Γκουαντάναμο Κάρλο-Μπονίνι

ΚΑΡΛΟ ΜΠΟΝΙΝΙ

ΓΚΟΥΑΝΤΑΝΑΜΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟ ΚΟΛΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ EC

-------- Τ Ο Π Ο θ

Ε Τ Η Σ

Ε I Σ --------

ΚΑΡΛΟ Μ Π Ο Ν Ι Ν Ι

Γκουαντάναμο Ο δοιπορικό στο κολαστήριο το ν τρόμ ον

ΣΕΙΡΑ: ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ

ΜΙΡΑΝΤΑ ΒΙΚΕΡΣ ΤΖΕΪΜΣ ΠΕΤΙΦΕΡ

ΦΡΑΝΚ ΜΠΟΦΕΝΚΕΡΚ ΓΙΟΥΤΖΕΛ ΓΕΣΙΛΓΚΟΖ

ΑΛΒΑΝΙΑ: Από την αναρχία σε μια βαλκανική ταυτότητα

Η τουρκική μαφία

ΙΛΑΝ ΓΚΡΑΪΛΣΑΜΕΡ

Εξηγώντας τη Δημοκρατία στην κόρη μου

Η νέα ιστορία τον Ισραήλ ΡΟΛΑΝ ΖΑΚΑΡ

Οσάμα Μπιν Λάντεν (Ο μυστικός φάκελος) ΣΑΡΑΝΤΟΣ I. ΚΑΡΓΑΚΟΣ

Για μια δημοκρατία ευθύνης. Πολιτικοί «περίπατοι» ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΣΙΜΕΡΗΣ

Η επαναστατική Οργάνωση 1 7 Νοέμβρη

ΡΕΖΙΣ ΝΤΕΜΠΡΕ

* Η μέγκενη ΑΜΟΣ OZ

Το Ισραήλ, η Παλαιστίνη και η ειρήνη ΟΖΝΤΕΜΙΡ A. ΟΖΚΙΟΥΡ

Η Κύπρος στη ζωή μου (Μαρτυρία ενός Τουρκοκύπριου διπλωμάτη)

ΖΙΛ ΚΕΠΕΛ

Τζιχάντ, ο ιερός πόλεμος

ΤΖΕΪΜΣ ΠΕΤΙΦΕΡ

ΤΖΟΥΛΙΕΤΟ ΚΙΕΖΑ

Ο τουρκικός λαβύρινθος (Ο Ατατούρκ και το νέο Ισλάμ)

Ρωσία, αντίο! ΚΑΡΛΟ ΜΠΟΝΙΝΙ

Γκουαντάναμο Οδοιπορικό στο κολαστήριο του τρόμον

TIM TZOYNTA

Κοσσυφοπέδιο (Πόλεμος και εκδίκηση)

ΚΑΡΛΟ ΜΠΟΝΙΝΙ

ΓΚΟΥΑΝΤΑΝΑΜΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟ ΚΟΛΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΡΟΜΠΟΤΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ

ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΣ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Κ Α ΣΤΑ Ν ΙΩ ΤΗ

r

ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Carlo Bonini, Guantanamo. USA, viaggio nella prigione del terrore ® Copyright Giulio Einaudi editore s.p.a., Torino 2004 ® Copyright για την ελληνική γλώσσα Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2004 Έτος 1ης έκδοσης 2004 Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρό­ πο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμ­ βασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοι­ χειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φω­ τοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΓΓΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. Ζαλόγγου 11,106 78 Αθήνα ® 210-330.12.08 - 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31 e-mail: [email protected] www.kastanioti$.coin ISBN 960-03-3886-8

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή του συγγραφέα για την ελληνική έκδοση

................

11

Πρόλογος ....................................................................................... 17 Ο Κόλπος των κ ολα σ μ ένω ν.......................................................... 19 Το λόμπι του ατσαλιού .................................................................28 Στη σαρκοφάγο ............................................................................. 36 Ready to e a t .................................................................................... 51 Η Α μ ε ρ ικ ή ....................................................................................... 57 Τρελοί ..............................................................................................66 Positive b eh a v io u r.......................................................................... 71 Οι μαχητές του εχθρού .................................................................79 To Pink P a la c e .................................................................................93 Η α μ φ ιβο λία .................................................................................... 115 Η επιμέτρηση της ποινής ............................................................. 138 Παράρτημα .................................................................................... 149 Σημειώσεις....................................................................................... 253

7

στον πατέρα μου

Μέρος αυτής της μετάφρασης έγινε τον Αύγουστο του 2004 στη διάρκεια της φι­ λοξενίας του μεταφραστή Χρίστου Ρομποτή οτο Σπίτι της Λογοτεχνίας στις Λεύ­ κες της Πάρου.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Πέρασε σχεδόν ένας χρόνος από τότε που εμπιστεύτηκα αυτό το βιβλίο-έρευνα στον Einaudi, τον Ιταλό εκδότη μου, και εν­ νέα μήνες από την κυκλοφορία του. Σ’ αυτό το διάστημα, το χρονικό του Γκουαντάναμο, όπως κάθε γεγονός που βρίσκεται σε εξέλιξη, εμπλουτίστηκε με καινούργια κεφάλαια, διατηρώ­ ντας ωστόσο ανέπαφη την ουσία των ερωτημάτων που θέτει. Με την προτροπή των Εκδόσεων Καστανιώτη, τις οποίες ευχα­ ριστώ, έκρινα χρήσιμο, για λόγους πληρέστερης ενημέρωσης, να παραδώσω στον Έλληνα αναγνώστη, που φυλλομετρά σή­ μερα αυτές τις σελίδες, σύντομες σημειώσεις και μερικές σκέ­ ψεις για τον πολιτικό, ανθρώπινο και νομικό καμβά που ξετυλίχθηκε αυτούς τους δώδεκα μήνες, βάζοντας στη σειρά μερι­ κούς αριθμούς και μερικά γεγονότα. Οι πιο πρόσφατες στατιστικές του εγκλεισμού σημειώνουν ότι αυξήθηκαν οι απόπειρες αυτοκτονίας (34), μεταβλήθηκε ο αριθμός των κρατουμένων (650), και η ίδια η γεωγραφία του στρατοπέδου το οποίο, το Μάιο του 2004, εμπλουτίστηκε με δύο καινούργιες κατασκευές: τη μονάδα μέγιστης ασφάλειας Camp Five, που στοίχισε 15 εκατομμύρια δολάρια, με δυναμι­ κότητα μέχρι και 100 φυλακισμένους, και η οποία προορίζεται για την κράτηση όσων σήμερα θεωρούνται «πηγή» για τις πο­ λιτικές και στρατιωτικές μυστικές υπηρεσίες, ή «άτομα διακε­ κριμένης επικινδυνότητας», και το κτήριο Camp Echo, όπου οι κατηγορούμενοι θα αναμένουν τη δίκη τους ενώπιον των Στρατιωτικών Επιτροπών.

Το Μάρτιο αυτού τσυ έτους, ο στρατηγός Τζέι Γ. Χσυντ δια­ δέχθηκε το στρατηγό Τζέφρι Μίλερ στη διοίκηση της JTFGTMO (Joint Task Force - Guantanamo). Στις 27 του περασμέ­ νου Αυγούστου, οι Στρατιωτικές Επιτροπές άρχισαν τις πρώτες ειδικές δίκες, ολοκληρώνοντας τις πρώτες τέσσερις προκαταρ­ κτικές ακροαματικές διαδικασίες εις βάρος ισάριθμων κατηγο­ ρουμένων, μεταξύ των οποίων ο Αυστραλός Ντέιβιντ Χικς. Η αγγλική διπλωματία ζήτησε και παρέλαβε, στις 9 Μαρ­ τίου, πέντε φυλακισμένους με βρετανικό διαβατήριο για να τους παραδώσει στη δικαιοσύνη της, ενώ παράλληλα διαπραγμα­ τεύτηκε τις διαδικασίες έφεσης και την αναθεώρηση του νομι­ κού καθεστώτος του μαχητή του εχθρού για κρατούμενους με αγγλική υπηκοότητα. Ένα μήνα νωρίτερα, το Φεβρουάριο, κρατούμενοι με δανέζικο, ισπανικό και ρωσικό διαβατήριο ά­ φησαν το Γκουαντάναμο για να επιστρέψουν στις χώρες τους. Στις 27 Ιουλίου και η Γαλλία πέτυχε την παράδοση τεσσάρων κρατουμένων με γαλλικό διαβατήριο, μετά από δύο χρόνια ε­ γκλεισμού. Στις 27 Ιανουαρίου του 2004 απελευθερώθηκαν από το Γκουαντάναμο τρεις έφηβοι ηλικίας μεταξύ 13 και 15 χρόνων. Οι αμερικανικές στρατιωτικές αρχές δεν διευκρίνισαν ούτε τα ονόματα ούτε την υπηκοότητά τους. Περιορίστηκαν να ανα­ κοινώσουν ότι τα παιδιά που είχαν συλληφθεί στη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν είχαν παρα­ δοθεί στη Unicef προκειμένου να φροντίσει για την επιστροφή και επανένταξή τους στις χώρες καταγωγής τους. Στα κελιά του Γκουαντάναμο παραμένει ακόμα ένας ανεξακρίβωτος α­ ριθμός ανηλίκων μεταξύ 16 και 17 χρόνων, κάτω από το ίδιο καθεστώς κράτησης των ενηλίκων. Συνέβη και κάτι παραπάνω. Η σιωπηλή αδράνεια που, με­ ταξύ Ιανουαρίου του 2002 και καλοκαιριού του 2003, είχε επι­ τρέψει να αναπτυχθεί το πείραμα Γκουαντάναμο, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα τρίτων, είτε επρόκειτο για δικαστήρια της τακτικής αμερικανικής δικαιοσύνης ή διεθνείς οργανι­ σμούς, γνώρισε ένα ξαφνικό ρήγμα.

Τον Ιούνιο, στην Ουάσινγκτον, ένα διαιρεμένο Ανώτατο Δικαστήριο, με τρεις διαφορετικές αποφάσεις που εκδόθηκαν κατά πλειοψηφία (6 προς 3) -Χαμντί εναντίον Ράμσφελντ, Πα­ ντίγια εναντίον Ράμσφελντ, Ρασούλ εναντίον Μπους- αφαίρεσε το Γκουαντάναμο από την εξωδικαιική ζώνη.1 Εξάρθρωσε εκείνες τις νομικές, ιστορικές και πολιτικές προϋ­ ποθέσεις (που θα βρείτε αποτυπωμένες στο 8ο κεφάλαιο αυτού του βιβλίου) με τις οποίες η Κυβέρνηση είχε διασφαλιστεί από οποιονδήποτε έλεγχο συνταγματικής νομιμότητας. Σε όλους τους κρατούμενους του Πολέμου εναντίον της Τρομοκρατίας, είτε πρόκειται για Αμερικανούς πολίτες είτε για αλλοδαπούς, αναγνωρίσθηκε το συνταγματικό δικαίωμα της προσφυγής στα αρμόδια δικαστήρια της τακτικής αμερικανικής δικαιοσύνης. Γιατί μόνο με έναν δικαστή «τρίτο ως προς την αμεροληψία του» μπορούν να προσεγγίσουν την ουσία των κατηγοριών για τις οποίες στερήθηκαν την ελευθερία τους. Ως εκ τούτου ο «τρί­ τος δικαστής» είναι εκείνος που θα αποφασίσει αν υφίστανται ή όχι οι προϋποθέσεις της κράτησής τους, αν είναι νόμιμες ή ό­ χι οι διαδικασίες, ποιο πρέπει να είναι το χρονικό όριο κράτη­ σης και κατά πόσο οι εγκληματικές πράξεις για τις οποίες κατηγορούνται δικαιολογούν ή όχι μια «ειδική δίκη» κατ’ εξαίρε­ ση των κανόνων και των εγγυήσεων της «δίκαιης δίκης». Η Κυβέρνηση Μπους αναγκάστηκε να τα μπαλώσει. Πολύ βιαστικά, δημιουργήθηκε ένα novum, ένα καινοφανές νομικό κατασκεύασμα, που εξάλλου ήταν υπό επεξεργασία, κατόπιν 1. Το κείμενο των αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου δημοσιεύτηκε στο διαδίκτυο όπου μπορεί να το συμβουλευτεί κανείς ή να το «κατεβάσει» δωρεάν, στην αγγλική γλώσσα, στις ακόλουθες διευθύνσεις: Περίπτωση Χα­ μντί και άλλων εναντίον Ντόναλντ Ράμσφελντ: http://caselaw.lp.findlaw.com/ scripts/getcase.pl?navby=search&court=US&case=/us/000/03%2D6696.html Περίπτωση Ρασούλ εναντίον του Προέδρου των ΗΠΑ: http://caselaw.l p.findlaw.com/scripts/getcase.pl?navby=search&court=US&case=/us/000/03 %2D334.html Περίπτωση Παντίγια και άλλων εναντίον Ντόναλντ Ράμσφελντ: http:// caselaw.lp.findlaw.com/scripts/getcase.pl?navby=search&court=US&case =/us/000/03 %2D1027.html.

‘3

προτροπής της αμερικανικής δικαιοσύνης, και ξαναγράφτηκε μέρος των κανόνων που αφορούν τις προκαταρκτικές και α­ κροαματικές διαδικασίες σχετικά με τις δίκες των κρατουμέ­ νων στο Γκουαντάναμο, διατηρώντας πάντα την «ειδική» και «στρατιωτική» τους φυσιογνωμία. Ένα διοικητικό σώμα θα ε­ ξετάζει μία φορά το χρόνο την κατάσταση κάθε φυλακισμέ­ νου, προκειμένου να καθορίζει αν υφίστανται ή όχι οι προϋ­ ποθέσεις για την παράταση της κράτησης. Ακόμα και το πρό­ σωπο του Γενικού Κατηγόρου άλλαξε. Το συνταγματάρχη Φρέντερικ Μπορχ Γ' αντικατέστησε στα καθήκοντα του chief prosecutor, τσυ προϊσταμένου της εισαγγελίας, ο ισόβαθμός του Ρόμπερτ Σγσυάν. Οι αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστη­ ρίου, η αδιάκοπη δραστηριότητα του αμερικανικού Υπουργείου Άμυνας πάνω στο πλέγμα των κανόνων και των αρχών που διέπουν τη μοίρα των φυλακισμένων του Γκουαντάναμο, η ε­ πέκταση των εγκαταστάσεων κράτησης, η ουσιαστική εξισορρόπηση του αριθμού των κολασμένων που παραμένουν έ­ γκλειστοι (680 το καλοκαίρι του 2003, 650 τούτο το φθινόπωρο του 2004), όλα αυτά τα σημεία δηλώνουν ότι πρόκειται για ένα πείραμα σε εξέλιξη. Δηλώνουν κυρίως ότι το πνεύμα που ε­ λευθερώθηκε από τη μανία της αιματοβαμμένης Τρίτης των Δίδυμων Πύργων και του Πενταγώνου δεν θα επιστρέψει εύ­ κολα στα έγκατα απ’ όπου ξεπήδησε. Αποδεικνύουν ότι το πείραμα δεν ολοκληρώθηκε. Το αντίθετο, ήδη είχε επιπτώσεις στις εξακριβωμένες βιαιότητες και καταχρηστικές συμπεριφο­ ρές πάνω στους κρατούμενους της ιρακινής φυλακής Αμπού Γρέιμπ. Την άνοιξη του τρέχοντος έτους, οι ανταποκρίσεις από τη Βαγδάτη πρώτα και από την Ουάσινγκτον ύστερα αφηγήθηκαν ένα σύμπαν καταχρηστικών συμπεριφορών που σίγουρα ανέχθηκε, ίσως μάλιστα και έμμεσα να προέτρεψε, μια διοικη­ τική αλυσίδα αποφασισμένη να «απομυζήσει» κάθε σταγόνα μυστικών πληροφοριών που νόμιζε ότι είχαν στην κατοχή τους οι φυλακισμένοι του Αμπού Γρέιμπ. Δύο διαφορετικές εκθέ­ σεις -μία του στρατού, η άλλη μιας ανεξάρτητης επιτροπής υ­ *4

πό την προεδρία του πρώην Υπουργού Άμυνας Τζέιμς Σλέσινγκερ- κατέληξαν ότι ευθΰνονται τουλάχιστον τέσσερις στρα­ τηγοί.2 (Πρόκειται για τον πρώην διοικητή του θεάτρου των ιρακινών επιχειρήσεων Ρικάρντο Σάντσεζ, τον υποδιοικητή Γουόλτερ Γουοντακόσυσκι, την υπεύθυνη για τις δραστηριό­ τητες των στρατιωτικών μυστικών υπηρεσιών Μπάρμπαρα Φαστ, την επικεφαλής της 80ης ταξιαρχίας της στρατιωτικής αστυνο­ μίας Τζάνις Καρπίνσκι.) Και κάτι ακόμα. Στο Αμπού Γρέιμπ, το φθινόπωρο τσυ 2003, είχε σταλεί, για δύο περίπου μήνες, ο διοικητής τσυ κολαστή­ ριου του Γκουαντάναμο (εκείνος ο στρατηγός Τζέφρι Μίλερ που θα συναντήσετε σ’ αυτό το βιβλίο) για να μετατρέψει την εκεί φυλακή σε ιρακινό Γκουαντάναμο. Τα αποτελέσματα τα είδαμε όλοι. Ίσως θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν ο κό­ σμος, εκείνον τον Ιανουάριο του 2002, όταν τα πρώτα κλουβιά του Γκουαντάναμο άνοιγαν τις καγκελόπορτές τους, αν και ή­ ξερε, δεν αποφάσιζε να στρέψει το βλέμμα του αλλού. Στο Γκουαντάναμο έχασαν και συνεχίζουν να χάνουν όλοι. ΚΑΡΛΟ ΜΠΟΝΙΝΙ ΡΩΜΗ, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2004

2. Οι δύο εκθέσεις για τις καταχρηστικές συμπεριφορές στη φυλακή του Αμπού Γρέιμπ δημοσιεύτηκαν χωρίς περικοπές στο διαδίκτυο όπου μπορεί κανείς να τις συμβουλευτεί ή να τις «κατεβάσει», στην αγγλική γλώσσα, στις παρακάτω διευθύνσεις: Έκθεση του στρατού των ΗΠΑ http://www.defen selink.mil/news/Aug2004/d20040825fay.pdf Έκθεση της Επιτροπής Σλέσινγκερ http://www.defenselink.mil/news/Aug2004/d20040824finalreport.pdf.

‘5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Πήγα στο Γκουαντάναμο δύο φορές. Την άνοιξη τσυ 2002 και το καλοκαίρι τσυ 2003. Για να αφηγηθώ στους αναγνώστες της εφημερίδας la Repubblica τα μετόπισθεν του Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας. Ή, ίσως, το πιο προχωρημένο της μέτωπο. Για δύο σχεδόν χρόνια, εκείνος ο Κόλπος με τους 680 κο­ λασμένους δίχως πρόσωπο, αλυσοδεμένους σε έναν εγκλεισμό δίχως τέλος, συνέχισε να με απασχολεί στις έρευνές μου και στη δουλειά μου. Να κατακλύζει τις σκέψεις μου. Έως ότσυ, επιστρέφοντας από το δεύτερο ταξίδι μου, γεννήθηκε η ιδέα αυ­ τού του βιβλίου. Που προφανώς είναι και παραμένει ένα «κα­ ρέ» μιας παράστασης σε εξέλιξη. Γι’ αυτό προσπάθησα ν’ αφήσω να μιλήσουν τα γυμνά γεγονότα, γυναίκες και άντρες που μπόρεσαν να έχουν απευθείας πρόσβαση, τεκμηριωμένες πηγές αποδεδειγμένης αξιοπιστίας, χρήσιμες -πιστεύω- να α­ παντήσουν σε μερικά τουλάχιστον από τα ερωτηματικά πσυ θέτει το Γκουαντάναμο. Ή να προκαλέσσυν ακόμα και και­ νούργια. Στο παράρτημα, εξαιτίας των συνεχών αναφορών που γί­ νονται σ’ αυτό στο κεντρικό μέρος της αφήγησης, θεώρησα χρή­ σιμο να προσθέσω μεταφρασμένα τις Διαταγές και τις Οδηγίες που εκδόθηκαν ανάμεσα στο Νοέμβρη του 2001 και το καλο­ καίρι του 2003 από την κυβέρνηση Μπους. Γιατί είναι το νομι­ κό καθεστώς που καθορίζει σήμερα και θα καθορίζει και αύ­ ριο τη μοίρα των κολασμένων του Κόλπου, τις δίκες τους μπρο­ στά σε ειδικά δικαστήρια, τις αποκαλούμενες Στρατιωτικές Ε ­ πιτροπές. Η ανάγνωσή τους στην ολοκληρωμένη τους μορφή Π 2 - Γκουαντάναμο

-εκτός από ύλη για ειδικούς- μπορεί να αποτελέσει την ευκαι­ ρία για περαιτέρω έρευνα και εμβάθυνση. Αν μη τι άλλο, αυτό το υλικό, είναι πια μέρος της ιστορίας.

ι8

[I]

Ο ΚΟΛΠΟΣ ΤΩΝ ΚΟΛΑΣΜΕΝΩΝ

«Να! Φτάσαμε...» Ο δείκτης του λοχία σημαδεύει πέρα από το παράθυρο. Δύο χιλιάδες μέτρα πιο χαμηλά. Κατευθείαν προς ένα κώνο αντανακλώμενου φωτός. Πνιγμένη σ’ έναν αργυρό­ χρωμο ωκεανό, μια λωρίδα καστανόχρωμης καμένης γης γεμί­ ζει το οπτικό μας πεδίο. «Η Κούβα...» «Όχι. Το Γκουαντάνα­ μο», χαμογελάει ο λοχίας. Και τώρα, κλείνει το τραπεζάκι κι αρχίζει να ασχολείται με τη ζώνη ασφαλείας: «Δεν νομίζετε πως είναι κωμικό;» Τι πράγμα είναι κωμικό; «Πόσο ωραία μπορεί να είναι η κόλαση». Το Μπόινγκ βιράρει μία, δύο φορές. Μέχρι να απλώσει τη σκιά του πάνω στη στενόμακρη λωρίδα της ασφάλτου του Λίγουερντ, στο νότιο άκρο του Κόλπου. Η αντίστροφη ώθηση των κινητήρων ανασηκώνει στροβίλους σκόνης. To plin-plon από το πιλοτήριο αναγγέλλει, για μερικά δευτερόλεπτα, την α­ νώδυνη ανακοίνωση ενός οποιουδήποτε αεροπλάνσυ σε ένα οποιοδήποτε αεροδρόμιο. «Καλώς ήρθατε στη αμερικανική ναυ­ τική βάση του Γκουαντάναμο, στη νήσο Κούβα. Η τοπική ώρα είναι 11. Σας ευχόμαστε μια ευχάριστη διαμονή και να σας ξαναδούμε σε κάποια από τις πτήσεις μας...» Ένα πλήθος από αχθοφόρους με στολή παραλλαγής μπαί­ νει στη γραμμή στη σκάλα του αεροπλάνου. Κάθε Τετάρτη, αυ­ τή η αερομεταφορά τροφοδοτεί τον Κόλπο με τη λέμφο του. Τρόφιμα, εφόδια, υλικά, ταχυδρομείο. Ένα πηγαινέλα που δεν γνωρίζει εξαιρέσεις εκτός από τις τροπικές καταιγίδες. Τζάκσονβιλ-Πουέρτο Ρίκο. Πουέρτο Ρίκο-Τζάκσονβιλ. Κάτω από έ*9

ναν μοχθηρό ήλιο, σάκοι και προσωπικά αντικείμενα μπαίνουν στη σειρά στη μαλακή λωρίδα ταρτάν στην άκρη της πίστας. Ένας γερμανικός ποιμενικός όλο πετσί και κόκκαλο οσφραίνε­ ται το περιεχόμενό τους. Σώβρακα, φιλμ, οδοντόπαστες, φανέ­ λες, κιτρινισμένα αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών. Ένας πεζοναύτης μουσκεμένος από τον ιδρώτα απαγγέλλει με κοφτή άνεση τις οδηγίες. «Πρώτα οι αποσκευές, έπειτα τα άτο­ μα...» Ένα τσιγάρο περιμένοντας; «Όχι εδώ. Ό χι τώρα». Από τις 11 Ιανουαρίου του 2002, στο Γκουαντάναμο, οι ελεύ­ θεροι φτάνουν με το φως της αυγής. Οι κολασμένοι αλυσοδεμέ­ νοι στο μελάνι της νύχτας. Ο Μουχάμαντ Ναΐμ Φαρούκ, που έ­ μεινε εδώ έγκλειστος επί μήνες, σήμερα δεν θυμάται, και ίσως δεν έμαθε ποτέ, ούτε τι μέρα ήταν όταν πάτησε το πόδι του στον Κόλπο. «Είχα συλληφθεί στο Αφγανιστάν και κάποια στιγμή μας είπαν ότι θα μας μετέφεραν σε ένα μέρος που δεν έπρεπε να το ξέρουμε. Νομίζω πως είμαστε στα μισά του 2002. Μας φόρ­ τωσαν σε ένα αεροπλάνο. Ήμουν κουκουλωμένος και δεμένος πισθάγκωνα. Τα σίδερα ήταν τόσο σφιχτοδεμένα που μετά από λίγες ώρες οι καρποί άρχισαν να ματώνουν. Θυμάμαι ότι στη διάρκεια της πτήσης πολλοί από τους συντρόφους μου άρχισαν να κλαίνε σαν τρελοί».1 Σε κάποιους άλλους, όπως στον Αλίφ Καν, γύμνωσαν και τα δυο τους μπράτσα: «Μου έκαναν μια έ­ νεση. Ένιωσα να τρέχει κάποια ουσία και στο υπόλοιπο του τα­ ξιδιού είχα την αίσθηση ότι ήμουν ημιαναίσθητος».2 Η λογιστική των αφίξεων των αιχμαλώτων, καθώς και των αναχωρήσεών τους, είναι ένας κινούμενος στόχος. Που οι στρατιωτικές αρχές των ΗΠΑ ενημερώνουν και κοινοποιούν περιοδικά. Εξακόσιοι ογδόντα, ο αριθμός των εγκλείστων το φθινόπωρο του 2003. Σαράντα δύο εθνικότητες και δεκαεννέα γλώσσες, ένας αριθμός, ωστόσο, που προορίζεται να αυξηθεί, όπως και η χωρητικότητα των κλουβιών του Camp Delta. Τα ανθρώπινα φορτία φτάνουν από την Ανατολή. Και σε ένα γραφείο της βάσης διατηρούνται λεπτομερείς φάκελοι: αριθ­ μός πτήσης, ημέρα προσγείωσης, συνολικός αριθμός των κο­ λασμένων ανά πτήση.3 20

Στο πλάτωμα μπροστά στο αεροδρόμιο είναι σταματημένο ένα φρεσκοβαμμένο λευκό σχολικό λεωφορείο. Από εκείνα με στρογγυλεμένη μούρη και φτερά, απομεινάρια μιας Αμερικής που δεν υπάρχει πια, επιταγμένο ή δωρισμένο στον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας ποιος ξέρει από ποιον επαρχιώτη γυ­ μνασιάρχη. Και οι σπασμένες φουσκάλες της μπογιάς, σαν μπι­ μπίκια, στην καροτσερία, αποτελούν τα ίχνη μιας ανώφελης μάχης κόντρα στον καυτό αέρα που πνίγει τον Κόλπο. Μόνι­ μα. Δώδεκα μήνες το χρόνο. Γιατί και ο άνεμος, όταν φυσάει, είναι κατάρα. Μια γλοιώδης ανάσα που ξεραίνει τους βλεννο­ γόνους σβήνει τις μυρωδιές και αναμειγνύει τα χρώματα σε έ­ να γαλακτώδες λευκό. Ο αξιωματικός που κατεβαίνει από το λεωφορείο είναι ένας ψηλός άντρας. Περίπου σαραντάρης. Δέρμα σαν πορσελάνη λεκιασμένη από χίλιες ελιές. Δεν έχει ούτε τον στρατιωτικό βη­ ματισμό ούτε τους τρόπους του πολεμιστή. Η στολή παραλλα­ γής είναι ελαφρά στενή στους γοφούς. Το δέρμα αναδίδει μια έ­ ντονη μυρωδιά αντιηλιακού. Τα μαλλιά, ξυρισμένα γουλί, δια­ τηρούν ακόμα τη μνήμη του χρώματός τους, κόκκινο καροτένιο. «Χαίρω πολύ, υπολοχαγός Μάικλ Μος, 81ο σώμα πεζικού. Καλώς ήρθατε στην τελευταία αμερικανική εμπροσθοφυλακή σε κομμουνιστικό έδαφος, στη βάση μας JTF-160. Θα ακούτε συχνά αυτά τα αρχικά. Σημαίνουν Joint Task Force Guan­ tanamo 160. Εμείς ασχολούμαστε με τους τρομοκράτες για τους οποίους ήρθατε. Και τώρα αν θέλετε, ακολουθήστε με στο σχο­ λικό λεωφορείο... Εδώ έξω δεν αντέχει κανείς απ’ τη ζέστη». Τα λάστιχα γύρω από τις πόρτες του λεωφορείου φαίνεται πως λει­ τουργούν. Ή ίσως οφείλεται σε εκείνο το στόμιο του κλιματι­ σμού που άρχισε να ξεφυσάει. «Μαζί με τα Μακντόναλντς, ο κλιματισμός είναι ένα από τα λίγα αμερικανικά πράγματα που φέραμε μαζί μας», χαριτολογεί ο Μος. Και το Camp Delta; «Μα τι κάνετε, αρχίσατε αμέσως τις ερωτήσεις; Μην ανησυχεί­ τε, θα δείτε με τα ίδια σας τα μάτια. Επιτρέψτε μου καλύτερα να σας δώσω μια συμβουλή. Να πίνετε συνέχεια. Νερό, αν είναι δυνατόν. Ακόμα κι αν σας έρχεται ναυτία. Πασαλειφτείτε με α21

ντιηλιακό, κρατάτε το κεφάλι σας καλυμμένο και μη βγάζετε ποτέ τα γιαλιά ηλίου. Κυρίως στο Camp Delta. Εκεί η αντανά­ κλαση είναι τρομερή. Είναι παντού ατσάλι. Και κάτι τελευταίο που πρέπει να θυμάστε. Εγώ και εσείς δεν θα χωρίσουμε ούτε στιγμή. Ή καλύτερα, εσείς δεν θα χωρίσετε από μένα. Και τώ­ ρα πάμε». Πού; «Θα διασχίσουμε τον Κόλπο. Θα σας πάμε στο Γουίντγουορντ. Εκεί θα δείτε σε τι μέρος βρισκόσαστε. Στα δυ­ τικά οι κομμουνιστές του Κάστρο, ανατολικά μερικές εκατο­ ντάδες τρομοκράτες της Αλ Κάιντα. Και στη μέση εμείς...» Το πορθμείο που διασχίζει τον Κόλπο είναι μια πλατφόρμα περιστοιχισμένη με στρατιωτικές επιγραφές και σιωπηλό πλή­ ρωμα. Στο τιμόνι ένας Φιλιππινέζος με δέρμα ψημένο από τον ήλιο. Στο κατάστρωμα ένα ασιατικό πλήθος, εξίσου μουγγό, τσουβαλιασμένο μέσα σε βρόμικα ρούχα της δουλειάς. Αυτοί οι άντρες δεν είναι στρατιώτες, δεν είναι φίλοι ούτε συγγενείς των στρατιωτών. Ωστόσο δουλεύουν για τους στρατιώτες. Κτί­ στες, μπογιατζήδες, εργάτες, τους οποίους προσέλαβαν αμερι­ κανικές και αγγλικές εταιρείες που κέρδισαν τις εργολαβίες για την κατασκευή του Camp Delta. Μερικοί μήνες στο νησί και μετά πίσω στο σπίτι. Ο χρόνος για να σκάψουν ένα ανά­ χωμα, να ξεχερσώσουν καμένη γη όπου θα περάσουν αγκαθω­ τό σύρμα, υπονόμους, καλώδια του ρεύματος και του τηλεφώ­ νου. Το δέρμα τους έχει το ίδιο χρώμα, γεννήθηκαν στο ίδιο η­ μισφαίριο με τους κολασμένους των οποίων κατασκευάζουν τα μπουντρούμια. Όμως γι’ αυτούς τουλάχιστον ο πόλεμος θα έ­ χει το χρώμα μερικών χαρτονομισμάτων των εκατό δολαρίων. Στον τόπο τους, μια περιουσία. Τώρα οι κάβοι τραβάνε το φέρι προς την ακτή του Γουίντ­ γουορντ και οι ντιζελομηχανές σβήνουν αφήνοντας έναν τελευ­ ταίο ξερόβηχα, ενώ το νερό του Κόλπου επανέρχεται στην κρυ­ στάλλινη ομορφιά του, τονισμένη από έναν αβαθή βυθό σπαρ­ μένο με ολόλευκα χαλικάκια. Στην ακτή, μια ιγκουάνα, μήκους τουλάχιστον δύο μέτρων, καρφώνει ακίνητη την αποβίβαση. Από το στηθαίο του φέρι, ακόμα και ο υπολοχαγός Μος κοι­ τάζει το μαγευτικό θέαμα. «Κατά βάθος μπορεί να φαίνεται

περίεργη όλη αυτή η αδιαφορία». Ποια αδιαφορία; «Της φύ­ σης. Το νερό, οι ιγκσυάνες, οι χιλιάδες κάκτοι που μας περιβάλ­ λουν, μοιάζουν να μην παίρνουν είδηση τι συμβαίνει εδώ. Τα πάντα ήταν έτσι κι έτσι θα παραμείνουν. Αυτός ο πόλεμος θα τελειώσει και αυτά θα επιζήσουν...» Εσείς είστε μόνιμος στρα­ τιωτικός; «Είμαι έφεδρος. Πριν από τις 11 Σεπτέμβρη εργαζό­ μουν σε ένα σχολείο στη Βιρτζίνια. Σε μερικούς μήνες, όταν θα έχει τελειώσει η θητεία μου, θα ξαναεπιστρέψω. Σπίτι μου. Λα­ τρεύω να εργάζομαι με τα παιδιά. Και μου αρέσει να διδάσκω. Με την ευκαιρία: σ’ εσάς που είσθε Ιταλός θ’ αφήσω πέντε λε­ πτά για να πάτε να γονατίσετε εκεί, κοντά στην ακτή, κάτω α­ πό εκείνο το δέντρο. Κι έπειτα, αυτό το μέρος δεν το ανακαλύ­ ψαμε εμείς οι Αμερικανοί...» Η πέτρινη στήλη υπενθυμίζει ότι η Ιστορία, συχνά, δείχνει έγκαιρα στους ανθρώπους το πεπρωμένο ενός τόπου. Κάτω απ’ αυτό το δένδρο, τη νύχτα της 30ής Απριλίου του 1494, πά­ τησε γη το πόδι του Χριστόφορου Κολόμβου στο δεύτερο τα­ ξίδι του προς τις χώρες πέραν του Ατλαντικού. Ο Κολόμβος απωθήθηκε από το Γκουαντάναμο, θαρρείς από κάποιο προαί­ σθημα. Τα πλοία του σήκωσαν άγκυρα το επόμενο πρωί, σί­ γουροι ότι δεν θα ’βρισκαν τίποτα. Ούτε χρυσό, ούτε τρόφιμα, ούτε νερό. Βάφτισε εκείνο τον Κόλπο «Πουέρτο Γκράντε», έ­ να όνομα που ο χρόνος, οι πειρατές και στη συνέχεια ο ισπανο-αμερικανικός πόλεμος του 1898 θα έπαιρναν μακριά. Αφήνοντας το μόλο, το σχολικό λεωφορείο σκαρφαλώνει την οδό Κίτερι, μια λωρίδα ασφάλτου πέντε μίλια μήκος που κόβει τον βόρειο βραχίονα του Κόλπου, τραβώντας ένα νήμα ανάμεσα στις παραλίες του Camp Delta και τις αποθήκες της ναυτικής βάσης. Πίσω μας, ο Ωκεανός γίνεται μια λεπτή γα­ λάζια γραμμή και, με ένα θορυβώδες τρίξιμο των ταχυτήτων, εκείνη η μηχανοκίνητη σακαράκα σημαδεύει τώρα κατευθείαν τους λόφους που βρίθουν από κάκτους οι οποίοι κλείνουν τον ορίζοντα προς κάθε κατεύθυνση. Ο υπολοχαγός Μος δείχνει εκείνο το αγκαθωτό φράγμα λες και είναι η σιωπηλή μαρτυρία ενός εχθρού που διαρκώς πα­ 23

ραμονεύει. «Ο Κάστρο... Είναι δικό του δώρο». Λένε σε τούτα τα μέρη (ένας Θεός ξέρει αν η ιστορία είναι αληθινή ή ένας α­ πό εκείνους τους θρύλους που γέννησε το ραδιο-αρβύλα) ότι είναι δικό του έργο αυτό το δασύτριχο χαλί το οποίο καλύπτει τα 45 τετραγωνικά μίλια γης που αποτελούν τη βάση. Μην μπορώντας να πάρει πίσω αυτή τη γωνιά της Κούβας, την ά­ φησε να γεμίσει κάκτους. Ο Μος σχεδόν το διασκεδάζει: «Βλέ­ πετε εκείνη τη λοφογραμμή βορειοδυτικά; Παρατηρήστε εκεί, ακριβώς πέρα από την ουδέτερη ζώνη, εκεί όπου βρίσκονται τα παρατηρητήρια των Κουβανέζων.4 Ο Κάστρο λοιπόν φύτε­ ψε χιλιάδες κάκτους και ο άνεμος μεταφέρει τη γύρη σε τούτη την πλευρά. Η γύρη πέφτει στο έδαφος 4tai ιδού το αποτέλε­ σμα. Βέβαια, για τα λεφτά που κοστίζει αυτός ο τόπος...» Τέσσερις χιλιάδες ογδόντα πέντε δολάρια το χρόνο. Δεκα­ πέντε φορές λιγότερο από το ενοίκιο ενός τριαριού στο Μανχάταν. Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών τα καταθέτει στην Αβάνα από το Δεκέμβριο του 1903 για να διατηρήσει μια αμφίβια βάση στο νησί, πρώτα ισπανικό και σήμερα κομμουνι­ στικό, τετρακόσια ναυτικά μίλια μακριά από τις ακτές της Φλόριντα. Μια παραχώρηση χρήσης sine die, αορίστου χρό­ νου, από την οποία ούτε η επανάσταση του Κάστρο (που εκεί­ να τα χρήματα αρνείται να εισπράξει) κατάφερε να απαλλαγεί. Αυτή η εκχώρηση επιβίωσε της κρίσης των πυραύλων του 1962, του πολέμου του νερού του 1964, της σύγκρουσης για τους πρόσφυγες μεταξύ Αϊτής και Κούβας το 1991.5 Όσον αφορά το σύμφωνο συνυπάρχουν δύο τοίχοι. Εκεί­ νος από αγκαθωτό σύρμα και παλιές νάρκες, του Ψυχρού Πο­ λέμου και του κουβανέζικου κομμουνισμού. K l εκείνος από α­ τσάλινα κλουβιά του Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας. Για να λυθεί ή να μεταβληθεί το σύμφωνο, για να σκιστεί εκείνη η περ­ γαμηνή του 1903, η Ουάσινγκτον και η Αβάνα θα πρέπει «εκουσίως» να παραιτηθούν από τις εκατέρωθεν υποχρεώσεις. Δεν συνέβη μέχρι τώρα. Και δεν θα συμβεί. Η οδός Κίτερι έχει άλλη μια γωνία και, ξαφνικά, πέρα από ένα ύψωμα, η θεωρία των κάκτων καταρρέει. Στη δεξιά πλευ­ 24

ρά του δρόμου, μια λαμαρίνα φαγωμένη από την αλμύρα α­ ναγγέλλει το Caribbean circle. Καμιά δεκαριά προκατασκευασμένα κτήρια, σε κυκλική διάταξη, στο «πράσινο» της σκου­ ριάς. Αν δεχτούμε το αδύνατο, ότι δηλαδή τα μπαλάκια μπο­ ρούν να νικήσουν την πρόκληση της χέρσας γης που αποσπάσθηκε από το βράχο, θα ήθελε να είναι ένα γήπεδο γκολφ. Μα μοιάζει περισσότερο με μια προέκταση της επιθυμίας. Μονα­ δική τεχνητή νησίδα entertainment, διασκέδασης, κατά μήκος των πέντε μιλίων του τίποτα που χωρίζουν τα κτήρια της βά­ σης του κόλπου του Γουίντγουορντ από το Camp Delta. «Είναι ένα καλό μέρος για να ξαναγεμίσεις το κεφάλι σου όταν βγαί­ νεις από εκεί πέρα...», απαντάει ο Μος. Η θάλασσα έχει χαθεί. Δεν διακρίνεται πια το προφίλ της πίσω μας, δεν υποψιαζόμαστε την παρουσία της δύο μίλια α­ πέναντι μας, όπως φαίνεται στο χάρτη. Η γη απλώνεται σε έ­ να μεγάλο υψίπεδο όπου ο ήλιος βάλλει ανελέητα, εξατμίζο­ ντας στο βλέμμα το περίγραμμα ανθρώπων και πραγμάτων. Όπως το θαμπό μπλόκο που ανακόπτει την πορεία του σχολι­ κού λεωφορείου. Από ένα σκουριασμένο φυλάκιο ξεφυτρώ­ νουν τρεις στολές παραλλαγής οπλισμένες με Μ16 και ζητούν να επιθεωρήσουν το όχημα. Εδώ βρίσκεται το τελευταίο όριο που χωρίζει τη γη των ε­ λεύθερων από το Camp Delta, αλλά και τα ρολά που κλείνουν τη μοναδική αμαξιτή είσοδο προς τα δυτικά, τους Freedom Heights, τους λόφους της ελευθερίας, απομεινάρι του ό,τι υ­ πήρξε το Γκουαντάναμο στους τέσσερις πρώτους μήνες του 2002. Όταν το Camp Delta ήταν μονάχα ένα σχέδιο και η μη­ χανική του εγκλεισμού αναγκάστηκε να τα βολέψει με ό,τι υ­ πήρχε. Με το Camp X-ray, το στρατόπεδο ακτίνων X. Άλλη μια γλωσσική αφαίρεση, δάνειο από το στρατιωτικό ιδίωμα. Όπως όλα εδώ. «C» που αντιστοιχεί στο Charlie. «D» στο Delta. «Ζ» στο Zulu. «X» στο «Χ-ray», η κοιλάδα της ντροπής. Όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες έδειξαν για πρώτη φορά σε ολό­ κληρο τον κόσμο ποιο πρόσωπο μπορεί να προσλάβει η εκδί­ κηση. K ol όπου προειδοποιημένα μάτια αποτύπωσαν για πά­ 25

ντα σε ένα φιλμ τις εικόνες αγκυλωμένων ανδρών με πορτο­ καλί φόρμα σε κοτέτσια από σίδερο κι ατσάλι.6 Σήμερα, εκείνη η κοιλάδα είναι κλειστή στα βλέμματα όσων δεν φορούν κάποια στολή. Λες και απαγορεύοντας την είσοδο βοηθάει να σβήσεις τη μνήμη. Ξανάγινε μια γη από καυτή σκό­ νη, αγκαθωτό συρματόπλεγμα και εγκαταλειμμένα σκουρια­ σμένα υλικά. Ο υπολοχαγός Μος δεν τρελαίνεται από την επι­ θυμία να μιλήσει ή, ίσως, είναι όμηρος της αμφιβολίας αν πρέ­ πει να ανακαλέσει ή όχι τις αναμνήσεις του: «Είδα στα αρχεία ότι έχετε ξανάρθει σε τούτα τα μέρη. Όταν το στρατόπεδο ή­ ταν ακόμα ενεργό. Θα πρέπει να ήταν μια εμπειρία, δεν συμ­ φωνείτε;» Ήταν για μένα όπως για οποιονδήποτε, το Μάρτη του 2002, όταν είχα λάβει μέρος σε ένα από τα περιοδικά σα­ φάρι με τα οποία ο διεθνής Τύπος γινόταν δεκτός για να δια­ πιστώσει τις συνθήκες κράτησης στο εσωτερικό του στρατοπέ­ δου. Σαφάρι: έτσι ακριβώς. Μας είχαν βάλει μέσα σε ένα Φορντ Τράνζιτ με σκούρα τζάμια. Από εκείνα που επιτρέπουν να βλέπεις από το εσωτε­ ρικό, αλλά είναι αδιαπέραστα στο βλέμμα εκείνου που θα απο­ φασίσεις να παρατηρήσεις. Και το Τράνζιτ είχε ολοκληρώσει μία, δύο, τρεις φορές, με βήμα περιπάτου, τον θλιβερό του περίπλου, υπό την υψηλή επιτήρηση των όρνιων που έκοβαν κύ­ κλους αναζητώντας ποντίκια και σκουπίδια. Windshield tour, το είχαν βαφτίσει. «Παρμπρίζ τουρ». Μπροστά μου, σπαργανω­ μένη με δύο μίλια αγκαθωτό συρματόπλεγμα και υπό την επί­ βλεψη των προβολέων δεκάδων φυλακίων, προεκτεινόταν μια ανθρώπινη χωματερή αλυσοδεμένη, εκτεθειμένη στον ήλιο, κλεισμένη σε μικροσκοπικά κλουβιά από ξύλο και σίδερο, σκε­ πασμένα με φύλλα αυλακωτού τσίγκου, χωρίς τρεχούμενο νε­ ρό, χωρίς αποχέτευση. Και μια σειρά ουροδοχεία, τουλάχιστον τριακόσια, ένα για κάθε φυλακισμένο, ακουμπισμένα στην ά­ κρη των κλουβιών, όπου ανακουφίζονταν από τις ανάγκες τους κάτω από τα βλέμματα όλων. Στο πέρασμα του Τράνζιτ, τα κε­ φάλια των φυλακισμένων που μέχρι τότε αιωρούνταν θαρρείς άδεια από ζωή, τεντώθηκαν και ξαναζωντάνεψαν, σαν ζώα σε 26

λήθαργο που ξύπνησαν από κάποιο θόρυβο. Έπειτα, απροσ­ δόκητα, ένας κρατούμενος είχε αρχίσει να χτυπιέται στα κά­ γκελα του κλουβιού τσυ. Τώρα κοίταζα μόνον εκείνον, πέρα α­ πό το παρμπρίζ. Είχε κλείσει το δεξί τσυ χέρι σε σχήμα σφή­ νας, και το έβαζε στο στόμα, ενώ το αριστερό χειρονομούσε σαν να ήθελε να πει «όχι». Έπειτα, όπως το νούμερο ενός μί­ μου που το φαντάστηκε από καιρό, τα μπράτσα του σηκώθη­ καν τεντωμένα πάνω από τις πλάτες. Οι παλάμες, ανοιχτές, έ­ δειχναν έναν αριθμό. Δέκα. Ή μάλλον όχι, δεκατέσσερα. Ό ­ πως τον αριθμό των κολασμένων που είχαν αποφασίσει να αρνηθούν την τροφή. Δεν θα επαναλαμβανόταν πια. Και στο Camp Delta θα καταλάβαινα το γιατί. Η επιθεώρηση του λεωφορείου τελείωσε και η μπάρα του μπλόκου σηκώνεται. Ο Μος σκουπίζει τον ιδρώτα από το μέ­ τωπό του με την ανάστροφη του χεριού του. Με είδε απορροφημένο. «Λοιπόν, είσθε έτοιμος; Μας περιμένουν στο στρατό­ πεδο».

27

1

[2]

ΤΟ ΛΟΜΠΙ TOY ΑΤΣΑΛΙΟΥ

Η διαπεραστική μυρωδιά της αλμύρας θα έπρεπε να προα­ ναγγέλλει το Camp Delta. Κι όμως, δεν είναι έτσι. Ο αέρας εί­ ναι κορεσμένος από σκόνη, ασβέστη και πριονίδια, από πυ­ κνούς καπνούς πίσσας. Δύο τεράστιες μπετονιέρες μηρυκά­ ζουν τσιμέντο δίπλα σε σωρούς σιδερένιες βέργες απαραίτητες για τον οπλισμό των θεμελίων. Κι εκείνη η ατέλειωτη σειρά που παρελαύνει στην άκρη του δρόμου στο τελευταίο μίλι που μας χωρίζει από την ατσάλινη σαρκοφάγο είναι ένα πολυά­ σχολο σμήνος εργατών, μαραγκών, υδραυλικών, ηλεκτρολό­ γων, μηχανικών. Το εργοτάξιο ταυ εγκλεισμού ακόμα δεν έχει κλείσει. Και ίσως να μην κλείσει ποτέ. Γιατί μια κράτηση χω­ ρίς λήξη σε ένα κηρυγμένο πόλεμο του οποίου κανένας δεν μπορεί να φανταστεί το τέλος απαιτεί μια αέναη δραστηριότη­ τα, αφού προβλέπει ένα αύριο με περισσότερα κλουβιά. Αρχι­ κά X-ray, έπειτα Camp Delta, σήμερα (2004) μια δομή διαρ­ κούς κράτησης, το Camp Five, με περιορισμένο αριθμό, όμως σύμφωνα με το αρχιτεκτονικό και διαχειριστικό μοντέλο των φυλακών υψίστης ασφαλείας. Όμως με ποιο κόστος; Το σχολικό λεωφορείο αρχίζει να κάνει ζιγκ-ζαγκ ανάμεσα στα πορτοκαλί φωσφορίζοντα εμπόδια του δρόμου, σαβουρω­ μένα με άμμο και καρφωμένα σε τσιμεντένια μπλοκ, πράγμα που σημαίνει ότι το όριο ανάμεσα στους ζωντανούς και τους θαμμένους ζωντανούς τώρα μειώθηκε σε λίγες εκατοντάδες μέ­ τρα. Και τότε, στην ύποπτη σιωπή που κατέλαβε το εσωτερικό 28

ταυ λεωφορείου, εκείνη η ερώτηση -με ποιο κόστος;- προκαλεί μια κάποια απάντηση, που τελικά αποκαλύπτει μια ιστορία που αφορά μια σελίδα αυτού του Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας. Την έγραψε το Πεντάγωνο και ο Λευκός Οίκος. Την ανακοί­ νωσε στις πέντε το απόγευμα, τοπική ώρα Ουάσινγκτον, στις 26 Φεβρουάριου του 2002, σε λίγες γραμμές που συνέταξε το Υ­ πουργείο Άμυνας. «Στην εταιρεία Brown & Root Services, του ομίλου Kellogg Brown & Root στην Άρλινγκτον στη Βιρτζίνια, ανατέθηκε σήμερα μια παραγγελία ύψους δώδεκα εκατομμυ­ ρίων δολαρίων για την αποστολή οικοδομικού υλικού, σε πο­ σότητες που θα προσδιορισθούν στη διάρκεια των εργασιών, απαραίτητου για την κατασκευή ενός στρατοπέδου εγκλεισμού χωρητικότητας τετρακοσίων ατόμων στην περιοχή του Radio Range, ναυτική βάση των ΗΠΑ στο Γκουαντάναμο. Κάθε μο­ νάδα εγκλεισμού θα είναι τύπου μοντούλ, δομικών ενοτήτων, από ατσάλι με πλάτος έξι πόδια και οκτώ ίντσες (2,03 μέτρα) και μήκος οκτώ πόδια (2,4 μέτρα). Θα περιλαμβάνει ένα κρε­ βάτι, μία τουαλέτα, ένα νιπτήρα με τρεχούμενο νερό. Οι εργα­ σίες θα διεξαχθούν στον κόλπο του Γκουαντάναμο και πρέπει να ολοκληρωθούν εντός του Απριλίου του 2002».7 Η Brown & Root Services, λοιπόν, του ομίλου Kellogg Brown & Root. Συμφέρει να αρχίσουμε από εδώ για να διηγηθσύμε το μεγάλο εργοτάξιο του εγκλεισμού. Γιατί εδώ φυλάσσονται το κλειδί και οι αριθμοί. Και κάτι παραπάνω. Η KBR -αυτό είναι το ακρωνύμιο με το οποίο είναι γνωστός ο όμιλος και έτσι αναφέρεται στο ιδίωμα των οικονομικών α­ ναλυτών του κλάδου των στρατιωτικών εργολαβιών- αποτελεί μέρος της στρατιωτικής ιστορίας των Ηνωμένων Πολιτειών, και, σήμερα, μια από τις πιο αμφιλεγόμενες πολιτικές διαπλο­ κές. Προϊόν συγχώνευσης, στα 1963, μεταξύ μιας εταιρείας που έκανε την τύχη της στη διάρκεια τσυ Δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, της Brown & Root Services και του Τεξανού γίγαντα του πετρελαίου Halliburton, η KBR, μετά την έξοδό της από την αγορά των στρατιωτικών εργολαβιών στα 1973 με τον ε­ παναπατρισμό των τεχνικών της από το θέατρο των επιχειρή­ 29

σεων στο Βιετνάμ,8 επανέρχεται, με γρήγορους ρυθμούς, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’80, με τη συρρίκνωση της πε­ τρελαϊκής αγοράς. Είναι τα χρόνια των ρεπουμπλικανικών κυ­ βερνήσεων. Αρχικά του Ρήγκαν και έπειτα του Τζωρτζ Μπους του πρεσβύτερου. Ο Ντικ Τσένι είναι Υπουργός Άμυνας στο Πεντάγωνο και η KBR επιφορτίζεται να υλοποιήσει μια μελέ­ τη σκοπιμότητας ενός σχεδίου σύμφωνα με το οποίο το στρα­ τιωτικό σύστημα των ΗΠΑ θα μπορούσε να αποδεσμεύσει βαθ­ μηδόν μέγα μέρος του προσωπικού εφοδιασμού αναθέτοντας τις υπηρεσίες αυτές σε ιδιωτικές εταιρείες. Είναι μια φιλόδοξη ιδέα που προορίζεται να επαναπροσδιορίσει ποσά και αποδέ­ κτες των στρατιωτικών κονδυλίων του ομοσπονδιακού προϋ­ πολογισμού. Που ισοδυναμεί με μερικές εκατοντάδες εκατομ­ μύρια δολάρια σε μελλοντικές παραγγελίες και διεγείρει τις ο­ ρέξεις πολλών. Είναι ο πρώτος κόμπος ενός νήματος το οποίο συνδέει τον Τσένι, το Πεντάγωνο, την KBR-Halliburton που θα δούμε να διαπλέκονται περαιτέρω. Το 1992, με την επιστροφή των δημοκρατικών στον Λευκό Οίκο και την πρώτη τετραετία της διακυβέρνησης Κλίντον, ο Τσένι αφήνει το Πεντάγωνο και προσλαμβάνεται ως διευθύνων σύμβουλος της Halliburton, όπου αποφασίζει να πάρει μαζί του τον πρώην υφυπουργό στο Υπουργείο Άμυνας, τον Ντέι­ βιντ Γκρίμπιν. Η επιλογή αποδεικνύεται επιτυχής, γιατί το 1992, βγάζοντας εκτός παιχνιδιού τον ανταγωνισμό τριών άλ­ λων κολοσσών, η KBR-Halliburton υπογράφει με το Πεντάγω­ νο «τη μητέρα όλων των παραγγελιών».9 Ένα συμβόλαιο που ορίζεται από ένα περίπλοκο ακρωνύμιο -«Logcap», Logistic Ci­ vil Augmentation- με απλούς, ωστόσο, όρους. Της παραδίδει, για μια πενταετία, έναντι 3,9 εκατομμυρίων δολαρίων, το μο­ νοπώλιο της ανάπτυξης διαχειριστικών πλάνων υποστήριξης που θα επιτρέπουν ταχεία ανάπτυξη των αμερικανικών ενό­ πλων δυνάμεων σε δεκατρείς διαφορετικές χώρες του πλανή­ τη. Και ακόμα: εξασφαλίζει σε χρονικό διάστημα όχι μεγαλύ­ τερο των έξι μηνών τη μεταφορά, τον ανεφοδιασμό και την α­ νάπτυξη μάχιμων μονάδων τουλάχιστον πέντε χιλιάδων αν­ 30

δρών, κατόπιν άμεσης εντολής ταυ Λευκού Οίκου. Έτσι η KBR βρίσκεται το 1992 στη Σομαλία και τη Σαουδική Αραβία, το 1994 στην Αϊτή, το 1995 στη Βοσνία. Αποστολές για τις οποίες το Πεντάγωνο υπογράφει γενναιόδωρες επιταγές των 110 και 141 εκατομμυρίων δολαρίων. Το 1997, το συμβόλαιο Logcap είναι πια χαρτί χωρίς καμιά αξία, όμως η KBR, με απευθείας ανά­ θεση έργου, βρίσκεται στο Κόσοβο, όπου, σε διάρκεια τριών ε­ τών, δέχεται παραγγελίες για 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια, που της παρέχουν τη δυνατότητα να παρουσιάσει κέρδη 200 εκα­ τομμυρίων δολαρίων. Το 2000, οι Ρεπουμπλικανοί ξαναεπιστρέφσυν στον Λευκό Οίκο (χάρη και στη Halliburton, μεταξύ των μεγαλύτερων χρη­ ματοδοτών του προεκλογικού αγώνα),10και ο Ντικ Τσένι, οχτώ χρόνια αργότερα, διασχίζει αντίστροφα το δρόμο που οδηγεί από τα γραφεία της Halliburton στην Ουάσινγκτον. Αυτή τη φορά, στον Λευκό Οίκο, τον περιμένει η θέση τσυ αντιπροέ­ δρου. Δεν περνάει ούτε ένας χρόνος και, το 2001, η εταιρεία που μόλις είχε αφήσει, ξανακερδίζει τη «μητέρα όλων των πα­ ραγγελιών», το Logcap. Αυτή τη φορά, η τιμή της νίκης έχει διαφορετική γεύση. Πιο έντονη, αν είναι δυνατόν. Γιατί, καθ’ υπέρβαση της αρχής που ορίζει σε πέντε χρόνια το ανώτατο όριο της διάρκειας των κυβερνητικών εργοληψιών, η διάρκεια της σύμβασης καθορίζεται σε δέκα χρόνια. Γιατί η Ιστορία παραδίδει τις ΗΠΑ και τον κόσμο ολόκληρο στις 11 Σεπτέμβρη. Στον πόλεμο. Σε έναν εκπληκτικό πολλαπλασιαστή κερδών, αρκεί να αποκρυπτογραφήσσυμε τον κανόνα που διέπει το Logcap στο συμβόλαιο τσυ Υπουργείου Άμυνας: «costplus-award-fee, indefinite-delivery/indefinite quantity service». Ας τα δούμε καλύτερα. Το Πεντάγωνο καθορίζει ένα ελάχιστο («cost») και ένα μέγιστο κόστος («plus award fee») για τις πα­ ραγγελίες. Η KBR εξασφαλίζει άμεση και αποτελεσματική επέμ­ βαση για την εκπλήρωση μιας υποχρέωσης αβέβαιης από τη φύση της, γιατί συνδέεται με στρατιωτικές επιχειρήσεις διαρκώς μεταβαλλόμενες, και συνεπώς ελαστικής σε χρόνους και έ­ κταση («indefinite-delivery/indefinite quantity service»), αφή­

νοντας έτσι την αγορά και τις συνθήκες να καθορίσουν το τε­ λικό σημείο ισορροπίας στο ψαλίδι μεταξύ ελάχιστης και μεγί­ στης αξίας της παραγγελίας. Συνεπώς, το πραγματικό ποσό και το περιθώριο κέρδους καθορίζεται, ενώ η παραγγελία βρί­ σκεται σε εξέλιξη. Μεταξύ του φθινοπώρου του 2001 και της άνοιξης του 2002, η Αλ Κάιντα μπαίνει στον προϋπολογισμό της KBR-Halliburton με 183 εκατομμύρια δολάρια σε εργολαβίες για την κατα­ σκευή, τον εφοδιασμό και τη διαχειριστική υποστήριξη των δύο μεγαλύτερων βάσεων των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν (Μπάγκραμ και Κανταχάρ) και Ουμπζεκιστάν («Camp Stronghold Free­ dom»). Ενώ η εισβολή στο Ιράκ, στο τέλος του 2002, ισοδυναμεί με δύο πακέτα παραγγελιών -για τη διαχειριστική υποστή­ ριξη και αποκατάσταση των συστημάτων εξαγωγής και άντλη­ σης πετρελαιοειδών- των οποίων η μεγίστη τιμή καθορίζεται από το Πεντάγωνο σε 8,2 δισεκατομμύρια δολάρια, από τα ο­ ποία 800 εκατομμύρια ήδη προκαταβάλλονται στα ταμεία της KBR-Halliburton.11 Όμως, το 2002 -όπως ήδη είδαμε- αξίζει και μία παραγγελία ενός πολέμου που διεξάγεται στα μετόπι­ σθεν. Σε μια παραλία της Καραϊβικής, την οποία η γεωγραφική υπηρεσία του στρατού βάφτισε Radio Range. Ή καλύτερα, δεν αξίζει μία, μα δύο παραγγελίες. Στις 6 Ιουνίου του 2003, ένα δεύτερο έγγραφο του Πενταγώ­ νου κάνει λόγο για το πώς και πόσο μετράει στην Ουάσινγκτον η KBR-Halliburton. «Στην εταιρεία Brown & Root Services, του ομίλου Kellogg Brown & Root της Άρλινγκτον στη Βιρτζίνια, ανατέθηκε σήμερα ενιολή συνολικής αξίας 12.994.223 δολαρίων για την αποστολή οικοδομικού υλικού, σε ποσότητες που θα καθορισθούν κατά την εκτέλεση, αναγκαίου για την ανέγερση κατασκευών διαφορετικής φύσης και προορισμού στην περιο­ χή Radio Range στη ναυτική βάση των ΗΠΑ στο Γκουαντάνα­ μο. Οι εργασίες θα διεξαχθούν στον κόλπο του Γκουαντάναμο και πρέπει να ολοκληρωθούν εντός του Μαΐου του 2004. Τα προς διάθεση ποσά θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και πέραν τσυ τέλους του τρέχοντος οικονομικού έτους».12 32

Η καινούργια παραγγελία περιγράφει το τελευταίο παράρ­ τημα που σχεδίασε η τεχνολογία του εγκλεισμού και μαρτυρεί χρόνους και προθέσεις. Θα ονομασθεί Camp Five, στρατόπεδο πέντε, και θα καλύψει μια περιοχή 2.200 τετραγωνικά μέτρα, στην οποία θα κατασκευασθούν «καινούργια κτήρια εγκλεισμού και καινούργιες αίθουσες ανακρίσεων» που προορίζονται να αυξήσουν τη χωρητικότητα του Camp Delta κατά εκατό άτο­ μα, φέρνοντάς την στους 1.100 κρατούμενους. Όμως για την καινούργια παραγγελία πρέπει να σημειωθεί και η ημερομη­ νία, λεπτομέρεια που ενέχει κάποια σπουδαιότητα, 6 Ιουνίου του 2003. Γιατί την ίδια μέρα δημοσιοποιούνται στην Ουάσινγκτον τα αποτελέσματα μιας ομοσπονδιακής έρευνας η οποία το προηγούμενο έτος, το 2002, εξακρίβωσε ότι η Brown & Root εξαπάτησε την Κυβέρνηση, φουσκώνοντας τους λογαριασμούς των εξόδων για τις εργασίες έκτακτης συντήρησης της στρα­ τιωτικής βάσης του Φορτ Ορντ, στην περιοχή του Μοντερέι στην Καλιφόρνια. Έρευνα που έκλεισε με πρωτοβουλία της ί­ διας της εταιρείας με αμοιβαίο διακανονισμό που καθορίζει την πληρωμή ενός προστίμου δύο εκατομμυρίων δολαρίων. Παρά το σημαντικό ολίσθημα που θα έπρεπε, αν μη τι άλ­ λο, να υποδείξει σύνεση στο Πεντάγωνο,13 το οποίο εξάλλου θα επαναληφθεί στο εγγύς μέλλον,14 στο σύντομο διάστημα των δεκαέξι μηνών -Φεβρουάριος 2002-Ιούνιος 2003- το Γκσυαντάναμο (και όχι μόνο, όπως είδαμε) θα γίνει υπόθεση της KBRHalliburton. Κάτι λιγότερο από 29 εκατομμύρια δολάρια, με τη βεβαιότητα ότι οι κανόνες του Logcap θα αυξήσουν στη διάρ­ κεια της εκτέλεσης των έργων το κόστος (που επιβαρύνει εξ ο­ λοκλήρου το Πεντάγωνο) και συνεπώς τα περιθώρια κερδο­ φορίας της διπλής παραγγελίας.15 Έδωσαν έτσι οξυγόνο σε έ­ ναν όμιλο που στον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας βρήκε έ­ ναν οικονομικό πνεύμονα ικανό να τον ελαφρώσει από το πα­ θητικό των ισολογισμών του, τον οποίο τροφοδότησαν οι α­ πώλειες στην πετρελαϊκή αγορά.16 Αν το εργοτάξιο του εγκλεισμού αποτελεί συνεπώς το «πα­ ράδειγμα» ενός καινούργιου πολέμου με outsourcing, με εξω­ 33

τερικές αναθέσεις, οι αρχιτέκτονές του καθίστανται ενδεικτική λυχνία μιας θολής διαπλοκής ανάμεσα στις επιλογές της πολι­ τικής και τις επιλογές της οικονομίας που αναλαμβάνει έξοδα και κατασκευάζει συναίνεση. Διαπλοκή μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου συμφέροντος σε ένα πλαίσιο που φυσιολογικά είναι αλληλοσυγκρσυόμενα. Που, στην περίπτωση του Γκουαντάνα­ μο (και όχι μόνον), εκφράζεται από τον Ντικ Τσένι, χθες διευθύνοντα σύμβουλο της Halliburton και σήμερα αντιπρόεδρο μιας κυβέρνησης, που κατέστησε τον πρώην εργοδότη του τον κύριο αποδέκτη των στρατιωτικών παραγγελιών. To Radio Range και η σαρκοφάγος του Camp Delta -σημειώνει μεταξύ των άλλων η Corp Watch, παρατηρητήριο για τη διαφάνεια των δραστηριοτήτων των corporations των ΗΠΑ με έδρα στο Όουκλαντ (Καλιφόρνια)—είναι «ένα κλασικό παράδειγμα re­ volving door, περιστρεφόμενης πόρτας, ανάμεσα στη διαχείρι­ ση των δημόσιων συμφερόντων και στις μεγάλες επιχειρή­ σεις»,17 όπου είναι δυνατόν να μπεις και να βγεις χωρίς καν να αλλάξεις ρούχα. Η απόσταση που ο Λευκός Οίκος, εξάλλου, δοκίμασε να θέσει μεταξύ του Τσένι και του ό,τι υποδηλώνει ο κόμπος που δένει τη Halliburton με το Πεντάγωνο δεν φαίνεται να πέτυχε να παγώσει την προσοχή της κοινής γνώμης στο στενό και γλι­ στερό μονοπάτι όπου ο νέος πόλεμος κινεί τα βήματά του.18 Ο Πήτερ Γ. Σίνγκερ, αναλυτής της Brookings Institution, έγκυ­ ρου think-tank στην Ουάσινγκτον, κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2003 ένα πολυσέλιδο δοκίμιο19 το οποίο, επιβεβαιώνοντας τον κεντρικό ρόλο της KBR στις διαχειριστικές και οικονομικές ισορροπίες του Πενταγώνου, δείχνει στον «Πόλεμο του Ιδιωτι­ κού Τομέα» τη mainstream, την κατευθυντήρια γραμμή της νέας πολιτικής για την ασφάλεια. Ο ιδιωτικός τομέας, θα λέγαμε, μέχρι σήμερα κινήθηκε διακριτικά όσον αφορά τις κρατικές α­ ποφάσεις, όμως αύριο ποιος ξέρει. Πρόκειται για την ίδια θεω­ ρία που, τον Ιούλιο του 2003, έκανε τον Υπουργό Άμυνας Ντόναλντ Ράμσφελντ να πει, μπροστά στη Γερουσία των Ηνωμέ­ νων Πολιτειών, ότι «περίπου τριακόσιοι χιλιάδες ένστολοι ά­ 34

ντρες κάνουν σήμερα ένα επάγγελμα που είναι ακατάλληλο για τη στολή που φοράνε». Δηλαδή, αν ο στρατός των ΗΠΑ έ­ χει ανάγκη από μαραγκούς και ηλεκτρολόγους, τότε ας είναι πράγματι μαραγκοί και ηλεκτρολόγοι. Ακόμα κι αν έχουν στην τσέπη άλλο διαβατήριο. Αρκεί να υπάρχει κάποιος που να εγγυάται γι’ αυτούς και ο ομοσπονδιακός ισολογισμός να μπορεί να έχει μια κάποια ελάφρυνση. Ό πως εδώ, στο εργοτάξιο τσυ εγκλεισμού. Όπου ο τελευταίος των αχθοφόρων κερδίζει ενά­ μισι δολάριο την ώρα και ο καλύτερος μαραγκός είκοσι πέντε. Κατασκευαστές κλουβιών με outsourcing που τώρα, κάτω από τον ήλιο της Καραϊβικής, αρχίζουν να χαιρετούν χαμογελαστοί το σχολικό λεωφορείο, σημάδι ότι το οδοιπορικό είναι έτοιμο να ξεκινήσει.

35

[3 ]

ΣΤΗ ΣΑΡΚΟΦΑΓΟ

Σάλι, «Sally 8», έξοδος 8. Έτσι ονομάζουν την πύλη της ατσάλι­ νης κόλασης. Όποιος περνάει το κατώφλι μπαίνει σε έναν άδειο χώρο, αποκλεισμένο από άλλη μια πόρτα. Που δεν πρόκειται να ανοίξει αν δεν έχει κλείσει η πρώτη. Και ούτω καθεξής, για κα­ μιά δεκαριά μέτρα. Όπως σε μια τερμιτοφωλιά της οποίας φαί­ νεται η είσοδος αλλά όχι η έξοδος. Μια πινακίδα, κάτι σαν κουίντα, προειδοποιεί νικημένους και νικητές, και ευλογεί το σύνο­ ρο της αιχμαλωσίας με μια αφιέρωση στην άρνησή της: «Camp Delta - Τιμή στην προάσπιση της ελευθερίας». Γιατί αυτό είναι το μάντρα με το οποίο επιδεικνύουν υπερήφανοι τους λόγους μιας τιμωρίας που αποφάσισαν ότι είναι αναγκαία και συνεπώς δίκαιη, καταφεύγοντας σε πρακτικές ξένες προς την Τρίτη Συν­ θήκη της Γενεύης, αφού-όποιος περνάει αυτή την καγκελόπορτα δεν είναι αιχμάλωτος πολέμου. Είναι ένας «enemy comba­ tant», ένας μαχητής του εχθρού που πάνω του πειραματίζονται τα καινούργια όρια της έκτισης μιας ποινής χωρίς καταδίκη. Χωρίς προθεσμία λήξης, οριστική, βέβαιη, διαφορετική από την ανεξιχνίαστη βούληση των δεσμοφυλάκων. Ευθυτενής μπροστά στη «Sally», τη σαρκοφάγο που τώρα προδίδει τις διαστάσεις της και το συμπιεσμένο της περίγραμ­ μα, ο υπολοχαγός Μάικλ Μος παίρνει ένα δασκαλίστικο ύφος, λες και ετοιμαζόμαστε να μπούμε σε ναό: «Εμείς το λέμε the Wire, το συρματόπλεγμα. Και νομίζω ότι δεν είναι δύσκολο να καταλάβετε το λόγο...» Όχι, δεν είναι δύσκολο. Στερεωμένο σε πασσάλους ύψους καμιά δεκαριά μέτρων, το αγκαθωτό σύρμα 36

διατρέχει την περίμετρο του στρατοπέδου για χιλιόμετρα. Μια συνεχής, άκαμπτη, γυαλιστερή σπείρα που τυλίγει τα πάντα. Που εμποδίζει τα βήματα πάνω στο έδαφος, περιχαρακώνοντάς τα σε ένα δυιλό ανάχωμα, και φιμώνει την όραση, όταν σηκώνεις το βλέμμα προς τα φυλάκια. Όταν παρατηρείς από κάτω προς τα πάνω, μοιάζουν με άδειους κορμούς καμένους από τον ήλιο, που διατρέχει εκείνο το κοφτερό αναρριχητικό που είναι το Wire. Περιτριγυρισμένο από πύργους με συστοι­ χίες προβολέων, όπου είναι δεμένες εδώ κι εκεί αστερόεσσες, με φρουρούς-φαντάσματα που είναι αδύνατον να δεις το πρό­ σωπό τους και η παρουσία τους προδίδεται μόνον από τα ελα­ φρά όπλα τα οποία κρατούν στα χέρια τους. Μελαψές κάννες των Μ16 που ξεμυτίζουν πότε προς το εσωτερικό του στρατο­ πέδου και άλλοτε προς την εξωτερική του περίμετρο, ακολου­ θώντας το ρυθμό μιας προσοχής τόσο σπασμωδικής όσον και προβλέψιμης στην ατέλειωτη επαναληπτικότητά της. Δεν είναι δυνατή η λήψη φωτογραφιών των οποίων το βά­ θος πεδίου παραβιάζει την ακτίνα που επιβάλλει ο κανονισμός και της οποίας το κέντρο καθορίστηκε εμπειρικά σε ένα ξύλινο παγκάκι, σαν εκείνα των πάρκων. Φυτεμένο εδώ, στη μέση του πουθενά, είκοσι βήματα από την πινακίδα της «ελευθερίας» που, στην πράξη, ανακοινώνει το τέλος της. Ο Μος αισθάνεται την ανάγκη να δώσει μια δικαιολογία μπροστά σε τόσους «πε­ ριορισμούς». «Βεβαίως είσθε ελεύθερος να σημειώσετε ό,τι νο­ μίζετε. Όμως είναι διαφορετικό να το κάνετε με τα μάτια σας και διαφορετικό με τη φωτογραφική μηχανή. Μπορείτε να φαντασθείτε την αιτία, έτσι δεν είναι; Λόγοι ασφαλείας». Για όποιον παρατηρεί το στρατόπεδο από την εξωτερική του περίμετρο, το οπτικό πεδίο είναι όντως απέραντο, μα και φοβερά περιορισμένο. Περιφραγμένο από μια αδιαπέραστη λωρίδα βαθυπράσινσυ νάιλον. Εκεί όπου δεν φτάνουν το συρ­ ματόπλεγμα και τα φυλάκια, το νάιλον εμποδίζει το βλέμμα να συλλάβει ό,τι συμβαίνει στο εσωτερικό. Μια μακριά πράσινη ταινία στα μάτια όσων βρίσκονται έξω. Και όσων είναι κλει­ σμένοι μέσα. 37

Στη Sally Gate περιμένουν δύο αξιωματικοί με διαφορετικό χρώμα και ιστορία, αλλά με τον ίδιο ρόλο: υπεύθυνοι των επι­ χειρήσεων κράτησης και ασφάλειας τσυ Στρατοπέδου. Ο συ­ νταγματάρχης Άντολφ ΜακΚσυήν, μαύρος. Και ο ταγματάρ­ χης Τζων Βαν Νάτα, λευκός. Γύρω στα σαράντα ο πρώτος. Στεγνό παρουσιαστικό και λεπτά μουστάκια. Γύρω στα πενή­ ντα ο δεύτερος, ανοιχτόχρωμα μάτια, παχουλό σώμα και λε­ πτεπίλεπτες κινήσεις. «Νάτα», μας συστήνεται, και για μια στιγμή φαντάζεσαι και ρωτάς από τις οίδε ποια ιταλική ρίζα. «Μα όχι, όχι. Είναι γιατί το Βαν του επωνύμου μου έπεσε σε α­ χρηστία από τότε που φόρεσα τη στολή. Δεν το προφέρει κα­ νείς, οπότε έμεινε μόνο αυτό το κομμάτι του επωνύμου, που απ’ ό,τι ξέρω πρέπει να είναι κληρονομιά από κάποιον Ολ­ λανδό πρόγονο». «Μην τον ακούτε», γελάει ο ΜακΚσυήν, «ε­ δώ δεν τον ξέρουν ούτε με το όνομα Βαν Νάτα ούτε ως Νάτα. Ο ταγματάρχης είναι για όλους ο Λόκτορας». Στην παρέμβαση υπάρχει κάτι το γενναιόδωρα συναδελφικό, αλλά είναι ταυτό­ χρονα και δόλωμα για να κεντρίσει την περιέργεια. Δόκτορας; Γιατί Δόκτορας; «Ο ταγματάρχης Βαν Νάτα έχει κάνει διδα­ κτορικό στην επιστήμη της φυλάκισης... Και πέρασε τη ζωή ταυ πίσω από τα κάγκελα». Στο αυθόρμητο γέλιο τσυ συνταγ­ ματάρχη ΜακΚσυήν ίσως υπάρχουν ίχνη ενός αστείου. Αλλά όχι και τόσο. Ο Βαν Νάτα εκείνο το διδακτορικό το έχει πάρει. Και πίσω από τα σίδερα έζησε, όταν ήταν πολίτης, προτού τον καλέσσυν στον Κόλπο από την εφεδρεία. Διευθυντής στο Miami County Correctional Facility, φυλακή υψίστης ασφαλείας στα βόρεια της Ινδιανάπολης. Η Sally ανοίγει συντονισμένα με μπάρες που σύρονται, τα­ κούνια που χτυπούν, χέρια που ανεβαίνουν στο γείσο ταυ μπερέ από τους πεζοναύτες της σκοπιάς οι οποίοι χαιρετούν στο πέ­ ρασμα των δύο αξιωματικών και του φιλοξενουμένου τους. Ο Βαν Νάτα προπορεύεται περνώντας την καγκελόπορτα και μας εφιστά την προσοχή στο αγκαθωτό σύρμα. Είναι ηλεκτροφόρο; «Όχι. Το συνηθισμένο είναι. Ωστόσο είναι αποτελεσμα­ τικό. Αν και πρέπει να σας πω ότι στην Αμερική, στο σπίτι μου, 38

προτίμησα ηλεκτροφόρο». Η Sally οδηγεί στον προθάλαμο που ανοίγει στα μπλοκ των κρατουμένων: μια μεγάλη αυλή με χαλί­ κι εκτυφλωτικά λευκό, με λεπτά και σκονισμένα βότσαλα που αντανακλούν τον ήλιο. Ο Βαν Νάτα είναι μια μάσκα από ιδρώ­ τα που, για κάποιο λόγο, συνεχίζει να μιλάει για τον εαυτό του. Για τις ημέρες που περνάει πίσω από το Wire, για ένα ιδιωτικό του πάθος, με τον τρόπο του αποκαλυπτικό. «Μου αρέσει να συλλέγω εξωτικά πουλιά. Έχω περίπου πενήντα ζευγάρια· τα κρατάω σε δύο μεγάλα κλουβιά. Όταν δεν εργάζομαι, χαλα­ ρώνω παρατηρώντας τα... Εσάς σας αρέσουν τα πουλιά...;» Από την περιστρεφόμενη πόρτα με το αγκαθωτό συρματό­ πλεγμα της Sally κάναμε καμιά πενηνταριά βήματα. Ό χι πα­ ραπάνω. Είναι όμως σαν να βουλιάξαμε ολόκληρα χιλιόμετρα σε ένα μέρος όπου ο χρόνος έχει σταματήσει. Τον εξωτερικό χώρο του στρατοπέδου τον αφήσαμε πίσω μας, μπορείς σχε­ δόν να τον αγγίξεις, όμως η βαριά λωρίδα από πράσινο νάιλον φιλτράρει θορύβους και οσμές. Μ’ άλλα λόγια, σβήνει την ύ­ παρξή του. Ακόμα και η θάλασσα, που επίσης θα πρέπει να βρίσκεται μπροστά μας, είναι μονάχα μια ιδέα, που ούτε ο ά­ νεμος καταφέρνει να μεταφέρει, καθώς τον ανακόπτει η λωρί­ δα του νάιλον. Ο συνταγματάρχης ΜακΚσυήν σταματά ξαφνικά. Το χέρι του τεντώνεται για να δείξει μια ευρεία περίμετρο στα αριστερά του και έπειτα στα δεξιά του. Λες και θέλει να αγκαλιάσει με μια χειρονομία ολόκληρο το οπτικό φάσμα που τώρα διαγράφεται ολοκάθαρα μπροστά μας. Είναι δεκαοχτώ ατσάλινα παραλλη­ λεπίπεδα, ανοιχτά στις τέσσερις πλευρές και σφραγισμένα στην οροφή με οπλισμένο σκυρόδεμα και λαμαρίνες. Σε κάθε μπλοκ, που διασχίζεται από διαδρόμους, σαράντα οχτώ κελιά σε διπλή σειρά. Σε κάθε κελί ένας μόνον κρατούμενος. Κάθε έξι μπλοκ μία πτέρυγα. Ο αριθμός ένα, ο αριθμός δύο, ο αριθμός τρία, σε μια αλληλουχία χωρίς περίσσευμα φαντασίας: 28 Απριλίου 2002 («Ένα»), 28 Μαΐου 2002 («Δύο»), 22 Οκτωβρίου 2002 («Τρία»), Οι μεν χωρισμένες από τις δε, ακόμα και οπτικά, ώστε από τη μια πτέρυγα στην άλλη να μην μπορούν ούτε να δουν ούτε να α39

1

κούσουν. Σύμφωνα με έναν κανόνα απομόνωσης που επιβλήθη­ κε από έναν μόνον βαθμό επιτήρησης, τον «μέγιστο». Η πτέρυ­ γα «Ένα» βρίσκεται αριστερά μας και εκεί θα μπούμε, όπου με­ ρικά μπλοκ είναι ακόμη αχρησιμοποίητα, και ο Βαν Νάτα θα μας χώσει σε ένα κλουβί για να διαπιστώσουμε -όπως τώρα ε­ πιμένει ο συνταγματάρχης ΜακΚσυήν- «την απόλυτη συμμόρ­ φωση των συνθηκών κράτησης με το στάνταρ της ανθρώπινης μεταχείρισης των φυλακισμένων». Για να μπούμε, πρέπει να διασχίσουμε ακόμα έναν διάδρο­ μο από βότσαλα που διαιρεί τα μπλοκ σαν ένα μακρόστενο μα­ γκάλι, αφήνοντας πίσω μας τέσσερα οχυρά από μπετόν. Χωρίς παράθυρα και με μοναδική είσοδο μια μικρή πόρτα από λαμα­ ρίνα, ενισχυμένη με πλάγιες μπάρες από ατσάλι. Αποθήκες; Η ερώτηση εκλαμβάνεται για αυτό που είναι: μια αθώα αφέλεια. Ή, ίσως, όπως ηχεί σ’ εκείνη τη περίσταση: ως πρόκληση. «Κα­ τά τη γνώμη σας μοιάζουν με αποθήκες; Όχι, δεν είναι. Είναι ανακριτικές αίθουσες». Χωρίς αέρα, χωρίς φως; «Αν παρατη­ ρήσετε προσεκτικά, στο ύψος της οροφής, θα αναγνωρίσετε τα φίλτρα του κλιματισμού. Και το φως, ε, αυτό είναι ηλεκτρικό. Πάντα». Έτσι ώστε ο φυλακισμένος να μη διακρίνει τη μέρα α­ πό τη νύχτα. Για να μην μπορεί να ξέρει αν παρέμεινε μπροστά στους ανακριτές του για μία, δύο, τρεις ή εννέα ώρες, όπως μπορεί να συμβεί. Έτσι ώστε τίποτε από όσα λένε ή φωνάζουν μέσα στα οχυρά να μπορεί να έχει έστω και μια απλή ηχώ στη μικρή απόσταση του τίποτα που τα χωρίζει από τις πτέρυγες. Έτσι ώστε να μην ξέρει κανείς ποιος μπαίνει και ποιος βγαίνει. Και πότε, και σε ποια κατάσταση, και πόσες φορές. Το τι συμβαίνει εκεί μέσα αφορά λίγους. Τις ομάδες Tiger, τίγρεις, όπως τις ονομάζουν. Αξιωματούχαυς της CIA και των μυστικών υπηρεσιών του στρατού, του FBI και του Υπουργείου Δικαιοσύνης, του Υπουργείου Εξωτερικών και του Γραφείου αλλοδαπών, που μπορείς να τους διακρίνεις, σε ένα πρωινό ό­ πως ετούτο, να κατεβαίνουν με γρήγορα βήματα από ένα SUV με σκούρα τζάμια, κρατώντας στα χέρια κοινούς χαρτοφύλα­ κες, σαν εκείνους που ένας οποιοσδήποτε γραφειοκράτης κρα40

τάει στα χέρια του μια οποιαδήποτε ημέρα εργασίας. Οι μέθο­ δοι «πρόσληψης πληροφοριών» -τριακόσιες την εβδομάδαείναι απόρρητες. Σήμερα, απομένει μονάχα ένα λεπτό ίχνος στις αναμνήσεις όποιου έτυχε να είναι αντικείμενο μιας τέτοιας μεταχείρισης. Ο Μουχάμαντ Ναΐμ Φαρούκ διηγείται: «Με ανέκριναν την ίδια μέρα που έφτασα στο Γκουαντάναμο. Έπει­ τα, για τρεις συνεχόμενους μήνες, τίποτα. Ξαφνικά, τον τέταρ­ το μήνα, αποφάσισαν ότι πρέπει να με ανακρίνουν ξανά. Άρχι­ σαν να με πηγαίνουν στην αίθουσα των ανακρίσεων κάθε τριά­ ντα μέρες, ή τουλάχιστον έτσι νομίζω, επειδή δεν είχαμε δα και ημερολόγια να συμβουλευτούμε. Κι εκεί έμενα επί ώρες. Δεν μπορώ να ξέρω πόσο. Οι ερωτήσεις ήταν πάντα οι ίδιες. Και δεν μπορούσαν παρά να είναι πάντα ίδιες και οι απαντήσεις μου. Στο τέλος κάθε ανάκρισης μου έλεγαν ότι θα ήταν η τε­ λευταία. Ό τι θα με απελευθέρωναν. Αυτό κράτησε ατέλειω­ τους μήνες. Και για ατέλειωτους μήνες, όταν επέστρεφα στο κλουβί, καταλάβαινα ότι εκείνη η υπόσχεση δεν θα τηρούταν... Ότι ήθελαν μονάχα να μου σπάσουν τα νεύρα».20 Ο Μοχάμεντ Ταχέρ, Αφγανός, όπως ο Φαρούκ, διατήρησε μονάχα μια ο­ πτική μνήμη από το οχυρό: «Με ανέκριναν για οχτώ, ίσως και δέκα συνεχείς μήνες. Όμως από τότε που επέστρεψα σπίτι μου, δεν καταφέρνω να θυμηθώ πια τίποτε από εκείνες τις μέ­ ρες εκεί μέσα...»21 Από την πτέρυγα «Ένα» μας χωρίζουν μόλις λίγα βήματα και ο ταγματάρχης Βαν Νάτα έχει μόνο μία, επίμονη, σύσταση να κάνει. Ή , καλύτερα, έναν τόσο απλό όσο και απόλυτο κα­ νόνα, που πρέπει να απομνημονεύσω και να μην παραβιάσω, διαφορετικά οι συνέπειες θα είναι η άμεση απομάκρυνση από το Στρατόπεδο και η κατάσχεση του οπτικοακουστικού υλι­ κού. «Δεν μπορείτε σε καμία περίπτωση να επικοινωνήσετε με τους κρατούμενους. Θα πρέπει να αποφύγετε να απαντήσετε στις ερωτήσεις τους, εάν βέβαια επιχειρήσουν να σας κάνουν. Αν αυτό συμβεί, τότε γυρίστε το κεφάλι σας αλλού. Ξέρετε, εί­ ναι πολύ πονηροί. Κατάλαβαν ότι κάθε τόσο έρχονται δημο­ σιογράφοι και προσπαθούν να στείλουν μηνύματα. Αν θέλετε 41

το πιστεύετε, ωστόσο πολλοί απ’ αυτούς μιλούν άριστα αγγλι­ κά. Και τώρα, παρακαλώ, περάστε. Καλώς ήρθατε...» Οι θαμμένοι ζωντανοί της πτέρυγας «Ένα» πρέπει να άκουσαν τον υπολοχαγό. Ή τουλάχιστον πρέπει να διαισθάνθηκαν μια παρουσία. Την προανήγγειλαν ήχοι διαφορετικοί από τη μονότονη ρουτίνα των περιπολιών. Ένας από τους απελπι­ σμένους στα κλουβιά, του οποίου μετά βίας μπορεί να μαντέ­ ψει κανείς το προφίλ, τραγουδάει κάτι σαν παράπονο που μοιά­ ζει με αστείο και επίκληση μαζί: «Ίιιινγκλις... Ίιιινγκλις... Ίιιινγκλις...» Και το αχνό παράπονο βρίσκει μιμητές κατά μήκος της σειράς των κλουβιών. Σε μια αλληλουχία που διακόπτουν σύντομα διαλείμματα: «Ίιιινγκλις... Ίιιινγκλις... Ίιιινγκλις...» Δύο φαντάσματα με πορτοκαλί φόρμα ορθώνονται από το λή­ θαργο που τα κολλάει στο βάθος του κελιού. Έχουν σκουρό­ χρωμα πρόσωπα και λεπτά χαρακτηριστικά. Ένα θολό χαμό­ γελο που αφήνει να φανούν κατάλευκα δόντια. Κολλάνε το πρόσωπο πάνω στο μεταλλικό δίχτυ, μέχρι να χαράξουν το μέ­ τωπό τους. Κουνάνε σπασμωδικά τις φάλαγγες των μικρών τους δακτύλων στις τρύπες του κυψελοειδούς πλέγματος του κλουβιού. Ένα είδος δύσκαμπτου «εκκρεμούς» του μέσου και του δείκτη που ίσως θέλει να είναι ένας χαιρετισμός ή, ίσως, να θέλουν μονάχα να δείξουν ότι είναι ζωντανοί. Ο υπολοχαγός Βαν Νάτα επιταχύνει το βήμα και με μια γρήγορη χειρονομία του καρπού δείχνει στις περιπόλους της πτέρυγας να κάνουν κάτι για να λήξει εκείνη η παράσταση. «Παρακαλώ... Παρα­ καλώ, ελάτε μπροστά. Σας υπενθυμίζω, καμιά επαφή με τους κρατούμενους». Ζυμωμένη με τη μυρωδιά των αντισηπτικών αναδύεται μια έντονη μπόχα που σε πνίγει. Από ιδρώτα και ούρα, που το σύ­ στημα εξαερισμού της κάθε πτέρυγας κατευθύνει προς τα πά­ νω, όπου ανεμιστήρες με μεγάλα πτερύγια την ξεφυσούν σε έ­ να δάσος από ατσάλινους αεραγωγούς οι οποίοι σκεπάζουν την οροφή της σαρκοφάγου. Ο Βαν Νάτα παίρνει όρκο ότι α­ πό εκείνες τις σωληνώσεις τρυπώνει η θαλασσινή αύρα που κά­ νει θαύματα. Ρουφάει βρόμα και ζέστη. Αφήνει ιώδιο και δρο­ 42

σιά. Θα μπορούσε να είναι και αλήθεια, αν, ακριβώς κάτω α­ πό έναν τεράστιο ανεμιστήρα, το πρόσωπο του υπολοχαγού δεν άρχιζε να στάζει ασταμάτητα ιδρώτα, ο οποίος του πότιζε τη στολή παραλλαγής. Αν μονάχα εδώ, στις πτέρυγες του Camp Delta, έλειπε εκείνο που κρατάει στη ζωή κάθε άλλο κλειστό χώρο στον Κόλπο: ο κλιματισμός. Ακόμα μια βαριά μπάρα. Ακόμα ένα θερμό κύμα. Το κλου­ βί της πτέρυγας «Ένα» στο οποίο καλούμαι να μπω έχει τσιμε­ ντένιο δάπεδο, πλάτος όχι περισσότερο από δύο βήματα και βάθος λιγότερο από τρία. Ένα και ογδόντα επί δύο και μισό, περίπου. Ανοιχτό και στις τέσσερις πλευρές του ώστε ο κρα­ τούμενος να μπορεί να επιτηρείται σε κάθε ανεπαίσθητη κίνη­ ση του σώματός του, σε κάθε χειρονομία που μπορεί να προδώσει κάποια πρόθεση ή κάποια επιθυμία, το κλουβί βρίσκε­ ται στο διάδρομο που διαιρεί το μπλοκ. Είναι το πρώτο μιας συστοιχίας από δώδεκα. Το κρεβάτι, ένα σιδερένιο δίχτυ πάνω στο οποίο επιπλέει ένα στρώμα από σφουγγάρι, καταλαμβάνει ολόκληρο το μήκος της αριστερής πλευράς, ακινητοποιημένο στη μέση του ύψους της με οξυγονοκόλληση. Πλατύ περίπου εβδομήντα εκατοστά, εμποδίζει οποιαδήποτε πλάγια κίνηση, κάθε βήμα. Είναι λοιπόν η μοναδική δυνατή γωνία, στην οποία είναι καταδικασμένοι να περνούν τον καιρό τους. Μέρα και νύ­ χτα. Ξαπλωμένοι, καθισμένοι, στα πλάγια. Χωρίς τη δυνατό­ τητα να αποτραβήξουν το βλέμμα τους από εκείνο που, πενή­ ντα εκατοστά από το προσκέφαλό τους, γεμίζει τον λίγο χώρο που απομένει. Μια τούρκικη λεκάνη (ανοξείδωτη) και ένας νι­ πτήρας (ανοξείδωτος), για τις ιεροτελεστικές νίψεις πριν από την προσευχή, από τον οποίο τρέχει μια κλωστή υφάλμυρου νερού. Ο κανονισμός απαγορεύει κάθε είδους παραβάν. Ακό­ μα και απλά κουρέλια δεμένα στα κάγκελα του κελιού για να προστατεύουν την ιδιωτικότητα των σωματικών αναγκών. Οι κολασμένοι με την πορτοκαλί φόρμα είναι αναγκασμένοι να κουλουριάζονται πάνω από την τούρκικη λεκάνη σε ένα κελί ανοιχτό στα βλέμματα όλων. Κι αν θέλουν να απομονωθούν ο­ πωσδήποτε, τότε μπορούν να χαμηλώσουν το κεφάλι και να 43

κλείσουν τα μάτια. Γιατί για να έχουν την αυταπάτη ότι δεν τους βλέπουν, δεν τους μένει παρά να κλείσουν τα μάτια τους. Πάνω στο μεταλλικό πλέγμα είναι γαντζωμένο ένα αντίτυ­ πο του Κορανίου. Στα πόδια του κρεβατιού είναι τοποθετημέ­ νο ένα χαλάκι για την προσευχή, όπου ένα βέλος από μαύρη μπογιά δείχνει τη Μέκκα και την απόσταση απ’ αυτήν: 12.793 χιλιόμετρα. Αυτός είναι ο ορίζοντας στον οποίο μπορούν να γονατίζουν πέντε φορές την ημέρα, όταν η επίκληση του μουε­ ζίνη, που φοράει στολή του αμερικανικού στρατού, μεταδίδε­ ται στις πτέρυγες από τα μεγάφωνα του Στρατοπέδου. Στην τελευταία ελεύθερη γωνιά του κλουβιού, τοποθετημέ­ να με ψυχρή τάξη, ένα ζευγάρι σαγιονάρες, δύο πετσέτες, δύο κουβέρτες, ένα μαξιλάρι, ένα παντελονάκι πορτοκαλί όπως η φόρμα, δύο λευκά μπλουζάκια, ένας σκούφος και λάδι για την προσευχή, ένα σαπουνάκι, μία βούρτσα δοντιών με κοντό και στρογγυλεμένο χερούλι, από άθραυστο υλικό, ώστε να μην περάσει από το μυαλό κανενός να τη μετατρέψει σε αιχμηρό ό­ πλο. Και ένα παιγνίδι. Ναι, ένα παιγνίδι για δύο. Ντάμα και σκάκι. Πώς θα μπορούσε ένας να παίξει μόνος του κάτι δια­ φορετικό από μια πασιέντσα, είναι μια ερώτηση που φαίνεται να σπάει για μια στιγμή την εσωστρέφεια του Βαν Νάτα. «Πράγματι... Πάντως σκάκι μπορεί κανείς να παίξει και μόνος του. Κι ύστερα υπάρχει πάντα ο γείτονας στο διπλανό κελί». Αν δεχτούμε ότι το βλέμμα μπορεί να φτάσει ως τη σκακιέρα μέσα από το κυψελωτό ατσάλινο πλέγμα. Αφού βέβαια για να παίξεις δεν μπορείς ν’ απλώσεις το μπράτσο σου, ούτε καν την παλάμη σου. Απομένει η μοναχική απόλαυση των βιβλίων. Γιατί στα βιβλία οι κολασμένοι έχουν ελεύθερη πρόσβαση. Τα ψαρεύουν με το βλέμμα μέσα από τα κλουβιά, δείχνοντας το ε­ ξώφυλλο, όταν ένα βαρύ καροτσάκι με δύο λαστιχένιες ρόδες διασχίζει τους διαδρόμους ανάμεσα στις πτέρυγες, επιδεικνύο­ ντας το συσσωρευμένο μέσα σ’ ένα κιβώτιο χάρτινο εμπόρευ­ μα. «Παραγγείλαμε καινούργια, αξίας 65.000 δολαρίων», με πληροφορεί ο Βαν Νάτα. «Η ζήτηση είναι απίστευτα μεγάλη, αν και δεν είναι εύκολο να βρει κανείς βιβλία στα αραβικά». 44

Τουλάχιστον εκείνα που εγκρίνει η στρατιωτική λογοκρισία. Παραμύθια, παλιές ιστορίες με φανταστικούς έρωτες, ηρωικές καθάρσεις μέσω της πίστης. Το κλουβί βλέπει προς τη θάλασσα. Όταν κάθεσαι στο κρε­ βάτι θα έπρεπε να βλέπεις τα κύματα του ωκεανού να σπάνε, όχι περισσότερο από τετρακόσια μέτρα μακριά, στην ολόλευ­ κη παραλία του Radio Range. Θα έπρεπε. Γιατί η θάλασσα ό­ χι μόνο δεν ακούγεται, μα ούτε πσυ φαίνεται. Η λωρίδα από πράσινο νάιλον καλύπτει τα πάντα. Θάλασσα, παραλία και ου­ ρανό. Είναι τιμωρία στην τιμωρία, που κλείνει κάθε φυγή στη σκέψη, στο μοναδικό όνειρο ενός άλλου δυνατού κόσμου. Ο Βαν Νάτα τώρα φαίνεται ενοχλημένος και ξαφνικά ανυπόμο­ νος να λάβει σοβαρά υπόψη τσυ τις διεθνείς συνθήκες: «Δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση για τιμωρία. Πιστέψτε με. Είναι μονάχα ένας τρόπος για την προστασία των φυλακισμένων». Και έπειτα από τι; «Από την περιέργεια. Γιατί από τη θάλασ­ σα θα μπορούσαν να πλησιάσουν πλεούμενα χωρίς άδεια. Κά­ ποιοι θα μπορούσαν να τραβήξουν φωτογραφίες με τηλεφακό. Το ξέρετε και εσείς ότι οι αιχμάλωτοι πολέμου δεν πρέπει να ε­ κτίθενται στο αρρωστημένο βλέμμα του κάθε περίεργου». Κάθε βδομάδα, βγαίνουν από το κλουβί για ενενήντα λε­ πτά μόνον. Μοιρασμένα σε δόσεις των τριάντα λεπτών, κάθε δύο ημέρες. Είναι το ελάχιστο δυνατό για να αποτρέψουν την αγκύλωση των άκρων και την πτώση του μυϊκού τόνου και να μη μετατρέψσυν την απομόνωση σε ισόβια καταδίκη σε μυϊκή ατροφία. Οι κολασμένοι με την πορτοκαλί φόρμα απολαμβά­ νουν αυτά τα λεπτά την ίδια κατάσταση μοναξιάς που τους βα­ σανίζει και στα κελιά. Και για να φτάσουν ως το χώρο όπου θα μπορέσουν να κάνουν δυο βήματα, πρέπει να φορέσουν το «three pieces», ένα χαλινάρι για ανθρώπους. Είναι μια δερμά­ τινη ζώνη, που σφίγγει στη μέση με γερούς κρίκους οι οποίοι συνδέονται με δύο μέτρα αλυσίδας και κρατούν μαζί αστράγα­ λους και καρπούς. Πσυ εμποδίζουν όχι μόνον το τρέξιμο, αλλά και τον γρήγορο βηματισμό και οποιαδήποτε αιφνίδια κίνηση ή κάμψη του κορμού. Φοράνε το «three pieces» για να πάρουν έ­ 45

να βραβείο: τα τριάντα λεπτά προαυλισμοΰ, τη μεταφορά σε θάλαμο του νοσοκομείου. Ή για να προετοιμαστούν για μια τι­ μωρία: τον εγκλεισμό σε κελί απομόνωσης, την ανάκριση στα οχυρά με τις ίδιες πάντα ερωτήσεις. Ο αέρας είναι μια κατάκτηση για τα πόδια, όχι για το κε­ φάλι. Γιατί περνούν από το ένα κελί στο άλλο. Έξι φορές με­ γαλύτερο από το κελί, μα ακριβώς το ίδιο. Τσιμέντο στο έδα­ φος. Κυψελωτό ατσάλινο πλέγμα ολόγυρα. Εντελώς γυμνό, αν εξαιρέσεις μια ξεφούσκωτη μπάλα που μπορούν να κλοτσούν όσο θέλουν, δύσκολα θα ανασηκωθεί, μοιάζει από μολύβι («Στο soccer είναι ιδιαίτερα καλοί», σχολιάζει ο Βαν Νάτα). Ε­ πομένως, δεν απομένει παρά το περπάτημα, ή το τρέξιμο αν τα καταφέρουν. Κλεισμένοι μέσα, μόνοι, όπως τις μέρες που τους απομένουν να ζήσουν. Με μια μοναδική ανακούφιση: μπορούν να βλέπουν τον ουρανό και να ετοιμάζονται για το νερό. Ναι, γιατί τριάντα λεπτά προαυλισμού σημαίνουν και δέκα λεπτά νερό. Το νερό ενός ντους. Δύο ντουζιέρες κάθε είκοσι τέσσερα κελιά. Βρίσκονται στο τέλος κάθε πτέρυγας, στην εί­ σοδο των κελιών περιπάτου. Κι αυτές σε κοινή θέα, σε ένα προ­ θάλαμο, όπου εντοιχίστηκαν δύο νιπτήρες και δύο κομμάτια καθρέφτη. Για όποιον έχει όρεξη να παρατηρεί το πρόσωπό του τρεις φορές την εβδομάδα και να μην αναγνωρίζει τον εαυτό του. Ή για τους λίγους που αποφασίζουν να ξυριστούν με μια πολύπλοκη πλαστική ξυριστική μηχανή με ενσωματωμένο ένα στρογγυλεμένο ξυράφι που είναι αδύνατον να βγει. Ο αέρας και το νερό τροφοδοτούν τη ζωή. Εδώ αποτελούν ένα βραβείο για όσους πειθαρχούν. Ο άξονας γύρω από τον ο­ ποίο κινείται ένα αρθρωτό σύστημα από παροχές και στερή­ σεις, αυτό μάλιστα, προϊόν ενός διδακτορικού στην επιστήμη του εγκλεισμού. Ή, πιο απλά, συγγενής του συστήματος bonus-malus που κυβερνά τις ασφάλειες αυτοκινήτων στα μέρη μας. Είναι το «σύστημα» για το οποίο κοκορεύεται ο υπολοχαγός Βαν Νάτα και εξηγεί το μηχανισμό του με δασκαλίστικο τρόπο, που δεν είναι καθόλου διαφορετικός από το πώς ανα­ κοινώνεται στο φάντασμα με την πορτοκαλί φόρμα την ημέρα Φ

που πατάει το πόδι του στην πτέρυγα. «Υπάρχουν τέσσερα εί­ δη κράτησης. Στο πρώτο απολαμβάνουν το μέγιστο των πλεο­ νεκτημάτων. Μπορούν να προαυλίζονται τρεις φορές την εβδο­ μάδα για τριάντα λεπτά. Που γίνονται σαράντα με το ντους και το ξύρισμα. Στο δεύτερο τα λεπτά μειώνονται κατά δέκα σε κάθε προαυλισμό. Στο τρίτο μειώνονται στα πέντε. Στο τέταρ­ το χάνουν το δικαίωμα σε έναν από τους τρεις εβδομαδιαίους περιπάτους, συνεπώς και σε ένα από τα τρία ντους ενώ ο χρό­ νος του προαυλισμού μειώνεται όπως στο επίπεδο τρία». Ε­ ντάξει, είναι ξεκάθαρο. Όμως ιδού το «bonus malus». «Κάθε καινούργιος κρατούμενος που μπαίνει στην πτέρυγα τοποθε­ τείται στο επίπεδο “τρία”. Αν για τριάντα συνεχείς ημέρες δεν διαπράξει παραβάσεις, κατεβαίνει ένα επίπεδο. Ας πούμε λοι­ πόν, στο “δύο”, και από εδώ, μέσα σε ένα μήνα, αν επιδείξει καλή διαγωγή, στο επίπεδο “ένα”. Αν όμως, στη διάρκεια της παραμονής του στο επίπεδο “δύο”, παραβιάσει έστω και έναν κανόνα, ανεβαίνει δύο σκαλιά και βουλιάζει στο “τέσσερα”, αν δεν κριθεί απαραίτητο να τον τιμωρήσουμε σε ένα κελί απο­ μόνωσης της Indian Block, της ινδικής πτέρυγας, όπως την ο­ νομάζουν». Πανομοιότυπο με τα στάνταρ κλουβιά όσον αφο­ ρά το χώρο που προορίζεται για το σώμα, το κελί σχεδιάστηκε για να πνίξει κάθε ίχνος βούλησης και να λυγίσει οποιοδήποτε υπόλειμμα αντίστασης του νευρικού συστήματος. Δεν έχει κυψελωτό πλέγμα, συνεπώς δεν έχει φως την ημέρα και σκοτάδι τη νύχτα. Τοίχοι όλο ατσάλι, λείοι και ψυχροί σαν τραπέζι νε­ κροτομείου. Ένα φέρετρο για ζωντανούς φωτισμένο με τεχνη­ τό φως είκοσι τέσσερις ώρες την ημέρα. «Για να μην καταλή­ ξουν εκεί, για να απολαμβάνουν πλήρως τις παροχές του Στρα­ τοπέδου, αρκεί να τηρούν τους κανόνες. Απλοί, αν αποφασί­ σουν να τους τηρήσουν. Να μην αρνούνται το φαγητό. Να μην ουρλιάζουν. Να μη βρίζουν τους δεσμοφύλακες. Να μη δοκι­ μάζουν να τους επιτεθούν, ούτε να δείχνουν την πρόθεση να το κάνουν. Να μην τους ρίχνουν νερό ή σωματικές απεκκρίσεις: ούρα, κόπρανα, σάλια». Η τήρηση των κανόνων στην πτέρυγα, ίσως να ήταν πιο εύ47

κολη αν οι σκιές στα κλουβιά και οι άντρες με στολή παραλ­ λαγής που τις επιτηρούν είχαν ένα όνομα. Ίσως αν χαιρετιό­ νταν το πρωί, ίσως επίσης αν αντάλλαζαν κοινοτοπίες που να καθιστούσαν λιγότερο ηλίθια την έκτιση της ποινής. Όμως δεν είναι έτσι. Γιατί η ομιλία -ενστικτώδης εκδήλωση ανθρωπιάςδεν είναι τρέχον νόμισμα, αλλά σπάνιο είδος του οποίου επι­ τρέπεται περιορισμένη χρήση. Στους δεσμοφύλακες για να δώ­ σουν μια εντολή. Στους έγκλειστους για να αποδείξουν ότι το κατάλαβαν. Οι φυλακισμένοι δεν έχουν όνομα. Είναι ένα νούμερο. Εκεί­ νο πσυ αντιστοιχεί στο κελί τους. Και δεν έχουν όνομα ούτε οι δεσμοφύλακες, γιατί η ρουτίνα της ασφάλειας του στρατοπέδου τους επιβάλλει να κρύβουν, με μία αυτοκόλλητη ταινία πάνω στη στολή παραλλαγής ή στον μπερέ, την υφασμάτινη ταινία που, ό­ πως σε όλους τους στρατούς του κόσμου, αντιστοιχεί ένα επώ­ νυμο σε ένα πρόσωπο. Σε μια βαβέλ σαράντα δύο γλωσσών και δεκαεφτά διαλέκτων, οι φωνές στις πτέρυγες καθίστανται τότε θραύσματα ενός αποσπασματικού διαλόγου, γρυλίσματα μετα­ ξύ αγνώστων, που αν και καταδικασμένοι να μη γνωριστούν πο­ τέ, μοιράζονται και το χρόνο τους και τους φόβους τους. «Τέσ­ σερα! Τι κάνεις εκεί;» «Δεκάξι! Γιατί φωνάζεις;» «Τριάντα ένα! Δεν ξέρεις ότι πρέπει να τρως ό,τι σου δίνουν;» Οι φυλακισμένοι ξαναποκτούν ένα όνομα μακριά από τον Κόλπο, στις χώρες όπου γεννήθηκαν (σαράντα δύο), ή όπου οι ζωές τους είχαν ριζώσει και βλαστήσει για κάποιο χρονικό διάστημα. Χώρες στις κυβερνήσεις των οποίων κοινοποιήθηκε περιπετειωδώς η σύλληψή τους και ο τόπος κράτησής τους. Η Ιταλία έχει οχτώ κολασμένους. Αν και δεν γεννήθηκαν στην Ιταλία και δεν έχουν ιταλικό διαβατήριο. Ονομάζονται Γιαζίντ Ρέντα, Άνπελ Κίμι, Ριάντ Μοχάμαντ Νάσρι, Λότφι Λάγκα, Άντελ Μαμπρούκ, Σερίφ Μοσάντ, Μοχάμεντ Μπεν Σάλα Σάσι, Μοχάμεντ Άουζαρ. Όλοι γεννημένοι στο Μάγκρεμπ. Τριά­ ντα εννιά χρόνων ο πιο ηλικιωμένος, είκοσι τεσσάρων ο νεότε­ ρος. Μια ταινία βιογραφιών που επικαλύπτονται σαν χαλκο­ μανίες τις οποίες κανένας δεν αναζητεί. Ούτε οι χώρες όπου 48

γεννήθηκαν, ούτε η χώρα όπου έζησαν. Σερβιτόροι, ανειδίκευ­ τοι εργάτες, βιοπαλαιστές, που μεγάλωσαν στην Μπολόνια, στο Τορίνο, στο Μιλάνο, στο Κόμο, με το όνειρο της απελευθέ­ ρωσης μέσω ενός ιερού πολέμου που ωστόσο τους έστειλε να χαθούν σε ένα αφγανικό πεδίο μάχης.22 Στο Camp Delta δεν νυχτώνει ποτέ. Ο ηλιοφώτιστος ουρα­ νός εναλλάσσεται με τον ηλεκτροφωτισμένο, που ανατέλλει μό­ λις ο πρώτος δύσει. Στα κλουβιά οι κολασμένοι δεν αποχωρί­ ζονται ποτέ τη σκιά τους. Κοντή και ακαθόριστη, όταν η πυ­ ρακτωμένη σφαίρα που πέφτει πάνω στην παραλία του Radio Range βάλλει ανελέητα στην οροφή της σαρκοφάγου και ανά­ βει τα μαγκάλια από άμμο που χωρίζουν τις πτέρυγες. Μακριά και σκούρα, όταν το τεχνητό φως της νυχτερινής επιτήρησης χρωματίζει με ένα ψυχεδελικό μπλε τα κλουβιά και το εσωτε­ ρικό τους. Ο Σάγιεντ Αμπασίν παρέμεινε έγκλειστος στο Camp Delta επί ένα χρόνο. Διηγείται: «Από τότε που επέστρεψα από το Γκουαντάναμο δεν βλέπω πια όπως πριν. Αιτία το εκτυφλω­ τικό φως του ήλιου τη μέρα και των φωτοβολτάίκών προβολέων τη νύχτα. Για να κοιμηθώ, δοκίμαζα να σκεπάσω το πρόσωπό μου με μια κουβέρτα, όμως οι δεσμοφύλακες δεν με άφηναν. Έζησα σε ένα ζωολογικό κήπο όπου όλα ήταν απαγορευμένα. Ακόμα και να κάνω γυμναστική στο κελί μου. Δοκίμασα μια φορά και με τιμώρησαν με πέντε μέρες απομόνωση στο κλου­ βί με τους κλειστούς τοίχους...»23 Ο υπολοχαγός Βαν Νάτα γνωρίζει καλά τι λέει η Τρίτη Συνθήκη της Γενεύης και ποιοι είναι οι κανόνες της. Γιατί, για να μην τους εφαρμόζεις, πρέπει να τους ξέρεις. Η απομόνωση αιχμάλωτου πολέμου επιτρέπεται μόνον αν καταστεί αναγκαίο για την προστασία της υγείας του και τη σωματική του ακε­ ραιότητα· στον αιχμάλωτο πολέμου επιτρέπεται να κρατήσει τα προσωπικά του αντικείμενα, να καπνίζει και να μαγειρεύει το γεύμα του εάν και όπου είναι δυνατόν οι κρατούμενοι πρέ­ πει να ενθαρρύνονται στη μελέτη, την άθληση, σε δραστηριό­ τητες κοινωνικοποίησης και σε κάθε περίπτωση απαγορεύεται η ανάκριση. «Ναι, γνωρίζω την Τρίτη Συνθήκη της Γενεύης», 49 4 - Γκουαντάναμο

παραδέχεται ο Βαν Νάτα, όμως δεν με απασχολεί. Η δική μου δουλειά δεν είναι να ανακατεύομαι με την πολιτική, αλλά να κάνω να λειτουργεί αυτό το μέρος όπως αποφασίστηκε ότι πρέπει να λειτουργεί Αν αλλάξουν οι εντολές, θα αλλάξουν και οι κανόνες. Πάντως, όπως είδατε, κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν. Και τα στάνταρ του διεθνούς δικαίου τηρούνται. Μετά απ’ αυτά, αν με ρωτήσετε αν εδώ υπάρχει κάποιο πρόβλημα, τότε δεν θα δυσκολευτώ να σας πω. Ναι, υπάρχει ένα πρόβλη­ μα και λέγεται αβεβαιότητα για το μέλλον. Οι κρατούμενοι δεν ξέρουν αν και πότε θα βγουν από εδώ. Δεν είναι λίγο. Ίσως είναι τα πάντα. Ο Τεντ Κόνοβερ εργά­ στηκε για ένα περίπου χρόνο στη φυλακή του Σινγκ Σινγκ της Νέας Υόρκης. Τον Ιούνιο του 2003, η New York Times τον έ­ στειλε στο Camp Delta έτσι ώστε ένας Αμερικανός που γνωρί­ ζει την πρακτική του εγκλεισμού μιας φυλακής για Αμερικα­ νούς να μπορέσει να εξηγήσει μέχρι πού ωθεί η επιθυμία τιμω­ ρίας μια χώρα που σημαδεύτηκε από την αιματοβαμμένη Τρί­ τη των Δίδυμων Πύργων. Έγραψε: «Στο Σινγκ Σινγκ, στη φυ­ λακή όπου εργάστηκα, πρόσεξα ότι οι κρατούμενοι περνούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους μετρώντας και ξαναμετρώντας τη διάρκεια της ποινής τους, το χρόνο που τους χωρίζει από την πρώτη υπό όρους ελευθερία (“στο λόγο της τιμής τους”), τι πρέπει να κάνουν και τι να μην κάνουν για να λιγοστέψουν το χρόνο παραμονής τους στη φυλακή. Κάθε μέρα που περνάει αντιπροσωπεύει ένα ελάχιστο αλλά πολύτιμο κλάσμα του ό­ λου, ένα βήμα προς το στόχο. Το να ξέρεις πόσο μακρύ είναι το τούνελ σε βοηθάει να υπομείνεις το σκοτάδι, το χρόνο, τη βρο­ μιά. Όλα αυτά στο Γκουαντάναμο δεν συμβαίνουν. Οι φυλα­ κισμένοι δεν ξέρουν αν και πότε θα απελευθερωθούν, δεν υ­ πάρχουν δίκες και δικαστήρια στα οποία να ελπίσουν. Επισή­ μους, όμως, βρίσκονται στο Camp Delta για να ανακριθούν, δε­ δομένων των συνθηκών κάτω από τις οποίες ζουν, και για να τιμωρηθούν».24

50

[4 ]

READY TO EAT

Στα κλουβιά παχαίνεις. Αυτό το γεγονός προκύπτει από μια στατιστική ενημερωμένη με σχολαστική επιμέλεια στα αρχεία του στρατοπέδου. Δεκατρείς λίβρες κατά μέσο όρο για κάθε φυλακισμένο, περίπου έξι κιλά. Γι’ αυτό το λίπος κοκορεύονται στους παρατηρητές τσυ Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, ως «σύ­ μπτωμα υγείας», απελευθέρωσης από τη μιζέρια. Διαγράφο­ ντας από τον αριθμό των πιθανών αιτιών -ο κανονισμός επι­ βάλλει στους κολασμένους να σιτίζονται υποχρεωτικά τρεις φορές την ημέρα- την ύπαρξη καταθλιπτικών φαινομένων, τη διατάραξη της διαιτολογικής ισορροπίας σωμάτων καταδικα­ σμένων στην ακινησία του σιδερένιου κρεβατιού του κελιού τους, αυτές οι θερμιδικές αναπροσαρμογές ίσως να ήταν κα­ τάλληλες μόνο για στομάχια συνηθισμένα σε πλουσιοπάροχα και πολυποίκιλα εδέσματα ενός άλλου ημισφαιρίου. Ο αξιωματικός που εργάζεται για την ισορροπία της δια­ τροφικής καμπύλης του εγκλεισμού είναι ένας έφεδρος λοχα­ γός. Ονομάζεται Τζιμ Κλουκ και είναι ένας δραστήριος πενη­ ντάρης, με στρογγυλωπό πρόσωπο και προχωρημένη φαλάκρα, και φοράει ένα ζευγάρι γυαλιά Ρέι-Μπαν, οβάλ, με φιμέ φακούς που κρύβουν τις έντονες σακούλες κάτω από τα μάτια. Προτού βρεθεί ξανά με τη στολή του στρατού, χόρταινε άλλα στόματα. Χίλιους τριακόσιους φοιτητές του Michigan University. Κολεγιόπαιδες που τρελαίνονται για τηγανητά, κόκκινο κρέας και χοτ ντογκ πνιγμένα στο κέτσαπ, και διώροφες φέτες τσιζ-κέικ. Ο Κλουκ αεικίνητος γύρω από μια τεράστια κουζίνα με δώ­ 51

δεκα μάτια, περιτριγυρισμένος από μια ορχήστρα κομπάρσων με σκούφο μάγειρα και μπότες ψαρά. Φιλιππινέζοι, Τζαμαϊ­ κανοί, Κουβανοί. Ίδιες φάτσες με τους μαστόρους που στή­ νουν προκατασκευασμένα κτήρια στην είσοδο του στρατοπέ­ δου. Ίδια αμοιβή, διαφορετικός εργοδότης, η Pentad Corp., άλλος εργολήπτης στον οποίο χαμογέλασε ο Πόλεμος ενα­ ντίον της Τρομοκρατίας. Η διαχείριση του στρατοπέδου τους απομόνωσε ανατολικά της Sally, όχι μακριά από τις πτέρυγες αλλά ούτε και πολύ κοντά, κάτω από μια τεράστια οβάλ θερμομονωτική τέντα, χρώματος ανθρακί. Ο χώρος θυμίζει κά­ πως τσίρκο. Στο έδαφος πριονίδια, ποτισμένα με άφθονο νερό, σκεπάζουν μυρωδιές και βρομιά. Στο κέντρο, μέσα σε ένα επί­ χρισμα ιδρώτα και λιγδιασμένων ατμών, η παράσταση της προετοιμασίας του φαγητού, μέσα στο θόρυβο από τις χύτρες και τα ταψιά. Ολόγυρα, στήλες από τελάρα φελιζόλ γεμάτα κατεψυγμένα έτοιμα φαγητά, που προμηθεύονται κάθε δύο ε­ βδομάδες, με εμφανή την προέλευση και την παραγωγή. «Jack­ sonville, Florida, by Sysco Food Service», εργολήπτης του Πο­ λεμικού Ναυτικού των Ηνωμένων Πολιτειών με 11,7 εκατομ­ μύρια δολάρια για μια τετραετία. Αντιθέτως, τα φρούτα έρχο­ νται φρέσκα. Κάθε Τρίτη, από το Νόρφολκ. «Μονάχα το ψωμί φτιάχνουμε εδώ», χαμογελάει με κάποια αυταρέσκεια ο Κλουκ, «και δεν είναι καθόλου απλό...» Άσπρο ψωμί φόρμας, μπα­ γκέτα αλά γαλλικά και μπέγκελ. Σήμερα για το γεύμα (στις 11.30) θα φτάσουν στα κλουβιά δίσκοι με αυγά με κάρι, αρακά, ρύζι. Σε κουτιά αλουμινίου που πρέπει να τα αδειάσουν σε είκοσι πέντε λεπτά (ο κανονισμός δεν επιτρέπει παραπάνω) με το spork (έτσι το λένε), ένα πε­ ρίεργο πλαστικό σύνεργο, διασταύρωση μεταξύ κουταλιού (spoon) και πιρουνιού (fork), το μοναδικό εργαλείο που επι­ τρέπεται γιατί είναι ακίνδυνο για τους ίδιους και για τους άλ­ λους. Το δείπνο (στις 8.00) θα είναι διαφορετικό από το γεύμα και το ίδιο θα συμβεί με το γεύμα και το δείπνο της επόμενης μέρας. Μόνον το πρωινό (στις 6.30) δεν αλλάζει ποτέ. Ωστόσο, στη διατροφή των κρατούμενων δεν αφέθηκαν 52

περιθώρια για αυτοσχεδιασμό και πολύ περισσότερο για πα­ ραγγελίες. Ένας καταλαδωμένος τόμος, πάνω σε έναν πάγκο σε μια γωνιά της κουζίνας, εξηγεί στον Κλουκ και στο τσούρ­ μο του τι και πότε θα χορηγηθεί στους κολασμένους. Από εδώ και μπρος. Με μια μονότονη εναλλαγή που αν μη τι άλλο βοη­ θάει να μετράνε το χρόνο που περνάει. Γιατί όταν θα ξαναβά­ λουν στο στόμα τους κοτόπουλο που έχουν ξαναφάει, αυτό θα σημαίνει ότι πέρασαν εφτά ημέρες. «Ρίξτε μια ματιά στο βι­ βλίο. Θα δείτε τι ποικιλία...» Φιλέτα ψαριού, στιφάδο ψαριού, ψαρόσουπα, κοτόπουλο, αρνί, αυγά, ρύζι, πατάτες, φασόλια, ρεβίθια, αρακάς, μοσχάρι. Α, μάλιστα, το μοσχάρι. «Κόκκινο κρέας; Το φροντίσαμε. Και με το παραπάνω. Φτάνει σφαγμέ­ νο από το Τζάκσονβιλ σύμφωνα με τον ισλαμικό τρόπο. Και χωρίς κόκκαλα». Η αρχή ότι και η διατροφή πρέπει να τηρεί μια μονότονη ρουτίνα γεύσεων και μια μηχανική επανάληψη μέσα στο χρό­ νο δεν είναι μονάχα αποκύημα της αυτονόητης λογικής μιας ο­ ποιοσδήποτε τραπεζαρίας, εταιρείας, πανεπιστημίου ή φυλα­ κής. Πρόκειται για κάτι παραπάνω. Η απόδραση από μια επι­ βεβλημένη συνήθεια μπορεί να αποβεί ένα όνειρο, μια αβά­ σταχτη επιθυμία. Να μπορείς να πολτοποιήσεις κάτω από τον ουρανίσκο σου μπουκιές και γεύσεις τις οποίες φαντάστηκες με εμμονή σε ένα κλουβί για έξι, οχτώ, δώδεκα μήνες, θα μπο­ ρούσε κάλλιστα να αποτελέσει επιβράβευση. Και όπως κάθε ε­ πιβράβευση αξίζει κάποιο αντάλλαγμα. Ο Κλουκ το εξηγεί σαν να είναι το πιο προφανές πράγμα στον κόσμο, γιατί κατά βάθος είναι ένα ενστικτώδες ψυχολογικό όπλο στα χέρια εκεί­ νων που κυβερνούν τον εγκλεισμό. Και το διασκεδάζει, δεί­ χνοντας τα τσιμεντένια οχυρά των ανακρίσεων. «Έχω δει με­ ρικές φορές να βγαίνουν τρέχοντας άντρες που δουλεύουν εκεί μέσα και να επιστρέφουν στον φυλακισμένο με ένα ωραίο combo ή ένα πλούσιο happy meal αγορασμένο στο Μακντόναλντ του Λίγουερντ. Δεν το είδατε; Δεν είναι μακριά από το μόλο. Το μοναδικό Μακντόναλντ σε κομμουνιστικό έδαφος. Ένα ωραίο διπλό cheese-burger, πατάτες τηγανητές, φρουτο­ 53

χυμό... Θα μπορούσαν να είναι μια πρόκληση για να δώσουν καμιά πληροφορία και να γεμίσουν το στομάχι τους με κάτι διαφορετικό. Δεν συμφωνείτε; Και μάλιστα όταν δεν σε βλέπει κανένας από τα κλουβιά». Ο Κλουκ το ξέρει, γιατί τυχαίνει να πρέπει να ετοιμάσει στα γρήγορα και κάποια «παραγγελία-επιβράβευση». Ακόμα και «μια ωραία φέτα “μπακλαβά”», ένα γλυκό που στάζει μέλι, κανέλα και αμύγδαλα. Ο Κλουκ είναι ε­ νημερωμένος γιατί ξέρει τι φαγητά βάζουν στους δίσκους που προορίζονται για το Camp 4, την πτέρυγα ελάχιστης ασφάλειας, όπου οι φόρμες αλλάζουν χρώμα (από πορτοκαλί σε λευκές) όπως και η μοίρα των κολασμένων που αποφάσισαν να «μιλή­ σουν». Όπου το «προνόμιο» έχει την υφή γεύσεων απαγορευ­ μένων στους άλλους. Γι’ αυτούς υπάρχουν κομμάτια yellow cheese, ένα τυρί που τουλάχιστον έχει την υφή του τυριού, αν δεν έχει τη γεύση. Και ακόμα: χουρμάδες, σύκα, τάρτες με φρούτα, μέλι για το τσάι ή ατομικά cream cheese, φιστικοβούτυρο για να α­ πλώσουν στο άσπρο ψωμί, δημητριακά. Στις «παραλλαγές» του σεφ Κλουκ βρίσκεται το όριο ανάμε­ σα στο βραβείο και στην τιμωρία, όμως για να διατρέξσυμε ως το βάθος τη διαβάθμιση των γεύσεων στην κουζίνα-τσίρκο λεί­ πει ένα σκαλοπάτι, το οποίο, με μια θεατρική κίνηση, αποφασί­ ζει να αποκαλύψει προτού μας αποχαιρετήσει. Πρέπει να φτάσουμε σε ένα σιλό από λαμαρίνα και είοοδο ασφαλισμένη με α­ λυσίδες. Γιατί εδώ, στο σκοτάδι, φυλάσσεται το μυστικό. «Είναι τα “εμ-αρ-ί” μας, MRE, για τις έκτακτες ανάγκες στην περίοδο του Ραμαζανιού. Γιατί ακόμα και στη διάρκεια της νηστείας και της προσευχής οι κρατούμενοι δεν μπορούν να αρνηθούν το φα­ γητό... Εμείς αποφεύγουμε να μαγειρέψουμε και εκείνοι τρώνε αυτό εδώ: MRE». Εμ-αρ-L. MRE... Τι διάολο είναι τα MRE; Το πάθος των στρατιωτικών για ακρωνύμια πρέπει να λυθεί. Μ, meal, R, ready, Ε, to eat. Αφυδατωμένα φαγητά έτοιμα για κα­ τανάλωση, να τι διάολο είναι τα εμ-αρ-ί, MRE. Περίεργες θερμι­ δικές βόμβες μέσα σε απωθητικές πλαστικοποιημένες καφέ σα­ κούλες που τώρα ο σεφ Κλουκ άρχισε να κατεβάζει από τις στοίβες χαρτοκιβωτίων που είναι σωριασμένα στο σιλό. 54

Βγάζει τρία τον αριθμό, όσα και οι δυνατοί συνδυασμοί του μενού. «Μπουρίτο», «Τορτελίνι αλ φορμάτζο», «Πάστα ιν Αλφρέντο’ς σος». Κάθε φάκελος, ένα πλήρες αφυδατωμένο γεύ­ μα σε έξι συγγιες, 227 γραμμάρια. Υπάρχει μια πονηρή εξωτική αναφορά από την ιταλική γαστρονομία στην επιλογή των ονο­ μάτων με τα οποία βάφτισαν τα απίθανα μείγματα που τώρα ο Κλουκ μας καλεί να εξετάσουμε. Και αν είναι δυνατόν να δο­ κιμάσουμε. «Εσείς που είσθε Ιταλός, σίγουρα θα ξέρετε την “Πάστα ιν Αλφρέντο’ς σος”...» Το γεγονός ότι κάποιος κύριος (μάγειρας; ταβερνιάρης; ποιος;) ονόματι Αλφρέντο άφησε ένα ίχνος με τη sauce του, τη σάλτσα του, στην ιταλική κουζίνα, οι περισσότεροι το αγνοούν. Ωστόσο σε μια γωνιά του κέντρου της Ρώμης ένας Αλφρέντο που εγκωμιάζουν αμερικανικές ιστοσελίδες για τις φετουτσίνες με διπλό βούτυρο υπάρχει και παραϋπάρχει. Να είναι λοι­ πόν το δικό του όνομα που έκλεψαν από την παραδοσιακή κουζίνα για να το βασανίσουν στα MRE; Σε κάθε περίπτωση, τι διάολο περιέχεται σ’ εκείνο το πράγμα; Τα nutrition facts, τα υλικά, τυπωμένα στην πίσω πλευρά της σακούλας δεν φείδο­ νται λεπτομερειών. «Νερό, προμαγειρεμένα καρότα, αρακάς, αραβοσίτι, κρέμα γάλακτος, κρεμμύδια, πρωτεΐνες σόγιας, υ­ γρή μαργαρίνη, υδρογονωμένο σπορέλαιο, λεκιθίνη σόγιας, νάτριο, ασβέστιο, τεχνητά αρώματα, βήτα καροτένιο, παστε­ ριωμένο γάλα, ένζυμα, θειικό νάτριο, κιτρικό νάτριο, κόμμι, αρωματοποιητής μουστάρδας, μπαχαρικά...» Αυτός ο βλωμός από αφυδατωμένες ουσίες συσκευασμέ­ νος από τη Womick Company του Σινσινάτι, στο Οχάιο, μπο­ ρεί να λήξει μετά από έξι ή δέκα χρόνια. Θα εξαρτηθεί από τον έλεγχο που θα γίνει έπειτα από τριάντα έξι μήνες για να δια­ πιστωθεί κατά πόσον η θερμότητα στο σιλό τα έφερε στο κα­ τώφλι της μη βρωσιμότητας. Και οι θερμίδες; «Τρεις χιλιάδες», τονίζει ένας λοχίας που μέχρι τώρα παρακολουθούσε χωρίς α­ νάσα την επίδειξη του Κλουκ και τώρα έρχεται δίπλα του. Εί­ ναι ένας μαύρος από τη Νέα Υόρκη που μετράει τις μέρες που τον χωρίζουν από το γάμο του και συνεπώς από το αντίο, «για 55

πάντα», από τον Κόλπο. Έχει πτυχίο φαρμακευτικής. Υπηρέ­ τησε στη Βοσνία και -λέει- «κάθε φορά που μου έρχεται στο νου εκείνη η χώρα μου ’ρχεται και η απαίσια γεύση από εκεί­ νες τις σακούλες. Θα άνοιξα εκατοντάδες. Όταν γύρισα σπίτι δεν έτρωγα τορτελίνια επί μήνες. Και ακόμα και τώρα είναι καλύτερα να μη σκέφτομαι τα μπουρίτο. Όταν τρως MRE, εί­ ναι σαν να βάζεις στο στόμα σου ένα σφουγγάρι. Σου αφήνει μια ισχυρή επίγευση και το στομάχι σου φουσκώνει αμέσως». Είναι δυνατόν, αν η ζέστη του Κόλπου το επιτρέψει, η Πά­ στα ιν Αλφρέντο’ς σος να επιζήσει του Γκουαντάναμο και σε δέκα χρόνια να περάσει στα χαρακώματα κάποιου άλλου με­ τώπου τσυ πολέμου. Όμως είναι βέβαιο, αν ο λοχίας από τη Νέα Υόρκη έχει δίκιο, κάποιοι άντρες θα έχουν στον ουρανί­ σκο τους για πάντα την επίγευση με την ανεξίτηλη γεύση του εγκλεισμού και θα συνεχίσσυν να αναρωτιούνται για το υπό­ λοιπο της ζωής τους ποιος ήταν αυτός εδώ ο Αλφρέντο. Ο Κλουκ χαμογελάει: «Ελπίζω ότι, όταν θα έχω επιστρέψει σπί­ τι, κάποιος να θυμάται τον “μπακλαβά” μου. Ή ακόμα ένα hap­ py meal...» Και κλείνει με νόημα το μάτι.

56

[5 ]

Η ΑΜΕΡΙΚΗ

Στις αλχημείες εκείνου που φαντάστηκε αυτό το μέρος πρέπει να ξέφυγε κάτι. Ή ίσως να το υποτίμησε. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ δεσμοφυλάκων και εγκλείστων είναι πάντα έ­ να όριο αβέβαιο, λεπτό. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για ένα σκόπελο της Καραϊβικής όπου όλοι είναι μακριά από το σπίτι τους. Όπου η εξορία είναι κοινή μοίρα. Ελεύθερων και φυλα­ κισμένων. Στην παραλία του Radio Range, το Φάργκο και η Μινεσότα συναντούν το Κοστ, το Αφγανιστάν. Και το αποτέ­ λεσμα εντοπίζεται στα πρόσωπα που παρατηρείς, στις εμπιστευτικές συζητήσεις μέσα στο Camp America, τη φυλακή των δεσμοφυλάκων. Πεντακόσια βήματα πέρα από τα κλουβιά. Όπου ανακαλύπτεις ότι εκείνοι που φρουρούν τους «εχθρούς της Αμερικής» είναι αγόρια και κορίτσια που προέρχονται α­ πό τα σπλάχνα της, από επαρχίες που μοιάζουν σαν να ξεπήδησαν από καρτ ποστάλ της δεκαετίας του ’60, αμετάβλητες ει­ κόνες που σου δείχνουν σε ξεφτισμένες πολαρόιντ, τις οποίες κρατούν στο πορτοφόλι ή στην τσέπη της στολής παραλλαγής. Όπου στους κήπους μονοκατοικιών, κολλημένων η μία δίπλα στην άλλη, κυματίζει η σημαία του πένθους και της υπερηφά­ νειας, όπου τα κυνηγετικά όπλα είναι κρεμασμένα σε κάθε σα­ λόνι και οι πρωτότοκοι, μετά την 11η Σεπτέμβρη, έκαναν ουρά στα στρατολογικά γραφεία για «να κάνουν το σωστό». Όπου υπάρχει πάντοτε ένα παιδάκι με μεγάλα μάτια που χαμογελάει στο φακό ή ένα φύλλο χαρτί όπου έγραψε: Hi Dad, γεια σου μπαμπά. 57

Είναι ένα εργοστάσιο μελαγχολίας και υπερηφάνειας το Camp America. Με τη συγκρατημένη κατάθλιψη όσων δεν μπόρεσαν να καταλάβουν ή όσων κατάλαβαν πολλά. Ογδόντα τρία μεγάλα προκάτ, από ξύλο και λευκή λαμαρίνα, κλιματι­ σμό είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο, όπου σκοτώνουν την ώρα τους περίπου χίλιοι φαντάροι, όταν δεν βρίσκονται στα κλουβιά. Πρόκειται για χαμηλές κατασκευές υπερυψωμέ­ νες από το έδαφος για να αποφεύγουν τον περίπατο των εντό­ μων και την ακόρεστη περιέργεια των ιγκουάνων. Τα ονομά­ ζουν sea huts, θαλασσινές καλύβες. Τοποθετημένες σε τέσσερις κάθετους άξονες που διαιρούν γεωμετρικά το compound, συ­ γκρότημα, και το αγκιστρώνουν στο πιο απομακρυσμένο ση­ μείο από τη θέα και τους ήχους του Camp Delta, στους μονα­ δικούς χώρους κοινής ζωής. Η αίθουσα ίντερνετ, η αίθουσα τη­ λεόρασης και η τραπεζαρία, που βάφτισαν, με κάποια κατα­ νοητή υπερβολή, Seaside Galley, τραπεζαρία στην άκρη της θάλασσας: μια τέντα με τέσσερις φωταγωγούς που τη θάλασ­ σα μάλλον την κρύβουν παρά την αποκαλύπτουν. Το στρατόπεδο έχει κάτι που θυμίζει παραλία με ναυαγούς. Στις σιωπές και στους αργούς ρυθμούς που το κυβερνούν. Στον κήπο με τις διάσπαρτες στήλες που το προαναγγέλλουν, τόπος μνήμης για όποιον αφήνει τον Κόλπο και όποιον αποβιβάζεται. Και ένα αποχερσωμένο ξέφωτο, όπου απλώνονται πυραμίδεςνάνοι από βότσαλα, με στρατιωτικά σύμβολα καρφωμένα στην κορυφή: ένα βέλος, μια ξιφολόγχη, ένα Μ16, όπου τα παιδιά τσυ 984ου λόχου της στρατιωτικής αστυνομίας του Φορντ Κάρσον στο Κολοράντο κάρφωσαν τη μασκότ τους: ένα στρατιώτη-πίτμπουλ, που στο δεξί χέρι κρατάει τα εμβλήματα της μο­ νάδας, δείχνοντας με το αριστερό το απόφθεγμα: Hold the gate - Tenez la porte - Φυλάξτε τις πύλες. Ο ταγματάρχης Στιβ Σορτ, που διοικεί το στρατόπεδο, χαμογελά μπροστά σε τόση φαντα­ σία. Σε αυτές τις πέτρες -σχολιάζει- δεν βρίσκεται μόνο η υ­ περηφάνεια και το ομαδικό πνεύμα. Αλλά και αυτά στα οποία θα μείνουν προσκολλημένοι στο εξάμηνο της εκ περιτροπής θητείας που κάθε μονάδα πρέπει να ολοκληρώσει στον Κόλπο 58

προτού μας αποχαιρετίσει. Αν βέβαια οι έξι μήνες δεν μετατραπούν σε δώδεκα. «Και σας διαβεβαιώ ότι δεν είναι απλό. Δεν είναι καθόλου απλό... Για κανέναν. Και κυρίως για τις στρατιωτίνες μας», λέει. Έχουν κατασκηνώσει στη δεξιά πλευρά του compound. Οι huts, οι «καλύβες» τους, διακρίνονται από το μαργαριταρένιο λευκό χρώμα της εξωτερικής επένδυσης, και τα λιγότερο ψυ­ χρά μονοπάτια που τις περιβάλλουν. Από την καλύβα Α011 φτάνει μια έντονη συζήτηση. Η πόρτα ανοίγει για να περάσει ο φιλοξενούμενος μέσα σ’ ένα νέφος εξατμισμένου αρώματος κομβαλλαρίας. Η «καλύβα» είναι ένα κουτί από αλουμίνιο. Δυο σειρές κουκέτες κολλημένες στον τοίχο αφήνουν χώρο για ένα στενόχωρο διάδρομο στο κέντρο. Ανάμεσα στα δύο κρε­ βάτια, ντσυλαπάκια ταπετσαρισμένα με φωτογραφίες αδελ­ φών, συζύγων ή παιδιών, ή πολύχρωμα παιδικά σχέδια. Σε κά­ θε ντουλαπάκι, τοποθετημένα σαν τρόπαια, ηλεκτρικά σίδερα, στεγνωτήρες μαλλιών, νεσεσέρ για το μακιγιάζ. Πάνω σ’ ένα κρεβάτι το παιχνίδι της βραδιάς: Cranium, The game for your whole brain, το παιχνίδι για ολόκληρο τον εγκέφαλό σου. Έ ­ νας πολύχρωμος πίνακας με το προς κατάκτηση τρόπαιο: τη στυλιζαρισμένη εικόνα ενός βιολετί εγκεφάλου εμποτισμένου με ζωή. Τέσσερις δεσμίδες κάρτες, τέσσερα πιόνια για ισάριθ­ μες ομάδες. Κερδίζει όποιος καταφέρει να κάνει τις συνάψεις του να λειτουργήσουν καλύτερα, δοκιμάζοντάς τες με ερωτή­ σεις multiple choice, πολλαπλών επιλογών, παιχνίδια μιμικής, τραγουδιών, δεξιότητες χειροτεχνίας και λογικής. Κερδίζει ό­ ποια ομάδα καταφέρει να απελευθερώσει το μυαλό της από την οχτάωρη βάρδια στα κλουβιά, από το δηλητήριο των εικό­ νων ενός εξευτελισμού που προκαλούν και υφίστανται. Γιατί, στις πτέρυγες, οι γυναίκες πληρώνουν διπλά. Πολλοί από τους κολασμένους θεωρούν την παρουσία τους απλά αφόρητη. Μια μορφή εξαθλίωσης στην εξαθλίωση. Θρησκευτική και πολιτι­ στική. Η οριστική απώλεια μιας αρσενικής υπερηφάνειας που καθίσταται δέσμια ξανθών κοριτσιών με ξεπλυμένα μάτια και κλομπ κρεμασμένα στο πλάι. Για άλλους, εκείνες οι γυναίκες 59

με στολή παραλλαγής είναι, αντίθετα, μια πιθανή διέξοδος. Ένα ρήγμα στην έλλειψη ανθρωπιάς. Όπου μπορεί να βασιστούν δεί­ χνοντας τις αδυναμίες τους, την οδύνη των οικογενειών που ά­ φησαν μακριά και γυναικών όπως εκείνες. «Και αλήθεια, δεν ξέρω τι είναι χειρότερο», λέει η λοχίας Τζάνελ Μάρσαλ ,«όταν αισθάνεσαι πάνω σου το περιφρονητικό τους βλέμμα ή όταν σου ζητούν απελπισμένα βοήθεια, όταν ζητούν να τους ακούσείς». Η Τζάνελ είναι τριάντα πέντε χρόνων, πράσινα μάτια, κατάλευκα δόντια και φιλαριστά μαλλιά μεζ, απομεινάρι μιας περμανάντ. Στο σπίτι της, στο πεδινό Ιλινόις, άφησε την οικο­ γένεια της και μια δουλειά γραμματέως στην Illinois State Dental Society. Στο Camp Delta κατάφερε να μπει στις πτέρυγες μό­ νον για να σπρώχνει τα βαριά καροτσάκια με τα φαγητά της κουζίνας του Κλουκ. Θα μπορούσε να της είχαν τύχει και χει­ ρότερα. «Η μονάδα μας είναι μονάδα εφοδιασμού και προορι­ ζόταν για το ιρακινό μέτωπο. Επί μήνες εκπαιδεύτηκα σκεφτόμενη εκείνα τα μέρη, τι θα απογινόμουν. Έπειτα, απρόσμενα, βρέθηκα σε ένα αεροπλάνο για την Καραϊβική. Και να με, σε μια άλλη έρημο. Όχι όμως στην πρώτη γραμμή». Είναι πεισμέ­ νη ότι έπραξε «το σωστό», η Τζάνελ. Για τον εαυτό της και την οικογένειά της, «για την Αμερική». «Βέβαια», παραδέχεται, «με­ ρικές φορές με κυριεύουν κάποιες σκέψεις, αναρωτιέμαι αν ό­ λα αυτά έχουν...» Έχουν τι; «Ας τ ’ αφήσουμε, είναι περίπλοκο. Κι έπειτα, για ορισμένα προσωπικά θέματα έχουμε με ποιον να μιλήσουμε». Με μια ομάδα ψυχολογικής και συναισθηματικής υποστήριξης, τη stress unit. Κάθε στρατιώτης του Camp America είναι ενημερωμένος για την ύπαρξή της. Στην αίθουσα της τηλεόρασης, στην αί­ θουσα ίντερνετ, στην τραπεζαρία, απαριθμούνται συνοπτικά τα συμπτώματα που συνιστούν να χτυπήσεις την πόρτα ενός κτηρίου προκάτ όχι μακριά από το εκκλησάκι. Όπου είναι δυνατόν να διεισδύσεις, με μεγάλη διακριτικότητα, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας και της νύχτας. Και να διηγηθείς για την αί­ σθηση υπνηλίας που δεν σε εγκαταλείπει ποτέ. Για νυχτερι­ νούς εφιάλτες που επιμένουν, για τη διάχυτη αδιαθεσία που 6ο

σου έκοψε την όρεξη ή, αντίθετα, που σου τη διόγκωσε υπέρ­ μετρα. Ονομάζονται καταθλιπτικά σύνδρομα. Εδώ τα ονομά­ ζουν Gytmo syndrome, σύνδρομο του Γκουαντάναμο. Όσοι δεν αντέχουν επιστρέφουν στα σπίτια τους ή τους στέλνουν στα σπίτια τους. «Λίγοι, πολύ λίγοι», υποστηρίζει ο ταγματάρχης Σορτ. «Κι έπειτα τα παιδιά προσπαθούν να σφίξουν τα δόντια τους. Καταφεύγοντας σε ό,τι διαθέτουν ή όσα κατάφεραν να κατακτήσουν σ’ ένα μέρος όπως αυτό εδώ». Ακόμα και στο προκάτ με το ίντερνετ, όπου έξι κομπιούτερ είναι διατεταγμένα σε δύο σειρές, πλάτη με πλάτη. Όπου μπο­ ρούν να κάνουν «τσατ» με την ησυχία τους, να κατεβάσουν μηνύματα και δεκάδες μουσικά αρχεία mp3, τα οποία θα περάσουν στα φορητά τους κομπιούτερ που δεν λείπουν από κα­ μία «καλύβα». Ή, ίσως, στο αναγνωστήριο, με μοναδική επίπλω­ ση δύο πολυθρόνες και δύο ντιβάνια που γνώρισαν καλύτερες μέρες, και μια βιβλιοθήκη σκεβρωμένη από την υγρασία όπου χωράνε μόλις λίγα βιβλία και μερικά κόμικ. Ή, ίσως ακόμα, μια μέρα, στα σκαμπό του Club Survivor, την παμπ του επιζώντος («Ανοίγουμε προσεχώς», διαβάζουμε στη σχετική πινακίδα). Η τηλεόραση είναι σε ένα προκάτ που τη θέση του δείχνουν άφθονες πινακίδες σε κάθε γωνιά του στρατοπέδου. Ό πως και της τραπεζαρίας. Η οθόνη έχει κάτι το μεγαλόπρεπο, σε αντί­ θεση με τη στεγνή φτώχια που αποπνέουν οι καρέκλες και οι πάγκοι από φτηνό ξύλο όπου κάθονται για να απολαύσουν το θέαμα. Και εδώ, όπως στο γραφείο του ψυχίατρου, μπορούν να μπουν οποιαδήποτε ώρα της μέρας και της νύχτας. Χωρίς όμως να είναι υποχρεωμένοι να διηγηθούν κάτι σε κάποιον. Ρί­ χνονται μπροστά στο ματς του μπέιζμπολ ή του φούτμπολ. Και μπορεί να αποκοιμηθούν με το νανούρισμα από εκείνη την τό­ σο οικεία ηχητική υπόκρουση. Ο Ρότζερ, «σκέτο Ρότζερ, από τη Βιρτζίνια, παρακαλώ», με τα μάτια πρησμένα από μια άυπνη νύχτα μετά από ώρες μπροστά στην οθόνη για να «χαλα­ ρώσει». Υπηρετεί στην Εθνοφρουρά. Ξαναφόρεσε τη στολή παραλλαγής στις 11 Σεπτέμβρη του 2001. Όταν ο κόσμος άλ­ λαξε σαράντα οχτώ ώρες πριν από τα γενέθλιά του. Στο Γκουα6ι

ντάναμο έφτασε πριν από εννιά μήνες. Οι μέρες του -διηγεί­ ται- καθορίζονται από μια ρουτίνα τριών κινήσεων. Την ένο­ πλη περιπολία κατά μήκος της περιμέτρου του Camp Delta, την τραπεζαρία και την αίθουσα της τηλεόρασης. «Να σ’ το πω με δυο λόγια: Κάνω ό,τι μου πουν να κάνω, χωρίς πολλές ιστορίες και χωρίς πολλές ερωτήσεις. Όταν θα μου πουν να τα μαζέψω, τα μαζεύω και τους αποχαιρετώ. Είναι μια δουλειά σαν όλες τις άλλες. Σαν να πηγαίνεις στο εργοστάσιο. Τι σκέ­ φτομαι όταν τους βλέπω μέσα στα κλουβιά; Το σπίτι μου. Τις μέρες που απομένουν για να γυρίσω πίσω. Βλέπεις, όταν έρχε­ ται η βάρδια μου και φοράω το κράνος και το αλεξίσφαιρο γι­ λέκο, είναι σαν να φοράω τη στολή κατάδυσης και τις μπουκάλες. Καταδύομαι στον κόσμο μου. Σιωπηλός. Μάλιστα, ξέρεις κάτι, όσο καιρό βρίσκομαι εδώ μέσα, αποφάσισα τι θα κάνω μετά. Θα ξαναπιάσω να μελετώ τις αβύσσους, ό,τι υπάρχει στα βάθη των ωκεανών...» Η Seaside Galley, η τραπεζαρία απέναντι στη θάλασσα, εί­ ναι μια οβάλ τεντοκατασκευή. Δύο μπαλόνια άσπρα σαν κρέ­ μα γάλακτος αγκυροβολημένα στο έδαφος, με προφίλ απροσ­ δόκητα αραμπέσκ. Μυρίζει τηγανίλα και πυρακτωμένες εστίες, μπέικον και mashed potatoes. Μυρίζει dinner, και συνεπώς κά­ τι από το σπίτι. Και γι’ αυτή την κουζίνα φροντίζει ο Κλουκ, ο μάγειρας. Η στοίβα με τους δίσκους είναι έτοιμη και οδηγεί στη food alley, «το μοναδικό μέρος όπου μπορείς να διαλέξεις πραγματικά», αστειεύεται ένας φαντάρος. Τα φαγητά είναι συ­ γκεντρωμένα σε νησίδες-μπουφέ, όπου Τζαμαϊκανοί με ποδιές ρωτάνε χαμογελαστοί «How are you today?», πώς είσαι σήμε­ ρα. Ενώ δίπλα τους, μεγάλες πινακίδες με σκίτσα σου υπενθυ­ μίζουν ότι ο εχθρός που πρέπει να αντιμετωπίζεις καθημερινά, τουλάχιστον εδώ μέσα, είναι η «χοληστερίνη». Εκθειάζουν λοι­ πόν το τυρί low fat και τις τηγανητές πατάτες low fat και το cheese cake low fat. Ο Ντέιβιντ Ρομλέσκι, είκοσι τεσσάρων χρόνων από την Κολόμπια, της Νότιας Καρολίνας, κουνάει το κεφάλι. «Μπορεί να είναι κι έτσι, όμως εγώ παίρνω τα κιλά περνώντας όλη τη 62

μέρα ανάμεσα στα κλουβιά». Είναι στην «ΜΡ», τη στρατονο­ μία της Εθνοφρουράς. Στο σπίτι τον περιμένουν μια γυναίκα και δύο παιδιά δύο και τεσσάρων χρόνων. Στην πολιτική του ζωή είναι εργάτης σ’ ένα εργοστάσιο ηλεκτρικών εξαρτημά­ των. Τον έβαλαν να κάνει τον «επιβλέποντα» στις πτέρυγες. Ε­ πί οχτώ ώρες, ολόισιος σαν λαμπάδα, επικεφαλής ενός δια­ δρόμου με είκοσι τέσσερα κλουβιά. «Το πρωί, φοράω τα γά­ ντια μιας χρήσεως, καλύπτω με μια αυτοκόλλητη ταινία το ό­ νομα στη στολή παραλλαγής κι όταν εκείνοι εκεί πρέπει να βγουν για προαυλισμό, τότε τους φοράω το “three pieces...”». «Εκείνοι εκεί». «Ναι, εκείνοι εκεί. Εγώ δεν ξέρω τα ονόματά τους και δεν γνωρίζω τις ιστορίες της ζωής τους. Κι αυτοί δεν ξέρουν το όνομά μου και δεν γνωρίζουν την ιστορία της δικής μου ζωής. Εγώ, αν χρειαστεί, τους φωνάζω με το νούμερό τους. Αυτοί, με φωνάζουν “Φύλακα!” Κι έπειτα γνωρίζουν τον κα­ νονισμό. Ξέρουν τι μπορούν να ζητήσουν και τι όχι. Ξέρουν ό­ τι μπορούμε να μιλήσουμε λίγο, πολύ λίγο. Γιατί μεταξύ μας α­ παγορεύονται τα πολλά πολλά...» Ο στρατιώτης Λόνι, Λόνι Μόρεν από το Μίτσιγκαν, έπιασε ένα μέρος της κουβέντας μας. Δεν βλέπει την ώρα να πει τη γνώμη του. Ίσως γιατί σκέφτεται διαφορετικά. Ίσως γιατί στα είκοσι ένα του χρόνια ο κυνισμός, κατά βάθος, δεν πρόλαβε να τον διαβρώσει ακόμα. Ίσως γιατί στο εργαστήριό του, σιδερά ειδικευμένου στα έπιπλα κήπου, η απειλή της Αλ Κάιντα και των μαρτύρων της Τρομοκρατίας είχε πάρει άλλη μορφή. «Η αλήθεια είναι ότι μας τους είχαν περιγράψει διαφορετικά αυ­ τούς τους φυλακισμένους. Όταν έμαθα ότι ο προορισμός μου θα ήταν το Camp Delta, σκέφτηκα, wow!, θα είμαι σε επαφή με τους εχθρούς μας. Τους φανταζόμουνα επιθετικούς, έτοιμους να με χτυπήσουν, ενώ αντίθετα οφείλω να πω ότι ανακάλυψα πως πολλοί απ’ αυτούς είναι μορφωμένοι άνθρωποι. Για σκέψου, καταφέρνουν να μιλάνε αγγλικά και ξέρουν τα πάντα για μας. Θέλω να πω, για παράδειγμα, γνωρίζουν τη μουσική μας. Ένας από δαύτσυς, μια μέρα, μου ζήτησε να του βάλω ν’ ακούσει Έλβις Πρίσλεϊ». 63

Με τον ταγματάρχη Στιβ Σορτ, τώρα διατρέχουμε αντίστρο­ φα το δικτυωτό πλέγμα του compound. Ο αξιωματικός είναι σιωπηλός, θαρρείς πως προσπαθεί να επιθεωρήσει την πινακο­ θήκη των προσώπων και των πραγμάτων που συναντήσαμε στη δική του «America», για να βρει τι δεν έχω ακόμα δει. «Φυ­ σικά, δεν θα θελήσετε να φύγετε προτού γνωρίσετε έναν εξαι­ ρετικό άνθρωπο. Το λοχαγό μας Γι. Τζέιμς Τζ. Γι. Τον πνευμα­ τικό εξακοσίων πενήντα φυλακισμένων... Σας περιμένει. Θα δείτε, η ιστορία της ζωής του είναι πολύ ενδιαφέρουσα». Ο Γι είναι ένας αξιωματικός με αθλητικό παράστημα και ε­ γκάρδιο χαμόγελο. Απαλλαγμένος από ξύλινες τυπικότητες. Κάθεται στο γραφείο του με τα πόδια το ένα πάνω στο άλλο, έ­ να προκάτ μικρότερο από τα άλλα, που το προαναγγέλλει μια μαύρη ημισέληνος. Στα τριάντα πέντε του, δεν είναι δύσκολο να το καταλάβεις, είναι το καύχημα ενός στρατού και μιας χώ­ ρας για τα οποία δεν κρύβει ότι είναι υπερήφανος. Για όλους είναι ο «Γιούσεφ». «Ναι, σκέτο Γιούσεφ», όπως τον φωνάζει στοργικά η γυναίκα του και όπως είναι πιο εύκολο για τους κρατούμενους να τον αποκαλούν: «Στα αραβικά είναι πιο α­ πλό να πεις Γιούσεφ παρά Τζέιμς». Αυτός είναι ο μοναδικός Αμερικανός στρατιωτικός στον οποίο οι κολασμένοι των κλου­ βιών εμπιστεύονται τις σκέψεις τους. Που, στο κάλεσμά του για προσευχή, πέντε φορές την ημέρα, γονατίζουν υπάκουοι. Ο Γιούσεφ ξέρει ότι είναι πολύ λεπτό το όριο όπου του ζητούν να κινηθεί. Το μάτι και τ’ αυτί του επιτελείου. Το στόμα των κο­ λασμένων. Συνδετικός κρίκος μιας αβέβαιης αλυσίδας μεταξύ ελεύθερων και εγκλείστων. Μεταξύ μουσουλμάνων και χριστια­ νών. Όμως εκείνος, ο «Γιούσεφ», δεν μοιάζει να ανησυχεί. Α ­ πεναντίας. Μοιάζει σχεδόν συνεπαρμένος από την πίεση. «Μά­ χομαι εναντίον των κοινοτοπιών που καταδικάζουν στην ασυ­ νεννοησία το ισλάμ και το χριστιανισμό. Προσπαθώ να δημιουρ­ γήσω μια γέφυρα διαλόγου, ειρήνης, όσο κι αν φαίνεται δύ­ σκολο σε ένα μέρος σαν κι αυτό... Στα αδέλφια μου προσπαθώ να εξηγήσω ότι είναι έγκλημα να σκοτώνεις αθώους σε όλες τις θρησκείες. Ό τι το Κοράνι δεν είναι ομολογία μίσους». Μιλάει 64

ο λοχαγός για τους άλλους. Για την οδύνη του ποιμνίου των πι­ στών, τους λόγους που τον κρατάνε στο κλουβί όσοι φορούν την ίδια στολή μ’ αυτόν. Όμως, κάνοντάς το, κατά βάθος, φαί­ νεται να αναλογίζεται τη δική του ιστορία. Αμερικανική, συγκι­ νητική, πολυεθνική. Αγόρι στο Νιου Τζέρσι, από οικογένεια κι­ νεζικής καταγωγής, με λουθηρανική ανατροφή, αργότερα στρα­ τιωτικός στο Ουέστ Πόιντ, όπου αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να υποφέρει μια ζωή πίσω από τον κιλλίβαντα ενός αντιαερο­ πορικού. «Ναι», αφηγείται, «στη Στρατιωτική Ακαδημία ανα­ κάλυψα το Κοράνι και αποφάσισα να εγκαταλείψω τη στολή. Έφυγα για τη Δαμασκό, στη Συρία, γιατί κατάλαβα ότι μόνον εκεί, στις σχολές του Κορανίου, θα μπορούσα να συλλάβω τη σημασία και το νόημα της πίστης. Έπειτα επέστρεψα στην Α ­ μερική και ο στρατός με ξαναδέχτηκε στην αγκαλιά του. Έγινα ο δέκατος έβδομος μουσουλμάνος λοχαγός του». Αν επιχειρήσεις να ρωτήσεις τον Γιούσεφ ποια δεινά, επι­ θυμίες, μίση απ’ όσα καλλιεργούν οι κολασμένοι στα κλουβιά φυλάει μέσα του, εκείνος χαμογελάει και κουνάει το κεφάλι. «Αν μιλούσα θα πρόδιδα την εμπιστοσύνη των πιστών μου, το έλεος και τη συγνώμη που οφείλονται είτε σε όσους έχουν σκο­ τώσει είτε σε όποιον ορκίζεται ότι είναι αθώος. Ό,τι λέμε στα κελιά θα το φέρνω πάντα μέσα μου. Είναι το δικό μου, δικό μας μυστικό. Και τώρα, με την άδειά σας, πρέπει να πηγαίνω. Πλησιάζει η ώρα της προσευχής...» Ο Γιούσεφ ρίχνει μια ματιά στο στρογγυλό πολύχρωμο Σουότς του, ελάχιστα στρατιωτικό. Όσο και το πουκάμισο της στολής παραλλαγής που κρέμεται έξω από το παντελόνι του. Χαμογελάει ακόμα μια φορά. Εκφράζει μια ευχή που και ο ί­ διος αγνοεί ότι είναι ένα προαίσθημα. «Ελπίζω να έχουμε άλ­ λη μια ευκαιρία να μιλήσουμε. Και για τη ζωή μου, αν θέλετε. Για τη μεταστροφή μου. Εγώ είμαι διαθέσιμος. Ξέρετε πού να με βρείτε...» Ασφαλώς, δεν θα είναι δύσκολο να ξαναβρώ το λοχαγό Γιούσεφ. Ζήτημα χρόνου. Λίγου χρόνου. Ζωές άνωκάτω και οδυνηρές εκδικήσεις. Θα το δούμε γρήγορα.

65 5

-

Γ κουα ντά να μο

[6]

ΤΡΕΛΟΙ

Μέσα στα κλουβιά, κάποιοι αποφασίζουν να τερματίσουν τη ζωή τους. Για πάντα. Και με τον μοναδικό δυνατό τρόπο. Με απαγχονισμό. Ή καλύτερα, επιχειρώντας να απαγχονιστούν. Συνέβη τριάντα δύο φορές.25 Από είκοσι εφτά διαφορετικούς κολασμένους. Γιατί κάποιοι επιχείρησαν πάνω από μία φορά. Χωρίς να τα καταφέρουν ποτέ. Πρόκειται για μια ρευστή στα­ τιστική, που μεταβάλλεται με το πέρασμα των μηνών και τη διόγκωση της απελπισίας. Που όμως ξαναφέρνει στο προσκή­ νιο τον ίδιο απαράλλαχτο νεκρικό καμβά. Ο αυτόχειρας δένει κόμπο ένα κουρέλι στο πιο ψηλό σημείο μιας πλευράς τσυ κλουβιού, όπου το κυψελωτό ατσάλινο πλέγ­ μα ενώνεται με την τσιμεντένια οροφή του κελιού. Κάνει μια θηλιά στην άκρη του κουρελιού. Περνάει μέσα το κεφάλι του, αφήνοντάς το να παρασυρθεί από το βάρος του κορμού και της λεκάνης προς τα κάτω. Το σώμα του αναδιπλώνεται, πότε σε ορθή γωνία, πότε με τα γόνατα κρεμασμένα. «Υπό το κρά­ τος τρομερών σπασμών», αφηγούνται. Γιατί, σε ένα μέρος τό­ σο στενόχωρο όπως αυτό του κλουβιού, με τόσο περιορισμένο ύψος, ο πνιγμός δεν είναι ποτέ οριστικός. Τα άκρα του επίδο­ ξου αυτόχειρα αρχίζουν τότε να βάλλουν προς κάθε κατεύ­ θυνση, ελεγχόμενα από αντανακλαστικές κινήσεις, μέσα στην υπερένταση των κραυγών βοήθειας της πτέρυγας. Πάνω στο μελανιασμένο σώμα του παραμένουν ανεξίτηλα σημάδια, ε­ γκεφαλικά και σωματικά. Ζητώ πληροφορίες για έναν από τους επιζήσαντες επίδο66

ξσυς αυτόχειρες, πίσω από to παραβάν που προστατεύει το ράντσο στο Detention Hospital, την ιατρική σωφρονιστική κα­ τασκευή που κλείνει τη δυτική πλευρά του Camp Delta. Μια τεντοκατασκευή με διάχυτη τη μυρωδιά του απολυμαντικού, γυαλισμένα συνθετικά πατώματα, θαλάμους των είκοσι κρεβατιών, όπου ενενήντα γιατροί και νοσοκόμοι βγάζουν δόντια, ακρωτηριάζουν χέρια και πόδια, ισιώνουν κόκκαλα και, συ­ χνά, αναχαιτίζουν ασθένειες ξεχασμένες μόνον για όσους τις έ­ χουν εξαλείψει, όπως τη φυματίωση.26 Όσοι επισκέφτηκαν το νοσοκομείο τις εβδομάδες που προηγήθηκαν της επίσκεψής μου μιλάνε για έναν άντρα που η ζωή του κρεμόταν από τα μη­ χανήματα της εντατικής. Που τον τροφοδοτούταν με ένα σύ­ στημα σωληνώσεων χειρουργικά συνδεδεμένων με το στομάχι του. Ήταν εγκεφαλικά νεκρός, σε κατάσταση φαινομενικά μη αναστρέψιμη. «Συνέρχεται. Και είμαστε πολύ ικανοποιημέ­ νοι», καθησυχάζει ο λοχαγός Κέλεχερ. «Άρχισε να μιλάει, κά­ νει και μερικά βήματα. Βέβαια, δυσκολεύεται να κρατήσει στο χέρι του ένα φλιτζάνι...» Όπως στις πτέρυγες, έτσι και στους θαλάμους του νοσοκο­ μείου, όσοι τον φροντίζουν, δεν τον φωνάζουν με τ’ όνομά τσυ. Αλλά με ένα νούμερο. Το ίδιο με το νούμερο τσυ κελιού όπου κρεμάστηκε. Και, κάθε νύχτα, το σώμα του αλυσοδένεται στο ράντσο όπου κοιμάται, όπως οποιουδήποτε άλλου που νοση­ λεύεται εδώ. Κάθε κρεβάτι και μια αλυσίδα. Κάθε αλυσίδα κι ένας φύλακας που εξετάζει τις προθέσεις, τα λόγια, τις αντι­ δράσεις στον σωματικό πόνο, για να μην περάσει από το μυα­ λό κανενός ότι θα μπορούσε να προσποιηθεί. Σε καμία στιγμή της μέρας και της νύχτας. Σε κανέναν θάλαμο. Ακόμα, και κυ­ ρίως, σ’ εκείνους τους κολασμένους που κάτι έσπασε για πάντα μέσα στο κεφάλι τους. Τους «οξείς» (εννέα κρεβάτια), τους «στά­ σιμους» (είκοσι δύο κρεβάτια), τους «εσωστρεφείς» (τέσσερα κρε­ βάτια), τους «αποτραβηγμένους» (δύο κρεβάτια), τους «αναρρώνοντες» (δύο κρεβάτια). Πρέπει να είναι σπαρακτικό για έναν γιατρό, έναν νοσοκό­ μο, να έχει να κάνει με σώματα χωρίς όνομα. Που αναρρώνουν 67

αλυσοδεμένοι. Με ασθενείς που ακόμα και στις στιγμές του σωματικού πόνου ακούνε να τους απαντούν με έναν αριθμό. «Αλήθεια έτσι νομίζετε;» ρωτάει ο Κέλεχερ. «Εγώ δεν το πι­ στεύω. Εγώ και ολόκληρη η ομάδα μου είμαστε εδώ για να α­ νακουφίσουμε από τη σωματική ταλαιπωρία άντρες που, σε μερικές περιπτώσεις, δεν έχουν μπει ποτέ στη ζωή τους σε ένα νοσοκομείο. Για τον απλούστατο λόγο ότι μεγάλωσαν σε χώ­ ρες στις οποίες τα καθεστώτα και η φτώχια αφήνουν έναν άν­ θρωπο να πεθάνει παρά να ασχοληθούν μαζί του. Όχι, κοιτάξ­ τε, δεν πιστεύω καθόλου ότι το να μην τους φωνάζεις με τ’ ό­ νομά τους αποτελεί πρόβλημα γι’ αυτούς τους ασθενείς... Κι έ­ πειτα, ειλικρινά, ακόμα κι όταν τυχαίνει να θέσω στον εαυτό μου αυτό το πρόβλημα, σκέφτομαι το λόγο για τον οποίο κα­ τέληξαν εδώ». Η κατάθλιψη δεν είναι μονάχα το ελατήριο μιας επιθυμίας θανάτου. Αλλά και ο σιωπηλός καρκίνος που σιγοτρώει τα σώ­ ματα των κολασμένων. Μειώνοντας το κατώφλι της ανοσο­ ποιητικής άμυνας. Συσκοτίζοντας το βαθμό εγρήγορσης που κάθε άνθρωπος ασκεί πάνω του, «ακούγοντας» τις δυσλειτουρ­ γίες του σώματός του. Μέσα σε λίγους μήνες, η ομάδα των ψυ­ χιάτρων από τρεις έφτασε τριάντα. Και οι κρατούμενοι υπό παρακολούθηση έφτασαν τους ενενήντα.27 Η φαρμακευτική θεραπεία στην οποία υποβάλλονται χαρακτηρίζεται απόρρη­ τη. «Ηρεμιστικά. Κοινότατα ηρεμιστικά», επαναλαμβάνουν αό­ ριστα στο νοσοκομείο. Όμως ποια και σε ποιες ποσότητες χο­ ρηγούνται δεν επιτρέπεται να μάθουμε. Ούτε αν χορηγούνται με βάση κάποιο ιστορικό, και είναι αλήθεια, ότι στις αντικειμε­ νικές δυσκολίες επικοινωνίας λόγω γλώσσας πρέπει να προ­ στεθεί και εκείνο το φράγμα που επιβάλλεται όχι μόνο μεταξύ δεσμοφύλακα και κρατούμενου αλλά και μεταξύ γιατρού και ασθενή. Ο διοικητής Μπράιαν Γκρέιντι, που ηγείται της ψυχιατρι­ κής ομάδας, υποστηρίζει ότι το σαράκι, με τη συμπτωματολο­ γία του και τις εξάρσεις του, είναι μια «κληρονομιά που οι φυ­ λακισμένοι κουβαλάνε μέσα τους», φορτίο στρεβλωμένων υ68

πάρξεων, όχι ένα μανιτάρι που ευδοκιμεί στο Γκουαντάναμο. «Θα δίσταζα να υποστηρίξω ότι οι παρενέργειες που συνα­ ντάμε στους ασθενείς μας οφείλονται στο καθεστώς κράτησης που ρυθμίζει τη ζωή του στρατοπέδου. Στην αβεβαιότητα που οι κρατούμενοι τρέφουν για το μέλλον τους. Ή ας το θέσουμε διαφορετικά: δεν θα έλεγα ότι αυτές οι συνθήκες μετατρέπονται αναγκαστικά σε παράγοντες που συμβάλλουν σε μια ψυ­ χική διαταραχή». Ο Σάχα Μοχάμεντ, Πακιστανός, είναι μόνον είκοσι χρόνων και στο Camp Delta, όπου έμεινε έγκλειστος για πάνω από ένα χρόνο, προσπάθησε να αυτοκτονήσει τέσσερις φορές. Διηγεί­ ται: «Η ζωή μου εκεί μέσα μού προκαλούσε αηδία. Ξέρω καλά ότι η αυτοκτονία αντιτίθεται στο γράμμα του Κορανίου, όμως να ζω σ’ εκείνη την κατάσταση μού ήταν απλούστατα αδύνατο, ανυπόφορο. Και όπως ήταν για μένα έτσι ήταν και για πολλούς συντρόφους μου, που τους κατηγορούσαν αν και ήξεραν ότι ή­ ταν αθώοι». Ο Μοχάμεντ είχε καταλήξει στην «πτέρυγα των Α­ ράβων». «Δεν κατάφερνα να ανταλλάξω μαζί τους ούτε μία λέ­ ξη. Ήταν αδύνατον. Δεν καταλαβαινόμαστε. Εγώ δεν μιλούσα τη γλώσσα τους και αυτοί δεν μιλούσαν τη δική μου. Έτσι άρ­ χισα να παίρνω την κάτω βόλτα». Σε μια καταβαράθρωση του νου που παρατείνεται για ένδεκα μήνες. Τριακόσιες τριάντα μέ­ ρες απομόνωσης στην απομόνωση. «Μέχρι που ένα απόγευμα πήρα την κουβέρτα μου και την έδεσα στο κλουβί. Για το τι συ­ νέβη μετά δεν θυμάμαι πολλά πράγματα. Ξέρω ότι ξαναβρήκα τις αισθήσεις μου στο νοσοκομείο, ενώ μου έκαναν μια ένεση. Δεν ξέρω τι ένεση ήταν. Το μόνο που ξέρω είναι ότι για πολλές εβδομάδες δεν ήμουνα ικανός να σηκώσω το κεφάλι μου, να αρθρώσω μία λέξη, να φάω μόνος μου». Μόλις πήρε εξιτήριο, ο Μοχάμεντ, παρότι ζήτησε επίμονα να τον μεταφέρουν στους «Πακιστανούς», τον ξαναπήγαν στην «πτέρυγα των Αράβων». Κι εδώ θα ξαναεπιχειρούσε να αυτοκτονήσει τρεις ακόμα φο­ ρές. Και ακόμα τρεις φορές θα επέστρεφε στους θαλάμους του νοσοκομείου του στρατοπέδου. «Όπου συνέχισαν να μου δί­ νουν χάπια μέχρι την ημέρα της απελευθέρωσής μου».28 69

Η απόφαση της αυτοκτονίας στα κλουβιά μπορεί να είναι μόνον η απελπισμένη απάντηση σε μια άρνηση που βιώνεται ως ανυπόφορη και είναι η κλωστή που δένει ακόμα και τις α­ ναμνήσεις του Ρούσταμ, είκοσι δύο χρόνων, μαχητή των Ταλιμπάν στη νότια αφγανική επαρχία Χέλμαντ. Και αυτός κρεμά­ στηκε στο κλουβί του για ένα «ανεξήγητο όχι». «Με είχαν βά­ λει στο μπλοκ των Ουζμπέκων. Κόσμος εντελώς τρελός. Περ­ νούσαν τις μέρες τους χτυπώντας τα κεφάλια τους στα κάγκε­ λα των κελιών. Φωνάζοντας βρισιές στους δεσμοφύλακες. Έ ­ νιωθα ότι τρελαίνομαι. Ό τι δεν θ’ άντεχα για πολύ. Άρχισα να ζητάω, χωρίς αποτέλεσμα, να με μεταφέρουν σε άλλο μπλοκ. Να με ανακρίνουν. Μέχρι που κρεμάστηκα. Οι δεσμοφύλακες έτρεξαν αμέσως. Με έλυσαν και μου άλλαξαν μπλοκ, αφού πρώ­ τα με στούμπωσαν με φάρμακα».29 Κι έπειτα, αν υπήρχε ένα φυσικό μαλακτικό που θα μπο­ ρούσε να δεχτεί ο ανθρώπινος νους, στο Camp Delta, λόγοι ασφαλείας καταπνίγουν τη χορήγησή του. Η επαφή με τις οικο­ γένειες, μόνον με αλληλογραφία, καθορίζεται από διαδικασίες επισφραγισμένες από τη γραφειοκρατία της υποψίας. Όποιος δεν ξέρει να γράφει αγγλικά ή ξέρει ότι στο σπίτι δεν είναι κα­ νένας σε θέση να αποκρυπτογραφήσει εκείνη τη γλώσσα, μπο­ ρεί να είναι σίγουρος ότι τα μηνύματά του που αναχωρούν από τον Κόλπο πάνω στις έντυπες κάρτες του Ερυθρού Σταυρού θα παραμείνουν σκαλωμένα επί μακρόν στα δίχτυα της λογοκρι­ σίας. Και των μεταφραστών της. Μια «παράπλευρη βλάβη», για να χρησιμοποιήσουμε τον ορισμό της Διεθνούς Αμνηστίας, που μεταμορφώνει τους ζωντανούς σε νεκρούς. Γιατί, αν στα κλουβιά πεθαίνει η ανάμνηση των οικογενειών, στα σπίτια ό­ που περιμένουν ένα νεύμα και δεν έχουν ή δεν μπορούν να έ­ χουν πληροφορίες, τότε πεθαίνει και ο κρατούμενος.30

70

[7]

POSITIVE BEHAVIOUR

Πορτοκαλί και λευκό. Αρνητικό και θετικό. Η έκτιση ποινής κινείται στην κλίμακα του χρώματος της στολής των κολασμέ­ νων. Γιατί το χρώμα αποκαλύπτει το behaviour, τη συμπερι­ φορά. Πορτοκαλί είναι η βαμβακερή φόρμα όσων δεν συνερ­ γάζονται. Ή δεν συνεργάζονται επαρκώς. Λευκή σαν κρίνος είναι η στολή όσων ξέπλυναν τους λεκέδες του παρελθόντος τους. Και μίλησαν. Οι «λευκοί» -λένε πώς είναι εκατόν είκο­ σι-31 ζουν μόλις διακόσια μέτρα μακριά από τους «πορτοκα­ λί». Ακούνε τις κραυγές από τα κλουβιά (που υπήρξαν και δι­ κά τους). Αόρατοι, καταφέρνουν ακόμα και να διαισθάνονται τις σκιές πέρα από το πυκνό μεταλλικό πλέγμα και την αδια­ φανή λωρίδα του πράσινου νάιλον που χωρίζουν τους βραχίο­ νες ένα, δύο και τρία, από τον δικό τους βραχίονα, τον Camp 4. Η κόλαση είναι ένα βήμα πιο πέρα κι εκείνοι είναι απέξω, σχε­ δόν απέξω. Και απ’ αυτούς, μονάχα απ’ αυτούς, εξαρτάται αν θα ξαναμπούν ή όχι. Γιατί το χρώμα της φόρμας και μαζί μ’ αυτό το «προνόμιο» είναι καταστάσεις ανταλλάξιμες. Ο ταγματάρχης Βαν Νάτα μας καλεί να μπούμε στο βασίλειο των «παραχωρήσεων», όπως σε ένα πολύτιμο γυάλινο σπίτι. Εκεί η αρχιτεκτονική του εγκλεισμού γίνεται ξαφνικά ήπια. Πουθενά αγκαθωτό σύρμα, πουθενά κλουβιά. Αντιθέτως μια μακριά σειρά κοιτώνες διατεταγμένοι στις πλευρές ενός τετρα­ γώνου, κλεισμένοι από ψηλούς πασσάλους, που επιτηρούνται από ένα και μοναδικό κεντρικό παρατηρητήριο. Κάτω από το βλέμμα του οποίου, ως διά μαγείας, εξατμίζονται οι άκαμπτες 7*

απαγορεύσεις που σφραγίζουν ερμητικά τη σαρκοφάγο των «πορτοκαλί». Στο Camp 4 έχει καταργηθεί η απομόνωση, οι φυλακισμέ­ νοι μπορούν να ζουν ελεύθερα σε οποιαδήποτε γωνιά του χώ­ ρου τους. Να ανταλλάσσουν λόγια και βλέμματα μεταξύ τους και με τους επισκέπτες. Εδώ η «νοσηρή περιέργεια» του βλέμ­ ματος των ελευθέρων -που επικαλέστηκε για να αρνηθεί στους «πορτοκαλί» ακόμα και τη θέα ενός κομματιού θάλασσας από τα κλουβιά τους- είναι μια επιθυμία που διεγείρεται. «Παρα­ τηρήστε, παρατηρήστε με την άνεσή σας», προσκαλεί ο Βαν Νάτα. Κι έτσι, όπως σε ένα ζωολογικό κήπο με εξημερωμένα θηρία, επιτέλους δαμασμένα, μπορεί κανείς να κλέψει στιγμές «εύλογης» φυλάκισης, positive behaviour, θετικής συμπεριφο­ ράς. Ο κρατούμενος απορροφημένος στην ανάγνωση ενός βι­ βλίου- ο κρατούμενος απασχολημένος με το γράψιμο ενός γράμ­ ματος για το σπίτι, σκυμμένος σε ένα ξύλινο παγκάκι που προ­ στατεύεται από τον ήλιο με ένα υπόστεγο· ο κρατούμενος που γυμνάζεται με τους συντρόφους του στο κέντρο τσυ ξέφωτσυ που περιβάλλεται από τους κοιτώνες. 'Ενα κομμάτι αληθινής γης, ανάμεικτης με μαλακή άμμο, όπου μπορούν να ρίχνουν καμιά μπαλιά βόλεϊ. Κι ακόμα: ο κρατούμενος που, σταυροπόδι, μαζί με άλλους κρατούμενους, γευματίζει στη σκιά μιας εξο­ πλισμένης ζώνης. Απολαμβάνοντας το φαγητό, σημάδι κι αυ­ τό του «προνομίου» (θυμάστε;), που, συν τοις άλλοις, σερβίρε­ ται σε χρωματιστούς δίσκους. Κάθε κρατούμενος, ένα πειστήριο μετριοπάθειας. Ό,τι πρέ­ πει για το σημειωματάριο και το βλέμμα των δύσπιστων. Κάθε κρατούμενος, ένα φωτογραφικό πειστήριο, πσυ το Πεντάγωνο εμπιστεύτηκε στο φακό των ειδικών τσυ ώστε να προκύψει μια διαρκής έκθεση στη φωτογραφική γκαλερί του δικτυακού τό­ που του Υπουργείου Αμυνας.32 «Λευκός» κρατούμενος συνοδευόμενος από τη στρατονομία χωρίς το «three pieces» (φωτ. αρ. 14). Ο «λευκός» κρατούμενος που ακουμπάει τη βαλίτσα (ναι, μάλιστα, στους «λευκούς» δίνουν μια βαλίτσα), το προ­ σωπικό πακέτο κράτησης (φωτ. αρ. 15): δύο βιβλία, διπλή αλ­ 72

λαξιά εσωρούχων, ένα necessaire που δεν είναι εξευτελιστικό. Οι «λευκοί» κρατούμενοι που απολαμβάνουν το φως του ηλιο­ βασιλέματος πέρα από τους πασσάλους του στρατοπέδου (φωτ. αρ. 10). Κοιτώνας των «λευκών» κρατουμένων (φωτ. αρ. 12): δέκα ράντσα σε δύο σειρές των πέντε, χωρισμένα από ένα διάδρομο, κι εκείνο που μετράει περισσότερο, από μια πόρτα. Εκείνη που τώρα ο Βαν Νάτα ανοίγει με αυτάρεσκη φυσικό­ τητα, κολακευμένος από την έκπληξη που αποτυπώνεται στο βλέμμα του επισκέπτη. Τα κρεβάτια δεν είναι ατσάλινες προεκτάσεις στη μέση ε­ νός κιγκλιδωτού τοιχώματος αλλά πατάνε στο δάπεδο και ξανα­ γίνονται τόπος ανάπαυσης. Εδώ υπάρχουν τοίχοι, όχι κιγκλι­ δώματα. Η στέγη, επικλινής, προεξέχει αφήνοντας μια γενναιό­ δωρη σκιά να περιβάλλει ολόκληρο το κτήριο, προστατεύοντάς το από την αντανακλώμενη ζέστη. Η νύχτα ξανάγινε νύ­ χτα και η στιγμή της προσωπικής ανάγκης όπως και η προσω­ πική υγιεινή, μια πρακτική ανθρώπινης διακριτικότητας, πίσω από μια αδιάβροχη κουρτίνα που κρύβει μια τούρκικη λεκάνη και ένα νιπτήρα από τα βλέμματα των συντρόφων και των δε­ σμοφυλάκων, των οποίων το ερευνητικό βλέμμα αντικαταστάθηκε από τις τηλεκάμερες ενός μόνιμου συστήματος επιτήρησης. Στο «φιλεύσπλαχνο» πλαίσιο αυτής της γωνιάς του εγκλει­ σμού, που συνέλαβαν ως προθάλαμο και χώρο αποσυμπίεσης των φυλακισμένων οι οποίοι προορίζονται για επαναπατρισμό («όποιος φτάνει στο Camp 4 ξέρει ότι βρίσκεται ένα βήμα πριν από την απελευθέρωσή του», μας ενημερώνει ο Βαν Νάτα), υ­ πάρχουν ίχνη όχι μόνον μιας μεθόδου «επιβραβευτικής», αλλά και μια απρόθυμη παραχώρηση στην πίεση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης και των διεθνών οργανισμών για την προστα­ σία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και, αν το καλοεξετάσουμε, όχι η μοναδική. Τον Απρίλη τσυ 2003, ένα σχολικό λεωφορείο έσυρε αλυσο­ δεμένα τέσσερα πορτοκαλί φαντάσματα με παιδικό πρόσωπο έξω από τη σαρκοφάγο του Camp Delta. Τέσσερα παιδιά κά­ τω των δεκαέξι χρόνων. Τα έβαλαν στους Kittery Cliffs, ενάμι­ 73

σι χιλιόμετρο πάλλευκοι βράχοι τα χωρίζουν από τις πτέρυγες των Ουζμπέκων, των Σαουδαράβων και των Πακιστανών, την μπόχα από τα κάτουρα, τον ιδρώτα και τα ουρλιαχτά όσων τρελάθηκαν. Και τους έδωσαν ένα καινούργιο «σπίτι», που βάπτισαν Camp Iguana. Δύο δίδυμα γκρίζα τσιμεντένια σπίτια, σκαρφαλωμένα στο πιο ψηλό σημείο του βράχου που το δέρ­ νει ο καυτός άνεμος, τα τυλίγει ο ρόχθος του ωκεανού που αφρί­ ζει με λύσσα, κατακόρυφα κάτω απ’ τον γκρεμό, σπάζοντας στα γαλάζια, σμαραγδένια και αργυρά χρώματά του. Εδώ το «προνόμιο της θάλασσας» είναι πλήρες. Στη βαριά λωρίδα του πράσινου νάιλον που υψώθηκε πάνω στους πασσάλους που ο­ ριοθετούν τον γκρεμό ανοίχτηκε μια ορθογώνια τρύπα, όπου το βλέμμα ξαναβρίσκει το βάθος του, μπορώντας να διαπεράσει τον ορίζοντα, βόρεια ως την Καραϊβική θάλασσα, δυτικά μέχρι την κορυφογραμμή των Freedom Heights, των λόφων της ελευθερίας. Μπροστά στα δύο σπίτια, μια φροντισμένη πρασιά, όπου έχουν αφήσει εδώ κι εκεί μια μπάλα φούτμπολ, ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια, ένα γάντι του μπέιζμπολ. Λες και είναι η backyard, η πίσω αυλή, ενός οποιουδήποτε σπι­ τιού σε μια οποιαδήποτε αμερικανική πόλη. Στην πρασιά είναι ξαπλωμένη μια ιγκουάνα. Μια από τις πολλές που ξεφεύγουν από το κοντινό φυσικό τους περιβάλ­ λον. Ψάχνει για υπολείμματα τροφής, ίσως τρίμματα από γε­ μιστά μπισκότα, που αποτελεί το «απογευματινό των παιδιών» κάθε μέρα. Αυτό το διάλειμμα χαρίζει ένα χαμόγελο στον υπολοχαγό Ντέιβ Γόντασεκ, tutor με στολή παραλλαγής αυτών των φυλακισμένων παιδιών. Τα έκλεισε σε ένα από τα δύο σπί­ τια, έτσι ώστε να μην παρευρίσκονται στην «επίσκεψη» στους χώρους του εγκλεισμού ανηλίκων. Έτσι ώστε να μην μπορέσει κανένα απ’ αυτά να διηγηθεί, να φωνάξει τη δική του ιστορία. Και μόνο κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, σαν ένας σιωπηλός κλέφτης της ζωής των άλλων, οδηγούμαι στο ένα από τα δύο σπίτια. Ένας χώρος, είκοσι περίπου τετραγωνικών, με μεγάλα κλιματιστικά, που επικοινωνεί με ένα καθιστικό με τέσσερις πολυθρόνες, ένα τραπέζι, ένα χαμηλό έπιπλο όπου βρίσκονται 74

μερικά κόμικ, το Popomatic trouble, επιτραπέζιο παιγνίδι εν­ νέα δολαρίων και εξήντα πέντε σεντ «για παιδιά από πέντε χρό­ νων και πάνω», μερικές βιντεοκασέτες Ντίσνεϊ, μια σκακιέρα, βοηθήματα για τη μελέτη και εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας και των μαθηματικών. Η κουζίνα είναι γωνιακή, στο κέντρο της ένα μεγάλο ψυγείο. Το υπνοδωμάτιο, χωρίς πόρτα, με γυ­ μνούς τοίχους, φιλοξενεί τρία κρεβάτια. Το λουτρό είναι μια μι­ κρή τουαλέτα με ντους που το κρύβει μια κουρτίνα. Όμως εί­ ναι το συνθετικό πάτωμα που έχει κάτι το διαφορετικό. Κίτρι­ νες αυτοκόλλητες ταινίες το διατρέχουν σε όλο του το μήκος, οριοθετώντας, χωρίς χωρίσματα, τα μέρη του σπιτιού. Σαν αόρατοι τοίχοι, οι ταινίες κόβουν τις δύο νοητές ευθείες που χωρίζουν την ανοιχτή κουζίνα από το καθιστικό. Και το καθιστικό από το υπνοδωμάτιο. Το υπνοδωμάτιο από το μπά­ νιο. Γιατί; «Για να τηρούν τους κανόνες», σχολιάζει ο Γόντασεκ. Γιατί, όταν διαβάζουν, δεν πρέπει να πηγαίνουν στην κουζίνα. Όταν αναπαύονται, δεν πρέπει να τρώνε ούτε να βλέπουν τη­ λεόραση. Όταν κάποιος είναι στο λουτρό, οι άλλοι περιμένουν στο δωμάτιο. Και σε ένα τόσο μικρό σπίτι, όπως είναι το Camp Iguana, για να απομνημονεύσουν τους κανόνες, χρειάζονται οι λωρίδες στο πάτωμα, λες και πρέπει να εκπαιδεύσουν μικρά κατοικίδια ζώα. Ο Γόντασεκ υποστηρίζει ότι οι φυλακισμένοι-παιδιά έμα­ θαν αμέσως. Ό τι αρκεί να διαβεί το κατώφλι του σπιτιού ένας στρατιωτικός και τα βλέπεις να τινάζονται όλα όρθια σαν λα­ μπάδες. Ό τι «πολύ διασκεδάζουν» όταν ένας ψυχίατρος τσυ νο­ σοκομείου του στρατοπέδου έρχεται ως εδώ πάνω στους βρά­ χους για ομαδική θεραπεία. Πολύωρες συνεδρίες οι οποίες ση­ μειώνονται σε ατομικούς φακέλους που δεν είναι σαφές αν χρειά­ ζονται για να καταγράψουν και να εξαλείψουν τα τραύματα παιδιών που μεγάλωσαν με το τουφέκι στα χέρια και τη βία στα μάτια ή για να ανασύρουν αναμνήσεις και πληροφορίες που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να αδράξουν στις ανακριτικές αίθουσες, όπου επίσης και «τα παιδιά» σύρονται περιοδικά. Στη «θεραπεία» των φυλακισμένων-παιδιών, στην «εκπαί75

r

δευσή τους, στη μελέτη και στον αθλητισμό», υπάρχει ένα χα­ ρακτηριστικό ήρεμης θηριωδίας και προδίδει το αθέμιτο των προθέσεων. Η Διεθνής Συνθήκη των Δικαιωμάτων των Ανηλί­ κων -που κυρώθηκε από εκατόν ενενήντα δύο Χώρες, αλλά μόνον όσον αφορά τη δήλωση πρόθεσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες- ορίζει την κράτηση ως το «έσχατο μέσο», περιορίζοντάς την στα όρια μιας «σύντομης και λογικής χρονικής πε­ ριόδου, με πλήρη δικαιώματα νομικής συνδρομής και κρίσης από ανεξάρτητα δικαστικά όργανα».33 Όμως τέτοιου είδους ενστάσεις στον υπολοχαγό Γόντασεκ, πάνω στην πρασιά με τις ιγκουάνες, είναι στείρες προσπάθειες. «Γι’ αυτά τα πράγματα δεν είμαι εξουσιοδοτημένος να μιλήσω», λέει υπαναχωρώντας. Και με τον τρόπο του έχει δίκιο, γιατί κάποιος άλλος το έκανε πριν απ’ αυτόν: η ιεραρχία του Πενταγώνου, την οποία ασφα­ λώς δεν μπορείς να επικρίνεις για αδιαφάνεια όταν παραδίδει στην κοινή γνώμη αυτό που αποτελεί και το υπόβαθρο του Camp Iguana. Μια ριζωμένη πεποίθηση, που συμμερίζεται η Κυ­ βέρνηση, και εξέφρασε με ωμή ειλικρίνεια ο αρχηγός του Γενι­ κού Επιτελείου Στρατού, ο στρατηγός Ρίτσαρντ Μπ. Μάιερς, στις 25 Απρίλη του 2003. Αυτοσχεδιάζοντας καταφεύγει σε μια αθλητική μεταφορά: «Παρά το μικρό της ηλικίας τους, αυ­ τοί o l άνθρωποι είναι πολύ μα πολύ επικίνδυνοι. Μπορεί να εί­ ναι έφηβοι, όμως δεν παίζουν σε καμιά ομάδα Β' εθνικής... Παίζουν σε μια ομαδάρα Α' εθνικής. Την ομαδάρα των τρο­ μοκρατών».34 Ο Ομάρ Καντρ έχει παίξει σ’ αυτή την ομάδα της Α εθνι­ κής. Και τώρα βρίσκεται κλεισμένος με τους συντρόφους του πίσω απ’ τον τοίχο όπου τον ξαπόστειλε ο υπολοχαγός Γόντα­ σεκ για όλη τη διάρκεια της επίσκεψης. Ίσως να αντιλαμβάνε­ ται με έκπληξη ότι κάποιες φωνές ρωτούν γι’ αυτόν. Και τότε ο υπολοχαγός σκάει μια λακωνική απάντηση: «Δεν είμαστε υ­ ποχρεωμένοι να δίνουμε πληροφορίες για τον κάθε κρατούμε­ νο χωριστά». Ο Ομάρ είναι δεκαέξι χρόνων και είναι ο μονα­ δικός ανάμεσα στους φυλακισμένους-παιδιά στον οποίο απο­ δόθηκε ένα όνομα, μια ιστορία, ένα πρόσωπο. Που παθιάζει 76

τον Καναδά, χώρα της οποίας ο Ομάρ είναι πολίτης από τότε που γεννήθηκε, όπου οι πολίτες στο όνομά της διεξάγουν έναν αγώνα που είχε ως αποτέλεσμα τη διπλωματική ένταση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Για πολύ καιρό ο Ομάρ παρέμεινε ένα πορτοκαλί φάντα­ σμα όπως οι άλλοι. Με την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολι­ τειών να κωφεύει ακόμα και στο πιο απλό αίτημα των καναδι­ κών αρχών: την επιβεβαίωση της ταυτότητας του παιδιού. Τουλάχιστον μέχρις ότου δεν ήταν πια δυνατόν να την κρύβει, οπότε σηκώθηκε η αυλαία της ιστορίας του. Που άρχισε το κα­ λοκαίρι του 2002 στο Αφγανιστάν. Τις μέρες της βίαιης μάχης του Κοστ. Ο Ομάρ είναι τότε μόλις δεκαπέντε χρόνων. Ο πα­ τέρας του Σαΐντ, μηχανικός γεννημένος στην Αίγυπτο και με­ τανάστης στον Καναδά τη δεκαετία του ’60, τον πήρε μαζί του στο Αφγανιστάν, μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του, Αμπντούλ Ραχμάν, είκοσι ένα χρόνων. Εδώ, πατέρας και γιοι ε­ νώνονται με τις γραμμές της Τζιχάντ των Ταλιμπάν. Το στρα­ τόπεδο όπου έχουν τον καταυλισμό τους δέχεται επίθεση του αμερικανικού στρατού από ξηρά και αέρα. Ο Ομάρ επιχειρεί να κρυφτεί σ’ ένα γκρεμισμένο κτήριο και όταν αιφνιδιάζεται από μια περίπολο ανιχνευτών, την αντιμετωπίζει με το τελευ­ ταίο όπλο που έχει στη διάθεσή του, μια χειροβομβίδα. Τα θραύσματα προσβάλλουν τον αρχιλοχία Κρίστοφερ Τζέιμς Σπιρ, είκοσι οχτώ χρόνων, σκοτώνοντάς τον ακαριαία. Στον Ομάρ απαντούν με ριπές που τον πλήττουν στη λεκάνη. Τραυματι­ σμένος συλλαμβάνεται και μεταφέρεται στη βάση του Μπάγκραμ, όπου παραμένει επί μήνες. Αυτοί που τον ανακρίνουν θέλουν να μάθουν για τον πατέρα του Σαΐντ. Γιατί, αυτοί που τον ανακρίνουν, είναι πεπεισμένοι ότι ο Σαΐντ -τον οποίο το 1996 συνέλαβε και αποφυλάκισε η πακιστανική αστυνομία, με την κατηγορία ότι χρηματοδότησε μια τρομοκρατική ενέργεια εναντίον της αιγυπτιακής πρεσβείας- είναι ένας άντρας ικανός να αναδιοργανώσει τα υπολείμματα της Αλ Κάιντα στο Αφ­ γανιστάν. Για τον πατέρα του ο Ομάρ δεν ξέρει τίποτα. Τον έχασε τις 77

ημέρες της μάχης του Κοστ. Όμως μια τέτοια απάντηση δεν α­ ρέσει σε κανέναν, με αποτέλεσμα να κερδίσει ένα εισιτήριο άνευ επιστροφής για το Γκουαντάναμο, όπου φτάνει στο τέλος του 2002. Κρατείται έγκλειστος στην ίδια πτέρυγα όπου βρί­ σκεται αλυσοδεμένος και ο αδελφός του Αμπντούλ, που αιχ­ μαλωτίστηκε όπως κι εκείνος στο Κοστ. Όμως ο Ομάρ δεν το ξέρει. Μόνον ο Αμπντούλ καταφέρνει να το πληροφορηθεί και να το γράψει στη γιαγιά του, που ζει στον Καναδά. Γράφει ότι ο Ομάρ δεν είναι καλά. Ότι, στο κλουβί όπου είναι κλεισμένος ο αδελφός του, οι πληγές του παραμένουν ανοιχτές και πυορ­ ροούν. Ό τι η απελπισία του, να ξέρει ότι βρίσκεται λίγες εκα­ τοντάδες βήματα παραπέρα, και να μην μπορεί να τον χαϊδέ­ ψει, να τον βοηθήσει, τον τρελαίνει. Προσθέτει ότι ίσως βρει τρόπο να τον συναντήσει αν καταφέρει να τον μεταφέρουν στο νοσοκομείο του στρατοπέδου. Κανένας δεν ξέρει αν τα δύο α­ δέλφια κατάφεραν να αγκαλιαστούν. Μάλιστα ο Αμπντούλ γράφει ότι ο Ομάρ δεν βλέπει πια από το αριστερό του μάτι, ό­ τι στα δεκαέξι του, που συμπλήρωσε μέσα σ’ ένα κλουβί, η πλάτη του είναι νεκρή σάρκα, αγκυλωμένη. Το καλοκαίρι του 2003, ο Ομάρ βρίσκεται πιο κοντά στην ενηλικίωσή του. Η οποία σύμφωνα με τους κανόνες του Camp Delta δεν συμπίπτει με τη συμπλήρωση των δεκαοχτώ χρόνων αλλά των δεκαεφτά. K l αν θελήσουμε να δεχτούμε το αδύνα­ το, ότι δηλαδή η εξακρίβωση της ακριβούς ηλικίας των ε­ γκλείστων ανταποκρίνεται σε αδιάσειστα δημοτολογικά στοι­ χεία και όχι σε μια ματιά στο τρίχωμά τους στα μάγουλα. Αν οι καναδικές αρχές δεν καταφέρουν να πετύχουν έγκαιρα την α­ πελευθέρωση, ο Ομάρ, ως ενήλικος, θα επιστρέψει στη σαρκο­ φάγο των «πορτοκαλί» απ’ όπου τον απέσπασαν. Ή, αν έχει ό­ ρεξη να μιλήσει, στο καθαρτήριο των «λευκών». Σε κάθε περί­ πτωση δεν θα είναι πια ένα παιδί. Θα απομείνει μόνον ένας enemy combatant. Ένας μαχητής του εχθρού.

78

[8]

01 ΜΑΧΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ

Ο εγκλεισμός στο κολαστήριο χωρίς καταδίκη, σε μια ατσάλι­ νη εξορία της οποίας δεν διαφαίνεται η ημερομηνία λήξης, βρίσκει τη μοναδική της προϋπόθεση σε δύο λέξεις. «Enemy combatant». Μαχητής του εχθρού. Στον Πόλεμο κατά της Τρο­ μοκρατίας, μόνον ένας μαχητής του εχθρού θα γνωρίσει τα δεινά της σαρκοφάγου του Radio Range. Μόνον οι μαχητές του εχθρού θα εξαιρεθούν από τα προβλεπόμενα του Διεθνούς Δικαίου (θα ήταν αρκετά όσα απαριθμούνται στην Τρίτη Συν­ θήκη της Γενεύης) που ρυθμίζουν την κράτηση των αιχμαλώ­ των πολέμου. Μόνον σε έναν μαχητή του εχθρού καταργούνται τα δικαιώματα και οι εγγυήσεις που κωδικοποιούνται από το ποινικό δίκαιο και την τακτική ποινική δικονομία που ισχύει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ποιος είναι όμως μαχητής του εχθρού; Πώς γίνεται κανείς μαχητής του εχθρού; Αν απαντήσουμε σ’ αυτές τις δύο ερωτή­ σεις, σημαίνει ότι πλησιάζουμε στην καρδιά του ατσάλινου και δεινοπαθούντος μικρόκοσμου που διασχίζουμε. Και φωτίζου­ με τις ρίζες του. Για να το κάνουμε -μας υποδεικνύεται τώρασυμφέρει να πάρουμε τον αντίθετο δρόμο. Να ξανανέβουμε τα σκαλιά του λευκού σχολικού λεωφορείου, ν’ αφήσουμε πίσω μας το θολό Camp Delta, να δρασκελίσουμε τα Freedom Heights και να ξαναπροσεγγίσουμε στο μόλο του Γουίνγουορντ. Να ξανασκαρφαλώσουμε στις απότομες στροφές που οδηγούν σε μια χαμηλή κατασκευή, που σηματοδοτείται από μια τεράστια αμερικανική σημαία και δύο κιλλίβαντες. Στα γραφεία του Ε79

Γ πιτελείου. Στη φωλιά του στρατηγού Τζέφρι Ντ. Μίλερ, γενι­ κού διοικητή της Task Force Guantanamo. Αφέντη και κύριου της σαρκοφάγου του Radio Range και των αποφύσεων του. Της μοίρας όποιου μπαίνει κι όποιου βγαίνει. Δεν πρέπει να είναι εύκολος άνθρωπος ο στρατηγός. Το ό­ νομά του προκαλεί χαμηλά βλέμματα στο στράτευμα, αιφνί­ διες σιωπές ακόμα και μπροστά σε αθώες ερωτήσεις. Είναι έ­ νας Τεξανός, γύρω στα πενήντα, που έφτασε στον Κόλπο το Νοέμβρη του 2002 για να κάνει τους προκατόχους του να ξεχαστούν: το στρατηγό Λένερτ, το στρατηγό Μπέικους, το στρα­ τηγό Ντανλάβεϊ, που το Γκουαντάναμο τους μεταβόλισε σε λιγότερους από έντεκα μήνες από την άφιξη των κολασμένων και τη λειτουργία του πρώτου στρατοπέδου εγκλεισμού, του Xray. Ο Μίλερ είναι του πυροβολικού, φοράει τη στολή περισ­ σότερο από τριάντα χρόνια και γυρίζει μ’ αυτή τον κόσμο, σε ένα εξαντλητικό πηγαινέλα μεταξύ Κορέας και Ηνωμένων Πολιτειών. Κάθε καινούργια ανάθεση καθηκόντων, ένα σκαλί στην καριέρα του. Κάθε σκαλί της καριέρας, μια καινούργια ει­ δικότητα. Κι έπειτα οχτώ μετάλλια μαζί με την ύψιστη στρα­ τιωτική διάκριση καρφωμένα στο στήθος του, ένα ασημένιο α­ λεξίπτωτο, σήμα των αερομεταφερόμενων μονάδων, αιχμή του δόρατος του αμερικανικού στρατού. Όμως ο στρατηγός Μίλερ -λένε- είναι πάνω απ’ όλα ένας πανούργος αξιωματικός. Ικα­ νός να ερμηνεύει τους ψιθύρους της Ουάσινγκτον και πανέτοι­ μος να ξεδιπλώσει μια διαλεκτική άμυνα για τους λόγους της Κυβέρνησης που τον έστειλαν στον Κόλπο. Για την ιδρυτική πράξη του Γκουαντάναμο. Μια χούφτα κανόνες που ανακοι­ νώθηκαν στο οβάλ γραφείο του Λευκού Οίκου. Στις 13 Νοέμ­ βρη του 2001. Εκείνη τη μέρα ο Τζωρτζ Μπους, πρόεδρος των Ηνωμέ­ νων Πολιτειών, παρέδωσε στη Federal Register35 το διάταγμα που αποτέλεσε την προϋπόθεση του Κόλπου των κολασμένων.36 Η ιδέα είναι, με τον τρόπο της, απλή. Μόλις δύο μήνες μετά τη φρίκη της αιματοβαμμένης Τρίτης των Δίδυμων Πύργων και του Πενταγώνου, χαράσσεται μια τάφρος που διαχωρίζει την 8ο

τύχη των εχθρών της Αμερικής από εκείνη των δικών της αν­ θρώπων. Που κάνει «χυτούς τους εχθρούς να νιώσουν στο πε­ τσί τους ποια τιμωρία μπορεί να επιβάλει ένας γίγαντας τραυ­ ματισμένος θανάσιμα. Που εξαιρεί αυτούς τους εχθρούς από το σύστημα των εγγυήσεων του εθνικού και διεθνούς δικαίου. Που ηχεί ως «ξεκάθαρο μήνυμα» προς τα «κράτη-ταραξίες» τα οποία η Κυβέρνηση υποδεικνύει ως στόχο ενός ανελέητου πο­ λέμου και προς όσους «τρομοκράτες» βρίσκουν καταφύγιο ή ανεφοδιασμό σε εκείνα τα κράτη. Τον Πρόεδρο συνδράμουν δύο παλαίμαχοι της Κυβέρνη­ σης του πατέρα του, ο Τζωρτζ Τεργουίλιγκερ και ο Γουίλιαμ Μπαρ. Είναι εκείνοι που προετοίμασαν το σκελετό του σχεδίου του διατάγματος, και το συζήτησαν με τον Πρόεδρο και τους στενούς τσυ συνεργάτες. Που κράτησαν στεγανό το περιεχό­ μενό του για να αποφευχθεί δημόσια συζήτηση ως την ημέρα της δημοσίευσής του.37 Η αρχιτεκτονική του σχεδιασμού του διατάγματος είναι ολοφάνερη, όπως και οι προϋποθέσεις του. Όποιος δεν είναι κάτοχος αμερικανικού διαβατηρίου και είναι «εύλογα ύποπτος» για συμμετοχή στην Αλ Κάιντα ή, γενικότε­ ρα, για συμμετοχή, συνωμοσία, συνενοχή (ακόμα και σχεδία­ σμά) τρομοκρατικών πράξεων, οπουδήποτε στον κόσμο, ικα­ νών να πλήξσυν Αμερικανούς πολίτες, με άλλα λόγια τα οικο­ νομικά και πολιτικά συμφέροντα της χώρας, καθώς και την ε­ θνική της ασφάλεια, θα αποκτήσει το χαρακτηρισμό του «μα­ χητή του εχθρού». Θα βρίσκεται υπό το καθεστώς κανονισμών κράτησης που θα καθορίζονται από το Υπουργείο Άμυνας σε τόπους που το Πεντάγωνο θα θεωρήσει πρόσφορους. Θα γνω­ ρίσει, όταν ο Πρόεδρος αξιολογήσει ότι είναι σκόπιμο, τη δι­ καστική του τύχη, η οποία ανατίθεται σε Στρατιωτικές Επι­ τροπές, ειδικά δικαστήρια στα οποία ο στρατός θα είναι το μο­ ναδικό αφεντικό παίζοντας όλους τους ρόλους της κωμωδίας: δικαστής, εισαγγελέας, συνήγορος υπεράσπισης. Δικαστήρια που εξαιρούνται από το καθεστώς όχι μονάχα της ποινικής δι­ κονομίας των τακτικών ποινικών δικαστηρίων, αλλά και το α­ ντίστοιχο των στρατοδικείων σε καιρό πολέμου. Σε ένα αρκε­ 8ι 6

-

Γ κουα ντά να μο

r I

τά ξεκάθαρο πλαίσιο από λογικές αλληλουχίες πάνω στο ο­ ποίο στηρίζεται ο εγκλεισμός και η ποινική δίωξη των εχθρών της Αμερικής: μαχητής του εχθρού, κράτηση sine die, αορί­ στου χρόνου, ειδικό στρατοδικείο. Το Νοέμβρη του 2001, εξάλλου, ο Πρόεδρος κινείται σε ένα έδαφος που αφαιρέθηκε από τη δικαιοδοσία της νομοθετικής εξουσίας και -όπως θα δούμε αμέσως- και της δικαστικής. Οι εξουσίες του Πολέμου τις οποίες του ανέθεσε με συντριπτική πλειοψηφία το Κογκρέσο την επαύριο της 11ης Σεπτεμβρίου ε­ ξουσιοδοτώντας τη χρήση βίας, νομιμοποιούν εκ των άνω το διάταγμα. Το περιεχόμενό του το καθιστά απρόσβλητο από εν­ δεχόμενες τροπολογίες του ίδιου του Κογκρέσου που, σύμφω­ να με τον Administrative Procedure Act, τον Κώδικα της Διοι­ κητικής Διαδικασίας, δεν νομοθετεί για θέματα που αφορούν τις στρατιωτικές λειτουργίες του Προέδρου, «τα στρατοδικεία και τις Στρατιωτικές Επιτροπές».38 Επιπλέον: το σχέδιο που το διάταγμα δεν καθιστά σαφές, ενώ το φθινόπωρο του 2001 βρι­ σκόταν ήδη στο γραφείο του Προέδρου, είναι να χαλιναγωγή­ σει τις διαδικασίες της μελλοντικής κράτησης και καταδίκης των εχθρών της Αμερικής με το να τις προστατεύει από τις α­ πειλές ενδεχόμενων αποφάσεων αντισυνταγματικότητας των ομοσπονδιακών δικαστηρίων και του Ανωτάτου Δικαστηρίου, αν υποτεθεί ότι θα μπορούσαν να καταφύγουν σ’ αυτά οι φυ­ λακισμένοι. Χρειάζεται λοιπόν ένας χώρος ο οποίος να εξαι­ ρείται από τη δικαιοδοσία και τον έλεγχο των Δικαστηρίων και από νομικά προηγούμενα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κάποια απόφαση. Εντοπίστηκε λοιπόν, πάνω στο χάρτη, το Γκουαντάναμο, α­ μερικανική βάση σε ξένο έδαφος, αρκετά μακριά από τα μάτια του κόσμου, αρκετά κοντά στις αμερικανικές ακτές, σίγουρα έ­ ξω από τη δικαιοδοσία των Δικαστηρίων. Όμως, από τα αρ­ χεία της συνταγματικής νομολογίας, ανασύρθηκε μια απόφα­ ση του Ανωτάτου Δικαστηρίου του 1942, γνωστή στα πρακτικά ως Ex parte Quirim. Μοναδικό προηγούμενο στο οποίο το Δι­ καστήριο γνωμοδότησε για τη νομιμότητα μιας ειδικής δίκης 82

που διεξήγαγαν οι Στρατιωτικές Επιτροπές σε βάρος αιχμα­ λώτων πολέμου. Πρόκειται για οχτώ σαμποτέρ ναζί, οι οποίοι συνελήφθησαν στο Λονγκ Άιλαντ και δικάστηκαν από μια Ε­ πιτροπή που είχε συσταθεί από τον Πρόεδρο Ρούσβελτ. Η ίδια που τους καταδίκασε σε θάνατο, μετά την απόρριψη της προ­ σφυγής τους από το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο είχε δηλώ­ σει αναρμόδιο να γνωμοδοτήσει για αιχμαλώτους πολέμου που, μολονότι στην ουσία δεν ήταν, κέρδισαν όμως τον τίτλο των «μαχητών του εχθρού». Έτσι ακριβώς: μαχητές του εχθρού. Έ ­ να νομικό υβρίδιο του οποίου η Αλ Κάιντα θα προκαλούσε την αναβίωση πενήντα εννιά χρόνια αργότερα.39 Στις 13 Νοεμβρίου του 2001, ο σπόρος του Γκουαντάναμο έ­ χει ριχτεί και σύντομα αποδεικνύεται ταχύτατης βλάστησης, γιατί ούτε δυο μήνες αργότερα, στις 11 Ιανουαρίου 2002, η «πτήση 01» προερχόμενη από τη βάση του Μπάγκραμ στο Αφ­ γανιστάν, ξεφορτώνει στον Κόλπο το πρώτο ανθρώπινο φορ­ τίο της. Εξάλλου το διάταγμα του Μπους, καθορίζοντας τις βάσεις της μηχανής του εγκλεισμού, ανέθεσε στο Πεντάγωνο την υλοποίηση και τη λειτουργία του. Με τις γενικολογίες τους, οι οδηγίες του Προέδρου επιτρέπουν στον Υπουργό Άμυνας Ντόναλντ Ράμσφελντ να δρα γρήγορα και χωρίς δεσμεύσεις. Να μπορεί να ερμηνεύει όπως του αρέσει τι σημαίνει «ανθρώ­ πινη μεταχείριση» του εχθρού, τι «επαρκής χορήγηση τροφής, νερού και σωματικής άσκησης» που επίσης τού οφείλεται, μα­ ζί με την «ελεύθερη άσκηση της θρησκευτικής λατρείας». Να μπορεί επίσης να δίνει εξηγήσεις κατά βούληση, όσον αφορά τους κανόνες που ρυθμίζουν τη «δίκαιη δίκη» ενός «τρομο­ κράτη». Είναι προφανές ότι η εξουσία αυτή παραδίδεται -αν μάλι­ στα πρόκειται για εξουσία σε καιρό πολέμου- στα μόνα χέρια της εκτελεστικής λειτουργίας. Που καθίσταται κυρίαρχη και α­ νεξέλεγκτη. Ωστόσο θα ήταν λάθος να πιστέψουμε ότι το διά­ ταγμα του Προέδρου διακηρύσσει μια βεβιασμένη και εκδικη­ τική ιδέα για την ποινική δικαιοσύνη. Γιατί, στη συνέχεια, α­ φήνει χωρίς έρεισμα τον ορισμό του αντικειμένου του, εκείνους «3

1

δηλαδή τους «μαχητές του εχθρού», των οποίων ο νομικός προσ­ διορισμός κάνει και τους καλύτερους νομικούς να συνοφρυώ­ νονται.40 Αν προσέξουμε καλύτερα, στις διατάξεις της 13ης Νοεμβρίου του 2001 ενυπάρχουν και τα ίχνη της μανίας που α­ κολουθεί μια τραυματική εμπειρία. Ο φόβος ενός κολοσσού που ανακαλύπτεται εύθραυστος και απροσδόκητα ευάλωτος τον καθιστά φιλύποπτο και τυφλό στην οργή του. Σ’ εκείνους τους κανόνες υπάρχει η κοινή λογική μιας ολόκληρης χώρας που προετοιμάζεται να εκχωρήσει ένα μέρος των ελευθεριών της, πεπεισμένη ότι αυτός είναι ο δρόμος για να διασώσει ό,τι απομένει. Ενδόμυχα είναι πεπεισμένη για το αγεφύρωτο χά­ σμα της εθνικής και θρησκευτικής διαφορετικότητας του ε­ χθρού της, «γιατί ο αγώνας δεν θα ολοκληρωθεί με ανακωχή ή παράδοση». Επειδή πρόκειται για έναν εχθρό που μπορεί να νικήσει μονάχα προβλέποντας τις κινήσεις του, «γνωρίζοντας ό­ τι είναι πιο σημαντική η πρόληψη από τη δίκη, γιατί κανένας δεν θα μπορέσει να πει ποτέ πόσοι ανάμεσα στους κρατούμε­ νους του Γκουαντάναμο είναι επικίνδυνοι και πόσοι δεν είναι, γιατί θα ήταν ολέθριο να ελευθερώσουμε όσους απέδειξαν ή­ δη ότι υποστήριξαν, άμεσα ή έμμεσα, τους καμικάζι της 11ης Σεπτεμβρίου».41 «Η κοινή λογική; Γιατί, μήπως είναι κακή η κοινή λογική;» Η χειραψία του στρατηγού Μίλερ είναι αποφασιστική. Ένα τυπικό χαμόγελο προδίδει μια κάποια δυσπιστία η οποία του υποδεικνύει έναν πρόλογο. «Είμαι στη διάθεσή σας για ερωτή­ σεις, όμως πρώτα, αν επιτρέπετε, οι αξιωματικοί μου έχουν να σας δείξουν ένα βίντεο και να σας δώσουν ορισμένες πληρο­ φορίες...» Η αίθουσα προβολών έχει καλό κλιματισμό. Δύο γωνιακά μεγάφωνα δίνουν φωνή στον εκφωνητή πσυ σε μόλις τέσσερα λεπτά περιγράφει το Camp Delta και τον Πόλεμο ε­ ναντίον της Τρομοκρατίας, όπως τον αντιλαμβάνονται όλοι ό­ σοι εργάζονται στον Κόλπο, και πολλοί από εκείνους που τους περιμένουν στο σπίτι. Ιδού οι εικόνες της γραπτής ιστορίας στο Γκουαντάναμο: το τραύμα της 11ης Σεπτεμβρίου, τα δύο Μπόινγκ που διαπερνούν τους Δίδυμους Πύργους, το Πεντά84

y0jvo με μια πλευρά ξεκοιλιασμένη, στρατιώτες που φιλούν τις γυναίκες τους, φυλακισμένοι, αλυσοδεμένοι, με φόρμα πορτο­ καλί και φαντάροι, ναύτες, στρατονόμοι στο φως του ηλιοβα­ σιλέματος της Καραϊβικής, ενώ αναλαμβάνουν τη φρούρηση ε­ νός αόρατου εχθρού. Οι τίτλοι που κλείνουν την ταινία παρα­ δίδουν τις μονάδες στην ιστορία εκείνου του τόπου, στην «τιμή για την προάσπιση της ελευθερίας»: 240ός λόχος Στρατονομίας, Χουάν Α. Ντίας, Πουέρτο Ρίκο· 438ος λόχος Στρατονομίας, Μάρεϊ, Κεντάκι· 344ος λόχος Στρατονομίας, Νιου Χέιβεν, Κονέκτικατ· 984ος λόχος Στρατονομίας, Φορντ Κάρσον, Κολοράντο- 303ος λόχος Στρατονομίας, Τζάκσον, Μίτσιγκαν- 132ος λό­ χος Στρατονομίας, Κολούμπια, Νότια Καρολίνα- 2ο και 116ο τάγμα πεζικού, Λίντσμπουργκ, Βιρτζίνια4 λόχος διοικήσεως 785ου τάγματος Στρατονομίας, Φρέιζερ, Μισισίπι· απόσπασμα της ακτοφυλακής, Γκουαντάναμο- κινητή νοσοκομειακή μονά­ δα, Γκουαντάναμο- νοσοκομείο στρατοπέδου, 20ή μοίρα ναυ­ τικού· 423η μονάδα τάγματος μηχανικού, Λιτλ Κρικ, Βιρτζίνια. Το γραφείο του Μίλερ είναι στενόμακρο. Πλήθος διακρί­ σεων και στοίβες φακέλων, όλα τοποθετημένα με τάξη. Ο στρα­ τηγός φαίνεται πως θέλει να μπει κατευθείαν στο θέμα. «Βλέ­ πετε, νομίζω ότι υπάρχει κάποια παρεξήγηση σχετικά με αυτό το μέρος και τη δουλειά που κάνουν οι άντρες μου, με μεγάλες θυσίες. To Camp Delta δεν είναι ένα στρατόπεδο συγκεντρώσεως όπου τίθεται υπό συζήτηση η ενοχή ή η αθωότητα των κρατουμένων. Είναι ένα προχωρημένο μέτωπο του Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας. Εμείς δεν είμαστε δεσμοφύλακες. Ε­ μείς βρισκόμαστε εδώ για να περισυλλέξουμε από εξαιρετικά επικίνδυνους φυλακισμένους εκείνες τις πληροφορίες που εί­ ναι αναγκαίες για να κερδίσουμε τον πόλεμο. Και είμαστε υπε­ ρήφανοι γι’ αυτό». Βιάζεται να τα πει όλα αμέσως ο Μίλερ, και πρέπει να τον συγκροτήσουμε. Πρέπει να τον κάνουμε να κά­ νει πίσω μέχρι την προϋπόθεση του συλλογισμού που μόλις έ­ ριξε στο τραπέζι. Πώς γίνεται κανείς «enemy combatant», μα­ χητής του εχθρού; Ποιος απονέμει σε έναν αιχμάλωτο τον τίτ­ λο που τον καταδικάζει στο κολαστήριο του Γκουαντάναμο; %

Και με ποια κριτήρια; Και πού; Ο στρατηγός χαμογελάει: «Κα­ ταλαβαίνω τι θέλετε να πείτε. Και σας απαντώ με ειλικρίνεια. Δεν υπάρχει ούτε ένας κρατούμενος σ’ αυτό το νησί που να μην είναι τρομοκράτης ή να μη στήριξε τρομοκρατικές οργα­ νώσεις. Όλοι, και υπογραμμίζω: όλοι οι φυλακισμένοι έχουν συλληφθεί σε κάποιο πεδίο μάχης. Ό χι στα σπίτια τους ή στα γραφεία τους. Έτσι έγιναν μαχητές του εχθρού. Γι’ αυτό τον α­ πλό λόγο βρίσκονται εδώ». Ο Σάγιεντ Αμπασίν, είκοσι οχτώ χρόνων, Αφγανός, έμεινε έγκλειστος στα κελιά του αμερικανικού στρατού για πάνω από ένα χρόνο. Πρώτα στο Αφγανιστάν, έπειτα στο Γκουαντάναμο. Τον Απρίλη του 2003 επέστρεψε στο σπίτι του αφού υπέγραψε μια «υπεύθυνη δήλωση» στην οποία δηλώνει ότι «ουδέποτε εί­ χε καμία σχέση με την Αλ Κάιντα και τους Ταλιμπάν», «ότι δεν είχε ποτέ, ούτε πρόκειται να έχει, ουδεμία πρόθεση να χτυπή­ σει τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών και του λαού της», σήμερα διηγείται: «Ήταν Απρίλης του 2002. Ήμουνα τα­ ξιτζής και έκανα μια κούρσα στο δρόμο μεταξύ Καμπούλ και Κοστ. Στο Γκάρντες με σταματούν σε ένα μπλόκο της τοπικής εθνοφυλακής και βγάζουν από το αυτοκίνητο κι εμένα και τους επιβάτες μου. Κάποια στιγμή, μσυ λένε ότι ένας απ’ αυ­ τούς είναι ξάδελφος ενός πολέμαρχου της περιοχής. Προσπα­ θώ να τους εξηγήσω ότι είμαι μονάχα ένας ταξιτζής. Ό τι συ­ νήθως δεν ρωτάω το όνομα όποιου μπαίνει στο ταξί μου. Μα δεν με ακούνε. Βρίσκομαι στο σταθμό της αστυνομίας του Γκάρντες, όπου πρώτα με δέρνουν κι έπειτα με παραδίδουν σε μια περίπολο του αμερικανικού στρατού. Δύο σύντομες ερω­ τήσεις και μετά βρίσκομαι σε ένα ελικόπτερο προς τη βάση του Μπάγκραμ...» Ο πατέρας του Σάγιεντ, που βρήκε το ταξί όχι ό­ μως το γιο του που το οδηγούσε, ρωτάει γι’ αυτόν στο αμερι­ κανικό απόσπασμα του Γκάρντες. Παίρνει μια λακωνική απά­ ντηση: «Μεταφέρθηκε στο Μπάγκραμ». Ας ακούσουμε ακόμα τον Σάγιεντ: «Στη βάση του Μπά­ γκραμ πέρασα την πρώτη εβδομάδα με χειροπέδες και αλυσί­ δες στους αστραγάλους. Ήμουν σε ένα δωμάτιο φωτισμένο εί-

κ0σι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο και κάθε φορά που ε­ ξαντλημένος αποκοιμιόμουν, με ξυπνούσαν οι φύλακες. Με ανέκριναν έξι ή εφτά φορές. Το φαγητό ήταν λίγο και δεν με ά­ φηναν να μιλήσω με κανέναν. Κι ακόμα περισσότερο με όσους μοιράζονταν μ’ εμένα τη φυλακή. Συχνά με ανάγκαζαν να πα­ ραμένω γονατιστός, χωρίς να μιλάω, επί ώρες». Από το Μπάγκραμ ο Σάγιεντ μεταφέρθηκε στη βάση του Κανταχάρ. «Στη διάρκεια του ταξιδιού με κουκούλωσαν με μια μαύρη σακούλα, κολλημένη με αυτοκόλλητη ταινία, γύρω από το λαιμό μου. Μου έκλεισαν τα αυτιά για να μην ακούω. Όταν φτάσαμε στο Κανταχάρ, τα πράγματα χειροτέρεψαν ακόμα περισσότερο. Σ’ εκείνη τη βάση απαγορευόταν να κοιτάξεις στα μάτια τους Αμερικανούς στρατιώτες. Αν το έκανες μία φο­ ρά, η τιμωρία ήταν να μείνεις γονατιστός με σκυμμένο το κε­ φάλι επί μία ώρα. Αν το ξανάκανες, οι ώρες διπλασιάζονταν. Και στο Κανταχάρ με ανέκριναν πέντε ή έξι φορές. Στη συνέ­ χεια, μετά από μία εβδομάδα, με στείλανε στο Γκουαντάναμο. Κι εκεί, πάλι ανακρίσεις. Δέκα στη σειρά στις πρώτες οχτώ ε­ βδομάδες. Έπειτα τίποτα, επί δέκα μήνες. Μέχρι που υπέγρα­ ψα εκείνο το χαρτί και με ξανάστειλαν στο σπίτι μου...»42 Η Διε­ θνής Αμνηστία σημειώνει στην αναφορά της, το καλοκαίρι του 2003: «Το Δεκέμβρη του 2002, η ομάδα εργασίας των Ηνωμέ­ νων Εθνών για τις παράνομες κρατήσεις παρατήρησε ότι στις περιπτώσεις στις οποίες η ιδιότητα του αιχμαλώτου πολέμου δεν αναγνωρίσθηκε από ένα δικαστήριο αρμόδιο για την περί­ πτωση, το status του κρατούμενου εμπίπτει στις ρυθμίσεις του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώ­ ματα. Ειδικότερα, στις ρυθμίσεις των άρθρων 9 και 14, το πρώ­ το εκ των οποίων εγγυάται ότι η νομιμότητα της κράτησης πρέπει να αναγνωρισθεί από ένα δικαστήριο, το δε δεύτερο ό­ τι σε κάθε περίπτωση πρέπει να δοθεί στον κρατούμενο η εγ­ γύηση μιας δίκαιης δίκης» 43 Ο στρατηγός Μίλερ επιμένει: «Το Αφγανιστάν, αν δεν απατώμαι, είναι θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων. Και τα κριτή­ ρια μ£ τα οποία οι αιχμάλωτοι πολέμου ανακρίνονται για να 87

διαπιστωθεί η επικινδυνότητά τους δεν μπορεί βεβαίως να αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης. Πρόκειται για διαδικασίες απόρρητες, που αν αποκαλύπτονταν ενδεχομένως να έχαναν κάθε αποτελεσματικότητα». Ο Μπίσερ Αλ Ραβί, Ιρακινός κάτοικος της Μεγάλης Βρε­ τανίας, και ο Τζαμίλ Αλ Μπάνα, Ιορδανός με την ιδιότητα του πολιτικού πρόσφυγα στο Λονδίνο, συλλαμβάνονται στην Γκά­ μπια στις 8 Νοεμβρίου του 2002, μόλις αποβιβάσθηκαν από έ­ να αεροπλάνο της γραμμής που προσγειώθηκε στο αεροδρό­ μιο της Μπανζούλ, προερχόμενο από την Αγγλία. Τους συνέλαβαν οι άντρες των τοπικών μυστικών υπηρεσιών, που τους ανέκριναν επί ημέρες, μεταφέροντάς τους συνέχεια από το ένα μέρος στο άλλο. Σύντομα, στις ανακρίσεις προστέθηκαν στελέ­ χη των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών με ανακρίσεις που τράβηξαν μέχρι τον Ιανουάριο του 2003, οπότε ο Μπίσερ και ο Τζαμίλ μεταφέρονται στη βάση του Μπάγκραμ, στο Αφγανι­ στάν. Το Μάρτιο του ίδιου έτους ο Τζαμίλ, με ένα λακωνικό γράμμα, πληροφορεί την έγκυο γυναίκα του, που έχασε τα ίχνη του, ότι κατέληξε στα κλουβιά του Γκουαντάναμο μαζί με τον Μπίσερ. Στο πολυδαίδαλο δίκτυο των στρατιωτικών και πολιτικών μυστικών υπηρεσιών που ρουφάει ύποπτους ανά τον κόσμο και τους βαφτίζει μαχητές του εχθρού, η αφγανική βάση του Μπάγκραμ παίζει ένα κεντρικό ρόλο. Όποιος βρίσκεται στα κλουβιά του Γκουαντάναμο σίγουρα γονάτισε στα ανακριτήρια του Μπάγκραμ. Όποιος καταλήξει στο Μπάγκραμ, έχει τις περισσότερες πιθανότητες για ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή για το Γκουαντάναμο. Το ίδιο ακριβώς συνέβη στους έξι ά­ ντρες που συνελήφθησαν στις 18 Ιανουαρίου του 2002 στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη: οι Αλγερινοί Μπανσαγιάχ Μπελκασέμ, Λάχμαρ Σάμπερ, Μουσταφά Αΐτ Ιντίρ, Χατζί Μπουντέλα, Λάκχνταρ Μπουμεντιένε, Μοχάμεντ Νάχλα. Το Δεκέμβρη του 2002, η εφημερίδα Washington Post, αναφερόμενη σε στρατιωτικές πηγές και αυτόπτες μάρτυρες, πλη­ ροφορεί ότι στη βάση του Μπάγκραμ η CIA χρησιμοποιεί α­

νορθόδοξες τεχνικές εξαναγκασμού στη διάρκεια των ανακρί­ σεων των αιχμαλώτων. Το δειγματολόγιο των σωματικών και ψυχολογικών δοκιμασιών αναφέρεται σε κρατούμενους που τους αναγκάζουν να παραμένουν γονατιστοί επί ώρες, να στε­ ρούνται την όραση χρησιμοποιώντας μάσκες οξυγονοκόλλη­ σης, μαυρισμένες με μπογιά, και να υφίστανται χρήση ηλεκτρι­ κού φωτισμού προκειμένου να διαταραχθεί η ισορροπία του νευρικού τους συστήματος.44 Το Πεντάγωνο και ο Λευκός Οί­ κος διαψεύδουν έντονα τις κατηγορίες της εφημερίδας, αλλά, τον ίδιο Δεκέμβρη του 2002, στη βάση του Μπάγκραμ δύο κρα­ τούμενοι πεθαίνουν κάτω από σκοτεινές συνθήκες. Τα σώμα­ τα του Ντίλαγουερ, είκοσι δύο χρόνων και του Μουλά Χαμπιμπουλά, τριάντα χρόνων, Αφγανοί και οι δύο, φέρνουν σημά­ δια «βαρέων τραυμάτων, αποτέλεσμα βίας». Η έκθεση που έγινε με εντολή του στρατού καταλήγει στο συμπέρασμα, το Μάρ­ τη του 2003, ότι «δολοφονήθηκαν» και ωθεί τον Πάτρικ Λίχι, δημοκρατικό γερουσιαστή του Βερμόντ, να ζητήσει εξηγήσεις για τις συνθήκες του θανάτου τους. Τις ίδιες μέρες, πράγματι, και η New York Times, αναφερόμενη στις δύο δολοφονίες, τεκ­ μηριώνει ότι στο Μπάγκραμ η χρήση της βίας και του εξευτελισμού είναι καθημερινή ρουτίνα. Οι φυλακισμένοι -γράφει η εφημερίδα- υποχρεώνονται να παραμένουν γυμνοί μέσα σε παγωμένα δωμάτια, με τα χέρια κρεμασμένα από το ταβάνι με βαριές αλυσίδες και τους αστραγάλους ακινητοποιημένους με ατσάλινους κρίκους 45 Τις 25 Ιουνίου του 2003, το Υπουργείο Άμυνας, μέσω του νομικού του συμβούλου Γουίλιαμ Τζ. Χέινς Β', θα ενημερώσει ότι «η εσωτερική έρευνα είναι ακόμα σε εξέ­ λιξη» 46 Ο στρατηγός Μίλερ δεν μετατοπίζεται ούτε χιλιοστό: «Ό,τι συμβαίνει στο Μπάγκραμ δεν είναι δική μου δουλειά. Μπορώ ωστόσο να αποκλείσω με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ό­ τι εδώ στο Γκουαντάναμο προσφεύγουμε στη βία για να απο­ σπάσουμε πληροφορίες από τους φυλακισμένους. Ωστόσο, α­ γνοείται συστηματικά ότι όποιος δεν έχει καμία σχέση απελευ­ θερώνεται κανονικά». Συνέβη στις 5 Απριλίου και στις 27 Ο89

κτωβρίσυ τσυ 2002, στις 21 Μαρτίου, στις 14 Μαΐου και τον Νοέμ­ βρη τσυ 2003. Συνέβη σε ογδόντα οχτώ κολασμένους.47 Και θα ξανασυμβεί. Τουλάχιστον σε εκατόν σαράντα ακόμα, αν το Πε­ ντάγωνο κρατήσει τη δέσμευση που ανήγγειλε το Δεκέμβρη του 2003 48 Όμως ποια στοιχεία λαβαίνει υπόψη; Λόγω εξακριβωμένης «πληροφοριακής αχρηστίας» του φυ­ λακισμένου. Λόγω πολιτικών επιλογών της Ουάσινγκτον, όταν το όφελος μιας παρατεταμένης κράτησης δεν μπορεί να αντι­ σταθμίζει το κόστος μιας έντασης στις σχέσεις με φιλικές χώ­ ρες ή, μάλιστα, με συμμάχους των οποίων οι κολασμένοι συμ­ βαίνει να έχουν το διαβατήριο στην τσέπη τους. Αυτό τουλάχι­ στον αντιλαμβάνεται κανείς αν παρατηρήσει με ψύχραιμη μα­ τιά τα γεγονότα. Και, εν μέρει, ακούγοντας τις εξηγήσεις του στρατηγού Μίλερ. «Δεν μπορώ να μπω σε λεπτομέρειες, αλλά μπορώ να πω ότι για την απελευθέρωση πρέπει να συντρέχουν τρεις λόγοι. Ο κρατούμενος ως άτομο δεν πρέπει να αντιπρο­ σωπεύει πλέον μια απειλή. Πρέπει να έχει διακόψει κάθε επα­ φή ή σχέση με τρομοκρατικές οργανώσεις. Πρέπει να πάψει να είναι πηγή για τις μυστικές μας υπηρεσίες». Ιδού, λοιπόν, η λέ­ ξη: «πηγή». Είναι δύσκολο να καταλάβουμε πώς μπορεί να παραμείνει κανείς πηγή για τις μυστικές υπηρεσίες όντας σε απόσταση μη­ νών ή και χρόνων από τη σύλληψή του. Ποιες αδιάσειστες πλη­ ροφορίες μπορεί να διαφυλάσσει κάποιος που τώρα τον χωρί­ ζουν δύο ωκεανοί από το περιβάλλον στο οποίο συνελήφθη και περνάει τις μέρες του απομονωμένος σε ένα κλουβί; Και μάλιστα, συχνά, με μια αόριστη αίσθηση του χρόνου; Πώς θα μπορούσε να πει τα ονόματα των ηγετών, των μελών και των κρησφύγετών τους, να προβλέψει τα σχέδια ένας που αγνοεί αν ό,τι άφησε πίσω του εξακολουθεί να υπάρχει; Το υλικό των μυστικών υπηρεσιών -το ξέρει οποιοσδήποτε έχει ασχοληθεί με το θέμα- αλλοιώνεται γρήγορα. Αλλοιώνεται με μεγάλη τα­ χύτητα, γιατί οι πληροφορίες που αποτελούν τη λέμφο του έ­ χουν σύντομη ζωή. Ο στρατηγός Μίλερ συμφωνεί. Κατανοεί ότι η παρατήρηση είναι ολισθηρή, καταφεύγει λοιπόν σε μια

90

διευκρίνιση: «Αναγνωρίζω ότι η ένσταση είναι εύστοχη. Όμως υπάρχουν διαφορετικές κατηγορίες μυστικών πληροφοριών: τακτικές, λειτουργικές και στρατηγικές. Οι τακτικές πληροφο­ ρίες γερνούν σύντομα, οι άλλες δύο διατηρούν ανέπαφη την πληροφοριακή τους αξία. Γι’ αυτό οι κρατούμενοι του Camp Delta παραμένουν ανεκτίμητη πηγή». Η απόδειξη του αντίθε­ του, εξάλλου -όπως πολύ καλά γνωρίζει ο στρατηγός και μα­ ζί του το Πεντάγωνο- δεν είναι καθόλου εύκολη. Οι πληροφο­ ρίες των κολασμένων του Camp Delta στις ανακριτικές αίθου­ σες δεν αποτελούν υλικό της δίκης του οποίου αργά ή γρήγο­ ρα αναμένεται η αποκάλυψη και συνεπώς η επαλήθευσή του. Είναι κομμάτια χαρτί που μεταφράζονται σε κρυπτογραφημένα μηνύματα και μεταφέρουν πληροφορίες χωρίς πατρότητα (γιατί η πηγή παραμένει απόρρητη). Που ταξιδεύουν μεταξύ των διαφορετικών μυστικών υπηρεσιών και των οποίων τμή­ ματα, ενίοτε, ξεφυτρώνουν στις ανταλλαγές πληροφοριών με τις σύμμαχες χώρες. Δεν αρκούν για να αξιολογηθεί η σημασία τους. Και είναι αδύνατον να διαπιστωθεί η χρησιμότητά τους. Ο χρόνος του στρατηγού Μίλερ τελείωσε. Σηκώνεται από την πολυθρόνα του γραφείου του για να συνοδεύσει τον επι­ σκέπτη στην πόρτα, όπου στα γρήγορα ξεμπερδεύει με τις δύο τελευταίες ερωτήσεις. «Αν οι κρατούμενοι θα δικαστούν εδώ στο Γκουαντάναμο; Ρωτήστε να μάθετε... Εγώ, επίσημες πληροφορίες δεν έχω». Και γιατί, τότε, κυκλοφορεί επίμονα, ότι εδώ στο νησί κατασκευάζεται ένας «θάλαμος εκτελέσεων»; Σε τι χρησιμεύει μια αγχόνη χωρίς ένα δικαστήριο που θ’ α­ ποφασίσει ποιος κολασμένος πρέπει ν’ ανέβει τα σκαλιά της; «Εγώ δεν έχω λάβει εντολές να ετοιμάσω θάλαμο εκτελέσεων. Άμα φτάσουν, δεν θα καθυστερήσουμε. Και πάντως σας πα­ ρακαλώ, μην επιμένετε με το ζήτημα των δικαστηρίων. Δεν είμαι ούτε δικαστής, ούτε δικηγόρος. Είμαι μονάχα ένας στρα­ τιώτης». Ο υπολοχαγός Μος χτυπάει προσοχή και με μια ελαφρά κάμψη του κορμού χαιρετάει το στρατηγό. Περιμένει να δει τη σιλουέτα του να χάνεται πέρα από την πόρτα των γραφείων του 9ΐ

επιτελείου. «Προσπαθείτε να καταλάβετε πού θα δικαστούν οι κρατούμενοι; Περάσατε από μπροστά χωρίς να το ξέρετε. Α ­ κολουθήστε με και θα σας δείξω. Εδώ στο νησί το ονομάζουν Pink Palace...»

[9]

TO PINK PALACE

To Pink Palace δεν είναι καθόλου pink, ροζ. Είναι μια διώρο­ φη κατασκευή με καμιά σαρανταριά χρόνια στην πλάτη, μεγά­ λες γυάλινες επιφάνειες και μουντό ξύλινο σκελετό, με υπερυ­ ψωμένο ένα κεντρικό πύργο η κορυφή του οποίου είναι διά­ σπαρτη από ένα δάσος με κεραίες. Δεσπόζει στον Κόλπο, στην πλευρά του Γουίντγουορντ, υπερυψωμένο πάνω σε ένα ανά­ χωμα με φροντισμένο βαθυπράσινο γρασίδι, από το οποίο υ­ ψώνεται στον ουρανό το «λάβαρο της υπερηφάνειας»: μια με­ γαλόπρεπη σημαία, ενθύμιο από το αίμα που χύθηκε στους ισπανο-αμερικανικούς πολέμους, να κυματίζει στα μούτρα της Κούβας του Κάστρο, στα παρατηρητήριά του που διακρίνονται στο βάθος. Κατά μήκος της πρόσοψης του Κτηρίου, πάνω σε στενές σκαλωσιές, πηγαινοέρχονται οι εργάτες της Kellogg Brown & Root. Στοκάρουν, βάφουν, συνδέουν καλώδια του η­ λεκτρικού ρεύματος. Τρέχουν κόντρα στο χρόνο που απομένει. Που είναι λίγος. Γιατί δεν υπολείπεται μεγάλο διάστημα μέχρι την ημέρα που θα περάσουν την πόρτα του με σκυμμένο το κε­ φάλι οι πρώτοι κολασμένοι της σαρκοφάγου. Οι «εξ ορισμού εχθροί» της Αμερικής, στους οποίους η Αμερική θα εξασφαλί­ σει μια δίκη με συνοπτικές διαδικασίες. Οι αίθουσες για την α­ κροαματική διαδικασία -μας ενημερώνει ο υπολοχαγός Μάικλ Μος- είναι έτοιμες. Στα πατώματα στρώθηκε καινούργια μο­ κέτα, τα ξύλινα έδρανα για τους συντελεστές της δίκης βρί­ σκονται ήδη στη θέση τους. Μόνιτορ κλειστού κυκλώματος έ­ χουν συνδεθεί με μια αίθουσα Τύπου όπου, ομάδες embedded, 93

«διαπιστευμένων» δημοσιογράφων του αμερικανικού και διε­ θνούς Τύπου, θα γίνονται δεκτές, εκ περιτροπής στην παρά­ σταση. Παρά την προσπάθεια εκσυγχρονισμού του περιβάλλοντος χώρου, αυτό που πρόκειται να συμβεί στο Pink Palace δεν είναι καινούργιο, όπως καινούργιο δεν είναι και το γραφειοκρατικό όνομα με το οποίο βάφτισαν τα ειδικά δικαστήρια που θα εγκα­ τασταθούν εκεί - Στρατιωτικές Επιτροπές. Τρεις έως εφτά έν­ στολοι αξιωματικοί, ένας ένστολος εισαγγελέας κι ένας ένστολος δικηγόρος, θα αποφασίσουν κεκλεισμένων των θυρών την τύχη ενός κατηγορούμενου στον οποίο αναγνωρίζεται μόνον το ελά­ χιστο που η αμερικανική ιστορία θεώρησε ότι οφείλει να ανα­ γνωρίσει σε σαμποτέρ, κατάσκοπους και προδότες. Στους α­ προκάλυπτους εχθρούς της. Που κατά κάποιον τρόπο είναι και παραμένει αναπόσπαστο μέρος της ιδρυτικής της πράξης. Οι «Επιτροπές» δεν είναι επινόηση της εποχής του φόβου ή απλά ο καρπός μιας ιστορίας που εκτροχιάστηκε στις 11 Σε­ πτέμβρη του 2001. Είναι κόρες μιας αρχέγονης επίκλησης. Μιας εντολής που ο πατέρας της Αμερικανικής επανάστασης, ο Τζωρτζ Ουάσινγκτον, έδωσε για πρώτη φορά στην κοιλάδα του Χάντσον την 1η Οκτωβρίου του 1780, όταν ο εχθρός της Α ­ μερικής είχε λευκό δέρμα, μιλούσε την ίδια γλώσσα και δεν λε­ γόταν Αμπντούλ αλλά.Τζων. Τζων Αντρέ, ταγματάρχης της Αυτού Μεγαλειότητας του βασιλιά της Αγγλίας. Ένοχος κα­ τασκοπείας γιατί συνελήφθη, φορώντας πολιτικά στις 23 Σε­ πτεμβρίου 1780, από στρατιώτες του αμερικανικού στρατού στην Τέιριταουν, ενώ προσπαθούσε να φτάσει στη Νέα Υόρκη, έχοντας μαζί του τα απόρρητα σχέδια άμυνας του Ουέστ Πόιντ. Στη συνέχεια καταδικάστηκε από τον Τζωρτζ Ουάσινγκτον (που είχε αποφασίσει ότι η περίπτωσή του δεν αφορούσε τα δικα­ στήρια, ούτε τα στρατοδικεία) στην αυστηρότητα ενός έκτα­ κτου δικαστικού σώματος, της επονομαζόμενης «Επιτροπής», που την 1η Οκτώβρη του 1780 θα τον παρέδιδε στην προκαθο­ ρισμένη του τύχη: τον τουφεκισμό.49 Οι Στρατιωτικές Επιτροπές επιστρέφουν σε κάθε κρίσιμη 94

στιγμή της αμερικανικής ιστορίας όταν αυτή δοκιμάζεται από μια σύγκρουση. Στον Μεξικανικό πόλεμο, στη διάρκεια του πολέμου της ανεξαρτησίας, στη σύγκρουση με τους Ισπανούς, στον Ά και Β' παγκόσμιο πόλεμο.50 Και η προϋπόθεση που εί­ ναι και η αναγκαία συνθήκη -το status του «μαχητή του ε­ χθρού»- παραμένει απρόσβλητη καθώς το Ανώτατο Δικαστή­ ριο, όπως είδαμε, αποφασίζει ότι στερείται της ομπρέλας των συνταγματικών εγγυήσεων, ήδη από το 1942.51 Όταν τότε, στις 13 Νοεμβρίου του 2001, ο Πρόεδρος των Η­ νωμένων Πολιτειών επιστρέφει και αρπάζει αυτό το αρχαίο ό­ πλο με τη Military Order52 του, ξέρει ότι έχει με το μέρος του την Ιστορία και τη νομολογία της χώρας του. Επιπλέον: ξέρει ότι για να εξαιρέσει τις «Επιτροπές» από μια ακόμα νέα έν­ σταση, όσον αφορά τη δικαιοδοσία τους, δεν έχει παρά να τις εγκαταστήσει εκεί όπου η δικαιοδοσία του Ανώτατου Δικα­ στηρίου αναστέλλεται, και μάλιστα με απόφαση του ίδιου του Δικαστηρίου, χάρη σ’ ένα προηγούμενο που έγραψε ιστορία.53 Σε μια γωνιά του κόσμου υπό τον έλεγχο των αμερικανικών στρατευμάτων, αρκεί να μην είναι έδαφος των ΗΠΑ. Στο Γκουα­ ντάναμο, στην Κούβα, στην Αμερική, για την ακρίβεια. Όλα έγιναν πολύ γρήγορα. Μεταξύ της 20ής Νοεμβρίου του 2001 και της 21ης Μαρτίου του 2002. Και αυτή τη φορά έρ­ χεται στο προσκήνιο ο άντρας στον οποίο ο Μπους παρέδωσε τα κλειδιά του Γκουαντάναμο, των κλουβιών και των Στρατιω­ τικών Επιτροπών: ο Ντόναλντ Ράμσφελντ. Σ’ εκείνες τις τελευ­ ταίες ημέρες του Νοέμβρη του 2001, ο υπουργός Άμυνας απο­ φάσισε να απομακρύνει, από το μάτι και το θόρυβο μιας δημό­ σιας συζήτησης, το αντικείμενο της εξουσιοδότησης που έλα­ βε από τον πρόεδρο. Εγκαινιάζει ένα συμβούλιο εννέα «σοφών», διαλεγμένων ανάμεσα σε όσους ήταν σε θέση να επιδείξουν μια μακρά εμπειρία σε κυβερνητικές θέσεις και με τα δύο κόμ­ ματα. Τον πρώην πρόεδρο της ομοσπονδιακής επιτροπής για τις επικοινωνίες Νιούτον Μίνοου, τον πρώην σύμβουλο του Λευ­ κού Οίκου Λόιντ Ν. Κάτλερ, τον πρώην υπουργό Δικαιοσύνης Γκρίφιν Μπ. Μπελ, τον πρώην υπουργό Μεταφορών Γουίλιαμ 95

Τ. Κόουλμαν, τους πρώην γενικούς συμβούλους του υπουργείου Άμυνας Ρ. Χόφμαν και Τέρενς Ο’ Ντόνελ, τους καθηγητές της Νομικής Μπέρναρντ Μέλτζερ και Ρουθ Γουέτζγουντ, τον πρώην ομοσπονδιακό δικαστή και διευθυντή του FBI και της CIA Γουίλιαμ Γουέμπστερ.54 Με αυτούς ο Ράμσφελντ ανταλλάσσει υπο­ δείξεις, εντυπώσεις, λεπτομέρειες. Συζητά πώς να στηρίξει στα πόδια τους τις αρχές που καθόρισε το προεδρικό διάταγμα της 13ης Νοεμβρίου 2001, για το βασικό σχέδιο κανόνων που θα διέπουν την ειδική δικαιοδοσία του Γκουαντάναμο, τις προϋποθέ­ σεις νομιμότητας, τις αρμοδιότητες των παραγόντων της δίκης (κατηγορητήριο, υπεράσπιση, δικαστές), τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του κατηγορούμενου. Πρόκειται για μια προκαταρκτική εργασία που είναι στη διάθεση λίγων, και της οποίας δεν υπάρχει ίχνος επίσημης κα­ ταγραφής. Και καταλήγει την 21η Μαρτίου του 2002 στο Military Commission Order 1, το πρώτο από τα δύο διατάγματα (το δεύ­ τερο φέρει την ημερομηνία της 21ης Ιουνίου 2003) που εξου­ σιοδοτούν μια ρύθμιση λεπτομερειών στις δίκες των «Επιτρο­ πών» η οποία διαρθρώνεται σε οχτώ Military Instructions, ερ­ μηνευτικές οδηγίες. Οδηγίες που, εξαιτίας ασυνήθιστης καθυ­ στέρησης, δεν θα καταγραφούν στη Federal Register (Εφημε­ ρίδα της Ομοσπονδιακής Κυβερνήσεως) μέχρι την 1η Ιουλίου του 2003. Στη Military Commission Order 1 (Διαταγή περί Στρατιω­ τικών Επιτροπών), του Μάρτη του 2002, αποτυπώνεται το ση­ μάδι μιας αρχιτεκτονικής που αλυσοδένει διαδικασίες, αδική­ ματα, εγγυήσεις στη βούληση της εκτελεστικής εξουσίας, καθι­ στώντας την παντοδύναμη να διατυπώσει ουσιαστικά ένα και­ νούργιο ποινικό δίκαιο και μια δικονομία όπου ο κινητήρας της ποινικής μηχανής είναι το ίδιο πρόσωπο -ο Πρόεδρος των ΗΠΑ και ο υπουργός Άμυνας που ενεργεί για λογαριασμό του- το οποίο καλείται να ελέγξει τη φερεγγυότητα τελεσίδι­ κων δικαστικών κρίσεων και τυχόν εφέσιμων αποφάσεων. Σε μια κυκλική δομή που από τον Λευκό Οίκο ξετυλίγεται και στον Λευκό Οίκο καταλήγει, ο Πρόεδρος είναι εκείνος που, 96

απαριθμώντας τα αδικήματα για τα οποία μπορεί να ασκηθεί νόμιμα η ποινική δίωξη, καθορίζει την παρτιτούρα πάνω στην οποία κινείται η ορχήστρα. Ο Πρόεδρος είναι εκείνος που, με­ τά από εισήγηση του Υπουργείου Άμυνας και των στρατιωτι­ κών μυστικών υπηρεσιών, διατάσσει την παραπομπή σε δίκη ενός κατηγορούμενου ο οποίος στη συνέχεια καλείται να απολογηθεί για τα εν λόγω αδικήματα. Είναι ο Πρόεδρος εκείνος που αποφασίζει αν, πότε και πώς «προορίζεται» ένας κολα­ σμένος των κλουβιών για παραπομπή στις «Επιτροπές». Και επίσης είναι ο Πρόεδρος εκείνος που, σε τελευταία ανάλυση, πάντα μετά από εισήγηση του υπουργείου Άμυνας, αποφασί­ ζει για τη νομιμότητα ή όχι των εφέσεων των καταδικασμένων και καθιστά στη συνέχεια τελεσίδικες τις αποφάσεις. Είτε πρό­ κειται για απαλλακτικές, είτε για καταδίκες σε φυλάκιση ή στην εσχάτη των ποινών. Οι εγγυήσεις υπέρ του κατηγορούμενου, που απορρέουν α­ πό τις αρχές της δίκαιης δίκης, υπογραμμίζουν την απαραίτη­ τη ισορροπία για μια ετυμηγορία «full and fair», δίκαιη, που σημαίνει ότι κατά την αντιπαράθεση αναγνωρίζει στους αντίδικους -κατηγορούσα αρχή και υπεράσπιση- πρόσβαση με ί­ σους όρους στις πηγές των αποδεικτικών στοιχείων. Ο κατη­ γορούμενος αποκτά αντίγραφο των κατηγοριών σε γλώσσα που του είναι κατανοητή.55 Θεωρείται αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου.56 Η καταδικαστική απόφαση πρέπει να έπεται της άρσης κάθε «εύλογης αμφιβολίας» διαφορετικά απαλλάσ­ σεται, ενώ οι αποδείξεις πάνω στις οποίες βασίζεται η καταδί­ κη πρέπει να είναι αποκλειστικά και μόνον αυτές που συζητήθηκαν στη διάρκεια της δίκης.57 Η κατηγορούσα αρχή ενημε­ ρώνει την υπεράσπιση για τα επψαρυντικά στοιχεία που προτίθεται να παρουσιάσει στη δίκη, όπως και για τα ελαφρυντικά ,58. Ο κατηγορούμενος έχει δικαίωμα να μην απαντά και το δικαστήριο δεν μπορεί να αξιολογήσει αρνητικά αυτή τη νόμι­ μη επιλογή και να επηρεάσει το αποτέλεσμα.59 Έχει δικαίωμα να αποκτήσει έγγραφα απαραίτητα για την υπεράσπισή του, να υποδείξει και να κλητεύσει μάρτυρες, έχει δικαίωμα πρό97 7 - Γκουαντάναμο

σβασης σε περαιτέρω έρευνα.60 Μπορεί να αντεξετάσει τους μάρτυρες της κατηγορίας οι οποίοι, χωρίς εξαίρεση, καταθέ­ τουν ενόρκως, συνεπώς είναι υποχρεωμένοι να καταθέσουν την αλήθεια.61 Υποστηρίζεται από διερμηνέα.62 Έχει δικαίωμα να παρίσταται σε κάθε ακροαματική διαδικασία του δικαστη­ ρίου.63 Δεν μπορεί να δικαστεί δύο φορές, από διαφορετικές Επιτροπές, για την ίδια πράξη.64 Η δίκη είναι δημόσια, με ε­ ξαίρεση περιπτώσεις που συνεπάγονται κινδύνους για τη δη­ μόσια τάξη, την εθνική ασφάλεια, τη σωματική ακεραιότητα και την ταυτότητα των μαρτύρων, τη μυστικότητα «απόρρη­ των» πληροφοριών.65 Απολαμβάνει πλήρη νομική κάλυψη, αν χρειαστεί τη δωρεάν νομική συνδρομή των δικηγόρων του Γραφείου του Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης που διορίζο­ νται από το Πεντάγωνο.66 Μπορεί να αντικαταστήσει τον έν­ στολο συνήγορο με άλλον, που μπορεί να διαλέξει από τις τά­ ξεις των ενόπλων δυνάμεων, ή, όμως στην περίπτωση αυτή με δικά του έξοδα, έναν Αμερικανό δικηγόρο από τα τακτικά δι­ καστήρια.67 Σε κάθε περίπτωση, οι συνήγοροί του οφείλουν τον μετά ζήλου σεβασμό στο νόμο και μόνον σ’ αυτόν, χωρίς καθόλου να επηρεάζονται από τις προσωπικές πεποιθήσεις ό­ σον αφορά την ενοχή ή την αθωότητα του πελάτη τους.68 Οι «Επιτροπές» θα τον κρίνουν μετά από «πλήρη και δίκαιη» δί­ κη, αμερόληπτα και χωρίς παρακωλύσεις και άμεσα, αποκλείο­ ντας ασήμαντα αποδεικτικά στοιχεία ή όσα αποβλέπουν στην καθυστέρηση έκδοσης της απόφασης.69 Τα μέλη των Επιτρο­ πών υπόσχονται ενόρκως την ειλικρινή τήρηση των υποχρεώσεών τους που απορρέουν από τους νόμους.70 Όπως οι αρχές που διέπουν τη δίκη, έτσι και η δικαστική διαδικασία προβάλλει ένα σχήμα στα μέτρα της δίκης κατ’ α­ ντιπαράθεση. Η αντιπαράθεση στην αίθουσα ανοίγει με την έκθεση στην «Επιτροπή», εκ μέρους της κατηγορούσας αρχής, των αποδεικτικών στοιχείων και των μαρτύρων σύμφωνα με τους οποίους ζητείται η καταδίκη του παραπεμπόμενου σε δί­ κη.71 Σ’ αυτή την έκθεση η υπεράσπιση έχει δικαίωμα να αντιπαραθέσει προκαταρκτικά τα επιχειρήματά της.72 Ο κατήγο98

ρος είναι ο πρώτος που αναπτύσσει την επιχειρηματολογία του, προσάγει αποδεικτικά στοιχεία και μάρτυρες, με το δικαίω­ μα της αντεξέτασής του από την υπεράσπιση, που, όπως η κα­ τηγορούσα αρχή, θα κληθεί στη συνέχεια να τα αναπτύξει στη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας.73 Τα επιχειρήματα που εξέθεσαν και τα δύο μέρη ρυθμίζονται από ένα αμοιβαίο δικαίωμα αντίλογου και οριοθετούν τη δίκη 74 στη διάρκεια της οποίας ο κατηγορούμενος διατηρεί το δικαίωμα να κάνει αυθόρμητες δηλώσεις και να καταθέσει αποδεικτικά στοιχεία χωρίς προειδοποίηση και με δική του πρωτοβουλία. Η Επιτροπή, διαφορετικής κάθε φορά σύνθεσης, ανάλογα με το αδίκημα που έχει απαγγελθεί στον κατηγορούμενο (επταμελής στην περίπτωση δίωξης για αδίκημα για το οποίο προβλέπεται η εσχάτη των ποινών), αποσύρεται στην αίθουσα συσκέψεων, όπου οι αποδείξεις, έξω από κάθε αντικειμενικό κριτήριο αξιολόγησης, αφήνονται στην ελεύθερη κρίση του δι­ καστή που τις ζυγίζει, σε έναν θολό ορίζοντα που επιβάλλει ως μοναδική πυξίδα κρίσης ότι «ένα στοιχείο μετατρέπεται σε α­ πόδειξη αν έτσι θα το αξιολογούσε ένας λογικός άνθρωπος». Η απόφαση εκδίδεται κατά πλειοψηφία, με γραπτή ψήφο, που καταγράφει τη διαφορετική γνώμη της μειοψηφίας.75 Η από­ φαση απαιτεί πλειοψηφία των δύο τρίτων του σώματος,76 ή ο­ μοφωνία για την εσχάτη των ποινών. Και εφόσον πρόκειται για καταδικαστική απόφαση, η Επιτροπή επιβάλλει ποινή «α­ νάλογη του αδικήματος». Καθορίζεται, λοιπόν, σε «φυλάκιση ορισμένου χρόνου ή σε ισόβια», σε «χρηματική ποινή», σε «θά­ νατο», σε οποιαδήποτε «άλλη νομικά προβλεπόμενη ποινή που θα θεωρηθεί σκόπιμη».77 Το δικαίωμα του κατηγορούμενου να προσβάλει την καταδικαστική απόφαση είναι κατοχυρωμένο, πλην όμως ευτελίζεται από τη γραφειοκρατική διαδικασία. Η αναθεώρηση της α­ πόφασης δεν είναι μια δίκη που επανεξετάζει την ουσία της α­ κροαματικής διαδικασίας, αλλά μια γραφειοκρατική διαδικα­ σία που παραδίδεται σε μια «Επιτροπή Ελέγχου» η οποία ε­ δρεύει στην Ουάσινγκτον, διορισμένη από το Υπουργείο Άμυ­ 99

νας, και αποτελείται από τρεις ένστολους αξιωματικούς εκ των οποίων μόνον ο ένας μπορεί να επιδείξει μια προηγούμενη ε­ παγγελματική εμπειρία ως στρατιωτικός δικαστής.78 Το σώμα έχει τριάντα μέρες καιρό για να κλείσει την υπό­ θεση. Με δύο μονάχα δυνατές λύσεις. Επικύρωση της πρωτο­ βάθμιας απόφασης, αφήνοντας στον Πρόεδρο των ΗΠΑ την εντολή εκτέλεσής της. Ή -και αυτό μόνον αν η πλειοψηφία θεω­ ρεί ότι διαπράχθηκε κάποιο λάθος στην εφαρμογή του νόμουεπιστρέφει τα πρακτικά στην Αρχή που προΐσταται των «Επι­ τροπών», ώστε η υπόθεση να διερευνηθεί περαιτέρω. Σε κάθε περίπτωση, κανένας από τους τρεις αξιωματικούς «μέλη της Ε ­ πιτροπής Ελέγχου» δεν μπορεί να επανεξετάσει την ουσία της αντιδικίας. Να διενεργήσει δηλαδή εκ νέου εξέταση των απο­ δεικτικών στοιχείων, να αποφασίσει ότι πρέπει να ανατραπεί ή να τροποποιηθεί η ερμηνεία79 που δόθηκε από την πρωτοβάθ­ μια επιτροπή. Βρίσκεται λοιπόν στα χέρια του Προέδρου ή, εξ ονόματος του, στα χέρια του υπουργού Άμυνας, το τελευταίο τμήμα της ποινής. Ο Πρόεδρος αποφασίζει για την εκτέλεση της ποινής του καταδικασθέντος, την αναστολή της, τη μετατροπή της α­ πό έσχατη ποινή σε ποινή φυλάκισης, από ποινή φυλάκισης σε χρηματική ποινή. Ο Πρόεδρος αποφασίζει αν μία ποινή πρέ­ πει να μετατραπεί σε ελαφρότερη ή σε απαλλαγή. Ποτέ το α­ ντίθετο.80 Η απουσία, στην πράξη, των δύο βαθμών εκδίκασης, η στεγανότητα των στρατιωτικών δομών σε εξωτερικό έλεγχο, από «τρίτους», όσον αφορά τη νομιμότητα των διαδικασιών λήψης αποφάσεων, η απεριόριστη εξουσιοδότηση προς την εκτελε­ στική εξουσία που συγκεντρώνει στα χέρια της αρμοδιότητες άγνωστες στο αμερικανικό συνταγματικό σύστημα του «checks and balances», ελέγχου και ισορροπίας, θα ήταν αρκετά για να αμφισβητηθούν οι αρχές της «full and fair», πλήρους και δί­ καιης δίκης που, αν και υφίστανται τυπικά, είναι κενές ουσίας. Ωστόσο, εξαιτίας της αδυναμίας ύπαρξης μιας ισορροπίας με­ ταξύ μυστικότητας και διαφάνειας της δίκης οι «Επιτροπές»

μετατρέπονται σε τόπους όπου οι δικαστικές πρακτικές παρα­ κάμπτουν και προδίδουν τις αρχές ενός παιχνιδιού «full and fair»· Και αν η κατ’ αντιπαράθεση δίκη εντοπίζει τον άξονα της νομιμοποίησής της στην ισότητα των όπλων των διαδίκων στο αποδεικτικό υλικό στο οποίο και οι δύο έχουν πρόσβαση (κα­ τηγορούσα αρχή και υπεράσπιση) στη διάρκεια μιας δημόσιας ακροαματικής διαδικασίας, η αποδιάρθρωσή της προβλέπεται με διατάξεις που καταστρέφουν αυτή την ισότητα, καθιστώ­ ντας προβληματική την πρόσβαση στο αποδεικτικό υλικό, υ­ ποβαθμίζοντας ολόκληρη τη δικαστική διαδικασία σε μια διακοσμητική παράσταση άνευ αξίας. Πρόκειται για διατάξεις που ρυθμίζουν τη χρήση των «προστατευμένων πληροφοριών» στη Military C ommissions Order 1: πληροφορίες που αποκτήθηκαν με μυστικότητα στη διάρ­ κεια της προκαταρκτικής εξέτασης και αφορούν τον κατηγο­ ρούμενο, γνωστές μόνον στην κατηγορούσα αρχή και ικανές να καθορίσουν την έκβαση της δίκης.81 Αυτές οι πληροφορίες, λοιπόν, κατά την ανέκκλητη κρίση της Επιτροπής, μπορούν να κρατηθούν έξω από τη δίκη. Κάθε φορά που οι ένστολοι δι­ καστές θεωρήσουν ότι το βάρος της εθνικής ασφάλειας και οι μέθοδοι και οι πηγές των μυστικών υπηρεσιών για την από­ κτηση των επιβαρυντικών για τον κατηγορούμενο πληροφο­ ριών δεν επιτρέπουν την πρόσβαση σε αυτές, μπορούν να α­ ποφασίσουν να εξαιρεθούν από τη δίκη. Αν αποφασίσουν δια­ φορετικά, και επιτρέψουν τη χρήση τους, αυτές οι πληροφο­ ρίες δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν έξω από την αίθουσα, καθιστώντας συνεπώς αδύνατη για την υπεράσπιση κάθε α­ παραίτητη πράξη επαλήθευσης της ουσίας τους. Συμπεριλαμβανομένης και της αναζήτησης μαρτύρων που θα ήταν σε θέ­ ση να τις επιβεβαιώσουν ή να τις διαψεύσουν. Σε μια δικαστική παρτίδα στημένη με τέτοιο τρόπο, το α­ ποτέλεσμα είναι ανεπανόρθωτα προκαθορισμένο. Καθοδηγεί­ ται από πυξίδες διαφορετικές από εκείνες που υπαγορεύει κα­ τά περίσταση η κρίση των δικαστικών οργάνων. Μόνο έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε το λόγο μιας κάποιας συνωμοτι­ ιοι

κής μυστικότητας που, ανάμεσα στο Νοέμβρη του 2001 και το Μάρτη του 2002, τυλίγει στην ομίχλη την προκαταρκτική ερ­ γασία της Military Commissions Order 1, η οποία συνοδεύεται μόνον από μια κακότεχνη «διαφάνεια» που συνίσταται στο κα­ κέκτυπο μιας δημόσιας συζήτησης η οποία προηγήθηκε της δημοσίευσης των οχτώ Military Instructions, στις 30 Απριλίου του 2003, των οχτώ οδηγιών των αρχών που καθόρισε η Δια­ ταγή του Μαρτίου του 2002. Το Φεβρουάριο τσυ 2003, το Πεντάγωνο κυκλοφορεί ένα σχέδιο της μελλοντικής Military Instruction 2, ένα είδος ποινι­ κού κώδικα που απαριθμεί τα αδικήματα για τα οποία μπο­ ρούν να διωχθούν οι κολασμένοι τσυ Γκουντάναμο. Το Υπουρ­ γείο Άμυνας διέθεσε μία τηλεφωνική γραμμή χωρίς χρέωση και έναν αριθμό φαξ, όπου θα μπορούσε κανείς να υποβάλει υ­ ποδείξεις, να εκθέσει απόψεις. Όμως πρόκειται για εισηγήσεις προς μία κατεύθυνση, γιατί από όσα φτάνουν στο Πεντάγωνο από νομομαθείς, πανεπιστήμια, και διεθνείς παρατηρητές για το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν διαρρέει τίπο­ τα. Και ούτε διαρρέει τίποτα για τα όσα μένουν αδημοσίευτα. Η κατάσταση είναι διαφορετική για τις Military Instructions 1, 3, 4, 5, 6, 7 και 8, οι οποίες κρατήθηκαν εξ ολοκλήρου μακριά από τη δημόσια συζήτηση και δημοσιοποιήθηκαν μόνον στην τελική τους διατύπωση, στις 30 Απριλίου του 2003, όταν εκτέ­ θηκαν στον δικτυακό τόπο του Πενταγώνου. Μεταξύ του Απριλίου και του Ιουλίου του 2003, αυτός ο ε­ πιβλητικός όγκος κανόνων με την υπογραφή του Υπουργού Άμυνας αρμενίζει στο διαδίκτυο χωρίς κανένα επίσημο όργα­ νο, όπως η «Federal Register», να τον έχει δημοσιεύσει, προσδίδοντάς του και τυπικό κύρος. Και σ’ αυτόν τον κενό χώρο παραμένει εκτεθειμένος στις κατά βούληση διορθώσεις των πρώτων συντακτών του. Συνέβη με τη Military Instruction 5, που, στην πραγματικότητα, στην αρχική της διατύπωση αφαιρεί από τον κατηγορούμενο το δικαίωμα να διαλέγει ως συνή­ γορο έναν επαγγελματία έξω από το στρατιωτικό κύκλωμα.82 Οι δικηγορικοί σύλλογοι διαμαρτύρονται έντονα. Τότε η οδη­ 102

γία τροποποιείται «λαθραία» από το Υπουργείο Άμυνας, απευ­ θείας στον διαδικτυακό τόπο του Πενταγώνου. Χωρίς να δο­ θεί καμία επίσημη ανακοίνωση, ούτε, προφανώς, κάποια πει­ στική εξήγηση.83 Έχοντας εξαιρεθεί από την κανονική διαδικασία του reach consent δημόσιου διαλόγου που ρυθμίζει στις Ηνωμένες Πολι­ τείες τη διαδρομή κάθε διοικητικής πράξης και συνεπώς και κάθε νομοθετικής ενέργειας του Προέδρου, οι οχτώ Military Instructions -όπως εξάλλου και τα δύο Military Commissions Orders που προηγήθηκαν- καθίστανται λοιπόν νόμος τον Α ­ πρίλιο του 2003, ενώ παίρνουν την τελική τους μορφή μόνον την 1η Ιουλίου της ίδιας χρονιάς, δύο ημέρες προτού ο Πρόε­ δρος Μπους ανακοινώσει τα ονόματα των έξι κρατουμένων του Γκουαντάναμο για τους οποίους διέταξε την προσαγωγή τους σε δίκη, προφανώς μέσα στα πλαίσια των πρόσφατων ο­ δηγιών.84 Μέσα στο πλέγμα που προκύπτει από αυτή την εκτε­ ταμένη νομοθετική ρύθμιση, οι αρχές που καθόρισαν τα «Mili­ tary Orders» του Μπους και του Ράμσφελντ βρίσκουν μια επι­ μονή στις λεπτομέρειες στις οποίες δεν είναι τώρα απαραίτητο να υπεισέλθουμε παρά μόνο να καταγράψουμε ένα ποιοτικό τους χαρακτηριστικό 85 Ίσως το πλέον σημαντικό. Μιλάμε για τον κατάλογο των εγκλημάτων που εμπίπτουν στην αρμοδιό­ τητα των «Επιτροπών» (Military Commission Instruction 2).86 Συνεπώς, για τα εγκλήματα για τα οποία οι κολασμένοι του Γκουαντάναμο θα κληθούν να λογοδοτήσουν. Μιλάμε, ειδικό­ τερα, για είκοσι οχτώ αδικήματα που αγκαλιάζουν συμπερι­ φορές πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Για ένα ποικιλόμορφο δειγματολόγιο βαναυσοτήτων που η Τρομοκρατία απέδειξε ό­ τι είναι ικανή, καθώς επίσης και τη βία που, εξαιτίας μιας σαδιστικής απάτης, μπορεί να συντελεσθεί σε ένα πεδίο μάχης. Από την ψευδή μαρτυρία μέχρι την κακοποίηση αμάχων, από την κατάχρηση συμβόλων στα οποία οι πολεμικές πρακτικές αποδίδουν ένα ακριβές νόημα (λευκή σημαία και αίτηση ανα­ κωχής), μέχρι την κατασκοπεία. Αλλά μιλάμε ακόμα και για τρομοκρατία, για πειρατεία, ή αεροπειρατεία. 103

1

Πρόκειται, προφανώς, για αδικήματα τα οποία το διεθνές δίκαιο απέκλειε ανέκαθεν από την οικογένεια των λεγάμενων εγκλημάτων πολέμου, αφήνοντάς τα στη δικαιοδοσία των τα­ κτικών δικαστηρίων. Γιατί λοιπόν αυτή η καταπάτηση των ο­ ρίων που συγκροτούν την ειδική στρατιωτική δικαιοδοσία σε σχέση με τα καθιερωμένα και τις κωδικοποιημένες διατάξεις; Η υποψία ότι η αμερικανική Κυβέρνηση θέλει να επεκτεί­ νει τα όρια των αρμοδιοτήτων της στρατιωτικής δικαιοδοσίας εις βάρος της τακτικής, ή τουλάχιστον να την παρακάμψει, α­ κόμα και εντός των καθορισμένων ορίων του νέου «Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας», συνάντησε πάντα οργισμένες αντι­ δράσεις από τον Λευκό Οίκο.87 Όμως, ειδικά σήμερα, υπό το φως των Military Instructions, αυτή η υποψία διογκώνεται α­ πό δικαιολογημένες ανησυχίες. «Οι φόβοι ότι στη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου ενυπήρχε μια ευρύτερη σκοπιμότητα πέραν του ορισμού των εγκλημάτων που ήδη διώκονται από τη διεθνή νομοθεσία περί πολέμου, τώρα πια δεν φαίνονται κα­ θόλου αβάσιμοι», σημειώνει η Lawyers Committee for Human Rights. Στη Military Instruction 2, τα αδικήματα που θεωρού­ νται εγκλήματα πολέμου απαριθμούνται σε έναν κατάλογο, στο πρώτο της μέρος.88 Δημιουργείται όμως και ένας δεύτερος κατάλογος, υπό τον γενικό ορισμό «άλλα αδικήματα που δι­ κάζονται από τις Επιτροπές»,89 ο οποίος περιλαμβάνει την πειρατεία και την αεροπειρατεία ή την απειλή της ασφάλειας πλοίων και αεροπλάνων, την τρομοκρατία, την ανθρωποκτο­ νία, τη λεηλασία περιουσίας, τη βοήθεια στον εχθρό, την κα­ τασκοπεία, την ψευδορκία, την ψευδή μαρτυρία, την παρακώ­ λυση της δικαιοσύνης σχετικά με τις Στρατιωτικές Επιτροπές. Τώρα, για να ενταχθούν αυτά τα αδικήματα στο «δίκαιο του πολέμου» -και πρέπει να ενταχθούν για να υπαχθούν στη δι­ καιοδοσία των «Επιτροπών»- είναι απαραίτητο να έχουν διαπραχθεί ή να συνδέονται σε ένα πλαίσιο ένοπλης σύγκρουσης. Λοιπόν, όλα αυτά συνεπάγονται τη στρέβλωση της ίδιας της έννοιας της ένοπλης σύγκρουσης σε σημείο θραύσης. Με απο­ τέλεσμα να παραδίδεται στη στρατιωτική δικαιοδοσία μια αρ­ ιο4

μοδιότητα ικανή, εν δυνάμει, να συμπεριλάβει κάθε παράνομη συμπεριφορά.90 Οι κανόνες -είναι αυτονόητο- αποτελοΰν ύλη ψυχρή, α­ δρανή που αφορά τους ειδικούς. Ανακαλούν αναπαραστάσεις από κάποια απόσταση. Τουλάχιστον μέχρι να αποκτήσουν ένα πρόσωπο. Ε λοιπόν, στην ιστορία μας, σε τούτη την ιστορία, πρόσωπα υπάρχουν τουλάχιστον δύο. Ένα με λευκό δέρμα. Το άλλο με μαύρο δέρμα. Είναι δύο συνταγματάρχες. Ο λευκός υ­ πηρετεί στις τάξεις των αλεξιπτωτιστών, ο μαύρος της αερο­ πορίας. Ο λευκός έχει ταξιδέψει στην Ευρώπη: Βιτσέντσα, Βρυ­ ξέλλες, Καίζερσλάουτερν. Ο μαύρος δεν έχει πάει πιο πέρα α­ πό τη Βιρτζίνια και το Κονέκτικατ. Ο λευκός εκθέτει στο γρα­ φείο του ένα πτυχίο με άριστα στο πανεπιστήμιο των Βρυξελ­ λών στο διεθνές και συγκριτικό δίκαιο, δύο τόμους που φέρ­ νουν το όνομά του (Judge Advocates in Combat: Army Lawyers in Military Operations from Vietnam to Haiti; The Silver Star: a History o f America’s Third Highest Award for Valor), έναν τρίτο υπό έκδοση (Judge Advocates in Vietnam). Ο μαύρος ένα πτυ­ χίο στο στρατιωτικό δίκαιο. Ο λευκός αποφοίτησε, πριν από το 2001, από τη Σχολή Πολέμου του ναυτικού στο Νιούπορτ, πρώ­ τος ανάμεσα σε ογδόντα οχτώ, έχοντας στην τσέπη του ένα μάστερ «σπουδών εθνικής ασφάλειας». Ο μαύρος, από το George Washington University με ένα μάστερ στο δίκαιο του περιβάλ­ λοντος. Ο λευκός, το 1997, έστειλε στο εδώλιο του κατηγορου­ μένου δεκατρείς λοχίες για σεξουαλικές παρενοχλήσεις, σε μια δίκη που καθήλωσε τη χώρα. Ο μαύρος, τους ίδιους μήνες, έ­ παιρνε την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος για να μπορεί να εισέλθει σε μια δικαστική αίθουσα. Ο λευκός ονομάζεται Φρέντερικ Λ. Μπορχ Γ', ο «τρίτος». Είναι κατήγορος επιφορτισμένος να προετοιμάσει και να υπο­ στηρίξει το κατηγορητήριο εναντίον των κολασμένων του Γκουαντάναμο. Ο μαύρος ονομάζεται Γουίλ Α. Γκαν και του έχει ανατεθεί να υπερασπίσει εκείνους τους κολασμένους. Για κάμποσο καιρό, η Αμερική δεν ήξερε ούτε καν τα ονό­ 105

ματα των δύο αξιωματικών. Έπειτα, στις 22 Μαΐου του 2003, σε μια παράσταση για δύο φωνές και δύο χρώματα, που στήθηκε σε μια αίθουσα του Πενταγώνου, καθρεφτίστηκε στα λόγια τους. Στα σίγουρα λόγια του WASP* Φρέντερικ Μπορχ του «τρί­ του». Στα αβέβαια λόγια, όχι χωρίς κάποια αφελή ειλικρίνεια, του μαύρου Γουίλ Γκαν. Που εκείνη τη μέρα, αισθάνθηκε την πιεστική ανάγκη να εκθέσει το φόβο, τη δικαιολογία εκείνου που αισθάνεται πόσο μη δημοφιλές είναι το βήμα που του α­ νατέθηκε: «Δεν επεδίωξα τα καθήκοντα που μου εμπιστεύτη­ καν. Όταν ήρθαν σε επαφή μαζί μου για να μου προτείνουν να αναλάβω το ρόλο του επικεφαλής της υπεράσπισης, αντιλήφθηκα αμέσως ότι σ’ αυτή την ιστορία, την ευκαιρία να αναδειχθεί σε Αμερικανό ήρωα την είχε εκείνος που θα καθόταν στο έδρανο του Κατηγόρου... Άρχισα λοιπόν να σκέφτομαι αν πρέπει να αποδεχθώ και δέχθηκα ότι και ο επικεφαλής της υ­ περάσπισης είναι σε θέση να παίξει ένα ρόλο, ένα δύσκολο ρό­ λο. Ό χι μόνον προς όφελος ορισμένων ατόμων, των κατηγο­ ρουμένων, αλλά ολόκληρου του έθνους. Γι’ αυτό είπα ναι. Γιατί μου δίνεται μια ευκαιρία να υπηρετήσω τη χώρα».91 Ο συνταγματάρχης Γκαν ξέρει ότι πρέπει να χάσει. Και δεν θέλει να χάσει άσχημα. Ο συνταγματάρχης Μπορχ ο «τρίτος» ξέρει ότι πρέπει να νικήσει. Και θέλει να νικήσει κατά κράτος. Στις 12 Αυγούστου του 2003, το βήμα του Πενταγώνου θα είναι πάλι δικό του. Αυτή τη φορά είναι μόνος του. Και τότε, στην American Forces Information Service, την υπηρεσία Τύπου των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, χαράζει μια κατεύθυν­ ση και, εκθέτοντας μια μέθοδο, αποκαλύπτει την πεποίθηση καθώς και το νόημα των καθηκόντων που του ανατέθηκαν α­ πό τον άντρα που τον κάλεσε στην πολυθρόνα του Γενικού Κατηγόρου, τον Πωλ Γούλφοβιτς, αναπληρωτή υπουργό Άμυ­ νας, το πιο φανατικό γεράκι από τα γεράκια της Κυβέρνησης. «Θέλω στο γραφείο μου περιπτώσεις που να στηρίζονται σε στέρεες αποδείξεις, αδιάσειστα στοιχεία. Και σ’ αυτή τη βάση * White Anglo-Saxon Protestant (Σ.τ.Μ.).

ιο6

θα αποφασίσω ποιον θα οδηγήσω μπροστά στις Επιτροπές. Γιατί θέλω όταν θα παρουσιάσω στο δικαστήριο τα γεγονότα για τα οποία κατηγορούνται εκείνοι οι κύριοι, ο κόσμος να κα­ ταλάβει πόσο επικίνδυνοι ήταν για την κοινωνία. Υπάρχουν ε­ πικίνδυνοι άνθρωποι μεταξύ των κρατουμένων στο Γκουαντά­ ναμο. Πρόκειται για υποκείμενα που δεν αντιπροσωπεύουν μια απειλή μόνον για την Αμερική, αλλά και για οποιονδήποτε α­ πό εμάς, γιατί εμπλέκονται με την Τρομοκρατία. Θα εντοπί­ σουμε μερικούς για να αξιολογήσουμε ποιες κατηγορίες να τους αποδώσουμε. Και η κοινή γνώμη θα μπορέσει σ’ αυτό το ση­ μείο να εξακριβώσει ότι οι δίκες μας θα είναι full and fair. Ένα νόμιμο και επαρκές εργαλείο για να χειριστούμε την Τρομο­ κρατία στον πόλεμο που της έχουμε κηρύξει». Αν προσέξουμε καλύτερα, στην αυτοπεποίθηση του Μπορχ του λευκού και στην αμηχανία του Γκαν του μαύρου ενυπάρ­ χουν τα σημεία μιας επίγνωσης που εντοπίζεται όχι μόνον στη διαφορά της κοινωνικής τάξης, στο συμβολικό βάρος μεταξύ των ανταγωνιστών της δικαστικής παρτίδας και στους ανισόρ­ ροπους μηχανισμούς της, αλλά και στον ευτελισμό του ρόλου που καλείται να παίξει η υπεράσπιση στην όλη παράσταση. Ο συνταγματάρχης Μπορχ ξέρει, όπως εξάλλου και ο συνταγματάρχης Γκαν, ότι οι Military Instructions περιορίζουν την υπε­ ράσπιση σε ένα ζουρλομανδύα που καθιστά τις κινήσεις της χονδροειδείς και προβλέψιμες, εξαρτημένες τις πρωτοβουλίες της, ηθικά συζητήσιμες τις επιλογές της. Η ύπαρξη ή μη της στολής είναι δευτερεύον θέμα. Μερικά παραδείγματα. Η Military Instruction 5 ζητά από τον πολιτικό δικηγόρο, που χάριν περιπέτειας επιλέγει να υπε­ ρασπίσει κολασμένους του Κόλπου, να έχει αμερικανική υπη­ κοότητα και πλήρη συμμόρφωση με τους κανόνες δικαίου που καθόρισε το Υπουργείο Άμυνας έστω και αν συγκρούονται με την υποκειμενική του αντίληψη περί των ηθικών αρχών της ε­ ντολής που έλαβε. Και ακόμα: την υπογραφή μιας προκαταρκτι­ κής affidavit, μιας ένορκης δήλωσης και μιας εξουσιοδότησης, με την οποία εξουσιοδοτεί το Υπουργείο Άμυνας, αναλαμβά­ 107

νοντας τα έξοδα, να διεξαγάγει μια προκαταρκτική εξέταση για τη διαφάνεια της προσωπικής και επαγγελματικής του ζωής και να αξιολογήσει την καταλληλότητά του για πρόσβαση σε «απόρρητες» πληροφορίες της δίκης.92 Πρόσβαση που εξάλλου μπορεί να μην είναι πλήρης, αφού έχει αναγνωριστεί στην Ε­ πιτροπή το δικαίωμα να εξαιρεί τον πολιτικό δικηγόρο από φάσεις της ακροαματικής διαδικασίας για τις οποίες η μυστι­ κότητα της διαπραγμάτευσης επιβάλλει την παρουσία μόνον στρατιωτικών μελών (είτε αφορούν το κατηγορητήριο είτε την υπεράσπιση).93 Έπειτα -πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες της Mi­ litary Instruction 5- κάθε έρευνα της υπεράσπισης που διεξά­ γεται πέρα από τα στενά όρια του Κόλπου (έρευνα υλικού, συ­ νομιλίες με ενδεχόμενους μάρτυρες) πρέπει να έχει την εξου­ σιοδότηση της ίδιας της Επιτροπής.94 Δεν τελειώσαμε ακόμα. Οι Military Instructions 4, 5 και 6 θέτουν το συνήγορο σε ένα καθεστώς ενσυνείδητης και αποδε­ κτής υποτέλειας, είτε είναι στρατιωτικός είτε όχι, εμπλέκοντάς τον σε έναν μηχανισμό συνευθύνης με την κατηγορούσα αρχή για να «προστατεύσει» τη δίκη από «ατοπήματα» που θα μπο­ ρούσαν ακόμα και υποθετικά να θέσουν σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια. Χωρίς λοιπόν να οφείλουν να υποστηρίξουν τους λόγους, η διαδικασία με τον κατηγορούμενο μπορεί να συμπτυχθεί χρονικά, ή, χειρότερα, να τροποποιηθεί. Πρώτα: «παρα­ κολουθώντας με κάθε δυνατό μέσο» οτιδήποτε έχει να πει ένας κατηγορούμενος και ο συνήγορός του στα διαλείμματα της δί­ κης, σε μια αίθουσα συναντήσεων ή την παραμονή μιας συνε­ δρίασης του δικαστηρίου.95 Ένα ξέσπασμα, μια εξομολόγηση, μια ακούσια αναφορά σε συνεργούς, ακόμα και μια απλή με­ ταβολή στην υπερασπιστική γραμμή μετατρέπονται σε εύπλαστο υλικό χαραγμένο σε μια μαγνητοταινία, για αποκλειστική χρήση των στρατιωτικών μυστικών υπηρεσιών και του Γενικού Κατηγόρου. Ωστόσο δεν μπορεί να κάνει χρήση στη δίκη στην οποία ο κατηγορούμενος απολογείται για τα αδικήματα που του προσάπτουν, μπορεί όμως να τα χρησιμοποιήσει στο πλαί­ σιο που αναφέρονται οι φράσεις που εκλάπησαν από τον κα-

ιηγορούμενο ή το συνήγορό του. Έπειτα, εκεί όπου δεν μπο­ ρούν να ψαχουλέψουν οι «κοριοί» του Γενικού Κατηγόρου, η ευθύνη της παρακολούθησης ανήκει στο συνταγματάρχη Γκαν. 2 ’ αυτόν ανατέθηκε η «παρακολούθηση της διαγωγής» όχι μό­ νον των ένστολων συνηγόρων που βρίσκονται υπό τη διοίκη­ σή του, αλλά και των πολιτικών δικηγόρων που συμμετέχουν στην υπεράσπιση των κατηγορουμένων. Αποστολή του να επι­ σημαίνει στις στρατιωτικές αρχές ενδεχόμενες ανωμαλίες ή παραβιάσεις.96 Με διάταγμα του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, πά­ νω στο γραφείο του συνταγματάρχη Μπορχ βρίσκονται έξι ο­ νόματα. Και θα ακολουθήσουν άλλα. Αν θα ακολουθήσουν αργά ή γρήγορα δεν φαίνεται να ανησυχεί το Πεντάγωνο. Τα ονόματα τριών απ’ αυτούς δεν κοινοποιήθηκαν. Δύο έχουν αγ­ γλικό διαβατήριο. Ένας, αυστραλιανό. Τα ονόματά τους είναι διαφορετικά. Οι ιστορίες τους όμως βγαίνουν από τον ίδιο καμβά. Ο Φερόζ Αμπασί, είκοσι τριών χρόνων, από το Λονδί­ νο, ο Μοαζάμ Μπεγκ, τριάντα πέντε, από το Μπέρμινχαμ, ο Ντέιβιντ Χικς, είκοσι εφτά, από την Αδελαΐδα, τέλειωσαν τις μέρες της ελευθερίας τους στις αφγανικές κοιλάδες όπου, για διαφορετικούς λόγους, που δεν έχουν ξεκαθαριστεί μέχρι τώ­ ρα (ούτε στις αναμνήσεις των οικογενειών τους), είχαν φτάσει μεταξύ του 2000 και του 2001 για να ενωθούν με τους Ταλιμπάν. Ο Μπεγκ συνελήφθη στο Πακιστάν από στρατιώτες των Ειδι­ κών Δυνάμεων. Ο Αμπασί και ο Χικς στο Κούντουζ. Και οι δυο τους, πιθανότατα, από άντρες της Βόρειας συμμαχίας που τους παρέδωσαν στον αμερικανικό στρατό. Οι ιστορίες τους, τα πρόσωπά τους, ξεσήκωσαν την κοινή γνώμη της Αγγλίας και της Αυστραλίας. Τάραξαν τη διπλωματική σκηνή. Προκάλεσαν δημόσια συλλογή υπογραφών κατ’ επανάληψη και άλλο τόσο δημόσιες και «απαράδεκτες» αποφάσεις των δικαστη­ ρίων των χωρών προέλευσης που ζητούσαν την παράδοση των φυλακισμένων στο ποινικό σύστημα της χώρας τους. Έπεισαν την Κυβέρνηση σε έναν πρώτο συμβιβασμό, πιθανόν προορι­ σμένο να καταστεί πρότυπο για διμερείς συμφωνίες που θα χα­ log

λάρωναν την πίεση των Συμμάχων. Στο σύμφωνο που υπο­ γράφτηκε στις 25 Νοεμβρίου του 2003 μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Αυστραλίας, η αρχιτεκτονική των δικών ε­ νώπιον των Επιτροπών κάμπτεται για λόγους σκοπιμότητας και ξαναγράφονται τα πιο περιοριστικά σημεία, αν και με τη μορφή εξαιρέσεων που δεν ακυρώνουν τον κανόνα. Για τους κολασμένους του Γκουαντάναμο με αυστραλιανό διαβατήριο δεν θα ζητηθεί η ποινή του θανάτου και θα τους αναγνωρισθεί τόσο το δικαίωμα της πλήρους νομικής υποστήριξης, στη φά­ ση που προηγείται της δίκης, όσο και η ιδιωτικότητα των συ­ νομιλιών με τους συνηγόρους τους που, σε καμία περίπτωση, δεν θα τεθούν υπό «παρακολούθηση».97 Είναι μια μετατόπιση, αν το καλοεξετάσουμε σημαντική, αν και, στην πραγματικότητα, οι τύχες των Χικς, Αμπασί και Μπεγκ, όπως και των άλλων που μοιράζονται μαζί τους τις μέ­ ρες τους στα κλουβιά της σαρκοφάγου, κρέμονται, ακόμα πριν από τη θέληση των κρατών, από το όνομα κάποιου κυρίου που η ιστορία των ανθρώπων και η ιστορία του δικαίου εκτόπισε στο περιθώριο. Έναν ναζί αξιωματικό ονόματι Λόταρ Αϊζεντράγκερ. Η περίπτωσή του είναι αλλόκοτα περίπλοκη και α ­ ξίζει να την αναφέρουμε. Γιατί όπως τη διηγούνται, η ιστορία περιπαίζει τους ανθρώπους που, δικαίως ή αδίκως, αισθάνο­ νται περιβεβλημένοι απ’ αυτήν και προκαλούν την επανάληψή της. Ας δούμε πώς. Στις 10 Νοεμβρίου του 2003, το Ανώτατο Δικαστήριο έκανε αποδεκτή την προσφυγή με την οποία μια χούφτα κολασμένοι (μεταξύ των οποίων και ο Αυστραλός Χικς) του ζητούσαν να γνωμοδοτήσει σχετικά με μια από τις αρχές που σφραγίζουν τα κλουβιά του Camp Delta. Ό χι για την ιδιότητα των «μαχη­ τών του εχθρού» των εγκλείστων. Ούτε για τη νομιμότητα των Στρατιωτικών Επιτροπών που καθορίζουν την τύχη τους. Αλ­ λά για το καθεστώς του μη-τόπου, που καθιστά το Γκουαντά­ ναμο μια γωνιά ξένη στα προβλεπόμενα και τα καθιερωμένα του διεθνούς δικαίου, στον έλεγχο της συνταγματικής νομιμό­ τητας από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, θεματοφύλακα ι ίο

και εγγυητή του απαραβίαστου των ατομικών δικαιωμάτων, του απαραβίαστου του habeas corpus, του δικαιώματος να μη φυλακίζεται κανείς αυθαίρετα. Για το Ανώτατο Δικαστήριο είναι η δεύτερη φορά. Ιστορι­ κή, όσο και η πρώτη. Γιατί ήταν το 1950 όταν εκείνος ο Λόταρ Αϊζεντράγκερ, πρώην αξιωματικός των ναζί, έγκλειστος σε έ­ να αμερικανικό στρατόπεδο κράτησης, ζητάει από τους θεματοφύλακες της συνταγματικής νομιμότητας να ασκήσει το δι­ καίωμα στην ελευθερία του. Ο Αϊζεντράγκερ είναι ένας μαχη­ τής του εχθρού που το τέλος του πολέμου τον βρήκε σε εχθρι­ κό έδαφος. Εργαζόταν για τις ναζιστικές μυστικές υπηρεσίες, με απόσπαση στο κέντρο κατασκοπείας της Σανγκάης, γνωστό ως «Bureau Ehrhardt». Έρχαρντ, δηλαδή Λούντβιχ Έρχαρντ, το πλαστό όνομα με το οποίο διαπιστεύτηκε στην Κίνα. Στις 8 Μαΐου του 1945, η παράδοση άνευ όρων τον απομονώνει από τα πάντα και τους πάντες. Με αντάλλαγμα τρόφιμα και χρή­ ματα παραδίνει στους Ιάπωνες τους κώδικες επικοινωνίας του αμερικανικού στόλου, ανταλλακτικά αεροπλάνων της Λουφτβάφε και χιλιάδες προπαγανδιστικά φέιγ-βολάν στα αγγλικά για να ρίξουν βροχηδόν στα κεφάλια των πεζοναυτών. Συνε­ χίζει τουλάχιστον μέχρι τις 15 Αυγούστου του 1945, οπότε και η Ιαπωνία κάμφθηκε από τις ατομικές βόμβες και παραδόθηκε. Στους πρώτους μήνες του 1946, ο Αϊζεντράγκερ, με άλλους εί­ κοσι έξι διπλωμάτες και αξιωματικούς των ναζιστικών μυστι­ κών υπηρεσιών, βρίσκει καταφύγιο στην αποστολή της ιαπω­ νικής κυβέρνησης-ανδρείκελο στο Ναντσίνο, όπου παραμένει απομονωμένος μέχρι τις 26 Αυγούστου του ίδιου έτους, όταν η πρεσβεία περικυκλώνεται από τους Αμερικανούς κι ο ίδιος κα­ ταλήγει πρώτα σε ένα στρατόπεδο εγκλεισμού και έπειτα μπροστά σε μια Στρατιωτική Επιτροπή, κατηγορούμενος ότι συνέχισε να μάχεται μετά την παράδοση του Ράιχ. Καταδικά­ ζεται σε ισόβια και στα 1947 μεταφέρεται σε ένα στρατόπεδο ε­ γκλεισμού για εγκληματίες πολέμου στη Βαβαρία όπου, στις 26 Απριλίου ταυ 1948, ο δικηγόρος του, ο αξιωματικός Α. Φρανκ Ρέελ, αποφασίζει να απασχολήσει το Ανώτατο Δικαστήριο για 111

το μέλλον του πελάτη του, από το οποίο ζητά να κάνει αποδε­ κτή την προσφυγή για παραβίαση του habeas corpus. Έτσι γεννιέται η υπόθεση Τζόνσον εναντίον Αϊζεντράγκερ. Αν ξαναδιαβαστούν σήμερα, τα επιχειρήματα που προέβαλε ο Ρέελ στο δικαστήριο, αποδεικνύουν πώς ο πόλεμος, κάθε πόλεμος, επαναλαμβάνει απαράλλακτες τις περιπλοκές και τις αντιφάσεις του. Γράφει ο Ρέελ: «Το γεγονός ότι συνέχισε να μά­ χεται μετά την κατάρρευση του ναζιστικού καθεστώτος, δεν κα­ θιστά τον Αϊζεντράγκερ διαφορετικό από τους Γάλλους, Πο­ λωνούς, Ολλανδούς και Βέλγους παρτιζάνους, από τους Φιλιππινέζους αντάρτες που σήμερα χαιρετίζονται ως ήρωες». Εί­ ναι αλήθεια -αντιτάσσει ο αξιωματικός- ότι η Ιστορία είναι στα χέρια των νικητών και όχι των νικημένων. Γι’ αυτό δεν πρέπει να εκδικείται. Για την Αμερική εκείνων των ημερών το παρά­ πονο του Αϊζεντράγκερ και η έκκληση του Ρέελ που υπερασπί­ ζεται τις ελευθερίες της χώρας του, αφού τις αναγνωρίζει στους χθεσινούς εχθρούς, είναι μικρό πράγμα. Όμως δεν είναι μικρό πράγμα ότι εκείνα τα λόγια καταφέρνουν να πείσουν τρεις δι­ καστές του Δικαστηρίου: τον Ντάγκλας, τον Μπλακ και τον Μπάρτον.98 Και βάζουν σε πειρασμό έναν τέταρτο, τον Φρανκφούρτερ. Τον ίδιο δικαστή που για άγνωστους λόγους θα προ­ σχωρήσει τελικά στην πλειοψηφία των δικαστών που θα απορρίψει την προσφυγή του Αϊζεντράγκερ, θεσπίζοντας την αρχή ότι ένας enemy alien, ένας μαχητής του εχθρού, που υπεβλήθη στην κρίση των Επιτροπών και κρατείται εκτός αμερικανικού εδάφους, δεν μπορεί να απολαμβάνει τις συνταγματικές εγγυή­ σεις ενός Αμερικανού πολίτη. Ο ναζιστής Αϊζεντράγκερ όπως ο Ταλιμπάν Χικς; Οι φυ­ λακές της μεταπολεμικής Βαβαρίας όπως το Γκουαντάναμο; Ο Πόλεμος εναντίον της ναζιστικής φρίκης όπως εκείνος ενα­ ντίον όσων προκάλεσαν την ασύλληπτη αιματοχυσία της 11ης Σεπτεμβρίου; Στην αλυσίδα των δυνατών ισοδυναμιών που προτείνει η Ιστορία, ένα γεγονός δεν τίθεται υπό συζήτηση, τουλάχιστον διαβάζοντας το σκεπτικό της απόφασης. Ότι δη­ λαδή στην Αμερική του 1950, όπως επίσης σ’ εκείνη του 2004,

όταν το Ανώτατο Δικαστήριο θα κληθεί να αποφανθεί για δεύτερη φορά και να επιβεβαιώσει ή να ανατρέψει την προη­ γούμενη απόφαση, θα έχει οπωσδήποτε το δικό της ειδικό βά­ ρος η νομική επιχειρηματολογία, αλλά επίσης και οι πολιτικές και κοινωνικές επιλογές, που μπορεί να σημαδέψουν το μέλλον μας. Η μεταπολεμική Αμερική του 1950 ήταν πεπεισμένη ότι μόνο μια αυστηρή διαδικασία αποναζιστοποίησης της Ευρώ­ πης θα μπορούσε να αποκαταστήσει την ειρήνη και τον πολι­ τισμό, ακόμα και με κόστος την εκχώρηση μέρους των ατομι­ κών ελευθεριών. «Αν γίνει αποδεκτή», γράφει στην αίθουσα συσκέψεων ο δικαστής Ρόμπερτ Τζάκσον, συντάκτης της γνώ­ μης της πλεισψηφίας που καταδίκασε τον Αϊζεντράγκερ, «η προσφυγή θ’ ανοίξει το δρόμο σε εκατοντάδες ναζί που θα μπο­ ρούν να υπερασπίσουν τον εαυτό τους στα τακτικά μας δικα­ στήρια, υποστηρίζοντας ότι διέπραξαν εγκλήματα υπακούοντας σε εντολές ανωτέρων». «Οι κατακτήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών όπως και πολλών άλλων χωρών», σημείωσε στη γνώ­ μη της μειοψηφίας ο δικαστής Μπλακ, «δεν μπορούν να ση­ μαίνουν τυραννία». Αυτό το σημείο είναι, προφανώς, κρίσιμο. Στριμωγμένος α­ νάμεσα στις αντινομίες ελευθερία-τυραννία, κατάκτηση-εκδίκηση, ο δρόμος για την απελευθέρωση από τον Τρόμο που πλήτ­ τει την εποχή μας περνάει σήμερα από το Γκουαντάναμο με τα ίδια σπαρακτικά επιχειρήματα του χθες. Και η απόφαση που θα πάρουν οι εννιά δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου το 2004, κατά κάποιον τρόπο, θα καθορίσει την πορεία, καθιστώ­ ντας την ιστορία που διηγούμαστε ή ένα απλό επεισόδιο ενός παρελθόντος του οποίου θα διατηρήσουμε τη μνήμη ή ένα ση­ μαντικό σύμπτωμα ενός μέλλοντος το οποίο ακόμα δεν γνωρί­ ζουμε. Ίσως τότε μπορεί να είναι χρήσιμο να στρέψουμε, για τε­ λευταία φορά, το βλέμμα μας προς τα πίσω. Ήταν τρεις χιλιά­ δες οι Ιάπωνες και οι Γερμανοί αιχμάλωτοι που δικάστηκαν στο τέλος του Β' παγκόσμιου πολέμου. Εννιακόσιες ήταν οι δί­ κες, από τις οποίες οι μισές στη Γερμανία. Στο Ανώτατο Δικα­ ιΐ3 8

-

Γκουαντάναμο

1

στήριο, ο Λόταρ Αϊζεντράγκερ, που ήταν ένας από εκείνους τους αιχμαλώτους, έχασε τη μάχη του (που ωστόσο δεν ήταν μόνον δική του, αλλά πολλών που, όπως εκείνος, είχαν περάσει από την ήττα στον εγκλεισμό). Όμως επανέκτησε την ε­ λευθερία του το 1958 όταν, ύστερα από αναθεώρηση όλων των καταδικαστικών αποφάσεων των Επιτροπών, και ο τελευταίος φυλακισμένος ναζί άφησε τους τόπους του εγκλεισμού όπου εκρατείτο. Η Ιστορία είχε αναστρέψει την ετυμηγορία των αν­ θρώπων. Ή, πιο απλά, των πεποιθήσεών τους."

ιΐ4

[ 10]

Η ΑΜΦΙΒΟΛΙΑ

Στις εφτά το βράδυ, οι πάγκοι του Jerk House έχουν κάποια κίνηση. Είναι ένα τζαμαϊκανό φαστφούντ που κοιτάζει τη θά­ λασσα στην πλευρά του Γουίντγουορντ. Αρκετά μακριά από την ατσάλινη σαρκοφάγο για να μην τους κυνηγάει η σκιά και η ηχώ της. Αρκετά κοντά γι« να καταγράφουν το παλινδρομι­ κό κύμα αξιωματικών και στρατιωτών που δραπετεύουν για μερικές ώρες. Έξω, πάνω στα μεγάλα στρογγυλά τραπέζια α­ πό άσπρο πλαστικό, τρία τον αριθμό, ένα χαλί από μπίρες, ρο­ κανισμένα καλαμπόκια βουτηγμένα στο βούτυρο, συσκευασίες take-away γεμάτες με ρύζι και κοτόπουλο, ρύζι και χοιρινό, ρύ­ ζι και λαχανικά. Λένε πως είναι υπέροχα. Όμως είναι σαν να έχουν όλα την ίδια γεύση. Καίνε το στόμα με την καυτή πιπε­ ριά και τα μπαχαρικά με τα οποία είναι μαριναρισμένα. Πιο α­ πλά, βοηθάνε να πιεις. Ο συνταγματάρχης Μπάρι Τζόνσον φωνάζει πέρα απ’ το λιγδιασμένο τζάμι της κουζίνας ότι απόψε έχει combo, λίγο απ’ όλα. «Δεν είναι άσχημο και, πάντως, αυτό εδώ το πράγμα θα συνεχίσει για λίγο ακόμα. Σε μερικούς φτάνει η “αλλαγή” και θα πάω στη Νέα Υόρκη για ένα ωραίο διάστημα επιμόρ­ φωσης...» «Αυτό εδώ το πράγμα» το combo; Ή «αυτό εδώ το πράγμα» το Γκουαντάναμο; Ο Τζόνσον χαμογελάει και τα βλέφαρά του περιορίζουν το βλέμμα του σε μια σχισμή. Είναι ένας έξυπνος αξιωματικός, με ευγενικούς τρόπους, που κατα­ λαβαίνει τη σημασία των αποχρώσεων, γιατί έμαθε εδώ και και­ ρό να χειρίζεται ερωτήσεις, αλλά και να ξέρει πώς να τις ερ­ “ 5

μηνεύει. Είναι ο εκπρόσωπος Τύπου της διοίκησης της βάσης. Σταμάτησε να σκέφτεται τον πόλεμο στα χαρακώματα όταν ο στρατός κατάλαβε ότι για να νικήσεις τους πολέμους, δεν φτά­ νουν οι φαντάροι, αλλά χρειάζεται να ξέρεις να τους διηγείσαι με τρόπο. Ο Τζόνσον ήταν στα Βαλκάνια, γνωρίζει καλά την Ιταλία, διαβάζει. Διαβάζει πολύ. Εδώ και μήνες, το ξημέρωμα στον Κόλπο αρχίζει με επισκόπηση Τύπου στο ίντερνετ. «Γνω­ ρίζω τι γράφετε στην Ευρώπη για τούτο το μέρος. Και δεν μπορώ παρά να λάβω υπόψη μου ότι έχει αρχίσει ένα πολιτικό παιχνίδι, πολύπλοκο, σκληρό, δύσκολο. Θα δούμε πώς θα εξε­ λιχθούν τα πράγματα. Για την ώρα όμως πιστεύω ότι η επιλο­ γή να ανοίξουμε το Camp Delta και πριν απ’ αυτό το X-ray στα μάτια των δημοσιογράφων όλου του κόσμου ήταν εκείνο ακριβώς που έπρεπε να κάνουμε. Να κρύβουμε και να κρυβό­ μαστε δεν αποδίδει ποτέ. Εσείς είστε ελεύθεροι να παρατηρεί­ τε. Να γράφετε τις ιστορίες σας και να εκφράζετε την κρίση σας. Νομίζω ότι είναι μια καλή απάντηση για όποιον μιλάει για έλλειψη δημοκρατίας...» Ίσως η ελευθερία του Τύπου να μην έχει καμία σχέση. Και ίσως ο Τζόνσον να το ξέρει. Γι’ αυτό, προφανώς, αφήνει το combo του να κρυώσει. «Ας πάρουμε όλη την ιστορία της Τρί­ της Συνθήκης της Γενεύης... Οι φυλακισμένοι που βρίσκονται εδώ μήπως υπερασπίζονται ένα έθνος; Μήπως φοράνε στολές; Δείχνουν τα όπλα με τα οποία σκοτώνουν; Ποιοι είναι οι ε­ χθροί τους; Μόνον ο αμερικανικός στρατός ή όλοι οι Αμερικα­ νοί, ολόκληρες οι οικογένειες μας, τα παιδιά μας; Όχι, αυτός δεν είναι ένας πόλεμος σαν όλους τους άλλους. Είναι ένας δια­ φορετικός πόλεμος. Και οι εχθροί μας δεν είναι σαν τους άλ­ λους εχθρούς. Εδώ τους κακομεταχειριζόμαστε; Κι εκείνοι πώς φέρονται στους Αμερικανούς που συλλαμβάνουν; Τους ρωτή­ σατε ποτέ; Ρωτήσατε αν οι αιχμάλωτοι σιτίζονται, αν τους πα­ ρέχεται μια Βίβλος για να προσευχηθούν, ένας ιερέας που να τους συμπαρίσταται στις πνευματικές τους ανάγκες;... Απενα­ ντίας, αυτοί οι άνθρωποι μας μισούν». Ο υπολοχαγός Μος κάθεται σε μια πλευρά του τραπεζιού 1 16

και ακούει αμίλητος τη συζήτηση. Κάθε φορά που φαίνεται ό­ τι είναι έτοιμος να πει τη γνώμη του, γεμίζει το στόμα του με έ­ να κουτάλι ρύζι. Μέχρι που δεν αποφασίζει να πει αυτό που περνάει από το μυαλό του. «Σύμφωνοι, και τότε ο ναζισμός; Και με τους ναζί χρησιμοποιήσαμε στρατόπεδα εγκλεισμού, δίκες ενώπιον των Επιτροπών. Κι αν το Γκουαντάναμο είναι μια καινούργια Νυρεμβέργη; Δεν είχε περάσει από το μυαλό κανενός ότι η δίκη της Νυρεμβέργης δεν έπρεπε να γίνει. Και έγινε. Και ελευθερωθήκαμε από το Κακό. Δώσαμε ένα παρά­ δειγμα, ή όχι;» Ο Τζόνσον άκουσε τον Μος με τα μάτια καρ­ φωμένα στο combo του που τώρα πήρε οριστικά την πηχτή ό­ ψη ενός μη βρώσιμου βλωμού. Το παραμερίζει. «Λοιπόν εγώ είμαι στρατιώτης και όχι νομομαθής. Δεν είναι της δικής μου αρμοδιότητας να μιλάω περί πολιτικής ή περί δικαίου. Όμως πιστεύω ότι η ισορροπία μεταξύ ελευθερίας και υπεράσπισης της ελευθερίας εδώ έχει επιτευχθεί». Και αν δεχθούμε ότι είναι έτσι, για πόσο ακόμα; Για πόσο καιρό αυτή η «εξαιρετική ι­ σορροπία» θα σημαδεύει την εποχή μας; Ο Μος έχει μια εν­ στικτώδη απάντηση. «Όσο κρατά αυτός ο πόλεμος. Που μπο­ ρεί να σημαίνει και για πάντα...» Ναζισμός, Κακό, Πόλεμος, Μίσος, Τρομοκρατία. Οι συ­ νειρμοί του φόβου δένουν σε μια ακολουθία που επαναλαμβά­ νεται, γιατί έρχεται από το σφίξιμο στο στομάχι, προτού φτάσει στο κεφάλι. Σ’ αυτό το τραπέζι του Jerk House απόψε δεν φαί­ νεται το ρήγμα της αμφιβολίας. Ίσως γιατί δεν υπάρχει. Ή, ί­ σως, γιατί είναι αδύνατον να εκφραστεί. Τουλάχιστον εδώ και τώρα. Με το Camp Delta μόλις πίσω από την κορυφαγραμμή. Κι όμως η αμφιβολία υπάρχει και εξαπλώνεται στις πτυχές του φόβου. Ίσως για να εκδηλωθεί ξαφνικά, σε έναν τόπο πέ­ ρα από τη δημόσια συζήτηση, εκεί όπου επίσης διαμορφώνε­ ται η συνείδηση όσων φορούν τη στολή του στρατού. Για πα­ ράδειγμα στη Βιρτζίνια, στα γραφεία της Νομικής Υπηρεσίας του στρατού των ΗΠΑ, όπου εδρεύουν οι εμπειρογνώμονες που σε κανονικές συνθήκες παρευρίσκονται στα Στρατιωτικά Δι­ καστήρια, δικηγόροι και δικαστές. Στο Σάρλοτσβιλ, η Κεντρική ιι7

Νομική Υπηρεσία του στρατού τυπώνει τον The Army Lawyer, ένα μηνιαίο περιοδικό που απευθύνεται στους ειδικούς με τη σπιρτάδα μιας μπροσούρας, με εξειδικευμένη θεματολογία, αλ­ λά με αρκούντως άμεση προσέγγιση για να το καταλάβουν α­ κόμα και όσοι δεν έχουν κάποια σχέση με τη δικαστική αίθου­ σα. Στις στήλες του, το θέμα της δίκης του Γκουαντάναμο άρχι­ σε με σοβαρούς, ανησυχητικούς τόνους, που μέμφονται τη μη­ χανή η οποία τέθηκε σε λειτουργία από τον Λευκό Οίκο και το Υπουργείο Άμυνας. Ο λοχαγός Κέβιν Τζ. Μπάρι, αξιωματικός εν αποστρατεία της Ακτοφυλακής που υπηρέτησε επί χρόνια στα Στρατιωτικά Δικαστήρια, μπήκε κατευθείαν στην καρδιά του προβλήματος, ξύνοντας το λούστρο του καινούργιου και ειδικού τελετουργικού της στρατιωτικής αμερικανικής δικαιο­ σύνης στον Πόλεμό της κατά της Τρομοκρατίας. «Εάν δεν γί­ νουν ουσιαστικές μετατροπές που να αντανακλούν τις αρχές και τους κανόνες που ρυθμίζουν όντως τις δίκες στα Στρατιω­ τικά Δικαστήρια», έγραψε, «αυτές οι Στρατιωτικές Επιτροπές δεν θα φτάσουν τα πρότυπα της δίκαιης δίκης που χαρακτη­ ρίζουν το αμερικανικό ποινικό σύστημα και οι ΗΠΑ θα χάσουν την ηθική πρωτιά που τις καταξίωσε επί μακρόν ως παγκόσμια δύναμη ταγμένη στην εξασφάλιση μιας θεμελιώδους ισορρο­ πίας στην ποινική δίκη».100 Στο συλλογισμό του λοχαγού Μπάρι, ηθικές αρχές και τε­ χνικά θέματα διαπλέκονται σε μια θηλιά που πνίγει τις εύθραυ­ στες δικαιολογίες αυτών που συνέλαβαν και όρισαν τους και­ νούργιους κανόνες. Οι Επιτροπές -επιχειρηματολογεί- οπι­ σθοδρομούν τον νομικό πολιτισμό κατά μισόν αιώνα, αλλοιώ­ νοντας ανεπανόρθωτα τους κανόνες που διέπουν την απόκτη­ ση και αξιολόγηση των αποδεικτικών στοιχείων, τους εκτροχιάζουν από τις ηθικές αρχές ενός κράτους Δικαίου, ευτελίζοντας την υπεράσπιση σε ένα ρόλο υποτελή και λειτουργικό στις ιεραρχίες της κατηγορούσας αρχής και, σε τελευταία ανάλυση, στην εκτελεστική εξουσία, από την οποία αυτές οι ιεραρχίες διορίστηκαν και στην οποία οφείλουν να λογοδοτήσουν. Το ότι πρόκειται για μεμονωμένα επιχειρήματα, μα κατά κά-

ποιον τρόπο μεταδοτικά, εντοπίζεται στην απάντηση που πήρε ο Μπάρι από το συνταγματάρχη Μπορχ, αν και φειδωλό στις δημόσιες εμφανίσεις του και μετρημένο στα λόγια του. Με προ­ τροπή του The Army Lawyer, στις σελίδες του ο συνταγματάρ­ χης, το αφεντικό της κατηγορούσας αρχής σε βάρος των κολα­ σμένων του Γκουαντάναμο άσκησε με πείσμα το δικαίωμα τσυ αντίλογου, προδίδοντας τη φιλοσοφία και τις βάσεις της δικα­ στικής παράστασης της οποίας είναι πρωταγωνιστής και την ο­ ποία ανέλαβε να υπερασπίσει. «Οι δίκες ενώπιον των Επιτρο­ πών είναι full and fair», γράφει ο Μπορχ. «Και οι ενστάσεις ότι οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν στους συνήγορους υπεράσπι­ σης θα μπορούσαν να εμποδίζουν την ουσιαστική άσκηση του δικαιώματος δεν στηρίζονται σε ισχυρά επιχειρήματα. Αντιθέτως, αυτοί οι περιορισμοί είναι και εύλογοι και απαραίτητοι, α­ φού οι Επιτροπές δρουν σε καιρό πολέμου. Και, πέραν τούτου, δεν εμποδίζουν τη σχολαστική άσκηση των συναφών δικαιω­ μάτων. [...] Επίσης, ο λοχαγός Μπάρι αγνοεί την ποιότητα ό­ σων μετέχουν στις δίκες των Επιτροπών. Ποιοι είναι, τι πράτ­ τουν, πώς θα πράξουν αυτό που τους ζητήθηκε να πράξουν. Κανένα ποινικό σύστημα -αμερικανικό, ξένο, πολιτικό ή στρα­ τιωτικό- δεν μπορεί να παραβλέψει τα εμπλεκόμενα πρόσωπα. Στην περίπτωση των Επιτροπών, μιλάμε για αξιωματικούς, δι­ καστές και δικηγόρους με πείρα, που θα εξασφαλίσουν δίκες full and fair. Εξάλλου, θα ήταν πολύ πιο fair αν ο λοχαγός Μπάρι και άλλοι σαν κι αυτόν, που ασκούν κριτική στις Επι­ τροπές, περίμεναν προτού εκφράσουν την κρίση τους για τα α­ ποτελέσματα των δικών που, όπως νομίζω, θα είναι full and fair και για τις οποίες οι Αμερικανοί θα είναι υπερήφανοι».101 Θα μπορούσε να είχε λήξει εδώ αν ο λοχαγός Μπάρι, και ε­ κείνο το τμήμα του στρατού που προφανώς διαβάζει με προ­ σοχή τα επιχειρήματά του, δεν αισθανόταν την ανάγκη να εκ­ θέσει τα συμπεράσματά του. Και πάλι από τις στήλες του The Army Lawyer: «Το πρόβλημα δεν είναι η ηρωική προσπάθεια που θα κάνουν οι αξιωματικοί που εμπλέκονται στις δίκες των Επιτροπών για να καταστήσουν τη διαδικασία full and fair. 119

τ Αυτό δεν τέθηκε υπό αμφισβήτηση. Το πρόβλημα, επιμένω, εί­ ναι οι διαδικασίες, που ο συνταγματάρχης Μπορχ όχι τυχαία υπερασπίζεται χρησιμοποιώντας ως μοναδικά επιχειρήματα τις δηλώσεις που έκανε η Κυβέρνηση για να υποστηρίξει εκεί­ νες τις διαδικασίες που η ίδια συνέταξε. [...] Τώρα, η Κυβέρνη­ ση οφείλει να κάνει κάτι παραπάνω για να υπερασπισθεί το α­ ποκύημά της. Πρέπει να προχωρήσει σε ουσιαστικές τροπο­ ποιήσεις. Αν αυτό δεν συμβεί, παρά τις προσπάθειες και τις καλύτερες προθέσεις των εμπλεκομένων, οι Επιτροπές δεν θα γίνουν αντιληπτές ως fair ούτε εντός ούτε εκτός συνόρων. Εί­ μαστε ένα κράτος Δικαίου, μέρος των στόχων μας στον Πόλε­ μο κατά της Τρομοκρατίας είναι να κατακτήσουμε την καρδιά και το νου και των συμμάχων μας και των εχθρών μας. Με τέ­ τοια βήματα θα χάσουμε ακόμα και τους φίλους μας...» Επίσης -α ς προστεθεί- ένα μέρος ένστολων δικηγόρων που ήδη απο­ φάσισαν να αυτοεξαιρεθούν από μια παράσταση που τους θέ­ λει άοπλους κομπάρσους.102 Στα τραπέζια του Jerk House οι μπίρες είναι στον τρίτο γύ­ ρο. Από την άλλη, οι κολασμένοι της ατσάλινης σαρκοφάγου είναι παρόντες, πέτρινοι καλεσμένοι που είναι αδύνατον να αποπέμψεις. Πετάω: «Ο στρατηγός Μίλερ εξήγησε ότι στο Γκουα­ ντάναμο τα βασανιστήρια δεν είναι πρακτική που εφαρμόζεται στους φυλακισμένους, όμως όσον αφορά τις ανακριτικές τε­ χνικές δεν θέλησε να...» Ο συνταγματάρχης Τζόνσον, σε εγρή­ γορση, μ’ ένα σκίρτημα διακόπτει το συνομιλητή του: «Και πράγματι, δεν εφαρμόζεται κανένα βασανιστήριο. Να βασανί­ ζεις τους φυλακισμένους είναι ανώφελο. Αντιπαραγωγικό. Οι πληροφορίες που αποσπώνται με βασανιστήρια δεν είναι ποτέ ειλικρινείς...» Ο δημοσιογράφος Μαρκ Μπάουντεν είναι ένα όνομα που στις Ηνωμένες Πολιτείες ανακαλεί τον εφιάλτη του Μογκαντίσου, στη Σομαλία, τον Οκτώβρη του 1993. Το βιβλίο του Black HawkDownm διηγείται μια αιματοβαμμένη μέρα διαφορετική από τις άλλες, όταν σε έναν άλλο κόσμο, ένας άλλος αμερικα­ νικός στρατός, που έκανε τους πολέμους του προσπαθώντας 120

να γλυτώσει τη χώρα από το τραύμα της επιστροφής των body bags, ξαναβίωνε το ρίγος του «βρόμικου πολέμου» και μετρού­ σε τους πεσόντες του. Λοιπόν ο Μαρκ Μπάουντεν επέστρεψε στα μετόπισθεν ενός άλλου μετώπου, ανάμεσα στους φαντά­ ρους του ίδιου στρατού, για να σχεδιάσει το μαύρο περίγραμ­ μα του νέου πολέμου εναντίον της Τρομοκρατίας: The dark art of interrogation, Η σκοτεινή τέχνη της ανάκρισης, αρχαία και μυστική πηγή για να αποσπούν από τον εχθρό σχέδια και ορ­ γανογράμματα της ημερήσιας διάταξης της βίας. Το αποτέλε­ σμα, δημοσιευμένο στη μηνιαία επιθεώρηση Atlantic Monthly,104 είναι ένα σιδερικό που διαστέλλει την αμφιβολία, που διατρέ­ χει τη λεπτή διάκριση μεταξύ βασανιστηρίου και εξαναγκα­ σμού. Που ξεφυλλίζει με άδολη και οδυνηρή ειλικρίνεια ό,τι στα τραπέζια του Jerk House και στο επιτελείο του στρατηγού Μίλερ με αιδημοσύνη αποσιωπάται. Που εύκολα μπορεί να συνοψισθεί ως εξής: αν προκειμένου να αποφύγουμε ασύλλη­ πτα πένθη και εξίσου ασύλληπτες βιαιότητες είναι απαραίτη­ το να ασκήσουμε βία σε έναν μόνον άνθρωπο, του οποίου οι πληροφορίες είναι ζωτικής σημασίας ώστε να εμποδίσουμε ε­ κείνα τα πένθη κι εκείνες τις βιαιότητες να λάβουν χώρα, θα συνεχίζαμε ακόμα να αποκλείουμε την προσφυγή στα βασανι­ στήρια; «Τα βασανιστήρια είναι κάτι κακό. Δεν είναι δυνατόν να υ­ ποστηρίζονται. Είναι όμως πάντοτε;» αναρωτιέται ο Μπάου­ ντεν. «Οι επίσημες δηλώσεις του Προέδρου Μπους που επιβε­ βαιώνουν την αντίθεση στα βασανιστήρια έγιναν δεκτές με ε­ πιδοκιμασίες από τις οργανώσεις για την υπεράσπιση των αν­ θρωπίνων δικαιωμάτων. Όμως, αν προσέξουμε καλύτερα, θα δούμε ότι οι λέξεις του Προέδρου Μπους ήταν πάντα προσε­ κτικά επιλεγμένες. Τι εννοεί η κυβέρνηση Μπους με τον όρο βασανιστήρια; [...] Γιατί να μην ανασηκώσουμε το φύλλο συκής που καλύπτει τη χρήση του εξαναγκασμού; Γιατί να μην α­ πελευθερωθούμε από την υποκρισία, ορίζοντας ξεκάθαρα τι πρέπει να καταλαβαίνουμε με τον όρο “σοβαρός εξαναγκα­ σμός” και να τροποποιήσουμε τον αποκλεισμό των βασανιστή-

ρίων, επιτρέποντας σ’ αυτούς που ανακρίνουν όσους βάσιμα θεωρούνται τρομοκράτες να αποκτούν πληροφορίες με εξανα­ γκασμό;» Όταν έγιναν τέτοιου είδους προκλητικές ερωτήσεις, επιχειρηματολογεί ακόμα ο Μπάουντεν, «η Κυβέρνηση Μπους υιοθέτησε μια συμπεριφορά που ήταν ορθή. Η εντιμότητα και η συνέπεια δεν είναι πάντοτε δημόσιες αρετές. Τα βασανιστή­ ρια είναι ένα έγκλημα εναντίον της ανθρωπότητας. Ο εξανα­ γκασμός θα έπρεπε [ναι μεν] να καταργηθεί, [αλλά] και να α­ σκείται με [κάποια] διακριτικότητα». Ο Μπάουντεν προσπαθεί ν’ ανοίξει μια πόρτα, όμως η πόρ­ τα, ίσως, είναι ήδη ανοιχτή. Εδώ και καιρό. Ήδη το Μάρτιο του 2002, έτυχε να μιλήσω για βασανιστήρια σε βάρος των φυ­ λακισμένων του Πολέμου εναντίον της Τρομοκρατίας σε έναν τόπο πολύ διαφορετικό από τα φορτωμένα με ρύζι και κοτό­ πουλο τραπέζια του Jerk House. Επιστρέφοντας από το πρώ­ το μου ταξίδι στο Γκουαντάναμο, πήγα να βρω τον Άλαν Ντέρσοβιτς στη Νομική σχολή του Χάρβαρντ. Ο καθηγητής, πρωταθλητής στην υπεράσπιση των πολιτικών ελευθεριών, πρίγκιπας του δικαστικού βήματος, με είχε δεχτεί στο γραφείο του, είκοσι τετραγωνικά χαρούμενης αταξίας, γεμάτα πανδέ­ κτες και φύλλα με σημειώσεις, στην καρδιά των αυστηρών κλι­ τών του Hauser Building, του ναού της σχολής. Συζητήσαμε ε­ πί μακρόν. Το στρατόπεδο X-ray φαινόταν ότι ήταν ακόμα έ­ να πείραμα ορισμένου χρόνου που μόνον εφόσον υποστηριζό­ ταν και τροφοδοτούνταν από τη δημόσια συζήτηση θα μπο­ ρούσε να αλλάξει η έκβασή του, ενώ ο καθηγητής βασανιζόταν από μια αμείλικτη ερώτηση.105 «Είχαν περάσει λίγες μέρες α­ πό την 11η του Σεπτέμβρη. Ενώ συνέχισα να κοιτάζω την εκα­ τόμβη, μια φωνούλα άρχισε να με καταδιώκει: δεν πιστεύω να σου ’ρθει μια μέρα να υπερασπίσεις έναν από εκείνους τους μπάσταρδους; Ε λοιπόν, εκείνη η φωνή δεν με εγκαταλείπει». Στην αμείλικτη ερώτηση του Ντέρσοβιτς αναγνώριζα την ερώτηση του διαβόλου που αρπάζει οποιονδήποτε μένει απο­ γυμνωμένος, ανίκανος, ανεπαρκής μπροστά σε μια καινούργια απειλή που επιβουλεύεται το ύψιστο αγαθό του, τη ζωή. Στο 122

βλέμμα του στο μέλλον κατέγραφα ένα διαυγές προαίσθημα: «Η ιδέα των Στρατιωτικών Επιτροπών είναι νομικά αστήρικτη. Και σε κάθε περίπτωση, αν αυτοί οι φυλακισμένοι δικαστούν κάποτε, πρέπει να ειπωθεί αμέσως χωρίς περιστροφές ότι δεν θα έχουν ποτέ μια δίκαιη δίκη, γιατί η Αμερική τους έχει ήδη καταδικάσει... Βλέπετε, φοβάμαι ότι σ’ αυτή την εποχή που ζούμε ξεπροβάλλουν φοβερά φαντάσματα». Ωστόσο μόνον στο τέλος της συζήτησης αντιλήφθηκα ότι το φάντασμα ήταν εκεί, καθισμένο σε μια γωνιά του γραφείου. Ο Ντέρσοβιτς είχε πάρει ένα σοβαρό ύφος. «Μου είναι δύσκο­ λο να σας πω εκείνο που θέλω. Αλλά πιστεύω ότι είναι ένα πρό­ βλημα που πρέπει να αντιμετωπισθεί κατάματα. Τους τελευ­ ταίους μήνες, μου έτυχε να ρωτήσω, στη διάρκεια των διαλέξεών μου, αν οι ακροατές μου θεωρούσαν “νόμιμη” την προ­ σφυγή στα βασανιστήρια ως έσχατο όπλο για την απόσπαση πληροφοριών από έναν ύποπτο για Τρομοκρατία, προκειμένσυ να αποτραπεί μια τρομοκρατική ενέργεια. Λοιπόν, όλοι μου α­ πάντησαν με ένα “ναι”. Και σήμερα, λοιπόν, πιστεύω ότι με αυ­ τές τις απαντήσεις πρέπει να λογαριαστούμε. Για να καταπολε­ μήσουμε τα βασανιστήρια πιστεύω ότι έφτασε η ώρα να ρυθμί­ σουμε τη χρήση τους. Μόνον εάν ο νόμος καθορίσει αυστηρά τις ελάχιστες περιπτώσεις στις οποίες επιτρέπεται ο εξαναγκα­ σμός σε έναν φυλακισμένο, σε έναν κρατούμενο, αν υποδείξει με την ίδια αυστηρότητα τη διαδικασία, θα καταστεί δυνατόν να περιορίσουμε την παράνομη και απεριόριστη χρήση... Ξέρω πόσο είναι δύσκολο να το παραδεχτεί κανείς ακόμα και στον εαυτό ταυ. Εγώ πρώτος μισώ και μάχομαι τα βασανιστήρια. Ό ­ μως στις 11 Σεπτέμβρη ο κόσμος άλλαξε. Η απειλή που έχου­ με μπροστά μας επιβάλλει να διασώσουμε τη δημοκρατία μας. Νομίζω ότι ένα “ένταλμα βασανιομού” με την υπογραφή των δικαστών, μόνον όταν δεν υπάρχει εύλογη αμφιβολία ότι βρι­ σκόμαστε μπροστά σε έναν τρομοκράτη που έχει στην κατοχή του ζωτικές πληροφορίες για τη δημόσια ασφάλεια, αποτελεί, στην περίπτωση αυτή, το αναγκαίο φάρμακο. Για να νικήσου­ με την Τρομοκρατία και τα χωρίς όρια βασανιοτήρια...» 123

Πέρασε καιρός από εκείνη τη συνομιλία στο Χάρβαρντ, το Camp X-ray εξελίχθηκε χάρη στην επιστημονικότητα του ε­ γκλεισμού σε Camp Delta, και ενώ το σύστημα των πολιτικών ελευθεριών άρχισε να γλιστράει, όπως πάνω σε ένα κεκλιμένο επίπεδο, συνέβη κάτι που ίσως είχε γραφτεί από τότε. Η τύχη των κολασμένων του Γκουαντάναμο, οι διαδικασίες, τα μέσα που επινοήθηκαν για την αντιμετώπιση του καινούργιου Πο­ λέμου εναντίον της Τρομοκρατίας άρχισαν να μολύνουν το σύ­ στημα εγγυήσεων προστασίας εκείνων που, σε αντίθεση με τους κολασμένους, είναι Αμερικανοί πολίτες. Συνέβη για πρώτη φορά στις 5 Απριλίου του 2002, όταν ά­ νοιξε για τον Γιάσερ Χαμντί ένα κελί της απομόνωσης στη ναυτική βάση του Νόρφολκ, στη Βιρτζίνια. 'Οταν η χώρα ανα­ καλύπτει ότι το καθεστώς του enemy combatant, μαχητή του ε­ χθρού, δεν είναι μια κόλαση που επιφυλάσσεται μόνον στους αλλοδαπούς που συλλαμβάνονται στο ακαθόριστο μέτωπο του Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας. Μετά τη σύλληψή του στο Αφγανιστάν στο τέλος του 2001, ο Χαμντί φτάνει στο Γκουαντάναμο, όπου μένει τέσσερις μή­ νες. Τόσο χρειάστηκε για να αποδείξει σε όσους τον ανέκριναν ότι είναι Αμερικανός πολίτης, γεννημένος στη Λουιζιάνα από Σαουδάραβες γονείς. Την ημέρα που αφήνει το Camp X-ray, είναι πεπεισμένος ότι η τύχη του θα ακολουθήσει την τροχιά του προηγηθέντος Τζων Γουόκερ Λιντ, του «Αμερικανού Ταλιμπάν» του οποίου η ιστορία και το παιδικό του πρόσωπο με την παράταιρη γενειάδα, πρόωρα γερασμένο, καθήλωσε την Αμερική τους πρώτους μήνες του πολέμου στο Αφγανιστάν. Ο νέος, που μεγάλωσε στην κομητεία Μαρίν (Καλιφόρνια), έγινε έφηβος σε ένα αφγανικό χαράκωμα, επέστρεψε στο σπίτι σι­ δηροδέσμιος, μαλλιά και πρόσωπο ξυρισμένα γουλί, για να διαπραγματευτεί μπροστά στην τακτική δικαιοσύνη της Αλεξάντρια, στη Βιρτζίνια, μια απόφαση που τον απαλλάσσει από τις πιο βαριές κατηγορίες (δολοφονία Αμερικανών στρατιω­ τών και στήριξη ενός εκτός νόμου τρομοκρατικού καθεστώ­ τος) και τον καταδικάζει για απλή παραβίαση του εμπάργκο 124

και παράνομη οπλοφορία. Αφήνοντας λοιπόν το Γκουαντάνα­ μο, η πεποίθηση που καλλιεργεί ο Χαμντί φαίνεται εύλογη. Και εξάλλου, στις πρώτες εβδομάδες του 2002, ο Attorney Ge­ neral, ο Υπουργός Δικαιοσύνης Τζων Άσκροφτ, φαίνεται να είπε λόγια που δεν αφήνουν περιθώριο για παρανοήσεις. Τονί­ ζουν ότι οι Αμερικανοί πολίτες δεν έχουν καμία σχέση με την αυστηρότητα της ειδικής νομοθεσίας που δημοσιοποίησε ο Πρόεδρος με το Military Order του Νοεμβρίου του 2001.106 Ο Γιάσερ Χαμντί κάνει λάθος. Ο Τζων Γουόκερ Λιντ δεν θα δημιουργήσει προηγούμενο. Θα αποτελέσει εξαίρεση. Ο Χαμντί, παρά την υπηκοότητά του, εκτοπίζεται στη βάση του Νόρφολκ με την ίδια «προίκα» των κολασμένων του Γκουαντάναμο: enemy combatant, μαχητής του εχθρού. Συνεπώς, με την ίδια ακολουθία περιορισμών που συνεπάγεται αυτό το καθεστώς. Κράτηση αορίστου χρόνου, α­ παγόρευση επικοινωνίας με τους συγκροτούμενους, με τους οι­ κείους, με τους δικηγόρους. Απαγόρευση πρόσβασης στην τα­ κτική δικαιοσύνη ώστε να αποφανθεί για τη νομιμότητα ή όχι των προϋποθέσεων και των διαδικασιών του εγκλεισμού του. Μια μαύρη τρύπα στην εξωδικαιική ζώνη. Αυτή τη φορά σε αμερικανικό έδαφος, όπου, στις 8 Μαΐου 2002, κατέπεσε έ­ νας δεύτερος Αμερικανός πολίτης, ο Χοσέ Παντίγια. Όταν τον συλλαμβάνουν στο αεροδρόμιο Ο ’Χέιρ του Σικάγου, ο κόσμος διατρέχεται από ένα ρίγος. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και το FBI ανακοινώνουν ότι συνέλαβαν τον άνθρωπο που ετοίμαζε μια δεύτερη 11η Σεπτέμβρη. Ακόμα μεγαλύτερου και ανείπω­ του τρόμου, αν είναι δυνατόν. Μια ατομική βόμβα. Έναν υπο­ τυπώδη πυρηνικό μηχανισμό ικανό να ερημώσει τη ζωή σε μια περιοχή της χώρας. Σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά, η κατη­ γορία βασίζεται σε σειρά εγγράφων που προέρχονται από το διαδίκτυο και βρέθηκαν στην κατοχή του Παντίγια. Σε σειρά συναντήσεων που ο ίδιος ο Παντίγια υποτίθεται ότι είχε με α­ νεξακρίβωτους απεσταλμένους της Αλ Κάιντα σε επίσης α­ προσδιόριστους τόπους εκτός των αμερικανικών ορίων. Τον Ιούνιο του 2002, ο Πρόεδρος Μπους χαρακτηρίζει τον Παντί»25

για «σοβαρό κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια» και ανοίγει διάπλατα ο τάφος στη ναυτική βάση του Τσάρλεστον, στη Νό­ τια Καρολίνα. Η πανούκλα του Γκουαντάναμο εξαπλώνεται γρήγορα. Ε­ γκαινιάζει καινούργιες πρακτικές της εκτελεστικής εξουσίας, τυλίγει με ένα παχύ επίστρωμα μυστικότητας τις έρευνες όχι πια και όχι μόνον των πολιτικών και στρατιωτικών μυστικών υπηρεσιών, αλλά ακόμα και υπηρεσιών όπως το FBI. Διασχίζει και λυγίζει χωρίς υπερβολική αντίσταση τη νομολογία των αρ­ μόδιων για την τακτική δικαιοσύνη ομοσπονδιακών δικαστη­ ρίων. Όπως εκείνη του Εφετείου της 4ης περιφέρειας, όπου πρώτα προσφεύγουν οι νομικοί των Χαμντί και Παντίγια για να προσβάλουν το χαρακτηρισμό του enemy combatant με τον οποίο στιγματίστηκαν οι πελάτες τους. Οι προσφυγές απορρί­ πτονται και οι δικαστές, αν και δεχόμενοι ότι σε Αμερικανούς πολίτες, όπως ο Χαμντί και ο Παντίγια, δεν μπορούν να στε­ ρήσουν το δικαίωμα να καταφύγουν στην τακτική δικαιοσύνη, υπογράμμισαν την αρχή του απρόσβλητου των αποφάσεων του Προέδρου, συνεπώς το αδιαπραγμάτευτο των πραγματι­ κών περιστάσεων που τον έπεισαν να τους τοποθετήσει εκτός τροχιάς της τακτικής δικαιοσύνης και των εγγυήσεων που συ­ νοδεύουν τους απλούς Αμερικανούς πολίτες όταν κατηγορούνται για τρομοκρατία. Για να είμαστε πιο σαφείς, οι περιπτώσεις των Χαμντί και Παντίγια δεν έχουν ακόμα λήξει. Ετοιμάζονται να απασχολή­ σουν την κρίση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, είναι και θα συνεχίσουν να είναι υπόθεση της τακτικής δικαιοσύνης. Επιπλέον: αρχίζουν να καταγράφονται σημαντικές διορθώσεις στην προ­ σέγγιση της Κυβέρνησης. Στις 17 Νοεμβρίου του 2003, ένα εφετείο της 2ης περιφέρειας ξανασυζήτησε την τύχη τους. Με τό­ νους ανησυχητικούς, σύμφωνα με τα λόγια του εκδικάζοντος σώματος, όταν διερωτάται για το «έσχατο όριο» των εξουσιών του Προέδρου στην απόδοση της ιδιότητας του enemy comba­ tant σε Αμερικανούς πολίτες, για τη διάρκεια των προφυλακίσεων χωρίς την υποχρέωση αιτιολόγησης και των οποίων η λή­

ξη είναι αβέβαιη όσο και το τέλος του Πολέμου εναντίον της Τρομοκρατίας.107 Στις 4 Δεκεμβρίου του 2003, το Υπουργείο Ά­ μυνας αναγνώρισε στον Χαμντί το δικαίωμα να συναντήσει τους συνηγόρους του, ώστε να έχουν πρόσβαση στις κατηγορίες που αιτιολόγησαν την προφυλάκισή του. Όμως οι περιπτώσεις Χαμντί και Παντίγια, όπως τις αξιο­ λογούμε σήμερα, είναι προφανώς τα ώριμα φρούτα μιας νέας εποχής. Εποχή που εγκαινιάστηκε στις ημέρες του πένθους και της οργής (το φθινόπωρο του 2001) με την Patriot Act, νομοθε­ τικό σταθμό που σηματοδοτεί μια καινούργια φάση συμπίεσης των πολιτικών ελευθεριών στο όνομα των εκτάκτων συνθηκών και του οποίου αξίζει να θυμηθούμε ορισμένα χαρακτηριστικά σημεία του. Στον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας, σε δύο περί­ που χρόνια, από το Σεπτέμβριο του 2001 έως το Δεκέμβριο του 2003,5.000 πολίτες μεσανατολικής ή ασιατικής εθνικότητας και ισλαμικού θρησκεύματος γνώρισαν στις ΗΠΑ την αυστηρότητα μιας προφυλάκισης που προηγήθηκε της απέλασης από τη χώ­ ρα για λόγους «εθνικής ασφάλειας», και προορίζονται να μεί­ νουν τυλιγμένοι με μια γενική μυστικότητα που απαλλάσσει τις ομοσπονδιακές αρχές από την υποχρέωση της αιτιολόγησης. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης, αν δεχθούμε πληροφορίες του Τύ­ που που μέχρι σήμερα δεν διαψεύστηκαν,108 έχει σχεδιάσει ε­ πί αμερικανικού εδάφους ένα κέντρο εγκλεισμού υψίστης ασφαλείας για enemy combatants με αμερικανικό διαβατήριο. Γιατί -επιχειρηματολογούν- οι δίκες που διεξάγονται εντός των συνόρων της χώρας εναντίον των ύποπτων ως υποστηρικτών της Τρομοκρατίας δεν πρέπει να υποστούν τα ολισθήματα και τις ταπεινώσεις που γνώρισε η περίπτωση του Ζακαρίας Μουσαουί, του ύποπτου, Γάλλου υπηκόου, ως παραλίγο καμικάζι της 11ης Σεπτεμβρίου και σήμερα υπόδικου σε ένα τακτικό δι­ καστήριο της Αλεξάντρια, στη Βιρτζίνια, σε μια δίκη που δεν καταφέρνει να προχωρήσει, αφού είναι ναρκοθετημένη κάτω από την πίεση των δικαιωμάτων τα οποία η πολιτική αγωγή δεν είναι διατεθειμένη να αναγνωρίσει στην υπεράσπιση. Για πα­ ράδειγμα, εκείνο της αντεξέτασης των μαρτύρων κατηγορίας. 127

Ό πως συνέβη και με τις Στρατιωτικές Επιτροπές, ο Πρόε­ δρος των Ηνωμένων Πολιτειών καταφεύγει στην ιστορία της χώρας του για να στηρίξει τη νομιμότητα των επιλογών του. Και μαζί μ’ αυτή έναν αιωνόβιο νομικό εξοπλισμό που, σε και­ ρό πολέμου, προβάλλοντας το φόβο του ξένου, του alien, τον βαπτίζει προληπτικά εχθρό, enemy. To Enemy Alien Act του 1789 -αποκύημα των φόβων που προκλήθηκαν από την επιθε­ τικότητα που είχαν εκδηλώσει οι ιρλανδικές και γαλλικές μειο­ νότητες-, αποδίδοντας στον Πρόεδρο εξουσίες για τη δίωξη και απέλαση οποιουδήποτε αλλοδαπού γίνεται στόχος, ανα­ θέτει την υπεράσπιση του πάτριου εδάφους για την εκρίζωση πιθανών κατασκόπων και δολιοφθορέων στο νόμο των πατέ­ ρων του Έθνους. Και χθες, όπως και σήμερα. Όπως στη δεύτε­ ρη παγκόσμια σύρραξη, όταν 110.000 aliens, απ’ τους οποίους τα δύο τρίτα Αμερικανοί πολίτες, απελάθηκαν ή οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα φυλάκισης εξαιτίας της ιαπωνικής τους κατα­ γωγής. Η αντίδραση είναι μια μεταδοτική διαδικασία η οποία ξε­ κινά από τον Κόλπο των κολασμένων και από την οργή της αι­ ματοβαμμένης Τρίτης των Δίδυμων Πύργων και του Πεντα­ γώνου και αφυπνίζει σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο αρχέγονα ένστικτα νεο-απομονωτισμού, και παράλληλα σε εσω­ τερικό επίπεδο προκαλεί ξαφνικές υπερβάσεις που αν και γνω­ ρίζουν την αντίθεση του Κογκρέσου, υποδεικνύουν τη φιλοσο­ φία μιας πορείας. Το Φεβρουάριο του 2003, ενώ επισείεται το νομοσχέδιο (που μέχρι τότε ήταν μόνον ένα προσχέδιο) με το οποίο συζητείται η δυνατότητα της στέρησης της αμερικανικής υπηκοότητας σε όσους κατηγορούνται για δεσμούς με την Τρο­ μοκρατία, απορρίπτεται το σχέδιο TIPS (Terrorism Informa­ tion and Prevention System) με το οποίο η Κυβέρνηση προτίθεται να προχωρήσει στην επιστράτευση εκατοντάδων χιλιά­ δων εθελοντών από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα που θα μεταδίδουν στο Υπουργείο Δικαιοσύνης πληροφορίες για ύποπτους επί αμερικανικού εδάφους. Το Φεβρουάριο τσυ 2003 επίσης, αφενός δεν προχωρεί το σχέδιο μιας καινούργιας α128

ατυνομικής ταυτότητας, που στην πράξη θα επέτρεπε την απογραφή του πληθυσμού σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία που οχεδιάστηκαν για την προστασία της εθνικής ασφάλειας, και αφετέρου το Total Information Awareness, συστηματική επι­ χείρηση ελέγχου των ηλεκτρονικών ιδιωτικών και εταιρικών αρχείων για την εντόπιση ενδεχόμενων διασυνδέσεων με τον εχθρό. Ο δημόσιος διάλογος πάνω στη διάβρωση του συστήματος εγγυήσεων, αν και τροφοδοτείται επίμονα από τα σχόλια των μεγάλων εφημερίδων -New York Times, Washington Post, Wall Street Journal·- δεν καταφέρνει να γίνει «issue», θέμα, ικανό να αιχμαλωτίσει σταθερά την προσοχή της χώρας και των τηλεο­ πτικών προγραμμάτων που διαχειρίζονται τις διαθέσεις και τις προτεραιότητες. Τα ράφια των βιβλιοπωλείων παραμένουν φτω­ χά σε τίτλους. Όμως μπορεί να συμβεί την παραμονή των Ευ­ χαριστιών του 2003, στη Νέα Υόρκη, να πέσεις πάνω στο πρω­ τότυπο δόλωμα με το οποίο στο Bame’s and Noble της Union Square τα «παιδιά του βιβλιοπωλείου» προσπαθούν να πουλή­ σουν τις διακόσιες πενήντα σελίδες του Enemy Aliens, μεμο­ νωμένη εργασία του Ντέιβιντ Κόουλ, δικηγόρου και καθηγητή στο Georgetown University. Τοποθέτησαν το βιβλίο με το πορ­ τοκαλί εξώφυλλο σε μια προθήκη, ώστε να μπορεί να αιχμα­ λωτίσει το βλέμμα των πελατών. Σ’ ένα άσπρο χαρτόνι έγρα­ ψαν με πράσινο μαρκαδόρο μια υπόδειξη που θυμίζει επική­ δειο: «Να γιατί πρέπει να ανησυχούμε για όσα συμβαίνουν στο Γκουαντάναμο!» Ο Ντέιβιντ Κόουλ δίνει μια κάθετη εξήγηση για ποιους λό­ γους θα έπρεπε να αφυπνιστεί από το λήθαργο της η αμερικα­ νική κοινή γνώμη, ή το λιγότερο να βγει από τη σιωπή της, του­ λάχιστον όπου υπάρχουν σημάδια εγρήγορσης. «Όσο λογικό κι αν φαίνεται το επιχείρημα ότι σε καιρό πο­ λέμου πρέπει να χαράσσεται ένα όριο ανάμεσα στους υπηκόους του έθνους μας και σε εκείνους που, είμαστε αναγκασμένοι να πολεμάμε τους “enemy aliens”», γράφει ο Κόουλ, «αυτό το βι­ βλίο εξηγεί για ποιους λόγους πρέπει να αντισταθούμε στον 1 29 9 - Γκουα ντά να μο

πειρασμό να “διαπραγματευόμαστε” την ασφάλεια της χώρας μας με την ελευθερία του αλλοδαπού. Ένα σύστημα νόμων που δημιουργεί μια διπλή τροχιά όσον αφορά τις ατομικές εγγυή­ σεις είναι, μακροπρόθεσμα, απατηλό και αντιπαραγωγικό στο επίπεδο της ασφάλειας, παράγοντας κινδύνους με τις συχνά λογοκρινόμενες και δυσανάλογες απαντήσεις που η εκτελε­ στική εξουσία δίνει σε καιρούς κρίσης, κυρίως όμως είναι συ­ νταγματικά και ηθικά λανθασμένο».109 Πρόκειται για ένα καμβά πάνω στον οποίο εργάζονται διά­ φορα μυαλά ενώ οι ανεξάρτητοι εκδότες έχουν ήδη αρχίσει να συλλέγουν τις συνεισφορές τους110 παρότι δέχτηκαν το αυστη­ ρό ανάθεμα τσυ Υπουργού Δικαιοσύνης Τζων Άσκροφτ: «Σε ό­ σους τρομάζουν τους φιλήσυχους πολίτες με τα φαντάσματα της χαμένης ελευθερίας, ένα έχω να τους πω: έτσι βοηθάτε μό­ νον τους τρομοκράτες». Αυτά τα λόγια του Άσκροφτ είναι εύκολο να τα απορρίψεις ως εμφατική πολεμική απάντηση της Κυβέρνησης, πολιτικάντικη, χρήσιμη το πολύ πολύ να καλύψει το εύθραυστο των ε­ πιχειρημάτων. Όμως μ’ αυτόν τον τρόπο θα τα αδικούσες εκ­ μηδενίζοντας την αξία της ουσίας μιας ευρύτατα διαδεδομέ­ νης, ριζωμένης, αμερικανικής άποψης όσον αφορά τα πολιτι­ κά δικαιώματα -το είδαμε μόλις- και αφορά τη διαστρέβλωση των πολιτικών δικαιωμάτων, έστω: σε καιρό πολέμου, οπότε α­ ντιλαμβάνεται ένα μη αντιστρεπτό σημείο και την άρνηση των ίδιων των λόγων της αμερικανικής υπερηφάνειας. Πρόκειται για μια αποφασιστική φάση. Που, όπως συχνά συμβαίνει στην Αμερική, όχι μόνον αφηγείται το καταστάλαγμα μιας σκέψης, αλλά προσωποποιεί και τις ρίζες της. Στο πρόσωπο ενός ά­ ντρα τριάντα πέντε χρόνων με ιδιαίτερη ευφυΐα και ασιατικά χαρακτηριστικά, όπως και τ’ όνομά του, Βιέτ Ντιν. Ο Βιέτ Ντιν είναι ο άνθρωπος που συνέλαβε και επεξερ­ γάστηκε τους κανόνες του «Patriot Act». Που συνετέλεσε στην αναδιαμόρφωση του συστήματος των εγγυήσεων των ατομι­ κών ελευθεριών μπροστά στη σύγκρουσή του με την Τρομο­ κρατία. Μέχρι το Μάιο του 2003, όταν αποφάσισε να κάνει ένα 130

πλάγιο βήμα πέρα από την πολιτική, υπήρξε υφυπουργός του Ασκροφτ στο Υπουργείο Δικαιοσύνης. Σήμερα διδάσκει συ­ νταγματικό δίκαιο στο Georgetown University, στις αίθουσες του οποίου σέρνει μαζί του, πριν από τα επιχειρήματά του, την ιστορία του. Που άρχισε στα 1969 σε ένα χωρώ του τότε Νότιου Βιετνάμ, το Βουνγκ Τάου. Ο Βιέτ Ντιν παρατηρεί την τραγωδία του πολέμου και αι­ σθάνεται τη φρίκη του με τα μάτια ενός παιδιού. Όταν στα 1975 η Σαϊγκόν πέφτει, είναι μόλις εφτά χρόνων και γνωρίζει την ωμότητα της πολιτικής εκδίκησης, που του στερεί τον πα­ τέρα για να τον προωθήσει για αναμόρφωση στις φυλακές τσυ Ανόι. Το καλοκαίρι του 1978 αφήνει το Βιετνάμ μαζί με τη μη­ τέρα του, πάνω σε ένα ξύλινο καρυδότσουφλο που στενάζει υ­ πό το βάρος εβδομήντα πέντε απελπισμένων, το οποίο επί δώ­ δεκα μέρες άγεται από τα ρεύματα, επιζεί από τα βλήματα της ακτοφυλακής που συναντήσανε, προτού αράξουν σε μια αμ­ μουδιά της Μαλαισίας στις 12 Ιουνίου. Από εκείνη την πρώτη νύχτα στη στεριά, ο Βιέτ Ντιν διατηρεί μια ανεξίτηλη ανάμνη­ ση, που θα τη διηγείται στο μέλλον σε όσους τον ρωτούν για τα παιδικά τσυ χρόνια, για το όνειρό του για την ελευθερία. Είναι η εικόνα της μητέρας του να κάνει κομμάτια κάθε σανίδα του πλωτού καρυδότσουφλου, ώστε να μην μπορέσει κανείς το ε­ πόμενο ξημέρωμα να την ξανασπρώξει μαζί με το παιδί της σε εκείνη τη θαλάσσια λωρίδα που χώριζε τον κόσμο των ελεύθε­ ρων από τον κόσμο όσων προορίζονταν για τον τρόμο του ο­ λοκληρωτισμού. Ο Βιέτ Ντιν κατακτά τον «κόσμο της ελευθερίας» συο Πόρτλαντ, στο Όρεγκον, όπου το αμερικάνικο όνειρο παίρνει τα χρώματα της χαραυγής και του ηλιοβασιλέματος στα θερμοκή­ πια μυρτίλλων, όπου, επί δύο χρόνια, εκεί μέσα σπάει τη μέση του μαζί με τη μητέρα του. Χρειάζονται δολάρια για την επι­ βίωσή τους και την επιβίωση όσων άφησαν πίσω τους: τον πα­ τέρα του και την αδελφή του. Γιατί μόνον το χρήμα μπορεί να τους σώσει και να τους απελευθερώσει. Το 1980, στο Φούλερτον, στην Καλιφόρνια, ο Βιέτ βρίσκεται στις κουζίνες ενός Μακ‘3*

ντόναλντ και μετά στην Πίτσα Χατ και μόνον το 1983, όταν ξαναγκαλιάζει τον πατέρα του, μπορεί να αρχίσει η εφηβεία του. Ο Βιέτ έχει μια πληθωρική ευφυΐα. Κάμπτει την αντίθεση της οικογένειας που τον θέλει γιατρό και κερδίζει μια υποτροφία για τη νομική σχολή του Χάρβαρντ, από όπου αποφοιτά με έ­ να πτυχίο cum laude. Στα είκοσι πέντε του χρόνια (αφού κατάφερε να φέρει στην Αμερική και την αδελφή του, δεκαεφτά χρόνια αφότου την είδε για τελευταία φορά), είναι βοηθός της δικαστικού του Ανωτάτου Δικαστηρίου Σάντρα Ο’Κόνορ και, πριν ακόμα συμπληρώσει τα τριάντα του, συγκαταλέγεται στους συμβούλους της επιτροπής της Γερουσίας που έχει επιφορτισθεί με τη διερεύνηση του Γουαϊτγσυότερ (το σκάνδαλο που πολιόρκησε επί μακράν τον Λευκό Οίκο του Μπιλ και της Χίλαρι Κλίντον), και στη συνέχεια στη διαδικασία impeachment του Προέδρου Κλίντον. Το 2000 γίνεται καθηγητής της Νομι­ κής στο Georgetown University, ο πρώτος Βιετναμέζος που έγινε δεκτός στο διδακτικό προσωπικό της Νομικής Σχολής του πανεπιστημίου. Ένα χρόνο αργότερα, βρίσκεται στο Υπουρ­ γείο Άμυνας, όπου ο Άσκροφτ τον ορίζει υφυπουργό του κι ε­ κεί τον αιφνιδιάζει η 11η Σεπτεμβρίου. Η υπογραφή του στο Patriot Act οξύνει την πολεμική των φιλελεύθερων κύκλων του Δημοκρατικού Κόμματος. Εγείρο­ νται ερωτηματικά για τους λόγους της «μεταστροφής» του. Ε ­ κείνος, ο Βιέτ Ντιν, άνθρωπος που οφείλει την ελευθερία του και τη ζωή του στην ανεκτικότητα της Αμερικής, τώρα σχε­ διάζει μια χώρα λιγότερο γενναιόδωρη όσον αφορά τη μεταναστευτική του πολιτική και παρεμβατική στις ατομικές ελευ­ θερίες. Γιατί; Η ερώτηση τον κυνηγά από την 11η Σεπτεμβρίου και ο Ντιν δεν προσπαθεί να την αποφύγει. «Βλέπετε, γνωρίζω, ε­ πειδή το δοκίμασα, τι σημαίνει άσκηση εξουσίας μέσα στο χάος και στη διαφθορά. Τι σημαίνει καταπίεση που επιβάλλει ένα ο­ λοκληρωτικό καθεστώς. Κι αυτή είναι η αιτία για την οποία έ­ θεσα σκοπό μου να συμβάλω στη διαμόρφωση της πολιτικής μιας δημοκρατικής κυβέρνησης. Θα είμαι πάντοτε ευγνώμων ΐ3 2

γιατί μου δόθηκε η ευκαιρία να υπηρετήσω τη χώρα μου σε ώ­ ρα ανάγκης και μ’ αυτό τον τρόπο να ανταποδώσω, έστω και κατ’ ελάχιστο, το χρέος της οικογένειάς μου απέναντι στην Α­ μερική και στον κόσμο της. Δεν πιστεύω καθόλου ότι οι πολιτι­ κές αυτής της Κυβέρνησης και η προσωπική μου συμβολή στη διαμόρφωσή τους αντιφάσκουν με την ιστορία μου. Η Αμερική είναι και παραμένει ένας φιλόξενος τόπος για όσους αποφασί­ σουν να έρθουν ειρηνικά. Όμως δεν μπορείς να καταχράσαι το αγκάλιασμα του καλωσορίσματος και να απειλείς την ασφάλεια του Έθνους και των πολιτών του. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, αν η κυβέρνηση είχε αποτύχει στην προσπάθεια της να δώσει τα κατάλληλα νομικά εργαλεία εναντίον όσων απειλούν την ασφάλειά μας, συμπεριλαμβανομένων και όσων καθορίζουν τη μετανάστευση, πιστεύω ότι ο κίνδυνος θα ήταν σαφώς μεγαλύ­ τερος από αυτόν που αντιπροσωπεύει η καθημερινή απειλή που χαρακτηρίζει σήμερα τις μέρες μας. Τότε ναι, κάποιος θα σηκω­ νόταν να ζητήσει το κλείσιμο των συνόρων μας, με τέτοιο τρόπο που να προσβάλει την παράδοση της ελευθερίας, της γενναιο­ δωρίας του πνεύματος που καθορίζει τις μεταναστευτικές πολι­ τικές του έθνους μας από τις ημέρες της ίδρυσής του». Τα λόγια του Ντιν έχουν τις ρίζες τους σε μια βεβαιότητα. Ότι στο διττό σχήμα Ελευθερία-Ασφάλεια δεν μπορούν να κρύ­ βονται ούτε η τραγική επιλογή, ούτε οι όροι μιας αναπόφευ­ κτης ανταλλαγής. «Ασφάλεια και ελευθερία», επιχειρηματολο­ γεί, «δεν είναι δικαιώματα ανταγωνιστικά μεταξύ τους, αλλά μάλλον συμπληρωματικοί στόχοι μιας ελεύθερης και δημοκρα­ τικής κυβέρνησης. Μια δημοκρατία στην εποχή της Τρομο­ κρατίας πρέπει να είναι σε θέση να εξασφαλίζει κυβέρνηση ι­ κανή να εφοδιάζεται με εργαλεία ικανά να προστατεύουν την Ελευθερία από τη μηδενιστική επίθεση της τρομοκρατίας και ταυτόχρονα διαδικασίες ικανές να προστατεύσουν το άτομο και την κοινότητα από την ενδεχόμενη κατάχρηση αυτών των εργαλείων. Βλέπετε, εγώ πιστεύω ότι το λάθος έγκειται ακρι­ βώς σε αυτό εδώ το σημείο. Στην παράσταση που στήνεται γύ­ ρω από τη σχέση πολιτικών δικαιωμάτων και τρομοκρατίας ‘33

που προβάλλεται ως σημείο σύγκρουσης ή αναζήτησης ισορ­ ροπίας μεταξύ Ελευθερίας και Ασφάλειας. Ενώ, όπως ανέφε­ ρα, η διαπραγμάτευση του ενός εκ των δύο δικαιωμάτων σε βάρος του άλλου είναι ψευδής επιλογή. Και τούτο γιατί η Α ­ σφάλεια δεν θα έπρεπε να είναι -και εξάλλου στο Σύνταγμά μας δεν είναι- αυτοσκοπός, αλλά εργαλείο για τη διατήρηση και αύξηση της σφαίρας της ελευθερίας». Στην προσέγγιση του Ντιν όσον αφορά τη σφαίρα των ελευ­ θεριών υπάρχει ένας ισχυρισμός που ο καθηγητής θέλει να στιγ­ ματίσει. «Αντιλαμβάνομαι ότι όσα είπα δεν κλείνουν τη συζή­ τηση αλλά, αντιθέτως, μπορούν να αποτελέσουν σημείο εκκίνη­ σής της. Θα άρχιζα λοιπόν θέτοντας το ερώτημα: τι εννοούμε ως Ελευθερία; Ο καλύτερος ορισμός παραμένει εκείνος του Έντμουντ Μπερκ: “Η μοναδική ελευθερία που μπορώ να συλλάβω είναι εκείνη που συνδέεται με την τάξη. Δηλαδή εκείνη που όχι μόνον υπάρχει χάρη στην τάξη και την αρετή, αλλά δεν είναι δεδομένη όταν αυτές είναι απούσες”. Ιδού λοιπόν: Τά­ ξη και Ελευθερία. Πρόκειται για συμβιωτικούς όρους. Καθεμία είναι αναγκαία για να νομιμοποιήσει και να ενισχύσει την άλ­ λη. Και οι δύο ουσιαστικές σε ένα Κράτος Δικαίου. Εξάλλου δοκιμάστε να φανταστείτε μια Ελευθερία χωρίς Τάξη. Χωρίς Τάξη, η Ελευθερία είναι απλούστατα ξέφρενη ασυδοσία όπου ο άνθρωπος μπορεί να κάνει ό,τι του κατέβει. Δεν πιστεύω ότι μπορεί να υπάρχουν αμφιβολίες: ένας κόσμος ελεύθερος, αλλά χωρίς τάξη, θα ήταν ανυπόφορος και-θα πρόσθετα- χωρίς νο­ μιμοποίηση. Η καρδιά της Ελευθερίας είναι η ενσυνείδητη ε­ πιλογή του ατόμου να υποταχτεί στη θέληση του πλησίον του. Σε έναν κόσμο χωρίς τάξη, οι δυνατοί πράττουν ό,τι επιθυ­ μούν, οι αδύνατοι υφίστανται ό,τι τους επιβάλλουν. Η επιθυμία των πρώτων στερεί την ελευθερία των τελευταίων. Επαναλαμ­ βάνω λοιπόν: η Ελευθερία χωρίς Τάξη δεν νομιμοποιείται. Η Ελευθερία υπάρχει μόνον εφόσον ασκείται σε μια κοινωνία με κανόνες που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά και με οδηγίες που περιγράφουν και ορίζουν τη συμπεριφορά των μεμονωμένων ατόμων».

Η επιχειρηματολογία του Ντιν θα μπορούσε να φανεί ά­ σχετη με την καρδιά του ερωτήματος που την προκάλεσε, συμ­ φέρει όμως να ακολουθήσουμε το νήμα της γιατί αυτό το νήμα οδηγεί κατευθείαν στον κόμπο του προβλήματος. «Ο Ρέιντι Μπάρνετ, στην εργασία του που δημοσιεύτηκε το 1998, Η δομή της Ελευθερίας, διακρίνει ανάμεσα σε μια Ελευθερία δομημέ­ νη πάνω στην Τάξη και σε εκείνη που εκτρέπεται σε ξέφρενη ασυδοσία. Και το κάνει χρησιμοποιώντας μια εικόνα: δύο ου­ ρανοξύστες. Τους Σίαρς Τάουερ στο Σικάγο. Εδώ λοιπόν, η Ε­ λευθερία επιτρέπει σε χιλιάδες άτομα να κινούνται σε εκείνο το μέρος, σύμφωνα όμως με τους αρχιτεκτονικούς κανόνες που το διέπουν: διάδρομοι, κλιμακοστάσια, ανελκυστήρες, επιγραφές, φώτα. Έτσι ώστε ο καθένας να μπορεί να απολαμβάνει την ε­ λευθερία του χωρίς να παρεμποδίζει την ελευθερία των άλλων. Όπως κάθε κατασκευή, έτσι και κάθε κοινωνία έχει μια δομή που προβλέπει τις πράξεις των μελών της, επιτρέποντας στον καθένα να δρα για την επίτευξη των ατομικών του στόχων, την ίδια στιγμή, στον ίδιο τόπο. Το 1998 λοιπόν, ο καθηγητής Μπάρ­ νετ για να δώσει μια μορφή στην απόλυτη ανάγκη αυτής της δομής προσφεύγει σε μια υποθετική εικόνα. Γράφει: “Δοκιμά­ στε να φανταστείτε ότι είστε σε θέση να πατήσετε ένα κουμπί και να κονιορτοποιήσετε ακαριαία τη δομή του ουρανοξύστη. Χιλιάδες άνθρωποι θα συναντούσαν το θάνατο”. Το παράδειγ­ μα του Μπάρνετ ήταν μόνον μια προαισθητική μεταφορά για να δώσει παραστατικά τη δομή μιας Οργανωμένης Ελευθε­ ρίας. Ο σκοπός της Αλ Κάιντα δεν ήταν μόνον να καταστρέ­ ψει το World Trade Center, αλλά και τα θεμέλια της Οργανω­ μένης μας Ελευθερίας». Ο N t l v λοιπόν, στην άρνηση της Ελευθερίας όπως την πε­ ριέγραψε, με την κατάργηση δηλαδή της ουσιαστικής της δο­ μής, εντοπίζει θέμα νομιμότητας ή, καλύτερα, την ανάγκη απά­ ντησης· ωστόσο -παραδέχεται- υπάρχουν περιθώρια βελτίω­ σης. «Η Patriot Act είχε ένα συγκεκριμένο σκοπό. Και δύο βα­ σικούς στόχους. Πρώτον: να επιτρέψει μια καλύτερη ανταλλα­ γή πληροφοριών και έναν αποδοτικότερο συντονισμό του έρ­ ‘35

γου της αστυνομίας και των μυστικών υπηρεσιών. Δεύτερον: να μπαλώσει τις τρύπες της νομοθεσίας εκεί όπου καθιστούσαν ανεπαρκή την καταγραφή ενδεχόμενων συνωμοτικών δραστη­ ριοτήτων. Τα καινούργια στοιχεία που εισήγαγε η Patriot Act επέτρεψαν στην Αμερικανική Κυβέρνηση να πετύχει σημαντι­ κά αποτελέσματα όσον αφορά την ικανότητα πρόληψης τρο­ μοκρατικών ενεργειών. Κι αυτό επιτεύχθηκε ουσιαστικά με νο­ μικές επεμβάσεις πάνω σε νόμους που ήδη υπήρχαν και με επι­ πτώσεις πραγματικά αμελητέες στα δικαιώματα ελευθερίας ό­ σων επέλεξαν ή επιλέγουν να διαβούν τα όρια της νομιμότη­ τας». Εξάλλου, προσθέτει ο καθηγητής, «στην απάντηση της ε­ κτελεστικής εξουσίας συνέβαλαν και άλλοι φορείς, που ήταν αμέτοχοι στην προετοιμασία της Patriot Act. Και πάνω απ’ ό­ λους ο στρατός, που έδρασε και δρα υπό την εξουσία του Προέ­ δρου, ως Ανώτατου Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων. Όσα έκανε και κάνει ο στρατός είναι εξίσου αναγκαία για τον Πό­ λεμο εναντίον της Τρομοκρατίας και πιστεύω ότι ο Πρόεδρος είναι άξιος σεβασμού για τις επιλογές του. Προς Θεού, δεν θεω­ ρώ ότι αυτός ο σεβασμός πρέπει να είναι απόλυτος, ωστόσο πι­ στεύω ότι η Κυβέρνηση είναι άξια συγχαρητηρίων για τον τρό­ πο με τον οποίο άσκησε τα συνταγματικά της καθήκοντα. Με υ­ πευθυνότητα και με βάση ένα πλαίσιο που οι περιστάσεις το έ­ χουν ριζικά αλλάξει». Ο Ντιν ολοκληρώνει με την προειδοποίηση «ότι, μπροστά σε μια νομική παραγωγή που μέχρι σήμερα προήλθε από μο­ νόπλευρες πρωτοβουλίες της Εκτελεστικής Εξουσίας, ήρθε η στιγμή να ακουστεί και η φωνή του Κογκρέσου, σ’ αυτή τη ση­ μαντική συζήτηση γύρω από τη συνταγματική νομιμότητα, βοηθώντας έτσι τον Πρόεδρο να λύσει τους κόμπους που απέμειναν».111 Ο καιρός θα δείξει πώς και πότε το αμερικανικό Κογκρέσο θα ανταποκριθεί στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Εμείς, κα­ λύτερα να επιστρέψουμε στην ατσάλινη σαρκοφάγο ταυ Γκουα­ ντάναμο. Γιατί εκεί ο κόμπος ελευθερία-ασφάλεια έχει αρχίσει να σφίγγει σύμφωνα με τη μηχανική της επιμέτρησης της ποι­ 1 36

νής. Ας επιστρέψουμε σε μια ιστορία που αξίζει να τη διηγηθούμε. Την ιστορία ενός στρατιώτη που ήδη γνωρίσαμε. Του Τζέιμς Γι, του λοχαγού Τζέιμς Γι, αξιωματικού του αμερικανι­ κού στρατού, μουσουλμάνου στρατιωτικού ιερέα. Στα κλουβιά των κολασμένων, πιο απλά, «αδελφός Γιούσεφ».

‘37

[II]

Η ΕΠΙΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΗΣ

Όλα έγιναν πολύ γρήγορα. Μια Τετάρτη, στις 10 Σεπτεμβρίου του 2003. Η αερομεταφορά φτάνει από το Γκουαντάναμο και προσγειώνεται στην πίστα της ναυτικής βάσης του Τζάκσονβιλ, στη Φλόριντα. Φέρνει πίσω στο σπίτι άντρες και γυναίκες με άδεια. Πάνω στη σκάλα που κατέβηκε από τη μουσούδα του τσάρτερ ανεβαίνουν βιαστικά αξιωματικοί της αστυνομίας και των στρατιωτικών μυστικών υπηρεσιών. Ο επιβάτης Γι, ο λο­ χαγός Τζέιμς Γι, μουσουλμάνος στρατιωτικός ιερέας του Camp Delta, κλήθηκε στο εμπρόσθιο μέρος του αεροπλάνου. Δεν πρό­ κειται για τυπικές διαδικασίες. Για το στρατό των Ηνωμένων Πολιτειών είναι υπό κράτηση. Πρόδωσε τη χώρα του, τις δια­ ταγές των ανωτέρων του. Είναι ένας κατάσκοπος. Το μάτι και το αυτί της Αλ Κάιντα στην ατσάλινη σαρκοφάγο. Για τη σύλληψη του λοχαγού και τον τόπο της κράτησής του επί δέκα μέρες δεν διαρρέει τίποτα. Μέχρις ότου, στις 20 και 21 Σεπτεμβρίου, οι Washington Times ρίχνουν κάποιο φως. Είναι ένα αυστηρό και καλά πληροφορημένο χρονικό της συ­ ντηρητικής εφημερίδας που πρόσκειται στο Πεντάγωνο και θέτει τον Γι στο επίκεντρο μιας ύποπτης διαπλοκής της οποίας οι μυστικές υπηρεσίες του στρατού υπόσχονται να βρουν την άκρη. Ο λοχαγός -γράφουν οι Times-112 παραμένει κρατούμε­ νος στη ναυτική βάση του Τσάρλεστον, στη Νότια Καρολίνα, στο ίδιο στρατιωτικό compound υψίστης ασφαλείας όπου εί­ ναι θαμμένος εδώ και μήνες ο enemy combatant με αμερικανι­ κό διαβατήριο Χοσέ Παντίγια. Τον εμπλέκουν «αντικειμενικά» ΐ3»

στοιχεία και ενδείξεις που προκύπτουν από την έρευνα που ό­ μως δεν γίνονται γνωστά. Σε γενικές βέβαια γραμμές αναφέρεται ότι: πάνω στον Γι, μετά από σωματική έρευνα που του έ­ καναν κατά τη σύλληψή του, βρήκαν «διάφορα» απόρρητα έγ­ γραφα. Φαίνεται ότι πρόκειται για σκίτσα, με στιλό, της κάτο­ ψης του Camp Delta, της διάταξης των πτερύγων και των δο­ μών υποστήριξης. Φαίνεται. Όπως επίσης φαίνεται -σφυρίζει μια ανώνυμη ανακριτική πηγή- ότι ο λοχαγός συνδέθηκε με συνωμοτικές σχέσεις με κάποιους από τους κολασμένους των κλουβιών. Η λογική της υποψίας δουλεύει ασταμάτητα, γρασαρισμένη από επαγωγικές μεθόδους, προσαρμοσμένες εκλε­ πτυσμένα στη μυστικότητα του Πολέμου εναντίον της Τρομο­ κρατίας, που ήδη είχαν δοκιμαστεί στους φυλακισμένους και τώρα εφαρμόζονταν στους δεσμοφύλακές τους. Σε μια αλυσί­ δα συλλογισμών που αυτοτροφοδοτείται με βεβαιότητες που προκαλεί η ίδια η προϋπόθεση ενοχής. Ένα. Ο Γι είναι μουσουλμάνος όπως και τ’ αδέλφια του στο κλουβί. Λοιπόν, η κατανόηση και η συμπαράσταση που έδειξε στους φυλακισμένους και του χάρισε το χαϊδευτικό υποκορι­ στικό «Γιούσεφ», δεν μπορούν να είναι χωρίς αντάλλαγμα. Δύο. Πριν επανέλθει στις τάξεις του στρατού, τον οποίο εί­ χε εγκαταλείψει μετά την αποφοίτησή του από το Γουέστ Πόιντ, ο Γι έζησε στη Συρία, όπου εμβάθυνε την πίστη του σε σχολές του Κορανίου. Η Συρία είναι «κράτος ταραξίας», εχθρός των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Γ ι μεταφέρει «απόρρητα έγγραφα» έ­ ξω από το Γκουντάναμο. Ο Γι, λοιπόν, θα μπορούσε «λογικά» να ήταν ένας κατάσκοπος της Συρίας. Τρία. Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας ένστολος μουσουλ­ μάνος προδίδει τον όρκο του. Συνέβη με το λοχία Ασάν Ακμπάρ στο Κουβέιτ την παραμονή της σύγκρουσης με το Ιράκ (με μια χειροβομβίδα τραυματίζει δεκαπέντε συστρατιώτες του και σκοτώνει δύο) και μερικά χρόνια πριν με το λοχία Αλί Α. Μοχάμετ (μπλεγμένο στις τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον αμερικανικών πρεσβειών στην Αφρική, το 1998). Άρα, δεν ή­ ταν καθόλου παράξενο να συμβαίνει και με τον Γι, ο οποίος με ‘39

Γ τα άρθρα του για την εφημερίδα της στρατιωτικής βάσης του Φορτ Λιούις «ακριβώς το 2001» -σημειώνουν οι ανοιχτομάτηδες ανακριτές- προσκαλοΰσε να μην τρέφουμε καχυποψίες για το Ισλάμ. Είναι απλό κατά βάθος. Ο λοχαγός Γι είναι τέλειος για το ρόλο του φίλου των εχθρών και του εχθρού των φίλων. Η κα­ τηγορία της κατασκοπείας του πέφτει γάντι. Είχα λοιπόν γνωρίσει έναν κατάσκοπο; Τον πρώτο κατά­ σκοπο του Πολέμου εναντίον της Τρομοκρατίας; Είχα στ’ αλή­ θεια χάψει το παραμύθι πως τάχα το Κοράνι ταιριάζει άψογα με το αμερικανικό σύνταγμα; Είχα στ’ αλήθεια μπορέσει να πι­ στέψω ότι η πίστη στον Προφήτη μπορεί να ανεχτεί να ντυθεί τη στολή του στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών, εκεί όπου οι πιστοί του γνωρίζουν την κόλασή τους; Περίπλοκες μέρες εκείνες του τέλους του Σεπτέμβρη του 2003. Ακόμα και το παραπέτασμα που επισείεται μπροστά στην πε­ ρίπτωση Γι βάφεται με ζωηρά χρώματα. Στις 23 Σεπτεμβρίου, πριν καλά καλά περάσουν είκοσι τέσσερις ώρες από τη σύλλη­ ψη του λοχαγού «Γιούσεφ», το Πεντάγωνο αφήνει να πέσει στο τραπέζι των υπόπτων άλλο ένα όνομα, άλλη μια σύλληψη. Α ­ κόμα ένας στρατιωτικός που υπηρετεί στα κλουβιά του Γκουα­ ντάναμο. Λέγεται Αμάντ I. Αλ-Χάλαμπι. Είναι αεροπόρος και επί εννέα μήνες υπηρέτησε ως μεταφραστής στον Κόλπο των κολασμένων. Συνελήφθη στις 23 Ιουλίου, κι εκείνος όπως ο Γι, στη σκάλα του αεροπλάνου με το οποίο επέστρεφε στο Τζάκσονβιλ. Κι όπως ο Γι θάφτηκε κι αυτός σε ένα στρατιωτικό com­ pound υψίστης ασφαλείας, στην αεροπορική βάση του Βάντενμπεργκ, στην Καλιφόρνια. Για εφτά εβδομάδες το Πεντάγωνο αποσιωπά το γεγονός. Έπειτα -όπως είδαμε- αποφασίζει ότι η 23η Σεπτεμβρίου θα είναι η ημέρα της discovery, της αποκάλυψης. Η επιλογή, αν προσέξουμε, ακολουθεί μια μέθοδο, γιατί μπροστά σε τριάντα κατηγορίες που βαραίνουν τον Αμάντ I. Αλ-Χάλαμπι η υπο­ ψία η οποία, την προηγούμενη μέρα, περιτύλιξε το μουσουλ­ μάνο ιερέα Γι μοιάζει με ελαφρυντικό. Στον αεροπόρο Αλ-Χά140

λαμπι προσάπτουν τέσσερις κατηγορίες κατασκοπείας, τρεις συ­ νωμοσίας με τον εχθρό, ένδεκα ανυπακοής σε ανωτέρους, εννέα ψευδομαρτυρίας. Επίσημες πηγές της Αεροπορίας δίνουν λεπτο­ μέρειες για το περιεχόμενο. Ο Αλ-Χάλαμπι -υποστηρίζουντράβηξε φωτογραφίες του Camp Delta που δεν έπρεπε και δεν είχε δικαίωμα να τραβήξει. Μετέφερε πληροφορίες χαρακτη­ ρισμένες απόρρητες από υπολογιστή της υπηρεσίας σε ιδιωτι­ κό. Διένειμε «παράνομα» και «λαθραία» στους φυλακισμένους μπακλαβά. Μάλιστα, τον Μπακλαβά -τον θυμάστε;- το γλυκό του Κλουκ του μάγειρα, το μη συμβατικό όπλο για να λύσεις τη γλώσσα των κολασμένων των κλουβιών. Επίσης ο Αλ-Χάλαμπι δοκίμασε να μεταδώσει, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ευαίσθητες πληροφορίες στις συριακές μυστικές υπηρεσίες: δύο ιδιόχειρες σημειώσεις κρατουμένων και εκατόν πενήντα που ο ίδιος μετέφερε σε επεξεργαστή κειμένου- πληροφορίες για τις κινήσεις των πλοίων στο εσωτερικό της βάσης· συνθήκες και διαδικασίες μετακίνησης των φυλακισμένων. Αν αυτές οι πληροφορίες έφτασαν ποτέ στη Δαμασκό, εί­ ναι κάτι που το κατηγορητήριο προτιμά να μην ξεκαθαρίσει κι όταν ο ταγματάρχης Κιμ Ε. Λαντό, δικηγόρος του Αλ-Χάλαμπι, αντιτείνει ότι για τις κατηγορίες που του έθεσαν υπόψη «δεν υ­ πάρχουν αποδείξεις ικανές για να στοιχειοθετήσουν τις κατη­ γορίες», παίρνει μια βιαστική απάντηση: «Ο Αλ-Χάλαμπι επι­ κοινωνούσε με ένα πρόσωπο που δεν ήταν εξουσιοδοτημένο να έχει γνώση ορισμένων πληροφοριών. Πρόσωπο που ο ΑλΧάλαμπι ήξερε ότι ήταν ένας εχθρός». Ένας Σύριος, ίσως. Ή ίσως κάποιος που εργαζόταν για τους Σύριους. Εξάλλου, για το Πεντάγωνο, οι λεπτομέρειες δεν έχουν και μεγάλη σημασία. Γιατί, εκείνο που μετράει, στο τέλος του Σε­ πτέμβρη του 2003, είναι ένα λογικό νήμα που συνδέει το μου­ σουλμάνο ιερέα Γ ι ο οποίος σπούδασε στη Δαμασκό και τον αε­ ροπόρο Αλ-Χάλαμπι που στη Δαμασκό έστελνε ή προσπα­ θούσε να στείλει τα ηλεκτρονικά του μηνύματα. Κι έπειτα αν οι δύο γνωρίζονται, είναι άλλη ιστορία.113 Όμως δεν τελειώσαμε.

Τη Δευτέρα, 29 Σεπτεμβρίου του 2003, έχουμε μια τελευταία θεατρική κίνηση. Ή, τουλάχιστον, έτσι πουλήθηκε. Στο αερο­ δρόμιο Λόγκαν της Βοστώνης, στους ίδιους διαδρόμους που δύο χρόνια πριν τους διέτρεχαν οι καμικάζι της αιματοβαμμέ­ νης Τρίτης των Δίδυμων Πύργων και του Πενταγώνου, στελέ­ χη του Department for Homeland Security, η Υπηρεσία Εθνι­ κής Ασφάλειας, αλυσοδένουν τον τρίτο άντρα της μεγάλης συ­ νωμοσίας του Κόλπου των κολασμένων. Πρόκειται για έναν πολίτη, ονομάζεται Αχμέτ Φάτχι Μαχάλμπα. Είναι τριάντα ε­ νός χρόνων, με αιγυπτιακό αίμα και αμερικανικό διαβατήριο. Επιστρέφει από το Κάιρο, με μια πτήση που έκανε σταθμό στο Μιλάνο. Σ’ εκείνον που τον σταματά «για ένα τυχαίο έλεγχο» δείχνει μια κάρτα ελευθέρας για τη βάση του Γκουαντάναμο που εκδόθηκε από την Titan Corporation του Σαν Ντιέγκο, καλιφορνέζικη εταιρεία που μπήκε στο χορό των προμηθευτών του Πολέμου με outsourcing, εξασφαλίζοντας «ολοκληρωμένες υπηρεσίες και λύσεις για την εθνική ασφάλεια». Στο Γκουα­ ντάναμο, πιο πεζά, έστειλε τους μεταφραστές της. Και ο Μα­ χάλμπα είναι ένας από αυτούς. Όταν ανοίγουν τη βαλίτσα εκείνου του άτυχου, αντικρίζουν εκατόν τριάντα δύο σιντί. «Μουσική και ταινίες...», λέει αυτός. «Εκατόν τριάντα οχτώ αρχεία απόρρητου υλικού που αφορά τους κρατούμενους στο Γκουαντάναμο», αντιτάσσει η Υπηρε­ σία Εθνικής Ασφάλειας, άτεχνα καμουφλαρισμένο με συνηθι­ σμένες ετικέτες backup. «Όπως το σιντί που βάπτισε “backup 3 for M.O.’s profile”». Ο Μαχάλμπα καταλήγει δεμένος με το «three pieces» και πορτοκαλί φόρμα. Στο δικαστή που προσυ­ πογράφει την κράτησή του, τον Τσαρλς Σουόρτγουντ, εξηγεί ό­ τι δεν έχει τη δυνατότητα δικηγόρου. Η ζωή του Μαχάλμπα δεν ήταν εύκολη. Ποτέ δεν ήταν. Το 2000 κατατάσσεται στο στρατό όπου τον στέλνουν σε ένα τμή­ μα εκπαίδευσης πάνω σε ανακριτικές τεχνικές στο κέντρο αντικατασκοπείας, στη βάση Φορτ Χουατσούκα, στην Αριζόνα. Αποτυγχάνει την πρώτη φορά. Αποτυγχάνει και μια δεύτερη. Τον αποστρατεύουν λόγω παχυσαρκίας. Έχει μια ερωτική ι-

στορία με μια σπουδάστρια του κέντρου αντικατασκοπείας, την Ντέμπορα Γκέπχαρντ, η οποία, όπως κι εκείνος, αποβάλ­ λεται. Ό χι όμως λόγω παχυσαρκίας. Αλλά λόγω κλοπής ενός φορητού υπολογιστή που περιέχει απόρρητες πληροφορίες. Ο Μαχάλμπα όμως πρέπει να είναι επίμονος άνθρωπος γιατί καταφέρνει να προσληφθεί στην Titan και να ξαναβρεθεί, ούτε λίγο ούτε πολύ, στο πιο προωθημένο μέτωπο των μυστι­ κών υπηρεσιών στον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας. Εκείνος ο παχύσαρκος που απέπεμψε ο στρατός. Ο Αιγύπτιος «ψεύ­ της» -όπως σημειώνει στο πρακτικό της κράτησης ο πράκτο­ ρας του FBI Τζων Φ. Βαν Κλιφ-, ικανός να υποστηρίξει ότι α­ ποθηκεύτηκαν εν αγνοία του πενήντα έξι σελίδες απόρρητου υλικού στα σιντί του. Ικανός να αρνηθεί το γεγονός της συγγένειάς του με ένα θείο του που εργάζεται για τις αιγυπτιακές μυστικές υπηρεσίες. Ίσως ο πράκτορας Βαν Κλιφ να έχει δί­ κιο. Ή ίσως ο Μαχάλμπα να είναι απλά και μόνον ένας α­ διόρθωτος τσαπατσούλης, ένας drop-out που μετά βίας κατα­ λαβαίνει τι σχέση έχει το γεύμα με το δείπνο. Φτάνει στο ση­ μείο να δηλώσει στο FBI ότι έχει πουλήσει τον φορητό του υ­ πολογιστή, όπου ήταν αποθηκευμένο το απόρρητο υλικό για το Γκουαντάναμο, σε κάποιον ιδιώτη ξεχνώντας να σβήσει τα μυστικά αρχεία. «Πρόκειται για μια ακριβή πληροφορία», επι­ βεβαιώνουν οι ομοσπονδιακοί πράκτορες που ανακαλύπτουν εκείνον τον υπολογιστή. Γιατί στον σκληρό δίσκο είχαν μείνει πέντε απόρρητα αρχεία και ένα βιογραφικό του Μαχάλμπα. Οι τρεις μουσουλμάνοι λοιπόν είχαν στήσει μια συνωμοσία; Ο λοχαγός Γι, ο αεροπόρος Αλ-Χάλαμπι και ο μεταφραστής Μαχάλμπα γνωρίζονται; Αποτελούν όντως μέρος μιας εξαιρε­ τικά περίπλοκης επιχείρησης «εχθρικών μυστικών υπηρεσιών» που διείσδυσε στο πλέον ασφαλές και απομακρυσμένο μέτωπο του Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας; Ή μήπως είναι αλήθεια το αντίθετο; Ότι δηλαδή το Γκουαντάναμο είχε αρχίσει να κα­ ταβροχθίζει τους φύλακές του; Ότι στον Κόλπο των κολασμέ­ νων κάτι άρχισε να ξεφεύγει από τον έλεγχο; Ό τι ένας πόλεμος με outsourcing συναντά απρόβλεπτες ανθρώπινες μεταβλητές; 143

Ότι το μυστικό, αν γεννά πάντα φόβο, σχεδόν ποτέ δεν κατα­ φέρνει να νικήσει το μυαλό και τη βούληση όσων κλήθηκαν να μοιραστούν μόνο κάποια αποσπάσματά του και τη βασανιστι­ κή του ρουτίνα; Για να βάλουμε σε τάξη το κουβάρι με τις ερωτήσεις είναι χρήσιμο να ανέβουμε σε έναν κομψό ουρανοξύστη από ατσά­ λι και γυαλί στον αριθμό 2001 της L Street, στην Ουάσινγκτον, να χτυπήσουμε την πόρτα του νομικού γραφείου «Φέλντεσμαν, Τάκερ, Λάιφερ, Φάιντελ», και να κάνουμε ορισμένες ερωτήσεις σε έναν από τους συνεταίρους, τον Γιουτζίν Ρ. Φάιντελ, έναν επαγγελματία με λεπτούς τρόπους και κοφτερά επιχειρήματα, αναγνωρισμένη αυθεντία της δικαστικής αίθουσας, προέδρου του National Institute for Military Justice, που με το κύρος του επηρεάζει αποφασιστικά την πρακτική και τη νομολογία των Στρατοδικείων και των Επιτροπών του Πολέμου κατά της Τρο­ μοκρατίας. Ο Φάιντελ είναι επικεφαλής των συνηγόρων υπεράσπισης του λοχαγού Τζέιμς Γι και η επιλογή δεν πρέπει να υπήρξε εύ­ κολη. «Κατανοώ πολύ καλά τις ερωτήσεις σας. Όταν μου έθε­ σαν υπόψη την υπόθεση», διηγείται, «και ενώ σκεφτόμουνα αν έπρεπε να δεχτώ ή όχι, αναρωτήθηκα για τις επιπτώσεις της. Για ποιο πράγμα ευθυνόταν στ’ αλήθεια ο λοχαγός Γι; Ήταν έ­ νας κατάσκοπος, όπως όλοι έσπευσαν να γράψουν, εμπνευ­ σμένοι από ανώνυμες ανακριτικές πηγές; Κι έπειτα ποιος ήταν στ’ αλήθεια εκείνος ο λοχαγός;»114 Ο Φάιντελ τον συνάντησε τον Οκτώβρη, στη ναυτική βάση του Τσάρλεστον, όπου, πάνω από ένα μήνα, περνούσε τον καιρό του εξόριστος σε καθεστώς απομόνωσης. «'Εζησα μια μεσαιωνική εμπειρία. Τον περίμενα στην αίθουσα επισκεπτηρίου όπου αντιλήφθηκα τον ερχομό του από το θόρυβο των αλυσίδων που προηγείτο. Ο λοχαγός σερνόταν με το “three pieces” με μια αξιοπρέπεια που δεν μπο­ ρώ να ξεχάσω. Κινιόταν με πηδηματάκια, σαν μαριονέτα, προ­ σπαθώντας να εκμεταλλευτεί στο βηματισμό του το μέγιστο δυνατό άνοιγμα που επέτρεπαν τα σίδερα τα οποία του σφάλι­ ζαν τους αστραγάλους, τους καρπούς, τη μέση... Αναρωτήθη‘ 44

χα αν βρισκόμουν στη στρατιωτική βάση μιας μεγάλης δημο­ κρατικής χώρας ή μήπως στο Γκουαντάναμο. Όμως, κατά βά­ θος, για τους κατήγορους του δεν φαινόταν ότι υπήρχε και με­ γάλη διαφορά». Στον τσιμεντένιο κύβο του Τσάρλεστον όπου ξοδεύει τις μέ­ ρες του ο Γι, απαγορεύεται κάθε ανάπαυλα του νου. Μπορεί να διαβάζει μόνον το Κοράνι. Όμως δεν του επιτρέπεται ούτε ε­ κείνο το ελάχιστο που αναγνωρίζεται ακόμα και στους κολα­ σμένους του Κόλπου: να γράφει και να τηρεί το Ραμαζάνι. Στον πρώην διοικητή του, που δεν μπορεί να πιστέψει στην ενοχή του, αρνούνται κάθε δυνατότητα επαφής. Ό πως εξάλλου στη γυναίκα του και στους δύο αδελφούς του, αξιωματικούς του στρατού εν ενεργεία, όπως και ο ίδιος. Ο δημόσιος κατήγορος είναι πεισμένος ότι αργά ή γρήγο­ ρα ο στρατιωτικός ιερέας μπορεί και πρέπει να σπάσει. Με φι­ λύποπτη σύνεση, διστάζει να αποκαλύψει τα χαρτιά που στοι­ χειοθετούν την κατηγορία κατασκοπείας. Στην πραγματικότη­ τα, θέλει να κερδίσει χρόνο. Το Πεντάγωνο έριξε στο παιγνίδι μια επίλεκτη ομάδα δίωξης, από τρεις προσεκτικά επιλεγμένους κατήγορους στους οποίους αναθέτουν τη διαχείριση δύσκολων, πολιτικά ευαίσθητων υποθέσεων. Οι τρεις τους, ο Μάικλ Μάλιγκαν, ο Τίμοθι Μακντόνελ και ο Πωλ Λεμπλάν, συνεχίζουν να ανασκαλεύουν το φάκελο της έρευνας αναζητώντας έστω κι ένα στοιχείο που να τον συνδέει με τους Αλ-Χάλαμπι και Μα­ χάλμπα. Όμως σε εκείνον το φάκελο δεν υπάρχει απολύτως τί­ ποτα. Ή, καλύτερα, κάτι υπάρχει. Η σοβαρή καταγγελία ενός μάρτυρα με ιδιαίτερη βαρύτητα, του στρατηγού Τζέφρι Ντ. Μίλερ, διοικητή της Task Force στο Γκουαντάναμο. Στον Τεξανό αξιωματικό ουδέποτε άρεσε εκείνος ο μουσουλμάνος λο­ χαγός Τζέιμς Γι που ήθελε να τον φωνάζουν «Γιούσεφ». Στο προκλητικό του χαμόγελο, στις εκτός προγράμματος επισκέ­ ψεις του στα κλουβιά και στις επίμονες αιτήσεις του για την α­ νακούφιση της ψυχικής ταλαιπωρίας των φυλακισμένων, ου­ δέποτε είδε συμπόνια αλλά συνενοχή. Στην ιδιότυπη πρωτο­ βουλία του Γι να αντικαταστήσει με τη δική του φωνή και ψαλ­ 145 ί ο - Γ κουα ντά να μο

μωδία τη μαγνητοφωνημένη ταινία που καλεί τους κολασμέ­ νους για προσευχή πέντε φορές την ημέρα, είδε όχι μια χειρο­ νομία θρησκευτικής ευσπλαχνίας αλλά κάτι παραπάνω. Την ε­ πιμονή του να κρεμάσουν στην οροφή κάθε κλουβιού μια χει­ ρουργική μάσκα, στην οποία να τοποθετήσουν το Κοράνι για να μη λερώνεται από τη σκόνη, τα κάτουρα και τη λίγδα των κελιών, την ανέγνωσε ως μια προσχηματική πρόκληση. Ο Φάιντελ γίνεται σοβαρός: «Γιατί λοιπόν η κατηγορία της κατασκοπείας; Γιατί εκείνος ο ακατανόητος εξευτελισμός; Για τέσσερις ιδιόχειρες σημειώσεις που πήρε μαζί του φεύγοντας με άδεια χωρίς τις πρέπουσες προφυλάξεις για τη μεταφορά τους; Για εκείνες τις σημειώσεις ή για τις συνομιλίες του με τους φυ­ λακισμένους για τους οποίους ο Γι ήταν ο πνευματικός τους; Ή για κάτι άλλο; Μήπως για το στρατιωτικό του παρελθόν;» Στην αίθουσα επισκεπτηρίου του Τσάρλεστον, ο Γι ξαναδιηγείται αυτή την ιστορία στον Φάιντελ, όπως την είχε διηγηθεί σ’ εκείνη τη συνάντησή μας τον Ιούλιο του 2003 στο Camp America. Με πάθος. Όμως αυτή τη φορά δεν πρόκειται για τη δικαιολογημένη υπερηφάνεια συμμετοχής του στο στρατό της χώρας του. Πρόκειται για την έσχατη άμυνα ενός αλυσοδεμέ­ νου ανθρώπου. Είναι αλήθεια -διηγείται ο λοχαγός- τα φα­ ντάσματα των κλουβιών του Γκουαντάναμο ήταν μια εμμονή που τον καταδίωκε. Αισθανόταν την ευθύνη και το βάρος. Από τα οποία προσπαθούσε να ελευθερώσει τη συνείδησή του κάθε φορά που είχε την ευκαιρία να μιλήσει με τον Μοχάμετ Τζόμπαν. Ό χι σε έναν κατάσκοπο της Δαμασκού αλλά τον ιμάμη του ισλαμικού κέντρου της Ολύμπια, ενός προαστίου του Σιάτλ, ο οποίος εξάλλου δεν ξέχασε εκείνες τις συνομιλίες. «Ο Γι», θυμάται ο Τζόμπαν στους New York Times, «είχε επιστρέψει στο σπίτι του το Μάρτιο του 2003, μετά από έξι μήνες στο Γκουα­ ντάναμο κι εκεί έμαθε ότι έπρεπε να ξαναγυρίσει. Όταν επέ­ στρεφε, εκείνος καλούσε σε προσευχή τους αδελφούς μας, που σήμερα είναι τριακόσιοι Καμποτζιανοί. Ήταν ανήσυχος για τη δουλειά του στο Γκουαντάναμο, όμως απέφευγε προσεκτικά να μιλήσει για τις συνθήκες κράτησης των φυλακισμένων. Αντί­ 146

θετα, επαναλάμβανε o il το μοναδικό του καθήκον ήταν να κα­ λύπτει τις πνευματικές τους ανάγκες. Ό τι αυτή ήταν η υπηρε­ σία που προσέφερε στη χώρα. Και γι’ αυτό αναζητούσε συ­ μπαράσταση και παρηγοριά...»115 Όπως την είχε αναζητήσει και στη σαουδαραβική έρημο, τον Αύγουστο του 1991, που ο Γι ζούσε στους πύργους Χομπάρ, το compound όπου τον είχε μεταθέσει ο στρατός στους αμέσως επόμενους μήνες από τη λήξη του πρώτου πολέμου στον Περσι­ κό κόλπο. Αξιωματικός αποσπασμένος στις συστοιχίες των πυ­ ραύλων Patriot, περνούσε τα απογεύματα του μεταφράζοντας στα αγγλικά τα ιερά κείμενα του Ισλάμ. Μέχρις ότου, το 1993, η αεροπορία και η βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας πλήρωσαν το ταξίδι του πρώτου του προσκυνήματος στη Μέκ­ κα. Τον ιερό τόπο του Ισλάμ όπου ο Γι θα επιστρέψει για δεύτε­ ρη φορά, το 1995, όταν αποφάσισε ότι η ζωή του είναι μακριά α­ πό μια αντιαεροπορική συστοιχία και τη στρατιωτική στολή. Ο πρώην πυροβολητής μετακομίζει στη Δαμασκό, στη σχολή του Κορανίου του μεγάλου μουφτή Αχμάντ Κουφτάρο, όπου επί τέσσερα χρόνια σχηματίζει μια μη θεοκρατική ιδέα του Ισλάμ και όπου γνωρίζει τη γυναίκα του, ένα κορίτσι από τη Συρία με το εύηχο όνομα Ουάχντα. Στα 1999 βρίσκεται και πάλι στις ΗΠΑ όπου ξαναφοράει τη στολή. Αυτή τη φορά, ως μουσουλμάνος στρατιωτικός ιερέας. Μετά την 11η Σεπτέμβρη βρίσκει το κου­ ράγιο να γράψει, δημόσια και ιδιωτικά, στο φύλλο της βάσης του Φορτ Λιούις, στα ηλεκτρονικά μηνύματα στον παλιό του προ­ πονητή πάλης και σ’ ένα δικτυακό φόρουμ, «να μην κρίνουν τους μουσουλμάνους με βάση τα όσα συνέβησαν».116 Ο λοχαγός Τζέιμς Γι δεν είναι κατάσκοπος. Στις 26 Νοεμ­ βρίου του 2003, ενώ ένας τέταρτος αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών που υπηρετούσε στον Κόλπο των κολασμένων κατηγορείται «για αμέλεια στη διαφύλαξη μυστικών πληροφοριών και για ψευδείς δηλώσεις»,117 ο στρατός των ΗΠΑ αφήνει να πέσουν στο κενό οι κατηγορίες συνωμοσίας με τον εχθρό, οι ο­ ποίες είχαν προκαλέσει τη σύλληψή του και του είχαν ανοίξει το κελί της εξορίας και της απομόνωσης, αποκαθιστώντας τον ‘47

ως στρατιωτικό ιερέα στη βάση Φορτ Μπένινγκ, στην Τζόρτζια. Χωρίς ωστόσο να αποκαταστήσει την τιμή του. Η δίκη του θα προχωρήσει με υποβαθμισμένες τις κατηγορίες. Τώρα είναι α­ πλή «αμέλεια στη διαχείριση μυστικών πληροφοριών» (πιο α­ πλά, ότι δεν χρησιμοποίησε, για εκείνες τις ιδιόχειρες σημειώ­ σεις που πήρε μαζί του, ένα μεταλλικό κουτί με λουκέτο). Και δεν τον θεωρούν πια προδότη της Πατρίδος, αλλά της συζύ­ γου του Ουάχντα. Μάλιστα, γιατί τώρα ο Γι γι’ αυτό οφείλει να απολογηθεί. Για το γεγονός ότι κηλιδώθηκε με μοιχεία. Επι­ πλέον: για την περιέργειά του που τον οδήγησε στην αναζήτη­ ση πορνό φωτογραφιών στο διαδίκτυο, στη βρόμικη αίθουσα ίντερνετ του Camp America. Ένας στρατιωτικός δικαστής της προκαταρκτικής έρευνας θα αποφασίσει αν και πότε ο Γι οφείλει να απολογηθεί ενώ­ πιον του Στρατοδικείου. Καθώς επίσης ένα Στρατοδικείο και ένα περιφερειακό δικαστήριο της Μασαχουσέτης θα αποφασί­ σουν για τις κατηγορίες κατασκοπείας εναντίον του αεροπό­ ρου Αλ-Χάλαμπι118 και του πολίτη Μαχάλμπα, των οποίων οι δικαστικές τύχες προωθούνται χωριστά, παρά το ότι η αρχική έρευνα τις ήθελε συνδεδεμένες στην ίδια συνωμοσία. Ο Γιουτζίν Φάιντελ μας αφήνει λέγοντας: «Όσα συνέβησαν στο λοχαγό Γι, όσα συμβαίνουν στην αμερικανική δικαιο­ σύνη σ’ εκείνον τον Κόλπο, ενέχουν κάτι το παράλογο. Είναι σαν να μην μπορούν ή να μη θέλουν να μάθουν τίποτε από τα λάθη τους. Αντίθετα, τα επαναλαμβάνουν πεισματικά, λες και η επανάληψή τους τα σβήνει και δεν τα καθιστά, όπως συμ­ βαίνει στην πραγματικότητα, ανεπανόρθωτα. Αργά ή γρήγορα αυτό πρέπει να τελειώσει. Ό χι σήμερα. Και, πιθανόν, ούτε αύ­ ριο. Όμως στο μεταξύ το μόνο που μπορούμε, ίσως, να κάνου­ με είναι να διηγούμαστε και να θυμόμαστε αυτό του οποίου σή­ μερα είμαστε μάρτυρες». Ίσως.

148

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

S&Mi0e Λευκός Οίκος Πρόεδρος Τζωρτζ Μπους

Για άμεση ανακοίνωση Γραφείο του Υπουργού Τύπου 13 Νοεμβρίου 2001 Ο Πρόεδρος εκδίδει στρατιωτική διαταγή Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον Πόλεμο κατά της τρομοκρατίας Με την εξουσία που μου απονέμει ως Προέδρου και Αρχιστρατήγου των Ε­ νόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ το Σύνταγμα και οι νόμοι των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης της Κοινής Απόφασης για την Εξουσιοδότηση Χρήσης Στρα­ τιωτικής Ισχύος (Νόμος 107-40,115 Stat 224) και οι παράγραφοι 821 και 836 του τίτλου 10 USC διατάσσω τα εξής:

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 1. Διαπιστώσεις α. Διεθνείς τρομοκράτες, συμπεριλαμβανομένων μελών της Αλ Κάιντα, πραγματοποίησαν επιθέσεις κατά διπλωματικού και στρατιωτικού προ­ σωπικού των ΗΠΑ στο εξωτερικό και κατά πολιτών και περιουσιών εντός των ΗΠΑ σε τέτοια έκταση που δημιουργήθηκε κατάσταση ένοπλης σύρ­ ραξης η οποία απαιτεί τη χρήση των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ. β. Ως αποτέλεσμα των σοβαρότατων τρομοκρατικών πράξεων και των απει­ λών για τρομοκρατικές επιθέσεις στις 11.9.2001 στο Υπουργείο Άμυνας στην περιοχή της πρωτεύουσας, στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στη Νέα Υόρκη και σε πολιτικό αεροσκάφος στην Πενσιλβάνια, κήρυξα τη χώρα σε κατάσταση έκτατης ανάγκης οτις 14.9.2001 (Διαταγή 7463, Κήρυξη Κατά­ στασης Έκτακτης Ανάγκης εξαιτίας Τρομοκρατικών Επιθέσεων), γ. Ατομα που ενεργούν μεμονωμένα ή ομαδικά και εμπλέκονται στη διεθνή τρομοκρατία έχουν τόσο τη δυνατότητα όσο και την πρόθεση να εξαπολύ­ σουν περαιτέρω τρομοκρατικές επιθέσεις κατά των ΗΠΑ, οι οποίες εάν δεν εντοπιστούν και αποτραπούν, θα προκαλέσσυν μαζικούς θανάτους, μαζι­ κούς τραυματισμούς και μαζική καταστροφή περιουσιών, και μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την αδιάλειπτη λειτουργία της κυβέρνησης των ΗΠΑ. δ. Η ικανότητα των ΗΠΑ να προστατεύσουν τη χώρα και τους πολίτες, και να βοηθήσουν τους συμμάχους τους και άλλα συνεργαζόμενα έθνη να προστατεύσουν τις χώρες και τους πολίτες τους, από τέτοιες περαιτέρω

15 1

τρομοκρατικές επιθέσεις, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό, από τη χρησιμο­ ποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ για να ανευρεθούν οι τρομο­ κράτες και όσοι τους υποστηρίζουν, να διακοπούν οι δραστηριότητες τους και να εκμηδενιστεί η δυνατότητά τους να πραγματοποιούν ή να υποστη­ ρίζουν τέτοιες επιθέσεις, ε. Για την προστασία των ΗΠΑ και των πολιτών τους, για την αποτελεσμα­ τική διεξαγωγή των στρατιωτικών επιχειρήσεων και την αποτροπή τρο­ μοκρατικών επιθέσεων, είναι αναγκαίο τα άτομα που υπόκεινται στην πα­ ρούσα διαταγή, σύμφωνα με την παράγραφο 2 αυτής, να κρατηθούν και όταν προσαχθούν σε δίκη να δικαστούν για παραβιάσεις του δικαίου του πολέμου και άλλων εφαρμοστέων κανόνων από Στρατιωτικές Επιτροπές, στ. Με δεδομένο τον κίνδυνο για την ασφάλεια των ΗΠΑ και τη (ρύση της διε­ θνούς τρομοκρατίας, και στο βαθμό που η παρούσα διαταγή προβλέπει, αποφασίζω ότι, σύμφωνα με την παράγραφο 836 του τίτλου 10 USC, δεν εί­ ναι πρακτικό να εφαρμοστούν στις Στρατιωτικές Επιτροπές της παρού­ σας διαταγής οι αρχές του δικαίου και οι κανόνες απόδειξης που γενικά ε­ φαρμόζονται για την εκδίκαση ποινικών υποθέσεων στα ομοσπονδιακά δικαστήρια των ΗΠΑ. ζ. Έχοντας λάβει πλήρως υπόψη τον αριθμό των πιθανών θανάτων και τραυ­ ματισμών και το μέγεθος των πιθανών υλικών καταστροφών που θα προκύψουν από ενδεχόμενες τρομοκρατικές επιθέσεις κατά των ΗΠΑ, και την πιθανότητα τέτοιες επιθέσεις να λάβουν χώρα, αποφάσισα ότι υφίσταται κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε σχέση με την εθνική άμυνα, ότι αυτή η κατάσταση συνιστά επείγον και άμεσο κυβερνητικό στόχο, και ότι η έκδο­ ση της παρούσας διαταγής είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της έ­ κτακτης ανάγκης.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 2. Ορισμοί και πολιτική α. Ο όρος «άτομα υποκείμενα στην παρούσα διαταγή» σημαίνει κάθε άτομο που δεν είναι πολίτης των ΗΠΑ σε σχέση με τον οποίο ενίοτε αποφασίζΠ) γραπτώς ότι: 1. υπάρχουν λόγοι να θεωρηθεί ότι το άτομο αυτό κατά τα κρίσιμα χρονι­ κά διαστήματα ϊ) είναι ή ήταν μέλος της οργάνωσης γνωστής ως Αλ Κάινια ii) έχει διαπράξει, έχει συνεργήσει ή έχει συνωμοτήσει για να διαπράξει πράξεις διεθνούς τρομοκρατίας ή προπαρασκευαστικές πράξεις, οι οποίες έχουν προκαλέσει, απειλούν να προκαλέσσυν ή έχουν σκοπό να προκαλέσσυν βλάβη ή δυσμενείς συνέπειες στις ΗΠΑ, στους πολίτες τους, στην εθνική τους ασφάλεια, την εξωτερική πο­ λιτική ή την οικονομία ϋΐ) έχει εν γνώσει τους δώσει καταφύγιο σε ένα ή περισσότερα άτομα

152

που περιγράφονται στους αριθμούς (ί) και (ίί) της υποπαραγράφου 2(α) (1) της παρούσας διαταγής και 2. είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ το άτομο αυτό να υπόκειται στην πα­ ρούσα διαταγή. β. Συνιστά πολιτική των ΗΠΑ ο Υπουργός Άμυνας να λάβει όλα τα απαραί­ τητα μέτρα ώστε να διασφαλίσει πως κάθε άτομο που υπόκειται στην πα­ ρούσα διαταγή κρατείται σύμφωνα με τους ορισμούς της παρ. 3 και, αν (χυ­ τός πρόκειται να προσαχθεί σε δίκη, ότι θα δικαστεί σύμφωνα με τους ο­ ρισμούς της παρ. 4. γ. Συνιστά περαιτέρω πολιτική των ΗΠΑ ότι κάθε άτομο υποκείμενο στην παρούσα διαταγή που δεν είναι ήδη υπό την εξουσία του Υπουργού Άμυ­ νας αλλά υπό την εξουσία οποιουδήποτε άλλου αξιωματούχου ή υπαλλή­ λου των ΗΠΑ ή κάποιας Πολιτείας, θα πρέπει, μόλις ζητηθεί εγγράφως α­ πό τον αξιωματούχο ή τον υπάλληλο αυτό, να τεθεί αμέσως υπό την εξου­ σία του Υπουργού Άμυνας.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 3. Εξουσία κράτησης του Υπουργού Άμυνας Κάθε άτομο υποκείμενο στην παρούσα διαταγή θα πρέπει: α. να κρατηθεί σε κατάλληλη τοποθεσία ορισμένη από τον Υπουργό Άμυνας εκτός ή εντός των ΗΠΑ β. να αντιμετωπίζεται ανθρώπινα, χωρίς αρνητικές διακρίσεις για λόγους φυλής, χρώματος, θρησκείας, φύλου, γέννησης, οικονομικής κατάστασης ή άλλων συναφών κριτηρίων γ. να έχει ικανοποιητική τροφή, πόσιμο νερό, στέγη, ρουχισμό και ιατρική φροντίδα δ. να έχει τη δυνατότητα ελεύθερης εκδήλωσης των θρησκευτικών του πε­ ποιθήσεων με τρόπο συμβατό με τις ανάγκες κράτησης ε. να κρατείται υπό όποιες άλλες συνθήκες διατάξει ο Υπουργός Άμυνας.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 4. Εξουσία του Υπουργού Άμυνας σχετικά με δίκες ατόμων υποκειμένων στην παρούσα διαταγή α. Κάθε άτομο υποκείμενο στην παρούσα διαταγή όταν προσαχθεί σε δίκη θα πρέπει να δικαστεί από Στρατιωτική Επιτροπή για οποιοδήποτε και κάθε αδίκημα δικαιοδοσίας της Στρατιωτικής Επιτροπής για το οποίο το άτομο αυτό κατηγορείται, και μπορεί να τιμωρηθεί με τις ποινές που προ­ βλέπουν οι εφαρμοστέες διατάξεις, συμπεριλαμβανομένης της ισόβιας κάθειρξης και της ποινής του θανάτου, β. Ως στρατιωτική λειτουργία και υπό το φως των πορισμάτων της παραγρά­ φου 1, συμπεριλαμβανομένης της υποπαραγράφου (στ), ο Υπουργού Ά-

‘53

μυνας θα εκδώσει τέτοιες διαταγές και κανονισμούς, συμπεριλαμβανομέ­ νων διαταγών για τη δημιουργία ενός ή περισσότερων Στρατιωτικών Επι­ τροπών, που είναι αναγκαίοι για την εκτέλεση της υποπαραγράφου (α) της παρούσας παραγράφου, γ. Διαταγές και κανονισμοί που εκδίδονται σύμφωνα με την υποπαράγραφο (β) της παρούσας παραγράφου συμπεριλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζο­ νται σε, κανόνες για τη διαδικασία ενώπιον των Στρατιωτικών Επιτρο­ πών, συμπεριλαμβανομένης της διαδικασίας πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη δίκη, τα είδη των αποδείξεων, την έναρξη της διαδικασίας και τα προσόντα των δικηγόρων, πρέπει δε κατ’ ελάχιστον να προβλέπουν: 1. ότι οι Στρατιωτικές Επιτροπές συνεδριάζουν σε οποιοδήποτε χρόνο και μέρος, σύμφωνα με τις οδηγίες για το χρόνο και το μέρος που ο Υ ­ πουργός Αμυνας μπορεί να εκδώσει 2. πλήρη και δίκαιη δίκη, κατά την οποία η Στρατιωτική Επιτροπή απο­ φασίζει τόσο για νομικά ζητήματα όσο και ζητήματα πραγματικών πε­ ριστατικών 3. την αποδοχή εκείνων των αποδείξεων που, σύμφωνα με τη γνώμη του προεδρεύοντος αξιωματικού της Στρατιωτικής Επιτροπής (ή, εάν κά­ ποιο άλλο μέλος της επιτροπής το ζητήσει όταν ο Προεδρεύων ανα­ κοινώσει την απόφασή του, τη γνώμη της πλεισψηφίας της επιτροπής), έχουν αποδεικτική αξία για έναν λογικό άνθρωπο 4. (Α) τη διαχείριση, αποδοχή ως αποδεικτικό υλικό και πρόσβαση σε υ­ λικό και πληροφορίες και (Β) την πρόσβαση στη διαδικασία, τη διεξα­ γωγή και τη λήξη της, με τρόπο σύμφωνο με την προστασία πληροφο­ ριών που έχουν χαρακτηριστεί ή θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως απόρρητες σύμφωνα με την Εκτελεστική Διαταγή 12958 της 17.4.1995, ό­ πως τροποποιήθηκε, ή άλλη μεταγενέστερη Εκτελεστική Διαταγή, και οι οποίες προστατεύονται από τυπικό νόμο ή άλλο κανόνα δικαίου α­ πό δημοσιοποίηση χωρίς άδεια, ή με άλλο τρόπο προστατεύονται από κανόνα δικαίου 5. υποστήριξη της κατηγορίας από έναν ή περισσότερους δικηγόρους ο­ ρισμένους από τον Υπουργό Άμυνας και υπεράσπιση από δικηγόρους των ατόμων που υπόκεινται στην παρούσα διαταγή 6. καταδίκη μόνον με τη σύμφωνη γνώμη των 2/3 των μελών της επιτρο­ πής που παρίστανται στην ψηφοφορία, με αναγκαία την παρουσία της πλεισψηφίας των μελών της επιτροπής 7. επιβολή ποινής μόνον με τη σύμφωνη γνώμη των 2/3 των μελών της ε­ πιτροπής που παρίστανται στην ψηφοφορία, με αναγκαία την παρου­ σία της πλεισψηφίας των μελών της επιτροπής 8. υποβολή των πρακτικών της δίκης, συμπεριλαμβανομένης πιθανής κα­ ταδίκης ή ποινής, για έλεγχο και τελική απόφαση από εμένα ή τον Υ­ πουργό Άμυνας εάν έτσι ορίσω εγώ για το σκοπό αυτό.

*54

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 5. Υποχρέωση των άλλων υπηρεσιών να βοηθούν τον Υ­ πουργό Αμυνας Υπουργεία, διοικητικές υπηρεσίες, οργανισμοί και αξιωματούχοι των ΗΠΑ, πρέπει, στον μέγιστο βαθμό που επιτρέπει ο νόμος, να παρέχουν στον Υπουρ­ γό Άμυνας τη βοήθεια που πιθανόν να ζητήσει για την εφαρμογή αυτής της διαταγής.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 6. Επιπλέον αρμοδιότητες του Υπουργού Άμυνας α. Ως στρατιωτική λειτουργία και υπό το φως των πορισμάτων της παρα­ γράφου 1, ο Υπουργός Άμυνας θα εκδώσει διαταγές και κανονισμούς που μπορεί να είναι αναγκαίοι για την εφαρμογή οποιασδήποτε ρύθμισης της παρούσας διαταγής, β. Ο Υπουργός Άμυνας μπορεί να εκτελέσει οποιαδήποτε λειτουργία ή κα­ θήκον του και μπορεί να ασκήσει οποιαδήποτε από τις εξουσίες που του παρέχει η παρούσα διαταγή [εκτός από την παράγραφο 4 (γ) (8)] σύμφω­ να με την παράγραφο 113 (δ) του τίτλου 10 USC.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 7. Σχέση με άλλους κανόνες δικαίου και δικαστήρια α. Καμία διάταξη της παρούσας διαταγής δεν θα πρέπει να ερμηνευθεί σαν να: 1. επιτρέπει τη γνωστοποίση κρατικών μυστικών σε πρόσωπα που δια­ φορετικά δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά 2. περιορίζει την εξουσία του Προέδρου ως Αρχιστρατήγου των Ενό­ πλων Δυνάμεων ή την εξουσία του Προέδρου να απονέμει αναστολή ε­ κτέλεσης ποινών και χάρη 3. περιορίζει τη νόμιμη εξουσία του Υπουργού Άμυνας, οποιουδήποτε στρατιωτικού διοικητή ή οποιουδήποτε άλλου αξιωματούχσυ ή υπαλ­ λήλου των ΗΠΑ ή οποιοσδήποτε Πολιτείας να κρατά ή να δικάζει ά­ τομα που δεν υπόκεινται στην παρούσα διαταγή. β. Σε σχέση με άτομα υποκείμενα στην παρούσα διαταγή: 1. οι Στρατιωτικές Επιτροπές έχουν αποκλειστική αρμοδιότητα για αδι­ κήματα που έχουν διαπράξει τα άτομα αυτά 2. το άτομο δεν έχει το δικαίωμα να ασκήσει οποιοδήποτε ένδικο βοήθη­ μα ή να προσφύγει σε οποιαδήποτε διαδικασία άμεσα ή έμμεσα ή κά­ ποιος άλλος να ασκήσει για λογαριασμό του οποιοδήποτε ένδικο βοή­ θημα ή να προσφύγει σε οποιαδήποτε διαδικασία ενώπιον (ί) οποιουδήποτε δικαστηρίου των ΗΠΑ ή κάποιας Πολιτείας (ίί) οποιουδήποτε δικαστηρίου ξένου κράτους (iii) οποιουδήποτε διεθνούς δικαστηρίου. γ. Η διαταγή αυτή δεν έχει ως σκοπό να δημιουργήσει και δεν δημιουργεί οποιοδήποτε δικαίωμα ή προνόμιο ουσιαστικό ή διαδικαστικό, εφαρμόσιμο

‘55

από οποιονδήποτε σύμφωνα με το νόμο εναντίον των ΗΠΑ, των υπουρ­ γείων, διοικητικών υπηρεσιών ή άλλων οργανισμών, των αξιωματούχων ή των υπαλλήλων τους ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου, δ. Στην παρούσα διαταγή ο όρος «Πολιτεία» συμπεριλαμβάνει οποιαδήποτε Πολιτεία, περιοχή, έδαφος ή κτήση των ΗΠΑ. ε. Διατηρώ την εξουσία να διατάξω τον Υπουργό Αμυνας, σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή στο εξής, να μεταφέρει οποιοδήποτε άτομο υποκείμενο στη διαταγή αυτή υπό την εξουσία ορισμένης κυβερνητικής αρχής. Καμία διάταξη της παρούσας διαταγής δεν θα πρέπει να ερμηνευθεί σαν να πε­ ριορίζει την εξουσία αυτής της κυβερνητικής αρχής να ασκήσει δίωξη κα­ τά του ατόμου επί του οποίου της έχει δοθεί εξουσία.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 8. Δημοσίευση Η διαταγή αυτή να δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της Ομοσπονδιακής Κυβερνήσεως. ΤΖΩΡΤΖ ΜΠΟΥΣ ΛΕΥΚΟΣ ΟΙΚΟΣ 13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2001

1 56

ΥΠΟ Υ ΡΓΕΙΟ ΑΜΥΝΑΣ ΔΙΑΤΑΓΗ Π Ε ΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ Ε Π ΙΤ ΡΟ Π Ω Ν No 1

21 Μαρτίου 2002

ΘΕΜΑ: Διαδικασία δίκης από Στρατιωτικές Επιτροπές ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Σύνταγμα των ΗΠΑ, Άρθρο II, παράγραφος 2 β. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 FR 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) (Στρατιωτική Διαταγή Προέδρου) γ. Υπουργείο Άμυνας 5200.2-R «Πρόγραμμα ασφαλείας προσωπικού», τρέχουσα έκδοση δ. Εκτελεστική Διαταγή 12958, «Απόρρητες πληροφορίες εθνικής ασφάλειας» (17 Απριλίου 1995, όπως έχει τροποποιηθεί, ή άλλη μεταγενέστερη Εκτε­ λεστική Διαταγή) ε. Παράγραφος 603, τίτλος 10 USC* στ. Οδηγία Υπουργείου Άμυνας 5025.1 «Σύστημα οδηγιών υπουργείου Άμυ­ νας», τρέχουσα έκδοση. 1. ΣΚΟΠΟΣ Αυτή η Διαταγή εφαρμόζει πολιτική, αναθέτει καθήκοντα και ορίζει διαδι­ κασίες σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β) για δίκες ενώπιον των Στρατιωτικών Επιτροπών ατόμων που υπόκεινται στη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου. Αυτές οι διαδικασίες εφαρμόζονται και ερμηνεύονται ώστε να διασφαλιστεί πως τα άτομα αυτά έχουν πλήρη και δίκαιη δίκη ενώπιον Στρατιωτικής Επιτροπής, όπως προβλέπεται στη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου. Οι δίκες αυτές διεξάγονται σύμφωνα με τις διαδικασίες που ορί­ ζονται εδώ, εκτός και αν ο Υπουργός Άμυνας διατάξει διαφορετικά, και με την εξαίρεση συμπληρωματικών διαδικασιών που θα θεσπιστούν σύμφωνα με τη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου ή την παρούσα Διαταγή.

* Διαρκής Κώδικας Νομοθεσίας των ΗΠΑ.

157

1

2. ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ Σύμφωνα με τη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου, ο Υπουργός Άμυνας ή κάποιος στον οποίο έχει μεταβιβαστεί η αρμοδιότητα («Διορίζουσα Αρχή») μπορεί να εκδώσει κατά διαστήματα διαταγές διορισμού μίας ή περισσότερων Στρατιωτικών Επιτροπών για να δικάσουν άτομα υποκείμενα στη Στρατιωτι­ κή Διαταγή του Προέδρου και διαταγές διορισμού περαιτέρω αναγκαίου προ­ σωπικού για τη διεξαγωγή των δικών αυτών.

3. ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ Α . Ε πί προσώπων Στρατιωτική Επιτροπή που διορίζεται σύμφωνα με την παρούσα Διαταγή («Επιτροπή») έχει δικαιοδοσία επί ατόμου ή ατόμων («κατηγορούμενος») (1) σύμφωνα με τη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου και (2) τα οποία κατηγορούνται για την τέλεση αδικήματος που έχει υπαχθεί στη δικαιοδοσία της Επιτροπής από τη Διορίζουσα Αρχή. Β. Ε πί αδικημάτων Επιτροπές που διορίζονται σύμφωνα με την παρούσα Διαταγή έχουν δικαιο­ δοσία για παραβιάσεις του δικαίου του πολέμου και όλα τα άλλα αδικήματα που δικάζονται από Στρατιωτικές Επιτροπές. Γ. Διατήρηση της ακεραιότητας της διαδικασίας της Επιτροπής Η Επιτροπή μπορεί να ασκήσει τη δικαιοδοσία της επί των συμμετεχόντων στη διαδικασία ενώπιον της ώστε να διατηρήσει την ακεραιότητα και την τά­ ξη της διαδικασίας.

4. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Α . Μέλη (1) Διορισμός Η Διορίζουσα Αρχή διορίζει τα τακτικά μέλη και το αναπληρωματικό μέλος ή μέλη κάθε Επιτροπής. Το αναπληρωματικό μέλος ή τα μέλη κάθε Επιτρο­ πής παρίστανται σε όλες τις συνεδριάσεις της Επιτροπής, αλλά η απουσία α­ ναπληρωματικού μέλους δεν εμποδίζει την εξέλιξη της διαδικασίας. Σε περί­ πτωση ανικανότητας, παραίτησης ή αποπομπής οποιουδήποτε μέλους, τη θέ­ ση του καταλαμβάνει αναπληρωματικό μέλος. Σε περίπτωση που προκύψει κενή θέση τακτικού ή αναπληρωματικού μέλους μετά την έναρξη της δίκης;— αυτή συμπληρώνεται από τη Διορίζουσα Αρχή, αλλά η ουσία όλης της προη­ γούμενης διαδικασίας και το αποδεικτικό υλικό στην υπόθεση αυτή γνωστο­ ποιείται στο νέο μέλος ή το αναπληρωματικό μέλος πριν από την πρόοδο της διαδικασίας.

158

(2) Αριθμός μελών Κάθε Επιτροπή αποτελείται από τουλάχιστον 3 αλλά όχι περισσότερα από 7 μέλη, όπως ορίζει η Διορίζουσα Αρχή. Για κάθε Επιτροπή διορίζονται επί­ σης ένα ή δύο αναπληρωματικά μέλη, όπως ορίζει η Διορίζουσα Αρχή. (3) Προσόντα Κάθε τακτικό και αναπληρωματικό μέλος θα πρέπει να είναι αξιωματικός των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ («Αξιωματικός»), συμπεριλαμβανομένων χωρίς περιορισμούς των εφέδρων που βρίσκονται σε ενεργό υπηρεσία, του προσωπικού της Εθνικής Φρουράς σε ενεργό ομοσπονδιακή υπηρεσία και των αποστράτων που έχουν ανακληθεί στην ενεργό υπηρεσία. Η Διορίζουσα Αρχή διορίζει τακτικά και αναπληρωματικά μέλη ικανά να επιτελέσουν τα σχετικά καθήκοντα. Η Διορίζουσα Αρχή μπορεί να αποπέμψει αιτιολογημέ­ να τακτικά και αναπληρωματικά μέλη. (4) Προεδρεύων Αξιωματικός Η Διορίζουσα Αρχή, από τα μέλη κάθε Επιτροπής, ορίζει έναν Προεδρεύοντα Αξιωματικό ο οποίος προεδρεύει της διαδικασίας ενώπιον της Επιτρο­ πής. Ο Προεδρεύων Αξιωματικός είναι Αξιωματικός, μέλος του δικαστικού σώματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ. (5) Καθήκοντα Προεδρεύοντας Αξιωματικού (α) Ο Προεδρεύων Αξιωματικός αποδέχεται ή απορρίπτει αποδει­ κτικό υλικό στη δίκη σύμφωνα με την παρ. 6(Δ). Ο Προεδρεύων Αξιω­ ματικός έχει την αρμοδιότητα να κηρύσσει τη λήξη της διαδικασίας ή μέρους αυτής σύμφωνα με την παρ. 6(B)(3) καθώς και για οποιοδήποτε άλλο λόγο απαραίτητο για τη διεξαγωγή πλήρους και δίκαιης δίκης. (β) Ο Προεδρεύων Αξιωματικός φροντίζει για την τήρηση της τά­ ξης, της αξιοπρέπειας και του τυπικού της διαδικασίας, διευθύνει τη διαδικασία ώστε να εφαρμόζονται ορθά η Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου και η παρούσα Διαταγή και έχει αρμοδιότητα να αντιμετω­ πίζει κάθε ασέβεια ή παραβίαση των κανόνων και της διαδικασίας της Επιτροπής. Οποιοσδήποτε δικηγόρος που έχει την άδεια να παρίοταται ενώπιον Επιτροπής και που διαπιστώνεται στη συνέχεια ότι δεν πληροί τις προϋποθέσεις ή που δεν συμμορφώνεται με τους νόμους, τους κανόνες, τους κανονισμούς ή τις άλλες διατάξεις που έχσυν εφαρμογή στη διαδικασία ενώπιον της Επιτροπής ή οποιοδήποτε άλλο άτομο που παραβιάζει τους νόμους, τους κανόνες, τους κανονισμούς ή τις διατά­ ξεις αυτές τιμωρείται πειθαρχικά όπως ο Προεδρεύων Αξιωματικός θεωρεί αναγκαίο, συμπεριλαμβανομένης και της ανάκλησης της δυνα­ τότητας εμφάνισης ενώπιον των Επιτροπών, χωρίς να αποκλείονται άλλα μέτρα. Η Διορίζουσα Αρχή μπορεί περαιτέρω να ανακαλέσει την

‘ 59

άδεια αυτού του δικηγόρου ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου να εμ­ φανίζεται ενώπιον οποιοσδήποτε άλλης Επιτροπής που συνέρχεται σύμ­ φωνα με την παρούσα Διαταγή. (γ) Ο Προεδρεύων Αξιωματικός φροντίζει για την ταχεία εξέλιξη της διαδικασίας. Η υπερβολική καθυστέρηση της διαδικασίας εξαιτίας της ικανοποίησης αιτημάτων των νομικών εκπροσώπων των μερών δεν επιτρέπεται υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. (δ) Ο Προεδρεύων Αξιωματικός αποστέλλει προς επίλυση στη Διορίζουσα Αρχή όλα τα διαδικαστικά ερωτήματα, η απάντηση στα οποία μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την παύση της διαδικασίας σχετικά με μια κατηγορία. Ο Προεδρεύων Αξιωματικός μπορεί να αποστέλλει προς τη Διορίζουσα Αρχή και άλλα διαδικαστικά ερωτήματα όταν το θεωρεί αναγκαίο. Β. Κατηγορούσα Αρχή (1) Αξίωμα του Γενικού Κατηγόρου Ο Γενικός Κατήγορος είναι δικαστής του δικαστικού σώματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ, επιβλέπει γενικά τις προσπάθειες στοιχειοθέτησης κατηγορίας σύμφωνα με τη Στρατιωτική Διαταγή του Προέ­ δρου και εξασφαλίζει τη σωστή διαχείριση προσωπικού και πόρων. (2) Κατήγοροι και Βοηθοί Κατήγοροι Σύμφωνα με οποιοδήποτε συμπληρωματικό κανονισμό ή οδηγία με βάση την παράγραφο 7(A), ο Γενικός Κατήγορος διορίζει έναν Κατήγορο και, εάν εί­ ναι αναγκαίο, έναν ή περισσότερους Βοηθούς Κατηγόρους για να προετοιμά­ σουν τη δίωξη και να υποστηρίξουν την κατηγορία για κάθε υπόθεση ενώ­ πιον μιας Επιτροπής («Κατηγορούσα Αρχή»). Κατήγοροι και Βοηθοί Κατή­ γοροι είναι (α) Αξιωματικοί που είναι δικαστές τσυ δικαστικού σώματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ ή (β) ειδικοί συνή­ γοροι του Υπουργείου Δικαιοσύνης που μπορεί να διαθέσει ο Υπουργός Δι­ καιοσύνης. Τα καθήκοντα της Κατηγορούσας Αρχής είναι: (α) Να προετοιμάσει τις κατηγορίες για έγκριση και παραπομπή α­ πό τη Διορίζουσα Αρχή. (β) Να υποστηρίξει την κατηγορία ενώπιον της Επιτροπής σε όλες τις υποθέσεις που θα οδηγηθούν σε δίκη. (γ) Να εκπροσωπεί την κατηγορία σε κάθε διαδικασία νομικού ε­ λέγχου. Γ. Υπεράσπιση (1) Αξίωμα του Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης είναι δικαστής του δικαστικού σώματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ, επιβλέπει γενικά

ι6ο

όλο το έργο υπεράσπισης σύμφωνα με τη Στρατιωτική Διαταγή του Προέ­ δρου, εξασφαλίζει τη σωστή διαχείριση προσωπικού και πόρων, αποκλείει συγκρούσεις συμφερόντων και διευκολύνει τη σωστή εκπροσώπηση όλων των κατηγορουμένων. (2) Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης Σύμφωνα με οποιοδήποτε συμπληρωματικό κανονισμό ή οδηγία με βάση την παράγραφο 7(A), ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης διορίζει έναν ή περισ­ σότερους αξιωματικούς που είναι δικαστές του δικαστικού σώματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ για την υπεράσπιση κάθε υπόθεσης ενώπιον Επιτροπής («Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης»). Τα καθή­ κοντα των Ειδικών Συνηγόρων Υπεράσπισης είναι: (α) Να υπερασπίζουν με ζήλο τον Κατηγορούμενο εντός των ορίων του νόμου χωρίς να επηρεάζονται από την προσωπική τους γνώμη για την ενοχή του κατηγορουμένου. (β) Να εκπροσωπούν τα συμφέροντα του κατηγορουμένου σε κάθε διαδικασία νομικού ελέγχου που προβλέπει η παρούσα Διαταγή. (3) Επιλογή Συνηγόρου (α) Ο κατηγορούμενος μπορεί να επιλέξει έναν αξιωματικό που είναι δικαστής του δικαστικού σώματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ για να αντικαταστήσει τον Ειδικό Συνήγορο Υπερά­ σπισής του, αρκεί ο αξιωματικός αυτός να είναι διαθέσιμος σύμφωνα με οποιονδήπστε εφαρμοστέο κανονισμό ή οδηγία με βάση την παράγραφο 7(A). Μετά την επιλογή νέου Ειδικού Συνηγόρου Υπεράσπισης, ο αρχι­ κός Ειδικός Συνήγορος Υπεράσπισης απαλλάσσεται από όλα τα καθή­ κοντα του σχετικά με την υπόθεση αυτή. Ωστόσο, εάν ο κατηγορούμενος το ζητήσει, η Διορίζουσα Αρχή μπορεί να επιτρέψει στον αρχικό Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης να συνεχίσει να βοηθά για την εκπροσώπηση του κατηγορουμένου ως επιπλέον Ειδικός Συνήγορος Υπεράσπισης. (β) Ο κατηγορούμενος μπορεί επίσης να έχει τις υπηρεσίες ενός πο­ λίτη δικηγόρου της επιλογής του χωρίς οικονομική επιβάρυνση της κυ­ βέρνησης των ΗΠΑ («Πολιτικός Συνήγορος Υπεράσπισης»), αρκεί ο δικηγόρος αυτός: (ί) να είναι πολίτης των ΗΠΑ, (ϋ) να έχει διοριστεί δι­ κηγόρος σε οποιαδήποτε Πολιτεία, περιοχή, έδαφος ή κτήση των ΗΠΑ, (iii) να μην του έχει επιβληθεί οποιαδήποτε ποινή ή πειθαρχικό μέτρο από οποιοδήποτε δικαστήριο, δικηγορικό σύλλογο ή άλλη αρμόδια κυ­ βερνητική αρχή για σχετική ανάρμοστη συμπεριφορά, (ίν) να έχει θε­ ωρηθεί κατάλληλος προκειμένου να έχει πρόσβαση σε πληροφορίες στο επίπεδο ΑΠΟΡΡΗΤΟ ή υψηλότερο, σύμφωνα με την εξουσιοδότη­ ση και τις διαδικασίες που προβλέπονται στο σχετικό έγγραφο (γ), (ν) να έχει υπογράψει συμφωνία ότι θα συμμορφωθεί με όλους τους ε­

ι6ι * t - Γκουαντάναμο

φαρμοστέους κανονισμούς ή οδηγίες προς τους συνηγόρους, συμπερι­ λαμβανομένων των κανονισμών του δικαστηρίου για τη συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Οι πολίτες δικηγόροι μπορεί να ζη­ τήσουν να προεπιλεγούν ως μέλη της ομάδας των διαθέσιμων δικηγό­ ρων εάν κατά το χρόνο της αίτησης πληρούν τις σχετικές προϋποθέσεις ή μπορεί να επιλεγούν για μια συγκεκριμένη υπόθεση μετά από αίτημα ενός κατηγορουμένου. Η εκπροσώπηση από Πολιτικό Συνήγορο Υπε­ ράσπισης δεν απαλλάσσει τον Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης από τα καθήκοντά του σύμφωνα με την παράγραφο 4(Γ)(2). Η επιλογή Πολι­ τικού Συνηγόρου Υπεράσπισης δεν εγγυάται την παρουσία του σε κλει­ στές συνεδριάσεις της Επιτροπής ή την πρόσβασή του σε πληροφορίες που προστατεύονται σύμφωνα με την παράγραφο 6(Δ)(5). (4) Συνέχεια της Εκπροσώπησης Ο κατηγορούμενος πρέπει πάντα να εκπροσωπείται από Ειδικό Συνήγορο Υ­ περάσπισης. Ο Ειδικός Συνήγορος Υπεράσπισης και ο Πολιτικός Συνήγορος Υπεράσπισης θα αναφέρονται στο εξής συλλογικά ως «Συνήγοροι Υπεράσπι­ σης». Ο κατηγορούμενος και οι Συνήγοροι Υπεράσπισης θα αναφέρονται στο εξής συλλογικά ως «η Υπεράσπιση». Δ. Υπόλοιπο Προσωπικό Άλλο προσωπικό, όπως γραμματείς, διερμηνείς, προσωπικό ασφαλείας, κλη­ τήρες και υπάλληλοι μπορούν να διοριστούν ή να προσληφθούν από τη Διορίζουσα Αρχή εάν είναι απαραίτητο.

5. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ Οι ακόλουθες διαδικασίες εφάρμόζονται σχετικά με τον κατηγορούμενο: Α. Η κατηγορούσα αρχή θα δώσει στον κατηγορούμενο, σε αρκετό χρόνο πριν από τη δίκη για την προετοιμασία της υπεράσπισης, αντίγρα­ φο της κατηγορίας στα αγγλικά και, εάν χρειάζεται, σε άλλη γλώσσα που κατανοεί ο κατηγορούμενος. Β. Ο κατηγορούμενος θεωρείται αθώος μέχρι να αποδειχθεί ότι είναι έ­ νοχος. Γ. Μέλος της Επιτροπής ψηφίζει υπέρ της ενοχής του κατηγορουμένου μόνον εάν είναι πεπεισμένος πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας, σύμφωνα με το αποδεικτικό υλικό που έχει γίνει δεκτό στη δίκη, ότι ο κατηγορού­ μενος είναι ένοχος για το έγκλημα για το οποίο κατηγορείται. Δ. Τουλάχιστον ένας Ειδικός Συνήγορος Υπεράσπισης είναι διαθέσιμος στον κατηγορούμενο σε αρκετό χρόνο πριν από τη δίκη ώστε να προετοι­ μάσει την υπεράσπιση και έως ότου η οποιαδήποτε απόφαση και ποινή κα­ ταστούν τελεσίδικες σύμφωνα με την παρ. 6(H)(2).

162

Ε. Η κατηγορούσα αρχή δίνει στην υπεράσπιση πρόσβαση στο απο­ δεικτικό υλικό που σκοπεύει να χρησιμοποιήσει στη δίκη και στο αποδει­ κτικό υλικό που η κατηγορούσα αρχή γνωρίζει και που τείνει στην απαλ­ λαγή του κατηγορουμένου. Η πρόσβαση αυτή πρέπει να είναι σύμφωνη με την παράγραφο 6(Δ)(5) και υπό τις προϋποθέσεις της παρ. 9. ΣΤ. Ο κατηγορούμενος δεν είναι υποχρεωμένος να καταθέσει κατά τη διάρκεια της δίκης. Η Επιτροπή δεν καταλήγει σε αρνητικά συμπεράσμα­ τα για τον κατηγορούμενο από την απόφασή του να μην καταθέσει. Αυτή η υποπαράγραφος δεν αποκλείει να γίνουν δεκτές ως αποδεικτικό υλικό προηγούμενες δηλώσεις ή συμπεριφορά του κατηγορουμένου. Ζ. Εάν ο κατηγορούμενος το επιλέξει, μπορεί να καταθέσει στη δίκη για λογαριασμό του οπότε και υποβάλλεται σε αντεξέταση. Η. Ο κατηγορούμενος μπορεί να αποκτά πρόσβαση σε μάρτυρες και έγγραφα για την υπεράσπισή τσυ, στο βαθμό που είναι αναγκαίο και λο­ γικά δυνατό, όπως αποφασίζει ο Προεδρεύων Αξιωματικός. Η πρόσβαση αυτή πρέπει να είναι σύμφωνη με την παράγραφο 6(Δ)(5) και υπό τις προϋ­ ποθέσεις της παρ. 9. Η Διορίζουσα Αρχή δίνει εντολή ώστε οι απαραίτη­ τες ερευνητικές και άλλες δυνατότητες να είναι διαθέσιμες στην υπερά­ σπιση, με τρόπο που η Διορίζουσα Αρχή θεωρεί αναγκαίο για πλήρη και δίκαιη δίκη. Θ. Ο συνήγορος υπεράσπισης του κατηγορουμένου μπορεί να παρου­ σιάσει στη δίκη αποδεικτικό υλικό για την υπεράσπιση του κατηγορουμέ­ νου και να αντεξετάσει κάθε προτεινόμενο από την κατηγορούσα αρχή μάρτυρα που εμφανίζεται ενώπιον της Επιτροπής. I. Η κατηγορούσα αρχή διασφαλίζει ότι η ουσία των κατηγοριών, η διαδικασία και τα αποδεικτικά έγγραφα είναι στα αγγλικά και, εάν είναι αναγκαίο, σε άλλη γλώσσα που κατανοεί ο κατηγορούμενος. Η Διορίζουσα Αρχή μπορεί να διορίσει έναν ή περισσότερους διερμηνείς για να βοη­ θούν την υπεράσπιση, εάν είναι αναγκαίο. ΙΑ. Ο κατηγορούμενος μπορεί να παρίσταται σε όλα τα στάδια της δια­ δικασίας ενώπιον της Επιτροπής, σύμφωνα με την παρ. 6 (Β) (3), εκτός και εάν συμπεριφέρεται με τρόπο που διαταράσσει την τάξη και δικαιο­ λογεί τον αποκλεισμό του με απόφαση του Προεδρεύοντος Αξιωματικού. Ο Ειδικός Συνήγορος Υπεράσπισης δεν μπορεί να αποκλειστεί από οποια­ δήποτε διαδικασία της δίκης ή μέρος αυτής. IB. Με εξαίρεση αντίθετη αιτιολογημένη απόφαση της Επιτροπής, η κατηγορούσα αρχή, πριν από τη διαδικασία επιβολής ποινής, παρέχει στην υπεράσπιση πρόσβαση στο αποδεικτικό υλικό που σκοπεύει να χρη­ σιμοποιήσει στη διαδικασία αυτή. Η πρόσβαση αυτή πρέπει να είναι σύμ­ φωνη με την παράγραφο 6(Δ)(5) και υπό τις προϋποθέσεις της παρ. 9. ΙΓ. Ο κατηγορούμενος μπορεί να κάνει δήλωση κατά τη διαδικασία ε­ πιβολής ποινής.

163

ΙΔ. Ο συνήγορος υπεράσπισης του κατηγορουμένου μπορεί να καταθέ­ σει αποδεικτικό υλικό στην Επιτροπή κατά τη διαδικασία επιβολής ποινής. ΙΕ. Ο κατηγορούμενος έχει το δικαίωμα δημόσιας δίκης (εκτός των διαδικασιών που γίνονται σε κλειστή συνεδρίαση με απόφαση του Προεδρεύοντος Αξιωματικού), σύμφωνα με την παρ. 6(B). ΙΣΤ. Ο κατηγορούμενος δεν δικάζεται ξανά από άλλη Επιτροπή για μία κατηγορία, από τη στιγμή που η απόφαση της Επιτροπής για την κα­ τηγορία αυτή τελεσιδικήσει σύμφωνα με την παρ. 6(H)(2).

6. ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ Α . Διαδικασία πριν από τη δίκη (1) Προετοιμασία της κατηγορίας Η κατηγορούσα αρχή προετοιμάζει τις κατηγορίες για έγκριση από τη Διορίζουσα Αρχή, σύμφωνα με την παρ. 4 (Β) (2) (α). (2) Παραπομπή στην Επιτροπή Η Διορίζουσα Αρχή μπορεί να εγκρίνει και να παραπέμψει προς εκδίκαση κάθε κατηγορία εναντίον ατόμου ή ατόμων υποκείμενων στη δικαιοδοσία Ε­ πιτροπής σύμφωνα με την παρ. 3(A) και κατηγορούμενων για αδίκημα που εμπίπτει στη δικαιοδοσία Επιτροπής σύμφωνα με την παρ. 3(B). (3) Ενημέρωση του κατηγορουμένου Η κατηγορούσα αρχή παρέχει αντίγραφο των κατηγοριών που ενέκρινε η Διορίζουσα Αρχή στον κατηγορούμενο και τον συνήγορο υπεράσπισης. Η κατηγορούσα αρχή υποβάλλει επίσης τις κατηγορίες που ενέκρινε η Διορίζουσα Αρχή στον Προεδρεύοντα Αξιωματικό της Επιτροπής στην οποία αυ­ τές έχουν παραπεμφθεί. (4) Συμφωνίες παραδοχής ενοχής Ο κατηγορούμενος, μέσω του συνηγόρου υπεράσπισης, και η κατηγορούσα αρχή μπορούν να υποβάλουν προς έγκριση στη Διορίζουσα Αρχή μια συμ­ φωνία παραδοχής ενοχής η οποία προβλέπει περιορισμό στην ποινή ή έχει κάποια άλλη πρόβλεψη σε αντάλλαγμα για τη συμφωνία του κατηγορουμέ­ νου να δηλώσει ένοχος ή για άλλη παραδοχή. Κάθε συμφωνία παραδοχής ε­ νοχής πρέπει να περιλαμβάνει γραπτή δήλωση των γεγονότων, υπογεγραμ­ μένη από τον κατηγορούμενο, η οποία επιβεβαιώνει την ενοχή του και την ε­ θελοντική και μετά από ενημέρωση παραδοχή της. Εάν η Διορίζουσα Αρχή εγκρίνει τη συμφωνία, η Επιτροπή, αφού βεβαιώσει τον εθελοντικό και μετά από ενημέρωση χαρακτήρα της συμφωνίας, κάνει δεκτή τη συμφωνία και τη δήλωση γεγονότων ως αποδεικτικό υλικό και δεσμεύεται να αποφασίσει και να επιβάλει ποινή σύμφωνα με τις προβλέψεις της συμφωνίας.

164

(5) Έναρξη της διαδικασίας και επιδόσεις. Λήψη αποδεικτικού υλικού Η Επιτροπή έχει την αρμοδιότητα να: (α) καλεί μάρτυρες να παραστούν και να καταθέσουν στη δίκη (β) επιβάλλει όρκο ή διαβεβαίωση στους μάρτυρες και άλλα πρό­ σωπα και να εξετάζει τους μάρτυρες (γ) ζητά την παρουσίαση εγγράφων και άλλου αποδεικτικού υλικού (δ) ορίζει ειδικούς επιτρόπους για τη λήψη αποδεικτικού υλικού. Ο Προεδρεύων Αξιωματικός ασκεί αυτές τις αρμοδιότητες για λογαρια­ σμό της Επιτροπής με δική του πρωτοβουλία, ή μετά από αίτημα της κατηγορούσας αρχής ή της υπεράσπισης, όπως είναι απαραίτητο για να εξασφα­ λιστεί πλήρης και δίκαιη δίκη σύμφωνα με τη Στρατιωτική Διαταγή ταυ Προέ­ δρου και την παρούσα Διαταγή. Η Επιτροπή κινεί τη διαδικασία στο όνομα του Υπουργείου Δικαιοσύνης με την υπογραφή του Προεδρεύοντος Αξιωμα­ τικού. Το έγγραφο για την κίνηση της διαδικασίας επιδίδεται όπως ορίζει ο Προεδρεύων Αξιωματικός με τρόπο που παρέχει εύλογη ειδοποίηση στα πρό­ σωπα τα οποία πρέπει να συμμετάσχουν στη διαδικασία. Β. Καθήκοντα της Επιτροπής κατά τη διάρκεια της δίκης Η Επιτροπή: (1) Παρέχει πλήρη και δίκαιη δίκη (2) Δικάζει με ακεραιότητα και ταχύτητα, περιορίζοντας αυστηρά τη διαδικασία στην πλήρη και δίκαιη εκδίκαση των κατηγοριών, αποκλείο­ ντας άσχετο αποδεικτικό υλικό και παρεμποδίζοντας κάθε περιττή ε­ μπλοκή ή καθυστέρηση. (3) Δικάζει δημόσια, εκτός και αν αποφασίσει διαφορετικά η Διορίζουσα Αρχή ή ο Προεδρεύων Αξιωματικός σύμφωνα με τη Στρατιωτική Δια­ ταγή του Προέδρου και την παρούσα Διαταγή. Οι λόγοι για μυστική δια­ δικασία περιλαμβάνουν την προστασία πληροφοριών που έχουν υπαχθεί ή μπορούν να υπαχθούν στην περίπτωση (δ), πληροφοριών που προστατεύο­ νται από νόμο ή άλλον κανόνα από δημοσιοποίηση χωρίς άδεια, την προ­ στασία της φυσικής ασφάλειας των συμμετεχόντων στη διαδικασία ενώπιον της Επιτροπής συμπεριλαμβανομένων των μαρτύρων, των πηγών, μεθό­ δων και δραστηριοτήτων των υπηρεσιών πληροφοριών και εφαρμογής του νόμου, και οποιουδήποτε άλλου συμφέροντος εθνικής ασφάλειας. Ο Προε­ δρεύων Αξιωματικός μπορεί να διατάξει τη διεξαγωγή μυστικής συνεδρία­ σης, συνολικά ή κατά ένα μέρος της, με δική του πρωτοβουλία, ή μετά από αίτηση της κατηγορούσας αρχής ή της υπεράσπισης, συμπεριλαμβανομένης αίτησης που γίνεται χωρίς την ειδοποίηση του άλλου μέρους, όχι στο α­ κροατήριο αλλά στο γραφείο του. Η απόφαση για ολικά ή μερικά μυστική συνεδρίαση μπορεί να συμπεριλαμβάνει τον αποκλεισμό του κατηγορου­ μένου, του Πολιτικού Συνηγόρου Υπεράσπισης ή οποιουδήποτε άλλσυ προ­ σώπου, αλλά ο Ειδικός Συνήγορος Υπεράσπισης δεν μπορεί να αποκλει­

165

στεί από καμία διαδικασία της δίκης ή μέρος αυτής. Εκτός και αν υπάρχει προηγούμενη άδεια του Προεδρεύοντος Αξιωματικού και υπό τις προϋπο­ θέσεις της παρ. 9, οι συνήγοροι υπεράσπισης δεν επιτρέπεται να κοινοποιούν πληροφορίες που παρουσιάζονται σε μυστική συνεδρίαση, σε πρόσωπα που έχουν αποκλειστεί από αυτή τη διαδικασία εξ ολοκλήρου ή εν μέρει. Οι δημόσιες συνεδριάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν, κατά τη διακριτική ευχέρεια της Διορίζουσας Αρχής, παρουσία τσυ κοινού και ταυ Τύπου, και δημοσιοποίηση των πρακτικών τον κατάλληλο χρόνο. Η διαδικασία είναι δημόσια στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Η λήψη φωτογραφιών, η βιντεοσκό­ πηση, η ραδιοφωνική μετάδοση ή ηχογράφηση της διαδικασίας ενώπιον της Επιτροπής απαγορεύεται, εκτός από τη φωτογράφηση, τη βιντεοσκό­ πηση και την ηχογράφηση από την Επιτροπή μετά από εντολή τσυ Προε­ δρεύοντος Αξιωματικού, προκειμένσυ να τηρηθεί αρχείο της δίκης. (4) Συνεδριάζει σε χρόνο και μέρος που ορίζει η Διορίζουσα Αρχή. Τα μέλη της Επιτροπής μπορούν να συναντώνται σε κλειστή συνεδρίαση ο­ ποτεδήποτε. (5) Μετά την ολοκλήρωση της δίκης και μόλις είναι εφικτό, αποστέλ­ λει αντίγραφο των πρακτικών της δίκης στη Διορίζουσα Αρχή. Γ. Όρκοι ( 1) Τα μέλη της Επιτροπής, όλοι οι κατήγοροι, όλοι οι συνήγοροι υπερά­ σπισης, όλοι οι πρακτικογράφοι, όλο το προσωπικό ασφαλείας και όλοι οι διερμηνείς δίνουν όρκο ότι θα εκτελέσουν ευουνειδήτως τα καθήκοντά τους. (2) Κάθε μάρτυρας που εμφανίζεται ενώπιον Επιτροπής εξετάζεται α­ φού δώσει όρκο, σύμφωνα με την παρ. 6(Δ)(2)(β). (3) Ο όρκος συμπεριλαμβάνει διαβεβαίωση. Οποιαδήποτε διατύπωση με την οποία γίνεται επίκληση της συνείδησης του προσώπου που δίνει τον όρκο και δεσμεύει το πρόσωπο αυτό να πει την αλήθεια ή, για πρό­ σωπα εκτός των μαρτύρων, να εκτελέσει σωστά τα καθήκοντά του, είναι αρκετή. Δ. Αποδείξεις ( 1) Παραδεκτό Αποδεικτικό υλικό γίνεται δεκτό στη δίκη εάν κατά τη γνώμη τσυ Προεδρεύο­ ντος Αξιωματικού (ή, εάν το ζητήσει άλλο μέλος της επιτροπής όταν ο Προε­ δρεύων Αξιωματικός αποφασίσει, σύμφωνα με τη γνώμη της πλειοψηφίας της Επιτροπής) έχει αποδεικτική αξία για έναν λογικό άνθρωπο. (2 ) Μάρτυρες (α) Εμφάνιση μαρτύρων Η κατηγορούσα αρχή ή η υπεράσπιση μπορούν να ζητήσουν να ακούσει η Ε­ πιτροπή την κατάθεση οποιουδήποτε προσώπου και η κατάθεση αυτή γίνεται

δεκτή εάν θεωρηθεί παραδεκτή και όχι σωρευτική. Η Επιτροπή μπορεί επίαης να καλεί και να εξετάζει μάρτυρες με δική της πρωτοβουλία. Η Επιτρο­ πή μπορεί να επιτρέπει την κατάθεση μαρτύρων από το τηλέφωνο και με ρα­ διοτηλεοπτικά ή άλλα μέσα. Ωστόσο, η Επιτροπή εκτιμά τη δυνατότητα να ε­ ξετάσει την ειλικρίνεια τέτοιας κατάθεσης όταν αξιολογεί το βάρος που πρέ­ πει να δοθεί στην κατάθεση του μάρτυρα. (β) Κατάθεση Η κατάθεση του μάρτυρα γίνεται με όρκο ή διαβεβαίωση. Η Επιτροπή μπο­ ρεί να ακούσει έναν μάρτυρα έστω και αν αυτός αρνείται να ορκιστεί ή να δώ­ σει διαβεβαίωση. Ωστόσο, η Επιτροπή εκτιμά την άρνηση ορκοδοσίας ή δια­ βεβαίωσης όταν αξιολογεί το βάρος που πρέπει να δοθεί στην κατάθεση του μάρτυρα. (γ) Εξέταση μαρτύρων Μάρτυρας που καταθέτει ενώπιον της Επιτροπής υπόκειται σε εξέταση και αντεξέταση. Ο Προεδρεύων Αξιωματικός διατηρεί την τάξη της διαδικασίας και δεν επιτρέπει την παρενόχληση μαρτύρων ή την υποβολή ερωτήσεων που δεν είναι σχετικές με τα ζητήματα ενώπιον της Επιτροπής. Τα μέλη της Επι­ τροπής μπορούν να υποβάλουν ερωτήσεις στους μάρτυρες οποτεδήποτε. (δ) Προστασία μαρτύρων Ο Προεδρεύων Αξιωματικός, όταν αποφασίζει για τον κατάλληλο τρόπο λή­ ψης καταθέσεων και αποδεικτικού υλικού, λαμβάνει υπόψη του την ασφά­ λεια των μαρτύρων και άλλων προσώπων καθώς και τη διασφάλιση των Προστατευόμενων Πληροφοριών όπως ορίζονται στην παρ. 6(Δ)(5)(α). Ο Προεδρεύων Αξιωματικός μπορεί να ακούσει τις απόψεις της κατηγορούσας αρχής και της υπεράσπισης, συμπεριλαμβανομένης συζήτησης που γίνεται χωρίς την ειδοποίηση της άλλης πλευράς, όχι στο ακροατήριο αλλά στο γρα­ φείο του, σχετικά με την ασφάλεια πιθανών μαρτύρων πριν ορίσει τους τρό­ πους προστασίας των μαρτύρων και του αποδεικτικού υλικού. Ο Προεδρεύων Αξιωματικός μπορεί να ορίσει οποιονδήποτε τρόπο προστασίας των μαρτύ­ ρων και του αποδεικτικού υλικού. Τέτοιοι τρόποι μπορεί να περιλαμβάνουν αλλά δεν περιορίζονται σε: κατάθεση από το τηλέφωνο, με ραδιοτηλεοπτικά μέσα ή άλλα ηλεκτρονικά μέσα, διεξαγωγή μυστικής διαδικασίας, χρήση προ­ καθορισμένων, μη-απόρρητων, περιλήψεων των αποδεικτικών μέσων και χρή­ ση ψευδωνύμων. (3) Άλλο αποδεικτικό υλικό Υπό τους όρους της παραγράφου 6 (Δ )( 1) σχετικά με το παραδεκτό των απο­ δείξεων, η Επιτροπή μπορεί να λάβει υπόψη της οποιοδήποτε άλλο αποδει­ κτικό υλικό, συμπεριλαμβανομένων, αλλά χωρίς περιορισμό, καταθέσεων σε

167

προηγούμενες δίκες και διαδικασίες, ένορκες ή απλές βεβαιώσεις, υλικά τεκ­ μήρια ή επιστημονικές ή άλλες εκθέσεις. (4) Αποδοχή Η Επιτροπή μπορεί, αφού έχει δώσει στην κατηγορούσα αρχή και την υπε­ ράσπιση την ευκαιρία να ακουστούν, να αποδεχθεί οριστικά γεγονότα για τα οποία δεν μπορεί να υπάρξει λογική διαφωνία είτε επειδή είναι πασίδηλα εί­ τε επειδή μπορούν να εξακριβωθούν από πηγές για τις οποίες δεν μπορεί να υπάρξει λογική διαφωνία. (5) Προστασία Πληροφοριών (α) Προστατευτική Διαταγή Ο Προεδρεύων Αξιωματικός μπορεί να επδώσει τις αναγκαίες προστατευτι­ κές διαταγές για την εφαρμογή της Στρατιωτικής Διαταγής και της παρούσας Διαταγής, συμπεριλαμβανομένης της διασφάλισης των «Προστατευόμενων Πληροφοριών», οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν: (ί) πληροφορίες που έ­ χουν υπαχθεί ή μπορούν να υπαχθούν στην περίπτωση (δ), (ίί) πληροφορίες που προστατεύονται από νόμο ή άλλον κανόνα από δημοσιοποίηση χωρίς ά­ δεια, (iii) πληροφορίες η δημοσιοποίηση των οποίων θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη φυσική ασφάλεια των συμμετεχόντων στη διαδικασία ενώπιον της Επιτροπής συμπεριλαμβανομένων των μαρτύρων, (ίν) πληροφορίες που αφορούν τις πηγές, μεθόδους και δραστηριότητες των υπηρεσιών πληροφο­ ριών και εφαρμογής του νόμου και (ν) πληροφορίες σχετικές με οποιοδήποτε άλλο ζήτημα εθνικής ασφάλειας. Αμέσως μόλις είναι πρακτικά δυνατόν, οι εκπρόσωποι της κάθε πλευράς θα πρέπει να ενημερώσουν τον Προεδρεύοντα Αξιωματικό για την πρόθεσή τους να χρησιμοποιήσουν αποδεικτικό υλικό που αφορά Προστατευόμενες Πληροφορίες. (β) Περιορισμένη κοινοποίηση Ο Προεδρεύων Αξιωματικός, μετά από αίτημα της κατηγορούσας αρχής ή με δική του πρωτοβουλία, για να προστατεύσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ και σύμφωνα με την παρ. 9, διατάσσει (ί) τη διαγραφή συγκεκριμένων Προστατευομένων Πληροφοριών από έγγραφα που δίνονται στον κατηγορούμενο, τον Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης ή τον Πολιτικό Συνήγορο Υπεράσπισης, (ίί) την αντικατάσταση των Προστατευόμενων Πληροφοριών από μέρος ή περίληψη των πληροφοριών αυτών, (iii) την αντικατάσταση των Προστατευομένων Πληροφοριών από περιγραφή των περιστατικών που οι Προστατευό­ μενες Πληροφορίες αποδεικνύουν. Η αίτηση της κατηγορούσας αρχής και οποιοδήποτε υλικό κατατίθεται για υποστήριξή της ή ως απάντηση σε αυτή, εξετάζεται από τον Προεδρεύο­ ντα Αξιωματικό, μετά από αίτημα της κατηγορούσας αρχής, σε συζήτηση που γίνεται χωρίς την ειδοποίηση τσυ άλλσυ μέρους, όχι στο ακροατήριο αλλά στο

γραφείο του, εντούτοις καμία προστατευόμενη πληροφορία δεν μπορεί να γί­ νει δεκτή ως αποδεικτικό μέσο και να τεθεί υπόψη της Επιτροπής εάν δεν έ­ χει παρουσιαστεί στον Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης. (γ) Κλειστή διαδικασία Ο Προεδρεύων Αξιωματικός μπορεί να διατάξει τη διεξαγωγή μυστικής δια­ δικασίας σύμφωνα με την παρ. 6(B)(3). (δ) Προστατευόμενες Πληροφορίες ως μέρος των πρακτικών της δίκης Όλα τα πειστήρια που έγιναν δεκτά ως αποδεικτικό υλικό αλλά περιέχουν Προστατευόμενες Πληροφορίες σφραγίζονται και επισυνάπτονται στα πρα­ κτικά της δίκης. Επιπλέον, Προστατευόμενες Πληροφορίες που δεν έγιναν δεκτές ως αποδεικτικό υλικό αλλά εξετάστηκαν στο γραφείο του Προεδρεύοντος Αξιωματικού και κατόπιν δεν ανακοινώθηκαν στην υπεράσπιση παρ’ ό­ λες τις αντιρρήσεις της, σφραγίζονται και επισυνάπτονται στα πρακτικά της δίκης, μαζί με τις σχετικές αιτήσεις, απαντήσεις και όποιο υλικό υποβλήθηκε για την υποστήριξή τους, ως επιπλέον τεκμήρια. Τα σφραγισμένα αυτά τεκμή­ ρια είναι στη διάθεση των αρχών που ελέγχουν νομικά την απόφαση της Επι­ τροπής σε μυστική συνεδρίαση. Ε. Διαδικασία κατά τη διάρκεια της δίκης Η διαδικασία σε κάθε δίκη έχει ουσιαστικά ως εξής, εκτός εάν τροποποιηθεί από τον Προεδρεύοντα Αξιωματικό για να ανταποκρίνεται στις συγκεκριμέ­ νες συνθήκες: ( 1) Κάθε κατηγορία διαβάζεται, ή η ουσία της ανακοινώνεται, παρό­ ντων του κατηγορουμένου και της Επιτροπής. (2) Ο Προεδρεύων Αξιωματικός ρωτά κάθε κατηγορούμενο εάν δηλώ­ νει «Ένοχος» ή «Αθώος». Εάν ο κατηγορούμενος αρνηθεί να απαντήσει, ο Προεδρεύων Αξιωματικός σημειώνει τη δήλωση «Αθώος» για λογαρια­ σμό του κατηγορουμένου. Εάν η απάντηση σε κάποια κατηγορία είναι «Ένοχος», ο Προεδρεύων Αξιωματικός σημειώνει ότι ο κατηγορούμενος είναι ένοχος σε σχέση με αυτή την κατηγορία αφού κάνει την απαραίτητη έρευνα για να πεισθεί ότι η δήλωση ενοχής είναι εθελοντική και έχει προηγηθεί ενημέρωση. Οποιαδήποτε δήλωση ενοχής θεωρείται ότι δεν έχει γί­ νει ελεύθερα και κατόπιν ενημέρωσης του κατηγορουμένου μετατρέπεται σε δήλωση αθωότητας. Κατόπιν, οι δηλώσεις συνεχίζουν και για τις υπό­ λοιπες κατηγορίες. Εάν γίνει δήλωση ενοχής για όλες τις κατηγορίες, τό­ τε η Επιτροπή προχωρά στην επιβολή ποινών. Εάν όχι, η Επιτροπή δικά­ ζει τις κατηγορίες για τις οποίες έχει γίνει δήλωση αθωότητας. (3) Η κατηγορούσα αρχή κάνει την εναρκτήρια αγόρευση.

(4) Ακσύγονται οι μάρτυρες και το άλλο αποδεικτικό υλικό της κατη­ γορούσας αρχής. (5) Η υπεράσπιση μπορεί να κάνει εναρκτήρια αγόρευση είτε μετά την εναρκτήρια αγόρευση της κατηγορούσας αρχής είτε πριν παρουσιάσει τα στοιχεία υπεράσπισης. (6) Ακσύγονται οι μάρτυρες και το άλλο αποδεικτικό υλικό της υπερά­ σπισης. (7 ) Στη συνέχεια, η κατηγορούσα αρχή και η υπεράσπιση μπορούν να καταθέσουν αποδεικτικό υλικό για αντίκρουση και αντίκρουση της αντί­ κρουσης. (8) Η κατηγορούσα αρχή αγορεύει ενώπιον της Επιτροπής. Η υπερά­ σπιση αγορεύει για να απαντήσει στην κατηγορούσα αρχή και η κατηγο­ ρούσα αρχή μπορεί να απαντήσει ως αντίκρουση. (9) Αφού τα μέλη της Επιτροπής διασκεφθούν και ψηφίσουν για το ζή­ τημα της ενοχής σε κλειστή συνεδρίαση, ο Προεδρεύων Αξιωματικός α­ νακοινώνει την απόφαση της Επιτροπής παρουσία της Επιτροπής, της κατηγορούσας αρχής, του κατηγορουμένου και των συνηγόρων υπερά­ σπισης. Οι ατομικές ψήφοι των μελών της Επιτροπής δεν ανακοινώνο­ νται. ( 10) Σε περίπτωση που ο κατηγορούμενος κριθεί ένοχος για κάποια α­ πό τις κατηγορίες, η κατηγορούσα αρχή και η υπεράσπιση μπορούν να παρουσιάσουν πληροφορίες για να βοηθήσουν την Επιτροπή στην επιβο­ λή της κατάλληλης ποινής. Ο κατηγορούμενος μπορεί να καταθέσει και υπόκειται σε αντεξέταση σε σχέση με αυτή την κατάθεση. (11) Η κατηγορούσα αρχή και, κατόπιν, η υπεράσπιση αγορεύουν ενώ­ πιον της Επιτροπής σχετικά με την επιβολή ποινής. (12) Αφού τα μέλη της Επιτροπής διασκεφθούν και ψηφίσουν για την επιβολή ποινής σε κλειστή συνεδρίαση, ο Προεδρεύων Αξιωματικός ανα­ κοινώνει την απόφαση της Επιτροπής παρουσία της Επιτροπής, της κατηγορσύσας αρχής, του κατηγορουμένου και των συνηγόρων υπεράσπι­ σης. Οι ατομικές ψήφοι των μελών της Επιτροπής δεν ανακοινώνονται. ΣΤ. Ψηφοφορία Τα μέλη της Επιτροπής διασκέπτονται και ψηφίζουν σε κλειστή συνεδρίαση. Μέλος της Επιτροπής ψηφίζει υπέρ της ενοχής του κατηγορουμένου για μια κατηγορία εάν και μόνον εάν είναι πεπεισμένος πέραν πάσης λογικής αμφι­ βολίας, με βάση το αποδεικτικό υλικό που έγινε δεκτό στη δίκη, ότι ο κατη­ γορούμενος είναι ένοχος για το αδίκημα αυτό. Η θετική ψήφος των 2/3 των μελών της Επιτροπής είναι απαραίτητη για την καταδίκη. Όπου είναι ορθό, η Επιτροπή μπορεί να αναπροσαρμόζει μια κατηγορία με εξαιρέσεις και τρο­ ποποιήσεις στη διατύπωση που δεν μεταβάλλουν ουσιαστικά τη φύση του α­ δικήματος ή αυξάνουν τη βαρύτητά του, ή μπορεί να ψηφίσει υπέρ της κατα­

170

δίκης για ελαφρύτερο αδίκημα. Για την επιβολή ποινής απαιτείται η θετική ■ψήφος των 2/3 των μελών της Επιτροπής, εκτός από την ποινή του θανάτου για την οποία απαιτείται η ομόφωνη θετική ψήφος όλων των μελών της Επι­ τροπής. Οι ψηφοφορίες για την ενοχή και την επιβολή ποινής είναι γραπτές και μυστικές. Ζ. Ποινή Μετά την καταδίκη του κατηγορουμένου, η Επιτροπή επιβάλλει την ποινή που αρμόζει στο αδίκημα ή τα αδικήματα για τα οποία αυτός καταδικάστη­ κε, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει τη θανατική ποινή, την ισόβια κάθειρξη, την πρόσκαιρη κάθειρξη, την πληρωμή προστίμου ή αποζημίωσης, ή άλλη νόμιμη ποινή ή τιμωρία την οποία η Επιτροπή θεωρεί ορθή. Μόνον επταμελής Επιτροπή μπορεί να επιβάλει στον κατηγορούμενο την ποινή του θανά­ του. Η Επιτροπή (με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων των τρίτων) μπορεί να διατάξει την κατάσχεση οποιωνδήποτε περιουσιακών στοιχείων του κατηγο­ ρουμένου που καταδικάστηκε, να κατασχέσει περιουσιακά του στοιχεία τα ο­ ποία είναι κλοπιμαία ή να διατάξει την παράδοση περιουσιακών στοιχείων στις ΗΠΑ για διάθεση. Η. Διαδικασία μετά τη δίκη (1) Πρακτικά της δίκης Κάθε Επιτροπή συντάσσει ακριβές πρακτικό της διαδικασίας ενώπιον της, ε­ κτός από τις διασκέψεις της, και διατηρεί όλο το αποδεικτικό υλικό που έγινε δεκτό στη δίκη (συμπεριλαμβανομένης της διαδικασίας επιβολής ποινής) για κάθε υπόθεση που εκδικάστηκε από αυτή, το οποίο και αποτελεί το αρ­ χείο της δίκης. Ο γραμματέας του δικαστηρίου συντάσσει τα επίσημα πρα­ κτικά της δίκης και τα υποβάλλει στον Προεδρεύοντα Αξιωματικό για επι­ κύρωση. Ο Προεδρεύων Αξιωματικός αποστέλλει τα επικυρωμένα πρακτικά της δίκης στη Διορίζουσα Αρχή. Εάν η Διορίζουσα Αρχή είναι ο Υπουργός Άμυνας, τα πρακτικά αποστέλλονται στην Επιτροπή Ελέγχου της παρ. 6(H)(4). (2) Οριστικός χαρακτήρας της απόφασης για την ενοχή και την ποινή Η απόφαση της Επιτροπής για την ενοχή και την ποινή καθίσταται τελεσίδι­ κη όταν ο Πρόεδρος ή ο Υπουργός Άμυνας, σε περίπτωση που έχει οριστεί α­ πό τον Πρόεδρο, αποφασίζει οριστικά γι’ αυτήν σύμφωνα με την παρ. 4(γ)(8) της Στρατιωτικής Διαταγής του Προέδρου και την παρ. 6 (H)(6) της παρού­ σας Διαταγής. Αποφάση που κηρύσσει αθώο τον κατηγορούμενο για κάποια κατηγορία δεν μπορεί να μετατραπεί σε καταδικαστική απόφαση. Κάθε ποι­ νή που οριστικοποιείται με απόφαση του Προέδρου ή του Υπουργού Άμυνας εκτελείται χωρίς καθυστέρηση. Η εκτέλεση της στερητικής της ελευθερίας ποινής αρχίζει αμέσως μετά τη δίκη.

171

(3) Έλεγχος από τη Διορίζουσα Αρχή Εάν ο Υπουργός Αμυνας δεν είναι η Διορίζουσα Αρχή, η Διορίζουσα Αρχή διεξάγει εγκαίρως ένα διοικητικό έλεγχο των πρακτικών της δίκης. Εάν θεω­ ρήσει ότι η διαδικασία ενώπιον της Επιτροπής ήταν ολοκληρωμένη από διοι­ κητικής αποψεως, αποστέλλει τα πρακτικά στην Επιτροπή Ελέγχου της παρ. 6(H)(4). Εάν θεωρήσει ότι η διαδικασία δεν ήταν ολοκληρωμένη, επιστρέφει την υπόθεση για τις αναγκαίες συμπληρωματικές διαδικασίες. (4) Επιτροπή Ελέγχου Ο Υπουργός Άμυνας διορίζει μια Επιτροπή Ελέγχου αποτελούμενη από τρεις αξιωματικούς, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει και πολίτες διορισμέ­ νους σύμφωνα με το στοιχείο (ε). Τουλάχιστον ένα μέλος κάθε Επιτροπής Ε­ λέγχου πρέπει να έχει εμπειρία ως δικαστής. Η Επιτροπή Ελέγχου εξετάζει τα πρακτικά της δίκης και, κατά τη διακριτική της ευχέρεια, τις γραπτές πα­ ρατηρήσεις της κατηγορούσας αρχής και της υπεράσπισης και διασκέπτεται σε κλειστή συνεδρίαση. Η Επιτροπή Ελέγχου δεν λαμβάνει υπόψη της πιθα­ νές διαφορές με τις διαδικασίες που προβλέπονται στην παρούσα διαταγή ή αλλού που δεν θα μπορούσαν να έχουν επηρεάσει το αποτέλεσμα της δίκης ενώπιον της Επιτροπής. Μεσα σε 30 ημέρες από τη λήψη των πρακτικών της δίκης η Επιτροπή Ελέγχου (α) αποστέλλει την υπόθεση στον Υπουργό Άμυ­ νας προτείνοντας το κλείσιμό της ή (β) επιστρέφει την υπόθεση στη Διορίζουσα Αρχή για περαιτέρω συνέχιση της διαδικασίας, εφόσον η πλειοψηφία της Επιτροπής Ελέγχου έχει σχηματίσει πλήρη και σταθερή πεποίθηση ότι έ­ χει γίνει ένα ουσιώδες νομικό λάθος. (5) Έλεγχος από τον Υπουργό Άμυνας Ο Υπουργός Άμυνας εξετάζει τα πρακτικά της δίκης και την πρόταση της Ε­ πιτροπής Ελέγχου και είτε αναπέμπει την υπόθεση για περαιτέρω συνέχιση της διαδικασίας είτε την προωθεί στον Πρόεδρο με πρόταση για κλείσιμο της υπόθεσης, εκτός και αν λαμβάνει ο ίδιος την τελική απόφαση με Προεδρική εξουσιοδότηση σύμφωνα με την παρ. 4 (γ)( 8). (6 ) Τελική απόφαση Μετα τον ελεγχο από τον Υπουργό Αμυνας, τα πρακτικά της δίκης και όλες οι σχετικες προτάσεις προωθούνται στον Πρόεδρό για εξέταση και τελική απόφα­ ση (εκτός και αν ο Πρόεδρος έχει εξουσιοδοτήσει τον Υπουργό Άμυνας για το σκοπό αυτό). Εάν ο Πρόεδρος έχει εξουσιοδοτήσει τον Υπουργό Άμυνας, ο υπουργος μπορει να εγκρίνει ή να μην εγκρίνει μια απόφαση ή να μετατρέψει μια καταδικαστική αποφαοη σε καταδικαστική απόφαση για ελαφρύτερο αδίκημα, ή να ελαττώσει, ή να αναστείλει την επιβληθείσα ποινή, ή μέρος της. Εάν ο Υ­ πουργός Άμυνας είναι εξουσιοδοτημένος να λάβει την τελική απόφαση, ο έλεγ­ χος απο τον Υπουργό με βάση την παρ. 6(H)(5) συνιστά την τελική απόφαση.

172

7. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ Α . Συμπληρωματικοί κανονισμοί και οδηγίες Η Διορίζουσα Αρχή, μετά από έγκριση του Νομικού Συμβούλου του Υπουρ­ γείου Άμυνας, εάν η Διορίζουσα Αρχή δεν είναι το Υπουργείο Άμυνας, εκδί­ δει περαιτέρω κανονισμούς σύμφωνα με τη Στρατιωτική Διαταγή του Προέ­ δρου και την παρούσα Διαταγή εάν είναι αναγκαίοι ή κατάλληλοι για τη δια­ δικασία ενώπιον των Επιτροπών σύμφωνα με τη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου. Ο Νομικός Σύμβουλος εκδίδει τις οδηγίες, σύμφωνα με τη Στρα­ τιωτική Διαταγή του Προέδρου και την παρούσα Διαταγή, τις οποίες θεωρεί αναγκαίες για τη διευκόλυνση της διαδικασίας ενώπιον των Επιτροπών, συ­ μπεριλαμβανομένων οδηγιών για τη δημιουργία θέσεων σχετικών με τις Επι­ τροπές, την αξιολόγηση της εργασίας και τις σχέσεις μεταξύ των οργάνων. Β. Ερμηνεία Σε περίπτωση διαφορών μεταξύ της Στρατιωτικής Διαταγής του Προέδρου και της παρούσας Διαταγής, συμπεριλαμβανομένων συμπληρωματικών κα­ νονισμών ή οδηγιών σύμφωνα με την παρ. 7(A), υπερισχύει η Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου. Σε περίπτωση διαφορών μεταξύ της παρούσας Δια­ ταγής και κανονισμών ή οδηγιών σύμφωνα με την παρ. 7(A), υπερισχύει η παρούσα Διαταγή.

8 . ΕΞΟΥΣΙΑ Τίποτα στην παρούσα διαταγή δεν περιορίζει την εξουσία του Προέδρου ως Αρχιστρατήγου των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ ή την εξουσία του Προέ­ δρου να απονέμει χάρη. Τίποτα στην παρούσα διαταγή δεν επηρεάζει την ε­ ξουσία συγκρότησης Στρατιωτικών Επιτροπών για σκοπούς που δεν ρυθμί­ ζονται με την παρούσα διαταγή.

9. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΜΥΣΤΙΚΩΝ Τίποτα στην παρούσα διαταγή δεν επιτρέπει την κοινοποίηση κρατικών μυ­ στικών σε πρόσωπα που δεν έχουν τη σχετική άδεια.

10. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Η διαταγή αυτή δεν έχει ως σκοπό να δημιουργήσει και δεν δημιουργεί οποιοδήποτε δικαίωμα, ευεργέτημα ή προνόμιο, ουσιαστικό ή διαδικαστικό, επιδιώξιμο από οποιονδήποτε εναντίον των ΗΠΑ, των υπουργείων, διοικητικών υπηρεσιών ή άλλων οργανισμών, των αξιωματούχων ή των υπαλλήλων τους ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου. Καμία διάταξη της παρούσας διαταγής δεν ερμηνεύεται ως προϋπόθεση επιβαλλόμενη από το Σύνταγμα των ΗΠΑ.

ι 73

Οι τίτλοι των παραγράφων και των υποπαραγράφων στο παρόν έγγραφο υ­ πάρχουν μόνο για λόγους ευκολίας και δεν χρησιμοποιούνται για την ερμη­ νεία των διατάξεων της παρούσας Διαταγής. Μη τήρηση προθεσμίας που προβλέπεται στην παρούσα Διαταγή σε συμπληρωματικούς κανονισμούς ή ο­ δηγίες σύμφωνα με την παρ. 7(A) δεν δημιουργεί δικαίωμα υπέρ του κατη­ γορουμένου ή άλλου προσώπου. Το σχετικό έγγραφο (στ) δεν εφαρμόζεται στην παρούσα διαταγή ή σε συμπληρωματικούς κανονισμούς ή οδηγίες σύμ­ φωνα με την παρ. 7(A).

11. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ Ο Υπουργός Άμυνας μπορεί ενίοτε να τροποποιεί την παρούσα διαταγή.

12. ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ Η εξουσία του Υπουργού Άμυνας να ζητά συνδρομή σύμφωνα με την παρ. 5 της Στρατιωτικής Διαταγής του Προέδρου μεταβιβάζεται στον Νομικό Σύμ­ βουλο του Υπουργείου Άμυνας. Ο Εκτελεστικός Γραμματέας του Υπουργείου Άμυνας παρέχει τη συνδρομή που ο Νομικός Σύμβουλος θεωρεί αναγκαία για το σκοπό αυτό.

13. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Διαταγή έχει άμεση ισχύ.

ΝΤΟΝΑΛΝΤΡΑΜΣΦΕΛΝΤ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΑΜΥΝΑΣ

‘ 74

ΥΠ ΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜ ΥΝΑΣ ΔΙΑΤΑΓΗ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 2

21 Ιουνίου 2003

ΘΕΜΑ: Ορισμός του Αναπληρωτή Υπουργού Άμυνας ως Διορίζουσας Αρχής

ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) (Στρατιωτική Διαταγή Προέδρου) β. Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) γ. 32 C.F.R. παρ. 341.1

1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα Οδηγία εφαρμόζει πολιτική και κατανέμει αρμοδιότητες σύμφω­ να με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β) για δίκες ενώπιον Στρατιωτικών Επι­ τροπών ατόμων που υπόκεινται στη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου.

2. ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΟΡΙΖΟΥΣΑΣ ΑΡΧΗΣ Σύμφωνα με τη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου και τη Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 ο Αναπληρωτής Υπουργός Άμυνας δρ Πωλ Γούλφοβιτς ορίζεται ως η Διορίζουσα Αρχή.

3. ΕΠΑΝ ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΟΡΙΖΟΥΣΑΣ ΑΡΧΗΣ Ο Αναπληρωτής Υπουργός Άμυνας δεν μπορεί να ορίσει άλλο πρόσωπο ως τη Διορίζουσα Αρχή χωρίς την έγκριση του Υπουργού Άμυνας.

‘ 75

Γ 4. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Διαταγή έχει άμεση ισχύ.

ΝΤΟΝΑΛΝΤ ΡΑΜΣΦΕΛΝΤ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΑΜΥΝΑΣ

176

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜ ΥΝ ΑΣ ΔΙΑΤΑΓΗ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 3

5 Φεβρουάριου 2004

ΘΕΜΑ: Ειδικά διοικητικά μέτρα για ορισμένες επικοινωνίες που υπόκεινται σε πα­ ρακολούθηση.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α Διαταγή Περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) β Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) γ Παρ. 113(δ), τίτλος 10 USC δ Παρ. 140(β), τίτλος 10 USC

1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα Οδηγία θεσπίζει πολιτικές, κατανέμει αρμοδιότητες και ορίζει διαδικασίες για θέματα σχετικά με την παρακολούθηση ορισμένων επικοινω­ νιών προσώπων που υπόκεινται σε δίκη από Στρατιωτική Επιτροπή σύμφω­ να με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β).

2. ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ Η παρούσα Οδηγία εκδίδεται σύμφωνα με την παρ. 7(A) ταυ σχετικού εγ­ γράφου (α) και σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (β), (γ) και (δ).

3. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΕΣ ΣΕ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ Η παρούσα Διαταγή εφαρμόζεται αποκλειστικά στην παρακολούθηση των ε­ πικοινωνιών (συμπεριλαμβανομένων των προφορικών, ηλεκτρονικών, γρα­ πτών ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο) μεταξύ των προσώπων που ο Πρόεδρος έχει χαρακτηρίσει ως υποκείμενα στο σχετικό έγγραφο (β) και των συνηγό­ ρων υπεράσπισής τους (συμπεριλαμβανομένων των Πολιτικών Συνηγόρων

177 12

-

Γχσναντάναμο

Υπεράσπισης, των Ειδικών Συνηγόρων Υπεράσπισης, και κάθε διερμηνέως ή άλλου προσώπου που έχει οριστεί ή προσληφθεί για να βοηθά στην υπερά­ σπισή τους) για λόγους ασφαλείας ή πληροφοριών. Στο πλαίσιο της παρού­ σας Διαταγής, «παρακολούθηση» σημαίνει τόσο την παρακολούθηση και α­ νάλυση σε πραγματικό χρόνο όσο και την καταγραφή της επικοινωνίας με οποιονδήποτε τρόπο.

4. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Α. Έγκριση της παρακολούθησης Ο Διοικητής του στρατιωτικού σχηματισμού που έχει υπό τον έλεγχό του τον κρατούμενο, ή όποιος είναι Εξουσιοδοτημένος απο αυτόν, εγκρίνει την παρα­ κολούθηση επικοινωνίας που μπορεί να γίνει σύμφωνα με την παρούσα δια­ ταγή. Παρακολούθηση σύμφωνα με την παρούσα διαταγή εγκρίνεται μόνο μετά από την κρίση ότι ( 1) είναι πιθανόν να δώσει στοιχεία για θέματα α­ σφαλείας και συλλογής πληροφοριών (συμπεριλαμβανομένων πληροφοριών σχετικών με τη διάπραξη, προώθηση, διευκόλυνση ή αποτροπή μελλοντικών τρομοκρατικών ή άλλων παράνομων ενεργειών) ή (2 ) είναι πιθανόν να αποτρέψει επικοινωνίες που στοχεύουν στη διευκόλυνση τρομοκρατικών επιχει­ ρήσεων. Β. Ενημέρωση Συνηγόρου Υπεράσπισης Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο Διοικητής, ή όποιος είναι εξουσιοδοτημένος από αυτόν, αποφασίσει ότι επικοινωνίες που υπόκεινται στην παρούσα Δια­ ταγή θα παρακολουθούνται, ο Ειδικός Συνήγορος Υπεράσπισης και ο Πολι­ τικός Συνήγορος Υπεράσπισης ειδοποιούνται πριν από την έναρξη οποιοσ­ δήποτε παρακολούθησης των επικοινωνιών τους. Ο Ειδικός Συνήγορος Υπε­ ράσπισης και ο Πολιτικός Συνήγορος Υπεράσπισης μπορούν με τη σειρά τους να ειδοποιήσουν το άτομο με το οποίο επικοινωνούν ότι η επικοινωνία παρακολουθείται. Γ. Ό ργανο εκτέλεσης της παρακολούθησης Μία μονάδα συλλογής πληροφοριών του Υπουργείου Άμυνας («μονάδα πα­ ρακολούθησης») εκτελεί κάθε παρακολούθηση που εγκρίνεται σύμφωνα με την παρούσα Διαταγή. Δ. Έλεγχος καταγεγραμμένων επικοινωνιών Το προσωπικό της μονάδας παρακολούθησης ελέγχει τις καταγεγραμμένες ε­ πικοινωνίες για ζητήματα ασφάλειας και συλλογής πληροφοριών, καθώς και για την αξιολόγηση των περιορισμών διανομής σύμφωνα με την παρούσα Διαταγή.

178

Ε. Απαγορευμένες παρακολουθήσεις Η επικοινωνία αποκλειστικά μεταξύ δύο ή περισσότερων Συνηγόρων Υπε­ ράσπισης δεν παρακολουθείται. ΣΓ. Χρήση και γνωστοποίηση καταγεγραμμένων επικοινωνιών Οι πληροφορίες που προέρχονται από επικοινωνίες υπό παρακολούθηση σύμφωνα με την παρούσα Διαταγή δεν χρησιμοποιούνται σε διαδικασίες ε­ ναντίον του ατόμου που ήταν ο πομπός ή ο δέκτης της επικοινωνίας. Οι πλη­ ροφορίες αυτές δεν γνωστοποιούνται στο προσωπικό που ασχολείται με τη δίωξη ή τις έρευνες για τη δίωξη τσυ συγκεκριμένου ατόμου. Πληροφορίες που συνδέονται με ( 1) τη διάπραξη, προώθηση, διευκόλυνση ή αποτροπή μελλο­ ντικών τρομοκρατικών ή άλλων παράνομων ενεργειών ή που ( 2 ) είναι πιθα­ νόν να αποτρέψουν επικοινωνίες που στοχεύουν στη διευκόλυνση τρομοκρα­ τικών επιχειρήσεων και προέρχονται από καταγεγραμμένες επικοινωνίες μπορούν να γνωστοποιηθούν στα κατάλληλα πρόσωπα, εκτός από αυτά που έχουν αναμειχθεί στις σχετικές διώξεις. Ζ. Υποχρέωση αναφοράς Η μονάδα παρακολούθησης αναφέρει αμέσως στον Διοικητή, ή όποιον είναι εξουσιοδοτημένος από αυτόν, κάθε καταγεγραμμένη επικοινωνία που θεω­ ρείται σχετική με την ασφάλεια ή τη συλλογή πληροφοριών (συμπεριλαμβα­ νομένων πληροφοριών για τη διάπραξη, προώθηση, διευκόλυνση ή αποτρο­ πή μελλοντικών τρομοκρατικών ή άλλων παράνομων ενεργειών ή ενεργειών βλαπτικών για την εθνική ασφάλεια). Εάν ο Διοικητής, ή ο εξουσιοδοτημέ­ νος από αυτόν, κρίνει ότι υπάρχει λογική υποψία ότι αυτές οι επικοινωνίες ( 1) είναι σχετικές με την ασφάλεια ή συλλογή πληροφοριών (συμπεριλαμβανο­ μένων πληροφοριών για τη διάπραξη, προώθηση, διευκόλυνση ή αποτροπή μελλοντικών τρομοκρατικών ή άλλων παράνομων ενεργειών) ή (2) ότι μπο­ ρεί να αποτρέψουν επικοινωνίες που στοχεύουν στη διευκόλυνση τρομοκρα­ τικών επιχειρήσεων, αναφέρει αμέσως τις σχετικές πληροφορίες μέσω των υ­ παρχόντων διαύλων αντικατασκοπείας ή επιβολής του νόμου.

5. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Διαταγή έχει άμεση ισχύ.

ΠΩΛ ΓΟΥΛΦΟΒΙΤΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΑΜΥΝΑΣ

‘ 79

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜ ΥΝ ΑΣ ΔΙΑΤΑΓΗ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 4

30 Ιανουαρίον 2004

ΘΕΜΑ: Ορισμός Αναπληρωματικής Διορίζουσας Αρχής

ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) β. Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002)

1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα διαταγή κατανέμει αρμοδιότητες σύμφωνα με τα σχετικά έγγρα­ φα (α) και (β) για δίκες ενώπιον Στρατιωτικών Επιτροπών ατόμων που υπόκεινται στη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου.

2. ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΟΡΙΖΟΥΣΑΣ ΑΡΧΗΣ Ο ταξίαρχος Τόμας Λ. Χέμινγουεϊ της Αεροπορίας των ΗΠΑ ορίζεται ως Α ­ ναπληρωματική Διορίζουσα Αρχή. Ο διορισμός αυτός είναι επιπλέον του διορισμού του ταξιάρχου Χέμινγουεϊ ως νομικού συμβούλου της Διορίζουσας Αρχής.

3. ΕΞΟΥΣΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΟΡΙΖΟΥΣΑΣ ΑΡΧΗΣ Η Αναπληρωματική Διορίζουσα Αρχή έχει πλήρη εξουσία να ασκεί τις αρ­ μοδιότητες και να επιτελεί τα καθήκοντα της Διορίζουσας Αρχής. Κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων ή την επιτέλεση των καθηκόντων της Αναπληρω-

ι8 ο

ματικής Διορίζουσας Αρχής ή της Προσωρινής Διορίζουσας Αρχής, ο ταξίαρχος Χέμινγουεϊ θα λαμβάνει νομικές συμβουλές από άλλον δικηγόρο του Γραφείου του Νομικού Συμβούλου της Διορίζουσας Αρχής.

4. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Διαταγή έχει άμεση ισχύ.

ΠΩΛ ΓΟΥΛΦΟΒΙΤΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΑΜΥΝΑΣ

ι8ι

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜ ΥΝ ΑΣ ΔΙΑΤΑΓΗ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 5

15 Μαρτίου 2004

ΘΕΜΑ: Ορισμός Διορίζουσας Αρχής

ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) β. Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) γ. Οδηγία Υπουργείου Άμυνας 5105.70, Διορίζουσα Αρχή για Στρατιωτικές Επιτροπές δ. Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 2 (21 Ιουνίου 2003)

1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα διαταγή κατανέμει-αρμοδιότητες σύμφωνα με τα σχετικά έγγρα­ φα (α), (β) και (γ) για δίκες ενώπιον Στρατιωτικών Επιτροπών ατόμων που υπόκεινται στη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου.

2. ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΔΙΑΤΑΓΗΣ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ 2 Το σχετικό έγγραφο (δ) όρισε τον Αναπληρωτή Υπουργό Άμυνας δρ Πωλ Γούλφοβιτς ως τη Διορίζουσα Αρχή στις 21 Ιουνίου 2003. Το σχετικό έγγρα­ φο (δ) ανακαλείται διά της παρούσης.

3. ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΙΟΡΙΖΟΥΣΑΣ ΑΡΧΗΣ Σύμφωνα με τη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου και την Διαταγή περί

18 2

Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 ο Τζων Νχ. Άλντεμπουργκ ορίζεται διά της παρούοης ως η Διορίζουσα Αρχή.

4. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Διαταγή έχει άμεση ισχύ.

ΠΩΛ ΓΟΥΛΦΟΒΙΤΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΑΜΥΝΑΣ

183

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜ ΥΝ ΑΣ ΔΙΑΤΑΓΗ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 6

26 Μαρτίου 2004

ΘΕΜΑ:

Ανάκληση Διαταγής περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 4 ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) β. Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) γ. Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 4 (30 Ιανουαρίου 2004)

1. ΣΚΟΠΟΣ Το σχετικό έγγραφο (γ) όρισε τον ταξίαρχο Τόμας I. Χέμινγουεϊ, της αερο­ πορίας των ΗΠΑ, ως Αναπληρωματική Διορίζουσα Αρχή στις 30 Ιανουαρίου 2004. Το σχετικό έγγραφο (γ) ανακαλείται διά της παρούσης.

2. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Διαταγή έχει άμεση ισχύ.

ΝΤΟΝΑΛΝΤ ΡΑΜΣΦΕΛΝΤ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΑΜΥΝΑΣ

184

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜ ΥΝΑΣ ΟΔΗΓΙΑ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 1

30 Α πριλίου 2003

ΘΕΜΑ: Οδηγίες περί Στρατιωτικών Επιτροπών ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Διαταγή Περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) β. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) γ. Παρ. 113 (δ), τίτλος 10 USC δ. Παρ. 140 (β), τίτλος 10 USC ε. Παρ. 898, τίτλος 10 USC

1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα Οδηγία θεσπίζει πολιτικές για την έκδοση και ερμηνεία Οδηγιών περί Στρατιωτικών Επιτροπών σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β).

2. ΕΞΟΥΣΙΑ Η παρούσα Οδηγία εκδίδεται σύμφωνα με την παρ. 7(A) τσυ σχετικού εγ­ γράφου (α) και σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (β) και (γ).

3. ΕΦΑΡΜΟΓΗ Η παρούσα Οδηγία και, εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά, κάθε άλλη Ο­ δηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών, εφαρμόζεται σε όλο το Υπουργείο Ά ­ μυνας, συμπεριλαμβανομένου τσυ Γραφείου του Υπουργού Άμυνας, των Στρα­ τιωτικών Υφυπουργείων, του Προέδρου και του Αντιπροέδρου του Γενικού Επιτελείου, των Διοικήσεων Μάχης, του Γραφείου του Γενικού Επιθεωρητή του Υπουργείου Άμυνας, των Αμυντικών Επιτροπών, του τμήματος Δραστη­ ριοτήτων Μάχης του Υπουργείου Άμυνας και σε κάθε άλλο οργανωτικό σχή­ μα εντός του Υπουργείου Άμυνας, σε οποιοδήποτε ειδικό συνήγορο του Υπουρ-

185

γείαυ Δικαιοσύνης που μπορεί να διατεθεί από τον Υπουργό Δικαιοσύνης των ΗΠΑ ως κατήγορος σε δίκες ενώπιον Στρατιωτικών Επιτροπών σύμφωνα με την παρ. 4(B)(2) του σχετικού εγγράφου (α), σε οποιονδήποτε πολίτη δικη­ γόρο που επιθυμεί να συμπεριληφθεί στην ομάδα των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης της παρ. 4(Γ)(3)(β) του σχετικού εγγράφου (α) ή οποιοδήποτε δικηγόρο που ήδη είναι μέλος της ομάδας αυτής.

4. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Α. Θέσπιση Οδηγίες Στρατιωτικών Επιτροπών εκδίδονται από τον Νομικό Σύμβουλο του Υπουργείου Άμυνας (στο εξής Νομικός Σύμβουλος). Κάθε Οδηγία εκδίδεται με την υπογραφή του Νομικού Συμβούλου και, εκτός και υπάρχει διαφορετι­ κή πρόβλεψη σε αυτή, ισχύει με την υπογραφή του Νομικού Συμβούλου. Οι Οδηγίες φέρουν διαδοχική αρίθμηση. Β. Επαγγελματική ευθύνη Η συμμόρφωση με τις Οδηγίες αυτές θεωρείται επαγγελματική ευθύνη για την άσκηση του νομικού επαγγέλματος εντός του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Γ. Παραβάσεις συμμόρφωσης Η Διορίζουσα Αρχή, ο Νομικός Σύμβουλος του Υπουργείου Δικαιοσύνης ή ο Προεδρεύων Αξιωματικός Στρατιωτικής Επιτροπής μπορούν να λάβουν μέ­ τρα για να αντιμετωπίσουν τη μη συμμόρφωση με αυτές τις Οδηγίες ή με οποιονδήποτε κανόνα, κανονισμό ή Οδηγία εφαρμοστέο σε δίκες ενώπιον Στρατιωτικής Επιτροπής που συγκροτείται σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β). Τέτοια μέτρα μπορεί να συμπεριλαμβάνουν τη μόνιμη απαγόρευ­ ση συμμετοχής κάποιου προσώπου σε οποιαδήποτε διαδικασία ενώπιον Στρατιωτικής Επιτροπής που συγκροτείται σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β), μέτρα τιμωρίας σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (ε) και οποια­ δήποτε άλλη νόμιμη ποινή.

5. ΕΡΜΗΝΕΙΑ Οι Οδηγίες περί Στρατιωτικών Επιτροπών ερμηνεύονται με τρόπο σύμφωνο με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β). Οι διατάξεις αυτών των Οδηγιών περί Στρατιωτικών Επιτροπών δεν εφαρμόζονται για δίκες ενώπιον Στρατιωτι­ κών Επιτροπών που συγκροτούνται με βάση άλλες διατάξεις. Σε περίπτωση διαφορών, οι διατάξεις των σχετικών εγγράφων (α) και (β) υπερισχύουν ό­ πως προβλέπει η παράγραφος 7(B) του σχετικού εγγράφου (β). Οι αντωνυ­ μίες αρσενικού γένους εφαρμόζονται και για το αρσενικό και για το θηλυκό γένος.

ι8 6

6 . ΜΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ Η παρούσα Οδηγία και οποιαδήποτε άλλη Οδηγία Στρατιωτικών Επιτρο­ πών που θα εκδοθεί στο εξής δεν έχει ως σκοπό να δημιουργήσει και δεν δη­ μιουργεί οποιοδήποτε δικαίωμα, ευεργέτημα ή προνόμιο, ουσιαστικό ή διαδι­ καστικό, επιδιώξιμο από οποιονδήποτε εναντίον των ΗΠΑ, των υπουργείων, διοικητικών υπηρεσιών ή άλλων οργανισμών, των αξιωματούχων ή των υ­ παλλήλων τους ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου. Ισχυρισμός για μη συμ­ μόρφωση με Οδηγία δεν συνιστά από μόνος του σφάλμα, δεν οδηγεί σε νο­ μικό έλεγχο και δεν δημιουργεί δικαίωμα υπέρ του κατηγορουμένου ή άλλου προσώπου.

7. ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ Η παρούσα Οδηγία και οποιαδήποτε άλλη Οδηγία περί Στρατιωτικών Επι­ τροπών που θα εκδοθεί στο εξής δεν περιορίζει, εμποδίζει ή με άλλο τρόπο επηρεάζει την οποιαδήποτε εξουσία δίνει το Σύνταγμα, ή οι νόμοι των ΗΠΑ, ή οι κανονισμοί και οδηγίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης.

8 . ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ

Ο Νομικός Σύμβουλος μπορεί να εκδίδει, να συμπληρώνει, να τροποποιεί, ή να ανακαλεί οποιαδήποτε Οδηγία περί Στρατιωτικής Επιτροπής σε οποια­ δήποτε στιγμή.

9. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Οδηγία έχει άμεση ισχύ.

CT-9VΓΟΥΙΛΙΑΜ ΧΕΪΝΣ Β'

Νομικός Σύμβουλος του Υπουργείου Άμυνας

187

Γ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜ ΥΝ ΑΣ ΟΔΗΓΙΑ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 2

30 Απριλίου 2003

ΘΕΜΑ: Εγκλήματα και, στοιχεία για δίκες από Στρατιωτικές Επιτροπές ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Διαταγή Περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) β. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 FR 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) γ. Παρ. 113 (δ), τίτλος 10 USC δ. Παρ. 140 (β), τίτλος 10 USC ε. Παρ. 821, τίτλος 10 USC στ. Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1, τρέχουσα έκδοση

1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα Οδηγία παρέχει κατευθύνσεις σχετικά με εγκλήματα που μπορεί να δικαστούν από Στρατιωτικές Επιτροπές συγκροτούμενες σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (β) έως (ε). -

2. ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ Η παρούσα Οδηγία εκδίδεται σύμφωνα με την παράγραφο 7(A) του σχετικού εγγράφου (α) και σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (β) έως (ε). Οι ρυθμίσεις του σχετικού εγγράφου (φ) εφαρμόζονται και στην παρούσα Οδηγία.

3. ΓΕΝΙΚΑ Α. Γενικές κατευθύνσεις. Τα ακόλουθα εγκλήματα και τα στοιχεία τους προορίζονται για χρήση από τις Στρατιωτικές Επιτροπές που συγκροτούνται σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β), η δικαιοδοσία των οποίων επεκτείνεται σε εγκλήματα ή παραβάτες που με βάση τυπικό νόμο ή το δίκαιο των ενόπλων συρράξεων μπορούν να δικαστούν από Στρατιωτικές Επιτρο-

ι8 8

πές με τους περιορισμούς του σχετικού εγγράφου (β). Η Στρατιωτική Επι­ τροπή δεν εξετάζει στη δίκη κανένα έγκλημα το οποίο δεν προβλεπόταν πριν από την τέλεση της επίμαχης πράξης. Αυτά τα εγκλήματα και τα στοιχεία τους προέρχονται από το δίκαιο των ένοπλων συρράξεων, ένα σύνολο κανό­ νων δικαίου το οποίο ενίοτε αναφέρεται ως το δίκαιο του πολέμου. Αυτά τα εγκλήματα συνιστούν παραβιάσεις του δικαίου των ένοπλων συρράξεων ή ε­ γκλήματα που, σύμφωνα με αυτούς τους κανόνες δικαίου, δικάζονται από Στρατιωτικές Επιτροπές. Επειδή το παρόν έγγραφο είναι διαπιστωτικό του ισχύοντος δικαίου, δεν αποκλείεται η εκδίκαση εγκλημάτων που συνέβησαν πριν από την έναρξη ισχύος του. Β. Ισχύς άλλων κανόνων δικαίου. Κανένα συμπέρασμα σχετικά με την ε­ φαρμογή ή την πειστική δύναμη άλλων κανόνων δικαίου δεν εξάγεται μόνο από το γεγονός της παρουσίας ή απουσίας της ίδιας ή παρόμοιας γλωσσικής διατύπωσης στην παρούσα Οδηγία σε σχέση με άλλες διατυπώσεις κανόνων δικαίου. Γ. Μη-αποκλειστικότητα. Η παρούσα Οδηγία δεν περιέχει περιοριστική απαρίθμηση των εγκλημάτων που δικάζονται από Στρατιωτικές Επιτροπές. Σκοπός της είναι να είναι ενδεικτική του εφαρμοστέου κοινού δικαίου του πο­ λέμου, αλλά όχι να περιέχει περιοριστική αναφορά των τιμωρούμενων ε­ γκλημάτων σύμφωνα με το δίκαιο αυτό. Η απουσία ενός συγκεκριμένου ε­ γκλήματος από το σώμα των εδώ απαριθμσύμενων εγκλημάτων δεν αποκλείει την προσαγωγή σε δίκη για το έγκλημα αυτό.

4. ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΕΣ ΔΙΚΑΙΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Α. Γενική πρόθεση. Όλες οι πράξεις που τελούνται από τον κατηγορού­ μενο και είναι αναγκαίες για την τέλεση του εγκλήματος πρέπει να γίνονται με γενική πρόθεση. Η πρόθεση αυτή δεν συνιστά ξεχωριστό στοιχείο. Όταν η υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος που απαιτείται για την ενοχή περι­ λαμβάνει πρόθεση για την πρόκληση συγκεκριμένου αποτελέσματος, ή άλλη συγκεκριμένη πρόθεση, το στοιχείο της πρόθεσης συμπεριλαμβάνεται. Η α­ ναγκαία σχέση μεταξύ αυτής της πρόθεσης και της πράξης που συνιστά την αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος δεν διατυπώνεται για κάθε σύνολο στοιχείων ενός εγκλήματος, αλλά προϋποτίθεται. Είναι αναγκαία η ύπαρξη συνδέσμου μεταξύ των δύο. Β. Το στοιχείο τον αδίκου και όικαιολόγηση. Η επίμαχη συμπεριφορά πρέ­ πει να είναι άδικη για να συνιστά ένα από τα εγκλήματα που περιλαμβάνο­ νται εδώ ή οποιοδήποτε άλλο έγκλημα που δικάζεται από Στρατιωτική Επι­ τροπή. Η συμπεριφορά είναι άδικη εάν τελείται χωρίς δικαιολόγηση που α­ ναγνωρίζει το εφαρμοστέο δίκαιο. Το στοιχείο του αδίκου (ή η απουσία νόμι­ μης δικαιολόγησης), το οποίο μπορεί να απαιτείται σύμφωνα με το εθιμικό δί­ καιο των ένοπλων συρράξεων, δεν επαναλαμβάνεται στα στοιχεία των ε­

i8 g

γκλημάτων που ακολουθούν. Πράξεις που πληρούν τα στοιχεία αυτά θεω­ ρούνται άδικες εάν δεν υπάρχουν αποδείξεις για το αντίθετο. Παρομοίως, η παρούσα Οδηγία δεν περιέχει δικαοολογητικούς λόγους που μπορεί να αφο­ ρούν συγκεκριμένα εγκλήματα, ωστόσο ο κατηγορούμενος δικαιούται να στηριχθεί σε οποιαδήποτε δικαιολόγηση σύμφωνα με το δίκαιο των ένοπλων συρράξεων. Δικαιολογητικοί λόγοι που αίρουν τον άδικο χαρακτήρα της πράξης και που μπορεί ο κατηγορούμενος να επικαλεστεί με βάση το δίκαιο των ένοπλων συρράξεων, όπως αυτοάμυνα, πλάνη για τα πραγματικά περι­ στατικά ή ενέργεια υπό πίεση, μπορεί να εφαρμόζονται σε ορισμένα εγκλή­ ματα τα οποία δικάζονται από Στρατιωτικές Επιτροπές. Εάν δεν υπάρχουν αποδείξεις για το αντίθετο, θεωρείται ότι σε κάθε υπόθεση δεν έχουν εφαρ­ μογή δικαιολογητικοί λόγοι. Το βάρος απόδειξης για την ύπαρξη νόμιμων δικαιολογητικών λόγων ή άλλης εφαρμοστέας δικαιολογίας φέρει ο κατηγο­ ρούμενος. Σχετικά με το ζήτημα της ασυλίας μαχητών το οποίο ανακύπτει α­ πό την ύπαρξη συγκεκριμένων στοιχείων εγκλημάτων που απαιτούν την έλ­ λειψή της, η κατηγορούσα αρχή πρέπει θετικά να αποδείξει το στοιχείο αυτό άσχετα από το αν το επικαλείται η υπεράσπιση. Εάν ένας εφαρμοστέος λόγος δικαιολόγησης της πράξης προκύπτει ικανοποιητικά από το αποδεικτικό υ­ λικό, εκτός από το λόγο της έλλειψης πνευματικής ικανότητας προς καταλο­ γισμό, η κατηγορούσα αρχή φέρει το βάρος να αποδείξει πέραν πάσης λογι­ κής αμφιβολίας ότι η πράξη ήταν άδικη ή ότι δεν έχει εφαρμογή η δικαιολόγηση. Ως προς τη δικαιολόγηση λόγω έλλειψης πνευματικής ικανότητας προς καταλογισμό, ο κατηγορούμενος φέρει το βάρος να αποδείξει με σαφή και πειστικά στοιχεία ότι ήταν ανίκανος να εκτιμήσει τη φύση και το χαρακτήρα της άδικης πράξης που τέλεσε λόγω σοβαρής πνευματικής ασθένειας ή δια­ ταραχής. Όπως προβλέπεται στην παρ. 5Γ του σχετικού εγγράφου (α), η κα­ τηγορούσα αρχή φέρει το βάρος να αποδείξει την ενοχή του κατηγορουμένου πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας σε όλες τις υποθέσεις που δικάζονται από Στρατιωτική Επιτροπή. Κάθε στοιχείο εγκλήματος που αναφέρεται στην πα­ ρούσα Οδηγία πρέπει να αποδειχθεί πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας. Γ. Παραγραφή. Παραβιάσεις του δικαίου του πολέμου που αναφέρονται

εδώ δεν υπόκεινται σε παραγραφή.

5. ΟΡΙΣΜΟΙ Α. Ασυλία μαχητή. Σύμφωνα με το δίκαιο των ένοπλων συρράξεων, μό­ νον ένας νόμιμος μαχητής απολαμβάνει ασυλίας μαχητή ή προνομίων εμπο­ λέμου για τη νόμιμη διεξαγωγή των εχθροπραξιών κατά τη διάρκεια ένοπλης σύρραξης. Β. Εχθρός. Ο όρος «εχθρός» συμπεριλαμβάνει οποιονδήποτε σχηματισμό με τον οποίο οι ΗΠΑ ή οι συμμαχικές δυνάμεις βρίσκονται σε ένοπλη σύρρα­ ξη, ή ο οποίος ετοιμάζεται να επιτεθεί στις ΗΠΑ. Δεν περιορίζεται σε ξένα έ­

igo

θνη, ή ξένες στρατιωτικές οργανώσεις ή μέλη τους. Ο όρος εχθρός ειδικότε­ ρα περιλαμβάνει κάθε οργάνωση τρομοκρατών με διεθνή δραστηριότητα. Γ. Στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. Στοιχεία που περιέχουν αυτή τη διατύπωση απαιτούν σύνδεσμο μεταξύ της πράξης και ένοπλων ε­ χθροπραξιών. Ο σύνδεσμος αυτός μπορεί να περιλαμβάνει, αλλά δεν περιο­ ρίζεται, το χρόνο, τον τόπο ή το σκοπό της πράξης σε σχέση με τις εχθρο­ πραξίες. Ωστόσο, η ύπαρξη αυτών των στοιχείων μπορεί να μην καλύπτει τον αναγκαίο σύνδεσμο (π.χ. ανθρωποκτονία μεταξύ μελών της ίδιας στρατιωτι­ κής δύναμης για λόγους προσωπικού συμφέροντος, ακόμα και αν συνδέεται χρονικά και γεωγραφικά με την ένοπλη σύρραξη, δεν διεπράχθη «στο πλαί­ σιο» ένοπλης σύρραξης). Το επίκεντρο του στοιχείου αυτού δεν είναι η φύση ή ο χαρακτηρισμός της σύγκρουσης, αλλά ο σύνδεσμος με αυτήν. Το στοιχείο αυτό δεν απαιτεί την κήρυξη πολέμου, συνεχιζόμενες αμοιβαίες εχθροπρα­ ξίες, ή σύγκρουση με εμπλοκή τακτικών, εθνικών ενόπλων δυνάμεων. Μια μεμονωμένη εχθρική πράξη ή απόπειρα πράξης μπορεί να συνιστά ικανοποιη­ τική βάση για το σύνδεσμο, αρκεί το μέγεθος ή η σοβαρότητά της να βρίσκο­ νται στο επίπεδο «ένοπλης επίθεσης» ή «πράξης πολέμου», ή ο αριθμός, η δύ­ ναμη, η δεδηλωμένη πρόθεση ή η οργάνωση της δύναμης με την οποία ο δράστης συνδέεται είναι τέτοια, ώστε η πράξη ή η απόπειρα να ισοδυναμεί με επίθεση από ένοπλη δύναμη. Παρομοίως, πράξη που γίνεται ή οργανώνεται με γνώση ή πρόθεση για να προκαλέσει ή να συμβάλει σε τέτοια εχθρική πρά­ ξη ή σε εχθροπραξίες, καλύπτει την απαίτηση για ύπαρξη συνδέσμου. Δ. Στρατιωτικός στόχος. «Στρατιωτικοί στόχοι» είναι εκείνοι οι πιθανοί στόχοι κατά τη διάρκεια της ένοπλης σύρραξης οι οποίοι, λόγω της φύσης, τοποθεσίας, σκοπού ή χρήσης τους συνεισφέρουν ουσιαστικά στη δυνατότη­ τα της αντίπαλης δύναμης να διεξάγει και να συνεχίζει τον πόλεμο και των ο­ ποίων η πλήρης ή μερική καταστροφή, κατάληψη ή ουδετεροποίηση συνιστά στρατιωτικό πλεονέκτημα για τον επιτιθέμενο υπό τις συνθήκες που επικρα­ τούν κατά το χρόνο της επίθεσης. Ε. Αντικείμενο της επίθεσης. Ο όρος «αντικείμενο της επίθεσης» αφορά το πρόσωπο, μέρος, ή αντικείμενο που δέχεται σκόπιμα επίθεση. Υπό αυτή την έννοια, ο όρος δεν περιλαμβάνει τις παράπλευρες απώλειες ή τον τυχαίο τραυματισμό ή θάνατο. ΣΤ. Προστατενόμενη περιουσία. Ο όρος «προστατευόμενη περιουσία» α­ φορά περιουσία που ειδικά προστατεύεται από το δίκαιο των ένοπλων συρ­ ράξεων, όπως κτήρια αφιερωμένα στη θρησκεία, την εκπαίδευση, την τέχνη, την επιστήμη ή φιλανθρωπικούς σκοπούς, ιστορικά μνημεία, νοσοκομεία ή μέρη όπου συγκεντρώνονται οι ασθενείς και τραυματίες, υπό την προϋπόθε­ ση ότι δεν χρησιμοποιούνται για στρατιωτικούς σκοπούς ή δεν είναι με άλλον τρόπο στρατιωτικοί στόχοι. Αυτή η περιουσία περιλαμβάνει αντικείμενα που φέρουν ένα από τα διακριτικά εμβλήματα των Συνθηκών της Γενεύης αλλά δεν περιλαμβάνει όλη την πολιτική περιουσία.

2.. Προστατευόμενο σύμφωνα με το δίκαιο του πολέμου. Το σχετικό πρό­ σωπο ή αντικείμενο «προστατεύεται» ρητά σύμφωνα με μια ή περισσότερες από τις Συνθήκες της Γενεύης του 1949, ή, στο βαθμό που είναι εφαρμοστέο, από το εθιμικό διεθνές δίκαιο. Ο όρος δεν περιλαμβάνει όλους όσοι απολαμ­ βάνουν κάποια μορφή προστασίας ως αποτέλεσμα συμμόρφωσης με τους κα­ νόνες του διεθνούς δικαίου, αλλά όσους ρητά χαρακτηρίζονται ως τέτοιοι α­ πό το εφαρμοστέο δίκαιο των ενόπλων συρράξεων. Π.χ., πρόσωπα που είναι εκτός μάχης, ή ιατρικό ή θρησκευτικό προσωπικό που δεν συμμετέχει ενεργά στις εχθροπραξίες προστατεύονται ρητά, αλλά άλλοι πολίτες μπορεί να μην προστατεύονται. Η. Έπρεπε να γνωρίζει. Τα πραγματικά περιστατικά και οι συνθήκες ήταν τέτοιες που ένας λογικός άνθρωπος στη θέση του κατηγορουμένου θα είχε τη σχετική γνώση ή ενημέρωση.

6 . ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Α. Ουσιαστικά εγκλήματα - εγκλήματα πολέμου. Για τα ακόλουθα εγκλή­ ματα, εάν έχουν εφαρμογή, διατυπώνονται χωριστές κατηγορίες. Τα στοιχεία του εγκλήματος έχουν διατυπωθεί ώστε να αντανακλούν τη συμπεριφορά του δράστη. Δεν είναι απαραίτητο να διατυπώνεται ειδικά στην κατηγορία κάθε στοιχείο. 1. Με πρόθεση ανθρωποκτονία προστατευόμενων προσώπων α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος σκότωσε ένα ή περισσότερα πρόσωπα. (2 ) Ο κατηγορούμενος είχε πρόθεση να σκοτώσει αυτό ή αυτά τα πρό­ σωπα. (3) Αυτό ή αυτά τα πρόσωπα προστατεύονταν από το δίκαιο του πο­ λέμου. (4) Ο κατηγορούμενος γνώριζε ή έπρεπε να γνωρίζει τις πραγματικές συνθήκες που προσδιόριζαν το καθεστώς προστασίας. (5) Η ανθρωποκτονία έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια (1) Η πρόθεση που απαιτείται για το έγκλημα αυτό αποκλείει την ε­ φαρμογή του σε σχέση με παράπλευρες ζημιές ή βλάβη σχετιζόμενη με νόμιμη επίθεση. 2 . Επίθεση σε πολίτες

α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος ενεπλάκη σε επίθεση. (2) Το αντικείμενο της επίθεσης ήταν πληθυσμός πολιτών, ή μεμονω­

192

μένοι πολίτες που δεν είχαν άμεση ή ενεργό συμμετοχή σε εχθρο­ πραξίες. (3) Ο κατηγορούμενος σκόπευε ο πληθυσμός των πολιτών ή οι μεμο­ νωμένοι πολίτες που δεν είχαν άμεση ή ενεργό συμμετοχή σε ε­ χθροπραξίες να αποτελέσουν αντικείμενο επίθεσης. (4) Η επίθεση έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Η πρόθεση που απαιτείται για το έγκλημα αυτό αποκλείει την ε­ φαρμογή του σε σχέση με παράπλευρες ζημιές ή βλάβη σχετιζόμενη με νόμιμη επίθεση. 3. Επίθεση σε πολιτικούς στόχους α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος ενεπλάκη σε επίθεση. (2 ) Το αντικείμενο της επίθεσης ήταν πολιτική περιουσία, δηλαδή, πε­ ριουσία που δεν ήταν στρατιωτικός στόχος. (3) Ο κατηγορούμενος σκόπευε η περιουσία αυτή να αποτελέσει αντι­ κείμενο επίθεσης. (4) Ο κατηγορούμενος γνώριζε ή έπρεπε να γνωρίζει ότι η περιουσία αυτή δεν ήταν στρατιωτικός στόχος. (5) Η επίθεση έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Η πρόθεση που απαιτείται για το έγκλημα αυτό αποκλείει την ε­ φαρμογή του σε σχέση με παράπλευρες ζημιές ή βλάβη σχετιζόμενη με νόμιμη επίθεση. 4. Επίθεση σε προστατευόμενη περιουσία α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος ενεπλάκη σε επίθεση. (2) Το αντικείμενο της επίθεσης ήταν προστατευόμενη περιουσία. (3) Ο κατηγορούμενος σκόπευε η περιουσία αυτή να αποτελέσει αντι­ κείμενο επίθεσης. (4) Ο κατηγορούμενος γνώριζε ή έπρεπε να γνωρίζει τα πραγματικά περιστατικά που προσδιόριζαν αυτό το καθεστώς προστασίας. (5) Η επίθεση έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Η πρόθεση που απαιτείται για το έγκλημα αυτό αποκλείει την ε­ φαρμογή του σε σχέση με παράπλευρες ζημιές ή βλάβη σχετιζόμενη με νόμιμη επίθεση.

193 13 - Γ κουα ντά να μο

5. Λεηλασία α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος οικειοποιήθηκε ή κατέλαβε συγκεκριμένη περι­ ουσία. (2 ) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να οικειοποιηθεί ή να καταλάβει την περιουσία για ιδιωτική ή προσωπική χρήση. (3) Η οικειοποίηση ή κατάληψη της περιουσίας έγινε χωρίς τη συγκα­ τάθεση του ιδιοκτήτη της ή άλλου προσώπου με εξουσία να επιτρέ­ ψει την οικειοποίηση ή κατάληψη. (4) Η οικειοποίηση ή κατάληψη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια (1) Όπως προκύπτει από τον όρο «ιδιωτική ή προσωπική χρήση» νό­ μιμη κατάληψη ή οικειοποίηση που δικαιολογείται από στρατιωτι­ κή ανάγκη δεν συνιστά το έγκλημα της λεηλασίας. 6 . Μη επίδειξη ελέους

α. Στοιχεία (1) Ο κατηγορούμενος δήλωσε, διέταξε ή με άλλο τρόπο κατέδειξε ότι δεν θα υπάρξουν επιζώντες ή δεν θα γίνει δεκτή παράδοση. (2 ) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να απειλήσει αντίπαλο ή να διαπράξει εχθροπραξίες ώστε να μην υπάρξουν επιζώντες ή αιχμάλωτοι. (3) Ήταν δυνατόν να προβλεφθεί ότι υπό τις επικρατούσες συνθήκες υπήρχε η πρακτική και εύλογη δυνατότητα να γίνει δεκτή η παρά­ δοση. (4) Ο κατηγορούμενος ήταν σε θέση πραγματικής διοίκησης ή ελέγχου των κατώτερων δυνάμεων προς τις οποίες έδωσε τη διαταγή ή έκα­ νε δήλωση. (5) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Το στοιχείο (3) δεν επιτρέπει την ερμηνεία αυτού του εγκλήματος ως περιοριστικού των νόμιμων μέσων ή μεθόδων πολέμου εναντίον των μαχητών του εχθρού. Π.χ., επίθεση εξ αποστάσεως δεν πληροί τις προϋποθέσεις αυτού του εγκλήματος. 7. Κράτηση ομήρων α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος συνέλαβε, φυλάκισε ή με άλλο τρόπο κράτησε ένα ή περισσότερα πρόσωπα ως ομήρους. (2) Ο κατηγορούμενος απείλησε να σκοτώσει, να τραυματίσει ή να συ­ νεχίσει να κρατά ένα ή περισσότερα πρόσωπα. (3) Ο κατηγορούμενος ήθελε να αναγκάσει μια χώρα, έναν διεθνή ορ­

‘94

γανισμό, ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή μια ομάδα προσώπων να προβούν σε πράξη ή παράλειψη ως άμεση ή έμμεση προϋπόθεση για την ασφάλεια ή την απελευθέρωση αυτού του προσώπου ή των προσώπων. (4) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Σύμφωνα με την παρ. 4Β της παρούσας Οδηγίας, η νόμιμη κράτη­ ση εχθρικών μαχητών ή άλλων ατόμων, σύμφωνα με το δίκαιο των ενόπλων συρράξεων, δεν πληροί τις προϋποθέσεις του εγκλήματος αυτού. 8. Χρήση δηλητηρίου ή ανάλογων όπλων

α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος χρησιμοποίησε μια ουσία ή όπλο που απελευθε­ ρώνει κάποια ουσία όταν χρησιμοποιείται. (2 ) Η ουσία ήταν τέτοια που η έκθεση σε αυτήν προκαλεί το θάνατο ή σοβαρή βλάβη στην υγεία κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων εξαιτίας των ασφυξιογόνων, δηλητηριωδών ή βακτηριολογικών ι­ διοτήτων της. (3) Ο κατηγορούμενος χρησιμοποίησε την ουσία ή το όπλο με σκοπό να κάνει χρήση αυτών των ασφυξιογόνων, δηλητηριωδών ή βακτηριολογικών ιδιοτήτων ως μέσο πολέμου. (4) Ο κατηγορούμενος γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει τη φύση της ου­ σίας ή του όπλου. (5) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Ο «θάνατος ή σοβαρή βλάβη στην υγεία» που απαιτεί το στοιχείο (2) του εγκλήματος πρέπει να είναι άμεσο αποτέλεσμα της συνέπειας ή των συνεπειών που προκαλεί η ουσία στο ανθρώπινο σώμα (π.χ. ασφυξία που προκαλείται από την ελάττωση του ατμοσφαιρικού ο­ ξυγόνου ως δευτερεύουσα συνέπεια χημικής ή άλλης αντίδρασης δεν πληροί τις προϋποθέσεις αυτού του εγκλήματος). (2 ) Ο όρος «σοβαρή βλάβη στην υγεία» δεν περιλαμβάνει προσωρινή σωματική ανικανότητα ή ενοχλήματα των αισθήσεων. (3) Η χρήση της ουσίας ή τσυ όπλου πρέπει να απαγορεύεται από το δί­ καιο των ενόπλων συρράξεων. Μπορεί να περιλαμβάνει χημικούς ή βιολογικούς παράγοντες. (4) Το ειδικό στοιχείο πρόθεσης για το έγκλημα αυτό αποκλείει την ευ­ θύνη για απλή γνώση πιθανών παράπλευρων συνεπειών π.χ. (απλή γνώση δευτερεύουσας ασφυξιογόνας ή τοξικής συνέπειας δεν αρ­ κεί για την τέλεση του εγκλήματος).

195

9 . Χρήση προστατευόμενων προσώπων ως ασπίδων

α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος τοποθέτησε, ή εκμεταλλεύτηκε τη θέση ενός ή περισσότερων πολιτών ή άλλων προσώπων που προστατεύονται α­ πό το δίκαιο του πολέμου. (2) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να χρησιμοποιήσει το γεγονός ότι το πρόσωπο ή τα πρόσωπα ήταν πολίτες ή απολάμβαναν προστασίας για να προστατεύσει έναν στρατιωτικό στόχο από επίθεση ή για να προστατεύσει, διευκολύνει, ή εμποδίσει στρατιωτικές επιχειρήσεις. (3 ) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. 10. Χρήση προστατευόμενης περιουσίας ως ασπίδας

α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος τοποθέτησε, ή εκμεταλλεύτηκε τη θέση πολιτι­ κής περιουσίας ή περιουσίας που προστατεύεται από το δίκαιο ταυ πολέμου. (2) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να προστατεύσει έναν στρατιωτικό στό­ χο από επίθεση ή να προστατεύσει, διευκολύνει ή εμποδίσει στρα­ τιωτικές επιχειρήσεις. (3) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. 11. Βασανιστήρια α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος προκάλεσε σοβαρό σωματικό ή ψυχικό πόνο ή δοκιμασία σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα. (2) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να προκαλέσει τέτοιο σοβαρό σωματικό ή ψυχικό πόνο ή δοκιμασία. (3) Το πρόσωπο ή τα πρόσωπα αυτά βρίσκονταν υπό την κράτηση ή τον έλεγχο του κατηγορουμένου. (4) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Σύμφωνα με την παρ. 4(B) της παρούσας Οδηγίας, το έγκλημα αυ­ τό δεν περιλαμβάνει πόνο ή δοκιμασία που προκύπτει μόνον από, είναι εγγενής ή παρακολουθηματικός, νομίμως επιβληθείσης τιμω­ ρίας. Το έγκλημα αυτό δεν περιλαμβάνει την παρεμπίπτσυσα πρό­ κληση πόνου ή δοκιμασίας που σχετίζεται με τη νόμιμη διεξαγωγή των εχθροπραξιών. (2) Σοβαρός «ψυχικός πόνος ή δοκιμασία» είναι η παρατεταμένη πρό­ κληση ψυχικής βλάβης που οφείλεται σε ή προέρχεται από: (α) τη σκόπιμη πρόκληση ή απειλή πρόκλησης σοβαρού σωματικού πόνου ή δοκιμασίας (β) τη χρήση ή εφαρμογή, ή την απειλή χρήσης ή εφαρμογής, αυ-

196

σιών που επηρεάζουν τη νοητική λειτουργία ή άλλες διαδικασίες που σκοπό έχουν να εμποδίσουν ουσιαστικά τη λειτουργία των αισθήσεων ή της προσωπικότητας (γ) την απειλή άμεσου θανάτου (δ) την απειλή ότι κάποιο άλλο πρόσωπο θα θανατωθεί αμέσως ή θα υποστεί σοβαρό σωματικό πόνο ή δοκιμασία, ή θα του δοθούν ή θα χρησιμοποιηθούν σε αυτόν ουσίες που επηρεάζουν τη νοητική λειτουρ­ γία ή άλλες διαδικασίες που σκοπό έχουν να εμποδίσουν ουσιαστικά τη λειτουργία των αισθήσεων ή της προσωπικότητας. (3) Ο όρος «παρατεταμένη πρόκληση ψυχικής βλάβης» σημαίνει βλάβη που έχει κάποια διάρκεια, όπως είναι η κλινικώς διαπιστώσιμη πνευματική διαταραχή, αν και δεν είναι απαραίτητο να είναι μόνιμη. (4) Το στοιχείο (3) του εγκλήματος αυτού δεν απαιτεί την ύπαρξη επί­ σημης σχέσης μεταξύ του κατηγορουμένου και του θύματος. Αντί­ θετα, αποκλείει τη δίωξη για πόνο ή δοκιμασία που προκλήθηκε α­ πό νόμιμη στρατιωτική επίθεση. 12. Πρόκληση σοβαρής βλάβης

α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος προκάλεσε σοβαρή βλάβη στο σώμα ή στην υ­ γεία ενός ή περισσοτέρων προσώπων. (2 ) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να προκαλεσει τέτοια σοβαρή βλάβη. (3) Το πρόσωπο ή τα πρόσωπα αυτά βρίσκονταν υπό την κράτηση ή τον έλεγχο ταυ κατηγορουμένου. (4) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Ο όρος σοβαρή βλάβη περιλαμβάνει κατάγματα ή μετατόπιση των οστών, βαθιά κοψίματα, βγαλμένα μέρη του σώματος και σοβαρή βλάβη στα εσωτερικά όργανα. 13. Ακρωτηριασμός α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος υπέβαλε σε ακρωτηριασμό ένα ή περισσότερα πρόσωπα, ειδικότερα προκαλώντας τους μόνιμη παραμόρφωση, ή αχρηστεύοντας ή αφαιρώντας τους μόνιμα ένα όργανο ή μέρος ταυ σώματος. (2 ) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να υποβάλει ένα ή περισσότερα πρό­ σωπα σε ακρωτηριασμό. (3) Η πράξη προκάλεσε το θάνατο ενός ή περισσοτέρων προσώπων ή έβλαψε σοβαρά ή έθεσε σε κίνδυνο τη σωματική ή ψυχική τους υ­ γεία ή την εμφάνισή τους.

‘97

(4) Η πράξη δεν δικαιολογείται από λόγους ιατρικής περίθαλψης του ή των προσώπων αυτών ούτε έγινε προς το συμφέρον τους. (5) Το πρόσωπο ή τα πρόσωπα αυτά βρίσκονταν υπό την κράτηση ή τον έλεγχο του κατηγορουμένου. (6) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. 14. Απατηλή παράσταση α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος προκάλεσε την πίστη ή δημιούργησε την πεποί­ θηση σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα ότι θα δικαιούνταν προστα­ σία σύμφωνα με το δίκαιο του πολέμου, ή ότι αυτά υποχρεούνταν να παρέχουν προστασία σε κάποιον άλλο σύμφωνα με το δίκαιο του πολέμου. (2 ) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να προδώσει αυτή την πίστη ή εμπι­ στοσύνη. (3) Ο κατηγορούμενος σκότωσε, τραυμάτισε ή συνέλαβε ένα ή περισ­ σότερα πρόσωπα. (4) Ο κατηγορούμενος χρησιμοποίησε αυτή την πίστη ή εμπιστοσύνη για να σκοτώσει, τραυματίσει ή συλλάβει ένα ή περισσότερα πρό­ σωπα. (5) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. 15. Παράνομη χρήση της λευκής σημαίας α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος χρησιμοποίησε λευκή σημαία. (2 ) Ο κατηγορούμενος χρησιμοποίησε τη λευκή σημαία ώστε να προσποιηθεί πως είχε πρόθεση να διαπραγματευθεί, παραδοθεί ή να στα­ ματήσει τις εχθροπραξίες ενώ δεν είχε τέτοιο σκοπό. (3) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. 16. Παράνομη χρήση προστατευτικών εμβλημάτων α. Στοιχεία (1) Ο κατηγορούμενος χρησιμοποίησε προστατευτικό έμβλημα που α­ ναγνωρίζεται από το δίκαιο των ενόπλων συρράξεων. (2) Ο κατηγορούμενος το χρησιμοποίησε για σκοπούς μάχης με τρόπο που απαγορεύεται από το δίκαιο των ενόπλων συρράξεων. (3) Ο κατηγορούμενος γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την απαγόρευση τέτοιας χρήσης. (4) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Ο όρος «σκοποί μάχης» που χρησιμοποιείται στο στοιχείο (2) του ε γκλήματος σημαίνει σκοπούς που συνδέονται άμεσα με τις εχθρο­

ί98

πραξίες και δεν συμπεριλαμβάνει ιατρικές, θρησκευτικές ή άλλες παρόμοιες δραστηριότητες. 17. Εξευτελιστική μεταχείριση νεκρού σώματος α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος μεταχειρίστηκε εξευτελιστικά ή με άλλο τρόπο έβλαψε την αξιοπρέπεια της σορού ενός νεκρού. (2) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να μεταχειριστεί εξευτελιστικά ή με άλλο τρόπο να βλάψει την αξιοπρέπεια της σορού. (3) Η βαρύτητα της εξευτελιστικής μεταχείρισης ή άλλης βλάβης ήταν τέτοια ώστε γενικώς να αναγνωρίζεται ως προσβολή της προσωπι­ κής αξιοπρέπειας. (4) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια (1) Το στοιχείο (2 ) του εγκλήματος αποκλείει τη δίωξη για πράξεις που δικαιολογούνται από στρατιωτική ανάγκη. 18. Βιασμός α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος εισήλθε στο σώμα ενός προσώπου με πράξη που είχε ως αποτέλεσμα τη διείσδυση, οσοδήποτε ελαφρά, σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος του θύματος ή τσυ κατηγορουμένου, σε­ ξουαλικού οργάνου ή τη διείσδυση στον πρωκτό ή τα γεννητικά όρ­ γανα του θύματος με οποιοδήποτε αντικείμενο ή άλλο μέρος του σώματος. (2 ) Η διείσδυση έγινε με βία, απειλή βίας ή εξαναγκασμό, ή έγινε σε πρόσωπο που ήταν ανίκανο να συγκατατεθεί. (3) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Το στοιχείο (2) του εγκλήματος αναγνωρίζει ότι συναινετικές πρά­ ξεις δεν πληρούν τις προϋποθέσεις του εγκλήματος. (2 ) Θεωρείται ότι ένα πρόσωπο δεν μπορεί να συναινέσει εάν υποφέρει από φυσική, προκληθείσα ή ηλικιακή ανικανότητα. (3) Η έννοια της «εισχώρησης» συνδέεται με τον εγγενή άδικο χαρα­ κτήρα όλων των εγκλημάτων. Π.χ., στην περίπτωση αυτή, η νόμιμη σωματική έρευνα των κοιλοτήτων τσυ σώματος δεν πληροί τις προϋ­ ποθέσεις τσυ εγκλήματος. (4) Η έννοια της «εισχώρησης» είναι ανεξάρτητη από το γένος των προσώπων. Β. Ουσιαστικά εγκλήματα-Άλλα εγκλήματα που δικάζονται από Στρα­ τιωτική Επιτροπή. Για τα ακόλουθα εγκλήματα, εάν έχουν εφαρμογή, διατυ­

‘99

πώνονται χωριστές κατηγορίες. Τα στοιχεία τσυ εγκλήματος έχουν διατυπω­ θεί ώστε να αντανακλούν τη συμπεριφορά του δράστη. Δεν είναι απαραίτητο να διατυπώνεται ειδικά στην κατηγορία κάθε στοιχείο. 1. Πειρατεία ή διακινδύνευση πλοίου ή αεροσκάφους α. Στοιχεία (1) Ο κ α τη γ ο ρ ο ύ μ ε ν ο ς κ α τέ λ α β ε , π ή ρ ε το ν έλεγχο, ή έθεσ ε σε κ ίν δ υ ν ο τ η ν α σ φ α λ ή π λ ο ή γ η σ η π λ ο ίο υ ή α ε ρ ο σ κ ά φ ο υ ς.

(2) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να καταλάβει, να πάρει τον έλεγχο ή να θέσει σε κίνδυνο το πλοίο ή το αεροσκάφος. (3 ) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Η κατάληψη, η άσκηση ελέγχου ή η διακινδύνευση που επιβάλλε­ ται από στρατιωτική αναγκαιότητα, ή εναντίον νόμιμου στρατιωτι­ κού στόχου, και γίνεται από τις στρατιωτικές δυνάμεις μιας χώρας κατά την άσκηση των επισήμων καθηκόντων τους, δεν πληροί το στοιχείο του αδίκου για το έγκλημα αυτό. 2. Τρομοκρατία α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος σκότωσε ή προκάλεσε σωματική βλάβη σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα ή κατέστρεψε περιουσία. (2 ) Ο κατηγορούμενος (α) σκόπευε να σκοτώσει ή να προκαλέσει σωματική βλάβη σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα ή (β) σκόπιμα προέβη σε πράξη που είναι εγγενώς επικίνδυνη για κά­ ποιον και φανερώνει αδικαιολόγητη αδιαφορία για την ανθρώπινη ζωή. (3) Η ανθρωποκτονία, η βλάβη ή η καταστροφή περιουσίας σκόπευε να εκφοβίσει ή να εξαναγκάσει πολίτες, ή να επηρεάσει την πολιτι­ κή μιας κυβέρνησης με εκφοβισμό ή εξαναγκασμό. (4) Η ανθρωποκτονία, η βλάβη ή η καταστροφή περιουσίας έλαβε χώ­ ρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Το στοιχείο ( 1) τσυ εγκλήματος περιλαμβάνει την έννοια της πρό­ κλησης θανάτου ή σωματικής βλάβης έστω και έμμεσα. (2 ) Η προϋπόθεση του άδικου χαρακτήρα της πράξης για το έγκλημα αυτό σημαίνει ότι η πράξη που συνιστά το έγκλημα δεν αποτελεί ε­ πίθεση εναντίον νόμιμου στρατιωτικού στόχου η οποία γίνεται από τις στρατιωτικές δυνάμεις μιας χώρας κατά την άσκηση των επισή­ μων καθηκόντων τους.

200

3. Ανθρωποκτονία από μη-προνομιούχο εμπόλεμο α. Στοιχεία (1) Ο κατηγορούμενος σκότωσε ένα ή περισσότερα πρόσωπα. (2 ) Ο κατηγορούμενος (α) σκόπευε να σκοτώσει ή να προκαλέσει βαριά σωματική βλάβη στο πρόσωπο ή τα πρόσωπα αυτά (β) σκόπιμα προέβη σε πράξη που είναι εγγενώς επικίνδυνη για κά­ ποιον και φανερώνει αδικαιολόγητη αδιαφορία για την ανθρώπινη ζωή. (3) Ο κατηγορούμενος δεν απολάμβανε την ασυλία εμπολέμου. (4) Η ανθρωποκτονία έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1) Ο όρος «σκότωσε» περιλαμβάνει τη σκόπιμη πρόκληση θανάτου, ά­ μεσα ή έμμεσα. (2) Αντίθετα με τα εγκλήματα της σκόπιμης δολοφονίας ή επίθεσης σε πολίτες, όπου η ιδιότητα του θύματος είναι προϋπόθεση του εγκλή­ ματος, για το παρόν αδίκημα η ιδιότητα του θύματος είναι αδιάφο­ ρη. Ακόμη και η επίθεση σε στρατιωτικό είναι παράνομη εάν ο επι­ τιθέμενος δεν απολαμβάνει «προνομίου του εμπολέμου» ή «ασυλία μαχητή».

4. Καταστροφή περιουσίας από μη-προνομιούχο εμπόλεμο α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος κατέστρεψε περιουσία. (2) Η περιουσία ανήκε σε τρίτο πρόσωπο και η καταστροφή έγινε χω­ ρίς τη συγκατάθεσή του. (3) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να καταστρέψει την περιουσία αυτή. (4) Ο κατηγορούμενος δεν απολάμβανε ασυλίας μαχητή. (5) Η καταστροφή έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη.

5. Παροχή βοήθειας στον εχθρό α. Στοιχεία (1) Ο κατηγορούμενος βοήθησε τον εχθρό. (2) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να βοηθήσει τον εχθρό. (3) Η πράξη έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια (1) Τα μέσα με τα οποία τελείται το έγκλημα σύμφωνα με το στοιχείο ( 1) περιλαμβάνουν ενδεικτικά και όχι περιοριστικά την παροχή ό­ πλων, πυρομαχικών, εφοδίων, χρημάτων, άλλων ειδών ή υπηρεσιών

201

στον εχθρό, την παροχή καταφυγίου ή προστασίας στον εχθρό ή την παροχή πληροφοριών στον εχθρό. (2 ) Η προϋπόθεση του άδικου χαρακτήρα της πράξης για το έγκλημα αυτό σημαίνει ότι ο κατηγορούμενος έδρασε χωρίς την απαραίτητη άδεια. Π.χ., η παροχή βασικών εφοδίων ή καταλύματος σε στρα­ τιώτες τσυ εχθρού πσυ κρατούνται κατά τη διάρκεια εχθροπραξιών σύμφωνα με τις εφαρμοστέες διαταγές ή πολιτική δεν συνιστά βοή­ θεια στον εχθρό. (3) Η προϋπόθεση του άδικου χαρακτήρα της πράξης για το έγκλημα αυτό μπορεί να σημαίνει ότι, σε περίπτωση νόμιμου εμπολέμου προσώπου, ο κατηγορούμενος όφειλε πίστη ή είχε κάποιο καθήκον προς τις ΗΠΑ ή κάποιον σύμμαχο ή μέλος του συνασπισμού. Π.χ. υπηκοότητα, δικαίωμα μόνιμου κατοίκου ή συμβατική σχέση με τις ΗΠΑ ή κάποιον σύμμαχο ή μέλος του συνασπισμού αρκεί για την πλήρωση αυτής της προϋπόθεσης εφόσον η σχέση υπήρχε σε χρό­ νο σχετικό με το αδίκημα για το οποίο κατηγορείται ο κατηγορού­ μενος. 6 . Κατασκοπεία

α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος συγκέντρωσε ή αποπειράθηκε να συγκεντρώσει πληροφορίες. (2 ) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να δώσει τις πληροφορίες αυτές στον εχθρό. (3) Ο κατηγορούμενος, κατά τη συγκέντρωση των πληροφοριών, έ­ δρασε κρυφά, λαθραία ή δίνοντας ψευδή εντύπωση. (4 ) Η κατασκοπεία έλαβε χώρα στο πλαίσιο και σε σχέση με ένοπλη σύρραξη. β. Σχόλια ( 1)Μέλη στρατιωτικού οργανισμού που δεν φέρουν μεταμφίεση και άλλα πρόσωπα που εκτελούν φανερά την αποστολή τους δεν είναι κατάσκοποι εάν, παρόλο πσυ μπορεί να κατέφυγαν σε απόκρυψη, δεν έδρασαν δίνοντας ψευδείς εντυπώσεις. (2) Με την προϋπόθεση ότι η πράξη είναι άδικη ή χωρίς δικαιολόγηση συνδέεται το γεγονός ότι, σύμφωνα με το δίκαιο του πολέμου, ένας νόμιμος εμπόλεμος, ο οποίος, αφού επιστρέψει στη στρατιωτική δύ­ ναμη που ανήκει, αργότερα συλλαμβάνεται, δεν μπορεί να τιμωρη­ θεί για προηγούμενες πράξεις κατασκοπείας. Το γεγονός ότι επιτυχώς επέστρεψε στη στρατιωτική δύναμη που ανήκει αποτελεί δικαιολόγηση.

202

7. Ψευδορκία ή ψευδής κατάθεση α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος κατέθεσε σε Στρατιωτική Επιτροπή, σε διαδι­ κασία σχετική με Στρατιωτική Επιτροπή, ή έδωσε γραπτώς πληρο­ φορίες έχοντας ορκιστεί να πει την αλήθεια ή έχοντας αναγνωρίσει την εφαρμογή ποινών για ψευδορκία, σε σχέση με τη διαδικασία αυτή. (2) Η κατάθεση ή οι πληροφορίες ήταν ουσιώδεις. (3) Η κατάθεση ή οι πληροφορίες ήταν ψευδείς. (4) Ο κατηγορούμενος γνώριζε ότι η κατάθεση ή οι πληροφορίες ήταν ψευδείς. 8 . Παρακώλυση δικαιοσύνης σχετικά με Στρατιωτικές Επιτροπές

α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος προέβη σε πράξη. (2 ) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να επηρεάσει, εμποδίσει ή με άλλο τρό­ πο να δημιουργήσει δυσκολίες στην ορθή απονομή της δικαιοσύνης. (3) Ο κατηγορούμενος έκανε την πράξη σε υπόθεση προσώπου για το οποίο είχε λόγο να πιστεύει. (α) ότι είχε προσαχθεί ή θα προσαγόταν ενώπιον Στρατιωτικής Ε­ πιτροπής ή (β) ότι υπήρχε σε εξέλιξη ανάκριση για αδικήματα που δικάζονται από Στρατιωτική Επιτροπή. Γ. Ά λλες μορφές υπαιτιότητας και σχετικά εγκλήματα. Κάποιος έχει ποι­ νική ευθύνη ως αυτουργός ουσιαστικού αδικήματος εάν διαπράξει το αδίκη­ μα (δράστης), συνεργήσει στη διάπραξη του αδικήματος, ζητήσει τη διάπραξη του αδικήματος, ή είναι με άλλον τρόπο υπεύθυνος εξαιτίας της ευθύνης του ως ανώτερου. Το πρόσωπο αυτό διώκεται ως αυτουργός έστω και αν κά­ ποιος άλλος διέπραξε το αδίκημα πιο άμεσα. Ωστόσο, για την απόδειξη της ενοχής εφαρμόζονται τα ακόλουθα στοιχεία και οι ορισμοί. Επιπλέον, εάν ο­ λοκληρώθηκε ένα ουσιαστικό αδίκημα, κάποιος μπορεί να έχει ποινική ευθύ­ νη για το χωριστό αδίκημα της συνέργειας μετά την πράξη. Εάν το ουσιαστι­ κό αδίκημα δεν ολοκληρώθηκε, κάποιος μπορεί να έχει ποινική ευθύνη για το ελαφρύτερο αδίκημα της απόπειρας ή το χωριστό αδίκημα της ηθικής αυ­ τουργίας. Τέλος, ανεξάρτητα από το εάν το ουσιαστικό αδίκημα ολοκληρώ­ θηκε, κάποιος μπορεί να έχει ποινική ευθύνη για το χωριστό αδίκημα της συ­ νωμοσίας επιπλέον του ουσιαστικού αδικήματος. Δεν χρειάζεται χωριστή διατύπωση κάθε στοιχείου.

203

Γ 1. Συνέργεια

α. Στοιχεία (1) Ο κατηγορούμενος προέβη σε πράξη με την οποία βοήθησε άλλο πρόσωπο ή οργανισμό στη διάπραξη ουσιαστικού εγκλήματος που δικάζεται από Στρατιωτική Επιτροπή. (2) Αυτό το άλλο πρόσωπο ή ο οργανισμός διέπραξε ή αποπειραθηκε να διαπράξει το ουσιαστικό έγκλημα. (3) Ο κατηγορούμενος σκόπευε ή γνώριζε ότι η πράξη του θα βοηθούσε αυτό το άλλο πρόσωπο ή οργανισμό στη διάπραξη του ουσιαστικού εγκλήματος ή ενός σχετικού εγκληματικού σκοπού ή επιχείρησης. β. Σχόλια (1) Ο όρος «βοήθησε» στο στοιχείο ( 1) και περιλαμβάνει: τη βοήθεια, ενθάρρυνση, συμβουλή, υποκίνηση, διαταγή ή πρόκληση άλλου για τη διάπραξη ουσιαστικού εγκλήματος. Τη βοήθεια, ενθάρρυνση, συμβουλή, υποκίνηση ή διαταγή άλλου να διαπράξει ουσιαστικό α­ δίκημα. Και τη με οποιοδήποτε άλλο τρόπο διευκόλυνση διάπραξης ουσιαστικού εγκλήματος. (2 ) Σε ορισμένες περυπώσεις, η παράλειψη πράξης μπορεί να καταστή­ σει κάποιον σύνεργό. Εάν κάποιος έχει το νομικό καθήκον να εμπο­ δίσει ή να αποτρέψει τη διάπραξη ουσιαστικού εγκλήματος, αλλά δεν το κάνει, μπορεί να θεωρηθεί ότι βοήθησε τη διάπραξη του εγκλή­ ματος, εάν η παράλειψή του στοχεύει και λειτουργεί ως βοήθεια ή ενθάρρυνση στον αυτουργό. (3) Ο κατηγορούμενος που κατηγορείται για συνέργεια διώκεται για το σχετικό ουσιαστικό αδίκημα ως αυτουργός. 2 . Ηθική αυτουργία

α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος ζήτησε, διέταξε, προκάλεσε ή συμβούλευσε κά­ ποιον ή κάποιους να διαπράξουν ένα ή περισσότερα ουσιαστικά α­ δικήματα που δικάζονται από Στρατιωτική Επιτροπή. (2 ) Ο κατηγορούμενος είχε σκοπό να διαπραχθεί όντως το αδίκημα. β. Σχόλια ( 1) Οι προϋποθέσεις του αδικήματος πληρούνται όταν διατυπώνεται αίτημα ή δίνεται συμβουλή με συγκεκριμένο παράνομο σκοπό να πεισθεί κάποιος ή κάποιοι για οποιοδήποτε αδίκημα δικάζεται από Στρατιωτικές Επιτροπές. Δεν είναι απαραίτητο αυτός ή αυτοί προς τους οποίους απευθύνεται το αίτημα, η διαταγή, η συμβουλή ή η προ­ σφορά βοήθειας να συμφωνήσει στη διάπραξη ή να διαπράξει το α­ δίκημα στηριζόμενος στο αίτημα ή τη συμβουλή. Ωστόσο, εάν το α­ δίκημα όντως διαπραχθεί, ο κατηγορούμενος διώκεται σύμφωνα με το δίκαιο των ενόπλων συρράξεων για το ουσιαστικό αδίκημα. Ο

κατηγορούμενος δεν καταδικάζεται και για ηθική αυτουργία και για τη διάπραξη τσυ αδικήματος, εάν η ποινική ευθύνη για το ουσια­ στικό αδίκημα στηρίζεται στην ηθική αυτουργία. (2 ) Η ηθική αυτουργία μπορεί να λάβει χώρα και με άλλα μέσα, εκτός τσυ λόγου και της γραφής. Οποιαδήποτε πράξη ή συμπεριφορά που μπορεί λογικά να ερμηνευθεί ως σοβαρό αίτημα, διαταγή, προ­ σπάθεια πειθούς, συμβουλή ή προσφορά βοήθειας για τη διάπραξη αδικήματος που δικάζεται από Στρατιωτικές Επιτροπές μπορεί να συνιστά ηθική αυτουργία. Δεν είναι απαραίτητο ο κατηγορούμενος να έχει ενεργήσει μόνος στην υποβολή αιτήματος, τη διαταγή, από­ πειρα πειθούς, συμβουλή ή πρόκληση βοήθειας. Ο κατηγορούμενος μπορεί να έχει ενεργήσει μέσω άλλων προσώπων κατά τη διάπρα­ ξη του αδικήματος. (3) Κατηγορούμενος που κατηγορείται για ηθική αυτουργία σε συντε­ λεσμένο ουσιαστικό αδίκημα διώκεται για το ουσιαστικό αδίκημα ως αυτουργός. Κατηγορούμενος που κατηγορείται για αυτουργία σε απόπειρα εγκλήματος διώκεται για το ξεχωριστό αδίκημα της η­ θικής αυτουργίας. Η ηθική αυτουργία δεν συνιστά προνομιούχο περίπτωση του σχετικού ουσιαστικού αδικήματος. 3. Εντολή/Ευθύνη ανωτέρου - Διάπραξη αδικήματος α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος είχε υπό τις διαταγές και τον έλεγχό του, ή εί­ χε ουσιαστική εξουσία και έλεγχο επί ενός ή περισσότερων υφιστα­ μένων. (2) Ένας ή περισσότεροι από τους υφισταμένους του κατηγορουμένου διέπραξε, αποπειράθηκε να διαπράξει, συνωμότησε να διαπράξει, ζήτησε τη διάπραξη ή συνήργησε στη διάπραξη ενός ή περισσότε­ ρων ουσιαστικών αδικημάτων πσυ δικάζονται από Στρατιωτικές Επιτροπές. (3) Ο κατηγορούμενος γνώριζε ή έπρεπε να γνωρίζει ότι ο υφιστάμε­ νος ή οι υφιστάμενοι διέπραξε, αποπειράθηκε να διαπράξει, συνω­ μότησε να διαπράξει, ζήτησε τη διάπραξη ή συνήργησε στη διά­ πραξη ενός ή περισσοτέρων αδικημάτων. (4) Ο κατηγορούμενος δεν έλαβε όλα τα αναγκαία και εύλογα μέτρα ε­ ντός των αρμοδιοτήτων του για να εμποδίσει ή να καταστείλει τη διάπραξη τσυ αδικήματος ή των αδικημάτων. β. Σχόλια ( 1) Η φράση «ουσιαστική εξουσία και έλεγχος» στο στοιχείο ( 1) του παρόντος αδικήματος συμπεριλαμβάνει την έννοια της σχετικής ε­ ξουσίας επί του αντικειμένου ή των δραστηριοτήτων που συνδέο­ νται με τη συμπεριφορά του δράστη. Αυτό μπορεί να είναι σχετικό

205

για την περίπτωση ενός πολιτικού προϊσταμένου που δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος για τη συμπεριφορά υφισταμένων οι οποίοι αναμείχθηκαν σε δραστηριότητες άσχετες με τη σφαίρα αρμοδιό­ τητας του ανωτέρου. Για τη στοιχειοθέτηση της ευθύνης ανωτέρου όταν εφαρμόζεται για στρατιωτικό διοικητή δεν απαιτείται να αποδειχθεί ότι αυτός είχε αρμοδιότητα επί του συγκεκριμένου αντι­ κειμένου. (2) Στρατιωτικός διοικητής ή άλλος στρατιωτικός ή πολιτικός προϊστά­ μενος που δεν ασκεί διοίκηση και που κατηγορείται ότι δεν εμπόδι­ σε ή κατέστειλε τη διάπραξη ουσιαστικού αδικήματος που δικάζε­ ται από Στρατιωτικές Επιτροπές, διώκεται για το σχετικό ουσιαστι­ κό αδίκημα ως αυτουργός. 4. Εντολή/Ευθύνη ανωτέρου - Παράλειψη έρευνας και τιμώρησης αδικήματος α. Στοιχεία (1) Ο κατηγορούμενος είχε υπό τις διαταγές και τον έλεγχό τσυ, ή είχε ουσιαστική εξουσία και έλεγχο επί ενός ή περισσότερων υφισταμέ­ νων. (2) Ένας ή περισσότεροι από τους υφισταμένους τσυ κατηγορουμένου διέπραξε, αποπειράθηκε να διαπράξει, συνωμότησε να διαπράξει, ζήτησε τη διάπραξη ή συνήργησε στη διάπραξη ενός ή περισσότε­ ρων ουσιαστικών αδικημάτων που δικάζονται από Στρατιωτικές Επιτροπές. (3 ) Ο κατηγορούμενος γνώριζε ή έπρεπε να γνωρίζει ότι ο υφιστάμε­ νος ή οι υφιστάμενοι διέπραξε, αποπειράθηκε να διαπράξει, συνω­ μότησε να διαπράξει, ζήτησε τη διάπραξη ή συνήργησε στη διά­ πραξη ενός ή περισσοτέρων αδικημάτων. (4 ) Ο κατηγορούμενος δεν έθεσε το ζήτημα ενώπιον των αρμοδίων αρ­ χών για έρευνα ή άσκηση διώξεων όπως θα έπρεπε. β. Σχόλια (1) Η φράση «ουσιαστική εξουσία και έλεγχος» στο στοιχείο (1) αυτού του αδικήματος συμπεριλαμβάνει την έννοια της σχετικής εξου­ σίας επί του αντικειμένου ή των δραστηριοτήτων που συνδέονται με τη συμπεριφορά του δράστη. Αυτό μπορεί να είναι σχετικό για την περίπτωση ενός πολιτικού ανωτέρου που δεν μπορεί να θεω­ ρηθεί υπεύθυνος για τη συμπεριφορά κατωτέρων οι οποίοι αναμεί­ χθηκαν σε δραστηριότητες άσχετες με τη σφαίρα αρμοδιότητας του ανωτέρου. (2) Ένας διοικητής ή ανώτερος που κατηγορείται ότι δεν έλαβε τα α­ ναγκαία ανακριτικά ή τιμωρητικά μέτρα μετά την τέλεση αδικήμα­ τ ο ς που δικάζεται από Στρατιωτικές Επιτροπές δεν κατηγορείται ω ς α υ το υ ρ γ ό ς του ουσ ια σ τικ ο ύ α δ ικ ή μ α το ς. Α υ τ ό ς ο δ ιο ικ η τή ς ή α ­

2θ6

νώτερος κατηγορείται για το ξεχωριστό αδίκημα της μη υποβολής του ζητήματος για έρευνα ή και άσκηση διώξεων όπως προβλέπεται στα σχετικά στοιχεία της παρούσας διάταξης. Το αδίκημα αυτό δεν συνιστά προνομιούχο περίπτωση του σχετικού ουσιαστικού α­ δικήματος. 5. Συνεργός μετά την πράξη α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος δέχτηκε, ενθάρρυνε ή βοήθησε κάποιο πρόσωπο. (2 ) Το πρόσωπο αυτό είχε διαπράξει αδίκημα που δικάζεται από Στρα­ τιωτικές Επιτροπές. (3) Ο κατηγορούμενος γνώριζε ότι το πρόσωπο αυτό είχε διαπράξει τέ­ τοιο αδίκημα ή πίστευε ότι το πρόσωπο αυτό είχε διαπράξει τέτοιο ή άμεσα σχετιζόμενο αδίκημα. (4) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να δυσχεράνει ή να εμποδίσει τη σύλ­ ληψη, δίκη ή τιμωρία του προσώπου. β. Σχόλια (1) Η συνέργεια μετά την πράξη διώκεται ξεχωριστά από το σχετικό ουσιαστικό αδίκημα. Δεν συνιστά προνομιούχο περίπτωση τσυ σχε­ τικού ουσιαστικού αδικήματος. 6 . Συνωμοσία

α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος συμφώνησε με ένα ή περισσότερα πρόσωπα να διαπράξει ένα ή περισσότερα ουσιαστικά αδικήματα που δικάζο­ νται από Στρατιωτικές Επιτροπές ή με άλλο τρόπο συμμετείχε σε σχέδιο ατόμων που είχαν κοινό εγκληματικό σκοπό ο οποίος περιελάμβανε, τουλάχιστον εν μέρει, τη διάπραξη ή την πρόθεση διάπραξης ενός ή περισσοτέρων ουσιαστικών αδικημάτων που δικάζονται από Στρατιωτικές Επιτροπές. (2) Ο κατηγορούμενος γνώριζε τον παράνομο σκοπό της συμφωνίας ή τον κοινό εγκληματικό σκοπό του σχεδίου και συμμετείχε με τη θέ­ λησή του, δηλαδή, με την πρόθεση να βοηθήσει την επίτευξη τσυ παράνομου σκοπού. (3) Ένας από τους συνωμότες ή τα μέλη τσυ σχεδίου, κατά τη διάρκεια της συνωμοσίας ή του σχεδίου, διέπραξε εν γνώσει τσυ μια πράξη ώ­ στε να επιτύχει κάποιον σκοπό ή στόχο της συνωμοσίας ή του σχεδίου. β. Σχόλια ( 1) Για την ύπαρξη συνωμοσίας απαιτούνται δύο ή περισσότερα πρό­ σωπα. Δεν είναι απαραίτητη η απόδειξη γνώσης της ταυτότητας των άλλων συνωμοτών και η συγκεκριμένη σχέση τους με τη συμ­ φωνία ή το σχέδιο. Κάποιος μπορεί να είναι ένοχος συνωμοσίας έ-

207

στω και αν είναι ανίκανος να διαπράξει το επιδιωκόμενο αδίκημα. Η συμμετοχή άλλου συνωμότη μετά τη σύναψη της συνωμοσίας δεν συνιστά νέα συνωμοσία ούτε επηρεάζει το καθεστώς των άλλων συ­ νωμοτών. Η συμφωνία ή ο κοινός εγκληματικός σκοπός στη συνω­ μοσία δεν είναι απαραίτητο να λαμβάνει συγκεκριμένη μορφή ή να δηλώνεται με επίσημη διατύπωση. (2) Η συμφωνία ή το σχέδιο πρέπει τουλάχιστον εν μέρει να περιλαμβά­ νει τη διάπραξη ή την πρόθεση διάπραξης ενός ή περισσοτέρων ου­ σιαστικών αδικημάτων που δικάζονται από Στρατιωτικές Επιτροπές. Μια συνωμοσία μπορεί να περιλαμβάνει πολλούς εγκληματικούς σκοπούς. Η συμφωνία δεν είναι αναγκαίο να περιλαμβάνει γνώση ό­ τι το σχετικό αδίκημα «δικάζεται από Στρατιωτική Επιτροπή». (3) Η πράξη πρέπει να τελείται από έναν ή περισσότερους συνωμότες, αλλά όχι αναγκαία από τον κατηγορούμενο, και πρέπει να τελείται για την πραγματοποίηση του σκοπού της συνωμοσίας ή για την ε­ πίτευξη του κοινού εγκληματικού σκοπού. Δεν είναι απαραίτητο ο κατηγορούμενος να συμμετείχε στη συμφωνία ή στο εγκληματικό σχέδιο τη στιγμή της τέλεσης της πράξης. (4) Δεν είναι αναγκαίο η ίδια η πράξη να είναι καθεαυτή αξιόποινη, αλ­ λά πρέπει να προωθεί το σκοπό της συνωμοσίας. Δεν είναι απαραί­ τητη η διάπραξη οποιουδήποτε ουσιαστικού αδικήματος. (5) Κάθε συνωμότης έχει ποινική ευθύνη για όλα τα αδικήματα που τελούνται με βάση τη συνωμοσία ή για την επίτευξη της συνωμοσίας από οποιονδήποτε από τους συνωμότες, αφού ο εν λόγω συνωμό­ της συμμετέχει cm) συνωμοσία και αφού η συνωμοσία εξακολουθεί να υφίσταται και ο συνωμότης να είναι μέλος της. (6) Μέλος συνωμοσίας που αποσύρεται ή εγκαταλείπει τη συμφωνία ή το σχέδιο πριν από' τη διάπραξη πράξης από οποιονδήποτε συ­ νωμότη δεν είναι ένοχος συνωμοσίας. Η ουσιαστική αποχώρηση ή εγκατάλειψη πρέπει να περιλαμβάνει θετική συμπεριφορά που εί­ ναι απολύτως αντίθετη με τη συμμετοχή στην παράνομη συμφω­ νία ή στον κοινό εγκληματικό σκοπό και δείχνει ότι το μέλος έχει διακόψει κάθε δεσμό με τη συνωμοσία. Ο συνωμότης που αποσύρεται ή εγκαταλείπει τη συνωμοσία μετά την τέλεση πράξης από κάποιον συνωμότη παραμένει ένοχος συνωμοσίας και όποιων α­ δικημάτων τελέστηκαν με βάση τη συνωμοσία έως και τη στιγμή της αποχώρησης ή εγκατάλειψης. Η αποχώρηση συνωμότη από τη συνωμοσία δεν επηρεάζει το καθεστώς όσων συνωμοτών πα­ ραμένουν. (7) Δεν αποτελεί δικαιολογητικό λόγο για το αδίκημα ότι ο σκοπός της συνωμοσίας ήταν αδύνατον να επιτευχθεί. (8) Η συνωμοσία για την τέλεση αδικήματος είναι ξεχωριστό και δια-

2θ8

κριτό αδίκημα από οποιοδήποτε αδίκημα λαμβάνει χώρα με βάση τη συνωμοσία ή για την επίτευξη της συνωμοσίας, και τόσο η συ­ νωμοσία όσο και οποιοδήποτε σχετικό αδίκημα μπορεί να διωχθούν, δικαστούν ή τιμωρηθούν χωριστά. Η συνωμοσία διώκεται χωριστά από το σχετικό ουσιαστικό αδίκημα. Δεν συνιστά προνομιού­ χο περίπτωση του ουσιαστικού αδικήματος. 7. Απόπειρα α. Στοιχεία ( 1) Ο κατηγορούμενος τέλεσε πράξη. (2) Ο κατηγορούμενος σκόπευε να διαπράξει ένα ή περισσότερα ου­ σιαστικά αδικήματα που δικάζονται από Στρατιωτικές Επιτροπές. (3) Η πράξη δεν συνιστούσε απλή προπαρασκευή. (4) Η πράξη προφανώς έτεινε στη διάπραξη τσυ επιδιωκόμενσυ αδι­ κήματος. β. Σχόλια ( 1)Για την ύπαρξη απόπειρας πρέπει να υπάρχει συγκεκριμένη πρό­ θεση διάπραξης του αδικήματος συνοδευόμενη από πράξη που τεί­ νει στην πραγματοποίηση του παράνομου σκοπού. Η πρόθεση δεν είναι αναγκαίο να περιλαμβάνει γνώση ότι το αδίκημα «δικάζεται από Στρατιωτική Επιτροπή». (2) Η προπαρασκευή συνίσταται στη δημιουργία ή τη φροντίδα για εύ­ ρεση μέσων ή μεθόδων που είναι προφανώς απαραίτητα για τη διά­ πραξη τσυ αδικήματος. Η πράξη δεν είναι αναγκαίο να είναι η τε­ λευταία απαραίτητη πράξη για την ολοκλήρωση του αδικήματος. Ο συνδυασμός συγκεκριμένης πρόθεσης για την τέλεση του αδικήμα­ τος με τέλεση πράξης που προφανώς τείνει στη διάπραξη τσυ αδι­ κήματος συνιστά το αδίκημα της απόπειρας. Δεν συνιστά δικαισλογητικό λόγο η για οποιαδήποτε αιτία αποτυχία ολοκλήρωσης του αδικήματος. (3) Κάποιος που σκόπιμα συμπεριφέρεται με τρόπο που θα πληρούσε τις προϋποθέσεις του αδικήματος εάν οι συνθήκες ήταν όπως το πρόσωπο αυτό πίστευε ότι ήταν, είναι ένοχος απόπειρας. (4) Συνιστά δικαιολογητικό λόγο για το αδίκημα της απόπειρας το ότι το άτομο με τη θέλησή του υπαναχώρησε εντελώς από τη διάπραξη του επιδιωκόμενσυ αδικήματος, αποκλειστικά επειδή αντιλήφθηκε ότι ήταν λάθος, πριν από την ολοκλήρωση του ουσιαστικού αδική­ ματος. Ο δικαιολογητικός λόγος της υπαναχώρησης από την τέλε­ ση του αδικήματος δεν υφίσταται όταν η υπαναχώρηση προκλήθηκε, ολικά ή μερικά, από άλλους λόγους, όπως, π.χ., επειδή το άτομο φοβήθηκε ότι θα γίνει αντιληπτό, αποφάσισε να περιμένει καλύτε­ ρη ευκαιρία για να επιτύχει το σκοπό του, δεν μπορούσε να ολο­

2og 14 - Γκουα ντά να μο

κληρώσει το αδίκημα ή συνάντησε απροσδόκητες δυσκολίες ή μη α­ ναμενόμενη αντίσταση. (5) Η απόπειρα συνιστά προνομιούχο μορφή οποιουδήποτε ουσιαστι­ κού αδικήματος δικάζεται από Στρατιωτικές Επιτροπές και δεν χρειάζεται να διώκεται χωριστά. Κατηγορούμενος μπορεί να διώ­ κεται για απόπειρα χωρίς να διώκεται και για το ουσιαστικό αδί­ κημα.

7. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Οδηγία έχει άμεση ισχύ.

ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΧΕΪΝΣ Β' Νομικός Σύμβουλος Υπουργείου Άμυνας

210

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜ ΥΝΑΣ ΟΔΗΓΙΑ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 3

15 Α πριλίου 2004

ΘΕΜΑ: Αρμοδιότητες του Γενικού Κατηγόρου, του Βοηθού Γενικού Κατηγόρου, των Κατηγόρων και των Βοηθών Κατηγόρων

ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Διαταγή Περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) β. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δί­ κη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) γ. Παρ. 113 (δ), τίτλος 10 USC δ. Παρ. 140 (β), τίτλος 10 USC ε. Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών Νοί, τρέχουσα έκδοση στ. Οδηγία Υπουργείου Άμυνας 5122.5, «Υφυπουργός Άμυνας για Δημόσια Ζη­ τήματα», τρέχουσα έκδοση

1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα Οδηγία ορίζει τις αρμοδιότητες του Γραφείου ταυ Γενικού Κα­ τήγορου και τα στοιχεία του.

2. ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ Η παρούσα Οδηγία εκδίδεται σύμφωνα με την παρ. 7(A) του σχετικού εγ­ γράφου (α) και σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (β), (γ) και (δ). Οι διατάξεις του σχετικού εγγράφου (ε) εφαρμόζονται στην παρούσα διαταγή.

3. ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥ Α. Γενικά. Το Γραφείο του Γενικού Κατηγόρου συνιστά τμήμα του Γρα­ φείου Στρατιωτικών Επιτροπών και αποτελείται από τον Γενικό Κατήγορο, τον Βοηθό Γενικό Κατήγορο, τους Κατηγόρους και άλλα πρόσωπα υπό την εποπτεία του Γενικού Κατηγόρου.

Β. Ο Γενικός Κατήγορος 1) Ο Γενικός Κατήγορος είναι μέλος του δικαστικού σώματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ και ορίζεται α­ πό τον Νομικό Σύμβουλο του Υπουργείου Άμυνας. 2) Ο Γ ε ν ικ ό ς Κ α τ ή γ ο ρ ο ς α ν α φ έ ρ ε τ α ι α π ε υ θ ε ία ς σ το ν Ν ο μ ικ ό Σ ύ μ β ο υ ­ λ ο τη ς Δ ιο ρ ίζ ο υ σ α ς Α ρ χ ή ς κ α ι κ α τ ό π ιν στη Δ ιο ρ ίζ ο υ σ α Α ρ χ ή .

3) Ο Γενικός Κατήγορος έχει την αρμοδιότητα να καλέσει οποιοδήποτε πρόσωπο να εμφανιστεί ως μάρτυρας, να καταθέσει ή να ει­ σφέρει αποδεικτικό υλικό σε υπόθεση που έχει παραπεμφθεί σε Στρατιωτική Επιτροπή ή σε ποινική έρευνα που σχετίζεται με υπό­ θεση που μπορεί να παραπεμφθεί σε Στρατιωτική Επιτροπή. 4) Ο Γ ε ν ικ ό ς Κ α τ ή γ ο ρ ο ς κ α τε υ θ ύ ν ε ι τ η ν εν γ έ ν ε ι π ο ιν ικ ή δ ίω ξη σ ύ μ ­ φ ω ν α με τ α σ χ ετικ ά έ γ γ ρ α φ α (α ) κ α ι (β ) δ ια σ φ α λ ίζ ο ν τ α ς τ η ν ο ρ θή ε π ίβ λ ε ψ η κ α ι δ ια χε ίρ ισ η το υ π ρ ο σ ω π ικ ο ύ κ α ι τ ω ν υ λ ικ ώ ν μ έσ ω ν π ο υ δ ια θ έ τ ε ι το Γ ρ α φ ε ίο του Γ ενικ ο ύ Κ α τη γ ό ρ ο υ . 5 ) Ο Γενικός Κατήγορος διασφαλίζει ότι όλο το προσωπικό που δια­

θέτει το Γραφείο του Γενικού Κατηγόρου θα ενημερωθεί και θα δη­ λώσει ότι κατανοεί και θα τηρήσει τα οριζόμενα στα σχετικά έγ­ γραφα (α) και (β) και όλους τους Συμπληρωματικούς Κανονισμούς και Οδηγίες που θα εκδοθούν σύμφωνα με αυτά. 6) Ο Γενικός Κατήγορος ενημερώνει τη Διορίζουσα Αρχή για τις α­ νάγκες σε προσωπικό, χώρους γραφείων, εξοπλισμό και υλικά μέ­ σα, ώστε να διασφαλίζεται η επιτυχής λειτουργία και η εκπλήρωση της αποστολής του Γραφείου του Γενικού Κατηγόρου. 7) Ο Γενικός Κατήγορος επιβλέπει τους Κατηγόρους και το υπόλοιπο προσωπικό που διαθέτει το Γραφείο του Γενικού Κατηγόρου συ­ μπεριλαμβανομένων και των ειδικών δικηγόρων του Υπουργείου Δικαιοσύνης τους οποίους διαθέτει ο Υπουργός Δικαιοσύνης 8 ) Ο Γενικός Κατήγορος ή κάποιος εξουσιοδοτημένος από αυτόν, συ­ μπληρώνει τα εφαρμοστέα κριτήρια αξιολόγησης απόδοσης σχετι­ κά με τους κατηγόρους και το υπόλοιπο προσωπικό υπό την επί­ βλεψη του Γραφείου του Γενικού Κατηγόρου. 9) Ο Γενικός Κατήγορος ορίζει έναν Κατήγορο, και έναν ή περισσό­ τερους Βοηθούς Κατηγόρους για να επιτελέσουν τα καθήκοντα της κατηγορούσας αρχής, όπως ορίζονται στην παρ. 4(B)(2) του σχετι­ κού εγγράφου (α). Ο Γενικός Κατήγορος μπορεί να αναλάβει ο ί­ διος τα καθήκοντα αυτά. 10) Ο Γενικός Κατήγορος διασφαλίζει ότι όλοι οι Κατήγοροι και Βοη­ θοί Κατήγοροι εκπροσωπούν με πίστη τις ΗΠΑ κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους ως κατηγόρων ενώπιον Στρατιωτικών Επι­ τροπών σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β). 1 1 )0 Γ ενικ ό ς Κ α τ ή γ ο ρ ο ς δ ια σ φ α λ ίζ ε ι ό τ ι ό λ ο ι ο ι Κ α τ ή γ ο ρ ο ι κ α ι Β οη -

θοί Κατήγοροι έχουν ορκιστεί ότι θα εκτελέσουν με πίστη τα καθή­ κοντα τους. 1 2 )0 Γενικός Κατήγορος διασφαλίζει ότι όλο το προσωπικό υπό την επίβλεψη του Γραφείου του Γενικού Κατηγόρου έχει περάσει τον α­ ναγκαίο έλεγχο ασφαλείας. Γ. Βοηθός Γενικός Κατήγορος 1) Ο Βοηθός Γενικός Κατήγορος είναι μέλος τσυ δικαστικού σώματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ και ορί­ ζεται από τον Νομικό Σύμβουλο τσυ Υπουργείου Άμυνας. 2 ) Ο Βοηθός Γενικός Κατήγορος έχει πλήρη εξουσία να ασκεί τις αρ­ μοδιότητες και να επιτελεί τα καθήκοντα του Γενικού Κατηγόρου όταν ο Γενικός Κατήγορος απουσιάζει. Δ. Κατήγοροι 1) Οι Κατήγοροι ορίζονται από τον Γενικό Κατήγορο και μπορούν να είναι είτε μέλη του δικαστικού σώματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ ή ειδικοί δικηγόροι του Υπουργείου Δικαιοσύνης τους οποίους διαθέτει ο Υπουργός Δικαιοσύνης. 2 ) Οι Κατήγοροι εκπροσωπούν τις ΗΠΑ ως Κατήγοροι ή Βοηθοί Κα­ τήγοροι σύμφωνα με τις οδηγίες του Γενικού Κατηγόρου και τα σχετικά έγγραφα (α) και (β). 3) Οι Κατήγοροι επιτελούν όλα τα καθήκοντα που προβλέπονται στα σχετικά έγγραφα (α) και (β), στην παρούσα Οδηγία και όσα τους α­ ναθέτει ο Γενικός Κατήγορος. 4) Οι Κατήγοροι διασφαλίζουν ότι όλοι οι Γραμματείς, το προσωπικό ασφαλείας και οι διερμηνείς που πρόκειται να επιτελέσουν καθή­ κοντα σε σχέση με διαδικασία ενώπιον Στρατιωτικής Επιτροπής έ­ χουν ορκιστεί ότι θα επιτελέσουν με πίστη τα καθήκοντα τους. Επί­ σης, οι Κατήγοροι αναλαμβάνουν να ορκίσουν τους μάρτυρες κατά τις διαδικασίες ενώπιον Στρατιωτικής Επιτροπής, σύμφωνα με τις οδηγίες του Προεδρεύοντος Αξιωματικού.

4. ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΚΑΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΣΑΣ ΑΡΧΗΣ Α . Τακτικά καθήκοντα. Η Κατηγορούσα Αρχή επιτελεί όλα τα καθήκο­ ντα που προβλέπονται άμεσα ή έμμεσα στο σχετικό έγγραφο (α) ως ευθύνες της Κατηγορούσας Αρχής. Β. Διοικητικά καθήκοντα. Η Κατηγορούσα Αρχή προετοιμάζει, σύμφωνα με τις οδηγίες του Προεδρεύοντος Αξιωματικού ή της Διορίζσυσας Αρχής, τα αναγκαία έγγραφα για τη διευκόλυνση της διαδικασίας ενώπιον των Στρα­

2 13

τιωτικών Επιτροπών. Η Κατηγορούσα Αρχή προετοιμάζει, σύμφωνα με τις ο ­ δηγίες τσυ Νομικού Συμβούλου της Διορίζουσας Αρχής, έναν οδηγό δίκης που να παρέχει ένα τυποποιημένο διοικητικό σχέδιο για τη διεξαγωγή της δια­ δικασίας ενώπιον Στρατιωτικών Επιτροπών. Ο Προεδρεύων Αξιωματικός έ­ χει τη διακριτική ευχέρεια να αποκλίνει, εάν είναι αναγκαίο, από τον οδηγό αυτό, εκτός και αν υπάρχει διαφορετική οδηγία της Διορίζουσας Αρχής. Γ . Ειδικά καθήκοντα. Η Κ α τ η γ ο ρ ο ύ σ α Α ρ χ ή ε π ιτε λ ε ί κ ά θ ε ά λλ η λειτουρ ­ γ ία , σ ύ μ φ ω ν α με τ α σ χ ετικ ά έ γ γ ρ α φ α ( α ) κ α ι (β ) κ α ι τ ις ο δ η γ ίε ς τ η ς Δ ιο ρ ίζ σ υ σ α ς Α ρ χ ή ς ή το υ Ν ο μ ικ ο ύ Σ υ μ β ο ύ λ ο υ τσ υ Υ π ο υ ρ γ είο υ Α μ υ ν α ς .

5. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Α . Απαγόρευση άσκησης καθηκόντων υπεράσπισης από τους Κατηγό­ ρους. Μέλη του δικαστικού σώματος των Ενόπλων Δυνάμεων που υπηρετούν στο Γραφείο του Γενικού Κατηγόρου θεωρούνται ως μη διαθέσιμοι για να υ­ πηρετήσουν ως Συνήγοροι Υπεράσπισης σύμφωνα με την παρ. 4(Γ)(3)(α) του σχετικού εγγράφου (α). Β. Απαγόρευση κοινοποίησης στοιχείων. Όλοι οι Κατήγοροι πρέπει να συμμορφώνονται αυστηρά με την παρ. 6(Δ)(5) και την παρ. 9 τσυ σχετικού εγ­ γράφου (α), ώστε να διασφαλίζεται πως δεν κοινοποιούν απόρρητες πληρο­ φορίες, πληροφορίες σχετικές με την εθνική ασφάλεια ή κρατικά μυστικά σε πρόσωπα που δεν έχουν ειδική άδεια να λάβουν αυτές τις πληροφορίες. Γ. Δηλώσεις στα ΜΜΕ. Σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (στ), ο Υφυ­ πουργός Άμυνας για Δημόσια Ζητήματα είναι η μοναδική αρχή για την πα­ ροχή πληροφοριών από το Υπουργείο Άμυνας και οπτικοακουστικσύ υλικού σχετικά με τις Στρατιωτικές Επιτροπές. Το προσωπικό τσυ Γραφείου του Γε­ νικού Κατηγόρου μπορεί να επικοινωνεί με εκπροσώπους των ΜΜΕ σχετικά με υποθέσεις και άλλα ζητήματα που σχετίζονται με τις Στρατιωτικές Επι­ τροπές μόνον ύστερα από έγκριση της Διορίζουσας Αρχής ή του Νομικού Συμβούλου του Υπουργείου Άμυνας.

6. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η π α ρ ο ύ σ α Ο δ η γ ία έχ ε ι ά μ εσ η ισχύ.

ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΧΕΪΝΣ Β' Νομικός Σύμβουλος Υπουργείου Άμυνας

214

ΥΠ ΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜ ΥΝ ΑΣ ΟΔΗΓΙΑ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 4

15 Απριλίου 2004

ΘΕΜΑ: Αρμοδιότητες του Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης, του Βοηθού Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης, των Ειδικών Συνηγόρων Υπεράσπισης και των Πο­ λιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) β. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) γ. Παρ. 113 (δ), τίτλος 10 USC δ. Παρ. 140 (β), τίτλος 10 USC ε. Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών Ν οί, τρέχουσα έκδοση στ. Οδηγία Υπουργείου Άμυνας 5122.5, «Υφυπουργός Άμυνας για Δημόσια Ζητήματα», τρέχουσα έκδοση

1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα Οδηγία ορίζει τις αρμοδιότητες του Γραφείου του Γενικού Συνη­ γόρου Υπεράσπισης και τα τμήματά του.

2. ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ Η παρούσα Οδηγία εκδίδεται σύμφωνα με την παρ. 7(A) του σχετικού εγ­ γράφου (α) και σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (β), (γ) και (δ). Οι διατάξεις του σχετικού εγγράφου (ε) εφαρμόζονται στην παρούσα διαταγή.

3. ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΣΥΝΗΓΟΡΟΥ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗΣ Α. Γενικά. Το Γραφείο του Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης συνιστά τμή­ μα του Γραφείου Στρατιωτικών Επιτροπών και αποτελείται από τον Γενικό

215

Συνήγορο Υπεράσπισης, τον Βοηθό Γενικό Συνήγορο Υπεράσπισης, τους Συ­ νηγόρους Υπεράσπισης και άλλα πρόσωπα υπό την εποπτεία του Γενικού Συ­ νηγόρου Υπεράσπισης. Β. Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης 1) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης είναι μέλος του δικαστικού σώ­ ματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ και ορίζεται από τον Νομικό Σύμβουλο του Υπουργείου Άμυνας. 2 ) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης αναφέρεται απευθείας στον Βοηθό Νομικό Σύμβουλο (Ζητήματα Προσωπικού και Πολιτικής Υγείας) του Υπουργείου Άμυνας. 3) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης επιβλέπει τις δραστηριότητες της υπεράσπισης και το έργο των Ειδικών Συνηγόρων Υπεράσπι­ σης και το υπόλοιπο προσωπικό του γραφείου σύμφωνα με τα σχε­ τικά έγγραφα (α) και (β), διασφαλίζοντας την ορθή επίβλεψη και διαχείριση του προσωπικού και των υλικών μέσων που διαθέτει το Γραφείο ταυ Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης και διευκολύνοντας την ορθή εκπροσώπηση όλων των Κατηγορουμένων που παραπέμιτονται σε δίκη ενώπιον Στρατιωτικής Επιτροπής σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β). 4) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης διασφαλίζει ότι όλο το προ­ σωπικό που διαθέτει το Γραφείο του Γενικού Συνηγόρου θα ενη­ μερωθεί και θα δηλώσει ότι κατανοεί και θα τηρήσει τα οριζόμενα στα σχετικά έγγραφα (α) και (β) και όλους τους Συμπληρωματι­ κούς Κανονισμούς και Οδηγίες που θα εκδοθούν σύμφωνα με αυ­ τά. Επιπλέον ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης ρυθμίζει τη δρά­ ση των ειδικών συνηγόρων όπως θεωρεί αναγκαίο, σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β) και δευτερεύουσες οδηγίες και κανο­ νισμούς, και ιδίως διασφαλίζει ότι οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπι­ σης έχουν λάβει οδηγίες να συμπεριφέρονται σύμφωνα με τις σχε­ τικές διατάξεις και απαγορεύσεις που περιέχονται στο Μέρος II της Ένορκης Δήλωσης και Συμφωνίας των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης στο Παράρτημα Β της Οδηγίας περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 5. 5) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης ενημερώνει τη Διορίζσυσα Αρ­ χή για τις ανάγκες σε προσωπικό, χώρους γραφείων, εξοπλισμό και υλικά μέσα, ώστε να διασφαλίζεται η επιτυχής λειτουργία και η εκ­ πλήρωση της αποστολής του Γραφείου του Γενικού Συνηγόρου Υ­ περάσπισης. Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης αποστέλλει στον Βοηθό Νομικό Σύμβουλο (Ζητήματα Προσωπικού και Υγείας) του Υπουργείου Άμυνας αντίγραφο των σχετικών αιτημάτων του. 6) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης επιβλέπει τους Συνηγόρους και

2ΐ6

το υπόλοιπο προσωπικό που διαθέτει το Γραφείο του Γενικού Συνη­ γόρου. 7) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης ή κάποιος εξουσιοδοτημένος από αυτόν συμπληρώνει τα εφαρμοστέα κριτήρια αξιολόγησης α­ πόδοσης σχετικά με τους Συνηγόρους Υπεράσπισης και το υπόλοι­ πο προσωπικό υπό την επίβλεψη του Γραφείου του Γενικού Συνη­ γόρου Υπεράσπισης. 8) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης ορίζει ένα μέλος του δικαστι­ κού σώματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ για να επιτελέσει τα καθήκοντα του Ειδικού Συνηγόρου Υπε­ ράσπισης όπως προβλέπεται στην παρ. 4(Γ)(2) του σχετικού εγγρά­ φου (α) και μπορεί να ορίσει ή να προσλάβει άλλο προσωπικό σύμ­ φωνα με τις οδηγίες της Διορίζσυσας Αρχής ή του Προεδρεύοντος Αξιωματικού σε μια συγκεκριμένη υπόθεση. Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης δεν μπορεί να ορίσει τον εαυτό του για την εκπλήρω­ ση των καθηκόντων του Ειδικού Συνηγόρου Υπεράσπισης, ούτε συνάπτει σχέση δικηγόρου-εντολέα με κατηγορουμένους, ούτε α­ ποκτά οποιαδήποτε σχετική υποχρέωση απορρήτου. (α) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης μπορεί, εάν είναι αναγκαίο, να ορίσει ένα επιπλέον μέλος του δικαστικού σώματος των Ενό­ πλων Δυνάμεων ως Βοηθό Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης για να βοηθά τον Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης. (β) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης μπορεί να δομήσει το Γρα­ φείο του Γενικού Συνηγόρου με τέτοιο τρόπο ώστε να περιλαμ­ βάνει υφιστάμενους επιβλέποντες δικηγόρους που μπορεί να α­ ποκτήσουν υποχρέωση δικηγορικού απορρήτου στο πλαίσιο της εκπλήρωσης των εποπτικών τους δραστηριοτήτων σε σχέση με τον Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης. 9) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για να αποτρέψει συγκρούσεις συμφερόντων των Συνηγόρων Υπε­ ράσπισης που προέρχονται από την εκπροσώπηση κατηγορουμέ­ νων ενώπιον Στρατιωτικών Επιτροπών. Για το σκοπό αυτό δίνονται στον Γενικό Συνήγορο Υπεράσπισης επαρκείς πληροφορίες (μπορεί να περιλαμβάνονται και προστατευόμενες πληροφορίες). 10) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσει otl κάθε Ειδικός Συνήγορος Υπεράσπισης είναι σε θέση να εκπροσωπεί με ζήλο τον κατηγορούμενο, χωρίς να ε­ μποδίζεται από οποιαδήποτε σύγκρουση συμφερόντων. Για το σκο­ πό αυτό, ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης παρακολουθεί τις δρα­ στηριότητες όλων των Συνηγόρων Υπεράσπισης (Ειδικών και Πο­ λιτικών) και λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα ώστε να διασφαλίσει πως οι Συνήγοροι Υπεράσπισης δεν συνάπτουν συμφωνίες με άλλους κα-

2 17

τηγορσυμένους ή Συνηγόρους Υπεράσπισης οι οποίες μπορεί να δη­ μιουργήσουν σε αυτούς ή τους κατηγορουμένους που εκπροσωπούν υποχρέωση απορρήτου σε σχέση με τον άλλο αυτό κατηγορούμενο ή Συνήγορο Υπεράσπισης ή να προκαλέσουν οποιαδήποτε άλλη δυ­ σκολία στην εκπροσώπηση. 1 1 )0 Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης διασφαλίζει ότι κάθε κατηγο­ ρούμενος που δικάζεται από Στρατιωτική Επιτροπή σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β) εκπροσωπείται καθ’ όλη τη διάρ­ κεια της διαδικασίας από Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης. 12) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης είναι αρμόδιος για όλα τα αιτή­ ματα αντικατάστασης Ειδικών Συνηγόρων Υπεράσπισης σύμφωνα με την παρ. 4(Γ)(3) του σχετικού εγγράφου (α). Αποφασίζει για τη διαθεσιμότητα αντικαταστατών σύμφωνα με την παρούσα Οδηγία. 13) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης είναι αρμόδιος για την Ομάδα Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης, εξετάζει τα αιτήματα για εξαρ­ χής συμμετοχή στην ομάδα και για παράσταση σε μια συγκεκριμέ­ νη υπόθεση, αποφασίζει και προτείνει για τη συμμετοχή δικηγόρων στην ομάδα σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (α), την παρούσα Ο­ δηγία και την Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 5 και δια­ σφαλίζει την κατάλληλη ενημέρωση του κατηγορουμένου για τους πολιτικούς δικηγόρους που είναι διαθέσιμοι για την εκπροσώπησή τσυ ενώπιον Στρατιωτικής Επιτροπής. 14) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης διασφαλίζει ότι όλοι οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης και οι Πολιτικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης που θα επιτελέσουν καθήκοντα σε σχέση με Στρατιωτική Επιτροπή έχουν ορκιστεί ότι θα εκτελέσουν με πίστη τα καθήκοντά τους. 15) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης διασφαλίζει ότι όλο το προσω­ πικό υπό την επίβλεψη του Γραφείου του Γενικού Συνηγόρου Υπε­ ράσπισης έχει περάσει τον αναγκαίο έλεγχο ασφαλείας.

Γ. Βοηθός Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης 1) Ο Βοηθός Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης είναι μέλος του δικαστι­ κού σώματος οποιουδήποτε κλάδου των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ και ορίζεται από τον Νομικό Σύμβουλο του Υπουργείου Αμυνας. 2) Ο Βοηθός Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης έχει πλήρη εξουσία να ασκεί τις αρμοδιότητες και να επιτελεί τα καθήκοντα του Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης όταν ο Γενικός Συνήγορος απουσιάζει.

Δ. Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης 1) Οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης είναι μέλη του δικαστικού σώ­ ματος οποιουδήποτε κλάδου των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ.

2ι8

2) Οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης εκπροσωπούν τον κατηγορού­

μενο ενώπιον των Στρατιωτικών Επιτροπών όταν διορίζονται σύμ­ φωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β). Οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπε­ ράσπισης: υπερασπίζουν με ζήλο τον κατηγορούμενο για τον οποίο έχουν διοριστεί εντός των ορίων του νόμου και χωρίς να επηρεάζο­ νται από την προσωπική τους γνώμη για την ενοχή του, εκπροσω­ πούν τα συμφέροντα του κατηγορουμένου σε οποιαδήποτε διαδικα­ σία νομικού ελέγχου σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (α), και συμ­ μορφώνονται με τις διαδικασίες για τον κατηγορούμενο σύμφωνα με τις παραγράφους 5 και 6 του σχετικού εγγράφου (α). Οι Ειδικοί Συ­ νήγοροι Υπεράσπισης ασκούν τα καθήκοντα αυτά ανεξάρτητα από την πρόθεση του κατηγορουμένου να εκπροσωπήσει τον εαυτό του. 3) Οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης έχουν την κύρια ευθύνη να απο­ τρέπουν συγκρούσεις συμφερόντων σχετικές με το χειρισμό της υπό­ θεσης για την οποία διορίζονται. 4) Οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης ασκούν όλα τα καθήκοντα τα οποία αναφέρονται στα σχετικά έγγραφα (α) και (β), που προβλέπονται στην παρούσα Οδηγία και όσα ορίζει ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης.

Ε . Κ α τ’ επιλογή Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης 1) Ο κατηγορούμενος μπορεί να επιλέξει ένα μέλος του δικαστικού σώ­

ματος οποιουδήποτε κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ για να αντικαταστήσει τον Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης, με την προϋ­ πόθεση ότι αυτός είναι διαθέσιμος ύστερα από απόφαση τσυ Γενι­ κού Συνηγόρου Υπεράσπισης που λαμβάνεται σε συνεννόηση με τον Αρχιδικαστή του δικαστικού σώματος στο οποίο αυτός ανήκει. 2) Τ ο μ έλ ο ς το υ δικ α σ τικ ο ύ σ ώ μ α το ς θ εω ρ είτα ι ω ς μη δ ια θ έ σ ιμ ο ς εά ν το υ έ χο υ ν α ν α τε θ ε ί κ α θ ή κ ο ν τα : α ξ ιω μ α τικ ο ύ , σ τρ α τιω τικ ο ύ δ ικ α ­ σ τή , κ α τη γ ό ρ ο υ στο Γ ρ α φ ε ίο Σ τ ρ α τιω τικ ώ ν Ε π ιτ ρ ο π ώ ν , μέλ ους τη ς Ο μ ά δ α ς Π ο ιν ικ ώ ν Ε ρ ε υ ν ώ ν το υ Υ π ο υρ γείο υ Α μ υ ν α ς ή τ η ς κ ο ιν ή ς Ο μ ά δ α ς Ε ρ ε υ ν ώ ν γ ια το Γ κ ο υ α ντά να μ ο , κ ύ ρ ισ υ νομικού συ μ βούλου σε κ ά π ο ιο ν δ ιο ικ η τικ ό σ χη μ α τισ μ ό, ο ρ γ ά ν ω σ η ή ε π ιτρ ο π ή , δ ιδ ά ­ σ κ ο ντο ς ή μ α θ η τή σε σ τρ α τιω τικ ή σ χολή , α κ α δ η μ ία , κ ο λ έγ ιο ή π α ­ ν ε π ισ τή μ ιο ή έχει ο π ο ια δ ή π ο τ ε ά λ λη ιδ ιό τ η τα π ο υ σ ύ μ φ ω ν α με α ­ π ό φ α σ η το υ Α ρ χ ιδ ικ α σ τή το υ σ χετικ ο ύ δ ικ α σ τικ ο ύ σ ώ μ α το ς α π ο ­ κ λείει τη δ ια θ ε σ ιμ ό τη τα ε ξ α ιτ ία ς τη ς φ ύ σ η ς ή τω ν κ α θ η κ ό ν τω ν π ο υ η ιδ ιό τ η τα α υ τή σ υ ν ε π ά γ ε τα ι, ε ξ α ιτία ς ιδ ια ίτ ερ ω ν σ υ ν θ η κ ώ ν , σ τ ρ α ­ τιω τικ ή ς α ν ά γ κ η ς ή ά λ λ ο υ σ χετικ ο ύ λόγου.

3) Σύμφωνα με την παράγραφο 6 (B) του σχετικού εγγράφου (α), η επι­ λογή και αντικατάσταση του Ειδικού Συνηγόρου Υπεράσπισης δεν

219

πρέπει να προκαλεί αδικαιολόγητη καθυστέρηση στη διαδικασία της Στρατιωτικής Επιτροπής. 4) Με εξαίρεση διαφορετική απόφαση της Διορίζουσας Αρχής ή του Νομικού Συμβούλου του Υπουργείου Άμυνας, ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης απαλλάσσει τον αρχικό Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπι­ σης από τα καθήκοντα του σε σχέση με την υπόθεση αυτή, μετά την επιλογή νέου Ειδικού Συνηγόρου.

ΣΓ. Πολιτικός Συνήγορος Υπεράσπισης 1) Ο κατηγορούμενος μπορεί, χωρίς οικονομική επιβάρυνση των ΗΠΑ, να δωρίσει πολίτη δικηγόρο της δικής του επιλογής για να βοηθή­ σει την υπεράσπισή του ενώπιον Στρατιωτικής Επιτροπής, εφόσον ο διορισθείς πολίτης δικηγόρος έχει τη σχετική άδεια να παρίσταται ενώπιον Στρατιωτικών Επιτροπών σύμφωνα με την παρ. 4(Γ)(3)(β) του σχετικού εγγράφου (α). 2) Σύμφωνα με την παρ. 6 (B) του σχετικού εγγράφου (α), ο διορισμός Πολιτικού Συνηγόρου Υπεράσπισης δεν πρέπει να προκαλεί αδι­ καιολόγητη καθυστέρηση στη διαδικασία της Στρατιωτικής Επι­ τροπής. 3) Η εκπροσώπηση από Πολιτικό Συνήγορο Υπεράσπισης δεν απαλ­ λάσσει τον Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης από τα καθήκοντα που προβλέπει η παρ. 4(Γ)(2) του σχετικού εγγράφου (α). 4) Η άδεια σε Πολιτικό Συνήγορο Υπεράσπισης να συμπεριληφθεί στην ομάδα των Πολιτικών Συνηγόρων που μπορούν να εμφανι­ στούν ενώπιον Στρατιωτικής Επιτροπής και η εμφάνιση ενώπιον Ε ­ πιτροπής σε μια συγκεκριμένη υπόθεση δεν εγγυώνται ότι ο Συνή­ γορος θα παρίσταται.σε κλειστές διαδικασίες της Επιτροπής ή ότι θα έχει πρόσβαση σε πληροφορίες που προστατεύονται σύμφωνα με την παράγραφο 6(Δ)(5) ταυ σχετικού εγγράφου {α). 5) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης παρακολουθεί τη συμπεριφορά όλων των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης με τη σχετική άδεια για το εάν συμμορφώνονται με όλους τους κανόνες, κανονισμούς και οδηγίες που αφορούν τις Στρατιωτικές Επιτροπές. Ο Γενικός Συνή­ γορος Υπεράσπισης αναφέρει όλες τις περιπτώσεις μη-συμμόρφωσης με τους κανόνες, κανονισμούς και οδηγίες σε σχέση με τις Στρατιωτι­ κές Επιτροπές στη Διορίζουσα Αρχή και τον Νομικό Σύμβουλο του Υπουργείου Άμυνας προτείνοντας τη λήψη των αναγκαίων μέτρων σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (α) και την παρούσα οδηγία.

2 20

4. ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΚΑΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗΣ Α. Τακτικά καθήκοντα. Η Υπεράσπιση επιτελεί όλα τα καθήκοντα που προβλέπονται άμεσα ή έμμεσα στο σχετικό έγγραφο (α) ως καθήκοντα της υ­ περάσπισης. Β. Ειδικά καθήκοντα. Το Γραφείο του Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης επιτελεί όλες τις άλλες λειτουργίες τις οποίες μπορεί να διατάξει η Διορίζουσα Επιτροπή ή ο Νομικός Σύμβουλος του Υπουργείου Αμυνας, σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β) και την αποστολή του Γραφείου του Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης. 5. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Α. Απαγόρευση ορισμένων συμφωνιών. Ο Συνήγορος Υπεράσπισης δεν επιτρέπεται να συνάψει συμφωνία με άλλον κρατούμενο εκτός από τον πε­ λάτη του, ή με τον Συνήγορο άλλου κρατουμένου, η οποία θα μπορούσε να δημιουργήσει σε αυτόν ή τον πελάτη του υποχρέωση εχεμύθειας σε σχέση με αυτό τον άλλο κατηγορούμενο ή τον Συνήγορό του ή θα μπορούσε να δημιουρ­ γήσει κάποιο άλλο εμπόδιο στην εκπροσώπηση. Β. Απαγόρευση δημοσιοποίησης πληροφοριών. Όλοι οι Συνήγοροι Υπερά­ σπισης οφείλουν να συμμορφώνονται αυστηρά με την παρ. 6(Δ)(5) και την παρ. 9 του σχετικού εγγράφου (α) ώστε να διασφαλιστεί πως δεν δημοσιοποιούν α­ πόρρητες πληροφορίες, πληροφορίες σχετικές με την εθνική ασφάλεια ή κρα­ τικά μυστικά σε κάποιον κατηγορούμενο ή πιθανό κατηγορούμενο ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο που δεν έχει άδεια να λαμβάνει τέτοιες πληροφορίες. Γ. Δηλώσεις στα ΜΜΕ. Σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (στ), ο Υφυ­ πουργός Άμυνας για Δημόσια Ζητήματα είναι η μοναδική αρχή για την πα­ ροχή πληροφοριών από το Υπουργείο Άμυνας και οπτικοακουστικού υλικού σχετικά με τις Στρατιωτικές Επιτροπές. Το προσωπικό τσυ Γραφείου του Γε­ νικού Συνηγόρου Υπεράσπισης και τα μέλη της ομάδας των Πολιτικών Συ­ νηγόρων Υπεράσπισης και το προσωπικό τους μπορεί να επικοινωνεί με εκ­ προσώπους των ΜΜΕ σχετικά με υποθέσεις και άλλα ζητήματα που σχετίζο­ νται με τις Στρατιωτικές Επιτροπές μόνον ύστερα από έγκριση της Διορίζουσας Αρχής ή του Νομικού Συμβούλου του Υπουργείου Άμυνας. 6. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Οδηγία έχει άμεση ισχύ.

ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΧΕΪΝΣ Β'

Νομικός Σύμβουλος Υπουργείου Αμυνας

221

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜΥΝΑΣ ΟΔΗΓΙΑ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 5

30 Απριλίου 2003

ΘΕΜΑ: Πολιτικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Διαταγή Περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) β. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) γ. Παρ. 113(δ), τίτλος 10 USC δ. Παρ. 140(β), τίτλος 10 USC ε. Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1, τρέχσυσα έκδοση στ. Παρ. 1001, τίτλος 18 USC ζ. Υπουργείο Άμυνας 5200.2-R, «Πρόγραμμα ασφαλείας προσωπικού», τρέχουσα έκδοση 1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα Οδηγία ορίζει τις πολιτικές και διαδικασίες για τη δημιουργία και διεύθυνση της ομάδας των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης που προβλέπεται από την παρ. 4(Γ)(3)(β) τσυ σχετικού εγγράφου (α) σύμφωνα με το σχε­ τικό έγγραφο (β). 2. ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ Η παρούσα Οδηγία εκδίδεται σύμφωνα με την παρ. 7(A) τσυ σχετικού εγ­ γράφου (α) και τα σχετικά έγγραφα (γ) και (δ). Οι διατάξεις τσυ σχετικού εγ­ γράφου (ε) εφαρμόζονται στην παρούσα Οδηγία. 3. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Α. Διαδικασία αίτησης 1) Πολίτες δικηγόροι δύνανται να συμπεριληφθούν εκ των προτέρων στην ομάδα των δικηγόρων που μπορούν να εκπροσωπούν κατηγο­ ρούμενους ενώπιον Στρατιωτικών Επιτροπών χωρίς οικονομική ε­ πιβάρυνση των ΗΠΑ, εάν, κατά την υποβολή της αίτησης, πληρούν

222

τα κριτήρια που προβλέπονται στην παρ. 4(Γ)(3)(β) του σχετικού εγγράφου (α) όπως εξειδικεύονται στην παρούσα Οδηγία, ή μπο­ ρούν να παίρνουν άδεια παράστασης για συγκεκριμένη υπόθεση μετά από αίτημα κάποιου κατηγορουμένου. Και στις δύο περιπτώσεις, η χορήγηση της άδειας σημαίνει ότι ο δικηγόρος γίνεται μέλος της ομά­ δας Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης. 2) Δικηγόρος που επιθυμεί να συμπεριληφθεί στην ομάδα Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης καταθέτει αίτηση με επιστολή στη διεύ­ θυνση: Γραφείο Νομικού Συμβούλου, Υπουργείο Άμυνας (Υπόψη: Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης, Γραφείο Στρατιωτικών Επιτροπών) 1600 Defense Pentagon Ουάσινγκτον DC 20301-1600 Οι αιτήσεις πρέπει να περιλαμβάνουν επιστολή με την οποία ζη­ τείται άδεια για συμμετοχή στην ομάδα καθώς και τα εξής έγγραφα που αποδεικνύουν ικανοποίηση των κριτηρίων που προβλέπονται στην παρ. 4(Γ)(3)(β) του σχετικού εγγράφου (α): α. Παρ. 4(Γ)(3)(β)(ί): Οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης πρέπει να είναι πολίτες των ΗΠΑ. Οι αιτούντες πρέπει να προσκομίσουν πιστοποιητικό για την ιθαγένειά τους (π.χ. επικυρωμένο αντίγρα­ φο διαβατηρίου, πιστοποιητικό γέννησης, ή πιστοποιητικό λή­ ψης της ιθαγένειας), β. Παρ. 4(Γ)(3)(β)(ϋ): Οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης πρέπει να έχουν διοριστεί δικηγόροι σε οποιαδήποτε Πολιτεία, περιοχή, έ ­ δαφος ή κτήση των ΗΠΑ ή σε κάποιο ομοσπονδιακό δικαστήριο. Οι αιτούντες πρέπει να προσκομίσουν επίσημο πιστοποιητικό από το οποίο να προκύπτει ότι είναι ενεργά μέλη του δικηγορικού συλ­ λόγου σε περιοχή που εμπίπτει στις παρούσες διατάξεις. Το πιστο­ ποιητικό πρέπει να έχει εκδοθεί έως και τρεις μήνες πριν από την ημέρα που ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης λάβει την αίτηση, γ. Παρ. 4(Γ)(3)(β)(ίίϊ): Στους Ειδικούς Συνηγόρους Υπεράσπισης πρέπει να μην έχει επιβληθεί οποιαδήποτε ποινή ή πειθαρχικό μέ­ τρο από οποιαδήποτε δικαστήριο, δικηγορικό σύλλογο ή άλλη αρ­ μόδια κυβερνητική αρχή για σχετική ανάρμοστη συμπεριφορά. ί. Ο αϊτών πρέπει να υποβάλει δήλωση με όλες τις ποινές ή τα πειθαρχικά μέτρα, τα οποία εκκρεμούν ή έχουν τελεσιδικήσει, και τα οποία του έχουν επιβληθεί από δικαστήριο, δικηγορικό σύλλογο ή άλλη αρμόδια κυβερνητική αρχή, για οποιουδήποτε είδους ανάρ­ μοστη συμπεριφορά. Η δήλωση πρέπει να περιλαμβάνει την περιο­ χή και την αρχή που επέβαλε την ποινή ή το πειθαρχικό μέτρο κάθως και όποια εξήγηση ο αϊτών θεωρεί αναγκαία. Επιπλέον, η δή-

223

λωση πρέπει να περιλαμβάνει και να εξηγεί οποιαδήποτε επίσημη αμφισβήτηση της ικανότητας του δικηγόρου να ασκεί το δικηγορι­ κό επάγγελμα, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος αυτής της διαδικα­ σίας. Εάν δεν έχει επιβληθεί στον αιτούντα οποιαδήποτε ποινή, πει­ θαρχικό μέτρο ή αμφισβήτηση, η δήλωση αναφέρει το γεγονός αυ­ τό. Επίσης, η δήλωση πρέπει να περιλαμβάνει κάθε περιοχή στην ο­ ποία ο αϊτών έχει γίνει δεκτός ως δικηγόρος ή στην οποία έχει κά­ νει σχετική αίτηση, ανεξαρτήτως εάν ο αϊτών έχει για την περιοχή αυτή ενεργή άδεια άσκησης επαγγέλματος, καθώς και τις ημερομη­ νίες κατά τις οποίες έγινε δεκτός ή απορρίφθηκε, και εάν δεν είναι πλέον ενεργός δικηγόρος, την ημερομηνία και τους λόγους για το ό­ τι δεν είναι ενεργός. Οι πληροφορίες αυτές θα πρέπει να δοθούν εί­ τε με τη μορφή ένορκης βεβαίωσης είτε ως δήλωση επί ποινή ψευ­ δορκίας σύμφωνα με το δίκαιο των ΗΠΑ. Η ένορκη βεβαίωση ή η δήλωση θα πρέπει να έχει γίνει και να φέρουν ημερομηνία έως και τρεις μήνες πριν από την ημέρα που ο Γενικός Συνήγορος Υπερά­ σπισης λάβει την αίτηση. ίί. Επυιλέον, οι αιτούντες θα πρέπει να υποβάλουν την Εξουσιο­ δότηση για Λήψη Πληροφοριών (Παράρτημα Α), με την οποία ε­ ξουσιοδοτείται ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης ή κάποιος εξου­ σιοδοτημένος από αυτόν να λαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τη συμμετοχή του αιτούντος στην ομάδα των Πολιτικών Δικηγόρων Υπεράσπισης από κάθε περιοχή στην οποία ο αϊτών έχει γίνει δεκτός ή έχει κάνει αίτηση για να γίνει δεκτός ως δικηγόρος. (δ) Παρ. 4(Γ)(β)(ίν): Οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης πρέπει να έχουν θεωρηθεί κατάλληλοι για να έχουν πρόσβαση σε πληρο­ φορίες στο επίπεδο ΑΠΟΡΡΗΤΟ ή υψηλότερο, σύμφωνα με την εξουσιοδότηση κάι τις διαδικασίες που προβλέπονται στο έγ­ γραφο: Υπουργείο Ά μυνας 5200.2-R, «Πρόγραμμα Ασφαλείας Προσωπικού». ί. Οι Πολιτικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης που έχουν άδεια ασφα­ λείας για πρόσβαση σε πληροφορίες στο επίπεδο ΑΠΟΡΡΗΤΟ ή υ­ ψηλότερο πρέπει να δηλώσουν γραπτώς την ημερομηνία έρευνας του παρελθόντος τους, την ημερομηνία που δόθηκε η άδεια, το επί­ πεδο της άδειας και την αρχή που τη χορήγησε. ίί. Πολιτικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης που δεν έχουν ισχύσυσα ά­ δεια πρόσβασης σε πληροφορίες με χαρακτηρισμό ΑΠΟΡΡΗΤΟ ή υ­ ψηλότερο θα πρέπει να δηλώσουν γραπτώς ότι δέχονται να υποβλη­ θούν σε έλεγχο του παρελθόντος τους σύμφωνα με το σχετικό έγγρα­ φο (στ) και να καταβάλουν τα έξοδα για τη διαδικασία. Η διαδικα­ σία για την αίτηση, την έρευνα και την απόφαση δεν θα αρχίσει έως ότσυ ο αϊτών υποβάλλει αίτηση σύμφωνα με τις διατάξεις της πα-

224

ρούσας Οδηγίας και ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης αποφασίσει ότι κατά τα λοιπά ο αϊτών μπορεί να συμπεριληφθεί στην ομάδα των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης. Η θετική κρίση για τον έλεγχο ασφαλείας του αιτσύντος είναι απαραίτητη προτού ο αϊτών συμπεριληφθεί στην ομάδα των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης. Ο Γε­ νικός Συνήγορος Υπεράσπισης έχει τη διακριτική ευχέρεια να αρνηθεί την άδεια και να ξεκινήσει τη διαδικασία ελέγχου ασφαλείας όταν ζητηθούν οι υπηρεσίες του Πολιτικού Συνηγόρου Υπεράσπισης. (ε) Παρ. 4(Γ)(β)(ν): Οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης πρέπει να έχουν υπογράψει συμφωνία ότι θα συμμορφωθούν με όλους τους εφαρμοστέους κανονισμούς ή οδηγίες προς τους συνηγό­ ρους, συμπεριλαμβανομένων των κανονισμών του δικαστηρίου για τη συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της διαδικασίας Η προϋ­ πόθεση αυτή πληρούται με την υπογραφή της Ένορκης Δήλωσης και Συμφωνίας των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης στο Πα­ ράρτημα Β της παρούσας Οδηγίας. Η Δήλωση και Συμφωνία των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης πρέπει να υπογράφει χωρίς αλλαγή (δηλαδή χωρίς παραλείψεις, προσθέσεις και αντικατα­ στάσεις). Για να είναι έγκυρη η δήλωση απαιτείται η βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του αιτσύντος. Η Ένορκη Δήλωση και Συμφωνία των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης πρέπει να έχει ημερομηνία έως και τρεις μήνες πριν από την ημέρα που ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης λάβει την αίτηση. 3) Αιτήσεις που ταχυδρομούνται σε φάκελο της κυβέρνησης των ΗΠΑ ή που λαμβάνονται μέσω κυβερνητικού ταχυδρομείου δεν εξετάζο­ νται. Αιτήσεις με φαξ ή ηλεκτρονικό ταχυδρομείο δεν γίνονται δε­ κτές. Η μη παροχή όλων των απαραίτητων πληροφοριών και εγ­ γράφων μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την απόρριψη της αίτησης. Ψευδής δήλωση σε οποιοδήποτε τμήμα της αίτησης μπορεί να α­ ποκλείσει τη χορήγηση της άδειας ή/και να οδηγήσει στην επιβολή πειθαρχικών ή ποινικών κυρώσεων στον αιτούντα, συμπεριλαμβα­ νομένων και των όσων προβλέπει το σχετικό έγγραφο (στ). Β. Εξέταση της αίτησης 1) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης ή κάποιος εξουσιοδοτημένος από αυτόν εξετάζει όλες τις αιτήσεις για συμπερίληψη στην ομάδα των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης για το εάν πληρούν τις προϋποθέσεις των σχετικών εγγράφων (α) και (β) καθώς και της παρούσας Οδηγίας. 2) Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης αντιμετωπίζει όλους τους αιτούντες για συμμετοχή στην ομάδα των Πολιτικών Συνηγόρων Υ­ περάσπισης ανεξαρτήτως φυλής, θρησκείας, χρώματος, φύλου, ηλι­

225 5 - Γ κονα ντά ναμο

3)

4)

5)

6)

κίας, εθνικής προέλευσης ή άλλου φυσικού ή πνευματικού προβλή­ ματος που δεν οδηγεί σε απόρριψη της αίτησης. Ο Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης μπορεί να απορρίψει οποια­ δήποτε αίτηση που είναι ελλειπής ή δεν πληροί τις προϋποθέσεις που ορίζουν τα σχετικά έγγραφα (α) και (β) ή η παρούσα Οδηγία. Με την επιφύλαξη του ελέγχου από τον Νομικό Σύμβουλο του Υ­ πουργείου Άμυνας, ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης ορίζει τον αριθμό των δικηγόρων που αποτελούν την ομάδα των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης. Ομοίως, με την επιφύλαξη του ελέγχου από τον Νομικό Σύμβουλο του Υπουργείου Άμυνας, ο Γενικός Συ­ νήγορος Υπεράσπισης αποφασίζει εάν οι αιτούντες πληρούν τις προϋποθέσεις για συμμετοχή στην ομάδα. Αυτή η αρμοδιότητα πε­ ριλαμβάνει την απόφαση για το εάν οποιαδήποτε ποινή, πειθαρχι­ κή αγωγή ή αμφισβήτηση συνδέεται με σχετική συμπεριφορά που θα μπορούσε να οδηγήσει στην απόρριψη του αιτήματος για συμ­ μετοχή στην ομάδα Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης. Η απόφαση του Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης για τη συμπερίληψη κάθε αιτούντος στην ομάδα των Πολιτικών Συνηγόρων Υπε­ ράσπισης θεωρείται ότι ισχύει από την ημερομηνία που ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης ενημερώνει γραπτώς τον αιτούντα για την απόφαση. Μετά την ειδοποίηση, η πρόσληψη Πολιτικού Συνηγό­ ρου Υπεράσπισης συντελείται με τη δήλωση παράστασης, η οποία γνωστοποιείται στη Στρατιωτική Επιτροπή μέσω του Γενικού Συ­ νηγόρου Υπεράσπισης. Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης μπορεί να επανεξετάσει την α­ πόφασή του για άδεια συμπερίληψης ενός αιτούντος στην ομάδα Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης με βάση νεότερες πληροφο­ ρίες που δείχνουν ότι υπήρξε σοβαρή απόκρυψη ή παραποίηση στοιχείων στην αίτηση, ή σοβαρή παραβίαση των υποχρεώσεων του Πολιτικού Συνηγόρου Υπεράσπισης, ή με βάση άλλη σοβαρή αιτία, ή μπορεί να παραπέμψει το ζήτημα στη Διορίζουσα Αρχή ή στον Νομικό Σύμβουλο του Υπουργείου Άμυνας, ο οποίος μπορεί να α­ νακαλέσει ή να αναστείλει την άδεια για συμμετοχή στην ομάδα των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης οποιουδήποτε μέλους της.

4. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Οδηγία έχει άμεση ισχύ.

ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΧΕΪΝΣ Β'

Νομικός Σύμβουλος Υπουργείου Άμυνας

Παράρτημα Α στην Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 5, «Πολιτικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης». ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ

Εξουσιοδότηση για γνωστοποίηση πληροφοριών (Διαβάστε προσεκτικά την παρούσα εξουσιοδότηση για γνωστοποίηση πλη­ ροφοριών σχετικά με εσάς και μετά υπογράψτε και αναφέρετε την ημερομη­ νία, με μελάνι.) ΕΝΟΡΚΗ ΔΗΛΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΣΥΝΗΓΟΡΩΝ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗΣ

Εξουσιοδοτώ τον Γενικό Συνήγορο Υπεράσπισης, Γραφείο Στρατιωτικών Ε­ πιτροπών, Υπουργείο Άμυνας, τον εξουσιοδοτημένο από αυτόν ή άλλον αρμοδίως εξουσιοδοτημένο εκπρόσωπο τσυ Υπουργείου Άμυνας στον οποίο μπορεί να έχει ανατεθεί η αρμοδιότητα να αξιολογήσει ή να αποφασίσει για τη συμμετοχή μου στην ομάδα πολιτικών συνηγόρων υπεράσπισης που μπο­ ρούν να εκπροσωπούν κατηγορούμενους ενώπιον Στρατιωτικών Επιτροπών, να λάβουν οποιοσδήποτε πληροφορίες από οποιοδήποτε δικαστήριο, τον δι­ κηγορικό σύλλογο οποιοσδήποτε Πολιτείας, περιφέρειας, περιοχής ή κτήσης των ΗΠΑ, ή από οποιαδήποτε άλλη κυβερνητική υπηρεσία. Οι πληροφορίες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζο­ νται σε θέματα σχετικά με: οποιαδήποτε αίτηση για πιστοποιητικό ασφαλεί­ ας, το διορισμό μου ή την αίτησή μου για διορισμό ως δικηγόρου σε οποια­ δήποτε περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της σχετικής απόφασης επί της αίτη­ σης, μαζί με την παρούσα κατάστασή μου σχετικά με την άσκηση της δικη­ γορίας στην περιοχή αυτή, οποιαδήποτε ποινή ή πειθαρχική δίωξη εναντίον μου για οποιουδήποτε είδους ανάρμοστη συμπεριφορά, και οποιαδήποτε ε­ πίσημη αμφισβήτηση της ικανότητάς μου να ασκώ δικηγορία, ανεξαρτήτως τσυ αποτελέσματος της μετέπειτα διαδικασίας. Εξουσιοδοτώ τους κατόχους των σχετικών πληροφοριών, αρχείων και άλλων πηγών πληροφόρησης για εμένα, να δώσουν τις πληροφορίες αυτές στους α­ νώτερους αρμόδιους αξιωματούχσυς, ανεξαρτήτως οποιοσδήποτε προηγού­ μενης αντίθετης συμφωνίας. Κατανοώ ότι για ορισμένους χειριστές αρχείων ή για ορισμένες πηγές πλη­ ροφοριών μπορεί να χρειαστεί ξεχωριστή, ειδική εξουσιοδότηση και ότι μπο­ ρεί αυτή να μου ζητηθεί σε μεταγενέστερο χρόνο. Κατανοώ ότι τα αρχεία ή οι πληροφορίες που θα δοθούν από τους χειριστές

22 7

των αρχείων και άλλες πηγές πληροφοριών προορίζονται για επίσημη χρήση από το Υπουργείο Άμυνας, μόνον για τους εδώ οριζόμενους σκοπούς, και ό­ τι μπορεί να γνωστοποιηθούν περαιτέρω από το Υπουργείο Άμυνας μόνο σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις. Αντίγραφα της παρούσας εξουσιοδότησης που περιέχουν την υπογραφή μου είναι εξίσου έγκυρα όπως και το πρωτότυπο που φέρει την υπογραφή μου. Η παρούσα εξουσιοδότηση έχει ισχύ για πέντε χρόνια από τη σύνταξή της ή μέ­ χρι τη λήξη της σχέσης μου με το Υπουργείο Άμυνας, ανάλογα με το ποιο α­ πό τα δύο είναι μεταγενέστερο.

Υπογραφή

Ημερομηνία

Παράρτημα Β στην Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 5, «Πολιτικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης».

Σύμφωνα με την παρ. 4(Γ)(3)(β) της Διαταγής περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 του Υπουργείου Δικαιοσύνης «Διαδικασία δίκης από Στρατιωτικές Επι­ τροπές ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», με ημε­ ρομηνία 21 Μαρτίου 2002 (ΔΣΕ 1), της Οδηγίας περί Στρατιωτικών Επιτρο­ πών No 4 «Αρμοδιότητες του Γενικού Συνηγόρου Υπεράσπισης, των Εώικών Συνηγόρων Υπεράσπισης και των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης» (ΟΣΕ 4) και της Οδηγίας περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 5 «Πολιτικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης» (ΟΣΕ 5) και σύμφωνα με τη Στρατιωτική Διαταγή του Προέ­ δρου της 13 Νοεμβρίου 2001 «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλ­ λοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 FR 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) (Στρατιωτική Διαταγή Προέδρου), εγώ, ο [όνομα Πολιτικού Συνηγό­ ρου], συντάσσω την παρούσα ένορκη δήλωση και συμφωνία ώστε να ζητήσω να συμπεριληφθώ στην ομάδα των Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης που είναι διαθέσιμοι για να εκπροσωπήσουν κατηγορουμένους ενώπιον Στρατιω­ τικών Επιτροπών και να αναλάβουν σχετικά καθήκοντα. I. Όρκοι ή διαβεβαιώσεις. Ορκίζομαι ή διαβεβαιώνω ότι οι ακόλουθες πληροφορίες είναι αληθείς όπως γνωρίζω και πιστεύω.

Α. Έχω διαβάσει και κατανοώ τη Στρατιωτική Διαταγή του Προέδρου, τη Δ Σ Ε 1, την ΟΣΕ 4 και ΟΣΕ 5 και όλες τις άλλες Διαταγές και Οδηγίες πε­ ρί Στρατιωτικών Επιτροπών σχετικά με τους κανόνες, τους κανονισμούς και τις οδηγίες που έχουν εφαρμογή στις δίκες ενώπιον Στρατιωτικών Ε ­ πιτροπών. Θα διαβάσω όλες τις Διαταγές και Οδηγίες που θα εκδοθούν και θα έχουν εφαρμογή στις δίκες ενώπιον Στρατιωτικών Επιτροπών. Β. Γνωρίζω ότι η συμμετοχή μου στην ομάδα των Πολιτικών Συνηγό­ ρων Υπεράσπισης δεν εγγυάται την παρουσία μου σε κλειστές διαδικασίες της Στρατιωτικής Επιτροπής ούτε εγγυάται την πρόσβασή μου σε πληρο­ φορίες που προστατεύονται σύμφωνα με την παρ. 6(Δ)(5) ή την παρ. 9 της ΔΣΕ 1. II. Συμφωνίες. Διά της παρσύσης συμφωνώ να συμμορφωθώ με όλους τους εφαρμοστέους κανόνες και τις οδηγίες για τους συνηγόρους, συ­ μπεριλαμβανομένων οποιωνδήποτε κανόνων του δικαστηρίου για τη συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, και ειδικότερα συμ­ φωνώ, χωρίς περιορισμό, με τα ακόλουθα: Α. Θα ενημερώσω αμέσως τον Γενικό Συνήγορο Υπεράσπισης και, εάν συντρέχει περίπτωση, τον αρμόδιο Προεδρεύοντα Αξιωματικό, εάν, μετά τη σύνταξη της παρούσας Δήλωσης και Συμφωνίας αλλά πριν από την ο­ λοκλήρωση των διαδικασιών (που ορίζεται ως ο έλεγχος και η τελική α­ πόφαση του Προέδρου, ή αν έχει αυτός εξουσιοδοτηθεί, του Υπουργού Άμυνας), συμβεί οποιαδήποτε ουσιώδης αλλαγή σε οποιαδήποτε από τις πληροφορίες που περιέχονται στην αίτησή μου να συμπεριληφθώ στην ο­ μάδα Πολιτικών Συνηγόρων Υπεράσπισης, συμπεριλαμβανομένης της πα­ ρούσας Δήλωσης και Συμφωνίας. Κατανοώ ότι η σχετική ενημέρωση θα γίνει γραπτώς και θα εξηγεί την ουσιαστική φύση των πληροφοριών που άλλαξαν. Β. Θα είμαι καλά προετοιμασμένος και θα ασκήσω τα υπερασπιστικά καθήκοντα με ζήλο, εκπροσωπώντας τον κατηγορούμενο καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας ενώπιον της Στρατιωτικής Επιτροπής, από την έναρξη της εκπροσώπησης μέχρι και την ολοκλήρωση οποιοσδήποτε δια­ δικασίας μετά τη δίκη όπως ορίζεται στην παρ. 6(H) της ΔΣΕ 1. Θα εξα­ σφαλίσω ότι αυτές οι διαδικασίες είναι το βασικό μου καθήκον. Πριν αναλάβω την εκπροσώπηση κατηγορουμένου, θα διασφαλίσω ότι μπορώ να αφιερώσω επαρκή χρόνο και μέσα για να χειριστώ την υπόθεση του κα­ τηγορουμένου με ταχύτητα μέχρι και την ολοκλήρωσή της. Κάνω τον σχε­ τικό υπολογισμό έχοντας υπόψη ότι ο Προεδρεύων Αξιωματικός μπορεί να απορρίψει οποιοδήποτε αίτημα για καθυστέρηση ή παράταση της δια­ δικασίας το οποίο βασίζεται σε ζητήματα που ανακύπτουν εξαιτίας της δι­ κηγορικής μου εργασίας ή εξαιτίας άλλων επαγγελματικών ή προσωπι­ κών δραστηριοτήτων που δεν συνδέονται με τη διαδικασία ενώπιον των

Στρατιωτικών Επιτροπών, εάν κατά την κρίση του Προεδρεύοντος Αξιω­ ματικού η παράταση θα οδηγήσει σε αδικαιολόγητη καθυστέρηση της δια­ δικασίας. Γ. Η Ομάδα Υπεράσπισης θα αποτελείται αποκλειστικά από εμένα, τον Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης και το λοιπό προσωπικό που ορίζεται από τον Γενικό Συνήγορο Υπεράσπισης, τον Προεδρεύοντα Αξιωματικό ή τη Διορίζσυσα Αρχή. Κατανοώ ότι σε περίπτωση αίτησης προς τον Γενικό Συνήγορο Υπεράσπισης, τον Προεδρεύοντα Αξιωματικό ή τη Διορίζσυσα Αρχή, όπως προβλέπεται, για να προστεθεί κάποιο συγκεκριμένο πρόσω­ πο στην ομάδα, πρέπει να συμπεριλάβω τους σχετικούς δικαιολογητικούς λόγους και ότι θα διατυπώσω οποιοδήπστε αίτημα σχετικά με πρόσβαση στον κατηγορούμενο, προστατευόμενες πληροφορίες όπως ορίζεται στη AYF ι παρ. 6.Δ.5.α, ή με τη δυνατότητα να συνάψω σχέσεις που δημιουρ­ γούν υποχρέωση εχεμύθειας. Σχετικά με τις σχέσεις που δημιουργούν υ­ ποχρέωση εχεμύθειας, κατανοώ ότι όποιοι θεωρούνται κατάλληλοι να λαμβάνουν γνώση εμπιστευτικών υπερασπιστικών πληροφοριών ή του προϊόντος της υπερασπιστικής εργασίας θα πρέπει να συμπληρώσουν δή­ λωση παρόμοια με το παρόν Παράρτημα πριν λάβουν γνώση εμπιστευτικών υπερασπιστικών πληροφοριών ή του προϊόντος της υπερασπιστικής εργασίας. Επίσης κατανοώ ότι τα πρόσωπα για τα οποία θα ζητήσω να έ­ χουν πρόσβαση σε κατηγορούμενο, άλλους κρατουμένους ή προστατευό­ μενες πληροφορίες θα πρέπει να λάβουν άδεια και ειδική εξουσιοδότηση για πρόσβαση σε κάθε πρόσωπο ή προστατευμένη πληροφορία, πριν τους δοθεί η πρόσβαση. Κατανοώ ότι τίποτα στην παρούσα Συμφωνία δεν μου επιτρέπει να αγνοήσω οποιοδήποτε νόμο, κανόνα, κανονισμό ή οδηγία σχετικά με το χειρισμό απόρρητων πληροφοριών ή άλλων προσιατευομένων πληροφοριών. Δεν θα έχω οποιαδήποτε αξίωση κατά της κυβέρνησης των ΗΠΑ για αμοιβές και δικαστικά έξοδα που αφορούν την υπεράσπιση ή σχετικές δραστηριότητες ή λειτουργίες. Δ. Αναγνωρίζοντας ότι η εκπροσώπηση του κατηγορουμένου από εμέ­ να δεν απαλλάσσει τον Ειδικό Συνήγορο Υπεράσπισης από τα καθήκοντα που ορίζει η παρ. 4(Γ)(2) της ΔΣΕ 1, θα συνεργαστώ μαζί τσυ για να δια­ σφαλίσω το συντονισμό της υπερασπιστικής προσπάθειας και άτι εκείνος θα είναι σε θέση να αναλάβει ανεξάρτητα την υπεράσπιση εάν παραστεί ανάγκη. Ε. Κατά τη διάρκεια της εκπροσώπησης ενός κατηγορουμένου ενώ­ πιον Στρατιωτικής Επιτροπής, εκτός και αν λάβω εκ των προτέρων άδεια από τη Διορίζσυσα Αρχή ή τον Προεδρεύοντα Αξιωματικό να πράξω δια­ φορετικά, θα συμμορφωθώ με τους ακόλουθους περιορισμούς στις μετα­ κινήσεις και τις επικοινωνίες μου: 1. Δεν θα συζητήσω, μεταδώσω, ανακοινώσω ή με άλλον τρόπο μοι­ ραστώ έγγραφα ή πληροφορίες σχετικές με την υπόθεση με οποιον-

230

δήποτε, εκτός από όσο είναι αναγκαίο για να εκπροσωπήσω τον πελάτη μου ενώπιον της Στρατιωτικής Επιτροπής. Ως προς αυτό, θα περιορίσω τη συζήτηση, μετάδοση ή ανακοίνωση σε (α) πρό­ σωπα που έχουν οριστεί ως μέλη της Ομάδας Υπεράσπισης σύμ­ φωνα με τους εφαρμοστέους κανόνες, κανονισμούς και οδηγίες, (β) στα μέλη της επιτροπής που συμμετέχουν στη διαδικασία (γ) πιθανούς μάρτυρες στη διαδικασία ή (δ) άλλα πρόσωπα με ειδι­ κές γνώσεις που μπορεί να βοηθήσουν στην εύρεση στοιχείων για την υπόθεση. Αυτές οι συζητήσεις, η ανακοίνωση ή η μετάδοση μπορεί να περιλαμβάνουν συνεργασία με άλλους νομικούς για παροχή βοήθειας σε υπερασπιστικά καθήκοντα τα οποία αλλιώς μπορεί να είχα αναλάβει μόνος σύμφωνα με την παρούσα συμ­ φωνία και κάθε άλλο εφαρμοστέο νόμο, διαταγές περί Στρατιω­ τικών Επιτροπών, οδηγίες, κανονισμούς ή εγκυκλίους. Κατανοώ ότι δεν μπορώ να γνωστοποιήσω εμπιστευτικές πληροφορίες δι­ κηγόρων, το προϊόν της δικηγορικής εργασίας ή οποιεσδήποτε προστατευόμενες πληροφορίες σε οποιονδήποτε, εκτός και αν αυ­ τός έχει λάβει προηγούμενη άδεια για τον συγκεκριμένο τύπο σχέσης ή τις συγκεκριμένες πληροφορίες ως μέλος της Ομάδας Υπεράσπισης σύμφωνα με την παρ. II (Γ) της παρούσας συμφω­ νίας. Σε περίπτωση αμφιβολίας για το εάν μπορώ να γνωστοποιή­ σω πληροφορίες σε κάποιον, κατανοώ ότι έχω θετικό καθήκον να ζητήσω διευκρινίσεις από τη Διορίζουσα Αρχή ή τον Προεδρεύοντα Αξιωματικό πριν συζητήσω, ανακοινώσω ή μεταδώσω έγ­ γραφα ή πληροφορίες. Κατανοώ ότι τίποτα στην παρούσα συμ­ φωνία δεν μου επιτρέπει να αγνοήσω οποιονδήποτε νόμο, κανό­ να, κανονισμό ή οδηγία σχετικά με το χειρισμό απόρρητων πλη­ ροφοριών και υλικού ή άλλων προστατευομένων πληροφοριών. 2. Μετά την έναρξη της διδικασίας, δεν θα μετακινηθώ εκτός της τοποθεσίας που αυτή λαμβάνει χώρα χωρίς την έγκριση της Διορίζσυσας Αρχής ή του Προεδρεύοντος Αξιωματικού. Κατανοώ ότι ο Προεδρεύων Αξιωματικός ή η Διορίζουσα Αρχή δεν θα πε­ ριορίσει παράλογα τις μετακινήσεις μου από το χώρο της διαδι­ κασίας κατά τη διάρκεια εκτεταμένων διακοπών της διαδικα­ σίας. ΣΤ. Σε καμία περίπτωση, συμπεριλαβανομένης και της περιόδου μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών, δεν θα κάνω οποιαδήποτε δημόσια ή ιδιωτική δήλωση σχετικά με οποιαδήποτε κλειστή συνεδρίαση κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ή με οποιοδήποτε έγγραφο ή υλικό που συνιστά Προστατευόμενη Πληροφορία σύμφωνα με τη ΔΣΕ 1. Ο περιορισμός αυ­ τός δεν έχει εφαρμογή σε συζητήσεις με άλλα μέλη της Ομάδας Υπερά­ σπισης ή τον Γενικό Συνήγορο Υπεράσπισης, οι οποίοι έχουν την ανα­

231

γκαία άδεια να λαμβάνουν τις σχετικές Προστατευόμενες Πληροφορίες, ό­ ταν η γνωστοποίηση σχετίζεται με το υπερασπιστικό έργο για τον κατηγο­ ρούμενο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ενώπιον Στρατιωτικής Επι­ τροπής ή του μετέπειτα ελέγχου. Κατανοώ ότι τίποτα στην παρούσα συμ­ φωνία δεν μου επιτρέπει να αγνοήσω οποιονδήποτε νόμο, κανόνα, κανο­ νισμό ή οδηγία σχετικά με το χειρισμό Προστατευομένων Πληροφοριών. Ζ. Κατανοώ και συμφωνώ να τηρήσω όλους τους κανόνες, κανονι­ σμούς και οδηγίες σχετικά με το χειρισμό απόρρητων πληροφοριών και υ­ λικού ή άλλων Προστατευομένων Πληροφοριών. Η. Κατανοώ ότι μπορεί να υπάρξουν λογικοί περιορισμοί στο χρόνο και στη διάρκεια των επαφών που μπορεί να έχω με τον πελάτη μου, όπως ορίζεται από τη Διορίζουσα Αρχή, τον Προεδρεύοντα Αξιωματικό, τις αρχές της φυλακής ή το νόμο. Θ. Κατανοώ ότι οι επικοινωνίες μσυ με τον κατηγορούμενο δεν προ­ στατεύονται εάν θα μπορούσαν να διευκολύνουν την τέλεση εγκληματι­ κών πράξεων ή τη συνωμοσία για την τέλεση εγκληματικών πράξεων, ή εάν οι επικοινωνίες αυτές δεν σχετίζονται με την παροχή νομικών συμβουλών. I. Συμφωνώ να αποκαλύψω στον Γενικό Συνήγορο Υπεράσπισης και σε κάθε άλλη αρμόδια αρχή πληροφορίες σχετικές με την εκπροσώπηση του πελάτη μου στο βαθμό που εύλογα θεωρώ αναγκαίο για την πρόληψη τέλεσης εγκληματικών πράξεων στο μέλλον, οι οποίες είναι πιθανόν να έ­ χουν ως αποτέλεσμα το θάνατο, τη βαριά σωματική βλάβη κάποιου ή τη σημαντική βλάβη της εθνικής ασφάλειας. ΙΑ. Κατανοώ και συμφωνώ πως τίποτα στην παρούσα Δήλωση και Συμφωνία δεν δημιουργεί οποιοδήποτε ουσιαστικό, διαδικαστικό ή άλλο δικαίωμα για εμένα ως συνήγορο, ή για τον πελάτη μσυ. Ό ν ο μ α : ................................. ..................................................................... Δ ιεύ θ υ νσ η :................................................................................................. Η μερομηνία:.............................................................................................. Π Ο Λ ΙΤ Ε ΙΑ ......................................................................................................... Κ Ο Μ ΗΤΕΙΑ.........................................................................................................

Δόθηκε όρκος και τέθηκε η υπογραφή ενώπιον μου από τ.......... , σήμερα, στις.......... Ο Συμβολαιογράφος

...............................................................................

Ο διορισμός μου τελειώνει στις..........

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜΥΝΑΣ ΟΔΗΓΙΑ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 6

15 Απριλίου 2003

ΘΕΜΑ: Ιεραρχικές Σχέσεις του Προσωπικού των Στρατιωτικών Επιτροπών

ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Διαταγή Περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) β. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) γ. Παρ. 113(δ), τίτλος 10 USC δ. Παρ. 140(β), τίτλος 10 USC ε. Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1, τρέχουσα έκδοση στ. Οδηγία Υπουργείου Άμυνας 5105.70, «Διορίζουσα Αρχή για Στρατιωτικές Επιτροπές» (10 Φεβρουάριου 2004)

1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα Οδηγία ορίζει τις σχέσεις επίβλεψης και αξιολόγησης απόδοσης για το προσωπικό των Στρατιωτικών Επιτροπών.

2. ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ Η παρούσα Οδηγία εκδίδεται σύμφωνα με την παρ. 7(A) του σχετικού εγ­ γράφου (α) και τα σχετικά έγγραφα (β), (γ) και (δ). Οι διατάξεις τσυ σχετι­ κού εγγράφου (ε) εφαρμόζονται στην παρούσα Οδηγία.

3. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Α. Το Γραφείο Στρατιωτικών Επιτροπών (ΓΣΕ) αποτελείται από το Γρα­ φείο του Γενικού Κατηγόρου (ΓΓΚ) και το Γραφείο του Γενικού Συνη­ γόρου Υπεράσπισης (ΓΓΣΥ) και από εκείνα τα γραφεία και τις υπηρε­ σίες που ορίζει ο Υπουργός Άμυνας, ο Νομικός Σύμβουλος του Υ-

233

πουργείσυ Άμυνας ή/και η Διορίζσυσα Αρχή. Ο Υπουργός Άμυνας έ­ χει συστήσει τη Διορίζσυσα Αρχή για Στρατιωτικές Επιτροπές ως τμή­ μα του Γραφείου του Υπουργού Άμυνας με το σχετικό έγγραφο (στ) με συγκεκριμένα καθήκοντα και λειτουργίες. Το Γραφείο της Διορίζσυσας Αρχής περιλαμβάνει τον Νομικό Σύμβουλο της Διορίζσυσας Αρχής και το υπόλοιπο αναγκαίο νομικό και διοικητικό προσωπικό. Β. Σχέσεις επίβλεψης και αξιολόγησης απόδοσης. Τα άτομα πσυ διορίζο­ νται, τοποθετούνται, προσλαμβάνονται ή τους δίνεται εργασία σχετική με τη διεξαγωγή της διαδικασίας ενώπιον Στρατιωτικών Επιτροπών σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β) υπόκεινται στις ακόλουθες σχέσεις επίβλεψης και αξιολόγησης. Με την εξαίρεση κάποιων άλλων διατάξεων, το πρόσωπο στο οποίο κάποιος «αναφέρεται» θεωρείται ο προϊστάμενός τσυ και εκτελεί, όσο είναι δυνατόν, τα καθήκοντα αξιο­ λόγησης της απόδοσης τσυ υφισταμένου πσυ συνήθως συνδέονται με την ιδιότητα τσυ άμεσου προϊσταμένου, σύμφωνα με τους κανονισμούς για την αξιολόγηση της στρατιωτικής υπηρεσίας τσυ υφισταμένου. 1) Διορίζσυσα Αρχή: Κάθε Διορίζσυσα Αρχή πσυ ορίζεται από τον Υ­ πουργό Άμυνας σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (α) αναφέρεται στον Υπουργό Άμυνας σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (γ). 2) Νομικός Σύμβουλος Διορίζσυσας Αρχής: Ο Νομικός Σύμβουλος της Διορίζουσας Αρχής αναφέρεται στη Διορίζσυσα Αρχή. 3) Γενικός Κατήγορος: Ο Γενικός Κατήγορος αναφέρεται στον Ν ο­ μικό Σύμβουλο της Διορίζουσας Αρχής και μετά στη Διορίζσυσα Αρχή. 4) Βοηθός Γενικός Κατήγορος: Ο Βοηθός Γενικός Κατήγορος αναφέρεται στον Γενικό Κατήγορο και μετά στον Νομικό Σύμβουλο της Διορίζσυσας Αρχής. 5) Κατήγοροι και Βοηθοί Κατήγοροι: Οι Κατήγοροι και Βοηθοί Κα­ τήγοροι αναφέρονται στον Βοηθό Γενικό Κατήγορο και μετά στον Γενικό Κατήγορο. 6) Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης: Ο Γενικός Συνήγορος Υπεράσπι­ σης αναφέρεται στον Βοηθό Νομικό Σύμβουλο (Ζητήματα Προσω­ πικού και Πολιτική Υγείας) του Υπουργείου Άμυνας και μετά στον Νομικό Σύμβουλο του Υπουργείου Άμυνας. 7) Βοηθός Γενικός Συνήγορος Υπεράσπισης: Ο Βοηθός Γενικός Συνή­ γορος Υπεράσπισης αναφέρεται σιον Γενικό Συνήγορο Υπεράσπι­ σης και μετά στον Βοηθό Νομικό Σύμβουλο (Προσωπικό και Πολι­ τική Υγείας) του Υπουργείου Άμυνας. 8) Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπισης: Οι Ειδικοί Συνήγοροι Υπεράσπι­ σης αναφέρονται στον Βοηθό Γενικό Συνήγορο Υπεράσπισης και μετά στον Γενικό Συνήγορο Υπεράσπισης.

234

9) Μέλη της Επιτροπής Ελέγχου: Τα μέλη της Επιτροπής Ελέγχου αναφέρονται στον Υπουργό Άμυνας. 10) Μέλη Επιτροπών: Τα μέλη των Επιτροπών συνεχίζουν να αναφέρονται στους ανώτερους τους. Η εξέταση ή αξιολόγηση της εκτέλε­ σης των καθηκόντων τους ως μελών Στρατιωτικής Επιτροπής απα­ γορεύεται κατά την προετοιμασία αναφορών για την αποτελεσματικότητα, την καταλληλότητα ή την απόδοσή τους. 11) Υπόλοιπο προσωπικό: Ό λο το υπόλοιπο προσωπικό των Στρατιω­ τικών Επιτροπών, όπως γραμματείς, διερμηνείς, προσωπικό ασφαλείας, κλητήρες, και διοικητικοί υπάλληλοι που έχουν οριστεί ή προσληφθεί από τη διορίζουσα αρχή σύμφωνα με την παράγραφο 4(Δ) του σχετικού εγγράφου (α), εάν δεν έχουν τοποθετηθεί στο Γραφείο του Γενικού Κατηγόρου ή στο Γραφείο του Γενικού Συνη­ γόρου Υπεράσπισης, αναφέρονταιστη Διορίζουσα Αρχή ή σε όποιον είναι εξουσιοδοτημένος από αυτήν. Γ. Καθήκοντα επφλεπόντων αξιωματούχων. Οι αξιωματσύχοι που στην πα­ ρούσα Οδηγία ορίζονται ως επιβλέποντες αξιωματούχοι: 1) Επιβλέπουν τους υφισταμένους τους κατά την εκτέλεση των καθη­ κόντων τους. 2) Συντάσσουν αναφορές καταλληλότητας και αξιολόγησης απόδο­ σης και, όπου χρειάζεται, κανονίζουν την επιβράβευση των υφιστα­ μένων τους. Στο βαθμό που είναι δυνατόν, οι επιβλέποντες αξιωματούχοι συμμορφώνονται με τους κανονισμούς Στρατιωτικής Υπηρε­ σίας του κρινόμενσυ υφισταμένου σχετικά με τη σύνταξη αναφορών καταλληλότητας και αξιολόγησης απόδοσης και κατά την εκτέλεση σχετικών καθηκόντων. 4. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Οδηγία έχει άμεση ισχύ.

CT-9VΓΟΥΙΛΙΑΜ ΧΕΪΝΣ Β'

Νομικός Σύμβουλος Υπουργείου Άμυνας

235

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜΥΝΑΣ ΟΔΗΓΙΑ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No 7

30 Απριλίου 2003

ΘΕΜΑ: Επιβολή Ποινών

ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Διαταγή Περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) β. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών σιον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) γ. Παρ. 113(δ), τίτλος 10 USC δ. Παρ. 140(β), τίτλος 10 USC ε. Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1, τρέχουσα έκδοση

1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα Οδηγία θεσπίζει πολιτικές, κατανέμει αρμοδιότητες και ορίζει διαδικασίες για θέματα σχετικά με την επιβολή ποινών σε πρόσωπα τα οποία έχουν κριθεί ένοχα για αδίκημα που δικάζεται από Στρατιωτική Επιτροπή σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β).

2. ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ Η παρούσα Οδηγία εκδίδεται σύμφωνα με την παρ. 7(A) του σχετικού εγ­ γράφου (α) και σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (β), (γ) και (δ). Οι διατάξεις του σχετικού εγγράφου (ε) εφαρμόζονται στην παρούσα Οδηγία.

3. ΔΙΑΘΕΣΙΜΕΣ ΠΟΙΝΕΣ Α. Γενικά. Το σχετικό έγγραφο (α) επίτρεπα στη Στρατιωτική Επιτροπή ευρεία ευχέρεια στην επιβολή ποινών. Κάθε νόμιμη τιμωρία ή συνθήκη τιμω­ ρίας επιτρέπεται, συμπεριλαμβανομένης της θανατικής ποινής, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις που προβλέπονται στο σχετικό έγγραφο (α). Η κρά-

τηση που συνδέεται με το καθεστώς κάποιου προσώπου ως μαχητή του ε­ χθρού δεν θεωρείται ότι αποτελεί έκτιση στερητικής της ελευθερίας ποινής που επιβάλλεται από Στρατιωτική Επιτροπή. Για την επιβολή ποινής λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί βασικοί λόγοι για τους οποίους τιμωρούνται όσοι παραβιάζουν το νόμο. Οι λόγοι αυτοί περιλαμβάνουν: την τιμωρία του δράστη, την προστασία της κοινωνίας από το δράστη, την απο­ τροπή διάπραξης του ίδιου ή παρόμοιων αδικημάτων από το δράστη και α­ πό αυτούς πσυ γνωρίζουν τα εγκλήματά του και την τιμωρία του και την α­ ναμόρφωση του δράστη. Κατά την επιμέτρηση της ποινής το βάρος που θα δοθεί σε κάποιον ή σε όλους από τους παράγοντες αυτούς ανήκει αποκλει­ στικά στη διακριτική ευχέρεια των μελών της επιτροπής. Ωστόσο, όλες οι ποι­ νές πρέπει να στηρίζονται στην αναγνώριση του γεγονότος ότι οι Στρατιωτι­ κές Επιτροπές αποτελούν λειτουργία τσυ πολεμικού ρόλου του Προέδρου ως Αρχιστράτηγου των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ και στην αναγνώριση του έντονα αποτρεπτικού αποτελέσματος της ποινής, ώστε να γίνεται σεβαστό το δίκαιο και τα έθιμα του πολέμου γενικότερα. Β. Συνθήκες φυλάκισης. Αποφάσεις πσυ αφορούν τον τόπο φυλάκισης, τις συνθήκες υπό τις οποίες εκτίεται μια στερητική της ελευθερίας ποινή, ή τα προνόμια που παραχωρούνται σε κάποιον κατά τη διάρκεια έκτισης της ποι­ νής δεν λαμβάνονται, κατά κανόνα, από την Επιτροπή. Εν τούτοις, αυτές ol αποφάσεις και πράξεις μπορεί να συνιστούν αντικείμενο πρότασης προς το πρόσωπο πσυ λαμβάνει την τελική απόφαση επί της ποινής σύμφωνα με την παρ. 6(H) του σχετικού εγγράφου (α). Γ. Μελλοντική πρόταση για τροποποίηση της ποινής. Μια ποινή που επι­ βάλλεται από Στρατιωτική Επιτροπή μπορεί να συνοδεύεται από πρόταση για αναστολή, μετριασμό, μετατροπή ή άλλη τροποποίηση της ποινής σύμ­ φωνα με έναν ή περισσότερους όρους που πρέπει να πληρωθούν για να λάβει χώρα η αναστολή, ο μετριασμός, η μετατροπή ή η άλλη τροποποίηση της ποι­ νής (και που συνήθως σχετίζονται με τις πράξεις, τη διαγωγή ή τη συμπερι­ φορά του κατηγορουμένου). Εκτός εάν υπάρξει διαφορετική ρύθμιση, η α­ πόφαση ή πράξη σε σχέση με τέτοια πρόταση θα εκτελεοτεί με οδηγία ή με­ ταβίβαση αρμοδιότητας στη Διορίζσυσα Αρχή από τον αρμόδιο να λάβει τε­ λική απόφαση επί της ποινής σύμφωνα με την παρ. 6(H) του σχετκού εγγρά­ φου (α).

4. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΠΟΙΝΗΣ Α. Γενικά. Το σχετικό έγγραφο (α) επιτρέπει στη Στρατιωτική Επιτροπή σημαντική ευχέρεια σχετικά με τη διεξαγωγή της διαδικασίας επιβολής ποι­ νής. Η διαδικασία επιβολής ποινής πρέπει κανονικά να προχωρεί γρήγορα. Είναι στη διακριτική ευχέρεια του Προεδρεύοντος Αξιωματικού, εντός των ο­ ρίων που θέτει η Διορίζουσα Αρχή, να ορίζει μια λογική καθυστέρηση μετα­

ξύ της ανακοίνωσης της ετυμηγορίας και της έναρξης της διαδικασίας επιβο­ λής ποινής ώστε να διευκολύνεται η διεξαγωγή της διαδικασίας σύμφωνα με την παρ. 6(B) τσυ σχετικού εγγράφου (α). Β. Πληροφορίες σχετικές με την επιβολή ποινής. Η παρ. 6(Ε)(10) του σχε­ τικού εγγράφου (α) επιτρέπει στην Κατηγορούσα Αρχή και την Υπεράσπιση να παρουσιάσουν πληροφορίας για να βοηθήσουν τη Στρατιωτική Επιτροπή στην επιβολή ποινής. Τέτοιες πληροφορίες μπορεί να περιλαμβάνουν πρότα­ ση για την κατάλληλη ποινή, πληροφορίες σχετικές με το εύρος των ποινών για ανάλογα αδικήματα (π.χ. το εύρος ποινής σύμφωνα με τις Ομοσπονδιακές Αρχές Επιβολής Ποινής το οποίο θα εφαρμοζόταν στον κατηγορούμενο για το πιο ανάλογο ομοσπονδιακό αδίκημα), και άλλες σχετικές πληροφο­ ρίες. Ανεξαρτήτως οποιασδήποτε παρουσίασης από την Κατηγορούσα Αρχή ή την Υπεράσπιση, η Στρατιωτική Επιτροπή λαμβάνει υπόψη το αποδεικτικό υλικό που έγινε δεκτό πριν από την απόφαση περί ενοχής. Ο Προεδρεύων Α ­ ξιωματικός μπορεί να περιορίσει ή να ζητήσει την παρουσίαση συγκεκριμέ­ νων πληροφοριών σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β). Γ. Υποθέσεις που αφορούν συμφωνίες παραδοχής ενοχής. Σύμφωνα με την παρ. 6(A)(4) του σχετικού εγγράφου (α), η Στρατιωτική Επιτροπή, αφού βεβαιώσει τον εθελοντικό και μετά από ενημέρωση χαρακτήρα της συμφω­ νίας επιβολής ποινής που έχει εγκρίνει η Διορίζουσα Αρχή, είναι υποχρεω­ μένη να καταλήξει σε απόφαση περί ενοχής και επιβολή ποινής σύμφωνα με τα όσα προβλέπει η συμφωνία. Συνεπώς, ο Προεδρεύων Αξιωματικός μπορεί να ασκήσει την εξουσία που τσυ παρέχει η παρ. 6(E) του σχετικού εγγράφου (α) για να περιορίσει ή να αποκλείσει την παρουσίαση πληροφοριών ή επι­ χειρημάτων από τους συνηγόρους σχετικά με την επιβολή της κατάλληλης ποινής από τη Στρατιωτική Επιτροπή. Δ. Ειδικά καθήκοντα. Σε υποθέσεις που περιλαμβάνουν συμφωνίες πα­ ραδοχής ενοχής, ή προτάσεις για συγκεκριμένους όρους φυλάκισης, ή προ­ τάσεις για μελλοντική τροποποίηση ποινής, η Κατηγορούσα Αρχή και η Υπε­ ράσπιση παρέχουν, μετά τη δίκη, πληροφορίες ή προτάσεις σχετικές με οποια­ δήποτε μεταγενέοτερη απόφαση για σχετικό όρο ή για αναστολή, μετριασμό, μετατροπή ή άλλη τροποποίηση της ποινής.

5. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Οδηγία έχει άμεση ισχύ.

iT-gvΓΟΥΙΛΙΑΜ ΧΕΪΝΣ Β'

Νομικός Σύμβουλος Υπουργείου Άμυνας

238

Γ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜΥΝΑΣ ΟΔΗΓΙΑ ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ No ί

30 Απριλίου 2003

ΘΕΜΑ: Διοικητικές Διαδικασίες ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Διαταγή Περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) β. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 F.R. 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) γ. Παρ. 113(δ), τίτλος 10 USC δ. Παρ. 140(β), τίτλος 10 USC ε. Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1, τρέχουσα έκδοση 1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα Οδηγία θεσπίζει πολιτικές, κατανέμει αρμοδιότητες και ορίζει διαδικασίες για τη διεξαγωγή των δικών από Στρατιωτική Επιτροπή που διο­ ρίζεται σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α) και (β). 2. ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ Η παρούσα Οδηγία εκδίδεται σύμφωνα με την παρ. 7(A) του σχετικού εγ­ γράφου (α) και σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (β), (γ) και (δ). Οι διατάξεις του σχετικού εγγράφου (ε) εφαρμόζονται στην παρούσα Οδηγία. 3. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Α. Διορισμός και παύση των μελών της Επιτροπής 1) Σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (α), η Διορίζουσα Αρχή διορίζει τουλάχιστον 3 αλλά όχι περισσότερα από 7 μέλη και 1 ή 2 αναπλη­ ρωματικά μέλη. Η Διορίζουσα Αρχή μπορεί να παύσει αιτιολογη­ μένα μέλη και αναπληρωματικά μέλη. Σε περίπτωση που κάποιο μέ­ λος (ή αναπληρωματικό μέλος) παυθεί αιτιολογημένα, η Διορίζουσα Αρχή μπορεί να αντικαταστήσει το μέλος, να διατάξει την κα­ τάληψη της θέσης του αρχικού μέλους από αναπληρωματικό μέλος, να διατάξει τη συνέχιση της διαδικασίας χωρίς το μέλος που παύ­

239

θηκε ή να συγκροτήσει καινούργια επιτροπή. Εάν δεν υπάρχουν ο­ δηγίες από τη Διορίζουσα Αρχή σχετικά με την αντικατάσταση, ο Προεδρεύουν Αξιωματικός επιλέγει ένα αναπληρωματικό μέλος για τη θέση του μέλους που αντικαθίσταται. 2) Ο Προεδρεύων Αξιωματικός αποφασίζει εάν είναι αναγκαίο να υ­ ποβάλει ή να επιτρέψει την υποβολή ερωτήσεων στα μέλη (συμπε­ ριλαμβανομένου του Προεδρεύοντος Αξιωματικού) για θέματα σχετικά με την ύπαρξη αιτίας για την παύση τους. Ο Προεδρεύων Αξιωματικός μπορεί να επιτρέψει την υποβολή ερωτήσεων με ό­ ποιον τρόπο θεωρεί κατάλληλο. Σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (α), οι ερωτήσεις θα πρέπει να επικεντρώνονται στενά σε θέματα σχετικά με το αν υπάρχει αιτιολογία για την παύση κάποιου μέλους. 3) Α πό καιρό σε καιρό, ίσως να είναι αναγκαίο ο Προεδρεύων Αξιω­ ματικός να αποστέλλει πληροφορίες και, εάν είναι αναγκαίο, κάποια πρόταση σχετικά με το αν κάποιο μέλος (συμπεριλαμβανομέ­ νου του Προεδρεύοντος Αξιωματικού) πρέπει να παυθεί αιτιολογη­ μένα. Ενώ αναμένεται η απόφαση της Διορίζουσας Αρχής για το θέμα, ο Προεδρεύων Αξιωματικός μπορεί είτε να αναστείλει την πρόοδο της διαδικασίας είτε να συνεχίσει τη διαδικασία. Ο Προε­ δρεύων Αξιωματικός μπορεί να δώσει όποιες οδηγίες είναι απαραί­ τητες στο μέλος του οποίου η συνεχής συμμετοχή στη διαδικασία αμφισβητείται. Η Στρατιωτική Επιτροπή δεν διασκέπτεται για να αποφασίσει για την ενοχή ή να επιβάλει ποινές πριν η Διορίζσυσα Αρχή εκδώσει την απόφασή της για οποιαδήποτε περίπτωση που ο Προεδρεύων Αξιωματικός έχει προτείνει την παύση μέλους. Β. Αξιωματικός Ασφαλείας Στρατιωτικής Επηροπής. Η Διορίζσυσα Αρ­ χή μπορεί να ορίσει έναν Αξιωματικό Ασφαλείας για να συμβουλεύει τη Στρατιωτική Επιτροπή σε θέματα σχετικά με απόρρητες και προστατευόμενες πληροφορίες. Επιπλέον των άλλων καθηκόντων που του αναθέτει η Διορίζουσα Αρχή, ο Αξιωματικός Ασφαλείας διασφαλίζει ότι όλες οι απόρρητες ή προστατευμένες πληροφορίες και αποδεικτικά μέσα φυλάσσονται πάντοτε επαρκώς και ότι μόνο το προσωπικό που διαθέτει τις αναγκαίες άδειες και ε­ ξουσιοδοτήσεις παρίσταται όταν απόρρητο ή προστατευόμενο υλικό παρου­ σιάζεται ενώπιον Στρατιωτικών Επιτροπών. Γ. Λ οιπό προσωπικό Στρατιωτικών Επιτροπών. Η Διορίζουσα Αρχή μπορεί να ορίσει γραμματείς, διερμηνείς, προσωπικό ασφαλείας, δικαστικούς επιμελητές, δικαστικούς υπαλλήλους και άλλο αναγκαίο προσωπικό για τις Στρατιωτικές Επιτροπές. Σε περίπτωση που κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει από τη Διορίζουσα Αρχή, ο Γενικός Κατήγορος έχει την ευθύνη να διασφαλίσει ότι το κατάλληλο και αναγκαίο προσωπικό είναι διαθέσιμο για τη διευκόλυνση της αμερόληπτης και ταχείας διεξαγωγής μιας πλήρους και δίκαιης δίκης α­ πό τη Στρατιωτική Επιτροπή.

240

4. ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Α. Ο Προεδρεύων Αξιωματικός αποφασίζει γενικά για όλες τις αιτήσεις και τα προδικαστκά ζητήματα που ανακύπτουν κατά τη διάρκεια της δίκης ενώπιον Στρατιωτικής Επιτροπής. Ωστόσο, σύμφωνα με την παράγραφο 4(A) (5)(δ) του σχετικού εγγράφου (α), ο Προεδρεύων Αξιωματικός παραπέμπει για επίλυση στη Διορίζουσα Αρχή όλα τα προδικαστικά ζητήματα, η επίλυση των οποίων θα έθετε τέρμα στη διαδικασία σχετικά με μία κατηγορία. Επι­ πλέον, ο Προεδρεύων Αξιωματικός μπορεί να παραπέμψει και άλλα προδικαστικά ζητήματα στη Διορίζουσα Αρχή, εάν το θεωρεί αναγκαίο. Β. Υποβολή προδικαστικών ζητημάτων. Ο Προεδρεύων Αξιωματικός α­ ποφασίζει ποια έγγραφα ή άλλο υλικό πρέπει να σταλούν στη Διορίζουσα Αρχή σε σχέση με προδικαστικό ερώτημα. Γ. Αποτέλεσμα παραπομπής προδικαστικών ζητημάτων στη διαδικασία. Ενώ εκκρεμεί απόφαση της Διορίζουσας Αρχής επί παραπεμφθέντος προδικαστικού ερωτήματος, ο Προεδρεύων Αξιωματικός μπορεί είτε να αναστείλει την πρόοδο της διαδικασίας είτε να συνεχίσει κανονικά.

5. ΠΑΡΕΜΠΙΠΤΟΝΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΝΤΟΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΥ Ο Προεδρεύων Αξιωματικός εκτελεί όλες τις συμπληρωματικές λειτουργίες που είναι απαραίτητες για την αμερόληπτη και ταχεία διεξαγωγή μιας πλή­ ρους και δίκαιης δίκης από τη Στρατιωτική Επιτροπή σύμφωνα με το σχετι­ κό έγγραφο (α). Τέτοιες λειτουργίες συμπεριλαμβάνουν, π.χ. τον ορισμό της ώρας και του τόπου συνεδρίασης της Στρατιωτικής Επιτροπής, τη διασφάλι­ ση ότι οι μάρτυρες και το προσωπικό της Στρατιωτικής Επιτροπής θα δώ­ σουν τον απαραίτητο όρκο ή διαβεβαίωση, τη διεξαγωγή κλειστών συνε­ δριάσεων για τη διευκόλυνση της αποτελεσματικότητας της δίκης και την πα­ ροχή των απαραίτητων οδηγιών στα άλλα μέλη της Επιτροπής. Ο Προε­ δρεύων Αξιωματικός αποφασίζει επί διαδικαστικών αιτήσεων ή έχει τη δια­ κριτική ευχέρεια, σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (α), να τις υποβάλει για α­ πόφαση στο σύνολο της επιτροπής ή στη Διορίζουσα Αρχή ως παραπεμφθέντα προδικαστικά ερωτήματα.

6. ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Α. Γενικά. Εκτός εάν αποφασίσει διαφορετικά ο Προεδρεύων Αξιωματι­ κός για σοβαρό λόγο ή άλλη αιτία, οι συνήγοροι της Κατηγορούσας Αρχής και της Υπεράσπισης παρέχουν στο συνήγορο της άλλης πλευράς, τουλάχι­ στον μία εβδομάδα πριν από την προγραμαμτισμένη συνεδρίαση της Στρα­ τιωτικής Επιτροπής, αντίγραφα όλων των πληροφοριών που σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν ως αποδεικτικά στοιχεία στη δίκη, αντίγραφα όλων των

241 ι6 - Γκουα ντά να μο

διαδικαστικών αιτήσεων που σκοπεύουν να υποβάλουν στη Στρατιωτική Ε­ πιτροπή και τα ονόματα και στοιχεία επικοινωνίας των μαρτύρων που σκο­ πεύουν να καλέσουν. Οι προδικαστικές αιτήσεις γνωστοποιούνται στον Προεδρεύοντα Αξιωματικό τη στιγμή που γνωστοποιούνται στο συνήγορο της άλλης πλευράς. Εκτός εάν δώσει διαφορετικές οδηγίες ο Προεδρεύων Α ­ ξιωματικός, γραπτές απαντήσεις στις προδικαστικές αιτήσεις γνωστοποιού­ νται στο συνήγορο της άλλης πλευράς το αργότερο τρεις ημέρες πριν από την προγραμματισμένη συνεδρίαση της Στρατιωτικής Επιτροπής. Β. Γνωστοποίηση από την Κατηγορούσα Αρχή. Η Κατηγορούσα Αρχή παρέχει στην Υπεράσπιση πρόσβαση σε αποδεικτικό υλικό που η Κατηγο­ ρούσα Αρχή γνωρίζει και το οποίο τείνει να απαλλάξει τον κατηγορούμενο το συντομότερο δυνατόν, και σε καμία περίπτωση αργότερα από μία εβδο­ μάδα πριν από την προγραμματισμένη συνεδρίαση της Στρατιωτικής Επι­ τροπής. Γ. Γνωστοποίηση από την Υπεράσπιση. Η Υπεράσπιση ενημερώνει την Κατηγορούσα Αρχή για την πρόθεσή της να επικαλεστεί την ύπαρξη δικαιολογητικσύ λόγου σε σχέση με οποιαδήποτε κατηγορία τουλάχιστον μία εβδο­ μάδα πριν από την προγραμματισμένη συνεδρίαση της Στρατιωτικής Επι­ τροπής. Δ. Αποδεικτικό υλικό σχετικά με την πνευματική ικανότητα προς κατα­ λογισμό. Εάν η Υπεράσπιση δηλώσει την πρόθεσή της να επικαλεστεί έλλει­ ψη πνευματικής ικανότητας προς καταλογισμό ή να καταθέσει πραγματο­ γνωμοσύνη σχετικά με την πνευματική κατάσταση ενός κατηγορουμένου, η κατηγορούσα αρχή μπορεί να ζητήσει να υποβληθεί ο κατηγορούμενος σε ε­ ξέταση από στρατιωτικό ψυχολόγο ή ψυχίατρο, και τα δύο μέρη θα έχουν πρόσβαση στα αποτελέσματα της εξέτασης.

7. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Οδηγία έχει άμεση ισχύ.

ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΧΕΪΝΣ Β'

Νομικός Σύμβουλος Υπουργείου Άμυνας

242

Υ Π Ο ΥΡΓΕΙΟ ΑΜΥΝΑΣ Ο Δ Η ΓΙΑ Π Ε ΡΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ Ε Π ΙΤ ΡΟ Π Ω Ν No 9

26 Δεκεμβρίου 2003

ΘΕΜ Α:

Έλεγχος της διαδικασίας της Στρατιωτικής Επιτροπής

ΣΧΕΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ: α. Διαταγή Περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1 (21 Μαρτίου 2002) β. Στρατιωτική Διαταγή της 13 Νοεμβρίου 2001, «Κράτηση, μεταχείριση και δίκη ορισμένων αλλοδαπών στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», 66 FR 57833 (16 Νοεμβρίου 2001) γ. Παρ. 113(δ), τίτλος 10 USC δ. Παρ. 140(β), τίτλος 10 USC ε. Παρ. 603, τίτλος 10 USC στ. Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1, τρέχουσα έκδοση ζ. Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 2, τρέχουσα έκδοση

1. ΣΚΟΠΟΣ Η παρούσα Οδηγία θεσπίζει διαδικασίες και ορίζει αρμοδιότητες για τον έ­ λεγχο της διαδικασίας των Στρατιωτικών Επιτροπών.

2. ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ Η παρούσα Οδηγία εκδίδεται σύμφωνα με την παρ. 7(A) του σχετικού εγ­ γράφου (α) και σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (β), (γ) και (δ). Οι διατάξεις του σχετικού εγγράφου (στ) εφαρμόζονται στην παρούσα Οδηγία.

3. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΟΡΙΖΟΥΣΑ ΑΡΧΗ Σύμφωνα με την παρ. 6(H)(3) του σχετικού εγγράφου (α), η Διορίζουσα Αρ­ χή διενεργεί αμέσως διοικητικό έλεγχο των πρακτικών της δίκης. Μόλις δια­ πιστώσει ότι η διαδικασία ενώπιον της Στρατιωτικής Επιτροπής είναι διοικη­ τικά πλήρης, η Διορίζσυσα Αρχή παραπέμπει τα πρακτικά της δίκης στην Ε­ πιτροπή Ελέγχου που συγκροτείται σύμφωνα με την παρ. 6(H)(4) του σχετι­

243

κού εγγράφου (α) και σύμφωνα με την παρούσα Οδηγία. Εάν δεν θεωρήσει τη διαδικασία πλήρη, η Διορίζουσα Αρχή επιστρέφει την υπόθεση στη Στρα­ τιωτική Επιτροπή για τις αναγκαίες συμπληρωματικές διαδικασίες.

4. ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ Α. Γενικά Η Επιτροπή Ελέγχου αποτελείται από τρεις Στρατιωτικούς Α ­ ξιωματικούς και αρχίζει τον έλεγχο υπόθεσης που εκδικάστηκε από Στρα­ τιωτική Επιτροπή μόλις παραπεμφθούν σε αυτήν από τη Διορίζουσα Αρχή τα πρακτικά της υπόθεσης. Β. Μέλη. Ο Υπουργός Άμυνας ορίζει τρεις ή περισσότερους αξιωματι­ κούς, συμπεριλαμβανομένων πολιτών διορισμένων σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (ε), ως κατάλληλους για να γίνουν μέλη της Επιτροπής Ελέγχου. Σχετικά με τις εσωτερικές λειτουργίες της Επιτροπής Ελέγχου, οι πολίτες που ορίζονται ως αξιωματικοί έχουν την ίδια εξουσία, καθήκοντα και αρμοδιότη­ τες όπως κάθε μέλος των ενόπλων δυνάμεων που είναι μέλος της Επιτροπής Ελέγχου. Οι αξιωματικοί αυτοί, που η συνολική θητεία τους, σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο (ε) ή οποιαδήποτε άλλη διάταξη, δεν αναμένεται να ξεπεράσει τις 130 ημέρες εντός περιόδου 365 συνεχόμενων ημερών είναι ειδικοί κυ­ βερνητικοί υπάλληλοι σύμφωνα με τις διατάξεις τσυ τίτλου 18 USC παρ. 202, 203, 205, 207, 208 και 209. Η παρ. 973 (β) του τίτλου 10 USC, δεν εφαρμόζεται στους αξιωματικούς αυτούς. Τουλάχιστον ένα μέλος κάθε Επιτροπής Ελέγ­ χου πρέπει να έχει εμπειρία ως δικαστής. 1) Προσόντα α. Κατά τον ορισμό μελών ως κατάλληλων για την Επιτροπή Ελέγχου, επιλέγονται μόνο πρόσωπα που έχουν όλα τα προσόντα λόγω της σχετι­ κής εμπειρίας τους, της αμερολήψίας τους και της αδέκαστης κρίσης τους. β. Δεν μπορεί να γίνει μέλος Επιτροπής Ελέγχου πρόσωπο το οποίο (1) Συμμετείχε στην έρευνα της υπόθεσης. (2) Υπήρξε μέλος της Στρατιωτικής Επιτροπής που δίκασε την υ­ πόθεση. (3) Ήταν κατήγορος ή συνήγορος υπεράσπισης ενώπιον της Στρα­ τιωτικής Επιτροπής. (4) Για άλλον λόγο, δεν είναι σε θέση να ελέγξει αμερόληπτα τη Στρατιωτική Επιτροπή, εάν αποφασιστεί από τον Υπουργό Ά ­ μυνας. γ. Κανένας που ολοκλήρωσε μία θητεία ως πρόσωπο κατάλληλο να γί­ νει μέλος Επιτροπής Ελέγχου δεν μπορεί να διοριστεί ξανά για δεύτερη θητεία. 2) Διάρκεια θητείας. Ο Υπουργός Άμυνας αποφασίζει για τη διάρκεια της θητείας κάθε μέλους της Επιτροπής Ελέγχου, η οποία κατά κανόνα δεν πρέ-

24 4

πει να ξεπερνά τα δύο χρόνια. Ο Υπουργός Αμυνας μόνον αιτιολογημένα μπορεί να παυσει οριστικά μέλος της Επιτροπής Ελέγχου. «Αιτιολογημένα», σημαίνει ενδεικτικά, αλλά όχι περιοριστικά, φυσική ανικανότητα, στρατιωτι­ κή ανάγκη ή άλλες περιστάσεις που καθιστούν το μέλος ανίκανο να επιτελέσει τα καθήκοντα τσυ. 3) Σύνθεση Επιτροπής Ελέγχου. Οι στρατιωτικοί αξιωματικοί πσυ ορίζο­ νται από τον Υπουργό Αμυνας επιλέγουν μεταξύ τους τα τρία μέλη κάθε Ε ­ πιτροπής Ελέγχου. Τα τρία μέλη κάθε Επιτροπής Ελέγχου έχουν τη διακριτι­ κή ευχέρεια να επιλέξαυν ένα μέλος ως Πρόεδρο της Επιτροπής. 4) Όρκος. Κάθε μέλος της Επιτροπής Ελέγχου δίνει όρκο ή διαβεβαίωση, α. Διαδικασία ορκοδοσίας. Ο ακόλουθος όρκος (ή διαβεβαίωση) μπο­ ρεί να δοθεί προς τον Υπουργό Άμυνας, τον Νομικό Σύμβουλο του Υ­ πουργείου Άμυνας και κάθε πρόσωπο νόμιμα εξουσιοδοτημένο για τη λή­ ψη όρκων: «Ορκίζεσαι (στο Θεό) (βεβαιώνεις) ότι θα επιτελέσεις με ευ­ συνειδησία και αμεροληψία, σύμφωνα με τη συνείδησή σου και τους ε­ φαρμοστέους κανόνες για τον έλεγχο των δικών από Στρατιωτική Επι­ τροπή, όλα τα καθήκοντα που έχεις ως μέλος της Επιτροπής Ελέγχου;» Γ. Έλεγχος μετά τη δίκη από την Επιτροπή Ελέγχου. 1) Απόφαση επί των Πρακτικών της Δίκης. Μετά την ολοκλήρωση τσυ ε­ λέγχου, η Επιτροπή Ελέγχου αποφασίζει όπως προβλέπεται είτε στην υποπαράγραφο (α) είτε στην υποπαράγραφο (β) πσυ ακολουθούν: α. Εάν η πλειοψηφία της Επιτροπής έχει σχηματίσει την οριστική και σταθερή πεποίθηση ότι συνέβη ένα ουσιώδες νομικό σφάλμα, αναπέμπει την υπόθεση στη Διορίζουσα Αρχή για περαιτέρω συνέχιση της διαδικασίας. (1) Σε υποθέσεις πσυ η μόνη περαιτέρω διαδικασία πσυ χρειάζεται μετά το συμπέρασμα της Επιτροπής Ελέγχου ότι συνέβη ουσιώ­ δες νομικό σφάλμα είναι η απαλλαγή τσυ κατηγορουμένου από την κατηγορία, τότε η Διορίζσυσα Αρχή απαλλάσσει τον κατη­ γορούμενο. (2) Σε όλες τις άλλες υποθέσεις, η Διορίζσυσα Αρχή αποστέλλει τα συμπεράσματα της Επιτροπής Ελέγχου στη Στρατιωτική Επι­ τροπή για συνέχιση της διαδικασίας σύμφωνα με τα συμπερά­ σματα αυτά. β. Εάν η πλειοψηφία της Επιτροπής Ελέγχου δεν έχει σχηματίσει την οριστική και σταθερή πεποίθηση ότι συνέβη ένα ουσιώδες νομικό σφάλμα, παραπέμπει την υπόθεση απευθείας στον Υπουργό Άμυνας με γραπτή γνωμοδότηση, σύμφωνα με την παρ. 4(Γ)(5) της παρούσας Οδηγίας. (1) Σχετικά με κάθε απόφαση που κρίνει τον κατηγορούμενο ένοχο, η Επιτροπή Ελέγχου προτείνει εάν θα πρέπει να εγκριθεί, να απορριφθεί ή να μετατραπεί σε ενοχή για ελαφρύτερο αδίκημα. Η Επιτροπή Ελέγχου μπορεί να προτείνει την απόρριψη απόφα-

245

σης που κρίνει τον κατηγορούμενο ένοχο και για άλλους λόγους εκτός ουσιώδους νομικού λάθους. (2) Σχετικά με την επιβληθείσα ποινή, η Επιτροπή Ελέγχου μπορεί να προτείνει να εγκριθεί, μετριαστεί, μετατραπεί ή ανασταλεί. 2) Βαθμός Ελέγχου α. Ο υσιώ δες Νομικό Σφάλμα. Απόκλιση από τις διαδικασίες που προ­ βλέπει το σχετικό έγγραφο (α) και οι Οδηγίες για την εφαρμογή του η ο­ ποία δεν θα μπορούσε να έχει ουσιώδη επιρροή στο αποτέλεσμα της δίκης ενώπιον Στρατιωτικής Επιτροπής δεν συνιστά ουσιώδες νομικό σφάλμα. β. Ουσιώδη νομικά σφάλματα μπορεί ενδεικτικά, αλλά όχι περιοριστι­ κά, να είναι τα ακόλουθα: (1) Ελάττωμα ή σφάλμα τέτοιας βαρύτητας και σημασίας ώστε να στερεί τον κατηγορούμενο από πλήρη και δίκαιη δίκη. (2) Καταδίκη για κατηγορία η οποία δεν αναφέρει ένα συγκεκριμέ­ νο αδίκημα το οποίο σύμφωνα με τυπικό νόμο ή το δίκαιο των ενόπλων συρράξεων μπορεί να δικαστεί απο Στρατιωτική Επι­ τροπή σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα (α), (β) και (ζ). (3) Νομικά ανεπαρκείς αποδείξεις. (4) Ποινή που δεν είναι σύμφωνη με την παρ. 6(Ζ) του σχετικού εγ­ γράφου (α). 3) Χ ρόνος ελέγχου μετά τη δίκη. Η Επιτροπή Ελέγχου ολοκληρώνει τον έλεγχο και προωθεί περαιτέρω τα πρακτικά της δίκης εντός 30 ημερών από την ημέρα που έλαβε τα πρακτικά. Η Διορίζουσα Αρχή διασφαλίζει ότι η Ε­ πιτροπή Ελέγχου έχει επαρκή χρονο για να ελέγξει τα πρακτικά της δίκης. Μετά από γραπτή αίτηση του Προέδρου της Επιτροπής Ελέγχου, ο Υπουρ­ γός Άμυνας μπορεί να δώσει παράταση του χρόνου. 4) Εύρος ελέγχου μετά τη δίκη α. Η Επιτροπή Ελέγχου εξετάζει τα πλήρη πρακτικά της δίκης όπως ορίζεται από την παρ. 6(H)(1) του σχετικού εγγράφου (α), συμπεριλαμ­ βανομένων αποφάσεων της Διορίζουσας Αρχής. (ΐ)Γ ια τη λήψη της απόφασης που προβλέπεται στην παρ. 4(Γ)(ΐ)(α) της παρούσας Οδηγίας και της πρότασης που προβλέπεται στην παρ. 4(Γ)(1)(β) της παρούσας Οδηγίας, η Επιτρο­ πή Ελέγχου μπορεί να λάβει υπόψη της ζητήματα πραγματικών περιστατικών που περιλαμβάνονται στα πρακτικά της δίκης. (2) Για τη λήψη της απόφασης που προβλέπεται στην παρ. 4(Γ) (1)(α) της παρούσας Οδηγίας και της πρότασης που προβλέπεται στην παρ. 4(Γ)(1)(β) της παρούσας Οδηγίας, η Επιτροπή Ε­ λέγχου μπορεί να εξετάσει τις ποινές ως μέρος του ελέγχου των πρακτικών της δίκης, β. Η Επιτροπή Ελέγχου λαμβάνει συνήθως υπόψη της τις απόψεις της Κατηγορούσας Αρχής και της Υπεράσπισης. Εάν η Επιτροπή Ελέγχου

246

λάβει υπόψη της τις γραπτές αυτές απόψεις, έχει τη διακριτική ευχέρεια να καλέσει τα μέρη να αναπτύξουν προφορικά τις γραπτές τους θέσεις. γ. Η Επιτροπή Ελέγχου έχει τη διακριτική ευχέρεια να λάβει υπόψη της τις παρεμβάσεις τρίτων, ιδιαίτερα δε της κυβέρνησης της χώρας πολί­ της της οποίας είναι ο κατηγορούμενος. Η Επιτροπή Ελέγχου συνήθως λαμβάνει υπόψη της αυτές τις κυβερνητικές θέσεις. 5) Γραπτές γνωμοδοτήσεις. Η Επιτροπή Ελέγχου εκδίδει για κάθε περί­ πτωση γραπτή γνωμοδότηση, που περιλαμβάνει την απόφαση που προβλέπεται στην παρ. 4(Γ)(ΐ)(α) της παρούσας Οδηγίας και την πρόταση που προβλέπεται στην παρ. 4(Γ)(ΐ)(β) της παρούσας Οδηγίας. α. Η γραπτή γνωμοδότηση περιλαμβάνει νομική ανάλυση με τη μορφή υπομνήματος με τα επιχειρήματα υπέρ της απόφασης της Επιτροπής ε­ λέγχου που προβλέπεται στην παρ. 4(Γ)(1)(α) της παρούσας Οδηγίας και της πρότασης που προβλέπεται στην παρ. 4(Γ)(1)(β) της παρούσας Οδη­ γίας, καθώς και για οποιοδήποτε άλλο ζήτημα που η Επιτροπή Ελέγχου θεωρεί απαραίτητο κατά την άσκηση της διακριτικής της ευχέρειας. β. Τα μέλη της Επιτροπής Ελέγχου μπορούν να συντάξουν χωριστές γνωμοδοτήσεις, συμφωνώντας ή διαφωνώντας με την πλειοψηφία. γ. Οι γραπτές γνωμοδοτήσεις κάθε μέλους της Επιτροπής Ελέγχου συνιστούν προηγούμενο για μεταγενέστερες γνωμοδοτήσεις όλων των Επι­ τροπών Ελέγχου. Δ. Διάσκεψη. Τα μέλη της Επιτροπής Ελέγχου διασκέπτονται σε κλειστή συνεδρίαση και δεν αποκαλύπτουν το περιεχόμενο της διάσκεψης εκτός της κλειστής συνεδρίασης. Ε. Δημοσίευση. Οι γραπτές γνωμοδοτήσεις της Επιτροπής Ελέγχου δη­ μοσιεύονται, με την εξαίρεση των περιορισμών που είναι αναγκαίοι για τη διαφύλαξη προστατευόμενων πληροφοριών [όπως ορίζονται στο σχετικό έγ­ γραφο (α)]. ΣΤ. Εφαρμογή της διάταξης 10 USC παρ. 837 (α). Ο κανόνας της διάτα­ ξης 10 USC παρ. 837 (α), που απαγορεύει οποιαδήποτε προσπάθεια εξανα­ γκασμού ή επηρεασμού με αθέμιτα μέσα των πράξεων οποιοσδήποτε Στρα­ τιωτικής Επιτροπής ή αρχής που ασκεί έλεγχο, εφαρμόζεται και για τα μέλη των Επιτροπών Ελέγχου. Ζ. Α ναφορές αποτελεσματικότητας, καταλληλότητας και αξιολόγησης. Η μελέτη ή η αξιολόγηση των ουσιαστικών δικαστικών αποφάσεων που έλα­ βε μέλος της Επιτροπής Ελέγχου απαγορεύεται κατά την προετοιμασία ανα­ φορών αποτελεσματικότητας, καταλληλότητας και αξιολόγησης των μελών μιας Επιτροπής Ελέγχου.

247

Η. Διοικητική νποοτήριξη. Το Γραφείο της Διορίζουσας Αρχής θέτει στη διάθεση της Επιτροπής Ελέγχου τα αναγκαία μέσα διοικητικης υποστήριξής ώστε αυτή να επιτελέσει τα καθήκοντα της.

5. ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΑΜΥΝΑΣ ΜΕΤΑ ΊΉ ΛΗΨΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Σύμφωνα με την παρ. 6(H)(5) του σχετικού εγγράφου (α), ο Υπουργός Αμυνας εξετάζει τα πρακτικά της δίκης και τις προτάσεις της Επιτροπής Ελέγχου και είτε αναπέμίίει την υπόθεση για περαιτερω συνέχιση της διαδικασίας, ειτε την υποβάλλει στον Πρόεδρο προτείνοντας την ολοκλήρωση της διαδικασίας, εκτός εάν είναι ο ίδιος αρμόδιος να λαβει την τελική απόφαση σύμφωνα με προε­ δρική εξουσιοδότηση κατά την παρ. 4(γ)(8) του σχετικού εγγράφου (β).

6. ΤΕΛΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ Σύμφωνα με την παρ. 6(H)(6) του σχετικού εγγράφου (α), μετά τον έλεγχο α­ πό τον Υπουργό Αμυνας, τα πρακτικά της δίκης και όλες οι σχετικές προτά­ σεις αποστέλλονται στον Πρόεδρο για έλεγχο και τελική απόφαση (εκτός εαν ο Πρόεδρος έχει εξουσιοδοτήσει τον Υπουργό Αμυνας για το σκοπό αυτό). Εάν ο Πρόεδρος έχει δώσει τέτοια εξουσιοδότηση ο Υπουργός Άμυνας: 1) Μπορεί vet εγκρίνει ή να απορρίψει απόφαση που κηρύσσει τον κατηγορούμενο ενοχο ή να μετατρέπει τέτοια απόφαση σε απόφαση ενοχής για ελαφρύτερο α­ δίκημα ή 2) να μετριάσει, μετατρέψει ή αναστείλει την επιβληθείσα ποινή ή μέρος αυτής. Εάν ο Υπουργός Άμυνας είναι εξουσιοδοτημένος να λάβει την τελική απόφαση, ο έλεγχος από τον Υπουργό Άμυνας σύμφωνα με την παρ. 6(H)(5) του σχετικού εγγράφου (α) συνιστά την τελική απόφαση. Σύμφωνα με την παρ. 6(H)(2) του σχετικού Εγγράφου (α), μια επίσημη απόφαση που κηρύσσει τον κατηγορούμενο αθώο για μια κατηγορία δεν μετατρέπεται σε α­ πόφαση ενοχής.

7. ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ Η παρούσα Οδηγία έχει άμεση ισχύ.

ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΧΕΪΝΣ Β'

Νομικός Σύμβουλος Υπουργείου Άμυνας

248

ΣΑΦΙΚ ΡΑΖΟΥΛ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΚΑΤΑ ΤΖΩΡΤΖ ΜΠΟΥΣ, ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΩΝ ΗΠΑ, ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ

Αποσπάσματα της γνώμης της πλειοψηφίας (Συντάκτης: Δικαστής Στίβενς)

[■··] II.

[...] Το ερώτημα τώρα ενώπιον μας είναι εάν ο νόμος περί habeas corpus [28 U. S. C. §§2241] δίνει δικαίωμα για δικαστικό έλεγχο της νομιμότητας κράτησης που έχει διαταχθεί από την Κυβέρνηση εις βάρος αλλοδαπών σε έδαφος επί του οποίου οι ΗΠΑ έχουν πλήρη και αποκλειστική δικαιοδοσία, αλλά όχι τε­ λική κυριαρχία. III.

Το βασικό επιχείρημα των εφεσίβλητων είναι ότι η απάντηση στο ερώτημα περί της δικαιοδοσίας βρίσκεται στην απόφασή μας στην υπόθεση Αϊζεντράγκερ (Eisentrager).

[...] Οι εκκαλούντες στις παρούσες υποθέσεις διαφέρουν σε σημαντικά σημεία α­ πό τους κρατούμενους στην υπόθεση Αϊζεντράγκερ: Δεν είναι πολίτες κρα­ τών που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση με τις ΗΠΑ και αρνούνται ότι συμμετείχαν ή σχέδιασαν πράξεις βίας κατά των ΗΠΑ. Ουδέποτε είχαν πρό­ σβαση σε οποιαδήποτε επιτροπή και, πολύ λιγότερο, δεν έχουν απαγγελθεί ε­ ναντίον τους κατηγορίες και δεν έχουν καταδικαστεί. Και για περισσότερο α­ πό δύο χρόνια κρατούνται σε περιοχή επί της οποίας οι ΗΠΑ έχουν αποκλει­ στική δικαιοδοσία και έλεγχο.

[...] Η υπόθεση Αϊζεντράγκερ εμφανώς δεν αποκλείει την άσκηση από το Δικα­ στήριο της δικαιοδοσίας που προβλέπει η παρ. 2241 σε σχέση με τα αιτήματα των διαδίκων. IV.

[- ] Οι εκκαλούντες ισχυρίζονται ότι κρατούνται από ομοσπονδιακά όργανα κα­ τά παράβαση των νόμων των ΗΠΑ. Κανένας από τους διαδίκους δεν αμφι­

249

σβητεί τη δικαιοδοσία τσυ ομοσπονδιακού δικαστηρίου επί των οργάνων που κρατούν τους διαδίκσυς... Η παρ. 2241, αϊτό τη διατύπωσή της, δεν απαιτεί τί­ ποτα περισσότερο. Αποφασίζουμε, συνεπώς, ότι η παρ. 2241 απονέμει στο ο­ μοσπονδιακό δικαστήριο δικαιοδοσία να εξετάσει την αίτηση των εκκαλούντων για έλεγχο της νομιμότητας της κράτησής τους (habeas corpus) στη ναυ­ τική βάση του Γκουαντάναμο. VI.

[■·■] Αυτό που διακυβεύεται επί του παρόντος είναι μόνον εάν τα ομοσπονδιακά δικαστήρια έχουν δικαιοδοσία να αποφασίσουν για τη νομιμότητα κράτησης κάποιου δυνητικά επ’ αόριστον με απόφαση της Κυβέρνησης, ο οποίος ισχυ­ ρίζεται ότι είναι απολύτως αθώος οποιουδήποτε αδικήματος. Δίνοντας θετι­ κή απάντηση στο ερώτημα αυτό, εξαφανίζουμε την απόφαση του Εφετείου και αναπέμπουμε την απόφαση στο ομοσπονδιακό πρωτοδικείο για να εξε­ τάσει σε πρώτο βαθμό την ουσία της υπόθεσης.

Αποσπάσματα της γνώμης της μειοψηφίας (Συντάκτης: Δικαστής Σκαλία).

I. [-

]

Η πραγματικότητα είναι η εξής: Η σημερινή απόφαση και μόνον αυτή ανα­ τρέπει την απόφαση στην υπόθεση Αϊζεντράγκερ. Η σημερινή απόφαση και μόνον αυτή επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής του νόμου περί habeas corpus, για πρώτη φορά, σε αλλοδαπούς που κρατούνται εκτός του κυρίαρχου χώρου των ΗΠΑ και εκτός της εδαφικής δικαιοδοσίας των δικαστηρίων τους. Κανέ­ νας λόγος δεν παρέχεται για το αποτέλεσμα αυτό και καμία αναγνώριση για τα αποτελέσματα του δεν υφίσταται. Στηριζόμενο με επίπλαστο τρόπο στην υπόθεση Μπρέιντεν (Braden), το Δικαστήριο αποφεύγει να εξηγήσει γιατί α­ γνοεί το νομολογιακό προηγούμενο και γιατί η απόφαση Αϊζεντράγκερ ήταν λανθασμένη. Συνήθως, εξετάζουμε το συμφέρον εκείνων που έχουν στηριχθεί στις αποφάσεις μας. Σήμερα το Δικαστήριο παγιδεύει την Κυβέρνηση, υπο­ βάλλοντας το Γκουαντάναμο στον έλεγχο των ομοσπονδιακών δικαστηρίων παρόλο που ποτέ στο παρελθόν δεν είχε θεωρηθεί ότι εμπίπτει στη δικαιοδο­ σία τους - και με αυτό τον τρόπο το καθιστά ανόητη επιλογή ως τόπο στέγα­ σης αλλοδαπών κρατουμένων της περιόδου του πολέμου.

[...] 250

Γ

III.

Η απόκλιση από τον κανόνα σεβασμού των νομολογιακών προηγούμενων σε υποθέσεις ερμηνείας τυπικών νόμων συμβαίνει πάντοτε κατ’ εξαίρεση. Δεν πρέπει να εξετάζεται καν ως ενδεχόμενο όταν η απόκλιση μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην πολεμική προσπάθεια του Έθνους.

251

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Μαρτυρία που κατέγραψε η Διεθνής Αμνηστία από συνέντευξη που πραγματοποιήθηκε στο Ζούρματ, στις 5 Αυγούστου 2003, προσαρτημένη στην έκθεση 51/114/2003 της 19ης Αυγούστου του 2003. 2. Μαρτυρία που κατέγραψε η Διεθνής Αμνηστία σε συνέντευξη που πραγματοποιήθηκε στην Καμπούλ τον Ιούλιο του 2003, βλ., σημ. 1. 3. Αυτό είναι το ημερολόγιο των αφίξεων και των αναχωρήσεων των κρα­ τουμένων όπως προκύπτει από την Joint Task Force Guantanamo (JTF-GTMO), ενημερωμένη μέχρι τον Ιούλιο του 2003: 11 Ιανουαρίου 2002 - άφιξη πτήσης 01 - 20 φυλακισμένοι 14 Ιανουαρίου 2002 - άφιξη πτήσης 02 - 30 φυλακισμένοι 16 Ιανουαρίου 2002 - άφιξη πτήσης 03 - 30 φυλακισμένοι 17 Ιανουαρίου 2002 - άφιξη πτήσης 04 - 30 φυλακισμένοι 20 Ιανουαρίου 2002 - άφιξη πτήσης 05 - 35 φυλακισμένοι 21 Ιανουαρίου 2002 - άφιξη πτήσης 06 -1 5 φυλακισμένοι 7 Φεβρουάριου 2002 - άφιξη πτήσης 07 - 25 φυλακισμένοι 9 Φεβρουάριου 2002 - άφιξη πτήσης 08 - 35 φυλακισμένοι 11 Φεβρουάριου 2002 - άφιξη πτήσης 09 - 35 φυλακισμένοι 13 Φεβρουάριου 2002 - άφιξη πτήσης 10 - 35 φυλακισμένοι 15 Φεβρουάριου 2002 - άφιξη πτήσης 11 - 10 φυλακισμένοι 5 Απριλίου 2002 - απελευθέρωση 1 φυλακισμένου 6 Απριλίου 2002 - άφιξη πτήσης 12 - 10 φυλακισμένοι 1 Μαΐου 2002 - άφιξη πτήσης 13 - 20 φυλακισμένοι 3 Μαΐου 2002 - άφιξη πτήσης 14 - 30 φυλακισμένοι 5 Μαΐου 2002 - άφιξη πτήσης 15 - 25 φυλακισμένοι 8 Ιουνίου 2002 - άφιξη πτήσης 16 - 30 φυλακισμένοι 10 Ιουνίου 2002 - άφιξη πτήσης 17 - 20 φυλακισμένοι 12 Ιουνίου 2002 - άφιξη πτήσης 1 8 -4 0 φυλακισμένοι 14 Ιουνίου 2002 - άφιξη πτήσης 19 - 30 φυλακισμένοι 16 Ιουνίου 2002 - άφιξη πτήσης 20 - 35 φυλακισμένοι 18 Ιουνίου 2002 - άφιξη πτήσης 21 - 30 φυλακισμένοι 5 Αυγούστου 2002 - άφιξη πτήσης 22 - 35 φυλακισμένοι

2 53

27 Οκτωβρίου 2002 - αναχώρηση πτήσης 23 - απελευθέρωση 4 φυλακι­ σμένων 28 Οκτωβρίου 2002 - άφιξη πτήσης 24 - 25 φυλακισμένοι 7 Φεβρουάριου 2003 - άφιξη πτήσης 2 5 -2 5 φυλακωμένοι 21 Μαρτίου 2003 - αναχώρηση πτήσης 26 - απελευθέρωση 18 φυλακισμέ­ νων 23 Μαρτίου 2003 - άφιξη πτήσης 27 - 30 φυλακισμένοι 8 Μςχΐου 2003 - αναχώρηση πτήσης 28 - 13 φυλακισμένοι μεταφέρθηκαν σε άλλο μέρος κράτησης 9 Μαίου 2003 - άφιξη πτήσης 29 - 35 φυλακισμένοι 14 Μαίου 2003 - άφιξη πτήσης 3 0 - 4 Σαουδάραβες φυλακισμένοι μετα­ φέρθηκαν σε άλλο μέρος κράτησης 4. Η συνοριακή γραμμή που χωρίζει τη ναυτική βάση του Γκουαντάναμο από την Κούβα εκτείνεται 17,4 μίλια δυτικά του κόλπου. Τα σύνορα ελέγχο­ νται εκατέρωθεν από τμήματα του αμερικανικού και τσυ κουβανικού στρατού και από παρατηρητήρια, είναι δε εντελώς αδιαπέραστα και προς τις δύο κα­ τευθύνσεις. Στην κουβανική πλευρά η νεκρή ζώνη είναι ναρκοθετημένη. 5. Οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Κούβας διακόπηκαν στα 1961. Τον Οκτώβρη του 1962, στη διάρκεια της «κρίσης των πυραύλων», ο Πρόεδρος Τζων Φιτζέραλντ Κένεντι διέταξε την εκκένωση όλου του πολι­ τικού προσωπικού της βάσης. Στις 6 Φεβρουάριου του 1964 ο Κάστρο κόβει τους αγωγούς που εξασφαλίζουν στη βάση καθημερινή παροχή νερού από το εσωτερικό της Κούβας. Α πό τότε, ο αμερικανικός στρατός προβλέπει με δικά του μέσα τη συγκέντρωση, μεταφορά και αφαλάτωση 14.000.000 λίτρων νερού την ημέρα καθώς και 800.000 κιλοβάτ ενέργειας. Στα 1991 θα εισβάλουν στο Γκουαντάναμο 34.000 Αϊτινοί και Κουβανοί πρόσφυγες, που θα ανέλθουν στους 45.000 το Σεπτέμβρη του 1994. Μέσα στα δύο επόμενα χρόνια, ολόκλη­ ρος ο πληθυσμός των προσφύγων θα απελαθεί βαθμηδόν από τη βάση. Ο τε­ λευταίος Κουβανός πρόσφυγας θα αφήσει το Γκουαντάναμο στις 31 Ιανουαρίου του 1996. 6. To X-ray που είχε ήδη χρησιμοποιηθεί, στις αρχές της δεκαετίας τσυ ’90, ως προσωρινό σημείο περισυλλογής των Κουβανών προσφύγων, μετατράπηκε στο πρώτο στρατόπεδο κράτησης του νησιού και έμεινε ενεργό από τις 6 Ιανουαρίαυ έως τις 29 Απριλίου του 2002, όταν και ο τελευταίος φυλακισμέ­ νος μεταφέρθηκε στις καινούργιες εγκαταστάσεις του Camp Delta. Σ’ αυτό το χρονικό διάστημα φιλοξένησε πάνω από 400 κρατούμενους, από τους οποίους μονάχα ένας, στις 5 Απριλίου του 2002, αφέθηκε ελεύθερος να επιστρέψει στο σπίτι του. 7. Έγγραφο υπ’ αριθμ. 088-02 του Υπουργείου Αμυνας, τομέας «Συμβά­ σεων». Είδε το φως της δημοσιότητας στις 26 Φεβρουάριου του 2002 και τώ­ ρα διατίθεται ελεύθερα στο διαδίκτυο στη διεύθυνση: http://www.defenselink. mil/news/Feb2002/c02262002· ct088-02.html

254

8. H KBR παρέμεινε στο Βιετνάμ επί 11 χρόνια, από το 1962 έως το 1973, λαμβάνοντας παραγγελίες για την κατασκευή του οδικού δικτύου στα νότια της χώρας και μιας σειράς βάσεων στην αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη στο δέλτα τσυ Μεκόνγκ. Την ίδια περίοδο, συμμετέχει στην ομάδα των εταιρειών για την κατασκευή της βάσης Ντιεγκο Γκαρσία, στον Ινδικό Ωκεανό. 9. Ο ορισμός είναι της Contract Service Association, έτσι όπως αναφέρ­ θηκε στο εβδομαδιαίο περιοδικό Business Week στο εξώφυλλο του τεύχους της 15ης Σεπτεμβρίου του 2003, με τον τίτλο «Outsourcing War». 10. Την τριετία 1999-2002 οι δωρεές της Halliburton στο ρεπουμπλικανικό κόμμα μαζί με εκείνες άλλων κολοσσών του κλάδου όπως της Dyncorps και Bechtel αγγίζουν περίπου τα 2.200.000 δολάρια. Τα στοιχεία προέρχονται από το Center for Responsive Politics της Ουάσινγκτον. 11. Σήμερα, 2.500 εργάτες, υπάλληλοι και τεχνικοί της KBR είναι απασχο­ λημένοι στα θέατρα πολεμικών επιχειρήσεων της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Από αυτήν εξαρτώνται κατοικίες και ανεφοδιασμός των 1.000 στελεχών του προσωπικού του Πωλ Μπρέμερ, Διοικητή του Γραφείου για την ανοικοδόμηση και την ανθρωπιστική βοήθεια στο Ιράκ, καθώς και των 100.000 αντρών των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων που στρατοπεδεύουν στη χώρα. Στις 5 Αυγούστου του 2003, για πρώτη φορά από την ίδρυσή της (1919), ένας τεχνικός της KBR, ο Φρεντ Μπράιαντ Τζούνιορ, έχασε τη ζωή του στη διάρκεια στρατιωτικών επιχειρήσεων στα περίχωρα του Τικρίτ, στο Ιράκ. Τις ίδιες εβδομάδες, ο Λευκός Οίκος επένδυσε από τον προϋπολογισμό του Πενταγώνου για το Logcap ακόμα 1 δισεκατομμύριο δολάρια. Για τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν συνοπτικά στο κείμενο, βλ. «Out­ sourcing War» στο τεύχος του Business Week που αναφέραμε. 12. Έγγραφο υπ’ αριθμ. 397/03 του Υπουργείου Άμυνας, τομέας «Συμβάσεων». Δημοσιεύτηκε στις 6 Ιουνίου και τώρα διατίθεται ελεύθερα στο διαδίκτυο στη διεύ­ θυνση: http://www.defenselink.mil/news/Jun2003/c060622003· ct397-03.html 13. «Η ομοσπονδιακή έρευνα ολοκληρώθηκε με μια συμφωνία στην ο­ ποία δεν αναγνωρίζεται ουδεμία παράνομη συμπεριφορά εκ μέρους της Brown & Root. Συνεπώς, από νομικής απόψεως, εκείνα τα στοιχεία δεν μπο­ ρούσαν και δεν έπρεπε να απασχολήσουν το Πεντάγωνο», δήλωση του εκ­ προσώπου Τύπου του Επιτελείου Επιχειρήσεων και Υποστήριξης τσυ στρα­ τού των ΗΠΑ, Γκέιλ Σμιθ, στο CBS, στις 4 Αυγούστου 2002. 14. Το Δεκέμβριο του 2003 οι ελεγκτές του Πενταγώνου επιβάλλουν στην KBR μια ανεξήγητη υπερτίμηση στις τροφοδοσίες καυσίμων και του επισιτι­ σμού στο Ιράκ. Ειδικότερα, ενώ η μέση τιμή των καυσίμων ήταν 1 δολάριο και 18 σεντς, χρεώνεται 1 δολάριο και 27 σεντς. Και ακόμα: ενώ το κόστος που ε­ κτιμά η KBR για να εξασφαλίσει τον επισιτισμό των στρατευμάτων στο μέτω­ πο είναι 220.000.000 δολάρια, το Πεντάγωνο ανακαλύπτει ότι η ίδια η KBR έ­ χει δώσει σε υπεργολαβία την τροφοδοσία έναντι 67.000.000 δολαρίων με δια­ φορά 153.000.000 δολάρια.

255

15. Στο δεύτερο τρίμηνο του 2003, τα συνολικά κέρδη που δήλωσε η KBR ήταν 17.000.000 δολάρια έναντι κύκλου εργασιών 292.000.000 δολαρίων, δηλα­ δή της τάξης του 5,8%. 16. Σήμερα, ο κλάδος των στρατιωτικών παραγγελιών αντιπροσωπεύει το 20% του συνολικού κύκλου εργασιών της KBR (6,1 δισεκατομμύρια δολάρια), της οποίας ο ισολογισμός του 2002-2003 σημείωσε απώλειες 675.000.000 δολαρίων. 17. Βλ. Πράταπ Τσάτερτζι στο αφιέρωμά του στο Corp Watch με τον τίτ­ λο «The War on Terrorism’s Gravy Train», 2 Matou 2002. 18. To γραφείο του Ντικ Τσένι είχε την ευκαιρία να υπογραμμίσει δημο­ σίως ότι: «Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ δεν προσέφερε καμία βοήθεια στη Hal­ liburton, ούτε συζήτησε με τους αντιπροσώπους της ή αντιπροσώπους εται­ ρειών που ελέγχονται από αυτήν. Ούτε μπορεί να κάνει δηλώσεις επί της ου­ σίας μη όντας πλέον στέλεχος αυτής της εταιρείας». Κι ακόμα: «Ο Ντικ Τσέ­ νι δεν ασχολήθηκε ποτέ ούτε ως διευθύνων σύμβουλος της Halliburton, ούτε ως αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, με τη διαπραγμάτευση συμβάσεων με την ομο­ σπονδιακή κυβέρνηση», Ζέλμα Μπραντς, εκπρόσωπος Τύπου του Τσένι, στο CBS, τις 14 Αυγούστου του 2002. 19. Corporate Warriors. The Rise o f Privatized Military Industry, Cornell University Press, Ιούνιος 2003, σ. 330. Ο Σίνγκερ εκτιμά σε έναν προς δέκα την αναλογία μεταξύ πολιτών και στρατιωτικών που απασχολούνται στο Ιράκ. Συνολικά οι ιδιωτικές εταιρείες εισπράττουν από το Πεντάγωνο περίπου 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, σε συνολικό προϋπολογισμό για την Άμυνα που το 2003 ανερχόταν στα 380 δι­ σεκατομμύρια δολάρια. 20. Μαρτυρία που κατέγραψε η Διεθνής Αμνηστία. Βλ. σημ. 1. 21. Μαρτυρία που κατέγραψε η Διεθνής Αμνηστία το Μάιο του 2003, προσαρτημένη στην έκθεση 51/114/2003 του Αυγούστου του 2003. 22. Βλ. το άρθρο του συγγραφέα, «Guantanamo, le confessioni degli Italiani di A1 Qaeda», στην εφημερίδα la Repubblica, 20 Ιανουαρίου 2003. 23. Μαρτυρία που κατέγραψε η Διεθνής Αμνηστία και επισυνάπτεται στην έκθεση 51/114/2003 του Αυγούστου του 2003. 24. Τεντ Κόνοβερ, «In the Land of Guantanamo», N ew York Times Ma­ gazine, 29 Ιουνίου 2003. Μέρος του άρθρου αναδημοσιεύτηκε μεταφρασμένο στο D, ένθετο της εφημερίδας la Repubblica με τον τίτλο Prigionieri della Liberia, 11 Οκτωβρίου 2003. 25. Τα στοιχεία είναι ενημερωμένα ως το φθινόπωρο του 2003. 26. Η πρώτη περίπτωση διαγνώστηκε στις 8 Φεβρουάριου του 2002. 27. Τα στοιχεία είναι ενημερωμένα ως το φθινόπωρο του 2003. 28. Συνέντευξη που ελήφθη στο Αφγανιστάν από την Καρλότα Γκολ και τον Νιλ Α. Λούις των N ew York Times - που δημοσιεύτηκε στις 17 Ιουνίου του 2003 με τον τίτλο Threats and Responses: Captives. Tales o f Despair from Guantanamo.

256

29. Βλ. πιο πάνω, αημ. 7. 30. Έ κ θ ε σ η τ η ς Δ ιε θ ν ο ύ ς Α μ ν η σ τ ία ς 51/114/2003, σ. 29 κ .εξ. 31. Σ τ ο ιχ εία ενη μ ερ ω μ ένα τ ο ν Ο κ τώ β ρ ιο του 2003. 32. http://www.defenselink.mil. 33. Ά ρ θ ρ ο 37 τη ς Σ υ νθ ή κ η ς. 34. Η δήλωση έγινε στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στο Πεντάγωνο στις 25 Απριλίου τσυ 2003. Το κείμενό της βρίσκεται στον διαδικτυακό τόπο του Υ­ πουργείου, βλ. Σημ. 32. 35. Πρόκειται για τη συλλογή των νομοθετικών πράξεων της εκτελεστι­ κής εξουσίας. 36. Ολόκληρο το κείμενο της Διαταγής βρίσκεται στο Παράρτημα αυτού του βιβλίου. 37. Για τη λεπτομερή περιγραφή του πλαισίου μυστικότητας που συνο­ δεύει το σχέδιο και τη σύνταξη της προεδρικής Διαταγής, βλ. Στίβεν Μπριλ: After. H ow America co n ten ted the September 12 era, S im o n & S chuster, 2003, σ. 125-26. Γιουτζίν Φάιντελ, «M ilitary C om m issions & A d m in istrativ e L aw », The Green Bag Journal Law, x. 6, τχ. 4, καλοκαίρι 2003, σ. 381 κ.εξ.. 38. Για αυτό το σημείο δες πάλι Γιουτζίν Φάιντελ, σημ. 37, σ. 380 και εξής. 39. Ο Αμερικανός πρεσβευτής αρμόδιος για εγκλήματα πολέμου Πιερ-Ρίτσαρντ Πρόσπερ, παρεμβαίνοντας το Φεβρουάριο του 2002 στο fhathman House στο Λονδίνο πάνω στο θέμα Κράτος καί μεταχείριση των Ταλιμπάν καί των κρατουμένων της Α λ Κάιντα, περιέγραφε την έννοια του «μαχητή του εχθρού» και τους λόγους για τους οποίους η αμερικανική κυβέρνηση δεν θεωρεί εφαρμόσιμη την Τρίτη Συνθήκη της Γενεύης: «Το δικαίωμα της διεξα­ γωγής ενός πολέμου σε καθεστώς νόμιμης εμπόλεμης κατάστασης αποτελεί προνόμιο μονάχα των Κρατών και των ενόπλων τους δυνάμεων ή ομάδων που τελούν υπό τη διοίκησή τους. Μεμονωμένα άτομα, τα οποία στερούνται των ελάχιστων προσόντων μιας οργάνωσης, δηλαδή των ικανοτήτων ή της βούλησης για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων σεβόμενοι τους νόμους του πολέ­ μου, δεν έχουν δικαίωμα να διαπράττουν πολεμικές επιχειρήσεις σε βάρος ενός Κράτους. Γι’ αυτό τα μέλη της Αλ Κάιντα δεν διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα για να θεωρηθούν νόμιμοι μαχητές υπό το φως του δικαίου του πο­ λέμου. Επιλέγοντας την παραβίαση αυτών των κανόνων δικαίου, διαπράττσυν εχθρικές πράξεις και ορίζονται ως παράνομοι μαχητές. Ενέργειές τους που σκοπεύουν να πλήξσυν πολιτικούς στόχους, να προκαλέσουν αιματοχυ­ σία σε ένα πλαίσιο διεθνούς ένοπλης σύγκρουσης, αντιπροσωπεύουν εγκλή­ ματα πολέμου. Όπως επανειλημμένα υποστηρίξαμε, δεν βρισκόμαστε μπρο­ στά σε κανονικά εγκλήματα και συνεπώς οι δράστες δεν μπορούν να θεωρη­ θούν “απλοί εγκληματίες”. Γι’ αυτό, οι Ηνωμένες Πολιτείες, αρνούμενες την εφαρμογή της Τρίτης Συνθήκης της Γενεύης, θεωρούν επίσης ότι στην περί­ πτωσή τους δεν μπορεί να αναγνωριστεί το καθεστώς των αιχμαλώτων πολέ­ μου γιατί δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που προβλέπει το άρθρο 4. Δεν ε-

257 17

-

Γ κουαντάναμο

Ί

ξαρτώνται από μια διοίκηση η οποία είναι υπεύθυνη για τις πράξεις τους. Δεν εκτελούν επιχειρήσεις υπακούοντας στους νόμους και στα καθιερωμένα τσυ πολέμου. Δεν φορούν στολή, ούτε κάποια διακριτικά που να τους καθιστούν αναγνωρίσιμους από απόσταση. Αποκρύπτουν τον οπλισμό τους. Η ιστορία τους, η οποία βρίθει από επιθέσεις εναντίον αμάχων, αποτελεί και την από­ δειξη όχι μόνον της βάρβαρης φιλοσοφίας τους, της περιφρόνησής τους για την ανθρώπινη ζωή και τους νόμους, αλλα αποτελει και την πιο στερεή από­ δειξη των λόγων για τους οποίους τους αρνούμαστε το καθεστώς των αιχμα­ λώτων πολέμου. Παρά ταύτα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, από πολιτική επιλογή, τους εξασφαλίζουν πολλά από τα δικαιώματα των αιχμαλώτων πολέμου». Τ ο κ είμ ενο τ η ς π α ρ έ μ β α σ η ς τσυ π ρ εσ β ε υ τή Π ρ ό σ π ε ρ δ ια τίθ ε τα ι σ το ν δ ια ­ δ ικ τ υ α κ ό τό π ο : http://www.state.gOv/s/wc/rls/rm/2002/8491.htm

40. Ο Άνταμ Ρόμπερτς, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, αυθεντία αναγνωρισμένου κύρους στον ακαδημαϊκό χώρο στον τομέα του δικαίου του πολέμου, υποστήριξε ότι στην περίπτωση του Γκουαντάναμο «και ο Λευκός Οίκος και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις επέδειξαν μια ερασιτεχνική προσέγγιση στο θέμα» και ότι οι δύο κατηγορίες των «αιχμαλώτων πολέμου» και των «μαχητών του εχθρού», πάνω στις οποίες ε­ ξαντλείται η σύγκρουση της Αμερικανικής Κυβέρνησης και των υποστηρικτών της Τρίτης Συνθήκης της Γενεύης, δεν εξαντλούν στην πραγματικότητα το φάσμα των δυνατών νομικών κατηγοριών, αφού υπάρχει και μια τρίτη: ε­ κείνη των «μαχητών εκτός νόμου», που ρυθμίζεται από τη διάταξη του άρ­ θρου 75 τσυ Πρώτου Πρωτοκόλλου της Γενεύης του 1977. Αυτή η διάταξη -σύμφωνα με τον Ρόμπερτς- θα επέτρεπε, εφόσον επικαλείτο από τη Διατα,γή του Μπους της 13ης Νοεμβρίου του 2001, να καλύψει τον Λευκό Οίκο από νομικές ενστάσεις και συνεπώς να εφαρμόσει στους κρατούμενους τσυ Γκουα­ ντάναμο ένα νομικό πλαίοιο εγκλεισμού διαφορετικό και πιο αυστηρό από ε­ κείνο πσυ αναγνωρίζεται κανονικά στους αιχμαλώτους του πολέμου σύμφω­ να με τον παραδοσιακό ορισμό. Γι’ αυτό το θέμα βλ. Τζόζεφ Λέλιβελντ, «In Guantanamo», N ew York R eview of Books, 7 Νοεμβρίου 2002. 41. Ακόμα Τζόζεφ Λέλιβελντ, In Guantanamo, όπως πιο πάνω, στη σημ. 40. 42. Την αφήγηση του Σάγιεντ Αμπασίν κατέγραψε το BBC και μετέδωσε στις 5 Ιουνίου του 2003 στο πρόγραμμα Newsnight. Για τη μαρτυρία βλ. επί­ σης πιο πάνω, το κεφ. 3. 43. Έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας AMR 51/114/2003, σ. 25. 44. «Us decries abuse but defends interrogations», Washington Post, 26 Δεκεμβρίου 2002. 45. «Military investigating death of Afghan in custody», The N ew York Times, 4 Μαρτίου 2003. 46. To κάνει με ένα γράμμα που απευθύνεται στον ίδιο το γερουσιαστή. Γι’

258

αυ τό τ ο σ η μ είο βλ. κ α ι τ η ν έκθεσ η τ η ς Δ ιε θ ν ο ύ ς Α μ ν η σ τία ς AMR 51/114/2003, σ. 13 κ . εξ.

47. Στοιχεία ενημερωμένα μέχρι το Νοέμβρη του 2003. 48. Ν ά ν σ ι Γ κ ιμ π ς κ α ι Β ιβ έ κ α Ν ό β α κ , « In sid e th e W ire» , Time Magazine, 30 Ν ο εμ β ρ ίο υ 2003. 49. Η Διαταγή της εκτέλεσης φέρει την υπογραφή του Τζωρτζ Ουάσινγκτσν την 1η Οκτωβρίου του 1780, στην Οραντζτάουν, όπου ο Ουάσινγκτον είχε το στρατηγείο του. Γράφει: «... Η Επιτροπή των αξιωματικών που συνεδρίασε για να εξετάσει την περίπτωση του ταγματάρχη Αντρέ διαπίστωσε τα ακόλουθα: 1) ο ταγματάρχης αποβιβάστηκε στη διάρκεια της νύχτας της 21ης Σεπτεμβρίου και συναντήθηκε συνωμοτικά με το στρατηγό Άρνολντ. 2) Ο ταγματάρχης άλ­ λαξε τα ρούχα του μόλις πέρασε τις γραμμές μας και με ξένα ρούχα πέρασε τα οχυρά μας στα Στόνεϊ και Βερ-Πλανκς Πόιντς το βράδυ της 22ας του περασμέ­ νου Σεπτεμβρίου. Συνελήφθη στις 23 στο Τεϊριτάσυν ενώ ετοιμαζόταν να φύγει για τη Νέα Υόρκη. Γι’ αυτό η Επιτροπή, λαμβάνοντας υπόψη τα προαναφερθέντα γεγονότα, υποβάλλει στην Αυτού Εξοχότητα το στρατηγό Ουάσινγκτον τα ακόλουθα: “Ο ταγματάρχης του αγγλικού στρατού πρέπει να θεωρηθεί κα­ τάσκοπος και σύμφωνα με όσα καθορίζουν οι νόμοι και τα έθιμα του πολέμου του έθνους, είναι άξιος της ποινής του θανάτου”. Σύμφωνα με αυτή την από­ φαση, ο υπογεγραμμένος Αρχιστράτηγος Τζωρτζ Ουάσινγκτον καθορίζει την ημερομηνία της εκτέλεσης της προαναφερθείσης ποινής με τις καθιερωμένες διαδικασίες σήμερα το απόγευμα, στις πέντε ακριβώς». (Η Διαταγή, η οποία α­ ναβλήθηκε μία φορά, θα εκτελεσ τεί το μεσημέρι στις 2 Ο κ τω β ρ ίο υ του 1780.) Το κείμενο της απόφασης που εξέδωσε ο Τζωρτζ Ουάσινγκτον βρίσκεται στο George Washington in the Hudson Valley, Half Moon Press, 1999. 50. Γ ια μ ια σ ύ ντο μ η α ν α δ ρ ο μ ή σ τη χρ ή σ η τω ν Σ τ ρ α τιω τικ ώ ν Ε π ιτ ρ ο π ώ ν σ τις ΗΠΑ, βλ. Μ ά ικ λ Ο. Λ έισι, «M ilitary C om m issions: A H isto rical S urvey», στο A rm y Lawyer, Μ ά ρ τ ιο ς 2002. 51. Β λ. στο κ εφ . 8, το π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο π ο υ κ α θ ο ρ ίσ τη κ ε με τ η ν α π ό φ α σ η E x p a r te Q u irin σ τη δ ίκ η σ ε β ά ρ ο ς τω ν ν α ζ ί σ α μ π ο τέ ρ π ο υ ε ίχ α ν σ υ λ λ η φ θ εί στο Λ ο ν γ κ Ά ιλ α ντ.

52. Β λ. κ εφ . 8 κ α ι, στο π α ρ ά ρ τ η μ α , το κ είμ ενο τ η ς Δ ια τα γ ή ς. 53. Π ρ ό κ ε ιτα ι γ ια τ η ν α π ό φ α σ η Τ ζ ό ν σ ο ν ε ν α ν τίο ν Α ϊζε ν τρ ά γ κ ε ρ , με τη ν ο π ο ία , στα 1950, το Α ν ώ τα το Δ ικ α σ τή ρ ιο α π ο φ ά ν θ η κ ε ό τ ι είναι α ν α ρ μ ό δ ιο ν α α π ο φ α σ ίσ ε ι γ ια τις π ρ ο σ φ υ γ έ ς πο υ είχα ν κ α τα θέσ ει ο ι Γ ερ μ α νο ί α ιχμ ά λ ω το ι π ο ­ λέμου ο ι ο π ο ίο ι είχαν κ η ρ υ χθ εί «μ α χη τές του εχθρού» κ α ι ή τα ν κ ρα το ύμ ενο ι σ την υ π ό κ α το χή Ια π ω ν ία . Γ ια τη ν α π ό φ α σ η βλέπ ε π ιο κ ά τ ω στο ίδιο κ ε φ ά ­ λαιο.

54. Γι’ αυτό το θέμα τα κείμενα της συνέντευξης Τύπου που έδωσε ο Ράμσφελντ στο Πεντάγωνο στις 21 Μαρτίου του 2002 («Remarks of Secretary of Defence Donald Rumsfeld») διατίθενται στο διαδίκτυο στη διεύθυνση: http://www.defensehnk.mil/news/Mai2002/t03212002-t0321sd.html

2 59

55. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 5, παράγραφος Α. 56. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 5, παράγραφος Β. 57. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 5, παράγραφος D. 58. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 5, παράγραφος Ε. 59. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 5, παράγραφος F. 60. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 5, παράγραφος Η· άρθρο 6, παράγραφος 5, γράμματα Α και D. 61. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος C. 62. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 5, παράγραφος J. 63. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 5, παράγραφος Κ. 64. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 5, παράγραφος Ρ. 65. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 5, παράγραφος Ο. 66. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 5, παράγραφος D. 67. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 4, παράγραφος C. 68. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 4, παράγραφος C. 69. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος Β. 70. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος C. 71. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος Ε. 72. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος Ε. 73. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος Ε. 74. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1» άρθρο 6, παράγραφος F, άρθρο 5 παράγραφος Ν. 75. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος F. 76. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος F και G. 77. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος Ε. 78. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος Η. 79. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος Η. 80. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος Η. 81. «Διαταγή περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 1», άρθρο 6, παράγραφος D, κόμμα 5, γράμμα Β. 82. Στην πρώτη της διατύπωση η «Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 5» επέβαλε στον μη στρατιωτικό συνήγορο να κατοικεί καθ’ όλη τη διάρ­ κεια της δίκης στο Γκουαντάναμο. Του απαγόρευε κάθε επαφή με τον έξω κό­ σμο. Απέκλειε το δικαίωμα κάθε τύπου έρευνας υπέρ του κατηγορουμένου ε­ κτός του νησιού. 83. Στο σύμπλεγμα των ανωμαλιών που συνοδέυσαν και προηγήθηκαν της έκδοσης των δύο «Διαταγών περί Στρατιωτικών Επιτροπών» και των ο­ κτώ «Οδηγιών περί Στρατιωτικών Επιτροπών» βλ. Γιουτζίν Φάιντελ, «Mili­ tary Commissions & Administrative Law», στο Green Bag Journal o f Law, σειρά β', τ. 6, αρ. 4, καλοκαίρι 2003. 84. Βλέπε μετά απ’ αυτό το κεφάλαιο.

26ο

85. Για μια τεκμηριωμένη ανάλυση ολόκληρης της ειδικής νομοθεσίας που ρυθμίζει τη λειτουργία των Στρατιωτικών Επιτροπών, συστήνουμε: «Trials under Military Order. A Briefieng Paper», Lawyers Committee for Human Rights, Νέα Υόρκη, Ιούνιος 2003, διατίθεται και στο διαδίκτυο στον διαδικτυακό τόπο: http://www. lchr.org Military Commission Instruction Sourcebook, N a tio n a l In stitu te o f M ilitary Ju stice, Ουάσινγκτον 2003. 86. «Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 2», άρθρο 6. Για την ο­ ποία βλέπε στο παράρτημα. 87. «Πρόκειται για μια αβάσιμη υποψία, η οποία στηρίζεται σε μια λανθα­ σμένη προκατάληψη που αφορά τις συνέπειες και τον πραγματικό σκοπό της Στρατιωτικής Διαταγής του Προέδρου», Αλμπέρτο Γκονσάλες (σύμβουλος τσυ Λευκού Οίκου), «Martial Justice, Full and Fair», N ew York Times, 30 Νοεμ­ βρίου 2001. 88. «Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 2», άρθρο 6 Α. 89. «Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 2», άρθρο 6 Β. 90. Tnals under Military Order, για την οποία βλέπε πιο πάνω τη σημείω­ ση 85), σ. 5 και 6. 91. Δήλωση του συνταγματάρχη Γουίλ Α. Γκαν στις 22 Μαΐου 2003. Δια­ τίθεται στο διαδίκτυο στη διεύθυνση του Πενταγώνου: http://www.defenselink.mil/May2003/n05232003· 200305231.html 92. Βλ. Παράρτημα Α της «Οδηγίας περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 5». 93. Βλ. «Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 4». 94. Βλ. Παράρτημα Β της «Οδηγίας περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 5». 95. Βλ. Παράρτημα Β της «Οδηγίας περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 5». 96. «Οδηγία περί Στρατιωτικών Επιτροπών No 4». 97. Αυτό είναι το κείμενο με το οποίο το Υπουργείο Άμυνας γνωστοποίησε τη συμφωνία που υπεγράφη στις 25 Νοεμβρίου 2003 μεταξύ των ΗΠΑ και της Αυστραλίας: «Οι ΗΠΑ και η Αυστραλία συμφωνούν ότι οι Στρατιωτικές Επι­ τροπές εξασφαλίζουν μια δίκαιη δίκη στον καθένα από τους κρατούμενους αυ­ στραλιανής υπηκοότητας πσυ κρατούνται στη ναυτική βάση του Γκουαντάνα­ μο. Μετά από συνομιλίες μεταξύ των κυβερνήσεων των δύο χωρών όσον αφο­ ρά τις διαδικασίες των Επιτροπών στις ειδικές περιπτώσεις των αυστραλιανών κρατούμενων, η κυβέρνηση των ΗΠΑ παρείχε σημαντικές διασφαλίσεις, διευ­ κρινίσεις και τροποποιήσεις που αφορούν τις ίδιες τις Επιτροπές. Αφότου εξέτασε τα ειδικά περιστατικά και τις συνθήκες που αφορούν καθέναν από τους Αυστραλούς κρατούμενους, το Υπουργείο Άμυνας είναι σε θέση να παράσχει τις ακόλουθες διασφαλίσεις, σχετικά με την εν λόγω συμ­ φωνία, και μόνον αυτή: 1. Η κατηγορούσα αρχή, αφού λάβει υπόψη της τα αποδεικτικά στοιχεία σε βάρος των Αυστραλών κρατουμένων, δεν θα ζητήσει την ποινή του θανάτου. 2. Σε περίπτωση που ο Χικς κατηγορηθεί με αποδείξεις που απαιτούν συ­

261

νεδρία κεκλεισμένων των θυρών από την οποία ο κατηγορούμενος θα έχει α­ ποκλεισθεί, οι αποδείξεις αυτές δεν θα ληφθούν υπόψη. 3. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ και η κυβέρνηση της Αυστραλίας θα συνεχίσουν να συνεργάζονται ώστε στην περίπτωση που ο Χικς καταδικαστεί να εκτίσει την ποινή του στην Αυστραλία σύμφωνα με τους αμερικανικούς και αυ­ στραλιανούς νόμους. 4. Οι δίκες των Στρατιωτικών Επιτροπών θα είναι ανοιχτές στα μέσα μα­ ζικής ενημέρωσης και σε εξουσιοδοτημένους εκπροσώπους της αυστραλια­ νής κυβέρνησης. 5. Σε περίπτωση καταδίκης Αυστραλού κρατούμενου η κυβέρνηση της Αυστραλίας θα μπορεί, σε κάθε περίπτωση, να ασκήσει έφεση. 6. Α ν παραπεμφθεί σε δίκη, ο κατηγορούμενος θα μπορεί να έχει πρό­ σβαση στους συνηγόρους του, στους οικείους του (τηλεφωνικά) και δύο οι­ κείοι του θα μπορούν να παραστούν στην ακροαματική διαδικασία. 7. Ο κατηγορούμενος θα έχει το δικαίωμα της νομικής υποστήριξης από ένα δικηγόρο της χώρας του, που θα παρίσταται ως σύμβουλος της στρατιω­ τικής ομάδας υπεράσπισης. Αυτός ο δικηγόρος θα έχει πλήρη πρόσβαση στη δικογραφία, με εξαίρεση όσα καλύπτονται από μυστικότητα τα οποία αξιο­ λογούνται κατά περίπτωση. 8. Οι διασφαλίσεις, αντικείμενο αυτής της συμφωνίας, προστίθενται στις εγγυήσεις οι οποίες ήδη προβλέπονται από τις διαδικασίες της δίκης ενώπιον των Επιτροπών, που προβλέπουν ότι ο κατηγορούμενος θεωρείται αθώος μέ­ χρι τη δικαστική απόφαση, ότι για την κήρυξη της ενοχής απαιτείται σχημα­ τισμός δικαστικής πεποίθησης πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας, ότι ο συνή­ γορος έχει υποχρέωση πιστής εκτέλεσης της υπερασπιστικής εντολής, ότι ο κατηγορούμενος έχει δικαίωμα σιωπής ενώπιον των δικαστών του, και το δι­ καίωμα για μια πλήρη και ισορροπημένη δίκη. Το Υπουργείο Άμυνας δεσμεύεται να συνεχίσει την εργασία της διευκρί­ νισης και παρέμβασης με κανόνες που αφορούν τις Επιτροπές εκεί όπου θεω­ ρηθεί αναγκαίο να συμπεριληφθούν οι εξασφαλίσεις που προβλέπει η παρού­ σα συμφωνία. Για το αγγλικό κείμενο της συμφωνίας βλ. http://www.defenselink.mil/re leases/2003/nr20031125-0702.html 98. Οι προσωπικές σημειώσεις των δικαστών Ντάγκλας και Μπάρτον σή­ μερα φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου στην Ουάσινγκτον, όπου μπορεί κανείς να τις συμβουλευτεί. 99. Για τα ζητήματα που ετέθησαν από την περίπτωση Αϊζεντράγκερ βλ. « S u p re m e C o u rt R ev isits E n e m y C o m b a ta n t» , Washington Post, 23 Νοεμ­ βρίου 2003. 100. Κέβιν Μπάρι, «M ilitary C om m issions: T ry in g A m e ric a n Justice», The A rm y law yer, D e p a r tm e n t o f th e A rm y p a m p h le t 27-50-366, Νοέμβριος 2003, ο. 1 κ.εξ.

262

101. Φρέντερικ Μπορχ Γ', «Why Military Commissions are the Proper Fo­ rum and Why Terrorists Will Have “full and fair” trials. A Rebuttal to Mili­ tary Commissions: Trying American Justice», The A rm y Lawyer, Department of the Army pamphlet 27-50-366, Νοέμβριος 2003, σ. 10 κ.εξ. 102. Την άνοιξη ίου 2003, σε μερικούς στρατιωτικούς δικηγόρους που εί­ χαν λάβει μέρος στην προκήρυξη για πρόσληψη στην ομάδα συνηγόρων υ­ περάσπισης ενώπιον των Στρατιωτικών Επιτροπών έγινε ανάκληση της ανά­ θεσης, όταν εξέφρασαν αμφιβολίες για τους κανόνες που ρυθμίζουν το status των συνηγόρων και καθορίζουν τις υποχρεώσεις τους. Βλ. Τζέιμς Μικ, «Us fires Guantanamo defence team», The Guardian, 3 Δεκεμβρίου 2003. 103. Μ α ρ κ Μ π ά ο υ ν τε ν , Black Hawk Down. A History o f M odem War, P e n g u in B o o k s. Α π ό το βιβλίο, π ο υ π ε ρ ιέ χ ε ι μ ια έ ρ ευ να η ο π ο ία είχε κ υ κ λ ο ­ φ ο ρ ή σ ε ι σε σ υ νέχειες στο Philadelphia Inquirer από τ ο ν ίδ ιο τ ο ν Μ π ά ο υ ν τε ν , τ ο Δ εκ έμ β ρ ιο του 1997, π ρ ο ή λ θ ε τ ο σ εν ά ρ ιο τη ς ο μ ώ ν υ μ η ς τα ιν ία ς.

104. Μαρκ Μπάουντεν, «T he D a rk A r t o f In terrogation», Atlantic Monthly, Οκτώβριος 2003. 105. Συνέντευξη που δόθηκε στο συγγραφέα, «Α Guantanamo e in gioco la liberta dell’America», la Repubblica, 18 Μαρτίου 2002. 106. Βλ. πιο πάνω, στο κεφ. 8, «Οι μαχητές του εχθρού». 107. Όσον αφορά τη σημαντική παρεμπίπτουσα απόφαση των δικαστών του εφετείου της δεύτερης περιφέρειας βλέπε, μεταξύ των άλλων, την εκτε­ ταμένη δημοσιότητα που έδωσε το CNN στις 18 Σεπτεμβρίου του 2003. Ο Φιλ Χίρσκορν και η Ντέμπρα Φέγιερικ, Court Weights D irty Bomb Suspect’s Detention, στο Cnn.com, διαθέσιμο στο διαδίκτυο στη διεύθυνση: http://www. cnn/2003/LAW/ll/17/padilla.appeal/index.html 108. Τζες Μπρέψιν, «More Terror Suspects May Sit in Limbo: White Hou­ se Seeks to Expands Indefinite Detentions in Military Brigs, Even for U.S. Citizens», Wall Street Journal, 8 Αυγούστου 2002. 109. Ντέιβιντ Κόουλ, Enemy Aliens. Double standards and Costitutional Freedoms in the War on Terrorism, The New Press, 2003, o. 7 κ.εξ. 110. Α πό όσους συνέβαλαν σημειώνουμε: Σίνθια Μπράουν, Νάνσι Τσανγκ, Τάνια Ε. Κόουκ, Ντέιβιντ Κόουλ, Τζάνλορι Γκόλντμαν, Τζόουλ Ρ. Κούπφερμαν, Κέιτ Μάρτιν, Μάικλ Ράτνερ, Αντονι Ντ. Ρομέρο, Κένεθ Ροθ, Φαρίντα Σαχίντ, Μάικλ Τομάσκι, Ρεγκ Γουίτακερ, Γκάρι Γιανγκ, στο Lost Liberties, Ashcroft and the Assault on Personal Freedom, The New Press 2003· Ντέιβιντ Κόουλ και Τζέιμς Ντέμπσι, Terrorism and the Constitution Sacrificing Civil Liberties in the Name o f the National Security, The New Press, 2002. 111. Οι δηλώσεις του Βιέτ Ντιν προέρχονται από μια μακροσκελή συνέ­ ντευξη που έδωσε στο συγγραφέα. 112. Στιβ Μίλερ, « M ilitary C o n firm s M uslim C h a p la in H a d S e c re t P ap ers» , Washington Times, 21 Σεπτεμβρίου του 2003.

2 63

Κ α ι επίσης: Έ ρ ικ Α ιχτμ π λ ά ο υ , «A rm y C leric W h o M inistered to D etain ees Is A rre s te d » N ew York Times, 23 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 2003.

113. Για την περίπτωση του Αλ-Χάλαμπι, Έριχ Σμιτ, « A irm a n Is C h a rg e d as S py f o r S y ria a t C a m p in C u b a» , N ew York Times, 23 Σεπτεμβρίου 2003.

114. Αυτή η συνομιλία και όσες ακολουθούν προέρχονται από συνεντεύ­ ξεις του συγγραφέα μεταξύ του Νοέμβρη και του Δεκέμβρη του 2003. 115. Λόρι Γκούντσταϊν, Σάρα Κέρσοσυ, Νιλ Α. Λσύις, «Army Chaplain in Detention Sought to Teach about Islam», N ew York Times, 25 Σεπτεμβρίου 2003. 116. Μ α ρ τ υ ρ ία το υ Ρ ικ Α ϊα κ ό ν ο στους N ew York Times, βλ. π ρ ο η γ ο ύ μ ε ­ ν η σημείω ση.

117. Π ρ ό κ ε ιτα ι γ ια το σ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η του σ τρ α το ύ Τ ζ α κ Φ α ρ , π ο υ π α ρ έ μεινε σε υ π η ρ ε σ ία στο Γ κ ο υ α ν τά ν α μ ο ε π ί έ ξ ι μ ή ν ες με τ ις μ ο ν ά δ ες τω ν μ υσ τι­ κ ώ ν υ π η ρ ε σ ιώ ν του C a m p D e lta .

118. Το στρατοδικείο για τον Αλ-Χάλαμπι άρχισε στα μέσα του Δεκέμβρη του 2003.

26 4

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ TOY ΚΑΡΛΟ ΜΠΟΝΙΝΙ Γ Κ Ο ΥΑΝ ΤΑΝΑΜ Ο Ο ΔΟ ΙΠ Ο ΡΙΚ Ο ΣΤΟ Κ Ο Λ Α Σ ΤΗ Ρ ΙΟ ΤΟΥ ΤΡΟ Μ Ο Υ

ΣΕ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΧΡΙΣΤΟΥ ΡΟΜΠΟΤΗ ΚΑΙ ΝΙΚΟΥ ΧΑΤΖΗ ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΕ ME TIMES, DIDOT 6f POR SON ΚΑΙ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΓΓΟ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΟ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΚΑΣΤΑ ΝΙΩΤΗ. ΤΗ ΜΑΚΕΤΑ ΤΟΥ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ ΣΧΕΔΙΑ ΣΕ Ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΓΓΕΔΑΚΗΣ, ΤΑ ΦΙΛΜ ΕΚΑΝΕ ΤΟ «ΑΝΑΓΡΑΜΜΑ» ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΝΤΑΖ Ο ΣΤΑΘΗΣ ΔΗΜΑΚΟΣ. Η ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ ΚΛΑΔΗ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΗΘΗ ΚΕ ΑΠΟ ΤΗ «Θ. ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ - Π. ΡΟΔΟΠΟΥΛΟΣ Ο.Ε.» ΤΟΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 2004 ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΚΑΣΓΑΝΙΩΤΗ

Σ Ε ΙΡ Α Τ Ο Π Ο Θ Ε Τ Η Σ Ε ΙΣ Ί» I ♦> » Ο »■<» I <

ΡΟΛΑΝ ΖΑΚΑΡ

Οσάμα Μπιν Λάντεν 0 μυστικός φάκελος Στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, ολόκληρος ο κόσμος συ­ γκλονίζεται. Η Νέα Υόρκη και η Ουάοιγκτον φλέγο­ νται. Η αμερικανική κυβέρνηση επιρρίπτει την ευθύνη για τις τρομοκρατικές πράξεις στον Σαουδάραβα δισεκατομμυριούχο Οσάμα Μπιν Λάντεν. Ο Ρολάν Ζακάρ ανοίγει τους φακέλους του για να απαντήσει σε μια σει­ ρά ερωτήματα που βρίσκονται στο στόμα όλων μας. Ποιος είναι ο σκοπός του Μπιν Λάντεν; Ποιοι είναι οι μαχητές του; Ποιοι είναι οι τρομοκράτες που αποτελούν την αδελφότητά του που δρα από την Αλγερία ως τις Φιλιππίνες; Πώς χρηματοδοτείται; Ποιοι είναι οι πλη­ ροφοριοδότες του και οι διασυνδέσεις του στη Γαλλία, στο Λονδίνο, στη Γερμανία και τη Βόρεια Αμερική; Ποιες είναι οι επιδιώξεις του, από την πρώτη απόπειρα εναντίον του World Trade Center (το 1993) ως τις αμε­ ρικανικές πρεσβείες στην ανατολική Αφρική και από τη δολοφονία τουριστών στο Λούξορ και πεζοναυτών στη Σαουδική Αραβία ως την επίθεση σε αμερικανικό αντιτορπιλικό στο Άντεν; Κι ακόμα: Ποιες είναι οι απειλές που αντιμετωπίζει η Ευρώπη; Πρέπει πράγματι να φο­ βόμαστε τα νέα όπλα (βακτηριολογικά, χημικά ή πυρη­ νικά); Περάσαμε πράγματι σε μια νέα φάση της παγκό­ σμιας ιστορίας; Στο βιβλίο του αυτό, που προκάλεσε αί­ σθηση και ήδη συζητείται σε όλο τον κόσμο, ο Ρολάν Ζακάρ απαντά με ακρίβεια σε όλα αυτά τα ερωτήματα, παραθέτοντας στοιχεία, ονόματα και έγγραφα με την α­ κρίβεια του ειδήμονα που χρόνια τώρα ασχολείται με τα θέματα της τρομοκρατίας. ISBN 960-03-3194-4

ΣΕ ΙΡ Α Τ Ο Π Ο Θ Ε Τ Η Σ Ε ΙΣ

ΖΙΛ ΚΕΠΕΛ

Τζιχάντ, ο ιερός πόλεμος Τα πολύνεκρα «τυφλά» τρομοκρατικά χτυπήματα στη Νέα Υόρκη και στην Ουάσιγκτον έφεραν με δραματικό τρόπο στην επιφάνεια την ύπαρξη και δράση φανατικών ισλαμικών ομάδων, ενάντια στις οποίες ο Αμερικανός πρόεδρος Μπους κήρυξε πόλεμο. Λίγο καιρό πριν από την καταστροφή των Δίδυμων Πύργων και του Πεντα­ γώνου, ο Ζιλ Κεπέλ είχε κάνει λεπτομερή χαρτογράφη­ ση των ισλαμικών κινημάτων που αναπτύχθηκαν θεαμα­ τικά κατά το τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα. Ενώ η απόσυρση της θρησκείας προς την ιδιώτευση έμοιαζε κεκτημένο του σύγχρονου κόσμου, στη διάρκεια της δε­ καετίας του ’70 παρατηρήθηκε εμφάνιση πολιτικών ομά­ δων που ορκίζονταν στο Κοράνι, επιζητώντας τη διεξα­ γωγή Τζιχάντ (του ιερού πολέμου για το Θεό) και την ε­ γκαθίδρυση ισλαμικού κράτους. Ο Κεπέλ κάνει έναν α­ πολογισμό είκοσι πέντε ετών ισλαμισμού υπό ιστορικό, πολιτιστικό και κοινωνικό πρίσμα. Επειδή ο Οσάμα Μπιν Λάντεν δεν είναι αυτοφυής, επειδή δεν αποτελεί μεμονωμένη περίπτωση και επειδή το ισλαμικό φαινόμε­ νο θα απασχολεί την επικαιρότητα για πολύ καιρό ακό­ μα, το βιβλίο του Ζιλ Κεπέλ αποτελεί απαραίτητο βοή­ θημα στην κατανόηση ενός κόσμου, ο οποίος από την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 μοιάζει να έχει γίνει εξαιρετι­ κά απρόβλεπτος και ανεξήγητος... ISBN 960-03-3188-Χ

ΣΕΙΡΑ Τ Ο Π Ο Θ Ε Τ Η Σ Ε ΙΣ

TIM ΤΖΟΥΝΤΑ

Κοσσυφοπέδιο Πόλεμος και εκδίκηση Η συγκλονιστική αυτή περιγραφή του τελευταίου μεγά­ λου ευρωπαϊκού πολέμου του 20ού αιώνα γράφτηκε από ένα δημοσιογράφο που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της ανάφλεξης στα Βαλκάνια και είναι καλός γνώστης της ι­ στορίας και της πολιτικής ζωής των Σέρβων. Ανατρέχοντας στην ιστορία της περιοχής, ο συγγραφέας προσπα­ θεί να αναλύσει την κατάσταση που διαμορφώθηκε, εξε­ τάζοντας τόσο τις σερβικές όσο και τις αλβανικές επι­ διώξεις, ενώ δίνει τις δικές του ερμηνείες για το πώς και γιατί το ΝΑΤΟ κήρυξε τον πόλεμο κατά των Σέρβων. Βασισμένο σε διηγήσεις αυτόπτων μαρτύρων και σε συ­ νεντεύξεις των κυριότερων πρωταγωνιστών της διένε­ ξης, το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα απαραίτητο ανάγνω­ σμα για μια υπόθεση που δεν θα κλείσει εύκολα... ISBN 960-03-2970-2

Ο Κάρλο Μπονίνιγεννήθηκετο 1967 στη Ρώμη. Ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του καριέρα στην εφημερίδα II Manifesto και στη συνέχεια πέρασε στις δύο μεγαλύτερες εφημερίδες της ίταλίας Corriere della sera και La Repubblica, στην οποία εξακολουθεί και εργάζεται ως έκτακτος απεσταλμένος. Έχει δημοσιεύσει επίσης τα βιβλία La toga rossa και II fiore del male.

ΚΑΡΛΟ ΜΠΟΝΙΝΙ

ΓΚΟΥΑΝΤΑΝΑΜΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟ ΚΟΛΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ Το βιβλίο αστό μας οδηγεί κατευθείαν στα άδυτα ενός ακραίου τόπου, όπου μυρίζει κανείς πι μυρωδιά του ανθρώπινου φόβου και αισθάνεται τη γεύση της ανθρώπινης θηριωδίας. Σ' αυτή την περιδιάβαση, ο αναγνώστης δεν θα συναντήσει μονάχα τους «άλλους», τους φυλακισμένους της Αλ Κάιντα, αλλά και τους Αμερικανούς, τους ανθρώπους που με τη σειρά τους είναι εγκλωβισμένοι στο ρόλο του παγκόσμιου «φρουρού» και δεσμώτη. Περιγράφονταςτη ζωή στο στρατόπεδο (ζωή που οδήγησε δεκάδες κρατούμενους σε απόπειρες αυτοκτονίας) και αναλύοντας τον αγώνα κατά της τρομοκρατίας και το πρόβλημα των ατομικών ελευθεριών, ο Μπονίνι ενδιαφέρεται να καταδείξει όχι μόνο τις αντιφάσεις μιας αυταρχικής πολιτικής σκέψης και πρακτικής που έχει ξεσηκώσει φωνές διαμαρτυρίας σε όλο τον κόσμο αλλά και τις συνέπειες που έχει η ύπαρξη του Γκουαντάναμο στη συνείδηση των Αμερικανών. Ενημερωμένο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2004, και με ειδικό κεφάλαιο για τον Έλληνα αναγνώστη, το Γκουαντάναμο περιλαμβάνει και ένα εκτενές παράρτημα με όλες τις σχετικές διατάξεις της κυβέρνησης Μπους, διατάξεις που αποτελούν μια νομική «καινοτομία» η οποία ακόμα δεν έχει μελετηθεί επαρκώς. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΡΟΜΠΟΤΗΣ - ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Στο εξώφυλλο φωτογραφία από τη φυλακή του Γκουαντάναμο, Reuters / Olysom, 2002.

www.kastaniotis.com e-mail: [email protected]

· ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ