ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΟ Τις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, πρωταρχικός στόχος της αγροτικής παραγωγής στην Ευρώπη ήταν η κάλυψη των απαιτούμενων ποσοτήτων σε τρόφιμα και προς αυτόν τον σκοπό έγινε μεγάλη προσπάθεια. Στις μέρες μας μπορούμε να πούμε ότι έχει επιτευχθεί επάρκεια παραγόμενων ποσοτήτων, οι οποίες πολλές φορές ξεπερνούν τις απαιτούμενες δημιουργώντας πλεόνασμα. Βέβαια στην προσπάθεια μεγιστοποίησης των ποσοτήτων υπήρξαν και παρενέργειες όπως πχ οι “τρελές” αγελάδες, οι διοξίνες, η νιτρορύπανση των εδαφών, κλπ. Στις μέρες μας οι ισορροπίες στην αγορά είναι πολύ ευαίσθητες και εύθραυστες και οι συνέπειες των εξελίξεων σε διεθνές επίπεδο (παγκοσμιοποίηση) μπορεί να είναι σημαντικότατες για ολόκληρους κλάδους της οικονομίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κρίση στον τομέα της πτηνοτροφίας με την γρίπη των πουλερικών η οποία κόστισε πολύ στον συγκεκριμένο κλάδο στη χώρα μας. Οι διατροφικές και περιβαλλοντικές κρίσεις προκάλεσαν αλυσιδωτές αντιδράσεις στην αγορά, οδήγώντας παράλληλα στη λήψη μέτρων με μια σειρά αποφάσεων εκ μέρους της ΕΕ οι οποίες ενσωματώθηκαν στην νομοθεσία, παράγοντας νέους Κανονισμούς και Οδηγίες που αποσκοπούσαν στην πρόληψη ή την θεραπεία τέτοιων καταστάσεων με κυριότερο μέλημα την υγιεινή και την ασφάλεια των τροφίμων. Εκτός από τις κοινοτικές και κρατικές αρχές η ίδια η αγορά, εκφράζοντας την θέληση και τις προτιμήσεις των καταναλωτών έβαλε κανόνες στην παραγωγή και εμπορία των τροφίμων θέτοντας σε εφαρμογή διάφορα ιδιωτικά προτόκολλα τα οποία δεν είναι τίποτα άλλο παρά απαιτήσεις πελάτη. Ο Κανονισμός 2092/91 ενσωμάτωσε την μελισσοκομική δραστηριότητα και τα προϊόντα της μέλισσας είναι πλέον στο πεδίο πιστοποίησής του. Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τα κύρια σημεία που αφορούν την βιολογική μελισσοκομία. Γενικές αρχές Τα μελισσοκομικά προϊόντα που καλύπτονται από τον Κανονισμό συγκεντρώνουν συνδιασμό χαρακτηριστικών που συνδέονται τόσο με τις πρακτικές εκτροφής των μελισσιών όσο και με το ευρύτερο περιβάλλον του μελισσοκομείου. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει η όλη διαχείρηση των προϊόντων από τη συλλογή, τη συσκευασία και την αποθήκευση μέχρι την εμπορία τους. Περίοδος μετατροπής Η μετατροπή των μελισσιών διαρκεί τουλάχιστο ένα χρόνο. Μετά από την αυτή περίοδο εφαρμογής του Κανοννισμού μπορούν να πιστοποιηθούν τα προϊόντα της μέλισσας Καταγωγή των μελισσών Μια μελισσοκομική μονάδα μπορεί να ξεκινήσει την μετατροπή της σε βιολογική. Τα καινούρια μελίσσια δημιουργούνται με διαίρεση των υπαρχόντων μελισσιών ή αγοράζονται από ήδη ενταγμένες σε σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης μελισσοκομικές μονάδες. Θέση των μελισσοκομείων Η θέση των μελισσοκομείων είναι πολύ μεγάλης σημασίας για τον Κανονισμό. Τα χαρακτηριστικά που πρέπει να συγκεντρώνει είναι τα εξής: −

Εξασφάλιση φυσικών πηγών νέκταρος, μελιτώματος και γύρης για τις μέλισσες και πρόσβαση σε νερό·

−

Σε ακτίνα 3 km από τη θέση του μελισσοκομείου, οι πηγές νέκταρος και γύρης να αποτελούνται βασικά από βιολογικές καλλιέργειες ή/και αυτοφυή βλάστηση

−

Διατηρείται αρκετή απόσταση από οποιεσδήποτε πηγές μόλυνσης μη γεωργικής προέλευσης όπως από βιομηχανικής ή αστικής προέλευση ρύπους.

Διατροφή Οι μέλισσες θα πρέπει να τρέφονται με μέλι στις περιόδους που δεν έχει βοσκή. Τον χειμώνα πρέπει να αφήνονται στις κυψέλες μέλι και γύρη για την κάλυψη των αναγκών. Σε περίπτωση που απειλείται η επιβίωσή των μελισσών λόγω δυσμενών κλιματικών συνθηκών μπορεί να γίνει τεχνητή διατροφή γίνεται με βιολογικό μέλι, προερχόμενο κατά προτίμηση από την ίδια

βιολογική μονάδα. Επίσης κατόπιν σχετικής άδειας μπορεί να χρησιμοποιηθεί σιρόπι ζάχαρης βιολογικής παραγωγής αντί για μέλι όταν οι κλιματικές συνθήκες που επικρατούν προκαλούν κρυστάλλωση του μελιού. Όλες οι εκτροφικές πρακτικές καταγράφονται στα σχετικά αρχεία που είναι υποχρεωμένη να τηρεί η εκμετάλλευση. Πρόληψη των νόσων και κτηνιατρικές αγωγές Η υγεία των ζώων στην βιολογική γεωργία στηρίζεται στην πρόληψη και την ενδυνάμωση τους παρά σε θεραπευτικές επεμβάσεις με φάμακα. Οι κυριότερες αρχές είναι: −

Η επιλογή κατάλληλων ανθεκτικών φυλών

−

Η εφαρμογή ορισμένων πρακτικών που συμβάλλουν ανάπτυξη μηχανισμών άμυνας στις νόσους και στην πρόληψη των λοιμώξεων (π.χ. τακτική ανανέωση των βασιλισσών, συστηματική επιθεώρηση των κυψελών ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα τυχόν προσβολές τακτική απολύμανση του εξοπλισμού, καταστροφή του μολυσμένου υλικού και επαρκή αποθέματα τροφής στις κυψέλες.

Εάν, παρ' όλα τα προληπτικά μέτρα, σημειωθούν ασθένειες τότε πρέπει να υποβάλλονται αμέσως σε θεραπευτική αγωγή φροντίζοντας παράλληλα την απομόνωση των μελισσιών που ασθένησαν και έγινε η αγωγή από τα υπόλοιπα. Επίσης όλο το κερί πρέπει να αντικαθίσταται με κερί που πληροί τους όρους του κανονισμού. Στη σύνεχεια, για τα μελίσσια αυτά θα ισχύει η περίοδος μετατροπής διάρκειας ενός έτους. Αν χρειαστεί να γίνουν κτηνιατρικές αγωγές πρέπει να τηρούνται οι ακόλουθες αρχές: −

Χρησιμοποιούνται κατά προτίμηση φυτοθεραπευτικά και ομοιοπαθητικά προϊόντα

−

Απαγορεύεται η προληπτική χρήση αλλοπαθητικών συνθετικών χημικών φαρμακευτικών προϊόντων.

−

Ειδικά κατά της βαρόα μπορούν να χρησιμοποιούνται το μυρμηκικό οξύ, το γαλακτικό οξύ, το οξικό οξύ, και το οξαλικό οξύ και οι ουσίες μενθόλη, θυμόλη, ευκαλυπτόλη ή καμφορά.

−

Επιτρέπονται όσες κτηνιατρικές αγωγές ή επεξεργασίες των κυψελών, κηρυθρών κ.λπ., είναι υποχρεωτικές δυνάμει της εθνικής ή της κοινοτικής νομοθεσίας.

Ορθές πρακτικές εκτροφής Στο πλαίσια της διαφάλισης της ευζωίας των μελισσών ακολουθούνται εκτροφικές πρακτικές. Ενδεικτικά αναφέρονται: −

Απαγορεύεται η εξόντωση των μελισσών στις κηρήθρες για τη συλλογή μελισσοκομικών προϊόντων.

−

Απαγορεύονται οι ακρωτηριασμοί όπως η κορυφοτομή των φτερών της βασίλισσας.

−

Η εξόντωση του αρσενικού γόνου επιτρέπεται μόνο για την περιστολή της βαρροϊκής ακαρίασης

−

Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση συνθετικών χημικών απωθητικών κατά τη συλλογή μελιού.

Χαρακτηριστικά των κυψελών και υλικά που χρησιμοποιούνται για τη μελισσοκομία Μέσα στο φιλοπεριβαλλοντικό χαρακτήρα του Κανονισμού υπάρχουν και ορισμένες απαιτήσεις για τα υλικά που χρησιμοποιούνται στη βιολογική μελισσοκομία. Ενδεικτικά αναφέρονται: −

Οι κυψέλες πρέπει να κατασκευάζονται βασικά από φυσικά υλικά.

−

Εντός των κυψελών μπορούν να χρησιμοποιηθούν προϊόντα όπως πρόπολις, κερί και φυτικά έλαια.

−

Το κερί για τις νέες κηρήθρες πρέπει να προέρχεται από μονάδες βιολογικής παραγωγής.

−

Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση κηρυθρών που περιέχουν γόνο προς εξαγωγή μελιού.

−

Για την προστασία των υλικών (πλαισίων, κυψελών, κηρυθρών), ιδίως από επιδημίες, επιτρέπονται μόνο τα ενδεδειγμένα προϊόντα που προβλέπονται στο μέρος Β τμήμα 2 του παραρτήματος II του Κανονισμού.

−

Επιτρέπεται η φυσική επεξεργασία, όπως με ατμό ή γυμνή φλόγα.

−

Για τον καθαρισμό και την απολύμανση των υλικών, των κτιρίων, του εξοπλισμού, των σκευών ή των προϊόντων που χρησιμοποιούνται στη μελισσοκομία, επιτρέπονται μόνο οι ενδεδειγμένες ουσίες που προβλέπονται στο μέρος Ε του παραρτήματος II του Κανονισμού. Η μελισσοκομία είναι ένας κλάδος παραγωγής που στην χώρα μας αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα με κυριότερο

όλων τον ανταγωνισμό από τα εισαγόμενα προϊόντα μέλισσας. Πολλοί είναι οι λόγοι που καθιστούν την ελληνική παραγωγή

λιγότερο ανταγωνιστική (υψηλό κόστος, λιγότερο αναπτυγμένα δύκτια, μικρή δυναμικότητα της πλειοψηφίας των μελισσοκομικών μονάδων κλπ). Μέσα σ’ αυτό το αρνητικό όμως κλίμα για την ελληνική μελισσοκομία υπάρχει η μεγάλη δύναμή της που δεν είναι τίποτα άλλο από την αφοσίωση του έλληνα καταναλωτή στο ελληνικό μέλι. Ο έλληνας καταναλωτής προτιμάει να αγοράζει και να καταναλώνει ελληνικό μέλι όντας πρόθυμος να πληρώσει την αυξημένη τιμή του σε σύγκριση με τα «φθηνότερα» εισαγόμενα μέλια. Αντικειμενικοί λόγοι όπως το περιβάλλον που εκτρέφονται οι μέλισσες είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες που οδηγούν στην επιλογή αυτή. Διαπιστώνουμε επομένως ότι το κύριο στοιχείο ενδυνάμωσης των προϊόντων είναι η ελληνική τους ταυτότητα. Σε μια αγορά όμως που η ιχνηλασιμότητα χάνεται πολλές φορές δίνεται η εκαιρία σε καιροσκόπους να προωθούν στην αγορά εισαγόμενα προϊόντα σαν ελληνικά απολαμβάνοντας έτσι αφ’ενός την τιμή που πωλούνται τα ελληνικά, ασκώντας δε παράλληλα αθέμιτο ανταγωνισμό στις ελληνικές επιχειρήσεις. Η απάντηση σε αυτό είναι η πιστοποίηση των προϊόντων. Το πιστοποιημένο προϊόν είναι επώνυμο, πλήρως ιχνηλάσιμο και εκτός αυτών το πιστοποιητικό αποτελεί διαβεβαίωση προς τους καταναλωτές ότι τα προϊόντα συμμορφώνονται με συγκεκριμένα πρότυπα και ανταποκρίνονται σε πολύ συγκεκριμένες προδιαγραφές. Με άλλα λόγια είναι όπως ακριβώς τα περιγράφει ο παραγωγός τους. Η ίδια η πιστοποίηση είναι εγγύηση ότι εφαρμόζεται όλη η σχετική νομοθεσία. Τα πιστοποιημένα τρόφιμα είναι επώνυμα προϊόντα και μπορούν να διεκδικούν την αφοσίωση των πελατών τους σ’αυτά. Μπορούν με την κατάλληλη σήμανση να γίνονται γνωστά οπουδήποτε κυκλοφορούν και σε μερικές περιπτώσεις η ίδια η μάρκα να χαρακτηρίζει όλα τα ομοειδή προϊόντα. Η επιτυχία της ελληνικής μελισσοκομίας είναι κατ’εξοχήν ζήτημα ενημέρωσης του καταναλωτή. Δεδομένης της αφοσίωσης που υπάρχει στο ελληνικό προϊόν το μόνο που απομένει είναι να ενημερωθεί σωστά ώστε να ψάχνει με τον κατάλληλο τρόπο για το σωστό προϊόν. Ο καταναλωτής θα πρέπει να είναι σε θέση να χρησιμοποιεί κριτήρια επιλογής χοίρειου κρέατος και αυτά δεν μπορεί να περιορίζονται μόνο στην τιμή πώλησης αλλά να συμπεριλαμβάνουν και δείκτες ποιότητας. Τέτοιοι μπορεί να είναι η εμφάνιση, η συσκευασία, οι πληροφορίες πάνω στο προϊόν για τεχνικά χαρακτηριστικά, ημερομηνίες παραγωγής, προέλευση κλπ. Η λύση επομένως για τον έλληνα παραγωγό είναι προφανές ότι είναι η πιστοποίησή του. Αυτή είναι η στρατηγική κίνηση που θα αποτελέσει πραγματικά την προστιθέμενη αξία που όλοι στις μέρες μας επιζητούμε. Αυτή θα είναι η εγγύηση προς τον καταναλωτή. Η πιστοποίηση της ποιότητας στα τρόφιμα δεν είναι μόδα, δεν είναι συγκυρία και δεν θα ξεπεραστεί σε κάποιο χρονικό διάστημα, είναι ανάγκη της αγοράς και σημαντικό εργαλείο ανάπτυξης των επιχειρήσεων και αποτελεί κριτήριο αξιολόγησής τους στα μάτια των συνεργατών τους αλλά και των καταναλωτών. Η a Cert αφοσιωμένη αφοσιωμένη στη διαφύλαξη της αξιοπιστίας της πιστοποίησης μέσω της παροχής υπηρεσιών υψηλού κύρους, πιστεύει ότι η τα ελληνικά πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής παραγωγής πετυχαίνοντας πωλήσεις στην Ελληνική αλλά και τις Διεθνείς αγορές. Με βάση την πολύχρονη εμπειρία και την άρτια επιστημονική κατάρτιση των στελεχών της, η a Cert Α.Ε. δεσμεύεται για την παροχή αξιόπιστης πιστοποίησης η οποία θα προσθέσει την επιζητούμενη προστιθέμενη αξία στα προϊόντα των πελατών της. Ευχαριστώ πολύ

ΚΕΡΙ ● Κατά την περίοδο μετατροπής το κερί πρέπει να αντικαθίσταται με κερί που προέρχεται από βιολογική μελισσοκομία. ● Σε περίπτωση νέων εγκαταστάσεων ή κατά τη διάρκεια μετατροπής, επιτρέπεται η χρησιμοποίηση μη βιολογικού κεριού μελισσών μόνο: α) αν δεν υπάρχει διαθέσιμο στην αγορά κερί μελισσών βιολογικής εκτροφής β) όταν αποδεικνύεται ότι το κερί δεν έχει μολυνθεί με ουσίες οι οποίες δεν επιτρέπονται για βιολογική παραγωγή και γ) υπό τον όρο ότι αυτό προέρχεται από απολεπίσματα κηρυθρών.

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ● Απαγορεύεται η καταστροφή των μελισσών στις κηρύθρες ως πρακτική συνδεόμενη με τη συγκομιδή των μελισσοκομικών προϊόντων ● Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση συνθετικών χημικών απωθητικών κατά τη διάρκεια των ενεργειών συλλογής μελιού. ● Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση κηρυθρών που περιέχουν γόνο για εξαγωγή μελιού. ● Απαγορεύονται οι ακρωτηριασμοί όπως η κορυφοτομή των φτερών των βασιλισσών μελισσών. ● Λαμβάνεται ειδική μέριμνα για να εξασφαλιστεί η κατάλληλη συλλογή, επεξεργασία και αποθήκευση των μελισσοκομικών προϊόντων. ● Καταγράφονται όλα τα μέτρα που λαμβάνονται για την ικανοποίηση αυτών των απαιτήσεων. ● Οι αφαιρέσεις των πλαισίων μελιού και οι ενέργειες συλλογής μελιού πρέπει να καταχωρούνται στο ειδικό μητρώο του μελισσοκομείου.

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ

Κεντρικά Γραφεία Αριστοτέλους 38, 10433, Αθήνα Τηλ: 210-8224384, φαξ: 210-8218117

Περιφερειακά γραφεία

Γραφεία ενημέρωσης

Αιγαίου: Μυτιλήνη, 22510-27779 Θεσσαλίας: Λάρισα, 2410-670922 Κρήτης: Ηράκλειο, 2810-361116 Μακεδονίας: Θεσσαλονίκη: 2310-523236 Πελοποννήσου: Σπάρτη, 27310-82153

Αίγιο: 26910-25438 Αλεξανδρούπολη: 25510-23389 Καλαμάτα: 27210-81549 Κρύα Βρύση: 23820-63233 Ρέθυμνο: 28310-28299

Εκπρόσωποι μας σε όλους τους νομούς της χώρας Και στο διαδίκτυο: www.dionet.gr, [email protected]

1 Iανουαρίου 2010

Προδιαγραφές Βιολογικής

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΜΕΛΙΣΣΩΝ- ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ● Προτιμάται η χρησιμοποίηση του είδους Apis mellifera και των τοπικών οικοτύπων τους. ● Τα προϊόντα μελισσοκομίας μπορούν να πωλούνται με αναφορές σε βιολογικές μεθόδους παραγωγής μόνο εφόσον έχουν τηρηθεί επί ένα τουλάχιστον έτος οι κανόνες βιολογικής παραγωγής. ● Για την ανασύσταση των μελισσιών, επιτρέπεται να αντικαθίσταται το 10% ετησίως των βασιλισσών και των σμηνών από βασίλισσες και σμήνη μη βιολογικής εκτροφής στη μονάδα βιολογικής παραγωγής, υπό τον όρο ότι οι βασίλισσες και τα σμήνη τοποθετούνται σε κυψέλες με κηρύθρες ή φύλλα κηρυθρών που προέρχονται από μονάδες βιολογικής παραγωγής.

ΘΕΣΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ● Τα μελισσοκομεία πρέπει να εγκαθίστανται σε περιοχές που εξασφαλίζουν πηγές νέκταρος και γύρης οι οποίες συνίστανται κυρίως σε βιολογικές καλλιέργειες ή, ανάλογα με την περίπτωση, αυτοφυή βλάστηση ή δάση μη βιολογικής διαχείρισης ή καλλιέργειες στις οποίες εφαρμόζονται μόνον μέθοδοι περιορισμένων περιβαλλοντικών επιπτώσεων. ● Τα μελισσοκομεία πρέπει να βρίσκονται σε ικανή απόσταση από ενδεχόμενες πηγές μόλυνσης των μελισσοκομικών προϊόντων ή επιδείνωσης της υγείας των μελισσών. ● Τα μελισσοκομεία πρέπει να είναι εγκατεστημένα κατά τέτοιο τρόπο ώστε, σε ακτίνα 3 χιλιομέτρων από τη θέση του μελισσοκομείου, οι πηγές νέκταρος και γύρης να αποτελούνται κυρίως από βιολογικές καλλιέργειες ή/και αυτοφυή βλάστηση ή/και καλλιέργειες στις οποίες εφαρμόζονται μέθοδοι παραγωγής περιορισμένων περιβαλλοντικών επιπτώσεων, οι οποίες δεν μπορούν να επηρεάσουν τον χαρακτηρισμό της μελισσοκομικής παραγωγής ως βιολογικής. Οι ανωτέρω απαιτήσεις δεν ισχύουν για περιοχές όπου δεν υπάρχει ανθοφορία ή όταν οι μέλισσες βρίσκονται σε διαχείμαση. ● Ο μελισσοκόμος παρέχει στην αρχή ή τον φορέα ελέγχου χάρτη ενδεδειγμένης κλίμακας που καταγράφει την θέση των μελισσιών. Όταν δεν προσδιορίζονται οι τοποθεσίες, ο μελισσοκόμος παρέχει στην αρχή ή τον φορέα ελέγχου επαρκή έγγραφα και αποδεικτικά στοιχεία, μαζί με τις κατάλληλες αναλύσεις, εάν είναι απαραίτητο, ότι οι τοποθεσίες στις οποίες έχουν πρόσβαση τα μελίσσια του πληρούν τους όρους του κανονισμού για την παραγωγή βιολογικών προϊόντων. ● Η ζώνη στην οποία βρίσκεται το μελισσοκομείο πρέπει να καταγράφεται μαζί με τα στοιχεία ταυτοποίησης των κυψελών.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ● Στο τέλος της περιόδου παραγωγής, πρέπει να διατηρούνται στις κυψέλες επαρκή αποθέματα μελιού και γύρης για την επιβίωση των μελισσιών τον χειμώνα. ● Η τεχνητή διατροφή των μελισσιών επιτρέπεται μόνο αν απειλείται η επιβίωσή τους λόγω των κλιματικών συνθηκών και μόνο κατά το διάστημα μεταξύ της τελευταίας εσοδείας μελιού και 15 ημέρες πριν από την έναρξη της επόμενης περιόδου έκκρισης νέκταρος ή μελιτώματος. Η εκτροφή πρέπει να πραγματοποιείται με βιολογικό μέλι, βιολογικό σιρόπι ζάχαρης ή βιολογική ζάχαρη. ● Τα στοιχεία που πρέπει να καταχωρούνται στο μελισσοκομικό μητρώο όσον αφορά τις ζωοτροφές είναι: τύπος του προϊόντος, ημερομηνίες, ποσότητες και κυψέλες στις οποίες χρησιμοποιείται η τροφή.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΧΘΡΩΝ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ● Για την προστασία των πλαισίων, κυψελών και κηρυθρών, ιδίως έναντι επιβλαβών οργανισμών, επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται μόνο τρωκτικοκτόνα (πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο σε παγίδες) και τα απαριθμούμενα στο παράρτημα ΙΙ του Καν. (Ε.Κ.) 889/2008 ενδεδειγμένα προϊόντα. ● Επιτρέπεται η φυσική επεξεργασία για την απολύμανση των μελισσιών, όπως με ατμό ή γυμνή φλόγα. ● Η πρακτική της εξόντωσης του αρσενικού γόνου επιτρέπεται μόνο για την περιστολή της βαρροϊκής ακαρίασης (Varroa destructor). ● Επιτρέπεται η χρήση μυρμηκικού οξέος, γαλακτικού οξέος, οξικού οξέος και οξαλικού οξέος καθώς και μενθόλης, θυμόλης, ευκαλυπτόλης ή καμφοράς σε περιπτώσεις βαρροϊκής ακαρίασης (Varroa destructor). ● Σε περίπτωση αγωγής με αλλοπαθητικά συνθετικά χημικά προϊόντα, τα μελίσσια στα οποία εφαρμόζεται η αγωγή πρέπει να απομονώνονται κατά τη διάρκεια της εν λόγω αγωγής και όλο το κερί πρέπει να αντικαθίσταται με κερί που προέρχεται από βιολογική μελισσοκομία. Στη συνέχεια, τα μελίσσια αυτά θα υπόκεινται σε περίοδο μετατροπής διάρκειας ενός έτους. ● Κάθε φορά που πρόκειται να χορηγηθούν κτηνιατρικά φαρμακευτικά προϊόντα, ο τύπος του προϊόντος, συμπεριλαμβανομένης της ένδειξης της δραστικής φαρμακολογικής ουσίας, καθώς και λεπτομερής διάγνωση, η ποσολογία, ο τρόπος χορήγησης, η διάρκεια της αγωγής και η προβλεπόμενη από το νόμο περίοδος απόσυρσης πρέπει να καταγράφονται σαφώς.

ΥΛΙΚΑ-ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ● Οι κυψέλες πρέπει να κατασκευάζονται από φυσικά υλικά που δεν παρουσιάζουν κίνδυνο μόλυνσης του περιβάλλοντος ή των προϊόντων της μελισσοκομίας. ● Εντός των κυψελών επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται μόνο φυσικά προϊόντα όπως πρόπολη, κερί και φυτικά έλαια.

Οργανισμός Ελέγχου & Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ Αριστοτέλους 38, 104 33 ΑΘΗΝΑ

Τηλ: 210 8224839, Φαξ: 210 821817

www.dionet.gr, [email protected]

ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Ανδρέα Θρασυβούλου Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σχολή Γεωπονίας Εργαστήριο Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας Γενικά Ο μελισσοκόμος που θα ασκήσει τη μελισσοκομία με τις αρχές της βιολογικής μελισσοκομίας θα πρέπει να είναι πάνω από όλα καλός μελισσοκόμος, ευαισθητοποιημένος στο περιβάλλον και γνώστης των αρχών και των κανόνων της ορθής μελισσοκομικής πρακτικής. Οι κανόνες αυτοί προτάσσονται στο άρθρο αυτό ως οι ελάχιστες δεσμεύσεις που πρέπει να τηρούν όλοι οι παραγωγοί ανεξάρτητα του τρόπου εξάσκησης της μελισσοκομίας. Αρχές της ορθής μελισσοκομικής πρακτικής. 1. Μεράκι και αγάπη για τις μέλισσες. Οποιοσδήποτε ασχοληθεί με τη μελισσοκομία είτε επαγγελματικά, είτε ερασιτεχνικά, είτε επιστημονικά θα πρέπει να αγαπάει το αντικείμενο και να ασχοληθεί πρώτα από όλα με μεράκι και μετά από συμφέρον. Οι μέλισσες γοητεύουν αλλά συνάμα απογοητεύουν, προσφέρουν μέλι αλλά και δηλητήριο, χαρές και στενοχώριες. 2. Σεβασμός στις μέλισσες. Θα πρέπει να αποφεύγεται η ληστρική εκμετάλλευση των μελισσών. Ιδιαίτερα στα πευκοδάση το φθινόπωρο όπου ελάχιστοι ευτυχώς μελισσοκόμοι επιμένουν περισσότερο από ότι πρέπει, με αποτέλεσμα τα μελίσσια να συλλέγουν μεν αρκετό μέλι, αλλά να μην ανανεώνεται ο πληθυσμός τους. Τα μελίσσια αυτά ξεχειμωνιάζουν με γέρικους πληθυσμούς και χάνονται το χειμώνα. 3. Κυνήγι ανθοφοριών και μελιτοεκκρίσεων. Οι περισσότερες ασθένειες των μελισσών εκδηλώνονται όταν σταματήσει η νεκταροέκκριση. Όταν οι μέλισσες βρίσκουν και συλλέγουν τροφές (νέκταρ, μελίτωμα, γύρη) αναπτύσσονται ανεμπόδιστα και αντιμετωπίζουν κάθε πρόβλημα. 4. Σωστοί μελισσοκομικοί χειρισμοί στη διάρκεια του έτους. Οι σωστοί χειρισμοί στον κατάλληλο χρόνο είναι ένας από τους σπουδαιότερους παράγοντες επιτυχίας στη μελισσοκομία. Βασική προϋπόθεση στην σωστή εφαρμογή των μελισσοκομικών χειρισμών είναι ο μελισσοκόμος να γνωρίζει καλά τη μέλισσα και το μελίσσι σαν οργανισμό, τα μελισσοκομικά φυτά της περιοχής του, τα μέτρα προστασίας του μελισσιού από εχθρούς από τις ασθένειες και τα φυτοφάρμακα και τέλος να είναι σε θέση με τις επεμβάσεις του να κατευθύνει την ανάπτυξη του μελισσιού, ώστε να εκμεταλλευτεί πλήρως την ανθοφορία μιας συγκεκριμένης περιοχής. Στους βασικούς μελισσοκομικούς χειρισμούς συγκαταλέγονται η εκμετάλλευση των όψιμων ανθοφοριών και μελιττοεκκρίσεων, η καταπολέμηση της βαρρόα, η ανανέωση του πληθυσμού και τα σωστά μέτρα ξεχειμωνιάσματος το Φθινόπωρο, η φροντίδα του μελισσοκομικού υλικού και η διάσωση των μελισσιών από τα κρύα το Χειμώνα, η ανάπτυξη του μελισσιού, η πρόληψη και η καταστολή σμηνουργίας, η συλλογή γύρης, η εκτροφή βασιλισσών, το κτίσιμο κηρηθρών και η προετοιμασία μελισσιού για τις ανθοφορίες την άνοιξη και τέλος ο τρύγος και η διεγερτική τροφοδοσία το Καλοκαίρι.

5. Καλή βασίλισσα. Από αυτήν εξαρτάται η παραγωγικότητα, η επιθετικότητά, η τάση σμηνουργίας, η προδιάθεση για αρρώστιες, η κατανάλωση τροφών το χειμώνα και αρκετά άλλα χαρακτηριστικά του μελισσιού. Μια καλή βασίλισσα (εικ. 1) σημαίνει και ένα καλό παραγωγικό και υγιές μελίσσι. Εικόνα 1. Η καλή βασίλισσα θα δώσει και ένα καλό μελίσσι 6. Εξασφάλιση νερού στις μέλισσες. Το νερό είναι απαραίτητο για να διατηρήσουν οι μέλισσες υψηλή σχετική υγρασία στα κελιά, να διαλύσουν τη κρυσταλλική ζάχαρη, να αραιώσουν τις παχύρρευστες τροφές (μέλι, σιρόπι) πριν τις δώσουν στο γόνο και να ρυθμίζουν τη θερμοκρασία της κυψέλης. Η υψηλή σχετική υγρασία μέσα στη κυψέλη είναι απαραίτητη για να εκκολαφθούν τα αυγά και να μην αποξηρανθούν οι προνύμφες 7. Αγνό και ασφαλές μέλι. Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή για να διατηρηθεί το μέλι αγνό, φυσικό, ανεπεξέργαστο, χωρίς υπολείμματα χημικών ουσιών. Δεν εφαρμόζονται πια αντιβιοτικά μέσα στη κυψέλη, τα χημικά φάρμακα εναντίον της βαρρόα αντικαθίστανται με φιλικές ουσίες στο περιβάλλον και χρησιμοποιούνται χαμηλές θερμοκρασίες για την αποθήκευση των κηρηθρών. Το μέλι δεν εκτίθεται στον ήλιο και δεν ζεσταίνεται σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 45ο C. 8. Περιορισμός της παραπλάνησης. H παραπλάνηση μειώνει τις αποδώσεις, δημιουργεί ανομοιομορφία στο μελισσοκομείο, είναι αιτία διασποράς ασθενειών από μελίσσι σε μελίσσι. Χρησιμοποιείστε διαφορετικά χρώματα για τη βαφή των κυψελών και τοποθετείστε τα μελίσσια σε σχηματισμούς με τους οποίους αποφεύγεται η παραπλάνηση. 9. Συχνό καθάρισμα της βάσης. Η βάση των κυψελών θα πρέπει να καθαρίζεται και να απολυμαίνεται συχνά, ιδιαίτερα σε μελίσσια στα οποία παρουσιάζεται ασκοσφαίρωση. Η επέμβαση αυτή είναι από τους βασικότερους χειρισμούς και διευκολύνεται όταν οι κυψέλες φέρουν κινητές βάσεις. 10. Έλεγχος της σμηνουργίας. Η σμηνουργία αδυνατίζει το μελίσσι, το μετατρέπει σε μη παραγωγικό και δημιουργεί προδιάθεση για αρρώστιες. Από πολύ νωρίς θα πρέπει να ληφθούν μέτρα πρόληψης και αργότερα εάν εκδηλωθεί η σμηνουργία μέτρα καταστολής της. 11. Περιορίζονται οι επιθεωρήσεις και το κάπνισμα των μελισσιών. Το κάπνισμα και οι επιθεωρήσεις περιορίζουν τη πτήση συλλογής τροφών των μελισσών κατά 10-

30’, μειώνουν τις αποδόσεις τους μέχρι 30% και αυξάνουν τις πιθανότητες για νοσεμίαση. 12. Τροφοδότηση των μελισσιών με πρωτεϊνική τροφή σε περίπτωση απουσίας γύρης. Χωρίς γύρη δεν εκτρέφεται γόνος, δεν ανανεώνεται ο πληθυσμός της κυψέλης, δημιουργείται προδιάθεση για αρρώστιες. 13. Αντικατάσταση των κηρηθρών. Τα κελιά των κηρηθρών με την πάροδο του χρόνου περιορίζονται σε μέγεθος με αποτέλεσμα οι μέλισσες που εκκολάπτονται να είναι μικρότερες, να ζουν και να αποδίδουν λιγότερο. Παράλληλα στο κερί των παλιών κηρηθρών ενσωματώνονται μικροοργανισμοί και υπολείμματα φαρμάκων τα οποία δημιουργούν προβλήματα στην ανάπτυξη του γόνου των μελισσών. Για τους λόγους αυτούς οι κηρήθρες θα πρέπει να αντικαθίστανται την τρίτη ή τέταρτη χρονιά.

Β

Γ

14. Περιορίζονται οι απώλειες του χειμώνα. Με προσεκτική παρατήρηση και καταγραφή των αιτιών απώλειας μελισσιών τους χειμωνιάτικους μήνες (λιγοστές τροφές; τροφές μακριά από τη μελισσόσφαιρα (εικ. 2), αδύνατο μελίσσι, ποντίκι στη κυψέλη κλπ), ο μελισσοκόμος μπορεί να περιορίσει τις απώλειες του χειμώνα στις ελάχιστες δυνατές.

Εικόνα 2. Εντοπίστε την αιτία απώλειας Του μελισσιού το χειμώνα 15. Οι τροφοδοτήσεις να γίνονται όταν το μελίσσι χρειάζεται τροφές. Η τροφοδοσία των μελισσιών με σιρόπι την περίοδο που συλλέγουν και αποθηκεύουν τροφές επηρεάζει την ποιότητα του μελιού και χαρακτηρίζεται ως νοθεία. Η νοθεία αυτή εύκολα διαπιστώνεται από τα χαρακτηριστικά του μελιού. 16. Η υπερβολική θέρμανση καταστρέφει τη φυσικότητα του μελιού. Δεν πρέπει να εφαρμόζεται θέρμανση μεγαλύτερη από 45ο C στο μέλι γιατί επηρεάζεται αρνητικά η φυσικότητα του προϊόντος. 17. Τρύγος σε καθαρούς χώρους μακριά από σκόνες, χώματα και λερωμένα σκεύη. Κατά τον τρύγο θα πρέπει να ακολουθούνται σχολαστικοί οι κανόνες καθαριότητας και προσοχής ώστε να μην επιβαρυνθεί το μέλι από μικροοργανισμούς από το περιβάλλον και ιδιαίτερα από το κλωστηρίδιο της αλλαντίασης (Clostridium botulismu) το οποίο βρίσκεται στην σκόνη και γενικά στο ακάθαρτο περιβάλλον. Το καλό φιλτράρισμα και η προσεκτική διαύγαση είναι η μοναδική επεξεργασία που απαιτείται για ένα άριστο μέλι 18. Επικοινωνία με τους ειδικούς του κλάδου. Συνδυάστε διάβασμα και πράξη Η μελισσοκομία διδάσκεται από τα βιβλία και τα έδρανα, μαθαίνεται όμως από την πράξη και την εμπειρία Οι παραπάνω κανόνες της ορθής μελισσοκομικής πρακτικής διαφυλάσσουν την άριστη ποιότητα του μελιού. Ο μελισσοκόμος που ασκεί με ορθολογικό τρόπο τη μελισσοκομία και τηρεί τους κανόνες αυτούς παράγει αγνό, φυσικό, ανεπεξέργαστο ασφαλές και βιολογικό μέλι

Η βιολογική μελισσοκομία ακολουθεί τις ίδιες αρχές και κανόνες της ορθής μελισσοκομικής πρακτικής (συμβατική μελισσοκομία) αλλά επιπρόσθετα υπόκειται σε επιπρόσθετους κανονισμούς, περιορισμούς και ελέγχους. Γιατί βιολογική μελισσοκομία; α) Ο μελισσοκόμος «εξ επαγγέλματος» έχει ξεχωριστή ευαισθησία και έχει κάθε λόγω να ενδιαφέρεται για ένα περιβάλλον καθαρό από επιβαρύνσεις. Οι μέλισσες συλλέγουν τη τροφή τους από τα χιλιάδες λουλούδια τα οποία ευδοκιμούν και αποδίδουν σε ένα φυσικό περιβάλλον. Όταν το περιβάλλον αυτό διαταράσσεται με την κάθε λογής επιβάρυνσης (ζιζανιοκτόνα, φυτοπροστατευτικές ουσίες, καυσαέρια και άλλοι ρύποι), επηρεάζεται αρνητικά τόσο το φυτό όσο και η μέλισσα. Όταν το καθαρό νερό μολύνεται με τα απόβλητα των βιομηχανιών ολόκληρα μελισσοκομεία μπορεί να αφανιστούν. Όταν οι πυρκαγιές αφανίζουν τα δάση, και η εντατική καλλιέργεια της γης περιορίζει τη διαθέσιμη χλωρίδα, οι μέλισσες είναι εκείνες που θα πληρώσουν το τίμημα. β) Ο μελισσοκόμος σέβεται τα ποιοτικά προϊόντα της κυψέλης. Τα ελάχιστα χημικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των ασθενειών των μελισσών, μολονότι δεν εγκυμονούν κινδύνους για τον καταναλωτή, μπορούν να αντικατασταθούν με φυσικές ουσίες οι οποίες γρήγορα διασπώνται χωρίς να αφήσουν ίχνη στα προϊόντα της μέλισσας. γ) Ο καταναλωτής εμπιστεύεται και προτιμά περισσότερα τα προϊόντα της βιολογικής μελισσοκομίας. δ) Εύκολα μετατρέπεται η μελισσοκομία από συμβατική σε βιολογική. Από τις γνωστές ασθένειες των μελισσών, μόνο για την βαρροάτωση απαιτείται φαρμακευτική αγωγή. Για όλες τις άλλες αρρώστιες (ιώσεις, σηψιγονίες, νοσεμίαση, μυκητιάσεις κλπ) υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις χωρίς φάρμακα. ε) Η Ευρωπαϊκή Ένωση μελλοντικά θα επιχορηγήσει την εξάσκηση της μελισσοκομίας με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας λόγω των ποιοτικών προϊόντων που παράγει. Δυσκολίες στην εξάσκηση της βιολογικής μελισσοκομίας α) Ο σχετικός κανονισμός που διέπει την παραγωγή βιολογικού μελιού (Καν.1804/99) παρουσιάζει πολλές παρεκκλίσεις, ασάφειες, παρερμηνείες και είναι ενδεικτικός προχειρότητας και άγνοιας του αντικειμένου (Θρασυβούλου, 2000). β) Οι ασάφειες και η ελαστικότητα του κανονισμού επιτρέπουν στους οργανισμούς πιστοποίησης και ελέγχου διαφορετική αντιμετώπιση του παραγωγού. γ) Ο μη ευαισθητοποιημένος οικολογικά παραγωγός που ασκεί βιολογική μελισσοκομία με σκοπό να κερδίσει περισσότερα έχει τη δυνατότητα να «ξεφύγει» από τους κανόνες και τις αρχές της βιολογικής γεωργίας. δ) Η Πολιτεία είναι ανέτοιμη να προστατεύσει τους παραγωγούς που σωστά ασκούν την μελισσοκομία με τις αρχές της βιολογικής μελισσοκομίας.

Στάδια εφαρμογής ενός προγράμματος παραγωγής μελισσοκομικών προϊόντων με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας Πρώτο στάδιο. Μελέτη των κανονισμών 2092/91 και 1804/99. Ο κανονισμός 2092/91 αναφέρεται στα μη μεταποιημένα φυτικά γεωργικά προϊόντα. Έχει μερικές διατάξεις κοινές με τον κανονισμό 1804/99 ο οποίος αφορά αποκλειστικά τα κτηνοτροφικά προϊόντα ανάμεσα στα οποία είναι και το μέλι. Ο μελισσοκόμος θα πρέπει να μελετήσει προσεκτικά τους δύο κανονισμούς και να διερευνήσει τις δυνατότητες της μονάδας του να μετατραπεί από συμβατική σε βιολογική. Τους κανονισμούς εύκολα μπορεί να βρει από τις ιστοσελίδες του διαδυκτίου στις διευθύνσεις www.melinet.gr και www.omse.gr Δεύτερο στάδιο. Επικοινωνία με ένα από τους οργανισμούς Ελέγχου & Πιστοποίησης. Εφόσον διαπιστώσει ο μελισσοκόμος ότι έχει τη δυνατότητα να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των κανονισμών και να ασκήσει βιολογική μελισσοκομία, θα πρέπει να επικοινωνήσει με ένα από τους οργανισμούς ελέγχου και πιστοποίησης των βιολογικών προϊόντων που είναι: α) ΒΙΟ- Ελλάς τηλ.210 8211940 E-mail: [email protected] β) ΔΗΩ τηλ. 210 8224384 E-mail: [email protected] γ) Φυσιολογική ΕΠΕ τηλ. 23330 24440 E-mail: [email protected] δ) Q WAYS Διαδρομή ποιότητας Α.Ε. τηλ. 210 6130070 E-mail: [email protected] Αρμόδιος φορέας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων είναι ο Οργανισμός Πιστοποίησης Αγροτικών Προϊόντων (ΟΠΕΓΕΠ) ο οποίος ασκεί εποπτικό, επιτελικό και ελεγκτικό ρόλο. Από τους οργανισμούς πιστοποίησης θα λάβει τις σχετικές πληροφορίες για τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά του, τους όρους συμφωνίας και κάθε επιπρόσθετη πληροφορία για την ένταξή του στη βιολογική μελισσοκομία. Τρίτο στάδιο. Εντοπισμός της περιοχής - θέση μελισσοκομείου. Η περιοχή στην οποία ο μελισσοκόμος θα τοποθετήσει τα μελίσσια, είναι μια από τις σημαντικότερες διαφορές ανάμεσα στην συμβατική και τη βιολογική μελισσοκομία. Ο Καν. 1804/99 αναφέρει τα εξής σχετικά: «α)Το κράτος μέλος μπορεί να καθορίσει περιοχές και όταν αυτό δεν γίνει, ο μελισσοκόμος οφείλει να παρέχει στον φορέα επιθεώρησης τεκμηρίωση, αποδεικτικά στοιχεία & αναλύσεις για την καταλληλότητα των περιοχών εκμετάλλευσης. β) Σε ακτίνα 3 Km να υπάρχουν βασικά βιολογικές καλλιέργειες ή και αυτοφυή βλάστηση και γ) Να διατηρείται αρκετή απόσταση από αστικά κέντρα, αυτοκινητοδρόμους, βιομηχανικές περιοχές κλπ. δ) Όταν ένας παραγωγός εκμεταλλεύεται πολλές μελισσοκομικές μονάδες στην ίδια περιοχή όλες πρέπει να πληρούν τις απαιτήσεις του κανονισμού. ε) Η περιοχή του μελισσοκομείου καταχωρείται σε ειδικό μητρώο μαζί με τα αναγνωριστικά στοιχεία της κυψέλης. Για κάθε μετακίνηση πρέπει να ενημερώνεται ο φορέας Σύμφωνα με τα παραπάνω ο μελισσοκόμος ο ίδιος θα πρέπει να εντοπίσει τις περιοχές που θα ασκήσει τη βιολογική μελισσοκομία και να «τεκμηριώσει» την καταλληλότητα της περιοχής. Οι καλλιέργειες που προτείνονται για την άσκηση της βιολογικής μελισσοκομίας είναι τα πευκοδάση, τα έλατα οι καστανιές, τα θυμάρια, τα ρείκια, οι ανθοφορίες βουνού και η αυτοφυής βλάστηση.

Στις ανθοφορίες που δεν συνιστώνται για τη βιολογική μελισσοκομία συγκαταλέγονται τα βαμβάκια, οι πορτοκαλιές, τα οπωροφόρα δένδρα και γενικά οι εντατικές καλλιέργειες (τριφύλλια, ηλίανθος, καλαμπόκι κ.ά) Ένα ασαφές σημείο του κανονισμού είναι η αναφορά του στη διατήρηση «αρκετής απόσταση» του μελισσοκομείου από τα αστικά κέντρα, τους αυτοκινητοδρόμους και τις βιομηχανικές περιοχές. Δεν είναι ακόμη γνωστό ποια απόσταση θεωρείται ασφαλή ώστε να αποφευχθεί η επιβάρυνση του μελιού από επιμολύνσεις της σύγχρονης τεχνολογίας. Είναι όμως γνωστό ότι η επιβάρυνση των προϊόντων της μέλισσας από το μόλυβδο και το κάδμιο έχουν μειωθεί σημαντικά. Ο πίνακας 1 είναι ενδεικτικός. Το έτος 1986 τα επίπεδα των δύο αυτών βαρέων μετάλλων ήταν σε υψηλές συγκεντρώσεις οι οποίες όμως μειώθηκαν με την επικράτηση των καταλυτικών αυτοκινήτων το έτος 2003. Πίνακας 1. Επιβάρυνση μελιού (μg/Kg) από το περιβάλλον (Βοgdanov et al. 2003) Μέλια εμπορίου Μόλυβδος Κάδμιο Μελίτωμα Έτος 1986 (n=21) Έτος 2003 (n=11) Ανθόμελο Έτος 1986 (n=18) Έτος 2003 (n=26)

200 (20-520) 16 (0,0-48)

19 (4-60) 7 (0,0-17)

90 (20-370) 21 (0,0-274)

5 (2-20) 1 (0,0-17)

Από τον πίνακα 1, φαίνεται επίσης ότι η επιμόλυνση του μελιτώματος είναι μεγαλύτερη ίσως γιατί είναι περισσότερο εκτεθειμένο από το νέκταρ (εικ.3). Με βάση τα στοιχεία αυτά πιθανό να χρειαστεί να καθοριστούν διαφορετικές αποστάσεις γειτνίασης με τα αστικά κέντρα των μελισσοκομικών τοποθεσιών που βρίσκονται κοντά σε δασικές περιοχές (μελιτοεκρίσεις) από εκείνες που γειτνιάζουν με νεκταροεκκρίσεις.

Εικόνα 3. Οι μελιτοεκρίσεις εκτίθενται περισσότερο νεκταροεκρίσεις σε επιμόλυνση από το περιβάλλον

από

τις

Τέταρτο στάδιο. Περίοδος μετατροπής. Η εκμετάλλευση των μελισσιών σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής μελισσοκομίας ουσιαστικά ξεκινά από την περίοδο μετατροπής, δηλαδή το στάδιο μετάβασης από τη συμβατική στη βιολογική μελισσοκομία. Το στάδιο αυτό διαρκεί 12 μήνες και η σημαντικότερη επέμβαση είναι η αντικατάσταση των κηρηθρών. Σύμφωνα με τον Καν. 1804/99 «Το κερί για τις νέες κηρήθρες θα πρέπει να προέρχεται αποκλειστικά από α) μονάδες βιολογικής παραγωγής ή β) από βιολογικό κερί ή γ) από απολεπίσματα κελιών» Η απαίτηση αυτή του κανονισμού προβληματίζει για τους παρακάτω λόγους: α) βιολογικό κερί δύσκολα βρίσκεται στην αγορά, β) οι μονάδες βιολογικής παραγωγής είναι περιορισμένες, γ) το κερί από απολεπίσματα είναι επιβαρυμένο με υπολείμματα και δ) για να κτίσουν νέες κηρήθρες οι μέλισσες απαιτούν άφθονη τροφοδοσία με σιρόπι. Η κοινή όμως ζάχαρη απαγορεύεται στη βιολογική μελισσοκομία. Στον πίνακα 2 δίνονται αποτελέσματα ανάλυσης ελληνικού κεριού από κηρήθρες γόνου, μελιού, φύλλα κηρήθρας και απολεπίσματα. Σε όλες τις περιπτώσεις συμπεριλαμβανομένων και των απολεπισμάτων όλα τα δείγματα βρέθηκαν επιβαρυμένα με υπολείμματα φλουφαλινέιτ. Τα αποτελέσματα ανάλυσης του ελληνικού κεριού συμφωνεί με τη διεθνή βιβλιογραφία ότι το κερί των μελισσών έχει γενικά επιβαρυνθεί με υπολείμματα ακαρεοκτόνων ουσιών (Lodesani et al., 2003, Bogdanov et al. 2003b). Για να αντιμετωπιστεί η δυσκολία αυτή και μέχρι οι φορείς ελέγχου να αποφασίσουν για εναλλακτική λύση, προτείνεται το κτίσιμο των κηρηθρών να γίνει χωρίς φύλλα.

Πίνακας 2. Υπολείμματα φλουφαλινέιτ στα ελληνικά κεριά Δείγματα Αριθ. Συγκέντρωση σε mg/kg κεριού δειγ. Μικρότερη Μεγαλύτερη Κηρήθρες 66 0,4 30,1 γόνου Κηρήθρες μελιού Φύλλα κηρήθρας

22

0,8

14,3

14

0,36

3,4

1,2

4,2

Απολεπίσματα 12 (Tsigouri et al. 2003)

Στις περιπτώσεις αυτές οι μέλισσες κατασκευάζουν περισσότερα κηφηνοκέλια. Σε πείραμα που πραγματοποιήθηκε στις Η.Π.Α. 20 μελίσσια ‘αναγκάστηκα’ να κτίσουν κηρήθρες χωρίς φύλλα (ομάδα Α) και συγκρίθηκε η απόδοσή τους με άλλα 20 μελίσσια (ομάδα Β) τα οποία έκτισαν κηρήθρες με φύλλα. Όπως φαίνεται στον πίνακα 3, πράγματι τα 20 μελίσσια που έκτισαν κηρήθρες με φύλλα κατασκεύασαν λιγότερα κηφηνοκέλια (1,05%) από εκείνα που δεν είχαν φύλλα (3,78%) και κατανάλωσαν λιγότερο σιρόπι κατά μισό περίπου κιλό/μελίσσι.

Τα μελίσσια όμως με τα περισσότερα κηφηνοκέλια παρουσίασαν και αυξημένη παραγωγή μελιού εφόσον παρήγαγαν κατά μέσο όρο 25,2 κιλά μέλι έναντι 18,2 κιλά που έδωσαν τα μελίσσια της ομάδας με τα φύλλα. Η δυσκολία απαγόρευσης της κοινής ζάχαρης ως τροφή των μελισσών μπορεί να αντιμετωπιστεί από τους οργανισμούς πιστοποίησης, οι οποίοι θα πρέπει να αποφασίσουν να επιτρέψουν στο μεταβατικό στάδιο τη τροφοδοσία των μελιών με σιρόπι προκειμένου οι μέλισσες να κτίσουν τις κηρήθρες τους με φύλλα ή χωρίς φύλλα. Άλλωστε η κοινή ζάχαρη επιτρέπεται ως πρόσθετο στις ζωοτροφές από τον κανονισμό 1804/99 (πρώτες ύλες ζωοτροφών Δ. 3.1) Πίνακας 3. Συγκριτικά αποτέλεσμα πειραμάτων σε με ή χωρίς φύλλα (n=20+20) Μελίσσια Κατασκευή Κηφηνοκέλια κηρήθ. Α. Χωρίς φύλλα 7899 cm2 3,78 % Β. Με φύλλα

8337 cm2

1,05 %

μελίσσια που έκτισαν κηρήθρες Σιρόπι Kg 8,02

Παραγωγή μελιού 25,2 Kg

7,5

18,2 Kg

Τα υπολείμματα από τις κυψέλες και τα ξύλινα μέρη τους (πλαίσια, καπάκια, κ.ά) απομακρύνονται εύκολα με σχολαστικό ξύσιμο και στη συνέχεια απολύμανση με το φλόγιστρο (Imdorf et al, 2003). Ένας δεύτερος τρόπος είναι η εμβάπτισή τους σε διάλυμα 450 γραμμαρίων καυστικής σόδας ή καυστικής ποτάσας σε 45 λίτρα νερό για 15 λεπτά. Αμέσως μετά ξεπλένονται με άφθονο νερό και εκτίθεται στον ήλιο για 48 ώρες Πέμπτο στάδιο. Εκμετάλλευση μελισσιών σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας. Μετά την περίοδο μετατροπής, η οποία διαρκεί 12 μήνες ο συμβεβλημένος πλέον μελισσοκόμος εκμεταλλεύεται τα μελίσσια του σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής μελισσοκομίας. Βασικές διαφορές στους χειρισμούς από τη συμβατική μελισσοκομία είναι τα μέσα που χρησιμοποιεί για τις τροφοδοτήσεις και την αντιμετώπιση των ασθενειών των μελισσιών. α) Τροφοδοτήσεις. Σύμφωνα με τον Κανονισμός 1804/1999 «η τροφοδοσία των μελισσιών επιτρέπεται μόνο όταν απειλείται η επιβίωση των μελισσιών λόγω άκρως δυσμενών συνθηκών με βιολογικό μέλι, βιολογική ζάχαρη ή μελάσα. Η τροφοδότηση μπορεί να γίνει μόνον κατά το διάστημα μεταξύ της τελευταίας εσοδείας μελιού και 15 ημέρες πριν από την έκκριση νέκταρος ή μελιτώματος» Συνιστάται ιδιαίτερα η προσοχή του μελισσοκόμου στην τροφοδότηση των μελισσιών με μελάσα καθότι η τροφή αυτή είναι τοξική για τις μέλισσες. Επίσης η τροφοδότηση των μελισσιών 15 ημέρες πριν από την έκκριση νέκταρος ή μελιτώματος με βιολογική ζάχαρη πιθανό να επηρεάσει τα χαρακτηριστικά του μελιού σε βαθμό ώστε να το κατατάξει στα «νοθευμένα μέλια» β) Αντιμετώπιση των ασθενειών των μελισσών. Η εφαρμογή οποιουδήποτε φαρμακευτικού σκευάσματος για τη θεραπεία των ασθενειών των μελισσών, με εξαίρεση τη βαρρόα, δεν επιτρέπεται τόσο στη συμβατική όσο και στη βιολογική μελισσοκομία.

Σύμφωνα με τον Κανονισμός 1804/1999 «Εάν οι μέλισσες ασθενήσουν ή μολυνθούν, υποβάλλονται αμέσως σε θεραπευτική αγωγή. Χρησιμοποιούνται κατά προτίμηση φυτοθεραπευτικά προϊόντα, εφόσον είναι αποτελεσματικά. Εάν αποδειχθεί ή φανεί ότι είναι αναποτελεσματικά για την εκρίζωση της νόσου χρησιμοποιούνται χημικά φάρμακα με ευθύνη κτηνιάτρου και νέα περίοδο μετατροπής. Για τη βαρρόα χρησιμοποιούνται τα οξέα μυρμηκικό, γαλακτικό, οξικό και οξαλικό,τα αιθέρια έλαια μενθόλη, θυμόλη, ευκαλυπτόλη και η καμφορά» Είναι φανερό ότι ο νομοθέτης αγνοεί το γεγονός ότι οι περισσότερες ασθένειες των μελισσών είναι ενδημικές δηλαδή υπάρχουν σ’ όλα τα μελίσσια και ότι δεν εκριζώνονται. Οι μέλισσες καταφέρνουν να ελέγχουν τις διάφορες ασθένειες σε βαθμό που δεν τους δημιουργούν ιδιαίτερα προβλήματα. Συνεπώς δεν χρειάζεται η άμεση θεραπευτική αγωγή αλλά η ενίσχυση της άμυνας του μελισσιού. Σκευάσματα που προτείνονται από τον κ. 1804/99 για την αντιμετώπιση της βαρρόα είναι τα ακόλουθα: Μυρμηκικό οξύ Γαλακτικό οξύ Οξικό οξύ Οξαλικό οξύ Μενθόλη Θυμόλη Ευκαλυπτόλη Καμφορά Τα σκευάσματα αυτά απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή στη χρήση τους. Τα περισσότερα από αυτά είναι οξέα και ο μελισσοκόμος πρέπει να χρησιμοποιεί γάντια, μάσκα και προστατευτικά γυαλιά. Συγκεκριμένα: Φορμικό ή μυρμηκικό οξύ. Είναι επικίνδυνο, καυστικό, είναι απαραίτητη η χρήση προφυλακτικών μέτρων (γάντια, γυαλιά κ.ά). Θερμοκρασία επέμβασης 12-25ο C. H αποτελεσματικότητά του κυμαίνεται από 10 έως 90% και εξαρτάται από το χώρο τοποθέτησης της κυψέλης, το υλικό κατασκευής, τη δυναμικότητα μελισσιού, την ποσότητα γόνου και των τροφών που υπάρχουν στη κυψέλη. Απαιτούνται ειδικές συσκευές για την επέμβαση (εικ. 4). Θανατώνει τη βαρρόα μέσα στο γόνο. Λόγω κακής ρύθμισης της εξάτμισης πιθανό να παρατηρηθούν απώλειες βασιλισσών & μελισσών

Εικ. 4. Ειδικές συσκευές που χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή του φορμικού οξέος μέσα στην κυψέλη. Γαλακτικό οξύ. Χρησιμοποιείται σε συγκέντρωση με 15% στο νερό. Κάθε κηρήθρα ψεκάζεται ξεχωριστά ανά 3 ημέρες. Απαιτούνται τουλάχιστο 5-6 επεμβάσεις για μια πλήρη θεραπεία. Η αποτελεσματικότητά του ξεπερνά το 90%. Μπορεί να εφαρμοστεί χωρίς επιπτώσεις στο πληθυσμό και το γόνο των μελισσών όταν οι θερμοκρασίες είναι μικρότερες των 30ο C. Πάνω από τη θερμοκρασία αυτή παρατηρούνται αντικαταστάσεις των βασιλισσών. Οξαλικό οξύ (Ο.Ο.): Χρησιμοποιείται με εξάχνωση, ψεκασμό ή με ενστάλιξη. Η μέθοδος της εξάχνωσης απαιτεί ειδική συσκευή η οποία συνδέεται με μπαταρία αυτοκινήτου. Η χρήση της συσκευής αυτής πρέπει να συνοδεύεται με προστατευτική μάσκα. Ο ψεκασμός γίνεται με διάλυση 3% Ο.Ο. σε νερό. Οι μέλισσες πάνω στις κηρήθρες ψεκάζονται με περίπου 3-4 κ.ε για κάθε πλευρά. Η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου είναι υψηλή (97-98%). Βασικά μειονεκτήματα της μεθόδου αυτής είναι ο κίνδυνος να εισπνεύσει ο μελισσοκόμο την επικίνδυνη για την υγεία του αυτή ουσία, είναι χρονοβόρος διαδικασία και κατά την επέμβαση δεν πρέπει να υπάρχει γόνος. Στην μέθοδο της ενστάλαξης χρησιμοποιείται διάλυμα Ο.Ο. σε σιρόπι 1/1 (35 γρ. Ο.Ο. σε 1 λίτρο σιροπιού 1/1). Χύνεται ανάμεσα στους διαδρόμους (απάνω στις μέλισσες), περίπου 5 κ.ε για κάθε διάδρομο. Η εφαρμογή πρέπει να γίνει μόνο μια φορά. Αποτελεσματικότητα 97-98%. Η πτώση των βαρρόα διαρκεί για μερικές μέρες, δεν πρέπει όμως να υπάρχει γόνος. Παρατηρείται δυσκολία ανάπτυξης των μελισσιών την άνοιξη Χρειάζεται επίσης προσοχή στη χρησιμοποίησης της μενθόλης, θυμόλης, καμφοράς και ευκαλυπτόλης γιατί οι ουσίες αυτές μυρίζουν έντονα και διαταράσσουν την οσμή της κυψέλης Πρέπει να τονιστεί επίσης ότι τα σκευάσματα που προτείνονται από τον Καν.1804/99 για τη Βιολογική Μελισσοκομία απαιτούν έγκριση από τον ΕΟΦ αλλά μέχρι στιγμής δεν ζητήθηκε και δεν δόθηκε μια τέτοια έγκριση. Επιπρόσθετη φροντίδα από το μελισσοκόμο:

Πέραν από τις τροφοδοτήσεις και τα σκευάσματα εναντίον της βαρρόα ο κανονισμός προτείνει επιπρόσθετα μέτρα όπως: α) Ορθή μελισσοκομική πρακτική (αντικατάσταση κηρηθρών, απολυμάνσεις, καθάρισμα κυψελών κ.ά) β) Απαγόρευση της κοπής των φτερών της βασίλισσας γ) Επιτρέπεται η αντικατάσταση και θανάτωση της παλιάς βασίλισσας δ) Επιτρέπεται η καταστροφή του κηφηνόγονου μόνο για την καταπολέμηση της βαρρόα ε) Η συλλογή μελιού καταχωρείται σε ειδικό μητρώο μελισσοκόμου στ) Προτιμάται η χρησιμοποίηση ευρωπαϊκών φυλών και των τοπικών οικοτύπων τους Ποιοτικά κριτήρια του βιολογικού μελιού Δεν υπάρχουν διαφορετικά νομοθετημένα ποιοτικά κριτήρια για το βιολογικό μέλι. Δηλαδή το βιολογικό μέλι θα πρέπει να εμφανίζει τα χαρακτηριστικά που ισχύουν από το συμβατικό μέλι και ορίζονται από την οδηγία 2001/110 E.K. Το ίδιο ισχύει και για την ετικέτα η οποία θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις διατάξεις της οδηγίας 2000/13/ΕΚ, τα προεδρικά διατάγματα, τις αγορανομικές διατάξεις και τις αποφάσεις του Ανώτατου Χημικού Συμβουλίου. Έντονος προβληματισμός υπάρχει στους Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς Πιστοποίησης για την επιμόλυνση των βιολογικών προϊόντων από τα συμβατικά (Ανώνυμο 2003). Στη μελισσοκομία η επιμόλυνση αυτή μπορεί να προκύψει από μια έντονη λεηλασία, από φυτοφάρμακα που εφαρμόζονται στο περιβάλλον, από το νερό των μελισσών, από ζιζανιοκτόνα και από άλλες πηγές. Στην Γαλλία οι οργανισμοί πιστοποίησης καθιέρωσαν 30 μg/Kg ως ανεκτές συγκεντρώσεις καταλοίπων στα βιολογικά προϊόντα. Ο Κανονισμός της Βιολογικής Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA-NOP) αποδέχεται όριο επιμόλυνσης για φυτοφάρμακα σε ποσοστό 5% των ορίων που ισχύουν για τις αντίστοιχες περιπτώσεις συμβατικών. Στην Ιταλία, Γερμανία και Ελβετία καθιερώθηκαν ανεκτές συγκεντρώσεις ακαρεοκτόνων στο βιολογικό κερί (πίνακας 4). Η καθιέρωση ανεκτών ορίων καταλοίπων στο κερί εφαρμόζεται κυρίως σε χώρες που ελέγχεται και το κερί. Στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες που οι οργανισμοί πιστοποίησης δεν ελέγχουν το κερί (πίνακας 5) δεν καθιερώθηκαν και ανεκτές συγκεντρώσεις καταλοίπων. Πίνακας 4. Ανεκτές συγκεντρώσεις καταλοίπων συνθετικών ακαρεοκτόνων στο βιολογικό κερί και μέλι (mg/Kg) Ιταλία Γερμανία Ελβετία Κερί

0,1-0,5*

0,5*

Μέλι

< όριο ανίχν.

< όριο ανίχν.

*: για κάθε ουσία ξεχωριστά Πίνακας 5. Έλεγχοι στο βιολογικό κερί και μέλι από διάφορες χώρες Κερί Μέλι Βουλγαρία όχι ναι Γαλλία ναι ναι

0,5*

Γερμανία Ιταλία Πολωνία Ισπανία Ελβετία Ελλάδα

ναι ναι όχι ναι ναι όχι

ναι ναι ναι ναι ναι ναι

Υποχρεώσεις παραγωγού που ασκεί βιολογική μελισσοκομία Να γνωρίζει και να εφαρμόζει την ισχύουσα νομοθεσία. Να τεκμηριώνει λογιστικά κάθε εισερχόμενο και εξερχόμενο στην εκμετάλλευση του προϊόν (είδος, ποσότητα, σύσταση, προέλευση). Να ζητά πιστοποιητικό Συμμόρφωσης και Ποσότητας για κάθε προϊόν που αγοράζει (εφόδια, τροφές κ.ά). Να εκδίδει πιστοποιητικό παρτίδας για κάθε παρτίδα προϊόντος που διαθέτει. Να καταγράφει την πώληση σε ημερολόγιο πώλησης, τις επεμβάσεις σε ημερολόγιο εργασιών, τις θεραπευτικές αγωγές στο ημερολόγιο Θεραπευτικών Αγωγών. Να ενημερώνει κάθε αύξηση ή μείωση των μελισσιών το Φορέα. Να εφαρμόζει «Σχέδιο Εκμετάλλευσης» που εκπονεί ο φορέας. Να εγγυάται την ελεύθερη & ανεμπόδιστη πρόσβαση των ελεγκτικών οργάνων σε τακτικό ή έκτακτο έλεγχο. Να χρησιμοποιεί νόμιμα το Πιστοποιητικό Συμμόρφωσης, Πιστοποιητικό παρτίδας, Σήμα, Ταυτότητες, Ιδιότητα, κ.ά. Τέλος δεσμεύεται να αποδεχθεί την επιβολή των κυρώσεων του καν. 2092/91 (άρθρο 9 και 10) Επίλογος Η εξάσκηση της μελισσοκομίας βάσει της ορθής μελισσοκομικής πρακτικής ονομάστηκε «συμβατική» για να διαχωριστεί από τη βιολογική η οποία ασκείται με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας. Το τελικό αποτέλεσμα των δύο πρακτικών είναι το ίδιο δηλαδή ένα προϊόν αγνό, φυσικό, ανεπεξέργαστο, βιολογικό και ασφαλές για τον καταναλωτή. Ο μελισσοκόμος εξ επαγγέλματος» έχει ευαισθησία για το περιβάλλον και εύκολα μπορεί να μετατρέψει τη μελισσοκομική του εκμετάλλευση από συμβατική σε βιολογική. Για να αντιμετωπιστούν οι πολλές παρεκκλίσεις, οι ασάφειες και οι παρερμηνείες του Καν. 1804/99 οι Οργανισμοί Ελέγχου & Πιστοποίησης θα πρέπει α) να καθορίσουν κοινές απαιτήσεις για την απόσταση μελισσοκομείων από αστικά κέντρα, β) να προσδιορίσουν τις περιοχές που δεν μπορεί να ασκείται η Βιολογική Μελισσοκομία και γ) να ορίσουν εθνικά ανεκτά όρια καταλοίπων λόγω επιμόλυνσης. Θα πρέπει επίσης να επιτραπεί η τροφοδότηση των μελισσιών με κοινή ζάχαρη στην περίοδο μετατροπής για το κτίσιμο των κηρηθρών, να απαγορευτεί η χρησιμοποίηση χημικών φαρμάκων, να γίνονται αναλύσεις στο κερί και να καθοριστούν αυστηρότερα ποιοτικά κριτήρια στο τελικό προϊόν. Βιβλιογραφία Βοgdanov Stefan, Anton Imdorf, Jean-Daniel Charriere, Peter Fluri und Verena Kilchenman (2003a)The contamination of the bee colony. A lecture at the Apimondia Symposium ‘Beekeeping without Residues” Celle, 2002 Bogdanov Stefan, Verena Kilchenmann and Ueli Butikofer (2003b) Dretermination of acaricide residues in beeswax: Collaborative study. Apiacta 38:235-245.

Imdorf Anton, Verena Kilchenmamm, Rolf Kuhn and Stefan Bogdanov (2003) Beeswax replacement in organic beekeeping. Is there a risk of contamination by residues in hive walls? Apiacta 38:178-181 Lodesani marco, Cecilia Costa, Marco Bigliardi, Roberto Colombo (2003) Acaricide residues in bee wax and organic beekeeping. Apiacta 38:31-33. Tsigouri A., U. Menkissoglu, A. Thrasyvoulou & G. Diamantidis (2003) Fluvalinate residues in Greek honey and beeswax. Apiacta 38:50-53 Weak, 2002 Ανώνυμο (2003) Επιμολύνσεις από φυτοφάρμακα στα βιολογικά προϊόντα ΔΗΩ Περιοδικό για την οικολογική γεωργία 28:16-17 Θρασυβούλου Α. (2000) Βιολογικό μέλι και πιστοποιημένο βιολογικό μέλι. Μελισσοκομική Επιθεώρηση 14(11):488-494.

1804/99 , !

"

# "1804/99.

" $

"

"

" 2092/91: «

#

"

#

"

#

»,

"

! % .

&

.

!

'

" !

!

" ,

"

. $

"

#

"

,

,

! ( #

" ,

)

.

!

%

%

#

" "

" "

" .

*

"

!

%

" #

! ,

.+

'

&

! :

"(

"

" #

# # $

"

.

"

!

"

#

Apis mellifera

.

)

%

,

& #

".

"!

!)

3

#

.

,

"

!

"!

.

! )

"

" /

"

(

,

, #

!

%

"

. . .).

& "

" %

& .'

#

#

!

#

#.

# !

"

%

,

#

,

"

" !

"

"

.

&

'

" 15

!$'$ !$

"

% %

"

"

.

#

$

(

"

)

' !

#

" (

"

%

!

& )

#

!)

#

# " ( #,

# %

(

,

, (

#

#,

!

.

* ,

" !

. "

,

"

,

,

" #

. -

#

# ,

" ,

" ,

# !

, %

%

%

.

"

" ,

# %

.

"

(

&

,

# ,

"

#

#

#,

%"

#

"

# # " ' &#

. *

!

%

,

!

.

"

!

" ( #

+

$

)

$ $

,

#

$- !

*! "

!

$$ ,

!

"

,

"

.*

"

"

*

&

" ,

!

& # $

*

# +

"

($+ - +). * .

" . $ $

+

"

.

+ .,

-

#

"

+

! (

*

! &

!

"

*' !"

(

, $

#

" + ,

,

%

!

"

,#

"

#. $

&

"

$ "

.

#

$

"

.

$+ - + .

,

%

.

/$

.

*

$- !

!

" "

,

!

"

:

!

-

# !

" "

" .

% :

' 1)

"

2)

"

3)

"

(//

"

+ +,

-

5)

"

$1

,

6)

"

"

,

,

$

+

14 1

-

%

*

,+,),

"

7)

% ,

,

.

4)

"

,

$+ - +,

0

+

//

2

, (

!

"

+

2

"

+

# +

$ .$

"

% : $

+ ,

"

,

5

+

2 "

# +

2

"

-

“/'3”. – +

+ “4. 5$6$-5 '”

% 2

# +

"

4

,. . “25$ 66, ” "

! “a-Cert ,. .”

#

“/5,/7$1

+$5$*'*, ,. . Q ways”

#

-

"

#

"

%

"

0 %

0

!

0 1

2004

!

#

)

"

(

"

"

( # !

"

.

" ,

2003 2002

( #

"

"( "

! "

,

% #

"

"

2004

"

"

!

" "

! (

!

, !

%

.

(

!

%

%

!

1999 3.719. 3 "

,

"

" (

,

,

,

'

//

#

+

% )

" ".

, ,

,

Κανονισμός 1894/99

ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ Οι αρχές της βιολογικής μελισσοκομίας περιγράφονται στον κανονισμό(ΕΚ) 1804/99, που έρχεται να συμπληρώσει τα κτηνοτροφικά προϊόντα, στον κανονισμό(ΕΚ) 2092/91, που αναφέρεται στον βιολογικό τρόπο παραγωγής των γεωργικών προϊόντων.

α) Μελισσοκομία και μελισσοκομικά προϊόντα(κανονισμός 1894/99)

1 Γενικές αρχές 1.1 Η μελισσοκομία αποτελεί σημαντική δραστηριότητα η οποία συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος και στη γεωργική και δασική παραγωγή μέσω της επικονίασης που γίνεται από τις μέλισσες. 1.2 Ο χαρακτηρισμός των μελισσοκομικών προϊόντων ως βιολογικής παραγωγής συνδέεται στενά τόσο με τα χαρακτηριστικά της μεταχείρισης των κυψελών όσο και με την ποιότητα του περιβάλλοντος. Αυτός ο χαρακτηρισμός εξαρτάται επίσης από τις συνθήκες συλλογής, επεξεργασίας και αποθήκευσης των μελισσοκομικών προϊόντων. 1.3 Όταν ένας παραγωγός εκμεταλλεύεται πολλές μελισσοκομικές μονάδες στην ίδια περιοχή, όλες οι μονάδες πρέπει να πληρούν τις απαιτήσεις του παρόντος κανονισμού. Κατά παρέκκλιση απ' αυτή την αρχή, ένας παραγωγός μπορεί να εκμεταλλεύεται μονάδες που δεν είναι σύμφωνες προς τον παρόντα κανονισμό υπό τον όρο ότι πληρούνται όλες οι απαιτήσεις του κανονισμού πλην των διατάξεων που ορίζονται στο σημείο 4.2 σχετικά με τη θέση των μελισσοκομείων. Στην περίπτωση αυτή, το προϊόν δεν μπορεί να πωλείται με αναφορά στον βιολογικό τρόπο παραγωγής.

2. Περίοδος μετατροπής 2.1 Τα μελισσοκομικά προϊόντα είναι δυνατόν να πωλούνται με αναφορά στον βιολογικό τρόπο παραγωγής μόνο εφόσον οι διατάξεις του παρόντος κανονισμού έχουν τηρηθεί επί τουλάχιστον ένα έτος. Κατά την περίοδο μετατροπής το κερί πρέπει να αντικαθίσταται σύμφωνα με τις απαιτήσεις που προβλέπονται στο σημείο 8.3

3. Καταγωγή των μελισσών

3.1 Κατά την επιλογή των φυλών πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ικανότητα προσαρμογής των ζώων στις τοπικές συνθήκες, καθώς και η ζωτικότητά τους και η αντοχή στις ασθένειες. Προτιμάται η χρησιμοποίηση των ευρωπαϊκών φυλών της Apis meliffera και των τοπικών οικοτύπων τους. 3.2 Τα μελίσσια πρέπει να δημιουργούνται μέσω διαίρεσης των παλιών μελισσιών ή μέσω της αγοράς σμηνών ή κυψελών από μονάδες που πληρούν τις διατάξεις του παρόντος κανονισμού. 3.3 Ως πρώτη παρέκκλιση, υπό την επιφύλαξη της προηγούμενης έγκρισης από την αρχή ή τον φορέα επιθεώρησης, τα μελίσσια που υπάρχουν στη μονάδα παραγωγής η οποία δεν πληροί τις διατάξεις του παρόντος κανονισμού είναι δυνατόν να μετατρέπονται. 3.4 Ως δεύτερη παρέκκλιση, είναι δυνατόν να αγοράζονται σμήνη από μελισσοτρόφους που δεν παράγουν σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό κατά τη διάρκεια μεταβατικής περιόδου που λήγει 24 Αυγούστου 2002 εφόσον υπάρχει περίοδος μετατροπής. 3.5 Ως τρίτη παρέκκλιση, η ανασύσταση των μελισσιών επιτρέπεται από την αρχή ή τον φορέα ελέγχου, όταν δεν είναι διαθέσιμα μελίσσια που παράγουν σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό, σε περίπτωση υψηλής θνησιμότητας των ζώων που οφείλεται σε ασθένειες ή καταστροφικές περιστάσεις, εφόσον υπάρχει περίοδος μετατροπής. 3.6 Ως τέταρτη παρέκκλιση, για την ανασύσταση των μελισσιών είναι δυνατόν να ενσωματώνεται στη μονάδα βιολογικής παραγωγής κατ' έτος ένα 10% βασιλισσών και σμηνών που δεν πληρούν τον παρόντα κανονισμό, υπό τον όρο ότι οι βασίλισσες και τα σμήνη τοποθετούνται σε κυψέλες με κηρήθρες ή βάσεις(φύλλα) κηρήθρων που προέρχονται από μονάδες βιολογικής παραγωγής. Σ' αυτή την περίπτωση δεν επιβάλλεται περίοδος μετατροπής.

4 Θέση των μελισσοκομείων 4.1 Τα κράτη μέλη μπορούν να καθορίζουν περιοχές ή τοποθεσίες στις οποίες δεν επιτρέπεται μελισσοκομία σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό. Ο μελισσοκόμος παρέχει, στην αρχή ή το φορέα επιθεώρησης, χάρτη, σε κατάλληλη κλίμακα, στον οποίο επισημαίνεται η θέση των κυψελών, όπως προβλέπεται στο παρ.ΙΙΙ, μέρος Α1, τμήμα 2, πρώτη περίπτωση (Κατά την έναρξη εφαρμογής του καθεστώτος ελέγχου, ο παραγωγός, ακόμα και αν η δραστηριότητά του περιορίζεται στη συλλογή αυτοφυών φυτών, και ο οργανισμός ελέγχου, πρέπει να προβούν σε πλήρη περιγραφή της μονάδας με ένδειξη των χώρων αποθήκευσης και παραγωγής και των αγροτεμαχίων ή/και των περιοχών συλλογής και ενδεχομένως των χώρων όπου πραγματοποιούνται ορισμένες εργασίες μεταποίησης ή/και συσκευασίας). Όταν δεν εντοπίζονται τέτοιες τοποθεσίες, ο μελισσοκόμος οφείλει να παρέχει στην αρχή ή τον φορέα επιθεώρησης επαρκή τεκμηρίωση και αποδεικτικά στοιχεία, όπου περιλαμβάνονται και κατάλληλες αναλύσεις εφόσον είναι αναγκαίες ότι οι τοποθεσίες στις οποίες έχουν πρόσβαση τα μελίσσια του, πληρούν τους όρους του παρόντος κανονισμού.

4.2 Η θέση των μελισσοκομείων πρέπει : α) να εξασφαλίζει αρκετές φυσικές πηγές νέκταρος, μελιτώματος και γύρης για τις μέλισσες και πρόσβαση σε νερό. β) να είναι τέτοια ώστε, σε ακτίνα 3 km από τη θέση του μελισσοκομείου, οι πηγές νέκταρος και γύρης να αποτελούνται βασικά από βιολογικές καλλιέργειες ή/και αυτοφυή βλάστηση σύμφωνα με τις απαιτήσεις του άρθρου 6 και του παραρτήματος Ι του παρόντος κανονισμού, και οι καλλιέργειες αυτές να μην εμπίπτουν στις διατάξεις του παρόντος κανονισμού, αλλά να εφαρμόζονται σ' αυτές μέθοδοι με μικρή επίδραση στο περιβάλλον, όπως λ.χ., οι περιγραφόμενες στα προγράμματα που καταρτίζονται βάσει του κανονισμού(ΕΟΚ) 1078/92, οι οποίες δεν επηρεάζουν σημαντικά τον βιολογικό χαρακτήρα της μελισσοκομικής παραγωγής. γ) να είναι τέτοια ώστε να διατηρείται αρκετή απόσταση από οποιεσδήποτε πηγές μη γεωργικής παραγωγής που ενδεχομένως προκαλούν μόλυνση, όπως για παράδειγμα : αστικά κέντρα, αυτοκινητοδρόμους, βιομηχανικές περιοχές, χώρους διάθεσης απορριμμάτων, αποτεφρωτές απορριμμάτων, κλπ. Οι αρχές ή οι φορείς ελέγχου θεσπίζουν μέτρα που εξασφαλίζουν την τήρηση αυτής της απαίτησης. Οι ανωτέρω απαιτήσεις δεν ισχύουν για περιοχές όπου δεν υπάρχει ανθοφορία ή όταν οι μέλισσες βρίσκονται σε νάρκη (ξεχειμώνιασμα).

5. Διατροφή 5.1 Στο τέλος της παραγωγικής περιόδου, πρέπει να αφήνονται στις κυψέλες άφθονα αποθέματα μελιού και γύρης, ικανά να καλύψουν τις ανάγκες της χειμερινής περιόδου. 5.2 Η τεχνητή διατροφή των μελισσιών επιτρέπεται σε περίπτωση που απειλείται η επιβίωση τους λόγω άκρως δυσμενών κλιματικών συνθηκών. Η τεχνητή διατροφή γίνεται με βιολογικό μέλι, προερχόμενο κατά προτίμηση από την ίδια βιολογική μονάδα. 5.3 Ως πρώτη παρέκκλιση από το σημείο 5.2, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών μπορούν να επιτρέπουν τη χρήση σιροπιού ζάχαρης βιολογικής παραγωγής ή μελάσας ζάχαρης βιολογικής παραγωγής αντί του μελιού βιολογικής παραγωγής κατά την τεχνητή διατροφή, οσάκις αυτό επιβάλλεται από κλιματικές συνθήκες που προκαλούν κρυστάλλωση του μελιού. 5.4 Ως δεύτερη παρέκκλιση, η αρχή ή ο φορέας επιθεώρησης μπορεί να επιτρέπει, για την τεχνητή διατροφή, σιρόπι ζάχαρης, μελάσα ζάχαρης και μέλι που δεν εμπίπτουν στις διατάξεις του παρόντος κανονισμού, κατά τη διάρκεια μεταβατικής περιόδου που λήγει στις 24 Αυγούστου 2002. 5.5 Στα μητρώα των μελισσοκομείων καταχωρούνται τα ακόλουθα στοιχεία σχετικά με τη χρήση τεχνητής διατροφής : τύπος του προϊόντος, ημερομηνίες, ποσότητες και κυψέλες στις οποίες χρησιμοποιείται η τεχνητή διατροφή.

5.6 Άλλα προϊόντα πλην των αναφερομένων στα σημεία 5.1 έως 5.4 δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται στη μελισσοκομία που τηρεί τον παρόντα κανονισμό. 5.7 Η τεχνητή διατροφή μπορεί να γίνεται μόνο κατά το διάστημα μεταξύ της τελευταίας εσοδείας μελιού και 15 ημέρες πριν την έναρξη της επόμενης περιόδου έκκρισης νέκταρος ή μελιτώματος.

6. Πρόληψη των νόσων και κτηνιατρικές αγωγές. 6.1 Η πρόληψη των νόσων στη μελισσοκομία βασίζεται στις ακόλουθες αρχές : α) επιλογή κατάλληλων ανθεκτικών φυλών β) εφαρμογή ορισμένων πρακτικών που συμβάλλουν στην ισχυρή αντίσταση στις νόσους και στην πρόληψη των λοιμώξεων, όπως : τακτική ανανέωση των βασιλισσών, συστηματική επιθεώρηση των κυψελών ώστε να εντοπίζονται τυχόν καταστάσεις ανώμαλες από υγειονομική άποψη, έλεγχος των κηφήνων (περιορισμός του κηφηνόγονου) στις κυψέλες, τακτική απολύμανση του υλικού και εξοπλισμού, καταστροφή του μολυσμένου υλικού ή πηγών, τακτική ανανέωση του κεριού και επαρκή αποθέματα γύρης (και μελιού) στις κυψέλες. 6.2 Εάν παρόλα τα προαναφερόμενα προληπτικά μέτρα, τα μελίσσια ασθενήσουν ή μολυνθούν, πρέπει να υποβάλλονται αμέσως σε θεραπευτική αγωγή, εφόσον χρειάζεται, τα μελίσσια μπορεί να τοποθετούνται σε απομονωμένες μελισσοκομικές εγκαταστάσεις. 6.3 Για τη χρησιμοποίηση κτηνιατρικών φαρμακευτικών προϊόντων κατά τη μελισσοκομία που τηρεί τον παρόντα κανονισμό, τηρούνται οι ακόλουθες αρχές: α) Είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται στο μέτρο που η αντίστοιχη χρήση επιτρέπεται στο κράτος μέλος με βάση τις σχετικές κοινοτικές διατάξεις σύμφωνες προς την κοινοτική νομοθεσία. β) Χρησιμοποιούνται κατά προτίμηση φυτοθεραπευτικά και ομοιοπαθητικά προϊόντα αντί των αλλοπαθητικών συνθετικών χημικών προϊόντων, εφόσον η θεραπευτική τους ικανότητα είναι αποτελεσματική για την ασθένεια για την οποία προορίζεται η αγωγή. γ) Εάν η χρησιμοποίηση των προαναφερομένων προϊόντων αποδεικνύεται ή φαίνεται να είναι αναποτελεσματική για την εκρίζωση νόσου ή μόλυνσης, η οποία υπάρχει κίνδυνος να εξοντώσει τα μελίσσια , επιτρέπεται η χρησιμοποίηση αλλοπαθητικών χημικών φαρμακευτικών προϊόντων υπό την ευθύνη κτηνιάτρου, ή άλλων προσώπων που έχουν λάβει σχετική άδεια από το κράτος μέλος, με την επιφύλαξη των στοιχείων α) και β). δ) Απαγορεύεται η προληπτική χρήση αλλοπαθητικών συνθετικών χημικών φαρμακευτικών προϊόντων. ε) Με την επιφύλαξη της αρχής του παραπάνω στοιχείου α), το μυρμηκικό οξύ, το γαλακτικό οξύ, το οξικό οξύ και το οξαλικό οξύ και οι ουσίες μενθόλη, θυμόλη,

ευκαλυπτόλη, καμφορά είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται σε περίπτωση βαρροικής ακαρίασης (Varroa jacobsoni). 6.4 Πέραν των ανωτέρων αρχών, επιτρέπονται οι κτηνιατρικές αγωγές ή οι επεξεργασίες των κυψελών, κηρήθρων κλπ, που είναι υποχρεωτικές δυνάμει της εθνικής ή της κοινοτικής νομοθεσίας. 6.5 Σε περίπτωση αγωγής με αλλοπαθητικά συνθετικά χημικά προϊόντα, τα μελίσσια στα οποία εφαρμόζεται η αγωγή πρέπει να απομονώνονται κατά τη διάρκεια της εν λόγω αγωγής και όλο το κερί πρέπει να αντικαθίσταται με κερί που πληροί τους όρους του παρόντος κανονισμού. Στη συνέχεια, για τα μελίσσια αυτά θα ισχύει η περίοδος μετατροπής διάρκειας ενός έτους. 6.6 Οι απαιτήσεις του προηγούμενου σημείου δεν εφαρμόζονται στα προϊόντα που αναφέρεται στο σημείο 6.3 στοιχείο ε). 6.7 Όποτε πρόκειται να χρησιμοποιηθούν κτηνιατρικά φαρμακευτικά προϊόντα, ο τύπος του προϊόντος (συμπεριλαμβανομένης της ένδειξης της ενεργού φαρμακολογικής ουσίας) καθώς και οι λεπτομέρειες της διάγνωσης, η ποσολογία, η δοσολογία, η διάρκεια της αγωγής και η περίοδος απόσυρσης σύμφωνα με τον νόμο πρέπει να καταγράφονται σαφώς και να δηλώνονται στην αρχή ή το φορέα επιθεώρησης πριν τα προϊόντα διατεθούν στην αγορά ως βιολογικής παραγωγής.

7 Ορθές πρακτικές εκτροφής και αναγνώρισης. 7.1 Απαγορεύεται η εξόντωση των μελισσών στις κηρήθρες ως μέθοδος συνδεόμενη με τη συλλογή μελισσοκομικών προϊόντων. 7.2 Απαγορεύονται οι ακρωτηριασμοί όπως η κορυφοτομή των φτερών της βασίλισσας. 7.3 Επιτρέπεται η αντικατάσταση της βασίλισσας που συνεπάγεται την θανάτωση της παλιάς βασίλισσας. 7.4 Η πρακτική της εξόντωσης του αρσενικού γόνου (καταστροφή του κηφηνόγονου), επιτρέπεται μόνο για την περιστολή της βαρροικής ακαρίασης (Varroa jacobsoni). 7.5 Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση συνθετικών χημικών απωθητικών κατά τη διάρκεια των ενεργειών συλλογής μελιού. 7.6 Η ζώνη στην οποία βρίσκεται το μελισσοκομείο πρέπει να καταχωρείται σε ειδικό μητρώο μαζί με τα αναγνωριστικά στοιχεία των κυψελών. Ο φορέας ή η αρχή επιθεώρησης πρέπει να ενημερώνονται για την μετακίνηση των μελισσιών εντός συμφωνούμενης προθεσμίας. 7.7 Λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα για την εξασφάλιση της κατάλληλης συλλογής, επεξεργασίας και αποθήκευσης των μελισσοκομικών προϊόντων. Όλα τα μέτρα που λαμβάνονται προς εκπλήρωση των απαιτήσεων καταγράφονται.

7.8 Οι αφαιρέσεις των πλαισίων μελιού και οι ενέργειες συλλογής μελιού πρέπει να καταχωρούνται στο ειδικό μητρώο του μελισσοκομείου.

8 Χαρακτηριστικά των κυψελών και υλικά που χρησιμοποιούνται στη μελισσοκομία. 8.1 Οι κυψέλες πρέπει να κατασκευάζονται βασικά από φυσικά υλικά που δεν παρουσιάζουν κίνδυνο μόλυνσης του περιβάλλοντος ή των μελισσοκομικών προϊόντων. 8.2 Εκτός από τα προϊόντα που αναφέρονται στο σημείο 6.3 στοιχείο ε), εντός των κυψελών χρησιμοποιούνται μόνο (φυσικά)προϊόντα όπως πρόπολη, κερί και φυτικά έλαια. 8.3 Το κερί για τις νέες κηρήθρες πρέπει να προέρχεται από μονάδες βιολογικής παραγωγής. Ως παρέκκλιση, ιδίως στην περίπτωση των νέων εγκαταστάσεων ή κατά την περίοδο μετατροπής, η αρχή ή ο φορέας επιθεώρησης μπορεί να επιτρέπει, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν δεν υπάρχει στην αγορά βιολογικό κερί, τη χρήση κεριού μη προερχόμενου από τέτοιες μονάδες, εφόσον αυτό προέρχεται από πώματα κελιών κηρήθρας(ξελεπίσματα). 8.4 Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση κηρήθρων που περιέχουν γόνο προς εξαγωγή μελιού. 8.5 Για την προστασία των υλικών (πλαισίων, κυψελών, κηρήθρων), ιδίως στις επιδημίες επιτρέπονται μόνο τα ενδεδειγμένα προϊόντα που προβλέπονται στο μέρος Β τμήμα 2 του παραρτήματος ΙΙ (Μικροοργανισμοί που δεν είναι γενετικά τροποποιημένοι, κατά την έννοια της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ-βακτήρια μύκητες ιοί- π.χ. Bacillus thurigiensis) 8.6 Επιτρέπεται η φυσική επεξεργασία , όπως με ατμό ή γυμνή φλόγα. 8.7 Για τον καθαρισμό και την απολύμανση των υλικών, των κτηρίων, του εξοπλισμού, των σκευών ή των προϊόντων που χρησιμοποιούνται στη μελισσοκομία, επιτρέπονται μόνο οι ενδεδειγμένες ουσίες που προβλέπονται στο μέρος Ε του παραρτήματος ΙΙ (Σαπούνι καλίου και νατρίου / Νερό και ατμός / Γάλα ασβέστου / Άσβεστος / Καυστική άσβεστος / Υποχλωριώδες νάτριο π.χ. χλωρίνη / Καυστική σόδα / Καυστική ποτάσα / Υπεροξείδιο του υδρογόνου / Αιθέρια έλαια φυτών / Κιτρικό, υπεροξεικό, μυρμηκικό, γαλακτικό, οξαλικό και οξικό οξύ / Αλκοόλη / Φορμαλδεύδη / Ανθρακικό νάτριο)

Οι παρατηρήσεις που ακολουθούν, αποτελούν ερωτηματικά πάνω στην εφαρμογή του κανονισμού. Προήλθαν από τους προσωπικούς προβληματισμούς, τις ανησυχίες των μελισσοκόμων και τις κατά καιρούς δημοσιεύσεις επιστημόνων. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα ερωτηματικά υπάρχουν πάνω στην τροφοδοσία, μια απαραίτητη επέμβαση στα μελίσσια και στην αντιμετώπιση των

ασθενειών. Σ' αυτά τα σημεία ίσως πρέπει να επικεντρωθεί η έρευνα και ο πειραματισμός, ώστε να γίνουν οι νομοθετικές ρυθμίσεις που θα διαχωρίζουν την συμβατική από την βιολογική μελισσοκομία.

1. Στην παράγραφο 1.3 δεν γίνεται σαφές εάν η απαγόρευση αναφοράς στο βιολογικό τρόπο παραγωγής, αφορά μόνο το προϊόν που προκύπτει από τις συνθήκες παρέκκλισης ή το προϊόν όλης της εκμετάλλευσης.

2. Στην παράγραφο 4.1 μάλλον θα πρέπει να αναφέρονται ακριβώς ποιά είναι η "επαρκής τεκμηρίωση, τα αποδεικτικά στοιχεία και οι κατάλληλες αναλύσεις" που οφείλει να παρέχει ο μελισσοκόμος, για να αποδείξει ότι η θέση του μελισσοκομείου πληροί τις προϋποθέσεις του κανονισμού.

3. Στην παράγραφο 4.2 γ), δεν διευκρινίζεται ποιά είναι αυτή η απόσταση από πηγές που ενδεχομένως προκαλούν μόλυνση, εκτός εάν εννοείται η απόσταση των 3 km για τα οποία γίνεται λόγος στο 4.2 β).

4. Το τέλος της παραγράφου 4.2, αναιρεί όσα ορίζει, όταν δεν υπάρχει ανθοφορία ή όταν οι μέλισσες ξεχειμωνιάζουν, οπότε όπως θεωρεί ο νομοθέτης, οι μέλισσες είναι κλεισμένες μέσα στην κυψέλη. Τέτοια περίοδος μάλλον είναι δύσκολο να υπάρξει στην Ελλάδα και ειδικά σε κάποιες περιοχές, όπου έχουμε ανθοφορίες όλους τους χειμωνιάτικους μήνες.

5. Η λέξη "προτιμάται", αφήνει περιθώρια χρησιμοποίησης και άλλων φυλών εκτός από τις φυλές της Apis mellifera, αγνοώντας έτσι τα προβλήματα που δημιουργεί η ανεξέλεγκτη εισαγωγή ξένων φυλών μελισσών.

6. Από τα σημεία του κανονισμού που χρειάζονται μάλλον σοβαρό σχολιασμό είναι τα 6.3 β), 6.3 γ) και 6.5, όπου επιτρέπεται η χρήση φυτοθεραπευτικών και ομοιοπαθητικών προϊόντων "κατά προτίμηση", ενώ αν αποδεικνύεται ή φαίνεται ότι δεν είναι αναποτελεσματικά, επιτρέπεται η χρησιμοποίηση αλλοπαθητικών χημικών φαρμάκων. Η χρήση ή όχι των χημικών αποτελεί ουσιαστικό κριτήριο διαχωρισμού της συμβατικής από την βιολογική μελισσοκομία και ίσως θα έπρεπε να ρυθμίζεται πιο συγκεκριμένα και με αυστηρές κυρώσεις. Η ένταξη των μελισσιών, που δέχθηκαν χημική επέμβαση, σε περίοδο ετήσιας μετατροπής, με υποχρέωση να αλλαχθεί το κερί των κηρήθρων με βιολογικό, μάλλον κρίνεται ανεπαρκές μέτρο. Το ελάχιστο που θα μπορούσε να προστεθεί είναι στη

δεύτερη χρονιά χρήσης χημικών αλλοπαθητικών φαρμάκων ο μελισσοκόμος να βγαίνει από το σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης.

7. Στην παράγραφο 5, επιτρέπεται η τροφοδότηση των μελισσιών με μελάσα, κάτι που όπως υποστηρίζεται μπορεί να αποβεί καταστροφικό γιατί το συγκεκριμένο προϊόν έχει αποδειχθεί τοξικό για τις μέλισσες.

8. Στην παράγραφο 5.7, επιτρέπεται η τροφοδότηση του μελισσιού 15 ημέρες πριν την έναρξη της περιόδου έκκρισης νέκταρος ή μελιτώματος, κάτι που μας οδηγεί με σιγουριά στην παραγωγή νοθευμένου προϊόντος.

9. Η παράγραφος 7.2 απαγορεύει την κοπή του φτερού της βασίλισσας, μια πρακτική που χρησιμοποιείται για το σημάδεμά της(εύκολη εύρεση, δήλωση ηλικίας, δυσκολία αφεσμού). Η πρακτική αυτή και η ρητή της απαγόρευση, κρίνεται ότι δεν είναι ικανή να διαχωρίσει τη βιολογική από την συμβατική μελισσοκομία.

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ 52, 71305, ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΗΛ: 2810 360715 – 7 FAX: 2810 360718 [email protected] / www.irisbio.gr

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΤΡΟΦΗ ΜΕΛΙΣΣΩΝ ΕΚΔΟΣΗ: ΤΜΗΜΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ IRIS

Σελ. 1

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Είναι συνηθισμένο πια να μιλάμε για το πόσο «επιβαρυμένα» με υπολείμματα χημικών φαρμάκων είναι τα φυτικά και ζωικά προϊόντα που φτάνουν στα χέρια του καταναλωτή. Η βιολογική Γεωργία – Κτηνοτροφία φαίνεται πια να είναι μονόδρομος, ώστε να μπορούμε να έχουμε στη διάθεσή μας καθαρότερα, ασφαλέστερα τρόφιμα. Τελευταία, παρατηρείται η περιεκτικότητα χημικών υπολειμμάτων στα προϊόντα της μέλισσας να είναι όλο και μεγαλύτερη, δημιουργώντας έτσι δυσπιστία τόσο στην εγχώρια, όσο και στην παγκόσμια αγορά. Είναι αναγκαίο λοιπόν να επιδιώκουμε την παραγωγή βιολογικού προϊόντος, για να κρατήσουμε την ποιότητα του Ελληνικού μελιού υψηλή, ώστε να μη χαθεί η εμπιστοσύνη του καταναλωτή αλλά και η θέση που κατέχει στην παγκόσμια αγορά.

Τι είναι Βιολογική Μελισσοκομία; Με τον όρο βιολογικό εννοούμε ένα προϊόν απαλλαγμένο από χημικές ουσίες το οποίο έχει παραχθεί με φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους. Ό,τι ισχύει για όλες τις κατηγορίες βιοκαλλιεργητών ισχύει και για τους μελισσοκόμους που θέλουν να ασχοληθούν με τη βιολογική εκτροφή μέλισσας. Θα πρέπει να αγαπούν τη μελισσοκομία, να την εξασκούν εφαρμόζοντας τους κανόνες που ισχύουν και να ενδιαφέρονται για το περιβάλλον, τη διατήρηση της ισορροπίας και της αειφορίας στη φύση. Πράγματι ένας μελισσοκόμος με μεράκι, αγάπη, σεβασμό στη μέλισσα και σωστούς μελισσοκομικούς χειρισμούς μπορεί να έχει ένα υγιές μελίσσι και να παράγει βιολογικό μέλι άριστης ποιότητας για το οποίο θα αισθάνεται υπερήφανος.

Σελ. 2

ΓΙΑΤΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ : • Ο μελισσοκόμος «εξ επαγγέλματος» έχει ξεχωριστή ευαισθησία και κάθε λόγο να ενδιαφέρεται για ένα περιβάλλον καθαρό από μολύνσεις. Οι μέλισσες συλλέγουν τη τροφή τους από τα χιλιάδες λουλούδια τα οποία ευδοκιμούν και αποδίδουν σε ένα φυσικό περιβάλλον. Όταν το περιβάλλον αυτό διαταράσσεται (με ζιζανιοκτόνα, φυτοπροστατευτικές ουσίες, καυσαέρια, απόβλητα και άλλους ρύπους), επηρεάζεται αρνητικά τόσο το φυτό, όσο και η μέλισσα. Όταν το καθαρό νερό μολύνεται με τα απόβλητα των βιομηχανιών, ολόκληρα μελισσοκομεία μπορεί να αφανιστούν. Όταν οι πυρκαγιές αφανίζουν τα δάση, και η εντατική καλλιέργεια της γης περιορίζει τη διαθέσιμη χλωρίδα, οι μέλισσες είναι σίγουρα ανάμεσα σε αυτούς που θα πληρώσουν το τίμημα. • Ο μελισσοκόμος σέβεται τα προϊόντα της κυψέλης. Τα ελάχιστα χημικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των ασθενειών των μελισσών, μπορούν να αντικατασταθούν με φυσικές ουσίες οι οποίες γρήγορα διασπώνται χωρίς να αφήνουν ίχνη στο μέλι κλπ. • Ο καταναλωτής εμπιστεύεται και προτιμά περισσότερο τα προϊόντα της βιολογικής γεωργίας, άρα και της μελισσοκομίας. • Το ελληνικό μέλι είναι ανώτατης ποιότητας, θρεπτικής αξίας και γεύσης και ως βιολογικά παραγόμενο μπορεί να εξασφαλίσει υψηλή θέση στην παγκόσμια αγορά. Οι προοπτικές που ανοίγονται για το βιολογικό ελληνικό μέλι είναι τεράστιες. • Εύκολα μετατρέπεται η μελισσοκομία από συμβατική σε βιολογική. Από τις γνωστές ασθένειες των μελισσών, μόνο για την βαρροάτωση απαιτείται φαρμακευτική αγωγή. Για όλες τις άλλες ασθένειες (ιώσεις, σηψιγονίες, νοσεμίαση, μυκητιάσεις κλπ) υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις χωρίς φάρμακα. • Η Ευρωπαϊκή Ένωση μελλοντικά θα επιχορηγήσει τη βιολογική μελισσοκομία λόγω των ποιοτικών προϊόντων που παράγει.

ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ Οι αρχές της βιολογικής μελισσοκομίας περιγράφονται στον κανονισμό(ΕΚ) 1804/99, που έρχεται να συμπληρώσει στα κτηνοτροφικά προϊόντα τον κανονισμό(ΕΚ) 2092/91, που αναφέρεται στον βιολογικό τρόπο παραγωγής των γεωργικών προϊόντων:

1. Γενικές αρχές 1.1. Η μελισσοκομία αποτελεί σημαντική δραστηριότητα η οποία συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος και στη γεωργική και δασική παραγωγή μέσω της επικονίασης που γίνεται από τις μέλισσες. 1.2. Ο χαρακτηρισμός των μελισσοκομικών προϊόντων ως βιολογικής παραγωγής συνδέεται στενά τόσο με τα χαρακτηριστικά της μεταχείρισης των κυψελών όσο και με την ποιότητα του περιβάλλοντος. Αυτός ο χαρακτηρισμός Σελ. 3

1.3.

εξαρτάται επίσης από τις συνθήκες συλλογής, επεξεργασίας και αποθήκευσης των μελισσοκομικών προϊόντων. Όταν ένας παραγωγός εκμεταλλεύεται πολλές μελισσοκομικές μονάδες στην ίδια περιοχή, όλες οι μονάδες πρέπει να πληρούν τις απαιτήσεις του παρόντος κανονισμού. Κατά παρέκκλιση από αυτή την αρχή, ένας παραγωγός μπορεί να εκμεταλλεύεται μονάδες που δεν είναι σύμφωνες προς τον παρόντα κανονισμό υπό τον όρο ότι πληρούνται όλες οι απαιτήσεις του κανονισμού πλην των διατάξεων που ορίζονται στο σημείο 4.2 σχετικά με τη θέση των μελισσοκομείων. Στην περίπτωση αυτή, το προϊόν δεν μπορεί να πωλείται με αναφορά στο βιολογικό τρόπο παραγωγής.

2. 2.1.

Περίοδος μετατροπής Τα μελισσοκομικά προϊόντα είναι δυνατόν να πωλούνται με αναφορά στο βιολογικό τρόπο παραγωγής μόνο εφόσον οι διατάξεις του παρόντος κανονισμού έχουν τηρηθεί επί τουλάχιστον ένα έτος. Κατά την περίοδο μετατροπής, το κερί πρέπει να αντικαθίσταται σύμφωνα με τις απαιτήσεις που προβλέπονται στο σημείο 8.3.

3. 3.1.

Καταγωγή των μελισσών Κατά την επιλογή των φυλών πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ικανότητα προσαρμογής των ζώων στις τοπικές συνθήκες, κα9ώς και η ζωτικότητα τους και η αντοχή στις ασθένειες. Προτιμάται η χρησιμοποίηση ευρωπαϊκών φυλών της Apis Mellifera και των τοπικών οικοτύπων τους. Τα μελίσσια πρέπει να δημιουργούνται μέσω διαίρεσης των παλιών μελισσιών ή μέσω της αγοράς σμηνών ή κυψελών από μονάδες που πληρούν τις διατάξεις του παρόντος κανονισμού. Ως πρώτη παρέκκλιση, υπό την επιφύλαξη της προηγούμενης έγκρισης από την αρχή ή το φορέα επιθεώρησης, τα μελίσσια που υπάρχουν στη μονάδα παραγωγής η οποία δεν πληροί τις διατάξεις του παρόντος κανονισμού είναι δυνατόν να μετατρέπονται. Ως δεύτερη παρέκκλιση, η ανασύσταση των μελισσιών επιτρέπεται από την αρχή ή τον φορέα ελέγχου, όταν δεν είναι διαθέσιμα μελίσσια που παράγουν σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό, σε περίπτωση υψηλής θνησιμότητας των ζώων που οφείλεται σε ασθένειες ή καταστροφικές περιστάσεις, εφόσον υπάρχει περίοδος μετατροπής. Ως τρίτη παρέκκλιση, για την ανασύσταση των μελισσιών είναι δυνατόν να ενσωματώνεται στη μονάδα βιολογικής παραγωγής κατ' έτος ένα 10% βασιλισσών και σμηνών που δεν πληρούν τον παρόντα κανονισμό, υπό τον όρο ότι οι βασίλισσες και τα σμήνη τοποθετούνται σε κυψέλες με κηρήθρες ή βάσεις κηρήθρων που προέρχονται από μονάδες βιολογικής παραγωγής. Σ' αυτή την περίπτωση δεν επιβάλλεται περίοδος μετατροπής.

3.2. 3.3.

3.4.

3.5.

4. 4.1.

Θέση των μελισσοκομείων Τα κράτη μέλη μπορούν να καθορίζουν περιοχές ή τοποθεσίες στις οποίες δεν επιτρέπεται μελισσοκομία σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό. Ο Σελ. 4

μελισσοκόμος παρέχει, στην αρχή ή το φορέα επιθεώρησης, χάρτη, σε κατάλληλη κλίμακα, στον οποίον επισημαίνεται η θέση των κυψελών, όπως προβλέπεται στο παράρτημα III, μέρος ΑΙ, τμήμα 2, πρώτη περίπτωση. Όταν δεν εντοπίζονται τέτοιες τοποθεσίες, ο μελισσοκόμος οφείλει να παρέχει στην αρχή ή το φορέα επιθεώρησης επαρκή τεκμηρίωση και αποδεικτικά στοιχεία, όπου περιλαμβάνονται και κατάλληλες αναλύσεις εφόσον είναι αναγκαίες, ότι οι τοποθεσίες στις οποίες έχουν πρόσβαση τα μελίσσια του πληρούν τους όρους του παρόντος κανονισμού. 4.2. Η θέση των μελισσοκομείων πρέπει: α) να εξασφαλίζει αρκετές φυσικές πηγές νέκταρος μελιτώματος και γύρης για τις μέλισσες και πρόσβαση σε νερό· β) να είναι τέτοια ώστε, σε ακτίνα 3 Ι™ από τη θέση του μελισσοκομείου, οι πηγές νέκταρος και γύρης να αποτελούνται βασικά από βιολογικές καλλιέργειες ή/και αυτοφυή βλάστηση σύμφωνα με τις απαιτήσεις του άρθρου 6 και του παραρτήματος Ι του παρόντος κανονισμού, και οι καλλιέργειες αυτές να μην εμπίπτουν στις διατάξεις του παρόντος κανονισμού, αλλά να εφαρμόζονται σε αυτές μέθοδοι με μικρή επίδραση στο περιβάλλον, όπως λ.χ., οι περιγραφόμενες στα προγράμματα που καταρτίζονται βάσει του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2078/92, οι οποίες δεν επηρεάζουν σημαντικά το βιολογικό χαρακτήρα της μελισσοκομικής παραγωγής· γ) να είναι τέτοια ώστε να διατηρείται αρκετή απόσταση από οποιεσδήποτε πηγές μη γεωργικής παραγωγής που ενδεχομένως προκαλούν μόλυνση, όπως για παράδειγμα: αστικά κέντρα, αυτοκινητοδρόμους, βιομηχανικές περιοχές, χώρους διάθεσης απορριμμάτων, αποτεφρωτές απορριμμάτων, κ.λπ. Οι αρχές ή οι φορείς ελέγχου θεσπίζουν μέτρα που εξασφαλίζουν την τήρηση αυτής της απαίτησης. Οι ανωτέρω απαιτήσεις δεν ισχύουν για περιοχές όπου δεν υπάρχει ανθοφορία ή όταν οι μέλισσες ευρίσκονται σε νάρκη. 5. Διατροφή 5.1. Έως το τέλος της παραγωγικής περιόδου, πρέπει να αφήνονται στις κυψέλες άφθονα αποθέματα μελγύρης, ικανά να καλύψουν τις ανάγκες της χειμερινής περιόδου. 5.2. Η τεχνητή διατροφή των μελισσιών επιτρέπεται σε περίπτωση που απειλείται η επιβίωση τους λόγω άκρως δυσμενών κλιματικών συνθηκών. Η τεχνητή διατροφή γίνεται με βιολογικό μέλι, προερχόμενο κατά προτίμηση από την ίδια βιολογική μονάδα. 5.3. Ως πρώτη παρέκκλιση από το σημείο 5.2, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών μπορούν να επιτρέπουν τη χρήση σιροπιού ζάχαρης βιολογικής παραγωγής ή μελάσας ζάχαρης βιολογικής παραγωγής αντί του μελιού βιολογικής παραγωγής κατά την τεχνητή διατροφή, οσάκις αυτό επιβάλλεται από κλιματικές συνθήκες που προκαλούν κρυστάλλωση του μελιού. 5.4. Ως δεύτερη παρέκκλιση, η αρχή ή ο φορέας επιθεώρησης μπορεί να επιτρέπει, για την τεχνητή διατροφή, σιρόπι ζάχαρης, μελάσα ζάχαρης και μέλι που δεν εμπίπτουν στις διατάζεις του παρόντος κανονισμού, κατά τη Σελ. 5

5.5.

5.6. 5.7.

διάρκεια μεταβατικής περιόδου που λήγει στις 24 Αυγούστου 2002. Στα μητρώα των μελισσοκομείων καταχωρούνται τα ακόλουθα στοιχεία σχετικά με τη χρήση τεχνητής διατροφής: τύπος του προϊόντος, ημερομηνίες, ποσότητες και κυψέλες στις οποίες χρησιμοποιείται η τεχνητή διατροφή. Άλλα προϊόντα πλην των αναφερομένων στα σημεία 5.1 έως 5.4 δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται στη μελισσοκομία που τηρεί τον παρόντα κανονισμό. Η τεχνική διατροφή μπορεί να γίνεται μόνον κατά το διάστημα μεταξύ της τελευταίας εσοδείας μελιού και 15 ημέρες πριν την έναρξη της επόμενης περιόδου έκκρισης νέκταρος ή μελιτώματος.

6. Πρόληψη των νόθων και κτηνιατρικές 6.1 Η πρόληψη των νόσων στη μελισσοκομία βασίζεται στις ακόλουθες αρχές: α) επιλογή καταλλήλων ανθεκτικών φυλών β) εφαρμογή ορισμένων πρακτικών που συμβάλλουν στην ισχυρή αντίσταση στις νόσους και στην πρόληψη των λοιμώξεων, όπως: τακτική ανανέωση των βασιλισσών, συστηματική επιθεώρηση των κυψελών ώστε να εντοπίζονται τυχόν καταστάσεις ανώμαλες από υγειονομική άποψη, έλεγχος των κηφήνων στις κυψέλες, τακτική απολύμανση του υλικού και του εξοπλισμού, καταστροφή του μολυσμένου υλικού ή πηγών, τακτική ανανέωση του κεριού και επαρκή αποθέματα και γύρης στις κυψέλες. 6.2. Εάν, παρ' όλα τα προαναφερόμενα προληπτικά μέτρα, τα μελίσσια ασθενήσουν ή μολυνθούν, πρέπει να υποβάλλονται αμέσως σε θεραπευτική αγωγή· εφόσον χρειάζεται, τα μέλισσα μπορεί να τοποθετούνται σε απομονωμένες μελισσοκομικές εγκαταστάσεις. 6.3. Για τη χρησιμοποίηση κτηνιατρικών φαρμακευτικών προϊόντων κατά τη μελισσοκομία που τηρεί τον παρόντα κανονισμό, τηρούνται οι ακόλουθες αρχές: α) Είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται στο μέτρο που η αντίστοιχη χρήση επιτρέπεται στο κράτος μέλος με βάση τις σχετικές κοινοτικές διατάξεις ή με εθνικές διατάξεις σύμφωνες προς την κοινοτική νομοθεσία. β) Χρησιμοποιούνται κατά προτίμηση φυτοθεραπευτικά και ομοιοπαθητικά προϊόντα αντί των αλλοπαθητικών συνθετικών χημικών προϊόντων, εφόσον η θεραπευτική τους ικανότητα είναι αποτελεσματική, για την ασθένεια για την οποία προορίζεται η αγωγή. γ) Εάν η χρησιμοποίηση των προαναφερόμενων προϊόντων αποδεικνύεται ή φαίνεται ότι θα είναι αναποτελεσματική για την εκρίζωση νόσου ή μόλυνσης η οποία υπάρχει κίνδυνος να εξοντώσει μελίσσια, επιτρέπεται η χρησιμοποίηση αλλοπαθητικών χημικών φαρμακευτικών προϊόντων υπό την ευθύνη κτηνιάτρου, ή άλλων προσώπων που έχουν λάβει σχετική άδεια από το κράτος μέλος, με την επιφύλαξη των αρχών των στοιχείων α) και β). δ) Απαγορεύεται η προληπτική χρήση αλλοπαθητικών συνθετικών χημικών φαρμακευτικών προϊόντων.

Σελ. 6

6.4. 6.5.

6.6. 6.7.

7. 7.1. 7.2. 7.3. 7.4. 7.5. 7.6.

7.7.

7.8.

ε) Με την επιφύλαξη της αρχής του παραπάνω στοιχείου α), το μυρμηκικό οξύ, το γαλακτικό οξύ, το οξικό οξύ, και το οξαλικό οξύ και οι ουσίες μενθόλη, θυμόλη, ευκαλυπτόλη ή καμφορά είναι δυνατόν να χρησιμοποιούνται σε περίπτωση βαρροικής ακαρίασης Varroa jacobsoni Πέραν των ανωτέρω αρχών, επιτρέπονται οι κτηνιατρικές αγωγές ή οι επεξεργασίες των κυψελών, κηρυθρών κ.λπ., που είναι υποχρεωτικές δυνάμει της εθνικής ή της κοινοτικής νομοθεσίας. Σε περίπτωση αγωγής με αλλοπαθητικά συνθετικά χημικά προϊόντα, τα μελίσσια στα οποία εφαρμόζεται η αγωγή πρέπει να απομονώνονται κατά τη διάρκεια της εν λόγω αγωγής και όλο το κερί πρέπει να αντικαθίσταται με κερί που πληροί τους όρους του παρόντος κανονισμού. Στη συνεχεία, για τα μελίσσια αυτά θα ισχύει η περίοδος μετατροπής διάρκειας ενός έτους. Οι απαιτήσεις του προηγούμενου σημείου δεν εφαρμόζονται στα προϊόντα που αναφέρονται στο σημείο 6.3 στοιχείο ε). Όποτε πρόκειται να χρησιμοποιηθούν κτηνιατρικά φαρμακευτικά προϊόντα, ο τύπος του προϊόντος (συμπεριλαμβανομένης της ένδειξης της ενεργού φαρμακολογικής ουσίας) καθώς και οι λεπτομέρειες της διάγνωσης, η ποσολογία, η δοσολογία, η διάρκεια της αγωγής και η περίοδος απόσυρσης σύμφωνα με το νόμο πρέπει να καταγράφονται σαφώς και να δηλώνονται στην αρχή ή το φορέα επιθεώρησης πριν τα προϊόντα διατεθούν στην αγορά ως βιολογικής παραγωγής. Ορθές πρακτικές εκτροφής και αναγνώρισης Οι Απαγορεύεται η εξόντωση των μελισσών στις κηρήθρες ως μέθοδος συνδεόμενη με τη συλλογή μελισσοκομικών προϊόντων. Απαγορεύονται οι ακρωτηριασμοί όπως η κορυφοτομή των φτερών της βασίλισσας. Επιτρέπεται η αντικατάσταση της βασίλισσας που συνεπάγεται την θανάτωση της παλιάς βασίλισσας. Η πρακτική της εξόντωσης του αρσενικού γόνου επιτρέπεται μόνο για την περιστολή της βαρροϊκής ακαρίασης (Varroa jacobsoni). Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση συνθετικών χημικών απωθητικών κατά τη διάρκεια των ενεργειών συλλογής μελιού. Η ζώνη στην οποία ευρίσκεται το μελισσοκομείο πρέπει να καταχωρείται σε ειδικό μητρώο μαζί με τα αναγνωριστικά στοιχεία των κυψελών. Ο φορέας ή η αρχή επιθεώρησης πρέπει να ενημερώνονται για τη μετακίνηση των μελισσιών εντός συμφωνούμενης προθεσμίας. Λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα για την εξασφάλιση της κατάλληλης συλλογής, επεξεργασίας και αποθήκευσης των μελισσοκομικών προϊόντων. Όλα τα μέτρα που λαμβάνονται προς εκπλήρωση αυτών των απαιτήσεων καταγράφονται. αφαιρέσεις των πλαισίων μελιού και οι ενέργειες συλλογής μελιού πρέπει να καταχωρούνται στο ειδικό μητρώο του μελισσοκομείου.

Σελ. 7

8. 8.1. 8.2. 8.3.

8.4. 8.5. 8.6. 8.7.

Χαρακτηριστικά των κυψελών και υλικά που χρησιμοποιούνται για τη μελισσοκομία Οι κυψέλες πρέπει να κατασκευάζονται βασικά από φυσικά υλικά που δεν παρουσιάζουν κίνδυνο μόλυνσης του περιβάλλοντος ή των μελισσοκομικών προϊόντων. Εκτός από τα προϊόντα που αναφέρονται στο σημείο 6.3 στοιχείο ε), εντός των κυψελών χρησιμοποιούνται μόνον προϊόντα όπως πρόπολις, κερί και φυτικά έλαια. Το κερί για τις νέες κηρήθρες πρέπει να προέρχεται από μονάδες βιολογικής παραγωγής. Ως παρέκκλιση, ιδίως στην περίπτωση των νέων εγκαταστάσεων ή κατά την περίοδο μετατροπής, η αρχή ή ο φορέας επιθεώρησης μπορεί να επιτρέπει, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν δεν υπάρχει στην αγορά βιολογικό κερί, τη χρήση κεριού μη προερχόμενου από τέτοιες μονάδες, εφόσον αυτό προέρχεται από πώματα κελιών κηρήθρας. Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση κηρυθρών που περιέχουν γόνο προς εξαγωγή μελιού. Για την προστασία των υλικών (πλαισίων, κυψελών, κηρυθρών), ιδίως από επιδημίες, επιτρέπονται μόνο τα ενδεδειγμένα προϊόντα που προβλέπονται στο μέρος Β τμήμα 2 του παραρτήματος 11. Επιτρέπεται η φυσική επεξεργασία, όπως με ατμό ή γυμνή φλόγα. Για τον καθαρισμό και την απολύμανση των υλικών, των κτιρίων, του εξοπλισμού, των σκευών ή των προϊόντων που χρησιμοποιούνται στη μελισσοκομία, επιτρέπονται μόνο οι ενδεδειγμένες ουσίες που προβλέπονται στο μέρος Ε του παραρτήματος II.

Σελ. 8

ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Μεράκι και αγάπη για τις μέλισσες. Οποιοσδήποτε ασχοληθεί με τη μελισσοκομία είτε επαγγελματικά, είτε ερασιτεχνικά, είτε επιστημονικά θα πρέπει να αγαπάει το αντικείμενο και να ασχοληθεί πρώτα από όλα με μεράκι και μετά από συμφέρον. Σεβασμός στις μέλισσες. Θα πρέπει να αποφεύγεται η ληστρική εκμετάλλευση των μελισσών, καθώς επίσης και των φυσικών πόρων, καθώς ούτως ή άλλως επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στο μελίσσι. Κυνήγι ανθοφοριών και μελιτοεκκρίσεων. Οι περισσότερες ασθένειες των μελισσών εκδηλώνονται όταν σταματήσει η νεκταροέκκριση. Όταν οι μέλισσες βρίσκουν και συλλέγουν τροφές (νέκταρ, μελίτωμα, γύρη) αναπτύσσονται ανεμπόδιστα και αντιμετωπίζουν κάθε πρόβλημα. Σωστοί μελισσοκομικοί χειρισμοί στη διάρκεια του έτους. Οι σωστοί χειρισμοί στον κατάλληλο χρόνο είναι ένας από τους σπουδαιότερους παράγοντες επιτυχίας στη μελισσοκομία. Βασική προϋπόθεση στην σωστή εφαρμογή των μελισσοκομικών χειρισμών είναι ο μελισσοκόμος να γνωρίζει καλά τη μέλισσα και το μελίσσι σαν οργανισμό, τα μελισσοκομικά φυτά της περιοχής του, τα μέτρα προστασίας του μελισσιού από εχθρούς από τις ασθένειες και τα φυτοφάρμακα και τέλος να είναι σε θέση με τις επεμβάσεις του να κατευθύνει την ανάπτυξη του μελισσιού, ώστε να εκμεταλλευτεί πλήρως την ανθοφορία μιας συγκεκριμένης περιοχής. Στους βασικούς μελισσοκομικούς χειρισμούς συγκαταλέγονται η εκμετάλλευση των όψιμων ανθοφοριών και μελιττοεκκρίσεων, η καταπολέμηση της βαρρόα, η ανανέωση του πληθυσμού και τα σωστά μέτρα ξεχειμωνιάσματος το Φθινόπωρο, η φροντίδα του μελισσοκομικού υλικού και η διάσωση των μελισσιών από τα κρύα το χειμώνα, η ανάπτυξη του μελισσιού, η πρόληψη και η καταστολή σμηνουργίας, η συλλογή γύρης, η εκτροφή βασιλισσών, το κτίσιμο κηρηθρών και η προετοιμασία μελισσιού για τις ανθοφορίες την άνοιξη και τέλος ο τρύγος και η διεγερτική τροφοδοσία το Καλοκαίρι. Καλή βασίλισσα. Από αυτήν εξαρτάται η παραγωγικότητα, η επιθετικότητά, η τάση σμηνουργίας, η προδιάθεση για αρρώστιες, η κατανάλωση τροφών το χειμώνα και αρκετά άλλα χαρακτηριστικά του μελισσιού. Μια καλή βασίλισσα σημαίνει και ένα καλό παραγωγικό και υγιές μελίσσι. Εξασφάλιση νερού στις μέλισσες. Το νερό είναι απαραίτητο για να διατηρήσουν οι μέλισσες υψηλή σχετική υγρασία στα κελιά, να διαλύσουν τη κρυσταλλική ζάχαρη, να αραιώσουν τις παχύρρευστες τροφές (μέλι, σιρόπι) πριν τις δώσουν στο γόνο και να ρυθμίζουν τη θερμοκρασία της κυψέλης. Η υψηλή σχετική υγρασία μέσα στη κυψέλη είναι απαραίτητη για να εκκολαφθούν τα αυγά και να μην αποξηραθούν οι προνύμφες.

Σελ. 9

Αγνό και ασφαλές μέλι. Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή για να διατηρηθεί το μέλι αγνό, φυσικό, ανεπεξέργαστο, χωρίς υπολείμματα χημικών ουσιών. Δεν εφαρμόζονται πια αντιβιοτικά μέσα στη κυψέλη, τα χημικά φάρμακα αντικαθίστανται με φιλικές ουσίες στο περιβάλλον και χρησιμοποιούνται χαμηλές θερμοκρασίες για την αποθήκευση των κηρηθρών. Το μέλι δεν εκτίθεται στον ήλιο και δεν ζεσταίνεται σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 45ο C. Περιορισμός της παραπλάνησης. H παραπλάνηση μειώνει τις αποδώσεις, δημιουργεί ανομοιομορφία στο μελισσοκομείο, είναι αιτία διασποράς ασθενειών από μελίσσι σε μελίσσι. Χρησιμοποιείστε διαφορετικά χρώματα για τη βαφή των κυψελών και τοποθετείστε τα μελίσσια σε σχηματισμούς με τους οποίους αποφεύγεται η παραπλάνηση. Συχνό καθάρισμα της βάσης. Η βάση των κυψελών θα πρέπει να καθαρίζεται και να απολυμαίνεται συχνά, ιδιαίτερα σε μελίσσια στα οποία παρουσιάζεται ασκοσφαίρωση. Η επέμβαση αυτή είναι από τους βασικότερους χειρισμούς και διευκολύνεται όταν οι κυψέλες φέρουν κινητές βάσεις. Έλεγχος της σμηνουργίας. Η σμηνουργία αδυνατίζει το μελίσσι, το μετατρέπει σε μη παραγωγικό και δημιουργεί προδιάθεση για αρρώστιες. Από πολύ νωρίς θα πρέπει να ληφθούν μέτρα πρόληψης και αργότερα εάν εκδηλωθεί η σμηνουργία, μέτρα καταστολής της. Περιορίζονται οι επιθεωρήσεις και το κάπνισμα των μελισσιών. Το κάπνισμα και οι επιθεωρήσεις περιορίζουν τη πτήση συλλογής τροφών των μελισσών κατά 10-30’, μειώνουν τις αποδόσεις τους μέχρι 30% και αυξάνουν τις πιθανότητες για νοσεμίαση. Τροφοδότηση των μελισσιών με πρωτεϊνική τροφή σε περίπτωση απουσίας γύρης. Χωρίς γύρη δεν εκτρέφεται γόνος, δεν ανανεώνεται ο πληθυσμός της κυψέλης, δημιουργείται προδιάθεση για αρρώστιες. Αντικατάσταση των κηρηθρών. Τα κελιά των κηρηθρών με την πάροδο του χρόνου περιορίζονται σε μέγεθος με αποτέλεσμα οι μέλισσες που εκκολάπτονται να είναι μικρότερες, να ζουν και να αποδίδουν λιγότερο. Παράλληλα στο κερί των παλιών κηρηθρών ενσωματώνονται μικροοργανισμοί οι οποίοι δημιουργούν προβλήματα στην ανάπτυξη του γόνου των μελισσών. Για τους λόγους αυτούς οι κηρήθρες θα πρέπει να αντικαθίστανται την τρίτη ή τέταρτη χρονιά.

Σελ. 10

Εντοπίστε την αιτία απώλειας του μελισσιού το χειμώνα Με προσεκτική παρατήρηση και καταγραφή των αιτιών απώλειας μελισσιών τους χειμωνιάτικους μήνες (λιγοστές τροφές, τροφές μακριά από τη μελισσόσφαιρα), αδύνατο μελίσσι, ποντίκι στη κυψέλη κλπ), ο μελισσοκόμος μπορεί να περιορίσει τις απώλειες του χειμώνα στις ελάχιστες δυνατές. Οι τροφοδοτήσεις να γίνονται όταν το μελίσσι χρειάζεται τροφές. Η τροφοδοσία των μελισσιών με σιρόπι την περίοδο που συλλέγουν και αποθηκεύουν τροφές επηρεάζει την ποιότητα του μελιού και χαρακτηρίζεται ως νοθεία. Η νοθεία αυτή εύκολα διαπιστώνεται από τα χαρακτηριστικά του μελιού. Η υπερβολική θέρμανση καταστρέφει τη φυσικότητα του μελιού. Δεν πρέπει να εφαρμόζεται θέρμανση μεγαλύτερη από 45ο C στο μέλι γιατί επηρεάζεται αρνητικά η φυσικότητα του προϊόντος. Τρύγος σε καθαρούς χώρους μακριά από σκόνες, χώματα και λερωμένα σκεύη. Κατά τον τρύγο θα πρέπει να ακολουθούνται σχολαστικοί οι κανόνες καθαριότητας και προσοχής ώστε να μην επιβαρυνθεί το μέλι από μικροοργανισμούς από το περιβάλλον και ιδιαίτερα από το κλωστηρίδιο της αλλαντίασης (Clostridium botulismu) το οποίο βρίσκεται στην σκόνη και γενικά στο ακάθαρτο περιβάλλον. Το καλό φιλτράρισμα και η προσεκτική διαύγαση είναι η μοναδική επεξεργασία που απαιτείται για ένα άριστο μέλι. Επικοινωνία με τους ειδικούς του κλάδου. Συνδυάστε διάβασμα και πράξη Η μελισσοκομία διδάσκεται από τα βιβλία και τα έδρανα, μαθαίνεται όμως από την πράξη και την εμπειρία. Οι παραπάνω κανόνες της ορθής μελισσοκομικής πρακτικής διαφυλάσσουν την άριστη ποιότητα του μελιού. Ο μελισσοκόμος που ασκεί με ορθολογικό τρόπο τη μελισσοκομία και τηρεί τους κανόνες αυτούς παράγει αγνό, φυσικό, ανεπεξέργαστο ασφαλές και βιολογικό μέλι.

Σελ. 11

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ Σύμφωνα με τον Κανονισμό 1804/99 «Εάν οι μέλισσες ασθενήσουν ή μολυνθούν, υποβάλλονται αμέσως σε θεραπευτική αγωγή. Χρησιμοποιούνται κατά προτίμηση φυτοθεραπευτικά προϊόντα, εφόσον είναι αποτελεσματικά. Εάν αποδειχθεί ή φανεί ότι είναι αναποτελεσματικά για την εκρίζωση της νόσου χρησιμοποιούνται χημικά φάρμακα με ευθύνη κτηνιάτρου και νέα περίοδο μετατροπής. Για τη βαρρόα χρησιμοποιούνται τα οξέα μυρμηκικό, γαλακτικό, οξικό και οξαλικό,τα αιθέρια έλαια μενθόλη, θυμόλη, ευκαλυπτόλη και η καμφορά» Ας μη ξεχνάμε ότι οι περισσότερες ασθένειες των μελισσών είναι ενδημικές δηλαδή υπάρχουν σ’ όλα τα μελίσσια και ότι δεν εκριζώνονται. Οι μέλισσες καταφέρνουν να ελέγχουν τις διάφορες ασθένειες σε βαθμό που δεν τους δημιουργούν ιδιαίτερα προβλήματα. Συνεπώς δεν χρειάζεται η άμεση θεραπευτική αγωγή αλλά η ενίσχυση της άμυνας του μελισσιού. Σκευάσματα που προτείνονται από τον κ. 1804/99 για την αντιμετώπιση της βαρρόα είναι τα ακόλουθα: Μυρμηκικό οξύ Γαλακτικό οξύ Οξικό οξύ Οξαλικό οξύ Μενθόλη Θυμόλη Ευκαλυπτόλη Καμφορά

ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΝΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Πρώτο στάδιο. Μελέτη των Κανονισμών 2092/91 και 1804/99. Δεύτερο στάδιο. Επικοινωνία με τον Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων IRIS και ένταξη στον σύστημα ελέγχου που θα δώσει στο Μελισσοκόμο τη δυνατότητα να έχει πιστοποιητικό με το οποίο θα μπορεί να πουλήσει το μέλι του ως βιολογικό. Τρίτο στάδιο. Εντοπισμός της περιοχής - θέσης μελισσοκομείου. Ο μελισσοκόμος θα πρέπει να εντοπίσει τις περιοχές που θα τοποθετήσει το μελίσσι του και να «τεκμηριώσει» στον IRΙS την καταλληλότητα της περιοχής. Οι καλλιέργειες που προτείνονται για την άσκηση της βιολογικής μελισσοκομίας είναι τα πευκοδάση, τα έλατα οι καστανιές, τα θυμάρια, τα ρείκια, οι ανθοφορίες βουνού και η αυτοφυής βλάστηση. Τέταρτο στάδιο. Περίοδος μετατροπής. Η εκμετάλλευση των μελισσιών σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής μελισσοκομίας ουσιαστικά ξεκινά αμέσως μετά την υπογραφή σύμβασης με τον IRIS. Η περίοδος μετατροπής, δηλαδή το στάδιο μετάβασης από τη συμβατική στη βιολογική μελισσοκομία. διαρκεί 12 μήνες. Σελ. 12

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΠΟΥ ΑΣΚΕΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ • • • • • • • • •

Να γνωρίζει και να εφαρμόζει την ισχύουσα νομοθεσία. Να κρατάει τιμολόγια η αποδείξεις για κάθε εισερχόμενο και εξερχόμενο στην εκμετάλλευση του προϊόν (είδος, ποσότητα, σύσταση, προέλευση). Να ζητά πιστοποιητικό Συμμόρφωσης και Ποσότητας για κάθε προϊόν που αγοράζει (εφόδια, τροφές κ.ά). Να καταγράφει τις εργασίες τις επεμβάσεις τις θεραπευτικές αγωγές σε ημερολόγιο που θα του δοθεί από τον IRIS Να ενημερώνει τον IRIS για κάθε αύξηση ή μείωση των μελισσιών. Να εφαρμόζει «Σχέδιο Εκμετάλλευσης» που εγκρίνει ο φορέας. Να εγγυάται την ελεύθερη & ανεμπόδιστη πρόσβαση των ελεγκτών του IRIS για τακτικό ή έκτακτο έλεγχο. Να χρησιμοποιεί νόμιμα το Πιστοποιητικό Σήμα, Ταυτότητες, Ιδιότητα, κ.ά. Τέλος δεσμεύεται να αποδεχθεί την επιβολή των κυρώσεων του καν. 2092/91 (άρθρο 9 και10).

Σελ. 13

Η Εμπορία των Μελισσοκομικών Προϊόντων στα Καταστήματα Βιολογικών Τροφίμων στην Κεντροδυτική Μακεδονία Ιωάννης Θεμ. Αναγνωστόπουλος, Γεωπόνος, Εργαστήριο Μελισσοκομίας, Τ.Ε.Ι. Δυτικής Μακεδονίας (Φλώρινα)

Νικόλαος Καρυοφυλλίδης, Τεχν. Γεωπονίας Ζωικής Παραγωγής

Εισαγωγή

Στην Ελλάδα παράγονται μελισσοκομικά προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας που με τη νέα δυνατότητα πιστοποίησής τους ως βιολογικά, αναμένεται βελτίωση της θέσης τους στην αγορά. Προϊόντα όπως π.χ. το μέλι, το οποίο είναι ένα εξαιρετικό προϊόν, με το χαρακτηρισμό «βιολογικό», είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα ενισχύσει την εμπορικότητά του στις αγορές καταναλωτών με αυξημένες απαιτήσεις και υψηλά εισοδήματα. Στην ελληνική αγορά δεν υπάρχουν ακόμα πιστοποιημένα βιολογικά μελισσοκομικά προϊόντα και αναμένεται ότι θα περάσουν τουλάχιστον άλλα τρία χρόνια έως την πρώτη επίσημη κυκλοφορία τους. Οι λόγοι είναι ότι μόλις πρόσφατα (το 2001) το πρόγραμμα «Βιολογική Κτηνοτροφία» (Καν. (ΕΚ) 1804/1999) υπογράφτηκε από τον Υπουργό Γεωργίας κ. Ανωμερίτη και απαιτείται τυπικά ένα χρονικό διάστημα ενός έτους (αλλά πρακτικά πολύ μακρύτερου) για να δοθεί στη μελισσοκομική μονάδα η σχετική πιστοποίηση. Υπάρχουν όμως καταστήματα που εμπορεύονται βιολογικά ή υγιεινής διατροφής προϊόντα που διαθέτουν και μελισσοκομικά προϊόντα τα οποία παράγουν μελισσοκόμοι που δηλώνουν ότι ασκούν τις αρχές της βιολογικής γεωργίας – μελισσοκομίας, φυσικά χωρίς αυτά να είναι πιστοποιημένα από κάποιον οργανισμό πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων. Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται η μορφή με την οποία εμπορεύονται τα μελισσοκομικά προϊόντα στα καταστήματα με βιολογικά τρόφιμα στην Κεντροδυτική Μακεδονία με σκοπό να ενημερωθούν οι μελισσοκόμοι για τις τάσεις που επικρατούν στη συγκεκριμένη αγορά.

Τα καταστήματα

Τα καταστήματα με βιολογικά ή υγιεινής διατροφής προϊόντα στην ελληνική αγορά ήταν ελάχιστα πριν το 1990. Μετά το 1990, με την παραγωγή των πρώτων πιστοποιημένων ελληνικών βιολογικών προϊόντων, άρχισαν τη λειτουργία τους οργανωμένα καταστήματα σε μεγάλες πόλεις και σήμερα λειτουργούν και αλυσίδες καταστημάτων. Η ποικιλία των προϊόντων είναι σημαντική και συνεχώς αυξάνεται με ελληνικά και εισαγόμενα, ορισμένα από τα οποία είναι κατευθείαν από τον παραγωγό (π.χ. φρούτα) ή μεταποιημένα (π.χ. ζυμαρικά). Υπάρχουν επίσης και ορισμένα μη πιστοποιημένα προϊόντα, κυρίως λόγω της μικρής τάξης μεγέθους της παραγωγής ή λόγω του παραγωγού που μπορεί να μη θέλει να επιβαρύνει το προϊόν του με το κόστος της πιστοποίησης ή μπορεί να μην αποδέχεται τους πιστοποιητικούς οργανισμούς. Στην Κεντροδυτική Μακεδονία λειτουργούν περίπου 30 καταστήματα και στα πλαίσια της εργασίας αυτής επεξεργάστηκαν πληροφορίες που συλλέχτηκαν με συνέντευξη καταστηματαρχών και καταναλωτών από καταστήματα των πόλεων Θεσσαλονίκης, Σερρών, Κοζάνης, Πτολεμαΐδας, Καστοριάς και Φλώρινας. Διαπιστώθηκε ότι η πλειοψηφία των καταστηματαρχών και υπαλλήλων είναι κάτοχοι πτυχίων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (π.χ. γεωπόνοι, δασοπόνοι, γυμναστές), βιοκαλλιεργητές ή ασκούν τις αρχές της υγιεινής διατροφής και ότι οι γνώσεις τους σχετικά με τη βιολογική γεωργία είναι σε υψηλό επίπεδο.

Οι καταναλωτές

Εάν θέλαμε να κάνουμε μία εκτίμηση για το ποσοστό των ατόμων που τρέφονται με βιολογικά προϊόντα θα διαπιστώσουμε ότι είναι πολύ χαμηλό. Περίπου το 2-3% του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης αγοράζει βιολογικά προϊόντα ενώ το ποσοστό είναι κάτω από το 1% στην υπόλοιπη περιοχή της Κεντροδυτικής Μακεδονίας. Το φαινόμενο αυτό ίσως οφείλεται στη σύνθεση του πληθυσμού, που μπορεί να χαρακτηριστεί επαρχιακός με άμεση πρόσβαση στους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων που αν και συμβατικά θεωρούνται «άριστα» και κατά πολύ ανώτερα από αυτά που διατίθενται στην αγορά (π.χ. στις λαϊκές αγορές).

Οι καταναλωτές βιολογικών προϊόντων θα μπορούσαν σύμφωνα με τους καταστηματάρχες να καταταχτούν σε κατηγορίες όπως: α. σταθεροί πελάτες, οι οποίοι συνειδητά αγοράζουν βιολογικά προϊόντα επειδή έχουν οικολογικές ανησυχίες και αντιλήψεις β. προσωρινοί πελάτες με προοπτική να γίνουν σταθεροί, οι οποίο από το φόβο των «μολυσμένων» συμβατικών προϊόντων (π.χ. με διοξίνες) κάνουν μία μεταστροφή στα βιολογικά προϊόντα

γ. περιστασιακοί πελάτες, οι οποίοι πιστεύουν ότι με την αγορά βιολογικών προϊόντων «αναβαθμίζονται» κοινωνικά και ξεχωρίζουν από το σύνολο δ. περιστασιακοί πελάτες, που είναι ασθενείς ή αναρρώνουν και αναζητούν για τη συγκεκριμένη περίοδο πιο «υγιεινά» τρόφιμα. Οι πελάτες, τους οποίους προτιμούν οι καταστηματάρχες είναι οι συνειδητοποιημένοι καταναλωτές γιατί, εκτός του ότι είναι οι σταθεροί, με τον τρόπο τους κρίνουν και αξιολογούν τα προϊόντα που αγοράζουν, οπότε συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ποικιλίας των προϊόντων που πρέπει να διαθέτει το κατάστημα.

Τα προϊόντα

Η διαδικασία με την οποία προμηθεύεται ένα προϊόν ο καταστηματάρχης είναι συνήθως η εξής: ο παραγωγός φέρνει το προϊόν του στο κατάστημα έχοντας μαζί του το πιστοποιητικό ποιότητας από το οποίο προκύπτει ότι το προϊόν είναι βιολογικό. Ο καταστηματάρχης σημειώνει τα στοιχεία του προϊόντος και ελέγχει την εγκυρότητά του και εάν χρειαστεί κάνει έλεγχο στη μονάδα παραγωγής του προϊόντος αυτοπροσώπως. Με αυτό τον τρόπο ο καταστηματάρχης έχοντας έντονο το αίσθημα ευθύνης απέναντι στον πελάτη του, προσπαθεί να κατοχυρώσει ότι το προϊόν ανταποκρίνεται στις αρχές της βιολογικής γεωργίας και είναι πράγματι βιολογικό.

Ως σημαντικό πρόβλημα πρέπει να θεωρηθεί στη διαδικασία διακίνησης των προϊόντων η δυσπιστία για την εγκυρότητα των πιστοποιητικών ποιότητας. Οι καταστηματάρχες, αλλά και οι πελάτες, δήλωσαν ότι κατά τη γνώμη τους πρέπει να ενταθούν οι έλεγχοι ποιότητας από τους αρμόδιους φορείς στους παραγωγούς και να γίνει αυστηρότερη επιλογή αυτών. Επίσης ζητούν την αμερόληπτη έκδοση των πιστοποιητικών ποιότητας με αυστηρά κριτήρια και χωρίς παρεκκλίσεις από αυτά. Οι λόγοι που υπάρχει μια δυσπιστία στο σύστημα πιστοποίησης είναι η εμφάνιση κερδοσκόπων στην αγορά των βιολογικών προϊόντων, τόσο στο στάδιο της παραγωγής όσο και της διακίνησης. Σε όλα τα καταστήματα υπάρχουν προϊόντα χωρίς πιστοποιητικά, ενώ θα μπορούσαν να έχουν, το οποίο δηλώνει ότι η καλύτερη εγγύηση για τη «βιολογικότητα» του προϊόντος είναι πρώτα ο παραγωγός, τον οποίον εάν εμπιστεύεται ο καταστηματάρχης προμηθεύεται τα προϊόντα του και τα συστήνει υπεύθυνα στους πελάτες του. Η θετική κρίση των προϊόντων από τους πελάτες ενισχύει τη θέση τους στο ράφι. Γενικά παρατηρείται μία μορφή πιστότητας του πελάτη απέναντι σε ορισμένες κατηγορίες επώνυμων προϊόντων.

Τα μελισσοκομικά προϊόντα

Τα μελισσοκομικά προϊόντα (μέλι, βασιλικός πολτός, γύρη, κερί και πρόπολη), αν και δεν είναι πιστοποιημένα ως βιολογικά, υπάρχουν στα καταστήματα εμπορίας βιολογικών προϊόντων. Η προμήθειά τους γίνεται κυρίως από παραγωγούς της Βόρειας Ελλάδας γιατί είναι πιο εύκολη και υπάρχει πιο συχνή επαφή μαζί τους. Ωστόσο υπάρχουν περιπτώσεις που οι προμήθειες γίνονται από άλλες περιοχές της χώρας, όπως από την Πελοπόννησο και την Κρήτη. Από όλα τα προϊόντα το μέλι είναι αυτό με το μεγαλύτερο μερίδιο στην καταναλωτική αγορά και διατίθεται ως αμιγές και ως απλά μίγματα. Οι συσκευασίες είναι γυάλινες σε βάζα των 450 - 500 gr και των 0.9 - 1 kg. Στο αμιγές μέλι συνήθως υπάρχει μόνο μία συσκευασία, αυτή των 900 gr. Οι κυριότεροι τύποι που συναντούνται είναι ανθόμελο, πευκόμελο, καστανόμελο, θυμαρίσιο και δασόμελο. Σχετικά με τις προτιμήσεις των καταναλωτών το ανθόμελο έρχεται πρώτο γιατί είναι πιο εύγεστο, ακολουθεί το πευκόμελο, γιατί δεν παγώνει και στη συνέχεια το θυμαρίσιο. Με τις λιγότερες προτιμήσεις είναι το καστανόμελο γιατί έχει πιο σκούρο χρώμα από τα υπόλοιπα. Η τιμή του μελιού είναι περίπου 1.500δρχ για τη συσκευασία των 450 - 500 gr, ενώ για τη συσκευασία των 0.9 - 1 kg κυμαίνεται από τις 2.500δρχ έως τις 4.000δρχ ανάλογα με την εποχή και τον τύπο του μελιού. Ανταγωνιστικά προϊόντα προς το μέλι είναι η μαρμελάδα και η πραλίνα, τα οποία όμως δεν επηρεάζουν τις πωλήσεις του μελιού γιατί όπως δήλωσαν οι έμποροι, οι καταναλωτές προτιμούν το μέλι γιατί είναι πλουσιότερο σε γεύση και παράλληλα θεωρούν ότι έχει φαρμακευτικές ιδιότητες και ποιότητα με βιολογική αξία. Στα καταστήματα δεν υπάρχει πάντα η πλήρης γκάμα των μελισσοκομικών προϊόντων και συχνά παρατηρούνται εποχιακές ελλείψεις που είναι απολύτως φυσιολογικές για μελισσοκόμους που συσκευάζουν οι ίδιοι τα προϊόντα τους. Η πρόπολη και το κερί συνήθως προμηθεύονται μετά από ειδική ζήτηση κάποιου πελάτη, ενώ ο βασιλικός πολτός και η γύρη υπάρχουν σχεδόν παντού. Ο βασιλικός πολτός κυκλοφορεί σε συσκευασίες των 2, 10 και 20 ml, ενώ η γύρη σε συσκευασία των 200 gr. Η τιμή του βασιλικού πολτού για τα 2 ml είναι 2.200-2.500 δρχ και αυξάνεται ανάλογα στις μεγαλύτερες συσκευασίες. Η τιμή της γύρης είναι περίπου 2.500δρχ τα 200 gr. Γενικά οι τιμές των προϊόντων θεωρούνται από τους καταναλωτές σχετικά υψηλές. Οι έμποροι και οι καταναλωτές είναι ευχαριστημένοι με τις υπάρχουσες συσκευασίες ωστόσο θα προτιμούσαν να γίνουν προσθήκες οι οποίες θα κάνουν το προϊόν πιο ελκυστικό. Επίσης θα επιθυμούσαν στις ετικέτες να αναγράφονται περισσότερα στοιχεία για την περιοχή του μελισσοκομείου και τον τρόπο παραγωγής του προϊόντος.

Επίλογος

Oι προοπτικές ανάπτυξης της αγοράς των βιολογικών προϊόντων είναι ευνοϊκές. Μέσω των καταστημάτων τροφίμων με υψηλές προδιαγραφές ποιότητας δημιουργούνται νέες δυνατότητες για πολλά εγχώρια προϊόντα μεταξύ των οποίων είναι και το ελληνικό μέλι.

Στα ειδικά αυτά καταστήματα θα μπορέσει να διαφοροποιηθεί το μέλι αλλά και τα υπόλοιπα προϊόντα της μέλισσας και εάν πράγματι το αξίζουν να επικρατήσουν σε μια απαιτητική αγορά αλλά με αντίστοιχες απολαβές τόσο σε κύρος όσο και σε τιμή. Μέσω του προσωπικού των καταστημάτων οι πελάτες πληροφορούνται, με σωστό τρόπο, για τις ιδιότητες και όχι μόνο των προϊόντων που τους ενδιαφέρων. Θα πρέπει οπότε ο παραγωγός να μεριμνά για τη συνεχή ροή πληροφοριών προς τα καταστήματα μια και αυτά μπορούν να αποτελέσουν τους καλύτερους πρεσβευτές των προϊόντων του. Η ειλικρίνεια του παραγωγού απέναντι στο καταστηματάρχη για την κατάσταση του προϊόντος του πρέπει να θεωρείται δεδομένη, αντίθετα η παραπλάνηση σχεδόν πάντα οδηγεί στον αποκλεισμό του από το σύνολο της αγοράς. Γενικά με τους γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης της αγοράς των βιολογικών τροφίμων πρέπει να γίνει μια πιο συστηματική μελέτη των παραμέτρων που έχουν σχέση με τα μελισσοκομικά προϊόντα, ώστε να μπορέσουν να συμβαδίσουν και αυτά στις νέες τάσεις της αγοράς.

Σημείωση Melissologia H.B.F. Η αναφορά στο άρθρο αυτό γίνεται ως εξής:

Αναγνωστόπουλος, Ι.Θ. & Ν. Καρυοφυλλίδης. 2002. Η εμπορία των μελισσοκομικών προϊόντων στα καταστήματα βιολογικών τροφίμων στην Κεντροδυτική Μακεδονία. Μελισσοκομική Επιθεώρηση 16(1):23-25.