Εργατική Αντιπολίτευση

ΑΛΕΞΑ ΝΔΡΑ

Κ Ο Λ Λ Ο Ν Τ Α Γ

Η Ε Ρ Γ Α Τ ΙΚ Η Α Ν Τ ΙΠ Ο Λ ΙΤ Ε Υ Σ Η Μετάφραση Πέτρον Λινάρδον

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ΒΕΡΓΟ Σ

Μ Ε Τ Α Φ ΡΑ ΣΗ

Πέτρος Λινάρδος

Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΟ Θ Ε Σ ΙΑ ΕΚΤΓΠΩ ΣΗ

’Αφοί Ααμπρινοΰ Τζαβέλλα 9 - 1 3

Γ Ρ Α Φ ΙΚ Η Ε Π ΙΜ Ε Λ Ε ΙΑ

Ν ίκη Έλευ&εριάδη

Β ΙΒ Λ ΙΟ Δ Ε Σ ΙΑ Ο Λ Ο Κ Λ ΗΡΩΣΗ Τ Γ Π Ο ΓΡΑ Φ ΙΚ Η Σ Ε Ρ Γ Α Σ ΙΑ Σ

Μάης 1975

Σ. Σκολίδης, Τσαμαδ

C opyright για τήν έλληνική μετάφραση: Ε κδόσεις Π . Βέργος, Σόλωνος 128, ’Α θήνα, Τ ηλ . 606.207

Πρόλογος

Ή συζήτηση γιά τδ ρόλο των συνδικάτων στη σοβιετική Ρωσία, κεντρικό θέμα τών κειμένων πού δημοσιεύονται παρακάτω, είναι μιά πολύτιμη προσφορά στήν προβληματική τών μορφών δργάνωσης τοΰ προλεταριάτου καί τού προλεταριακού κράτους, στήν μετα­ βατική κοινωνία από τον καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. Σ τις θέσεις πού εκφράστηκαν στό 10ο Συνέδριο τοΰ μπολσεβίκικου Κόμματος, πέρα από τή λύση τών άμεσων καί τεράστιων προβλημάτων πού άντιμετώπιζε τδ κράτος τών σοβιέτ, περιέχονται καί οι θεωρητικές απόψεις τών διαφόρων τάσεων γ ια μιά σειρά κεντρικά θέματα. "Οπως δμως όλες οί θεωρητικές θέσεις, δέν μπορούν ν’ αξιολο­ γηθούν παρά μέσα από τήν έκτίμηση τής πραγματικότητας πού ή­ θελαν νά μεταβάλουν. Συγχρόνως, δέν μπορούν ν’ αντιμετωπιστούν παρά σάν προϊόντα τής πραγματικότητας αυτής και τών άντικειμε-, νικών ορίων πού έβαλε στή συνειδητή έπέμβαση πάνω στά γεγο­ νότα. Ή ηγεσία τοΰ μπολσεβίκικου Κόμματος δέν αντιμετώπιζε κάν, στά πρώτα χρόνια τής έπανάστασης, τήν προοπτική τής οικοδόμη­ σης τού σοσιαλισμού στήν Ρωσία μετά μία άπομόνωση τής έπανάστασης. Δέν έπρόκειτο γ ιά μιά αισιόδοξη στάση άλλά γ ιά μία θεω­ ρητική τοποθέτηση. Σέ αντίθεση μέ τήν αντίληψη τών μενσεβίκων πού καθόριζε τδν χαρακτήρα τής έπανάστασης σέ συνάρτηση μέ τό έπίπεδο ανάπτυ­ ξης τών παραγω γικών δυνάμεων μέσα στή Ρωσία, καί έβλεπε έπομένως τήν αναγκαιότητα μιας άστικοδημοκρατικής έπανάστα­ σης, οί μπολσεβίκοι ξεκινούσαν άπό μία συνολική, άπό μιά διεθνή θεώρηση τής ανάπτυξης καί τής κρίσης τού καπιταλισμού, γ ιά νά προσδιορίσουν τό χαρακτήρα τής ρώσικης έπανάστασης.

5

'Η Ιπέκταση τού καπιταλισμού, τής καπιταλιστικής άγοράς καί τής καπιταλιστικής έκβιομηχάνισης, έγινε στή Ρωσία μέ βαθειά δνισο τρόπο, δημιουργώντας πλάι στή μάζα τής αγροτιάς, των μικροπαραγωγών καί μικροαστών, 2να συγκεντρωποιημένο προλε­ ταριάτο καί σημαντικά βιομηχανικά κέντρα. Αότό σήμαινε δτι βταν στο χωριό ωρίμαζαν οί άντιθέσεις άνάμεσα στήν άγροτιά καί τις δομές τού τσαρικού καθεστώτος, στις πόλεις ώρίμαζαν οί συνθή­ κες γ ιά μία άνατροπή τής Ιξουσίας τών καπιταλιστών. Ό χαρακτή­ ρας έπομένως τής Ιπανάστασης δεν ήταν συνάρτηση τού έπιπέδου τών παραγω γικών δυνάμεων, άλλά τού προσδιορισμού τής τάξης έκείνης πού ήταν ικανή νά δώσει μιά π ο λ ι τ ι κ ή άπάντηση στίς αντιθέσεις τής ρώσικης κοινωνίας, νά δώσει μιά άπάντηση στό έπίπεδο τής έ ξ ο υ σ ί α ς στή β α σ ι κ ή αίτια τής κρίσης τού τσαρικού καθεστώτος, δηλ. στήν σύνδεση τής Ρωσίας μέ τόν παγκόσμιο καπιταλισμό. ”Αν δμως μέ τόν τρόπο αυτό δινόταν μιά θεωρητική έξήγηση τής δυνατότητας μιας π ρ ο λ ε τ α ρ ι α κ ή ς έπανάστασης, δέν έβγαινε σάν συμπέρασμα ή δυνατότητα ο ι κ ο δ ό μ η σ η ς τού σοσιαλισμού μέσα στά στενά πλαίσια τής Ρωσίας. Τουναντίον! Κάθε διακήρυξη καί κάθε πολιτική πράξη βασιζόταν στήν αναγκαιότητα μιας έπανάστασης στήν αναπτυγμένη καπιτα­ λιστική Ευρώπη καί προσπαθούσε νά τήν προωθήσει. Τό ύψηλό έ­ πίπεδο τών πα ραγω γικών δυνάμεων στήν Εόρώπη ήταν μαζί μέ τό ύψηλό μορφωτικό έπίπεδο τών Ιργατών της, ή μόνη πραγματική έγγύηση γ ιά τήν οικοδόμηση τού σοσιαλισμού στή Ρωσία. Σ τήν όμιλία του στό 7ο συνέδριο τού Κόμματος, ό Λένιν έπανάλαβε αύτό πού είχε ήδη πει πολλές φορές, καί πού θά έπαναλάβει καί στό μέλ­ λον: «Δέν ύπάρχει καμιά άμφιβολία γ ιά τό δτι ή τελική νίκη τής έπανάστασής μας θά ήταν άδιανόητη άν μέναμε απομονωμένοι, άν δέν υπήρχε κανένα έπαναστατικό κίνημα σ’ άλλες χώρες... Μπρο­ στά σ’ όλες αυτές τις δυσκολίες, τό έπαναλαμβάνω, ή σωτηρία μας βρίσκεται στήν έπανάσταση σ’ δλη τήν Ευρώπη».* Ό σταλινικός στόχος τού «σοσιαλισμού σέ μιά μόνο χώρα», ήταν, * Άναφέρεται στό: LA REVOLUTION BOLCHEVIQUE, τόμος 3ος Ε.Η. CAR, ED. DE HINUIT, PARIS 1974, οελ. 64. ("Απαντα τόμος 22ος, ρώσικη έκδοση, σελ. 202).

6

καί παραμένει έξ δ,λλου γ ια τούς ίδιους λόγους, άπλούστατα παρά­ λογος, σύμφωνα τουλάχιστο μέ τήν μαρξιστική θεώρηση των πρα­ γμάτων. ’Ακόμα καί στό τέλος τοϋ έμφυλίου πολέμου, ή προσωρινή — ό­ πως τήν έβλεπαν τότε— άπομόνωση τής σοβιετικής Ρωσίας, είχε ή ­ δη Ιπιφέρει καταστροφικά αποτελέσματα. Ή δυνατότητα γ ιά τΙς Ιμπεριαλιστικές χώρες νά διεξάγουν ένα άνοιχτύ πόλεμο, όποστηρίζοντας τις άντεπαναστατικές δυνάμεις, δδήγησε παρ’ δλη τή νί­ κη των έπαναστατών, στήν έπιδείνωση τών άντιθέσεων τής σοβιε­ τικής κοινωνίας.

Τ ρ ία χρόνια μετά τήν έπανάσταση, τό πρώτο έργατικδ κράτος βρίσκεται ατά πρόθυρα τής αποσύνθεσης. Ό παραγω γικός μ ηχανι­ σμός έχει σχεδόν καταρεύσει. Ή βιομηχανία παράγει σέ ποσότητα τό 20ο) ο τής προπολεμικής παραγω γής καί σέ άξια τό 13ο) ο. Ή παραγω γή σιδήρου έχει πέσει στό 1,6ο) ο, καί τοϋ χάλυβος στό 2, 4ο) ο. ’Ε κτός από τούς τομείς τοΰ πετρελαίου καί τοϋ κάρβουνου ο­ πού ή παραγω γή έχει φτάσει «μόνο» στά 41ο) ο καί 27ο) ο τοΰ προ­ πολεμικού έπιπέδου, τά μέσα ποσοστά κυμαίνονται ανάμεσα στό Ο καί 20ο) ο. Στον τομέα τής άγροτικής παραγω γής ύπάρχει έπίσης μία σημαντική πτώση καί ή καλλιέργεια τής γή ς έχει μειωθεί κα­ τά 16ο) ο. Τό 1920 τά συνδικάτα θεωρούν δτι τά άπόλυτα άναγκαϊα έξοδα ένός εργάτη είναι δυόμισυ ή τρεις φορές μεγαλύτερα άπό τό μισθό του. Τό αποτέλεσμα είναι μιά φυγή προς τήν ύπαιθρο. Τό 1920 σαράντα επαρχιακές πρωτεύουσες έχουν ένα πληθυσμό μειωμένο κατά 33ο) ο σέ σχέση μέ τό 1917. Σέ τρία χρόνια τό ϋέτρογκ ρα ντ έχει χάσει τά 57,5ο) ο τοΰ πληθυσμού του καί ή Μόσχα τά 44^5ο) ο. Τέσσερα χρόνια μετά τήν έπανάσταση ή βάση τής σοβιετικής Ρ ω ­ σίας, τό προλεταριάτο, έχει σχεδόν διαλυθεί. ’Από τρία έκατομμύρια πού ήτανε τό 1919, τό βιομηχανικό προλεταριάτο φτάνει στό 1.500.000 τό 1920 καί τό 1.250.000 τό 1921. Τό ποσοστό τών έργατών πού πηγαίνουν νά δουλέψουν είναι κατά μέσο δρο 50ο) ο, καί κατά τά συνδικάτα, σέ μερικά έργοστάσια, τά μισά προϊόντα που­ λιούνται ά π ’ ευθείας άπό τούς έργάτες άκόμα κι’ δταν πρόκειται

7

για κάρβουνο, Ιργαλεΐα, μηχανήμα τα* Ή έργατική τάξη δέν μειώθηκε μόνο άριθμητικά, άλλα άλλαξε καί ποιοτικά. Ή πρωτοπορία της, οί αγωνιστές τής παρανομίας καί τής έπανάστασης, οί δργανωτές των σοβιέτ, σκοτώθηκαν στα μέτω­ πα , βρέθηκαν μακριά άπδ την τάξη τους στις κρατικές υπηρεσίες ή αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην ύπαιθρο γ ιά να θρέψουν τις οίκογένειές τους. Στην ουσία δέν υπάρχει πια πρωτοπορία, ούτε κα­ λά καλά καί προλεταριάτο. Ή ιστορία έκδικείται άλύπητα το «θρά­ σος» τής ρώσικης έργατικής τάξης, δδηγώντας την στά πρόθυρα τής βαρβαρότητας. Σ ’ αύτές τις συνθήκες καί στδ ανάλογο κλίμα έτοιμάζεται τδ 10ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. Χρειάζεται νά μετατοπιστεί ή πολιτική από τό μοίρασμα τής φτώχειας, από τδν λεγόμενο «κομμουνισμό τοΰ πολέμου», πρός την έδραίωση τών βάσεων τοΰ έργατικοΰ κράτους. Χρειάζεται νά γίνει ένας απολογισμός τών κοινωνικών καί παραγω γικών δυνάμεων πού θά έγγυηθοΰν τή διαφύλαξη τής προλεταριακής εξουσίας. Σ ’ δτι αφόρα την παραγω γή, είναι γνωστό από την έποχή τοΰ Μάρξ, δτι ή ανατροπή τοΰ καπιταλισμού σημαίνει τήν Ιγκαινίαση μιας ορθολογικής όργάνωσης τής παραγω γής σύμφωνα μέ τις άπαιτήσεις τής κοινωνίας καί δχι σύμφωνα μέ τούς νόμους τής αγοράς. 'Ό τα ν όμως τό θέμα αντιμετωπίστηκε συγκεκριμένα φάνηκε δτι ύπήρχε ένα βασικό έμπόδιο στη σχεδιοποίηση τής πα ραγω γή ς: ή έπιβίωση τών αστικών μορφών παραγω γής καί κυκλοφορίας τών άγαθών, πού καθόριζε τή βασική αντίθεση κάθε μεταβατικής κοινω­ νίας άπό τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, σάν άντίθεση ανάμεσα στη λογική τής οικονομικής σχεδιοποίησης καί τη λογική τής άγοράς. Τ ά μέτρα πού προτάθηκαν στό 10ο Συνέδριο πού πήραν τήν όνομασία τής «Νέας Οικονομικής Π ολιτικής» (Ν .Ε .Π .) ήταν μιά αναγνώριση τής συγκεκριμένης μορφής αυτής τής αντίθεσης στή Ρωσία. Τό πρώτο καί βασικό μέτρο ήταν ή αντικατάσταση τής έπίταξης

* Στοι/εΤ* άπό: LE PARTI BOLCHEVIQUE, Ρ. BROUE EDITIONS DE MINUIT, PARIS 1963, σελ. 148- 149.

8

των αγροτικών προϊόντων, από Ενα φόρο σέ είδος καί άπό την Ελευθερία τοΰ Εμπορίου. ΤΗταν στην ουσία Ενα πολιτικό μέτρο μέ σαφές οικονομικό περιεχόμενο, πού απόβλεπε στην διατήρηση τής έργατο - αγροτικής συμμαχίας, άναγνωρίζοντας δτι ούτε ή κρατι­ κοποίηση ούτε ή σχεδιοποίηση τής παραγω γής μιας τεράστιας μά­ ζας μικροϊδιοχτητών είναι δυνατή. Π ιό σωστό είναι νά πούμε δτι μια τέτοια σχεδιοποίηση, και Επομένως ή κατάργηση τών νόμων τής άγοράς, ήταν άδύνατη άπό τη στιγμή πού ή Εργασία τών αγρο­ τών δεν μπορούσε νά άνταμοίβεταί μέ μια αφθονία βιομηχανικών προϊόντων, καί πού ή Ελλειψη τέτοιων προϊόντων, δημιουργεί αότόματα μηχανισμούς άγοράς. Σ ’ αυτές τις συνθήκες ο! μικροϊδιοχτήτες άγρότες δέν μπορούσαν μέ κανένα τρόπο νά πειστούν νά Εγκαταλείψουν την Ελπίδα Ενός άτομικοΰ πλουτισμού γ ιά την προο­ πτική τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. Στή βιομηχανία τό πρόβλημα Εμπαινε κάπως διαφορετικά. Ό Ελεγχος τού Εργατικού κράτους πάνω στή συνολική συσσώρευση τών μέσων παραγω γής καί Επομένως ό Ελεγχος τοΰ κράτους πάνω στό βασικό μέρος τής βιομηχανικής παραγω γής, είναι ή άπαραίτητη προϋπόθεση τής Εργατικής Εξουσίας. Ή σχεδιοποίηση δμως τού συ­ νόλου τής βιομηχανικής παραγω γής δέν είναι δυνατή παρά δταν αύτή Εχει φτάσει σέ Ενα τέτοιο Επίπεδο Εσωτερικής συνοχής καί άλγιά ληλοεξάρτησης τών κλάδων της, ώστε ο ί ά ν ά γ κ ε ς ά ν α ν έω σ η καί σ υ σ σ ώ ρ ε υ σ η τών μέ σων π α ρ α γ ω γ ή ς νά κ α λ ύ π τ ο ν τ α ι βασικά άπό τήν ίδια τήν π α ρ α γ ω γ ι κ ή διαδικασία. Τό 1921, ή βιομηχανία τής Ρωσίας ήταν δπως είδαμε σέ τέλεια άποδιοργάνωση. Χρειαζόταν μιά άνασύσταση τών βιομηχανιών, δ Επανεξοπλισμός τους μέ μηχανές καί Εργαλεία, πού μιά καί δέν μπορούσε νά πραγματοποιηθεί δρθολογικά Επρεπε νά γίνει μέσω Ε­ νός μηχανισμού άγοράς. ’Έ πρεπε σέ μεγάλο βαθμό νά λειτουργή­ σει σάν κίνητρο τό κέρδος. Αυτή τήν Εννοια είχε τό νοίκιασμα σέ ιδιώτες (πού ξέρανε άπό διαχείρηση καί άπό... κέρδος) ρώσους ή ξένους, Ενός μικρού σχετι­ κά μέρους τών βιομηχανιών (λιγότερο άπό 4 .000 Επιχειρήσεις, μέ συνολικά 80.000 Εργάτες καί μέ 17 Εργάτες κατά μέσο δρο ή κα­ θεμιά) , Ενώ οί υπόλοιπες (πάνω άπό 4 .000 Επιχειρήσεις μέ συνο­

9

λικά 1.000.000 έργάτες καί μέ 207 κατά μέσο δρο έργάτες ή κα­ θεμιά* παρέμειναν κάτω άπδ τδν άμεσο έλεγχο τοΰ κράτους δηλαδή των οικονομικών του όργανισμών καί βασικά τοΰ ανώτατου Συμ­ βουλίου τής έθνικής οικονομίας. Ή άμεση διαχείρηση τής μεγάλης βιομηχανίας καί τά πρώ τα (δειλά) βήματα πρδς τή σχεδιοποίηση, μέ τήν ίδρυση τδ ”21 τής «κρατικής επιτροπής γ ιά τή γενική σχεδιοποίηση» (Γκοσπλάν), συμ­ πληρωνόταν, γ ιά τήν έξασφάλιση τής κυριαρχίας τοΰ έργατικοΰ κράτους πάνω στήν παραγω γική διαδικασία, μέ τδ μονοπώλιο τοΰ κράτους στδ εξωτερικό έμπόριο καί τδν πιστωτικδ μηχανισμό. Μέ τδν έλεγχο τοΰ έξωτερικοΰ έμπορίου έβαλε ένα ανυπέρβλητο έμπόδιο στήν οικονομική σύνδεση τοΰ διεθνοΰς καπιταλισμοΰ μέ παρα­ γωγικούς τομείς μέσα στή Ρωσία, καί μέ τδν έλεγχο τοΰ τραπεζι­ τικού συστήματος μποροΰσε νά κατευθύνει μέχρίς ένα βαθμδ τήν Α­ νάπτυξη τοΰ «ιδιωτικού» τομέα καί νά Ιπω φελεΐται άπδ τά κέρδη πού πραγματοποιούσε. Ή σχεδιοποίηση τής παραγω γής είναι μέρος τοΰ συνολικότερου προβλήματος τής σ υ ν ε ι δ η τ ή ς οικ ο δό μησης τών νέων σχέσεων παραγω γής άπδ τδ προλεταριάτο. Συνειδητή οικοδό­ μηση πού παίρνει υπόψη της καί τείνει νά ξεπεράσε'ι τις συγκεκρι­ μένες συνθήκες Ανάπτυξης τών πα ραγω γικών δυνάμεων. Κ άτω απ’ αυτή τή σκοπιά, ή δργάνωση τής έπιρροής τοΰ προλε­ ταριάτου πάνω στόν κρατικό μηχανισμό αποτελεί τ ή ν κ ε ν ­ τ ρ ι κ ή α π α ί τ η σ η μιας μεταβατικής περιόδου, πού δέν ικανοποιείται μόνο μέ τήν ύπαρξη σοβιετικών δομών εξουσίας άλλά πού κάνει αναγκαία τή συνδικαλιστική δργάνωση τών έργατών, στδ οικονομικό έπίπεδο, σέ σχέση μέ τά άμεσα καθημερινά τους προβλήματα. Σέ μιά κοινωνία πού χαρακτηρίζεται άπδ τή σύγκρουση άνάμεσα στή λογική τής σχεδιοποίησης καί τή λογική τής αγοράς, ή δια­ φορετικά, ανάμεσα στήν έργατική τάξη καί τούς μικροϊδιοχτήτες τής πόλης καί τής ύπαίθρου, είναι επόμενο νά έπιζεΐ στή συνείδη­ * LE DEBAT SOVIETIQUE SUR LA LOI DE LA VALEUR, Ν. BOUKHARINE, Ε. PREOBRAJENSKE, L. TROTSKr. MASPERO, 1972, σ. 68.

10

ση τών έργατών ή διαφοροποίηση Ανάμεσα στα πολιτικά προβλήμα­ τα καί τα άμεσα οικονομικά, ή πιδ γενικά, να ύπάρχει Αντικειμε­ νικά μιά Αντίθεση Ανάμεσα στδ έργατικδ κράτος καί τήν έργατική τάξη στο οικονομικό έπίπεδο. Ή μεγαλύτερη καί όξύτερη συζήτηση πού Εγινε στδ μπολσεβί­ κικο Κόμμα γ ια τδ 10ο Συνέδριο, Αφορούσε τις σχέσεις Ανάμεσα στους κρατικούς οικονομικούς δργανισμούς καί τά συνδικάτα, καί τις Αντίστοιχες λειτουργίες τους σέ μιά μεταβατική κοινωνία. Γ ιά τήν «έργατική ’Αντιπολίτευση» ή μόνη Ιγγύηση γ ιά τή συ­ νέχιση τής έπανάστασης, ήταν ή Ανάθεση τής διαχείρησης καί τής διοίκησης τής οικονομίας στά συνδικάτα, πού σάν καθαρά εργατικές ταξικές δργανώσεις μπορούσαν νά έγγυηθοΰν καλύτερα Απδ κάθε άλλον τή σταθερότητα τής προλεταριακής Εξουσίας. Ή τάση Τρότσκι - Μ πουχάριν, προτείνοντας τή γρήγορη συγ­ χώνευση των συνδικάτων μέ τούς κρατικούς οικονομικούς όργανισμούς, μετατρέπει ούσιαστικά τά πρώτα σέ Απλές προεκτάσεις τού κράτους θεωρητικοποιώντας τήν κατάργηση τής αυτονομίας τών συνδικάτων κατά τήν περίοδο τού έμφυλίου πολέμου. Προσπαθεί, κατά τδ Λένιν, νά λύσει ένα «πολιτικδ» πρόβλημα μέ τρόπο στενά οικονομικό, νομίζοντας δηλαδή δτι δ συμπληρωματικός ρόλος ένδς συνδικάτου σέ σχέση μέ τήν δργάνωση τής παραγω γής, συνεπάγε­ ται δτι τά συνδικάτα γενικά μπορούν νά περιοριστούν σέ τέτοιες λειτουργίες. Ή θέση τής τάσης πού ύπερίσχυσε στδ συνέδριο φαίνεται καθα­ ρά στήν κριτική πού κάνει δ Λένιν, τού τρόπου μέ τδν δποΐο οί δύο άλλες τάσεις έρμηνεύουν τδ οικονομικό πρόγραμμα τού Κόμματος, καί πιδ συγκεκριμένα τή φράση: «... τά συνδικάτα πρέπει νά φτά­ σουν στδ σημείο νά συγκεντρώνουν πραγματικά στά χέρ ια τους δλη τή διεύθυνση δλης τής Εθνικής οικονομίας, θεωρουμένης σάν έ­ να ενιαίο οικονομικό σύνολο». Γράφει σέ παρένθεση: «σημειώστε τά έξής: πρέπει νά φτάσουν στο σημείο νά συγκεντρώνουν πραγματικά τή διαχείρηση, δχι κλά­ τής δων τής βιομηχανίας, ούτε τής βιομηχανίας, Αλλά δ λ η ς Εθνικής οικονομίας, θεωρουμένης έπί πλέον σ ά ν ενα ενιαίο ο ι κ ο ν ο μ ι κ ό σύνολο: ή συνθήκη αυτή, σάν οικονομική συνθήκη, δεν μπορεί νά θεωρηθεί δτι εχει

11

πραγματοποιηθεί ' c i v ο ί μ ι κ ρ ο ϊ δ ι ο χ τ ή τ ε ς , καί στή β ι ο μ η χ α ν ί α καί στή γ ε ωρ γ ί α , απο­ τελούν ένα π ο ο ο σ τ ό κ α τ ώ τ ε ρ ο από τό μισό, καί του π λ η θ υ σ μ ο ύ καί της I θ ν ικ ή ς ο ί κ ο ν ο μ ί α ;».* Θά ήταν λάθος να περιοριστεί ή σημασία τού 10ου Συνεδρίου, στή συζήτηση γ ια την οργάνωση τής παραγω γής. Για πρώτη φορά μπαίνει καί συζητιέται τό πρόβλημα τής γρ α ­ φειοκρατίας, μέ κύριο εισηγητή τήν «εργατική Α ντιπολίτευση», καί συγχρόνως υιοθετείται ή απόφαση τής απαγόρευσης τών φραξιών, πού αφορούσε κατά κύριο λόγο τήν «εργατική ’Αντιπολίτευση». Ε ίχε γίνει ολοφάνερη, γ ιά δλες τις τάσεις, ή εμφάνιση καί έξέλιςη τού γραφειοκρατικού φαινομένου. Ή Ιργατική τάξη, κυρίως με­ τά τις καταστροφές τού εμφυλίου πολέμου, ήταν δλο καί περισσότε­ ρο αναγκασμένη νά μεταβιβάζει τή διαχείριση τ'οΰ κράτους σ’ ένα στρώμα άποτελούμενο από ένα μείγμα παλιών υπαλλήλων τού τσα­ ρικού καθεστώτος καί εργατών πού είχαν μπει στδν κρατικό μ η χα ­ νισμό καί πού μέσα στή γενική αθλιότητα έτειναν νά διαφοροποι­ ούνται άπό τήν τάξη τους καί νά δρουν έξω από τόν άμεσο έλεγχό της. Ή «εργατική ’Αντιπολίτευση» είναι ή πρώτη τάση πού με­ τά τή νίκη τής επανάστασης επισημαίνει τόν κίνδυνο τής γραφειο­ κρατίας, εξηγώντας την δχι σάν κακή καί αργή λειτουργία τών υ­ πηρεσιών, αλλά σάν ένα κοινωνικό φαινόμενο πού χαρακτηρίζεται άπό τή δημιουργία μέσα στο εργατικό κράτος ένός κοινωνικού στρώ­ ματος διαφοροποιημένου άπό τήν Ιργατική τάξη πού τείνει νά κυ­ βερνάει σύμφωνα μέ τά ιδιαίτερα συμφέροντά του. ’Επισημαίνει επίσης τις Ιπιπτώσεις αυτής τής διαδικασίας γ ιά τις σχέσεις Κόμματος καί μαζών. Στήν ουσία υπάρχει μιά αυξανό­ μενη σύνδεση ανάμεσα στό κράτος καί τό Κόμμα πού κινδυνεύει νά μετατρέψει τό τελευταίο σέ όργανό τής γραφειοκρατίας. Τό παράδοξο δμως όλης αυτής τής κατάστασης είναι δτι δεν ύπάρχει θεσμική λύση σ’ αυτό τό σύμπλεγμα προβλημάτων, ή μάλ­ λον δτι, λόγω ακριβώς τού συνειδητού χαρακτήρα τής προλεταρια-

Λιαλεχτά έργα ΛΕΝΙΝ, τόμος 3 (γαλλ. Ικ ϊ.) , σ. 653 (υπογράμμιση 5ική μου.

12

κής έπανά στάσης, καί της πολιτικής αόρανοποίησης τής έργατικής τάξης, ή καταπολέμηση τής γραφειοκρατίας δέν μπορεί νά γίνει π α ­ ρά μέσα από τήν έπεξεργασία ένός προγράμματος πού βάζει τις βά­ σεις γ ιά τό ουσιαστικό ξεπέρασμα των αίτιων τοΰ φαινομένου αυ­ τού στό οικονομικό καί πολιτιστικό επίπεδο. Τό Κόμμα δέν ήταν μόνο δλο καί περισσότερο συνδεδεμένο μέ τον κρατικό μηχανισμό, άλλα άποτελοΰσε καί τή μόνη πολιτική όργάνωση, μετά τήν απαγόρευση των μενσεβίκων καί των σοσιαλ - έπαναστατών, μέσα από τήν όποια υπήρχε ή τάση νά έκφράζονται δλες οί πολιτικές απόψεις καί προγράμματα. Τόν Μάρτη τοΰ ’22 ό Λένιν έγραφε στόν τότε γραμματέα τής Κ .Ε . Μολότωφ: « Ά ν θέ­ λουμε ν’ ανοίξουμε τά μάτια μας, πρέπει νά παραδεχτούμε δτι αυ­ τή τή στιγμή, 6 προλεταριακός χαρακτήρας τής πολιτικής τοΰ Κόμματος καθορίζεται δχι άπό τήν ταξική σύνθεση των μελών του, άλλά άπό τό τεράστιο άναμφισβήτητο κύρος αύτοϋ τοΰ πολύ μικροΰ στρώματος τών μελών πού μπορούμε νά όνομάσουμε, παλιά φρου­ ρά τού Κ όμματος* Τ ά παραπάνω άμυντικά μέτρα γ ιά τή διαφύλαξη τής καθαρό­ τητας τού Κόμματος κινδύνευαν δμως νά μετατραποΰν, καί μετα­ τράπηκαν τελικά, σέ μέσα καταπολέμησης αυτού τοΰ «μικροΰ στρώ­ ματος» άπό τήν κρατική καί κομματική γραφειοκρατία. Ή άπαγόρευση τών φραξιών έγινε τό κύριο δπλο τής γραφειοκρατικής «μονολιθικότητας» καί οί έκκαθαρίσείς τό κύριο μέσο γ ιά τή διαφύλα-

ςή^ης. ’Ενώ ή «παλιά φρουρά» τού Κόμματος προσπαθούσε μέ κάθε τρό­ πο νά βασιστεί στό κύρος καί τήν έπαναστατική της παράδοση γ ιά νά διαπαιδαγωγήσει τήν άνασυγκροτούμενη έργατική τάξη καί προσπαθούσε νά βασιστεί στήν έργατική τάξη γ ιά νά καταπολεμή­ σει τήν άνερχόμενη γραφειοκρατία, βρισκόταν δλο καί περισσότερο αντιμέτωπη μέ Ινα μηχανισμό πού βασισμένος στήν άπειρία καί στήν πολιτική ανωριμότητα τής νέας έργατικής τάξης κατάφερνε νά άπομονώσει κάθε αντιπολιτευόμενη τάση καί κάθε άντιπολιτευό* Άναφέρεται στό: LE PROPHETE DESARME, I. DEUTSCHER, JULLIARD, PARIS, ο. 43.

13

[1£V0.

Ή «αριστερή αντιπολίτευση» πού δημιουργήθηκε το 1923 από τον Τρότσκι, Προεμπραζένσκι κ.ά·, μέ βάση την υπεράσπιση τής εσωτερικής δημοκρατίας στο Κόμμα, καί τήν προβολή ένδς προ­ γράμματος ταχύτερης καί σχεδιοποιημένης Εκβιομηχάνισης, δημι­ ούργησε κάποια αναταραχή σέ προχωρημένα έργατικά στρώματα. Ανακάλυψε δμως δτι ή συζήτηση πού προωθούσε, μιδο συζήτηση πού δέν περιοριζόταν μόνο στήν αντιμετώπιση τής κατάστασης στή Ρωσία αλλά πού συνέδεε αυτήν τήν κατάσταση μέ τήν πορεία καί τις απαιτήσεις τής διεθνούς Επανάστασης, γινόταν στδ περιθώριο τής πολιτικής ζω ής, βάζοντας προβλήματα πού πολλοί λίγοι Εργά­ τες καταλάβαιναν καί πού δέν συγκινοΰσαν τή μάζα τής Εργατικής τάξης. Ό γραφειοκρατικός μηχανισμός, μέ Επικεφαλής τον Στάλιν, κατάφερε έτσι δχι μόνο νά απομονώσει κάθε άντιπολίτευση, άλλα καί να διασπάσει τήν «παλιά φρουρά», νά άποροφήσει ενα μέρος της, νά αποδυναμώσει καί νά Εξουδετερώσει πολιτικά τις ήγετικές φυσιογνωμίες τού μπολσεβίκικου Κόμματος. ’Απομονωμένοι από τήν τάξη πού τούς είχε άναδείξει σάν ήγέτες της, άπό τήν τάξη πού μέ τήν Επαναστατική της πά λη τούς έπέτρεπε νά διορθώνουν τά λάθη τους, οί παλιοί μπολσεβίκοι ταλαντεύονταν διαρκώς άνάμεσα στή συνθηκολόγηση μπροστά στήν αδυσώπητη «λογική» τών γραφειο­ κρατικών μηχανισμών καί τά τεράστια καθήκοντα τής πάλης γ ιά τήν Εργατική δημοκρατία. Ή Επιβίωση δμως τής σοβιετικής γραφειοκρατίας δέν άπαιτοΰσε μόνο τήν πολιτική Εξουδετέρωση τών άντιπολιτευόμενων άλλά χρ ε ι­ αζόταν καί τή φυσική τους Εξόντωση. Σάν κοινωνικό στρώμα πού Εκφράζει συγχρόνως τήν ύπαρξη νέ­ ων παραγω γικών σχέσεων άλλά καί τήν άπομάκρυνση τής Εργατι­ κής τάξης άπό τήν άμεση διαχείριση τής παραγω γής, δέν μπορού­ σε ν’ άνεχτεΐ τόν παραμικρό κίνδυνο μιας διατάραξης αυτής τής Ι­ σορροπίας. Κάθε τι πού άπειλοΰσε τή «μονολιθικότητα» Επρεπε νά Εξαφανιστεί. 'Ό λοι οί παλιοί μπολσεβίκοι, ανώτερα, μεσαία καί κα­ τώτερα στελέχη τού Κόμματος πού διατηρούσαν κάποια άνεξαρτησία, πέρασαν άπό τόν μηχανισμό Εκκαθάρισης καί Εξοντώθηκαν στις φυλακές, τά στρατόπεδα, ή Εκτελέστηκαν, σάν προδότες, πρά­

14

κτορες κ.τ.λ. Κ ατά ένα περίεργο τρόπο, ή Ά λεξάντρα Κολλοντάι είναι τό μό­ νο ήγετικδ μέλος μιας κάποιας άντιπολίτευσης πού δεν δολοφονή­ θηκε άπδ τύν Στάλιν. "Ισως έπειδή άπδ νωρίς (τδ ’23) οδηγήθηκε πρδς μια διπλωματική καρριέρα, δπου μπόρεσε να δώσει βρισμένες έγγυήσεις, (τδ 1930 παίρνει δημόσια θέση ύπέρ τοΰ Στάλιν καί τδ 1935 μεταδίδει στη σουηδική κυβέρνηση πού ήταν έτοιμη νά δε­ χτε ί τδν Τρότσκι, τδ ultim atu m τοΰ Στάλιν) * τελικά πέθανε στδ κρεβάτι της. Ή πολιτική της σταδιοδρομία, δπως κ ι’ αυτή τοΰ Χ λιάπνικωφ, πού συνεργάζεται γ ια λίγο τδ ’26 μέ τήν Ε νω μένη ’Αντιπολίτευση (των Τρότσκι, Ζηνόβιεφ), υπογράφει λίγους μήνες μετά μιά έπιστολή στδ Κόμμα πού «καταδικάζει κάθε δργανωμένη έκφραση α­ πόψεων πού Ιναντιόνονται στίς άποφάσεις τοΰ Κόμματος», καί π ε­ θαίνει στή φυλακή ξεχασμένος τδ 1937,** είναι χαρακτηριστική τής περιόδου αύτής καί τής τύχης των περισσότερων μπολσεβίκων. Αύτδ δμως πού παραμένει, καί πού Ινδιαφέρει πολύ περισσότερο άπδ τήν δραματική πορεία τής συνθηκολόγησης μπροστά στδν στα­ λινισμό, είναι ή μαρτυρία καί ή προβληματική πού μεταδίδουν τά γραπτά τής Κολλοντάι, καί τά γραπτά δλης τής γενιάς τοΰ ’17. Δεν μεταφέρουν μόνο τήν κεντρική προοπτική γύρω άπδ τήν δποία γίνονταν δλες οί συζητήσεις καί οί συγκρούσεις, τήν προοπτική τής δημοκρατίας των έργαζομένων, τής δλόπλευρης άπελευθέρωσης τοΰ προλεταριάτου μέσα άπδ τή δίκιά του δραστηριότητα, μαρτυροΰν καί γ ιά τά πολιτικά ήθη των μπολσεβίκων, δταν οί πολιτικές διαφωνίες δέν όδηγοΰσαν στή φυλακή άλλά άποτελοΰσαν τδν βασικδ παράγοντα τής ζωτικότητας τοΰ κομμουνιστικοΰ Κόμματος.

* LES BOLCHEVIKS PAR EUX -MEMES, G. HAUPT, J. J. MARIE. MASPERO, PARIS 1969, σ. 319. ** Τό Ιδιο σελ. 114.

15

Ή Εργατική ’Αντιπολίτευση

Τ ί είνα ι η εργατική ’Α ντιπ ολίτευσ η ;

Τ ί είναι ή έργατική ’Αντιπολίτευση; Π,ρέπει να μας ευχαριστεί ή ύπαρξή της σέ σχέση μέ τα συμφέροντα τοΰ Κόμματός μας καί τής διεθνούς εργατικής Ιπανάστασης, ή είναι άντίθετα κάτι τδ βλαβερό πού μπορεί νά διασπάσει τό Κόμμα μας, ένα φαινόμενο «πολιτικά έπικίνδυνο», δπως τό δήλωσε τελευταία δ Τρότσκι κατά τη δημόσια συζήτηση πάνω στα συνδικάτα; Γ ια ν’ άπαντήσουμε σ’ αυτές τις αμφιβολίες πού ενδιαφέρουν καί άνησυχοΰν πολλούς από τούς συντρόφους μας έργάτες καί ερ­ γάτριες, πρέπει πριν απ’ δλα νά ρωτήσουμε: 1. Ά π δ ποιούς άποτελεΐται ή εργατική ’Αντιπολίτευση καί πώς συγκροτήθηκε; 2. Π οιες είναι οι πραγματικές διαφωνίες άνάμεσα ατούς συντρόφους των ήγετικώ ν δργάνων τοΰ Κόμματος καί τήν εργατική ’Αντιπο­ λίτευση ; “Ενα χαρακτηριστικό γεγονός πού θά ’πρεπε νά προσέξει Ιδιαί­ τερα ή ήγεσία μας, είναι δτι, μέσα ατούς κομμουνιστές, ή ’Αντιπο­ λίτευση συγκεντρώνει τήν προχωρημένη μερίδα των δργανωμένων προλετάριων. 'Η ’Αντιπολίτευση άποτελεΐται σχεδόν άποκλειστικά άπό συνδικαλιστές. Τό άποδεικνύουν τά όνόματα αότών πού ΰπογράφουν τις θέσεις τής ’Αντιπολίτευσης γ ιά τόν ρόλο τών συνδι­ κάτων. Κ αί ποιοι είναι ο'ι συνδικαλιστές; Είναι έργάτες, τό άνθος τής πρωτοπορίας πού ήγειται τοΰ ρώσικου προλεταριάτου, έκεΐνοι πού βάσταξαν δλο τό βάρος τής έπαναστατικής πάλης, καί πού, άντί νά διαλυθούν μέσα στίς Κ ρατικές ύπηρεσίες χάνοντας τήν έπαφή τους μέ τις έργατικές μάζες, παρέμειναν άντίθετα δεμένοι μ’ αυτές τις μάζες. Κ αί δέν ήταν ούτε εύκολο ούτε άπλό νά παραμείνει κανείς συνδικαλιστής, νά διατηρήσει δυνατές καί ζωντανές

17

έπαφές μέ το συνδικάτο του, δηλ. μέ τούς εργάτες τοΰ κλάδου του, σέ μιά πολυτάραχη έποχή πού μετάθεται τδ κέντρο βάρους τής κοινωνικής καί πολιτικής ζωής πέρα άπδ τά συνδικαλιστικά καί επαγγελματικά προβλήματα. Το έπαναστατικδ κύμα παρέσειρε καί άπομάκρυνε άπδ τά συνδικάτα τά καλύτερα στοιχεία, τούς πιο ικα­ νούς καί δραστήριους τοΰ βιομηχανικού προλεταριάτου, άφήνοντας τδν ένα στδ μέτωπο, τδν άλλο στη μιά ή στην άλλη υπηρεσία, το­ ποθετώντας τδν τρίτο μπροστά στη πράσινη τσόχα ένδς γραφείου ή μπροστά σέ σωρούς «έξόδων», «προϋπολογισμών» καί «προσχε­ δίων». Τ ά συνδικάτα έχουν αποδυναμωθεί. Μόνον οί εργάτες μέ την πιδ ισχυρή προλεταριακή συνείδηση, τδ πραγματικδ άνθος τής Ανερχόμενης επαναστατικής τάξης, αντιστέκονται στή διαφθορά τής έξουσίας, στις μικρότητες τής ματαιοφροσύνης, στδν πειρασμό τών «σταδιοδρομιών στις υπηρεσίες», μέ δυό λόγια στδν «σοβιετικό γραφειοκρατισμό», καί παραμένουν σέ στενή σχέση μέ τις «μάζες», μέ τούς εργάτες, μέ τά «κατώτερα στρώματα» άπδ τά δποΐα προέρ­ χονται, άφοΰ μπόρεσαν νά διαφυλάξουν τήν οργανική τους σύνδε­ ση μέ τά στρώματα αυτά ένάντια στήν επίδραση τών ύψηλών θέ­ σεων τοΰ Κράτους τών σοβιέτ. Μόλις ή κατάσταση ήσύχασε στά μέτωπα κι ή ζυγαριά τής ζωής έγειρε περισσότερο πρδς τή μεριά τής οικονομικής οργάνωσης, αύτοί οί χαρακτηριστικοί καί Αδιασάλευτοι προλετάριοι, αύτοί οί πιδ σταθεροί καί διακεκριμένοι Αντι­ πρόσωποι τής τάξης τους, βιάστηκαν νά ξεφορτωθοΰν τή στολή τοΰ στρατιώτη καί νά έγκαταλείψουν τούς κατάλογους «εισόδων» καί «έξόδων», γιά ν’ απαντήσουν στή σιωπηρή έκκληση τών ταξικών τους Αδελφών, τών βιομηχανικών έργατών, τών εκατομμυρίων τοΰ ρωσικοΰ προλεταριάτου, πού στήν Ε ρ γ α τικ ή Δημοκρατία τών σο­ βιέτ περιφέρουν μιά άθλια καί Απαράδεκτη ύπαρξη κατάδικων... Μέ τδ ταξικό τους ένστικτο, οί σύντροφοι πού είναι Ιπί κεφαλής τής Ιργατικής Α ντιπολίτευσης, κατάλαβαν δτι κάτι δέν πήγαινε καλά. Κατάλαβαν δτι μπορεί μέσα σέ τρία χρόνια έπανάστασης νά οικοδομήσαμε τδ Κράτος τών σοβιέτ καί νά προβάλαμε τήν άρχή τής έργατικής καί Αγροτικής δημοκρατίας τών έργαζομένων, Αλλά ή ίδια ή έργατική τάξη, σάν τάξη, σάν Αδιαίρετη κοινωνική ένότητα μέ δικές της Ανάγκες καί συμφέροντα, μέ κοινούς καί δμοιο-

18

γενεϊς στόχους, μέ έπομένως μ ι α έ ν ι α ί α, σ τ α θ ε ρ ή , κ α θ α ρ ή κ α ί α υ τ ό ν ο μ η π ο λ ι τ ι κ ή , έχει στή Δημο­ κρατία των σοβιέτ ένα ρόλο όλο καί λιγότερο σημαντικό, χρωματί­ ζει όλο καί πιο ελαφρά τά διάφορα μέτρα πού παίρνει ή ίδια ή κυβέρνησή της, διευθύνει όλο καί λιγότερο τήν πολιτική, επιδρά όλο καί λιγότερο πάνω στή δράση καί στή σκέψη των κεντρικών οργάνων τής εξουσίας. Ποιος τολμούσε, στήν άρχή τής Επανάστασης, νά μιλήσει για «κατώτερα» καί «ανώτερα» στρώματα; Οί μάζες, δηλ. οί έργατικές μάζες, καί τά κεντρικά όργανα τού Κόμματος ήταν ένα καί τδ αύτό. Οί πόθοι πού γεννιόν­ ταν στή βάση από τή ζωή καί τούς αγώνες έβρισκαν στά ήγετικά όργανα τού Κόμματος τήν πιό άκριβή έκφρασή τους, τήν πιό ξε­ κάθαρη καί γερά βασισμένη διατύπωσή τους. Δέν ύπήρχε άνταγωνισμος κορυφής καί βάσης, καί δέν μπορούσε νά ύπάρχει. Σήμερα, δ άνταγωνισμδς αύτδς υπάρχει, καί κανένα προπαγανδιστικδ τέ­ χνασμα, καμιά μέθοδος έκφοβισμοΰ δέν θά διώξει άπδ τή συνείδη­ ση τών μαζών τήν ιδέα ότι τά άνώτερα στρώματα τών σοβιετικών υπηρεσιών καί τού κομμουνιστικού Κόμματος έγιναν ένα νέο «κοι­ νωνικό στρώμα» μέ τά δικά του χαρακτηριστικά. Οί συνδικαλιστές, πού άποτελοΰν τδν κύριο πυρήνα τής έργατικής ’Αντιπολίτευσης, τδ κατάλαβαν αύτδ πολύ καλά, ή μάλλον τδ οιαισθάνθηκαν χάρις στδ σίγουρο ταξικό τους ένστικτο. Τδ πρώτο πού έκαναν ήταν νά δεθούν μέ τις μάζες αύτές, νά μποΰν στά φυ­ σιολογικά όργανα τής τάξης τους, τά συνδικάτα, πού τά τελευταία τρία χρόνια ύπέφεραν λιγότερο άπδ τή διαλυτική έπίδραση διαφό­ ρων συμφερόντων ξένων πρδς τδ προλεταριάτο (πού προέρχονται άπδ τήν άγροτική τάξη καί τά άστικά στοιχεία πού προσαρμόστη­ καν στδ καθεστώς τών σοβιέτ), τών συμφερόντων πού παραμορφώ­ νουν τις κρατικές μας ύπηρεσίες καί άπομακρύνουν τήν πολιτική μας άπδ τήν ευθύτητα τής προλεταριακής κοίτης, στδ τέλμα τού όππορτουνισμοΰ... Ή εργατική ’Αντιπολίτευση έπομένως, άποτελεΐται πριν άπ’ όλα άπδ τούς προλετάριους πού έμειναν δεμένοι μέ τδ εργοστάσιο ή τή στοά τού δρυχείου, ή σάρκα έκ τής σαρκδς τής έργατικής τάξης. Φαίνεται περίεργο τδ ότι ή εργατική ’Αντιπολίτευση δέν έχει

19

μεγάλους ήγέτες, ά π’ αυτούς πού συνήθως τούς λένε «άρχηγούς». Σαν κάθε υγιές κίνημα πού άπο.ρέει άναγκαστικά από τις κοινω­ νικές σχέσεις, βγήκε μέσα άπό τίς ίδιες τις έργατικές μάζες, καί ρίζωσε άμέσως βαθεια πρός δλες τις κατευθύνσεις, άκόμα καί σέ γωνιές τής Ρωσίας των σοβιέτ δπου δέν είχαν άκόμα φτάσει τά νέα γ ια τήν ύπαρξη μιας άντιπολίτευσης. «Εμείς, εκεί, δέν ξέραμε δτι στή Μόσχα ύπήρχαν διαφωνίες καί συζητήσεις γύρω άπό τό ρόλο των συνδικάτων, έλεγε ένας άντιπρόσωπος άπό τή Σιβηρία στο Συνέδριο των άνθρακωρύχων, καί συζητάγαμε ήδη γ ια προβλήματα πού μπαίνουν έδώ». Πίσω άπό τήν έργατική ’Αντιπολίτευση δρθώνονται οί προλεταριακές μάζες, ή καλύτερα: ή έργατική ’Αντιπολίτευση, είναι τό πιό συμπαγές, τό πιό συνειδητό, τό πιό σταθερό ταξικά τμήμα, τοΰ βιομηχανικού μας προλεταριάτου, έκεΐνο πού θεωρεί δτι δέν έπιτρέπεται, τή στιγμή πού φτιάχνεται τό κομμουνιστικό οικονομικό οικοδόμημα, ή έξωτερική ταμπέλα τής δικτατορίας τής εργατικής τάξης να άντικαθιστά τή μεγάλη δημιουργική δύναμη τοΰ προλεταριάτου. "Οσο άνεβαίνει κανείς στήν κλίμακα των «θέσεων» τοΰ Κράτους ή τοΰ Κόμματος, τόσο λιγότεροι γίνονται οί όπαδοί τής ’Α ντιπολί­ τευσης. "Οσο εισχωρεί βαθειά μέσα στις μάζες, τόσο περισσότερο άντίχτυπο έχει τό πρόγραμμα τής έργατικής ’Αντιπολίτευσης.* Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό καί σημαντικό γεγονός πού πρέ­ πει να πάρουν υπόψη τους τά ήγετικά δργανα τοΰ Κόμματός μας. "Αν οί «μάζες» άπομακρύνονται άπ’ τή «κορυφή», άν δημιουργεΐται ένα ρήγμα άνάμεσα στά ήγετικά κέντρα καί τά κατώτερα στρώμα­ τα, αυτό σημαίνει δτι στήν ήγεσία δλα δέν πάνε καί τόσο καλά, κυ­ ρίως δταν οί μάζες δέν σιωποΰν, άλλά σκέφτονται, δροΰν, άμύνονται, κάνουν ώστε οί ιδέες τους νά θριαμβεύουν. Ή ήγεσία δέν μπορεί νά βγάλει τίς μάζες άπό τό σωστό δρόμο πού οδηγεί στή νίκη τοΰ κομ­ μουνισμού, παρά άν οί μάζες σιωπήσουν, ύποταχθοΰν, άκολουθήσουν παθητικά καί τυφλά τούς άρχηγούς. Αύτό άκριβώς συνέβει τό 1914, στήν άρχή τοΰ παγκόσμιου πόλεμου, δταν οί έργάτες πίστεψαν τούς άρχηγούς καί είπανε: «Ξέρουν καλύτερα άπό μάς τήν πορεία τής * Αύτό φαίνεται άπό τούς ψήφους πάνω στίς θέσεις γιά τδν ρόλο τδν συν­ δικάτων: τά μέλη τδν ήγετικδν έπιτροπδν ψηφίζουν γιά τή μιά ή τήν άλ­ λη άπό τΙς θέσεις τδν κέντρων. Ή μάζα τδν κομμουν ιστδν, οί έργάτες, ψη­ φίζουν γιά τήν έργατική 'Αντιπολίτευση.

20

ιστορίας. Ή ένστικτώδικη διαμαρτυρία μας ένάντια στδν πόλεμο μάς γελάει, άς την άπωθήσουμε, άς σωπάσουμε κι άς άκούσουμε τούς παληότερους». Ά λ λ α δταν αντίθετα, ή μάζα κινείται, βάζει τδ μυα­ λό της νά δουλεύει, κάνει κριτική, δταν μέ πείσμα ψηφίζει ένάντια στους αγαπητούς αρχηγούς καί πρέπει γ ι’ αύτδ νά καταπολεμή­ σει τή συμπάθεια πού νοιώθει γ ι’ αυτούς, ή κατάσταση είναι σοβαρή. Τότε καθήκον τοΰ Κόμματος είναι νά μην καλύπτει τίς διαφορές, νά μην προσπαθεί νά δυσφημίσει την Α ντιπολίτευση μέ 'διάφορα έπίθετα πού μέ τίποτα δέν δικαιολογούνται, πού τίποτα δέν Ιξηγοΰν, άλλά άντίθετα ν’ άναρωτηθεΐ είλικρινά πού καί σέ τί βρίσκεται ή πραγματική διαφωνία καί τί θέλει ή Ιργατική τάξη, Ικφραστής τού κομμουνισμού καί ό μόνος δημιουργός του... Ή έ ρ γ α τ ι κ ή ’Α ν τ ι π ο λ ί τ ε υ σ η είναι έπομένως τδ π ρ ο χ ω ρ η μ έ ν ο τ μ ή μ α τ ο ΰ π ρ ο λ ε ­ ταρ ι άτο υ πού δέν ξ έ κ ο ψ ε άπδ μιά ζων­ τανή έπαφή μέ τ ί ς όργανωμένες σέ σ υ ν ­ δικάτα, έ ρ γ α τ ι κ έ ς μ ά ζ ες καί πού δέν διαλύθηκε μέσα στίς Κ ρ ατ ι κ έ ς ύπηρεσίες.

Ή π ραγμ ατική διαφορά. Π ρίν κοιτάξουμε ποιά είναι ή πραγματική διαφορά άνάμεσα στήν έργατική ’Αντιπολίτευση καί τήν έπίσημη άποψη δπως έκφράζεται άπδ τά ήγετικά κέντρα, πρέπει νά υπενθυμίσουμε δυδ βασικές αλή­ θειες. Π ρώτα, δτι ή έργατική ’Αντιπολίτευση βγήκε άπδ τά σπλά­ χνα τοΰ βιομηχανικού προλεταριάτου τής Ρωσίας τών σοβιέτ καί άντλησε τή δύναμή της δχι μόνο άπδ τίς τρομερές συνθήκες ύπαρ­ ξης καί δουλειάς τών έφτά έκατομμυρίων τού βιομηχανικού προλε­ ταριάτου, άλλά έπίσης άπδ τίς πολλές άποκλίσεις, ταλαντεύσεις καί άντιθέσεις τής κυβερνητικής μας πολιτικής, καί μάλιστα άπδ δλοφάνερες παρεκκλίσεις άπδ μιά καθαρή, διαυγή καί συνεπή ταξική γραμμή, άπδ τδ κομμουνιστικδ πρόγραμμα. Κ ατά δεύτερο λόγο, πρέ­ πει νά θυμηθούμε δτι ή ’Α ντιπολίτευση δέν περιορίστηκε στήν μιά ή στήν άλλη περιοχή, δτι δέν είναι άποτέλεσμα προσωπικών διαφο­ ρών ή άντιθέσεων. ’Αντίθετα απλώθηκε σ’ δλη τήν έκταση τής Ρ ω ­

σίας των σοβιέτ, καί δλες οί έπαρχίες απάντησαν δμόφωνα σέ κάθε προσπάθεια των εργατών συντρόφων μας, νά διατυπώσουν, νάέκφράσουν καί να ορίσουν την ουσία τής άντίθεσης, νά καθορίσουν τί θέ­ λει ή εργατική ’Αντιπολίτευση. Έ χ ε ι δημιουργηθεΐ ή Ιντύπωση δτι ή διαφορά άνάμεσα στήν έργατική ’Αντιπολίτευση καί τις διάφορες τάσεις τών άνώτερων στρω­ μάτων περιορίζεται άποκλειστικά στο διαφορετικό τρόπο άντιμετώπισης τοΰ ρόλου καί τοΰ σκοπού τών συνδικάτων. Αυτό είναι λάθος. Ή διαφορά είναι πολύ βαθύτερη. Οί άντιπρόσωποι τής ’Αντιπολί­ τευσης δέν είναι πάντα ικανοί νά τό πουν καθαρά καί νά τό προσδιο­ ρίσουν μέ άκρίβεια, άλλά άρκεΐ ν’ άγγίξει κανείς διάφορα προβλή­ ματα πού άφοροϋν τήν δομή τής δημοκρατίας μας, γ ιά νά φανεί ξε­ κάθαρα ή διαφωνία πάνω σέ βασικές προτάσεις οικονομικού καί πο­ λιτικού χαρακτήρα. Οί δύο άντίθετες άπόψεις (τής ήγεσίας τοΰ Κόμματός μας καί τών άντιπροσώπων τοΰ οργανωμένου σέ συνδικάτα προλεταριάτου) έκδηλώθηκαν γιά πρώτη φορά στό 9ο πανρωσικό συνέδριο τού κομ­ μουνιστικού Κόμματος σχετικά μέ τήν προσωπική ή συλλογική διοίκηση.* Π ριν ή ’Αντιπολίτευση υπάρξει σάν συγκροτημένη δμάδα, ήταν φανερό δτι ύπέρμαχοι τοΰ συλλογικού συστήματος ήταν οί άντιπρόσωποι τών συνδικάτων, δηλ. τών καθαρά προλεταριακών δργανώσβων. ’Απέναντι τους είχαν τά ηγετικά στρώματα τοΰ Κόμματος, συ­ νηθισμένα νά εκτιμούν κάθε τί άπό τή σκοπιά τής πολιτικής τών διαφόρων υπηρεσιακών τομέων, μέ τήν άπαραίτητη πείρα στήν τέ­ χνη τής προσαρμογής στους κοινωνικά άνομοιογενεΐς, καί μερικές φορές πολιτικά άντίθετους πόθους, τών διαφόρων κοινωνικών δμάδων τοΰ πληθυσμού: τό προλεταριάτο, τούς μικρούς ιδιοκτήτες (χω ­ ρικούς) καί τήν άστική τάξη, πού άντιπροσωπεύεται άπό τούς «ειδι­ κούς» καί ψευτο - ειδικούς κάθε λογής καί κάθε άρμοδιότητας. Γ ιά ποιο λόγο τά συνδικάτα, μέ επιμονή, καί χωρίς νά είναι Ικανά νά στηρίξουν τά έπιχειρήματά τους μέ έπιστημονικά βασισμέ­ * Ή συζήτηση γιά τήν «προσωπική ή συλλογική διοίκηση» τίδν έργοστασίων, έπιχειρήσεων κ.τ.λ., άφορδ πιδ συγκεκριμένα τή χρησιμοποίηση τίδν ♦ειδικών» (προσωπική) καί τή δημιουργία έργατικίδν έπιτροπίδν (συλλογι­ κή) πού αναλαμβάνουν αυτές τή διοίκηση. Σ.Μ.

22

νες προτάσεις, ήταν δπαδοί τοΰ συλλογικού συστήματος, Ινώ οί ύποστηριχτές των «ειδικών» υπήρξαν συγχρόνως κι οί πρωταγωνιστές τής προσωπικής διοίκησης; Γιατί αυτή ή διαφωνία (παρ’ δλο πού κι από τις δύο μεριές δεν μπήκε θέμα αρχής) , προερχόταν άπδ δύο διαφορετικές δπτικές μέ βαθύτατους καί ασυμβίβαστους λόγους ύ­ παρξης. Ή προσωπική διοίκηση είναι ή ενσάρκωση τής άτομικιστικής άντίληψης πού χαρακτηρίζει τήν αστική τάξη. Ή προσωπική διοίκη­ ση, δηλ. ή θέληση ένός άνθρώπου, άπομονωμένη, «ελεύθερη», ξεκομ­ μένη άπδ τό σύνολο, οποίο καί νάναι τδ πεδίο δπου εκδηλώνεται, μέ τον αΰταρχισμό τοΰ αρχηγού τής κυβέρνησης ή μέ τδν αύταρχισμδ τοΰ διευθυντή εργοστασίου, είναι ή σαφέστερη Ικδήλωση τής Αστι­ κής σκέψης. Ή αστική τάξη δεν πιστεύει στή δύναμη τού συνόλου. Αυτό πού θέλει είναι να μαζεύει τδν δχλο σ’ ένα ύπάκουο κοπάδι, πού οδηγείται μέ τή συγκατάθεσή του δπου θέλει δ δδηγός... ’Αντίθετα, ή εργατική τάξη καί οί Ιδεολόγοι της, ξέρουν δτι οί νέοι στόχοι τής τάξης τους, μέ λίγα λόγια δ κομμουνισμός, δέν μπο­ ρεί να πραγματοποιηθεί παρά μέ τήν συλλογική δημιουργία, μέ τήν κοινή προσπάθεια τών ίδιων τών έργατών. Ό σ ο πιδ δεμένο είναι τδ σύνολο τών έργατών, τόσο περισσότερο θά συνηθίζουν οί μάζες νά έκδηλώνουν τή θέλησή τους καί τή συλλογική καί κοινή σκέψη τους, κι ή προλεταριακή τάξη θά πραγματοποιήσει ολοκληρωτικά καί γρήγορα τήν Αποστολή της, δηλ. θά συγκροτήσει ένα νέο οικονομικό σύστημα, πού δέν άποτελεΐται πλέον Απδ σκόρπια κομμάτια, Αλλά πού είναι Αντίθετα ένωμένο, Αρμονικό, κομμουνιστικό. Μ ό ν ο ν αυτός πού σ υν δ έ ε τ α ι πρ α χ τ ι κ ά μέ τ ή ν παραγωγή μπορεί νά φέ ρει Αναζωογονιτ ι κ έ ς Α ν αν ε ώ σε ι ς . Έ γκαταλείποντας τήν Αρχή τής συλλογικής διοίκησης στή βιομηχανία, τδ κομμουνιστικό Κόμμα έκα­ νε μιά πολύ σοβαρή ύποχώρηση, μιά δππορτουνιστική πράξη, μιά παρέκκλιση Απδ τήν ταξική γραμμή πού μέ τόση έπιμονή καί ένθουσιασμδ υπερασπίστηκε στά πρώτα χρόνια τής ’Επανάστασης. Πώς συνέβει κάτι τέτοιο; Π ώ ς έγινε δυνατό τδ Κόμμα μας, μέ τήν σταθερότητα καί τήν πείρα πού Απέχτησε μέσα ατούς έπαναστατικούς Αγώνες, ν’ Απομακρυνθεί Απ’ τδν σωστό προλεταριακό δρό­ μο καί νά χαθεί στά μονοπάτια τοΰ δππορτουνισμού πού τόσο πολύ

23

είχε μισήσει καί περιφρονήσει; θ ’ απαντήσουμε Αργότερα. Γ ια τήν ώρα, άς άναρωτηθοΰμε πώς συγκροτήθηκε καί πώς Αναπτύχθηκε ή έργατική ’Αντιπολίτευση. Τό 9ο συνέδριο έγινε την άνοιξη. Κ ατά τη διάρκεια τοϋ καλο­ καιριού, ή ’Αντιπολίτευση δεν έκδηλώθηκε. Ούτε καί στις όξύτατες συζητήσεις τού δεύτερου συνέδριου τής Διεθνούς πάνω στό θέμα τών συνδικάτων. ’Α λλά βαθειά μέσα στις μάζες συνεχιζόταν μια δουλειά συσσώρευσης εμπειριών καί κριτικής. Ή δουλειά αύτή μπόρεσε νά Ικφραστεΐ μ’ έναν έλλιπή τρόπο, κατά τή διάρκεια τής κομμουνιστι­ κής συνδιάσκεψης τού σεπτέμβρη 1920. Ή σκέψη μας χανόταν Ακό­ μα μέσα στήν άρνηση καί την κριτική. Δεν είχαμε θετικές προτά­ σεις, δικές μας διατυπώσεις. ’Αλλά αυτό πού ήδη φαινόταν, ήταν δτι τό κομμουνιστικό Κόμμα έμπαινε σέ μιά νέα φάση, δτι δημιουργόταν μία ζύμωση, δτι τά «κατώτερα στρώματα» ζητούσαν τήν «έλευθερία κριτικής» καί δήλωναν μεγαλόφωνα δτι ή γραφειοκρατία τά έπνιγε, έμποδίζοντας κάθε ζωντανή δράση, κάθε Ικδήλωση πρω­ τοβουλίας. Τ ά ήγετικά κέντρα τού Κόμματος μπόρεσαν νά έκτιμήσουν σωστά αύτή τήν Απαρχή ζύμωσης, καί μέσω τού Ζινόβιεφ, πολλαπλασίαζαν τις προφορικές υποσχέσεις: έλευθερία κριτικής, έπέκταση τής πρω­ τοβουλίας τών μαζών, Αναγκαιότητα καταπολέμησης τών γραφειο­ κρατικών παραμορφώσεων, δίωξη δλων τών ήγετών πού παραβαί­ νουν τις δημοκρατικές άρχές... Π ολλά λόγια ειπώθηκαν καί σωστά. ’Αλλά Ανάμεσα στά λόγια καί στη πράξη, ή Απόσταση είναι τερά­ στια. Ή Συνδιάσκεψη τού σεπτέμβρη, παρ’ δλες τις υποσχέσεις τοϋ Ζινόβιεφ, δέν άλλαξε σέ τίποτα, ούτε τό Κόμμα, ούτε τή ζωή τών εργατικών μαζών. Ή πη γή πού τροφοδοτούσε τήν ’Αντιπολίτευση δέν στέρεψε. Μέσα στις μάζες, προόδευαν καί μεγάλωναν ύπόγεια ή δυσαρέσκεια, ή κριτική, ή δουλειά τής σκέψης... Αύτή ή υπόγεια ζύμωση έφτασε μέχρι τούς ηγέτες. Γεννούσε με­ ταξύ τους διαφορές, πού πήρανε Απροσδόκητη οξύτητα. Κ αί πρέπει νά σημειωθεί δτι τό θέμα πάνω στό όποιο οι διαφορές Ιμφανίστηκαν μέ δλη τους τήν όξύτητα ήταν Ακριβώς τό θέμα τών συνδικάτων. Ή τ α ν φυσικό. Σήμερα, στη συζήτηση Ανάμεσα στήν ’Αντιπολίτευση καί τήν κο­ ρυφή τού Κόμματος, χω ρίς νά είναι τό μόνο, τό θέμα αύτό Αποτελεί

24

στή δοσμένη κατάσταση, τδ κεντρικό σημείο δλης τής έσωτερικής μας πολιτικής. Πρ'ιν ή έργατική ’Αντιπολίτευση συγκεντρώσει τις θέσεις της καί διατυπώσει τις άρχές πάνω στις δποΐες πρέπει κατά τη γνώ ­ μη της να στηρίζεται ή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου στδν τομέα τής οικονομικής δργάνωσης, οί ηγετικοί κύκλοι είχαν ήδη χω ρι­ στεί σαφώς σχετικά μέ την έκτίμηση τοΰ ρόλου των δργανώσεων τής έργατικής τάξης στην επανόρθωση τής παραγω γής πάνω σέ νέες κομμουνιστικές βάσεις. Ή Κεντρική επιτροπή τοΰ Κόμματός μας είχε διαιρεθεί: ό Λένιν έναντίον τοΰ Τρότσκι, μέ τδ Μπουχάριν στή μέση! Στο 8ο συνέδριο των σοβιέτ καί άμέσως μετά, Ιγινε πια φανερδ δτι υπήρχε μέσα στδ Κόμμα μιά συμπαγής άντιπολίτευση, συσπει­ ρωμένη κατά κύριο λόγο γύρω άπδ θέσεις πού άφοροΰσαν τδ ρόλο τών συνδικάτων, καί δτι αυτή ή αντιπολίτευση, χωρίς νά ’χε ι ούτε ένα μεγάλο ήγέτη ούτε ένα μεγάλο θεωρητικό, παρ’ δλο πού κατα­ πολεμήθηκε βιαιότατα άπδ τούς πιδ δημοφιλείς ήγέτες τοΰ Κόμμα­ τος, μεγάλωνε καί δυνάμωνε, καί κυρίως απλωνόταν δλο καί πε­ ρισσότερο μέσα' στή Ρωσία τών έργαζομένων... Κ αλά θά ’ταν άν είχε κλειστεί στή Μόσχα καί στδ Π έτρογκραντ! ’Α λλά δχι. Οί άναφορές στήν Κεντρική ’Ε πιτροπή άπδ τδν Δόν, τά Ούράλια, τή Σιβηρία καί μιά σειρά βιομηχανικά κέντρα, Ιλεγαν δτι κι Ικεϊ άκόμα «σχηματίζεται καί άρχίζει νά Spot μιά έργατική άντιπολίτευση». Στήν πραγματικότητα, ή άντιπολίτευση αύτή, δέν έμφανιζόταν παντοΰ μέ άφορμή τά θέματα πάνω στά δποία είχαν συμ­ φωνήσει οί δύο έργατικές πρωτεύουσες τής Δημοκρατίας τών σο­ βιέτ. Στις έκδηλώσεις, διεκδικήσεις καί στήν αιτιολογία τής ’Αν­ τιπολίτευσης, ύπήρχε συχνά άρκετή σύγχιση, βλακείες, μικρότη­ τες, ενώ παραμερίζονταν τά βασικά σημεία. Αύτδ δμως πού παρέ­ μενε σταθερό ήταν τδ παρακάτω έρώτημα: Π ο ι ό ς πρέπει νά π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ή σ ε ι τή δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ό τ η ­ τα τής δ ι κτ α τ ο ρ ί ας τοΰ π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ στδν τομέα τών ο ι κ ο ν ο μ ι κ ώ ν δ ο μ ών ; Τ ά δργανα πού είναι ούσιαστικά προλεταριακά, πού συνδέονται άμεσα καί μέ ζωντανούς δεσμούς μέ τήν παραγω γή, δηλ. τά συν­ δικάτα; Ή , άντίθετα, οί κρατικές υπηρεσίες, πού δέν έχουν άμε­

25

σες καί ζωντανές σχέσεις μέ τήν παραγω γική δραστηριότητα καί πού είναι Ιξ άλλου κοινωνικά άνομοιόμορφες; Αυτό είναι τό Επί­ κεντρο τής συζήτησης. Ή έργατική ’Αντιπολίτευση υποστηρίζει τήν πρώτη άποψη. Οί κορυφές τοΰ Κόμματός μας, δποιες καί νά ’ναι οί διαφορές τους στο ένα ή στό άλλο δευτερεΰον σημείο, υποστηρίζουν μέ μιά συγκινητική ταυτότητα άπόψεων, τή δεύτερη. Κ αί τ£ μάς δείχνει αυτό; Μάς δείχνει δτι τό Κόμμα μας περνάει άπό τήν πρώτη σοβαρή κρίση του μετά τήν αρχή τής ’Επανάστασης, καί δτι δέν έχει τό δικαίωμα νά ξεφορτώνεται τήν ’Αντιπολίτευση μέ τό νά τήν άποκαλεϊ «συνδικαλιστική τάση» ή μέ δποιαδήποτε άλλη φτηνή δνομασία, αλλά δτι δλοι οί σύντροφοι πρέπει νά σκεφτοΰν μόνοι τους καί ν’ άναρωτηθοΰν: άπό ποΰ προέρχεται αυτή ή κρίση; Ποΰ βρίσκεται ή ταξική άλήθεια; Μέ τό μέρος τής ήγεσίας ή μέ τό μέρος των έργατών, των προλεταριακών μαζών, καί τοΰ σίγουρου Ινστικτού τους;

Ή

κρίση τον Κ όμματος

Π ριν άντιμετωπίσουμε τά κύρια θέματα πού συζητιούνται άπό τούς ηγέτες τοΰ Κόμματός μας καί τήν έργατική ’Αντιπολίτευση, πρέπει νά βροΰμε άπάντηση στήν παρακάτω Ερώτηση: Πώς μπό­ ρεσε τό Κόμμα μας, μαχητικό, γερό, δυνατό καί άνίκητο Εξ αιτίας τής σταθερότητας καί τής καθαρότητας τής ταξικής του γραμμής, νά Εγκαινιάσει τήν παρέκκλιση άπό μιά τέτοια γραμμή; "Οσο περισσότερο άγαπητό μάς είναι τό Κόμμα, μιά καί πρα­ γματοποίησε ένα άποφασιστικό βήμα πρός τή χειραφέτηση τών Εργαζομένων άπό τόν καπιταλιστικό ζυγό, τόσο λιγότερο έχουμε τό δικαίωμα νά κλείνουμε τά μάτια μπροστά στά λάθη τών ήγετών του. Ή δύναμη τοΰ Κόμματός μας ήταν πάντοτε, καί πρέπει νά εί­ ναι σήμερα, ή ικανότητα τών ήγετικώ ν του κέντρων νά άντιλαμβάνονται μέ όξυμένη εύαισθησία τις άνησυχίες καί τούς νέους πό­ θους πού συσπειρώνουν τούς Εργάτες. Ή ικανότητά τους νά κα­

26

τευθύνουν αύτές τις διαθέσεις των μαζών, ώστε νά χρησιμεύουν σαν ξεκίνημα γ ια τήν έπίτευξη των έπόμενων καταχτήσεων. Αύτό συνέβαινε παληά καί δέν συμβαίνει σήμερα. Τδ Κόμμα μας δεν πε­ ριορίζεται μόνο στο νά μειώνει τή,ν ταχύτητα τής κεραυνοβόλου πορείας του προς τό μέλλον, άλλα δλο καί πιό συχνά κοιτάζει «λο­ γικά» πρός τά πίσω, αναρωτιέται άν δέν πή γε πολύ μακρυά, άν δέν ήρθε ή ώρα μιας ανάπαυλας, άν δέ θά ’ταν πιό σοφό νά προ­ σέξει καί ν’ άποφύγει τά τολμηρά πειράματα πού δέν βασίζον­ ται σέ ιστορικά προηγούμενα. ’Από ποΰ προέρχεται αυτή ή πρόσφατη «σύνεση» των κέντρων; (πού φαίνεται καθαρά στην έλλειψη έμπιστοσύνης τών ήγετικώ ν κύκλων στις ικανότητες τών εργατικών συνδικάτων στον τομέα τής οικονομίας) καί σέ τί οφείλεται; *Αν άντιμετωπίσουμε προσεχτικά τήν προέλευση τών εσωτερι­ κών διαφωνιών, θά πειστούμε γ ιά τό δτι ή σημερινή κρίση τού Κομμουνιστικού Κόμματος προέρχεται άπό τ ρ ε ι ς β α σ ι ­ κέ ς α ί τ ι ε ς . Ή πρώτη, καί ή κύρια, είναι ή δύσκολη κατάσταση μέσα στήν όποια καλείται νά Ιργαστεΐ καί νά δράσει τό Κομμουνιστικό Κόμ­ μα. Τό Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει νά οικοδομήσει τόν κομμου­ νισμό καί νά βάλει σέ πράξη τό πρόγραμμά του κάτω άπό τις Ιξής συνθήκες: 1. 'Ολοκληρωτική άποδιοργάνωση καί καταστροφή τής έθνικής οικονομίας. 2. ’Αδιάκοπες επιθέσεις τών Ιμπεριαλιστικών δυνάμεων καί τής ρώσικης άντεπανάστασης κατά τή διάρκεια τών τριών χρόνων τής έπανάστασης. 3. Καθυστερημένη οικονομικά χ ώ ­ ρα, δπου ή Ιργατική τάξη, ένώ ό άγροτικός πληθυσμός κυριαρχεί, στρέττει μόνη της νά ύλοποιήσει τόν κομμουνισμό καί νά φτιάξει τούς νέους κανόνες λειτουργίας τής κομμουνιστικής οικονομίας. Μία χώρα δπου δέν ύπάρχουν άκόμα άναγκαίες οικονομικές συν­ θήκες γ ιά μιά κολλεχτιβοποίηση καί συγκεντροποίηση τής παρα­ γω γής, καί δπου ό καπιταλισμός δέν πρόλαβε νά τελειοποιήσει τήν άνάπτυξή του (άπό τόν άπεριόριστο συναγωνισμό πού χαρακτηρί­ ζει τό πρωτόγονο στάδιο τού καπιταλισμού μέχρι τήν ρυθμισμένη παραγω γή πού χαρακτηρίζει τήν άνώτερη μορφή του, περνώντας άπό τά έργοδοτικά συνδικάτα καί τράστ) . Ε ίναι φανερό πώς δλες αυτές οι συνθήκες δυσκολεύουν τήν πρα­

27

γματοποίηση τοΰ προγράμματος μας (κυρίως τό βασικό χου ση­ μείο, χήν Οργάνωση της εθνικής οικονομίας πάνω σέ νέες βάσεις) , και εισάγουν συγχρόνως μια ποικιλία άντίθετων έπιδράσεων πού διαλύουν κάθε ένόχηχα σχήν πραχτική έφαρμογή χου. ’ ’Α π’ αυτή χή βασική αιτία άπορέουν κι οί ύπάλοιπες. Έ οικο­ νομική καθυστέρηση τής Ρωσίας καί ή κυριαρχία τής άγροτικής τάξης δημιούργησαν αυτές τις έπιδράσεις στήν οικονομική πολιτική τοΰ Κράτους των σοβιέτ καί στήν καθημερινή πραχτική, μεταθέ­ τοντας αναπόφευκτα τήν πολιτική τοΰ Κόμματος πέρα από τήν σταθερότητα τ ή ς θ ε ω ρ η τ ι κ ή ς γ ρ α μ μ ή ς του καί των α ρ χ ώ ν τ ο υ . °Ενα κόμμα πού βρίσκεται επί κεφαλής ένός Κράτους των σοβιέτ μέ άνάμικτη κοινωνική σύνθεση, είναι αναγκασμένο είτε το θέλει είτε δχι, νά πάρει ύπόψη του τούς πόθους τοΰ μικρό - κτηματία χωρικού, τά εγωιστικά του συμφέρον­ τα καί τήν απομάκρυνσή του από τόν κομμουνισμό, όπως καί τούς πάθους τοΰ τεράστιου στρώματος των μικρό - αστικών* στοιχείων τής παληάς καπιταλιστικής Ρωσίας, μεσάζοντες κάθε λογής, μικροέμπορους, κλητήρες, βιοτέχνες, κατώτερους υπάλληλους, πού προσαρμόστηκαν ταχύτατα στή σοβιετική κρατική οργάνωση. Αυ­ τοί είναι πού Ιπανδρώνουν τά γραφεία της, πού είναι υπάλληλοι έπιτροπάτου γ ια τόν Ανεφοδιασμό, προϊστάμενοι τών υπηρεσιών έπιβίωσης τοΰ στρατοΰ, επιδέξιοι «υπάλληλοι μέ πείρα» τών Κεν­ τρικών Γραφείων των βιομηχανιών μας. Ό λαϊκός έπίτροπος γ ιά τόν ’Ανεφοδιασμό άνέφερε, μπροστά στήν κομμουνιστική φράξια τοΰ 8ου συνεδρίου τών σοβιέτ, πολύ χαρακτηριστικούς άριθμούς: στό έπιτροπάτο του υπάρχουν 17% έργάτες, 13% χωρικοί, κάτω άπδ 20% «ειδικοί» καί οί υπόλοιποι, πάνω από 50% άποτελοΰνται άπό παληούς τεχνίτες ή κλητήρες καί άλλα «φτωχαδάκια», πού στή πλειοψηφία τους είναι καί άγράμματοι (ό Τσουριούπα** τδ λέει) : πράγμα πού άποδεικνύει κατά τή γνώμη του τήν δημοκρατική προ* Ή λέξη πού μεταφράζεται «μικροαστική τάξη» (Μιεστσάνστβο) σήμαινε στή τσαρική περίοδο μικρό - έμπορος, βιοτέχνης, έργάτης δχι χωρικός. Οί δημοσιολόγοι, κορίως μαρξιστές, άντιπαραθέτοντας τήν κατηγορία αύτή στό προλεταριάτο, έδιναν στή λέξη αύτή μία άρκετά ύποτιμητική έννοια. 2.Γ.Μ. ** Ό Λαϊκός έπίτροπος γιά τόν ’Ανεφοδιασμό (Σ.Γ.Μ .).

έλευση τοΰ κοινού αυτού, δταν στήν πραγματικότητα δεν εχει τί­ ποτα τό κοινό μέ την προλεταριακή τάξη, μέ τούς παραγωγούς των άγαθών, μέ τούς εργάτες τής βιομηχανίας. Αυτή ή κατηγορία άνθρώπων, πού είναι διάχυτη μέσα στίς σο­ βιετικές υπηρεσίες, αυτή ή εχθρική πρός τον κομμουνισμό μικρο­ αστική τάξη, δεμένη μέ τή ρουτίνα τού παρελθόντος, γεμάτη φόβο και αντιπάθεια μπροστά στήν έπαναστατική δράση, διαφθείρει τόν κρατικό μας μηχανισμό φέρνοντας ένα πνεύμα άπόλυτα ξένο πρός τήν έργατική τάξη. Έ χ ο υ μ ε δυό διαφορετικούς κόσμους, δυό κό­ σμους εχθρικούς. Σ τή Ρωσία δμως, είμαστε αναγκασμένοι νά προσ­ παθήσουμε να πειστούμε καί νά πείσουμε δλη τήν έργατική τάξη, γ ιά τό δτι ή μικροαστική τάξη (ας άφήσουμε τούς χωριάτες καί τόν άντιπροσωπευτικό μέσο χωρικό, έργατικό και τσιγκούνη) καί ή έργατική τάξη μπορούν νά συμβιβαστούν θαυμάσια κάτω άπό τό κοινό σύνθημα: «δλη ή έξουσία στά σοβιέτ». Ξεχνώντας δτι, στήν καθημερινή πραχτική τής ζω ής, τά συμφέροντα των έργατών καί τά συμφέροντα τής μικροαστικής τάξης καί των χωρικών, πού είναι έξ ίσου ποτισμένοι άπό τήν μικροαστική νοοτροπία, συγκρούονται άναπόφευκτα, τραβώντας πότε άπό δώ καί πότε άπό κεϊ τήν κρα­ τική πολιτική, έξασθενίζοντας τήν ταξική της σταθερότητα. Έ κ το ς άπό τόν μικροίδιοκτήτη τής υπαίθρου, έκτός τό μικρο­ αστικό στοιχείο (δχι έργατικό, άλλά σαφώς μικροαστικό) τών πό­ λεων, τό Κόμμα μας πρέπει νά υπολογίζει έπίσης, σ’ δ,τι άφορά τήν κρατική του πολιτική, τήν έπίδραση, τών μελών τής μεγαλο­ αστικής τάξης, πού ύπάρχουν σάν «ειδικοί», τεχνικοί, μηχανικοί, παληοί καρχαρίες τών τραπεζών καί τής βιομηχανίας, καί πού δε­ μένοι άπ’ δλο τους τό παρελθόν μέ τό καπιταλιστικό σύστημα, είναι άνίκανοι νά φανταστοΰνε όποια δήποτε άλλη μορφή παραγω γής άπό τό γνωστό πλαίσιο τής καπιταλιστικής οικονομίας. "Οσο περισσό­ τερο χρειάζονται γ ιά τά τεχνικά θέματα καί τήν διεύθυνση τής βιομηχανίας οί ειδικοί, τόσο περισσότερο τά στοιχεία αύτά, ξένα πρός τήν έργατική τάξη, έπιδρούν στήν πορεία καί τήν άνάπτυξη τών μορφών καί τοΰ χαρακτήρα τής έθνικής μας οικονομίας. Αύτή ή κοινωνική κατηγορία τών έπιχειρηματιών τού καπιταλιστικού συστήματος, τών υπάκουων καί καλοπληρωμένων ύπηρετών τοΰ κε­ φαλαίου, ένώ παραμερίστηκε τελείως στίς άρχές τής Έ πανάστα-

29

σης, κατά τούς δυσκολότερους μήνες τής πάλης μας, καιροφυλακτοΰσε καί μάλιστα πολλές φορές Ικδήλωσε ξεκάθαρα την έχθρα της απέναντι στην εξουσία των σοβιέτ («σαμποτάζ» τών διανοου­ μένων) καί τώρα μέρα μέ τη μέρα άποκτάει μια σημαντική έπίδραση καί σημασία στή διαμόρφωση τής πολ ιτικής* Χ ρειά­ ζεται μήπως ν’ άναφέρουμε δνόματα; 'Οποιοσδήποτε εργάτης πού παρακολουθεί τήν εσωτερική καί εξωτερική μας πολιτική θά σκεφτεί αμέσως αρκετά απ’ αυτά τά υποκείμενα. . . 'Ό σο τό κέντρον βάρους τής ζωής μας βρισκόταν στο μέτωπο, ή επίδραση αυτών των κυρίων, αυτού τού ξένου προς τήν έργατική τάξη στοιχείου πάνω στήν πολιτική τού σοβιετικού μας Κράτους, ειδικά σ’ δ,τι αφορά τον οικονομικό μηχανισμό, ήταν σχετικά έλάχιστη. Οί «ειδικοί», προϊόντα τού παρελθόντος, στενά καί αδιαίρετα δε­ μένοι μέ τό αστικό καθεστώς πού καταργήσαμε, τρύπωσαν μέσα στόν Κόκκινο Στρατό, φέρνοντας τήν παληά τους νοοτροπία (υπο­ ταγή, γαλόνια, διακρίσεις, παθητική ύπακοή αντί μιας ταξικής πειθαρχίας, αυθαιρεσία των άρχηγών κλπ.) . ’Αλλά ή έπίδρασή τους δέν έφτανε μέχρι τή γενική πολιτική γραμμή τής Δημοκρα­ τίας των σοβιέτ. Τό προλεταριάτο δέν διεκδικούσε απ’ αυτούς τήν διεύθυνση των στρατιωτικών υποθέσεων, γ ια τί, μέ τό σίγουρο τα­ ξικό του ένστικτο, αισθανόταν δτι σ’ αυτό τόν τομέα, ή εργατική τάξη δέν έχει τίποτα νά προσφέρει σάν τάξη, είναι άνίκανη νά φέ­ ρει όποιαδήποτε βασική αλλαγή στό μιλιταριστικό σύστημα, νά τού αλλάξει τή δομή, νά τό ξαναφτιάξει πάνω σέ μιά νέα κοινωνική βάση. Ό μιλιταρισμός είναι δημιουργία ένός ξεπερασμένου από τήν ανθρωπότητα στάδιου τού πολιτισμού. Ό μιλιταρισμός, ή στρα­ τιω τική θητεία, ό πόλεμος, δέν θά υπάρχουν στήν κομμουνιστική κοινωνία. Ή πάλη γιά τή ζωή θά ακολουθεί μιά διαφορετική γραμ­ μή, θά παίρνει τελείως άλλες μορφές πού δέν είμαστε ικανοί νά φανταστούμε. Τ ήν εποχή τής δικτατορίας τού προλεταριάτου, ό μιλιταρισμός αργοπεθαίνει καί είναι φυσικό νά μή μπορούν οί Ιργάτες, σάν τάξη, * 'Η εργατική ’Αντιπολίτευση δέν άρνήθηκε ποτέ τήν αναγκαιότητα χρη­ σιμοποίησης των «είδικδν» τής τεχνικής καί τής έπιστήμης. Ά λλο δμως νΑ τούς χρησιμοποιοδμε κι δλλο νά τούς δίνουμε τήν έξουσία.

30

να προσφέρουν στή μορφή ή στό σύστημά του τίποτα τό δημιουρ­ γικό, τό καινούργιο, το χρήσιμο γ ιά την μελλοντική άνάπτυξη τής κοινωνίας. 'Γπάρχουν σίγουρα μέσα στον κόκκινο στρατό, λαμπρές πρωτοβουλίες ταξικού πνεύματος, άλλά κατά βάθος τό στρατιωτικό έπάγγελμα δέν άλλαξε. Π α ρ ’ δλ’ αυτά, στό στρατιωτικό έπίπεδο, οί αξιωματικοί καί οί στρατηγοί τού παληοΰ στρατού δέν άποπροσανατόλισαν τή σοβιετική πολιτική σέ τέτοιο βαθμό, ώστε οί ερ­ γάτες να αισθανθούν δτι ζημιώθηκε φανερά ή τάξη τους καί ή βα­ σική της άποστολή. Τ α πράγματα αλλάζουν στον οικονομικό τομέα. Ή ούσία τού κομμουνισμού είναι ή παραγω γή κι’ ή όργάνωσή της. "Οταν οί εργάτες άπομακρύνονται άπό τήν όργάνωσή τής παραγω γής, δταν δέν τούς δίνεται ή δυνατότητα, δταν δέν δίνεται ή δυνατότητα στις συνδικαλιστικές δργανώσεις, στους πραγματικούς έκφραστές τής προλεταριακής τάξης, να προσφέρουν τήν δημιουργικότητά τους γ ιά τήν παραγω γή καί τήν όργάνωσή νέων οικονομικών μορφών, δταν υπάρχει τυφλή έμπιστοσύνη στήν «έπιστήμη» τών ειδικών, πού φτιάχτηκαν καί μορφώθηκαν γ ιά ένα σύστημα παραγω γής τελείως διαφορετικό, τότε Ιγκαταλείπεται στήν πραγματικότητα δ έπιστημονικός μαρξισμός. Κ αί αυτή άκριβώς είναι ή σημερινή πραχτική τής ήγεσίας τού Κόμματός μας. Βλέποντας τήν άθλια κατάσταση τής εθνικής μας οικονομίας, πού βασίζεται πάντα στό καπιταλι­ στικό σύστημα (ήμερομίσθια σέ χρήμα, τιμολόγια, κατηγορίες έργασιας κ λ π .), οί ηγέτες τού Κόμματός μας, προσπαθούν, χω ρίς κα­ μιά πίστη στις δημιουργικές δυνάμεις τών έργατικών συνόλων, νά βροΰν μιά λύση στό οικονομικό χάος: καί μέ ποιούς; Μέ τούς άντιπροσώπους τού άστικού καί καπιταλιστικού παρελθόντος, τούς έπιχειρηματίες καί τούς τεχνικούς, πού ειδικά στόν οικονομικό τομέα, έχουν χάσει κάθε δημιουργική ικανότητα, μέσα στή ρουτίνα, τις συνήθειες, τις χαρακτηριστικές μεθόδους τού καπιταλιστικού οικο­ νομικού συστήματος. Οί ήγέτες μας εισάγουν έπίσης καί τήν άπλοϊκή αν οχι γελοία πεποίθηση τής δυνατότητας έγκαθίδρυσης τού κομμουνισμού μέ γραφειοκρατικά μέσα. Έ κ ε ΐ δπου χρειάζεται έ­ ρευνα καί «δημιουργικότητα», αότοί « διατάζουν»... "Οσο τό στρατιωτικό μέτωπο ύποχωρεΐ μπροστά στό οικονομικό μέτωπο, τόσο περισσότερο φαίνεται, δξύτατη καί όδυνηρή, ή φτώ-

31

χε ια μας, κι έκδηλώνεται ή έπίδραση στρωμάτων τοΰ πληθυσμού πού δχι μόνο είναι άπδ τή φύση τους ξένα καί έχθρικά προς τόν κομμουνισμό, άλλα πού είναι συγχρόνως τελείως άνίκανα νά πάρουν δποιαδήποτε πρωτοβουλία στήν έξεύρεση νέων μορφών δργάνωσης τής δουλειάς, νέων κινήτρων γ ια τήν αύξηση τής άπόδοσης, πρω­ τότυπων μ ε θ ό δ ω ν σύνδεσης τής παραγωγής μέ τ ή ν κ α τ α ν ά λ ω σ η . "Ολοι αυτοί οί τεχνικοί, είδικοί, έπιχειρηματίες, πού βγαίνουν στήν έπιφάνεια τής ζω ής τοΰ σοβιε­ τικού συστήματος, μόλις πάρουν στα χέρια τους τήν οικονομική πολιτική, ασκούν πίεση πάνω στήν ήγεσία τοΰ Κόμματός μας μέσα άπδ τις υπηρεσίες καί μέσα σ’ αύτές τις ύπηρεσίες. Τ δ Κ όμμα μας βρίσκεται σέ μια δύσκολη καί δδυνηρή κατάστα­ ση. Γ ια νά κυβερνάει τδ σοβιετικδ Κράτος είναι άναγκασμένο νά συγκεντρώνει τήν προσοχή του καί νά προσαρμόζεται σέ τρεις κα­ τηγορίες τοΰ πληθυσμού, διαφορετικές σ’ δ,τι άφορά τήν κοινωνική τους σύνθεση καί έπομένως τά οικονομικά τους συμφέροντα. Τ δ προλεταριάτο, άπδ τή μιά μεριά, άπαιτεΐ μιά άπόλυτα κα­ θαρή καί χωρίς συμβιβασμούς πολιτική, μιά άναγκαστική πορεία πρδς τδν κομμουνισμό. 'Η αγροτική τάξη, άπδ τήν άλλη, χαρακτηρίζεται άπδ τούς πό­ θους των μικροϊδιοκτητών, τή συμπάθειά της πρδς τις κάθε λογής «έλευθερίες» καί πριν άπ’ δλα, τήν έλευθερία τοΰ έμπορίου, καί τήν άρνηση τής κρατικής Ιπέμβασης στις ύποθέσεις της. Μέ τή μεσαία τάξη ένώνεται καί ή μικροαστική τάξη, μέσω των «Εμπο­ ρικών πρακτόρων», των κρατικών ύπαλλήλων, τών ιδιωτικών ύπαλλήλων, τών προμηθευτών τού στρατού κλπ., πού άφοΰ προσαρμό­ στηκαν στδ σοβιετικδ καθεστώς, είναι παρ’ δλ’ αύτά καταδικασμέ­ νοι άπδ τήν ψυχολογία τους, νά παραμορφώνουν τήν πολιτική μας πρδς τήν κατεύθυνση τών δικών τους μικροαστικών τάσεων. Στή Μόσχα, ή έπίδραση αύτών τών μικροαστικών στοιχείων είναι λ ι­ γότερο αισθητή, άλλά στις έπαρχίες, στήν ίδια τή βάση τής συμβουλιακής δράσης, είναι τεράστια καί όλέθρια. Ή τρίτη, τέλος, κατηγορία τού πληθυσμού, άποτελεΐται άπδ τούς επιχειρηματίες, τούς παλιούς ήγέτες τοΰ καπιταλιστικού καθεστώ­ τος. Δέν άποτελεΐται άπδ μεγιστάνες τοΰ κεφαλαίου, τούς Ριαμπουσίνσκι καί τούς Μ πουμπλίκοφ, πού παραμερίστηκαν άπδ τήν Έ ρ -

32

γατική δημοκρατία στην πρώτη περίοδο τη ; Ε πανάστασης, άλλα άπδ τούς παλιούς ταλαντούχους υπηρέτες τού καπιταλιστικού συ­ στήματος, «τον εγκέφαλο καί τδ πνεύμα τού καπιταλισμού», αυτούς πού πραγματικά τον δημιούργησαν καί τόν βοήθησαν νά καρποφο­ ρήσει. Επιδοκιμάζοντας τις συγκεντρωτικές τάσεις τής οικονομι­ κής πολιτικής τού σοβιετικού Κράτους, θεωρώντας δτι ολα τά πλεο­ νεκτήματα θά προέλθουν άπδ μιά σταθεροποίηση τής βιομηχανίας καί τήν οργάνωσή της σε τράστ (πού είναι ή τάση τού κεφαλαίου στά άναπτυγμένα βιομηχανικά αστικά κράτη) , θέλουν ή σταθερο­ ποίηση αυτή νά μην γίνει άπδ τις εργατικές οργανώσεις (τά συν­ δικάτα) , αλλά νά περάσει άπδ τά δικά τους χέρια, κάτω άπδ τήν ηγεσία των οικονομικών υπηρεσιών τού Κράτους, κεντρικών Γρα­ φείων, Συμβουλίων τής εθνικής οικονομίας, οπού έχουν ήδη ριζώ­ σει γερά. Ή επίδραση αυτών τών Κυρίων πάνω στήν «σοφή» κρατική πολιτική τής ηγεσίας μας είναι μεγάλη, άπειρα μεγαλύ­ τερη απ’ δ,τι θά ’πρεπε νά είναι. Ή επίδρασή τους φαίνεται άπδ τήν τάση εγκαθίδρυσης καί διατήρησης, παρ’ δλες τις άντιδράσεις, πού υπάρχουν, τού γραφειοκρατικού συστήματος (μέ παραχωρήσεις πρδς τήν κατεύθυνση μιας «καλυτέρευσης» αλλά καθόλου πρδς μία άλλαγή τού ίδιου τού συστήματος) . Φαίνεται ακόμη πιδ εκδηλα στδ δτι οί εμπορικές σχέσεις πού άρχίζουμε νά έχουμε μέ τις καπι­ ταλιστικές δυνάμεις, δέν ελέγχονται άπδ τούς οργανωμένους προ­ λετάριους, στις ξένες χώρες ή στή Ρωσία. Φαίνεται άπδ μιά σειρά μέτρων πού οδηγούν στήν μείωση τής πρωτοβουλίας τών μαζών καί τδ δυνάμωμα τού ηγετικού ρόλου τών άντιπροσώπων τού καπιτα­ λιστικού παρελθόντος. ’Ανάμεσα σ’ δλες αυτές τις έτερογενεΐς κατηγορίες, τδ Κόμμα μας είναι άναγκασμένο νά έλίσσεται καί νά βρίσκει μιά μέση πολι­ τική πού δέν καταστρέφει τήν ενότητα τών συμφερόντων τού Κρά­ τους. Ή αυτόνομη πολιτική τού Κομμουνιστικού Κόμματος, λόγω τής έξομοίωσής του μέ τδν κρατικό μηχανισμό, μέ τδν μηχανισμό τών σοβιέτ, χάνει ολο καί περισσότερο τήν ταξική της καθαρότητα καί μετατρέπεται σέ ουδέτερη πολιτική, αδιάφορη άπέναντι στις τάξεις, πού είναι άποτέλεσμα τής προσαρμογής τών ήγετικών δργάνων σέ ετερογενή καί άντιφατικά συμφέροντα ενός κοινωνικά ετερογενούς καί άνάκατου πληθυσμού. Ή προσαρμογή αυτή οδηγεί

33

αναπόφευκτα σέ ταλαντευτείς, άβεβαιότητα, παρεκκλίσεις καί λά­ θη. θ ά θυμίσουμε μόνο τα σκαμπανεβάσματα μας στο θέμα των σχέσεών μας μέ τούς αγρότες, δταν από τόν «προσανατολισμό πρός τον φτωχό αγρότη» περάσαμε στον «προσανατολισμό πρός ιόν έργατικό καί οικονόμο μικροίδιοκτήτη». Ή πολιτική, άν μπορεί νά πει κανείς, αυτή δείχνει τό βάθος καί την κρατική σοφία των «πο­ λιτικών» μας. Ά λ λ α ό ιστορικός πού κρίνει άμερόληπτα τά δια­ φορετικά στάδια τής έξουσίας μας, θά παρατηρήσει δπωσδήποτε μιά έπικίνδυνη παρέκκλιση άπό τήν ταξική γραμμή καί μια τάση, μέ σοβαρές συνέπειες, πρός τόν «δππορτουνισμό» καί τήν έκάστοτε προσαρμογή. . . Μπορούμε νά πάρουμε τό θέμα τού έξωτερικοΰ Ιμπορίου. Υ πά ρ ­ χει, χωρίς καμιά άμφιβολία, μιά ουσιαστική διαφωνία σ’ δ,τι άφορά τήν πολιτική μας, πού φαίνεται άπό τις άδιάκοπες συγκρούσεις άνάμεσα στά έπιτροπάτα των Ε ξωτερικών καί τού έξωτερικοΰ Ε ­ μπορίου. Οί συγκρούσεις αυτές δέν έχουν μόνο ένα καθαρά «ύπηρεσιακό» χαρακτήρα, άλλα είναι πολύ βαθύτερες καί άν οί παρασκηνιακές διαδικασίες τών ήγετικών μας όργάνων, έφταναν μπρο­ στά στο δικαστήριο τών μαζών, ποιός ξέρει τί διαστάσεις θά έπαιρ­ ναν οί διαφορές άνάμεσα στο έπιτροπάτο τών Ε ξωτερικών καί τούς έμπορικούς μας άντιπροσώπους στ ό έξωτερικό; Οί διαφορές πού υπάρχουν άνάμεσα σέ ύπηρεσίες, διαφορές πού δέν λέγονται στις μάζες, έχουν στήν πραγματικότητα τεράστια κοι­ νωνική σημασία, καί προέρχονται άπό τήν άναγκαιότητα προσαρμο­ γής τής κρατικής πολιτικής στις τρεις έτερογενεΐς κοινωνικές κα­ τηγορίες τού πληθυσμού (έργάτες, άγρότες, μέλη τής παλιάς άστια ί τ ι α τής κρ ί σης κής τάξης) . Ν ά ή δ ε ύ τ ε ρ η μέσα στό Κ ό μ μ α μας. Δέν έπιτρέπεται νά τήν άγνοούμε. Είναι χαρακτηριστική καί έγκυμονεί περισσότερους άπ’ δ,τι πρέπει κινδύνους. Τό καθήκον τών ήγετών τού Κόμματος, άν ή ζω ­ τικότητα καί ή ένότητά του τούς ένδιαφέρει, είναι νά μελετήσουν σέ βάθος τήν αίτια αυτή καί νά βγάλουν τά συμπεράσματα πού άπορέουν άναγκαστικά άπό τή διάχυτη δυσαρέσκεια πού προκαλεϊ μέσα στις μάζες. Τ ήν έποχή τής πρώτης Ε πανάστασης, δσο ή έργατική τάξη αισθανόταν δτι είναι ό μόνος έρμηνευτής τού κομμουνισμού, ή ένό-

34

τητα μές τδ κοινοβούλιο ήταν τέλεια. 'Ό π ω ς δέν μπορούσε νά υπάρ­ χει θέμα «κορυφής» καί «κατωτέρων στρωμάτων» στήν πρώτη πε­ ρίοδο μετά τον Ό χτώ β ρη, τή στιγμή πού ή πρωτοπορία τού προλε­ ταριάτου πραγματοποιούσε εσπευσμένα καί έπιβεβαίωνε τδ ένα μετά τδ άλλο, δλα τά άρθρα τού ταξικού μας προγράμματος, τού κομ­ μουνιστικού μας προγράμματος. Ό αγρότης, αφού πήρε τή γή, δέν είχε άκόμα συνειδητοποιήσει τδ δτι είναι αναπόσπαστο μέρος τής Δημοκρατίας των σοβιέτ, ένας πολίτης μέ δλα τά δικαιώματα. Οί διανοούμενοι, οί «είδικοί», οί έπιχειρηματίες καί δλη ή μικροαστική τάξη, οί ψευτο - ειδικοί πού άνεβαίνουν κάθε μέρα στήν ιεραρχία τού κράτους των σοβιέτ κά­ νοντας τούς ειδικούς, είχαν τότε, στδ περιθώριο, μιά στάση άναμονής καί άφηναν έτσι τδ πεδίο έλεύθερο στήν δημιουργική δρμή των προχωρημένων έργατικών μαζών. Σήμερα συμβαίνει τδ άντίθετο: δ έργάτης αισθάνεται, βλέπει, δοκιμάζει σέ κάθε του βήμα τδ δτι οί είδικοί καί, άκόμα χειρότερα, οί ψευτο - ειδικοί, άστοιχείωτοι καί χωρίς πείρα, οί «ύπάλληλοι μέ πείρα» παραμερίζουν τδν «άμόρφωτο» έργάτη, μέ τδ πρόσχημα δτι είναι ανίκανος ή δτι έχει τήν τάση νά έφαρμόζει παντού τδ ύποτιθέμενο ένστικτό του, καί καταλαμβάνουν τά κύρια δργανα πού διοικούν τήν παραγω γή μας. Κ αί τδ Κόμμα, άντί νά ξαναβάλει στή θέση τους αυτά τά ξένα πρδς τήν έργατική τάξη καί τδν κομμουνισμδ στοιχεία, τά προστατεύει καί προσπαθεί νά βασιστεί σ’ αύτά γ ιά νά βρει τή σωτηρία καί τδ φάρμακο ένάντια στήν οικονομική σύγχιση, άντί νά βασιστεί στις Ιργατικές δργανώσεις! Σ ’ αότούς έχει εμπιστοσύνη τδ Κόμμα, κι δχι στούς έργάτες, τά συνδικάτα, τις ταξικές δργανώσεις. Οί μάζες τδ αισθάνονται κι άντί νά ’χουμε μιά ένότητα καί μιά στενή Ιπα φ ή άνάμεσα στδ Κόμμα καί τήν προ­ λεταριακή τάξη, έχουμε μιά ρωγμή. Ά ν τ ί νά πηγαίνουμε πρδς τήν ταύτιση, βαδίζουμε πρδς τήν δ ια ίρ ε σ η ... Οί μάζες δέν εί­ ναι τυφλές. Οί πιδ δημοφιλείς ήγέτες μάταια προσπαθούν νά καλύψουν μέ ώραία λόγια τήν λιποταξία τους άπδ τήν καθαρή ταξική πολιτική, τις παραχωρήσεις τους, πότε στούς μικροαγρότες, πότε στδ διεθνή καπιταλισμό, τήν έμπιστοσύνη πού έχουν στούς καλύτε­ ρους μαθητές τού συστήματος καπιταλιστικής παραγω γής. Οί μάζες αισθάνονται πολύ καλά άπδ πού άρχίζει ή ύποχώρηση. Μπορεί οί

35

έργάτες νά βλέπουν μέ αφοσίωση καί ειλικρινή στοργή τόν Λένιν, μπορεί να έχουν γοητευτεί από τις αξιοθαύμαστες καί ασύγκριτες ρητορικές ικανότητες τοΰ Τρότσκι ή από τήν δργανωτική του ικα­ νότητα, μπορεί να σέβονται σαν άτομα πολλούς από τούς υπόλοιπους αρχηγούς. Ά λ λ α όταν «ή μάζα» αισθάνεται ότι δεν τής έχουν έμπιστοσύνη, ότι δέν έχουν εμπιστοσύνη στις δημιουργικές ικανότητες τής τάξης της, τότε φυσικά φωνάζει: 'Ω ς εδώ! Δέ θά σάς ακολου­ θήσουμε παραπέρα με κλειστά τά μάτια. ’Αφήστε μας νά δούμε τήν κατάσταση καθαρά. Ή πολιτική σας τής μέσης λύσης ανάμεσα σέ τρεις κοινωνικές κατηγορίες εμπνέετα; ’ίσως άπό μιά άπέραντη σύνεση, μοιάζει όμως αρκετά μέ τήν παλιά μας γνωριμία, τόν όππορτουνισμό. Αυτή ή «φρόνιμη πολιτική» μπορεί σήμερα νά μάς έπιτρέπει νά κερδίζουμε σέ ορισμένα πράγματα. "Ας προσέξουμε όμως μήπως χαθούμε σέ λάθος δρόμο πού, μέ τούς ελιγμούς καί τά σκαμπανε­ βάσματα του, θά μάς οδηγήσει ανεπαίσθητα μακρυά άπό τό μέλλον, στον λαβίρυνθο τού πα ρ ελ θό ντο ς... Ή δυσπιστία απέναντι στούς ήγέτες τού Κόμματος μεγαλώνει μέσα στήν προλεταριακή τάξη, καί όσο οί ήγέτες αυτοί γίνονται «συνετοί» τόσο περισσότερο εξελίσ­ σονται σέ επιδέξιους «πολιτικούς» πού ισορροπούν ανάμεσα στον κομμουνισμό καί τό αστικό παρελθόν, τόσο περισσότερο μεγαλώ­ νει ή άβυσσος ανάμεσα στήν κορυφή καί «τή μάζα», τόσο περισσό­ τερο μειώνεται ή αμοιβαία κατανόηση καί γίνεται οδυνηρή καί μοιραία ή έσωτερική κρίση τού Κόμματός μας. Ή τρίτη καθοριστική αίτια αυτής τής κρίσης, είναι τό δτι στήν πραγματικότητα, στήν πράξη, κατά τή διάρκεια τών τριών χρόνων Ιπανάστασης, οί υλικές συνθήκες ύπαρξης τών εργατικών μαζών, τών παραγωγών, τού λαού τών εργοστασίων, αντί νά καλυτερεύσουν, χειροτέρεψαν. Κανείς άπό τούς ήγετικούς κύκλους τού Κόμ­ ματός μας δέν θά τό άρνηθεί. 'Π υπόκωφη αλλά διάχυτη δυσαρέ­ σκεια τών έργατών (σημειώστε το καλά: τών έργα τών) δφείλεται σέ υλικούς λόγους. Αυτοί πού βγήκαν απ’ ευθείας κερδισμένοι άπό τήν ’Επανάστα­ ση, είναι οί αγρότες. Στις νέες μορφές οργάνωσης καί ζωής τού Κράτους τών σοβιέτ προσαρμόστηκαν επίσης υπέροχα δχι μόνο οί

36

μικροαστοί, αλλά καί τά μέλη της μεγαλοαστικής τάξης πού κατέ­ λαβαν σημαντικές καί ηγετικές θέσεις στις κρατικές υπηρεσίες (ιδιαίτερα στις οικονομικές υπηρεσίες) , στη βιομηχανία ή στο εξω­ τερικό έμπόριο. Μόνο ή βασική τάξη τής Δημοκρατίας των σοβιέτ, αυτή πού στήν περίοδο τής δικτατορίας βαστάει δλο τό βάρος τής ευθύνης, περιφέρει μια σκανοαλώδικα άθλια ύπαρξη. Ή δημοκρατία των Ε ργαζομένων, μέ όδηγητές τούς κομμου­ νιστές, τήν πρωτοπορία τής εργατικής τάξης, πού, κατά τον Λένιν, «συγκέντρωσε καί έξέφρασε τήν επαναστατική ενέργεια τοΰ συνό­ λου τής τάξης», μπόρεσε νά δημιουργήσει προνομιούχες συνθήκες γιά μερικές επιχειρήσεις ή βιομηχανικούς κλάδους «πρωτοπορια­ κούς», απομονωμένους, πού βρέθηκαν τυχαία μπροστά στο Συμβού­ λιο των λαϊκών επίτροπων. Δέν πρόλαβε όμως νά σκεφτεΐ πώς θά δημιουργηθοΰν γιά τή μεγάλη μάζα τών εργατών καί έργατριών, λίγο πολύ ανθρώπινες συνθήκες ύπαρξης! Τό έπιτροπάτο Ε ρ γασίας είναι τό πιό νεκρό απ’ δλα. Ή πολι­ τική τών σοβιέτ δέν έθεσε κι ούτε εξέτασε σοβαρά, σέ εθνική κλί­ μακα, τό παρακάτω ερώτημα: τί πρέπει νά γίνει καί τί μπορούμε νά κάνουμε, στή σημερινή κατάσταση οικονομικής αποδιοργάνωσης, παίρνοντας ύπόψη δλες τις εξωτερικές δυσμενείς συνθήκες, γ ιά τήν καλυτέρευση τής ζωής τού εργάτη, γιά τή διατήρηση τής ικανό­ τητάς του νά εργάζεται, γ ιά νά γίνουν οι συνθήκες εργασίας στό εργοστάσιο λίγο πολύ ανεκτές; Αυτό πού διέκρινε μέχρι τον τελευ­ ταίο καιρό τήν πολιτική τών σοβιέτ ήταν ή απουσία κάθε χαρα­ γμένης γραμμής, κάθε επεξεργασμένου καί κανονικού σχέδιου σ’ δ,τι αφορά τ ή ν οργάνωση τής ζωής τ ώ ν 'έ ρ ­ γα τώ ν κ α ί τήν καλυτέρευση τών συνθη­ κών εργασίας. "Ο,τι έγινε σ’ αυτό τόν τομέα έγινε κατά τύχη, σπασμοδικά, από τις τοπικές διοικήσεις, κάτω άπό τήν πίεση τών μαζών. Ινατά τά τρία χρόνια τοΰ εμφυλίου πολέμου, τό προλεταριάτο προσέφερε ήρωικά αναρίθμητες θυσίες στό βωμό τής Επα νάσ τα­ σης. ΙΙερίμενε υπομονετικά. Σήμερα όμως πού βρισκόμαστε σέ μιά καμπή, πού τό ευαίσθητο σημείο τής Δημοκρατίας μας έχει γίνει το οικονομικό μέτωπο, ή εργατική μάζα θεωρεί περιττό νά υπο­ φέρει καί νά περιμένει παραπάνω. Κ αί γ ια τί; Αύτή δέν είναι πού

37

οίκοδομεΐ τή νέα ζωή πάνω σέ κομμουνιστικές βάσεις; «Τότε, λέει, δς τήν οικοδομήσουμε Ιμεΐς οι ίδιοι μιά καί ξέρουμε καλύτερα άπδ τούς Κυρίους των κεντρικών γραφείων τί δέν πάει κ α λ ά .. .» . Ό άπλδς εργάτης άνοίγει τά μάτια. Β λέπει δτι μέχρι τώρα ή υγειονομική περίθαλψη, ή καλυτέρευση των συνθηκών έργασίας στδ έργοστάσιο, ή προστασία τής ύγείας τοϋ έργαζομένου, άντρα ή γυναίκας, δλα μ’ άλλα λόγια τά θέματα πού άφοροΰν τήν καθημε­ ρινή ζωή καί τήν καλυτέρευση τών συνθηκών έργασίας, έχουν μπει στήν τελευταία θέση τής πολιτικής μας. Γ ιά νά λυθεί τδ πρόβλημα τής κατοικίας, δέν βρέθηκε τίποτα καλύτερο άπδ τδ νά εγκαταστα­ θούν εργατικές οικογένειες σέ διαμερίσματα αστών, άβολα καί κα­ θόλου κατάλληλα γ ι’ αυτές. Κ ι άκόμα χειρότερα, δέν άρχισε κάν ή πραχτική μελέτη ένδς σχεδίου άναδιοργάνωσης τής κατοικίας. Είναι ντροπή μας, τδ δτι, όχι μόνο στις μακρινές έπαρχίες, άλλά στήν καρδιά τής Δημοκρατίας, στή Μόσχα, βλέπομμε νά φυτρώνουν έργατικοί στρατώνες, βρωμεροί, ανθυγιεινοί, ύπερπλήρεις. "Οταν μπαίνει κανείς εκεί μέσα, νομίζει δτι δέν έγινε έπανάσταση. . . "Ολοι ξέρουμε δτι τδ πρόβλημα τής κατοικίας δέν μπορεί νά λυθεί σέ μερικούς μήνες, ούτε καί σέ μερικά χρόνια. Στήν κατάσταση φτώχειας δπου βρισκόμαστε παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες. ’Αλ­ λά, ή αυξανόμενη, καί δλο καί πιδ φανερή άνισότητα άνάμεσα στις προνομιούχες κατηγορίες τού πληθυσμού καί τούς απλούς έργάτες, τδν «σκελετό τής δικτατορίας» τού προλεταριάτου, γεννάει καί τρέ­ φει μιά αύξανόμενη δυσαρέσκεια. Ό άπλδς εργάτης βλέπει πώς ζεί δ ύπάλληλος τού Κράτους τών σοβιέτ, δ «είδικός», καί βλέπει πώς ζεί δ ίδιος, αύτδς πού στηρίζει τή δικτατορία τού προλεταριάτου. . . Δέν μπορεί νά μή δει δτι, καθ’ δλη τή διάρκεια τής ’Επανάστασης, αότδ πού προσέχτηκε λι­ γότερο άπ’ δλα είναι ή ζω ή καί ή ύγεία τού έργάτη στδ έργοστάσιο. ’Ε κεί δπου, πριν άπδ τήν Έ πανάσταση, ή κατάσταση ήταν περίπου άνεκτή, διατηρείται έτσι άπδ τις εργοστασιακές έπιτροπές. Παντού δμως δπου ή ύγρασία, ή έλλειψη έξαερισμοϋ, καί τά δηλη­ τηριασμένα άέρια μολύνουν καί εξαντλούν τδν δργανισμδ τού έογάτη, τίποτα ά π’ δλ’ αύτά δέν ά λ λ α ξ ε .. . :«Είχαμε άλλα πράγματα νά κάνουμε. . . Σκεφτεΐτε τδ μέτωπο τού έμφυλίου πολέμου. . . » . Καί δμως, δταν έπρόκειτο νά έπισκευαστεί Ινα γραφείο γ ιά κάποια

38

υπηρεσία, βρέθηκαν πάντα καί τά δλικά καί ή έργατική δ ύ ν α μ η .. . Δοκιμάστε να βάλετε τούς «ειδικούς», τούς Ιμπειρογνώμονές μας γ ια τις εμπορικές συναλλαγές μέ το ξένο κεφάλαιο, στις τρώγλες δπου συνεχίζουν να ζοΰν καί να δουλεύουν τόσοι καί τόσοι προλε­ τάριοι: θά βάζανε τέτοιες φωνές πού θά είμαστε αναγκασμένοι νά κινητοποιήσουμε δλο τδ τμήμα οικοπέδων καί κατοικιών γ ιά νά τελειώνει μιά «απαράδεκτη αμέλεια» πού έμποδίζει την παραγω γι­ κότητα τής έ ρ γα σ ία ς.. . τών ειδικών! Αυτό πού πέτυχε ή Ε ρ γ α τικ ή ’Αντιπολίτευση είναι νά μπει στό έθνικο οικονομικό σχέδιο ή δ ρ γ ά ν ω σ η τών συνθη­ κών ζ ω ή ς τών έργατών, μέ δλες τις άλλες, τάχα εύτελεΐς καί ασήμαντες διεκδικήσεις τους. Ή αύξηση τής παραγω γής είναι α δ ύν ατ η αν δε ν ό ρ γ αν ωθ ε ΐ σ υγ χ ρ ό ν ω ς ή ζωή τών έ ρ γ α τ ώ ν πά νω σ έ νέες, δ ρθολογικές, κομμουν ι στι κές βάσεις. "Οσο λιγότερα είναι αύτά πού έχουν προσχεδιαστεΐ μέχρι σήμε­ ρα σ’ αύτόν τόν τομέα (δέν λέω: πραγματοποιηθεί), τόσο πιό βαθειά είναι ή έ λ λ ε ι ψ η κατανόησης, ή απόστα­ ση κ α ί ή έ λλ ε ι ψη έ μ π ι σ τ ο σ ύ ν η ς , άνάμεσα στούς ηγετικούς κύκλους τοΰ Κόμματος καί τις έργατικές μάζες. Δέν ύπάρχει ένότητα, κοινή συνείδηση κοινών αναγκών, πόθων καί διεκδικήσεων. «ΟΙ ήγέτες είναι άπό τή μιά μεριά καί μεΐς άπό τήν άλλη. Μπορεί νά ξέρουν καλύτερα πώς νά διοικούν τή χώρα, δέν καταλαβαίνουν όμως καί δέν θέλουν νά γνωρίζουν τόν καθημερινό μας μόχθο, τή ζωή στό έργοστάσιο, μέ τις άμεσες άνάγκες καί άπαιτήσεις της». ’Από κεΐ προέρχεται καί μιά ένστικτώδικη έμπιστοσύνη στά συνδικάτα καί, αντίθετα, μιά ένστικτώδικη απομά­ κρυνση άπό τό Κόμμα. «ΤΗταν κάποτε ένας από μάς, αλλά άπό τό­ τε πού είναι στό κεντρικό γραφείο, δέ μάς ξέρει π ι ά . . . Δέν ζε ΐ πλέον σάν έμάς. Τ ί τόν νοιάζουν οί έγνοιες μας; Δέν είναι πιά οί δικές του, φ υ σ ικ ά ...» . Κ αί δσο τό Κόμμα μας έπαιρνε άπό τά έργοστάσια καί τά συν­ δικάτα τά πιό συνειδητά καί τά πιό άφοσιιμμένα στοιχεία, γ ιά νά τά στείλει στά μέτωπα ή στις κάθε λογής ύπηρεσίες, τόσο περισσό­ τερο έσπαζε ή άπ’ εύθείας σύνδεση άνάμεσα στις έργατικές μάζες καί τά ηγετικά πολιτικά κέντρα. Ή ρωγμή μεγάλωνε καί βάθαι­

39

νε. . . Σήμερα, ή ρωγμή αυτή γίνεται ήδη αισθητή στο εσωτερικό τοΰ ίδιου τοΰ Κόμματος. Μέσω τής εργατικής ’Αντιπολίτευσης, οί εργάτες ρωτούν: ποιοι είμαστε; ’Αληθεύει ότι είμαστε ό ακρογω­ νιαίο: λίθος τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου; Μήπως δεν είμα­ στε παρά ένα άβουλο κοπάδι, ένα μέσο κοινωνικής προώθησης αυ­ τών πού έχουν ξεκοπεΐ από τις μάζες καί τήν έχουνε βολέψει κάτω από τήν ταμπέλα τοΰ κομμουνισμού, ή αυτών πού κάνουν τήν πολι­ τική καί αποφασίζουν γ ια τήν οικονομική ζω ή, έξω από τή δική μας καθοδήγηση, χωρίς τή δημιουργική δομή τής τάξης μας; Μπορεί οί κορυφές τοΰ Κόμματος νά περιφρονοΰν τήν εργατική ’Αντιπολίτευση, αποτελεί όμως τήν ύγιή καί ανοδική δύναμη μιας ολόκληρης τάξης πού φέρνει τήν αναζωογονητική της ενέργεια για τήν ανόρθωση τής οικονομίας μας καί τοΰ ίδιου τοΰ κομμουνιστικοί) Κόμματος, πού έχει αρχίσει νά μαραίνεται καί νά γέρνει προς τά κάτω. Τρεις επομένως αιτίες προκαλοΰν τήν κρίση τοΰ Κόμματός μας. Πριν άπ’ όλα οί αντικειμενικές συνθήκες μέσα στις όποιες είμαστε αναγκασμένοι νά εφαρμόσουμε στή Ρωσία τις κομμουνιστικές αρχές (εμφύλιος πόλεμος, περιορισμένη οικονομική ανάπτυξη τής χώρας, βαθειά αποδιοργάνωση μετά τή μακρόχρονη περίοδο πολέμων) . Ύ ­ στερα ή μικτή συγκρότηση τοΰ πληθυσμοΰ: μόνο έφτά εκατομμύρια προλετάριοι καί δίπλα, ή μάζα των αγροτών, των μικροαστών, τά κατάλοιπα τής μεγαλοαστικής τάξης, οί κάθε λογής καί κάθε ειδι­ κότητας επιχειρηματίες πού έπιδροΰν πάνω στήν πολιτική τών κρατικών υπηρεσιών, καί εισχωρούν μάλιστα καί στό Κόμμα. Τέλος, ή αδράνεια τοΰ Κόμματος σ’ δ,τι αφορά τήν άμεση καλυτέρευση τής ζωής τοΰ προλεταριάτου, καί ή αδεξιότητα καί ανικανότητα τών ύπηρεσιακών δργάνων πού θά ’πρεπε φυσιολογικά νά βάζουν καί νά λύνουν αυτά τά προβλήματα. Τ ί ζητάει ή ’Αντιπολίτευση; Κ αί τι έχει προσφέρει; Αυτό πού προσέφερε ήταν το ότι έβαλε στό Κόμμα όλα αυτά τά καυτά Ερω­ τήματα, ότι μίλησε καθαρά γ ιά τις αόρατες ζυμώσεις πού γίνονταν μέσα στις μάζες καί πού άπρμάκρυναν όλο καί περισσότερο τούς ανοργάνωτους εργάτες από τό Κομμουνιστικό Κόμμα, λέγοντας ξε­ κάθαρα καί χωρίς φόβο στούς ήγετικούς κύκλους τοΰ Κόμματος: «Σταματεΐστε, κοιτάξτε γύρω σας, ρωτείστε τή συνείδησή σας. Π οδ

40

μας οδηγείτε; Μήπως ξεφεύγουμε από τις ταξικές αρχές; Τ ί Κόμμα θά ’ναι αυτό δταν έχουμε ξεχωριστά, από τή μια μεριά τον σκε­ λετό τής δικτατορίας, την εργατική τάξη, κι άπό την άλλη τό Κομ­ μουνιστικό Κόμμα. Θά σημαίνει την καταστροφή τής Ε πα νάσ τα­ σης». Κ ατά τή σημερινή κρίση τό Κόμμα πρέπει ν’ άπορίψει θαρ­ ραλέα τά λάθη του καί ν’ ακούσει τό σίγουρο ένστικτο των εργα­ τικών μαζών, ν’ ακούσει τό κάλεσμά τους: μ έ τ ή χρησιμ ο π ο ί η σ η ' ή ς δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ή ς πρωτοβουλ ί α ς τής επ α ' α σ τα τ ι κ ή ς τ ά ξης μ έ σω τών σ υ ν δ ι κ ά τ (ί. ν, Ε1ά π ε τ ύ χ ο υ μ ε τ ή ν ά ν ό ρ θ ω σ η τής ά ν ά π τ υ ξ η ς τών1 π α ρ α γ ω γ ι κών ουνάμ ε ω ν τ ή ς 'λ ώ f) α ς, τ ή ν έ κ κ ιχ θ ά ρ ι σ η τ ο ΰ Κ ό μ μ α τ ο ς ά π’ δ λ α τ ά ξ έ ν α στο ι χ ε ΐ α πού έχουν ε ί οί χ ω ;5 ή σ ε ι σ’ α ύ τ ό, τ ή ν ε π α y ό ρθωση τ ή ς γ ρ c» μ μ ή ς τ ο υ , τ ή ν 1 π ι σ τ ρ ο φ ή σ τ ό δ ή μ ο κ Ρ α τ ι κ ό π ν ε ΰ μ α, σ τ ή ν έ λ ε υ θ ερ ί α γ ν ώμ η ς καί κριτικής στο ε σ ω τ ε ρ ι κ ό τοΰ Κ ό μ μ α τ ο ς !

Ό ρόλος καί οι λειτ ο υρ γίες τοΰ συνδικάτου ’Αναφέραμε, περιληπτικά, τις βασικές γραμμές τών αίτιων πού προκαλοΰν τήν εσωτερική κρίση τοΰ Κόμματός μας. "Ας εξετάσουμε τώρα τά κύρια σημεία τής διαφοράς ανάμεσα ατούς ηγετικούς κύ­ κλους τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος καί τήν εργατική ’Αντιπολί­ τευση. Τ ά σημεία αυτά είναι δύο: ό ρ ό λ ο ς καί οί λει­ τουργί ες τών συνδικάτων οτήν περίοδο αν οικοδόμησης τής οικονομίας καί ή οργά­ νωση τής βιομηχανίας πάνω σέ κομμουνιστική βάση, καί τό θέμα τής αυτόνομης δ ρ ασ τ ηρ ι ό τ ητ ας τών μα­ ζών καί τής γ ρ α φ ε ι ο κ ρ α τ ί α ς στο Κ ό μ μ α καί σ τ ά σ ο β ι έ τ . "Ας σταθοΰμε στο πρώτο θέμα, μιά καί τό δεύτερο άπορέει άπ’ αυτό. Ή περίοδος διατύπωσης τών «θέσεων» πάνω στο θέμα τών συν­ δικάτων έχει λήξει. Μάς προσφέρονται έξη πλατφόρμες, έξη δμά-

]ψτψ->

41

δων στο εσωτερικέ) τοΰ Κόμματος. Π οτέ δέν υπήρχε στο Κόμμα μιά τέτοια ποικιλία απόψεων, μια τέτοια σχολαστικότητα στις αποχρώ­ σεις, ποτέ δέν είχε εμπλουτιστεί ή κομμουνιστική σκέψη άπδ ένα τόσο μεγάλο δγκο ορών πάνω σ’ ένα καί μόνο θέμα. ’Α π’ ο,τι φαί­ νεται, είναι σοβαρό, ουσιώδες. Πολύ σωστά. Π ρόκειται γ ια τδ ξεκαθάρισμα τοΰ ποιός θά οικο­ δομήσει την κομμουνιστική οικονομία καί πώς. Έ κ ε ΐ βρίσκεται ή βάση, ή καρδιά τοΰ προγράμματός μας. Τ δ θέμα δέν είναι λιγότερο σημαντικό, ίσως περισσότερο, άπ’ αύτδ τής κατάκτησης τής πολι­ τικής εξουσίας άπδ τδ προλεταριάτο. Μόνο ή όμάδα τοΰ «δημοκρατικοΰ συγκεντρωτισμοΰ», μέ τόν σύντροφο Μπουμπνόφ, μπορεί νά είναι αρκετά τυφλή γ ιά νά θεωρεί δτι «αύτή τή στιγμή τδ θέμα τών συνδικάτων δέν έχει τήν παραμικρή άντικειμενική σημασία καί δέν παρουσιάζει καμιά ειδική θεωρητική δυσκολία». Είναι φυσικδ νά δημιουργεΐται σύγχιση μέσα στδ Κόμμα. Ούσιαστικά, τδ έρώτημα είναι τοΰτο: πρδς τά ποΰ θά κινήσουμε τδν τροχδ τής ίστορίας, πρδς τά μπρδς ή πρδς τά πίσω; Κανένας κομ­ μουνιστής δέν μπορεί νά μένει αμέτοχος στή συζήτηση γ ιά τδν ρόλο τών συνδικάτων. Ν ά γιατί δημιουργήθηκαν έξη διαφορετικές δμάδες. ”Αν όμως έξετάσουμε προσεχτικά τίς θέσεις δλων αυτών τών δμάδων, πού χωρίζονται ή μιά άπδ τήν άλλη μέ άπειροελάχιστες διαφορές, γίνεται φανερδ δτι πάνω στδ βασικδ πρόβλημα, τδ «ποιός πρέπει νά οίκοδομήσει τήν κομμουνιστική οίκονομία καί νά δργανώσει τήν παραγω γή σέ νέες βάσεις;» δέν ύπάρχουν παρά δ ύ ο ά π 6 ψ ε ι ς. Ή μιά πού Ικφράζεται στίς θέσεις τής έργατικής ’Αντιπολίτευσης. Ή άλλη, πού συγκεντρώνει δλες τίς άλλες πολύ­ μορφες, άλλά βασικά ίδιες, άποχρώσεις.* Π ρδς τά ποΰ τείνουν οί θέσεις τής έργατικής ’Αντιπολίτευσης καί πώς άντιλαμβάνεται τίς λειτουργίες καί τδ ρόλο τών έπαγγελματικών συνδικάτων, ή μάλλον τών «παραγωγικών ένώσεων»** στή σημερινή κατάσταση; * 'Η δμάδα το5 Ίγκνάτοφ καί άλλων πού πλησιάζει πολύ τήν εργατική ’Αντιπολίτευση στδ θέμα τής έσωτερικής δομής καί τής έξυγίανσης τού Κόμματος, έχει πάνω στλ συνδικάτα μία άρκετά άσαφή θέση. ** Συνδικαλιστικές όργανώσεις πού συγκροτοθνται μέ κριτήριο τδν τομέα παραγωγής. Σ.Μ.

42

«θεωρούμε ότι τδ θέμα της άνόρθωσης καί της ανάπτυξης των παραγω γικών δυνάμεων στή χώρα μας δέν μπορεί να λυθεί παρά μόνο δταν αλλάξει δλο τδ σύστημα ό ρ γ ά ν ω σ η ς καί δι­ εύθυνσης της έθνικής οικονομίας» (δμιλία τοϋ Χλιάπνικοφ, στις 30 Δεκέμβρη) . Σημειώστε, σύντροφοι, τδ «δταν άλλάξει δλο τδ σύστημα». Τ ί θά π ει αυτό; :«Ή πραγματική διαφωνία, λέει παρακάτω ό Χλιάπνικοφ, βρίσκεται στδν τρόπο μέ τδν όποιο τδ Κόμμα μας θά έφαρμάσει στην πράξη, στή σημερινή μεταβατική εποχή, τήν οικονομική του πολιτική: μέσω τών δργανωμένων σέ συνδικάτα εργατικών μαζών, ή χωρίς τήν άμεση συμ­ μετοχή τους, μέσω τής γραφειοκρατικής όδοϋ τών ύπαλλήλων μέ ειδικές αρμοδιότητες». Α κριβώ ς εκεί βρίσκεται ή πραγματική δια­ φωνία: θά οικοδομήσουμε τδν κομμουνισμό μέ τά χέρ ια τών έργατών ή χωρίς τή συμμετοχή τους, μέσω τών κρατικών ύπαλλήλων; ”Ας τδ σκεφτοΰν οΣ σύντροφοι: είναι δυνατό νά πραγματοποιήσουμε, νά ο’ικοδομήσουμε τήν οικονομία, τήν κομμουνιστική παραγω γή, μέ τά χέρια καί τδ μυαλδ ανθρώπων πού ανήκουν σέ μιά ξένη τάξη καί πού είναι σημαδεμένοι άπδ τή ρ ο υ τ ί ν α τοΰ π α ρ ε λ ­ θ ό ν τ ο ς ; ’Ά ν σκεφτοΰμε σαν μαρξιστές καί σάν επιστήμονες, θ’ Απαντήσουμε καθαρά καί κατηγορηματικά: δχι, δέν είναι δυνατό. Ν ά φανταζόμαστε δτι «ύπάλληλοι μέ πείρα», τεχνικοί, ειδικοί στήν καπιταλιστική όργάνωση τής παραγω γής, θά μπορέσουν ξαφνικά νά ξεφορτωθούν τις σ υ ν η θ ι σ μ έ ν ε ς μεθόδους καί α ν τ ι λ ή ψ ε ι ς τ ο υ ς , τις ιδέες μέ τις όποιες διαπαιδαγωγήθηκαν καί πού δσο ύπηρετοΰσαν τδ κεφάλαιο ενσωματώθηκαν στδν ίδιο τδν δργανισμό τους, δτι θά μπορέσουν νά εργαστούν γ ιά τδ φτιάξιμο τοΰ νέου κομμουνιστικού οικονομικού μηχανισμού (για­ τί στήν πραγματικότητα χρειάζεται νά βρεθούν νέες μορφές παρα­ γω γής, όργάνωσης τής έργασίας, νέα δραστικά κίνητρα), σημαίνει δτι ξεχνάμε τούτη τή γενική έμπειρική άλήθεια, δτι ένα οικονομικό σύστημα δέν τδ αλλάζουν διάφορες εύφυίες ά λ λ ά μ ό ν ο οί βαθύτερες άνάγκες μιάς δλ όκληρης τά ­ ξ ή ζ· Μπορούμε νά εξετάσουμε τή μεταβατική περίοδο ανάμεσα στδ φεουδαρχικό σύστημα πού ήταν βασισμένο στή δουλεία καί στδ βούρδουλα, καί στδ καπιταλιστικό σύστημα μέ τήν ύποτιθέμενη έ-

λεύθερη έργασία καί τούς μισθωτούς βιομηχανικούς έργάτες. Τ ί θα συνέβαινε αν ή άστική τάξη, χωρίς πείρα στην οργάνωση τής καπι­ ταλιστικής της οικονομίας, είχε καλέσει σάν κύριους οργανωτές των εργοστασίων της τούς πιο αξιόλογους καί τούς πιο ταλαντού­ χους επιστάτες καί υπαλλήλους των μεγάλων φεουδαρχικών κτη­ μάτων, αυτούς δηλαδή πού ήταν συνηθισμένοι νά διευθύνουν τήν εργασία των δουλοπάροικων; Θά μπορούσαν αυτοί οί έμπειροι, οί «ειδικοί» στο είδος τους, πού μεγάλωσαν μέ το σεβασμό τού βούρ­ δουλα, νά άποσπάσουν άπό το προλεταριάτο μια μεγάλη παραγω­ γικότητα τής «ελεύθερης» εργασίας του, όταν παρ’ δλο πού πεινούσε είχε τή δυνατότητα, μέχρις ένα βαθμό, νά ξεφύγει από τη βάναυση μεταχείρηση ενός έργοστασιάρχη πηγαίνοντας στο στρατό, δου­ λεύοντας στά άγροχτήματα, αλητεύοντας, ζητιανεύοντας, ξεφεύγοντας δμως άπό μιά μισητή εργασία; Δέ θά είχαν, Αντίθετα, κατα­ στρέψει έξ αρχής τή νέα οργάνωση τής έργασίας καί μαζί δλο τό καπιταλιστικό σύστημα πού βασίζεται πάνω σ’ αυτήν; Π αλιά αφεν­ τικά κολλήγων, παλιοί μεγαλοϊδιοκτήτες, ή καί επιστάτες τους μπόρεσαν νά προσαρμοστούν στις νέες μορφές παραγω γής. Ή άστι­ κή τάξη δμως όέν βρήκε άνάμεσά τους τούς πραγματικούς δημι­ ουργούς καί ιδρυτές τού οικονομικού της συστήματος. Τό ταξικό ένστικτο έκανε τούς ιδιοκτήτες των πρώτων εργοστασίων νά κατα­ λάβουν οτι γιά νά βρουν τό σωστό δρόμο καί νά καθορίσουν νέες σχέσεις κεφαλαίου καί έργασίας, ήταν προτιμότερο νά προχωρούν αργά καί ψηλαφώντας, χρησιμοποιώντας δμως τά δικά τους μέσα καί τή δική τους αντίληψη, χωρίς νά δανείζονται άπό ένα ξεπερα­ σμένο σύστημα εκμετάλλευσης τής έργασίας, άνεφάρμοστες καί ολέ­ θριες μεθόδους, ικανές δχι νά αυξήσουν άλλα νά μειώσουν τήν πα ­ ραγωγή. Τό δημιουργικό ένστικτο τής τάξης τους δίδαξε πολύ σω­ στά τούς καπιταλιστές, οτι στήν πρώτη περίοδο συσσώρευσης τής καπιταλιστικής ενέργειας, άντί γ ιά τό βούρδουλα τού άφέντη, χρ ει­ αζόταν ένα άλλο κέντρισμα, τό κέντρισμα τ ή ς ά μ ι λ λ α ς καί τού σ υ ν α γ ω ν ι σ μ ό ΰ, μέ τήν άπειλή τής άνεργίας καί τής φτώχειας. Κ αί οί καπιταλιστές, Ικμεταλλευόμενοι στό έπακρο αυτό τό κίνητρο, αυτό τό κέντρισμα, μπόρεσαν νά τό χρ η ­ σιμοποιήσουν γ ιά ν’ άναπτύξουν τις νέες μορφές τής άστικής καπι­ ταλιστικής παραγω γής, αυξάνοντας αυτόματα μέ τόν τρόπο αυτό

44

την απόδοση της υποτιθέμενης «έλεύθερης» μισθωτής έργασίας. Έ τ σ ι, εοώ καί πέντε αιώνες, ή αστική τάξη προχώρησε στα τυ­ φλά, ψάχνοντας, ύπακούοντας μόνο στο ταξικό της ένστικτο. Β α­ σίστηκε πολύ περισσότερο στο αισθητήριό της απ’ δ,τι στην πείρα των σοφών «ειδικών», στους εμπειρογνώμονες τής φεουδαρχικής οι­ κονομίας. Κ αί ιστορικά είχε δίκιο* ’Έ χουμε σήμερα στα χέρια μας ένα παντοδύναμο δπλο πού μας βοηθάει να βρούμε τόν συντομότερο δρόμο προς τή νίκη, πού μειώ­ νει τά οσα υποφέρει σ’ αυτό τό δρόμο ή εργατική τάξη, καί πού δίνει μιά γερή βάση στο νέο κομμουνιστικό οικονομικό σύστημα. Τό δπλο αυτό είναι ή υλιστική αντιμετώπιση τής ιστορίας. Καί αντί νά το χρησιμοποιήσουμε, αντί νά έμβαθύνουμε τις εμπειρίες μας καί νά έπαληθεύσουμε τις ερευνές μας μέ μιά τέτοια αντίληψη τής ιστορίας, είμαστε έτοιμοι νά παραμερίσουμε τις Ιστορικές αλήθειες καί νά χαθούμε στο χάος τού τυφλού εμπειρισμού, βασισμένοι στήν τύχη μας! . . . 'Ό σον οδυνηρή κι αν είναι ή οικονομική μας κατά­ σταση, δεν υπάρχει κανένας λόγος νά φτάνουμε σέ τέτοιες εκδηλώ­ σεις απελπισίας. Αύτοί πού πρέπει ν’ απελπίζονται είναι οι καπιτα­ λιστικές κυβερνήσεις πού, μέ τήν έκμηδένιση τής δημιουργικής ενέργειας τού καπιταλισμού, βρίσκονται πραγματικά σέ αδιέξοδο. ’Ό χ ι εμείς, ή εργαζόμενη Ρωσία, μπροστά στήν οποία ή ’Οκτω­ βριανή Επανάσταση άνοιξε απέραντους ορίζοντες, αφάνταστες μορ­ φές παραγω γής μέ μιά απόδοση πλούτου άγνωστη σέ μας. ’Αλλά πρέπει νά μάθουμε νά μήν ψάχνουμε τήν πη γή των δυνάμεών μας στό παρελθόν καί αντίθετα νά αφήνουμε ελεύθερη τή δημιουργική πρωτοβουλία τού μέλλοντος. Κ ι αυτό κάνει ή εργατική ’Αντιπολίτευση. ΙΙοιός μπορεί νά εί­ ναι ό δημιουργός, δ μάστορας τής κομμουνιστικής οικονομίας; ’Ό χ ι * Ή μεταβατική περίοδος από τόν φεουδαρχισμό ατόν καπιταλισμό, άναφέρεται κατά πάσα πιθανότητα σάν άπάντηση στον Αένιν πού χρησιμοποιεί τό ίδιο παράδειγμα. Στήν Αναφορά τής Κ.Κ. τού Ρ.Κ.Κ. στό 9ο συνέδριο (29 μ ά ρ τη -5 άπρίλη 1920) δ Αένιν λέει: «... νομίζετε μήπως δτι ή αστι­ κή τάξη άφοϋ διαδέχτηκε τήν φεουδαρχία έκανε σύγχιση ανάμεσα ατό Κρά­ τος καί τις υπηρεσίες του; "Οχι, δέν ήταν τόσο κουτή. Σκέφτηκε δτι γιά τις υπηρεσίες χρειάζονταν άνθρωποι πού νά είναι ικανοί. "Ας πάρουμε τούς φεουδάρχες κι δς τούς ^αναμορφώσουμε»... «μιά τάξη δέν είναι ικανή νά διαχειριστεί τις δπηρεαίες γιά τό λόγο δτι είναι μιά προοδευτική τάξη». Β. Αένιν. Διαλεχτά "Εργα, (γαλλική έκδοση) τόμος 3, σ. 399. Σ.Μ.

45

βέβαια, μερικοί, εύφυεΐς ίσως, άντιπρόσωποι τοΰ παρελθόντος, άλλά μόνο ή τάξη εκείνη πού είναι από την ίδια την ύπαρξή της δεμένη μέ αυτό τό νέο σύστημα παραγω γής, τό περισσότερο παραγωγικό καί τό περισσότερο τελειοποιημένο, πού γεννιέται μέ τόν κόπο των έργατών. Ποιό όργανο είναι Ικανό να έκφράσει καί νά δραστηριο­ ποιήσει τις δυνατότητες τής νέας αυτής όργάνωσης τής οικονομίας καί τής πα ραγω γή ς; Τ α εργατικά συνδικάτα ή οί κρατικές ύπηρεσίες μέ τόν κοινωνικά ανάμεικτο καί γραφειοκρατικό μηχανισμό τους; Ή έργατική αντιπολίτευση θεωρεί δτι μόνο τά έργατικά συν­ δικάτα είναι ικανά νά κάνουν κάτι τέτοιο καί όχι μιά άνακατεμένη καί γραφειοκρατική κοινωνία ύπαλλήλων, κυρίως όταν περιέχει ένα μεγάλο ποσοστό επιχειρηματιών τής παλιάς καπιταλιστικής σχολής, μέ τό γερασμένο πνεύμα τής καπιταλιστικής ρουτίνας. «Τά έργατικά συνδικάτα, αντί νά περιορίζονται όπως σήμερα σέ μιά παθητική βοήθεια στίς κρατικές ύπηρεσίες, πρέπει νά πάρουν μέρος δραστήρια καί ατομικά στη διεύθυνση τού συνόλου τής εθνι­ κής οικονομίας» ( Θ έ σ ε ι ς τής έ ρ γ α τ ι κ ή ς ’Α ν τ ι ­ π ο λ ί τ ε υ σ η ς ) . Τό νά ψάξουμε, νά βρούμε, καί νά έφαρμόσουμε νέες τελειότερες οικονομικές μορφές, τό νά δοκιμάσουμε νέα κίνητρα γ ιά την αύξηση τής άποδόσεως τής εργασίας, δλ’ αύτά δέν είναι πραγματοποιήσιμα παρά από όργανώσεις πού μέσα άπό τήν καθημερινή τους πείρα, είναι άναπόσπαστα δεμένες μέ τήν και­ νούργια μορφή παραγω γής. Μόνο αύτές είναι ικανές νά βγάλουν άπ’ αύτή τήν πείρα ένα σωρό πραχτικά συμπεράσματα, πού φαίνον­ ται ασήμαντα, άλλά πού στήν πραγματικότητα είναι τεράστιας ση­ μασίας, σ’ δ,τι άφορά τόν τρόπο άντιμετώπισης τοΰ έργάτη σέ συν­ θήκες νέες δπου ή φτώχεια, ή άνεργία καί δ συναγωνισμός στήν άγορά εργασίας έχουν πλέον έκλείψει σάν κίνητρα. Τό μεγαλύτερο πρόβλημα μιάς έργατικής τάξης πού βρίσκεται στο κατώφλι τοΰ κομμουνισμού είναι νά βρεθεί ένα κίνητρο, ένας σκοπός γ ιά τήν έργασία. Κανείς άλλος άπό τήν ίδια τήν έργατική τάξη, δπως έκφράζεται μέ τις δργανώσεις της, δέν είναι σέ θέση νά λύσει αύτό τό πρόβλημα. Ή συνδικαλιστική δραστηριότητα προσφέρει μεγάλες δυνατότη­ τες στίς πραχτικές έμπειρίες καί στό ταξικό αισθητήριο, γ ιά δ,τι άφορά τήν οργάνωση καί τήν άνακάλυψη νέων μορφών παραγω γής,

γιατί μπορεί νά χρησιμοποιήσει τις δργανωτικές ικανότητες τοϋ προλεταριάτου, δηλαδή τής μόνης τάξης πού μπορεί να οικοδομήσει τδν κομμουνισμό. Έ τ σ ι αντιμετωπίζει τδ θέμα ή έργατική ’Αντιπολίτευση. Έ τ σ ι αντιλαμβάνεται τό ρόλο των συνδικάτων. Ά π δ κεΐ βγαίνει καί ένα άπδ τα κυριότερα σημεία των θέσεών της: « Ή όργάνωση τής δι­ εύθυνσης τής εθνικής οικονομίας άνήκει στδ πανρωσικδ Συνέδριο των δργανωμένων σέ έπαγγελματικές καί κλαδικές ενώσεις παρα­ γωγών, πού εκλέγει ενα κεντρικό δργανο γ ια να διευθύνει τό σύνο­ λο τής έθνικής οικονομίας τής δημοκρατίας». Τό άρθρο αυτό έξασφαλίζει μεγάλα περιθώρια στην πρωτοβουλία τοϋ προλεταριάτου, πού παύει νά είναι περιορισμένο καί ευνουχι­ σμένο από ενα γραφειοκρατικό μηχανισμό, σημαδεμένο άπό τό πνεύ­ μα καί άπό τή ρουτίνα τοϋ καπιταλιστικού καί άστικοϋ οικονομικού συστήματος. Ή έργατική ’Αντιπολίτευση έχει Εμπιστοσύνη στή δη­ μιουργική δύναμη τής έργατικής τάξης. ’Α π’ αυτή τή θέση άπορέει τό σύνολο τοϋ προγράμματός της. Ά λ λ ’ άπ’ αυτό άκριβώς τό σημείο άρχίζουν ο! διαφωνίες άνάμεσα στήν έργατική ’Αντιπολίτευση καί τις ήγετικές κορυφές τοϋ Κόμματός μας. ’Έ λ λ ε ι ψ η ε μπ ι στ ο σ ύ ν η ς στήν έργατική τ ά ξ η (δχι φυσικά άπό πολιτική άποψη, άλλά σ’ δ,τι άφορα τις δημιουργικές ικανότητες τοϋ προλεταριάτου στήν οι­ κονομία) , νά ή ουσία των θέσεων πού προέρχονται άπό τούς ήγετικούς μας κύκλους. Οί κορυφές τοϋ Κόμματός μας δέν πιστεύουν δτι τα χοντροκομμένα χέρια των αμόρφωτων σέ τεχνικά θέματα έργατών, είναι ικανά νά δημιουργήσουν τΙς γενικές γραμμές, τό κύριο πλαίσιο, τών οικονομικών μορφών άπό τις οποίες θά βγει μέ τον καιρό τό αρμονικό σύστημα τής κομμουνιστικής παραγω γής. Νομίζουν δλοι, ό Λένιν δπως δ Τρότσκι, δ Μ πουχάριν δπως δ Ζηνόβιεφ, δτι ή παραγω γή είναι κάτι τδ τόσο ευαίσθητο πού δέν μπορεί νά μή χρειάζεται «δδηγούς». ΙΙρέπει πριν άπ’ δλα νά μορφωθούν οί Ιργάτες, νά πάνε σχολείο, καί άργότερα, δταν μεγαλώσουν, θά παραμερίσουμε τούς καθηγητές τοΰς άνώτατου Συμβουλίου τής έθνι­ κής οικονομίας καί θά έπιτρέψουμε στά συνδικάτα νά άναλάβουν τήν διεύθυνση τής οικονομίας.* * "Έχουμε καί πάλι §να Ιστορικό «μάθημα». Οί αριστοκράτες ήταν φυαι-

47

Είναι χαρακτηριστικό τό δτι δλες οΕ θέσεις των ηγετών μας συμ­ φωνούν σέ τοΰτο τό βασικό σημείο: είναι πολύ νωρίς ακόμα για νά δώσουμε την παραγω γή καί οικονομική διεύθυνση στα συνδικάτα, χρειάζεται «υπομονή». ΟΕ απόψεις τοΰ Τρότσκι, τοΰ Λένιν, τοΰ Ζηνόβιεφ, τοΰ Μ πουχάριν καί άλλων διαφέρουν σ τ ό λ ό γ ο γιά τ ό ν ό πο ι ο δέν πρέπει άκόμα να παραδώσουμε τις οικονο­ μικές υπηρεσίες στα συνδικάτα. "Οταν είναι να πουν δτι ή διεύ­ θυνση αυτή πρέπει να ασκείται χ ω ρ ί ς τή συμμετοχή των εργατών, χάρις σ’ ένα γραφειοκρατικό σύστημα πού κληρονο­ μήσαμε από τό παλιό καθεστώς, τότε δλοι συμφωνούν, τότε δλοι οΕ σύντροφοί μας των κορυφών τοΰ Κόμματος δείχνουν μ ια συγκινητική αλληλεγγύη. «Τό κέντρον βάρους τής συνδικαλιστικής δράσης στή σημερινή περίοδο, λένε οΕ θέσεις τών "Δ έκ α” , πρέπει να μεταφερθεΐ στον τομέα τής οικονομικής οργάνωσης. Τ α συνδικάτα, σαν ταξική δργάνωση τοΰ προλεταριάτου, φτιαγμένα στή βάση τών κλάδων τής παραγω γής, πρέπει να άναλάβουν τό κ ύ ρ ι ο μέ ρ ο ς τής οργάνωσης τής παραγω γής». Τό «κύριο μέρος» είναι μια ελαστική έκφραση, πού δέν είναι ακριβής, μια έκφραση πού δίνει πολλές δυνατότητες ερμηνείας, άλλα πού επιτρέπει συγχρόνως νά θεωρηθεί δτι ή πλατφόρμα τών «Δέκα» δίνει μεγαλύτερη θέση στα συνδικά­ τα, σ’ δ,τι αφορά τή διεύθυνση τής οικονομίας, άπ’ δ,τι τό σύστημα τού Τρότσκι. Είναι σωστό αυτό; ΟΕ θέσεις τών «Δέκα» εξηγούν παρακάτω τί εννοούν μέ «κύριο μέρος»: «ενεργητική συμμετοχή σ’ δλα τά ρυθμιστικά κέντρα τής παραγω γής, οργάνωση τοΰ εργατικού έλέγχου, καταμέτρηση καί μοίρασμα τοΰ εργατικού δυναμικού, συ­ ναλλαγές μεταξύ πόλης καί υπαίθρου, μετατροπή τής βιομηχανίας σέ βιομηχανία ειρήνης, πάλη ενάντια στό σαμποτάζ, γενική κινη­ τοποίηση τής εργασίας κλπ.». Κ αί αυτό είν’ δλο. Τίποτα τό και­ νούργιο πού νά ξεπερνάει δ,τι κάνανε μέχρι σήμερα τά συνδικάτα, πού νά επιτρέπει νά σώσουμε τή βιομηχανία μας καί νά προχωρήκά πάρα πολύ πιό μορφωμένοι σέ οικονομικά θέματα από τούς αστούς. Τού­ τοι δ® 8μο>ς, ακολουθώντας τό ταξικό τους αισθητήριο, δέν τοποθέτησαν τόν φεουδάρχη επί κεφαλής των επιχειρήσεων τους, καί δν τόν πήραν γιά δια­ χειριστή γιά νά χρησιμοποιήσουν τΙς γνώσεις του, τόν κράτησαν προσεχτι­ κά, παρ’ δλες τΙς έπιστημονικ.ές του γνώσεις σέ κατώτερη θέση. ’Αντί νά τού δώσουν τή διεύθυνση τής επιχείρησής τους, τοΰ εργοστασίου τους, τήν άνάλαβαν οΐ ίδιοι.

σουμε έστω καί κατά ένα βήμα στό βασικό θέμα τής Ανάπτυξης καί τής ανοικοδόμησης των παραγω γικών δυνάμεων τής χώρας. Γ ια νά μην υπάρχει καμιά αμφιβολία σχετικά μέ τόν δευτερεύοντα ρόλο, καί καθόλου ρόλο διεύθυνσης, γ ιά τόν όποιο προορίζει τά συνδικάτα ή πλατφόρμα τών «Δέκα», δηλώνει δτι: «Τά συνδικάτα μέ την προχωρημένη τους μορφή [δχι αμέσως, φυσικά, αλλά δταν πάρουν αυτή τήν προχωρημένη μορφή Α.Κ.] πρέπει νά γίνουν, κατά τή διάρκεια τής κοινωνικής επανάστασης πού εχει αρχίσει, τά όργανα τής σοσιαλιστικής εξουσίας, νά δουλεύουν σάν τέτοια, σέ άλληλοεξάρτηση μέ τούς άλλους οργανισμούς, νά έφαρμόζουν τίς νέες άρχές ό ρ γ ά ν ω σ η ς τής οικονομικής ζωής». Ε ξετάζονται στη συνέχεια οί σχέσεις ά λ λ η λ ο ε ξ ά ρ τ η σ η ς Ανάμεσα στά συνδικάτα καί τό ανώτατο Συμβούλιο Ε θνική ς Οικονομίας ή τίς υπηρεσίες του. ΙΙοιά είναι ή διαφορά μέ τή «συγχώνευση» τοΰ Τράτσκι; Μόνο μιά διαφορά μεθόδου. Οί θέσεις τών «Δέκα» τονί­ ζουν πάρα πολύ τόν «μορφωτικό» χαρακτήρα τών συνδικάτων. "Ο­ ταν μιλάνε γ ιά τό ρόλο τών συνδικάτων, καί ειδικότερα γ ιά τό ρόλο τους στήν οικονομική οργάνωση καί μόρφωση, οί ήγετικοί μας κύκλοι από πολιτικοί γίνονται ξαφνικά παιδαγωγοί! Βλέπουμε νά αναπτύσσεται μιά πολύ περίεργη συζήτηση, όχι πλέον πάνω στο σύστημα διεύθυνσης τής οικονομίας, αλλά πάνω στον τρόπο μέ τόν όποιο θά μορφωθούν οί μάζες. Στήν πραγματι­ κότητα, ξεφυλλίζοντας κανείς τίς θέσεις καί τίς στενογραφημένες ομιλίες τών ήγετών συντρόφων μας, μένει κατάπληκτος μέ τήν ξα­ φνική πα ιδαγω γική τους έξαρση. Ό καθένας πού φτιάχνει θέσεις εχει καί τό δικό του σύστημα, τό τελειότερο απ’ όλα, γ ιά νά μορ­ φώσει τίς εργατικές μάζες. 'Ό λ α όμως τά συστήματα ξεκινούν από τό μοναδικό αξίωμα, ότι δέν πρέπει νά δοθεί κανένα περιθώριο στόν μαθητή γ ιά νά δοκιμάσει, νά τελειοποιήσει καί νά εκδηλώσει τίς δημιουργικές του ικανότητες. ’Α π’ αύτή τήν άποψη, οί παιδαγω ­ γοί τών ηγετικών μας κύκλων παρουσιάζουν κάποια καθυστέρηση σέ σχέση μέ τήν εποχή τους. Γιατί στήν πραγματικότητα, γ ιά τόν Λένιν, τόν Τρότσκι, τόν Μπουχάριν καί άλλους, ό ρόλος τών συνδικάτων δέν είναι νά διευ­ θύνουν τήν οικονομική ζωή ούτε νά άναλάβουν τήν παραγω γή, Αλ­ λά νά χρησιμεύουν σάν ε ρ γ α λ ε ί ο γ ι ά τή μόρφω-

49 4*

σ η τών μαζών. Κ ατά τή διάρκεια τής συζήτησης, μερικοί σύν­ τροφοι νόμισαν δτι δ Τρότσκι υποστήριζε τήν προοδευτική καί όχι άμεση κρατικοποίηση τών συνδικάτων. "Οτι έτσι κι άλλιώς άναγνώ ριζε σάν αποστολή τους τή διεύθυνση τής εθνικής οικονομίας, όπως λέει καί τό πρόγραμμά μας, πράγμα πού τοποθετεί τδν Τρότσκι πιό κοντά στήν Α ντιπολίτευση. Ή όμάδα Λένιν - Ζηνόβιεφ, άρνούμενη τήν κρατικοποίηση, θεωρούσε σάν κύριο λόγο ύπαρξης τών συνδικάτων, τή λειτουργία τους σάν «σχολές κομμουνισμού». «Γιά σάς, λέει δ Τρότσκι στόν Ζηνόβιεφ, τά συνδικάτα είναι άπαραίτητα γ ιά μία πρώτη έπιλογή» ('Ο μιλία τής 30 δεκέμβρη). Κ αί αύτός, άπδ μιά πρώτη άποψη, βλέπει διαφορετικά τδ ρόλο τών συν­ δικάτων: κατά τή γνώ μη του δηλαδή, ή κύρια λειτουργία τους εί­ ναι ή οργάνωση τής παραγω γής. Κ αί σ’ αύτδ έχει πάρα πολύ δί­ κιο. Ό Τρότσκι έχει επίσης δίκιο όταν λέει: «Ά πδ τή στιγμή πού τά συνδικάτα είναι σχολές κομμουνισμού, αύτδ πρέπει νά έννοηθεΐ όχι άπδ τήν άποψη τής γενικής προπαγάνδας τού κομμουνισμού μέ­ σα ατούς δργανωμένους εργάτες (γιατί τότε θά ήταν άπλοι κύ­ κλοι) , ούτε τής κινητοποίησης τών μελών τους γ ιά τδν άνεφοδιασμδ ή τά μέτωπα, άλλά άπδ τήν άποψη μ ι α ς π λ α τ ε ί α ς μόρφωσης τών μ ε λ ών τ ο υ ς μ έ σ α ά π δ τή ('Ο μιλία σ υμμετοχή τους στήν παραγωγή». τής 30 δεκέμβρη). Αύτές είναι άναμφισβήτητες άλήθειες. Τ δ μό­ νο πού έχει ξεχαστεΐ είναι ότι τά συνδικάτα δέν είναι μόνο «σχο­ λές κομμουνισμού», είναι οί δ η μ ι ο υ ρ γ ο ί τού κομ­ μουνισμού. Αύτδ πού δέν λαμβάνεται ύπόψη, είναι ή δημιουργική δραστη­ ριότητα τού προλεταριάτου. Ό Τρότσκι άποφεύγει τδ πρόβλημα λέ­ γοντας ότι «οί πραγματικοί δργανωτές τής παραγω γής [στδ έσωτερικδ τού συνδικάτου] είναι οί κομμουνιστές πού βρίσκονται στήν ήγεσία τού συνδικάτου». Π οιοι κομμουνιστές; ΑύτοΙ πού, όπως τδ θέλει δ Τρότσκι (βλέπε τις θέσεις του) διορίζονται άπδ τδ Κόμ­ μα, γ ιά λόγους πού συχνά δέν έχουν καμιά σχέση μέ τις λειτουρ­ γ ίες τού συνδικάτου στήν οικονομία καί τήν παραγω γή, αύτοί πού στέλνονται καί τοποθετούνται άπδ τδ Κόμμα στή μιά ή στήν άλλη συνδικαλιστική ή ύπηρεσιακή θέση; Ό Τρότσκι είναι ειλικρινής. Δέν πιστεύει ότι ή έργατική μάζα είναι έτοιμη νά δημιουργήσει

50

τδν κομμουνισμό, καί δέν πιστεύει δτι ψάχνοντας μέσα στις δυσκο­ λίες, κάνοντας λάθη, είναι παρ’ δλ’ αυτά έτοιμη νά φτιάξει νέες μορφές παραγω γής. Τό είπε ξεκάθαρα καί δημόσια. Εφάρμοσε τδ δικό του σύστημα μόρφωσης των μαζών: τδ βούρδουλα, καί στήν Κεντρική του Ε πιτρ ο πή τών έπικοινωνιών, προετοίμασε αύτές τίς μάζες γ ια τό ρόλο τοΰ άφεντικοΰ, μέ τίς ίδιες μεθόδους πού χρ η ­ σιμοποιούσανε παλιά στά έργαστήρια. Ό παραγιός πού, μετά από άρκετές καρπαζιές, γίνεται μάστορας, άφοΰ πέρασε από τή φθορά τής ρουτίνας, θά δδηγήσει δπωσδήποτε τήν έπιχείρησή του στήν καταστροφή. "Οσο δμως δ βούρδου­ λας τοΰ αφεντικού καί δάσκαλου τον απειλεί, δουλεύει κουτσά στρα­ βά καί παράγει. Ν ά τι ονομάζει δ Τρότσκι μεταφορά τοΰ κέντρου τοΰ προβλήμα­ τος «από τήν πολιτική στήν παραγωγή». Τό νά αύξηθεΐ, έστω καί γ ιά λίγο, ή παραγω γή, μέ δποιοδήποτε μέσο, είναι γ ι’ αύτόν τδ παν, χωρίς νά υπάρχει άλλο πρόβλημα. Σ ’ αύτό περιορίζεται δ μορφωτι­ κός ρόλος τών συνδικάτων. Ό Λένιν καί δ Ζηνόβιεφ δέν συμφωνούν. Ε ίναι πιό σύγχρονοι παιδαγωγοί. « Έ χ ε ι ειπωθεί πολλές φορές δτι τά συνδικάτα είναι σχολές κομμουνισμού. Τ ί είναι μιά σχολή κρμμουνισμοΰ; Ά ν πά­ ρουμε τόν δρο αύτό κατά λέξη, σέ μ ιά σχολή κομμουνισμού πρέπει καί νά μορφώνει καί δ χ ι ν ά κανείς νά δ ι δ ά σ κ ε ι διατάζει» (χειροκροτήματα). Σπόντα έναντίον τοΰ Τ ρότσκι! Κ αί δ Ζηνόβιεφ προσθέτει: «Τά συνδικάτα... έχουν άναλάβει μιά τεράστια έργασία, σήμερα κάτω άπό τήν προλεταριακή σκοπιά καί μετέπειτα κάτω άπό τήν καθαρά κομμουνιστική σκοπιά. Αυτός εί­ ναι δ β α σ ι κ ό ς ρόλος τών συνδικάτων». Σήμερα αρχίζουμε νά ξεχνάμε σέ επικίνδυνο βαθμό αυτήν τήν άλήθεια, άφοΰ δ καθέ­ νας τολμάει ν’ αντιμετωπίζει τό συνδικαλιστικό κίνημα, δηλ. τήν πιό πλατειά δργάνωση τής έργατικής τάξης, μέ τόση άναίδεια, χυ ­ δαιότητα καί βιαιότητα. Π ρέπει νά θυμηθούμε δτι, ή συνδικαλιστι­ κή οργάνωση έχει τή δική της άποστολή, πού δέν είναι νά κατευ­ θύνει άπ’ ευθείας, νά δίνει διαταγές, νά πα ίζει τή δικτατορία, άλλά πριν άπ’ δλα νά παρασέρνει έκατομύρια Ίργαζομένων στό ρεϋμα τοΰ δργανωμένου προλεταριακού κινήματος... Ό παιδαγωγός Τρότσκι ξεπέρασε λοιπόν τά δρια, τό παράκα-

51

νε μέ το παιδαγωγικό του σύστημα. Ά λ λ α τί προτείνει δ ίδιος δ Ζηνόβιεφ; Να δώσουμε στα συνδικάτα στοιχειώδη μαθήματα κομ­ μουνισμού, «να μάθουμε στις μάζες τις αρχικές βάσεις τού προλε­ ταριακού κινήματος». Κ αί πώς θά γίνει αυτό; Μέ την πρα χτική καθημερινή έμπειρία, μέ την πραγματική δημιουργία νέων μορ­ φών οικονομικής δργάνωσης (δπως τό θέλει ή Α ντιπολίτευση) ; Τίποτα τό παρόμοιο! Ή όμάδα Λένιν - Ζηνόβιεφ πιστεύει σ’ ένα σύστημα διαπαιδαγώγησης μέ συνταγές καί μέ μαθήματα ηθικής πού συνοδεύονται από προσεχτικά διαλεγμένα παραδείγματα. Έ ­ χουμε μισό έκατρμύριο κομμουνιστών (καί μέσα σ’ αυτούς, δυστυ­ χώ ς, πολλούς «ξένους» πού μάς ήρθανε από άλλον κόσμο) γιά έφτά έκατομύρια εργάτες. Τό Κόμμα, κατά τον Λένιν, συγκέντρωσε τήν «πρωτοπορία τού προλεταριάτου» καί τήν άφρόκρεμα τών κομμου­ νιστών, καί σέ στενή συνεργασία μέ τούς «ειδικούς» τών κρατικών οικονομικών υπηρεσιών, έπεξεργάζεται μέ μεθόδους εργαστηρίου τις μορφές τής κομμουνιστικής οικονομίας. Οί κομμουνιστές αύτοί, πού έργάζονται ύπό τήν επίβλεψη τών «καλών παιδαγωγών» τοϋ άνώτατου Συμβουλίου τής εθνικής οικονομίας καί τών κεντρικών Γραφείων, είναι οί «καλοί μαθητές», τά βουτυρόπαιδα πού άλλοτε έπαιρναν πάντα π έντε* Κ αί οί εργατικές μάζες τών συνδικάτων πρέπει νά βλέπουν αυτούς τούς παραδειγματικούς μαθητές καί νά διδάσκονται από τό παράδειγμά τους. "Οταν πρόκειται δμως γ ιά νά πάρουν στά χέρια τους τό πηδάλιο, τότε, δέν έχει έρθει άκόμα ή στιγμή... Κ ατά τη γνώμη τού Λένιν, τά συνδικάτα, δηλ. ή πραγματική Οργάνωση τής εργατικής τάξης, δέν είναι καθόλου οί δημιουργοί τής κομμουνιστικής οικονομίας, «αποτελούν τή σύνδεση ανάμεσα στην πρωτοπορία καί τις μάζες, μέ τήν καθημερινή τους δράση πεί­ θουν τις μάζες», κ.τ.λ. Δέν είναι ό βούρδουλας τού Τρότσκι. Δέν είναι ή «Οίκοκυρική» τού παπά-Συλβέστρου.** Είναι τό γερμανικό σύστημα F robel - Pestalozzi, τής διδασκαλίας μέ παραδείγματα. Τ ά συνδικάτα δέν κά­ νουν τίποτα τό ουσιαστικό στην οικονομική ζωή, άλλά πείθουν τις * Τό πέντε ήταν δ ανώτερος βαθμδς ατά ρωσικά σχολεία. ** Τό Ν τ ο μ ο ο τ ρ 6 ϊ, έγχειρίδιο οικιακής οικονομίας τοϋ 16ου

52

μάζες, καί τούς χρησιμεύουν σαν σύνδεση μέ τήν πρωτοπορία τής τάξης, μέ τδ Κόμμα, πού μέ τη σειρά του, σημειώστε - το καλά, δέν διαχειρίζεται τδ ίδιο σαν σύνολο καί δέν δργανώνει τήν πα­ ραγωγή, άλλα ιδρύει οικονομικές ύπηρεσίες μέ άνομοιογενή σύν­ θεση, οπού τ ο π ο θ ε τ ο ύ ν τ α ι καί κ ο μ μ ο ύ ν ι ­ α τ έ ς... Τ δ ποιδ είναι τδ καλύτερο σύστημα, θέλει συζήτηση. Τδ σύστη­ μα τού Τρότσκι είναι πάντως πιδ ξεκάθαρο καί πιδ πραγματικό. Μέ συνταγές ή μέ τδ παράδειγμα τών «καλών μαθητών», ή τέχνη τής διδασκαλίας δέν θά προοδεύσει ποτέ. Αυτή είναι μια άλήθεια πού πρέπει να έχουμε υπόψη μας. Ή ομάδα τού Μπουχάριν έχει μια ένδιάμεση τοποθέτηση, ή μάλλον προσπαθεί να συνδιάσει τα δύο συστήματα διδασκαλίας. Σ η ­ μειώστε δτι ούτε αυτή ή δμάδα αναγνωρίζει τδ δικαίωμα τών συν­ δικάτων να δρουν ανεξάρτητα στα οικονομικά θέματα. Κ ατά τδν Μπουχάριν καί τήν δμάδα του, τά συνδικάτα «έχουν ένα δ ι π λ δ ρόλο»; άπδ τή μιά μεριά είναι μια «σχολή κομμουνισμού», ένα ένδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στδ Κόμμα καί στις μάζες πού δέν είνάι στο Κόμμα (αύτδ τδ πήρε άπ5 τδν Λένιν) , ένας μηχανισμός πού σπρώχνει τις προλεταριακές μάζες στή δράση (σημειώστε, σύντρο­ φοι, τή διαφορά: στή δράση, καί δ χ ι σ τ ή δ η μ ι ο υ ρ γ ί α νέων μ ο ρ φ ώ ν οικονομικής οργάνωσης, δχι στήν έρευνα γ ιά τήν ανακάλυψη Ινδς νέου συστήματος πα ρ α γω γή ς). Ά π δ τήν άλλη μεριά άποτελεί δ λ ο κ α ί π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο μέρος τού οικονομικού μηχανισμού καί τού μηχανισμού τής κυβερνητικής εξουσίας (αύτδ τδ πήρε άπδ τδν Τρότσκι καί τή «συγχώνευσή» του) . Κ αί πάλι δέν συζητιέται δ ρόλος τών συνδικάτων, άλλά ή κα­ τάλληλη μέθοδος χρησιμοποίησης τών συνδικάτων γ ιά τή μόρφω­ ση τών μαζών. Ό Τρότσκι υποστηρίζει — ή μάλλον υποστήριζε— δτι πρέπει νά μπ ει στδ κεφάλι τών συνδικάτων ή κομμουνιστική οι­ κονομική σοφία, μέ τδ σύστημα πού δ ίδιος χρησιμοποίησε στις με­ ταφορές, καί δτι πρέπει νά μορφωθούν σέ τέτοιο βαθμό μέ διορι­ σμούς, μετατοπίσεις, στρατιωτικοποιήσεις καί άλλα μαγικά μέτρα αύτοΰ τού είδους, ώστε νά συγχωνευτούν μέ τις κρατικές οικονο­ μικές ύπηρεσίες καί νά γίνουν ύπάκοοι έκτελεστές τών σχεδίων

53

πού έπεξεργάζεται τύ ανώτατο Συμβούλιο έθνικής οικονομίας. *0 Λένιν καί ό Ζηνόβιεφ δεν βιάζονται τόσο πολύ να «συγχωνεύσουν» τα συνδικάτα μέ τις οικονομικές υπηρεσίες τοϋ Κράτους. Τ ά συν­ δικάτα, λένε, μπορούν νά παραμείνουν συνδικάτα. Τ ή βιομηχανία θά τή διαχειρίζονται άνθρωποι πού έμεΐς διαλέγουμε. Τ ό δργανωτικδ Γραφείο τής Κεντρικής Ε πιτρ ο πής τά καταφέρνει πολύ καλά σέ κάτι τέτοια. “Οταν θά έχουν διαπαιδαγωγηθεϊ μέσα στά συνδι­ κάτα βρισμένοι καλοί μαθητές, ήσυχοι καί εργατικοί, θά τούς «το­ ποθετήσουμε» στά γραφεία τού Κράτους. Κ αί τά συνδικάτα δέν θά ’χουν παρά νά έξαφανιστούν καί νά διαλυθούν. Τόν δραστήριο ρόλο σέ οικονομικά θέματα, τον Αναλαμβάνει τύ Ανώτατο Συμβούλιο έθνικής οικονομίας καί τά άλλα γραφειοκρα­ τικά όργανα. Σ τά συνδικάτα Αφήνουμε τύ ρόλο των σχολών. Μόρ­ φωση, Ακόμα μόρφωση καί πάντα μόρφωση... Ν ά τύ σύνθημα τοϋ Ζηνόβιεφ καί τού Λένιν. Ό Μ πουχάριν στο σύστημα διαπαιδαγώ­ γησης κάνει τον ριζοσπάστη, καί γ ι’ αύτύ τον μάλωσε δ Λένιν καί τού κολλήσανε καί ένα κακόηχο παρατσούκλι:* δ Μπουχάριν καί ή δμάδα του, ύπογραμμίζοντας τύν παιδαγω γικό ρόλο τών συνδι­ κάτων στις σύγχρονες πολιτικές συνθήκες, ύποστηρίζει τήν δσο γ ί­ νεται πιδ μεγάλη έργατική δημοκρατία σ τ ύ έ σ ω τ ε ρ ι κ ύ τών σ υν δι κ άτων . ’Ισχύει παντού ή Αρχή τής έκλογής τών Αντιπροσώπων, καί μόνον αότή, καί ο'ι ύποψήφιοι πού προτεί­ νουν τά συνδικάτα είναι υποχρεωτικοί καί όχι π ιά «προαιρετικοί». Τ ί δημσκρατικότητα! Ούτε ή έργατική ’Α ντιπολίτευση νά ’τανε. Μόνο πού υπάρχει μιά μικρή διαφορά: ή έργατική ’Αντιπολίτευση Αναγνωρίζει τά συνδικάτα σάν τούς δημιουργούς καί τούς καθοδη­ γητές τής κομμουνιστικής οικονομίας. Ό Μ πουχάριν, όπως δ Τρότσκι καί όπως δ Λένιν, τά προορίζει γ ιά τύ ρόλο τών σχολών κομ­ μουνισμού καί τίποτα παραπάνω. Γ ιατί νά μήν κάνει τύν ριζοσπά­ στη σχετικά μέ τον τρόπο έκλογής τών Αντιπροσώπων, όταν ξέρει δτι ή Αρχή αύτή δέν θά ’χ ε ι καμιά έπίδραση στύ σ ύ σ τ η μ α δ ι εύ θυ νσ ης τής π α ρ α γ ω γ ή ς ; Γιατί ή διεύθυν­ ση τής οικονομίας βρίσκεται πέρα Απύ τον έλεγχο τών συνδικάτων καί στά χέρια τών υπηρεσιών τού Κράτους... Ό Μπουχάριν θυμί* «Σμιντικομιστής»: Κατά πάσα πιθανότητα «κομμουνιστής σάν τόν Σμίντοβιτς». Σ.Γ.Μ.

54

ζει τούς παιδαγωγούς πού διδάσκουν μ-έ τήν παλιά μέθοδο, άπδ τά διδακτικά βιβλία, «λέξη μέ λέξη», καί Ινθαρρύνουν τήν «πρωτο­ βουλία» των μαθητών κάνοντάς τους νά έκλέγουν ένα συμμαθητή τους γ ιά πρόεδρο τής τάξης, έναν ύπεύθυνο γ ιά τδ διάλειμμα, έναν ύπεύθυνο γ ιά τά θεάματα καί τά παιχνίδια.* Κ ι’ έτσι τά δύο συστήματα συνδυάζονται καί παντρεύονται θαυ­ μάσια. Τ ύ ποιά θά είναι τ’ Αποτελέσματα καί σέ τί θά χρησιμεύ­ σουν οί τρόφιμοι των έκλεκτικών μας Μεντόρων, είναι άλλο θέμα. "Αν δ Ά νατόλ Βασίλιεβιτς Λουνατσάρσκι ήταν Αναγκασμένος, στίς παιδαγω γικές του συναντήσεις, νά χάνει τδν καιρό του κατα­ πολεμώντας τέτοιες «έκλεκτικές αιρέσεις», ή θέση τοΰ λαϊκού Επί­ τροπου γ ιά τήν Π αιδεία θά γινόταν Αφόρητη... Δέ ΘΑπρεπε δμως νά ύποτιμήσουμε τΙς μεθόδους διδασκαλίας τών συντρόφων τής ήγεσίας, σ’ δτι Αφορά τά συνδικάτα. 'Ο λοι καί μα­ ζ ί τους δ Τρότσκι, καταλαβαίνουν δτι στήν παιδεία, ή «πρωτοβου­ λία» έχει μιά δχι Αμελητέα σημασία. Γ ι’ αύτδ ψάχνουν νά βροϋν τούς τρμεΐς δπου τά συνδικάτα μπορούν νά πάρουν πρωτοβουλίες καί νά δείξουν τη δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ό τ η τ ά τ ο υ ς σ τ ά οι ­ κ ο ν ο μ ι κ ά θ έ ματ α , χωρίς νά βλάψουν τδ σύνολο τού γραφειοκρατικού συστήματος διεύθυνσης τής παραγω γής. Ό πιδ Αθώος τομέας πού βρέθηκε γ ιά τήν προώθηση τής πρω­ τοβουλίας τών μαζών καί γ ιά τή «δραστήρια συμμετοχή τους στή ζωή;» (κατά τδν Μ πουχάριν), είναι ή κ α λ υ τ έ ρ ε υ σ η τ ώ ν σ υν θ η κ ώ ν ζωής. Ή έργατική ’Αντιπολίτευση άσχολεϊται Αρκετά μέ τδ θέμα αύτό, Αλλά καταλαβαίνει πολύ καλά δτι τδ βασικδ πεδίο δπου πρέπει νά έξασκηθεΐ ή πρωτότυπη δράση τού προλεταριάτου, είναι ή δημιουργία τών νέων μορφών οικονομικής οργάνωσης, πού περιλαμβάνουν τίς συνθήκες ζω ής. 'Α ντίθετα, γ ιά τδν Τρότσκι καί τδν Ζηνόβιεφ, ή παραγω γή δργανώνεται άπδ τίς κρατικές ύπηρεσίες καί τά συνδικάτα καλούνται νά Ασχοληθούν μέ χρήσιμες, Αλλά λίγο περιορισμένες, λειτουργίες, τής έσωτερικής ρουτίνας. Ό Ζηνόβιεφ, π .χ ., θεωρεί σάν «οικονομικό ρόλο» τών συν­ δικάτων τδ μοίρασμα τών ρούχων τής δουλειάς. Κ αί τδ λέει ξεκά­ θαρα: «Δέν υπάρχουν σημαντικότερες λειτουργίες άπδ τίς οίκονο* Βλ. τίς θέσεις xfjj δμάίας τοΒ Μποοχάριν, δρθρο 17.

55

μικές: σήμερα, τό να διορθωθεί ενα δημόσιο λουτρό στό Πέτρογκραντ είναι δέκα φορές πιό ουσιαστικό από τό να γίνουν πέντε άριστες όμιλίες». Τ ί είναι δλ’ αυτά: αφελής σύγχιση, ή θελημένη άγνοια τοΰ πρω­ τότυπου καί οργανικού ρόλου τών συνδικάτων στην παραγω γή καί στήν ανάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων, μέ τό πρόσχημα δτι αναλαμβάνουν τήν περιορισμένη άποστολή τής δργάνωσης τής κα­ θημερινής ζωής καί τής εσωτερικής ρουτίνας; Τήν ίδια σκέψη, μέ λίγο διαφορετικές εκφράσεις, βρίσκουμε στόν Τρότσκι. Ό Τρότσκι καλεΐ γενναιόδωρα τά συνδικάτα, να πάρουνε δσο γίνεται μεγαλύ­ τερες πρωτοβουλίες στόν οικονομικό τομέα. Ά λ λ α ποιές είναι αυ­ τές οί πρωτοβουλίες ή σέ τί συνίσταται ή συμμετοχή στήν καλυτέ­ ρευση τής ζω ής τών μαζών; Ν α «μπαίνουν καινούργια τζάμια» σ’ ενα έργαστήριο, νά βουλώνονται οί λακοΰβες μπροστά σ’ ενα ερ­ γοστάσιο... ('Ο μιλία τοΰ Τρότσκι στό συνέδριο τών εργατών δρυχ ε ίω ν ) . Ν ά μάς συγχωρεΐτε, σύντροφε Τρότσκι, άλλά τέτοια πρά­ γματα άφοροΰν τό νοικοκυριό, καί αν περιορίζετε τή δραστηριό­ τητα τών συνδικάτων σέ τέτοια λαμπρά παραδείγματα πρωτοβου­ λίας, δέν θά είναι πιά σχολές κομμουνισμού, άλλά επαγγελματικές σχολές γ ιά διαχειριστές πολυκατοικιών... Ό Τρότσκι δμως πλα­ ταίνει τό πεδίο τής «πρωτοβουλίας τών μαζών» καί τις καλεΐ, δχι βέβαια νά οργανώσουν ανεξάρτητα τις συνθήκες ζωής (γιά νά πάει κανείς τόσο μακρυά πρέπει νάχει τήν τρέλλα τής εργατικής Α ν ­ τιπολίτευσης) , άλλά νά πάρουν μαθήματα γ ιά τήν καλυτέρευση τής ζωής τών εργατών, άπό τό Συμβούλιο εθνικής οικονομίας! «Γιά όλα τά θέματα πού άφοροΰν τούς εργάτες, τήν τροφή τους, τήν οικονομία τών δυνάμεών τους, πρέπει τά συνδικάτα νά γ ν ω ­ ρίζουν μέ ά κ ρ ί β ε ι α (νά γνωρίζουν, κι όχι νά συμ­ μετέχουν ενεργά) , τήν καθημερινή εργασία πού γίνεται στό ανώ­ τατο Συμβούλιο εθνικής οικονομίας, δχι μόνο γενικ ά δπως δλος ό κόσμος, άλλά σέ βάθος καί λεπτομεριακά». ('Ο μιλία τής 30 δεκ έμ β ρ η ). Οί Μέντορες τοΰ άνώτατου Συμβουλίου έθνικής οικονομίας δέν άρκοΰνται στό νά άναγκάζουν τά συνδικάτα νά «έκτελοΰν» τά σχέ­ διά τους, άλλά εξηγούν στούς μαθητές τις οδηγίες τους. Α π ο τελ εί πρόοδο σέ σχέση μέ τό σύστημα πού χρησιμοποιήθηκε στήν δμο-

56

σπονοία Μεταφορών... Ά λ λ α δ πρώτος τυχόν Ιρ γάτης καταλαβαίνει πολύ καλά δτι, τό νά μπουν καινούργια τζάμια σ’ ένα Ιργαστήριο, όσο χρήσιμο καί νά ’ναι, είναι μια πράξη πού πολύ λίγο μοιάζει μέ τή διεύθυνση της πα ραγω γή ς. Οι παραγω γικές δυνάμεις καί ή ανάπτυξή τους δέν έχουν καμιά σχέση μέ μία παρόμοια επιχείρηση. Π α ρ ’ δλ’ αυτά το Ιρώτημα πα ραμένει: πώς θ’ άναπτυχθοΰν αυτές οι δυνά­ μεις; Π ώ ς θά οργανωθεί ή οικονομική ζω ή, πώς θά συνδυαστούν οί νέες συνθήκες ζωής μέ τις άπαιτήσεις τής παραγω γής, έτσι ώ­ στε νά εξοικονομηθεί δσο γίνεται περισσότερη έργατική ένέργεια γιά τούς σκοπούς πού Ιπιδιώκουμε, μειώνοντας τύ σύνολο τής παρα­ γω γική ς εργασίας; Το Κόμμα μπορεί νά φτιάξει ενα στρατιώτη, έναν πολιτικό αγκιτάτορα, μέ δυο λόγια έναν έκτελεστή ένός σχε­ δίου πού υπάρχει ήδη. Δέν μπορεί δμως νά φτιάξει ένα δημιουρ­ γό τής κομμουνιστικής οικονομίας: μόνο τό συνδικάτο ανοίγει τις πόρτες στή δημιουργική δραστηριότητα. Έ ξ άλλου δέν είναι αυτός ό ρόλος τού Κόμματος. Ό ρόλος του είναι νά δημιουργεί τις ευνοϊκές σ υ ν θ ή κ ε ς γ ιά νά βγαίνει από τις έργατικές μάζες πού είναι συγκεντρωμένες σύμφωνα μέ τήν οικονομική τους λειτουργία, ό Ιργάτης - δ η μ ι ο υ ρ γ ό ς νέων μεθόδων δουλειάς, νέας απασχόλησης τού Ιργατικοΰ δυναμι­ κού, νέας συγκέντρωσης τής πα ραγω γικής ένέργειας. Γ ιά νά νι­ κηθεί ή οικονομική κρίση, γ ιά νά δημιουργηθεΐ ή κομμουνιστική οικονομία, δ εργάτης πρέπει πριν απ’ δλα νά γεννήσει στό μυαλό του μιά νέα μέθοδο οργάνωσης τής δουλειάς καί νέες μεθόδους δια­ χε ίρ ισ η ς. Δυστυχώς, αυτή ή απλή μαρξιστική αλήθεια δέν βρίσκει σήμε­ ρα σύμφωνους τούς κορυφαίους τού Κόμματός μας. ’Αλλά γ ια τ ί; Γ ιατί έχουν μεγαλύτερη Ιμπιστοσύνη ατούς γραφειοκράτες καί τεχνικούς πού κληρονομήσαμε άπό τό παλιό καθεστώς, απ’ δ,τι στόν υγιή αυθορμητισμό, στήν προλεταριακή δημιουργικότητα τών εργατών. Μπορεί κανείς γ ιά κάθε άλλο τομέα ν’ άναρωτηθεΐ γ ιά τό ποιος πρέπει νά διευθύνει, τό σύνολο τών έργατών ή οί ειδικοί γραφειοκράτες. Αυτό ισχύει γ ιά τή μόρφωση τών μαζών, τήν α­ νάπτυξη τής επιστήμης, τήν οργάνωση τού στρατού ή τών ύγειονομικών υπηρεσιών, αλλά δέν ισχύει στόν οικονομικό τομέα. ’Εδώ,

57

δέ χωράει συζήτηση καί τά πράγμ ατα είναι ξεκάθαρα γ ιά δλους δσους δέν Εχουν άκόμα ξεχάσει τήν Ιστορία. Κ άθε μαρξιστής ξέρει δτι ή άνασυγκρότηση τής πα ραγω γή ς καί ή άνάπτυξη των παραγω γικώ ν δυνάμεων μιας χώρας, Εξαρτώνται άπδ δύο παράγοντες: τήν πρόοδο τής τεχνικής καί τήν δρθολογισ τική δργάνωση τής εργασίας, τήν αύξηση τής πα ραγω γικής Ε­ νέργειας, τήν άνακάλυψη νέων κίνητρων Εργασίας. Στήν ιστορία τής άνθρωπότητας αυτό συμβαίνει κάθε φορά πού περνάει άπό Ενα κατώτερο σ’ Ενα ανώτερο οικονομικό στάδιο. Σ τή δημοκρατία των Ε ργαζομένω ν, ή άνάπτυξη των πα ραγω ­ γικώ ν δυνάμεων μέ τήν τεχνολογική πρόοδο Ερχεται σέ δεύτερη μοί­ ρα σέ σχέση μέ τήν δρθολογιστική δργάνωση τής Εργασίας καί τήν Εφεύρεση Ενός νέου οικονομικού συστήματος. Ά κόμ α καί στήν π ε­ ρίπτωση πού ή Ρωσία τών σοβιέτ θά πραγματοποιούσε Εξ όλοκλήρου τό σχέδιο Εξηλεκτρισμού, χω ρίς ριζικές άλλαγές στή διαχείρηση καί τήν δργάνωση τής Εθνικής της οικονομίας, τό μόνο πού θάκανε είναι νά φτάσει τις καπιταλιστικές χώρες. Γιά τήν δρθολογιστική δμως χρησιμοποίηση τής άψυχης καί Εμψυχης Ενέρ­ γεια ς κ α ίτ ή σ υ γ κ ρ ό τ η σ η Ενός ν έ ο υ συστή­ μ α τ ο ς π α ρ α γ ω γ ή ς , ή Εργαζόμενη Ρωσία βρίσκεται σέ Ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες πού τής Επιτρέπουν νά άναπτύξει τις πα ραγω γικές της δυνάμεις πιό πέρα άπό τις άστικές καπιταλιστι­ κές χώρες. Στή Ρωσία τών σοβιέτ, ή άνεργία σάν κίνητρο δέν ύπάρχει πιά. Ή Εργατική τάξη άπελευθερωμένη άπό τόν καπιτα­ λιστικό ζυγό Εχει τή δυνατότητα νά Εκφράσει νέες καί πρωτότυπες γνώμες, γ ιά να βρεθούν νέοι λόγοι γ ιά τήν προσπάθεια τών Εργα­ τών καί νά δημιουργηθοΰν άφάνταστες μ έχρι σήμερα μορφές π α ­ ραγω γής. Π οιός δμως είναι Ικανός νά Εχει Ενα τέτοιο δημιουργικό πνεύ­ μα, Ενα τέτοιο λογικό αισθητήριο; Τ ά γραφειοκρατικά στοιχεία πού διευθύνουν τις ύπηρεσίες τού Κράτους, ή τά συνδικάτα, πού μέ τήν πείρα τών μελών τους στήν δργάνωση τών πα ραγω γικών δυνάμεων στό Εργοστάσιο, Εχουν πρ α χτικές Ενδείξεις πού χρησι­ μεύουν πράγμ ατι στήν άναδιοργάνωση δλης τής Εθνικής οικονο­ μίας; Ή Εργατική Α ντιπολίτευση Εχει σάν άρχή τό δτι ή διεύθυν­

ση τής έθνικης οικονομίας είναι ύπόθεση τών συνδικάτων, καί σ’ αύτό είναι περισσότερο μαρξιστική άπό τούς θεωρητικούς τών κυ­ ρίαρχων κύκλων μας. Ή έργα τική Α ντιπολίτευση δέν είναι τόσο άσχετη ώστε νά άγνοεϊ τό μεγάλο ρόλο τής τεχνικής καί τής Επιστήμης. Μέ κανένα τρόπο δέν σκοπεύει νά συγκροτήσει Ινα Ικλεγμένο άπό τό Συνέδριο των παραγω γώ ν ήγετικό δργανο, καί μετά νά διαλύσει τά Συμ­ βούλια έθνικής οικονομίας καί τά Κ εντρικά Γραφεία. Τ ά πράγμα­ τα τά βλέπει τελείως διαφορετικά: θέλει νά ύποταχθοϋν τά άπαραίτητα καί τεχνικά αναγκαία κεντρικά Γραφεία, στην καθοδή­ γηση τοΰ οργάνου αυτού πού θά τούς δίνει θεωρητικές κατευθύν­ σεις, θά τά χρησιμοποιεί δπως χρησιμοποιούσαν οί κατασκευαστές τούς ειδικευμένους τεχνικούς τους, γ ιά τήν πραγματοποίηση δηλ. σχεδίων πού οί ίδιοι είχαν φανταστεί κα ί χαράξει σέ γενικές γραμ­ μές. Οί είδικοί μπορεί νά προσφέρουν πάρα πολλά σ’ δ,τι άφορά τίς τεχνικές καλυτερεύσεις, μπορούν νά διευκολύνουν τίς Ερευνες τοΰ προλεταριάτου, είναι αναγκαίοι καί άπαραίτητοι, δπως ή ίδ ια ή Επιστήμη καί ή πρόοδός της είναι άπαραίτητες σέ κάθε μαχητική καί ιστορικά προοδευτική τάξη. ’Α λλά οί αστοί είδικοί, άκόμα κι δταν Εχουν τήν ταμπέλα τοΰ κομμουνιστή, είναι άνίκανοι καί ήθικά αδύναμοι δταν πρόκειται γ ιά τήν άνάπτυξη τών παραγω γικώ ν δυνάμεων σ’ Ινα δχι καπιταλιστικό Κράτος, γ ιά τήν άνακάλυψη νέων μεθόδων όργάνωσης τής Εργασίας ή γ ιά τήν Εξεύρεση νέων κίνητρων γ ιά τήν Εντατικοποίηση τής προσπάθειας. Σ ’ αυτό τόν τομέα πρέπει νά μιλήσει ή τάξη, δηλ. τά συνδικάτα σάν ή πιό χ α ­ ρακτηριστική καί ξεχωριστή Εκφρασή της. Στό τέλος τοΰ μεσαίωνα καί στήν άρχή τών νέων χρόνων ή νέα άστική τάξη δέν είχε κανένα τεχνολογικό προβάδισμα σέ σχέση μέ τή φεουδαρχική τάξη πού βρισκόταν σέ οικονομική παρακμή. 'Ο Εμπορος (re v e n d e u r), δηλ. δ πρώτος καπιταλιστής, ήταν άναγκασμένος ν’ αγοράζει τά Εμπορεύματα άπό τόν ίδιο τεχν ίτη πού μέ λίμες, ψαλίδες καί πρωτόγονους τόρνους, Εφτιαχνε διάφορα άντικείμενα γ ιά τόν φεουδάρχη του, τόν ιδιοκτήτη του ή γ ιά τόν ξένο Εμπορο μέ τόν όποιο είχε μια «Ελεύθερη» συναλλαγή. "Οταν δμως ή φεουδαρχία Εφτασε στό άνώτερο σημείο τελειότητας, Επαψε νά είναι άποδοτική, καί ή άνάπτυξη τής παραγω γικής Ενέργειας άρ­

59

χισε να μειώνεται. Τ ότε ή ανθρωπότητα έβαλε τό ερώτημα: οι­ κονομική παρακμή ή ερευνά γ ιά νέες μορφές Ιργασίας καί έπομένως γ ια ένα νέο οικονομικό σύστημα ικανό να αυξήσει τήν παρα.γω γικό τητα, να δώσει νέες προοπτικές στην παραγω γή, να προσ­ φέρει νέες δυνατότητες στήν πρόοδο τής πα ραγω γικής ενέργειας; Κ αί ποιοι ήταν ικανοί να βρουν τό νέο δρόμο γ ια την αναδιοργά­ νωση τής πα ραγω γή ς; Φυσικά, οί αντιπρόσωποι τής τάξης πού δέν ήταν δεμένη μέ τή ρουτίνα τοΰ παρελθόντος καί πού καταλάβαινε οτι ή ψαλίδα καί ό τόρνος θά έφερναν πολύ λιγότερα αποτελέσμα­ τα στά χέρια τοΰ κολλήγου, άπ’ δ,τι στα χέρια ένός «ελεύθερου» εργάτη, δηλ. μισθωβίωτου, πού ή φτώχεια τον ανάγκαζε να Εργά­ ζεται... Κ αί ή νέα, προοδευτική τάξη, έχοντας έτσι ανακαλύψει τήν ούσιαστική κινητήρια δύναμη τής παραγω γικότητας τής Ιργασίας, οικοδόμησε πάνω σ’ αύτή τή βάση, όλο τό σύνθετο καί μεγαλειώ ­ δες μέ τον τρόπο του σύστημα τής καπιταλιστικής παραγω γής... Οί τεχνικοί ήρθαν νά βοηθήσουν τούς καπιταλιστές πολύ αργότε­ ρα. Ή βάση ήταν τό ν έ ο σ ύ σ τ η μ α δ ρ γ ά ν ω σ η ς τής Ι ρ γ α σ ί α ς , οί νέες σχέσεις ανάμεσα στήν εργασία καί τό κεφάλαιο. Τό ίδιο ισχύει καί σήμερα. Κανένας ειδικός ή τεχνικός πού εί­ ναι σημαδεμένος από τή ρουτίνα τοΰ παλιού συστήματος παραγω ­ γή ς, δέν είναι ικανός νά προσφέρει κάτι τό ζωντανό καί τό τονοτικό, σ’ ότι αφορά τήν οργάνωση τής εργασίας καί τή δημιουργία μιας κομμουνιστικής οικονομίας. Τό λόγο έχει τό σύνολο των Ιργατών. Ή εργατική ’Α ντιπολίτευση έβαλε καθαρά καί είλικρινά αυτό τό τεράστιας σημασίας πρόβλημα, μπροστά στο Κόμμα. Ό Λένιν θεωρεί ότι οί βάσεις τοΰ κομμουνισμού στον οικονομι­ κό τομέα μπορούν νά δημιουργηθοΰν μέσω τοΰ Κόμματος. Είναι σωστό κάτι τέτοιο; Κ αί πρώτα άπ’ όλα, νά δούμε, πώς λειτουρ­ γ ε ί τό Κόμμα; Κ ατά τον Λένιν «περιλαμβάνει τήν πρωτοπορία τοΰ επαναστατικού προλεταριάτου». Κ αί σέ συνέχεια μοιράζει τήν πρωτοπορία αύτή στις κρατικές υπηρεσίες, δίνοντας πίσω ένα μέ­ ρος της στά συνδικάτα — μέρος πού δέν έχει καμιά δυνατότητα δράσης στή διεύθυνση καί τήν όργάνωση τής έθνικής οικονομίας— , καί εκεί πέρα αυτοί οί καλά μορφωμένοι, πιστοί στον αγώνα τους

60

καί ίσως γεμάτο: ικανότητες κομμουνιστές, πνίγονται καί σαπί­ ζουν σέ μιά γενική ατμόσφαιρα ρουτίνας καί γραφειοκρατίας πού έχει εισχωρήσει στά όργανα πού διευθύνουν την «δημιουργικότητα στην οικονομία». Ή έπίδραση των συντρόφων αυτών έξασθενίζεται, αποδυναμώνεται, καί ή πρωτοβουλία τους σβήνει. Τ ά πράγματα είναι τελείως διαφορετικά μέσα στά συνδικάτα: εδώ, τδ προλεταριακό περιεχόμενο είναι πιό έντονο, υπάρχει μεγα­ λύτερη ομοιογένεια, δ κοινός στόχος είναι στενά δεμένος μέ τά συμφέροντα τής έργασίας καί τής καθημερινής ζωής τών παρα­ γω γώ ν, πού είναι καί μέλη τών έργοστασιακών επιτροπών, πού αποτελούν τις διευθύνσεις τών εργοστασίων ή τά γραφεία τών συν­ δικάτων. Ή δημιουργική πρωτοβουλία, ή έρευνα νέων μορφών οι­ κονομικής οργάνωσης, νέων κίνητρων γ ιά τήν έντατικοποίηση τής έργασίας, δλ’ αυτά δεν μπορούν νά γεννηθούν παρά μέσα σ’ αυτό τδ φυσιολογικό σύνολο τής προλεταριακής τάξης. Μπορεί ή πρω ­ τοπορία αυτής τής τάξης νά πραγματοποιεί μιά έπανάσταση, μόνο δμως τδ σύνολο τής τάξης μπορεί μέσα στήν καθημερινή πρα χτική τής ταξικής ζω ής, νά δημιουργήσει τήν οικονομική βάση τής νέας κοινωνίας. Αύτδς πού δεν πιστεύει στις πρωτότυπες ικανότητες τού προλε­ ταριακού συνόλου -—τού όποιου ή πιό έντονη έκφραση είναι τά συν­ δικάτα— , πρέπει νά έγκαταλείψει γ ιά πάντα τήν ιδέα τής δημιουρ­ γία ς μιας κομμουνιστικής οικονομίας. Ούτε ό Κρεστίνσκι, ούτε δ Πρεομπραζένσκι, ούτε ακόμα δ Λένιν ή δ Τρότσκι, δεν θά άνακαλύψουν χωρίς κανένα λάθος, μέσα από τόν μηχανισμό τού Κόμ­ ματος, τούς εργάτες αύτούς πού είναι ικανοί νά βροΰν, νά δοκιμά­ σουν καί νά προβάλουν ένα νέο σύστημα παραγω γής, ένα νέο τρό­ πο σχέσης μέ τόν Ιρ γάτη. Γ ιατί αυτοί οί εργάτες δέν μπορούν νά άναδειχθοΰν παρά άπό τούς παραγωγούς καί τούς οργανωτές τής πα ραγω γή ς μέσα άπό τήν πρα χτική τής ζω ής. Δυστυχώς, αυτή ή απλή καί καθαρή αλήθεια πού καταλαβαίνει δ κάθε εργάτης έχει ξεχαστεΐ από τις κορυφές τού Κόμματός μας. Ό κομμουνισμός δέν ιδρύεται μέ διάταγμα. Π ρέπει νά δημιουργή­ σει άπό τήν έρευνα ζωντανών ανθρώπων, πού μπορεί νά κάνουν καί λάθη, άπό τή δημιουργική δρμή τής ίδιας τής έργατικής τά­ ξης.

61

Σ τις Εντονες συζητήσεις πού γίνονται άνάμεσα στις κορυφές τοΰ Κόμματός μας καί τήν Εργατική Α ντιπολίτευση, τδ σημείο σύγ­ κρουσης είναι τό έξης: σέ ποιόν έ μ π ι σ τ ε ύ ε τ α ι τ ό Κόμμα μας τη συγκρότηση τής κομμουνιστικής οικονομίας; Στο άνώτατο Συμβούλιο Ιθνικής οικονομίας μέ δλες τίς γραφειο­ κρατικές του διακλαδώσεις, ή στα συνδικάτα; Ό Τρότσκι θέλει νά πραγματοποιήσει μια «συγχώνευση» τοΰ ανώτατου Συμβουλίου καί των συνδικάτων, έτσι ώστε τό πρώτο νά καταπιεί τά δεύτερα. Ό Ζηνόβιεφ καί δ Λένιν θέλουν νά υποβάλουν τίς συνδικαλιστικές μά­ ζες σέ μιά κομμουνιστική «διαπαιδαγώγηση», Ετσι ώστε τά συνδι­ κάτα νά διαλυθούν ανώδυνα μέσα στίς κρατικές υπηρεσίες. 'Ο Μπουχάριν καί δλοι οί άλλοι πού φτιάχνουνε θέσεις λένε στήν πρα­ γματικότητα τά ίδια, μέ διαφορετικές διατυπώσεις. Ή διαφορά βρί­ σκεται ατά λόγια: ή βάση είναι ή ίδια.* Μόνο ή έργατική ’Αντιπολίτευση λέει κάτι τό διαφορετικό καί υποστηρίζει τά ταξικά συμφέροντα τοΰ προλεταριάτου, τή δημιουρ­ γ ία καί τήν πραγματοποίηση τοΰ ουσιαστικού του καθήκοντος. Τ ή διεύθυνση τής Ιθνικής οικονομίας στή δημοκρατία τών ’Ερ­ γαζομένων, στήν μεταβατική περίοδο.πού διανύουμε, πρέπει νά τήν άναλάβει ενα δργανο έκλεγμένο από τούς Εργάτες παραγω γούς. "Ολες οι άλλες οικονομικές υπηρεσίες τοΰ Κράτους θά έκτελοΰν τήν οικονομική πολιτικήι τοΰ ανώτατου αύτοΰ δργάνου τής δημο­ κρατίας των Ε ργαζομένω ν. "Ολα τ ’ άλλα δέν είναι παρά άπώλεια χρόνου καί δέν αποκαλύπτουν παρά μιά Ελλειψη Εμπιστοσύ­ νης στή δημιουργική Ενέργεια τών Εργατών, Ελλειψη Εμπιστοσύνης ανάξια τοΰ Κόμματός μας, πού χρωστάει τή δύναμή του στήν άστήρευτη πη γή Επαναστατικής Ενέργειας πού είναι τό προλετα­ ριάτο. Δέ θά ’ταν καθόλου παράξενο άν, στό Συνέδριο τοΰ Κόμματος, αύτοί πού Εγραψαν τίς διάφορες οικονομικές πλατφόρμες, μέ Εξαί­ ρεση τήν Εργατική ’Αντιπολίτευση, συμφωνούσαν μεταξύ τους με­ τά από αμοιβαίες παραχωρήσεις καί συμβιβασμούς. Τίποτα τό ούσιαστικδ δέν τούς χω ρ ίζει. Μόνον ή Εργατική ’Αντιπολίτευση δέν πρέπει καί δέν μπορεί νά * Δέ θ’ άσχοληθίδ μέ τήν ανάλυση τδν θέσεων τών άλλων δμάδων, γιατί δέν προσφέρουν τίποτα τδ καινούργιο στήν καθ’ έαυτή συζήτηση καί Απο­ προσανατολίζουν τή συζήτηση μέ λεπτομέρειες.

62

κάνει παραχωρήσεις. Αύτδ δέ σημαίνει δτι θέλει νά κάνει διάσπα­ ση. “Ά λλο ς είναι δ σκοπός της. ’Ακόμα κ ι’ άν νικηθεί στδ Συνέ­ δριο, σκοπεύει νά παραμείνει μέσα στδ Κ όμμα γ ιά νά ύπερασπιστεΐ σταθερά καί βήμα πρδς βήμα τΙς άπόψεις της, νά σώσει τδ Κόμμα καί νά διορθώσει τήν πολιτική του γραμμή. Γ ιά άλλη μιά φορά καί μέ δυδ λ ό για : τί θέλει ή έργατική ’Α ν­ τιπολίτευση; 1. Ν ά συγκροτήσει τδ ήγετικδ όργανο τής έθνικής οικονομίας άπδ έργάτες, άπδ τούς ίδιους τούς παραγωγούς. 2. Γ ιά νά γίνει κάτι τέτοιο, άντί νά συνεργάζονται πα θητικά μέ τίς οικονομικές υπηρεσίες τοΰ Κράτους, τά συνδικάτα πρέπει νά φτάσουν σέ μιά Ινεργδ συμμετοχή σ’ αύτές τΙς ύπηρεσίες, μέσα άπδ τήν Ικδήλωση τής δημιουργικής πρωτοβουλίας των έργατών. Ή έργατική ’Αντιπολίτευση δρίζει μία σειρά πρωταρχικών μέτρων τήν έγκαθίδρυση αύτοϋ πού προετοιμάζουν π ρ ο ο δ ε υ τ ι κ ά τοΰ καθεστώτος. 3. Ή διεύθυνση τοΰ ένδς ή τοΰ άλλου κλάδου τής βιομηχανίας άναλαμβάνεται άπδ τδ άντίστοιχο συνδικάτο, μόνον βταν τδ συνδι­ κάτο αύτδ έχει άναγνω ριστεΐ σάν άρκετά προετοιμασμένο, άπδ τδ πανρωσικδ κεντρικδ Συμβούλιο τών συνδικάτων. 4 . Τοποθετήσεις χω ρίς άδεια τοΰ συνδικάτου σέ ύπηρεσιακές θέ­ σεις στή βιομηχανία άπαγορεύονται σ’ δλες τίς περιπτώσεις. "Ολοι οί ύποψήφιοι τοΰ συνδικάτου είναι ύποχρεωτικοί. "Ολοι οί άντιπρόσωποι τών συνδικάτων είναι ύπεύθυνοι άπέναντι σ’ αύτά καί άνακλητοί. 5. Γ ιά νά πραγματοποιηθεί ένα τέτοιο σχέδιο, πρέπει ν’ άρχίσουμε άπδ τδ δυνάμωμα τών συνδικάτων στή βάση, προετοιμάζον­ τας κάθε έργοστασιακή έπιτροπή γ ιά τή διεύθυνση τής έπιχείρησης. 6 . Ή συγκέντρωση τής διεύθυνσης δλόκληρης τής έθνικής οίκονομίας στά χέρια τών συνδικάτου (αντί τής σημερινής διπλής έξουσίας τοΰ Συμβουλίου έθνικής οικονομίας καί τοΰ πανρωσικοΰ κεντρικοΰ Συμβουλίου τών συνδικάτων) δημιουργεί μιά έ ν ι α ί α θ έ λ η σ η πού διευκολύνει τήν έφαρμογή τοΰ ένιαίου οικονομι­ κού σχέδιου, άπαραίτητη προϋπόθεση τοΰ κομμουνιστικού συστή­ ματος. Ά ποτελοΰν συνδικαλιστική παρέκκλιση δλ’ αύτά; Δέν εί-

63

ναι μάλλον ή πραγματοποίηση τοΰ προγράμματος τοΰ Κόμματός μας; Κ αί οί θέσεις πού απομακρύνονται απ’ αυτό δέν είναι αντίθε­ τα οί θέσεις τών άλλων συντρόφων;

Ή

γραφ ειοκρα τία και ή πρω τοβουλία τώ ν μαζών

Γραφειοκρατία ή πρωτοβουλία τών μαζών; Νά τό δεύτερο ση­ μείο που χω ρίζει τις κορυφές τοΰ Κόμματος καί την έργατική ’Αν­ τιπολίτευση. Τό πρόβλημα της γραφειοκρατίας μπήκε στό 8ο συνέ­ δριο τών σοβιέτ, άλλα αντιμετωπίστηκε πολύ έπιφανειακά. "Οπως καί γ ιά τό θέμα τοΰ ρόλου καί τοΰ χαρακτήρα τών συνδικάτων, ή συζήτηση πήρε λαθεμένο δρόμο. ’Αλλά κι εδώ ή συζήτηση είναι πολύ βαθύτερη απ’ δτι φαίνεται. Π ρόκειται στήν πραγματικότητα γ ιά τό εξής: ποιό είναι τό σύ­ στημα διακυβέρνησης πού έξασφαλίζει τή μεγαλύτερη δυνατή πρω ­ τοβουλία τοΰ προλεταριάτου, σ’ ενα Κράτος τών Ιργαζομένων, δταν οίκοδομεΐται ή οικονομική βάση τοΰ κομμουνισμοΰ; Τό γραφειοκρα­ τικό σύστημα τών κρατικών οργάνων, ή ή πλατεία καί πρα χτική πρωτοβουλία τών εργατικών μαζών; "Οταν βάζουμε τό θέμα τοΰ συστήματος τών κρατικών υπηρεσιών βλέπουμε δτι υπάρχουν δύο άρχές πού άρνοΰνται ή μία τήν άλλη: ή γ ρ α φ ε ι ο κ ρ α τ ί α καί ή π ρ ω τ ο β ο υ λ ί α τών μαζών. ΚΓ δταν προσπαθούν νά περιοριστούν στή «δραστηριοποιηση τοΰ σοβιετικού μηχανισμοΰ», παραμερίζουν γ ιά άλλη μιά φορά, τήν πραγματική συζήτηση, όπως κάνουν καί γ ιά τό ρόλο τών συνδικάτων. Π ρέπει νά ποΰμε ξεκάθαρα δτι τά ήμίμετρα είναι ανίκανα νά φέρουν τήν παραμικρή δημοκρατικοποίηση, τήν παραμικρή ζω τι­ κότητα στις σοβιετικές υπηρεσίες* Ή λύση δέ θά βρεθεί μέ μερι­ κές αλλαγές στίς σχέσεις Ανάμεσα στά Κ εντρικά Γραφεία καί τά τοπικά υπηρεσιακά όργανα, ή μέ άλλους ανύπαρκτους καί μικρο­ πρεπείς νεωτερισμούς, δπως ή μετατόπιση ορισμένων αγωνιστών μέ κύρος, ή ή αποστολή κομμουνιστών στίς κρατικές ύπηρεσίες δπου, παρά τή θέλησή τους, κυριεύονται από τήν γραφειοκρατική άτμό* θά ασχοληθούμε παρακάτω μέ τή γραφειοκρατία στό έσωτερικό τοΰ Κόμματος.

64

σφαίρα καί χάνονται μέσα στά άστικά στοιχεία. ”Ολ’ αυτά δεν αποτελούν λύση. “Ενα παιδί ξέρει δτι, στή Ρ ω ­ σία των σοβιέτ, τδ πρόβλημα είναι ή δσο γίνεται μεγαλύτερη συμ­ μετοχή τής μάζας εργατών, αγροτών καί τού απλού έργαζόμενου λαού στην δργάνωση τής οικονομικής ζω ής, τής καθημερινής ύπαρ­ ξης καί τού Κράτους τών Ιργαζομένων. Τ δ πρόβλημα είναι ξεκά­ θαρο. Μ’ άλλα λόγια πρέπει να ξ υ π ν ή σ ο υ μ ε τήν πρω­ το β ο υ λί α τών μαζών. Τ ί κάνουμε δμως γ ιά νά ένθαρρύνουμε καί νά διευκολύνουμε αυτήν τήν πρωτιβουλία; Τ ίπο­ τα. Τ δ αντίθετο μάλιστα. Ε ίναι αλήθεια δτι σέ κάθε συγκέντρωση λέμε στους έργάτες καί τις έρ γά τρ ιες: «Φτιάξτε τή νέα ζ ω ή ! Δημιουργείστε! Βοηθεΐστε τήν έξουσία τών σοβιέτ!» "Οταν δμως ή μάζα, μιά δμάδα έργατών καί Ιογατριών παίρνει στά σοβαρά τδ κάλεσμά μας καί προσπαθεί νά τδ κάνει πράξη, έμφανίζεται αμέ­ σως κάποιος άπδ τά γραφειοκρατικά μας δργανα, πού πιστεύει δτι είναι θύμα άθέμιτου συναγωνισμού, πού συγκρούεται μ’ αυτούς τούς πάνω άπ’ δτι πρέπει δυναμικούς πρωτοπόρους... "Ολοι οί σύντρο­ φοι μπορούν εύκολα νά θυμηθούν δεκάδες παραδείγματα δπου οΕ έρ­ γάτες σκέφτηκαν νά δργανώσουν μόνοι τους μία αίθουσα συζητή­ σεων, ένα νηπιαγω γείο, τδ κόψιμο ξύλων, κ.τ.λ. Κάθε φορά, τύ ζωντανό καί άμεσο ένδιαφέρον τους γ ι’ αότδ τδ έργο τδ σκότωσαν, οΕ γραφειοκρατικές καθυστερήσεις, οΣ άτέλειωτες άνταλλαγές έγγράφων, οί άτέλειωτοι περίπατοι άπδ τδ ένα τμήμα στδ άλλο, οΕ άρνήσεις, οΕ νέες αΐτήσεις κ.τ.λ. Κ αί έκεί πού οΕ έργάτες μπορού­ σαν μέ τ ί ς ίδιες τους τίς δ υ ν άμε ι ς κ α ίτ ή ζω τικότητά τους, νά δργανώσουν μιά αίθουσα συζητήσεων, τδ κό­ ψιμο ξύλων, ή ένα νηπιαγω γείο, έφτανε άπδ τίς κεντρικές άποθήκες μιά άρνητική άπάντηση, βασισμένη στήν έλλειψη μ αγειρι­ κών σκευών, αλόγων γ ιά τή μεταφορά τού ξύλου, ή αίθουσας γ ιά τδ νηπιαγω γείο... Π όση πίκρ α συσσωρεύτηκε στούς έργάτες καί τίς έργάτριες δταν βλέπουν, δταν ξέρουν δτι, δν τούς δίνανε τδ δι­ καίωμα καί τή δυνατότητα νά δράσουν, θά τά κατάφερναν μιά χ α ­ ρά! Τ ί απογοήτευση αισθάνονται δταν λαβαίνουν μιά τέτοια άρνη­ ση, τή στιγμή πού έχουν βρει κι έχουν στά χέρια τους τά άπαραίτητα ύλικ ά!... Ή πρωτοβουλία δέν ύπάρχει πιά, ή θέληση γ ιά δράση σκοτώ-

νέτα:. «’Αφού είναι έτσι τά πράγματα, άς άφήσουμε τά ίδια τά γραφεία ν’ ασχοληθούν μέ μας!» Κ ι’ άπδ κεΐ βγαίνει ή πιδ βλαβε­ ρή διαίρεση πού υπάρχει: «Εμείς», δηλαδή αυτοί πού Ιργάζονται, καί «Ικεΐνοι» δηλαδή οί κρατικοί ύπάλληλοι, άπδ τούς όποιους έξαρτώνται τά πάντα. Έ κ ε ΐ βρίσκεται τδ κακό. Τ ί κάνουν όμως οί κορυφές τού Κόμματός μας; Μήπως προσπα­ θούν να βροΰν τή ρίζα τού κακού καί νά αναγνωρίσουν είλικρινά δτι τδ σύστημα πού εφαρμόσαμε καί πραγματοποιήσαμε μέσα άπδ τά σοβιέτ, σκοτώνει άντί νά ενθαρρύνει τήν πρωτοβουλία των μα­ ζώ ν; Ό χ ι , οί κορυφές δέν κάνουν κάτι τέτοιο. ’Α ντίθετα μάλιστα, άντί νά ψάξουν τούς τρόπους νά ένθαρρύνουν τήν πρωτοβουλία των μαζών, πού κάτω άπδ ορισμένες συνθήκες μπορούσε θαυμάσια νά συνυπάρχει μέ εύλύγιστα σοβιετικά όργανα, γίνονται ξαφνικά ύπερασπιστές, ιππότες τής γραφειοκρατίας. Πόσοι σύντροφοι δέν έπαναλαμβάνουν τά λόγια τού Τρότσκι: «Δέν υποφέρουμε έπειδή υιοθετήσαμε τά κακά τής γραφειοκρατίας, άλλά έπειδή δέν πήραμε ενιαίο οικονο­ τά καλά της!» (Τρότσκι. Γ ι ά ένα μικό σχέδιο). Ή γραφειοκρατία είναι ή άμεση άρνηση τής πρωτοβουλίας τών μαζών. Γ ι’ αυτό, οποίος βασίζει τδ σύστημα τών ύπηρεσιών τής δημοκρατίας τών Εργαζομένων, στήν άρχή τής ένθάρρυνσης τών πρωτοβουλιών, στήν άρχή τής άνταπόκρισης τών ύπηρεσιών στ δ κάλεσμα τών μαζών, είναι άναγκασμένος νά μήν άσχολεΐται μέ τά καλά ή τά κακά τής γραφειοκρατίας, καί νά άρνεΐται άπλούστατα τδ ίδιο τδ γραφειοκρατικό σύστημα σάν βλαβερό. Ή γραφειοκρατία δέν είναι, δπως μάς βεβαιώνει ό Ζηνόβιεφ, ένα φαινόμενο πού βγήκε άπδ τή φτώ χεια μας, κι ούτε άντικαθρεφ τίζει, δπως λένε άλλοι, τήν πα λιά συνήθεια πού κληρονομίσαμε άπδ τις περασμένες χιλιετηρίδες, τή συνήθεια τής τυφλής ύπακοής. Τ δ φαινόμενο αυτό έχει πολύ βαθύτερες ρίζες. Π ροέρχεται άπδ τις ίδιες αιτίες πού γεννούν τήν άσταθή καί διπλή πολιτική μας άπέναντι στά συνδικάτα: άπδ τήν αύξανομένη επίδραση, πάνω στόν κυβερνητικό μηχανισμό μας, κοινωνικών δμάδων μέ άντιλήψεις ξένες, δχι μόνο πρδς τδν κομμουνισμό άλλά άκόμα πρδς τούς στοιχειώδεις πόθους καί σκοπούς τού προλεταριάτου. Ή γραφειο­ κρατία είναι μιά άρρώστεια πού εχει εισχωρήσει βαθειά μέσα στδ

Κόμμα μας καί κατατρώει σιγά σιγά τά σοβιετικά όργανα. Κι αυτό δεν τό λέει μόνο ή έργατική ’Α ντιπολίτευση άλλά καί πολλοί σύντροφοι πού προβληματίζονται καί πού δεν είναι σ’ αυτή την ομάδα. Κ αί δέν έχει περιοριστεί μόνο ή δυνατότητα πρωτοβουλίας τής «μάζας έξω α π’ τό Κόμμα» (πράγμα πού θά ήταν ευκολονόητο καί λογική απόρροια τής τεταμένης ατμόσφαιρας τοϋ έμφυλίου πολέ­ μου) . Έ χ ε ι περιοριστεί στό έπακρο καί ή δυνατότητα πρωτοβου­ λίας των μελών τοϋ Κόμματος. Κάθε ανεξάρτητη πρωτοβουλία, κά­ θε νέα σκέψη πού δέν πέρασε άπό τή λογοκρισία τών ήγετικώ ν κέντρων, θεωρείται αίρεση, παραβίαση τής πειθαρχίας τοϋ Κόμ­ ματος, καταπάτηση τών δικαιωμάτων τοϋ κέντρου, πού πρέπει νά προβλέπει καί νά δίνει δδηγίες γ ιά τά πάντα. ”Αν δέν υπάρχουν οδηγίες, τότε περιμένετε. Κ άποτε, τό κέντρο θά μπορεί ν’ ασχο­ ληθεί μαζί σας καί θά δώσει οδηγίες, καί τότε, μέσα σέ αυστηρά καθορισμένα πλαίσια, θά μπορέσετε νά «αναπτύξετε» τήν «πρω­ τοβουλία» σας... Τ ί μπορούσε νά συμβεί άν π .χ . ορισμένα μέλη τοϋ Κομμουνιστι­ κού Κόμματος τής Ρωσίας, φίλοι τών πουλιών, θέλανε νά 'ιδρύσουν μιά έταιρεία προστασίας τών πουλιών; ’Ε πιχείρηση πού άπ’ δτι φαίνεται είναι χρήσιμη, εύχάριστη, καί πού έτσι κι αλλιώς δέν ένοχλεί τά «σχέδια τής Κυβέρνησης». Κ αί δμως. Θά έμφανίζονταν αμέσως διάφορα γραφειοκρατικά όργανα, πού θά θέλανε νά άναλάβουν αύτή τήν έταιρεία, νά τήν βάλουν σ’ ένα κρατικό μηχανισμό, εξαφανίζοντας έτσι κάθε άμεση πρωτο­ βουλία κάτω άπό ένα βουνό έγγράφων καί οδηγιών πού θά έδιναν δουλειά σέ πολλές εκατοντάδες καινούργιων ύπαλλήλων καί θά βάραιναν αντίστοιχα τά ταχυδρομεία καί τίς μεταφορές. Ή ουσία τής γραφειοκρατίας καί ή βλαβερότητά της δέν είναι ή ύπηρεσιακές καθυστερήσεις, δπως ισχυρίζονται οί σύντροφοι πού συζητοΰν γ ιά «αναζωογόνηση τοϋ σοβιετικού μηχανισμού». Είναι μάλλον τό δτι οί άποφάσεις πάνω σ’ δλα τά θέματα δέν παίρνονται μετά άπό ανταλλαγή απόψεων, μέ τήν άμεση δράση τών Ινδιαφερομένων, άλλά μέ καθαρά τυπικό τρόπο, μέ άπόφαση άπό τά πάνω, άπό ένα άτομο ή άπό ένα δσο γίνεται πιό μικρό σύνολο, μέ δλοκληρωτική ή, σχεδόν όλοκληρωτι,κή άπουσία τών ένδιαφερομένων. Έ ν α 67

τρίτο πρόσωπο αποφασίζει γ ια σάς! Ν ά ή ούσία τής γραφειοκρα­ τίας. Ή γραφειοκρατία είναι ανίκανη καί αδύναμη να Αντιμετωπί­ σει τά οσα υποφέρει ή έργατική τάξη άπό τό χάος τής μεταβατι­ κής μας εποχής. Ό υπεράνθρωπος ενθουσιασμός πού χρειάζεται γιά ν’ αύξηθεϊ ή παραγω γή καί νά καλυτερεύσει ή ζω ή των έργατών, χρειάζεται τή ζ ω ν τ α ν ή π ρ ωτ ο β ο υ λ ί α ιών ένδιαφερομένων εργατικών μαζών, μέ τήν προϋπόθεση δτι ή πρωτοβουλία αύτή δ έ ν θ ά έ μ π ο δ ί ζ ετα ι κ α ί δέν θ ά π ε ρ ι ο ρ ί ζ ε τ α ι σέ κ ά θ ε βήμα άπό μιά ι εραρχί α αδειών καί δ δ ηγ ι ώ ν. Οί μαρξιστές, καί ιδιαίτερα οί μπολσεβίκοι, χρωστούσαν πάντα τή δύναμή τους στο δτι δέν έπεδίωκαν άμεσες καί κοντόχρονες έπιτυχίες (σέ Αντίθεση μέ τούς' δππορτουνιστές καί τούς συμβιβαστές), αλλά προσπάθησαν πάντα νά βάλουν τό προλετα­ ριάτο σέ συνθήκες τέτοιες πού νά τού έπιτρέπουν νά Ατσαλώνει τήν έπαναστατική του ενέργεια ή νά Αναπτύσσει τίς ίκανότητές του γ ιά δράση. Ή πρωτοβουλία τών έργατών μάς είναι Απαραίτητη. Κ αί τής κόβουμε τό δρόμο. Ό φόβος τής κριτικής καί τής έλεύθερης σκέψης, μαζί μέ τό γραφειοκρατικό σύστημα, φτάνουν σέ μάς μέχρι τήν καρικατούρα. Τ ί πρωτοβουλία δμως είναι δυνατή χω ρίς έλευθερία γνώ μης καί σκέψης; Ή πρωτοβουλία δέν φαίνεται μόνο σέ μεμονωμένες πράξεις, στή μιά ή τήν άλλη δουλειά, Αλλά πολύ περισσότερο, στήν Α ν ε ξ ά ρ τ η τ η έ ρ γ α σ ί α τής σκέψης. Φοβόμαστε τήν Ανεξαρτησία τών μαζών, διστάζουμε νά Αφήσουμε έλεύθερη τή δημιουργική σκέψη τού προλεταριάτου, φοβόμαστε τήν κριτική, δέν έχουμε πιά έμπιστοσύνη στίς μάζες, νά άπό πού προέρχεται ή γραφειοκρατία μας. Κ αί νά για τί ή έργατική ’Α ντι­ πολίτευση θεωρεί δτι ή γραφειοκρατία είναι ό έχθρός μας, ή συμ­ φορά μας, καί ό μεγαλύτερος κίνδυνος γ ιά τή ζω τικότητα τού Κομ­ μουνιστικού Κόμματος. Γ ιά νά γιατρευτούμε άπό τή γραφειοκρατία πού φώλιασε στίς Κρατικές υπηρεσίες, π ρ έ π ε ι π ρ ί ν Απ’ δ λ α νά γιατρευτούμε άπό τή γ ρ α φ ε ι ο κ ρ α τ ί α πού μ α σ τ ί ζ ει τό έ σ ω τ ε ρ ι κ ό τού Κόμμα τ ος .

68

Γ ’.ά νά καταπολεμήσουμε τή γραφειοκρατία πρέπει να καταπολεμή­ σουμε δλο τδ σύστημα. "Οταν τδ Κόμμα μας άναγνωρίσει, δχι στή θεωρία καί στα λόγια, τήν ανεξαρτησία των μαζών σαν τήν απαραί­ τητη βάση τού συστήματος των υπηρεσιών, οί Κρατικές ύπηρεσίες θά γίνουν άπδ μόνες τους, άπδ τά ίδια τά πράγματα, ζωντανά δργανα πού πραγματοποιούν έπαναστατικές καί κομμουνιστικές λειτουρ­ γ ίες. Θά πάψουν νά είναι άπλοι μηχανισμοί παραλαβής διαταγών, νεκροταφεία φακέλων, ή έργαστήρια θνησιγενών έγγράφων, δπως είναι δλο καί περισσότερο σήμερα. Τ ι πρέπει νά γίνει γ ιά νά καταργηθει ή γραφειοκρατία μέσα στδ Κόμμα καί ν’ άντικατασταθεΐ άπδ την έργατική δημοκρατία; Π ριν απ’ δλα πρέπει νά καταλάβουμε δτι οί ήγέτες μας έχουν άδικο όταν λένε: σήμερα πού δέν υπάρχει κανένας κίνδυνος στδ μέτωπο, δεχόμαστε νά χαλαρώσουν τά πράγματα μέσα στδ Κόμμα. Μόλις δμως εμφανιστεί ένας τέτοιος κίνδυνος θά ξαναεφαρμόσουμε τδ «στρατιωτικό σύστημα». Έ χ ο υ ν άδικο γ ια τί άν θυμηθούν καλά θά δοΰν δτι ό ηρωισμός τών μαζών ήταν πού γλύτωσε τδ Πέτρογκραντ, πού υπερασπίστηκε αρκετές φορές τδ Λουγκάνσκ καί άλλες πόλεις καί δλόκληρες περιοχές. ΤΗταν μόνος δ Κόκκινος Στρατός; "Ο χι. Τ π ή ρ χ ε ή αύτόνομη δραστηριότητα καί ή ήρωϊκή πρωτοβουλία τών Ιργατικών μαζών. Κάθε σύντροφος θά θυμάται δτι σέ ώρα κινδύνου τδ Κόμμα μας βασίστηκε πάντα σά σέ σανίδα σωτηρίας στήν πρωτοβουλία τών μα­ ζών. Είναι σωστό δτι τή στιγμή τού κινδύνου χρειάζεται νά δυνα­ μώνει ή πειθαρχία, ή ταχύτητα καί ή άκρίβεια τής Ικτέλεσης τών διαταγών, ή αφοσίωση στδ προλεταριάτο καί στδ Κομμουνιστικό Κόμμα. Υ π ά ρ χει δμως άβυσσος ανάμεσα σ’ αυτές τις εκδηλώσεις ταξικής συνείδησης καί τήν τυφλή ύπακοή πού τώρα τελευταία πρεσβεύει τδ Κόμμα μας. Ή έργατική ’Αντιπολίτευση μαζί μέ μιά δμάδα άγωνιστών άπδ τή Μόσχα, ζητάει στδ δνομα τής εξυγίανσης τού Κόμματος καί τής κατάργησης τού βλαβερού γραφειοκρατικού πνεύματος, τήν έφαρμογή τών δημοκρατικών άρχών, δχι μόνο σέ περιόδους ήσυχίας, αλλά καί σέ περίπτωση εσωτερικής ή έξωτερικής κρίσης. Αυτή είναι ή πρώ τη καί βασική συνθήκη γ ιά τήν έξυγίανση αυτή καί τήν Ιπιστροφή τού Κόμματος στις άρχές τού προγράμματός του, άπδ τις

όποιες απομακρύνεται δλο καί περισσότερο σ τ ή ν πράξη, κάτω από τήν πίεση ξένων στοιχείων. Τό μόνο πού ζητάει κατηγορηματικά ή Ιργατική ’Α ντιπολί­ τευση, είναι τό νά ξεφορτωθεί τό Κ όμμα τά μή προλεταριακά στοι­ χεία . "Οσο δυναμώνει ή έξουσία τών σοβιέτ, τόσο αύξάνει ό αριθμός των ξένων στοιχείων, αυτών πού γ ια λόγους καρριέρας, χω ρίς ιδα­ νικά ή καί μέ συνειδητά έχθρική στάση, εισχωρούν στό Κόμ,μα. Χρειάζεται μιά ούσιαστική έκκαθάριση. Πού θά γίνει ξεκινώντας από τό δτι τά πιό Ιπαναστατικά άπό τά μή έργατικά στοιχεία μ π ή ­ καν στό Κόμ.μα στήν πρώ τη περίοδο τής Ό χτω βριανής έπανάστασης. Τό Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει νά γ ί ν ε ι έ ν α έρ­ γα τ ι κ ό κόμμα. Μόνο κάτω από αυτές τις συνθήκες θά μπορέσει νά άντισταθεΐ στά ξένα μικροαστικά στοιχεία, στις χω ρ ιά­ τικες Ιπιδράσεις καί στούς ειδικούς, ατούς άμετανόητους υπηρέτες τού κεφαλαίου. Ή έργατική ’Αντιπολίτευση προτείνει νά ξαναεξετ αστούν οΐ περιπτώσεις όλων τών κομμουνιστών πού δέν είναι εργάτες καί πού μ,πήκαν στό Κόμμα μετά τόν Ό χτώ β ρ η , καί νά διαγράφουν δλοι δσοι μπήκαν μετά τό 1919, αφού τούς δοθεί τό δικαίωμα νά ξανα­ ζητήσουν τήν έγγραφή τους μέσα σέ τρεις μήνες. Συγχρόνως πρέπει νά έπιβάλουμε μιά περίοδο χειρονακτικής έργασίας σέ δλα τά μή έργατικά στοιχεία πού θέλουν νά μπουν ή νά ξαναμποϋν στό Κόμμα. Σ τις συνθήκες ζωής καί δουλειάς τού μέσου έργάτη. Ό τρίτος άποφασιστικός τρόπος γ ιά τή δημοκρατικοποίηση τού Κόμματος είναι «ή προλεταριοποίηση δλων τών κεντρικών δργάνων», δηλαδή ή συγκρότηση τών έπαρχιακών καί τοπικών έπιτροπών όπως καί τής Κεντρικής ’Επιτροπής μέ τέτοιο τρόπο ώστε νά έχουν τήν κυρίαρχη έπίδραση οί έργάτες πού είναι άμεσα δεμένοι μέ τις μάζες. Σέ στενή σχέση μέ τό σημείο αυτό τού προγράμματός της, ή έρ­ γ ατικ ή ’Αντιπολίτευση ζητάει τή μετατροπή δλων τών ήγετικώ ν όργάνων, άπό τή Κ εντρική ’Επιτροπή μέχρι τις τοπικές έπιτροπές, από όργανα πού ασχολούνται μέ τις καθημερινές λεπτομέρειες τής πολιτικής τών σοβιέτ καί πού άναμειγνίονται στις τοποθετήσεις καί μετακινήσεις υπαλλήλων στή μιά ή στήν άλλη ύπηρεσία, σέ δ ρ70

γ α να έλέγχου τής πολιτικής του Κ ρ α τ ι ­ κού μηχανισμού. Έ χ ο υ μ ε ήδη π ει δτι ή κρίση τού Κόμματός μας προέρχεται άπδ τη συνάντηση τριών διαφορετικών σέ κοινωνική σύνθεση τάσεων, τής έργατικής τάξης, τής αγροτικής τάξης καί τής μικροαστικής τάξης, καί τών υπολειμμάτων τής παλιάς μεγαλοαστικής τάξης πού αντιπροσωπεύεται άπδ τούς «ειδικούς» καί τούς επιχειρηματίες. Γ ια πολιτικού λόγους, τα κεντρικά καί τοπικά όργανα τού Κ ρά­ τους, τά έπιτροπάτα, τδ Συμβούλιο τών λαϊκών επιτρόπων καί ή εκ­ τελεστική Κ εντρική Ε π ιτρ ο π ή , νά παρακολουθούν τίς τρεις αύτές έτερογενεΐς ομάδες τού πληθυσμού τής δημοκρατίας τών εργαζομέ­ νων, καί νά προσαρμόζονται σ’ αύτές. Κ άτι τέτοιο είναι βλαβερό γιά τή σταθερότητα καί την καθα­ ρότητα τής ταξικής γραμμής πού πρέπει, γ ιά τδ συμφέρον τής ’Ε ­ πανάστασης, νά έκφράζει τδ Κομμουνιστικό Κόμμα. Καί στδ ίδιο δμως τδ Κόμμα, ή αντιμετώπιση τής γενικής πολιτικής αρχίζει νά έπισκιάζει τά συμφέροντα τής έργατικής τάξης. Γ ιά νά μπορέσουν, ή Κ εντρική ’Επιτροπή καί οί διάφορες Κομ­ ματικές ’Επιτροπές, νά υπερασπίσουν πραγματικά την καθαρότητα τής ταξικής μας πολιτικής καί νά διορθώνουν τά σφάλματα τών δργάνων τού Κράτους κάθε φορά πού στήν πολιτική τους παρατηρεΐται μιά παρέκκλιση απ’ τδ πρόγραμμά μας (π.χ. στδ θέμα τού ρόλου καί τού σκοπού τών συνδικάτων), πρέπει νά μειωθεί στδ έλάχιστο δ άριθμδς τών αγωνιστών πού είναι συγχρόνως σέ Κρατικές καί Κομματικές θέσεις. Π ρέπει πάντα νά θυμόμαστε δτι ή Ρωσία, δέν εχει άκόμα φτάσει στήν ενότητα τών οικονομικών συμφερόντων, άντίθετα δτι άποτελεΐται άπδ μιά κοινωνική μάζα πού περιέχει διάφορα στοιχεία, καί δτι τδ Κράτος τών σοβιέτ είναι άναγκασιμένο νά συμβιβάζει συμφέ­ ροντα πού πολλές φορές είναι άντίθετα, νά διαλέγει τδν μέσο δρο καί νά διατηρεί μιά ισορροπία. Γ ιά νά μπορέσει ή Κ εντρική ’Επιτροπή τού Κόμματός μας νά γίνει τδ άνώτερο κέντρο τής ταξικής πολιτικής, τδ δργανο τής κομ­ μουνιστικής σκέψης καί τού διαρκούς έλέγχου τής πολιτικής πού έφαρμόζουν τά σοβιέτ, ή ηθική Ινσάρκωση τών άρχών τού προγράμματός μας, χρειάζεται (κυρίως στήν Κ εντρική ’Επιτροπή) νά 71

μειωθεί στό έλάχιστο δ αριθμός των μελών πού έχουν συγχρόνως άναλάβει λειτουργίες στα άνώτερα όργανα τού Κράτους. Γ ι’ αύτό, γ ια ν’ άποχτήσουμε κομμουνιστικές ’Επιτροπές πού νά είναι πραγματικά όργανα ιδεολογικού ελέγχου τών Κ ρατικών ύπηρεσιών καί διατήρησής τους σέ μια σταθερή ταξική γραμμή, γ ιά νά δυναμώσει έπίσης ή έσωτερική δραστηριότητα τού Κόμματος, ή έργατική ’Αντιπολίτευση προτείνει γ ιά όλη τή Ρωσία τδ παρακάτω γενικό μέτρο: τό ένα τρίτο τουλάχιστο τών μελών τών κομμου­ νιστικών ’Επιτροπών δέν θά έχει καμιά άλλη θέση μέσα στό Κόμ­ μα ή στά Κ ρατικά όργανα. Ή τέταρτη βασική απαίτηση τής έργατικής ’Αντιπολίτευσης εί­ ναι ή έ π ι σ τ ρ ο φ ή τού Κ ό μ μ α τ ό ς μας στήν άρχή τής έ κλογής τών Αντιπροσώπων. Ή άρχή τού διορισμού πού είναι δεκτή κατ’ έξαίρεση καί σέ ειδικές περιπτώσεις, έχει στήν πραγματικότητα γίνει κανόνας. Ό διορι­ σμός είναι χαρακτηριστικό τής γραφειοκρατίας. "Ε χει όμως γίνει ένα καθολικό, αναγνωρισμένο, νόμιμο γεγονός. Ό διορισμός δημι­ ουργεί μιά άρρωστημένη Ατμόσφαιρα μέσα στό Κόμμα παραβιά­ ζοντας τίς σχέσεις Ισότητας καί συντροφικότητας, βοηθάει τόν καρριερισμό, δίνει πρόσφορο έδαφος στό νεπωτισμό καί σέ διάφορα Αλλα δυσάρεστα φαινόμενα πού είναι χαρακτηριστικά τής πρα χτικής μας μέσα στό Κ όμμα καί μέσα στό Κράτος. Ό διορισμός Αφαιρεΐ Απ’ αυτόν πού διορίζεται άπό τά πάνω γ ιά νά διατάζει τούς Αλλους, τό αίσθημα τής ευθύνης, καί πλαταίνει τήν Αβυσσο Ανά­ μεσα στήν κορυφή καί τά κατώτερα στρώματα. Αυτός πού διορί­ ζεται είναι στήν πραγματικότητα έκτός έλέγχου, γ ια τί είναι Αδύ­ νατο νά παρακολουθοΰνται οί πράξεις Απ’ τά πάνω, καί γ ια τί Απ’ τά κάτω δέν ύπάρχει κανένας τρόπος νά διορθωθούν τά λάθη του καί νά άντικατασταθεΐ δταν δέν είναι στό ύψος τών καθηκόντων του. Δ ημιουργείται συνήθως γύρω Απ’ αύτόν μιά «Ιπίσημη» Ατμό­ σφαιρα, γεμάτη φιλοδοξίες καί μηχανορραφίες, πού μολύνει τούς συνεργάτες καί ύποτιμάει τό Κόμμα. Ή άρχή τού διορισμού τροφο­ δοτεί τήν Απουσία εύθύνης. Ό διορισμός άπ’ τά πάνω πρέπει νά καταργηθεΐ καί ν’ άντικατασταθεΐ παντού μέ τήν έκλογή. Δέν μπο­ ρούν νά είναι «Αντιπρόσωποι» παρά σύντροφοι πού έχουν Ικλ εγεΐ, άπό ένα συνέδριο ή μιά συνδιάσκεψη, μέλη ένός ήγετικοϋ κέντρου 72

(δπως τα μέλη τής Κ εντρικής Ε π ιτρ ο π ή ς, των έπαρχιακών καί τοπικών έπιτρ ο πώ ν). Τέλος, ή Απαραίτητη συνθήκη γ ιά την Ιξυγίανση, του Κόμματος καί την απομάκρυνση τοΰ γραφειοκρατικού πνεύματος, είναι ή έπάνοδος στην παλιά κατάσταση, δπου δλα τα βασικά θέματα πού Αφοροΰσαν τή ζωή τοΰ Κόμματος καί την πολιτική τοΰ Κράτους Αντι­ μετωπίζονταν Από τή βάση, πρίν γίνει απ’ τήν κορυφή τό Αθροισμα αυτής τής αντιμετώπισης. Αυτό συνέβαινε τήν Ιποχή τής παρανο­ μίας δπως καί τήν έποχή τής υπογραφής τής ειρήνης τοΰ Μπρέστ Λιτόβσκ. Σήμερα τά πράγματα είναι διαφορετικά. Π αρά τίς πομπώδεις υποσχέσεις τής πανρωσικής συνδιάσκεψης τοΰ σεπτέμβρη, Ινα θέ­ μα τόσο σοβαρό δπως αυτό των παραχωρήσεων, έπεσε πάνω στίς μάζες σάν ξαφνική χιονοστηβάδα. Ε π ίσ η ς τό θέμα τοΰ ρόλου των συνδικάτων παρουσιάστηκε γ ιά συζήτηση στή μάζα των κομμουνι­ στών μόνο μετά τίς διαφορές πού προέκυψαν στήν ήγεσία. Μ ιά πλατειά δημοσιότητα, ή έλευθερία γνώ μης, ή ελευθερία συ­ ζήτησης, τό δικαίωμα κριτικής στο εσωτερικό τοΰ Κόμματος καί Ανάμεσα στά μέλη τών συνδικάτων, αυτή είναι ή Αποφασιστική μέ­ θοδος γ ιά τήν κατάργηση τοΰ γραφειοκρατικοϋ συστήματος. Ή έλευθερία κριτικής, ή αναγνώριση τοΰ δικαιώματος τών δια­ φόρων τάσεων νά έμφανίζονται έλεύθερα στίς συγκεντρώσεις τοΰ Κόμματος, τό δικαίωμα τής συζήτησης, δλ’ αυτά δεν ζητοΰνται π ιά μόνο από τήν εργατική ’Αντιπολίτευση. Κ άτω Από τήν αυξανόμενη πίεση τών μαζών, πολλά μέτρα πού προτάθηκαν από τή βάση πρίν τή πανρωσική Συνδιάσκεψη έγιναν σήμερα έπίσημα αναγνωρισμέ­ νες Αλήθειες. ’Αρκεί κανείς νά διαβάσει τήν πλατφόρμα γ ιά τό συνέδριο τής έπιτροπής Μόσχας, σχετικά μέ τήν έσωτερική δομή τοΰ Κόμματος, γ ιά νά δει δτι ή ’Α ντιπολίτευση μπορεί νά ύπερηφανεύεται γ ιά τήν αύξηση τής έπίδρασής της. Μποροΰσε νά περι­ μένει κανείς, άν δεν ύπήρχε αυτή ή έπίδραση, Ινα τέτοιο βήμα πρός τ’ Αριστερά από μέρους τής έπιτροπής Μ όσχας; Δέν θά ’πρεπε δμως νά υπερβάλουμε τή σημασία αύτοΰ τοΰ βήματος, Απ’ τή στιγμή πού δέν είναι παρά μία διακήρυξη γ ιά τό Συνέδριο. Ή πλατφόρμα αυτή μπορεί νά έχει τήν τύχη πού είχαν πάρα πολλές φορές τά τελευταία χρόνια οί αποφάσεις τών ήγετών μας: στά συνέδρια καί στίς συν­ 73

διασκέψεις, κάτω άπδ τήν ελεύθερη πίεση των μαζών, υιοθετούν τά πιό ριζοσπαστικά μέτρα, άλλα μετά τδ συνέδριο, ή ζωή κυλάει δπως πριν καί ή απόφαση δέν είναι πιά παρά μιά ξεχασμένη έπιθυμία... Αυτό δέν έγινε μέ τήν απόφαση τού 8ου Συνεδρίου μας πού διά­ ταζε τήν διαγραφή από τό Κόμμα δλων των μή καθαρών στοιχεί­ ων; πού ήθελε νά κάνει δυσκολώτερη τήν είσοδο αυτών πού δέν είναι έργάτες; Κ αί τί έγινε μέ τήν απόφαση τής συνδιάσκεψης τού 1920 πού αντικαθιστούσε τούς διορισμούς μέ ένα σύστημα συστά­ σεων; Οί ανισότητες στό εσωτερικό τού Κόμματος δέν έχουν έκλείψει, παρά τις άλλεπάλληλες άποφάσεις προς αυτή τήν κατεύθυνση. Σ ’ δ,τι αφορά τή καταδίωξη τών συντρόφων πού έχουν «δίκιά τους γνώμη», διαφορετική άπό τή γνώ μη πού επιβάλλεται από πάνω, μπορούμε νά πούμε δτι αυτή ή πληγή συνεχίζει νά υπάρχει... Μπο­ ρούμε ν’ αναφέρουμε πολλά παραδείγματα. ’Ά ν δμως οί άποφάσεις αυτές δέν εφαρμόζονται, αυτό σημαίνει δτι πρέπει νά καταργήσουμε τή βασική αίτια πού εμποδίζει τήν πραγματοποίησή τους, δηλαδή νά δ ι ώ ξ ο υ μ ε ά π ’ τό Κ ό μ μ α δλους δσους φοβούνται τή π λ η ρ ο φ ό ρ η σ η , τήν ευθύνη άπ έ ν α ν τ ι στή βάση καί τήν έ λε υ θ ε ρ ί α κ ρ ι τ ι κ ή ς . Κ αί αύτοί ή είναι στοιχεία δχι έργα τικά πού έ­ χουν εισχωρήσει στό Κόμμα, ή είναι έργάτες πού ή νοοτροπία τους άστικοποιήθηκε κάτω άπό τήν επίδραση αυτών τών στοιχείων. Δέν άρκεί νά καθαρίσουμε τό Κόμμα άπό τά στοιχεία πού δέν είναι έρ­ γα τικ ά μέ «άναθεωρήσεις», μέ ένα αυστηρότερο έλεγχο στήν είσοδο ή άλλα μέσα, αλλά πρέπει επίσης νά ξέρουμε νά ά ν ο ί γ ο υ μ ε π λ ατ ι ά τις π ό ρ τ ες μας στούς έργάτες. Π ρέπει νά διευκολύνουμε τήν είσοδό τους στό Κομμουνιστικό Κόμ­ μα, πρέπει νά βημιουργηθεΐ μέσα στό Κόμμα μία καλύτερη άτμόσφαιρα συντροφικότητας, γ ιά νά αισθάνεται άνετα ό έργάτης, γ ιά νά βλέπει σέ κάθε ή γέτη μας δχι ένα άρχηγό αλλά ένα σύντροφο μέ περισσότερη πείρα, πού είναι έτοιμος νά μοιραστεί τις γνώσεις καί τή πείρα του, πού είναι έτοιμος ν’ άντιμετωπίσει μέ φροντίδα τις άνάγκες του καί τις έπιθυμίες του. Πόσοι σύντροφοι, νέοι κυ­ ρίως έργάτες, δέν απομακρύνθηκαν άπό τό Κόμμα άπό τήν άνεπιείκεια, τις άπαιτήσεις, τήν παράλογη αύστηρότητα πού μάς χαρακ τη­ ρίζουν, ένώ θά μπορούσαμε νά τούς κατευθύνουμε μέ λογικό τρόπο 74

και νά τούς μορφώσουμε σιγά σιγά μέ το κομμουνιστικό πνεύμα; Μ αζί μέ τό γραφειοκρατικό πνεύμα αυτό πού μαστίζει τό Κόμμα μας είναι ή επίσημη ψυχρότητα. Ή συντροφικότητα δέν ύπάρχει πιά παρά στη βάση. Τό Συνέδριό μας πρέπει νά έχει υπόψη του ένα άλλο δυσμενές γεγονός: πρέπει νά καταλάβει καί νά εξηγήσει γιατί ή έργατική ’Αντιπολίτευση ζητάει περισσότερη ισότητα, τήν κατάργηση των προνομίων στό έσωτερικό τού Κόμματος, τή βεβαίωση τής ευθύ­ νης τού κάθε αγωνιστή απέναντι στη βάση πού τόν εχει στείλει ή εκλέξει. *Ετσι στά πλαίσια τής εκστρατείας της γ ιά τό δυνάμωμα τού δη­ μοκρατικού πνεύματος καί τήν κατάργηση τού γραφειοκρατικού πνεύματος μέσα στό Κόμμα, ή εργατική ’Αντιπολίτευση προωθεί τρεις βασικές αρχές: 1. Ε κ λ ο γ ές παντού, κατάργηση των διορισμών καί των απεσταλ­ μένων, δυνάμωμα τής ευθύνης απέναντι στη βάση. 2. Πληροφόρηση στό έσωτερικό τού Κόμματος (σ’ δ,τι αφορά τόσο τις εκτιμήσεις πάνω στό πρόσωπο τού ύποψήφιου δσο καί τά γενικά θέμ ατα ). Ν ά παίρνεται ύπόψη ή γνώμη τής βάσης (πλατειά έξέταση των θεμάτων σέ γενικές συνελεύσεις, ενώ ή κορυφή πρα­ γματοποιεί μετά τή σύνθεση. Ό ποιοδήποτε μέλος τού Κόμματος νά γίνεται δεκτό στις συγκεντρώσεις τών ήγετικώ ν κέντρων, έκτος ά π ’ αυτές οπού χρειάζεται ιδιαίτερη μυστικότητα) . ’Ελευθερία κριτικής καί γνώμης (δχι μόνο δικαίωμα έλεύθερης συζήτησης, αλλά καί υλική ένίσχυση γ ιά τήν έκδοση τών άπόψεων διαφόρων τάσεων πού ύπάρχουν μέσα στό Κ ό μ μ α ). 3. Προλεταριοποίηση δλου τού Κόμματος. Μείωση τών πολλών ήγετικών θέσεων ένός άτάμου στό Κόμμα καί τις υπηρεσίες τού Κράτους. Τό τελευταίο αυτό σημείο είναι ιδιαίτερα σοβαρό, βασικό μάλι­ στα, γ ιά τόν απλό λόγο δτι, δπως δέν πρέπει νά ξεχνάμε, τό Κόμμα μας δέν πρέπει μόνο νά οικοδομήσει τόν κομμουνισμό, αλλά είναι αναγκασμένο νά προετοιμάζει τις μάζες, νά τις μορφώνει γ ιά μιά μακρόχρονη ίσως περίοδο πάλης ενάντια στον παγκόσμιο κα πιτα­ λισμό, πού μπορεί νά πάρει τις πιό απροσδόκητες καί νέες μορφές. Θά ήταν πολύ αφελές νά νομίζουμε δτι έχοντας απωθήσει, στό 75

πεδίο της μάχης, την επίθεση των λευκοφρουρών καί τοϋ Ιμπερια­ λισμού, δέν πρέπει πια νά φοβόμαστε μία νέα αντεπίθεση τοΰ κεφα­ λαίου. Μ ία προσπάθεια νά καταλάβει τη Ρωσία τών σοβιέτ μέ πλά­ γιους τρόπους, νά εισχωρήσει στη ζωή μας, νά χρησιμοποιήσει τή δημοκρατία τών Ε ργαζομένω ν γ ιά τά συμφέροντα τοΰ κα πιταλι­ σμού. Γ ι’ αύτό ακριβώς πρέπει νά ’χουμε τά μάτια μας δεκατέσ­ σερα, γ ι’ αυτό τό Κόμμα μας πρέπει νά αρματωθεί γ ιά ν’ αντιμετω­ πίσει τον έχθρό, νά συγκεντρώσει τις προλεταριακές δυνάμεις γύρω από καθαρά έργατικά καθήκοντα (μιά καί οί άλλες δμάδες τοϋ πληθυσμού θά κλίνουν πρός τόν κα πιταλισ μό). Καθήκον τών η γετι­ κών μας κέντρων είναι νά προετοιμαστούν γ ι’ αυτή τή νέα σελίδα τής έπαναστατικής μας ιστορίας. Ή σωστότερη λύση τοΰ προβλήματος, βρίσκεται στή δημιουργία μιας στενής έπαφής, σέ δλα τά επίπεδα ανάμεσα στό Κόμμα μας καί τά όργανα τοΰ Κράτους, αλλά κ υ ρ ί ω ς τά συνδικ ά τ α. Σ ’ αυτή τή περίπτωση αντί οί διπλές θέσεις νά προκαλοΰν παρέκκλιση τής πολιτικής τοΰ Κόμματός μας από τήν καθα­ ρότητα τής ταξικής γραμμής, θά έπιτρέψουν άντίθετα, κυρίως στήν έποχή πού βρισκόμαστε, περισσότερη σταθερότητα, θά καλυτερεύσουν τις δυνατότητες αντίστασης στις επιδράσεις τοΰ παγκόσμιου καπιταλισμού (πού έξασκοΰνται μέσω τών έμπορικών συμφωνιών καί τών παραχωρήσεων) .* «Προλεταριοποίηση» τής Κ εντρικής ’Επιτροπής σημαίνει συγ­ κρότηση μιας Κεντρικής ’Επιτροπής δπου οί άμεσοι άντιπρόσωποι τής κομμουνιστικής βάσης παύουν νά βρίσκονται έκεΐ γ ιά φιγούρα, καί άποτελοΰν τόν πραγματικό καί αδιάσπαστο δεσμό άνάμεσα στήν ’Επιτροπή καί τις εργατικές μάζες τών συνδικάτων πού είναι έξω άπό τό Κόμμα καί είναι έπομένως ικανοί νά έχουν πάντα υπόψη καί νά συνοψίζουν τις απαιτήσεις τής στιγμής, τις ανάγκες, τούς πό­ θους τής τάξης τους, νά κατευθύνουν τήν πολιτική τοΰ Κόμματος στά πλαίσια τής πραγματικής ταξικής γραμμής. Αυτό είναι τό πρόγραμμα τής έργατικής ’Αντιπολίτευσης. Αύτή * Μέ τις παραχωρήσεις, τό σοβιετικό κράτος, νοίκιαζε μέ συμβόλαιο σέ ξένους καπιταλιστές, δρυχεΐα, πετρελαιοπηγές κ.τ.λ. Σέ άντάλλαγμα έφοδιαζόταν μέ συμπληρωματικό τεχνολογικό έξοπλισμό πού έπέτρεψε τήν στοιχειώδη άνασυγκρότηση τής μεγάλης βιομηχανίας. Σ.Μ. 76

είναι ή ιστορική της άποστολή. Μπορεί στις κορυφές τοΰ Κόμματός μας να την παραμερίζουν μέ περιφρόνηση. Ή έργατική ’Αντιπολί­ τευση είναι όμως ή μόνη ζωντανή και δραστήρια δύναμη. Τό Κόμ­ μα μας πρέπει να τη λογαριάζει καί θά τή λογαριάζει.

'Ιστορική αναγκαιότητα τη ς αντιπολίτευσης Κ αί τώρα μπαίνει τό έρώτημα: χρειάζεται μία αντιπολίτευση; Π ρέπει γ ια τό συμφέρον τής απελευθερωτικής πάλης τοΰ παγκό­ σμιου προλεταριάτου, νά μάς ευχαριστεί ή συγκρότησή της; "Η μήπως είναι ένα ανεπιθύμητο φαινόμενο που μειώνει τή μαχητική δύναμη τοΰ Κόμματος καί διαλύει τις γραμμές του; Κάθε σύντροφος χωρίς προκαταλήψεις απέναντι στήν αντιπολί­ τευση, πού θά θελήσει ν’ Αντιμετωπίσει τό θέμα, νά τό αναλύσει, μέ τήν ίδια του τή λογική, καί δχι δπως τό Ιπιθυμοΰν οί διάφορες Ανα­ γνωρισμένες αυθεντίες, θά πειστεί άπό αυτές τίς απλές παρατηρή­ σεις γ ιά τή χρησιμότητα καί τήν αναγκαιότητα τής αντιπολίτευσης. Ε ίναι πριν απ’ δλα χρήσιμη γιατί ξυπνάει τήν κοιμισμένη σκέ­ ψη. Κ ατά τά έπαναστατικά χρόνια, είχαμε τόσο πολύ άποροφηθεϊ άπ’ τή δράση, άπό τήν πρα χτική δουλειά, πού πάψαμε τελείως νά κρίνουμε σύμφωνα μέ τίς αρχές καί τή θεωρία, τόν τρόπο μέ τόν όποιο δρούσαμε. Ξεχάσαμε ότι τά μεγάλα λάθη, τοΰ προλεταριάτου καί ό αποπροσανατολισμός του στό τέλμα τοΰ δππορτουνισμοΰ δέν γ ί­ νονται μόνο στήν περίοδο τής πάλης γ ιά τήν κατάκτηση τής έξουσίας. Τ ά λάθη αυτά είναι δυνατά καί τήν έποχή τής δικτατορίας, κυρίως δταν, γύρω γύρω, δργιάζει δ ιμπεριαλιστικός ώκεανός καί ή Δημοκρατία των σοβιέτ είναι αναγκασμένη νά υπάρχει μέσα σέ μιά καπιταλιστική περιφέρεια. Κ αί έδώ δέν άρκει νά είναι κανείς κα­ λός πολιτικός, χρειάζεται νά ξέρει πώς νά κατευθύνει τό Κόμμα, καί σέ συνέχεια δλη τήν έργατική τάξη, σ τ ό δ ρ ό μ ο τής ταξι κής α δ ι α λ λα ξ ί α ς καί δημιουργηκότ η τ α ς, χρειάζεται νά προετοιμάζει Ασταμάτητα τήν τάξη αυτή γ ιά μιά μακρόχρονη πάλη ένάντια στις νέες μορφές τών αστικών έπιδράσεων μέ τίς όποιες ό παγκόσμιος καπιταλισμός προσπαθεί νά κυριαρχήσει πάνω στή Δημοκρατία τών σοβιέτ. Νά είμαστε σέ έπιφυλακή, νά δξύνουμε τήν προλεταριακή μας άκοή, αυτό πρέπει νά 77

είναι, σήμερα περισσότερο παρά ποτέ, τδ σύνθημα τού Κόμματός μχς· Ή εργατική ’Αντιπολίτευση Εβαλε αυτά τά προβλήματα στήν ήμερησία διάταξη, κι αυτή είναι ή ιστορική της αξία. Ή σκέψη πήρε μπρος. ’Αρχίσαμε την ανάλυση των περασμένων πράξεών μας. Κ αι δπου υπάρχει κριτική, ανάλυση, δουλειά, άνησυχία καί έρευνα τής σκέψης, υπάρχει δημιουργία, ζωή καί έπομένως κίνηση πρδς τά μπροστά, πρδς τδ μέλλον. Τίποτα δέν είναι πιδ τρομαχτικό,πιδ δλέθριο άπ’ τή στασιμότητα τής σκέψης, τδ καλούπι, τή ρουτίνα... Κ αί πέφταμε σιγά σιγά στή ρουτίνα, θ ά είχαμε δέ, χω ρίς τήν ’Αν­ τιπολίτευση (πού έκδηλώθηκε πολύ πριν ώριμάσει) , βγει ανεπαί­ σθητα άπ’ τδ σωστδ δρόμο τοΰ κομμουνισμού, χω ρίς κάν νά τδ π ά ­ ρουμε είδηση. Κ αί οί εχθροί μας θά τρίβανε τά χέρια τους, καί οί μενσεβίκοι θά χαμογελούσαν ειρωνικά ύπογραμμίζοντας κακόβουλα τις δλο καί μεγαλύτερες παρεκκλίσεις μας. Σήμερα κάτι τέτοιο είναι αδύνατο αφού τδ Συνέδριο καί Επομένως τδ Κόμμα μας, θά είναι αναγκασμένο νά ύπολογίζει τήν Ιργατική ’Αντιπολίτευση καί, άκόμα κι άν δέν συμφωνεί μ’ αυτήν γιά Ενα συμβιβασμό, νά κάνει έτσι κι άλλιώς μιά σειρά πολύ σημαντικών παραχωρήσεων κάτω άπ’ τήν πίεση καί τήν Επίδρασή της. Ή άξια τής έργατικής ’Α ντιπολίτευσης βρίσκεται επίσης στδ δτι Εβαλε γ ιά συζήτηση τδ παρακάτω θέμα: ποιδς καλείται τελικά νά δημιουργήσει τις νέες μορφές τής οικονομικής ζω ής; Οί τεχνικοί, οί Επιχειρηματίες πού είναι μέ δλη τους τή νοοτροπία δεμένοι μέ τδ παρελθόν, οί κρατικοί ύπάλληλοι, μέ τούς λίγους κομμουνιστές πού είναι χαμένοι άνάμεσά τους ή τδ σύνολο τής Εργατικής τάξης δηλα­ δή τά συνδικάτα; Ή Εργατική ’Α ντιπολίτευση Επανάλαβε αύτδ πού δ Κάρλ Μάρξ καί δ Έ ν γ κ ε λ ς είχαν ήδη γράψει στδ Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ό Μ α ν ι φ έ σ το καί πού άποτελεΐ τή βάση τού προγράμματός μας, δηλαδή δτι δ κομμουνισμδς μπορεί νά είναι καί θά είναι Εργο των ίδιων των Εργατικών μαζών. Ή δημιουργία τοΰ κομμουνισμού ανήκει ατούς Εργάτες. Τ έλος, ή Εργατική 'Α ντιπολίτευση ύψωσε τή φωνή της Ενάντια στή γραφειοκρατία. Τόλμησε νά πει δτι ή γραφειοκρατία εύνουχίζει τήν πρωτοβουλία καί τδ δημιουργικδ πνεύμα τής Εργατικής 78

τάξης, σκοτώνει τή σκέψη, συγκρατεί την πρωτοβουλία στδ οικονο­ μικό επίπεδο καί τις προσπάθειες γ ια άνακάλυψη νέων μεθόδων πα­ ραγωγής, μέ δυο λόγια αποδυναμώνει τήν πη γή δημιουργίας νέων μορφών παραγω γής καί ζω ής. Στη θέση τής γραφειοκρατικής με­ θόδου πού έγινε σύστημα, πρέπει να βάλουμε τδ σύστημα τής πρω­ τοβουλίας των έργατικών μαζών! Π άνω σ’ αύτδ τδ θέμα, οι ηγέτες μας έχουν ήδη κάνει παραχωρήσεις καί τείνουν να αναγνωρίσουν τις παρεκκλίσεις τοΰ Κόμματος σέ βάρος τοΰ κομμουνισμού καί των συμφερόντων τής Ιργατικής τάξης (καταδίκη τοΰ συστήματος τοΰ Τρότσκι στις μεταφορές). Είναι σίγουρο δτι τδ Συνέδριο θά κάνει στον τομέα αύτδ πολλές άλλες παραχωρήσεις στήν εργατική ’Α ντι­ πολίτευση. Κ ι έτσι παρ’ δλο πού ή έργατική ’Αντιπολίτευση εμφα­ νίστηκε σάν συγκροτημένη δμάδα στδ εσωτερικό τοΰ Κόμματος έδω καί μερικούς μήνες, έχει ήδη Ικπληρώσει τδ έργο της, τράνταξε τή σκέψη, τήν έβγαλε άπδ τή στασιμότητα, ανάγκασε τα ηγετικά κέν­ τρα τοΰ Κόμματος ν’ ακούσουν τήν υγιή φωνή των Ιργατών, τών προλεταριακών μαζών. Μπορεί οι κορυφές τοΰ Κόμματος νά κεραυνοβολούν τήν εργατική ’Αντιπολίτευση, τδ μέλλον είναι μέ τδ μέρος της. "Οπως πιστεύουμε στή ζω τική δύναμη τοΰ Κόμματός μας, ξέρουμε δτι μετά μ ιά περίοδο Ιπιμονής, μέ δισταγμούς, ταλαντεύσεις καί πολιτικά λοξοδρομήματα, θά μπει στδ δρόμο πού χαράζουν αυθόρμητα, μέ τδ ταξικό τους ένστικτο, οί ένωμένοι καί οργανωμένοι προλετάριοι. Δέ θά έχουμε διάσπαση. Κ ι άν τύχει νά άποσπαστοΰν απ’ τδ Κόμμα ορι­ σμένες ομάδες, δέ θά ’ναι ιάπ’ τήν εργατική ’Αντιπολίτευση... θ ά λιποτακτήσουν μόνο αυτοί πού θά θελήσουν νά μετατρέψουν σέ θέ­ ματα αρχής ορισμένες παραβιάσεις τοΰ γενικοΰ πνεύματος τοΰ κομ­ μουνιστικού προγράμματος, πού ήταν αναπόφευκτες λόγω τής δξύτητας τοΰ εμφυλίου πολέμου, αυτοί πού γαντζώνονται σ’ αυτές σά νά ’ταν ή ουσία τής πολιτικής μας πορείας. "Ολα δμως τά στοιχεία τοΰ Κόμματος πού έχουν συνηθίσει νά εκφράζουν τή σκέψη τοΰ προλεταριακού γίγαντα πού μεγαλώνει καί απλώνει τά φτερά του, θά επισωρεύσουν καί θά αφομοιώσουν δ,τι γερό, πρα χτικά υγιές καί ζωτικό φέρνει ή έργατική ’Α ντιπο­ λίτευση γ ιά τή δομή τοΰ Κόμματός μας. Δέν είναι χωρίς λόγο πού δ μέσος εργάτης λέει μέ έμπιστοσύνη καί συμβιβαστικό πνεΰμα: 79

« Ό Ί λ ίτ ς θά τά σκεφτεΐ δλ’ αυτά, θά τά γυρίσει μέσα στδ μυαλό του. Θά μάς άκούσει καί θά κατευθυνθεΐ πρδς τ ή ν ’Αντιπολίτευση. Ό Ί λ ίτ ς θά είναι γ ιά άλλη μιά φορά μαζί μας». 'Ο σο περισσότερο θά βιαστεί ή κορυφή τοΰ Κόμματος νά πάρει υπόψη της τη δουλειά τής ’Αντιπολίτευσης καί νά βαδίσει στδ δρό­ μο πού δείχνει ή βάση, τόσο πιδ γρήγορα θά βγούμε άπδ τήν κρίση καί τίς παρούσες δυσκολίες, τόσο πιδ γρήγορα θά φτάσουμε στδ ση­ μείο δπου ή άνθρωπότητα, απελευθερωμένη άπδ οικονομικούς νό­ μους πού βρίσκονται έξω άπ’ αυτήν, θά άρχίσει μέ μία συνολική θέ­ ληση έμπλουτισμένη άπδ τίς άξιες τής Ιπιστήμης νά δημιουργεί συνειδητά τήν ιστορία τής άνθρωπότητας μέσα στήν Ιποχή τοΰ κομμουνισμού.

80

Π αράρτημα I Π ΛΑΤΦ ΟΡΜ Α Τ Η Σ Ε Ρ Γ Α Τ ΙΚ Η Σ Α Ν Τ ΙΠ Ο Λ ΙΤ Ε Υ Σ Η Σ Γ Ι Α Τ Ο 10ο Σ Υ Ν Ε Δ Ρ Ι Ο Τ Ο Υ

ΚΟΜ Μ ΑΤΟΣ*

Γ εν ικ ή κατάσταση 1. Οι άποφάσείς των πανρωσικών συνεδρίων των συνδικάτων έ­ χουν δρίσει καθαρά τδ ρόλο καί τά καθήκοντα τών συνδικάτων στή μεταβατική Ιπο χή μας. Τό πρώτο πανρωσικό συνέδριο τών συνδικά­ των πού έγινε τό γενάρη 1918 καθόρισε ώς έξης τά καθήκοντά τους: «Σήμερα, δ άξονας τής δουλειάς τών συνδικάτων πρέπει νά είναι τά προβλήματα οικονομικής δργάνωσης. Τ ά συνδικάτα, σάν ταξικές όργανώσεις τοΰ προλεταριάτου πού έχουν συγκροτηθεί «στή βάση τής παραγωγής» πρέπει νά δργανώσουν τήν παραγω γή καί νά έπανορθώσουν τις καταστραμένες δυνάμεις τής χώρας». Τό δεύτερο συνέδριο δήλωνε τό φλεβάρη 1919 δτι «στήν κοινή μέ τά σοβιέτ δουλειά στόν τομέα τοΰ δυναμώματος καί τής δργάνωσης τής οικονομίας, τά συνδικάτα πέρασαν απ’ τό στάδιο τοΰ Ελέγ­ χου τής παραγω γής στό στάδιο τής δργάνωσής της καί πήραν ένεργό μέρος τόσο στή διαχείρηση διαφόρων Ιπιχειρήσεων δσο καί στή διεύθυνση δλης τής οικονομικής ζωής τής χώρας». Τ ό τέλος αυτής τής άπόφασης λέει συμπερασματικά: «Μέ τήν άμεση δραστηριότητά τους σ’ δλους τούς τομείς τής σο­ βιετικής έργασίας, άπ’ τό γεγονός δτι μπορούν νά δημιουργήσουν κρατικούς δργανισμούς, τά συνδικάτα πρέπει νά μορφώσουν καί τις

* Τδ κείμενο αδτδ καί τά παρακάτω μεταφράστηκαν άπδ τά στενογρα­ φικά πραχτικά τοϋ ΙΟοο συνέδριου τοδ ρώσικου κομμουνιστικοδ κόμματος, Μόσχα, 1963. 2.Γ.Μ. 81 6*

δργανώσεις τους άλλα καί τίς Εργατικές μάζες. Κ ρέπει νά τίς προε­ τοιμάζουν δχι μόνο γ ια τήν διαχείρηση τής παραγω γής άλλα καί γ ια τή διευθυντή τοΰ κρατικού μηχανισμού». Τό τρίτο συνέδριο πού Εγινε τον άπρίλη 1920 Επιβεβαίωσε σα­ φώς τίς κύριες Αποφάσεις των δύο προηγούμενων συνεδρίων. ’Έ δ ω ­ σε μια σειρά συγκεκριμένων υποδείξεων καί συστάσεων γ ια τδν τρόπο μέ τδν όποιον τά συνδικάτα πρέπει νά συμμετέχουν στην δργάνωση τής οικονομίας καί μείωσε τδν άριθμδ των προβλημάτων πού είχαν καθορίσει οί άποφάσεις τοΰ πρώτου καί τοΰ δεύτερου συ­ νεδρίου. Τ δ πρόγραμμα τοΰ ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος, πού ψηφίστηκε στδ 8ο συνέδριο τοΰ Κόμματος τδ μάρτη 1919, καθό­ ρισε μέ ιδιαίτερα καθαρό τρόπο τά συγκεκριμένα καθήκοντα των συνδικάτων. Τ δ «οικονομικό» μέρος τοΰ προγράμματος τοΰ Ρ .Κ .Κ . περιέχει στδ σημείο 5 τά παρακάτω : « Ό δργανωτικδς μηχανισμός τής ειδικευμένης βιομηχανίας πρέ­ πει νά βασίζεται πριν άπ’ δλα πάνω στά συνδικάτα... Έ ν ώ , σύμφω­ να μέ τούς νόμους τής σοβιετικής Δημοκρατίας καί τήν πρ α χτική πού Εχει επιβληθεί Εκ των πραγμάτων, συμμετέχουν σ’ δλους τούς κεντρικούς καί τοπικούς Οργανισμούς δια χείρ ισ η ς τής βιομηχανί­ ας, πρέπει νά φτάσουν στδ νά συγκεντρώσουν στά χέρια τους τή διαχείρηση τοΰ συνόλου τής οικονομίας». 2. 'Ό τα ν τά προβλήματα τής οικονομικής οικοδόμησης άντικατέστησαν τά προβλήματα τοΰ πολέμου καί δταν ο! στρατιωτικές μέ­ θοδοι δουλειάς μετεξελίχθηκαν σέ δημοκρατικές διαδικασίες, Εμφα­ νίστηκε μέσα στά συνδικάτα μιά κατάσταση κρίσης. Ε κ φ ρ άζεται μέ τήν άπόσταση πού χω ρίζει τήν καθημερινή δουλειά των συνδι­ κάτων άπδ τά καθήκοντα πού καθόρισαν οί άποφάσεις των συνε­ δρίων καί πού Επικύρωσε τδ πρόγραμμα τοΰ Κόμματος. Τ ά δύο τε­ λευταία χρόνια, ή πρα χτική των οργανισμών τοΰ Κόμματος καί τοΰ Κράτους ίσοδυναμοΰσε μέ μιά συστηματική μείωση τής δουλειάς των συνδικάτων καί τήν έκμηδένιση στήν πράξη τής Επίδρασης τών εργατικών συνδικάτων στδ σοβιετικό Κράτος. Ό ρόλος τών συνδι­ κάτων στήν δργάνωση καί τή διαχείρηση τής παραγω γής περιορί­ στηκε σέ λειτουργίες γραφείου πληροφοριών, ή τοποθέτησης Εργα­ ζομένων σέ υπηρεσιακές θέσεις. Δέν ύπάρχει κανένας συντονισμός

ανάμεσα ατούς κρατικούς δργανισμούς καί τά συνδικάτα. Οί δργανώσεις τού Κόμματος έχουν ξεπεραστεΐ άτ.'ο τον αριθμό των συγ­ κρούσεων καί διαφωνιών. Μ ια ματιά στήν κατάσταση του συνδικα­ λιστικού τύπου δίνει μια καλή εικόνα τής θέσης των ί'διων των συν­ δικάτων. Τ ά συνδικάτα δέν έχουν ακόμα ούτε χαρτί ούτε τυπογρα­ φείο. Οί επιθεωρήσεις των πιο δυνατών συνδικάτων βγαίνουν μέ πολλούς μήνες καθυστέρηση. Τ ά κρατικά τυπογραφεία άφήνουν πάντα γιά τό τέλος τή δουλειά γ ιά τά συνδικάτα. 3. Αυτό τό άποουνάμωμα τού ρόλου καί τής σημασίας των συνδι­ κάτων γίνεται τή στιγμή πού ή πείρα τών τριών τελευταίων χρόνων τής προλεταριακής έπανάστασης άποδεικνύει δτι ακολούθησαν μέ συνέπεια μιά καθαρά κομμουνιστική γραμμή, δτι τράβηξαν πολλούς εργάτες πού δέν είναι στο Κόμμα, γίνεται τή στιγμή πού είναι ξε­ κάθαρο γ ιά δλους δτι ή πραγματοποίηση τού προγράμματος τοΰ Ρ .Κ .Κ . στή χώρα μας (μέ ένα πληθυσμό πού στήν πλειοψηφία του άποτελεΐται από μικροπαραγωγούς) άπαιτεΐ τήν ύπαρξη μιας μαζι­ κής οργάνωσης, γερής, μέ κύρος, καί προσιτής στά πλατειά στρώ­ ματα τοΰ προλεταριάτου. Ό περιορισμός τής σημασίας καί τοΰ συγ­ κεκριμένου ρόλου τών συνδικάτων στή σοβιετική Ρωσία σημαίνει τήν εμφάνιση ενός ταξικού μίσους ενάντια στό προλεταριάτο πού πρέπει νά έξαλειφθεϊ αμέσως.

5 Α μ εσα καθήκοντα και δρ α στη ρ ιό τη τα 4. Γ ιά πρώτη φορά ή δημοκρατία τών Εργαζομένω ν έχει τή δυ­ νατότητα νά «ξαποστάσει» πραγματικά, νά αφήσει τήν αιματηρή ένοπλη πάλη ενάντια στήν εσωτερική καί υπόγεια αντεπανάσταση ενάντια στον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό, καί νά συγκεντρώσει δλες τις δυνάμεις τής χώρας γ ιά τό ξεπέρασμα τής οικονομικής έρείπωσης καί τήν ανύψωση τοΰ παραγωγικού δυναμικοΰ. Ή πείρα τεσ­ σάρων χρόνων έπανάστασης καί τριάμισυ χρόνων σοβιετικής πάλης καί οικοδόμησης, μάς διδάσκουν δτι ή πραγματοποίηση τών καθη­ κόντων πού έμπαιναν, δέν μπόρεσε νά δλοκληρωθεΐ παρά μέ τή συμ­ μετοχή πλατειών έργατικών μαζών πού πήραν μέρος στήν έφαρμο-

83

γ ή τους. Π ρέπει νά πάρουμε ύπόψη μας αυτή τήν πείρα καί πρέπει να δράσουμε έτσι ώστε ή διαχείρ ισ η τής οικονομίας νά άφορά άμε­ σα τις έργατικές μάζες. 5. Μ ιά νίκη ένάντια στήν οικονομική άποδιοργάνωση — δηλαδή μία ανόρθωση των πα ραγω γικών δυνάμεων στή χώ ρα μας — δέν είναι δυνατή παρά αν επιτευχθεί μία ριζική αλλαγή τοΰ συστήμα­ τος καί των μεθόδων οργάνωσης 'στή διαχείρηση τής οικονομίας. Τό νά στηριζόμαστε πάνω σέ μιά διογκωμένη γραφειοκρατική μ η χα ­ νή έμποδίζει κάθε δημιουργική πρωτοβουλία των οργανωμένων στα συνδικάτα παραγω γώ ν. Στή διαχείρηση τής οικονομίας Εχει είσαχθεΐ μιά κάποια δυαδικότητα από τό γεγονός δτι οί ύπάλληλοι, αυ­ τοί πού διορίζονται από πάνω, οί ύποπτοι ειδικοί, κατευθύνουν γρ α ­ φειοκρατικά τήν οικονομική πολιτική χω ρίς νά βασίζονται στούς δργανωμένους παραγωγούς. Δημιουργοΰνται έτσι διαρκείς συγκρού­ σεις ανάμεσα στις Εργοστασιακές Επιτροπές καί τις διευθύνσεις, άνάμεσα στά συνδικάτα καί τις οικονομικές οργανώσεις. Τό σύστημα αύτό δημιουργεί τις συνθήκες πού μπλοκάρουν τόν Ενθουσιασμό τών Εργατικών μαζών γ ιά τήν πα ραγω γή , καί πού αποτελούν Εμπόδιο στή δραστήρια καί συστηματική συμμετοχή τους στήν πάλη Ενάν­ τια στήν οικονομική αποδιοργάνωση. Ή κατάσταση αύτή πρέπει ν’ αλλάξει δριστικά. 6 . Στή σοβιετική "Ενωση Εμφανίζεται σήμερα μιά τάση πρός τήν μή Εφαρμογή τών αποφάσεων τοΰ προγράμματος τοΰ Κόμματος πάνω στό ρόλο καί τά καθήκοντα τών συνδικάτων. Αύτό δείχνει δτι δέν υπάρχει καμιά πραγματική Εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τής Εργατικής τάξης. Τ ά στοιχεία τής συνειδητής πρωτοπορίας τής Ερ­ γατικ ής τάξης, οί οργανωμένοι κομμουνιστές, πρέπει νά προσπαθή­ σουν δυναμικά νά ξεπεραστεΐ αύτή ή Ελλειψη Εμπιστοσύνης καί νά Εξαφανιστεί άπό τό Κόμμα ή γραφειοκρατική ρουτίνα. Τ ά συνδικάτα Εξήγησαν στήν πλειοψηφία τών παραγω γώ ν δτι στήν Εποχή μας, ή πραγματική υπεράσπιση τών ταξικών τους συμ­ φερόντων, προϋποθέτει τή νίκη Ενάντια στήν οικονομική άποδιοργάνωση καί τήν ανόρθωση τών πα ραγω γικών δυνάμεων τής δημο­ κρατίας. Π ράγμα πού Επιβάλλει τήν κατάργηση τοΰ σημερινοΰ συ­ στήματος. Στήν πραγματικότητα ή ίδια ή ύπαρξη τής Εργατικής τάξης στή χώρα μας έξαρτάται άπό τις Επιτυχίες στήν πραγματο­ 84

ποίηση τών οικονομικών καθηκόντων. Ή γραφειοκρατική άντιμετώπιση τών προβλημάτων τής οικονομικής άνοικοδόμησης δέν μάς επιτρέπει να πετύχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στήν παραγω γή, πράγμα πού προκαλεΐ διχόνοια, έλλειψη έμπιστοσύνης καί άπογοήτευση στις Ιργατικές γραμμές. 7. Ή δύσκολη κατάσταση τής χώρας μας, πού την χαρακτηρίζει ή έλλειψη από μέταλλα, καύσιμα, ή ανεπάρκεια διαφόρων υποδο­ μών καί πρώτων ύλών, απαιτεί νά παρθοΰν γρήγορα μέτρα γ ια ν’ άπομακρύνουμε την απειλή μιας πραγματικής καταστροφής. Γ ιά τήν αύξηση τής παραγω γικότητας, είναι πρω ταρχικής σημασίας ή εφαρμογή μέσα στις Ιργατικές οργανώσεις μιας οικονομικής πολι­ τικής πιστής στη γραμμή τών συνδικάτων καί τών ένώσεων παρα­ γ ω γή ς, πού θά τούς δίνει τή δυνατότητα μιας αποφασιστικής έπίδρασης στούς κρατικούς οικονομικούς όργανισμούς πού έχουν άναλάβει τή συγκέντρωση καί τή διανομή τών ύλικών πόρων τής χ ώ ­ ρας. Ή διεύθυνση τής οικονομίας θά είναι συγχρόνως κάτι σάν τήν κυβέρνηση τών Ιργατικών μαζών. Έ δργάνωση καί ή διαχείρηση τής οικονομίας άπ’ τις ενώσεις παραγω γής Ιπιτρέπει τήν Ιγκαθίδρυση μιας ενιαίας διεύθυνσης καί τήν κατάργηση τών άνταγωνισμών άνάμεσα στις Ιργατικές μάζες καί τούς είδικούς. Οί θεωρη­ τικοί καί οί υπάλληλοι μέ πείρα θά είναι σέ μεγάλο βαθμδ Ιλεύθεροι νά δργανώνουν καί νά διαχειρίζονται τούς τομείς τους. 8. Οί Ιπα γγελματικές ένώσεις καί οί ένώσεις παραγω γής άποτελοΰν τδν πυρήνα μιας κολλεκτιβίστικης δργάνωσης τής οικονομίας. Έ χ ο υ ν γίνει στη δάση τής Ιργατικ ής δημοκρατίας, τής άρχής τής εκλογής καί τής υπευθυνότητας δλων τών δργάνων, σέ δλα τά έπίπεδα. Τ ά συνδικάτα έχουν άποχτήσει, κατά τή διάρκεια τής ύπαρ­ ξής τους, άρκετή πείρα καί έχουν μορφώσει πολλά άτομα μέ ύπηρεσιακές καί οικονομικές ικανότητες καί ταλέντο. «Ε ργάτες - δια­ χειριστές» διευθύνουν δλόκληρους κλάδους τής οίκονομίας: πολε­ μική βιομηχανία, μηχανικές κατασκευές, μεταλλουργία. Συλλογι­ κές δργανώσεις ή άπλοι «έργάτες - διαχειριστές» άσχολοϋνται μέ πολλές έκατοντάδες σύνθετων βιομηχανικών έπιχειρήσεων. Οί διευ­ θυντές βμως αυτών τών επιχειρήσεων, ένώ είναι άντιπρόσωποι τών συνδικάτων καί τών οικονομικών δργανισμών, δέν είναι ύπεύθυνοι μπροστά στά συνδικάτα πού τούς έχουν Ικλέξει άλλά μπροστά σ’ 85

αυτούς τούς δργανισμούς. Τ ά συνδικάτα δεν μπορούν καν να τούς ζητήσουν λογαριασμό. Τό φαινόμενο αυτό θα μπορούσε νά καταργηθεΐ μέ τήν ένωση μέσα στα συνδικάτα τής ηγεσίας μέ τή βάση1. 9. Είναι απόλυτα αναγκαίο να έγκαταλείψουμε τό σημερινό σύ­ στημα τής γραφειοκρατικής διαχείρησης πού είναι ξεκομμένη απ’ τήν πρωτοβουλία των έργατικών μαζών. Π ρέπει κατ’ άρχήν να δυ­ ναμώσουμε τους πυρήνες βάσης των συνδικάτων καί τις ένώσεις παραγω γής (εργατικές έπιτροπές τοΰ έργοστασίου) βάζοντας σαν στόχο τήν προετοιμασία τους γ ια τήν άμεση διαχείρηση τής οικο­ νομίας: θά μπορούσε έτσι να πραγματοποιηιθεΐ μέ έπιτυχία τό π έ­ ρασμα απ’ τό σημερινό στάδιο τής παθητικής συνεργασίας μέ τούς οικονομικούς οργανισμούς στό στάδιο τής δραστήριας, συνειδητής καί δημιουργικής συμμετοχής στή διοίκηση δλης τής οικονομικής ζωής τής χώρας. Γ ιά να επιταχυνθεί αυτό τό πέρασμα, είναι άπαραίτητο να παρθοΰν τά παρακάτω μέτρα: α) να γίνει ένας σαφής διαχωρισμός μεταξύ των διαφόρων συν­ δικάτων σύμφωνα μέ τούς κλάδους παραγω γής. β) να ένισχυθοΰν ο'ι τεχνικές, ύλικές καί ανθρώπινες δυνατότη­ τες τών συνδικάτων γ ιά νά είναι ίκανά νά άνταποκριθοΰν στά νέα τους καθήκοντα. γ) οί εργάτες τών συνδικάτων καί τών έργατικών έπιτροπών νά έκλέγονται σύμφωνα μέ τις ίκανότητές τους νά λύσουν τά συγκεκρι­ μένα προβλήματα τών συνδικάτων. Ή εκλογή αύτή πρέπει νά γ ί­ νεται από τή βάση, κάτω άπό τον έλεγχο τών συνδικάτων. δ) κανείς δέν μπορεί νά διοριστεί σέ μιά οικονομική ύπηρεσία χω ρίς τή γνώμη τοΰ συνδικάτου. ε) κανείς άπό τούς υποψήφιους πού προτείνει τό συνδικάτο δέν μπορεί νά παραμεριστεί. Τό ανώτατο Συμβούλιο τής οικονομίας καί οί δργανισμοί του είναι αναγκασμένοι νά τόν προσλάβουν. στ) δλοι οί εργάτες πού διορίζονται ή προτείνονται άπό τά συν­ δικάτα είναι υπεύθυνοι μπροστά σ’ αύτά καί ανακλητοί σέ κάθε στιγμή. ζ) τά συνδικάτα πού θεωρούνται άπό τό κεντρικό άνώτατο Συμ­ βούλιο τών συνδικάτων ίκανά νά εξασφαλίσουν άμεσα τή διαχεί­ ρηση βρισμένων βιομηχανικών κλάδων, άρχίζουν αύτή τή δουλειά, δποιος καί νά ’ναι δ βαθμός προετοιμασίας τών άλλων συνδικάτων.

10. Τ ά συνδικάτα πρέπει νά στρέψουν δλη τους τήν προσοχή πρδς τά εργοστάσια, τΙς έπιχειρήσεις. Π ρέπει νά αναπτύξουν τή δραστηριότητα καί τή συνείδηση των έργατών στους χώρους δου­ λειάς. Τ ά συνδικάτα πρέπει νά είναι έπομένως τά σχολεία τού κομ­ μουνισμού. Π ρέπει νά οργανώσουν μέ τέτοιο τρόπο τήν παραγω γή ώστε ο'ι εργάτες, πού ήταν προηγούμενα απλά όργανα μιας άμορφης οικονομικής μηχανής, νά γίνονται οί συνειδητοί οικοδόμοι τού κομ­ μουνισμού στή βάση ενός όρθολογικοΰ καταμερισμού τής εργασίας. Ή παραμικρή βίδα πού βιδώνει ό έργάτης, ή παραμικρή κλωστή τού ύφαντουργού, τό παραμικρό καρφί τού σιδηρουργού, τό παραμι­ κρό τούβλο τού χτίστη πρέπει νά χρησιμεύσουν σά θεμέλια καί σάν τσιμέντο στην εγκαθίδρυση νέων σχέσεων παραγω γής. Π άνω σ’ αΰτές τις βάσεις πρέπει νά γίνει ή κομμουνιστική διαπαιδαγώγηση.

Ή

διαχείρηση τη ς οικονομίας

Α . Γενικές παρατηρήσεις 11. Γ ιά νά πετύχουμε δλοκληρωμένες μορφές οργάνωσης τής διαχείρησης τής οικονομίας καί τελειωτικό σύστημα σχέσεων ανάμεσα στους διάφορους οικονομικούς οργανισμούς, πρέπει τά συνδικάτα καί οί σημερινές ένώσεις παραγω γής, νά συγκεντρώσουν στά χέρια τους τή διαχείρηση τής οικονομίας, σάν αδιαίρετο σύνολο. 12. Ή συγκεντρωποίηση τής διαχείρησης δέ θά είναι δυνατή π α ­ ρά μόνο άν δλα τά όργανα οικονομικής διαχείρησης — κεντρικά καί τοπικά — έκλέγονται άπό τούς αντιπροσώπους των δργανωμένων έργατών. Μόνον έτσι μπορεί νά πραγματοποιηθεί ή ένότητα τής ηγεσίας καί τής θέλησης πού χρειάζεται γ ιά τήν δργάνωση τής οικονομίας, καί ή αληθινή δυνατότητα γ ιά τις Ιργατικές μάζες νά έπιδροΰν μέ τις πρωτοβουλίες τους πάνω στήν ανάπτυξη τής χώρας. 13. Ή δργάνωση τής διαχείρησης τοΰ συνόλου τής οικονομίας ανήκει στό πανρωσικό Συνέδριο τών παραγω γώ ν, πού είναι όργανωμένοι στά βιομηχανικά συνδικάτα: τό Συνέδριο αυτό εκλέγει τό κεντρικό δργανο πού διευθύνει τήν οικονομία τής δημοκρατίας: α) τά πανρωσικά συνέδρια τών ένώσεων παραγω γής τών οικονο­ μικών κλάδων κα ί τομέων έκλέγουν τούς ηγετικούς δργανισμούς.

β) τά τοπικά συνέδρια των συνδικάτων καί των ένώσεων παρα­ γω γής έκλέγουν τούς ήγετικούς δργανισμούς κατά περιοχές, Επαρχίες, τόπους καί αχτίνες. Μπορεί έτσι να συνδυαστεί ό συγκεντρω­ τισμός στήν παραγω γή μέ την τοπική πρωτοβουλία. Οί τομείς τών ήγετικώ ν οργάνων τών περιοχών, έπαρχιώ ν, τόπων καί άχτίνων συγκεντρώνονται σέ έπαγγελμ ατικές ένώσεις. 14. Οί επιχειρήσεις πού δημιουργοΰνται στή βάση τής παραγω ­ γή ς τους πρέπει να συγκεντρωθούν γ ιά νά χρησιμοποιήσουν καλύ­ τερα τά τεχνικά καί ύλικά μέσα (συγκέντρωση Επιχειρήσεων, γ κ λ ά β κ * ). Οί Επιχειρήσεις ίδιας φύσης πού βρίσκονται στήν ίδια πόλη ή στο ίδιο χωριό έχουν μία ενιαία διεύθυνση πού βρίζεται άπό τό συνδικάτο. Αύτές πού είναι διασπαρμένες γεω γραφ ικά Εχουν μία διεύθυνση πού βρίζεται άπό τά συνέδρια τών Εργατικών τους Επι­ τροπών πού καλούν τά συνδικάτα.

Β . ’Οργάνωση τών Εργατικών Επιτροπών πού διευθύνουν τις Επι­ χειρήσεις 15. "Ολοι οί Εργάτες καί οί υπάλληλοι τών Επιχειρήσεων καί τών ιδρυμάτων τής δημοκρατίας, σάν μέλη τών συνδικάτων καί τών ένώσεων παραγω γής (βιομηχανικών ένώσεων), πρέπει νά συμ­ μετέχουν δραστήρια στή διαχείρηση τής οικονομίας γ ιά νά δη­ μιουργήσουν τό γρηγορώτερο τις σοσιαλιστικές βάσεις τής Εργα­ σίας καί τής παραγω γής. 16. "Ολοι οί Εργάτες καί οί υπάλληλοι, άνεξάρτητα άπό τή θέση καί τό Επάγγελμά τους, πού δουλεύουν σέ διαφορετικές οικονομι­ κές Ενότητες (Εργοστάσια, βρυχεΐα, Επιχειρήσεις μεταφορών καί Επικοινωνιών, άγροτικές Επιχειρήσεις) Εχουν στήν άμεση διάθε­ σή τους τά άγαθά πού βρίσκονται κάτω άπό τή διεύθυνσή τους. Ε ί­ ναι υπεύθυνοι γ ιά τή διατήρησή τους σέ καλή κατάσταση, γ ιά τήν ορθολογική μεταχείρησή τους, άπέναντι σ’ δλους τούς Εργαζόμενους τής δημοκρατίας. 17. Συμμετέχοντας στήν δργάνωση τής διαχείρησης τής Επιχεί­ * Τά «γκλάβκ» άντιστοιχοΟν μέ διοικήσεις δποοργείων 2.Γ.Μ.

ρησής τους, οΕ Ιργάτες καί οΕ ύπάλληλοι Ικλέγουν τδ ήγετικδ δργανο : τήν έργατική έπιτροπή. 18. Ή έργατική έπιτροπή άποτελεΐ τδν πρωταρχικό όργανωτικδ κρίκο μιας δοσμένης ένωσης παραγω γής. Δημιουργεΐται κάτω άπό τδν έλεγχο αύτής τής ένωσης. 19. Τ ά καθήκοντα τής έργατικής Ιπιτροπής πού διευθύνει ένα Ιργοστάσιο ή ένα οικονομικό κλάδο είναι τά άκόλουθα: α) διεύθυνση τής παραγω γικής δραστηριότητας δλων των έργατών καί υπαλλήλων τής δοσμένης οικονομικής ένότητας. β) προσέχει δλες τΙς άνάγκες τών παραγω γώ ν. Τ ά μέλη τής Ιπιτροπής πρέπει νά μοιραστούν, σύμφωνα μέ τούς κανονισμούς καί τις δδηγίες τού συνδικάτου, τή διαχείρηση τής οι­ κονομία ς έτσι ώστε νά προσδιορίζεται ή προσωπική ύπευθυνότητα τού καθενός παράλληλα μέ τή συλλογική ύπευθυνότητα πού άναλαμβάνει κατά κύριο λόγο δ πρόεδρος. 20. ΟΕ έργαζόμενοι μιας δοσμένης Ιπιχείρησης έπεξεργάζονται καί έγκρίνουν, κάτω άπό τήν καθοδήγηση καί τήν ύπευθυνότητα τής έργατικής Ιπιτροπής καί τού συνδικάτου, τή δραστηριότητα τής Ιπιχείρη σης, τό πρόγραμμα Ιργασίας της καί τήν Ισωτερική της δργάνωση, μέσα στά δρια των νομικών πλαισίων πού ύπάρχουν καί τών καθηκόντων πού έχουν άνατεθεΐ.

Γ. ’Οργάνωση τής καθημερινής ζωής τών Ιργατών 21. Γ ιά ν’ ανορθώσουμε τήν οικονομία, είναι άπόλυτα άναγκαΐο νά πληρώνουμε ένα μέρος τών ήμερομισθίων σέ είδος: αύτό θά μάς Ιπιτρέψει νά αυξήσουμε τήν παραγω γικότητα τής Ιργασίας καί νά καλυτερεύσουμε τήν καθημερινή ζωή τών παραγω γώ ν. "Ολα τά παρακάτω μέτρα πρέπει νά συνδεθοΰν με μιά κλίμακα άμοιβών καί νά ένσωματωθούν στά ήμερομίσθια πού πληρώνονται σέ είδος: α) κατάργηση τής πληρωμής τών μερίδων φαγητού καί τών άντικειμένων τρέχουσας κατανάλωσης πού θά δίνονται στούς Ιργαζόμενους μέ ένα σύστημα άπό τικέττα καί κουπόνια Ιμπορικών κα­ ταστημάτων.

β) κατάργηση τής πληρωμής των γευμάτων άπό τούς έργάτες καί τις οικογένειες τους, των λουτρών, τών τράμ, τοΰ θεάτρου, των ενοικίων, τής θέρμανσης καί τοΰ φωτισμού. γ) συγκέντρωση τών στρατιωτικών καί σοβιετικών ιδρυμάτων γ ια νά στεγαστούν οί εργάτες έκεΐ δπου το πρόβλημα μπαίνει μέ Ιδιαίτερη δξύτητα. δ) έπισκευή τών εργατικών κατοικιών καί χρησιμοποίηση τών σχετικών επιχειρήσεων από τη στιγμή πού κάτι τέτοιο δέν τις έμποδίζει νά εκπληρώσουν τά βασικά καθήκοντα τής παραγω γής. ε) άναγνώριση τής σημασίας ενός προγράμματος οικοδόμησης έργατικών οικισμών καί «κοινοτήτων». Ν ά μπει στό πρόγραμμα τοΰ Κομγκοσόρ γ ιά την Ιρχόμενη περίοδο, ή οικοδόμηση μεγάλου α ­ ριθμού έργατικών κατοικιών. στ) οργάνωση δρομολογίων τραίνων καί ειδικών τράμ μέ ώράριο πού συμπίπτει μ’ αυτό τών εργοστασίων. ζ) υιοθέτηση μέτρων μέ στόχο τήν προτεραιότητα τών έργατών στόν ανεφοδιασμό μέ προϊόντα πλατειάς κατανάλωσης. η) απλοποίηση καί έπιτάχυνση τής παραλαβής τών ρούχων δου­ λειάς, τών έπιδομάτων κ.τ.λ. θ) έγκατάσταση κοντά στά Ιργοστάσια τσαγκαράδων καί καθα­ ριστηρίων γ ιά νά βοηθοΰνται οί έργάτες. Οί έπιχειρήσείς πρέπει νά βοηθήσουν σ’ δ,τι άφορά τόν εξοπλισμό τους καί τις δυνατότητες τροφοδότησής τους μέ απαραίτητες πρώτες ϋλες. ι) τεχνική βοήθεια τών επιχειρήσεων στήν οικονομία τής κοινό­ τητας δταν υπάρχει Ικμετάλλευση λαχανόκηπων, κ.τ.λ. ια) έπισκευή τών άγροτικών μηχανημάτων άπδ τις έπιχειρήσεις σέ αγροτικές περιοχές. "Ολα αυτά τά μέτρα πρέπει νά παρθούν ύπόψη γ ιά τόν προϋ­ πολογισμό τών έπιχειρήσεων (προϋπολογισμός σέ χρήμα καί σέ ε ίδ ο ς). 22. "Ολα τά παραπάνω μέτρα πρέπει πριν ά π ’ δλα νά έφαρμοστούν στις κρατικοποιημένες έπιχειρήσείς. Στις ιδιωτικές καί βιο­ τεχνικές έπιχειρήσείς θά έφαρμοστοΰν μέ τήν άδεια τού συνδικά­ του. Τ ά μέτρα πού αφορούν τό σύνολο μιάς έπιχείρησης είναι απα­ ραίτητο νά είσαχθοΰν σέ συνάρτηση μέ τις έπιδόσεις της. 90

Τ α μέτρα πού αφορούν τούς Ιργάτες πρέπει να θεωρηθούν σαν άνταμοιβή καί να ώφελήσουν κατά προτεραιότητα τούς καλύτερους. Ό πρόεδρος τής ΚΕ τοΟ πανρωσικοΰ συνδικάτου των μεταλλορύχων: Χλιάπνικωφ, δ άντιπρόεδρος: Μ. Βλαντιμίρωφ, δ γραμματέας: Α. Σκλίζνεφ, μέλη: I. Κοριάκιν, Β. Πλέσκωφ, Σ. Μεντβιέντεφ. Κεντρική Διοίκηση τδν πολεμικών Ιργοστασίων: μέλος τής ΚΕ καί πρόεδρος: Α. Τολοκόντσεφ, μέλη: Π. Μπορίσωφ, Γ. ΒροΟνο, Ια. Κουμποόσκιν. “Αντι­ πρόεδρος τοΰ σοβιέτ τής πολεμικής βιομηχανίας: Κ. Όρλώφ. Διευθυντής τοΟ γκλάβκ τής αεροπορίας: Μιχαήλωφ. Διευ­ θυντής τοΰ κρατικού εργοστασίου μηχανικών κατασκευδν (Γκόμζα) : Α. Βασίλιεφ. 'Ο πρόεδρος τής Κεντρικής Διοίκησης Βαρείας Βιομηχανίας: I. Κοτλιάκωφ. 'Ο πρόεδρος τής Κεν­ τρικής Διοίκησης τής ένωσης έργοστασίων μέσης μηχανικής παραγωγής: I. Μπαροόλιν. Ό πρόεδρος τής διοίκησης τοΰ έργοστασίου Σορμόφσκι: Τσέρνωφ - Γκρέσνεφ. Μέλος τοΰ Μοσχοβίτικου τμήματος τής Πανρωσικής "Ενωσης “Εργατών Μετάλ­ λου: Ν. “Ιβάνωφ. 'Ο διευθυντής τοΟ τμήματος προπαγάνδας γιά τήν παραγωγή τής Πανρωσικής "Ενωσης Εργατών Με­ τάλλου: Ν. Κοπύλωφ. Ό πρόεδρος τής ΚΕ τοΰ πανρώσικου συνδικάτου των άνθρακορύχων: Α. Κίσσελεφ. Μέλη: Μ. Μίκωφ, Σ. Λόσσεφ, Β. Σίβερτ, Σ. Άρουτουνιάν, Α. Γκορμπάτσεφ, Α. Στοροζένκο. Μέλος τής ΚΕ τδν άνθρακορύχων καί μέλος τοΰ προεδρίου τοΟ Συμβουλίου τίδν δρυχείων καί τοΰ άνωτάτου Συμβουλίου τής Οικονομίας: Β. Στροκίν. 'Ο πρόεδρος τής άχτιδικής έπιτροπής τδν άνθρακορύχων τοΟ Κιζέλοφ: I. Ί α λοόνιν. Μέλη: Σ. Ρότσκωφ, I. Δαγκούνωφ, Π. Φεντουρίν, Α. Ζαρμπουντάγιεφ. Ό πρόεδρος τής ΚΕ τοΰ συνδικάτου τδν ύφαντουργδν: I. Κουτοόζωφ. 'Ο πρόεδρος τής ΚΕ τοΰ συν­ δικάτου τδν έργατδν τής γής: Ν. Κουριάκ, μέλος: Κίτρωφ. *0 πρόεδρος τής έπαρχιακής έπιτροπής τοΰ Κούρσκ γιά τδν άνεφοδιασμό τδν έργατδν: Ίζβορίν. Τό μέλος τής κομματι­ κής έξελεγκτικής έπιτροπής τής ΚΕ τοΰ Κόμματος: Τοελότσεφ. 18 τοΰ Γενάρη 1921

91

Π αράρτημα II

Π Λ Α Τ Φ Ο ΡΜ Α Τ Ω Ν ΔΕΚΑ Λ έ ν ιν , Ζ η ν ό ζ ι ε φ , Τ ό μ σ κ ι, Ρ ο υ ν τ ζ ο υ τ α κ , Κ α λ ίν ιν , Λ ο ζό φ κ υ , Π ετρ όφ σ κ υ Ά ρ τ ε μ , Κ α μ έ ν ε φ , Σ τ ά λ ιν

1.

Τ ά συνδικάτα κατά τη δικτατορία του προλεταριάτου

1. Οί αποφάσεις πού υιοθετήθηκαν στα προηγούμενα συνέδρια τών συνδικάτων και τοΰ Κόμματος, καθόρισαν μέ ακρίβεια τά γ ε ­ νικά καθήκοντα καί τον ρόλο τών συνδικάτων κατά τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. Τ δ πρώτο πανρωσικδ συνέδριο τών συνδικάτων, πού έγινε στίς αρχές γενάρη 1918 (δηλ. άμέσως μετά τδ πάρσιμο τής Ιςουσίας άπδ τά σοβιέτ) δήλωνε δτι: «Στη σημερινή φάση τά συνδικάτα πρέπει νά συγκεντρώσουν τή δραστηριότητά τους γύρω ά π ’ τά προβλήματα τής οικονομικής δργάνωσης. Τ ά συνδικάτα, σάν ταξικοί δργανισμοί τοΰ προλεταριά­ του, συγκροτημένοι «στή βάση τής παραγω γής», πρέπει νά δργανώσουν τήν παραγω γή καί νά έπανορθώσουν τίς καταστραμένες π α ­ ραγωγικές δυνάμεις τής χώρας. Ή συμμετοχή στή δουλειά δλων τών κέντρων πού εύθύνονται γ ιά τή ρύθμιση τής πα ραγω γή ς, ή Οργάνωση τοΰ Ιργατικοΰ έλέγχου, ή καταγραφή καί τδ μοίρασμα τής έργατικής δύναμης, ή έγκαθίδρυση τών άνταλλαγών άνάμεσα στήν πόλη καί τήν ύπαιθρο, ή πάλη Ινάντια στή διάλυση καί τδ σαμποτάζ στή βιομηχανία, ή δργάνωση τής άναγκαστικής γ ιά δλους εργασίας, άποτελοΰν τά άμεσα καθήκοντα. Κ ατά τή σοσιαλιστική έπανάσταση πού έχει άρχισε;, τά συνδι­ 92

κάτα πρέπει να γίνουν, στήν τελειωτική τους μορφή, τα δργανα τής σοσιαλιστικής έξουσίας καί νά δουλεύουν μαζί μέ τΙς άλλες όργανώσεις γ ια τον καθορισμό των νέων βάσεων τής οικονομικής ζωής». Τό πρόγραμμα τοΰ Κόμματος είχε ήδη καθορίσει άπό τό 1919 δτι «0 οργανωτικός μηχανισμός τής βιομηχανίας πρέπει να βασί­ ζεται πριν απ’ δλα στα συνδικάτα. Ά π ό τη στιγμή πού τα συνδικάτα, σύμφωνα μέ τούς νόμους τής σοβιετικής δημοκρατίας καί την πρα χτική πού έχει Ιπικρατήσει, παίρνουν μέρος σέ δλους τούς κεντρικούς καί τοπικούς όργανισμούς διαχείρησης τής οικονομίας, πρέπει νά φτάσουν στή συγκέντρωση κάτω άπό τη δική τους έξουσία τής διαχείρησης τοΰ συνόλου τής οικονομίας». «Συνδέοντας τις κεντρικές ύπηρεσίες, την οίκονομία καί τις έργαζόμενες μάζες, τα συνδικάτα πρέπει να έχουν σαν σκοπό τή, συμ­ μετοχή των τελευταίων στή διαχείρηση τής οίκονομίας». Τό 9ο συνέδριο τοΰ Ρ .Κ .Κ . έλεγε τό 1920: «Τα καθήκοντα των συνδικάτων άφοροΰν πριν άπ’ δλα τούς το­ μείς τής οικονομικής οργάνωσης καί τής παιδείας. Κ αί δέν πρέ­ πει νά έκπληρώσουν αύτά τα καθήκοντα σαν άπομονωμένη δργανωτική δύναμη, άλλα σαν βασικός μηχανισμός τοΰ σοβιετικοΰ Κρά­ τους, πού καθοδηγείται άπό τό Κομμουνιστικό Κόμμα. Έ νώ ή σο­ βιετική έξουσία συγκεντρώνει δλη τήν κοινωνική δύναμη τοΰ προ­ λεταριάτου, είναι φανερό δτι τά συνδικάτα πρέπει νά μετατραποΰν προοδευτικά, σέ συνάρτηση μέ τήν άνάπτυξη τής κομμουνιστικής συνείδησης καί τοΰ δημιουργικού ρόλου των μαζών, σέ όργανισμούς ύποστήριξης τοΰ προλεταριακού Κράτους. Δέν πρέπει νά παρατη­ ρηθεί ή άντίστροφη έξέλιξη». Τό 2ο καί τό 3ο πανρωσικό συνέδριο των συνδικάτων καί ή 5η συνδιάσκεψη των συνδικάτων καθόρισαν μέσα στά ίδια πλαίσια τά γενικά καθήκοντα των συνδικάτων κατά τή δικτατορία τοΰ προλε­ ταριάτου. Οί θέσεις αύτές παραμένουν σωστές καί δέν χρειάζονται καμιά ά λλα γή. Τ ό 10ο συνέδριο τοΰ Κόμματος δέν πρέπει νά βρει κά­ ποια νέα θεωρητική διατύπωση τοΰ ρόλου των συνδικάτων κατά τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου, πρέπει δμως νά καθορίσει τά μέσα 93

γ ια τήν εφ αρμογή των προη γούμενω ν απ οφ άσεω ν.

Δ εν εχουμε κρίση άλλα ανάπτυξη 2. Οι δύσκολες συνθήκες πού επέβαλε ένας εμφύλιος πόλεμος τριών χρόνων, έμπόδισαν μέχρι τώρα τα συνδικάτα να εκπληρώ­ σουν μέ επιτυχία τα παραπάνω καθήκοντα. Τ ά συνδικάτα, δπως όλες οΕ άλλες εργατικές οργανώσεις, συγκέντρωσαν δλες σχεδόν τις δυνάμεις τους στό μέτωπο. ΙΙα ρ ’ δλ’ αυτά δ ρόλος των συνδικάτων στην οικοδόμηση τής οι­ κονομίας είναι σημαντικός. ’Αμέσως μετά την δκτωβριανή έπανάσταση φάνηκε καθαρά ότι τά συνδικάτα ήταν στην πραγματικότητα οι μόνοι οργανισμοί πού μπορούσαν ν’ άναλάβουν τήν οργάνωση τής παραγω γής κα'ι τή διαχείρηση των επιχειρήσεων. Στην άρχή τής σοβιετικής εξουσίας δέν υπήρχε άκόμα ένας Κρατικός μηχανισμός διεύθυνσης τής οικονο­ μίας. Ή επιβίωση τής βιομηχανίας καί ή Ιπανόρθωση τοΰ οικονο­ μικού μηχανισμού τής χώρας κινδύνευε άπό τό σαμποτάζ των ιδιο­ κτητών έργοστασίων καί τών μηχανικών. Μετά, τό άνώτατο Συμβούλιο τής οικονομίας έβαλε κυρίως σαν στόχο τήν οργάνωση τής διαχείρησης τών κρατικοποιημένων επι­ χειρήσεων. Τ ά συνδικάτα συμμετείχαν σ’ αυτή τή δουλειά. Ή άδυναμία τών κρατικών οργανισμών έξηγεΐ καί δικαιώνει αότόν τον παραλληλισμό. Ή κύρια δουλειά τών συνδικάτων στόν τομέα τής παραγω γής ή ­ ταν τότε ή συμμετοχή στή δημιουργία τών συμβουλίων τών γκλάβκ, τών κέντρων καί τών διευθύνσεων στά έργοστάσια, Έ π έτρ επε τήν «προλεταριοποίηση» αυτών τών οργάνων. Μ έχρι τώρα δμως τά συνδικάτα έστειλαν Ιργάτες στά οικονομι­ κά όργανα μόνο επεισοδιακά. Αυτές οί άποστολές προκάλεσαν πο­ λύ συχνά μιά διάσπαση άνάμεσα στούς άντιπροσώπους καί τά συν­ δικάτα τους. Μέ άποτέλεσμα νά μήν έχουν άρκετή επίδραση στή λειτουργία τών οικονομικών δργανώσεων. Γ ιά νά φέρει πραγματικά ή «προλεταριοποίηση» τά άποτελέσματα πού θέλουμε, είναι άπαραίτητο νά μήν σπάει ποτέ ό δεσμός άνά-

μέσα ατούς αντιπροσώπους καί τα συνδικάτα τους καί τά συνδικάτα σαν τέτοια να συμμετέχουν άπο πιό κοντά στήν όργάνωση καί στ ή διαχείρ ισ η τής παραγω γής. Το τέλος τοΰ εμφυλίου πολέμου καί ή πρωτεραιότητα πού δίνου­ με στα οικονομικά προβλήματα μάς επιτρέπουν νά φτιάξουμε γ ε ­ ρούς δεσμούς ανάμεσα ατούς οικονομικούς οργανισμούς τής σοβιε­ τικής Δημοκρατίας καί τά συνδικάτα, πιο συγκεκριμένα καί σέ πο­ λύ μεγαλύτερη άπο πρίν κλίμακα. Οί σημερινές συνθήκες απαιτούν μία άμεση συμμετοχή των συνδικάτων στήν όργάνωση τής παρα­ γω γής. Δεν πρέπε- πιά νά περιορίζονται στήν άποστολή όρισμένων μελών τους ατούς οικονομικούς οργανισμούς. Π ρέπει νά έπεμβαίνουν σάν συνδικάτα. Δεν μπορούμε νά Εχουμε σοβαρές επιτυχίες στό οικονομικό μέτωπο παρά μόνο άν τά συνδικάτα, άντιπροσωπεύοντας τις Εργαζόμενες μάζες, διατηρήσουν τήν αύτονομια τους. Στήν αύγή τής νέας ιστορικής περιόδου, ή συνδικαλιστική δργάνωση είναι πολύ έξασθενισμένη, κυρίως δταν σκεφτεϊ κανείς τά τε­ ράστια καθήκοντα πού βάζει τό οικονομικό μέτωπο. Τ ά Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μιας δοσμένης μεταβατικής περιόδου (δπως καί κάθε μεταβατικής περιόδου γ ε ν ικ ά ), δημιουργούν σοβαρά προβλή­ ματα γ ιά τά συνδικάτα. Δέν περνάνε δμως άπο μιά κρίση ούτε μία διαροή μελών. Υ πάρχουν άντίθετα τά συμπτώματα μιας άνάπτυξης. Γ ι’ αύτό ή τύχη τοΰ συνδικαλιστικού κινήματος δέν διαχωρί­ ζεται καθόλου άπο τήν τύχη τού Κόμματος καί τών σοβιέτ. Τό πρόβλημα είναι ή δημιουργία τών άπαραίτητων συνθηκών γ ιά νά εκπληρώσουν τά συνδικάτα τά νέα τους καθήκοντα.

Τ ά συνδικάτα, νπ οσ τη ρ ικτές τή ς δικτατορίας τον προλεταριάτου 3. Ή εργατική τάξη τής Ρωσίας πρέπει νά πραγματοποιήσει τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου ενώ ή τεράστια πλειοψηφία τοΰ πλη­ θυσμού άποτελεΐται άπο άγρότες. Ή πραγματοποίηση, σ’ αύτή τή φάση, τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου συναντάει νέες δυσκο­ λίες παρ’ δλο πού ή άποκατάσταση τής εξουσίας τών γαιοκτημό­ νων δέν άπειλεΐ πιά άμεσα τήν άγροτιά. Μόνο ή ύπαρξη δυνατών

95

συνδικάτων, μέ Ενιαία θέληση, πού δέχονται δλους τούς προλετά­ ριους ανεξάρτητα άπο τδ έπίπεδο άνάπτυξης τής ταξικής τους συ­ νείδησης, θά έπιτρέψει τή δικτατορία τοϋ προλεταριάτου.

Τ ά συνδικάτα, σ χολές κομμουνισμού 4. Τό να είναι «σχολές κομμουνισμού» παραμένει δ κύριος ρόλος των συνδικάτων στή σοβιετική Ρωσία. Μόνο τά συνδικάτα πού ένδιαφέρονται συστηματικά γ ιά δλες τ'ις πλευρές τής ζωής των έργατών στδ έργοστάσιο καί Εξω άπ’ αύτό, μπορούν νά είναι σχολές κομμουνισμού καί γ ιά τ'ις πιδ καθυστερη­ μένες μάζες. Στην πλειοψηφία τους οΕ συνδικαλιστές δέν είναι γραμμένοι καί στδ Κόμμα (γιά 6 .970.000 μέλη των συνδικάτων, δέν Ιχουμε παρά 500.000 μέλη τού Κ όμμα τος). Π ρέπει νά οικοδομήσουμε τδν κομ­ μουνισμό μέ τδ άνθρώπινο υλικό πού μάς αφήνει δ καπιταλισμός. Τ ά συνδικάτα στή σοβιετική Ρωσία περιλαμβάνουν προοδευτικά δλους τούς έργάτες. Τ ά συνδικάτα οργανώνουν τούς έργαζόμενους πού κάτω άπ’ τδν καπιταλισμό ήταν ξένοι πρδς τδ προλεταριάτο (παληοί ειμποροΟπάλληλοι, προσωπικό νοσοκομείων, κα λλ ιτέχν ες..). Έ ν α από τά βασικά καθήκοντα πού σάν σχολές κομμουνισμού πρέ­ πει νά άναλάβουν τά συνδικάτα, είναι νά μετατρέψουν αυτά τά στοι­ χεία , νά τά φέρουν κοντά στά πρωτοποριακά στρώματα τού προλε­ ταριάτου, νά τά κάνουν Εκανά νά οίκοδομήσουν μία κομμουνιστική κοινωνία. Γ ιά τήν Επίτευξη αύτοΰ τού σκοπού κάθε μεμονωμένο μέλος τού συνδικάτου πρέπει νά συμμετέχει συνειδητά καί δραστήρια στή ζω ή δλης τής δργάνωσης. Π ρέπει τά συνδικάτα, σάν σχολές κομμουνι­ σμού, νά ασχοληθούν μέ δλες τίς πλευρές τής καθημερινής ζω ής τών εργαζομένων μαζών. Π ρέπει νά τραβήξουν προοδευτικά Ενα μεγάλο άριθμδ Εργαζομένων πρδς τήν οίκοδόμηση τού Κράτους, νά τούς δείξουν τδ δρόμο, χρησιμοποιώντας τίς Ιδέες πού περιέχονται στδ πρόγραμμά μας, νά τούς βοηθούν στδ νά περνάνε άπδ τδ εϊιδικδ στδ γενικό, νά τούς δδηγοΰν στδν κομμουνισμό δταν πρίν δέν ήταν καν στδ Κόμμα. 96

Ή Εννοια «συνδικάτα, σχολές κομμουνισμού» περιλαμβάνει άκόμα, στή σοβιετική Ρωσία, τήν οικονομική διαπαιδαγώγηση. Στή σημερινή φάση τα συνδικάτα δεν μπορούν νά έκπληρώσουν πρα­ γματικά τό ρόλο τους παρά δταν γίνουν οί ήγέτες των προλεταρια­ κών μαζών μέσα στήν κομμουνιστική πρ α χτική, δηλαδή στή συγ­ κεκριμένη άναδιοργάνωση καί άνοικοδόμηση τής οίκονομίας π ά ­ νω σε κομμουνιστικές βάσεις. Μόνο τά συνδικάτα πού είναι ικανά νά κινήσουν προοδευτικά τό Ενδιαφέρον τών πιο καθυστερημένων στρωμάτων γ ιά τήν πρόοδο τής σοβιετικής οίκονομίας, μπορούν νά είναι σχολές κομμουνισμού στή Ρωσία. Τό 10ο συνέδριο τού Ρ .Κ .Κ . τονίζει ιδιαίτερα στά μέλη τού Κόμματος τό ρόλο τών συνδικάτων. Μόνο μιά καθημερινή καί διαρ­ κής δουλειά στο Εσωτερικό τού συνδικάτου μπορεί νά Επιτρέψει σ’ Ενα κομμουνιστή ν’ άναδειχθεΐ μέσα στό κίνημα καί ν’ άποχτήσει τήν Εμπιστοσύνη του. Π ρέπει οί ίδιες ο! μάζες νά βάζουν Ενα κομ­ μουνιστή σέ ήγετική θέση. Τ ά 500.000 περίπου μέλη τού Κόμ­ ματος πού είναι στά συνδικάτα πρέπει νά κερδίσουν στήν ύπόθεση τού Κόμματός μας τά Εκατομμύρια τών Εργατών πού είναι Εξω ά π’ αύτό καί πού κυριαρχούν σήμερα στό συνδικαλιστικό κίνημα, μέ μία υπομονετική καί διαρκή διαπαιδαγώγηση, μέ τό προσωπικό τους παράδειγμα, μέ τις όργανωτικές τους Ικανότητες, μέ τις οίκονομικές τους γνώσεις, μέ τή φροντίδα τους σχετικά μέ τά ύλικά καί άνθρώπινα συμφέροντα τών Εργαζομένων μαζών.

Τό πρόβλημα τη ς κρατικοποίησης τώ ν συνδικάτω ν 5. Ή γρήγορη κρατικοποίηση τών συνδικάτων θά ήταν σοβαρό πολιτικό σφάλμα για τί θά άποτελοΰσε σήμερα Ενα πρωταρχικό Εμ­ πόδιο στίς συνδικαλιστικές λειτουργίες πού καθορίζονται πιό πάνω. Ή σημερινή κατάσταση τών σχέσεων άνάμεσα στά συνδικάτα καί τό Κράτος στή σοβιετική Ρωσία, είναι πρωτότυπη. Τ ά συνδι­ κάτα Εκπληρώνουν ήδη λειτουργίες βρισμένων κρατικών δργανισμών (καθορισμός τού ρυθμού τής παραγω γής, μοίρασμα τών ρού­ χω ν τής δουλειάς κ .τ .λ .) . Οί κρατικές λειτουργίες τών συνδικά­

97

των θά αυξηθούν σταδιακά. Τ δ Συνέδριο όμως πρέπει νά έπιμείνει πάνω στο παρακάτω φαι­ νόμενο : ή τεχνητή επιτάχυνση τοΰ ρυθμού κρατικοποίησης των συν­ δικάτων δεν θά καλυτέρευε καθόλου τήν οικονομική κατάσταση τής δημοκρατίας και θά Ικανέ πολύ πιδ δύσκολο τδ ρόλο των συν­ δικάτων σάν «σχολές κομμουνισμού». Τ δ πραγματικδ πρόβλημα εί­ ναι δτι οί μαζικές αυτές οργανώσεις, ανεξάρτητες άπδ τδ Κόμμα, πρέπει νά προσχωρήσουν συγκεκριμένα στο σοβιετικό Κράτος, δια­ τηρώντας τδν χαρακτήρα δργανώσεων πού δέχονται Ιλεύθερα έργάτες μέ διάφορες πολιτικές απόψεις, πού είναι ή δέν είναι στδ Κόμ­ μα, πού είναι αγράμματοι ή πού δέν είναι, πού είναι θρήσκοι ή πού είναι άθεοι, κ.τ.λ.

Π ειθώ και εξαναγκασμός και μέθοδοι λειτουργία ς τώ ν συνδικάτω ν 6. Τ ά συνδικάτα προτιμούν τήν πειθώ άπδ τδν εξαναγκασμό, πρά­ γμα πού δέν σημαίνει δτι σέ έπείγουσες περιπτώσεις δέν χρησιμο­ ποιούν τή μέθοδο τοΰ προλεταριακού έξαναγκασμοΰ: κινητοποίηση δεκάδων χιλιάδων μελών τών συνδικάτων στδ μέτωπο, πειθαρχικά δικαστήρια κ.τ.λ. Ή ανοικοδόμηση τών συνδικάτων άπδ τήν κο­ ρυφή είναι άπόλυτα παράλογη. Οί μέθοδοι τής Ιργατικής δημο­ κρατίας, πού είχαν μειωθεί πάρα πολύ κατά τά τρία τελευταία χρόνια εμφυλίου πολέμου, πρέπει ν’ άποκατασταθοΰν άμεσα στδ συνδικαλιστικό κίνημα. Π ρέπει νά Ιφαρμοστεΐ σέ δλα τά έπίπεδα ή άρχή τής εκλογής τών άντιπροσώπων καί νά μειωθεί στδ άναπόφευκτο ελάχιστο ή χρησιμοποίηση τών διορισμών άπδ τά πάνω. Τ ά συνδικάτα πρέπει νά οίκοδομηθοΰν στή βάση τού δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Π αράλληλα είναι άναγκαία μιά δραστήρια πά ­ λη ενάντια στδν εκφυλισμό τοΰ συγκεντρωτισμού καί τών στρατιω­ τικών μεθόδων δουλειάς σέ γραφειοκρατική ρουτίνα. Ή στρατιω­ τική διοργάνωση τής έργασίας δέ θά ’χ ε ι αποτελέσματα παρά μόνον δταν τδ Κόμμα, τά σοβιέτ καί τά συνδικάτα μπορέσουν νά εξηγή­ σουν τήν άναγκαιάτητά της στή μεγαλύτερη δυνατή μάζα τών έργαζομένων καί νά δργανώσουν γ ι’ αυτό τδ σκοπό τήν πρωτοπορία τών μαζών. '9 8

Το Κ όμμα καί τα συνδικάτα 7. Οί κεντρικές καί τοπικές οργανώσεις τοΰ ρωσικού κομμουνι­ στικού κόμματος καθοδηγούν από κοντά τήν ιδεολογική πλευρά τής συνδικαλιστικής δουλειάς. Οί κομμουνιστικές φράξιες στά συνδι­ κάτα ύπακοΰν στις οργανώσεις τοΰ Κόμματος σύμφωνα μέ τήν ειδι­ κή απόφαση τοΰ 10ου συνεδρίου τοΰ Ρ .Κ .Κ . ’Α π’ τήν άλλη μεριά τό 10ο συνέδριο τοΰ Ρ .Κ .Κ . προειδοποιεί μέ τον πιό κατηγορημα­ τικό τρόπο τά δργανα τοΰ Κόμματος καί δλους τούς συντρόφους, νά απέχουν άπό κάθε άκαιρη κηδεμονία, άπό κάθε Ιπέμβαση στήν τρέχουσα δουλειά των συνδικάτων. Είναι ξεκάθαρο δτι τό Κόμμα πρέπει νά ελέγχει τήν επιλογή τοΰ ήγετικοΰ προσωπικοΰ τοΰ συνδικαλιστικοΰ κινήματος. Τ ά δργανα δμως τοΰ Κόμματος πρέπει νά προσέχουν Ιδιαίτερα τήν Ιφαρμογή τών μεθόδων τής προλεταρια­ κής δημοκρατίας στά συνδικάτα, δπου ή έπιλογή τών ήγετών πρέ­ πει νά γίνεται άπό τις ίδιες τις οργανωμένες μάζες. Κ ατά τήν έπιλογή τών ήγετών τοΰ συνδικαλιστικοΰ κινήματος, τό Κόμμα πρέπει νά φροντίζει ώστε οί ύποψήφιοι νά συνδυάζουν ικανότητες δργανωτή καί οικονομικές γνώσεις, μέ τήν άφοσίωση στον κομμουνισμό, τό πειθαρχικό πνεΰμα, τήν πρα χτική τής δου­ λειάς στις εργατικές μάζες. Δέν πρέπει ποτέ νά ξεχνάμε δτι οί συνδικαλιστές ήγέτες πρέπει ν’ άσχολοΰνται άπό κοντά καί μέ πολ­ λή ευαισθησία, μέ τά μικροπροβλήματα τής καθημερινής ζω ής τών μαζών.

Τ ά συνδικάτα καί τά π ολιτικά τμήματα 8. Κ ατά τή διάρκεια τοΰ έμφυλίου πολέμου, τό Κόμμα θεσμοποίησε, σέ εξαιρετικές περιπτώσεις, τήν δργάνωση «πολιτικών τμη μάτων» πού μέχρις ένα βαθμό άντικατέστησαν προσωρινά τά συν δικάτα. Τό Γκλαβπολιτπούτ* ήταν μία άπ’ αυτές τις έξαιρέσεις Στήν άπόφαση τοΰ 9ου Συνεδρίου γ ιά τό θεσμό τοΰ Γκλαβπολιτ πούτ, υπογραμμίστηκε κατηγορηματικά 6 π ρ ο σ ω ρ ι ν ό ς χα * Πολιτικό τμήμα τών Επικοινωνιών. 99

ρακτήρας αύτής τής δργάνωσης. Στήν πράξη δμως, τδ Γκλαβπολιτπούτ καί τδ όργανο πού δημιούργησε, τδ Τσεκτράν, κόπηκαν άπδ τις συνδικαλιστικές μάζες καί χρησιμοποίησαν δλο καί πιδ συ­ χν ά γραφειοκρατικές μεθόδους. Τ δ 10ο συνέδριο συμφωνεί μέ τήν κατάργηση του Γκλαβπολιτπούτ καί τήν άπόφαση τής Κεντρικής Ε πιτρ ο π ή ς τοϋ Κόμματος πού έπέμενε στήν άναγκαιότητα έγκατάλειψης άπδ μέρους τοΰ Τσεκτράν των ειδικών μεθόδων δουλειάς, καί στήν άναγκαιότητα έπιστροφής στήν Ιρ γατικ ή δημοκρατία. Τ δ 10ο συνέδριο τοΰ Ρ .Κ .Κ . δέχεται τήν άναγκαιότητα διατή­ ρησης των «πρωτοποριακών δμάδων έργασίας» γ ιά τήν πραγματο­ ποίηση τοΰ οίκονομικοΰ σχεδίου, άλλα θεωρεί δτι ή έξίσωση τής κα­ τάστασης τών έργατών διαφόρων κατηγοριών καί τών συνδικάτων τους είναι άναπόφευκτη. Τ δ άνώτατο κεντρικδ Συμβούλιο τών συν­ δικάτων, σαν όργανισμδς πού συσπειρώνει βρισμένα έκατομύρια με­ λών, πρέπει χάρη στίς προσπάθειες τοΰ Κόμματος, νά μετατραπεΐ σέ μία παντοδύναμη δργάνωση, ικανή νά πραγματοποιήσει τά κα­ θήκοντα τοΰ πανρωσικοΰ συνδικαλιστικοΰ κινήματος. Δέν μποροΰμε νά δεχτοΰμε καμία άντίθεση μιας φράξιας τοΰ συνδικαλιστικοΰ κινήματος. Ή κεντρική έπιτροπή ένδς συνδικάτου δέν μπορεί νά διαχωρίζεται άπδ τδ σύνολο τοΰ κινήματος. Τ δ 10ο συνέδριο τοΰ Ρ .Κ .Κ . έπιβεβαιώνει τήν παρακάτω άπό­ φαση τοΰ 9ου συνεδρίου τοΰ Κόμματος: «*Αν τδ προλεταριάτο σάν τάξη χρειάζεται νά καταφύγει σέ μία στρατιωτικοΰ τύπου δργάνωση τής έργασίας (δηλ. τήν δργάνωση τής έργασίας πού χαρακτηρίζεται άπδ μεγαλύτερη άκρίβεια, τα­ χύ τητα, συνέπεια καί προσοχή, πού άπ α ιτεΐ άπδ τούς έργαζόμενους πολλές θυσίες), τδ καθήκον αύτδ πρέπει νά τδ άναλάβουν τά όργανα τών βιομηχανικών υπηρεσιών καί έπομένως τά συνδι­ κάτα. θ ά μάς ήταν άδύνατο νά δημιουργήσουμε τδν Κόκκινο Σ τρα­ τό αν δέν είχαμε καταργήσει τις παλιές έκλογικές έπιτροπές. ’Αντίθετα είναι άδύνατο νά άνορθώσουμε τήν οικονομία χω ρίς νά αναπτυχθεί παράλληλα ή δργάνωση τών συνδικάτων. Οί μέθοδοι πού υιοθετήθηκαν στδν Κόκκινο Στρατό άποδείχτηκαν άπόλυτα δι­ καιολογημένες, γιατί έπέτρεψαιν τή νίκη ένάντια στήν άντεπανάσταση καί τήν άπαρχή τής οικονομικής άνοικοδόμησης. Σήμερα τδ Κόμμα πρέπει νά μάθει νά καταφεύγει στις μεθόδους πού άπαιτοΰν

100

τα οικονομικά προβλήματα, δηλ. βασικά τις μεθόδους τής έργατικής δημοκρατίας».

2. Το συνέδριο θεωρεί δτι πρέπει νά ΰπογραμμιστεϊ τδ παρακάτω φαινόμενο: τά συνδικάτα δέν άσχολοΰνται όσο πρέπει μέ τά συγ­ κεκριμένα προβλήματα τής οικονομίας πού Ιχουν καθοριστεί άπό όλα τά συνέδρια καί τις συνδιασκέψεις των συνδικάτων. Ή πρα­ γματοποίηση των καθηκόντων παραμένει στήν ήμερήσια διάταξη. Δέ θά μπορέσουμε νά ξεπεράσουμε γρήγορα τήν αποδιοργάνωση τής οικονομίας παρά μόνο δταν τά συνδικάτα ένδιαφερθοΰν περισ­ σότερο γ ιά τά οικονομικά καθήκοντα, καί συμμετέχουν δραστήρια στήν οργάνωση καί τη διαχείρηση τής βιομηχανίας. Κ άτω άπ’ αυτή τη σκοπιά τβ Συνέδριο θεωρεί ότι είναι άπαραίτητο νά παρθοΰν τά παρακάτω όργανωτικά μέτρα.

ΟΙκονομικά τμήματα τω ν συνδικάτω ν Ή συστηματική γενίκευση τής οικονομικής πείρας τών όργανωμένων προλεταριακών μαζών, καί ή χρησιμοποίηση αυτής τής π ε ί­ ρας γιά τήν έφαρμογή τοΰ σχεδίου, προϋποθέτουν τή δημιουργία οικονομικών τμημάτων στά συνδικάτα καί τις ενώσεις. Συμμετέ­ χοντας άμεσα στήν έπεξεργασία καί τήν έφαρμογή τοΰ ένιαίου οΐκονομικοΰ σχεδίου, τά οικονομικά τμήματα τών συνδικάτων πρέπει νά προκαλοΰν τό Ενδιαφέρον τών πλατειών έργατικών μαζών γ ιά τή διεύθυνση τής οικονομίας τής σοβιετικής Δημοκρατίας. Τ ά καθήκοντά τους είναι: α) μελέτη καί έκλαΐκευση τής δουλειάς τών οικονομικών δργανώσεων. β) λειτουργίες επιθεώρησης καί έλέγχου. γ) συμμετοχή στήν έπεξεργασία τοΰ οικονομικού σχεδίου, στόν καταμερισμό τών καθηκόντων καί τόν καθορισμό τοΰ προγράμμα­ τος παραγω γής.

101

δ) μελέτη των τεχνικών μεθόδων. ε) συμμετοχή στή δημιουργία τών οικονομικών οργανισμών, στ) επίβλεψη τών λογιστηρίων, τής κατανομής τών εργατικών δυνάμεων καί τών ειδικών. Π αρατηρήσεις γ ια την καλή χρησιμο­ ποίηση τών πρώτων υλών καί τοΰ ύλικοΰ. ζ) επεξεργασία τών μεθόδων καί μέσων καταπολέμησης τής άρ­ νησης τής πειθαρχίας δπως καί τής λιποταξίας. η) έκλαίκευση τής τεχνικής πείρας τών συμβουλίων τών αντι­ προσώπων, τών έργοστασιακών έπιτροπών, τών πυρήνων παραγω ­ γής καί τών εργατών πού θά διαδίδεται μέσω τών οικονομικών δργάνων (ύπο-τμήματα τελειοποίησης τών πα ραγω γικών διαδικα­ σιών) . θ) τά οικονομικά τμήματα δέν πρέπει νά συγκροτούν τά ύπηρεσιακά τους όργανα, παράλληλα μέ τούς οικονομικούς δργανισμούς, άλλά νά έχουν ενα μηχανισμό καλά Εφοδιασμένο Επιστημονικά καί τεχνικά. ι) γιά νά πραγματοποιηθούν αυτά τά καθήκοντα, είναι άναγκαΐο νά οργανωθούν σέ δλα τά Επίπεδα οικονομικά τμήματα, Αρχί­ ζοντας από τούς πυρήνες παραγω γής, καί νά συγκεντρωθούν σέ συμβούλια τομέων παραγω γής οί αντιπρόσωποι τών οικονομικών δργάνων καί οί εκλεγμένοι αντιπρόσωποι τών συνδικάτων.

Δ η μιουργία τώ ν οικονομικών οργάνω ν 1. Τ ά συνδικάτα καί οί οικονομικοί δργανισμοί άποτελοΰν τά όρ­ γανα διαχείρησης τής βιομηχανίας, άπδ τις Επιχειρήσεις μέχρι τδ ανώτατο Συμβούλιο τής οικονομίας, καί συγκροτούνται στή βάση τών ύποψηφιοτήτων πού προτείνουν οί ενώσεις παραγω γής. Προτείνεται, οί υποψηφιότητες νά Εξετάζονται άπδ πριν στις συναντή­ σεις τών αντιπροσώπων καί τις συνδιασκέψεις. 2. Γ ιά νά δυναμώσουν οί δεσμοί ανάμεσα στά συνδικάτα καί τούς οικονομικούς δργανισμούς, είναι άναγκαΐο νά βελτιωθεί ή άντιπροσωπευτικότητα τών συνδικάτων στά πανρωσικά καί Επαρχιακά συ­ νέδρια τοΰ ανώτατου Συμβουλίου τής οικονομίας, νά γίνει αναγκα­ στική ή συμμετοχή άντιπροσώπων τών οικονομικών τμημάτων τών

102

συνδικαλιστικών ενώσεων. 3. Γ ι’ αυτό πρέπει να μπουν συνδικαλιστές ήγέτες στα ανώτερα όργανα τοΰ ανώτατου Συμβουλίου τής οικονομίας καί αντίστροφα, όπως τό υποδεικνύουν οι αποφάσεις των συνδικαλιστικών συνε­ δρίων. 4. Σύμφωνα με δλ’ αυτά, τα οικονομικά όργανα τής δημοκρατίας συγκροτούνται μέ τήν άμεση συμμετοχή τών συνδικάτων.

Σ υμ μέτοχη τώ ν συνδικάτω ν στην επ εξεργα σ ία τοϋ ενιαίου οικονομικού σχεδίου και τώ ν προγραμμάτω ν π α ρα γω γή ς 1. Γ ια να προετοιμαστούν γ ια τή διαχείρηση τής παραγω γής οΕ συνδικαλιστικές οργανώσεις καί οΕ έργατικές μάζες πού ελέγχουν, πρέπει, τό ανώτατο κεντρικό Συμβούλιο τών συνδικάτων, οΕ κεντρι­ κές έπιτροπές τών συνδικάτων, οΕ συνδικαλιστικές δργανώσεις τών έπαρχιών, να συμμετέχουν άμεσα στην Επεξεργασία τοΰ οικονομι­ κού σχεδίου καί τών προγραμμάτων παραγω γής. 2. Ή συμμετοχή αυτή περιλαμβάνει δχι μόνο τήν αποστολή άντιπροσώπων τών συνδικάτων στις έπιτροπές παραγω γής τών οικο­ νομικών οργανώσεων, άλλά επίσης τήν έκτίμηση τών προγραμμά­ των παραγω γής σέ συνδιασκέψεις καί συμβούλια. Αυτό τό τελευ­ ταίο σημείο είναι πολύ σημαντικό.

Ό ελ εγ χ ο ς και η επιθεώ ρηση από τα συνδικάτα 1. Γ ια να συνεργάζονται μέ τα οικονομικά όργανα στήν έφαρμογή τού σχεδίου, τά συνδικάτα ελέγχουν τήν πορεία τής παραγω γής στις Επιχειρήσεις καί τή δραστηριότητα τών οργάνων πού Ιχουν άναλάβει τήν όρθολόγισή της. Τ ά τμήματα καί οΕ οργανώσεις βά­ σης έχουν άναλάβει νά παρακολουθούν τήν εκτέλεση τών προγραμ­ μάτων παραγω γής, τις διορίες παραλαβής, τήν κατανομή τών Ερ­ γατικών δυνάμεων. Γ ιά νά άποφευχθεΐ ένας βλαβερός παραλληλι103

σμδς των δργανώσεων, τήν έργατική καί άγροτική ’Επιθεώρηση στις έπιχειρήσεις τήν αναλαμβάνουν τά συνδικάτα κ ι’ δχι ειδικοί διαρκείς δργανισμοί. 2. Τ ά συνδικάτα πρέπει έπίσης νά φροντίζουν γ ιά τήν έφαρμογ ή των αποφάσεων των συνεδρίων καί τών συνδικαλιστικών συν­ διασκέψεων πάνω στήν έργασία καί τήν πα ραγω γή . 3. Ή έξάσκηση ένδς έλέγχου χάρη στα οικονομικά τμήματα πρέπει νά δδηγεΐ στήν καλυτέρευση τής παραγω γής, αλλά έπίσης στο νά ένδιαφέρονται τά πλατειά στρώματα τοϋ έργατικοϋ πληθυ­ σμού γ ιά τήν οικοδόμηση τής οικονομίας καί τή διεύθυνση τής π α ­ ραγωγής.

Κ αταμέτρηση καί κατανομή τώ ν ερ γα τικώ ν δυνάμεω ν Τ δ Συνέδριο θεωρεί δτι τά συνδικάτα πρέπει ν’ ασχολούνται μέ τήν καταμέτρηση καί τήν κατανομή τών έργατικών δυνάμεων, γ ια ­ τί αποτελούν προπαρασκευαστικά στάδια γ ιά τήν κομμουνιστική δργάνωση τής Ιργασίας. ’Ε λ πίζει βτι στδ μέλλον, τις λειτουργίες αύτές, θά τις άναλάβουν τδ άνώτατο Συμβούλιο τών συνδικάτων καί τά έπαγγελμ ατικά σοβιέτ τών έπαρχιώ ν.

Τ ά καθήκοντα τώ ν συνδικάτω ν στον τομέα τη ς αμοιβής τη ς ερ γασ ίας 1. ’Ενώ έφαρμόζουν μία πολιτική ίσης κατανομής τών κατανα­ λωτικών προϊόντων στους έργαζόμενους καί προοδευτικής έξίσωσης τών αμοιβών, τά συνδικάτα χρησιμοποιούν τά ήμερομίσθια σέ χρήμα καί σέ είδος σάν μέσο βελτίωσης τής πειθαρχίας καί άνύψωσης τής παραγω γικότητας τής έργασίας (σύστημα πριμ, έπιδομάτων κ .τ .λ .) . 2. Π ρέπει γ ι’ αύτδ νά δημιουργηθει ενα σύστημα ανεφοδιασμοί) καί κατανομής πού έξασφαλίζει τδ συντονισμό τών συνδικάτων καί τών Οργανισμών διάθεσης τών προϊόντων. 104

3. Ε ίναι άναγκαΐο νά προσέξουμε Ιδιαίτερα τδ διάταγμα τοϋ άνώτατου Συμβούλιου τής οικονομίας γ ιά τή δωρεάν διανομή κατα­ ναλωτικών προϊόντων καί αγαθών άμεσης άνάγκης ατούς έργαζόμενους. 4. Θά ’πρεπε να αυξήσουμε δσο είναι δυνατό τά άποθέματα έπιδομάτων σέ είδος γ ιά νά παίρνουν γερά μερίδια δλοι οί έργάτες καί υπάλληλοι τών σοβιετικών Ιπιχειρήσεων. 5. Θά ’πρεπε έπίσης νά έπεκταθεϊ τδ σύστημα τών έπιδομάτων σέ είδος, άπδ τις πρωτοποριακές έπιχειρήσεις σέ δλες τις έπιχειρήσεις. 6. Ξεκινώντας άπδ την αναγκαιότητα τής διατήρησης τής άμοιβής σέ χρήμα καί τής διαφοροποίησης τών ήμερομισθίων σέ σχέση μέ τδ βαθμδ ειδίκευσης, ή πολιτική τών ήμερομισθίων πρέπει νά βασίζεται στήν έξίσωση τών ποσοστών άμοιβής μετά μία διόρθω­ ση σύμφωνα μέ προσωπικούς δείκτες. 7. Γ ιά νά μειωθεί δ νομισματικός χαρακτήρας τών άμοιβών, τά συνδικάτα πρέπει νά καθορίσουν κανόνες δωρεάν χρησιμοποίησης τοΰ άνεφοδιασμοΰ σέ υλικό, τών μεταφορών, τών κατοικιών, τοϋ θεάτρου κ.τ.λ. 8. Ή άμοιβή τής έργασίας καί ή κατανομή τών άμεσα άναγκαίων αγαθών πρέπει νά γίνονται σέ συνάρτηση μέ τά άποτελέσματα τής έργασίας. Τ ά συνδικάτα καί οί οικονομικοί όργανισμοί πρέπει νά τδ προσέ­ ξουν Ιδιαίτερα. Γ ιά νά έφαρμοστοΰν τά μέτρα αύτά, πρέπει: α) νά άναλάβουν δ,τι αφόρα τήν άμοιβή τής έργασίας τά συνδι­ κάτα καί νά πάψουν έτσι οί διαμάχες γ ιά τίς αρμοδιότητες τών δια­ φόρων δργανισμών. β) νά άποχτήσουν οί έπαρχιακές συνδικαλιστικές ένώσεις μία με­ γάλη ανεξαρτησία σ’ δ,τι άφορά τήν πολιτική τών άμοιβών καί τήν έφαομογή της. γ) νά θεωρηθούν αναγκαστικές γ ιά δλα τά, πολιτικά ή στρα­ τιω τικά, σοβιετικά ιδρύματα, οί άποφάσεις τών έργατικών δργανώσεων. δ) νά συνδεθοΰν οί έργατικές μάζες μέ τίς έργατικές όργανώσεις μέσω έκλεγμένων έπιτροπών γ ιά τίς τιμές, κ.τ.λ. 105

ε) πρέπει οί τοπικές οργανώσεις τοΰ Κόμματος νά ύποστηρίξουν τά συνδικάτα και νά τά βοηθήσουν στόν καθορισμό ένός συστήμα­ τος τιμών καί αμοιβών.

Τ ά ουνδεκάτα και οί ειδικοί 1. Τ ά οικονομικά τμήματα τών συνδικάτων πρέπει νά ελέγχουν τις ικανότητες τών μελών τών συνδικάτων πού έχουν τεχνικές ή υπηρεσιακές ικανότητες, γ ιά νά χρησιμοποιούνται κατάλληλα στήν παραγω γή. 2. Τ ά συνδικάτα διαλέγουν τό προσωπικό γ ιά τΙς θέσεις μέ ση­ μαντικές τεχνικές ή υπηρεσιακές υπευθυνότητες, σύμφωνα μέ τίς Ικανότητές τους καί τίς συστάσεις τών τεχνικών τμημάτων καί τών τοπικών εργοστασιακών όργανώσεων. 3. Μιά τέτοια έπιλογή πρέπει νά βασίζεται: α) στις τεχνικές ικανότητες, στήν πείρα πού άπόχτησε δ ύποψήφιος κατά τίς προπαρασκευαστικές περιόδους, καί στις θεωρη­ τικές γνώσεις. β) στις προσωπικές ικανότητες τοΰ ύποψήφιου σ’ δ,τι άφορά τά διοικητικά του καθήκοντα. γ) στήν κοινωνική του θέση πριν τήν Επανάσταση. δ) στις σχέσεις του μέ τή σοβιετική έξουσία δπως Ικδηλώθηκαν κατά τή σοβιετική οικοδόμηση.

Ή προπαγάνδα γιά τη ν π αρα γω γή 1. Μ ία γρήγορη καί άποφασιστική νίκη τής εργατικής τάξης ενάντια στήν οικονομική αποδιοργάνωση, είναι άδύνατη άν ή έργατική μάζα δέν βλέπει καθαρά τά καθήκοντα πού θά ’χει ν’ άντιμετωπίσει. IIρέπει έπομένως ή προπαγάνδα γ ιά τήν παραγω γή νά βασιστεί πριν α π ’ δλα στο δτι οί μάζες πρέπει νά άναλάβουν τά βασικά καί άμεσα οικονομικά καθήκοντα (ενιαίο οικονομικό σχέ­ διο) . 2. Τ ά άμεσα συγκεκριμένα καθήκοντα τής προπαγάνδας γιά τήν 106

πα ραγω γή είναι: α) να ένδιαφερθοΰν οί μάζες γ ια τά προβλήματα τής παραγω ­ γής στήν κάθε επιχείρηση καί στο σύνολο τής χώρας. 6) νά συγκεντρώσει τήν προσοχή των μαζών πάνω στα μεγάλα προβλήματα τής χώρας στον τομέα τής παραγω γής. γ) νά δημιουργήσει πρωτοποριακές ομάδες για νά γίνουν ρωγ­ μές στο μέτωπο τής παραγω γής, σέ μερικές επιχειρήσεις καί σέ ορισμένους κλάδους τής παραγω γής (καύσιμα, πρώτες ύλες, με­ ταφορές, τρόφ ιμα ). δ) νά δυναμώσει ή πειθαρχία καί νά καταπολεμηθεί ή «λιπο­ ταξία» μέ όλες της τις μορφές (αδικαιολόγητες άπουσίες, σαμποτάζ, μη αποτελεσματική εργασία, κακή χρησιμοποίηση τών υλι­ κών) . ε) νά συμβάλει στήν κινητοποίηση στο μέτωπο τής εργασίας, στήν καλή κατανομή στά έργοστάσια τών έργατών, τών υπαλλή­ λων, τοΰ τεχνικού καί υπηρεσιακού προσωπικού σύμφωνα μέ τις εΐδικότητές τους. Ν ά προετοιμάζει στελέχη εργατικής προέλευσης. στ) νά κάνει ώστε τά τεχνικά στελέχη νά συμμετέχουν, χάρη στά συνδικάτα, στήν Ιφαρμογή τοΰ οικονομικού σχέδιου (πού βα­ σίζεται στον εξηλεκτρισμό καί τήν επιστημονική οργάνωση τής εργασίας) . Θά συμβάλουν επίσης στήν οικοδόμηση τής σοβιετικής οικονομίας. 3. Οί συγκεντρώσεις στά εργοστάσια, οί τεχνικές επιτροπές, οί συνελεύσεις αντιπροσώπων, ό τύπος, ή τέχνη, οί κινητές έκθέσεις, το σινεμά, τά μουσεία τής βιομηχανίας πρέπει νά χρησιμεύουν στήν προπαγάνδα γιά τήν παραγω γή. 4. Τό Κόμμα πρέπει νά υποστηρίξει τή συγκρότηση δίπλα στο ανώτατο Συμβούλιο τών συνδικάτων, ενός πανρωσικού γραφείου τής προπαγάνδας γ ιά τήν παραγω γή. Τό γραφείο αυτό θά ’πρεπε ν’ αναλύσει τις διάφορες μορφές προπαγάνδας γ ιά τήν παραγω γή, τά αποτελέσματα τής οικονομικής εργασίας τών συνδικάτων καί τής συνεργασίας τους μέ τά οικονομικά όργανα, τις Επιπτώσεις τής χρ η ­ σιμοποίησης τών πειθαρχικών δικαστηρίων.

107

Ή π ειθ α ρχία στην εργασ ία καί τα π ειθ α ρχικά δικαστήρια 1. Τ α συνδικάτα είναι τα όργανα διαπαιδαγώγησης των εργα­ ζομένων μέσα στην παραγω γική διαδικασία. "Οπως τό δείχνουν τρία χρόνια προλεταριακής δικτατορίας, είναι έπίσης σχολές π ε ι­ θαρχίας δπου δλοι οί Εργαζόμενοι μαθαίνουν καθημερινά να ύποχωροΰν μπροστά στο γενικό συμφέρον καί νά ύπακούουν στις αποφά­ σεις τοΰ συνδικάτου γ ιά τά ημερομίσθια, τά έπιδόματα, τις άδειες καί τίς διαμονές σέ οίκους άνάπαυσης, γ ιά την κατανομή των ρού­ χω ν τής δουλειάς καί των τροφίμων... 2. Επειδή όρισμένα καθυστερημένα στοιχεία δέν έχουν ακόμα καταλάβει άρκετά καθαρά τά ταξικά τους καθήκοντα καί δέν σέ­ βονται τήν πειθαρχία στήν έργασία, τά συνδικάτα αναγκάστηκαν νά δημιουργήσουν ειδικά όργανα προλεταριακού καταναγκασμού. 3. Τ ά «πειθαρχικά δικαστήρια συντρόφων» καί ό θεσμός τών «αντιπροσώπων πού καταπολεμούν τή λιποταξία α π ’ τή δουλειά», θεσμός πού συνδέεται μέ τά συνδικάτα, έχουν μεγάλη σημασία σάν τέτοια ειδικά όργανα. 4. Ό θεσμός τών «αντιπροσώπων πού καταπολεμούν τή λιποτα­ ξία απ’ τή δουλειά», λειτουργούν στή βάση τών άποφάσεων πού υιο­ θέτησαν τά ανώτερα συνδικαλιστικά δργανα, καί Ιπεξεργάζονται, έπιβλέποντας τήν εφαρμογή τους, μέτρα πού έξασφαλίζουν τήν πει­ θαρχία στήν έργασία, χρησιμοποιώντας τά στοιχεία πού δίνουν οί Επιχειρήσεις στά οικονομικά τμήματα τών συνδικάτων σέ καθημερι­ νά δελτία. 5. Οί συνεδριάσεις τών «δικαστηρίων συντρόφων» — πού λόγω τοΰ χαρακτήρα τους καί τών καθηκόντων τους είναι δικαστήρια προλεταριακής τιμής — πρέπει νά είναι δημόσιες. 6. Οί άρμοδιότητες καί ή πειθαρχία τών δικαστηρίων συντρόφων αφορούν δλα, χωρίς Εξαίρεση, τά μέλη τοΰ συνδικάτου, τούς Εργά­ τες, τούς συνδικαλιστές καί τό τεχνικό καί υπηρεσιακό προσωπικό.

108

3.

Τ α άμεσα οργανω τικά καθήκοντα τω ν σ υνδικάτω ν

1. Κ ατά τα τρία τελευταία χρόνια, τδ συνδικαλιστικό κίνημα κατάφερε να οργανώσει τδ προλεταριάτο σέ είκοσι τρεις συγκεντροποιημένες πανρωσικές ένώσείς πα ραγω γή ς, ξεκινώντας άπδ συνδι­ κάτα δργανωμένα στη βάση των διαφόρων Ιπαγγελματικώ ν κατη­ γοριών. 2. Ή συγκρότηση γραμματειών επέτρεπε, μαζί μέ την συγκεντροποίηση τοΰ κινήματος, τήν έπέκτασή του πρδς τα επαρχιακά καί τοπικά κέντρα, πρδς τά χω ριά καί τούς αγροτικούς συνοικισμούς. Έ νώ τδ 1917 τά συνδικάτα συσπείρωναν κυρίως τδ βιομηχανικά προλεταριάτο, τδ 1918 συγκέντρωναν νέες κοινωνικές κατηγορίες (γιατρούς, κα λλιτέχνες), καί τδ 1919 - 20 τράβηξαν υπάλληλους γραφείων, τεχνικούς. Τούς μόρφωσαν όπαβάλλοντάς τους στην προ­ λεταριακή πειθαρχία. Τέλος τά συνδικάτα δέχτηκαν βιοτέχνες καί μισό - άγροτικά στοιχεία (αγροτικούς υπάλληλους, συνεταιρισμούς ξυλοκόπων, παρασκευαστές τύ ρ φ η ς). 3. Ή Ιξέλιξη τοΰ συνδικαλιστικοϋ κινήματος θά δδηγήσει σύν­ τομα στή λιγόστευση τοΰ άριθμοΰ τών συνδικάτων. 'Η λιγόστευση αυτή, δπως καί ή συγκέντρωση διαφόρων έπαγγελμάτων στδ ίδιο συνδικάτο (γιά νά μειωθεί ή σωματειακή νοοτροπία καί δ συναγω­ νισμός μεταξύ έπαγγελμ άτω ν), είχαν προσωρινά ένα βλαβερό χ α ­ ρακτήρα άπδ τήν άποψη τής παραγω γής, γ ια τί δρισμένα συνδικά­ τα συγκρούστηκαν μέ πολυάριθμες καί διασκορπισμένες οικονομικές έργανώσεις. 4. Ή έλλειψη μιας συσχέτησης άνάμεσα στδν άριθμδ καί τις Αρ­ μοδιότητες τών συνδικάτων καί τών γκλάβκ* ή τών κέντρων, εί­ ναι π η γή αδυναμίας τών οικονομικών οργανώσεων. Ή έπίδραση τών μαζών πάνω τους έχει μειωθεί. Γ ι’ αυτό τδ 10ο συνέδριο τοΰ Ρ . Κ . Κ . θεωρεί Αναγκαία τη συσπείρωση δλων τών οικονομικών δργανισμών μέ στόχο τδν οικονομικό δρθολογισμό. 5. Ή Απλοποίηση καί καλυτέρευση τοΰ συνδικαλιστικοϋ μηχα*, Τά γκλάβκ eivat δποδιευθόνσεις τοδ άνώτατου Συμβουλίου τής Οικο­ νομίας πού διαχειρίζονται μία βιομηχανία ή Ινα κλάδο τής βιομηχανίας. Σ. Μ.

log

νισμοΰ πρέπει νά τοΰ επιτρέψουν να έντείνει τήν πειθαρχία, να έκπληρώσει με ακρίβεια τις λειτουργίες του, να παρατείνει υπεύθυνος μπροστά στή μάζα των εκλογέων καί τα ανώτερα όργανα τοΰ Κόμ­ ματος. 6. Τό Κόμμα καί ή σοβιετική εξουσία πρέπει να βοηθήσουν τά συνδικάτα στην Ικπλήρωση τής σημαντικής αποστολής πού έχουν άναλάβει. Ό συνδικαλιστικός μηχανισμός πρέπει νά βελτιωθεί. Οί τοπικές οργανώσεις καί ή Κ εντρική ’Ε πιτροπή τοΰ Κόμματος πρέ­ πει νά εξασφαλίσουν τό δυνάμωμα, τήν ανανέωση, καί τήν έπέκταση των συνδικαλιστικών οργανώσεων, από τά έργοστάσια καί τις έργοστασιακές επιτροπές μέχρι τό ανώτατο Κεντρικό Συμβούλιο των συνδικάτων, περνώντας από τις συνδιασκέψεις άντιπροσώπων καί τά επαρχιακά συνδικαλιστικά σοβιέτ. “Ετσι, οί δργανώσεις τοΰ Κόμ­ ματος, των σοβιέτ καί των συνδικάτων πρέπει δλες νά συμβάλουν στό δυνάμωμα τοΰ συνδικαλιστικού μηχανισμοΰ στή βάση δπως καί στήν κορυφή.

4.

Ή δονλειά τώ ν συνδικάτω ν στην ύπαιθρο

Σήμερα τό Κόμμα καί τά συνδικάτα πρέπει νά φροντίζουν γ ιά τό δυνάμωμα τής οργανωτικής καί ιδεολογικής επιροής τοΰ προλετα­ ριάτου τών πόλεων πάνω στις Ιργαζόμενες μάζες τής ύπαίθρου. Είναι επομένως αναγκαίο νά δημιουργηθοΰν στήν ύπαιθρο άρκετές οργανώσεις ώστε νά συσπειρωθούν οί πιδ κοντινές στό προλετα­ ριάτο κατηγορίες καί νά διαπαιδαγωγηθοΰν μέσα στό πνεύμα τής προλεταριακής πειθαρχίας. Γ ι’ αυτό έχουν μεγάλη σημασία οί δια - συνδικαλιστικές γραμ­ ματείες σέ τοπικό Ιπίπεδο, στά χω ριά, δπως καί στό πανρωσικό Συν­ δικάτο τών έργατών τής γής καί τών δασών. Τ ά συνδικαλιστικά σοβιέτ τών έπαρχιώ ν καί τά τοπικά συνδικα­ λιστικά γραφεία, πρέπει νά συνειδητοποιήσουν τή σημασία τής δου­ λειάς στήν ύπαιθρο καί νά βοηθήσουν τή δραστηριότητα τών γραμ­ ματειών, πού πρέπει νά γίνουν τά προπύργια τοΰ προλεταριάτου τών πόλεων στήν δπαιθρο καί νά συγκεντρώσουν τούς βιοτέχνες καί τούς έργάτες πού είναι διασκορπισμένοι στά χω ριά. Τό Κόμμα καί τά

110

συνδικάτα πρέπει νά βοηθήσουν μέ δλους τούς τρόπους τό συνδικάτο των έργατών τής γής καί των δασών καί νά τοΰ προσφέρουν τά ύλικά καί ανθρώπινα μέσα πού χρειάζεται. Τ ά συνδικάτα πρέπει νά βρουν νέες μορφές δργάνωσης, αρκετά ευλύγιστες, ώστε νά συνδικαλιστούν τά μισό - προλεταριακά στρώ­ ματα τής υπαίθρου, νά συνδεθοϋν μέ τίς δια - συνδικαλιστικές ένώσεις καί νά συνειδητοποιήσουν τά γενικά ταξικά συμφέροντα τοΰ προλεταριάτου. Υ π ο γ ρ α φ έ ς : Λένιν, Γκ. Ζηνόβιεφ, Μ. Τόμσκι, Ια. Ροοντζούτακ, Μ. Ιίαλίνιν, Α. Καμένεφ, Α. Λοζόφσκυ, Γκ. Πετρόφσκυ, Ά ρτεμ (Σεργκέϊεφ), I. Στάλιν. Μόσχα 14 γενάρη 1921

111

Π αράρτημα I II

Π ΛΑΤΦ Ο ΡΜ Α Τ Ω Ν Τ Ρ Ο Τ Σ Κ Ι , Μ Π Ο Υ Χ Α Ρ Ι Ν , κ .α . Γ Ι Α Τ Ο 10ο Σ Υ Ν Ε Α Ρ Ι Ο Τ Ο Υ Κ Ο Μ Μ Α Τ Ο Σ ,

Ε ισ α γω γή 01 συζητήσεις μέσα αχό Κ όμμα γ ιά χά συνδικάτα Εχουν ήδη άποδειχθεΐ θετικές από χό γεγονός όχι .συνέβαλαν σχό ξεκαθάρισμα χών πραγματικώ ν διαφωνιών καί σχήν κατάργηση χών ψεύχικων διαφο­ ρών ή χών άπλών άμφιβολιών. Σχό χέλος τής συζήτησης, συγκροτήθηκαν μέσα σχό Κόμμα, τρεις άπόψεις γ ια χό θέμα χών συνδικάχων. Ή «όμάδα χών δέκα» Επιδοκιμάζει χήν πολιχική ποΰ άκολούθησε χό Προεδρείο χοΰ άνώχαχου Κενχρικοΰ Συμβουλίου χών συνδικάχων καί άνχιχίθεχαι Επομένως σχή ρ ιζική άλλαγή χών μεθόδων καί χών ρυθμών δουλειάς χών συνδικάχων, πού χό 9ο συνέδριο χοΰ Κόμμα­ τος θεώρησε άναγκαία. Ή «όμάδα χών δέκα» άρνεΐχαι να δει τή βαθειά κρίση χών συνδικάτων, παρ’ δλο πού φαίνεται καθαρά σχό χάσμα πού χω ρίζει τά συνδικάτα άπό τήν οικονομία καί στήν Ελ­ λειψη μιας συσχέτισης ανάμεσα στις μεθόδους πού χρησιμοποιούν­ ται καί τά υπάρχοντα προβλήματα τής παραγω γής. Υ πογραμμίζοντας σωστά δτι είναι αναγκαίο νά καταφύγουν τά συνδικάτα στις μεθόδους τής Εργατικής δημοκρατίας, ή «όμάδα χών δέκα» φαίνεται νά άγνοεί δτι οι δημοκρατικές μέθοδοι στά συνδι­ κάτα δεν μπορούν άπό μόνες τους νά λύσουν τήν κρίση, άν ή κατά­ σταση καί δ ρόλος χών συνδικάτων σχό Εργατικό Κράτος δέν άλλάξουν.

112

Τ ά πρ α χτικά συμπεράσματα τής πλατφόρμας των «Δέκα», παρ’ δλο που περιέχουν κατά τή γνώμη μας μια σειρά παραχωρήσεων, Ιπικυρώνουν τό τέλειο διαχωρισμό των συνδικάτων άπό τις οικονο­ μικές δργανώσεις. Ό διαχωρισμός αυτός σπάει κάπου κάπου μέ' «συμφωνίες» ή μάλλον μέ συγκρούσεις. Ή πλατφόρμα τής έργατικής ’Αντιπολίτευσης ξεκινάει άπό τήν όπωσδήποτε σωστή καί δικαιολογημένη θέληση, τής συγκέντρωσης στα χέρια των συνδικάτων τής διαχείρησης τής βιομηχανίας. Έ τ σ ι δμως τείνει δλο και περισσότερο πρός τον «συνδικαλισμό» (τρεϊντουνιονισμό), πού είναι μιά λαθεμένη τοποθέτηση άπό πραχτική καί’ θεωρητική άποψη. Κάνοντας άφαίρεση τοΰ γεγονότος δτι οί οικονομικοί δργανισμοί δημιουργήθηκαν χάρη στή συνεργασία των συνδικάτων καί δτι, π α ­ ρά βρισμένες γραφειοκρατικές πλευρές, έχουν συσσωρεύσει τήν π ε ί­ ρα ένός Ιργατικοΰ Κράτους, ή έργατική ’Αντιπολίτευση προτείνει άπλούστατα νά καταργήσουμε μέ μιας τή σημερινή οικονομική δργάνωση. ’Αντί νά μετατραποϋν καί νά τελειοποιηθούν οί δλο καί πιό σύνθετοι οικονομικοί δργανισμοί, ή έργατική ’Αντιπολίτευση θά ήθελε νά άντικατασταθοΰν τεχνιτά άπό έκλεγμένους άντιπροσώπους των έργατών, τόσο στά εργοστάσια καί τά ορυχεία, δσο καί στους άνώτερους οικονομικούς θεσμούς τής δημοκρατίας. Μ ιά τέτοια λύση θά δδηγοΰσε άναπόφευκτα -— άνεξάρτητα άπό τις προθέσεις αυτών πού κάνουν τις προτάσεις — στήν άπομόνωση τών έργοστασίων, στήν καταστροφή τοΰ συγκεντρωτικού οικονομι­ κού μηχανισμού καί στό τέλος τής ήγετικής Ιπίδρασης τοΰ Κόμμα­ τος στά συνδικάτα καί στήν οικονομική ζω ή. 'Η πλατφόρμα μας — πού είναι πλατφόρμα γ ιά τήν παραγω γή καί δχι συνδικαλιστική πλατφόρμα — γεννήθηκε άπό τήν συνειδητοποίηση τής κρίσης τών συνδικάτων. Ή κρίση αυτή δέν δφείλεται μόνο στήν προοδευτική έγκατάλειψη τών μεθόδων τής έργατικής δημοκρατίας άλλά έπίσης στήν άκαθόριστη θέση τών συνδικάτων στό έργατικό Κράτος, στή χαλάρωση τών δεσμών άνάμεσα στούς οικονομικούς δργανισμούς καί τά συνδικάτα καί στήν άνεπαρκή Ιπίδραση τών συνδικάτων πάνω στήν οργάνωση τής παραγω γής. Κ ατά τή συζήτηση καθορίστηκε δτι δέν ύπήρχε θέμα διαχωρι113

σμοΰ των διαφόρων μορφών τής συνδικαλιστικής δημοκρατίας. Αύτδ έδωσε τή δυνατότητα νά συνδεθεί ή πλατφόρμα «για τήν παρα­ γωγή» μέ την ενδιάμεση πλατφόρμα καί νά τεθεί τδ θέμα τής έργατικής δημοκρατίας δπως καί στήν πλατφόρμα των «δέκα» (βλ. τήν παράγραφο: «ή πειθώ καί δ καταναγκασμός στα συνδικάτα») . Δ ια­ λέξαμε αύτή τή διατύπωση γ ια ν’ άποφύγουμε μεταγενέστερες συ­ ζητήσεις πάνω στδ θέμα τοΰ ποιδς είναι ύπέρ καί ποιδς είναι κατά τής εργατικής δημοκρατίας. “Οπως τδ ύπογραμμίσαμε έξ άρχής δεν υπάρχει καμιά διαφωνία πάνω σ’ αυτό τδ θέμα μέσα στδ Κόμμα. Τδ Συνέδριο πρέπει μόνο νά καθορίσει τήν Ιξέλιξη τών μεθόδων τής εργατικής δημοκρατίας σ’ δλους τούς τομείς τής ζω ής καί τής Ιργασίας, καί κατά κύριο λόγο έπομένως στά συνδικάτα. Παρουσιάζουμε τις θέσεις μας μέ τή μορφή ένδς σχεδίου απόφα­ σης γ ιά τδ 10ο Συνέδριο τοΰ Κόμματος. 'Η πλατφόρμα μας Ιχ ε ι τήν ίδια δομή μέ τήν πλατφόρμα τών «δέκα» γ ιά νά διευκολυνθούν οί σύντροφοί μας στή μελέτη καί τή σύγκριση τών δύο κειμένων. Β γ ά ­ λαμε άπδ τις αρχικές θέσεις δ,τι μπορούσε μέν νά διαλευκάνει τδ θέμα, αλλά δέν μπορούσε νά μπει σέ μιάν άπόφαση τοΰ Συνεδρίου. Καταργήσαμε δλες τις διατυπώσεις πού θά μπορούσαν νά δημιουρ­ γήσουν δικαιολογημένες ή δχι αμφιβολίες, κάθε φορά πού κάτι τέ­ τοιο δέν έβλαπτε τή διατύπωση τών θέσεών μας. Γ ι’ αότδ δέν περιέχεται στδ σχέδιο απόφασής μας ή έκφραση «δημοκρατία παρα­ γωγής», πάνω στήν οποία υπήρχε αρχικά μιά κάποια σιωπηρή συμ­ φωνία τών άντιπάλων μας, καί πού μετά δέχτηκε ζωηρότατες δσο κι ασυνεπείς επιθέσεις. Παλεύουμε γ ιά τήν ούσία κι δχι γ ιά τή μορφή. Μέ δυό λόγια, κάναμε τδ πάν γ ιά νά περιοριστούμε στδ έπίκεντρο τοΰ προβλήματος. Σήμερα κάθε μέλος τοΰ Κόμματος μπορεί αμέσως νά καταλάβει σέ ποιά σημεία συμφωνούμε καί σέ ποιά δια­ φωνούμε. Ή συνδικαλιστική επιτροπή τής Κ εντρικής ’Επιτροπής, μέ πρόεδρο τόν Ζηνόβιεφ, προσπάθησε άρχικά νά βρει μιά κοινή γραμ­ μή μέ τήν εργατική ’Αντιπολίτευση πάνω στδ θέμα τών συνδικά­ των. Αύτή ή προσπάθεια ήταν οπωσδήποτε δικαιολογημένη, γ ια τί στήν Ιργατική ’Αντιπολίτευση βρίσκονται πολλά άξιόλογα μέλη τοΰ Κόμματος, δποιες καί νά ’ναι ο! απαράδεκτες υπερβολές τών ήγε114

των αυτής τής Ομάδας. Ή πλατφόρμα πού έπεξεργάστηκε ή έπιτροπή τοΰ Ζηνόβιεφ δεν πέτυχε παρ’ δλ’ αυτά μια προσέγγιση μέ τήν εργατική ’Αντιπολίτευση. Οί διαφορές άντίθετα δξύνθηκαν καί ή εργατική Α ντιπολίτευση προχώρησε ακόμα περισσότερο προς τόν συνδικαλισμό (τρεϊντουνιονισμό). Χωρίς να πάρουμε υπόψη τις έπιφανειακές πλευρές της, βλέπου­ με οτι ή έργατική ’Αντιπολίτευση τροφοδοτείται άπό ενα διπλό ρεύ­ μα τάσεων: α) πρώτο, ή δυσαρέσκεια πού προκάλεσε δ αυστηρός χαρακτήρας τοΰ συγκεντρωτισμού στό Κόμμα καί στα σοβιέτ κατά τό παρελθόν. β) δεύτερο, οί διαμαρτυρίες για τή μείωση τοΰ ρόλου τών συνδι­ κάτων στήν παραγω γή. Ή ομάδα τοΰ Ζηνόβιεφ έπιχείρησε μια προσέγγιση μέ τήν έργα­ τική ’Αντιπολίτευση σέ σημεία διαφωνίας πού άφοροΰσαν τή χρ η ­ σιμοποίηση τών στρατιωτικών μεθόδων πειθοΰς ή καταναγκασμού, αποσιωπώντας τις σημαντικές διαφορές πάνω στον οικονομικό ρόλο τών συνδικάτων. "Οταν έγινε πια φανερό δτι ή έπιτροπή τοΰ Ζη­ νόβιεφ, παρ’ δλο πού ύπερασπιζόταν τις μεθόδους τής Ιργατικής δη­ μοκρατίας, δέν είχε προοδεύσει στα θέματα τά σχετικά μέ τό ρόλο τών συνδικάτων στήν παραγω γή, ή έργατική ’Αντιπολίτευση απο­ μακρύνθηκε απ’ αυτή τήν πλατφόρμα. Ή έπίδρασή της στά συνδι­ κάτα έχει μάλιστα αύξηθεΐ τελευταία. Ή γραμμή πού υπερασπιζόμαστε περιέχει τά έξης σημεία: δχτ μόνο τήν ανάπτυξη τής έργατικής δημοκρατίας στά συνδικάτα άλλά τήν ανάπτυξη τής έπιροής τών συνδικάτων στήν παραγω γή. Τ ή συγχώνευση τών συνδικάτων καί τών οικονομικών δργανώσεων. Τ ήν έγκαθίδρυση ενός οικονομικού μηχανισμού πού βασίζεται στόν αυ­ ξανόμενο ρόλο τών συνδικάτων, σάν μαζικές δργανώσεις. Τέλος, τά συνδικάτα πρέπει νά είναι μιά «σχολή κομμουνισμού», κυρίως στόν τομέα τής οικονομικής μόρφωσης τών μαζών καί τών άντιπροσώπων Διαχωριζόμαστε λοιπόν άπό τις τρεϊντουνιονιστικές τάσεις τής έργατικής ’Αντιπολίτευσης καί άπό τις πολύ λίγο ξεκάθαρες θέσεις τών «δέκα» πάνω στά συνδικάτα.

115

Ή

κρίση που π ερνάνε τα συνδικάτα

1. Στό πρόγραμμα τού Κόμματος βρίζεται ώς έξης δ ρόλος καί τα καθήκοντα των συνδικάτων την έποχή τής δικτατορίας του προλε­ ταριάτου : « Ό οργανωτικός μηχανισμός τής κοινωνικοποιημένης βιομηχα­ νίας πρέπει νά στηριχτεί κατά κύριο λόγο πάνω στα συνδικάτα. Αυ­ τά πρέπει ν’ απελευθερωθούν από τό σωματειακό πνεύμα καί νά με­ τατραπούν σέ παντοδύναμες ένώσεις παραγω γής πού συσπειρώνουν την πλειοψηφία καί μετά τό σύνολο των έργαζομένων τού δοσμένου κλάδου. ’Από τη στιγμή πού τά συνδικάτα, σύμφωνα μέ τούς νόμους τής σοβιετικής δημοκρατίας καί την πρα χτική πού έχει Ιπικρατήσει, παίρνουν μέρος σέ δλους τούς κεντρικούς καί τοπικούς οργανισμούς διαχείρησης τής οικονομίας, πρέπει νά φτάσουν στό νά συγκεντρώ­ σουν κάτω από τή δική τους εξουσία τη διαχείρηση τού συνόλου τής οικονομίας. Χρησιμοποιώντας τούς άκατάλυτους δεσμούς ανάμεσα στην κεντρική διοίκηση τού Κράτους, τις έπιχειρήσεις καί τις πλατειές μάζες των έργαζομένων, τά συνδικάτα πρέπει νά προκαλέσουν τό ένδιαφέρον των μαζών γ ιά τήν άμεση διαχείρηση τής παραγω ­ γ ή ς. Ή συμμετοχή των συνδικάτων στή διαχείρηση τής παραγω γής καί τό γεγονός δτι σπρώχνουν πρός αυτή τή δραστηριότητα τις προ­ λεταριακές μάζες, αποτελούν τά κύρια μέσα καταπολέμησης τού γραφειοκρατικού οικονομικού μηχανισμού τής σοβιετικής έξουσίας, καί επιτρέπουν τήν εγκαθίδρυση ένός πραγματικού λαϊκού έλέγχου πάνω στά αποτελέσματα τής παραγωγής». 2. Ή βασική ιδέα τού προγράμματος τού Κόμματος, είναι ή έξής: ή διαχείρηση τής οικονομίας άπό τά συνδικάτα — κάτω από τήν καθοδήγηση τού Κόμματος καί τόν έλεγχο τού έργατικοΰ Κράτους — δεν είναι μιά προσωρινή δραστηριότητα, αλλά μιά άργή διαδικα­ σία μόρφωσης, δργάνωσης καί συσπείρωσης τής έργατικής τάξης, στή βάση τής σοσιαλιστικής οικονομίας πού οίκοδομεϊται. Ή διαδικασία αυτή, δπως φαίνεται άπό τήν πείρα τού παρελθόν­ τος, περνάει άπό διάφορα στάδια πού άντιστοιχοΰν σέ διάφορες μορ­ φές συμμετοχής των συνδικάτων στήν όργάνωση τής οικονομίας. Έ τ σ ι μετά τόν Ό κτώ βρη ή Ιργατική τάξη, δημιούργησε, κυρίως 116

χάρη στά συνδικάτα, πολύ απλά όργανα γ ιά τή διαχείρηση τών έθνικοποιημένων επιχειρήσεων. "Οταν αυτά τά οικονομικά δργανα αναπτύχθηκαν καί ειδικεύτηκαν, διαχωρίστηκαν άπδ τά συνδικάτα, πράγμα αναπόφευκτο σ’ αυτή τή φάση. Ή μεγαλύτερη άνεξαρτησία των οικονομικών δργανώσεων είχε σάν επακόλουθο αναπόφευ­ κτα φαινόμενα παραλληλισμού, συγκρούσεις σχετικά μέ τις αρμο­ διότητες, προστριβές. Σέ μιά έποχή ειδίκευσης και περιορισμού των αρμοδιοτήτων, οί οικονομικοί δργανισμοί προσπαθούν νά περιορί­ σουν τή δραστηριότητα των συνδικάτων μέσα σέ ορισμένα δρια, καί νά μειώσουν τή συμμετοχή τους στην οικονομική ζωή. Το γεγονός δτι ή προσοχή καί οί προσπάθειες τού Κόμματος στράφηκαν πρός τά μέτωπα, είχε ανάλογες επιδράσεις. Τ ά οικονο­ μικά προβλήματα λύθηκαν σύμφωνα μέ τις απαιτήσεις τού πολέμου, χάρη κυρίως σέ έκτακτα μέτρα. Τ ά προβλήματα τού συνδικαλιστι­ κού κινήματος βρίσκονταν σέ δεύτερη, ή τρίτη μοίρα. Αυτές οί δύο βασικές αιτίες, δ πόλεμος καί ή άτομικοποίηση τών οικονομικών οργανισμών, οδήγησαν στήν απουσία ένδς συντονισμού ανάμεσα στις μεθόδους εργασίας τών συνδικάτων άπδ τή μιά, καί τά οικονομικά τους καθήκοντα άπδ τήν άλλη. Π ράγμα πού άναγνώρισε τδ 9ο συνέδριο τού Κόμματος. Ό πόλεμος ένάντια στήν άντεπαναστατική Π ολωνία καί τδ στρα­ τό τού Βράγκελ, δέν έδωσε δυνατότητα στδ Κόμμα νά έφαρμόσει τήν «ριζική άλλαγή τών μεθόδων καί τού ρυθμού δουλειάς τών συν­ δικάτων» πού ζητούσε τδ 9ο Συνέδριο. Πέρυσι, ή άπόσταση άνάμεσα στούς οικονομικούς οργανισμούς καί τά συνδικάτα, ιδιαίτερα σέ κεντρικό επίπεδο, μεγάλωσε, πράγμα πού, μαζί μέ τήν έλλειψη προσαρμογής τών μεθόδων τών συνδικάτων στά καθήκοντά τους, οδηγεί στήν εσωτερική κρίση πού περνάνε. 3. Οί πρωτοποριακοί Ιργαζόμενοι τών συνδικάτων άλλά καί δλα τά μέλη τού Κόμματος πρέπει νά προσπαθούν μέ δλα τά μέσα νά δραστηριοποιούν καί νά δυναμώνουν ιδεολογικά τά συνδικάτα, νά δημιουργούν γερούς καί σωστούς δεσμούς μεταξύ συνδικάτων καί οικονομικών οργανισμών, νά προσαρμόζουν τις μεθόδους δουλειάς τών συνδικάτων στά καθήκοντά τους. Έ τ σ ι μπορεί νά ΙξασφαλιστεΤ ή αύξανομένη έπίδραση τών συνδικάτων πάνω στήν δργάνωση τής παραγω γής. Αυτά είναι τά καθήκοντα τού Κόμματος στήν περίοδο 117

τής οικονομικής οικοδόμησης.

Τ ά συνδικάτα, στή ριγμ α τοϋ Κ όμματος 4. Π αρ ’ δλο πού ασχολούνται βασικά μέ προβλήματα οικονομικής όργάνωσης, τά συνδικάτα πρέπει νά αναπτύξουν και νά έμβαθύνουν τον χαρακτήρα πού έχουν σάν μαζικές οργανώσεις τής Ιργατικής τάξης. Π ρέπει, συστηματικά καί ακούραστα, νά κάνουν ώστε νά συμμετέχουν στή ζωή τού σοβιετικού Κράτους, έκατομμύρια έργαζομένων, καί μαζί τά πιο καθυστερημένα στρώματα τής πόλης καί τής υπαίθρου. Ή πραγματική ένωση εκατομυρίων εργαζομένων μέσα στά συν­ δικάτα — δηλ. μία ένωση ζωντανή, συνειδητή καί δχι τυπική — δεν μπορεί νά πραγματοποιηθεί παρά δταν τά συνδικάτα σάν τέτοια συμμετέχουν δραστήρια στην οικονομική ζωή τής χώρας. ’Αντίστροφα, τό Κόμμα δεν μπορεί νά εχει μιά ταξική βάση παρά μόνο δταν τά συνδικάτα εξασφαλίζουν τή συμμετοχή εκατομυρίων προλετάριων σέ μία συνειδητή οικονομική έργασία. Μόνο κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες θά μπορέσει ή σοβιετική έξουσία νά ξεπεράσει τις δυσκολίες πού προκαλοΰν οί διαιρέσεις καί ή οικονομική καί πολιτική καθυστέρηση πολλών εκατομυρίων αγροτών.

Ή π α ιδαγω γική εργασία τω ν συνδικάτω ν («σ χ ολές κομμουνισμού» ) 5. Ή μετατροπή τών συνδικάτων σέ ενώσεις παραγω γής — δχι μόνο τυπικά αλλά μέ τήν έργασία καί τις μεθόδους τους — είναι ενα άπδ τά μεγάλα προβλήματα τής έποχής μας. Ή παιδαγω γική έργασία τών συνδικάτων, πού μάς έπιτρέπει νά τά ονομάζουμε «σχολές κομμουνισμού», μετατρέπει ριζικά τδν ρόλο καί τις μεθόδους τους. Μέσα στις αστικές δομές, τά συνδικάτα έκα­ ναν τήν διαπαιδαγώγησή τους βασισμένα κυρίως στήν πάλη τών τάξεων στόν οικονομικό τομέα. Σήμερα αυτή ή διαπαιδαγώγηση πρέπει νά βασίζεται στή συμμετοχή τών μαζών στήν οργάνωση τής 118

παραγω γής. 6. Έ νώ άσχολοΰνται μέ τίς διάφορες πλευρές τής ζωής των έργατών καί καταπολεμούν τίς εκδηλώσεις τής γραφειοκρατίας καϊ τίς αυθαιρεσίες, τα συνδικάτα πρέπει να συγκεντρώσουν τή δραστηριότητά τους στδν τομέα τής δργάνωσης τής ίδιας τής οικονο­ μίας. Ή ένέργεια πού καταναλώνεται γ ια τίς κατοικίες, τά ρούχα, τα βιβλία, τίς έφημερίδες, τδ θέατρο δέν μπορεί να δώσει άποτελέσματα παρά μόνο από τή στιγμή πού αυτοί οί οικονομικοί κλάδοι λειτουργούν ικανοποιητικά, πράγμα πού έξαρτάται από τδν ρόλο τών συνδικάτων στήν παραγω γή (συνδικάτο οικοδόμων, τυπογρά­ φων, ραφ τάδω ν...). 7. Έ ένωση τής παραγω γής πρέπει νά περιλαμβάνει δλους τούς εργαζόμενους πού είναι απαραίτητοι σ’ ένα δοσμένο κλάδο τής π α ­ ραγωγής, άπό τον απλό έργάτη μέχρι τον πιο ειδικευμένο μηχανικό πού υποτάσσεται ατούς νόμους τής προλεταριακής ταξικής όργάνωσης. Τ ά συνδικάτα πρέπει νά αξιολογούν τά μέλη τους ξεκινώντας ά π’ το δτι είναι παραγω γοί. Τ ά συνδικάτα πρέπει νά ορίζουν ένα αυξανόμενο αριθμό συγκε­ κριμένων συνδικαλιστικών καθηκόντων γ ιά τούς Ιργάτες πού κατέ­ χουν υπηρεσιακές ή τεχνικές θέσεις. Ή δουλειά γ ιά τό συνδικάτο πρέπει ν’ αποτελεί τό απαραίτητο καί ύποχρεωτικό συμπλήρωμα τής δουλειάς στις υπηρεσίες καί στήν παραγω γή. 8. Οί Ιργαζόμενες μάζες πρέπει νά συνειδητοποιήσουν δτι αύτοί πού υπερασπίζονται καλύτερα τά συμφέροντά τους είναι αυτοί πού ανεβάζουν τήν παραγω γικότητα τής έργασίας, πού αναδιοργανώ­ νουν τήν οικονομία καί πού αυξάνουν τήν ποσότητα των διαθέσιμων προϊόντων. Διαχειριστές καί οργανωτές αυτού τού είδους πρέπει νά τοποθετηθούν, άπό τή στιγμή πού άνταποικρίνονται στις απαραίτη­ τες πολιτικές άπαιτήσεις, στις ηγετικές θέσεις τών συνδικάτων μαζί μέ τούς απλούς εργάτες καί τούς έπαγγελματίες συνδικαλιστές. Κ ατά τίς έκλογές, τήν παρουσίαση καί τήν υποστήριξη τών ύποψηφίων, πρέπει νά παίρνεται υπόψη δχι μόνο ή πολιτική στάση αλλά καί οί οικονομικές ικανότητες, ή ύπηρεσιακή πείρα, οί ίκανότητές τους στήν οργάνωση τής παραγω γής, τό πραγματικό τους εν­ διαφέρον γ ιά τίς υλικές καί πνευματικές άνάγκες τών μαζών. 119

Τ ά συνδικάτα, πρέπει να δημιουργήσουν νέου τύπου συνδικαλι­ στές: χρειάζονται δραστήριοι οικονομολόγοι, Ικανοί να παίρνουν πρωτοβουλίες, πού τούς απασχολεί τόσο ή ανάπτυξη τής παραγω γής δσο καί δ καταμερισμός της καί ή κατανάλωση, πού δεν δρουν σάν αίτητές απέναντι στή σοβιετική εξουσία, σαν να είχαν νά τηρήσουν ένα συμβόλαιο πού υπόγραψαν μ’ αυτήν, άλλα σαν δργανωτές καί σαν αρχηγοί. 9. Ή προπαγάνδα γ ια την παραγω γή έχει σαν στόχο την έγκαθίδρυση νέων σχέσεων ανάμεσα στούς εργάτες καί την παραγω γή. Στον καπιταλισμό, ή σκέψη τοΰ εργάτη δέν μπορούσε ν’ άναπτυχθεϊ παρά από τη στιγμή πού ξέφευγε από τη σκλαβιά τής μισθωτής έρ­ γασίας. Σήμερα ή σκέψη, ή πρωτοβουλία καί ή θέληση των έργαζομένων πρέπει νά συγκεντρωθούν πριν ά π ’ δλα στην όργάνωση τής ίδιας τής παραγω γής, στην κατασκευή καί την τοποθέτηση τών έργαλείων καί των μηχανών, στην αυτοματοποίηση καί μηχανοποί­ ηση, στον ορθολογικό καταμερισμό τής έργασίας στά έργοστάσια καί στις αχτίνες, στά σχέδια οργάνωσης τών διοικήσεων, των γκλάβκ, τών έπιτροπάτων. ’Από δώ καί μπρός τά συνδικάτα πρέπει νά αφιερώσουν τό μεγα­ λύτερο μέρος τής δραστηριότητάς τους σ’ αύτή τη δουλειά α γκιτά­ τσιας καί προπαγάνδας, μέ ακρίβεια, μέ επιμονή, άνανεώνοντάς την διαρκώς στή βάση τής πρα χτικής έμπειρίας. Ή προφορική καί γρ α ­ πτή προπαγάνδα πρέπει νά συμπληρώνει τά συγκεκριμένα καί πρα χτικά παραδείγματα. Ή έπιδεξιότητα καί ή Ιπιτυχία τού προ­ γράμματος τών συνδικάτων γ ιά τήν παραγω γή είναι οι καλύτερες αποδείξεις τής ζωτικότητας καί τής αξίας τους.

Ή κρατικοποίηση τώ ν συνδικάτω ν 10. Στήν πραγματικότητα ή κρατικοποίηση τών συνδικάτων έχει ήδη προχωρήσει πάρα πολύ, σ’ δ,τι αφορά τήν έπίδραση τοΰ Κρά­ τους πάνω στούς 'εργαζόμενους: χάρη στά συνδικάτα, τό Κράτος καταγράφει τούς έργάτες, τούς δρίζει συγκεκριμένα καθήκοντα, καθορίζει τό ρυθμό καί τό μισθό τής έργασίας τους, τούς τιμωρεί σέ περίπτωση έγκατάλειψης τής αναγκαστικής έργασίας καί σέ περί-

120

πτώση Απειθαρχίας. Ή άλλη πλευρά της 'διαδικασίας κρατικοποίησης — ή δράση τών έργαζομένων πού είναι δργανωμένοι σέ συνάρτηση μέ την πα ραγω ­ γ ή , πάνω στην δργάνωση τής οικονομίας — δεν εχει αρκετά ανα­ πτυχθεί. Μόνο δμως αυτή ή πλευρά τής κρατικοποίησης των συνδι­ κάτων θά μπορούσε νά τούς εξασφαλίσει μιά σωστή θέση μέσα στο έργατικδ Κράτος καί νά Ιπιτρέψει στις έργαζάμενες μάζες νά κατα­ λάβουν τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα τής Αναγκαστικής έργασίας πού γίνεται κάτω από τόν έλεγχο των συνδικάτων καί πού είναι απαραίτητη γ ιά δποιαδήποτε γερή οικονομική ανόρθωση. 11. Ή προοδευτική συγκέντρωση τής διαχείρησης τής παραγω ­ γής στά χέρια των συνδικάτων, πού Απαιτεί τό πρόγραμμά μας, ση­ μαίνει δτι τά συνδικάτα πρέπει νά μετεξελιχθοΰν σέ μηχανισμούς τού έργατικοΰ Κράτους. Π ρέπει λοιπόν νά βάλουμε μπροστά τήν προοδευτική συγχώνευση των συνδικάτων καί τών σοβιετικών δργανισμών. Τό πρόβλημα δεν είναι άν θά δνομάσουμε τά συνδικάτα «κρατι­ κούς μηχανισμούς», Αλλά άν θά τά μετατρέψουμε πραγματικά σέ όργανώσεις παραγω γής, πού βάζουν κάθε βιομηχανικό κλάδο κάτω Από τή διοίκηση τού Κράτους, πού είναι ύπεύθυνες των συμφερόν­ των τής παραγω γής δπως καί των παραγω γώ ν. Ή κρατικοποίηση δέν είναι Ιπομένως μιά έκτακτη νομική πράξη, Αλλά μιά μακρόχρονη διαδικασία παραγω γής πού γίνεται σταδια­ κά σέ σύνδεση μέ τήν πραγματική οικοδόμηση τού κομμουνισμού κα ί τή μόρφωση τών μαζών. Είναι Αναγκαίο νά βρίσουμε προσεχτικά αυτά τά στάδια, παίρνοντας ύπόψη τό γενικό επίπεδο τών μαζών καί τις ιδιομορφίες τών βιομηχανικών κλάδων. Ό ρυθμός τής κρα­ τικοποίησης θά μπορέσει νά καθοριστεί σέ συνάρτηση μέ τις συνθή­ κες Ιξέλιξης τής γενικής μας Ανάπτυξης. Π ρέπει δμως οί έργαζόμενοι νά γνωρίζουν τις κατευθύνσεις πού θά πάρει τό συνδικαλιστι­ κό κίνημα. Τέλος, ή αυξανόμενη έπίδραση τών συνδικάτων πάνω' στήν δργάνωση τής οικονομίας πρέπει νά συνοδεύεται Από μιά πρα­ γματική κρατικοποίησή τους, δηλ. Από τήν έπίδρασή τους πάνω στη ζωντανή έργατική δύναμη. 12. Τό δυνάμωμα τής θέσης τών συνδικάτων στήν οικονομική ζωή είναι ή καλύτερη μορφή πάλης ένάντια στή γραφειοκρατία. Τό

121

πρόγραμμα τοΰ Κόμματος λέει συγκεκριμένα ότι «ή συμμετοχή των συνδικάτων στή διαχείρηση τής οικονομίας καί τδ γεγονός ότι προκαλοΰν τό ένδιαφέρον των πλατειών Ιργατικών στρωμάτων γ ι’ αύτά τά προβλήματα, είναι τά κύρια μέσα πάλης ένάντια στή γραφειοκρατικοποίηση τοΰ οικονομικού μηχανισμού». Έ τ σ ι ή πά λη ένάντια στή γραφειοκρατία δεν είναι ένα ανεξάρτητο καθήκον πού θά μπο­ ρούσε να εκπληρωθεί μέ άλλαγές στις όργανωτικές δομές. ’Αποτε­ λεί μέρος τής δουλειάς γ ια τή διαπαιδαγώγηση των μαζών καί τήν πραγματική διαχείρηση τής παραγω γής. Ε πομένω ς τδ εργατικό Κράτος πρέπει δχι μόνο να δημιουργήσει νέους δργανισμούς έλέγχου, αλλά νά καλυτερεύσει καί νά διορθώσει τούς οικονομικούς όργανισμούς πού υπάρχουν, συγκεντρώνοντάς τους σέ μαζικές ένώσεις παραγω γής καί καταπολεμώντας έτσι τή γραφειοκρατία.

Ή πειθώ και δ καταναγκασμός στα συνδικάτα 13. Τ ά συνδικάτα προτιμούν νά πείθουν άπδ τδ νά αναγκάζουν, παρ’ όλο πού σέ έπείγουσες περιπτώσεις χρησιμοποιούν τδν προλε­ ταριακό καταναγκασμό: κινητοποιήσεις δεκάδων χιλιάδων μελών τους στά μέτωπα, πειθαρχικά δικαστήρια κ.τ.λ. Ή άνοικοδόμηση άπδ τήν κορυφή τών συνδικάτων είναι τελείως παράλογη, Οί μέθο­ δοι τής έργατικής δημοκρατίας, πού μειώθηκε σέ μεγάλο βαθμό κατά τά τρία τελευταία χρόνια έμφυλίου πολέμου, πρέπει νά άποκατασταθούν άμεσα μέσα στδ συνδικαλιστικό κίνημα. Π ρέπει νά εφαρμοστεί σέ όλα τά επίπεδα ή αρχή τής έκλογής καί νά μειωθεί στο αναπόφευκτο ελάχιστο ή χρησιμοποίηση τών διορισμών. Τ ά συνδικάτα πρέπει νά οίκοδομηθοΰν μέ βάση τδν δημοκρατικό συγ­ κεντρωτισμό. Είναι έπίσης άναγκαίο νά καταπολεμήσουν δραστήρια τον εκφυλισμό τοΰ συγκεντρωτισμού καί τών στρατιωτικών μεθόδων δουλειάς, σέ γραφειοκρατική ρουτίνα. Ή στρατιωτικού τύπου δργάνωση τής δουλειάς δέν θά δώσει άποτελέσματα παρά μόνο όταν τό Κόμμα, τά σοβιέτ καί τά συνδικάτα μπορέσουν νά Ιξηγήσουν στο μεγαλύτερο δυνατό άριθμό Ιργαζομένων τήν άναγκαιότητά της, όργανώνοντας άνάλογα τήν πρωτοπορία τών μαζών.

122

Τό Κόμμα και τα συνδικάτα 14. Τό Κόμμα πρέπει νά δώσει μεγαλύτερη από πριν προσοχή' στο συνδικαλιστικό κίνημα, παίρνοντας υπόψη την ανάπτυξή του, καί νά αυξήσει τό κύρος του απέναντι σ’ αυτό. Τό κύρος αυτό περιέχεται στην ιδεολογική καθοδήγηση τής συνδικαλιστικής δραστηριό­ τητας, δεν πρέπει δμως νά μετατραπεΐ σέ κηδεμονία πάνω σέ λε­ πτομέρειες ή σέ επεμβάσεις στήν τρέχουσα δουλειά. ΟΕ κομμουνιστι­ κές φράξιες τών συνδικάτων σέ δλα τά έπίπεδα, πρέπει νά σέβονται τις αποφάσεις τών οργανώσεων τοϋ Κόμματος, σύμφωνα μέ τό κατα­ στατικό του. Τό Κόμμα πρέπει νά ελέγχει την εκλογή τοϋ ηγετικού προσωπικού τοϋ συνδικαλιστικού κινήματος. Χάρη στις κομμουνιστι­ κές φράξιες μπορεί νά πετυχαίνει τήν τοποθέτηση εργατών πού έχει προτείνει σέ υπεύθυνες θέσεις τών συνδικάτων καί τών οικονομικών οργανισμών. Π ρέπει δμως ο'ι οργανώσεις τού Κόμματος νά εφαρ­ μόζουν μέ ιδιαίτερη προσοχή τις συνηθισμένες μεθόδους τής προλε­ ταριακής δημοκρατίας. Είναι πολύ σημαντικό νά διαλέγουν ο! ίδιες οί οργανωμένες μάζες τούς ήγέτες τους. 15. Έ τ σ ι οί οργανώσεις τού Κόμματος, διατηρώντας τήν συνο­ λική εξουσία, δέν θά επεμβαίνουν στις λεπτομέρειες τής έσωτερικής δουλειάς τών συνδικάτων. Τ ά συνδικάτα, κάτω από τήν καθοδήγη­ ση τών κομμουνιστών, θά μπορέσουν νά έχουν μιά περισσότερο αυτό­ νομη καί καλύτερα οργανωμένη δραστηριότητα. Θά μπορούν νά έμπιστεύονται στους έργάτες τους θέσεις ανάλογες μέ τις ίκανότητές τους.

Τ ά πολιτικά τμήματα και τά συνδικάτα 16. Κάτω από τήν πίεση τών οικονομικών άναγκαιοτήτων, τό Κόμμα αναγκάστηκε νά δημιουργήσει βρισμένες δργανώσεις, τά πο­ λιτικά τμήματα, πού άνάλαβαν τά καθήκοντα πού τά συνδικάτα ή ­ ταν ανίκανα νά πραγματοποιήσουν. Τό 9ο Συνέδριο τοϋ Κόμματος ανέθεσε στό Γκλαβπολιτπούτ, πού δημιουργήθηκε σ’ αύτές τις συν­ θήκες, τήν παρακάτω αποστολή: «νά πάρει τά έκτακτα μέτρα πού είναι αναγκαία λόγω τής αποδιοργάνωσης τών μεταφορών, γ ιά νά αποφευχθεί ή παράλυσή τους καί έπομένως ή καταστροφή τής Ε .Σ . 123

Σ.Δ.». To 10ο Συνέδριο θεωρεί ότι τδ Γκλάβπολιτπουτ πραγματοποίησε τα καθήκοντα γ ια τα όποια είχε δημιουργηθεΐ καί δτι ή κατάργησή του είναι σήμερα δικαιολογημένη. 17. Τό Κόμμα πρέπει νά καταβάλει προσπάθεια γ ια νά μετατραπεί τό ανώτατο κεντρικό Συμβούλιο των συνδικάτων, πού συσπειρώ­ νει μερικά έκατομύρια μελών, σέ μια δυνατή οργάνωση, ικανή νά φέρει σέ πέρας τά καθήκοντα τοΰ πανρωσικοΰ συνδικαλιστικού κ ι­ νήματος καί νά δυναμώσει τήν ένότητα καί τήν πειθαρχία. Τό 10ο συνέδριο τοΰ Ρ .Κ .Κ . επιβεβαιώνει τήν απόφαση τοΰ 9ου συνέδριου: «”Αν ποτέ τό προλεταριάτο σάν τάξη, άντιμετωπίσει τήν χρησι­ μοποίηση τής στρατιωτικής οργάνωσης τής εργασίας (δηλ. τήν ερ­ γασία πού γίνεται πιό γρήγορα, μέ μεγαλύτερη ακρίβεια, καί απαι­ τεί μεγάλες προσπάθειες καί θυσίες από τούς έργαζόμενους), οί ύπεύθυνοι αυτής τής οργάνωσης πρέπει νά ’ναι κατά κύριο λόγο τά ύπηρεσιακά όργανα τής βιομηχανίας καί έπομένως τά συνδικάτα». Ή δημιουργία τοΰ κόκκινου Στρατού θά ήταν αδύνατη χω ρίς τήν κατάργηση των παλιών εκλογικών επιτροπών. ’Αντίστροφα, είναι αδύνατο νά ανοικοδομήσουμε μέχρι εκεί πού θέλουμε τήν οικονομία, αν παράλληλα δέν δημιουργήσουμε συνδικάτα πού λειτουργούν μέ βάση τήν εργατική δημοκρατία. 18. 'Ό λ α τά συνδικάτα πρέπει νά διαπαιδαγωγοΰν τις μάζες, νά τις βοηθοΰν νά προβληματίζονται πάνω σέ δλα τά βασικά προβλή­ ματα τής σοβιετικής "Ενωσης, νά σέβονται τήν αρχή τής εκλογής τών αντιπροσώπων σέ δλα τά επίπεδα, μέ δυο λόγια νά έφαρμόζουν τις μεθόδους τής εργατικής δημοκρατίας. Τό 10ο συνέδριο διαπιστώνει όμως ότι ή χρησιμοποίηση τών με­ θόδων τής εργατικής δημοκρατίας μέσα στά συνδικάτα — χω ρίς αλλαγή τής θέσης καί τοΰ ρόλου τών συνδικάτων στό εργατικό Κρά­ τος — δέν μπορεί άπό μόνη της νά λύσει τά ζω τικά προβλήματα τής οικοδόμησης τής σοσιαλιστικής οικονομίας.

124

Π ρα χτικά μέτρα 19. Δεν είναι φυσιολογικό, τό ανώτατο κεντρικό Συμβούλιο των συνδικάτων καί οί κεντρικές έπιτροπές βρισμένων ένώσεων παρα­ γω γής, να μένουν έξω άπό τήν οικονομική δουλειά. Σήμερα, δλοι οΕ συνδικαλιστές πού έχουν αποδείξει τις δργανωτικές τους ικανότητες, τις δυνατότητές τους στα οικονομικά καί υπηρεσιακά θέματα, έχουν ξεκοπεΐ άπό τά συνδικάτα τους καί έπομένως άπό τις μάζες. Έ χ ο υ ν άποροφηθεϊ άπό τον παραγω γικό μηχανισμό. Π ρέπει νά πάψει αυτή ή κατάσταση. 20. Είναι άναγκαΐο τά συνδικάτα νά συμμετέχουν άμεσα στήν επεξεργασία των οικονομικών σχεδίων καί στήν εκτέλεσή τους. Τό έργατικό Κράτος δέν πρέπει νά ξεχω ρίζει τούς ειδικούς στήν όργάνωση τής παραγω γής άπό τούς ειδικούς στήν όργάνωση τού συνδικαλιστικού κινήματος. Ή γενική άρχή πρέπει νά ’ναι δτι δποιος είναι άπαραίτητος γ ιά τή σοσιαλιστική παραγω γή, είναι άπαραίτητος καί γ ιά τό συνδικάτο. ’Αντίστροφα, κάθε συνδικαλιστής άξίας πρέπει νά συμμετέχει στήν όργάνωση τής παραγω γής. Τό άνώτατο κεντρικό Συμβούλιο των συνδικάτων καί οΕ κεντρι­ κές έπιτροπές των συνδικάτων, πρέπει νά κατευθύνουν πρός τά έκεΐ τή δουλειά τών έπαγγελματικώ ν ένώσεων. 21. Γ ιά νά υπάρχει ένας συντονισμός τής δουλειάς τους, οί ένώσεις παραγω γής καί οί οικονομικές δργανώσεις πρέπει νά έχουν τά ίδια γεω γραφ ικά δρια, νά είναι δηλαδή άρμόδιες γ ιά τόν ίδιο άριθμό έπιχειρήσεων, πού καθορίζεται σύμφωνα μέ τή δομή καί τις άνάγκες ένός δοσμένου κλάδου τής παραγω γής. Κ ατά τήν άναδιοργάνωση τών συνδικάτων καί τού πεδίου δράσης τους, πρέπει νά παίρνοντα περισσότερο ύπόψη οΕ άπαιτήσεις τής οι­ κονομίας άπ’ αυτές τού συνδικαλιστικού κινήματος. Τό 10ο συνέδριο θεωρεί δτι είναι άπαραίτητη ή δημιουργία μιας Κ εντρικής ’Ε πιτροπής (C om m ission, άποτελούμενη ά π ’ τό άνώ­ τατο κεντρικό Συμβούλιο τών συνδικάτων, καί άπό τό άνώτατο Συμβούλιο τής οικονομίας, τό Ιπιτροπάτο γ ιά τή Γεωργία, τό έπιτροπάτο γιά τά Μέσα επικοινωνίας) , μέ αποστολή νά έξασφαλίσει μέ άναδιοργανώσεις τό συντονισμό τών συνδικάτων καί τών οι­ κονομικών οργανώσεων, στή βάση τής πα ραγω γικής πείρας. 22. Τ ά συνέδρια τών οικονομικών δργανώσεων καί τών συνδικά­ 125

των πρέπει να γίνονται τήν ίδια έποχή καί στδ ίδιο μέρος. Τδ παν­ ρωσικό Συνέδριο των συνδικάτων πρέπει να καλείται ταυτόχρονα μέ τδ πανρωσικό Συνέδριο των σοβναρκχόζ,* τδ Συνέδριο τού συνδικάτου των μεταλλορύχων, ταυτόχρονα μέ τδ Συνέδριο τής με­ ταλλουργίας κ.τ.λ. Θά ’πρεπε ή ημερήσια διάταξη να δρίζεται μέ τέτοιο τρόπο ώστε τά παράλληλα συνέδρια να πραγματοποιούν μαζί τις πιδ σημαντικές εργασίες (επεξεργασία των σχεδίων, δημιουργία οργανισμών κ .τ.λ .), σέ κοινές συναντήσεις τμημάτων ή έπιτροπών, ή σέ κοινές γενικές συνελεύσεις. Αυτός δ τρόπος δουλειάς, πού εφαρ­ μόζεται ήδη μέ Ιπιτυχία σέ δρισμένα μέρη, θά φέρει άριστα αποτε­ λέσματα σ’ δ,τι αφορά τήν προσέγγιση των συνδικάτων μέ τά σοβ­ ναρκχόζ, τήν «συγχώνευση» τών διαφόρων δργανώσεων, τήν κατάρ­ γηση τοϋ βλαβερού παραλληλισμού, τδ θέμα τών υποψηφιοτήτων... 23. Λόγω τού αυστηρά συγκεντρωτικού χαρακτήρα τών συνδικά­ των μας καί τών οικονομικών δργανώσεων, είναι αδύνατο νά ένδιαφερθοΰν οί μάζες γ ιά τή συνειδητή οικοδόμηση τής οικονομίας, μέ βάση συγκεκριμένα σχεδιοποιημένα καθήκοντα, άν οΕ ήγετικοι δργανισμοί τών συνδικάτων δέν συμμετέχουν στήν οικονομική έργασία. "Οπως έδειξε ή πείρα, μέ τήν απλή αποστολή άντιπροσώπων στις οικονομικές οργανώσεις δέν προσφέρεται στά συνδικάτα καμιά δυνατότητα καθορισμού σωστών σχέσεων ή άρμονικής σύνδεσης τής δουλειάς τους. Γ ιά νά λυθούν αυτά τά βασικά προβλήματα, πρέπει ορισμένοι εργάτες μέ συνδικαλιστικές καί οικονομικές Ικανότητες, νά διευθύνουν συγχρόνως τή δουλειά τών συνδικάτων καί τις αν­ τίστοιχες οικονομικές δργανώσεις. 24. Π ρέπει τουλάχιστο τδ ενα τρίτο ή τδ μισό τού Προεδρείου τού ανώτατου κεντρικού Συμβουλίου τών συνδικάτων καί τού ανώ­ τατου Συμβουλίου τής οικονομίας νά άποτελεΐται άπδ τά ίδια άτο­ μα. "Ετσι, ή υπερβολική Ιξειδίκευση καί τδ χάσμα ανάμεσα σ’ αυ­ τά τά δύο κύρια συμβούλια θά καταργηθοΰν. Έ τ σ ι, οΕ δύο δργανισμοί θά αποτελούνται άπδ έργαζόμενους πού σέβονται τίς τεχνικές καί υπηρεσιακές απαιτήσεις καί πού συγχρόνως είναι άφοσιωμένοι στά καθήκοντα μιάς μαζικής προλεταριακής δργάνωσης. 25. Τ δ σύνολο τών μελών τού ανώτατου κεντρικού Συμβουλίου * Σοβναρκχόζ: περιφερειακά οικονομικά Συμβούλια. 126

των συνδικάτων καί τσΰ ανώτατου Συμβουλίου τής οικονομίας πρέ­ πει, σέ κοινές συναντήσεις, να μελετάει καί νά λύνει δλα τά βασι­ κά προβλήματα τής δργάνωσης τής έργασίας καί τής οικονομίας. 26. Τ ά οικονομικά έπιτροπάτα, τά τμήματα τοΰ ανώτατου Συμ­ βουλίου τής οικονομίας, τά γκλάβκ καί οι κεντρικές επιτροπές των ενώσεων παραγω γής, πρέπει νά συγκροτηθούν σύμφωνα μέ τούς ί­ διους κανόνες πού συγκροτήθηκαν τά ανώτατα Συμβούλια τής οι­ κονομία ς καί τά συνδικάτα. 27. Οί κανόνες αυτοί Ιφαρμόζονται έπίσης καί ατά κατώτερα Iπίπεδα των οικονομικών οργανώσεων καί τών συνδικάτων (σέ έπίπεδο επαρχίας, περιοχής, άχτίνας, Ιργοστασίου κ .τ .λ .). 28. Σέ περίπτωση πού ενα άτομο διευθύνει τήν οικονομική ύπηρεσία, καλά θά ήταν νά γίνει δεκτό μέ συμβουλευτική ψήφο στό συνδικαλιστικό τμήμα. ”Αν τό συνδικάτο τοΰ έχει εμπιστοσύνη, κα­ λύτερα είναι νά Ικλ εγεΐ καί νά μπορεί νά ψηφίζει. "Αν πρόκειται γ ιά έναν ειδικό πού δέν γίνεται δεκτός στό συνδικάτο, τό τμήμα διαλέγει από τά μέλη του έναν Αντιπρόσωπο (έπίτροπο), πού ανα­ λαμβάνει τόν έλεγχο τοΰ ε’ιδικοΰ γ ιά λογαριασμό τοΰ συνδικάτου. 29. 'Ό σο τά συνδικάτα είναι, στά εργοστάσια καί τά όρυχεΐα, δεμένα μέ τήν πα ραγω γή , καί οί μάζες διαλέγουν τά κριτήρια τής παραγω γής κατά τις διάφορες έκλογές, τόσο πιό εύκολα συνδέον­ ται οί υπηρεσιακοί δργανισμοί καί τά συνδικάτα. Κ αλά θά ήταν νά διορίζεται διευθυντής ενα μέλος τής εργοστασιακής έπιτροπής, σέ περίπτωση φυσικά πού είναι ικανός. 30. Τ ά οικονομικά τμήματα τών συνδικάτων, ένισχυμένα μέ τούς καλύτερους υπάλληλους καί τεχνικούς τών οικονομικών δργανώσεων, πρέπει νά συμβάλουν στήν καλυτέρευση τής παραγω γής, στήν μηχανοποίηση καί τήν εισαγωγή νέων μεθόδων. 31. Τ ά ύπο - τμήματα πού βρίσκονται στά έργοστάσια (ή πυρή­ νες συνεργασίας στήν παραγω γή) έχουν καθορισμένες καί συγκε­ κριμένες σχέσεις μέ τή διεύθυνση. Είναι αναγκασμένη νά Ιξετάζει τις τεχνικές ή οργανωτικές προτάσεις πού παρουσιάζουν οί πυρή­ νες, καί νά παρουσιάζει περιοδικά μιά αναφορά, πάνω στήν εφαρ­ μογή τών μεταρυθμίσεων πού έχουν προταθεΐ σέ γενική συνέλευση τοΰ Ιργοστασίου. 32. Π ρέπει νά δίνονται στά συνδικάτα πληροφορίες σχετικές μέ 127

τόν καταμερισμό τής εργατικής δύναμης, τήν προστασία τής Ερ­ γασίας, καί τήν πολιτική των ρυθμών Εργασίας καί των μισθών. θ ά κάνουν καλύτερα τή δουλειά τους δταν είναι σέ στενή σχέση μέ τις οικονομικές οργανώσεις. Σημείωση: Τό Επιτροπάτο γ ια τήν Ε ρ γ α σ ία Εμπιστεύεται στά συνδικάτα ένα μεγάλο μέρος τών λειτουργιών του. 33. Τ α συνδικάτα, υπεύθυνα απέναντι στο Κράτος τών Εργατών καί τών αγροτών, αναλαμβάνουν να λύσουν τίς συγκρούσεις πού προκύπτουν ανάμεσα στους Εργάτες καί τίς οικονομικές όργανώσεις. 34. Τ ά συνδικάτα πρέπει νά Εξετάσουν άπό πολύ κοντά δλους τούς ειδικούς. Π ρέπει νά τούς χωρίσουν σέ τρεις κατηγορίες σύμ­ φωνα μέ τό παρελθόν τους καί τή στάση τους στον Εμφύλιο πό­ λεμο: α) οΐ ειδικοί υπό δοκιμασία (τέως οπαδοί τοϋ Κολτσάκ καί τοϋ Β ρ ά γ κ ε λ ). β) υποψήφιοι γ) ισότιμα μέλη τού συνδικάτου. Μόνο οί ε’ιδικοί τής τελευταίας κατηγορίας μπορούν νά κατέ­ χουν υπεύθυνες θέσεις, χω ρίς νά Ιπιβλέπονται άπό Επίτροπους. Οί ειδικοί τής δεύτερης κατηγορίας πρέπει νά έπιβλέπονται άπό Επί­ τροπους τών Ενώσεων παραγω γής. Οί ειδικοί τής πρώ της κατηγο­ ρίας δέν μπορούν παρά νά συμβουλεύουν τούς υπάλληλους μέλη τού συνδικάτου. Έ τ σ ι, ή Ενταξη στο συνδικάτο Εχει μεγάλη σημασία, τόσο γ ιά τούς ειδικούς, δσο καί γ ιά τούς Εργάτες. 35. Οί αρμοδιότητες τών πειθαρχικών δικαστηρίων πού συγκρο­ τούν τά συνδικάτα, αφορούν δλο τό υπαλληλικό προσωπικό, ακόμα καί αυτούς πού δέν είναι μέλη συνδικάτου. 36. Ή αρχή τής προσωπικής διοίκησης πρέπει νά συνεχίσει νά Εφαρμόζεται στις βιομηχανικές Επιχειρήσεις, ακόμα κ ι’ άν διατη­ ρείται ένας, άναπόφευκτος στήν μεταβατική Εποχή, παραλληλισμός ανάμεσα στις Ενώσεις παραγω γής καί τίς οικονομικές δργανώσεις. Οί διοικήσεις τών Επιχειρήσεων πρέπει νά διορίζονται μέ τέτοιο τρόπο ώστε νά μεταβάλονται σέ οίκονομικο - υπηρεσιακούς δργανισμούς, πού συγκροτούνται άπό τά συνδικάτα καί πού διατηρούν στενούς δεσμούς μ’ αύτά. Κ άτω άπό αότές τίς συνθήκες, τό πρόβλη­ 128

μα τής έπέμβασης ή δχι των συνδικάτων στή διαχείρηση τής πα ­ ραγωγής δεν έχει λόγο ύπαρξης. 37. Δέν υπάρχει καί δεν μπορεί νά ύπάρχει ένα δργανωτικδ σχήμα πού νά προβλέπει δλους τούς δυνατούς τύπους σχέσεων άνάμεσα στα συνδικάτα καί τίς οικονομικές οργανώσεις. Στον τομέα αύτδ χρειάζεται δυναμισμός, πνεύμα πρωτοβουλίας. Π ρέπει νά δημιουργηθοϋν προσωπικοί συνδυασμοί προσαρμοσμένοι στή συγκεκρι­ μένη πραγματικότητα, χω ρίς όμως νά παραβλέπεται ή ένότητα τών παρακάτω καθηκόντων: α) νά άποχτήσουν οί συνδικαλιστές καί οί οικονομολόγοι ταλέν­ το παραγωγού καί διαχειριστή. β) νά πλησιάσει καί τελικά νά συνδεθεί ή δουλειά τών συνδικά­ των μέ τη δουλειά τών έπαγγελματικώ ν δργανώσεων. γ) νά δημιουργηθοΰν οί αναγκαίες συνθήκες γ ιά τήν Ικπλήρωση τών κοινών καθηκόντων. δ) νά έπεκταθεί προοδευτικά σέ δλους τούς τομείς ή κοινή δρα­ στηριότητα, μέχρι πού νά ταυτιστούν δριστικά οί οικονομικές καί συνδικαλιστικές όργανώσεις. 38. ’Αναπτύσσοντας αύτδ τδ σύστημα, καί συνδέοντας δλο καί περισσότερο τά συνδικάτα μέ τήν παραγω γή, θά φτάσουμε άργά ή γρήγορα στήν εξής κατάσταση: τδ συνδικάτο συγκεντρώνοντας ί ­ λες τίς πλευρές τών προβλημάτων ένδς δοσμένου κλάδου τής π α ­ ραγω γής θά μπορέσει, συνδυάζοντας συστήματα έκλογών καί διο­ ρισμών, νά φτιάξει τδν υπηρεσιακέ καί οικονομικέ μηχανισμέ κάτω άπδ τδν έλεγχο καί τήν καθοδήγηση τού έργατικοΰ Κράτους. 39. Μπορεί μερικοί κλάδοι νά λύσουν πριν άπδ τούς άλλους τά προβλήματα τών σχέσεων άνάμεσα στά συνδικάτα καί τίς οικονο­ μικές όργανώσεις. Τ δ ανώτατο Κ εντρικέ Συμβούλιο τών συνδικάτων καί οί οικονο­ μικές οργανώσεις πρέπει νά έχουν μια ευλύγιστη πολιτική στδν το­ μέα αύτδ καί νά παίρνουν υπόψη τίς ιδιομορφίες τού κάθε κλάδου. Δέν πρέπει νά έπιδιώξουμε τήν τεχνική έξίσωση δλων τών κλάδων. ”Αν βρισμένοι πρωτοποριακοί κλάδοι τής παραγω γής ξεπεράσουν τούς άλλους, δέν πρόκειται νά π λ η γεί ή ένότητα καί ή άλληλεγγύη τής έργατικής τάξης. ’Αντίθετα θά χρησιμεύσουν γ ιά πα­ ράδειγμα καί θά έπιταχύνουν τήν άνάπτυξη τών καθυστερημένων 129 9*

έπιχειρήσεων. Στό άμεσο μέλλον θά μπορέσουμε νά έμπιστευθοΰμε τήν όργάνωση τής διοίκησης βρισμένων βιομηχανικών κλάδων στά συνδικάτα τους, πού έχουν προετοιμαστεί γ ι’ αύτό τό έργο, μέ τήν προϋπόθεση δτι θά δεχτούν νά σεβαστούν τά κρατικά προγράμμα­ τα καί νά ύπακούουν στδ Προεδρείο τού άνώτατου Συμβουλίου τής οικονομίας. 40. Στον τομέα τής π α ρ α γ ω γ ή ς , ή αρχή τής πρωτο­ ποριακής έργασίας συνεχίζει νά έχει αποφασιστική σημασία. Μό­ νον έτσι θά ισορροπήσει ή ανάπτυξη τών κύριων οικονομικών κλά­ δων. Στον τομέα τής κ α τ α ν ά λ ω σ η ς , δηλ. τών ύλικών συν­ θηκών ζωής, πρέπει νά προχωρήσουμε πρός μιά κάποια εξίσωση καί νά αυξήσουμε τον κατώτερο μισθό, σέ χρήμα καί σέ είδος, τών εργατών. Τό σύστημα τών πριμ (έπιδομάτω ν), πού καθορίζεται άπδ ένα σύνολο αυστηρά μελετημένων απαιτήσεων καί τροφοδοτείται από αποθέματα σέ είδος, μόνο κάτω από αυτές τις συνθήκες θά συμβάλει στήν αύξηση τής παραγω γικότητας τής εργασίας. 4 1. Κάθε ένωση παραγω γής πρέπει νά προσέξει Ιδιαίτερα τήν προσωπική καθημερινή ζω ή τών εργατών. Π αρ ’ δλες τι ς οικονομι­ κές δυσκολίες τής χώρας, είναι δυνατό νά καλυτερεύσουν οί κατοι­ κίες, τά ένδύματα, ή τροφή τών έργαζομένων, μέ τήν βοήθεια τών τοπικών σοβιετικών οργάνων, μέ τή συμμετοχή τών ίδιων τών έργατών καί τών εργατριών, μέ τήν εισαγωγή στοιχείων κολλεκτιβισμού στήν καθημερινή ζωή (κοινές κατοικίες, καντίνες, βρεφοκο­ μεία, εργαστήρια επισκευών κ .τ .λ .). Κάθε υπεύθυνος συνδικαλιστής πρέπει νά δουλεύει γ ιά τήν καλυτέρευση τών συνθηκών ζωής τών έργατών καί νά πληροφορεί τόσο τά άνώτερα συνδικαλιστικά όργα­ να δσο καί τον τύπο, γ ιά τά μέτρα πού πήρε καί γ ιά τά αποτελέ­ σματα πού είχαν στο τομέα αυτό. Π ρ ο τ ε ί ν ο υ ν τό κ ε ί μ ε ν ο α ύ τ ό : Τά μέλη της Κ.Ε. τοΰ Ρ.Κ.Κ.: Λ. Τρότσκι, Ν. Μπουχάριν, Α. Ά ντρέΐεφ, Φ. Ντζερζίνσκι, Ν. Κρεστίνσκι, Ε. Πρεομπραζένσκι, X. Ρακόφσκι καί Λ. Σερεμπριάκωφ. Τά μέλη της Κ.Ε. τοΰ Κ.Κ. Ούκρανίας: Β. Άβερίν, Ν. Ίβάνωφ, Τ. Κίν, Φ. Κόν, Γκ. ΙΙιατάκοφ. Τά μέλη τοΰ Προεδρείου τοΰ άνώτατου Κεντρικοΰ Συμβουλίου των συνδικάτων: Α. Γκόλτσμαν, Β. Κόσιορ. 130

Τά μέλη τδν Κ.Ε. των Πανρωσικων έπαγγελματικδν ένώσε ων καί οί συνδικαλιστές: Γκούρεβιτς, Καλίνιν, Σουντίκ, Ια Άξελροντ, Τσερέπωφ, Α. Άμόσωφ, Ε. Μπουμάζνι, Α. Ρό ζενγκολτς, Ν. Χροόλιεφ, Γκαιέφσκι, Ζίσκιντ, Στάντσο, Μπόμ προν, Β. Σαχάρωφ, I. Ρεσέτκωφ, Π. Ρεσέτκωφ, I. Σλελέχες Μ. Χαπιτόνωφ, Α. Παντέριν, Γιούχβιτς, Μαλαχόφσκι. Οί μο σχοβίτες εργάτες: Ί ου, Λαρίν, Γκ. Σοκόλνικωφ, Β. Γιάκο 6λεφ, Γκ. Κρουμίν, Β. I. Σολόβιεφ, Μίνκωφ, Α. Αισίτσιν, Μ I. Ρόζγκοφ, Ντροζίν, Β. Λιχάτσεφ, Λάβρωφ, Γκοριουτίν, Ί6 Χλοπλιάνκιν, Φέλντμαν, Γκαλπερστάϊν, Ν. Μερκούλωφ, Μ Σοβιέτνικωφ, Α. ’Αλεξάντρωφ.

131

Π α ρ ά ρ τη μ α j y Ε Π ΙΣ Τ Ο Λ Η Ε ΙΚ Ο Σ Ι Δ Υ Ο Μ Ε Λ Ω Ν Τ Η Σ Α Ν Τ ΙΠ Ο Λ ΙΤ Ε Υ Σ Η Σ σ τα μ έ λ η τ ή ς δ ιε θ ν ο ύ ς Σ υ ν δ ιά σ κ ε ψ η ς τ ή ς κ ο μ μ ο υ ν ισ τ ικ ή ς Δ ιε θ ν ο ύ ς . 2 6 Φ λ εβ ά ρ η 1922.

Α γ α π η το ί σύντροφοι, Μάθαμε άπδ τίς έφημερίδες μας ότι ή έκτελεστική Ε πιτρ οπή τής Διεθνούς μελετάει τδ θέμα τού ένιαίου εργατικού μετώπου, καί θεωρούμε καθήκον μας νά σάς πληροφορήσουμε γ ιά τδ δτι ή ύπόθεση τού ένιαίου μετώπου, δχι μόνο μέ τήν πλατειά Ιννοια, άλλά καί μέσα στδ Κόμμα, κινδυνεύει σοβαρά στή χώ ρα μας. Τ η στιγμή πού τδ μικροαστικδ στοιχείο μάς πιέζει άπ’ δλες τίς μεριές, καί εισέρχεται άκόμα καί μέσα στδ Κόμμα μας, τού όποιοι* ή κοινωνική σύνθεση (40% Ιργατών, 60% μή προλεταρίων) εύνοεΐ αυτό τδν κίνδυνο, τά ήγετικά όργανα τού Κόμματος διεξάγουν μια άδυσώπητη καί άποθαρρυντική πάλη ένάντια σ’ όλους αύτούς, καί ιδιαίτερα τούς προλετάριους, πού θέλουν νά έχουν μία προσωπική γνώ μη. 'Η διατύπωση αότής τής γνώ μης έχει μέσα στδ Κόμμα σάν άποτέλεσμα διάφορα κατασταλτικά μέτρα. Τ δ νά θέλει κανείς νά πλησιάσουν οί προλεταριακές μάζες τδ κράτος θεωρείται «άναρχοσυνδικαλισμός», καί τά μέλη αύτής τής τάσης διώκουνται καί έπομένως δυσφημίζονται. Τ ά ίδια συμβαίνουν καί στδ συνδικαλιστικό κίνημα: καταστολή κάθε έργατικής πρωτοβουλίας καί δράσης, χρησιμοποίηση όλων των μέσων γ ιά τήν καταπολέμηση των «διαφωνούντων». Ή συμμαχ ία τών γραφειοκρατικών δυνάμεων τού Κόμματος καί τών συνδι­ κάτων κάνουν κατάχρηση τής κατάστασης καί τής έξουσίας τους, 132

καί άγνοοΰν τις αποφάσεις των συνεδρίων μας γ ια τήν έφαρμογή των άρχών τής έργατικής δημοκρατίας. ΟΣ φράξιες μας στά συν­ δικάτα δέν έχουν ούτε στά συνέδρια τή δυνατότητα νά έκφράσουν τήν άποψή τους γ ια τήν έκλογή των κεντρικών έπιτροπών. Ή κη­ δεμονία καί ή καταπίεση τής γραφειοκρατίας έχουν φτάσει σέ τέ­ τοιο σημείο πού τα μέλη τοΰ Κόμματος άναγκάζονται, γ ιά νά μή διαγράφουν καί ύποστοΰν άλλα κατασταλτικά μέτρα, νά έκλέγουν δχι αύτούς πού θά ήθελαν νά έκλέξουν κομμουνιστές, άλλά αυτούς πού θέλουν νά έκλέξουν διάφορες δμάδες άπδ «ύψηλά ίστάμενους» μηχανοράφους. Τ έτοιες μέθοδοι δουλειάς δδηγοϋν στδν καρριερισμό, σέ μιά νοοτροπία μηχανοραφίας καί δουλοπρέπειας, στήν δποία οΐ Ιργάτες άπαντοϋν βγαίνοντας άπδ τδ Κόμμα. Συμφωνώντας μέ τδ ένιαΐο έργατικδ μέτωπο δπως έρμηνεύεται στις είκοσι μία θέσεις τής Κ .Δ ., σάς καλούμε νά βοηθήσετε τήν είλικρινή μας προσπάθεια γ ιά τήν κατάργηση δλων τών έμποδίων πού συναντάει ή ένότητα αυτού τού μετώπου στδ έσωτερικδ τού κομ­ μουνιστικού Κόμματος τής Ρωσίας. Ή κατάσταση μέσα στδ Κόμμα μας είναι τόσο δδυνηρή πού φτά­ νουμε μέχρι νά ζητήσουμε τή βοήθειά σας γ ιά νά παραμερίσουμε τδν κίνδυνο μιας διάσπασης. μέ κομμουνιστικούς χαιρετισμούς Τ ά μέλη τού κομμουνιστικού Κόμματος τής Ρωσίας Μ. Αομπάνωφ, μέλος τοΟ Κόμματος άπδ τδ 1904. Μ. Κοοζνέτσωφ, άπδ τδ 1904. Α. Πολοτάσωφ, άπδ τδ 1912. Α. Μεντβέντιεφ, άπδ τδ 1912. Γκ. Μιασνίκωφ, άπδ τδ 1906. Β. Πλιέσκωφ, άπδ τδ 1918. Γκ. Σοχάνωφ, άπδ τδ 1912. 2 . Μεντβέντιεφ, άπδ τδ 1900. Γκ. Μπροΰνο, άπδ τδ 1906. Α. Πραβντίν, άπδ τδ 1899. Ί . Ίβάνωφ, άπδ τδ 1899. Φ. Μιτίν, άπδ τδ 1902. Π. Μπορίσωφ, άπδ τδ 1903. Μ. Κοπύλωφ, άπδ τδ 1912. Γιλίν, άπδ τδ 1915, Τσέλυοεφ, άπδ τδ 1910. Τολοκόντσεφ, άπδ τδ 1914. Α. Χλιάπνικωφ, άπδ τδ 1901. Μ. Μποροολίν, άπδ τδ 1917. Β. Έκρένιεφ, άπδ τδ 1907. Α. Πάβλωφ, άπδ τδ 1917. Α. Τασκίν, άπδ τδ 1917. Συμφωνούν καί ή Άλεξάντρα Κολλοντάι, μέλος τοΰ Κόμματος άπδ τδ 1915 καί ή Ζόια Στααντοόρσκαϊα. Υποσημείωση: Ή Ιπιτροπή πού διόρισε ή διευρημένη ’Εκτελεστι­ κή έπιτροπή τής Κ.Δ. γιά νά μελετήσει τήν έπιστολή των εί­ κοσι δύο, είχε σάν μέλη: Κλάρα Ζέτκιν, Κασέν, Φρίυς. Κολάρωφ (πρόεδρος), Κρέιμπλις, Τερρατσίνι καί Μάκ Μάνους. 133

Π εριεχόμενα

Πρόλογος Ή εργατική ’Α ντιπολίτευση Πλατφόρμα τής εργατικής ’Αντιπολίτευσης Π λατφόρμα τών Δέκα Πλατφόρμα τών Τρότσκι, Μ πουχάριν κ.δ. ’Επιστολή τής Ιργατικής ’Αντιπολίτευσης

134

5 17 81 92 112 132