκπέιαο ζρνιηάδεη ηὸ ρσξίν Β' Κνξ. γ', 3 : "...ἐλ πιαμὶ θαξδίαηο ζαξθίλαηο", γξάθνληαο ηά ἐμῆο: "Καὶ ἐὰλ ἐλ ηῇ Π.Γ. αἱ ζενράξαθηνη πιάθεο, ἐπὶ ηῶλ ὁπνίσλ εἶρε γξαθεῖ ὁ λόκνο, ἦζαλ ἀπνηεζεηκέλαη ἐλ ηῇ θηβσηῷ ηῆο δηαζήθεο, ἤδε θηβσηόο ηῆο Κ.Γ. ἀιιὰ θαὶ πιάθεο ζενράξαθηνη εἶλαη ἡ θαξδία παληὸο ἀιεζῶο πηζηνῦ, δηόηη ἐλ [14]
αὐηῇ, ηὸ Πλεῦκα δηὰ ηῆο ράξηηόο ηνπ ἐγγξάθεη ηνὺο λόκνπο θαὶ ηὰο ἐληνιὰο ηνῦ Θενῦ...θαὶ ὅπσο πξναλήγγεηιελ ὁ Κύξηνο δηὰ ηνῦ Πξνθήηνπ Ἱεξεκίνπ (ιε', 33) "δηδνὺο δώζσ λόκνπο κνπ εἰο ηὴλ δηάλνηαλ αὐηῶλ, θαὶ ἐπὶ ηὰο θαξδίαο αὐηῶλ γξάςσ αὐηνύο" (Π. Σξεκπέια, Ὑπόκλεκα εἰο ηὰο ἐπηζηνιάο-Β' Κνξηλζίνπο, ζει. 454). ηὴ ζπλέρεηα ζὰ δνῦκε κεξηθὰ ἀθόκε ἀπὸ ηὰ ζεόπλεπζηα θαὶ κειηζηάιαθηα ιόγηα ηῶλ Παηέξσλ ηῆο Ἐθθιεζίαο καο ζρεηηθὰ κὲ ηὴ ζρέζε ζαξθηθῆο θαὶ πλεπκαηηθῆο θαξδίαο. Ὁ Ἅγηνο Μάμηκνο ὁ Ὀκνινγεηήο καο πιεξνθνξεῖ ὅηη ἡ θαξδία εἶλαη ηὸ κέξνο ὅπνπ εὑξίζθνληαη ςπρή, λνῦο θαὶ ινγηζκνί, παξνπζηάδεη δὲ αὐηὴλ ὡο ἡγεκνληθὸ ὄξγαλν, ηνῦ ὁπνίνπ ἡ θαιὴ ἢ ἡ θαθὴ θαηάζηαζηο ἔρεη ἄκεζνλ ἐπίδξαζηλ ἐπὶ ηνῦ λνῦ θαὶ ηῶλ ινγηζκῶλ ηῆο ςπρῆο (Υ. σηεξνπνύινπ, "Οἱ Νεπηηθνὶ Παηέξεο πεξὶ ηῆο θαηὰ Υξηζηὸλ ηειεηώζεσο ηνῦ ἀλζξώπνπ", Ἀζῆλαη 1994, ζει. 177). Ὁ Μεηξνπνιίηεο Ναππάθηνπ θαὶ Ἁγίνπ Βιαζίνπ θ.θ. Ἱεξόζενο Βιάρνο γξάθεη ζρεηηθὰ κὲ ηὴλ θαξδηά: " Ὁ Κύξηνο καθαξίδεη ηνὺο θαζαξνὺο ζηὴλ θαξδηά (Μαηζ. ε',8). ηὴλ θαξδηά, ζπλερίδεη, ἀπνθαιύπηεηαη ὁ Θεὸο θαὶ ἐθεῖ Σὸλ γλσξίδεη ὁ ἄλζξσπνο". Ἐπαλαιακβάλεη ἔηζη ὁ εβαζκηώηαηνο ηὰ ὅζα δηδάζθεη ὁ Ἅγηνο πκεὼλ ὁ Νένο Θενιόγνο πεξὶ λνεξᾶο πξνζεπρῆο: "ἀπὸ ἐθεῖζελ κέζα, ἀπὸ ηὸ βάζνο ηῆο θαξδίαο, ἀλαπέκπε ηὰο εὐρὰο εἰο ηὸλ Θεόλ, θαὶ ἀθ' νὗ ἐθεῖζελ ἀπὸ κέζα ἀπὸ ηὴλ θαξδίαλ γεπζῆ ὅηη εἶλαη ρξεζηὸο ὁ Κύξηνο θαὶ γιπθαλζεῖ, πιένλ δὲλ ζέιεη καθξύλε ὁ λνῦο ἀπὸ ηὸλ ηόπνλ ηῆο θαξδίαο (Φηινθ. Δ', 285). πλεπῶο, ἡ θαξδία ἡ ζαξθηθὴ πνὺ πεξηέρεη ηὴλ πλεπκαηηθὴ θαὶ γεύεηαη θαὶ αὐηὴ ηὰ ἀγαζὰ ηῆο ἐπηθνηλσλίαο ηῆο πλεπκαηηθῆο θαξδίαο κὲ ηὸλ Θεό-δεκηνπξγό ηεο, ὅηαλ ζπλερίδεη λὰ πάιιεηαη, δεῖ. Καὶ ὅηαλ εἶλαη δσληαλὴ ἡ θαξδία ἐπηθνηλσλεῖ κὲ ηὸλ Θεὸλ θαὶ "ηξέθεηαη" ἀπὸ αὐηὴλ ηὴλ ἐπηθνηλσλία. Πνηὸο κπνξεῖ λὰ δηαθόςεη αὐηὴλ ηὴλ ζσηήξην ζρέζε; Πνηὸο ζὰ ηνικήζεη λὰ δηαθόςεη κηὰ ηέηνηα "ζπλνκηιία"; Πξὶλ ὅκσο δώζνπκε ηὴλ ἀπάληεζε ζηὰ ἐξσηήκαηα αὐηὰ ἂο δνῦκε ηὴλ δηδαζθαιία ηῶλ Ἁγίσλ Παηέξσλ ἀλαθνξηθὰ κὲ ηίο ζρέζεηο θαξδίαο , ςπρῆο, λνῦ θαί ἐγθεθάινπ. Α-Σρέζηο θαξδίαο θαί ςπρῆο Γηὰ ηὸλ Ἅγην Γξεγόξην ηὸλ Παιακᾶ, ὁ λνῦο, πξνθεηκέλνπ λὰ ἐπηηειέζε ηὸ ἔξγν ηνπ, ἔπξεπε λὰ θάκε ρξήζηλ ἑλὸο ζσκαηηθνῦ ὀξγάλνπ. Δἶλαη δὲ θαηεγνξεκαηηθὸο ὅηη ηὸ ὄξγαλν αὐηὸ εἶλαη ἡ θαξδία. Ὑπνγξακκίδεη ὅκσο ὅηη ἡ ςπρὴ παξνπζηάδεηαη δη' ὅινπ ηνῦ ζώκαηνο, ρξεζηκνπνηνῦζα ὡο θύξην ζπλνπηηθφ ὄξγαλν ηὴλ θαξδίαλ ("Νεπηηθνὶ Παηέξεο...", ζει. 178-9). Ἕλα ζεκεῖν πνὺ πξέπεη λὰ δηεπθξηληζηεῖ ἐδῶ εἶλαη ηό ὅηη ὅηαλ νἱ Παηέξεο, ὅπσο ὁ Ἅγηνο Γξεγόξηνο ὁ Παιακᾶο, ἀλαθέξνληαη ζηὴλ θαξδηά, δηαθξίλνπλ κεηαμὺ ζαξθηθῆο θαὶ πλεπκαηηθῆο [15]
θαξδηᾶο θαὶ ηῆο ἐλεξγείαο ηνῦ λνῦ ὡο ἐλεξγείαο ηῆο ςπρῆο ἐθδεινπκέλεο ἐθ ηῆο "θαηνηθίαο" ηεο, δειαδὴ ηνῦ ινγηζηηθνῦ ηακείνπ ηῆο θαξδίαο. Γη' αὐηῆο ηῆο ἐλεξγείαο, δειαδὴ ηνῦ λνῦ, ὁ ἄλζξσπνο ἐπηθνηλσλεῖ κὲ ηὸλ Θεόλ. Οἱ ἀδειθνὶ Κάιιηζηνο θαὶ Ἰγλάηηνο Ξαλζόπνπινη ὅηαλ ὁκηινῦλ πεξὶ ηῆο θαξδηαθῆο πξνζεπρῆο ἢ πεξὶ κλήκεο ηνῦ Κπξίνπ Ἰεζνῦ, εἶλαη θπζηθὸ λὰ ἀλαθέξνληαη "ζηὴλ πξνζπάζεηαλ ηὴλ ὁπνίαλ πξέπεη λὰ θαηαβάιιε ὁ πηζηόο, ὥζηε ὁ λνῦο ηνπ θαηὰ ηὴλ εὐρήλ, ἤηνη ηὸ Κύξηε ἡκῶλ Ἰεζνῦ Υξηζηέ, ἐιέεζόλ κε, λὰ ζπγθεληξώλεηαη ἐλ ηῇ θαξδία δηὰ λὰ ἐθδηώθνληαη ηὰ πάζε ηῆο ςπρῆο, λὰ ηεξῆηαη ἡ θαζαξόηεο ηῆο θαξδίαο θαὶ ηῆο ςπρῆο θαὶ λὰ δύλαηαη ὁ λνῦο λὰ ἀλέξρεηαη πξὸο ζπλάληεζηλ ηνῦ Θενῦ". Ὁ Ὅζηνο Ἰσάλλεο ηῆο Κιίκαθνο δέ, ἀλαθεξόκελνο ζηὴλ ἀμηνζαύκαζηε ζέζε, ηὴλ ὁπνία θαηέρεη ὁ λνῦο ἐλ ηῇ θαξδία, παξνπζηάδεη ηνῦηνλ πξὸο ἄξρνληα ἢ πξὸο ἀξρηεξέα. Γίλεηαη, ιέεη, ὁ λνῦο ἄξρσλ ὅηαλ πξνζηαηεύεη ηὴλ θαξδίαλ ἀπὸ ηνὺο ἐρζξνύο ηεο θαὶ ηὴλ ὁδεγεῖ εἰο ηὸλ εὔδηνλ ιηκέλα, ἐλῶ γίλεηαη ἀξρηεξεύο, ὅηαλ δηὰ ηῆο πξνζεπρῆο πξνζθέξεη εἰο ηὸλ Υξηζηὸλ θαζαξὰ θαὶ ἅγηα θαξδηαθὰ θηλήκαηα θαὶ λνήκαηα, ὅηε ἡ θαξδία κεηαβάιιεηαη εἰο ἔκςπρνλ ζπζηαζηήξηνλ("Οἱ Νεπηηθνὶ Παηέξεο…", ζει. 182-3). Ἔηζη, θαηὰ ηνὺο ἀδειθνὺο αὐηνύο, "ὁ θαζαξὸο λνῦο εἶλαη ζπλδεηηθὸο θξίθνο θαξδίαο θαὶ Θενῦ, δηὸ θαὶ πξέπεη λὰ εὑξίζθεηαη πάληνηε ἐλ ηῇ θαξδίᾳ, ὥζηε λὰ ἐθδηώθε πᾶλ ὅηη κνιύλεη αὐηὴλ θαὶ ηὴλ ςπρήλ…" (Φηινθ., Γ' 2, 47). Β-Ἡ ζέζηο ηνῦ λνῦ εἰο ηήλ ζσηεξίαλ ηνῦ ἀλζξώπνπ Γηὰ λὰ δώζνπκε δὲ ἔκθαζε ζηὸ ξόιν ηνῦ λνῦ ζηὴ ζσηεξία ηνῦ ἀλζξώπνπ, ἂο δνῦκε ηὸλ Κάιιηζην Καηαθπγηώηε λὰ ζπκπιεξώλεη ζρεηηθὰ ὅηη "ὁ λνῦο θηλεῖηαη πξὸο ηὴλ ζεσξίαλ ηνῦ Θενῦ α) αὐηνθηλήησο, β) ἐηεξνθηλήησο θαὶ γ) κεηαμὺ ηνύησλ (Φηινθ., Δ' 6). Ὅζνλ ἀθνξᾶ ηὸλ ηξίην ηξόπν θηλήζεσο ηνῦ λνῦ, ηί γίλεηαη ἂλ ὁ ἄλζξσπνο ζειήζεη λὰ θηλήζεη ηὸλ λνῦλ ηνπ πξὸο ηὸλ Θεὸλ θαὶ θαηόπηλ πεξηέιζεη ζηὴ ιεγνκέλε "θπηηθὴ θαηάζηαζε" ἢ ηὸλ "ἐγθεθαιηθὸ ζάλαην"; Μήπσο ἀθνῦ, ὅπσο δέρνληαη νἱ ἰαηξνί, δεῖ ἡ θαξδία, ἄξα θηλεῖηαη ὁ λνῦο θαὶ ὁ ἀζζελὴο δεῖ ἐπηθνηλσλόληαο κὲ ηὸλ Θεὸλ ἢ ἀθξηβῶο δεῖ ιόγσ ηῆο ἐπηθνηλσλίαο ηνπ κὲ ηὸλ Θεόλ; Ἄιισζηε γλσξίδνπκε ὅηη ἡ ἐπηθνηλσλία αὐηὴ "ζξέθεη" θαὶ δσνπνηεῖ ηὴλ ςπρὴλ πνὺ θαηὰ ηὸλ Ἅγην Νεῖιν ηὸλ ἀζθεηή (Φηινθ., Α' ξα' 185) "θαηνηθνεδξεύεη" θπξίσο εἰο ηὴλ θαξδίαλ. Σὴλ ἴδηα ἐπηθύιαμε ἐθθξάδεη θαὶ ὁ Μεηξνπνιίηεο Ναππάθηνπ θαὶ Ἁγίνπ Βιαζίνπ θ.θ. Ἱεξόζενο Βιάρνο ζηὴλ εἰζήγεζή ηνπ πνὺ ζπκπεξηιακβάλεηαη ζηὸ εἰδηθὸ ηεῦρνο ηῆο Ἱεξᾶο πλόδνπ ζρεηηθὰ κὲ ηὶο κεηακνζρεύζεηο (ζει. 359): "Πάλησο ὅζν ὁ λνῦο βξίζθεηαη...κέζα ζηὸ ζῶκα, κπνξεῖ λὰ κὴ ιεηηνπξγεῖ ἡ δηαλνεηηθὴ ιεηηνπξγία, ἡ κλήκε ἢ ἴζσο θαὶ ἡ αἴζζεζε, ἀιι' ἔθ' ὅζνλ ιεηηνπξγεῖ ἡ θαξδηά, ιεηηνπξγεῖ ἡ λνεξὰ ἐλέξγεηα ηνῦ [16]
ἀλζξώπνπ. Αὐηὸ ζεκαίλεη ὅηη ηόηε ὁ ἄλζξσπνο κπνξεῖ λὰ κὴλ ἔρεη ζπλείδεζε ηνῦ πεξηβάιινληνο θόζκνπ, κπνξεῖ λὰ κὴλ ζθέπηεηαη, κπνξεῖ λὰ κὴλ αἰζζάλεηαη ἢ ἀθόκε κπνξεῖ ἀκπδξῶο λὰ ἀληηιακβάλεηαη, ἀιι' ὅκσο ὑπάξρεη ἡ ςπρὴ θαὶ εἶλαη δπλαηὸλ λὰ ἔρε θνηλσλία κὲ ηὸλ Θεόλ. Καὶ βέβαηα ἂλ ἔρεη ζπλεζίζεη ζηὴ δσή ηνπ λὰ πξνζεύρεηαη, ηόηε ἡ λνεξὰ ηνπ ἐλέξγεηα βξίζθεηαη ζὲ κεγάιε ἔληαζε, δειαδὴ ὁ ἄλζξσπνο ἔρεη ἀδηάιεηπηε πξνζεπρή". ηὸ ζεκεῖν αὐηὸ ἂο ἐπηζηξέςνπκε ζηὸ ζέκα ηῆο δηαθξίζεσο πλεπκαηηθῆο θαὶ ζαξθηθῆο θαξδίαο γηὰ λὰ ζεκεηώζνπκε ὅηη θαὶ ἡ πλεπκαηηθὴ θαξδηὰ ἀιγεῖ, πνλᾶ. Αὐηό, ὅηαλ πξνέξρεηαη ἀπὸ ηὴ Υάξε ηνῦ Θενῦ, δὲλ ἔρεη ηξαγηθὲο ζπλέπεηεο γηὰ ηὴ ζαξθηθὴ θαξδηά…ἡ ζαξθηθὴ θαξδηὰ ἐμαθνινπζεῖ ηὴλ θπζηθὴ ηεο πνξεία,…θαὶ ηὶο πεξηζζόηεξεο θνξὲο θαὶ νἱ θαξδηνιόγνη δὲλ κπνξνῦλ λὰ ζπιιάβνπλ ηὴλ ἀζζέλεηα, ἀθξηβῶο γηαηί ἡ ζαξθηθὴ θαξδηά, ζηὸλ δερόκελν ηὸλ θαξδηαθὸ πόλν, δὲλ εἶλαη ἀζζελήο ( κόλνλ ἐληὸο ηνῦ ζώκαηνο θαὶ ηῆο θαξδίαο εἰζάγνκελ ηὸλ λνῦλ..." (Μνλαρνῦ Θενθιήηνπ Γηνλπζηάηνπ, "Ὁ Ἅγηνο Γξεγόξηνο ὁ Παιακᾶο", ζει. 104). ὲ ἄιιν ζεκεῖν ὁ Ἅγηνο Γξεγόξηνο ηνλίδεη ὅηη "ἐπεηδὴ ἡ ςπρὴ εἶλαη ἕλα πνιπδύλακν πξάγκα θαὶ ρξεζηκνπνηεῖ ηὸ ζῶκα, κεηὰ ηνῦ ὁπνίνπ ζπδῆ, ὡο ὄξγαλνλ, κὲ πνηὰ ὄξγαλα ἐλεξγεῖ ἡ δύλακηο αὐηῆο, ηὴλ ὁπνίαλ ὀλνκάδνπκε λνῦλ;(= δηάλνηα)". Ὁ Ἅγηνο ζενθόξνο Παηὴξ ζεκεηώλεη ὅηη " ἂλ θαὶ κήηε ἔλδνλ ὡο ἐλ ἀγγείῳ, δηόηη εἶλαη ἀζώκαηνο, κήηε ἔμσ, ἐπεηδὴ εἶλαη ἡλσκέλε, γλσξίδνκελ ἀθξηβῶο ὅηη ηὸ ινγηζηηθὸλ ἡκῶλ εὑξίζθεηαη ὡο ἐλ ὀξγάλῳ εἰο ηὴλ θαξδίαλ. Καὶ αὐηὸ ἐδηδάρζεκελ ὄρη ἀπὸ ἄλζξσπνλ, ἀιιὰ πάξ' αὐηνῦ ηνῦ πιάζαληνο ηὸλ ἄλζξσπνλ, ὅζηηο εἶπελ: 'νὐ ηὰ εἰζεξρόκελα, ἀιιὰ ηὰ ἐμεξρόκελα δηὰ ηνῦ ζηόκαηνο θνηλνῖ ηὸλ ἄλζξσπνλ' θαὶ 'ἐθ γὰξ ηῆο θαξδίαο ἐμέξρνληαη νἱ ινγηζκνί' " ( Παξνκνίσο, ὁ Καζεγεηὴο ηῆο Θενινγηθῆο ρνιῆο ηνῦ Α.Π.Θ. θ. Γ. Μαληδαξίδεο παξαηεξεῖ ὅηη ὁ "ἐθθερπκέλνο δηὰ ηῶλ αἰζζήζεσλ λνῦο" ηνῦ ἀλζξώπνπ δὲλ δύλαηαη λὰ πξνζεγγίζε πξαγκαηηθῶο ηὸλ Θεὸλ νὔηε λὰ ἀπνθηήζε ἀιεζῆ πεξὶ αὐηνῦ ἐκπεηξία. Γηά ηὸλ ιόγνλ ηνῦηνλ ἀπαηηεῖηαη ἡ θάζαξζηο θαὶ ἡ ζπγθέληξσζίο ηνπ ἐληὸο ηῆο θαξδίαο" (Γ. Μαληδαξίδνπ, "Παιακηθά", ζει. 41). ὲ ἄιιν ζεκεῖν ηνῦ ἰδίνπ ζπγγξάκαηνο ηνλίδεη ἐκθαληηθά ὅηη "ηὸ Πλεῦκα ηνῦ Θενῦ ἔξρεηαη εἰο ηὴλ θαξδίαλ ηνῦ ἀλζξώπνπ θαὶ θξάδεη 'ἀββᾶ ὁ Παηήξ'. Γηαηὶ ινηπὸλ ὁ ἄλζξσπνο λὰ ἐμώζε ηὸλ λνῦλ ἀπὸ ηνῦ ζώκαηόο ηνπ θαὶ λὰ κὴλ ἐπηρεηξήζεη λὰ ηὸλ ζπγθεληξώζε εἰο ηὴλ θαξδίαλ ηνπ δηὰ λὰ πξνζεπρεζῆ ἐθεῖ -κεηὰ ηνῦ Πλεύκαηνο ηνῦ Θενῦ- κὲ ηὸλ Θεόλ; ( Ἀλαθεθαιαηώλεη ὅια ηὰ παξαπάλσ ὁ Ἅγηνο πκεὼλ ὁ Νένο Θενιόγνο καξηπξώληαο πὼο ζύκθσλα κὲ ηὸ ρσξίν ηνῦ Δθθιεζηαζηνῦ: ' ἐάλ πλεῦκα ηνῦ ἐμνπζηάδνληνο ἀλαβῆ ἐπὶ ζέ, ηόπνλ ζνπ κὴ ἀθῆο', "ἡ θαξδία, ὁ λνῦο θαὶ νἱ ινγηζκνὶ ηῆο ςπρῆο εὑξίζθνληαη εἰο ζηελὸλ [17]
ζύλδεζκνλ κὲ ἀπνηέιεζκα ηὸ ἓλ λὰ ἐπεξεάδε ἀκέζσο θαὶ ἀπνθαζηζηηθῶο ηὸ ἄιιν. Κπξίσο θαὶ πξσηαξρηθῶο πξέπεη λὰ ηεξεζῆ θαζαξὸο ὁ ηόπνο κέζα εἰο ηὸλ ὁπνῖν ἐδξάδεηαη ἡ ςπρὴ θαὶ ὁ λνῦο. Ὁ ηόπνο δὲ αὐηὸο εἶλαη ἡ θαξδία (Φηινθ., Δ' 86). Ἡ θαζαξόηεο ηῆο θαξδίαο, δηδάζθεη ὁ Ἅγηνο πκεώλ, ἀξρίδεη κὲ ηὴλ κείσζηλ θαὶ ἀπνκάθξπλζηλ ηῶλ παζῶλ ἐθ ηῆο ςπρῆο θαὶ ζπλερίδεηαη κὲ ηὴλ πξνζπάζεηαλ θαὶ ἐπηδίσμηλ ηνῦ λνῦ λὰ ζπκθηιησζῆ κὲ ηὸλ Θεόλ, πξάγκα ηὸ ὁπνῖνλ ἐλδπλακώλεη θαὶ αὐμάλεη ηὴλ πξνζεπρὴλ θαὶ ὁπιίδεη ηὸλ λνῦλ κὲ ἰζρπξάλ δύλακηλ, ὥζηε λὰ ἐθδηώθε ηνὺο πνλεξνὺο ινγηζκνὺο θαὶ λὰ κὴλ ἐπηηξέπε ηὴλ εἴζνδόλ ησλ εἰο ηὴλ θαξδίαλ θαὶ ηέινο θαηαιήγεη εἰο ηὴλ δπλαηόηεηα ζεσξίαο ηνῦ Θενῦ κὲ ηὰ λνεξὰ ὄκκαηα ηῆο ςπρῆο (Φηινθ., Δ' 88). Πξνεγνπκέλσο ηέζεθε ηὸ ἐξώηεκα πεξὶ ηνῦ πνηὸο ἔρεη ηὸ ζζέλνο λὰ δηαθόςεη ηὴλ πξνζεπρεηηθὴ θαηάζηαζε ηνῦ "ἐγθεθαιηθά λεθξνῦ". Σώξα ηίζεηαη ἐθ λένπ ηὸ αὐηὸ ἐξώηεκα ζηὸ ὁπνῖν ηὴλ ἀπάληεζε θαιεῖηαη λὰ δώζε ὁ καθαξηζηὸο Γέξσλ σθξόληνο: " Ὁ ἄλζξσπνο ὡο ὅινλ κηὰ ἐξγαζία γλσξίδεη θαὶ δη' αὐηὴλ ἐπιάζζε, λὰ ζηξέθεηαη ὅινο πξὸο ηὸ Ὃλ ἀπ' ὅπνπ ἔιαβε ηὴλ ὕπαξμε θαὶ λὰ θξάδε ἔλδνλ 'Ἀββᾶ ὁ Παηήξ', δνμνινγηθῶο. Ἐπεηδὴ ὅκσο πάληεο ἀιινησζήθακε θαὶ αὐηὴλ ηὴλ πλεπκαηηθὴ ἐξγαζία ηὴλ θαηαθξνλήζακε θαὶ δη' ἄγλνηα ἀιιὰ θπξίσο δηὰ ηὸλ θόπνλ πνὺ ἔρεη λὰ θπιάμσκε ηὸλ ἔζσ ἄλζξσπνλ ἀθάληαζηνλ, ὁ Γεζπόηεο Υξηζηὸο δίδεη εἰο ηὸλ θαζέλα ζηηγκὴ ηηλὰ ἢ πνιιὲο ηῆο γεύζεσο αὐηῆο ηῆο Γόμεο ηῆο ἐξγαζίαο. Γηά λὰ ηὸ γεπζῆ αὐηὸ ὁ ἄλζξσπνο θαὶ λὰ ἐλλνήζε ηὸ ράνο ηφ ὑπό ηῶλ πνδῶλ ηνπ θαὶ ηὴλ Υάξε θαὶ ηὸλ Παξάδεηζν ηὸλ γιπθύηαην ἄλσζέλ ηνπ θαὶ λὰ ηαλλπζηῆ κεηαμὺ θόβνπ θαὶ ραξᾶο πξέπεη λὰ θαηαπαύζνπλ νἱ αἰζζήζεηο. Ὄρη κόλνλ αἱ ἐμσηεηξηθαὶ ἀιιὰ θαὶ αἱ ἐζσηεξηθαὶ ηνηαύηαη θαὶ λὰ κείλε κόλνο-κόλῳ ηῷ Θεῷ. Ὅηαλ ινηπὸλ εὑξίζθεηαη ζὲ θαηάζηαζε ὅπνπ νἱ αἰζζήζεηο νὔηε ιακβάλνπλ νὔηε ἐθπέκπνπλ, ηόηε ἐπεηδὴ ἁπιῶο ὁ ἐγθέθαινο θαὶ ηὰ λεῦξα εἶλαη ἐξγαιεῖα ὅπνπ ἐθδειώλεηαη ἡ ςπρή, αἰθληδίσο ὁ λνῦο αββαηίδεη θαὶ βιέπεη ηὸλ Θεόλ ηνπ ὡο ἐλέξγεηα θαὶ γλσξίδεη ἴζσο δηὰ πξώηελ θνξὰ εἰο ηὴλ δσήλ ηνπ ηὸ πῶο εὑξίζθεηαη κεηαμὺ ράνπο θαὶ θσηὸο θαὶ ἄξρεηαη λὰ θξάδε ηὴλ ἐλ ηῷ Παξαδείζῳ πξνζεπρεηηθὴ ἐξγαζία ' Ἀββᾶ ὁ Παηήξ'. Σέινο πάλησλ πξνζεύρεηαη ἐλ πλεύκαηη θαὶ ἀιεζεία. ηέθνκαη ινηπὸλ κὲ θόβν. Πνηὸο κπνξεῖ λὰ δηαθόςεη αὐηὴ ηὴλ πξνζεπρεηηθὴ ηνπ θαηάζηαζε, ἀθνῦ κάζακε ὅηη ζηὸλ Ἂδε νὐθ ἔζηη κεηάλνηα;" Αὐηὸ ἄιισζηε βεβαηώλεη κὲ ἄιια ιόγηα θαὶ ὁ Ἅγηνο ηινπαλὸο ὁ Ἀζσλίηεο πνὺ ιέεη ὅηη " ὅηαλ θαη' ἐλέξγεηαλ Θενῦ ζπλελνῦηαη ὁ λνῦο κεηὰ ηῆο θαξδίαο θαηὰ ηνηνῦηνλ ηξόπνλ, ὥζηε λὰ ἀπεθδύεηαη ζεηηθῶο πᾶζαλ εἰθόλα θαὶ ἔλλνηαλ, ἐλῶ ηαπηνρξόλσο αἱ εἴζνδνη ηῆο θαξδίαο θιείνληαη εἰο πᾶλ ἀιιόηξηνλ, ηόηε ἡ ςπρὴ εἰζέξρεηαη εἰο πνὺ ιέεη ὅηη " ὅηαλ θαη' ἐλέξγεηαλ Θενῦ ζπλελνῦηαη ὁ λνῦο κεηὰ ηῆο θαξδίαο θαηὰ ηνηνῦηνλ ηξόπνλ, ὥζηε λὰ ἀπεθδύεηαη ζεηηθῶο πᾶζαλ [18]
εἰθόλα θαὶ ἔλλνηαλ, ἐλῶ ηαπηνρξόλσο αἱ εἴζνδνη ηῆο θαξδίαο θιείνληαη εἰο πᾶλ ἀιιόηξηνλ, ηόηε ἡ ςπρὴ εἰζέξρεηαη εἰο γλόθνλ ὅισο ἰδηαηηέξαο ηάμεσο θαὶ θαηόπηλ ἀμηνῦηαη ἀθάηνπ παξαζηάζεσο ἐλώπηνλ ηνῦ Θενῦ, θαζαξῷ λνΐ. Καὶ ὅκσο ὑπάξρεη ηί ἔηη ἀλώηεξνλ. Καηάζηαζηο θαηὰ ηὴλ ὁπνίαλ ὁ ἄλζξσπνο ὑπαξμηαθῶο θαὶ κεη' ἀθαηακαρήηνπ ὀθζαικνθαλείαο θνηλσλεῖ ηῆο αἰσλίνπ δσῆο θαὶ ηῆο ἀλεθθξάζηνπ ἐλ ηῷ Θεῷ ἀλαπαύζεσο. Ἀιι' ἐὰλ ὁ Κύξηνο θαηὰ ηὰο κόλνλ εἰο Αὐηὸλ γλσζηὰο βνπιάο, εὐδνθήζε λὰ παξαηείλε ηή δσή ηνῦ ἀλζξώπνπ ἐπὶ ηῆο γῆο, ἡ ηνηαύηε θαηάζηαζηο δὲλ δηαξθεῖ ἐπὶ πνιὺ θαὶ ἐπηζηξέθεη νὗηνο ἐθ λένπ εἰο ηὸλ θόζκνλ, δεόκελνο ὡο ὁ Πέηξνο ἐπὶ ηνῦ Θαβψξ: 'Κχξηε, θαιὸλ ἐζηηλ ἡκᾶο ὧδε εἶλαη' κεηά νῦ ("Ἅγηνο ηινπαλόο", ζει. 187). Σὴλ αὐηὴ ζέζε θαὶ ζπλάκα ἀπνξία ἐθθξάδεη θαὶ ὁ εβαζκηώηαηνο Μεηξνπνιίηεο Ναππάθηνπ θαὶ Ἁγίνπ Βιαζίνπ θ.θ. Ἱεξόζενο ζηὸ εἰδηθὸ ηεῦρνο ηῆο Η..Δ.Δ.(ζει. 361), ἐξσηῶληαο: "Πῶο ἐπεκβαίλνπκε βίαηα ζὲ ἕλαλ ἄλζξσπν ηνῦ ὁπνίνπ δὲλ ιεηηνπξγνῦλ κεξηθὲο ἐγθεθαιηθὲο ιεηηνπξγίεο, ἀιιά, ἐπεηδὴ ιεηηνπξγεῖ ἡ θαξδηὰ θαὶ ὑπάξρεη ἀθόκε ἡ ςπρή, ὁ ἄλζξσπνο αἰζζάλεηαη;…ηήλ θαηάζηαζε ἐθείλε ηῆο δηαδηθαζίαο ηῆο ἐμόδνπ, πνὺ γίλνληαη θαὶ πνιιὰ πλεπκαηηθὰ γεγνλόηα, ἐκθάληζε ἀγγέισλ, ἁγίσλ, ἀθόκε θαὶ δαηκόλσλ, κήπσο ζηεθόκαζηε ιίγν ἀλάιγεηνη ἀπέλαληη ηνῦ ςπρνξξαγνῦληνο θαὶ κήπσο δὲλ ζεβόκαζηε ηὶο πιένλ ζπγθινληζηηθὲο πιεπξὲο ηῆο δσῆο ηνπ;…Μήπσο ὅκσο ἡ πἱνζέηεζε ζθιεξῶλ ἐπηινγῶλ, ἔζησ γηὰ ηὴλ παξάηαζε ηῆο δσῆο ἑλὸο ἄιινπ ἀλζξώπνπ, ἐθιακβάλεηαη ὡο βίαηε ἐλέξγεηα θαὶ κηὰ Σὴλ αὐηὴ ζέζε θαὶ ζπλάκα ἀπνξία ἐθθξάδεη θαὶ ὁ εβαζκηώηαηνο Μεηξνπνιίηεο Ναππάθηνπ θαὶ Ἁγίνπ Βιαζίνπ θ.θ. Ἱεξόζενο ζηὸ εἰδηθὸ ηεῦρνο ηῆο Η..Δ.Δ.(ζει. 361), ἐξσηῶληαο: "Πῶο ἐπεκβαίλνπκε βίαηα ζὲ ἕλαλ ἄλζξσπν ηνῦ ὁπνίνπ δὲλ ιεηηνπξγνῦλ κεξηθὲο ἐγθεθαιηθὲο ιεηηνπξγίεο, ἀιιά, ἐπεηδὴ ιεηηνπξγεῖ ἡ θαξδηὰ θαὶ ὑπάξρεη ἀθόκε ἡ ςπρή, ὁ ἄλζξσπνο αἰζζάλεηαη;...ηήλ θαηάζηαζε ἐθείλε ηῆο δηαδηθαζίαο ηῆο ἐμόδνπ, πνὺ γίλνληαη θαὶ πνιιὰ πλεπκαηηθὰ γεγνλόηα, ἐκθάληζε ἀγγέισλ, ἁγίσλ, ἀθόκε θαὶ δαηκόλσλ, κήπσο ζηεθόκαζηε ιίγν ἀλάιγεηνη ἀπέλαληη ηνῦ ςπρνξξαγνῦληνο θαὶ κήπσο δὲλ ζεβόκαζηε ηὶο πιένλ ζπγθινληζηηθὲο πιεπξὲο ηῆο δσῆο ηνπ;...Μήπσο ὅκσο ἡ πἱνζέηεζε ζθιεξῶλ ἐπηινγῶλ, ἔζησ γηὰ ηὴλ παξάηαζε ηῆο δσῆο ἑλὸο ἄιινπ ἀλζξώπνπ, ἐθιακβάλεηαη ὡο βίαηε ἐλέξγεηα θαὶ κηὰ ἰδηόηππε "δνινθνλία"; Ἂο δνῦκε ὅκσο δπὸ ἀθόκε γλῶκεο βαξύλνπζαο ζεκαζίαο πεξὶ ηνῦ ζέκαηνο αὐηνῦ. Ὁ Καζεγεηὴο ηνῦ Παλεπηζηεκίνπ Ἀζελῶλ θ. Π. Μπόλεο ζεκεηώλεη ("Μεηακνζρεύζεηο: Πξνβιεκαηηζκνί-Θενινγηθὴ Θεώξεζε", Ἐθδ. Ἑπηάινθνο, Ἀζῆλαη 1999, ζει. 49-50) : " ρεηηθῶο ὁ Μεηξνπνιίηεο Γεκεηξηάδνο θ.θ. Υξηζηόδνπινο δέρεηαη ηὴλ ἄπνςε ὅηη ἡ ἀπώιεηα ηῆο ἱθαλόηεηνο πξὸο ζπλείδεζηλ, πνὺ ζπκβαίλεη ζηὶο [19]
πεξηπηώζεηο θώκαηνο ἢ "ἐγθεθαιηθνῦ ζαλάηνπ", δὲλ ηαπηίδεηαη κὲ ηὴλ ἀπώιεηα ηῆο ἱθαλόηεηνο πξὸο ἐζσηεξηθὴ ἐγξήγνξζε. Γειαδή, ἕλαο ἄλζξσπνο κὲ θαηεζηξακκέλε ηὴλ ἐγθεθαιηθὴ ιεηηνπξγία δὲλ ζεκαίλεη ὅηη παύεη θαὶ λὰ ὑπάξρεη. Ὁ Φξόϋλη θαηέζηεηιε ηὴλ ἐγξήγνξζε δηὰ ηῆο ὑπλώζεσο θαὶ δηεξσηῶκαη γηαηί ζὰ πξέπεη ηὸ ἀζπλείδεηνλ λὰ ὑπάξρεη ζηὴλ πεξίπησζε ηῆο ὑπλώζεσο θαὶ λὰ κὴλ ὑπάξρεη ζηὴλ πεξίπησζε ηνῦ θώκαηνο". Ὁ ἴδηνο ὁ Καζεγεηὴο πηὸ θάησ δηεξσηᾶηαη (ζει. 54-55) "Πνηὸο γλσξίδεη ηὰ κπζηηθὰ βηώκαηα ηῆο ςπρῆο ζηὴλ θαηάζηαζε ηνῦ θιηληθνῦ ζαλάηνπ; Πνηὸο κπνξεῖ λὰ δηαγλώζεη ηὴλ πάιε θαὶ ηὸλ ἀγῶλα ηῆο ςπρῆο, ἔζησ θαὶ ἂλ ἡ ςπρὴ δὲλ κπνξεῖ λὰ ἐμσηεξηθεύζεη ηὰ αἰζζήκαηα αὐηά, γηαηί ὁ ἐγθέθαινο, ηὸ ὄξγαλν πνῦ ηὴλ ἐθθξάδεη, εἶλαη λεθξόο;". Γ- Ννῦο θαί θαξδία Ὁ καθαξηζηφο π. Ἰ. Ρσκαλίδεο ἔγξαθε ζηφ βηβιίν ηνπ " Ρσκαῖνη ἤ Ρσκενί Παηέξεο ηῆο Ἐθθιεζίαο" ( 1984, πξφινγνο) :" Ἡ θαηάζηαζηο ηνῦ θσηηζκνῦ ηνῦ λνφο, δει. ηῆο ἀδηαιείπηνπ εὐρῆο ηνῦ Ἁγίνπ Πλεχκαηνο εἰο ηήλ θαξδίαλ, ἐθδηψθεη ηφλ θφβνλ, θαιιηεξγεῖ ηήλ ἀληδηνηειῆ ἀγάπελ θαί δίδεη ηήλ δχλακηλ λά ἀληέμεη ὁ πηζηφο εἰο ὁπνηαδήπνηε βαζαληζηήξηα". Ἐλῶ ὁ Ἅγηνο Νηθεθφξνο ὁ Μνλάδσλ ( Λφγνο πεξί πίζηεσο, Φηινθαιία Γ', ζει. 20) ἐπηζεκαίλεη πψο " ἐλ ηῇ θαξδίᾳ ἐκθαλίδεηαη ὁ Θεφο ηῷ λνΐ θαη' ἀξράο κέλ, ὡο θεζίλ ὁ ηῆο Κιίκαθνο, ὡο πῦξ θαζαῖξνλ θαί ἐξαζηήλ, ἔπεηηα δέ θαί ὡο θῶο ιακπξχλσλ ηφλ λνῦλ θαί ζενεηδῆ ἐξγαδφκελνο". Γηά ηή ζνθία ηνῦ ἰδίνπ ἁγίνπ ιφγν θάλεη θαί ὁ Μεηξνπνιίηεο Ναππάθηνπ θ.θ. Ἱεξφζενο (" Ὁ Ἅγηνο Γξεγφξηνο ὁ Παιακᾶο ὡο ἁγηνξείηεο", Ἔθδ. Η. Μ. Πειαγίαο, 1996, ζει. 159) : " Γηά ηήλ εἴζνδν ηνῦ λνῦ ζηήλ θαξδία ζπληζηᾶ...ζηή ζπλέρεηα λά ὠζῆηαη θαί λά βηάδεηαη ὁ λνῦο λά θαηέιζε ζηήλ θαξδηά καδί κέ ηφλ εἰζπλεφκελν ἀέξα...Καη' ἀξράο κέλ ὁ λνῦο αἰζζάλεηαη ζηελνρσξία ἀπφ ηφλ πεξηνξηζκφ ζηφλ ρῶξν ηῆο θαξδηᾶο. Ὅηαλ ὅκσο ζπλεζίζεη, ηφηε δέλ ὑπνκέλεη ηίο ἔμσ πεξηπιαλήζεηο, γηαηί ἐθεῖ ζηήλ θαξδηά βξίζθεηαη ἡ Βαζηιεία ηνῦ Θενῦ". ηφ ζεκεῖν αὐηφ πξέπεη λά ἐπηζεκαλζεῖ ηφ γεγνλφο ὅηη ὁ Ἅγηνο Νηθεθφξνο κᾶο πιεξνθνξεῖ πεξί ηῆο ὑπάξμεσο ηῆο ζαξθίλεο θαξδίαο ἡ ὁπνία ζρεηίδεηαη ὅζν θαί ἡ πλεπκαηηθή κέ ηφ λνῦ θαί ηή λνεξά πξνζεπρή. Αὐηφ θαίλεηαη ἀπφ ηήλ δηαηχπσζε ηνῦ ἁγίνπ, ὅηη δειαδή ὁ λνῦο ζηελνρσξεῖηαη ἀπφ ηφλ πεξηνξηζκφ ηνπ κέζα ζηήλ θαξδηά. Ὁ ἅγηνο δέλ ζά ἔιεγε πνηέ ὅηη ὁ λνῦο ὡο πλεπκαηηθφ κέγεζνο πεξηνξίδεηαη ζέ ηφπν θαί κάιηζηα ζηήλ πλεπκαηηθή θαξδηά πνχ εἶλαη ἄιιν πλεπκαηηθφ κέγεζνο! Γηαθνξεηηθά ὁ λνῦο θαί ἡ πλεπκαηηθή θαξδηά ζά εἶραλ ζπγθεθξηκέλν ὄγθν ἤ δηαζηάζεηο! Ἕλαο ἄιινο ζενδίδαθηνο Παηήξ ηῆο Ἐθθιεζίαο, ὁ Ἅγηνο Γξεγφξηνο ὁ ηλαΐηεο ἐμεγψληαο ηά πεξί ηῆο ἀδηαιείπηνπ εὐρῆο, ζεκεηψλεη πψο ἡ [20]
εὐρή " εἶλαη ηφ κέζνλ δηά ηνῦ ὁπνίνπ θαζαίξεηαη ὁ λνῦο ἐθ ηῶλ πνηθίιισλ θαί πνιπκφξθσλ δηαινγηζκῶλ...ζπγθεληξνῦηαη θαί πεξηνξίδεηαη ἐλ ηῇ θαξδίᾳ...ἵλα...ἀπνθαζάξε θαί ηήλ θαξδίαλ ἀπφ ηῶλ παζῶλ αὐηῆο" (" Οἱ Νεπηηθνί Παηέξεο πεξί ηῆο θαηά Υξηζηφλ ηειεηψζεσο ηνῦ ἀλζξψπνπ", Υ. σηεξνπνχινπ, Ἀζῆλαη 1994, ζει. 138). Σφ ἴδην ζπκβαίλεη κέ ηφλ Ἅγην Γξεγφξην ὅζνλ ἀθνξᾶ ηήλ δηεπθξίληζε πεξί πεξηνξηζκνῦ ηνῦ λνῦ ζηή ζαξθηθή θαξδηά. Αὐηφ ἐπηβεβαηψλεηαη ἀπφ ηφ ὅηη ὁ ἅγηνο ηνλίδεη ην γεγνλόο ὅηη ὁ λνῦο κέλεη ζηήλ θαξδία γηά λά ηήλ θαζαξίζε ἀπφ ηά πάζε ηεο. Πάζε ὅκσο θαί πξνζβνιέο ηνῦ κηζνθάινπ δέρεηαη ηφ πεξηθάξδην, ὅπσο γξάθεθε παξαπάλσ, θαί ὄρη ἡ πλεπκαηηθή θαξδία. Γ- Ννῦο θαί ςπρή ηνχο Ἀζθεηηθνχο Λφγνπο ηνῦ Ἀββᾶ Ἰζαάθ ηνῦ χξνπ (ζει. 281) δηαβάδνπκε ὅηη " ὁ λνῦο εἶλαη κηά ηῶλ αἰζζήζεσλ ηῆο ςπρῆο, ἡ δέ θαξδία πεξηέρεη θαί θξαηεῖ ηάο ἔλδνλ αἰζζήζεηο, θαί αὕηε εἶλαη θπξίσο ἡ ξίδα...". Ἐπίζεο ὁ Ἅγηνο πκεψλ ὁ λένο Θενιφγνο θεξχηηεη πψο " νὔηε πάιηλ εἶλαη δπλαηφλ λά ὑπάξμεη ηό ἔλ κέξνο ηῆο ςπρῆο ἐξήκελ ηῶλ ἄιισλ. Ὁ λνῦο ὑπάξρεη εἰο ηήλ ςπρήλ ὡο ἀλαπφζπαζηνλ ζπζηαηηθφλ ηεο θαί ζπγρξφλσο ἔρεη ἀλαπνζπάζησο ἐληφο ηνπ ηφλ ιφγνλ" (" Οἱ Νεπηηθνί Παηέξεο...", ζει. 164). Πηφ ἀλαιπηηθά παξνπζηάδεη ηά πξάγκαηα ὁ Μ. Ἀληψληνο (" Υξηζηηαληθή Ἠζηθή Α..., ζει. 42) πνχ ἐκθαληηθά ηνλίδεη ὅηη " ἡ κέλ ςπρή ἐζηίλ ἐλ ηῷ ζψκαηη, ἐλ δέ ηῇ ςπρῇ ἐζηίλ ὁ λνῦο, ἐλ δέ ηῷ λνῦ ἐζηίλ ὁ ιφγνο, δη' ὧλ ὁ Θεφο λννχκελνο θαί δνμαδφκελνο ἀζαλαηίδεη ηήλ ςπρήλ, ἀθζαξζίαλ αὐηῇ θαί ηξπθήλ δσξνχκελνο". Ἐπίζεο, ὁ Μ. Φψηηνο εἶλαη θαηεγνξεκαηηθφο ζηφ ὅηη "... ὁ λνῦο ἔρεη ὑπφζηαζε,...δηά ηνῦην ὁ λνῦο ηαπηίδεηαη πξφο ηήλ ςπρήλ" (" Υξηζηηαληθή Ἠζηθή... ζει. 42, ζήκ. 30). Κιείλνληαο θαί ηήλ 4ε αὐηή παξάγξαθν, ἄο ἀλαθεξζνῦκε θαί ζέ ἕλαλ ἄιιν κεγάιν ζεφπηε- ηφλ Ἅγην Γξεγφξην ηφλ Παιακᾶ. Ὁ ἡζπραζηήο ἅγηνο ζηήλ πξνζπάζεηά ηνπ λά ἀληηκεησπίζεη ηφλ Βαξιαάκ, ἀλαιχεη ηά πεξί ηῆο πξνζεπρῆο ὡο ἐμῆο : " θαηά ηήλ ἁξπαγή ηνῦ λνῦ ὁ πξνζεπρφκελνο ἔρεη αἴζζεζηλ ηῶλ ἐλεξγεηῶλ ηῆο ςπρῆο θαί ηνῦ ζψκαηνο θαί ὅηη ηφ ζῶκα θαί ὁ λνῦο ζπλερίδνπλ λά ζεσξνῦληαη δῶξα ηνῦ Θενῦ, θαζφζνλ ἄλεπ αὐηῶλ δέλ ἐπελεξγεῖ ἡ ζεία Υάξηο θαί δέλ ἐπηηπγράλεηαη ἡ ἕλσζηο ηνῦ πξνζεπρνκέλνπ κέ ηφλ Θεφλ". Δ- Ψπρή, λνῦο, θαξδία θαί ἐγθέθαινο ηφ πεξηνδηθφ "Ἐπαγγειία" (η. 11/2001, ζει. 3) δηαβάδνπκε ηήλ ἀλάιπζε ηνῦ καθαξηζηνῦ π. Ἰ. Ρσκαλίδε ζρεηηθά κέ ηή ζρέζε αὐηή : "...ἡ λνεξά ἐλέξγεηα ηῆο ςπρῆο, πνχ πξνζεχρεηαη λνεξῶο θαί ἀδηαιείπησο εἰο ηήλ θαξδίαλ, εἶλαη ἕλα θπζηνινγηθφλ ὄξγαλνλ πνχ ὅινη ἔρνπλ θαί ηφ ὁπνῖνλ ρξεηάδεηαη ζεξαπείαλ...Μφλνλ ἡ λεπηηθή ἤ ἡ [21]
ἀζθεηηθή ἀγσγή ηῶλ Παηέξσλ ὁδεγεῖ εἰο ηήλ ζεξαπείαλ αὐηνῦ ηνῦ ὀξγάλνπ, ηφ ὁπνῖνλ εἰο ηήλ παξάδνζηλ ιέγεηαη λνῦο θαί ιεηηνπξγεῖ ζσζηά, ὅηαλ ηφ Πλεῦκα ηνῦ Θενῦ πξνζεχρεηαη κέζα εἰο αὐηφλ, εἰο ηφλ ρῶξνλ ηῆο θαξδίαο ἀδηαιείπησο θαί ἀλεμαξηήησο ἀπφ ηήλ ἀπαζρφιεζηλ ηῆο ινγηθῆο εἰο ηφλ ἐγθέθαινλ. Ὅηαλ ὅκσο ὁ λνῦο δέλ ιεηηνπξγεῖ ζσζηά, ηφηε εὑξίζθεηαη εἰο ηφλ ρῶξνλ ηνῦ ἐγθεθάινπ γεκᾶηνο ἀπφ ηνχο ινγηζκνχο ηῆο δηαλνίαο. Γηᾶ ηνῦην ὁ ἀζεξάπεπηνο ζπλήζσο δέλ γλσξίδεη νὔηε θἄλ ηήλ ὕπαξμε ηνῦ ὀξγάλνπ ηνχηνπ". Δἴδακε, κέζα ἀπὸ ηὶο ἀλαθνξὲο ζηνὺο Ἁγίνπο θαὶ ζενθόξνπο Παηέξεο ηῆο Ἐθθιεζίαο καο, ὅηη ἡ ζαξθηθὴ θαξδηὰ πεξηέρεη κέζα ηεο ηὴλ πλεπκαηηθή, ζηὴλ ὁπνία ἐδξάδεηαη ἡ νὐζία ηῆο ηξηκεξνῦο ςπρῆο. Γηαπηζηώζακε πὼο ἀπνζηνιὴ ηνῦ λνῦ εἶλαη ἡ δηαθύιαμηο ηῆο θαξδίαο θαζαξᾶο, ὥζηε λὰ κπνξεῖ λὰ ἐπηθνηλσλεῖ-Θεία Υάξηηη-δηὰ ηῆο πξνζεπρῆο κὲ ηὸ Θεό-δεκηνπξγό ηεο. Ἂλ ἡ θαξδηά, ἔζησ κὲ κεραληθὸ ηξόπν, ζπλερίδεη λὰ ιεηηνπξγεῖ, ηόηε ὁ ἄλζξσπνο δεῖ, ἀθνῦ ὅπσο γλσξίζακε δεῖ θαὶ ἐλεξγεῖ θαὶ ἡ ςπρή ηνπ. Ὅζν δὲ ἐλεξγεῖ ἡ ςπρή, αὐηόο (ὁ ἄλζξσπνο) ζπλερίδεη ηὴλ βηνινγηθὴ δσή ηνπ κέρξη ὁ Θεόο, θαὶ κόλνλ αὐηὸο, λὰ ἐπηηξέςεη ηὴλ δηάιπζε ηῆο ζπκθπίαο ςπρῆο θαὶ ζώκαηνο ὁπόηε παύεη λὰ ιεηηνπξγεῖ ἡ θαξδηὰ θαὶ ὅιεο νἱ ιεηηνπξγίεο ηεο θαὶ ὁ ἄλζξσπνο ινγίδεηαη (ηόηε κόλν) ὡο ἀκεηάθιεηα λεθξόο. Αὐηὰ παξαιάβακε ἀπὸ ηνὺο Παηέξεο ηῆο Ἐθθιεζίαο καο! Ἄιισζηε, ἂλ ἡ Ἐθθιεζία καο ἀπνδερζεῖ ηὴλ ἐγθπξόηεηα ηνῦ "ἐγθεθαιηθνῦ ζαλάηνπ" θαὶ ιακβάλνληαο ὕπ' ὄςηλ καο ηὴλ δηδαζθαιία ὅηη ὁ ἄλζξσπνο ἀπνηειεῖηαη ἀπὸ ςπρὴ θαὶ ζῶκα θαὶ ηὰ πεξὶ ὁξηζκνῦ ηνῦ ζαλάηνπ ὅπσο ἐμεηέζεζαλ πηὸ πάλσ, ζὰ πξέπεη λὰ δερζεῖ θαὶ ηὴλ ἄπνςε ὅηη ἡ νὐζία ηῆο ςπρῆο βξίζθεηαη ζηὸλ ἐγθέθαιν θαὶ ηὸ ἐγθεθαιηθὸ ζηέιερνο, πξάγκα πνὺ ἀπνξξίπηεη θαηεγνξεκαηηθὰ θαὶ ὁ Ἅγηνο Νηθόδεκνο ὁ Ἀγηνξείηεο: "Ἐλ ἐγθεθάιῳ δέ, ὡο ἐλ ὀξγάλῳ, εὑξίζθεηαη νὐρὶ ἡ νὐζία θαὶ ἡ δύλακηο ηνῦ λνόο, ἤηνη ηῆο ςπρῆο, ἀιιὰ κόλε ἡ ηνῦ λνὸο ἐλέξγεηα...θαὶ ἄθεο ηνὺο λεσηέξνπο θπζηθνὺο θαὶ κεηαθπζηθνὺο λὰ ιέγσζηλ, ὅηη ἡ νὐζία ηῆο ςπρῆο εὑξίζθεηαη εἰο ηὸλ ἐγθέθαινλ θαὶ εἰο ηό ηνῦ ἐγθεθάινπ θσλάξηνλ" (Ἁγίνπ Νηθνδήκνπ Ἀγηνξείηνπ, "πκβνπιεπηηθὸλ Ἐγρεηξίδηνλ", ζει. 164). ηὸ ἴδην ὑπέξνρν ζύγγξακά ηνπ ὁ Ἁγηνξείηεο ἅγηνο (ζει. 167-8) ἐπηζεκαίλεη ὅηη "ἡ ὑπεξθπζηθὴ ράξηο ηνῦ Θενῦ, εἰο ηὴλ θαξδίαλ εὑξίζθεηαη, ὡο εἰο θαζέδξαλ θαὶ ζξόλνλ θαὶ καξηπξνῦζη ηαῦηα πξῶηνλ αἱ Γξαθαί. Ὁ γὰξ Κύξηνο θεζὶλ ' Ἡ βαζηιεία ηνῦ Θενῦ ἐληὸο ὑκῶλ ἐζηη' (Λνπθ. ηδ', 21). Καὶ ὁ Παῦινο:' Ἐμαπέζηεηιελ ὁ Θεὸο ηὸ πλεῦκα ηνῦ Τἱνῦ αὐηνῦ εἰο ηὰο θαξδίαο ἡκῶλ, θξάδσλ Ἀββᾶ ὁ Παηήξ' (Γαι. δ', 6). Καὶ πάιηλ ' ἡ ἀγάπε ηνῦ Θενῦ ἐθθέρπηαη ἐλ ηαῖο θαξδίαηο ἡκῶλ' (Ρσκ. ε', 5). Καὶ ἀιιαρνῦ ' ἳλα δώε ὑκῖλ θαηὰ ηὸλ πινῦηνλ ηῆο δόμεο αὐηνῦ,...εἰο ηὸλ ἔζσ ἄλζξσπνλ, θαηνηθῆζαη ηὸλ Υξηζηὸλ δηὰ ηῆο πίζηεσο ἐλ ηαῖο θαξδίαηο ὑκῶλ' (Ἐθεο. γ', 16)....ὁ γὰξ [22]
Μέγαο Μαθάξηνο ιέγεη ὅηη ἡ θαξδία ἡγεκνλεύεη ὅινπ ηνῦ ὀξγάλνπ, θαὶ ἐπὰλ θαηάζρε ηὰο λνκὰο ηῆο θαξδίαο, ἡ ράξηο βαζηιεύεη ὅισλ ηῶλ ινγηζκῶλ θαὶ ηῶλ κειῶλ. Ἐθεῖ γὰξ ἐζηηλ ὁ λνῦο θαὶ πάληεο νἱ ινγηζκνὶ ηῆο ςπρῆο' (Λόγνο ηε', 203)...ἔρεη γὰξ θαὶ αὐηόο (ὁ λνῦο) ηὸ ζῶκα κὲλ ὡο πεξηθέξεηαλ θαὶ θαηνηθίαλ, ηὴλ δὲ θαξδίαλ, ὡο ἰδηθὸλ ηνπ θέληξνλ θαὶ ζάιακνλ εἰο ἀλάπαπζηλ θαὶ δηὰ ηνῦην ὁ Ἅγηνο Ἰζαὰθ ὀλνκάδεη ηὴλ θαξδίαλ νἶθνλ ηῆο δηαλνίαο (Λόγνο μζ', 404). Πεξὶ ηνῦ λνῦ δὲ ἔιεγε πὼο "θαη' ἐμαίξεηνλ ηξόπνλ, ηῆο κὲλ λνεξᾶο ηνπ ἐλεξγείαο ὄξγαλνλ ἔρεη ηὸλ ἐγθέθαινλ, ηῆο δὲ ινγηζηηθῆο θαὶ ζειεηηθῆο ἐλεξγείαο ηνπ θαὶ δπλάκεσο, θαὶ δὴ θαὶ ηῆο νὐζίαο ηνπ, θαζέδξαλ ἔρεη ηὴλ θαξδίαλ..." ("πκβνπιεπηηθὸ Ἐγρεηξίδην", ζει. 40-41). Ἐπηκέλεη δὲ ὁ Ἅγηνο Νηθόδεκνο ζηὸ ζέκα αὐηὸ δηεπθξηλίδνληαο πὼο "ἐλ ηῷ ἐγθεθάιῳ, ὡο ἐλ ὀξγάλῳ εὑξίζθεηαη νὐρὶ ἡ νὐζία θαὶ ἡ δύλακηο ηνῦ λνόο, ἤηνη ηῆο ςπρῆο, ἀιιὰ κόλε ἡ ηνῦ λνὸο ἐλέξγεηα, θαὶ ἄθεο ηνὺο θπζηθνύο...", ἐλῶ ζὲ ἄιιν ζεκεῖν (ζει. 164, ζήκ. 48) δηθαηνινγεῖ ιεπηνκεξέζηεξα ηὰ παξαπάλσ ὡο ἐμῆο: " Ἐπεηδὴ δὲ ἡ θαξδηὰ θαὶ ηὸ ἐλ ηῇ θαξδίᾳ ἀπεηιηθξηλεκέλνλ πλεῦκα ἀεηθίλεηνλ ἐζηίλ, ἄξα θαὶ ἡ ἀεηθίλεηνο ςπρὴ ἐλ ηῇ ἀεηθηλήηῳ θαξδία λὰ εὑξίζθεηαη θαη' νὐζίαλ θαὶ δύλακηλ, θαὶ ἀθόινπζνλ, θαὶ εὔινγνλ ἐζηὶ κᾶιινλ, ἢ λὰ εὑξίζθεηαη ἐλ ηῷ ἐγθεθάιῳ. Ὅηη κὲλ νὖλ ἡ θαξδία ἐζηὶλ ἀεηθίλεηνο πξόδεινλ α) δηόηη αὔηε ἀθ' νὗ πιαζζῆ, δὲλ παύεη ἀπὸ ηνῦ λὰ θηλῆηαη, ἕσο νὗ λὰ ἐμέιζεη ἡ ςπρὴ ἐθ ηνῦ ζώκαηνο, β) ὅηη αὔηε εἶλαη πεγὴ δσῆο ὅινπ ηνῦ ζώκαηνο δηὰ ηῆο θηλήζεώο ηεο, θαὶ εὐζὺο ὅηαλ παύζε ἡ θίλεζεο αὐηῆο, παύεη θαὶ ἡ δσὴ ηνῦ ζώκαηνο θαὶ κᾶιινλ ἡ ςπρὴ ἡ ἐλ ηῇ ἀεηθηλήηῳ θαξδία νὖζα ἐληδξπκέλε, δηὰ ηῆο θηλήζεσο ηῆο θαξδίαο ἐλεξγεῖ, κεηαδίδνπζα ηὴλ δσὴλ εἰο ὅιν ηὸ ζῶκα, θαὶ ηνῦην δσνπνηνῦζα, θαηὰ ηὸλ Μ. Βαζίιεηνλ ιέγνληα 'ηήλ δσηηθὴλ δύλακε, ἐπεὶ ζπγθέθξαηαη ηῷ ζώκαηη ἡ ςπρὴ θπζηθῶο δηὰ ηὴλ εὐθξαζίαλ, θαὶ νὐθ ἐθ πξναηξέζεσο ρνξεγεῖ' ( δηθαηνῦζηλ ὅηη ἐθεῖ ἡ ςπρὴ λὰ ἐλζξνλίδεηαη, καζέησζαλ νὗηνη ὅηη ηὸ πλεῦκα ηνῦην πνιὺ πεξηζζόηεξνλ ἐλ ηῇ θαξδίᾳ εὑξίζθεηαη θαὶ ὅηη ἐθ ηῆο θαξδίαο, ηῆο πεγῆο ηῶλ πλεπκάησλ, ηὸ πλεῦκα ηνῦην θαὶ εἰο ηὸλ ἐγθέθαινλ ἀλαβαίλεη θαὶ νὐρὶ ηὸ ἀλάπαιηλ, ἐθ ηνῦ ἐγθεθάινπ εἰο ηὴλ θαξδίαλ". Κνηλσληθά θξηηήξηα Ἡ πλνδηθὴ Ἐπηηξνπὴ Βηνεζηθῆο ὅκσο ζέηεη θαὶ ἕλα ἄιιν δίιεκκα, ηὸ θνηλσληθό. Γειαδὴ ηὸ πῶο ζὰ ἀληηκεησπηζηνῦλ νἱ πεξηπηώζεηο "ἐγθεθαιηθῶλ" ζαλάησλ κὲ γλώκνλα ηὶο ἀλάγθεο θαὶ ηὶο ἐπηζπκίεο ηνῦ ἀλζξώπνπ-ἀζζελνῦο. Καη' ἀξράο πξέπεη λά ηνληζηεῖ ὁ θίλδπλνο ηῆο ἀπνιπηνπνίεζεο ὁξηζκέλσλ ρξηζηηαληθῶλ ἀξεηῶλ ἔλαληη ἄιισλ. Ὅινη νἱ ὑπνζηεξηθηέο ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ ἐπηθαινῦληαη δηαξθῶο ηφ [23]
ἐπηρείξεκα ηῆο ἀγάπεο. Πνῦ εἶλαη ὁ θίλδπλνο ζέ κηά ηέηνηα ηαθηηθή; Σήλ ἀπάληεζε δίλεη ὁ Καζεγεηήο ηῆο Θενινγηθῆο ρνιῆο Ἀζελῶλ θ. Ν. Δ. Μεηζφπνπινο (" Θέκαηα Ὀξζνδφμνπ Ἠζηθῆο Θενινγίαο", ΟΔΓΒ, Ἀζῆλαη 1989, ζει. 25-26) ἐπηζεκαίλνληαο ηφ γεγνλφο ὅηη " νὐρί ζπαλίσο ρξηζηηαλνί ηηλέο ἐλ ηῇ πξνζσπηθῇ αὐηῶλ δσή ἤ θαί ἐλ ηῷ θεξχγκαηη ἐθπξφζσπνη ηῆο Ἐθθιεζίαο ἀπνκνλψλνπλ ρξηζηηαληθάο ηηλάο ἐληνιάο, πξνζθνιιῶληαη εἰο αὐηάο ἐπί παξαζεσξήζεη ἄιισλ ἐμ ἴζνπ ζεκαληηθῶλ θαί δηακνξθψλνπλ ηχπνπο ρξηζηηαληθνχο κνλνκεξεῖο, ἀξλνχκελνπο λά βιέπνπλ ηνχο πάληαο θαί ηά πάληα ὑπφ ηφ ἄπιεηνλ θῶο ηῆο ρξηζηηαληθῆο ἀιεζείαο...Ἀπνηέιεζκα; Ὅηαλ ζπλεηδεηνπνηεζῆ ηφ ἔζησ θαί κεξηθῶο ἐζθαικέλνλ... ἀπνξξίπηεηαη θαί πᾶλ ηφ ἀιεζέο κεηά ηνῦ ἐζθαικέλνπ." ηὸ ἐπηρείξεκα ὅηη ἡ ἐπηζπκία γηὰ παξάηαζε ηῆο δσῆο εἶλαη ἱεξὴ θαὶ ιίαλ ζεβαζηή, ἀπαληνῦκε ὅηη δὲλ κπνξεῖ λὰ γίλεη αὐηὸ ἀπνδεθηὸ ρσξὶο ηὶο ἀπαηηνύκελεο πξνυπνζέζεηο πνηόηεηνο ηῆο δσῆο. Ἔηζη ηνπιάρηζηνλ ζὰ ἔπξεπε λὰ βιέπεη ηὸ ζέκα ἡ Ἐθθιεζία ἡ ὁπνία ζθνπὸ δὲλ ἔρεη λὰ παξεγνξήζεη κὲ ἐθθνζκηθεπκέλν ηξόπν ηὸλ ἄλζξσπν θαὶ λὰ ηὸλ βνεζήζεη ἁπιῶο λὰ παξαηείλε ηή δσή ηνπ, ἀιιὰ λὰ ηὸλ πξνεηνηκάζεη γηὰ ηὴλ αἰσληόηεηα θαὶ λὰ ηὸλ παξεγνξήζεη κὲ ζεάξεζην ηξόπν. Νὰ ηνῦ δώζεη λὰ θαηαιάβεη ηὸ λόεκα ηῆο ρξηζηηαληθῆο δσῆο θαὶ ηνῦ ζαλάηνπ, ηὴλ ἀμία ηνῦ πόλνπ θαὶ ηῆο ἀζζελείαο, ηῶλ δνθηκαζηῶλ, ηῆο κλήκεο ζαλάηνπ. Πξννξηζκὸο ηῆο Ἐθθιεζίαο δὲλ εἶλαη λὰ πξνζθέξεη ζηὸλ ἄλζξσπν βηνινγηθὴ δσή, ἀιιὰ ηὴλ Εσή, ἡ ὁπνία ὅκσο Εσὴ δὲλ πξνυπνζέηεη καθξνδσΐα, ἀιιὰ δσὴ ἐλ Υξηζηῷ. Δὔρεηαη βέβαηα ζηὸ κπζηήξην ηνῦ γάκνπ ηὴλ καθξνεκέξεπζηλ ἀιιὰ ὄρη γηὰ ιόγνπο εὐδαηκνλίαο θαὶ ἀλάγθεο βηνινγηθῆο δσῆο , ἀιιὰ ὡο ρξόλνλ ἱθαλὸλ γηὰ λὰ ἀμησζεῖ ὁ ἄλζξσπνο, κὲ ηή ζπλεξγία ηνῦ Ἁγίνπ Πλεύκαηνο, λὰ πξνεηνηκάζεη ηὸ πέξαζκά ηνπ ζηὴλ αἰώληα δσή. Γηὰ πνηό ἄιιν ιόγν ραξαθηεξίδνπκε ἄιισζηε ηὴλ ἐπίγεην δσή καο κὲ "πεηξαηήξην"; Σή ζέζε αὐηή ἔρεη θαί ὁ Καζεγεηήο θ. Ν. Μεηζφπνπινο (" Θέκαηα Ὀξζνδφμνπ Ἠζηθῆο...", ζει. 178) πνχ ἐκθαληηθά ἐπηζεκαίλεη ὅηη "ἐάλ ἡ παξάηαζηο ηῆο ἐλ ηῷ θφζκῳ ηνχηῳ δσῆο ἐπηδεηεῖηαη δηά ηήλ πξφνδνλ ηνῦ πηζηνῦ εἰο ηήλ θαηά Υξηζηφλ δσήλ θαί ηήλ ἠζηθήλ ηειείσζηλ αὐηνῦ, ἐάλ ἐπηδηψθεηαη πξφο ηφλ ζθνπφλ ηῆο ἐπαπμήζεσο ηνῦ ρξφλνπ ηῆο ζπλεξγείαο ηνῦ ἀλζξψπνπ εἰο ηφ ζσηήξηνλ ἔξγνλ ηνῦ Υξηζηνῦ, ἐάλ ἐπηρεηξῆηαη νὐρί πξφο παξάηαζηλ ηῶλ ἀπνιαχζεσλ ηῆο πξνζθαίξνπ δσῆο, ἀιιά πξφο πιεξεζηέξαλ ζπκκεηνρήλ εἰο ηφ πάζνο θαί ηφλ ζάλαηνλ ηνῦ Υξηζηνῦ, ἀλακθηβφισο ἡ ἐπηδίσμηο αὕηε ηνῦ ἀλζξψπνπ ὄρη κφλνλ εἶλαη θαηά πάληα ἐπηηξεπηέα ρξηζηηαληθῶο, ἀιιά θαί ἐπηβεβιεκέλε." Αὐηφ βέβαηα δέλ ἀθνξᾶ κφλνλ ηφλ ιήπηελ ἀιιά θαί ηφλ δφηελ! ηφ ζεκεῖν αὐηφ θνβνχκαζηε πψο δέλ ὑπῆξμε πιήξεο πνηκαληηθή ἐλεκέξσζε ηῶλ πνηκέλσλ θαί κέζῳ αὐηῶλ, ηνῦ πνηκλίνπ ηνῦ Υξηζηνῦ. Ἲζσο δηδάμακε κφλνλ πιεκκειῶο ζηὸ πνίκληό καο ηή ζεκαζία ρσξίσλ [24]
ὅπσο: "ζαξξνῦκελ δὲ θαὶ εὐδνθνῦκελ κᾶιινλ ἐθδεκῆζαη ἐθ ηνῦ ζώκαηνο, θαὶ ἐλδεκῆζαη πξὸο ηὸλ Κύξηνλ" θαὶ "...κεγαιπλζήζεηαη Υξηζηὸο ἐλ ηῷ ζώκαηί κνπ, εἴηε δηὰ δσῆο, εἴηε δηὰ ζαλάηνπ"; Μήπσο αὐηὰ δὲλ εἶλαη γηὰ κᾶο ἢ κήπσο δὲλ ἔρνπλ αἰώληα ἰζρύ; Ἢ κήπσο δὲλ ἤμεξε ηί ἔιεγε ὁ Ἅγηνο Ἰσάλλεο ὁ Υξπζόζηνκνο πνύ καξηπξνῦζε πῶο "εἶ βνύιεη ηὴλ δσὴλ ἐμεηᾶζαη ηὴλ ἐκήλ, Ἐθεῖλνο ἐζηη"; Ὁ Καζεγεηὴο Γ. Μαληδαξίδεο (ΔΣΜ, 263-4) ζσζηὰ ἐπηζεκαίλεη πὼο "ὁ Υξηζηόο...δελ ἔρεη ζθνπὸ λὰ παξαηείλεη ηή δσή ηνπο, ἀιιὰ λὰ ηὴλ ἀλαθαηλίζεη θαὶ λὰ ηὴλ ἀθζαξηίζεη...Οη ζαπκαηνπξγηθὲο ζεξαπεῖεο, ἢ νἱ λεθξαλαζηάζεηο πνὺ πξαγκαηνπνηεῖ ὁ Υξηζηόο, εἶλαη ηαπηόρξνλα θαὶ 'ζεκεῖα' ηῆο παξνπζίαο ηῆο βαζηιείαο Σνπ. Ἂλ ὁ ἄλζξσπνο δὲλ ὀδεγεζεῖ ζ' αὐηήλ, ηόηε ηὸ 'ζεκεῖν' ράλεη ηὸ λόεκά ηνπ. Καὶ ἡ Ἐθθιεζία ινηπόλ...ζθνπόο ηεο δὲλ εἶλαη ἡ πξνζσξηλὴ ἀπαιιαγὴ ηνῦ ἀλζξώπνπ ἀπὸ ηὸλ βηνινγηθὸ ζάλαην, ἀιιὰ ἡ ὁξηζηηθὴ ἀπαιιαγή ηνπ ἀπὸ ηὸλ θόβν ηνῦ ζαλάηνπ θαὶ ηὸλ ἴδην ηὸλ ζάλαην. Γηὰ ηὴλ Ἐθθιεζία ' ηνῦ ἀπαιιᾶμαη ηνῦ ζαλάηνπ, ηὸ πεῖζαη ζαλάηνπ θαηαθξνλεῖλ πνιιῶ κεῖδνλ' (Ἁγ. Ἰσάλλνπ Υξπζνζηόκνπ, Ὑπόκλεκα εἰο ηὸ Μαηζ. ζη' 34, PG. 57, 375-6). ηὸ ἴδην ζπκπέξαζκα θαηαιήγεη θαὶ ὁ πξόεδξνο ηῆο ΔΒ, Ἀξρηκ. π. Νηθόιανο Υαηδεληθνιάνπ (ΔΣΜ, ζει. 302-3): "Γηὰ ηὴλ Ἐθθιεζία, ἡ παξάηαζε ηῆο βηνινγηθῆο δσῆο εἶλαη πνιὺ θαηώηεξε ἀπὸ ηὴλ ἐλεξγνπνίεζε ηῶλ πλεπκαηηθῶλ αἰζζεηεξίσλ θαὶ ηὴλ βίσζε ηῆο πλεπκαηηθῆο δσῆο" ἀθνῦ " ἡ ἐιπίδα ηῆο ἀλαζηάζεσο εἰο δσὴλ αἰώληνλ εἶλαη ἀζύγθξηηα ἀλώηεξε ἀπὸ ηὴλ ἀπεγλσζκέλε πάιε λὰ παξαηαζεῖ ἡ ἐπίγεηα δσή καο"! ηὸ ἴδην πλεῦκα θηλνύκελνο ὁ εβαζκηώηαηνο Μεηξνπνιίηεο Ναππάθηνπ θ.θ. Ἱεξόζενο γξάθεη ζηὴλ εἰζήγεζή ηνπ (ΔΣΜ, ζει. 353): "Γέλ κᾶο ἐλδηαθέξεη ἁπιῶο ἡ βηνινγηθὴ παξάηαζε ηνῦ ιήπηνπ, ἀιιὰ ἡ αἰώληα ζσηεξία ηνπ θαζὼο ἐπίζεο δέλ κᾶο ἐλδηαθέξεη ἁπιῶο ἡ ἀγάπε ηνῦ δόηνπ, ἀιιὰ ἡ δπλαηόηεηα δη' αὐηνῦ ηνῦ ηξόπνπ λὰ ἀπνθηήζε ηὸ αἰώλην κέιινλ ηνπ, λὰ ἐλσζῆ κὲ ηὸλ Υξηζηό...". Ὁ Ἀξρηκ. π. Νηθόιανο Υαηδεληθνιάνπ πνιὺ ζσζηὰ ἐπηζεκαίλεη (ΔΣΜ, ζει. 281) πὼο "νἱ κεηακνζρεύζεηο δὲλ εἶλαη ἕλα θαζαξῶο ἰαηξηθὸ ζέκα. " Ἔρνπλ ἔληνλε θνηλσληθή, ἠζηθή, λνκηθὴ θαὶ πλεπκαηηθὴ δηάζηαζε. Δἶλαη θνηλὴ πεπνίζεζε ὅηη ζηὸλ ηόπν καο ὁ ξόινο ηῆο Ἐθθιεζίαο κπνξεῖ λὰ εἶλαη θεληξηθὸο θαὶ νὐζηαζηηθόο...αὐηό ηὴλ ὑπνρξεώλεη λὰ πξνζδηνξίζεη θαὶ ηνὺο βαζηθνὺο ἄμνλεο ηῆο πλεπκαηηθῆο ηεο ἠζηθῆο". Αὐηὸο ὁ ἔληνλνο θνηλσληθὸο ραξαθηήξαο ηῶλ κεηακνζρεύζεσλ κπνξεῖ λὰ παγηδεύζεη ηὸ ζθεπηηθὸ ηῆο Ἐθθιεζίαο καο θαζὼο νἱ ὑπνζηεξηθηὲο ηῆο ζεσξίαο ηνῦ "ἐγθεθαιηθνῦ ζαλάηνπ" ρξεζηκνπνηνῦλ ζπρλὰ ηὸ ἐπηρείξεκα ηῆο θνηλσληθῆο θαὶ ρξηζηηαληθῆο ἀιιειεγγύεο, ηὴλ ἀγάπε θαὶ ηὴλ ζπζία γηὰ ηὸλ ἀζζελῆ ζπλάλζξσπν. Ὑπάξρεη ὅκσο ἀπὸ ηὴλ ἄιιε πιεπξὰ θαὶ ἡ ὑπνηηκεκέλε, ἲζσο θαὶ [25]
ἀδίδαθηε ζηὶο κέξεο καο, παηδαγσγηθὴ ἀμία ηῆο ἀζζελείαο. Οἱ ἅγηνη Παηέξεο ηῆο Ἐθθιεζίαο καο, δηδάζθνπλ πὼο ἡ ἀζζέλεηα ἔρεη πνιιὲο ὠθέιεηεο ἀλάινγα κὲ ηὴλ πλεπκαηηθὴ θαηάζηαζε θάζε ἀλζξώπνπ. Ὁ ἅγηνο Ἰζαὰθ ὁ ύξνο (Λόγνο ΜΖ') ἐμεγεῖ πὼο ἡ ὠθέιεηα ἐμαξηᾶηαη ἀπὸ ηὸ βαζκὸ πίζηεσο ηνῦ ἀζζελνῦο. πγθεθξηκέλα: "νἱ εὑξηζθόκελνη καθξὰλ ηνῦ Θενῦ, ἵλα πιεζηάζσζηλ πξὸο αὐηόλ, νἱ ἀκειεῖο ἵλα πξνθπιαρζῶζηλ ἐθ ηῶλ βιαπηφλησλ αὐηνχο πξαγκάησλ, νἱ ἀγσληζηαί ἵλα αὐμήζσζηλ ηφλ πλεπκαηηθφλ αὐηῶλ πινῦηνλ, νἱ δέ θίινη ηνῦ Θενῦ ἵλα ἔμσζη παξξεζίαλ, νἱ θνηκψκελνη ἵλα δηεγεξζῶζηλ" (Ἀξρηκ. Β. Π. Μπαθνγηάλλε, "Ὑγεία θαί Ἀξξψζηηα", Ἔθδ. Ἀπνζη. Γηαθνλίαο 1994, ζει. 61). Σύγρξνλεο ζενινγηθέο ἀπόςεηο Ἐθηφο ὅκσο ἀπφ ηνχο ἁγίνπο, πνιινί ζχγρξνλνί καο ζενιφγνη ἀληηκεησπίδνπλ κέ παξφκνην ζθεπηηθφ ηφ κεγάιν αὐηφ πξφβιεκα. Ὁ Καζεγεηήο Κ. Μπφλεο ὁκηιῶλ θαηά ηῆο εὐζαλαζίαο ἀλαθέξεη ηά ἐμῆο ιίαλ ἐλδηαθέξνληα: "Ἡ εὐζπιαρλία ζθνπφλ ἔρεη λά ἁπαιχλε ηφλ πφλν ηνῦ ζπλαλζξψπνπ...νὐδέπνηε δχλαηαη λά ἐμαρζεῖ κέρξη ηῆο ἀθαηξέζεσο ηῆο δσῆο ηνῦ πάζρνληνο (ἤ ηνῦ ἀζζελνῦο ιήπηνπ, ζπκπιεξψλνπκε ἐκεῖο) δῆζελ ἐμ νἴθηνπ ἤ ἐμ εὐζπιαρλίαο...νὐδέπνηε δηθαηνχκεζα λά ἐπεκβαίλσκελ εἰο βηαίαλ ἀθαίξεζηλ ηῆο δσῆο ἑλφο πάζρνληνο, ἔζησ θαί ὑπφ ηῆο Ἰαηξηθῆο Ἐπηζηήκεο ἤδε ἀπνθαζηζζέληνο. Γηφηη ὁ ζάλαηνο ὅπσο θαί ἡ δσή, εἶλαη πεξηνραί, ηάο ὁπνίαο θχζεη δέλ δηθαηνχκεζα λά παξαβηάδσκελ". Καί ζπλερίδεη, ζπλνςίδνληαο ηήλ παηεξηθή δηδαζθαιία: "ὁ Υξηζηηαλφο, ὁ ὁπνῖνο πηζηεχεη εἰο ηήλ Πξφλνηαλ ηνῦ Θενῦ, δέρεηαη ηάο ζιίςεηο γεληθῶο θαί ηνχο πφλνπο θαί ηάο ἀζζελείαο, ηάο νἱαζδήπνηε, κεηά ὑπνκνλῆο θαί θαξηεξίαο..." (Α. Βνπξιῆο-Ξ. Παπαραξαιάκπνπο, "Φάθειινο καζήκαηνο Υξηζηηαληθῆο Ἠζηθῆο Α'", Ἀζῆλαη 1996, ζει. 83). Ἀπφ ηφλ Καζεγεηή . Ἀγνπξίδε δηαηππψλεηαη ἡ ἄπνςηο ὅηη "ὁ Υξηζηηαλφο δέλ πξέπεη λά θνβᾶηαη ηφλ ζάλαηνλ, ἄλ πηζηεχεη ὅηη εἶλαη ηφ μεθίλεκα κηᾶο λέαο δσῆο..." (ὡο ἀλσηέξσ, ζει. 84/290), ἐλῶ θαί ὁ Καζεγεηήο Υ. Γηαλλαξᾶο ηνλίδεη κέ λφεκα ηά ἐμῆο: "Σί δηαθέξεη ὁ πφλνο ηνῦ ἀλζξψπνπ ἀπφ ηφλ πφλν ηνῦ δψνπ, ηφ ἀλζξψπηλν ζῶκα ἀπφ ηφ ζῶκα ηνῦ δψνπ; Σφ ἀλζξψπηλν βιέκκα, ὁ ιφγνο, ἡ ρεηξνλνκία, ἡ θαιιηηερληθή πξάμε, ὁ ἔξσηαο...ὑπνηάζζνληαη ζηή βηνινγηθή ζθνπηκφηεηα; Κη ἄλ ἡ πξνζσπηθφηεηα εἶλαη ἕλαο ηξφπνο ὑπάξμεσο πνχ πξαγκαηνπνηεῖηαη κφλν ὡο ἐιεπζεξία ἀπφ ηή θπζηθή ἀλαγθαηφηεηα, ηφηε πῶο εἶλαη δπλαηφλ αὐηφ πνχ εἶλαη ὁ ἄλζξσπνο λά ηαπηίδεηαη κέ ηή βηνινγηθή ἐπηβίσζε; Ἄλ ηφ ζππξί ηφ ζηηάξη πξέπεη λά πεζάλεη γηά λά δψζεη θαξπφ, πνηφο εἶλαη ὁ θαξπφο ηῆο δσῆο πνχ δίλεη ὁ ὀξγαληζκφο ηνῦ ζψκαηνο κέζα ἀπφ ηήλ ὀδχλε ηῆο ἀξξψζηηαο ηνῦ ζαλάηνπ; Ἀιιά, ηέηνηα ἐξσηήκαηα πξνυπνζέηνπλ θάπνηεο ζεσξήζεηο θαί πξνβιεκαηηζκνχο πνχ [26]
βξίζθνληαη ζηνχο ἀληίπνδεο ηῶλ θξηηεξίσλ πνχ κᾶο ἐπηβάιινπλ νἱ κεζνδεπκέλνη κεραληζκνί ηῆο θαηαλαισηηθῆο θνηλσλίαο" (ὡο ἀλσηέξσ, ζει. 85-6/291-2). Μήπσο, ινηπφλ, ζά ἔπξεπε λά ἀξρίζνπκε λά δηδαζθφκαζηε θαί λά δηδάζθνπκε νἱ πνηκέλεο θαί νἱ πλεπκαηηθνί παηέξεο αὐηήλ ηήλ ἐζραηνινγηθή πξννπηηθή ηνῦ ἀλζξψπνπ; Νά μεθηλήζνπκε ηήλ δηδαζθαιία θαί ἐθαξκνγή ηῆο (ἐπηηξέςηε καο ηήλ ἔθθξαζε) "πνηκαληηθῆο ηνῦ πφλνπ θαί ηῆο ἀζζελείαο" θαί ηῆο κλήκεο ζαλάηνπ ὡο ζεάξεζηεο ρξηζηηαληθῆο ἀξεηῆο; Βέβαηα ἡ κλήκε ζαλάηνπ πνχ εἰζεγεηέο ζηφ ΔΣΜ ρξεζηκνπνηνῦλ θαηά θφξνλ δέλ εἶλαη αὐηφ πνχ λνκίδνπλ νἱ πνιινί (δει. ἀξεηή ἄζρεηε κέ ηήλ ζεία Υάξε), ἀιιά ὅπσο ιέεη ὁ Ὅζηνο Ἰσάλλεο ηῆο Κιίκαθνο ("Κιίκαμ", ζει. 61) " νὐ πάζα κλήκε ζαλάηνπ ἀγαζή"! ηφ ἐξψηεκα πνηά εἶλαη ἡ ἀγαζή κλήκε ζαλάηνπ ηήλ ἀπάληεζε δίλεη ὁ Ὅζηνο Φηιφζενο (" Κεθάιαηα Νεπηηθά", Φηινθαιία Β', ζει. 286) : "Πεξηεθηηθή ηῷ ὄληη πνιιῶλ ἀξεηῶλ ἡ ἐλαξγήο ηνῦ ζαλάηνπ κλήκε. Γελλήηξηα πέλζνπο, πξνηξνπή ἐγθξαηῶο ἔρεηλ ἐθ πάλησλ, ὑπφκλεζηο γεέλεο, κήηεξ εὐρῆο θαί δαθξχσλ, θπιαθή θαξδίαο...θάζαξζηο ινγηζκῶλ ἐκπαζῶλ ἐθ ηῆο θαξδίαο...Ἐλ αὐηῆ ζεσξεῖηαη ὁ θαζ' ὥξαλ ἀγώλ ὁ δπζκαρφηαηνο, θαί ηνῖο πνιινῖο ὥλ ἐλ θξνληίδη ηῶλ ἀζιεηῶλ ηνῦ Υξηζηνῦ". Γηαθνξεηηθά, πξνζπαζνῦκε λά παξεγνξήζνπκε ηφλ ἀλζξψπηλν πφλν ὄρη μεπεξλψληαο ηνλ θαί θάλνληάο ηνλ ἐθαιηήξην γηά ηήλ αἰσληφηεηα, ἀιιά δίλνληαο ηήλ ζπγθαηάζεζή καο γηά παξάθακςε ηνῦ πξνβιήκαηνο θαί ἴζσο δεκηνπξγνῦκε ηήλ πεπνίζεζε ζηφλ ἄξξσζην ἄλζξσπν ὅηη ὅπνπ "Θεφο δέλ βνχιεηαη, ἐθεῖ κπνξεῖ ἡ ἐπηζηήκε". Ἀγλννῦκε κήπσο ηφ παηεξηθφ πεξίθεκν ξεηφ: "Κἂλ ιάβεο θἂλ κή ιάβεο, ἔιαβεο παξά ηνῦ κή ιαβεῖλ"; Μεηά ἀπφ ὅια αὐηά, θηλδπλεχνπκε, ἐκεῖο νἱ πνηκέλεο, λά πέζνπκε ζηήλ παγίδα ηῆο κεραληζηηθῆο ἀληηιήςεσο ηνῦ ἀλζξψπνπ ἀιιά θαί ηῆο ἐθθνζκηθεχζεσο ηῆο ρξηζηηαληθῆο δσῆο θαί ηῆο ζηαπξηθῆο καο πνξείαο. έ αὐηφλ ἀθξηβῶο ηφλ πξνβιεκαηηζκφ ἀλαθέξνληαη θαί ηά ὅζα γξάθεη ὁ Καζεγεηήο θ. Γ. Μαληδαξίδεο: "Ὅζν ἡ ρξηζηηαληθή πίζηε πξνζδηφξηδε ηήλ πξνζσπηθή θαί ηήλ θνηλσληθή δσή ηῶλ ἀλζξψπσλ, ὑπῆξρε θάπνην πιαίζην ἀζθήζεσο θαί ηῆο ἰαηξηθῆο. Μέ ηήλ δηάδνζε ὅκσο ηῆο ἐθθνζκηθεχζεσο ηά πξάγκαηα ἄιιαμαλ. Ἀκθηζβεηήζεθαλ ὅινη νἱ ζξεζθεπηηθνί θαί ἠζηθνί θξαγκνί θαί ζενπνηήζεθαλ ἡ ἀλζξψπηλε θξίζε θαί ἡ ἔξεπλα. Παξάιιεια ἐπηθξάηεζε ζηήλ ἰαηξηθή ἡ κεραληζηηθή ἀλζξσπνινγία πνχ δεκηνπξγεῖ θαί ηή ζνβαξφηεξε πξνβιεκαηηθή ζηή ζενινγία...". Αὐηφ ηφ κεῖδνλ πξφβιεκα ηῶλ ἡκεξῶλ καο ἐπεζήκαλε πξφζθαηα ὁ Μαθαξηψηαηνο Ἀξρηεπίζθνπνο Ἀζελῶλ θαί πάζεο Ἑιιάδνο θ.θ. Υξηζηφδνπινο ζηφ κήλπκά ηνπ ἐπί ηῇ εὐθαηξίᾳ ηῆο ἑνξηῆο ηνῦ Δὐαγγειηζκνῦ ηῆο Θενηφθνπ (25/3/02): "...ηό ζαῦκα ηῆο δσῆο ἀλαγάγεηαη ζέ κεραληζηηθό θαηλόκελν"!!! Ἄλ ὑπαθνχζνπκε ζηά θειεχζκαηα αὐηῆο ηῆο κεραληζηηθῆο ἀληηιήςεσο ηφηε [27]
θνβφκαζηε ὅηη ζά πξέπεη λά δερζνῦκε ἀβίαζηα θαί ηνπνζεηήζεηο, ἄγλσζηεο ζηφ ὀξζφδνμν πλεῦκα, ἀλζξψπσλ κέ ἀληηιήςεηο ὅπσο αὐηέο βνπιεπηνῦ πνχ πξφζθαηα δήισλε ζέ ζπλέληεπμή ηνπ : "Πηζηεχσ ὅηη εἶλαη ζχκθσλε (ἡ εὐζαλαζία) θαί κέ ηήλ ρξηζηηαληθή ζξεζθεία θαί ηήλ ὀξζφδνμν πίζηε καο δηφηη πνηέ δέλ ζά ἤζειε ὁ Υξηζηφο καο λά βιέπεη λά ηαιαηπσξνῦληαη ηά παηδηά Σνπ θαη' αὐηφλ ηφλ ηξφπν..." (Σχπνο ηῆο Κπξηαθῆο 7/4/02, ζει. 67). Ἐλζηάζεηο πεξί ἁγηνγξαθηθῶλ ρσξίσλ ηή ζπλέρεηα ρξήζηκν εἶλαη λά δνῦκε ἀπφ θνληά ὁξηζκέλα ἐπηρεηξήκαηα πνχ ἐπηζηξαηεχνληαη ἀιιά θαί θάπνηεο ζέζεηο θαί ἀπφςεηο πνχ ηαπεηλά θξνλῶ ὅηη δέλ ζπλάδνπλ κέ ηφ πλεῦκα ἤ ηίο ἀιήζεηεο ηῆο πίζηεψο καο. Γέλ ἔρσ ζθνπφ λά παξνπζηάζσ ηφ ἔξγν ηῆο ΔΒ ὡο ἀπαμησκέλν νὔηε, πνιχ πεξηζζφηεξν, λά ἀκθηζβεηήζσ ηήλ ὀξζφηεηα ηῶλ ἀπνθάζεσλ θαί θξίζεσλ ηῆο ΗΔΔ, ἀιιά ἐπηζπκῶ λά ζᾶο θάλσ θνηλσλνχο ηῶλ ἀκθηβνιηῶλ, ηῶλ δηζηαγκῶλ θαί ηῶλ ἐλζηάζεψλ πνπ ππξνδνηνῦληαη θαί λά παξαθαιέζσ ὅπσο ὑπάξμεη δσληαλφο, ἀδειθηθφο δηάινγνο πνχ πηζαλφλ βνεζήζεη ὅινπο καο, πξίλ παξζεῖ κηά ἀκεηάθιεηε ἀπφθαζε πνχ πηζαλφλ πξνζβάιιεη ηήλ ἐιεπζεξία θαί ηφ αὐηεμνχζηό καο ἀιιά θαί ηνῦ πνηκλίνπ καο! Ἄο ἀξρίζνπκε κέ ηά ρσξία πνχ ρξεζηκνπνηνῦληαη γηά λά ζηεξίμνπλ ηήλ ὀξζφηεηα ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ. ηίο πξῶηεο ζειίδεο ηνῦ ΔΣΜ, ἀλαθέξνληαη ηά παξαθάησ ρσξία: α) Ἰσα. ηε' 13, β) Γαι. δ' 15, γ) Ἐθεζ. δ' 25, δ) Γαι. ε' 13 θαί ε) Πξάμ. θ' 35 θαη ζη) Α' Κνξ. ηβ' 27 κεηαμχ ἄιισλ. Αὐηά ηά ρσξία ὅκσο δέλ ηεθκεξηψλνπλ ηίο κεηακνζρεχζεηο γηαηί εἶλαη ἐληειῶο δηαθνξεηηθφ ηφ λφεκά ηνπο. Πξίλ ηά δνῦκε ἀλαιπηηθά εἶλαη ἀλάγθε λά ὑπελζπκίζνπκε πψο, ὅπσο ζεκεηψλεη θαί ὁ Καζεγεηήο Π. Μπφλεο ("Μεηακνζρεχζεηο", ζει. 11) , "γηά ηφ ζέκα αὐηφ δέλ ὑπάξρεη ηνπιάρηζηνλ γλσζηή ἐληνιή ηῆο Ἁγίαο Γξαθῆο ἤ γλσζηφο θαλφλαο ζεζπηζκέλνο ἤ ἐπηθπξσκέλνο ἀπφ Οἰθνπκεληθή χλνδν...πνχ λά κᾶο ἐπηβάιιεη ἤ λά κᾶο ζπληζηᾶ κηά ὡξηζκέλε ηαθηηθή". Ἀιιά ἄο δνῦκε ηφ λφεκα, ηφ "ἀπφζεηνλ θάιινο" ηῶλ ρσξίσλ. Α) Ἰσα. ηε' 13 : " Μείδνλα ηαύηεο ἀγάπελ νὐδείο ἔρεη, ἵλα ηίο ηήλ ςπρήλ αὐηνῦ ζῆ ὑπέξ ηῶλ θίισλ αὐηνῦ". Ἐδῶ ὁ Δὐαγγειηζηήο θάλεη ιφγν γηά ηήλ ἀγάπε πνχ πξέπεη λά ἔρεη θαλείο πξφο ηνχο θίινπο αὐηνῦ, πνχ θζάλεη κέρξη ζπζίαο ηῆο δσῆο ηνπ ράξηλ αὐηῶλ. Δἶλαη ἀιήζεηα αὐηφ πνχ ἔιεγε ὁ καθαξηζηφο Γέξνληαο Παΐζηνο ὁ Ἁγηνξείηεο: "Φαίλεηαη ὅηη ἡ δσξεά ὀξγάλσλ θαηαμηψλεηαη κφλνλ ὅηαλ ἀπνθιεηζηηθφ θίλεηξν ηῆο πξάμεο αὐηῆο εἶλαη ἡ θαζαξή ἀγάπε". Ἀπφ ηήλ ἄιιε πιεπξά ὅκσο, ὅπσο ἐπηζεκαίλεη ὁ ἰαηξφο Κ. Καξαθαηζάλεο ζηφ βηβιίν ηνπ "Ἐγθεθαιηθφο Θάλαηνο" (ζει. 120-1), " ὅηαλ ἕλαο ὑπνςήθηνο δφηεο ὀξγάλσλ γλσξίδεη ηφ ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα ὑγείαο ηνῦ ζπλαλζξψπνπ ηνπ... δέλ δσξίδεη [28]
ηίπνηε. Ὅηαλ ἕλαο δφηεο ζά ὁδεχεη πξφο ηφλ ζάλαην, ηφηε ζά δσξήζεη κέ πξνυπάξρνλ ζπκβφιαην. Δἶλαη δπλαηφλ αὐηή ἡ 'ζηάζε δσήο' λά εὐινγεζεῖ ἀπφ ηήλ Ἐθθιεζία; Ἀπνδνρή αὐηῆο ηῆο ἄπνςεο ζά ἐπέθεξε ζχγρπζε ζηήλ ἀμηνιφγεζε ηῆο δσξεᾶο, ζά εὐηέιηδε ηήλ ἔλλνηα ηῆο ζπζίαο θαί ηῆο αὐηνζπζίαο...". Πξάγκαηη! Αὐηή ἡ ηαθηηθή δέλ εἶλαη ἡ ὑπέξηαηε ζπζία, ὅπσο πνιινί ἀξέζθνληαη λά πηζηεχνπλ, ἀιιά ἡ ἐθαξκνγή θαί ὁ ὁξηζκφο ηῆο θηιαπηίαο θαί ηῆο ἀζπιαρλίαο. Δἶλαη, ηξφπνλ ηηλά, κηά ὑπεξνπηηθή ζπκπεξηθνξά θάπνησλ ὑγηῶλ ἀλζξψπσλ πξφο ηνχο πάζρνληεο. Μήπσο ἐκεῖο, νἱ ὑγηεῖο, παξάγνπκε θαί δηαηεξνῦκε ηήλ ὑγεία καο; Ὁ Θεφο δέλ εἶλαη αὐηφο ὁ ὁπνῖνο πξνλνεῖ ἀθφκε θαί γηά αὐηά ηά καιιηά καο; Πῶο ινηπφλ ζά γπξίζνπκε ἐκεῖο ἀιινῦ ηφ πξφζσπφ καο γηαηί ἁπινχζηαηα ὁ Θεφο κᾶο εὐεξγέηεζε κέ ηφ λά βξηζθφκαζηε ἀθφκε ζηή δσή ἐλ πιήξε ὑγεία; Ἄιιν ἡ ζπζία, ἤ ἡ αὐηνζπζία γηά ηφλ ζπλάλζξσπν θαί ἄιιν ἡ δσξεά ὀξγάλνπ κφλν ζηήλ πεξίπησζε πνχ ὁ δφηεο πνξεχεηαη πξφο ηφλ ζάλαην! Β) Γαι. δ' 15 :"...Μαξηπξῶ γάξ ὑκῖλ, ὅηη εἰ δπλαηόλ ηνύο ὀθζαικνύο ὑκῶλ ἐμνξύμαληεο ἄλ ἐδώθαηέ κνη". Ἐδῶ ιφγνο γίλεηαη ὄρη γηά ηήλ ἐπηζπκία δσξεᾶο ηῶλ ὀθζαικῶλ ηῶλ Γαιαηῶλ, ἀιιά γηά ηήλ ἔθπιεμε θαί ἀπνγνήηεπζε ηνῦ Ἀπνζηφινπ Παχινπ γηά ηήλ ζπκπεξηθνξά ηνπο ἀπέλαληί ηνπ. Ὁ ἀείκλεζηνο Καζεγεηήο Π. Σξεκπέιαο, ἐμεγεῖ: "Σηλέο ἐθ ηνχηνπ ἐλφκηζαλ, ὅηη ἡ ἀζζέλεηα ηῆο ζαξθφο, ἦην ἀζζέλεηα ὀζθαικῶλ. Ἡ ἔλδεημηο ὅκσο ἀφξηζηνο θαί ἀκθίβνινο. Πφζνλ ἀβέβαηαη θαί εὐκεηάβιεηνη εἶλαη αἱ θξίζεηο ηῶλ ἀλζξψπσλ θαί πφζνλ εὐθφισο ἀιιάζζνπλ νὗηνη γλψκαο θαί θξίζεηο κεηαπίπηνληεο νὐρί ζπαλίσο ἀπφ ηνῦ ἑλφο ἄθξνπ εἰο ηφ ἕηεξνλ! Ἰδνχ θαί ἐλ πξνθεηκέλσ αὐηνί, νἱ ὁπνῖνη ὡο ἄγγεινλ Θενῦ θαί ὡο αὐηφλ ηφλ Υξηζηφλ εἶρνλ ὑπνδερζῆ ηφλ Παῦινλ, πψο ἐληφο ὀιίγνπ ηείλνπλ πξφζπκα ηά ὦηα εἰο ηάο δηαβνιάο θαί ζπθνθαληίαο ηάο ὁπνίαο εἰο βάξνο ηνπ δηέδηδνλ νἱ ςεπδάδειθνη..." (βι. ζρεηηθφ ὑπφκλεκα, ζει. 53). Γ) Γαι. ε' 13 :"Ὑκεῖο γάξ ἐπ' ἐιεπζεξία ἐθιήζεηε ἀδειθνί, κόλνλ κή ηήλ ἐιεπζεξίαλ εἰο ἀθνξκήλ ηῇ ζαξθί , ἀιιά δηά ηῆο ἀγάπεο δνπιεύεηε ἀιιήινηο". Ἡ ἐιεπζεξία ηήλ ὁπνία ἀπνιακβάλνπκε ἐκεῖο νἱ Υξηζηηαλνί δέλ εἶλαη ἀραιίλσηε. Ὁ ἱεξφο Υξπζφζηνκνο, ἐμεγεῖ ὁ ὑπνκλεκαηηζηήο, ἐπηζεκαίλεη ζρεηηθά κέ ηφ ρσξίν αὐηφ ("...δηά ηῆο ἀγάπεο δνπιεχεηε ἀιιήινηο") ὅηη "εἶηα δείθλπζη ηξφπνλ, δη' νὗ ξαδίσο ἄλ ηνῦην θαηνξζσζείε, ἤηνη ηφ κή θαηαρξᾶζζαη ηῇ ἐιεπζεξίᾳ" (βι. ζρεηηθφ Ὑπφκλεκα ζει. 65). πλερίδνληαο ὁ Υξπζνξξήκσλ ἅγηνο ηνλίδεη: " Ἕηεξνλ αὐηνῖο ἐπηηίζεζη δπγφλ ηφλ ηῆο ἀγάπεο, ἰζρπξφηεξνλ κέλ, θνπθφηεξνλ δέ θαί ἡδίσ πνιιῷ". Ο Π. Σξεκπέιαο ζέηεη ηά πξάγκαηα ζηή ζσζηή ηνπο βάζε δηεπθξηλίδνληαο πψο "δηά ηνῦ δνπιεχεηλ ἀιιήινηο ζπληξίβεηαη πᾶο ἐγσηζκφο...ηφ ἔδαθνο ηῆο ηαπεηλψζεσο εἶλαη ην κφλνλ [29]
θαηάιιεινλ, ἵλα ξηδνβνιήζε θαί ἀλαπηπρζῆ ηφ δέλδξνλ ηῆο ἀγάπεο". Ὁ Ἅγηνο Ἰσάλλεο ὁ Υξπζφζηνκνο ,ηέινο, κᾶο πιεξνθνξεῖ ὅηη "ἐπεηδή γάξ ἀιιήισλ ἄξρεηλ βνπιφκελνη δηεζρίζζεηε, δνπιεχζαηε ἀιιήινηο, νὕησ γάξ ζπλαρζήζεζζε πάιηλ" ( βι. ηφ ὡο ἄλσ Ὑπφκλεκα, ζει. 66). Γ) Ἐθεζ. δ' 25 :"Γηό ἀπνζέκελνη ηό ςεῦδνο ιαιεῖηε ἀιήζεηαλ ἕθαζηνο κεηά ηνῦ πιεζίνλ αὐηνῦ, ὅηη ἐζκέλ ἀιιήισλ κέιε". Ὁ Ἅγηνο Θενδψξεηνο ἑξκελεχεη ηφ ρσξίν ὡο πξνεηδνπνίεζε ηνῦ θηλδχλνπ πνχ παξακνλεχεη ὅηαλ ηφ ςεῦδνο εἰζρσξήζεη κεηαμχ ηῶλ Υξηζηηαλῶλ-κειῶλ ηνπ αὐηνῦ ζψκαηνο ηνῦ Υξηζηνῦ, ηῆο Ἐθθιεζίαο καο. Υαξαθηεξηζηηθά ιέγεη ὁ Ἅγηνο Θενδψξεηνο " θαί κή ςεχδνληαη αἱ αἰζζήζεηο ἀιιήιαο. Κνηλή γάξ ἡ δεκία ηνῦ ςεχδνπο". Σφ ςεῦδνο ὅηαλ κπαίλεη ἀλάκεζα ζέ ἀδειθνχο ἐλ Υξηζηῷ δηαιχεη ηήλ ἑλφηεηά ηνπο, δειαδή ηήλ ἑλφηεηα ηῶλ κειῶλ ηνπ αὐηνῦ ζψκαηνο. Πεξί ηῆο δεκίαο ηνῦ ςεχδνπο ινηπφλ ὁ ιφγνο ηνῦ Ἀπνζηφινπ θαί ὄρη πεξί ηῆο δσξεᾶο ὀξγάλσλ ηνῦ ζψκαηνο ὡο ὑςίζηεο αὐηνπξνζθνξᾶο θαί ζπζίαο! Δ) Πξάμ. θ' 35 :"Πάληα ὑπέδεημα ὑκῖλ ὅηη νὕησ θνπηώληαο δεῖ ἀληηιακβάλεζζαη ηῶλ ἀζζελνύλησλ, κλεκνλεύεηλ ηέ ηῶλ ιόγσλ ηνῦ Κπξίνπ Ἰεζνῦ, ὅηη αὐηόο εἶπε, καθάξηόλ ἐζηη κᾶιινλ δηδόλαη ἤ ιακβάλεηλ". Ὁ Δὐαγγειηζηήο Λνπθᾶο δηαζψδεη ηφλ ιφγν ηνῦ Ἀπνζηφινπ ηῶλ Ἐζλῶλ Παχινπ πξφο ηνχο πξεζβπηέξνπο ηῆο Ἐθέζνπ. ηφ ζεκεῖν αὐηφ ὁ Ἀπφζηνινο θαιεῖ ηνχο πξεζβπηέξνπο λά βνεζνῦλ ηνχο ἀζζελεῖο ζηήλ πίζηε γηά λά κήλ ζθαλδαιίδνληαη. Ὁ Π. Σξεκπέιαο παξαηεξεῖ πψο "παξά ηῷ Παχιῳ, ἀζζελνῦληεο εἰζίλ νἱ κηθξφλ ζηεξενί, νἵηηλεο εὐθφισο ζθαλδαιίδνληαη, ὧλ θεηδφκελνο ἵλα κήπνηε ὑπφλνηαλ θηιαξγπξίαο παξάζρε ὁ ἀπφζηνινο, εἰξγάδεην θαί ηῆο ἐπηηεηξακκέλεο ἀκνηβῆο ἀπέζρε" (βι, Ὑπφκλεκα εἰο ηάο Πξάμεηο, ζει. 559). Πεξί δέ ηνῦ ὅηη "καθάξηφλ ἐζηη κᾶιινλ δηδφλαη ἤ ιακβάλεηλ", ὁ ἱεξφο Υξπζφζηνκνο ἑξκελεχεη: "νὐθ εἶπελ ὅηη θαθφλ ηφ ιαβεῖλ ἀιιά βέιηηνλ ηφ κή ιαβεῖλ", ἐλῶ ὁ Ἅγηνο Οἰθνπκέληνο ἐμεγεῖ ηνχο βαζκνχο ηνῦ κή ιακβάλεηλ ὡο ἀθνινχζσο: "Ἔζηη ηνίλπλ εἷο βαζκφο, ξίςαη ηά αὐηνῦ. Γεχηεξνο, ἐαπηῷ ἐπαξθεῖλ. Σξίηνο θαί ἑηέξνηο, ηέηαξηνο ηφ θαί θεξχηηνληα θαί ἐμνπζίαλ ἔρνληα ιακβάλεηλ, κή ιακβάλεηλ..." (ὡο ἀλσηέξσ Ὑπφκλεκα). Ὥζηε πξέπεη, ὅπσο κᾶο ζπκβνπιεχεη ὁ Ἀπφζηνινο, λά ἐξγαδψκεζα γηά λά ἔρσκε ηά ἀπαξαίηεηα θαί λά δίλσκε θαί ἐιεεκνζχλε. Αὐηφ ἄιισζηε εὔρεηαη θαί ἡ Ἐθθιεζία καο ζηήλ πξψηε εὐρή ηνῦ κπζηεξίνπ ηνῦ γάκνπ: "...ἵλα θαί ηνῖο ρξείαλ ἔρνπζη κεηαδηδῶζη". πκπιεξσκαηηθά ζέ ὅια αὐηά ὁ Π. Σξεκπέιαο ὑπνζηεξίδεη πψο "δέλ εἶλαη ἀλάγθε λά εἶλαη ηίο πινχζηνο, ὥζηε λά εἶλαη εἰο ζέζηλ λά δίδε. Οὔηε εἶλαη καθαξηψηεξνο ὁ πινχζηνο ηνῦ πησρνῦ, ὅζηηο ιφγσ ηῶλ ἀλαγθῶλ ηνπ, εὑξίζθεηαη ἠλαγθαζκέλνο λά ιακβάλε. Ἀιιά καθαξηψηεξνλ εἶλαη λά πξάηησκελ ηφ ἀγαζφλ κέ ὅηη ἔρσκελ, ἀδηάθνξνλ ἐάλ ηνῦην εἶλαη ὀιίγνλ ἤ πνιχ, ἀξθεῖ [30]
ἡ δηάζεζηο ἡκῶλ λά εἶλαη πινπζία". Πεξί θηιαλζξψπνπ ἀληηκεησπίζεσο ηῶλ ζπλαλζξψπσλ καο, πεξί δηαζέζεσο ἀγαζῶλ ἐθ κέξνπο ηῶλ πινπζίσλ θαί πεξί ζθαλδαιηζκνχ ηῶλ ἀδπλάησλ ζηήλ πίζηε ὁ ιφγνο θαί κφλνλ! ΣΤ') Α' Κνξ., ηβ' 27 : " Ὑκεῖο δέ ἐζηέ ζῶκα Χξηζηνῦ θαί κέιε ἐθ κέξνπο". Ὁ θαζεγεηήο θ. Γ. Μαληδαξίδεο ζηήλ εἰζήγεζή ηνπ ζηφ ΔΣΜ ( ζει. 267) ζέ ζπλάθεηα κέ ηφλ ζηίρν αὐηφ, παξαζέηεη ζέ ζεκείσζε θαί ηφλ παξάιιειν ζηίρν Ρσκ., ηβ' 5 θαί ἀλαθέξεηαη ζηήλ ἀλάιπζε πνχ θάλεη ὁ π. Νηθφιανο Λνπδνβίθνο : " Ἰδνχ ηφ ζενινγηθφλ ζεκέιην ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ, ηφ ὁπνῖν βέβαηα παξαπέκπεη ζηήλ ἐζραηνινγηθή παλελφηεηα(;) ἐλ Υξηζηῷ, ἡ ὁπνία ἀξρίδεη ἤδε ἀπφ ηήλ δσή αὐηή". Πνιχ θνβνῦκαη ὅηη ὁ π. Νηθφιανο Λνπδνβίθνο "ἐθβηάδεη" κηά ηέηνηα ἑξκελεία ἀξρίδνληαο ἀπφ ηφ ηέινο, δειαδή ηήλ Ἁγηνγξαθηθή ζεκειίσζε ηῆο ζθέςεψο ηνπ ὑπέξ ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ! Ἄλ ἀθήζνπκε ὅκσο ηήλ Παηεξηθή καο Παξάδνζε λά ἑξκελεχζεη, ζά δηαπηζηψζνπκε ηφ ἀληίζεην. πγθεθξηκέλα, ὁ Ἅγηνο Μάμηκνο ὁ Ὁκνινγεηήο ( " Πεξί Θενινγίαο", Β' Ἑθαηνληάο, Φηινθαιία Β', ζει. 86 πδ') ἀλαιχεη : " ῶκα Υξηζηνῦ εἶλαη ιεγφκεζα, θαηά ηό, ἡκεῖο δέ ῶκα Υξηζηνῦ ἐζκέλ θαί κέιε ἐθ κέξνπο. Οὐ θαηά ζηέξεζηλ ηῶλ ἡκεηέξσλ ζσκάησλ ἐθεῖλν ηφ ζῶκα γηλφκελνη, νὐδ' ἄλ πάιηλ ἐθείλνπ θαζ' ὑπφζηαζηλ εἰο ἡκᾶο κεηαβαίλνληνο ἤ κειεδφλ δηαηεκλνκέλνπ, ἀιιά ηφ θαζ' ὁκνηφηεηα Κπξίνπ ζαξθφο ηήλ θζνξάλ ἀπνζείεζζαη ηῆο ἁκαξηίαο· Ὡο γάξ ὁ Υξηζηφο θαηά θχζηλ ζαξθί ηέ θαί ςπρή θαζφ λνεῖηαη ἄλζξσπνο, ἀλακάξηεηνλ ἦλ, νὕησ θαί ἡκεῖο νἱ πεπηζηεπθφηεο αὐηῷ ρσξίο ἁκαξηίαο εἶλαη δπλάκεζα"!!! Ἐλζηάζεηο ἐπί ηῶλ 55 ζέζεσλ ηῆο Η.Σ.Δ.Δ. Ἕλα ζεκεῖν πνχ κᾶο δεκηνπξγεῖ πνιιά ἐξσηεκαηηθά εἶλαη ζηή ζειίδα 22 ηνῦ ΔΣΜ, ὅπνπ ζηήλ ἑλφηεηα "Δἰδηθαί ἀξραί" ἡ Ἐθθιεζία καο βεβαηψλεη πψο "ἐπ' νὐδελί ιόγῳ θαί κέ θαλέλα ηξόπν δέλ ζπζηάδεη ηόλ ζεβαζκό πξόο ηόλ δόηελ εἰο ηήλ ἀλάγθελ ἐπηβηώζεσο ηνῦ ιήπηνπ. Ὁ ζθνπόο δέλ εἶλαη λά δήζε ὁ ιήπηεο. Ὁ ζθνπόο εἶλαη λά δώζεη ὁ δόηεο. Ὁ ιήπηεο ιακβάλεη ζλεηόλ ζῶκα, ὁ δόηεο δίδεη ἀπό ηήλ ἀζάλαηνλ ςπρήλ ηνπ". Ὅκσο, ἄλ ζθνπφο δέλ εἶλαη λά δήζεη ὁ ιήπηεο, ηφηε γηαηί πξέπεη ὁπσζδήπνηε λά δψζεη ὁ δφηεο; Μήπσο ἡ Ἐθθιεζία πξνζπαζεῖ λά παξαδερηεῖ ἐκκέζσο ηά πησρά ἀπνηειέζκαηα ηῶλ θαηά θαλφλα (ζηαηηζηηθέο) ἀλεπηηπρῶλ κεηακνζρεχζεσλ θαί λά δηαζθαιηζηεῖ ζηήλ πεξίπησζε πνχ δέλ κπνξέζεη ηειηθά λά δήζεη ὁ ιήπηεο; Αὐηφ ζπκίδεη ιίγν (ζπγρσξέζηε κε) δηπισκαηηθή ἀπάληεζε Ππζίαο θαί ὄρη ἐθθιεζηαζηηθή ζέζε. Καί πῶο γίλεηαη ἐλῶ ὁ δφηεο λά δίλεη ἀπφ ηήλ [31]
ἀζάλαην ςπρή ηνπ, ὁ ιήπηεο λά ιακβάλεη κφλν ζλεηφ ζῶκα θαί πάιη λά κήλ δεῖ; Ἐλ ηνηαχηῃ πεξηπηψζεη ζά πξέπεη ἡ Ἐθθιεζία λά ἀπνξξίςεη ηήλ παηεξηθή δηδαζθαιία πεξί ςπρῆο θαί θαξδίαο θαί λά ζεσξήζεη ηήλ δῶζαλ-θαηά ηήλ κεηακνζρεπηηθή δηαδηθαζία-θαξδίαλ ὡο θζαξηφλ κέινο κφλνλ ηνῦ ἀλζξσπίλνπ ζψκαηνο κή πεξηέρνλ ἐλεξγείαο ἤ θαί αὐηήλ ηήλ νὐζίαλ ηῆο ςπρῆο. ηή ζειίδα 24(παξ. 8), δηαβάδνπκε ἔθπιεθηνη πψο "ἡ δσή ὡο δῶξνλ ηνῦ Θενῦ δέλ κᾶο δίδεηαη δηά λά βηώλνκελ ηήλ θηιαπηίαλ θαί ηήλ θηεηηθόηεηά καο...Ὁ θαιύηεξνο ηξόπνο ἐπηζηξνθῆο ηεο εἰο ηόλ Θεόλ εἶλαη ἡ ἐμ ἀγάπεο πξνζθνξά ηεο εἰο ηόλ πιεζίνλ...". Γειαδή ὅινη αὐηνί νἱ κνλαρνί, ἀζθεηέο, ἐξεκίηεο θαί ἅγηνη ηῆο Ἐθθιεζίαο καο βίσλαλ θαί ζπλερίδνπλ λά βηψλνπλ ηήλ θηιαπηία, ηφλ ἐγσηζκφ θαί ηήλ θηεηηθφηεηα ζέ ὅιν ηεο ηφ κεγαιεῖν! Γέλ ἀληηθξνχεηαη αὐηφ κέ ηά γξαθφκελα ζηήλ παξάγξαθν 5α ὅπνπ ἀλαθέξεηαη ὅηη ἡ Ἐθθιεζία δέλ ζπζηάδεη ηφλ ζεβαζκφ ηεο πξφο ηφλ δφηελ; Πνῦ εἶλαη ὁ ζεβαζκφο ὅηαλ θαιιηεξγνῦκε ηήλ ἄπνςε ὅηη κφλν κέ ηήλ πξνζθνξά ὀξγάλσλ ἐπηζηξέθνπκε ζηφλ Θεφ ηήλ δσή καο κέ ηφλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν. Μήπσο ἄζειά καο δίλνπκε πξνηεξαηφηεηα ζηίο ἀλάγθεο ηνῦ ιήπηε θαηαπαηψληαο ηφ αὐηεμνχζην ηνῦ δφηε ηή ζηηγκή κάιηζηα πνχ ὁ Ἅγηνο Μάμηκνο ὁ Ὁκνινγεηήο δηδάζθεη θάηη πνχ ηαηξηάδεη ἀπφιπηα ζηφλ ιήπηε. Λέγεη ὁ ἅγηνο ("Φηινθαιία", Μαμίκνπ ηνῦ Ὁκνινγεηνῦ, Ἔθδ. Γξεγφξηνο ὁ Παιακᾶο 1992, ζει. 48) ὅηη "ἐπεηδή εἶλαη θζαξηή ζηό ζύλνιό ηεο ἡ θύζε ηῶλ ζσκάησλ θαί δηαιύεηαη, κέ ὅζνπο ηξόπνπο ἐπηρεηξεῖ θαλέλαο λά ηή ζηαζεξνπνηήζεη, θάλεη ηή θζνξά ηεο πεξηζζόηεξν ἰζρπξή, ἐπεηδή θνβᾶηαη θαί δέλ ἐπηζπκεῖ ζπλερῶο ηό ἐπηζπκεηό, θαί ἀληίζεηα κέ ηή γλώκε ηνπ πεξηπνηεῖηαη ἀζπλαίζζεηα κέ ηό ἐπηζπκεηό ηό ἀλεπηζύκεην, ἀθνῦ πηάλεηαη ἐμαξηεκέλνο ἀπό αὐηά πνύ δέλ κπνξνῦλ λά ζηαζνῦλ ἀπό ηε θύζε ηνπο, θαί γη' αὐηό κεηαβάιιεη ζύκθσλα κέ αὐηά πνύ ζθνξπίδνληαη ηήλ ςπρηθή ηνπ δηάζεζε πνύ πεξηπιέεη ἄζηαηα ἀλάκεζα ζ' αὐηά πνύ ξένπλ θαί δέλ θαηαιαβαίλεη ηήλ ἀπώιεηά ηνπ, ἐπεηδή ἡ ςπρή ηνπ ἔρεη ηέιεηα ηύθισζε πξόο ηήλ ἀιήζεηα. Ἡ ἀπαιιαγή ἀπό ὅια αὐηά ηά δεηλά θαί ἡ ζύληνκε ὁδόο ηῆο ζσηεξίαο εἶλαη ἡ ἀιεζηλή θαί ζπλεηδεηή ἀγάπε ηνῦ Θενῦ θαί ἡ πιήξεο ἄξλεζε ζηνξγῆο ἐθ κέξνπο ηῆο ςπρῆο πξόο ηό ζῶκα θαί ηόλ θόζκν αὐηό...ἀπειεπζεξσλόκαζηε ἀπό ηήλ θαθή θηιαπηία...παίξλνληαο ζηή ζέζε ηῆο θαθῆο ηήλ ἀγαζή λνεξή θηιαπηία, ρσξηζκέλε ἀπό ηή ζσκαηηθή ζηνξγή, δέλ παύνκε κέ αὐηή ηήλ θαιή θηιαπηία λά ιαηξεύνκε ηόλ Θεό, δεηώληαο ζπλερῶο ἀπό ηόλ Θεό ηή ζύζηαζε ηῆο ςπρῆο καο..."!!! Ἀπφ ηά παξαπάλσ ζπλάγεηαη ἀβίαζηα ηφ ζπκπέξαζκα ὅηη ἡ Ἐθθιεζία καο ἄλ πξνζηάηεπε θαί ἐλδηαθεξφηαλ πεξηζζφηεξν γηά ηή ζσηεξία ηῆο ςπρῆο ηνῦ ιήπηε, ηφηεκέ ηή Υάξε ηνῦ Θενῦ - δέλ ζά ὑπῆξρε ζρεδφλ θαζφινπ ἡ ἀλάγθε [32]
κεηακνζρεχζεσλ θαί ἄξα θαί ἡ ἐλαγψληα πξνζπάζεηα ἐμεχξεζεο δνηῶλ, ἀθνῦ ὁ ἄλζξσπνο ηφηε ζά ἦηαλ ἐμνηθεησκέλνο κέ ηφλ ζάλαην θαί ηή κλήκε ζαλάηνπ! Μηά ἀθφκε ἀπνξία πνχ κᾶο δεκηνπξγεῖ ἡ ζέζε αὐηή ηῆο Ἐθθιεζίαο καο (ζηή ζει. 24) θαί πηφ ζπγθεθξηκέλα ἡ ἀλαθνξά ζηφ ρσξίν Ἰσ. ηε' 13 : "κείδνλα ηαχηεο ἀγάπελ νὐδείο ἔρεη ἵλα ηίο ηήλ ςπρήλ αὐηνῦ ζῆ ὑπέξ ηῶλ θίισλ αὐηνῦ", εἶλαη ηφ πῶο κπνξεῖ θαλείο λά ἀπνδείμεη ηήλ ἀγάπε ηνπ πξφο ηφλ πάζρνληα πιεζίνλ, ὅηαλ γεξάζθεη ἐλ πιήξε ὑγεία, μεπεξλά ηφ ὅξην ἡιηθίαο θαί θαηαιήγεη ζέ βαζηά γεξάκαηα, ρσξίο πνηέ λά ρξεηαζζεῖ λά πξνζθέξε θάηη ἀπφ ηφ ζῶκα ηνπ; Σφηε, ηφ κλεκνλεπφκελν ζηφ ΔΣΜ ὡο "εὐινγεκέλν ἔιαζζνλ" δέλ ζά εἶλαη παξά ἄρξεζην εὐινγεκέλν ἔιαζζνλ θαί ὁ ἄλζξσπνο, ἐπαλαπαπφκελνο ζηήλ θηιαπηία θαί ηήλ θηεηηθφηεηά ηνπ ζά ἀληηθξχδεη ἀπφ καθξηά θαί κέ νἶθην ηφλ πνλεκέλν ζπλάλζξσπν. Ὅκσο, θαηά ηφ πλεῦκα ηνῦ ζρεηηθνῦ εὐαγγειηθνῦ ρσξίνπ, ἡ ζπζία εἶλαη ζπζία, ὄρη ὅηαλ θάπνηνο δίλεη θάηη πνχ πηζαλφλ ζέ ιίγν ἤ πνιχ ζά εἶλαη ἄρξεζην γη' αὐηφλ, ἀιιά ὅηαλ κπνξεῖ λά ἔρεη θάηη ηφ ὁπνῖν ὅκσο ζηεξεῖηαη γηά λά ηφ πξνζθέξεη ζηφ ζπλάλζξσπφ ηνπ-ὅπσο ἀλαθέξζεθε παξαπάλσ κέ ηφλ ηέηαξην βαζκφ ηνῦ κή ιακβάλεηλ ηνῦ Ἁγίνπ Οἰθνπκελίνπ! ηή ζειίδα 25, παξάγξαθν 12, ἡ Ἐθθιεζία, ἔζησ ὡο ἀλαξκνδία θαηά ηήλ δηθή ηεο ἔθθξαζε, ιέεη ὅηη "ζά ἠκπνξνῦζε λά δερζῆ ηήλ δηεζλῶο ὁκόθσλνλ ἄπνςηλ ὅηη ὁ ἐγθεθαιηθόο ζάλαηνο ηαπηίδεηαη κέ ηό ἀκεηάθιεηνλ βηνινγηθόλ ηέινο ηνῦ ἀλζξώπνπ". Ἐπί ηνχηνπ ἔρνπκε λά ζέζνπκε ηήλ ἐμῆο ἐξψηεζε: "Γηαηί παξαβιέπεη ἡ Ἐθθιεζία καο (ἡ ΔΒ πξνηείλεη θαί ἡ ΗΔΔ πἱνζεηεῖ;) ηίο ἀπφςεηο ηφζσλ ἄιισλ δηαθεθξηκκέλσλ (ἄλ θαί ἀλαγλσξίδνπκε ηήλ ἀμία θαί ἐπηζηεκνζχλε ηῶλ κειῶλ ηεο ΔΒ, δέλ κπνξνῦκε λά δερζνῦκε ὅηη ὅινη νἱ δηαθεθξηκκέλνη ἐπηζηήκνλεο ζπλαπαξηίδνπλ ηήλ ἐλ ιφγσ ἐπηηξνπή ζέ ἀληίζεζε κέ ηνχο ινηπνχο ἐπηζηήκνλεο-ἰαηξνχο πνχ βξίζθνληαη θαί δξαζηεξηνπνηνῦληαη ἐθηφο αὐηῆο) ἐπηζηεκφλσλ ὅπσο νἱ ἰαηξνί Υξηζηνδνπιίδεο, Ἀβξακίδεο, π. Σζηνχηζηθαο, Καξαθαηζάλεο, Robert Truog, D.Shewmon, Younger, κέιε ηνῦ Παλειιελίνπ Ἰαηξηθνῦ πιιφγνπ, ὁ Καζεγεηήο Π. Μπνχκεο θαί ἄιινη πνιινί ἐπηζηήκνλεο. Πηφ ζπγθεθξηκέλα, ὁ ἰαηξφο Α. Ἀβξακίδεο γξάθεη πψο "νὔηε ὁκφθσλε εἶλαη, νὔηε ἄπνςε εἶλαη. Ἔρεη δέ ἕλα ςεπδεπίγξαθν λνεκαηηθφ πεξηερφκελν, θαζαξῶο ζπκβαηηθφ" ("Ὀξζφδνμνο Σχπνο", 12/4/02). Καί πῶο λά εἶλαη ὁκφθσλε ἀθνῦ ὅπσο ιέεη ὁ Καζεγεηήο θ. Η. Μπνχκεο: "ζηήλ ἐπηζηήκε ἀθφκε θαί ζήκεξα θαί παξ' ὅιεο ηίο πξνφδνπο δέλ εἶλαη γεληθῶο θαί ὁκνθψλσο δεθηφ, πφηε ἐπέξρεηαη ὁ ζάλαηνο ἑλφο πξνζψπνπ..." ("Μεηακνζρεχζεηο...", ζει. 13). ηφ ἴδην βηβιίν (ζει. 54-55) δηαβάδνπκε ζρεηηθά κέ κηά ὁκάδα ἀπφ 18 παλεπηζηεκηαθνχο ἰαηξνχο θαί ἰαηξνχο ηνῦ Δ..Τ. ζέ ἐθηελέο θείκελν [33]
πξφο ηήλ ἐθεκεξίδα "Σφ Βῆκα" λά ηνλίδνπλ πψο "γλσξίδνπλ νἱ εἰζεγνχκελνη ηή ιήςε ὀξγάλσλ ἀπφ βαξχηαηα ηξαπκαηηζκέλνπο ἀζζελεῖο ζηνχο ὁπνίνπο δηαπηζηψλεηαη, κέ θιηληθέο δνθηκαζίεο, ὅηη ηφ ζηέιερνο ηνῦ ἐγθεθάινπ ἔρεη ὑπνζηεῖ βαξηά, κή ἀλαζηξέςηκε βιάβε (εἶλαη"λεθξφ") ὅηη αὐηφ δέλ ζεκαίλεη ὁπσζδήπνηε ὅηη θαί ὁ ὑπφινηπνο ἐγθέθαινο ἔρεη ὑπνζηεῖ κή ἀλαζηξέςηκε βιάβε;...Γλσξίδνπλ νἱ εἰζεγεηέο αὐηνί ὅηη ἀλαθέξνληαη πεξηπηψζεηο (ζπάληεο κέλ, ἀιι' ἀλαθέξνληαη) "ἐγθεθαιηθά λεθξῶλ" ἀζζελῶλ, νἱ ὁπνῖνη ἀλέλεςαλ θαί ἐπαλήιζαλ ζηήλ ἐλζπλείδεηε δσή; Γλσξίδνπλ, ηέινο, ὅηη ὑπάξρνπλ γηαηξνί, νἱ ὁπνῖνη ἀκθηβάιινπλ ἐάλ ὁ βηνινγηθφο ζάλαηνο ηαπηίδεηαη κέ ηφλ ἀπνθαινχκελν "ἐγθεθαιηθφ ζάλαην;". Ὁ θ. Καξαθαηζάλεο ἀλαθέξεηαη ζηφ βηβιίν ηνπ ζέ πνιινχο ἰαηξνχο ἐπηζηήκνλεο πνχ δξαζηεξηνπνηνῦληαη ηφζν ζηήλ Ἑιιάδα ὅζν θαί ζηφ ἐμσηεξηθφ. ηή ζειίδα 67 ("Ἐγθεθαιηθφο Θάλαηνο: Σαπηίδεηαη κέ ηφ ζάλαην ηνῦ ἀλζξψπνπ; - Ἰαηξηθή θαί Φηινζνθηθή ζεψξεζε", Β' Ἔθδ. University Studio Press, Θεζζαινλίθε 2001) δηαβάδνπκε ηή ζέζε ηνῦ Καζεγεηνῦ Παηδηαηξηθῆο Ἀλαηζζεζηνινγίαο ηνῦ Παλεπηζηεκίνπ Harvard θαί Γηεπζπληνῦ Μ.Δ.Θ. ηνῦ Παηδηαηξηθνῦ Ννζνθνκείνπ ηῆο Βνζηψλεο, Robert Truog: "Ὁ ἐγθεθαιηθφο ζάλαηνο παξακέλεη ἀζπλάξηεηνο ζηήλ ζεσξία θαί ζπγθερπκέλνο ζηήλ πξάμε", ἐλῶ ὁ ἰαηξφο Younger ὑπνζηεξίδεη ὅηη ὁ "ἐγθεθαιηθφο ζάλαηνο ἔρεη ἐπηθέξεη ζχγρπζε ὄρη κφλν ζηήλ θνηλσλία ἀιιά θαί ζηά κέιε ηνῦ ἰαηξηθνῦ θαί παξαταηξηθνῦ πξνζσπηθνῦ"! Σέινο, ζηή ζειίδα 90, ὁ πξφεδξνο ηῆο Ἐπηηξνπῆο ηνπ Harvard, Henry Beecher, παξαηεξεῖ ὅηη "ὁ ζάλαηνο ὁξίδεηαη ζέ δηάθνξα ἐπίπεδα: θπηηαξηθφο, "θπζηνινγηθφο",...ζέ ὁπνηνδήπνηε ἐπίπεδν θαί ἄλ ἐπηιέμνπκε λά ὁξίζνπκε ηφ ζάλαην, αὐηφ εἶλαη κηά αὐζαίξεηε ἀπφθαζε"!!! Ἀθφκε, ζηφ ἔγθπξν πεξηνδηθφ "Ἰαηξηθφ Βῆκα" ηνῦ Παλειιελίνπ Ἰαηξηθνῦ πιιφγνπ, ηεῦρνο Ννε-Γεθ. 1999, ἀλαθνξηθά κέ ηήλ "ὁκνθσλία" αὐηή, ζεκεηψλεηαη πψο "ὑπάξρνπλ ἐπηζηήκνλεο κέ θχξνο θαί γλψζε, νἱ ὁπνῖνη ἀξλνῦληαη λά δερζνῦλ ηή δηάγλσζε ηνῦ ζαλάηνπ ηνῦ ἐγθεθαιηθνῦ ζηειέρνπο ὡο ηνῦ ηέξκαηνο ηῆο δσῆο". ηφ ζεκεῖν αὐηφ εἶλαη πνιχ ζεκαληηθφ λά ἀλαθεξζνῦκε θαί ζέ κηά βαξχλνπζαο ζεκαζίαο ἄπνςε- αὐηή ηνῦ Μαθαξησηάηνπ Ἀξρηεπηζθφπνπ Ἀζελῶλ θαί πάζεο Ἑιιάδνο πνχ ὡο Μεηξνπνιίηεο Γεκεηξηάδνο δήισλε ἐκθαληηθά πψο "ἡ θαζηέξσζε ηνῦ "Ἐγθεθαιηθνῦ Θαλάηνπ" ἀπό ηήλ ἐπηζηήκε δέλ θαίλεηαη λά εἶλαη ηειεζίδηθε. Ἐθηόο ηνῦ ὅηη δέλ γίλεηαη ἀπνδεθηή ἀπό ὅινπο,…Τά ἀλσηέξσ ζεκαίλνπλ ὅηη ἡ ἐπηζηήκε ἔρεη ἐκπξόο ηεο πεξηζώξηα ἐμειίμεσο ὥζηε λά κπνξεῖ λά ἀλαζηξέθεη ἀθόκα θαί αὐηέο ηίο ζήκεξα θξηλόκελεο ὡο κή ἀλαζηξέςηκεο θαηαζηάζεηο" θξηλόκελεο ὡο κή ἀλαζηξέςηκεο θαηαζηάζεηο" (Η. Μπνχκε, "Μεηακνζρεχζεηο...", ζει. 46-47 ἀλαθνξά ζηφ βηβιίν ηνῦ Μεηξνπνιίηνπ Γεκεηξηάδνο θαί λῦλ Ἀξρηεπηζθφπνπ θ. Υξηζηνδνχινπ, [34]
"Ἐγθεθαιηθφο ἤ θαξδηαθφο ζάλαηνο;", ζει. 14). Πάλησο ἐκεῖο δηαπηζηψζακε πψο ὑπάξρεη κηά πξαγκαηηθή ὁκνθσλία ὅζνλ ἀθνξᾶ ηίο παξελέξγεηεο ηῶλ ἀπαξαίηεησλ, ζηίο κεηακνζρεχζεηο, ἀλνζνθαηαζηαιηηθῶλ θαξκάθσλ, ἡ ὁπνία ζπζηεκαηηθά ἀπνζησπᾶηαη. Σά θάξκαθα αὐηά "εὐζχλνληαη γηά ηήλ ἀλάπηπμε θαθνήζσλ λενπιαζκάησλ ζηά ἄηνκα πνχ ἔρνπλ ὑπνζηεῖ κεηακφζρεπζε θαί πάλσ ζ' αὐηφ δέλ ὑπάξρεη δηαθσλία κεηαμχ ηῶλ ἰαηξῶλ..." (Κππξ. Υξηζηνδνπιίδε, "Μεηακνζρεχζεηο: Λχζε ἤ Πξφβιεκα;", Ἔθδ. Ὑπαθνή 1995, ζει. 13, ζεκ.3). νβαξφ πξνβιεκαηηζκφ πξνθαιεῖ ἐμάιινπ ἡ παξάγξαθνο 13 (ζει. 25) ὅπνπ νὔηε ιίγν νὔηε πνιχ ἡ ΔΒ δηαηείλεηαη πψο "ἡ ηερλεηή ὑπνζηήξημε ηῆο ἀλαπλνῆο πξνζσξηλῶο ἀλαραηηίδεη ηήλ δηαδηθαζία ἀπνζπλζέζεσο ηνῦ ζώκαηνο ὄρη ὅκσο θαί ηήλ ἀλαρώξεζηλ ηῆο ςπρῆο"!!! Μέ δεδνκέλν, θαηά ηήλ ἐπηζηήκε, ὅηη ἡ δηαθνπή ὑπνζηεξίμεσο ηῆο ἀλαπλνῆο ἐπηθέξεη ηφ ζηακάηεκα ηῆο θαξδηάο θαί ηφλ ἀκεηάθιεην ζάλαην θαί ζπλεπῶο ηή ιχζε ηῆο ζπκθπίαο ςπρῆο θαί ζψκαηνο, εἶλαη δπλαηφλ ζέ αὐηή ηήλ πεξίπησζε λά ζπγθξαηεῖ ἡ κεραληθή ὑπνζηήξημε ηή δσή ζέ ἕλα ζῶκα ρσξίο ςπρή; Ἤ κήπσο ἐπηρεηξεῖ ἡ ΔΒ λά κᾶο πεῖ ὅηη ὅηαλ βξίζθεηαη θαλείο ζέ θαηάζηαζε "ἐγθεθαιηθνῦ ζαλάηνπ" ηφ κφλν πνῦ πξνζθέξεη ἡ ηερλεηή ἀλαπλνή εἶλαη ἡ ἀπνζχλζεζε ηνῦ ζψκαηνο πνῦ θαηά ηά ἄιια ζεσξεῖηαη ἕλα πηψκα κέ δσληαλή θαξδηά, γηαηί δηαθνξεηηθά πνηφο ὁ ιφγνο λά πξνζπαζνῦκε λά κεηακνζρεχζνπκε κηά λεθξή θαξδηά; ηίο παξαγξάθνπο 18-21 ιφγνο γίλεηαη γηά ηή ζπλεηδεηή ζπλαίλεζε θαί ηήλ ἀπαξάδεθηε "εἰθαζία" πνχ ἀλαηξεῖ ηφ αὐηεμνχζην ηνῦ ἀλζξψπνπ. Ἀληίζεηα, ζηήλ εἰζήγεζε ηνῦ Ἀξρηκ. π. Νηθνιάνπ Υαηδεληθνιάνπ (ζει. 279), ἐλῶ ἀξρηθά δειψλεηαη πψο "εἰθαδόκελε ζπγθαηάζεζε δέλ ὑπάξρεη", ζηή ζειίδα 295 ἀιιάδεη(;) γλψκε ὁ ζεβαζηφο πξφεδξνο ηῆο ΔΒ θαί δειψλεη πψο "ἡ Ἐθθιεζία, ινηπφλ, ὑπφ ὅξνπο ζά κπνξνῦζε θαη' νἰθνλνκίαλ λά δερζεῖ θαί ηήλ ὑπνθαηάζηαζε ηῆο βνπιήζεσο ηνῦ δφηε ἀπφ ηνχο ζπγγελεῖο, ἐθ' ὅζνλ βέβαηα αὐηή δέλ ἔξρεηαη ζέ ἀληίζεζε κέ ηή δηθή ηνπ. Αὐηνί κπνξνῦλ λά εἰθάζνπλ θαί ηήλ ἄξλεζή ηνπ, αὐηνί κπνξνῦλ λά βεβαηψζνπλ θαί ηή ζπγθαηάζεζή ηνπ"!!! Κη αὐηφ, βάζεη ηῶλ ἱεξῶλ ζπγγεληθῶλ δεζκῶλ, ἀιιά θαί ιφγσ ηῶλ ἐμφδσλ θαί ηῶλ θφπσλ ζηνχο ὁπνίνπο ὑπνβάιινληαη νἱ ζπγγελεῖο ζπλήζσο. Θά ζέιακε πνιχ λά κᾶο ἐμεγήζεη θάπνηνο ηά ζενινγηθά ἐπηρεηξήκαηα ζηά ὁπνῖα ζηεξίδεηαη ἡ ἄπνςε ὅηη ηφ ζῶκα ηνῦ δφηε ἀλήθεη θαί ζηνχο ζπγγελεῖο ηνπ θαί νἱ ὁπνῖνη ἔρνπλ δηθαηψκαηα πάλσ ηνπ! Καί κάιηζηα βάζεη ηνῦ ἀπνζηνιηθνῦ :"Δἰ δέ ηίο ηῶλ ἰδίσλ θαί κάιηζηα ηῶλ νἰθείσλ νὐ πξνλνεῖ, ηήλ πίζηηλ ἤξλεηαη θαί ἔζηηλ ἀπίζηνπ ρείξσλ".(Α' Σηκ. ε' 8)! Ἔρνπκε ηήλ ἄπνςε πψο αὐηφ ηφ ρσξίν δέλ κπνξεῖ [35]
λά ζηεξίμεη ηά ηῶλ ζπγγεληθῶλ ὑπνρξεψζεσλ ἀλαθνξηθά κέ ηίο κεηακνζρεχζεηο ἀθνῦ ηφ λφεκα ηνῦ ἀπνζηνιηθνῦ αὐηνῦ ρσξίνπ εἶλαη ἐληειῶο δηαθνξεηηθφ. Ὁ ἀείκλεζηνο Π. Σξεκπέιαο ζηφ ζρεηηθφ ηνπ Ὑπφκλεκα (ζει. 374-5), ἐμεγεῖ πψο ἐδῶ ὁ Ἀπφζηνινο θάλεη ιφγν γηά ηά ηέθλα ηῶλ ρεξῶλ! Ἀπφ ηφ ζηίρν 3 ὡο θαί ηφλ 16 ὁ Ἀπφζηνινο Παῦινο ζπκβνπιεχεη ηφλ Σηκφζεν γηά ηφ πῶο πξέπεη λά ζηέθνληαη θαί λά ζπκπεξηθέξνληαη νἱ ρῆξεο θαί νἱ ἄιινη πξφο αὐηέο. Πηφ ζπγθεθξηκέλα, ζηφ ζηίρν 4 δεηᾶ ἀπφ ηά παηδηά θαί ηά ἐγγφληα ηῶλ ρεξῶλ λά ηίο ζέβνληαη θαί λά ἀπνδίδνπλ ηηκέο θαί ἀκνηβέο πξφο αὐηέο. ηφ ζηίρν 7 παξαγγέιεη λά κήλ δίδνπλ ἀθνξκή θαηεγνξίαο θαί ζθαλδαιηζκνῦ νἱ ρῆξεο θαί νἱ ἀπφγνλνί ησλ, ἐλῶ ζηφλ ζηίρν 8 αἰηηνινγεῖ αὐηήλ ηήλ παξαγγειία κέ ηφ ἐπηρείξεκα ὅηη αὐηφ εἶλαη ηφ ζέιεκα ηνῦ Θενῦ. Ο Π. Σξεκπέιαο ζρνιηάδεη: "Παξαγγέιεη δέ ὁ λφκνο ἐλ ηῇ πέκπηῃ ἐληνιή ὡο ὑπνρξέσζηλ ἀπαξάβαηνλ ηῶλ ηέθλσλ λά ηηκῶζη ηφλ παηέξα αὐηῶλ θαί ηήλ κεηέξα. Ἀζεηνῦληα ινηπφλ ηά ηέθλα ηήλ ἐληνιήλ ηαχηελ,…ἀθνῦ ἡ πξφο ηνχο νἰθείνπο θαί κάιηζηα ηά ἴδηα ηέθλα θαί ηνχο γνλεῖο ζηνξγή εἶλαη ζπλαίζζεκα…παξνπζηάδνληαη δηά ηῶλ ρεηιέσλ κφλνλ ὁκνινγνῦληα ηήλ πίζηηλ, ἐλ ηνῖο πξάγκαζη δέ ἀξλνχκελα αὐηήλ, ἀιιά θαί δπζθεκνῦληα ηαχηελ εἰο ηά ὄκκαηα ηῶλ μέλσλ πξφο αὐηήλ ἀλζξψπσλ". Π. Σξεκπέιαο ζρνιηάδεη: "Παξαγγέιεη δέ ὁ λφκνο ἐλ ηῇ πέκπηῃ ἐληνιή ὡο ὑπνρξέσζηλ ἀπαξάβαηνλ ηῶλ ηέθλσλ λά ηηκῶζη ηφλ παηέξα αὐηῶλ θαί ηήλ κεηέξα. Ἀζεηνῦληα ινηπφλ ηά ηέθλα ηήλ ἐληνιήλ ηαχηελ,...ἀθνῦ ἡ πξφο ηνχο νἰθείνπο θαί κάιηζηα ηά ἴδηα ηέθλα θαί ηνχο γνλεῖο ζηνξγή εἶλαη ζπλαίζζεκα...παξνπζηάδνληαη δηά ηῶλ ρεηιέσλ κφλνλ ὁκνινγνῦληα ηήλ πίζηηλ, ἐλ ηνῖο πξάγκαζη δέ ἀξλνχκελα αὐηήλ, ἀιιά θαί δπζθεκνῦληα ηαχηελ εἰο ηά ὄκκαηα ηῶλ μέλσλ πξφο αὐηήλ ἀλζξψπσλ". Ἕλα ἄιιν ζεκεῖν πνχ κᾶο δίλεη ηήλ ἐληχπσζε κνλνκεξνῦο ἀληηκεησπίζεσο ηνῦ ιήπηε ζέ βάξνο ηνῦ δφηε εἶλαη αὐηφ ζηή ζειίδα 297 πνχ ἀλαθέξεηαη ζηήλ ἀμία θαί ηήλ ἱεξφηεηα ηῆο ὑπφ ηνῦ Θενῦ δσξεᾶο ηῆο καθξνδσίαο. Γίλεηαη πξνζπάζεηα λά ζηεξηρζεῖ ἡ ζέζε αὐηή ζηφ Ἁγηνγξαθηθφ: "Τίκα ηόλ παηέξα ζνπ θαί ηήλ κεηέξα...ἵλα καθξνρξόληνο γέλε...". Ἡ καθξνβηφηεηα ὅκσο αὐηή δέλ εἶλαη ἀπξνυπφζεηε. Ἀληίζεηα, ἔρεη αὐηή ἀμία ὅηαλ ἀπνηειεῖ ζηάδην δηαξθνῦο ἀγῶλνο πξφο ζσηεξίαλ. Γηαβάδνπκε ζηφ ἁγηνξείηηθν Γεξνληηθφ πεξηπηψζεηο γεξαηῶλ ἁγίσλ ἀζθεηῶλ πνχ εὔρνληαλ καθξνεκέξεπζηλ γηά λά "βάινπλ ἀξρή κεηαλνίαο"! Ἄλ ὅκσο εἶλαη ἱεξή ἡ παξάηαζε ηῆο δσῆο γηά ηφ ιήπηε ἐθ' ὅζνλ βέβαηα αὐηή μεπεξάζεη ηά ὅξηα ηῆο ἁπιῆο βηνινγηθῆο δσῆο, γηαηί δέλ εἶλαη ἐμ' ἴζνπ ἱεξή ἡ ἔζησ ὀιηγνήκεξε παξάηαζε ηῆο δσῆο ηνῦ δφηε ἄλ πξφθεηηαη κέζα ζέ αὐηέο ηίο ἡκέξεο (πνηφο ἄξαγε κπνξεῖ λά ηφ ἀπνθιείζεη αὐηφ;) λά ζπλδηαιιαγεῖ θαί ζπκθηιησζεῖ κέ ηφλ Γεκηνπξγφ ηνπ; Πῶο, ηέινο, ζπκβηβάδεηαη (ζειίδα 298) ηφ λά ὑπνζηεξίδεη θαλείο ηαπηφρξνλα ὅηη "ἡ ἀλάγθε ηῆο δσῆο εἶλαη [36]
κεγαιχηεξε γη' αὐηνχο πνχ ζηέθνληαη ζηφ πιεπξφ ηνπ παξά γη' αὐηφλ πνχ ἀδπλαηεῖ ἀθφκε θαί λά ζπλεηδεηνπνηήζεη ηήλ ὕπαξμή ηνπ" κέ ηφ ὅηη ἐθεῖλεο ηίο ηειεπηαῖεο ζηηγκέο "ἡ ςπρή θξίλεηαη"; Καηά πφζνλ ἄξαγε δηαθέξεη ἡ ζπλείδεζε ηῆο ὑπάξμεσο ἀπφ ηήλ ςπρή; "ἡ ςπρή θξίλεηαη"; Καηά πφζνλ ἄξαγε δηαθέξεη ἡ ζπλείδεζε ηῆο ὑπάξμεσο ἀπφ ηήλ ςπρή; Σφ ἀπνθνξχθσκα ηνῦ (δηθνῦ καο ηνπιάρηζηνλ) πξνβιεκαηηζκνῦ δεκηνπξγεῖηαη κέ ηή θξάζε πνχ δηεπθξηλίδεη ὅηη "ὑπάξρεη πάιη πεξίπησζε πνύ ζεβαζκόο ζηόλ ἄλζξσπν ζεκαίλεη ὅηη ὄρη ἁπιῶο ηνῦ ἐπηηξέπνπκε, ἀιιά ἀθόκε θαί ηόλ δηεπθνιύλνπκε λά πεζάλεη"! (ζει. 301) Αὐηφ κπνξνχκε ἀβίαζηα λα ην ραξαθηεξίζνπκε σο ἐλεξγεηηθή εὐζαλαζία(!) (ἤ κήπσο παζεηηθή;) θαί εὐρφκαζηε λά ἐλλνεῖ θάηη ἄιιν ὁ ζεβαζηφο εἰζεγεηήο ἀπφ αὐηφ πνχ ἀθήλεηαη λά θαλεῖ. Ἀιιά θαί ηφ παξάδεηγκα κέ ηήλ εὐρή ηῆο Ἐθθιεζίαο καο εἰο ςπρνξξαγνῦληα εἶλαη ἄζηνρε ἀθνῦ ἄιιν εἶλαη ἡ εὐρή θαί ἄιιν ἡ δηεπθφιπλζε. Γηά ηφλ ιφγν ἀθξηβῶο αὐηφ ἐπεζήκαλε ζηφ παξειζφλ ὁ Μαθαξηψηαηνο Ἀξρηεπίζθνπνο ὅηη ("Ὀξζφδνμνο Σχπνο", 31/5/02, ζει. 3-4) "ἡ Ἐθθιεζία ἀλαγλσξίδνληαο ηήλ ἀζζέλεηα ηῆο ἀλζξσπίλεο θχζεσο πάληνηε θηιάλζξσπα δεηεῖ ηήλ ἀπαιιαγή " ἀπφ πάζεο ζιίςεσο, θηλδχλνπ θαί ἀλάγθεο", ἐλίνηε δέ εὔρεηαη θαί γηά ηήλ ἀλάπαπζε ηῶλ ὀδπλνκέλσλ (εὐρή εἰο ςπρνξξαγνῦληα). Οἱ ἄλζξσπνη πξνζεπρφκαζηε, δέλ ἀπνθαζίδνπκε γηά ηή δσή θαί ηφ ζάλαην". ηφ παλεπηζηεκηαθφ ζχγγξακα ηῶλ θαζεγεηῶλ θ. Ξ. Παπαραξαιάκπνπο θαί Ἀ. Βνπξιῆ ("Υξηζηηαληθή Ἠζηθή Α, ζει. 296/90) δηαβάδνπκε ζρεηηθά:" Σφ θέληξν βάξνπο ηῆο εὐρῆο ἔγθεηηαη εἰο ηήλ παξάθιεζηλ πξφο ηφλ Θεφλ " ἵλα ηήλ ἀπφ ηνῦ ζψκαηνο δηάιπζηλ ηῆο ςπρῆο...ἐλ ἀλαπαχζεη" πνηήζε ζπγρσξῶλ ηάο ἁκαξηίαο ηνῦ ςπρνξξαγνῦληνο. Γέλ δεηεῖ (ἄξα δέλ δηεπθνιχλεη!) ἡ Ἐθθιεζία δηά ηνῦ ἱεξέσο ηήλ δηάιπζηλ ηῆο ςπρῆο ἀπφ ηνῦ ζψκαηνο, ἀιιά ηήλ ἐλ "ἀλαπαχζεη" δηάιπζηλ αὐηῆο. Γέλ ἐπηδεηεῖηαη δειαδή δηά ηῆο εὐρῆο ὁ ζάλαηνο θαζ' ἑαπηφλ πξφο ἀπαιιαγήλ ἀπφ ηῆο ὀδχλεο. Ἐπηδεηεῖηαη, ὅπσο ὁ Θεφο...ζπγρσξήζε ηφλ ςπρνξξαγνῦληα θαί ιχζε αὐηφλ...θαί ἀλαπαχζε αὐηφλ...θαί πάιηλ εἰο ηφλ Θεφλ ἀθίεηαη ὁ ηεξκαηηζκφο ηῆο δσῆο". Ἐλῶ ζηή ζειίδα 89/295 δηαβάδνπκε πψο " λαί κέλ αἰηεῖηαη ἡ Ἐθθιεζία παξά ηνῦ Κπξίνπ ὅπσο ηά ηέιε ηῆο δσῆο ηνῦ ἀλζξψπνπ εἶλαη ἀλψδπλα, ηνῦην ὅκσο νὐδφισο ζεκαίλεη ὅηη πξέπεη λά ἀθαηξῆηαη ἡ δσή ηνῦ ὀδπλσκέλνπ ἀζζελνῦο ἤ θαί ηνῦ πξφο ζάλαηνλ ὁδεχνληνο ἐλ ὀδχλε". Πάλησο ηφ ἐπηρείξεκα αὐηφ ἔξρεηαη ὡο ἀπνθνξχθσκα ηῆο πξνεγνπκέλεο ηνπνζεηήζεσο, ὅηη δειαδή ὁ ὑπνςήθηνο δφηεο πξέπεη "λά ἐθρσξήζεη...ηό δηθαίσκα...ζηνύο γηαηξνύο θαί ηνύο δηθνύο ηνπ,...λά ηνῦ ζηακαηήζνπλ αὐηνί ηήλ θαξδηά ἐθείλε ηή ζηηγκή πνύ αὐηνί θξίλνπλ..."! (Οὐδέλ ζρφιηνλ!)
[37]
Μηά ἀθφκε ἄπνςε εἶλαη αὐηή (ζει. 298-9) πνχ ζέιεη ηήλ δσή λά ἔρεη ἀπφ ηή θχζε(;) ζπγθεθξηκέλεο πξνδηαγξαθέο πνηφηεηνο! Ἐπίζεο ηφ ὅηη εἶλαη ἀλψθειε ἡ κεραληθή ὑπνζηήξημε ἐθηφο ἄλ γλσξίδνπκε ὅηη ραξίδεη δσή! Ἐξσηνῦκε δέ, γηαηί ζεσξεῖηαη πξνζθφιιεζε ζηά γήηλα ἡ ἐπηβίσζε ρσξίο πξννπηηθή δσῆο (ὅηαλ κάιηζηα ἔρεη ηνληζηεῖ πηφ πάλσ ἡ ἀμία ηῶλ ηειεπηαίσλ ζηηγκῶλ γηά ηφλ δφηε, ηφλ ἰαηξφ θαί ηνχο ζπγγελεῖο ηνπ) θαί δέλ εἶλαη πξνζθφιιεζε ἡ ἐπηκνλή καο γηά κεηακφζρεπζε ὀξγάλσλ ζηφλ ιήπηε πξφο ζπλέρηζε κηᾶο ἀκθηβφινπ πνζφηεηνο θαί πνηφηεηνο δσῆο; Κάηη ἄιιν πνχ ρξεηάδεηαη δηεπθξίληζε εἶλαη ἡ θαηλνκεληθή ηνπιάρηζηνλ ἀληίζεζε ζηά ιεγφκελα ηνῦ π. Νηθνιάνπ ζηίο ζειίδεο 298 θαί 300 ηνῦ ΔΣΜ. πγθεθξηκέλα, ἐλῶ ζηή ζειίδα 298 γξάθεη ὅηη " ἡ πνηφηεηα δσῆο πξέπεη λά εἶλαη ζπκβαηή κέ ηήλ ἐπηβίσζε. Ἡ θχζε δέρεηαη δσή κφλν κέ ζπγθεθξηκέλεο πξνδηαγξαθέο πνηφηεηνο. ήκεξα ἐπηβάιινπκε ηήλ ἐπηβίσζε κέ ὅξνπο ἀπαξάδεθηεο πνηφηεηνο. Ἄιιν ἐπηβίσζε, ἄιιν δσή.", ζηή ζπλέρεηα ζηή ζειίδα 300 ἰζρπξίδεηαη πψο " ὑπάξρεη πεξίπησζε πνχ ζεβαζκφο ζηή δσή ζεκαίλεη λά παιέςνπκε κ' ὅιεο καο ηίο δπλάκεηο θάπνηνο λά δήζεη ἔζησ θαί κέ ἐθηεηακέλε ζσκαηηθή ἀλαπεξία." Δἶλαη δειαδή ἡ ἐθηεηακέλε ζσκαηηθή ἀλαπεξία πνηφηεηα δσῆο, (ζχκθσλα πάληα κέ ηά δηθά ζαο ιεγφκελα) πνύ ζά δερζεῖ ἡ θχζε; χγρπζε βέβαηα δεκηνπξγεῖηαη θαί κέ δεκνζίεπζε θεηκέλνπ ηνῦ π. Νηθνιάνπ ζηφ πεξηνδηθφ "Πεηξαηθή Ἐθθιεζία" (Φ. 117, 6/2001, ζει. 41-43) ὅπνπ νὔηε ιίγν νὔηε πνιχ δηαβάδνπκε ηφ ἀληίζεην πεξί πξνδηαγξαθῶλ. πγθεθξηκέλα, ζηή ζειίδα 42 γξάθεη : "ἡ δπλαηφηεηα λά παξέκβνπκε ζηήλ πνηφηεηα...ἀλνίγεη ηίο πχιεο ζηφ ἐλδερφκελν κηᾶο θνηλσλίαο γελεηηθῶλ δηαθξίζεσλ, ξαηζηζκνῦ...κηᾶο θνηλσλίαο ζηήλ ὁπνία ζά ἔρνπλ ζέζε κφλν νἱ ὑγηεῖο, νἱ ἰζρπξνί, νἱ ζπγθεθξηκέλσλ πξνδηαγξαθῶλ ἄλζξσπνη." Ἰδηαίηεξε ἀπνγνήηεπζε πξνθαινῦλ θάπνηεο "δνγκαηηθέο" ζέζεηο ηνῦ π. Νηθνιάνπ Υαηδεληθνιάνπ, ὅπσο ηό "ἀπόκαθξν ἐλδερόκελν ἑλόο ἀπηζάλνπ ζαύκαηνο-δηόηη πεξί αὐηνῦ πξόθεηηαη-..."(!!!) ἀιιά θαί ἡ πξαγκαηηθφηεηα (δῆζελ) ηνῦ δφηε πνχ "ἀκεηάθιεηα" πεζαίλεη!!! Σέηνηνπ εἴδνπο ζέζεηο, λνκίδνπκε, πψο ἀπάδνπλ ηῆο δηδαζθαιίαο ηῆο Ἐθθιεζίαο καο πεξί ηῆο Θείαο Υάξηηνο, πεξί ηῆο ζαπκαηνπξγνῦ ἐπεκβάζεσο ηνῦ Θενῦ ( "ὅπνπ Θεφο γαξ βνχιεηαη, ληθᾶηαη θχζεσο ηάμηο"), θ.ἂ. Καί θάηη ἄιιν. Ἡ ἄπνςή ζαο αὐηή π. Νηθφιαε ἀληηβαίλεη ζ' αὐηήλ ηῆο Ἐθθιεζίαο ἀθνῦ ὅπσο δηαβάδνπκε ζηφ ἔγθξηην ἐπίζεκν πεξηνδηθφ ηῆο Ἐθθιεζίαο ηῆο Ἑιιᾶδνο (" Ἐθθιεζία", 1/2001, ζει. 42), " νἱ ζηηγκέο ηῆο δσῆο καο... ηνῦ πφλνπ, ηῆο ἀδπλακίαο θαί ηῶλ δνθηκαζηῶλ καο...δηεπθνιχλνπλ ηήλ ηαπείλσζε, δηαλνίγνπλ ηήλ ὁδφ ηῆο ζετθῆο ἀλαδήηεζεο θαί πξνθαινῦλ ηφ ζαῦκα θαί ηφ ζεκεῖν ηῆο ζετθῆο ράξηηνο [38]
θαί παξνπζίαο." Αὐηά πνύ γξάθεη ἡ Ἐθθιεζία καο, γηά ηήλ εὐζαλαζία ἐλ πξνθεηκέλσ, δέλ ἰζρχνπλ ζηήλ πεξίπησζε ηῶλ ὑπνςεθίσλ δνηῶλ; Ἐπί ηῇ εὐθαηξίᾳ, κηᾶο θαί ἔγηλε ἀλαθνξά ζηφ ζέκα ηῆο εὐζαλαζίαο λά ὑπνβάιισ θαί ἕλα ἐξψηεκα πξφο θάζε θαηεχζπλζε (Η..Δ.Δ., Γ.Η.., .Δ.Β.) : Αὐηά ηά ὁπνία ιέηε θαί δηαθεξχζζεηε γηά ηήλ εὐζαλαζία, γηαηί ηά ἀλαηξεῖηε ζηήλ πεξίπησζε ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ; Ἐπηηξέςαηέ κνπ λά ζᾶο ζπκίζσ ὅηη ζηφ πεξηνδηθφ "Ἐθθιεζία" (1/2001, 1, ζει. 42, παξάγξαθν 8) δειψλεηε πψο : " Γηά ηνχο ιφγνπο αὐηνχο, πνχ ἡ Ἐθθιεζία καο πηζηεχεη ζηήλ ἀζαλαζία ηῆο ςπρῆο, ζηήλ ἀλάζηαζε ηνῦ ζψκαηνο,...ζηνχο πφλνπο ὡο "ζηίγκαηα ηνῦ Κπξίνπ Ἰεζνῦ ἐλ ηῷ ζψκαηη ἡκῶλ"( Γαι. ζη' 17)...θάζε ζάλαην πνχ ἀπνηειεῖ ἀπνηέιεζκα ἀλζξσπίλσλ ἀπνθάζεσλ θαί ἐπηινγῶλ...ηφλ ἀπνξξίπηεη ὡο "ὕβξηλ" θαηά ηνῦ Θενῦ. Κάζε δέ ἰαηξηθή πξάμε πνχ δέλ ζπληειεῖ ζηήλ παξάηαζε ηῆο δσῆο, ὡο ὁ ὅξθνο ηνῦ Ἱππνθξάηε ὁξίδεη, ἀιιά πξνθαιεῖ ἐπίζπεπζε ηῆο ζηηγκῆο ηνῦ ζαλάηνπ, ηήλ θαηαδηθάδεη ὡο ἀληηδενληνινγηθή θαί πξνζβιεηηθή ηνῦ ἰαηξηθνῦ ιεηηνπξγήκαηνο."!!!(ἡ ὑπνγξάκηζε δηθή κνπ). Ἀθφκε, ἀπνγνεηεπηηθνί εἶλαη νἱ ραξαθηεξηζκνί πνχ δίλνληαη ἀθεηδῶο ζηά ὄξγαλα ηνῦ δφηε, ὅπσο: "ἐξείπηα θαί ἀπνκεηλάξηα". Μηά δῶζα θαξδία ἑλφο "ἐγθεθαιηθά ἀζζελνῦο" πνχ ιεηηνπξγεῖ ἀδηάθνπα ἐπηηξέπνληαο θαί ζηήλ ςπρή θαί ηίο ἐλέξγεηέο ηεο λά δίλνπλ δσή ζηφλ ἄλζξσπν εἶλαη ἐξείπην; Πνῦ εἶλαη ηφηε ὁ ζεβαζκφο ηῆο Ἐθθιεζίαο πξφο ηφλ δφηε; Σέινο, γηαηί ἡ Ἐθθιεζία λά ζπλαηλεῖ ζηήλ κεηακφζρεπζε "ἀπνκεηλαξηῶλ"; ηφ ζεκεῖν αὐηφ ζά δηαθηλδπλεχζσ κηά θξηηηθή ὅζνλ ἀθνξᾶ ηφ θαζαξά ἐπηζηεκνληθφ κέξνο ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ θαί ηφ ιέγσ αὐηφ δηφηη πηζαλφλ λά ζθεθηεῖ θαλείο ὅηη δέλ κπνξεῖ θαλέλαο κή ἐπηζηήκσλ λά ἐθθέξεη ἐπηζηεκνληθή-ἰαηξηθή ἄπνςε. Αὐηφ ὅκσο δέλ εἶλαη ἀπνιχησο ζσζηφ ἀθνῦ ηφ δηαπξαγκαηεπφκελν ζέκα ἀθνξᾶ ηφλ ἄλζξσπν πνχ βξίζθεηαη, δεῖ, ἀλαπλέεη, ζπλαλαζηξέθεηαη ηφζν θνληά καο, πνχ θαί ρσξίο λά ηφ ζέινπκε πνιιέο θνξέο βάδνπκε ηφλ ἑαπηφ καο ζηή ζέζε ηνπ γηά λά ηφλ πιεζηάζνπκε ὅζν γίλεηαη πεξηζζφηεξν. Ἄξα ινηπφλ ηή δνῦκε ἀπφ πνιχ θνληά αὐηήλ ηήλ πξαγκαηηθφηεηα. Ἕλαο ἄιινο ιφγνο εἶλαη θαί ἡ ἐιεπζεξνζηνκία θαί νἱ ζενινγηθέο ἀζηνρίεο ηῶλ ἰαηξῶλ πνχ θαηά ἕλα πνιχ πεξίεξγν ιφγν ἔρνπλ ἀπφ ηήλ Ἐθθιεζία ηή δπλαηφηεηα (ἀζπιία ζά ιέγακε) λά ἐθθέξνπλ πλεπκαηηθφ ιφγν ρσξίο λά δηαζέηνπλ ηίο ἀπαηηνχκελεο γλψζεηο, ἐλῶ ἀληηζηνίρσο νἱ πλεπκαηηθνί δέλ πξέπεη λά ἔρνπλ ἄπνςε ζέ ἰαηξηθά ζέκαηα, ἀιιά κφλν λά καζεηεχνπλ! Ἐπηθαινχκελνο ινηπφλ, ὡο κή ἰαηξφο-ἐπηζηήκσλ, ηίο καξηπξίεο, ἐπηζηεκνληθέο ἐξγαζίεο, γλῶκεο ἄιισλ ἐπηθαλῶλ ἐπηζηεκφλσλ πξνρσξῶ ζέ κεξηθέο ζθέςεηο θαί ἐξσηήζεηο κέ ηήλ ἐιπίδα ὅηη αὐηέο ζά ηχρνπλ ἀπαληήζεσο. [39]
Καη' ἀξράο, ἀπνξία δεκηνπξγεῖ ἡ ἔκκεζε ἔζησ παξαδνρή ηνῦ ἰαηξνῦ θ. Υ. Υαξίηνπ ὅηη νἱ κεηακνζρεχζεηο πάζρνπλ ἀπφ πιεπξᾶο ἐγθπξφηεηνο ηῶλ θξηηεξίσλ ἀθνῦ ὅπσο γξάθεη (ΔΣΜ, ζει. 61): " εἶλαη γεγνλφο πψο δέλ δηαζέηνπκε ἕλα ἀπφιπην θξηηήξην πνχ λά κᾶο ιέγεη πφηε ἕλαο ἀζζελήο εἶλαη ζέ ηειηθφ ζηάδην θαξδηαθῆο ἀλεπάξθεηαο θαί πφηε ἡ θαξδηαθή ἀλεπάξθεηα εἶλαη πιένλ κή ἀλαζηξέςηκε." Πνιχ πεξηζζφηεξν δέλ κπνξνῦκε κέ ἀζθάιεηα λά ἀπνδερζνῦκε ἀπφιπηα θξηηήξηα "ἐγθεθαιηθνῦ ζαλάηνπ"! έ ἄιιν ζεκεῖν ὁ θ. Υαξίηνο ὁκνινγεῖ (ΔΣΜ, ζει. 76) ὅηη " νἱ ζηφρνη ὅζσλ ἀζρνινῦληαη κέ ηήλ θαξδηαθή ἀλεπάξθεηα εἶλαη: α) ... β) λέα θάξκαθα ἤ ἠιεθηξνληθά ζπζηήκαηα, γ)...κεραληθά ζπζηήκαηα..." Γειαδή γηά λά πξνσζήζνπκε ηή λέα ηερλνινγία θαί ηά θάξκαθα, ρξεηαδφκαζηε πεδίν ἐμαζθήζεσο θαί πεηξακαηηζκνῦ. Καί ηί θαιχηεξν ἀπφ ηίο Μ.Δ.Θ. θαί ηνχο " ἐγθεθαιηθά λεθξνχο"; Σφ ρεηξφηεξν ἀπ' ὅια εἶλαη λά λνκνζεηεζεῖ θάηη ηέηνην θαί δπζηπρῶο αὐηφ ἀθξηβῶο πξνβιέπεη ηφ πξνηεηλφκελν λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην ζηά ἄξζξα 12 (ΔΣΜ, ζει. 195) θαί ἄξζξν 7 (ΔΣΜ, ζει. 198). Ὁ λφκνο αὐηφο λνκνζεηεῖ νὐζηαζηηθά ὑπέξ ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ παξέρνληαο νἰθνλνκηθά, θπξίσο, θίλεηξα ζέ λνζειεπηηθά ἱδξχκαηα, Μ.Δ.Θ. θαί ἰαηξνχο. πγθεθξηκέλα ηφ ἄξζξν 7 πξνβιέπεη "πξνλνκηαθή κεηαρείξηζε θαηά ηφλ θαζνξηζκφ ηῶλ ὀξγαληθῶλ ζέζεσλ ηνῦ πξνζσπηθνῦ θαί θαηά ηίο ἐπηρνξεγήζεηο ηνῦ ἐμνπιηζκνῦ ηνπο", ἀιιά θαί "νἰθνλνκηθή ἐλίζρπζε" ζηά ἱδξχκαηα πνχ "πξνσζνῦλ ηίο δσξεέο ὀξγάλσλ"! Ἄξα ἡ ὅιε ἱζηνξία γίλεηαη, ζχλ ηνῖο ἄιινηο, γηά ηφλ "ἐπηνχζην" θαί γηά ηήλ ἐπηζηεκνληθή "πξφνδν" θαί ηφλ ἐπηρεηξεκαηηθφ ἀληαγσληζκφ! Μᾶιινλ εἶρε δίθην ὁ Καζεγεηήο ηῆο Καξδηνινγίαο θ. Δὐηχρηνο Βνξίδεο ὅηαλ πξίλ ιίγν θαηξφ ἐπεζήκαηλε ηφλ θίλδπλν λά κεηαηξαπνῦλ " νἱ ἀζζελεῖο ζέ πξσηφθνιια...θαί νἱ Μ.Δ.Θ. ζέ πξνζαιάκνπο λεθξνηαθείσλ."("Καζεκεξηλή ηῆο Κπξηαθῆο", 9/6/02, ζηήιε "Θέκα" ζει. 6). ηή ζειίδα 63, ηέινο, ὁ θ. Υαξίηνο ἰζρπξίδεηαη θάηη ηφ ὁπνῖν ρξεηάδεηαη δηεπθξίληζε θαζψο εἶλαη δπλαηφλ λά ππξνδνηήζεη ἐθηελῆ ἐπηρεηξεκαηνινγία. Ἀλαθέξεη δηαθφξνπο ἀλαζηαιηηθνχο παξάγνληεο γηά κεηακφζρεπζε θαξδηᾶο. Μεηαμχ ἄιισλ θαηνλνκάδεη θαί ηήλ "ςπρνπάζεηα". Γηαηί ἡ ςπρνπάζεηα πξνθξίλεηαη ὡο ἀλαζηαιηηθφο παξάγσλ; Ἐπεηδή κπνξεῖ ὁ ἀζζελήο, ὁ ρξνλίσο πάζρσλ, λά ιακβάλεη ἐπί καθξφλ ςπρνθάξκαθα ηά ὁπνῖα ηφλ θαζηζηνῦλ πεηξακαηφδσν ἤ ἄρξεζην πξφο κεηακφζρεπζε ζῶκα (ἄξα κπνξνῦκε λά ἀπνδψζνπκε ηξαγηθά κεγάιεο εὐζχλεο ζηνχο ςπρηάηξνπο πνχ πνιχ εὔθνια-ὡο γλσζηφλ-ρνξεγνῦλ ςπρνθάξκαθα), ἤ κήπσο παξαδέρεζηε ηήλ ὕπαξμε ἀζζελνῦο ἔζησ ςπρῆο ἐληφο ηῆο θαξδίαο ὁπφηε πνιιά ἀλαηξέπνληαηἀθφκα θαί ἀπφςεηο ηεο .Δ.Β.;
[40]
Ὁ π. Ν. Υαηδεληθνιάνπ ἰζρπξίζηεθε ζηήλ Ἡκεξίδα Βηνεζηθῆο (232-02) ἀιιά θαί ζέ πξνζσπηθή ἐπηθνηλσλία πνχ εἶρα καδί ηνπ ὅηη νἱ ηνπνζεηήζεηο πνιιῶλ ἰαηξῶλ πνχ ἀληηηίζεληαη ζηίο κεηακνζρεχζεηο ἤ ἔζησ ζηά θξηηήξηα ηνῦ Υάξβαξλη δέλ εἶλαη ἀληηθεηκεληθέο γηαηί ἀθνξνῦλ θηινζνθηθέο ζέζεηο θαί ἰδέεο ηῶλ ἰαηξῶλ αὐηῶλ νἱ ὁπνῖνη ἐθηφο ηῶλ ἄιισλ δέλ πξνέξρνληαη ἀπφ ηνχο θιάδνπο ηῶλ εἰδηθῶλ (π.ρ. Δἰδηθῶλ Μ.Δ.Θ., ἀλαηζζεζηνιφγσλ, λεπξνιφγσλ θαί λεπξνρεηξνπξγῶλ, θαξδηνρεηξνπξγῶλ, θ.ἅ.). Αὐηφ ὅκσο δέλ εἶλαη ἀιεζέο γηά 2 ιφγνπο : 1) γηαηί θαί ηφλ θ. Καξαθαηζάλε θαί ηνχο ζπλεξγάηεο ηνπ δέλ ἀπνδέρεηαη πνχ εἶλαη ἰαηξνί ἀλαηζζεζηνινγίαο, εἰδηθνί Μ.Δ.Θ., λεπξνρεηξνπξγηθῆο, πλεπκνλνινγίαο θ.ι.π. θαί 2) εἶλαη γλσζηφ πψο θνξπθαῖνη παγθνζκίσο ἰαηξνί ὅπσο ὁ Eelco Wijdicks, Καζεγεηήο Νεπξνινγίαο θαί ἰαηξηθφο δηεπζπληήο Νεπξνινγίαο-Νεπξνρεηξνπξγηθῆο Μ.Δ.Θ. ζηή ζρνιή Mayo Medical School, o Μ.Ν. Diringer, Καζεγεηήο Νεπξνινγίαο, Νεπξνρεηξνπξγηθῆο θαί Ἀλαηζζεζηνινγίαο ηνπ Washington University, ὅπσο θαί νἱ Truog θαί Taylor ζπκθσλνῦλ ὅηη ηφ ζέκα ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ θαί εἰδηθφηεξα ὁ ὁξηζκφο ηνῦ ζαλάηνπ ἐπεξεάδεηαη ἀπφ θηινζνθηθνχο, ζενινγηθνχο, ἠζηθνχο, λνκηθνχο, πνιηηηθνχο θαί νἰθνλνκηθνχο παξάγνληεο. Μήπσο θαί νἱ ηνπνζεηήζεηο ηνῦ π. Νηθνιάνπ ἐλ πνιινῖο θηινζνθηθέο δέλ εἶλαη; Ἤ κήπσο δέλ πξνέξρνληαη ἀπφ ἐπηθαλῆ ἐπηζηήκνλα κέλ, ἀιιά κή ἰαηξό ἐμεηδηθεπκέλν δέ; (Ἀπνξία ἐθθξάδσ θαί ὄρη θαηεγνξία ἤ ἀπαμίσζε!) Μπνξεῖ θάπνηνο λά κᾶο ἐμεγήζεη γηαηί ζηφ πεξηνδηθφ "Anaesthesia" (ηεῦρνο 55/2000, ζει. 590) θαινῦλ ηνχο ἀλαηζζεζηνιφγνπο νἱ ζπλάδειθνί ηνπο J. Wace, M. Kai ἀπφ ηφ Queen Alexandra Hospital (Portsmouth, U.K.) λά ρξεζηκνπνηνῦλ ἀλαηζζεηηθά ζέ ἕλα δφηε πνχ δέλ εἶλαη λεθξφο ζχκθσλα κέ ὁπνηνλδήπνηε ὁξηζκφ, δηαθνξεηηθά εἶλαη ζά λά δηαπξάηηνπκε κηά πξάμε πηζαλφλ βαξβαξηθά ἄηηκε; Μάιηζηα ἐξρόκελνη ζέ ἀληίζεζε κέ ηόλ ἁξκόδην θνξέα (ζύιινγν;) ηῶλ ἀλαηζζεζηνιόγσλ ζηό Ἡλσκέλν Βαζίιεην, ὁ ὁπνῖνο ηνύο ζπλέζηεζε λά κή ρνξεγνῦλ ἀλαηζζεηηθά θαηά ηή δηάξθεηα ηῆο ιήςεο ὀξγάλσλ ἀπό "ἐγθεθαιηθά λεθξνύο" ἀζζελεῖο! Ἄλ ὅκσο, θαηά ηά ιεγφκελά ζαο, ὁ "ἐγθεθαιηθά λεθξφο" εἶλαη πξάγκαηη βηνινγηθά λεθξφο ηί ρξεηάδνληαη ηά ἀλαηζζεηηθά πνύ πξνθαινῦλ ἑλίνηε θαί βιάβεο ζηά ὑπό κεηακόζρεπζε ὄξγαλα! Ἐπίζεο, ἀπάληεζε ρξεηάδεηαη λά δνζεῖ ὅζνλ ἀθνξᾶ ηά ἀπνζησπεζέληα πεπξαγκέλα ηῆο Ἐπηηξνπῆο ηνῦ Υάξβαξλη. Λεπηνκεξέζηεξα, ζηή δεκνζίεπζή ηεο Ad Hoc Ἐπηηξνπῆο ηνῦ Υάξβαξλη πεξί ηνῦ ὁξηζκνῦ ηνῦ ἀλεπίζηξεπηνπ θψκαηνο ζηφ πεξηνδηθφ Journal of the American Medical Association (5/8/68, ηφκ. 205, λνχκ. 6, ζει. 85) δηαβάδνπκε ὅηη ὑπῆξμαλ 2 ιφγνη γηά ηφλ ὁξηζκφ ηνῦ "ἐγθεθαιηθνῦ ζαλάηνπ" : α) ἡ ἐμέιημε ηῆο ὑπνζηεξηθηηθῆο ηερλνινγίαο θαί β) ἡ [41]
πξνψζεζε ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ κέ ἀπνθπγή ηῶλ ὅπνησλ ἀληηξξήζεσλ. Ἀθφκε, ἡ ἴδηα ἡ ἐπηηξνπή ἐμεγεῖ ὅηη αὐηή ἡ ηαθηηθή ζά κπνξνῦζε λά βνεζήζεη ζηήλ ἐμνηθνλφκεζε θξεββαηηῶλ ζηά λνζνθνκεῖα! Μήπσο αὐηφ ηφ ηειεπηαῖν δέλ θαηεγνξεῖ θαη ὁ Μαθαξηψηαηνο Ἀξρηεπίζθνπνο ζηφ δεκνζηεπκέλν ζηφ πεξηνδηθφ "Ἐθεκέξηνο" (1/2001, ζει. 16-18, "θέςεηο πεξί εὐζαλαζίαο") θείκελφ ηνπ ὅπνπ πνιχ ραξαθηεξηζηηθά γξάθεη : " ἐθεῖλν ὅκσο πνχ γηά πνιινχο θξχβεηαη πίζσ ἀπφ ηίο ἀπφςεηο αὐηέο εἶλαη λά κᾶο ἀδεηάζεη ηή γσληά ὁ ἀζζελήο." Σίο ἴδηεο πιεξνθνξίεο κᾶο παξέρεη ηφ πεξηνδηθφ " Seminars in Neurology" (ηφκ. 17, λ.3 1997 ζει. 265-270) κέ ηφ ἄξζξν ηνπ R. Taylor πεξί ηῆο ἐπαλεμεηάζεσο ηνῦ ὁξηζκνῦ θαί ηῶλ θξηηεξίσλ ηνῦ ζαλάηνπ : " ὁ ἐγθεθαιηθφο ζάλαηνο εἶλαη ἕλα θνηλσληθφ θαηαζθεχαζκα δεκηνπξγεκέλν θπξίσο γηά λά ἐπηηξέςε ηίο κεηακνζρεχζεηο...ηφ θαηαιιειφηεξν θξηηήξην ζαλάηνπ ηνῦ ἀλζξψπνπ εἶλαη ἡ κφληκε παχζε θπθινθνξίαο ηνῦ αἵκαηνο...Ἡ Ἐπηηξνπή Υάξβαξλη δέλ ἔζεζε ζσζηά ηήλ ἐξψηεζε πεξί ηνῦ ὁξηζκνῦ ηνῦ ζαλάηνπ. Πεξηζζφηεξν πξνέβαιε κηά θηινζνθηθή βάζε γηά ἕλα λέν ὁξηζκφ...ἐπίζεο ἀπέηπρε ζηφ λά παξνπζηάζεη πεηζηηθά ζηνηρεῖα γηά ηήλ ἐπηινγή ηεο ζρεηηθά κέ ηά θξηηήξηα ηνῦ ἐγθεθαιηθνῦ ζαλάηνπ...ἔηζη ἕλαο κεραληθά ὑπνζηεξηδφκελνο ἀζζελήο πνχ ἔρεη θξηζεῖ "ἐ.λ." δέλ εἶλαη βηνινγηθά λεθξφο." Ἀιιά θαί ὁ Καζεγεηήο θ. Κ. Καξαθαηζάλεο γξάθεη ζρεηηθά :" ρνιηάδεηαη ὅηη ἡ ἐπηηξνπή ηνῦ Υάξβαξλη ηφ 1968 κέ ηφ δεκνζίεπκά ηεο...ὑπαηλίζζεηαη ὅηη νἱ "Ἐ.Ν." ἀζζελεῖο εἶλαη πξάγκαηη δσληαλνί. Σνῦην πξνθχπηεη α) ἀπφ ηφ γεγνλφο ὅηη ζηφ πξναλαθεξζέλ ἄξζξν δέλ γξάθεηαη ὅηη δέλ ὑπάξρνπλ ιεηηνπξγίεο ἐγθεθάινπ ζηνχο "ἐγθεθαιηθά λεθξνχο" ἀζζελεῖο, ἀιιά ὅηη αὐηέο δέλ εἶλαη εὐδηάθξηηεο θαί β) ἀπφ ηφ γεγνλφο ὅηη ἀλαγξάθνπλ ὅηη νἱ ἀζζελεῖο αὐηνί εὑξίζθνλην ζέ θῶκα. Σφ θῶκα ὅκσο ἀλαθέξεηαη ζέ δῶληεο θαί ὄρη ζέ πηψκαηα." (Κ. Καξαθαηζάλεο, "Ἐγθεθαιηθφο Θάλαηνο"-Σαπηίδεηαη κέ ηφ ζάλαην ηνῦ ἀλζξψπνπ; Ἰαηξηθή θαί θηινζνθηθή ζεψξεζε, Β' Ἔθδνζε, Θεζζαινλίθε 2001, ζει. 72). ηφ ἴδην βηβιίν, ζηή ζειίδα 81 ἀλαθέξεη ὁ ζπγγξαθέαο ηφ δηαπηζησκέλν ζηήλ ἰαηξηθή πξαθηηθή γεγνλόο ηῆο δαθξχξξνηαο θαηά ηήλ ἐγρείξεζε γηά ιήςε ὀξγάλσλ ἀπφ "ἐγθεθαιηθά λεθξνχο" ἀζζελεῖο". Γηαηί; Πνῦ ὀθείιεηαη αὐηφ; Μήπσο εἶλαη θαί αὐηφ θπζηνινγηθφ ἀληαλαθιαζηηθφ; Γηαηί ὁ παγθνζκίνπ θήκεο θαζεγεηήο ηῆο Παηδηαηξηθῆο Ἀλαηζζεζηνινγίαο ηνῦ παλεπηζηεκίνπ ηνῦ Υάξβαξλη θαί δηεπζπληήο ηῆο Μ.Δ.Θ. ηνῦ Παηδηαηξηθνῦ Ννζνθνκείνπ ηῆο Βνζηψλεο θαί θαζεγεηήο ηῆο Ἰαηξηθῆο Ἠζηθῆο...ζηφ ζέκα ηνπ "Ἐ.Θ." ζπληζηᾶ ἐγθαηάιεηςε ηῆο ἔλλνηαο ηνῦ " ἐγθεθαιηθνῦ ζαλάηνπ"; (Καξαθαηζάλεο, ζει. 88)
[42]
χκθσλα κέ ηήλ ἑιιεληθή ἄπνςε (ἀπφθαζε 9/20-3-85 ηνῦ Κεληξηθνῦ πκβνπιίνπ Ὑγείαο), "ὁ ζάλαηνο ὁξίδεηαη ὡο ἡ ἀλεπαλφξζσηε ἀπψιεηα ηῆο ἱθαλφηεηαο γηά ζπλείδεζε ζέ ζπλδπαζκφ...". Πῶο ὅκσο δέρεηαη ἡ ἰαηξηθή θνηλφηεηα θάηη ζάλ ηήλ ζπλείδεζε ηήλ ἀπψιεηα ηῆο ὁπνίαο δέλ ὑπάξρεη ἐπηζηεκνληθφο ηξφπνο λά ηήλ πηζηνπνηήζεη; Ὁ Καζεγεηήο θ. Κ. Καξαθαηζάλεο ζρνιηάδεη ζρεηηθά (ζει. 73) : " α) Ἡ ζπλείδεζε, θαηά ηήλ θιαζζηθή Νεπξνινγία, δηαθξίλεηαη ζηήλ ἐγξήγνξζε θαί ζηφ πεξηερφκελν ηῆο ζπλείδεζεο...ὁπσζδήπνηε δέλ εἶλαη δηεπθξηληζκέλν ηί ζπκβαίλεη κέ ηφ πξνζρεκαηηζκέλν πεξηερφκελν ηῆο ζπλείδεζεο ζέ ἀζζελεῖο πνχ βξίζθνληαη ζέ θῶκα...κέ ηίο ὑπάξρνπζεο ἄιισζηε ηερληθέο δέλ εἶλαη δπλαηφλ λά ἐμεηαζζεῖ, ἐάλ ὁ θινηφο ηνῦ ἐγθεθάινπ ἑλφο ἀζζελνῦο εἶλαη ἱθαλφο λά ἔρεη ὁπνηαδήπνηε ἐζσηεξηθή αἴζζεζε, π.ρ. ηήλ αἴζζεζε ηῆο πεῖλαο...πξφο ηφ παξφλ δέλ ὑπάξρνπλ θαζηεξσκέλα ἰαηξηθά θξηηήξηα δηάγλσζεο ηῆο ἀπψιεηαο ηνῦ πεξηερνκέλνπ ηῆο ζπλείδεζεο, δεδνκέλνπ ὅηη ἡ ζπλείδεζε εἶλαη ὑπνθεηκεληθφ βίσκα ηφ πεξηερφκελν ηῆο ὁπνίαο πεξηιακβάλεη ἐθηφο ηῆο ἀληίιεςεο ηνῦ ἐζσηεξηθνῦ θαί ηνῦ ἐμσηεξηθνῦ πεξηβάιινληνο, ηίο ἀλψηεξεο δηαλνεηηθέο ιεηηνπξγίεο νἱ πεξηζζφηεξεο ἀπφ ηίο ὁπνῖεο (ζθέςε, ζπλαίζζεκα, θξίζε) δέλ ἐπηδέρνληαη ἐθηίκεζεο θαί κέηξεζεο, θαζ' ὅζνλ πξφο ηφ παξφλ δέλ ὑπάξρνπλ ἀμηφπηζηεο θιηληθέο κέζνδνη γηά ηφ ζθνπφ αὐηφ...", ἐλῶ ζηή ζειίδα 101 πξνρσξεῖ πεξαηηέξσ ηνλίδνληαο ὅηη " δέλ ὑπάξρνπλ θαζηεξσκέλα ἰαηξηθά θξηηήξηα δηάγλσζεο ηῆο ἀπψιεηαο ηῆο ζπλείδεζεο. Πνιχ πεξηζζφηεξν δέλ εἶλαη δπλαηφο ὁ ἔιεγρνο ηνῦ πεξηερνκέλνπ ηῆο ζπλεηδήζεσο, ὅηαλ ἡ ἐγξήγνξζε εἶλαη ἐιαηησκέλε, ὅπσο γξάθνπλ νἱ Ropper, Martin, Plum θαί Posner...ἡ "δηάγλσζηο" ηῆο κφληκεο ἀπψιεηαο ηῆο ζπλείδεζεο, ζηφ κέηξν πνχ αὐηή ἀθνξᾶ ηφ πεξηερφκελν ηῆο ζπλείδεζεο...ζηεξίδεηαη ζέ κηά ἀλαπόδεηθηε ὑπόζεζε". Κάηη ἄιιν πνύ ζηήλ θπξηνιεμία πξνθαιεῖ, εἶλαη κηά λέα κέζνδνο πνύ ἔρεη ἀξρίζεη λά ἐμαπιψλεηαη ζηφλ ἰαηξηθφ θφζκν, πξνεξρνκέλε ἀπφ πνῦ ἀιινῦ; Ἀπφ ηνχο πξννδεπηηθνχο ἰαηξνχο(;) ζηίο Ζ.Π.Α. Ὁ θ. Καξαθαηζάλεο ηφ πεξηγξάθεη ὡο ἐμῆο (ζει. 95) : " ηήλ πξνζπάζεηα ἐμνηθνλφκεζεο ὀξγάλσλ γηά κεηακφζρεπζε ἐπηλνήζεθε θαί ἡ ιήςε ὀξγάλσλ ἀπφ "δσξεηέο" ηῶλ ὁπνίσλ ἡ θαξδηά ἔρεη ἤδε ζηακαηήζεη (NHBD)...δηαθξίλνληαη ζηνχο "ἐιεγρφκελνπο" θαί ζηνχο "κή ἐιεγρφκελνπο". Οἱ "ἐιεγρφκελνη"...δέλ ἔρνπλ πεξηέιζεη ζηήλ θαηάζηαζε ηνῦ "ἐγθεθαιηθνῦ ζαλάηνπ". ηνχο ἀζζελεῖο αὐηνχο κέ ηήλ ἄδεηα ηῆο νἰθνγελείαο ηνπο ἤ θαηφπηλ δηθῆο ηνπο πξνεθπεθξαζκέλεο ἐπηζπκίαο ἀπνζχξεηαη ἡ ἰαηξηθή ὑπνζηήξημε, ὁπφηε ζχληνκα ἀθνινπζεῖ παχζε ηῆο θαξδηαθῆο ιεηηνπξγίαο...Καηφπηλ ἀδείαο ηῶλ ζπγγελῶλ εἶλαη δπλαηφλ λά ἔρνπλ ηνπνζεηεζεῖ ἤδε θαζεηῆξεο ζηά κεξηαία ἀγγεῖα (γηά ἔθπιπζε ηῶλ πξφο κεηακφζρεπζε ὀξγάλσλ) πξίλ λά ἀξζεῖ ἡ ἰαηξηθή ὑπνζηήξημε θαί [43]
ἑπνκέλσο πξίλ ὁ ἀζζελήο πεζάλεη. Ὁ θαζεγεηήο Truog ζρνιηάδεη ἐλ πξνθεηκέλσ ὅηη εἶλαη θαηαλνεηφ ὅηη νἱ ἀζζελεῖο αὐηνί ζά κπνξνῦζαλ λά ἀλαθηήζνπλ ζπλείδεζε θαηά ηή δηάξθεηα ηῆο δηαδηθαζίαο ηῆο ιήςεο ὀξγάλσλ ἐλῶ βξίζθνληαη ζέ πιήξε θαξδηνπλεπκνληθή παξάθακςε, παξά ηφ γεγνλφο ὅηη ἔρνπλ ἤδε δηαγλσζζεῖ ὡο λεθξνί". Σειεηψλνληαο, εἶλαη ζθφπηκν λά ἀλαθεξζεῖ ηφ ζαπκαζηφ γεγνλφο ηῆο ἀλάλεςεο ηῆο Κάξελ Κνπίλιαλ (Α. Βνπξιῆο-Ξ. Παπαραξαιάκπνπο, Φάθειινο Μαζήκαηνο Υξηζηηαληθή Ἠζηθή Α', ζει. 102/308). "Ἐπί καθξφλ ρξνληθφλ δηάζηεκα εὑξηζθνκέλε εἰο θσκαηψδε θαηάζηαζηλ ιφγσ ζνβαξᾶο βιάβεο ηῆο ἐγθεθαιηθῆο νὐζίαο ηεο, δηεηεξεῖην εἰο ηήλ δσήλ κφλν-θαηά ηήλ γλψκελ ηῶλ ἰαηξῶλ ηεο-δηά ηῆο ιεηηνπξγίαο θαζ' ὅινλ ηφ 24σξνλ ζπζθεπῆο ηερλεηῆο ἀλαπλνῆο. Οἱ γνλεῖο ηῆο Κνπίλιαλ θαηφξζσζαλ λά ἐπηηχρσζη δηθαζηηθήλ ἀπφθαζηλ πξφο ἀθαίξεζηλ ηῆο ζπζθεπῆο ἀπφ ηῆο ἀζζελνῦο. Καί θάπνηα ἡκέξα δηαθφπεθε ἡ ιεηηνπξγία ηῆο ἀλαπλεπζηηθῆο ζπζθεπῆο. Αὐηφ πνχ εἶδαλ ηφηε νἱ γηαηξνί ηνῦ λνζνθνκείνπ, ηνχο ἄθεζε ἔθπιεθηνπο κέ ηά κάηηα γνπξισκέλα...Ἡ Κάξελ ἄξρηζε λά ἀλαπλέε κφλε ηεο... παξά ηήλ ἀπφθαζε ηνῦ Ἀλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ, ηῆο ἰαηξηθῆο ἐπηηξνπῆο θαί ηῶλ γνλέσλ ηεο." (Ἐθεκ. "Κπξηαθάηηθε Ἐιεπζεξνηππία", 6/6/76, ζει. 9). Πνιχ ζεκαληηθή εἶλαη θαί ἡ θαηάζεζε ηνῦ Γηεπζπληνῦ ηνῦ Ἀληηθπκαηηθνῦ Κέληξνπ ηνῦ λνζνθνκείνπ "σηεξία", θ. ηέιηνπ Καπεηαλέα : "Πηζηεχσ ζηήλ πίζηε. Δἶλαη θαιφ λά πηζηεχεηο. Ἔρσ δεῖ πεξηπηψζεηο αὐηνΐαζεο θαξθίλνπ, κέ κφλε ηήλ πίζηε...Φαίλεηαη ὅηη ἡ πίζηηο ἐλεξγνπνηεῖ ὁξηζκέλνπο ἀκπληηθνχο κεραληζκνχο ηνῦ ὀξγαληζκνῦ, νἱ ὁπνῖνη κᾶο εἶλαη ἐληειῶο ἄγλσζηνη θαί δέλ ηνχο ἔρεη ἀλαθαιχςεη ἀθφκε ἡ ἐπηζηήκε"! (http://www.imp.gr/zine/09300/09332gr.htm). Αὐηή ἡ δήισζε κᾶο ὁδεγεῖ ζηή δηαπίζησζε ηνῦ ιεγνκέλνπ "Lazarus sign". Ὁ Καζεγεηήο θ. Κ. Καξαθαηζάλεο ("Ἐγθεθαιηθφο Θάλαηνο...", ζει. 91) ζεκεηψλεη: "Ἄιιε δηνιίζζεζε ἀπφ ηνχο ὑπνζηεξηθηέο ηνπ "Δ.Θ."...δηαπηζηψζεθε ἡ ὕπαξμε ἀλεμήγεησλ θηλήζεσλ,...ιίγα ιεπηά κεηά ηήλ ἀπνζχλδεζή ηνπο ἀπφ ηφλ ἀλαπλεπζηήξα...γλσζηέο ὡο "Lazarus sign"...χκθσλα ινηπφλ κέ ηνχο ὑπνζηεξηθηέο ηνπ "Δ.Θ." ἡ πξνζπάζεηα ἀλέγεξζεο ἀπφ ηήλ θιίλε θαί ηφ ζηαχξσκα ηῶλ ρεηξῶλ ζηφ ζηῆζνο (νἱ ὑπνγξακκίζεηο δηθέο καο) εἶλαη δπλαηφλ λά παξαηεξνῦληαη θαί ζέ λεθξνχο!...ὁ παγθφζκηαο θήκεο θαζεγεηήο Fred Plum ραξαθηήξηδε πξφζθαηα ηφ "ζεκεῖν ηνῦ Λαδάξνπ" ὡο "ἡκηζθφπηκε" θίλεζε"! Μήπσο ἡ ἡκηζθφπηκε αὐηή θίλεζε ἔρεη ζρέζε κέ ηήλ, ἀλαπφδεηθηε γηά ηήλ πεπεξαζκέλε ἐπηζηήκε, ἀδηάιεηπηε πξνζεπρή; Πνηφο κπνξεῖ κέ ζηγνπξηά λά ηφ ἀπνθιείζεη; ρεηηθά κέ ηφ ζέκα ηῶλ θηλήζεσλ αὐηῶλ ὑπάξρεη πινχζηα βηβιηνγξαθία παγθνζκίσο. Ἀλαθέξσ κφλν ἰαηξνχο ὅπσο νἱ Diringer, Wijdicks, Mandel, Arenas, Scasta, [44]
Jordan, Dyess, Cliett, Ropper, θ.ἅ. Ἐθεῖλν ηφ ὁπνῖν ὅκσο ἀμίδεη λά ἀλαθεξζεῖ εἶλαη ἡ πεξίπησζε ἀζζελνῦο ἔηζη ὅπσο πεξηγξάθεηαη ζηφ "The New England Journal of Medicine" (1982, 307:501). Ὁ ἀζζελήο...κεηά 13 ὧξεο ἀπφ ηῇ δηαπίζησζῃ ηνῦ "ἐ.ζ." ...ηά ρέξηα ηνπ ἦηαλ ζέ πξνζεπρεηηθή ζηάζε κέ θηλήζεηο πνχ ἐπέκεηλαλ γηά 4 ἡκέξεο" ἐλῶ ζηφ ἐπίζεο ἔγθπξν πεξηνδηθφ "Neurology" (ἕηνο 1984, ηόκνο 34, ζει. 1089-1092) ὁ Allan Ropper πεξηγξάθεη ηήλ πεξίπησζε ἀζζελνῦο πνχ παξνπζίαζε "ζήθσκα ηῶλ ρεξηῶλ 10-18 ἴληζεο (ἀπφ 25.40 ὡο 45.72 ἑθαηνζηά!) ἀπφ ηφ θξεββάηη...ζέ ζηάζε πξνζεπρῆο..."! Πῶο ἐμεγνῦληαη ὅια αὐηά; Γηαηί ζπκβαίλνπλ πνιιέο ὧξεο ἤ ἀθφκε θαί ἡκέξεο κεηά ἀπφ ηήλ ὑπνηηζέκελε δηάγλσζε ηνῦ "ἐγθεθαιηθνῦ ζαλάηνπ"; Πνιιά ἄιια ζά κπνξνῦζαλ λά γξαθνῦλ γηά ηφ ζέκα αὐηφ, ἀιιά πηζηεχσ ὅηη ηνλίζηεθαλ ηά πηφ ζεκαληηθά (θαηά ηήλ ἄπνςή κνπ). Δἶλαη ἀλάγθε δέ λά ἐπηζεκάλνπκε ηφλ θίλδπλν λά θαιιηεξγεζεῖ ἡ ἐληχπσζε ζηφλ πηζηφ ιαφ καο ὅηη εἶλαη θαζῆθνλ ὅισλ καο ἡ δσξεά ὀξγάλσλ, γηαηί ηφηε ὁ ἄλζξσπνο ζά ὑπνβαζκηζηεῖ ζέ ἕλα ἐξγαζηήξην ἤ θαιχηεξα ἀπνζήθε "ἀληαιιαθηηθῶλ" ὀξγάλσλ ἀπφ εἰθφλα ηνῦ Θενῦ! Θά θηλδπλεχζεη ὁ ἄλζξσπνο λά κεηαβιεζεῖ "ζέ κηά ἔκςπρε κεραλή, ρσξίο πλεπκαηηθέο ἀλαδεηήζεηο..." ὅπσο πνιχ ραξαθηεξηζηηθά ἀλαθέξεη ὁ Μεηξνπνιίηεο Ναππάθηνπ θ. Ἱεξφζενο (ΔΣΜ, ζει. 362). Πξέπεη λά γίλεη ἀπνδεθηή ἀπό ὅινπο ἡ ζέζε ηνῦ Μεηξνπνιίηνπ Ναππάθηνπ: "Ννκίδσ ὅηη δέλ πξέπεη λά θαηαιήμνπκε ζηφ ζπκπέξαζκα ὅηη ἔρνπκε ὑπνρξέσζε λά γίλνπκε ὅινη δφηεο ὀξγάλσλ ηνῦ ζψκαηφο καο, ἐπεηδή αὐηφ ἀπαηηεῖ ἡ ἀγάπε, ἀλζξσπηζηηθή θαί ρξηζηηαληθή,...". Ἐπίζεο, εἶλαη ἀλαγθαία ἡ ηξνπνπνίεζε ὁξηζκέλσλ λνκηθῶλ ἄξζξσλ ὅπσο πνιχ ζσζηά ἐπηζεκαίλνληαη θαί ζηίο 55 ζέζεηο ηῆο Η..Δ.Δ. Καί βεβαίσο ὁ θάζε ἐλδηαθεξφκελνο πξέπεη λά ἀπνθαζίδεη ὄρη ρσξίο ηή ζπλεξγαζία κέ ηφλ πλεπκαηηθφ ηνπ θαί ηόλ πξνζσπηθφ ηνπ ἰαηξφ. Αὐηφ ηό ηειεπηαῖν ὅκσο πξνυπνζέηεη ὅηη ὁ ἰαηξφο ζά εἶλαη ἕλαο ζενθνβνχκελνο ἐπηζηήκνλαο. Ὁ Καζεγεηήο Ἰ. Μπνχκεο πξνηείλεη ("Μεηακνζρεχζεηο...", ζει.13): "ἡ Ἐθθιεζία θαί ηά ἀξκφδηα ἐθθιεζηαζηηθά ὄξγαλα (νἱ πνηκέλεο) δέλ πξέπεη λά λνκνζεηνῦλ γεληθῶο θαί θαζνιηθῶο, ἀιιά πξέπεη λά ἐπηιακβάλνληαη γηά θάζε κηά πεξίπησζε κεκνλσκέλσο...θαί ρξνληθῶο πεξηνξηζκέλσο..." θαί ζπλερίδεη ἐπηζεκαίλνληαο κηά κεγάιε ἀιήζεηα-ὅηη πξέπεη ζηίο κεηακνζρεχζεηο λά ἔρνπλ ιφγν "νἱ ἐθπξφζσπνη ηῆο Ἐθθιεζίαο ζηνχο ὁπνίνπο ὁ Θεφο ἔδσζε ηήλ ἐμνπζία ηνῦ δεζκεῖλ θαί ιχεηλ", ἀιιά θαί νἱ ἰαηξνί θαί κάιηζηα ὅπσο ιέεη θαί ὁ Ἅγηνο Νηθφδεκνο ὁ Ἁγηνξείηεο, νἱ ζενθνβνύκελνη ἰαηξνί! (Πεδάιην, ζει. 95). Σήλ ἴδηα, ηέινο, ἄπνςε θαηαζέηεη θαί ὁ ζεβαζηφο Ἀξρηεπίζθνπνο Σηξάλσλ θαί πάζεο Ἀιβαλίαο θ.θ. Ἀλαζηάζηνο (" Ἐθεκέξηνο", 11/2000, ζει. 3-8) : "...ἐπηηπρίεο ηῆο γνληδηαθῆο ἔξεπλαο, [45]
ηῆο γελεηηθῆο, ηῆο βηνηαηξηθῆο, ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ θ.ι.π., ...ηήλ ὀξζή ἀληηκεηψπηζε αὐηῶλ ηῶλ ζεκάησλ ἀπνθαζηζηηθφο εἶλαη ὁ ξφινο ηῶλ ἐπηζηεκφλσλ πνχ εἶλαη ζπλεηδεηά κέιε ηῆο Ἐθθιεζίαο". Θεσξῶ δεδνκέλν ὅηη ζά ὑπάξμεη ηνπνζέηεζε ηῆο .Δ.Β. ἐπί ὅισλ αὐηῶλ ηῶλ ζηγνκέλσλ ζεκάησλ. ηήλ πεξίπησζε πνχ δέλ ζά ὑπάξμεη ἀληίδξαζε θαί δηάινγνο πνιχ θνβνῦκαη ὅηη ἡ .Δ.Β. ἄζειά ηεο ἴζσο ζά δψζεη ηήλ εἰθφλα κηᾶο ἀθφκε ἐπηηξνπῆο θαί ηίπνηε παξαπάλσ. ηφ ζεκεῖν αὐηφ ἐπηζπκῶ λά παξαζέζσ ηήλ ἄπνςε ηνῦ Brian Clowes, ζπγγξαθέα ηῆο Pro-Life Activist's Encyclopedia ἔηζη ὅπσο δεκνζηεχζεθε ζηήλ American Life League θαί ἀλαδεκνζηεχεηαη ζηή δηαδηθηπαθή ζειίδα ηνῦ πιιφγνπ Ἀγέλλεηνπ Παηδηνῦ (http://www.unborn.gr/unborn/howused.htm) : " Οἱ ἐπηηξνπέο "βηνεζηθῆο" ἔρνπλ πάληα ζπκβνιηθά ἕλα...ἱεξέα ἤ ἄιινλ ζπληεξεηηθφ πνχ ζπκκεηέρεη, ἔηζη ὥζηε ὅηαλ δνζεῖ ἀπφ ηήλ ὁκάδα ηφ ἀλαπφθεπθην θαί πξναπνθαζηζκέλν ζχλζεκα ἐκπξφο , λά κπνξεῖ λά ἰζρπξηζηεῖ ὅηη ζπκκεηεῖρε θιεξηθφο ἤ ζπληεξεηηθφο ὅηαλ ἐιήθζε ἡ ἀπφθαζε. Καη' αὐηφλ ηφλ ηξφπν, κηά ἐπηηξνπή κπνξεῖ λά εἶλαη ἔληνλα "ζηεκέλε" πξνθεηκέλνπ λά ἐμαζθαιίζεη κηά ἀπφθαζε ὑπέξ ηῆο ιήςεο ὀξγάλσλἱζηῶλ, θαί ὡζηφζν λά ἀπνθχγεη ηήλ ἐληχπσζε ὅηη ιακβάλεη πξνθαηεηιεκκέλεο ἀπνθάζεηο, ἀθφκα θαί ὅηαλ ἔηζη ἀθξηβῶο ἔρνπλ ηά πξάγκαηα. Ὁπνηαδήπνηε ἀληίδξαζε γξαθεῖ ἀπφ κέιε ηῶλ ἐπηηξνπῶλ πνχ ἔρνπλ ἠζηθνχο ἐλδνηαζκνχο ζρεηηθά κέ ηή ιήςε..., ἀπνξξίπηεηαη ἐθ πξννηκίνπ θαί ἀπνθαιεῖηαη "ἀθειήο" θαί "ἀζχκθσλνο" κέ ηήλ ηξέρνπζα ἰαηξηθή πξαθηηθή...Ὁ θχξηνο ζηφρνο ηῶλ "εἰδηθῶλ ἐπηηξνπῶλ" θαί ηῶλ ἀπνζεκάησλ ζθέςεο ηῶλ βηνεζηθνιφγσλ εἶλαη, ζπλεπῶο, ὁ ραξαθηεξηζκφο δηαθφξσλ "θαηλνηνκηῶλ" ζηήλ ηερλνινγία ηνῦ ζαλάηνπ θαί ἡ θάιπςή ηνπο κέ ἕλα καλδχα εὐπξεπείαο. Ὁ ξφινο αὐηῶλ ηῶλ ὁκάδσλ εἶλαη λά ἐκθαλίδνληαη ὡο ἐλαγψληεο γηά ηά ζέκαηα ὑπφ κειέηελ, λά δηαξξεγλχνπλ ηά ἱκάηηα ηνπο, λά ηξαβνῦλ ηά καιιηά ηνπο, θαί ηέινο λά ζπγθαινῦλ κηά ζπλέληεπμε ηχπνπ γηά λά ἀλαθνηλψζνπλ ὅηη ἡ πξνηεηλφκελε "πξφνδνο" εἶλαη δῆζελ πιήξσο ἁξκφδνπζα θαί ἀλζξσπηζηηθή...". Δὐρή θαί πξνζεπρή ὅισλ καο λά κήλ ἀθήζεη ὁ Θεόο λά γίλεη θαί ἡ .Δ.Β. κηά ηέηνηα ἐπηηξνπή! Πξνζθάησο, ἔπεζε ζηήλ ἀληίιεςή κνπ ἕλα ηξνκεξφ δεκνζίεπκα ζηφ δηαδίθηπν ζρεηηθά κέ ηήλ θαηάιεμε ηῶλ ἐκβξχσλ πνχ ἐθηξψλνληαη ἀθφκε θαί ηφλ 7ν κήλα ηῆο θπήζεσο ὅζν θαί γηά ηήλ ἐπεθηεηλφκελε καθάβξηα πξαθηηθή ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ ὀξγάλσλ ἐκβξχσλ θαί λενγλῶλ. ηή δηεχζπλζε http://www.unborn.gr/unborn/howused.htm πεξηγξάθνληαη ηά ἐμῆο: " Πεξηζζφηεξνη ἀπφ 15.000.000 Ἀκεξηθαλῶλ ὑπνθέξνπλ ἀπφ ἀζζέλεηεο θαί βιάβεο νἱ ὁπνῖεο θαηά ηνχο ἰζρπξηζκνχο δηαθφξσλ ζά κπνξνῦζαλ λά βνεζεζνῦλ ζέ δηάθνξνπο βαζκνχο ἀπφ [46]
κεηακνζρεχζεηο ἐκβξπαθνῦ ἱζηνῦ…ζπλεπῶο, κεξηθνί "ἠζηθνιφγνη" θαί ἐξεπλεηέο λνζνθνκείσλ ἔρνπλ γίλεη ζρεδφλ ὑζηεξηθά ραξνχκελνη κέ ηήλ πξννπηηθή ηνῦ λά ἔρνπλ πξφζβαζε ζέ κηά ἄθζνλε πεγή ρξήζηκνπ "ἐκβξπαθνῦ ὑιηθνῦ" πνχ παξάγεηαη ἀπφ ἑθαηνκκχξηα ἐθηξψζεσλ…νἱ ἐγθέθαινη θαί νἱ λεπξηθνί ἱζηνί ἀπφ 500.000 βξέθε πνχ ἐθηξψλνληαη θαη' ἔηνο (Ζ.Π.Α.) θαηά ηφ δεχηεξν ηξίκελν ηῆο θπήζεσο κπνξνῦλ ηειηθά λά ἀπαηηεζνῦλ γηά κεηακνζρεχζεηο ἐάλ νἱ λέεο κέζνδνη γίλνπλ δεκνθηιεῖο θαί ἑδξαησζνῦλ…εἶλαη ινηπφλ ἐληειῶο πηζαλφλ ηφ ἰαηξηθφ καο θαηεζηεκέλν λά ὑπνζηεξίμεη 1.000.000 ἤ πεξηζζφηεξνπο "λένβξπθφιαθεο", πνχ ἀπαηηνῦλ ηά θξέζθα κπαιά ηῶλ δηακειηζκέλσλ πξψηκα γελλεκέλσλ ἀλζξψπηλσλ ὑπάξμεσλ γηά λά παξακείλνπλ δσληαλνί…". Πνιιά ἄιια ἄθξσο ἀεδηαζηηθά θαί ἀπάλζξσπα ἀλαθέξνληαη πνχ δέλ κπνξεῖ λά θαληαζηεῖ θαλείο θαί κάιηζηα κέ ηίο "εὐινγίεο" κεγάισλ, δηεζλῶο ἀλαγλσξηζκέλσλ ἰαηξηθῶλ θαί ἄιισλ ἐπηζηεκνληθῶλ θνξέσλ ὅπσο εἶλαη νἱ : American Medical Association, American Heart Association, American Lung Association θ.ἄ. Ἄλ δέλ εἶραλ γεληθεπζεῖ νἱ νὕησο ἤ ἄιισο ἀκθηζβεηνχκελεο κεηακνζρεχζεηο δέλ ζά ἦηαλ πνιχ ιηγφηεξα ἤ θαί ἀλύπαξθηα ηέηνηα ἀλεζπρεηηθά θξνχζκαηα; Μεηά ἀπφ ὅια αὐηά εἶκαη ζίγνπξνο ὅηη πξέπεη λά ἀληηζηαζνῦκε ζέ εἰζαγφκελεο θνπιηνῦξεο πνχ ἐλδχνληαη κέ ἕλα ἀφξηζην ἀλζξσπηζηηθφ, θνηλσληθφ, πνιηηηζηηθφ καλδχα. Ὁ ιφγνο ηνῦ δφθησξα Ἔλγθεξραξλη ζά ἔπξεπε ὅινπο λά κᾶο ἐκπλέεη θαί λά κᾶο ἀθππλίδεη. Ὁ παγθνζκίνπ θήκεο Καζεγεηήο Φηινζνθίαο θαί εἰδηθφο ἐπί ζεκάησλ Βηνεζηθῆο ("Σφικε", 1/2002, ζει. 16) κέ ραξαθηεξηζηηθή ηφικε ἀιιά θαί παξξεζία ζηφ ζχγγξακά ηνπ " The Foundation of Christian Bioethics" ζεκεηψλεη : " ἡ παξαδνζηαθή Υξηζηηαλνζχλε πεξηβάιιεηαη ἀπφ ἕλαλ πνιηηηζκφ πνχ εἶλαη εἰδσινιαηξηθφο, ἔζησ θη ἄλ δηαζέηεη κεξηθά ρξηζηηαληθά ζηνιίδηα...νἱ Υξηζηηαλνί ἀλαθαιχπηνπλ ὅηη δνῦλ ζέ κηά θνηλσλία πνχ γέξλεη θαί ἐπηδηψθεη λά ὁδεγήζεη ηνχο ἴδηνπο θαί ηά παηδηά ηνπο πξφο ἕλα κεηάΥξηζηηαληθφ, θνζκνπνιίηηθν ἦζνο. Ὅηαλ ἀληηζηέθνληαη, ζεσξνῦληαη ἄλζξσπνη ρσξίο ἀλεθηηθφηεηα, θνληακεληαιηζηέο θαί ἀληίζεηνη πξφο ηφλ ππξήλα ηῶλ ἀμηῶλ πνχ δηακνξθψλεη ἡ θπξίαξρε θνζκνπνιίηηθε θνπιηνχξα...ηφ λά εἶλαη ἀληίζεηνο πξφο ηήλ ἐπηθξαηνῦζα θνπιηνχξα, εἶλαη ὡο λά θαιεῖηαη πξφο ηή ζπζία θαί ηφ καξηχξην...ὁ ζεκεξηλφο Ὀξζφδνμνο Υξηζηηαλφο ἐλεξγεῖ ζηφ ὄλνκα ηεο Ἀιήζεηαο, ηήλ ὁπνία ὅκσο ὁ παγθνζκηνπνηνχκελνο πνιηηηζκφο ἀπνξξίπηεη. Ἐπνκέλσο, εἶλαη κηά ἐπνρή ἀγῶλα. Δἶλαη ἐπίζεο κηά δσή πεηξαζκνῦ, πεηξαζκνῦ γηά ηφλ ζχγρξνλν Ὀξζφδνμν Υξηζηηαλφ λά ἀδηαθνξήζεη γηά ηήλ ἐμέιημε ηῶλ πξαγκάησλ θαί λά ἀπνξξνθεζεῖ ἀπφ ηφ πνιηηηζκηθφ ἦζνο πνχ ηφλ πεξηβάιιεη."!!! Πνηό πνιηηηζκηθφ ἦζνο; Μά αὐηφ πνχ πξνζπαζνῦλ λά κᾶο ἐπηβάιινπλ. Γῆζελ ἀλζξσπηζηηθφ θαί ζίγνπξα ρσξίο Θεφ. Αὐηφλ ηφλ θίλδπλν ἐπηζεκαίλεη θαί ὁ Καζεγεηήο θ. Γ. Μαληδαξίδεο ("ηχινο [47]
Ὀξζνδνμίαο", θ. 19, 12/2001, ζει. 16-17) : " Ἡ ζχγρξνλε ἰαηξηθή βιέπεη ηφλ ἄλζξσπν ὡο κεραλή...παξαζεσξψληαο ἤ θαί ζσκαηνπνηψληαο ἐληειῶο ηήλ ςπρή ηνπ. Ἡ ἀλζξσπνινγία αὐηή εἶλαη ἀλαρξνληζηηθή...Γη' αὐηφ δηαπηζηψλεηαη ζπλήζσο ὅηη ὅπνπ θπξηαξρεῖ ἡ ἰαηξηθή αὐηή, ἐθηνπίδεηαη ὁ Θεφο", ἀιιά θαί ὁ ἴδηνο ὁ π. Ν. Υαηδεληθνιάνπ ζπκθσλεῖ ὑπνγξακκίδνληαο ("Πεηξατθή Ἐθθιεζία", Φ. 117, 6/2001, ζει. 41-43) ζρεηηθά ὅηη " ὁ ἄλζξσπνο...ὅιν θαί πεξηζζφηεξν δηεηζδχεη ζηίο ἁξκνδηφηεηεο ηνῦ Θενῦ, αἰζζάλεηαη δεκηνπξγφο, ηφλ ὑπνθαζηζηᾶ θαί ηέινο ηφλ ἀξλεῖηαη." Πξέπεη ζηό ζεκεῖν αὐηό λά βεβαηώζσ ἀπό ηή κεξηά κνπ ὅηη δέ ζά δερζνῦκε ἀπφςεηο ὅπσο αὐηή ηνῦ θεζεγεηνῦ Η. Βιαρνγηάλλε, πξνέδξνπ ηνῦ Ἐζληθνῦ πκβνπιίνπ Μεηακνζρεχζεσλ,(Θέκαηα Ἀλαηζζεζηνινγίαο θαί Ἐληαηηθῆο Ἰαηξηθῆο, ηεῦρνο 17, ηόκνο 8, Ννέκβξηνο 1998, ζει. 116) πνχ δηαθεξξχζεη εὐζαξζῶο πψο ὁ ἄλζξσπνο ηνῦ ὁπνίνπ ὁ ἐγθέθαινο ἔρεη ἤδε ἀπνζάλεη...εἶλαη βηνινγηθά λεθξόο θαί ἔρεη ζηακαηήζεη λά ἀπνηειεῖ ὕπαξμε κέ ζσκαηηθή, πλεπκαηηθή θαί ςπρηθή ὑπόζηαζε, ἀιιά ζά ἐπηκέλνπκε λά πηζηεύνπκε αὐηά πνχ ιέεη θαί ὁ π. Σδώλ Μπξέθ, (θαζεγεηήο ηῆο Ἠζηθῆο ζηφ Ἰλζηηηνῦην Ὀξζφδνμεο Θενινγίαο "Ἅγηνο Βιαδίκεξνο" Ν. Ὑφξθεο θαί ζηφ Ὀξζφδνμν Θενινγηθφ Ἰλζηηηνῦην "Ἅγηνο έξγηνο" ζηφ Παξίζη). Ὁ π. Μπξέθ ηνλίδεη κεηαμχ ἄιισλ ὅηη ἡ ἰδηόηεηα ηνῦ ἀλζξώπηλνπ πξνζώπνπ δέλ θαζνξίδεηαη ἀπό ηήλ ἰαηξηθή δηάγλσζε, ἀιιά ἀπό ηή Θεία Πξόλνηα. Ἕλα ἀλεγθέθαιν παηδί, πνύ ζεσξεῖηαη ἄρξεζην θαί ἴζσο ὄρη ἐμ ὁινθιήξνπ ἀλζώπηλν ἀπό κηά αὐζηεξά θνηλσληθή ζθνπηά, ζηά κάηηα ηνῦ Θενῦ εἶλαη ἕλα πξόζσπν. Τό ἴδην ἰζρύεη θαί γηά ηόλ ἀζζελῆ ζέ ἐπίκνλε θπηηθή θαηάζηαζε, πνύ δέλ ἀληηδξᾶ θαζόινπ ἤ γηά ηόλ ηξαπκαηία, πνύ δέλ κπνξεῖ λά δηαηεξεζεῖ ζηή δσή παξά κόλν κέ ἀλαπλεπζηήξα. Ὅηαλ θάλνπκε θξίζεηο ζρεηηθά κέ ηή δσή θαί ηό ζάλαην, ἡ ἀιήζεηα αὐηή παξακέλεη ζεκειηώδεο. Σηά κάηηα ηνῦ Θενῦ, νὔηε ἡ ἀξξώζηηα νὔηε ὁ ζάλαηνο ἀπνζηεξνῦλ ηό ἀλζξώπηλν πιάζκα ἀπό ηήλ ἰδηόηεηα ηνῦ πξνζώπνπ!!! (ὡο ἀλσηέξσ) Κιείλνληαο αὐηήλ ηήλ ἐπηζηνιή, ηαπεηλά ἀπεπζχλσ ἔθθιεζε πξόο ὅινπο ηνχο ἐκπιεθνκέλνπο ζηφ ζέκα ηῶλ κεηακνζρεχζεσλ λά ἐλδηαηξίςνπλ ζηήλ ζενθψηηζηε παηεξηθή ρνξεία γηά λά κπνξέζνπλ, κέ ηφλ θσηηζκφ ηνῦ Παλαγίνπ Πλεχκαηνο λά δνῦλ ηφ "ἀπφζεηνλ θάιινο" ηῶλ ζενπλεχζησλ ιφγσλ ηνπο θαί λά δηαπηζηψζνπλ ὅηη ηειηθά γηά ὅια ηά ζέκαηα πνχ ζήκεξα κᾶο ἀπαζρνινῦλ, ὑπάξρνπλ ιχζεηο θαί ἀπαληήζεηο. Γέλ ἔρνπκε παξά λά ἐπηθαιεζηνῦκε ηήλ "ζείαλ παξεκβνιήλ", ηνχο "ζεεγφξνπο ὁπιίηαο", ηνχο "πνιχθσηνπο ἀζηέξεο", ηνχο "ἀθαζαίξεηνπο πχξγνπο", ηά "κπξίπλνα ἄλζε", ηά "πάγρξπζα ζηφκαηα", ηῆο "νἰθνπκέλεο ηφ ἀγιάτζκα", ηνχο "ἀπιαλεῖο ἀζηέξεο" ηῆο Ὀξζνδφμνπ ζενινγίαο καο. [48]
Δἴζε ὁ Θεφο λά κᾶο θσηίζεη ὅινπο καο θαί ηφ Ἅγηνλ Πλεῦκα λά ἀλαπιεξψζεη ηά ἐιιείπνληα θαί λά ζεξαπεχζεη ηά ἀζζελῆ θαηά ηφ Παλάγην ζέιεκα ηνῦ Θενῦ. Γέλνηην!
[49]
