ΟΡΙΣΜΟΣ: « Ο Κλάδος της Ψυχολογίας που ασχολείται με την προώθηση ή αποκατάσταση της Ψυχικής Υγείας του ανθρώπου (ή ομάδας ανθρώπων), η οποία έχει διαταραχτεί από ποικίλες περιβαλλοντικές επιδράσεις ή από εσωτερικές συγκρούσεις» •
Η Σ.Ψ. είναι Επιστημονικός Κλάδος που ασχολείται με:
Α) ΕΡΕΥΝΑ, Β) ΘΕΩΡΙΑ, Γ) ΕΦΑΡΜΟΓΗ •
Μπορεί να εξεταστεί σε:
1) Θεωρητικό επίπεδο (Τάσεις που εμφανίζονται, ομάδες που δημιουργούνται) 2) Σαν Διαδικασία (Η σχέση Συμβ/κού Ψυχολόγου-Συμβ/νου πρωταρχική) 3) Τεχνικές που χρησιμοποιεί και 4) Στόχους που τείνει η Συμβουλευτική Διαδικασία. •
Ορισμός Rogers (1942)- Έμφαση στη Σχέση, Ψυχοδυναμικές Θεωρίες
«Η Συμβουλευτική συνίσταται σε σειρά άμεσων επαφών με το άτομο που αποσκοπούν στο να του προσφέρουν βοήθεια ώστε να αλλάξει τις στάσεις και τη συμπεριφορά του» •
Συμπεριφορισμός, (Krumboltz & Thoresen, 1976), Έμφαση στη Διαδικασία:
«Συμβουλευτική είναι η διαδικασία με την οποία οι άνθρωποι βοηθούνται να μάθουν πώς να επιλύουν διαπροσωπικά, συναισθηματικά προβλήματα και να παίρνουν αποφάσεις». Εκμάθηση θεραπευτικών τεχνικών. • Γνωστική Κατευθυνση, (Kelly, 1955): «Ανακάλυψη του προσωπικού δομικού συστήματος γνωστικών σχημάτων του ανθρώπου με σκοπό τη βελτίωσή τους ώστε ο άνθρωπος να οδηγείται στις αποφάσεις του από ελεύθερη επιλογή»
APA (American Psychol. Association, 1956): «Η ειδικότητα σύμφωνα με την οποία ο Συμβουλευτικός Ψυχολόγος βοηθά τον συμβουλευόμενο να βελτιώσει την προσωπική του κατάσταση, να ανακουφιστεί από τη λύπη και τη στενοχώρια, να επιλύσει τις κρίσιμες καταστάσεις που αντιμετωπίζει…Υποστηρίζει την ψυχολογική ανάπτυξη και εξέλιξη του συμβουλευόμενου, βοηθώντας τον να κάνει καλύτερη χρήση των αποθεμάτων και ικανοτήτων που διαθέτει ή δείχνοντάς του το δρόμο για την ανάπτυξη νέων μεθόδων που θα τον διευκολύνουν να βοηθήσει μόνος του τον εαυτό του».
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ 1) BIOMHXANIKH EΠΑΝΑΣΤΑΣΗ •
Ανάγκη Επαγγελματικού προσανατολισμού για επιλογή από μια ποικιλία νέων επαγγελμάτων (από 14 χρ εργασία, μόνο 10% απόφ. Γυμνασίου)
•
Frank
Parsons,
1908
Συμβ/κή
Υπηρεσία
στη
Βοστώνη
για
Επαγγ.
Προσανατολισμό Σκοπός: να συνδέει τις Επαγγ. Ικανότητες/ενδιαφέροντα των νέων με τις επαγγελματικές επιλογές τους. *Χρησιμοποίησε την Συμβουλευτική ως μέθοδο πρόβλεψης, ερμηνείας και κατηγοριοποίησης των ατομικών χαρακτηριστικών των εφήβων που εγκατέλειπαν το σχολείο για την επιτυχέστερη επιλογή επαγγέλματος. 1) ΚΙΝΗΜΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ Ξεκίνησε περ. 1908, ευαισθητοποίηση του κοινού στις συνθήκες που ζούσαν οι ψυχικά ασθενείς στα ψυχιατρεία. Ενδιαφέρον για την ψυχική υγεία, διατήρηση της αξίας και της αξιοπρέπειας των ψυχικά ασθενών. 2) ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ •
Ανάπτυξη κλίμακας νοημοσύνης για την αξιολόγηση παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες από Binet & Simon, 1907.
•
Μετά τον Α’ Παγκ. Πόλεμο ανάπτυξη διαφόρων κλίμακων νοημοσύνης για την επιλογή, κατηγοριοποίηση, και αξιολόγηση διαφόρων ομάδων ατόμων.
•
Ψυχομετρική κίνηση έθεσε τα θεμέλια για μετάβαση από Επαγγελματική Οδηγητική στην Συμβουλευτική Ψυχολογία.
1) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΑΠΟ ΜΗ-ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ. •
Σταθμός το βιβλίο του Rogers : «Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία» (1942a). Άλλαξε υπάρχουσα αντίληψη ότι η ψυχοθεραπεία μπορεί να γίνει μόνο από ψυχίατρους.
1) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (Αμερική) α) Ατομικά / Επαγγελματικά προβλήματα των βετεράνων πολέμου
β) Εισβολή ενός νέου τύπου φοιτητών, που αντιπροσώπευε όλα τα κοινωνικά και εθνικά στρώματα. γ) Η συνεχώς αυξανόμενη αποδοχή των ψυχολογικών υπηρεσιών από το ευρύ κοινό. δ) Ανάπτυξη σε μέγεθος / κύρος του Συνδέσμου Ψυχολόγων Αμερικής ε) Αναγνώριση ανάγκης μιας επιστημονικής βάσης για επαγγελματική εξάσκηση. Γενικότερα, η οικονομική κατάσταση, οι πόλεμοι, οι επιστημονικές / τεχνολογικές εξελίξεις, πληθυσμιακές μετακινήσεις και αλλαγές είναι οι πιο σημαντικές Κοινωνικές Επιδράσεις της Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. •
Θεωρίες Προσωπικότητας που Επέδρασαν: Ψυχαναλυτική, Προσωποκεντρική, Συμπεριφοριστική, Λογικο-Θυμική, Μορφολογική, Συνδιαλεκτική.
•
Θεωρίες Ψυχολογίας της Εργασίας : Ginzberg (1951), John Holland (1959) Robert O’Hara (1963), John Krumboltz (1979).
•
H Σ.Ψ. ενώ ξεκίνησε με στόχο την Επαγγελματική Πληροφόρηση, έδωσε έμφαση
(λόγω
αύξησης
οικογενειακών,
διαπροσ/κών
προβλημάτων) στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
και
ατομικών
ΣΗΜΑΣΙΑ – ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ Σ.Ψ. •
Άνεργοι νέοι
•
Μετανάστες
•
Πρόσφυγες
•
Εγκληματικότητα –Ναρκωτικά
•
Συναισθηματική Αποξένωση
•
Οικογένεια (Αυξημένα Διαζύγια, Μονο-γονεϊκές οικογένειες, αγχωμένοι γονείς, ελάχιστος χρόνος για τα παιδιά).
•
Σχολείο (μείωση γραμματικών γνώσεων στα παιδιά, ανησυχία για ηθική εξέλιξη των παιδιών, βία στα σχολεία, έλλειψη πειθαρχίας)
•
Εργασία (Αλλαγή ρόλου, τεχνολογία, ελλιπής επιμόρφωση)
•
Κοινωνία (Σύγκρουση ιδεών, ηθικής και πεποιθήσεων, κοινωνικές συγκρούσεις, υποβάθμιση ποιότητας ζωής στις μεγαλουπόλεις, εγκληματικότητα) Η Σ.Ψ. ΣΗΜΕΡΑ
•
Επέκταση της δραστηριότητας του Σ. Ψγου στην Σχολική, Επαγγελματική, Κοινωνική και Ατομική ζωή του ανθρώπου.
•
Στοχεύει να βοηθήσει άτομα από το χώρο της παιδείας, της σταδιοδρομίας, των διαφυλικών σχέσεων, του γάμου, της οικογένειας, της υγείας, της γήρανσης, και περιπτώσεων κοινωνικής/βιολογικής αναπηρίας.
•
Υπηρεσίες σε Εργασιακό-Εκπαιδευτικό περιβάλλον, Κέντρα Ψυχικής Υγείας και Αποκατάστασης, Ιδιωτικού ή Δημόσιου Τομέα.
•
Ο Συμβουλευτικός Ψυχολόγος ενδιαφέρεται για έρευνα εφαρμοσμένη στην ανθρώπινη ανάπτυξη και εξέλιξη, στη συμβουλευτική διαδικασία και τα αποτελέσματά της, σε μοντέλα που βοηθούν την αλλαγή της συμπεριφοράς, στις αλληλεπιδράσεις του ανθρώπου με το περιβάλλον του.
ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ Σ.Ψ. ΜΕ ΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
Διαφορές:
1) Η ΣΨ ενδιαφέρεται πιο πολύ για αποτελέσματα ενεργειών στην καθημερινή ζωή, η ΚΨ για την ανάλυση εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου. 2) Η ΣΨ στόχο έχει να βοηθήσει φυσιολογικούς ανθρώπους να λειτουργήσουν πιο αποτελεσματικά, η ΚΨ για ασχολείται με πιο διαταραγμένα άτομα 3) Η ΣΨ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην θεραπευτική σημασία της Συμβουλευτικής Σχέσης 4) Διαφορετικά περιβάλλοντα: ΚΨ υπάρχει και σε Ιατρικό περιβάλλον (ψυχιατρεία), η ΣΨ σε πανεπ/μια, χώρους εργασίας, κέντρα υγείας, κοινότητες.
Ομοιότητες:
1) Ατομική Συμβουλευτική σε δυσκολίες προσαρμογής, συναισθηματικές, διαπροσωπικές. 2) Χρησιμοποιούν ίδιες θεωρίες 3) Αντιμετωπίζουν / χειρίζονται συχνά κοινές ψυχολογικές δυσκολίες ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Βιολογία Φυσιολογία Κοινωνιολογία Ανθρωπολογία •
Ανάγκη συνεργασίας της ΣΨ με άλλες επιστήμες λόγω όγκου μελέτης και έρευνας στα σύγχρονα προβλήματα.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ (Σ.Ψ.) Επιστημονική Θεωρία: “Διανοητική κατασκευή χάρη στην οποία ένας ορισμένος αριθμός νόμων συνδέεται με μια αρχή από την οποία οι νόμοι αυτοί μπορούν να συναχθούν παραγωγικά και κατά τρόπο λογικά αυστηρό…Είναι ένα σύστημα προτάσεων που συνάγονται από έναν μικρό αριθμό αρχών και που σκοπό τους έχουν να κατατάξουν τους πειραματικούς νόμους και να τους συμπυκνώσουν κατά τρόπο “οικονομικό”. Αξιώματα: Αποδοχή ορισμένων πραγμάτων σαν δεδομένα μέσα στο χώρο με τον οποίο
πρόκειται
να
ασχοληθεί
(Αποτέλεσμα
παρατήρησης/εμπειρίας, εσωτερική συνοχή) Ορισμοί: Συνδέουν τις έννοιες με παρατηρήσιμα δεδομένα καθιστώντας έτσι δυνατή τη μελέτη τους μέσα από την έρευνα ή τον πειραματισμό. Υποθέσεις: Η ικανότητα της θεωρίας να προβλέπει νέα γεγονότα ή σχέσεις τα οποία να επαληθεύονται (ή να αππορίπτονται) από την εμπειρική μελέτη.
Κριτήρια Αξιολόγησης μιας Επιστημονικής Θεωρίας • Περιεκτικότητα: Να καλύπτει όλο το φάσμα ενδιαφέροντος, ό,τι είναι γνωστό στον συγκεκριμένο τομέα. • Ακρίβεια και Διαύγεια: Να περιλαμβάνει έννοιες που να ορίζονται απλά και καθαρά, να είναι εύκολα κατανοητές και να αποφεύγονται οι ασάφειες. • Λιτότητα: Να διατυπώνεται με απλά και λίγα λόγια. • Εμπειρική Εγκυρότητα: Να υποστηρίζεται από την εμπειρία και από πειράματα και έρευνες που θέτουν σε δοκιμασία τις υποθέσεις της. • Σπουδαιότητα: Να μπορεί να εφαρμόζεται και να σχετίζεται με τη ζωή και την ανθρώπινη συμπεριφορά. • Διέγερση και Πρόκληση: Να διεγείρει και να προκαλεί τη σκέψη να παράγει νέες ιδέες, να πυροδοτεί την έρευνα και να οδηγεί στην ανάπτυξη νέων θεωριών. Επίδραση στην Συμβουλευτική Ψυχολογία α) Θεωρίες Προσωπικότητας, Ψυχοθεραπείας β) Θεωρίες Ψυχολογίας της Εργασίας, Επαγγελματικής Επιλογής
Θεωρίες
Σ.Ψ.:
Μελετούν,
ερμηνεύουν
και
προβλέπουν
την
ανθρώπινη
συμπεριφορά σε διάφορες περιστάσεις. Επικεντρώνονται στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του ανθρώπου. Στόχος τους είναι η αλλαγή της συμπεριφοράς. Διαφοροποιούνται μεταξύ τους ως προς τη φύση και το μέγεθος της αλλαγής στην οποία αποβλέπουν (στάσεις, συναισθήματα, αξίες, αντιλήψεις).
ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΘΕΩΡΙΩΝ Σ.Ψ. Διαφορές σε: α) Στόχους (ενόραση/κινητοποίηση) β) Διαδικασία ( Έκφραση συναισθημάτων/Μάθηση)
1)
Λογικές-Ενορατικές Θεωρίες
→ Ο άνθρωπος μπορεί, χρησιμοποιώντας τη λογική του σκέψη, να αποκτήσει ενόραση που θα τον οδηγήσει σε αλλαγή της συμπεριφοράς του. (Λογικο-Θυμική/Ellis, Συνδιαλεκτική Ανάλυση/Βerne, Ατομική Ψυχολογία/ Αdler)
2)
Ενορατικές-Συναισθηματικές Θεωρίες
→ Ο άνθρωπος μπορεί να αποκτήσει ενόραση, μόνο εφόσον κατανοήσει πρώτα τα συναισθήματά του και τα εσωτερικά του κίνητρα. (Ψυχαναλυτική/Freud, Ψυχολογία του Εγώ/Erickson-Fromm, Προσωποκεντρική/Rogers)
3)
Συναισθηματικές-Δραστικές Θεωρίες
→ Έμφαση στην ενργοποίηση του ατόμου για την τροποποίηση της συμπεριφοράς του μέσα από την κατανόηση των συναισθημάτων και των εσωτερικών του κινήτρων (Μορφολογική/Perls)
4)
Δραστικές-Λογικές Θεωρίες
→ Έμφαση σε λογικές διαδικασίες που οδηγούν σε συγκεκριμένες αλλαγές της συμπεριφοράς. Αλλαγές στα συναισθήματα επέρχεται μέσα από την τροποποίηση της συμπεριφοράς. (Θεωρία
της
Πραγματικότητας/Glasser,
Παραγόντων/Williamson)
Θεωρία
Χαρακτηριστικών
και
ΛΟΓΙΚΕΣ-ΕΝΟΡΑΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ⇒ “H λογική σκέψη είναι απαραίτητη στην προσπάθεια του ανθρώπου να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του…Η καλύτερη γνώση του εαυτού θα οδηγήσει στην αλλαγή της συναισθηματικής κατάστασης του ανθρώπου η οποία θα επιφέρει την αλλαγή της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς” • ΛΟΓΙΚΟ-ΘΥΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ (Rational Emotive Therapy)
A.
Ellis, 1954
Στροφή από Φροϋδική Ψυχανάλυση στις Θεωρίες της Μάθησης ⇒ “Oι συναισθηματικές δυσκολίες οφείλονται σε λανθασμένες και παράλογες δοξασίες οι οποίες μπορούν να αλλάξουν με έλεγχο των λογικών διαδικασιών, της λογικής σκέψης του ατόμου” • Φιλοσοφία ⇒ Ο άνθρωπος είναι βασικά λογικό ον, αλλά διακατέχεται και από παράλογες σκέψεις ⇒ Δυσκολία διαχωρισμού συναισθήματος/σκέψης (“είναι σχεδόν αδύνατο να αντέξει κανείς ένα συναισθ/κό ξέσπασμα χωρίς να το υποστηρίζει συνεχώς με ιδέες” - εσωτερικός διάλογος) • Θεωρία Α (activating/ενεργοποίηση)
Γ (consequence/συνέπεια)
Β (belief system/σύστημα πεποιθήσεων)
Έμφαση στη σπουδαιότητα/ρεαλιστικότητα των αξιών
Βιολογική
τάση του ανθρώπου να θέλει και να επιμένει να γίνονται όλα τα
πράγματα όπως εκείνος/η θέλει ⇒ Συναισθ/κή διαταραχή: Όταν ο άνθρωπος προστάζει, επιμένει και υπαγορεύει ότι πρέπει να ικανοποιηθούν οι επιθυμίες του. • Συμβουλευτική Διαδικασία Βασικός Στόχος: Η ελλάτωση της κεντρικής αυτο-καταστροφικής άποψης που έχει ο πελάτης για τον εαυτό του και η απόκτηση μιας πιο ρεαλιστικής και ανεκτικής φιλοσοφίας ζωής…Η
απαλλαγή από τις παράλογες ιδέες και στάσεις και η
αντικατάσταση με λογικές * Ο Θεραπευτής πρέπει να… 1. …δημιουργήσει μια λειτουργική σχέση 2. …αποκαλύψει τις παράλογες ιδέες και να βοηθήσει στην επίγνωσή τους 3. …δείξει με πιο τρόπο οι παράλογες ιδέες προκαλούν τα προβλήματα 4. …βοηθήσει τον πελάτη να αλλάξει αυτές και να κάνει πιο εποικοδομητικό και λογικό εσωτερικό διάλογο 5. …ενθαρρύνει την εφαρμογή των νέων αντιλήψεων, όσο επώδυνο κι αν φαίνεται αυτό → Έμφαση στο παρόν και την τρέχουσα συμπεριφορά (αντιμετώπιηση κατά πρόσωπο/confrontation, αμφισβήτηση) → Ανάθεση κατ’οίκον εργασίας → Χρησιμοποίηση Συντελεστικής Μάθησης • Εφαρμογές - Δεν ενδείκνυται: σε άτομα με σοβαρές ψυχικές ασθένειες (σχιζοφρενείς, μανιακοί), σοβαρές εγκεφαλικές βλάβες, νοητικά καθυστερημένοι, αυτιστικοί - Ενδείκνεται: άτομα που επιθυμούν ή χρειάζονται καθοδήγηση, διαθέτουν νοητική περιέργεια, ευκαμψία και ευφυϊα, θέληση να εργαστούν
• ΣΥΝΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ (Transactional Analysis) Eric Berne, 1961
Ψυχαναλυτική Θεωρία, Εrickson, Adler (‘τρόπος ζωής’), ομαδική ψυχοθεραπεία • Φιλοσοφία ⇒ Ο άνθρωπος φτιάχνει το δικό του, προσωπικό σενάριο της ζωής (life script) από τα πρώτα κιόλας χρόνια και κατόπιν επιχειρεί να ζήσει σύμφωνα με αυτό. ⇒ To σενάριο αυτό αποτελείται από διάφορους ρόλους, ειλικρινείς ή όχι, που υιοθετεί ο άνθρωπος στις συναλλαγές του με άλλους ανθρώπους * παιχνίδια (games): συνήθεις παραπλανητικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανθρώπων • Θεωρία H Προσωπικότητα αποτελείται από: 1) Γονέα (Συναισθήματα, στάσεις, συμπεριφορές γονεϊκής μορφής / νόμοι, κανόνες, νουθεσίες που άκουσε τα 5 πρώτα χρόνια ζωής)
2)
Ενήλικας
(Συγκέντρωση, αφομοίωση, αξιολόγηση στοιχείων της τωρινής πραγματικότητας / εκτίμηση εφαρμογής δεδομένων του Γονέα)
3)
Παιδί
(Ό,τι έχει απομείνει από την παιδική ηλικία του ανθρώπου)
Φυσικό
(Παρορμητικό, αυθόρμητο, επαναστατικό μέρος)
Προσαρμοσμένο (Συμμορφωμένο στη γονεϊκή επίδραση) *Συνδιαλέξεις Ε-Ε, Ε-Γ, Ε-Π Γ-Γ, Γ-Ε, Γ-Π Π-Π, Π-Ε, Π-Γ
*Θέσεις Ζωής (life positions) 1. “Eίμαι εντάξει - είσαι εντάξει” (Υγιής θέση αλληλεπίδρασης) 2. “Είμαι εντάξει-δεν είσαι εντάξει”(Εγωκεντρικότητα,αλαζονικότητα) 3. “Δεν είμαι εντάξει - είσαι εντάξει” (Υποτίμηση, έλλειψη αυτοπ/σης) 4. “Δεν είμαι εντάξει - δεν είσαι εντάξει” (Αίσθημα απόγνωσης-κατάθλιψης) • Συμβουλευτική Διαδικασία Βασικός Στόχος: “Η ανάλυση και γνωστοποίηση στο άτομο του προσωπικού του σεναρίου, έτσι ώστε να μπορεί να επιλέγει ελεύθερα τους ρόλους που θα παίξει στη ζωή του…Η απόκτηση μεγαλύτερης αυτογνωσίας μέσω της επίγνωσης των κοινωνικών του αλληλεπιδράσεων” * Ο Θεραπευτής πρέπει να… …διαγνώσει το επίπεδο από το οποίο επικοινωνεί το άτομο και να το διορθώσει αν αυτό έχει διαστρεβλωθεί …βοηθήσει το άτομο να χρησιμοποιεί όλα τα επίπεδα, όταν και όπου χρειάζεται …βοηθήσει το άτομο να ελευθερώσει τον Ενήλικα, τη λογική σκέψη …βοηθήσει το άτομο να υιοθετήσει τη θέση “Eίμαι εντάξει - είσαι εντάξει” Xρησιμοποιεί… → Βιβλιοθεραπεία → Άδεια καρέκλα → Πρόβα του σεναρίου (script rehearsal) • Εφαρμογές - Κυρίως ομαδική θεραπευτική προσέγγιση - Ιδρύματα για ανάπτυξη καλύτερων ανθρωπίνων σχέσεων (φυλακές, νοσοκομεία) - Οικογενειακά και προβλήματα γάμου - Επαγγελματικό προσανατολισμό - Επιχειρήσεις
ΕΝΟΡΑΤΙΚΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ⇒ “Ο άνθρωπος καταφέρνει να αποκτήσει ενόραση, να κατανοήσει δηλαδή τη φύση των δυσκολιών που αντιμετωπίζει, μόνο αφού κατανοήσει τα συναισθήματά του και τις εσωτερικές του παροτρύνσεις και ορμές” (Έμφαση στα αισθήματα, γνώση και κατανόηση)
•
ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ S. Freud, 1902
•
Υπνωτισμός ως θεραπεία της υστερίας (Άννα Ο.), απόδοση δραματικών εμπειριών σε βιώματα παιδικής ηλικίας, ελεύθεροι συνειρμοί, αυτο-ανάλυση (1895-1900) • Φιλοσοφία
⇒ Επιδράσεις: Δαρβίνος, Συνειρμική Ψυχολογία (18ο – 19ο αι), Ανάπτυξη της Νευρολογίας (19ο αι), Αιτιοκρατία. ⇒ “Η τωρινή συμπεριφορά κατανοείται μέσα από το ιστορικό του ανθρώπου και οι βάσεις όλης της μελλοντικής του συμπεριφοράς έχουν ήδη τεθεί στη βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία”
•
Θεωρία
1. Θεωρία της Ψυχοσεξουαλικής Εξέλιξης -
Libido (Η σεξουαλική ορμή, περνάει μέσα από μια σειρά εξελικτικών φάσεων στις οποίες συσσωρεύεται σα μια ερωτογενή ζώνη του σώματος)
-
Ερωτογενείς Ζώνες: Στόμα, Πρωκτός, Γεννητικά όργανα
-
Δυσπροσαρμοστικότητα:
Παλινδρόμηση/Regression (επιστροφή σε συμπεριφορές προγενέστερων σταδίων ψυχοσεξουαλικής εξέλιξης, όταν οι παρούσες προκαλούν άγχος) Καθήλωση/Fixation (Σταμάτημα σε ένα συγκεκριμένο στάδιο δραστηριότητας, μη δυνατότητα περάσματος στο επόμενο)
1. Στάδια Ψυχοσεξουαλικής Ανάπτυξης -
Στοματικό (γέννηση – 1,5 έτος)
-
Πρωκτικό (1,5 – 3 ετών)
-
Φαλλικό (3,5 – 6 ετών)
-
Λανθάνουσα Σεξουαλικότητα (6 – αρχή εφηβείας)
-
Γεννητικό (αρχή μέχρι τέλος εφηβείας)
•
-
Θεωρία της Προσωπικότητας
Εκείνο (Υπάρχει κατά τη γέννηση, Ασυνείδητο, ακαλλιέργητο, πρωτόγονο μέρος της προσωπικότητας. Αρχή της ευχαρίστησης / καταστροφής)
-
Εγώ (Αναπτύσσεται από τη γέννηση, Αρχή της πραγματικότητας, λογική σκέψη, επίλυση προβλημάτων, εποικοδομητική/δημιουργική σκέψη)
-
Υπερεγώ
(Αναπτύσσεται
στο
4ο
έτος,
Κοινωνικές/Ηθικές
αξίες,
έγκριση/απόρριψη επιθυμιών/συμπεριφορών, συμμόρφωση σε κοινωνικούς νόμους/ αξίες) •
Μηχανισμοί Άμυνας
Σκοποί: Μείωση Έντασης, Προσαρμογή, Μείωση Άγχους 1. Εκλογίκευση (rationalization) 2. Προβολή (Projection) 3. Παλινδρόμηση (Regression) 4. Απώθηση (Repression) 5. Υπεραναπλήρωση (Reaction formation) 6. Mετουσίωση (Sublimation) 7. Μετάθεση (Displacement) 8. Άρνηση (Denial) 9. Ταύτιση (Identification) 10. Ματαίωση (Undoing)
•
Θεωρία Ψυχοθεραπείας
⇒ “Η νευρωτική σύγκρουση είναι μια ασυνείδητη σύγκρουση μεταξύ του Εκείνου και του Εγώ. Το άτομο γίνεται νευρωτικό όταν το Εγώ δεν καταφέρνει πλέον να ελέγξει και να συγκρατήσει το Εκείνο που ζητάει συνεχώς να απελευθερώσει τις παρορμήσεις του”.
•
Συμβουλευτική Διαδικασία
⇒ “Η αποκάσταση της ψυχικής υγείας του ατόμου ανακαλύπτοντας και αποκαλύπτοντας τις ασυνείδητες σκέψεις, συναισθήματα και διαδικασίες και ξεπερνώντας τις αντιστάσεις που προβάλλει
το άτομο σ’αυτές τις
αποκαλύψεις” •
Tεχνικές
1. Ελεύθεροι Συνειρμοί (Free associations) (ασυναίσθητη ανάκληση τραυματικών παιδικών εμπειριών και των συνοδευτικών συναισθημάτων) 2. Μεταβίβαση (Transference) (O πελάτης αντιδρά προς τον θεραπευτή με τρόπους που έχει χρησιμοποιήσει στο παρελθόν στις σχέσεις του με άλλα ισχυρά πρόσωπα, π.χ. γονείς) 3. Αντιστάσεις (Resistance) (Oι εσωτερικές δυνάμεις του ανθρώπου που αντιστέκονται στο να γίνουν συνειδητές οι ασυνείδητες σκέψεις και επιθυμίες του) 4. Ανάλυση Ονείρων (Dream interpretation) (Αποκάλυψη ασυνείδητων συγκρούσεων, παρορμήσεων)
•
Εφαρμογές
Freud ⇒ κριτήρια επιλογής πελατών (νευρωτικούς, όχι ψυχωτικούς) Σήμερα ⇒ Οποιαδήποτε ανθρώπινη συμπεριφορά (Οικογενειακά προβλήματα, αλκοολισμό, σοβαρές νευρωτικές/ψυχωτικές καταστάσεις)
•
ΠΡΟΣΩΠΟ-ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ (Client-centered) C. Rogers, 1941
⇒ “Ο άνθρωπος διαθέτει από μόνος του την ικανότητα για προσωπική ανάπτυξη και αυτοπραγμάτωση, γιατί είναι ον λογικό, κοινωνικό, προοδευτικό και ρεαλιστικό. Έμφαση στη σπουδαιότητα του Εαυτού ως ενωτικής και καθοδηγητικής δύναμης στη συμπεριφορά” • Φιλοσοφία ⇒ Έμφαση στο παρόν, όχι στο παρελθόν ⇒ Έμφαση στην προσωπική ευθύνη και ελευθερία επιλογής στην ανθρώπινη συμπεριφορά ⇒ Ψυχολογική Πραγματικότητα: Οτιδήποτε αντιλαμβάνεται ή βιώνει ο άνθρωπος σ’οποιαδήποτε στιγμή συνιστά μια ψυχολογική παρά αντικειμενική πραγματικότητα γι’αυτόν. ⇒ Πρόσωπο σε πλήρη λειτουργία (fully-functioning person) (Άτομο σε πρόοδο, εξέλιξη, προσαρμόσιμο σε νέες καταστάσεις) • Θεωρία ⇒ Ανάγκη για Αυτοπραγμάτωση ⇒ Αυτο-αντίληψη (οργανωμένος σχηματισμός των αντιλήψεων του εαυτού, οι οποίες είναι παραδεκτές στην επίγνωση) ⇒ Ανάγκη για Θετική Εκτίμηση (στάσεις ζεστασιάς, φροντίδας, αγάπης, ενδιαφέροντος και σεβασμού) ⇒ Ανάγκη για Θετική Αυτο-εκτίμηση (θετικές στάσεις απέναντι στον εαυτό) ⇒ Όροι Αξίας (conditions of worth) (Μια εμπειρία του εαυτού αποφεύγεται (ή επιδιώκεται) μόνο γιατί είναι λιγότερο ή περισσότερο άξια εκτίμησης)
• Θεωρία της Θεραπείας ⇒ Σκοπός: Η εποικοδομητική αλλαγή της προσωπικότητας… Μια πορεία αποδιοργάνωσης και αναδιοργάνωσης του Εαυτού. ⇒ Βασικός Όρος: Αποδοχή ⇒ Απελευθέρωση συναισθημάτων Αλλαγή στον τρόπο που βιώνει το άτομο τις εμπειρίες του Απελευθέρωση
των
Γνωστικών
Χαρτών
της
εμπειρίας
Αλλαγή της σχέσης του ατόμου με τα προβλήματά του • Συμβουλευτική Διαδικασία ⇒ Σκοπός: Να βοηθήσει τον πελάτη να αποκτήσει θετική γνώμη για τον εαυτό του, να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει τις διαφωνίες μεταξύ των εμπειριών του και της αυτο-αντίληψής του και να αποδεσμευτεί από τους μηχανισμούς άμυνας που χρησιμοποιεί….να γίνει ένα άτομο με πλήρη λειτουργικότητα… ⇒ Σημασία Θετικής Συμβουλευτικής Σχέσης • Ενσυναίσθητη Κατανόηση (Empathic Understanding) (Ικανότητα του Συμβουλευτικού Ψυχολόγου να κατανοεί τον κόσμο του πελάτη έτσι όπως εκείνος τον βλέπει) • Γνησιότητα (Genuineness) (Ικανότητα επίγνωσης του Σ.Ψ. των προσωπικών εσωτερικών του εμπειριών κατά την θεραπεία) • Απεριόριστος Θετικός Σεβασμός (Unconditional Positive Regard) (Στάση αποδοχής ατομικότητας του πελάτη, χωρίς όρους) • Εφαρμογές
-
Εφαρμόζεται σε όλων των ειδών τις ανθρώπινες σχέσεις (προσωπικές, επαγγελματικές)
-
Θεραπεύει με επιτυχία νευρώσεις και άλλες ψυχικές διαταραχές
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ – ΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ⇒ ¨Για την αλλαγή της συμπεριφοράς είναι απαραίτητη η ενόραση, σε συνδυασμό όμως με το σωστό προγραμματισμό…Έμφαση στην ενεργό δραστηριοποίηση του ανθρώπου¨ •
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ (GESTALT) F. Perls, 1952
Επιδράσεις
από
Ψυχανάλυση, και
κυρίως
από
Υπαρξισμό, Πειραματική
Ψυχολογία ⇒ ¨Συστηματική θεωρία η οποία δίνει έμφαση στο «όλο», στο σύνολο. Τονίζει την επίγνωση του συνόλου της προσωπικότητας του ανθρώπου. Τονίζει το παρόν, ενώ θεωρεί το παρελθόν και το μέλλον τρόπους που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για να ξεφύγει από την πραγματικότητα¨ •
Φιλοσοφία
⇒ Το όλο είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των στοιχείων που το αποτελούν ⇒ Οι άνθρωποι είναι ένα σύνολο που αποτελείται από μέρη στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους (σώμα, συναισθήματα, σκέψεις, αισθήσεις, αντιλήψεις) ⇒ Οι άνθρωποι επιλέγουν τους τρόπους με τους οποίους θα απαντήσουν σε εξωτερικά και εσωτερικά ερεθίσματα΄δεν αντιδρούν αλλά δρουν ⇒ Οι άνθρωποι μπορούν να κυβερνούν με επιτυχία τη ζωή τους
⇒ Οι άνθρωποι δεν μπορούν να βιώσουν το παρελθόν ή το μέλλον΄μπορούν να βιώσουν τον εαυτό τους μόνο στο παρόν ⇒ Οι άνθρωποι δεν είναι βασικά ούτε καλοί ούτε κακοί
• Θεωρία της Προσωπικότητας ⇒ «Κινητήρια δύναμη της εξέλιξης της προσωπικότητας είναι η επιθυμία για αυτοπραγμάτωση» (Ομοιότητα με Rogers) ⇒ 3 στάδια στην πορεία της εξέλιξης: •
Κοινωνικό Στάδιο (αρχίζει λίγο μετά τη γέννηση, επίγνωση/προσοχή προς άλλα άτομα – κυρίως γονείς)
•
Ψυχοφυσικό Στάδιο (επίγνωση του εαυτού, διαχωρισμός «εγώ» από «εκείνοι», διαδικασία ταύτισης και αποξένωσης, «εαυτός» / «εικόνα του εαυτού»)
•
Πνευματικό Στάδιο (ο άνθρωπος είναι σε θέση να βιώσει τον εαυτό του με τις αισθήσεις και τη διαίσθηση)
• Θεωρία της Ψυχοθεραπείας ⇒ Σκοπός: “Μια ολοκληρωμένη αντίληψη της ζωής…Η ανθρώπινη συμπεριφορά πρέπει να μελετάται και ανα αντιμετωπίζεται στο σύνολό της και να μην κατατεμαχίζεται στα μέρη της” ⇒ Επίγνωση: Μια διαδικασία «άγρυπνης» επαφής με το πιοσημαντικό γεγονός στο ατομικό ή στο περιβαλλοντικό πεδίο…Αυτο-υποστήριξη και αυτο-γνωσία που επιτρέπουν στο άτομο να ζει σύμφωνα με τις δικές του προσδοκίες και όχι τις προσδοκίες των άλλων.
• Συμβουλευτική Διαδικασία ⇒ Στόχος: Η ολοκλήρωση του ανθρώπου μέσα από την επίγνωση…Ο ψυχοθεραπευτής προσπαθεί να ανακαλύψει τις καταπιεσμένες δυνάμεις που εμποδίζουν την ανάπτυξη και την ευελιξία της προσωπικότητας του ατόμου, τονίζοντας πάντα το παρόν.
⇒ Μη λεκτική επικοινωνία ⇒ Σχέση Συμβούλου και Συμβουλευόμενου ⇒ Αναγνώριση Συναισθημάτων ⇒ Αποστέρηση
•
Τεχνικές
-
Προσωποποίηση (Μετατροπή απρόσωπων σχολίων σε προσωπικά)
-
Προβολή (Σύνδεση με κάποιο άλλο πρόσωπο του μη επιθυμητού μέρους του εαυτού, διαπίστωση αν η προβολή του ταιριάζει)
-
Άδεια καρέκλα
-
Περιγραφή
των
Ονείρων
(Προσωπική
ερμηνεία
του
πελάτη
μέσω
δραματοποίησης) •
Εφαρμογές
⇒ Άτομα υπέρμετρα κοινωνικά, συγκρατημένα και καταπιεσμένα, άτομα με φοβίες
ΔΡΑΣΤΙΚΕΣ - ΛΟΓΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ⇒ «Τροποποίηση της συμπεριφοράς μέσα από λογικές διαδικασίες…Η αλλαγή των συναισθημάτων έπεται της αλλαγής της συμπεριφοράς» •
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ
Pavlov, 1913 (Κλασική Εξαρτημένη Αντίδραση) Skinner, 1953 (Συντελεστική Μάθηση) Bandura, 1969 (Μιμητική Μάθηση) Meichenbaum, 1974 / Beck, 1976 (Γνωστική Τροποποίηση της Συμπεριφοράς) Κοινά Σημεία: -
Συμπεριφορά αποτέλεσμα μάθησης
-
Αποδοχή της Ψυχολογίας της Μάθησης για τις θεραπευτικές τεχνικές
-
Ενδιαφέρον για την εξωτερική συμπεριφορά παρά για τις βαθύτερες αιτίες •
Φιλοσοφία
⇒ Συμπεριφορά αποτέλεσμα μάθησης, άνθρωπος tabula rasa ⇒ Περιβαλλοντικός Ντετερμινισμός ⇒ Η ανθρώπινη προσωπικότητα αποτελείται και από καλές και από κακές συνήθειες ⇒ Ψυχική ασθένεια ως μη αποτελεσματικό τρόπο εκμάθησης συμπεριφοράς
• Θεωρία ⇒ Κλασική Εξαρτημένη Μάθηση (Pavlov, 1913 / Watson, 1920) Ανθρώπινες νευρώσεις ως εξαρτημένη αντίδραση (Albert, φόβος ποντικιού) ⇒ Συντελεστική Μάθηση (Skinner, 1953) Θετική / Αρνητική ενίσχυση για αύξηση/μείωση συχνότητας συμπεριφοράς ⇒ Μιμητική Μάθηση (Bandura, 1969) Μάθηση μέσω παρατήρησης και μίμησης προτύπων
• Συμβουλευτική Διαδικασία Στόχοι: -
Αλλαγή της δυσπροσάρμοστης συμπεριφοράς
-
Εκμάθησης διαδικασίας λήψης αποφάσεων
-
Πρόληψη προβλημάτων
6 Μέρη: 1. Αναγνώριση του προβλήματος 2. Διατύπωση συμβουλευτικών στόχων 3. Αναγνώριση της θέσης του Συμβουλευτικού Ψυχολόγου σε σχέση με τον επιθυμητό στόχο 4. Επιλογή και εφαρμογή μιας τεχνικής για την επίτευξη του στόχου 5. Εκτίμηση της επίτευξης του στόχου 6. Λήξη της Συμπεριφοριστικής Συμβουλευτικής •
Τεχνικές
1. Ενίσχυση (Θετικές – Αρνητικές) (Reinforcement) 2. Συστηματική Αποευαισθητοποίηση (Systematic Desensitization) (χαλάρωση ως αποσύνδεση αγχωτικών αντιδράσεων σε κάποιο ερέθισμα) 3. Παρρησιακή ή Διεκδικητική Εκπαίδευση (Assertiveness Training) 4. Ψυχοκατακλυσμική Θεραπεία (Flooding) 5. Αποστροφική Θεραπεία (Aversion Therapy) •
Εφαρμογές
- Διαταραχές της προσωπικότητας, Νευρωτικές και Ψυχωτικές αντιδράσεις, Παιδικές Διαταραχές.
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΘΕΩΡΙΩΝ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Διαφορές: Συμπεριφορισμός – Ψυχανάλυση: Συμπεριφορά Προκαθορισμένη Ανθρωπιστικές-
Υπαρξιστικές
–
Γνωστικές:
Ατομική
Υπευθυνότητα
των
πράξεων/επιλογών Ομοιότητες (Όλες): Ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει Έμφυτοι και Περιβαλλοντολογικοί παράγοντες διαμόρφωσης συμπεριφοράς (διαφορά στην έμφαση)
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ Συμπεριφορισμός – Ψυχανάλυση: Εξέλιξη προσωπικότητας βασίζεται σε ασυνείδητες αντιδράσεις σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος Ανθρωπισμός – Υπαρξισμός – Γνωστικισμός: Δυνατότητα Ελέγχου εσωτερικών αναγκών Ομοιότητες (Όλες): Σημασία στις πρώϊμες παιδικές εμπειρίες (διαφορά στην έμφαση)
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Στόχοι: Ψυχανάλυση – Μορφολογική - Ανθρωπισμός: Ευρείς στόχους (αυτογνωσία, ατομική ευθύνη) Συμπεριφορισμός: Συγκεκριμένοι στόχοι, διαδικασία που θα ακολουθηθεί Συμβουλευτική Σχέση: ΟΛΕΣ ΤΟΝΙΖΟΥΝ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ! Ανθρωπισμός – Υπαρξισμός – Μορφολογική: (Μεγαλύτερη έμφαση) Ψυχανάλυση – Συμπεριφορισμός: (Πιο ‘ουδέτερη’ στάση)
ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Στόχοι Συμβουλευτικής Ψυχολογίας •
Διαφορές μεταξύ θεωρητικών προσεγγίσεων
(Ψυχανάλυση, Υπαρξισμός, Συμπεριφορισμός, Ανθρωπισμός) •
Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία:
Ο Συμβουλευτικός Ψυχολόγος συμβάλλει: 1. Στην ρεαλιστική αποδοχή των δυνατοτήτων, των κινήτρων και των στάσεων του θεραπευόμενου απέναντι στον εαυτό του 2. Στην επίτευξη, εκ μέρους του θεραπευόμενου, μιας λογικής αρμονίας με το κοινωνικό, οικονομικό και επαγγελματικό του περιβάλλον 3. Στην αποδοχή, εκ μέρους της κοινωνίας, ατομικών διαφορών και στη σημασία τους για τις κοινοτικές, εργασιακές και συζυγικές σχέσεις. •
Γενικά αποδεκτοί στόχοι: •
Αυτο-ανίχνευση
•
Αυτο-κατανόηση
•
Αλλαγή της συμπεριφοράς
-
Στόχοι Έκβασης (Outcome goals)
(Συνδέονται άμεσα με τους λόγους για τους οποίους το άτομο ζήτησε τη βοήθεια του συμβουλευτικού ψυχολόγου...μπορεί να είναι πολύ σαφείς ή ασαφείς) -
Στόχοι Διαδικασίας (Process goals)
(Συνδέονται με την ύπαρξη κατάλληλων συνθηκών ή προϋποθέσεων για να επιτευχθεί
η
επιθυμητή
αλλαγή
της
συμπεριφοράς...αφορούν
συμβ/κό
ψυχολόγο και συμβουλ/νο) •
Αυτογνωσία
→ “H γνωριμία και επίγνωση των αντιδράσεων του εαυτού...Η γνώση που έχει το άτομο για τη συμπεριφορά του, τις στάσεις, τις αξίες, τις πεποιθήσεις και τα συναισθήματά του” •
Παράθυρο Johari (Johari Awareness Window) Joseph Lunt & Harry Ingham, 1955 Πράγματα που γνωρίζω
Πράγματα που
Πράγματα που δεν γνωρίζω
1
2
ΑΝΟΙΧΤΟ
ΤΥΦΛΟ
3
4
ΚΡΥΜΜΕΝΟ
ΑΓΝΩΣΤΟ
γνωρίζουν οι άλλοι
Πράγματα που δεν γνωρίζουν οι άλλοι
ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ 1. Ανάλογα με την μεθοδολογία – διαδικασία που ακολουθεί: •
Ατομική – Ομαδική 2. Ανάλογα με το είδος της βοήθειας που προσφέρει και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ανθρώπων προς τους οποίους απευθύνεται:
•
Εξελικτική Συμβουλευτική
(Έμφαση στις συγκεκριμένες διαδικασίες της αλλαγής, παρά στα προϊόντα του κάθε σταδίου εξέλιξης) •
Διευκολυντική Συμβουλευτική
(Η αποσαφήνιση των στόχων του ατόμου, ώστε να ενεργεί υπεύθυνα, σύμφωνα με τα ατομικά του ενδιαφέροντα...Η λήψη αποφάσεων/επιλογών) •
Συμβουλευτική για την αντιμετώπιση κρίσιμων καταστάσεων
(Η βοήθεια στο άτομο να ξεπεράσει την κρίσιμη κατάσταση που αντιμετωπίζει – απώλεια αγαπημένου προσώπου, βιασμός, φυλάκιση, απόπειρα αυτοκτονίας εμπνέοντάς του καταρχήν εμπιστοσύνη •
Προληπτική Συμβουλευτική
(Ενημέρωση, ευαισθητοποίηση των ατόμων σε θέματα επαγγελματικής, διαπροσωπικής, σεξουαλικής φύσης) •
Επαγγελματική Συμβουλευτική
(Καθοδήγηση και στήριξη του ατόμου στην επιλογή επαγγέλματος) •
Εκπαιδευτική Συμβουλευτική
(Εξέλιξη και προσαρμογή του παιδιού στο σχολικό-εκπαιδευτικό περιβάλλον) •
Εργασιακή Συμβουλευτική
(Επίλυση
προβλημάτων που
συνδέονται με το
επάγγελμα, καλύτερη
προσαρμογή του εργαζόμενου στο περιβάλλον, μεγαλύτερη ικανοποίησή του από την εργασία) •
Συμβουλευτική Αποκατάστασης
(Παροχή βοήθειας σε ένα άτομο με φυσική μειονεξία ή ψυχική διαταραχή ώστε να συμμετάσχει στην κοινωνία στο μέγιστο δυνατό μέτρο) •
Συμβουλευτική της Τρίτης Ηλικίας
(Αναγνώριση και στήριξη στα προβλήματα – βιολογικά, ψυχολογικά και κοινωνικά- που εμφανίζονται με την προοδευτική γήρανση του ανθρώπου) •
Οικογενειακή-Συζυγική Συμβουλευτική
(Επίλυση των προβλημάτων που ανακύπτουν από τη συζυγική ή την οικογενειακή σχέση...διαπροσωπικές σχέσεις συζύγων, γονέων και παιδιών, οικογενειακός προγραμματισμός) •
Ποιμαντική Συμβουλευτική
(Προσφέρεται από έναν κληρικό και προσπαθεί να συνδέσει και να συνδυάσει τις πνευματικές αξίες με μια ψυχολογική προσέγγιση) •
Διαπολιτιστική Συμβουλευτική
(Κάθε συμβουλευτική σχέση στην οποία οι συμμετέχοντες διαφέρουν ως προς την πολιτιστική τους προέλευση, τις αξίες τους και τον τρόπο ζωής τους) Χώροι Άσκησης της Συμβουλευτικής Ψυχολογίας •
Εκπαιδευτικά περιβάλλοντα (σχολεία, πανεπιστήμια)
•
Κέντρα Υγείας (νοσοκομεία, κέντρα αποκατάστασης, κέντρα ψυχικής υγείας)
•
Χώροι Εργασίας (εργοστάσια, βιομηχανίες)
•
Κοινοτικά Κέντρα (υπηρεσίες οικογ/κού προγραμματισμού, σχολές γονέων)
•
Ένοπλες Δυνάμεις
•
Ιδιωτικός χώρος
Ο ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ •
Ρόλος και Λειτουργίες Θεραπευτικός ή αποκατάστασης Προληπτικός Εκπαιδευτικός
* Εκπαίδευση: Όσον αφορά στη συμβουλ/κή θεωρία και πράξη: -
Απόκτηση γνώσεων των θεωριών / τεχνικών
-
Ικανότητας δημιουργίας εποικοδομητικής σχέσης
-
Ικανότητας δημιουργίας προσωπικού μοντέλου συμβουλευτικής
-
Αναγνώριση προσωπικών επιθυμιών, προσδοκιών, συναισθημάτων
Όσον αφορά στη διοίκηση; -
Ικανότητα ανάπτυξης προγραμμάτων, διαδικασιών και πολιτικής
-
Ικανότητα για ανάπτυξη τρόπου αξιολόγησης
-
Απόκτηση οργανωτικών ικανοτήτων και ικανοτήτων επίβλεψης
Όσον αφορά στην έρευνα: -
Απόκτηση γνώσεων της βασικής συμβουλευτικής ερευνητικής βιβλιογραφίας
-
Απόκτηση ικανοτήτων και γνώσεων για τη διεξαγωγή έρευνας
-
Απόκτηση γνώσεων ψυχομετρικών κλιμάκων
•
Προσωπικά Γνωρίσματα Ενδιαφέρον να εργάζεται με ανθρώπους Ευφυϊα – λογική σκέψη, αντιληψη, επίλυση προβλημάτων, εύστοχες ερωτήσεις Αποδοχή του εαυτού του/της Ανθρωπιά – αξιοπρέπεια, αίσθηση του χιούμορ Ανάλογη εξωτερική εμφάνιση Προσωπικό σύστημα αξιών Ανοχή σε ασαφείς, διφορούμενες καταστάσεις και χειρισμός αυτών χωρίς αποδιοργάνωση της εργασίας ή της προσωπικής ζωής
Αναγνώριση των κινδύνων του δογματισμού, ευελιξία Άνευ όρων αποδοχή των προσωπικών χαρακτηριστικών του πελάτη (κοινωνικά, πολιτισμικά, θρησκευτικά) •
Σπουδαιότητα της Ενσυναίσθησης
→ “Μια από τις απαραίτητες και επαρκείς προϋποθέσεις για θεραπευτική αλλαγή της προσωπικότητας” (Rogers, 1957, p.95) •
Σχετίζεται θετικά με: -
Έκβαση της ψυχοθεραπείας
-
Αυτο-ανίχνευση του πελάτη
-
Ανοχή για διφορούμενες καταστάσεις
•
Πώς αντιλαμβάνεται ο Συμβουλευόμενος τον Συμβ. Ψυχολόγο; Εμπειρία / Αξιοπιστία Φυσική ελκυστικότητα Αυτο-αποκάλυψη
Η ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Συμβουλευτική Ψυχολογία: «Διαδικασία μέσα από την οποία ο άνθρωπος βοηθιέται ώστε να συμπεριφέρεται με πιο ικανοποιητικούς,
για
τον
εαυτό
του,
τρόπους» → Διαδικασία: «Διαδοχική αλληλουχία γεγονότων που συμβαίνουν μέσα στο χρόνο...εξέλιξη η οποία υποτίθεται ότι ακολουθεί μια ορισμένη πορεία ή οδηγεί στην προσέγγιση ενός επιθυμητού στόχου» •
Εθελοντής / Μη εθελοντής συμβουλευόμενος
(επίπτωση στην συμβ. διαδικασία, ρόλος του συμβ. ψυχολόγου) •
Αξίες συμβ/κού ψυχολόγου – συμβουλευόμενου
(αντίθετες στάσεις/αξίες συχνά δυσκολεύουν τη δημιουργία θετικής συμβ/κής σχέσης, ρόλος αυτογνωσίας ψυχολόγου) Στάδια της Συμβουλευτικής Διαδικασίας Στάδιο 1: •
Η πρώτη συνάντηση (γνωριμία, απόκτηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης, ενίσχυση ενδιαφέροντος, γνωριμία συμβ/νου με δομή της διαδικασίας) •
Ενδιάμεσο στάδιο
(δημιουργία θετικής / διευκολυντικής σχέσης θεραπευτή -θεραπευόμενου, που θέτουν και βαίνουν προς την επίτεθξη βραχυπρόθεσμων / μακροπρόθεσμων στόχων) •
Λήξη πρώτης συνάντησης (συγκεκριμένο χρονικό όριο, σταδιακό πέρασμα σε λιγότερο συναισθηματικά έντονο υλικό)
Στάδιο 2: •
Η Συμβουλευτική Σχέση - «Όλα εκείνα τα συναισθήματα και οι στάσεις που έχουν όσοι μετέχουν σε αυτήν, ο ένας για τον άλλον, και οι τρόποι με τους οποίους τα εκφράζουν» - Παράγοντες θεραπευτή: ενσυναίσθητη κατανόηση, μη-κτητική ζεστασιά, άνευ όρων θετική εκτίμηση, γνησιότητα, αυτο-αποκάλυψη. - Δομή: α) εργασιακή συμμαχία, β) σχέση μεταβίβασης, γ) πραγματική σχέση - Βασικές Δεξιότητες (προσεκτικής παρακολούθησης, χρήση ερωτήσεων, αντανακλαστικές δεξιότητες, δεξιότητες διευκρίνησης) Στάδιο 3:
•
Αναγνώριση και καθορισμός στόχων
(στόχοι διαδικασίας, στόχοι έκβασης) Στάδιο 4: •
Επιλογή Συμβουλευτικής Τεχνικής
(«Τι είδους συμπεριφορά του θεραπευτή θα έχει τι είδους επίδραση, σε ποιο είδος πελάτη, σε ποιο στάδιο της συμβουλευτικής διαδικασίας;») Στάδιο 5: •
Τερματισμός της Συμβουλευτικής Διαδικασίας -
(«Το τέλος της ψυχοθεραπείας...μια νέα αρχή για τον συμβουλευόμενο και την εισαγωγή του σε μια πιο ανεξάρτητη και ικανοποιητική ζωή»)
- Με πρωτοβουλία του θεραπευτή ή του θεραπευόμενου - Αξιολόγηση της διαδικασίας στο σύνολό της - Στόχοι: α) προσπάθεια ενίσχυσης νέων συμπεριφορών, β) βεβαιότητα ότι δεν υπάρχουν άλλα βασικά θέματα που δεν συζητήθηκαν, γ) παροχή
συνειδητοποίησης
θεραπευτή - Follow-up
για
μελλοντική
διαθεσιμότητα
του
